VNIVERSALIS

Plantarum

HISTORIAE

HISTORIA.

PLANTARUM

UNIVERSALIS

'ornus II .

c&Audofibuj

JOHANNE BAUHINO ,

<z-Afc,hi»{ro *

Joh Henrico Cherlero,

DocEo rc;

Bafi(ienfibas

Quam fecenfuXi et au^cif

D OMINICUS CHABRAllS,

MAC enevenRs

Vero

Fr >Lua aGrapfenried

^Dns in Geia^enfee *.

EBRODUNI *.

M P C L I t CFMpj&c

,c^EE>mtnuj creavi! e ferra yhcvrftuico* ,*vir
i tLlij * £c ,cte. xxxilx,

pruxUru non cjraVa6ifu.P

:o camara,

sssms

HISTORIA

PLANTAUVM

VNI VER SALIS, NOVA

ET ABSOLVTISSIMA
CVM CONSENSV ET DISSENSV

CIRCA EAS,

^ actoribus

IOH BAVHINO ILL CELS VVIRT

ARCHIATRO

E T

IOH HEN CHERLERO PHILOS- ET MED. DOCT.

B ASIL1ENSIBVS-

Qnam recenfuit & auxit

DOMINIC VS CHABRyEVS MED- DOCT-

GENEVENSIS.

luris vero publici fecit

FRANCISCVS LVD- A GRAFFENRIED-

Dominus in Gerczenfec &cc.

Continens

DESCRIPTIONES STIRPIVM EXACTAS, FIGVRAS NOVAS , EX IPSO
Protorypo maxima cx parte depiftas : carumdem Satum.Cultum, Mangonia : item Vires omnige¬
nas = Praparationes, ExtraStiones, ac Diftillariones pracipuas : Exoticarum Orien- b
tis atque Occidentis, aliarumque antenoftrum (eculum incognitarum,

Tupra miileH ilorias nouas: Synonyma : Aiquiuoca : Succe¬
danea : Se prxeipuarum Linguarum appellationes.

Inprimis veri

PLACITA V ET E RV M GRAECORVMy ARABVM, LAT1NORVM.

&pofter'uris Jiculi Scriptorum :

INTERPRETATIONES A C C O RR ECT I O NES SENTENTIARVM
obfcurarum Se deprauatatum.

Notantur ERRORES eorum qui dc Plantis fcripferunt: Ac continentur
pleraque omnia.qux

XfifOIOGI, IV R I S C O SfSVLTI , ME DIC l\ THILOSOPHI,HISTORlCI,POETAi
Grammatici,Geopiinici,Architelti,aliique de Plantis promulgarunt.

Vt meriti) omnium Herbariorum vicem fupplere queat.

TOMVS II

EBRODVNI.

C1D- ID- CLl-

t

3Et Agent infiny,ceEuiJfant Oeconome
lui abafiy d‘vn ne tunt lc grand Vniuers ,
SA ux herbes a donne des ofliics diuers ,

Et des prjprtere^pour la fiant e' de 1‘homme.

Le [canant Aficulape a ejte' ie premier ,

La P nncejfe One' a ejie' la fecunde.

Et Hermes le troifiejme qui ont latffe au tnotide
Les Vcrttts des herbages ia au Jiecle premier.

De's lors les plus grands R<,is ont reptae' dgloire
Df s’attirer du n m de quelquherbe nouutlle
Gentinde Gennane, & Vrunel de P rnnelle^

Ar terni fe d’ Armiyfe,Eupator d‘Eupatotre.

Alorson appelLtt les enjans duSdetl "

Les Djftes qui auoyeyt- des herbes la norice.

Commem njmmera-.ncil qui d'vn artifice
Admnable produit, ict Herbier n^mpareil

St d'vnefeule piante adi Ante au CataLgue
D es autres,ils cnr f ait tant d'efiime Cr de cas ,
Quefi-ce que nous dir^ns: Ains ne dirons nouspas
Qtie noitj deu.ns chanter deGRA f enried 1‘Eloge i

De Gr afenried qui efi vnSeigneur Magntfique ,
Vn Batllifdi b<mnaire,amateur de lujliee ,

Fauteur de l,\nnocence,& pumfeur du vice
Grani Vilier auCant n de BERNE 1’Heroique.

Qui noti pour fin efgard,ou profit, ou trafic,
ifiale en ce Voltime mille plantes tncognues ,
ku grand Dtufiondejes raifins qui l‘ont meues
A ce njble deffein,C’ cfl le bien du public.

Tti me diras que Cherler,que Chabrey,que Baubin ,

Y ont contribue' de leur perne beaucoup ,

1 l eft vray,mais c efi luy qui dfait cebeau coup
D auotr heureufement mis cet ceuure a Jafin.

Oeuurequi prendra fin3feulemcnt quand cetout
Sera reduit enfcu.Mais tandis que la flear
Ver dira au pnntempsja memoire & 1'honneur
De i e d e G R A f e n r i e d ne verra point it bout.

D etousvous Medectns,commeme's lespremiers
A louerceChef d’ ceuure, qui vousfourntt la fource
D? pouuoir a 1‘honneur bien rempltr vojlre bottrfe.

Er cuuronnervos chefs de vcrd^yans launcrs.

Vous humatns qui auez, icyvn repertoire 3
D eremedes certatns pour foulager vos rnaux
Ex ait ez, ce Seigneur,bcn<f[ez,fes trauaux
Et en rendez. d DIEV hiiange3honneur3& gloire.

G.BVLET Sietir de Grane

I

DOMINVS A GRAFFENRIED*

ANAGRAMMA, .

DIGNVS ODE FERRI MANA

EVO LVTIO.

SIn t Mcccenates ,non deerunt, Flaccc,Maroncs,

Rite Poeta canit, quifquis <k ille liet.

Hoc, liber iltc docet, cuius monumenta laboris
Magnorum crcxic dextera gnara Virum.

Quid iit Amalthea: cornu qui nolle laborat
Huius prseltabit le&io leda libri.

Quid Chi ron,Pxon, Podalyrius,atque Machaon,

Qmd medicus Lucas , przfticeritque Philon.

Cludus-, atque Tragus, Gclnerus, quid Lonicerus
Geireri , hoc praeiens continet omne Liber.

Plantigraphouum alii ftipata volumina voluant.

Sed tibi pra: reliquis hic liber vnus erit.

Acriter heic dum tres defudaucre Maroncs,

En! nec Mecccnas defuit altes ope.

Hisgcauis altes erat mox Grafcnriedius Heros,

Gentis qui & mentis nobilitate valet.

Promouet hic operas,argenti &c prodigus auri,

Inuita pera nec remoratur opus.

Eius magnifico fumptu bene fervuit incus,

Conluleret magnis vt liber ilte Viris.

Non fiet hic dignus Mecccnas ferri er ode ?

Staret inoblitus non fibi femper honos?

Vefpadane vale qui fourca lucella matellis
Exigis, hinc putet lordida fama tibi.

Sed Grafcnriedi, falueque,vigeque, vireque.

Lilia dum violam <k florea rura dabunt.

Non lucra putida amas,fcd commoda totius orbis.

Publica priuatis anteferendo lucris.

DIGNVS es ergo vehi noltra Venerabilis ODE,

MANA fama Viro huic inclyta, vua mane.

Claudam oden voto:Grafenriedi,viue Galeni
Lultrafenex, k re caetera namque petes.

Eteojlichon per phtUcin.

eftlefVsMeDlCVs IVVans probat Vs
argrls Vera panaX, & Vnlfanans.

Qbferuantiae E.F.

L. M.Q^

Hen. Ernius H.F.Tigur.,
Ecclcdic Capcllanst D.

CLARISSIMO D»- DOCTORI CHABRAEO,

MEDICO PERITISS1MO, HISTORIA PLANTARVM
inftauratori diligentiflimo.

Rtis Apollineae quamuis cernantur in arce^
Cenfotcs multi, Medicas qui fpernere Mulas
Conuitiis ccntant, illas & dente maligno
Rodere non certant : Medici non tollere poliunt
Nodofos morbos, dicentcs,&mala triftis
Dra leprx, tum vallantis contagia pellis:
Infuperin campis crelcit non herbula contra
Vim mortis rigidae. Tua fed mens dedita Phoebo ,

Scommata committit furiofis flatibus ifta.

Nam Capiens clarum parcit contemnere Phoebum.

Hinc bene, gentis Apollineae Propagator & Audior ,

Herbarum virtutes , radicefque potentes ,

Et folia, 8c flores, caules , 3c femina, frudlu*

Diuerfos, pifces varios , mineralia plura ,

Narcirtbs , ceras flauas imitantia pruna ,

Ac pyra Cum cerafis, Thilbafi moracruoris ,

Callaneafque, nuces & mcfpila, dulcia poma.

Tum dulces Bacchi i'uccos,rationeproponis.

Hic liber ille tuus fe nobilitate tuetur :

Nam lenius dubios, pugnantia (cripta virorum
Dodlnna Medica clarorum , foluerc przlhr.

Succurrit fanis, illis bona fercul ’ praebet ,

Omnibus infcrui-efoler mortalibus a-gi i$

Nam morbus cerebrum magnus fi corripit ipfutn,

Adlio fi cordis vital s laefa veneno ,

Adlio fi jecoris turbatur bile funelia ,

Adho fi llomachi laefa cll , fi turtis acerbat
Pulmones molles, renes quando doler vrget ,

Si lacerat dentes, oculos, & membra fatigu.

Tum truculenta tabes corpus cum conficic omne.

Si rabie canis, & fi laefit aranea valde ,

Si nocuit lerpens, fi vipera dente momordit ,

Tunc adfert Medicas herbas, virtCCte morbos ,

Corporisac vires direptas reddere,rcntar.

Singula quis numeret : reflant perplura canendi,

Sed, peto,cognofcas animo mea feripra benigno ,

Nciloris ac luperes Mulis comicanribus annos.

Obferuantia; Sc amicitia: E. F. L. M.
Frtdericus Stiberu* MtdtCitiA

SERENI SS SIMO

TRIJ^CIPI AC DOMINO,

DOMINO

HENRICO DORLEANS

LONGOV ILLiE NEC NON ES T OV TE V I LLaE DVCI:
GALLIAE PARI:

Nouicaftri & Vallangini Svpremo Principi:

Comiti inDunois, S. Paul, Chaumont , Goumay , &Tancaruillc:
Dynastie in Colummiers en Biie : .

Baroni in Vouuant, Vcruant, Monftrcuilbcllav , Humbic, Bricqucbec &c.
Nortmannisc Connestaiili Haheditario:

Ejufdcmque Prouinci*, Chriftianiffimas Majeftatis nomine Administra¬
tori & Proreg i:

Regionimquc Galli* Ordinum Eqvqn.

Vem nuper SERENISSIME
PRINCEPS, obviis excepit vinis
Medicorum turba , aenuo prodit
Naturas Genius. Et cjui duodecim
antehac promulgatis Libris Arbo¬
rum & Fruticum Hiftoriam abfol-
uit : totidem jam ad aliorum, non
miniis cognitu neceflariorum , gra¬
phicam Enarrationem accingitur.

Hic enim Suffrutices: hic Rofaeihic (candentes Planta::hic
Dionyfo (aerae : hic Leguminaihic Cereales Frugcs.hic Gra-
minaihic Iuncvhic Arundinesihic Flores hortorum decusdnc
Rapunculi & Campatiula: hic Nafturtia: hic Culinarias her¬
bae : hic Mollientes & Oleraceae: hic Lactuca: & reliquas Pap-
pofae recenfentur , delineantur , pinguntur.

Hic tandem Veterum &Recentiorum circa eas Placita
obfcura reteguntur, alia illuftrantur. Nodi (oluuntur, Diili-
dia componuntur, notantur Lapfus.

Tom. II. s

J

»

Nec deerit in quo miretur Mundus fe tot cijcutiuifle facu¬
lis: atque adeo Poetx fadtus fit locus Epiphonemati
0 mijcras hominum mentes , o pectora caca!

Qualibus in tenebris utta , quantis tp periclis

Lmntm
Vdl.f lautu.

‘Dentur hoc &ui quodcunque efl?

Etvt EN OAITOIS nOAA A, hic non Aegypti
AB A 2 E 1 2 , fed bifera Alcinoi Viridaria: Horti Adonidis;
Infula 1 llos, palmarum, vinearum & margaritarum ferax:at-
que quicquidin phyficarum rerum adytis & penetralibus a-
penendis potuerunt celeberrimorum Philofophorum ac Me¬
dicorum lolcrtia , ledulitas , 8l candor.

Prodit igitur alius noftri Ioh. Bavhini foetus: nec redime¬
re volentibus longiores trahere datum moras. iJiphilo m luis
producendis fintaln tardiores: Aceflau expectent alu Lunam:
Nobis humano generi prodefie animus.

Qui autem Primogenito Praepotentes inuenimus Patro¬
nos,;! quibus fcilicet inter alia &. Cunas habuerat: Eandem &
huic optamus fortem , fub cuius aufpiciis cum nomine &
fplendore pubhei fiat /uris. Minime enim nos latet quibus
hscfine ridica vitis & Coeli & animalium exponatur lniurns:
Quam faftidiola fit hu/us iui peruerfitas:Quam magnu.-; fit I a-
bor cani ledfium fternere:Quam crefccre aliquid sgre ferat In-
uidia: Quam graues fint Zoilorum merfus : Pradertimvero
quam aduerlus e/ulmodi male feriatos homines proflet tute¬
lam Pnncipum virorum patrocinium.

Nec diu deliberandum fuit, PRINCEPS SERENIS¬
SIME, cujus clientela: hoc committeretur OPVS. Ad te
enim trahebant ejus cum tuis harum regionum amplis Ditio¬
nibus loci natahti/ vicinitas , ac SERENISSIMAE CEL¬
SI 1 V D1NIS TVAE erga omnes humanitas, in literas &
hteratos pronus animus : maxime vero innatum Graffen-
riedani Generis illi quam facimus parti de Svpremis
Nouicaftrenfium Dynastis bene merendi ftudium. Cu/us
licut &foelicia 8c grata ab Auo &a Parentepitememonase-
dita fuere fpecimina; ficdC NOBIS in eadem humili dtuo-
ttone pergendi animus , & e/uldem fpes gratise quat a CEL¬
SIS SI-

SISSIMIS PRINCIPIBVS Majorum noftrorumaccesfit

rebus.

Ecquem porro Noftris hilce 8c incomparabilis illius B a v-
h i n i lucubrationibus pracellentiorem fautorem Maecena¬
tem ve prtefecifiemus , quam Principem cujus Stemma vene¬
ratur Gallia : cujus in Rempublicam Chriftianam merita cele¬
brat Orbis: Principem pace belloque, (ago togaque. Arte &
Marte, apud omnes Gentes celeberrimum. Principem pnepo-
tentem, dementisfimum, munificentisfimum. Principem cui
labor in negotiis,fortitudo in periculis,induftria in agendo, ce¬
leritas in conficiendo, & confilium in prouidendo,tanta in vno
iunt, quanta in multis aliis etiam infignibus vix reperiamur.
Principe m quem nu m er ofisfimos exercitus cu m iu mmo impe¬
rio foeiicisfime ducentem vidit Germania, vidit italia, viderunt
Iberia, Burgundia,& Lotharingia,femper & vbique vincente.
Pr.ncipem Monalterienfis PACIS inter CAESAREAM,
GHRISTIANISSiMAM, & SVECICAM MAIEST.
aliafque nonnullas Europaei Orbis primarias POTESTA¬
TES, nuper initae praecipuum ARB1TRVM. Atque adeo
Principem quem merito dixeris omnibus reddidiife omnia,
fingula lingulis: proftratofque reftituille Magiftratus&ficcas
effecifielicas.Pnncipem tandem, vtin his encomiorum fulf iti¬
bus parci fimus,quem vnum rerum Natura videtur edidifle,vt
offenderet quidin (umma Fortuna fummapoffet V irtus.

Talem nos eligimus Patronum, PRINCEPS SERE¬
NISSIME, Vniuerfalis Plantarum Hiftori^ Secvndam hanc
partem, qua par eft humili fubmisfione, SERENISSIMAE
CELSI TVDlNI TVAE offerentes & conlecrantes.

Auiculae, cum nihil pollent opulentius, plumas ad magni-
ficentisfimum Delphici Apollinis templum vitro feruntur
detulifle: Apes ceras. Sic nos ad tuas aras quod opis ell noftne:
nec dedignaberis Munus quod ftudio fuo dignum plurimi cen-
fuere Reges, quodq;Manfolcis praetulit Caria: regina,quae poli
tot annorum myriades adhuc per A rtemifiam viuit. Gloriam
fic tvam tradent Poftens,& in huius V muerfi extremis claram

conferuabunt,omnia ea qux in hominis 8c pecudum eleam , in

aruo-

aruorum & hortorum decus cedunt,qmbus hic, quanta quan¬
ta noilra lunt , eminentisfimo Longovillaeo nomini litamus.

oupereft, Princeps Serenissime , vt oblequij hoc anathema,
humillimae obferuantix monumentum,et qualecunque benefi¬
ciorum redhoftimentum, quod Sacrario tuo appendere anni¬
timur, quo Ioles omnia, benigno & fereno fufcipias vultu. Su-
pereft tandem, vt ab illuftnsfimo & Splendidisfimo Nomine
Tuo huic abiturienti tuarum laudumPrecom nitorem & com¬
mendationem accedere lubens patiare : nofque tibi m omnem
ieruitutem deditisfimos lemper in pofterum {ludio & fauore
tuo prolequi digneris.

Sic , 6 Nate in exemplum virorum Principum , Neftoreos
quam foelicisfime viue annos. Sic impleat lehoua petitiones
tuas. In Ius delinunt votis

PRINCEPS SERENISSIME,

SERfcNISSTMifc TVM r.ELSITVDlNIS

Clientes Humillimi ,

FRANCISCVS LVDOVICVS d GRAFFENRIED

D. m Gertzenzee , EbrodunenfisBernenfium Ditionis oro tem
pore Prxfe&us: *

&

DOMINICVS CH ABRAI V S M D
IlluftrifTCelfit. Vvircemb.d Confiliis Medici/
Vrbisq; Ebrodunenfis Medicus ordinarius^ ’

ibroduni Heluetiorum Calendis lu».

Anno falutu M. D C. Ll.

7 "Jieophr.

Error mul¬
torum.

Cipi duo
genera.

Tltrt.

Ciflftt mas
gjr ' flamma.

TOtofc-

Ctjtharos

»Ct{U-

ros.

HISTORIA

VNIVERSALIS

PLANTARV M

LIBER XIII.

FRVT1CES ET S V FFRVTICES FLORE

ROSEO HISCVVE AFFINES.

PROX 1 M V M nunc locum dabimus iis fruticibus ac flufft uti cibus , quos rofleo quodam flore , v eluti ornamento pr.t>
tipuo natura donavit : contentioni forte fit locus ,_ fi fe paremus > qu&flmilitudinibus & amicius, dia quafitejfera ait
eadem Junt unita.

DE CIST O

VETERVM
C a p. h

SENTENTIA

V n t , authore Theophra-
fto , eorum [quibus aculeus de-
'■ efi^\ genera complura, funi-
mifque differendis difcreta,
ut yjexd [ Ga-va , yjsrod Hedera
vertit , ut in Theophr. legitur,
quem Plinius , Ruelliut & olim
etiam Cluflus fequutus cfi , frd
male : legendum enim jt/sstf, O
fli , ut pofl etiam Clnfl] cujus duo genera traduntur,
mas & femina. Quoniam altera ma jus, durius, pin-
giufque folium [v^x cpvfaoy in quibusdam Tbeopbr. c.~
d tubus >A.'/ertV/nfe<mvrlhabeat,floremque ad purpu¬
ram indi natum: ambabus tamen flores Rofis [i» Al..
dano c.dice male omittitur voxil/ete] lylveftribus pro¬
ximi , verum minores de fine odore.

Plinius non animadvertens diftindtionem inter
xt&ov de Y.isev , Theophr inemendacam ledtionem fe-
quitur,itafcribens: Hedera: [ legendum Cifti]duo ge-
r era prima, mas de femina : major traditur mas,cor-
pore A folio duriore etiam ac pinguiore 8e flore ad
purpuram accedente. Vtriufque autem flos fimi lis
Rofefylvcftri, ni fi quod careat odore. Vtuntur [ad
coronas] & Hedera: [leg.Cifli] flore purpureo.Eft de in
alio genere, earum lylveftribus Rofis fimilis.Etin iis
quoque color cantilm delectat, odor autem abeft.
Gr^ci vicino vocabulo Cifthon appellant fruticem
majoremTbymo ,folii3 Ocimi. Duo ejus genera.
Flos mafculo rolaccus.femin^ albus.Plinium autem
de Diofcoridis Cifto dicere , ambiguum non eft , te-
fte Cornario, etiamfi ex toto non omnia i m refpon-
deant,& hoc fiinc loco Hedera: nomen [cijfon] Cifto
vicinum dicit.Theophrafti porro Grxcum exemplar
multis hinc feculis mendofumfefle teftaturClulms
de ali j. Y.toi J igitur pro x/oj-or/ , locis citatis apud Pli¬
nium legendum effe conftat. Ciftus [x/sTs-] quem ali¬
qui Ciftharon aut Ciflaron [x.ku.£?v n •/ibfscfy] vocant,
frutex eft iuxta Diolcoridem in petrolis locis na-
ijens, multis ramis prxditus,foliofus,non altgSjfolia
T©m. II.

habens rotunda , acerba , hirfuta : flores vellit Mali
punica: [poZ^I fedin femina albi.

Aft quid Pliniiis redtius, quam Diofcorides,ma- m er xntUjn
rem dcfcrip ferit , rofeum florem habere dicens , ffcs
ipfe,inqui tMarantha,oftenciit: nam five hanc floris Jcor, i /M-
(imilitudinem ad colorem referat Diolcoridcs, five
ad figuram (quamvis ad figuram potilis referre vi¬
deatur , quod oftendit ex hoc, quod dc femina fiib-
dit, ci florem albcfccrc ) mimis apta comparatio eft.

Etenim Punicorum floribus phceniccus color in-
eft, quem vix in alio reperias , fi Theophrafto credis
mus ,lib.i.c 21. quanquamhocdc arboribus folis in-
telligerc volui ffe credendum Iit. Eft de alterum, per¬
git Diolcoridcs, Cifti genus , quod ab aliquibus Le¬
don appellatur. Ex his itaquexonftatCifti duo p ri - ciflitri»
vna genera facere Veteres, Marem 5efeminam:Dio- gem r*
fcoridetn vero tertium addcre/Ledon didhim. Ve- D‘*fc-
rum de hoc de alio nos plura trademus , led potiffi-
miim de iis, quorum icones exhibemus.

Frutex auCKiara.&i}’ Grrtcisdidhis , Lati- at)WM

nis ut Scribon. Largo , quoque Cillus appellatur, de ltng**r.
Rofafilvatica, {eu canina. Arab. Kaniet, Altbeu. five
Lhaie althis, inquit Matth. Germ. tfifennSfihn. Gall.

Rofe canine. Ital. Cifto. Caft.dc Cat. £//c/m. Portu g.C«--
guacos .Cergacos. Angi. Xftfiits/ ffijt bufcbe/cbcr/ fftfl
facjc/tDitjJfftgc.

Ciftus, inquit Diofcorides, vim habet adftringen- vires &
tem,unde flores triti in vino auftero, bis in die poti, ufr"
dyfenteriis commodant:ipfi verti per fe illiti, nomas x0™**rt*
dcpafcentes cohibent. Cum cerato verti, ambufta de Ambufr*.
vetera ulcera fanant. vlcer*.

Harc paulo aliter ita Plinius. Cifti genera ambo
profuntdyfentericis Sdolutiombus ventris, in vino
auftero ternis digitis flore capto , de fimilicer bis die ew/7*‘
poto. Vlceribus veteribus de ambuftis cum cera : de
net fe oris ulceribus.

Cifthus aut Cifthanus , autore Galeno frutex eft
guftuadftringens ,omnibufque particulatim operi¬
bus. Attamen folia de parva germina trica adeti de-

H 1 S T O R I AE PLANTARVM

ficcant,adftringiintque,ut [7 touuA-m] ulcera glutina¬
re valeant. At flores magis fiint efficaces , adeb , ut
imbecilli • cum vino poti dyfenterias , ventris imbecillitates,
fluxuique ac humiditates fanent. Cataplafiiiatis ritu
illita ulcerum putredinoia juvan t. Eft enim facultas
eorum noninftrenuedeficcans,fereque iecundi ex-
cefsils temperatis abioluti. Adeo vero frutex hic
frigidus eft, ut tepidi caloris fit particeps.

tates.
Humidita

T emper*
mentum.

Gentratrta
J umm.t.

CIS T VS MAS, MAIOR, FOLIO
rotundiore. Cap. II.

IN Ciili tra<5latione Dioicoridis veftigiis infiilen-
dum,tria fumma genera conftituenda,deinde fin-

M as cur
ditia s.

guia in eas ipecies , quas tum nos, tum ali j obferva-
runtjdividenda^nitiumkmarefadhiris. Marem ve-
rb cum Clufio appellamus, qui flore quidem ut reli¬
qua Cilli genera iylveftrem Rolam aemulatur, fed
colorem rubrum, nunc faturatiorem , nunc dilutio-
M aris jj>e- rem habet : cu jus quinque ipecies foliorum forma,
c" aut colore inter ic differentes numerantur.

Apud clari ffi vi¬
rum igitur, Vlyllem
AldroandumBono-
nix primo vidimus
Ci itu m mare, Mo n-
fpeflulano multo
maiorem, foliis ru-
goiis , rotundiori¬
bus & nigrioribus,
non tamen exadlc
rotundis , ut olim
pingebat Matthio-
lus. Ramum obfer-
vavi inter plantas.
Domini Theodori
Zvvingcri,qui dela¬
tus dicebatur ex A-
puleia , cujus folia
erant minus nigra,
& pluribus pilis al¬
bis, longioribuiquc
abundabant.

Defer. cluf. Clufius fiede fcribit: Humana altitudine plcrum-
R Amuli, que attolliturjUt reliqui Ciili,fruticofus :ramulis ali-

quantulum incanis: folia reliquis majora & quali
orbiculata , hiriuta nonnihil & rugoia : flos reliquis
forma fimilis paulb major & colore laturarius ru-
CApituU. bente : capitula hirfuta , dura , pentagona , dicendis
Semen. majora , in quibus femen rufum, majus, quam alio¬

rum continetur.

An Angutl. An Anguill Ciftus mas , Rofa marina & Rofole

r«ja mari- in Lanzana quam ait Hypociftidem & Ladanum
ferre? An Cordo in iylv. Obfi Ciftus frutex ex fo¬
lio oblongo & tamen fiibrotundo Sal vi^ aliquo mo¬
do fi m;li,majori,hiriuto cavoque,feminein pericar-
piis mi nuto, Papa veri limili?

Matthiolusolim Ciftum marem pinxit folio ad¬
modum rotundo, & floribus integris,Campanulam
exprimentibus ( quum tamen Rofarum inilarfolia
feparata habeat ) qualem plantam nunquam vidi¬
mus, eam igituriconem in poftr.commen.meritc!),ut
fallam rejecit, in com. Lat.&Ital.cummag.fig. &in
hiit.Germ.aliam reponens meliorem.

T urnerus malam Matthioli figuram habet nomi¬
ne Cilli maris,quem dicit fe vidilTe in Italia.

Dodonxi Ciftum exiftimaflem lib.de flor.cap.19.
nili alio videretur reduci fimilis figura k Clufio : u-
nicam enim Cilli figuram ponit, reliifta priore, qux
Ciili ferminx erat, ut arbitror.

Lacunx dicitur Ciftus Mas Matthioli. Ciftus ma-
fculus Lonic. Cluf Hiip. Hifl. Cillus qukrtus

Apuleenfts

J oh A.
Ttos.

Jrf-Atth, no-
tAtur.

Tum. la¬
ti"*-

Sjnfn.

mas fine figUra. Lob.ObfCiftus mas quartus Clufi j.

Hift.Lugd. prxter meliorem figuram Cillimaris
Matthioli, habet etiam duas priores falfis fub his ti- Hifl Lugd.
tulis : Cillus mas folio rotundiore Matthioli , &: Ci- notatur.
ilus cum Hipociftide Matthioli. Ponit prxterea
delcriprionem ex Clufio Cilli quarti.

Camer.in Matth.Hift.germ.ponit figuram cui in- cijhafe-
icriptio, Ciftus foemina cum Hypociftidc. Eandem mma, Canti
etiam ponit in ejufdem Epit.lub hoc titulo Hypoci- Hjt«aft»-
Ilis. Videtur autem mihi facta eius icon ad ramum
quendam a me Bononix coUe&um anno 1563. Sc
Gefnero milfum. Erat tamen fine Hypociftide,& fi¬
ne floribus. Gefnerus autem ad meam plantam
quam adhuc habeo ,annotarat, clfe Ladanum foliis
rotundis, Hypocillidem Matthioli.

C. Bauh. apud Matth. exhibet pro Ciilo mare , fi- c.sa»b
guram malam.Eft enim eadem cum priore falfa Hili.
Lugdunenfis. Faliam autem eam elle ipiemet fate¬
tur , ita enim fcribit : Matthiolus in luis editionibus
diverlas proponit iconesiinter magnas enim figuras
habet Ciftum , cuius folia ex rotunditate oblonga
iuntiinter minores vero eam proponit foliis rotun¬
dis ,proculdubio imitari volens Dioicoridis deferi-
ptionem, qui talia in Cillo requirit folia. Cum vero
talibus foliis marem hadtenus non viderimus , ied
oblongis , adpoiuimus figuram talem fub Hypoci-
ftide. Ait prxterea C-Bauh.m animadv.in HilLLug.

Hiftorix Ciftum marem Matthioli , & Ciftum ma¬
rem primum Clufi j:efle duas figuras unius Cilli. Sed
& hoc imaginarium. Sunt enim diuerfiirum planta¬
rum figurx,ut notum eft utramque noicentibus.Eft
Ciftus masi- Clufi j, Ciftus mas Monipelicnfis , fo¬
lio oblongo albido. Sed curhocloco tam ficcopede
tranfit impudenriifimum illud Matthfoli figmen¬
tum, Ciftum marem folio rotundiore cumCampan^
effigie floribus , ex mera deferiptione excogitatis
( ninil enim tale unquam vifum in natura ) quem
bis depingit, non fine fceda, ambitionisque plena
impoftura. C.Bauh.pin.Ciftus mas i.fi ve folio ro¬
tundo hirfutiflimo.

Clufij Ciftus quartus mas invenitur in regno Va- Locus.
lentino & Aragonurmin Italiaetiam frequens eft.

CISTVS MAS II. FOLIO
longiore.

EAdcm altitudi- Defc_
ne, qua primus
Clufij [ Cijttts mas
Monjp. folio obl-ngo9
Albido] affiirgit, in¬
terdum etiam ma¬
jore , non minus
fruticoib ftipite ,
neque minore ra¬
morum frequentia:
minOs tamen can¬
dicat. Folia prxter-
ca eodem ordine
difpofita, molliora,
longiora, anguilio-
ra, & magis acumi¬
nata funt : Flos iu-
periori fimilis , in¬
carnatus : capitulis
eriam& femine pa¬
rum differt. Du-
binm non eft, quin
ypociftis fubhoegenere crefcat, nullam tamen
iervavit Clufius , qui Ciftum marem fecundum

Lob.Obi. & Ic. & Ger. Ciftus mas anguftifolia.
Tab.Icon.&Hift. Ciftus masanguili folius fiftcn? my

r^fjlein

Locus e^r
terni us.

Defer.
I oh a.

Flos.

Capitula.

Semen.

Locus.

Ci(h*f<c-
nurui Peit.

D'l«.

Lignum.

Cortex.

Rumi.

fohet.

Matthiolm

notatur.

flos.

Capitula.

LIBER XIII-

rof?lein. Lugd. Ciflus mus z.Clufij. C.Biuh.pin. Ci¬
llus -nas ’,.fiv ; angullifohu s. Belg.ififttis manntFcn
met f inatlcblabci'6. Angi. Tbc male Kofc.

Nafliturin Hifpania,& diutius reliquis maris ge¬
neribus floret:il!ius icem ramuli teneriores liib Au¬
tumno , rorulentum quiddam pingue & odorum
contrahunt.

- 1 - - - . - - . -

CISTVS MAS III. FOLIIS
diluti iis virentibus.

Riori brevior ell,non minus tamen fruticolus,
fed tenuioribus ramis:folia ejus jam diiTo bre¬
viora & dilutiore virore pnedita, magis rugofa,pin-
guia , &: odorata : flos aliis flinilis , dilute rubens fk
aliquartulum odoratus , qua n notam in reliquis
Cilli maris generibus non deprehendit Clufius‘,hu-
jus capitula fuperioribus paullo minora furt , <k
luis involucris , qua: florum calycis funtjdiutius oc¬
culcantur, lemcn in capitulis aequale.

Hunc Ciflum marem tertium (cujus autor nul¬
lam ponit figuram ) in Lufltama folum fponte r.a-
Icentemlupra Vlylliponem itinere Conimbricenfi,
atque etiam in maritimis oblervabat. Nos Patavij
vidimus Cillum , quam feminam vocabant, diver-
lam nonnihil h Monlpeflulana , folio multo majo¬
re ,ru go fi ore ,d e n fi o r e ,h i rl lito ,for m x fc re e j ufdem :
ramis nigris, & minimum tomcntolis,qualcsetiam
funt MonlpclTulana:,fortalLs id fecitcultura. Si flo¬
re fuerit rubente, conflderandum,an fit eadem cum
Cillo Clufij mare tertio. Lob.Obler.Ciflus mas ter¬
tius Clufij, C.Bauh.pin. Cillus mas 4/1 ve folio bre¬
viore.

CISTVS MAS IV. MONSP. FOLIO
oblongo, albido.

FRutexeft,quam
femina robu-
llior,albidior, bicu¬
bitalis , hirlutus ,
Cludo autorc , hu¬
mana altitudine,
plerumq; fruticans,
ligno latis fragili, &
candicante cortice
te tlo, frequentibus
ramis alternatim
femper ex adverlb
rcfpondentib. Folia
libi invicem oppo-
fita, & telle Clulio,
molliora & longio¬
ra in novellis plan¬
tis , in adultis vero,
contrafeora, durio¬
ra Sc afpera,adllri n-
gentisgullus:utrin-
que in cana, hirfuta,
longiora , quam latiora, inferne rugola,angulfiora,
fpiflioraque, quhmfemimE5non rotunda, ut in Ci¬
lio a Matthiolo olim exhibito. Flos coloris rofa; in¬
carnata: apices luteos in medio contentos ambit,
magn us, in folia qui n que divi fii s ,n o n ,11 1 i n Cy ti r, o
6«- Campa nui a, integer, ut pingebat MatthioIus.de-
ciduus, nec lingularis , hinc inde per ramos fparfus,
ut ipfiusicon habebat, led confertus, agminatim fli-
patus , rumerofiorin ramulorum extremis, ex bre-
vibus,robulHs pediculis,non debilibus oblongis tk
Angularibus, ut in Cillo femina, quibus decidenti¬
bus ,fuccedunt capitula longe etiam majora & du¬
ri ora,hirluta, trifari am fe 6ca,p ere n n i a,foli oli s tribus
mucronatis , hirlutis oblcpta ■, pentadora, utrefert
Tom.II. & ‘ '

Clufius , in quibus exiguum femen , ex rufi) nigri- Semen'.
cans , feminis Hyofciami,a«t Papaveris magnitudi¬
ne. Ad huius radices , quaHuinmiscefpitibus dif-
fu n duntllr & Cohaeret) t, Hy poci Ili d em ili e ob 1 j r va-
vit copiose nafcentem, eleganti Hi mam omnium,
quas unquam viderit, primo vere , cum Cillus jam
ad florendum le parat : Etenim quando primum ex
terra emergit, purpureum five kermelinum fericum
efle diceres , deinde paulatim alfurgens, & fele ex¬
plicans, multum de priftini coloris elegantia remit¬
tit, cu n Cytinos luos profert,qui candicantes fiiut,
turgidi que , Sc lento luceo pleni: qui a peritis phar-
macopreisin Hypociltidis luccilm denfitur.

ClufH;lp.& Hill.poll.Ciltus mas primus,ab Hi-
IpaniSjCeu &z.& quartus Ellepa vocatus.

Lob. Adv. Cillus mas. Obfi& Ie.Ciftus mas cum Sjnonyma.
Hypocillide.LufitanisCergacoSjItalis Cillo.

An Rauvvolf. Cillus flore purpureo? An Ctcfiilp.
huncintelligit his verbis : Alterum genus Cilli , m
arenofis maritimis nafeitur, folio majufculo & can¬
didiore, flores puniceos fert, latioresifru&um fimi*
Iem,[cif?a fa-minx]Ccd conceptaculis quatuor dillin-
dium: lub hoc nunquam Hypocillidem repertam
fcio;Diofc.hunc marem vocat,ut & Plinius flore ro-
faceojfoliis Ocimi.

Caflori, Tabern. Eicon. & FJilt. Cillus mas latifo¬
lius. Cam.apud Matth.Germ. relid>a Matthioli figu-
ra,aliam pofuit fub titulo Cilli maris. Figura autem
ea fadla e 11 ad plantam Mo n fp e fllilan am ,q 11 a > n Gel-
nero mif. ram , quamque adhuc habeo. Eandem fi¬
guram ponit etiam in eiufdemEpit. nomine Cilli.

An praeterea eidem in horto, dicitur Ciflus mas?

Hill.Lugdun. Cillus mas primus Clufi j. Animad-
vertit& hic C. Bauli. Hili. Lugdunenlem duas figu¬
ras ponere, quod cft falfum , ut abfolutioribus Bo¬
tanicis notum elF.Eft enim Cillus cum Hypocillide
Matthioli a Cillo mare primo Clufij diverlifli mus,

& non alius , quilm Cillus mas lolio rotundiore
Matthioli cum fallis floribus Campanubim expri¬
mentibus. Sed pollerior figura Clufij fuffi ciebat,
inquit. V nde miror quomodo vir integer fubticere
potuerit figuram Matthioli elfe fallam , fi «Tam &
imaginariam.

Ger. Ang. (Tl)c male l;c*Cy Kofc nurh hi 0. CBauh. r „ ,
apud Macth.Cifl us $.cui Hypociflis id dicitur, quod
exipfius Cifli & Ledi radicis medio puilub-uiLimo-
dori genus vocat Dodoneus.Reperitur rubra flaua,

pallida. Eid.in pin.Ciflus mas z.five folio oblongo
incano. Provenit in itinere verfus Frondgnanum LoC!“ &
interfaxa, fefquimiliari Gallico h. Monfpelio.item
monte Setlio, florens menfe Aprili & Maio. Clufio
frequens efl hic Ciflus c 'mir Hilpania , prxfertim
Btetica,tum Lufltania Gallia Narbone nli.

CISTVS MAS V. FOLIIS CRISPIS
& quodammodo linuofis.

HVmilis efl: ,& lupinus utplurimum,pedalibus-‘^/"'*
lamis, aut paulo amplioribus, multis ex eadem
radice prodeuntibus : folia crilpa funt &: quodam¬
modo linuofa,candicantia & hirfuta , guftus acerbi
ik adftnr. gentis : flores ramulorum lummitatibus
aequali altitudine & quafl umbellatim nafcunm., r/o
fuperioribus paulo minores, led elegantis ex rubro
purpura Icentis coloris intentioris, quiimin quarto,
capitula reliquis minora,fuisinvolucris pleiiiq; uy.CnpituU

tccla,fcmc'c6tinetreliquisfimilc,fedmagisatrum.
C.Eauh.pin.Gflus mas vfive,foliisChamedrys. Ci¬
llus mas v Clufij, Lob. Ic.& Lug. Cillusmas fupinus
fimbriatis & fi nuatis foliis Lobi Ciflus mas^.Tabcr
Ciflum marem quintum Clufius , ir Lufitani r
tantum nafcentem videbat , Colo admodiim areno-^^'
403 ncc u fquamirequcnuoieiTL quam apud Mona
A z

4

H I S TO R I AE

& temperamento : femen Augufto , Septembri , &
Odobri mature fcit : Cifli hoc genus peculiariter
Luii tanis Rofella vocatur.

omina. Ger. Ciftus*mas dentatus: Bcl<*. (Eifiuem&nne?
Fcn piat ter fterben lt00^cnbc. Angi. iTebt Ijcbor
fncpr male ilifiue.

CISTVS FOEMINA MONSPEL1A-

na flore albo, &: Hiipanica luteo.

Cap. III.

CIflus foemina
etiam in luas
/pecies diflribuen-
da.Nam aut elatior
efl , & rectis virgis
fruticas , ficut mas:
aut lupinus & hu¬
mi fparfus, ut Erica
vulgaris.Dcinde u-
trumque genus,
tefteClufio", in co¬
lore variat, qui ma¬
xima ex parte can¬
didus eft,& quan¬
doque luteus. Ci¬
ftus igitur fcemina
Monipclrana flore
albo , & Hiipanica
luteo , frutex efl,
cui folia circinata:
fere rotunditatis
vi>- cedunt ejus foliis, quem Bononia* fupraobfer-
vaire ros retulimus, magis viridia.molliora & latio-
Flores. ra,quam in mare Monfpelienfi: flores in longis pe-
diculis,ut Rofx,fed albi, luteos apices in medio co¬
ercent , nen minores, quam maris, multo majores,
quam Ledi, inodori, guftu grato ut Ledi, qui exfic-
cati lutei fiunt non miniis quam maris.
r <fer. cla. Clufiusficdefcribit : Eft Ciftus fcemina , frutex
/•' ramofus , cubitum interdum altus , nonnunquam

* ur '■ 1,umi ftratus,gracilibus,nigricantibufque ramis, fo-

];o ron minore, quamin maris quarto genere, circi-
racar fere rotunditatis, rudi Aiafpcro ,uiridi tamen:
Fle/. faporis adliringentis & acerbi: Florem habet paulo
m; norem, quam mas, quinti generis flori pene fi-
nulem , album , ronnunquam etiam flamini, luteis
fibrisjucin Rofa fylvcftri,medium florem occupan-

PLANTARVM

tibus : capitula minora funt.maris capitulis, nigrio- capitul, *
ra , non mucronata , fed nonnihil comp refla fupe-
riore parte , femen paulo nigrius & fatis magnum
continentia.

M atth.in Diofc. Ciftumfoeminam proponit fine Sjnonim*
de/criptione, floribus & frudu,qux accedit ad hanc c,,rtt
noftram: in poft.com.Ital.& hift.Germ. addidit flo- *A'
res , qui an ben£ appidi fi n t , aliorum eflo judicio-
rum : eam ait vocari a ru (ricis patavinis Salviam fal- s<d\-U [*u
vaticam. Anguill. Cifto fcemina:, ru Iri cis. Salvia fal- !*at,c*
bega vocata: , fubnafei refert Hypocillidem & La-
dan um. T urn.Ciftum fcemi nam l Matthiolo depi- HypuilUt
6tam habet, quam ait fe vidifle in Angliain horto ^ L.Lwum.
Sion denominato.

An Bellon. Obflib.i. c-7.de hac aif.Lidanum non
fit in Creta ex Ledo, fed ex Cifto,cujus Cifli fpecies Ladanum’
provenit flmilis in ca parte Gallix,qux dicitur Lau¬
de d’Oifcin Ducatu Mainio, prxdpue vero ad Ca-
ftrum Fouletourte, juxta Soulletiere.

Cord. HilLLob. Camer.hort. & Caft.dicftur Ci¬
ftus fcemina. Dodon. in fol. Cillum fcetninam vi¬
detur appellare, eadem repetens, quq in flor.hifl.di-
xeratun hift.Gall. pingit pro Cifto non Ladanifcra, c;aM non
ubi marem & fcemi nam colore florum tantum di- Udamfcr*
ftingui t. Clu fHi fpan .& poft. Hi /Lai t Ciftu m fce mi¬
nam Hi/panis Xara-eftepa : & a Narbonenfibus
Gallia: incolis, qui circa Monfpelium vicinifque lo- f*™
cis habitant , Mouges vernaculalinguadici. Rau-
vvolf.eft Cillus flore albo: Cxfalp.Ciftus flore can¬
dido , alicubi HvpociftidemgignenSj&Cifhis fcc- Hjpocifa.
minaDiofcoridis.

Carne r. apud Matth.Germ. 8c Epit.mut.1v1t figu¬
ram, aliamq; repofuit, quam Gefnerus curarat pin¬
gendam ad ramum Monfpelij colledum , quem ei
miferam, quemque adhuc habeo : in qua figura pili
non placent. Lugd.cumTabern. & hunc imitato Error p/u*
Gerardo , pro Cifto fcemina , prxter bonam Clufij r,um-
figuram, fi ultra ponunt Matthioli malam. Et hanc
quoque C.Bauh.apud Matth. exhibet pro Cifto fce¬
mina. Ipfc tamen non veritus fuit Lugdunenfetn C Bauh-
ideo carpere. CiftusfirminaMatthioli (inquit in
fuis animadv.in Lugd.)& Ciftus fcemina Clufij: po-
llerior figura fervanda erat. Ergo altera rejicienda.

Sed quare ? cur filentio in voluit ? quia patrocinium
e jus aflumpfit. Eid. pin.Ciffus fcemina 1. five folio
Sal vix: Cillus foemina, Gcfn.hort. Lac. Eft ela¬
tior &: redis virgis: ell Sc fiipinus humi fparfus: in
utroq; flos cancfidus,quandoq'. tamen luteus.

Florentem vidimus Aprili & Maio in lylva vEgre- LoCUiS -
mont prope Monfpelium & in monte Sethi, in.Ita- tZJJ?
lia juxta Florentiam: in Sabaudia penes Rodanum.

Pjitavij obfervaturin montihusEugancisinterBal-
neum Aponcnfe & Arqua ,ibi aiunt nafei Hypoci- Hjpoeiftu:
ftim. Bononixfponte a Florentia al jugo florebat
Aprili. Ejus qui albo eft flore, cum redi, tum fupini
magna eft copiam Hifpaniis,Lufitania,Gallia,Nar-
bonenh &:Aquitanica : qui vero luteum profert, ^^ore^uteo'
nonnullis duntaxat Hilpanixlocis , & extrema A-
quitania Car tabris finitima circa Bayonam fc vidit
fe meminit Clufius.

CISTI SPECIES Q.VADAM HI-
fpanica flore albo.

ALiquot prxterea Cifli genera ob fervantur, ctfii fami-
quxad fceminam veluti ad primarium genus, cLfii*
Clu»j judicio , potilis referenda ,qu^m ad marem,/“**^-
nut Ledon: quandoquidem nullo pingui ,lentoque
liquore funt oblita , necrofciim, flve purpureum
florem habent. Lugduni dcmonflrabat nobis Baro
quidamGcrmaruscx Hifpaniis reverfus Ciftialiam c,J},fPtcie*
qu..ndam fpeciem, fruticem, ut cx plantxportione

con ji-

CISTVS FOLIO HALIMI
flore luteo.

Te lia.

flores'.

LIBER

■Conjicere licebat,
parvum , foliolis
multis flipatum,
non parum mino¬
ribus, quam in Ci-
fto fcemina Mon-
fpelienfium , ob-
Iongis,hirfutis,mi-
nus rugons, guftu
adftringentibus. '
Flores non finguli
ex ramulis, fedplu-
res fimul,utin Le¬
do Monfpelienfi,
pediculis latis lon¬
gis ,hirfutis , inca¬
nis infidebant , al¬
bidi, LediMonlpc-
lienfis floribus pe¬
ne fimiles , quos
nondum explica¬
tos alabaftriculi
mucronati, lanugine alba,denlaque hirfuti ambie¬
bant totos. An a quoquam fit delcripta hxc planta,
non potuimus animadvertere.

CISTVS FOLIO HALIMI LON-
giore incana.

Cillus folio Ha- De/Ct,
limi alter Cluf
Hilp. & poli. hili,
procerior eft prx-
cedente , ramis fir¬
mioribus , incanis
'ut prxcedens:Folia Telia'.
edam habet Hali¬
mi , paulo tamen
longiora, anguftio-
ra, magis mucrona¬
ta, & dorfoelatio-
, incana tamen
tota Se licca/u bari¬
di etiam &adftrin-
getis faporis. Illius
neque florem, ne¬
que femen vifum.
Provenit ubi pix- Locm.
cedens.

Lobel. Obfcr. & D”0*-
Icon.pl.ut & Liigd.
Cillus folio Halimi fecundus Clufij :Taber.Icon.&

Hili. Cillus folio Halimi fecundus. Gerard.Cillus
folio Lavendulx , Angi, /lauanbcr Icafcb Cijlue.
Belg.ffiftuemcrblabcrsuau llaucn-bcu

Cillus folio Ha¬
limi prior (lic
etenim appelladus
videtur , i nquitClu-
fius , propter folio-
ru fimilitudinem)
cubitales aut am¬
pliores profert ra¬
mos, graciles , latis
fruticofos , in qui¬
bus folia Portulaca:
marina: limilia, fed
omnino incana , ut
Halimi , mucrone
obtufiore , fubacidi
&adftringentis gu-
ftus : luminis ramis
multi inhxrent flo¬
res, quinque foliis
conflantes flavi co¬
loris: minores, qua
in luperioribus,illi
Cilli gencri,quod nonnulli Helianthemon vocant,
fimiles, fuas fibras in medio continentes: his lucce-
CapituU dunt longiufcula &c triangula capitula, exiguum
P ' fubrufum lemen continentia. Adhujus radicem
Hjpocijhs. Hypociftin nafcentemobfervabam luteam omni¬
no ,five ochrx colore , lpfius plantx florem colo¬
re referentem, quam pueros & pallores manduca¬
re intellexi.

Locui Cillus hic frequens eft in Lufi tania folo arenofo,
& aura marina afflato , inter Ericas , non procul O-
ly Hippo ne,neculquam alibiClufio confpedtus.
Sjnon. Lobel.Obferv. & Icon. piant. Cillus firmi na fo¬

lio Portulaca: marinx, Cillus primus folio Halimi
Clufij. Tabern.Icon. & Hili. Cillus folio Halimi
\pnm:ts Clu.fn, addit Hift.Lugd.] ficut & Ger.qui Angi.
£iftus iDirl) kaiice liFc f ca purfianc vocat.Belg.
Cijtue wyffcn met bc blabcra rau
5cc porceicync.

'f

CISTVS FOLIO LAVENDVLvE
Clufio , forte idem cum Hclianthe-
mo reflo.

Cillus folio I a- Defef .

vendulx (‘eun¬
dem vel fimilem
fruticem denomi¬
navimus Helian-
then five Hclian-
themum re dium,
repertum a fo-
cio noflro ) ple¬
rumque cubitali eft
altitudine , admo¬
dum ramolus , fed
brevibus ramis 8c
foliis confcrdm na- folixl
fcendbus , anguftis,
incanis , lapoie ad-
ftringente : flores floret.
parvi , non multum
b fiiperiore diffe¬
rentes, albo colore:
femen non obfer-
vavit Clulius. Eft.
hic frutex adeo Lavendulx fimiiis,utnifi odol&fa- LaSendh*
porprohiberentjpro Lavcndula fumi poflet:& cer- la.
te quas plantas line flore prihiiim confpexit , pro
Lavendulahabuitjideoqucncgligebat, donec flori¬
bus , quos in plantis aliis conipiciebat , admonitus,
diligentius obfervaret.

Solummodo Valentino regno invenit aridis &£«•«*.
petrofis locis , quarto h V alentia miliari , menfi-s A- 7
prilis initio. Repertus a focio fidclifSmo Domino
Lconhardo Rauvvolff.in provincix montibus , qui rrifim rc~
unicaulis erat , reflus, cubitalis : flores in cacumine
fimiles forma Helianthemi lutei Sc vulgaris eoioris: z^/rr-
folia autem per caulem multa , longa , limilia foliis ?/prcK
Lavendulx. Florebat autem menfe Maio. Foha.

Lobel.Obfi&rkon.plan. Ciftusfoiio Lavendulx >*>»«**
Clufij & Valerandi.Tabcrn.icon.&Hift.Cillus (fus

A 3

Tom.II.

« H I S T O R I AE

ItenuKoglcf n/ ea jus titulus hic {imple x non placet.

Lugd. Ciftus Lavendulx folio Clufij. Gerard.
Ciftus mas tenuifolius. Ang. taafcb Ciflne.
Belg. <fiftn0metblaber»p<mJGLftuenb<t.

PLANTARVM

r /8

Mir.lt*.

Fp/i.A

CISTVS FOLIO SAMPSVCI CLVS.
cui macula in flore.

Ciftus , inquit
Clufius Hifp.
€< Hift. poft. folio
Sampfuchi , planta
fiuticofaeftjKiultos
graciles ramulos
proferens , in qui¬
bus folia parra, qua¬
li circinata, incana,
Sampfucho limilia,
paulo minora , &
dorfo eminete, con¬
trariis inter fe pedi-
ciiics , ut in exteris
Cifti generibus, na-
fcuntur , & adftri-
«ftionem habet cum
Quadam aciditate &
loiledinc conjun¬
gam. Flosinftim-
mis ramis copiofiis,
quinis albis foliis
eofiftat, quorum meditullium macula ex purpura
nigricans inficit, villis & flaminibus luteis, medium
florem occupantibus. Capitula deinde Lini fere e-

iM

&JU9B.

Tubero

Gapit
us ferr

mi , ex nigro candicans, five cinereum continetur:
totus vero oblongus ille ramulus , qui florem & ca¬
pitula fufti.net , femine maturo ar;fac,utin fi ngulis
Cifti generibus.

Primum hic inventus in Caftella veteri , fiipra 55.
Martin dcl Caftannal: deinde copiofus in caftella
nova, circa Caraicc jo, &: toto Bxtico agro inter Ta¬
gum & Aram flumina.

Hifpani Quifucla aut Quirivcla appellant, com¬
muni fermecumEricx minoris vulgatioris vocabu¬
lo, quiafortaflis inter Ericas numerant.

Lobelio,qui inferibitin Obfi& Ico.pl.Ciftum fo¬
lio SampfuciClufi j, videtur eadem,qux Heliarthcs
Allobrogum & Gallorum Delphinaris flore albo.
Clufij aut. m figuram habet , verilm Ciftus Clufij
maculas habet ex purpura nigricantes, ergo diverfa.
Hi ft.Lugd.Ciftus folio Sampfuci Clufij.

’* Tabern.Icon.5c Hift. 0oftncnbIum/Helianthe-
mumSabaudicum vocat, & tamen fibiaitineogni-
tum. Quare non placet nonnihil mutata figura &
titulus in plantaincognita. Gerard. Helianthemum
Sabaudicum : Ang. f£e bftarffc vfifius of Qauoic.
Belg. (fiftue met blabtre van ffl&iiolcyne / ctibc
fd?ynt tc iveft n SeliAiitpon van&auoyc / cubc
j£>oifmc/ met ivitte blocmcrt.

CISTVS FOLIO THYMI CLVSII,
cum maculis in flore.

tVt R*. ^io Thymi, ut annotat Clufius fxpedi-

-.7.' ' «fto loco , pedali fruticat altitudine , ramulis ex

purpura nigricantibus,duris,lignofis, qui ma^na ex
paite fine foliis confpiciuntur , prxterquam circa
etfrumfiimmitatcsdn quibus confertim nafcuntur,
exilia admodum , viridia , Thymi xmula , guftu ad-
ftringente. Florem fert fiimmis ramis , Gfto folio

Sampfuci fimilcm,minorcm,ncque maculis inlmni-
fum. Semen non oblcrva viu

Soldm autem efb

confpechis in cx-

\/& trema Bxacc parte,
qua Caftella n.

Lu litaniam (pe¬
ctat.

Lobel. Obfer. &
Icon. Lugd. Ciftus
fulio Thymi Clulij.
Taber. Icon.5c hift,
ficut 5cGerardo Ci-
ftus folio Thymi.

Angi, «fifuiafturb
tj)e lea n ea of
nie.Belg.ififiuenict
be blabcra v<u*
vTf)?mmca. Hifparv
Perdigucr/L

DE LEDO ET LADANO.

C A p. IV.

tu

St & alterum Cifti genus ,inqmtDiofcorides,'
__,quodabaliqu>bus Ledon appellatur, frutex fi-
mih modo , ucCiftus , nafcens , fed longiora & ni-
griorafoHa habet, quxin vere pinguetudines quaf-
da n contrahunt. Hu,us foliorumvis adftringens Tol,oru*
eft, faciens adqux etiam Gftus. Fit autem exi pfo **•
id quod Ladanum appellatur. Nam caprx 5c hirci,
folia ipfius dcpa{centcs,pinguctudinempalambar-
bisexdpiurt,qu* etiam fer moribus adhxret , eo
quod fit vifeofa : hanc oblatam excolant , 5cin maC
faseftormatam reponunt. Quidam etiam funiculo*
pei frutices trahunt &r adhxrcrtcm ipfis pinguetu¬
dinem ite <lerafij:n,efformanc. Optimum eft Lada- Dtla&m
num , quod odoratum eft , fubviride,facile molle-
fcens, pingue, non particeps arenx, necfriabilc,fed
refinofum. Tale aurem eft id quod in Cypro nafd- .

lur.Nam &.'Aiabicum5cL]bycumviliuseft. LjLicum
Arabia etiamnum Ladano gloriatur, ut habetur
apud Plinium :forte cafiique hoc , &in juria fieri o-
dons , plures tradidere. Capras maleficum ali .\s
frondibus animal, odoratorum vero fruticum ap¬
petentius, tanquam intelligantprecia, carpere ger¬
minum caules prxdulci liquore targentes,diftillan-

temqueabhis cafu mixtu rx fuccum improbo bar¬
barum villo abftcrgerc. Hunc glomerari pulvere,
incoqui fole. Etidco in I-adano caprarum piloseC
le. Sed hoc non alibi fieri, quamin Nabathxis,qui
funt ex Arabia contermini Syrix. Rcccntiores ex
Autoribus Stroborhoc vocant, traduntque filvas Strob&
Arabum paftui caprarum infringi , atque ita fuccum
villis mhxrefcere : verum autem Ladanum Cypri
infulxelle : ut obiter quoque genera odorum di-
cancur.quamvis non terrarum ordine. Similitcrhoc
dvibi fic i tradunt, 5c effc Oef)-pum hircorum barbis
genibul uc viiJofisinhxrens,fed Edcrx [ Cijhdebc - plH loet*
batfcnbcre ] flore dcrofo,paftibus maturi nis,cdm eft: refi,tutu*
rorulenta Cypros. Deinde nebula Sole difculfa,
pulverem madentibus villis adhxrefcere , atque ita
Ladanum depetfhi. SuntquiherbaminCypro,ex LuUber*
quaid fiat, Ledam appellent: etenim illi Ledanum b.t.
vocant, hujus pingue infidere : itaque attrafrisfu- Leianum--
niculis herbam eam convolui , atque ita offas fieri.

Ergo in utraque geme binagencra, terrenum &fa-
aitium. Id, quod terrenum, eft friabile tfaftitium,
lentum. Nccnon Sc fruticem eile dicunt in Carma- /* c*rm*.
nia, 5c fuper >Egyptum per Ptolomxostranllatis nJa Vf*-
plantisiauc ut ali j generante [vet. venerari &idtnik> fcr ^cQr

v «» _ , ?tuw.

fit TUilm r

LIBER XIII-

ut Thurii drbirem. T)al. gtHctii'ttf& ibidem cumTb Aris
CoKigetidi arb >nbits]2c\d Thuris arbore icdlligiq^ ut gummi,in-
rai-to. cif0 cortice, & caprinis pellibus excipi. Precia fune
Adulte, laudati (limo in libra alles x\.[xxxMih.] Adulteratur
*mm' Myrti baccis, Sc aliis animalium fordibus. Synceri
odor debet e Ile ferus, 3c Quodammodo folitudinem
redolens : ipfum vifu aridum, taitu ftatim mollefce-
rc, accen fu infulgere, odore jucundo gratum. Myr-
caca deprehenduntur,crepkantque in igne. Prxter-
ea a fynccro calculi poti iis e rupibus inhorrent,
&*dat».Je. quam pulvis. Et Ladano (inquit alibi Plin.) fiftitur
getum. alvus, utroque, quod in (egetibus nafcitilr,cont-uio

& cribrato : bibitur ex aqua mulla: item nobili e vi-
Lrtda her~ no> Lada appellatur herba,ex qua Ladanum fit in
Cypro , barbis caprarum adharrefeens , nobilius in
Toxico» Arabia. Fit jam & in Syria, atque Africa, quod To¬
xicon vocant. Nervos enim in arcu circumdatos
Pekffjtf. lanis trahunt,adharrelcente rolcida lanugine. Hoc
graviffimum odore eft,duriflimumque tacku. Pluri¬
mum enim terre colligit,cum probetur maximi pu¬
rum, odoratum, molle, viride,reiinofum.
tadanum Ladanum Officinarum laudabile , vifeidus eft
rccent/o- fuccus , in magnas offas coaclus,easque graves , ex
rtim & of- ptirpurafufeas, odore valido, fed fuavi, pnfertim fi
* ’ Calorem lenierit, cujus etiam beneficio mollelcit,

veluti Sc manium , faporem imprimens adflnngen-
tem : hoc Ladanum exiftimamus cfle idem,cum ve-
tcttigcndi terum Ladano. Hujus autem colligendi rationem
&dni. miram quandam Beilonius deferibit , quam iple in
Creta obfervavit : Grxci, inquit , colligendo Lada¬
no peculiare inftrumentum parant , vernacnlo ler-
mo nc illis Ergalliri dictum. Eftverb idinftrumcn-
tum r a liro dentium experti E mile : huic affixae funt
multa: ligulx fi ve Zonar,e corio rudi, nec prxpirato
confedlx. Eas leniter adfricant Ladanifcris frutici¬
bus, ut inhxrcat liquidus ille humor circa folia, con¬
cretus, qui deinde i ligulis per fummos ardores So¬
lis cultris cft abradendus. Itaque Ladanum colli¬
gendi fiimmus , imo intolerabilis efl iabor,cum to-
Tempat. tos qjcs ardentiffimo caniculae tjftu in montibus h$-
rere necefle fit: neque facile quilquam alius ad id
colligendum operam fumit prxter Calohieros, hoc
eft,Monachoj Grxcos. Nufquam autem majore co-
Ltcu* pia per totam infulam cogicur,quam ad montis Idx
radices , pago Cigalunus nuncupato, & apud Milo-
Ladanun * potamo. Hactenus Beilonius. Siquis tamen in Hi-
inHtfjutmts fpaniis huic colligendo operam navare vellet, mul-
cvfiojum. minore (ut ‘Clufio videtur) negotio , magnam e-
jus longe puriffimi, refinofi, & odorati copiam col¬
ligere pollet , cum integra: aliquando lilvx inve¬
niantur omnium pingui/limi illius Ledi, quod Ci-
ftus Ledon flore macula nigricante notato inlcribi-
tur : neque illo ex Africa in ve<5to , magna exparte
impuro, opus ellet.

Ladanum, autore Diolcoride ,vim habet adftrin-
gentem , calefacientem , mollientem, aperientem.
Sidit defluos capillos, ammixtum vino,Myrrhx, (Sc
oleo myrteo. Cicatrices decentiores efficit cum vi¬
no illitum. Aurium doloribus, cum aqua mulla,aut
rofaceo i nfu fum medetur. Suffitu etiam fecundas
ejicit. Et duritias in utero peffis ammixtum curat:
compofitionibus item, qux dolorem & tullim, exi¬
munt, £c malagmatis utiliter ammilcctur. Alvum
^'rmam>r tluo<lue lidit cum vino veteri potum , ciet etiam
ett • urinam.

Cillus, aut Ladanum in calidioribus regionibus
pro veniens, tametfi haud alius fitgenere,quiimqiii
cijiu: c.t- aPud nos nalcitur, inquit Galenus, eximiam tamen
lf„9. a legione, ac peculiarem digerentemque calidi ta-
T crnper .e- tem nadlus eft:atque utroque k noftrate differt:tUm
ytemum. qUja frigiditatem depoluit,tum quia calorem aflum-
pfit. Itaque extera quidem hujus Ciflhi, illis qua: in
-fcoftrate yifuntur, fimilia funt.E vero Ladano, quod

Vires &

u[us.

Capilli.

Cicatrices.

Jures.

Secunda.

Vterus.

T ufiis.

vocant , provenit mefficairtcnttirrt , priifio. excelf u
jam quodammodo complete calidum , ut vi Sc fe
eundum attingat , habens etiam addriflionis pau¬
lulum. Ad hxc fubdantia tenui ac proinde emol- subftantfo
liens , fi ve lfialatticum moderate pariterque dige¬
rens , ac videlicet etiam avjr7mmvM , hoc cd , conco¬
quens. Itaque mirandum non ed, fi peculiariter ad vfus.

Uteri vitia con veniat, quandoqujdem ad di fla pau- Vteriis-
Ium. quidem addridtionis obtinet. Quocirca de¬
fluentes capillos retinet. Nam quicqukl , ad radi-
ces eorum, pravi humoris fcdcrit,id omneabfumit:
tam meatus quibus infixi funt contrahit , &:con-
ftringitadftn<fKone.Cctcnim,alopccias & ophthal- ophrhal-
mias five lippitudines lanare nonpoted , utpote miam mu
magis difatdorias vires, qu^m qua: Ladano inJunc, l*n*c
po icentes.

Plin.dc facultate Ladani Iparfim ita feribit. Na¬
tura ci, molliendi, ficcandi, concoquendi,lomnum SemBUf-
alliciendi. Capillum fluentem collibet, nigritiamqi
cudodic: auribus cum hydromelite, aut rofaceo in- w
funditur. Furfures cutis & manantia ulcera lale ad- Furfures.
dico lanat. Tulfim veterem cum Styrace iumptum. Tufis.
Efficacilfimum ad rudius. Cicatrices cum elegantia Clcatr,c^
ad colorem reducit : fuffitu corrigit vulvas ; dolori
carum exulceratifque imponitur. Deniqtie,fi fillu-
lx in quacunque parte ferpant , Medicorum vitio
male feclis corporibus , auxilio efl: Ladanum cun*
callorio. Lad.Cyprum potum interaneorum vitiia
occurrit. Ladanum vero fegetum contufiim febres
tertianas leviores facit. Hxc ille, qui confuse fati»

<Sc ignoranter, ut dc aliis , indidinfte hic recitat»
collegit.

DE HYPOC1STIDE.

C A P. V.

CIsti radicibus adnafei tu r quoddam Mali pn*

nioeCytino fimilc,quod Hypocillis Hjpenft*.

didtur:^ nonnullis verb Robethrum [p Sarr.
fo/Z/Se cy, Aid. OfjGvZfcy, Orobethrum Pal.] autCyti-
nus appellatur. Efl cx ipfo quoddam ful¬

vum, quoddam viride , quoddam album : ex quo
fuccus exprimitur, velut ex Acacia. Quidam verb
reficcacum ipfum &: contufum madefaciunt ac co¬
quunt ,& reliqua velut in Lycio ficiunt, tefle Dio-
fcoride. Sub his [ Ci/?»] maxime nalcitur Hypo-
ciftis , quam inter Hederas diximus, inquit Plinius:

Cyfios crythranos ab i i (dem appcllatur,fimilis Hc- c‘f°s TrJ*
derx. Manifeflus Mc fit Plini j lapfius confundentis *£}**”’
Cillum cum Cilfo Hedera , de quo errore plura an-
tc. Qriia vero ( Cornario ) Mali punici flori fimi-
lis cft ,ideb etiam ipla Hypociflis appellatur Cyti-
nus: Plinius Orobathion habet,fed in maniifcripto Orobatkio».
exemplari Oborothron legitur , omnibus ex xquo oUrothn*.
obfcuris appellationibus: idem Malo gtanaro im¬
maturo fimilem dicit , & fiib Cifto halci , unde ha¬
beat nomen , noltris officinis ut Cillus ,ita etiam
Hypociflis ignota efl: : Hypocillidis tamen fuccum 0^,cih.
aliunde importatum habent , re, & ulli omnibus
notum: an vero genuinus fit, &ex vera Hypocifti-
dc,non temere ambigi putat Cornarius.

Hipp.de nat. mul. Hypociftin ex vino bibitam, ylre^
fecundas &menfes detrahere poffie ait , cui non af-
lentior hoc medicamento purgari uterum •, fed fii-
fpicor multa confuse levipta per tranferiptores.

Vim enim ut Diolc.prodidit , habet eandem quam Ai^,fH6ra
Acacia, fed magis adllringentem «Sc ficcantem, qux
facit ad ctEliacos, dyfenteiicos,flinguinempcr Ipu- Sanguinis
tum rejicientes, fluxum muliebrem, fi ve bibatur,!!-
ve per cly flerem infundatur. muliebres*

Plinio autore. CylTos crythranos coxendicibus plmy tr-
utilis efl c yino potus ; item lumbis , tantamq; vim r#r»

A ^

Lc-

» H I S T O R I AE

accipitmtjUt fanguinem urina detrahant. Plinius
confundens Hederam cum Cillo male tribuit Hy-
pocillidi vires ex co nunc didas.

Hypocillis, quam vocant apud Gal.y.fimpi.mul-
to eft magis adtlridona , quam folia [Cijli.] Admo¬
dum efficax remedium ad omnes fluxionum affe-
dus , plita (anguinis rejediones, profluvia mulie¬
bria, cceliacos, dylentericofque aftedus. Quin fi
quam partem roborare confilium fit, qua: videlicet
plufculo humore exoluta fuerit , robur ac firmita¬
tem illi non in ftrenue addit. Sicfane ftomachicis
Epithematis,hepaticifquecommifcetur,&ex vipe¬
ris confedo Antidoto indi tur, nimirum qub corpo¬
ra confirmet ac roboret.

C.xterum Hypociftisih variis provenire plantis
creditur , ut in Cillo mare Monlpel. flore rubente
carnco,uti cxClulio annotavimus antehac, & ejus
dcfcriptionem pofuimus.

Cxfalpinus meminit Cifti pitniceo flore, fub qua
ait nunquam Hypocillidem repertam fefcire : an
eundem Cillum intclligat ncfcimus. Nobis tamen
nimium fecure affirmare videtur Hypocillidem
non ferre, ille non potuit ubique fuifle. In Gallia
Narbonenfi quidem nos non obfervamus in hac
planta Hypociftin rubram: Clufius autem obferva-
vit & ex eo fuccum denlari ait.

Confiderandum etiam an Cillus mas majorfolio
rotundiore & nobis didus, idem fit, cum Cillo mare,
quem ait Cxlalpinus vocari Rolam marinam &fer-
re Hypocillidem.

Cillus quidem femina MonlpelTulana , flore al¬
bo, fertur ferre Hypocillidem.

Sub Cillo folio Halimi, flore Luteo, Clufius ob-
fervavit Hypocillidem.

Vtrum prxtcrea Cillus Ledum latifolium idem
fit cum Cillo mare Anguillari, quod Ladanumin
Cypro &: Italia profert , <Sc Hypocillidem , quoque
perpendendum. .

Nos in Cillo ladanifera anguftifolio Monfpe-
lienfi Hypocillidem oblervavimus, ut fuo oftendi-
tur loco.

Cillus porrb Ledon Thymi foliis Clufij , fert
' ipfometillo autore Tubera, qux Hi (panis Turma:
appellantmyvel potitis ut exillimat Hypocillis.

HYPOCISTIS OFFICINARVM
& ejusfiibllituta.

^ Vccum ex Hypociftide excodum, qualis ad nos
, O^dfertur , &?a nobis obfervatur , in orbiculatos
panes concretus , Iplendido nitore Afphalti nigri¬
cans, fed confillentia cerea, dudili, molli: Sapore a-
ciduh) cum adllrivdione, eo fere , qui in Myrobala-
nis Indis oblervatur, non negaverimus eundem
cum veterum Hypociftide.

rr-rsfy In lignis Medicus Frifimelicain luis in Diolc. Ie-
C ioribus meminit, lein calidis fluxionibus, prxler-
'txuI ti m feminarum , non fine magna utilitate Sc effica¬
cia Hypocillide ulum, ex vino, fi nihil vetet, propi-
mr. .Monet etiam ulurpandam Hypocillidem, qua:
ad Orientem fit nata. Cxterum cum ex Italia non
fit difficile fuccum hunc germanum nancilci , im¬
prudenter faciunt, qui ei fuccum prunorum filve-
flrium,pnelertim vero in theriaca fubllituunt.
Succussu- Cxterum Hypociftin, qua paflim utuntur offici-
norur/- j: /v na:, ex hirci barba: radicibus impoftores conficiunt,
^uccum ir‘^e exprimentes, acut concrelcat,infolan-
sUulrtnu tcs> Errandi ac fimul impofturam faciendi caufam
Hjtoc.fi. dederunt Arabes, oubdCiftum Hirci barbulam ap-
j . er rnul pellent. Qub fadum, ut ij omnino aberraverint,
S111 officinis Hypocillidem parant, fi bi perfua den¬
tes Hirci barbam, quam Grxci 7f<t.?>7nenayet. vocant,
iilamelle ftit^em, de qua Arabes intelligunt. Quo

ffjpacijln

Roborat.

fi yponftt-
du pluntx.
Cifit+s mu

■ , 't'"

rubente

Cxfalptnm

notatur.

C ifitts mas
maior fohg
rotundiore.

Cijfu.fam

fl°

re u!bo
(Zi.rrtifoht
Halimi, fio
re i ut i o .

o/.

dum luti/
lium.

Ci Ius L.t

dar.ficra.

Cifius Le¬
den ■

fi1'*.

Vt[cr.

uhebris.

PLANTARVM

errore dudi non modo fcipfos decipiunt, led etiam,
alios , qui palfim adulterina Hypociftide utuntur.

Potell , h delit Hypocillis, aflumi ejus loco floris a- . Uf,-
greftis Punica: luccus , quippe qui eadem prxftet, tH„
qux Hypociftis,autore Diolcoride. cx Juccu

CISTVS LEDON LATIORE
'folio. Cap. VI.

LEdum i.lacifolium (inquit Clufius,& exeo Lob. Lotus.

Obf) fuperata Calpe, littorc marino, qua Mala¬
cam iter eft,fatiore nalcitur folio, quali ad Lauri an-
gufti-folix foliorum formam 8c amplitudinem ac- folium.
cedente : non minus tamen pingui , lentoque illo
humore abundat, quam id,quod anguftiore eft fo¬
lio. Ladanum latifolium primum , live Cifti Ledi
primi Ipecies altera , Hilpanis quoque Xara dicitur.

CISTVS LEDON FLORE MACVLA
nigricante notato.

T Edi genus ,ca-Dlfin
I ,JUS exhibita Ic.
in hili. Lug. ficcum
nobis Lugduni de-
monftrabatGerma-
nus quidam Baro,
ex Hilpaniis rever-
ffis ex cu jus ramo Ramtu'
apparebat fruticem
elle fiitisinfignem,
ramuli rubentes,
multis abundabant
foliis, fibi invicem, f olidi.
oppofitis, palmari¬
bus, Ledi MonlpeU
fulani multb lon¬
gioribus , crafliori-
bus , nigrioribus,
minus rugolis : La¬
titudine tamen pa¬
ri , lupern£ virenti¬
bus ,..inferne inca¬
nis , guftu admodum adftrin gente : in ramulorum
extremitate folia longa , exteris fimilia , non ita ta¬
men crebra , ut habet icon Lugdunenfis , ^ pidlore
miniis accurati reprxfentata. Nec non flores fin- flores'.
gubires , magni , Rofis filveftribus albis fi miles ,in
quorum lingulis foliolis eft macula pulchra , nigra,
fatis magna : totius floris medium obtinent apices
lutei , ut in Rofis : ad floris exortum foliola oblon¬
ga, utrinque hirluta.

Lugd. non pofuit noftram delcriptionem ,ideo Lugd.nota.
porit florem luteum,nec meminit maculxinfignis/*r‘ *
qux in Icone apparet. Sed animus eft hoc in loco Dtfcr.Clir
integram hiftoriam ex Gufio recen fere Cillus L e-fii-
don i.anguftifoliuin omnium vulgatiflimum & pin-
guiflimum , per Hifpaniam nalcens , fruticat ad ho¬
minis altitudinem , quam etiam interdum fuperat,
ramis frequentibus , lignofis , duris , nigris :folfa. Rami.
quemadmodum &rami , ex adverfo fita funt,ob- Felia-
longa, tranfverfum digitum quandoque lata, non-
nunquam etiam latiora, fuperne ex viridi nigrican¬
tia, inferne candicantia, qux cum tenellis ramulis
pingui quodam odorato , calido & tran (parente li- Li<j»or.
quorc adeo copiofo alperfa funt,ut procul etiam cx Odor'
Iplendore conlpici & agnofei pofli.t, odor autem o-
cfcava miliari j germanici parte naribus percipi:flore rloii
eft inter reliqua Cifti genera &:pulcherrimo &am-
pliflimo ,magnxRolxinftar,fimplici quinquefo¬
liorum textura , omninb interdum albo , fed cu jus

fingui*

Capitula-

Semen,

Dur.ttto.

Lucus.

Sjnon.

Ledum &
Ludum.

'Maius.

Stolones .]
Jixmt.

folia.

Tlos.'

Qxpifula.

Semen.

LIBER

lingula folia circa unguem cx purpura nigricante
macula, rhomboide nunc majore, modb minore, &
angufliore, ut plurimam infeita funt, floris umbili¬
co multis croceis fibris pleno, ut in aliis CiHi ge¬
neribus: Capitulain longis pediculis , foliifque fuis
denudatiSjomniutn maxima,rotmda fer8 & plana,
non mucronata^ fcp e numero decagona,dura,i n-
tcrius flavelcenria, quibus dehifcentibus9femcn dc-
ciditcopiolum , fubrufum, omnium minuti/Timum.

Tota planta dum reficcata efc , quendam cando¬
rem contrahit, pinguem attamen illum fuumler.to-
rem &: fuavem odorem non amitdt.fed eum retinet
ad multos etiam annos.

Crefcit multis Hilpania* & Lufltania: locis fre-
quentilflm£,niifquafn tamen magis copiose, quam
in collibus declivis inter Tagum &Anam flumina
fk toto fere monte Sierra morena nuncupato. Hi-
fpani Xara,Lu'fitani Eftepa vocant.

Lobel. Obf Sc Gcrard. dicitur Cillus Ledon
primus. Dodonaius in fol.figuram habet Clui: j, &
deferibit fiib Cillo Ledo, & A >>Jbv ipfum fru¬

ticem dicit &: Cilli fpurium affirmat. Tabern. vo¬
cat Ledum Clufij priinum-.Lugd.Ledi fpeciem Bau-
hini,in Gallia Narbonenfi. Sed non eJT Gallia: Nar-
bonenfis. Figura etiam mala: meliorem habet no-
mineCifti ledi r. Clufij. C.Bauh. pin. Cillus ledon
i. live Ciflus ladanifera Hifpanica incana. Belg.
tfrjle Ciftus lebou var» tflufius. Angl.CJjcfurf?
Ciflus brm£ii;£.

CISTVS LEDON, POPVLI NIG1U

foliis Clulij, major & mir.or.

1 Edi alterum gc.

__,nus , five Le¬
dum 2. Latifolium
majus, ubi (ponte
nafeitur , brevius
efl , led bi cubi tali¬
bus dun tax at a 1 lin¬
git dolonibus , ra¬
mo fis : rami funt
fragiles : folia om-
niu m i ntcrCi di ge¬
nera, qua: obferva-
batClufius, maxi¬
ma’, fupern e viri¬
dia , inferne non¬
nihil candicantia,
Hedera: foliorum
formam interdum,
& Ponuli nigra:
plerumque aemu¬
lantia, fitis rudia &
car h o fa , Hy e nae ru -
b edi nem aliquam
co r.trah e n ti a ,(ub a-
cidi & adltringcn-
tis faponsFloscan.
didus,CifH fcemin^
magnitudine par:
capitula pentago¬
na, acuminata, fe¬
mine exili cv nigri¬
cante referta. Te¬
nella: piante neque
pingues , neque o-
d orate funt,fed an¬
notine duntaxat,&
vetudiores Autu¬
mno prrefertim ,
quo tempore om¬
nes Cidi, qui pin¬
gues funt, abudan-
tiore fucco, cr allio-

XIII- 5)

re dtdni & magis tenaci praegnantes elfe viftr funt.

Hujus generis alia fpecies invenitur , per omnia Mimr.
fere fimilis,fed humilior, nequecubicum excedens-,
cujus folia etiam minora funt : alias neque facie, ne¬
que flore, neque femine, neque fapore diffimilis.

Vtrumque iiafciin Mariano monte vulgo Sier -Locus.
ra morena ) qui luperandus efliis ,qui Vlyffipone
Hdpalim faciunt iter. Invenitur etiamcollibus qui-
bufuam Granata: vicinis. Primam fpeciem incolae NominA_
Xara-xargun a dcXaron-voCahan t. Granate nfes Xa-
ra-eftepa,eodem,quo Cadellani Cilhlm fceminam,
nomine. Altera fpecies incolis Xaguarco dicitur.

Lobcl.Obferv.de Ic.cum Lugd.Tabern.(qUi non
bene capitibus fcparat.Y& Gerard. dicitur Ledon fe¬
cundus, & Cidus Ledon populea fronde alter, cul¬
tu forte duntaxat, diderens. C. Bauli, pin. Cidus
ledon 4. fivefolijs Populi nigra: major: Ledon 2.
Cluf.hifp, Lugd. Tab. Ledon latifolium i.ma jus.,
Clufhilt. Cidus ledon Clufij, Lob.Ger. EiJCi-
dusledonc. five Populi nigra: minor: Ci di ledi 1.
altera fpecies, Cluf.hifp. & Lugd. Ledon 2. lati-
folium minus, Cluf hUt. Cillus ledon populnea
fronde alter, Lob. Cillus ledon 5.populnea fron¬
de Lugd. Tab. & Ger.

CISTVS LEDON LATIEO-
lium creticum.

LEdi genUS V\C- Defer. T »
eidum , folio
majore ,q u .1 1 n Ci ii i
familia: Monfpcl-
fulanas , miniis ro¬
tundo , mucrona¬
to, inferne candi¬
cante , tribus fe¬
cundum longitu¬
dinem decurrenti¬
bus nervis planta-
gincis, fuperne ni¬
griore , miniis ru-
golo , quiun Ciili
maris inajoris:folia
vero juniora <Sc ex¬
tremorum ramo¬
rum longa , angu-
da, latiora tamen,
multb quam Mon-
fpclfulani Ledi. In
extremis ramorum Fjoreix
veluticx longo pediculo , aliquot flores funt [tres
obfervMimu&S ex pediculis unciam circiter longis:
calyces hirfuti cum brevibus pilis.

Hujus frudtus Ledi Ladaniferi nomine mi Ilus fic
fe habet : Capitula vel vafcula lunt Ciceris circiter C* pituU.
magnitudine, Olivxfere,dvc oblonga figura,hirfu-
tacum quinque angulis, membranis diltin&a, plena
feminibus minutis , papaverinis , fulcis , argulofis. Semen.

Clulius fic deferibit: Ledon tertium, femine ex n

Italia milio, Cypri j Ledi nomine, nobis & nlcrifquc *

natum elt,cubitali,interdum majori altitudine, fru-
ticofum, nigricantibus ramis, camofis foliis, & prx
faturata viriditate nigricantibus , medix inter primi
Sc fecundi generis [Letli angufiifolij ] folia
magnitudi nis , brevioribus tamen , &: rhomboidis
quodammodo figura: , qua: aun novellis ramis len¬
to ik rofeido humore obfita funt , non adeo tamen
abundanti X:denfo , neque etiam adeo odorato, ut
in primo genere : Flos albus cft , fecundo generi fi- ***•
mi lis , femen etiam exile , nigricans in rotundis ca¬
pitulis. Lugd. etiam eundem , vel valde fimilem Defer.
fic delineat: A floris fpecie diciturCiilus frutex hic,
in maritimis proveniens, cubitalis , nonnunquam cur.
altior , de n fis , rumerolifque radicibus, caulibus
multis , fiircLilofis , cortice ex rufo rubente , foliis Utt%

longis,

“ H ! S T O R I AE

longis,in ambitulaciniatis,acuminatis,{uperneob-
fcurius virentibus,inferne candicantibus, & par \n
lanuginofis, flore Cilli, Rolx ve filveltris, albo , vel
exalbo purpuralcente.

Lndnnum. An Anguill. Cillus mas, producens liquorem di-
ftum Ladanum in Cypro & Italia &c. proferensq-
HjpoaJlu. ctiamHypociftidem?An Bel.ObfCiftus , ex quo La¬
danum fit in Creta,de quoliib Cillo femina ante.
Lo .error, Lobel.&Penx Adv.eftCiftus Ledon latifolium:

rarior Ipecies quxdam Ladanifera,foliis multo cral-
lioribus , longioribus , Sumachij Plini j ,autRulci
modo fruticans , &c. apud quos tamen figura pefli-
ma & inepta: proque Rufci legendum Rhois. Icon,
plar. Cillus Ledon Rulci aut Myrti folio. Sed & hic
Error m figura Advcrlariorum mala : Titulus fallus & dete-
•con fiunt. norfa(qus ad figuram malam. Melioricon ex Clufio
in obfiLobelij ante, hacinlcriptione: O Ilus Ledon
pn°.mCj~ tcrt,'us> Ledon Cyprium in Italia. Tab.Icon.&
7ubZo/u- bift.Cilhis Ledon myrtifolium. Malam figuram al-
tur fu mpfi t T aber. cum fal fo titulo , & fallam prop o ni t

delcriptionem.

An Cxlalp. Cilli Ledi live Ladani Ipcciesquar-
dam latiore folio3

Camer.ad hili. Germ. Matth. cjulHemque Epit.
ponit ramum fub Lada no, quem ex meis plantis de¬
pinxerat Gefnerus notatum litera O.

Lnitnum. ^lpin-de hac ait. plantam, ex qua Lada¬

num Cretenlcs colligunt , plane differentem ab ea,
quam hadlenus fere omnes prodidere ,infpexi :hxc
Equidem Cifto feminx perii milis elt , fohis tamen
Cilli longioribus prxdita,Salvixque proximis : flo-
refque fert filvcftribus Rofis omninb limiles , qui
rofeo edam colore, quippe communiu m Rolarum,
fuffuli Ipedantur : qux planta a Cillo femina flo¬
rum tantum magnitudine differre videtur : dece-
Mntther- ptiilque fuit Matthiolus , Dio fc. dicente , Ladanum
ror‘ effc Cilli genus longioribus foliis nigrioribulq-, re¬
fertum :qux notxin Cifto, ex quo Cretenles Lada¬
num colligunt, omnes obfervantur , quando hxc
planta omnirb Cillo feminx fitllmilis,cu niiflem
fo I i i s , fl o r i b ii 1 q u e , e t fi m a j o r i b u s .

Lugd.Ciftus Ledon aliud latifolium Penxiltem,
Cillus marinus. Hunc lulpicamur pictum ad plan¬
tam liceam, ac edam dclcriptum. Non additur prx-
tcrca locus particularis ubi proveniat : eo loci per¬
quiri poifet, fi annotatus fuillet. Florum etiam di-
Ipofiuo alia ell, quam folcat elfein CiftisLedis,
non ex extremitate ramulorum, led ex alis. In ficcis
prxterea plantis folia quxdam apparent laciniata,
ubi ambitus eorum le contrahit. Nos portionem e-
jus figurx proponimus ex planta nollra ficca.

Gerard no- Gerardus,cui Cillus Ledon myrtifolium , imita-
tun.r, turCompilatorem,Taber.figuram non bonam pro-
poner s,cum fallo dtulo,& folia delcriptione.

C.Bauh.pin. Cillus Ledum 4-fivc CretenletAn Ci¬
llus mas Matth. in mag.fig. & Lugd. Ledon Clui.
Hilp.Lob. Lugd. Ledon 3.Cyprium,Clufihiil.

CISTVS LEDON IV. CLVS.
flore candido.

Defcr.Rn-

foUtt,

Fles.

C st ttu In.

StMtn.

Lsctu |

M Vitis ramis fruticat, cubito longioribus, lentis
&: flexibilibus, hirfuds, albicantibus: folia reli¬
quis Ledi generibus molliora , ad Cilli feminx fo¬
lia accedunt, vcriim paulo longiora, anguftiora,hir-
luta , nigriora & lenta pinguedine conlperla , non
modo verno tempore, led edam per totam xllatem
cor lpiciuntur:flos albus ell, Cilli feminx flore non
miror, nec ei abii milis: capitula exigua membrana¬
ceis cuibuldam & laxis involucris tccflailemcn con-
tirent omnium inter Cilli genera maxiir.um , ni¬
grum. In fcia Callella veteri hoegenus obfervabat

PLANTARVM

S.Martini dei Ca-
llannal locis , u-
bi ab incolis Ardi- sir.iftiei*
vieja nuncupatur,^//-
adeb frequens , ut
vulgare lit illic jp-
verbium.

Quien al mon¬
te va , y mas non , ,

i . i ri anviHrTT,

puede , Alomenos '
ardiveieja coge :
hoc ell, quicunque
montem accedit,
potius qu;\m ina-
nisredeat, vel Ar-
divicia ( plantam
viliffimam ) colli¬
gat. Apudnoltros
Belgas latum feli¬
citer provenit.

An Dod.de flor,
hunepinxerit prcCi llo,dubito:five tamen exhibeat
fua figura pro mare aut femina , olim aliam habuit.

Lob. Obi. &rIcon. eandem cum Clufio figuram Vj»*».
habet, Ledi quarti nomine.Taber.Ic.& Hilt.eft Le¬
dum Clulij : Gerar. & Lugd. Cillus Ledon quartum
Clulij. C.Bauh.pin. Ciitus Ledum 8. live liirfirtum.

CISTVS LADANIFERA, SIVE L E-
dum Monip. angufto folio, nigricans.

LEdum hoc M6- Defer.

Ipeffulanu , cu¬
jus figuram dedit
Matthiolus , & ex
eo Loricerus , fru¬
tex ell bicubitalis,
odoratus, in ramos,
plures brachiatus, R*mt‘
cortice nigro ob-
d udius , foliis kf- Foi,„
qui unciam longis,
angullis, nigris, ru-
gofis , ex brevibus
intervallis mu tu 6
oppofitis,ahguftio-
ribus, quam prxfe-
rat Matthioli figu¬
ra , quam forte ex
fativa depinxit: flo- Flores.
res albi, parvis Ro-
lis lylvcftribus afii.
miles , majores,
quam exprimat Matthioli fgura, in quorum medio
apices lutei:fuccedunt pericarpia hilpida,& femina Pericnrpi*.
minora,qu^min Cifto mare Monlpelf.

Ad hxc oblervavi Hypociftin feu re dii iis Hypo-
ledon, copiose proveniens Maio. Nafcitur autem V?
ad Ledi radicem cui adhxret ut Fungi , & Agaricus ‘ °
arboribus, reque vero eftde fubftantia iplius fruti¬
cis proprie. Itaque non videtur nili reprehenlionc
dignus Fuchfius,qui taf quam Fungum effe dixerit. Tudfre-
Sed ut redeam, ad unius plantx radicem multa fub- freh.
nafcu tur Hypo j eda, palmari longi tudi n e ,ex fou a ni¬
mis multis imbricarim compadla, quibus fui funtin
lummo City ni , luteoli , fub quibus capitula rotun¬
da, mediocriter magra/ttcco vifeido &: lento plena.

Dourcz ar.nctat fc Monlpelij verno tempore, ex
aqua calida , in cua Ledum hoc eluerat, ad fpiflitu-
dmemdecodta, optimum Ladanum confccille.

Nos exiftimamus idem efle Ledon quintum h. f ,

Clufio his verbis traditum; eadem,qua quartum aff cl:“d ?

furgit

Ramt-
Folt *.

Flos.

C .tpttula

Cyttnt.

Phnj er¬
ror.

Chafus.
Rui. Confi.

LIBER

furgit altitudine, verum ramis duris, iignofis, nigri-
eantibus,ohlongis,Ole9 foliis anguftioribus,fu(cis,
pinguibus , lento humore conlperfis,quemadmo-
dum & novelli ramuli i flos albus,omnium fere ini-
tiimusdonga St angulofa capitula, in quibus femen
ex rufio nigricatis, exiguu n. Ad hu jus radices ge¬
nus illud SuaJtip*, five Cyno mori j,Hy pocillis nun¬
cupatum, adnatum inveniebat Clufius,multisvelu-
ti fquamis , ut quodin aliorum Cifti generum radi¬
cibus crefcit compa&um ,pallefcentis coloris , qui-
bufdam tamen lineis purpurafcentibus & nonnihil
virelcentibus diftin c5li,Cy tinos fuos in fummo pro¬
ferens, lentoq-, St glutinofo fucco totum praegnans.

Matthiolus in Diofc.notat Plinium,ait que voca¬
bulorum ticinitatc eum deceptum,ex Cillo [Hede-
ralLadanum colligi dicentem, non alitem ex Cilio,
arbufcula : Grxc. AvJbv , Lat .Ledum , Arab. Cha/iu vo-
cari:In poft.comm.Ital.aitRob.Conliantinumcon-

. nivcreinannot.ad enarrat. Amati, excufmtem Pli-

Icon Matt. pium. Habet autemis Ledi figuram cum foliis latio¬
ribus, quam fintin noftro , forte ad cultas plantas
fa^am: vidi fine Ledum valde fimile noftro, fi non
fit idem, folio longiore & triplo latiore : in exteris
ne Icimus an fit diferimen, nec etiam ullius dilcrimi-
nisejus video mentionem fa£tam a Clufio.

Tur.icon Turn. pro Cyfto ladanifera , figuram habet quae
rrutU. non placet. Lob. in Adv. Ciftus Ledon ,cuifre-
qucnterHy pocilli sadnafeitur : Eid.Obf Ledon 5.
Icon. Ledum Narbonenfe cum Hypocilto, Ledum
^.Clulij.

Limodo. Ciuft Ledum quintum , fub quo ait fc invenille
rum Limodori, five Orobanches fpeciem, quod Hypo-
icon clufi. cifta appellent. Notandum apud Cludum figuram
anguftilTimis foliis elfepofitam in Hilpanicis fub ti¬
tulo quinti : pertinere autem ad fex tum : folia enim
tenuiora , in poftrema hift. merito mutatum elfe ti¬
tulum, St politam pro fexto: quinti autem luco, no¬
vam iconem introductam qux relpondct Mon-
fpelienfi.

Cxlalp.& Camcr.ad Matth,germ. Ladanum vul-
gb appellatum frutex, odoramentum ferens eodem
nomine. Eid.in Epit. Ledum.

Ledon UU- Lugd.Cifti Ladaniferi genus ,Aw^v, fic forte di-

de dtitum. ctum, quia folia ejus neque levia,neque r.itidafunt,
fed fcabra St pannofa : A enim eft vellis ex pan¬
no raro & detrito : Ledum Matthioli , item Ledum
5. Clufi j.

Tabern.Icon. St hift. Ciftus Ledon Narbonenfe
cum Hypociftidc:item Ledum Clufi j nonum. Mira
Tabern. circa rem herbariam ignorantia manifefta-
tur , ut a quo palfimin fuis eiconibus ultra centum
& quinquaginta fuperflux proponantur , quemad¬
modum videre eft hoc in loco , ubi eandem Ledi
plantam , duobus diverfis & titulis St figuris expri¬
mendam curavit.

Ger.Ciftus Ledon quintus Clufi j, Ciftus o<ftaiius
Ledon, cum Hypociftide Lobclij : Ciftus decimus
terti us,Ledum Matthioli. Gerardusfeparat jurgen-
das figuras/Anguill.dic tur Ladanum ferens Hypo-
ciftidem.C.Bau.pin. Ciftus I.cdor. .five foliis Olee,
fed anguftioribus-.Ciftus Ledon Lobelij,Ger Ciftus
flore albo.Eyft. Huncfimilem fub Cillo adulteri¬
no pingunt, Tab.& Ger.

Ledum abundat Monfpelij in filva Axgrcmont,
ubi quis diceret data opera fit im, florens Aprili &
Maio -.ferens Hypociftida , fed parum liquoris five
Ladanicontinensconfpiciiurin monte S.Iuliani in

Abbruzzo in Apuleia & Provincia : nihil ilto Ledi
genere vulgatius toto regno Valertino , & Gallia
Narbonenfi , ubi aliud Leon non obfervatum il
Clufio, fed in pleri fque aliis Hilpanix& Lu-
fitanix locis etiam in ve-

X I Il¬

ii

CISTVS LEDON VI. MINORIBVS
anguftioribiilque foliis Clulij.

FEre fimile cft^,
quinto , five
Monlpel. brevius
paulo , minoribus
anguftioribulcp fo- FoliA.
liis, lento humore
afperfis , quemad¬
modum illius lolia:
flos major eft , al-
bus item ,quir.que
foliis conflans : le-
men etiam nonre-
ipondet.

Clufhifp. St hift. sytivt.
Lob. Obf. Ime ico¬
ne ac H.Lugd.Ledi
genus 6. Item, Lug.

«Sc Gerar. Ledum y
Clulij: Tab.Lcdon
Clulij 9. C. B.pin.
Ciltus ledon to. fi¬
ve anguftis foliis.

Valentino quoque repio obfervatum a Clufio
circa Xativa,ubi ab incolis Xaguarco dicitur.

T.-tiem-

tgnornntiA,

Locus &
r emptu.

CISTVS LEDON FOLIIS

colore cinereo.

CVbitalis eft , brfet*
multis St fre-
quetibus ramis fru- Ra/hL
ticans, colore cine¬
reo prxditis > fre.
quentilfimis foliis FiIia.
cos fepientibus ,
Rorifmarini coro-
~ ^ naris , led ora-

nino canefcentibus
St hifpidis : non ta-
^ men minus pingui¬
bus , lento luceo
perfufis , cum fuis
tenellisramulis,qua
quintu genu s[MoJp.

Flos fummis ramis Flos.
copiofus, candidus,
prscedenti fimilis,
lemen etiam non.
diflimilc.
Valentinoregno,

Cifti Ledi genus leptimum Clufio Hifpan. & Hift. s?nm’
duntaxat obfervatum , circa Xativa , ubi ab im-
colis quoque Xaguarco dicitur. Lob. Obf St Icon.

T.edi genus leptimum. Tab. Lligd. ac Ger. Ledon
Clufi j feptimum. C.Bauh.pin.Ciftus Ledon 11.fr-
ve foliis Rorifmarini hilpidis.

CISTVS LEDON FOLIIS ROSMA-
rini coronaria: Clulij, flore luteo.

Eadem, qua fuperius magnitudine crelcit, rami DeJ‘
tamen magis e xp an fi funt, folia tenuiora,fuper-
na parte exfulco viridia, inferna vero candicantia,
ut Roriftnarini coronaris folia videantur , guftu ta- Cujlu.
men adftringentia, licet lento quodam St pingui
humore fint , cum tenellis ramis oblita : flores nu- Fl°ref-
mero fi fecundum ramorum longitudinem , quin¬
que foliis conflantes, exigui,lutei: femen in exiguis Semen.
capitellis ex cinereo nigricans.

Invc-

II

H I S T O R 1 AE

Syrua.

Ldcm.

Rofmttri-

KJ*i.

Taberet
Ger lapjue.

Invenitur Cifti
Ledi genus o£Va-
vum Clufij freques
in nonnullis locis
intra Tagum fupra
Vlyffiponem &
nonnullis IJxticx,
ubi ab incolis Ro-
mero appellatur,
id eft Rofmarinus.

Rauvv.Ladantlm
Clufij folio Rol-
marini, flore luteo.
Lob. Obf & Ic. ut
& Lugd.Ledi S.ge-
nus. Tab. Ledum
Clufij quintum $
o6tavo. Ger. Ci¬
llus Ledon fex tus
Clufij. Cur fextum
facit, cum fit ocfta-
vus. C.Bauh. pin.
Cifius Ledon u. five foliis Rorifinarini fiubtus in¬
canis.

CISTVS LEDON IX. CLVSIO.

Dejet.
Foti it.

Rjunulft

C apitvla.

Sytuit.

Lacu*.

T ab aber¬
rat.

Minus eft fil-
periore , folia
paulo majora, ne¬
que fiibtus incana,
ut in o<ftavo , fed
rariora &c magis
gluti noja funt; ra¬
mulos , quibus flos
inhxfit, tenues , &
exfuccos plancque
retorridos : aliquot
capitula inania, o-
mninb hiantia, jam
excullo femine, fii-
ftinere deprehen¬
debat Clulius.

Nafcicur Ledi
nonumgenus Clu¬
fij in extrema Bxti-
cx parte , qua Ca-
ftellam novam fpe-
61at,ab incolis Xar-

guaco nuncupatum.

Lob.Obf& Ico. ut Lugd.Ledi nonum genus.
Tab.LedumClufij fextum pro nono. C.Bauh.pin.
Cillus Ledon 15. live foliis Rorifinarini , fed non
incanis.

CISTVS LEDON THYMI
foliis Clufij.

Defer T^Edali dun taxat eft altitudine, ramulis exilibus,

Ramuti. I lignofis , fatis tamen fragilibus , nigricantibus,
pinguioribus , lento quodam humore madenti-
Folia. ^us • folia longe minora, qu^m in nono , non mul¬
tum a Thymi loliis diffidentia : flores non obferva-
vit Clufius,quemadmodum n cc i n fuperiorc, fed in
oblongis ramulis quafi umbelladm procedentia ca-
CapituU. pitula,exigua, &: fuperiorc parte aperta, jam inania
& cum fuis ramulis arida.

Locut. Naftitdr Cifti Ledi decimum genus Clufij in ex¬
tremi Bxticx parte , qua Caftellam novam fpeftat,
ab incolis Xaguarco nuncupatum : quidam etiam
Tumeruela appellant, qubdfubeo forte tubera.

PLANTA RVM

vclpotius,utexifti-
mabat aucor, Hy_
pocillis , qux illis
tuberis fortafTe lo¬
co obfervata c ft,na-
fcantur: Tubera e-
nim Hifpani Tur¬
mas vocant.

Lob. Obf & Ic.
Ledi decimum ge¬
nus. Tab. Ledunt
Clufij o&avum pro
decimo. Lugd. Le¬
dum decimum Clu¬
fij. In icone noftra
obfervata propor¬
tione ad figurant
Clufij , oportebat
minora cllc folia.
Ger. Ciflus Ledon
decimus Clufij.
C.Bauh. pin.Cifius Ledon i4.five foliis Thymi.

TVBERARIA NOSTRAS.

Cap. VII.

C Aulis pede al- DeJer*
tior,teres,alio-
qui glaber imadu-
taxat parte candi¬
cante tomento ob¬
litus, interlucente
levicula quadam
rubedine , folia cir-
ca infimum caulis
crebra , plantagi-
nea , ex rotundo
oblonga ,latftudin e —

femunciali , longi¬
tudine fere unciali,
fupra, fubtiifipin-
cana lanugine, pu-
befcentia , nervis
tribus. Plantaginis
in mdrem difpofi-
tis,diAinda. Per re¬
liquum caulem ex
longis intervallis
bina folia adverfo fitu veluti ex geniculo nafcuntur,

(aut alterum altero paulb inferius) angufliora, lonr
giora,acutioraque,quim infima, gIabra,nervofa,fu-
premum caulis faftigium in binos longiufculos pe¬
diculos dividitur,quorum unus in tres alios brevio¬
res faceffit. Singulis autem inhxret capitulum tur- Capitu-
binatum,plurium foliolorum voluminibus contex-^””*
tum, cujus bafim fulciunt foliola perpufillaacumi-
nata:floresinterdumlongeplures. Duodecim fi- Flore/.
quidem gerebat ea,quam ficcam apud D.Rentzium
vidi. Ego eandem cum Tuberaria majore Myconi Tubtraria
fufpicor5de qua mox. maior Mj-

Raram hanc nec ufpiam nobis vifam alibi plan- com
tam communicavit D.Rcntzius collechim in mon- LocMU
te Divi Iohannis prope Pilas, inter plantas Stxcha-
dis arabicar.

TVBERARIA MAIOR MYCONI.

TVberaria major Myconi, 4 Mycono di<fta, u t Etyma».

refert. Lugd. quod foliorum &: florum figura, Dtf<r.
hirfutie & facultate minori jam dicendx fiefimilis,
magnitudine tancilm diftans , foliis multis , Plan-

tagini

Caules.

fleres.

Radix.

Sapor.

Locus.

Defer.

iolta.

Caules.

flores.

Semen.

Radix.

Sapor.

Tei \aT ur-
mer a.

/ < ydnapktL
i;*m.

l.oc/u.

Defer

Radix

Cauliculi.

LIBER

tagini fi milibus,
minoribus tamen
hirfhtis , humi ja¬
centibus , & vix h
terra fefe attol¬
lentibus: hxc Cau¬
les multos fundit,
fubhirfutos , ro¬
tundos, in quibus
folia funt per in¬
tervalla , caulem
ampledlentia, mi¬
nora iis,qux humi
repunt.Iivcaulium
fummitate flores
viluntur lutei: de¬
inde femen folli¬
culo incIufum.Ra.
dix lignofa per
fumma cefpitum
fpargitur. Tota
herba aliquantu¬
lum pilofa cfl , e jiifque fapor adftringens , majoris,
quam minor efficacia. Nafcitur in locis ficcis.

Hanc cum fcquenti C.Bauh, refert ad Ciftum fce-
minam vocatque fecundum, five folio Plantaginis.

TVBERARIA MINOR MYCONI.

TVberaria mi¬
nor Myconi,
forma Sc facultate
cum fuperiore, affi¬
nis eft Pilofcllx, fo¬
lia habetPlan tagini
fi milia , fed multo
minora , humi re¬
pentia, villofa : cau¬
les dodrantales, ro¬
tundos, inanes, hir-
futos,in quibus per
intfervallafolia funt
bina , exigua , cau¬
lem ambientia , mi¬
nora iis , qure circa
radices humi jacet:
in caulium vertice
flores luteos , in
quoru medio pur¬
pureum quiddam
cfl , in nigrum ver¬
gens, femen in exiguo folliculo , (dilapfo flore) fla¬
rim confpicitur : radix admodum parva efl , tenuis,
nonnihil fibrata. Tota herba hirfuta eft : totius e-
tiam fapor adftringens efl cum ficcitate.

Caftellani eam Terva Turmera vocant, id efl. Her¬
bam Tuberariam : quoniam ubi illa crefcit , tubera
frequcntiflime reperiantur. Hanc, fi veteres cogno-
vcrunt,eam elle fufpicatur Myconus , quam apud
/: > henxum Pamphilus Hydnophillum vocat , quia
frpifTime tubera demonflrat : unde nomen Tube¬
raris ei, ik Caflellanis inditum.

Paflimin pratis reperitur, locis pinguibus, terre¬
nis. Ambas has plantas Myconus ex Hifpaniamifit.

CISTVS ANNVVS I. CLVSIO,
folio rotundiore. Cap. VIII.

JN horto meo Genevenfi ad cubiti altitudinem ac
etiam ma jorem excrevit : ab una radice lignosa &c
nigra, modo colici^o uno, modo pluribus, quinque
Tom.I I.

x 1 1 r-

ac etiam /ex, medio
erediori , omnibus
■furfuris , teretibus:
foliis veluti perge-^^
jnicula binis, Majo-
rans fimiIibus,lon-
gioribus , potiffi-
mdm circa medios
caules : inferiora e-
nimrctudiorafunt,
fupcrioraanguftio-
ra verb,pilo/a:ad la.
tera Ungulorum,
geni c uterum, ad u-
num quodque fo¬
lium, duo parva fo¬
liola : in extremis
ramis duo , tres,
q.uatuorve flores, Flortst
unufquifque in fu#
geniculo ex brevi
pediculo,hitfutou*
no folio longo & duobus parvis conflans. Floribus
fiiccedunt vafcula, triquetra, brevia, magna , Ciceri
fere equalia,quar matura in tres dehifcunt veluti zodSemln*‘
tylas latas, cortico fas , ruffas, quas cingunt foliola
tria, hirfuta, coftas habentia :incus membranulace-
nuis,lucida,cui adhxrent mulca femina, minus ruffa,

papaverinis minora, mxqualia, matura Augufto.

Icon noftra exClufio pocuilTet forte melius ex-/iv*.
primi, quod folia attinet fuperiora , & capfulas,nifi
abfui llemuSjCum pingeretur.

Cltif.fliam fic deferibit : longiufculis, hirfutis,re- Sefcr- d*'
Cflis 5c raris efl: virgulis , foliisautem amplioribus,^'
quifim in Chama?cifto primo , magi fqu e viridibus, *

adftringcntisguftus : flosChamxcifti primi flori f\-Flos.
mihs, pallidus aut albicans cfl , femen minutum ru- Semen.
befcens in trigonis Capitulis , duplo qufin Chama:-
cifli primi majoribus continetur.

Caftellani, Ciflum annuum hunc Clufi j primum
T armer a vocant, quia forfitan, ubi hxc nafeitur, tu- T*r™rs
bera, qux illis turmas dicuntur, crefcant, Granaten-^'
fes jerv a dei quadrillo. An Hydnophillum herba,** f/ydrm~
efl, ait Clufius, quam Pamphilus in gloflls, tefte K-phiUnm.
thenxo 1.2. Deipnofoph. tradit fiipemafcentem tu¬
beribus, cujus judicio fubelle rubcracognofcunt?

Meo judicio quidem Chamaecifto eft congener. Chamaci,

Ejus alia fpccicsinvenicurlongioribiis aliquan-^^
tulum virgis, non camen minus hirfuris,anguftiori-^f n,**
bus etiam foliis, cujus flos minor , pallidus, valde aUer*‘ *

caducus:capitula& femen fimilia.

Lob.ObfCiftus humilis annuus,folio Salicis hu¬
milis: item^ut & Lugd.) Ciftus annuus primUs-Clm?
fi j.Ic. Ciftus annuus folio Salicis. Cam.hort.Ci-
flus annuus flore luteo Ciufij in Hifp. Tab. & Ger.

Ciftus annuus. GBauh.pin.Ciftus femina io.five
Ciftus folio Salicis.

Belg. 3acrlicf f fie clcync Iceejjc (Tiffui? met bhz
bers van clcyne ftrile^e.

Genevx habui femine maturo, Augufto. Argen-^,^ .
tins vidi cum vafculis , five capfulis triquetris Iulio tempus.
menfe,in hortoD.Obrecht.In vinetorum apud Sal-
manticenfes marginibus , & Granatenh regno a
Clufio obfervatus.

Cifti annui femen , annotante eodem, maxime,
commendatur ad nephriticos dolores, prxter alios vfus ad.
ufus,i do&ifiimo viro Simone de Tovar, Hifpalen- N
fi Medico.

CISTVS ANNVVS II. CLVSIO, FLO-

re pallido, macula punicante infignito.

C,Iflumannuum fecundum Clufius inveniebat Loc*#.
fm fylva Madritiana , fecundo urbe Lutetia

Caulicuh.

Folia.

Fhs.

Capitula.
Semen ,

T emfue.

Defcrl
Surculi te.

Foh.fl

Radi».

Locue.ty

tempM.

1+ historiae

miliari , ad Cifti genus referendum , pedali altitudi¬
ne , exilibus cauliculis ,re<ftis,tenelns ,non admo¬
dum ramofis>foliis oblongis,anguftis,hirfutis, vira-
Icentibus, qua: cum ramulis per Canicula xftus hu¬
more quodam pingui, Sc lento funt oblita: flos pu-
fillus,quinque foliis conftans,ut Helianthemi, pal-
lidocolore,& macula punicante infignitis: capitula
tenella admodum , triquetra , femen pufillum Sc ci¬
nereum continentia. Maio menle floret.

C.Bauh.pin. hunc Ciftum cum fequenti eundem
facit, ftatuens varietatem efle in flore maculo lo , Sc
nonmaculofo. Vocat autem Ciftum fer mi nam ii.
Ciftum flore pallido punicante macula infignito:
Ciftum annuum i. Clui. hilp. Sc hift. Lugd. Ciftum
annuum guttato flore, Ponx:Helianthemum flore
maculofojColum.

Variat: eft enim flore maculo lo, macula ex nigro
rufelcente,livepuniceo:vel non maculofo. Cete¬
rum , mirari fiibit C.Bauhinum , quomodo in phy t.
Ciftum filentioprxcerierit, nec ejus mentionem a-
liquam fecerit.

PLANTARVM

CISTVS ANNVYS FLORE
guttato.

ASfurgit ( atte-
ftante Pona )
rc£to furculo , tri-
palmari, quadrato,
hirfuto , virelcentij
cui prope terram
folia multa Oles ef-
figix , deinde per
intervalla adoppo-
fita latera alternato
fi tu bina , ad me¬
dium ulque, deinde
per aliquos ordines
terna fpedlantur,
duobus tamen ex
his anguftioribus, e
quibus flores mul¬
ti , colore Sc forma
Helianthemi. Sed
hoc amplius in lin¬
gulis foliis guttu-’
lam fanguinea for-
riti, adinftar Pyropi, auro fumma arte excepti, tum
fiimmitati , tum pediculo longiufculo Sc capillari
calycibus aftixi hxrent,horum tamen aliqui line fo¬
liis unicum florem in fuprema parte obtinentes
plantam finiunt, qux radice unica ,exili,lignosa,ac
parum fibrata alitur. Floret initio Iuli j : fapor Sc
femina,9 ut in aliis Chamxciftis. Provenit in plano
Agro altero, fedfrcquenterin oppido Ciani.

Si quis confideret, qux feribuntur deTubcraria
Myconi,dcOfto Cluiij annuo fecundo, &de Cifto
hoc annuo Ponx, judicabitforte de una eademque
planta feribi. Verum quum quotidie experientia
nos doceat , multas plantas ex delcriptionibus vi¬
deri eafdem , qux tamen non parum differant, ma¬
luimus nos hic omnes tres proponere, quikm teme¬
re aflerere, eandem plantam cum reliquis duabus
unam clfe. Hoc autem ideo potif]5mum,qubd col¬
latio delcriptionibus Sc iconibus non raro notx
ouxdam oblerventur,qux differentias manifeftb
facere videntur. Qui igitur fueruntiisin locis aut
ibunt, ubi illx proveniunt, ftatuantquid fen-
tiendum,&nos moneant, libenter
fententiam miitabimus,ut-
pote qui veritatis fi.
mus ftudiofi.

CISTVS .ANNVVS FOLIO LEDI,
flore luteo.

NArbonenfis Locut'
Ledi annui ra
ralpecies,via,qux
ducit Monfoelio
ad Rondclerij pre-
dium vulgo Ter-
ral,intcr Sfeuro-ca-
vallo 5cCriftas gal¬
linaceas herbulas
fruticat, foliis Ledi Folia.
anguftifolij, hirris,
juxta fummumpe-
dalem &fefquipc-
dalem caulem : le- c*u'u-

i i Semen,

me nexile angulo-
fum, rubrum, pul¬
chellum in pericar-
pio nitido trique¬
tro Selaginis Pli¬
niana; dictx, Ixuo-
re glandis^ Ilicis Sc
magnitudine fere
pari : flos luteus. Lob.in icone , quam hic poliri- pio/.
mus , caules (untcralliores, qu&m proportio naliter
efte oporteat.

Lob.Obf Se Ic. Ciftus annuus-folio Ledi. Tab. Cl$***n*
Ciftus annuus Ledi folio Lobelij. Lugd.Ciftus an-"*us'
nuus alter Lobelij, qux eundem facit cum Clufij
annuo fecundo , contra fententiam Lobelij fepa-
rantis. Confiderandum an ejufdem plantx figura
& deferiptio h Lugd. non ponatur pro Alyllo tri -Mjjfum
gono Dalechampij : perpendendum etiam an Tu- tnjtitam.
keraria Myconi aliquid commune habeat cumboc7*^*'"*
Gfto.

Ger. Ciftus annuus longifolius Lobelij. Belg.
tfiftusmcr blabcre uan iLcbum : Ang. ILaiicf Icafeib
ycercly <fiffti0. C.Bau.pin.Ciftusfcrminau.five Ci.

Ilus Ledi folio : Gftus annuus alter Lobelij, Sc, A-
lyllum trigonum, Lugd.

Ponaannotatin monte Baldo provenire Ciftum Loeui.
annuum alterum Lobelij.

CISTVS MINIMVS FOLIO

fubrotundo.

EXhibuit Hei -
delbergx anro
1^95. Sprengcrus

nem diditabat,de quo tamen dubitamus.

Cilli terui folioCa- c,fl!‘stf-
dix nomine plar-
tulam fe mi palma- Dejn.
rem , radice tenui. Radix.
lignosa , reliqua
planta longiorcfto-
liis parvis , fubro-
t unuis , latiulculis,
binis ex adverfo rc-
fpondentibus , ci¬
nereis , in coliculo
fingulari, tenui, tc- .
reti , cujus fum-
mum occupant ca-
pfellx Helianthe¬
mi cana lanugine

fmbclcentcs. Co-
ebaturin fictili lu-
nio menfe : peren- Perenni*.

CISTI

LIBER XIII-

Locui &

t emptu.

Defer

Teli*.

CISTI SPECIES ANNVA,
anguflifblia.

Cifli nomine at¬
tulit frater, .C
Bauh. plantam a /e
'NMj| ^ Monfpelij inventa,
f/ florentem menfe
Maio , in viaPerou
verfiis, annua meo
judicio. Efl: dodran¬
talis, vel etiam ma¬
jor ac euhi talis: ra¬
dix unica leviter fi-
brofa, latis tenuis,
re&a.cau lis unicus,
teres, hirfu tus, gra¬
cilis, qilatuor aut
quinque geniculis
diftinctus, ad quo¬
rum unumcfuodq;
folia bina duabus
unciis longiora,an-
gufta, hiiTuta , ad
Ledi Monfpellula-
ni accedcntia,ad radicem brevioradubdividituris in
R*mt. aliquot ramulos inarqualiter non ex adver/o fitos,
quod obfcrvaverimus,quatuor aut quinque uncias
C afuuU. longos, capitulis multis ( ad quindecim enim nu¬
meravimus) parvis, triquetris, Ledi Alonfpeflulani
fimilibus,minoribus tamen, ex pediculis fere uncia¬
libus, in unampartem, inftarjubje , vergetibus,
Jlos. quaterna foliola hirfutaqrcumple&untur. Florem
quidem non vidimus, verum GcnerCherlcrus attu¬
lit Monfpelio", adferiptis his verbis*, circulum in me¬
dio nigrum habet, cujus interiora alba, pun&ulis
nigris alperfa , aliquando etiam ltriis intcrcurfanti-
bus nigris, folia flava. In planta ficca nullum ani¬
madvertimus faporem manifeflum, praeter adftri-
(Aionem aliquam. Conflderandum an aliquid com¬
mune habeat , cum Cifli an nui prioris , aliafpecfe
Clufi j. Quod ad valcula & folia /ibi mutuo oppo-
lita, affine quid habet,cum Ledo nono ejufdcm.

HELIANTHEMVM V V LG ARE,

flore luteo. Cap. IX.

Sapor.

Defer.

Radix.

Ramuli.

Telia.

Sapor.

Teri carpi a

Lignosa , alba ,
lentaque radi¬
ce rititur : ramulos
emittens rubentes,
lignofos , hirfutos:
in quibus folia op-
pofita , Hyflopi la¬
tiora multo , un¬
ciam longa, modice
in acu me delinen¬
tia ,hirfuta , fapore
pneter ficcitatem
nullo excellete,glu
tir olo: flores longo
thyr(odifpofiti,qui
cum apicibus lutei,
quinque foliis con¬
flant , Cifti pofitu,
hirfutis , tripartitis
folliculis circumfe-
pti, quibus pericar-
pia fuccedunc lini,
longiora,trifida,in quibus femen.

Figura ex Pia n tiro nobi abfertibusdefumpta &
pro vulgari polita , non multiim placet, licet ean¬
dem aiiumpfcrit Clulius.

Tom.IL

Tragus, Hyuopum /ylveflrem leti campeftrem . -
' ominat: Cord.in hift.HeTianthemum. Ibidem ait;/' .v.
Gefnerus:efl hxc, ni fallo r, immerito Hylfopus fvJ- h’
veflris diclaaTrago :&additur poftiCon/blidam cfrf .
auream quibu/dam dici Chirurgis. Anguill. auuor **■. "!* '
re , Panaces Chironium folio Sampfuchi appellant r
quidam plantam , quam Plinius dixit Helianfche- *•>

inon, 'd efl, F :ol dtfAe.

Non defuntquipre Chironio Panace oftendunt
plantam, qu* folitun habet oblongum, Hy flopife-
modojlod. non. video, inquit Much.quomodo in-
genu^ po/lim eorum lententia: fubfcriberc. Idem
in po A.com.Ital. dicit. Panaces Chironium nondum
potui invenire, quamvis non delint Neoterici , qui
pro Panace Chironio demonftrent, quam quidam
florem Solis vocant, ego tamen Panaces e fle crede- Fios Sii,‘
re non poTam : mihi potius Sy.nphiti fpecies vide¬
tur. Item hift.Germ. ©ornienb[unt,Pfeudo-Par.ax nfeudo
Chironiu.n,five Flos Solis latioribus foliis. Aoud na\
Gclner.hort. dicitur Gratia Dei Coldenbergio,qua: ^ 7'
li libeat. Vulneraria Hyflopoides vocari poflit. rfr- ■■ -

Videtur Dodonam gall.Selago Plini j. At de flor. na.”-. ...

& hifl.Lat.in fol.Florem Solis appellat,CiftoacLc- P0lei‘
do fl mi! em, fed minorem flirpem,de qua ait: Pleri- Sel*£o n,-
que lati ne Gratiam bei vocant: efl tamen &: alia”^'
herbaGratiola k recentioribus di fla : Plinius H c-Uer,^.,
lianthen tradit Heiiocalliden nominari: fu^an ea- Hehotalhs.
dem cumiflo Solis flore fle ,an diverla,nemofacil£
in tanta Plinij brevitate explicaverit : Matth. He-
lianthemu n five Solis florem «A qjiibu/dam Pana- panac .■ ^
ccs Chironium exifli mare refert : verum cum eo fi- chu-un.:..:
militudinis habet nihil.

Lob. Adv. Helianthos flve Flos Solis , an Panax
Chironium 8c Helenium i. Diolcoridis. Monfpei Helcn^M
fer fes Cifli parvi fpeciem faciebant : fed crefcic hic l
in Angi i a & aliis locis pafllm , ubi nulla Ciftus : Ad- ' •.

ftringendi ficcandique vi pollet: acrimoniam rui- c hin<L..,*
la*n prodi t:eoque minus Chironi j opinionem facit: noucy.
fed faciet fortafle magis Centaureum luteum [perf- •* **

liat a lutea , de qua fiib loco ] effigie cum fit & viribus rfu>"
haud procul recede ntibus.Idcm Obf Helianthes,fi-
ve Flos Solis. Cifli fpccies Monfpelienfium,an He-
liantlfe Plinij • Helianthes Fuchfi j. In Ic.fub titulo
Hehanthemi Panacis C.hironij pofuir Lob. Clufi j
figuram, quamvis Clulius /eparct a vulgari, qua ait,
quod inter Ericas na/catur,& foliis Hyflopum ^mu- Hyffopus
Ictur, -> vcybcn &ob flores aureos Confoli- CHr •

dam auream Herbariorum Germania: vulgus nun-
cupare:Efle,qui Plinij Helianthen eife vefint:alios,
qui Panacem Chironium Diofcoridis,cui folium A-
maraco fimile, florem aureum, radicem parvam,ncc
alte demi (Tam , tribuar. Is interea ad Cifiifcemina:
tertiam claflem reducendam clfc cerfet.

Loric. Hyffopus montanus , five fylv. ■Beybcrt
ober 25crct 3fop / odoris peregrini \ pingit Hclian-
themum in quo odorem non animadvertimus.

Lugd. Heliar themum, five Flos Solis: Hyffopus
nemorerhs Dodomei. Cam.hort.Flos Solis, aliis ’

Panax Chironium , quamvis radix fit expers odoris
&ifaporis. Thal. Helianthcmum Cordi. Tab. He-
lianthcmnmgermaricum SoYincngimQcI. Ger.
Helianthcmum Anglicum album ] cur mutarit titu¬
lum Tabernomontani,ne(cio. Vocatenim Helian-
themum Germanicum Tabernom. quamvis non fi¬
ne infignilapfu, meo quidem judicio. CB.pin.Cha-
m.rciftus i.five vulgaris flore luteo : Flos Solis Dod.

(cui & Cifli & Ledi quardam fpccies) Caft.Cam. He-
lianthemu vulgo di<Aum,CIu(.hifl>. Helianthemum
Plini j,Eid.pan. In hift. vero (ubi ad Cifli fcemin? ter¬
tiam claflem reducit)Chamxciflusi.Chironia, CxC.

Subnedamhic, qua: aliquando de Helianthemo
flore luteo fcripfi ad Gefnerum: Vir quidam dodbus pjeliavtbt
exiflimat elTe Helianthen, dc qua Plin.li.z^c.iy.ait. pulT
8 i

■HISTORIAE PLANTARVM

Helenium

Heyft.

Chryjoc fi¬
me.

Locus sg/g
T emptu.

'ufut.
Sanguinis
jfmtum. '

Alvi pro-
flutet.

Sanguinem

fftu.

Paraljfu.

Vulneret.

V^ulet.

V Iceret.

Symphiti

‘niribtu.

Ice ut &
T cmput.
Defer,
follet.

‘Ify

Hclianthen vocant in Thcmifcyra regione &Cili-
cix montibus maritimis, folio Myrtiihxccum adipe
leonino deco da, addito croco «Scpalmeo vino,per-
ungi Magos & Perlatum Reges , ut fiat corpus a-
• fpedu jucundum, ideo Heliocallidem eandem no¬
minari Scc. Hxc (an e conveniunt prxdidx herbx,
tum nominis etymologia , tum figura: delcriptio,
quamvis brevis , tum efferus : cum enim vilcofa fit
planta , non abfurde in fucos recipi potelt , tum e-
tiam natales, qui funtin montibus. Quamvis ni¬
hil repugnet, non aufim tamen aflerere eam elFe.
Alius quidam dodus alFeritcIIe Helenium /£gy-
ptium Crate vx , cui an allentiendum, dubito, lice:
nonmal£c;onveniatdelcriptioni. Veruntamen li
ceat mihi dicere cum Cordo , quandoquidem ipfi
Diofcoridi ignotu-rviuit , difficile quis judicare po¬
terit , tanquam nobis peregrinum &: calidis mariti-
mifque Aigypti locis familiare, Eft,qubd mirer
Plinium idem Helenium dc(cribere,qiiodCratevas,
& tribuere (Iib.zncap.io.) folio,qux Diofcorides ra¬
mulis. R6b.Conftan.in I.exico exiftimateifeChry-
focomen, quod quidem nonrefilto :Sed fecSJiwtm/-
requiro : item si£ar Jkeeiav , Ki-tnlue, «r «AAsCo:*
yetm.uyj<u kx dvl/jj», jcvsTtf w u n i. tmv,~v t rJ yhvv.H
vza-n/rv^-y.' Item h.uMt.-eav ^u<urtty.bjj •. Hocejl, requiro
fruticem exiguum, radicem denfam, tenuem, ut El¬
lebori nigri ,guftu haud afpero Cypero fimili,(ed ex
dulci (ubauftero. Item vim calefacientem: Acrem
prxterea qualitatem, quam habere dicit Galenus.
PoftrembjUt habeat quod requirituraPliniolib.il.
c.8. comantes fulgore auri corymbos.

Helianthemum Lugduni abundat florens Maio,
ac etiam Mo nlp c flui i ,T iguri ,T ubinge & Mo n tb el-
gardi. Bafilex vicinis locis floret mcnfe Septembri
it Odobri , itinere ver fus Moutez & 3srcnnacf.
Genevx viret menfis Februarij principio,ubi aiunt
fagas vocare Herbed'or: Galli tamen Hj/fjpe des gitn-
ques appellant.

In ufum utilitet ,Tab.aflerefi te , vocari poteft in
fanguinis fpueo cum plantagine 8dy mphyco in vi¬
no rubro bibendo, decodum. Poteft: etiam ufurpa-
riin alvi pro fluvio, dyfenteria etiam hepatica. Vul¬
neraria habetur planta : recenti enim vulneri fi im
ponatur, labra con ftringic ,fanguinem manantem
fiftit:quo nomine Chirurgis vehementer expeti¬
tur: in vino rubro cum pauxillo alumine codum,
prodelt ad oris & pudendorum tumores, fi decodo
partes affedx colluantur. Sagminibus luis Hylfo-
pum Syl v cftrem muliercula! aci jungere Iolen t,apud
Tfagum,crediintque tumoribus ac paralyfi mem¬
brorum, fi in balneis quis utatur, vel imponar, uti-
liffimum : Nobis non placet. Si quis peniti us con¬
templetur 'inquit Cam.)in Symphytorum (eu Con-
foliaammclaliemacccnfendaeft: Heliaftthc :expe-'
nentia enim docet , vulnera impofitu Hclianches
coalefccrc. eadem fanguinem fiftit.ad uvulam quo¬
que prodeft: ; ad ulcera oris, Se genitalium, fi herba
in vino decoquatur rubro, addito momento alumi¬
nis, dccodioneque os colluatur, aut ulcera partium
am didar um : ut numero dicam, auxilio eftomni-
'US affedibus quibus fluor mmius*conjundus eft,
omninoque Symphiti magni aliariimquc Confoli-
darummore ufurpari poteft.

t

bi

HELIANTHEMVM FOLIIS
majoribus flore albo.

APud Fridericum Meier Argentinx Odobri
menle Hclianthen vidi florentem albo flore
in hypogxo , cui lolia unciis duabus longiora , latis
lata : fimilem poftea oblervavi Spirxin horto D.
Ter.gnagl, florentem lunio ihuicrelpondet figura

Plautini. Viden¬
dum utrum cultura
non mutetUr angU-
ftifolia lata in hafiC
foliis longiotibus
alatioribus, quam¬
vis etiam Iponta-
nea talis reperiatur.

Lob. ic. & Eyft. Synon,
Helianthemon al¬
bis floribus. Tab.
Helianthemum al¬
bum germanicum
tvcyfj Soncrt c$un?
ncl. Ait tantum co- Tab. net ai
lore differre ^ lu- tMr •
teo, quare non erat
nectfile propter co¬
lorem lolumponc-
re duas figuras.

Cam. hort. .Flos .
SolisMatthioli,Hc- °
UanthemumPlinij, flore albo :Chamxcifti (pectes, chamaci.
folio latiore,quam vulgb nalcentis ex Italia milia,& fiat.
poftea circa Bapebergam inventa. Ger. Helian*
themam luteum germanicum. Cur mutat titulum
Tabernomontani ? Is enim figuram polueratpro
Helianthemo albo germanico : fed parum intereft,
quum dicat Tabern. folo colore differre a luteo de
quo ante. C.Bau.pm. Chamxciftus i.five vulgaris
flore albo majore:Chironia flore candido, Cxl. He¬
lenii! minus Diolcoridis, Lug.A priore differt floris
colore albo, ejulque magnitudine, Ladanidpecie.

CISTVS HVMILIS CLVSIO, SIVE
Helianthemum omnino candicams,flore
nunc albo, nunc pallido.

- Defer.

- Virgula',

1 Oujhu'.
- Tltre/,

Xigua efl: plan- l

_ ,ta, tenuibus vir- J

ulis, lignofis , &c 1
humi (par fis prxdi-
' ca, foliis Helian the-
^ mo vulgo dido^fi-
milibus, minoribus
taftie , omninb can¬
dicantibus , gtlflu f
adftringcdbus : flo¬
res extremis ramis
infjdent , quinque
foliis conflantes ,
coloris interdum al.
bi,ut plurimum pal.
lidi, flaminibus me¬
dium florem occu¬
pantibus. Semen in i
capitulis triangulis
lino paribusinefte-
xiguu,rufum. Radix i
lignofa& fibro (a.

Frequens efthic Chamxciftus, five Ciftus humi¬
lis Clufij primus, hifp. aft quartusin hift.quoad dc-
feriptionem: quintus verb quoadiconem) Salman-
ticenfiagro, ubi P erdtguera ab incolis appellatur, ;
quia perdices circa eam frequenter fe volutant & /
pulverant.

Lob.Obfponit f guram Clufij fub titulo Helian- Locuf-
themi Cordi &: Tragi : vocando Ciftum humilem
primum Clufij : item Helian thon fi vc florem Solis
deferiptumin Adv.p.i^.Clulius tamen Hclianthen Heliatuhot.
ab hac feparat. Quare melius vocat in Icon.Ciftum
parvum Clufij.

Tab.

’ Perdigutf

T-tb trotJt*
tur.

fotus.

Defer.

Rami.

felite.

*w

■Radit.

Defer. Clu.
fu.

folia.

Rudit.

f *e»H.

di (lus hu-
anilis.
Leb.ntta-
■fur.

Y ab. nota.

t*r.

9 er. nota.

tIBER

Tab.Hclianthefhtifft i. fatfvnm, Sonnetu
blmnlcin. Compilator in hi ft. male ponit figuram,
qux iterum ponitur pro Helianthemo peregrino
anguftifolio. Gcr. Helianthemum Anglicum lu¬
teum , £ncflifd> ycdott) bttarffe «ftftue. C.B.pin.
Chamiciftus 4-five foliis minoribiis deincanis: Flos
folis , Lob. Dod. utrique quoad iconem. Chiro-
nix aliud gcnus,C;e£

Monfpelij fpontaneam vidi , & quidem fforen-
teniin mor\te prope Caftelheuf,& montibus prO’--
pe Gigan , qua itur Narbonam, menfe Martio 3c
Aprili', Lugduni prope xdes,quar erant Darutiorum
fid ripam Rhodani, inter Lugdunum &Montuel,
florentem Maio.

x i n

helianthhmvm flore albo,

folio angufto,hirfuto.

PLantuIa fef-
qui- palmari¬
bus > dochantali-
busve ramis do¬
nata , interdum
paulo minoribus,
Monfpelij verb Sz
Lugduni nuquam
fere cubitalibus,
partim erectis ,
partim repandis:
folia mediocriter
magna , femuciam
Ionga,angufta, pi-
lofa,incana,ut La-
venduhc,infipida,
nonnihil vifeofa:
flores ex longa fe-
rie plures , quales
Hefianthes vulga¬
ris , nifi quod albi,
fibris luteis me-
diumoccupantibus,cal/ces hirfuti, vafcula quoque
confimilia , in quibus femen. Quje Monfpelij pro¬
venit , radicem habe t crafliufculam, lignofam, & in
frequentes abit propagines.

Hanc forte Cluiius in Hifp. pro Cifto humili fe-
eundo:& Hift.pro Chamarcifto quinto ficdefcribit.
Non differt magnitudine Sz ramulorum tenuitate:
flores item fimiies, femina fi milia ; fed folia angufta
omninb &z tenuia, Ci flo foliisThymirefpondentia,
incana etiam>& ejufHem temperamenti. Radix per¬
inde dura,& fibrofa, atque procedens, flores aperit
Maio, frequens plantula Salmanticenfi agro, ubi
Perdiguera appellatur. ApudClufium vero in hift.
icon hujus pofitaeft fub titulo quarti Chamxcifti,
incuria Ty pographi.

Lob. Obf. dicitur Ciftus humilis anguftifolius,
Coris Monfpclienfis foliis, Selago Monfpel. Ciftus
5. Allati j & EricaChryfanthemis minima Adv. Ego
contra Ericam Chryfanthcmin diverfam puto a
Cifto humili fecundo Clufi j,(iitin Ico n.in feri bitur)
quamob caufam , qua: Lobcl. dixit de EricaChry-
fantemi ad aliam plantam refero.

Tab.Helianthemum peregrinum, anguftifolium,
2\lem frembb 0oniicn0imnel : item Helianthe-
mumgermanicum tertium,0ormcit^t)^el. Qua:
qua in re a peregrino differat nondum animadver¬
to : Compilator nulla utitur diligetia in diftinguen-
disCiftis. Ger.Helianthemum album germanicum:
item Helianthemum anguftifolium. Diximus qua
in re differant ha: dux figura:, nos nondum videre,
unam plantam tantum exprimere videntur.

C.B.pin. Chamarciftus 5. live foliis Thymiincanis:
£*nax chironi iim minus,Cam.ep.

Jom. 1 I.

CHAMAiCI STVS SERPILLI fOu
lio, nigricante & hirfuto, flore
aureo odoratov

VltOS pr6mit Defer.

_ . .ex eadem
dice ramulos , te¬
nues , oblongos,
funima tellure fpar-
fos,fubrubentes,in
quibus exiguafolia, Toti*.
ordine quodam &
duplice ferie , que-
admodum in reli¬
quis Cifti generis
bus difpofita. Ser¬
pillo fere fimi lia,
nigricantia-, &hir-
futa crafsaque : fub
florum autem para¬
tum, in novellis ra¬
mis longiora &0an.
didiora : flores i nf/oiwC
extremis ramulis
iifdemnovellis ter¬
ni, aut quaterni, ob¬
longis & hirfutis pedicellis inhxrentes , quinis fo^
liis,utfuperiofes flores conflantes, illifque magni¬
tudine pares, fed aurei plane coi oris, & odorati : R- dolor.
men ob fer vare non licuit: Radix multifida , aliquot
fibris late fparfis capillata:

Nufqua.n r.ifi in ftimnais Auftria: & Stiria: d\pi^L9e*tt&
bus in venit Clufms Chamaciftum hunc 3. pann. ***?•*'
x.Hift.fem.l menfe Augufto florentem. In hortum
verb tran flatus , Maio ipfi floruit : fed flores cum
fuis pedicellis nimium caduci , omnem obfervandi
femr is oecafionem plane ademerunt.

Tab.& Gcr. Ciftus humilis, Serpilli folio.

C.B.pin. Chamxciftus 11. five repens Serpillifo*-
lia lutea. Germ.SInn <riftmr50Ictn;Arig.Jlofy (fi >

(fu» uutlj Icanca [ftc flnlbc Cfjyme.

CIST-VS HELIANTHEMOS,

flore parvo ,luteoi

P Almo longiores fundit virgnlas,molli lanugine Defer-.

incanas, foliis per genicula binis mollicellis» fe- Virgulti
munciaiibusjpilohs, ex quorum alis ramuli propa- TtL*-
gantur. Flores virgularum extremis multi, faturate Florer
crocei , triplo minores , quam noftratis Helianthe-
mi. Calyces eorum hirfuti. Gener Cherlcrus colle- locus.
git Ncmaufij&Ciftum Helianthemum flore parvo,
luteo denominavit. Confidcrandum an conveniat Anrbame*
cum Chamscifto Clufij Serpilli folio. CJufii *

CHAM^ECISTVS ANGVSTIFO-
lius,flore luteo Clufij.

D *

JL\.r

majores , multis, oblongis, anguftifque foliis,
nullo ut plurimum certo, fed confufb ordine difpo- ^ '

/itis feptos , prxter vulgarem in omnibus Cifti ge¬
neribus foliorum fi tum , faporis primum veluti^*'.
gummofi,deinde arnaricantis:extrcmosramulos bi¬
ni aut terni occupant flores , quinque foliolis con-^^"*
ftantes, lutei cum fuis in medio flaminibus coloris:
quibus fuccedunt trigona capi tula,fatis magna, ma- Cupis*
jufculum Seinxquale femen continentia: Radix li -Semem.
gnofa,dura,vivax,foris nigro cortice obduda, Sc in
aliquot ramos fparfa.

e 5

H I S T O R I AE

Rarior eft Cha-
mxciftus i. angufti-
foliusClufij in pan.
6. in hift. nec nili in
monte Badenfibus
Thermis imminen-
Hr ri, quarto ii Vienna
'' Auftrix miliari;atq'>
in Hamburgenii
duobus & Pofofvio
Vngariac urbe mi¬
liaribus , pauculas
plantas, in veniebrt
autor, florentes lu-
r.io, quo tempor ,
aut paulo poli: fe¬
men etiam perflcit.

Tab. & Gcr. Ci-
ftus humilis angu-
ftiFolius. C-Bauh.
pin.Chamxciftus 8.
nvearguftifolia.
Ang. jSLoftj (Tiflu* nftrrofte Icanc*.

Defer.

RtiwMh.

flent.

Zea».

CafifuU.

Strue».

ZU.ux.

T emptu.
Sfcpi iiUtr
*eic .fiiaut,

(etteTab.

€HAM^CISTVS FOLIIS MYRTI
TarentinxjCanis vel ci-
ficrcis.

Dodrantalibus
eft ramulis ,
humi diffufis, quos
bina , femper con¬
trario inter fe fi tu
j \Jf FepiutFolioIa, Mvr-
ti Tarenti na: Foliis
r arqualia , autangu-
tj ftiora/uperne cine¬
rea quadam lanu¬
gine obduda , in¬
ferre vero o nninb
incana , guftu ad-
ftrirgente, & non¬
nihil deinde amaro
prxdita : pedicillos
pollea exerit duas
aut tres uncias lon¬
gos : quibus infi¬
gent quini, aut Feni
flores , Chamxcifto
Serpilli -Folio fi mi¬
les, quospidormale cxpreflit, & Fculptor corrupit,
lutei coloris: his fuccedunt trigona parva cipitula,
fomineirxquali,minuto,ruFo, plena : radix lignofa,
dura, vivax. Ramuli, flores Fuftinentes, maturo &
deciduo Femine exFiccari & conFringi plerumque
folent.

Maxima abundantia nafeitur Chamxciftus i.
Clufij pann. ^.hift. inomnibusiIlismontibus,qui
a (falcnbcrcf Danubio imminenti, ad Alpes Auftria-
cas continua quadam foric procurrunt , tum etiam
in Hamburgenii, Pannonia: monte aliifque ejuF
dem provin cix locis , fiiblimioribus prxfertim , fic-
cifquc, gramine tamen tedisagris. Floret Maio, fe¬
men maturum eft Iunio. Auftriacis ^cyl afler tvelt
^raut vocatur ^ prxfenti videlicet juvandorum
vulnerum Facultate. Tabern. qui mutavit flores,
qui non refpondent defeription.i Clufij, quia, ut ait,
a fculptore corrupti ,& Gerard.Ciftus humilis latifo¬
lius. C.Bauh.pin. Chamxciftus 7.five Foliis Myrti
minorisircanis.

Germ. 3xleirt tTifrcrv Ko^lcin : Ang. JlotV Ciftu»
Ititi; broftfc /Uanes.

PLANTARVM

HELIANTHEMVM TENVI-
Folium glabrum luteo flore.

EX radice craFsa, Defer.

lignoFa , cortice R*dix.
nigricate conte&a,
ramuli plures ex=- Rm7Um1^
fiirgunt , lignoft ,
dodrantales, non-
nunquam eredi,
interdum per hu¬
mum fparli , Foliis Tali*.
donati valde tenui¬
bus & anguftis ,ut
in Cori Monfpcfo
Fulana, vel Erica ar-
borefccntc , viri¬
dantibus & fubru-
benribus , glabris,
nec fibi oppofitis,
ut in vulgari , led
alternarim ramos
confcedcntibus , Sc
lingularibus : Ra-
mofius videtur ,
cu^mThymi-Folium fcquens. Flores multb mino-^tfr".
res,qu^min vulgari, aurei, caduci, quibus Fuccedunt
valcula , majuFcula, lucida , qux Femine maturo ,in VaJcul*-
tres vc luti fcutellas triquetras dehifount, ea autem
vaFcula ambiunt tres tunicx. Semen copioFum, fcr-Semea-
rugineum, triquetrum.

Lugd. Erica quinta Chryfanthcmos. Lob.Adv.^™?c^V-
_.n & 1 Aer • r i j^fUhe/nos.

Ciftus quintus opinatus Allatio : item,Cnrylanthc-

mis Erica minima Foliis Tamarifci, flofcellis luteis.
Dalcchampius vocabat Ericam Chryfanthemin:
Rcb.Conft.ChryFocomenFadebat : Frater C.Bauh. coris.
attulit ex Italia nomine Coris Diofcoridis , Guillan.

Per Ericam minimam Chryfanthemin Lobelium z.obelit opi-

intcllexille eandem, quam Dalcchampium, non du-”J.°”cs *°-
1 ■ r r. Jtrxty Da,

bitamus ,id indicante iplo nomine : is enimDale-^ (trc*
champij & noftras opiniones plerafque habuit, 1 '\-pUnta, eo.
cet rarb meminerit, idque opera Valcrandi Dourez ”untc*t*.
affinis noftri,qui ei omnia noftra communicabat,
cum Lugduni LugduncnfemincepifTem Hiftoriam
confcribere generalem , in qua multflm laborabat
Dalcchampius. Qux tandem ob tumultus bellicos
interrupta , confarcinata eft per ftirpium ignarum,
qui confodit ac mifcuit noftras &Dalechampij de¬
das obfer/ationes cum aliis. Vidit etiam Lobelius
noftras ftirpes cum fuis nominibus , deferiptiones
etiam plantarum habuit. C.B.pin.Chamxciftus u.

Five Ericx Folio luteus:Cori fimilimus Frutex in ma¬
ritimis, CxF Hujus dux Fpecics^ altera brevioribus specie
Foliis & humilior, altera quadruplo longioribus &
elatior. Genevx obFervavi locis ficcis circa Cham- Locm,&
pe &Monfpelij. Chcrlcrus attulit colledum Ne- '«*p**.
maufi. Vidi Bafilex in hortis , femine maturo Se¬
ptembri. Deguftata nobis nullum maniFeftum fa-
porem prxbuit. Chryfanthemis, Erica minima, in¬
quit Lobelius, nada eft natales fabuleta maritima
Veneta: eandem ftudiofiores videbant Monfpelij
focus patibulum Caftri novi. Erica ChryFanthemon
in Fabulofisxditorum collium locis apricis & per¬
flaris gignijflorere Iuho obFervavit Dalechampius.

HELIANTHEMVM ALPINVM FO-
lio PiloFellx minoris Fuchfij.

HErba hxc colleda in montium locis Ficcis

ca Genevam, ut Saleve, & in hortum tran flata gJ**
floruitlunio. EamFicdeFcripfi ante triginta annos: ^

Frutico fa

Ctfl. Tfeli-
antltemoi.

y.intfM

forte.

'Txfci.

“Famuli.

LIBER

Frutico la herba, oii
folia oblonga, Pilo-
fell? minorisFuchfi j
fimilia , inferiori
parte magis candi¬
cantia , fuperiori vi¬
ridia & pilola , led
miniis ,quam in in¬
feriore : flos luteus*
qualis Helianthe-
mo vulgari , unde
hac vocaveram He-
lianthemu alpirum.
Eli mihi ficca(an ve -
rbuna fitexiis,qux
Geneva; erant col-
leda:, dubito: ) non
tamen integra , fo¬
liis quibuldam un¬
cialibus fere, aut mi¬
noribus , oblongis,
in acumen definen-
tibiis,&dPolium montanum vulgare accedentibus,
cinereis Sc fere albis:radicc crafsa, lignosa , cum ca¬
pitulis multis onufta.

XIII.

fcu li perpusilli , lu- Flofcuh.
tei , luteoque capil-
lamcto donati, quo¬
rum exteriore parte
foliola extima, pilis
oblita canefcut, in¬
teriore parte lutea.

Cqteium,fieri po- f"?* em

teft.utvclnaLa^tC

ob Soli tantum na- eadem}
talis varietatem in
tribus pr^cedetibus
plantis ludat: Vel, fi
non, ut eardem, aut
carum alique a Clu-
fio in hift.c.de Cha-
ma:cifl:o poti Ul¬

mum fub Cillo hu- An c^*“
mil! altero tradan -Tlffi'"

tur.Harc diligentius
polleri examinent.

HELIANTH EM VM FOLIO
Thymi incano.

CIS T VS HELIANTHEMOS
folio Polij montani.

EAdem,autplanc
fimilis,nobis da¬
ta ell Argentina: ex
plantis D.Agerij,cui
nomen feceram, Ci¬
llum Heliatheinum
folio Polij montani
vulgaris. Albicantes
in ea erant cauliculi,
unciarum quatuor,
vel quinque ,ramo-
fi,qui dcfircbantin
tenues pediculos,
parvos flores profe¬
rentes , Juteos, tres
vel quatuor : Foliri
albicantia Polij vul¬
garis montani.

NecdiUImilem ab
hac Cherlerus attu¬
lit Hirpem , colle-
6lam in ruperis pro¬
pe Agdes Gallia: Narbonenfis , qua: folio ell candi¬
diore , quai-, tum judicare pofliimex reliquiis qui¬
buldam : allata: fane fiierant plures planta integne,
fed reddita: funt nobis invifibiles , remanente tan¬
tum portiuncula.

CX ST VS PVSILLVS FOLIO
candido,flore lu¬
teo.

Cillus pufillus folio candido, flore luteo, pal¬
mum longiorem , duram , lignolam , foris ru¬
bentem, intus albam, gracilem demittit radicem,
qua: terram verius craflelcit , inque numerola capi¬
ta dividitur:e quorum lingulis ramuli prodeunt , a-
lij unciales, ali j duplo longiores,hirfuti, foliis nume-
rofis , inferna parte candicante denSa lanugine ob-
fitis,fuperne viridantibus,pilorum non expertibus ,
acuminatis , lemucialibus,culmis latis onufti:cxtre-
Cds ramulis bini fuis finguli pedicellis infident flo-

T rirgulx* plu- F)efcr.

V res , tenues,^^*'

incana:, qua: ina-
lios repandos niox
dividuntur ramu¬
los : foliola Thymi FolU,
durioris , minuta,
brevia ,hirfuta,ci-
nerea, terna, qua¬
terna , interdum
plura ex eodem
geniculo enata.

Flosj ScCapfellarin Flos.
tres carinas dehi-
fcentes,cum invo¬
lucris hi rlutis , ut
in Helianthemo
vulgari. Radix cra [Radi*.
fiulcula , contorta,
lignofa , multifida,
multoru capitum.

Forte hanc mi-
Icet Scmtelligit Lobel.cum Helianthemo tenuifo-^W^-
lio glabro : fi miles funt planta:, differentes tamen,
diligentius confidcranti. ln*m.

Monlpelij obfervavi florens adhuc menfe Sc -Uc*t &
ptembri Sc in montibus prope Callelneuf Sc juxta 1
patibulum Maio. Menfe quoque Aprili , in monte
Seti: Cherlerus attulit collcdum in vinetis Sc colli¬
bus Ncmaulo vicinis.

CIS T V S PVMILVS MONTIS
Baldi/orte Aullriacus myrtifolius.

COmplufculis,fefcuncialibus Scquadrantalibus,^/^
lignofis adolefcit virgulis, tenuibus Sc hirfutis:
folia virentia,crebra Citis, fimilia Myrto Tarentina:,1^'**
vel Lentis foliis paria , nec ita diUimili circum/cri-
ptione,ortu Sc politu diverfiUimo, quippe bina, in¬
condita tamen/ortuitis pilis, luprafubtiifquedona-
ta, per margines copiofioribus, utin Nerio alpino:
flores extremis ramulis unici,fatis magni, cum mul-Z/orM*
tis flaminibus. Siccam hanc accepimus & Iacobo
Zvvingero , Sc fratre C.Bauhino , delatam e Monte
Baldo. Eadem forte ell, cum Chama:cifto 8.in hift.
leu 4-in pann.Clufi j, proveniente in Auflria,quam
B 4

'DeJcr CluJ
&Amuh.

Foti*.

Gufiitf.

Tl%-

CtUr.

Capitula.

Semen.

Lscft!

Defer.

R.td/x,

Canite.

Folia,

Zkrci;

10 H I S T O R I AE

fic dc feri p fit. Palmaris aut paulo amplior eft, fupe-
«ioribus Chamjeciftis tamen firmior , multi fque ra¬
mulis, lignofis, re-
<ftis & nigricanti¬
bus pra:ditus,quos
«umerola & adeb
conferta ambiunt
folia , ut quaternis
verfibusdigeftavi-
deantur,Myrti mi¬
noris foliis no dift
fimilia, minora qui.
dem& hirfuta, li-
c<k atra viriditate
fupern£ fpledeant,
quorum guftus ad-
ftridtionis parti¬
ceps eft: flos uni-
cus,interdum & al¬
ter extremis ramu¬
lis exit, fatis craflo
pediculo fub nixus,
unico conflans fo¬
lio , quinque pro¬
fundis crenisdilH^mque veluti circinaris, divifo, ita
ut quinque folia habere videatur, e iufclem cum pri¬
mo genere pen£ magnitudinis, coloris ex albo pur-
purafcenris, & quafi carnei dilutioris, decem flami¬
nibus extrema parte nigris , &ftylo oblongo pur-
purafcente,medium florem occupantibus.Floribus
excudis apparent pentagona capitula, qualiain no-
nullis Cilli generibus videre eft,obtus£ mucrona¬
ta, qua: maturitate aperta , femen continere depre¬
henduntur exile admodum,flavi coloris.

R ari ffimum fuum fruticem duntaxat in @neaU
ben iugi Icopulis nafccntcm obleruabat Clufius,
unde fiforentem fub menfis Iunij finem eruit ; lemi-
ne vero prargnantem Auguflo : in Dcynalbcn fum-
mo lupercilio, duobus lupralTcuburcf miliaribus.
Eam cicurare voluit in horto fuo lemel atque ite¬
rum exiisiugis cum luo ccfpite defumptum,fed mi-
cefcere noluit.

Si Clufij Cham.Tciftus hic eadem eft , cumno-
ilra,fanein Icoftc,quam proponimus, caules nimis
crafle picli>& folia funt,eiufdem magnitudinis cum
figura: Idem mihi euenire videtur ipfi Clulij figure,
quod animaduertere poterit Lector conferens de-
lcriptionem cum icone.

Tab. &Ger. Ciftus humilis Auftriaca %Uin€i*
fknrdflcin* C.Bau.pin.Chamacallus io.li ve hirluta.

HELIANTHEMVM, SIVE CISTVS
humilis, folio Sampfuchi, capitulis valde hirfutis.

DOdratalcs cir¬
citer , eofquc
creberrimos , ali¬
quando ^ radice li¬
gnosi, crafliufcula,
longiufcula , fundit
caules , eofquerigi-
dos,perquam hir lu¬
tos, per quos vcluti
ad nodos folia ad-
verfi, Maioran x fo¬
liis paria , alia ob¬
longa 6c latiulcula,
alia anguftiora : flo¬
res in ramulorum
extremis multi , fe-
muncialibus circi¬
ter pediculis hirfu-
ti (limis nixi, lutei,
foliofo calyce, ftria-

PLANTARVM

to, Villofo obvallati. Hanc Cherlerus attulit Moft- c'efiMfdh
fpelio ac nominavit Cillum folio Sampfuchi. Samp/Ll*

HELIANTHEMVM AD NVMV-
lariara accedens.

PErplacetnobi»
planta a D. Ri-
chnero Bafilex an¬
no is«8. data , no¬
mine Cifti , folii»
Sampfuchi , dole¬
mus non integram
fui (Te , fed tantum
ramos cubitales ,
quos putamus fu-
pra terram exclu-
fos fui (Ie. Rami ma.
gnis pilis hirfuti,
folia bina in ordine Fthd
difpofita, ad-Nu-
mulariam acceden¬
da , minora tamen
& cum pediculis
longiufculis , qua¬
les Alfme vulgari,
tales pediculos in
confi.milibus Hc-
lianthemis,vel Cifti s minoribu* non obfervavi: fo¬
lia breves habent pilos , mimis confpicuos : ad alas
foliorum funt tenuia foliola.

HELIANTHES SPECIES RARA,
comainflexa,utin Heliotropio.

RAdix craffttu- D,fc*'
dine digitali,
longitudine fefqui-
paImari,lignofa, fi¬
bris paucis , fed va¬
lidis donata, foris
buxea , intfts alba,
ramos fex,o6lo,aut Retm
plures per terram
fpargit palmares &
fpithamzos , tere¬
tes, tenues, quibus
folia rullo infigni
fapore prxdita,crc-
bra , alterno fitu u-
trinque adnafeun-
tur Ma jorana:, gla¬
bra^ ex viridi lu¬
teola , unico nervo
per longitudinem
decurrente, at prio¬
ra folia , & quar proxime terram , non parum ab iis,
qua: per ramos vifuntur, differunt , utpotc longiuf-
cula-.flores in extremis ramulis perquam conferti &
Scorpioidis reflexi, quinis foliis albis conflant, api¬
cibus luteolis , quinque viridantibus cxtrinfecfts
obvallati -.capitula fequuntur triquetra, fufca,femi- Capital*
ne exiguo, papaveiino pari,atro,cavitatcmimprc£-Vf,1’T™‘
fam altera parte habenti, altera gibbo referta amaro.

Lob. Aclv.tri bui t huic flores aureos , cum (\x\\.A-Lob not/n
bi : verum eam deferibit ex ficca planta , non ex vi-
rcnte,in quibus non raro mutantur colores. Vocat
autem Hclianthes fpeciem rara, figura leguminosa , veli.mtket
floribus aureis : In Ic.Ciftum folio Majoranarjdefle-
xis floribus : ejus autem icon non placet, ideb aliam
curavimus pingendam. Aliquando mifit nobis

Hortu-

T deftuum-

Helenium
Crates: te.

T elephium.

C.Bauh.

JtZjOHm pe.
regrtnum.
Te/ephiftm
JDioft non
ejl contra
Camera¬
rium.

Lacu* &

T empte e.

L I B E K

Hortulanus Ducis Florentia cu m hac i n Icrip tio n e ,
an TelcphiumCandia:? Cherlerus aftuliccum fc-
quentibus nominibus , Tei ephi um quorundam &c
Helenium Crate va:, di dum a Pona. Imper.Ttle
phium Diofcoridis qui bu/dam, Helenium Cratevx.

Cam.hort. ait calorem, qitfemin Telephio Impe¬
rati requirant veteres , a radicem potdli.numgu-
flantibus deprehendi.

C.Bau.phyt.meminit hujus Telephi) : fcd prx .er
mentem Camerari j,ut fuo capite di :um ,idcm£i-
ciens cum Aizoo pbregrino ejufdem Ca u rari j : E-
go Telephium Diofcoridis noruexillimarim,, delcri-
ptio liquidem non convenit, ut apparet con Permiti.
Eid.pin. Cillus fcemina 8. fi ^e folio Majorana: : He-
lianthes fpecies Pena:,Lugd.

Ex Gallo-provincia bis mifitlacobus Reyn audet,
primum nomine planta: repentis, ut Numularia fe-
cundb ftirpis Veroniac modo repentis Ex Emine
milii milio provenit floruitquelunio & Iulio:eciam
non repofita duravit aliquot annis : Bafilca: obfer-
vaviin hortis , ik Lutetia: Auguflo cum luis capitu¬
lis. Camerario periit hyeme poftquam plurimos
annos duravit, femine tamen (ponte excidente, plu¬
ri mu in rurfus propagavit. Lob.mi fit Raymundo
e jugis arduis montis D.Bonaventurx non procul
AquifeXtiis erutum.

CISTI FOLIO ARBOR EXOTICA,
capitulis lanofis Platani.

toefer.

V trgulta.

tilia.

flocci.

Sjnott.

G Illi folio arbo¬
ris extrema vir
gulta' "lignola filnt,
Cillo concoloria &c
fimilia : folia item
rugofii , oblonga,
Salvi? aut Mcnth?,
fed in lummis ra¬
mulis villofos,cxa-
<5le lpha:riccfs floc¬
cos oftentant,five
lanofacapitulaPla-
tani.

Lob. Adv. & Ic.
Arbor exotica Cilli
folio. Tab.Cifli fo¬
lio exotica arbor.

Lugd. Cilli , vel
Ledi Arbor pere¬
grina Pene. Gcr.Ci-
lluS exotica Lobe-
lij. C.B.pin.Cillus»
fcemina 1$. five Cilli folio arbor exotica. Belg.
Iaufd>enboom tact blabere rau Cifiue; Ang.jlrans:
Qc C tfcus.

MYRTO CISTVS PENN^I, FLO-
ribus luteis oblongis.

Dtfc. TL r Yrto-Cillus tricubitalis interdum frutex efl.
Cortex. JVifcabro admodum cortice, 6cvel ut quibuldam
tuberculis obfito , qui in vetullis ramuli st facile ab-
Tolta. fcedit & Iponte decidit: foliis Myrti fere,dorfo non
minus leabro , qu&m ramuli , (uperne aurem lxui-
bus,con jugatim ut reliquis Cilli generibus circa ra-
flores. mulos n alcen tibus : flores fummis virgis infide nt,
luteis quinque oblongis foliis con flantes, multis
intus longiufculis llaminulis praediti : bis fuccedit
Qapitulum oblongiulculum &C penragorum capitulum , femi¬
ne plenum. Tota Ili rp s odorata ell, & gumini five
relinam ('lentorem potius & pinguem quendam

x m-

/uceum , quali Ledi
genera madent) ef¬
fundere videtur*

Clufio ha:c plan,ta
revocat in memo¬
riam fruticem Q^Confiderx
gei , qui etiam fru-
odoratus , de
quo tios fuo loco.

ClufPan.& hift.

Myrto -Cillus Ba¬
learica, &, ( Ut Gcr.

& C.Bau.pin. cui c- **>***•
tiam Cillus ledum
17. ) Myrto - Cillus
Peruixi. Tab.Myr-
to-Cillus Clulij.

Londini in An-
glia liceam ollendit
Clufio , Peri n rus
Londinenfis Medi¬
cus , quam ille ex Balearium infularum majore,
vulgo Majorica nuncupata erutam xMup7vxj>w ap¬
pellavit.

NERIVM ALPINVM QVIBVSDAM,
ahis Ledum glabrum, & hirlutum.

C A p. X.

VTrurriq; Ne-
rium Alninu,
tumfaries, tum na¬
tales conjunxere.

Frutex ell prius c&- flabri
bitalis , ramis con-JC'^e,°'
tortis ac lignofis.,
digitali crallitie,
tortice vaditis, ex¬
timo quidem ci¬
neraceo , interiore
autem nigricante,
at minimi ramuli
fiibinde etiam ru¬
bente CortRe te¬
guntur, per quos
foli a,ci rea falli m u m
conferta , glabra,
brevibus lucrent
pediculis Letilci fo¬
liis paria,nec forma
diffimili , nili quod
Crauiora, nervofio-
ra , Clufio au tore,
minime in ambitu
hirfuta : fiiperiore
parte virent, infe¬
riore ferruginei siit
coloris , fiporis ad-
flringentis,&: quo¬
dammodo refinofi:

Inter qua: in extre¬
mis ramuloru flo- floret.
res multi coace;-
vintur coccinei ,

Clufio , dilutiores,
qukm Cquetis, ob-
logidup erifls quin¬
que partiti , atque
argenteis punctulis
confperfi , in qui¬
bus plufcula llami-
iuila, capitulis toti-

ii

HISTORIAE P

dem , medium piflillum ftipant , quibus decedenri-
G afuul*. bus relinquuntur capituli rubentia ,in cpiinqjcari-
r.ulas dehifcenria,in quibus pulvifculus , veluti fe-
men ferrugineum. Radix oblongi ,£gnofa, dura,
fu b nigro cortice teCla. Hujus porro furculorum
fummi&tibus capitula quxdamincrefcunt , fquam-
mis foliaceis congefla, oblonga, ftcgemmx majoris
fpeciem exhibentia. Colore (uijpufo fori s,in tus fla-
vefceme. Foliis vero (Chlfio referente) ramifque
Tttleratj*. adn^ca aliquando reperiuntur Tubercula , nunc
Nucis ponticx , modb Pifi magnitudine , i nxqua-
lia , foris rutilante aut pallefcente nonnunquam

colore,in tus fungos t, alba, guftiiqueadltringen re,

pulpa plena , qu e gallarum vicem prxftare polTint.
i fertum n. AlterumNeri j Alpini genus , multis etiam ftolo-
J&cforfu- nibus, duris, aclignofife, cubitalibus, autpaulb lon-
gioribus»vix unquam furredtis fruticat. Folia potifr
limum per ramorum extrema confpiciuntur, & illic
quidem conferta, breviora, qffilm prxcedentis , &
obtufiora , utrinque virentia , fed virore faturato,
per ambitum pilis Ceu per ciliorum tarfus, loncris &
&*ptr. confpicuis oblita, faporis non ingrati, aromatici, &
TUfct. nonnihil refmofi,cumaftri6tione quadam. Flores
prxcedenti con/imiliter acervatim in ramorum ex¬
tremis nafcuntur, fed pediculis hirfutisinhrrentes,
nec adeo diluti,& in capitula, quinque cellulis con¬
flantia, delinentia. Clulio capitula viridia,fiio odo-
SUiUx 1 c capicis gr.a vedi nem quodammodo inducunt.Ra-

dix dura, lignofa, oblonga yfed&rami per terram

fparfijinterdum fibras agunt.

Gefn.in epift.ad Auerium^cribit fe Berc^Kofcn/
in multis montibus invenille, &Sabaudica,Italica-
que nomina di verlaaud: ville, quorum nullum La¬
ti nam , Grxcamve ori ginem prx fe ferat. Idem de
Lanariis agens (intellige de Arthritica) ait eam vo-
jfyM*//*- cari «Jrliblumle/ & fruticem elfe odoratum, cujus fi-
4rntm falso. gno Pro Xylobalfamo, & femine pro Carpobalfa-
mo Bergomenfis quidam perperam utatur. Ad
Rofatlpi. haec eodem libro ip defcr.Montis fradti, inquit:Ro-
n t famalpinam, pallores nominare-, Aldroandum verb

i^enum Ncrion Alpinum : fed potius. Ledon Alpinum elfe
udum AU denominandum. Item in fnc hifl.Cordi.referr, vi-
p„um rum quendam Iulum ceu Chamxnerium quod-
CU 4«c- dam jNerium Alpinum vocare , natura tamen cod ,
rtum. diferepare : Demum in epifl. ad mc I.Bauhinum : in
Laurus Al- monte Gotthardo Laurum Alpinam virentem ( ut
f,n*' feribis) invenifli afeendendo, quo nomine Balfa-
mum ab aliis di&um [Wiw^lIp^Kofcn/Ber^Ko^
fen] accipere te conjedto.

Lob.Adv. MontanaAllobrogum Lentifci-folia,
Chamelexfolia,vel Olcaftrifblia,minusodora,Cha.
C&*m*rhc- merhododedrum.ChamcdaphneSjfivepufilla Lau-
rus,an GermanicumMezcrcum,an num potius no-
rbne7.X *’ ft™ Chamxrhododcdrum? Et paulb ance:Alpigena
Chamerhododendros, odora; Alpinis Italo-Germa-
nis,dIIp^Kofcn/baccuIas ATparagi, vel Taxi pares &
Lob./ocut concoloreSjSeptembri edens. Hxcille. 'Egofaci-
iMfrettHt. le equidem crederem , eam duarum illarum fpe-
cierum , qux latiora &: rotundiora habet folia , elfe
Nerij nollri Alpini fpeciem,li baccas non ferret, no.
flrumenim Neriumnisdeflituitur. Videndum ita¬
que an inter feribendum illa verba Faecularum,
non finttranfpofita apud I.obelium in Ad v. &: for¬
te pertineant, ad alteram plantam,quam paulo pofl
£ a! fumum deferibit. In ObC habet figuram fu b riruloBalfimi
«Ipinum. alpini,de quo air,AlpigencChamxrhododcdri odo-
r? varietas. Balfamum Alpinum Gefr.eri &’Rofaal-
fivonymes P*ra > ve^ Lvony mos Theophrafti , Dalcchampij &
Tkcophr. Herbariorum. Idcmponit aliani figuram cum Bac-
cis , cui hxc ad feri bit . Alpigena C.amxrhododen-
ItlTT dr°S °d°ra Adv,,H- Balianiu Italicumvulgare, live
■i . Rhododaphne parva ruftica,TerionarchaPlinij pu-
tata ex Guilandino. Eidem alibi,Genuina uva Vrfr

lantarvm

Galeni apudClufiu n,eadem videtur Cilm Afpigena
Chamxrnododciro exhibita Obfip.rpo.S: Adv.14.5.
Videtur-autem Lob.in Obfuti etiam in Adv. minus Leb net*.
bene agno vi ile Nerium Alpinum, fed mi fer £ cum r>tr-
eoVicim Idxam fecundam mifcuilfe. Aliquando
forte habuit ramulum Ledi , live Neri j Alpini fine
floribus &frudtu,cum nominibus prxdidtis, qualia
inveni inter chartas Valerandiadfcripta: inde puta¬
vit baccas ferre.

Cluf in P ann. & hili. Ciflo ledo non inepte fub-
jungit Lcdum Alpinum , da quo ait , Nerion alpi-
num Aldroandus appellad: Alpini pallores dilp=*
rofcn &Ber0ro(en/quidam etiam 23arenbl#fl[fVyf
flarem dixeris] nonnullos 4ounncrlaub/[f Itum gal¬
linaceum] vocant. Primum genus intelligiexifli-
marem a Lobelio in Adv.fubvAlpigeneChamxrho-
dodendri odora: nomine, nili bacculas Afparagi vel
Taxi pares illi tribueret; quas in noftro nonrepe-
rias ; fed pentagona tantum capitula, ut ex ejus de-
feriprione liquet.Alterum plurimum convenit, cum
ejus Montana Chamarlexfolia , live Lentifcifolia,
Chamqrhododendro minus odorata:in Obf prioris
iconem exhibet Lobelius , Ballami alpini nomine:
piclortamen flores non fideliter expreflit, quos in Lo^falf4‘
quinque Crenas , non in quatuor aivifos elle com-
perilTcc , fi ramos Cuis floribus onuflos a me anno
I574.amicis Machliniam millds (e quibus illam ico¬
nem exprc/Ec) diligentius conhdcrallec: licet non
negem interdum fieri poTe, ut qu itaor tantum cre¬
nis dividantur ,fic nonnunquamludente in flori¬
bus natura: ac omnes in eodem ramo tales natos eC
fe, credibile noh eft. Et hic efl frutex qui ii nonnul¬
lis Evonymos dicitur , nefeio quaratirine dualis:

Namin hocubi fruclus Scfamo proximus , in quo
acinus in quaternos verius digeflus, qualem Theo-
phraflus; five granum quadrangula figur.T ,quod
Plinius, illi tribuunt. Sed exipfa fine hiftoria latis li¬
quet ne minima quidem nota ad EvonymumTheo-
phrafti& Plinij referri polle. Itaque cum Gefnero
Ledi potius elfe.genus , quam Nerion aut Evony- iSonymu
mum arbitror , multum me impellente , ut ita ccn- ”*n efi-
feara,hujus flirpis odore & temperamento. Ruflici Ncrm”
& pallores eorum montium, in quibus obfervavi, non^ '
utrumquegenus Kaufcb appellant.

Myrtus Alpinadicirur Rob.Conllant.In Rhxtia
Porcellana Dourez annotarat ad ramum planca:
noflrxefle EvonymumTheophr. veram Dalqcham-
pio , Laurum tinum Plini j , Rhododaphnen rufii- RhedoJ*
cam Gefnero &Chamxpeucen Bellonio. Gefnc-M^
rus autem fubjunxerat nihil habere commune cum
Lauro. ce'

Tab.(ubi decimum facit) Ledum Alpinum : Item
Balfamum Apinum Ad!’.xc,Chamx-

l hododendros alpina latifolia, Balfamum Italicum,
■2llp^Nofen.Demu,Chamxrhododcdros alpinaan-
guilifolia,^l{p^Kofcn/montana Allobrogum, Len¬
tifcifolia, Chamadexfolia, aut Oleaflrifolia. Cxte-
rum, quamTabern. ponit fubtitulo ^(lp?Kofcn/
Chamerhododcdros alpine latifolix, cui baccas tri¬
buit, videtur mihi Viti sldexfpecies, quam confun-
dit cum Ledo Alnino.Cui vero titulus cfl,^lln?Ko- &euet‘
fcn/Chamxrhododendros Alpina anguflifolia, cfl
Ledum live Nerium Alpinum glabrum , fed figura
non placet. Illa autem quxinferipta eft,^(lp-BaD
fam/ Balfamum Alpinum, eft Ledum Alpinum l ir-
futum. Tandem cui nomen Ledi decimi Alpini eft
in hifl. eadem eflcumBalfamo Alpino Tabern. vel
Ledo alpino,hirfuto.

Lugd.Evonymus T(heophr.I,j.c.iS.qui,eo autho-
re tum alibi , tumin Ordynno, Lefbi monte nalci- Tiie0?hr-
turffic enim ex Plinio legerdum, non cji/xr/w opfudv pi,„,us co>
>&> Theophrafti exemplaria haben t' magni- riguu,-.

tudir.e folioqj Punicx, pariter molli, majore, quim

Chama:-

XIII-

Guz..& Ic¬
ilio depra¬
vat*.

Hi fi. Lugd;

notatur.

E^onymus

Theophr.

nonefi.

LIBER

Tempus. ChimidapMes. Circa Septembre n germinare in¬
cipit, floret vere, floris color, qualis Leucoio,oaore
gravi, & qualis fentitur trucidato cadavere in totum
putre Icente, ut quali c^efum ani mal re ferar (fle enitm
plinj error, vertenda videntur, -■£« o <T<»oV ai no ■«, Plinius tran-
ftulit,lfotimpeftcmdcnurtians/ed non rede) fru-
<5fcu cum luo putamine loculo ve Sclami Aliquis ron
abfimi/i , intus folido , fedin quatuor verfusdiflin-
Efu lethalis fto. Efu Icthalis eflarbor , tam fructu , quam foliis
pecori , & ovium gregibus, fed pruipue capris,nifl
pu rgen tur.P urgan tur autem i n cdia & ci bi abfti n en¬
tia. Qui poftrcma fle fideli as opinor, traducta funt,
quilm i Theodoro. Nufquam legi quid fl t «db .ov.
Quare avoxZ legi potefl. Ali j arW-interpretantur
vomitionem, utDodomus.Matth.in Diofc. Cneo-
ron vocat. Hanc&capras Scoves refugere opilio¬
nes aderunt. Dalecha npius quidem c 'im attenti as
contemplaretur capraru m greges, vicina fruteta dc-
pafcentcs, nullam vidit, qua: hanc attingeret, atque
adeo cum decerptam objiceret , a verfiri deprehen¬
dit. Allobroges vocant des ourles Quo locoTheoph.
Chamidaphnes legitur, mendivn fubeffe Afterifcus
indicat,&Gaza Clematidem legi fle videtur, qui Vin¬
cam pervincam vercerir.non kAxjS ia, fi mile n lego,
fed a prifertim puniceo. Floris tam gravem
&: de te Itandum odorem non. potefl fignificare afi-
v@-'. HarcLugd. qui jungit deferibie glabram
plantam ,qui non eft,ut vult,Cneorum Matthioli.
An fit Evonymus Theophr. hxremus. Non enim
audivimus quenquam vidille hanc in arborem ex¬
crevi lfe , folia non lunt mollia , fructus non eltfoli-
dus , loculus ^'rixi-A^n non funtin quatuor verfus
diftinCta,fedin quinque. Odor, nec fapor nobis in¬
gratus & foetidus, fed aromaticus & refi nofus.

C.B pin.Lcdumalpinumi. live hirlurun: Alpr-
gem Chamirhodooendri varietas , Lob. Balla-
mumalpinum Gclnen , Lob.ic.Tab.& Cam. Le-
dum alpinum,Clufpan.& hifl.Tab. Cillus Ledon
alpinum.Ger. Eid.pin. Lcdum .dpi rumadive fo¬
liis ferrea rubigine nigricantibus: Ledi alpini genus
alterum’, Clufpan.& hi fl. Rhododendris alpina
quibufdam, Cif Chamxrhododendros alpigena,
Gcr. Hoc floris colore variat , communicer dilu-
t e r ub e n ti s ; at i n P y r e r. xis , flore tan t u m al b o r ep e-
ritur.

Locm In Allobrogum faxofis & afperis montibus nafei,

prope Mura r, oppidum, decem i Gratianopoli mi¬
liaribus diltans , Punica non altiorem, lipiiis bre¬
viorem , legitur apud Lugdunenlem. Ledi Alpini
genus n inventum a Clufloin fummis 0ncbcrcf/
0jrtAlpcn/tiPtd)fcln/0uncnftcirt,'alianimque vi¬
cinarum Alpium jugis inter faxa , ad devexa ple¬
rumque eorum latera,&: fupra Gamingam, Chartu-
fl anorum Ccer.obium ,in montisalcenfulapidibus
ftrato , qui fiibcur.uus e It ii s , qui ad 0cficf & vici-
Tempur. nas. Alpes proficiscuntur. Aliud ejusgenusinveni-
-turin 0ncalpcn fupra t1cnber£. Floret utrumque
Iunio & I ulio : femen fub Augulti finem , aut paulo
ferius maturefeit. Ledumalp. minus , hirfutum , in
priori tabeilalitera A.denotatum provenitin mon¬
tibus Genevenflbus , utThuiri. Vtrumquevidiin
montibus Rhiiic:s,ut Burnio florens mcnfe Iunio’,
Patavij virens Martio , elt enim perpetui folio: In
monte Gotthardo Maio cum angultioribus foliis
quadripartito frudu , unde etiam attulit Chcrle-
rus. Vtrumque Ledi genus obfervavit Gargilius in
'monte Pilati Lucernarium menfe Iunio , glabrum
quidem adhuc florens, hirfutum vero jam deflo¬
ruerat.

Vtroque Ledo Alpino timdores ,qui montium
0ncber0/ & aliorum vicina inhabitant, ubi prove¬
nit , utuntur ad lineas penulas nigro colore infi¬
ciendas, autore Clulio.

ROSMARINVS SYL VESTRIS
quorundam. Cap XI.

CVbitalibus interdum elt virgis, firmis, lignofis, Dc/er.

cortice cinereo obdu&is , quarum extremi in vtrga,
pluros alias tenuiores & quodammodo purpura-
fcentes , easque etiam nudas dividuntur j illi vicifi
lim in alios dodrantales ramulos, virentes quidem,
fed tomento quodam rubiginei coloris obfltos,
quoS nulla feric di-
J gcfta , fed confu-
. Ia ambiunt folia,

7 i Libanotidis coro-
^ VTv U dAv\vJ//. A narii foliis , fe- Tali*.

re fl milia, fed lon-
giora,fupina parte
viridia ,adeoque in
pronam partem re¬
flexa &: convoluta,
ut ejus nihil confpi-
ri pofIit,pnter ner¬
vum, fecund Vn fo-
lij longitudinem,
excurrentem nmfli
tomento cum pedi¬
culo , cui in h iret,
pubelcentem, grati
\ & fuavisodoris , a*
criufculi tamen fa-
poris : fummis illis
ramis in fide rt capita , ex multis , brevibus quafi capir.t.
lqua nis ferrugineis compaila, e quibus deinde lefe
explicat ,corymbacea quidam multorum florum^'''*-
coma,oblong's,tencllisatquevirentibus,nonrihi!
tamen larugirofis pedicellis inhirentium , grato
odore nares ferientium , quinis foliolis albis con¬
flantium, no fubluteorum (ut temere quidam [ Lob .]
qui ficcum cum flore ramum duqtaxat confpexit,
allerere non ell veritus I decem candidis flaminulis
cum ftylo medium florem occupantibus : his de¬
mum fucccdunt , oblongiufcula capitula , pentago- Capitula.
na, ofliculisfrnf.us Corni, aliquando magnitudine
non cedentia , qui, dum adhuc viridia fiint, argen¬
teis pun&is diflindla elle videntur, fed maturita¬
tem adepta, rubiginei funt coloris, femenque con- Semen
tinent oblongum, flavelcens,ade6q(ie exile, ut fco-
bis, e ligno ^ vermibus erofo fponte decidcntis,in-
flarfit. Ver im peculiare eflin illis capitulis, uc ma¬
tura deorfum in flc&an tur, terram q; mucrone fpe-
dlent, magna Naturiprovidentia, ne femen teme¬
re effluat •, nam pneter reliquorum confuetudinem,
a pediculo, non ab extrema cufpide, aperiri &:dchi-
fcere lolent : maturo femine, terni aut quaterni, ali j
ramuli , r.ibigineo tomento obdu&i cum fuis foliis,
in comi lateribus nafcuntur , fpem florum in fe-
quentem annum pollicentes : radix lignofi eft,6c Radiet
brevibus fibris donata. Tota planta odorata , prae- odor p!< i
fertim cum floribus onulta efl,& aromaticum quid- tx-
dam fpirat.

Monuit Clufium Achilles Cromerus , ad mon-r',m'v '
tium radices, fe aliquas plantas in vcnille,qui flores •
lex foliis conflantes , duodenilque flaminibus .prae¬
ditos proferrent: inluper addidit , qui illi dux vii
fuiflet , Venatorem adfirmare flmilem plantam , in
fummis montium jugis confpexiflc, jam fuis flori¬
bus ornatam, qui digitalem longitudinem non ex¬
cederet , nominatam autem ab eo ^eybmfcl/ bit^ apiaria
Fraut/ hoc efl peregrinam Apiariam,quodapes ejus ptregr
videlicet floribus delegentur.

Cord.in Di-ofc. Chamipeuce ,a Germanis ^eit?
ficybc appellata, quam ait quofdam pharmacopolas . .
j Chamipy tin vocare, fed errare: quxdam exempla- (y.

na pro .

Enat.
Rrfmart ■

•“'jjt*.

rar.

*nr.

*4 HISTORIM

xki pro y&j.urr , ^tucuKdC/.» , habere, fed male.
Chamxpeucen Diofcoridi & Plinio , Germanis
Setmnncn / (5td;traimm &§eit(>cvbe appella¬
ri» Hxc ille,qui in hi 11. eam copiose deferibit.

Falli eosaic Matta. qui velint efTe Ericam Dio-
Icoridis :isvocat U)ilbcn Rofimarin, Rofinarinum
fylvefirem. Bohcm. Koyowmcf. Lob.Obfi&Ic.
Lcdum foliis Rofmarini alterum.

Videtur Clufio pann. 8c hili. Cilli Ledi generi¬
bus adnumerari polle hunc fruticem , Rofmarinum
Led*», st- fylveflre , vocatum ^Matthiolo &Callore,ideoque
lejiaotm. Ledum Silefiacum nuncupavit.

Cam. hort. Chamxpcuce Cordi : Eid. ad Germ.
Match.ejufHemque Epit. Rofmarinum fylveflre.
T*y<&Gc- Taber.Ledum Rofmarini folio : Item Ledum Si-
notnn- lefiacum. Si compilatorintellexi(ret,vel diligenter
co nfid nulTe t,qux feriberet, non feparaflet a capite
Rofmarini lilveftris Matthioli Cillum adulterinam:
nec ejus imitator Gerardus , cui dicitur Gflus Le¬
dum Silefiacum ,tbe Polonian tfiftue: item,Ciflus
Ledon Rofmarinifolio.

H.Lugd.p.96T.Rofmarinum fylveflre five Bohe-
micum Klatthioli. Schvvenckf Lcdum Silefiacum
majus: Meliffa folitudinum : @d;abeufraut /
bcnBienlraut/^art-Beybc/djran^e/Oe^ran^
rc Monticolis , quali dicatur iiium grando, per in
thatefin literarum. C.B.pin. Ciltusledon 15. live
foliis Ronfmarini ferrugineis : Rolmarinus fylvell.
Dod.belg.

Floret fub finem Iuni i , &: Iulio plurimis udis &
defertis montium locis: lemen Augullo & Septem¬
bri ell maturum:inhxrentque interdum in lequen-
temufque annum capitula, lic utrecenti flore, &:
fru»5lu fuperioris anri vacuo , nonnunquam & ter-
tij anni frudlus pedicellis , onulli raini conlpia
pollint.

Excalefacit,attenuat, aperit, roborat, concoquit,
refolvit, incidit, & digerit. Quin ad ea omnia effi-
caxefl, ad qux Coronarius Rolmarinus,prxter-
quam ad ciborum condimenta. Non dubium cfl ta¬
men, quin li quis periculum faceret, ad plcraqi ma¬
gni ufus futurus lit hic frutex. Sileli j,telle Crome-
ro , adverlus articulorum contracliones feliciffi-
mumejusuliim compererunt , totius plantx deco¬
llo in folium i nfufo,cui aegri inlideant & fiibinde id
repetant. Hujus Oleum ltillatitium vitreis orga¬
nis extraflum quod cum fragrans admodum lit , &
flirpis floriimque nativum odorem retineat, ma¬
gnas procul dubio facultates etiam obtinebit.Non.
dum tamen quilquam periculum fecit, fed non de-
fururos arbitramur, qui aliquando expcrientur.To-
ta planta odorata ell, &r afpe&u jucundo (inquit
Schvvenckf ) prxfcrtim cum floribus onullaelt.
Sctaric *. Articulos roborat : prodell fciaticx , & aquolis pe¬
dum tumoribus. Additur mlefTibus ad menles mu-
} ter, morbi Lci;jjm eliciendos,aliofque uteri morbos.Lixivio ad
moi-lt inveteratos capitis dolores. Cum Scrofularia in bal-
s c abies . neis fcabiem fanat. Cymas ccrevifix nonnulli inco-
C ere<b,ftA quunt adinebriandum. Totam plantam in cillas,
incoquitur, vellimenta i tineis & blattis ut vindicet , reponit
£a!.* vu^gus- Rufliciindlabulis fubflernunt jumcnns&
Pecorum porcis, adverlus eorum fcabiem & grandinem. Fo-
/ -tbtes. liis apian j alvearia perfricare folent ob odorem a
■Jptbfr*- pibus gratum & amicum.

Loeuetfy
T empui.

Viret {y

rum ttn-
Trs&to.

Qleum.

ROSMARINVS SYLVESTRIS,
aoctu^r Clulio. Cap. XII.

Dejer. T^Rutex quidam, inquit Clufius, pedalis altitudi-
v,rg&. A rus raro amplior, tenuibus, fubrubentibus, vir-
gis prxditus, qux dcinae in tenuiores candicantef-
que ramulos,dividuntur,angullis, oblongifquc fe-

PLANTARVM

liis, tcmcr£ & con- 'ToHaI
fu Co ordine eos ve-
flientibus onullos,
fupern^ viretibus,
inferni verb cane-
fcentibus,& Salicis,
pumilx angullifo-
Iix foliis admodum
fimilibus , guflu
valde exficcante,&
nullo grato odore:
fummis etiam ra¬
mis infident capi-
tula,ex multiSjbre-
vibus fquamis c5-
padla , cachryos
modo, e quibus fe-
fc explicat aliquot
flofculi, tenuibus, FlofcnlL
oblongifque pedi¬
cellis inhxrentes,
quinq* foliolis co-
flantes , nt fuperioris , fed diverfi coloris , nimirum
rubri dilutioris, fi ve quodammodo carnei, quibus
excuflis pentagona confpiduntur capitula, bfevia Capituln,
&obtulo mucrone, exili &pallefcentefemineple- Semen.
na. E Silcfia ad Clunum mittebat FridSebitzius,in-
feriptione Rofmarini fylveftns ctVuoc/. Tab. C\-RoJm*r-

Itus adulterina mihi incognita. Compilator poterat^®"'

tfonfiderare eRe effigiem , Clufij figurx vald£ fimi- nr '™*
lem,&: ponere prope Rofmarinum fylvefirem Mat¬
thioli. Ger.Ciflus adulterina, Contrefecbr Ciflug: Ger- nQta^-
item, Rofmarmus fylveflris, tPilber Ko^manm
Cur Gerardus duas facit Cillum adulterinam ex
T ab.& Rofmarinum fylvefirem ex Clufio, diverfas
plan tas ? Cur non ponit c. 5. juxta Cillum Ledum
Rofmarinifolio?

C.B. pin. Cillus ledon 1 6. five foliis Salicis angu-
flifolix. Chamxrbododendros montana Allobro¬
gum lenti fcifolia , Lob.Adv.& Ic. Chamxrhodo-
dendros alpinaangultifoha , Tab. Chamarrhodo-
dendros montana, Ger. Rofinarinumfylv.minus,

Cam.ep. Hic dodaores judicent, an ego fratre C.

Bauhino melius Chamxrhododendron hanemon-
tanam , Lob.Tab. & Gcrardi jadNeriumalpinumi^0’

Vel ille me regius, ad Cillum Silefiacum Clufij, fi¬
ve Rorifmarinum S.ocfm , referat?

Hoc tamen moneo,me fufyicari Clufij Rofinari-
ni iconem fkdlamad plantam in horto cultam, &
forte non differre mfi cultura, H fequenti Camerari^
Rofmarino fylveflri minore,utllatucre etiam vide¬
tur Schvvenckfddius.

ROSMARINVS S YL VESTRFS
minor Camerarij.

MVlto minor, & tenerior eft priore,lignolis at- DtCer,-
que tenuibus virgis , ultra palmi altitudinem
paululum alfurgens: vel ad plurimum dodrantem
xquans : foha acuminatiorafunt , & infenore parce Fofru.
c,rfia. In furculorum fummitatibus flofculi pro- Flofculi.
deunt rubelli, e quibus lemen, prioris plantx [ Ru-
I fmarini fylv.quurund.im] femini limile. Odoriplius odir.
vix percipi poteft.

Nafcitui Rofmarinumfylv.miBUSjCam.in Epit. Locut.
five (ut in hili. Germ.) Rofmarinus fylvell. minor,
fDilvcr Flcmcr Kofimarin/in Boruffia,in lilvis urn-
brofis,uIigi n olo folo prop3 priorem,qux ibi huma¬
nam flaturam pxn£ fuperat.

Rofmarinum hoc Camerarij mihi perfuadeo Synm.
idem cum Cluliano inodorato , ante tradito,quam-
vis icones multum differre videntur ; forte i Clufio

cultu

Tempus.

LIBER

culta depidla.

SchvvenckfLedu
Silefiacuri minus.
Ro fin ari n um iilvc-
ftrc minus Mac-
thioli: Rofinar.filv.
cl.c 7'/. (§H C! nfi j : Fle m
(Brarmc.

Rarius occurrit
iifdcm riatalitiis,
flore Maio & Iunio
confpicuus, conca¬
vo , quo ab altero
diverius , fuaviter
rubente.

Folia Rofinarini
latiora, pulchre vi-
ren da, inodora,cx-
ficcantis &iadftrin-
gentis facultatis.
Negledtiusds.

LIBANOTIDIS SPECIES RON-
deletij. Cai>. XIII.

Llgnolus cft fru¬
tex , bipalmaris
( ^ Chcrlcro bicubi¬
talis oblervatus) ra¬
dice fu b rufa , ro bu¬
lla : Itolonibus rigi¬
dis Rorif-mariri
textura, alloqui gla¬
bris, fed minoribus
ramis, hirfutis ,pcr
quosfolia , Hyflopi
Arabum foliis pa-
ria,alia Thymi Cre¬
tici capituli folio¬
rum modo , latiora,
hirfuta, afpera , du¬
ra , ex eodem pun-
<fto fxpenumerb
plura , quorum ti¬
num reliquis lon¬
gius multo , uncia¬
lem tamen longitu¬
dinem non alTequitur, nervo unico, per fingula fe¬
cunda n longicudinem decurrente : nullo feu odo¬
re , leu fapore : flores extremis hxrent ramuhs , ex
oblongo tubulo in calathifcum quinquepartitum,
ad Primule veris imitationem, explicati, colore pur¬
pureo , femina cum Echij feminibus nonnihil ha¬
bent commune , aut potius Buglofli , fatis magna,
colore cinereo.

Lugd.figuram & deferiptionem habet lub titulo,
Tragoriga- Tragorigani nothi Dalechampij. C.B.phyt. Trago-
nnm nothi* riganum anguftifolium five, Tragoriganum no¬
thum Dalech. Eid. in Animadv. in Hift. Lugd.
Tragoriganum nothum Dalechampij : Anchufa li-
gnofiorPcnx. Vtrobique deferibitur. Non poflum
ego cum fratre Tragoriganum Dalech. tk Anchu-
fam Lobclij eandem facere plantam , quamvis ad-
hucin pin. ejufdem fit opinionis, Vna enim ftutex
efl: altera non item. Vni flores fpinofi , purpurei:
alteri pufilli,cxrulei.

Menfibus Martio, Aprili & Maio floret Monfpe-
Iij in monte Caftelneuf.

Tlures.

Sjnon.

C. Btiuh.

Locus

tempo,

Dejey

ROSMARINVS CORONARIVS
fruticofus. Cap. XIV.

ROfinarinus frutex jucundiffimi odoris Thi
rcdolentf$(unde & nomen lpfi AiCcLvajjJ^nnd
Tom.lI.

XIII-

tum ) vel imprimis utilitatis Commendatione not iC-
fimus , & quia corollis petitus , Coronarij nomen
adeptus, bicubitalis efr, dcaltior, virgultis rcnuibus,;-/r^w/^
cinereo colore p-
ditis,in quibus fo- Foti*.
ha aiiquot fimul,
ex intervallis o-
, rigidula.

Lavcndulx

angu-

ilioribus, brevio¬
ribus, prona parte
candidis , lupina
femper virentibus:
flores ex foliorum Florea
alis ,ex cxruleo al¬
bicantes , Salvis
florum effigie, mi¬
nores, labello Co-
tylx inftar conca¬
vo , guttato : fibra:
incurvx,longx, ex
rictu fub fupremo
folio promicant.

Duplicem agno-
feimus Rofm an¬
num vulgarem , feu Coronariam Libarotin , cu juf LibandtU
modi etiam meminit Cordus & ex eo Gef.de hortis. ^UF^X-

Vnam nobiliorem angudiore folio ,quam Cordus
in Hilt-Rofmarinum minorem feu cenuifolium ap- ’ 'T!
pcllat,qmquc apUdrosin homs colitur, quem cui¬
dam putant veram Libanocidem Diofc. & veterum
Medicorum, fed apud nos degencrare:veruin hi to¬
to cxlo aberrant; di verfiffimx funt plantx. Alteram .1 rxiorfil-
ignobiliorem a Cordo filvcflrem feu majorem vo-
catam, cui Plmiumfateo femen negare tradi t,quam-/,//»^7.»/-
que nafei in Narborenfi Gallia feribit. /**•

Munfterus. Cofu.Iib.i. de Narbona, Rofinarini Hunfter.
ineptam figuram proporit. Quin «Sc Crefcentius :um Crcfc.
pro Rofinarino aliquid Myrti fitnile pingit. notatur.

Mizald. ait rura& officinas Rorem marinum ap- ^
pellare quod aliis Libanotis dici folcat. Sed Mizal -error.
dusnon diftinguens inter Libanotidem, qux Ca¬
chry fert herbam : &: Libanotidem coronariam fru-
ticem,huic tribuit, qux ei conveniunt, ut infra lice¬
bit videre de viribus ex eo recitatis. Eundempla-
ne errorem ac plurcs alios Car. Stcph.in horG.com-
mittit, talia dicens:Rofuarinum,fivc, ut quibufdam
placet Rofmarinus, adhuc hodie vulgus appellat dti
Ryfmann\ Eum autem fruticem Plinius Libanotida Fihinotit
vocat I.19.C.12.&C. Sunt autem, ne quis fallatur, mul-
tx Libanotidis fpccies , quarum unatantum mihi
e ft cog n i ta. Eft e n i m Li b an o ti s ferax,qux duplex, Libanotis
mas & fce mi na : folia habet Rofinarino fimilia , fed fcr*x.

umbellam gerit, quemadmodum Anethum, in qua
eft Cachry , cujufiuodi in canina Rofa apparere fo-
let,atquein ipfo Cachry femen complexum eft.Cx-
terum hx dux Libanotidis fpecies mihifiintigno-
tiflimx.Eft <Sc alia Libanotis, qux ft erilis appella tu r, Libo» otii
eaque fimplex eft, ramos fcffiles habens, ac folia r\o- ficnl/s.
ftro Rofinarino fimilia , fed neque florem, neque
femina gerit , pafsimque audio reperiri apud Mon-
fpc filii anum :itcm ctiamin quibufdam Hifpanix a-
gris,quos ea herba fponte nafcenti pleros acrefer-
tos audivi. Eftinfuper alia Libanotis (pedes nobis
cogniti/fima , atque hac h Cal.l.7. fi mpl. Coronaria Libxn.G*
vocatur. QtixhaclenusfcribitStcph.de Libanoti-^*'-
de coronaria,fcatent erroribus. In primis mal eRof-
marirum coronarium, eardem facit cum Libano-
tidcPhnij. QuisdixitStephano Libanotidemfera- Cor strph
cem habere folia Rofmarini Diofc. dixit Marathri, crroresplu
Quid fibi vult cum Cachry in ro fa can i n a ) Qu x n a m res-
eft Monfpefiiilana & Hifpanica? Cur non didt Ga¬
lera eardem cum Rofinarino, primo loco ab cc tra*

C

Historiae hantaRVM

«r

ditam? Car fion ftatim cam fub j«n xit ? Verba qux
de viribus adducit radicis , nullo modo competant
frVenttm noftro Rorifmarino. Sed tk Francifc. Venetus in
notatur fu a Harmon. mundi confundit cum Libartoride , li¬

ve Rofrriarino coronaria>unlbellifera fi ve ferulacea.
Zra. Den- Trago Libanotis dicitur etiam Zea, ite Dendroli-
drohbanus. fianus & Campfanema , ab Italis Corona montana.

In Serapione hxc leguntur nomina Xaieralmerien,
jirbtr mu- Arbor Marix,Alpi nalphach,Cachola. A vic.facit Bu-
r,x- chorminen , quod negat Serapio. Orpheus vocat
Solis Thymiama tefte Agrippa occult. philoloph.
Ang.crror. Anguillorxeft Rofinarinus coronaria Cneorum ni¬
grum Theophr. Cafia Hygini &Virgilij. Sed errat
Anguillara , ceu &alij reccntiores quidam, exifti-
mantes Rofinarinum coronarium elfe Cneorum
Theophrafti.

Sjntn.Q.B C,B.pin.Rofmarihus i. fi ve hortenfisanguftiore
h folio. RoftnarinuSjBmnfell. Trag.Fuch. Turn, &
Lon. Rofinarinum coronarium,Matth,Ang. (cui &
Cneorum Theoph.& Cafia Latinorum ) Dod.gall.
Lac.Lob.Lugd.Cam.&Eyft. Libanotis coronaria,
Cord.in Diofc. & Gefn. hor. cui & Rofinarinus mi¬
nor five tenuifolius. Cafia nigraTheophrafti,DaI.
inPlin. Hyfiopus Hebrxorum quibufaam. Flori¬
bus eft communiter fubcxrulcis,rariusalbis.

*• Eid. pin. Rofinarinus a. five fpontaneus latiore
folio : Rofinarinus filv.feu major, Cord.hift. Rof
marinus alter ignobilior, Gefn. hort. Rofinarinum
filv.Cxfi

Coronar. Cxtcrum , Coronariam hanc,& Libanotidem &:

surdicbm. Rorifinarinum cognominamus ad differentiam a-
liarum Libanotidum & Rori (marinorum , partim
fcilicethoc libro di <5toru m , partim vero dicendo¬
rum lib.z?.inter Vmbellifcras.

Nomina A tCoMaiif Diofc. hlfcdJtCOTlf SlScLva/MtTiyj) recentiori-

hnguar. bus, Rofinarinus aut Libanotis coronaria, Arab. £/-
^/4/^tfr:Germ.Ko0marm:Belg.Kofcttiaryn: Gall.
Rofmarin : It. Rofmarin ,,Rjfmarino c r unario : Hjfp. Ro-
mer.\ Ang.Kof cniftri/& (Oarbcn KofimartcruBoh.
Kofimaryn.

Locus cum Qui fe:ninatur,& latiora & rugofiora habet folia,
tempore, non facile fert hyemem. Alterfolio anguftiori,vul-
gatior, furculis facile propagatur: Ex femine an hic
proveniat ignoro. Rofinarinum fponte provenien¬
tem obfervavi in Gallia Narbonenfi, ubi tantus e-
jus proventus, ut haud temere aliud incola: lignum
urant , eoq-, Monfpelij tk locis vicinis pro ignis vo¬
mite utantur. Floret menfe Martio, Aprili, Autum¬
no ac toto fere anno. VVatvvillx in Alfada me do¬
cuit Sacerdos , Rorimarino ut citi iis proveniat de¬
cerpendos elfe fummosramulos ,'idque fiepiiis ,ut
lignum durius evadat ac frigori magis refiftat : ad-
Cultura. hxc fi in tranlplantatione , fimus addatur, corrum.
pi. Seritur, inquit Plinius, quoniam illi femen non
cft [ falso illi negat femen ] propagine & avulfionc.
Tradunt fxce vini, aut e parietibus latere tufo,mire
ali. Rofinarinus certo tempore in novella Iunipcro
infita , ut Cam. obfervavit , eo facilius hiemem non
reconditus perfert.

vires Diofc. Rofinarino vim tribuit calefacientem : fa-

nare morbum regium, fi quis ipfiim in aquacodtam
l clerus. atlte exercitationem exhibeat bibendam:deinde e-

xercitatum lavet , & vinum ipfi bibendum det : mi-
fceri etiam acopis &: unguentis de glaucino. Vfus e-
ius fi Plinio credimus , ftomacho poft annum falu-
berrimus. Datur contra ferpentes ex vino, vel ace¬
to. Pulices etiam contrita,& cum aqija fparfa necat.
Rofinarinus coronaria , ut Serapio teftatur , calefa¬
cit , exficcatque : & ex autoritate Abin Mefue, con-
Coriz,a. fert, ait idem, Coriza: frigida: cerebri. Mizaldus va¬
rias ei adferibit vircs,de quibus ager dum. Rofmari-
nusinquit,trutcx eft topiarius, nec non coronarius,

FINIS L 1

cujus odor, refinam aut Thus,utcunque pro: fc fertf
tam fuavi ac jucundo fpiraculo ,ut quos animus de- Sy.copt.
fecerit, ilico recreare poflit. Suffitu deflillationcs ac catbartuti
tufTiin continet , regiumque morbum filo curat de¬
colo. Et quod illi de multis nobile cft ac infigne,
folo nidore in peftilentia tutam reddit domum ,di- Pejtk.
luendo & expurgando improbam aeris perniciem
fuffitu ac vapore falutari. Flores caput ac cerebrum
maxime roborant-, ex qUo illorum ulus admodum
efficax ellc folet contra capitis affettiones. Sunt qui Coni,tftr‘*-
Saccharo eos condiant, &fibi ac amicis eamin rem
diligenter cuft odiant. TotUs frutex utilis e ft,om ni. Morbi ff
bus frigidis xgritudinibtis, membra ac nervos egre-
gi e roborans & calefaciens. Sed paulo particularius
hic nobis eft medice philo fophan dum in expertis
& probatis Rofifmarini auxiliis. Itaque fuccus radi- succm ra~
cum&foliorum ejus defaecatus , Sccum mcllcde- dscumgr
fpumato in modum collyrijconcinnatus,plurimum/0/,'0''"w-
valet ad de fluxiones pituitx in oculos. Qux fi cali¬
di fuerint, licebit addere ovi albumen ,cum fucco
Pomi generoli,& aqua rofaced confufumac diu agi¬
tatum. Semen cum Pipere tk vino hauftum fingula-
re adfert prxfidium contra itfterum, hepatis obftru- 0 $„•

dtiones ik in flationes. R?dix ficcata, pulverata, & Jlruftso.
cum vino bibita, ventris dolores, etiamfi colici fue- i entru di»,
rint,perbelle caftigat &: dcmulcet.Quis non exfibi- ^
lctMizaldum? Quis unquam oblervata Rorifmari- upfus.
ni radice praderibet ex ea fuccum deficatum , vel
credet lignofam&infipidam radicem efficere polle
perbelle, qux ille pollicetur? fi medice philofopha-
tusfuillet, & expertus, quod jaffat,animadvertilfct
fe confundere inepte admodum Libanotim umbel-
liferam ,Cachrvn ferentem, qux herba eft, cum Li¬
banotide coronaria, qux frutex arboreus eft. Gre-
dant lc&oresiftis Medicis non Botanicis , fabulas
(cribentibus pro veris. Dodonxo calidum & C\c-Temper*Z
cum Coronarium Rofinarinum fecundo eft ordine, mc»tum.
&fimul adftringentis facultatis particeps •, utpote
ex tcrreftri quadam elfentia copiofius admixta,
compofitum. Proinde & omnes uteri diuturnos Vters*».
fluxus fiftit & fanguinis profluvia fupprimit. Con¬
venit etiam, 5c prxfertim flores, omnibus capitis ac •
cerebri ex frigida humidaq;caufa malis*, cerebrum e-
tenim deficcanr , fenfus & memoriam acuunt, ner-
vofas partes confortant. Matth. Rofinarinus non
tantum ad corollas cxpctitur,fed <Sc culinas & phar-^^/;^
macopcEorum officinas: obfoniis enim quibuflibet
& potibus gratiam conciliat , ad multos morbos
vim falutarem habet. EjusdecodVum fuperfluos hu¬
mores cofiimit, veneno refiftit. hepatis & lienis ob-
ftrutftiones aperit roboratejue. Rofinarinus cerebro Cerebri
robur addit &fenfibus omnibus , frigidis de fluxi o-”w^/'
nibusquibufcunque utilis ,epilepfix,lethar^*,pa-
ralyfi, caro, contraiftiombus, tremori, ftuporiralbos
fluores mulierum potu &infellu curat. Siccati pul¬
vis cum tofto pane , aut ex vino Cretico aftumptus
ventriculo cibum non retinenti confert.Rorifmari- Ventricu-
ni cum Ruta in vino dccodhim addito Piperis mo-^'
mento bibitum , auxilio eft epilepticis. Conferva Conferta.
florum Rori fmarini idemprxftat. Quibus anima
fcetet,aut rifusimbecillioT, jpdcft comedi ife omni
matutino tenella folia & flores cum pane & pauxil¬
lo fale.Suffitus naribus & ore hiante exceptus valet
adtuffim &catarrhu. Collutio oris ex Roremarino
in aceto & vino acido decodlo dentibus & gingivis
falutaris.Ex aquadecotftus vulnera putrida & ulce¬
ra exterget infperfo fimul pulvere.In lixivio capi ta- zjX)%;um
li utiliter maceratur. Stillatitius liquor efficax eft ad
epilepfiam mane bibi tus :cofert ventriculo & cordi:
prodeft capiti vertiginofo &: anhelitui fmtido.Oleu
ad prednfta efficacius, artus atrophia laborates refi¬
cit. cervix tepora eo inundfaappplexiam peavet.

B R I X 1 1 J.

HI STO-

H I S' T O R I

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER XIV-

QJV I EST ROSARVM- ET HIS AFFINIVM

SPINOSARVM NONNVLLARVM, VT

RVBORVM,

CAPPARVM.

NV C amoenam illam Rofam celebremus , florum reginam, fed qua undique rigidis flinarum telis armata fit:

unde Rofa Plinio na fatur Jpmd verius , quam flutae. Quanquam &nos abfque Jptnti nafcentes obfervaverm
mus , uti conflabit m progrejfu. Sed quid vel (pinarum minas metuamus , tam rjfeo colore , t am pulchra floris facie,
tam fuave Jpirante odore illecti l Adeamus & florum venufliflimam decerpentes cont emplemur.

DE ROSA, Gap. L

Duo funt* r5?-
nutfafli- 0j
g,<t. V

D e fer. uni-

Cjtrj .Utf.

VtrgA.

0^4^ OtissIma Rolarum
^ ftirps tam hortenfis , qu&m
filveftris,tamctfi fruticofa &
fpinofa fit , confentaneum
tamen Sc decens magis efl,
eam feorfim hic tradere,
qiAm aliis Ipinofis frutici¬
bus jungere. Effc igitur in
genere frutexinfirmus, Cxfi
Sc cito fcnefcens , nifi recidatur, ut cum fuffrutici-
bus ambigere videatur : ramis aut potilis virgis du-
ris,lignofis, &, ut plurimum, hifpidis, mordacibuf-
que aculeis horrentibus, non redtis, fed modice re-
curvisyfrcquentibus : foliis fubrotundis,afperis, per
ambitum ferratis, quinque & feptemex uno nervo,
five pediculo cohxrentibus,fibi invicem oppofitis,
fiipremo lingulari : floribus ( quibus Rofic nomen
fi.ii fruticis, quique proprie po/oyGrxcis , ob odoris
luavitarem ditti) primum herbaceo inclufis calyce,
Alttbttflri. quitumelccntes in virides alabaftros .faftigiantur
quibus dehifcentibus flores panduntur, vel fimpli-
s tam in a. ces , vel multiplices, in calycis fui medio flamina
quxdam capillacea, luteis apicibus donata,comple-
S emen. vj ; flminc in oblongis capitulis , qux calycibus &

floribus fubfuntjDod.per maturitatem rubentibus,
duro, laruginc involuto : radicibus duris, lignofis,
in diverla tendentibus.

Rof» partes Porro, Rolar partes Medici numerant ofto, quas
ob medicam materiam novilfe proderit , viribus fi-
quidem diflerunt. Pediculusigitur, qui florem fu-
flinct terminatur in caput folidum, lanugine qua¬
dam refertum, foliis & floribus fubftratum,ceu ba-
Cahx. fis totam rofam fuftinens , calyx [quo nomine tamen
gLbtdum tolis fliiis nondum apertum cognominant ] v o

flores.

_recentioribus & Officinis Anthera vocata, dedu- ointhera.

ditum ab eo,quodeft st *&©- po^K , id eft, flos rolar.

Quarta, iplum capillamentum fubtile , v eluti filum CapUl*.
floris , leti crocei illius fulcrum <Sc fuftentaculum. /7i'
Quinta folium , cujus ima pars candida, unguis ap- Foh*m,
peUatus/extamconflituit. His addunt feptimam, ’
qux eft lana in capite contenta. Semen ,quod cft
odtava pars Rofx ,ne putes inquit Palladius ,me- s*”*en-
dios ttolc ulos eTe, aurei coloris, fed baccas Pyri
breviflinaifimilitudine, feminibus plenas, poft vin¬
demiam maturas , quarum quidem maturitas tum
ex colore rtiffo» tum ex mollitie xftimatur. Et hxc
fere funt , qux omnibus Rohs funt communia : de
his pluribus agetur infra.

Theophraflus RolammodbinterfruticeSjmodbr^/A a.f.
inter fuffrutices numerat , ejufque differentias his
verbis affignat. Rolarum differentia: mtiltx , folio¬
rum multimdine, paucitates afpcritate. lxvitate,co-
lore, odore. Quippe plurimis quina [in flore ] foliae
funt, quibufdam duodena, vicenaque , aliis longe
plura: funt enim quas Centifolias vocant, qux circa Centifolii
Philipposplurim^ proveniunt, quas incole ex Pan-
gxo transferentes ferunt: illic enim multx ejufmo-
diftint. Sedfoliainterna \jn harum flore] parva ad-
modilm fiint ,ita enim oriuntur , ut alia in tus, alia
extra emicent , non tamen jucundi odoris, nec aiti-
plx magnitudinis fiint. Odoratiores inter amplas,.^ odor^
quibus pars ima flabra. Ad fumrnam (ut dictum eft)

& odoris & coloris prxftantia ,loci ratione conti n- A colore.
git:& qux exdem in diverfa tellure proveniunt^ fe
differunt, quod jucundum vel nullum fpirent odo¬
rem. Et hunc locum Gaz,a fle eft male interpretatw.nam ir -

& qua in eadem tellure proveniunt , diverfltatem bonaa,omnl*'
exihfve olentia., nullam oftendtmr. Odoratiffimxqux

catus. Hunc ambiteortex aperta rosa in quinque I apud Cyrenam gignuntur. Sylveftris afperioribus Cjrenaica.
pinnulas feu lacinias divifiis. Tertia pars e lt, floris | tum virgis, tum loliis conflat, & florem minus odo-
medium illud croceum, quod capillamentis, infidet, > ratum, minulque coloratum, nec tam magnum fert.

Tom.II, c -

*V HISTORIAE

Gener* PH- Paulo curiofiusde hisPlinius prodidit. Genera

Indicium

«dem.

Graea, Lj.

chmt.

Graculet.

ejus noftrifecere celeberrima ,Preneftinam ScCam-
Prtutjhna. panam . addidere alij Milefiam,cujus fit ardentifli-
MtU/ia' mus colos, non excedentis [excedens] duodena folia.
t rnthmia. Proximam & Trachiniam miniis rubentem-: mox
AUkandi- Alabandicam,viliorem,albicantibusfoliis. Vtilifli-
ta' matn [alij vilifliiham ] verb plurimis/ed minutiflimis

Spineola, Spineolam. Differunt enim multitudine foliorum,
afpcritate > livore, colore, odore. Pauciflima qui¬
na folia ac deinde numerofiora,cum fit genus e jus
Cennfoha. qUam Centifoliam vocant,qu? eft in Campania Ita-
]ix,Grxcix verb circa Philippos, fed ibi non fui ter-
rx proventil. Pangafus mons in viciniofert, nume-
rofis foliis acparvis,unde accole transferentes con¬
ferunt , ipfaque plantatione proferunt. Non autem
talis odoratiffima eft, nec cui latiflimummaximiim-
que folium. Breviterque indicium eft odoris, fca-
britia corticis. Ccpio Tiberij Cifaris principatu,
negavit Centifoliam in coronas addi , priterquam
extremos velut ad cardines utpote nec odore , nec
fpecie probabilem. Eft & qui Grica appellatur h
noflris , h Grxcis Lychnis , nonnifi in humidis locis
proveniens , nec unquam excedens quinquefolia.
Viola: magnitudine, odore nullo. Eft &c alia Gricu-
la appellata convolutis foliorum panniculis , nec
dehifcens nili manu coacta , femperque nafcenti fi-
milis, lati/fimis foliis. Aliafunditur e caule malva-
Mejcueton x:eo, folia Olei habente, Mofceuton vocant. Atque
Autumna- inter has inedia magnitudine Autumnalis , quam
Uf) f^oe Co Coroneolam vocant.Omnes fine odore priterCo-
t onco/ a. roneolam,& in Rubo natam : tot modis adulteran¬
tur. Hattenus Plinius, qui & PalLidx & Quinque¬
folii meminit, de quibus infra , ubi de loco & tem¬
pore fermo habetur, agetur.

Rofa coloret In Rofis communiter color quadruplex invenitur:

eft enim aliis rubeus, candidus aliis, aliis candor in-
eft rubore afperfus , qui color proprie rofeus& car¬
neus dicitur, &hoc genus vulgb incarnatum vo¬
ca ntialiis pallidus.

Fabula de Rofam verb nonnifi candidam per initia fuitle,
Roj* <-oAr<fComminifcuntur,&: Turee &: Poetx.IllinonutPoe-
m ut.no. tx Rolam ex fanguine Dei alicuius tincam efle

credunt, fed ( id referente Generofo D. Augcrio
Bufbekio) exfudore Mahumetis rubedinem illam
ortam clfc fibi perfuadent: ac propterea hujus folia
humi jacere non patiuntur. Grici econtra /angui¬
ne Cupidinis, ut Aulonius,admirandam illam colo¬
rum pulchritudinem odorifquc fuauitatem i Vene¬
re contributam fingunt. Alij vulnerato Veneris pe¬
de eam adrubuille fabulantur hoc modo.Dcam Ve¬
nerem Adonidis amore captam Mars Zelotypus
deperirelaborans, Adonidis morte initam confue-
tuoinem folutumiri fperat,Adonium interficit. Ve¬
nus refeiens geftum facinus ,omniftudio diligen-
tiaquepropere fiiHfi dium ferre volens, in Rofc fru¬
tices irruit, pedem nullo munitum Sandalio ejus
fpinis transfigit : unde Rofi priftinum candorem,
mprofufi cruoris memoriam, in ruborem conver¬
tit. Quare Claudianus:

- Sic fata eruor is Citrpit figna fui.

Alij aliter : Ferunt enim Cupidinem cum in Deo¬
rum conviviolafcivis faltationibusindulgeret pate¬
ram nebaris plenam , alx concurfu lubvertiffe, ne-
darindefufum florem Rofi rubicundum reddidif
fe. Philoflratus Rofi fruticem Cupidini dicat,
quem tota facie videtur imulari.SemDcr illa recens
juvenifque,nec non mollis ut Cupido. Aureis co¬
matur capilli s , fpinaspro jaculis geftans, pro faci¬
bus fulgorem. Folia pro alis Rofi data fune: neque
Cupido , neque Rofa tempus norunt. Idem lumi¬
na cerri , veris comas , amoris igniculos , terri ful¬
gur appellat. Quod vero Philoflratus Rofis h.rc
afiignitactributa, nemini mirum videbitur, fi Ana

Cttfidmit
f anguis.

Ventris
[angui t.

Xe,l ar
Deor.
Cupidin
Jacra.

Encomia

Roja.

PLANTARVM

creontcm Tejum Poetam gricum vetuftiflimum
quem Henricus Stephanus perquam eleganti car¬
mine latino reddidit,canentem audiverit:

Rofa honos decusqueflorum,

Rofi cttra,am6rque V em,

Rofi caelitus eft voluptas ,

Rojcis puer Cytheres l£ ij

Caput implicat coronis ,

Charitum choros frequentans.

Apud Achillem Tatium 1. z. de Leucippe & Clito-
phonte, in venitur fequ.ens encomium Rofi. Si flo¬
ribus vellet Iupiter imponere Regem , Rofa inter Piorum re»
flores regnum obtineret. Terra: ell ornamentum, &'n*-
plantarum decus , oculus florum , prati rubor, pul¬
chritudo corufcans. Amorem fpirat, Veneris cfl
conciliatrix, formofis foliis comata eft, nobilibus
frondibus luxuriar.Calix Zephiro ridet.

Rofa etiam Veneri facraeft.Virgiliusin Rofa: renendi.
Sideris & florit ejl dmina una Ventu. CAtit'

Hac autem ratione Veneri Rofam dicarunt and- BrVbi tem.
qui, ut quemadmodum brevi hic tempore duret,& fore dur.it „
ocy/Iime marcefcat,ficforma& voluptas venerea
citb pereant. Quod Hieronymus Angeriamus a-
pud Curtium feltivo hoc difticho notavit:

Pulchra brevi duras Rofa tempore, forma brevique
T empore /ic forma par Rofi tempus habes.

Rofam porrb brevi temporis fpatio durare,infinuit
clegantiflimus hic Theocriti verfus:

Kcu 70 joJbv K9^ov oh, it) o (W'n fatLoaxm.

Et Rofa formo fa eft, fed tempore marcet & arcet.

In quamfententiam elegantifidiftichonextatloan.

Majoris Poeti celebris.

Vt R.fa mane viget, tamen & mox ve flere languet ,

Sic mi/do qui fuimus, cras levis umbra fumus. ,*

Et alterum ejufdcm: - :

Vidi ego mane R.fam Solis cum lumine nafti.

Et vidi rurfum Sole cadente mori.

Huc facit & illud:

PoJby TntssAdiu/, uvy.iTJ fari m\iv. Adagia'.

Ne quare rurfum pnterttam femel rofam. i.c. i.

Ne te maceres defiderio rerum , qui revocari refli-
tuique non queunt , velut exacti juventi ,formi,
virium ,fortum. Nam ut nihil eft Rofa gratius, ita
nihil minus diuturnum. In eundem fenfum dixit in
Odis Horatius,

Mitte fodari Rofam, quo locorum Sera moretur.

Habent enim Rofi fuum tempus,fed perbreve, at
exquifitius delicati etiam alieno tempore Rofant
quirunt. Vnde quadrabit & in eos qui jam integet
voluptates feflantur: vcluti fi Nucibus ludat vir,
aut amet,potitetvcfenex. Rubet priterea,pungit-
que. Nam & libido ipfa vcrecundix opprobrio cru-
befeit , pererratique aculeo ftimulatur. Gncorum pxUadi*d-
tamen nonnulli Palladi Rofam attribuunt ,propter/f^/'^.
Myrfinem Athenienfem puellam. Huc etiam refer¬
tur diflichon hoc Virgilij:

Collige virgo Rofas,di. m flos novus, & nova pubes:

Er memor efioavum ftc properare tuum.

Ovidij illud de arte amandi:

Forma bonum fragile eft , quantumque accedit ad
annos ,

Fit minor &fpacto carpitur ipfa fuo.

Necfemper VioUjiec femper Lilia florent:

Er riget anrjfa fpma rehda Rofa.

Olyrnpij Nemefiani in Bucolico ludicro:

Non hac femper eru perdunt & gramina flores:

Perdit fpma Rj fas, nec femper Lilia candent.

Kec hngum tenet Vva cumas,nec Populus umbras.

Fimum forma breve eft, nec fe tibi commodat annis.

Prifcis,ficuc & recentionbus, Rofam in honore ma¬
ximo fui fle, fatis fuperque compertum cfl, eorum
etiam monumentis. Quod vel imprimis hoc a- Ad«gi*.
dagio Grxco comprobatum ipc/sv mutlv* mya-flias,

id cfl.

LIBE

iofam eum id eft , R ofam cum Ancm.Hd confers. Vbi quis im-
4/temonx pacia intcrfe componit. Eft autem Anemone , Pa-
r onfert pavCris genus,cujus flos,fpecie Ro fami micatur, cx-

x ccrum nuila odoris gratia. Eft & aliud, Rjfasloqr ,
Hofat loqui, id eft, verba grariffiina , & Rofarum inftar amabilia.
EtPerfius ait:

3 Quicqtud calcaverit hic, R jfa fiat.

Quod adhuc vulgus in homines gloriolos profert.

4- Adde & hoc quodCrateti philofopho adferibitur,
SusperRocas fLV.] Eft autem Ro far odor huic

animali natura contrarius* Confule hac de re Ca¬
merari j ccnt. z.p.^8.

Virtutis in- Inter Philologica, qu* de Rofa fefe offerunt, im-

dtetum. primis placetillud quod apud Claudianum legitur:

Armat (pina Rofits : id eft , nihil abfque labore jucun¬
dum. Lege Camerarij cent.up.^8. Ro fx itaq; indi¬
cant allegorice animum heroica virtute proditum,
con filia & fafta fingularia,non a quovis prxftita.
Veterum Sed relictis Poetis, miliis Graecorum fabulis,reci-

Rojt.nojfrit tatis Adagiis , inveftigemus quxnam fin t illa Plinij
uccommo- R0faium genera , & utrum eorum quaedam ad nos
damur. u[quc pervenerint. Cxfalp. fua veteribus accom-
Roft Attige modare ftudet,fic: Qu* rofeo colore eft,nafcitur in
incarnata, frutice valde hifjpido , quaterna cubita excedente,
primb floret inter caeteras : Campanam videtur ap¬
pellare Plinius , qua: prxcox eft , 6c Trachiniam mi-
Rubra W-ntis rubentem. Apud nos [ in Italia ] prxterCar-
dc plena, neam Rofam, qu*dam rubens eft multifolia, odore
jucundo, fcd exili :hanc Plinius Milefiam vocat,co-
lore ardentiflimo,non excedentem duodecim folia.
Mantbos Aliaapud nos huic (inulis inter peregrinas vifitur,
plena, ru- colore magis diluto , accedente ad carneam , lauffi-
bella. mis foliis, pluribufquc in (e con volutis,ut explicari
nequeat, odoratiorrubente:Ejus frutex parvus eft,
& fohis fpinis caret: hancGrarculam videtur Plinius
LaCIeola. appellafle. Quarta candida,maxime omnium nu-
merofo folio conftat , fed parva , odore valde exili.
Plinius hanc Alabandicam vocat , viliorem albican¬
tibus foliis :&Spermoniam plurimis foliis, fed mi-
nuti /limis, utili/limam,non multb odoratam. Qua:
An mofcha- ex tranflatione in Campania, & circa Philippos a-
t* maiori Je;, profecic , ut latiflima,& maximafblia provene¬
rint) non tamen odo r atiilima celiam CenciFoliam
vocant , Mufcatula apud nos appellatur , ob odoris
excellentiam , fcd qua; opere Topiario colitur: cau¬
dice citeris craffiore : ramis longiffimis : aculeis ra-
c„d,da rioribus. Rofa parva ex quinque foliis conftans
pL-i, candidis, multis intus floccis .pulvifculum luteum
nnpUaa fundentibus, amarior hic Sc majorem vim purgan¬
di habet : tardiflime floret, & perdurat ufque in au¬
tumnum : ln hoc genere quidam reperitur multi¬
folia, forte Prineftina apud Plinium, qui celebra-
s, iuflex tiffima,noviffime definit.Sylveftrisin fepibus fpon.
' te naicitur , virgis prilongis. Rubo ftmilibus; in
quibus fepe Ipongioli villofe vifuntur : fert par¬
vam Rofem.non excedentem quinque folia4colore
Mtt albo, aut fubrubente, exili odore; altiores virgl, &

/abruhtns. fpinofiores funt, quibus fubrubentes Rofe , humi¬
liores quibus albi : Diofcorides eandem Cynolba-
ton appellat,quafi RubumcanirumiTheophraftus
inter Rubos tertium genus delcribitiTheodorus a-
liquado Caninam fentem vertit: Plinius modo Cy-
norodon , modo Cynofbaton vocat , videturque
diverfas intelligere : nam Cyrorodon .radicem
fylveftris Rofe facit •, Cyrofbaton vero Rubi
genus, Rofe fimilitudine. Quin &c Capparis quo¬
que Cynofbatus vocari traditur ab eodem. Sunt
EoUlHtc* &Rofe lutei cuircp, foliis corflartes.ut fylveflres,
latioribus tamen : odore ingrato ‘.frutex, & folia fi-

milia fylvcftri.PliriusaltcramGr?culamvocat,Pal-
lidam, Cpinofam, longiffmis virgis quirque-foliam.
Addic autem Plinius aliagenera , ut Graecam , qua:
Lychnis vocatur a Graecis & Mofccuton , fcd e*
Tom.II.

R X I V- 19

aqui voce potius Rof* appellat* flint , alio loco ex.*-
plicandx. ,

Athenaeus Rofarum differentias ex Tbeophr.po-
nit,nec plures. Ex recentioribus Hermolaus prarter
ca , qu* ex Plinio tranferipht ipfo innominato ,de pi,„ ccrri.
luo nihil adjedt , qu^tn quod apud Plinium mavult gitur , ab

legiSpermonkm,quaniSpinolamaUtSpinofemma«c™^

enim, fi ve quod rainuuliimo folio, live quod viliJU-
ma flt omnium, rectiltime ipft videtur appellata,aic
tamen e (fe quofdam qui Sycioniam legendum pu- sjcitmi/L
cent. Nec probat quod nojinulli Mulceton legant,
quandoquidem Aceton & Molcheuton melifts red- Aceto» tT
datur ^ propagine , viviradic^ve , quam Gr*cr Mo- Mofihturo»
Icheumadicanc.CiEteruirijambigit Coroneolasicne * ?

Cy nolbati, an Cynorrhodiflos: quanquam Cynof-
bari magis putet. Gy norhoda porro ul veftrcs elTe
Rofas dicit, licet Ariftoteles eam videatur appellaf¬
le Cynacanthen,hoc eft, Canina, n /enticem. ^

Curtius particulati n ex fua obfervatione P*fta- Curti/ dif.
nam celebrat, a P*fto Calabri* oppido,pa/Iim apud PxJ
autores commendabilem, quotannis bis germinar-

tem. An autem eafit,qua: nunc Damafcena dicitur,
ignorat. Parva enim hic, inquit, candidi & rubei

coloris , egregi } odoris. Plures autem ab uno geni¬
culo exeunt. Vltima autem haec germinatu eft , vc.
rum continue & hieme etiam tepidioribus locis flo.
re t. Eft SeProvincialisin Gallia ab oppido ficcogno-
minata, colore inter album & rubrum medio, quem
incarnatum vulgus vocat.EthruriahasAnconitanas
vocat. Odoratiuimae non funt quibus folium maxi- odorarifii *
mum&lati/Iimum. Odoratiorcs, quorubicundio- m* yus.
res. Indiciumautem odoris corticis fcabritia. Qus-
ritin probi. Arift. Cur fuavius Rofk oleant, quibus
afper,qukmlsvis umbilicus flt? Quod magis lecun-
dum fuam naturam conftitutaHint. Naturi enim
fua, Rofa Ipinofa eft.

Differenti* RolarumquasRuellius in longum R»eBim
reccnfet,ali* non funt,quimTheophrafti& Plinij, nor*tMr'
quamvis pro luis venditet.

Tragus Rof* hortenfis hanc ponitdiffercntiam, Tragi dstf.
ut alia candida fit, alia ex purpura albicans,quxdam
rubra. Et rurlus in hoegenere ura fimplici : altera
multiplici foliorum ordine. Rofe verb /ylveftris
quatuor faftigia con ftituit. Cujus primum genus,^ mrry
ejus quidem judicio, Cynorrhodor Barbari fuerit, /(n'gA^4f
nobis Rofa filv. folio glabro : fecundum,SpiraMa- r/>
ri* nominatum , eft nobis Rofa Eglertina, five fo¬
liis odoratis : tertium, Rofam cinnamominam flore
fubrubente con jecftamur-, ceu ultimum, cum priori
Rofa campeftri di&a , Rofam fylveft. folio glabro, Rofa
flore plane albo. Et ita Tragus diftinguit, fatis ofei-f 9 ri
tante r.

Matthiolus de Rofis Italicis , pauca h*c habet. \t*ttkdrf.
Multa quidem funt Rofarum genera, qu* in uCumftrentix,
medicum veniunt. At vulgatiHim* in Italia funt, al¬
bicantes , punice* ,&qu*e* albo rufefeunt ,quas
vulgb appellant incarnatas. Quxdam etiam aureo-
colore fulgeut, odore admodum ingrato acinfuavi.

Rof* hortenfes alb* (inquit Gefn.) multiplici
folio ,paftimapudTigurenfesin hortis abundant,
frutice proceriore , qn^m rubrarum , qu* tum fim-
plici , tum multiplici folio conftart. Vidi &: Rofam
dimidia parte candidiflimam , altera purpuream.

Rof* Alexandrin*, vel Perficae, vel Damafcen*,
vulgo Incarnatxdidtx r.urc nobis fatis frequentes. Incarnata,
Damafcenas autem vocant, quoniam ex Damafco
Syri* urbe adve(ft* creduntur. Rofecitrin*, feuc 'trina.
lute*. Rof* mofchum fragrantes lute*. Rofa Mofe.lutea.
lutea inodora, vulpina cognominata. Rofa mu" vulpin*.
fcataalia ^ praecedenti fimplex & multiplex. Rof*
mufcatx vel Damafcen* parv*,fimplices:alb*3flo- Mnfcaha.
rentesin Italia toto fcr£ anno. Ali* nobiles , den- n ol-iht
fi folio, flore parvo,purpurei coloris diluti. Adhzc

c 5

caro .
frit.

?0 HISTORIAE

Aibc-cttri - Rofa: alix albae ad citrinum tendentes , parvx,tria,
n.r qnatuorve folia habentes (quales hx Rofie fint,nos

latet) per totum annum in arbore fere vidcdx,Mu-
fcatx ab odore,vel Alexandrina: vulgo appellatc,ab
aliquibus Damalccnx. Hx verb odore caput ten-
tant:& potenti /lime alvum fubducunt, non minus
autore Manardo , ac Scammonium : ita ut fi lex, vel
o<fto folia acetario mi (cueris, totum purgatorium
teddas , qua de caufaab illis tan quam perniciofo
medicamento, naturx viminferenti , abftinendum
incarnata, cenfeo. In Hifpania raro videntur & ab aliquibus
.Manna, cumincariiads confunduntur. Audio ealdemMari-
nas a nonnullis vocari.

Monachi Rofam Dama/cenam Mofcbette vulgo
Sylvejfrtt. didtam,e filveftrium genere e (Te putant, ficut &in-
carnatam, vel trentaphyllam, ii foliis triginta, & al-
Cynosbates. bam Centifoliam dictam. Rolxfylv.Cynofbati,vel
Cynorhodi veteribus diflx , pa/Iim fepes vivas re-
plent. Rola fyiv. alia humilior in collibus ficcis&
apricis toto frutice fuavifiime odorato. Rofa fylv.
^Maiomenfedenomi nata ^TTeycnrd^le/fpontanea
C ampefiris in Albio monte,fuent Rofa campeftris Tragi, rosa
Tr*lt- colore magis rubro tindla. Hujus altera fpecies,ro-
sa prorfiis candida.

cluJU citjf Inlignis Botanicus Clufius prodidit nobis Rofas
Batavicas,Auftriacafquc,ita fcribens :an,quxapud
Cmr; o ta j3atravos Centifoliae nomine dicitur Rola, nonnun-

£ataSnca,i .

quam etiam centenis vicenis rolus , ea Iit , cujus
Throphr.ScPlin.mentionemfaciuntjhxreo. Iftius
/t:rps altera , albo flore, medix in ter illam <3cproxi-
MshrPtotnc lequentem magnitudinis, alba major Provin-
'vin.ial#. cialis appellata,ucluperior major Prxnefiina. Sed
& rarius Centifolias genus, priore aliquanto minus,
colore alioqui, odore & forma conveniens. Non
Vremfhna de(iint,qui Prxnefiinam albi coloris inveniri affe¬
rant , qux mihi nondum videre contigit , nifi ea fit,
quam VVilh. Oftcrra. Francofurt. unicam in horto
fiio alit, flore multb dilutiore Prxnefiina, & fere al-
Vrrfuxlor. bicante. Illi congener e Ile videtur Rola vcrficolor,
Ioannis RefteauColonienfis. Accipio etiam Rolas
n* ** flavas multiplicifoliorumferie prxditas exftare.

Cxterum, ad cas,qux preter vulgares h me obferva-
tx lunt , redeam. Illarumautem varix funt Ipecies.
Prior Prxnefiin.x , Provincialis vocatx , valde fimi-
. lis , flore faturatius nonnihil rubente , & eadem al-
I,'” ' bo, Centifolia alba vocata Batavis. Rola z.fivc fine
Hof» z.fnc Ipinis, e jufauc varietas flore albo. Rola line fpiris
fpinn. altera. Rola cinnamomca pleno fore. Rofihumi-
hurmlu lis flore albo,Grxcula Plini j forte. Rofacampeftris
“" i* y rts odora. Rola pumila live Chamxrhodon. Herodo-
tusin Vrania, live lib.S. Rolas in Midx Gordio ge-
Tsl/cru 6c. niti hortis luafpont^ nalci refert fexagenum folio¬
rum, fragrantiore odore,qu^m exteras.

7 HJf. Tabern. has agnolcit differentias, i. Rolam al-
r bam. 2. Rolam rubram, quam vocari ait Milefiam,
purpuream & puniceam. 3. Rolam provincialem
T-rfr* majorem , Perficam , incarnatam & purpuream di-
Smc jfi/nii . &am.ut 4.. Provincialem minorem^. Rofam fine Ipi-
Mujcata. nis. a, Rolam mulcatam albam. 7. Mulcatam al-
A- yftia. bam multiplicem. 8. Rolam luceam ASgyptiam <Sc
f.g ntena. yulpjnajn di&am. 9. Rolam Eglenterianam, Du-
Sjfccjiris. nenfem &Pampinulam cognominatam. 10. Ro¬
lam filveftrem. n.j Rolam arvinam.
i.acun.-3 ff. Lacura Rolam domefticam triplicem facit , al-
Dom.ftica bam,rubram,& incarnatam, additque quartam vul-
triplex. pariter Molquetam, vel Damafcenam di&am. Ro-

jtcmcl.zr km filvefirem ait Cy norhodon Grxcis vocari , Pli-
PUn. nat.u. niumque ac Hermolaum eam cum Cy nolbato con-
funderejouam vere judicentali j.

LahArffcr. Lob.in Adv. Rofas Anglix, Belgij, 8c Northma-
*** r*‘ nix tradit : Triplex eff vulgatioris e colore diffcren-
^ tia : nam aut purpura lanuuinca faturate punicant:
vel alpectu mveo micant : aut candore & rubore

P L A N T A R V M

confufis , flammeo rutilant, virgineis genis conco¬
lores, quas plebecula pallidas vocat. Silveffris na- Paliida'.
tivx varietates notatu digna : Cinnamomex prx- Cmnamo-
lertim florum foliis minimis. Molchatx filveftrem^ ^
exuerunt animum &hortenlesuuplx faclx. Pares " ' '
&illis lutex Gallix inquilinx faifx. Eff & jamdiu Lutea.
cxruleas videre. Eft fpecies vulgo Efglentine , ou Ef.Cs.ruUa.
glentier dicta foliis odoratis. Eff alia pomifera, mo- EkIcnflrie.
rifera,aut baccifera 0unen Kofcn didta.

In tradendis Rofirum differentiis diligentior
paululum Lobelio Dodonxus eft. In fati varum Dodon. d,ft.
Rofarum numero prima, inquit is, Rofa alba,Plini j Alba.
Spineola efie potefi,fi modo Campana non fit. Al¬
tera, quam Incarnatam Italia nuncupat, Alabandi famata.
cx fimilis eft. Tertia , Provincialis Gallis dicitur: p’- lincta.
hac Milefiam efle,non temere fufpicari licet. Quar- l,s-
tam Rofas Franchas Gallia, Plinius Trachiniamfor- R^"t Frafi’
te,aut Prxnefiinam dixerit. Quinta Mofchata ab o- CAf0fcf,AU
dore dicitur : Damafcenam autem 8c hanc nonnulli
appellant. Sexta Rola lylv. propnilTime , hirlutis Syft.
pilulis, fpongiolis di6tis. Septima Cinnamomina Cwnanf.
appellatur. O&ava k colore nomen accepit, Lutea Lutea.
ditfta. Nonam, Dunenfem nominant, ab iplis in Dunenft.
marino littore arenofis tumulis , quos vulgb
neti nominant : Sunt qui Pampinulam nuncupant.

Decima Cynorliodon , five canina Rola odorata, cJn°rbo-
Gallis Englcnterium , tefte Ruellio, nominata, qui dt°”

8c hanc Cynofb iton , five Canirubum cAc fulpica-
tur. Lugd. vuit Campanas Plini j , effe Rofas no- Lugd.dtff.
ftras albas : Damalcenas foliis denfilTimis, Alaban- Roj**lba.
dicas,Spineolas &Centifolias : Rofas vero Prx ne- D‘tm“Icen*
ftinas , rubras , <Scin iis Milefias , quas Galli R,fes de R0tfsge
provins appellent.Trachinias minus rubentes, quas provms.

R fes im ornat ei. Grxca rubra etiam eft , ut ille equi- &*faincar«
dem fenrit, quamvis Plinius colorem non exprelfe-
ric, eaque multoru n fententia,qux Damafcena ru¬
bra nominatur, Rofe de Domas rouge. Grxculactiam Rcfe^eD4m
multorum judicio;Rofx Damafcenx genus eft, flo- mM rou£e’
reex albo ad puniceum nonnihil vergente, Rofe de incarnate.
Damas incarnate : Molcheutos Rofa Plinio qux fit
ambigitur, sunt qili inter Damafirenas numerent,
alij inter Rofas fylveftrcs paflim nalcentes in du¬
mis. Damalcenarum cortex malvacei corticismo-
do Ixdus quide viret,quimccEterani m , fed que fo¬
lii s fi t Olex nullam adhuc comperit Dalechamnius,
quanquamin quibufdam exemplaribus folialxvia
legantur, non Olex. Cxteram, Mofcheuton Rolam M°fcbeu-
di<fftam putat, non qu')d Mofchum oleat ( ut vult^* 'fnde'

DJ \ , tJodm.no.

odon.) antiquis incognitum, ledquod«o^/s-,id/(f/wr
eft, ftolonibus multis ftuticet,vel quod uowejd eft,
malleolisfelidterpangaturVitis modo, non lolum
vivi radice. Coroncofam ^coronis nominatam, fi- Coroneola.
ve feram, five Autumnalem, Damafcenam elfefcre
omnes autumant, tum quod Autumno proveniat, Ro!fmuJ-
tum quod odore fuavi predita fit, Galli Rofe Mhfptee MufSeL
Sc MifadrllevocArt. Eadunlexeft , Quinquefolia le.
una,& altera der (a. His addenda Lutea veteribus Lute*~
indiifta. Cynorrhodon universe quidem Rofam o- r
mnem filveftrem Plinius appellat.Hujus autem ge~ dml^l?.'
ncraduo obfervarunt Herbarij^lilv. Rofam vulga¬
rem , &CynorrhodonPolyacanthon ,fbrmaRofx Poljacaru
fativx. fhon.

Camcr.in horto memorat primo albam fimpli-
cem & plenam , quam Campanam prxcocem Plini j
dicit. 1. LacVcolam jCentifoliameandcm putat.

3. Rubricundamnon omnino debifccntcm, ut Pii- Rubicunda.
nij Grxcula. 4. Incarnatam, Norimbergx Vimen- Carnata.
fem h loco vocatam , veterum Prxnefiinam exiftl-
mat. 5. Intense rubentem fimplicem , vel plenam Iftfns\ ru'
a pharmacopo:is Fi nam appellatam, Plini j Milefiam
facit. 6. Rofa purpurea, a priore parum diferepans. Purpurea'.
videtur ipfi Trachinia Plini j. 7. Damafcenam five o.tm.>jCe.
Mufiftutam nominat ^ eamque fimplicem facit &

plenai^-'4

Cinnamo¬
mo, i [im-
plex.

Cynorrho-
don plenum

C.B. differ.

purpurea.

Alba.

Rubra fa-
t urat a
Non ita fa¬
turam
Mojchdta.

Carent fpt-

Sjl duplex.

Lutea.

Ptmptnula.

EfgUnte -

Pomifera.
Rotundi fo¬
lia.

Acquibcca,

pcrichme-
fium.
Sambucus
rof ea.

LIBER

plenam, quam Corofteol.c Plinij accqmirodat:fim-
plicem vero Nelrin,vclNefrin Scrap.& Avic.vocat.

8. Rotam cinnamomeam fimplicem ,pro Lychnide
Plinij Gefnerum habere tradit. 9. Vcnctam,quam
alij Provincialem vocant ,Spermoniam Plinij cre¬
dit. Idem celebrat Rotam abfque tpinis , ca npe-
ftrem odoratam Clufij,fivePovnifera.n,ut exitii nat
Lob. quamvis hic fine (pinis pingat, cum tamen fit
tpinotiffima : Luceam Apennini in Italia inquili¬
nam ; & herbacei coloris Rotam. Ait tandem Ro¬
fam caninam, *<^oppo/ov, etiam duplicato inveniri flo-
rc,quxpro AlabandicaPlini j haberi queat.

C.B.apudMatth. dividit Rotam in fiaiivam &fil-
veftrem.Sativam purpuream, Incarnatam Italorum,
Trachiniam Plinij credit. Albam mavult ejutdem
Campanam dicere, quini Spineolam cum Dodo¬
naeo, niti fit Alabandica. Rubra faturati coloris, vi-
deiuripti Miletia : flore timplici & multiplici : flore
non ita faturate rubente, forte Prxneftina Plini j:«Sc
hxc veltimplici,vel multiplici flore. Motchataab o-
dore, Nctrin Serapioni: alia fimplici,& quidem vel
majore, vel minore flore : alia pleno flore. Spinis
carens major &. minor. Sylveftris vulg. cui Bede-
guar adnafeitur , flore timplici &c pleno , ut & illa,
qua: Cinnamomea dicitur. Lutea veteribus indi-
<Ta , flore timplici , rariflim^ pleno. Pimpinula, a fi-
militudine foliorum Pimpinellx. Odoratis foliis,
Etglanterium vulgo & Spina Marix.Campeftris hu¬
milis, vel avenacea flore albo <5c rubello. Pomifera.
Rotundifolia.

Ideminpin. tequentes aflignat Rotarum diffe¬
rentias: fiitivam,& 1. rubram Mile fiam Plinij, fimpli¬
cem multiplicem, colore magis minutque rubro:
ad hanc refert Milefiam rubram plenam vulgo Ro-
fam fi nam;Milefiam timplicenv, Rotam ex rubro ni¬
gricantem plenam 3 & rubicundam Saccharinam di¬
ctam, Grxculam Plini), Camerario. a. Rubram pal¬
lidiorem. 3. Saturatius rubentem. 4. Purpuream,
Trachyniam Plinij. 5. Verficolorem. 6. Maxi¬
mam multiplicem. 7. Mediam multiplicem. 8. Ma¬
jorem Prxneftinam. 9. Albam vulgarem majorem,
Campanam Plinij. 10. Albam minorem. 11. Mo¬
tchatam timplici flore, iz. Motchatam flore pleno,
Coroneolam Plinij. 13. Motchatam femper viren¬
tem. 14. Spinis carentem flore majore. 15. Spinis
carentem flore minore. if>. Subviridem. 17. Ro-
tamfolio fubrotundo & crifpo. Sylveftrem , &: 1.
Vulgarem flore odorato incarnato, z. Sylv. flore
majore & rubente. 3. Sylv. flore pleno. 4. Sylv.
foliis odoratis. 5. Sylv. odoratillimo rubro flore.

6. Sylv.odoratam albo flore. 7. Rofam odore Cin.
namomi fimplicem. 8. Rotam odore Cinnamomi
flore pleno. 9. Rubram praecocem fimplicem. 10.
Minorem rubellam , vulgo Majalem. 11. Luteam
fimplicem. iz. Luteam multiplicem. 13. Campe-
flrenT tpinofitlimam , albam , odoram. 14. Sylv.
pumilam rubentem. 15. Sylv. pomiferam majorem,
io. Sylv. pomiferam minorem. 17. Arventcm can¬
didam. 18. Campeflrem repentem albam. i9.Cam-
pefirem fpiniscarentem,bi floram.

Et hxc fere funt Rofarum proprie di diarum dif¬
ferentia ,quas ordine paulo pofl recenfcentesde-
tcribemus : hic vero breviter annotabimus alias
plantarum fpecies,qux Rota: nomen obtinuerunt.

Non igitur cftinftitutum noftrum agere hoc in
loco de Rofa illa, quam apud Io. Agricoiamlo. Pol¬
lio Oenipontanus quidam Medicus tibi in Suevo-p
tum Britgoia monftratam prxdicat quam incola:
Rotam & Lilium inter tpinas appellant. Ea enim
noftro judicio Periclymenum fuerit, de quo lib. 15.

N ecagimus de Rota menapia, Sambuci aquatilis
fpccie Dodon.quz Sambucus rofea ett-de qua hb.5.

Nihil dicimus dc Rofa canina, ex qua Luminare

XIV-

maj us hypociilidem fieri tcribit.Ea enim Citius eft: c ifiut.
dc {iac lege lib.4.

Nechicnobis termo elide Rota marina & Rc- Ctflus mas
fjlein Lanzar.a , qu? dicitur Citius mas major lib.13.

Tacemus Rofam Perficam Avicennx in Ienclia-
bi n,qux Amat.adftipulante,non eft genus aliquod ^
Rotarum, fcd flores Perfer. Hxc tamen opinio re¬
fellitur b. Matthiolo. Separamus a Rofis prgprie Nerium*l+
didis Rotam motrnam five aipinam , 23cr0 Rofcn Vnum l“*
Ar.-ti j, quam quidam Nerium alpinum vocant li. 13. rund-‘tm-
Silemus Rota: Alpina: fpeciem alteram foliolis
minimis Gcfneri , qua: forte Anonymos z. Clufij x,Qlupi.
fuerit, dc qua hb^.fub Ericx bacciferx affini.

Pr.r teri mus Rofam Hiericonteam de qua lib.15. Rof hierie a.
Mi iLirn facimus Rofam Hiericontis Frago fi ,qu«e //*>•£* m*.
nobis Herba maxima I.Z5. xima.

Omitti nus Rotam tranfinarinam vulgi Ruellio. MatiaRt*
Hxc enim Mal /a rofea eft,lib.z3. fe*'

Non tradimus RotamZaveni , qua: Altheacft,^/r/v*.
craderdahb.z3.i

Non flatui mus dicere de Rota Graeca, quam qui- Cyanus'.
dam Baptifeculam volunr,male. Cyarus eft.lib.z6-.

De Rota Indica Gefneri hort. hic non loquimur, Tages iti»
fcd Iib.z5.f11b Tageti Indico.

Sic & de Rota mariana fexta Tragi > fub Pfcudo- Rfudam «.
melanthio. Hnthtum.

Et de Rofii mariana quinta,tub Been albo. Beenalbum
De Rofa mariana fyl v. flore rubro , fub Ocymoi- Ocjmoides
dc rubro. rub'um-

De Rofa marianatylv. flore albo, fub Ocymoi- Ocjmoidct
dealbo. *lbum'

De Rofa Iunonis vel Iunonia , quod Libum eft. Lilium.
teri bimus lib.19.

Rofam Solis, vide Rorem folis lib.37. Ros Solisl

Rofe nomen attribuitur Rhodix radici, chiam Rhodia ra.
tradi mus Lb.35. ti,x‘

Rof aarbor eft Nerium, de quo lib. 15. Nerium

Rofa narinaCxflipinidetcnbiturllb.39.cap. d e EfcharA.
Eft: hara.

Rota dc qua hic agitnus,Gra?cis condicitur qua- Nomina
fi -Jbv pro ■ , Ety molog-co: At ex mente Plutarchi Itnguarum.
3. fymp. p .vua otoa-1 rff oJu>je e?cp/,?77 , quod largum

odoris effluvium emittat. Ab Arab. vocatur Nard*

Narott fcu "ard.lt.R .f. Germ.Kofcn: & Angl.Belg.

Koofc : HiCp.lufas : Gall.lur/f.-Boh..1?# fe. Stirps ipta,
quxgrxce p-n-zet dicitur , apud Latinos cum flore Rhdonia
nomen idem retinet : Gerni Kofcnftaubcn : Gall. defiutiee,

R fier: Virgas ftirpis Rofarum, Strabus poeta Gallus
Viburna nominat Viburn

DcbtieramViburnaRofetpr<ttenfamettiUo.

Notandum apud Galenum per foJbv , Rotam ,ifi-
telligi tutum florem-, per verb folium , floris Rofarum
partem, & non ipfius ftirpis. Eadem enim eft phra--^'**
fis Germanica cum Graecis, quando dicunt Kofcn*
blerter de flore. Sed Sc hic obfervandum , an quod
Gal. dicitin Philoxeni remedio ad fluxum & dolo¬
rem 3 Item in Diarhodo , p cJkov d.mKay qoAAtaj' , quod
verti tCornarius recentium, fit legendum mollium c orbarim
aut tenerorum, utintelligatquodidcm dicitin Dia- notatur.
lhodo fiojkiy uyoyttj/jff/uy. Iptemct prxtsrea Cornarius
apud Diofc. -m <s.7nu.\d. vertit tenera: ita ut eaefint te-
nerx partes ,quxfeparantur ab unguibus , qui du¬
riores funt. Manardus ait, Parces eas candidas,qux
capiti de proximo haerent , prxeidi a Seplatiariis,
Rhodomeli vel Rhodotaccharum reliquo paratu¬
ris. Ethinc Rotastales exungulatasappellari :un- txu^
guem ver6,qui calycibus inferi tur & grxee tyjya. di- gulata.
citur, \ Galeno tum alibi,tumlib.4.

Vocari, id eft, extremitatem. vero poJay,

quod (utDiotc.dicit)in medio Rofarum repentur,
flos Plinio dicitur, id luteum tcil.quod foliis circum-
quaque ambitur , feparatumin capillum , id eft, in
tenuia quxdam fila , <k in femen quod fub his filis samut,

G 4

H 1 S T O R 1 AE PLANTA RVM

dapilta-

menta.

C AfitA.

CJ,X.

Alnbajh

Cortices
Bolarum.
Nodi RoJ <

C alyi

Btlto.

Error de
A tu hera.
Lana.

CaZjct »•

mer.-i.itHr.

lanugine quadam opertum cortice continetur :m
Officinis tamen,ut dicit Dodonxus,8cab Arabibus
Medicis,Anthefa nominatur. Manardus contra flo¬
res, Antheri nomine recendores lignificaife con¬
tendit. Quod Sc nomen ipfiim mani fellat , cum ab
co, quod cft po/a,id effc , flos Rofx de Judlum
videatur, voce tamen (ut fieri vulgo folet) paulifper
decurtata. Eli & Antheracompolitionum nomen,
quarum Plinius a^Celfi 'T.Diofc.i. Gab5.de compofi
med.fecundum genera, Paulus & plerique in fuis li¬
bris meminerc.Cxterum,Dodon.&: Manardus non
diftinguuntd.?9©-^capilIamends,idquodfacitTra-
gus:qui Anthos vocat pundla lurca in Rofis.Capii-
la menta autem vocat fala illa quibus infidentpun-
61 a. Nunc Kc^ako) xjtnq>d.KtaL Diofc. aicla,

id efl, Capita Rofarum Plinio ,in quibus femen gi¬
gnitur, dicit Manardus elTefiolidum illud, quod f"o-
liis & floribus, ceu bafis fubflernitur.cujus fuperior
pars, ex qua flos & folia prodeunt proprie caput,
reliquum calyx nominetur. Tragus calicem ait efle
fuperiorem partem Rofx nondum expanfx. Dodo-
mo Calix vocatur, qui Hami na & floris foliola com¬
plebitur & continet. Alabaftri etiam funt calycis
parteslaaniofx,conum floris priulquam panditur,
compledlentcs: qux quinque funt, dux barbutulx,
dux imberbes,tSe quinta pardm barbata; partirn mi¬
nime, qux cortices Rofarum a plerifque appellan¬
tur. Pernodum Rofarum non intclligit authora-
TomeUnm. pud Monachos(fcilicet Mefues)pomcllum,five py-
rulumin quo femina Rofarum concrefcunt & fer¬
vantur ad maturitatem , quodque de fluxis foliis re¬
flat in planta & tempore maturationis fit rubrum;
fed Calycem , folia florum Rofarum continentem,
qui vulgariter Bolto dicitur. Frudlum autem,ut in¬
quit Tragus ,Rofx maturum 8c rubrum, Germani
Buttel/Biirrcn/2fr0F^ii5eln nominant. Semina de¬
nique funt lapilli illi duri , qui in capite Rofx inclu¬
duntur, ex quo novxplantulxproveniunt,fed tar¬
de. Qui itaque Rofarum femen Antheram vocant,
decipiuntur.Lanx tandem funt capilli, in quibus la¬
pidea femina continentur.

Nafcitur,autoreTheophr.Rofa etiam ex femine,
quodfub flore in malo inclufiim habet, lanugine
Cnici modo, aut Echini Carduorum obdu 51 um , o-
mnia femina proxime ambiente : mimAHc »

6^6/v ytTivct ,ev<Sl tyyv ^t) d/J 'neWtwv UTioua. my. Sic
enim e nendari debet falfahxc Gazx ledlio ,

\Ss-s 70 OM^^- c.yTzS ui/AO' yy/XuAf , >1 dytU/uAs , t'rOY /s Tiyd

'X, oaZiiyyif V!) r%j «rf o tuv emi^uaTU": : quod flotl fillb-
ditum fuo in malo contentum cneceum, velacana-
ccum, lanugine quadam obdiuffum gerit, ut primis
feminibus proximum fit. Cxterum, quoniam tarde
perficitur femine fata, caule conci fo vel toto purga¬
to feritur.ufta recifave florem melius profertrrelida
namq;excrefcit,filvefcitque ; fxpius transferre eam
fatius cfl-.ficenim pulchriorem effundi Rofam affir¬
mant. Tempus hoegenerationis notatur. Rofa fe¬
rior hifce [Hyacintho, Gladiolo , Viola nigra,&c?\ efl, &
noviflima quidem erumpit; prima autem inter ver¬
nos definit flores, parum enim temporis durat ejus

firovcntus.Vita Rofx quinquenniu ad vigorem fci-
itet, non aduflx , nec recifx. Sed ejus quoque flo¬
res fenefeentisdeteriores redduntur.Ad jucundam
autem olendam ,Solum,cxIumque accommodatum
plurimum confert ; montibus autem Rofx longe
deteriores emergunt.

Nafcitur,tnquitPliniuSjRofa fpina verius, quam
•venus, fruticc.Germinat omnis primo inclufagranofo cor-
f?*. nce. Quo moxintumefeente , & in virides alaba-
Tl rrX ^rOS t papillatos corywb 's Hier. ] fafligiato , paulatim
AUbafin. rubelcens dehifeit , ac fefe pandit, in calicis medio
fui flantis complexa luteos apices.Et aliis vero quo-
Cyenats* que plurimum lolo prxvalet. Cyrenis odoraciflima

2 empns.

efl,ideoque ibi unguentum pulcherrimum.Cartha-
gine Hifpanix hyemc tota prxeox. Refert Sc cxli
temperies. Quibufdam enim annis minus odorata
provenit. Prxterea locis omnis ficcis ,quimhumi- Locs*>\
dis odoratior. Seri nec pinguibus vult, nec argillo- Sauo.
fis locis, nec riguis , contenta raris : propriifque ru¬
deratum agrum amat. Prxeox Campana, fera Mile-
fla.Noviffime tamen definit Prxnellina.Fodiuntur
alti iis,quim fruges, levi us,quam Vites. Tardiffime inferti 9
proveniunt femine, quod in ipfo cortice efl fub ipfo
flore opertum lanugine, ob id potius caule concifo
inferuntur. Et ocellis radicis,ut Harundo,unum ge-
nus inferitur pallidx fpinofx , longiflimis virgis
Quinquefolix,qux£ Grx cis altera efl. Omnis au¬
tem recifaone atque ullio ne proficit; tranflatione
quoque ut Vitis optime ocyfTimeque provenit, fur¬
culis quaternum digitorum longitudine ,aut am¬
pliore, poli Vergiliarum occafumfata ideinperFa- rracox ut
vonium tranflata pedalibus intervallis , crebroque facienda.
circumfofla. Qui prxcocem faciunt pedali circa ra¬
dicem ferobe aquam calidam infundunt, germinare
incipiente calyce. Rofa & quinquennium profert, D“raeto.
nec recifa, necadufla. Illoenimmodo juvenefeit.

Diximus & terram referre plurimum. Nam ScinAZ-
gypto fine odore hxc omnia; tantumque Myrtis o-
dor prxeipuus. Alicubi etiam binis menfibus ante¬
cedit germinacio omnium. RoGria^ Favonio folia R0fana
oportet efle, iteriimque folflitio. Et id agendum, ut ?«o tempta
intra id tempus purgata aepurafint. Rofa recens^ recolenda.
longinquo olet, ficca propius. Omnis autem verno Refa

jj . j • aaando 0 .

tempore acrior, & matutinis : quicquid ad meridia- doranor
nas horas diei vergit, hebetatur. Novella quoque
vetuflis miniis odorata. Acerrimus tamen odor om¬
nium xflate media. Rofa '& Crocum odoratiora,
cum ferenis diebus leguntur: & omnia in calidis,
qu^m in frigidis.

Februario menfc RoGria conferenda, inquit Pal- ^ofario-
ladius , fulco breviffimo, aut ferobibus ponenda ru/7,c"l~
funt vel virgultis , vel etiam femine. Siquaetiam^
funt antiqua rofaria, hoc tempore circumfodiuntur
firculis , vel dolabris , & ariditas univerfa reciditur.

Nunc & qux rara funt, poliunt du&a virgarum
propagine reparari. Si Rofam temperius habere yt^riC0X
volueris, duobus palmis ab ea in gyrum fodies, & jiJt
aqua calida bis rigabis in die. Rofas nondum pate- rrtnctw-
faiflasMaio menfe ffrvabis, fi incan na viridi flante n* tnl*rtn~
illa, recludas ita,ut filfuram coire patiarisy& eo tem-

f»ore cannam recidas,quo RoGs virides habere vo-
ueris. Aliqui olla rudi conditas, ac bene munitas
fub dio obruurtjAcrefervant.Odoratiores fieri Ro. Vt odora-
fis Didymus affirmat, quibus Allia prop^ fuerint r/orfat.
cor.fita. Si velis line temporis intercapedine rofis
frui , lingulis menfibusloco flercorato pangis, fem-
per Rofas habiturus. Serendi ratio variat. Aliqui in- serendi
tegras plantas cum filis radicibus transferunt: alij ratio.
in palmares taleolas cum fuis radicibus in (obolis
modum cubitali intervallo deponunt, & crebris ir¬
rigationibus & ftcrcore juvant. Nonnulli ut ma¬
jorem odorisfragrantiamadfcifcant, intertextas iis
corona-s fi raul adobruunt. Majorem odoris gratiam
habent qux ficcaneis enafeuntur. Vita, vigorque
manet Rofis, que in amurca, fi mergantur ut humor R0fsa-
extet. Alij ut diu ferventur, hordeum dum in herba murtati»
efl, cum radicibus evulfum, in fitfrileron picatum tA-
demitti, Rofamque prius quilmdehilcens fe pan- .
datjoperiri prxeipiunt. Ali j virentem hordei lege¬
rem pavito foco fterrur.t , 6c rofasipfas recondunt.
Democritus fruticem bis die rigatum , Ianuario
menfe Rofas xdere promittit. Florentinus efl au-
thor, florem Rofx inoculationis modo cortici mali
infitam,eodem quo malumtempore pariusfiuos ex¬
cludere. Sunt qui recentes hac ratione culiodiant: RfcenUHm
Alaballros turgentefique calyces in ventfe 2<k»le- ajjervutie.

ficentis

LIBER XIV-

icentis arundinis facta rima claudunt, & papyro vel
charta, molliter fi (Turam obffringunt, qua pofTit aQ-
ra vel vapor expirari.Rofiprotinus candore n con¬
trahit , qua: fulfuris nidore fuffiatur, cum dehifcens
Propagatio. in folia coepit e volvi.Si plantarum indigus volueris
ex paucis virgultis habere copi o (a , q natem un di¬
gitorum paulove longiorum gemmantes Hirculos
cum fuis farmentulis debebis excidere , &in mo¬
dum propaginis fternere, ftercoratu rigatio ni buffp
tueri: ubi anniculam statem compleverint , pedis
(patio inter fe disjun&os transferre , luxuriante n
Materiam omnem adimere , crebris defoffionibus
exhilarare. Nicander apud Athensu m:

Pr ater ea Ropt fpims armataexujfa germina

Terra tumula mfige,ad duos palmos aperta via:

Opertfque principto precibus Tbemidcm Oleniam
venerare :

Alendas deinde Ro fas ctlejlibm dimitte pluviis :

Semper illa auge fcent fdiis circumcirca cotna ib'i<
inAngli* Qrbis deliciae, inquit Lobcl. florum princeps & ho-
trtflora*' nos Rofa, Anglia: florentiflimi Sceptri, perinde au-
(picatifliraa, acmeritiflima teflera , ut in quo regno
huncfruticem , non modoipfa bruma virentem, &
interdum pene perpetuifolium,fed etiam mire fera¬
cem , biferum fiepe , quandoque tri florum videas.
Florent Rofx, qua-dam citius ,aliar fenus •, omnes
Tempus. Maio aut initio Iunij menfis. Prxcoces Cinnamo¬
mine, & alia: quadam (ylveffres:(eriores (ati va: funt.
Mofchetta: menfe Augufto & Septembri florent.
Theophraftus, fi Autumnus prolixior fuerit, Rofas
etiam denub erumpere pofle teffatur.

CYNORRHODON VETERIBVS.

ridetur Plinius per Cynorrhodon aliam quam
V Cynofbatumintelligere-.naindeCynorrhodo
inquit l.S.c.41. A mor C\i[achn rfim 4/9] unicum reme¬
dium ora culo quodam nuper repertu [n -<per tnven-
RofafK. repertu Tol.]rzdix lilveftris Rofir,qua: Cynorrho-
Cj»orrho~ dos appellatur.Infanabilis ad hofccannos fuit rabi-
Aos. di canis morfiis, pavorem aqua?,potu(q-, omnis affe¬

rens odium. Nuper cujufdam militantis in pra:to-
HifioT-ttcie rjQ mater vidit in quiete, utradicemlylveffris Ro($,
tnedto *d 4uam Cynorrhodon vocant , blanditam fibiafpe-
camsmor- &u pridie in frutefto , mitteret filio bibendam : in
[um. Lacetania res gerebatur, Hifpania: proxima parte:

cafuque accidit, ut milite a morfu canis incipiente
aquas expave(cere,fuperveniret epillola orantis ut
pareret religioni, fervattifq; eft ex inlperato , & po-
ilea quilquis auxilium fiinulc tentavit. Aliils apud
autores Cynorrhodi una medicina erat, fpongiola:,
Cynorrheds qU£ jn mediisejus (pinis nalcitur , cinere cum mel-
JpojtgtoU. je ai0pCCjas capitis expleri. Etha:c de Cynorrhodo
Plinius.

Cynorhodon Cynorrhodon universe quidem de Rofa (ylue-
de RofaJU. ffri dici non negamus.

Rofa rubei- Sed eft & Cy norrhodon leve Dalechampio,quod
U ftmplex, ^e Rofa rubella fimplici , minore, non (pinolain-

mtnor non ... . 1 1

fpinoft telhgimus.

Kol* [pino- Alterum veri) Cynorrhodon de Rofa fpinofifll-
/a rubens, ma flore rubro , quod Polyacanthon nominavit
Dalechampius.

eilium Tandem Cynorrhodon de Lilij quoque habetur

genere.

CYNOSBATVS VETERIBVS.

NE vero eorum aliqua omittantur, qui ad per¬
feriorem Rolarura cognitionem facere vidc-
tur ’ de Cynolbato in prafcnti lacor-icam irftitue-
* ' mus hiftoriam. Hujus itaque apud Theophra-ftum

talisextatdelcriptio. C y n o fo 1 1 o s ' ~ 1 >o -o -o eri 77 - . C a -
ni Rubu.n Gaza vertit ] firudtum edit fubrubfu, Ro- Thmpb »
fe [ 7 us pedtas lege , uon-nit ri-t; M.ilj pumcj, ut pafun ^Jhtnitur.
xemplana habent] fucini fimilem-. eftinter fruticem
atque atboremRofc f TwtfoW mendofim ejt , leam,
dmn enmiRoft t7 pfripjfimilis, folioque imulatur ve-
tligium hominis [Exemplar n.Jlrum dyrSJu Uaiee.-ve-
r hn Athenais ex The phrajli restitit dyt dhV, iplendetis : Theophrdi.
Hsrmil. yeuihn UiSetxs pytufi, ■. Plinium recte legijfc W **#»•
ixvv hs putat Dale.h ) &ita Gaza ex Plinio. FruiSum
flatu avevfo colligendum cenfent , alioqui pericu-
lu u oculis imminere. Alias no ftu accipere jubent.

Plinius de Cynosbato libi minus conflat. Rubi Rubua ple.
aliud g:nus eft (inquid.r .c.y.) Rofefimilitudine,»».
qui vocatur Cynosbatos. Etl.rr.c.+.inter Rofas ait,

Rofi nafeitur (pini verius , qufnfruticcin Rubo
[Cin.tbatj Dal.] quoque proveniens, illic etiam ju.
eundi odoris, qua uvis an gufti [ late fe non Cpa -aeirit,

Oalceb.) Item I.14.C.14. Cynofbaton , ali j Cynofpa- 0 «<eiban)
fton,a!ij Neurof) altem vocant.folium habet velli- ZZ**'
gio ho ninis limiie. Fen[addemq iit Dakeh.ckamt- Zcmtfp* .
batot ] & uvam nigram , in cujusacino nervum ha- 'hto.
bet ,[ne-uits habetur, a/i)] unde Neurofpaftos dicitur. r’/m- ,//“-
Alia eft a Cappari, quam Medici Cynofbaton
r;nf]appellaverunt.HiyusThyrfus ad remedia fp!e- 3*
nis& inflationes conditus ex aceto manditur.Ner- J
vus ejus cum maftichc& Chia commanducatus , os
purgat. Ruborum Rofa Alopecias cum axungia e- Pultrunt
merdat. Et ita Plinius qui Cynolbati hiftoriam,cui *"/•*■
fru Rus fubrubereft, foliumque mifcet ac rl<*-refrek.

confundit cum Chamibato , quod uvam nigram
fert,llve Morum V ve (imile,ejus Rubi modb,quem
erectum , ac procerum m Vrv.-i' vocat Theophraftus.
pliriio ergo parit uvam nigram Cynosbauis , quod pii, ,mt.
nemopriter eu n, quod Rutilius ferat, confirmat.

Error autem inde natus eft, quoniam Smilax afpe-,s„;/„
ra Labrufo* -nodo ferens V vas , Cynofbatos a qui- *f?cra.
bufdam tcfte Dioic. vocari foleat. Rubus certe qui
fimilitudinem Rofa: fert, Cynosbatos i Plinio dicti
eft. Hoc Rubo nata multis creditur Coroneola ju¬
cundo odore,fed exili. Aliqui Cynorrhodon iC v-C,m»W.
nosbato non flore rofeo, quem fertutru.nque , fed a ^jnotbuu
fpongiolisdiftinguunt, quas Cynorrhodon habet,
Cynosbatos non habet.

Diofcorides Cynosbaton his verhis dcfcripfit: pubureu.
Rubus caninus [pnrowsaCa/nr] quem Ss i p fu n aliqui nisTbiofe.

Oxyacantham vocant, frutex eft Rubo[feV«]IongJ Oxyacu».

major,jufta arboris magnitudine [AvdpiSjiti.] Folia'*-*-
fert multo latiora, quam Myrtus : fpinas circum ra¬
mos robuftas : florem album rfruiftumoblongum,

Oliva: nucleo fimilem [ mnm ] dum maturefeit ful¬
vum , interna parte lanuginofum. Fruflus ficcatus
fiftit alvum, abfque interno illo lanuginofo : hoc q-
nim arteriam lidit.fi in vino fervefactus bibatur.

Sic quondam vertit Cornarius melius .inquit Lug. gUell nbea-
qu^inRuellius.mendofos codices fecutus -.frudu i tur.
exemptisinceiioribus floccis arefadtus.alvumfiftit: v"“-
fervefafli enimijin vino, mox poti arteriam infe-
ftant. Integer codextefte Lacunahabet: hm$m-
riajs 0 r.apms tepet , Jly-i. rodeoaso-ni iiuiiiu (■■jjyAnej., -]b
■hir aynrj.avjr.ui) i.a.-Rahcg' io 'iu.iy m.didpfr.

Serapio hiftorirc Diofc. quam tranlcripfit .adjicit
radicem frutftu calidiorem elfe , tufam & in empla-
ftro admotam , fpinas &in(jxa corpori extrahere;

Folia quoque trita & impofi;a phlegmon as impedi¬
re ac prohibere : qui cumin noftrrs Diofcoridis e-
xcmplaribus deriderentur , non fine ratione , ea
manca hic clric lufp icari licet.

Galeno Cynosbati fruticis frudtus non fegraher Cynoslmu!
adllndoriiis eft, folia vero mediociiter.Itaque par- ''-‘Re¬
ticularis ufus haud ignotus eft. Cavendum ab eo, A
qued in frudlu ejus lam Ipeciem habet, esu arte-/?„c„j„”„,
riam vitians.

Nunc

HISTORIAE PLANTARVM

Aequate*. Nuncver6,Cynosbati,five Rubi canini xquivo-
cationem paucis profequemur. Ac primum quidem
Cynosbatosfive Cynolpaftos , pro Rola foliis o-
doratis Eglentinadicfta ,aquibuldaniacc- itur.

A Medicis quoque Cy nosbatos*, ut vel ipfi no vi-
mus, Capparis non raro dicitur.

Smilacem etiam alperam nonnulli vocant Cy-
nosbaton.

Plinius verb , autore Dalechampio, confundit
Veterum CynQsbatihiftoriam,cumChama:bato. Cynosba-
Cynosb.it ut tusadhxc, vel ut ali j Cynolpaftos, quem Plinius
deferibit, alius eft k Theophrafti,& k Diofc. Cy nos-
batoditfert.

Sfw* alba. vltimMpinamalbam voluerunt aliqui elleDio-
fcoridisCynosbaton,utfacit Cornarius.

Rofafehit

oderatis.

CaPpans,

Smilax a.

i fer *■
Chamaba-

Defc/t

ROSA RVBRA , FLORE VALDE
pleno,& femi-pleno,& fimplicifer£.

ROl? rabr? fru¬
tex minor eft
quam alba? aut ru-
bellx:virgxnonita
cralfie: Ipinx inulto
rariores , nec ita
mordaces,aliqui ra.
mi etiam fine Ipi-
nis : folia ex logiul-

in principio veiuti
auricula: foliola sut
terna, vel quina,u-
trinque glabra, lu-
perne magis viren-
tia,lubrotunda: flo¬
res live Rofie , ru-
brar , magnae , qiue-
dam plena: admo¬
dum, coloris inten¬
se rubri , live par-
purei : quasda pau-
cifolix: odorata: omncs,& potimmftm licear : flores
Trucius. . fequuntur fructus live capita fublonga , rubra ubi
matura.

Dod. def r. Dod. fic deferibit: Tertia,limilis incarnatis ramis
J' &£ foliis elt , led lubinde brevior , flore vero odora¬
ti flimo,pulcherrim6que,laturato,5c quodammodo
punicco rubore niten te.Rofarum omnium preftan-
tiflima , & ad medicamenta omnis fere generis uti-

*• liflima. Quarta, modo diifta brevior elt, virgis cu¬
bitalibus , autaltioribus , flore eleganter rubente,
fed minus, qu4m jam ditfta, <$c quandoque fimplici,
quinque tantummodo foliorum,alias plurium ‘.«li¬
quando etiam multiplici, odore grato & perquam
, jucundo.

De Rolis rubris fcriplilPeDiofcoridem, inde col¬
ligere licet , quia meminit unguis, quod elt in folio
album. Sed & Cord.in Diofc. hunede Rolis ruben-
ti bu s ,qu x a Me di ci s re cep tx fi n t ,age re feri bi t.
i. Cam.h.Rolaintense rubens, limplex, vel plena,

vulgo Pharmacoparis Fina vocata , cujus foliis ex-
liccatis , quoniam colorem & odorem diutius fer¬
vant , utuntur : HancMilefiam fuilTc olim didam,
-• ex Plinio conjicitur. Rofa purpurea five in rubro
nigricans , & ceu violacei aliquid diluti admixtum
habens,priorc major,ab aliquibus 'Solrofen appcl-
*■ lata. videtur Trachinia Plini j. Rofa rubicunda, non
omnino dehifcens,ut Plini i Grxcula, folio quoque,
quikmin exteris, latiore, odorata tamen. Ex quibus
Saccharum Rolaceum conficitur , unde apud nos
^ucf!;.er rofcn dicuntur.

Dod. gall. Rola altera culta, Rofa purpurea , &

Sjnou.

Rtfaftu

Cam.

M ilcji.i.

Rofa Sac-
ehanna.

Sjport-.

Ro (a rubra.Sub hoc genere co n ti n en tur R o Ix T ra- T rachinia.
chinix Plinio ,cui in rubro magis Eiigricantes,liint
Rofic Milefia: : Rola: latrvx quartum genus . Rola
Milcfia Plini j. Eidem de flor.ichilt. Rola l.itiva ter¬
tia, Provincialis Gallis di<fta:hanc Milefiam efle non
temere fufpicari licet.Rofa lativa quarta, Rofa Fran- Milefia.
cha Gallis: Plinio Trachinia forte aut Praeneftina7>w<A/w.<
did:a. PrsneJIma l

Lo b. Ad v. R o (a p u rp u r ea fan g ui n e a : Ic. R o la h o- Htlofcrua.
lolerica. Tab. Rofa rubra -.itemfimplices 6c flore
pleno , Rofie Milefia: , Rofie purpurea: <Sc Punicea:.

Cur hanc ita lpinolam pinxit , an figura tranfpofita
per Compilatorem autTypographum.1 Lugd.Ro- Prxneftin*;
fasPrxneflinas exiftimat rubras &in iis Milefias, MtUp*
quas Galli Rofes de provtns appellent : item , Grarca Gr»ca.
Plinfj [ a Gruis Lychnis ] rubra etiam eft, ut Lugd. e-
quidemfentit, quamvis Plinius colorem nonex-
p re Heri t,eaque ,mul torum fententia,que Damafce- Damajee.
na rubra noininatur,Ko/e de Dmxs rouge. Figura for- ”* rubra.
te Rofie rubra: convenit, cui in Hift. Lugd. titulus
limpliciter Rola. Confiderandum*an Grarci Plinij,
five Lychnis, non fit potius herba ? An porro ben£
ad rubras Rofas referat Lugdun. Damafcenamru-
bram,dubitamus.

Gefn. Rofie rubra: urbana: fimplices vulgares,
quarum pr?ftantiffime,que puniceo colore rubent.

Eid.coll. & Cardano de rer.var. Rofie rubra:. Cxf
Rola rubens multifolia in brevi frutice,vix cubitum
excedente, aculeis firmioribus, calyce fcabro, odore
jucundo, fed exili: Milefia Plinij. Ger. Rofa z. ru¬
bra, <£l)e reb Rofcn. Figuram Tabern.habe.t fpino-
fis virgultisjcur non mutauic,ejtifquelocoeampo-
nit , qua: eft nomine Provincialis. Eid. Rofa ^.five
Holofcrica , Zfyevdnet Kofc. Germ. Rot Rofcn/

2Murrot Rofcn : Gall. Rofe rouge Jtofe de Dumos rouge:
Belg.promnfd? Rofcn.

C-fi.pin. Rofa lativa i. five rubra, Milefia Plinij: Rofa fatu J
Rofa lativa multiplex, Brunf. Domeftica punicea,^* *•
Matth. Hortenfis rubra multiplex , Tragi. Rola
hortcnfisjFuchf Rofa ,Tur. Lac. Lon. rubra, Cord.
in Diolc. Lugd.Adv.Tab.Ger. Rola rubra urbana,

Gefn.h. Sativa rubra, Ang.Caft. Sativa j.qux Pro¬
vincialis , Dod. Rofa Damafcena , Lob. Rofa ru¬
bens multifolia , Carfi Rofaintense rubens , Cam.

Eft limplex & multiplex , colore magis miniifq*, ru¬
bro : huc refertur, i. Rofa Milefia A. rubro pleno,
vulgo Rofa fina. z.Milefia fl. fimplici rubro. 3.R0-
fa ex rubro nigricante fl. pleno. 4. Rofa rubicunda
Sacchari na dida , GrxculaPlinij,Camer. Eid.Bau. t;

R ofa lativa z.fi ve rubra pallidior:Sativa 4. fi ve Fran-
cha Gallorum,Dod. Rofa holoferica, Lob.ic. Rola
rubicunda,Cam. Rola^.Cxf. Rofa Damalcena ru¬
bra, Lug.Aliis Trachinia, Prxneftina aliis, aliis Grae¬
cula Plinij: haec priore miniis rubet,& flore fimplici
plerumque eft , & foliis latiffimis , cu jus frutex Ipi-
nis communiter caret. Eid. B. Rofa fati va 3. five la- 3-
turatius rubens : Rofa 1. Prxneftinx fimilis,Clufi
hift. Rofa purpurea , five in rubro nigricans, Cam.

Foliis eft quadragenis amplioribus , fatu ratius ru¬
bentibus , ad nigredinem vergentibus, & alabaftro
crafliore.

Geneva:, Lugduni, Montbelgardi, & Bafilex flo-z^**^
re oblervavi intense rubente', in urb eProvins Ga {-Tempus.
lix vidi Rolam valde plenam & rubram, qui in vn-Valdcplc*
lias Gallix partes exliccata diftribuitur , quia valde ^ oeio'
odorata. Ex hac Conlervaficca ubique paratur. Ftr'u'*'
hxceft, ni fal!or,quam oblervavi an no 1609. medio
Maijmenfis,in horto D.Ioh.Heitzmanni , cui flos
der.iilfimisfardus foliis,mult6 minoribus, quam in
vulgari rubra, odoratior etiam, quam illi : calyx lpi-
n ulis horret :folia duum ordinum , duo femrerlibi
ex adverlo oppofitafimt , quintum vero in liim mi¬
cate, medium inter ordines locum occupat: omnia

in cir-

Liber

So dtolitu ferrata, glibta/upernc virenda, inferne
Oinefcentia.

TJcfcr.

Radix,

f rudas.
Semen.

Radix.

Synon.

Locus &
. T emfur.

llOSA ACANTHO S, FLORE

pleno, coloris rubelli.

IN plurimis hxc
variae a reliquis
Rofiirum fpecie-
bus. Eli quidem
ca ramis & frondi¬
bus Rofx intense
rube Icentis vulga¬
ris altitudine, figu¬
ra & effigie , Ixvi-
bus Ac line fpinis,
viridantibus magis
atq^ flexuo fis: qua¬
rum tamen fiimrai
'A propter floris caly-
ItdcemAc folia lurculi
horridiufculi fiint,
ex denfiffima api¬
cularum nigrarum
Ac afperiufcularum
congerie: foliola,
qua: fumma occu¬
pant ramoru, com¬
muniter quina fiint, rarius terna, interdum fena, la¬
ta, oppofita, impari feriem claudente : fuperne qui¬
dem atro virentia, inferne fubcinerea, tria nonnun-
quam unciarum iongaxofiifpeciofa, nec minore fo¬
liorum ffiputu, quam pallidx fi ve incarnata: , fuavis
odoris,«bloris rubelli faturatiorc tini5lura,quam or¬
nat varia vagaque venularum purpurafeentium de¬
lineatio : fubttis vero folia ex incarnato candicant
omnia. Huic fucceditfruAlus orbicularis, majoris
Avellana: , colore obfcure rubente, denfifllmo la¬
pillorum villoforum agmine fardto. Radix repens,
lig n o fa,duraqu e.

Clu- Clufificdefcribit: Multis ftatim a radice a lfurgit
virgis , humanam altitudinem interdum xquanti-
b iis, fi fertili folo Ac umbrofo loco pangatur, ut plu¬
rimum verb longe infra eam magnitudinem, Accu¬
bitalibus duntaxat, vclfcfquicubitalibus ,'lxvibus
Ac fine fpin is, viridi bus,in varios ramos dedudlisdo.
lia habet alata, hoc eft ternis aut quinis Uni coda:
(qua: fubafpera efl) inhxrcntibus , binis femper in¬
ter leoppoiitis, extremo impari fatis amplo, con¬
flantia, fufea viriditate fuperne nitentia, inferne ca-
nefeentia: extremis ramis infident flores , oblongis
hRflutifque pediculis inhxrcntes , multiplici folio¬
rum numero conflantes, Prxneflinis majores , me¬
dii que inter illas Ac rubras coloris , jucundi odoris:

Rudius brevis ,cralfU5, pene orbicularis, maturitate
rub e n s , i n x qu ale fc me n , Ac, u t re 61 e Th e o p h r a flus
notatj^jjiwVsfiUt omnia Rofarum genera,lanuginc
involutum continet:radix dura,lignofaplerumque,
aliarum inllar, fub terra propagines in lateribus
fpargit.

Clufi pann. Rofii Auflrixi,five fine fpipis. Eid.
hifl.Rofa non vulgaris i.five fine fpinis.Cam.h.Ro-
faabfque fpinis purpurafcens,plenis majoribus flo¬
ribus. Cxf. Rofa rubens multifoliacolore magis di-
luto,Grxcula Plinij. Tab. Rofa fine fpinis.Gcr. Ro¬
fa <5. live fine fpinis. Ang. Tljc Kofctt>itf)CUt
Ice. C.B.pin.Rofafativa i4.five fpinis carens, flo¬
re majore.

Fridcrici Meier munere provenit mihi in horto
Ill.E.C.Montbelgardi florens Iunio :Odtobri cum
frudluin prxdidli horto Argentinx obfervata , cui
ex Clufij horto Vienna primo delata. Clufius au-

X I v. i5

tem hujus «ognitionem acceptam fert C. V.D.Ioan-
ni-Schrdtero leniori, Ienenfis Academix in Thurin-
gia Medico. Non defunt qui flore albo fe confpe- flore *l\n.
xi fle affirment.

ROSA SIN£ SPINIS, COLORE
pene fecum vini rubri.

ALiud genus Rofx fine fpinis invenitur, non
valde difli milibus virgis , Viennx Auflrix e- l
tiamante Clufijin eam urbem adventum , in qui-
buldam hortis cultum* quod minores Ac rariore fo¬
liorum textura conflantes flores profcrt,colore px.
ne fecum vini rubri.

Clufipann.Achilf.Rofa fine fpinisaltera.C.B.pin.
Rofa fativai^.five fine fpinis flore minore. _

Sjnofs.

ROSA PVxMILA PANNONICA,
flore rubello.

PEdales , inquit Clufius , atque aliquando cubi¬
tales etiam ex eadem radice profert virgas, viri¬
des, lentas, inferne paucis, fuperne multis fpinis ri¬
gentes : foli orum alas rubrx hmillimas , quinque z>ejirl
aut feptem foliis fuperne viridibus > inferne candi- y,rga.
cantibus conflantes, fummis virgis Ac ramulis in-
nafeuntur fatis, magni calyces five alaballri , hirti, folia.
barbatiq-, , quales in Rofis rubris fimplici foliorum
ordine conflantibus , ex quibus deinde fefe expli¬
cant magnx , non omnino odoris expertes Rofx, Qa[yCei
quinque foliis prxditx, initio rubrx,deinde paula-
tim remittente Ac quafi evancfccnte rubedine , car- R(f*-
nei fere coloris, multis luteis flaminibus, floris iim-
bilicum,quem.tdmodum in aliis Rofis , occupanti-
bus:frudtus ruber, rotundus , omnium maximus Ac
Pyriin modum turbinatus, fulvefcentc pulpa, inx-
qualia alba femina continet.

Non inepte meo quidem judicio ^aueuloJbv grx- frufhtsi
c£ dicetur hoc 4. Rofx genus, Latinis Rofa pumila:
Auflriaci jErbtrofcn vttfc» •Bepbrofcn / V ngari vero
Parragi Rofa appellant. C.B.pin.Rofa fym.14.fiye
pumila rubens : Rofii 4. Cluf. pann. at in hifl. 6. Ac
pumila.

Nafaturpaffimin exduis fylvis, aliarum filvarum
marginibus, fublimioribus Ac defertis agris per Au-
flriam inferiorem Ac univerfiim Pannoniam. Floret
Iunio: fru cius mature fcit Augufto , Ac plerumque
tota Hieme ipfi flirpi inhxret.

ROSA SYLVESTRIS RVBELLA,
parvo,frutice.

ROfx rubellx fylvellris frutex parvus efl, cubi- Defer.

talis ut plurimum, forma fimilis Rofxintens^
rubrx , curvis nonnunquam fpinis , fed raris : foliis
ut in illa quinquepartitis, rarius in feptem foliola folia.
dillributis,ferratis,glabris, fuperna parte obfcuriiis
virentibus ; denique cjufdem fere Ac coloris Ac for¬
nix, fed rotundioribus Ac minoribus:flore non par- flos.
vo, coloris rubelli, five incarnati, ut vocant , quin¬
quefolio, jucundiffimi odoris, cui (uccedit capitii- Cafttulum
lum cum pediculo hifpido.

An Trago tertium filveflris Rofx genus, magni R°-
tudinc foliorum , eam, qux odorato folio antecc -Trago"'
der.s , tamen fpinas gerens , non perinde minaces.

Ac frondem prorfus inodoram: Rosa quoque ali¬
quanto majore, colore magis rubro , Ac eleganti ore
tincla , odoris, ejus quidem judicio, ante omnia
ftiaviffimi , tadlu pinguiore Ac magis lenta , luxu¬
rians plerumque in humeAlis , ac minime fertilibus
avenaceis apris ,aliifque nonnullis dumetis, raro
fupra altitudinem trium cubitorum, fefe attollens.

Ac intra humum hinc inde lcrpentibus radicibus
fu bi ride iuvencfcens. Hxc Rofa campeflris fa¬
cile Ac nullo negotio plantari potefl.

AnTu-

• > '

MW

Rofa pumi¬
la Pann.

Locm £ 7
T trnptu.

te/ir.

Rami.

Spina.

TeU*.

Hora,

sitabandr-
cx Plinio.

Alexandri¬

na

Perfica.
JD.im.tf ce¬
na.

;s HISTOR1M PLANTAR V M

An Tragus hanc
fu ara Rofam no¬
verit nondum no¬
bis certo conflat.
Multa communia
habere videtur cu
Rofa pumila Pan-
ronica Clufij»ean-
dem tamen allere-
re nor» audemus,
de qua ante.

Ad Robe fylv. 3.
eerus Tragi rcfc-rt
C.B.in pin. Rofam
fylv. Gefn.h. dubi-
tatquc an fit Cy-
nofbatos 4. Cordi
ir Di ofc. Vocat ali¬
tem Rofam fylv. 5.
fi ve odoratifiimo
rubro flore.

Primum obfefvavi Ger evxcircaCaftellumfiiit-
batie florentem Iunio, poftea inter Genevam 6c
Trenei : deinde in Ducatu VVirtembergico non
longe i Stutgardia fecus viam cum contenderem
Pfaingen, florentem Iunio,& in fylva noniong^ ab
urbe Marbach.

ROSA RVBELLO FLORE MAIORE
multiplicato five pleno , incar¬
nata vulgo.

ROfic hx fruti-
cis fur, t praeal¬
ti ,Utalbx,fpinofio-
ris tamen iis multo.
Ejus rami abun¬
dant fpiris adun¬
cis ,&:mordac:bus:
folia non virent, ut
in rubra,nec polita
fur t, ut ir. alba,tcr-
ra , quina ac etiam
feptena , pene ro¬
tunda: flores multi
fimul ex longis pe¬
diculis hifpidis, ca¬
lice etiam hifpido,
magni , pleni , ru¬
belli, five incarnati,
•odoratiores , dum
virent, rubris &c al¬
bis.

DocLgall. Rofie
fativx 3. gerusin Belgio provinfeb Roficn : Germ-
Hcibfavb Rofcn/quxforte Plinio Alabandicx.

Eidem de nor.& hifl. Rofa altera fativa dilute &
pallide rubens, Incarnata ab Italis vocata , Alaban¬
dicx fimilis. VideturDod.hujus figuramin hift.ex-
hibere fub titulo Rfofie fativx,

Gefn.h. Rofie ex purpureo albicantes , folio mul¬
tiplici. Rofie Alcxardnr.x, vel Perfica? , vel Dama-
fcerx , vulgo Incarnata? diftx. Harum Rofa-
ria (inquit Monard.J noftris majora & viridio¬
ri funt , foliis amplioribus : aculeis plurimis &: acu-
tioribustflorum numerofam copiam fundunt, qua?
foliis quinis, aut fenis conflant , medio inter album
& rubrum colore. Ruderatum amant locum.Serur-
tur,ir,ciduntur,cremantur, transferuntur,ficuti no-
ftra. Harum Rofarum apud Italos, Gallos, Germa¬
nos, diverfasque gentes nunc frequens eltufus,
quas Damalcenas vocant, quoniam ex Damafco Sy.

ria? Vrbe creduntur ad vcftx. Apud nos vero trigin¬
ta funt anni , ex quo earum notitia n attigimus* ex
his Rofis medicamentum ( fyrupum ex multiplici Syrnpm.
earum infuiione) vel mcl Rolaceum foliatum para¬
re folent: hxcille. Sed videt Gefnerus Damafcenas,
vel Alexandrinas Rolasdiverfas ctle , ut digerentia:
caufii has Perficas cantum nominare cenfuerit.Pro- Pcrf.c
xima laus a Punicis , iis qux in rubrum candicant.

Incarnata: vulgo di£tx:Monachisin Mefuem incar- incarnauZ
nata vel trentaphilla. ItemdecoIl.Rofx purpures
vel incarnatx. Ego Rofiis has nunquam vidi loltiin
cu n quinis aut lenis foliis, ut apud Gefn. hoc loco
Monardo placet led femper multo pluribus.

RyfF. Rofa flore incarnato Gallorum * Et, Rofeo
colore m/igneslncarnatx di :tx. Matth. Rofie cx.
albo ruffefcentes , vulgo incarnata: vocata:. Lob.
Adv.Rofx paliidx plebeculx. Obf&Ic. Rofa Da-
fcena. Et Rofam Damalce nam five Provincialem
vulgi odorati tl.niveis omnino floribus, vel tantillo Rofa alba.
candore & rubore confufis, maximo proventu ale¬
bat Gandani D.Adrianus t>an bcr 05 aefir. Quan¬
tum judicare polium ex hguta Lobelij, cui ftoloncs
funt fpinoli , Rjofamrubeilo flore intelligit : Rofas
alioqui minus diligenter tradidule videtur.

H. Lugd.Rof - Plinio Trachinia: minus ruben¬
tes , R fe> mi a nui. e. vocatx. Tab. grofl prouinfd? Tp^gim*
Rofcn/ Rofa Pro vincialis major : Item, Rofaru m 3. r^f„r —
genus, Rofa: majores, & *. genus minorum diitx Innator.
Rofs provinciales , R..fa? Perlicx , incarnatx, pur¬
purea:. Pingit Tao. fruticem line (pinis, cumfo- PerClc‘u
Ieatclfe valde Ipinofus: errat forte Co .«pilator, vel
Typographus , qui tranlpoluit. Gerard. Rofa 3.
Provincialis live Damalccna, Angi €|)c promru:
(U;e&£fi.'ri«ijcc Rofie. Miror fequutu n Tabern.
pofuiile fig.fiutias rofei, non fpmofi,cihn maxime
liclpinolus.

Cam. h. Rofam incarnatam, velleviterpurptira-
fcentem Norimbergx Vhnenlem nominatam , ve- yjmenns}
terumcllcprsneltinam exiltimat : Incarnatam ta - Prxn-pm*.
men Lugd. Trachiniam die putat. Nos fufpicamur
Theoph.aUo die Rofis , quasrecenfct inter am-
plas, quibus parsinfenor fcabra. Cxfi Rofa rofeo
colore , rafecnsin frutice valde hifpido , quaterna
cubita exccdertte,pmuo florens inter ceteras '.Cam¬
pana forte Phnij, & Tiachinia minus rubens.

C.B.pm.Rolalaciva 4.1ivepyrpurca-,Trachynia •

Plinij : Rofahortenfis ex purpura albicans. Tragi, V,”m% *
Gefn.h. Rofadomeluca cari is colorem referens,

Matth. Rofa incarnata, Ang.Cam. Rofarubra,five
tarnei coloris, Beiion. Rolapallida,Adv. Rofa fa¬
ti va purpurea, Cah. Rofa minus rubens, Lugd. Ro¬
fa provincialis fl.incarnato plcno,Eyft.RofaZebe-
denaPharmacopxorum,Ioanrijin traft.de pilulis. dedent.

De Rofa hac, ClufioPixneftinadida,aiias vul- „
gj Provincialis , puto loquutum Thornam Morum Qjujf ’
in Epigr. ubi , quomodo utraque in una coaluerit,
oiLcndithis verbis:

Purpuret vicina fuit R.fa candida , utramque
I Itruque certan: Jit prior ut ra pr emit.

Vtraquefed 'jierem Rofa lam coalevit in un. m ,

Qiioque poteft un, lis cadit illa nudo.

Nnn.R fac n/urgit,rr m p: ll. lar una.Sedomneis
I na habet hti dotes, quas habuere dua.

Salitet huic uni f penes decor, atque vennjlast
Et coi a & virtus eji utnufqi e R.fa.

Alterutram ergo Rof-mvel (Jam quifquis amavit.

Hanc m qua nunc eji, qtticquid amav.it amet.

At qvt tam /eri 1 cj . , 1 n.n *mct,ide timebit.

Kempc etiam famas flos habet ifte fias.

Tenerior ha?c adfrigus quam alba & rubra' Ba f-Loew &
lex florcr tem vidi Maio 3c iunio Monfbehj Mar -Tcmptue
ria, Apnii & luri6'? Ger.evx copiose Octobri &

Novembri ac etiam Decembri : qux taide florcnt»

_ _ jucun'

LIBER

ftcundiflimi fuftt odons,nec iiracic b flaccefcunt. Et
licet nimio frigore impatiens latis, mii ab eo munia¬
tur , quandoque pereat, tamen altero anno a radice
rurfum repullulat.

ROSA

FOLIO CRISPO
rubello live incar-

FLORE

PFortzhcmie an¬
no 1595-idibus
Iulij obfervavi in
horto D. Griennin-
geri Rofx fruticem
=v\ folio fubrotundo Sc
Kh crifpo, flore rubello
live incarnato , ^
prxcedentiin. canc¬
ris no differentem.
Plantata in horto
Mo ntbelg. fceliciter
.provenit.

C.B.pin.Rofa fa-
tivai7.1ivc Rofafo-
lio fubrotundo
crilpo.

Iconi noftrx ap¬
pinximus feparatim
Rosa domefticam,
fed minori propor¬
tione.

x 1 v- , *

fis, (apertoribus Autumnalibus nundinis apud m::
verba fecit t fe videlicet Coloniatui fiin horto alere
RofamPrsncftinaiimilem forma & magnitudine,
qua utplurimumd midiaexparte fiiliacandida ha¬
beret, reliqua rubra, aut tertia dun taxat ex parte al- fV.a
ba,vcl nunc integra alba ,mudb integra rubra inter
fe commixta con fpician tur. fejus prolem fequente
Oftobri ad me mittebat, qua pravaluit quidcm.fed
nondum florem ullum dederat , quum Francofurco
excelli.

C.B.pin.Rofa fativa 5. fi ve verficolor : Rofipiue-

neftinavcrlicoloiqClufij hift.

ROSi£

RVBELL.t SIVE
nata: fimilis.

INCAR-

'Bejir.

PRxneftina:, quam vulgus Provincialem vocat,

valde fimilis cft[Rj/u frior vel f rima Clufii frs, er
™- vulgares] nec illa minus altd aflurgit-.in folo flore di-
fciimen eft.qui circiter quadragenis aut pluribus fo¬
liis, paulo amplioribus ,& faturatius nonnihil ru¬
bentibus conltat , multis flaminibus flavis umbili¬
cum occupantibus, alabaflx6i!)Ue multo crafliore &
breviore, quam ob caufam (Etlppcl Jxoofc vulgo ap¬
pellatur : odor minus iiiavis,& alba: fere proximus.
Hujus genus album floremferens , apud Batavos
cStif.alba. inVenitur,Centifoliaq;albaillisdicitUr,dc quainox.

C.B.pin. Rofa fativa 8. live RofamajorPrxnefti-

na Cluf liiif Rofa Prxncllina variegata ,Eyfh
Ucm. Valde frequens Viennenlibuseft hortis , & tota

Auflria, nullius tamen apud illos Liliis, quam ad eli¬
ciendam (liliatitiam aquam.Francofu rd ad Mxn um
quadam ejus flirpes Pranellinis milia aluntur.Flo-
rec cum exteris Iuniopnierdum etiam Maio.

Tempus.

ROSA

PR Al NESTIN A ALBA
A: verficolor.

Verficolor.

NOndefunCjinquitCliifius, qui Prxncftinam
albi coloris inveniri aflerant: mihi certe non¬
dum videre contigit , nili forte ea fit quam
honeflus vir VVilhelmus Ofterrat Francofurten-
lis civis unicam in culto fuo horto alit. Illius flos
multo dilutior Prxneftina , & fere albicans , per¬
inde tamen magnus & plenus , in quo nonnulla e-
tiam folia obfervavi, media ex parte candicanda, al¬
tera purpurafcenda,vel fimilis coloris venis afperfa.
Anno etiam 1595. florem mihi protulit ea , quam ad
me Hoghelandus miferat planta.

illi congener elFe videtur elcgansillaRola , de
qua honeflus vir Ioannes Refleau, civis Colonien-
Tora.II.

rosa hollandica rvbella

plena, quibufdam Centifolia
fpinofo frutice.

Erardo cfl Ro -Sjnon.
Vjfa f>. fi ve HoL

landica, aut Batava,

Angi. rjvcar/

=0oflanb Kofc/vul-
go sttye Qvc&t pro?
tunce Kefc / diifla,
qux Pfortzhcmix Locus
anno 15 9 5- Iulij 5.
mihi adhuc florens
demonltr.ua clt, in
horto D. Griennin-
geri ,quam D.H och-
x fletter denomina-
jf' M vit Rofiim Hollai ^ Rofa Ff(lr
dicam,quamque di- Undtca.

^ cebat ex urbe Del¬
phis allatam dc ma¬
gno pretio empta.

Cx t e r um ,fo li a e j ti s
videntur majora
qu^m in rubella fi-
vc incarnata , cui fimilis frutex fpinoflis : flos etiam
limilis,major,plcnior,florum folia minora paulo. ^

Dc hac Clui! Roia centifolia Batavica prima an **
ea iit, cujus Theophr. Plinius & Athenxus mentio- quorum?
nem faciunt, hxreo. Nam illi Centifoliam inodo¬
ram clle , Sc pufiila habere folia, feribunt. Qux au^
tem apud Batavos alitur, non modo referente N. V,

Io.ab Hoghelande (qui binas ejus plantas fub anni
1598. initium mihi mifit,quas cum praevalui fle puta¬
rem, corruptas e fle deprehendi , prxter unius radi-
culx fragmentum) prxfleftinis majorem, & perinde
fere odoratam intellexi : fed etiam Francofurti ad
Minum apud Baltha/arem & Carolum Hoycke
Belgas fratr e fque germanos illo ipfo anno confpc-
xi: lcqupnte vero, ex neglecto ilio,&veiuti abjedo
fragmento nata eft mihi ftirps , qux altero anno
nempe 9 circiter quadragenos flores tulit, non o-
mnes tamen cjufdem amplitudinis ,fedin nonnul¬
lis numeravi centena vicena folia , extrinfleus ma- p(li,orcxx%
jora.intrinfecus pufilla:ftaminum locum explentia,

& in ipfum calycem re flexa, odorem auccmdepre-
hendi prxneftinx, ad albam nonnihil accedentem,
colorem Prxneflin tenon diffimilem.

Iflius edam ftirpemunam qux album florem fe- Ce”tif- B*'
rat,habcre fe ait idem Hoghelandus,medix inter il- *

Iam & proxime fequentem magnitudinis, quam al¬
bam majorem Provincialem appellari ait , ut fune-
riorem,majorem Pixncftinam.

C.B. pin. Rofa fativa 6. fi ve maxima multiplex:
Centifolia Batavica rubra ,Cluf.hift.Eyfl. Habetur
& alba, qux, Rofa alba major provir. cialis,&, Cen¬
tifolia Batavica alba . Clufi hifl. Rofa provincialis
flore albo, Eyft.

D

JS

HISTORIAE PLANTARVM

ROSA

CENTIFOLIA

ca altera»

B AT A VI-

Centif. B.i.
radica i,
Clttf.

Std & rarius Centifolix genus apud Batavos in¬
veniri ad Clnlium fcripfitille ipfe Hoghelandus,
priore aliquanto minus,hoc eft, medix inter Centi¬
foliam &:Prxneftinain vulgarem magnitudinis, a-
Iioqui colore,odore,& forma convenire : quod ve¬
rum efle ex e jus planta ab illo milia , fequenti anne^
deprehendit Clufius.

C.B.pin.Rofafativa 7. fi ve multiplex media.

ROSA MINOR RVBELLO
tiplicato flore ,afperis ipinis

M V L-

ROSA

POMO SPINOSO,
folio hirfuto.

Locut.

Dejcr.

folium.

C'Herlerusattu-
/litRofq genus
ex monte Calcari,
& Horti Dei decli-
v‘Hus , foliis palmu
fere longis , quin¬
quepartitis , adru-
t bellam plenam pc-
ne accedentibus,
minus rotudis,lon-
gioribus , ferratis,
fubt9 hirfurie qua¬
dam lenibus tactu,
Sc pen£ cinereis:
capitibus five fru-
dhbus fpinofis,ma-
s£J&p\ gnitudinis Avella-
^ na: rotunda:, ex pe¬
diculis brevib. fpi-
nolis : per ramulos
funt fpinp rariores.
Hanc exiftima-
Sjnon.C.B. mus efle Rofam fylvcflremi^.C.Bauh.in pin.fivc
Rofam fylv. pomiferam majorem, Rosa fylv.pomi-
fera Lobelij altiorem,ramofiorem, pauci flimis acu-
leis,foliis majoribus, pallide virentibus, Bafilex lo¬
cis humidis in Alnetisprovenientem.

An Thal. Cynorrhodos fcu Rofa canina , virgis,
fructu ac foliis auleatis,(pongiolas proferens, \tey0
50orn/vel Niccfjcnbe :0orn.

ROSA POMIFERA VENETIIS
Sprengen folio hirfuto.

Ctpuf.

Spuis.

/4 a Cynor -
rhodos?
f/ ongtoU.

Lectu.

£>rjcr.

Toh*.

Tolu.

C^Ollegi Heidelbcrgx 1595. in horto Sprengcri
✓Ro/x genus, alibi non ob/ervatum,fohis acce¬
dentibus Rofx noftrx portio lpinolo , fubttis/eni-
bus ad raclum , & albicantibus ,hirfuti(que : differt
autem quod tres conjugationes foliorum mino-
runvhabeatj&poftremo unicum utexterx Rofx:
in extremis ramis rarx fpinx:florem non vidi,ex ra¬
mo ficco deferibo.

Anno 1609. Maio vidi,ni fallor, hocidcm genus
Rofx,Bafilexin horto Heitzmanni/oliis firrmibus,
trium conjugationum: fpinis ramorum juxta folia
aduncis , firmis : flore rubello fimplici: capitulo fpi-
nofo fitin prxcedenri.

ROSA SPINOSISSIMA HIRSVTA.

ES t mihi Rofx ramus,abundans fpinis adun¬

cis, cujus folia funt hirfiita, fubtus ad tadlum le-
nia,con jugationu trium, poltremo folo:caaute ma¬
jora siit ungue parvi digiti: quales ferat flores & ubi
ramiis,cx quo deferibo , fuerit collectus , me latet.

Frutex eftafperis
duris fpinis ar¬
matus, in altitudi¬
nem fatis magnam
multis virgis ruben¬
tibus valde excrefi
cens:Rof^ huic par¬
va: ex brevibus pe¬
diculis plena: , ad¬
modum odorata:.

De hoc frutice Defer. Qlu.
Clufius : Rosa Cin -f*.
namomeam flore
pleno raro duorum
cubitorum altitudi¬
nem fu p era n te Vie-
nx obfervavi , fre-
quentibus & brevi¬
bus ramis donatam, R«m*.
purpurafeentibus ,
qui raris & brevi¬
bus fpinis armati sPm*t

funt: foliorum alx illis fimilesqux in Rofa, vulgo
Canellx nomen adepta , funt,h.c. ex quinisautfe-
pter.is foliis xquali inter fe fpatio di flantibus con -Foti*
flant, uno hinc,altcroinde,genicularimconju»a-
timquefemperadhxrente,un6qucin cacumen ex-
eunte , coloris fuperna parte viridis, inferna candi,-
cantis: flores vulgari Cin namommex fimiles, fed Fl»res.
majores & multiplici pufillorum foliorum glome¬
ratione conflante, quemadmodum alba & prqnefti-
na : odor fere qualis in alba vulgari plena : ffuchim Odor‘
nondum videre licuit,tametfi inultis annis aluerim,
ejus. Radix late admodum ferpit,& vivax efl,no-
vas virgas fiibinde producens.

Cam.h.Rofa Cinnamomea altera, vulgo Veneta, sJnon-
aliis Provincialis-, Spcrmonia Plinij, Barbari,& non sPermor>i^
Spineola,aut Spinofr, Sycionia quorundam. Sjritti*.

Gef.h.Rofx nobiles denfi-folio flore,parvo,pur-
purc-i coloris diluti. An Lugd.Grxcula,qux inulto- Gr«"i
rum etiam judicio Rofx Damafcenx genus efl, flo¬
re ex albo ad puniceum nonnihil vergente, Rufe de
na/nas ineam, ite? A n Eid. Grxcula Rofa flore fua-
virer olente , quem fub xftatis i nidum paulb feri ur
quam Damafcena candida promit & per xfla-
tem fere totam perfeverat , foliis Damafcenx al-
bx latioribus f.-fe non explicatibus , nifi quis manu
deducat, fed veluti conglobatis & convolutis, ut
Plin. feribit : Cinnamomum olerd hanc vulgus ait.

Intinids perquirendum , & ad tmtinamverxeon-

templa ti o n i s re voca n.diim, an Pii n .feri ben s dp Ro- Pl>»- «>nfu.

fa Grxcufa, non mi fcu erit herbas: prxcedcns enim,-
quarGrxtis Lychnis , herba videtur,uti Arfequcns,
pv ■: M < • fiheu : on :& quamvis verx Rofie genus tra¬
deret ' uner nor videtur competere noflrx minori
rubellx. nux fol is non efl/ariflimis.. Proponimus
etiam e\ . nr: ardum an noftra non po/fit efle
Theopl fti Po/a ex Pangxo , dc qua etiam Pii -'p******
r.ius. Fed hoc obfervandum quod feribitur
aLugd.fi:.. liicct Greculam fiib ?flatis initium

fl q rei e, q 1: . 1 1 - d c q n idem noflra Rofa,de qua lnc agi¬
mus, primo V cre floret.

Tab.B ofa Provinciafffi minor: Item ,Rofaruni
?.geniib,Provir.ri. ’ -s magnx&parvp, coloris aurei,
jucundi doris; Ro.'.r perficx, incarnate, purpui ex.

Figura 1 ibern.pofita pro Rofa provinciali minore,
commcde Litis exprimit Rofam,de qua hlcagimus/*

Ger-

LIBER X I V. • ?5

Cer.R0fa4.five Provincialis minor. Angi ;Cf>e Icf?
fer f0<MH4(Jcfe Kofc: item, Rofii Cinnamomea1 ple¬
no flore, £bc bonblc Vinnamome Kofc. Peccatin
Cer.repreh. exceflu Gcr.duas proponendo figuras , qui viden¬
tur eandem plantam denotare, prior eft Tab. altera
vero Clufij in Pan non.

C.B.pin. Rofa lilv.8. five Rofii odore Cinamomi
flore pleno:Rofacinarnomea pleno flore,Cluf.pan.
&hift.Eyftett.

Locus In horto E. C. tempeftive primo vere floret , ex
Tempus. Burgundia delata. Vnde primum Viennam allata
fi cplerique dubitant , nonnulli tamen ex Ty rolenfi
Comitatu originem ducere exiftimant , ali j e Gallia
Mofchati plc-no rubro flore, nomine miflam.Tunc
in omnibus Cifareis hortis , &i aliorum qui herba¬
rii rei Audio oble£tantur,aIebatur:fedomniumfre-
quendflimam Calfellis in cultiffimo 111. Principis
VVilhelmi Landtgravij Haflii horto, fiupra huma¬
nam altitudinem fefie attollentem , interdum etiam
Autumno rurlus florentem , qux tamen florem mi¬
nus plenufuperiore,qux Vienna: e ft,habere Clufio
vifia eft , hi itolones atque ramos minus rubentes.

ROSA CINNAMOMEA FLORIBVS
fiubrubentibusjlpinofa.

DOd.gall. Ro-
fie lativa: 5.
genus , flore fim-
plici , forte Rofa
Prseneftina Pii ni j,
foliis minoribus,
quam albarum, ru¬
brarum hi rubella-
rumjramis tenui¬
bus ,fpinofis, fub-
rubentibus : flori¬
bus parvis, fimpli-
cibus, odoratis, ru¬
bellis. Eid.de fler.
&hift. Rofii 7. live
fylveftris i. a qui-
buftlam Cinnamo¬
mina di-- da ,id eft,
(TannclKcogfcne,
Rofa canina; vul¬
go dide fimilis,ve-
runtamen aliquan.
tulum minor, cujus virga; fubrubente cortice ve-
ftiuntur 3 flores pallide rubent, non in totum abf-
que odore : plerique in hortis habent , prxcox eft.
notat. Notandum Dodon. olim fcripfilfe fpinofam , quod
nunc non repetit:In poftremis etiam fpinarum nul¬
lam facit mentionem , quanquam ante dixerit o.
mnes has Rofiis mordacibus aculeis horrere.
Lob.&Lug. Lob.Adv. Rolalilv. quamBorealcs (fauci roofc/
notamur, five Cinnamomcam appcllantiH^ foliolis funt om¬
nium florum minimi : Francix,Belgio, Anglii, ruri
fponte crebri, ipfo odore fiotiflimi. Eid.Ic. Rofe de
CaneUe. Miror autem Lobelium ( & ex eo Lugdu-
nenfem, qui eadem recitat) Rofiim hanc non de-
fcribere,necin Obfifeexplicarercoloris florum non
meminit, nec etiam tradit an fpinofa,vcd non Ipino-
la;is quidem titulo Rofe de Ctineliepor.it figuram Ro
/1 ftmplici flore cum fpinofis virgisded confideran-
dum an in tclligat rubellam flore pleno.

Cluf in pan.& hift.Canelli roli vulgaris nec co¬
lorem tradit , nec eam delcribi t , neque docet an fit
fpinofiiaut non Ipinola. Thal. Cynorrhodon five
Rofii lylv. luavi ter fragrantibus foIiolis,vidctur elle
Tlorejilbo. Cinnamomina Dodomi , quam edam flore candi¬
do , non ita frequentem tamen inveniri ait. Sed an
hic eadem lit cum Cinnamomina , vel cum aliqua
Tom.IL

earum, quas tradimus, noli eft qbodaJhiid affirme¬
mus. C.B.pin. Ilofi filv. 7. five Rofii odore Cina¬
momi fimp]ex:Cynamomea Iiniplex,Cam. Pro Ly-
chnide Pii ni j Gefnerus habet : &in Albio monte,
majorem hc minorem na Ici tradit : illam faeminaixi,
hanc macem faciens.

ROSA RVBEL.LO FLORE, PARVO,
limplici,non fpinofa.

Mitior hic, mil- De/cr.

lis horret (pi¬
nis , pediculo dlm-
taxat floris nonni¬
hil alpero: foliorum Ful"'
autem glabrorum
co nj ugatio nes pVi-
tcr extremum im-
par, tres funt , vel
quatuor , ferrato-
ru m ,fup eri u s vi re n .
dum , inferi iis albi¬
cantium , glabro»
vum trofxfuncpar-
ri quinquefolii,«-
dorati, coloris rii-
Pelli:frudusrotim. T>~,
dus, parvo Mcfpilo
pauli o minor, per
maturitatem rubes,
grana tomento in¬
voluta continet :in
hortis fipe altitudinem hominis excedit. ^ ' "

Gefih. Rofa filv. vulgo Tigurinis illeycnrpfilc/ Rofa : : ■
ubi a quibufdam coliturin horrisjerefeit vero Ipon¬
te ad radicem Albij montis,& eft minor, odorador
& pretiofior Cynorrhodo , inque hortis facillime
durat. Hic eadem fuerit Rofa campeftris Tragi, .
quam Germ. vocat =8anrofcn/ jTfrrofcn/ ^aber,- Tra#.
rofcrr : Item coll.Rofii i Maio denominata illcjrai-
ro^lc/ Rofii Maij fine fpina, montis Albij prope Ti- .
gurum. An Rofii Maij Gefneri eadem iit cuniTra- Qct,t rV , 1;
gi Rofacampeftri 3. vel 4. nobis dubium eft , quia ei
prior fpinas gerit 3 fecunda autem flore proriiis eft
candido.

Lugd. Rofii Gnca [Plinio J ^ Gricis > di '51 a, Cr.tC.-t i . .

naftens fponte in fepibus , valde humilis, fpinis ca-
rens ., [ quod huic tantum generi Rofaru u pro-» L?dxu-
priu m eft ) flore languidius rubro. Vere Se Autum¬
no prodeunte : quod edam huic Rofii cum Coro-
neola 6e Grecula commune eft.qu 1 1 n hortis noftris
colitur, Scin quibufdam montibus luxuriat , odoris
eft expers : At humi jacentem & valde humilem fo- i»oi»r* r.
liis tam exiguis,uc vix Rofa elfe uideretur,flore fua-
viflimi odoris in Cemeneorum montium jugo al-
tiflimo Lugduno propinquo , quod montem Pilati
vocant, Dalechampius collegit : Contra in Carrhu-
fianorum Coenobio primario , Gratianopoli vicino
prorfiis inodora eft, ut vprflimum elle comperiatur
quodfcripfit Theophr. de his ipfis Rofis tradans

odorisprxftantiamlocirationecontingerc, &qui

eadem in tellure proveniunt Mefe differre,quod ju¬
cundum, vel nullum odorem fpirent. Eum locum
Gaza (ut id obiter edam hic dicatur) non rede eft in- C.t ** cr - r
terpretatus:Hanc fi quis Roiam Gricam elfe Plini j
ncgavcritjRofic genus,Cynorrhodon leve elfe Da- c}”°r- ; "
lech.jure concefferittSunt Cinnamomei foliolis o-don
mnilim florum minimi. Inter filveftres edam non
poftremi venuftatis, inquitPcna, ftd inodoro po¬
mo dor.ati. Hic Lugd.feparans Cinnamomcam a Lngclnc:.i~
pomifera Lobeliu imitatus, necir.dicafanambe di- t:ir-
vcrfi fint ab ea,qua Lychnide vocp.t; figura far. e cx
Lcbeiio quapornt titulo Roli filveilnsPoimien,

D a

40

/

H I S T O R I AE

convenit cum ejus Lychnide defcriptade&oreshic
perpendant.

CiBKttme- Cam.h. Rofi Cinnamomea fimplex,pro Lychni-

* de habitaa Gcfnero,& in Albio monte major &mi-

Ljchnu rlt - nor naici tradita. Quaternas in collis fi ngulis folio¬
rum fyzygias habet plerumque major, pnrtcr fiim-
mum fingulare , quod domeftici nulli, nifi rarilf.
filveftres quidam, fed non. omnes folent : Minor,
quam pro mare habet, ut priorem pro fcemina , mi¬
nutiores gerens fpirias-, floris pericarpiumgeritfpi-
nolura modice,fuperiorisleve.Diftindtionem hanc
C tm.errcr.b Camer. a/Iignatam nondum inveni in libris im-
preflis Gcfnerr. forte Camer anter manaferiptas an¬
notationes reperit ,&non feparat Rofam non fpi-
nofam a Cinnamomea, de qua ante,qui D©don.&
Lob. fpinofa eft.rem ulterius confiderafte debebat.
fyn.C.P. C. B. Pin* R°&fylv- io. five minor rubello flore,
vulgo a menfe Maio , Majalis dicta : Cinnamomea
altera, Cam. Provincialis minor ,Tab.Ger. Mal£
C.B. laffw quoque frater Rofam hanc Majalem , qui fine (pi¬
nis eil, eandem facit cum fpinofa & Provinciali mi¬
nore Taber.Sc Ger.ad quam etiam Cinnamomeam
a.Camer.referimus.

Upm tr In hortis nonnullis florentem obfervavi menfe
fempsu. Iulio : Genevx ubi vocant petits Daai.u rou%e , Mai j
principio. Reperi fpontaneam in monte Thuiri co¬
piose, ceu etiam in pago Colonge: in monte Balon
Lotharingiam attingente : item , in montibus Bur¬
gundii prope Mafcon cum flore Maij principio.

.ROSA SYLVESTRIS POMIFERA
Lobehojflore rubello,fine (pinis, pu¬
mila , eadem forte cum
pncedenti.

TNter filveftres
J Rotas ( inqnit
Lob. in Adv. Qut
neti Rofcn/ pomi¬
fera, morifera,bac-
cifera , non poftre-
mi venuftaris,An-
glii perquam fa¬
miliaris, &Eglen-
tin^1 cognatior, fru¬
ticat pumila , bi¬
cubito non altior,
fed inodora : folio
minore ,& perele¬
ganti : Mefpilo A-
ronii non difpari
pomo donata , mi¬
nore multb,colorc
viridiore , rubello,
fubpuniceo , per
Auguftum matu¬
ro: nos Refx filve-
flris efh E:d. Obf. Sc Ic. Rofa filueflris pomifera.
fiofr.repreh. Miror Lobelium non tradere qua in re hic differat
a Cinnamomea, nec coloris meminilfe, necindicaf-
lcanfit fpinofa : figura fpinis deftituta non male
convenit nottri Rofi parvo flore rubello , qm
fponte provenit,quam an intellexerit Lobelius du¬
bito. Camerarius aliam intciligit nempe Rofam
campeftrera odoratam Clufij , quamvis illa ficfpi-
Camnor*- noiiflima ut ipfemet Camer. fatetur ,& flos albus
w- qui Lobcl. rubellus : nos igitur Camer. nonaflcnri-
mur,candem Lobcl. & Clufij efle hac in parte plan¬
tam. Lugd. Rofim lylveftrem pomiferam Peni
feparat a noftra pncedenti Rofa, non fpinofa : nos
fine fulpicamur hanc eandem efle cum noftra , fed
fpontaneam, id quod ftirpium periti inveftigefit.

P L A N T A R V M

GB.pin.Rofa f:l v. :<c. five pomifera minor : Rofa s K q
lilv. pomifera , Lob. Lugdun. Cynorrhodi foe- J'
cies,Thal. Rofa arvina, Tab. Rofc pimr.inclla,Ger.

Hanc Lob. fpin is care n t c m,at Tab. tp: fa m pi n gi t.

Ego contra fratrem Cynorrhodi (pedem Thalij, C B.cenJ».
non puto referendam au hanc filvcitrem pomifc- r*'
rnm Lobelij, fed ad pumilam fpinoftfnmam folio
Pimpinelli. Priterea Rofam arvinam Tabere aliam
exi ftimoaQb rationes pauUopbft dicendas/

ROSA PVMILA SPINOSISSIMA,

foliis Pimpindlijglabris,
flore albo.

HAud impune Defer:

ulla fui parte
contretftari le pati¬
tur pumila hiefef.
quicubitalis Rofa,
tam denfo horret
minacium iptna- sp„x;
rum undiq; agmi¬
ne, tam per caudi¬
cem quim ramu-^*w«^.
los , quos in condi¬
tos mulco s habet,
per quos folia con-
jugationum qua-
tuor , alata , gla¬
bra , vix quadran¬
tem equant unguis
digiti minimi /cir¬
cumcirca crenata,
fubrotundaiflofcu- F^/culk
li fimplici conflant
foliorum textura,
candidi , crebri , luteis capillamentis medium obli¬
dentibus. abbaftriculis parvis : radix repit & pluri- Rtt^x
mas virgas emittit.

Corfiderandum an eadem fit, quam Cludus ifi
par. n. pro Rofa in Hifl.pro 5. fiedeferibit : Rofa An ci
campcitris odorata, cubitalibus aliquot, aut ad fum - (Irii odor*~
mum,fed rartflimei bicubitalibus alfurgit virgis, fir- 1* Clujut
mis,duns,!ignolis,rubcicentibus, denliflimo fpina-
rum vallo munitis , ex quibus frequentes confufo
ordine oriuntur fninofi ramuli, virides , finguli
fuum florem Jfufti nentes , album odoratum , quin¬
que foliis conflantem, Lutei, aut Canelli Rofi

v ulgaris [o, *lts bte fit clufn. n ojlendit j squalem, ca¬
pillaceis quibufdam flaminibus cum fuis apicibus
luteis med um floris umbilicum occupantibus :fru-
dus rotundus, brevis, initio viridis, deinde plenam
maturitatem adeptus niger,crafta,angulofa, candi¬
da , dura femina concinet : folia fune inter eam qui
!uteos fimplices fert flores , & illam qui ab aggeri¬
bus , in quibus fponte provenit , quique h Pimpi-
nellifoliorum fimilitudine nomen apud Belgas ac¬
cepit ( 0nmicii Koofcu & pimpernefte Xcoftn
enim appellant) fere media, per ambitum ferrata, &
nullius fpler.doris : radix dura , Jignofa , indiverfa
tendit. Invenitur multis circa Viennam locis, pri- Locus.
ferri m editioribus &montofis. Floret Maio, quo Temfmi
tempore ruftici mulieres plurimos cjusfafciculos,
ob odoris gratiam, vc nalcs in forum deferunt. Fru-
6lus Auguflo "naLurefcit.

Dodon.gall. Rofarum filvcflriuin genus ; cujus tefa/ilfc
virgi firinis acutis abundare ; flores parvi, fim-
p:ices , aibi , fiiavi/Timi odoris : humilis Rofa,
inter Rofiis dorneflicas &c fylvcftrcs minor : Vi¬
detur Griccrum ■/.ujAeCttir.-/ , Latinorum Caniru- Cjmsb*t*r
bus , Plinio Rofa fpineola. Fidem, de fl. xpmeoU
6c in hiftor. Rofa o. parva humillirua , * * * * virg;s

Cpino-

tMnenfit.

Pampinula

y arietas.

Dod. nota¬
tur.

Cjnorrho *
don Broc-
csnbergen-
/«■

Tomi fer a
Lob.

dam.no-

Catur.

Tab. error.'

Sju-d-B.

Q.B. opimo
non placet-

Locus,

Cynorrh.
Foljdcan-
sbon DaL

Cynosb.o-
doratum.
sin. Damr-
fcena W
N tr [in Se-
rap/snif.

LIBER

JpifiofiTfimis , foliis minimis , rofis perquam exi¬
guis, candidis, & fuaviterodoratis: frutex hujus ni¬
ger, aliorum ruber. Rofa minima & noftris ©uyu
roofjfcns. 'h- c. Dunenfis Rofa didam marino lic¬
tore, arenofis tumulis , quos vulgb 0tiyncn nomi¬
nant: funt tamen qui pimpcrncttfiRofjFene nun¬
cupant. Rofam Pampinulam dixeris i fimilitudine
nempe hujus fruticis foliorum, cum foliis minoris
Pampinulx qua: alio nomine Sanguifdrba & Pim-
pinella vocatur. Minima fpinofiffima &afpeitima,
locis gignitur maritimis , frequens in Morinorum
finibus, juxta Icium portum, in arenofis juxta mare
tumulis. Obfervanduin hoc in-loco Dodonaeum in
hiftor.Dunenfis Rofic frudum nigrum dicere, Clu-
fium autem id tribuere fiite Campeftri ,quam vide¬
tur fe parare a Dunefi five ea,qux Pimpinellx folio.

Thal. Cynorrhodi fpecies in Broccenbergo na-
fcens , rarior inventu, frudu nigro ,noh oblongo,
fed rotundo, Ceraii magnitudine, continente femi¬
na pauciora quam reliqua: fpecies , duplo tamen
grandiora ,acforme quodammodo granorum Vitis.
Camer. apudThalium & in horto ait Rofam pomi¬
feram Lobelij , vel campeftrem odoratam in pann.
Clufij, Belgis & foliorum figura pimpcmctLm KojV
Itn: vocari : quamvis ille fine fpinis depingat , cum |
revera fit fpinofiffima. Ego non adflipulor Came¬
rario : Rofa fi quidem Clufij, albo flore eft-, Lobclij
autem Rubella: Hocprxterea obfervandum, videri
Clufium Rofam Campeftrem diftinguerc ab ea,
qux folio Pimpinella:, ut jam didum.

Tabernam. Rofarum 9. genus, Rofa Eglente-
riadida, frutice humili, virgulis fpinofis,fo)iispar-
vis , floribus five rofis pufillis, albis odoratis-.fruchi
nigro : Rofi Dunenfis ,aut Pampinula. Sed apud
Tabern. confinduntur Rofarum genera duo : Icon
reprxfentat quidem Eglenteriam, fed nondeferi-
ptio,utapparet ex ea & nomenclaturis.

C-B.pin.Rofa fylv.15. five Rofa campeftris fpino
fiffima fl.albo odoro : Rofa campeftris odora & 5.
Clufpan.&hift. &Cam. Cynorrhodon polyacan-
thoSjLugd. RofiDunenfis,Dod. Rofaprxcox fpi-
nofa fl. albo , Eyft. Hxcopinio non placet: patet
vero noftra ex didis, & mox fubdendis.

In hortis non parum 'fe multiplicat ferpendo,
ideoque haud multum in altum fele attollit. Inca-^
ftello Bermont , unde mihi milia, copiose provenit
in rupibus.

ROSA SPINOSISSIMA PVMILA
flore rubro.

LVgd.Icon eftfub titulo CynorrhodiPolyacan-
thi , qua: non male exprimit noftram Rofam
fpinofiffimam flore albo jam dictam. Cynorrhodi
autem hoc genus a fpinarum denfiflima multitudi¬
ne quibus caulisjfurculi, ramuli, folia rigent, Polya-
canthon nominavit Dalcchampius. Id pedis altitu¬
dinem nunquam excedit. Flore eft rubro exiguo:
Rcperitur i« Gramuntio nemore prope Mcmfpe-
linnv.hxc Lugd. Ego inter Rofa: ficcas plantas inve¬
nio ramulum fpinofifTimumfoliis minimis ,prxce-
denti fimilibus , fed minoribus multo , cui titulum
fcdtDourezCynosbati odorati. Gefncrus, qui hunc
h ab uit,afcrip ferat e fle forte vel Rofx Damafcenx
cognatam,velNcrfin Serapionis.

Hanc nos fufpicamur cfle colledam Monfpelij:
fecilTcmus eandem cum praceder.ti , nifiinvenifle-
musDalcchampium tradere Cynorrhodon Polya-
canthon flore cfle rubro, circa Monfpelium. Cher-
lerus retulit ramis ApinofilEcum minimis foliis, mo-
db di dis^fi milibus* paflim provenire in rupetis &
frutetis collium Narbonenfis Gallix, acibi florere
Maio: verum quo colore non indicabat.

Tom.II.

X I V- 41

C.B.ulh. hanc fpinofifTimam eandem (latuit cum c.Baab.
pumila fpinofiffima, foliis Pimprnellx.Sed huic flos
aibusjilh ruber. Hxc pedis altitudinem nunquam
excedi.t,illa verb fefquicubitalis eft.

ROSA ARVINA TAB ER N. SPINOSA

APud Taber.in Tab. re*
Ic. hu-

jus Rofa: 11.fi ve Ar¬
vina:, jrclbtKojfc/
nihil prxtericonerA
& nomen extat,
ut ait, adeo vulgaris
fit omnibus locis,
ut non egeat de feri-
ptione.Sed Compi¬
lator fatis demon-
ftrat fe parum ver-
fatum in Rofarum
diferiminibus: Icon
quamproponit,ac-
cedit ad Icone Ro¬
fx -pomiferx Lobc¬
lij. Quare ejufdem
planta: exi ftimarem
nifi fpinofa pinge¬
retur, rarioribus ta¬
men fpinis &’ non
crebris , quales fune in Rofa noftra fpinofiffima:
Confiderandum an fit Rofa Maij minor Gefneri *?[*
Camerario, cujus deferiptionem pofuimus antea, CJ
fub Rofa rubello flore non fpinofa.

A mc aliquando reperta eft Rofa fylv.in monte S. Lotus.
Hippolitijiirbi Burgundix vicino,frutice parvo fpi¬
nis robuftis, rarioribus , ut in icone Tabem, foliolis
novem ac etiam undecim , glabris , qualia in Rofa
fpinofiffima alba.Ger.qui figuram Tab.exhibet, Ro¬
fi pimpinella, Angi. tTpc pamperucl Rof :/ & Rofa
pomifera.

C.Bauh. eandcmfacit Rofam arvinam Tab. cum C.Bauh.
filv.pomifera Lob. & Cynorrhodi fpecie Thalij:fed
ei adhuc affentiri non pofliim.

n (
rv

ROSA MINIMA.

Ofam vix cn u Defer .
unci arum, col-
leda in horto Dei
detulit gener , cui
folia undam circi- Felta,
ter longa, quinque¬
partita, glabra : flos Llos,
jP proportione pla-
tulx magnus, quin¬
quefolius ,albusjin
ea fpinas non ani¬
madverto: confide-
randum an fit tan¬
tum variatio aliqiu
ali cujus prxceden-
tis generis-n olimus
nos ut videamur ,
plures plantas ex¬
teris no fle multi»
plicare fpecies : ftu-
demus quide ope¬
ra Dei in Botanicis
demon ftrarc quatumpro noftro captu fieri potent.

R

ROSA FOLIIS ODORATIS
Eglentina di 6ta.

Ofis filveftrib. ante didis fimilis, aculeatis vir- L)rfer.
gis.j Trago magis exigua Rcsa filveftri vulgari.

t Jt

HISTORIAE PLANTARVM

Ytrgtb.

Teli*.

I lora,

A.lba &•
rubens,
fructus.
Spongi*.

Cynosbaeos.
Cy nor r ho¬
stos.

Enghtntii-

$yl$ humi¬
lior-

Cynosb.tti

genus.

Rubus c*-

Qynorrho-

dos.

Canms

/pecus.

Cynosbatos.

Oxyacstn-

tb u.

feci fpinis 5c foliis
alperiorlbus Dod.
proceritate lylve-
ftres omnes tepe
fuperans , virgas
habet duras , cral-
las36c lignofas: nos
plerumque obfer-
vavimus minorem
& virgis minus
craflisffoliohs fub-
rotundis , quibuf-
Idam pxne rotun¬
dis , plerumque fe-
;ptenis,Dod.tplen-
dentibus pul¬
chre virentibus.
Trago cineraceis,
nobis potilis virc-
tibus odore gratif-
fimo ac fiiavilfimo,
maxime vento flante, terte eodem Trago : florese-

iigii[,quinquefolij,albi,& valde odorati, (vidimus
& rubentes,) Trago cx purpura (aturate candican¬
tes Se odore jucundiore ac vehementiorc priditi;
Dodonco veri), frequenti (Time albicantes, raro pur-
puraicentes , exigui aut nullius odoris : fruStus ob-
(bngus, coloris fubrubentis.Reperiuntur etiam cir¬
ca bitjus tenues virgas fpongiolihirfutx , quales
circa Caninx Roflefpinas nafcuntur,

Cord.in Diofc. xw-rafar©- five Cynorrhodos al¬
tera ,hirfudoribus foliis, cujus frutex totus fuavilli-
mtm odorem fpirat ,Englandira vulgo appellata.
Trago Rofle filv. genus i. German. nonnullorum
tEeinrofcn/ frawcn ©orn/ iTUricu Sorn.

’ Gef b;Roia(>dv. humi lior, Tigurenfibus XDcinrSp
Icin denominata Ivino. Eid.cat. Cynofbati genus

adoratu nig.Tcinisorn/lTcinljaq.

Turn. Rubus canis ,K«wopp oJ Angi. Evlcn tne.
In hac communiter fpongia nafeitur , ut fcribn^Pli-
nius. Ego hanc nihil aliucl quam fuaveolentemCy-
nolbati fpeciem exiftimo. Idem habet de Cynolha-
to. Dod.Gall.Rofeg.genus .Plinio Grace »»*.«•,
Lat.RofaGrxca,Gal.& Bel.E^/enfiir.Idcm de flo.&
hiltRAla iq.five fylv.quaidam, loliis odoratioribus:
Cynorthodi fivc Canini Rofi odorata (pedes,
quam Galh En glenterium Ruellio lelte nominart,
qui & hanc lylvefliem Rofam Cynolbatum five
Caninum Rubum iulpicatur.de quo Diolc.xw.ltr-
Um 5/' j fydxMOm : Excac & Cynolbati' apud
Theophr. deferiptio , quam habet correcHorem A-
thenxus :Cum harumde/criptionum utraque non

_ 1 - — D ~C-i odoriM rnnupmrp vrnprnr- F it

vero & alius Cynosbatus,quem Plin.l.z^defcribit:
C ynosba.' fed huic Cynosbato, filveftns odorata (fi modole-
tus nhntj gitjuia &: no corrupta eft deferiptio) nec quicquam
fimilis eft, veluti neque Cappari, neq; Smilaci afpe-
rar, quarum utraque etiam Cynosbatos a nonnullis
appellatur..

Lob/Adv. RofpTpecies altera , vulgo ECglentine
Bedegu.tr. aut Efglentier : in hujus poriflimiim ramis Bcdegar
vocatum provenit.ldem Obf &c Ic.Sjdv.Rofa & Ca.
ni na Rola odorata , Angi. Brcrbufcbc or £cprrec/
five Brcre rvc. Germ. EPil&trofen & 4?ctfrofcn.
Bel.&hlbe Kofc. Gall .Eglentine. Hilp. Rofa filv age.
Lob.not.t- it.Rj v ) caninj,Rofe falvatice & canine. An Lob. bene
^ r' diftinxerit Rolas fylveftres examinent ledftores.

Rubi Rofu Lugd.Rubi genus aliud in quo Rola naickur,in- .
rlmio quit Plinius, Diolcoridis kouUCatQ- , qui in fepibus

Cjnosbatos cum aliis Rubis gignitur. Latine Rubus caninus is
appcllatur,aut Canirubus, Arabice Sent. Fruticem
eum clTe putant nonnulli , quem Galli Englantter &
Eglantier vocant, id quod nota; a Diofc. pofitx te-

ftantur.Et licet in Diolcoridis hiftoria nihil fit quod
non lententia: Herbariorum de hac plantaadftipu-
letur, dubitant tamen adhuc de ea re quidam, ali j a-
perte refragantur, in primis verb Matthiolus: cui re¬
condent alterius lententi? authores.Hoc primum,
quod Matthiolus vehementer probat , & adverfus re.

* Marcellum contendit •, Cy nolbaton a Cynorrhodo \rgs

five Rofa lyhrellri differre caulium robore, proceri-
tatei cralfitudin e , aculeorum multi uidine & rigidi- q ynorrho.
tate, folio jugandi odoris, ut inquit Plinius, fed an- do.
gufti,necl itefe diffundentis (quod in Rolalylveftri
prorfus odoris eft expers') in acutum de 11 nente, cum
Rofa: lylvcftris folium fummi parte latiufculum fit
& majoribusincifuris divifu n, qua: cum tantopere
inter ie dillideant, Cynolbaton neque cumRol^
lylveftri, neque cum lativaaDiolcoridc conferri o-
portuit. Nullo vero pacfto adverfatur Plini j autho-
ritas,RolamfylveftrcmCynorrhodon non Cynof-
baton appellantis: qui praeterea non feribit , veteri¬
bus Cynorrhedon nihil aliud fuiffe,quam Ipongio- ,
lam illam, qute mediis ^lveftrium RofiuTim ramis
oboritur, ut citra illius mentem ait Matthiolus.Per- Mutth.rel
Ipicere vero ex hac hiftoria licet Cynolbati folium preh.
Myrto prxlerrim lylvefiri fimillimumdle , verum
latius in ambitu ferratum , paullo minus acumina¬
tum. E ju Idem frudtum nucleo Olivx, kuo-m ut feri¬
bit Diolc.id eft,limilem,non 'iw id cft,magnitudine
parem : quanqiu n nec ejus magnitudo ea iit ut O-
livas fuperct Hilpar.icas aut Narbonenfes. Quod in
Theophr. legitur de Cynosbato ‘^eLy.ucv nue [om
mendofum effjfcribendum-nrpd^a, Et pofieapro 7 ic
pdatf Icribendum pd/« & pro legendum

"^vafis: nam & Plinius folium hominis velligio li-
mile eft interpretatus. Hominis vcftigium fi confi¬
deres, principio non nihil latum,mcdio latius,in an-
gullum&: acutum,lummo cacumine definit, quale ^
a calceatis arenx, lutove imprimitur , tali prxlertim
calceo, qualem veteribus in ufu fuiffeex antiquis
ffatuis apparet. Ea figura imaginem foliorum Cy-
nosbati reprxfentac. At quod Icribit Plinius Cy-
nosbaton uvam nigram ferre , Cynosbaton lane
cum Chamxbato confundit. Tam in Cynosbato
qu&min Cynorrhodo excrementum quoddam gi¬
gnitur , globofum, hirlutum , taff u alperum , quod
in Cynosbato pilulam Caftanex fimilem Plinius
appellat,in Cynorrhodo fpongiolam. Echxc Lugd.
quxcap.llqujrti Rofam lylv.alteram appellat vul¬
go Egi anner Nos quidem non negamus Rolam E-
glentinameff: Cyr osbaton,nofl invenimus tamen
quod Lugd. Icribit Plinium dicere folium jucundi Lugd.notu-
odoris cite Cynosbato: nec diferimiria qux ponit tur-
mult ' inficimus, nec demonftrar qua in re tantope¬
re dillideant, ut Diolc. Cynosbaton, neque cum
Rofa lylveftri, neque cum (ari va oportuerit confer¬
re : An non Eglantina RofivcreRofc genus eft? Eglentin*.
Turn.Eglen tinam di verlam exiftimat a Cynosbato, Cynorrh.
cenfuitque effe veterum Cynorrhodon feu Ro- *etcrum-
lam caninam.

Compilator Tabern.confunditin hift.cumnona
Rola , qux eft Eglenteria, Rolam Duncnfem five
Pampinulam. Cur Ger. pro Rofa filv. odora,Angl. Gemrdi
r|)c sEcffatttinc or ©cb^cctc Bricr dicla , figuram lap/us.
Tabern. Rofxlylveftris polueric,rarionem non vi¬
deo? An Cam.h.Rola canirta»tu»dppoAy vivis fepibus
idonea?

C.B.pin.Rofa fylv-4.f1 ve foliis odoraris: Englan- pnpn.C.B.
teria,Rucll. Rofalilv.altera,Trag.Gefi.h. Rubus
canis,Elglanterium,Turn. Cynosbatos,Lac. Rola
10. Cynorrhodi , vel caninx Rofx odorara Ipccies,

Dod. Rolxlylv.lpecicsaltcra,Lugd. RolaEglcnte-
ria,Lob. Adv.Tab.& Eyft. Rofa canina,Ger.

Frovenit fponte Montbelgardi ad collem , quem cut &
vocant Condemeine & alibi,ut Bafilex , Gencvx & fu '

Lugduni,

Zachs.

Eglentma.

Sjftflore

multiplici.

Cynorrh.

duplex.

AlU

Rubelt*.

Defer.

folm.

flores.

Cupit*.

Rofu cani,
nu <bulgo

Dod.

LIBER XIV-

Lugduni , menfelunio, ftunc Augufto, nunc Se¬
ptembri, etiam cum ipongia. DodoruEO horten'(ls
eft , nec u/quam in Gallia aut Belgio /ponte vivit.
Anglix & Flandrix hortis ad odorisgratiam coli-
tur,/ponte oritur in Bathonia Anglix,proximi$ col¬
libus non procul ab xdibus D.. Laurenti j Hnyde,
Lob. Hanc cum aliquando Gc/ncrus in hortuli fui
loco umbrofo plantalfct , odorem a mi fit : ta¬
men civis quidam alius jpartim in ipfo muro hortuli
lui , parti m juxta,loco aprico, valde proceram, &r
fuavi/IImi odoris , quem nedareum dixeris , annis
«juamplurimis illic vivam habuit.

ROSA EGLENTINA FLORE
pleno.

VE/untijin ftir-

pium culti/Ii-
mo horto Dom. h
Bellofontaine vidi
fruticem cum foliis
odoratis, fed majo¬
ribus quaminfpo-
tanea.Ethinc Lob.
in Obf. ait Ro/am
Eglentinam flore
multiplici in hortis
variare : hanc in Ic.

' inferibit, Rosa/yl-
vcftrcm odoratam,
flore multiplici.

Gam. h. nux>ofprJbt
duplicato flore, que
pro Alabandica Pli¬
ni j haberi queat.
Hanc ego cum Ca¬
merario Alabar. di¬
cam non ce n fue¬
rim : ea fiquidem vilior Plinio albicantibus foliis.

C.B.pin. Ro/a fylv.j. /ive flore pleno: Rofa cani¬
na duplicato flore,Cam.

ROSA SYLVESTRIS , FOLIO
Eglantinx virente, albo flore
& rubello.

TN Al/atia & circa Montbelgardum , in fcp;bus
Xcum reliquis Rofis fylveftribus , genus quoddam
provenit magnum , foliis quinis plerumque , ex vi¬
rore nigricantibus, /imilibus Eglentinis rugis & co-
lore,non tamen utillarutn odoratis,pra:tcrea majo¬
ribus : rofx /unt albs : fpinae hinc inde per ramos a-
duncx.Hujus aliam ob/ervavimus florentem Maio
in Ducatu V Virtembergico inter Stutgardiam 8c
Eflingam,flore rubello.

ROSA SYLVESTRIS ALBA CVM
rubore,folio glabro.

RO/a noftra/ylveftris , folio glabro ,in magnos
excrefdt frutices, magnis armatos /pinis: folia
funt fatis magna, utrinque glabra : flores /implices,
quin quefoli j,albi, cum aliquo rubore, in medio fla¬
mina lutea:/iiccedunt capita longa, primum viridia,
deinde Coralli modo rubra, qux ubi plane matura,*
mollia redduntur , fipidi guftus,cum aliqua acidita-
tc: i pilis , quibus femina involuta funt, inter eden-
dum,cavendum.

^"Dodon. /ic de/cribit : Ea qux canina Ro/a vulgb
dicitur , Belgio familiaris, aculeatis virgis, &afperis

45

foliis , fati vis /anilis
eft i /ingulis tamen
minoribus: flos /im.
plex , quinquefolia
non excedens, albi¬
cans , aut ex albido
colore purpura/ces.
Adna/citur hujus
virgis aliquado pi-
fr lula quxdamhir/u-
ta,echinoCaftanex
quafi fimilis , at
^ mollis, quam (pon- spongieU
giolam Ro/x nun- dept/u Ro+-
dupant. J‘tfyl\t.

Lugd. /ic, Rofa
/ylv quan Cynor- cy»orrh.
rhodon Pliniusap- Pl,n V'
pellat , foliis efta-
fp eris, aculeatis : ra¬
mi furculique,utin.
fativa fpinis hor¬
rent , fed graciliores funt, foliaque multb minora:
rofx ipfx /implices , albx , aut in albo purpurex,
inodorx,quibus tandem fuccedunt capita rotunda,
utin fativa, rubra cum matura funt, in quibus fe¬
men lana opertum. In mediis ramis nafeitur y\kPe^.uar

quedam,hirfuta,aPliniofp0ngiolanomirata.Harct

Seplafiarij quidamBedeguar appellant, non fine er rum ojjic.
rore,cum Bedeguar Cardu: genus iit. Sed necDo-
donxus.nec Compilator Lugd. videntur Cognovif- Dod?T
fcdifcriminaRofarum iylve/trium. Icon noftraex Lu£el’ no'
Camer.valde placet. tuntur.

Eli haec illa plar ta quaui Theophr. & Diofc. Cym.l*,,,.

vocant, & alijapud eundem Oxpacantham, oxJM.,„.
male meo quidem judicio:Melius ali j apud Plinium thu mule.
Cy no/baton , Cynofpafton : alij autem Neurofpa- pljH- >wtut-
fton cognominant: exiflimo tamen eum duasplan-
tas mi/cere. jf

Cord.in Diofc. ait Canirubum Gazam Ca •

apud Theophr. reddere , /ed eundem fruticem alio bm!
nomine Cynorrhodon , Canis rofam , vocari : E(fe Cynorrho.
autem nihil aliud , qui n /yl. & aculeatam hamatis “on-
/pinis Rubum: e/leque tres, aut quatuor ejusdiffe- Rubus fil$.
rentias, &c ex omnibus hanc e/Ie proceriorem- Pli¬
nium Cynosbatum cum vulgari Rubo confunde- pl,nerrcr-
re,quo(dam etiam huncfruticem Arbutum e/Ie cre- Arbutus
dere,fed male. „Jafe_

Tragi judicio Rofa /yl. prior ex purpura dilute al¬
bicans, live vulgare filveftris Rofx i. genus, quod
Germani tPilbt^ccfrofcn/ =8a»butrel/ & Btittck
roft cn/ & /pongiolas que huic adna/cutur, cyn°rrhod.

hmf5 appellant , Cy norrhodo n Barbari fuerit. Sjtr^rs.

Dodon.g. Ro/a 7. KusjeplJhv, Rofa canina & Rofa
fylv. Eid. hifb de filor. Ro/a 6. f Iv. canina vulgb
vocata , nonnullis etiam Canina /entis, flore albi- Can-mtt
cante , aut ex albido colore purpurafeente, olim jtnt**
inodoro.

Holler.morb.int. Cynofbaton : Eid.de compof
medie. Cynofbatifrudus detrada interiori lanugi¬
ne Senella vocata. At Ser.ella foletdici deOxyacar- Semlla.
tha Matthioli , qux commendatur ad calculum:
quare videndum an ne ab Hollerio dux confxin- Hofl,r ji0m
dantur plantx? tutu?.

Nefcio, inquit Lob. in Adv. qua fiducia invitum u u/h
me nihil fcire docere vult Matth. qui jam diu non^i ‘ >C "
novit, ne quidem poflrcmb monitus agnovit Cy¬
nofbaton , cujus duo frutices , ut nomcnclaturx fic
effigiaturx ex antiquadeferiptione perf miles , cer¬
tum me faciun t,aut /altem ea non carere nos hodie:

Eft autem frequentiflimus Cynolbatos Rubiperfi-
milis , promens florem & fruticem Rolx fylveftris.

An autem Ro/x /yL-eft. fuerint rite per/pedx Lo-
D 4

44 H I S T 0 R I AE

bclio» valde ambigimus, videant leclores.

Ribit, a- Anguill. vocat Rubum !caninum,Rofas albas fyl-

ni»xi, veftrcs#Galertl lib.i. comp. med.fec. loc. Cynomo-
Cjnomoro. toxit& Oribafii Heliodoron: Plinium ait tradere in
Heliodoro». hnc inVeniri p[ama [pongiolam , vocatam Cynor-
rhodon. Hanc Lob. fpongiam Bcdeguaris vocat.
V0”*'*' Xab.Rofam filv. £ecfro| c/ non deferibit, ita ut ne-
fciaan hanc vel fcquentcintelligat.Gefh.RoIafyl-
VeftrisCynosbati velCynorrhodi nomine veteri-
Cynorrhodt bus dicta.Eid.cat.Cynorrhodon,Rofacanina.Hanc i
aliquos a Cynosbato diffcinguere feribit non flore
rlt. '*creN rofeo , quem fert utraque , (ed fpongiolis quas Cy-
norrhodo attribuit,& Cynosbato negat. Turn.eos
errare fcribit,qui Rubum canis &Canirubum , Ru-
Rubutnon bum cfTe putent. £cr. vocat Rofam caninamino-
doram, cjufque figuram aflumpfit ex Tab. qux po-
fita fuerat pro RofaEglenteria ,cur mutarit nefeio.
Hxc tandem eft cujus turpis figura extat apud Lo-
nic.nomine ^acjenbiittcu &^Anrofcn/& Cynof-

V L A N T A R V M

An Cordo in Diofc.Cvnolb.ttos five Cyftorrhd-
dos,aut Rofalylv.j.' omnium minima , necmultdm
a terra elata, ac propcereaft:rbtrofen,quafi Chamx-
rhodos appellata. Cum noftra hac Ro(a filveftri
non male videtur convenire Rofie (ylveftris Tragi
4. fpecias,Rofx 4-genus, Cyaurofcn /4oabcrrofcn/
jfelbtrofert/five Rofa campellris, de qua ait : Rofas
profert prorlus candidas , odoris non tam jucundi
ut tertij generis, filveftfium omnium Rofarum vi-
liffima. In (iccaneis agrorumque limitibus juxtaque
itinera Iunio &Iulio menfibus in flore fuo appa¬
ret. An Gefn.h.Roix campellris Tragi fpecies alte¬
ra, rofas prorfus candidas proferens. An Lugd.Cy-
norrhodon,fivc filv. vulgaris Rofa paffim in dume¬
tis reperta ab Herbariis?

GB.in pi n.Rofx fylv.4. (pedem Tragi, facit Ro¬
fam filv.17. five arvenfem candidam : Cynosbaton
vero tertiam Cordi , Rofam filv.18.five campeftrem
repentem.

bati Diofcoridis.

C .B.Sjnon. C.B.pin. Rofa fylv.i.five flore odorato incarna¬

to Cynorrhodos Plinij & Barbari: Sentis canis &
Cynosbatos, Brunf. Rofa fylv.Matth. Dod.odora,
Gcr. Cynorrhodos [an n n hac Rofapomi (pinofo, folio
birfutj feu Rofa canina, Thal. Rofa fylv.vulgaris,
Lugd. Cam.ep. Rofa canina odorata & fylv. Lob.

- Rofa(ylv.alrior&fpinofibr,CxC Rofa canina, Ca-
mer. Cynosbatos & Rubi tertium genus , Lugd.
Rofa (ylv.odopita incarnato flore,Ey ft. Huic, ut &c
tertis [R ft Egi en tina plena] fpongiola adnafeitur,
quam Plinius in Cynosbato , pilulam Caftanex fi-
milcm: in Cynorrhodo (pongiolam vocat.

Locm .cum Pafii n circa ferobes , folias & margines agrorum
icmptre. & pratorum locis, humidis provenire tradit Dodo-
nxus. Ego diverfis in locis diverfo tempore florere
obfervavi , ut Iunio,IuIio, Augufto, Scptembri,0-
«ftobri & Novembri, ac etiam Spongiam ferentem.

ROSA SYLVESTRIS, FOLIO
glabro, flore plane albo.

ROfic fruticem
inveniin Bur-
gundia inter Cour-
chaton Grange
caftellum & oppi¬
dum 111. E. C. flori¬
bus multis fimul
jun&is, Rofic mo-
fchatx in modum,
majoribus, omni no
albis, odorati (fimis;
calycibus, eorumq,
pediculis rubenti¬
bus: foliis fepCen>s5
plane glabrisjRofic
filv. albx fimilibus.
Et hxc illa eft qua:
in dumetis prove¬
nit , n5 ita in altum
excrefcens , nec ita
robuftos proferens
ramoSjUt Rofi filv.
alba cum rubore, folio glabro, fcd multum ferpens,
ramis quibufiam parum fpinofis : Eadempafiim in
iilvolis & frutetis provenit & circa itinera inter
Locus Montbelgardum,& Borongne,aliifquein locis ple¬
rumque cum fingularibus floribus, modo cum plu¬
ribus utante di u n : floret Iunio & Iulio*,' tardius
paulo quam extera: (ylveftjfs. Hx demum forte
iunt Rofie albxodorariflimx quas reperi florentes
menfe Septembri inter VVallenburg& Liechftal
BafilknfiuiA

ROSA S Y L VESiT R I S ALBA, CVM

aliquo rubore,folio hirluto.

Ofe filvcftris Dt!"'
genus hoc ma.
a ramofum , (pi-
nis hincinde adun-
cis,robuftis, cui fo¬
liola quina, velfc-
ptena, fubrotunda,
rugofi, albicanda,
hirfiita,nonnihil o-
dorata , minus ta¬
men qustmEglcnti-
nx; flores quinque-
folij ,albi, cum ali¬
quo rubore quo¬
rum pediculi (pinu¬
lis afperi, circa Mot-
belgardum in fepi-
bus & dumetis cum
exteris freques eft.

Hujus alia (pccies Variet at,
quxdam a me re¬
perta eft menfe Se¬
ptembri in monte VVirtembcrg. ubi fita arxTeck.

(pinis non curvis , (ed redis :foliolahuicquidem e-
tiam hirfuta, fed tenuiora, minus rugofa, arguftio-
ra,(eptena-,in pediculi dorforarx quxdam (pinx*

Cord. in Diolc.Rofi canis , Cynosbatos quarta, .
majora, qu^m tertia omniumminima, & lanugino-
fiora [ forte longior a & lanuginop ut in margine fri- Cordo,
prum]8c incana habensfolia,&ro(asin candido fua-
viter rubefeentes. An Thal. Harcyn. Cynorrho¬
dos alia flore paulo minore ex candido tenuiter
rubefeente.

ROSA CANDIDA PLENA ET
(emiplena.

ROfa alba aflurgit virgis longisjignofis, fungo- Defer.

fis,in quibus (pinx acucx,aduncx,rarx^ cortex
alioqui politus & Ievis:foliola quinque vel feptena,
crcnata , glabra, fublonga, quxdam pxne rotunda,
pediculi dorfo (pinofo interdum icxtremis ramis ca¬
lices plures,ex pediculis (pinulis non minacibus in-
hxrent , quibus apertis apparent rofxpulchrx,o-
doriferx,albx,multorumfoliorum finterdumcura
negliguntur pauca producuntfolia, nifi aliud ge¬
nus fit *■) quorum interiora minora, exteriora xmv
majora& ampliora , in medio apices luteos incai-

clOTtia:

C Ii Itura.

Sjn.C.B.

Ltng.nomt-

'na.

Locus &
T empHS.

LIBE

dentia -.fuceedunt
fructus rotundi,
rubri , ubi maturi,
in quibus grana
dura, Ia da in volu¬
ta. Hic frutex quia
procerior , ideo
melius frigus to-
Ierat, qu^m rubel-
0 lariei putandi quo.
tannis.ramuli qui
flores tulere. No-
ftra Teon ex cra-
ptitiis non placet.

Dod. g. Rofici.
genus, RofiDa-
mafccna Italis,
Rofa alba Gallis,
Campana Plinij.
Eid.fl.8c hilt. Rofii
fativa i. vulgo Ro¬
fa alba , Rofafpi-

neola Plini j,fi modo ejus Campana non fit.

Lob. Ad. Rofa fati va cadida. Gefh.Rofiealbx lior-
tenfes multiplici folio :Rofie viliflimx , albicantes:
Monachorum alba Roff,quc & Centifblia.Eid.coll.
Matth. & Apollinari Rofie albx. Trago , Rofii hor-
tenfis multiplex alba. Tab. Ger. Anguill. 8c Lugd.
RofaalbA. Cam. h. Rofa alba, candida fimplex&
plena. Ryffi in Diofc. Rofa flore albo. Cxf. Rofa
parvaquinque foliis conflans candidis : & eadem
multifolia, fort£ Prxncftina Plini j,qux celcbrati/fi-
ma,noviffime definit.

Rofas albas Campanas efle exiflimat Lugd. eaf-
que omnium vilifTi mas tradit, demptis Damafceris.
Addit quafdam clfe foliis denfiflim.s, ut antiquo¬
rum Alabandica : has Spineolas fui fle arbitratur &
Centifolias.

C B.pin. Rofa fativa fivealba vulgaris major,
Campana Plini j: fidvaalba,Brunf Rofadomeflica
alba,Matth. Rofa 4.. candida, Cxf [ huc njbu efl Lt-
ctcjla , dequaix/sx.] Hujus flores foliorum numero
variant : hinc Rofa flore albo pleno & fimplici,
Eyflett.

Germ. £Pctfe Kofen/ tycifitf&vten 7\o fcn. Dclg.
VDitte Koofcn. Gall. Rufes blamhes. It. Rufabiambc.
Ang. Tfic vmfic Kofc.

In variis locis vario tempore floret , utMaioS:
Iunio,06lobri & Novembri. Cxfitardifllme floret,
& perdurat ufque in Autumnum. Amarior hxc&
majorem vim purgandi habet.

ROSA LACTEOLA.

R X I W

4?

ROSA

H VMILIS,

albo Ciuiij.

FLORE

ROfa . Clufii humilis efl & fruticofa , foliis illi De/er.

qua: album florem fert,perfimilis:fed ejus flo-
res, licet albi, longe ninore.s,neque unquamplane
lefe explicantes, .'juHetncumalba vulgari odoris &
coloris, qui tamen plus carnei admifhimhabet.Pau-
lo ferius illa floret. Hancprimum obfervabatautor Locu, &•
in culti fT. DJoan. Aicholtzij horto , unde illam ad- Tempts.
quifivilfet , ignorantis : Deinde Francofurti ad Mx-
hum,in quorundam Patriorum hortis. Plurimum
autem accedere videtur, ad Grxculam Plini j. GrxcuU

C.B.pin.Rofa lylv.tf.five odorata albo flore: Ro-
fa fylv.humilior,Cxfi

ROSA MOSCEIATA MAIOR,

ROfa MofchataD^.’

r ■'

_ flori b us rnaio. Fios-
ribus ,albis,fi-utex
efl robuftus, redi us,
-fpinofus , ut Mo-
fchata minqr:in ra-
A-x ' iP \\ p1 momm fummitati-

\\ ! bus, ex pediculo ra-

A\ ns aliquibus finiris

M aculeato Rofe ena-

fcuntur , plerum.

„ _ que quinque aut

A (u 0} fcptem foliis con-

flan tes, magna:, al¬
ba: curti aliquo ru¬
bore , qui potiffi-
mu detegitur cum
cxficcantur; Odore Odor:
fliavi /limo floret
Iunio. Geneva in Locut;
hortis , non facile
laeditur a frigore.

Hanc florentem Maio obfervavi , etiam Clarevallx
in oppido Burgundix, unde tranfluh Montbelgar-
“unnn hortum, ubi quotannis fere partes fuperio-
resgeluabfiimuntur. r

Lob.Ic.Rofiemofchar.-e major fpecies. An de hac
loquitur Cxf Rofii candida,qux ex tranflationein
Campania 8c circa Philippos adeo profecit, ut latiC
fima 8e maximafolia provenerint, non tamen odo-
ratiflima , quam Centifoliam vocant; Mufcatula a-

pud nos appcdlaturob odoris excellentianr.fedquar

opere topiario colitur, caudice exteris crafEore: ra-
mis io ngi/Iimis :aculeis rarioribus.

ROfa lacteola , elegans, non magna,foliis mul¬
tis , dense flipatis: qux fingula , fi evelluntur,
candida funt, cum ver 5 fimul calyci inhxrent , in
flore integro videtur quida dilutus rubor emicare.
J.OCHS. Vratiflavix copiose in hortis coli dicitur, unde
etiam ad nos proveniunt. Hxc Centifolia Plinij vi¬
detur, numerofis foliis & parvis. Nec tamen efl ta¬
lis odoratiflima,qiumvis reliquis odoris pixftantia
■Vjus. paxiim cedat. Extremos veluti margines in coro¬
nis apte ornat, quod exigua fit,Cam.

C.B.pin.Rofa fiitiva 10. five alba minor.

Candida Ethxc,me judice, illa clt,quam Cxfalpinus qunr-

nu>neroJif. CQ ioco tracJic> maxime omnium numerofo folio
1 conflantem, fcd parvojodore valde exili, quam Pli-
.4 labandi- Jiium Alabandicam vocare feribit, viliorem albican-
ca- jjbus foliis : Spermoniam plurimis

fpermofibt. foliis fcd mi n utimmi s , viliflimam,

non multo odoratam.

ROSA MOSCHATA MINOR
flore fimplici.

H^c jam olim a me ficdefcripta:Rofa Mofchata DefcK

magnos habet flolones,reaos,crafTos,ftatim a stolones.

radice prodeuntes , in quibus fpinxrarx, interdum ,,

^ trunco rubra: ac robuflx : rami tadu cifcnt Ixves, ^a*’
nifi interdum fpinx intervenirent,-^ quo qiuddam
habent commune cum Rufis albis fiitivis , aediffe-
lunt ab Incarnatis vulgo didlis , quorum rami undi¬
que valde fpinofi. Folia fatis rara qux non multum roli
difleruntaRofis albis 8i incarnatis, nifi quod minus
rugofa;& magi s acuta,‘glabra fuperne cum viridita¬
te , inferne albidiora cum pilis vixapparentibus ,in
circuitu ferrata, qux ut plurimum habcntfeptem
foliola , interdum novem, majori ex parte fibi in vi¬
cem oppofita , in foliorum pediculis parte irferna

4fi

HISTORIAE FLANTARVM

Vngues.

sl fu.es.

(pina: valde adun¬
cae. Ravrti extremi
di vili in alios mi¬
nores, qui quadam
quali lanugine ob-
ducutur & rubent,
pauci habent folia,
abundantque mul¬
tis floribus fimul
cohxrentibus qui
priulquam (e ex¬
pandant longa ap-
aret capitula,mol.
Ha &hirfuta. Aper¬
ta: rolx vix diem
durant , fk medio¬
cris flint magnitu-
dinis,albx, habent
nonnunquam un-
gues rubentes, qui
'V lutei funt priul¬
quam expandun¬
tur , conflantes fingulx quinque foliolis : apices lu¬
tei foliolis decidentibus nigreflunt : relido in me¬
dio uno magno, hirluto, clavam aliquatenus expri-
cdor. mente. Odor cum fuavitate inflgnis , mofchum ut
bene ait Dodon. proxime referens ,fapor amarus,
aftridionis nonmagnx particeps, aliquam acrimo¬
niam in faucibus relinquens.

Ncfrim a - Audtores funt Monachi in Mef iplum Avicen-
%iK/inx. namcap.de Nefrin, vel Nelrin, five Neferin, loqui
dc Rofahac parva lylveftri alba, vulgo dida Dama-
Mufc Atella feena, feu Damalchina , & a nonnullis Rofa mufea-
, . tella. Ang.Nerfin (erapionis , M fchette Rofxlim-
e”n' plices. Sytv. &Ryff Rofa moichata. Matth. Rofx
Hetrufcorum Damalcenx, Mofthette vulgo didar,
de quibus ut i ple' credit , non efl intelligendus Me-
fue, quod eas illi facile incognitas fuifle exiftimet.
Has enim veteribus cognitas fuifle(quod fciat) me-
morix prodit nemo: ni forte efle eas credamus,qux
Plinio Spineolxappellantur, qux exteras excellunt
odore. Lob.Adv.& Obf Rofx Mofchatx. Eid.Ic.
RofaMofchata flore fimplici. Dod.g.Rofefitivx 6.
gcnus,Plinio Rofa Coroneola, Neotericis Rofa fe¬
ra & Rofa Autumnalis , Belgis iTliifjfct roofjfene.
Eid.dc flor. 8c hift. Rofa (ativa 5. Hetmlcorum Ro¬
fx Mofcbene , ubi CoroneolamPlinij efle polle tra¬
dit, eamque Damalcenam nonnullos appellare, flo¬
re ut plurimum fimplici. Gef h. Rola molchum
. fragrans : Rofa mulcata fimplex : Moichata vel Ale-
'na**" xandrina vidgo , &ab aliquibus Damalcena appel-
lata.Is fe audi vifle Icribit eafdcm marinas h nonnul¬
lis vocari, colique jam in hortis circa Verbanum la¬
cum , ftd forte genus diverllim elfe : Monachos in¬
terpretes Mefuei Nefrin vel Nerfin Arabice hunc
fruticem vocare, alias Rofam putare. Item in app.
ex Anguill. Rofam Molchatam, vel Damafccr.am,
Alexandrinamve Nelrin Serapionis vocat. IdeVn ta¬
men lib.de Quadrup. Rofam Molchatam elfe Nef-
D.tmaf<e- rin Avicennx negat , his verbis. Rola Damalcena
n t- leu Mulcatella vulgo dida inter filveftres annume¬

rari potefhquam Avicenna Canone 2.C.514. Nefrin
vel Nefrin, vel Neferin nominat, utBellunenlis in¬
terpretatur , cujus hxc funt verba: Nefrin efl Rola
odoris acuti, que vulgo in Hifpania& Barbaria Ro¬
fa Mulcata dicitur. Damald efl Rola Nefrin vel Ne¬
frin, & efl loecies Rolx iilveftris. Simon Ianucnlis
Ni/ri» Al- cnam Sc Pandedarius, Neferin vel Ncfrim, autori-
tanu. tate Alhavidicuntcfle Rolam lylveflrem &albam,
en fit rir qux in frutice fpinolo Iit lativa nafcatur. Serapio
fsnae.i^ (SJC1;, n vocat , Sc ab aliquibus Rolam lylveflrem &
Mona.his Idola n Seni nominari Icribit. Monachi in Mefuem
alibi etiam Nefrin Rofam parvam , fylvcftrem al¬

Damafce

Sp meata
Vlmto.

Ne(,
E e llst

bam interpretantur : cui Avicenna A: Serapio ean¬
dem facultatem attribuant , qua prxditum efl Zam- Zambotttsn
bacum vel Iefeminum,fcd infirmiorem: utin penu- lefemntHm.
ria OleiZambacini,oleo de NcTrin,;deft,Rolis Da-
malcenis uti liceat. Nerlin,inquit Avicenna,calidus Nefrin A-
& liccus efl ordine tertio. Omnis fpecies (pars)ejus
vim habet abflergendi & attenuandi,fed flos prxei* *
pue. Nervisfrigidisprodcft. Vermes aurium occi- Viret.
dit:& tinnitum earum tollit. Dentium dolorem mi¬
tigat. Sylveftrisinhocgenerefrontiincapitis do¬
lore illinitur.Prodeftgutturis &tonlillarumabfcef-
iibus.Drachmx quatuor inde potx,de fylveftri pre-
cipue,vomitum & fingultum (iflunt.H^c Avicenna
de Nelrin. Sed cum planta fit calida &licca in tec¬
tio , & eadem fere qux Zambacum efficiat, Rolis
eam adnumerare non pofliimus : neque enim ulla Noncf
nobis Rolarum Ipecies live lativa, live Iilveftris co-/-*Jpecie*.
gnita efl , qux tertio gradu calfaciat , & illa prxftet,
qux plantam Nerfin prxftareex Avicenna nunc re¬
citavi. Quamobrem aliam
malcenam live mulcatam v
jus Matthiolus etiam meminit , perquam odorife- Maeth.
ramelfe lcribens , colore albo , & ventri movendo
exteris efficaciorem. Ego loco Nerfin lefeminura
vulgo didum,aut LcucoiapotiusquamullumRo-^»fo/W
farum genus ufurparc malim. Ncfrim,id efl Z a m b a- mbacum
cum lylveflre calidum efl &: liccum:& calidi temp e-fift.&tfi.
ramenti, caput lxdit (& vel fanguinem e naribus a-
liquando luo odore elicit ) Ralis. Idem apud Sera¬
pionem, vidi,inquit,in Coralcem quidabantfolio-
rum e jus duas aut tres ad fummum drachmas unde
venter admodum movebatur. Nerlin cft licutNar- Nerfin e/t
cillus , Avicenna & Aben Mefuai : ego Narciflum-/'™' Nar-
hic falso legi video , live authorum /live interpre-*7’"***’
tumaut librariorum hxc culpa lit : namnequefor-
ma,ciim fit frutex Rolx fimilis,aut faltem magnitu¬
dine par: neque vires cum Narciflo conveniunt.

Fieri quidem poteft ut ea vox corrupta fit pro Iefe-
mino.Quanquamrurfus in Narciflo etiam apud Se¬
rapionem feribitur ,-NarcilTiim ea efficere qux Iele- N
minum. Sed legendum efl Nerfin, non Narces (fic ^ ^

enimNarcifTum vocant) ea prxftare qux Iefemi-
num,ut Avicenna, S;Mefarugiedocent.Serapio qui¬
dem, vel citatus ab eo author vocum affinitate faci¬
le falli potuit. Efl autem Zambacum fivelefemi-
num frutex floribus odoratis , quem Galli & Itali e-
tiamnum Iefeminum appellant, dofti quidam IaC
minum , & Vnguentum ejufdem nominis, Diofco-
ridi defcriptum,ex floribus ejus confici arbitrantur.

Ego eundem fruticem Vcrgilij Cafliam elfe puto,
apibus gratam , ut pluribus in apium hiftoria doce¬
bo. Quod fi Ncfrim Iefeminum filveftre eft,utRa-
fis Icribit ,non redde Auicennahujusplantxgenus
filveftre privatim nomi naret , fativum etiam genus
ejus alterum elfe intelligendurn relinquens. Cum
de Sambaco,id cft Ialinin (fic enim Belluncnlis hxc
vocabula Icribit ) feorfim agat. Scribit autem Sam-
bacum calidum &: ficcum elTe ordine tertio , & o-
leum ejus prodelfe nervis frigidis , in lenibusprx-
lertim, fed odore fuo, caput Ixdere, quod Diolcori-
des etiam dc Iafmino tradidit unguento. Sed live
Sambacum fllveflre hxc planta efl,live limilis eiiat
-fuerit intelligerc eandem utriulque facultatem elfe:

Sambaci tamen efficaciorem paulb : & nullum pro
eo Rolarum genus fubfticuendum. Rolx quidem
nomen ( vocant enim Nerfin aliqui Rolam agre-
ftem, & Rolam leni , ut apud Serapionem legimus)
non fatis efl ad probandum proprie diclx Rolx
hancfpeciem elfe: ut neque Violx proprie di<fte ge¬
nera funt, qux vocantur T.eucoia Diolcoridis ,' &

Leucoion Theophrafli. Oleum de Nerfin utile cft
adverfus pleurelin ex atra bile, & uteri dolores , .A-
ben Mefuai. HxcGefn. cujus argiunenwm mihi Gef notae.

non

efle oportet Rolam Da-
Lllrio in Italia d.ftam:cu-

LIBER

Co rufatis facit, quo negat Rofajn mofchatam cffe
Nefrin Avicenna:, quod defumptum cfH viribus.
Rofa: enim mufchati funt calidi , & priltare polle
videntur qua* Avicenna attribuit Nefrin. Sylvio
Rofarum calidi firma: funt , ex odoris gravitate infi-
gnitfapore quoque amaro, cum acrimonia <Sc adllri-
dtione non pauca.Sylveftre etiam Nefrin fi eft Ro¬
fa noftrafylueftris , optime refpondet viribus ei at¬
tributis ab Avicenna , qui contraria; in quibufdam
facultatibus & viribus Rofie Mofchati. Iefeminum
qnodGefnerus loco Nefrin fu mere mavult, nobis
non videtur calidius Rofa Mofchata : vires a Rhafi
adfcripti non repugnant : odor ejus non minor
quam lcfcmini,cerebrum valenter feriens, & caput
tentans. Amato. Quod Serapio fcribit de purgandi
vi, optime convenit RofT Mofchati, qui violenter
purgat-.annotavitenim Amatus purgare non minus
quam .Scammonium, ac ideo abilinendum ab eis
fuadet: hi floriam recitat mulieris, qua; ex guftato
condito harum rofarum, faucium &Iingurexco-
liationem cum ftomachi ro fi on e contraxerit. De Ie-
femino id non conflat, rofa mofch. flmplex flore
ell fatis fimili Narciffi flori, qui rofeus. Odor etiam
vehemens , nec vires tantum differre putamus,
quantum putat Gefherus:perpendanturvires Nar-
cifli a Di ofc. traditi.

Synon eton Cam.h. Rofa: Damafceniquafi de Sami apud A-

nomtnib. rak3S } fjve Mufcati fimplici flore & pnscoci, ex al-
' ' bo florem ad puniceum nonnihil vergentem ha¬
bentes. A quonam quifo praeterquam ^Cam.ob-
fervatus efl talis color in Rofa Mofchata. Tab. Ro¬
fa mufeata alba , VPcif? fcTlufjfaten Rcfcii/Sama^
fccn Kofcn/,£icfem KofXlm. Lugd. Rofam Coro-
ncolamfivcferam,five autumnalem, Da mafeenam
elfe cum pluribus autumat , tum quod autumno
proveniat, tum quod odore fuavi pridita fit : Gal¬
li c.Ry/e Af «/7 wee , & Mufiadelle. Ital. Rufa Mofch e t-

Damafce - ta : Tradit praeterea ex Damafcenis unam quinque
bifora, tantum foliis elle , eam florere Maio , ac iterum Se¬
ptembri. Et hoc nemini mirum videri debere ait,
qubd fint etiam peftamRofi bifera:. Ger. Rofa
mufeata fimplici flore, Angi. <Tl)c ftrnplc mufeat
Rofc. Belg. (B^emeyncnrfclmufcueKoofe.

C.B.pin.Rofa fativa ii.fi ve mofchata fimplici flo¬
re ,N e Iri m , vel N efri m Serapionis, A n g. R o fa mu f-
catula,Cifal. Rofa alba Damafcena fl.fimplici,Caft.
Ro& Damafcena (quafi deSceni apud Arabes) fim¬
plici flore, Eyfl. Hac minor efl &major.Rofi muf¬
eata: cum filv.tum domeflici, rubri, alba: &c viridis,
Beilon.lib.de cult. meminit.

Montbelgardi copiose floruit etiam Autumno,
fed tandem gelu confcdta ell frigoris rigidioris im¬
patiens. Morfpelij floruit qualis deferipta efl, Au¬
tumno & lucnfe Maio : Lugduniubi frequens, vidi
florentem Augufto, Septembri & Odfcobri; Genev?
etiam Novembri. Floret in Italia ut audit Gefnerus
toto fere anno: Augufto vix ante Autumnum.

ROSA MOSCHATA MINOR,
flore pleno.

Defer.

Damafce-
rui [Re Au¬
tumnalis.

M ufcaf.t

multiplex.

ROfi Mofchata flore pleno fimilis efl fimplici,
i habens in flore-foliola exteriora majora Ante¬
riora minora : Videtur Lobelio fylveflrem exuiffe
animum olitorum arte & mangonio , &hortenfis
dupla fa a.

Lugd. Rofa Damafcena ,five Autumnalis altera,
densa foliorum congerie, & eximia odoris fiiavita-
te deledfcars. Gefn.h.& Ger. Rofa mufeata multi¬
plex. Dod.Rofie fatui .fpecics rarior multiple x.
Lob. Adv. & Ic. Rofamofcata. Tab. Rofa mufc .ta
alba multiplex. Gam.h.Rofi Dauiafcem flore pie-

XIV- 47

no , Coroneola
Plinij quorudam,
quod inde coro¬
na: 'odorati ili ne
ne viantur & au¬
tumno nafcantur.

Quamvis forfitan
po fleri orjb us lan¬
culis primum Ita¬
lia: innotuerint
Quid enim mi-
ru , quamvis mul¬
ta Thcoph. & Pli¬
nio Rofarum ge¬
nera numeretur,
alia etiam extitifle
noflra itate.Tah.
topere enim di-
verfis locis per fe
humano opere
coadta variat na¬
tura fuas opes. >

C. B. pin. Rofa fativa n. five mofchata fl. pleno, yno».C.8.
Coroneola Plini j : Rofa mufcatula multifolia, Caef.

Rofa alba Damafcena fl. ple no, Cafl. Eyfl. Rofa Co¬
roneola altera, Lugd. Prineftina Plinij, aliorum.

Germ.VDciffe 0cfri.lt Vllufcat Rofcn Bclg.0cb^ Lwg.nomU
b l ITtufcna Roofc. Ang.iThc bouble iTTu^Fe Rofc. na'

Rofa: Mofchata: dupla: condiuntur & efitantur
paffim in Italia, Venedis prifertim : alvum jucun- aRsu.
dius, Lob. fed vehementius cient,& animi deliquia,
ftomachi cordifque lancinationes accerfunt. Sed
quam jucunde cient alvum, fi tam prava fymptoma- Lo° tax^.
ta excitant e vacuando, videant ledtores.

ROSA SVCCHARINA PLENA.

Nno 1 6 o 8. Maio menfein horto fontis «Scbal- Defer,
nei admirabilis , occurrit Rofa nic alibi non
vifa , fpinis multis,utlncarnata, horrida, cui & folia
fere fimilia,utrinque nilofa, quinque vel fexfoliolis
conflantia, ad pediculi originem lata,veluti duce au¬
ricula, crifpiora, quam Incarnati : capitula hilpida,
brevia,crafta: flor: * color ruber. Aiebat hortulanus
vix in totum explicari eam Rofam Idibus Iunij.

ROSA LVTEA.

pans : Nam parva ejus folia funt

RArior Sc fpe- DeJc>“-
ciofa eft Ro¬
fa lutea, fpmofis
virg:r, foliolis gla¬
bris quinis velfe-
ptenis , vix tantil¬
lum horridis : flo¬
ribus luteis fi m pii.
cibus , cum gravi¬
tate odoratis : po¬
mo brcviore,ven-
trifcofiore:repit&
multum fe propa¬
gat. Hanc ita de- R„fa aur*A
lineat Lugck Rofa
lutea veteribus in.
didta, aurea di dia,
qubd luteo aure 6,
ve eoiore fulgear,

A citeris Rofarum
generibus foliis,
nore,odored-(
:,rctunda,obfcuri
viridita-

4S

Historiae elantarvm

Sjnon.
Rofa cro¬
cea

Vulpina.

viriditatis, valde infecta, incifurarum crenis prope-
modum rigentibus , caulibus valde Ipinolis , flore
aureo five luteo , extera aliis firnili , fedfimplici Sc
quinque tantum foliis conftantc,odorc gravi atque
ingrato:accufanda natura qiTJfc flori egregio fuavem
odorem , id elt , rofcum inviderit , quo fi non care-
retjhaudpoflremum locum inter flores excellentes
obtinerer, dclapfo flore poma fuccedunt adeo Sor¬
bis limiliacolore,figura,& interdii magnitudine,ut
imperitus ac inexercitatus,ea vix a Sorbis difeernat.

Bellon. Rofx Alexandrix ,& totius Aigypci, flo¬
re luteo line odore. Card.rcr.var. Rofacrocea ma¬
le olens. Gcln.h. Rofxcitrinxfeulutex,quam Au-
guftx ali inodoram audio ( & vulpinas cogno¬
minari ) fruticetamenodorato : Eid.RofxIndicx
magna: , coloris aurei , V Vei ftelx. Sed quid ii forte
We/felus intelligebat florem majorem Affrica-
num? Lob.Adv.&Ic. Angi. Cam.h. Tab.Ger.Caft.
p.ofa lutea <Sc Cxf. Rofa lutea. Dod. fl.&hift. Rofa 8. five Rofa
lylv.nluteadiita.Matth.Rola quadam Italia: aureo
colore fulgens , fed odore admodum ingrato atque
infuavi.

C B.pin. Rofa (ylv.ii.fi ve lutea fimplex: Rofa lu¬
tea, fl. (implici,Eyft.

Locut. Luteam Rofam .Aigypti Sc Africae plerique in

hortis nunc habent, florentemMaio &Iunio. Rofas
luteas Cum alias fxpe vidi,inquit Lob.Argiera Affri-
cx,ex Numidia Galli x inquilinas faClas: tam in An-
gliaconfimiles, lolcrti manu in Geniftx fcapumin-
fitas, unde colorem virefque mutuantur novas. Si
Lob notat. Lobel. vidit cur non demorfirat dilcrimcn inter
naturales & in litione mucatas:certum eft Rolas lu¬
teas omnes, quas hadlenus confpexi non loliim eo¬
iore fed etiam forma florum,foliorum&ftolonum»
polle di llirguivfi vires expertus cur non indicat ubi
& quomodo. Scribunt aliqui Rofa: alba: furculum
fa&o foramine per Geniftx fcapum tradudlum , lu¬
teos flores producere.

ne frigidiore §c humidiore,herbacei coloris ro(x,fi-
ne calyce proveniant, cuius caufamCo fixus de na-
tur.llirp. explicat.

Hxc eft Rofa fativa 1 6. five Rofa (ubviridis, C-
Bauh.pin.

Eft i?c jam diu videre,ut refert Lob.5c ex hoc Lug. RofaCaru.
Cxruleas Rofas m hortis Italicis. Sed optarim ego
fili re hortos , fi extent , ubi proveniant, & qua in re
differant a exteris Rolis.

ROSA SVBVIRIDIS
cxrulea.

ET

ROSA LVTEA FLORE PLENO.

Lyuc TAmdudu Glufius flavas Ro fas, multiplici foliorum

J/erieprxditas, exure accepit: Viena enim Auftrix
adipsuferibebat nobilis Matrona, ejus ipfi fatflam
e fle fpem. Et certe paucis poft annis intelligebat
non modo Matronam illam fimilem piatam adqui-
fivilfe, fed etiam Pragxin Cxfareo horto ali:tum in
quibufdam Germani.r locis reperiri apud eos qui in
colendis peregrinis & elegantibus plantis operam
collocant. Inter illos Frid. Majerus Argentinenfis,
anno i5oi. digitalis longitudinis ramulum binis fo¬
liis prxditum & florem fufti nentem flavum mul¬
tiplici foliorum ferie conflantem, ad eum mittebat,
fed prorfus aridum : fed & anno infequente ab eo¬
dem accipiebat fimilis Rofx fiirculum fine radice,
(pinis armatum , perinde ac hi qui florem flavum
fi mplici quinque foliorum textura conflantem fe-
runt,atque foliis illius prorfus fimilibus.

Sya-C.B. C.B.pin. Rofa fyiv.n. five lutea multiplex : Rofa
flava plena, Clufhifl.tSc ap.z.&i cur.poft. Rofa lutea
maxima flore pleno,Eyfl.Hxcduplex,alcera florem
totum expandit -.altera vero fcmiclaqfo flore per¬
manet. Gcrm.(5ccl Kofcn. Ga\i.Rjfes i.tunes. Angi.
cTI)c ycttoiv Kofc.

SI in teneras Agrifolij arbufculas Rofxinferan-
tur, virides flores producere feri bunc aliqui apud
Camerarium. Quamvis interdum anni conititucio-

ROSA

SEMPER

Clulio.

VIRENS,

Mittebat ad me,inquit Cluf Pataviq Ioachimus Lota*.

Iungermannus anno Chrilli 1592. cujufdam
Rofx femen, cujus fchsdx inferiptum Ro/afemper
virens: ex eo Francofurti terrx commilfo natx fune
plantx,qux mirifice quidem luxuriarunt, fed nulla
florem protulit,prxter eam qux tran flata in Acade¬
mico Lugduni Batavorum horto alebatur , cujus Tcmput'.
flos demum anno 1605. confpedlus eft Iuli o menle,
magna fane mea lxticia : valde enim metuebam ne
adeo adulta nullum florem proferens, foli mutatio¬
ne ftcrilis evafiflec. Multis porro hxc Rola ftatim a Defctl
radice luxuriat (armentis flexibilibus & caducis, nifi
quis palo luftineat , aut ad parietem applicet : nam
non valde crallafunt,(cd lenta, viridia, (pinis rube-
fcentibus ,hami inftar aduncis & mucrone verfus
terram converfo oblita , ut pleraq-,fere omnia Ro-
farum genera , eaque alternatim ambiuntur ^folio¬
rum alis , feptem interdum ,fed quinque ut pluri¬
mum , foliis prxditis, ex adverfofefefpeclantibus:
horum duo qux latiori alx fedi, qua ramum ample-
6ticur, proxima , minora funt , bina alia qux fucce-
duntiliis duplo pxne majora , quintum extiemam
alam occupans , & imparem numerum faciens, om-
niummaximumilingula autem Enervo medium fo¬
lium occupante aliquotvenas habentadfolij oras
excurrentes^n ambitu funt ferrata, &prx viriditate
(plendent’, nec defluunt ut in aliis RoJis, fed etiam
hieme permanent: eam ob caufam Rofx femper vi¬
rentis nomen illi inditum.Novo vere ex flagellis il- Nomini*
lis five (armentis e foliorum alis multi oriuntur no- ratio.
velli ramijir itio quidem cum foliis nonnihil purpu-
rafcentesjdeinde vero colorem viridem contrahen¬
tes : quorum nonnulli furamo faftigio ternos aut
quaternos gerunt flores uncialibus gracilibus pe¬
tiolis fubmxos, quinque foliis pqn e uncialibus con¬
flantes prorfus nivei candoris , e quorum medio
plura ftaminula prodeunt candida, flavis apicibus
infignita, & inter illa capitellum hir fu tum albicans.

Floris odor fiiavis eft , & ad Rofx mofchatx iimpli-
cem quinque foliorum feriem habentis odorem
valde accedit; fed necipfius floris forma valde difi
fimilis.

C.B.pin. Rofa fativa 15. five Rofa mofchata fem-
per virens fl albo,Cluf hift.app.alt.au 61.

DE ROSARVM COLLECTIONE,
dele<ftu,repofitione, & (ub-
flitutione.

DEbent igitur Rofxtempeftive colligi , ance- Ctlltgend »
quampenitus aperiantur ,& cum adhuc clau- *■*”?“*■
fx , coni figuram imi tanturSc in umbra ficcatx’, fx-
p i u fqu e ,n e fi tu m co n t ra h a n t, v er fx ad fu o s u fu s rc*-
poni. Hxc Cordus eadem fere Fuchf dc compofi
medicam. Sunt,inquitSylvius,prxftar.ti(fimxqux Delech**'.
longe omnium (uaviflimx funt, 5c aliis rubicundio¬
res/quales ex montanis, non autem convallibus le- ,
gurtur: ficcandxloco fublimi meridiano, quo (olis n/0£io j£9'-
radij penetrent, rofas tamen non tangar, t. Nam al- canda.

bx,incar-

I Colleclto .

ytepofmo.

'Rof.t ab fo¬
tu: c rubra.

Rofa re cen¬
ites.

i Defubflit .

Succus pro

r entibus,
pdectus
ex Matth.

'Matth. no¬
tatur.

Car dano
caufa dt-
‘vcrfitatu
edorum.

Rcpofitto

Card.

r LIBER

■bx, incarnatae, mofchatx , quamvis recentes odora-
lifTi.nx fintjCamen ficcatx fiintinodorx:rubrx con¬
tra recentes partV.n odoris reddunt > ficcata: jucun-
di/Iimum & diuturni/fimum jaculantur. Ex agro
montofo petrofo Pruini urbis, uniusdiei itinere ^
Parafiis diflitx in univerfam prope Galliam om¬
nium p radianti /lima: convehuntur , in territorio ta-
menParifino non infuaves prxfertim vico cui Fons
Najadum nomen etiam vulgo eft,larga manu luxu¬
riant fabulofis vinetis, qua: urbi toti fatis efTepof-
fint , ut Peflanas & alias prifcis celebratas rofas,
non defideremus.Rubras admodum foliis paucis &
planis p nuditas prxfert Mcfues. Rofx tardius colle-
tfbae parum diu fervantur, & cito nigrefcunt, tempe-
llive leda: biennio fervantur: cum igitur mediocri¬
ter funt aperta:, mox integra: infolentur, fxpe mo¬
venda: , deinde folia avulfa,vafe terreo claudantur,
ne odor aut color pereat. Si quo dic funt leda: fol
non luceat, rarx di (ponuntur , ne le corrumpant
denfatx. Rofx igitur mediocriter aperta: fereno cx-
lo mane ledx eodem die ut funt , ficccntur fole ,fi
potes , fxpe vertendo. Nam vix umbra ficcaverit
quanquam.id c liet optatius , ficcatas avelle , &: re¬
conde, ut didum. Meliores montana: campeftri-
Lus , & minus minuuntur ficcando ,cum ex narum
libris decem liceatis libr. unica fupecfit quibufdam,
idem de Violis. HxcSylvius^qui de rofarum tritu¬
ratione & ficcatione pluribus agit, qua: fi cupidus
fcire defider^ , ipfum leges. Rofx cum abfolute
, fcribuntur,rubrx femper «Severa: rubedinis ex Mo¬
nachis intelliguntur. Vbicunque autem petuntur
rofx recentes , fi non habentur, faciendum eft po¬
tius fine cis qudn cum ficcis. Et e contra fcilicetin
defedu ficcarum non funt apponendx recentes.
Quamvis hoc rarifEme in aliqua urgenti ncceflita-
te poflit accidere. Quia facilius poflumus ficcare
Rofas tempore fuo , quam extra tempus congruum
invenire recentes. Iidem autem Monachi (falvo
femper meliori judicio) in defedu Rofarum recen¬
tium , ponendumfuccum ipfarum putant. Et pro¬
prie drachmam pro uncia , fcilicet quod pro quali¬
bet uncia rofarum recentium, ponatur drachma
vel circa, ex ipfarum flicco. Prxflantiflimx, qux
puniceo colore rubentjproxima laus iis,quxin ru¬
fum candicant : vihffimx albicantes in quarum
tamen genere, ex odoratiflimx excipiuntur, qux
Hetrufcis Damafcenx, & aliis Mofchette vulgb di¬
cuntur. Siquidem non modo exteras excellunt,
quod odore admodum fuavi fragrent , fed qubd
etiam magis alvum fubducant , id quod inaicat
earum jucundifiimus odor. Hxc Matth. An ju¬
cundi/limus odor indicet magis alvum fubducere
'judicent alij. Idem, funt Rofx rubrx minus odo-
ratx albis , qux vero purpurex, funt omnibus odo-
ratiores : crocex autem etiam male olent. Hujus
quidem rei reddit rationem Cardanus : Rubex , in¬
quit, nimis ficcx funt: accidit autem, ut in tenui
fiibftantia, cito ficcum exhalet , velut Seinfylve-
flribus : albx autem , quoniam nimis humidx funt,
non tam bene olent, retinent tamen magis odo¬
rem : purpurex cum temperatx fint, optime o-
lent,^ diu retinent odorem. Croceus colos in
plantis fit , cvanefccnte calore nativo : fed non
croceus qualis croci , fed qualis competit rofis,
6c qualis palcx & foliorum arefccntium , undeo-
dorcm potius tetrum efficit. Si Rofas toto an¬
no habere velis , flores femi-apertos fub vefpc-
ra proinde ferro , manui ne tangas : nodte fere-
na fu b divo habeto , mane fidlili vitreato recon¬
de , vas obtura , fepelico in arena ficca. Alius
modus : ficcatas rofas madefacito aquarofacea , in¬
de per quinque dies ir>. va(e figuli no fepelias. Ali¬
ter, prxeifos botros circumliga filo , in arundine
Tomil.

X I V- 49

pone, claude os cera & fepeh. Sed longe melius
Palladij experimentum > decerptos enim botros a-
rundini virenti & plantatx difcifTo nodo impo¬
nes , &nodi partes coire patieris , ablcilla arun¬
dine cum opus fuerit botros excipe Scaqua tepida
fove. Nosaccipiimls folia Vitis, & modico falca-
fpergimus , rofarumque bolto nes interponimus ad
modum ftrati fupcrflrati , ac fimul omnia advfiim
cum aceto in vafe vitreo foliis Vitis fuperpofitis
bene obturato natantia confervamus.

ROSARVM VIRES ET
ufus.

DIofcoridem potiflimum de rofis rubris fcri-^/rfJ>
bere, ex fequentibus ejus verbis latis con¬
flare arbitror. Rofa , inquit ,frigefacit & adftrin-
git. Sed licca [tgipa. , Marcell. ysafet recens ] magis ad-
flringit. Succum autem exprimere oportet e te¬
neris , forfice defeci o eo quod unguem vocant : re¬
liquum autem exprimere in mortario terere in
umbra, ita ut affidue vertantur, ne fi tu corrumpan¬
tur. Facit id quod aridis rofis in vino codis ex¬
primitur, ad dolorem capitis , oculorum , aurium,
gingivarum , fcdis [Jax/n/A/B , vulg. eXetnpl .
inteflini redi , & uteri, penna illitum &: affu fu m.

Ipfe veru citra expreflionem con tufae & i mp o fit x , vigent
ad prxcofdiorum inflammationes facitint , Sc ad
ignes facros. Siccx vero tritx femora [ „

o , . ... L ; Stccarnm.

unguentis, femina verrit Rucll. cv Sar racemis : in quibus¬
dam exemplaribus errore furti' Typographi legitur, -e fic¬
cis fcemiru confpcrguntur ] afperguntur , &compofi-
tionibus antheris didis , & vulnerariis antidotis
ammifeentur. Vtuntur etiam ad medicamenta or¬
nandis palpebris commoda. Atqui in mediis Ro-
fis reperitur flos , is ficcus afperfus ad gingiva¬
rum fluxiones facit. Capita vero pota , alvum dfcusfolu-
fluentem , & fanguinis rejedionem cohibent.

De Rofis ita pafTim Galenus: In Rofx natura a- ex

liud guflantibus acerbum efl , quod terreum ut Calcr.c.
fit & craflum frigidiimque ncccfle efl : aliud ve¬
ro amarum , quod tenue efl & calidum , 6c ter¬
tium in his aqueum , neccflario quidem frigi¬
dum , fed in tenuitatis craflitudinifque oppofi-
tione quadantenus fitmmorum medium , cujus
miflura neque ipfiirn illud acerbum , nequehp-
fiim amarum fumme eft tale, quale dicitur -.qua¬
litates enim omnes exoluit aquei admiflio. Ipfura
itaque hoc aqueum elaboratum ,cxtenuatumque,
atque excalfadum quodammodo videtur, aeper-
inde facile in vaporem folvi , & hac ratione ro-
fam tum odoratam e.lle , tum celerrime reficcari.

Atque hxc omnia de eo ex guflu conjicias. Ro¬
farum flos magis etiam ipfis rofis adflringit , ac
proinde fane etiam exiccatorius efl. Quin ro¬
fas experiri cuidam fiiafi , fenfitque in noflur-
nis venereis imaginationibus ex his fubflratis le- imagina,
vamen citra ullam renum noxam. Liceat repe- /tones Ve¬
nantur Medicorum plerique qui experientia pofl- ™e*-
habita , an rubra fit rofa , an bene olens , con-
fiderant , negligentes ubi caput ipfis exxfluat,
coronis ex Rofa contextis , capitique impolitis,
aut' fucco ejus, aut oleo rofaceo , fic vel ipsa e::
perientia , id quod res ell, dilccrc. Nam fi ex¬
calfiant , magis etiam calida fuerit : fin retn-
gerentur , frigida : quod perinde eft , atque rc-
frigerandx humanx naturx facultate pollere, &:c.

Et profeflo experientix quidem ratio tam facilis
eft,ciim in rofis ,tum in exteris medicamentis o-
mnibus. Nam Rofis aut coronari liceat, aui cis con¬
tritis hominis xftuantisos ventriculi illinere, aut
fuccumcarum exprelfujn objiccieaut oleo aquxve
' miftis aliquam corporis partem confticare.iedquid

5?'

H I S T O R I AE

bxc multis cor&racsnoro , cum nonnulli milium
Opobalfamo , rofarum. fuccum fub canis ardori¬
bus rcfrigcrij caufa corporibus inungant , ulu vide¬
licet ipfo dohi , cum hoc fecerint abundi refrigera¬
re , &c. Verum rofa illis nequaquam his in rebus
propinqua efl: tametli quod adcaloris tepiditatem
& eifcnrix tenuitatem attinct,perquam fane & ipfa
inflamm*- inflammationibus in hypochondriis conii lien ti-
ttoney. kLls ucjj;s c jpe p0ffit , nili adflri&io ( qux una quo¬
que illi inefb ) multifariam lxderet , qux maxime iis
obeli, in quibus Chamxmelum prxcellit , nempe
condenlata corpora rarefaciens, indurata molliens,
tenfa relaxans. Nam iis omnibus inimica adftri-
dlio cll. Attamen ad afccnfus augmentaque in¬
flammationum , ac potiflimum earum qux in exte¬
rioribus membris extant , Chamxmelo rofaceum
prxfertur- quippe cum hx tepida calidi tate cum leni
adflrihione indigeant. Eadcmque ratio ne,idem
caput ab odore rufarum juvari confentaneum cll,
r/»/w CX CLlm exuflionc laborat. Apud Plinium de
rofis fcquencia comperimus. Excalfadloria Sc ro-
Pltn carri- fi [ Curn. lunem cum refutet itnponitur excalfactoria. At
gitur. rofa adjlringit o rc. primumwcabulum ad fupernra re¬

fert] uteros aft fingit, refrigerat. Vius ejus dividitur
in folia &: flores. Folium liceatur , aut tribus mo¬
dis exprimitur. Per fc ,cum ungues non detra-
huncur: ibi enim humoris plurimum. Aut cum de¬
trahis unguibus reliqua pars aut oleo^iut vino ma¬
ceratur, in folc vafis vitreis. Quidam & falcmadmi-
lcent& Anchufam nonnulli , aut Afpalathum , aut
limeum odoratum , quia talis maxime prodefl vul-
vi ac dyfenrericis. Exprimuntur eadem folia de¬
trahis unguibus, trita, per linteum fpilliim in x-
reum vas , len iqtie igni liiccus coquitur , donec fiat
cralEtudo mellis. Ad hoc eligi oportet odorati, 'fi-
Succt 'ufas. maquxque folia. Vfus fucci ad aures,orisuIcera,
gingivas, tonfillas , gargarizatus , ftomachum , vul¬
vas, fcdis vitia,capitis dolores. \In febre per fe,vc!
cum aceto ad fomnos, nauleas. Folia uruntur ad
ruts.ii. callibl epharum. Et fi ccis fcemina [ fatui ,ra forte me¬

lius] alperguntur. Epiphoras quoque aridaleniunc.
Flos fomnum facit. Inhibet fluxiones mulierum,
maxime albas , in polea potus , & fanguinis cxcrea-
tiones. Stomachi quoque dolores, quantum \_tan-
S eminis tum vet.]\n ‘vini cyathis tribus.Semen his optimum

ujm. crocinum , nccaniculo vetuilius:&in umbra ficca-
tur. Nigrum in utile. Dentium dolori illinitur. y_
Vrtnamar. nn.im cict. Stom.icho imponitur. Irem igni ficro
non veteri. Naribus fubduclum caput purgat. Ca-
c. ' pitapota &nguincm& ventrem lillunt. Vngues
g/t. rofx epiphoris falubrcs funt. Hulccra enim oculo¬
rum rofa fbrdefcunt, prxterquam initiis epiphorx,
ita ut arida cum pane imponatur. Folia quidem ini¬
tiis llomachi rouonibus & vitiis ventris , intelli-
in cibo e norum Se prxeordiis utiliflima vel ilhta. Ci bo quo-
coaiiiun. que lapathi modo condiuntur. Cavendus in his
*',r ' ficus celcriterinfidens. Et aridis & expreflis aliquis

Deaf.ijmm, U^LIS’ Diapafinata inde fiunt adludorcs coercen¬
dos ,itt a balneis inarefeant , corpori, dein frigida
abluantur. Sylveflris cum adipe iu li no alopecias

mirifice emendat. Vlits rofx in coronis

prope mi¬

nimus eft [ putamus legendum .ut videtur ex vet.legtffe
TUieUiu!}nimtus ] Oleo maceratur,idque jam li Troia-
nis temporibus, Homero te Ile. Einplaflris atque
collyriis in feritur mordaci' fubrilitate. M.-hfirum
etiam deliriis inungendis minime noxia. Rofa ut
Te >n pe* a- complacet Mcluc , efl frigida primo gradu, licca fe¬
cundo, ex fub flandis diverfis etiam feparabilibus
compolica: aqiiea quidem mediocri & terrea ad-
flringentc, materiam ci multam prxbenteraera vero
dulci & aromatica : ignea denique tenui i qua cll
amaritudo,robur,perfcdlfo' & forma. Ignex tamen
iiibflantix vis , qux ruborem &fpeci em imprcflic,

mentum
Me' na.

PLANTARVM

valentior fuit quam qux amaritudinem. Ob id hxC
lolaficcationc perditur, illis adhuc permanentibus:
qux fi perierint , non magis rofa fuerit , quam ho¬
mo mortuus efl homo : recentes tamen lunt ama¬
ri magis : quam adllringentes. Ob camque ama- Pur^,HHf
ritudinem rofx recentes , fucco prxfertim purgant: recentes.
ficcatx vero refoluta caliditate amaritudinem exci¬
tante , fubflantiam ftypcicatn &conflipantemo-
flendunt. Succus autem rolarum calidus e 11, prope succus cx-
ad primum gradum, quia efl a lubflantia terreflri & Udas.
frigida fecretus: purga C,re(ol vi t, aperit, terget. Sicca r ,

verb rola efl frigidior , & magis ftyp rica & ea ma- Jr /fi¬

gis , qux non fuit perfecta, & alba magis, quam txi-dior.
bra. rola prxterearefblvit, in temperies calidas cx-
tinguit : partes cogendo & conftipando roborAt: id
autemleminc & pilis in calycis medio inventis ma¬
xime. Cumaiue nRofxlintrubrx,&:albx,-Sca ii- Q"* pr.e»
bx foliorum multorum , vel paucorum : crifporum, fiAnt,or-
vel planorum: in utroque genere efl prxllantior,
cui color genuinus ell perfectior , & folia adfitnt
pauca & plana. Albx nihil aut minimum purgant,'^*
potentius tamen adllringunt & roborant quim ru- ^5: L*
brx. Succus completarum efl melior, idemque & a- purgat.
qua,i n qu a recc n tes & p erfe de fu n r macera tx : pur¬
gat bile flava fanguinem venarum arteriarum:

Confert utero, quia obftruhiones ventriculi & he¬
patis aperit & expurgat. Cor, ventriculum, hepar Robor'tr-
roborat, cordis tremoremlanat, vacuata ejus caufa.

Febribus biliofis confert. Eafdcm partes roborat o- oleum ^
leum rofa tum & aqua (ublimando ex rofis educta
Corrigendo fubflantiam ipfirum laxam,ficultatem
reten tricem ro.borant,in flammario nem omnem ex- inflamma»
ringuunt, &ab ea dolorem fcdant/omnuiri conci- Uo-
liant: coryzam tamen&flernutationcmexcitant,-^^-
catarrhis obfiint:uvamflringunt,&: guttur robo¬
rant ea , crapulam auferunt. Rofralm fit medica- CrapuU
mentum benignum, led ad purgandum imbecillum, Roflwf.fo
admi ni culis quibufdam eget ,\it fero lahis , meile:
fucci enim rofarum uncia una cum feri lahis un¬
ciis duabus, aut tribus, &: pauca SpicM,commode va-
cuat: foliorum quoque in fero iahis infuforiim,
cum pauco meile exprcllimi fine molefba purgat.

Syrupus quoque cx lucco rofarum , & rofis ipfis efl
clementer purgatorius. Oleum verb Rofiitum,0/
valentium medicamentorum , ut Scammoni j , Eu-
phorbij , acrimoniam potu obtundit, & noxam a
nccitate Myrobalanorum corrigit : ut oleum viola¬
rum-, Amygdalarum dulcium, Sefaminum,Ompha-
ci uni. Ro/x meile condi tx tergent, purgant, robo¬
rant : faccharo autem miniis tergent, magis robo- Atel ro^u
rant , & aditringunt. Aqua cui infufx funt rofx,
murdumfacic, terget , purgat', perfublimationem
verb fa ‘ a , multum roborat, non purgat:quia fub- er \M.ma.
ri! ' ejus caliditas igni cil dilfoluta. "Acetum Ro-//c*,tr-
fat: : " flammationes omnes fedat, incidit , pur- Acitum

:>u - ' x\ Rofx prxfertim recentes, cohionem Roftcoiii^
r ullam fulli nent , facultas enim earum tergens &: nem non
purgatoria, mbx igni rcfolvitur.rcmanctiuiftnn-/"/-'*"”'-
gcr.s jam manifeftior. Succus aiitcm carum medio- s.
criter c-.quendo fittenuior , & potentius terget.^'""’'
Oleum prafercim Omphacium curn rofis imperii- omph*.
olis ir, folatum , valentius refrigera: & adihingit.

Oleum verii dulcc,ex maturis olivis expreilum.vcl
Solaminum cnmrofis perfcftisinfolatum , poten¬
tius reioivit. DaturRoiarum iuccus ab uncia una
•iJ uncias duas: lirupus autem cuni lucco carum
fas tus ,ab unciis duabus,ad uncias quinque. ;/7»r */T/"

Non video (inquit Monardiis) a Gr.ecis,necjiie
ab Aycrrh., inter purgatoria medicamenta reponi
roium , experientia tamen ipfa JcoUocariihfor eix,u^r
debere oilendit : cui etiam Dioli. eonientirc vjde ra.-, ' ’
tur.Rolaceum unguentum vires habere dicens, api
folvihd.ini als um condffcenKS-QuoddicitMcAics mi

Rolkm""“r'

»

liber

Rolam deperdit. i rubedine non plus elfe Rolam,
quiim homo mortuus. Hoc dictum valde eft ambi¬
guum : neque cx rubore fpeciem habet rola :alio-
quin alba rola , rodi non elfet : colore etiam deper¬
dito, lervari odorem adhuc vifum e ii & adftringendi
viin.Sed rclpondetur Manardo Mefuem non habe¬
re rationem coloris quatenus ruber , fed quatenus,
'MttnariiiH uc Sylv. dicit, Rubor lignum infeparabile cit forma:
natatur & manentis in rola. Addit Manardus in dodtnna Mc -
Mtfutt de- fucs(quoddixerit , peralbas non fieri foludonem
fcndmtr. aliquam) apertum errorem deprehendi: albas enim
de Seni vocatas, & vulgo Damafccnas, cum albifir-
raicftnt exteras in purgando excellere. Ei autem rc-
, fpondet Mattiiiolus , ut infra apparebit. De fucci
ptxterea temperamento adverliis eundem hxc feri-
gulut , eon. bit. In arabica Icientia unum pro exteris maximum,
tm Me. graviterque vitandum inveni. Mefues namque, cui
Juan. univerla Medicorum caterva Evangeliftx nomen
imponit.rofarum fuccum calidum elfelcribit, quod
itaanimis quorundam infidet,ac fi una raraquein
arte fit veritas. Atque frigidum potius elfe ex Grx-
corum voluminibus excepi, quod quidem ratione,
‘tuttoi atq“e complurium Medicorum auaorititibus ita
" ' comprobo. Fiunt ex Rofis Oleum .quod virtutem
habet refrigerandi ac medendi calidis morbis : Vm
guentum, quod inflammationes placat : Srrupus,
qui calorem febrium arcet : Saccharum rolaceum,
quod ftomachum & cor calidum firmat : Aqua, qux
per fublimatorium extrahitur , mirum in modum
frigefacic, Scinflammationes repellit iDiverfa anti¬
dota, quibus rofx funt bafis &fundamentumto-
tius compofitijvclut Diarhodon , utrumque Aro-
M editu ™Dall,,’Rol"ltl novella, & Paltilli.qux etiam Ro-

Jent“\ farum vendicant nomen : aut quia majorem
r tjitft/la, partem conftituunt compolm , aut quia ipfis vigo-
ftgtdu^t- rantur, vel ad temperamentum & correaionem
detnur. commi Icentur. Velut Mefues pro rcflificatione
Scamonij fucco Rofarum utitur , iu quamplurimis
locis. Qiiodfaaitavit Aviccnnalib.j.quofyrupum
rolaceum laxativum ex Scamonio &: fucco rofa-
rum, cura laccharo condidit. Ethxc omnia medica¬
menta, qux cx rofis fiunt (fi attente profpicias) tam
apud Grxcos , quam Arabes ad nihil aliud videntur
rodelfe , quam ad inflammationes & calidos mor¬
os expellendos. De aliis rolae partibus, quasPli-
nius dividit, non memini me legifle illas ad aliud
prodeife,quam adrelrigerandum,comprimendiun-
que. Et nullam carum partem calefacere adhuc in
*• monumentis Medicorum invenio. Porro, quod
Rofirum luccus gradum calidi tatis attingat,necgu-
ftus, nec experimentum hoc mihi demonftrant, nec
ratio hoc convincit: maxime cumrofaiplafut vel
M«ft er q- Mefues teftatur, infrigidet in primo ordine, & om-
“'1'™ nes ejus partes hunc ordinem fervent. Succus ve-
Zlum rQ Vli Per expreffionem fubducitur , manifeftifli-
ftgtdtsm. virtute frigiaa pollere videtur:cum partes aquee
iinc , qux per exprcfllonem fub trahuntur , ex un¬
guibus £c foliis iplius Rofe.Quoniam Ariftotcle tc-
flc , Omne quod divitur firnile eA illi a quo deriva-
tui. Et licet in parte fuperiorc Rofx inhsrcat ali¬
qua cahditas,adeo tamen exigua efi,ut in extradtio-
j'c fucci ferine tota evanefeat: & fi qux permaneat,
ob rnagn am aquofitatem deperdatur. V nde fi rofi
iitin primo ordine infrigidantium, hacratione fiic-
cus reinanctin fecundo, quoniam illx partes calide,
qux erant in rola,deperditx fuerunt in fucciexprcf
f.onc , quod e>: gufiu , naturx medicinarum judice
cognolccs : ii enim vel pauxillum ex eo biberis , fa-
5. porem acerbum atque aufterum in eo fenties , qui
Zx<jdorc conftriaivaan virtutem manifelte demonfirat.Non
c ft eandem quod per odorem dijudices calidam
temperaturam rofam habere : nam ut Gal. affirmat,
Bivundu. cx odore fen fi bilium temperatura non cocnofci-
Tom.II.

XIV- V

tuiyat ex gufiu.Qubd fi cavillator argtiat, quod par¬
tes rubea: fuperiores Rofx , funt cx , qux calorem
miniftrantipfi fucco, hoc potilis elfet attribucn-
dum infiifioni rofarum , ih quam permeant partes
illx fubtiics rubcx,qux dant ei amaritudinem & ru¬
borem. Quapropter potius dijudicarem infufio-
nem habere vim folutivam,quam fuccum. Mefues
autem non ad aliud infufionem laccharo confectam
comprobat, quam ad morbos calidos/ebrium adir-
ftiones,pc&orifquc calorem. Sed nec ex colore fub- 4’
cum rofarum, quoniam rubeus /it , calidam te nr- — . -
pcriem poffidere dixeris. Neque enim calcem
( inquit Gal.hb.dc Ther.ad Pifonem) qu&d candida ex cobrc
iit , vifu duntaxat frigidam judicare, fatis eife cenfe- ucn
mus : neque rofam quod rubea fit , ideo illam cale- ^,C/tniin
facere , ftatim pro certo habemus: fed unk cum vifii
fenfum quoque tactus adhibentes,calidam quidem
illam , adeb ut lirat , certo invenimus : Hanc vero
quod frigiditatem econtrario in ea tadtu percipia-
muSjex refrigerantium numero elfe, firmiter habe-*
mus pcrfuafum. Patetenim exeodein Galeno lib,
fimpl. per colorem temperaturam medicinarum
non eife di judicandam. Aedus quoque fub primo ?■
infrigidandi ordine, Oleum rolaceum, ipfamq:, adeo
rofam collocata fub fecundo cjufdcm rofx luc-
cum.Prxtcrca Galenus io.m.m. fuccum rofarum ^
eile intenfx frigiditatis nos docet. Quibus clarius
fole demonftratur , Mefuem hallucinari in cogno-
flenda temperatura fucci rofarum. Sed &ipfcmet Mefnes fibi
fibi repugnat, multis in locisfut in lib.flio de rccfifi- rc^ugn^t.
catio ne medicinarum acutarum, prxfenim ubi de
ro fa ,& fcamm o n i o loquitur) demonftrans, fuccum
rofarum frigidam potius temperaturam quam cali¬
dam pofTiderc:quoniam tum ad medicinas valde ca-
lidasjtanquam frigidum rcAificans adhibet : & tum
ad morbos calidos biliofosque , ut febres cholcri-
cas , & inflammationes extinguendas medicinis
commifcet:& ad rcpellcndum,comprimendumque
vclud in angina, pro ultima infrigidatione, fucco ro¬
firum utitur. Et hx poti/Timum fimt rationes, pro¬
pter quas nullam aliam in fucco rofarum conftituo
tcmpeiaturam,quhm frigidam. Nequeomnino in Mefues cx-
hoc cfl culpandus Mefues , fed interpres , qui hunc cuIA[ur-
locum vitiavit, qui pro frigido,calidum eile fuccum
interpretatus cfl.Hacbcnus Manardus,qui complu¬
res alias rationes de temperatura flicci rofarum fri¬
gida in medium adducit , quas brevitatis gratia mifi.

As facimus, quas fi ulteriuscognofcerecupis,legcs
ejufdem tractatum de Rofa, cjufque fucci tempera¬
mento.

Sylvio rofa omnis amara eft atq; aftringens,prx- TvmeramV,
cipue rubra , h qua fubflantia refrigerat, ficcat ; flos
autem ejus aftringit magis,proinde etiam ficcat va- tlof
lentius : prxffiintiffima efl, qux longe omnino fua-
viffima,& aliis rubicundior. Succus eflentix eft te¬
nui flimx , nam celeriter acefcit,& lentore caret , 8c
unguentorum omnium odores exolvit& obturat.

Ex rolis calidi/Iimx videntur Mofchatx , poli has
rofco colore inlignes,Incarnatx dii51x,qux & cere-
brum valenter feriunt, paulb minus alba.*. Folia de- r1
cem recentia, alvum cuidam deciesduxcrunt, uca- fure*nt'
pud Tagaultium , refert Razis. Sicca autem folia., sicca, «d.
quia ab eisrcccffit amaror, laxativa non funt, (cdfluare'n
ftyptica , & adflringentia. DecoquitTragus, mani- *1*'
pulum folioium rofx aridorum, in dimidia me n lura
vini albi &*cxhibcc his, qui fluxionibus alvi labo-
rant,aliquoties per diem bibendum. Quod fi mor¬
bo produdfo, calor cor, jumHus fuerit, cum aqux ro¬
fx confectionem inlfituit. Semina dura , oux ca¬
pitibus Rofarum infiint in pulverem redacta, ac e
vino pota , calculum apud eundem pellere tradun¬
tur. Eafdem facultates nonnulli /pongiolis (germ.

vocatis ) qux filveftnbus acina..

mtores cd- (
pms.

Langtu

Fuch/im.

5l H I S T 6 R I AE

icuntur rofis , fi in pulverem redadti aut in vino
deco&i calidi fumantur, tribuunt. Succus e fru*-
diu rubeo;maturo,totaq;fualubflantiatufo expref-
fius,polteaque ficcatus, demiimque in pulverem re-
Gtnot-rhdd. da£tus,gonorrhii,&: tam rubris qukn albis mulie¬
rum menfibus lingulari experimento medetur.
Rubra illa capita , antequam maturitate mollefi-
cant, integra confervantur & liceantur, & ad pri-
diclas affefriones vino decoquuntur & potantur,
JDjfenterU. quod etiam medicamenta de dyfenterii & cruentis
excreationibus unice prodefle experientia non fe-
T emper. mcl docuit. Oraniarofarum tam fylveflrium quam
Tr*i°> do me ili carum genera refrigerantis fun t & adilrin-

. gentis naturi ,prifertim veroroli fylveflres ari-
* Vj* h v. 3i. Sylveilrium rolarum maxime carum qui
Aaud fhl ^cn'°refl appellantur aquam dillillatam nonnulli
laritid. majoris faciunt, & e dicaciorem credunt, quimdo-

mellicarum. Ea namque quibufvis calidis afledlio-
nibus prodell, refrigerat namque & reprimit om¬
nes cholericas & acres exhalationes , &cor in deli¬
quio animi confortat. Ad confectiones quas vo¬
cant , Manus Chriili , & Zulapium rofatum , primo
loco eas quas vocant ^afjerrofcu: fecundo quas
sfratvcnrofcn/ tertio rubras domeilicas eligit Tra¬
gus. Aqua ex roiis nunc commemoraris diflillata,
doloribus capitis in linteolis impoiita, neque non
fronti pari ritu applicata epiphoris oculorum unice
prodeit. Virtus , inquit Langius , rofarum laxati¬
va, & odorifera , in fupernis ejus partibus confillit:
at altridtoria& roboris altrix in internis deliteicit.
Fuchiius ex Simcone Sethi has adferibit roiis facul¬
tates. Odorata calidis capitibus prodeft,humida
verb offendi t,eaque deflillationi obnoxia reddit.
Sumpta verb febres ex flava bile procreatas juvat,
& roborat ftomachum & jecur. Proprietate autem
Ttfits Udit quadam tefles laedit , prohibetque acres exhalatio-
Tuihfu opi. nes ne in caput ferantur. Spongiolae ac frudlus Cy-
viodejrtt- norrhodi mirifice valent contra calculum, &Vrinz
‘tdte 'i*CUlr difficultates fi livigati in pulverem exhibeantur.

Nos contra Fuchfium nihil facimus ad calculum &
urini difficultatem nec femi na, nec ibongiolas , ob
eorum aflridlionem «Sc iiccitatem, ni/i forte prolint
per accidens eo modo quo icribit Dodonius , cu¬
jus verba poftea ponemus.

Succus ut placet Matthiolo , medicamentis
componendis expetitus , priilantior e puniceis
elicitur , item ex fiibrutilis, verum huic infirmior fa¬
cultas. Dilutum Gricis annGpiyMt , e quo rhodo-
pharmacum alvum innoxie dejiciens conficiunt,
plerumque ex fubrubeicertium maceratis aqua fo¬
liis paratur: ctii hac in re iis Damalcem Hetrufcis
vocati longe priilent : quippe ex earum vicenis
devoraris foliis facile quidem , & citra noxam fub-
ducituralvus. Albicantes deinde rofi ( Damaice-
nas tamen exceptas vultMatth.) non alium libi in
Medicina vendicant ufiim , quam ut ex Ic aquam
ftillent: Equidem iis dejedloria vis ,quapollentpu-
nicei , aciiibrutili , multo in firmior inell. Quam-
MdndrAui obrem videtur Manardus immerito id Mefiii vitio
reptcb. vcrdfle. Nam albi, quas Damafcenas appellant,
et fi majore dejiciendi vi citeris pnflent: creden¬
dum tamen elide iis nonintellexilfeMefuem, quod
cas illi facile incognitas fui !fe exiilimet : verum de iis
albis tantum, quibus paffim rofeta florent, cujus
rei illud maximo argumento efle potell , quod Da-
mafeem Hetrufcis vocati nuper in Italia florere
c ceperunt , quodque eas veteribus cognitas fuifle
( quod lciat ) memorirprodideritnemo : ni fortalfe
^ eas credamus cTe, qui Plinio fpincolx appellantur.
t Sylveftres.majore adflringenai facilitate funtpn-
(iringtatu. qriam fativi , fed minori fragrantia redolent,
atque dejiciendi alvi ne tantillum quidem faculta¬
tis retinent. Idem i/i bifl. Gcnn. Pueris excalfactis

'tOeledtu
roja pro
compofmo'
n/bu*.

PLANTARVM

& excoriatis ab urina circa pudenda afpergefidus Excoridtib
pulvis Rofimirrt. Ex calicibus dillillatur dptimaa- infamum
qua adverfus omnia profluvia , utilis iliaehrifnanti- ^ »nna.
bus oculis. Vermes in fpSngiolis dicuntur poten-
tiores e Te ad calculu m , ipfis fpongiolis. In a- Cdlculuu
polog. adverfus Amathum, nihil , inquit , ad me at¬
tinet de illa , quam adducit , muliercula Amathus:

Primum fipius ipfemet id fumpfi medicamentum
aliifqile frequenter dedi fine ullo prorfus incom- Rofas Da*
modo , adeo ut quandoque pueris felicifllme propi- tnafetnas
naverim. Priterea mania hic rofa nullam peni-
tus guflui relinquit acreJinerrt,fed tantum fe ollen- Amatum
dit tum adflringcntem, tum etiam fubamaram. Itf
quod manifefle indicat, ut nulla faucium, aut lingui
erofio jinflammatiovehincdeguflantibus accede¬
re pofiit. Mihi enimhafce rofas fxpe mandenti ,ut
quandoqpe adllridlam excitarem aiuum , nihil ero-
fionis,inflammatiomfque acceffit. Quo fit ut quis
redl£ opinari poflitdelufumefle Lufitantim ,utpo-
te qui hu jufce medicamenti facultatis penitus igna¬
rus, fymptomatis illius caufam in illud perperam re¬
jecerit. Cum potius credendum fit id ab acrium
faUorumq, fuccorum defluxu provenilfe ,quifort£
fortuna eo tempore ,quo rofaceum rllud faccharutn
mulier illa fumpfit , \ capite in eas parces labi cipit.

Atque magis fime demiror , quod tam acriter dam¬
naverit has Damafcenas rofas odore perquam fuavi
fragrantcs,equibus clementi flimum illud paratur
medicamentum nullo penitus incommodo alvum
ducens. Priter id, eo ignoranti! perveniffc con-
llat , ut cercb fibi perfuaferit Ieneliabin e Perficis Perfr*X«-
rofis paratum , de quo pluries in febrium curatione
& ventriculi dolore meminit Avicen na , ex Perfici jex ur Cmte
arboris floribus parari debere : fed qua falsa tenea- Amatut.
tur opinione,ipfa offendit medicamenti nomencla¬
tio, quippe Ieneliabin Mauritanis omnium pncla-
ri/fimoi umMcdicordconfenfu nihil aliud defignat
quim Melrofaceum. Conflat enim per rofis Per¬
ficas nihil aliud voluille Avicennam , quam Puni- Perfica Re.
ceas. Siquidem lib.5. ubiisdemedic. compofiom-/*'*'*'^”-
nium egit, de quibus in univerfo meminit volumi- Pum‘
ne, Ieneliabin ad febres.& ventriculi dolores parari jenei,dh>t
jubet £ rubeis rofis , non autem ex Perfici arboris e rofs ru¬
tioribus. Id quod manifefle indicat, nil aliud Perfi- brts.
cas rofis Aviccnnidefignare,qu^m Puniceas, Per¬
ficas illi fortalfe vocatas , qubdi Perfis in fuas ve¬
nerint regiones. Nam & nos Damafcenas vocamus
eas, de quibus diximus , quod e Damafco Syrii pri¬
mo ad nospervenerint. Et haflenus Matth. qui vi-
defur caufam rubetlinis in rofis tribuere calori: fla-
tucreqi e rofis rubras fubruberibus efle calidiores:
da it enitu , ab aero vero & fubdidcem , & odjratutn fap:-
rem affumunt : Ex bu demum , que. ignit naturam fequun-
trr amaj orem concipiunt ,ac etiam coloris rubedinem, qux
fiiiuet n bicunda (pettantur. Quo fit , ut plusinjit calo-
rit puniceis quamfubrubentibu!. Sed hoc Matthioli ar- Matth opt.
gumentum infirmum efle, conflat fuperius ex Ma- n,oexpW«-
nardo. Quhm porro utiliter lotionihus,& clylle-
ribus , adinhibendas fluxiones' ungues , qui ab au-
toribus nullam propriam receperunt dotem ,infe-
rantur,judiccnt ali j. Plinius dicit ungues epiphoris
falybres efle.

Sunt Amato in Diofc.quidam Rofc rubri, crafi Amdtoex
fi , flyptici, ex quibus Zuccarum rofaceum parari rofts
d e b c t , n a m fl v p ti ci fu p t &: c o n ftr i n g e n tc s : p r o i n - Z*‘cf3*rum
de reae quoque fyrnpus rofaceus, pro fluxu liflcn-^ ‘eum
do , ex ipfis i' ccis conficitur , quz quoque ficcati Syruput.
pro lavaens fervantur. Sunt quoque alii albi, ex
quibus citera paramur, quarum tamen loco Ferra¬
rii incarnatis , ideft, colorem inter album Mem¬
brum habentibus.utun tur : qui dubio proiAi!, Fer¬
rarii velut Arcon tc Neapoli , aliifvc varii Ita-
b* c locis , folutivi fiint , & maximi purgant,

pnei-

LIBER

prxripue fi exiliis mei rofaceum foliatum fiat:
nam uncia hujus mellis rofacei , ,cum ftrepitu,

& 'Ivi turbatione levi , purgare in corpore
mediocri , ter & quater facit , ut millies ex-
vfel coeli* pertus eft Amatus , illud pro laxante mcdica-
•aritm mento xgrotantibus propinans. Nec enim di-
vr£-lt- cendum vult , ut multi medicamenti hujus vires
ignorantes contendunt, conditum hoc mellis ra¬
tione tantum purgare , quum mei coctum parum
aut nihil purget, imb mei crudum ciendi vim ha¬
beat , quam in codtione amittit, ut Hippocrates te-
flaturlib.de morbis qui extra, & Galenus lib.3. de
alimentis cap.38. non miniis Paulus /Cgincta lib.i.
£ux medicina: cap. 96. hoc ut folct approbat , in-
quiens 3 mei coftum valentius nutrit quAm fiibdu-
cit alvum, non coitum e contrario, cui adftipu-
latur Alex. Aphrodifeus'fait.2. problem.tftf.dicens,
mei incoctum tergi t & purgat, coitum alere tan¬
tum poteft. Ex quibus liquido confiat , rbfis iis
vim laxandi & fubducendi infitam Sc naturalem
cflejnon vero ex meile acquifitam.

Syrvpitt ro- ',s 'gitur rofis, fyrupus rofatus folutivus mul-
fatui tarum infufionumdidtus nobile & (ecurum purga-
f/W. torium medicamentum parari debet , prout in uni-
verfaltalia magno aegrotantium juvamento para¬
tur, qui Amati lententia efticacior& nobilior eva¬
det fi aqua: loco, cum rore e coelo fuper ipfis caden¬
te paretur , vel faltem fuper caulibus ex quibus ro¬
ris vel pruina: magna copia haberi poteft. Sunt
prxterea , inquit , alia: rofx alba: ad citimum ten-
4 mofch*- dentes, parva: , pauca folia habentes , qua: fere per
tfS nd-fm Cotutn an n 11111 ln arbore videntur , quas Mofchatas ,

* ' quia Mofchi odorem referunt , vel Alexandrinas
vulgus appellat. Hx vero, odore caput tentant,

& potontiflime alvum fubducunt*, non mjnus ac
Sex folia Scamonium , ita ut fi fc-x vel odto acetario folia
pprgant. mifcueris , totum acetarium purgatorium reddas,
& ea decaufi ab illis, tanquam perniciofo medi¬
camento , naturx vim inferente , abftinendum
fiiadco. Nam non ita pridem Venetiis nobihffi-
ma Beatrix k Lima, mulier opulentiflima , in mor¬
bum quendam incidit pro quo juvando., Medicus
quidam Venetus , ex praedi dtis rofis fk faccharo
conditum parare fecit , ut eo tanquam prxftan-
tiflimo , & fecuro purgatorio medicamento in¬
terdum uteretur: at quum primum praeclara fila do-
/ Minum mina , conditum guftare coepit , faucium &: lingua:

^ cxcol'i itionem cum ftomachi rofione contraxit:

‘lioju Meje, ^d illa dubitans , num fymptomataeaexmorbo,

J aut condito orta eftent , nullam in medicamen¬

tum culpam rejecit. Ego vero nofcens medica-
Tere^ene- mentum potentifiimum 5c fere venenum e fle,
num. eam monui, utabillo abfiineret , ncceo amplius
uteretur , putaverat enim hxc domina conditum
illud ex rofis incarnatis a nobis didis paratum
cfte, quo alias Antucrpix fxpe ufa erat. Hxve-
Rof* no- r° rofx mofchatxin Hifpania rarb videntur : funt
Jchatxw enim albx , fubcitrinx , limiles , ut paucis dicam,
Hijp rara. rofis caninis inter fpinas nafcentibus , quae ad fum-
mum tria quatuorve folia habent. Non mirum
igitur efifi Hifpani iisRofis mofchatis carentes .du¬
bitent , num incarnatx a nobis dictx, qux ut foiit-
tivx funt , &: apud ipfos reperiuntur , Mofchatx vel
Alexandri nx dicantur. Sunt enim longe differen¬
tes: rofa autem hxc mofchata, Alexandrina five Da-
Damafce. mafcenadidta ,: alba ad citrinum inclinans , eft o-
nafugten- mnino fugienda: Incarnata vero rofa, qux inter
tlti- rubram & albam inedia eft ,rubricatquc, longe alia

incarnata epc ut pncftantifTima tk nobili folvente medi-
ujurpan *• camento utj fuaderem : Quia enim in maxima co¬
pia habetur peruniverfim Italiam Rofihxc ,idco
Syjtftn ex ea fyrupus rofatus folutivus , five novem irfu-
fufionum tonum , mirus paratur , adeo ut illius unica: tres
Tom.IJ,

XIV':. ?

abfque noxa ulla malos £ corpore humo te s pellant.

An vero icncliabin de rofis Perficis , apud Avi- leJetiM*.
ccnnam multis in iocis citatum ex aliqua rotaram
ditiarum paratur ? Refpondeo quod non , quia per/i,„f
Avicenna ex floribus Perfex arboris , mei rofatuin,
live Ienciiabin , confici fuadet: vocat enim flores
iftos interpres Rofas : proinde ornatx nonnullx
officinx, ex illis fi/rupum paratum habent , morbis
pituitofis admodum convenientem. Sunt enim
flores ifti , naturi jurgato rij , pituitam «Scientes
humores , ac cralTam bilem depellentes.

Rofarum foliola, inquit Dodon. quia ex diverfis
partibus confiant , diflimiles etiam facultates obti-
nentique tamen in lingulis nonfimiliter le habent.

In uno fiquidem genere: terreftrcs «Scadftringen-
tes: m alio huinidx «Scaquex : &in alio fpirituofx
«Sc aer ex partes excellunt. Prxdominantcm au¬
tem omnes frigidam habent teihperiem, proximam
tamen temperiei medix , ex primo videlicet ordine
refrigerantium. Superant quidem humidx, aerex
& fpirituofx partes in candidis , dilute rubenti -
bus , nec non in Damafcenis five Mofchatis. Ex yentH] ^
tribus his liquor, ea de caufa * elicitur grati/limi ac mofchata,
fuaviffimi odoris , qui fere ex aliis rofis inodorus Aelu*
eft. Vtilis autem Roftrum hxc ftillatitia aqua,
cum ad cordis roborationem &: fpirituum repara¬
tionem , tum etiam ad omnia qux clementer re¬
frigerari poftiiilant : tragematis , placentis , condi¬
mentis ik aliis , qux voluptatis cxcitandx gratia
conficiuntur multis , eadem admixta, faporis gra¬
tiam conciliat : oculorum calidos dolores mitigat:
fomnum -inducit, quem & ipfx virentes rofx, odo¬
re fiuo fuavi provocant. Succus harumrofarum e- Succus.
tiam candidatum , alvum lenit & fubducit : eflica-
ciftimus carum quas Damafcenas vocant: proximus
dilute rubentium, quarum frequentior ufiis. Idem
prxftat earundem dilutum, £c quod ex eo coqui¬
tur Drofatum five Serapiunx, Ofhcinx fyrupum 10- Drojatum.
fatum folutiviun nuncupant , quod ex infufofive Ser,tF,ti7f
diluto apparari debet, m quo pluries rolarum vi-
rentium folia multa macerata funt. Ad leniendam
autem five fubducendam alvum utile , quando &x-
purgationealia potentiori , autopus non eft , aut
uti non expedit. Nam prxtcr ca qux in intefti-
nis hxrent excrementa’, aut in proximis & primis
venis cruda ,pituitofi «Scfubinde biliofa,alia non
edpeit ‘jfi non aliis quibufdampotentioribus medi-
caiuentispcrmifceatur. Humedlat porro &i refri¬
gerat Scrapium iftud , ideo etiam febrium arden¬
tium calores nimios fcdat,«?c viicerum inflamma¬
tiones mitigat-, fi tim extinguit : debili autem &c hu-
mido ventriculo parum utile, nam cum laxiorem
debilioremque relinquit. Simile poffunt fc folia
harumrofarum facharo condita , prxfertim fi ma¬
nibus tantummodo contrita, ac diligenter cum fa¬
charo permixta, igni admota incalcfcant , potius^ ^ ^
quam decoquantur. In rubentibus, qux paflim^ p^fn-
lunt vulgares, tk aliis faturatxpurpurx , quas Pro-
vinciales appellant , plus eft terrex liibftantix,
lk reficcantis adftringentifquc facultatis , non ta¬
men abfcjuc liumido quodam permixto quod qui¬
dem ipfis adhuc virentibus i r eft:’ in reficcatis ve¬
ri) deperditum eft. Succus hac de caufa, «3c dilu- virentes
tum carum , ad . alvum fubducendam quocpic fadr,
minus tamen quam aliarum prxdidarum. Refic- s;ccat*
carx autem hx Rofx humiditate jam abfumpta,
adftringunt & rfficgart : refrigerant quoque , ftd
minus quam virentes: robur cordi conciliari-, ac
tremori & palpitationi ejus fnccurrunt : hepar,
renes, & alia vifcera debilia confirmant: venti.1 -
culum flaccidum , debilem tc humidum iiccr.r. :

&: corroborant : fluorem muliebrem tk fuper-
fluam menftruorum purgationem compefcunt;

M HISTORIAE

fanguitiisundcquaque eruptiones fiftunt : fudores
reprimunt: alvum nimio fluore laxam conftrin-
gunt : antidotis omnibus utiliter admifeentur, &. a-
liis quoque medicamentis, live foris adhibe ndis,fi-
ve intra corpus alfumcndis, quibus ut adftringesac
corroborans aliquod vtiliter accedit. Quod ex ipfis
Rhodomefr fit Rhodomeli,vulneribus, ulceribus, eruptionibus,

ac in univerfum omnibus , qua: abftergi & reliccari
oleum. poftulant, longe utiliflimutn efl. Oleum calores o-

ronesfedat,& inflammationes prohibet,aut jam in¬
cipientes mitigat. Flores rofarum , lutea videlicet
flamina & apices, rcficcant fimiliter Sc adflringunt,
6c potentius quidem , quam ipfarum rofarum fo¬
liola. Idem poflunt calyces & alabaftri : fed cum his
omnibus odor defit, minus utilia fiint,humanxque
spongiola natura: minus amica. Fuchiius, fpongiolas &capi-
qmiQi&e- jula fylveftrisRofic contra calculum & urina: difli-
mant cal culcaces valere aldirmat : fi in pulverem trita exhi¬
beantur. Prodefle autem polluntnon ut diuretica,
aut calculum atterentia : fcd veluti alixquxdam ad-
flringenda,debiles renes confirmantia : qux calcu-
lofis non raro utiliora funt, quam multa, prxfertim
potenter diuretica. Nam talium diureticorum fre-

Rtft par¬
ttum *Juf

cutofii cr

urrnx dif¬
finit.

quentiori aut nimio ufu,5c renes multum debilitari,
& fxpe fupcrcalefieri contingit ■, & calculos non
modS non comminui, atteri, aut expelli, fldeopio-
fiores & duriores frequenter generari. Quod ete¬
nim in languine tenue , aqueum & ferofum eft, fc-
gregant-.quod vero craflius,coeunt,acindurari diu¬
retica fortiora faciunt :&fimi!iter etiam alia minus
potentia , frequendore Ufu : ut Gal.5. fimpl. feribit.
Contra Do • HxcDodonxus. Cur autem rofarum fyrupus,ut
'don fyrup ipfe vult,dcbili &humido ventriculo parum fituti-
roj lis, & laxiorem 5c debiliorem relinquat, animadver-

tcrc non P°^m : quandoquidem rofie prxtcr vim
uultm. purgandi etiam adftri&iontm habent, ut Rhabarb.

& Myrobolani : qua: occafio ut in dyfenteria & aliis
alvi fluoribus lubentcreo utamur cum Myrobola-
nis &Rhabarbaro ac Rhapontico vero, fi haberi
poflit. Excipimus tamen fyrupum e rofis mofcha-
dsjficubi prxparetur.

fftcck/irum Saccharum rof purgans videfinquit Cam.hort.)
purgaris apud Card.de tuenda valet. quod non contemren-
far m. Jyjyj .interior rofie rubea: flos puPverizatus,cuma-
qua Cydoniorum dcflillata datur utiliter in nimio
Menftr. nienfium fluxu. Ad dentes a corruptione (ervandos

addentes, & gingi vasroborandas fiimitur aceti Scyll.&aqux
et gingivas £ calycibus rofarum deflillatx xqua portio & eo
fxpe os colluitur , annotante Monardo Hifpalenfi
de rebus Indicis. In fpongiolx Cynorrhodi cavita¬
te interiore tinex interdum occluduntur , quibus
pulverizatis ad expellendos vermes inteftinorum
7 tr culum multi feliciter utuntur.FercuIum ut ipfe dicit fuavif-
<4thcr.*um. fimum docet parare Atherxus ex rofis Iib.p.

§x Cxfalfi, Ex Rofacarnea,autoreCcfaIpino, colligitur aqua

perdiflilladoncm odoratiflima : Medici quoque o-
feo infundcntesrofaceum componunt:fuccus exiifi-
dem,&infufio ad purgationes paratur. Rubens,
multifolia minime amara, ideo fine vi purgandi:
conditur fiiccharo adadllringcndum,roborandum-
que. Parvaquinquefoliis candidis amarior , maio¬
rem vim purgandi habet. E rofis rubeis fuccus per-
fc&e rubens extrahitur, ubi paululum ex calefii^i
in fartaginerosa , exprefleris fuccum leviter .^elin-
quiturrofx fubftantia alba. Ergo fi eX-

p.re fleris ac diligentius, color corrumpatur : atque
Icade aliis. Profuit interdum ut .*V. exhibendis me¬
dicamentis etiam delicix locum habeant prxfertim
apud morofos &deIicacoa. Ad alvum igitur ducen¬
dam parabitur Saccharum rofcum tale. Libram u-
nam Sacchari cuna libra una roris diiro!ve:purga,uc
folctjcum ovi candido :inde unciam unamrolarum
Perficarum immitte > cum jam fervet Saccharum,

PLANT ARVM

ubi paululum coxeris extrahe ,aliamque unciam fi-
mili modo indito atque ita ufqiie ad duodecimam
unciam. Prxflat autem rofis cllm rore clfe colle¬
ctas. demum coquito ad perfectam rationem: addi-
toque uncias quatuor rofarum rubearum , Sc in Io¬
le exponito. Floc non differt ab alio Saccharo,& ju¬
cunde purgat & cum voluptate devoratur. In ulce¬
ribus penis & pudendorum in quibus alia remedia
fruflra adhibita , Ccnto-Empiricus pilos fpongiolx
rofx filv. in tenuiffimum pulverem reducit , infper-
git,& probatum remedium extollit.

Inftituti noflri ratio poflulare videtur, ut aliquas
Rofarum compolitiones, quarum ho di e^in medici¬
na factitanda magnus eft ulus, in medium profera¬
mus. Ecquis enim ignorat vel folas has tum intus
fumptas , tum extra admotas in maximis depelledis
contra naturam afleCtibus ,• vim obtinere fummam ?
Exorditur idcirco Matthiolus,robrfquedediftillan-
di ratione opinionem fuam recludit. Ex rofis , vi
ignis fitaqua pluribus ac diverfis i fift rumentis : ve-
runtamen ea exteris prxftan tior , ac odore fragran-
tior habetur,qux per balneum calentis aqux vitreis
organis elicitur,cujufmodi & alix funt, qux eodem

tRefom

(lilla-

modo ad univerfum medicinx ufiim confici folent.
Quandoquidem inter has qux plumbeis inftru-
mentis, lignorum, vel carbonum igne extrahuntur,
tanta deprehendi tui differentia, quanta inter plum¬
bum 8c argentum deprehendi poteft. Quippe qux Balneum
fiunt in balneo calentis aqux vitreis roftratis orga- Mari st.
nis ,ab herbis &: floribus, i quibus manant, nccfa-
pore,nec odore di flentiunt,adco ut non folumpro-
prias plantarum qualitates fecum referant, fed ne e-
tiam tantillum quidem tumfumi,tum rei, aduftx rc-
fipiant. Quod quidem in iis non invenias,qux vul- rlumbea
g') plumbeis,& xreis in frumentis eliciuntur:has e- S.tfa repro*
n i ’ ; n u r c u am , v cl r a ri ffi m e gu fla v c ri s, q ui p. t i bi ru - bamkr.
midum virus, ridoremq, non reddant. Quires non
modo xgris ingentem moleftiam afferunt , & nau¬
team plerumque movent, ted & plurimum noxe pe-
«flori , ventriculo, jecin ori , vifceribufque omnibus
inferunt : qubd ii metallicis organis, a quibus diftil-
lant,mdlam eorum qualitatem fibi venaicent. Qua
re hac state pcrfpc.<fla,do<flifiimi, acperitilEmedici
veteres fecuti , deco<flis,ac dilutis tantilm uti expe-
runt. Qux tavnetfi viribus aquas qualefeunque fii- d^uxfubh-
blimacas(itaerim flillatitias vocant) praecellant: ex mat*‘
tamen, que calentis aqux fervore (ut fupra diximus)
fiurt,c.'i:n proprias tum odores tum tepores herba¬
rum ac florum , a quibus extrahutur, fecum trahant,
jure quidem decocFis non modo ipfas xquipolLrc,
fed etiam preftare crediderim, non tamen,q^bd vi¬
ribus p recellere dixerim, fed qubd guftu-'iuaviorcs,

&c vifui jucundiores habeantur :quJd non parum
folati j egrotantihus affert. Nos ^uidem aliis aquis
non utimur, ‘quam his, ad qu° eliciendas nobis or¬
ganum affabre parari fecit” tls>cujus ope haflediflil-
la titias, ac prcftantifl)-as a<Iuas fuo tempore confi¬
cimus. Quarum-112 tepore conflant amaro , alix
vero ht; vl'-raufl:ero,alix acido, alix denique infi-
pido pr« variis fi mplicium medicamentorum q*a-
liranrius , a quibus eliciuntur. Quapropter Sepia- Admomtdcri.
nari j, & Medici , quos magis decet humanam chari-
tatem colere, quam aurum &: argentum , dent ope¬
ram, ut jam plumbea, &xrea organa aboleantur,6c
balnea, de quibus diximus, in eorum locum fiiccc
dant , quippe in hoc etiam ( quamvis plus laboris,
minus vero emolumenti fufeipiant) &-Dco,& ho¬
minibus fimul rem gratamfaccre poterunt. Cxte-
rum Fuchfius in lib.de compof medie, unice caven- Tuchf. ) cau.
dum prxeipitin fuccis ftillatitiis eliciendis, neccjus * ‘
vafculi fundumfin quo flirpes continentur , aquam
in cacabo bullientem attingat , fed folo vapore ab
ca elevato mcalefcat.Quain re tecutus potids vide-

tur fui fle

tiB mmn

LIBER

tur fui (Te Manardum, quam rei e xp eri mentum. Ve¬
rum ncxn polium ipfe omnino eorum fententiq f«b-
fcribere,utqui judicem non clle fempereaexquifi-
ta ratione procededumin herbis diftmandis , qubd
certo fciam nihil referre , quando etiam vafcuhm
herbas recipiens in aquam in majore vafe bullien¬
tem immergatur. Nametfi aquar, quas illi volunt ex
herbis vapore tantdm ab aqua bulliente elevato
extrahi,cxccrisprxftantioreshabcantur:ta nen que
ex herbis eliciuntur vafculo impolitis, quod aqua
bulliens circumluat , parum certe, aut fere nihil, illis
bonitate cedunt, quod mihi compertum eft in iis a-
quis, quas fxpiffime libuit utroque modo elicere Sc
Obtetfio. experiri. Attamen aliquis illud di (crimen c(fe di¬
cet , quod illo modo aqux ex herbis extrahantur,
quae tenuiores partes retinent, quod vaporis illius
calidi tas imbecillior fit, qu^m ut poffit totam herba:
fubftantiam conficere rhocautemmodo aqua: eli¬
ciantur, qua: omnes herbarum partes fecum refe-
Solutto. rant.H^c lanc differentia que facile concedi poteft,
non efl (meo judicio) tanti momenti , ut illa regula
perpetuo fit obfervanda , hxc vero evitanda : quin
potius, ut hxc mihi videatur probanda, illa vero re-
Modi «U- jicienda tanquam cautio nimis religiofa. Sed quan¬
do' «qua* doquidemin Aquarum diftillandarum mentionem

dtjhlUndt. inciqimus

, non gravabimur illarum aliquot modos
adfcriberc, quos quidem in prxfentia licuit,nuil-
I'tumCelebratos invenire. Alij itaque fu mu nero fa-
rum quantum volunt, idque triduum, in balneo di-
a.geftum, vapore aqux calidx diftillant. Alij abfque
aigeftioneprxcedanea , aquam exrofis in alcmbi-
3-cumconfe'dtis, eliciunt. Ali j per cineres di ftillant:
ubi tamen maxima opus eft cautiore Se circum fpc-
dtionc , ne empyreumate liquor ftillatitius inficia¬
ntur. Ali j lucro magis, quim valetudini hominum
intenti , eas integras, ut decerpta: fur t: cum magna
aqux copia ,per veficam xneam diftillar.t, ac ex
triginta rofarum libris centum odoratx aqux vena-
?■ lis extrahunt. Alij flores tufos, abfque menftruo,
aut eo faltem tam pauco , ut ad irrigationem fuffi-
ciat, modico balnei calore diftillant: & ad vim refri¬
gerantem, tanto expeditius evocandam una diftil-
latione,quam prxccditirrigatio,ex aqua communi,
vel rofacea veteri , aut ad virtutem confortantem Sc
fragrantem proledlandam , pluribus in diftillata a-
quainfufionibus utuntur. Io.Bcguinus in Tyroci-
nio chymico, ita eam parandam ducit :diftinguen-
y aruit /no- do inter rofas albas & incarnatas. Ex illis enim ut
du» Parian phirimum vis refrigerans petitur,acproptcreapau-
nbmRofts. c,a pluviali iiroratx in mortario marmoreo

contundenda: funt:inde torculari fuccus exprimen -
dus & diftillandus. Incarnatx abfque irrigatione
contufie, reponuntur in magno vafe vitreo , in cel¬
lam : poft triduum fuccus exprimitur ,qui per bal¬
neum diftillatur. Hxc aqua eft fragrantiffima,qux-
que vel multos annos , odoris fui fragrantiam con-
fervat.Non nulli recrementis ejus aquam puranvfu-
perfundunt,& ita per odtiduum maceratam, vel bal.
neo, vel vefica diftillant, qux communi venali viri-
stqua Sit* hus& efficacia non cedit. Sed & ultra progredi, ac
cututcun- ccrcarn£,cilemque , aquas vitx expiantis, floribus,
-juep ant«. cujufcunque generis fint , concinna

brevitate , veram & legitimam extrahendi metho¬
dum tradere eft animus, Se quidem per digeftionis,
fermcntationifque viam, ut quarum ope fola, ex o-
mnibus rebus, ac iis potiffimum,quxin alimentum
veniunt-, imo etiam Se ex rofis quxfrigidx exifti-
mantur,aqux vitx odorati flima elici poteft, qux de
natura ccelefti xtherca participet , flammamque,
non fecus ac ea, qux ex vino elicitur, concipiat. Ro-
Modut £*s igitur fume calo fereno,cum rorido madore de-
ftituuntur ,colledtas : eas tere accurati ffime , Se in
cucurbitam vitream,qux poftea bene claufa, in cel-

X I V- . 55

Iam reponaiur,utibi fiat carum fermentatio, immit¬
te : Cum jam acidum quiddam redolere videntur:
fume de floribus tritis,qilantum vis,Seper balneum
diftilla : aquam inde extradlam fiiperaflunde parti
rofarum reflanti , Serurfus diftilla , fimilemin mo¬
duli pergendo, donec omnis rofarum fermenta¬
tam n quantitas per alembicum tranfierit.; feci¬
bus , qux in fundo remanere folent , femper fegre-
gatis. Tandem omnem aquam ex rofis elicitam,
per balneum diftilla , Se duodecimam filt&n par¬
tem aut circiter abftrahe,eamquc fi vis,re£tifica. Sic
aquam habebis gratiflimam, adeoque excellentem,
ut unica ejus gutta, ingenti facis aqux copix odo¬
rem fiium communicare, eamque utiliflimam Se ju-
cundiflimam reddere poffit. Non absrc vifum fuif
paucula hxc abfolutioris doiftrinx ergo proponere,
quo modi quidam, diftillandi aquas , non infimi fi-
cut Se hujus aqux rofarum , ut Se fimplicium exte¬
rorum omnium, lectori manifeftentur.

Non crichic reticenda tindhtra rofarum , ob fum- Tiaelura.
mura levamen quod percipiunt xgri , in fiimmo fc- ^*rumyey
briu vigore , in liti inexhaufta,in inquietudinibus, /q fimtUt-
dyfcntericis paffionibus , aliisque affeSlibus ab hu- m*.
more biliofo,acri Se mordaci gcnitis,pro potu ordi¬
nario, ubi ptifana palato aegrotandum non fipittta-
lis igitur e flo modus breviffimus. pro tb. j- aqux
fontahxjlimpidiffimxjgelidi/fimXjRofarumrubra-
rum, exficcatarum m.fi.hordeip.j. dccoqujm tut le¬
viter , addendo g.j.facch.filtra vel cola, addendo fp.
vitriol.gutt.vi.poftquam refrigerata erit , xger hanc
fu met eum voluptate, liberalius bibet, fcdabitiirquc
fitis. Ne autem ftateram tranfgrcdi videamur,omit-
tendo eorum aliqua , qux ad hanc rofarum tr.atfta-
tionem fpeclare videntur, Syrupus quoque cnume- syrupw
randusver.it. Eft autem fimpfex, qui ex folo rofa- Rof«ru«t
rum decocto vel fiicco fit, '$c ^.Rofarum rubi arum/"*?^-*--
recentium, partes fc-x, qux infunduntur in vafe ter¬
reo vitrato, fidelioris bene operculato , horis odio
in prxdiclis qux rccalefaStq partibus : tandem ad¬
detur ad fingulas 5. partes infufi colati partes 4.fac-
chari, per albumen ovorum clari ficati, Se ffyr.Com- Compofitus
politus quiexinfufionibus & aliarum rerum deco-
dlionibus conficitur : JjL. Roris vernalis parces fex: Sy.RoJ«~
fervefiant, Se indantur rofarum co mp 1 e t aru mrc-
centium rubrarum partes tres, ac horis odio immo-
rentur: Deinde renovatio Se rcinfufio florum fiat
ufquc fcptiesinclufive abfque fraude,& lingulis vi¬
cibus diligenter exprimantur: poft adde facchari al¬
bi partem mediam , & ad fyr.formam coquito. Fit
quoque fyr. e rofis ficcis, 'qui ^.fefquiunciam rofa¬
rum rubrarum ficcarum ( nam libra una menfuralis
referta rofis ficcis, & moderate coadta ponderat, syr.ertfls
drachmas 12. plus min us) qux infun di tur horis odio ficcis.
in aqux libris tribusjterque reiteranturrofx ,& in-
fufionesatque expreffiones. Aqua quoque itidem
calefiat,antequamrofx indar, tur. Poftea accipitur
liquoris infufi & expreffi quantum libuerit , & cum
media parte facchari coquitur ad formam fvrupi:

Verbi gratia , fi liquoris infufi habeas tres libras,
t u n. c i 1 1 i s adde fe f q 11 i li b ra m facc h a r i , Sc h x c D i fp e n-
fat.Colonienfc. Paratur tandem fyr. vel potius Iu- i„icp.Rofa-
lepumfuaviffimum ex aqux rofarum partibus tri-tum.
bus, facchari partibus duabus , quod prxcedcnte
lorge clarius eft, ufu,quefrequentiffimum. Aqui-
buldam vero facchari partibus 12. in aqua communi
clarificatis adduntur aqux rofarum partes dux , ut
fit ex aqua rofarum pauca, &'multa communi com-
pofitum,fed id inefficacius. Sunt etiam qui rofa¬
rum folia integra condiunt. Sed paratur conferva
rofarum, tundendo rofarum exurgium partem u .Rojaram.
nam cum duplo facchari folidi in mortario marmo¬
reo piftillo ligneo : flores & faccharum fimul con¬
tunduntur & non prius flores feorfum (fieut fieri
E 4

5<? HISTORIAE fLANTARVM

coafuevit) & deinde facetarum feqrlum,& demum j
ambo firhul. Poft contulionem autem & commi- I
xtionem facchari cum floribus' rolarum , conferva
aliquoties foli exponatur , moveatiirque lubinde
fiirfum &dcorfum. Relinquatur autem fpatium va-
*v*l RtJ* fis inane propter fermentationem. Triplicem mo-

um Paranc^ mei rofatura docet nos Mefue,quo-
dus tnple'-. rum primus eft, ex foliis rolarum & meile. Secun¬
dus vero,fin e foliis, ex luceo ipforum foliorum tan-
tdai & meile. Et hic fecundus modus poteft con¬
numerari inter lyrupos fimnlices. Tertius autem
ex foliis &: fucco fimul & meile , qui tertius modus
recipit foliorum partem iinam,fiicri partem unam
femis,mellis partes tres. Accipitur mei optimum,
fervefit, Scinde tepere finitur ,fpumaque aufertur:
deinde adduntur rofa: contufi cum fucco, Sc ad in-
folationem ponuntur diebus viginti , vale diligen¬
ter operculato. Poftmodumfupraignemduplo va¬
le incalelcunt,& effervent:moxfit fortilfimaexpref
fio <Sc colatura. Rurfiis coquuntur leniter ad conli-
p*(liUoru»; ftentiam melleam , id eft , mellis fluxilis. Paftillos
rojtorum rofeos , Rhodides appellatos hoc modo p reparari
conjiciendi aU(^or Diofcorides. R •> larum viridium non ma-

Ctjm

Subjht

Diapajm.

Xromau.
eum Roja -

Vires

appetitus.

Confc ?io
aroma:.

dentium ficcat.1rum5.xl. Nardi Indica: 5.X. myrrhx
5.vj.Trita hzccfformanturin paftillos triobolares,
& in umbra ltccantur , & reponuntur in vale fiiftili
noh picato probe obturato. Quidam adjiciuntc-
tiam Colli q.ij.Iridis Illyrica: tantundem, amnii Icen-
tes etiam vinum Chium cum meile. Citeriini , pa-
ftilli rofei erofis quas recipiunt nomen habent.
Praeparabantur autem graveolentis i ludoribus o-
borientis gratia , Sc & fceminis collo circumdati mo¬
nilis vice geftabantur,ut exhalantem de corpore
fudoris graveolentiam fiio odore retunderent , ex
aromatum illorum ammixtione. Officina: prelcri-
ptas habent aliquot pallillorum live trochifcorum
exrofis compofitiones , fed nulla ex his ad hunc u-
lumfpe&at. Alter etiam horum paftillorum ufus
eratin diapalmatis quxcorporiinlperguntur , Scin
unguentis poft balneum , ad coercendos videlicet
fudoris 5 & jucundum corpori odorem inducen¬
dum. Sed Plinius etiam lolas rofas aridas 6c cx-
prellas in hunc ufum commerdat. Sic enim lib.11.
cap.i^o.ait : Et aridis 8c exprefiis aliquis u(us:diapaf-
matair.de fiunt ad ludores coercendos , ita ut k bal¬
neis i narefeanteo rpori,dcinde frigida abluantur.Ex
quo loco fere cognolcedum datur , de quibus Rolis
accipiendum fit, quod Diolc. plJhy dS^i^ayuc-

uafj.<ry&av dixit, nimirum de his qua: virides quidem
& recentes adhuc lunt,non tamen humida: & ma¬
dentes , led ficcata:, id quod ipfis unadiecontirge-
repotell, ut humor omnis ab cis dcficcetur, vel ut
Galen.lib.i.cap.v in fineffiypTontoe docet.Quid au¬
tem lint diapafmata, idem Plin. 15. cap.i. exponit.
Siccis , inquit , odoribus conflant qua: diapafmata
Vocantur. Nam feces unguenti magmata appellant.
Aromaticum rolatum eft confettio luavis falu-
berrima, in qua milcetur utile dulci, &ob ejus bo¬
nitatem & excellentiam ceteris preponenda eft,
* confortat ftomacb.um,cor, cerebrum, & epar, laetos
& claros Ipiritu^gi j$nit> excitat appetiti vam , munit
digeflivam,nutritivam,& virtutes omnes naturales
corroborat , rclbl vit aquofam humiditatem ftoma-
chf.Sc emendat malas qualitates, qua* generant ma¬
los humores & putredinem , & con vale Icentibus
& debilibus integras vires , & prifti nam fani tatem
re fli tu i t.% Rof.5. j.g vij.Li q uin ti c rafe 5. vi j.Ci n n a-
momi 5.V. I igni alo es,. Van tali citri ni, ar.^.iij. Gum¬
ini Arabici jDragantian-^.i '1.9. i Macis, Garyoph.
nn.qij.fi.Spici 5.1' j. Nucis mu fc.Cardamomi,GaIan-
g.x an. 5. i. Ambre 9-ij. Mu Ici 9.j Sacchar. tb.v j. fiat
confedio cum aqua Rofi

Cor.fedio exrefis arcmatica calefacit & confor¬

tat ftomachum, jecur Sc precordia omnia, frigidita¬
tem repellit, phlegma prohibet &c ejus regritudines,
vento litates & in fl itiones difeutit, nauleam, acidos
rudus tollit,& omnemjtomachi cruditatem emen¬
dat, guftum revocat, renes calefacit, coitum excitat,

& facit pulchrum colorem , & odorem anhelitus <Sc
fudoris. 7C. Rolarum, ligni aloes an. j.ii j.Calami a-
romatici 5. j. 9. j. Gallix" mufimacis , piperis longi.

Nucis mulcatae. Menta: ficca:, Caflire lignee , mafli-
chis , Afari , Cinnamomi , Garyophillorum , an.^.j*

Croci, Cardamo mi, trium Santalorum, Rheubarba¬
ri, Spica:, Cofti,Cubeb.x, Zingiberis, Feniculi, Anili,

Libiftici an. 9. ij. Sacchari lb. ii j. fac confedioncm

cum aqua rolata. Eleduarium fucci rolarum expio- J ,
ratum eft contra guttam calidam, & malos tumores jArHrrtt
calidos & furiofos , fortiter purgat , lanat tertianas

fimplices & duplas,& reliquas malorum humorum,

in convalelcentibus exquifite evacuat , potenter
folvit, & eft calcar aliarum medicinarum. 2^. Succi
rolarum,Sacchari an.tfe. j. g.iiij.fiat fyrupus,cui adde
diagridij §.j. fi. Santalorum omnium an. 5. vj. Spo-
dij giij.Camphore 9.j.fia$eleduarium. j€quumclt
ut vini etiam , liquorum omnium poft aquas com-
munilfimi , quod humana: in primis i n fervit nutri-
tioni, fympbnumque corporis noftri calorem inftau-
rat roboratque,tradationcmaggrediamur brevem.

Quinque libras igitur infundito (inquit Pallad.li.tf.
quem inlcribit Maium c. 1^. rofae pridie purgata: , in
vini veteris x.fextarios,& poft $o.dies,x.delpumati
mellis libras adjicies, & uteris. Et Rolatum fine Ro- sme Rofc
fa facies fic. Folia citri viridia Iporta palmea mi fla in
raufti nondum ferventis vale depones , Sc claudes,

& exemptis quadraginta diebus meile addito, ad
modum RofatijCum placebit, uteris. Merita vinum
lubfequitur acetum , quod 1JL. Rolarum rubrarum
media: maturitatis , praifedis&abjedis unguibus/ ACtum'
in umbra extra folem ad triduum aut quatriduum
expanlarum & reficcararum , fb. j. aceti lextaric* o-
do,hoc eft, quartas Colonicnlesquatuor. Infolen-
tur diebus quadraginta : Deinde reponantur, vel
( quod melius eft J abjeiftis foliis corruptis , acetum
coletur ac reponatur. Quidam l«pi us mutant fo¬
lia rofarum , nec ita diu ftare in Iole finunc ( verbi
gratia ad dies triginta vel pauciores ) ut elegantius
colore alpe<ftiique,&lapore odoreque validius fiat
acetum. Singulariter prodeft animi deliquiis , fi ol -Vir#
faciatur aut nares oblinantur , prodeft etiam mem¬
bris calidis hocce oblinitis: fi duplicatum linteo¬
lum rn aceto rolacco hume<ftetur , ftomachove ap¬
plicetur, maxime prodeft optimeque calorem at¬
temperat. Oleum rolatum quamvis pluribus fiat um r9‘
modis,tnelius tamen, lefte Clem.de materia medici alHm%
cap.io.fic fit. Collige Rolas priulquam complicita
folia penitus expandantur , & ponantur in umbra
lex vel otfto dies,quoulque fiant modicum pa!l.x,&
evellantur folia rofarum ii luis tirfis , & contundan¬
tur, poftea habeas oleum ex Olivis immaturis quod
dicitur Omphacinum , quod cum aqua fontium fri¬
gida fiepius lavetur & in qualibet ejus libra pone
Rolarum 5.viij. in vafe vitreo obtulo ore , & loli
quotidie in hebdomada exponatur, deinde in bal¬
neo Maria: tres horas bulliat ‘ad fummum. Prardi-
£tas ergo rofas lic codlas exprime, &exprellas abji¬
ce, & cum oleo alias rofas commifce ,&folifeptem
aliis diebus expone , &: pofteaiterum coquein bal¬
neo Maria: , & permuta iterum Rofas, 8c iddeinfu-
fionis Rolarum j.iij. Ecquam bene cooperiatur o-
rificium vafis,ft exponatur loli quadraginta diebus.

Deinde oleum extra&is rofis quotidie adfolisra-
diosponatur. Plerique fic faciunt in qualibet libra
olei fiepius lori ponunt rofarum recentium contu-
larum ^.viiij. coquunt in balneo Marii ad con-
fumptionem duarum partium 3c cum torculari ex¬
primi-

\ Vires primitur. Confortat membra debilia , digeftivam
facultatem ik calorem naturalem, 8i refrigerat calo¬
rem accidentalem , febrilem & acuitatem cholera::
ftipticat lubrica inteftina,& corroborat retcntivam,
&in principio repellit malos humores, qui concur-
runt ad apoftemandum,& mitigat dolores capitis,
6c prohibet phrencfin. Plura de Oleo rofato*trade-
re fupcrvacaneum ducimus , quodcapaffim apud
autores videre liceat.

DixrhoJon Reftat utDiarhodon defcribamus duplex.Com-
' dejcripttone mune quod ^4. foliorum rofarum rubrarum 3. xx.
i (tmmum- ^rocj1jkorumcijarh0don.& de fpodio, liquiritia: a-
ria ^ iiij Cinamomi [quadam ex mpl non babcn] Ga-
ryophylloru,Galli*mufcat* ah. 3-iij. Spodi j, Croci,
MafUas,Bcrberis[<p'ttftwm;;hrr] ligni aloes ah.25.ij.
Trium lantalorum, an. 3-iij. A fari, Sp ic* In d*,Ma.
cis, Cardamomijfeminis Portulae*, La6tuce,Scario-
I*, Citrulli , Melonis , Cucumeris, Cucurbita:, alba¬
rum margaritarum, Ocy mi Garyophyllati [* Alfien-
gemifei ;] rafur* eboris, Tragacanthi, gumnu Arabici,
an.3.j.Camphorx3.ft.Mufci9.6.Conficecum fyru-
Defit- po de rofis, ex aqua rofarum. Dofis eft 5. fi. Ventri-
Vtres. culum&heparroboratjCodfionemobid juvat, &
dolorem horum & calenti & acri, ac mordente bile
( Ditrhotlon mitigat. Diarhodon Abbatis Santalorum albo-
jbbxtis. rum&rubrorum ,an.3.ij.fs.Tragacanth* , Gummi
Arabici , Spodij an-9.ij. A fari, Spic*, Nardi, Mafti-
ches, Cardamomi, Croci , Xylalocs , Garyophyllo-
rum, Galli* Mofchat*, Anifi, Foeniculi,Cinamomi,
Succi liquiritiae , Rhabarbari , feminum bafilicon.
Berberorum,i.e. acinorum ejus •, fem.Scariol*, Por¬
tulaca:, Papaveris albi, Citrulli, Melonum, Cucume¬
ris, & Cucurbita:, an.9.j. Oflis ex corde cervi. Mar¬
garitarum , an.9.b. Sacchari candi , rofarum an. j,
j.iij.Fiatomniumpulvis.Camphoram & Mofchum
ftudiose omittimus, qu*,ut & ambra,in aliis etiam
compofitionibus omitti debent , mfi fpecialiter ex-
Trechifei. primatur,aut Medicus jubeat. Trochifci k Mefue fic
deferibuntur. 2£. Foliorum rofarum rubrarum cx-
ungulatarum modice ficcarum,aureos 'J.Spicx aro-
maticq,ligni alo es, an. aureos z.Glycirrhiz^ aureos 5.
Spodij aureum 1. Croci aureum dimidium ,Mafti-
ches 3J j. Cum vino albo fac trochifcos drachma: u-
Rofar* nius pondere. Rofata novella, autore Nicolao Ale-
<tclU. xandrino, recipit rofarum, Glycyrrh. facch.ana.^.ii j.

Cinnam, ij.vj. Garyoph. Nardi , Galangx , Zingib.
Nuc.mofch.Zedoar.Styrac.Cardam. veri , Apij ana.
S.j. Mellis defp.q.f. Si in pulvere quis aflervare vo¬
luerit, Zaccharumomittatjdonecin formam foli-
ynguitHm dam redigere velit. Vnguentum Rofaccum , Cle-
Roftcenm. mens Clement. hoc modo deferibir,!^. Rofarum
rub.reccntium ib.i. &: tantundem axungia: porcina:
recentis cum aqua calida no vies, & toties cum aqua
frigida optime lot*,& fiinulc6tundantur,& feptem
alios dies dimittatur:pofteaadde fiicci roflb.ft. olei
amygd.dulciu^.ij.h.coquanturad fucci columptio-
Vires. ne,&: confervetur.Plurimum valet in principio apo.

jpoftema ftematum, repercutit enim materiam ,fedat dolores
‘ J eorum, & capitis febricitantis, &inquietudinem,rc-

Tebris ar- frigerat febres ardentes , epar &Ttomachum calefa-
dens. dium. Si vero addatur Opi j cum aqua rofata di ifo-
luti 3.6. Croci j.ij. fedabit quofeunque acerrimos
0l‘um- dolores, & provocabit fomnum. Vnguen.tum femi-

Somnum. nis , Td.fcminis rofarum, cupularum glandium ah.
V nguetum j.vj.fumac. acati* an.3.h.Caraba:,fcminis plantagi-
femmu ro- nis,maftichis, balauftia! um,corticurn Granatorum,
l«rnm. Gallarum, nucis CyprefIi,rof.rub.gummi arab.Myr-

rh*, Myrti, Draganti, terra: figillat*, Coriandrorum
prxparatorumJboli armeni, fan talorum rub.an.^.ft.
languinis draconis , thuris, hvpociftidos an-3.fi.
bdellij, fpodij, coral,rub ,an.3.i j. campbor* 3-j.olei
i fofat. tfe.j. olei citoniorum,myrtini ,maflichini,an.

ife.fi. cer* quod fufiiciu, fiat unguen tum. Sedbxc

L I B E R X ! V- 5 7

de Rofis tracftetio , hueufqiicTufildat i Temporis
nuncratio pcfftulat,ut vela contrahamus, ne fort£
longion moram vertices inextricabiles abrcpti,be-
nigno ledtori moleftiam creare videamur.

RVBVS MAIOR, fRVCTV
nigro. Cap. If.

Nihil vulgatius
norunt dume¬
ta Rubo , qui ex ra -Drfer.
di ce nodofa,impor. Rai,x-
tu na feracitate fe
propagans , long£
lateque fenticofis
Si mordacibus far-
mentis, angulofis,^rwiw/i
rubentibus vaga¬
tur. Si vicinis ful¬
ciatur, in altu craf-
fiores emittit vir¬
gas , qux tamen &C ytrS£‘
ipla: gracilitate &
proceritate nimia
in terram rct radix,
ac curvat* defixis
in ca.n capitibus
radicantur. Virga:
fpinis ac! irneis &:
pungentibus acu- typ¬
icis vcfliuntur. quibus prxtcreun dum vehibus fefe
affigunt, eofque remorantur. Folia terna, ferrata,
afpcra,dorfo aculeato , inferiore parte candicantia,^^
fuperiore nigricantia , ficco adftringentique faporc
prodita: hyeme vix decidentia, nili altera CuccreL Sitp0r.
eant: flores albi , vel ex candido rofci,rofuIx infhr,
apicibus concoloribus: mora rubra per maturita- Floret.
tem nigrefeunt , ariflis quibufdam afperiufcula, aci- Mor*.
nis parvis , guffu quibufdam, ut nobis, grato, dulci,

paululum amaro, Trago.

Theophraffo Rubi genera tria fun t, maxime intef
fediflantia. Quoddam enim eredum excelfumquct
quod,5etT^- , qui Rubus hic major elf,frudtu nigro.
Quoddam prope a terraprotinus deorfum verges,
terr^que conjun um,rurfum radicem agens,quem
y&"cu€c/.Tov , Humi-Rubum quidam appellant , nos
Rubum minore, fruftu csruleo.Nec eft quod Hu-
mirubumcum C*falpino inter plantas humilioris
natur* recenfeamus , & Fragariam appellemus,

Tertium /.ouU^cJos dicitur , de quo inRofaloquuti
fumus. C*terum Thcophr.in hift.Rubumfruticem
fpinofum tradit non folilm caule & ramis, fed & fo¬
liis cunftis, quin extremo &: lateribus finuata con¬
cidant.

Diofcoridcs duo genera tradit, Rubum hunc vul¬
garis notiti* , qui /impliciter ipfi dicitur, Qc
ab aliis eodem annotante ^ Cynofbatos, ab aliis Se-
linorition,ab aliis Afyntrophos, ab aliis Titani fan- ” * ‘ '

guis [hac appellatio a Oiofeonde Lattuca agru attribui¬
tur ,6V poteji fieri ut Rubj propterca communicata fuerit,
quod mora illius /anguineum comprcjfa fuccum reddant.]
ab aliis Ibidis /anguis , a Romanis Rubus , ab aliis
Sentes , a quibufuam Mora baticana, a Dacis Man-
tia,/£gyptiis H*mos, aliis Ametros appellatur : Se¬
rapionem aute Tragus Buleich five Haleich nomi¬
nare tradit , & Hebr*os Sene. Alterum, Ideum co¬
gnominat. de quo paullo poft. Plinio lib.nr.can.^y.

Rubi mora ferunt : & alio genere fimilitudinem
rof*,qui vocatur CynofBatos:tertium genus Id^uni
vocan t Gr*ci ^ loco. Sic I.14.C.13. duorum priorum
meminit. &cap.feq. Cynofbati, Rubi Id*i, & Rha¬
mnum inter Rubi genera reccnluic.

Aa

i

5*

An Rubum majorem fruclu nigro intelUiguntlj-
cvx pagina: Rxod. cap.j. Aparuitqueci Dominus
[ Angelus Djimni , T/£«r.] in flamma ignis de medio
Kubi, &: videbat, quod Rubus arderet , Sc non
combureretur. Dixit ergo Mofes:vadam Sc videbo
viixonem hanc magnam , quare non comburatur
Rubus.

Anguill. Morus aut Rubus. Trag. Rubus grandis
&: fecundus. Thal.& Ge/n.li. Rubus vulgaris : Eid.
coli. Rubus major. Turn. Rubus Tentis, bacca fem-
pcr nigra ubi maturuerit. Lob.Adv. Rubus, Batis
vulgatifll nus, cujus moraaddiamorum confectio¬
nem ofticiriisufitati/Iima.

Lugd.Rubus, Rubus magnus & Sentis.Dod.Ru-
bus Rubus vulgaris fructu nigro , Vepres diCtus
apud Ovid.metamorph.5.

°' Ant Lcpori.qtu Vepre latens hojlilia cernit
Ora canum.

Cord.in Diotc.5cT.ibcm. (quoad deferiptionem)
Rubus Arvenfis.fieuta autem quam habet fub didto
titulo dopetit potius Rubo minori, firuCtu cxruleo,
c.Sduh.tf cujus non meminit compilator. GBau.apudMatth.
Gerar im & Ger.pro Rubo non bene ponunt figuram Taber.
qu^ eft Rubildxi. Ille tamen pro Rubo Idaio me¬
liorem quoque habet. Schvv.Rubus batus,& Ru¬
bus (entis. Corn.Brunf.Fuch.Matth.Ryfffcujus fi¬
gura minus placet)Crc(c.Cam.apud Matth.germ.&
Epit.Lac.Lon.Lob.Obfi&Ic. Cad. & Carfi Rubus.
Dordh. qui ineptam Ryftij figuram habet , Mora
bacca:: Rubi genus grandius fungofum. C.B.pin.
Rubus i./ive vulgaris , Rubus fruCtu nigro.

Ntmm* Bar©- Grxcis aicitur.Riibus Sc Sentis, Lat.Germ.
hnguArMm. Broinbccr ©fauben/Brcmen / & ut Cornario pla-
cet,(fraRbccr/ab ipfius Rubi pungentibus aculeis,
Bele. Bracmcn 5c Brccmcn/Bracinbcfycn
Galf. Rance, h runcatione, quae dumorum tantum eft.
Itai. Rovo : Anguill. Mo recampagnsle: Hi/pan .Carca:
Anglic. BramblcbUfcfcc / aut Blacfbcrrybllfc^c:
Hung. Chpkefa, & fody Szedor. Boh. VPoftrugma.
FruCturn Grxci ur&vritf iyogov (ZeLnyov , Sc (sdvror
quemadmodum Sc Mora Sc Sycamina appellant,
Galeno tede. Morum Rubi & Vaticanum Schvv.
nominant, ac utFiichfius fentit Vacinium vel Vac¬
cinium, quod tamen nec nobis, nec aliis probatur:
Ofhc. MoraBati , & qui barbariores fiint, inquit
Dodon.Mora B.ifiT,Gcrm.3ronibccr. Belg.Bracin-
bcfycn/ & 4?fi£f)cbcfycii: It .Marcdt Rovo:Hifp.Car-
fa wo^rBoh.tDoflrurjiny.

tfocue. Per dumos repit & in fylvis inter exteras fentes,
neque non ad (ep es & agrorum limites reperitur.
Plantatur autem plantulis luis, ubi capita in terram
dcmittunt,quia ibi /fatim radices agunt. Rubi nam¬
que ( tradente Plinio ) curvati gracilitate 5c fimul
proceritate nimia, defigunt rur/us in terram capita,
itenimque na/cunturex fefe , repleturi omnia, nili
re fidat cultura. Plantatur & feminibus mature col-
leCtis Sc liceatis , u/que ad initium Veris fervatis &:
Tempus, tunc feminatis : Majo mcnfe & interdum etiam Iu-
lio Sc Augudo , itemque OCfobri flores con/picui
funt:frudfus Augudo & circa Autumnum maturita¬
tem aflequitur. ' Rubi folia Vere-, flores xdatis ini¬
tio colligunturifrudhis ciim maturuit per melfes Sc
dxtrema xdate decerpitur.

/ ires. Rubus , autore Dio(coride , addringit Sc ficcat,
capillofque tingit. Summorum autem ipfius ramo-
T luxus. rurn ^cco; um potu alvum fidit , fluoremque mu¬
liebrem cohibet , nec non Sc contra prederis mor-
VU er*. ^llni valet. Firmant & gingivas , ori (que ulcera fa¬

nant, commanducata folia. Impolita vero herpetas
cohibent, ulceri bu /que in capite manantibus, ocu¬
lis procidentibus , condylomatis, item & hxmor-
rhoidibus remedio /unt. Eadem cardiacis quoque
A. domachicis trita con vcnienccrimponuntur.Cx-

HISTORlAfi PLANTARVM

terum contufis caulibus ac foliis expredls fuccus
(ole coadus,ad antediefa vitia efficacior ed. Atfri**

(diis perfectam maturitatem* aflecuti fuccus, doma¬
ti cis, n.e.oris medicamentis accommodatur. Sidit Sc
alvum fubcrudus fruftus in cibo fumptus ,xque ac
flos in vino potus. Galeno Rubi folia, germina, flos, Ex Odient
fruftus, Sc radix qualitate addringente participant,
c.ique non ob/cura.Sed hoc inter le diflerunt,quod
folia acprxcipue mollia & recens nata plurimdm
in fe habeant /ubdantis aquex , parum vero adflri-
dtionis : eadem ratione Sc germina , itaque fi man¬
dantur, aphthas, & alia oris ulcera fanant. Qui n Sc Jphrk*.
alia vulnera glutinare valent. Ed enim eorum tem- Vuhter *.
periesde ex cerrea frigida e (fentia, &aqueatepida.

At f ruidus, fi quidem maturus fuerit,n 011 parilm ha¬
bet fucci calidi temperati , qui dulcis ed. Itaque ob
hoc, Sc ob modicam adriclionem c/ui non in/uavis
ed. At immaturus Mrigida fiibdantia terrea vinci-
tur,ac proinde acerbus ed & valde exiccatorius. Et
/ane uterque ficcatus reconditur, validius quim re¬
cens deliccans. Sed & flos eandem vim frudui im¬
maturo po/Iidet: utraque ad dy/enterias, Sc ventris
profluvium , & atonias,i.e. imbecillitates[r<,£«r exo-
Sc /anguinis expuitionem funtidonea reme¬
dia. Porro radixprxteraddncdionem, non paucam
habet fubflantiaram fe/e tenuem, per quam dilapi¬
des renum comminuit. Idem Aliment. 2. Rubo-
rumfriudum (Zlvw appellant. Sunt autem Getma,
quim Mora, magis adftringentia : &/i quis largius
iis vefcatur, capitis dolorem fentict: alij domacho
angentur. Prqindi Iruidum hunc abluamus, opor- N 0XA
tet, piius quam mandercipfumaggrediamur:quodCe;','<'‘7/<’-
maxime in Sycaminis quoque c/f/aciendum.’ Non
tamen ventrem fubduainc,/ed potius cohibent: &

d q uis immatura ip fa pri us ficcata repo fuerit, multb

etiam magiscohibebunt : Omnia tamen medica¬
menta, quxcx Mororum fucco parantur, fi fa<da cx
iis quoque fuerint , facultatem habebunt effipicio-
l-em. Idem de comp. med. /ec. loc. Innocuum ed
pharmacum Rubi mororum fuccus voratus , veluti
& i p /orum Mororum : fcd fuccus Rubi Mororum
habet quid quod domachum roborat : quodipfiim
Mororum cremor non habet ; Rubi mororum /uc-
ciis pod nucum fuccum plurimo mcllc opus habet.

Erafidratus Rubi cremore ad oris inflammatio¬
nes ufus, fe ip/um curavit. Nec Rubos, inquit Pii- ExPlmi,.

n ius, ad maleficia tantiWg;enuic natura:ideoque ex

cis mora vel hominibus cibos dedit. Vim habent

(iccandi,addringepdique,gingivis,?onfillis,genita-

libus accommodati (Tiniam. Adver/ancur ferpen- VenenM,r*-
tium (celerati/limis hxmoirhoidi Sc pre/teri, flos
aut mora. Scorpiorum vulnera fine colleftionum
periculo inungunt: urinam cient. Caules eorum vr,»+,
tunduntur teneri ,cxprimitiirque fuccus , qui fole
cogitur in craflitudinem mellis , lingulari remedio
contra mala oris, oculorumq- , /angui nem excrean- Os.OtuU.
tes, anginas, vulvas, fcdes,cxliacos potus autill tus An^nu.
[intelltgitttr fuccus] Oris quidem vitiis etiam folia
commanducata profunt: & ulceribus manantibus, Vicem.
autquibufcunque in. capite iJlirumur.Caidiacis vel
fic per fcimponuntura mamma finiftra: icemfto -Sfomnchm.
machi doloribus, oculifquc procidentibus. Inflilla-
tur fuccus eorum & auribus. Sanae condylomata Attrtl-
cum rofacco cerato. Cauliculorum ex vino deco-
clum , vel p rxfe n tan. cum re mediu m eft. lidcm per
feincibo fumpt; cymxmodo, autdecoidiin vino
auftero , labantesdentes firmant. Alvum fidunt & mc-hs

profluvia fanguiris:dyfertcricis profunt. Siccantur

in umbra, ut cinis crematorum 11 vam reprimat. Fo¬
lia quoque arefacfa Sc contufa, jumer torum ulceri¬
bus utilia tradun tu r.Mora-qux i r his nafcunfur.vel
cum ed.caciorem domaticen prxbucrinc, quim fa-
uva Morus. Ead-imque compofitiene vel cum hy-

po cilli-

LIBER

Cholera. pociffidc tantum & meile bibuntur in cholera , Szh.
cardiacis, & contra araneos. Inter medicamenta,
qua; ftyptica vocant , nihil efficacius Rubi mora fe¬
rentis radice decodta in vino ad tertias partes , ut
colluantur eo oris ulcera, Sc fcdis foveantur: tanta¬
que vis eft,ut fpongii ipfe lapidefcan t. Tragus ad¬
dit a merulis avibiuque cxteri-s expeti fruitus, & in
cibos quoque venire pauperum : Galenum feribere
frequentem frudtds Rubi ufum dolorem capitis in¬
ducere, fe autem id necdum expertum e Ife : Verum
le teftari polle , quod nora illa vehementer refrige-
rent , ita quidem ut fi quis aquam ftiperbibat,eum
horrores fe bri les c o n ti n uh o b ruere p o fle. Si veru m
Tragus ta-efc quod Tragus feri bit, dehortari pauperes debe-
xatur. baC ab eorum cfu , qui nil nifi aquam fuperbibunt.
Ego Ruborum mora fvpius comedi copiose , nec
nocumentum fenfi, quamvis frigidum fichumidum
ac pittiitofum habeam ventriculum.

RVCVS MINOR, FRVCTV
ciruleo.

Defer.

C,Ontra£tior hic
/Rubu

me ja
nor par u n

proxi-
dicffco mi-

Sarrfienta.

aucni-

hiUnterdum humo
fe tollit , reptatu
c. gaudens, (armentis

"longe latequc dif-
Aa W fufis, Trago, humi

ferpentibus tenui fi
fimis &: aculeatis
fla^c,Iis 'minquan

fcfe atcoUer vM

** ^ i /rg? g protinus d .-orfu n

verges: & foliis oi-
jfy noribus mimi fque

jpV W n c'co*'1 T rag°

authore , Luptilq
''V pene relpondend-

^ N bus, ni 'i quad ua-

1 gis-nigricint , fpi-

nifquc afperioribus

horrent-, flores fimiles, Trago ex candido rofei, (bel¬
lati : at fructus , qui miror ,-pri no exortu viridis,
paulb poft rubro, per ma ruri tatemcarfio velcxm-
lco colore tingitur , pilofus ut Rubi procedentis
mora , gufly pari, ,.nun injucunda, qualia arboris

Mori -.radice rjodo (a.

Eft bic Chaniib.itus Theophraffi , Humirubus
Gazi, Rubus humilis &i. Tragi. Turii. Rubi fpc-
ci.es i. baccis rubris: Is forte maturum n-on obferva-
vitjfed immaturum dumtaxat: mihi enim tantilm
baccis aut cifiis,vcl cinllcis, aut nigris n otus Cha-
mibatos. Quar emerit 6 (cripfit Mattii: in errore
verfari Monachos , quum Rhamnum exiftimarint
Rubum quendam , qui mora carrule o colore profe¬
rat. Gefn.h.nlia Rubi fpeciestln cat.Rubi genus hu¬
mile: decoll.Rubus humilis, Chamibatus. . Lo-
bel.Adv. Rubusialter reptans. Dod.Rubus minor

& i.five tenerior. *

CluCpar.&ir.ft.Rubus humilis proxime ad Cha-
gtcusfcLf wabftpniaceedertSjqutipleri-fque Belgis locis rafei-
' titr , acinis modo rim-is , modo crruleis, palato ad-
Locqi modum gratis. Occupat etiam ille multos A ultris
& Pannonii agros, Hungaris Szedory dicitur.

Lugd. Rubi ger.us alterum , fld.r©* 1-v/? Q- aut
rrxov^oQ- Theophraffi. An Tab. Rubus arvenfis,
Bi-ombceren. Figura enim Tabern. & titulus vi¬
de ntiu' convenire Rubo mi rori csruleo', quamvis
Compilator non diftinguat a majori & pro eo po-

Tlores.

Trucius

Radix

Turn.tto.

tatur.

Monacb

error.

Rubus hu-

X I v.

5*

nae : verum ei non novuiri omnia confundere.

Ger. male ponit pro Rubo I Iso figuram Tab qiis
nobis potitis Rubi minorisflu tu csruleo viderur.

Schvv. Rubus arvenfis , & Humi-Rubus.GsfRii-
bi difFerentiaaItcra,Rubus humilior. CB,pin. Ru¬
bus x. fi ve repens frtldtti csfio.

Ripis fluviorum gaudet nec non Immeetis fion- Loci6* &
nullis & macris «^incultis agris. Flores Mdo men-
le erumpunt: Mora flore excuflo filbfequiintur.

RVBVS IDEVS SPINOSVS FRV-
du rubro & albo.

Cap. III.

RVbus Idsus
vulgari illo
fenticofo minor dc
nitior,brevibus,&
fere innoxiis (pi¬
nulis horridusrin-
terdumiis omrinb
carehs,potifIimum
inquit Tragus in
virgis primo anno
profilientibus, (ar¬
mentis tenuiori¬
bus , teretibus &
plerumque redis,
tri clibitalibus Sc
altoribus , folia
terna aut quina in
ais modum di fpo-
fita, pediculo fe E
cunciam aut un¬
cias duas longo,

, . r - Is vi,an nexa, Rubi

vulgans foliis fitiulia, fcd tenera & mollia, fupcriils
atrovirentm : inferius incana, ut farina afperfavi-
deanturinquit Tragus .fipore auftero : flores albi¬
dos excipiunt mora per maturitatem cana.rubentii

i lunt dealba ; inter aci nos pilis donata, dulci, viro.

Io que carnei coloris fucco ebria : Tragus ait , odo¬
rem uri fere Violam Martiam (pilare. Radix eft
onga, per terram late fe fpargens.quotannis furcu-
los producens, qui fecundo anno flores fruaiifque
proferunt. * 1 * * * * &

HftDiofc.S«T©-/J'ffl«>topibscin Ida proveniens,
multo tenerior Rubo, exiguis (pinis pra-ditus. Pii- 'm*
nio,Rubi ugerusjldtcum Gr.ecis vocatum, tenuius,
quam Rubus & Cynoflucus ,minoribtifquc fpinis /U
mtn us aduncis. Et riirTumtlda-us Rubus appellatus,
quoniam in (da nor alias n. datur. Eft: autem tenc-
dbrat minor, rarioribus calamis [ bmm Dalecl, . ] in-
noccn tioribu ique , (ub arborum umbra nafcens.

Galcnus,& Paulus, Sc Actius Rubi Idasinon me¬
minerunt, velut fubRubocoinprehenfi, cui viri¬
bus redpondet. Non alias Plinius nafei dixit quam
mlda : Diofcoridcs tamen non negar etiam alibi
provenire. Et certe communi fere peritorum con-
fenfu, multus etiam paffinaper Germanis (ylvas
na icitur , & is elfe judicatur , cuiusfiudam
bcer,i.e.Vvam cerva; appellant. Et prolecto no';Gva
alius fruiftus cibe mibi videtur (inquit Ccjrn. j quem
iib.bicap.a.f// xvr ijoe Afclepiades in pliarmaco Ar-
rhabiar.i Vvaniurfi appellavit. De qua Galerus (lc
ait. CLusVrfi UVa appellatur £c in Ponto nafei- ur,rrv^ urfi.
planta eft humilis £c frutice fa , folio memsc)-li,fj-u-
dlum ferers rubrum, & rotundum, guftu aufterum,
quem Vrfi Vvarn appellar t. Huc acceuir, quNd ab
urfs luinc fmftum expeti , bodieque notum eft.

Rubi tertium genus hoclicet recentidres vocerr
Cynosbaton , vel Tragi tataeh' judicio redi- Dio-

fcoridis

#v y>' efl

ifrug.trta
Rubus 1-

dxus.

MiUth r
flutatur .

in Id* r.
frtfstnn

HISTORIAE P

frondis /5< ^kFsoahoceftjRulmsIdqus nuncupa¬
tur, ceu Nicandri Rubus Polybatea , i copia moro¬
rum ftc nominata. Hanc ille defcribi' .ejufque figu¬
ra n ni fallor capite fcquenti exhibet pro Chameba-
to. Porrd monetTragus quo Ciam Fragi per Ru¬
bum Idxumintelligerc,fedarroganter nimis. Sunt
e reccntioribus (inquit Matth. ) qui Rubi quod¬
dam gcnus,quod i n montibus Tridentinis, prxfer-
timque Ananienfibus nafcitur,quodque rubra mo¬
ra. Fragis non difiimilia, nullis intus ofliculis,qux
Non Rh- ab incolis vulgo vocantur A}npjmele,g\il\u.i nojiin-
k\i !^US’ jucunda profert, pro certo credant Rubum Idxuni
‘u‘ 1 cire. Sea equidem non video quomodo*illorum
fententiaprorfus re6te probari poflit, &c. Nam in
Ida provenit. Idem poftr.com.lat.&ital. Idxus Ru-
busetfiablda monte denominari cccperit, quod
ibi copiofifiimus fbrtafle habeatur , nafeitur tamen
in aliis etiam montibus.Nam in Boemia non folum
habetur in montibus, ubi lponte copiofifiimus, fed
in hortos transfertur.

Meminit ergo Matthiolus, ut ait Turn. Rubi cu-
jufdambaccis rubris fuavibus, fine acinis, quam
Neotericorum aliqui Rubum Id.xum nominarint,
ait autem fe non videre , qua ratione hxc lententia
probari poflit. Cum enim dicat Diofc.Rubum Idx-
umablda nomen adeptum, inde colligipolfe putat,
non alibi Rubum Idxum,quimin Idacrefcere,&c.
Sed hoc argumenti genus, quo frequenter utitur
Matthiolus , in veritate evertenda nihil plane con¬
cludit , non magis quam hoc ,Stoechasin Stoecha-
dibus infulis nafeitur Diofcoridi, Ergo qux in Ara¬
bia, Hifpania & Italia nafcitur,Stxchas non eft.Non
enimait Diofc. Rubum Idxum folummodb in Ida
provenire, fed ibi copiofifllmam elfe : interim non
negat quin alibi poflit nafei. EtfaneBcllon.inlda
monte Rubum Idxumlnvcnirc non potuit,
r ab. nor. Tab.Rubus hircinus Bocffsbecr/quem Compi

lator non reftedeferibit Scdiftinguit it Rubis -.titu¬
lus etiam non convenit figurx , qux eft Rubi Idxi.
Cer.Upfus. NecmeliusGer.ponitfiguramTaber. Rubi Arven-
fis, qux mihi potius videtur Rubi minoris fruiflu
cxruleo.

Rubus Idxus Cord.in Diofc.Ryff. Lon. ( horum
duorum figura non commendanda. Lon. quidem
meliwrempofuitpro 3ocff>bccr : ) Cam.Ep.& hift.
Lac. ( qui Fragariam exhibet) Lob. Adv. Obf &Ic.
Ang.Dod. Gcfn.h. coli. &cat. Calh &Schvvenckf.
cui etiam Rubus cervinus & Cervirubus. CxfRu-
bus;. montibus proprius ,frui5lu in maturitate fo¬
lum rubefccnte,non nigrefeente, faporc acido, gu-
Ampome. grato > <luem Alpibus Ampomelas vocant.

Lugaun. Rubus Idxus fpinofus. Cluf hift. Rubus
Ruh iddut Idxus Placx, quoad iconem. Rubus Idxus vulga-
duplcx. ris, quoad defer, rubro Sc albo frudtu. Vtrorumquc

meminit Thalius : rubicundo fru diu communem
paflim tradit candido rariorem.

C.B.apud Matth.ambos conjungit, cos tamen in
pin.feparat: Sc hinc Rubus 3. five Idxus fpinofus: &
Rubus s. five Idxas frudtu albo. Hic eft Camer.h.
Rubus Idxus leucocarposji.c.frudhi albicante,odo-
ratiflimo.

Bzt&U cu*. Grxcis,Lat.Rubus Ideus:Gcr.=Bym^
bccr/4^orbccr/&4?tniber|Iaubcn : Tragus ait &
unbrbeer vocari , fed hxc vox magis proprie Cy-
nofbaton denotat. Belg. fiinticbcfiat & Sitmc?
bramen. Gall .Framb tfier [FratuOo/ciamlqnAl] Fraga¬
riam ligneam aut hlvofam. Ital. Rubo& Rrusldev, in
Baldo Amp.mele : Hifp. Carca idea: Angi. Kafpm
btifdv Sc vframboifc bufd). Fru ftus five moraldqi
Rubi nominatur proprie, Ger. =Biinbccr:Gal.Fr.?w-
botfcs:A\\ob. Impes Angl.J1, amboifc/& 4?mbbcr>*.

Flores Maio , Iunio Sc Iulio menfibus abeunt in
mora , qux diu fubfiftcre nequeunt: intra paucos

Sjnon.

Ncmtrta

hngu.tr.

LANTARVM

enim dies vermiculi iniis nafcuntur, & tum proti- ^octtp
nus pereunt. Vliginofis deumbrofis filvisjocifquc
minime apri cis, neq; non rorulentis &arenofis fixis
gaudet. Porentrui,ubi Ambre vocant, ficut & Mont-
bclgardi,ex eofiiccum condiunt more Citoniaci ju-
cundiffimi faporis.

Eadem prxftat,autore Diofc.qux Rubus. Cxte-y;r„:
rum floscun meile oculorum collectionibus com-
modiffime illinitur , & ignem facrumextinguit:fto-/«T'W<<ffr.
machicifquc cx aqua bibendus datur. Eadem Plin.
duobus in locis repetit. Ad quafvis non folum ar- 4
dentes febres aqua e Rubi Idxi moris di ftillata uu- febres.
lis eft , fed & jucunda & grata xgrisctlm propte r
manifcftam refrigerandi facultatem , tum propter
fuaviffimum quem exhalat odorem violaceum. De-
co£tio tenellarum frondium foris, Inqueinflamma- rr’n*mm*-r
tionibus convenienter in linteolis imponetur, nam//0WA
fedandi illas , Sc reftinguendi vi pollere id medica¬
mentum certa experientia docuit. Qui cibos in ven- Vomitus ,
triculo continere nequeunt, & frequentibus vomi¬
tionibus infeftantur , iis fru&us devoratus, Sc folia
recentia tufa, ac foris ftomachoimpofita, mire pro- flnc6te-
funt. Folia Rubi lixivio dccoda,fi illo caput aliquo¬
ties abluas, capillos denigrant. Recentia trita & in¬
flammationibus epatis & ftomachi foris impofita,
calorem removent,deliquiumque animi & vires x-
grotis addunt , qux omnia aqua diftillataeftkacius
pixftat , potu Sc illitu , quemadmodum fupra quo-
qwe Tragus meminit. Idhbus ferpentium illita folia
addito oleo & vino veneno adverfantur. Ex Rubi
Idxi fru&us fucco exprefTo , Gefn. fyrupum parare
folet, quem vel Sapphicis & Smaragdinis ad cor ro¬
borandum, anteferre no dubitari t.Is enim fummo-
pere oble«ftat,tumafpe(ftu floridiflimi & pellucidi
ruboris, tum odore gratiffirno tum faporc inter dul¬
cem & acidum fuavi fTimo , idqae expertus in fcipfo
Sc aliis. Ex moris Rubi Idxi exprimi pollet vinum
in ufus multos, ad ventriculuinimbccillum,alvi flu¬
xus, variofquc gingi varum, dentium,uvulx, palati,
aliarumque partium affectus. Calculofis utile eft A- Acj 'e flori.
qux ftillatitix florum Rubi cochlear. 1. mane & vc-
fpera aflumptuin cum quatuorcochlearihus vini,.

Tempui.

RVBVS ID/EVS NON SPINOSVS,

C*Hgniturfrequens (inquit Lugdtm.jin Allohro-
Igum morte Gratianopoli vicino, quem vocant
la Motte , caulibus multis fefquipcdalibus,ut Idxus
Chamxbatus jure nominari pofTit,foliofis, fine fpi-
nis ullis, folio Rubo Idxo iimili, averfa parte candi¬
do &lanugirbfo: fnnftu rubro, fed nonutin fupe-
ri ore rotundo dulci , verilmex grjnis fic coa¬
gmentato ,utin metx modum faftigietur,acido fa-
pore etiam cum maturuit^ragi magnitudine» Inco-
lx vocant des Afnes , Sc ab Idxi Rubi frutftu prob^
diftinguunt quem vocantd» Ampes. Tragus Cha b ■
mxbaii (pedem elfe exiftimat,necmale Rubo Idxo
conjungi & in hortum tranllatum in Rubum 1-
dxum mutari, omr.iaque qux de Rubo dnftafunt,
huic frutici rede attribui pofle feribit. Hxc Lugd.
cujus deferiptio multum videtur differre h. def?ri-
ptioneTragi,quxpaulhpoft pro-ponendaad hifto-
riam Rubi alpini humilis. Non placet prxterea cx
Trago defumptaicon ,qux non alia videtur, quim
Rubi Idxi fpinofi : funt enim in ipfa iconefpinx , &
frudus mir.imcfaftigiatus in metx medum, fed ter¬
nis, aut quaternis acir is f dum cov flans.

C.B. apud Matth. Rubus Idxus non fpinofus.

Eid.pin. R uhus 4. five Rubus Idxus ixvis: Chamx¬
batus five Rubus Idxus alter, Trag. Rubus i.Cord.
in Diofc. Rubi alia fpecies , Gefn.h. Bocf gbccrc/
i.e.baccxhircinxjLon. Rubus hircinus, Tab.

Rubus

ffton.

LIBER

Rubus Icteus non fpifto(its,Lugd. Rubus Idius
Placi,Clufihift.defi Rubus, Ger.ic. CBauhinifen-
tencia de hoc Rubo aliena eft a noftra opinione. Et
prilertim Rubi alia fpecies Gefn. h.eft nobis Ru¬
bus minor , &c. Rubus , Ger.ic. & 23ocf,3beer
Lon. itemque Rubus hircinus Tab.ic. eft Rubus
Idius fpinofus. An porro Rubus Placa: , de quo
mox agendum , idem fit cum prilenti , judicent a-
iij. Demum, Chamibatus Tragi ,quoadde(criptio-
ncm videtur Rubus alpinus humilis •, quoad ico¬
nem vero Rubus Idaeus.

RVBVS SINE SPINIS
Valentinus.

rDaei Rubi genus Clufio oftendebat Io.Placain
monafterio D. Virginis, cui cognomen de I e s u,
primo ab urbe Valentia miliari , fine (pinis , foliis
Rubi mollioribus , longis farmcntis per terram
fparfis,cujusfru£him dicebat Rubo vulgari mino¬
rem, ali^s illi admodum fimilem. Citeriim Placa
hanc plantam Rubum Idaeum cenfuit , forte qubd
Diolcoridis latinus codex cap. de Rubo Idio,hic
verba ,quMquam & fine Jpinis inveniatur, addita habe-
rec,priter grici codicis fidem. GB.pin.cum proce¬
denti Rubo eundem facit.

RVBVS ALPINVS HV-
milis.

Cap. IV.

Rubi genus hoc,
<

ubus pe-
&ue, Cia

quod des Chc-
vrottes vocant Bur-
gundi, planta eft ad¬
modum humilis ,
palmaris ut pluri¬
mum , aut paullo
major, mollis, fine
(pinis : folia terna ut
in Rubo Idaeo vul¬
gari , mollia , viridia,
non ut illa fubtus al¬
ba: mora punicea ex
longo pediculo in
ramorum extremi¬
tate plura, capitulo
ceu Ruborum , (i-
pe uno acino vel
duobus confiant,
interdum tribus ,
rarius quatuor , (a-
pore grato , aci¬
do : graritun unum fingulis acinis mediocriter du¬
rum , fublongum , rugofum, majus, quam femina
Rubi Idaei.

Clufiusficfufiusdefcribit: Pedalem non (iiperat
'C- altitudinem , teretibus , fubrubentibus , & hirfutis
viticulis ,in quibus binaaut terna folia,Rubo Idaeo
$ plerifquc nuncupati pencfimilia, h. e. terna fi-
mul ex eodem pediculo nafcentia, rugola , non hir-
futa tamen ,nulli(que (pinis horrentia , valde exfic-
cantis &adftringentis guftus , deinde amariufculi:
in fummis viticulis & (uprcmis earum alis flores
quidem fert ( fed cujus formae aut coloris , ignoro,
verifimile eft Rubo Idaeo aut humili pares ) deinde
frudum Rubo vulgari aut Idaeo minorem, h. e. mi¬
nore acinorum numero conftantem : etenim bin os
tantum , ternos , quaternos , aut ad fummura qui-
Tom.Ii

x i v- . «

nos acinos habet, longe tamen majores quilmiii
ullo alio Rubi genere , omnino rubentes, & adeo
fucci plenos , ut quodammodo tranfparcant , acidi
& palato grati (limi (aporis: continent Unguli ifti
acini fingula grana alba rugola & iniqualia, ad-
ftringentis gufiu . , radix longe , latcfque (erpit,&:
longas interdum viticulas humi (pargit , quae fubin-
dc radices agunt.

Chamibatus, feu Rubus Idius alter, inquit Tra¬
gus , non ubique locorum in umbrofis arbuftis
provenit , virgis tenuiffimis humi fparfls , quae non
aliter atque Fragariae,aUt Rubi vulgaris coliculi , fe¬
le ipfc propagant*, folia gerit Rubo adfimilia , fed
magis exigua nullis fpihis horrentia*, frudum edit
Augufio menfe ,.fed non copiofum : Atque is nihil Mgrum ■
aliud efi qukm Morum rubrum magnitudine fra- br°'“m
ga non excedens , ternis aut quaternis acinis con-
ftansjfrudui Rubi exiguo fimilis? gufiu vinum re¬
ferente ,fed pergrato priditus^ raaixguftum obti¬
net a(perum Sc ad amaritudinem quandam ver¬
gentem. Ea quotannis novos emittit & teneros
coliculos. Hic Mora in VValgoia noftra & a-
pud Mediomatrices £ocf£bccr vocant. Ego exi-
ftimo Chamxbad fpeciem elte , aut certe non ma- tu.
le Rubo Idaeo conjungi poffe. Nam in alcifti- Rubus
mis montibus gignitur, nec alibi unquam illum^****
me repet ii (Te fruticem memini. Citeriim cum
in hortulos meos illum tranftuliflem in Rubum
Idxum mutatus eft. Quzcunque de Rubo dixi
ea puto huic quoque frutici attribui red£ poflfo
Hadenus ille. Ego jam antea monui mediften-
tire h Lugduncnfi exifiimante fuum Rubum Idx-
ura non (pinolum eandem plantam cum hac Tra¬
gi , qux occafio ut hic integram deferiptionem ex
eo pofuerim, licet eandem plantam exifiimem cum
hac quam hic propono , cujufque deferiptionem
ex Clufio pono : nihil enim invenio quod recla¬
met praeter iconem , qux eft podiis Rubi Idxi,
ut in qua appareant fpinae & mora multorum a-
cinorum : rcfpondet etiam tota deferiptio Tragi,

Quare nullus mihi perluadebit eam mutari in Ru¬
bum Idxum ut ipfe ait fe obfervafte : quanta elfet
in frudu, foliis & caulibus differentia a Rubo Idxo
ab ipfemet deferipto ? fufpicor deceptum Tragum
in ma mutatione quam fe perhibet obfervalfe:
Quandoquidem Rubus Idaeus & Chamaerubus in
iifdem montibus proveniunt, nempe VValgovix
ut ipfe teftatur: facilius fuit Trago unam radicem
pro altera abfumpfiile , quam tantam metaphoram
quafi poeticam eveni (Te.

Notus Gcfnero haud dubie fuit humilis hic Ru-
bus,eumque de Lunar. Rubum Idaeum •, de hort. G^n'
vero Rubum alpinum humilem appellavit.

Clufpann. & hifi. Rubus faxatilis , live petrxus Rubus /<-
alpinus, quia folisfaxofis & petrofis locis in venia- xattlu /rtc
tur. Adq- em modum ruftici mortari 0tcm&eer
[pensas baccas ] quoque vocant. Chamebatos Theo- B.u^pe,
phrafti non inepte ejus judicio edam dici potcft,r/\*.s. *
quem Gaza Humi-Rubum interpretatus eft. Ru¬
bus faxatilis alpinus,Simlero.Cam.h.Rubus parvus
(axatilisClufij.

Lugd. meminit Rubi Idaei non (pinofi Allo¬
brogum, quem ait vocari deAfiics, putatque eun¬
dem cum Chamxbato Tragi. Prxterea ejuldem
iconem alTumit, qui eft Rubi Idxi vulgaris , non
Chamarbari , ut antea di&iim. Conferenti de-
fcriptionem Rubi Idaei non fpinofi Allobrogum
cum Tragi Chamaebato facile apparebit infignif
differentia. Tabern. Rubus hircinus , "Bodfep limbus hir-
beer. Nomina, qui Compilator ex Trago
tuatus eft , conveniunt Rubo alpino humili,^
fed non icon , quam hoc titulo exhibet , eft
enim Rubi Idaei vulgaris. Sed confueta excufac

F

6J.

Rubus al-
pinus.
Rubus mi¬
nimus.

Locus.

Drjc£

Locus

'f sm pus.

Cb.imsjvo.
rus Aorvs
£!C(t,C Istf.

HISTORIM PLANTARVM

eum ignorantia : difcrimina Ruborum non novit.
Gerard. Rubus Saxatilis, 0tcneblacfc/2*>cr:)rctrcc.
Schvv. Rubus alpinus: Item Rubus h*cinus. Eccur
uni plantae duplicem fecit infcriptionem? Thal.Ru-
bus minimus. C.B. pin. Chamxrubus fpinis carens
i.five faxatilis.

Abunde provenit In faxofts collibus fTcubcrcf
monafterio imminentibus , fiib celhflimo ejUuienl
nominis monte ,cujus fummum jugum perpetua
nive oblitum. Crefcit &in aliis fcopulis qui circa
cclfi (limorum montium radices funt , non iniplis
montium jugis. Augufto raenfe colligebat Clulius
maturo (iio frudtu onuftum. Ego provenientem
obfcrvavi in Burgundix montanis prope Marhe,u-
bi comedunt. Vidi aliis in Sabaudix montibus.

— - i - - ~r

RVBO ID/EO MINORI AF-
finis Chamxmorus.

C A p. V.

INtcr mites Ru¬
bos etiam ccn-
fenda eft hxc ele¬
gans planta cujus
iconem & hifto-
riam Clufio com¬
municabat Tho-
masPenxus,Lon-
dinenfis Medicus.
Dodrantalibus au¬
tem prxdita eft vi¬
ticulis , in quibus
alternati m tria,
quatuor , rarius
quinque folia, (ca-
bra,Malu?,vel po¬
titis Mori [novella,
videlicet er primum
nata.mavult rumen
Cluf. cum Ribes vul¬
gari* foliis conferre ]
foliis non valde
di(limilia,in quinque pnrcipuas partes divifa,& per
ambitum ferrata, longis pediculis innixa, qui ex bi¬
mis alis (ive apophyfibus cauliculum ample&en-
tibus exeunt. Summum caulem exornat flos u-
micus quinque foliolis ex nigro purpurafeentibus
conflans. Fructus morifru&ui [ Rubi vulgaris veri ui\
fimilimus (ur.de nomen) fed pauli) minor, primum
albicans, & acerbus, poftea ruber, cx acerbo dulcis :
radix utcunque nodofa , ex (i r gulis rodis paucas fi¬
bras fpargens, mire (e propagans,& quhm lorgifli-
me ferpens ,adco ut brevi tempore maximum fpa-
tium occupet.

Angli Sfiotbcmce appellant, h.e.rodofim bac-
cam, a fructu nodis ftmili. Cluf.pan.& hift. itemq-,
Ger. Chamxmorus dicitur. C.B.pir.Chamxrubus
fpinis carens ;.five foliis Ribcs Arglica.

Nivofa & aperta loca amat, fummofque mon tes,
& magna copia inter Ericas provenit monte Engle-
borovv totius Anglix celfiflimo, duodecim miliari¬
bus aLancaftria. Floret Iunio Sclulij initio :fru<5tus
Augufto maturus eft.

CHAM/EMORVS NORVVA-
gica.

GHamxmoro fuperiori vald£ afFnemin Ncr-
v vagia & finitimis regionibus nafei ex Hernici

Hoieri epiftola intclligebam,ait Clulius, qui & ejus
friuftum conditum fiib extremum annum ic?;. mit-
tebac,&infequentisanni Iunio virgulas, cum. foliis
& flore inter chartulas repofitas. Eran t autem hx Defer;
virgx temies , digitalis longitudinis , fufei coloris
cortice obductx, quibus inhxrebantuncialibus pe¬
tiolis folia , vulgaris Ribcs foliis non v.tlde diflimi-
lia , fed paullo magis orbiculata , in breves aliquot
lacinias divifa ,mbufque eminentioribus nervis a-
versa parte prxdita,e quibus multx venx ad cir¬
cumferentiam fparguntur, in ambitu dentata : £
fummis virgis exeunt oblongiores tenuiorefque
petioli fuftinentes lingularem caliculum,c quo flos
emergit candidus,nunc quaternis, modo quinis fo¬
liolis conflans , umbilicum occupantibus multis e-
xilibus ftamiribus albis cum flavis apicibus : flori
frudhis fuccedit, fragi magnitudine,rubens aut pal¬
lidus, cujus interior pulpa mollis , humida,muci-
laginofa exilium aci nulorum plena, guftu nonin-
fuavis.

Paludofis & humidis locis gaudet , & maturita- N‘xt(tles>
tem adquiritfrufftus, mcnlibus Iunio, Quintili, Se¬
xtili: ab incolis verb WTolrcbcercn appellatur.

C.B. pin. Chamxrubus fpiniscarens 2. five foliis
Ribes.

Cxterum , quxconfervandihujus fru&us ratio,
quiim admirabiles ejus facultates , cum ex ipfius
Hoieri epiftola , tum ex iis qux ipfe anno i^.prx-
fens mihi Lugduni confirmabat,fubjicere libuit. Ex
ipfo fru&u, inquit, Ele&uarium rudi minerva con- conditur*
nciur t quotan nis Norvvagi j , atque Fi nmarchi j , in futtus.
hunc fermemodum. Baccasin fi&iliautaheno per
fe ad mediocrem con fi ftentiam coquunt, nullo a-
lio addito liquore :-cum enim fucci plenx ftnt &

: molles aliero humore irrigari non expetunt.
Quanquam in delicatioribus funt nonnulli , qui
melicrati Fioncnfis (quo fumme delcftantur Se¬
ptentrionales ifti ) aliquid affundant. Hanc confe¬
ctionem idoneis vafisej;ceptam,& , ne corrumpa¬
tur ab ambiente acre , butyro dilToluto obduiftam
ufui ftudiofifTime refervant : nobile fine , Reproba¬
ti Ulmum illis adverfus fcorbutum remedium. Ete- r Acuitote/'.
nim non facile credas , qux miracula i fta gens , fola
hac medicina faciat quotidie : ut omnino fatendum
fit,nihil ad hancefle vel Cochlcariam illam tot cn-
comiis hadterus celebratam, vel Becaburgiam , vel
SifymbriumCardamincm, & id genus alia , quibus
Germani fele efferunt. Et merito admiranda Angu¬
laris Dei benignitas-, quod Nordlandix longius ad
Septentrionem remotx , & fccd illimis morbi ob
cxli , (olique inclementiam miferabiliter fcatenti,
indigenis remediis profpiccre voluerit : enim vero
morborum crudorum , putridorum, melancholico¬
rum, mira hic ubique leges. Idcirco neceflitas mife-
ros rufticanos varia auxilia edocuit, ut nunc vel in
graviflimis cafibus pauperculus aliquis accommo¬
date libi fuifque mederi fciat. Ita nonnulli fcorbuti-
cos, quamvis ridicule, tamen ben£ atque utiliter
hunc in modiim curant. In vicinam aliquam infu¬
lam moris abundantem exponunt, ibidemquefo-
los relitftos , domum non transferunt , priufquam
fanitattfint reftituti. Tum enim illi , quali ab omni
humanitate cxclufi,vitxtamcn (quoderedibile eft)
cupidi , moris iftisvefcl coguntur, five ut extremo
remedio promilTam fanitatem recuperare tentent,
fiveut fitim -, qua ut plurimum torquentur , extin-
guant. Dumquehocadfatietatemaguntjinc du¬
bio intra paucos dies oppido convalcfcunt. Hie¬
me vero quando id non licet , cleCtuario fuo
non minus feliciter utuntur, fine certa dofi , aut
cuftodia. Aliqui toto curationis tempore,
nullo alio alimentoutuntur.Ha-
denus Hoierus.

CHAM.E-

LIBER

X I V-

CHAM/EMORVS ALTERA
Nor magica.

rl*VwI P E " Hoierus, aliam quandam Chamsmorum
T, l*>fafctan> , iumJibus peni praedia* foliis obfer-
va ait, cujus hiitoriolan Clufio anno iy;G. co.nmu-
E1“™' Eniticofaaute n quedan itirps erae, qux
Hlbehum foliolis Sc fi-uffiu pro fu a proportione
. ° *'»ulebatur , ut non dubitirit Clufius ter-
i Dtfr. Vi n Ribihj fpeciem appellare. Dodrantalis por-

’ COracc Pe“olor“!n nigricante, foliis latis,
‘IL-ais, Vitis foliorum modo ibaccis in cujafque
pediculi apice quamplurimis conjunctis tanquam
i umbella, non, utin vulgariRibefio i multis ob-
)' g‘S racemulis pendentibus , rubentibus, acidu-
li e, laporis valde ingrati ; Incolis Ccrtcbecrcn nun-
fcc^eiu cupacis.

C B. pin. Chamxrubusfpinis carens a. fi ve foliis
4 dis.Chamxmorus altera Norvegica Clufij.

RVBI FACIE SENTICOSA PLAN-
ta LobcJio. C a p. VI.

duos pollices crsfl
/ictidi ne arquent,
quod fi e radice de-
trafihe fint , /Impii-
ccs cxifiunc. colo¬
remque habet ob-
foletum.

Theoph. non fo- Tbeoph.
lum caule 6c ramis D,0JC «cti~
aculeatis conflat^*'/"* de‘
C'ipparis,fed Scfo- Mnt'
lio hilpido , qu;£
cultura deterior
redditur, ut naturi
fylveftrem dixeris.

Diofc. Capparis
frutex eft aculeatus
[a.Kcw$uJ\i fj per ter¬
ram in orbem lira¬
tus, /pinas ut Ru¬
bus [SiT©-] habens

ID: fer.

a;

Ltcrius illic
_ (in India) na¬
ta: arboris truncum
aut bacillum expri¬
mendum curavi¬
mus, qualem cum
aliis accepimus.
Carpi crafhtie eft,
longam haftam x-
quans , & cortice
nigro , dcnfo vefti-
tus: tuberculis craf
fis ,fenticofis, cre¬
berrimis , in clava:
modum muricato,
lolido Sc gravi pvq.
duro ligno.

Lob. Adv. &Ic.
Rubi facie fentico-
fa planta.

C.B. pin. Rubus
F • „ r- r G.five exoticus: Ar-

boas trancus fpinoftis, Lugd.defcr. at figura lub ti¬
tulo Neri; facte fecundo loco habetur.

CAPPARIS SPINOSA ET NON
fpir.ofi. Car. VII.

TMportunms nihil Capparum luxuriantibus ion-
J gc , late que radicibus veteres prodidere. Ipfe

Dtfir. T™; fmCCX, mul“ ™ara dolonibus preditus
, 4 quos adunce fpin* deorfum fpcaames Ru¬

borum in morem armant, quanquam &fpinarum
t-xpets mitifque inveniatur : folia alterno pofitt.
rafcuntur , circinat* rotunditatis , alias modici
acuminata , uncias duas circiter lata, paultlm va-
ante longitudine faporis perquam amari : ex
t 'm b nu pediculi lingulares exeuntlongi, qui¬
bus capitula infident viridantia , quai explicata flo¬
rem exhibent candidum , Rofe parvullxmulum,
medium obtinentibus infinitis fibrarum cirris : (c-

““ Pen“tfiO' oblongo clauditur, multum, par-

Cqrtices autrm,qu? in officinis prodant, patieres
habent cradps, duros, iblidos,albicantes, nccfradlu

foti r &t°" ’ ^em ohv ^ ru-

g us ^umok Talesrcperiucur interdum qui

Capparis officinarvm in hami moduL_
cortex. aduncas: folia Mali

Cote ncx[pih\i a. y.v -
e/ai y/ccj rotunda : fru-
tftum verb Olivz
[ Ihtuojt jinftar: qui
cum dehiftes pan¬
ditur florem pro¬
mit candklum.Hoc
autem delapfo no-
nihil glandis ob¬
longa: figura inve¬
nitur , quod aper¬
tum grana taquam
Punici mali [Balau-
fliA Serap.] exigua
1 rubentiaque intra
feoftendit. Radi¬
ces lignofic funt,
grandes ac nume-
merofic. Ceterum,
Capparis inter c-
jufdem Notha

... „ , itis Cynofbatus di- m. m,u.

citur, alus Capna, alus Malum corvi. Alii Ophio-
corodon vocant, ah; Phylloftaphylon, ali i Thal-
han , ah; Petream , ali; Holophyton , alij Ioni-
tem,ahj Ohgcchloion. Sunt qui Aconiton f A-
o,?u:on Trag. ] qm Hippomanes , qui Trichomanes.

1 rophetar Poteram, ah; Peuteron [i> enthmm Trap.l
a hj Cor lupi, ahj Halolcorodon [ I/ .JlM.n TrX 1
ah; Lilium [ CnnM T„g.] alijThlafpin : Romani Si¬
napi Perficum,ali j Inrurim, Aphri Herbimthu , co¬
gnominant. Differre aute tradit Lybicam qua: apud G,xtr»

A. armandas nafcitur.ab ea qua-in Apulia provenit, Du/t.
ceu &ea,quardcRubro mari & Lybiaaffertu.-.Qua
dcrentfiusinter Vires Quod.autemCappanr Cv-/-
nolbatum, quidam dixerint/adhim eife fcribitCor- J “,U1
narius,ouod qusdam coir.unia cum Cyro/baro ha¬
beat Adquxillafint,nordcmondrat.EdOpheo-«»r™<-

daphyles appellatio apud Plinium, i. e. Vvxvipcri r«.
nxiproquain/uppofititirsPhyllodaphylon habe-
tui.In v£gypto,in q uit i s,& Capparis firmioris ligni
frutex feminisque S-cibi vulgati,caulequoquc uni
plerumque decerpto. Cavenda citis genera pere- „ , -
gnna. Siquidem Arabicum peftilcns , Africum g,n- ;
ei vis inimicum, Marmaricum vulvis Sc omnium in¬
flationibus, Apulum vomitus facit , domachum
a'vum movet. Quidam eum Cynofbatum
vocant , ali j Opheoftaphylen. Et poftea : Inno¬
centius Italicum eft. Marmaricum itaque dixit
Plinius , id quod apud Marmarida, nafeitur,

F 2

HISTORI/E PLANTARVM

Cynosbafoi

rhjUofi.

rr&ti herb.
Sinapi Per-
ficum.

*4

ut Dio frondes ait. Palladius Cappar vocati Serapio
Capparus.

M. Virg. herba Capparis , Cynolbatos [ Caninus
. y , r*6«:]ob hamatos quos habet aculeos difta.Phyllo-

fkjioH. Pe. pjiyion } quod ir ter folia frudum quafiuvam ha-
rr*A herb* petr2a herbat natalibus. Cur Sinapi Perli-
cum h Ro /nanis appelletur, incertum.

Dod.hift.iconem exhibet priorem Plantinh de-

frriptio vero convenit Cappari retufo folio aice-

rim folia habere rotundiora , quam Malus Coto¬
nea. Turn.in plurali numero Cappares vocat,&ta-
men tradit tantum fpinofam. Gazx,H.Iun. & Gefn.
Matth. no. cat-lnturis. Matth.fuxiconiadditfpiras,an exipfa
t/itur. planta, vel ex le&ionc Diofroridis, ambigo: eo mo¬
do difpofitas . utipfe pingit, non vidi. Cam.Epic.&
hi ft. aliam pofuit nguram,in qua vix fpinx apparent
& folia rotunda ut erant Matthiolo, qui ait (e vidi fle
Cappares frutice non fpinofr) hortcples ,Ferrarix.
Lopic.figuram habet Capparis non fpinofx, licet in
defrriptione fpinofam tradat, nec faciat mentio¬
nem non fpinofx. RyfF Diofroridis defrripeioni ad¬
dit Capparis figuram non fpinofam , cum tamen
Diofc.aculeatam tradat.

Lob. Adv.Cappares : Obf & Ic. ficut ScTab.Cap-
paris folio acuto , & Capparis retufo folio : figurx
dux. EafHem etiam exhibet Lugdun.d.citque folio
tantum differre. Et hinc cum Lob. &: Compilatore
pingit utramqueipi no fam. Certe li nulla differen¬
tia alia eft, folium non meretur alteram figuram.

C. Bauh. apud Matth. cafdem proponit , dicens.

Claris
non ffnnof*
Lon net ut.

R)f-

L*£d.

Sjnon.C.B.

HtAunx
It» ua. .

Qux rotundo folio eft, Matthiolus expr - flit.l.Cap-
paris,Tragi,Matth Cord.inDiofr.Dod.Gall G< fn.h.
Lon.Lac.Caft.Lugd. Capparis retufo folio , Lcb.
Capparis Italica , Cxfalp. Capparis i. Tabem.
II. Capparis Dod. hift. Capparis folio acuto, Lob.
Lugd. Ger. Capparis aliud genus , Cxf. Cappa¬
ris prima Tab. Idem pin. Capparis i. five rpinofa
fru£hi minore , folio rotundo- Capparis, Tragi ,&c.
Ang. Lugd. & Rauvv. qui & fylveflrium memirit.
Capparis fpinofa , Bellon. Capparis roturdiorc fo-

liojGer. Item, Capparis a. five folio acuto. Et, Cap¬
paris five non fpinofa fruflu majore : Capparis
ron fpinofa, Bellon. In Arabia arborefrit & hyeme
folia retinet , Cappares Alexandri® majores effe,
quam alibi, quos Cappar appellant, Alpir usauthor
eft. Hxcille, cujus multiplex error, ftudiofu n te-
dio confumefc poffet. Pingit plantam folio retufo.
feribens interimelfe rotundo, quali interrotun-
dum &; rctufum rihil interfit. Matthiolus eam ron
expreflit. Spinx male pidx funt, quod feveruscen-
for Lugd.nor animadvertit. Surfum enim fpedant,
& plure s fimul cor junguntur , cum deorfum ir cli¬
nent, hamate firt,& fimplices.Necfolia retufa funt,
fedex rotundo acuminata. Nec prima ejus Cappa¬
ris, Tragi eft, ficut nec Dod.gall.Lacunx, aut H.Lu-
gdunenlis ,quxeandcm cumMatthiolo exhibent,
excepto Trago, cujus figura neque ad plantam viri¬
dem, neque ad ficcam pi£la videtur. Cordus etiam
in Diofc.& Gefn.h.(cui Capparis & Rurpr dius dici¬
tur) non concludunt, quam intelligart,invj r eefo-
lij acuti aut rotundi ibidem memincrurt. Mirum
ergo ur.de colligat, effe e jus primam Cappari r .Lo-
niceri quoque figura effe non poteft , fpiris erim
caret. Cxfalpini tardem Capparis Italica elfc re-
cut , qux virgas fimplices profert , fine fpiris.
Quod idem comprobant fequentia ejus verba. A-
liud genus fpirofis ramiscor.ftat peregrinum: Dio-
fcorides defrribit illud genus, quod aculeis conflat.
Cam.h. Capparis vera. Schvven.Capparis major 5c
minor.

Nomen apud Grxcos idem, quod apud Latinos
tum ipfa planta, tumfru&us obtinet './J-rmett fiqui-
dem dicitur, nonnullis tamen Lat.Inturis:Arab.Op-

par Si Kappar. Barb. c aparm. Germ. e«ppcrcrt : Bel¬
gis Cappcrs : G.ill.Ca. res; Ital. Ci/>para:Hif^Caftil.

& Portug. Alcaparras: Catal. Tapercs: Angi, Cftppcr;
Boh.Kappai-y.

Inter interpretes non convenit , quomodo illud capp.tr is
Ecdefiaftis cap.12. Ecdiflipabitur Capparis,fit pro -J*cr*rum
pric explicandum. Aliis enim appetitus eft decifa Mi‘narun*
voce. Alij lunt qui exponuntde libidine,& rei ve-
nere.e appeti tu, qui expiret ac emoriatur in fenibus.

Monlpclij vidi Cappares florentes Autumno-, urtuv
Septembri fine fpims : Patavij fruticem ficcumcum Tempus.
fpinis certo ordine difpofitis, ac aliter quam pingat
Matthiolus: nec animadverti fpinas alias (urium
vergentes, alias feorfti n cendentes:Lugduni fpino-
fas Cappares floretesNovc nbri ,unde etiam plan¬
tas habui: quas plantavi in horto Montbelgardi:

Proflant in officinis venales aceto conditx patvx
6c mediocres, aftervatx cum fide marino grumofo,
qux ante ufum in aqua calida macerantur. Seritur Sxf-f-
(autore Plinio lib.ip.capd.jCapparis ficcis maxime, *
area in defoflu cavata , ripifque undique circum¬
fini P is lapide: alias evagatur per agros ,& cogit fo-
lum fterilefcere : floret /Eftate: viret ufque ad Ver-
g i Ii animo ccafu m : fab u 1 o fi s fami li afri ffi m a . Prxftan-^W*"'
tiflimas Cappares ex Al.exandria .£gypti Venerias eXMt'
advehi perhibet Matth. Effe & in Apulia Cappar ApitU.
ru.n proventus, urde etiam pluri nx deferantur,
verum longe deteriores his qux ex Aigypto im¬
portantur-, provenire etiam Romxin collapfis x-
dificioru n parietibus,ruderibufque pr® ferti m circa
Pacis templum :itemque Senis,qu® quidem Apulis
faporis prxftantia minine cedant : In cultis nafrf
Cappares negare Theophr.lib.^.cap.s-deplant.hift.

Seri tamen haextate , colique perinde ac fegetes &
legumina, quemadmodum & Plini j tempore, qui
fererdi ratione n jam (apra ex pii carit. Cum ergo
in culris locis fat® excrefcant Cappares, idTheo-
phraftb repugnare putat Matthiolus , quia gaudere
locis arer ac; is arque tenuibus , cultis haudqua-
quam exire fcripferittat oppidh quhminger.iofus
fit Matth. qup vultu ,quo afpe&u talia pronuncia--’/’<*"',
re audeat, quiim feliciter authorum animos a fle- **'
quatur, hincapertifTime dignofrirur ,cum Theo-
phraft. rem dubitative propofuerit hoc modo :In-
turis peculiare habet , quod &: folium Se caulem ge¬
rit fubhifpidum, recPhleum, & Lappaginem ®mu-
latur, qux foliis mitibus conftart : Vniftirps humi¬
lis humi caulis eft : germinat florctque Aiftate fo¬
lium ufque Vergilias perdurat : gaudet locis arena¬
ceis at q: tenuibus: cultis haudquaqua exire dicitur.

Sed cum apud oppida & loca plara proveniat, non
Laferpiti j modo apud montuofa: hoc minus vere
putarunt. Culris ergo exit, fed cultu leviflimo con¬
tenta eft, ut. elocet Columella his verbis. Capparis
plurimis provinciis fua fponte novalibus nafritur:
f-d quiluis locis ejus inopia eft, fi ferenda fuerit,
ficcum locum defiderabit. lsquedebebit ante cir-
-cumd.ui fofhi.? , qux repleatur lapidibus, & calce,
vel punico luto , utficquafi quxdam lorica , ne
poffint eam. perrumpere prxdifti feminis frutices,
qui fere per totum agrum vagantur , nifi munimen¬
to aliquo prohibiti /irt. Quod tamen non tantum
incommodum eft ( fubinde enim poliunt extirpari)
quantum quod noxium virus habent, (uccoque fuo
ft erile folum reddunt. CuItuautnullo,autIcvifIi-
mo contenta eft. Quippe qu® res etiam in defertis
agris citra ruftici operam convalefric. Seritur quo-
oue xquinotlio. Fruticat ruri in ora Tyrrhenici
maris, Narbor,cnfi,& Hilpanica.Eademhortis jam-
<Lu innotuit.

Capparis,ut videre eft apud Diofroridcm , caulis ; ‘r,t V"
6-: fi udus ad cibi ufum fale conditur. Turbat au-
tem alvum jftomachoquc incommodus eft. & fi-

timin-

_ Matth. U-

Vicus.

LIBER

dm inducit. At co6ta Capparis in cibo accepta,
commoda magis eftftoinacho quam cruda. Fructui
Ai Jj>lencm itaque ejus fplenem liquat , fi duarum drachmarum
pondere cum vino bibatur ad dies quadraginta.
Ducit etiam urinam & alvi excrementum cruen-
tum. Coxendicum quoque morbo & refolutioni
opitulatur frubtus fi bibatur, ruptis item ac con-
vulfis. Ducit&menfes, & pituitam dccapitede-
trahit. Dentium item dolorem fedat frudtus cum
aceto co&us & collutus. Caetenim radicis cortex
aridus,tumad prxdi&a commodus eft, tum omne
diuturnum & fordidum ac callofiim ulcus repurgat.
Imponitur etiam in fplenicis, cum cruda hordeacea
Denttum ^dfia : fi vero radix manducetur, dolenti denti au-
iolor. xiliatur. Vitiligines etiam albas exterit cum aceto
trita. At vero Folia & radix trita, duritias &ftrumas
term™ difeutiunt. Succus autem auribus infufus , vermes
c!ppLybt-m ip lis occidit. Porro Lybica Capparis, qux apud
e/t. Marmaridas appellatos nafeitur , vehementer in-

Afultit- flat , qui in Apulia provenit, vomitus concitat,
qua: vero de Rubro mari & Lybia affertur , acerri-
nneft , puftulas in ore excitans, & gingivas ambe¬
dens ufque ad denudationem. Vndcad eftimine-
ptaeft.Ferunt eos, inquit Plinius,qui quotidie Cap¬
parim Italicam edunt, paralyfi non periclitarijnec
lienis doloribus. Radix ejus vitiligines albas tollit,
fi tritainfolefricentur. Spleneticis prodefl in vino
potus radicis cortex $.ij. dempto balinearum ufu.
Fcnintque 55. diebus per urinam & alvum totum
lienem emitti. Bibitur in lumborum doloribus, ac
paralyfi. Dentium dolores fedat tritum femen, ex
aceto decodtum, vel manducata radix: infunditurde
Aurium dolori decoctum ferhe in oleo. Phagadrnas
folia &radix recens cum meile ifanant; Sic A: ftru-
mas difeutitradix : parotidas vermiculofquecodla
inaqua. Iocinoris quoque malis medetur. DantJ&
ad tineas in aceto & meile. Oris exulcerationes in
aceto decocta tollit. Stomacho inutile elfe inter au¬
ctores convenit. Capparis facultas,ut prodit Gal.lib.
de alim.cft fatis tenuium partium,& ideb minimum
alimentii exhibet corporibus ac vefcehtibus.Fruiftu
vero ejus magis ut medicameto , quAm ut alimento
utimur. Idem ?. fimpl. Capparis radicis cortex vin¬
centem habet qualitatem amaram , proximam n-
crerU, deinde acerbam. Ex quo liquet , quod diver-
fis pugnantibus conflet facultatibus : quibus ab-
ftergere, purgare, incidere poteft amaritudine: ex¬
calfacere , incidere, digerere acrimonia: porrb con-
iien indu trakerc,denfa:re > conftringere acerbitate. Itaque
9*tiJ M ^cncs induracos fi quid .aliud hoc medicamentum
juvare valet , tum foris idoneis , illinendis fT-mediis
admiftum , tum intra corpus afllimptum, five de-
coCtmnin aceto aut oxymelite , &: id genus five a-
ridum contufum iliifque permiftum : quippe cum
aperte crallos jlcntofque humores hoc pa^to flim-
ptum evacuet, nec eos tantum per urinas, fed Sc
per ventrem , fxpe etiam fanguinolentos deferat,
unde & lienes adjuti funt , &c coxarum dolores.
Ai menfes Quin etiam menfes promovet , deex capite pur¬
gat, decrahitque, quod krnvqKiy.ui.Tifyiv vocant , au-
xiliaturq-, ruptis atque convulfis. Pofrb radicis ejus
Aiutcer x. corcex ulceribus malignis cataplaflnatis modo im-
pofitus^on malum eft remedium : ut qui iilaex-
Adientes. tergere valeat, nec fegniter deficcare. Pixeterea den¬
tium labores prxdidtarum qualitatum ratione ad¬
juvari nterim cum aceto coCtus, interim cum vino,
fxpe etiam foliis dentibus manfiis ac morius. Ex di-
btisergo clarum eft , incidendi quandam ei faculta¬
tem inelFe itemque extergendi , digerendi , conu-a-
hendi. Vitiligines fiquiaem cuui aceto detrahit, &
Ad chiu/t- '•'hceradas & duros tumores digerit, idoneis ad ea
i.*. medicamentis miftus. Radicis cortici, frudus pro¬
portione vinum refpondet^nifiquod ad omnia im-
T01n.II. ~ .

x \ V- sj

beciliior. Imo & folia &caitles e jus fimilem vim ob¬
tinent, meminique me foliis quandoque paucis die¬
bus duritiem choeradis naturam referentem di-
fcuftille. Sed admifeemus fcilicet illis quippiam,
quod eorum vehementiam obtundit. Ncc mirum
eft, quod aurium vermes amaritate occidant fua.

Porro capparis que in admodum calidis ferventibus
regionibus provenit , ut quam fert Arabia, multo
eft noftratc acrior, adeo ut plurimum etiam habeat
facultatis adurentis. Serapio Clyfteres ad fciati-
can* (ut loquuntilr bArbari ) e fucco Capparorum,

Rafirri magna olim experientia faditalfe feribit.

Capparin a (Terit Simeon Sethi calidam ficcam ef
fe gradu fecundo. Contra Ferti, m.m. Capparin,
cujus florem, ac radicis corticem ufurpant, calidam
ficcamque elle tertio receflu ftatuit.. Capparis af- Sale ihpdu
fertur ad nos , inquit Corn. faleconfperfa, eo quod'**-
folarecondita pUtrefcat. Saleitaque condita etiam
hodie in muria ad nos affertur. Ex qua exempta
leniter fervefabta, aceto .ac olcoaffufo ,in cibi
uium venit , intindfus fere loco ad carnes & pi¬
lees allatos adhibita. Maiores & minores

, r f - ' • • r T r • m,l,or &Z

res aiunt Ad verf. hmpoms varus vxneunt ,fed mi- mi^r.

nores in prima ftint commendatione , fexiefquc
pluris emuntur quAm majores : vulgo namque ha¬
bentur meliores parvae. Sic palari ftudium fallit in¬
genium , valetudinis difpenaio : nam qui fapor illis
percipitur, afeititius eft si mUria , vel ab aceto : alio—
qhi utraque acerrimi ac teterrimi guftuseft ,feu vi¬
ridis , feti matura, proindeque minor perpauca: car¬
nis & fucrij facili us& penitius imbuitUr conditura,
quhm major , qux melioris fucci & aptibris alendas
carni eft. Culina: proinde error eft, minores majd-
ribus prxferre. Sed hic confuetus inolevit mos.
nam, ut feite dicebat Philofophus , nihil magis ad-
verfatur valetudini aut Medico, quam bonus co-
c)uus. Itaque volliptati coquus emat minores ma¬
gno precio : frugi cEConouiUs emet ( fi nos audiat)
majores minoris multo, bonas tuendae valetudini.

Radices eife adulterinas quidam imperiti Medici ri¬
dicule quiritantur: nam hac radice nihil vulgatiils
aut vilius etiam in Hifpania. Vomitiones Cappa¬
res haudqu aquam ciere , ut inquit Diofc. exiftimat
Matth. Nili fortaftc hac facultate fintpra?ditas,dum
lecentes ac virides comeduntur , antequam mu¬
riam experiantur , Scinde elixentur. Sed infirmat
Matth. opinionem ,quod forte non eandem Cap¬
parin, fc. Apu!eam,cum Diofc. intelligat. Cnppar isR*/fcer **
virides acteneros furculosipud Amatum,no alitc’/^^”^*
quAm Terebinthi mandunt in aceto fimul & huma Isurcnlt *n '
au tfolo aceto condi entes. In fuis confultationibus^o
tradit Montanus .vadi celti Capparum m a f i i c a t a m M -

multam pituitam trahere. Cappares menfte adhi¬
bet contra lumbricos Gefnerus. Bayrus, tecipirCrwes de.
radices Capparorum & illas coquit in ladle afin X»tgr*nA
ufque ad tertiam partem &: ungit capillos dimit->
tendo per rio<ftem,hos enim pedtendo nigrificat.

CAPPARES ARBORE-
fcentes

C Appares in Arabiainvenimus , pumilarum fi¬
cuum altitudinem xquantes , ut nobis con-
kendendx fuerint, ad earum frudfus colligendos-,
ovi gallinacei magnitudine , & femina intus
continentes, piperis inftar cAlida : ipfie Cappares
Iuglandibus magnitudine non cedunt. Vt vero
album finapi in vinum verrachiam injiciunt , ne
ferveat, fed diutius fuamdulcedinein retineat :fic
Arabes iftarum Capparum femina in fuis Vinis
commifeere folent ,ut dulcia ea confervent , quod
criatji Avicenna annotavit:Bellon.Obf.l.z.c.cc.

' * h

I

* '

Sjncft-

Defer.

fAbngo.

'Pefbof.

66 HISTORIAE pl

C-B.pin. Capparis 4. five arborefcens fnidu Iu-
gtandis magnitudine : Capparis Arabica fructu ovi
magnitudine , (emine piperis initar acri , Belton.
Capparam arbor, Raitvv. qui fetidus magnitudi¬
nem non expredit. Cappares plurimum ab his qua:
in arbores adolefcuntA que in Grecia proveniunt,
differentes in Tauri montis faxoram fifluris, Bellon.
notavit.

CAPPARIS FABAGINEA SIVE
Peplios Lutetianorum.

Cap. VIII.

A N T- L 1 B- X I V-

Rauvvolff. Halepi Morgcfani, Avicennx Ardifrigi,

\ & AndiriaRhafis. Ari,f,si.

\ Dod.hiff.annotata recentioribus Cappari n FabaJ**

] ginetn & plerifquc Cappann leguminolamdicn vc-
1 terious notam fuiltc no‘n con liate : Ccp-xam Dio- c?"-
fcoridis eire, non clfe facile affirmare , brevi ac fuc-
cinfta admodum apud Diofcoridemextantedefcri-
ptione : defetibi vero ab Avicenna capite 18. her¬
bam quandam Ardifrigi nomine : cum qua re(pon-
detet , it tam gravi eilet odore , quam fapore amari¬
cante. Si nihil aliud impedit, qulm gravis odor, £>,4 ■notat.
quominus fic Ardifrigi , nos illud recipiemus exau-
toritate Rauvvolffij, qui ait Halepi ingrati Ulmi clle
odorisjac eam ob occafionemincolas crebrb uti ad

LOngis lentif-
que caulibus
eft praedita, glabris,
ftriatis, ramofis>ad
quorum genicula
nafcuntur duo ex
adverfo fid pedi¬
culi unciales &fcf-
cunciales , bina fo¬
lia infummo cacu¬
mine gerctes, mo¬
dici di ftan da, pofi-
tu fere foliorum
Vifci , pinguia, ex
rotundo oblonga.
Portulaca: foliis

quodammodo fi-
milia ,• nervo me¬
dium percurrente,
«iquo venula: obli¬
quas in margines
exporriguntur , a-
mara, ex eorundem finu pediculi femundales pro-
deunces, florem unum fuftinent finguli miniatum,
extra quem prominent longa rubentia (lamina,
apicibus donata concoloribus : florem extrinfecus
ambiunt foliola oblonga, viridantia : filiqua au«o-
re Rauvvolflto , Sefamo ftmilis : addit frater C.Bau-
hinus oblonga , angulofa , quatuor veluti ex thecis
compoftta, in qualemi na continentur plura ,lata,
comprefla, ex rotunditate in acumen deftnentia.
Vnivetla planta guftu amaro Salicis aut Capparis.

Lob.Obf & Ic. Capparis leguminofa, (ive Faba-
go Belgarum: Peplios Petri Quithe & Parifiorum.

expellendos vermes.

Cam. apud Matth. ejufdemque Epit. Capparis
filveftris (ivefabaginea,vel leguminofa: Avicenna:
Ardifugi, aut Ardifrigi, Rhafis Andiria. F.id.h. Cap¬
paris ,Fabago.Tabern. Capparis leguminofa , (Bc-
fd)lcd)t ber (fflppcrcn.

C.B.in Lugd. Fabago Belgarum: repetiturinap-
pend. Morgfani RauvvolfHj nomine : duardeferi-
ptionesjex utraque una facienda erat , fiquidemin
prima frudtys reperiantur: alias figura poflerior
magis probatur. Fallitur C.Bauh. nam frudtus ali- C.Bauh
quoties pingitur in ipfa planta, &feparatim juxt^
eam. Eid.pin.Cappans s- five Portulaca: folio :Te-
lepbium Diofcoriais & Plinij, Colum.

Obfcrvavi florentem Augufto, Lutetis in horto ^oeus &
regio: Romae inter rudera fponte nafei perhibetur emf‘4S'
apud Cam er.

CAPPARI FERE SIMILIS
Alhaut.

Cap. I X..

THevetus audior efl, in Infula Suachem>Ethio-Z.of«/.

picolittori adjacente, nafei herbam quandam
Alhaut nomine, in rupibus, late fele diffundentem,
foliisferc Capparis, cujus frudtus germina funt,fivc
capitula rotunda. Folia,radices,frudIus,gufIu kiz-vtret.'
vimmifunt, & cordi falubres, quibus inaigena: ad
colicos & ftomachi dolores quofvis , pra:terea ad
hepatis & pulmonum affedlus utuntur , decodlo ex
tota herba parato, cum Coralli j albi pulvere.

C.B.pin. Capparis (T.five Capparibus fimilcs bac-O'”*
cx in Virginea. Sacqucnummener baccx planta:,
quein flagnantibus aquisreperitur^ar.i.Ind.occid.

FIXIS LIBRI XI III.

HISTO-

HISTORIA

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER XV

f RVTICES SCANDENTES EN/1RRAT. VT

VITES, CONVOLVVLOS, ET HIS ALIQVA RATIONE

SIMILES PEREGRINO} , ET ARO-

maca quidam.

PLANTARVM genus quoddam eft , quod non nijl alterius ope , ac fulcro fuftinere fc commode poteft , quas ob id
Gr&n dixere, ut Vites , Convolvuli & his /i miles. Qu aitquam Tbeopbr. quem
& Plinius fequutus Vitem inter arbores recenfeat : quod fancer de aliis quibo dam mox dicendis quis affar at. Colu¬
mella tamen diligenti fimus Jlirpiuni cultor arborem effe negat , fcd medium quoddam inter arborem cr fruticent
effe vult , ut fu filis infra patebit. Vtutfit , [candentium lufirattorefcat ^triplici ordine producenda. Primus pro¬
dictarum & Jimilium huc libro \ alter f audentium pomiferarum j tertius [candentium Jilufiiofarum & leguminofa*
rum,fubfequentibus libris dicendarum.

VITIS VINIFERA. Cap. I.

Stipes.

Cortex.

Gemma.

Pampini.

Capreolt.

plofculi.

i O t i o R eft Vitis vinifera,'
| quam ut deferibi debeat,fcd
r gratificemur frigido fubje-
) dis Septentrioni , ut vel le-
, dione novilfe difeant no-
\ tiffimi etiam ipfis nedarei
liquoris parentem , qua ni-
\ hil ^bjedius intuenti videri
pofllt, alieni opis indiga ri¬
dicarum & pedamentorum adminiculo innitens
tortuofo ftipite , fulco , riraofoque cortice hiulca-,
qui ubi tepidio¬
rem benignioris
coeli auram fen-
fit, gemmas pro¬
trudit , in pampi¬
nos poftmodum,
ut familiari illis
comparatione u-
tar , Lupi falidari j
abituros, minime
tamen i nam ce na
illa afpredine hor¬
ridos , fedlito vi¬
rore Iplendentes:
ita uti diximus hu¬
mo fublata caprco.
lol-u beneficio ad¬
minicula fu a com¬
plexa a contemptu
vindicatum fele it,
flo (culorum fua-
veolenuum, quin¬

que fibrillis herbidis luteolos apices fuftinentibus
compadtilium racemis divitem colono fpem excitat Raeem»,
uvarum, quas alias ne colori putes obligatam gene-
rolitatem, ochra: tanta talique faporum viriiimquc
varietate , quantam qualsmque tam adversa quam
fecunda valetudine quotidie experimur. Vif s (ad-
ditCifalp.) qui ambigit in ter arbores & frutices,
florem noninfummorrudus, (edin fede habet, ac
plura femina in communi conceptaculo jbrevi tem¬
pore ad magnam altitudinem crelcit ,ita ut nifi cre¬
bra amputatiorb coerceatur , multitudine viticula¬
rum luxurians filvefeat : folia fert ampla , varie laci- foli*.
niata , ut Ficus, quos pampinos vocant: flofculos
parvos & candidos , ut Olea: racemos ingen tes , o-
nuftos fuisgranis,quiuva appellatur. V"v«.

Vitem arborem dicere videtur Tbeophr.fic enim Tbeopbr.
(cribit. Arbor eft, quod ab radice caudice fimplici lfutum df-
ramofum,nodofum,furculo(um,haud facile di flblu
bile allurgitjceu 01ea,Ficus,Vitis. Et linter oflenta
in arboribus aic,Nigrum racemum idere candidum
frudum*, candidum vero nigrumtanquam prodigia,

&priter naturi normam accidere arbitrantur aru-
(piccs, oflenta clfe iftimantesjfolitum vero in Vite vuU e*.
Capneia nullo pado mirantur, nec interpretantur.
quali qui ratione regionis mutari loleant. Sed hoc }Uf rcgl0nii
ira fieri mirum , quoniam una tantum , aut dux , & m utantur.
hxcrarb per univ er (um tempus mutantur. Edi ali¬
quando ita fit , i n frudibus poti u-s diferimen , quam
in totis arboribus percipitur. Nam talis rei temeri¬
tas , frudibus quoque nonnunquam contingit, ut
Vitis caudice fuo averfo fruticet, frudumq-, amque
foliis producat. Meminit porro circa agrum Ele- ■ cle
phantium (ubi cam inter arbores quoque refert) phan/<*

F *

63 H I s T O R I AE

Vitibus folia ft<5n decidere. Tandem de fatu arbo-
. /■ rumaeensjeam inibi his verbis etiam recenfet. Vi-

r tfikrn aij. n ’ , v r n ^

frrentix a tium lolo differentia maxime numerola eft. Quot

Jolo: enim genera telluris,totidem & vitium e (le quida m

affirmant. Verum inter cas,qux minus frudiheant,
gemmis crebrioribus conftant, (olidiore Ique funt.
Ex eodem Theophr. hic habentur. Vitis corticem
fpcciem radicis habere , nervofum, macilentum, tu¬
nicis multi plicem,quem auferunt cultores : medul¬
lam carnofam: materiem lentam: radices t'enues,(o-
bolemfurlum verius procreantes, ideo evellendas,
qux in fumma tellure funt: folia ampla, aliquatenus
filia, longo pediculo propendentia, & tremula ex
nervulo , & cortice, Se carne conftantia : frutificare
ex novellis furculis : florem lanugineum ample-
«ftentem frufhim: nam decidunt perforati -.fructum
congcftum: (uccumvinofiim. Ex (emine natam de¬
generare , ut pro nobili ignobilis, &(xpefilveftris
oriatur , adebut quidam frudum non maturet,
quidam eundem non compleat , (ed ad florem uf
que perducat.

Vdrronit Marcum Varronem quoque Vitem arborem fa-
dtffertatU. cere colligitur ex (cquentibus. Priterea qui arbo¬
res in ordine fati funt, eas iquabilitcr ex omnibus
Sol &: Luna coquunt, quo fit ut uvi plurcs nalcan-
tur,& ut celeri ds coquantur,quas res duas (eqnun-
tur altera hic duo , ut plus reddant mufti & preci j
pluris.

ColuntflU. Columella , ut (uo loco conflabit, nec arborem,

nec fruticem. Vitem proprie dixerit. Ejus autem
genera hic tradit. Vitis,irquit, vel ad efcam,velad
Vitis ai effufionem deponitur. Ad e(cam non expetit infti-
tuere vineta , nili cilm tam (uburbanus eft ager , ut
fatio poftulet inconditum frudum mercantibus ve.
lut pomum vendere, quq cum talis eft cor.ditio,ma-
xime pricoques, & duracini, tum denique purpu¬
rei,^ bumafti , dadylique & rhodii , hbyci quo¬
que & ceraunii , nec fol uni qui jucunditate fapo-
ris, verum etiam qui (pecie commendari poffint,
conferi debent, ut ftephaniti, ut tripedane*,ut un¬
ciarii , ut cydoniti. Item quarum u vi temporibus
hyemis durabiles vafis conduntur, ut venuculi,ut
nuper in hos ufus explorati, numifiani. Atubi vi-
viti< ai tf no confidimus , Vitis eligitur , qui &: i n frudu va-
fufonem. lec 5 & jn materia , quod alterum ad reditus coloni,
alterum ad diuturnitatem flirpis plurimum confert.
Sed ea tum pricipua eft,(i nec nimisccleriterfpon-
det , & primo quoque tempore deflorefeit, nec ni¬
mis tarde mitefeit , quin etiam pruiras , caligi¬
nem , & carbunculum facile propulfat , eademque
necimbribus putre(cit,ncc (iccitatibus abole(cit,ta-
lis nobis eligatur vel mediocriter f<rcunda,fi modo
is locus habetur, in quo guflus nobilis, pretiofufq*,
fluit: nam fi fordidus , aut vilis eft, feraciffimam
quamque (crere condudt,ut multiplicatione fru¬
gum reditus augeatur. Fere autem omni (latu lo¬
corum campeftria largius vinum ,(ed jucundius af¬
ferunt collina, qui tamen ip(a modico ftatu caeli
magis exuberant aquiloni prona, (ed funt genero-
fiora fub auftro , nec dubium quin fit ea nonnulla¬
rum vitium natura, ut pro locorum fi*u bonitate vi¬
ni modo vincat , modo luperetur. Soli traduntur
Aminei excepto caeli ftatu nimis frigido ,ubicun-
tes dux. qUC fint etiam fi degenerent, fibi comparati, magis

aut minus probi guftus vinapribere, Se citeras o-
mnes (aporcpricedere. Ei, cumfintunius nomi-
muurty n*5»000 unam (peciem gerunt, Duas germanas co-
maior. gnovimus, quarum minor ocyus & melius deflo-
re(cithabi!is arbori, nec ron jugo:il!apinguem ter¬
ram , hic mediocrem defiderat, longeque pricedit
majorem, quia & imbres, & ventos fortius patitur,
nam major celeriter in flore corrumpitur, & magis
jugis >q(t&m inarbonbus ,ideoque non eft vineis

PLANTARVM

apta, vix etiam arbiifto, nifi pripingui, Se uvida fer¬
ra, nam nec mediocri valet, multoque minus in exi-
li, prolixarum frequentia materi .y-umque, foliorum¬
que & uvarum, & acinorum magnitudine digno-
Icitur. Internodiis quoque rarior, largis frudibus
i minore fuperatitr ,guftu non vincitur, &hi qui¬
dem utricjuc Aminei. Verum & alii dui gemini,^- 'n:,Kx
qui ab eo quod duplices uvas exigunt, gemelli
vocantur, aufterioris vini, fediqtQ perennis. Ea-„iWflr>
rum minor vulgo notiffima. quippe Campanis ce¬
leberrimos Vcfuvii colles, Surrentinblquc veftic.-
Hilaris inter iftivos favo ni j flatus,auftris affligitur.

Citeris itaque partibus Icalii non tam vincis,
quimarbufto eft idonea, cum prididis regionibus
commodifflme jugum (uftineat,materiam,frudiim-
que , nifi quod duplicem non abfimileni minorem
germani egerit, ficutmajor gemina minori germa¬
ni, qui tamen minor hoc melior eft, quod facun¬
dior etiam mediocri folo , nam illi nifi pripingui
non re(pondere didum eft. Lanatam quoque znu-'4mme*l*‘
neam quidem maximi probant , qui hoc vocabu-"'
lum non ideo uftirpat , quod folaex omnibus Ami-
ncis, verum quod pneipue canefcit lanugine. San£
boni vini, fed levioris, quim fuperioris, crebram
quoque materiam fundit, atque ideo propter pam¬
pini denfitatem (xpe parum rede deflorefeit, ea-
d^mque maturo frudu celeriter putrefert , fuper
hunc numerum, quem retulimus , fingularis habe¬
tur Aminea,majori gemini non di (fimi Iis, primilm^^'*^ ,
(pecie pampini , & trunci, fed vini (apore aliquanta
inferior , quamvis genero fi (Iimus fit, proxime prx-
ferenda etiam propriis virtutibus , nam & feracior
eft, & flore melius exuitur, (piffaque, & albidas u-
vas, ac tumidioris acini gerit, gracili arvo non dcfci-
(cit. Atque ideo inter uberrimas uvas numeratur.
Nomentani vini nobilitate fubfequuntur Arni -Nomenta.
neas , fcccundicate vero etiam przveniunt, quippe ni
ciim fefrequer.terimpleant. Sed earum quoque Fe-Ru^
racior eft minor , cujus & folium parcius (cinditur,^"f*fwM**
& materia non ita rubet, ut Amineis , h quo colore
Rubelliane nuncupantur, eidemqucFccinie,quod
plus quim exteri fecis afferunt. Id tamen incom¬
modum repenfant uvarum multitudine, quas & in
jugo ,fed&in arbore mclitis exhibent. Ventos, &
imbres valenter (ufferunt, &: celeriter de florefcun.t,

& ideo citius mitefeunt, omnis incommodi patien¬
tes ,priter caloris , nam quia minuti acini , & duri
cutis uvas habent, xftibus cor trahuntur. Pirgui ar¬
vo maxime gaudent, quod ubertatem aliquam na¬
tura gracilibus , & exilibus uvis pribere valeat , fri¬
gidum, ac rofidum (ohim & coelum commodifflme
(uftinentEugeniijdum (lintin Albano colle, nam EugtnU.
murato loco vix nomini refpondent (uo,nec miniis
Allobrogici , quarum vini jucunditascumregione^^"^*
mutatur. Magris etiam dotibus tres Apianae com-^-
mendantur, omnes feraces , jugoque, Se arbori bus/w,
fatis idonei ,generofior tamen uva , qui nudis fo-folnt , &
liiseft,nam dui Lanati quamvis lfondibus,& pal-'1'"'*^"'**
mitum pari ficie flexere , qualitate funt difpariles/4'
cum tardius altera recipiat-cariem ve tu fiatis. Pingui
folo feraci ffimz, mediocri quoque fcecundi,prico-
quis frmftus. Ideoquc frigidis locis aptiffimi vini
dulcis , fed capiti , nervis, venifque non apti, nifi
mature le<ftx , pluviis , ven tifque & apibus afferunt
prxdam , quarum vocabulo propter nane expopu-
lationem cognominamur. Atque hipretiofi gu-
ftds celeberrimi. Poliunt tamen etiam fecundi
noti vites proventu,& ubertate commendari, qua- ^
lis eft Biturica, qualis eft Bafilica , quarum minorem
Cocolubem vocant Hi(pani,longe omnium primis cZolubis.
utnque proximi. Nam &retuftatem vinum ea¬
rum paptur, & ad bonitatem aliquam per annosve-
r.it. Iam vero ip(i fcecunditate priftant omnibus,

quas

LIBER

quas ante retuli, tum etiam patientia, quippe turbi¬
nes, imbresque fortifllme fu 'linent, & co nmode
fiuitt,nec deficient macro folo. frigora meli tis qui n
humores fiifti n en t-, humores co. uno di .is quam
(rifuL Ar- fic<dtaccs> nec caloribus tamen contriftantur. Vifu-
£uh mmor. ix deinde ab his & minor Argitis terrx mediocrita¬
te betantur, nam in pingui nimiis viribus luxuriant,
in macra tenues & vacua: fruflu veniunt. Anicio-
res jugo quam arboribus , fed Argitis etiam in fub-
limibus fertilis vaftis materiis, & uvis exuberat, hu¬
millimis tabulatis aptior. Vilula brevem materiam
& latum folium exigit,cujus amplitudine frudtus
fuos optime adverfus grandinem tuetur,qui tamen
nifi primo quoq', tempore maturi legantur, ad ter¬
ram decidunt, humoribus etiam priufquam defluat
HeKoU, fi- putrefeunt. Sunt & Helvola:, quas nonnulli Varias
levari*, appellant, neque purpures, neque nigra: , ab helvo
(nifi fallor)colore vocitat?, melior cft nigriorabun-
dantiavini, fedhxcfapore pretiofior. color acino¬
rum in neutra confpicitur squalis, utraque candidi
mulli alterna vice annorum plus, aut minus afferut,
melius arborem, fed & jugum commode veftiunc,
mediocri quoque (olo fcecunds , ficut Pretia minor
& major, fedexgenerolitate vini magis commen¬
dantur, & frequentibus materiis frordent, Sccito
Albuelis, maturclcunt. Albuelisutihor, ut ait Celfus,in colle
qu^min campo, in arbore quam in jugo, in fumrna
arbore quilm in ima, ferax &c materis frequentis, &
Xh/LcuU. uve,nam qus Grccul? vites funt,ut Mareotic?,Tha-
fis, Pfythix, Sophortis,ficut habet probabilem gu-
ftum, ita n o fi ris regionibus & raritate uvaru & aci-
, norum exiguitate minus fluunt, Inerticu'a tamen

'Xmcthyfton njgraj quam quidam Grsci Amethyfton appellant,
potell in fecunda quali tribu e fle ,qubd tk. boni vini
cft,& innoxia, unde & nomen traxic,qubdiners ha¬
betur in tentandis nervis, quamvis guftu no fit he¬
bes. Tertium gradum facit carum Celfius, quxftr-
HeKcnati* cunditate fola commendantur , ut tres Helvena-
tres. tis , quarum dux majores nequaquam minori bo¬
nitate ,& abundantia inufii pares habentur, earum
Emarcum, altera, quam Galliarum incols Emarcum vocant,
mediocris vini , & altera quam Longam appcl-
leuga.. lanc } eandemque Avaram fordidi , nec tam lar-
gi quam ex numero uvarum , quas prima (pes pro¬
mittit. Minima & optima e tribus facillime folio
dignofeitur, nam rotundifiimum omnium id gerit,
atque cft laudabilis,qubdficcitatesmaxime,perfcrt,
quod frigora fuftin et, dum tamen fine imbribus fit,
quod nonnullis lodsetiam vinum ejus in vetufta-
tem diffunditur,qubd peipue fola acerrimum quoqi
folum fertilitate fua commendat.AtSpionia dapfilis
'futet da muflo,& amplitudine magis uvarum, quam nume-
fjdes mujlo ro fert,'lis}ut Oleaginea, ut Murgentina, eadem qua
P-ompciana, utNumifiana,ut Venucula eademque
Scirpula, atque Sticula, ut pigra Fregellana, ut Mcri-
ca,ut Retica,ut omnium, quas cognovimus copio-
fiflima Arcelaca major multis Argitis falsb exilii -
Tergulana. mata. Nam has nuper mihi cognitas , Pergulanam
jrtsoU dico , & Irtiolam , Ferreolamque non facile afieve-
TcrreoU. rem quo gradu habendx firt , quod £c fi fatis fce-
cundas fcio, nondum tamen de bonitate vini, quod
afferunt , judicare fcio, unam etiam prxcoquem Vi¬
tem ante hoc tempus incognitam grxea confiietu-
Dracmtion dinc Dracontion vocitari compcrimus,qu.r. foecun-
ditate jucunditate ve Arcelats Bafiliceque & Bithu-
ricx comparari poffit , generofitate vini Amircs.
Vitium nu, Multa prxterea furr genera Vitium , quarum nec
merus & numerum , nec appe i latior esaim cc-rta f de referre
appcl/afio- po {fumus. Neque enim ut ait Poeta,numero com-
nes incerta, prehendere refert.

Quem qui fure velit Libyci velit aqm rii idem
Dijfccn quam mu 'ts Zephyro verfentur harene.
Quippe univeife regiones, regiomimque pene fili-

x v- . t,

gulx partes habent propVia Vitiitm genera , quas
confuetudinc fua nominant, quxda.n etia n llirpcs
cum locis vocabula mutaverunt, quasdam propter
mutationes locorum etiam a qualitate fua difee fle¬
runt, ita ut dignofei non poffint. Quare prudentis
magiftri efc , ftudiofos ejufinodi nomenclationis
aucupio,quo potiri ncqucant,non demorari.

Plinium igitur confidamus naturx miraculum. Genera e*
de Vitium natura & quibus modis ferant. Vites ju-
re apud prifeos magnitudine quoque inter arbores
numerabantur. Io vis fimulacrum in urbe Populo-^/J^.

nia ex una [Eire]confpicimus,tot?vis incorruptum, tus.

Item Maflilix pateram ; Metaponti templum Iuno-

nis vitigineis columnis ftetit. Edam nunc fcalis te-
«StumEphefix Diana* fcanditur [ ex] Vite una Cy¬
pria, utferunt,quoniam ibi ad prxeipuam amplitu¬
dinem exeunt. Nec eft ligno ulli xternior natura
[materia vet.] Verum ifia ex filveftribusfaclacredi-r«-ri$/?
derim, quando hx Vites ton fu ra annua coercen¬
tur, &vis earum omnis evocatur in palmites , aut
deprimitur in propagines ,fuccique tartum gratia
his pluribus modis ad caeli mores , foliqueingenia.

In Campano agro populis[fortelcgendum Opulis] Populi: nu.
nubunt : maricafquc complcxx , atque per ramos
earum procacibus brachiis geniculato curfu fcan- .
dentes , cacumina xquant, in tantum fiiblimes , ut ,m*
vindemiator autotatus rogum ac tumulum excipiat
[dum ad put an dum vineam conducitur, paci fcitja r,fi farte
cafu perca' f jgum ac fepulchrumfibi fieri impendio auto-
r antis .] Nullo fine crcfcu nt, di vidi que aut potius tu Amptifftmt
velli nequeunt. Villas & domos ambiri lingularum Vtt<*»
palmitibus , ac fequacibus loris quoque , memoria
dignum inter prima Valerianus quoque Cornelius
exifiimavit. Vna Vitis Romxin Livia: portibus fub- famAn*
dialesinambulationes umbrofis pergulis [operculis]
opacat, eadem duodenis mufti amphoris fcecunda.

Vlmos quidem ubique cxfuperant.Miratumque a!- yi/n0! exffm
titudinem carum Aricix ferunt legatum regis Pyr- gerant.
rhi Citieam facete lulille in aufteriorem guftiim vi- /-*/«-
ni , merito matrem cju*pendere in tam alta cruce.
Rumbotinus vocatur.& alio nomine Populus[y/u/_
IwDalech.] arbor Italiae Padum tranfgrellis,cu|us
tabulata in orbem patula replent , puroque produ¬
cto [emerito palmite, multis annis durato. Sic vocant a
/quam f cortice & ajpero qualis ejl Draconum cutis, vel
a longitudine anguine a 3Sca(. ] Dracone in palmam c- DrM
jus , inde in fubredos ramorum digitos flagella di- r*
fpergurt. Exdcrn modice hominis altituclinead-
miniculaie fudibushorrent alij] vineamque
faciunt : dealix improbo reptatu, panipinorumque
fuperfluicate peritia [fuperfl a petulantia ] domini
amplo difcurfa atria media complen tes [ ha funr tu- Atn.< eom-
gata & c.mpluviataVites] Tot differentias vel fola plentia.
Italia recipit. Stant provinciarum aliquarum per fe v‘"sline
Vites fine ullo pedamento, artus fuosin fc colBgen-^‘w*ww*
tes, & brevitate craflitudinem pafcentcs [ brevita.
temcrafitudinepenfmtesjDalcih.] Vetant hoc aliubi
ventijUtin Africa & in Narbonenfisprovincix par¬
tibus. Excrefcere ultra fuos [fenos] pollices prohibi¬
tae , femp e rqu e p allinatis [ putatis Dal ] fimiles [nam
cum vinea paflinatur , fluta f is adminiculis fermenta
vinitores humi i acere patiuntur , quoad putata fuis rur -
fum pedamentis alligent] herbarum modo vagantur
per arva,ac firccum terra pafTim uvis bibunt,qux ob
i d magn i tud i n e m i n fa n ti u m p u erorum i n i n teri o re
Africx parte exuperant. Vva non aliubi gratior rSJm*.
[crafioreTnrn.] collo ,utinde poflitinvenifle no -gnuuthnc
raen [a duris acinis] duracina. Namque genera ma- *nfaHtluff*‘
gn i cudi ne , colore ,faporibus ,acinis,innumera,c-
tiamnum multiplicantur vino. Hic purpureo lucent
colore, illic fulgent, rofeo,nit&nque viridi Candi¬
cans enim nigerque vulgares. Tument vero mam¬
marum modo Bumafii. Prxlongis Dadlyli porri- Bumafii.

guriv.ur

fdbrilet.

Rhstie*.

r> HISTORIAE

guntur acinis. Eft & ilia natura: lafavia,utprxgran-
bidus adhsereant parvi,mitesA' fcavicate certantes:
*&ur*ru*s Lepto ragas has vocant. Durant alixper hiemem,
ftrhtcmtm p c n iili concameratx nodo [ pen fles , congemm at <c no-
dis^uLpenfili conglotncr.it an fdo,vet.] Alice in fua tan¬
tum continentur anima [ hoftn conditur & generutn
meminit Cato & Varro ] ollis fi erilibus, & infuper do¬
liis inclufx , ftipatx vinaceis circumludantibus.
Aliis gratiam , qui & vinis, fumui affert [F abriles vo-
cat Aurelianus] fabrilis, iifque gloriam prxeipuam
in fornacibus Africa: Tiberi j Cadaris autoritas fecit.
Ante c-um Rhxticis prior menfa erat ,& uvis Vero-

‘ ncnfili^agro. Quin &pacienria nomen acinis da¬
tur pv.(Jis[ pallitur Plin.PaJfxs voc4mui,c]uod ad flem ex¬
pandantur] Conduntur & multo uvx, ipfxque vino
fio inebriantur. Alirc decodhemmufto dulcefcunt:
alix vcrbfobolem novam in matre ipfa cxfpe&ant
tranflucidx vitro, additque acinis eandem, quam in
dolus ,amphorifve duratricem illam firmitatem au-
Allobrogi - ftetitas picis infufa pediculorjam inventa Vitisf.lYo-
ot.ucem brogica]pei{cin vino picemreiipiens, Vienncnfem
rUtUno. agrum nobilitans, Arverno,Sequan6que & Helvi-
co generibus non pridem illuftrata. Atque hxc Vir-
gilij Vatis xtateincognita,a cujus obitu xc.aguntur
annuQuid,qubdinfertxcaftris fummam rerum im¬
periumque continent ? Centurionum in manu Vi¬
tis ,& opimo prxmio tardos ordines ad lentas per¬
ducit aquilas atque etiam in delieftis poenam ipfam
honorat. Nec non vinex oppugnationum dedere
rationem. Nam in medicaminibusadeb magnum
obtinent locum, ut per fevinoipfo remedia fint.
Genera Vitium numero comprehendi poffe unus
" exiilimavit Democritus, eunda fibiGrxcia cognita

finieuo e en- c tr , a

%r<t Demo. Protellus. Cxteri in numera atque infinita efic pro-
irttum. diderunt,quod verius apparebit elle ex vinis. Nec
omnia dicentur , fed maxime infignia : quippe qux
totidem pene fiint , quot agri. Quamobrem cele¬
berrimas Vitium , aut quibus eft aliqua proprietate
miraculum, oftendifte fatis erit. Principatusdatur
Amiuea Amineis propter firmitatem , fenioq-, proficientem
vini ejus ubique vitam. Qhinqtie carumgcnera:,ex
iis Germana minor acino melior deflorefeit, imbres,
tempeftatefque tolerat-, non item major, fedin ar¬
bore, quam in jugo, minus obnoxia. Gerncllarum,
quibus hoc nomen uvx /empergeminx dedere, a-
fperrimus fapor , fed vires prxeipux. Ex iis minor
Auftro Ixditur , exteris ventis alitur ,ut in Vefuvio
monte, Surrentinifque collibus. In reliquis Italix
partibus non nifi arbori accommodata. Quintum
Amifttet L* genus Lanatx,ne Seres miremur, aut Indos^deb Ia-
nugo eam vellit. Prima ex Ammineis maturefeit,
f,*"*”**' ocy ftlme que putre fcit. Proxima dignitas Nomen¬
tanis rubente materia : quapropter quidam Rubel¬
las [kubeUinas Colum.] appellavere vineas. Ex minf
fertiles vino , acinis &fxce nimix , contra pruin,
forti flimx , ficcitate magis , quam imbre, xftu qua
algore vexantur. Quamobrem in frigidis humidi
que prindpatum obtinent. Fertilior, qux minor,
emo , & folio fcilTa minus. Apianis apes dedere cc
gnomen,prxcipue earum avidx. Ex his duo gener
L maior & minor , vel candicans & nigra] lanugine .
ipfa: pubefeunt. Diftantjquodalteracelerius mati
rcfcit, qua n quam & altera properante. Situsfrig
dos non refpuunt, & tamen nullx celerius imb!
putrefeunt [nulla celerius maturefeit imbre vina M,
Vina primo dulcia , aufteritatem annis accipiunt,^
rubra hunc. Nulla magis vitxgauder. Ethacftenu
petimina nobilitas datur peculiaribus atque vern;
culis Icalix. Creterx advenere Chio,Thafove. Gra
cula non mferipr Ammineis bonitate , prxtencr
acmo: & uva tam parva, ut nifi pingui/Hmo fol
coiere non pro/it [ coalere non pofn M. coaleferc no
colere ,l.Eaul).] Eugenum Tauromimtan

Uumtru*
Vitium i

tjmnijue.

Germana

Ountrlfo

maior.

Gemella

mmor.Cx

maur.

Apiana,

dsts,.

GraeuU.

PLANTA RVM

colles cum generofic.uis cognomine , misere Alba¬
no tanedm agro:quonia;n tranflata ftatim mutatur.

Namque eft aliquibus tantus locorum a nor.uto-

mnemi*i his gloriam fuam relinquant, nec ufpiam ,
tranfeant. Quod & in Rhirica , Allobrogicaque, jlUhltr,-
quin fupra Picatam appellavimus, e venit, domi no- ea. "

bilibus, nec agnofcenais alibi. Pereunda: tamen, bo- ficata.
nitaris vice copiam priftanc. Eugenia ferventibus
locis,Rhxrica temperatis, Allobrogicaffigidis,gelu
maturefeens,^ colore nigra. E.x his, quas adhuc di¬
ximus , fed etiam e nigris vinavetuftate in album
colorem tranfeunt. Reliqui ignobiles. Aliquando
tamen cceli aut Hali opera non fallunt vetullatcm,
flenti Fecenia [ fupra RubetLi fu dicta . qubdfecii plus af¬
fer. it, quum uteri ] & cum ea florens Biturica, acino Utrarie»
rarior , nunquam floris obnoxij [ tempejlaribus obn,- florent,
xtx • quoniam f.lia antecedunt, Da/.] quoniam antece¬
dunt , ventlfque & imbribus rciiftunt , meliores ta¬
men algentibus locis, qu&m calidis; humiflis, quiim
fluentibus. Vix ulla magis tam denfe uvarum par¬
tu, impatiens variantis cceli, fed contra tenorem u-
num algoris iftufve conflans. Qux minor efl ex eo murie »
gencre.mclior.In eligendo folo morofa, pingui pu- mmor.
trefeit, gracili omnino non provenit. Mediam tem¬
periem delicate quxrit , ob hocSabinis collibus fa¬
miliaris. Vva ejus indecora vifiijlapore jucunda, ni¬
fi matura protinus rapiatur, etiam non putrefeens
cadit. Contra grandines eam tuetur foliorum am¬
plitudo atque duritia. Infignes jam colore inter
purpureas nigtifque medio Helvole.fxpitis varian- HiKoU.
ti,& ob id V arianx b quibufdam appellati. Prxfer-
tur in his nigrior; ucraque alternis annis fertilis : fed
melior vino, cum parcior.Et Precii duo genera ma-^,,^^ .
gnitudine acini difccrnuntur, quibus materies plu-
rima, uvaque ollis utili (Tima.folium Apio fimile.Ba- W»
Illicam [ Bal tebam CH.] Dyrrhachini celebrant. Hi-
fpani Cocolobin [CocalubemCiMm] vocant. Rarior c‘cM*
uva , xftus auftrofque tolerat; capiti inimica, copia
larga. Hifpaniduogeneraejusfaciunt: unumob-
longo acino, alterum rotundo : noviflimas vinde¬
miant. Quo dulcior Cocolibis [Cocabdis CH. ] hoc
melior. Sed Scauftera tranfit in dulcem vetuAateiSc
qux dulcis fuit, in aufteritatenutuneque Albano vi¬
no xmulantur. T radunt veflex viriis utilifflmum ex
his potum. Albuelis fummis arboribus fertilior eft,

Vifula imis. Quamobrem circa eafdem fatxdiver -r,fuU.
fltate naturi locupletant. Inerticulam e nigris ap-
pellavere, jufti tas Sobriam [Latini Jtc v eant, quod ln-S.bri*.
noxia Jit & iners remandi, nervis Colum] di <fluri, inve¬
terato prxeipue commendabilem vino , fed viribus
innoxiam. Siquidem temulentiam fola non facit
[ideo Crati Amttbyjlon votant, Colum] Fertilitas com¬
mendat citeras, principemque Helvenacam. Duo tfel\rn«(a
ejus genera; major, quam quidam Longam; minor duple, u*.
quam Arcam [Ari um M.Etnarcum Cotum.] appellant,/'* rir A,-
non tam fcecundam, fed gratiorem hauftu. Difccr-‘',,
nitur folio circinato. Verum utraque gracilis.Furcas
fubdere his neccflarium: alioqui ubertatem fuam
non tolerant. Maririmoafflatu gaudent, rolcidoo-
dore [r fida odere. Dat.] Nulla Vitium minus Ita-
liam amat : uva rara parva putrefeens in ea : vino
quoque,quod gemit, iftatem non exuperans Nec
alia macro folo familiarior. Gncir.us , qui alioqui
Cornelium Celfum tranferip/it, arbitratur non na,'""""-
tuiam ejus repugnare Italix , fed culturam , avidd
palmites. evocantium. Ob id fertilitatem fuam ab-
fumi.fi non prxpinguis foli ubertas lacefcentem fu-
flineat.Carbunculari negatur,magradote.fi verum
eft, aliqua in Vitecoelonon efiVjus. vEftumfert
Spionia, quam qu dam Spineamvo anc,anrumrl£
que &; imbribus pinguefeit. Qjqinimo nebulis ura
alitur, obidRavennari agro peculians. Veniculam rtmc.U
[I tmuulem Colum ] inter optime defiorefeentes , &

ollis

T alpatta.
Etefiac*.
Conjemt -

Irtiola.

LIBE

"sireula. ollis aptiflimam,Campani malunt SircuLim vocare,
st acuU. ali j S tacui a, Tarracina Nuiniliana, nullas vires pro-
N umijta. jprias habentem , fed totam perinde ac folum valeat.
*a- Surrentinis tamen efficaciflnna teftis Vefuvio te-

'M urgenti. nus-lbi enim Murgentina e Sicilia. potiffiina , quam
„0. Pompeianam aliqui vocant, Latio demum feracem:
rompeiana fient Horconia [ frtaf is quam Arei neam maiorem Cu¬
lum. vocat ] in Campania , tantum vilitatis cibari»,
'Marte*, fed ubertate prxeipua. Tolerat tk an nos Moerica,
contra omne fidus nrmiflima, nigro acino, vinis ve-
Vtttum ge. tuftate rubefcencibus. Et hadlenus publicakiunt

Tterajecun- . , 1 , .

dumlocot, genera : extera regionum , locorumque , aut ex his
& regto- inter fe infitumifta. Siquidem Tufcis peculiaris eft
*er. Tudernis , atque etiam ejus nominis Florentia. Eft
Tudernis. 0pjma Aretio Talpana &c Eteliaca ScConfeminia
Talpana nigra candidu facit mu[tum[Talpanadicirur
a colore Talpa. Eteliaca fallax [qua Et e/iis variat] qux
quo plus tulit, eo laudabilius funditrmiriimque fce-
cunditate cefjat [ miraque fcecundtt at e non ceJfat,Dal. ]
Confeminia [Con femini a cognomen hic proprium ejl. a-
lioquinCpnfeminalis Vitis Colum, diverjis Vit ium gene¬
ribus confit a] nigra,vino minime durante , uva maxi¬
me:-, poli xv.dies, qu&mulla alia metitur, fertilis, fed
cibaria. Hujus folia, ficut Labrufc x, prius quam de¬
cidant, fanguinco colore mutantur. Evenit hoc e-
tiam quibuldam aliis , pe/fimi generis argumento.
Irtiola Vmbrix, Mevanarique & Piceno agrope-
rumula. culiariseft, Amiternino pumula. Iifdem Bannanica

S*nname*[ ylax cft

: aipant tamen eam.Municipij uvamPom
peij nomine [oppidum Neapoli vicinum ] appellant,
quamvis Clulinis copiofiorem. Municipij & Ti-
olcagin*. burtes appellavere , quamvis Oleaginam nuper
invenerint a fimilitudme Olivx. Noviffima hxc
VmacioU: uvarum ad hoc tempus reperta eft. Vinacio-
Gauran *. [am f0li novere Sabini & Laurenti. Nam Gau-
lalern *. ranas fci0 ^ Falerno agro tranflatas vocari Faler¬
nas , celerrime ubique degenerantes. Nec non
rrfr«tf/»rf.Tarencinum genus aliqui fecere, prxdulci uva. Ca-
jburw*. pnias & Bucconiatis, & Tarrupia,in Thurinis colli¬
bus non ante demetuntur ,qu£m gelaverit. Pha¬
ria gaudent Pilx , Mutina Pruftnia, nigro acino,
intra quadriennium albefeente vino. Mirum ubi-
Streptos. qUe cum f0le circumagi uvam , qux ob id Stre-
ptos vocatur.Etin Italia Gallicam placere , trans al-
pes vero Picenam. Dixit VirgiliusThafias &Ma-
reotidas , & Lageas , complureique externas , qux
nonreperiunturin Italia. Sedfunt etiamnum inli-
Ambrofia- gnesuva,non vino, Ambrofiaca, Duracina, fine ul-
**' a iis vaiis invite fervabilis,ta»ta eft contra frigora, x-
o, TtUmfe- ihis,tempcftacefque firmitas.NecOnhampclosin-
las diget arbore , aut palis , ipfa fe fultincns ; non item

D.ayhus Daily lices digitali gracilitate. Columbina; acinoiif-
ctUmbms. Hmx^rMcm pj.tiux tum.] & magis purpurea: ,co-
^"“•‘“"'‘gnommelSmrammia: , quando non racemos , fcd u-
Tnpa*- vas ali as gerunt. Item Tripedanea , cui nomen a
"fatia,. menfiiraeft. ItemSatpulapair0 acino. Et Rha:-
tica in maritimis Alpibus appellata , didlmilis
laudata: illi. Namque Itec brevis , conferta acino,
degener vino,fed cute omnium tenuiflima, nucleo,
quem Chium [quod gygartumTurmrut meat] vo¬
cant, uno ac minimo , acinumprigrandem unum
Amminea alterum ve habens. Ei! de nigra Amminea,cui Syria-
*'£ra cx nomen imponunt. Item Hifpana ignobilium
Ifiana. probati(Sma. In pergulis vero leruntur Efcaria: ap¬
pellat® , Ederat acinis [e dureemu M.& CII. ] al-
Bumafli. 1,3 nigraque. Et Bumalti totidem coloribus. At
nondum didla Aigra & Rhodia , & Vncialis , vellit
a pondere acini. Item Purina [pinna dpmsc.lxA
omnium nigerrima: Se coronario natura luiti Ste-
phanitis , acinos foliis intercurlantibus : & qua
fbrcnfes vocantur , celeres proventu , vendibiles
alpebtu, portatu faciles. Contradamnantur etiam
vtfu cinerea & rabuicula. & afinifca : mimis ta-

: ridii

rts accom¬
modantur.

Fprenfes.

R X V

men , caudas vulpium imitata , .Alopccis. Alexan- ^
drina [ldaa Tbeopbr. ] appellatur Vitis . circa Pha-^

Iaeram brevis , ramis cubitalibus , acino nigro Fabx
magnitudine , nucleo molli & minimo, obliquisra-
ccmis prxdulcibusjfolioparvo 8c rotundo, fine di¬
vi furis. Septem his annis in Narbonenfis pro vinci x
[arvo ] Allia Elviainventacft , Vitis ilno die defio-
refcensiobidtutiflima. Narbonicam vocant, quam Narbonic*.
nunc tota Provincia conferit.

Dodtifi. Dalechampius apud Plinium vulcRiim- Veterum
botinum Columellx non elfearborisgenus,fed ar- V,,cs*°-
bufti galli ci, vulgo deHautins appellatfiaiboribus fc.^J
humilioribus & minime frondofis confiti,eaque re
ab arbtifto Italico difFcrentis:Duracinam Vitem,cu- Duracm*
jus uvx magnitudinem infantium puerorum in in- v,t“-
teriore Africx parte exuperant , vulg \> tPiqucpqulle\p*$uet°“Uc
Monfpellulahis vero Marrjquin, aMarroch Africa Marra.
civitate deno mi natam. An hancintclligit Lugd.^7*-
cum ait. Sunt in regno Menin oppidi Syrix nobiiiT
(imi magnitudinis tum acini, tum racemi, quos ipfi
lingua patria privatim vocant Alzibib : nam generi
commune eft nomen Haneb,nos^ fuccouvam. Il¬
lius vocis imitatione fu as grandiores uvas corrupto
vocabulo Provinciales dicunt Augibim. H e 1 vi ca m , Augilim.
per fe in vino picem refipientem , ab Helvis, Gallix
Narbonenfis populis, hodie Vivar ex* Ammineam, Vftare*,.
Gros piant. Cfuidam,inquit,fcribunt cum duplici m, Crv pla/te.
f}’llabapcnultimacorrepta. Aufonius,

Sjlusqui Cbiummifcet cr Ammineam
Alij cum fimplici m, pe n ultima producta.Serenus.

Succus Ambies. Viris cum pane medetur. Virg.

Sunt & A mines Vitlfrtif bna Vina.

Vitis Aminex quintum genus,cu jus fblialanugine L***uj-'b
vcftiuntur, ait Marcellum Caniculatam vocare , ve- fiJ-
luti lanugine canefcentem &: hirtam : Apianam au¬
tem tradit cfie Mufat , cujus uvx e vinea longe fua-
viores fint,qu^mpcrgulis,arbufto,jugo. Nos Mo.
fchatelinam obfervavimus duplicem inBurgundia,
rubram & albam, & hanc rurfus Stutgardix; Grxcu-
lam non inferiorem Amincis bonitate, Raijins de Co- de

rintbe •, Rheticam, dilaV altulind\ Allobrogicam,
quam PicatamPlin. quoque nominat,Vienncnfem, toiJnu
qui fent la violette\&\tuucamJe piant d’Orlean*\ Bitu- rla.it tTor*
ricam minorefnjSabinis collibus familiarem, des Ga- teans.
metz.. Lugdunenfibus vocatam *, Vifulam eam. di- Des Gu~
«TamfuilTeoftendit Columella. Helvolam, fi ve ut
ipfe uocat Elveolam , olirn fui fle didlam, Oleratn Sc
Eleram , & inde cognominari Elvelam, Oleram mi¬
nutam, & Elveolam Vitim herbacei coloris , Titin-
nium appellare , Lenti calblo , Elvelam, Rapulam, &c Lnrtieah-
Rumicts Scaligerum : Cocolibin clfe eam Vitim cx do.
qua vinum MonfpefTulanis Piqnaidant , aliis Mufcat P/quard V,
de Lahguedoc, didlum exprimatur. Forcnfem celerem 0,f -u.ujc.f
proventu , uva afpcdu vendibilem, ac portatu faci- ^ L‘tnZllc-
letn , rufticis Lugdunenfibus fervat o nomine dcs‘

Foirars : Rabufculam, eandem facit cum Ravufcula, Desfoira.-s
colore ad ravum inclinanre : Afinifcam ab afini co¬
lore denominat : Qux Plinio Alopecis dicitur , is
eam vulgo Raijins barbus nuncupari tradit : ceu AI- Raiflmr
bam Elviam in Narbonenfis provincix arvo in- baritu.
ventam, Aubenas de Vivar ez.. r%*r*~

Tragus nc nihil feci ile videatur , paucis vulgatif- yitr,l.
fima Vitium genera ipfi quidem cognita obiter ita faiK;i tx
recenfct. In tradlu Rheni plerumque ex Vites plan -Trago.
tantur, maxime calidioribus locis, quas VTIufcateD
Ict' Crainmncr [Mufcat elimas dixeris &Tramn:a?\ Mlif-
& loco Traminij di£lo, vulgo vocantjicetpoflcrius 'yf.J
genus Rhetix fu peri ori <Sc Alfatix familiare quoque /

lit. Prxterea & eas quoque , quas vocant Germani
©rofjvnfc Hrin«frcncfifd> [Francica.s] ober jEDcl
kurcr Traubcn- h. e . Vitem nobilem. Ad Mo-
feliam, Rhentim, & in agro Vormatienfi Vites pro-
creaturLM{jhnriappdlatx.Qux vero uvas«Bynfdv

l '

f

7! HISTGRI/E

fMjnfc&tr*»* trauben vocatas proferunt Vires ,cx in omnibus
Kn. prope regionibus Vulgatiffi m habentur. Eft & a-

D.utfd) vnb jlucl vicisgenus quocluvas facit, ^rntfJrritb-^U
tiAubcn nominatas, 5c in motanis Ladoix op-
ttrtntcn. pj jQ jmperialis nafcitur.la & in agro qui & Neapoli
oppido Palati natu? celebri adjacet, Vitis genus ha-
betur,quod (gxufjfufjcl incolx dicant. Aliud dein-
de Vicis genus =8arrj>mfd> vocatu prope Turckei-
mium & V Vachcheimium proVenit. Prope VVeif-
fenburgum denique ( qiys enim reliquarum pro¬
vinciarum , Auftrix inquam &Franconix Scc. Vi-
Scufd&ttjar» tium in numera pene genera perfequi queat-) Vites
©runf.-an- plantantur,qusr uvas jVufiMVarn/ober Slcbcr ap-
pellatas,neque non qua: (Briinfrancfifd? didas, Sc
6$t»ar* ^ua. Q^tvarRkirtperffrrwUbcn nominatas pro-
cilu&ctx creant. Atque hxc T ragus.

y.nsjetrrM Bellon. obfervavit in Thracia: Callipoli in Augu-
tn Atir-ofu. ili nian orum monafterio Vitem fructu fuo femper
ferens onufta /n, quam ipli Monachi affirmabant fepties in
anno fru dum, cumque maturum praebere.

_ , Tab.ut plus quim exteri fapiville ducatur, prxter

Vitem vulgarem, alias duas nominetenus duntaxat
icone exprimit, eas non defciihcns,necdem6ftrans
ubi terrarum obfervarit. Ip finiet incognitas fui lfe
fatis indicant quae feribic. Folium & uva,inquit,vul-
ari non multum diffimilia: fapor autem ei confta-
it, qui has uvas noverit.Quia igitur fapor ci no co-
ftitit,certe eas non novit.Si fapor conftitit,cur non
paucis eum cxpreflit? Si folium & uvam vidit, cur
differendam non annotavit- quid opus eratinania
pro neceffariis & proficuis effundere verba. Infcri-
i bitur autem prima, Vitis duracina major ? alterabi¬

tis chenopodia. Addit Se tertiam, V-vam barbatam.

'ijfl C.B.pin. Vitem dividit in fativa &fylveftrcm. Sa-
tivaalia major eft,inquit,cujus plvrimx fpecies; alia
minor. Majoris uva: Sc colore & magnitudine diffe¬
runt; alterius namque acini , aut virides albicantef-
ve>aut fulvi, aut faturatorubore nigricant,aut exru-
lei , aut fubrubenris coloris; ali x acinis oblongis
magnitudine & forma prunorum , qua* Pergulana
did poteft; alia: rorundis,iifque vel magnis,vel par-
vis;ali.E acinis funt frequentioribus;alix rarioribus.
Sunt quar granis aut viraceis carent, interdum uni¬
cum vel alterum.granumbabent:Rari as uva barba¬
ta reperitur. Minor ver6 eft acinis nigris, raiiffi.me
albidis, aut fulvis, nucleo minimo ac molli. Sapore
etiam differunt , ut dulci, acerbo, mufcaco, qua: Vi¬
tis Apiana Plinio.

In foliis quoque differentia ,alia majora profun- !
di us incila, ut Italica foliis ad pediculum ufque in
lacinias acutas divifis : alia minora funt : Sic alia te¬
nuiora, alia crafliora , alia viridia, alia rubentia, alia
maculata : alia ad tadhim duriora , molliora , alialx-
via, alia denique fubhirfuta.

In India: infula Baly, Vites bis in anno uvas pro¬
munt : Linfc.par.j.Ind.or.cap^o. & in infulis Azo-
res,fuper meras rupes crefcunt,qux radices in me¬
dies hiatus fcu laxorum rimas immittunt , quibus
fuccumfibi neceflarium proliciunt. Et in iftis pe-
traeis rece/Iibus, Vites multo Ixtius fe proferunt,
quam qux in planitie funt, qux ad frugem perveni¬
re nequeunt. Idemcap.f). Sed in Hifpaniola plan¬
tata: exiguas uvas fundunt , nec admodum jucundi
faporis & fere Februario & Martio vindemiari fb-
lent,authoreBenzone,five Americe hb.4.c.ult.&ut
Iofephus Acoftal.5.c.'22.& I.4.C.52. nec in infulis, nec
in firma terra aivce aut vinum nafdtur. In nova Hi-
fpar.ia , vinex uvas proferunt, fed nunquam probe
maturefeunt, ut vinum confici poflit, nili in Peru &
Chile approbum vinum r.afcitur: nam jam vites co¬
lere didicere , & vinea: plerumque in convallibus
Peruanis nafcuntur, juxta quasfolfas ad aquam col¬
ligendam excavant,qua vites fubinde irrigant.

PLANTARVM

VITIS CORYNTHIACA SIVE
Apyrina.

Vitium genera pluribus perfequi, licet plcrique ytt}~

fupervacarieum ducant , contenti Vitem in >»t gener*
cultivam & lilv.eftremdiftinxilfe, attamen Dodo-
nzus cultivarum plures eile merito affirmat. Eas
autem in majores Sc minorem dividit. Minor, fi ve
parva , inquit , Idxa modo cognominatur , de qua
Theouhr.lib.;. hxc feribi t. Nafcitur Vitis in ea parte v,tu rg**
Ide,quamPhalacras vocant.Eft autem fruacofa[/f/:- T t0* '

cluo fit alibi ] virgulis parvis, & ramulis cubitalibus

pene exporrigitur , quibus acini laterales, nigri ad-
hxrent,magnitudine Fabq , dulces , qui vinaceis fi-
mile quid [ jiytfTu-hfn ] continet. Palladio dicitur fme
vva fine granis. Plinius hanc Alexandrinam faci t,
iifdem quibus Theophr. verbis ipfam deferibens.^
Diofcorides filveftris Vitis alteram ftatuit fpeciera.

Nos maluimus eam inter cultivas retinere In offi¬
cinis hujus exigui pafli acini, Paffularum de Corin-£*/7^*‘^
tho nomine veneunt. Idem Dod.frum,Palfulas Co-^6' ,nt *'
rinthiacas vocat.Cap.vcrb dc Vacciniis aif.Nafcitur
Vitis quam modo laxam cognominant , non in al-
tiflimis ac nivofisIdxtracHbiis(ut Gefn. interpreta¬
ri ftuduit) fed circa Idam provenit : Idam quidem
montem non Creta: , fed Troadis in Afia minore,
qux \ Ptolomxo Geographix libro , Alexandri
Troas appellatur , unde &non temeret Plinio Vi¬
tis Alexandrina di da eft;nQn fecus qutai illic enata
Alexandrina Laurus, a Thcophr.nominatur. Huic
autem Viti fimiles apparent , quas Philoftratus in
vita Apollonij apudMceones & Lydos (haud pro¬
cul ^ Troade fitos ) nafei refert, cum iis Vitibus il¬
las comparans, qux apud Indos ultra Caucafum gi¬
gnuntur. Vites autem, ait,parvx admodum, quales
apudMxoncs Lydofque ibi nafcuntur : vinum ta¬
men ex illis expreffum guftatu ac ore jucundifli-
mum. Traditur autem hxc Vitis , juxta Idam nata, Theoph.
fruticis [.^ouy/wcAif ] inftar effe virgulis yt- r,e 'llufir-u

y.£c?f ] parvis; ramulis verb ad cubitum extenfis , cir¬
ca quos acini obliqui nigri, magnitu¬

dine Fabx, dulces, intushabentes vinaceum quod-
dam 70] molle: folium autem hujus rotun¬
dum, indivifum , ac parvum. Defcribitur hxc a Pli¬
nio hb.ia.cap.;. iifdem fere verbis, Alexandrina ap-
pellatur, inquit/Vitis juxta Phalacram brevis, ramis
cubitalibus,acino nigro, Fabx magnitudine, nucleo
molli & minimo, obliquis racemis prxdulcibus, fo¬
lio parvo ac rotundo fine divifuris. In quibus ver¬
bis, pro eo quod Theophr. babet,p<t>4r c Mrt.afa,

Plinius non acinos’, fed racemos obliquos legit;
quod Viti magis convcnit.Cumdcfcriptione autem
hac fruticulum Germanix Officinis Myrtillum di-
<ftum,haudquaquam convenire fatis manifeftum.

De hac etiam Lob. agit Corinthia fiue A 7rus.lv* u- -°-

vaqux vocatur, nomen patrium teftata, effigie ni- ri :f,t*
hil plane drffert a communi : Sed algidioris ccel: im- AFJr,MA-
patiens, gracilitate tantum racemorum , & exilitate
acinorum fuperatur,qui gigarris carent, funtque d-
7n&ivcL} utquxdam mala Granata arillis vacua. Botri
enim, fi vc racemuli ipfi,cor flantur acinulis, piperi-
naaut fambuciragrana xquantibus. Ad topiario¬
rum pergulas &forrices deducuntur hodie in Itali¬
cis &Pcdemontanis hortis vites hujus.

Dalechampio apud Plinium, qui ejufdbm Grx-
cillam elfe autumat, dicitur Raifins de Cbrinth f.Liigd.
Vvxci^vWr/jCorinthix vulgb vocatx. An eidem u- re-* ?.iu-
vxMaderenies fine granis? dertnjc: f-

C.B.pin. Vitis j.live Vvxpaife Indici gigarris c^-”eSruwi'
rentes : Vva fine vinaceis fcu apyrenos ,adCluf
cur.poft. Eidem. Vitis 4. five V vx palfx minores,
velPalfulxCcrinthiacx. Palfulx,Trag. Vvxpaf-

fxmi-

LIBER XV-

{x,fed minores, acinis fine arillis, Montbelgardi
etiam habentur in horto E.C. VV. Vite Bizuntio
ex horto Dominorum dcGranuelle illuc tranl
lata.

Eidem C.Eauhino Phyt. Vua palla maior
B*!*asQ'3&c Vitis i. dicitur.

n

VITIS FOLIO APII.

PEculiaris
_ folii forma
hanc vicem fa¬
cile ab aliis

difpcfcit, quip¬
pe non tantilm
plerumque mi-
r.ils virigi-
neis vulgari¬
bus, fed &: pro¬
funde d fie-
dum ,ex pluri¬
bus quodam¬
modo foliis ap¬
paratum videri
poflic , fingulis
fegmentis in
Apii foliorum
formam fubdi-
uifis, ita tenui¬
ter, vt plurimis
etiam vinitori¬
bus , quibus

obtuli, non agnofeerentur pro foliis vitium, rara
fane diuifura.jtems' 'fert albos , donatos jriwir fa-
tismagnis, non inultum compadis , fed paulo
rarioribus, valde dulcibus & lapidis; fimiles funt
vux ha: Botris vui , quam Burgundi Ratjin filant
zutfendant, Gcrm. nnrtemb. (But iEbcl Rcbeit
vocant , cito maturefeunt, & vt.illx cibo expe¬
tuntur.

Hoc pulchrum vitis genus obferuaui Vefun-
tii & nufquam alibi , in horto infignis Medici
T urnonii, quod delatum dicebant ex Hungaria.
Surculi iride delati apud nos feliciter proue-
nerc.

Viusrrett* Quo referendum hoc genus vitis nondum
vltmt. atiimaduerto.nifi comprehendatur fub Vitibus &
Gutl.ty .0 pimio didis Pretia: , quibus folium Apio fimile.

bel. notan- ... * . r

tUy Scio Guill. 1 enam oc Lobehum proca exhibere

Vuam crifpam, quam GrolTulariam vocant : ve-
.. . riim non mihi fit verifimile Plinium fruticem fpi-
riolum ,cui nihil fimile cum vitibus, cui non efi:
vua, nec materies p!urima,repofuifTe inter vires;
fortafiis quod Plinius drxit duo genera & oilis
..vtilifiiraa , petfuafi t illis hunc fruticem Plinium
intelligerc : verum ille poftea dicit. Veniculam
.[Vitim,] interoptime deflorefeentes & ollis ap-
cilllmam.

Vua albi dulces , dicla Montb. &

Burg • Raifinsfendansjou
de 1’hofpital.

Ongi his funt Botri, plxrumquc rariores aci¬
ni, valde dulces, citb maturi, albi , folia pro¬
funde djuifa,vtrinque viridia, & pellucida. Ger¬
ri**/ $ere mani in Ducatu Vvirt. has (Dut $£bel trauben
nobilis. vocant, eafque ab aliis feparant , quia vinum bo¬
num ex iis fit, fed non durabile. InBurgundia
integras ex cis plantant vineas.

Vua thbiles alpA.

VxA quas Germani & Aliati vocant $£bel
tTrdubcn/ appellant Vvircemb. vinitores
Toni. II.

D

V

tvcifi frciif^crt. Hx vux ferunt acinos cute du-
ra,non magnos,dulccs,fi bene maturi. Ex his fit frcufct>er*
vinum illud dulce, in Alfa ti a celebre, 2\an#en^ Rangefi?
Wcin didum. In Than aliquando diligenter tocitT*
perquifiufian ex particulari genere vitis hoc fie¬
ret vinum ? Verilm comperi locum ellc particu¬
larem , montem glareofum , qui vites illas fert,
qux nulla ratione differunt in figura , fed tan¬
tum variant vuaru ratione : ex enim funt multo
dulciores, &ad tadum vifcidx, bene & cito ma-
turefeentes , qux in fuperiore montis parte pro-
ueniunt. E^ autem qu^ in vicinis & potiffimuin
inferiori loco producuntur,tardius maturefeunti

minus dulces funt , &c ad tadum non giutinofx.

Cxtenlm , quoniam ex his nobilius vinum para¬
ri exifiimant j nolunt quibufdam in locis alias
plantare , quamuis minus vini,quiim multa: alix
reddant ;apud nos Montbelgardi parum Vtiies,
quia tardius maturantur.

Vefontii vocant Vites Blanc gentil, quibus vux Vttts gi^nc
acinis rotundis didis fimiles: Lignum fere fimi- genYB.
le, mfi qoodpaulb crafiiusvbi maturuit & rufi»
fum. Huius vu^efui meliores , tx quibus etiam
melius fit vimiin album,vt Arbofiacum.Vcfontii
in colle R agot dum putantur, triones relinquunt
tur palmites. Audio in Ducatu Vvirtemb.abfida- Loc*s\
re.,pre(ertim circa ^Tlaulbrun. Prope Eflingam
referunt cllc montem ea vite confitum, cuius vi¬
num vocant ©teuberwem. Vux fufpenfq diu
duranti

Vua gernianicA di ft£ des Aleman s>albft.

NOftri vinitores has Vites nbftro folo com¬
modas dicunt. Botris fat magnis, fardis,
acinis etiam maiuiculis , tunica duriulcula, me¬
diocriter dulcibus : foliis fubrotundis,angulofis,
in tres partes diuifis. Vinitores noftri Germ.
aiunt in Ducatu frequenter excoli, ac dici$£lbe & i£lbe-
(But 5Elbe : in Alfatia autem Kfiem lElbc , elfe Du?lex
duo genera, vnum iam denominatum , alterum nHf'
&aud?l£lbe/ cui facile decidant folia, quod in
Ooftns Vitibus tollitur & extirpatur.

V u* Laufitnncnfes atb&.

VVx Montbelgardi didx Laufarioti proban¬
tur pro noftra regione. Vitis eius profert
foliA rotunda fere , parum profunde partita, v-
crinque viridia, vuas dulces , acinos mediocres:

Audio vocari in Ducatu Vvircemb. jfiberltn#. ^tbers
Solet efifc frudifera, vt aiunt, & ex vuis eius fieri linct.
vinum laudabile.

Vua albAdiftAMelons.

Viti didx folia funt rotunda , angulofa , fub-
tus tomentofa,non profunde laciniataivuis
Laufannenfibus fimilesvux : acini non magni,
dulces , & iie gratiores : funt enim Laufannenfi¬
bus paulo acidiore* , vt indicant Vinitores , vi¬
numque aiunt miniis durabile, nefeiunt nomen
Germanicum. Ex quo HI. E. G. Montbelgardi tottiil
excolendas curauit Vites , multa millia furculo-
rura ex Vitibus ad eiufdem E.C. vrbem Grangia-
nam, & arcem fuam«8o{)cmv«lin monte fitam, *

funt plantata.

Vua albA ditta Guachcs.

A TAgnx vux , acinicraflt , minus dulces, ex -
/ Vlquibusmultiimnm, fed mimis laudabile: (Binf<^ rv
folia magna,in acutos angulos definentia,fubtus tr^iibcn'
hirfuta. Sufpicor didas h Trago £mfd? tiviuben

nonnullis ©c^cifjtrftwbw. Vinex circa E^a- travbSli

98

i

Bofe

htntjchen

Vr*lmtr

Cqfojflape
Grofi lon

^lemmer

VtltUner

74 HISTORLE

manduodurum abundant his vuis in montibus
dictis Champuercnot. In hoc genere, vt alle¬
runt vinitores, quasdam mala:, exfcil. quibus
▼use decidunt priufquam maturefeant, vnde et¬
iam vinum carum aufterum.

Vua */ke,Raifins Brulansji/iffi.

Hocgenus vuarum albarum fimile eft vuis
mclotiS) miniis dulce , facile putrefeens , ac vre-
dine corruptibile : quippe facillime liceatur :
multas alioqui hoc Vitium genus fert vuas , &
frugiferum eft : folium eius quinquepartitum,
fubtus hirfutum. Hoc Vinitores, fi viciniores a-
liqux Vites occurrant ex meliore genere ,extir-
panr.

Vua albA acutis minimis.

PLANTARVM

dia, vuasgignentes fatis magnas, ex albo ruben¬
tes , cute tenui. Vincam ex eiufmodi Vitibus
circa conieri luflfi 111. Comes Wir-

tembergicus.

Vua rubrA , (Same.

XBurgundia habetur genus Vitis,quod \Occ*mc.
cantG<iw>/ rougr.y uas mittens, ficut & acinos
nonparuos, ex quibus excipitur copia vinfiqua.
de re Gas Burgundix quibuldamin locis colere
multum laborant. Vertlm Vefuruiinon exco¬
luntur , nec permittitur vt vinum cx iis in vrbera
inferatur , quia non durabile.

Vua nigrA ditta.

Prxfrntes vux Montbelgardenfibus cbenois
quemadmodum Burgundis quoque dicuntur,
vinitoribus VVirtemb. Bofc ffiorfcfjen. Vitis
genushocminimos pla:rumque acinos profert,
ita vt vel degcnendTe , vel particularis generis
cfFc videri alicui pofllt, Vtrumvis , afTere , mihi
nondum plane confiat. Noftri paulatim id ex-
tirpant}& meliores fcnfim in locum propagant.

Vua albA enfarins nuncupara.Ger.rocyfctipmmcr.

tolia Vitis huius quafi farina afperfa confpi-
ciuntur ,alba, albi racemi , dulces. ExBurgun-
dia bonum hocgenus Vitis defertur, ac in W //-
laffan abundat.

Vua acinis fe findentibus.

Efiin vineis Montbel.potiflimum IlI.R.C.ge-
nus Vitis, delatum, [ ni vinitores fallant ] Stut-
gardia , copiofx ferens vuas > cui nomen wiU
mcr : vuis viridis pen£ coloris , dulcibus, quibus
acini magni, facili putrefeentes. Abundant ad
Nicarum circa Canftat & Turques.Frigore facile
corrumpuntur , acideo in Ducatu VVirtember-
gico ante hyemem eas terra obruunt.Nos Mont-
belgardineque has, neque alias humi fepelimus.

Vua maxiniA alba.

Hoc Vitis genus Bafilea curaui deferendum
pro horto Ill.E.C. vuis donatum longifliinis, a-
cinis etiam magnis , albis , carne firma, difficul¬
ter putrefeente, ftifpenfis diu conferuabiiibus.
Audio vocari in Ducatu VVirtemb. grof? lam^
pen rrafibctt, vbi tamen non frequentes.

Dehis hxeforte fcnbuntur : Genus Vicium,
quod vulgo vocxntgrofi lein : omnium maximis
vuis, & acinis maximis , quarum vfus tantdm
pro culina ad omphacium : vnica fiquidem vua
interdum reddit Omphacii femi-menfuram , ita
vt feps vnicus quandoque reddat Omphacii
plufquam $o. menfuras. In pergulis hortorum
colidefiderat- An ex his vuis parentur vuxpaf
fie maiores, confiderandum.

Vua rubclU.

Vitis hxc folio ornatur paene rotundo qua¬
dripartito , fed non profunde, inferna par¬
ce nonnihil hirfuto. Vinitores vocantir. Duca-
catu Wirtemb. 04>watt5 fUmmer/ -2fu0|t Hem*
mcr. Vua: huius, quas Montbelgardi vocant^ em' ‘‘
Noirins , funt purpurea: , fiue rubrx, medix cum
acinis magnitudinis, dulces. Ex his bona vina pa¬
rantur, fi mufium fubito feparetur a fracibu .Ve-
funtii putando ramos, breues relinquunturdoco
potiflifnmn macro & petiolo.

Vua AtrA V tamine a cogiumnatA.

TN ter vites rubras non vltimum obtinctlocum
iTraminea , Kotfrcufdien Wirtemb. fiue iTra^ Rottfrt*
miner, esu & Allatis Sdwurrj flcrner ditta, en
Montbelg. vero fjurtnsr.tans rouges. Eius vua
valde dulcis eft , ex qua in Ducatu VVirt.lll.E.
C.vmum curat parandum;vf alcf mcr uittu/n.

Vua dittA Vefuntinis Grappenans.

EXtollendx hx Vites locodecliui & petrofo cr^endns
qub Solis orientis radii eo perueniant. Cx-
terum vuis mododittis funt acini maiores, qudrn
in Noirins dittis , difn .ilius maturefcunr,lignum
quoque craflius. Vux elui non commodi, fed fi
maturxfint, optimx funt pro vino rubro facien¬
do, quod diu conferuari poteft.Satis copiofx Vc-
funtii.His vux di&cTcrpot limdcs, fed minores,
lignum magi s ruber.

Vua VefuntinA.

HArum Vites funt fertiles , cum coluntur lo- Vefuntinai
cis calidis & petrofis , vbi tamen non defit
terra , nec perueniae pofllt ventus orientalis. In¬
fimas casli primo Vere & Alftate melius fert,
quini reliqux Vites. Vuas profert magnas , &
acinos magnos, rotundos, nigros. Efui minus
commodx, quamalix , nifi fufpenfx &referuatx
vfque ad Natali tia Chrifti.Ex his habetur vinum,
callum, rubrum, quod diu referuati poteft, licet
minus bonum, verum copiofum.

Vites ex Alfatia & Richenvilla oriundx,Germ.
Bra rolenmier nuncupata:, Montbelg .desgrifes,
vuas ferunt efui valde gratas & dulces, quibus
color rubellus. Sunt maiores & minores. Non
copiose plantantur.

Vua RbeticA.

Vites Rhxticasj fiue Veltolinas [Pclrltner]
vocant Vinitores noftri delatas cx Stucgar-

Vua CrcfTans.’

VEfuntinisforma&coIorc Brxginx fimiles, Crejfans
nifi quod carne firmiori Scduoriore eden¬
do fentiuntur.

Montbelgardi vocant Gris vuas rubellas mi¬
nores , a colore mixto ex rubro & albo , dulces
valde,facileque maturefeentes. Germ. vocant
2fi<umncr. Sut huius generis & ra^ores, qux an

a mi- .

LIBER XV-

7*

\ minoribus differant, pmerquam magnitudi¬
ne, me lacer adhuc.

Vua Arboftaca rubra, fiue nigra.

SPedandie pulchritudinis funt vine , quas
Montbelgardi Arbois vocant , a loco in Bur-
gundia, vbi vocantur a quibufdam tejle d‘oi(elot,
Virucores in Ducatu Vvirtemb. dici aiunt Kot^
^Otmclfd) Wclf^>ir{iuben. H9 rubra: vuanon conueniunc
traubcn “ no^10 folo, quiadifhculter maturcfcunt , acini
funt magni,fublongi, ouales, carne firma, dulces
tamen. Vinitor meus extirpat has Vites, vtalus
locum det, magis fructiferis & melius matu-
refceritibus. Vefuntii vocant etiam Arbuis colore
miniis rubro vuas, vel , vc dicere folent, mimis
nigro, parce acinorum pediculo hsrcnte, ligna
crallo. Ex hoc genere vuarum fcribunt fieri vi¬
num rubellum , quod Clatrer vocant , admixtis
vuis Blanc gentil. Sunt etiam, vt tradunt, Arbois
blanc eiufdem naturas & forma: cum nigris.

VVA MONSTROSA BARBATA.

IVuabitfott£
inter tot na¬
tura: creata le¬
gitima , eiufde
quoque pecca- |
ta detegere. Si 1
modb peccatu '
fit , a confucto
cur fu deflede-
re , & partus j
legitimi vice I
monftru ocu¬
lis noftris fub-
iiccre. Res j
fine rara, nec
vulgi modo
rumore fparfa,
fed principum
cura, cognita,

& ad p roto ty¬
pum depida.
Racemus vua¬
rum eft geminus, fuo quifque pediculo commu¬
ni ramo ha:rens. Hoc naturale. Atvterque co-
Cimje: ma nbfeptus erat crinita, flauefcete, ad duos fere

cubitos longa , inferne in vnum iunda & con-
fufa : Hoc vero nouum eft , atque monftro-
fum.

Locus. Puduramcum defefiptione ex authentico ad
me mifitCl.D. Rentzius Fontis admirabilis Me¬
dicus Bollenfis ordinarius. Dicitur abllluftrifT.
Principe F.rnefto Marchione Badenfi repertus
prope Fridelsheim in Palatinatu anno 1599. &
Dorlacum miflus , vt noui fpedaculi eicone te¬
nus ad pofteritatem quoque rediret. Huius e-
tiam rei fidem nobis fecit Laurentius Zy far, qui
vidilfe & diligentius confideratos manibus
palpalle ad eundem D.Rentzium fcripfit.

Tabern.ic.& Hilt. vocatur Vua barbata > Vua:
tertium genus, quod ab aliis nonnihil variare
T*b.refr‘b. oblongo filamento,multo ex vua depen¬

dente, ac barbam exprimente. Figura fanepofi-
taaComp. Taber. placet, fed difplicet quod ge¬
nus tradatur : nec tradatur nec, afetibatur locus,
vbi id proueniat

N mi i A’/*77 uvo<{oys Vitis vinifera fiue

Linguarum cu^c‘ua appellatur. Vitis quidem dicitur ,quod
0 inuitatur ad vuas patiendas au do. 'e Varrone.
Tom. II. ■

Hebr. Gaphan , Trago,Arab. Harin feti Kdrit, fiue
etiam £*r;w,Gerrn.2$«ben/fljeinraben/tt>cm frccf ^
ober Kabflotf/ Belg. tPin^acrt- oft VPynjrocf/
Ga\\.Vigne,lt. Vite & Vigna,Vite vinifera.V ice do~
meftica Hifp.Cafl.i /d. Pore. Vide, Angi. tDynbc
oft tPeum-ec/or (Drape trce/Boh. jvinc.
Hung.Tcu 5olo

Vicis porro arbufiiua, qua: maritata cftarbo-
ribus,vt attcfbtur Had.lun. dicitur Grrrce o.y.Tn-
eimA/ffcy.Gcr. Kabcn an bauincn cjetsocycn ,

Belg. wyngtcit an £cn boomgcfloriprcn/ Gaji.
vigne marite aux arb/es ,ou qui rampevn arbre, It.
v:te cbe rdmpeg.i Jopra li arbori, Hdp.vid abracada
con arbol

Vitis viduie , r.on alficiata: , nec maritata: ar- vitisvi-
bori meminit Catul.in caim.nupt. du*

Vitis compluuiataPlin. cedi in modum longe
lateque fornicata, germ. Kabftocf iveir "Dnnb PtMK,*r*
bfctrgcvlc^t. BeJg.ftyncfaerfjcyaleryeftjyfj encr-
bccft oft cfliclcyt-Gall. vigne hee au long duray^n,

It.vite ligata & condutta a gttifa d’arco,d: volto : b di
fjgna, HiCp.vid parrada de patio, en areo b botieda

Vitis pergulana Colum. Germ. Kabctlaubcr/ • .

Belg. U?yn0acrt hmif oucrieybe myngactt, /a„a
Gall. vigne q/tt eft faite en treille , Ic. v itefattain
guife di pergolc.H fp. vidfibrepercba.

Vitis iugata,canteriata Colum, que pedamen- <*itis
tiscanteriifque tranfuerfa iugatur, Geim. recine
rcb an eihem gfyctb nit btvcrcfjcancfcn aufg cs=
nd)t. Belg. tDyn {jaaerr met latten ofut retfeti
t>ft)eer& rycleyt.Gall. vigne ef.bala.ftee ,foubJtenue de
perches trauerfes : It.vite foftenut \a da pevtiche tra¬
ner p te: Hifp. vid f fient ada de pertigas attrauer-
fadas.

Vitis pedata, ftatuminata Plin/palisperticiC-
que firmata : Germ. guflutjct Kabcn.B elg.royn^ *tA

0<tertacn(locfciioft fiaccfen tffyefct : Gall .vigne
efibalaftee,oti mune d' eft halas .It. vite f Jient a &np-
pogiata fpra per tube & pali , Hifp. vid pucfta en e-
fado,j fojlentada de fus rodrigenes.

Vitis ordinaria Colum, in quincuncem fere
difpofita: Germ.K»;bcn nacb orbnuntj r^cpflan^ ^,tts °rdi-
: Belg. fuyrt0fiei t bcr rcye / oft DcriioljJcns
0l)cfctGall . vigne Piante e par ordre. Ir. vite pojla b
piant ama per ordine : mtp.vid puefta y piant ada en
orden .

Vitis luxurians, au7n\@- J/ ey.cu/,k : Germ.XJbcr^
fitifficf fd)icf]cnb:Bcdg.ttJceIbi^e^yncyaert/'Gall.
vigne croiftant trop ab and animent , qui tetre rrop de nans
branebes: It.vite fuprabodante,cbe cre/[etroppo:Hifp.

■vid fuperflua dema f ada, que crece mucho.

Vicis lachrymans, Jky.puf, Sotio- $inj

nr.germ. 'Etn Cvicffcnbc rab : Belg. }£cn Qrtiy* mans
fcnbe royncfi' ert : Gall. vigne qui picare ou degoute
' vne ftrte d'eau: Ic. vite cbe lagrima : Hifp .vid quel-
lora.

Vitis fiderata Plinio o.spoifr.r>t a,tj.7nx<§r Baffia- r .
no,Ger.tcrborrct Voein r«b : Beig.tvcrbratboort *■'

oilfljrcber , Gal \.V igne mellee & gajiee du temps ,
jtal. Vira pruftiata & guafta par la tempefa , Fiifp.

Vid pafmada.

Viuiradix Plin. Vitis qux cum radice pangi-
tur f 4%tvpcL, Germ. 0c^lin^/ Belg.tVyn^ftcrt
fliit ben tvortel 0l )cfet/ Gall. vigne plantee auee la
r acine, Ital.vite piantata.con la radice , Hifp .vid.
baruada con rayz.es.

Propago Virg. vetula vitis humi deprefTai rfopdgS:
quo ex vna pleres emergant , «We /J.nuaTir
Anarolio , Ge/m. etn alter Kabflocf nubcr eina
gdegti BeJg.'0ube tvynctacrt 0tocf tueber in
cjbelcyt^djall. Prottin de vigne , Ital. prouana dcilit
vite , Hifp, prouena dei (artniento de la vid. _

Og *

Tradux

Vitis partes

Palmes

Pa/mes fo¬
caneus

palmes frt
cluar sus

palmes

bus

palmes pa-
pmarsus

Malleolus.

Y lagei lum.
Capreolus.

Pampinus.

Caput $/-
Sagitta.

75 historiae

Tradux Virr. Rumpus eidem propago vitis
ab arbore in arborem tiadu&a, Gcrm. TJber-
fimglinrf , Belg.ber cucrfd>uece/bicbacr in bc

c orbent in brccbe \vt 0rrccFt , Gall .1’ar.antin,
ou longtte bratnbe de vigne , Itai. rampollo , Hifp.
Sarmiento para prouena,mugrcn de la vid.

Generum Vitium appellationibus ita appofi-
tis , partium vitis Nomenclatura exponenda.
Palmes igitur fiue farmentum Coluim prolon¬
ga luxuriantis vitis virga eft , n\}juet , Kimiicn/ s ,
dyxarit , German. bie iibri^c ejerten anbcu
befrfmitrncntvcinraben. Belg.myn^aeir rancf, ;
ivtrlifc blyftanr nteu £out te fc^ietcn , Gall. le j
itel bois de la vigne , Itai. palmite , otralcio , Hi- ‘
ipan. el farmiento dela vid, el patnpano.

Palmes focaneus Colum, qui in bifurco me¬
dius profilit , Gcrm. cin fdpofflin in acbtflin/

/ bcycfciten. Bclg. em ricffcnoftby*
fd;c ute , Gall. le retttton qui iroijl entre lafoitr- I
thure dcla vigne , Hifjp.farmientoJopeton. J

Palmes fru&uanus,raccmarius, flagellum Vi- ;
tis fru «Suarium , Germ. ein frud;tbar fcfjcb. '
Belg.rrud5tbarc fd>eur/ GnW.reietton fruitier.

Palmes orbus Colum, qui nihil parit , Germ.

2: linbc raben ofjnc rcbautfcn/ JBelg. 2Mmbe
fd;cutc baer met aen en combr.

Palmes pampinarius Colum. Pampinarium
Plin. colis, qui primo anno frondem fine fruftu
fundit, Qcrm.^abfcbof* o^inc rrauben/ Bclg.be
rancFbicritt ban blabcreRroorrbrcrujr, Gall.
Sarmen i qui p. rt e fueillcs f cui anent fatis Jrui£l , I-
ul.Tralcio dcl primo anno, figi 'u/o . Hifp.Sarmien-
ro que no lleuafiuta.

Rc/cx Colum, almes fubfidiarius eidem Sar¬
mentum annotinum quod putatur ad fru&ifna-
dum: prxfidiarius palmes Colum, palmes vina¬
rius & cufios Varroni , Germ.Jibn gerten cm
rab 0eIaf|en/ein £fefd/ninnc eferren. Belg. be
ratfbic nf^ceort ifj/be racFbie cjcfcpneben itort.
Hilp Sar nitento dei iu er po det avi d.

Malleolus , nouellus palmes plantationi ido-
neus^n.illeolaris virga Colum. Germ. 3un$e
r£bfd?o(?> gurling/Fncbcl, Belg. 3oot,3ou0^e
rancF, Gall. ptuuin , Ita I &rHifp. patnpano. Fla-
gelh-m, lumma palmitis pars & cyma, Germ.
£ertcn, Bclg. ber bcucnfle rancF, Gall. fi.n,«u
mena bout de laviqne.

Capreolus Varr.Clauicula Cic. Colum. Viti¬
cula Plin. Crinis eid. Coliculus viteus cincinni in
modum contortus , quo locum ferpendo capit,
Annuitis vitis Aureliano b.,J, Germ. ffiablcn
<ui rcemreben , Belg. iflauicrFen . Gall. Flcaux
ou vuillcs deU vigi ic, i (A.vmceto o rralcio cbe U-
g*6~fe& Uvite allifali , Ultp.fifercta.b carcillo
de la vid.

Pampinus Cic.Folium vitis qub veftitur, ome-
f»f.Getm. Sobblct, Belg.iujr.cfacrtblct, Gall.
pmprt.fueille de U vigne, Itai .pompam, Hilp.
pmpMaJmadeUvid. Et lur.c eft pampinare,
cacumina defringere Colum, coles enatos e far-
mento tollere Catoni , frondium luxuriem tol-
lare.

Gemma[quod omifit Hadr.J ea dicitur, ^ qua

ineunte Vere oriens vua fefc oftendit , qui &
fucco terra &: colore Solis aitgefccns, primo eil
peracerba guftatu, dcir.de matura dulcefcit, ve-
ftitaque pampinis , nimios Solis defendit ardo¬
res.

Quemadmodum autem flagellum illud Vicis
vltimum&produdHffitnum , caput quidam ap¬
pellant ita furculi nouiffimsni partem Sagittam
vocant , fiue quia longi us a matre receperit , &

PLANTARVM

quafi emicuerit , atque profilietit : feu quia ca¬
cumine attenuata , pndidb teli fpcciem gerat.

Surculos autem qui nihil attulerint,Spadones
apud Rut ilium appellant.

Virgas tandem , qu a: e radicibus aut caudicis
lateribus prodeunt, quafi nepotum parrugra-
uidis, Sobolem dicunt, ruftici tamen malunt
Suffraginem appellare.

Nunc, quod fupercfl, palmites appellantur,
quod in modum .palmarum humanaram,virgu-
las quafi digitos edunt. Capreolus ^ capiendo
didtus eff, a quo Sc Veteribus Caprea vitis co¬
gnominabatur. Malleolus a fimilitudine rei
nomen habet, ; quod in ea parte , qua deciditur
ex vetere farmento , prominens vtnnque mal¬
leoli fpeciem pribet : •. cl quod capitulatus v-
trinque & furcula tus Adebac feri: differt enim
a Sarmento, fient pars d toto , verum roflratam
oftendit imaginem.

Sediam ad Vitis partum veniamus. Vuacon-
ftans fcapo ( fcopo Ruell.) & acinis , ab vuicio
fonte , qui latex eft.nomen traxit, vocaturque
Grice sk®i/a« , Gcrm. trauben ; locintrauben,
Belg.bruyne/mynbruyne , G.dh ratfm , Itai. &
Hifp. vtt.t. Staptts Varr. Scopus Ruell. Scapium
Trago, racemus Virg. proprii ramulus vnde a-
cim dependent , Clrtvyov, Botrus , Botryo
Mart. G. tm.^cr rapp ober br app am trfiuben/
bcr epan»/ Belg.cm bruync , G-AUagrappc, It.
racemo , grappol o , H; fp. t em erron de lat vitas.

s A?nus?& A«n»ni3Adnus vinaceusCic.Gre-
ce & HD-/.yj>s , Lat. etiam granum. tbt’

KeKKo>T' CutsvQ-, i .quit Democritus, Acinus fiue
w;granum eltvus. Gwrm.jrcubcnbc cr. Bclg.
ivynbcfyc, Gall. grani dc raijiu , Itai. acino >gra-
no civr.a , Hifp.^r.i;;///o de rapina.

Compofica cft autem acinorum fubftantia, c-x

membrana, fiue folliculo , aut cono acini ( CpJw
G .Tei appellant) carnejuimore ( nt aopyJe
vytah t&~) per carnem difpcrfo , & femine, eiuf-
demanni , quod Vinaceus Varroni , Vinaceum
Colum.nucleus-Trago, cy i, 7n>pi}f Gricis di¬
citur, Hebr. vt aliorum fruduum nuclei garei-
nim, Germ berFcrn/ Belg.be fcercn, cft Farlc/
oft ftecn ifcan ein bruync , Gall. ,le mare de raifins ,
Itai. vtnaiciuolo , Hifp. granillo de lavua , Offic.
anllt , quafi ariduli , quod Cicci , & fuccum nul¬
lum prarbeant : /unc tamen 8c vinacea Colum,
quiabvuisexpreflisac prxlo /ubiedis reliqua
funt.Recrementa tamen haec proptie aptqvKa. di¬
cuntur , membra nofi videlicet acinorum folli¬
culi, & vinacea cum fcapis.Sed Attici,inquit Ga¬
lenus , qua: ex mufto exprefTo fuperfunt fyd-net
appellant : stu^A* verb , qux ab Oliuis relin¬
quuntur.

Vinearum genera quod attinet: alias funt hu-
miles ,vt qux appellantur iugatar, vt pleicque
in Italia.-quibus ftatreda vinea dicuntur peda¬
menta, qux tranfuerfa mnguntur, iuga,ab eoa*
Vinex iugatx. ^

lugorura genera quaruor, pertica , arundo,
reftes & vites. Pertica, vt in Falerno-.Arundo, vc
in Arpino : Reftes, vt in Bnitidufino : Vites, vt
in Mediolanenfi agro , Ingationis (peciesdua:,
vnadiredt», vtinagre. Canuftno, altera com-
plumata in longitudinem S; latitudinem, iugata
vt in Italia plerique. Huc vbi domo nalcuntur,
vinea: non metuunt fumptum , vbi multa ex
propinqua villa , non valde. P: mum genus,
quod dixi, maxime quierit Salifla, fecundum A-
rundineta , tertium iunceta , aut eius gereris
rem aliquam, quauum Arbufta, vbi traduces

poliunt

S pajo.

S.frnge:
Palmitis C-
tjmon.

Capreoli

Malleos i.

Vua.

Scapus.

Corsum *S'
csnt.

A r illi.

Vinearum

genCra.

Pedamen¬

ta.

Vinea iu-
£ata.

Pertiea. A-'
rundo
Refles Vi¬
tes. Iugatto
duplex.

T radux
Opulus.
Fedamtn*
tum,

UBtR XV

poffint fieri Vitium J vt Mediolanenfcs faciunt

fosdicui Pa¬
lus.

rArund'tJte - 1

Iftm.

V mo* for-
tr*a.

Locus Viti.

k*f AptUS.

Ix Colu

an arboribus /quas Opulos vocant : Canufini
in harundulatione in Ficis,

Pedamentum item feri quatuorgenerum.
Vnum robuftum.quod optimum, folet afferri in
vineam e Quercuacfunipero, & vocatur Ridi-
c3\ Alterum Palus e pertica, meliorque e dura,
quod diuturnior. Tertium quod in horumino-
piafubfidio lit, Arundinetum. Quartum peda¬
mentum eft, vbi ex arboribus in arbores tradu-
dfisvidbus vineafit , quos traduces , quidam
Rumpos appellant.

Vinea; altitudinis modus, longitudo hominis.
Tnterualla pedamcntorum,quaboucsiundli ara¬
te pofltnt.

De loco Vitibus apto ita Virg. in Geor. ca¬
nit,

Stipa tutem tellus, &qua perbibetur anum
F rngiim infelix, et nec mttifuejcje arando.

Nec Baccho genus , aut fornis fua nomina [er¬
uat.

Aptum, ait Florentinus, Vitibus folum,eft omr is
tetrra nigra , non valde denfa , neque glutinoia,
humiditatem habens.

Vitem ( inquit Colum. ) nos exteris ftipiti-
busiure prxponimus, non tantum frudils dul¬
cedine, fed etiam faci lita te, perquam omni pine
regione & omni declinatione Mundi,nifi tamen

flaeiali, vel prifemida, curi mortalium refpon-
et. Tamque felis campis, quam collibus proue-
nit,& in denfa non minus, quimin tefoluta, fi-
pe etiam gracili, atquepmgui terta, ficcaque ,Sc
vhginofa. Tum foia maximi vtramque patitur
intemperiem cmli , vel fub axe frigido , aiftiuo,
piocellofoque. Refert tamen cuius generis, aut
quo habitu vitem pro regionis ftatu colere cen-
feas,neque enim omni calo, foloue cultus idein,
neque eft idem ftirpis eius genus , quodque
prxcipuum edes omnibus non facili didu eft,
cilmfuum cuiqueregioni magis, autminilsap-
tum effe doceat vfus.Esplorarum tamen habebit
prudens agricola genus Vitis habile campo,
quod nebulas pruinamque fine noxa perfert,
exlique ficcitatcm,ventofque patitur : pingui, &
vbcri dabit agro gracilem Vitem , ncc natura n i
mis facundam, macro feracem , rerrx denfa ve¬
hementem, multaque materia frondentcm,re(o-
luto Sc lato folo rari farmenti, humido loco fciei
fion redte mandari fruflus teneri, & amplioris
acini, fed callofi, icangufti , frequencifque vina
ceij ficco redte contribui diuerfa: quoque natu
ri femina. Sed & poft hic non ignorabit do-
minus loci pluspeitc qualitatem cceli frigidam
vel calidam, ficcam vel rofeidam : grandinofam,
ventofamque, vel placidam : (crenam, vel nebu-
Jofam. Frigidxque aut ncbulofxduorumgene-
rum Vices aptabit.feu prxcoques, quarum matu-
utas frugum prxeurrit Hiemam , feu firmi , duri-
que acini , quarum inter caligines vux defloref-
cunt,& mox gelicidiis, ac pruinis, vt alii, calori¬
bus mitefeunt , ventofo quoque, & tumultuofo
flatu exh fidentes eafdem tenaces, ac duri acini
icomittct : rurfus calido vberiores atque tenerio¬
res concredet : ficco deftinabic eas , quxplu-
Uiis , aut continuis roribusputrefeunt : rofei-
do, qui ficcitatibus laborant igrandinofo, qui

folus duris , latifque fune , quo mcliils protegam
frudtuimnam placida, & ferena regio nullam nor,
recipit , commodi/Eme tamen eam, cuius vel

vui, vel acini celeriter decidunt.

Atii voto eft eligendus vineis locus, Sc ftatus
«rli.ficut cen et vetiffimiCelfus, opt.mumeft
lom.II, •

Solum jnecdenfum nimis, nec refolutum, folato
tamen propius : nec exile , nec laetiflimur^pro-
ximum tamen vberi : nec preceps , fimile tamen
cfdito campo : nec liccum, nec.vliginofum , mo¬
dice tamen rofcidnm , quod fontibus non in
profundo terra: fcaturiat , fed vt vicinum radici™
cibus humorem fubminiftret , eumque nec ama-
rum,necfalfum , ne iaporem vini corrumpat, 6c
incrementa virentium veluti quadam fcabraru-
bigine coerceat. C&lutn porro neque glaciale
vinea,necprorfus arfluofuindeliderar, calido ta-
me podus,qu^m frigido Utatur, imbribus magis
quiim fereniutibus offenditur , & folo ficco,
quam nimis pluuio eft amicior , perflatu modico
lenique gaudet , procellis obnoxia eft. Atque
hxc fecundum Colum, maxime probabiles eft
cceli foli qualitas,

Cxlo porro calido , aitDod. Vitis lactatur : $-
ftuofi/Iimum tamen non defiderat : frigidum ve. Dedor.:
rb ac glaciale non fuftinet ; In calidis idcircb re¬
gionibus vber eft potentis vini prouentus , vtin
Hungaria,Auftria, Italia, Hifpama, GaIIia,&r aliis
locis calidioribus : in frigidioribus tenuius eft, 5c
oligophorum, ac exiguam aquam admittens, vel
etiam omnino ay.tQvroy , quale eft quod Louanii
* alibi apudBrabantos, tura quod & apud Bo-
lemss ac Saxones.ac circa horum fines, nafcirur,
Valubores fiquidem & potenciores vuas Sol
efficit, fed & dulciores, fi multdm calefeceris • vt
in Geopomcis Quintilii affirmant, qui & Lunam
ad maturitatem, ad dulcedinem vetA nofteseb-
ferre aiunt. Monfpelii Vites abundant : verum
longe aliter coluntur, quimniolrx tilipites e-
mm vix excedunt cubitum; quoannisomnes fe¬
re rami abfeinduntur, reli&is paruis ftolonibus,
iiec vtuntur pedamentis. Venlm qmbufdam lo¬
cis Narbonenfis Gallii permittunt vt confcen-
dant arbores ordine cotifitas , inter Vites creC
cente gramine. In Italia vulgare eft, vtagri tria
erant, triticum, ligna & vinum : folent enim Ita¬
li ordine m agris conferere Salices, Populos, Iu-
glandes, quas confeendunt Vites, inter arbores
Ierunt : triticum. Geneui aliquas ita colunt &vo-
eant des H utins.

lam [ne quid omittatur] cui vincta facere cor- _,r
di eft , pncipue caueat , ne alieni potilis curi, f

quhmfui credere velit, neuemercetur viuiradi- flnmnin
cem.Sed gcnusfurculi prcbatiifimum domi con- <meii,
(erat , faciatque vitiarium , ex quo poffit agrum
vineis veftire : nam qui peregrina cxdiuerfaxe-
gionelemina transferuntur, minus funt familia-
na nollrofolo, quam vernacula , cbquevelut
alienigena reformidant. mutatam cili , iocique
politionem. Sed neccertam generofitatis fidem
pollicentur, ctim fit incertum an is.qui conferue-
rit ea, diligenter exploratum, probatumque ge¬
nus urculi depofuerit, qqamobrem biennii fpa.
tium longum efte minime exiftimandum eft, in¬
tra quod vtique tempeftiuitas feminum refpon-
det, cum fcmperprurimtlm retulerit, exquifitt
genens llirpem depofuilfc. Pofthic deinde me-
minent accurati locum vineis eligere, de quo'
ci m ludicaucrit , maximam diligentiam fciatad-
t endam paftinationi , quam ciim peregerit,
non minore cura Vitem conferat , & cdm
eruent, fumma fedulitate cultura feruiat , id
enim quah caput & columen eft unpenfa-
rum. 1

Vt autem ea qua: propofita fuere fuo qusque
ordine profequamur. Vitiarium neque ieiu-
naterra ; neque vliginofafaciendum eft , fuC-
G 3

7S HISTORIA

rcuru cosa tamen <k mediocri potidsjquimpiDguijta- j
clrntifu^t" raet^^er^ °nincs Autores huic rei Ixtiffimum 1
' ' ' folum deftmauerunr, quod ego minime reoreflc

pro agricola. Nam depolita: ftirpcs valido folo,
^uamuis celeriter comprehendant, atque profi-
liantjtamccumfint viuiradices fa&x, ptiufquam
transferantur, retorrefeu»t,nee adolefere queut.
Prudentis autem coloni cft cx deteriori terra po¬
tius in mchorem , qu^m ex meliore in deterio¬
rem transferre.Propter quod mediocritas in cle-
«Sionc loci maxime probatur, quoniam in confi¬
nio boni, malique pofita cft. Siue enim poftmo-
dum neceffitas poftulzuerit tempeftiua femina
ieiuno fblo committere, non magnam fentient
differentiam, cdm cx mediocri terra in exilem
tranilatafunc, fiue Ixtior ager conferendus eft,
longe celerius in vbertate coalefcunt. Rurfus
tenuilEmo folo vitiarium facere minime ratio¬
nis eft, quoniam malleolorum pars maior depe¬
rit, &qux fupcrefl tarde fit idonea tranflarioni.
Ergo mediocris & modice fi ccus ager vitiario eft
aptiffimusftfque bipalio prius fubigi debet , qux
e ftaltitudopafti nationis , cum in duos pedes &
femifTem conucrtitur humus, ac deinde tripe¬
daneis rcli&is fpatiis, per qua: femina cxcoiutur,
in lingulis ordinibus, qui ducenos quadragenos
pedes obtinent fexcenteni malleoli pangendi
funt: is numerus confumat pet totum iugerum,
feminum millia quatuor Scviginti.

Verum hanc curam preuenitinquifitio , &e-
le&io malleolorum nam,vtfxpeiamretu!i,quafi
fundamentum eft prxdidlx rei, probacifiimum
r>th<h4s &enus ftbprs deponere. Sed ele&io dupliciter
m*lUoU. facienda eft , non enim foliim facundam efTe
matrem fatis eft, ex qua femina petuntur, fed ad¬
bibenda eft rariq fubtilior , vt cx his partibus
trunci fumantur, qux & genitales funt & maxi¬
me fertiles. Vitis autem fcecunda , non tantum
debet ea aiftimari, quod vuas complures exigit:
poccftcnim trunci vaftitate id accidere , & fre¬
quentia palmitum , nec etiam eam feracem di¬
xerim , cuius fingulx vux in fingulis farmentis
confpiciuntur, fed fi per vnumquemque pam¬
pinum maior numerus vuarum dependet , fi ex
lingulis geminis compluribus materiis cum fru¬
ctu germinat, fi denique etiam e duro virgam
cum aliquibus racemis citat, fi etiam nepotum
fru&u grauida cft , ca fine dubitatione ferax de-
ftinari debet legendo malleolo. Malleolus au¬
tem noucllus cft palmes innatus prioris anni
flagello , cognominatufque ^ fimuitudine rei,
quod in ea parte , qua: deciditur cx vetere far-
mento prominens vtrinque malleoli fpcciem
prxbeu Hunccx fcccundiffima ftirpe legendum
cenamus omni tempore , quo vineae putantur,
ac luper terram geminis tribus vel quatuor ex-
tannbus diligenter obruendum loco modice hu-
piido non vliginofo , dum tamen antiquiffi-
mum fit confiaerare, ne vitis , ex qua‘is fumitur,
ancipitem flotis habeat enentum , ne difficulter
acinus ingrandefeat, ne autprxcoquem , aut fe¬
rat maturitatis fru&um afferat , nam illa volucri¬
bus , haec etiam tempeftatibus hyemis infefta-
tur.

pt(et ^ Cxterum facunditas Vitis adhiuati poteft
fer ac et f*- cultoris jnduftria , cclernmeque in (itionibus ad
vends. maximum numerum perducitur. Refert vt in
transferendis feminibus fimilem ’ ftatum cceli,
locique , & ipfius Vitis habitum obferuemus,
quoniam plerumque degenerat fnrctfius , fi aut
litus agri, aut aeris qualitas repugnent,aut etiam
Cex arbore in iugura defertur. Itaque de frigi-

PLANTARVM

dis in frigidande calidis in fimilia,de vineis in vi¬
neas transfcremus5magistamen ex frigido flatu,
ftirps poteft calidum fuftinere,, quoniam Lxtatirt
tepore potius quam frigore. Sed & qualitas So¬
li plurimum iuuac , vt cx macro aut mediocri
tranfducatur in melius, namquod alfuetnm eft
pingui , nullo modo maciem terrie patitur , nili
laepms ftercores.

Cullodiemus autem , vti pradiSis loci,,»*
quos humerofos ruftici vocant, femi/ia legamus, f€mfnc,
tamen qua: attuli fle frudi um antc*a animaduer-
terimus: nam fi fcetu vacua fint, quamuisalau-
dabili parte, nihil cenfcmus ad feracitatem con¬
ferre malleolo.

Quare magnopere in eligendis feminibus
adhibenda cura , vti frudluosa parce Vitis pal*
mites legantur ei , qui futuram fcrcunditatem
iam toto fruclti promittunt. Ncc tamen con¬
tenti fimus fingulis vuis , maximeque probandi
ii, qui numetofiuimis fcctibus confpiciuntur.

An non opilionem laudabimus cx ea matre fo-
bolcm propagantem , qua; geminos enixa fit,&
caprarium fummictentcm foetus carum pecu¬
dum, qua; trigemino pi rui commendantur? vi¬
delicet quafi femper fit parentum facunditati
proles refponfura, & nos fequamur in Vitibus
hanc ipfam rationem,tanto quidem magis, quod
compertum habeamus naturali quadam mali¬
gnitate defeifeere interdum, quamuis diligen¬
ter probata femina, idque nobis poeta veluc
furdis veritati indulget dicendo.

Vid: lecta diugr multo [peltata labore

Degenerare tamen, m vis humana quotannis

Maxima quaque manu leger et, fu omnia fatis

In peius ruere, ac retro [ublapfa referri.

Quod non tantum de feminibus leguminum,
fed in totam agricolationis rationis didtum eft*
intclligendum eft.

Sequitur hanc eligendimalleolicuram, pafti-
nationis officium, fi tamen antedequalitate fb-
li conftiterit, nam id quoque plurimum & bo¬
nitati, & largitati frugum conferre nihil dubium
eft.Ac prius quilm ipfum pcrfpiciamus, illud an-
tiquiffimum cenlcmus , rudem potius eligen¬
dum agrum, fi fit facultas , quam vbi fuerit fc-
ges , aut arbuftum : Si tamen rudis terra non fit,
proximum eft vacuum arboribus aruum. Si nec
hoccft>rariffimum arbuftum, vel oliuetumquod
non fuerit maritatum vineis, deftinatur. Vltima
eft conditio reftibilis vineae : nam fi neceffitas
facere cogit , prius quicquid eft refidux Vitis
extirpari debet , deinde totum folum ficco fi¬
mo, aut, fi id non fit , alterius generis quamre-
centiffimo,ftercorari, atque ita conuerri ,&dili-
gcntjffime refolfas omnes radices in fummum
regeri ac comburi. Tunc rurlus vel ficrcore ve-
tufto , quia non gignit herbas , vel de vepribus
egefta humo pafti natum krge contegi. Sed
hoc in totum ad illud, quod vincisprxcipuc cft
idoneum , proprie confidcrandum ,fi facilis eft
humus & modice refoluta , quam pullam voci¬
tant, nec quia fola ea , fed quia fi i flabilis maxi¬
me vinctis. Quis enim vel mediocris agricola
nefeiat etiam durifllnuim tophum vel carbun¬
culum ,fimul atque funtconfra&i , &infiimmo
regefti, tcmpeftaribus , geluve , necminusxfti-
uis putrefeere caloribus ac refolui , cofquepui-
cherrim c radices vi tium per xftatem refrigerare,
/uccumque retinere : qua; res alendo furculo
lunt aceommodatjffimx : fimili quoque de cau-
fa probari folutam glaream , calculo furcque a-
grum & mobilem lapidem, fi tamen hxcpingui

LIBER XV-

ii

gleba: permilUfilnt, nameademieiunamaxime
culpantur. Eli autem [ vt mea fert opinio] vi¬
neis amicus etiam Silex, cui fupcrpclitum eft mo¬
dicum terrenum, quia (rigidus, & tenax humoris
per ortum canicula non patitur fitire radices.
Higinus quidem fccutus Tremellium , prxeipue
montium ima > qua: a uerticibus defluentem hu¬
mum receperint, vel etiam valles, qua: fl uminum
alluuie , Se inundationibus concreuerint, aptas
cfle vincis afleuerat me nondiflentiente. Viti¬
bus contr^ inimica Cretofa humus quam argil¬
lam vocant. Nec minus ieiunus fabulo, St quic-
quid , v t ait lulius Atticus, retorridum furculum
facit. Id autem folum vel vliginofum efl , vel lal¬
lum ,vcl amarum , vel fiticulolum, vel perari¬
dum. Nigrum tamen, & rutilum fabulo nem, qru
fit humidic terra: permiftus , probauerunt Anti¬
qui. Grauis eft rubrica.vt idem Atticus ait, & ad
comprehendendum radicibus iniqua. Sed alit
eadem vicem , cum tenuit, verum ell in opere
difticilior.qubd neque humentem fodere poliis,
quod fit t>lutinofiflima,nec nimium ficcam, quia

'jvl Crui- vitra modum praedura.

ttJsdettrr* Sed ne nunc per infinitas terreni (pecicscua-

Vnna-'

gemur ,

tjs tmne ex-

non incempcftiue commemorabimus
Julii Grxcini confcriptam velut formulam ad
quam pofita eft limitatio terrae vinealis. ideni
enim Grxcinus fic ait. Ede aliquam terram cali¬
dam vel frigidam , humidam vel liceam, raram

vel denf'm,leuem aut grauem:pinguem:aut ma¬
cram : Sed neque nimium calidum folum polle

tolerare vicem, quia inurat, neque praegelidum
quoniam velut ftupentes, & congelatas radices,
nimio frigore moucri non fi nat , neque humidu ,
quoniam cilm le promunt vites, modico tem¬
pore euocant humorem terra: iufto maiorem qui
putrefacit depofita femina. Rurfus nimiam fic-
citatemdeftituere plantas dicit naturali alimen¬
to, aut in totum necare, aut fcabras & retorridas
facere. Pcrdenfam humum celefteis aquas non
forbere, nec facile perflari, facillime perrumpi, &
prxbere rimas, qilibus fol ad radices ftirpium
penetret.Eadcmquc velut conclaufa & coarcbata
/emina comprimere atque ftrangularc. Ratam
fupra modum velut per infundibulum t ranfmit-
tere imbres , & Sole acvenfo penitus ficcari,at-
que exarefeere. crauem terram vix vlla cultura
vincibilem , leuem vix vlla fuftineri, pinguiffi-
mam&lxtiffimam luxuria: macrem , ac tenuem
ieiunio laborare. Opus eft, inquit , inter has tam
diuerfasinxqualitates , magno temperamento,
quod in corporibus quoque noftris defideratur,
quorum bona valetudo calidi & frigidi ,humidi
& aridi ,denfi Serari , certo & quafi examinato
modo continetur. Nec tamen hoc temperamen¬
tum in terra qua: uineis deftinetur, pari momen¬
to libratum elfe debere ait,ledin alteram partem
propefius,vt calidior terra fit quim frigidior>fic-
cior quam humidior , rarior quam denlior, & fi
quxlunt his fimi lia , ad qux contemplationem
luam dirigat , qui vineas inftituet.

Qux cunda[ficutego reor]magisprofunt,cum
fuffragatur etiam ftatus cxli : cuius regionem,
quam fpedare debeant vinex , vetus eft diifen-
tio. Salerna maximi probante Solis ortum mox
deinde meridiem, tum occafum , Tremellio
Scropha prxeipuam pofitionem meridianam
ccnlence,Virgilio de induftria occafum fic repu¬
diante

N Sue tibi ad Solem vergant vineta cadentem .
Democrito,' & Magone laudantibus exh plagam
Septentrionalem : quia exuftimenc ei fubiedas
Tom.II,

feracilfitnas fieri vineas > qijx tamen bonitate
vini fuperentur. Nobis in vniuerfum prxeipere
optimum vifum eft , vt in locis frigidis meridia¬
no vineta fubiiciantur,tepidis orienti aduertan-
tur, fi tamen non infeftabuntur Auftris , Eurifqj
velut orx mari timx in Bxtica. Sin autem regio¬
nes prxdidis ventis fuerint obnoxix,mclius A»
quiloni, vei Fauonio commitentur, namferuen-
tibus prouinciis , vt vEgypto & Numidia, vni
Septentrioni reditis opponentur , quibus om¬
nibus diligenter exploratis tum demum pafti-
nationem fufeipiemus.

Et hxc pleraque ex Columella : extera veto
qux tum ex fua cum ex aliorum fententia de vi -
tis P ajiinat tone ,Po [itione , Pampinatione, Ablaqua-
tione '.Putatione , reliquaque eius cultura prolixe
prolequitur,ex ipfo fonte haud geauatira petet
Ledor.

Natura vitis, inquit Palladius , cadum omne
folumque fuftentat ,fi genera conuenienter ap- l*m fo-
tc n tu r. Plano igitur loco ftatues vitem, cuius ge- lum
nus nebulas fuftinet, & pruinas : collibus, quod
fiecitatcm durat & ventos. Pingui agro graci-
les, atque infeeeundas , macro feraces & folidas:
denfo, validas atque frondolas , frigido & nebu-
lofo,qux hyemem celeri maturitate pr$ueniunt3
aut qux duris acinis inter caligines fecuuiiis flo¬
rent: ventofo, ftabiles , & tenaces : calido grani
tenerioris, & humidi : ficco, eas, qux pluuias fer¬
re non polfunt: &: ne multa dicamus , eligenda
funt genera qux profeflione vitiorum fuorurrt
contraria loca diligunt iis, in quibus durare non
poterant. Placida fan£ regio, & ferena tuto ge¬
nus omne fufeipiet. Vitium genera numerare
nonattinet, fed notum eft maiores Vuas pul-
chrx fpeciei, grani callofi,&ficciori$ ad menlanr.
feraciflimas vero, & cutis tenerioris, &faporcno-
biles,& maxime que citiiisdefltfrefcunt , vinde-
miiseffc feruandas. W*

Loca naturam plerifque vitibus mutant, sola:
Ammineivbicunqucfint, vinum pulcherrimum
reddunt. Calidum flatum potius qua n frigidum
fultinebunt. De macro ad pingue tranfirenon
polfunt, nifi ftcrcus adiuuerit. Harumduo ge¬
nera lunt, maior & minor. Sed minor melius de-
florefcit,& citius internodiis minoribus , & gra¬
no breuiore. Si albori applicetur , pinguem
terram : fi colatur in ordines, mediocrem defide-
rat. Imbres contemnit, fic ventos, nani maior ix-
pe vitiatur in flore. Sunt fic Apiani pracipui.

Satis eft genera ifta dixilfe. Induftrius vir proba¬
ta deligat , & tertis tahbusniandet,qur imitari
eas poffint vnde fumuntur : fic merita fua quz-
queferuabit. Sed vitem vel arborem , melius
erit de exili ad pinguem transferre : namfi I pin¬
gui terra ad folum exile tranfierint, vtiles elle
non poterunt.

Elinenda (unt farmenta qui pangimus de E''»'»/"-
Vite media, neque de iumma, neque de intima»
quinque vel fex gemmaram fpatio & veteri pro-
ccdcntia,quia non facile degenerant, qux de lo¬
cis talibus transferuntur. Sumamur autem de
Vite fcecunda,neque putemus brachia effe ferti¬
lia, qux Vuas fingulas , aut binas producunt , fed
qux multa vbertate curuantur : nampoteft fe-
rax vitis feraciores in fe habere materias. Erit *

& hoc fignumfertili tatis , fi dc duro aliquo loco 1 '

frudum citabit, fi fcetuimpleuerit ramulos ex
ima parte furgentes. Sed hoe fignis pofitis per
vindemias eft nutandum. Ad pangendum ,no-
uellus palmes eligi debet,duri in fe nihil habens,

& vetaris fexmenti , quia hoc putrelccnte Ixpe

1 9 4

W I

r *

Poftionit

ttmfut.

lis en fur a
{Armenti,

Pofitioms

irty.

'Maturita-
t/j & flori i
tempora tn
Vtte dtuer •
(+•

HJSTORLt

eorrumpitur.Summa flagella repudiemus, ac fur-
culos,qui licet bono loco nati iint , tamen fera¬
citate caruerunt. Pampinatius, qui de duro naf-
citur etiam fi attulerit frucShis, pro frugifero non
eft ponendus , infuo enim loco fcecundatur^
matre, cranflatusvero tenet fterilitatis vitium,
quodrenafcendi conditione fufccpit.Caput far
menti, cum deponitur, torquendum non eft,
nec aliquo modo vexandum, nedemerfapeni.
ti's fecundiore parte,quod ftcrili-proximum eft
fiipra terram relinquatur : deinde quoniam ipfa
tortula vexatio eft, & pars ea, de qua radix futura
pixlumitur,imuria: nulli fubiicienda eft,cmn qua
contendere cogatur.antequim teneat.

Ponenda: funt vites placidis diebus ac tep

dic. Curandumque ne farmenta Sole vran-
tur , aut vento, fed vel ftatim ponantur , vel
obruta referuentur. Martio menfe,ac deinceps
toto Vere vinea ponenda eft regionibus frigi.
dis,ptuinofis,pinguibus campis,& humidis pro-
uinciis.

Sic autem menfura (armenti cubitus vnus.Vb
pinguis eft natura terrarum , maiora inter Vices
/patlarclinquemus.vbi exilis, angufta. Nonnulli
itaque in iis vitibus , quas toto folo paftinato
difponunt , ternos pedes inter fingulas vites
qiloquouerfus dimittunt. Sed hoc genere diui-
fiomsin iugerali tabula pangentur tria millia tri-
ecta vicena farmcta.Qpiod fi d uos & femis pedes
inter vites relinqui placuerit, in cade tabulapo.
nentur vites quatuor mille feptingenti quin¬
quaginta Cres.

Sed ad ponendum vtemur hoc ordine. Li
neam feruatis iis /patiis, qui placuerit cuftudirc,
candidis fignis, vel quibulcunque notabimus:
tunctenfa per tabulam linea , in eis locis hircu¬
los, vel calamos figemus , vbivnaquique vitis
ventura eft. Spatium totius tabuli furculis com¬
plebitur ad numerum Virium ponendarum , at¬
que is qui pantfturus eft , proietfta circa furculos
farmenta fine vllo errore deponet iPrztcrea no
eft vno genere vitium omne pafttnum confe¬
rendum, ne annus iniquus generi fpem vinde¬
mia: totius extinguat. Etideb quatuor^aut quin¬
que eximij genetis farmenta pangemus: fed ma¬
xime expedictgcncratabulatim difponi.ic deci¬
manis diuidi , nifi deterreat operis difficultas,
quod fi eft vetui vinea, lingulorum generum
furculis tabulatim poterimus infecere , ik facile
hoc genue colendi, quod eft pulchrum, atque v
tilc, confequemur. Ita & maturitatis & floris
tempora , qui m vite diuerla fun t.fuis tempori¬
bus opportunius obtinere poterimus. Nec par-
uo conflabit , fi legatur maturitas cum acerbita¬
te : difpendiuin, ciim vnms tempeftiuam vinde¬
miam (equi, fit permifta cruditate vitiofum, Scal¬
enus feras maturitates exfpciftare, damni ficum.
Huic commodo adiicitur, qubd pro generum di-
uerfitate per gradus accedente vindemia.minor
operarum numerus eam poterit expedite , & ga-
neratim condere , ac melius puros (apores , fine
ludtamine alterius generis, vnaquique vinafer-
uare. Hoc fi difficile videbitur , non alias fimul
conferas, quam qui & fapore, & floie, & matu¬
ritate conueniunt. Sed hic in paftmis, vel filicis
ratio erit, in ferobibus vero per angulos 4 (ar¬
menta depones : Sed [vialem Columella] vina¬
ceam ftercon raiftam fimul fparges,& fi ci.le fo-
lum fuerit, pinguem terram ferobi inferes , vel
aliunde portatam. Cum veri pianti, vel malleo¬
lum difpommus, modice humido folo/ed pottus

PL ANTARVM

arido, qu amlutofo,duabus geminis fupra terram
rebitis, farmenta ponemus obliqua, & ficfacililis
comprehendent.

Quod ii arbuftu te haberc>delc<£tac piiiA£;enc-^r*’".A**
lolx vitis prius in heminario nutrire debcbis,vt*"e'-
mde radicata tranfferatur ad ferobem , cui aibor
iniunda eft.Scminarium vero dicimus *que fof-
lam tabulam pedum duorum femis altitudine,
in hac, quam pro numero ponendarum vitium,
vel qualiumcunque plantaruprotendis,auccon-
trahis breuiflimo fpatio inter le farmenta depo¬
nes > li vallis aut humesftus eft campus, trium <- c-
nsarum,exceptis minutis , quas habebitinferius,

& vbi conualuerint, hinc poft biennium radica¬
tas vites, vel aibu /cula stranfferas, quas cum de¬
pones in ferobe , ad lingulas materias rediges,
putatis omnibus, qua: fcabrafunr, curtatis etiam
radicibus,/! quas potueris inuenire vexatas. In
ferobe autem ad arbuftum faciendum duas radi¬
catas vites deponis, hocferuans, nefe in radice
contingar t: fed lapides quinum prope librarum
medios in vtramque confli tues , &ipfas vires ad
fcrob's latera di (creta coniunges*. Mago afferit,
ferobem non primo anno elTc complendam: fed ponenda
.vbinde coarquandam,qua:res vitem faciet altius-/"’^*’
fundare radices : fed hoc aridis prouinciisfortc
conueniet, humidis autem /ata putrefient re¬
cepto humore nifi ftatim terra cumuletur. Sed
arbufta, qui ficitt plantas arborum de bis gene¬
ribus ponat,fi agro fuppetit abundantia, Opulo,

Vuln.o , Fraxino m montanis&afperisjnqui-
bus , Vlmus minus Jarta eft. Has etiam Colu-
mcl.a dicit feminario debere nutriri. Mihivi-

detut,quod nulla promncia fu, quarnonex bis

quamcunquc fpont£ producat. Sed fi ager
frumentarius fuerit, vbi arbufta difponis , qua¬
dragenos pedes inter arbores relinque , vt fer
F' mt> m exili aurem vicenos. In ferobe vero
vitis ab arbore fua fefquipedis fpatio diftare de¬
bebit. Nam vitis multum fubieda arbori, incre¬
mento arboris opprimetur. Caueis etiam mu¬
nienda eft aduerfum pecoris appetentis injurias,-
& arbori fux protinus alliganda.

£ft & aliud de tranfferenda ex arbufto vite C9m?tn:
compendium. Fit ex vimine parua corbicuIa,quc dimm ie
mrnfirra pedis vel aliquantbmin ds ciidnifpa- 'dT,t,7Z
tio pofiit ampletfti.Harcnd arborem, cui vitis in- ‘riuft,. '
bartet , fertur. Et in fundi media partepertundi-
rur.qub (armenti virgam po®t admitterc.Indu-
&o itaque /armento vitis eius , de qua transferre
difponis, cornicula ipfa ex aliqua arboris parte
(ulpenditur, &viua terra repletur , vt (armen¬
tum terra pofiit includi, quod /armentum prius
intorquetur. Ita exatho annui temporis fpatio,
(armentum quod claufum eft, radices creabit in¬
tra pridiftam corbiculam. Tunc (ub fun-
do corbis incifum radicatum (armentum
cum ipfa corbe porcabitur ad locum quem viti¬
bus arbuftiuis deftinabis implere ,ibiq; obruetur
circa arboris maritandi radices. Hoc genere
quantum volueris numerum vitium tranlfcresfi-
ne ambiguitate prehendendi.

Vinei in prouinciis multis generibus fiunt:
fed optimum genus eft, vb, Vitis velut arbufcula
ftatbreui crure fundata. Hic primi) calamo iu-
uatur, donec folidetur: fedaltior/efquipede eiTo
non debet , vbi robuftafic erit, fola confidet. A.
bud genus eft, in quo cannis pluribus circidif-
pofius , ipfa vitis per cannas /armentis ligacis in
orbiculos fledtiturfe fequentes.Vltimz poficio-

nis vius eft, qui per cerrara proiccta difcumbit.
ti£ omnes & ferobibus ponuntur & fulcis.

’ Hoc

LIBER XV'

Si

Tutat io <o'i- Hocmcnfe (Martio)Iocis frigidis aliquatenus,
nearum ^ & temperatis vitium iufta putatio eft. Sedvbi

tommuntu r j- j 1 0

altarum, ‘ant multa: vinea: diurnantur, & pars earum, quas
i $e/ bumt. Septentrionem refpiciet, Vere putetur , alia pars
Iium. aduerfa clemcntioribus plagis,recidatur Autum¬
no : Sed in putatione femper nitamur , vt vitis
fi at in crure robuftior, neue debili viricula: duo
duramenta feruemus. Auferenda fundata, intor-
F ocaneui ta» debilia , malis Jocis nata farmenta. Focaneus
abraden- etiam, qui inter duo brachia medius nafcitur,de-
dt* bet abradi , qui fi pinguitudine fua brachium
quodcunque proximum debilitaucrit, illi deci-
fo ipfe fuccedat. Erat tamen optimi putatoris, in¬
ferius farmentum,quod bono loco natum fuerit,
reparandx vitis caufa femper tueri , & ad vnam,
I.o« conii ve^ ^uas gcmmas relinquere.
derandt ‘ *n 1°CIS clemcntioribus altius vitem licebit
expandere, in exilibus aut aeftuofis,aut decliui-
bus,aut procellofis, humilior efl habenda. Locis
pinguibus ,fingulis brachiis vitium bina flagella
dimitte. Sed erit Capientis aeftimare vim uitis.
Nam qua: altius tolhtur,&ffficudaeft,plus qu^m
o6to palmites habere non debet,ita vt conlerue-
mus femper in inferiore parte cuftodem. Circa
crus quicquid nafeitur amputandum efl , fi non
defideret vinea rcuocari. Quod fi truncus vitis
Sole, autpluuiis,aut noxiis animalibus efl caua-
tusjpurgamns quicquid cft mortuum , plagafque
eas amurca linimus, & terra aduerfum pra:-
didta.

Cortex etiam recifus Sc pendens £ vite tolla-
tur,qu$ res minorem fecem reddtin vino. Mu f-
cus radatur vbicunque repertus. Sed plaga:,quas
in duro vitis accipiet , obliquae & rotunda» e fle
debebunt. Decifis ficutfupri dixi , male natis
omnibus & veteribus nouellos, &f:u£tuarios
fcrua.Yngues etiam cuftodum ficcos, &annoti-
nos recide, & omnia qus vetera, vel fcabra repe-
ries.

Illa:, qua: altius coluntur , vtin iugo,vel per¬
gula, vbi quatuor pedibus fupra terram lcuata:
fteterint, quaterna brachia habeant.Si macra Vi¬
tis erit , in fingulis brachiis lingula flagella di¬
mittimus, fi pinguis ,bina. Sed prouidendum,
nc in ima parte fint farmenta, qua: feruas.Quod
cum fit, vitis tanquam fi fulgure tangatur , are-
fcit. Relinquenda funt farmenta , neque circa
durum, neque in fummo , quia hxc velut pam¬
pinaria miniis afferunt, illa vitem nimietate foe¬
tus onerant , & longius ducunt. Quare iri me¬
dio Iocj feruanda funt, qua: tuemur. Plaga non
iuxta gemmam, fed aliquanto fuperitis fiat , &a-
uertatur a gemma propter lachrymam defluen¬
tem.

** Vitis, quafin arbore collocatur , prima eius
materia ad fecundam vel tertiam gemmam prae- /.
cidatur. Deinde omnibus annis aliquid per ra- [
moscrefcere, fubinde patiamur, vnam mate¬
riam femper ad cacumen arboris dirigentes. Sed
qui frudum volunt maximum , materias plurcs
perramos fubmittunt qui vinum melius, far¬
menta in cacumen exten dunt. Fortioribus ramis
arborum plurcs materia: , debilioribus impo-
nendtefunt pauciores. Putandi autem ratio ta-
tio talis efl, vt & vetera farmenta, quibus primi
annifru&us pependit, omnia recidantur, &n o-

ua circumcifis capreolis, & ramulis inutilibus di-

C*ut*o mittantur. Sed prouidendum efl, omnibus an¬
nis vitem refolui ,ac religari , quia refrigeratur.

I ta formandi funt rami arborum vitiferarum, nc
alter fub alterius linea dirigatur: fed loco pin¬
gui vlmus k terra odo pedibus, gracili yero fe-

ptem fine ramo relinquenda efl. In folo rofeido
& nebulofo rami arboris vitifera: in Orientem,

& Occidentem putatione dirigantur, vt lacera
vacua Solis radiis membra totius vitis offen¬
dant. Agendum efl autem , vt Vitis fpillanon
fit in arbore, & deficientibus primis arboribus
fubftituenda: funt alia-. In loco cliuofo humilius
rami arborum feruandi fun t , in plano 2c vligi-
nofo altius. Palmitesad arborem non duro vi¬
mine ligentur, ne eos vinculum recidat , aut at¬
terat. Hoc autem nouaris quia palma quod ex¬
tra ligaturam pendens habuerit, fiudum indu¬
et , quod infra ligaturam, materia: fequentis an¬
ni deputabit.

Vites quas Pmuinciali more velut aibufcu-
laS flare dixi , fi inftituere velis, ramos a qua¬
tuor partibus his relinques, Sc in eis brachiis far¬
menta pro vitis pcflibilitate feruabis. Vites au-
tem , qua: cannis m orbem cinguntur fic puten¬
tur, quemadmodum ea:,qua: nituntur ridicis,auc
pahs.IIIa: vero qua: fine adminiculis iacent,quod
pro fola indigentia faciendum efl, vel neceffitate
prouincia: , primo anno duas gemmas : deinde
plnres habebunt. Sed huius generis vineai Ari¬
dius efl putanda.

N (mellam vitem dicit Columella ^ primo an- .

no ad vnam maceriam efle formandam, nec reci- w ab¬
dendam totam, ficut Italia confuetudo efl. An- mne

no fecundo expicto , quia vel intereant vices in
totum recife, vel infacunda farmenta prodii-
eant, qux amputato capite velut pampinaria de
duro coguntur exire: quare iuxta ijJ/am veteris
farmenti , vnam vel duas gemmas cen femus re¬
linquendas, quod efl merito in viticulafortiore
feruandum, & fane excipiendam calamis noucl-
lam , vel exiguis palis , vt tertio anno robuftio-
res poffit accipere. Nam quadrina nouella, vhi
fetum folum efl, tres materias meritb nutrire
cogetur. Statim pofl putationem farmenta de-
cfa ^ vineis , «Sc Rubi & impedimentum fo Roris
omne tollatur.

H°c edam mrnfc [ Martio ] propagante funt
vites, fed vetus. & exefa vinea cuius duramenta
longe procerterunt, vt Columella dicit, mergis
melius reparabitur, quam fnnfoffione rodus
corporis obruatur.quod agricolis certum eftdif.

pbcere. Mergum dicimus,quoties velut arcus fu-
pra terram relinquitur alu parre vitis in forti.

Nam(vc ait Columclla)cum toti (Irati funt, plu¬
rimis radicibus totius corporis fatigantur. Mer¬
gi vero poft biennium reciduntur in ea parte,
qusMupr&eft , &inlocoiuftas vites relinquunt.

Sed[ vt agricola: allerunt ) poft biennium li reci¬
das , plerumque infirmas habent radices ,& re¬
pente fi mu l pereunt.

Hoc Me nfe calidis 8c apricis locis optime ce- rnfuio trt-
lebraturinfitio, qua: fit tribus generibus. Sed ex fkx
his duo nunc fieri poliunt , tertium referuatur
arftati. Sunt autem genera inferendi hcc,aut fub
cortice, aucin trunco,aut emplaftro. Inferemus
ergo fic. Arborem vel ramum, in loco qui nitidus
efl, & fine cicatrice, ferra recidemus nonl^fo cor¬
tice. Poft ferraturam plagam ferramentis acutis
nitidamus. Inde quali cuneum tenuem ferreum,
vel oReum, maxime leoninum , inter corticerr^f
& lignum tribus prope digitis confidcranter de¬
ponimus, ne corticisfafcia diRepetur, &in eum
modum fubdudto cuneo , ftatim furcillam mer¬
gimus una parte decifum falua medulla, & cor¬
tice partis alterius, qui fupra arborem fex, vel
o£to digitis emineat, Duos vel tres, velplures
furculospro trunci qualitate conflicuimus, qua-

Infitionis

quartum

genus

De fodten.
dts. palan¬
dis, (f<y li-
g undis ‘viti¬
bus.

Vitis the-
riAc*.it f 4*

ctendu.

81 HISTORIAE

ternis digitis, velampliiis inter 'eos fpatiumre-
linqmmus, cunclunco.aut Vlmo, iutvimine
liringirauj , & fupra lutum mufco teftum pone¬
mus , ac ligabimus , vt quatuor digitis luper lu¬
tum poffit furculus eminere. Plerofque deleflat
ftiiiftuiu primo lect.r arboris truncum vinculis
aratoribus in medio findere, Scibiiurculos ex
veraque parte rafosin modum cunei , veintegra
iit medulla demergere .pnmiffo ante cuneolo,
quo lubduao, depofitus furculus redeuntein
plagam materia, poffit aftringi. Sedhocvtrum-
que genus vernum cft, & fitcrcfccnce luna , vbi
incipitgemma arborum turgefeere. Surculi au¬
tem, qui inferendi fune, fint neuelli.ferciles, no-
doh, de nono nati, ab orientali arboris parte de-
cifi, craflitudine digiti minoris, bifurci , gemmis
pluribus vbertari. Si arborem minorem defide-
l ibis inferere , in qua fine dubio meliora incre¬
menta proueniunt , circa terram fecato, &,quod
melius eft,farcuIos inter lignum , cortitemque
depone, tunc ftringe. Quidam rafum ex vtraque
parte furculum coaucnientem foliditati arboris
inferendi fic in medio deponunr, vt cortex fur-
culj yndique cortici arboris reddatur iqualis.
Sed in nouclla arbore terra mora vfque ad ipfum
inii tum colligatur.qui res eam ^ vento, & calo¬
re defendet. Mihi aderuit diligens agricola, o-
mne infitum fine dubio comprehendere , fide-
pofitis furculis vifcum non temperatum in ipfa
plaga pariter mergamus , qua fi glutino quo¬
dam /uccos materiar vtriufque mifturum.De em-
plaftratione fuomenfc dicemus. Quartum ge¬
nus Columella Cie retulit : Gallica terebra vfque
ad medullam arborem perforandam, plaga ince-
lius leuiter inclinata. Ibi cdudto omni fcobe, vi¬
tem vel ramum admodum foraminis imorefli
delibratum, fuccidum tamen , & humentem
ftiidle imprimi, vna auc duabus gemmis forisre-
lii^is, tunc argilla , & mufco locum diligenter o-
periri, ita & vites in Vlmo inferi polle comimf
las. di/panus quidam mihi hocgenusnoui in-
fitionis oftendit , quod ex Pcrfico fe afferebat
expertum. Salicis ramum brachii craflitudine fo-
lidum, longum cubitis duobus autampliiis te¬
rebrari iuflit in medio & plantamPerfici in eo¬
dem loco, in quo confiftit,/poIiatam ramis om¬
nibus , Solo capite reJi&o, peripfum faligni ma¬
nubrii foramen induci , tunc eundem falicis ra¬
mum terri capite vtroque demerfo , in arcus fi
militudinem debere curuan , foramen luto, mu¬
fco, vinculis ftringi : anno deinde exempto ,vbi
infra medullam filicis caput pianti ficcoluferit,
vt vnitas fit ex duobus mifta corporibus , plan¬
tam lubtenncidi , atque transferri , & aggerari
terram , qui arcum falicis cum Perfici cacumine
Poffit operire, hinc Perfici poma fine oflibus
nafci , fed hoc locis huinidis conuenire , vel ri¬
guis , & fahees aquationibus adiuuandas, vt &
natura ligni vigear , qui delebatur humore , &
«□perfluentem copiam /ucci germinibus mtni-
itret alienis.

' Nunc locis maritimis, & calidis fodiendarfunt
vites:vel[fi h*c prouinoa: confUetudo cittexar-
, &in ei idem locis palanda:, aut liganda:

• untvinca: prius, quim gemma procedat, cuius

concuffione, vel attritu incurritur grande dif-
pendiuni. Theriacam vitem , cuius iile pro¬
tritus cft, vt vinum cius , vel acetum , vel v-
ua, velfarmentorum cinis proficiar.comra mor-
fus ommum beftiarum : fic facies. Sarmer-
tum, qued pangendum cft, trium digitorum loa

t.o.n ima pane findatur, Sclublata meduUaad

PLAN TARVM

cius vitem Thyriaca: medicamen addatur. Tunc
terra: mandetur vinculo diligenter ailrifhim. A-
liqui eadem iarmenta lam medicamine laciara,
intra fquilla: bulbum recondunt, & terris prxdi-
fta ratione committunt. Aliqui antidoti ciusaf-
fufionc radices vitis infundunt. Sane farmen-
tum , fi debac vire iumaturad transferendam,
potentiam materni medicaminis non tenebie,
oportebit autem thyriaciinfufione aflidua, vim
fucci fenefeentis iterare.

Efi: pulchra fpeoes Vui, qui granis interiori¬
bus caret. Hinc efficitur, vt fumma iucunditatc
fine impedimento forben poflit , vehit vnum o-
mnium corpus Vuarum. Fit autem GricisAu.
thoribus hac latione , per artem fucccdcnte na¬
tura. Satmentum, quod obruendum eft, quan¬
tum latebit in terra tantum findere debebimus,
medulla omni fublata , ac diligenter excalpta,
membra iterum diuifi partis adunare.&: vinculo
conftci&a deponere , Vinculum tamen papyro
allerunt efie faciendum , & fic in humida terra
elfe ponendum. Diligentius quidam firmen-
tum reuindfcum quantum excifum eft, intra fquil-
li bulbum demergunt, euius beneficio allerunt
fata omnia comprehendere facili ds. Alii tem¬
pore, quo Vices putant, /armentum frugiferum
putati \ itis in ipfa v.tc , quam po/Iint de aito
fublata medulla excauant, non diuifum , & cala¬
mo affixo alligant , ne poffit inuerti. Tunc l-cxiv
y.ryjjitKsv, quod Grici fic appellant, in excauata
parte /utfundunt, ex aqua priiis ad fapi pingue¬
dinem refoiutum , & hoc crar,fa6hs odonis die-
l tis /e r.perrenouanr , donec Vitisgermina no-
uclm procedant. Ec in granat-s malis fieri hoc
poHeafnnnatur ^ Gncis , & m cerafis epuseit
cxperiii. r

Vites quilachry marum nimietate tabefeunt,
u deplorando vim roboris fui auercunt i frudu
trunco earum lacerato Gric. finum fieri lubcnt.

Si hoc minus proderit , radicum robur pingue
refcindijVt afferat medicinam vulnus imprelTum:
tum infulsa amurca ad medietatem decoda , &
refrigerata plagi excifio perlinetur, & fub hac a-
cetum acre fundetur.

Conditum vel abfynrhiatum,vel rofatum, vel
violatum procedere fponte fertur cx vitibus f vt
natura fufapiat, quod procurare fueuit indu-
farmenta m vas aliquod fcmiplenumfu-
pradidhs potionibus merfa /eruentur, ik viuam
terram fi umlrcfoluas ad Iixiuii modum, donec
ocuh /armentorum nitantur exire : tunc eadem
Iarmenta gemmantia in quo volueris loco , vi¬
tium citerarum more deponas.

Vt Vicis botryones & albos afferre poffit &
nigros. Gcxci iic fieri debere iufferiin t. S, vicinx
funt vites nigra & aiba, cil™ putantur, Iarmenta
vtrmique inter fe dimiaiic iunges, vt inedios v-
tnuique generis oculos xquado reddere poffint
vnitan. i ii nc papyro ligabis ftiiflo & molli, at¬
que humida terra curabis adlinire, S: interieiftis
ternis diebus adaquare , donec germen non*
frondis erumpat. H.nc exempto tempore , ii 1,-

buent, genus efticicsperplura (armenta
Marco menfelocisfrig, dis putatio vinearum

celebratur , de qua abunde februario menielo-
«lti lumus , vfque qub incipit gemma effe fuf-
pecta. Vb, calor temporis carpent, ligatura-ipf.

pinn, cillo circavefperam rem, isdebet frequen¬
ter humoraffundi, vt hoc alimento contrarium
c<r .' torrcr’tisanimeuir,Cilinergo germen eru¬
perit , otaliquod'c(Bperit incrementum, calami
adiutono debet anncdi, ne motus aliquis fragi-

leni

f'U(t fine
grunis.

fttis Id-
chrjmofd.

Vt p repo¬
ni at u Jpon.
tc rtdjcdtur

V t botryo¬
nes ‘vnrij
ndfcantur.

Putattonn

tempus.

LIBER XV-

De nouellts
fuluerandts
fodiendis
i 'nttbus .

yt $et*s <bi-
nt* retare-
tur

yt %1-

tes rtfocsl-
landa.

De nouelU
Sitis (arme¬
tis re fin-
ejuendts
fampinan-
dlt.

'De occandis
Sitibus.

fera procedentis farmenti quadi- 1 xtatem. Vbi
folidius quantumcunque procellent, vincula o-
portet abfdndi , ne adolefcentia molliflimi ger¬
minis nodo durx co n (Iri dionis angatur. Aliqui
infra terram femipedah fpatio effolfx viti furcu-
lo-s inferunt, & beneficio congcftionis accumu¬
lant, vt hoc quoque nouis farmentis prxter nu¬
tricis alimenta fubueniat. Nonnulli circa terras
melius allerunt inferendum, qniajn alciori diffi¬
cilius comprehendunt. Vique ad Idus, vel xqui-
nodium vites locis frigidis pangenda; funt , leu
paftinato,feufulco,ftufcrobibus,more, quo di-
dum eft.

Hocmenfc nouclla vinea incipit puluerari,
quod nunc ac deinceps per omnes Calendas vf-
que ad OcVobres faciendum eft, non folum pro¬
pter herbas, fcd ne tenera adhuc femina, folida-
ta terra conftringat.Graminum radices,qux plu¬
rimum vitibus nocent , extirpandx funt. Nunc
locis frigidis vinearum foffio celebranda eft : 6c
palanda:, atque ligandx l.unt vites : fcd nouel-
lam mollibus vinculis alligemus, quia eam te¬
neram vincula durioraprxeidunt, Palus maiori¬
bus vitibus folidus , minoribus ponatur exilis:
pxopter vmbn moleftiam ftatuacur ab Aqui¬
lone, <3cplaga frigi da, fp a tioquat nor digitorum,
vel femipedis, motus h Vite, vtpoflic ex omni
parte circumfodi.

Vincas veteres nunc aliqui e terra altids trun¬
cant, ftudentes reparationi, fed vitiofum eft.
Nam plerunque vaftior plaga Sole putrefeit , fc
roribus : quare hoc genere reparetur. Prius ab¬
laqueabitur altius , donec eius nodus appareat:
deindeinfra terram fupra nodum recidatur, vt
operta, de frigore fc Sole nil timeat. Hoc fa¬
ciendum eft , fi optimi generis vitis fit , fc alte
pofita , Omnia fupr^ dida locis calidis primo
menfc, frigidis vero , poft Idus ipfius exeque-
mur.

AEgras vites, vel quibus frudusarefeit , cir¬
cumfodies, fc vrinam veterem fuffiindes. Item
cinerem farmenti, vel querci aceto mixtum fub-
iice , aut incifas circa terram letamine refoueto,
fc qua: germinant,fortiora 'dimitte.

Cum Vitis bidente lxditur aut ferro , plagam
fi terrae iunda eft, adline ftercore ouillo, vel ca¬
prino : tunc terra mifta circumfofta ligare cura¬
to: fi in radice Ixfa eft , operiens liquidum lxta-
men admifee.

Maio mcnfe confideremus nouellx vitis far-
menta, qux protuli,t.&. ei pauca fc folida relin¬
quamus, fc adminiculis firmemus, donec bra¬
chia prolata durefeant. Non enim amplius refe-
dx , fc pullulanti viticulx , qukm dux vel tres
materix relinquantur , fc alligentur propter in-
iuriam venti. Ideo autem tres materias dixi de¬
bere dimitti , ne diffipantibus ventis nulla re¬
maneat , fi in primordio reliqueris pauciores.
Hoc menfe pampinari conueniet : fed tunc eft
opportuna pampinatio , cum teneri rami digitis
ftringentibus crepabunt fine difficultate car¬
pentis :hxc res Vuas efficit pinguiores, & ma¬
turitati confulit Solis admiflu.

Hoc menfc Vites qux ablaqueatx fuerant oc¬
care , hoc eft, operire iam conuenit. Augufto
maritimis locis vindemix apparatus vrgetur.
Locis verb frigidiffimis occatio vinearum fit.
Hoc etiam tempore , fi terra exilis in vinea eft,
& vinea ipfa inferior , tres , vel quatuor lupini
qjjpdiosin iugero fpargis , atque ita occabis.

Quod vbi fruticaueritieuertitur , fc optimum
ftercus prxbet in vineis , quia Ixtamen propter
vini vitium non conuenit inferre vinetis.

Nunc locis frigidis pampinatur , locis verb
feruentibus , acficcis obumbratur potius Vua,
ne vi Solis arefeat : fi aut vinex breuitas aut fa¬
cultas operarum permittit. Hoc etiam menfe ex-
tirpare poftumus careda,atquc filiceta.

Septembri locis tepidis maritimifque cele¬
branda vindemia eft, frigidis apparanda. Sed ma¬
turitatem vindemix cognofcirnus hoc genere.
Si expreftavua, vinacea qux in acinis celantur
fintfufca fc nonnulla propemodum nigra, quam
rem naturalis maturitas facit. Vuas quas ferua-
re volumus , legamus illxfas , neque acerbitate
rigidas, neque maturitate defluentes, fed quibus
cllik granum luce penetrabili , fplendidum , fc
tadus cu molli iucunditate callofus. Si qua funt
corrupta , vel vitiofa refecemus , nec patiamur
interefle , quibus inexpugnabilis acerbitas con¬
tra blandimenta xftiui caloris induruit. Tunc in-
cifos botryonum tenaces calida pice oportet
ambiri, atque ita in loco ficco, frigido , fc obfcu-
ro fine luminis irruptione fufpendi. Vitis cuius
fru&us humore putrefeit, per latera pampinan¬
da eft , ante trigefimum vindemix diem , fc fola
frons illa feruanda eft , qux in fummitate pofita
Solem nimium defendit a vertice. Odobri vbi
calidi , ac ficci aeris qualitas eft, vbi cxilis,& ari¬
dus eft campus, vbi collisprxruprus, aut macer,
vites vtiliflimc ponuntur, de quibus fatis menfe
Februario difputaui. Nunc locis ficcis, calidis,
exilibus, macris, arenofis, aridis, quxeunque de
paftinis, de vitibus ponendis , putandis,propa-
gandis, reparandis , vel arbufto faciendo, ante
dida funt , redius fiunt vt contra exilitatem gle-
bx hybernis imbribus adiuuentur. Sic fc humo¬
rem fidentibus conferunt , &recifa , vel merfa
glacie non adurunt, quia talibus locis pruina¬
rum vis, Se natura oefeitur.

Poft Idus Ocbobris ablaqueanda eft omnis
nouclla vinea , feuin paftino , feuin ferobibus,
aut fulcis , vt amputentur radices fuperuacux,
quas produxit xftate, qux ficonuaIuerint,infe-
riores radices faciunt interire, fc ica remanebit
vitis in fummitate fufpenfa, qux res eam fi^gori
obnoxiam faciet fc calori. Sed hxradiculx non
ad ftccum debent recidi , ne aut pJures inde naf-
cantur , aut noua plaga corpori vitis imprella,vi
fecuturi algoris vr atur. Recidemus autem reli¬
do digiti fpatio. Et fi placida ibi hyems eft, aper¬
tas relinquemus vites , fi violenta, ante Decem¬
bres Idus operiemus, fi perfrigida , aliquantum
columbini ftercoris fub ipfa hyeme circa viticu¬
larum veftigia largiemur, quod contra frigus ni¬
mium Columella dicit toto faciendum elle quin.
quennio.Hoc tempore idcirco loci s quibus dixi -
propagatio melior eft, quia firmandis radicibus
vitis incumbitjcum proferendi palmites cam cu¬
ra non permouet. Grxci iubent fi Vuam nimius
imber infuderit , pofteaqu^m muftum eius pri¬
mo atdore feruebit , vt ad alia vafcula tranffera-
tur. Ita propter naturx grauitatem remanens
aquafubfidet, fc tranflatum vinum pure ferua-
bitur , relido quicquid fc illi ex imbri mifcue-
rat.

Nouembri toto menfe locis calidis, & ficcis,
vel apricis , erit vitium celebranda pofitio.Nunc
fc propago iure dicetur, fc locis frigidis nouellas
vites, & arborum plantas circumfodere , atque
operire conueniet, fc ante Idus. Nunc mergis;

Extirpatis-
nis carecto¬
rum tempu*

Matuntas
Sua St cc-

tr r.ojcenda .

Ablaquea*
tto Sine*
nsue/U.

h

HISTORIAE PLANTA RVM.

Remedium
Suttum fine
fruge luxu *
nantrum

R e medium
fi eri lu fyfis

Vt $u.t $/-
m Ster
m %ite re¬
fer u mu d*

Vindemia
<br mfit-
tuend .
Pracox
Mtfelle tfua
CFgra

Repe fit io t-
iturum

i Uop

Ctrcumch

r»«.

fora.

Vires uitis

vinifer*.
Qaftttt do

&

hoc cft propaginis curuatura poft taennid&i
qu^rn prella fuerat, recidetur a vite.

Nuncac deincepsvinea vetus, quxin iugo eft
yd pergula, fi robufto &integro trunco fit,abla-
queata fimo latietur > &anguftius putata inter
quartum , & tertium pedem & terra viridiffima
parte corticis , acuto fcrramentimucroneferia-
turjac folia frequentius incitetur. Nam(ficut af-
ferit Columella ex eo loco germen plerumque
producit, & veniente Vere fundit materiam qua
vitis reparetur antiqua. Nunc putatio Autum¬
nalis celebratur in vitibus, maxime vbiinuita-
mur tepore prouincix.

Locis calidis, & apricis vites qua? fruftu ca¬
rent , fronde luxuriant tk pauperiem fcctuum
C01^?n^ant v^ertate foliorum : nunc putare
piemus conueniet : frigidis vero menfe Februa¬
rio. Si permanebit hoc vitium, circum foffas arena
fluuiali,vcl cinere debebimus aggerare. Quidam
lapides inierunt inter flexuofa radicum.

lifdcm temporibus, &Iocisvitem que Herilis,
fuerit Grxci ita prxeipiunteile curandam. Trun¬
co eius filio Iapidem allerunt includendum , &
ibi vrinx veteris humanx quatuor cotulas circa
truncum debere fuffundi,vtad radices inftillatia
ipfa delcendat. Tuncadiicienda eft terra admifta
lxtamini, & circa radices folum omne vertendu.

Grxcis afferentibus, vt Vuam lerues in vite
vlque ad Veris initia , circa iplam vitem, qux
fiu&u plena eft , loco vmbrolo Icrobem fo¬
dies trium pedum latitudine , altitudine duo¬
rum , & mittis fabulonem, & ibi calamos fi¬
gis , in quibus retorques affidue larmenta frudi¬
bus plena, & illxfis boryonibus alligabis, vt fo-
Jum non contingant , &c cooperies, vt imber co
penetrare non poflit: Item Grxcis docentibus
Vuas in vite , aut poma in arbore fi diu feruare
volueris , vafculis claulafidilibus ab ima parte
pertufis diligenter a fummo teda lufpende,
quamuis poma & gyplo cooperta in Jongam ler-
uentur xtatem. Et lue funt Palladii verba for-
malitt.

Vua tandem matura vindemiam ita fieri o-
portet,vt videas a quo genere Vuarum, & a quo
loco vineti incipias legere: nam & prxcox,& mi-
leJIa, quam vocant nigram , multo ante coqui¬
tur, vnde prior legenda , & quxpsrsarbufti, ac
vinex magis aprica prius debet delcendere de
Vite. In vindemiam diligentius Vua non folum
legitur ad bibendum, led eligitur ad edendum. ;
Itaque ledx ius defertur in forum vinarium, vn¬
de in dolium inane veniat , eleda in fccrctam
corbulam, vnde in ollulas addatur , & in dolia
plena vinaceorum contrudatur : alia, quxin pif-
dnamfeu Amphoram picatam defeendat : alia,
qux in aram, vt in carnarium afeendat. Qua;
calcatx vuxerunt , earum fcopi cum folliculis
fubneiendi fubprxlum, vt li quid reliqui ha¬
beant mufti, exprimatur in cumdem lacum. Cum
defiit fubprxto fluere quidam circumcidunt ex-
trema,&rurlus premunt, & rurfus,cumexpref-
fum ,circumcifum appellant , ac feorlum , quod
expreftum eft,leruant, quodrefipitferrum : ex-
prcfli acinorum folliculi in dolia coniiriuntur,
.coque aqua additur , ea vocatur lora, quod lota
acina, ac pro vino operariis datur Hyemc.

Vuarum conleruandarum & recondendarum
meminit Cato de re rtiftica,& Plinius cuius ver¬
ba ante recitatnmus.

Vitis vimferx folia cum clauiculis (bjy.it , ca¬
preoli ) trita & impofita , capitis dolores miti¬
gant , icemque ftomachi inflammationem &ar-.

dorem cum polenta. Idipfum etiam folia per le
impolita prxffcar.t : quippe qux refrigerandi ad-
ftringendique vim habeant. Potus eorumdem
luccus iuuat dylentcricos , fangumem excrean¬
tes, ftomachicos , ac mulieres malacia, laboran¬
tes. Eadem efficiunt macerati in aqua capreoli
&poci. Lachryma vicium , qux vcluti gumini
eft,quxque circa illarum caudices concrelcit, ex
vino pota , calculos pellit : inuncfta lichenas»
pfoias, lepjafque nitro affrido prxparatas la-
nat. E.-dem cum oleo fxphhpilis illitis ply-
lothri effecftum habet , maximeque liquor
quem accenla farmenta vicium viridia exuda-
runt, quo & perun&x myrmecix tolluntur,
Cinis aucem farmentorum & vinaceorunydetra-
dis circa fedem condylomatis & thymis illitus
ex aceto medetur. Prodeft & luxatis ac vipera¬
rum morfibus : quin & contra lienis inflamma-
tionesproficit,cumrofaceo,Ruta,& aceto impo.
ficus.

Stomachi
ardor .

dyfenteria

Malacia

Calculus

Lichen.

Pjora

Lepra.

pfjlothrum

thymus
Luxata
Stipcrarri
morfus .

DE OMPHACIO.

GMphac.um, fuccus acerbi atque nondum 0_., ...a
maturat Vux, Sole delatus ac reficcatus.po- °ZZ
tert ex eumluis vitis cruda ac immatura Vua con- On/r.
fici beet D.ofc. ex Thalia: folum aut Aminezvi-
tis Vua fieri referat , qui modum etiam rcfic-
, docet Ius verbis. Omphacmm fuccus cft
acerbi Vui, feu Thalii, fou Aminiz nondum
variantis Oportet autem ante Canis ortum cx- . . _
pr ellum luccum in aheno ex crc rubro, quod lrn-
teo lu coopertum infolarc, vlque dum in dcnli- ttirC! &
ratem coeat, intereaque femper totum id quod vfus
ipi. vaty concretum adhilcnt liquido reliquo

pcrrni cete , atque nodu lpliim alocisfubdiali-

bus lubtcdum referre : quandoquidem obitant rhamt
nocturni fores, quominus fpilTefcat coeacurve.
Eligendum eftflauum.friabrle, perquimartrin-

gens & 6c linguam mordens. Sunt qui cocTionc
luccum condenfent. Prodeft contra tonfiHas,

Vuam oris, vlcera.gmgiuas humore flaccidas.pu-
ruientafque aures , cum meile aut pallo: item ad
hftulas, vetera vlcera.nomafque exacero. Dv-
fontericis& mulieribus fluxione vuluilaboran-
i -usc yftere infunditur Oculorum quoque cla¬
mati confert, eorundemque fcabmii angulif-
que arrofis conuenit. Bibitur & ad recentem
(anguinis excreationem etiam ex ruptis vafis
obortam. Sed eo admodum diluto S: pauco v-
tendunufiquidem potenter exurit.

Omphacmm [ vt Galenus prodidit fimp!. 4.]

Calidis rnorbis omnibus magno iuuamento ad-
niberi poteft , quippe cdm id offinmi acidum
m.pcrfe&e etiam refrigerat, vnicequc ardori-
u.a prodeft,hue ori ventris impofitum, fiuc to-
tis hypochondriis , fi ue cuilibet alii, quod refri-
gefaic velimus, Omphaciumquodm xreo vafe
inaruit,adftringendi acinfigniter reficcandi po-
‘en na polIeNpart.ceps eft & abfterfioms ab x-
vafe contraiftx.

Rcce ntiores hodie Gmphacium appellant» Omphaaum
haud aridum Vux immaturx fuccum , fed liqui- l“}utd<tn*
dum & confiftentia vino fim.lcm, cx colledis recent,t'
ante maturitatem Vuis , prxloque fubditis ex- ™m
prefium, qui deinde in vala reconditus inlola-
tur , vel tepenti loco reponitur , vlque dum ef-
feruefeens & fordesqualdamli leabiecerit , &
fxculcntarefederint, &c tunc quidem falc addi-
(y.1* ac«bum permaneat) in vfum feruatur. M -
Galli & Belgx du vmus paffim , Latini

Ital,

Liber xv>

«5

jftaL' Agrefto'. Hifpani rfgnfs, appellitant. Et hoc
Omphacium liquidum ,fiue agrefta, refrigera¬
tionem, reficcationem, & egregii adftringen-
tem faeuhatem habet , ori ventriculi gratum,
haufeara , ac cibi faftidium tollit > appetentiam
excitat, alui fluores reprimit : ardores vifcerum
mitigat, non modb fumptum , fed & foris ad¬
motum , fed tamen Sciccinori lienibufque ob-
ftru&is parum vtile: funt qui maiorem Ompha-
cio adftri&ionem comparent , £ filucftrum vi¬
tium vuis [ imb etiam filu. pyris & pomis] illud
cxprimentes,non ad medicamenta tantum, fed
etiam ad ciborum condimenta.

Vinum om- Omphacio liquido non abfimile eft Vinum
fbmettes, Omphacites ,im6 reucra fpecie haudquaquam
diffcrens.HocDiofcorides refert peculiariter fie¬
ri in Lcfbo. Vua nondum plane matura,led ad-
hucacetbajad tres quatuojue dies in cratibus
ficcataSole, donec racemi in rugas contrahan¬
tur : ex his poftquam cxprellum fit vinum, cadis
infolari [Sole inueterari Plinius,] vim habere ad-
ftringendo ftomacho amicam , Sc malacia labo¬
rantibus ,ileofis , xgre concoquentibus & fto-
machi di Ablutione vexatis , vtilem.Credi & ab-
/orptum peftilsntibus affectibus auxiliari. Cx-
terOm huiufmodi vina non nifi poft ahnos com¬
plures potui apta funt.

Quxlibet Vua recens aluum turbat,^ ftoma-
chum inflat : qua: vero deccrptaaliquandiu pe¬
pendit, propterea quod ea ventilatione magna
humiditatis portio dece/Iit,innoccntior eft, ac
tum ftomacho vtilis eft, tum & appetentiam ci¬
borum reftituit , atque adeb xgris langucnti-
bufvc idonea eft. In vinaceis & ollis feruatx,o-
ri ftomachoque gratx funt : aluum fiftunt [fed
vcficam & caput tentant ] & fanguinem excrea
tibus conueniunt. Similes porro funt & qux in
muftumconiedz fuere. At quxin fapa aut paf-
fo conditx funt , ftomachum magis infeftant.

S eruantur & in aqua ccelefti qux prius Solem
^ paflx fuerint: fed ex parum vinofx: funt fiticu-

infufum T 1°^* tamen, ardentibus ac diuturnis febribus v-
tiles. Reconditi vinacei , inflammatis , prxduris
laCteque turgentibus mammis cum fale impo-
nuntur.Eorundcm decotftum infufumve dyfen-
tericos iuuat, & cceliacos, itemque fceminas flu- :
xionc vulux laborantes , fed & ad defefliones
ac fotus vfurpatur . CxterOm acioorum nuclei
adftringendi vim obtinent , ftomachoque funt
vtiles : iidem tofti tritique ac polentx vice in-
fperfi , dyfentericis profunt , itemque cceliacis
ac ftomachi diffolutione vexatis.

Vux [ vt Galen. lib.2. de alim. fac. memoria:
prodidit ] quemadmodum inter fru&us autum¬
nales principatum obtinent: ita fugacibus om¬
nibus magis nutriunt: minimumque praui fuc-
ci habent , prxfcrtim cum exaCtam maturitatem
fuerint adepta: : porro quod ipfie nutriant, ma¬
ximo argumento funt ii qui vinearum frudum
cuftodiunt, quippe qui tunc temporis Vuarum
cfu admodum pinguefeant. Cxtcrffm non om-
rAufler nes vno quidem modo nutriunt, quoniam qux
dulces exiftunt, exteris fuccum habent calidio-
ctr i: rem , ob id funt fiticulofx, ac ventriculum in¬
flant, & aluum fubducunt.Contrarium efficiunt
aufterx :fiquidem & ventrem cohibent, parilm
nutriunt, xgr^que concoquuntur. Accrbx au¬
tem vitari prorfus debent ytpote qua: ventricu-
Dulces. lo aduerfatur. Vux eb laudabiliores, quo carno-
fiores fuerint ,prxfertim cum probd maturx a
vite decerpuntur. At penfiles , fi priils maturx
fint,&dulces,cxteris miniis ventriculum inflant
Tom- II.

& aluum conuenienter efrioiliunh

Capillos denigrare grana Vux affata intefta Gran* kd
infufa in oleo,& fepulta in fimo permenfem,fi c^' ot f6r
ep oleo,vnguantur,teiftisBayrus.

Vuarum grana repofitain facculosqui hiatae
calefiant in foraminibus fornacum ac pedalibus ^ ptJnm
noftu apponantur magni faoio ad eOs non tmteak.
foli\m caIefaciendos,fed edam ad roborandos,vt
miniis fluxiones arthriticas reccpiant.

. - - - - - •

V VA PASSA.

Va paffa alba, inquit Diofc.adftringentior ex
eft. Prodeft eficata earum caro arcerix, cuf-
fi , renibus, ac vcficx. Eftur & cum nucleis per fe
cbntra dylcnteriam , itemque admifta milij ac
hordei farina & ouo , in fartagine cum meile fri¬
cta fumitur. Sed & eadem ad eliciendam e capite
pituitam tum per fe,tum etiam eum pipere com¬
manducata proficit. Teftiuni quoque inflam¬
mationes fedat impofiiacum lomento fabarum
& cumini farina. Epinydtidas verb> carbuncu¬
los, fauos , putrefeentiaque articulorum Vlcera,
atque gangrxnas fine nucleis trita &cumiuta
illita fanat. Conuenit & podagrx cum panacis
fucco adhibita : denique & mobiles vngues illi¬
ta celeriffs extrahit. ,

Dc Vua paffa. Gal.2. de Alim. hxc prodidit: **

Vux pailx cum aliis Vuis eandem habentratio-
nem,quam caricx cum ficubus.Multx enim fiu nc
dulces , acerbie autem omnino paucx : plurimx
verb ex dulci & auftera qualitate funtmiftx:
quanquam dulces nonnihil quoque aufterx qua¬
litatis habent : & aufterx dulcedinis. Cxteriim
vt dulces temperamento fint calidiore, ita au ftc-
rx frigidiore. Ad hoc aufter$ ftomachum robo¬
rant , & ventrem conftipant, & his multo magis
acerbx : mediam autem quodammodo inter ip-
fas conftitutionem dulces obtinen-t vt qux nec
aluum fubducant. Dulcibus tameh , vt vis qux-
dam femperineft contemperandi , ita& medio¬
criter detergendi : quibus duabus facultatibus
exiguas moidicationes , qux os ventriculi infe¬
ftant, obtundunt. Et libro 8. cap.7. de compoft
pharm.fec.locos, idem Galenus fic inquit. Vua
paffa contemptibilis videri po/fit, ob familiarem
cius vfiim. At verb hoc ipsu cam facit vtiliorem:
nam effm familiaris fit nobis , in tantum adftrin-
genseft, quantum opus habet vifcus sffe&um.

Habet autem Sc vim concodioriam crudorunl
humorum, & vim coercendi maligna, fitque ipfl
haud facile putredini obnoxia :& vitra hxc fe¬
cundum totam fubftantiam , vifceri ipfi , hoc eft
iecinori , familiaris , & propria eft. Item libro
de attenuante viiftus ratione,fic habet. Vux pafi-
fx fi non fint adftringentes, Iie ni quidem, & he¬
pati tumentibus non conducunt , thoracis ta¬
men , & pulmonis affe&ibus conducunt. De
Vuis autem paflis, vt cibus funt, locutus eft ipfe
Galenus lib.2. de alim.fac.his verbis; Alimentum
ex paflis vuis tali qualitate in corpus diftribui-
tur , qualis ip/arum natura fueris, dulce ex dulci¬
bus, aufterum ex aufteris , miftum ex iis , qux v-
triufque qualitatis funt participes. Quantitate
verb copiofius ex pinguibus, ac dulcibus, parcius
ex aufteris , & macris. Quod fi pallarum pin¬
guium , ac dulcium , ^ quibus lemina fuerint
exempta, parem molem, cum pari Vuarum mole
contuleris, paffas valentius nutrire deprehedes;

Huiufmodi fan^ vtmiaftsquim caricx fubdu*

H

8S HISTORIAE

eant , abftergear.tque , magis tamen quam ~
illa: ftomachum iuuanc.

CxtcrAm r nas pajfas , quarum vbique vulgaris
Sc frequens eft vfus, omnibus notiflTmas eiie ar-
tmtltorurn kftror, inquit Matthiolus. Verumtamen non eft,
reprobatur. meo quidem iudicio , credendum, quod cum de
Vuispaflls mentionem faciunt Galenus, & Vete¬
res alii, paruulas illas tantum intelligant , qux
hoc tempore ex quibufdam Aegxi infulis, ac Pe-
lopennefo,Venetiasconuehuntur,& in quibuf¬
dam etiam Itali® locis infolantur. Siquidem Ga¬
lenus nulla magnitudinis , vel paruitatis habita
ratione , omnes in vniuerfum vuas Solis calore
ficcatas,paftas appellat. Id quodipfe Galenus li¬
bro fecundo de alim.fac.iis verbis declarat. Por¬
ro quemadmodum pallarum differentia , qu*a
colore fumitur , nihil ad pallarum facultatem
confert, ita nec magnitudo : fola autem qualita¬
tis, quxguftui ineft , differentia, poteft omnia.
Ex his nimirum Galeni verbis fatis colligi poteft,
ipfum omnisgenerisVuaSjquijSolisferuore flac-
ccfcunr, nullo prorfus diferimine paffas appellaf-
fe, nempe Damafccnas exteris grandiores [Zibi-
bum officinx vocant] ac pariter his congeneres,
qux e Smyrnis (vt aiunt) Cypro, & Creta com¬
portantur. Prxtcrea loco citato idem Galenus
ita fcribit:Nonnulli autem, & rede fane,c dulci-
bus,grandibufque,quales funt Scybelitides, pri-
ufquam mandant , femina eximunt : qux &ipfx
inueteratXjCutim duram, crallamque habent, eaf-
que prius in aqua coguntur macerare : nam &
femen ipfumfacilius fic eximitur. Alix quxdam
funt his contrarix, folidx, & cralfx, qux nullum

firorfus femen habent. Crtfcut hxin Cilicia, co-
orcfubflauo. In Pamphylia autem Sc> beliticx,
& colore nigrx : qux, vtdtxi, funt maximx, hxc
ille. CxterAm fciendum eft , non omnes Vuas
pallas eiufdem elfe facultatis : alia namque facul¬
tas ineft dulcibus, alia aufteris , alia vinaceos ha¬
bentibus, alia non habentibus. Quatitaque vi¬
naceis carent, vel quod ita natura producantur,
vel qubd ii arte fuerint exempti , fi dulces lint,
adftringente facultate vfque adcbpriuantur , vt
etiam mirifice leniant rquamobrem pedoris an-
guftixTufli,exafperatis faucibus, & renum, vefi-
exque vitiis maxime conueniunt. Id quod plane
confirmat Galenus lib-7.&8.de comp.medic.fec.
loc. vbi Vuaspalfas fine vinaceis leniendo pe¬
dori, ac iecinorofis plurimum commendat.Con-
tra vero , facultate omnino adftringente cenfen-
tur , qux cum fuis vinaceis manduntur. Quod
cum non ignoraret Diofcorides, Vuam pallam
cum nucleis in dyfenteria edendam efle tradidit.
Medicorum ^‘nc‘ta(Illc fit, vt maximo in errore verfari exi-
errer. "* ^imcm Medicos alioqui xtatis noftrx celebres,
qui alui deiiciendx gratia , Vuam pallam paruam
vulgarem, qux ex locis fupra didis in Italiam de¬
fertur , fimulcum vinaceis deuorandam exhi¬
bent, quippe cum aluum fluidam facere in ani¬
mo fit, eam potius cohibent,quam leniant:idque
potiflimum, vbi Vux palfx temporis tradufucci
partem amifennt. Qua re perfpedi in hanc fen-
tentiam deducor, vt ad aluum emolliendam ap¬
tiores cenfeam Damafccnas, Cyprias, ac Creticas
[quibus tamen prius nuclei exen^pti fine , vel ex
fumantur, qn? fine nucleis nafcuntur] qu^m qu^
miautx paflirn in Officinis inueniuntur, quan¬
doquidem hx fucci longe minus, qu^m corticis,
& vinaceorum continent, nili fint omnino re¬
centes, & dilig.nter alTeruatx. Quapropter ii
hoc tenui Vuarum pallarum genere vti quando-
qua cogimur ademolliandam aluum , eas eligi

PLANTA rvm>

prxftat, qux fine vinaceis proaeniunt : vel fi hx
defint; fuppleanr illa: , qux a nucleis fuerint ex-
purgatq, tametfi Damalcems , & Creticis longe
bonitate cedant: de quibus fane intellexi irc Ga¬
lenum , eafque ad pedoris vitia Iaudal!e,plane
lufpicamur.In quorum genere hac etiam tempe-
ftate funt , qux femine carent , quemadmodum
qux Galeni xtate ex Cilicia conuchebantur. Il¬
lud porro ammaduertendum eft , quod vbi quis
aluum bonam facere contendit,non debet pallis
vti, qux gu flui. acerbitatem , vel aufteritatem re¬
linquunt : funt enim tales frigidx, ac terreftres,
quibus vti que facultatibus cohibent , adftrin-
gunt,& roborant , prxfercim fi cum vinaceis nu¬
cleis comedantur.

Vuarum pallarum ficiendarum rationem
h a nc trad 1 1 Co Ium ei 1 a. Vuas,i nq ui t ,dii lci/Iim i rum V
laporis albas maximis acinis, nec fpilIisTuna de-
crefcente:fereno,& ficco cado poft horam quin- lumclU
tam legi oportct:&in tabulas paulifpcr porrigi,
nc inter fe pondere fuo preflx collidanturidein-
de aheno, vel in olla noua fidili ampla, pr^para-
tam lixiuiam cineris farmenti calefieri conuenir,
qux cum feruebit exiguum olei qu^ra optimi
adiici,& ita permi fceri :deinde Vuas pro magni¬
tudine binas vel ternas inter fe colligatas in ahe-
num feruensdemirti , & exiguum pati, dum de-
colorentur,necrurfuscommittere,vt excoquan¬
tur , nam quadam moderatione temperamer.to-
que opus eft. Cum deinde exemeris, in crate dif-
ponito rari As quam vt 'altera alteram contingat.

Poft tres deinde horas vnamquamque Vuam
conuertito, nec in eodem veftigio reponito , ne
in humore, qui defluxerit, corrumpan tur : nodi-
bus autem contegi debent quemadmodum fici,

vt a rore, vel pluuia cutx fi nt : cAm deinde modi¬
ce aruerint , in vafa noua fine pice operculata
Sc gypfita , ficco loco reponito. Quidam Vuam
pallam foliis ficulneis fnuoluunt , &afliccant:
ahi foliis vitigineis,nonnulIi plataninisfemiuic-
tas Vuas contegunt , & ita in amphoras recon¬
dunt. . Sunt qui culmos fibe exurant , & ex co,
quod cremauerint , cinere, lixiuiam faciant: 1
deinde in lixiuix fcxrariosdecem falis tres cya¬
thos , & olei cyathum adiiciant : tum adhibito
igne calefaciant , &cxteraeodemmodo admini-
ftrent. Quod fi videbitur ift aheno parum inede
olei, fubinde quantum fatis erit adiiciatur, quo
fit pinguior & nitidior Vua palfa.

Vuam autem pallam prxeeptore Palladio, fic
facies. Meliores acini, & dulcis, & lucidi botryo¬
nes in ipfa^mbra fufpcndis, & Vuam confin¬
dam cum ponis in vafculis fubftcrnis pampinos
ficco algore frigentes, & manu comprimis, & vbi
vas impleueris , item pampinos addis nihilomi¬
nus non calentes, & operculabis , ac ftatues in
leco frigido, quem nullus fumus infeftet.

Monfpeflulani Vuam dum parant , racemos
binos hinc illinc filo ligatos vitiofis acinis forfi¬
ce detradis, feruenti lixinio addito olei paululo
immergunt, quoad flaccfcant tantum ^'corru¬
gentur : deinde perticis imponunt, vt ficcefcant,
ac poft enduum quatriduumue in/olant , vt&
Columella docet.

Pallas Grxci vocant Tc'.T>j95/Vet< , quafi concul¬
catas , non quidem quod conculcentur , fed
quod ob reficcationem calcatis fimjles videan¬
tur.

M VS-

i Genera mu.
'• (M Plmi

Nomina:

Linguarii.

'Muftum li¬
te tuum.

'Mujlum

torti nam.

'Mufium
toto duret
anno.

yt dulce
fermaneat.

iliujli fures
6rS/<«.

LIBER XV-

«7

MVSTTM.

GHnera mufti h$c recenfet Plinius 1. 14. c.19.

Cifibilites mulli genus m Galatia nafcens,
& Halyntium in Sicilia. Medium inter dujcia
vinumque eft quod Gneci Aigleuces vocant, hoc
eft,femper multum. Id euenit cura, quoniam f er¬
uere prohibetur. Etl.^.c.i. Multa differentias
habent naturales has, quod funt candida, aut ni¬
grant inter vtrumque : aliaque ex quibus paf-
lum: cura differentias in numerabiles facit. In ple¬
num ergo hmc dixilfe conueniat.

Multum, liquor videlicet recens ab vuis cal¬
catis, aut torculari lubditisefflues. Gr^ci
JivH&Tanhxo^JiovTKTov Epigram. Al. iTlofr/
ivcimuoff. Belg. iTfoft. Gall. M oujt. It . Mu fio.
Hilp. M ofio.

Multum lixiuum Colum, protropium Phn.
quodin lacum fluxit priufquam prado prelfum
fit. i'?©- ^©-'Polluci , anro%Kt&-

&ctu. Al.TJorf^i^mefn/mmflwciii. Belg. £eccf^
locyn/ moft ban felfj $lpeleecft. Gall. Lei mere
goutte. It. Vtno mojiode giocoia, Hilp. Moflu 0 vino
dei tintin.

Multum tortiuum Colum, quod polt primam
prelfuram vinaceorum exprimitur , Al. tvem
bem nad;brucf. B. STIotf laeft nnrtjeprefr.
Gall. V;« ou motifi de prej[ur<tge. Ital. Mojto dulti-
tno torcbio , Hilp. Vino de mofio torcido , e quo fale
dei bu filio.

Multum fi voles totum annum habere, M.Ca-
tone tradente , in amphoram multum indito ,Sc
corticem oppicato , demittito in pifeinam , polt
trigefimum diem eximito , totum annum mu¬
ltum erit.

Multum vt lemper dulce , tanquam recens
permaneat ficfacito, inquit Columella , ante
quam prado vinacea lubiiciantur , de lacu quam
recentiflimum addito multum in amphoram
nouam,eamque oblinito, & impicato diligenter,
ne quicquam aquae introire pollit : tunc in pii-
cinam frigida: & dulcis aqua: totam amphoram
mergito , ita ne qua pars extet : deinde polt dies
40. eximito, fie^fquein annum dulce perma¬
nebit.

Multum recens flatu ventriculum &inteftina
implet : difficile concoquitur : crafli elt fucci : &c
nifi celerirer defeendat , nocentius etiam effici¬
tur. Hoc autem vnum illi tantummodb bonum,
vt Galenus ait, adeft, quod ventrem deiiciat. Ci-
tiffime autem lecedit dulci/limum, ac ex maturis
Vuisexprelfum. Quod vero ab acidis & aulte-
ris redditum, ad omniapeffimum elt : magis in¬
flat, difficilius concoquitur, crudiores ingenerat
humores. Et tametfi aluo perturbata etiam def.
cendat , colicos tamen farpen umero fi mul inge¬
nerat humores, & calculi moleltias adfert. Quod
ifi vero aluus esiam non commoueatur, grauiora
ac moleltiora omnia lunt : frequenter vero &
lienteriam & dyfenteriam efficit : tale lucco
Vuarum refpondet , & cito quoque delcendit.
Polterius vinaceorum,folliculorUm,ac fcaporum
natura: particeps , deterius eft. Multum omne,
autore Plinio, ftomaeho inutile, venis jucundum,
A balneis raptum & fine intcrfpiratione potum,
necat.Cantharidum natura: aduerfatur. Item ler-
pentibus, maxime ha:morrhoidi & falamandra:.
Capitis dolores facit, &gutturi inutile. Prodeft
renibus ,ioeinori , &interaneis vefica: ; colleuat
enim ea. Priuatim contra bupreitin valet : Con-
sra meconium, lactis coagulationem , cicutam,
Tom. IL

toxica, dorycniumjex oleo potum, reddiramque
vomitionibus. Ad omniainfirmius album, iu-
cundius paYli multum , & qubd minorem capitis
dolorem afferat : Si quod animal, ait Columella^
in multum ceciderit, & interierit, vti ferpens,aut
mus, forexue, ne mali odoris vinum faciat, ita vt
repertum corpus fuerit, id igne aduratur, cinifquc
eius in vas, in quod deciderat , frigidus infun¬
datur , atque rutabulo ligneo permilceatur , ea
res erit remedio.

SAPA SIVE HEPSEMA.

EX multo ingenii non natura: opera confici- Qg„fegfo
cur quod Gra:ci t^-nua ksu cnqsuw vocant, Lati- /ap*.
ni Sapain & defrutum : cum videlicet multum
dulci/Iimi faporis ad tertias decoquitur, vt Colu¬
mella ait. Plinius Sapam & Defrutum decodio-
nismodo differte alferit : &c fapam quidem fieri
multo ad tertiaiSi partem redudo : defrutum ad
dimidiam. Siramm, inquit lib.14.cap. 9. quod alii
i-lnua. , noftri Sapam appellant , ingenii non na¬
tura: opus , multo ad tertiam partem menfune
dccodo : quod vbi fadum ad dimidium , defru¬
tum vocamus. Palladius his Caroenum adiicit
quod aic fieri cum tertia perdita , dux partes re-
manlerint. Leontius in Geoponicis hepfema
ex multi partibus odo,& vini centum, ad tertias
decodis conficiendum refert. Galenus tamen
e-lnput clfe multum plurimum decodum teftatur:
Recentiores hepfema fiue fapam, vinum codam
appellant. Multum quamdultiffimi laporis de¬
coquatur ad tertias, & decodum,ficut lupra dixi,

Defrutum vocatur :quod cum defrixit, transfer¬
tur invafa, & reponitur ; vt polt annum fit in
vftijinquit Columella, qui in huius coquendi ra¬
tione multus ac prolixus eft.

Vim habet Sapa calfaciendi, non tamen icque vires &
vt vinum, hoc autem cralfior eft, min us facile di- Vfus.
ftribuitur, tardiulque pervrinas defeendit, per
ventrem verb fubinde citius , nam hunc modi¬
ce leducit. Nutrit autem valenter , &c corpus ci- neatis
to implet , in ventriculo tamen propter crafli-
tiem aliquantifper hxret , ac iocinori aut lieni
minus idonea : concoquit etiam lapa crudos hu¬
mores, pedori ac pulmoni inheerentes , eoruin-
que citam expurgationem procurat. Tulli idcir- Tufi,c
co ac relpirandi difficultati auxiliatur. Galen.

1 1 b ; 3 . d c med.fec, loca, Sapa aurium etiam dolores
leniri tradit. Refert autem non paruirgex cuiuf-
modi mufto fapa confeda fuerit. Nam ex optimi
ac generofi vinimufto procul dubio prxftaiior
eft, atque ad omnia lulprafcripta efficacior : ex
tenuis verb ac oligophon vini mufto, imbecillior
&: minus efficax. Carenum Sapam Marcell. ap¬
pellat, vulgo Vin cuit,zt defrutum Refiwde. Plinius
Sapam in adulterium mellis excogitatam ait.

DE DEVTERIIS ET SECVNDARIIS.
vini generibus tribus.

NOn poliunt , inquit Plinius lib.14. cap. 10. ^tuteriori
iure dici vina, quqGraci Deuteria appellat, tria gene -
Cato & nos loram , maceratis aqua vinaceis : led r *•
tamen inter Vina operaria numerantur. Tria
eorum genera. [Leg. Decims parti mufti quod Vnmum'
expreffum fit , pari aqua: addita, & ita hode &c.

Dal.ex Colum. & Diofc.J Decima parte aqua: ad¬
dita, qua: mufti exprelia fit , & ita node ac die
madefadis vinaceis , rurfufqueprado lubiedis. Setundnt
H 2

HISTORIAE PLANTA RVM.

Alterum , quomodo Grxci fa&icauere , tertia
parte eius quod expreffum /it , addita aqua*,ex-
Tettiutn prcfFoquedecodfco ad tertias partes. Tertium eft,
facibus vini expreflum , quod fxcatum Cato
appellat. Nulli ex his plus, quin» anno,vfus.

Prioris Lore compofitionem Columella etiam
docet , ex tanta nempe aqux qualitate , quanta
eft mufti exprella decima, vinaceis fupcrfufa,fed
adiici ait prxterca fpumam defruti fiue fapx : &
fecem ex lacu : quorum Plinius non meminit.
Quantum,inquit,vini vno diefeccris, eius par¬
tem decimam ,quot metretas efficiat, confidera-
to,& totidem metretas aquar dulcis , in vinacea,
fed quibus vniusdiei vinum expreffum fit, addi¬
to. Eodem &fpumas defruti, fiue fapx , & fe¬
cem ex lacu confundito, &c permifeeto , eamque
tritim macerari vna nocte fi nito,poftero die pe¬
dibus proculcato , & fic permittam prxlo fubii-
cito : quod deinde fluxerit aut doliis aut ampho¬
ris condito, & cum deferbuerit, obturato. Com¬
modius autem feruatur in amphoris. Hanc ipfam
loram M.Columella cx aqua vetere faciebat , &
nonnunquam pliis biennio innoxiam feruabar.
Loramtf Diofcoxides fimiJem aqua: ad nmftum , mo-
Di #- dum ac proportionem retinet, fed 4 vinaceis lo-
ftondei ram expreffam ad tertias recoquit , additque ad
fingulas metretas, falis fextarios duos , & huiuf-
T)e*tert*. cemodi Loram non modo Jivnsidv , fed & -mn^ov
Futtnts nuncupari refert his verbis. Lora, quam Grxci
Deuterian, alii potimon appellant, paratur hunc
in modum. In vinacea, e quibus vini triginta me¬
treta: expreffx fuerint, tres aquxmctretas adu¬
rito: ac vbi vinacea ipfa verfaueriscalcauerifque,
exprimito: exprcfliim decoque ad tertias parces,
&in fingulosrefidui congios falis binos fexta-
rios addito , ac poft hyemem in cados di fur dt-
Vires .US to*£° poft annum vtitor : celeriter enim exole-
V tot fubflt- frit. Conuenit porro xgris, quibus vinum pro-
tHtMm pinare dubitamus , & cogimur tamen ipforum
defideriis obtemperare: it^mq^ longa valetu¬
dine fefe recolligentibus.

Galenus vero a.de alim. facul, multb differen-

Compofiti*. tes huiufcemodi Lorx compofitiones , & qui-
Lor* hijfe- dem duas habet : Vinaceis, inquit, in parua do-
rem dufltx lia conie£Hs,tantihn aqux fuperfunditur, quoad
omnia permadeant, quod vbi fatis vifum fartum
fuerit , in dolii fundo foramen aperitur, vtdilu-
tum effluat, idque pro vino bibunt. Deinde
rurfus,ait , aliam aquam , parciorem tamen prio¬
ri, vinaceis affundunt : fic vt hoc quoque potio-
fit attemperatum : Priorem appcl-

d* di’a*. refert , ab ipfis nempe vinaceis , qua: Grxcis
Alter*, deu- vwfuA <t : Alteram vero Atticae proprietatis curio-
ttrtAAttt- fos proprie fiv-neuw dici velle.

. Secundam Plinii Loram Diofcoridcs quoque
nanum* ^ videtur defcripfi fle , fed tamen non tertiam ad
muftum aquar, vti Plinius, partem accipit , fed
mufti & aqua: aequales : Fic & vinum, ait is, quod
vocant adynamon, viribus iifdem quibus Lora
-praeditum. Pares aqux &: mufti menfurx leniter

ac lento igne feruefiunt , dum excoquatur aqua,
reliquum vbi refrixerit, in vas picatum transfun-
ditur. Alii aqua: marina: & pluuix , mellis atque
mufti pares mifcent portiones , elutriant , & in
Sole quadraginta diebus torrent. Huiufmodi po¬
tu ad eadem illa omnia poft annum vtuntur.
Terti 4 lora Tertix vero Lorx compofitionem , Diony-

eemftptio fius Vticenfis in Geoponicis Conftandno Impe¬
ratori dicatis haud abfimilem habet : ce.McpyAst, in¬
quit, hoc eft, yyat-n. , poft mufti de fluxum mox
ciicicnda funt, & in dolia reponenda ac concul¬
canda. Etenim id eft, fex ex bis, quam patria

lingua SiluyaM vocant, haud iniucundus fit rurali¬
bus potus. Conficitur autem hxc lora , ex vina¬
ceis prxlo ante non fubiertis , fed i quibus mu¬
ftum tantummodo , citra preffuram defluxit ac
percolatum eft: Quid enim ab ipfis exprimi vltc-

rius poterit citra liquoris affufionem, vbi femel
prxlo fubditx fuerint.

Vini genera.

NV negenera vini profequamur,quorum alia
alus gratiora effe quis dubitet , inquit Pli¬
nius lib.i4.c.o. aut non ex eodem lacu aliud prx-
ftantius altero germanitatem prxcedere, fiuc te-
fta [ natura ] fiue fortuito euentu? [arte.] Quam-
obrem de principatu fe quifque iudicem ftatuat.
Iulia Augufta, ortogintaduosannos vitxPuci-
no [ Pizzino de Iftria ] vino retulit acceptos, non
aliovfn. Gignitur in finu Adriatici maris , non
procul ^ Timano fonte , faxeo colle,maritimo af-
flatupaucas coquente amphoras. Nec aliud a-
ptius medicamentis iudicatur. Hoc elle credi¬
derim , quod Grxci celebrantes miris laudibus
pyrtanon appellauerunt, ex Adriatico finu. Di-
mis Auguftus Setinum [ Setia oppidum in colle,
a Tarracinx paludibus quinque millia diflicum:
hodie Sczza ] prxtulic eundis , & fere fecuci
principes, confelfa propter experimenta , non
temere cruditatibus noxiis [ in ea falebra Dal.]
abeafaliua. Nafcitur fupra forum Apii. Antea
Cxcubo erat gencrofit,as celeberrima in pa!u-
ftribus populetis, finu Atnyclano : quod iara in¬
tercidit & incuria coloni locique anguftia, magis
tamen fofla Neronis , quam a Balano lacu Of-
liain vfque nauigabilem inchoaueiat. Secunda
nobil tas, Falerno xgro erat , & ex eo maxime
Fauftiano. Cura culturaque id collegerat. Exo-
lefcit quoque hoc, copix potius, qu^m bonitati,
ftudentium. F jiemus ager a ponte Campanolx-
ua petentibus vrbanam coloniam Sylianam nu¬
per Capuae contributam incipit. Fau&amisau-
tem circiter quatu >r milharia «t \'ico prope Ce-
dias.qui vicus a Sinurffa rr.millibus abeft. Nec
vili in vino maior autoritat : folo vinorum flam¬
ma accenditur. Tria e/us genera aufterum, dulce:
tenue. Quidam ita diftinguunt, fummis collibus
Gauranum [ Cauci nuru ch.] g'gni , mediis Fau-
ftianum, imis Falernum. Non omittendum au¬
tem nulli eorum, qux celebrentur, iucundum fa-
porem Vux elfe. Ad terciam palmam varie ve¬
nere Albana vrbi vicina , prxdulcia [ ywrj^v
(ubdulce effe, non prxdulce. Athenxus lib.i.ex
Haleno afferit,] ac rara in Auftero. Item Surren¬
tina in vineis tantum nafccntia : conualefcenti-
bus maxime probata , propter tenuitatem falu-
bruacemque. Tiberius Cxfar dicebat confenfif-
fe medicor , vt nobilitatem Surrentino darent,
i alioquin elle generofum acetum. C.Cxfar,qui
fucceflit illi , nobilem vappam. Certant Maf-
fica,

[-nec veteris pocula M afiici.

Horat.]

xque ,ex monte Gaurano [Gaulo cH.inemend.
Gauro ] puceolos Baiafque protelantia. Nam
Falerno contermina Statana ad principatus ve¬
nere non dubie : palamque fecere fua quibufque
terris tempora effe ficut rerum prouentus , oc-
cafufque. Iuntftahis prxponi folebant Calena,
& qux in vineis arbuftifq-, nafcuntur , Fundana.
Ex (vt) alia vicina vrbis Veliternina, Priuernatie.
que. Nam quod Signia: nafcitur , aufteritate ni.

mj

Vin i genent
Pltntt.

Vinum Q4.

tur.ile

Artificiale,

Pucmum.

Locus

Aftum mt+
dtc.imcnt u .

Ptitanon
Grue orum.

Setinum

Piugufli

Cecubnm.

Vauftieni
trta gener*'.
Gauranum
Y*ufhxnnm
F alernum .

Albana.

Surrentina

Mafiica.

Satana',

Calena.
Yundan*
Veliterni¬
na. Prmcr 5
natta.

LIBER XV-

Sp

1 'Mamertina

IPotulana.
T aur omini-

tana

|

Pr at ut i a

Palmefia.

Cefenatia.

Meceena-

ttana .

Rbatica.

Adriana.

Latinienfia

Grautjcana

Statonien-

(i*.

Eeterra.

rnm.

lalhca.

Italica

Tarentina

Serum arta'

Cenfentia.

Temp/a

Eabia

Lucana.

T hunna

\.aparina

T rebelitea.
Q.aulma.

T rebulaua .
Trifolina.
Pompei ana,

'Laletana.
Tarracone-
fi a Lauro -
nenfia
Ealearita .

mia continenda: vtile aluo , inter medicamina
numeratur. Quartum [autoritatis & nobilitatis
gradum. Sumpta metaphora ab aurigis, qui curru
in Circo certabant:] curriculum publicis epulis
obtinuere a Diuo Iulio [is enim primus autori-
( tacemhis tribuit , vt in epiftohs (epulis) eius ap-
paretjMamerti na, circa Melinam in Sicilia geni¬
ta. Ex iis Potulana,ab au tore di&a, in loco pro¬
ximo Italia: laudantur pnecipue. Eft in eadem
Sicilia & Taurominitanis honos , lagenis pro
Mamertino plerunque fubdicis. Ex reliquis au¬
tem a fupero mari Pmutia , atque Ancon? naf-
centia,& qux h palma vnaforte enata, Palmefia,
appellantur. In mediterraneo vero Ccfenatiaac
Mecccnatiana [A Mecoenate, Augufti familiari
&:fido amico, regio fanguine orto, quod Hora¬
tius palam ficit.j In Vcronenfi item Rhxtica,
Falernis tantum pofthabita a Virgdio
t-.Georg. — quo te carmine dicam

Rhatica ? (Admirantis hoc elFe Plinius exiftimat:
Seneca vero, in certi laudaturufne,an vituperatu¬
rus fit^ Turn.cap.2tf.lib.zy. Magis placet Plinii
expolitio : Nam&ipfc eahauricns egregie mi-
1 rabar tenenx & coniialhum finguinis bonita¬
tem.) Mox ab intimo finu maris, Adriana. Ab in¬
fero autem Latinienfia, Grauilcana, Statonien-
lia. Hetiuria: palmam Lunahabet, Liguris Ge¬
nua : Inter pyrenarmn Alpe/que Ma/Elia gemi¬
no fapore , quando Sc condiendis aliis pinguius,
[Nigrius & craflius] gignit, quod vocantlucco-
fum. Beterrarum (BliterarumDal.) intra Gallias
confiftit autoritas. De reliquis inNarbonenfi
genitis alleuerare non eft ; quoniam officinam
eius rei fecere tingentes fumo [vinum id Plato
Comicus apud Athenamm y&mUv vocat -.Mar¬
tialis fumos Maffilitanos ] vtinamque non &
herbis ac medicaminibus noxiis. Quippe etiam
aloen mercantur , qua faporem coloremque
adulterant. Venim & longinquiora Italiae ab Au-
ionio mari, non carent gloria, Tarentina, & Ser-
uitiana ,8>c Confentia: genita, Sc TempfaracBa-
bia: (Balbirr, Hermol.in Diofc. Balbina vina ea¬
dem elFe putat,qua: Athena:us Barbari na vocat.)
Lucanaque antecedentibus Thurinis. Omnium
vero eorum maxima llluftrata Meffiala: potu &
lalute Lagarina, non procul Grumento nafcen-
tia. Campania nuper excitauic nouis nominibus
autoritatem, fiue cura , fiue cafu , ad quartum h
Neapoh lapidem Trebelllds , iuxta Capuam
Caulinis , in fuo agro Trebulanis [Italorum
| Trebiano] dioquj femperinterplebeia &
Trifolinis gloriata. Nam Pompeiams lummum
lo.annorum incrementum eft, nihil fene&a con¬
ferente. Doltjre etiam capitum in fextam horam
diei fequentis infefta deprehenduntur. Quibus
exemplis, nifi fallor, manifeftum eft, patriam ter-
ramque referre , non Vuam:& fuperuacuam
generum confe&ationem in numerum ,
ciim eadem vitis aliud aliis in locis polleat. Hif-
paniarura Laletana (XufitanaM. LafitanaCH.)
copia nobilitantur, elegantia vero.Tarraconen-
fia, atque Lauronenfia , & Balearica ex infulis,
conferuntur Italia: primis. Necignoro, multa
prstermiffa plerofque exiftimaturos' , quando
fuum cuique placet, & quociin que eatur, fabula
eadem reperitur : Diui Augufti iudiciorum ac
palati peiitiflimum e libertis , cenfuramvini in
epulas eius facienrem,dixilfe hofpitide indigena
vino , nouum quidem fibi guftum e fle eum , at¬
que non ex nobilibus , fed Cacarem non aliud
poturum. Nec negauerim & alia digna dic fama ;

Tem. II.

Mjcot
Mcjogitei.

Ephefium.

fed de quibus confenfus aeui iudicaucrint > hec
funt.

Et eiufdem l.c.y. Nunc fimili modo tranfmari-
na dicemus : in fiimma gloria poft Homerica illa,
qua: diximus,fuere Thafium Chiumque.Ex Chio
quod Aruifium vocant(ab agro afpcro ik impor-
tuofo infula: Chii : Strabo 14. Verg. Vina }nov.um
funda calathis Arui fu nectar : quamuis aliqui legat
Arethiifia.) His addidit Lcfbiu Liafiftrati maximi
Medici autoritas , circiter dc. annum vrbis Ro¬
ma:. Nunc gratia ante omnia eft Clazomenio, cia^ome*
poftqu^tn^ini/bmari condiunt. Lefbium fpon- mun..
te natura: fua: mare fapit. Nec Tmohti per fegra- Tmul,l,s
tia,vtvino; fed cuius dulcia admifto , reliquo- cyprium^’
rum duritia fuauitatem accipiat, fimul &a:tatem Telmifcurn
quoniam vetuftiora protinus videntur. Ab his Tnpolm-
dignatio Sicyonio, Cyprio, Telmefico, Tripoli-
tico, Berytio, Tyrio, Sebennytico, InAigypto Sei)eKnin.
hoc nafeitur tubus generibus vuarum ibi nob.le, cum
Thafia, a:thalo, peuce[./£chdlo, quafi fukginofa: Myfticum
Peuce quafi picea. ] Pofthxc autoritas hippoda- Cmdtum.
mantio , mylico , cantharitx. (A cantharo¬
rum doliis. De cancharea vite Theophr.c.zo.hb.
z.de CaufEs) protropo Gmdio, Catacecaumeni-
tx ( quali retorrido, ■/j.nv.ncy.cuj^n regio 500. ftad.
longicudmis 400. latitudinis Mycia: vicina exu-
llx fimihs,vino generofo celebris, de qua Strabo
lib.15. ^ H-) petnta:, Myconio. Nam mefogiten
capitis dolores facere compertum eft: nec Ephe¬
bum Llubrc cfle, quoniam mari & defruto con¬
diatur. Apamenum raulfo praecipue conuenire Apamenum
dicitur , liLUtpraitutiiim in Italia. Eft enim & hec
proprietas generum, vc dulcia vtique inter fe
non congruant.Exolcuit & Procagion,quod Ita- Protapion
licis proximum fecerant Afclcpiadis fcholx. A-
pollodorus Medicus in volumine , quo fuafic
Ptolom^o regi qux vina biberer , Italicis etiam
tum ignotis, laudauitm Ponto Nafperceniten,
mox Qroeticum,Ocneaten,Leucadium,Ambra-
cioten 6c quod cunCtisjpracuht Prxparentium:
[Prteparethium Turr. & nobis] fed minorisfa-
ma: elFe dixit , quoniam poft fex annos non pla¬
ceret.

Et eiufdem lib. c.14. Vinum omne dulce mi¬
nus odoratum : qud tenuius, eo odoratius. Eft Duckjjsri
vini genus quod vocat dulce Narbonenfjs pro-
uincia &in ea maxime Vocontii. Afteruatur eius
gratia Vuadiutiusin Vite , pediculo intorto. Ab
aliis ipfe palmes inciditur in medullam , ab aliis
vua torretur in tegulis ; omnia ex Helucnaca vi¬
ce. His adiiciunt aliqui, quod vocant diachyton,

VuisinSole liceatis loco daufo per dies feptem,
in craubus, totidem pedes ii terra alc<L nocb.bus
a rore defcnfis,o<ftauo die calcatis. Ita heri opti¬
mi odoris faponfque.

Sunt & in vino prodigia, id perhibente Thco- y;nA pr0(jj,
phralto, Athena:o & Plinio. Dicitur enimin Ar- pio/a.
cadia fieri quod foecunditatem [ fterilitatem Acbajumi
Theophr . mna ffieminis importet, viris

rabiem. At in Achaia maxime circa Caryniam
[Charmiatn CH. Cabyniam Theophr. Cery-
niam Athena:o. Addidit Theophraftus , ca- Trabem»/*
nibus,fiVuas guftauerint, etiam caculos elidi.]
abigi partum vino , atque etiam fi Vuam edant *
grauiax,cum differentia in guftatu non fit. Troe¬
zenium vinum qui bibunt, negantur generare.

Thafios duo genera vini diuerfa facere proditur:
vnum quo fomnus concilietur , alterum vero
quo fugetur. Apudeofdem vitis theriace voca¬
tur, cuius Sc vinum & Vua contra fcrpentiuidlus
medetur, Libanios thuris od<?re , ex qua Diis Libarium
H j

N a Jp er ce¬
nites
Or orneum
Oeaeatcs

Vina du(i 1.1

T rien ace.

f HISTORIAE

r prolibant. E diuerfo Afpendios [ Qu;dam fic di-

Vnded^H *ntetPretantur ab Afpando vrbc Pamphy¬
lia:. Lego Afpendos,vel Afpendios, a.particula
priuationis Grxca Sc verbo am/ffi/y Iibare,vt Vua
fit,cuius vino Diis libare nefas eft.jdamnata aris.
Ferunt eam nec ab alite vlla attingi, Thaliam V-
uam ^gyptus vocat apud fe prxdulcem , qux
'Lycium loluit aluum. Eft contrain Lycia, quxfolutam
Agypttum . firmat. dEgyptus & Ecbolada habet, abortus fa-
Sciiladum. cientem. Vi na in apothecis Canis ortu mutan¬
tur quidam, pofteaque reftituuntur fibi. Sic&
mari nauigato cuius ia&atus his qua: durauerint
tantilm vetuftatis adiicerefentitur, quantum ha¬
buerint.

Setinam

Martuli. vrnihctini, quod Plinius D. Auguftum cun¬
elis prsferre fcripfit , recordatur etiam Martia¬
lis.

P endula Pontinos qua fpeclat Setia campos

Exigua vetulos mi Jit ab vrbe cados.

Idem

Setinum dominaqu e niues,denfique clientes :

Quando ego te medico uoti prohibente bibam.
Iuucnali.

& lato Setinum ardebit in auro
C “ubi'™ vicinum&Setix oppidumSignia,vino Signino

c:l

deditum. plenus porro hb. 7. fecund. loc. in Arteria¬
corum expolitione Cxcubum vinum ^ locodi-
6tum minime putat, fed ita vocatum fui fle quod-
uis vetuftiUimum , Sc ob vecuftatem fuluum
Ttvffor , quod etiam 12. Meth.rurfus confirmat,&
Trtftima lib.i.de Antidotis.

t)ateck. Trifolina vero uina quorum fupri meminit

Plinius, illa funt,vt notat Dalechampius.qua: ter¬
tio foliorum exortu, nempe tertio anno adbi¬
bendum tempeftiua forent: vulgo, vt ndetrois
fueilles. Martial.

Nor. fm de primo fateor Trifolina Lyao.

Iuxta illud Eft,eft,eft. Propter eft,eft,eft, Domi¬
nus meus mortuus eft. Tranfmanna vt vocat
Plinius, Plautus in Poenulo hxc memorat.

Vbi Leucadio, Lcfbio , ThafiotCoo,

V et u flat e vini edentulo at at em irriges.

Vini nomi- Vuarum fuccus defxcatus, iamque purus niti-
naingcne- Jufque apparens abfoluta fcilicet ftruefa&io-
ne,fordibusque relidentibus. Grxce u/Q- dicitur,
Al. Wein. B.\X>yn. Gall. Vin. It. & Hilp. Vino : &
quidem proprie, Nam alii quidam iucci ac li¬
quores, vti malorum Punicorum, Coto neorum,
Pyrorum, Mcfpilorum, Sorborumue,vel qui ali¬
unde veluti ex hordeo ac frugibus confiunt,
fiaudquaquam fimpliciter , led addito no¬
mine cius ex quo conficiuntur vina dicun¬
tur. Ita vinum Rhoites ex Punicorum malorum
acinis exprelTum : Cydonites ex malis Cotoneis:
Apytes ex pyris : #7r©- fiue vinum hor-

deaceum,quod & Zythum , ex hordeo compofi-
tum. Cognomina tamen & alia qu*dam,& qui¬
dem a ftirpibus in iis maceratis vina accepere,
quxcxvite tamen vinafunt: vt Abfynthites,
Myrfinites,Hyftbpites : fa&itia autem hic di-
y. * cuntur.

plutter Proplic ver 6 ac fimpliciter vinum appellatur ,
quod ex vitis vuis exprelTum eft, ac nullius alte¬
rius mifturam admifit. Vinum merum, meracum
Cicer .puruyputum : dlKtcc7&-,ciy./yJ&iufa@-,lv(a&v
/Atdv.Eurip. AI.jSLautcr rnb rncfhcmcncjterwcin.
B. Houtcr pure fuyuere / ciri onjcinenbe Wyn.
GaB.Vtnpur>clair,pvint mtxtionndthil. Vtnofihiet-
rrnmmdh tOipuro. Hifp. Vino puro j fm aqua.

1*mm Vinum dilutum , lymphatum, ujkpnf. Al. (Best

Wftfj*erter ivein / verniliter toem / mit bet

PLANTA RVM»

wafferftan^eit 0cfddacfcn/ <5f)twaterbe Wyn
G- ■■ 1,1 trempe,lzal.vino con aqua,acqnato.Milp.vi-

no aguado. ‘ r

Villum Terent, ehdew. ALtVeinle. B. tDvnfcn/

Hcme oftfiedjtc tPyn. Ga l.vin^t, vinee , petit vio.
It.vinaccio.

Vinum gencrofum, nobile Horat.tW^.Al-
4?£b[id;cr rocm. B.Sd)sd;tcr Ittyn/GalUm deli-
cat cr friant. Iui. vino delicato clr piaccitole.H.vino
delicado.

Vinum ignobile, cibarium Varroni l;„!: Xmum
Al.ringfier iveirt/ rifi^ roein/ B. 6dplcd/tc KVjna
rafclreyn, Gal.uui ordmam.jti detMi,luiimfi-
cula.dc tauold , ordinario. Hilp.yjno ordinario, de
mefa. 7

Vinum conftiftens, ferens xtatem , firmum fmumcon-
Plin.& Vilg. Mafltf , Tpett/Vi®~ b?y0f , 6 9&S
fxoybj) i^-nicktet. Al. Befjcnbiffcr tvem. B. Sus
r«cf?tiijc iOyli.Gall. vm durabit, ital. vuij di lan¬
ga dura.H.vitto quefepuofe det ener.

Vinum fugiens Cic.exolelcers.dubium, in vi-
tium inclinans , itatcm non ferens, .'g-of/viO,', ^ ^
■no-aim, Al.wembei «bfalr,vmbfilt/ abficljr. 13.
dlfgccnbewyn/ cnbc bre mctbucrcn cirmad;/

Gall.I tn altew.cy . i n : d: rabie , ital. vm cottu .che
feguajhi. chc n n pttol durare . Hilp. vino que no fe
puede de. ener mena.

Vinum acefcens , vappa Horat. marcidum
Statio, oKnf.rdaf. ihmiuoc, quod odorem, la- ^'num *•
poremque genuinum exuit. Al. rcrroc^ncr
rnbtrcrborbnrrtvcm. Boh.rcifdpaelbc/fuci-c/
uerbornen Wjm. G II. »•„ poeffecr umnipii. Ical.

V tno fiiamto & guajto. Hilp. vnureborado .dtfut-
nendo.

Vinum pendulum, quod lentefcit. Al. gager ylnumpen.
Wcm. Belg. Jlaugfyc myn. Gall.aiin relatu. Ital. i-lmn.
vino die fila. Hifp. vino hemo . Io que hila.

Vinum [hornum , hornotinum , li;&. an' 7sa»V. ^""imhir-
Al. «ciirigcr / ober (eurigrr *un. Belg.

3arigljc tncui/ofr royu uoribicfeniarc. Gall. wn
de cejte anne-,. II vin d'vnc annee , 1 tabium di que-
fto anno, vino d’vn anno. Hifp.vina devn anno, b
que efia cogido ejle anno.

Vinum bimum Horatio , <Dst»,- Al.

Jwcyiangcwcm. BcI.Cjttjcyungcwpn. Galh^Z*4"

vm de deux femlles , Ical. vino di duol atmi. Hifp.
vino de dos annos.

Vinum annofum, edentulum Plaut.vetuftum: rmamanc
uv&. Al. dllrcr ibem. Belq.©uhc »pn. *>(**. fi**
Gail .vin vici. Iral.v» evcichio. Hilp, vmevuio. fdanMlnm.

Vinum atrum Plauto, rubeum. Al.SicFcrror^
ter ivem. Belg. Koobc ivyn, tuyn tmt/ tvyn rau
^llicanrcrt. Gal. teinture. Ical. vim r.fi b noero.

Hiip.vino ttnto.

Vinum heluolum Colum.Se Cat.Mcdiumin- 'li7“T
ter album 5c rufFum-x/ppcV o’/;'©- , Galeno etiam
gm9iV,'quod tamen vir doSus annotat elfe rubei
coloris , led erroris non vacuus , hoc eft, rufium
pallens. Al.@4ufler ober fdpitteter Wcm. Belg.
pdget.vel pificr,voce i Gallica detprta , qui eft
palliet ,3vyn cieret. CnU.vinelairet. Unlchiarello.

Hifp. vitta claro.

Vinum fragrans odoratum, flos Liberi Plauto Tragmn,
8sErrnio, dfovopiaitCvuJiiiyix.ma osa^«V.Al. ftjolrie- odorutum.
cbcnbe tvc n.Bc h.toyn ron gcetoeti ruecFcr/ 1 vela
rtcc^cnbc wyn. Gal Lvinde bmne odeur , f urant
boti. IcJ. vin. de buon odore. Hilp. vino cbeole3e-
chando de fi edor.

' Vi nain aromati tes Pii n . deau.dvTuc cVk©-, ^romatitet.

TnTy Herodoto, velur aromatica potio. Al. gc?
mirtjcr rocin / ^ippocrce / ober daret. Be: g.
^tppocrai»/daret myn.GalLbippocras.

Vinum

LIBER XV-

rini latex-.

fi onerari H

Tr aciam.

C perarem

Tortmum.

talium.

Vinum fa^ Vi Alt m faCCatlim Plifl. mKKicti Poli, cumis Eu-
atum pol. Al. bar d) ein facF abtjesicgener wcin/ fjip-
pocraa. Bclg. boor ccnen facf rfebacn off c$e-
gotintvyn.

h Vinum igne eliquatum, vini latex. Ah&vante
" Wein. Belg.CSjjcbranbe tvein. Gall. eau de vie3
eau ar dente. Itzl.acqua vit&3aqua di vita. Hifp. a-
gua ardente.

Vinum patrium,vinum indigena Plin .\$a.yme
« 'Tvor Hipp.addi^vV Athenxo. Al.&Belg.ILanbt-
VOtitl. Gall. vin du pays. ital. vino della patria. H.
vino di fu tierra.

Vinum honorarium Ci c.yi^acutiQ- oTvoe3yipsinof
Hom. Al.©c^eneFtvein/percl)rijn$y tvein/ Belg.
prcfeatftrte roeia/ ffabtpotten mya. Gall. vin
d'b,nne;j.r. Icai. vino da prefentarfb far prefente. H.
vino di l)onra,y que fc <fi*,quale principibus aut ex¬
teris Legatis offerri folet honoris ergo.

Vinum prxeium Virg. Prxliganeum Catoni,
fiue quod prx omnibus legitur & vindemiatur,
fiue quod in vfum familia: operarumque ex vuis
anre iufttm maturitatem collcdhs fit. Al. £dcv
crfl vocia im t)erbff. B. Ncerflk ft>yn,t>roed>n)yn.
voorwyn/G.V tn premier vendange.lt.Vtno dellapri -
tna vindemia. It. Vino de la premicra vindemia.

Vmum operarium Plin. quod operariis expri¬
mitur. Al. Botren ober Faec^tea rc>cm:B.©rancF
roor be bortea etm rerclebea/ G. Vin de ma-
tioutiriers ou defamille. It. Vino di famiglia. It.
Vino de obteros.

Vinum tortiuum, iSss^t»? otv©?. Al. PreflV
tVeia.B.perffc oft £$cper|fe wyn.GJe preffoirage.
H .vino deniujlo torcido.

Vinum faftum Varr. in dolia conditum, nec
turbulentum amplius: doliare vinum Vlpiano,
nouum necdum veteranum, ac profnde vilius. Al.
Jii^r tttctn/ £}fecf«|tcr tocm.B.Uocbcr wyn.gce
vaette luctu- G.vin pare.

Vinum molle Virgil. len w®-Plu-
tarch.Al.^Iil&er mein.B.iTltlbe mon&eliicf c oft
ILieflycte min. G. vmfuumreux & ximtsble. U.vm
gujlofo.faporofo.dt butmgujlo.

Vinum a!perum,rt5-ec©-. Al. Coartet' Wcin/ bcr
raudvottlicbltcl; vitb l)<trb ift.B.Straffeoft^sr-
be Wyn. G.vin rude degauteux.

Vinu mucidum Mart.AI. ‘Hancnfytiger/nudpk:
Icnbcr tDan/ nactn ber nad> bem fsg fd;marl)t .
Boh. Kaciiad)(tige. Ktcmsclmtje / oft Waetfc^e
eun na t uat fcl/ uiacfenbe tvyn.G.vtn chanfijnoi-
fi.lt.vtno moffj. H.vtno muhofo.

Vinum lacco caftrare Plin.facco frangere, fa-
cellare Nebriflqnfis ponit, vini vires emedul¬
late : »a*i<ex<£«/Plutarch. Eidem. Al.

wembtird; cin facf ab jic^cn / aufba(j iljmc bic
ficcrcfe rocrjJcbc.B. tbcin lccfeu.

Tr.nfunfn. Vinum elutriare Plinio. Vinum de vale in vas
'*"■ transferre,quod & tranluaiare minus vfttate di-
Cltur. y.l-nt.yy/foty w 17m ^-nod'nuJt&7U.otiyLoi^£ivPoll.
Al-tthcrt ablafien «bcr absie^cn.B. Q)yn vcrUt
ten uan be monber trccfen. G.Fi -aUter du vin. It.
Tramurarc tl vino d’v»v<tftall’dtro. HiCp. T rujje-
gnr vino.

Vinum atrum & a fp erum [au fleri oris guftus
Plin.jCrucium vocat Fcftus.Gallam Lucilius: De
hoc vino Plinii aufterioris guftus, vt etiam de vi¬
no RHetico & Allobrogico, aliifque pluribus,vi-
dendaplura ante de vitibus.

Commendantur hodie vinum Creticum, fiue
Maluaticum, Virgilio, Artiifium diiftum , telle
u.t.c.m, Hadr.lumo.Chium&Monembalites *0»W A-

aut Ar uifii then.af Al. STtaluafcjt .Boh.

Xn\Q\iie#ic.G.7naluoifie.\io.\.viiiQ maluatitoanalua-
Tom. II.

1 Jfperum

'Mucidum.

Saciharum.

CtUcium

blitum.

Vinum
Creticum
fiue M al-
uatteum.

fia & maruifia. Eft autem Aruifium , vnde nomeii
habet vinum , promontorium in infula Chio,
vulgb didumMaluafia, vclMaruifia. Belgii, in¬
quit Dodonxus, & prxfertim Zelandix cenopo- yini maT-
Ixexfapa & vino vtrifque Hifpanienfibus cer- uatia ad-
ta proportione permixtis vinum componunt •*ltermjn
mifcellaneum , quod pro Cretico, vulg6 Malua-
tico nuncupato > fubflituunt ac venum expo¬
nunt. Alii accipiunt Galangx, Garyophyllorum, Maluatici
Zingiberis, Macis ana drach.i. puluerem confi-^0^
cientes grolfum , quem macerant fpiritu vini in
in vafe ligneo bene obturato per Z4. horas. Qui¬
bus peradbsin facculo vino per tres dies impo¬
nunt, acita vinum Maluaticum mentiuntur. Aut Alia.
accipiunt muflura fcruefa&um cum quo triti¬
cum ad copfumptionem terti^ partis defp liman¬
do decoquunt, colant, vafisimponunt. Hic fub-
iungeremus rationem componendi vim Malua-
ttei artificialis ex aqua & meile , nifi paflim apud
Authores eius deferiptio occurreret.

Vinum Apianum [ vide ante , apud Plin. x\- dpianum,,
tem apianam] iiue MorcatclIinumjFalcrnumjCprt- Mojchatef
xeWAther^o vocatum , Germ. tTtofcarcacr:
Belg.iTtofcatetle royn. Gall.vinmofcatefltal.vino r'
mofcatelL , mofcatella. Be vino Pbalerno /cribit
Gal. ad Pifon. dicens, Vinum autem illud fit opti¬
mum, quale Falernum , quod Fauftinianum ap¬
pellant. Idem de Antidot- lib.i. cap. 5. Eligenda
funt in conficiendis antidotis vina fuaptenatu-
ia,interqux Falernum non hac re folum excellit, _ , a

verum & omnibus aliis dotibus antifht , eligen- ‘
dumque cx Falerno id quod nondum eft veiu-
Itate amarum, vt aliqui faciunt , hac in re ab iis
qui theriacam redte conficiunt , aberrantes:

Cum enim audierint, id quod femper ab omni¬
bus folet dici,fenefccre extera temporis diutur¬
nitate prxtcr vina, fumme veuiflum vinum ad-
rnifccnt.

Vinum mofcatellinum ita adulterabis. Colli- 'tduUertud

ge flores Sambuci, abiectis petiolis in aere exfic-
ca in dolium, dum murtum feruere incipit , fac-
culum iis plenum fufpendito,ac bis in die,quam-
dmferuet murtum, facculum in dolium expri¬
mito , tandemque flores abucito , & fic fapoiem
& odorem vini mufcatcllini conficito. Autreci-
pe Glycyrrhizx: Polypodii , Anifi ana Drach. ii;

Nucis myrifticx Drach. iii. pulueriza groifo mo¬
do, &in vinum immittito : Autmufto feruenti
Ov^ymum ficcatiim , aut Gallitricum fatiuum im¬
ponito. Mufcatellinum rubrum conficies hoc
modo. Collige flores Sambuci nondum plane
explicatos, horum recipe vnc.iiii. Cinnamomi
Drach. li.coq. cum murto rubro.

Vina MaIuatica,Mufcatellina, Corfica,& alia vinacaJ
ex Grxcia, Hifpania, Italia, & Languedoc nobis hdarum rei
funt valde pernitiofa in communi potu, licet o~gtenMm'
ptima ad cruditates ventriculi , ad colicum dolo¬
rem^ alios morbos ^ caula frigida: ac licet vina
peregrina ex calidis regionibus aduedla videan¬
tur guftui grata, non temere ea bibendatnam n5
folum nocent qualitatibus mamfeftis, fed etiam
aliis occultis , antipathia quadam nobis com- ^nripathi^
trariis, quia regiones noftrxdfuerte: cum tamen
fintfamiliaria & amica per fympathiam incolis,
vbi' illa crefcunt.

Vina Gallica enumerat Nicol.Abrah.i Frara- ^ .
boifiete in regimine famtatis. VmaFrancica.m- tfZZi.
quit,qux circa Lutetiam proueniunt , & in tota pire.
Francix infula, maxima ex parte alba & rubella,
calida & ficca primo gradu aut principio fcc.oli-
gophora: vbi bend macura,gratifaporis , ftudio-
fis apta, vrbium incolis, qui tranquilla Scfeden-
» 4

Vma Couf-

fi.

Vma Bur-
gundtc a
Bcaunenfia

Vi» a ex
Bat Jur-
ylube.

Vma Gaf-
r emea.

ce fi at
tjuAndo t &
cur.

A etAt $/»*
5>AD.it na¬
turam.
Vma 5}ttu-
fla , Senfui*
m/frumen-
1 41 adurit.

K cuM in¬
flant.

Vrtn&.
-detatt me¬
dium , opti¬
mum.

Color

Album.

£? fgrnm-

HISTORIA PLANTARVM

tnria vita vtuntur : vaporibus acribus non re¬
plent caput vt Aurcliaca , interna non vrunt vt
Gafcomca, Hilpanica , & aliarum regionum val¬
de calidarum non replent corpus ftercoris ex¬
crementis, vt vina cruda & acerba : noncoaccr-
uanc humores melancholicos qui pariunt ob-
ftru&iones, vt vina cralba & nigra. Inter omnia
Francis vina prsftanti/IIma cxiftimantur vina ex
Couf : ideo dicata & referuata Regio pctuhplz-
rumque funt rubra aut rubella generofa , confi-
fler.tia mediocri , grati faporis depotui iucunda:
optima fumme imbecillibus a Venere, & iis qui
magnam paffi euacuationem. Inter Campanis

vina primum obtinent locum bomeatis &c per¬
fectionis qusin aiyproucniunc : rubella , fubti-
lia, delicata, palatui admodum grata, ad Rubum
Id sum accedentia, expetita Magnatibus:prouo-
cant tamen defluxiones Sc caputlsdunt iis qui
raram corporis texturam habent, bibenda ante
dies caniculares, poftea enim minuitur eorum
bonitas. Inter vina Bungundicapriir.um locum
obtinent Beaimenjia, connftentia mediocri , co¬
loris oculorum perdicum, faporis grati : genero¬
fa , minus vaporofa Aurelianenfibjis , vnde vul¬
gare prouerbium,

Vinum Belnenft fuper t mnia recenfe.

Vina Aureli ana magni fiunt in Francia ob gene-
rofitatem & bonitatem : plsrumque rubra funt,
mediocri fubftantia , boni faporis, ad Rubi Idsi
faporem accedentis , generola, ventriculo com¬
moda: magis calfaciunt & nutriunt quam Fran-
cica : yeritra prs esceris caput grauant & cere¬
brum Isdunt : nocua funt obnoxiis Hemicranis
N defluxionibus, &: iis quibvifcera calida &i!cca:
meliora funt fec. anno. Diu coferuantur vina ex
Anjou. Vina ex Bar-fur-Aube, accedunt proxi¬
me colore, fapore,& bonitate ad vina ex Anjou.
Vma Gafconica licet calidiora 8c ficciora vinis
Aurelianis, nihilominus non funt ita vaporofa,
nec ita cito offendunt caput , vt experientia co-
gnoui, quia crafIiora,nec ita fubtilia .

De vino Unguente 3vapefcente 3afpero , turbiio,a-
ccftentcCrc. vt c v de mnarum adulteriis peculians
infutuetur tractatio. Omne autem vinum vtplu-
ri mu mace frit , &: in vappam ttanfit circa Pleia¬
dum occ.: fum,& circa Solfbtium hybernum , aut
efflorefcenteiam Vite,& circa Solfticium ?ftiuu
luo Caniculs sflum , &in fummacircao-
mnes acceffiones & frigoris & caloris,aut largd-
rum imbrium. Idem contingit & propter vio¬
lentos ventos , aut vehemens tonitru, aut etiam
inxta tempus quo Rofsflorent, auc a fulgure
violento. Plura qui volet, videat Conftanunum
Mizaldum, & Colerum.

De vini natura & facultate.

Vini naturam pro statis ratione differre ne¬
mo fanus dubitat. Vina vetufta neruos reliqua¬
que fenfuum inftrumenta, Isdunt , attamen gu-
ftu fuauiofc,iucundioreque funt: quare vitanda
i 1 s qrhit terne alicuius paitis imbecillitatem fen-
tmnt. Nihilominus in fecunda valetudine vi¬
num eiufinodi paucum & aqua dilutum innoxie
lumitur. At nuuum inflationes parit,sgrc coqui-
tur,grau:a faci'. infomnia, vrinafquc ciet. Quod
vero state medium eft , vtroque illo vitio caret,
proindeque ad vfum fanorum , sgrorumque de-
hgenaum. Infuper album [ variat enim vinum
pro ratione coloris] eft tenue ac ftomachov-
ujc, facileque in membra diuiditur. Nigrum ve¬

ro cralfumcft, & ad concoquendum difficile,
temulentiam facit corpus augee. Fuiuum , VuJuum.
vtpotc quod medium eft, medias etiam inter v-
trunque vires obtinet. Aibum tamen tum in fe¬
cunda, tum & in aduerfa valetudine laudabilius.

Sed & vin a fapore diftant. 1

Sapor enim atque qus vino admifcentur,ca sapor.
differre faciunt. Siquidem dulce craflife parti- Dulce,
busconftac&sgrede corpore exoirat , ftonn-"#®-
chum inflat , aiuum & i iteftina , \ ti & mullum,
turbat : /ed minus inebriat , vefics ac renibus a-
ptum. Aufterum vrinas magis expellit, fcd capi- A ufterum
cis dolorem facit, ac temulentiam gignit. A ccx-c',f”ti ttn‘
bum ad ciborum per membra digeftionem ac- tMt
commodatiffimum : aiuum cstcrafque fluxi o- ^cer^um
nes cohibet. At vinum molle & f.ipore Izngai- fluxiones
dum neruos minus teneat, minufquc vrinas pel- cohibet.

Iit. P illum & hepfema nigra quidem li fuerint, dtolle
cralfa funt & corpora multum alunt .- at candida,
tenuiora: qus verb medio inter hsc colore funt, ^
medias quoque vires fortiuntur. Omnia tamen
aftringunt , languidos pulfus excitant, Sc faciunt
aduerfus venena quscunque exulcerando ne- ,,
eant, cx oleo pota Sc vomitionibus reddita , i-
temque contra mceonium , pharicum, toxicum,
cicutam, & Iaftis in ventriculo coagulationem: L^ffis toa-
necnon & contra renum ac velici rofiones
exulcerationes: nihilominus inflationes patiunt. rx-Utr—
Sc ftomacho aduerfantur. Priuatirri confert Me--!"”"'
lampfitbium iis qui alui fluxione laborant, Al-
hum magis ciceris emollit alnum. CypCo condr-
tum neruos cflendrt, capitis gtauitatcnt infert,
nlccca calore accendit, K vefiei aduerfatut: fed OjtJucmA,
contra venena citeris aptius. Picata aut tefinata
excalfaciunt, dc concodtior.em admuanc,Iaru n-
nem excreantibus inimica. Quivero aparaeb
ta,hoc f it , matis expertia dicuntur, iciapamta- ,
men admiflam recipiunt , caput impient, remu-

ieutiam gignunt, de corpore .(iflr.cltct expiranc, .

dc rtomachu n male habent.

In vfiiurrhim vinum omne mericum & fyn- r,nl
ccrum.ac (ira naaira auflerum excalfacit/acrlc in
membra diilribuicur, flomacho conuenic,appe- fitr-cum.
tenciam ciborum inuitat, corpus alit, fomnum pneerum'
conciliac , robur auget, & colorem commendat. *•

Potum hbetalids, auxilio efl:contraalrumptam'‘”f?"'"”,
Cicutam, Coriandrum, Pharicum, Ixiam, Meco-
nium , argenti (pumam , Taxum , Aconita , Furr-
gofve: nec minfls contra ferpentium morfus, &
omnium ictusmorfrifvc, qui refrigerando ne¬
cant , aut ftomachuinin vomitiones effundunt.

Facit & ad diuturnam hypochondrii inflatio- deto¬
nem, rofionem, atque dillentionem , itemque
iingultum, ac ftomachi , inteftinotum,& ventris
rheumatiimos. Vrnaconueniunt iudatoribus,&
quibus corpus immodico (udore digeritur, ma-
xrmd qui funt alba, vetera, S: odorata. At que''""/'
funt vetufta ftmul 5c dulcia, renum ac veiici vi-
tirs iunt accommodatio ra : nec non vulneribus
rnflammationibiifquein fuccida lanacommodi
imponuntur. Quin & lifdemfcra.phagedini-
ca,& affluentibus humoribus irrigua vlcera vti-
literfouentur. Porro vina quibus aqui marin^ Aufler* tf.
nihil additum eft .auftera , & alba , ad fanorum •‘lb*
viilus commodd vlurpancur. In his priftantl-
talica : vti Falernum (quod inter Italica princi¬
pem locum obtinet,, ocrrentinum, Cicubum,

& permulta alia e Campano agro , itemque Prx-
tutianum, Adrianum dt Siculum , quod Mamer-
tinuinappellacur. Ex Gricis.Chium, Lesbium,
&Phygihtes, quodm Ephefo gignitur , Craila
vero dc nigra Itomacho aliena Iunt,flatufque pa¬
riunt

LIBER XV-

9H

tiunt : attamen corpus augent : tenuia autem &
auftcra, ftomacho quidem profunt , fed carnes
alunt. At qux funt vddd vetera , tenuia &
candida, vehementius vjinas ciunt, & dolores
capitis inferunt, neruofumque genus largius po¬
ta tentant. In media aetate, vt&fepcimo anno,
,,, , .. potui faluberrima funt.

Modus bi-r ,, , n

bendt Vnde M°dus autem pro ctate,anm tempeftate,con-
defumen- fuetudine,& qualitate vini decernatur. Optime
dus. verb prxeipitur , vt ne fitis immodica toleretur,
& tantum potionis adhibeatur, quantum pro¬
luendis cibis fat fit. Siquidem ebrietas omnis,
maximeq; iugis,frcquenti6rue pernitiofa. Enim-
vero largior perpotatio neruos obfelTos in
dies remittere , morbonimque acutorum initia
quotidie introducere, confueuit. Attamen mode¬
rate aliquotdiebus vino indulgere , maximeque
poft ^qux potum vtile. Ita namque modo quo-
dam,qu«e fub fenfum deinde cadunt recrementa
ex alto euocantur, & per exea corporis fpiracula
repurgantur. Sed illi perpotationi aquam fuper-
bibere par cft: Equidem medicationis alicuius
gratia fad?ex compotito temulentix,reme<iium
affert. Ethxchadenus de vini natura Diolcori-
des.

buandrtf* Miror > inquit Alexandrinus , fuifTc Galeni

tempeftate inuentos, qui Vinum, ex prxftantia
quadam potus maxime nomine dignandum,
alere quidem dixerint, at alimentum , quod illis
t&qv erat, dicendum non c(Te contenderent, ni¬
mia animi pcruicacia , & litigandi ftudio , idque
verbo tenus : quoniam rem concederent , ver¬
bum negarent. vfU peio otror , a twC ou Jtt 'r&pw tw-
ovoyAfav. Alere & nutrire dicis , & nutrimen¬
tum non dices ? Quis hoc vnquam Sophifta
euincet ? Illud potius dicerent,quum non deef-
fentcopiofiflimqdialedo voces, 0777 w»eA-
' v/xa. , Tfoptjy ytrunque effe , Jio n 7 : alterum
vero 077701' , ifip/ue/. : alterum 7mov,iy Tiiua.

Plurimaalia, nec illalcuis momenti, de nobi¬
lis huius vitis Fructus, Vini, inquam, (impliciter
fic didi , Natura, differentiis, qualitatibus variis,
duratione,conferuatione,adulteratione, tempe¬
ramento, vfn, viribus & noxis, hic, cum ex Vete¬
rum tum ex Neoterieotu,noftraque ipfnmet ob-
feruatione adiicere erat animus : verum ne in
immenfamexcrefcat nofter Codex molem , reli¬
qua quxhuius Loci elfe pollent, in peculiarem
peferuamus tradacum ,breui prxlis fubmitten-
aum, in quo, ni nos fpes fallit. Lepori beneuolo
abunde fatisfiet. Acfic illis dimiffis adfaditia
vina ,& faditios aliquot ex vino liquores prope¬
ranter pergimus.

Vina Fattitid.

VmJfafii. Finitiorum vinorum, aut fi qui malunt, fadfci-
ttorum,tot generum ^ Diofcoride defcriptorum,
nec pauciorum ii Plinio , traditorum , quaedam,
tantum in prxfentiadfcribcmus (extera enim fi-
bi quifque petere legenda de fuo fimplici po
teftme adum agendum toties fit) ea (cilicet,qui
bus aptiorem locum adinuenire haud potui¬
mus. Et hxc funt vinum Melitites , Mulfum,
Palfum , vina marina fiuefalfa, & vinaquxdam
dulcir

Vires & T-
fm

Vinum melitites, j

Vinum igitur Melitites, autore Diofcoride, da
turin longis febribus , iis qui Stomacho funt im¬
becilli : leuiter enim aluum emollit , vnnasi

febres)
hluus. V*»
na.

Arthritis -

Nephritis/

Dijfert a

nuljo.

Mfiitifcvni

pofifio.

ac ftomachum expurgat. Prodeft & articulario
morbo obnoxiis,nephriticis & capitisinfirmita-
te laborantibus : vtile quoque mulieribus aqua
potantibus : fiquidem odoratum eft : corpora¬
que alit. Diftat & mulfo , quoniam fit illud e
vino auftero ac vetere, & meile exiguo : Meliti¬
tes autem adiedo ad quinque congios aufteri
mellis congio, & falis cyatho. Porro in magno
valefieri ipfum oportet , qub locus amplior ad
vehementer efferuefeendum pateat, antedido
falefenfim afpcrfo, quandiu efferbuerit : ac vbi
feruere defierit,in cados alios transfunditur.

M ulfutn.

Mulfum prxfertur , quod ex vetere vino au-
fteroque & bono meile fadum eft. Tale fiqui¬
dem minus inflat , & celcricerin vfum venit. Ac
vetus quidem corpus alit: quod medix eftxta- Vetus.
tis,aluo vtile eft, vrinamque pellit. Sed Mummo
cibofumptum , nocet :inrer initia vero potum,
ftomachum implet, deindeque tamen appetendi
auiditatem reuocat. Fit mulfum vt plurimum,
duabus vini metretis admixta vna mellis. Ali¬
qui qub promptius perfici exhiberique poflit,
mei cum vino coquunt, atque ita transfundunt.

Alii impenfx parcentes ad muftifeiuentisfexta-
rios fex vnum mellis adiiciunt, ac vbiferbueritj
elutriant : dulce autem permanet.

Delefttt!

mulfi.

Mulfi corh\
pofino.

Vina marina fiue falfa.

Marina vina varie faditari, audor cft Diofco-
rides. Aliqui enim protenus vtdecerptx calca-
txque funt vux , aquam maris admifeent : non¬
nulli prius in cratibus vuas Sole ficcant , iifque
deinde calcatis marinam adiiciunt. Alii palfas
prius vuas in dol is aqua marina maceranti
moxque calcatas exprimunt. Et eiufmodi qui¬
dem vinum dulce eu adit. Qu^ tamen aufteriote
guftu temperantur, eciam in febribus fubfidio
funt, fiquidem meliora defuerint. Valent & ad
aluum fubducendam, profuntque purulenta ex¬
creantibus, iifque qui aluo funt dura, quique fa¬
cile ex vinorum Aminxorum vfu capite tentan-
tur : attamen & huiufmodi vina ftomacho ad-
uerfantur,flatufque pariunt. Sitim porrb facit,
neruos infeftat, & & valetudine fefe recolligenti¬
bus haudquaquatn idoneum eft.

Vini falfi genera feptem enumerat Plinius his
verbis. Apud Grxcos iure clariflimum nomen
accepit , quod appellauerunt bion [ abionTur-
ner. bixon Ver.] ad plurimos valetudinum vfus
excogitatum. Fit autem hoc modo ; Vux pau¬
lum ante maturitatem decerptx , liceantur acri
Sole, ter die verfatx per triduum, quarto expri¬
muntur , deinde cadisSsle inueterantur. Cui
marinam aquam largiorem mifcent, & ferui furto
origine orta, fic menfuram explentis i idq- trans¬
latum in album muftum leucochrun appellatur.
In aliis autem Gentibus fimili modo fadum te-
thalalloraenon vocant. Thalafliten autem valis
muftideiedisinmare, quo genere prxcox fit
vctuftas. Necnon apud nos quoque Coum vi¬
num ex Italico faciendi rationem Cato demon-
ftrauit, fuper extera in Sole quadriennio matu¬
randum [coquendam Vuam] prxeipiens. Rho¬
dium Coofimile eft , Phormeum [Phorineum
cH.forte, Phormium,vcl Formium] falfiusCoo.
Omnia tranfmarina feptem aut fex annis ad ve-
tnftatem mediam peruenirc exiftimantur. liem
alibi ait. Fiditium non poteft videri^ quod Bi«^

Vitia. m*ri~
n a Orarie

faffitun/KM

Vires «
vfus
Febres.
A Lue.
Pus.

Pir.i falfi
genera fe¬
ptem Plinio 1
Bion.

rfiu- .

Compofitio:

Leucochruti.

Tetk*Ujfo-

menon.

Thalajfitef

Qeum.

Rhodium

Phorineum-

B it Vitii

5

historia

appcllauimus, cum fit in eo fola pro arte feftina-
tio. ProdeftftomachodilToluto , auteibos non
perficienti, prignancibus ,defedis, paralyticis,
tremulis, vertigini, torminibus, ifchiadicis. In
peftilentia quoque ac peregrinationibus , vim
. _ magnam auxiliandi habere dicitur.

” Biajcy , vt teftatur Rhod.lib. 16. cap. 8. dicitur,
quod ad vetuftatem accelerandam affufo mari
cogeretur. Marinam enim Veteres vinis mifce-
bant , tum vt gratior fapor elfet , tum vt celerior
Piparatbytv, & PrzCoc,or vctuftas contingeret. Maris expers
vinum Gal.ii.Meth*d. vocat. Hermol.
in Diofc.^ feftinatione nomen impofitum, quafi
violenter fiat. Plaut.in Rud.

Qi^afi vinis Gracis Neptunus nobis affudit mare.

Itaque aluum prodi [paratur nebis falfis poculis.
Vini Grici faciendi rationem Cato docet.

Vim vero dulcis & Gnco fimilis conficiendi
modum Columella: tradens fal vino additum id
incorruptum feruare.

Stillati tius ex vino liquor ,vulgo
Aqua vita.

Ayua ‘vit*
ftue ardens

Aqua $i/a
cur dtfta.
Acjutt ar¬
dens.

Tempera.

mentum.

Vires &

Qfus.

C olor natu¬
ralis .
Sejifus

H emo mo¬
nens

Dentes

Elicitur ex vino liquor quem Aquam vita , &
aquam ardentem vulgo appellant , quod veluti
ex herbis aut aliis ftiliaticij liquores, eodem ac
fimili modo e gencrofo vino extrahatur, per or¬
gana videlicet ad hoc comparata, qui Alembica
paffim appellitant. Effc autem eiufmodi liquor
colore & confiftemia cum ex herbis diftillatis
aquis, tum & fimplici puri aqui , colore fimilis,
fed facultate longe diuerfus. Vita cognomen ac¬
cepit, quod ad hominis vitam & conferuandam
& prorogandam faciat. Ardens vero dicitur, quia
facile flammam concipit. Cum enim vix aliud
fit,qu^m gcnerofiflimaac tenuiflima vini pars,
cito admota ignis flamma accenditur ac ardet.

Calidiffimus hic liquor eft, &fubtiliflimarum
ac tenuiflimarum partium, tertio ordine calidus
ac ficcus , & quidem intenfo , prifertim qui pu-
rior,quo enim purior, hoc & calidior, ficcior,ac
tenuiorum partium : puriorem efficiunt aliquo¬
ties repetiti per organum diflillationes.

Prodeft verb hic ex vino ftillatitia aqua om-
nibus vel per longiorem morbum , velperita-
tem grauiorem refrigeratis , vti fenihus ac de¬
crepitis. Calorem naturalem & fouet &augec:
vires tuetur, reparat ac intendit: vitam producit,
fenfiis omnes vegetat, memoria no modo cofcr-
uat-, verum & redintegrat: vilurn acuit: vtilis ca¬
ta lepticis ac caro, fi febris abfit, occupatis, alii f-
que frigidis cerebri ac capitis malis laboranti-
bus:facit ad cordis debilitatem, tremorem, ac pal¬
pitationem : ventriculum languidum excitat ac
excalfacit : flatus tum in hoc ,tum in hypochon¬
driis , vel etiam in inteftinis hxrentes difeutit:
cibiconcodionem promouet , frigidis venenis
potenter refiftit. Tanta in corroborando corde,
ac (enfuum organis excitandis huius vis ac po¬
tentia eft , vt non modo intro exigui cochlearis,
vel etiam medii menfura fumpta, verum & foris
admota efficax reperiatur ; naribus videlicet ap¬
plicata, vel temporibus, brachiorum item carpis
illita. Subinde hoc modo vfurpata etiam mori-
entibus atque animam agentibus vitam ad ali-
quothoras producit, vel etiam reftituitiqui pu-
nfUmi ac exquifitiflima eft. Dentium dolores in
orc detenta fopit : lenit & neruofarum partium
cx fiigido comrados. illita. Sunt qui in quartanis
ante acceflionem , prifertim poft morbi ftatum
exhibere audeant. Exhibenda autem hic aqua

PLANTARVM

\ ex vino , cum magno in morbis eft indicio ac de-
| ledu: cum enim impense calida fit, & partium
j tenuiffimarum , ac nec aliud , quam /pineus ipfe
| vini,ciciffime permeat, ac cerebrum facillime pe¬
tit ac ferit. Apoplexia idcirco occupatis , Comi¬
tiali morbo obnoxiis , Hemicrania , Cephalea,
aut vertigine cx frigida licet caufii laborantibus, ■^orbicapi-
non tamen tuto femper dari poteft : nifienim
materia morbi effedrix omnino fit exigua : 8c
temperamento ipfe igrotus,perqu£m frigido, ci
tra periculum exhiberi nequi t:fufis fiquidem hu¬
moribus caput amplius impletur, & morbi vis
intenditur. Quod fi vero & calidi adfint humo¬
res, veluti fanguis, inflammationes quoque non
parum augentur.

Nocet vero hec aqua omnibus natura ac tem
peramento calidis, fumme biliofis. Iecur etiam No*£-
offendit : renibus quoque haud vtilis eft, fipifls
autcopiofius fumpta

Chimifti quidam vini fortiffimi non adulte¬
rati lib.xn. ampulliindunr, Sc per vas refrigera- ^^finendo
torium, vulgari modo deftillant, vique dum vini „Zds. °
efficacia imminuatur:tunc amoto vafc quod ex¬
cipit vinum diftillacum vitro amplo recondunt
diligennffime > ne quid expiret, & in aquam ca¬
lidam ponunc, finuntque ebullire per dies odo:
pofteain vapore balnei fpiritum vini fubtiliffi-
inum extillant. In hoc autem opere tria notari
debentiprimo ne vasin quo vinum digeritur al¬
tius aqui calidi imponatur quam vinum appa¬
reat : fecundo , vt commifluri luto optime cir¬
cumlinantur : tertio vt fpiritus inter deftillan-
dum rede feparentur a vino , calorequc mode¬
rato euocentur.

Porrb fidem Vinum Alcalizatum , vtvocant,
parant, dum aquofam materiam ex deftillatione
vini relidam, exhalare finut ad fuccumficulen-
tum vfque: hunedemde probe exiccant , conte-
runtque, &: igne vehementi nv calcem albam re-
digut, quam fal vini appellant:Poftea fpiritus vi¬
ni vncias duas , falis eius iemunciam mifccnt,in-
duntque ampulluhanc diligenter occlufam per
dies 24.1 n cineribus finunc. Mox exiifdcm pri¬
mum lento,de:nde forti/limo igne educunt: po-
fteafalem relidum iterilm exurunt ,conterunc-
que, & fpiritu viniimbuut, digerunt , euocant-
que ycprifts, atque hunc laborem toties reite-
rant.donec fal per operculum cxtillarit :fic nobf-
liffimftm vini fpiritum alcalizatum prouenire
^rnnt, ad rerum eoiores extrahendos.

Vel Vini rubri valentiffimi, vt Hifpanici , aut Vinum aU
Alfatiu, aut alterius fi mifrs, libri odo pellicano, ealtZjat une
aut ampulli vitrei fatis ampli infunduntur, &
vafe diligenter obturato , macerantur in fimo
equino, vel aqua moderate calida diebus trigin¬
ta; tunc oleofus liquor phlegmati innatare vide-
bitur:qui igne lento in ampulla frieidiufcule tan- S*1 ■

diu feparatur, donec olcofum illua tenue vel fpi-
ritusvini vegetabilis ^fummitate operculi ema¬
nare defient. Hicpoftearurfusin aqua calida
digeritur per diesviginti quatuor.-atquefiec li¬
bra vini emergit effentii fcrupulus, verum ad vi¬
tam producendam prifidium. Ex hoc vini liquo¬
re fubtiliffimo eljentii fiue tindurij rerum, &>a-
quiviti parantur, dum ftirpium planti& odo¬
ramenta , nec non metalla, aliaque terri follilia
priparata in illo macerantur, liquantur , extra¬
huntur, deftillanturque. Experientia conftaro
fcnbit Ringelberg.fi vino exufto Linum immer¬
gatur concipere quidem flammam poffie , fed
non aduri.

LIBER XV-

Fd* vini.

i* artarum-
; omina
fiiguarum.

Weledus.

1 ires &
rus

ir Diofcori-

wedetha

fheumattf.
: us.Pant

l 'ires ex

i E gtneta.
lachexia.
fydrops.
'Argentum
'Ac politur
i ’anni tin¬
guntur.

Y r it ur h&e

Vngues fca-
brt.

Deledus.
Repofitto-
Oleum t Ar¬
tari.

Vires

Ssjus.

Qinit W-
itum <&• fa-

Vfu*.

SVpereft vtdeFxeeVinipauca dicamus. Hxc
cruftx mftar concreta vaforum ac cadorum
vinariorum lateribus adhxrefcens , adeb ficca &
folida euadic,vt in puluerem atteri poflit.

Hanc officinx Turturum appellant , Grxci
■rtw trfJjA : Gcrm. fflcinficin. Belg. tvcinffein.
Gall. Ia grottbe : It. Feccia , Hifp. r a fur a de Vino.
Laudatur veroaDiofc.e vino veteri Italico : fin
minus ab alio confimili. Noftra xtas eam com¬
mendat, qux e vino albo colligitur, & Tartarum
vini albi nuncupat.

Vius huius fecis admulta. Habet enim vim,
iuxta Diolcoridem, fupra modum vrendi, deter¬
gendi, cicatricem inducendi, aftringendi,& vehe¬
menter exedendi, ficcandique. Et hinc oedema¬
ta per fe &cum Myrto cohibet : ventris ftoma-
chique rhcumatifmos in cataplalmate adhibita
liftit : muliebre profluuium abdomini & veren¬
dis impolita mitigat: panos nondum exulcera-
tos,itemquc tubercula difcutit.Turgentes mam-
masfuiquelatftis impatientes cum aceto perun-
<5Iaextinguit. Abunde vt Aiginetaait,deficcat ac
difcutit. Adftri&oria ei fubind$ facultas ex vini
Ipecie,vnde colligitur, accedit. Facit adhumidas
corporis affe6tiones,prodeft cachexix ac hydro-
pifi, prxfertim Leucophlegmonialaborantibus.
V tilis & Argentariis. Argentum enim hacpoltunt
ac purificant.Scd & tindftores pannorum ad fuos
eam conucrtunt vius.

Vriturhxcfxx non raro, vt Alcyonium, ante
diligenter exficcata.Sunt qui teftx noux inditam
igni largo crement, vfquc dum tota inalbefcat,&
linguam ta&u vrere videatur, quod fignum le¬
gitima ac perfetftx vftioniseft. Alii lgnitiscar-
bonibus fxcis glebam obruunt, & fimiliter fa¬
ciunt. Sic vftam G.rxcis c^.v.kIjj appellari Aigine-
taait: Officinis Tartarum vlhnn & calcinatum.
Vehementer caufticam flue vrcntem,abftergen-
tem, ad cicatricem perducentem,adftringentem,
exedentem & valde reficcantem vim,Diofcoride
autore, habet: vngues fcabros cum relinaeiicit:

medicamentis, qux adurunt,Pau!us ait, admifee-

tur. Vtendumea, inquit Diofcorides , recenti
quoniam celeritereuanelcic : vfta liquidem vini
f<pc,cito humida fit, ac in liquorem reloluitur.ld-
circo qui ea vti volet,vitreo aut vitreato vafe di¬
ligenter obftru&o, in calido ficcoque loco, re-
politam habeat oportet. Colliquefcit verb hxc
& in liquorem re!oluitur,fi facculo ex lino alicu¬
bi in cella lubterranea frigida fufpendatur. Le¬
pras, Icabies, impetigines,aliafque cutis & faciei
foeditates citilllme tollit : addita xquali menfura
exrofis ffillatitia aqua, & tanto quatoad linimen¬
ti confiftentiam fatis fit, quo vefperi affetfhe par¬
tes illinedx lunt. Fit & liquor tartari aliis modis.

Cinere Vitium &fxcura vini, tefte Trago, e-
xuftarum, quidam vi&urn fuum quseritant. Nam
cum feces deftillarx fuerint, quod reliquum e(fc
ficcatur, & poft in cinerem redigitur, quo ad co¬
lores, & ad laponem conficiendum vtuntur.
Vterque cinis Chirurgicis quoque magno vfui
elfe poteffiin fedis condylomatibus & thymis.

Acetum.

Ex liquoribus , quicunque potils vini vices

exhibent, peni omnibus fit acetum, natura &
<]ua. arte; Natura , cum vinum aut cereuiiia in loco
AcetumnA- nim,s calido detinentur,vel cum eade nimis diu
turale referuantur. Arte , cum vinum aut ccrcuifia co-

I quitur,refrigeratifque fermentum , aut panis ca-
I lidus hordeaceus [quivmis omnium prxualet]
aut pifa , aut hordeum toftum imponitur. Alii
panem toftum in aceto aliquoties reiteratis vi¬
cibus macerant & ficcant, vinoque aut cereuifi^
imponunt.

In tempore fic acetum parant aliqui. Sal, pi¬
per, fermentum, aut ( quod citifts & minori
furnptu fit) lapides, lateres, aut chalybem can¬
dentem in vino extinguunt. Vide hac de re Co-
lerum lib.z.fuse Oeconornix. Si vafa mellaria
(uiKrnlfu, G.ihvocac)aut faui lauentur aqua,eaque
decoquatur, fieri lal uberrimum acetum, apud
Plinium prxeipitur. Rondeletio probabile non
videtur, acetum ex meile fieri, fed potilis ex pro¬
poli, qnx acidum oleat. Ali contra experientiam:
j Fit liquidem ex meile co6to cum aqua.

Acetum, quod fecum quilibet deportari va¬
leat, fic efficies. Accipe tartarum,maceranouem
aut decem diebus in aceto forti, exficca in So¬
le, idque repete fecunda aut tertia vice, ad vfum.
Si neceffitas adiit, puluerifa , in vitrum vini pa¬
rum impone de puluere, & habebis acetum.

Dicitur il Grxcis afa , German. Belg.

& IFccf : Gall. vinaigre : lui. Aceto .-
Hifp.-yip^ra.Boh.iDcet.

Cxteriim acetum, authore Dioftoride , refri¬
gerat & adftringit, ftomacho eft vtile , & appe¬
tentiam cibiexcitat : erumpentem vndecunque
fanguinem potu infeffiive fiftit : prodeft alui
fluxionibus, cum cibariis cottum, cruentis vul¬
neribus idoneum eft , ac inflammationesarcet,
infuccidis lanis aut fpor.giis impofitum. Repri¬
mit & procidentiam fedis vuluxq;:kem gingmas
abfcedetes & fanguinc manantes. EU etiam effi¬
cax ad nomas, eryfipel.*ta ,herpetas , lepras , li-

chcnas & pterygia , fi cum aliquo conuenienti
mifceatur : phagedxnas vlcerum,nomafque fotu
continuo cohibet : podagricis calido fotu , cum
fulphure auxiliatur : fugillata tollit , cum meile
inundtum. Contra capitis ardores, cum rofaceo
in fuccidis velleribus aut fpongia imponitur. Ad
hydropem, auditum difficilem , auriumque Co¬
nicus ac fibilos , feruentis vApor proficit ; carun-
dem quoque vermes inftillatum necat. Fanos
coercet tepidi fotus , aut fi imbuta eo fpongia
admoneatur: 5c pruritus permulcet. Contra ve¬
nenatorum morfiis , qux refrigerando nocent,
calidi focus prodeft: vti frigidi , contra eorum L
6tus qux exurens vuus ciaculantur: Calidum
potum atque vomitionibus redditum, aduerfusi
omnia venena efficax eft , ac prxfertim contra
hauftqm meconium cicutamve , fanguinem in
ventriculo conglobatum , lac ibidem coagula,
tum, fungos, ixiam, taxumque, cum fale. Hauftu
voratas hirudines , fi forbeatur, eiicit : tuffim
veterem mitigat , 8c recentem lacc/Iic.In Ortho-
pnqsa , calidum commode forbetur. Sed & gwt-
turis fluxiones gargarizatum inhibet : anginis Sc
laxatx columellx conuenit : nec non & calidum
contradentium dolorem colluitur. Aceti nequi-
tixineft virtus magnos ad vfus, inquit Plinjus,
fine quibus vita mitior degi non poflit. Summa
ci vis in refrigerando . non tamen minor in dif.
cutiendo : ita fit vtinfufum terrx fpumet. Di-
<ftum cft fxpius , diceturque quoties cum alii$
profit.Per fe hauftumfaftidia difeutic, fingultus
cohibet, fternutamenta oIfa<ftu,&c. Idem alibi
aceto facile gummi elui, margaritas refolui , mu-
, rxnafqueguftucius in rabiem agi fcripfit. Me¬
tallis viridem colorem induci , fi hume&entur a-
i ceto falfo,ann»tat Ringelbergius.

Aceturft

ArttfctuU

Rondelctius

r.ot.

Nomina

lingilarurri

Aceti $ires

& %/us

Diojc.

Stomachus.

Sanguinis

fluxui

Inflamma¬

tiones

Podagra
“Sugillat A

Hydrops

Venena

Hirudines

QrthopncrA

Dentes ]

Acctt 'virlJ
Plinio

Fajlidia
Margari¬
tas refoluif

9«

HISTORIA

T""f'r' Sunt referendi nobis hoc loco , ficuti etiam in
alus fecimus , quicunque ttaftationem hanc in-
grediuntar,prxcipui Aceti in Medicina & culina
vius. Frigidum igitur natura omnium iudicio
Acetum ftatuitur , longe autem magis ficcans:
ptn*tr*t. Reuera namque exiccantiffimum. Cxterumin
Aceto penetrandi , atque ad profundum fe per
omnia indendi vis, ambas hafce efficaces magis
adiicit, vt his particula? omnes imbutx nihil pu-
trefadionis caufis obnoxium expofitumve re¬
linquant, ipfx primb ficeiores fadx, ne peregri¬
num humorem facile excipiant , frigiditate au¬
tem cdm externum calorem arceant , tum inter¬
num inuentum prius inelufumque coerceant.
Iam ex calidis Aceti particulis , quamuis non
multis, acrimonia fxpe tamen multa , quod a-
cria omnia faciunt , ipfv quoque partem luam
excludendis putrefadionis caufis conferet, atq;
hac conditura res no minus qu&m ex falecufto-
diuntur. Condiendi cibaria , di opfonii prxpa-
randi ratio, ab incidendi dififecandique facultate,
poti (fimum illi , qua. rerum conftitutionis ple¬
ni nque durities, & humorum craffitics tollitur,
attcnuaiurque glucinofitas, acrimonia abftergi-
tur , calidx paulo magis partes frigiditatis po¬
tentia ad temperamentum deducuntur , ac fi
Kdcultattt clu? frigidas infunt , calorificam ex quoque vim
^,#/entient temperatiores fadx. Quapropter, qua:
multa condire alia non poterunt : Acetum con¬
dierit, diuerfarum atque etiam contrariarum fa-
Jn condi - cultatum viribus pollens. Quibus nominibus
menta condimenta opfoniorum pene omnia iure

objoniarum meritoque venire poteffi Intindus aurem pa¬
rantur ex eo cuiulcunque generis, modo finapi,
modo oleo, modb faccharo additis , modo odo-
rantnr ratarum herbarum feminibus , & aut aromate a-
liquo gratiam intindibus addente , aut rofarum
odore conciliato,rnaceratione earum. Sxpiiisi-
*i»k*"m* pfummet appofitum per (e dapibus multis Em¬
bamma fecit , quarum prxfertim glutinofior
craffiorque fubftantia, humorque extenuari po-
ftulent , tam cx quibus timetur bilis, cuius hu¬
moris vim reprimere Acetu aptiffimu iudicatur.

At idem in temperamento melancholico , af-
fe6tibufque,peculiariter damnatum, neruis ner-
uofifquc partibus inimicum : vtcro, inteftinis,
ventriculo, nifi biliofo ,aduerfum, mulieribus
infuper noxium , Sc locinoris virtutes debilitare
exiftimatum : nempe nimio fxpe vfu, «Scintem-
peftiuo , refrigerato vifecre , quemadmodum
neruofis quoque partibus qualitatis eiuf-
dem efficacia , fed & penetrabilitate office¬
re maximi poteft, acrimonix non miniis fx¬
pe violentia lxfis. Ventriculum quidem, ciuf-
que prxfertim os , qub maior in hoc fenfus , ita
quandoque vehcmenteringrucns,afficit,vt ma-
nifeftb vcluti pcrcuffioms eiufdem Ixfionem
lentiat: os quidem nonnunquam ipfum , lin¬
guaque , ac palatum , non fatis acrimoniam fe¬
runt: fx pe etiam antequam admoucatur ori,per-
r . horrefeunt. Hoc quidem acerrimum facit, quod
^VXTre- ^aC'^ a<lu* retundi j aut vino, aut mitioris altc-
'wdrtur tenus alicuius fucet additione, poterit. Saccharo
alii, alii pallulis, mitigant :ficuti e diuerfo,paul6
magis fatuo ex aromate acrimoniam, pipere pr$-
cipue,& gingiberc quxrunt.

Acetum porro mulfum.quod Oxyrrel vocant
hoc modo £ Diofconde temperatur. Aceti he¬
minas quinque, falis mariniminam vnam,mcllis
minas decem, & aqux fextarios quinque, pariter
coquit, dum decies efferbuerint: mox vbi refri-
xennt,diffundit. Confiat porro fumptum cralfos

PLANTARVM

Sente.

Inrtnftus
* copa-

humores extrahere, atque ifcbiadicis , arthriticis
& comitialibus opitulari. Eli & auxilio contra Vires& v

fus

morfum viperx & lacertxquam Sepa vocant

itemque contra hauftum meconium' ixiamue, ""27“
anginis denique vtiliter gargarizatur. De aceti
natura §f vribus, plura trad. part. quem de vite
eiufque prxeipuo frudu breui publici iuris fa- ein^ma.
duri fumus.

Vitis vinifera filv. fiue
Labrufca.

Cultiuam hxc refert caudicibus, ramis, articu- Defcripti©.
latis farmentis,foliis,clauiculis,flofculis& frudu,
quem tamen non perficit , fed immaturum , du-
rum, ac aufterum relinquit.

In farmentofam, ait Lobelius, arboreamque
penefobolem luxuriat, prolixitate anfraduum,
vnde fterilefeit , aut minores , minufquc lapidas
& maturas vuas fert , cafque raras & perpaucas.

Virg.in Bucol.

- afpicevt antrum

Syluejlris raris fparfit Labrufca racemis.

Oenanthen a Labrufca feparatDiofcorides, La- Diofc.not:
brufeam duum ftatuens generum. Nos autem
Oenanthen non vniusLa&rufcq modo flore ellc,
fedvtriufque allerere non dubitamus cum Mat-
thiolo : cilm non aliud Veteribus fignificct ^nplcx. ‘
Oenanthe, qu^m Vitis flore, id quod ipfe Diofc.
in proprio capite manifefte declarat: quippe qui
tradat Oenanthen vocari Vitis filu.frudum,cum
floret, nullius fada generis difiindionc. Quin
& idem alibi confirmat , vbi vini Oenanthini
meminit , e feracis fylu. Vitis floribus fieri feri-
bens. Ex his itaque abunde confiat, non tantum
infrudiferx, fed etiam frudiferx Labrufcx flo¬
rem Oenanthen vocari. His adde autoritatem
Galeni qui lib-8.de comp.med.cap.i. Oenanthen
appellat Vitium filu. germen vr.a cum floribus,
ex quo fuccedencibus diebus Vuafiat.

Plinius lib. 12 cap. 28. Oenanthen vuam,non
florem elfe cenfet. Eodem , inquit, & Oenanthe .
pertinet , Vit.s Labrufx vna : colligitur cum flo-
re cflm optime olet. Sed in his Plinii verbis rede
fufpicaturMatth.mendu fubefle,rediufq; legen¬
dum ellc cum Diofcoride cum floret , non cum
flore. Qijomodo enim quis vnquam vuam cum
flore collegit ? Cxterumad Vitis filueftrisgcmis
pertinere feribit Dodon. quas Plinius Triferas
& infanas vocari refert lib.1ff.cap.z7.

Ab.hac Vitefilueftri ea eft diuerfa,quam Gly- >EquiBocs:
cypicron , feu Amaram dulcem, pofica vocabi- Glycypicros.
mus. Differt & ab illa Vice filu. Dalechampii, cl‘m^‘s .
quamCIematin alteram latifoliam hocloco in-
feribimus. Nec eft Bryonia, qux eandem appcl-i/*. 7

lationem apud nonnullos cum Oenanthe forti-
ta eft.

Noftri, quam hic tradimus , filu. Vitis Grxcis J^om,na
itu7nh<& Ayes®*» Latinis Vitis fpontanea,Oenan- inSuaruni
the,& Labrufca dicicur.GcrmtXMb raben:BeIg.
tPilhc tPcinf?ocf:Gall.i/i^»f fauuage. Angi. tViU
be mine. Frudus eius Grxce Hebr.Ro/ir
& Reufcbim, Germ. 4^ertlm0 trauben dicitur. Il¬
lud filentio haud diffimulandum eft quod etiam
domeftiex vitis flos Oenanthe dicitur. Vcrtln»
quia filueftrls Vitis vi multo magis adftridoria
pollet, is per excellentiam Oenanthe appellatur.

In fqualidis agrorum marginibus variis in lo- Locu»;
cis occurrit ac Prouincix & Narbonx mariti¬
mis, altas plxrumque fcandcns arbores. Non- TcotPU8*
nullx cxhocgcnerelunio mcnfe,vtfatiua Vitis,
florem oftendunt.

Labrufcx folia, caules, & clauiculx, quibus re¬
punt , vim habent cultius viti fimilera.

Ribc,

LIBER

RIBES VVL GARIS ACID VS
ruber.

Gap. IL

m

Rlbes/vulgb di-
dus frutex ,

fetertbus
ncogmta
R ibes At au
•tt anorum.
16» eji.

tma't

Dod.lagjus-

d matus de
Htbe.

Ribes Sera*
tuoms.
Ktbes offci-

d mat.refu

fatur.

poter tum

non Ljt-

multis ftolonibus
anVn craffis,bicu-
•icalibus & tricu-
bitalibus exurgit,
cortice fpadiceo
aut cinereo , mate¬
rie infirma,virente,
cum ampla matrice
feu medulla’, folia
Vvx crifpa: foliis
fi milia , fed multo
latiora , firmata,
mollia, fuperne vi¬
rentia, glabra, in¬
ferne siolli lanugi¬
ne canefcentia ,fa-
pore fubaflringen-
te , acido te nonni¬
hil acerbo flores
raccmatim cohx-
rent plurimi ex pedicujo tenui unciali te fefquiun-
ciali, aciduli, quinqucfoliispallide virentibus, oris
extrorfum reflexis conflantes,fiaminulisfex fefiili-
bus exiguis albis umbilicum medium , qui colore
obfoleto efi, ftilo virenti minuto bifido lacunam a-
perit, ambientibus.

Veteribus , quantum reor,incognita, &filentio
involuta, quam plures id e fle contendunt, tefle Be-
ned.Curt.quod i Mauritanis Ribes dicitut, ut non¬
nulli etiam recentium Medici, fub hac appellatione
illo in Medicina utantur. Aft adftipulantibus Fuch-
fio,Matthiolo,Lugd. & aliis, Ribes Mauritanorum
i noftro diverfu n efl : nec enim refpondetdefcri-
ptioni Serapioi is^icet Amat.& Dodon.idaiferant-,
ejufdemq,RibeselTe credant, vel ob faporem aci¬
dum cum quadam permixtum dulcedine. Verba
Amati haec funt : Poft Berbetorum fruticem proxi¬
mum erit citare, Ribcsferentem,quum de illo quo¬
que antiqui nullam fecerint mentionem. Antiquos
quum dico, velim intelligatis Hippocratem, Theo-
phraftum,Diofcoridem,Galerum, Oribafium,Pau-
Ium, Actium, Catonem, VarronemjPlinium, Palla¬
dium, te Columellam. Ineft huic frudui fapor aci¬
dus, cum quadam permixtus dulcedine , unde fir¬
miter crederem, hunc ipfum frudum, quem nos Ri¬
bes appellamus , eundem apud Serapionem Ribes
elle , quum eundem faporem Serapio fi io tribuat,
quemin hoc Officinarum guftamus , nec enim in
cazteris rotis Serapio ab hoc communi quicquam
deviat, proir de noftros Ribes, Serapionis quoque
c(Te crediderim. Afi Amatum czterofque , qui pu¬
tant hunc fruticem e fle Arabum Ribem(de quopo-
fiea) hallucinari abunde confiat. Siquidem , ut po-
fteritatis memoria; prodidit Serapio, Ribes efi ar¬
bor proferens capreolos colore viridi rnbefcente,
te folia lata, magna ,& rotunda. Quasfar.e notas
huic non refpc rdere fatis notum efi ; neque enim
fert hac capreolos, neque e jufmodi foliis viret :ta-
metfi frudn Ribem admodum referat, quod is gu-
fiui fit acidus finuil & dulcis,qualem efTe Ribis bac-
cam audor efi Serapio. Sunt quoque nonnulli, qui
efie exifiiftiment Poterium , de quo apud Diofcor.
Plin.tk: Galenum. Sed errant te hi toro cado. De-
feriptiones conferant te videbunt diferimen. To¬
tum Ribis fruticem circumvefiit lanugo fubtilis ve-
Tom.II.

X V-

lut piibefcens i /pinis Poteriumhorret. Nec defiint»
qui hanc plantam cfie arbitrentur, quam Gal.lib.7-
de comp.mfea.fcc.loc. Vrfi uvam appellat. Quorum
error ab ipfomec Galen. fatis refellitur eodem loco: G*len* nsri
quandoquidem aderit hujufce Vva* plantarii Me- e-> '
nlaecyli folio virefeere.

Matthiolns feribit Lonicerum halIucinatum,Ri- jratth.re-
bem vulgo didum, Halimumdixifie, id tamen non d arguitur.
comperio apud Lonicerum : meminit quidem alte- HaUmut
rius planta pro Halimo.Idem Matth.in poft.cotnm. noneft-
Lat.&Ital. te hift.germ. filveftrc genus in collibus cenus Ri¬
te montibus nafei tradit, hortcnfi fimile , fapore ta- bis fitoejtrt
men minus grato, acerbiore, vehemcnriore. Genus Matth/oliu
quidem filveftre dulce mihi notum : nullum autem
hortenfi acerbius. Monachi aiunt hujus arbufti
frudu omnes pharmacopccos falsb pro vero Ribes 1
uti : quid autem fit eos adhuc latere. Talia te Car- Ribes fajsb,
danus , Ribes loco , inquit , litimur frutice incerto,
frudum in umhc\\z[debebar dicere in racemo]^ ren te.

Ribes vulgaris acidus ruber vocatur Groflula-
ria rubra , a Lugd. (a qua & Vva tranfmarina) Tab.

Dod.gall. te lac. cui etiam Grolfularia tranfmarina
dicitur. Cam.adMatth. Groflfularium rubrum &
tranfinarinum. Vulgo gallicoapud Rue-11. rubra
GrofTula , te tranfmarina. Gefn.coll. Ribes vulgb
didum,Acinosdivi Ioannisjltemquc h.Ceanothus
levis. Trago Ribes t. &hortenfc. Cam.h. Ribes
vulgare baccis rubris Mattb. Ribes offici narumda
Ep. te liift. Ribes vulgaris. Cluf Ribes vulg. rubro
frudu dulci. Ribes Fuchf Lac. Cronemburg.Lon*
Apoll.Tab.Ccefiqui &fruticemfine fpinis nominat»

Lob. Adv. Ribes rubra : Obf te Ic. Ribes Arabum*

Ribefium Dodonxi.

C.B.pin. Groflularia 5. multiplici aci fio five non
fpinofa hortenfis rubra , five Ribes officinarum:

Ribes hortenfe , Trag. vulgaris frudu rubro j Eyfi.

Ribes vulgaris domeftica , Match.Caft. Ribes vul¬
go, Ang.Bcllon.Cxf Vva urfi, Dod.gall. Ribefium
frudu rubro, Dod.

Germani noftri appellant Ribem Nomina

Cteubcl/S^o^cneiSeerltft/ quod fc. circa divi Io-
hannis Bapdftx diem ad maturitatem frlidus per¬
tingant , Belg. 35efieFcns ouer $ee : Gall. Groifelets ,

GroifcH.es d' ov.tr e mer: Ital. Vuetra rjjfa : Hifpan. Ribes:

Boh. 0°- 3a,l^: Hung. Apro tengori zJoIq>

h.e minor marina Vva.

Paftim in hortis nafcitUr , eorundem pulvinos te Locus &
areas fepiens, florens Aprili ac Maio ,fub finem ve- Temfm.
ro Iuli j quandoque, ficpiils verb Iulio menfe baceas
maturans.

Qiiar de frudu Oxy-fecanthar dicuntur, ca de aci-
nis Ribis quoque fere in celligi debere. Exhibendi
funt illi , Tragi confilio,argris,qUi ardentibus labo- ***
rant febribus,nequc non his qui calidas alvi fluxio¬
nes patiuntur. Namque hi acini ficut te Serapia te sitis
eclcgmata , atque Rob (ut vocant) de Ribes , fitim Roh Rtbiu.
immenfim reltinguur t , vomitiones filiunt , cibi vomttumet
appetentiam invitant. Quidam Saccharo has bzc- ffiunr-
cas condiunt ficut te Cerafa, quo pado pueri vario- f' * r,° l*-
lis ,aliifque alvi calidis profluviis laborantibus ap- Profudi*
prime conducunt. Bacca: Ribisin foleficcatx, ad ^
eafdem affediones aflerVari poterunt. Reliquas
cum Oxyacanthaeafilem vires obtinet Ribes. Suc- succus.
cus e baccis Ribes exprelfiis , cum aqua Cichorij
aut Acetofie confert ad febres ardentes& biliofa ai-
vi profluvia , autore Matthiolo,conftringendo ro¬
borat ventriculum, & iis qui cholera morbo affi- cAe/pfv*.
ciuntur fubvenit. Idem facit contra baemopty-fin, Hamoptjfu
cuma qua Portctlaca: aut Plantaginis bibitus. Vvu-*

Ia: rumorem gargarifatus cum aqua rofacea cu¬
rat. Fronti illitus , lachrymantes oculos adjuvat. 0culi-
Dentes quoque vacillantes te gingivas corrobft- Dentes.
rat. Folia vehementer adfiringere tefiis efi Fuch- StUof

5»

historiae plantarvm

fius, Ribefij no/lratis, ait Dodonaeus, rubentes
baccx , quarum u/us & non aliarum efl, frigidari:
ficcrc temperamento fimt, ordine fecundo fatis in-
tenio , & cum partium tenuitate nonnihil quoque
adltri&ionis obtinent. Ardores febriles re/linguunt
ac mitigant : bilemreprimunt, fimguinem contem-
VHtrtiines. pcranci putredinibus adverfantur, fitim vekemcn-
ter /edant; ventriculi iubverfiones , & choleram
morbum ’ ^/^ntericis ex calida caufa labo-
caxj* rantibus utiles. Syrupus de Ribes conficitur , ac
Sjit up/u. de Granatis, acidus, cui etiam facultate omninbre-
/pondet. A vulgo Mon/pelTiil. pluris fit, qubd ibi
ranor /it Ribes, quam Malum Granatum. Ribefium
ad fepi menta utile , tum & ad topiarias /cenas,quas
non difficili opere convellit ac ornat.

RIBES VVLGARIS ACI-
dus, albas baccas fe¬
rens.

'Deftr. fimilis foret, nifi cortice e(Tet candi-

V diore , florcffque facili diffluere nt, ita ut ficp e
remaneant pauciflimar baccx, ac etiam lingulares
Sed & alia dilferentiaeftibacc» enim quamvis acidx
lint, albx tamen manent,pellucidx, uniones pene
S n deferentes , eju/Hem tamen cum vulgaribus magni-
2 tudinis. Hujus meminit Cluf hifl. nomine Ribes

vulgaris albo frutflu , quem ait Hungarisincogm
tum. C.Bauh.apud Matth. dicitur Ribes baccisin-
/lar unionum candidis. Eid.pin.GrolTuIaria S.bor-
tenfis frudtu margaritis fimili : Ribes frudlu albo,
Eyfl.

Locttt. Montbelgardum Stutgardia ex horto 111. Ducis
V\ irtemb. tranflata, ubi primum ob /er vata e flo¬
ret &fruclum fert eodem tempore quo vulgaris.

RIBES FLORE R V-
bente.

17 Irmior hu jus frutex efl vulgari, ac robu/lior,cor-
JT bec rubefeente ve/litus-, foliis hirfutis, ad racflum
lxvibus,angulofis ut vulgaris, fipore tantillum aci¬
do-, longis florum racemis, quos Maioin horto 111.
C. VVirr. Montbclgardenfi profert, fer^ palmari-
busjfigsra fere V vx crifpx flori b u s fi mili b us, o bfo-
lcto rubore prxditis, quorum fimbria quinque par¬
tita albe /cit,fiip ore /ubacido.
f An Cluf. efl R'bes vulgarisfecundumgenusam-

An Cluf’ pboribus foliis & majore fructu , licet acidi faporis
K>beJ <*hI£. uc vulgans : hujus erym flos variat, quia qui in vul-
gari herbacei coloris ell, in hoc eleganter rubet &
pumceus efl. An huic fimilis quam Ioanncs Boifot
in horto Bruxellis alebat? HxcCiufius.
fgnon.c.E. CB.pin. Groflularia tf.hortenfis majore fru&u
rubro : Ribesrubro flore , foliis & fruclu majori¬
bus, Cluf.pan.& hi/l. Ribesbaccismajoribus,Cam.
major frudu rubro ,Eyft.

RIBES MONOCAR-
pos.

Vs/4 erifr* 'K /f" Ittcbat anno 1598 aliud Ribes genus ex An-
rubrojru - i V } glia acceptum ad Clufium Carolus de Ta/fis,
<?»■ quod Vvxcrifpie rubro fruflu appellatione infcn-’
jmim erat. Poflea tamen e Iac.Gareci epiftola I on-
Fr«r7«, , 0 fruftum <"«« intelligebat vulgari fimi-

fiwuUrv. PlllU“ majorem, confertim tamen in eodem
pediculo non nalcencem , fcd lingularem ut in Vva
crifpa.

C.B.pin. Gro ifulari a y.difti neli s baccis.

RIBES ALPINVS

dulcis.

Ribes Alpinus Def.r
dulcis fruti¬
cat ut prxcedens,
tenui vimine , ci¬
nereo cortice con-
tedlo folia ex al- /Ve¬
ternis tuberculis,
exeunt fimul ali¬
quot , cdm floret,
plufquam dimidio
minora vulgaris
Ribis foliis, Vvx
crifpx xqualia ,in
tres acutos angu¬
los exeuntia , in
ambitu ferrata ,R_
vi/fime hirfuta,/u-
perne acroviren-
tia , inferne lxto
virore fplcnden-
tia , excurrente in
angulos fingulos
nervo fatis elato , gu/lu fubdulci , ex pediculis fe-
muncialibiis,hir/uris; flores ex tuberculisiildemra- Florei'
cematim coharrcnt numerofi utin vulgari , herba-
cei,fcd floribus Ribis vulgaris magnitudini multflm
cedentes, foliis tamen quinis perinde & apicibus
conflantes, odore gratiflimo; lingularibus ffofculis
ad pediculum adnafeitur foliolum colicolor tenue
& oblongum. Vvx breviores qu^m vulgari; acini ri,
minus rubri, fubdulces.fere infipidi.

Gefr.h. efl Ceanothilxv is genus fylv. Ruflicis sJm„:
Kcdbccr. Eidem in app. Ribes iylvaticus. Lob.

Qbf Ribes candidioribus foliis , acinis dulcibus."

Lugd. Groflularix rubrx.fi ve Ceanothi Iivis senus" r rt ,
circa fylvas. Geineri. Cluf Ribes gemis quofdam, ruf
quod Auftriacx& Stiriaci Alpes alunc.nihil vel mi-
nnrnim i vulgari diffcrens,fruftu tamen non acido
fed dulci, clui, us, quod non lilcndum,iconcmha-/«»c/»1«
bet, qualem Lobeliuspro Ribe Arabum exhibet,

cum inferiptione, Ribes vulgarisfruftu dulci C 11 a

pud MattRRibesfilveftrisfruau dulci .allisi vuf», e r,c

gari nil differens. Eid. pin. GroiTulana 9. vulgaris ^ ‘
fmcludulciiR.bes vu!gansftuau dulc, , Clu/man. £«*
hift. Ribes minor fruftu rubro , Eyft. Item
Groflularia io.five fllv.rubrai Ribes filv.Matth.Ge/
app.Lon.Call.Cam.

Vidi Geneva; in monte Salevc, deinde in Thuiri,
ac etiam in montibus circa Bafileam.

RIBES NIGRVM YVLGO
di dhim folio olente.

FRuticat Ribes nigrum ceu vulgare, folia vitigi- „ .

nea, lata.aversa parteIcviterpi‘lofa, odore foeti-
do ; flores ex eodem tuberculo plures , aut racema-
tim digefli , V vx crifpa; floribus perfimiles, conca¬
vi ;quir.quefol:olis rubentibus extrorfum reflexis,
totidem furreais pallide virentibus , alternarte
cum quinis fibris concoloribus litu ;flilus in medio
viridis ;odor, qui & foliis, gravis ; bacca: oblon-^,.,.,
ga: colore nigro , qua; fi ve matura: , five immaturx
acida; funt, cum iapore partim grato , partimin-
grato.

Rucllium de hac loqui cxiflimo quamvisdeferi-*»'’^»
ptioejns ron placeat, qua- fic habet : Non cfr o-
mittendum arboreum fruticem apud nos cfle,

quo

LIBER XV.

9$

quo velut' viv.i Tepe latiores hornorum areas, venu
ftatispotuiscausa,quammunim'enti,cingunt. Is al¬
titudine temi$m cubicorum inolefcit, & vitiginea
fronde viret , fupra modum afpera , utrifque lateri¬
bus acuminata , medio in mucronem delinente,
ambitu leviter fimbriato, fatis ad Lupi fili <5tarij, vel
albx Vitis folium accedente ; ramos fundit breves,
in quibus excuifo flore primum bacculx pendent
virides, ut in Liguftro racematim coa&e,qux matu¬
ritatem adipifeentes nigrefeunt , guftu &c fapore pi¬
peris, fed mitiufcu-
lo. Ex prorsus ro-
' tundi Piperis fa¬
ciem exprimunt:
verum defideratur
I in eis retorrida illa
rugosaque maturi¬
tas iabeft etiam illa
validior amaritu¬
do} guftum Piperis
lapore complenti
&os,quibus anima
fcctet , odoris ju-
cuditatc commen-

i ite dint- „PiFrolito-

YHm. rcsnolranominat,

'IU ’r ^ quod atrum Piper

colore & fapore
forfitan armuletur,

tFtyera- Sit ergo no (Iris Pi-

| Irum Rue., peraftrum , quoad

melius vocabulum
invenerimus. Vides itaque quam exea fitliarum re¬
rum effigies.

UrbufcuU Matth. in Diofc. efl: Arbufcula piper racematim
biperifcr*. proferens , Venctiis vita , faciemque illius plantae
prorfus exprimens , quam vulgus Ribem appellat.
Et hinc merito appellatur Ribes nigrum. In epift.
Amomum ad Cortufum fcribit, fe audire quofdam Diofcori-
Dmfc- dis Amomum clfe recenfcre. Sed .quantas n edit
nugas , qui ut videatur lingulare aliquid confpe-
xilfe, Piperis plantam Venctiis in horto Maphxi vi¬
gere fabulatur. Atqui fi frutex ille Piper efl:, vel e-
tiam Amomum, ut aii j fentiunt, parum aberit, quin
vulgare Ribes , vclPiper,vel Amomum (tcflc Gui-
landino elfepoffit.

Cum Amomum ( ait Lobel. in Adv. ) doftos diu
exercui ifct, & eos peregrina planta defeci flet , no-
ftram Ribes nigram opinati funt, qux vera non efl.
Elie fcribit Apollo quofdam [efl Angititt.'] qui Piper
Syrium p/-^ve^le Syrium , Vimento dei Rabo Lufitanis vo-
per . catum , cujus plantx, tum Venedis, tum Patavij
Apollo not. in hortis.quibufdam viliintur , Amomum exifti-
ment. Sed confiderent dofri, an Pimento dei Rabo
£ non falso exiflimetur fru&ns Ribis nigri,vifi Vene¬
dis &: Patavij , non autem plantxPimcntodelRa-
bo , live Piperis caudati. Lon. Ribes filv. ingrati
odoris. Hadr. Amomum, Piper hortenfe ab Inolito¬
rum gente dielum. Tigurcnfium quidam apud Gef
quadrup. vocart palmcnffaubcn nimis communi
rjeudamo- vocabulo. Is Ple udam ornum elle con jicit,cujus fo-
mum ■ lia & ramuli Sabinam herbam aut felis uri n am quo¬

dammodo redoleant. Vocatur autem a Gefnero de
Hihet [ilfy. coli. Ribes filv. aquaticum ,Sabinx fere odore : de
atjHuncum liort. Ceancthus Ribes acinis nigris : Irem Amo¬
mum Anguillarx, Amomum falfum , Pfeudamo-
mum, Piper quorundam. Eid.cat. Amomum, in hor¬
tis prxfertim Galli c Piperis vocabulo olitoribus tio-
Tipcr ebite- minatum > Pfcffcr rnitblctterivic 0d'niat1vurR:
res ‘ Piper obteres aliquibus Gallis vocatum. Cam.h. Ri¬
bes baccis nigris , minoribus & majoribus. Eid. ad
Match.germ. Ribis lilvcflris quxdam acinis nigris.
Dod.gal.Ribes nigrum, Groifelles n Jr*,Bd.09lVcr2
Tom.II.

'jlibcs

gru.

Piper hor¬
tet? fe.

tcaclbcfiert. Lob.Obf&Ic..ut &Tafc. (cujus icon Tab. notat.
non in omnibus placet) Ribes nigra-,

fy>zn& beer. Lugd. Ifos live Oefos niger Theophr. ifot f$eo~
Grolfularia nigra Sc aliis Pipirella , Officinis Ribes-Pw:
niger, Gallis Poivrier & Groifeltcr nsir jfrudlus Grji-
felles noires. Clufi Ribes vulgaris nigro fru£tu,Vnga-
ris ignota. C. B. apud Matth. Ribes frudu nigro.

Eid.pin. Groflularia ii. nori fpinofa,fru<5tu nigro:

Ribes filveftreTrag. Thal. Ribefium frufhi ni¬
gro, EyfL Frutex Ribi fimilisfm&u nigro,Cxf.

Copiose fe multiplicat in hortis:Februarij princi- Locus ©*
pio prorumpere incipit. Frutex Gefneri foliis Grof- tempus.
lularix hortenfisin multis Galhx,Italixque locis in .

hortis colitur. Tiguri {ponte nafcitur,cirea rivorum
quorundam ripas, ubi facile comprehendit tran fla¬
tus in hortos , quem acinos nigros piperi fimiles in
calidioribus locis proferre aiunt, fed Tiguri, ni falli- Tiguri fle.
tur Gefnerus, Herilis efl. Crefcitabunde, fi Camer.
hort.redte meminit 5in montanis Mifnix circa An-
nxbergam, atque ibi venenati quidiftis baccisincf-
fe afferunt, cum aliis in locis cfui efle foleant. Sunt
qui foliis cibos condiant.

RIBES VERVM
Arobum.

Ribes herba Defer.

Spicx Celti-
cx nafcendimodo
aliquo padto natu¬
ram refert : fiqui-
dem ea fub nive
fere perpetub de¬
git, folio Lapathi
acuti prxdita, ni
grandius elfet 8c
rotundius , ad
vi Papyrum accedes.
Baccasfertex finu
medio foliorum
rubras , ut in Lau¬
ro Alexandrina,
Hippogloffo &

Rufco confpici-
mus } feptena ut
plurimum £ radice
alfurpunt folia , iri
quGiu inedio fru-
Ausveluti racematim dependet, ex quo is ficcus
qui exprimitur , turbidus efl: lactifqi ealbed "era
habet: ideb aliquantifper fini &infolari dectt ,do-
nccclarefcat & depuretur. Ha&enus Be|lonius,cui
lucem addent qux ex Rauvvolffio paullb diverfa 'Defer. Ru.tr-
( etfi eandem videanturplantam ambo intelligere )
fubjicimus : nolumus enim in planca non vifa,alte-
rutrum corrigendi provinciam fumere. De Ribe er¬
go Arabum fparfim Rauvvolfhus-,Vera Ribes Ara-
luim, caules habet afperos,longitudinefore cnbita-
Ificraflitudin e pollicari, colore viridi, inferne (ute-
tiam meminit Serapio) rubefccnce vel purpurafccn-
te. Autumno inveni Septembri menfe,iine flore &
femine , duobus tantilm foliis prxditum , tan quam
p r i m u m p r o r u m p e n t i b u s , r u g o fi s , r o t u r d i s , f* e t a -
fitidis foliis xqualibus,ex pediculis eradis , brevi¬
bus , qux eiiam grato illo acido fucco, ficut & cau-
lis,plena fiint.

Sunt apud St rap. qui pudrintRibetn efTe,q5am Symn.
Acetofam nonpinamus , Lapatium : alij Gra¬
num aceto fu m quod affertur ex Corafcem. Illam
Rhazes inter fiudfus recenfuit. BcFoniis vult
(ait Matth. in poft. comm.Ital. ) Ribem Serapio¬
nis die plantam repertam in monte Libano. f !* aL:~
I x

*po

historim

Jiibet legi
(imum.

Veram neicio quomodo poffit convenire cura Se-
rapionisdelcriptionecum notasnon habeat, quas
tribuit ei Serapio, rotunda folia, capreolos,& arbo
rem e fle. Hic ille, In meo quidem Serapione, arbo
ris nulla fit mentio. Fru&us eft racemofus , ut
feribit Bellonius : capreolos vero habere raanife-
feribit RauvoffF. ad iconem.qui folia rotunda;&
JwW/L^pk^110™115’ rorurc}ius Lapatho dicit. Card.var.
^ ledi. Ribes verum Belloni j in Libano. Ravvolff Ca-

mer.ad Matth. Germ. & Lvgd. in app. R-bes Ara-
bun. ClufhilL (qui libenter acquiefcit fentertii
Rauvvolffij) Ribcs legitimum. CB.pin.Grolfula-
ria 12. Ribes Arabum foliis Petafitidis: Ribcs Sera¬
pionis, Cam.h. An idem cu n hac, Ribes Serapionis
Foliis OxyIapathi,Bellon.de coniferis,Do(l.'& Lug.

In Libano nafcitur,li i Cedris paulo altius ufquc
ad prarcipitium montis (canderis. Halepum rever-
fusRauvvoI. agnovitin Offic. Rob de Ribes ex ve¬
teri nomine & addo iapore. Non parva ejus ibi
quantitas apparatur , alio etiam mittenda, inprimis
ver5 ad Turcicum Imperatorem.

Ribes Serapionis frigida & ficca eft ordine 2. Ex
capreolis contritis exprimitur fuccus , qui codlione
inipifiatLir. Ventriculum refrigerat, roboratque,
cor fert cardiacis \ fi tim reftirguitj fluxum ventris
biliofum,& vomitum co si pe Icit, appetentiam exci¬
tat-, utilis in morbillis & variolis-, ad verius himor-
rhoidas & ebrietatem. Sapade Ribes ftomachum
calidum confortat , autore Meliae , vomitum coL ri¬
cam fedat, fitim extinguit, cordis ebullitionem rni-
tigatj&iplum confortat, biliofam vomitionem, £u
fluxum colericum fedat,& alterat.

Piret, &
tempera¬
mentum.

^itrbiUt.

AN RIBES RAVVVOLFII, AVT
illi congener planta?

TNter plantas, qui
lin fport

JZ'-bet plun-

fportulis Do¬
loris Coli j , fi ve
Coolmans reperti,
unam etiam cor-
fpiciebam ( Clufij
verba funt Exot.
h’b.4. cap 21.) qui
licet mutila,nec in¬
tegra, mihi in me¬
moriam revocabat
ea, qui in Cl. V.
Lcorard Rauvvol
fj Irin. Germanico
fermone conlcri-
pto ante aliquot
an nos legeram. Is
enim lib. 2. cap.u. .
mentionem facit e-
jus pianti quam
Arabes appellant
Ribes, ex qua Rob

PLANTARVM

qu;ns c(l ejus mentio ) aliquot enim r.otas habere
raihi v»lebantur non valde diffimiles iis .quas fuo
Ribes Rauvvolffius tribuit , veluti folioni formam,
ca.n-tii Pcta litis , quibus Ribes folia comparat, fo- fzlja p»a
His longe lrferioruftl, necadeb orbiculatorum ,ut F"*»- '
ille Ribes folia pingit, fcd mucronatorum, deinde
extima n caulis abrupti partem qmbufdam follicu¬
lis pratditam , iis fere fimibbus capreolis , len verius
veliculis quas Ribes plantiradpingit. Qudm veri

& folia, Sc caulis illa extima pars valde (iccacffent,

nihil miru n , h aciditatem , quam forte habuerit, in
illis deprehendere non potuerim : nihil tamen afle-
rere volo , ted meam opinionem dumtaxat dubius

prof

Qu.i porro in regione eam plantam obforvaffet
& legi liet Colius, nihil in charta qua folia involuta,
erat adferintum, nec quidem an aliquo in ufu apud
incolas ede competi liet. Opera; pretium tamen me
fadturu u exiftimabam , fi mutilam plantam qualem
confpicieham , in tabellA exprimendam curarem,
qua; hic adponeremr. Citerum, illorum foliorum
quorum piduram hic damus , non nulla orbicularis ^
pa;ne erant forma; , hoc cft, quinque uncias longa,
totidem lata , prafertim infima parte , pediculo cui
videlicet inhircbant , proxima/ummA verh & ali,
quantulum mucronata; alia.tametliejufdemlongi-
udiris & circa pediculum latitudinis, fenfijm tamen
in mucronem defincbanc,nec adet) fphaniciformc
erant , C-: 1 Hcdcne folium angulorum expers,

Co volvuli majoris quodammodo referebant, e juf/*'
demque formaturum' inter reliqua confindebam,
ctrjus longitud itudd fex unciarum erat. Por-

rb pon valde de nft fi e crafla erant ea folia ( ncfcio
anficatat. .daccid d: fiipina parte quendam
viridem colorem retinebant, prona autem, ex albo

nallefcebant ,fo- pediculis binas uncias longis nite-

hartur.a quibus nervus prodiens per meiEum fo¬
lium k eundum longitudinem protendebatur, &ab
ilio deinde alij minus tumentes nervi inatqualifitu
ori cbantor, ex utroque latere quini aut feni , qui ad
foli joras ufq; excurrentes, intermixtis muitisohii-

qms venulis, magnam gratiam folio conciliabant-
imrmu canlisabnipta pars , teretes quoflam & ob¬
longos folliculos in terfolia proferebat , fod eos, ut
mihi quidem videbatur.novellos Srrecentcrnatos
eolque inanes & ficcos,ut facillimi confringeretur*

DE SAMBACH SEV ZAMBACH,
&Iafininoquredamin genere.

Cap. III.

- .vi ucx , ex q ua Ko I

f-‘ a*£f,cr oe Kibes conficiunt, cujus magnam copiam e mon¬
te Libano delatam in ludicis Halepani horto vide-
bat,ad Rob illud conficiendum, quod deinde Con-
HantinopolimeUct ablegandum. Et cap. fequente
ejufdcm libri , Ribes plantam numerat intercas
quie ab ipfoin monte Libano fuerunt obfervara
Libro autem quarto, qui feorfim poftea fuit editus,
*•» XauS. oc I lantarum figuras additis nominibus dumtaxat
continet, ejufdtm Ribes primum e terra emergen¬
tis iconemexhibet, binis folummodo foliisnradi
tam. Cogitabam itaqueapud me , an illa, cui inter
chartas conlpiciebam folia cum fuprema caulis par-

te.ad Ribes Arabumplantarti referri poffentf veri
limiieenimeft.pIuribusquAmin monte Libano lo-
A ttala, quandoquidem apud Afodicos Arabes foc-

r7-Amhach multis (& verius mea quidem opinio-

! (-K 'C!turdeGelfemino,utAn£.Dod.eai.Lob

Ads.Maith Cam.h.CluC& Bellunenfi , qui feri-
bic Zambach abfolute lumpcum,elTc Lilium album T,l,un: *l
GHrcrus tamen in eat, credit Arabes per Zamba-W
J um intelligere Violam [Lcmowm] quod non pia- Lcuc„um
cet.Pratetea hift.quadrup.Virgilij Ca/Iiam elfe pu- c./S,a v,

tatjapibusgratam.Acconlideratisiis.quideCama^J-

Icrip/i c Virgiliut, non video quomodo conveniat
cumca. Verba autem Virgilij pofitafuntcapitcde
Callla poetica. Idem tandem loco proxirae citato _ r
pro Nerfin Iefeminumvulgb diftum , aut Leucoia

pomis , quam ullum Rofarum genus ufurpare ma- J

vult.Nos tamen dicimus Rofammofchatammelius
convenire cum Nerfin quim Iefeminum.

Suntquipro certo fibi pcrfuadentlafminum un-
gucPtum Diofcoridisex floribus fieri.quos in Italia
Gelfcmiri vulgo appellamus , inquit Matthiolus. -
Qiiorum opinioni non parum fuffragantiit tum dJ™,T
Htt.nolaus.tum Marcellus, quiinter Leucoii gene-
ra roftratem Gelfeminum comprehendi fle videtur,
cujus lententia n6 probanda. Gelfeminum differre

^Leu-

| *ntn.

tibach.

meDtof.
efl GeU
■tnurn.

iU.

omtnx

£”tir-

empar.

•nm.

vpeago.

'atarrhtH

"cjnper.

LIBE

it Leucoio abufiae odendic Sefapio,qui alterum ab
altero diverfis capitibus diftinguit.Nec de Gjlfe mi¬
no agens cap. 17-. ulla n Diofc. aut Galeni authori-
tatem adfert. Credimus ergo Diolc.cartcrilquc ve¬
teribus incognitum. Cxterum Arabes Iefemin ap¬
pellarunt , ta n‘ tii vernacula eorum lingua Zam¬
bach live Sambach, vocitetur. Addic idem in com.
Ital.cap.t73. Gualterum Germanum Argent. manife-
ilccrralfe qui exilii marit Diofc. intellcxille de vul¬
gari Gelfemino. Matth.oli n in Diofc- meminit ex
Serapione, Gelfeminum floribus albis, cum luteis,
tum ca: rui eis reperiri, quale etiam fe vidille ait. Mo¬
do autem in poft. com. diclade diverfis coloribus
Gelfemini omittit, quafi ante fcripfcrit nonvifa.

Iafme porrb Diofcoridis non elle Gelfeminum
comprobat Lob. in Adv. dicens. Concinniorem
quXn certiorem. afeivit fibi Gelfeminum vulgatius
flore albo appellationem dc Lententia dodiorum,
quibus lanie didum putatur, quafi Viola odora,
quia folitu n eflet illius floribus oleum apud Perfas
imbui , quod tamer gravius fpirat,eoquc arguit,
non efle nollrum Gelfeminum. Et Viola; latior fi-
gnificatio multo cft , quam ut certam quampiam
plantam defig*;are valeat, nedum hanc quam Mau-
rirani Zambach & Gclfcminumdicunt.Gelfiminum
vulgare Cxfalpino videtur Diofc. Smilax larvis efle:
qua nvisDiofc.odorem floris fiibticuerit.

Iafininum [i*<rwvo:']quafi violaceum, \ Violis quas
«t vocant; vel Iofme quafi Viola: odor 3 aut Iafne
quafi medicatus odor -.Sambach & Zambach Arab.
quibufdam Apiaria , quod apes ejus floribus pluri-
mfl ndele 'dentur. Germ.T?eyclr«ben: Gall.Icfimpi:
Ital. Geljimtn . A matamarnos & calidos tradus ha-
beturque in viridariis & hortis.

Avicenna: lib.z. Canon, tra ‘La. ca^.-^ij. de Sam-
baco,Iafnin alba efl calidior citrina, &citrina pur¬
purea 7 efl univerfaliter calida ficca in fecundo.
Efl fubtiliativa humiditatum , & confert fenibus e-
jus oleum. Delet panum quod ex eahumidum,&:
quod ficcum,&:facit poflidere citrinitatem multitu¬
do odoramenti ejus. Ejus oleum confert aegritudi¬
nibus frigidisin nervis , & fenibus. Ejus oaorfacic
foda : verur tamen cum hoc refolvit foda fadum i
phlegmate, quando odoratur:&: purum oleum ejus
facit fluere. farguinem ex naribus calefacti , cum
ipfum odoratur. Serapio de temper.fimpl.cap.175.
de Icfemi<' quod eftZambach tradit ex Ifaac eben
amram, efle quoddam ex eo album, habens florem,
&c quoddam citrinum , & citrinum effeminusin
operatiore fiia , & citrinum repeririin Babylonia.
Quam teratur h umidum aut ficcuin, & ponatur fu-
per impetiginem aut panum, expelli eos , &refolvi
omrem fuperfluitatem frigidam , &: conferre ha¬
bentibus catharrum,& inducere dolorem capitis il¬
lis, qui fint calida: complexionis , & oleum ejus elPe
juvativuminhyeme. Sed fi calidus aliquis in com¬
plexione odoret ipfum nimis, timendum elfe ne fa¬
ciat fluere fanguirem ex naribus ejus. Elfe etiam
fpeciem aliam ex ea , cujus flos fit carieftis coloris.
Idem ex Abcn mefuai ait efle calidum in principio
fecundigradus,corferrehumiditatibus & phlegma¬
ti falfo,& fenibus frigida: complexionis, & conferre
doloribus qu.T fiant i phlegmate vifeofo. Ex Mefa-
rugia folia Iefemin humida aut ficca ponidocetfu-
per impetiginem autpanum,& auferre eos.

IASMINVM SIVE GELSEMINVM
flore albo.

LOngi flimis & lentis , licet tenuibus viminibus,
& nili fuftententur appoficis pedamentis , pro-
Tom.lI.

R X V-’

eidtiis donatum eflj
corti.ce viridante in.
redis ; folia feptem
ad nervum alligan¬
tur, acuminata, Vi¬
cia: foliis fere paria,
glabra, atro vire nriai
flores vclu ti in um¬
bella fuaviflimi o-
dbriS ex oblongo
gracili tubulo in ca,-
iathu quinquepar¬
titum explicantur,
colore cadido. Mat-
thiolo e feminibus
femen rariflimurri
oritur, in aliquibus
tame locis edic Lu¬
pino fimile. CxC
CralTcfdt vetuflate
fere fpede arborea
co eu n ti bus vi ticuli s i n ftar caudi cis.

Sunt apud Lugd. dodi , qui Pothon Album 5
Thcophr. hb.5. hi Itcap. 7, memoratum , Iafininum
album putanf, Delidcrium vertit Gaza. Plinius fic
interpretatus eft : Sed maxime fpedabilis Pothos,
alterum candidius. Avicen.Zambac,Sambach , vel
Iafinin alba. Ifaac eben amram apud Serap. Iefc-
min five Zambach album, hlermol.lefeiwinum flo¬
re candido, & Viola Perfica, Parthica & peregrina. Vtoli fler-
Icfemi num Marcello. Gefn.h. Iafme floribus albis.

Lob. Adv. Gelfeminum vulgatius flore albo: Oblide
Ic. Gelfeminum vulgatius. CxC. Gelfiminum flori¬
bus candidis. Cam.h. &epit. Gelfiminum five Iaf-
minum, Zambach Arabum flore albo. Tab.Ger.^™^"
Lugd.& C-B. Iafininum album-, Miror Tabern.& af- Tn$ &cre,
feclam ejus Gcrardura pro Iafmino ca:ruleo ponere r.u\error:
eandem figuram, qua: albi , ac edam pro Iafmino
luteo, cum luteum differat forma. Cxruleum nul¬
lum vidi, nccinvenio, qui intuitus fic, quamvis ejus
mentio flat apudMatthiolum & pofl. illum apud a-
lios. Iafininum primum Anguill. Iafininum Cord.
in Diofc.Dod.ClufCam. apud Matth. C.B.pin. Ia¬
fininum 1. five vulgatius flore albo : Apiaria. Dod,

Iafininum fl.alboEyfl.

Lobel.ubivisin hortorum angulis apricis & pro Locus
praediorum cavardiis furculo pangitur ,ftdque orna -Tcriput,
menta pergularum , pedamentis erigitur ad forni¬
ces. Ctelalp. floret pofl Rofam diutius e fingulis
foliorum alis. Frudum apud nos nequaquam perfi¬
cit. Hyemeamittitfoiia.

Iafininum albhm ficut odore fldgrat, ita & viri- virex.
bus multis pollet. Oleum ex hujus floribus confe-OUu^.
dum crudos difeutit humores 3 frigidis ac catharro-
fis confert, dehyberno utile tempore. Quibus au- Tem!>Fr^
tem temperatura contigit calidior , his dolorem ex-.^
citat capitis,& fi diutius odoretur, periculum adfert cnm_
farguiris & narium profluvi j. Pnccipua clei e flo¬
ribus utilitas ad contrados,induratofque artu-s, ar- ..

ticulcs,tendon es, nerv6fque:calcfacic, emollit, ape-
rit. Vteri morbos arcet, non folum hypogaflrio & MCrbi Hte*
locis muliebribus illitum , fcd etiam potu aut ene-r/»/.
mate ufurpatum. Simili modb prodeft Sc doloribus
colicis quos frigidus & vifcidus humor concitavit. Cc!lc't-

V 'i -

IASMINVM HISPANICVM FLORE
majore extern e rubente.

CO n fi mile s progre ifu s & i n erem c n ta hab e t tu rri -

Iafmino vulgato , fcd omr ibus modis concin¬
nius eil i foliorum conjugationes tres quatuorve
cum extremo impari alam complent, at lingularia
folia ex oblqngo rotundantur nen inmucroR«;u
l 5

Synon.

fielfm Cet
yilammm

meum.

Locus gy*
Tt/nfUS.

Defer.

i*ba.

Flores.

Vires

Oleum. '

T umores
arert.
Parttu /«-
W.

*»* H I S T O R 1 PE

vulgati more defiflunt , iifque latiora, propius ple¬
rumque Te mutuo
contingunt, extre¬
mumque adeb fo¬
lium impar , con-
trattius ac brevius.

PLANTARVM

quim in vulgaro e-
xifht. Porrb autem

& flores long^funt
majores fpeciolio-
relquc ac fragran-
• tiores, foliis obtu-
fis ( cum vulgato
fint acuta) intus Ia-
cfeo candore, foris
punicantibus.

Lugd. dicitur Ia-
fininum ptfniceum
Dalechampij. Gal¬
lis lafmin ruuge , &
lafmin large. Tab.
Iaiminum candi-
florum. Ang. Ge-
imini [Zambacb] (pedes tertia. Lob ObfChamx-
gelfeminum grandiflorum peramxnum , humile
Gelfeminum. C.rfi Gelfeininum humilius, flore
grandiore, (uperne candido , inferne fubrubente.
.. Cara, apud Matth. &Epic. GclfiminumCataloni-
. cum, Germ JrrembbT)cyclr«bcn/obcr3A0mmcrt
mit groffenblumen. Ger. Iafninumcandi florum
majus , (Urcat luntre (Bcfeminc. CBauh. apud
, Matth. Iafminum Hifpanicumgrandiflorum, Eid.
pin. Iaiminum $. humilius magno flore: Gelfemi-
num humilius i.CluC

E Chio infula Genua primdmadve&a, inde Lu¬
gdunum. Qui Byzantium profecti funt , affirmant

filantam hanc in eo tra&u & multis Peloponenfi
ocis, i Graecis Sc Tureis ftudiofiflime coli, & ubivis
in hortis Ipe&ari. Vt autem propagetur in vulgari
inleritur. Floret Autumno & fere per totam hye-
mem Patavij , Lugduni , Bafilex & alibi in urceis
penlilibus culta.

IASMINVM SIVE SAMBACH
Arabum, Alpino.

S Ambae , live
Gelliminu , aut
Icfmin Arabicu,ut
autor eft Alpinus,
frutex effCayri in
Aigypto , larmen-
olus,qui larmen-
tis ferper do altius
fc extollit , foliis
Mali aurancij pro¬
ximis, flores albi,
oiffonis foliis prae¬
diti , omnino fi-
miles vulgaribus
foliis , magnitudi¬
ne rdortque prae¬
validiori , ac fua-

viori.

Vliis florum eft
magis ad ornatum
. corporis , quim ad

unitatem : nihilominus parant oleum , quo utun¬
tur mulieres in balneis ad uterum calefaciendum
& laxandum, e jus enim fcirrhofis tumori bu maxi¬
me conferre expertae fiint , ut parium etiam unlio-
rera reddant , oleum hoc bcbiDunt cal»di.ma&. ip.o

liniunt extrinfecas uteri partes. Vtuntur quoque
eo exterius inurgentes thoracis regionem,iuni per
os lpfum calidum bibentes, ad tuflim,anhelitufque Tufis'.
ditncukatem, &ad ^ leuritimlethalcm ,in quafpu- PUunu
tum maxima cum difficultate educitur, & ad pcri-
pneumoniam, atque ad dolores vehementes fto- sttmafl
machi,intcftinorum,atque uteri. Parant hoc noftri fnteftm

ungucntarij ex dulcibus amygdalis atque

mt iennmbus ,cx quibus odore florum lefmim im¬
butis oleum exprimunt valde odoratum.

IASMINVM SIVE G E LSEMIN VM
lutcum,«Sc cxrulcum.

Afinini vulgati ri- Oejir^
tu fruticat, virgul¬
tis viridartibus ,an-
gulofis, ftriatis, in
quibus folia , ali^s
terra Polemonij
Monfpelierfium, ri¬
tu ,fca acutiora, fir¬
miora quifn in albo,
interdum duodecu-
plo majora , ad Tri-
folij bitumino fi cul¬
ti folia magnitudine
accedentia , aliis ve-
rb pinrata ex una
duabufve atm juga¬
tionibus coftx an¬
nexis, impari femper
uro alam claudente:
flores eo ordine &
fitu quo in Iafmino
five vulgato,five Hi.
fpanico/oliis6btufis,ltiteis. Fru&us mediocris ma-
gnirudims, niger , oblongus , binacontinet femina
nagna, nigra, oblonga , qui fe mutuo fpeifiant pla¬
na, alteri parte modice gibbofa.

Lob. Adv. Gelfeininum luteum. Eid. ic. &Tab. Sjnon.
Ia( ni r um luteum, (bcclUcycl Kabcn. Quem quis
quxfo cum ejus imitatore Gerardo cxcufabit quiTai'&‘c
pro non vifo Iafmino luteo ex fola phaotafia ponit ^

alni iranrm A p <r Cp/minnm U ^ 1 . . ~ L —

albi iconem. Arg.Gefminum flore luteri. Gefn.h.Ia
fmc, Iafminum luteo flore ,quo nomine Eyft.&C.

B auh.idapudMatth.no mi nat, qui feorfim Iefemi-
num vel Gelfeminum luteis flonbusinfcribit. Eid.
pin. Iafmiruim2.humilius luteum: Gelfeminum hu¬
milius alterum fl.lutco,Cxfi

Pforrzhcimixin horto Gricnningeri , qui hieme LtCM ^
tegit, adhuc viret Novembri : Argentinx floret Iu- Tcm?*.
lio & fruttum macuratOiftobri. ^Patavina &qux-
dam Gallica vireta habent florens in xftate.

Iafninum cxrulcum nondum vidimus : An Ara- larc
be Liguftium orientale , quod ali^s Syringa cxm-le.
lea dicitur, intellexerint, Cxf.dubitat talij Clemati¬
dem cxruleamelfe volunt.

Iafminum cxruleum,Tab.Ger. Iafminum 4.CX-
ruleum Serapioni,C.B.pin.

.. c&rti -
•um.

PAVATE ARBOR FOLIIS MALI
aurex. C a p. IV.

FRutex eff non admodum ramofus otto aut no- Defer.

vem pedum altitudinis, cui rara funtfolia , Mali
aurex minoribus foliis fimilia, excepti appendice
qua carent , utrimque eleganti virore prxdita : flos
exiguus, candidus, quatuor foliis p reditus, £ cuius
medio exit alba fibra cufpide viridi infignis , odore
floris Periclymeni, cui procul afpiciqntibus perfi-

nmilis

VaSrate.
Vafitieli.
Slrbor try~
fipelas ch,
rarrt.

Erjfipel/u.

Radix..

tnflamm.

sccons.

'LIBER

milis videtur, rotundum feinefl,Iefttifcini magnitu¬
dine, ex viridi nigricans, &: ubi nutu ruerit, nigru n.
Caudex Sc rami cinerei funt coloris-, radix alba & in-
/ipida,cum nonnulla tamen amaritudine , odoris
propemodum expers.

Acoft. de arom. autor eft dici , vulgo in Malabar
Prfv4re,aBrachraenis ScCanarinis Vafaveli ", Lulita-
nis Arbol contra lus
cnfipolas, h. e. Arbor
eryfipclas curans.
Lugd. Pavatc Aco-
ftx. C.B.pin.Arbor
Malabarefium fru-
du Lentifci.

Tametfi utilis fit
hxc planca adver-
fus alvi profluvia,
queadmodum Ma¬
cer &Coru, cum il¬
lis tamen minime
comparari potell,
quaaoauidcm im¬
becillior eftiitaque
qui jam didas no¬
vit , ea haudqua-
quam uteturin al¬
vi profluviis ,atin
curando omnis ge-
nerisduntaxat ery-
fipelate ,& eoprxfertimquod £ mera bile ortum
elt. etenim inligni virtute adverfus hunc morbum
pollere deprehenfum eft. Teritur & maceratur hu¬
jus plantas truncus live radix orizas dccodo ^Ca-
naicuocant) aliquot heris quiefccre finitur ut acel-
cat hxc aqua,eryfipelas deinde ea inungitur bibcn-
daque propinatur fufticientc quantitate bis in die
purgato prius ventriculo. Eadem ratione prasbetur
radix orizxdetro do macerata iis qui jecoris inflam¬
matio ne laborant & febrium ardoribus, addico au¬
tem fucci foliorum Tamarindi momento vulnerum
labia circumquaque inungi folent ad inflammatio-
nesprohibendas, & humorum defluxus cohiben¬
dos. Quoniam vero iis in provinciis multi) majore
quantitate Pavate qu^m Coru crefcit, incolxco
utuntur.

Clymenum | A
D,ofc.

Clymenos

rhnio.

Similis

Plantagini

plinij L-f

fjHS.

CLYMENVM VETERIBVS.

C a p. V.

E hoc ita Dio (co rides di flerit. Clymeno n cau

_ lem. profert quadrangulum, ceuFabx, folia

Plantagini fimilia-, folliculos vero habet flipra cau¬
lem itadifpofitos , ut alter in alterum propendeat;
velutin Inde ac polyporum cirris. Hoc alij inter
notha Diofcori dis Cafycanthemon vocant, alij Pe-
riclymeron , alij Heliophy es , quali folis plantam.
Non nulli Hepatitin, alij Smilacem,alij Anatohcon,
alij Pyticon, alij Merginem , Latini Volucrum ,fcu
Volucrum majus. Aigyptij Oxivi,Clymenon,alij
Clymenium,dc Agonon (quod fterilitatem inducat
quanquam id Periclymeno magis convenit) nun¬
cupant.

Plinio Ciymenos herbat rege appellata eft,Ede-
rx foliis, ramofa, caule inani, articulis prxein da, o-
doregravij&femineEderx , fylveftribus & mon-
tofis nafcens. Grxci plantagini fimilem efle dixe¬
runt, caule quadrato , folliculis cum femine inter fe
implexis, velutin polyporum cirris. Succus in ufu
vi lumma in refrigerando. Et alibi. Prxcordiis Ik ili¬
bus utilifEmum Clymeni femen potum diebus 30.
pondere denarij in vino albo. Hocin loco Plinius
Clymeno perperam illi omnia reddidir,c]nx Diofc
Gal. ( qui hujus nufquam meminit ficut nec poft

X V- 105

ipfum Paulus) Periclymeno afffgnarunt. Qua in re
quidem Theophralturrt fecutus eft,fcribentem: Im- Theoph re-
potentes facere polle creditur, qui fructum [ 70V r.ap-^t1UiC‘*r- -1
ttcV, Cemtn Gaz,a] Clymeni [toJ Kxvy&s , Vulneri Gaso.ij
collectum modo lex tari j triginta aflidue diebus,
portionibus ?quis biberit ex vino albo.Sic enim pe¬
nitus fterilefcere hominem aiunt, fipotionemab-
folverit. Gaza xquivoco vocabulo ufus eft , Yolu-
erum interpretans, eo tamen nomine Periclyme-/’/ “
nura Diofcoridis fe intclligere dcmonfcrat.Is Theo. v,lucrum
phrafti AojvIw lib.z- de cauL cap.25. etiam Volucrum
interpretatur.

Clymcnon deferibi aliter a noftris (ait Hermol.
coroll. 611. )quhm^ Grxcis Plinius affirmet. Nara
quod is de Clymeno prodidit , Diofc. Periclymeno
vocatx tribift , & deferiptio noftrorum de Clyme¬
no, Periclymeno fere con venit.Cur quxfo Hermol. Hermol. «A.
deferiptio ne noftrorum vocat, quam hoc in loco fef'^-
prxtexiflc* Icribit. Plinij ea eft,nec ullam aliam prx-
texit. Si quis prxterea confideret, qux cap.fcq. ad-^TT^'* ,us-
fert, apparebit eum nullum tradere dilcrimen, inter
Clymenu n primum Plinij & Periclymenum Dio¬
fcoridis. Rucllius qux recitat partim exPlinio,par- RueUnota-
tim ex Hermolao tranferibit, licet more fuo eos
lentio prxterire non erubefeat.

Ex hadenus didis igitur conftat Clymenum dici
h Plinio de Periclymeno Diofcoridis , idquod Her- rendjm*-
mol.&Matth.attcftantur. Clymenum Coftufi \La-nt*m.
thy/us f.itivn' Im fultus 1. fcu Chmenum Matrbtull,
Lugd.jbelle flatis Clymenum Diofcondis imitari vi¬
detur Mntthiolo : de hoc hift.noft.lib.17.de Lathyro Latbyus
majore flore tradabimus. Clymenum Ruelli j,fl maiar/.
Scrophularia fecunda Dod.Ocimaftrum Tragi , CcuScrophuU*
Betonica aquatica Septentrionalium , perperam rtamaur.
quibufdam Clymenum Diofcoridis creditur. Ad
Scrophulariam majorem(de qua lib.zS.) Clymenum
Ruelli j referendum exiftimojvcreor tamen ne ei at- Ruc[ cj,Att -
tribuat quxdam, qux adSaponariam pertineant.
Clymenum (inquit Matth.) non eft Saponaria vul-
gbdida , ut voluit Rucllius. Sed fallitur Matthio- sfatth.ro. .
Ius. Ruell per Clymenum fuum non intellexit S^-ft4tatu>'-
pona’iam,de qua ipfc feribit.

Clematitin alteram minorem longifoliam Lobe-e-/^^^
li j, quidam apud Lugd.CIymenum efle arbitrantur.^?^ c*ru.
de hac poftea agemus , fub titulo Clematitis flore leo fuma»
cxruleo,furredo.

Cxtero ,probatifIimum Clymenofi eft, autor e Delectu*.
Diofcoride montanum. E frutice toto cum radice y,res
fucciisexprimitur, qui adfanguinisrejedionem in succus.
p o tu e ffi ca x e ft , i t e mq ue ad c cel i aco r u m pro fluvia, ProHt&U
rubentemque fluorem muliebrem : quippe qui a -l*nguip.
ftringat flmul atque refrigeret. Sanguinem quoque
naribus erumpentem fupprimit. Folia trita autfol-fo/,*
licali , fi vulneribus recentibus imponantur ,caita
efficaciter fanant, ut etiam ad cicatricemperducanr.

PERICLYMENVM VETERIBVS.

Cap. VI.

PEriclymenon , ex Diofcoridis fententia , frutex VericTjvfc
eft exiguus ac fimplex, habens ex intervallis {o-D,c/c-
liola caulem ampledentia, fubcandida, hederacea,
acinter ea nafcentia germina, in quibusfemen He-
derx-, florem candidum ceu Fabx m me -

diouee. ] aliquantulum rotundum [vot? ^cyyvhov, qua
vox in itld.deejt ] Sc quafi [<nfe«pg!osV in orbem addit vet.J
in folium procumbentem-, femen durum & quod
difficile evellatur : radicem cralfam [ m^ciew i.v.yyar
Onb.mxcTai' y^uvyr.^alij ex Crat .] acrotundam.EIxc
fic paullo aliter Plinius. Peiiclymenos fruticat tkExP/m/*
ipfa , ex intervallo duo folia habens , fubcandida,
mollia. In cacumine autem femen inter folia du-
I 4

Caprifo.
Um

recenno-

«4 H I S T O R I AE

ru?n , Si quod difficile evellatut. Confiderans , quae
Hermo, procedenti cap. de Clymeno fcripfit , ob-
fervabit facile eum Clymenum primum Plinij
idem tacere cum Pericly,meno Diofcoridisi Dicit c-
nimin Clymsno de Periclymeno actum eft, quod
nunc Caprifolium [perperam tefie Cor».] &Mater-
r^(yWavuk'o [officina] appellatur. Ceterum id maxi¬
me Matthiolu n ad credendum impellit , vulgatam
Matri fylvam elle Periclymenon, quod nonlolu n
omnes hujufce itatis rei herbario peritiflimos in
hanc fententiam devenilfe compcrerit, fed quod
etiam cx notis, quas illi reddidit Diofcorides,ita effc
cognoverit. Periclymenon, inter Diofc.nothaj ali¬
qui >£gine.n [numencUtura acapritfatta] alij Clyme-
no.n,a!ij Carpathum, alij Splenium, alij Hepatitin,
alij Helxinen majorem, ali jClematitin, alij Myrfi-
hen, alij Calycanthcmon, Propheto Pileum Vene¬
ris , i£gyprij Tureum, Romani Volucrum majus,
Aphri Lanath appellant.

Nafciturin arvis ac fepibus autore Diofc.cohvol-
vens fe propinquis fruticibus , adminiculis quibuE
cUnque,Plin.

Semen poftquam ematuruit collc&um & in um¬
bra ficcatum , fi drachmo pondere ex vino bibatur
quadragenis diebus , lienem abfumit , laffitudinem
dilcutit, & orthopnoea; atque fingultui prodeft;
fed urinas ciet ftatim e fexto die cruentas.Idem par¬
tum quoque accelerat. Sed & folia iildem funt prar-
dita viribus, ac tricenis feptenis diebus epota fteri.
litatem in viris facere produntur. Eadem, fi ex oleo
perungantur , febrium circuitibus redeun dum hor¬
rores abigunt.

Periclymeni ex mente Galeni , utile eft Sc femen
& folia , ficcandi fimiilque calefaciendi vim haben-
tia,aded ut etiam urinam cruentam efficiant, fi diu¬
tius bibantur. In principio tamen foIiVm urinam
cient. Si vero foris cum oleo illinanttir,calefaciunt.
Semen autem edam ficcat. Et quidam tradunt fi am¬
plius bibatur , omninb effici ut bibentes non gi¬
gnant. Quidam etiam certum dierum tempus praefi¬
niunt tali potioni: quemadmodum & Diofc.fcptem
Sc triginta dies. H c etiam urinam cruentam reddi
Plm/t. dicitlfextodie. Semen Periclymeni, ait Plinius, in
umbra ficcatum tunditur & in paftillos digeritur.
Hi refolud dantur in vini albi cyathis tribus , trice¬
nis diebus ad lienem, eumque urina cruenta , aut
peralvum abfumit: quod intelligituri decimo fta-
timdie. Vrina m cient & folia deco&a , qrti&or-
thopnoicisprofunt. Partum quoque adjuvant, fe-
cundafque pellunt pota fimili modo. Di<ftumarcca
rr r m. cfE 9 Plinium aperte Cly merum cum Periclymeno
confundere. Nam qua* de Clymeno tradit,ad Peri¬
clymenum pertinent : qua; vero cx Grarcorum fen-
tentia feribit , ad Clymenum Diofcoridis fpedant.
Et in hoc fequutus eft Theophraftum , qui &ipfe
Clymeno adfcripfit , qua: Diofc.de Periclymeno
Mare e Ni prodidit. Illius fententiam fequutus quoque Mar-
a-rsi-. cellusa vero aberrat. Etenim magnum eft utriufquc

herba: diferimen.

L^cm.

Vtret y

vju,.

Lien.

S ertli 1 45.
Itbrti.

£x Galeno

tempera

tutatum.

PERICLYMENON PLVRIMIS, SIVE
Caprifolium duplex , perfoliatum , &
non perfoliatum.

HVjus radix Iignofa,reptatrix, tenuis , cum fuis

adnatis , flagella plura ,al’enx epis indiga , te-

pcrjoltatt. nuia, longa Jjgncfa &in ramulos partita, furmm re¬
pentia, cauliculis &geniculisirtercepta,leviter pi-
lofa-, folia ad genicula ex intervallis bina Iorgiufcu-
la Sc acuta , mollia , dilute virentia , ri ft riore tamen
parte magis incanefccrtia. flore sir fummis ramulis
complures pariter emicant, oblongi , amn/Fmi,
iuavi odore, Iubar bellica; dire&a: aut promufadi

P L A N T A R VM

fi miles ex corniculato argufto principio in latius
onficitrn fatifeen-
Periclymenvm non per- tes , lacimatae fim-
foliatum. bria: ligulariimque

pulchritudine fpe-
cfabile;*: tusca. i,
flaminibus ab quot
e medio exeunti¬
bus j color albus aC
interdii flavefeens.

Frudtus acinis Sa-
buci fimilis coglo-
meratus, per ma¬
turitatem rubens,
in quo femen du-
riufculum; fiicco a-
bundant acini fa-
poris ingrati;

Alterum genu sp^r/
(perfoliatum)Nar-^°
bonenfe quale in
horto habemus a
pricedenti vulgari
in Germania differt
foliis pene glaucis
rotundioribus &

Peri clyh. terfoli atv m. pediculis brevifli-
mis , quorum qu.r-
dam funtfepe cor»
rinua &: i viticulis
trajefba pertufave,
fuprema autem a-
cctabuli inftar mo¬
dici concava,fipo-
re fubafri •, ex quo¬
rum cotyla flores
prodeunt proce¬
dentibus fimilesa-
moniffimi, fuari e-
tiam odore , colora
ex purpura albe-
fecnte aut in lu¬
teum larguefcen-
e,fuperiorisfimie
ies , breviores ta¬
men ac paulo mi¬
nores Dodon. ex
tubulo eminet fla¬
mina albida. Se¬
men glomerarim
nafcituracinorum Sambuci magnitudine colore ri*.
bro,dilutiore,uc ait Dodon.

Meminit Periclymeni Pandeftarius- qui quidem Pericl^mep.
nullum ejus diferimen tradit, ftdin «renere dehreat p*ndt^
his verbis. Matrifilvialatine ,grarc? Splenio n , vA
Splen aria, vel Lienalis,velPcriclymenos.Herbaeft LuZha

cujus folia cx altero laterum fubalbida , & ex altero u<n*lif. ‘
fubviridia-, fe involvens &adhirensfipius ; cujus
fruiftus eft magnitudinis Cubebarutn in principio
viridis, & cum maturuerit citrini coloris tendentis
ad rubedinem pofiti ordinarii , &:conclufi in duo¬
bus foliis fimul conjedtis, exiftentibus in capitibus
ftipitum juxta eum.

Matris fylve nomirefinqtlitCron.in comp.Mar -MatriSKm
ciati ) infignivit Periclymenon Grascoram Scrib. 3. r,b.^ *
Largus , quam luculenter ex veteribus Diofcorides L‘trz°-
& Plinius aperuerunt , Gal. 8. fimpl. Volucrum VoL‘
majus quoque appellat ,Pandedariiifque Caprifo-'”"1^
lium noftrum declaratmam noto cum Periclymeno
veterum fatis conveniunt : unde dodtiflimis idem
fonautifi Matthiolum Amatum excipiamus • nam
’ j CapnfoliumPyxacanthamaflerunt. Mefueintcr^*™.

V olubilcs tertii fpeciei oftendit. th*. '

Hermoh

LIBER X V-

,i ciymenos Hcrmol. in Diofc. vocatur Clymcnos Plinij pri-
| Tlinij i. ma , Peryclymenum Diofcoridis. Ruell.Car.Steph.

■ Tenclyme- in coll.& FuchfPcriclymenum Romanorum , Vo-
' ^ucrum majus 5 Periclymcnos Plini ) : Sylvx mater

* mrHm' Scrib. Largi : Caprifolium & Matrifylva vulgi , licet
Caprifolium ei, quam Matrilylvam vocant , celte
Cornario parffm rcfpondcat.

1 Caprifo- Sunt ( inquitMatth. ) qui Periclymenum perpe-
< Immnocft ram Caprifolium appellent-, Officina Matnlylvam
i Matth. vocant ; Italis quia in fepibus & frutetis nafcitur, a-
dco ut IxpA tam pertinaciter inhxrcatligetquc ad¬
minicula , ut in ea imprimat veftigium , mc-ritb Vin-
I yimibojco. cibofco dicitur. Plane hallucinantur i j, quiCaprifo-
J £rror mul- bum , & Matrilylvam fcu Periclymenum idem elfe
Ytorum. cxiltimant ,in quorum numeroeffe deprehendun¬
tur Ruell.& Fuchlius [in prjt.c mm.non Fi ■chjivm ,fed
Manlium accu/at.] In huncautem lapfum hos fortalfe
deduxit Matthxus fylvaticus Pandectarum autor.
Siquidem is fuum Caprifolium Matri fylvam nomi¬
nat, cum tamen ,ut fubinde legitur, nil aliud Sylva-
tico Caprifolium fuerit, quam DiolcoridisPyxacan-
lyciHm. tha, fcu Lycium, non autem Periclymenum, de quo
feorfurafub titulo Matrifylva: Sylvaticusipfcdiffe-
ruit. Quod forte non animadvertentes i j, Caprifo-
\fidMtur*" Iium & Periclymenurii idem elfe putaruntN Rnel-
\ putatur. 2ium autem, fimul acFuchlium lapfos,faIsb conclu,

dit Matthiolus , quum vulgo atque rocentioribus
herbariis Caprifolium vocatam afferant, nec pro-
, pria lententia id ffatuant : ipfe autem affirmat Ma-
, li^iofco- tril/lvam(repetcns verba Diofcoridis /icuti & exte-
rtdhrca- ra in fua^ejus defcripdone ) femen prxdurum &
tat. quod difficile evellatur habere, caule <Sc radice fim-
plici,quxan manifella lintin Matrifylva aliis diju-
dicandum relinquimus. Matthiolus fua icone exhi-
bet Periclymenum perfobatum.

D od.gall . P eri cl y me n u md n hilt.duo ejus genera
tradit. Vnum Caprifolium germanicum , alterum
Caprifolium Italicum •, utrumque fruticem amplexi-
caulem , vicinis adminiculis fele circumligantem.
randcd.re- Porro Sylvaticum reprehendit qui dixerit Lycium
pi-eh. vocari Caprifolium & Matrifyluam. Ejus verba hxc
funt:Matthxus Sylvaticus Caprifolium Sc Syl varum
matrem cap. 137. redte quidem Periclymenon , fed
Lycium perperam Lycium & Pyxacanthaminterprctatur,
perperam, Periclymenum cum Pyxacantha inepte cofundefis,
*» Mintha Peius uer^ cc‘am Pacic Caprifolio vires Pyxacanthx
Error altu* afcribens* Sed cap.131. Matrifyluam Periclymenon
& Caprifolium redte alfcrit ac legitimas ei ex Diofc.
vires refert.

Diofc, not. Diolc. bis videtur Vincibofcum plantam deferi-
bere/aitCxf.) Periclymenum,mod6 Cyclaminum
alteram vocans. Periclymeni delcriptio in exteris
quidem congruit excepta radicc,quam dicit cralfam
& rotundam. At Plinius radicis non meminit cum
in extcriscum Diofc. confentiat. De alteraautem
Cyclamino inquit Diolc. folia fert Hederae minora,
&c. Vbi exdem prorfus facultates leguntur, qux in
Periclymeno. Affert quoque Plinius alterius Cycla¬
mini deferipti nequaquam diverfam il Diolc.cnarra-
tionem. Ex quibus patet prxdidam plantam magis
convenire cum altero Cyclamino ob frudus molli¬
tiem & radicem liipervacuam. Si igitur eidem ac¬
commodari poflit Periclymenum , & frudus duri¬
ties de femine intelligatur , auferatiirque conditio
radicis rotundx , Sc crallx , error erit in repetitione
ejuldem diverfis nominibus. Probabilius igitur di¬
cendum videtur legitimum Periclymenum adhuc
non compertum ellc, non tamen a prxdida planta
multum differre. Plinius alibi Clymenum vocat.
TenelJu- Cluflhilp.& hi ffc.Peri clymenum vulgare , duplici

plex.c «/. gCnere conftat.Illud quod in Septentrionalibus na¬
fcitur , extremis ramis multos flores , odoratos ad¬
modum & rubrum frudum in unum caput coa-

dum profert1, alterum quod in calidioribusregioni-
bus , vcluti Italia, Hifpania, & Narbonenii' Gallia,
crefcit , eft latioribus loliis & binis aut ternis aceta¬
bulis extremos ramulos ambientibus , in quorum
Angulis feni plerumque flores exoriuntur prxeo-
ciores & minus odorati qu^min priore, quibus fuc-
cedunt baccx ferepunieex.

Cam. ad Matth. Periclymenum perfoliatum : de
hort.ait, Periclymeni. Matrisfylvxvulg6,five Capri-
folij radix etiamfi Diofcoridis deferiptioni repu¬
gnet, nihilominus tamen ex Crateva &Oribafio
affirmatur convenire , qui dicunt radicem effe den-
fam & longam. Hujus generis habui e lega ntifli-
marn ftirpem ex horto ULPrinc.Landgravij Haffix
VVilhcl. Periclymenum perfoliatum live Italicum
flore odorato vocatum.

Periclymenum Hermol. Rucll Carol.Steph.iti
C0II.C0rd.in Diofc.FuchfCorn. Matth.Dod.gall.&
lat.Trago , Ryff o, Croncmb.Gefn.hort. & cie coli.
ftirp.Had.IunicjTurncro & plerifque. Dorfth.fub norjtt. *ot\
titulo Caprifoli j inepte ponit iconem Hepatica:
flellarix.

Lob.Adv.Periclymeni Periplocas hodiernis Grx-
cis vocati, duplicem obfervari varietatem tcftatur
ex folio. Italicx fc. & Narbonenlf vulgatiori folium
unum & continuum. Septentrionali , non perfo¬
liatum. luem Oofduas habet figuras, unam hoc ti¬
tulo , Periclymenon perfoliatum calidarum regio¬
num-, alceram hoc, Periclymenon non perfoliatum*,

In Ic. Periclymenum perfoliatum calidarum regio¬
num officinarum, Periclymenum non perfoliatum*,
Septentrionalium. Apollinaris nomine ©ciffblart ^ffUinarta
figuram ineptam exhibet, alia vero impre/Iione pc- ,n^,Alcon-
nitus omittit. Tab.PericIymenum:Item,Pcriclyme- Tay ,mp6t
mim perfoliatum bmfid;ti^c 6pccF£il£fcn.Com - ritia.
pilator Tabern. fatis dcmonftrat fuam imperitiam
flirpiumin nomenclatura Germ. tribuens Pericly¬
meno perfoliato quod tribuitur Hyperico. CBauh.
phy t. Periclymenum, i.five perfoliatum,ex purpura
niveo colore nitens : aliquando & luteo afpcrfo.

Item Periclymenum 1. five Germanicum vulgare.

Eid. pin. Periclymenum 1. non perfoliatum germa-
nicum:Capiifolium,Brunf Gefh.& Lon. Germani¬
cum , Dod. Periclymenum,' Trag.FuchfDod.galI.
Turn.Cord.in Diofc. Gefh.h. Cam.Thal. Tab. Gcr.
Germanicum, Eyff. PericlymenumScptentriona-
lium,Lob.Cluf Item, Periclymenum r.perfolia, um:
Periclymenum, Matth. Ang. Lac. Lob. AdvJ&Caff.'
alterum Dod.gal. Periclymeni foecies foliis ur.itis,

Gefn.h. Pericl.perfohatum, Lob.Lugd. ( & gran¬
dius) Tab. Ger.Eyft. Pericl. vulgare alterum /Cluf!
hift. Vincibofcum vulgo ,Cxf. .

n «e/x/v/xW Grxc.Periclymenum Lat.OfEcinis
herbariis qui tamen parrim Caprifolium , partim
Matrifilvam vocant, alij Lilium filveftre, vulgus Li- om,n'e
lium inter fpinaa, Lilium con valli um,Narciflum &
Volucrum majus appellitant ,Trag. Germ.©ci^
blftt/ @pccf: aut tPalMihjen/Fuchfio (Bilgcncotx*
fort/Gefn.quadr. tDalbtUinbc/gcunlin^: Vienn?,
Norimbe^x, Feldkirchij Rhaptorum d: alibi, Ko^
fcnpou3ciid;o : in Mifnia 3c Icncfer jc licber, Ca-
mer.apud Matth. Belg^jjeytcnblabt & VtXammc*

^cne cruyt: GaU.CbevrcfetulU : It.Matrefelva Vincibo-
fco & Capri fogho : Uifp.Madrefelva. Angl.tDob bin*
be/aut4oonyfucflc:Brabant.VTeit'en.

Nafcicurin filvis & in fenticetis, & fruticibus,
nonnullifque arbuffis. Verefoliaexcunc , flores
quandoque Aprili , crebri As Maio ac Iunio confpi-
ciun tu r 3 fructus fub Autumni tempus. Vtrumque ‘ ’

genus Belgicis & Germanicis hortis valde familiare,
pergulas interdum vellit. Neutrum fponte nafcitur
quod fciatClufiuSjin Vngaria,Auftria vScBohcmia.
Frequens^ tamen eff in HarcyiniaSaxonothuringia-

*<* HISTORIAE

ca circa Orterodani oppidum Ducum Grubenha-
gSorum ubi dicitur VTilbrancfen. Moncbclgardi
paflimin du.ueris^iepibus & (ylvis provenit', (pon¬
te folio non perfoliato , Bafilex etianl varijs in
locis in (epibus: floret Miio, Iunio Julio, Auaufto,
Septembri & Novembri Montbelgardi : In Alfatii
copiose occurrit non perfoliatum :Monfpelij per¬
foliatum ftoiens Aprili & Maioin fepibvts.

VcmpJra- Vehementer calefacit & deficcat , id quod giiftu
m.ntum. etiamipfo deprehenditur. Folia fi quidem, atte lia n-
te Fuchfio , acrimoniam quandam prse fe ferunt gu-
ftata. Ex facultatibus autem fuperius h Diofc. Gale¬
no , & Plinio com uemoratis , nemo non intelligit,
Guflu. fiuricem hunceflePericlymenon : cilii cnimguftil
acrimoniam prx fe ferat, necefle efl omnia hxcqux
veteres Periclymeno tribuunt, poflit.Quibus acce-
dit, quod recentiores etiam herbari j fuo Caprifolio
eafde n vires aflignent. Exiccare enimipfum tra-
Vleer*. duntulcerahunida& (ordida , fanare impetigines,
& alias cutis f<xditates,lienemab(umcre,diflicultati
fpirandi conferre, partus celeritatem facere, calculos
pellere , faciei haailas abftergere, & ilia polle qux
_ non attinet referre. Cxterdm Matrifilva in eorum
i*. Unguentorum ulun venit, qux ad capitis vulnera
parantur. Na uque hac in re efficacifKmum efl: me-
dica nentim,quamvis e veteribus neminem hadre-
nus invenerit Matthiolus ,qui Periclymenon ea vi
pollere, memorix prodiderit. Hanc etiam herbam
commendavit Ioannes de Vigo, ad crurum ulcera,
quod eam ad hoc ( ut ipfe inquit) utilem efletradi-
Io.de rigo dent Galdib.S.fimpl.Veruntamen id non legit Mat-
£rrorph*r *n fi-10 Galeno.' Pr^buiflegraviflimi erroris

tn.uop.ar- pharmacopoeis occaflonem videtur DodonxoSyl-
c.t varicus, qui fucco foliorum defruduum Periclymc-
fuctum. ni denfato, pro Lycio, maximo cum periculo utun-
^ecoclum’ tur' ^ uus uinc & alius error,quod videlicet folio-
rum Periclymeni decodum , autaquam ftillaririam
ex foliis Sc florilms,non flne errore ad oris faucium,
que inflammationes incipientes, veluti adrtringen-
tia ac refrigerantur vulgus medicantium prodelle
temere exirtimet-Pericly neni enim haud quaquam
frigida j&adftringers , fed calida & attenuans efl: fa¬
cultas. Ethincmeiitbin Saxoniaubi fuafpont£co-
piose provenit , aqua e floribus rtill.ititia in fre¬
quenti efl ufu,ad faucium tumores, ubi ^ frigidis hu.
pnreu*. moribus nari fuerint. Liquorem Periclymeni flilla-
tjtium cum femine Laver dulx folitus efl: ad partum ’
facilitandum ad ^.ij. vel iij. propinare RondJctius.

PERICLYMENVM RECTVM FRV-
du rubro & nigro.

D e/er.

C Vo caudice nui
^lius fulcri indi¬
gum fuigit hocPe-
riclymenon , fruti¬
cibus annumeran¬
dum: cui folia Cor¬
ni foemifix vulgo
di <ftx,molliora, mi¬
nus nervofnutrin-
que hirfuta , bina
oppofl ta : quo nu¬
mero quoque flo¬
res uni eidemque
pediculo infiden-
tes ex foliorum alis
erumpunt, ex luteo
pallcfcentes , Peri¬
clymeni vulgaris
forma , minores
tamen fuperiore

fLANtARV M

j folio furfum reflexo , fivnbri aro •, inferiore demiflbi
j anguftiore, integro,odore grato, quibus decidenti-
1 bus baccar gemella- fubnafcun.tur eidem pediculo
tertium inftar appenrt , per maturitatem ruben¬
tes , Sambuci aquatica:, fapore naufeofo.

Dod.gart.Caprifolij 5. fpccies , exiftimara Peri- „
clymenum ScCaprif dium, cujus flores, forte Dio- °
fcorides floribus Fabar verx compararit frudus
Helvetis=Bunbff|>itfen nuncupatur: Item, Peri¬
clymeni fpeci es ,Cerafum caninum. Eid.hift.Xylo-^^»^
fteum , quod pleriquc Periclymenum ftans appel-y>m<^#*"Jr
lant : Germani alicubi ■0unbe2sirfen / &^onbs
Scrfm: unde Xylofteo nomen datum. Sunt qui
Clymenon eflertifpicentur,quibusPericlymenon,
ab hujus fimilitudine,vcluti convoluens fc Clyme¬
non didum videtur. Sed Clymenon aliud omninb
ftirpis genus , caule Fabx,& folio Plantaginis : ut
quidem Diofcorides ait.

Gefn.h.Periclymeno cognatus frutex, Xylofteon,
ScinIjoIi3 i Tigiircnfibus vocatus : Eid.in fin.hift.^rtw^w**
Cordi jPericlymenum eredum, vel mas:de coli. Pe-7^"77 ere-
riclymenus minorgemellis acinis. , m*tu ^

Cluf.hifp. primi generis eredi Periclymeni rep z- Admonitio
tendam deferiptionem non ducit Jedorem tamen clufit.
ad nonitum vult ( in hill.ubi fecundi generis Peri¬
clymenum re rtum. i.vocat^inxquales baccas non
ferre, quemadmodum nonnulli exiftiment , fed ge¬
minas femper , eafque perpetub xqualis fere ma¬
gnitudinis , cum in Pannonia, Aurtria , Mora via,

Bohemia ,ubi plurimum, tum in Allobrogum,Hel-
ve-tioru mque alpibus & aliis locis, in quibus fponte
crefcit.In Belgicis autem hortis cultum, vix unquam
xquales ad maturitatem perducere deprehenfum
efle; at cum una [bucca] excrefcat & turgida fiat , al¬
teram femper exilem, plenam tamen remanere ,la-
genulamqiiege flatori am, aut Cucurbitulam referre
quodammodo videri. Hoc porro Periclymenum re- Pericj
dumi.Cluf. pann.ubi eademferibit, duplex tradita/ i"*’
frudu ft. rubro & nigro ,xqual;bus porpetub bac- por¬
cis variis in montibus Hifpanix fitis copiose reper- N
tum. Lob.Adv. Periclymenum alterum Allobro¬
gum , Cornus fasminx effigie :Obf &Ic. Allobro¬
gum Periclymenum. Trag.Halimum (feu utahj le- Halmm
guntAlimum) iDiofcoridedefcriptum e fle exi rti- Tr-*Z° &
inat. Sic Lqnic. Halymum Diofc.cum Trago efle Lomc'
finit, donec aliud quod melius coruieniatpreduca- Tmg. &
tur. Sed uterque fallitur, nec enim convenit cum re-
Halimo hxc planta. Folia fiquidemfolijs Olex iU^p>obnn/ur.
Halimi, proxima nor furit, fed multo latiora.

An Cxfi frutex quidam in Alpibus fine nomine, AnCnf.fi*.
ii mi lis Corno, brevior: fruirtu fimilis parvis Cerafis, texfineno-
qui geminus in uro longo pediculo eft rubens in mine I1™-
ma curitate, coeuntibus aliquando ex toto granis, in luCornof
fingulisduo -alit tria femina continentur line orte,
bipartito conceptaculo ,ipfa femina oblonga , ute-
tiam grana, ut Corni, f.ipore amaro. HxcCxfalpini camw fc.
judicio , quoque Cornus fcemina dici poffit apud mtrj.t.
Theophrartum. Cortra Dalcchampius vocabat Vi- y,n-
tem Idxam Thcophrarti.

Tab. Periclymenum reirtum. Gcr.Periclymenum * “ ’
re«£lum frudu nigro, berrieb rirocbbinbe.

Cam.h.Pcriclymcrum;. (lic& Lugd. redum ,dr-
dum Xylofteon Dod.Thal. B.pin.Chamsrcerafus-ry/fl/w».
fpuria 4.five Chama-cerafus dumetorum fiudugc-
miro rubro Xvloflium fl.a*bis vulgat us, Eyrt.

Ahurdat p?./T m in fepibus ,frtid u marui o lu]io>Lccu* &
qui cum amanti dire dulcis efl. Trago ,nafciturin-r#w?"''
ter exteras Icrtc sin dumetis & fimetis ,Alfatixad-
modum familiaris, qua reeiore fecus itinera & vi¬
vis (epibus occurrit. Apud Helvetios &plerofcuc
alios Germanix populos, in fylvis locis faxofis re-
periri tertis crt Dodonxus : Apri ji aut Maio flores,
led frudus Autumno appetente demdrn perfici.

Tragus

FirtJ:

T ragi opi¬
mo explodi
Ster.

yiti* (fft.

u?dc.

SjnoH.

Locm &
T empta.

LIBE

Tragus eafdem vires quas Halimo tribuit quod
Halimum cxiftitnarit. Aii rifu dignum quod pofl-
-quam in defcriptione dixilfet baccasguflatas nau-
feam & vomitus ciere, ex Solini lententia Halimum
famem compclccre fcribat , quod equidem facile
crediderit , iiquidem ubi baccas illius vel lemel de-
guilaifeC, quamprimum fatiatus fuit,nec ab eo tem¬
pore unquam tanta illum in vafit fames, ut pradi-
d:um deinceps appeteret frudum. Allii cum Tra¬
go , quicquid famem compelcit & guftu ingratum
cll Halimum eilc dicendum fit , multa: tales planta
reperirentur. De viribus hujus fruticis nihil com¬
pertum habet Dodonams.

P» X V

t

PERICLYMENO SIMILIS.

Vitis filveftris (inquit Cord.in Diofc.I.4. c.18;.)

aliquam cum Vite fimilitudinem habet. Idem-
que hoc nomen invenit, improprie tamen. Non e-
rim idem genus cum Vite fativa habct,utfativa cul¬
tura tantum ab hac diilinguatur , fcd fiium genus a
Vite di verfum habet. Germanis ha:c fylveftris Vitis
0pccf'r<fbcn appellatur <Sc flores ejus 6pccflihcn/
Periclymeno valde Imulis efl. Videndum ergo erit
ne cum eo conlu ndatur. Ha:c ille. Quam vero plan¬
tam intelligat Cordus nondum in teliigo : 0pecflfis
Itcn dicitur de Pcriclyme no*

PERICLYMENVM RECTVM

folio ferrato.

PE

i n

SEricl y Mi¬
no redo vul¬
gari multb humi
j._ lius efljhumanacj-,
altitudinem rari f-
fe fimeattingit:mul-
tb graciliores «Se
rariores habet ra-
; mos albicante cor
tice tedos : folia

firiore teneriora,
ongiora,in ambi¬
tu nonnihil ferra¬
ta , fuperne viren¬
tia, inferni minus
incana, quam pri¬
mi ttenellis germi¬
nibus cnalcuntur
interfolia graciles
xW pediculitunum in¬
terdum , fed binos
ut plurimum flo¬
res luflinentes , fuperiore minores &c teneriores,
non pallefcentes utilli, led purpurafcentes, quibus
fuccedunt gemelli frudusarque magni ac in priore,
etiam tequales , nigri tamen, non rubri, fucculenti,
guflu ingrato. Radix dura efl & lignofa.

Cluf.hifp.& hifl.Periclymenum replum 1. (ut&
Lugd.) germ. Auflriacis& Styriacis £tmbfbccr.
Tab.ic.Periclymenumredumi.Sabaudicum^uff^
rcd;t tPalbftunb:hocei quintum in hifl. Ger. Peri¬
clymenum reflum Sabaudicum, 0(xroy^otn fu cfe
Ice. C.B.pin.Chamxcerafus fpuria2.five alpinafru-
du nigro gemino.

Rarum ellin ventu , &unicumfruticcmin Pyre¬
naeis montibus •, binos aut tres apud Allobrogos in
Sabaudicis •, deinde frequentiores variis montibus
Auftna: & Styriae inveniebat Clufius '-, floret cum
alns Periclymeni generibus j femeu Iulio matu¬
re fcit.

Periclymeni hvivs et
fequentis flores.

si

CHAM/ECERAS VS GESNERl, VEL
Chamarpenclymenon quoddam
Alpinum.

FRutcx ligni m^* ibefer.

dulla alba, facie
tota ad Xylofleum
aliquatenus acce¬
dit •, brevis ille qui¬
dem , licet fit u! i
quatuor cubitos .Ti.
quet, rainis advtr*
fis, fragili bus , dn e-
raceo cortice obdiu
dis , folia Xyloflei
jam didi , fed ma*
jora multo , acumi-
nata,hirfiita,potiCi
fimum fu b tus, n ce
ufquam ferrata , bi¬
na oppofita; flores
lorgiufculi , ad flo.
rem Periclymeni
redii, fcu Xyloflei,
acccd :ntes , ridil
patii Io hiantes , ru¬
bentes , cx advtrfo
fitis pediculis, lon¬
gis, ex alis folioru
exortis infidentes*,
fru us ruber in¬
terdum geminus,
tanquam ocellis
notatus , ex lon¬
go pediculo , Ce-
rafo fimilis jfucco
infoavi & amaro
plenus, infe con¬
tinet grana fere
fex feptenave aut
plura, alba, lata.

FrutCX hic fi Po Pericljme.^
riclymeno redo no C0ZP*r'
cognatus videtur,
Chamipericlyme-
nu appellabimus
( inquit *G efn. in
hifl. Cordi) interea Chamtth
Chamzccra sa nu-
cupemus : nam &
mortium roflro-
tum incoli ict£ffricf c appellant, h.e. Cerafa mon-
tana. In lice ris quidem quod fciam, nulla haeienus
ejus memoria extitit;Cera(a rubra fune veris (Imilli.
ma.paulb minora, fucco fubamaro, croceo per ma.
turitatem; femina fex feptemve aut plura ifruflue
quidam gemelli viftntur, guftu ingrato; Unguli tan-
quam ocellis aut pupillis notantur; folia Cerafi vel
Arbuti, fapore ingraco;medul!aligni alba. Vocat de
hort. cum Simlero de alp. Chamarcerafungnonta-
nam veteribus indidam.

Lob. Adv. Chamarcerafus five alpigefia humiliscv>*<f/W
Cerafusj floribus albidis , pallentibus autluteolisj^*7"7^-
fiudu binojgigartis quinis aut fenis-, Obf Chamx-
cerafus alpigcra, (ita &ic.&hift. Belg.) Xylofleum
alterum quoiundam,Cham.Tcerafus Cordi: Clui. *F'ge'
hifp. Periclymenum redtim 5. Eid.hift.Pcn^yme- Verulyme-
num re dum 4. floribus gemellis nunc ex purpura ****•
candicantibus, modo purpureis, frudu plerumque
unico , rubro , fiicculento, tranfparente , duplici in
fummo,ubi flores inhxrefcunt,ftigm^tc notato/ed
I unicum granum [ plura ego femper obfervaii ] conti¬
nente .

HISTORIAE

ti.- Le. Cui r cf1. probatur eoium fentertiaj qui Pli¬
nianam Chamxctrafum elle cxiftim&nt : cum ejus
fructus nulla faporis gratia commendetur, nullam-
qHe habeat tota ftirps cum Ccrafo affinitatem. Sed
magis veri ii mile judicat (irrib veriffimum noftro ju-
dicio ) Plinij Chamxcerafum nonclTe diverfani ab
no/trJce- ca’ qux plurimis Pannonix & vicinarum qUarun-
rajuspu- dam provindarum locis fponte provenit , cujus hi-
m/U. floriam lib. 2. n»fi.g. titulo Cerafi pumila: profequuti

T’c“s !d** ffimus:Nec ipfi fitisfaciunt qui Ficum Ideam Theo-
•' ^^ -pbr.lib.j.hili.c.17. e fle volunt : nam hic planta nul¬
lam notam habet cum ipfius,ncc cum Pliniana Ficu
Icones. Idxaconvenientcm.H^c Cluiliis, cujus iconem ex¬

hibemus lculptamfine floiibus,ouosin lecunda ta¬
bella i.loco depingimus: ficutii.loco fequentis flo¬
res exprimimus;

Xylojieum. Dod. infol. figuram habet Plantini , Sc deferibit
lub titulo Xyloftei alterius, dicens , omninb humi¬
lem efle fruticem , cui nomen idem,quod Xylofteo
pofteritas dederit , cujus minor ac humilis fpecies
habeatur ac dicatur.* falli qui Chamxcerafum appel¬
lantium non parum differant.

Tab notat. Tab.Ic. Periclymenum retflum 3. ut Sdnhift.ubi
Thus id *tt titulum ciprxponit,ac temere flores appingit.

Trunguta' ^‘‘rc P^ama apud Lugd.Idcx Ficus,vulgb Frangule,
chamx&e- |jomrrie exhibetur, acpTo Halimo Tragi & Lonice-
fihus. ri depingitur, aliorumqueChamxmefpilus e iTe di¬
citur. Sed eorum fententiam magis probat Dalc-
champius, qui Idaeam Ficum hunc fruticem e fle pu¬
tant , qubd ejus hiftoria a Theophr. deferipta lib.3.
hiffi cap.17. huic. fententix adftipulari videatur : de
quaPliniusffb.15.cap.18. ubi Alexandrinam vocat.
Repetita Eandem rurfus Lugd. Chamxcerafi Alpinae titulo ^
H.Lufd. Lobelio pitftx tradit, ite mque Chamxcerafi Cordi,
Xylofteique alterius quorundam,aitque,qux Pena
tanquamderara planta fcripferit ,Idxam Ficum o-
ConfxfioH . ftendere videri. Hxc Lugd. qui confundit Pericly-
menum tertium Dcdonxi live HalimumTragi &
Loniceri cura Ficu Idaea Dalcchampij. Nefcio quis
vocari tChamxilicfpilum. Mifcet etiam cum Alno
nigra quae Frangula Matthioli , duafque habet figu¬
ras e juiHempIantar.

Sjnon.c.B. C-B.pin. Chamscerafus fpuria 1. fivealpinafru-
«ftu aliquando gemiro in uno pediculo, rubente, a-
fj quando ex toto coeuntibus feminibus in biparti¬
to conceptaculo ,in quolibet duo aut tria fine olle,
fiericlymenum re<5him vel mas Gefn.h.Chamecera-
fus , Caft. Xyloftium aliis,quafi lignum ofleum , ob
ligni duritiem dicitur. An Corno limilis frutex in al-
piDUSjCxC

Cocus <f<r Repentur prope Genevam in monte Saievx &

T emptu, in Thuiri cumfrudtu Iulio. In YDallenbur# dicione
Bafileenfium,& in montibus tDaflerfal cum frudu
maturo Augufto. Plantata in horto feliciter prove¬
nit. Glaronx circa Fabarias thermas alibique & Ti-
guri etiam in Albio monte nafeitur, matura in fi¬
ne Septembris*, locis frigidioribus Augufto. Floret
una cum Periclymenis, ait Dodon.frudus Augufto
perficitur. Ex Germania in Belgium illatus frutex
cft. Frequens eft Clulio in montibus Pyrensis &
Allobrogicis fcd omnium abundantiflimum in
P a n n o n i ci s , A u ft ri a ci s & S ti ri a ci s , p r x fe r ti m fti p r a
*"ionafteriiimNcuberg,ubij&in reliquis vicinis Al¬
pibus plurimum provenit, florens Aprili &Maio,
frinftumque Iulio &c Augufto plerumque perficiens.
Vires. Chamxcerafi montani nullum efle ufum putat

Gefn. audivit quidem quatuor aut quinque cerafa
\omttus. devorata vomitum ciereialiquardo etiam alvum.

PLANTARVM

Afovm.

Dtjc*

PERICLYMENVM RECTVM
fr u<ftu cxruleo.

Elufdem cum r ericlymeno ferrato folio altirudi
nis , fed craffiufculo eft llipite , multos in ramo-

di vi fo ■

nigricante
cortice obdudtos,
qui (caber eft , &
plerumque multis
focis hiat: interdum
ftatim a radice in
multos ramos fefe
dividit : tenelli ra¬
muli pUipurafcunt,

& incana lanligine
pubefeunt : folia
contrario fitu inter
fe difpofita , ut in
reliquis Periclyme¬
ni generibus , illi
quod rubras baccas
fert non fi milia, ex-
ficcantis & ama-
riufculiguftus : flos
non fuerat Clufio
cofpedtus cilm hu¬
jus hiftoriam pri¬
mum evulgaret ; quandoquidem fub finem Iulij fo-
lummodo obfervatns frutex filo maturo fruiftu o-
nuftus : at aliquot deinde annis elapfis , femine ne¬
ta: ftirpes, tertio ^ fatu anno , flores c tenellorum
ramorum alis pediculo inhxrcntes, pro tulerunt ge¬
minos jj bos cum procedentis floribus 1. loco depittos dedi¬
mus] rudimento fru<ftus,ut cxterorum,innixos, pu-
fillos,pallefccntes,cavos &in quinque lacinias di-
vifosmt reliquorum Periclymeni furre&i generum
flores , e quorum umbilico prodeunt quinque fta-
minula flava appendiceinfignita,fru<ftus firgulari-
bus baccis , utrimque inter folia brevi pediculo de¬
pendentibus , conflat, Chamxmefpilo Gefhori ma¬
gnitudine squalibus, fed longioribus pauld , colo¬
ris csrulei , qua: vinofo &aciaiufculo lucco plena:,
manus rubro coloreinficiunt, &multaplanagrana
continent : radix lignofa late diffunditur, & multis
fibris prxdita eft.

Videtur nobis habere multa communia cum Synon.
Chamxcerafo Gelneri. Clufpan.Periclymenumrc-
dum 1. fruiftu cxruleo : Eid. hift. Periclymen*ira re-
(ftum.3. Tab.ic.Periclymenum rectum 4.1n hift.Pe. T*b. tax a.
riclymenumy. Proponit autem defcriptioncmQu- tur‘
fij . & figuram^ Lobelio exhibitam pro Chamxce-
rafo , cui appinxit flortfs ad deferiptionem cffi6tos.

Ger.(qui figuram Tab.fidtam proponit) Periclyme¬
num redtum germanicum (Bermcmy loonyfutflce.

C.B.pin. Chamxcerafus fpuria 5. montana , fru6tu
fingularicxruleo.

Crefcit fponte ad radices cu jufdam montis pago Locus &
Malicz vocato contigui , ad firiftram , via qua:

Taurum, fupenorisStirixSalzburgenfem ditionem
pertingentis prxcelfiim montem, ducit: nunc au¬
tem femine natum in quibufdam hortis alitur. In
pannonia fructum diligenter colligunt, atque in #7^”*
tindtorium ufum reponunt.

PERICLYMENVM PARVVM PRV-
tenicum Clufij.

AD Periclymeni etiam genera procul dubio re- Defer\
ferenda eft elegans hxc planta , qux cauliculis
dodrantalibus eft, quibus quatuor,fcx, rarius odo
adhxrcnt folia ex adverfo per intervalla fita,Phil-
lyrcx Narbonenfis , five medix foliis fimilia , fcd
paulo majora,, magifque rervo/a, in mucronem de-
linentia,qu;nque coftis ab ipfo pediculo ad mucro¬
nem excurrentibus. E fupremorum foliorum cavis
duo veluti ramuli exeunt binis foliis eodem modo
quo in caule , difpofitis prxdm , qui cacumine qua¬
terna

liber

terna alia folia ge-
ftant. Exilfcorura-
muloru medio pe¬
diculus nudus &
fine foliis exit, in
cuius sumo rubra:
b aecae/ ''flores non
fuere obfervati)ra
cematim coheren-
tes. nafcutur ,Pru-
tenis rufticis circa
Gedanu vulgbDa-
tifcum appellatum
expetita:, atque e-
tiaminNorvvegia
&c Suecia, ubi in
maritimis copiose
nafcirur , tenui ra¬
dice fe propagans,
Sc vicina loca oc¬
cupans 5 hinc inde
fibras fpargit.

amafe- Thomas Pennzus qui hujus iconem cum deferi-
IjmcniZ ptione Clufioc6municavit,Chamepciiclymeni no-
'"deh* m^nec immeritbjindidit. Confiderandu verb pro-
•pericl. ib ponitClufius an eadem no fit (aut certe perfimilis)
tenus, " cujus brevi hiftoriaipsu participe fecit Hcnr.Hoicr.
tert. anno i59fi.inquiens:herbulainter bacciferas ftirpes
in Norvvegia a mcobfervata foliis Hyperico humi¬
le mentitur : flore unicu profert , Nigella: flori quo-
damodo fimilem,ex quo bacca: per maturitatem ru¬
bentes, non fecus ac vaccinia rubra, cjufdc quoque
magnitudinis propendent, intus albx , fucculentx,
fapore admodum dulci :qux maducatx icabie pruri-
ritumque generare vulgo creduntur, atque hinc il¬
lis nomen inditum 0cfirubbcbccrcn. Hxc ille.

Plantulam autem , quaClufio ficca relinquebat,
valde tenella erat, ex quibus is obfervabat'(q> Hoie-
lus brevitati ftudens omiferaq) firgulis furculis five
cauliculis fenaplerunqi,interdu:no6tonainhxrere
folia, ex adverfo, five contrario fi tu seper nafcentia,
in imis cauliculis minora, in extimis ampliora, Afcy-
ri foliis valde fimilia , e quorum finu ad latus pedi¬
culi flore fuflinen tis, aliquado unicus, ut pluri mum
bini , utrir.que fcilicetunus,exfiirgunt ramuli hiris
aut quaternis foliis fimili feriedi/pofitisprxdi timo¬
rem porro fiimmis cauliculis nitente , quatuor foliis
candicantibus conftante,in cujus medio multarum
baccularu fuis pctiohsinhxtentiu rudimenta nigri¬
cantia, qux maenam gratiam flori addere debent.

Ciufipan.ChamarpericIymenumPiutenicujPeri-
clymcnuz. hift.Chamcpcriclymenu: Et, Periclyme-
menum aliud tenerius. Tab.Periclymenum minus,
tPalvMtmbc/geunlin^-GeriChamqpericly menura,
SHvarffe^onifucfle. CB.Periclymenum^. humi¬
le: Ite pin. Periclymenum 4. humile Norvegicum.

X v

otert dc-
ript/o tn
1 fcfta
„pLcur
.lupo.

'hant&p

ttljm.Prt*

t/tteum-

*fc

GLYCYPICROS SIVE AMARA-
dulcis. C a p. VII.

Q Armcta lignofa pedes duos aut tres longa & fere
v3nih fu fti neantur prociibcntia emittit, viridantia,
&■ nonnihil purpurafeetia , angulola,guftu primum
amaro, poftmoalimdulcefcente,ex quibus alterna-
r oUmfolto timenafeuntur folia Solani hortenfis atro virentia,
duabus pinnis nonnunqui ima parte aurita pedi¬
culo circiter uncialr.flores fcetidi,fed colore purpu-
raiccntc ,^u\ehc\li[ctcrulco purpurei, qu amLque candniu
Gefn.} in quinque folia extrorlutn reflexa partiti , in
tne!s. quorum medio apices lutei i hifce fuccedur.t haccx
per maturitatem coccinei coloris, fublongxformx,
molles, lenti &: ingrati faporis , parvis granulis ple-

4marus nar: rat^x fibrofa.

iuHsCord, Multum aberrat Cordus trades. Amarum dulcem

Tom.II.

Solano so,mnco[y/- soUnum
%yu yssr ’cjv;-: w] valde
cognati* efle , quod
foliis fcil. flbrfi for-
ma,fru<ftu &viribuS
(quas In feipfo ex¬
pertu effe ait) Sola-
3 num referat.Qiue e*-
^ J nim affinitas tanta
fulioru ? Sunt fo~
filMs /j\ mnifero Solano fo-

,, _xt| Mu0 pinguia , denfa.

Cotonea mali foliis
fimilia , aft majora:

" huic vero folia Sola-

, ni hortenfisjOcyimi
alfimilia. Prxterea
non ftatimdicendu
eft , Amara dulcis
forma fu a externa
Solanum hortenfe
refert, ergo Solano fomnifieo cognata eft.

Dorfth. iconem Glycypicridis exprimens, ea ine- Dorfl not.
pte Chamxpityn & Ajuga vocat, id quod Tragus e- ch*m*pt?
t«am monet. Nomen germanicu,t)cr(Jij$ mein ftif/
dii Matthiolus a Germano Pharmacopmb pro Cha-
mxpityaddu&u erroris incufat BrafTavolam, imme¬
rito facit : (Sc imperitius multo iabitur,cu vocata 3 c
lenter jc Itcbcr (quo diutius eb amantius aut gra¬
tius , quod Amara: dulci five Circe* quadrat) infei-
td in Chamepityn transfert. Isautcm Hederam Ci-
liciam aut Milace Thcophrafti elle fibi falsb i magi- ep
natur,ut & Smilacem IcveinJW/ etxey Dif. ]ma- smtUx fa.

gno errore elfe con tendit, & Smilace tertiam non a- '^tsncnej.
culcatiiantiquoru. Suntporrb qui Vitelli filveftrem Vn/s/llx
Diofcoridisefte exiftimenc, inter quos eft Mattivo- Kon
lus. Sed hanc opinione non recipiunt Ang. & Dod.
quibus &: nos nitro ftibfcribimus. Herbarii ftudioli
Lutetix, & Monfpelij praeferri m, Solani Iperierri fa¬
ciunt, Solanp lignofum autfruticosu appellates-,So- soUpum
lapio autefimile nihil habet.Sed, ut &Dodoneo pia -•nmcjl.
cet, plus forte fimilitudinft cu Cyclamino altera ha-
ber,qux Diofc.tcfte , KtorltpvMw & y.iojdhnucv dicitur.

Gefn.coll. Solanum perpetuum vulgi ,di'£lum Ma-
lacocillus. Eid. h. Solanum fruticolum , Solatrum
mortale quorundam , fcd mihi minime noxium •, a -jHS
Jiis redi iis perpetuum , quoniam caules in eo per- SoUrru /?<
ennent : nam folia amittit hyeme. Aliqui Amaro- moyt«!e
dulcem : quod fiquis ramulum ailt corticem mari- ^™ltrot‘Hl-
dat,primb quidem ingratus videatur gu ftu, fcd quo
diutius manditur, eoinfigrior ejus dulcedo fe pro¬
dar, unde nomen ei fadum3clelT0cr jc hdbcr..

Ex quibus pater Eckardum Chemnicenfem in fer- £ck*rdi, <-
to nuptiali hanc falso Cham^pityh vocare, dum ai x,nul-
Namque Cbamapitys Atnar r.i^dtdce votatur.

Quod magis ,irq e magis grata fape re foret.

Chamcpitys enim nor eft grata fapore , ut ipfe ait. .

Amara dulcis dicitur Corn. Trago ( cui & Fieri-
gly cy a) Lo n .Hi ero n .h erb.i n apodixi, Anguil.Gefh. dulci:
Matth.gcrm.Lob.ic.Tab.Ger.dcplerifque. Amarum AmUrttfh
dulce Euchar. Sc Dorfth. DulcamaraDod. & Lugd. face
Circxa, Lob.Adv. Eid.Obf.Citcxa , Monfp.Cyaa-
minos altera, Dod. SiliquaftmmPlinij, Guil.the.

An Mclothron Thcophrafti ? Putat autem Lob. ali- silujuug, 4
bialferi non pofte Didcimnram elle Cyclaminum plm
fecundam, cu jus fen tenti* fumus cum Dodonxo.

Matth.non bene eft Vitis lilveftris,ut & Lac.Caft. yiUsr.;
Cam.h.& ep. cui & Amarum dulce 8c Solanu arbo- SoUs.n -
refees qtioru ndam. Nam Diofc. W: du-mhb «jjcf* mu- *rbon;.u/.
lcofum florem tribuit. Lugd.Dulciamara,five Vitis
filv.MatthicJi, &: Melothron Theophrafli. Cxf.Sa
licaftrum Pliri j videtur,quodDiofihreilexeritcumr//r..‘
de Vite fyiveftri dixerit; folia habere Solano fimilia.

K

Solanum

rubram.

1

Nomtn.t

hnga.tr.

T emgm

Hydrops.

Ligat

mJhs.

»° H I S T O R I AE

'Solanum CB.Solanum fcandens,feu Dulcamara,Jk corticis fa-
J candeat. pore; Schw.Solanurubru^olanuitt>AwxJaM^(uc
& Thaiio) flore fxpius violaceo,rariiis cadido. Dul-
i.i. cis amara flore pleno, <3c fl.cxruleo vulgarior, Eyft.
T\vKV*txpQ~ & ytv>.v77ir.&>*, hcut St y\viivnx.ee</kno-
minatur Grxc^ : Lat. Amara dulcis. Amarum dulce.
Amarus dulcis Si Amaro-dulcis , & Dulcamara , feu
Dulci-amara: Ger/Jc lentjer je licbav&ynfebfr&ut:
Belg.£\fvinti<:G3\\.DjuUe amere: Angl.0uitbirtcr
& fcQin U>«orb: Boh.0d;bfcFa =0orFa.

Glycypicrisaquaplcrumq;fubefleindkat.Aquo-
(a enim & rigua amat , & hinc circa fcrobcs & fodas
frequenter reperitur, fepibus aut fruticibus aliis in-
nitens. Ramulus in aquam impolitus, brevi radi cil¬
las cmittitjinftarSalicis.In terra etiam pucarit Gcfn.
hirculum defixu facile crefcerc. Folia Vere erupun t:
flores Iulio exeunt: AuguAobaccx matura: fiunt.
Monfpelij,Patavij & Geneva floret Aprili & Maio;
Bafilex Iulio & Auguflo. Aluiin horto flore albo.

Morbum, que patrio nomine (inquit VVeierus)
VTarm vocant VVeftphali , feliciter potiuncula cu¬
rant ex 3clcn0cr je lieber radicibus aliquot diebus
exhibita, ex qua man e fudor gratus fequitur:nec abs
re.interna crimobftrudione liberat, & ex ea ortos
morbos fblvit;urinacict;quare &contra hydropem
cum frudu exhibetur. Acc>pe,prxceptorc Trago, li-
gnude hac plantaIibrxpondcre,ac minuam in fru-
ftula tali ludicri inftarconcide,dein cumenfiiravini
albi in nova ollam earaq; operculo ( perquod tame
foramen in medio exiguu transfigito) probe conte-
da,'ita quide ut cu farina ex aqua undiq; oblinatur,
reponas, fuperq; carbones lento igne decoquito fiv-
pra tertias, demumq; his utare.hxc potio mane hora
una priufqua furgas , & vefpen cum ledo te comit-
Morhut re- tere velis,cyathi vulgaris menfura fumpta.morbum

giat. regium,prxfertiminveteratu leniter peralvu & uri¬
na exigit. Quida hoc dccodu adverfus putridas ve¬
rriculi febres, ex quibus morbus remtis oritur, exhi-
Pecortju - bent.Nota efl hec planca paftoribusma folent illam
pecor1 a colle fulpendereadverrus morbil quevo-
m.rt»*, cane bic&nfcfc/ unde Germinicu herbi nome n*.

tum eft,uc4'5>‘fi|*d;Fraur vocetur. Facultate, autorc
Tempera- Dodonxo,foliis,frudu calida,reficcans, abftergens
mearum. & digerens ell.Fcrtur ruptis & ex albo praecipitatis,
aut caelis etiam fiiccum utiliter bibi Creditur fiqui-
S<9n?,U*?u<. dem concretu alicubi in vifceribus fanguinediflol-
vere,«?c parciu lxfaru fanitatem procurare.Calefacit,
Tem. seh 9. ficcat(ait Schvv.) tertio ordine, abftergit,digerir. Gu-
ftanti primum nonnihil amaroris exhibet calore Si
acrimonia lingua feriens , qux tamen ilicb abeunt,
perflante dulciculo &: imbecillo quopiafapore Gly-
cyrrhizx ingratiore faflidiuparicnte, magis magisq-,
dulcorem oflendendo. Potu moderati, citra virium
difpendiu vifccrumve incedium , egerit per fudores
urinafqi aquas; atque obflrudiones demolitur, que
LAC- funt iSicri pr^vix atq; alumnx. Eadem facultate lac
mamis fuggererefrudus potis efl.Bacc? ex vino ac.
diebus fplenem liqt? ant,& per urina & alvum abfu-
munt. Bibuturad Orthopnoeam , reliquias i partu
Inflamma- purgan t-Folia foris utiliter cotra inflammationes&
no. pruriginolos pedum tumores admoventur , plebis

rfue topia- vulgato experimento. Attegiis Si topiario operi
r>"*- conveniret,nili gravior elfct fruticis odor.

Splen.

hedera veterib vs et in

genere. C a r. VIII.

mldtffer' \ T ^Ccres ^C. Hedera confulamus. Ea multas i
tres. V lpccix differentias fortitur apud Diofcoriden
fummasaucemgencre tres : candida enim quxdai
cfl, nigra altera , tertiaque vocata Helix rCandid
quidem frudum fert candidum;nigra,quam vulgu
Dionyfiam vocat y nigrum , aut Croci xraulum; a
Helix fructum non gignit , tenues autem habe

PLANTARVM

viriculas, folia verb parva ,angulola &*rubra.

Theophraflo quoq; Hedera multiplex cfl. Qux- Thetphr.
dam enim humi repir,alia in altum attollitur. Atque Humtlit.
excelfaru genera plura, maxi me verb tria pateflunr, Lxre/fa
candida, nigra,tertiaq; Helix [ubj^davicuLt Gaza, fUret-
fcd male.] Harum ite fpecies plurcs. Alia enim frudu
folo,alia etiam foliis candida efl. Rudiis frudu tan- Candidai
tum cadi dum fere ntiu, quxdam grandiore, denfum,

&veluti in orbem circuadum frudu producit, quam
nonnulli Corymbian vocant, Achenienles Acharni-
ca, qux in riguis nafeitur, quxdam minore, fparfio-
rent,TUgrx modo. Habet & nigra diffcrerias,fed non Nigra'.
ita perfpicuas. At Helix [Clavicula Gaz,x] maximis Hehcudtff. )
differetiisdiflinguitur. Etenim foliis plurimum dif-
fertjtum quod minora, tu qubd argulofa Sc concin¬
niora fi n c [S/r Phnm & Gaza interpretati ftint ywioei-

iij Id/pvSv oTifA. Qjtare Cornarif iiMplacet emendatio^ Cern hftu>
ejui tn hac fulioru Helii U delineatione apud Di ifcoridem , re?rob‘ttur- '
t* <pi 'Mse , ^mteoSp tpu^px . i. e. folia habet te¬

nuia , angui [<>■> & rubra. vocem iovSrpd falso legi cumpcr-
fpiceret, quod nuPus in foliis Helicis rubor conlpi-
ciatur , aque falso n vulgatis Theophrajli codicibus
uetTi^ef. , qua concinniora Plinius reddidit ,
td eft faeculentiora legit , tn Dio fori de vero '<L7?etq>7 ea¬
dem figni ficati, ne. idefi. craffa ] Hederis autem reli¬
quis rotundiora, & fimpliria. Differt etiam fla¬
gellorum [inrern diorum, Gaz..] longitudine, lon¬
gius enim porriguntur [ hac Gaz,. otwfit. ] Prx-
terca quod fterilis fit. Quidam Helicem aiunt He¬
dera naturam adipifei , mutarique in eam, cdm
perfetda jam adoleverit. At fi in eo genere omnes
in Hederam adolefcant ( bederafiereGxz,a vertit ) ut
non nulli volunt, xtate fim£ & afTe<5ht, non genere
conflabit hxc differentia , qualis efl Piri h Piraftro.

Tamen ejus Helicis folium ab Hederx folio pluri-
mu didat. Rarbaute&in paucis evenit, ut vetufla-
te comutentur.vclut in Populo alba,& Ricino(Ow<c
fic exprefiijfe videtur Plinius. Maxime filiorum unitaTin
fuo cuique genere permanetor aterquam Populo , Hedera,

Crotoni, quam & Cici vocari diximus.] Sunt igitur He-
heis [ Clavicula, Gaz,. jgenera multa , maximi vero Helicis 3.
nota fc fumma tria. Prima efl virens five herbacea, &*er*. '
qux plurima efl, fecunda candida, tertia vcrficolor, "*
quam Thraciam quidam nominant. Et fi« gularum
diflerentix quxdam funt.Nam virentis alia tenuio¬
re efl & longiore folio [Plinius habet ,m ordinem di-
gcJL] denfioreque. Alia minus hxc omnia habct.Et
verficoloris alia majus , alia minus folium habet , Si Vcrficolor.
colorum varietatem in eo diffimilem. Similiter &
magnitudine Si colore di flant candidx folia. Facil- Candida.
iime a ugetur herbacea,& alciffime aflurgir-Manife-
flum e Ile aiunt Helicen in Hederam tranfituram, i» Hedera
non folum foliis qux majora latioraquc gerit, fede- ''■*"./»• t/e.
tiam germinibus : protinus enim reda gerit, nonI,x-
inflexa vel inclinata , tum ob tenuitatem , tum ob
logi tudi nem. Nam aliisHederis [Gaz.alegit ttwJcis, D(r f ? H
idefi , licrbacca pro xrddJbif ] breviora craflioraque Surfah” "
fune germina. Nam Hedera cum femen parit, fubli- Thptphr.
me & redum germen edit. Efl quidem Hedera o-
mnis,radice numerofa, denfa, intorta, lignofii-cral-
fa,nec valde in profundum ada, fcd maxime nigra,

& intercandidas qux afperrinta* maximeque fifve-
fliis. Quare non line damno arboribus adnafeicur:
omnes enim necat Si arefacit fublato ipiis alimen¬
to. Cralfefcit hxc maxime &arborefcic in tantum,
utper fe arborfiat. Majoreaucemex parce fupera-
liud vivere folet , caulibus fuis vicinas arbores vehit
amplexando , tale quid flarim habens liia i arma.

Etenim e germinibus aflidu e radices permeaiafo-
lia emittit , quibus quafide induflria a natura datis,
muros Sc arbores fubit,& iis pcrtinacids hxrcc. At¬
que ita fublato humore, atque exhauflo,ipfastabe-
iacic. Quod 1; inferius fuccidatur, durat, nec emori

tur.

nij Ia .

LIBER

{ftrextU tur. Iift&liujus fifjfi parva differentia iifru&u fum-
“*#*. pta. Nam alius dulcis eft, & alius valdd amaruSjtam
candida:, quiltn nigra:.' Id demoti lirant avcs;qii:c a.
lio vefcuntur , alio minimi. Duo genera Hedera:
„rrit primajinquicPliniuSjUtreliquarum.mas, &foemi-

«io. na. Major Eraditur mas, corpore & folio duriore e-
tiam ac pinguiore , & flore ad purpuram accedente.
Vtriufque autem flosfimiliseilRofe Iylveltri,ni(i
quod caret odore. [ Turpifiimelapfits bic Plinius, que de
Cijlo audienda fhnt .fil turio, id Hedera , m^r/aeco tri¬
buit. Nec apud T heophr.nec apud Diofc.uUa Hedera diffe-
rentiajlatuitur e fixu petita. ] Species horum gene-
rum tres. Eli enim candida & nigta Edera, tertia-
rum/be- Suc flua: vocacur Helix. Etiamnum h® fpecies divi¬
or, 1 duntur in aliasiquoniameftaliquafrucftu tantum
candida, alia &folio:fru£tum quoque candidum fe¬
rentium aliis denius acinus, & grandior ,racemisin
otbem circumaftis,qui vocan tur corymbi. Item Se-
linitium cujuseft minoracinus,fparfior racemus.

et urum,

y/U.

■educa.

'preteo <e- tHiec a^lter le&lJfe videtur Plinius quam ingr&cis exem-
* ‘satrtut paribus exar atutn Jit ,in quibus Seletiitiumvox deeft&
Hederam Corymbiam vocari legimus.] Simili modo in
ira. nigra. Alicui 6c femen nigrum, alij crocatumxu jus
coronis Poeta; utuntur , loliis minus nigris , qu^m
quidam Nyfiam ,alij. Bacchicam vocant, maximis
inter nigras corymbis.Quidam apud Grxcos etiam,
num duo genera hujus faciut, a colore acinoru Ery-
thcudtff. thranum \erjtbrocarpon,Dal.] &chryfocarpum.PJw-
"*"■ rimas autem habet differentias Helix, quonia folio
maxime diftat.Parvasut&angulofaconcinnioraq-,,
ci'im reliquoru generu fimplicia fint.Diftat & longi¬
tudine internodiorum, prarcipue tamen fterilitate,
quoniam frutftu non gignit. Quidam hoc statis effe
non generis exiftimant: primoqi Helicem effe-, fieri
“ deinde Edera vetuftate. Horii error manifeftusin-
telligitur, quoniam Helicis plura genera reperiun-
tur,fed tria maxime infignia:hcrbacea ac virens que
plurima eft: altera cadido foliottertia verficolor,quq
Thracia vocatur. Etiamnum herbacea: tenuiora fo¬
lia, in ordinem digefta,denfioraq',. In alio genere di-
verfa omnia.Et in verficolori alia teuuioribusfoliis,
Sc fimiliter ordinaris dcnfioribusq-, eft:alteri generi
negle&a hsc omnia. Majora quoque aut minora
funt folia, macularumq; habitu diffant : Et in candi
dis alia funt candidiora. Adolefcitin longitudinem
maxime herbacea. Arbores autem necat candularo-
mnemq, fuccumaufercdo tanta crallitiidine auge-
tur,utipfa arbor fiat. Signa ejus folia maxima atque
latiffima,mamas[«i7M mammas fal ramos

••

tum.

X V- ut

fta: ab ea nigra:. Sed propriimi alb.ie,quod inter me¬
dia folia emittit brachia utrinqs femperamplectens;
hoc & in muris,quam vrs ambire non poflit. Itaque
etiam pluribus locis intercila,vivit tamen duratque:

& totidem initia radicum habet, quot brachia , qui¬
bus incolumis & folida arbores fugit ac ffrangulat.

Eft 8c in fruftu differentia alba: nigra-q-, Edera:: quo- Dtff.fruilH
niam aliis tanta amaritudo acini , ut aves non attin¬
gant. Eft & rigens Edera, qua’ fine adminiculo ftat,
fola omniumgenerum ob id vocata cillos. E diverfo
nunquam nili humi repens Chamacilfos.

K/ar©- & K/7?©-Gra:cis , Hedera Lac. Hebr. tefte
Amch Kajfus, Serap. appellatunGctfm.JEpjjcttn * f

Belg. Vcyl/ & tftyf : Had.Iun.GalI.Xifr/-e: It.Hederai
Hifp.Terfzvi, & Edera : Angl.3uriI3rab. ofr .'Ecrbfucl;
Boh.Brcctom: Hu.ng.Fohj bora/tyamquomam vide¬
licet ferpit. K/aror autem di ftam putat ilCiffo, quem
pufionem Liberi patris fuifie Gr^ci fabulantur ,& in
nominis fui fruticem converfum: dum minifter cum
eo Deo fiilfens,allifus terra periit. Athenienfes Cit-
ton Bacchum ipfura vocant, & apud fe A<Aarnis vi-
cOjHedcram primo natam volut.Quin & Hederam
Dionyfiam,a Baccho Bacchicam appellavit antiqui¬
tas, hoc honore Liberu patrem dignata, qui primus
ex India in Graciam Hederam afportavit: itaque in
tutela Liberi patris putabatur e Ile. Nam ut ille ju¬
venis femper, ita hac perpetuo viret. Nec fecus o~
mnia,quaille mentes hominum illigat. Mavult Lo- ctx7a» £4$,
belius Kitov [yjosoy /f?.]di<ftum a textura porofa & fpi«.
raculi s i n n umeris fere pervia , qua v^ifi tranfnuttit,
quale Catoni <Sc Varroni Cillymbion poculum eft:

•quam h pufionisCitci faltanrisin Hederam poetici
deformatione i Baccho verfi,ut fingunt Graci: q^ ^reet^rM^.
Mc&fietr pumex porofus lapisob fiftulofas cavitates
itadi&us fit. Velpotids K/«-©- Hedera di£U eft
? r.i©-,i.e.a verme feu curculione, inHordeo & Tri¬
tico nafcete,qui cufpidula,autacu,potiils qu^m ore
triticum hordeumq-, terebrat. Latini ab edendo .

dera dixerunt: Etenim arborum importuna araafia,

6: veluti alfentatrix, cortice rimofo impafla, mace¬
ries vetuftiores demolitur, & radicatis propagaticu
nibus arbores amplexa, enecat & exedit : prafertim
illa fpccies qua major & arborea vocatur. Popeius
vero diflamccnfet Hedera quod hareat, vel potius
qtlbd edita petat. Hederam poeta cognominant£*;^fr<f
etiam laftiva (propter amplexus ardifIimos,<Sc hinc *
circumfertur illud, Laftivis Hederis ambiciofior) kPro^erb,».
comante,qubd olirain Anthifterioru , i. e. floralium
feftorti (videntur autem illa fuiffe, qua Latini vocat

crigenrisjquQuntcaterisinflexairacemi Itantes, ac J Bacchanalia) ludisantiquihaccoronarentur. Hinc

f.A _ rL: r-_ _ r _ _ r- i . I . . i ■ x » . . .....

lubre&i. Et quanqua omnium Ederarum generi ra-
dicofa brachia, huic tamen maxime ramofa ac robu-

natum habetur adagium : Hedera poftAnchifteria.^'^'^'
Quum fero quippiam adhi.be tur,

HEDERA COMMVNIS,
major minor.

Prioricon ex noftris emptiriis majo-/l'0w',J'*
rem Hedera exhibet, 5c altera minorem.

In cenfu earum quae adminiculis fufti- e*cr’
nentur, Hedera etiam communis occur-
ritreferenda, licet tamen & per le non-
n u n q u a co n fi ftat.Et q uid cm farme ti s te- s arment /t,
nuibus longo & errabundo reptatu pro.
ximis arboribus aut maceribus innixa,
alea petit iis qusfcmel apprehendit pro
ridicis ufa , barbitio fibrarum propaga
to radices in alieno folo agens, cortice Cortex.
magna parte rugofo, cinereo, in novel¬
lis ramis viridi, materie alba, firma: fo- F°l/a-
lia nullo ordine pediculis fcmipalmari-
bus & palmaribus appenfa, magna,
nervofa, rigida, cralla, fuperne cx a-
tro-Yircntia <3c fplcndentia, inferne ad
K x

HISTORIAE FLANTARVM

Corjmhi.

aicun.

fymtnA.

Tr*£ pe¬

lliceum tantillum ex virore declinantia, finuofa,tri-
qnetra, alias rotundata in mucronem exacuuntur,
fapore liccante &acri*, flores in farmentorum ex¬
tremitatibus, fex radiatis foliis herbido colore pro¬
ditis conflant, totidemq*, luteis apicibus in orbem
circumadH fimul multi umbelle inlbr: corymbi fuc-
Cedunt per maturitatem nigri: acini finguli femun-
cia longioribus pediculis inlident baccis juniperi-
lis xquales , feffiles & quali vtrinque compreffi,
circulo vmbilicato , Cui abeftille reliqui acini nitor,
inferipti veluti opercula impolito urceolo, cuius
centrum defignat prominulus niger ftilus : intus
diflin&is fepimento membraneo , nonnihilque
pulpolo , loculis continentur femina,unum, duo,
tria , quatuor, quinque, oblonga, gibba, turgidu-
la,curculioni convoluto fimilia cuticula tenui con-
teda, intus pulpofa confrado orizx cum gluma
Tua , aut pulticula: e pane fyncomifto non abnmilia.
t,c4* Tragus licet proponat unam tantum figuram &

unam deferiptionem, duas tamen ejus fpecies nafei
tradi t.Quarum priorem Hederam minimam,>aaav-
«/^■jKjHederam terreftrem,iA//,^,Claviculam,Hede-
rulam,germ. Islcin £p£ctv nuncupar, Alteram vul¬
garem ^£emcmiHp£ctt>/Diofcoridis yiosov , yjssafat
xpvjiy.afrm, & (quoniam olim hac Hedera Bacchus
Sacch/cA coronatusfuerit) Hederam Bacchicam, Myficam &
Dionyfiam cognominat. Dicitur hxc quibufdam
jJfJirxu. aj-nKivQ- , quod ad Iplen faciat , nec non , ™>owvk>'>
reericA. qubdhac Poeta: olim coronarentur:

PaftorcsHedera crefcentem ornat e Poetam
Hederam vulgarem porrb , acinos ferentem,
Theophrafti rJ^vuPuav , & dpJiwoylytv ;

Exiguaiti ver6,qux appetente Autumno colorem
varium acquirit. Helicem & Thraciam cognominat.
Recenfet autem Tragus quam 'pauciffimis o-
mnem Hedcrx hiftoriam , quod nullum fere dif-
fadtZll crimen obferuari pofle credat , nifi ab xtaceipfa.

Omn cm namque Hederam , dum in tenera fua .xta-
te affiduo reptatu per terram vagatur, triangularis
figuras folijs fpedandam fe prxbere*, quamprimum
vero arbores murofqueinvaferic ,ilico foliorum fi¬
guram uariare ait , quod vel Theopraftus dixerit
CurAuto maximam Hederarum differentiam in etateipfarum
rtinonje- pofitam effe. Nos quoque non feparamus Hederas
farene Hc- noflras , fequuti fententiam Tragi , exiftimantes
der a*. unum tantilm genus reperiri , ratione lod,vbi crei-
cic,& scatis, formam mutans.

Caf.tty. Hedera, ait Cxfalpinus , frutex efl peculiarifJi-
mamforticus naturam : non enim folum radicibus
in terram dimiflis vivic, fed & germinibus alimen¬
tum exfugit& arborum caudicibus , quas fcandit*,
namprxcifaiuxta terram, non emoritur tamen, nifi
h totis caudicibus avellatur*, frequentiflimas enim,
eafque breves per tota germina radiculas, centipe¬
dis animalis modo edit, quibus pertinaci flime heres
arbores fuffocat, & ardificia ( quamvis robufta) ean¬
dem demolitur*, expetitur tamen viridariis*, nam
fponte nullo adminiculo totos parietes circum-
tx cultu vcftic, fronde perpetua exornans *, ex cultu arboref
arborejat. cjt # caudice fatis craffo , & ad magnam altitudinem
latitudinemquc diftenditur , nifi aeficquod ample-
xetur,cum ad eam xtatem acceflerityin quafrudhim
ferre pofllc, tota mutat faciem, naturamqv, nam per
fe erigitur, Sc quidem in tanrum aliquardo, ut nul¬
lum relinquatur conjundtionis veftigium cum re¬
pente Hedera. Qtiamdiu enim affixa efl, folia fert
in plures angulosdelinentia , ad fummum quinos,
quorumduo utrinqne prominent ,unusin lummo
Tahamu. folio: quo autem magis adolefcit, folia & pauciores
tui. edunt angulos obtuiiorefque , & ipfa majora fiunt,

ac virentiora, & unicolora , cflm ab initio eadem
pufilla fine, nigra, & maculis albis diftinda , ali¬
quando inferne fubrubentia*, cum autem erigitur.

tjl At AS

ti«-

folia rotundantur obliterans ex toto utrinque an¬
gulis omnibus , folo eo , qui in fummo efl, relido,
differentias alias non artatis, fed generis adhuc non
vidi,quamvis Diofcorides tria afferat gcnera:Theo-7-jj«/Ar.
phraftus quoque & Plinius eadem tria in alias phi- Ambigit a»
res differentias diflribuant , pro frudus magni
ne,fapore, & colore foliorum : fed de Helice, ambi
gicThcophraflus, utrum generis, an aetatis fitdiffe-rM.
rentia, ut multi putant, primo fieri Helicem, deipde
vetuftatein Hederam tranfire: appellant autem hc-
derafeere , & in Hederam tranfire, cum erigitur
nullis affixa, quar.do, & fimpliciorafunt folia ro-
tundioraque, cum in Helice fint parva,angulata, 8c
concinne difpofita ac fine frudu : contendit Pl urii„i0 ied
nius eafdcm genere differre maxime ob foliorum nere
varietatem in Helice. Quandam enim herbaceo fo-/i.
lio virentique, aliam candido , tertiam verficolori
conflare , qux Thracia vocetur, eandem Diofcori- p^,nii
des tradit rubro folio, quod nemo alius notavit*, fed
non cogimur obhxc Helicem genus diverfum po¬
nere cum in ea, qua: manifefl^ hederafeit, variam fo¬
liorum & germinum naturam contemplemur,quod
in paucis aliis reperitur, ut notavit Theophraftus;
fit vero alicubi, ut Helix nunquam hederefeat ob
imperfedior em quandam, non fpeciei , fed indivi¬
dui , ut in arboribus plerifque accidit. Patet ergo
quam quidam fine rationibus nos non habere He¬
deram contendant.

Dod.gal.duas habet figuras dicens ex tribus Dio- OodguU.
fcoridisHederx generi tms priorem albam ,Hede-WMf/I’*-
ram feminam Pii n i j, nobis effe incognitam *, fecun¬
dam fpeciem Hederam nigram & Jivvauu Plini j, He¬
deram marem efle , Neotericorum Hederam arbo¬
ream , Hederam muralem , Gallis Liaire noir.Gc r-
man. ©cbwargcr flrppid) &r tftaur flrpfictv aut
Bauin £pbett>. Belg.Teyl. & Boonen Wyl. Tertiam
vero fpeciem , Claviculam Se Hederulam dici;

Gall. Pettt Li<rin,;Germ.‘&lcmS£pl>ett>: Bclg.iflcyne
tTcyl- Dod. lat-autore Theophraflo Hederam in
majorem & minorem diftinguit: majorem rurfiis in
candidam, nigram, & Helicem,cujtts plures fpccies
Theophraflus tradat. Cxterum, majorem fefc in al- M e der a
titudinem attollentem autafTurgentem,Theophr. Do"
mossv S4/V , Gazam cxcelfam , Plinium rigentem He¬
deram, dicere feribit *, recentiores verb Hederam Hedera at
arboream , quod arbores comple<ftatur:muralem,£<>>'<?‘*-
qubd fecundflm parietes nafcatur : Effe tamen qui M/trAlit.
velint omnem afTurgentem arboream cognomina¬
ri , quibufcurque tandem illa confcendcns adhx-
reat, ad differentiam nempe alterius Hcderx terre- iteder*
ftris per humum repentis. Minor deniquc,ait Dod. mutor.
nigrx fimilis efl , ac omy»©- y.ixrQ- vocatur *,germa-
nic.lNlcin -SHptje w. Dicitur &c yau.cujciojQ-\ differens
tamen multum ab Hedera terreftri alibi deferiben- ffeders
da. Helicen five Claviculam latin^ nuncupatam Hthx.
non pauci latini hanc exiftimant , fed Theophra¬
flus tK/xd ab <5^7 yeia moso differentem oftendir. Ter-
riam enim inter afliirgentes facit.

Nec plures duabus (Hedera majore fcu arborea D;£tr^
Sc Helice five minore) novitnoftraxtas,ait Lobe-
lius,differentias genericas : tametfi quamlibet mul¬
tas dixerit fpecies Diofcorides. Majoris mulca: de¬
cernuntur varietates ,qux antiquis perfuadere po¬
tuerunt, ut plures differentias, five fpecies fiatue-
rirt. Hujus quxdamarborefcit,fuapteque ftat.fli-
pite , nulli innixa pedamento , qualem in fylvofis
quibufdam Anglix meminimus , Orthocilfum anti¬
qui dicunt.Interdum etiam quibufdam locis xeram-
peliro colore folia nitent. Pifis nobis oftendebant ,

herbari j corymbos cxlij & albicantis coloris. Meli¬
nos fubfufeos corymbos plerxque plantx fatx ia
Italicis & Germanicis ex Campania & Apulia, hodie
rnatuxat.Humilis plane minor&infrequetiorcocin-

uc voca-

Libe

exerat claviculis , capreolofve viticeos, qui humi
pangun tur: f propagatione quidam quafi in (picas
& anfradus provolvuntur: interdum etiam ferpen-
do mufeidis truncis f caudicibus advolvitur gra¬
cilioribus farmentis. Hxc Lob.
rrede- Prior vocatur i Matth.Caft.Lugd.Brunf Gcfn.h.
'tjr,s' ^qUj hujus fpcciem tradit luteis baccis)& Tab. He¬
dera fcandens,major,& arborea-, a Trag.Ang.Cord.
in Diofc. Dod. fCam.ep. Hedera iLon. (qui
quamvis folurn uniusiconem exprimat , attamen
tres ejus (pecies nominat) FuchfiDod.gall. & Lac.
Hedera nigra ; a Lob. Hedera corymbofa coramu-
risU Tab. ic. Hedera corymboia major arborea -, i
•d. mtao. Schvv. Hedera baccifera. Altera autem Hedera mi-
.r or five humilis a Matth. FuchfiBrunf Dod. Lac.
t_,am.h.ep. & hift.Lugd.Lon.Cxfi Tab. & Ger. He-
\-d.Hckx. derahelixjab Ang. Hedera fterilis-, a Lob. Helix fi¬
ve provoluta fterilis Hedera ■, iGeln.h. Hedera: ar¬
bores filv. genus femper repens ; a Thal. Hedera:
fpecie: 5. Helix vocata*, a Caft. Hedera minor, a Schv.
Hedera minor reptans-, ^C.B.Hederaj. major fte-
rdis : Eid.Hedera 4. humi repens 5 Hedcrula Tragi-,
Hedera minor, finycrQ-imjof, Dod.

Hedcrapaflim nafeitur ad arbores, in filvis, cam¬
pis, & hortis , Madidi fidorum muros. Sylvarum
opaca arida & ftxofa perreptat. Plutarch.in Alc-
xandr. memoria: prodidit Babylonicam regionem
non ferre Hederam, rationemque reddit, qubd ni¬
mis fi t calida, ciitn loca frigida amet. Edera jam dici¬
tur apud Plinium in Afia nafci. Negaverat Theo-
phraflus,nec in India, nifi in monte Mero. Quin
& Harpalum omni modo laborafle , ut fererct eam
in Medis , fruftra. Alexandrum vero ob raritatem
ita coronato exercitu, vigorem ex India rcdiillc,c-
xemplo Liberis patris: cujus Dei & nunc adornat
thyrfos, galeafque etiam ffcuta ,in Thracis popu¬
lis in folennibus facris. Inimica arbori fatifque o-
mnibus , fepulchraque ac muros rumpens : ferpen-
tmm frigori grati flima, ut mirum fit ullum hono¬
rem habitum ei. Hederam vidi in monte Salcve
trunco crus xquante ffxpe craffioremin plurimis
Helvetia: lods.In Caftello PAbbatie re peri feren¬
tem refinam rubiam, odoratam , pellucidam , gufiu
acrem, chartam imbuentem oleiinftar , ign i admo¬
tam, flammam concipientem,utcxterxrefinx.

efer.

HEDERA DIONYSIAS,
Dalechampij.

~~ congeneri-
_ ,bus nigris fo¬
lium habet minus
atrum , minime an-
gulofum , crallum,
carnosu, venofum,
in acumen faftigia-
tum, noc admodum
denfum : in corym¬
bis acinos luteos
aureo nitore ful¬
gentes , ex conge¬
neribus afpedu ma.
xim£ pulchros. Hxc
radicofis brachiis
reliquarum modo
vicinas arbores e-
necat, fucco earum
exhaufto. Raro in
Gallia provenit.

B. pin. Hedera 2.
poetica : Hedera
Dionyfiss, & Chryfocarpos Dalechampij ,Lugd.
Dionyfias ,aut Bacchica , quid ei ea Poetarum co-
Tom.I I.

R X V- «i

rons confuerentur : Chryfoarpos, ^frildus eoiore
aueo.

Hedu-c A QJJ I V O C A.

Prxter Hederam communem & Dionyfiam Da- Aeqmft"*.
lechampii , pliires, alix occurrunt plantx Hederx
nomine uonatx , de quibus fuo loco agemus, ut de
Hedera Cilicia Theophrafti,iub Smilace afpera hoc smilax
libro. ./Equivoce quoque, ob grxei nominis fimili- ajper *.
tudinem Hcderx nomen tranht in Cillum marem ciflm.
fiefccnlinam, quibus flos Rofx fylveftris inodorus,
ut Plinius feribit ex Theophrafto , ubi in verfione
Gazx , prava tamen ledione K/s©- legitur non K/V-

: ^e Cifto lib. 13. Sed & Chamxciflus herba chatnatif*
Hedcrx humilis , feu terreftris nomen fibi vendi -/**.
cat,ut videre eft Iib.28. Per Hederam arboream
funtqui intelligant Apocynon Diofcoridis , minus ^pocyma».
rede , in remediis ad gangrxnam Theodorico , dc
quo paulb poft,ut & d'* Smilace Ixvi , five Convol- CmWA»-
vulo majore , quem Hederam arboream cognomi-/*"**'w#r*
nat Dalechampius. Hederam terreftEcm fufpica-
tur Dodon. Volubilem minorem, five Hclxihen YoMilit
Ciflampelon, ut infra dicemus. E etiam mret*-
7niA©-Conflantino,««Aai«x/*r©-, h.e.Hedera mollis
dicitur, eft hxc nobis Helxinc Ciflampelos, femine Cr/j
triangulo. Hederula [y.,ar/ov J feu Hederx folium
[ wwoV^oy]deAfclepiade dicitur apud Diofcori- A(cUpi*.
dem. Tandem prxeer dida genera clTe frigen¬
tem Hederam, per fc flantem , & ob id folam om¬
nium generum vocatam cllc Hederam , tradit Pli¬
nius : hancCxfalpinus Agrifolium efle cfcnfet : fed Airifolimm
in Theophrafto non aliam intelligit , qu&m xtatis
pcrfcdx Hederam. Tandem qux Hederula a-
quadea & palufhis a Lob.ic. Tab.f Bauh.phyt. vo-
catur, h nobis Lenticula aquatica trifulca inCcribi-tn/Uua*
tur. Quam demum Hederam faxadlem CB-cum^^
Lobelio cognominat , efl: Afaiina fterilis Sevcnx ftiZl#*
Narboncnhs agri.

Vires et temper amentvm.

Omnis Hedera , auiorc Diofcoridc, acris eft, ad- £x Diofi.
ftringit, nervos Ixdit. Flores ipfius quantum ipfo-
rum tribus digitis capi poteft, accepti &in vino po¬
ti , faciun t ad dyfentericos , fed bis per diem bibere Djfewreha.
oportet. Faciunt & ad ambufta cum cerato triti. Ac
tenera folia cum Aceto coda , aut cruda cum pane
trita, fpleni medentur. Succus foliorum & coiym-frfc».
borumcum irino oleo,auc meile, aut nitro, naribus
infunditur,& ad veteres capitis dolores commodus
efl Irrigatur & cx eo caput, cum aceto & rofaceo. Urft-
Aurium dolores & purulentas aures, cuili ©leo fa-
nat.Cxterum nigrx hederx fuccus f corymbi poti,
debilitatem corpori inducunt,& amplior ufus men.
tem turbat. Acini vero corymborum quinque triti. Mentem.

cum rofaceo in malicorio calfadi , & in oppofi -ruriar. "
tam aurem i nftillati, dentium dolores mitiga t*t. De- Dentte.
nigrant item capillos corymbi. Atverb folia cum
vino coda ad omne ulcus imponuntur. Eademim-
pofita velut didum efl coda, ambufta, ulcera mali¬
gna , & maculas folares curant. Movent & menfes Menfit,
corymbi rritifiibditi,& poft purgationem drachmx
ponderepoti, conceptionem impediunt. Sed f fo¬
liorum pediculus meile tindusf utero appofitus,
menfes &: fcetus educit. Succus autem naribus in-

ftillatus, graveolentias & putredines expurgat. La- .. ,

cryma vero Hederx illita, pilos abolet, & pediculos Pedteub’
occidit. At radicum fiiccus cum aceto potus , com-
morfisaphalangiis opitulatur.Hedera(inquit Gal.y.z^ Caleno.
fimpl.) ex cotrariis compofita eftfacultaribusihabec
enim quiddam adftringentis fubftantix ,quam ter¬
renam &c frigidam cfteoftendimus,habdquc etiam
nonnifiil acris , quam calidamelle vel guftus com¬
probat : net deeft tertia , aqueam namque fubftan-
tiam quand^m tepidam obtinet, certe fi viridis fit
K 5

ylcer/t.

^cAicult.

Ex Plini e.

da ‘xina.

Igniaria.

Venerem

n* HISTORIAE

Siquidem du arefeit , hxc prima exhalet necefle eft,
manerq1, qua: terrea eft & frigida adftringenfque,5c
ea qux calida eft & acris. Viridis autem, foliis ejus
in vino deco&is , ulcera grandia conglutinat , qux-
que malignaJunt fanat , tum igne fa&as exulcera¬
tiones cicatrice includit. Porro cum aceto decocta
folia lienofis profunt. Flores autem ejus qaodam-
modo validiores ftint, &c ad livorem redacfti cum
cerato ambuftis conveniunt.Prxcerea fuccus medi¬
camentum eft errhinum , h. e. in nares fufiim , ca¬
piti purgando idoneum, tum vetuftas aurium flu¬
xiones fanat, adhxc vetera ulcera tum inauribus
tum in naribus. Porro fi acrior appareat,autrofa<
aut dulci oleo mifcetur. Lachryma ejus pediculos
necat, pilis nudat , ufque adeo calidae poteftads , ut
obfcure adurat, eft enim veluti aaueus quidam li¬
quor, ficut omnes alix lachrymx. Hederx mira na¬
tura traditur a Plinio ad experienda vina , fi vas fiet
Vdf hgncUcx ligno ejus, vi na trans fluere, ac remanere aquam,
ad expene- ft qua mixtafuerit. Theophraftus igniaria ex ea ma¬
teria fieri teftatur , quoniam calida. Plutarchusau-
tor eft, Hederx fuffitum in Venerem trahere, & e-
exc nat He- brietatem,itt vinum, inducere,furoremque efficere
dej^ajuffi. animi. Infignis vis feminis Hedera: nigrx , fi vera
,,ft quem Bayrusilli adferibit. Semen ait Hederx nigrx

facit cadere pilos &enafci non finit. Acini Hederx
Calculus, tufi ac pondere drachmx in vino fumpti , calculum
ex pellunt, experientia Tragi idatteftante. Folia
Hederx cum aceto deco6taac lieni impolita , dolo-
Vuftis He- res ejus fedant. Hederx florum ficcatorum pulve-
aerA ris quantum trium digitorum apicibus comprehen-
Dylentcrsa. das,exvino bibitum, fluxum dyfentcricum fiftit, ut
Succus.) legitur apud Matthiolum : Succus e foliis cum vi¬
no acidulo tribus continuis diebus lienofos potu
juvat : quibus etiam opitulantur pocula e ligno vel
radice Iriederx confedta. Acini drachmx pondere
cum vino alfumpti , mirifice calculum pellunt, ad
Menfes. menfes fuppreflds minime fallax traditur reme¬
dium, fi acini tres Hederx arborexin pulverem tri¬
ti, cum a
banturc

quinque aut fex acini ante poculorum certamen
comefti , ebrietatem arcent, vapor e decofto folio¬
rum utero lexceptus menfes ciet, ad cephalalgiam,
fumuntur folia Hedera: feptem ,totidemquePcrfi-
corum delibrati nudei,fimul ambo in aceto & oleo
rofacco bulliunt, atque ita calida fronti & tempori¬
bus inducuntur. Vt cauteriorum ulcera aperta ma¬
neant, imponitur quotidie Hedcrxfoliuvn, quod &:
humiditatem omnem exhaurit , & ne quicquatu fi-
niftri accidat prohibet. Mulierculxe foliis Hedera:
pileolos cor fctbos capitibus imponunt infartum,
quos achores infeftant , ficcart ita & certo cu¬
rant. Sunt (prohibente Camer.) qui non fine utili¬
tate contra- ep i lep fiam exhibeant Hederx lignum.
Corymborum pulveratorum fcrupulus unus ex a-
qua Mcntheaut fimili, efficax ad ventriculi dolores,
alicubi & pefte correptis exhibent, quibus fudores
eliciunt potenter. Sunt apud Dodonxum,qui He-
Vrina. derx corymbos ad ciendam urinam efficaces affe-
rat,& calcuiofis ac nephriticis eapropter exhibeant.
Nonr.ulli Tabem, tefte , corymborum &foliorum
Hcderx ex vino decodum , aut eorundem pulve¬
rem cnm vino ad febrium rigores exhibent. Valent
eodem modo ad urinam ciendam. Ex corymbis ex-
tillatur oleum eo modo quo ex baccis Iuniperi : alij
oleum ita eliciunt ex corymbis , ligno Se gummi.
f rigidi ar- Prcftans eft oleum ad frigidos articulorum morbos.
cuulomm menfeS ciet,calculos pellit , fordida ulcera exterget.

es' Ad capitis dolorem accipit V Virt. Empir. Hederam
Progne (h- qux fupra terram provenit, macerat in lixivio, quo
cum de V/- abluit caput. Sebaftianus Fcudinger Pincerna
tieus.iptrc i]|uftr. C. VVirtemb. homo curiofus affirmabat

rUAcra*

n aqua ftillatitiaPulegij & pauxillo Croci bi-
r calide , idq; mane diebus aliquot continuis.

Ebriet*

Vlcera ea s
tenorum a-
perta reti¬
net.

Epilcpfia.

PLANTARVM

anno 1605. quo hxc feri bimus , feobfervare ex
Hederx flore hoc anno futuram copiam vini ,quia
circa natalitium Domini noftri eftm floreret non
defluxilfe flores , ita non defluxuros etiam vitium
flores , unde fxpe deficiunt Vvx& vinum. Li¬
gnum Hederx de radice refe 'um , ubi craffius ellc
confuevit furoribus in eum ufum parari folet ,ut
poftqua.n cultellos fuos ad corium dilfecandum
idoneos ad cotem exacuerint , afpenores etiam
nurfc illos xquales levigatofque reddant aJdiaan &
lrgnum ultra atraque ducendo, quod autem prx li¬
liis idoneum e(Te judicatur forte obmollitiemfub-
ftantixipfius,quq tangentibus fe talem offert.Ven-
dibilis vini fignum Hederam olim extitilfe , probae
illud vetus adagium : Vino vendibili non opus elle
Hedera fufpenfa. Exponit autem hoc dictum Era-
fmus , veram virtutem non egere alienis prxeoniis:
aut res prxclaras per fe placere , neque defiderare
exoticam commendationem.

HEDER/E LACHRYMA.

C^Lebx qux Hederx gummi nominein officinisD^.

Iproftant , ex faturo rubore fere nigrefeunt , vi¬
treo nitore, fed non pellucido,dura fatis compadta-
queconfiftentia , non tamen uniformi, rubiginofis
i ntercurfan tibus micis: haud difficulter in pollinem
redigitur , fiporcm imprimens ficcum adftringen-
tem , haud in jucundum, cum levi quadam amaritu¬
dine, falivam croceo colore tingens.Candcl^ admo¬
tum claram & pertinacem edit flammam, nidore k-TUmm.tm
re Thuris, & ne vel tum quidem Iiquefcit. admifta^"-
reperiunturinterdum Hederx folia. Ipfe etiam ex
Hedera Iachrymam collegi Genevx circa LAbatie
di 'itum locum , anno i57o.menfe Aprili, fimilem ei,
qux in oftic.proftat.

GRANADILLA HEDERA
fimilis. C a p. IX.

ALlatus Monardi ex Continenti herbx fru&us Locus.

eft, qux in Peruanis montibus, ubi fponte na-
fcittir, Graradilla appellatur , quod nomen illi im-
pofiierunt Hifpani ob fimilitudinem quam cum
Malis granatis habet, nam cjufdemfcre eft amplitu-j^,*,,,*.
diris, atque etiam coloris, quando maturus eft, nifi
quod corora careat:in eo rcficcato , fi agitetur, fo-
nitum editfemeintusocclufum, pyri femini fimile,
aliciiTto majus , tuberculis quibufdam eleganter,
elaboratum &: afpe&u jucundum-, pulpa candida
eft , & faporis expers. Planta hunc fruiftum ferens
Hederx fimilis eft ,eodemque modo repit & fcan-r*.
dit,qurc>irque loco ponatur. Elegans eft cum fru-
6tu onu fla cor fpicitur, propter ejus amplitudinem:
florem habet albx Rofx perfimilem ,in cujus foliis
alique veluti paflionis Chrilli figur? dclineatx con -F'°f
(piciurtur, quas magna diligentia ifticpi&as exifti-”“
mes,eam ob caufamelegantiffimuseftflos:fructus
ipfifunt granatula jamdidra, qux matura acidulo
liquore abundant,& femine plena funt: aperiuntur
ut ova, «Sc liquor ille cum magna voluptate forbetur
cum ab Indi s tum ab Hifpanis: nec, etiam fi multos
forbeas,ullam ventriculi gravedinem, fed potius al¬
vum emollitam fentis. Herba rara eft,quxdun taxat
unoirloco invenitur. Fructus temperatus ellc \ i- Tempera-
detur,& aliquantulum humidus. Granadillx etiam mentum
meminit Petrus de Cicca, parte i.hift.Peruarix c.28. ft**#**-
his verbis: Amplamifta vallemde Liledifta,in qua
oppidum Cali, mediam fecat flume,cu jus ri^cabun-
dantfru<?ribus ejus loci, inter quos grati aomodum
faporis Sc jucundi odoris eft Granldilla nucupatus.

B.pin.

B.pin. Clematitis r,. trifolia flore rofco clarato:
Granadilla,Monardi, Petro de Cieciin hift.Perua-
na, Lugd. Vide in A 'nericxpar.p.l.^c.zy.at cap.jo.
Granadilla inter ligna recenfetur.

SMILAX ASPERA.

C a p. X.

S Milax a (pera longis,rigidis,ftriatis,contortis,val-
deimplicatisilentis jfarmentolis viticulis excre-
fci t nunc in hanc , modo in alteram partem , inquit
Glulius , certa quadam ferie fervata in flexis ,ex ge-
. niculis capreolos
proferens quorum
11 • 1 t 7^aWi!r 1 ope vidnis arbori¬
bus , ali live advol¬
vitur, & ab imis ad
fnmma repit , hor¬
ret autem (pinis
duris rigidi (q*, non
tatiim per (arme n ta
(urgentibus, fed c-
t ’ per pediculos,

fV\T\J ~ un ia^es P^us

gtilaria appendun- J
ut cur. exterum folia
*/ x Sigilli B. Marix di¬

di pofEdet , fed
longe crafliora , ri¬
gida, nervo f, (pinis
non tantum per
margines horren¬
tia , fed & in dorfo fecundum nervos , nunc ampla
& viridia , modo anguftiora & albis maculiscon-
fpcrfa,autorcClu(io, flores e fi r gulis extremorum !
ramulorum geniculatis tuberculis racemati m cohx-
rentes crebri erumpunt , parvi , albi, odorati, fenis
foliis conflantes, in exiguis in medio apiculis :ho (ce
excipiunt (rudus, rotundi (eu Vvx, per maturita¬
tem rubrx, vel,ut ait Clulius.rutilx in quorum An¬
gulis (eminaduo , vel tria , vel unicum , lubrica ma¬
gnitudine, colore & figura, feminum Rhamni terti j
leu Paliuri multis didi,fed duriora,pulpa albicante,
nauleofx cujufdam dulcedinis participe , Clufius
nucleos vocat duros, olfeos , vcluti Afparagi, foris
nigros ,addcrs radicem longe latcq, (erpentes fub
terra fibras habere tenues , candidas germina
fumma tellure (pargere minimi interdum digiti
cra(Titudine,nodofa (eu articulata, albicantia.

Theophr. accurati (Eme Smilacem hanc deferi-
pfi fle videtur his verbis : Smilax [ Ettera Cilicia,
Gaz,a] caulibus fuis fefe aliis implicat & obvoluit.
Caulis autem ejus fpinofus , <Sc veluii redos acu¬
leos gerit: folium ederaceum , oblongum, angu-
lofiim qua pediculo arneditur, & latius. Pro¬
prium huic quod medium ipflim nervus (pinx te¬
nuis modo (ecat,&: ftamineas propagines non ab
ipfafpina,utin aliis foliis , (ed circa iplam in orbem
circumadas ducit, ab ipfo pediculi annexu. Ad cau¬
lem vero imbecillu , quafolia velutinterftitio quo¬
dam ab ipfo (e junguntur , ex eodem fi nu enalcitur
cum foliis cauliculus gracilis & convolutus : flos eft
albus, odoratus vernus [ Grumus textus habet fieivlvfcd
Qornar.c.de Smilace 3cum Pltnio legit xmetvov i. liliaceus ]
Frudus fimilis Solano autMelothro &: maxime Vi
ti filveftri , racemis, ut Hedcrx pendentibus pro¬
pius tamen ad Vvx figuram accedentibus : quo¬
niam ab eodem pundo pediculi acinorum exeunt.
Frudus ruber, fxpi us quidem nucleos binos com-

L I B E R X V. «5

tem nigri funt nuclei , & valde duri. Peculiare ha¬
bent racemi, quod cx obliquo caulem ob(epiunt,&:
unus omnium maximus eftin (u nmo caule , velut
in Rhamno atque Rubo- Vn de liquet Smilacem 8z
in fu nmo , & in latere (rudiferam [ Venetum legit
■7!^a.-ya.77UXcun:’af-7o/rrtend^se prj rt.ay o;iaf7iw , vel -rixatu-
zhcoyafTw. f/.] efle.

Smilax afpcra folia habet Periclymeni , farmenta D,afc- de
multa, tenuia Paliuri aut Rubi modo fpinofa, & fe- Sm,l*ce
fc alboribus circu nvoluic, pereas furfumdeorfum-*^'*'
que repens. Frudum vero profert racematum, ceu Diofa.lettio
exilem Labrufcxracemulum [defunt hac in Aid. cod.$«r*t.
in Cjn: extu er ad n,tha transferuntur ] qui quidem ubi
maturuerit , colore eft rubro , guftumque leniter
quodammodo mordet:radice denique eft crafla du-
raque. Smilacis afperx frudum hicDiofcorides £h- D,0>:

fimilcm facit, h.e. ( iitaliao97^M/t/'©-fignifi-t/t^r’
cata a Suida Ariftoph. (choliafte colume morata,
tanqilam huic loco non fatis convenientia cum
Sarraceno omittamus) exili racemulo : quales iis cf-
fe folen t, qui vel fiunmis pal nitibus fupra foliaipfa
innafeurtur, vel im naturi vii-deinix tempore inter
folialacitmt. Theophraftus autem uti jam didum,

(cribit c(fe frudum Solani & Vitis albx frudut fi mi-
lenS, maximeque Vvxfilveftri nuncupatx. Penfiles
autem e Ile racemos , ceu Hederx , veru m ad V vam
piopiils accedere : fulio autem efte hederaceo, par¬
vo non argnlofo.

.Sed & Plinius de Smilace eadem, quamvis paulo pi;„ je
aliter ita prodidit. Similis eft Ederx, e Cilicia qui- Smilace.
dem primum profecta , (ed in Grxcia frequentior, ^^jiUx
quam vocant Smilacem,den fis geniculata caulibus,^'*^'*^'
fpinofis Eutico/a ramis,folio ederaceo , parvo, non
angulofo , a pediculo , emittente pampinos , flore
candido , olente Lilium. Fere* racemos Labiu/cx
modo , non Ederx , colore rubro , complexa acinis
majoribus nucleos ternos, minoribus fmgulos, ni¬
gros durofque : infaufta omnibus (acris & coronis: infanta.
quoniam fitlugubrisjvirginc ejus nominis propter/***'''"-
amorem juve'nis Croci , mutata in hunc fiuticem Sm,Uc,s
[O.vid.J.Met, nutu, nor.

L phofis.

Et Crocjn in parvos verfum cum Snvlace faires 1
Id vulgus ignorans , plerumque fefta fua polluit, E-
deram exiftimando : ficutin Poetis aut Libero paJ
tre ,aut Sileno , quis omnino nelcit qu bus coro¬
nentur. E Smilace fiunt codicilli. Propriumque ma-
terixeft, utadmota auribus levem (bnum reddat.

Sed quod hic Plin. dicit de codicillis eS nilace , non tax,*.
exiftimo intclligendum de Smilace afpcra . quomo-^'
do enim fierent ex tali frutice ? Idem alibi de hac lo¬
quitur. Smilax, quoque (ait is ) qui £;Nicophoros Nscopbo-
cognominatur,fimiIitudinem Ederx habet, tenuio- ros-
ribus foliis. Coronam cx eo factam impari foliorum s‘*terfa‘‘0’
numero , aiunt capitis doloribus mederi. Quidam^’
duo genera S milacis dixere. Alterum immortalitati^*»*™. u
proximum , in convallibus opacis , (candens arbo¬
res , comantibus acinorum corymbis, contra vene¬
nata omnia efficaci /Emis ,in tantum, ut acinorum
fucco jnfantibus firpe inftillato , nulla pofte^ vene¬
na nocitura fint. Alterum genus culta amare , &in 1.
his gigni, nullius c-ffe6cils. illam eife Smilacem prio¬
rem, cujus lignum adaures fonare diximus.

Fatetur Matth. in com. It. fe polfc affirmare ali¬
quod di feri me elfe inter Smilacem afperam & Zar-
zamparillam. Idem tamen dixi te fle ? qui affirment Zar^a pa.
Zarzam parillam nihil aliud ede, quam Smilacem ri!U 7"°-
afpcram , quorum opinioniaitfefacileaffcntiri. In r,i7ldam-
hift.demum germ.addir, quofdamdodtos viros exi_
ftimare radicem Salfiis & Sarfas parilias Smilacis a-
fperx radicem cfle: alios negare, (e nihil afterere
polle, quia nihil certi habeat de Sal(a parilia. Vides Salfa pa-
quam Matthiolusledforem incertum lufpendat. Si- rl/l*

plexus , major ternos, minimus fmgulos. Foris au- J milem quidem Garcia Smilacem a/peram Salfxp.

K

eadem.

Sjncrt.

HISTORIAE

1 * x , /I-J tameft eandem cflfe non concedic- Salfa
pavilla (inquit Alp.jeit Smilax afpera: Smilax tamen
Zacynthi i n fu! a:, ex qua Salfa parilia, a Smilace alpe-
ram Itali r locis inventa multum differt. Sed quic-
qmd lit, Smilax afpera radices habet non tant^ cum
Salfa parilia limilitudinis fortitas quantum' hatftc-
nus perfuafum dodlis quibufdam fuit , ut dicetur
cap.leq.

Smilax /impliciter dicitur Thcophrafto & An-
guillara:-, S nilax afpera Dioft. Ruell.Matth. Fuchf
Turn.Cord.in Diofc. (cui & Hedera Cili lia.) Theod.
Golio in onom. Dod. Euchar.Roefslin (cui & Smi¬
lax trachara) Bellon.Obf Acollar ( qui fimilem facit
Chi n a:) Gefn.h.Lac. Lob.Cam.h.& epit.Caft.Cif
Lugd. cui & Volubilis acuta, vel pungens-, Smilax
afpera vera Trago'-, Smilaxafpcrafru&ii rutiIo,Cluf
hi fp.& hi ft. Smilax afpera i. fructu rubcntc,C.Bauh.
Hedera Cilicia PIinio(&poft cum Gaza:) cui & Smi¬
lax , Nicophoros cognominata: Milax,Galeno; Vo¬
lubilis alpcra,Lonicero.

Cieterum ,in Tragi figura apparentaliquar/pina:
Fuchf.ntra- i n foliorum dorfo , ut in Fuchh j pidura (qui Smila¬
cem nafcentem non vidit , feaexficca tranfinilla
icones. pingendam dedit ' qua: in noftra icone, quz Guari-
niana, omiffa;. Nomen etiam gallicum apud Fuch-
fium Phafcules ejpineufes nen placet : mallem vocare
Lifcr jn cjpinr. x. In Matthioli imagine in foliis nulla
fpir a : in poft. comra. cum mag.fig. duo tantilm fpi-
no/a.In ngura per Camerarium fadta ad Hift.gcrm.
dcEp. folia in marginibus fpinofa. In iconibus Mat¬
thioli Sc Fuchfij , ex quanoftraquar miniis placet,
flores appi&itantiim cum quinque foliolis. Com.
Tab. tstxx- pil.Tab. Smilacis aipera: tres ponit figuras, nec in¬
dicat qua in re differant.

omm* ZpfottZittix** Grarc. Lat.SmilaxafperaiGcr.0te^
d?cnb ober fcfiarpff IPmbcn/ab aculeis quos habet
apte denominatur : Gall.noftro judicio, Lifcronejpi-
aliis tamen Lifet picquanr,Ta>ifivc Smilax ajpre:
Ital.Ro-yo cervina : [ Rubus cervinus ftve Hedera (pinofa ]
Hifpa n. fana parilia y h. c. Rubiviticula appellatur:
Angi. 0cbarpc 0milaj:. Aliqui inter notha Dio-
fcoridis Hepatitin cognominant , quafi Iecorariam
appellent , ali j Lycanthemon /quafi florem lupi¬
num, ali j Cvnolbaton, quafi fentcmcanis,ali j Ani-
cecon,quafiinvidhm,alij Heliophyton, quafi plan¬
tam Solis , ali j Anatolicon,hoc eft Orientalem, ali j
Dytico n, occiduam, ali j Helidem, yEgypcij Lyifthe,
Romani Merginam,Hetrufci Rhadiam.

JejuiSoc*. Smilacis vox , quod filentio non eft pra:tereun-
du m , vald£ eft ambigua , ut qua: quafdam cognatas
' A*rZ- ve^ d miles plantas fignificet , ut Smilacem alperam
: Jb o, frut^u per maturitatem rubro , de qua in prarfenti:

. cr0. Smilacem afpcram miniis fpinofam frudhi nigro, de
'mox •> Salfam parillam Smilaci affinem, poft di¬
cendam.

y.u^ Denotat & Smilacem larvem , qua: dicitur Con-
'cr. voDulus major FuchfDod.Matth.Lob. Rob. Con-
ftant.& aliis,a quibus diilentiuntCarf. &Turncrus:
r. o s de Convolvulo poftea agemus.

S. milacis larvis fpcciem e fle Volubilem minore”
(quam nos vocamus Helxincn Ciilampclon ) fat
manifeftumDodonxo. Eidem haud aliud eft Scan

monium, quam fpecies Smilacis Ixvis radice crall
« Cxfalpino tamen Smilaci levi magis videtur con v>
nire Gelfeminum.

Cum Smilace hortenfi phafiolifera, Cordo e,
dem eft larvis, de qua H.n.g.lib.17.
tr- Quafdam admodum diicrepantes,& viribus pl;
ne contrariis pol!ertcs,ut Smilacem arborem c gc
nere glandiferarum de qua egimus in^pr Ilices Jilv
SmilacemquoquedeFraxino dici,ofterdimus 1.:
Nec defunt indo£h,qui magno fan e errore Ta
xum Smilacem appeiler.tjut videre efthb.$.

N rlh*.

C:t

PLANTARVM

I NafciturDiofcoridiin locis paluftribus Alafpcrisiler*,,

■ Plinio autemin convallibus opacis. Diolcoridcm

l imitatur Tragus, fcnbens, in iuperiori Helvetia u-
liginolis locis S: tencbrolis provenire , quod non
placet. Vbi enim legitur apud Diofc. »«Ao7,ibi ma¬
lim legere cum doctiHi Dalechampio <uu»Am,ve 1
""-n’ v/v-7 : Corn . malae» Diolcoridis leftio nem reti¬
nuit. Non nili montofis & collibus fervidiorum n
trafluum, R omani *, H i Ipani a: , Linguagotix,pluri-
mam provenire Lobclius tcllarur. Serius floret,7""*?»"
imb Autumno etiam ipfo , cumfuofrufhi Oftobri
& Novembri florentem Clufius reperiebatiat frigi¬
dis regionibus culta & fi dialibus adlervaca , Autu¬
mno duntaxat floret, nunquam femen perfici t.Ma-
gna exparte altero duntaxat ii fatu anno germinare
incipit, nonnunquam & tertio. PerpetuoYolia reti¬
net: crefcic variis Hilpanii locis ,& in Narbonenfi
Gallia afpero & arido folo: nafcitur&aliiscalidiori-
busregionibustrarain Lufitaniaconfpicitur.Mon-
Ipelij olim obiervavi variisin locis, in ter lepes locis
ncdoribusjflorentem &: baccas ferentem autumno,
quamvis toto anno habeat maturas & immaturas;
folia in circuitu & indorfo (pinis armatainterdum
iis deftituuntur , vel rarilfimas habent, ut non mi-
rumfi varie pingatur, ut Matthiolas & Alpinus fe-
clt. apud Frid. Meier vidi Smilacem alperam mitio-
remin figulinis vafis,quam hyeme reponit.

Folia fru&u (que contra venena efficacis antidoti v;r„, „
vim habent ,autore Diofcoridc, five ante , five po -Oitft.
(lea bi ban tur. Quin & memori* proditum eft . fi—
quid ex his infanti recens nato tritum propinetur,
nulla ei poftea venena nocitura. Inciditur &ada-
lexipharmaca, id eft, ad ea medicamenta quibus ve-
nenaarcentur. Plinius autem, ut ex ante didlis pa-£"’4*"-’
tet,alium utendi modum tradit, dum feribit , acino¬
rum corymbos contra venenata omnia efficaciffi-
moseife , in tantum ut acinorum fucco infantibus
fipe inftillato nulla poftea venena nocitura fint.

Milacis afpenr folia guftata acrimoniam aliquam-^*
habere, & fi illis utamur calefacete legitur apud Gi-T,mfrrA-
lenum:aIioqui calidam &ficcam haud dubie Fuch-""”""”’
(jus credit. Failopius cilmin monte Iuhani Pifis vi-*»«,^.
dillct Smilacem afpcram , ea ufus eft loco Salfa: pa neu/n Sal/4
rill® per biennium quo ibi fuit , fmlici cum CacceiYaf"'Ul‘-
plurimos^ liie venerea liberans. Certenoftratem
Sariam parillam ( qu* Smilax alpera eft, inquit Mo-
nardes ) expertus fum fimili facultate priditam,
cumilla , qu* ex nifpania novaadfertur , ad quam
magis accedit,quilm ad eam qua: in Hondurasinve-

nitur.Guftuinfipidoeft,& fine acrimonia, nec eius

aqua,hordeacea fapidior eft, ‘

SMILAX ASPERA MINVS SPI-
nola/ruflu nigro

Similibus cum priore (armentis & claviculis pro-^M'
ximaquxquc ainplecr entibus nafatur , non eft
tamen adeo /pinis horrida: folia etiam paulb bre¬
viora, atriora , molliora, nullis aut cert8 rariflimis
aculeis oblica habet: flos alteri omnino forma fimi.

Iis ,fi d colore differens , nam ex albo quafi carneus
eft .frlicftiiiquerudimentum . quodexmedlo flore
tanquam umbo prominet , rubefeit , plcnusautem
& maturus fruilusnoneftrutiluSjlitin priore, fed
omnino niger, & fucculentior, quantum quidem
Cluuo videtur, officula converiunr.

Smilax altera Clufij cxtrem*Ecetic*incolis,Irru „
de Perr i.c. Vva canina, Luficanis conterminis Ee -HMmc*.
remv,OIyfipponenfibus Mtgt-tam appellacur.Icon
hu jus a Clufio hifp. &hift. proponitur cum inferi-
ptjone Smilacis alper* nigro fruflu. Eandem etiam J'”"’" "'
exhibet Lob.in Ic. fub hoc titulo : Smilax alperi al -frueucl»'.

[era.

ter», FacieSalfa parilia, lutcongcncr. In obf.de-
\11bl pingit Smilacis afperq e (pinis verietacem, folio non

f * aMmlT t> niMniltc* mulfX (ninic

. Baub.

.Enubet
ir nlms-

rtlli*

MAttk-

ipinofo, farmentofis viticulis, mukb minfts fpinis
refertam-, cxteroquin caeceris eundis ftmilibus, auc
iifclem, frudu nigro.

Ex his ita didis clarum eft C.Bauhinumin phyt.
multiplicare entia, nec Ene errore Clufii Smilacem
afp eram frudu nigro ( quxipfi Smilax afprai. eft)
h Lobelii Smilace afpera altera, facie Salf® parili®,
autcongenere (Smilace ejus afpera;. diverfamfta-
tuere.Sed hunc errorem apud Matth.filentio invol¬
vit, neutriufq; meminit: in pin.vero correxit, com¬
memorans & aliam varietatem foliis angudiflimis
in Galloprovincia. Quim bene porrb Clufii Smila¬
cem afpcram frudu nigro, cum Smilace afpera Lu-
frtanicaTab.&Gcr. (etiam adhuc in pin. ) eandem
faciat , monftrant eorundem diverf® figur®. Folia
in icone Clufij licut& Lobelij funt abfque (pinis,
in Tabernxmoncani verb funt fpinofa.

Hanc plerifque Lufitarii® pro vinci® locis, circa
fepes & collium convexa, & extrema Bcetic® parce,
qua Lufitani® contermina eft. Cludus cum priori
florentem confpiciebat. Nobis vifa eft Heidclber-
g® in horto D.Sprengeri Smilax afpera finefpinis.
Eadem etiam ohfervata Argentin<; in horto D.Mei-
eri. Condderanduman eadem cum Cludana :per-
pendendum etiam an eadem dt, quam Matth.in
poft.comm. cum mag. iconibus exhibet pro Zarza
Parillta,de qua hoc feq.capite.

L I B THt ^ V; n7

cis, horridis, ti radice crebris implcxajocis. Benzo
tamen in Piiry &fin;bus Guajitjuil& Portus vete¬
ris Zarzam garilliam herbam racemofam Roberis 1**
foho repetiti feribit.

Smilax aspera zacyn-
thi, Alpino.

SMILACI

parilia.

AFFINIS SALSA
Cap. XI..

Dtftr-

farmento-

X/OM-

Salsa parilla.

w,

TJ1

iit,

Ancob fimili-
tudine quam
cum Smilace afpera
habet , facile poft
Smilaces pofucrim.
Qualis autem reli¬
qua dt piant® fa¬
cies vix certi quic-
quam adferre pof-
fum. Radices verb
notiflim® dint ad
defudationes eo¬
rum quibus vagus
concubitus luem
affricuit. Sunt au¬
tem flagella longi C-
flma , plurimarum
ulnarum, Turei ma¬
joris craflitie, obfe-
quiofa funiculoru
flexibilitate , ftriis
per longum decur¬
rentibus, colore ex¬
terius fufco,cui fubftantia farinacea, albafubeft,
crafliufcula, mollis & digitorum attritu in pulvifcu-
Iumfolubilis, Agaricumfcre referens ,faporegiuti-
nofo , amaricante , non ingrato tamen,meditiillium
vero lignofum nitidum , ler tum ,fraduque contu¬
max. pendent porro flagella h®c ex pollicaris craf-
dtudinisradicetranfverla,fquammata,que farmen-
ta crebra furfum mittit, vitigineis non abdmilia, pa¬
rique craffitudine ,veluti geniculis quibufdam in¬
tercepta, ftriata, aduncis fpinis minaci a, coloris bu¬
xei, fubftantia in tusPalm® inftar fibrosa,albican te,
fapore nullo evidente.

Cum icon Lob. adv. perdmilis dt ipd piant® fi c-
Smilacii m.cx 1 cluam communicavit Dou ez, eam alfumpd-
jperxjolto. mus- Folio eft (inquit in Obf.) Smilacis afper® fpi-
nofo, & larmen tolis implexis yidculis, fpinis adun-

Color.

Sapor.

Monardcs tri- Cnrfa.p**
plicem deferibit. r,ILl tr!'
Car^a-parilla , in-
quit,Hifpani® no- *
vx eft planta mul¬
tis radicibus ni-
tens,duos cubitos
aut eo amplius
longis, colore ci¬
nereo dilutiore,
qux interdum tam
alt^ demittuntur,
ut ,quiintegras e-
ruef,e volet , eb
profunda foflione
opus dt,ramis no»
dofis & lignods,
qui facile dede-
eantur : flor^fnc
aut fruiftum pro¬
ferat, ignoro. Ab
hac differens eft e,,f<
quam provincia r,a.c ex
Honduras profert, frondui ar.
quod h®c cinerea,
nigrioratque crafTiordtjilla verb candidior,adpaI-
lorem tendens , 8c gracilior. Nunc ex provincia
Quito inferri ccepit , copiose nafcens vicinis urbi
Guayaquil locis , ad flumen ejufdem nominis maxi¬
mum , cujus aqua admodum falubris, &: multos
morbos curare dicitur. Indi & Hifpanxea aqua (e
abluendo , & magnam ejus quantitatem depius
hauriendo mane, plurimum urin® excernunt , &
valde didant, &confequcnter morbis liberantur.

Sunt autem quiputentab hujus fluminis aqua Sar-
fam parillam facultates (uas mu tuari,qu® Colore eft
ex cinereo nigricante: majoribiifque &craflioribus
radicibus con flat, quim qu® ex Honduras adfertur,
iifque interdum tam longis, ut altitudine humana
fodiendum dt , ut erui poftint. Hujus terti® ad flu¬
vium Guajaquil &in Punainfula nafcentis , Petrus
Gecapart.i. Chronici Pcruvianic54.meminit,alte-
rque in plerifque Indi® regionibus n a fce n ti prav
fert. At Carfalpinus duas primas differentias a*
gnokit.

De Salfa-parilla dbi minus conftat Matthiolus, Muttbnnt.
in diverds locisita feribens. Radix (inquit in com.
lat. ) quam nuper aliqui Salfam , aliqui Spartam pa- spxrtd p*»
rillam nuncupare coeperunt , Ebuli tam ad unguem rllla
®mulatur radices , ut quandoque crediderim Spar-*?^fa
tam parillam & Ebulum effc idem, tamen id albere- E
re non auflrrt,ci'im haifl enus ejus folia non viderim,

Idem in comm.It.ait : Radicis Indic® Hifpanis Zar-
za parilla vocat® parVus ramus ex Hifpania mihi
milfus, foliis eft iifdem cumSmilace afpera, ita ut
exiftimem cos non errare , qui affirment Zarfam
parillam aliam non elfe ii Smilace afpera. Cujus o- smila*
pinionisprimusautorfuitGhinus. Non defuntta-
men quihuic opinioni contradicant, quod videant
haram radices facie non parflm differre ,ciim Smila¬
cis afper® 3nodof®-, Zarz® parili® verbrugof® ha¬
beantur. Ego quamvis neutram opinionem certo
affirmare poflim, cogor tamen potius Ghino affen-*
tiri.&c/Zarzam parillam fcilicet elfe dicendam Smi¬
lacem afperam aut fpeciem ejus. Libro autem 4.
in poft.comm.cap. 140. ponit figuram nomine Zar-
Zv® parili® non fpinofam : eam feribit ffbi^quibufr
dam miffim, affirmans aliquod diferimen inter Smi-
cem afperam & Zarzam parillam effe, interim ta-'^'cr'<

men J

“S HIS TORI £E

nn :r. pcricverat in iua opinione , congeneres effe
plancas. Cujus autem piant* fit Salix par.Ux figura
icon Mntt. MatthigjLaflcrcre non aufim. confiderandu n r.um
opi ^lC %ura aliqua ad Smilacem minus afperam expref-
r.n revrl- ^.Mita fanefuit e jus opinio de radicibus Ebulriqu^
bittur. obfecro fimiiitudo inter Ebuli radicem & Salfi.n-
parilliam vul^6 didam. Neque fi fi milimx forent,
ideo continuo exdem aftruendx. Neque Colutea
Di [crimen eadem cfteum Sena , lic£t illa poflit nonnulla ea-
rJLTsL der> hxcprxftare. Sed nec tantam Smilax cum
Uas y Salia parillain radice fortiturfimilitudincm, quanta
•S.r" cp.t-m haclcnus perfuafaquibufdamfuit.Siquidem Smila-
r,U** cisgcmculatx, articularis feg nentis radices ,candi-

dx, foris nitentes, Graminis canini, aut H irundinis
valatorij. At Parillx crebris loris prolixiflitnis , ab
uno trunco ftdicis magno ,prxduro, ftrumofo,ru-
gofisque capitibus, hinc inde fubtus, ut in Afpara-
go, vel Rufco , oriuntur numerofi concolores lori,
xquabiles & fine geniculis vel nodis •, redi, flexiles,
cortice duriufculo, pullo, rugis ftriato in longitudi.
ne,quam vicenum pedum interdum men fus eft Lo-
bclius. In tus fari nacca medulla, non ita ingrata, fcd
vifdda, nonnihilcmplafticajamaricarte,nec tamen
calorem prodente. Et quanquam Zarzx parillx 8c
Smilacis afperx hifpanicx radices Ii miles Garcias
Concedar, tamen eafilem e:Tc jure n egat.Rcp eriu n-
tur enim fxper. umero fi miles, qux tamen vel mir i-
mo aliouo di (eri ni ne differunt. Differentiam etiam
cccli foli que diverfa conftitutio adfert. Quare lic£t
Sarfa parilia , qux e novi Orbis five Americxpro-
vindisinfertur,Smilaci afperx in Europa natxfimi-
lis videatur &fit, viribus tamen differt. N*quc e-
nim folicxllque diverfitas, ad fornix modo commu¬
tationem aut altcrationem facit; fcd plurimum e-
tiam ad qualitatum viriumque rcmifiionem aut in¬
tentionem confert. Et fan e calidis locis enata po-
tentiorafere , odoratioraque fu nt : frigidis miniis.
Ita Sarfa parilia Peruviana,quam provincia Hordu-

ras, Sc nunc etiam Quito profert, tametfi Smilaci a-
fperxin Hifpania ratx fi. nilis fit , temperati tamen
ccrli occafionc, tum & ipfius foli genio , lorge eff -
cadoreft, quina velin Hi fpan iis, aut etiam in Afri¬
ca nata.

Zarza parilia Matth. Lac.Monard. Garc.Sf Lugd.
qui cum Dodo^xo Zarzx parillx etiam America;
CJSj.ck. meminit , ut &: C-Bauh.ph/t. qui hanc fua n Salfam
arillan 4. mal£ meo judicio feparat ac diverfam
atuit, ab America, ejus fcilicet Salia parilia quinta.
Hunc .autem errorem corrigit Bauh. inpin. ubi am
bas fub Smilace afpera 4. Peruviana,fivc Salfa na-
rillacomprehendit. Cxtcru.n apud Lngd.dnx funt
fjgurx,quarum fecunda, qux tar tum radicibus con¬
flat, in verfaeff culpa typographica. Zarzapanlla
Peruviana,Dod. Zarzafeu SaliaparilIa,Caft. Sarza
parilla.Cxf Sarfa parilia, Lon.& Frag. Salfa paril-
Ia,Lob.& T.ib.cui & Smilax Peru viana,&: Gcr.

Sr,Ux Smilax afpera Zacynthi infulx Alpic o q agnovit
ctZhi mT*. e ve— Salfam parillam qua medici utun tui r ad fa-
«0. f nandam luem vencveamiante dubius eratiquoriam
omnes Smilaces afperx quas viderat exiles admo¬
dum brevefque ac capillares radices habebant :fed
inZ.cintho infulalongas cralfas ,afportaris H.fpa-
cia radicibus Snlfx parillx omninb limiles obferva-
vit plantam radicibus ab omni terradele&amimpe-
tuosa torrentis aqua , quam tranfeuns Grxcus , loci
Snt/Ltchia. accola & agricola Smilachiam nuncupavit. Ea rul-
lum prx fe ferebant /aporem uti radices Salfxparil-
Ix. Pharmacopola ejus loci multum lucri fe feciife
his rad e busipfi affirmavit alio mifFs pro Salfa pa¬
rilia ; quam mercaturam clam faciebat Cayri ir Sal-
fx parillx falcibus ex Hifpania afporratis viditpor-
riones radicum nodo/arum vel geniculatarum
Afperx Smilacis yi quibus preceduntradices , qui-

PLiNTARVM

bus utimur cum foliis & ra nulis fpinofis. Zidntlu
vero Smilacem afpera 11 ab Itaica divecfi n offen¬
dit figurx foliorum varietas : funt eni n breviomra-
dices habent etiam nodos quofidam qui nonrepe-
riuntur in iliis Smilacibus a'peris. H fpani Carex
parillx nome 1 indiderunt propter cognationem,^^'"*'"*
quam cum S nilace afpera habet , quam ij Sarza pa¬
rillam (quafi dicas Rubu n viticulam' vocant: Parra
enimiis Matthiolointerprcte,Vicis dicitur,& Paril¬
ia viticula , five parva Vitis;Zarfaautem,Lacuna te-
fte, Rubus fignincatur.

Setnper autem Salfa parilia deligitur nigrior , re¬
cens, non cariofa,fraffu contumax, quxque adula¬
ri n frangi tur,& ponderofa: nam qux cariem fenfir,

& dum frangitur pulverulenta eff, inutilis exiffi-
marur.

Vfus Carex parillx Hifpali ab hinc fexaginta an- viret.
nis circiter innotefeere ccepit, qubniam ca Indis
pro prxftanti medicamento erat , ad multos variofc
que ir.orbos. Long^ alia erat ejus utendx ratio cum
prirmlm in medianam recepta eff , quim nunc eff:
tum enim Indorum conluetudo oblervabatur,
quam in fuis morbis curandis ufurpare folent, ad
quos profligandos maxirnx reperiebaturcfficacix
Veru n noftri fxculidelicix in caufafucrunt, ut eo¬
dem quo Guavaci aqua modo nunc propinetur*
Carcx-parillx fc libra minutimconcifa aqua ma cc-Cayf* tr*-
rabatur, deinde in mortario diu tundebaturjdoneC'5 'rWe '
omrino in mucagine quandam refol veretur, quam^#‘^ *
leindc coIabant.Hu jus liquoris ita exprefli fatis ca-
paccm cyathum calidum man^haari-barc, deinde
tragulis fefc tegebant ,& duarum horarum fpatio
udabant, Qubd fi interdiu fitis urgeret, idem mu¬
cor illis potus erat. Sub no<ffem,ahum ejus calentis
cyathu n hauriebant, atque eant mdem temporis,
ut mane fudabant. Hic ordo triduo integro obfer-
/abatur,ut neque aliud ederent, aut l ibercntmrx-
rer eum lentorem calidum ezpreffx car^x-parillx.

Hac ratione ^rxpavatam ego initio plerumque pro-
piravhmulcofque meli ds cura vi, qu^m nunefinar-
:ur. S*:bfecuta eff alia ejus propinar.dx ratio videli- CarcA *..0
et , dux ur.cix carex parillx.lotx,corfracbe,& TA'-f*nJiA
utimconcifxdn novum fidtilp aim fexaqux fexta- *hcr*r+>
iis ir iiountur £c viginti quatuor horarum fpatior^/<J*
.aacerartur: obturato fidtili, coquuntur lento igrr,

* pi urisincerfo , ad quatuor fextariorum confum-
nnoncm,eadem ratione ut in Guayaco diximusxc-
■ igerantur, colantur, & fidffili vitrato rccondunti r.

Eadem deinde carca illo ipfofitffili aqua pleno ma¬
ceratur , aliquantulum fervet , frigida colatur , f. f-
:>ili vitrato affervatur. Purgatus, ut decet, xger,5c Vr-ifa
calido cubiculo fc continens , mane decem uncias
prioris carex parillx aqux hauriet; fudabit duas hc*
ras; fudorc deterfo ,indufium & linteamina muta-
bit,utin Guayaci potione dieffum eff. Idem fub r.c-
<ffcm , o«5to poft prandium horis ( nam fub undeci»
mam prandebit) faciet : poftfudorem uvaspafTas,
amygdala, fk panem bifeodum ccerabir , de fe¬
cunda aqua bibet. Quindecim diebus hunc ordi¬
nem obfervabic,nifi imbecillxfuerint vires, tunc e-
nim conceditur ufus carnium exigui pulli affi ,fer-
fim quantitatem augendo. Ledo fe continebit rd
minimum novem diebus prioribus, reliquisin cu¬
biculo fedebit, aut deambulabit, frigus &aerem fu¬
giens. Decimoquimo purgabitur leni aliquo medi-
camerto atque etiamtr:gefimodie,omniaeaob-
fervardo qux in Guayaci dccodofiimer do erarn>
vimus. Sed etiam poft trigefimum diem bona vi-
dusratior^per quadraginta dies litetur , viroque
abftircbit ik mi 1 eium corgreffu. Hxceft vulgaris
rque Carcx-p arillx fumerdx ratio, cujus prxparnn*
dx modos fccrctiores etiam expertus fum,*<pufs hic
recenfere r.on pigebit, ne quid eorum prxtermit-

tamus.

LIBE

timus, qux ad carcam parillam pertinent, quando¬
quidem medicamentum eft, cujus ufus &facultates
maxime celebrantur. Iam annus eft fextus & vicefi-
mus , c>udd fyrupum confeci , non modo in hac ur¬
be ,fed tota Hifpania laudati flimum, ad morbum
gallicum, atque alios profligandos: nam neque cal-
uicit, neque in flammat, Guayaci videlicet ficcitate
temperata, & $arcx parillx calore mitigato : hoc
y^pritr mo“°‘ Car^x-parillx uncia: dux, Guayaci quatuor,

9 ut flipr^ didum eft , prxparatx , Zizipha fex & tri-
ginta,pruna palla viginti quatuor, utraque o (Ficulis
repurgata , florum borraginis femuncia , violarum
tandundem , hordei mundi aliquot grana, m fex a-
qux fextariis lento igne coquuntur ad quatuor fex-
tariorum conlumptioncm : colantur , 8c decem hu¬
jus decodfi unciis, una fyrupi violati admifcetur.Ca-
lidus man e & vefpcri forbendus datur, eodem fer-
vato ordine qui fupra didus eft , fudorem etiam ( fi
provocabitur ) detergendo. Conceditur ab initio
cfus pulli gallinacei exigui, & reliqui cibi flipril enu¬
merati , &bibiturlimplexaqua ^arcx-parilla: , qux
fit ex ejus femuncia in odo aqux fextariis coda , ad
duorum vel paulo amplius confumptioncm. Ea ra¬
tione curantur,ci)m omne genus morbi gallici,tum
reliqui, quos aqua Guayaci, Chinx, aut ^ar^xparil-
Ix curari diximus. Fuit hoc ferapium primbeenferi-
ptum in gratiam Pantaleoms de Negro Genucnfis,
quilicct jam multoru Medicoru opera ufus fuiilct,
atque Guayaci dccodum aliaq; medicamenta fum-
pfiirct,dejediffimis tamen erat viribus, fci rrhoque
infuperin crure, & fevis doloribus afflidabatur : at
•yrup i fumptoferapio,probecuratus eft. Fit item alius fy-
rupus hujunnoai : £ar<px-parillx odo uncia: confra¬
cte &concifx,inodo aquae fextariis ad fex confiim-
ptionem coquuntur i in binis qui fupererunt fexta¬
riis , facchan libra: quatuor in jiciuntur, fitque fyru-
pus,ut moris eft. Ejus fyrupi tres uncia: mane, toti¬
dem node fumuntur , prandium cfto £ cibis boni
fucci, caena fobria; potus e f.mplici ciripx-parillx a~
qua. Eo utatur donccalfumptus fit, quo tempore
ad fua negotia peragenda egredi no vetabitur. Cu¬
rat hic fyrupus plcrofque ex morbisfupraenumc-
?arf£ pul- ratis ,ftne moleftia. Ex eactiam fitpufvisin hunc
«/. modum: Nervo illo interiore feu matrice exempto,
^ar^a-parilla exficcatur, contunditur, & cribratur.
Hujus pulveris (purgato priils corpore) drachmam
mane jejunus fumit, atque fimplicem praedi dam
aquam hauritjidem nodu facit dormiturus. Cibus
fit boni fucci , potus illa aquafimplex, vinoabfti-
ncat. Vtilis eft hic pulvisin lue venerea, ali ifq; mor¬
bis ab ea oriundis : nec non fcabicm purulentam &
faniofam, in manibus & pedibus mirificedanat, hac
'ndtZtTo raClonc: p*Wgatus xger , etiam (fi neceffitas urgeat)
en irttf,0-nori purgatus , pulverem modo prxdido fumet,
fimplicem illam aquam fumet, & rimis qux in hoc
morbo i falfapitmta,corrupt6q*> humore natx, pe¬
des & manus occupare folent, paululum aqux fu-
blimati rofacea fimpliciore dilutx plumula illinet,
deinde emplaftrum Guliclmi ferventis vulgo ap¬
pellatum , au* palmeum, panno fericeo tenuiterin-
dudum omnibus loris quibus illita fuerit fublimati
aqua fimplicior imponet, lingulis diebus repetetur,
&: quindecim dierum fpatio perfediflime curabi¬
tur, nec aliis medicamentis opus erit : abftergit e-
nim.carnem generat, & ad cicatricem perducit.Ho-
^1£ tam Sequens eft aqux carcx-parillx ufus modo
frequens. ptxdido,ut in omni morborum genere fumatur,fi-
ve in defluxionibus, flatibus, uterique morbis frigi¬
dis , five aliis quibufeunque , modo non fint acuti,
aut iis febris acceflerit: ideoque non minore copia
Quibxtttou multis locis aflervaturdecodumfimplex carcx-pa-
uJaqut u- ri^a?5Cll,^m aqua vulgaris. Certum eft tamen, his qui
Uk. * calida,hcpatispr;sfertim, intemperie laborant, non

R X V*

'l: d ve

Hi?

convenite : nnmani etenim excalfadc.fcd ventricu¬
los ftigid os fovet, &: flatus mirifice dilcutit.Illud «iu-
tem animadvertendum eft , has tres aquas non rifl
Autumno , aut Vere propinandas elfe. Calida eft &:
fi cca infecundo fere gradu. Duplex verb ejus Sarfie Muilan*
parillx, qux ex provincia Quito expit inferri, exh i-ixLh nd «
bendx ratio apud illos obfervatur.Prior.qua Indi Scprior ratto*
nunc utuntur,& ab initio ufi funt,hxc efti^arc^-pa-
lillx radices , quot opus erit , (umentes , nervo illo
interiore repurgant-, corticem, fi ficcxfintradices,
macerant , donec mollefcat (virides maceratione
non cgcnt)deinde minii tim concidunt, & addita a-
qua contundunt, ut fucetis extrahi pofTit vifeidus &
mucofus , cujus mane eam quantitatem fumunt,
quam uno hauftu aut pluribus bibere pofTunt: le-
dum dei ndeinerefli, plurimum fudant;poftea,mu-
tatis linteis , pullum edunt, & corticis illius fuccum
hauriunt, in prandio,in cosna (qux levis erit) atque
interdiu : deligendus eft tamen locus ab aere&fri*
gore liber. Hac ratior e, & ufu confervarum, necefc
fariorumque aliquot fruduum ficcatorum pernif.
fo , odo aut novem dierum fpatio , omnibus mor¬
bis liberantur , quos carca-parilla curare filet: vali¬
dum autem Sc robuftis viribus eum elfe oportet,
qui liac curatione utetur. Altera conveniet iis qiti
imbecilliores flirt, nec fuperiorem , finemapifefto^^ ru*
vitx diferimine , ferre pollent, ^jrex -parillx nervo™ a cr*
luo liberatx , &: , ut fuperius , macerat r, fi ricca fit,
deinde contufx , quatuor uncix , plurcfve autoau-
ciorcs ( nam h?c nullus ponderis aut merfurx ufus)
in odo aqux fextariis ad dimidias decoquuntur , ex
ea aqua quantum pofTunt femel aut pluries bibunt*,
in lcdulo deinde fe componunt, ad fudorem pro¬
vocandum, qui tametfi adeo vehemens non fit , ut
fuperior , copiofus tamen eft: mutati vcfte pullum
edunt, &: eadem aqua(nam uno die codura abfumi-
tur) cum in prandio , tum in ccena , illis potus eft:
ab aere fiigore fibi cavent : repetitumper quin¬
decim aut viginti dies hoc medicamentum , omnes
morbos fanat, non fine magna omnium admiratio¬
ne , prxtcr febrem , aut morbos acutos , in quibus inquibu*
car£3cdecodum exhiberi non folet. Iftic neque ini- morh" mn
tiodixte, neque in media,ncquc fub finem fefepUr. exh,be"da-
gant,uti nos facimus (nam 6c medici & medicamen¬
ta compofitaillis defunt) fed muliercularum dun-
taxat opera utuntur , qux illis hujus dccodum pro
arbitrio exhibent. Illud vero obfervationedignum
in hac curatione, quod folus radicis cortex,nervo e-
xempto, in ufu eft (efficax enim ille nervus inutilis,
imo operationem, nifi eximatur, impediens.) Ideb-
que nunc eorum exemplum fecutus, folo cortice in
hunc modum uti folco. Quatuor corticis car9x-pa- Care* pn.
rillxlotx uncias in odo aqux fextariis viginti qua-
tuor horarum fpatio maccro,deindc ad dimidias de- raUoo?tl~
coquo:qubd fi calorem in egro metuo, hordei mun¬
dati dimidiam unciam inter decoquendum adjicio,

& in magno caIore,vulgarisaqtixloco,cichorci ftil-
latitium liquorem cum horaeo fubftituo. Hxcaqua *
tempcratiflimaeft ,& admirandos ejuseffedus in
multis expertus fum. Obfervandum item eft , ut Q***t*f:
quantapoffit quantitate xger hanc aquam, uti retu-
limus, bibat, (ive uno hauftu,five pluribus,quia ma-
gnam quantitatem bibendo plus fudabit, & citius
certiufquc fanabitur. Itaque hanc novam (umenda:
carcx-parillx rationem maxime utilem fore puto,
faciliufque & breviore tempore curandos; egros.

Aliam addit Fragofus eius prxparandx rationem, c*t*poti*
qux eft : carcx-parillx libra una bis lota , bene con-** W*-
tufa, & minutim concifa, in decem Sc fex aqux fex¬
tariis toto triduo maceratur , deinde lento igne co¬
quitur ufquc ad integram fere confurpptionem,h.e.
ut acetabulum feu fcucclla ejus decodi folum rema-
r.eat:carca ftarim exepta prxlo imponitur , fuccufq,

expri-

HISTORIAE

c ■v.iVT 1 uncias duas aut eo amplius , etiam fi
c q io i Liperfuitdecofto quantitas augeri de¬
be u. Lento igni imponitur : ubi fervere cceperit,
pulveris aloes optimx q.ij. myrrhx fele Tx , Nucis
, p5dcz magnitudine; Croci momentu (luntqui Li¬
gni aloes pufillum addant capitis roborandi caufa)
i njiriuntur & continue agitantur, do nec a nyli cral-
iiciem contrahant : ex ea malla catapotia formantur.
Exhibt/idi Ex his duo lingulis decem prioribus diebus devo¬
ra"*- randa dantur , & lingula reliquis viginci,(ub horam
undecimam noiftu. Si verb in veteratus iit morbus,
& xger validus , tria fingulisdcccmprioribus die¬
bus, bina fublequentibus deccm,lingula reliquis fu¬
mi poterunt. Dimidia gallina elixain aqua (cui falis
& croci momentum,5c aliquot ciceris grana injecta
lint) meridie datur edenda, reliqua pars in ccrna.
Potus erit aqua carex limplcxifurgant hora decima,
cubitum eant ante tolis occafum.Iftis catapotiisgra-
viffimosdolores,& brachiorum crurumquc paraly-
fes curari experientia fe confecutum feribit. Zarza
s^r/dfuc. parilia (attcftantc Benz ) Venerea: contagioni &a-
cm, liis morbis medetur. Ea nempe duabus filicibus tri-
ta exprelfus & percolatus fficcus admilto aqux cali-
dx modico egrotis bibendus porrigi tur.Ii mox hau-
fta cjuspotionis,quantum natura patitur,menfura,
loco calido compofiti , quoad tollcrare poftunt cx-
fiidant. Eo medicamento tres aut quatuor dies , ut
vilum e It, utuntur: bisco&o tantd n interea pane &
Herbtrx- pulli gallinacei alii paululo vcfcertes. Ali j ejus
m*jchlr. herbxramulculos duntaxat aqua incoquentes ,jus
eliciunt quod in terdiu bibunt : & eo forbicionisge-
nere nonnulli duos trefve continuos mentes utun-
tur.Radicum dccocftum cxficcat,fi Lobelio creden¬
dum : ludores & urinas cir : cutem evacuat , & qux
SubfiuHta cutem fu bierunti educit. Pro Salia pari^lia ut & Li¬
gno fandto te feliciter ufum elfc jRofmarino , Sabi¬
na, Smilace /pinosa,Iunipcro & limilibus ,autoreft
Bovius.

i

CHIN^ RADIX. Cap. XII.

r Agnxcrafl^qi
\ furt radices,
apophyi;bus tubc-
rotisin^quales len¬
tis fibrarufragmen-
tis hinc inde appa¬
rentibus, latis pon¬
derose , modo effe-
tx ror fintjcolore
foris exfufco rube¬
te , intus ex modica
rubedine albelcen-
te , Habitantia me¬
diocri ter compatfa,
nullis fibrarum pc-
ctinumve vel velli-
giis apparertibus,
quo modo fere vi
demus Ipglardium
fungos compario¬
res , tapore rullo
maniiefto , urde
curr.U nomen apud nuperos meruit.

Figura noftr.i eft ex ipfa radice , cui etiam partem
addidimus ex Lobelio, ut & folium tpinoto pedicu¬
lo ex append.Lugd.cujus hgura;ut ait,ex reccr t.ffi-
ma China exprcfta etLque demonftr.it eam fub ter¬
ra ferpe re , ac variis cx locis teretesaclignofos pro-
ccifiis emittere , quibus novaradicum aliarum fo-
boles adnafetur & incrementum cape/Iit,mulcis &
tenuibus alicqui fibris capillata, quibus nutrimen^
aum attrahit.

P L A N T A R V M

Eit autem duplex China ab autoribus deferipta*,
alia ex India occidentali ,HiGania nimirum nova
& Peru, qux colore intus magisruffo eft; alia ex lo¬
dix orientalis regione Sinaru n allata. Orientale m
fic deferibit Garcias : T rium aut quatuor p ai noru m
altituclineaifurgit cauliculis tenuibus, quos rara fo-ot Jan.
lia cingunt, Mali Allyrij junioris fimil tudine: radix
palmilongitudine , interdii ncraiPl, nonnunquam
tenuis , qux recens eruta ad nodu n tenella eft , 8c
cruda aut elixa mandi potefl : arbores Hedcrx mo¬
do fcandit. Lintchot.Ind.or.par.4.c.;-7. Chirx radix
fruticismorecxcrefcit, foliis paucis , Aurantiorum
forma. Acoftx Orientalis China planta eft multis D-Tr A,q^
tenuibus tpinotisque Carraentis prxdita, Smilaci a-/'*-
fperx non abfimilibus , quorum maxima minimum
manus digitumeraffitie non fuperant/oliisPlanta-
ginislarifolix magnitudine : radices pugnum non-
nunquam xquant, interdum minores funt,' folidx,
graves, candidx, interdum etiam rubefeentes , ik
mulrx fxpenumero fimulcohxrcntcs. Eft octidcn- Occident* :
talis China Monardi Arundinis majoris radici fimi-^-
lU,nodofa,intus alba, interdum rubeteens, foris ru-
bra. Saxonix radix eft Arundinis latifolix,quam vi¬
rentem fe vidi ire refert Venetiis in horto Petri Bo-
felli , ideoque deceptum ait Acoftam,u t qui arbitra¬
tus fit plantam ede arboribus adhxrentem , ut He¬
deram. Amatus quoque inter Arundines recen-
fuit: at Cxfalpino,China orientalis potius ex gene¬
re Iridis , qu&m Calami videtur. Caeterumctlm
Chinafuis farmentis Smilaci afperx abfimilisnon
fic & fuis cauliculis Hedcrx modo arbores fcandat,
merito in fcandcntium cla flem refertur.

Confidcrandum quinam lint ij apud Auger.Ferr.^"''’” Kon
qui Chinam& Apion ,res &delineatione & facul- ° *
tatibus aperti diverfas confuderint. Miror, inquit
prxdictusaucor, dodtos alfquot viros ex folaChi-
nx figura turbinata Apion judicafte, quafi mhil fit,
quod Pyrum referat prxter Apion. Ego hacin par-^,,,, re.
te Augerio non fubfcripfenm : meo"enim judicio furatur.
non propter formam aut qubd Veterum apion c-
xiftimarinr, Apion vocarunt; fed ex eo qubd China
inllpida fit.

Lob.Adv.fub Acoro aquatico, Schinx (itaenim^"'*-
vocat) obiter meminit ,appellacque Schinam Ame¬
ria’ orbis. Titulo autem de Apio vera Chi nara fi ve
officinarum Apium & <Lr-;/'o/(propter nullam ferme Apium offi*
guftus perceptibilem qualitatem , fic enim fo nat c,njtr-
aml',: Grxcis ) & non aTrw cognominat, & Occidux
Floridx Pyriformam. Eid.hift.belg. videtur ffiecies Aciru*-
Acori, Arundinis autCyperi.

Monardi , Ioub. Lac.Lob.ic. Caft. Matth. (huic &

Cina ) & Tab. China , cui & Schina ,Bocfemvuri3.
j Chinna fi ve Cinna, CxC Chinaradix,Frag.Garc.

Acoft. & Lugd.qui in app. alteram figuram dat fub
titulo, Radicis Chinx Acoftx. Chinea radix, Cord.
hift. China i.C.B. Dicitur China &Chinxa radix, i
China lndix regione, in qua copiose nafeitur : Vo¬
catur hocexcellens medicamentum apud Acoftnm
in Chi narum regione Latnpat «m , vel

Lsmpitton , in Decar Latnpaos , in Canarin Bontt, ab
Arabibus, Perfis& Tureis Chsphchiru.

Radix Chira primb innotefccrecofpitpoft an-^0f?/f
num 1^«?. adferentibus Chineniibus,qui funt Afi.i-
rici Scithx, Goam lndix ubi unicam duntaxat plan¬
tam perpufiilam vidit Garcias. luna arbores feren¬
dam cflc perhibent , quoniam Hedcrx modo eas
fcandat &: .implecftatur : nafeitur in Cninarum re¬
gione vaft.flirna , qux Mofcoviam ufquc extendi
creditur: inveniturtamen etiam in Malabar , Co-
chir,Crangr.r.or,Tanor & aliis locis. Monardcs au-
toreft etiam ex Occidantali India Chi nam deferri,
vulgo autem in Sina Orientalis lndix provincia,

Scy thix atque Sericamx hsirima , maritimislocis

nafei.

\U&tu.

istlte-

m.

res.

es %cne.

rpera-

t/smo-

fi/pid/o-

«» r<£‘°-
U4 rndt-
qu.tnn-
augen-

■rtgetia

murbi

tura.

LIBER

fiafd, Amndiftis,aut Vlvx fnodo. Optimam cile re-
cc n t e m , (ap o r e i n (i p id ,xm, p i ngu e m , p o n d ero fam,
folidam, qux neqtte teredinem , neque cariem fen-,
ierit. Mercatores autem foramina a teredinum ero-
fione, aut carie fada obturant bolo Armenia aqua
diluta, vclut ccemento quodam, obducuntque ex-
trinfccus pari fraude totam radicis molem, quefraus
& nativum illius colorem ementitur & ei pondus
addit. Melior candida quim rubcfcens,Garcix.Lin-
icotano tamen quo nigrior radix, et) melior.

Lobet.quoniam omnis faporis expers eft China,
gratiftima eft faciendo cotra luem vencream deco¬
do^ Ri.rad.Chin^in orbiculos concife z.ij.aq.fon-
tanx fex aut feptem libras, macerentur limul diem
&nodem in fictili novo',poftealento igne coquan¬
tur, fidili ben£ operculato , aut in balneo marix. ut
fit decoctum Sal(x,aut Guayaci, quoad fatis videbi¬
tur. Hujus decodi bibat quotidie bis, quantum x-
groto & Medico fitiselfc videbitur.Piodefthocde-
coftum non tantum in lue venerea, verum etiam o-
mnibus morbis (udores poftulatibus. Tamctfi por¬
ro non defint ex receptioribus, qui Cbinx radicem
acriter,fed immerito damnent, tamen non finecau-
fa magnis effertur a Garcia laudibus , quoniam vel
lue venerea infecti ut cutemur, extrema illa vidus
ratione non egeant , qualis non citra moleftiam in
Guajaci ufu obfervanda , fcd tantum abftinendum
illis fit i bubulis & fiiiliis carnibus ,pifce & crudis
hudibus. In magnis autem doloribus & in vetera¬
tis hujus radicis unciain feptem aqux fextariisco-
quitur ,ad dimidi j ufque humoris confumption em.
Servatur id decodum ufui,vafe aliquo vitreo, autfi-
gulino vitrato. Spuma vero interbulliendumcolli-
gitur , <$: utiliter idccribus tumoribufq*, imponitur.
Salutaris eft etiam aenfiis ille vapor inter coquen¬
dum exhalans i pfis doloribus. Interdum calido de-
codo tumores fovemus: nonnunquam lineos pan¬
nos decodo madidos ulceribus imponimus , eaque
mundamus.SolentSincnfes majori quatitatein fua
regione allumcre, quod frigida admodum fit. Quos
cum fciatica laboras imitari velle, ait Garcias,radicis
duas uncias, addita interdum femiflein prxcedenti
aqux quantitate decoquens , & calide hauriens,
provocandi (udoriscaufa ,ob nimium medicamen¬
ti calorem ,in tantos hepatis ardores incidi , ut uni-
verfum corpus eryfipelate & phlegmone laborare
coeperit. Itaque meo periculo fadi fapientiores re¬
liqui , calido decodi potu , & tanta radicis copia in
pofterum uti deflerunt. Quare hujus unciam in fe-
prem aqufcfcxtlrm decoquimus ad medias , aut ad
tertiam partem , p;o morbi Sc xgri natura , fiibir.de
ea medicamenta injicientes,quc hujus radicis facul¬
tates corrigant. E.g. Si dolor capitis, aut nervorum
adiit, rore marinun,autrofasinjicio :fi obftrudio-
nibus hepar laborer, apiurmfi ardoradfit cu obftru-
dione , intubum:£ ulcus veficx aut renum infeftet,
addo glycyrrhizx fuccum -.interdum radici admifeeo
x quale pondus hordei. Soleo autem hujus radicis
decodum fumpiuros , prius fyrupis convenienti¬
bus purgare, & nonnunquam fyrupos Chir x deco¬
do diluere. Bene autem pCirgaro corpore , radicis
decodum propilare incipio', poft i5.diem,minora-
tivo,fi opus fit^xhibitoritem alio interdum poft 30.
diem. Toto ho: tepore, natura, vel arte alvus libera
iit. Quod fi niviiui-nincalefcatxger,radiccm minus
decoquo, aut tecodo aquam intybi, vel fumiterrx,
aut bugloiTi injicio. Quod fi nec hoc fufticit, deco¬
dum fubtraha,curationemque in aliud tempus ma-
gis opportunim differo. In fingulas verb curas, ra¬
dicis uiiis eifefolet ad ~xxx. unciis totidem dierum
numero, quilus cura perficitur ,'refpondentibus.
R.aro calidum decodum exhibeo, nifi in vehemen¬
tibus tSc inveteratis doloribus , quando fuderibus
Tom.H,

X V* m

materiam evacuari oportet,bisin dieman<* fc.& ve-
iperi. Efticacior eft hxc radix in inveteratis, ubi vi¬
delicet magni tumores, & ulcera maligna adfunt, q
in recetibus morbis. Quidam in Balagate calido ra-
dicis decodo , cjufHem radicis tritxg.j. fi. injiciunt, tcnii,
quotiefeunque mane &z vcfperifumunt. Suntquiw^.
mane laminam confervx ex hujus radicis pulvere &c Co*ferta.
mellcffive faccharo„fi magnus adfit calor) paratx e-
dant, deinde radicis decodum bibant. Augetur au-
tcm,aut minuitur pulveris quantitas in hac coferva, R/U^x -n
& quandoque corrigi tur,pro Medici arbitrio. Radi- cl±H
ce adhuc tenera Sinenfes cum carne elixa vefcutur.

Vtile demum etiam eft hujus radicis decodu preter
eos morbos , qui cu contagio luis venerex comma¬
ne quid habent, ad paralyfes,tremores,articulorurn
dolores,fciaticam,podagL-am,tumores fchirrodcs &
aidematodes',tuin etiam ftrumas extirpat. Succurrit
vctriculi imbecillitati, inveterato capitis dolori, cal¬
culo & ve fiec ulceri bus.Intelligo illos qui hoc deco¬
do utuntur , mulicru confpedu vehemeter ad libi¬
dine accendi. Quare confultum videtur, ut per curat
tempus nullx ad xgros mulieres admittatur. Et hxc
Garrias. Hec radix adeo innoxia apud Acoftamcen.
feturutea fumcntibus,tametfi nullam vidds ratio¬
ne obfervet , fcd libere carnibus & pifeibus vcfcan-
tur, nihil i neo modi adferre credatur. Vulgaris in S\-In /ne*iis
nan> A: tndix provinciis fumedi hujus decodi
lucrudo eft,ut radicis 3^. j. additis radicu api j g.ij. de-,^_
coquatur lento igne , fine fumo, in aqux ffe.xvj. ad
Ib.vj confumptionc reliquas x.in fidili vitreato ad-
ferva.t,fumuntq', xgri lingulis diebus recentis deco¬
di (na facile corrupi tur, nec ultra die adfervatur) te¬
pidi mane plenum hauftu,diiabusque horis in ledo
remanent, poftea furgunt',duabus autem horis ante
ccenam totide hauriunt, interdiu de eode frigido bi¬
bentes. Plerique came etiam dum fua negotia exer- Raduie
cent & navigant, lingulis diebus mane & vcfperi
duas ejus radicis in ptilvere redadx drachmas ex vi¬
no, aut ipfius radicis decodo felici fiiccellu bibere
folcnt.Ab iis magna quantitas radicis abfumitur,qtai
Garcix plurimu fidunt, non modo in curandis mor¬
bis ab eo enumeratis, fedetiaip hemicrania, in her¬
niis humoralibus & vcntofis,in colli veficx i?<r penis
callis, corumqj ulceribus: venere etiam admodu ex¬
citare creditur.Ex hac etiam radice recenti aqua ftil- JltUaji-
latitia elicitur, delicatioribus admodu familiaris: de- ria.
codu ipsa aqua prxftnntius eft. Optime cfifervatur
radix, fi pipere confrado involvatur. Hadenus A-
cofta. Solius radicis eft ufus apud Indos, inquit Mo-
nardes : 'propinatur ejus aqua in diuturnis & acutis
morbis/ebribus prxfertim •, etenim fudores provo-
cat, cujus rei gratia multi Canatur. Lufitani eam prx-
dica n t ad ver fu s o m n i s generi s mo rbo s,fed maxi m ^
iuem veneream. Ejus autemparandx hxc eft ratio.

Radicis Chinxniinutim concifx uncia fidili novo ‘rano.'”*
imponitur, huic adfundu.nturaqux fex fextarij, ma¬
ceratur quatuor & viginti horarum fpatio:fidili ob¬
turato , coquitur lento igne ex prunis incenfis ad
dimidias , quodc.i ratione deprehendetur quam in
Guayaco edocui', frige Icit, colatur, atquein fidi¬
li novo affcrvaturloco aprico, aut juxta ignem , ut
diutius maneatincorrupta. Purgato,ut decet, cor- ^
pore , collocatus xgerloco aiflico & conveniente jum,n-
jejunus didx aqux calidx decem uncias hauriet*, d* rattt.
duas horas aut paulb diutius fudabit: fudorede-
inde abfterfo, indufium & linteamina mundis &
calefadis mutabit ; deinde in ledulo duas aut tres
horas perdurabit *, poftea veftitus , calide fe ira
cubiculofcontinebit , qub nequeaer , neque fri¬
gus permeabit , genio indulgens , & lepidis col¬
loquiis fe obledans. Circiter undecimam ht>
ram dimidium pullum codum , aut gallinx quar¬
tam partem cum pautjg fale edet , initio prandif

Ui H I s T O R 1 AE

cyatho juftuli epoto: pro bellariis carnes cotoneo- |
rumadpcrentur:potuseritiimilis aqua, quam jeja- I
nus fiimplit ,quia decotti tantummodo unum ge- |
nus eft. A fumpto jufcuLo, uvas arillis emundatas,
aut pruna pafla line officulis ,& panis beneco&i
crufta,bifcochimve initio prandi j edere poterit. Si
interdiu bibere volet eadem aqua cum conferva ali¬
qua propinetur. 0<fto poft prandium horis lecftum
denuo ingrediatur, alias decem aqua: uncias quam
calide poterit, bibat, duas horas ludet", ludore deter-
l'o,indufium & lintea calefadta mutet, poft horam
cosnet confervam aliquam , aut uvas pallas , aut a-
mygdala , & aliquantulum bifco&i ", de eadem aqua
bibat , poftremo cotoncorum carne vefcatur , potu
deinde abftincat. Hocvitlus ratio triginta conti¬
nuis diebus obfervada , nulla alia purgatione adhi¬
bita, fed per cubiculum calidum obambulans, & fe-
fc obledbms,ab omnibus abftineat qua: illum offen.
dere polfunt. Purgatione abfoluta,bona vidhls ra¬
tio fervanda eft quadraginta continuis diebus , vi-
noq",abftincndum & mulieribus : potus erit e Chi-
no fuperioris jam decocfto , deinde in umbra refic-
cato , uncia una, in lex aquofextariis denuo bullita
ad dimidias.Illud verb diligenter curandum,utChi-
no radix per quatuor& viginti horas femper mace¬
retur ante decodlionem, live illa fiat in triginta,live
C hin* fa. quadraginta dierum potitis ufum. Ad varij generi s
cnltAtct. morbos utilis eft hocaqua, luem veneream cujufi
cunque generis, vulnera &ulcera antiqua, tumores
fchirrofos dilcutiens, articulorum dolorem lolvens,
& qualemcunque podagram , fed coxendices pro¬
feram curans. Inveteratos capitis dolores mitigat,
& ftomachi:defluxionesomnc-s .Scrheumatilmos fi-
ftic, bonum colorem conciliat, i&erum folvit, & o-
mnem hepatis intemperiem cmendat,adquam val¬
de celebratur. Paralylln & omnes nervorum mor¬
bos fanat, atque velico: enterocelis utilis, quia hu-
morem,unde gcncrantur,abliimit:frigidis omnibus
morbis & melancholicis convenit , ventriculum ro¬
borat, Sc omnes flatus difeutit. Febribus diuturnis,
quotidianis,& erraticis prodeft,ludoris inligni pro¬
vocatione , qua etiam in peftilentibus febribus uti-
C>/«/ quidam arbitrantur. Sicca eft in fecundo gradu

?cr*m. cum exjgLlo calore,idque deprehendere licet ex eo,

quod aqua, cum Guayaci, tum Sarco-parillo calefa¬
cit, & fltiin excitat ,hoc neque fitimeiet, neque ca-
rituitxin loris alicujus indicium relinquit. 'Ad pituitam con-
tuniiurts. fumendam & ad jumfturas , cerebrum & ventricu¬
lum roborandum decotftum radicis Cyno fope ma¬
ximo cum ogrotantium juvamento h fe fuifTe com¬
probatum fcribitFranc. Indiode Gutta. Sed in Chi-
C h»*!»*' rx priTparatione & ulu quatuor caftigatione digna
pArMto. cra(iic Augerius , quo quis data opera ex ejushkris
repetere poterit. China radix ut annotatSaxonia,
accepit fummam authoritatem ^ Carolo V.Imp. qui
fumrao cum frutftu primus fere omnium radicem
• accepit & a morbo vencreo antiquifque doloribus

Vires. eft liberatus. Certum eft Chinam rite adminiftra-
tam luem venercam fuperare, cutem mundare, do-
Trmpfrii- ]ol-cs profligare, macies reparare : eft in a&ivis qua-
xHtx um. jjtatjj3US temperatiffima. deficcat quidem excre-
mentitios humores , alimentales autem vel reficit,
vel faltem confervat-.Ideb humiditatem habet oleo-
fam atque firmiter fubftantio horentem ,ut hacra-
tione & diuturnam & multoties repetitam patiatur
co(ftionem:fi minime cariofa fuerit, neq^ admodum
gracilis fcficca, fed mediocriter gravis , colore inter
album & ruffum medio. ^.Rad.Chinarum incilo in
tabellas , unciam : infundatur in aqua tb. vj. deinde
bulliant in vafe oris angufti bene tecfto ufque ad
confumptioncm medietatis : procipit Vcfalius in
fua epiftola de China ut dcco&aim hoc calidum
ionfcrvetur,velfingulisdicbusrecenshat,alioquin

PLANTARVM

ait acidum fierr.fed experientia docetur oppofitum,
nec fervatum 4. dies acccfTit : ex refiduo fit aqua fe¬
cunda facta decoctione in lib. u.ufque ad confum-
ptionem tertio partis. Iterum vero quod refiduuni
eft coquitur in totidem aquo libris ad eandem con-
fumptionem. De radicis Chino ulu Vefaliusinta-
grum librum fer ip fit.

CHINA SPVRIA PYRIFORMIS
five turbinata.

CHi n x n o mi n e Defen.

nobisantean.
nos plus minus z8.
datum radicis cu-
jufdam /ragmen-
tum,quodnecdutn
ad eum ufque an¬
num teredine aut
cariem fenfit,quod
haudfcio qua in re
^ China officina¬
rum differat", confi-
ftentia eadem , co-
Ioreque,fapore iti¬
dem nullo: fibrofis
nervis mediu traf-
euntibus, quemad¬
modum figura ex
Lobclio exhibet,
alioqui in reliqua
fubft.mria nullum
nervulo rum fibranimve apparet veftigium ", tatum-
modo cortex, quo obtcgitur,rugofus eft , vonifque
procindtus , uti ex icone apparet, apopbyfesin hac
radice veluti & in China apparent. Quoniam rerb
proxime accedit ad Chinam fpuriam pyriformem C/v«.«/pw-
Lobelij,utramq; conjunximus. Lob.fuamin hunc""*^-
modum deferibit : Majufculo funt radices, & Pyri
formi tuberculis prograndibus , Apium ab effigie
turbinata mentientes",co!ore ver6 & concretione
China, pro qua ex India milio fed fallar: aqftringuntr/r(.;_
enim potius fubftantia fibrosa Scdensa , colore <Sc
micis Rhabarbari omulis,fine odorcj foris color
ruffus. Quidam in India verfati affirmat,nec Arun-
dinis,nec Acori, nec Cyperi radicem efle,qualis e fle
poteft China di <5b., fed cujufda magno arboris. No¬
tanda aute ad fudores potius fiftendos, qua provo-
cados facere :idq>itactfe cdperie^qui expiri volet.

Noftra Icon eft ex ipfa radice cuam habcisnus , &: I:on-
China fpuriapyriformi five turbinata Lobclri. In
adv. c.de Acoro Aquitanico, h. e. de China fpuria A-
cori effigie, voca: radices progrardes, turbinatas, A Jl
merici orbis Schinam emenrientcsjltem c.de Apio,

Occiduo florido Pyriformem. B. pin. Chinam 1.
fp uri ara pyriformem.

PSEVDO-CHINA RADIX CLVSII.

FAcilc nobis perfiiademus jam di&am eandem p(eii^0-
elfe cu Pfeudo-Chino radice CLifijExot. quam
Londino adipfum pro China: fpecic mittebat anno "‘u
^ Chrifti nativitate 1591. Iac. Garetu», e VVingan-
decaow five Virginea relatam.

Valde autem nodofa crathic radix, & in aliquot Defer.
tubera formata , fubrtitilo colore, farnenti aliquam
partem fummo faftigio adhuc retintns , quale in
Smilace afperl confpicitur , duri, lignofi , multis ve¬
nis, ut Smilacis farmenta proditi :ipfius radicis /ub-
ftantia etiam fubrutila,utin Butomi (/ulgoPfeudo-
acorus nuncupari , & noftra adhuc arate a nonnul¬
lis magno errore pro legitimo Acoro ufurpati) radi¬
ce, falli initio fapons fiveguftus,qui'm videlicet ve-
tufta,deinde deficcaniis.

Illam

L I'B E'R X V’

Illam porro e fle
arbitratur Clulius,
quam Virginicn-
iis hiftorix fcri-
ptor, capite de ra¬
dicibus , in An-
gliam delatam e fle
tradit pro radice
Chinx, tametfi in¬
digens illius ufum
non norint: feda-
lia radice utantur
valde fi mili, quam
ipfi Tfinaiv appel¬
lant, e quaconcifa
contritaque , &c
cum aqua cxpref-
fa, ad liiccum eli¬
ciendum , panem
conficiunt.

B.phyc.Cliina 3.
five pyriformis ;
Pih/China 3. nodofa. Pfeudochina radix ex Virgi¬
nia, Clufi exot.

Wer:

CHINA SPVRIA ACORI
effigie Lobelij.

POftquam avari
mercatores lu¬
cri iludiofi animad-
vertiflent facile &
magno divcdi Chi¬
nx radicem •, alias
duas radices ex
Guinea importa¬
runt, Chi nx prxdi-
<ftx extrinfecus fi-
miles, quasutfaci-
lius vxnirent, Chi¬
nx nomine ambas
donarut. Innotue¬
runt fix primum
Tholofx , diceban-
tiirquc a locis vici¬
nis erutx 3 fias
pfiarmacopol? Tho
lofates pro Cfiina
vxnum expofue-
runt, quod Chinx
non abfimiles viderentur , itidemque fiapore omni
'acUx. carerent. Radix cra/fior eft &: denfior, quam Chinx
aut Galangx majoris , colore dilutiore, immcnfx
duritiei , frablu, contumax , lignofior qu&m Chinx,
admodum longa, rugola, tuberculis geniculatis no-
dofa,foris flava, intus alba, fubftantia radicis Arun-
■och*. dinis. Eadem allata eft e Guinxa Antuerpiam &
hin*. ^ Londinum, proque Cfiina vendita , qux res Mcdi-
irum mH c°s*n fidfam conjecit opinionem , ratos inventam
in Gallia Chinx radicem ad luem veneream profli¬
gandam. Verum fapor docuit & effbtftus , Acori
aur Arundinis radicem efle,non aurem Chinx; Ad-
ftringit enim vehementer , eftque totacralfxincr-
tifque facultatis , nihil levitatis emplafticx habens,
uti China,& fiavefeit. An conferat contra luem ve¬
neream ,norunt qui fruftta ufi ftint fxpei tametfi ad
ulcera mala &: ftrumas non defint illi fux dotes. An
autem juxta Thololam nafcatur, ofilitns fumobfer-
varc, cum ibi agerem. HxcLobehus-.Nosetiamha-
bemus radicempro Chi na fpuria datam qux an ea-
TJ de iniit aflerere non po Humus. Radix eft palmari
udorum. ^on5!I:u^inc jCraftitudine pollicari, recurva , tuber¬
culis hinc inde exftaRtibus acutioribus turbinatis
Tom.II.

oculis inxqualis , colore foris nigricante parti m ci¬
nereo prxdita, parum ponderqfa,dura, compartior
quam radix Chinx , fibris oblongis retftifque fraffcu
contumacibus contexta, coloris intus aliquatenus
ad rubedinem vergentis, faporem nullum lingua:
offerens.

Lob.Adv.Acorus aquitanicus;item,Acorus Tho-
lofasrEid.ic.Chinafpuria Acori effigie. C B.phyc.
Chi na 1. five Acori effigie : Eid.pin. Acorusq. adul¬
terinus Aquitanicus.

, VITIS S Y L-VESTR IS , E T
Achragene veurribus.

Cap. XIII.

PAucis lane & obfcuris verbis hanc I.5.C.10. liift.

fux ita delcriplitTheophraftus. Igniariumve-
rb aiunt optimum quidem ex Athraeene [mu^ «3*«- Athr*Xfne

.1 _ 1 . 1 , . multorum*

ypn<3 Gaz,a At br agam J vocata a quibuidam; Hxc ve¬
ro eft arbor fimilis Viti [r.7 duTn^u] & Oenanthe [r>7
oivaJfy yGazt Labrufca] filveftri. Sicuti illa. Se hxca-
fce ndit arbores. Oportet autem focum ex his face¬
re, terebrum vero ex Lauro [oh. Jdqwv?.] Non enim
cx eodem agens Sc patiens. Sed aliud elfe oportet
fecundum naturam. Et hoc quidem oportet pafli-
vum elfe, illud verb abtivum. Vitis autem filvcftris
[fe.radix. pergit /.p.t.14. ] annua eft , fi in umbra fue-
rit,be illchufin vero non, putris &fungofa Ht.Thco-Ga^a error.
dorus non videtur agnovillc qux fequuntur. j
uovoy (m, 7vay male Seal, qui veterem fre-

quitur ] cirovnttTv Qaf,ud.-*a:. Hxc igitur verba omifit

Gaza , uti confucvit, quoties ejulmodi fcopulosa-
nimadvertit : quamvis hic adeo difficilis non fuerit,
quem vel inferior Gaza, viro tanto, non facile fupe-
ret. Senius quidem verborum eorum eft. Perhibent^'®/’^*
folum hoc ex omnibu-s medicamentis nimiopere'^*//*r'
purgationem efficere perfupernataut (utiCorn.)
maxime nimiam purgatione finium facerc.Eft enim
varleii'©- , 0 av^puTr®- ut Gal. exponit

in glollis Hippocratis. Medici adhimipfum violen-
tx purgationis \z§/yJ.erafo jv & fuperpurgationem
non inepte vocant. Capite autem zz. e jufdem libri
ait. Calida & acris eft Vitis filvcftris [«ttmwriif*-
ydetf] radix. Quare etiam ad pfilothrum [ad depilari - vfrut.
dum ] commoda eft maculas folares tollit ifruftu
vero ejus depilantcoria [pro Siw.-m legit ac vertit c0mg.
interpres Jlydpct, de fui utre arbores frudum eius frier e in- Theophr.
terpretans. Corn.] Cxditur autem quovis tertipore.

Autumno maxime.

De eadem Vite Plinius in diverfis locis feribit.

Et quidem l.z$.c.i.ait: Labrulca quoque Oenanthen
fert, fatis di ftam qux ^ Grxcis Ampelos agria ap-^/»pp/w
pellatur , fpillis & candicantibus foliis , geniculata, “S1'1*-
rimofo cortice; fert uvas rubentes cocci modo, qux
cutem in facie mulierum purgant , & variis coxen- ■
dicum & lumborum vitiis tulx cum foliis fcfucco
profunr. Radix decotfta in aqua , potain vini Coi
cyathis duobus humorem alvi ciet [aquofrt purgat
Di frior.] ideb hydropicis datur. Hanc potius credi¬
derim e fle , quam vulgus Vvam taminiam vocat. tamr-
Vtunturea pro amuleto; & ad expuitionem fangui- n*ffr
nis. [ Cum is crajfus & vifrida pituita permixtus faucibus d.u»r,
adharet.&flr angulat ionis pericula adferr.Dalec.] quo¬
que adhibent , non ultra gargarizationes, [& ulcera
adgarg Dul.] Sc ne quid devoretur,addico lale,Thy-
mo,aceto mulfo. Idcb & purgationibus ancipitem
putan t. Cxterum Pii n ius nis verbis {Labrufca qacq:: e r',n c'Kaor ■
Oenanthen fert fatis didrm t qua a Gratis ci.u~<?,Q~ a-
yjx appellatur'} Labrulcam qux edam d.u7n\@r dyj^.
vocatur, cum Vite fvlveftri confundit , nifi ita con¬
textum diftinguamfis. Labrufca quoque Oena-n-
L 1

»M H I S T O R I AE

then fert, fatis di&am, quxkGrxcis £j<tmK&' &yd&
nominatur &c. V t verba hxc,qux i Gfxcis SumA©-
iyu* vocatur , & extera , ad prxcedentia [Labruflca
quique Qenanthenfert fatii dictam] non referantur, fi-
cuti revera referri non debent , fed ea velut i novo
principio legamus , ut de duabus ftirpibus Plinium
hic loqui accipiamus ; priore Labrufta , altera Vite
(ylvcftri, qax etiam nominatur. Le-
Ltttfo Ph- gendum eft (inquit HermoL) non itaoit Labrufca
ntj rc{ht»t- Oenanthen fcrens,Ampe!os agria vocetur, (edita
tHr ‘ ut duo genera intelligantur , & verba illa. Qua a

grteii au7nK<Q- appellatur, initium fint novx pe¬
riodi. Id & Dioftoridis , & ipfius Plini j teftimonio
probatur.Plinij dicentislib.if>.c.40.Probatur& Vi-
tisfylveftris [ Athr agenam fligmfleatmemor at amlheo-
phrafli,Dal.] alia quam Labrufca,<3dpfa Hedere mo¬
do arbores (candens. Re&e quidem Plinius I.23.C.1.
Ampelon agrian appellari dixit, quam ante (inquit
Cornar. ) apud Dio(coridem,Vitem fylveftrem tra¬
didimus, fed non eft Labrufca, qux Oenanthen
Piin. error, fert, ut Plinius ait ; Verum ea. Labruftaitidem Am¬
pelos agria&Vitislylveftris nominatunproindein
his erravitPlinius , (icut neque in Vvataminia (ibi
con ftat , quam alibi ad Ampelon agrian retulit cum
paulo ante Vvam taminiam ncgalTet efTe Staphi¬
dem agrian-, cujus tamen contrarium alibi habet.
Vitii fifc. Idcml.27. c.7. Vitem (ylvcftrem aliam efle i Labru-
.t La- prodidit his verbis : Ampelos agria vocatur her-

brujcK. ba, f0Iiis duris, cineracei coloris, qualem in fatis di-
ximusjviticulislongisjcallofis^ubcntibusfrtt^fwr;-
lins. Pias qualis citu quem Iovis flamm.im.vet. ] qualiter
flos, quem Iovis flammamappellavimusin Violis-,
fert femen Punici mali (imile acinis. Radix ejus de-
coda in aqux cyathis ternis , additis vini Coi cya¬
this duobus , alvum folvit leniter , idebque hydro¬
picis datur. Vulvx vitia Secutis in facie mulierum
emendat. Ifchiadicos quoque uti hacherba prodeft
Piimj IcBio tufa cum foliis Se illita cum fuccofuo. Sed vulgata
corrigitur. Plinij exemplaria falfidime habent; vulvx vitia Se
cutis in facie Se variis; legendum enim ex veteri co¬
dice Se rei ipfius evidentia : varos Se vitia cutis in fa¬
cie. Verba illa (viticulis longis ) Dalech. ita reddit:
Sarmentis longis,duris,rimo(o cortice veftitis ; flore
capillaceo;frudu exiguis Vvis fimili, poft maturita¬
tem rubente , granis figura rotundis. Dioft. xl/xoic
hlinjtrror ^nius ad Punici femina retulit oftitanter, Se aliis
totam hiftoriam corrupit. Cxterflm , ex omnibus
plantis qux vicina fcadunt tres aflignat Dalecham-
pius , quarum floscxruleus ,five purpureus , Iovis
flori , nempe Aquilegix , color fimilisfit : primam
quidem quam granum Nil vocant; alteram , quam
DnlcAm a- Dulcamaram; & tertiam quam pro Clematide fe-
tm. eunda pinxit Dodonxus , Se quam Pothon exru-
leam efle quidam putant. Qux vero de Vite filve-
ftri hic tradit Plinius, ea magis convenireputatDul-
camarx, quam Salicaftrum (upra vocavit , Se Viti fil-
veftri fimilemeffe dixit, eofdcmque effedus habe¬
re. Sed Se Hermolao tefte, i Plinio lib.21.in Violis
AZ-Ji flos t inter ^olas] Iovis flos, non Iovis flamma nomina-
non fiam. tur* Nam phlox,ctfi flammam Se genus floris apud
ma. eum fignincctjdiverfus tamen eft & Iovis flore. 1
Vitii fllZe- Vitis filveftris ] farmenta Vitis [J?

(Iru Dtojco- etu7nw. Oribaf. addit ciyceo&v.] modo longa quidem
ndh. emittit, itadcftribenteDioftoride, fed ealigno(a,
a (pera, Serimofo cortice [(p^oiojpcL^suwTa.Orib.non ha¬
bet] folia vero Solani hortenfisfimilia,atladora,
longioraauc [uay.clnpet. S er ap. legit u/xpj^a] florem
Onb Itaso c?pi^accum -> tnufcofiim [flpva<Peif. Onb. gwyBjp/w*,

° fl Mattb. credimus quidam -pv^o^t ] fru&um exiguis
Vvis fimilem, ac ubi maturitatem confecutus eft
rubentem; rotunda [adtKpepif vet. quidam

Vtrct. ■tf.a.Tvcpitir] autem eft acinorum figura. Radix deco¬
la in aqua potaque in vini aqua marina diluti cya-

PLANTARVM'

this duobus, aquofa ciet: atque idcb hydropicis da- Hjdropt
tur. Vvx ejus tum maculas a Sole contra&as ,tum Maeni ^

Se alias omnes expurgant. Cibi vero gratia novelli
(urculi condiuntur.

Vitis fylveftris racemi, inquit tf.fimpl. Galcn.cu-** o aleati
tem extergendi vim habent, utephclcsSe nxvos
[maculas filares & alias] Se id genus omne in extima
cute vitium curare poffint. Sed Seadftricbonem
quandam extrema germina [ tum botri ipfi,rumra*
muli] obtinent, qux Se (ale [ac etiam muria] con¬
diuntur.

Vitis five Ampeli filveftris nomine plure s aedi- Ae^uiZtca.
vcrfi/IImx plantx exhibentur. Serapio eninvDio-
ftoridis verba de Vite (ylveftri tranftribens, & A-
vicenna. Vitem hanc (ilveftrem, cum Labrufta, Labruflca.

telylvcftri turpiter confundunt : ASlumeft ilnobis
dc hac in principio hu jus libri cap. de Vite vinifera,
titulo de Labrufta. Matthiolus pro Vite iilveftri,
five Ampelo agria, plantam exhibuit ab Herbariis
Dulcamaram & Solanum lignofum nuncupatum,
de qua ante fub titulo , Glycypicros ,’ (eu Amarx- GijcjfKrot'.
dulcis. Dalechampius Vitem filveftrcm ftatuit,
eam nimirum qux Vitalba Italorum multis nomi¬
nata eft. Nos hanc paulo poft Clematin latifoliam, clematis
five Athragene quorundam inftribemus. latifolia.

Dod.diverftm ab his Vitem filveftrcm depingit 8c
deftribit Tamumque cognominat, eam (cil. quam
Matthiolus pro Vite nigra propofuit,alij pro Cy¬
clamino altera. Eft hxc nobis Vitis nigra Matthioli ytns „,^rm
appellata. Dalechampius & quidam periti Vitem
fylveftrem,Theophrafti uiikoZ&v cllc conjiciunt: Melothrua»
fed repugnat florum figura , qubd muftofi non Theophrafti
fint, ncc capillacei, verum raccmatim cohxrentes.

CLEMATITIS ACRIS VETE-
ribus.

Cap. XIV.

SEquentia , qux ex Diofcoride , de Clematitide Comnctat'
acri adducuntur , in Grxco cod.Baf per Coma¬
ri um rcjiciuntur:deinde vero ex ejus verfione tan-
quam male rejetfta iterum alfumuntur pro legiti¬
mis. Eft altera Clematitis [rh*ifMTrns3 quod idem ejtcl.em*t,r“
ac S arment an a. fc.asmtfj y_?,vua.noviaflageHis , qua eniit-* *** -

tit : dicicur aliis thyiUf ; v€gyptiis <pu\ctxetw’, Ro¬
manis alu&vim ] qux (armentum [xa^] producit
fiibrubicundum. Viticis modo lentum [a vyoAe] fo-
liu.m acre admodum in guftu, & cxulcetans. Cir-
cumvoluit (e arboribus velut Smilax. Semen t rixy,re’
tum , cum aqua aut aqua mulla potum , pituitam St^**?**
bilem deorfum ducit. Folia impofita lepras remo¬
vent. Cum Lepidio condita ftrvantur adufiim.

Clematidis folia Galeno acris & adurentis funt£jr G*Iem

facultatis , adeo ut etiam lepras excorient. Yuz-tem?er*~

, . F - r . . . mentum.

rint itaque ex quarti ordinis calefacientium ini¬
tio.

Plinius de hac loquitur 'lib. 24. cap. 10. in hun cPlininsde
modum.’ Similem huic [ Smilaci videlicet ] aliqui^5G/<r«F>«*
Clcmatida appellaverant , repentem per arbores/^'
geniculatam &ipfam. Folia ejus lepram purgant.

Semen alvum folvit acetabuli menfura in aqux he¬
mina, aut. aqua mul (a. Datur ex eadem cauu&de-
coftum ejus. Idem lib. jam dicio cap.15.ita ftriptum
reliquit. Nunc fubtexemus herbas mirabiles qui- inferher-
dem , ftd miniis claras , nobilibus in lequentia vo- basmirabi.
lumina dilatis. Itali Centunculum vocant roftratis ics-
foliis,ad fimilitudinem capitis penularum jacentem
[na flentem vet. ] in arvis; Grxci autem Clematidem, cicmatit
Eft ejus egregius effeftus ad fiftendamalvu in vino
auftero.Ids.fanguinc fiftit tritus cu Oxymcilitis aut

aqux

L I B E1R

aqur calidx cyathis quinque denarij unius ponde¬
re : (ic & ad fecundas mulierum eflicax. Sed Grxci
Clematidas & alias habent, unam quam aliqui E-
chiten vocant, alij Lagi nem, [Alteram quam Lygon.a-
lii-l nonnulli tenuem Scarfimoniam: &pedales, fo-
liofos , non diflimiles , Scamonix ramos habet [ ea
'viticulas foliofas nort difiitnilcs Smilacis ramis habet. alii]
nifi quod nigriora minoraq-, fimt folia. Invenitur in
vineis arvifque. Eftur,utolus, cum oleo ac fide : al¬
vum ciet. Eadem h. dyfentcricis cum Lini femine in
vino auftero forbetur. Folia epiphorisimponun-
tur cum polenta , (uppofito udo linteolo. Strumas
impofitaad luppurationem perducunt, deinde a-
xungia adjc&i percurant. Itcuft hxmoiThoidas cum
oleo viridi , phthificos juvant Jcum meile. La6lis
quoque ubertatentfaciuntin cibis fumpta.Et infan¬
tibus illita capillum alunt. Exaceto dentium dolo¬
res (edant. Venerem flimulant. EA& alia Clematis,
Aigvptia cognomine , qux ab aliis D^phnoides
[ myrjin. ides. Gal .] ab aliis Polygonoides vocatur, fo¬
lio Lauri, longa tcnuifque ,advcrfus ferpentesac
privatim afpides ex aceto 'pota efficax. -Algyptus
hanc maxime gignit. *

Cxterum , qui hoc in loco Centunculus a Plinio
nominatur, Aloifio herkaefl,quam Dod.pingitpro
HelxincCilTampehv.fld vires non conveniunt.

\rb.x tm. Placet magis Dalechampio Dodonxi judicium,
qui Herba: impiae genus Centunculum vocat.

De Clematide yEgyptia quam Plinius mire cum
bhito/dcs aJiis confundit & perturbat , agemus poftea fub ti¬
tulo Clematidis Daphfloides.

Dalechampij (ententia nobis non probatur refe¬
rentis Echiten Plinijad priorem Diofloridis Cle-
j«W^- •natitim : deflriptiones enim multdm diicrepant.

De Clematidibus Plinij fub Convolvulo cx Ruel-
liomralta dicemus.

Aegy.
!< didu

•matides

ixine

i/nPe-

X V'

Clematis lati folia
dentata.

CLEMATIS LATIFOLIA SIVE
Athragenc quibufdam.

\[cr.

Clematis latifolia
integra.

ali-

s

sJ) quatenus vitigi¬
neis luxuriat crafl
fis jiifque angulo-
fis, rugofis , junio¬
ribus , fubhirfutis,
(ubinde rubenti¬
bus , obfequiofo
flexu lentis : folia
quina ,Dulcamarx
amula, alias inte¬
gra, ali^s dentata &
fimbriata, guftu a-
criaClufio , viticti-
Ix medix tortili,
qua. capreolorum
loco vicinis at bu¬
dis implicata flan-
dit , adne&untur:
flores raccmatim
petiolis incanis in¬
udent, fuaveolen-
tes , candidi , qua¬
ternis aut quinis
radiatis foliis conflantes , quorum meditullium ob-
fidet rmtfcofus flaminum pallidulorum cincinnus,
flores excipiunt acini complures cuneatimjndidem
orti pinnatae lanuginis tomento barbati : radix craf-
fi ufcul a ,fu fca,fibris d o n ata.

K uel.t>txrt- Ruell.cap.de Ampelo agria, licet multa fi mul mi-
*r- fleat, repetat,net plantam deflribat , autorefq; non

v,om.t CICcCj ^ infuse tranflribat : nos tamen per Vior-
h arde a nam &: Hardeam,pl antam a nobis deflriptam ab eo
incelligi credimus, quamvis non competant ei, qux

12$

Ruell.ipfi attribuit.
Verba ejus ita bre¬
vi terperftringemusi
Ampelo? agria vo¬
catur Vitis filv. pal¬
mitibus longis , ut
Vitium \ fi Plinio
credimus , fpiflls &
candicatibus foliis:
pars acinorum ejus
xftu moritur ,prifls
qu&m reliqua, qui &
folftitiales : univerfi

Rne/Z.

rW&BL

— nunquam mature-
flunt, etfi prius qua
tota Vva maturuit,
detur cibo ; generi
gallinaceo faflidiu
gignit Vvas appe¬
tendi. Flos in race¬
mis candidus de-
pender.foIiumSola-
ni per initia , pofl
&c. Vitis filv.anniJ
durat. EA ei fimilis quod Salicaftrum vocatur: hanc
Plinius deflribit folio duro , cineracei coloris , viti¬
culis callofis , rubentibus , qualiter flos quem Io vis
flammam appcllatin Violis,ferentemfemen punici
Mali in acinis ad eolHem effedtus. Proptereafunte
rccen tioribus , qui hac & Flammulam & Io vi s flam¬
mam appellarint. Sy 1 ve Aris vitis ea mihi videtur,
quam rura modo Viornam,modb Hardeam vocant,
quod ramorum fafccs e-a perinde quafi vinculo l{_MndUta*-
gantesdiftringat. namque viticulis prxlongis a(pe- ^
rifque cernitur &c. [ex Diofc.] HancPhnius credit ***’
clle Vvam taminiam.

Suntquiputentplantam Germanis STalfcrilbcn vititaib*
aut £yncn vocatam , Vitem elfe albam. Sed errant: ™neft-
cflcnim,inquitTragus , Diofloridis v.u7KK@-d.yitt., Vtfjs pfp
h. e. Vitis filvcftris, cui Serapio cap.35. florem canum Dnjc.

6c lanuginofum tribuit, Butaniamque appellat : Vi- Serap.
tis filv. plantae & Plinius mentionem ferit: & meo ^

quidem judicio hqc planta Salivarium c jufdc fuerit. Sa U
Corn.inDiofl. alteraClematisjVolubilisappel- ^Uer^io
lata, £'iyelcn& ITalbr^ben Germanorum dicitur
non obftantibus aliis qui tPalbrcbcn Clematidem
Daphnoidcm efle volunt. Ftichficft. Vitis nigra \«y.- vitis nigr*
mK©* ulhtwtL ] ubi quidamannotavftin edit. Lugd.F*r;if
ejus Vitem nigram videri elfe Viburnum etiam vul. Viburnum.
go Gallorum cum Virgilio didtum. Sed Fuchftum
apud illum clfcm nominabat Vitem (ylveftrem. v,tts fifcc*
Cord.in Diofl. Pcrvinca alvum ducens, & Clemati s per^mc*
altera, ubi flriptum reliquit, quofdam codices, ut h Aium d»~
Gompylo editum , Clematidem alteram no habere: cent.
Alteram quoque hacClematida,ut Galenus referat,
Diofloride in fine quarti libri deflripfilfe , ali^s ve¬
ro in principio libri quarti utraq’, deflribi, fed male.

Priorem enim in principio hujus libri adflringenti-
bus herbis propter virium fimilitudinem conjun-
xilfe.Hanc vero quoniam alvum (eme ejus duceret,
in quarti libri fine , ubi de purgantibusagat,deflri-
pfiflc. Elie aute Clematide hanc duplicis differetix. Semen par-
quaru una grandis frutex -fit, proceras arbores ftan-^*'-
dens, & lingulis annis in cremen tu (umes, quoniam
caudex & viticulae illi aliaru arborum modo durent.

Altera vero peremnia huic fimilis fit ,brerior' ra-
men (quamvis &hxc interdum 15. pedum longi¬
tudine adole(cat) & Autumno caules fi ve viticu-^
las amittat. Nafli hanc in pratis circa arbufla , quo
inundationes pervenire queant. Illam in montibus
arbores <Sc vinearum lenes afcendere.Vtramqj Gei;*
manis Kchlin0 vocari. Arborcfccntem tamen ma¬
joris , & herbaceam minoris cognomen habere.

E 3

Clematis

ulter*.

Hardt.

Brjoni*
gra.

H 1 S T O R 1 AE

Saxon cs etiam tTtlbc ranefen nominare mubd lac-
mentis Vicem xmulentur.

Matth in Diofc. Clematis altera, quam Vitalbis
italicis vulj?o vocatis plurimum facie refpondere
ait, proptereaque fibi omnino perfua/erit , Italicam
Vitalbam effc Clematidem alteram (quam fecun¬
do loco reddiderit Diofcorides ) centra eorum opi¬
nionem, qui acrem Clematidemeam plantam pu¬
tant clTe , quam quidam reiherbarix imperiti falsb
L/guJlrum Liguflru m vocan t • fals 5,i nqu a.m;q uoniam Dio fco-
faho ricG Liguftrum arbufeula cfr,non herba, ut fuo dixi-

fuchfu er- mus loco. Fuchl. Vitalbam Matthioli, Vitem nigram
ror’ cfleexifrimat, fed errat, utpoftea dicetur. Cam.a-
pud Matth. germ. aliam appoluit figuram, dicens,
quam Matth. vocat Clematidem tertiam, alias di¬
citur Viorna, & Vitalba,& quibufdam Acragena
Theophrafti.

Gcfh.coll. Vitis fylv. caufrica , Viburnum aliqui-
Viorn /i. bus j ac Gallis Viorna, ab ufii urendi vulgo vocata.

Flore enim, femine, cortice , & radice (inquit idem
de hort.) vim urendi habet. Eli hxc Clematidi pla¬
ne cognata: quare a nonnullis recentioribus , li ni-
TlammuLt. liter Flammula nominatur. Eidem cat. Labrufca,
L.ik> yicis filvcflris exulceratoria, oiydlbt\ Item Vitis fylv.

foliis Solani •, Viorna , Hardea. Sed Gefncrumde
prilenti planta minus dillin&e feri pfi (Tc > fitisde-
monltrat vocabulum Labrulca; & Oenanthes , qux
nomina huic non conveniunt.

RyfF. Clematis altera , Sc Gallorum Viorna.
Lon. CPuIbrabcn/ilyiien/ Vicis nigra vulg'), Bryo¬
nia nigra Grxcorum, Vitis Ch ironia &: Bu cranium.
Bucrantu. Confundit aucem nomina duarum plantarum,
pingcnsAtragcnam. An eidem in Diofc.l.4.c.8. Cle-
Fms mgr* mandis altera Ipccics, Flammula OfHcinis.Turn.Vi-
Turn‘ tis nigra,Blacf Brtonye.

Nihil invenit Anguill. quod melius refpondeat
A:br*gcnc. Athragene . quam Vicem albam, quam Fuchf pro
Vite nigra poluit. Si A trage ne haberet fructum ra¬
cemo fum, uti vult Diofc. fuam habere Vitem filve-
flrem, eam eile diceret A nguillaraj Rob.Conil.in
lex. et^flf-^^TIaeoph. quam Plinius Vite filveftrem
traniluliilc refert. Qua de re tamen Lob adv.adhuc
dubitat, dicens;Viorna vulgi, forte Vitis filv.Diofc.
<5c Atragcna. Theonhr. Non ergo pro Vice filv.eam
plane recipit. Acinis, inquit,eff compluribus con-
fertiin flipaca ab uno pediculo, aptis, rotundis , ru¬
bentibus exfufcojcompreflis tamer>:quare nonnul¬
li doclijiibi legitur,id cft,fphxriea figti -

ia acinorum vel granorum , ■rficnrptpef leviufcula
immutatione Sc commodiore fenfu legi volunt ,id
eff , rotundam comprellam figuram. Actametfi con¬
jectura hxc iph non faris animum expleat , tamen
rr.ulcb minus ejus judicio refpondent , Amara
dulcis vocata , aut Bryonia nigra quas fuis locis
commodius & necellarib aptavimus, rotis. Eidem.
Obi. dicitur Viorna vulgi , & Vitis alba Italorum;
Ic.Viorna.

. Dod.gall.l.;.c.ii. Cyclamini fpecies fecunda . Cy-
claminus alcera ,y.ixrioy , y/arctr Sc y.tojic.vtt.w alio¬
rum, quam podea eodem lib.cap.48. ViralbamA:
Viornam inferibit , fpeciemque Clematidis alterius
h.ibcri refert , fed fibi Cyclaminum alteram potius
rideri allerit. Idcmdepurg,&: hift.infol. ait Vital-
vtT»7» ”/? ^ ’ ®r>’on‘am nigram non e!fe, ut voluerit Fuch-

f*usdcgicimam Bryoniam nigram aliam clFc.Verum
non negandum ad Clematidem alteram accedere
atque e jus fpcciem elle,!icet tamen &c alia fit.

.Thal. Cie. n atis 4. Matthioli. Caftori, cu jus figura
non placet, Clematis j.Icaloru Vicnlba. Matthiolum
ignoratio, Clem uidem alteram liquido collare arbi¬
ti acui Gsiland.eo qj dixerit Matthiolus , quam gens
Italica Vitalbam vocat A Diofc. fub Viris filv.romi-
ue deferibi. Solcrio, Clematis altera Diofc. Plinio

Viorna

•iulgt.

Amara

dulcis.

Viorna

'vjtlgt.

Vttalba,

lontra fu -
ckjiu*n.

PLANTARVM

indicia , Vitalba Italorum. Lugd. Vitis filv.Dale-
champij, Clematis 5. Matthioli. Dalcch. in lib.rt. AL-
ginetx c.77. cfl Cclli & Latinorum Vvataminea,

Vitis lilv,Diofc.& Theoph. Athragcna. Tab. Vitis Vitis fatis.
nigra >. Icon ejus nihil valet: Compilator etiam de
hac planta confuse fcribic. Gcr.quoq; pro Bryonia
nigcafilv.Cordi, male ponit iconem malam Vicis ni-
grxi. Tab. Sedcjufdem plantx aliam exhibet me-
horem, cui titulus Viorna, Tl)c traucilors lote.

Ad Clematidis alterius cladem quin fit referenda
quam Anguillara Athragenem Theophralti ccnfct, -dihraecne
non dubitat Cluhus,&inliiper Plinio J. 16. c.4.
tis Cylv. nomine notam fuille allerit ,ut etiam cuili- ’ '
bet utriufquefcrip c^ris verba conferenti facilcap-
parcbit. ScdPliniii' 1 b.aj. aliam adhuc Vitem filv.
profert ii Labrufca differentem geniculatam , rimo-
fo cortice , quam li quis conferat cum Vite filv.
Diofcor.unam eandemque ftirpem ab eis deferibi
comperiet. Eam autem Plinius e fTe credit , quam
vulgus V vam taminiam vocat.

C^f Vitalba. Schw. Clematis fcu Vitis fylveftris. Naruralu.
B. phy t.CLmatis i.five lylv. latifolia ad Clematidem/*»-
Diofc.& Athragenem Thcophr.referenda. ‘Eid.pin.
Clematitis r.fyn\latifolia;in foliorum divifuris mire
ludensj&farmcntaaliquando brachiorum craflitu-
dinis producens.

Secus margines agrorum inter vepres & fentes^^.
crebro reperiri apud Italos, Germanos, Gallos ac e-
tiam Belgas, leto fcecund6quefolo,autoreft Dodo-
nxus. Vulgaris omnibus quas Cludus adii t provin¬
ciis vicinis arboribus &c fepibjis fefeimplicans;Iulio
menfe flores;fru(Tus plumis Ausincanefccntes Au-
tumnojdependcnt. Paflim provenit fponte:Bafilex
vidi florentem menfe Iunio St Auguicocxtra por- TemP™-
ramS. Albani : ibidem cum feminibus inter portam
Stein & .'Efcfien.

Guftus fervidus & acris calidam arguit vim. Vfus vires &
ejus ad circulos pro retinendo labente 'utero. Ad */**••
conftriogendosfafccsiVclutiSalices &alia vincula,
adhibetur.

CLEMATIS BAETICA CLVSIO.

PErcgrinumell
hoc Clemati¬
dis Bcxticx genus,
&a nemine quod
Clufius feiaejante-
quam ejushiftoria
evulgaretur ob-
fervatum. I.onga
autem habet far-
menta, lenta & ra¬
mo fa , binos per
intervalla capreo¬
los contrariis fem-
per inter fe pedi¬
culis nafcetcs pro¬
ferentia , quibus
vicinas arbores <Sc
frutices fcardit:fo-
lia pyri fere, mino¬
ra tamen, dura, vi-
ridia,iD ambitu in¬
cila fi vc ferrata, a-
cris&: fervidi guftus,fingularia- in lingulis pedicu¬
lis, fed plurima Imuil cx clavicularum alis prbdefm-
tia:intcr qux,ex utroque firmertorum latere pedi¬
culi exeunt, caliculum Tithy mali caveolis fcu label¬
lis fimilem fuflinences,ex cujus medio cxiht capitu¬
lum cx multis feminibus milio xqualibus conffa-
tum,quibus i n.lident oblongi cincirini,&albx quo¬
dammodo villofi plumulx.

Defer.

Cluf.

L I'B E R XV

; mp*s.

impera-

epuim.

Ciufihifp.&hift.Clcmatis altera Bcetica. Lugd.
& B.phyc.Cle matis altera Baetica Clufij. Lob.Obf.
&Tc.Clematis Bcetica Clufij. Tab.& Ger.Clematis
Baetica; Germ. @pcmfd>e vTalbrubcn : Angi. Tl)c
traudloi’6 3occ of (Tantuc. B.pin. Clematitis 3. pe¬
regrina foliis Pyri incilis.

Hanc Ili rp em primum inveniebat Cluiliis anno
1565. inter Afinaum(vulgb Medina Sidonia appel¬
latum) & Calpen , fecundum fluenta , vicinas arbu-
fculas operientem & fuo pondere deprimentem:
deinde alijs Baetica: locis, Januario jam fuos con¬
cinnos explicantem. Non dubium cft quin adxM-
[ML-nfa. , cuius Diolcoridcs lib.4. meminit , referen¬
da Iit, cum&fornu & temperamento fit illi valde
fimilis.

CLEMATIS SIVE FLAMMVLA
fcandens tenuifoliaalba.

defer.

v_/per fe infirma,
non nili proximis
fulta in altum niti¬
tur , neque tamen
id ullorum capreo¬
lorum ope facit,
fcd foliorunipedi-
culis fcpes ample-
«ftitur. Sarmenta
• habet ftriata , viri¬
dantia, geniculata:
folia redicaulis Fla-
mula: foliis fimi lia,

^ Vitalba flve A-
chragene differunt
longitudine,angu-
1 Ilia & loliditate:
tota etiam planta
minor : flores albi,
odorati , qui urida
vi labia , ii impru-

denter attigerint, inflammant.Semen fuccrcfcitplu-
speaes dita crifla infigne : Huic fimilis li non eadem,

m,nor • parva ad modum, foliis valde tenuibus a nobis ob-

lervata cft, feminibus cum praedicta iifHem.

Gefn.h. Clematis , Flammula quorundam flore
ErrorLob. albo >in Gallia Narbonenii. Lob.Adv. ( ubi falso
Icribit Matthiolum hanc rejeci fle , fiquidem is eam
TlammaU nonnpyit) Obf.& Ic.Clcmatis altera, urens, vulgi
** gi' Flammula. Dod.gall. Clematis altera vera, aliqui-
yjmb/exum. j^us Ambuxii & Epigecis, modernis Flammula nun-
EP'£etu' CUpata. Eid.hift.purg.& in fol.Flammula, Flammu¬
la adminiculis egens , Flammula prior : Flammula
Clematis pro Clematidis alterius fpccie habita [ ipfimet m
non ojt. gall.bijl. ftnt eius opinionis] licet & femine & florum

cdm figura , tum colore & magnitudine ab ea diffe¬
rat. Lugd. Flammula, Flammula Dodonaei , qua
nulla melius refpondct facie & viribus Clematidi
YttictUa. alneri Diofcoridis, tefte Lobelio. Caef Viticella.
Tab. notat, Tnb. Clematis urens. 1. fficncn/flctnen aut Waltv
rabe in Cujus icon p o (Te t edam competere Clema¬
tidi latifolia: quam, debebat eo capite Compilator
ponere &non alio relegare, ubi eam vocat Vitim
nigrammportebat an notare diferimen fi non cxcus
decoloribusfcripfilfet. Gcr. Clematis urens, Ang.
VTu^iimBoiVcr.

An Cam.h. Clematis altera flore albo , Flammula
repens Dodonaei ? An Gefn.coll.Salicallrum , quam
ait eife Clematin alteram , plantam amplexicaulem
S: urentem? An Ang.Clematis?

C.Batth. r B.phyt. Clematis live Flammula. 1. repens. Eid.

pin.Clcmatitis 4. Flammula dicb.,qu5d contufa ap¬

plicata , veficas flamma inftar excitet : foliis cft ali¬
quando Api j modo divi fis : cft etiam fimplcx vul¬
garis , alia multiflora , qux Clematis urens 1. Tab;
Clematis urens multiflora , Ger. Idem per Clcma- 2.
tidem. maritimam repetem forte intelligit noftram
Clematidem parvam. Eft autem ipfi haec in pin.Clc¬
matitis 5.Clc:natites , Angi. 'In prod. fic defcribit:
cauliculos habet fatmentofos , geniculatos & ftria-
tos , cubitales , atrovirente cortice -veflitos :folia
Flammula: ere£laeinftar oblonga, acuminatajiervo-
fa,rigida, fcd anguftiora, quod communiter tria uni
pediculo, qui velutin capreolum abit,infident, <Sr
quaedam per circumferendam nonnihil crenata,
qua: vero in fummo caule floribus fubjiciuntur,an-
gufliffima funt : flores albi funt , multis flaminibus
villofis albis, meditullium occupantibus, longis pe-
di culis fu (lentati : quibus femina plana ,fubrotun-
da , rufefeentia ut in Flammula ereila , fed minora,
bina, ter navC jucla, lingulis capreolo plumofo , vel-
utiincanacriftadonads , fuccedunt : harc acria funt
quemadmodum & tota planta. In maris Adriatici
littotibus,utin Venetorum Infula Lio &Litzcfufi-
na,fuis (armentis repentem obftervavi. *

Sponte fua- (ut fer ibit Dod. ) in Belgio nufquam &
exit, fed hortenfis eft : flores fub Auguflum, femen iemfus’
fetius fuccedit. Vidicgoin Rhaetia florentem men-
fe IuniojMonfpelij. Septembri, ubi fepes &: arbtfres
(candit. Eam etiam ramos. ambientem obfervavi
menfe Iariu.tiio,& Marcio , Patavij apud Cortufum.
Clematis autem parva a nobis vifa eft in montibus'
prope- Caftclneuf non longe a Monfpelio , menfe
Octobris.

Acris &: valde calida cft, fed tamen Flammula^"'
Ranunculo mitior.

CLEMATIS SIVE FLAMMVLA •
furrcdla alba.

FIbrofam radi- zx-ytri
cem demittit
& albicantemefar-
menta nullius o-
pis indiga, fua vi
in duorum mplu¬
rium cubftorum
altitudinem nitu-
tur , Levia, teretia,
propter terram
nonnihil rufcen-
SK tia, fi ftulofi, & ge¬
niculis intercepta:
foliacujufmodi fe.
rc in vulgi Flam¬
mula, aversa parte
fiibhirfuta <5c feri
incana , adversa.

•vero atrovirentiai
flores confimiles,
copioJI , quadrifo-
li j , candidi, apici¬
bus viridantibus, non minus urida vi vcficashaec
excitat quam cognata repens. Haec ab iis‘,qui dii i- Datim* e,-
gentilis obfervant, tefte Clufio , duoriftn generum nerum-
elfe deprehenditur. Vna enim (armenta riibefccntia1*-
habet, quemadmodum Sc foliorum nervos Se pedi¬
culos , prxcocibrque eft > & odoratum fert florem.

Alterius autem farifie n ta cum foliorum pedic ali s vi. u
refcunt,& florem ferius proferunt. Humanam vero
altitudinem utriulquefar-menta ut pllininua: Uipc-
rant,&: lingulis annis nova,eaque frecaientitua in-
eunte Vere (marcidis & corruptis prioribus ) rena-
fcun cur. Huic prorfus fimilem ftbi natam memiiiit
L 4

u* HISTORIAE P

^oTe ^tb * ^e™nc amico fibi milTo Clematidis flo-

?w”* rc albo pleno appellatione. Anverbulisreperu-

tui , Clulllim latrr : in/irpr^niinnnim

* *- n u vcl u idiib rcpena-

tur,Cluiium latet: ipfi certe nunquam videri con-

tigit.

VlammuU Matth-cxiflimat cflfe Flammulam Plateari j:Dodo-
TUttArij. nxus tamen Plateanum de Flammula Ranunculi
quadam fpecie citius , quam dc hac fcripliife credi¬
derit, ac etiam recentiores ab acri <Sc mordaci eius
qualitate nominalfe.

M*tth re. Matth. & Lugd. Fiam mula. Dod. Flammula altera.

dargmtHr. Lob.obf. & IcFlammula altera lurrecla. Tab. Flam¬
mula , Flammula Iovis, Brcnltturg/Blmerjucy.
Ger. Flammula Iovis Furredta , Dpncyt \X>rr^cii6
Boivcr. CIuA Flammula Matthioli , & Clematis al¬
tera} fic & Turn. Cord. in Diofc. Flammula fru¬
tex. B. phy t. Flammula a-Eid.pin.Clematitis 4. five
Flammula redla} fic&Cam.& Eyil. Ccntella her¬
ba, qua: trita tumoribus impolita puftulas excitat,
incpift.adMonardem huc referri potefl.
lutu. Adei Frequens in AuflriainFeriorc&Pannonia

ut nullx fint cedux filvx prxfertim circa fluvio¬
rum in Danubium dclabcntium ripas, illis tumeF
centibus inundari folitas , qux ea non abundent.
Rari /lima aliis, Dodonxo , Germanis ac Belgis efl,
TemfTue. Schortenfls tantummodo. Verenouapromitfo-
liola, & cauliculos} /E flate flores ; Hyeme folx rcli-
quxFunt radices. Bafilex florentem menfc Iunio
& Septembri vidi in hortis.

vires. ExFlammula(re<5lampropofucrat)fa:pids Matth.

si^ua. aquam elicuit jdemiflfo vitreo organo in calentis a-
qux balneo , qux eadem, qua herba ipfa, pollebat
acrimoria. hanc compertum efl cflicacifTimam efle
in morbis Fri^idsflimis. Flammula ( utPlatearius efl
Temfcr. audior) excalfacitliccatque ordine tertio. Sed quod
impolita carnem confecus exulceret ac ignis, cali¬
dam ordine quarto redtius crediderim : Sunt qui
QuArtM* Flammulam quartanariis edendam prxbcant,ma-
oleum. gno (ut Ferunt) juvamento. Alij ejus oleum com-
Artuularie mendant ifchiadicis, articulorum, iliumquc dolori.
"ort' tus , urinx angufliis , & renum calculis , in quibus
morbis aut calidum illud inungunt , aut cly fleribus
inFundunt.Id autem prxparant hoc modo. Flammu-
Ix folia tenuiflime conafa inroFaceum imporunt,
qiibd vitreum vas exceperit, ac inde per xflatem
infolant obturato vaFe. datur etiam in cibis hiFce
morbis afFcdlis , trium drachmarum pondere. Ex
Flammula{inquit Camer. ) fcandente elicituraqua,
qux fpiritils vini inflar Fervida efl}FoIia carpo impo-
odintAlgi* utavefleas excitant , & mulriscontra odontalgian
prodefl , cujus etiam in,febnbus pefliFeris uFus efl.
Tumores fuppuratu difficiles cataplaFmate ex Flam-
mula (redlam deFcribit) contuFa cum oleo,tum ma-
turat,tumapcritTabernamontanus. Qui ex ea flil-
Jatitius liquor elidtur , intra corpus non ufurpatur
qubd fi quis eo uti velit, in morbis Frigidis,cum aliis
aquis efl miFcendus,nc viFcera Ixdat.

Defer.

CLEMATIS SIVE FLAMMVLA

flore cxruleo Sc purpureo
fcandens.

COncinnior efl quam vulgaris Flammula , Foliis
ad Athragenen propius accedentibus , ut qux
quam Flammulx breviora Fint & latiora, & varia
Fpecic Athragenes foliorum modo ludentia , modo
integra,, as Jlv,fa Femel aut iterum.-minim^ tamen
lerrata, Ixvia, atrovircntia,Fipore acri, ex pediculis
tenuibus , rigidis ,Fubrubeptilrus , Fubhirfutis - Far
mentis aute fuis innititur depadlis pedamer tis non
fecds acFlammula vulgans repens: fcd prxapua efl
florum grana, qui non tantum odore Fuavi placent,
fcd & c#lorepurpurantc oculos morancur,qiutuor

LANTARVM

Foliis ( qiforum vel
unu integru Flam¬
mulx vulgans flo¬
rem facile fuperet)
crucis modo difpo-
fitis conflantes : in
' quorum medio cin.
cinnus flaminum
ex viridi palletium,
fucceduntfemina.

An Matth. Iefe-'s> non.
minum five Gelfe-Ce^'r/,‘
minii cxruleis flo-”*w'
ribus?Eflei inpoft.
comm.lat.Clematis clemutis.
tertia floribus pur-
_ . pureis : hifl. Germ.

^ ilcitun oi>’ tTalb*

reben/ Clematis al¬
tera Diofcoridis.

" * Gefh. h. Clematis,

, . Flammula Colden-

bergi j, flore rubro. An eidem ibidem GelFeminuui
cxruleis floribus ? Dod.gall.Clemaridis alterius al
cera fpecies : Eid.hifl.CIeuiacis altera,

& nonnullorum Lacinorum Ambuxum , utat-w»,

quidem Diofcoridis fpuria haben: : Hifpanorum
G.m»dtr.u quafi Vomitoria. Lob.Adv.(ubi Dodo-CW,.
nammaic deceptum ab iis , qui fibi perfuafcrint in
Anglia paffim luxuriare ) Ob£ ( ubi dubitat an Po r
thos Theophrafli fit)'& IcClematis peregnna cem-
lea & purpurea. Cam. h. Clematis altera flore pur.
reo, topiario operi apufllma. Hift. Matth. eenn.wi,
potuit novam hgtltam , fub ticulo Clematidis alte¬
rius Diofcoridis. Efl & Caftori Clematis altera

It. Vualba purpurea.lcandensarbores ut Snuiax, flo¬
ribus rui pureis magnis, ex quatuor foliis. Caft pro c.fi.
bae planta mald habet figuram Vinc* pervinex.

Apud Clttfiumhift. Clematidis alterius titulo fim
phciter fine delcriptionc pofita icon. Forte hic

errfenda venor CTematis, quia flores magis acce-

dut ad Clematidem priorem five Daphnoidem , &

Lnfd Ptrh’p,lria' I C»F1rTUla H°re e^ruleo! FUmmuU.
D gd. Pothos ciruleus Matthioli [i», i DMtmpil

Theophrafu ^©-quorundam, Defiderium Caxi,

f "'\sys.'!,C'P«; lcmatlsca:lulcapcrt-grina,c^.,„.

frin^b» blatu VTa(brdbe.Curhu jus figuram rlpedi^*-*»-
fub d.verio titulo, qu, eftClemacs purpurea, Dur,
purbrnn tTalbr^bcn. r ^

E. phyc. Clcmatis d". five cxrulea repens : qui an-
notat,& recle, Iconem Mattb.gcrmanicieiretranl-
poli tam &rub Clematide tertia exhibitam; ad Clc-,.
mr.tidemDiofc. referendam , variare flore fimpli- ‘
a ac pleno , ut Cam. in epit. una figura expreiTe-t
m; colore etiam purpureo , cujus nomine Tabcrn
duas figuras propofucrir. Eid.B.pin. Clematitis 9 J-
catrulea velpurpurearepens : Clematis tertia, qu*
Flammula, Ca-fi Clenutis peregrdncarnato fimpl.

Fvfl ’ ?C^ra''S?Cr'grma PUIPurea HtnpL flore,

tyit. Ger.Clematisperegrinai.cirulea/SloiBcla?

eure Jnoft-cr. Clemacis peregrina. 2. rubra,Koe Ias
bicre/aroitter.

G.iudec, ait Dodomus, Soli expofitis,fed tamen L°'"‘er
ffon omnino aridis locis: lito St haud irriguo fblo
melius proflat Apud Belgas horcenfisgn Hifpama
veio Sc quibuldam Italn locis juxta fcpesS; auro¬
rum margines fcortd exit.Augufto menfe,Se quan-

tlT I '°fl fl°rCt 1 fcmCn ScPtembr, perficitur.
Flammulam flore purpureo ex femine natam habui
Eugdur, , florertemin horto Maio. In Rhitia per-
cgnrans cum D. Gefnero in monte propj Muti,
fterthal inveni plantam valdd fim, lem , fruticofam
parvam, flore magno ex longo pediculo , ciruleo,

conflan-

LIBER

conflante quinque foliolis: florentem meti c u!io:
foliis magis ferratis quam in ea , quam Lugduni
habui.

OCtM &

CLEMATIS PVRPVREA FLORE
pleno fcandens.

CLematis h$c
farmetts & fo¬
liis fcanfiliquc i.n-
plexu perticaru n
proximi defer p,x
fimilis : flos vero,
purpureus mulli
plici foliorum ftipa-
tu luxuriat, fatura-
tior , interna potif-
fimdm foliorum fa¬
cie , extrinfecus e-
nim lanugine cine-
ricea pubefeunt-
Cluf.exot.appen.
a. ad ejus hi floriam
lib.i.c.Stf. Clemati¬
dis alterius nova
fpecies , illius qui¬
dem generis, quod
florem habet ex cx-
ruleo purpurafeen-
te; fed alterius forma: multiplici fc.foliorum textura.

Bauh.phyt.& pin. Clematis cxrulea flore pleno:
Eid.pin.Clematitis io. Clematis altera flore pleno,
Cam.ep.&Clufcur.poft. Clematis peregrina pur-
pur. fl.pleno , &r Clematis peregr. incarnata plena,
Eyft. Flore eft cxrulco, purpuro cxrulco, incarna¬
to ,ad purpureum colorem, fed admodum dilutum
accedente.

Clematidem flore purpureo pleno vidi Srutgard.
in horto II. D. V V. ubi Hieme fiib cedo refervatur:
floruit Iunio &Iulio.

9ef(r.

Defc. Pons.

X V* .»?

fimo adnexa, forma n,irtea,tamen majora, fatis pro¬
funde per ambi cum feda,nervofa,rugofa,inxqirslis
magnitudinis, rigroquevirer.ua : e it illi flos cru.
cem re-prarfentans , foliis mucronatis , Januginofis,
caeruleis albicantibus,cujus mediu nacervulo quo¬
dam extre mulis foliolis (uti in Rofa Alexandrina
apparet) decoratur. EA farmcntosi,inlipida & per-
en ni radice : tota planta aliis aliquantulum acri fa-
pore praedica eft.

C B. Clematis 7. fi ve alpina Gerani-folia: Clcma-
tis cruciata lungermanni. Clematis cruciata alpina,

Ponx.

Oriturin alcioribus Baldi rupibus, quibus Eurus
dominatur. Bruma arefeunt folia. Hanc eandem fi*. Temf*».
fpicor, quam anno 1561. in meaperegrinarioneper
ilpesRhctix obfervavi florentem menfe Iulio in
monte prope Munftcrthal , de qua ante fub Clema¬
tide ceerulca five purpurante.

CLEMATIS C^RVLEA SER-
rato folio.

S Es qui palmaris
hxceftjcaulicu-
lis pluribus oblon¬
gis , quibus fingu-
folia crebris di¬
vi furis infcfla infi¬
de n t tri ge min a co¬
haerentia, ut in A-
nemonc Geranifo-
lia; flos longiffimo
ac tenui pediculo
infidet, ex quatuor
tantilm foliwcom-
pofitus, coloris ob-
fcure purpurafccn-
tis *, femen non vi-
fum,nec radix, & C.
Bauh. qui eam ex
ficca defcripfit.

A farmentofa ra¬
dice ( ait Pona in
d.fcript. Baldi) ger¬
minant multi caules vitiginei, magis lubtiles,qukm
in aliis Clematidibus; ligrofi , angulares , lenti , &:
tricubitalesie quibus furciil' multi adhuc magis fub-
tiles quatuor digitorum alcitudiris , quixqualiter
bipartiti ad latera dividuntur . fingulrque obtinent
tria folia jufto intervallo divifa, & pediculo breyif-

CLE MATIS PANNONICA FLORE

cxruleo furre&a.

O mplures ra-^*
dix faris craflai
lateribus fiargit fi¬
bras, fulvas, nervu¬
lo ligneo candido
farclas:farmenta in¬
de complura, Clu-
fio quaterna aut
quina , ad cubitum
&fefquicubitum ex-
furgunt>re<fta,dura,
flriata , argulofa,
fubhirfuta, nonnihil
purpurafeentia ,ge-
niculata:ad quorum
fingtilagenicula,fo-
lia fine pediculis
funt bina oppofira.
Plantaginis majoris
fere paria , minora
tamen, fi militer per
longitudinem ner-
vofa, acuminata, in ambitu lanugirofa, fuperne ex
atro virentia , inferne dilutiora , lanugine quadam
per nervos refperfa , Clufio Afclepiadis pxr c foliis
refpor,dentia,non valde dura, fervidi guft iis, quem¬
admodum Flammula* Matthioli folia; ex fyperio-
rumfoliorum alis , pari i e cremento fui gurt gemi ni
adverfi fiirculi , eodem modofe habentes quo far-
mentaprimaria , nifi quod minora fint mullis nu¬
meris folia: atque tam in primariorum farmento-
rum,quam alarum furculorumvc extremis , flos nu¬
tabundus unicus magnus , quatuor foliis mucrona¬
tis crucis in formam, inqui tClufius,decu flatis con¬
flans, modice furfum reflexis/oris faturate c?ruleis,
canaliculatis , minus cxrula lanugine per margines
obfitis , intus verb glabris,nec tam intense , atque
medium extimi folij,cxruleis: medium occupat vil-
lofiisglomer fibrarum ex luteo albefcentium , qua¬
rum complexu continentur flamina alia glabra , vi¬
ridantia, apicibus ex albo luteis;atque intra hxc ter¬
tia fibrarum virefeentium intorta phalanx; femen
compreflum magnum Clufio Pulfatillx femini fere
fi mile plumatum, ut in Viorna vulgi GalIorum;nul-
lius acrimonix particeps autore Clufio.

Tametfi hxc fruticibus fefe non implicet, fed fatis
firma fit, nec adminiculis egeat, Clematidis tamen ClmA
nomen eiimpafuit Clufius , quod ejufdcmfittcm- c*ri‘
peramenti & florem purpureas Clematidi fere fimi-
lcm habeat. In pann. hujus Clematidis au as figuras Qhj ■„

habet,

Vfi» eft.

*»■ HISTOR 1-AE

hab ;t, primam que & fecundam nominat,qux meo
judicio unius planca: (une , cum etiam in hilt. unam
tantum deiaioat,& depingat, quam quofdam Cly¬
menum falso vocare refert , cum Clcmads cxrulea
pannonicafit.

T nb. net at. Tab. Clematis cxrulea pannonica, Vngcrifty

tDftlbiabealtem, Clematis cxrulea l.Blaw
ttJalbfdbc. Duxh® funt ejufHcmplantxiconesex
Clufio siTabern. mutuat®, unam tantum ftirpem
denotantes. Lob.Obf 6c Ic. Clematis alteralongi-
folia minor. Cam.h. Clematis pannonica cxruleo
flore, folio pxn e Afclcpiadis. Lugd. Clematis al¬
tera minor Iongifolia Lob. Clymenum quorudam.
Ger. Clematis pannonica,bnfd> Boiver: Item, Cie
matis major panonica,£i*eat bufd) Botnvcr.

E.ph.Clematis 8. cqrulca ere dda. Figura Lobelij(ait)
& eam qua: fimplici,&: qux pleno eft flore exprimit:
^Cluflo Clematis cxrulea pannonica prima , flore
T'1 ***** fimplici, fecunda pleno, pingitur: Tabcrn.duas ha-
C£*uh Amaras Clematidis cx: ulex pannonica?, &Cle-
matidisi. nomire:a: uiraque hmplicem florem ex-
primit. Dum enim Lob:l:j figura.qimitandam cu¬
ravit non advertit apud Lobchum <Sc plenum &
fi mplicem florem. Hxc frater. Ego Clematidem cx-
ruleam furre&am nunquam vidi flore pleno, rcc
Cludus qui figuram exhibet ullius meminit qux
pleno fit flore , necetiam Lobclius : femen quidem
dicit Clufius eam ferre planum, in capitula rotunda
& vefuti pullulas congeftum, quale pingturin fi-
1 guraCluuj & Lobelij, non autem flos. Eid.pir.Cle-
1 matitisS. magnitudine varians: hinedux ngurxa-
pudCIufium &Tab. Flore efl cxruleo, rarius albo.

Inventa a Clufio fponte nafcensin pratis circa
Stampfcn duobus ulcraPofonium Vrgarix milia¬
ribus & aliis ad Danubij ripas fitis fupraPofonium,
mccTio fere itinere inter cam urbem & Tabem. Flo¬
ret Maio & Iunio , femen maturum eft Augnfio.
Caules fivefarmenta firgulis annis ad radicem u -
que marccfcurt,£:ircur.te Vere novclIa,frequer-
tioraque cx ipfarepululart.Stutgardie vidi in horto
Ducis,menfe Novembri femine maturo : Monthcl-
gardi in horto HI.C. VVirt.provcric mihi cx femine
& fequer.ti anno floruit Iunio & lulio.

HANTARV M

Ttmpist.

CLEMATIS D AP H NO I DES , SIVE
prima Veteribus. Cati X V.

C/emntis

DtoJioisLss.

Vires.

A fci pro.
fluSu*.

Dotor ite»..

V enena

r*m mo.

JU4.

Jf arcetis.

S -irruenti

tefhom,

froJusur.

CLcmatis [KA-loct 7?*-] quam aliqui Daphnoidem
[AatroeiJifJ alijSmyrnoidcm [Tuifvoeili^uvporeo^-
</e; Gal.&vct.iod. jalijPolygonoiden [
vocant apud Diofcoridem, gignitur lxto,ninguique
folo[ly 'dj.( U-f.Ji & 0'ib ] farmetaautem habet par¬
va [/. :y? Lftc & O ; ■] b. jr P a • / us] Iu n ci [%r craffi tu d i n c :
folium parvum , Lauri [ /«<?>■*»] folio & figura & co¬
lore fimile, fed multo mirus. Caules foliaque in vi¬
ro pota alvi profluvia &dyfentcrias fedant. Cum
la.fte verb Sc rofaceo , aut cyprino fu b dita in pello,
cruciatibus vulvx medentur. Dolores dentium
commanducata finit: impofita quoque venerato¬
rum morfibus juvamentum prxftat. Fertur &exa-
ceto pota , contra afpidum morius auxiliari. Nafci-
turin incultis. Marcellus autem in vetuftis quibuf
dam codicibus legit pro lato pirgulque folo[iy'£.

in Aigypto [lyA.yJ~Pv] quxlcclio utCorna-
r:o ,ita N Sarracero placet, quod <k Plinius de hac
Clematide agens , I1b.14.cap.15. eam Aigyptiam co¬
gnominet , fubilctque vCgyptir.n eam maximi gi¬
gnere. Sed non probatur nobis eorum opirio.Nec
propterea quod Plinius aliquam Clematidem in
yEgypto nafei fc ri bat, te x t u s Di o fco rMi s eft corrum
per dus. Nihil etiam probat incultum folum, quod
pro confirmanda eorum opinione facere credunt.

Non enim obftat,qu‘> minus incultum folum etiam
pingue letumque eile p ofE t. Sa r ufe n ta }o n <*a f uay. -> * ] D:'l--u~Ttn
pro parvis legendu n cenlet cum Corn.Sarracenus, 1

quod & Clematidem longam ac tenuem1 non fo-
1 .Vnagnofc.it Plinius loco jam citato. Sed^c<to7»4‘*
ita legendum admoneat. Eile enim longa , imo in¬
terdum longifli ma ejus Clematidis , quam Vincam
pervincam vocent, (armenta, feu vitiginea flagella.

Nimis autem temere , meo judicio , Clematidem *y‘<7vw’ r&
Daphnoidem Diofcoridis , 5c Clematidem >€gy-^r ‘
ptia nPlinij, eandem cum Vinea pervinca ftatuit
Sarraccnus. Nos de ClemaddeyEgypciaPlinijpIu-
ra diximus ante fub Clematide veterum. Sunt qui
volunt , Plinium hanc tradidilfe lib.ii.c.n. ubi Vin- s**™'
cam pervinca deferibit his verbis. NamVincaper- ’’ ’

vinea femper viret, in modu linex [ lineum vacar yr.t- Di0r:% ,A ^ j
tenuem virgam , ut exprimat quod Diofi. ait , Viriculas cJur. ‘ 1
feu virgulas habet lunci crafiirie ,D.ilecb. ] foliisgcni-
culadm drcumdata.Topiaria herba’, inopiam tamen
florum aliquando fupplet. Hxch GrxcisCha nxda-
phne vocatur. Arida tufa (inquit cap.i-. ) hydropi-
cis datur in aqua cochlearis menfura,celerrimeque
reddunt aquam. Eadem deco&a in cinere, fparfo
vino,tumores ficcac. Auribus fucco medetur. Alvi-
nis i npofita multum prodefTe dicitur. Hxc Plinius,
qui fi per Vincam pervincam eandem intelligit
cum Clematide , male hydropicis prxfcribitur : nec
etiam placet quod aic Diofc.apponi morfibus vene¬
natarum beftiarum,dc dolores uteri fanare. Vinca¬
pervinca quidem apud Diofcoridem etiam Daph-
noides vocatur , fed non Chamxdaphne. Hermo-
laus , ut demonftratur h.n.g.lib.5.cap.de Chamxda-
ph^e pe-Pervincam Plini j , eandem quam nosin-
t- ll g't planr.vm. De Chamxdaphneigiturcathar-
r;o , cuius aiftringens facultas dyfenterias &diar-
•-hxiscohib t, verum id eft, non autem de Clema- P&s^rtA
dde.qua r\ Plinius cum ida ignoranter confundit.

Cxrer lm,Clematis /Egypda \%\nuanf aJju^al in
proverbiu n abiit , & joco dici folitumfuicin eos, Pro *er‘
qui corpore prxtcr modum procero atque atroco-^”'
lore e llenr: natum haud dubie (inquit E ra/m.) ab e-
jus herbx fpecie de qua meminit Diofcor. lib.4. &
Plin.lib.z4-cap.15. Laertius in vita Zenonis Philo- niog.L«er:
fophi , ex authoritate Apollonij fcnbit , Zenonem Mterf,tuL\
gracili fuiffc corpore, flatu procero, atra cute : dein- fur •
dc autorem citat Chrylippum , qui in z. proverbio¬
rum filorum libro fcripferit , ob eamcaufam i quo¬
dam Clematidem [ palmitem reddit interpres Latinus
Di.gt n-s Lae^rij] /Egy ptiam fui llc diiftum.

Licet porro una folummodo Clematis ^Diofco- D'fCle.
ride notetur, tres tamen ejus differentias magnitu- m‘l!,cl,s
dine differentes obfervari feribit Marantha:& quar.
tam etiam , duplicem in flore foliorum exortum
habentem.

CLEMATIS D AP HNOIDES Mi¬
nor flore cxruleo , purpureo, violaceo,
ut & albo, fimplici ac pleno.

CI ematis Danhroides reptatrix planta , humo
fe non arcollic nifi proximisTiilcdsinnixa : ra- ' ‘r'
dix fibrofa: farmerta multa,teruia,teretia, virentia,
geniculata , quaquaverfiim perterramfe fpar-
gui t , quam ubi nrripuerirt, e geniculis propagatis
hbiis lurfinn radicar tu r : folia £ geniculis bina op-
pohta, foliis Lauri r is finiilia , minora tamen nujto,,
acuta, rigida, Ixvia , brevibus pediculis apperfa, iu-
perne faturato virore nitertia,irfcrne dilutiore, fa-
pore adftn'rgerte,fubamaro ; flos pediculo e ge¬
niculis enato, duas uncias longo, firgulari firgula-
ris infidet, oblorgus Gclfemiri modo, nunc fim.
plex in quinque lacinias altiufculas & latas diffe¬
rtus.

irfa-

L I' B E

dus , nunc audo
foliorum numero
multiplex, quorum
interiora modo bi¬
na, modo terna ad
imum integra , fu-
perifts ut extima la-
ciniantur dunta-
xat , aliis pcnitils
feparata: color fim-
plici czruleus cum
apicibus concolo¬
ribus, fed dilutiori¬
bus parum: vel al¬
bus cum ftaminu-
lis luteis , piftillo
albo , fundo candi¬
dis verfibus ftriato:
ve! pulcherrimo
fpedaculo viola¬
ceum florem per
fingulas lacinias i
fummo ad imum linea decurrit ladea , id quod & in
multiplici obfervatur: verum qui multiplici eft flo¬
re , eam non alio quim purpureo,aut purpuro-vio-
laceo colore obiervavi Sc bicolori variegato ut di-
dunv.Annoitfoo.obfervaviin alba partes czruleas,
quod ante nunquam animadverteram quamvis £
plurimis annis in horto coluerim.

Hic eft illa (inquit Marcell.) quam Ethruria nunc
ncM her- Vincam herbam vocat, qui defundi.? virgines in
gente rtoftra ad fepulturam coronata: efferuntur.de
qui familia Florentina: aliqua gentili jure fuo pri¬
mum ingredientem urbem Archiepifcopumcoro-
nati ad portam excipiunt ftipantque & per urbem
comitantur. Cognitu facillima eft : in hortis pafliin
nafccns*, tenuiflimis viticulis potius per terram fer-
pens , quam virgis ut Diofcor. ait de Chamxda-
phne, i terra fe extollens : foltifque oleagineis ma-
gjs quim laurinis fi milibus. Denique ii Diofcoridis
Chanudaphneshiftoria longe difFerc , & nihilomi-
nfis tamen Vincapervinca: Plinij , l.zi.c.n.defcripci
refpondet.

ARuellio I.5.C.80 Clematis daphnoides inferibi-
tur, cujus fi quis ( ait is) imaginem , naturam, efn-
giemque cxquifitiils exploret, ea cenfebitur efle,
qua: Lat.Vinca pervinca , ofhcinisPcrvirca, vulgo
Pcrvenca nominatur.Mifcct autem Ruellius in hoc
capite diverfifiimas plantas, autorelqi mire confun-
ditjiiec fibi conftat.Idemrurfus fuo nomine lib. jam
citato, c.iu- Hermolai verba de Pervinca repetit.

Corn. Clematis prior , Vincapervinca officina¬
rum^ Chamxdaphne G rare orum. Tragus Pervin¬
ci florem aflignatex purpura caeruleum , quinis fo¬
liis diftindum,inftar Borraginis, prorfus inodo-
Herba^el rum. Hanc,inquit, quod mortui ea coronari con-
VioUmor - fueverint, nonnulli germanica voce Cobtcnfiaut/
tuorum, aut tcbtcii Diolcn, h.e. Herbam, five Violam mor¬
tuorum vocarunt. Commune apud Germanos Per¬
vinca: nomen eft VntJrtmM perpetuo illi virore in¬
ditum , Offici na: Pervincam nominant. Eftautem
illa ipfiflima Clematis Diofcoridis , qui Plinio &
Daphnoides cognominatur. Pollet de Chamzda-
3 *aur:ishu. phre , h. e. Terreftris , feu humilis dici Laurus ,aut
mitis, ut Romani dicunt Laurago , & Laureola, & Vinea
pervinca , quemadmodum alibi meminit Plinius.
^ ApudDiofcoridem fequertia Pervinci nominalc-

s/o v una gnntur,/ (tqjvo&Jififuvpvo&tlh^toptvoc-iJ^f. Apud Apu-
’ t leium vero cap.58.muha: extant nomenclationes il¬
lius , nimirum Eupeplios, Daphnoides, Hypoglof
lion, Eupetalon, Digloffos,Nycephyllon,Pelleon,
Idia Daphne , Samothracia Daphne , Alexandrina
Daphne , Mitrion , Danas , Stcphane Alexandrum,

'lenuttis

'ufhn.

iucU.

tucll.con-

v».

"e r^iinc a
r rugo-

R X V" *

Chamidaphne, Carpophy!lon,Daphnitis. Latini
Pervinca , Vidoriifolium , Laurus Alexandrina 6c
Macedonica,Laurago,Muftellago terreftris. In Plic
nio nonnulli exhis repetuntur, '&c alixetiam adji¬
ciuntur, videlicet Hypetale,Pelafgum, & Stephane
Alexandri. Sed quantum rnihi quidem videtur, re¬
di iis univerfx hi appellationes Lauro Alexandri¬
ni quam Pervinci tribuentur. Licet vero contro-
verfla nominum in hanc quoque plantam irrepfe-
rit , nihilominustamendeftriptio , qui apud Piin.
I.zvc.ii.cxtat, Pervinci huic fatis refpondet.

Clematidem Daphnoidem , inquit Fuchfius, Pii- Clcmueis
niusl.a4.C-i5. Clematida /Egyptiam noiminat : lib.
aurc m ii.c.11. Vincam pervincam , alioque nomine
Chamxdaphnen dici tradit,qubdfcilicet humilis vi¬
deatur Laurus, ut nomen fonat. Non eft autem cur LaureoU
eam Chamxdaphnen putef,qui Romanis Laureo-”0”^

Ia aut Laurago di (da eft, hic enim & Vinea pervinca 'r ae'
genere Se facultatibus diverfa eft , 8e feorfim illam
Chimxdaphnen depingit Plinius I.z^.. c.ts- ut hinc
manifefuflimumfitPlinio duplicemelfe Chameda-
phnen., Vnam quam fic appellant Diofcorides, Ga¬
lenus^ alii Grici. Alteram quam privarim Vincana
pervincam alio nomine vocat Plinius.

Cord.inDioft.Clematis,Pervinczfpecies,aftrin-/vrS/;*T.*

gendi vires habens., Matth. Clematis primo loco \*ftrix£cxi.
Diofc. deftripta > ac aliquibus Vinea pervinca dida-,
vulgo tamen Italis Provenca. In hac nullam reperi-
ri notam ftribir, qui Clematidi primi generis recla¬
mare videatur. Quamobrcm eorum fententiam ex¬
plodendam putaverit , qui Pervincam Chamxda-
phnen eife fibi perfuadent,quam vulgo Laureolam
appellant. Eid. hift. germ. Clematis daphnoides.

Ca n.apud Matth. Clematidis Daphnoides qu acuor Oiff. Cum.
ag r o fci t di ffe r e n tias : flo re p ur p u r e o ,ciru 1 e o , & al-
bo:&quandam pleno: In hort.Clematis Daphn. fi¬
ve Pervincaapud Plirium, flore ciruleo, interdum
albo:& purpurea Auftriaca, iClufio milia flore ele¬
ganti pleno : In Ep it. Clematis : Se Clematis flore
multiplici.

Gordonius de cor.fvita per LaureoIam,quam ad L*urcoU
fluxum ventris infantium (ad lienteriam Se dfarrhx-
am Arnold.de ViHafi. ) prifcribit,plantamde qua
hic agimus, intclligit. Confundit turpiter Lcnic.^4*"*4*'
in Diofc.l.4.c.i44.Chamidaphnen Diofcoridis cum
Vincapervinca , qui Diofcoridi Clematidis fpecics
eft.Ejus verba h^c funt.Chamedaphne i.c.terrcftris
Ltflirusi Alexandrina i fimilittidine, vel virium pari¬
litate-, Daphnicis bLauroiHydragogus,qubd aquaSe
urinam trahat-, Laureola ut & Laurago ii Lauro, non
Ladago-, Latinis Vincapervinca: Germ. yntfrun.

Anguiil. Vinea pervinca optime correfpondens
Clematidi primi Diofcoridis. Gefh. Clematis JE cUm.Argy.
gyptiafilv. flore ciruleo pafiiin : hortenfis purpu-.t//,</,;‘v'
reo: tranftulit autem purpureum e Sabaudii circa
LauTannam hortis Tigurum :In cat.Clcmatis daph- cjem D/t_
noides vulgb Vinea pervinca. Dod. purg. & hill.fWi.
Clematis daphnoides , floribus colore ut plurimum
cxruleis-, quandoque candidis-, rarius rubentibus.

Clematis (ait is) quidem dicitur, quia inftar v.miwltwv
repentes proferaccauliculos, quos yj vuu.sv. [fermen¬
ta} Grici vocant. Daphnoides verb,cum a Lauri fo - Dt,^»oi~
liorum figura , tum ad differentiam alterius [maioris] desmr?
vel etiam aliarum. Nam Plinius plurcs ejus nomi¬
nis refert l.zj.c.is. ubi & hanc y£gyptiam cognomi¬
nat. Polygonoides vero vox inter nothas appella¬
tiones ctiaminDiofcoridis exemplaribus reperitur.
Priterhac funt etiam <$0.1 roseto/ a'/v?vo:J>Ui aut po¬
diis «yf75/*TwV. A lio aute loco Plinius l.zi.c.u. Vincam
pervincam & Chamidaphnen appellat , ubi perpe¬
ram legitur in modum lipezpro Lauri. De feribitur />//». corn-
tamen ab eodem , Sc ^ Dio fco ride & alia Chamida-^"*'-
phne.De hac noslib.^-H.n.g.cgimus.

Lob.

'•tiL •'

v ’ *

H.Lugd.

notatur.

Namin.i

tmguur.

Vme*-fer-
“vincet no—

Viride hjt.
m*le.

Loew qy
Te/npHf,

J i “vinum
mirludum.

Viret.

Hxmanha

'i'- HISTORIAE

Lob. Clematis daphnoides , Vinea pervinca : an
Centunculus Plinij ? Item ObfiDaphnoides , poly
flora Clematis purpuro rubens. Lug. Vincam per¬
vincam, fi ve Clematidem majorem peramoena flo
rum duplicatione variare feribit, quod Lob.nondi.
vit: nec nos majorem obfervavimus flore pleno
Ca:l..Provinca vulgb in officinis vocata , in umbro
fis nalcens; flore carruleo-, fru&u oblongo,velud fi-
Iiqua bifurcata, in qua femina oblonga , deprelTa:
Vinea pervinca Plinij. Tab.ClematnTdaphnoidcsi
Vinea pervinca flore cxruled , purpureo & albo,
& ple no. r r

n ClufiClematis pvioTjditepvoHjif cognominata, vul¬
go Vincapervinca, quo nomine etiam ab ipfo Pli¬
nio vocatur , qui lib.i4.c 15. Aigyptiam quoque co¬
gnominare videtur. Ejusautemdua: runtfpecies:
Vna vulgatior , ca*ruleo ut plurimum flore , fed qui
eum etiam variat > ut nunc albus, nunefubpurpu-
ra Icens confpiciatur , interdum Sc medium florem
complebatur.

C.C. Clematis daphnoides 1. minor: Vinea pervin¬
ca, Brunf Chama-daphne altera Diofcoridis,Eid.
BrunE/L. Clematis, Lac.Turn. daphnoides, Thal.
minor fl.cxruleo,albo, bepurpurco, Eyft.qui tres fi¬
guras. Eid.B Clematis flore pleno : Clematis at-
ten flor' pleno, CluChift.ap.alt, Clematis da-
phnoides fl. purpureo pleno, Eyft.

Clematis daphnoides Vulgd dicitur, de Vinea ner-

vinca,Germ.ein3run/3nffrun/a)inter0rtm/&

Crrryrcn/Geln. Berrtncf/.iut Bcrttfincf.Tab. WiL
b(T Singriin / Cord. in Diofc. Belg.Dirifoorbc Sc
xTlscdjbc palmen : Ga.ll.Pen/cncbe : GallobelgJou;.
the ce Puteliage ; Jtal. feminet . Hifpan .Pcninqnn:

Angl.ptruinc[c:Fland.T3incorbc:Brab.tnacd)bcit

palm & 3nrtroen: Boh.B amiticf. Hung. Clematis
altera per fepes repens, refer venijeb. Cxteroqui cur
Clematis & Daphnoides appelletur, jam ante Dod.
oitendir. Dicitur aucem Vinea pervmca,qu6d humi
lerpar,^ fein modum Funiculi porrigat, vicina que-
que vinciens.autore Fuchfio. 3n3nin h Germanis,
quod lemper;& particulariter tPfntergrun [Hieme,
ievinic dixern J quod hieme virear , nominatur,
fctryrtcn fimiiiter appellarim ,-quddcontrafrieus
certer, A: vitfiriX evadat. &

Clematidem numcrolis,umhrolisque tradVibus,

& fenticetis , atque agrorum marginibus gaudere;
perpetui, virere; Marrio ramen & Aprili' pocifli-
mum florere in confelTo eft. Cludus lubpurpura-
icentemapud Allobroges fponte palcentem meer
vepres obfervare meminit , pratfertim circa Lau-
iannam , camque interdum alium florem medium
complectentem. Vidi ego in montibus Euganeis
tiorentem fine raenlis Fcbruarij; Incer Veronam &

V altelfranc, Ferraria;, Bahlea; & Genevat, flore albo
Apri is meniis principio ; cxruleo fl. circa collem
1 Abbatie&m hortis adhuc Novembri, alias Mar-
tro : Montbelgardi frequentem Aprili extra novam
porcam incolle in dumetis juxta folTas, &in horto.
Videtur degenerare non tranfplantata.

Siquis habuerit vinum turbidum.quodque colo-
remamifit, accipiat tantum hujus herbe (Pervinca-)
quantum pro quantitate & copia vini fuflicic.vaflq,
lmponac , ac illuddeinde obturet , obturatumque
qumdenam relinquar, quod cum fecerit , vinum
brevi punffimum ac clariffimu reddetur , & genui¬
num fuum colorem recuperabit rpnrftabir tamen, fi
nte rem perficere voles.ut vinum prius in aliud vas
trans.cratur, tumque herba ut diximus utiliterin ii.
cietur haxitale habere experientia certa compro-
bavi t Tragus. Folia ore retenra Anguinis fluxum e

naribus erumpentem comorefli fle frequenter vidi-

mus , inquit Co flatus in libro fuo de ftirpium difc
rentns.Fxmoribus adal igata viridia folia.menfium

PLANTARVM

abundantiam cohibent Ac conceptus adjuvant. Ca¬
piti adalliga ta,& collo, gulxve drcumdufta,fingui-
nem e naribus manantem liftunt. A Jdunturquo-
que utiliter vulnerariis einnlaftris , & potionibus.
Refrigerat enim ( authore Mattii.) liceat, roborat,
cohibet. Apollinaris calidam & liceam facit Cerdo
gradu, quum tamen e jufmodi caloris gradu n ftpor
nonindicac.FcbxPlat.extrinftcusad venas h.emor-M. «at.
rhoidales apertas occludendas pratferibie C\e\xa-r,tr‘h-
tim. Obliture admodum. Sunt enim vigintiquatuor
plant.e , vel etiam plures , qu.-e nemen babent Cle¬
matidis. Vndequis oblecro (nili valde peritus (tir-
pium) dicet qux planta iiimenda Iit : plera-que cau¬
dici funt & velicatorii. Nos fumendam ceniemus
Clematidem daphnoidem vulgb Vincam pervin¬
cam difiam. Vires qux videntur Pervinca: conve¬
nire apud veteres , funt ante feriptx iub Clematidis
Daphnoidis,five ptimx veterum titulo.

CLEMATIS DAPHNOIDES MA-

jor flore cxiulco &
albo.

VI

PEr

omnia

jor eft hec Per¬
vinca vulgari : fo*!ia
qux oppofitaexfe-
mucialibus Zk lon¬
gioribus pediculis
pedentia e viticulis
junco craffloribus
oriuntur, tres circi-
1 ter uncias lata,pau-
15 longiora, nunc
acutiora , nunc oh-
: tufiora , cum acri-
1 inonia amarefctmt,
faporis ingrati, flo¬
res ex foliorum alis

pediculishcrentfe-
xtantalibus , longo
corniculo , divifio-
ne &: forma florum
Pervinca? vulga-
. tioris, fed, ut par

elt , multo majores , coloris czrulei , & albi • apud
nosinterdumfrigore abfumitur: inhacfiliouasiive
cornicula lingularia obfervavimus.

Dod. purg^ hiftfat Tab Clematis daphnoidess^.
major. Lob. Clematis five Pervinca major. Cnm.
Matth.& borc.CIematis dvphnoides major cttruleo
flore. Cxi Provinca altera major, folio latiore,
ouafi hederaceo , grandioribus floribus cccrulcis- *'
Clematis vEgyptiaPlinij. Clufi Clematis dachroi-
des latifolia. C.B.ClematisDapbnoidesa.fivema-

jor. Clematis ^gypeia hortenfis flore purpureo
Gcfn.h. Pervinca major.Eyft. Clematis i. major,

Cafl. Cur Gemenpurpureamhuc referat, non oc-c
currit- 1 turquam vidi purpureo florc.necfcio an ta¬
lis tradita Iit abaliquo autore tminor fine dicitur
purpurca.

I-ugd Pervincam majorem Lobelij peramtrna
florum duplica ripne variare feribit, iedpratter Lo-r/,/? L„,j

belli npirionem, qui hanc ab ea leparat, ncccon -/-//*, '

furdit ut Lugdurenlfs. Hanc reepurpureo , nec
p ero flore obfervavimus unquam.

• ^Porr^ nafcitur,ci)mmuJris HifpaniseIods,rwm r
mhJarbonenfi Gal!ia;magr5 prarfertim copii circa
Monfpelium,torn fere an ro florens, ibi
fponm^a floribus eriam albis
qua :tur Frontigna-
num.

APO-

LIBE

APOCYNON VETERIBVS.
Cap. XVI.

irt- A on , inquit Diofcorides, aliqui Cynan-
/l^chon [x.(we[F%cy3xjwecf%ov,vet.] nonnulli Parda-
lianchcn [ 'zapJtKiaS-^i] ali j Cynomoron [ ku/jIuo&v,
xuxjvtotKpov , Aid. ] alij denique Cy nocramben [ kiw}-
xpau(Z{jjj, h.e.Biaflicam caninam }vet.hucaret9] appel¬
lant. Eli vero frutex [ -W?©- , vulg. exempl.
germen'] longis [ycupes , funt qui u/y^-as fl legerint]
conflans virgultis , vitilium modo obfequiofis
[ai flexibilibus , JbTUcPc-ir add. Aid. grave olenti¬
bus 1 fra&uque fere invidiis : foliis Hederi, attamen
mollioribus 9cpcr extremum acutioribus,gravique
odore, quadantenus vifcofis,&lutco fucco turgen¬
tibus: fru 'us ceu Fabarum Eliqua digiti longitudi¬
ne protenditur , folliculari fpccie , minutis intus fe¬
minibus , duris (V/.a np*] parvis [<ryir.pd ] atque nigris
cwe i, pro qua voce-Ruell.ex Marcelli textu , r<LyJ. alba
legit, vetus autem , duris , parvis atque nigris omninb ca¬
ret.] Hujus folia cum farina fubacta [<^7 7, adipe leg.
non <^tj. Fab.Co!utn.]in panes coacla & in cibo data,
canes, lupos, vulpes, & pantheras necant, ac proti¬
nus earum quadrupedum coxendices refolvunt.
^Ej inter re jcdlaneaDiofcoridis apud CormPar-
dialanches, alij Cynodlen, alij Phaleon, alij Oligo-
ron ,ali j Hippomancs,alij Oniflin,aIij Ophiofco-
rodon ,alij Cynaricen , alij Elaphofcorodon •, pro¬
pheta: Paralyfin; Romani BrafEcam ruflicam aut
caninam vocant. A vi & effedlu nomen accepit hic
planta , inquitColumna: qui quia interimit , no¬
men ii canibus habet , cutto t Y.vm?flwuiY.wjoy di dia ; cui
viiefpondcnt etiam nomina alia r.ujjdy^v^KojJouo^pvi
xtuio) t7«yo:',& uwoy.tij.yt2};. addiderunt etiam ii vi necan¬
di Pantheras,Tcy/aA/ct]^eV. Hanc vcrb,utab homini¬
bus caveatur, quia venenofa Et, atque ne pro Afcle-
piade, a Emilitudinc decepti accipiant, Diofcorides
ut alia quidam venenofa diligenter dcfcripfit : at¬
que notam illi privatam ab Afclepiade alienamad
fcripfit , luteum fcilicet Eiccum,quo turgere aflerit.

Apocynum ex Plinio videtur homini falutare,
quadrupedibus venenum eEe. Galenus vero con¬
tra ait Apocynum Evc Cynocrambe , vocaturi

mron 1 fl t

quibulclam Gynomoron , quoniam canes celerri¬
me necat. Efl autem hominibus venenum , herba
valde graveolens , & omninb calida non ingenero-
se:non tamen juxta proportionem ficca. Quare e-
tiamimpoEta, multam difeutiendi vim habet. Hic 1
Galen.tf.Empl.pharmac. Ex quibus ego, inquit Cor-
nar. moveor, vt non redlam elfe putem Plinijle-
dlionem,ubilib.i4.cap.n.Echabet. Sic & pleuriti¬
cos, & omnes lateris dolores, Apocyni femen ex

| c^le aqua, fcilicet fanat. Quum enim Difoc.nullum eius
ufum ad humanum corpus priferibat. Et Galenus
venenum elle hominibus dicat, Sc extra folum cor¬
pori impofi tam, difeutiendi vim habere alTcrat:mc-
ritb Eifpedtum efl Apocyni femen, ut ex aqua biba-
tur. Eso itaque verba:fic& pleuriticos, & omnes la¬
teris dolores ex aquaiad pricedentia pertinere pu-
to,qni de Radicula traduntur, ita ut fequatur,Apo-
cy,ni frutex eftfolio Hedcri, molliore tamen, &
minus longis viticulis, femine acuto, divifo,lanugi-
nofo, gravi odore:canes & omnes quadrupedes ne-
catin cibo datum. Et hic Diofc. fententiiconfona
funt. Aliqui fort^non abs re Plinium interpretan¬
tur, ut Apocyni femen cx aqua,intelligaturimpofi-
cum, nam digerendi ciimhabcatfacultatem,poterit
lateris dolores fanare : fed certe intro Eimptum Pli¬
nius intclligere videtur , cum ad fyperiorum fimili-
tudinem dicat. Sic,&,&c. Hoc tamen pericli tatori-
bus efl relinquendum. Citerum cur Cynocrambe,
<piaE canina Braflica, item Braflica ruflicanomi-
, Tom. II.

R X V- $

netur ii quibufdam , non video ifiqnit Gefn. n fi
quod Eliquas proferat fimiles forte BrafTicc mari¬
ni, cui fimilia habetfolia, nempe hederacea.: Emi-
Iiter etiam fucco curgeat,quamvis Apocynon luceo,
illa candido. Habent infuper ramulos E miles, nam
quales Diofcorides Apocyno tribuit , longos &
lentos : tales ipfe in Braflica marina, id efl, Solda-
nella vulgo dicfla obfervavit. Apocyno (quod JpocynKvt
Matthiolus depingit, ex Aegypto autem primum
h. Bellonio invedlum & demonflratum arbitror)
prorfus congenerem herbam illam cxjflimo, quarn^ ^
aliqui ridiculo nomine ,Noli me tangere vocitant, tungrre-
Notandum porro aliam elfe Cynocrambcm Apo¬
cynon diilam, prorfus venenofam quamhocloco
Diofc.defcribitialiam Cyniam,qui item Cynocram-C} wcra/vo
bes cognominatur. be-

Citerum Apocyni nomine donati funt fequen-
tes pianti : Apocynon Eue Periplocafcanaens fo¬
lio longo, purpurante flore, ladleo fucco , cujus &
alterafpecics CluEo, angullioribus foliis, q.111 Ari-
guillan Apocynum alterum. Apocynon Diolcor.Seeamwe.
funt qui EifpicenrurelTe Secamonc Aigyptioru flo¬
re albo. Efl & aliud Apocynon folio rotundiore, Apocynum
Apocynon Matthioli non repens. Apocynum™'"”^''**’
'atifolium amplexicaule tertium Clufio,efl Lobelio
Apocynos Eue Periplcca prior. Apocynum 4. Ia -fohum.
tifoliumCluEj efl Scammonia MonfpelienEs. Apo -Sc*mmo-
cynumSyriacum Eue Paleflinum Beidelzar Alpino.”7'*
Apocynum Diofc.Fabio Columna*, aliis herbariis
Afclcpias flore nigro quorundam. Apocynum ar -flore mgro.
bitrantur , inquit Turnerus, quidam Itali eam, quaj AjdcpwH
Hirundinaria dicitur , fed elfe non potefl. In feri bi
turhic^nobis , Afclepias Eve Vincetoxicum mul¬
tis. Per Hederam arboream funt quiintelligant^^r'f *r'
Apocynon Diofcoridis,minusre(5lc.

i rf-

Vi

APOCYNVM SIVE PER IP LOCA
fcan dens, folio longo, flore purp.ur.mte.

TO p i a ri i o p e rrs Defrf.

uflbus adpex-
gulas obumbradas
expetita efl ana-
dendras hic plan-
: a,non aliter ac Pe-
iclymenon vicina
idminicula fplita
fcan de re , 'vicinis
pedamentis fefe
:onvolvens (iinde
Periploca , quafi
:ircumpTc&e?is , eb
quod proxima am*
plexetur , dicitur.)
multis longiflimis
farmentis , quibus
tefle Clufio, iam
prialtariim arbo¬
rum (fi vicinas nan.
cifcatur) cacumina
fuperat : funt vero
eafarmentadura,lignofa,lenta,fra6luinvi6la,ruti-
lantis ex fufeo coloris , multis nodis Eue geniculis
diflindta : e quibus bina folia oppoEta^fcIepiadis,^^-^
fed ex minus lato principio 1'enfim dilatata,ex inter¬
vallis, hi£leo prignantia fucco : in mucronem acu¬
tum paullatim facelfentia, obliquis h. medio nervo
venulis cis margines def nentibus ut in Myrtb lau¬
rea , quaru extremitates colligit vena totum ambitu
circumcurrens viridis; flores extremis ramulis late¬
ralibus quaterni, quini,aut plures; veluti umbellam
c6fiaut,quoi;u Enguii quir qi foliis radiatis conflat*

M

Ili

HISTORIAE PLANTARVM

qui i afern a parce glabra ex luteo virefcunt ,fupe-
rtore vero hiiTuta, obfoleta purpura(cujus mediam
aream rhomboides macula viridis obtinet) tind a
funt,oris virelccntibus : quiverb foliorum concur¬
runt exortus , corollam efforraant vegetioris pur-
purae,quinque ejufdem coloris ftaminftnis intrb re¬
curvis emiflis , omnium autem medium occupat
quinquepartitum villofum albidum capitulum; flo-
Jti /S7, ' r‘^us Porr° fi*ccedunt llliqui Rhododendri ob-
' ’ 1 longae, torofe, gemini ut plurimum &cxtrorlum
aliquantulum inflexa: live divaricati , deinde mu¬
crone coalefcentes , quibus dehilcentibus papposa
lanugine Involutum lemcn apparet -, radix late le
Ipargens & fubinde germinans.

Synon. Matth. Apocynum, Periploca non mod6 repens,

p triplae *. pet| ar^ores proceras fcafldens. Cam.dp.& hift.
8c hort. Apocynum repens, vel potilis
Arbores enim Icandit, & admodum alte crefcit. Gi¬
gnitur in Grarcia , ubi vocant 'sfbrxhu&Jk : ladteum
luccum emittit & folia ac filiquas profert inftar O-
leandri. Dod.purg.5c hift.PeripIoca altera repens
Repenti/ «-di &a,caulibus perennibus defluentibusfoliis,undc
gnamtn. rCpCntis Torcaflis cognomen :floribus haud magnis,
quinque foliolis albicantibus: rara Belgio ,5c qui¬
etem ut Matth.fcribit , etiana Italii ex Syria iftuc af-
ferturiad Diolc. Apocynum referenda. Hanc plan¬
tam Dodonxo non fuilTe vifam florentem fatis de-
monftrat quod annotavit de floribus. Ang. Apo-
cynon alterum. Lob. Periploca ferpens anguftio-
re Periclymeni folio. Coi umn. Apocynum alterum
& Apocynum repens vulgare. Clufhilp. Apocy¬
num a. ainplcxicaule. Eid.hift.Apocynum 2.an-
guftifolium. B.phyt. Apocynum 2. live repens,
purpurascente flore : Eia. pin. Apocynum 2. folio
oblongo: Apocynum repens, Matth.Lugd.5c Cam.
Apocynum foliis Oleandri, Ang. Periploca, Cii.
Locus. Semine ex Italia accepto Cluito natacft ,cilmin

Ttmfut. gc|^i0:i tum Vicnni Auftrii,perennlfque eft,deci-
<hiis tamen hieme foliis , ferius flores producens,
quiim ut fru&us ad maturitatem ( quemadmodum
& Rhododendri ) pervenire pollet. Apocynum
vidiPatavij in horto D.Cortuu j,menle Ianuario ad
magnam altitudinem circumvolvens palos , verum
pfripiocA tunc erat line foliis. RauvvolfF. miiitlemen Au-
rrfem' guftapro Periploca repente ex monte Libano : ea
primo anno vix dodrantalis ,feq.uenti duos homi¬
nes fuperavit,le involvens foliis longis ad Neri um
accedentibus , quibulHam tamen latioribus in acu¬
tum delinentibus : pulchra vilu planta, lucco Iadteo
turgens , necdum tertio anno florem proferens:
etiamli in altilCmara cyaferit:hiemcm facili fert: in-
terduid tamen gelucorrumpitur remanente radice.

APOCYNO AFFINIS SECAMO-
ne flore albo.

r Lantacft repens , altirts faliens , leque aliis ar-

X boribus convolvens, foliis durisjlprrgis, Sefeli
ALthiopici proximis, led majoribus1, flores fert albos
styrAcis ftyracis fimiles, a quibus producuntur liliqui1, lon-
ftare. ga: ac crallx , quales in Rhododendro cernuntur,
nhododen- pleni lanugine alba , ac feminibus parvis, ex hac

drs ihiUA 1 1 0 a r

planta luccus emanat navus, urens, quem hccatum
>£gyptij valenter tenues humores purgare aiunt.

Aigypti) referente deferiptionis au tore Alpino,
Jbec7eT° ** Scarn.monij Speciem affirmant quamSecamoneap-
pellant,cujus tamen nullum ufum in medicina apud
apocynum eos novit. Hanc plantam Apocynum Diolc. elfe
Dmjc. liilpicatur GuillandinUs eamque putat, quam ali-
ferifkcA. qui c Syria venille , Pcriplocam vocatam prodide¬
runt. r

CIufhilp.Apocyni ajterius genus 2. Eid.hift.Apo-

cyni fecundi live
anguflifolij Ipecies
altera per omnia Ie¬
re limilis Apocyno
anguftifolio dicio:
ied tenuioribus ra¬
mi s, multo qyangu-
fti oribus foliis, non
miniis tamen viri¬
dibus 5 c nervofis.
B.phyt. Apocynum
;. live anguftifoliu
albo flore. Eid.pin.
Apocynum aa-
gufto Salicis folio.

Sponte hoc A-
pocy ni genus na Ici
non viium & Clu-
fio,led in hortis fe-
mine cx Italia mif.
fo ab co cultum.

APOCYNVM FOLIO ROTVNDIO-
rc, flore cx albo pallelcentc

Brevis frutex Defer.
eft llirps hic

neque proximis le
advolvens , verum
fuis nixa viribus rc-
<ftaftat,in plures ra¬
mos divila, cortice

cincrco:fi>liaadfin-r,/(, ha

gulos nodos ex ad- raceo.
verlo bina n alcu li¬
tu r , hederaceis li-
miIia,non angulola,
modice acuminata,
cra fla Sc mollia, un¬
cialibus & lex tan ta¬
libus pediculis hi-
rentia , fuccutn re¬
mittentia ex albo
pallelccnte,cx quo¬
rum linu flores u-
bertim emicat lon¬
gis innixi pediculis , umbellam quodamodo emen¬
ti entes ,can didi e quinis oblongis foliolis contexti.

HancCIufitadelcribit: Hujus ftipes pollicari cfc Dcfcr.cU
craflicudire, brevis, cineraceo cortice te&usrin plu¬
res alas live ramos divifus , qui licet lenti fint & vi¬
minei, raro tamen vicinis fruticibus fefe advolvunt,
aut implicant , led nullo adminiculo egentes, per le
fubliftunc : folia perpetuo gemina inter feoppolita,
ad fingulos ramorum nodos adnalcutur hederacei
forma, molliora, quavis latis carnofa, quibus avulfls
aut fradis,ex albo pallelces luccus emanat: flos pu-
llllus, albus, Afclepiadis non diffimilis,ex alarum li¬
nu quali umbellatim prodit.Frudum(inquitis)non
obfervabain , led Afclepiadis frudui pinellmilem Afc1tpta4
intelligebaifeme certe quod hoc nomine aliquando flore?Url
ad me miis u fuit, Afclepiadeo par erat, planu,in me- &Jeman

dio aliquantulumintumelces,nigrum, alba interio¬
re pulpa, quod terri c6miflum,n6 eft natum. Plan- .
tam autem ipfam fatis crafsa radice , pingui fucco
turgida & fragili accipiebam a C. V. Alpho ^fo Pan¬
do, Ferrarie Duas Medico & Academi» profellore.

Apocynon,qj &BraflIcam canina appellant, etll BtaRica
diuMatthiolo quidem incognita fuerit, adeb ut eam /amn*.
inter alias incompertas ftirpes in amplillimo natu¬
ri viridario pofteriorum explorati onirelinquedam
putarit:anno tamen 1554. c Pilis LucasChinus duas
ad ipfum millt liliquas , Rhododendri llliquis ad¬
modum ii miles: quarum alteri inferiptum erat Peri¬
ploca

i fipnrtt

/ct th.fi*
!!£.

riylocM
men ge~
rttle.

QCltt &
cmptti.

npofiftra.

LIBER XV-

plocarepens, alteri vero Periploca non repens, fo:-
tafle qubd ita Syri eas nominarint : inter eas tamen
hxc erat differentia, quod repentis Pcriploc.e fili-
qua ca (ane longitudine conflabat , qua & Rhodo¬
dendri, gracilior tamen erat:alterius vero brevior. E
longiori fata plantam provenilfe ait , qux non mo¬
do Humi reperiti (ed Sc arbofes quantuvis proceras
fcanderit: c breviori vero 'aliam, qua: notis omnibus
Apocynon retulerit. Vtraque porro nonminus'la-
6le abundavi t,qu^mTithy mali omne genus:verum
id repenti omnino album Fuiilc: non repenti vero
fubcroccum. Hinc itaque Fa&um eft ut Ghino pla¬
ne (u b (eri p Ferit , & hanc cui omnes prorsus notas
adftipulari credidit, Apocynon eile certo affirmarit.

Siliquas autcm,quas huic fuo Apocy no appinxit, fi-
dtitias Fuifle,in comm.It.& lat.cum mag*fig.demon-
ftravit,utin quibus ea s,& merito, mutari t.

Apocyni prima fpecies, inquit Anguil. multas ha¬
bens notas refpondentes , Apocynon e flet, (i occi-
deretcanesiPeriplocadis nomine intelliguntur om¬
nes plantx amplexicaules: nec efl nomen particula¬
ris planta:, ut quidam exiflimarunt.

Clu/lo ad veterum Apocynum, quodDiolcori-
des etiam k nonnullis y.u*ox.ptt[£(lbjj appellari ait ( diF-
Fcrcntcm tamen & Cynocrambe, de qua peculiari
capite agitur) an te de /cripta: planta: Sc Fequentes re¬
ferenda: videntur , Fed hxc,dequa hic agimus, om¬
nium maxime. EA autem ei hiFp. Apocynon i.
Eid.hiA.Apocynu i. JatiFolium. Lob.adv.& ic. Apo¬
cynum, Periploca gratea foliis latioribus hederaceis:

Obf Apocynum, Periploca grarca, Apocynon Guil-
landini,Matth.(3c Italorum, Cynocrambe Galeni, &

Cynomorus Adverlariorum. B.ph. Apocynum i.

Fubrotundo Folio, non repens: Eid.pin. Apocynum
i.Folio fubrotundo:Apocynum,Matth.Ang.GeFn.h.
'Lac.Lugd.&CaA. Cynocrambe, Lon. Apocyni
alterum genus,Cam. Periploca repens, Cari. Di¬
xerat Bauh.in phy t. non repentem , quod in pin.fi-
lentio involvit , Sc ex Carialpir.o repentem Facit.

Quondam ex horto Patavino allatam , nominavit
Apocynon Diolcoridis , & Zingiber caninum Avi-
cennx,Guillandini.

In horto 111. E- C. (unde delata nunc non recor¬
dor ) quotannis floret , fedfiliquashaiffenus anno
itfoo.li multis annis non protulitjconlervatur in va¬
le Sc hieme reponitur. CluFiuseam Vienna- Au-
Arix alebat, hieme quidem Folia abjicientem , illius
autem inclementiam Facile Ferentem.

Mauricius Thaurer,Laurentius Hyperius & Ioh.
KrugjDoEtorcs &: Cancellari j Ill.Princip.Guilhcl-
mi Landgravij teflantur apua And. Bertholumde
Terra ligul. Sc CluFc.de Apocy no , Fe Apocyni 5. fi.
dedifle cani, qui pofi lemi-horam, licet partem evo¬
muerit , nihilominus pofl: fymptomata crudcli/fima
convulfionibus & tremoribus interierit : alterum
vero canem, qui cum Apocy no partem Terra* figil-
latqequalem devorarit tribus poli fumptionem ho¬
ris debilem utcunque FuilTc,po Aero tamen die con-
valui(Te,& maximo cum appetitu edille ,ut Fumpti
veneni vix minimum fignum apparuerit. Hiftoria
hxc revocat nobis in memoriam quodevenit Mot-
bclgardi gubernante Nobili D.Io.Iohemio a Mun-
dclzheim Fummo pr?Fedlo:Quidam Fe Chymicos di
ditantes, quum perquirendo ChryfopcEam, aurum
Fuum reddidiflent totum potabile Sc comcflibile Sc
fame pene perirent, voluerut ex Medicina qua-ftum
facere,quoa conFuetii e jufinodi impoftoribusChry-
lopmis. Terram igitur Silefiacam Fupra didam, ac ut
fu/picamur k preaido Bertholo nadi, magno pretio
divendere conabantur, pollicentes utilem adver/us
omne venenum. Sed eorum pollicitatio flagris di-
gnaerat: hoc enimper experientiam tradare non
poterant: imperante emmPrarie&o noAro duabus
Tora. II.

*35

gallinis data radix Napelii ( verum nimis in parva
quantitate) nullum ilice nocumentum experta: eo
p er fe, vel cum Terra flieliaca allumpta: dato autem
Sublimato utraque periit , caque citi iis qua: terram
a /Fu m p le ra t , q ua: e ni m no n Fu mp ( e rat v o mi t u p ar-
tim rejedo veneno diutius (upervixit, altera cum
non potuerit evomere, terra conflip ante Fauces ,ci-
tiusperiit. Quare nulliintoxicato confujimus dan¬
dam Silehacam terram, nec veram Turcicam, ante
rejectum venenum per vomitum, nifl parva quan¬
titate cum mulco liquore ad movendum vomitum.
Conliderandum an Andreas Bertholus non dece¬
perit medicos : Forte ( quod non declarat ipfc, nec
Clufius ) terram flgillatam exhibuit cum mulco li¬
quore, unde calida veneni vis i nFradta & vomitus
Facilior FubfequutiiS:quod Forte commodius prsfii-
tifietfola aqua tepida, vel cum oleo, aut butyro,aut
melle,aut Oxymellite Sc (1 milibus: ledo res videant
impofluram quam defcriplimus lib.4.hiA.n.g.de Li¬
gno Nephritico esculeo Sc flavo tingente.

APOCYNVM LATIFOLIVM
amplexicaule.

LOngis , tenui- D*fc'£
vbiis,& Frequen¬
tibus (armetis pro¬
xima quxque Fcan-
dit , multiplici cir¬
cii volutio ne Sc ar¬
do nexu illa ample-
dens,viridibus,ge-
niculatis,Foliis He- Hedera far
derce mollibus, fub-^'
cineracei coloris, la-
6tco Fucco,utetiam
(armenta, adeo tur-
, gidis , ut vel laevifTi-
mo vulnere , non
minus copiose, qua
ex quovis Titby-
mali genere profi-
liat. Flores ex ala-
rum Fin u multi um- ?? je,
bellx Fere in mo- mn».
rem prodeunt, can¬
didi , parvi, quinque foliis perinde ac Afclepiadis
flores conflantes : Aliqua: prxterea fimiles , mulco
tomento &: lanugine plene, qua Femen occultatum
planum, ex cineraceo Fu (cum, Alclepiadeo femini
par, Mole ftiflim* huius radices, qux farmentofie Sc
h brofle admodum,eadem Fere crafli tudine longifli-
me hac illae Ferpunt , Sc late vicina circum loca oc¬
cupant, candida: alioqui Sc fragiles, adeb tamen vi¬
vaces, ut , (1 vel minima fibra (ub terra latens oculos
illam eruentis effugerit 5 proximo Vere germinare,

Sc vicina loca occupare conlpiciatur. Itaque, non
minus exofahxc planta rei herbariae fiudiolis,quam
Ari Aolochix &Clematidis illud genus, cui vulgus
SarracCnicx cognomen impofuit. Hujus cauliculi
Sc (armenta hieme exarefeunt Sc pereunt ,(ed novo
Vere alia Sc Frequen dora germinant.

Apocyni 3. latifolii Aliquas (emine plenas pau-'#«9"Q
cos annos -pofl meum (inquit Clui.) ex Hdpaniis in
Belgicam reditum , iPincia ufque mittebat Ioannes
de Ioigny Fabricarum iflicPra*Fedus , hilpanica in-
(criptione addita, que nepa por lus arb. les > h.c. per
arbores repit : poftea radicibus adeb multiplicata
clt, ut nemo ellet in univerfo Belgio rei herbari*
Audiofus,qui eam ex (uo horto penitus erutam non
cupere-Q.

M A

H I S T O R 1 M

rjf*cypum Dod.Pexiploca prior, potiilimiim ad Diofc.Apo-
Dtojc. Do4. cynum referenda, rara Belgio , & quidem ut Mat-
thiol us feribie , etiam Italia: ex Syria ilthuc allata.
NosMacthioli Apocynumad hanc non referimus,
potiflimum quoadiconem.

Lob.ObfScammonij Monfpeliaci varietas:Apo-
cy nos live Pcriploca prior Dod. & Belgarum quo-
ScA7T*m<mij rundam. Cognata: figura: Sc natura: efl cum Scam-
rwlu Lab mon*0M°nlpelienfi fiore, fucco, viriculis Sc longo
’ radicis reptatu ftibtus hinc inde porreda,qiue adeb
vivax efl , utfemel in hortos afcica, vix truncari de¬
leri ve queat ,etiamque fruflillo tantillo relido re¬
pullulet : fed foliis longioribus , filiquis vero Sc fe¬
mine Vincetoxici cujufmodi e littoreis Adriatici fi-
nds & mediterranei maris in hortis Belgicis alitur.

C-B.phyt.Scammonium3.3c Scammoniae affinis.
Eid. pin. Scammonea 3. Scammoniae Monfpel. affi¬
nis, foliis acutioribus: Apocynum 3.Clufhiip. 3.1ati-
foli um , Eid.hi ft. Scammo ni j quoddam genus, C«efi
V olubilis marina, Tab.

Frater C.Bailh. mifit femen ( quale fuerit non
'Scammo. recordor) nomine Scammonea: CIufij,quodfecun-
nca Oufi. do anno non tulit florem;foliacrantcmercocolo-
re,cfafla,turgentia ladeo fucco, acri, acutiora Sc mi¬
nora qu^min Monfpelienfi, nifi immutetartate for¬
mam : protulit hiemem unam in horto Montbel-
gardi, tandem periit-, forte ha:c efl Apocynos modo
^ Oulio tradita : fufpicor me hanc etiam collegifTe
Lutetiae in horto Robini pro Scammonia Monfpe¬
lienfi.

SCAMMONEA MONSPELIACA
flore parvo.

Defer.

Afanfoltt .

Con$ot$uh

TN longis , tercti-
i bus,tenuibusjbi-
cubitalibus farme-
tis , vicina quxque
ampledcntibus,ra-
mofis , vel ut ait
Lobel.loris reptan.
tibus & flratis hu¬
mi viticuli s , vel pi¬
leatorum attegiis
Sc Tamarifds ad-
volutisquinum cu¬
bitorum ; folia na-
fcuntur oppofita,
Arillolochia:, Cle¬
matidis vel Alari,
falcata ad pedicu
1 u m‘, i n mu cro n em
delinentia , lata,
der fa, glabra, albi¬
da ,ur cia longiori¬
bus pediculis ha:-
rentia, fucco ladeo prrgnantia 3 flores ex foliorum
finu pediculo orto multifido infident plurescon-
fercim congefti , parvi, ftellati , albi; femen Lobel o
angulofum in utriculo minore quam Ariftolochix.
Radix longa , digitali fer£ craflitudme , alba : longo
inquit Lobelius reptatu, multdm fibrofa, fucculen-
ta veluti reliqua plan ta.

De hac Clulius : Convolvuli genus obfervabam
non multum diflimile proxime defcriptoApocyno,
cum in farmentofis ramulis, tum foliis qux mavis
quidem orbiculata : in mucronem tamen definen-
tia,cineracei coloris. Tota etiam planta ladeo fuc¬
co pr.rgnans & Ticinarum flirpium cauliculis fefe
implicans, cujus femen mihi no confpedu. Ejus au¬
tem iconem, qualis iflhic flores & fine radice i Clu-
iio fuupida, ltudio forum oculis fubjicere libuit.

PLANTARVM

Lob.Adv.Scammonium, Volubilis marina com-^^
muni Pharmacopreouimconfenfu fada, cujus flos
k Volubilium omnium floribus differt: Eid.Obf3c
ic.Scammonium Monfpelienfe. ApudCord.in hifl.
lib.4. c.109. hujus Scammonea pidus efl: ramulus,
quamvis Cordus ejus eo loca mentionem non fa¬
ciat. Gefn. h. Monfpelienfis Scammonia qua:dam
floribus exiguis. Rauvvol.Scainmonium Monfpe¬
lienfe, incolis Tripolitanis Meudhendi; Razilib.ad Mtudhe*.
Almanforem Corizycla. Cam.h.& Lugd.Scammo- dt-
nea Monfpelienfis maritima. Cluf. hi fp. Scammo-
nea Valentini Sc Monfpeliana: Eid. hifl. Apocy- RaZjI'
num 4 latifolium Sc Convolvuli genus: Valentinis
& Mompelianis Scammonia dida, plurimum ta¬
men i legitima Scammonia diflans. B.phyt. Scam¬
monia 1. live Monfpeliaca : foliis rotundioribus,

Eid.pin. Scammonia Monfpelienfis, Eyfl. Scam¬
monea Valentinr>,Tab.Ger.

Lob.copiofifllma toto illo littore Sc fabulcto , ab Loe>t4 &
ufque Rhodani oflio adaquas Matianas Sc Sinum Temf‘4*-
Agathorfen ; flores fert Iunio Sc Iulio. In regni Va¬
lentini Sc Narbonenfis Gallia: maritimis , prxfcmm
littore illo , quod inter Volcarum flagnum Sc mare
Mediterraneum efl, herbidis locis Clufius obferva-
bat. Ego Monfpelij in maritimis copiofam vidi, flo¬
rentem menfe Auguflo.

Maffilicnfes cum fucco iflius herbx &Colopho-
nia, adulterant Scammonium tamexade,utvixco-Jf*w;w<wV*
gnofei queat. Succo ladeo concreto (quo multo to¬
ta turgedpurgationes moliebantur, fed majore do- yire,.
fi [ quam Scanmwiij] Sc minore effedu: quippe fucco
nihil additum erat, fed codione coactus niger vel
fufeus erat.

BEIDELSAR ALPINI SIVE APO-
c/num Syriacum. C a p. X V I I.

ALpini mu -Defer. ftA

nere Patavio a*‘‘
retulic D. Cher-
lerus Beidel faris
frudum , qui ob¬
longus , pugnum
craffitudine ?quat,
pediculo ha:rens
unciali ,craflb, te¬
reti, durojincurvo?

cortex extimus
membraneus , vi¬
ridis , inferius cro¬

ceus qui tcr.uem
aluta clcboratam

xmulatur : utrun-
que committut fi-
lameta villos mufei
arborei referentia:
integrum denique
fi num totius fru-
dils implet tome-
tum , vc lh ri holoferico mollitie neutiquam cedens,
color, cai didum, femineinvoluto Cucurbitini for-

ma, dimidio minus, con-prefliore/ufeo, pulpa albi-
car. te,fapore amaro.

Efl autem piata ipfa.uti feribit Alpinus herbacea. Defer. flor*
fruticofa, multis floloribus ab radice redis , furfum'*-
ad duorum fere cubitorum altitudinem fc extolles;
foliis latis,oblongi , ut Aloes folia, craffis &candl-^/s"/c//',•
dis, cxqj-busdillef. is lac album manat, totaq; plan¬
ta ladc abundat : flores fert croceos Ranunculi ft0-R*nanc,‘li
ribusproximos>frudus bini invicem alligati pedent^5"'
fatis hominis teflibus fimiles in quib9 afba lanugo, L
femina par vaJata,Laducy feminij cmulacotinetur.OT/„£. C*

hrtfkoph
1 rcixij

Ut io.

LIBE

Quia autem elegans haec planta in terra noftra
exfui ut plurimum efl , non abs re erit , ut alio¬
rum de ea obfervationes addamus. Aflurgitau-
tem , referente Chriftophoro . VVcixio, ad duorum
cubitorum , vel etiam ampliorem altitudinem, fatis
craifo floIone,in aiiquotramos di vi fo , qui multo
fucco ex candido pallefccnte abundant. Quantum
vero ex reficcatx plantx parte(quam ipfe V Vcixius
cx Aigyptiaca,Syriaca, &ConllantinopoIitanapc-
uf. defer, regri natio ne redux, mihi , inquit ClufiUs , Vienna:
Auflrix communicabat cum uno frudtu, colligere
potui , ftriato efl caule , cui alternatim bina femper,
contrariis inter fe pediculis innafeuntur folia latis
magna , crafla , Sc quodammodo cutacea , ex viridi
pallefcentia , aliquot nervis, ex media cofta fatis
crafsa fe fpargentibus ,prxdita,obtufo mucrone,
gravis odoris , tenella folia extremis ramis adna-
lcentia , prorfusincana funt : ex foliorum alis alter¬
natim emergunt crafli Sc longi ramuli bifidi , fufti-
nentes aliquot flores longiufculis petiolis inniten-
tes, unico quidem folio conflantes ,fcd quinque
profundis incifuris divifo ,inflar florum Apocyni,
Afclcpiadis «Sc multorum aliorum,coloris, quantum
conjicere licebat , foris pallefcentis , intern e obfcu-
re <Sc obfolete purpurafeentis : quibus fuccedunt
/ingulares,binar,auttcrnxcrafixe,incurva:,binasun-
cias longx filiqux , quibus hifccntibus , fub fumma
filiqux cute ,inclufa apparent membranaceo in vo-
lucro , frequentia &quafi imbricatim difpofitagra-
\t>ocjm fe. na plana, qualia fere Afclcpiadis, & Apocyni vul¬
garis femina , quorum extrema: «Scangufliori parti
inhxret candidiflima & mollifUmaquxdam villofa
materia. Sitne perennis an non, nihil affirmare pof
fum. Qualem autem ^VVeixio accipiebam plantam,
ut commodius deferibere pofTem, paululum in a-
qua macerabam *, deinde crafsa minervil delinea¬
bam , obfervata in frudlu addito ea proportione,ut
dimidio minorem exprimerem , quim ille qui h
Wcixio mihi donatus. Beidfarab incolis appellari
dicebat. Cum autem multas notas habeat Apocyno
•yacjnum non difpares, non inepte , meo judicio Apocynum
‘‘p '1’*} nuncuParc poterimus five Syriacum , fivePalxlli-
m num , & forte etiam digyptiacum ; quandoquidem
in vEgypto, ut poftea dicemus ,crcfcit. Non du¬
bium efl quin ca fit, quam Alpinus Medicusc.25.
libri quem de Plantis Aegyptiacis evulgavit, &cir-
udelfar. ca Alexandriani v£gypti obfervatam defcripfit
Bcidelfarnomine.

onor. Bel - De haeporro planta confulamus Honor.Bellum,
relatto. qui multa, diligenti obfervatione digniffimamemo-

t.ifar

R X V- ^ ,37

fungofojrimis d:Tfedo,tit Sambuci caulis videri pof~
f:t, Sc illius inflat* multa medulla alba refertus efl*
Stolonum cortex & foliorum nervus eopiofo ladle
amaro Sc acri abundant : breviter tota planta afpe-
dlupulcra efl , &quasinfi6lilibusfeLvo femine ex
^gypto accepto natas , ad trium cubitorum altitu¬
dinem jam excreverunt, foliaque hieme retinent:
nondum autem vel flores , vel fruclum tulerunt.
Plantahxcin Aigypto vulgariter OfTar appellatur,
frudlu:» vero Beid cl oilar, hoc efl , ovum ex oflar, Beidet
aut Italice Ovo dcl yjfar. Betd enim Arabice ovum fi-
gnificai:,& el efl articulus,qui Italice dicitur del.fi u-
jus fruclus lanugine pulvinaria implent ,la<fte au- vfm*.
tem coria depilant. Sine dubio , hxc plantailla efl
fuper qmam Avicenna &c alij Arabes Saccharum AI-
hufar (mannxfpeciem) inveniri fcribunt:& quam
Serapio ex Abanifx fententia , Mutono interprete
defcripfi t his verbis : Haofer , feu Alafer , feu Alhu-
far, planta efl quxlata habet folia , fingulis anni
fuccrefcens. Saccharum ex ramis extillans ,& a fo¬
liorum cavis quod copiofifTim^ legitur , non parum
quidem axnarcfcens : phma profert camelorum te-
flibus non. diflimilia, a quibus res quxd.m cauflica,
adurenfve emanat, cauteriis maximi accommoda,
ex qua etiam & culcitrx , Sc pulvinaria fulciuntur,
planta cujus Cherca nuncupatur rfolia autem Hao- Chere. *.
fer rncifa humorem dcftill.int in Maio colligi f0li-
tum , in quo coria depilantur , adeoque exfudat, ut
vas qu&m capacifTimum ex una,vci altera expreffio-
ne adimpleatur: lignum vero Haofer leve efl,craf-
fum,cre£tura, pulcherrimum, ut non injuria in fuis
carminibus tum brachia , tum crura formoiarum fa-
ne mulierum, ligno HaoferPoetx belle comparent.

Pfl Sc alia planta Haofer nominata ex Tithymalo-
rum quidem genere. Hxc Serapio. Sed animadver- &»**■

tcndumefl, veterem Serapionis interpretationem
retfliils huicplantx quadrare , quam Mutoni , ut u-
tramque cum noflra conferenti facile patere pote¬
rit. Defcribitur etiam hic frutex ab Abcmbitar Me¬
dico Arabe Hifpano,in fua Simplicium hifl.& h Ma-
lahyfah Medico Pcrfa,qui Abembitaris hiftoriam
in Epitomen contraxit: quorum libros manuferi-
ptosapud Haym Abenxufem Medicum Hebrxum
Hifpanico ferino ne vidi, qui mihi O flaris hi floriam
ex eorum feriptis ad verbum hoc modo humanifli-
me interpretatus efl. Offar frutex efl Tithymala-^'* ^
ceus, longus Sc parte fuperiore tenuis, folia habens r,s^fior,K
lata, fuper qilx decidit manna qux Zuccat cl Ojfar
vocatur ( florem fert Olcandro fimilem ) hocaddit
Maiahyfah : Abembitar enim nullam floris mentio-

U. rix prodidit *, cujus verba hxc funt. O (far frutex efl nem facit, fed frudtus .duntaxat : folia ipliusplana

flolones multos k radice proferens rcdlos , rotun¬
dos, leves, geniculatos, quibus circa gcniculain-
/unt folia longa , rotunda , crafla , per quorum me¬
dium nervus excurrit albus , e quoutrinque venx
exeunt diversa foliorum parte fatis confpicux , fo¬
lia autem exintervallis bina femper inter feoppo-
fita fine pediculis flolones undique ambiunt , ex
quorum alis multi rami nunc erumpere incipiunt,
non quidem ex omnibus , fed alternatim, ita ut fi,
;i primo initio fumens, lineam ab uno ad aliumdu-
casufquead ultimum,perfe6lifrimelineamhelicen
deferibes. Radice firmatur valida in multas fibras
divisa, luteos flores profert ,fru£lufque MaJi ma¬
gnitudine , cordis figura , colore virides , binos aut
ternos ex uno pediculo pendentes, in quibus fe¬
mina lata , lanugine quadam molliffimo candidi/S-
moque ferico funillima involuta : Caules Sc folia
incana funt , lanugine quadam te&a, atcrafliore
quapiam farina tota plan ta confperfa videatur, qux
imbribus eluitur , coque tempore folia Sc caulis co¬
lorem ex viridi ad album tendentem contrahunt:
pars caulis radici proxima albo cortice tedla efl, !
Tom.II.

Sc levia funt , caulem habet viridem , concavum:
fert fnidlum quendam fimilemfacculo pendenti,
qui intus continet particulas albas unas fuper a-
has, quibus utuntur Arabes ad accedendum ignem,
nihilque ( dicunt ipfi) ad hoc munus peragendum
prxflantiusinvenmpofle:pulvinariaetiam hac ma¬
teria implent. Oritur in montium cavitatibus, Locus;
fcilicet ubi mons jungitur monti , quandoque e-
tiam in arenis rrafei confpicitur. Si caulem aut fo¬
lium incidas, lac magna copia emanat, ita utqua-
tuor Sc amplius libra: ex una planta exeant, quod
quidem efl acre , calidum Sc ficcum , corrodit & in¬
cidit, ut fit in principio quarti gradtls calidi
planta verbipfa calida efl in fine fecundi aut princi- menCum~'
pio tertij. Habitatores Mcchx pilos extrahunt^
coriis , depilant videlicet coria cum hocla£te,eain Lac er¬
ipio infundentes : quod quidem ell vehementius
lafte omnium Tithymalorum : drachma enim u-rer^:,t-
na Sc femis per os alRimpta interficit evacuan¬
do & excoriando : folia vero in pulverem
rcda6la , Sc infptrfa fuper ulcera maligna at -yicerAmA.
que corrodentia amplius progredi non linunt:

M 3

H 1 s T O R 1 AE 1

exficcat ulcera fyrdida , humiditatem excrem tnti-

tiam ,carnin«ple fuper fluam confumit; lac co rtfert

Motu 4 baculis cutem inficientibus. Hujufmodi fl .irpes
nonnulla: Tripoli referiuntur , nonnullx etiam
Cayri.Sed cavendum ne propinquius acceda' > ipfis,
aut fub umbra dormias. Bellonius lib.z. O bferv.
Arbtr Uni- c*? .60. hanc ftirpfcm forte intellexit fub arb oris la-
£era Theo- niger * nomine , non tamen dcfcripfic. Si ver b hanc
lanigeram efle Theophrafti,autPlinij putavi c, valde
hallucinatuseft:nam laniger* Thcophrafti nihil a-
liudfuntqukn Goffipium,quodin Arabia iksEgy-
pto arborefcit,&multos*nnosdurat: fed i n Creta
hieme perit. Alpinus quoa;huncfrutice de feribere
videtur libro quem de plantis Aigyptiis edidit fub
'Beidelfcr, nomine Beid el far : led ut ingenue fatear, i piius de-
Alftm. feriptione no fatis aflcquor.Nefcio enimquideom-
mune habeat hujus piant* folia cu Aloes ulliis, qui¬
bus ipfacoparat; neq;in quibus feminahujus con¬
veniant cum Ladtucx feminibus: & icon quam /pe¬
dandam proponit diligent-iorem pidfcorcm requi¬
rebat : femina vero & frudus fatis rede exprefli : at
majores funt his quos ex Aigypto accepi ,utexfic-
cis foliis &frudu cumfua lanugine &c feminibus,
obfervare memini. De laccharo autem quod fuper
haneftirpera inveniri fcribunt,autabipsa minare,
nihil adhuc compertum habeo : nam in novellis
plantis illud obfervare non potui.Illud tantum ani-
madverti,quodlacdetrado folio emanans, fucceilu
temporis circa vulnus concrefcit inftar gummi cu-
jufdam albijTragacanthz valde fimilis , dulcedinis
tamen expertis. Hucufquc Bellus.

Syn C-B. C.Bauh.pin. Lapathum lilr.latifolium s. & Lapa¬
thum ^Cgyptiacumladdcens , filiqua Afclcpiadis:
Efula Indica, quibufdam.

Lotus y Anno 1595. luhj l- Stutgardi* in horto D. Hiero-

Ttmfus. nymi (Berbarr Vicecancclanj obfervavi parvas
plantas Beidelfar, qu* foliis correfpondebantfigu-
r*ab Alpino propofit* •, erant autepurpurafcentia:
parvas etiam plantas in olla vidi Argcntin* in hor¬
to D. Georgij Obrechti lurifeon fulti ex feminibus
miffis nomine Beidelfar i D.Agcrio. Nafcitur, au-
torc Alpino, in humidis locis prope Alexandriani
in ramo Nili Calig vocato & Cayri , prope cl Mat-
tharia , loco fere perpetub humido ac fere paluflri
ex aqua Nili ibi diu remanente. Chrift.VVeixius
Medicus circa Hierico nafcentem ad flumen Iorda¬
nem obfervabat &: legebat.

yiret. Folia contufa, ut ait Alpinus, tum cruda, tum in

aqua coda , emplaflri moao apponuntur in frigidis
Dolor&i fi .. tumoribus & doloribus ; ex lanugine parant cubi-
^ t<i> ’ lia in fuuraufum.Vtuntur etiam ea ad excipiendum
ignem ex filice cxcullum, tanquam efca ac pabulo.
Tota planta fcatet ladeo fucco calidiflimo & exu¬
rentis facultatis, quem plures in quibufdam vafis
excipiuntad depilanda coria, nam (1 aliquanto tem¬
pore in eo macerantur,pilis nudantur. Lac quoque
ficcatumprxflantius corpora folvit, atque dy /ente¬
ricos fluxus etiam lethales facit. Eft etiam prxftan-
ti/Timum remedium , ad impetiginem curandam, &
ad plures cutis maculas & infediones tollendas , fi
eo partes illinantur.

ASCLEPIAS VETERIBVS.

Cap. XVIII.

AfJrp,* A Sclepias , ut ait Diofcorides , ramos producit
£>t°Jc _/“Y longos, in quibus funt folia longa, hederacea;

tadias habet multas , & tenues odoratas ; florem
Securiduca grave°lcntem i femen ut Securidac*. Nafcitur in
femine, montibus. Radices in vino potx auxiliantur tormi-
fires. r.ibus , & contra beftiarum venenatarum morfus.

LANTARV M

Folia impolita , ad mammarum & uteri maligna ul- 'rUcm.
cera faciunt.

De Afclepiade eadem apudPlin. leguntur. Afcle- Afclctm*
pias folia Hedeiz habet: ramos longos; radices nu-
merofas, tenues, odoratas, floris virus grave:femen
Securidac*. Nafcitur in montibus. Radices tormi¬
nibus medentur , & contra ferpentium ictus, non
foliim potu, fed etiam illitu.

Galenus de Afclepiade herba ferip fi fle dicit Dio-
fcoridem , fe vero nondum experimentum ejus ha¬
bere. Paulus calidam Sc ficcam & tenuium partium Temper*.
eflbteftatur, & reliqua ex Diolcoride addit. Voca-
tur haec inter notha Diofcoridis ab aliis Ciffion ,
qua fi Hederula;ab aliis Cilfophyllon,h.e.Heder*
foliis pr*dita.

Falluntur vel Matthiolo nobis adftipulante , qui
putant Afclepiadaeam efle plantam , quam vulgus
herbariorum Vincctcxicum vocat, qu* frequenter Vmcttoxi- 1
in fiixofis & afperis locis provenit , Ixvi admodum cumnon ey
caule; foliis Lauro acutioribus;fiore albo,mufcofo;
corniculis tenuibus, oblongis; radicibus innumeris
albicantibus. Quandoquidem hujus radices nullo
odore commendantur: flores virus aliquod non re¬
dolent : femen non efl Securidac* fi mile. Adde c-
tiamqubdex Oribafij lectione Afclcpias non pro -Oribnfii le$
fert folia longa; cui fubfcripfit Marcellus interpres, s>0-
fretus fortaffe,ut folet, probati ffimis exemplaribus.

Prxterea antiquiflimuscodex manu feriptus de ra¬
dicibus non legit h.e. multas, fed tantum ki-
rihiSieCdfttfi i. e. te nues, odo ratas.

Veterum ergo Afclepiadem , efle neotericorum
Vincetoxicum , crediderunt, fed falso, Trag.Fuchfi
Corn.Lon.Cord.Lob. Dod. &Tabernamontanus.

Nos herbariorum Vincetoxicum mox inferibimus
Afclepiadem five Vincetoxicum multis , floribus
albicantibus.

Nec minus etiam haliucinanturij ,qui Afclcpia- £>-ror ahu*
dis vice , quam in montibus nafei Diofcorides , nec
non etiam Plinius tradiderunt, eam herbam acci¬
piunt, quam Hederam terreftrem cum quibufdam
alibi nominamus, qu* plerumque fecus vias nafei- ^
tur ^rpcrpetub humi ferpit foliis rotundis. Siqui¬
dem przterquam quod Diofcorides fcrtptum oon
reliquit Afdepiadain viis publicis nafei, nufquam
etiam , quod legerim , prodidit eandem tam longo
repere tra<flu,& folia rotunda proferre. Anguillara
ait fe Afclepiadem non nolle: Turnerus autem non
facile pofTe affirmari perhibet quxnam illa fuerit.

Efl porro etiam Afclcpias altera flore nigro Lo- ’-P-
belio,Camer.Tabern. C.Bauh.& Hort.Lufitanico,”^j^°'
quam Columna vult efle Apocynon plantam letha-
lem,male meo quidem judicio. De hac paulo pofl, Afelepm,
ut & de Afclepiade Cretica Clufij. Cretn-a.

ASCLEPIAS SIVE VINCETOXI-
cum multis, floribus albicantibus.

Vmerofas radix demittit fibras , bene habitas, Defer,
longas, albas,guflu naufeofo [ Trago , odorato ,
contortas & implicatas,infiar Hellebori nigri, adeoque in¬
terdum ponderofas ut decem libras aquent , cuivfmodi a fe
tam olitn in fflva, quam Germani bett ybar vocant pro -
pe arcem Btrcfenfelb repertas ait] caules furrigens
lentos, cubitum & fcfquicubitum altos, hirfutos, ge¬
niculatos : ad quorum genicula bina femper folia
adverfa ex brevibus pediculis furfum vergentibus,
nonnihil per extremos margines &: nervos hirfuta,
forma hederaceorum, longiora, rugofiora : ex quo¬
rum alis pediculi prodeuntes flores privatis infu-
per pedicellis donatos fuftinent albicantes, quin¬
que foliis conflantes [ Trago, ex candido paHefcent es]
totidem apicibus concoloribus rotulz modo , feffi-

lique

lique piltillo viri¬
di , medium occu-
pantibus.hifce fuc-
cedunt cornicula
fefcunciam aut am¬
plius longa, femen
tomento involu¬
tum continentia,
ruffiim. Trago acu
leatx & oblonga:
filiqux , Ciconix
roftrum imitantes,
intus candida lan£
ddato femine Gen¬
tiana: fimili referte,
qux fi ad maturita¬
tem fuam pervene¬
rint & aperta: hia¬
verint , Janugino-
fum de quali pin¬
natum femen in
auras evanefeit-
* AnRuell.I.5. c.16. hanc noftram plantam per A-

r* /clepiadem ,'quam aliis Ciflion , aliis Ciflophyllon,
quofdam Hcderalem nominalle refert, intellexerit,
airercre non aufimus propter jejiinam ejusdeferi-
ptionem.

Quo nomine veteribus fitappellata nendum fa¬
tis conflare feribit Tragus,tamen fi omnino iit pro-
nuncianda fcntentia,non inepte fe fadturumcxifli-
mat,fi Afdepiada eorundem nominet. Afclepiadem
'fdepirtt autem i Theophr.Pcticinum dici prodidit. Aftmc-
eterum , minit quidem Theophr.lib.o.c.S.vn^fx/yK, vel ut ver-
0» efl Gaza Securine, verum eo loci nihil eft quod Vin-

•h rrugt*. cetoxjco Conveniat.

Quidam Herbari j Itali , cumTurn. in Italia age¬
ret, Himndinariam vulgi Apocynon arbitrabantur:
verum cdm nec fuccum habeat lutcum,ncc vinain-

/pocjrton
ion ejt.

tn jit dn-

toxicet, Apocynon elfc negat. Porro quod Hiran-
dinarix radices non fintodoratx , non facile affir¬
mari polle feribit, veram effie Afclepiadem. Necul-
lam hadtenus vidit,qux cum Afclepiadis deferiptio-
ne Conveniat. Licet Cornaritis Afclepiadem Dio*
fc ori dis, e (Te Officinarum Vincetoxicum, .5. Herba¬
riorum Hirundinariam,dcfcriptione tota de ufu ap¬
probari fibi imaginatus fuerit. Sed eft d: Cordo in
Diofcor. de hili. Fuchf Lon.Turn. Gefn.h. (cui &
Herba cognata Apocyno , & Apocynum dicitur)
Apocyno co- L0b_obf& Ic. (cui & Vincetoxicum ) Dodon.gall.

ptirg.& hi fl. Lac. T ab. (cui duplex fruftra effigies)
Afclepias Columnx , Cam.cp. de Cxf. Afclepias , uti d: Lugd.
H.Lug.wot. qui duas unius plantx dat icones Prima inferi bitur
Vincetoxicum live Afclepias Fuchfij j alrera Vince¬
toxicum Matrhioli. Matth.FuchfMontagranx (cui
HerbaLAt*- de Herba Laurenti j dicitur ) Dod.gall. purg. de hifl.
renttj. Cam.hifl.de ep.Cafl. deThal. Vincetoxicum.
Lcb.redar- Lob.Adv. Afclepias Vincetoxicum,qui in vehitur
guttur. jn cos (inique) qui Afclepiadem negant.Sicde Dod.

Vincetoxici defcriptionem,defcriptioni Afclepiadis
Diofc.conformem efTe dicit, de tergiverfari Matthio-
lum feribit. Sed exigui momenti ejus rationes. Ra¬
dices (inquit is fe opponens Matihiolo)odoratas de
fimiliter flores , maximeque locis montofis , nemo,
cui incorruptum odoratus organum, elfc negaverit:
folia odore commendari , Diofcoridcs non aflerit:
non omnia virus redolent , graveolentia e-

nim omnibus haudxque magna efl : femen tametfi
non exquifite quadrangulum , plana tamen oblon-
gaque figura, magnitudine item de colore fatis Se-
curidacx refert. Voces de CTM«omillx quid
Matthiolo conferre poterunt? folia hederacea fx-
penumerb longa-, veluti Periclymeni de aliorum:
de tenues radiculx frequenter multiplices.

Dod re fu ■
tatur.

LIBER XV.

G: r. Afclepias flore albo. Cam.h. Afclepias vul- Afrfcpfi
garis flore albo : flore candido, Hort.Luf. C.B.A-- *&<>■
felepias i.albo flore : Eid. apud Matth. Afclepias,

Apocyno cognata herbas Dod.purg.de hifl. Ger. fjetierttfc
de C. Bauh. Hederali; Rutelli j, fecurc nimis. Hi- Rueriijan
rundinaria , Brtinf. Trag , Gefn.h. de Lon. Afclepias JitJubtta-
vulgi, Ap o cy n u m D i o fco ridi s , C o 1. tur ■

Afclepias floribus albicantibus , Vincetoxicum Nom,nd
dicitur ab Officinis ; Hirundinaria ab Herbariis-, Unguar.
G.rm 0e^walbem\>ijr^ : Belg. tteorteie:

D mpte ventu gall. Fuchf Vi ciri x toxici. It. Afdepudt
& Vtncetofic. : Ang.0'.uaQon>e fturt/de uffitte 0itea?
lott) iteoort/ aut 0iyaLvurt : Bohcm. iLxfjtomcmL AfclepUdu
Hung. Fecbiefiit , i. e. Hirundinis herba. Afclepias Ei)™-
autem nominata clt ab /Efculapio, qui A <rx.Kn-moe
Grecisdicitur,antiquoMcdicinxautorc,juxtaillud:

Inventum Medicina meum efi , opifexque per orbent
r>icor.& Iferbarum fubietta potentia mihi e fi.

Hinndinarir nomen haud dubie fortita efl , qubd Htrnndt
acutxdeapertxejusfliquxcum candida lanugine ni(rU
volanti hirundiniferine fimiles fint. Licethxcipfa
Hirundinarix appellatio , ad Chelidoniu n de Nu-
mulariam quoque fit referenda , fed diverfo refpe-
dtu. Vincetoxicum , vel reCtius ■fiy.nvfyxoV) quod illi Vinee/oxd
infignis adverfus venena vis iniit. eumunde.

Nafcivur in a!tis,arenof sque montibus de fylvis, Lf)rM ^
in nonnullis etiam rupibus , in primis vero incultis Tempus
ac defertis locis , Hircinia fylva adMofellam dein
VVafgovia. In fylva ybat' ut ante dici umreperi-
tur 1® Jibras ponderans , a uro re Trago. Copiofiffi-
me rafei feribit Fuchf. in monte haud procul ii Tu¬
bi nga fito ,m quo olim a rx p o fi taTui fl c- fertur , Au-
gullo menfe florens. Ego Afclepiadem Bafilex vi-
arfloremem menfe Iunio de Auguflo in monte
prope Leurach , cum feminibus in longis filiquis
maturis : Monfpelij d: Lugduni florentem Maio de
Iunio:radixrar6 hieme moritur.

Eafdcm plane ex lentantia Tragi facultites Hi- vires.
rundinaria obtinetjquas Ariflolochialonga. Radix Artfiolocbii
illius utiliffima efl evocandis menfibus mulierum. f,tCHltute-
Pot@fl vero intro fumi deforis qiloq; tuto adluberi.

Radices Afclepiadis in vinodecoflx depotx fubve-
niunt torminibus. Arcet de hxc potio venenum nc Tormin*
cor petat, in iisprxeipue qui rabiofi canis,alioriim- c*nu r.ib:~
que venenatorum animalium morfu infeflati fue- morJ,{*
rint. Hxc radix pondere fcitiilibrx pcrnoflemin
vino macerata , de deinde ufque ad tertias decodla, f-r^drop:
mane jejuno flomacho calida pota , flidote in tenm
pro vo cato, mi lifice expellit aquam in ter cutem j ad¬
eo ut illa perpedum plantas erumpat: ellque hoc
fingularc experimentum. Mulieribus ad menfium Menjlrufr
provocationem magna cfhcacia in defofltohibus
femper ufurpata: ffiatricis dolores juvat. Herba
cum floribus tufa, mammis tumentibus cataplafma-
tis ififlar impolita , tumorem deprimit. Pulvis ex
herba deradicefordidisac putridis ulceribus mede-r^ ■-
tur non fecus atque Arifcolochia : poteflque hxcil- AnfidoeV^
lius loco ufurpari de illa vides hujus obires fi alteru -fubfitt.
tra defit. Radix pota ab iis, quorum in corporibus
fanguisex cafu coagulatus eft, eum educere totum
per urinas creditur. Matthiolus Afclcpiadcmmo-
derate calidam de ficcam dicit. Marantha tormini- Tempera-
bus fuccurrere volens, ejus radicibusiititur ; {o\izn‘enri4m"
vero adverfus vulvae, mammariimquc ulcera, qux
cacoethe vocantur , illinit : floris de feminis nullum cacoethe.
elTe ufum tradit. ApudFtichfium tamen contrarium Marantha
feribitur, fcilicet flores & folia ficcata, mox trita vul- rei‘*r-
n eribus utiliter infpergi : fordida etiam ulcera pur- k * Ber*‘
gare de ad cicatricem perducere , genitaliumque vi¬
tiis , de rupturis egregie mederi. Pcfle laborantibus Ruttara.
hujus radicem in vino decodtam potamque eom -Pefiu
mendatTabernomontanus. Idem ex radice deh^r-
ba recenti aquam diflillat, ac cum fvrupo de quin-

M 4

*+d H I S T O R I AE

qu j i idicibuscalculofisipippinati cum Fyr. vero de
A ree milia recentis menltruis laborantibus. Tan-
<1 .m etiam cx radice herba Iliceum exprimit in
•oldcmulus. 1

PLANT ARVM

nigro

Dtfcr.

ASCLEPIAS FLORE
quorundam.

A Sclepiadis Fi-

"ApotyntH

Dtojc.

Daltch.

Lob.nct.

/\ —r

iiciunt lpeciem
alteram , eain qua;
folio Afclepiadis
vifitur , nigriore,
caulibus non Fua vi
nixis, /edridic* ad¬
miniculo ,cui fePe-
riploca: alicujus in¬
flat circumvolvit,
in altum conscen¬
dentibus ad duos,
aut tres cubitos, in
multas alasdivifis:
floribus multis ex
adverforum folio-
rumalis erumpen¬
tibus , Afclepiadis
Forma , fcd colore
atris,acrove-iubcn-
tibus, umbilico vi-
i ■ . tr. . ndante ; quos cor¬
nicula excipiunt Afclepiadis, cui & radix li mi lis.

Dalechampius atque Lobeliusfaic CoIumna,qui
ApocynonDiofcondiseirccontendit) nullo Facul¬
tatis fado periculo , quia planta harc fimilis erat A-
fclepiadi , nfi quod Fuccum luteum , & flores habe-
ret FuFcos, AFclepiadem elFe FcripFcrunt. Cur potiils,
cum hm.l.sflt etiam Facie Apoc/nis aliis , &forfan
eadem cum Apocyno non repente , floribus catum
colore diverhs , habeatque luteum Fuccum, non A-
pocyrum efl denominanda ? InFcelix quidem ell
hominum natura , alienis erroribus Fuppofita, qui
bus vitam cum morte commutari accidit. Huius
quidem fqrma harc eft. Radice nititur fibrosi Af-
clcpiadi non diflimili , viticulis flexilibus , Ixvibuj.
longis, qnarlibet fiuicta, aut aliaipfi propinqua Fcan-
nit non minus quamalterum Apocyninn,quatuor
cubita vel magis longitudine a-quans extenditur,
.oJia habet hederacea , mollia, viridia.lruia, Afcle-
piadi u milia , nonnihil in Fummo acuminata • flo
res Apocyno repenti vulgari fimilcs,Fed colore pul-
sMpu & ’ PufPur£-u™ vergente, quamobrem ni-

h"»»*. 8ru;n fl°rcm habere di citur.Siliquas & femina pap¬

po 1 a uti aliud vulgare Apocynum,comprefla & ni¬
gra Augtiftomcnie perficit. Succo turget luteo, in¬
grato, uti tota planta. Hanc naFciin collibus xMon-
lpelicniis agri iFrortignan* vicinis, tradit Lobcliu*
fu b nigri AFc cpiadis nomine, quod an re<ftc impo¬
litum ht jamdemonftravi. r

Lug.AfclepiasnigraDalechampij. Cam.h.Afclc-

pias flore nigro , fubrubefccnte, pufillo ; filiqui ta-

n ™cn , fat,s 1,on^ > & F'°« Afclepiade grandiore:
n,rr, ^ Herba anadendras. Eid.ep.Vmcetoxicum flore ni-
Htrund. fi. gro '• ftem ad Matth.germ. Hirundinaria, vel Afcle-
ttigrs pias nigro flore. a _

Dcfcr.Co.

ASCLEPIAS CRETICA CLVSII.

M Vitis ab eadem radice virgis alfurgit, lentis, Dtftr.

flexibilibus, gracilibus & viridibus, quas al¬
terna ambiunc folia, vulgaris Alclcpiadis dolijs
n on difli milia , bina ut plurimum , concrari js inter
fe pediculis nafcentia , dilutius virentia linter qui
terni aut quaterni prodeunt ftolculi breuibus pe¬
tiolis nitentes, quinque pallidis foliolis conflan.
tes, quibus fuccedunt interdum Angulares , non-
nunquam gemini filiqui, breviores quimin vul¬
gari, fed crafliores , Aaiati, bifido mucrone , conti¬
nentes femen planum fua lanugine involutum,
perinde atque vulgaris. Tota planta gravis eft odo¬
ris buexuni referentis.

Afclepiadem Creticam vocat Clufihifl. app.r.
Afclepiadem ;. filiqui bifido mucrone.C.Bauh.pin.

Eam mufeis pernici olam ede deprehendebat au- Permc/um
cor,quandoqiudcm illas floribus infidentes, eneca-
casrcpericbar.

- - - - - * _

ASCLEPIAS INDICA.

AI

Sclepiis harc
— - Indica , qua¬
lem hjc depingi cu.
ravimus,pro A Fele-
piade Virginiana
liv« Vincetoxico
Indiano , VVi*
fauck , a Gerardo
Anglo Jib. i. c. 320.
p.75i-primilm effi¬
gie exprefla Fuit &
acfcripta. Qubd
autem dolco , ejus
hi floriam ex Ge-
lardo adferibere
non licuit , quod
prarFatus autor,que
Fratri C. Bauhino
mutuo communi¬
cavi, ad pra:fentera
horam nodum mi-
,- - v . . - hi redditus ffi, fed

licentiose n.misfupprelTus,di(Iimillat:ilf EftB
p1n.Alclepias4.ex Virginea.

Afclrpi,

ERVCTVS APOCYNI, SIVE
generis alicujus Alclcpiadis.

Lictu fj-

tempus.

pias nigro flore: Tab. Afclepias ;. flore nigro.

Ger.CluChill.&Hor.luf.Afclepias fl.nioro. Afcle-
p.as a tera nigro flere , C.B. & Lob.Obfi & ic. cui &
1 eriplocammor. Vlncetoxici altera fpecies.Dod

ER nuhi rad.ee perpetui in horto ex femi n c fato :
floret Iulio, Auguflo liliquas fere.

Inrerpjancs.qui i vi, vel efferto nomon acce-
piflc credi, tm, Columna & harc corumerat.ideoq;

ApocynumD.of6facit,huic.ll,usvircsatcribuens

#on line errore, me quidem judice.

^Rufium tertium , Batavorum mercatorum Am-
r ftelredamcfium navigatione ex lava anno lyn.
relatum, Apocyni,fivegenens alicujus Afclepiadis
frudum efle libi perfuadcbatClufius exoc.U c is ,?m-
Nam illorum filiquisperomniafimiliserat, atque

interni continebat pl.ina.nigralemina, candidi la
nugineinvoluta, perinde acillanimfifiqui: mem¬
brana tainen qua (emen indudebatur,longe den-
fior & durior erat , ut magna ex parte , eorum fru-
duum.quulla navigatione relati,cortices elle fole-
bant.

C.B.pin. Afclepias 5. fiveFrudus Afclepiadis fi-
liqui fimilis, feminibus planis nigris iFrudus- c
navigatione Batav.Clufexot.l.a.c.15.

NERIVM SIVE RHODODEN-
dron flore rubro & albo. Cst. XIX.

NErion arborea eft planta, caudice rcfto,redKf- Df,
que & firmis ramis brachiata, croceis fcu ex vi- * "

ntes »
*lbh

t dodtt.

UBER

tidi palle fccntibus:
in quibusfolia.mul
ta, acuta, longa,un-
ciam circiter lata,
utplurimil.n terna
fimul oricntia , in¬
terdum bina , ubi
rami dividuntur,
tranfvcrsu fere di¬
gitum invicemdif
fita, rigida, dura,
era lia , fiiperiore
parte atro virentia
ut Lauri folia1, in¬
ferne m.igis , pro¬
pter alperlas hirc
inde m iculas, albi¬
da , cxfucca •, fupre-
mirami in furculos

_ al.quot divarican-

' tur , quibus i nfidet
flores multi fimul
juncti, odori , pulcherrimi rubentes, quali fere co¬
lore Roficincarnata: conlpiciuntur , aut albi , divi¬
ora quinquepartita Clematidis daphnoidis : fingu-
lifque divifionis partibusinterne adnata quxdam
trifulca appendix, in medio apices quinque fimul
jundti albi, pilofi : floris vero longi vcluti calycis
.imum cxtrinlecus obvallant foliola in tense ruben¬
tia-, filiqux marcidis floribiMfucccdunt,quaIcs Apo-
cyni vd Afclcpiadis furfum fpedantes, contrario
fcilicct fitu ei qucmLon. & Tragi figura demon-
ftrat,pappofo femine plena:.

Nerion quibufdam apud Diofc. Rhododaphne,

'e >0JC' aliis Rhododendron vocatum, frutex efl: notitia:

vulgaris , folia longiora crafiioraquc

:un* ^-TO^wTipctJhabenSjqu^m Amygdalu s[Laci<na leclionun
placet cum legit y folia Amygdalo longiora vidi , fed non
Ut tora : prtfiat igitur legere -, pcan^pa ^ . ut

habent alia exempl.) florem ad Rola: fimilicudincm
wifc.ntt. conformatum : frudum [nafA/. Miror Diofc. dicere
r-ofvmv 3 J.uuyJblKo>. in quo enim confifat fimilitu -
do nondum mihi conflat , & non Jiliquam,ut Sarrae. ] fi-
to/r.«rr/. milem Amygdala:, velut cornu [at Apan. at Aptu le¬
git Corn. fu potius at zepecvoy] & poft aperturam plc-
numlanosa natura, fimili pappis Acanthinisfctxco'.
m ^ Swote tuxta vetufti codicis [idem legit Corn. Siquidem
quod intra Nerij fliquam continetur femen , / ano fis fl. ccii
albidis efl implicitum , quales & ij funt pappi, qui in Acan-
thio vifuntur.pr&flat ergo hac lettio,improbaturque vul-
garif,qrr£ vccmv^iyoit /j.^e/JRadicem acuminatam, lon¬
gam, ligno fam , atquegu lianti lal fugi nolam. Haec
Diofcoridesinrerprete meliori vetere codice. Rc-
<5te vero frudum intus lana quadam refertum di¬
xit , (pinarum feu Carduorum pappis fimili , qua: i n
quibufdam Diofcoridis exemplaribus falsd Jax/ySr-
voitmormit fimilis cfie legitur, cum Hyacinthus nul¬
los prorfus pappos habeat. Quare legendum dy.ao/-
fh-itit •monttut , id efl (pinarum , (eu Carduorum pap¬
pis, ut meliores codices , & ipfa experientia teflan-
tur. Similitudo frudus Nerij cum Amygdalo intcl-
ligenda prorfus efl:, vel adhuc exigua filiqua,&: ado-
lefccnte,vel ob corticis viriditatem, & crafiitiem,
alioquin haudrede adulta filiqua , angufta, oblon¬
ga , nullo fubiedo duro & lignofo nucleo , lanugi-
nofis tantum villis farda cum Amygdalo compa¬
retur.

Rhododendros,inquitPIin.l.24.c.Ti.quiane no¬
men quidem apud nos latium invenit, Rhododa¬
phnen vocant, aut Nerium. Idem l.i5. cap.zo. ait,
Et quamvis heibadicatur Sabina , Rhododendron,
ut nomine apparet , a Graecis venit. Alij Nc-
rion vocarunt, alij Rhododaphnen , ferapkcrno

'iofcex-

icatur.

hododen-
rta Plin.

X V- H*

frondis honore , Rofe fimilitudinc , caulibus fruti-
cofuin : qui locus fili? fuipeftus efl. Sunt qutlegaot (

Sabine ,hoc eft lingua Sabinorum , quibus non
cedi tHermolaus.huncque ejus loci ienfum e fle ai;.
Rhododendron Sabinam herbam dici , cum tamen
in Sabinis primum orta non videatur, exipio no¬
mine quod Gricum efl ; Sciendum enim aliudfru-
ticis genus Sabinam vocari. Graece brachy. Planca
verb eft Lauri facie .non iniucunda fpeflatu , pri-
fertim filis floribus ornaca , quorum fimilitudinc
deceptus quondam L. Apuleius in Afinura muta- -fi»-
tus, dum Rofas quxreret, quarum paftu In prifti- *"■
nam formam reftitucreuir , parum abfuic , quin im¬
prudens cos devoraret. Verum qui in plantarum
Hiftoria, & viribus cognofcendis diligencifllmus
fuerat, recordatus Neri j flores afinis vcrffcnum eile
priientancum , ftatim labra fubftraxit, demi illsque
auribus abiit.Idem Lucianus flbi in aflnum quoque
transformato narrat accidi fle. Sed Nerium
(tiehw.ideft Laurum filvefirem vocat, pernicie fum L*urui fu
aflno & equo cibun.cflm afferant id comedentes
eveftigio mori.

Maedi, i cui in priorib coma, filiqux male pifl* mmAmm
funt.tanqua n forte ab eo nondum v’fi) Ca n.ep.Sc
hift.itemqueh.ScLiigd.NeririnfiveRhododaphne,’'"'
fi ve Rhododendron, Olear.drum vulgi, flore mbc-
fcente & albo. Matth.Jt.aimmag.fig.Turn. ( qui Tmn.nit.
duas habet figuras fruftra meo judicio) Fucb.& Ang.
cui Oleanderin Candias Oleandco & Neandro
Italorum quorundam , flore albo & rubro .fivcro-
feo. Lon. (qui figuram malam exhibet: filiquxe-i" ,aa
nimdeorfum nutant) Nerion,Rhododaphne,Lau-'W'‘'
rusrofea. Trag.cuju-sfigurxnon bene appiaxfi-/„» Tr.,i
liqua deorfum pendentes, uti etiam quondam «"“'o
in Fuchfiana) Nerion, qui idemNcrin Nicandro
vocari ait. Lob.Adv. Nerion, Olcandcr, LaurasfWri’'
rofca , Si Rhododendrum purpureum & album:

Eid. Obf Nerion ; Irem , Nerion albis floribus: Ic.

Oleander , Laurus rofea : Er .Nerion floribus albis.

Tab. hi ft. Nerion ( Rhododendron addit in Icon.)

Item Nerion floribus albis. Ego cum nullum diferi-
men noverim prxeer colorem, fruftra ab his duas fi¬
guras poni exiftimo.Gefn. coli. Rhododaphne vera.

B.p: n. Nerion i. floribus rubefcencibus : Nerion, f,BW c e
Trag.Cord. in Diofc. Lob. Tab. flore rubro.Eyfl:.

Nerium , Matth. Fuclif. Dod.gall. Gefn.h. Lac. Lon.

Ca ft. Lllgd. Rhododendron , Bellon.Gefn.h.Dod.
Rhododaphne.Gcfn.h.Cxf. Eid.B.Nerion i.flori-
bus albis : Nerion candidis floribusin montisld*
convallibus Bellon. Nerium five Rhododendron
flore albo.Eyfl.

NileiWjS peJbJblqvH, ' 'yiJlfivO&v Grxcis dicitur : L.i-
tinis pariter Nerium, Rhododaphne, & Rhodo-^"^'
dendrum*, Oflic.& Barbaris Oleader; Ger.®Ianhcr/
TnbolbcriFraut/ Rofenblumlcin &£orben*cfcn:
Belg.©le<mberbocm : Gall. oltandrc, Kafage, ou R fu
ginfOl.RjftLturo & Oleandrr.HiCp.Adelf, a.five Eluen-
dre. Ang.©Ianbcr: potefl etiam vocari (inquit Tur.)

Kofc trcc/aut Baye Kofe trec.AA Nimpha: fntaflis/Vary
Nereides nomen dederunt, apertius aiij Rhodo-^,^^
dendrum, quad-Arboream Rofam; velRhododa-A(,>rt” '
phnen, i.e. Lauream Rofam,vocitarunt.Rbododa-rc/i
phnem ; inquit Fuchf) Grxci dixerunt ii Roii Roti-XMtU.
bus & Lauri ^oliis,qu^f^uticishujusprxcipll2:(unt?,'"'•
notaj.NccrefeitqubdDiofcoiidcs Amygdala: foliis
e jus folia comparaverit : Lauro enim & Amygdali
non diflrmilis magnopere foliorum figura efl. Fecit
idem Rofa: flos & arbor, ut eademgens Rhodn-
dendtum nominaverit.

Naici in hortis arborum jcv evby fl eer/e j Sc niarlti Latu*.
mis locis, & juxta flumina, author efl Diofcorides:
fcatere Neriofllvas in Ponto , quod propagine dc
femine feritur,prodidirfUmius. Vidit primum Mat-

tbiolus

historiae plantar VM

Defle ctrcA ,
T npolim.

T emptu.

thiollis ad Benaci ripas , <Sc in Argentario promon
torio in maritimis Senenhbus. Vtrumque (inquit
Anguill. ) in infula Candia abundat , fponte prove-
nens;apudfiumina,ibique vocatur Ita¬

lia notifllmifunt ,ui Venedis in hortis. Circa Tri-
‘polimin Syria ( ubiincolivoCantDefle) Nerium
lpontaneum obferva^it Rauvvolff Paffim ad aqua¬
rum fluentareperiri kribitCam. in Creta ■, nonnul¬
lis quoque Gallia: locisi item Genui, & in Hetruria
prope Libornum. In montis Baldi parva infula Mo¬
nachorum minorum D.Francifci abundanter pro¬
venire Ncrium albis & rubris floribus ex laxis nu¬
dis prope aquam pullulans, teflatur Pona. Copio-
flflimu provenit in tra<5tu maritimo alpino &mon-
tofo Liguri^, inter Niceam & Genuam.cum Aliquis,
ait Lugdime*niis. Quo autem menfe floribus &-fru-
dupra-gnans fit Ncrion , non latis Fuchflo confti-
titmeque enim vel flores ,vel fru&us ejus i pii vide¬
re contigit. Hinc eft quod etiam pi&ura quam exhi-
betjiifiem careat. Monlpelij vidi cum Aliquis in
Autumno ,ubi abundat ,& hyemem fert, &r floret
menfe Maio 8c lunio. Lugduni, ubi reponitur,Iu!io
& Augufto. Patavi j cum Aliquis Vere, ut in horto
Bembi fub tedlo menfe Ianuario cum Aliquis non¬
dum maturis. Rhododendron , inquitBellon.in
no nnullis Creti infulis ad idicularum trabes conA-
cicndas aptum eft,cum aliqui parvum At.
ex Diolcorides tradit Neri j flores & folia mulis , a A-

‘0jc' nis, canibus, & quadrupedum plurimis venena e fle-,

Serpcnum hpminibus vero contra lerpentium morfus confer-
morftee. re, e vino pota, eoque magis ruta addita. Imbecil¬
les etiam animantes, ut pecus & capras , A aquam
bibant in qua folia ea manduerint , mori. Eadem
plane tradit Plinius. Ncrium jumentis,caprilque &
ovibus venenum eft. Item homini contra ferpen-

tiumvenerarcmedio:quiiterumalio loco repetit.

Nerti mtr* Mjrum Nerij quadrupedum venenum elle,
homini vero contra ferpentes prarfidium , ruta ad¬
ditae vino pota. Pecus etiam & capri, A aquam bi¬
berint , in qua folia ea ntaduerint , mori dicuntur.
C.ilmut His maxime refragatur Galenus,ita fcnbes. Nerion
Dtofcondt aut Rhododaphne notus omnibus frutex3foris qtii-
Vr rlmto <Jcm ilht;US digerendi vim obtinet : intro verb in
corpus ailumptus, perniciolus ac venenofus ,non
folum hominibus , fed pleriiq-, etiam pecudibus eft.
4 Mattk. At dicendum, inquit Matthiolus, Ncrium fumptum
4onctlt*n*r. hominibus & ferpentibus nondemorfts pernicio-
lum elle , Diolcondis vero lententia idem iis reme¬
dio efle quos ferpentes momorderint, qua ratione
Cantharides auctore Aviccnna , a cane rabido de¬
mor A s mede n tu r,& Euphorbi u m h Sco rpi oneieftis,
alia denique Icthaliamedicanenta aliis venenis ad-
c °ordt‘An° vcr,^ntur- Cordus alio modo conciliari polle hos
ori>' ainftores fcripAt. Si intra corpus fumatur Nerium
venenum elfe, A foris imponatur, contra venenato¬
rum morlum auxiliari. Sed revera Nerium intro
fumptum contra ferpentium morfus opitulari Dio-
Icorides intellexit : Adeliora enim exemplaria ha¬
bent aiwofvc,- vAijCum vino po^ta, videlicet flores
& folia. Sic etiam in Plinio perfptcue legitur , qui
procul dubio videturhecexDiofcoride trafcripftf.
le. Prxterea in Eldnantidotum,cu jus contra vene
nata animalia prxeipuus eft ufus , flores Nerij rcci-
piuntunceu medicamentum contra venena efficax.
Zrror eom-ln hac veto apud Aerium, & Paulum compoAtiore
fefifnn* Efdre,male legimus flores Neri j, deinde paulo poft.

tjdr*. iu„di.;j.j_ i xr • ’ _*L. X . ■

Roli Rhododaphnes. Ncrion enim & Rhododa¬
phne idem eft frutex, & Rofe Rhododaphnes nihil
aliud Amt, quam flores Nerij : Interpretatio Ro-
faruJuRbod.duphnes 3 qui in margini rotata, ab ali¬
quo in do do in contextum inf-rta eft. Id tamen ve¬
rum elle tradit Cordus florem Neri j infaniam pare¬
re, fed non femper -.accidere enimin quibufdam lo-

cis,& quibufdani temporibus, arboremque quibul-
dam temporibus venenatam elfe ,ex cujus & Aco¬
niti floribus in Ponto venenatum mei apes colli¬
gant. Scribit etiam Galenus athletarum dorfum
Rhododaphnis vellicari. Ka< pcJcJzcpycue cy/07? tk yujil
CiterutnBachanellusin ftioconfcnfti
de cognofc.Ampl.contrarius Diofcor.iSc Plinio can- ^ "orum
dem cum Cordo difti notionem adhibet. Ego quo- car:c‘-‘*
modo conciliandus At Gah & Paulus cum Diofc. & m
Plinio, hireo , h Matthioli ratiocinatio non recipi-
tur.Dum porrb feribit Diofc.Nerion £ vino potum,
ruta addita hominibus contra morfus lerpentium
prxAdium elfe : Tragus eas facultates non ipA Ne-
rio , quin potius Ruti attribuit. Sed li Nerium viru xatHr’ j
non habet reAftendi lerpentium morAbus, fed tan¬
tum ruta id efficit, fruftra ad id probatur k Diolco-
ride : fruftra etiam admiratur Plinius vim illam.
Quicquid At confulimus omittendum ufum inter¬
num medicamenti dubij , ne in jaiftura vaAs artem
Agulinam faciamus.

NERII FACIE ARBOR.

facie ar- Defer.

NborWn-
dent Aliqui de ra-
I \\ mis &: furculis , Sa-
bucipaluftris, me-
duIloAs , pallidis,
pullis, nodoAs,lel-
quipalmum & pe¬
dem logis vaginis,
cutaccisjuno cohi-
lu leptenis aut no¬
venis. Angulis gra¬
cilem Lampetram
effigiantibus:intus
firciuntur pellicu¬
lis cepaceis & to-
mentoAs , adebe-
xuvitim lerpentis
ementientibus , &
quiddam cadave-
ruli anguini fimile
involuentibus , ut
pueris horrori At «Se illudat : con Amili florum csiou-
to oblongi exeunt caliculi , herbx San&i , aut
Strammonix.

Lob.adv.& ic. Nerij facie arbor,ut & Lugd.apud 7r,cur>^ fj •
quem tamen titulus tranfpoAtus eft incuri.T
graphi. Eft enim Palmacex pinnati Ipinolx adlcri-
ptus , de qua egi lib.i. ad Anem. Tab. Nerio'Ainilis froft*. '
arbor: Ac & B.pin.cui etiam Nerion 3.

NERII

SILIQV/E

KayeBaka.

EFFIGIE,

TErcSjinfraque minimi digiti crallitudinem erat Defer.

Audus , qui integer , fex unciarum longitudi¬
nem fuperalfe videbatur, immaturi Neri j Aliam
lormam quodammodo referens,denfo cortice prx-
ditus , f( ris rugolo ftriatoquc , & veluti innumeris
tuberculis obA to, in ftar onagricx pellis Ave corij &
quo vaginas Aiis cultellis & acinacibus excipiendis

Ifonn r m npym .1:. * . 'T ' *

tegunt Turcae.nigro alioqui.nifi ei parte qui pedi¬
culo proxima , illa enim ruffa erat : an femina conti-

ncret.mihi(inquitauCexot.l.j.c.i9.)incompemim,

ied pulpam admodum duram , & qui vix cultelli
mucrone eximi poiTet, in eo obfervabam.qua- fub-
acidi fapori! erar. Huncfrudtumoftendcbar Theo¬
doricus Cluuus , Lugduni Batavorum. Similem

pofte a

ptfftea h Bernardo
paludafio accipie¬
bam , quem dum
per longitudinem
fecare vellem , vt
quid cotineret ob-
feraarcm, corrum¬
pebam, quiimftdeb
lblidus ellet , ut fri¬
geretur citius & in
partes diffiliret, q
lcilluram admitte-
ret:in confradti ta¬
men particulis , la¬
nuginem quandam
obfervabam,illi no
valdt* diffimile, qua:
| U in Nerij iiliquis co-

\ y fpicitur. Similem e-

| dam Amftelredami

videbam : eum Ab-
dala Guzarate oriu-
dus,illa nauigatione , ut dixi adve&us , Kaye baka
appellari aiebat,atquc, dum recens eft , edulem e fle
affirmabat. C.B.pin. Ncrion^fiveFiuftusNc-
rij filiqux figura.

VITIS

ALBA SIVE BRYONIA,
C a p. XX.

nlba

BRachialem in¬
terdum crafli-
tudinem radix a
dipifcituralba (ex-
ficcata Emi lis Me-
choacx : circulos
enim habet , ve-
ruin differt qubd
fit fungo fa, faporc
acri , amaro & vi-
rolo)tinde flagella
exeut tenera, ftria-
ta,ftibhirfiita,qux
longe lateq; clavi¬
cularum ufa bene¬
ficio (e Ipargunt £c
proxima quxque
fcandunt: folia he¬
deracea, angulofa,
hirluta, incana, vi¬
ridantia , aut areis
cadidis difcurren-
dbus undulata ut in Cretica quam vocantrecen tio-
res- cx foliorum alis flores fimul aliquot jun&i , e
quinque foliis compofiti exeunt, eoiore albido in
herbaceum languente, quibus lucceduntacini fam-
bucinis pares, per maturitatem rubri, (ucco croceo,
naufeofo,granulifque turgentes. _

Vulgarem porro Bryoniam efle veram Diofcon-
dis Vitem albam patet cx multis notis, quas ei Dio-
feorides a/Tignat,tam aptecohxrentibus,utqui per
campos fpatiaretur , illam primo occurfu facile co-
gnolceret. immo &Diofcoridi gratiam habere de¬
beret, quippe qui effodienda: radicis tam vaftx la¬
borem nobis eripuerit, nam qui cognofccre folum
hanc plantam affe&at,ut cum opus ht,ufui adaptet,
fatis lup erque efle poflint notx b foliis , a viticulis,
i pampinis, i fru£Vibus,a nafccndi, & crefcendi mo¬
do, aliifq-, quibufdam : quivero ad medendum eam

accipere incendat, poterit radicem (fi hac uti volet)

effodere, nam multis pollere remediis hanc, vel ipfe
Diofcorkles docet. Quia autem cos qui vulgarem

LIBER XV- Hi

Bryoniam non erfe veram Diofcoridi^ Vitem al¬
bam argumentantur ex hoc, quod natatu dignam
notam non appofueric , nempe radicem i quam ob
nimiam magnitudinem non reliqui ffet,(i vera effeti
ftultos efle dicit Marantha,placet veterum de Bryo¬
nia hic fubfcribere hiftoriam, quo veritas magis
elucefcat.

Hippocrates paflim, prxfertim m.m.vocc -rv< tyz- z^l^ani
■7fM<nQ- utitur, quam Gal.in exegeuapud eundem Htpf.
Bryoniam albam [ tUu kdodiJj QumUu ] e&ponit, 5c
refte meo judicio , fed l^rkenm quidam vitiose le¬
gunt. Vitis albx [J.u7n\<& x^xj/jquam aliqui Cwa~ v‘(“
v 'hw3 alij o$ta?ti.q>vkoVi ali j ^\/AV/o ', alij utjkaSpn, ali j
kadpovi alij , aut xscTpimsi/ , referente

Diofcoride, nominarunt, farmcnta,folia, <5c tortiles
pampini[7K x.hvnut.1 tj. 6c [forte cu Sarr ac.)

sx/jtsf ] fativje Viti fimilia ftint, fcd omnia hirfutiora.

Vicinis vero fruticibus implicat fefe, illos fuis clavi¬
culis ample&erts:fru£him autem habet racemo fum,
fulvum [rubentem C&f.] quo quidem coria depilan¬
tur. Quod autem Diofc. in hac fua deferiptione, ra-
dicis, ut alias facere folct,& paulo poft in Vite nigra * 'lt‘
facit, non meminerit ,fiifpicatur Cornarius radicis
vocem in Diofc. elapfamelfe, & quidem ante verba
I 7 rw-meni £thro.$dy& , ut e radice exeuntes afparagos
accipiamus. Notandum porro, nomina fupra dicta ftror muL
in Dio/cor. lectione retinere quo/dam ,ut Hermol. torum.

Corn. Sarrae. Sc alios : quofdam vero rejicere , ut
Ruellium,C?falpinum,& nonnullos alio«.Non au- Mththro*
tem efle reficienda patet ex Theophrafto, qui inter eo‘ r'
fkffrutices Bryoniam hanc Melothrum vocat,ei fru-
ck u m Smilaci limilcm aflignans.

Plinius quoqj de Vite alba ferihens , ait i Grxcis Plm £* vi*
Ampeloleucen,ab aliisOphioftaphylon,aIiisMelo-'c
thro, aliis Pfilothrum,aiiis Archezoftin, aliis Ccdro-
ftin,aliis Madon appellari-, hujus /armenta longis &
exilibus internodiis geniculata fcandcrc; folia pam-
pinofaad magnitudinem Ederx , dividi ut Vicium-,
radicem albam , grandem, Raphano fimiletn initio-, Radtec r a*
ex ea caules Afparagi fimilitudine exire j femen inM**#-
uva raris acinis dependere fucco rubente , poflea
Croci f Crocino legit exemplar Comari {] No vi fle id,qui
coria perficiant,illo enim uti eos.

Apuleius cap.<S^. non contentus recitatis nomi-
nibus,p!uraad(cribii: Grxci,inquit,Brioniam,Che- ^
lidonium , &: Melothron,&: Archezoftin five Apia-
flellunr, Itali Vvam taminiam. Vitem albam, Agrifo-
lium , Dentariam; AsgyptijThidona,Dardiadana;

Syri Hugadefli,Dinuprifa-,DaciDockleaappeIlave-
re. Herba uirgultis atque foliis & corymbis ut vini¬
fera Vitis,/ed omnibus hirtis, qux fe colligat vicinis
fruticibusjfrui5hifive femine botruofo, longo, raro, Pruchu U*
fulvo , quo etiam tergora dcpilantilr, thyrfos emit-/r"cf*s*'
tens prima informatione c radice qux funt a/para-
ais fimilcs. Humelbcrgio Bryojiia hxc eft qux
alio nomine Ampeloleuce , i. c. Vitis alba vocatur, Vitis alba*
Teutonice 0d>mcrfl>tUT?. Eft autemgrxea appel¬
latio Brionia, fic dicta,i verbo fac tu quod eft cxtol- BryonU
lo & exalto, eo quodin propinquos frutices fcan-*wrf',<,/J',‘
dens feextollat. Chelidonium dictum videtur aft-
militudine quadam foliorum.qux fimiliter qua J an¬
te nus incifuris dividuntur. Melothron appellari Meiothrcnt
videtur ti coriorum concinnatione. Nam Grxriy.;;-
kofyd vocant QduuAnt & i.c.coloi um m-

fediones & concinnationes: quod coriis forte ex
Bry onix albx fru<ft u accedebat. Archezofti s di ci tu r Arche-cof.a
quafi princeps cingillum : Zasrp enim gnece» latinc
cingulum eft ,*p^V princeps. Sic appellatum quod
inter alia principaliter propinquos frutices cingat,

& implorando comprehendat. Apiaftellum inter
grxeas appellationes ab Apuleio enumeratum, no- /MOT
minis fui ( modo non fit corrupta dictio ,quod am¬
bigimus, nani lati nam potius, quilm grxeani for¬
mam

Ophiofi*
phylae-
/•'V*r an.
gmna.

144 HISTORIA

“ kabcrt «dctni & caufam ,ab herba, qui Gn-
cis Apio s , montana, aut agreftis Raphanus dicitur,
de qua luo capite Diofeorides agit/idque quoniam
radix Raphano finulis eft initio ,alba & grandis, ut
ait. Sed nos longe aliud cenlemus, utpote, didio-

nem efle corruptam ex ea,queeftOphioftaphylon,
quod Iatin e interpretatur uva anguina, cuius nomi.

nis ratio & caulaeft, quod in lcpibus,ubi & angues
_ plerumque latent , vitigineo folio & acinofo frudu
nafc,tu/- Vux tamine* appellatio Bryoni* accedit
cx pediculari pituitariaque vocata herba, quam
Grcci Staphida agrian vocit , & proprie i Romanis
\ va taminea appellatur , licet Plinius cotra Celfum
Vuam tamineam aliam dicat elTe i Staphide agria.
Laterum , fufpicamur nos hocloco non Vvam ta-

m.neam,fed anguinam poniiseflc Icgendum.utrc-

ipondeatgrac* appellationi , qu* eft Ophiofta-
phyle , & Vva anguina larini interpretatur, dc qua
difium eft in diflione priore Apiaftcllurr. A ra¬
dicis colore candido, & i viticulis, foliis, clavicuhfq;
t ™'fcrf, Vitifimilibus, & Cuftu racemofo,di<fta eft
Vu |ba Dentaria dibia videtur, qubd quemad-
modum reliqua oifi fratfta, fic etiam dentes, mnofi-
ta extrahat. Quidam ( addit Hermol.) Pfdothrum
dicunt, ouia i pelles cor fici huius acinis quemadmo¬
dum & Labrufc* podlnt. Vulgus tefle Ruellio,
quod per dumos ferpat. Colubrinam vocat. Alii
apud Cornariuin obfiu£tum eius fulvum Ccrafa
Diaboli (tTeuffcl» firfcn) appellant.

Quotquot rei hcihari*, inquit Tragus ,extant

fcrjptores Bryoniam hai-c ad Vitem referunt aliam

y itu nrgra Diofcomhs excepto Brunfrlfio,qui in Orcmaftico
‘llo Vitem nigram Diofcoridis,v eram ede Bryoniam
pcihibet. Huicaflipulatur & Simon lamierds alt-
que Fediefin, h.e.Bryoniam e fle nigram, & non al¬
bam Vitem. Diverfum lentiunt & Aviccnna R
Mefues, nec non Iacobus Manlius, qui dicet Fcfire
Vitem ede albam, ac alias vocari, Aiphcfera,Albaza-
rafin , Hezeriazen , & Tanorus. In Mauhco Sylva
titoFefcera A- Viticella, Germ. ttilbrfiben/ h. e.
Rapum filveftre; IPilben gittvcn/ zcdoaria fyly.
jt 11 nbgcuibe/ cucumis caninus , & f riiffdafnfcn/
Cacodamonis Ccralum; Jn Thefauro pauperum,
quod Dodon. addit, Roraftrum appellatur.

Bryoniam hanc ob radicis candorem albam, ean-
demque propter acinorum ruborem, rufFam co-
D.fffiryo- nnttmmare, no n ablui dum clTepcihihel Cordus in
*”“• ubl nam difterre ii nigra ficribit, quod acinos ru-
K,Sr* cor- bcnres .habeat, & radicem ttei foris , quam intus
si». candidiorem; qubd fuccum nigra: radix habeat pau-

° n cofioreJT’,, quidem carnrdem fit cum illa
Cur e ori. Sul,lt“u™> fed efficaciorum. Viricellam [ BtlUmu
Crror «,/. t ar dem fiet cum Bryonia Eur.Cordus contra
vulttares herbarios, qui eas merito feparanr. Con-
e™ ttr. fundit. Cornariusduas admodum diverfas plantas,
LuLfc, [8uIa & temperamento, dum dicit.Vite albam ,La-

Colubrina.

CerajA

nt.iLoh.

7'frtfn.

Bryonia

alb* .ffic

ruff..

Zhff Bryo-

Synon.

Ignu at

dem.

Bryonia.

Bryonia

alba.

Vita ali.

, * - . r - -^ tujuuniuiutjvicc aiDam,La-

briftcam, calidam elfe & humidam l.gradu. Galenus
emm . de comp. pharm.fcc.Joc. fpmcvuvrUSc
fcparatim , tanquam diverfa commemorat:
nec male : Sarracem judicio;quardoquidcmipfemet
rutius ffjimpl. Vitem nigram proprie vocari

fcnbat:quod ipfunr Plin.lib.M.c.i. admoneat.

Galeno, Marcello, Matth. Ryffio (qui autoreft
G.UJS Ignem ardentem , dtifeuardanr.dici ) Trae.
Lugd.Tab.Cam.ep.& hift.tob.Gefr.h.Bryor.ia.

C ord.hift.Lomc.Dod.Thal.Brvoria alba. Diofc.
r.n.Ruell.Corn.FuchfiMatrh. Arg. I.ar. Cord. in
"h-^^i-fiue.Turn.Cam.ep.&hift. Vitis alba.
R.i cftos Diolc. Galer. Hermol.j cui «eBivonias
toiun-cl * Air.pelolcuce. Matth.. Vitis albanf-

tdmieuleu- r » ■ - • r iviatui » V 1QS 3JCa Qf-

°^,a *‘-cr*)ar- vulgo muliercularum Ciuurbi-
tuiurkita ™ ylueltns : Cam. h. Bryonia baccis rubris. De
/hv - . n » „

PLANTARVM

Bryonia i. Huc alba baccis rubris, leu Vitis alba ^5» ^
Diofcoridis: Eid.pin. Brycria i.afperahve albabac- 07 1uir
cis rubiis. Schvv. Bryoniam -n;- :y Muxb/j Diofc.)
coniundit cum Bryonia baccis nigricantibus,quam
etiam albam cognon:irar,fir.c ratione. Alphonf. y,t,s *
Morefch. Vitis Ivlv.vcl BryonialylvcRris. BrJ*”A

Carterum communiter Vitis alba ab ofiicin. & Nomil
Herb.Bryonia nominatur , quam Gra:ci a-uTnhw kuj- Imguartu
y.l/jj fcpvwil/jj de/cripierunt, Mauri t. Fcfire, Alfefire,

Feflera , (eu Alfcfcera , Nczargieian /eu Nezarcha-
Rn •, Germ. 6rid,U'urR/ (Bicfiitvum/^aum^ben/
(Did;rrabcn/>fcunb^cbcn/& Cord.in Diof.^unb*

Ffnbe/ 0cbcifiwui‘n/ Kc^ivornel/ Koimfcfirabcn/

ITilbcr ^itivcn/ & Ccuffclafirfcn; tTeytuveimab/

Lon. Bclg.Bryonic:Gall.Co/£ftflre,cW/</ir/»e,ou Ftv/
nrdtr.t uti didlum :Ital. Vite bitfnca, Brionta , & quod
non placet 2 tuca falvatica : Hifp. ISieuxa & Anorc/r.
Angl.Bryomc/ U^ilbc ttync & tPiIbc =6oppca:
Hung.Fc di h. c. Teri ea Cucurbita. Bch pofeb.

Quod poterat a legentibus in hujus Bryonia: hi- Loctti \
fioria defiderari:quos Icilicet natales habeatjtSc qui-^f^w*
bus locis invenienda fit, id Columella Romanus
feriptorin carmine fuo explevit,diccns:

Quuque ttiAi audax imitatur Nyjie vites:

Nec metuit /entes: tum vepribus improba /urgens

Acbradas indemit a/que Bryonias alligat ulmos:

Bacchi vitibus fimilem Sc in fepibus (pinas Sc acu¬
leatos frutices alligantem deferibens : qua: tota fere
efi candidi in hoc (criptore Bryonia: lufioria. Mo-
ruit illud obiter etiam Romanus ille audior con-
fiievifle veteres ob quotidianum &c multiplicem e-
jus ad vita: remedia ufura : Silveflrem alioquin (lir-
pem in hortis confererc ne cogerentur incultislo-
cis& inter fepes quxrere , quod non in hortis ra-
men utile elfet : fed in (anitatis ufu fimplcx & fale
fervatum etiam placei et.Plurimam nafei tradit Cor¬
dus in V Virtcmbereefi Suevia atqueRomanapio-
vincia. Multis ir. Beigfds locis reperitur. Floret Ai-
ftate, Autumno frudum producit. Montbclgardi
provenit prope urbem variis in locis, prope Adir-
court, inter Vangencourt & Dampicre prope fon-
rem. Monfpelij3Paravij,Geneva:floretMaio-,Eafi-
Jece prope S.Iacobum & extra portam S.Albani Ju¬
nio, & Iulio.

Bryonia: radicem foris cineritiam , intus albican- Delta J
tem, amplam, confiimmatam Veris initio coWioit^^cnu
Sylvius. b templi.

Vires &u(us.

Hippocrates vamsin locis Bryoni* albaef* ,V. Mlrll 4.
Zf:.-&]radicem ad uteri morbos,ejufdcmqueulce-«™/.
ra acria & inflammationem commendat. Hunc fie-
quitur Rular.d.cent.i.cui.gg.in matri cis dolore,mo-
tu f- prafocatione. Ioh.Licbaut ad fluorem ureri-
rum album accipit Bryoni* radicem [colerttere ) rc-
cenrem;excavat& replet oleo Liliorumjreponitlo-
coca do.petdiem&nodlemjdoneetotum oleum
al-.loi beator, expnmit.colat, & calide in uterum in-
jicit. iolc. \ itisalb* afpatagi p nitiii verminatio- rootlh un-
rc prodeuntes eduntur coifti urinam dcalvummo-”"”67'"7-

ventes. Vim habem,&fruaus, &radix acrem. Vndeg*”

inCh||oniis,&gang,atnids;&phaged*mds,&pu-'”’

(alcimpoiica [r?rtuc-ru,ru

tridis tibiarum ulceribus, cum f

r/*; fccmnr. Radix autem exteiget ac erugac.""i.

Maculas item folares.varos, lentigines, cicatrices ni-
pras.a-mlrvoBe temaChia,&F<rnogr*codepur- M“

eat. tadem crtfta cum oleo donec flaccida fiat, ad
eadem facit. Tollit io fugillatn i' ptciygiain diei- s„.,u
tiscontrahit-Ar [ncMtijimpofita cum v,no,inflam- ,
matiores difcurit.Scabfceffus rumpit.' Educit&of-TT
fa, trita, mpofita : & erodentibus medicamFriscom. ^

ir ede airmifceiur. Bibitur eadem ad mo.humco-

plndlr* quctid.e per annum. »•»*»»

nicc.Conft.Agrioftaph:s alba. B.phy.Bjapud Matt i Prodp^R C A " ^ fnrdere ^uot,<^ie per annum.

B J ) .evapud Matt. | Prodcfi&fyderaus&vcrtiginofis.fimiliter accepta.

Verdm

item

I"

LIBER

,,, Verum duarum drachmarum pondere pota , com-

i'~. morfis a vipera auxiliatur ,& foetus enecat. Ali

1 quando verb mentem turbat aliquantulum. Et uri-
nas movet pota. Appofita vero utero, fetus &fe-
L. eundas trahit. Sed Scedegmaexipfa cum meile da-
tur his ejui fuffocantur , difficulter fpirantibus , tui-
flentibus , latus dolentibus , ruptis & vulfis. Sple¬
nem liquat trium obolorum pondere,cum aceto ad
dies 50. pota. Imponitur etiam commode cum fico
ad eadem. Decoquitur ad mfefTus , ut qui uterum
purgat,& abortum procurat. Succus e radice colli¬
gitur Vere. Bibitur hic cum aqua mulfa ad eadem,
yier. ducens &picuitam- Fru&us facit ad fcabiem & le¬
pram, tum illitus, tum impofitus. Attrahit lac fuc-
cusipliusfrudtds [jteuixof vetus codex. Lac. ] cum triti¬
co coflo abforptus. Hic Dioicoridcs. Ex quibus il¬
lud quod Icribit attrahere lac , intelligimus purgan¬
do , five retrahendo a mamillis , non autem abun-
L«. dantiamladtis facere ut Plinius tradit. Qui enim fa¬
ceret lac virofa & maligna hic planta, nili peracci-
dens repurgando male a flectas morbidasve nutri-
- ces; Afparagorum Bryonii ufum contra Diofc.Pli-
fnjut nium & Galenumin cibis non probamus nifl affu-
tx/»tt<i.manl:urloco medicamenti & ad evacuationem alvi,
qua: forte moderatior fi fubfequatur, no propterea
dixerimus cu Galeno foetidam hanc planta edulium
ftomacho acceptum :quod etiam non placuitDo-
domo, ut poftea dicetur. Cicerum , Plinij verba
hic fure. Caules Afparagi iimilitudinedecodiin
cibo alvum & urinam cient. Folia & caules exulce-

rantcoi-pusiu tiquculcerum phagedirnisSc gangre¬
nis, tibiarumque tidio cum falc illinuntur. Novere
feminis fuccum qui coria perficiunt , illo enim u-

tuntur. P foris 8c lepris illinitur. Ladlis abundan¬
tiam facit codtum cum tritico,porumque. Radix nu-

merofis utilitatibus nobilis,contraferpentiumi£Ius
Wrffwrxf. trita drachmis duabus bibitur. Viciacutisin facie
varofque & lentigines, & (ugillata emendac&cica-
triccs. Eademque priftat decodta in oleo. Decocta-
datur [praftat in oleo decoctcc.DAtu.r &c,Corn ] &c comi¬
tialibus potus :item mente commotis, & vertigine
laborantibus drachma pondere quotidie anno to¬
to. Et ipla autem largior aliquanto fenfus purgat
[ turbat cenfet legendum Corn.ut habet Diufc. ] jlla vis
priclara , quod oflainfrafta extrahit in aqua impo¬
lita. Herba Brionia,inquitApuleius, in cibo data
lienofis , per urinam lienem digerit &: emendat.
muutam-w^Q picrba tam laudabilis eft , ut in theriaces etiam
compofitiones mittatur. Item fi in capi te, vel in cin-
dlu eam tccum portaveris , nulla mala tc co tingent.
Ampeli leuces ,autore Galeno fi. fimpl. prima qui¬
dem germina ab omnibus pro more edi Vere lo-
lent , utpote edulium ftomacho, propter adftriftio-
nem acceptum : fed&fubamara lunt Sc modice a-
crem adftriftionempoflidcntiquare & urinam mo-
UieitSm^ ice cient. At radix & abftergentem & deficcantcm
vim habct,& moderate [ evuut7?@h ubique legit ur.fed
neceffe fa cLuiTfQ- ] calidam : quamobrem & lienes
induratos iiquat cum epota , tum foris cum ficubus
.impolita : dc pforam dclepram fanat. Porrbfruftus
^ A ejus racemi fpeciem pra: fefetens , iis qui coria de-
pfant , eft utilis. Scribit Dod. facultate Bryoniam
albam omnibus fuis partibus calidam fk ficeam elfe
tertium prselerdm caloris gradum excedentem,cum
■trgatio. expurgandi vi potentiflima , per quam non modo
biliofos ac pituitofos , fed & aquofos humores edu-
cat:Galenum notat in eo quod ab omnibus pro mo¬
re per Ver edi,eduliumq-j elfe ftomacho propter ad-
ftridtioncm gratum dicattde Vitis filveftris live Ta
mia{paragis,fed nequaquam de hujus Bryonia: ger¬
minibus veritatem habere afferit : albs enim Bryo-
T\\x afparagos , ftve prima germina nequaquam ad-
ftringere, fed alvum vehementius commovere, fto-
Tom.II.

rttgo-

twleiut.

emper.

)oU.

X V- '41

machoque gravem moieftiam inferre: Diofcoridem
quoque feribentem corrigit, radicis fuccum Vere ex- R*dixpur-
primt, bibique cum aqua mulfa,piruiramque ducere : gat.

cere autem addic , non modo fttccura , fed & radids
decoctu, pituitam, bilem flavam, ac ferofos aquofof- ^ ^

que humores >& quidem validi ffime , unaque ven-
triculum ita fepenumero percurbare , ut & eofdem CJtA
vomitione reddi procuret, conferre ejuf nodi vehe¬
mentem purgationem hydropicis polfe, & quos Hydrops.
comitialis morbus, aut capitis diuturnx & pertina¬
ces vertigines detinent : fed tamen epilepticis non

quotidie, ut Diofcorides monet, exhibendas : fubin- tolcnoU
de etenim deditle fatis fore moleftum : validu enim
elfe remedium,vioIentcr purgans, & naturq viui in¬
ferens. Plinium denique taxat, qui ladtisabundan- pH„.reprekn
tiam facere feribit : videri enim magis ladtis genera¬
tioni ad verfari, quod acris fit , Sc eo tellera ac coria, Laftis ge'
tefte Diofc. depilentur. Praeter qua: omnia ha:c ad-

f 4. q contraria.

dit MefuesiEx fucco Bryoniar,melIe cc vino ana , hc
potio adftrumas experta , Scemplaftrum ex ipfius StrHmaL%
radice & meile , eafdem delet. Ex Bryonia medica¬
mentum ^ Democrito compofitum aperti efficax
ad epilepfiam,paralyfin,vertiginem,& caeteros affe- Affellus
dius frigidos cerebri , fpinalis medullae , & ortorum cerebnfrt-
inde utrinque nervorum, accipit radicis Bryonia i,dt’
mundatae & trita: tb.ft.fapte uvarum pallarum Ifo.iiij.
fquilliE affatae, ftrobylorum purgatorum an.^.j.^.
nucis mofchatx, Cardamomi, Macis, Zingiberis an.

^.ij. Caryophyllorum , Piperis longi ,Stoechados
an.5. j.ft. Sefelios , Salis gemma: , Gallia: an.^. j.fpicx
j.ft.Agarici 5-iij. Datur poft fex menfes a ^.ij.ad 3.V.

Idem accipit'fucci Bryoniae 5. v. Aceti fcillini tfe. j. a-
quxeodionis Origani, Hyftopi ficci,LybiftidjSele-
lios, Cardamomi ,Stoechados an.^.j.Sapz uvarum
pallarum tb.ft. Mellis ifc.ij. facitque fyrupumidem
pollentem, quod prior cojnpofitio , fi detur unciis
duabus. Ex fucco ejufilem Sc fapa uvarum palfarum
eclcgmaad tuflim & afthma efficax filius Zezar co-
ponit, datur autem radix Bryonis ab arureo uno ad -
aureos duos : luccus autem k 3. j. ad ^.ij. Quendam
epilepfia curatum effie tribus feptimanis, folummo- Epttepf*
do purgando le fucco Bryonia: depurato , addito cura.
pauco laccharo legitur apud Arnola. dc Villanova.

Magni fit ^ quibufdam radix ad arthritidem , quam
fedam macerar.tin aqua Vita: deinde diftillanc, lin¬
tea madefatftain aquacalidaimponuntparti dolen¬
ti. Bay rus, radice terit, & circa collum ligat, ac fic epi¬
lepfia tollit, &fpafmu fanat. Idem frucftu fricato p Amuletnm
los removec.Neutram Bryoniam elfe in ufu ad pur- PtU.
gandum afferit Fallopius, fed folum cum lenienda
alvus fit, inunctionem cx oleo radicis Bryonia: con¬
venire. Sed q veraferibat , patet ex haCtenus didtis. Fttjf,0Pu:

Ei prarterea refragatur Mcfues, qui Vitim alba in ter
fua medicamenta dejedto ria repofuit,& deeah^c
ad sefum fcripfit.Vitis filveftris,qubd haufta,quem-
admodum 5c Dracunculus verriculo, & jecinori no- Ncxacor-
xaminferac , danda non eft,nifi aromatum pulvere
pcrmifta , aut addito maftiche , Cydoniis malis ,aut
aliis adftringentibus ,roborantibusq-,medicametis.

Succus e contrita radice expreffus pituita ejicit,uri- Succfts
na remorante trahit, & cerebru mundat, quinetiam dicis pur -
pedus,& nervos a pituitofis ,putridifq-, excremetis/^-
liberat^ vifceru obftruCtioncs aperit’, renes ^ calculis Calculus
expedit; fubvenit ite vertiginofis,comitialibufque. ren(*m-
Prxftat opem mirifice tuflientibus: & induratos tu- ,f'
mores refolvit, przfertim lienis, fi cum vino & ficu¬
bus tu lar adi x i Ili natur. Meftruaelicitj&univerfum
purgat uterum, atq;etiam fcetum expellit, fiin ejus vterum
decodto infideantfesmina:. Succus fabarum, autci-/’#r/<*f-
cerum farina exceptus , maculas in facie , & vulne¬
rum cicatrices emendat, linimenti modo adhibitus.

Oleum excavatis ejus radicibus immilfum ,cineri-
bufque ineo dium, fugillata de-let.Pr<eterea mulieres

H® H 1 S T O R I AE

VteriJtran-VX! \vx ftnmgulationibus obnoxias mirum in rao-
•hUn*j. <jum juvat 3 adeo ut eas i ftrangulatu liberet , Se fa-
net.Equidemnovi(inquit Matth.) mulierem quoti¬
die fere per plures annos hoc morbo vexatam, qux
tandem ii quodam vulgari herbario edotfla , ut vi¬
num album biberet, in quo Vitis alba: radicis uncia
efferbuiflet dormitum itura femel in hebdomada,
cumhac medicina perannumufafuiffet,optirae ex
Emfynct iHQ morbo convaluit. Cxterum non placet ad dy-
fh*ntl[U, fenteriam decocffum Bryonix,cujufdam Empirici,
& Pertx. cum Thymbraaromatica potum. Multo minus ar¬
ridet phantafia Porte phyt.l.3.c.i7.dicentis, Bryonia
ex pallido albefeentes flores habens , pituita emen¬
dat : Item , radix ejufdcmladtefcens offendit cauli¬
culos cum tritico co<5fcos,potofque, ladffis abundan-
Succi coDt tiam facere. Retulit Io. Stoffelius,radicem Bryonix
genat rarto .ffqUjs fumma tellure refecuerit , partem vero reli¬
quam terne inhxrentem excavaverit, amputatam-
que partem fuperiorem , tanquam operculum rur-
rumimpofuerit(cavendo ne quid pulveris fordium-
uc terreftriu in cavu incidat) poffero die ^ctegen-
o cavu illud fucco quodam ladtco plenu , etiam ad
Vires y tercium ufqUe diem reperiri. Hujus fucci cochlear
unum propinatum, clementer per inferiora, fcclici-
terque purgare quemlibet hominem. Agyrtx non¬
nulli mira quedam monftraex hac radice effingunt,
qua: cum aliquotdies ficcx arenxmandaverint,pro
Mandra- Mandragoris poftea diftrahunr, ahj immaniter per
gorxadul- illam homines purgant,Tragus.

tertum.

BRYONIA ALBA MACVLATA.

Defer. T7 Semine milio a D.Iacobo Zvvingero pro Bryo-
T mia Cretica provenit mihi planta Montbelgardi
ki horto E.C. radice magna, alba', viticulis,foliis (in
quibus tamen funt macula: albx) Se floribus ac uvis
c.Bdefer. hmilis vulgari jam deferiptx. De haefrater C.Bauh.

Radice efl: longa , alte defeendente ( ampla , Rapa:
modo, dixerat apud Matth.) fed ad vulgaris magni¬
tudinem non accedente , fu Ico cortice tedta ( qua:
forinfecus cum vulgari convenit,vcrum intrinfecus
candida, nec circularibus lineis prxdita) ex qualon-
ga & tenuia larmenta prodeunt, qua: ambiunt folia
afpcra ( qualis Se tota planta ) ad limilitudinem Vi¬
tium , aut Bryonia: vulgaris divifa , led minora,viri-
dia , albis ftriis per medium difeurrentibus , vel ma¬
culis albis notata, quibus capreoli utin Vite addun-
iyoon. cur- flores habet pallidos, quinquefolios, ftriatos,
vulgaris Bryonix floribus majores, ex longis pedi¬
culis propendentes : cuilibet flori ,fru&us lucccdit
lemicircularis , fupernein partes duas di\ iliis, viri¬
dis primum, at per maturitatem ruber, (qui vulga¬
ris frudhii major efl: , aliquando unicus , aliquando
plurimus , ex longo pediculo dependens , aiebat a-
pud Matth.) femina duo continens, quare dicoccos
appellari poteft.Hxcillc,cui dicitur in phyt.Sc apud
Matth. Bryonia 3. fi ve maculata, ^ vulgari differens,
qubd minor fit , & folia per medium albis ffriis no¬
tentur: In prod.Bryoniai.In pin.2 Creticamacula-
ta: Bryonia dicoccos, frequenfifiime in Creta pro-
\eniens , elegans, & ab aliis alibi natis differens:
Bryonia Cretica,Ponx Italico.

VITIS SIVE BRYONIA NIGRIS
baccis. Cap. XXI.

Defer. /'"X Vamvis videatur Bryonia nigris baccis pofle
V^pauds verbis tradi,nihilomin us tamen cum li¬
buerit Cordo particuladm eam delineare , placet e-
jus diligentem deferiptionem proponere. Bryonia
qua: nigras fert baccas , ab una radice viticulas

PLANTARVM

emittit plures, tenues, lorgas,&angulofas,foIiis a-
fperis, Icabris & forma vitigineis fimilibus veftitas.

Secus qux finguli,longi,intortique qxeunt capreo¬
li, arbuftorum virgas, & fepium larmenta apprehen¬
dentes, qu5 facilius iplx viticula:, alioquin ir.firinx,
lepes fcandant, quas ubi afcend.-rint in omnes par¬
tes reptantes fc expandunt: flores a Veris exitu, u 1-
quepoff medium /Effatis fert parvos, foliaceos,co-
lore pallidos, pauca intus flamina habentes, quibus
lingulae fucccdunt baccx , feu acini ; mediocris Pili B,tccx r'fi
quantitate, forma rotundx, colore primum vi rides
in maturitate vero nigrx. Se in exiguos racemos
congeftxjta&u molles, in tiifque lubrico S: glutino-
fo fucco plenx , quibus quina lenave femina conti- SemmacX
nentur, cannabis colore & quantitate , fed modice
acuminata, in latitudinem comprefla , Se candidum
nucleum intra fc claudentia. Radice nititur peren-
nijfecundffm xtatem grandi carnofaque, longitudi¬
ne plerumq; cubitum excedente ,craffitudine brac- Radix r*
chij aut tibix, longo Rapo aut Raphano fimili , CA-fof».,lu2
pite multis ceu verrucis tuberofo,in profundo in
duas vel tres partes diffra&a , colore fori-s in candi¬
do cineracea, intus autem candida, aut Buxi modo
pallida , qux guflu amara Se lubacris efl , cum
dtione non pauca & aliqua naufeofa qualitate a-
bundat. Eadem lubrico & gludnofo fucco Se gra¬
vem odorem fpirat, baccx fi ve aci ni, radicem quali¬
tatibus xmulantur,minus tamen liceant. Colligi \.\uCo!/eiin.\
primo V ere mox prodituris afparagis. Ex radice a
qua,prxfc(flo radicis capite,& excavata radice, qux
in cavum ( lingulis diebus matutino tempore
lenda) confluit, ifchiadis utilis. Nafciturin fepibus. Lo.us' '•
Plurima in VVirtenbergenfi Suevia atque Rhena-
naprovincia,in Heflia, Saxonia, VVcflphalia, Po-
merania, Marchia , VVirtenbergenfi Eleftoratu Se
Mifnia abundat. Ledlores confiderentan Cordi
Bryonia hxc nigra qux forma foliorum non differt
ab alba , eadem fit qux veterum ut Diofc.Plinij Se
Galeni, quorum verba fiibjicimus.

Nigra Vitis, inquit Diofcorides , quam ali qui v,t,SK,ir~
Bryoniam nigram , ali j Chironiam Vitem nominat, *
foliafert Hederx , ad Smilacis foliapropius acce-
dentia,fed majora-, caules etiam huicnmiles ac ipfa
quoque vicinas arbores capreolis fuis ampledfitur,
frudtus raccmatimcohxret, qui inter principia vi¬
ret , at poft maturitatem nigricat ; radix foris r igra,
intus buxeo colore. Hujus etiam cauliculi qui primo (
germinum partu erumpunt, olerum modo in cibo sr^-
recipiuntur. Vrinas porrb cient,mcnfes pellunt, a.c'n*T
lienem minuunt, nec non Se comitialibus, vertigi-^//™’.
nofis , ac nervorum refolutione tentatis profunt.

Radix iifdem quibus albx viribus pollet,eadcmque
prxftat, fed in efficaci iis. Folia vero cum vino exul¬
ceratis jumentorum cervicibus efficaciter illinun¬
tur-, ac luxatis etiam fimiliterimponuntur. Nigramz'WJf<,//*-
Vitem in ter Diofcoridis notha ali j Bucranium, Ro _D,0le
mani Vvamtaminiam,ahjBatanutam,Bateondaa-^//*''s'’7"
lij, ali jBetifalcam, Daci Priadela, ali j Peregrinam,

Afri Lavothen vocant.

Bryonia nigra cfficacior in eodem ufu [ cum albaiEr'on
ad. extrahendum off.t infiacta] cum meile & thure ,ha?r‘tP‘J>r'
tradente Plinio: Suppurationes incipientes di(cu-r;res ^
tit , veteres maturat Se purgat. Ciet menfes & uri.-ujus.
nam. Ecligma ex ea fit fufpirofis,& contra lateris do-Dc/ar“ /«<
lores, vulfis, ruptis. Splenem ternis obolis pota tri-ens‘
ginta diebus confumit. Illinitur eadem cum fico Se
pterygiis digitoru.Ex vino fectidas fceminaru appo -Ptcri„a,
fita trahit : Se pituitam, drachma pota in aqua mulfa.

Succus radicis colligi debet an te maturitai feminis:
qui illitus per fe Se cu eruo, Ixtiore quoda colore Sc
cutis teneritate magonizat corpora : ferpeces fugat. M*n?o-
Tuditur radix cu pingui fico,crugatq;corp9fi ftatim ntumK J
bina fladia ambulet : alias urit , ni fi frigidi abluatur.

Iucun-

LIBER XV-

Iucilndii\s hoc idem praiftat nigra Vitis : quoniam
tina, alba pruritum affert. Eft ergo 8c nigra, quam pro-
°nia. prie Bryoniam vocant, alij Chironiam , ali j Cyne-
canthcn,aut Aproniam, fimilem priori, or^terquam
colore. Hujus enim nigrum efTe diximus. Afpara-
gos ejus Diocles praetulit veris afparagis in cibo uv
■/, rinarciendar, lienique minuendo. In frutectis &ha-
rundinetis maxime nafcitur. Radix foris nigra , in¬
tus buxeo colore olfa infra&a vel efficacius extra¬
hit, quam fuprk ditfta. Cseterum eidem peculiare eft,
quod jumentorum cervicibus unice medetur. Aiunt
fi quis villam ea cinxerit, fugere accipitres, tutafquc
fieri villaticas alites. Eadem in jumento homineque
phlegma , aut (angui nem , qui fe ad talos dejeeerit,
circumligata (anat.

onttt Vitis nigra , quam Bryoniam proprie vocari fc ri-
■rte Ga. bit Galenus , fupra didce ad omnia fimilis eft , nifi
quod imbecillior. Quod autem non aufimus aflere-
rehanc Cordi Bryoniam nigram \<r^.7nKov ui\cuyew,
quam in Diofc. in quibufdam fimilem ftatuitcum
Vite alba] eandem elfc cum Vite nigra Diofc. Plinii
& Galeni, facit potiflimiimDiofcoridesfua diversa
defcriptione informa foliorum ab alba.

Bryonia Bryoniam nigram inventu rariorem tradit Mar-
/-^/rf/--cellus,ideoque cognitu difficiliorem - inventam ta-
101 ■ men totam veterum (criptorum hiftoriam confir¬

mare. Sun t illi, inquit, pcrintervalla cum foliis di-
(pofiti racemi : & qua non ultra oifto decemvc aci-
nos oftendunt: multo minore quAm in puniris ma¬
gnitudine, & colore ante & poft maturitatem, quo
ab hoedeferibuntur. Quos tamen Diofc. hic caules
vocat : nos potius viticulas dixerimus : earum enim
rnfns. {pedem magis, qu^m caulium habent. Maturefcunt
acini ejus extrema arftatd : & ubi minus calet : um-
cus. brofisque locis Autumno. Nafcitur & ha:c,ut in al¬
ba diximus, infepibus& inter fruteta propinquas
ftirpes afccndens & alligans. Minor harcquAm alba
eftmec tam latt! ut illa viticulas fuas fpargit. Pares u-
triufque vires antiqui omnes elle tradiderunt:ideo-
que fine difcriminc uti ceu alterutra jullerunt. Li-
fginct a cetqueid in Paulo jEginetacognofcerc , qui contra
Brjonta njgras cicatrices utriufque ope his verbis utitur, Ni-
rtt' gras cicatrices delet Bryonia; radicisalba & nigra in
oleodecoda &c. Dcejus appellationibus non eft
nroma quod dicamus pr^ter quam Chironiam vitem voca-
'*”■ ri potuiifc • aut quod Chiron Medicina: & herba¬
rum in Thelfalia peritiffimus ulceribus jumento¬
rum & hominum ex ea primus remedium invene¬
rit : aut quod Chironiis ulceribus ea veteres mede¬
rentur. Quod autem in Diofcoride legitur Vvam
taminiam dici & Romanis, falfiim eft. Aliaenima
Bryonia taminiaVvaeft : quemadmodum Latini
a n t i q u i o r c s o m n e s d o c u e r u n t .
mpelos Ampelon mehenam, aliquos Aproniam vocare
•eUna. autor eft Hermolaus. Hanc etiam Tannum five Ta-
annMt‘ mum qUOfHam putare, & vulgo Tamarum. E (Te qui

amnus. 1 1 - ° ^

1 amnuin quoque lcnbant, non ramum, aut la-
uell.not. num. Ruellius Vitem nigram vocat , recitans con¬
fuse Diofcoridis , Plini j & Hermolai verba , quem
,non nominat. Cxterum credidit Fuchfius eam ftir-
pemefle legitimam Vitem nigram , qua: Hetrurien-
'lematit fibus vulgo Vi talha dicitur , ac a nobis Clematis la-
‘ufhr* v/ n^°^ia inftribitur. Verum hxc ejus opinio nobis
io rrpro- cum Matthiolc, pace fu A, plane reprobada videtur.
ara. Siquidem noftra Vitalba non habet radicem foris
nigram , intus buxeo colore: non fert folia Hedera:
majora, fed potius minora , & per ambitum lacinia-
tajnec femen cditin racemi modum, fed fimulcom-
paclum , nulla cum Vvis fimilitudinc. Adde, quod
eadem fua facultate exulcerat. Vitis verb nigra exul-
Hxara. ceratis boum cervicibus medetur , & luxatis ob ad-
ftringentem vim,quam habet, utiliflime imponitur.
Vitem nigr.imDiofcoridis,tcmere nimis Matth.hcr-
Tom. II.

S i viUntr, S -

»47

bariorum <Sc officinam Sigillum B.Maria: nuncupat.

An Corn.in DiofcBryonia nigra, herbariis nota,
fructus & radicis colore ab alba tantum differens?

Matth.in Diofc.cum mag. fig. Bryonia fructu nigro,
quem ait Diolcoridem non vidifte. Is autem Vitem
nigram legitimam non exhibet, ut fequenti hiftoria
dicemus. Fallop. Bryoniam nigram ait Pfilothron rflothron*
vocatam a Gixecis , eo quod uflis ipfius attenuet pi¬
los. Cam.h. & Hort. Lufit. Bryonia baccis nigris.

Lugd. Vitis nigra quoad defcriptionem , non verb
quoad iconem, qux eft Vitis nigra: quorundam , de
qua mox. Hanc eandem iconem eodem titulo re¬
tinet Lacuna , Cam ep. & hift.Matth.germ. & Tab.

Vitis nigra quoque dicitur Arnold. Gdlen. Hort. fuchf.not.
Luf. & Ryffio abfque icone , qui Fuchfium & alios
falli fcribit,qui nigram Vitem aliam clfe plantam ab
alba differente arbitrentur, cum eadem fit & colore
in radice , qua: huic nigra , alteri alba,&fruiftu tan¬
tum differant , quem ^Iba Vitis rubrum , nigravero
nigrum proferat & in Norico agro copiofilf cum
alba proveniat , quamvis fimul nafcentes nufquam
repererit. Dod. gall. Bryoniam nigram ^ nemine
adhuc in Galliis cognitam e!le teftatur. In hift. eam
paucis ( ex Cordo ni fallor) deferibit. Bryonia: ni¬
gre radix aliquando ad noftras manus venit, ait Ca:-
falpinus,nautis eam pro vi&u circumfercntibusivo- Pan^ Tf(rm
citant Panem Turcharum: eft radix brachiali crafli- ebarum.
tudine amplior, fed brevis , carnofa , colore intus
fubrubente,ut divifain taleolas, farciminis fpeciem
gerat. ha:c quamvis multb ante eruta , adventante
Vere germinare carpit. Quamprimum igitur ea ter¬
ra: mandavi,ut planta: fpeciem addifeerem : protulit
nutem caulem circumvolventem fe adminiculis ad
multam altitudinem , & folia Hedera: mucronata,
colore fiibrubente , vixit ufquein Autumnum 5 fri¬
gore vero adventante penitus extimfta eft. ejus ne¬
que florem, neque frudum videre licuit.

Gerar. Bryonia nigra filv. qui male malam habet
iconem Tabern. Vitis nigra: fecunda: , qux cfl Cie- Tah‘ic»n
mati dis latifolia: , pro Bryenia nigra. C.B.phyt. m*1*-
Bryonia 1 . five nigra , feu Vitis nigra Diofc. Apud
Matth. Bryonia feu Vitis alba altera nigricantibus
baccis, frudfcu nigro Matth. Eid.pin. Bryonia 1. alba
baccis nigris: Vitis alba baccis nigris,Caft. Differt
a vulgari radicibus, & baccarum colore; hujus radix
interius buxeo colore pallet : illius ex albido fublu-
tei coloris eft : hujus baccx maturae nigricant, illius
rubent. Siquidem autem haec colorum differentia
icone exprimi non poflit , ejus pidturam hic ftudio
omittimus.

Aum?.Q- (xlhe/jvct Gra:cis,& wpa- w

veto. $.u7n\@-, Latinis Vitis nigra, & Bryonia nigra, &: b»x»*r.
Vitis Chironia nominatur; Arabib. Tejirefcnttnitn ,
Alfejirefmfivc Taferfim: Ger.0d;tfat'0 SticftVur^;
lt.Vitenera:Ga\iCouleureenAre.

VITIS NIGRA QVIBVSDAM,
five Tamnus Plini j,folio Cyclamini.

Cap. XXII.

RAdix magna, cralfa, tubcrofa, rotunda fere,fo- De/cn
ris nigra, i n tus.alba, p r ofu n d e i n terra d e m er-
fa , ut non nifi altiffi.me sdacfo ligone quis facile
confequi poflit , viridis a nobis guftata , faporem a- Sa^or^
erem lingux imprimebat, non. tamen ingratum, aut
amarum : ficcnta candiddlima fubftantia accedit
ad Dracunculi minoris radicem nullis circulis do-
nata quales apparent in Bryonia ,quse facile in pol-r'* ue’
linem redigi poteft, nccrara ut illa,fed compa£la,in
co accedens ad Mechoacan , ab ea etiam diverfa cir¬
culis, fapore quoque eft non ingrato , cum aliqua

HS H I S T O R I AE

acrimonia, plurcs
viriculas emittit
qux proximis qui-
bufque fe circum¬
volveres in altum
nituntur , nullis
claviculis donatx:
folia alternarim
longiflimis pedi¬
culis hxrent, Cy¬
clamini foliorum
fere forma , fxp£
tamen acutiora oc
duplo triplove ma
jora , infra fupraq-,
lito virore fplcn-
dentia , tenera,
multis nervis fi-
nuatispredita,gu-
dus vi (iridi. Flores
inde oriuntur un¬
de foliorum pedi¬
culi , racematim cohxrentcs , ex luteo virides (ive
chlori : quibus racemi (iicccdunt uvarum ruben-
tium,autex rubore fufcarum.

CycLtmin. Ruell. Cyclaminos altera Diolc. & Plini j ,Herb.
«Iter*. & offic.Sigillum Marix ■, Mauri tanorum Bothorma-
sigiltum, rien primum [Tuber nominatum, Malacocifi-

\el Tuber fas Democriti. Sic &: Corn. Fernel. & Dalecham-
jiuUcoaJ- Pio‘ Sed falluntur. Non enim radicem,autfaculta-
fut. tes habet Cyclamini alterius.

Matth. Vitis nigra, Hetrufcis vulgo Tamaro ap-
pellata,corrupto a Tamno vocabulo.Sunt enim(in-
quitis) qui hanc Tamnum , (ive Tamum etiam vo¬
cent, unde Latinis ejus uva taminia didra e(t. Viti
nigrx,qux in Italia nafeitur, illud objici po(Te puta¬
verim, qubd in uvarum colorea Diofcoridis didi¬
dere inveniatur , quod ejus Vitis uvxpoft maturi¬
tatem nigre(cant , nodrx vero perpetuo rubentes
fpctdcntur. Sed hoc nihil me movct,nequcfacit,ut
mutare debeam fententiam , & credere hanc aliam
cifei Vite nigra , quod depe viderim naturam ple¬
rumque in florum & frudtuum colore ludere. Id¬
circo nil mirum e Ile debet, fi in Italia Vitis nigra ru¬
bentes uvas proferat , alibi verb nigras >utinGrx-
cia , Afia , aliifquc calidioribus, quod hujuimodi di-
ferimina fiepenumero ccxli ,ac (oli diverfitate con¬
tingant. Hac igirur ratione fretus, aux,nifaIIor,il-
lam objeftjoncm diluit ,non dubitaverim aderere,
hanc plantam , ede veram ac genuinam Vitem ni¬
gram , quoniam exterae omnes prorlus notx illi ad-
f- ftipulari deprehenduntur. Hxc ille, qui plar.tx ca-
gnraf*lj* preolos appingit, qualem oblervarc nunquam po¬
tui. Ampledlitur quidem proxima, fed non per ca¬
preolos : Racemi etiam in prioribus comm. male
exprimuntur : Radix quoque non tenuis, (ed craf-
(a, quam non obfervavit Matthiolus. Plantamprx-
terea nondeferibit ,fed Hdlam tantum iconem pro¬
ponit. Quare merito in comm. cum magn. fig.eam
mutavit, pingens melius uvam &: radicem, licet ca-
jcon noftra preolos reliquerit. Radicem ita longam , qualis ed
ex Lob. in podrema ejus icone , ac etiam apud Dod.& Lob.
Dodon-xon acin nollra, ad imitationem iliorum fa£ta, non ob-
^•f*rrh «ne ^rvav* > dd pxn e rotundam & tuberofam. Melio-
mo rcfntu- rern Cam.in epit. &hift. fub Vite nigra exhibuit
tur. figuram. Quis autem quxfo plantam hanc ean¬
dem dixerit , cum Vite five Bryonia nigra Diodori-
dear folia huic non funt angu!o(a , qualia ede foler t
albx : fiuidus non niger: caret capreolis ,quicquid
Matth. ex dedriptione Diolcoridis pingat : pluri-
mumder.iquein figura foliorum ut in exteris dif-
fen ,cum tamen e contrario Gal.per omnia fimilem
dicat. Tandem radix odore & (aporc differc,cux di-

PLANTARVM

verfam vim oftendimt. Fallitur praeterea Matthio-
lus hujus racemos uvam taminiam Latinos dixilfe-
Hxc fiquide Staphilagria efl, autore Dalechampio.

Dod. Vitis fylvcilns [ Si e! noJlre Dav c ] Brycnix rrisfilA
(pecies,non autem Labrulca. Quod admonere vo-
luit, ne quis cum Av.cenna, Serapione aliifquc M
dicis Arabibus , falso putet eandem e (Te Labrufcam error”*
& Vitim filveftrem. In quo & Plinium (in hid.)par- Phx.Ltf 1
ticulatim notat, ut cui ntriufque opan tv/m occafio-
nem prxbuerit , ut tinis dc his fe explicare non po¬
tuerit, & 1.1J.CI. utramque inter fe confuderit.Hanc
prxterea ait Columellam & Latinos Tamum appel-
i lare,fru(51umcj-, ejus uvam tamineam. Vvam autem ‘‘
tamineam , etiam Staphi (agriam clfe, fcd hanc fdso
ita nuncupatam Plinium confirmare , qui & Salica-
flrum vocet. Non elTe refellendam eorum (enten¬
tiam ducit, qui Cyclaminum alteram hac e(Ie velint, cyrfamii
vel (olam enim radicis magnitudinem facile hos re- nus ulteA
darguere. Cyclamini fiquidem radix,quud nullius
usus [*xpvr@-l ac exigua fit , hujus autem magna &
multi usus. Cum eo magis ipfi videretur agendum j
qui aumscy (ive Scvcjy/ety ptKeuyav elTe pertinacius tue¬
tur: nifi reperta ,& ab co con (pedta legitima Bryo- B,Vr,*m
nia nigra , fententiam mutaturum fperaret. Sed ta- gra
men quid vetat & in hujus errorem animadvertere,

& Tamum no ede Bryoniam nigram docere? Caret
capreolis Tamus; frudum non nigrum, (ed pulchre
rubentem gignit. Bryonia vero nigra capreolos ha¬
bet indar Vitis, & acinos profert nigros.Odendunt
hcc differentiam fatis evidcntem.Dcfcribit autem is
Vitem fylvedrem, quod longos, lignofos,mcdiocris
eradi tudi nis,rimo fi corticis , i n ftar (armen toru m Vi-
tis obfcurefubrubcntespromaccoliculosj capreolis
five viticulis careat:florcs candidos, mufeofos odo-
ratofq; proferat. Sed patet cum Vitem fuam filv. ex
libri s,& non ad plantam, quod ei fxpiiis evenit, dc- Doil re?rc
foibere: vere quidem dixit adverfus Matth.capreo-
lis Carere:reliqnx vero notx non reperiunturin (ua
Vite (ylv.vclTamo.

Vitim nigram (dv. Ollingeri (fi modo ed eadem

qu x Ta nus P li r i j ,i n qui t Gef. h.q ua Matthiolus pi n -

git, quavis radice non probe, fi indii vero omittit : &

cap reolos add i t d efcrip tio n e Di ofeoridis i n hoc, n 5 Matth. re~

natura (ccutus. ) ego cu capreolis nuqua vidi,fcd vi -treh-
ciculistatumfuis flagellisq;fecircuvolventem. Aut
igitur Diofcorides Ia p fus fuerit inhacplanta

nominando, aut no propria fignificacione ufus : aut
Vitis nigra Diolcoridis hxc non erit. Accedit quod
fru&u ejus primo viride, in maturitate nigrum facit:
cu Tani acini pod viriditatem femper rubcant.Itcm
q> Diofcorides minus efficace hujus Vitis radice fa-
cit,q albc rcuni Tani radix exulcerer,^ meo periculo T*nir«ih
didici; Vitis albe non ite, aut non adeo.Intcrim hanc ex&“r.tt^
Vite nigra ede non negabo, autproxima ei fpeciem:
quonia non invenio alia que propius ad deferiptio-
ne accedat. Hid.Ge(.h.MalacocifIus Democriti vide¬
tur Vitis nigra, qua Ruellius Cyclaminum altera e-
xiftimat, aut no longe diflimile. Eadem habet etiam
in cat.pl. ubi prxterea (fparfimtamen)Cydanurum
alterum, Tamum Sc Tannum , ac Vitim nigram ap-
pellat. Non placet autem quod aliquando dixe¬
rit Tamum habere baccas nigras , maxime cum po-
dea cx autopfia tales negaverit.

Lob.adv.Vitis , vel Bryonia nigra , Sigillum Ma-
rie,an CyclaminosaItcra?Ob(.Vitis,five Bryon filv.

( ita & ic. ) 1 'amus& Bryonia fylv. Dod. quem ait
mento , vulgatum Sigillum Salomonis [ M.iritlcge]
five Bryoniam nigram, filvcdrem Bryoniam,Ta-
mumvc datui fle. Item alibi , Cyclaminos altera.

Bryonia nigra quorundam. Lugd. Vitis rigra Mar- ^ztl TA
dii oli . qui falfamcjufdem figuram reti ner, qu imc-? Ger
tiarn Tab. fub Vice nigra alba prima proponit,
quem & Ger. imitatur , Bryoniam nigram appellas.

Schw.

LIBER XV-

C nh.

i « er

‘Tplif.

Schvv. fccitre nimis proruiftciat Sigillum B.Maria:
elfc Cyclaminum alteram &: Bryoniam nigram.

C. B. phyt. Bryonia 4. live hlveitris : Eid.apud
Matth. Bryonia filvcftiis. Non autem convenit
(quod fratri placet) delcriptioDiolcoridis. Velim
etiam ab ipfo annotatum, ubi nigrefccntibus baceis,
ut ipfe prodidit, repererit ? Tandem qua: Theoph.
1.9.hift.c.i4-&zz. de Vite filv.lcripfit, plantae de qua
accipitur, non quadrant. Eid.B.pin. Bryonia 4.I.E-
vis,five nigra racemofa:Vitis nigra Matth.Ang. Lac.
&Caft. Tamarum vulgOjCsf Vitis fylv.Diolc.6c
Theophr.quibuldam. Sed florem capillaceum, mu-
Icofumque ei tribuit Diofc.qui in noftra non obler-
vatur. AlrsCyclaminuscyilanthemos Diofc. Aliis
V va taminia Pii ni j : aliis c jufdem Saiicaftrum, quod
potius Amara: dulci convenit. Bacca: matura: ali¬
quando rufefcunt,aliquando nigrelcunt.

Provenit a me plantata in horto E.C. colledta ex
vicinis locis urbi Montbeigardenfi, ut in colle ver-
fus Arbonam eundo ad planitiem in dumetis : item
prope laChau Vitium monte. Geneva: florentem
oblervavi menfe Maio in colle 1’Abbatie. Frater C
B.in Huningen collegit. Tiguri in fylvisfponte
profenit , ut & Porentrui cum baccis perfectis Au-
gufto. Radicem valde profunde agit. Vitis nigra
MatthiolilrequentiflimainHctruria provenit, quin

&in Goritienfi comitatu, ubiMartio Sc Aprili men-
fibus ejus cauliculi pronafeuntur.

Tamari viticulas , qua: Vere primum erumpunt,
quod Afparagis fimiles fint , eorum more decoctas,
fua etiam tepcftatemadiMatthiolus prodit quam¬
vis non eam, quam Afparagi, cum palato ineat gra-
ft-.non tiam. Alt comedat Matth. fuos Alparages, ejus ego
ipitur. authoritati non confido , nec lecure lumi polTe exi-
ftimo. Compertum cfl: (inquit Lob.adv.) vel mu-
lierculis, vehementius urinam, renumque fabulum
&menliumfiiburram , impellere potu : verum re¬
neris tantopere incentivam elfe,non perinde allcn-
tiuntur quidam Commentatori.quin potius exper¬
ti eidem conviciantur, conquefti lumbos enerva¬
re ,fan guf n e m ,re n c fq ; 1 n flamm a re ,p 1 u ri fq u e e iTe 1 1 -
bi unam aut alteram Cynaram , quam incertam &
periculolam fuam Bryoniam : quam fi propter calo¬
rem , venerem accendere vult, haberet libi uni, aut
Vttyrium Flammula vcfceretur , ad fui Satyrij erithroni j vires
| ■tthroniu’. enerves fupplendas. Planta ii Matthiolo pro Bryo¬
nia nigra exhibita, legitima Turneri judicio non eft;
tum quod ha:c planta manifefte cum fit frigi da,non
eas habet facultates , qua: Bryonia: nigra: tribuunt
Diofcorides, Galenus, 8c Mcfuams •, afhtmant enim
caru ndem clle virium cum Bryonia alba. at illa Mat-
thioli tam valida non eft. Me fua: o Bryonia alba, ca¬
lida &ficcaefl:in tertio receflu. Nigram manifefte
calidam ftatuit etiam , ubi ait non adeo e fle calidam
ac albam , additcp utriufq-, radicem frigidi s conferre
morbis &c. Iam verb utrum planta frigida , qualem
fcio certo Matthioli illam efle,ejufmoai polFit mor¬
bos perfinare,do6tis dijudicandum relinquo, & an
frigida fit recne,periculo fa£to circa Solftitium efti.
vum, docebit fapor. Ante diximus ex Gefnero radi¬
cem exulcerare , quod tamen nobis non conftat, ex
b/tbitxMt guftu fane acrem compc ri mus: dubitamus etiam an
nutatu, q, dicit Dcd. radices fintcalidx &ficctc ordine ter¬
tio : addit fruftus adfimiles facultate , attamen mi-

tioretutramque abftergere & digerere: Quod Gale
nus feribit de alparagis Bryonia: ab omnibus pro
more per Veredi , de Vite filv. fi ve Tauno , nequa¬
quam de Bryonia alba veritatem habere : e fle qui
aflerantin Hifpania Bxtica in cibaria recipi : Dici a
porcis hu jus radices quxri , erui , ac cum voluptate
mandi , neq; minus e fle gratas quam Cyclamini or¬
bi culari i»qua: inde Panis porcini nomen indeptae
fint : Sed temerarium fore idcirco Tamum Cyda-
Tom.II.

149

mini fpeciem aflererc , quod ejus radices porcino
generi grata: fifit.

Wfattbrr-

Vihcndt-

'emfertt
tentum .

BRYONIA L/EVIS, SIVE NIGRA
baccifera, C.Bauhini.

Radicem habet magnam, craflam, longam, luceo
gluti nolo plenam-, caules vero farmpn torum

Vitis inftar 15gos, ligno(os,angulolbs,quibusle, (li¬
cet capreolis careat) crebris circumvolutionibus vi¬
cinis fruticibus circumvoluif, folia hederacea ,S mila¬
cis larvis fimilia, magis tamen (inuata, tenuia, fplcn-

dentia,& nervo&Jongiffimis pediculis dona»: flo-
res albi funt,mulcofi: ad cujuflibecfolij exortum, iri
viticulis maxime fuperioribus , pcdicellus brevis ex
caule exurgit , qui baccam unicam ceralo minorem,
virentem primum, at pci: maturitatem rubetem , fu-
ftinet : cui femina fatis magna , rotunda , nigraque,
quaterna , quinave includuntur. Provenit in iylvis
circa pagum Huningen, Iunio florens: at baccx Se¬
ptembris fine matura: funt.

Hxc a communi Bryonia fylveftrfqua: Tamus di¬
citur, potiflimum in his differt, quod communis flo¬
rem minorem habeat , racemo fa fit : hxc vero flore
fit majore & baccifera. HxcC.Bauh.

Eft autem in prod.ipfi B ry o n i a z. fyl ve ftri s"b acci-
fera : Eid.pin.Bryonia <j.la:vis,{ive nigra baccifera»

MECHOACAN. Gap. XXIIL

TAle.x funtra- Dejcr.

dicis brachia¬
lis craflitudinis p
tranfverfum fe&e,
cortice rugolo te-
6tx,exfufco cine¬
res, csteroqui ci¬
neres , per quas
vix ulla apparet fi¬
bra , fubftantia
molliufcula, fapo- Sapvrl
re fubdulci cum
obfcura quadam
acrimonia , nau-
feam movete ma-
llicando , circulos
habet ut Bryonia, Difirmtn
verum ab ea di f- * BrjomA.
fel t, quod compa¬
cta fit & non fun-
goft, nec lupare a-
cri , amaro & viro-
fo,qualis illa. Porentrui a Pharmacopceo nobis da¬
ta Mechoaca tata fu lea ne fcio unde,fapore nonni¬
hil acri iri qua circuli valde manifeftiialteri radia fe¬
cundum longitudinem fefta externe rugofa cine¬
rea, interne albicans.

Mechoacan Monardes dilplca tradit , & tertium Mrcha*c*a
genus. fylveftrius. De prinwerb Mechoacan
num i,So. primum in provincia Mechoacan didla, VJuiA*-
radicis reperta planta hxc (aibic. Video flirpenq^
in magno vafe terra pleno repofitam Hi (pali in
monafterio fcancifcanorum , multis ramis fupra
terram expanfis luxuriantem, colore fufeo ad cine¬
reum tendente, qui vicinas pei ticas aut pergulas (fl
adponantur) fcandere , & multiplici nexu amplcdi
pomflttfoliis circinate fere rotudi tatis in mucronem
camgdejj necibus, nonunquaadmodii amplis, a tro-
vitetibus, fibrofis,perembus,adev) verb delicatis, ut
humiditafe carere videantur ifrudlu, ut perhibent, rv„<?*Ce.
coriandrLficci maenitadine , racenratim cohaerente,"»»*».

N j

>50 H I S T O R 1 AE P L A N T A R V M

R-tR,ce Radice crafsa, Vitis albae leu Bryonia modbiinfipi-
a rjoa/x. ffncacriraonQjqua. advehitur magnis Se par-

v i s frag me n ti s ,p acti .n i n caleas con dii s,p arti m ma-
Jth.tbarb nu confradis. Non defuerunt autem > qui huius
radicem, cui Rhabarbari Indici Se Mechoacani no¬
men inditum, eandem cum Bryonia: radice(qubd
hujus modo crailaht) elle putarunt, aut (altem ei
congenerem: fcdmultdm differunt. nam Bfyonia
radix, cum viridis, tum iicca , admodum 'acris eft:
Mechoacan verb infipida deline acrimonia.
Mecboad Ceterum nuccx Continenti advehitur Mechoa-
ex Conn- can,natu circa Nicaragua&in Quito(ubi diligen-
uenn. ter colitur Se magno in ufu cft/ob eius mirabiles cl-

fcdus) longe praftantius eo quod ex nova Hi (pa¬
nia adferri cnnluevit : cuius flos, femen, & ramuli
flore mali etiam allati funt. Erat vero is flos quafi Mali aurea:,
«ttrt x. qui n que foliis conflans majoribus, fubfufei coloris,

S cuius umbilico protuberat calyx fi ve veficula
quardam avellana: magnitudine, membrana con¬
flans tenui,albicante , qua: in duas cellulas tenui ffi-
Yna pellicula fccretas diyiditur, & in lingulis bina
grana, ciceris exigui magnitudine, colore per matu¬
ritate 11 nigro,guftuin(ipido continebantur.

M ccboacMtt Mittitpromontorium D. Helena: , quodineo-
gauisjth. deni quo Nicaragua tradueft, aliud Mcchoacan
genus lilveffrius quod fimile eft alteri cumfolio,
tum (armentis, tum radice , fed per omnia minori¬
bus : &ipfa etiam ‘radix acrimonia: nonnihil habet.
Sc*mmo- Scanunonea autem hocgdnus nuncupaturproptcr
ne.t. rationeminter vires adducendam. Hadenus Mo
nardes,qui rurfus de Ind.Occid.lib.i.cap.i2.aitMe-
choacan dici Rhabarbarum Indite, Rhabarb. nova*
Rk.tb indix Hifpanix,Rhabarb.ex Mechoacaiquoldam volui ile
27- »ov.« Vicemalbamdle,verum multum differre. Quain re
' *',A huicfubfcribit Lob. (cui dicitur Peruviana Mechoa¬
ca, Mechoacx provincia planta Bryonia fimilis. In
obf autem folum radix exprimitur; in Ic. vero folia.
Bryonia lilveftri fimiliaaadunturffpfiimdeniq; flo¬
rem pingit ex Monarde ) Lugd.Car.Steph.in domo
ruft.germ.lib.i.c.7<?.cum Aigid.Everardo poft.com.
de Panacea herba iive Tabaco. Putat autem is maio.
rem cum Vite nigra affinitatem habere , aut cum
Turbith, (altem quoad facultates. Inferiiisex Mo-
Ame- narde patebit, curidcm Scammoneum quoddam
1 elle Aniericum cum Dodon. tradat, qui &Scarnmo-
r.ij (pedem non temere credit, etiamqueNil A ine-
Cm.ol^u- ricanumellc polle concedit, accumCarol.Stcph.in
l ■* domo rullicagcrm.Con volvuli fpcciem facit.

Gener* duo Milia fimtClofio e* Hifpaniis duo feminis Me-
choacan generaiunum brevi calyculo five filiqua,
femineque nigro, quale eft Scammonij, aut Covob-
z. vuli mafotosiAltcrum oblongiore aliquantumcaly-
culo,& femine rufo, Se quam fuperiils longiore ce-
nerioreque : utriufque filiqua parte interiore laou-
ginofacft. Ex utriufque femine nata planta (quas
hyernis iniuriafuffulic) prodibant Spiyillr.onij aut
Convolvuli modo , deinde multis (armentis proxi-*
ma pedamenta fcandcbant & ampledeban tur : fo¬
liis Convolvuli majori s , fcd tenerioribus, &e colore
magis fulyelcente : jradix pollicarem, vel maiorem'
craflit:em jam eratadepta.

Tab. duas ponit figuras , quarum prior inferi-
bitur ,Mcchoaca 1. Bryonia Peruviana, 3ljbianif<i>
r.aunrabcn/ Vliecboacan ; pofterio^, Mechoaca •
Ponit autem priorem pro Mechoaca Mcnardis,
appingens flores S: capreolos, cum tamen capreo¬
lorum nullam hactenus invenerim mentionem fa-
<51am a quoquam, nec ipfe dicat, ubi,vcl api: ' quem
viderit : non offendic quain re differat h fecunda
quamLobeho attribuit, cujus figur5firaflcmp0r.it
line capreolis. Dodonaus etiam nuilosjiabccca-
:•»- preoJos. Nos ftudio omifimus flores Sc caurcclcs,
nolemus ponere minus incertum pro cc.co.

Tnrhtb.

Scamma-

ruam
jV tl An.,

Sem.ne nt
ira.

S em me

"A

T.tb.not.

Lug. Mechoaca tres habet figuras.uni titulus Mc- L d m
coacanPenx : alteri Mcchoacin Dodonai : tertia
Mcchoacan Monardi. B-phv*Bryonia *. Mcchoa-
cana,fcu Mcchoacan duplex :i. ex Mechoaca nova
Hifpania infula; i.evCon tirente circa Nifaragua,
praftantior. ItenxBryor.Ta r-.fi ve Mechoacana filve-
Ihis. Eid.pi n. Bryonia r. Mechoacana alba. Item
Bryonia 8. Mechiocana (ylvcftris.

Locus c>: hadcrustjidis nunifeftcfitisdeclara- Locvs&
tus eft. Nunc quod htpercft , (rudus prioris Mc-
choaca Monar difs eptembp maturefcitiradix colli¬
gitur Octobri : limina alti lius , molli Se (pongiosi
terra excepta, commode nafcuntur.

Mechoaca calida clt primo gradu, ficca fecundo: TcmperA
tenuium autem elle partium . nonnihil tamen ad- wntunrl
ftridionis poflidere , ex eo patet , quod abfcluta
purgatione, internarum partium robori nihil adi¬
mit, nec eas debilitat, ut rcliquapurgantia tncdica-
mcntaiirnb ilia purgati, robuftiores reddiitur, quam
ante fumptum medicamentum erant. Hinc fit , ut
nulla corrcdione indigeat : folum vinum eft ejus
vehiculum, cum qu@ fumpta, facilius Se efficacius o-
peratur , quim cum alio quovis liquore , nec vomi¬
tione rejicitur. Deligiturautcm a Monarde recens, 'DcleclJi
albicans, exteriore parte nonnihil flavefccs : impro¬
batur candida, nigra, cariofa. Ab -'Egid.Everardo (h
quo domeftica rfominacur) prafcrturreccns ,alba,
compadior folidior ,gravifque aliquantum, non
perforata : rejicitur Icticophaa, aut fub nigra, quam
ad purgandum i ir becillen),iit filveffrcmefle tradit,
prafcnimli linguam pungat. Hincinepte faciunt jr r •

[ pergit Monai des) qui illam in pulverem cofhmi- ' 1

nutam adfervanc,quoniam facile exhalet, & eius vis
infringatur. Ex radice fit conferva vari j «yncnsXy- Cenren -J
doniorum modo,fed etiam Gejatina ex (accharo &
illius fucco,quain deliciis elfe poflunt:nam ut radix
eftini.pida , facile faccharum recipit , quocunque
tandem modo paretur. Molcfta non eft hujus radi¬
cis fumptio , quia nullius mali faporis qft particeps,
ideoqueomni tempore ,omniqueatati, pueris, fj-
ribus ,ali:fque quicatera medicamenta rcfpuunt,
utilis eft, cum benigne Se fine moleil:apurget.Craf- rires.
f)s,vifcidos;putridofque humores,utramquebilem
Se aquas cducic : Iecoris , ventriculi , lienis morbos
tollit, & earundem partium obllrudioncs aperit,
ideoque agricudinibus inde provenientibus1, hy¬
dropi , i ftero utilis : inveteratos capitis dolores cu¬
rat, cerebrum & nervcscxpurgat,ccphalca,epilc-
p. i.r. It rumis, articulorum, coli, Se renum doloribus
opitulatur : veteres defluxiones fiftit: uteri mori is,
qui plerumque e\ frigidis humoribus aut flatibus
geni rantiu . tufi'1 veter:, afthmati,& reliquis pedo¬
ris ' itiis, antiq. isfebribiiSjiStluevenerea vexatis^"" $cr.e.
convenit, repe r: o , quoties opus fuerit , ejus ufu. rex-
Nam:- n-n:..i-us obiunatis Se inveteratis morbis,
neccfi.i: .v ke 1 plurcs evacuationes , ad penitus re¬
vellendum expellendum humores qui tales mor¬
bos generant : itaque nihil mirum , fi unica purga¬
tione, agri optatam fanitatem non confcqiuntur.

Hujus autem radicis fume n das ratio talis eft. Purga¬
to prius corpore ferapiis ,c!y ftcribus , aut (anguinis
mifIionc,& diata,pro medici judicio;felcdions hu¬
jus radicis leviter contufapulvis vino albo macera- Puto».
tus,a u t aqua feniculi, anifi , au t ci n n am o mi ;fi quis
vmum non fcrt;quod etiam commode dilui poterit,
i\ quis dilutum cuAt,^!illatitio intybi ,buglofti.v e! Do^‘
/caii<la irquore) lummp mane propinatur, dimidia
drachr#a: pcndcip pueris ; ur :us drachma juveni¬
bus^ adeib i&ncious ;duai uni vero drach narum
viris & mulieribus. Nec inutilirJr datur cx fyrupi
rofati novem infufionum duabus unciis: aut viola-
nim/erapio,confcrvavcmifcetur:& fapius exjufl
culo fumitlir. Dimidia poft fumptum hoc medica-

m er. tum

1 mentum hora Tamnus eo n ceditur ,iisprxfertim qui

vomuibusobnoxij funt,fed brevismampurgariin-
eipienti, nec fomnus, nec cibus, nec potus conve¬
nit. Si vero qui hunc pulverem , vel aliud quodvis
laxans medicamentum fumpferit,fibi a vomitu me¬
tuit , utatur eo quod Ixpius expertus Ium remedio,
vidclicet,ilic5 a fumpto medicamento, albumen ovi
aflum & adhuc calidum digitifque attritum lineo
panno raro involvat, &: in nodum colliget, quem
gutturis orificio imponet, &iftic reti nebit, donec
medicamentum laxare incipiat ; etenim non modb
vomitum prohibebit, fed etiam fumos Sc vapores ^
medicamento lublevatos reprimet. Fadta purgatio¬
ne datur ju(culum,3c paulo poft cibus, qualis his da¬
ri lolet qui Tefe purgant. Peracto prandio neque fo-
mno indulgeat,neque bibat ante comam, qua: levis
erit ,i&. rerum boni fucci. Poftridie eluat* corpus me¬
dicamento aliquo , & conferva quapiam utatur, de-
incepsin viftu & reliquis rebus necelfariis fefege-
rat,ut decet. Fiunt nonnunquam ex eodem pulvere
j tjpoti*. excepto electuario rofeto Mefiie Catapotia Corian¬
dri fi cci magnitudine utfacilifis dilTolvantur & ci¬
tius opus Tuum peragant. In manu autem eft Medi¬
ci , aut ejus qui fumpferit, eam humoris quantita¬
tem purgare quam volet, quoniam fumpto pauxillo
jufculo aut alia re, eius operatio i Iico ce fiat. Negat
Io. 'Frago Tus Regis Catholici Medicus , jufculo aut
alio cibo inje&o Mechoacan vim purgativam Triti
aut infringi , & quotidiana experientia id fe obfer-
valfe ait,eandemquenoftriautoris in Pimpinichi
opinionem reprobat. MittitMonardi promonto¬
rium D.Helcne,quod in eodem quo Nicaragua tra¬
ditu clt , aliud Mechoacan genus filvcftrius ,quod
gravia fymp tornata excitat, ut vomitus immodicos,
tormina , fcalvi profluvia , quam ob caufam Scam-
mor.ea nucupatur:fed nemo (periculo femel Tacfto)
utitur. Mechoacan agreftis guftu acredinem prae fe
fert, & domcftica nigrior clt vehcmentiuTque <Sc
cum fnolcltia purgat: quare magis noxia , au tore
Everardo.

LIBER XV- ijr

craffitudine inter arbores, quarlimfi fragmentum

I

Ii onard.

L,«

echoac.

' 'fi'-

Locus'.

BRYONIA MECHOACANA
nigricans.

Radice e ft Mechoacx fimili,fed cortice nigrican¬
te veftiti , interius rufefeente , qux tellulatim
incifa rotunda, magnitudine & figura calculo alea¬
torio rcfpondens,ex India Chelapx fi ve Celape no¬
mine ante annos undecim allata fuit-Ab Alexandri¬
nis & MafiilienfibuSjIalapiumvel Gclapo vocita¬
turi: &MaftIlienfibus,Mechoaca nigra,velmas exi-
ftimatur.

Guftu eft non ingrato, & gummofo, & ob copio-
fam gummofitatem , fi carbonibus , vel igni admo-
veatur,flammam concipit. Facultate, vulgarem five
albam Mechoacarn fiiperat : nam ob gumini copio-
Tum, fortius humores (crofos purgat, cum imi vetris
levi dolore , <Sc prxeipue vifeera, hepar & ventricu-
lum roborat. Quare drachma? unius pondere exhi¬
betur tuto , <Sc linefafcidio opus Tuum exequitur.
Sunt qui ca in dofi ,cum aqua Cichorea: , aut Iimili
ftillatitia, feu jure actu frigidis, tribus horis ante
p r a n d i u m , £ g r o ti s p r opinent.

Ex Bauhini prodromo , ubi eam Tub Bryonia 5.
Mcchoacana nigricante exhibet. In pin.facit Bryo¬
niam 7. Mechoacanam nigricantem.

RADIX QVIMBAYA.

Cap. XXIV.

MEmi nit apud Cluf Petrus Cie$i part.i. Perua-
r x hift.in Provincia Quimbaya, cujus metro¬
polis Carthago, nafei tenues quafdam radices digiti

brachiali longitudine duobus aqua? fextar iis per
no «Stem maceretur in vafe aliquo , majorem aqu*
partem e.\ no<fte abfumi. Ex ca qux fupereft aqua, vires.
qui tres uncias fumpferit, adeo benigne purgatur,&
fine moleftia , ut fi Rhabarbaro purgatus efiet. Cu¬
jus rei aliquoties periculum fecit magno illorum,
qui fumpferun t,commono.

JLugd.Petri Ciecx radix Quimbaya. C.B. Radix
Quimbaya : meminit etia Fragofus, fed fucciniftius.

BEXVGO’ DEL PERV.

Cap. XXV.

PLantis illis qux ex utriufque Mechoacan gene¬
ris femine Scammonij aut Convolvuli modo
prodibant forfitan fi miles erant, qux ad Cluiium
Diep.i mittebat dodiflimus vir Godofrcdus le Bru,

Medicus Regius,BexM^j dei Peru appellatione, qua¬
rum drachmam ftimptam,purgandi vim habere feri- Bext*S° dei
bebat, prrferrique Mechoacan A: nucibus Indicis C

■ ■ r- ' -n r • \ s ,res

purgativis. Erant vero illx, larmenta venus, quam dojts.
radices, longa, xqualis fere ubique craftitudiniSjdi- Dc[c r*d.
gitalis videlicet, nonnulla etiam minora, lenta, &
funiculorum , five Athragenx farmentorum inflar
nonnihil contorta, cortice cineraceo obducta , val¬
de nenfafe interne, lenti guftus initio,deinde non¬
nihil acris & felivam cientis , denique guttur & fau¬
ces urentis, breviter ad Athragenx fermenta proxi¬
me accedentia , ut quodammodo mihiperfiudeam
Athragenes fuilTc fermenta iliis in locis nafeentis.

B.pi n. Clematis i.Pcruviana.

RADIX PVRGATIVA INDICA
Mattalifta. Cap. XXVI.

TLluftrilf Principi Frid.Duci VVirtembergico mif-
± fe fu i t h x c rad i x ,no mine radicis purgati vx Indicx
Mattalifta, qux fibrofeerat,reprxfentabatque quo--0^*
dammodo fegmer.ta Heleni j,fufea,rugofe, interne
nonnihil fia vc Icens & albicans, nullo feporemani-
fefto,nifi quod Au mallicata, acrimoniam quandaifi supor.
lubcbat.Hxc autem erant adfcripta:Afiumpta pon¬
dere g.ij. pulverifatarum in aqua cordiali ftomacho Vtres.
jejuno mane, refrigera t,valet in febribus ch oleri cis
& ardentibus. Syrupus ex hac radice paratus ex ckoler*.
unc.iiij.in lib.i. aquxdcco&is cum Sacchari ponde¬
re 5-ij. refrigerat, mundificatfenguinem. Sed quis
non intelligitfecehari dpfin nimis parvam elfe. Sy-
rupi dofis etiam erat adfcribenda.

LVPVLVS MAS ET FOEMINA.
Cap. XXVII.

Lu PULUS MAS.

ANadcdras Lu- De] er.

pulus , per fe
infirmus , facile ri¬
dicas , aut proxima
adminicula, qux ar¬
ripuit, cor.fcendit,
non ille quidem ca¬
preolorum , quos
nullos habet, ope,
fed tortilibus, afpe-
ris , angulolis pur-
puralcetibus & co-
cavis fermentis te¬
naci pedamctoium
complexu in altum
fubnitens , extero-
qui humo fe tollere
vix pdtisjfolia e ge¬
niculis bina,adver-
fe, pediculis palma¬
ribus , a 'peris , ru-

N 4

H I S T O R IAE PLANTARVM

Lupuius Foimina.

bcncibus adncx.t,
afpera, modo Mori
folia imitata , inte¬
gra, in mucronem
abeuno, modb tri¬
fariam divifa toti¬
dem mucrones o-
flentant ,tum hic,
tum illic per ambi¬
tum ferrata : flores»
ex foliorum alis ra-
cemofi , cannaba-
cei, colore herbido
palle fcentes , ex
foliolis & totidem
flaminibus com¬
ponuntur , qui in
aliis nullo fequen-
te frudu evane-
fcunt, aliis fquam-
mis compactiles
fructus femen con.
tinent ruffum , a-

Lupult ge¬
ner a.

Lufult fe-

marum.

Lupulum dividunt aliqui (utTrag.Lob.& Cam.
ep.) in fativum Sc fponte provenientem, five fylvc-
ftrem , facie non differentem , prxterquam magni¬
tudine & exili tatemam fylveflrem aiunt florum co¬
nos minores,rariores,pauciorefque habere.

Alijdiftinguuntinma-rem&fceminam. Mas (ait
Cam.ep.) folliculos edic; fcemina flofculos. Non
defuntqui marem appellent Limulum, qui Iteriles
habet flores; & fccminam cui folliculares frudus;
folia(additC.Bauh.)circa radicem fine incifuris,fer-
rata tantum , rotundiora j flofculi fubpallidi , fine
frudu pereuntes in pollinem lu tetigi. Illud mirum
cum qui floret non ferre fem en\fructum C.Baub .] Sc
qui femen [ fructum C.Vjnon florem.

LupuUuf*- Lupulum fali<Starium fpontaneum in Graeciae-
Itrt Artus, tiamnum hodie vernacule Ccvavlav vocari audit Lo-
Bryoma. belius : Sativam vero ,Vitim Septentrionalium in-
j mi se- /cribic: de qua dicit. Munifica Phronxamiferta algi-

ttentno' 7 . . . n . o

nahs. Olores regiones , cis largita elthanc quali Vitem al¬
teram , qua quafi vita quapiam fuas potiones ani¬
marent, & fafubriores efficerent. Quare fedulo co-
1 ucrunt hac vulgo Vicem, depactamq; e fylveflri ur¬
banam fecerunt, jam tot locis , ut etiam traduspa-
tentiflimos vinetorum fuperent, depadis multis
pedamentis «& ridicis , qux tenella clavicula Sc ca¬
preolos fulciant atque maritent: hx autem fulcra,
quiafaligna ut plurimum funt , ideb forte Salida-
s a lici Ari] rium vocarunt Lupulum: folo humentiore,lxtiore,
-pinguiore , radicum fibras inferit hodie Germania,
ftiperior prxfertim,atque Fladria, Anglia & tfprth-

tuu,quibufque plerxque gentium utuntur incibij.

Lupuli vocaA^Tatius meminit Mefues inter fuade-
jectorix facultatfs medicamenta, ubi hxc ad fenfum
habet. Efl a^iud [quartum S)lvio\ Volubilis genus, y0iui,i(s\
quod Lupuius appellatur, folia habens afpera, Cu -genus xi
cumeris modo : flores exilibus folliculis {quamma-/««\ .
tim compados, racematimque dependentes, colo¬
re fubcinereo. Hanc plantam , inquit Tragus, Mef.
c.i 4-in limpl. Volubilem tertiam nominat , Barba- j.

rus-credit Lupum f ali itarium Plini j , & Graecorum I

, quafi ad Bryoniam aliquo pacto pertineat di- Bryon: 1
dum. Manardus Lupulum , Lupum repticium.
Tolophiam, Volubilem mfignatn «mediam , Ha- Tolophia.m
biolam,Habillam,«ScBnifcandiiI.im vocari traditi. 5. I

epift. Quorum fime omnium fententix , utnon " I
multum ab invicem diflant , ita maxime mihi pro¬
bantur. Sedcumiisconvenirenonpofliim qui Lu¬
pulum Corrudam interpretantur, cum Afparagus Corrud.i. ]
Corruda dicatur Theopifr.l.ff.c.j. Cxterumut quid
mihi de Lu pulo videatur, explicem, exiflimo Lupu¬
lum eam elTe apud Diofcorldem plantam, quae illi sJ”^tx
ctj.1ha.Z7 > b.e. Smilax afpera dicitur. Idem Tra- 'e>,t D,t*\
gus ait,qux de Smilace afpera fua Plinius tradit , ea •
efficacius Sc certius prxftare Lupuli florem odora¬
tum (qui in Petro de Crcfcentiis Levertigo dicitur) Le^erngok
fc credere ,ideoque Lupulum Smilacis afperxge-
nuscirefc firmiter renere. Sed ejus fen tenti. r,Cor-
nario tcfle,tota Diofc.acPlinij deferiptio repugnat,

&in primis fru 61 u s racemo fu s.

Matth.Trag.Brun.fi' T urn.DocT.hiffiTab.Clii fi b.i flf, s:Jn0!;-
Cam.ep.Cafl.Lug.Cluf.& Cxf.Luptflus. Lac.Fuch. L*t*l**'- -
Gefn.h.& coli. Lon. ( qui Sc Humilium vocari feri-

bit) Dod.gall.Lob.obf Lupus falidarius. Lob.ic.

nomen

de.

mania , unde uno aut altero anno fe ^

- propagines multis anfradibus prolixx , pbfl
plexantes obvia quxque arborum Sc arbufto-

Luf>.
di a>

amplexantes Obvia quxque
rirn,luc6fquc efficiunt fornicata pulchritudine vi-
fendos : quippe Ixtior multo tota planta culta eva-
dir,flarumque thyrlis foliacejs Srfquammofis adul-
ti oribus , femine etiam multo majore. Vindemix
tempore uvx decerpuntur , & infaccos coguntur
'ad Bicre five Cerevifieconfedionem.

'ttbths. Volubilis , ucpofleadiceyir, plura habentur ge-
nera,quoi‘um unum illud cffiqnod Lupulum appcl-
Hujus etfi apud Medicos hac xtatefrequen-
*■ tiflimus fitufus; n ihil tamen, quod Matth.equidem

invenerit , Galenus, S: Diofcorides, aliique' veteres
tam Grxci , quam Lati r i authores , pofferitatis me-
merix prodiderunt, quanquam non defint,qui ve-
rt//Jinr,!mr.c Plinio elfe Lupum fali diarium, ab eo tan¬
tum nomine demon (Iratum Iib.zi.c.15. atque ibiin-
ter eas herbas connumeratam, qux fponte nafcun •

Lupus falidarius fpontanelis five Lupuius , &

Vitis Septentrionalium. Schvv. Lupuius fponta-
neus mas, Lupuius fylveflris, Lupus falidarius,
tDilber -Bopffcn/ £?orn^op|fcn : Item, Lupuius
fpontaneus Herilis, Ludus fylve flri s*foe mina , Wil*
bcr femel Joopffctt : folio rotundiore, nec tam pro¬
fundis , ut mas jinrifurisdifTedo , Sc juxta radicem
potiflimiim fine incifuris. Eid. 1.2. Lupuius nlas,
0;ijo’,@puayfct} Lupus falidlariusfativus.Lob. Humu-
lus Ixtior majoribus capitulis «Se femine copiofiore.

C.B.ph.& apudMatth. Lupuius mas & fcemina.
Eid.pin. Lupuius 1. mas : Lupuius fativus & fylv.

T rag. Lo n.Cafl. Lugd. Item, Lupuius z.fcemina,ut
& Cam.ep. &h.

Lupum falidnrium , five Lupulum Fuchfius h Bryon.
Grxcis receptioribus Bryon vocari refert, & k vul¬
go Humilium : ab aliquot Italix ruribus ad grxeam
appellationem alludentibus Brufcandulam , quafi Br”J
Bryon fcanfile nominari. Bryon quidem ^ Bryo-

nix fimilitudine haud dubie dictum: Lupum vc-

rb falidarium, quia fubcat,fcandatque Salices 8c ar- //;?.
bulla omnia circumvolvendo fit appellatum : 8c
hinc quoque Lupum reptitium nonnullis nuncu- LuP"s re
patum. Hxcillc. Quo vero audore, Fuchfius
cis SfJ: v appellari alTcrat, nondum reperirc licuit. " 1 're?r
Bpopv Mufcus efl.Dici tur Sc Caucalis &vov a Democri¬
to , ut Oribafius tcftis efr.

Lupulum Ofticinx pa/Iim vocant :plerfquc Lu- Nom,n*
pum, vel Lupulum fili darium y Germ. ^opffcn: l,nzM*r'
Bclg.4ooppc Sc fo oppccruyt:Gall.p H.ntbl n lz.Lu-
foh yBrufcand /,. Ihlp.Hut/ibre^illos.AnglJooppcei
Boh.CIjmcI: Hnng.fCflw/o.

In fcpibuspaffim abundatae ad dumeta & mar -Boem &
gi nes pratorum hirnentium luxuriat. Vitis in ftar
colitur a Germ.Septcntrionalibus capituLs Sc femi¬
ne copiofiore. Capitula Auguflcrdc Septembri col¬
liguntur & coguntur in faccos.

Vires, temperamentum & ufus.

Volubilis quarta Mefues ‘Lupuius temperatus Tem^erA-
vel potius frigidus principio ordinis primi. Sangui-z,KW*'i!**

LIBER XV-

* utrum nevn bile flava modice purgat, cumque clarum red-
rut. dit , Sc fedato ejus calore temperat , pr cfcTtim fero
Ia£tisinfufa : iterum fyrupus exeo fanat, febribuf-
quebiliofis Sc (anguineis prodeft. Ipfa quoque &
fuccus ejus cum hordei polenta cephalalgiam cali¬
dam fanat, & ventriculi,achcpatisintempericm ca¬
lidam. Cumque fit tam e dicax medicamentum, mi¬
rari fubit, cur a noftrx tcmpeflatis medicis in ufu
tam raro habeatur-

i e^ifiA Qui cervifiam coquunt , loco condimenti Lu-
'ujuitur. pUluni habent , fine illo enim raro bona conficitur
cervifia. Flores tamen cerevifix largius incofli ca-
ntur° Puc Ccntant:- Udiores etiam nonnulli Lupulo carere
nolunt. Hft enim ad multa quam utiliflimus. Proin¬
de tam flores quam radices ejus temperatura" funt
npera- calidx , & fieex. Recentes vero ac verni Lupuli tu-
riones medicam obtinent naturam, ad humidam Sc
refrigerantem qualitatem vergentes. Apicij recen¬
tes Lupuli turiones non aliter atque Afparagum,
acetariis in Vere expetunt’, necfane inepte illi face-
■rmnes. re videri debent. Siquidem Lupulus in tenera ftia
xtateincibo devoratus, fanguinem purgat, ven-
■ftruttto- trem fblvitlaxatque,5iobflru6tionibus epar & lien
r- liberat. Vnde colligi poteft non foliim turiones
hosin cibo ufurpatos , fed flores Lupuli vinodeco-
(ftos ac potos , adverfus venenum , Sc fi cuid aliud
malum in interaneis fuerit, unice Licere. Flores Lu-
*trix. puli in dcfeflionibus duritiem Sc tumorem matricis
juvant, nec non difficulter urinam reddentes &c eos
quiinter mejendum, calculum veficxfentiunt. Tu-
acctart* riones primo Vere aqua ferventi macerati Sc frigi¬
da abluti , cum aceto &o!eo communi , addito fale
in aceteria veniunt. Cichorij fapore non ingrato,
calore temperato ad alvum emolliendam , Lupillus
flore & femine calefacit, exiccat, extenuat, aperit,
:e collum. aBftergit , fanguinem purgat. Bibitur contra vene¬
na, fcabiem, luem gallicam, & exteros afte&us , qui
cutim extimam inficiunt.Datur etiam contra febres
^ . ab infar&u provenientes. Semen lumbricos ven-

| rlc ' tris necat, urinas provocat Sc menftrua educit. Vul¬
gus & vetula: Salmanticenfes, fepenumero medici-
lopect/t. tiam empiricam fiuflitare folitx, ad curandam alope¬
ciam kvenerealuc natam , hac ratione Lupulo ute¬
bantur. Ejus radices pondere libra: unius probe lo¬
tas & a fordibus repurgatas,per nocterfi in aqua: li¬
bris ofto macerabantipofhidie in illa ipfa aqua,len.
to igne & fumi experte, ad tertix partis confum-
ptionem coquebant , vel etiam ad mediam partem,
Ji vehemens effiet alopecia.Decodtioncm fervabant
?oft. jn ufutn : ejus uncias odto mane xgris jejunis pro¬
pinabant , deinde (lingulis in je&is fudorem provo-
cabant.Addebant nterdum Apij fi ve Selini horten-
-fis , duas aut tres, Sc graminis aliquot radices , non-
nunquam etiam pallas Vvas ^ gigartis mundatas.

RADIX CAROLI SANCTI,
foliis Lupuli.

Cap. XXVIII.

LVpulo fimilis
eft , Sc perticis
fe convolvit illius
more quibus fi ca¬
leat , humi fpar-
gitur & diffunditur,
folia etiam Lupulo
fi milia , colore viri¬
di , fied obfcuriore,
odore gravi: neaue
florem , neque fru¬
ctum fere. Radix
craflo capite eft , ex

quoalix radices oriuntur digiti eradit u line majo-
ris,colore candicantercortex qui facile feparatur,cu- conieie
jufque ufusjcflodore aromatico, guftu amaro , cirri «A'*
quadam acrimoniae nervus radicis cortice (poliatur,
multisqiiafi filuris fieu tabellis tenui (limis conflare
confpicitur,qux figillatim feparari poliunt.

Monard.CarloSanto. Geofilm.de villi >is de Car- Syrnn.
loSanto. Caft.Carolus Sa rufius. Lugd. Radix con¬
tra venena Catio Sanfito. B. phyt. Lupulo fimilis
Mechoacana. Eid.pin. Lupulus 3. Mechiocanus:

Indica radi x,Mo n ardi,p ar.al t.

Nafcirur teraperatiflimis provincias Mechoacan
locis lolo neque nimium ficco, neque humido.

Calida Sc ficca initio fecundi gradus.Radicis Caro- vires.

Ii Sandti cortex mane aliquanto tepore commandu¬
catus, multam pituitam,ali6fq', humores excipite c-
licit,eamque ob caufam rheumati fmos,capitis dolo- Cupitis da¬
res Sc defluxiones curat: in nonnullis etiam vomitu lorcJ-
multam bilem fiepituitatem £ ftomacho expellens,
fed illius decoctum maxime cujus gratia ventricu¬
lum noxiis humoribus liberat , eumque roborat:
purgationem tamen prxcedere necelfieeft. Idem
c 0 m m a n d u ca t u s , g i n g i v i s a b fccde n ri b u s a u x i 1 i o efl,
dentes flabilit eofquea fcabritia Sc corruptione Xi-Dentesrb-
berat, onfque halitum commendat:fed polteavino borat-
os eluendum, ad amaritudinem tollendam.Pulveris
ejus exigua quantitas ex vino albo, aut Adianti
Cancllxque dccofto fumptus , vulvam obflrucftio- obftrufiid
nibus liberat, mcnfesqiie provocat , & flatus difeu- nes
tic, purgato videlicet prius corpore, & alvo (dum e- M enfei'
jus remedio utcturjcx xquis partibus Liquidambar flatus-
Sc unguenti Dialchxx i nun&a. Cordis affectibus, iis Affe-lus
prxfertim qin ex uteri fympathia oriuntur, auxilio cordis.
efl: ejus pulvis, ucante, fumptus, aut illius decoctum
hoc modo prxparatum: Radicis minutim cnT\c\(xDeco^um-
drachmxduxin tribus aquae fextariis coquuntur ad
dimidias,corticis Citri in pulverem redaCti drachmc
quatuor,pulvcris Cancllx drachmx dux flatimin ji-
ciuntur, ac denuo fervent, deinde colantur. I#ius Do7s.
decodti fex uncix lingulis diebus man£ addito fac-
charo propinantur , rurgato tamen prius, ut decet,
corpore. Hunc pulverem, CcUecodlum nonnulli in
morbi gallici affedtibus , atque etiam cpilepfiacom- Morbus
mendant. Alterum experiri non admodum neccffie^"'"’
efl, quod multis aliis ad eum morbum remediis a-
bundemus. Alterius periciilufiiciedum in iis qui vi-
gefimum quintum artatis annum nondum exccffic-
rc: nam epilepfiamin adultis tolli, non eftvcrifimi-
le. De (criptis his Curio Sancis Facultatibus, qui pro¬
xima clalfie e Nova Hifpania advenerunt, iflain ra¬
dicem Indicam cognominabant, eamque valde <“ (li¬
mabant : tantas enim illius facultates experientia
comprobatas fe habere dicebant preter modo enu¬
meratas, utpluresde Rore-marino celebrari nori
foleant. Ejus corticem in pulverem tritum puer¬
peris obftetricum negligentia animi deliquium pa¬
tientibus, propinant’, plurimum enim fudorem
provocando liberantur, idem pulvis ex vino aut
florum malorum Aurantiorutri flillatitio liquore
datus, mulieribus partus difficultate laborantibus
magnam utilitatem adfert. Monachus quidam v er‘tricu&
ventriculi debilitate affligebatur , orta tam ex frigi- deb‘Ut'ti-
dorum humerum abundantia , cuam ex imbecillo
calore naturali , fic , ut nec cibum concoquere pof-
fet , fed is’ coi rumperetur, & in magnos flatus con¬
verteretur: has radices cum pro fua opinione inae¬
qua decoxi flet , carcrc- pari lix modo , decoctum per
multos continuos dies m prandio Sc ccrnahaufit:
id illi adeo feliciter ceffir,ut& ventriculus robora¬
retur ,Sc cor ca!efctfet,ead^mque opera cibos po-
fleaprobe concoqueret , acidis nidoribus liberare¬
tur, £c flatus abfu merentur. Aliud praeterea ccmfe-
cuutus efl r.Or. peratum auxilium:namhernia(oua Hernia.

per

nf H I S T O R I jAE

permultos afiftos laborabat , Ac ,ut braccis & liga¬
turis quali aflidue uti cogeretur, nec nifi certis qui-
buldanvintervallis eas deponere pollet ) liberatum
fefe fen At , cum bimcftri hujus radicis decodlo ulus
fuilTcf,nec br^ccas amplius adpofuit,fed fine illis in¬
cedit. Vtilc etiam eft hujus radicis decodhim ad os
Ad gingt- colluendum:nam gingivas roborat, dentes a corru-
den- ptionc prxfervat, atque fi jam corrumpi incipiunt,
ne latius malum ferpat , impedit. Cxterum adver-
fus hoc malum habeo remedium multorum jam an¬
norum experientia comprobatum , ut videlicet x-
quis partibus aqux c rolarum calycibus ftillatitix,
&accti Icilliciti fubinde os colluatur: namcertiffi-
mum eft dentes ea collutione k putredinx liberari,
& li illa jam correpti lint , ne ulterius ferpat , pro¬
hiberi. HaftenusMonardcs.

SMILAX LAEVIS VETERIBVS.

Cap. XXIX.

S Milax Ixvis, ita defcribente Diofcoride, folia ha-

j _ bet hederacea, fed molliora,lxviora,tcnuioraq;

W/rf. [\r$o7iz<t , & non /tvxoTtpa ut vet.] flagella xque ac

prior [ Smilax ajpera ] at nullis fpinis horrida :
quibus tamen haud fecus ac illa arbores fcandit , iis
fefe circumvolvens : femen vero gerit ceu Lupini
[-jKjUK : Auth.advcrf o^lCv. quidam legendum conji¬
ciunt =A 'Zyet tdn $va© Ux ] nigrum , exiguum , ftl-

praquod flores perpetuo vifiintur, candidi, undiq;
jSfut. numeroA &orbiculati. ExhacporrbSmilacepcrx-
ftatemtopiarij operis umbracula fa&itantur : at fo¬
lia per Autumnum amittit.

Vira. Carterdm femen cum Dorycnio potum ternis

Angulorum obolis f reta0e\x oax; vM-~np?i •. Matth.

Somni * tu. . ,L . . ,

mukuof*. ct7 lixa? e^75f« J ut fommatum varia , tum e-

tiam tumultuofa videantur,efficcre perhibetur. Ga-
Milax U- lenus hanc Milacem lxvem nominat,acafpcr? quo-
<b*Galen. dammodo fimilem elfe , quoad vim attinet, refert.

At Plinius contralib.14. cap.10. nullius elfe cffedlus
fcnbit. Quidam, inquit, duo genera Smilacis dixere,
Scc. [vide titulum de Smilace a (per a-] Alterum genus
culta amare & in his gigni nullius efFc&ds.

AejuftocA. Quidam , ut Cordus , ex i ftimarunt Smilacem lx-
smtUxhor. vemcandem plantam elfe cum Smilace Phafiolifc-
ra: cg° eam opinionem refuto lib.17. Ruellio Smi-
^ax lsvis eft grandis Phafellus. Non defunt, inquit
Sarracenus , qui Smilacem lxvem eandem elfe cum
fativa fcu hortcnll Phafioliflra exiftimarint: tum
quoniam utrique deferiptio propemodum eadem;
virefquc itidem exdem a Diofcoride tribuuntur,
tum quia Galenus & Paulus, Smilacis hortcnAs in
fimpliciumcenfu nullafacta menrione,Smilacis lx-
vis tantummodb meminerunt. Ategocumperi-
tioribus rei herbarix profeiloribus inter utramque
manifeftum diferimen agnofeo , Smilacemque hor-
tenfianam eam elfe credo , qux ao.3/* feu phafcolos
profert:hanc vero,ad afperx differentiam lxvem di-
ConSoX-u. dam , eam quhm rcccntiorum plerique Convolvuli

lus maior. , 1 ■ 1 , r 1

majoris aut etiam albi nomine defignarunt.

Ali j autem contra Sarraccnum negant, nec' fort£
Ane ratione , Smilacem lxvem efle Convolvulum
majorem.

Helxmecif- Quidam apud Corn. Smilacem lxvem Helxinen
J Ampelos. Cilfimpelon vocant,malc.

Gelfemt- Cxfilpino Smilax Ixvis eft Galfeminum, qux o-
pinio forte non reficienda : lecfores perpendant
dilige ntiils.

Smilax rl/- Smilacis xqui vocationes alias pofui lib.7. ubia-
as ornus, go de Ilicibus: Item hoclibro ubi fcripA de Situlace
Smilax a- afpera.

ffrder**r- *n ^ginet2r cap.84.in Thcodorfd remedio
borea. centra gangr.vnam inteliigunt quidam per Hede-

TLANTARVM

ram arboream , Smilacem lxvem , quibus affer.titur
Dalechampius.

CONVOLVVLVS MAIOR.

T^Ergulis obum- Dffcr-
i brandis polfet
i n fer vire Smilax lx-
vis , ita fubAdio
proximi cujufvis
fuftentaculi in al¬
tum nititur, longif-
Amis & velli ti con¬
tortis tenuib9 ftria-
t is viticulis, ex qui¬
bus , longis inter-
vallis,pcdiculis un¬
cia longioribus he-
rentia prodeut fo- Folia hdt
lia, he dcraceis lon- race*. j
ge majora, acumi¬
nata, duas alas hinc
Bchinc juxta pedi.»
culum promitten¬
tia ,Jxvia,niti da, vi¬
ridaria, ex quorum
Anu profertur pe¬
diculus longus Angularis , cui inftdet flos unicus
magnus nivei candoris, calathi forma, cujus imum
tubulum folliculus comple&itur; femina in capitu¬
lo Cerafl mediocris magnitudine rotundo conti¬
nentur fuliginoA coloris.

HancitadelineavitDodonxus: Smilax Ixvis ma- Defcr.DU
jor viriculo As ac farmentoAs cauliculis longis ac te¬
nuibus furfum ac deorfum arboribus, fruticibus, vi-
cinifquc fepimentis obvolvitur circumligatiirquc:
folio eft lato hederaceo, fed molliorejxvigariorerm
flores cxiliunt candidi ,copioft, rotundi, calathi efli-
gie , colore candidiflimi ac Lilia xmulantes ; femen
angulofum.fordido colore nigricans,exiguis fylve-
ftribus Lupinis propemodum Amile,capitulo ex te¬
nuibus membranis continetur; radices Iongx, craf-
Aoribus cirrhis Amiles ,intifs candidiores ,hacillac
per obliquu, infra terrx tamen fuperficiemferuntur.

Mefue Volubilis magna, Ladlaria,Funis arborum Sjnon.
dida. Sylv.GflampelosDiofcoridis. An Diofco-
ridi ( quod Trago ,Matth.FuchfDod.Lob.C.Bauh. u^u D,0ft\
Schvvenck.& aliis placet) Zui a*£ m!*, folio Hederx
Amili molliori? An prxterea (quodFuchf &Dod.
affirmant. ) *M/a Galeno & Paulo ^Eginetx?

Cord. in Diofc. Helxine Cilfampelos Grxcorum,

Larin. Convolvulus , cujus flores Liguftrum intej^
pretati funt apud Virgilium,magno errore. Sed eo¬
dem plan e lapfu exifti matur quoque Liguftrum, de
quo Martialis lib.i. in Procillum fcripferit. Quod A
enim ( utdi&x opinionis autores fentire videntur)

Smilax hxc Liguftri nomen aliquando fortitum Ac,
quod vicinis circumligetur, ac circumvolutionibus
plurimis implicetur , non tantum non fola Ligu¬
ftrum erit, fed & Vitis, LupuIus,Cufcuta,&inAnitas
alix. Sed <?cipfum quoque Liguftrum, Liguftri no¬
men non maerebitur, ciim per fecredhim At, nec
vicinis fe circumvolvar.

Tragus Volubilem Aiam mnjoremfira enim Con-
vol. majorem inferibit) quam Germanos ^forma
florum Campanam candidam vocare feribit, eam Campana
elfe dicit quam Mefues Ampl.c.i^.Funcm arborum, candida.
quod eft (A germanice interpreteris) 0cilbanm;
Aviccnnai.2.c.735.FunemPapaverum;vel ut ali j ha- F*n,t pA-
benr , Paupcrumfquod fonatgenm.23cttlcre 0cil)
appellarit ; Ali j autem Cymbalarem, & Campanel- pernm**'
lam vocarint; Otho tandem Brunfelfius Volubilem

LIBER XV-

W

liMu.

i 'hn.

i nmo-

lubilis

eiflophyllon aut Ciflampeloneflc exiflimarit. Ve¬
rum Ciflophylli appellationem proprie ad A fcle-
piada pertinere Tragus ait & Plinium Volubilem
majorem Convolvulum vocalle l.zi.c^.ejtifque flo¬
rem no inepte Lilio albo contulifle. Quo Idam tan-
iiaris z. ^ ve^c ^cr^it Volubile fub Clematide altera apud
,c. Diofcoridcml.4. efle deferiptam *, alios Periclyme¬
num efTe di<ffitarc i nonnullos rurfiis Smilacem la:-
vem facere. Qua: opinio ipfi magis arridet, ut quam
etiam Ruellius fequatur. Proinde fi omnino quid
fentiat , effari liceat , videtur i pfli fane htec planta
Scammonea: ( qua: Diofcoridi Colophonia ,Da£fy-
lon, Colophonium, ApopIeumonos,&Sanilum co¬
gnominatur) genus efle fylveftre ,fed non noxium
quale efl Scammoneum,quo officina: utuntur.

I Demo- Mal°cilT'us>T Democritus mollibus Hedera: foliis
' ts depingit, caule tenero, fefe cuicunque ,quodfuerit

one. nadtus, involvente, videtur Gefn.h.Iafiones,fi ve A-

ie‘ fines , feu Convolvuli fpecies major. Huic flib feri- -
bit Anguill.ep.5. dum ait , Malacocilfus Democratis
apud CafTianum Baffum nihil aliud cft, quitm Con.
volvulus,vocatiirque a Catone Volubilis. Convol¬
vulus (pergit Gefn.h. ) vulgb Volubilis, Lilialfrum,
K\vuttTjrs7if>cL fccunddm Ruellium : Item Clematis
altera , herbariis nunc Volubilis major ex Ruellij
Jor‘ fententia,fcd non cfl; Liferon,Campandla Rutilio.

Nullam hatffenusinveni (inquit Turn. ) deferi-
ptioni Smilacis larvis per omnia refpondentem.Etfi
3 'no*'cft enim Convolvulus flore magno nolarinftarin aliis
„lAX' omnibus refpondeat,difl'entic tamen ffiudfus, Lupi¬

no diffimilis. Actius quoque de curanda hydrope,
ait Smilacem in fepibus & propter aquas nafcen-
tem, fi liquas proferre Smilacis hortenfis. Sed tale
quicquam nufquamobfcrvavi in Convolvulo ma-
^ ,e~ iore. Smilax larvis Matthioli cum nec femen habeat
Lupini, nec filiquasSmilacis hortenfis, nequitetiam
elfe meo judicio Smilax larvis , nili ali j fi nt Lupini
mihi incogniti, ali a: que fi liqua: Smilacis hortenfis
/ bilis 1 nunclliam confpedfar. Mihi quidem videtur
-ej Smilax larvis Matthioli primum efle Volubilis ge¬
nus apud Mefuarum.

\ntUx non Convolvulum porro hunccemajorem,Smilaccm
'• efle Dio Ico ridis negat etiam Carf dicens : Sunt,qifi

putant apud Diofcoridem , Smilacem larvem elfe-,
nam deferiptio in carteris valde congruit, fed non ad
eam altitudinem adolefcit, utinxflate adumbras
quarratur, neque tantum folia in Autumno deci¬
dunt , led & caules & tota planta perit-, idcirco ma¬
gis vifiim eft Smilacem larvem albo Gelfemino con¬
venire.

mtUx U- Fuchf.Matth. Acolhe, Bellon.Turn.Cam.ep. (qui
,s\ non audet affirmare,an legitimam Smilacem larvem
referat) Smilax larvis. Lugd. Smilax larvis Matthio-
li. Dod.hilL &: purg. Lo*b.Obf & ic. Smilaxlarvis
milax U- major. Dod.gall.Smilax lenis alba major. Lob.adv.

Convolvulus major, Plini j Smilax lxvis , vel lenis.
Volubilis major vulgi. Trag.Tab. Volubilis major,
ut & Cam.hift. ubi figura nova. Sehvv.Convolvu-
lus major ( ita & Gefn.h. ) , Diofcoridis.

C.B. Smilax lar viSjConvolvulus 1. major albus : Vo-
lubilisjBrunf latifolia, FaIlop.de decor. Volubilis
major, Trag.Lon.Thal.Tab. Smilax lxvis, Lac.Caft.
Lugd. major,Dod.Lob.Ger. Campanula alba lilv.
Schvv. Convolvulus major flore albo ,Eyft. Efl
femine nigro,aliquando rufefeente.

Germ. vocant UXnbeFraut/ jjlatt VTinbc /ober
VDeiflrylocfcn-, Belg.tTi/ibc & VOran$c-,G<d.Liferon3
Lifet ,C ampanette& Phafules Fuchfio , minus com¬
mode : Ital.r 'ilucchio maggiore: Hilp. Tedra Campana ,
Lob. Campanilla Ter vrf,Dod. Gineguela mitivrMztth .
Angi. Bynbnrccbc & tTiiibu: Lobel. 0cbmootl>
0mtlaj:/2frbor tPinbc/ (Dreat CDinbc/tt>tr^ft)in^
bc/ Turncro: Hung.fQiT venijt ,nag^b fnlak^> Clema-

olubdis

V omina
mgiuir.

tis aflera, Nomenclatori Pannonico. Convolvulus
quidem dicitur, quod arbores lcandat,&eis fe con¬
volvat : Larvis autem Smilax appellata , non alia ra¬
tione ,nifi quod afperis aculeis ca.tea.t \ Lifet & Life-
ron , ut quidam apud Fuchfium annotat , ii ligandis,
quibus adnafeitur plantis dicitur.

Nafcitur pafli n per fruteta & fepes,fefcinvol- Locus &
vensramat culta & in iis etiam potiffimumgignitur, TemfM
-Effate floret , Autumno femen profert. Particula¬
ri m in monte Moutetz florentem adhuc Octobri
obfervavi.

Fuchfius prarter quod ei modicam amaritudinem Vtptt ^
in guftu prae fe ferentem attribuat, huic etiam, ut
plures ali j, vires ex Diofcoride,Plinio & Galeno ad-
feribit. Sed fi non fi t Smilax larvis ut exiftimare vi¬
dentur Turn. & Carfalpinus ,fufpe<5ta: erunt vires ei
attributae ex Smilace.MirorTragum dicere folia gu- rr*&*ot-
flata linguam urere cum amaritudine, & poftea feri-
berc ftillatitiam aquam florum incerne &c externe
valde utilem in omnibus calidis afFe6tibus,& ad ru¬
borem oculorum. Volubilis magnajLavflariajFanis
arborum dictafir-quiiMefin verf.Sylvij)Diofcoridi Tempero.
efl temperata, vel paulb calidior ficca ordine f mentum.
eundo :refo]vit, maturat, terget, folvit, aperit orificia
vaforum*, ob id daturcum tragacantho, maftiche,
fpica Nardi , fero la<5tis ; obftruflionem venarum °nftru!li0m
mcferaicarurp , Zc hepatis liberat*, ob id fa^at icfe- r/i-erus,
rum cum fucco api j Stintybj , vel fero laciis *, bilem Btlts.
uftam clementer purgat, ob id febres putridas, prx-
fertim bilio fas , diuturnas thoracem & pulmonem
excrementis repurgat, ob idafthmati confert, phle-
gmonem hepatis extern am.prxfertim cum polenta
& oleo rofaceo <5c aceto. Cephalalgiam antiquam, ccphaUl-
prxfertim cum oleo rofato aut chamarmelino &a-^.
ceto. Succus ejus aurium ulcera fanac. Empirici, id
perhibente Fuchfio , fiicco Volubilis majoris ad ca¬
lidas utuntur paffiones , capitis potiflimum &: ocu¬
lorum. Montbelgardi animadverti hortulanum di¬
ligenter hujus radices colligere, non folum quod
filo reptatu multiplici odiofa , fed quod porcis gra¬
tum & utile alimentum fit. Ea deguftata nec ama- Porcorum
ritudinem,nec acrimoniam fenfi. alimentum

IASIONE VETERIBVS.

Cap. XXX.

EXpIoraeum illnd habeo (inquit Theophrffii.c.ii. htflonA
de flor.gen.&differOperomnespartesdiffcren- Theophr.
tias plures vario modo exulcare*, nam nonnulli e-
tiam folio uno emergunt , deferiptionem tamen folio ur.o.
plurium offendentes , ut flos Iafiona:: in hoc enim
haudquaquam folium unum quoque difeernitur,
nec conceptaculo [Legendi n.n quod Gu- CtUitA errtr

zjJ vertit conceptaculum, Rob-Confl.] pars infima eget,
fedpoftrcmain angulos exeunt, Olea: quoque flos
parne talis elfe videtur. Harc nos ita rcddimus.Non- Ver(io*».
nulli flores etiam unico folio natura conflant ,deli- tborstm.
neationem tamen plurium offendentes, ut flosla-
fionis [t 0 fc. ] Non enim fir.guli

flores in folia dividuntur, neque fane conceptaculi ‘ r'
pars inferior diflinguitur , fed cx fuperiore parte
proje&ura: anguloik exeunt . 70 7» v Immus, $ folio¬
rum numero differentias hocin loco Theophraftus
aptat: idcirco unifolium hunc offendit. Imbverb
ut acutius fentias,ait Scaligcr,nullifolium: neque c-
nim folium efl quod non eftdivifum. Et quia multi
flores fu n t ab imo pertuli *, hunc ea etiam dderihit
differentia. r.J\ /e» t' utoQ-. EAenimTo

^«e/oxjUt ita dicam, capedo. Nicander^d^ in The-

riacis. Interpres ategoama-

nu. Sic enim habes y^tzaM captivam «pud Sopho¬
clem. Et p^sicrpoV minifterium redtante Aiheraeo

non

H I S T O R I AE

non (e mei. Ex his Scaligeri verbis , quae opinioni
Bob.Ccr.fi. RohConft.refragari videntur, colligitur, quambe-
TaxHf.tr. ne Theophr. Ii Roberto corrigatur.

Similitudo Olea: Horis autem fimilitudo cumIafione,in quo
cumolea m confi Hat , apparet ex cap. 22. lib.jam citati , cilm ait.
ano confi- ole a flofculi profirati [pectuntur perforati. Sane pluri-
mi funt flores in eo cumlafione convenientes , qui
licet appareant ex diverfis foliis,tamen unicum funt
folium , quod & decidens fubfiftit integrum fine
conceptaculo-, Leucoia vero omnia, Rofx, Cilli, Li-
lia, Trifolium hepaticum, & ali j multi flores cumde-

Jloresfolttt aduntj

extraconceptaculumfeparantur, unde ma-
t lore* uni- apparet , foliis pluribus conflare. E genere

jSfy. vero unifoliorum florum videntur clle Vcrbafca,
Phlomidcs , Iafminum, Trifolium fruticofum lu¬
teum , Sambucus vulgaris. Ebulus, Campanulx o-
mnes, Anthirrina,&c.

Theophraftum 1.2. cauf c.25. de plantis , qua: ali-
uid quxrunt , cui incumbant, hanc intelligcre cre-
o, dicentem. Adde qua: arboribus fufti nentur, at¬
que amplexicaulia conflant. Hxccnim aliquid,cui
Volucrum. incumbant quxrunt , ceu inter minora Volucrum
Theophr. le- [oxua m cod. Veneto & Bafil. itri yfj: altj , ut Gcfnerus &
Afae*"* Scalig. leboidvn. Rjb .Confi. Ltgufirum Virgiltj fecundum
Servium , t.e. Clematis five Convolvulus ] quod vitam a-
pud aliud agit [ cod.V enet. legebat ■nefn&v > in Bafil.au-
temas&s Iti&v melius] quod fi obtinere non valeat,
humile prxcipit, atque humicaule [%a/ueuxcuj*ov ] fit.
Hoc autem corpore levi conflat , facileque arbores
Arboribus f^anditjOfFetilatque. Et hinc noxam arboribus in¬
fert perftringendo, obumbrandoque pabulum au-
fcrt,cxtera prohibendo.

lafione plt- Plinius Iafionem di verfis in locis , diverfis nomi-
n"° ■ nibus exhibet. Libro namque n.c.5.ait,Eft flos non

c.ou^olstu. di/fimilis illi [Lilio ] in herba , quam Convolvulum
vocant [ea efi lafione aTheophr.& ab aut Ime dicta,
Dalech.ex Scalig.] nalcensper frutecfla nullo odore,
ncc croceus intus , candorem tantdm referens,ac
veluti natura: rudimentum Lilia facere condifoen-
rhn tUu. tis. Idem lib.jam citato cap.iy.inquit, lafione unum
firatur. folium habet [adflirenireferendumjiermol^^td ita

implica tu,ut plura videantur. Addit aute l.n.c.zz.Et
Ltifinc. Iaiionc olus n\\efce[Lafine olus repens , alif\ habetur,
in terra repens, cum laifle multo-, florem ferteandi-
c ancilium dum: Concilium vocant. Et hujus eadem commen-
1 tres. dario ad ftimulandos coitus. Cruda ex aceto in cibo

fumpta mulieribus ladtis ubertatem prxftat.Saluta-
ris eft phthifin fcntientibus. Infantium capiti illita,
nutrit capillum , tenacioremque ejus cutem efficit.
Re£le Hermol. apud Plinium pro Lafine lafione
legit, dicens. Quidam verbum Lafinen corruDtum
rlm cxcuj. clle nefeientes, Plinium culpant , quafi hancipfam
LaZ,ne herbam lib.i4.repetierit inutiliter3Laginem vocan-
do, non Iafionem. Sed cilm longe alia fit, ut ex fii-

piurtmi. o *

penore libro conflat , nec ea vocabuli fit affinitas,
quam putabant,modcftix lux parum confulent,ni-
fi recantarint.

Aecjuftoc*. lafione Scaligero efi Convolvulus : Rob.Conft.
Con<3oK'u- Smilax larvis Diofooridis : Dalechampio Volvulus
.ismator majorj Smilax lxvis Diofooridis , Convolvulus Pli¬
ni j. Nobis autem inter plantas jam denominatas,
melius placet Convolvulus major, five Smilax lx-
vis di (fla.

Iaiionc Theophr. & Plinij cenfetura Goropio,
ConStfau- Lobeho ,& Gefnero Convolvulus minor , quem
lui mmor. Helxinen CilTampelon quorundam infra inforibi-
iruiSj quique Ruellio ,Car.Stephano &Gorrxo Li-
feron,five Lafleron cognominatur.

ConScKu. Convolvulum folio Althex ad quam plantam^
lus peregrt- veteribus defcripram referri poflit , ignorare fefa-
tetur Clufius,nifi forte lafione Plinij fit. Vocatur
hic Clufi ) Convolvulus a nobis peregrinus, de quo
paulo pofl.

PLANTARVM

Dcdonxus videtur innuere fuam Campanularti campamtl
coeruleam hortenfem clle Iafionem Plinij & Theo- U cceruUa,
phrafli. Sic Pena &: Lob.in adv.fcnbuntCampanu-
lam hortenfem meritb putari Theophr. Iafionem.

De Campanula caerulea agimus lib.20.

lafione Plinij, olus filveftrc,lib.2Z.c.2i. traditum,
non abhorret Rapunculo , authore Cxfalpino,
quamvis non repant caules, nec flos candidus infit.

De Rapunculo agimus lib.zo.

Aliaveroeftlafione (aicidemCxf) apud Theo-
phraflum : de qua idem Plinius alibi, quam Aqude-^»/4^J;
giam puto. De Aquilegia feribemus lib.zo.

Laginem Plinij , quidam male cenfent , authore Latine Pli^
Hermolao, ut jam ex co feriptum eandem elfe cum "V*
ejufdem lafione.

HELXINE CISSAMPELOS
veteribus.

Cap. XXXII.

HElxine [iA^V>7, cat. %%vn jcognomento CilTam- d,„/c . $4;

pelos ( addunt interpretes ) folia habet H t-netUufit\
derx fimilia , at minora : ramulos vero longos
[*A( vylet /uaxpct , Lacuna ex vet. cod. qui addit , ^ m-
7i?-a & fic legit & Catae, at vulgatum exemplar pu-
xga] quibus circumple&itur quodcunque conti¬
gerit adminiculum. Nafciturin fepibus , vinctis iCLocMf'
Tegetibus. Potus foliorum fuccus alvum folvendi
vim habet. Ciflampeli quidem hoc in loco cogno¬
mentum re£te adjicit interpres ex Galeno & Paulo
ad diftin&ioncm alterius Helxines fou Muralis her-
bx [ Parietaria ] de qua fuo loco agemus. Neque
porro exi Aimandum Helxinem, de qua agit Plinius
l.zi. c.nf. harum alterutram etlc. Siquidem alia eft,
quam Ixinen verius nominare debuit cum Theo-/*'»*
phrafto hift.l.6.c-4. ex cujus verbis fuam ipfohifto-
riam dcprompfifle videtur. Hoc vero capite deferi-
ptam Helxinen , redtius Plinij Convolvulum, l.zr.
c^.commemoratum, elle dixeris, eo nomine dona¬
tum , quod fuartim viticularum ope vicinis fefc ad¬
volvat adminiculis. Quod autem Galenus & Pli¬
nius huic Hclxinx vim tribuunt J)<tq,ownxLu) , in eo
minime ( quod voluit Marcellus ) Diofooridi repu¬
gnant, quandoquidem, tefte Sarraceno,utraque fa¬
cultas & difeutiendi & folvendi alvum , poteft citra
controverfiam , uni eidemque plantx competere.
Marcellus Virgilius male Cilfampeli Helxinesca- Marcell. I
put c Diofcoride , quafi adulterinum rejecit, nihilo repreh. :
minus tamen nomina ejus in Helxines (qux Parie¬
taria eft) capite , relinquens, ut funt,CittampeIon,
Ciirampelon,Melampelon & Ciifanthemon.

Ex haeflenus di(ftis apparet duas diverfas efle her- ^ufacal
has ^Diofcoride Helxines nomine deferiptas. Vna
Giflampelos ab interpretibus cognominata , quam
Cordus in Diofc. Convolvulum ^ Latinis vocari
feribit , cujus quidem fpecies dux habentur , major maior
Cc.Sc minor. mmor.

HelxineCiffampelo Elatinem fimilem efle feri- E[itrinc i
bitidemCord.in Diofo. quam quidam inibi Oro-
banchcn nonnullos facere tradit.

Altera vero Helxine, Parietaria Latinis di<fta,Ga- Ponet arm-
leno Perdicium &: Herba muralis Celfo.

Helxinen fuam Plinius I1b.21.cap.ns. Ixion [ixine, Ixwe
qua Cbamaleun albus etl, Dodon. ] verius nomi nare 7^£6^r- ,

debebat (inquit Sarracerus in Diofc.) cum Theo-
phrafto ex quo fuam ipfehiftoriamdefumpfifle vi¬
detur. Et hoc ipfum Cord.in Diofcoridem admo¬
nuit, cum dixit. Magno errore apud Plin.lib.21.

cap.itf. Helxines appellatione Car- Carduus.
duus quidam deferi-
bitur.

HELXI-

LIBER XV-

'terte

Jafertc

>■. Steph.
ittur.

•Ixtnc h
•etibits
(cors,

rd.

HELXINE CISSAMPELOS M V L-
tis ftvc Convolvulus

NOn videtur,li-
cet (e proximis
circiivolvat etiam,
anadendras,ut Vo¬
lubilis majori ted
brevioribus, tene¬
rioribus viticulis p
terra Ipargitur-folu
intorto pediculo,
multo minora qua
fcandentis majoris,
ideoque minus pin¬
nata , magis tamen
rugofa,nervosaquei
flores ex foliorum
alis longe minores,
ex albo purpuran¬
tes , ac etiam omni-
^ no albi •, radix funi-
^ liter tenuis & teres,
ptatnx.

Volubilem minorem , florem valde variare agro
Francofiutcnfi obfervabat Cludus : Nam vel o-
mninb niveus erat,vel albus quidem, (ed in quo fe¬
cundum quinque complicationum longitudinem
fubpurpuralcens color elucebat, umbilico etiam al¬
bo ,aut omi»inb purpureo • velprorlus purpureus,
radiis fecundum complicationes albis : vel medio
inter utrofque colore: vel radiis craflioribusflatura-
tius purpurafeentibus, reliqua parte albis.

A Ialione Tlieophrafti 8c Plini j non multum dif¬
fidere putaturea quam noftrfi vulgus(inquit Ruel.
& poft eum Gorrh. def mcd.Lob.adv. Gefn.coll. &
cat. ubi ipli quoque videtur Clematis tertia Plini j)
L: (eronem ; rura Lilerotam appellant : namque fer-
pithumi flore Convolvuli candido : videntur quo¬
que nonnulla prifei nominis rudimenta in gallico
vocabulo rcIucere.Nam&in Plinio Lafione pro Ia-
flone haftenus depravate legebatur. Sed& Goro-
pius Ruclli fententiam tenet : Plinius, inquit, Iaflo-
nem Convolvulum minorem vocare videtur, aiens
ferre florem candidum , Conciluimq-, minorem vo¬
cari. Thcophr. hujus florem uno folio conflare di¬
cit, quod Plin.ad ipfitm herbam tranftulit, male.

Confidcrandum an Carolo Stcphano lafione
Ruelhj fuerit nota, 8c quo pertineant qua: dicit de
ejus ufu,qux videntur ad Iafionem Ruel!ij,vel,
quod fii (picor, verifls ad Sonchum referenda. Ob-
fcuriusfane de ea (cripfit,addcndo verbis Thcophr.
&Phnij ,quxdamde luis, ut ex fequentibus patet.
Lafione Theophr. 8c Pii nioolus cftfvlveflre humi
ferpens copiofo laifle (ucculentum, flore candido
tk. in hoc nobili, quod fingulari folio conflet, fedita
implicato ut plura videantur, floris margine in an¬
gulos exeunte. Haud multum differre ab ea videtur
qua- in noflris vinetis crcflit: quam ruflici per xfta-
tem 8c autumnum colligunt ad cuniculos educan¬
dos : iis enim mirum in modum placet «Scgratiflima
cfl, quemadmodum & BraflTca. Vaccis quoque 8c
bubus pro efu porrigitur quam Laceronem , five
Laccrotam appellant [Galli du Laceroti] nifi quis po¬
tius Sonchum elfe putaverit,qui vulgo Latfleronis,
a laete quo difllu;t, potius quam Lallcronis nomen
habere debuit. Sed alia eft prorfiis a lafione , ut ex
Ruelli j defcriptio'- e patet.

Cord.in Diofc.Helxinc in /egetibus naflens, gra¬
cilibus oblongis foliis , fl oreprxdi&i [ Convolvuli
fWtfLr/ijfloribus fimili,fed fecundum proportionem
Tom.il

Scr.mmo-
tenste

minore , ladteum Iiquorotn confrafl-a remittens,

Germ. x»omuu noeri [ Convolv. .frumentatum dixerit]
appellata.

A Trago Volubilis minor (fic & Lon.Thaldfive ^
fecunda, C/mbalaria cognominatur, quam Cillam- ’Lo.,

pclon cfie aut Helxinen,ut multi aftruunt,hegat,'& xhai
nihil aliud elfe affirmat , quam Anginam & Peltem
hortenfium herbarum.

A Dod.gall. Smilax lenis alba minor inferibitur Smilax le.
aepoflea inter nomina Volubilis minor appellatur, ”,s *ib’*
magnamque fimilitudinem cumChamxcilfo [Hede-m‘f^r,Dod’
ra ternftri ] habere dicitUf. Qux opinio ^Dodon/
purg.Sc hift.(ubi Smilax Ixvis inferibitur) his verbis
retra (flatur. Non efl Chamxciflus, quod quando- chamacijf.
que fufpicatus. Tamctfi enim foliorum, ramulo- Non ‘
rum, 5c radicum figura & color deferiptioni , qux
paflimextat, conformes appareant: & flores quia
(pecioli ac elegan tes Leucoiis aliquo modo compa¬
rari queant:atq-, huicx/eJj» nomen non minus quam
Ciflampelo conveniat , non idcirco tamen Diofco-
ridis Chainxciffiis. Vires quoque adelfe oportet,
quxin hacSmilacis fpecic defiderantur. Chamarcif-
fus calida 8c amara foliis eft ,'hxc verb nec amarftu*
dinem, neccaliditatem ullam obtinet : guflata fi-
quidem qualitatem nulla exerit, magis frigida quiim
calida.Quodhanc nullatenus Ghamxcilfum elfe a-
bunde o (tendit. Ignava autem efl, nulhu(que usus
herba. Aftlxvis Smilacis fpcciem efle,nequealio re¬
ferendam fatis efl manifeftum. Non dclunt tamen
[ inter bos Ms.trb. Fi. cbf.Ang. qui Scamnunutm tenuem
Plinii quoque fuit, & Gef.cJl.Crh.Caft.Lugd.C.Bauh .& pl.nij
Sihw.] qui Helxinen elfe velint, cognomento Cif- Helxmecif
(ampelon. Sed pro hac aliam often do, Dod. J ampelos.

Lob.adv.obf. &c ic. Convolvulus minor purpu-
reus. Lugd.Helxine eiffampelos Matthioli arven -J^eM^Leb
Iis Sc (epiarius. Turn. Convolvulus. GzCh.Qxf.8c
Clufhifl. Convol. minor, cui & Volubilis minor.

Tab. Volubilis arvenfis. Scammonea parva G*m.

8c Ang.cui & Orobanchc Theophrafli. B.phjt.
Convol.i.five minor arvenfis. Eid.pin.Smilaxlqvis
vfive Convol. minorarver.fis. Annotat autcmipfe
quibufdam Orobar.che Theophrafli 8. hift. 'S. ubi Orobaxcbe
Gaza Ervanga reddiderit, dici. E V£/W vero cogno- ^ ^°ll}Ey-
mento cilfampeli nomine Diolcoridcm meminille, u'

qubd folia Hederx fimi lia habeat. Schvv. Convol. Helxines
mi nor , lhf;n masoMmu Q- Diofl. re ixiajiSscu , a Etjm.

circumvolvendo. Dicfla eft shfyvn uon r exxev, quod
figniheat trahere fk arripere.

Ae de hac loquitur Amatus I.4. c.42. quando ait:

Grxce, Ihtyn /jcjm/.ttv. Lat.Helxine cilfampelos.
Convolvulus, Arab.^yhi; Hifp.Canip anelle It.I 'i/«c-
cl/ij\Ga\l.LizJet3'>uCtt>ipanerte)Gei:m.Vriitttlvoinbcn/
VTcintjartilun^cn.HancquoqueServius Gramma- .
ticus,non fine errore Liguftrum appellavit-, brevif-
fime Galenus \.6. fimpl. Helxinen alteram Ciflam-
pelon didam.digerendi obtinere facultatem ait.

Convolvulum minorem Volubilem minorem Nomina
Germ. ‘Skm Uhnbiraut/ flcin $cuncflocfen/

@d>cttcir, Belg. Vlcyn tPmbe / Gall. Petit Lifcrjn-,
lt.V ilaccbio minor r,Hi(p.X er ^v^jBoh.0^Iacce rr.cn
fyS Hung. F uld^, i' l«f

Paflim obfervatur. Gignitur autem in cultis zt-La:ui-
vis frequentius , non raro tamen & in negledis, d,QTcmPM-
fecus margines agrorum : frugibus pluviofo prxfer-
tim cxli flatu molefta. Floret una cum majore.

HELXINE SEMINE
triangulo.

ALtera Helxines cilPampeli fpecies 8c ipfi quo- Dcftr.
que queeuaque proxima an:puit,circumvolu-

Q

•18

'Atriffo*

filio.

Centuncu¬
lus PUnjt
Ang
Elattne,
Corii.

'Kclx. cif-
fampelos
altera A-
tr/flicu ef-
fgie,Lob.

^riplex.

Qrtb&tchc

Leoninum

legumen.

HISTORIAE

tiotie tortili cofcen-
dit , n uliis ula ca¬
preolis, fed viticulis
luis , quas ex radice
mediocriter crafsa,
multifida plures e-
mittit , interdum
palmo paulum al-
tiores , alias etiam
felqui cubitale s,(ub-
rubentes , ad qua¬
rum genicula i n pe¬
diculis longis na-
fcuntur folia lingu¬
laria , triquetra , A-
triplicis ( Ocymi
Trago , i. e. Fagotri-
tici ) nonnihil ru¬
bentia ■, flofculi ra-
ceraatim cohxrent
in pediculis ex fo¬
liorum linu exortis,
parvi, albidi, femine luccedente triquetro (vcluti
Ocymi Trae.FegopyriDod.)acuminato,nigro.

Hic cft illa Centunculus Plinij 1.14,015. Anguil-
larx,quam nihil aliud elfe tradit,quam fpeciem Cle¬
matidis. HelxinxCilfampelo Cordus in Diolc.Ela-
tinem ( ita enim hxc prxfens planta ab iplo voca¬
tur) flore valde exili , femine triquetro , ladteum li¬
quorem non remittentem, quii fola nota eam h
CiUampelodiftiflguitjfimilem eire,acpropterea Se¬
rapionem ftatimpoft Convolvulum eam defcnbe-
re , ac Athin corrupto ab Hclxine & Elatine nomi¬
ne appellare feri b it.

Lobelius inadv.k dodis perfuafus , Helxinen
cillampelon alteram Atriplicis effigie putarat legi¬
timam Helxinen , cilm tamen huic aliquantum dil-
fimilisfit : Frequens namque ( ait ille ) amplexibus
multis, vites arripit, nec fecus aut ardEat^ut enecat,
vel iifdem pabulum furripit, atque Cafly th a foliis
cfthcderaceis, oblongis ,inanguflum Atriplicis fa¬
cie &modo delinentibus i flores item Atriplicis al-
'hicantracematim •, femine triquetro , nigro , Se lanii
Theophr. led minore -, radice exigua-, ubivis magno
proventu vinetis , frugibus , arclepibus adnalcitur.
Sed de fucco vel facultate fubducendi alvum , mihi
ignota , nili quis Atriplicem putet, eoque lubricare
polle alvum ftatuat,multb tamen imbecilliorem illa
maritima certum. Hic ille,qui in obf Sc ic.pidturam
habet fub titulo Helxincs cillampeli alterius. Atri¬
plicis effigie. Tlifi Elatine,ait Amat.in Diolc altcrius
Cillampeli Ipecics fit, qua: illa lit ignoratur.

An porrb eft herba lllaRucllio l.i. c.30. qux Fa¬
bam, Cicer £c Ervum luo brachiorum complexu cir¬
cumligans enecat, & Orobanchc vocatur-, agricolis
quidem Gricis Olpreoleon ,vel Leontobotanon,
h.e. Legumen leoninum, vel Leonis herba :ruliicis
Gallii Tenia dicitur , forlan a tenendo , quo tenaci
noxa obvolvat ,'cincinnifq-, vel cirris tanquam bra¬
chiis ftridtim amplexetur , ut ea penitus ftrangu-
let. Et hic ille qui lib.jam citato c.75. eam lequenti-
busdeferibere videtur. Orobanche cauliculus lef-
quipcdalis aut paullo excclfior , fubrubens, fine fo¬
liis, hirfutulus, pinguis, tener, flore fubalbido in lu¬
teum vergente i radix illi fubeft digiti craffitudine,
qui dum ariditate flacccfcit , Icapus dchifcens in ri¬
mas diffilit. Legumina, inter qui nalcitur, ftrangu-
lat^inde Se nomen invenit. Eftur oleris vice. Placet
tum cruda, tum patinis decodla ficut Alparagus. hac
fbecie per xftatem inter legetes & legumina identi¬
dem offenditur. A recenti Gr^rcia Ofprioieon, quali
Legumen leoninum, aut Leontcos botane,quod eft
Herba Domna dicitur.Nec mihi fupcurricidoneum

JLANTARVM

nomcn,quo vulgus rurave paffim utatur, nifi quod
in Parilienft agro Tertiam mpra diximus appellari,
ubi de Orobanche inter vitia frugum abunde di-
'dtum eft. Ex his Ruelli j verbis luce meridiana cla- Rudi. re-
rius patet , eum duas diverfas plantas c6nfundere, preh. f
vocando Orobanchcn Teniarn, quam jaofteriore
hoc loco ex antiquis deferibit ,quum prius longe a-
liam habeat nomine Orobanches & Tenii. Sed
Ruclliutfi nullus admiretur amplius. Eft enim ei or¬
dinarium &a(liietum,plantas Se divcrlis in locis re¬
petere^ mire inter (e mifcere.

A Dod.gall. Hclxine Citlampclos j Gall. Liferon Helxine
noir inlcribitur, ac Conft. Imperatoris ciJfltmpeA

[Hedera mollii jLadnorum nonnullorum Convolvu- loJ ' ■
lus , aliorum Vitealis , officinarum Volubilis media ^
appellatur. Ad SmiIacisautcmlivisgenus,Dodo-
nms Convolvulum fu uni nigrum five Helxinen Cf»C-cA>j
ciffampelon de piirg. Sc hift. pertinere feribit, ubi m£er • \
eampriterca Volubilem nigram, s^ivlw yj^rd.y.tnKtv Ded ,«t-'i
^rtXctxcx/arovappellat^hicfubjungit : Cilfampe-
los cognominatur , non modo ad differentiam alte¬
rius Helxines,qui & Parietaria-, verum quod & Vi¬
tibus crebris amplexibus fxpenumerb circumvin-
ciatur. Reperitur hujus & multo alia, in exemplari
quo Marcellus Virgilius ufus eft , dcfcriptio , Se ap¬
pellationes complurimi : led Ruelli j & Cornarij e-
diuones magis probandi. Pliniusl.u.c.K». non de
hacHelxinCjleddcIxine (cribit. Exemplaria perpe¬
ram Hclxine pro Ixine habent. Ixinc ver 6 Chami-
leon albus eft.

De pnfenti nollra planta Tragus verba facit,ubi Orobaneh
l.i.c.53. de Orobancha, five Culfo altero Serapionis feu CtfJP\
agit. Inter vitia, ait, frugum non poftremo locoha- a^er. Ser>
betur id, quod Germani Spyn/ feu tDtnbfraur ap- ^
pellant, quam etiamnum Anginam feu Orobar-
chan quandamelTc judico. Cumverb Orobanchi
Diofcoridis deferiptio huic non per omnia qua¬
dret , judiciumcandidole&ori committo. Videtur
fanemihi quod prifens vitium altera Culfus Sera¬
pionis fit, de quo c. 41. feribit , ac Lebleb vocat, h.e.
Volubilem minorem-, German. Islcmftiftbcn/ vel
©cbtvarRttuiibcn. Hic ille. Id hic filentio pnter- Tr*g. ref
eundum non cft , cum Orobanchi Diolc. femen in tatuf.
abo ob dulcedinem ejus , quam pri fe fcrt,cdatur:
hanc autem jumentain cibo faftidiant , Diofcoridis
Orobanchcn ellc non pofTe. Hanc porrb, quam
Ruell. Se Tragus Orobanchen elfe fufpicantur,
Gefn.coll. & h. Convolvulo fimilem herbam dicit Con^0^K
priterquam flore. Ec licet is locis jam adductis f,e

robanchen elfe neget, attamen in cat.pl. non folum ba Cejh.
Orobanchen nominat, led ad imitationem Ruelli j
cum cjuldcm Tenia, planta valde differente cort-
t undit.Orobanche nominatur, inquir,quod Ervum
ftrangulet,Leontobotanos. Forlan hec fueric,quaiw
abfurdiffima quorundam imperitia , nclcio unde,
Hypociftin audet appellare, in Parifienfi agro Tc-
niam appellant. Cam. epit. Se hift. habet figit- ^le.
ram novam cum carapanulis lub inlcriptionc Hel¬
xincs cillampeli, vulgo Volubilis minoris. Huicau-
tem adlcribit nomina linguarum Hclxinescillam-
pcli. Lugd. Helxine ciffampelos Dod. B.phyt.
Convol.j.fivc minor femine triangulo : Eid.B.pin.

Smilax livis 4. five Convol. minor fem. triangulo:
Volubilis media five nigra, Thal. Volubilis ni¬
gra, Tab.Gcr. Fromentone alterum genus , Cifi
Polygonum hederaceum.Colum.

Nafcitur in cultis locis, arvis , vineis , fegeti- LoctfS ^
bus , ac fepibus circa Montbelgardum , etiam in 7 emptae
horto E. C. Bafilcx obfervavi menfe Odobti (e-
minibus maturis qua itur in Moutez , Gerc-
vi paffim florentem & femire turgentem Iunio.
Vindcmii tempore , au tore Dod. lemen perfici¬
tur , ex quo , ncc aliunde , primo Vere luccrefcit.

Tenii

' LIBE

rjtitio Tenizr peftis (ita enim ait Ruellius non absrc dici
■exur- polfe quidam putant ) qubd non facile extricari
me7 e' , ideo grzc.T agFicultura: authores remedia,

u adverfus natales ejus exortus condiderunt. In ar¬
vis ut aiunt non prodibit , fi in quatuor eorum an¬
gulis & medio Rhododaphne ramuli pangantur,
hoc eodem remedio putant legumen omne & noxa
vindicari. Qui volunt hanc frugum peftem prorfus
aboleri, quinq-, teft is creta depingunt,HercuIis ef¬
figiem leonem ftrangulantis, referentes , &i n qua¬
tuor agrorum angulis atque in medio collocant.
Sunt qui dclineatam eo modo teftam in area tan¬
tum media ut hanc amoliantur perniciem , jubeant
obrui. Democritus affirmat Orobanchen herbam
confeftim abigi , fi mulier qua: in mcnftruis cfl , fo-
lutis crinibus & nudo corpore , gallum in manibus
tenens , aream circumeat. Ita validiora coalefccre
legumina teftantur , qui hac fuperftitionc funt im¬
buti, quippe cum herba, gallinaceum verens gallum,
delitefcat. Sunt, e grxeis qui longa probarint ex¬
perientia , qua: ferendo funt legumina galli cruore
confperfa , nullam ab hac adverfante herba fentire
penitus injuriam , eoque roratu a nocurrfentis tuta
c (Ie aderunt. Cavendum tamen ne qua: ferae n-
ti deftinantur legumina , bubulo cornu contin¬
gantur i fic enim inania & calla vanefeere pro¬
dunt.

^ Qiibd fi h .replanta alter Cudus Serapionis , ceu

Trago videtur, fuerit, poterit in medicina ufurp ari
(licetCordus nullum illius elfe ufum tradat) prx-
fertim vero ad tumores lienis, in aceto prius coitus,
dein tufus , ac cataplafimatis indar impodtus,id
quod non femel faciendum , fedfepius repeten¬
dum. Quid vero prarter hxc edicere valeat , ufus
quotidianus forte docebit.

CONVOLVVLVS PEREGR1NVS
pulcher folio Betonica:.

Cap. XXXIII.

F Loris cum Con¬
volvulo fimili-
tudo facit ut hanc
'plantam , alioqui
non congenerem
fuperioribus , nec
forma illis re/pon-
de n tem fub n e 6tam .
Peregrina eft pere¬
grini Convolvuli e-
legantia , in foliis
poti flimum fpeita-
da, quae ex viticulis
proxima fulcra arri¬
pientibus tenuibus,
pilofis , pedalibus
aut cubitalibus lon¬
gis pediculis hxret,
argetei coloris, fple-
dido tomero villo¬
si n fima quidem &
radici ( qua: tenuis
fummo ccfpite vagaturjproxima, Betonica: purpu¬
rea: foliis fi milia, fed multh minora , crifpis ferratif-
que marginibus , reliqua etiam laciniata & profun¬
di incifa, gummofa Clufio fi guftentur, fubacria
& fubamara ■, flores inter Helxincs ciflampcli &
Smilacis Icevis flores medij , his minores, illis majo-
res,purpurafeentes,calathiforma,cx continuo uni¬
co folio conflati , longis pediculis hxrentes , quo¬
rum bafin ambit folliculus cx pluribus foliis com-
Tom.II.

R X V- 152

pofitus. Radix Clufio tenuis, exilis, fufea per
fummos cefpites repit & fubinde alias plantaspro-
ducit.

Ad quam ftirpem Veteribus deferiptam referri
ha:c planta, cui a viticulis,vicinis fruticibus aut her¬
bis fe implicantibus , Convolvuli nomen Clufius 4 , . r
hifp. &hift. indidit, ignorat: nili quis forte Iafio-
nem,cujus Plinius I.ii.c.n.meminit, elfe exiflimet.

Valentini Convolvulum folio Althara: ; Hifpani Con^olfal,
vulgari nomine CMnpamlla i.e. Campanulam i Lufi- Althx*-
tani Verdez.iUa appellabant, & ad vulnera curanda y;res-
efficaciflimam cfie tradebant.

Lob.Obf & ic. Convolvulus peregrinus Clufij, __
Convolvulus Scammonij facie , an Hclxine cillam-
pelos Diofcoridis? Adverfp.174. Sed apud Adver-j^™””8”*
faria nullam ejufinodi plantam invenio. Non etiam ubnot.
intelligcre polium, cur dicat Scammonij facie , nifi
referat ad florem. Tab. Scammonium minus Pli¬
nij z. flcin Scammonium. Hujus iconem Gerar-
dus habet , ac Papaver cornutum luteum minus,

@maH yefloroc Jjorneb poppie inferi bit. Lug.Con- cj>rn'*tu>n
volvulus folio Altha:® Clufij. B.phyt.Convol.

( pin. 5>. aliis Hclxine cillampclos. ) five argenteus florum.
Althere folio , flore ex purpura candicante, inter-
dumomnino purpurafeente»

In collibus juxta Tagum flumen lxto folo , in Locus
Bztica, plurimifque aliis Hifpanix lo-cis nafeitur.7""”/’*'-
Floret Martio & Aprili. Ad Tagum quidem, etiam
Decembri florentem Clufius inveniebat. Mihi au-
tcm,cuin ellem Monfpelfuli, allata eft mcnfe Aprili
ex monte Seti. Similem vidi apud D.Zvvingerum
Bafilcx foliis fere pellucemibus.

CANTABRICA VETE-
ribus.

Cap. XXXIV.

IN Hifpania, inquit Plin. I.25. c.8. irivefita eftCan- CMiulric*
tabrica, per Divi Augufti tempora, a Cantabris re-
perta. Nafeitur ubique, caule junceo pedali, in quo
flofculi oblongi , velut calathi i in his femen per
quam minutum. Ea cum Di&amno & radice Ari-
ftolochise, in vini hemina fiepius bibenda, contra
ferpentium morfus.

Cantabrica: nomine diverfie planta: ab authori-
busindigitantur. Turnero enim Cantabrica Plinij .
eft Gary ophy Ileus, q 112 nobis ell Betonica altilis fa- alnlu [*ti~
tiva,dequapertrat51abimuslib.zc).

Lobclius inadv. videtur exiftimare Caryophyl-
los filveftres elle Cantabricam Plinij, de quibus Betbiic*
jam dicto libro , fub Betonica altili lilveftri a ce-

0 xeftns.

mus. J

Cantabrica (inquitinnominatus quidam) eft for- Aquilegi*.
te Aquilegia (de haclib. 30.) licet Ruellius aliam
demorrftret, quam rura Colubrinam herbam vo- Colubrm*
eant. hcrl--

Sunt qui Cantabricam Plinij , tefte Lugd. Con¬
volvulum minimum Clufij elfe putant. Vocamus
hunc nos Volvulum terreftrem , quem mox deleri- Volvulus

bimilS. terreftrts.

Cantabrica minor rotundifolia Lobelij in adv.
Cantabrica Plinij Anguillarx,cfl: nobis Campanula [Apur
parva,cujus meminimus iib.2.0.

Sed & Campanulam rotundifoliam minimam Camp. ro-
Cortufiis , tefte C. Bauh. phyt. Cantabricam Pii-
ni j nominat. Hxc qualis fit, vid.lib. proxime ci- rn,n‘mx-
tato.

Herbam quoque Rapunculo /picato fmilemin RapuncuU
Baldo , Cortufiis Cantabricam alteram Anguil- fric*toft-
lane cognominat. Tradimus hanc hbro jam feri- m,l,t
ptq.

Q 1

ufc HISTORIAE

Tr^gofogo Tragopogoft Hifpafticum , five Scorzoneram o-
f K-c7cor ™ pinantiiL' aliqui polle referri ad Cantabricam ,fcd
sjoner*. non redbe vel Camerario tefte.

Cantabricx titulo extat etiam Rheleda Plini j
Jihefedu fh>. Neotericorum , Lobelij Belgarum Eruca peregrina
r,b,“ Icalica, quam nos fufpicamur Rhefedam floribus al-

*^edtl lu' bis,qux delineatur lib.i?. Per eandem tamen Tha-
lius Rhefedam majorem flofculis luteis intelligit.

VOLVVLVS TERRE-
ftris.

Defa

Helxines
fi ore .

rOlvu!us terre-

V ftris ex radice

cralfa,lignofa & fic-
ca, nigricante, mul¬
torum capitum,cre-
bros junceos coli¬
culos tenues pro¬
fert , duos vel tres
palmos ut plurimu
furredos, aliquan¬
do etiam cubitales,
hirfutos , valctulos,
per quos cernuntur
nullo ordine folia
angufta, oblonga,
pilofa : extremis ra¬
mulorum infident
ex calyculis hirfutis,
flores ex albo pur-
purafeentes , Hel-
xines Cillampeli,
calathi forma. Ex
Lobelio addimus noftrxdefcriptioni , radicem CeC-
quipalmum longam,albidam;folia guftu cxficcante,
nonnihil calfacientc.

Quamvis autem Icon Lobelij & Clufij,quam
proponimus, varient non parum, ac etiam deferi-
V artet ru. ptiones , eandem tamen plantam exiftimamus , va¬
riantem pro diverfitate locorum : ne tamen quif
quam fallatur,nos hic fubjicimus deferiptionem
Defcr.cluJ ■ Clufij qux fichabct.Multis tcnuibus,ade6que jun¬
ceis ex eadem radice prodeuntibus ramulis , prxdi-
tacfthxc planta , humi procumbentibus , pedalis,
interdum cubitalis longitudinis , duris, flexibilibus
tamen , lanuginofis, qui in (ummo aliquot flores
proferunt purpurafeentes , inodoros , Convolvuli
xmulos,minores, unico folio con flantes, fed ita im¬
plicato , ut quinque videantur, florum oris in toti¬
dem angulos delinentibus , &, dum clauduntur
complicatis i folia per ramulos nullo ordine funt
Sdlicisfo- fparfa,longa,angufla,tenuilanuginc obduda,Sali-
cl-W\ V c*s foliis harid abfimilia , gmrimofa fiqtris mordeat,
“ 1 & aliquantulum amara: femen fert in vafculis Con-

fctntne. > _

volvulo non abfimilibus , minoribus tamen , fu-
fcuin,angulofum,inxqualc : radix cafi dicans lingu¬
laris, infima parte ramofaeft,& vivax.

Co«W mt. Lob.adv.& ic. ( ubi figura Chili j ) Convol.mini-
Tttmui JptcA mus Spicx foliis, velStechadis citrinx,aut Linarix.

ObfiConvol. minor Spicx-folius, fed ejus effigies
Satm moni- miniis Icite exprefla adv.p.274.Scammonium tenue
tenue Plinij quorundam. Scammonium minus Plini j,
K Tab. Clui. hifp. «Schift. Cantabrica quorundam.
CafLCantabrica Plinij. Ponx in Baldo Convolv.
minor Spicx foliis Lobelij. B. phyt. Convolv.4.
fio.pin.) Linarix folio-, Guilandini Helxine flans di-
(flunv.at Cortuli Scammonea Patavina. Is re&c an¬
notat Lugdunenlem duas figuras & duas deferi-
ptiones unius plantx exhibere. Vna enim planta
cfl Volubilis tcrrcftris Dalechampij-, <5 c Convol.mi-
mmus Ipicx fbhus.Lob.aut Ger.

Flore Con-
SsolvuU.

Fhn

Tlelxtae
fluns.
Lugd nsr.

P LANTARVM

Variat magnitudine , reperitur enim vix duas
trefve uncias altus : flore eft communiter purpu¬
reo, rarius albo.

Rarius inventu Convolv. minimus aliis regioni- Lotus &
busquam Gall«provincix, Allobrogum &Norbo-7’^«#-
nx ad margines aridos fatorum & Olivetorum, ubi
Iunio & Iulio florem promit. Frequens eft multis
Hifpanix Sc Lufitanix locis , Clufio. Poftea illam
etiam inveniebat in colle Thermarum' urbi , vulgo
Baden ,imminenti, quarto ab urbe Vienna Auftria-
ca miliari. Floret Maio & Iunio, nonnunquam &
Autumno. Apud Belgas femine ex Hifpaniis acce¬
pto nata, non nifi Iulio & Augufto, ubi nullum fe¬
men perficere obfervabat , tametfi magna diligen¬
tia teftaceisconfervatam : calidioribus autem locis
fponte nafeitur, femenque fert didhim. Nos eam
deferip fimus anno 1561. colledtam quaiturMon-
fpelio Caftelncuf fecus viam florentem Vere. Qua- tafonejuo.
damlafionem putant. Frater in montibus Euganeis
inveniri indica vit,& purgare.

SCAMMONIA ET SCAMMO-
nium Veteribus, & in
genere.

Cap. XXXV.

SKAMMilNI A, ex authoritate Diofcoridis , ra- Diofc.U&h
mos ab una radice profert multos [tres, aut qua tuor] **rtA-
tricubitales [ Orib. ut vet. quatuor cubito -

rwwjpingucs & quadantenus hirfutos [ {u<peuyorr<u 7 1
<Jk<njTVT&' ■. Rucll. nonnihil crafiitudinis pr t fe

ferentes, fed priorem lettionem tener Serapio , qui fuam
hi floriant ex Diofc. tranfcripfit] foliis itidem hirfutis
Helxines [non Parietaria fed Cijfanipeli ,] aut Hederx
fimilibus, fed mollioribus ac triangulis : floribus al-
bis,rotundis ,in modum calathorum [&-V oi ^A<t3o/ :
vet. quidam yjcrctp/rStt] concavis & graveolentibus:
radice prxlonga ['<£u>r/.»r 3Orib. Zfapwnf] craffitudi-
nc brachiali [ <jr ita Orib. at vulg. codex cu¬

bitali, que Ic&io non placet; cum nunquam nifiimJ
proprii, dicatur aliquid elfe craffitudine , fed longi¬
tudine cubitali. Sed& Serapioinepte vertit,radicc
grofsa,ficut pollex] candida & gravis odoris, latflei-
quefucci plena. Succus legitur hunc in modum:
capite exempto radix ita cultro incavatur , utexca-
vatio fcnfim ii latiore orbe in acutum definat ,pro-
indequeinid cavum confluit fuccus, qui conchis
demum excipitur. Alij poflquam ferobes in ter¬
ra [.idd. Lacuna ex vet. cod. rg.i 7 iw jn^etv ■woAoff-

fus fornicis. Orib. SvetonJiZf. i. mortarii inftar] conca¬
merato finu effoderunt , juglandis folia infter-
nun t,in qux radicis incifx fuccus diffundatur, eum-
que inibi ficcatum tandem auferunt. Bonitate DeieLlue)
prxftat qui pellucidus eft ac levis, rarus & colo¬
re glutini taurino fimilis , rimulis fiflulifve tenui¬
bus, atque fungofus, qualis fcilicet ex Myfia re¬
gione Afix deportatur. Neque vero in proba-^*/»v-
tione animadvertere folum par eft , utrum Iinguxr/*OT-
ta&u albefcat:hoc enim evenit etiam admifto ti.
thymali fucco , fed longe magis antea commemo¬
ratis attendendum eft: item que fi non vehementer
linguam excalfaciat exuratve,id quod;& mifti ti-
thymali argumentum eft. Natione autem Syria -rmgrohxt :
cus &c Iudaicus deterrimi habentur, graves, <\cn- Dtojc.Sy- ^
fi, ervi farina &tithy malo adulterati. Succus dra-r,u“t"i&‘ l
chmx unius aut quaternum obolorum pondere ^cudTfu *
hauftus ex aqua pura aut mulfa , per inferna bi- ^ |
lem pituitamque extrahit. Solvendx alvi gratia,
binos obolos cum Sefama aliove femine fiim-
pfillc fat eft. Efficacioris etiam purgationis causa.

dantur

idicH do-

edicis de-
lum.

\hiM-

'ib er cui a.

wum

umtno-

mio

atth.

luit er Att
ummonij

vcb.Rcefi-

;»* not.

weScamm.
i Inuus.

Oejci

•en er a.

Relectus.

tdulterii*

tin.corrig.

LIBE

dantur fucci tres oboli , cum Veratri nigri duobus,
& Aloes drachmauna. Fiunt 8c purgatorij fales,
drachmis viginti fucci Scammonia in fenos falis
cyathos adje&is. Horum modus proportione vi¬
rium : integer quidem,cochleariatria : medius,duo:
minimus, unum. Purgat & radicis drachma una aut
altera cum iis qux retulimus. Ipfius quoque deco¬
rum nonnulli ebibunt. Ex eadem decocta in ace¬
to contritaque cum hofdeaceafiirina^ataplafina fit
ifchiadicis utile.Succus autem vulve appofitus in la¬
na , partus enecat : tubercula quoque difeutit , cum
meile oleovepcfundus. Eodem decodto in aceto
illicar lepra: auferuntur. Sed & eodem caput contra
diuturnum dolorem ex aceto &rofaceo irrigatur.
Vinum Scammonites ita fit. Radicis Scammonia:
per melfes efFoflx trita: & linteo illigata: drach.xv.
in mufti congium unum mittuntur ad dies triginta.
Purgat hocalvum, ac bilem & pituitam detrahit.

Scammonium , quod eft Scammonix fuccus , co-
piofum quidem in Italiam advehitur , prxfcrtim
Venetias,quocx Alexandria Aigypti & Syriaim-
portatur: fid quod probat i ffimum fit, rarum admo-
d u m i n venitur, n ec u n qu am fe co n fecutum e lfe,i n-
genue fatetur Matthiolus. Quod autem Scammo¬
nium illud, quo omnes fere officina: referta: funt,
Tithymali fucco fit vida.umjiincliquidbpatere ar¬
bitratur quod decem vel quindecim ejus grana al-
vuum pluries refolvant, cum fynccri drachma, Dio-
fcoridis teflimonio,id vixprxftare poffit. Plantam
e cujus radice Scammonium colligitur , viditpri-
mumNcapoli , allatam (ut quidam Seplafiarius af¬
ferebat) ex Gargano Apulia monte ,qux omnibus
notis ejus quidem judicio , legitimam Scammo-
niam referebat. Sed prcfe&o mirari nobis fubit,
quodMatth.in comm.it. non amplius Scammonia:
Gargani montis meminerit, fed aliam tradat, depin¬
gat, ac Conftanrinopoli mi lia m elfe dicat. Hanc
(Scammoniam Syriacam intelligit) offendit etiam
eiTe in annotationibus Andrex Martinelli fupra
Mefucm depictam.

Ignorantem &infcium herbarium fe Euch.RoefF-
lin ollendit, dum arborem Scammoneam facit , &
liquorem ejus fuccum arboris cognominat , cum
nec frutex fit, fed herba ,id quod Plinius his verbis
docetjScammonium quoque dilfolutionem ftoma-
chi facit, bilem detrahit , alvum folvit , prxterquarn
fi adjiciantur aloes drachmx dux obolis ejusduo-
bus. Eft autem fuccus herbx a radice ramofx , pin¬
guibus foliis, triangulis,albis, radice crafsa, madida,
naufeosa. Nafcitur pingui folo. Radix circa canis
ortum excavatur, utinipfam confluat fuccus : qui
fole ficcatus digeritur i n paftillos. Siccatur &ipfa,
vel cortex. Laudatur Colophonium natione My-
fium ,Prier.enfe ifpccie autem nitidum, &qu^mfi-
milimum taurino glutini , fungofum tenuiflimis fi-
ftulis , cito liquefeens, virus redolens, gummofum,
lingux ta&uladefcens [hoc fignum fallax & incertum
ejfe Diofc.tr udi t ] quam leviflimum , quum diluitur
albefeens. Hoc evenit & adulterino , quod fit ervi
farina , & Tithymali marini fucco, in Iudxa fere,
quod etiam ftrangulat fumptum. Deprehenditur
guftu.Tithymalus enim linguam excalfacitiVfus bi¬
mo, necante, nec pollea utile. Dedere &: per fe ex
aqua, vel aquamulfa,& fale, quaternis obolis. Sed
utiliflimecu aloe, ita ut incipiente purgatione mul-
fum hibatur.Fit & decodum radicis in acetoad craf-
iitudinem mellis,quolcprx illirurtur.Et caput un-
giturin dolore cum oleo. HxcPlin. qux inultum
faciuntad Diofc.intclligendum. Faciunt & ad Plini j
ledionem redam. Sunt enim de veteri codice tran-r-
feripta. Nam vulgata exemplaria tribus locis emen
dant. Primo ubi dillolutioncm ftomaebi legitur, in
vulgatis ftomachi vox in totum dedi. : Secundo ubi
Tom.II.

R X

ervi farina habetur, in vulgatis herbx farina falsb
legitur. Tertio ubi ufiis bimo legitur, pro eo vulga¬
ta exempla habent, Bulbi moretquamledionem fal¬
lam elFe , fcquentia verba declarant : necante , nec
poftea utile : qux neque ad Bulbum referri poliunt,
ficut neque Bulbus adTithymalum,dc quoprxee-
dit quod linguam excalfacit. Hoc tamen de Scam¬
monia: fucco Diofc.no tradidit, quod ufiis bimo fit,
ut nec ante, nec poftea utilis fit.Et profedo ego ho¬
die novi in quibufdam officinis ufum ejus ad de¬
cem annos fervari. Et feribit Arabs Mefues Scam- Scammonij
moni.im per anno s duodecim confervari. Scammo- ‘iurari°
nium Syriacum licet Diofcoridiimprobetur,Plinius v

tamert contrarium fentire videtur. Commendatur
enim illi prxter Mylium & Colophonium, etiam
Priencnfe,qux Priene civitas Syrix eft- Mefues An¬
tiochenum Armenicum laudat , Corafcenum vi¬
tuperat. Galenus in Simplicium cenfu Scammo¬
niam prxteriit. Paulus Scammonia , inquit , cali-
dam & difcuiIoriam,&: hiliofi extergentem vim ha¬
bet^ magis fuccus, qui etiam tubercula difeutit, &
fcetus necat appofitus, & lepras exterit. Et in diu¬
turno capitis dolore, caput ex eo cum aceto &rofa-
cco irrigatur. Sed Sc radix pota purgat , turaipfa,
tum deco&um ejus. At cum aceto &: farina hor¬
deacea codta, ifchiadicis imponitur. Idem I.7.C.4.
Scammonia, inquit, fimiliter ut veratrum purgat, &C
magis flavam bilem. Verum magis quiim omnia
purgatoria , ftomacho noxia efi. Deturitaquc non Scammonij
febrientibus, ftomacho ben e affe&is, pondere o- clrre^/0-
bolorum quatuor cum fale, aut pipere, aut zingibe¬
re, aut quodam oxyporo cico tran feunte, ftomacho
grato, aut cum meile. Fiunt & catapotia cum gum-
mi. Actius l.*.c.z5. fere eadem habet. Et addit, am-
mifceturipfi fal,& thymi coma, aut pulegium. In his
vero qui ferre poliunt, prxftat Aloen mifcere. Da¬
tur & per fe cum meile, aut ptifanx fucco, fi clancu¬
lum exhibere volumus. Et hi ambo Scammonia:
nomine fuccum folumintelligunt, Sc non radicem,
aut herbam ipfam. Et hunc etiam folum utilem
Theophr.9 hift.dicit , & aliud nihil ,7wV 0 oy-auiAw/aa,
inquit , c omcuoyov xgrunu<Q-,a.M.o J\' «« fiv. Recentio-
res Grxci Scammoniam vocant Jecy.pvJiot , i. e. lacry- D*cry
mam,ex qua voce corrupta officinx vocant Diagti-
dium. Vius ejus hodie fere eft ad reliqua purgato¬
ria medicamenta acuenda. Sed in his, qux i veteri- confertur
busde Scammonio produntur,duo funtexpenden- Scammoi, 4-
da : ejus delccfus , &in purgationibus dofis. Lau- um”0ftr*
dant enim illi leve -, pellucidum , colore quam fimi-

1 r . . , n • r 1.

limum taurino glutini. At vulgare noltrum fquali-
dumeft,& cineri tio colore,&afpe£tu triftiore:quia
non fiiccus aut liquor manans , aut lacryma Scam-
monix ad nos adfertur , fed fuccus vi exprefliia.
Scammonix lacrymam , quam Venetiis apud Al-
bertuni Marti n ellum vidit Pena in Syriacis conchis
allatam , Colophonix concolorem, concretione fi-
mili ,exfufco cxruleam fui fle ait, cujus coloris non
eft Scammonium noftrifin. Verum cum pura ac me¬
ra lachryma Scammonix tam frequenti ufiii non
fitfficeret , fuccum multum vi expreflum ad nos a-
fportari oportuit : cujus maxime deledus haben¬
dus, quia nullus nifi varie adulteratus ad nos adfer-
tnr.Nam aliquando ex eodem corpore, eadem mor¬
bi caufa, & eodem plane modo affedo , grana ali¬
quot fiimpta facile,&: fine ullo cruciatu, bilem pitui¬
tamque expurgabunt, ex eadem prorfus gleba, fru-
fto parvo efFradomultb plura grana fumpta minus
evacuahunt,necfinemoleftia-& cruciatu. In caufa
eft diflimilis molis concretio , qux hic plus , illic
minus, aut ladfis Tithymali, aut Lathyridis, aut
alterius ftiipis valentions fucci accepit : unde
diflimiles purgationes confequuntur. Cum au -yeteres ex¬
tern veteres, aut drachmam, aut quaternos obolos, pluantur.

O 5

«i H 1 S T O R 1 AE

aut majorem aliquam dofim prxfcribunt, purum &
merum luccum imperant. Purgat Scammonij fuc-
cus per inferiorem ventrem vehementer, nulli alio¬
rum purgantium mcdicametorum potentia cedens.
Nulla enimparte,ut Oribafiusait ,fuperaturabiis
qux agitant & commovent. Efhcit illud non vehe¬
menter aliqua calida facultate i fed alia quadam la¬
tente totius fubftan dx proprietate.Nam guftu qui¬
dem nulla in eo caloris vehementia deprehenditur.
Cuicunque fi quidem liquori atitrcipermilceatur,
nullam ci vel amaritudinem , vel acrimoniam, aut
Scammo- ahum ingratum faporem communicat. Quamob-
~a rem nccintercalidiflima, ut pleri fque videtur , fed
hd*m. inter moderatius calida & ficca habendum cenfet
Dodonxus. Extergit autem & educit potiflimum
bilem flavam ferofos item tenuefque humores , Sc
quandoq; pituitam, ventriculo tamen magis,quam
Scammontj reijqUa omnia medicamenta , ut Paulus tradit , no¬
xium eft Scammonium. Mefuesvero non modo
ventriculo grave atque moleftum, verum & intefti-
na ipliim abradere interna vi fcera erodere vena¬
rum ora dilatare ,totiiifque lux fubftantix eflentia
cordi vilceiibufque reliquis obelfefentit. Immode¬
ratum & minus oportunum idcircbejus ufum ani¬
mi fequuntur deliquia, ventriculi fubverfiones,alvi
Stamonij fluores, dy lenteris & tenefmi. Occurritur his malis,
correiito. cocjcm audtore ,fi Scammonium in cotoneo malo
decoquatur •, dc muccagine pfilli j , prunorum carne
aut fucco,ahifve lentis fimihter fuccis pcrmifceacur,
addita maftiche ,autaliquo ex moderate aftringen-
tibtis. Plinius noxam ejus tolli polle affirmat admi¬
xta Aloe : Veteres Scammonium in malo cotoneo
etiam decoxerunt, fed omilfo Scammonio ipfiim
malum edendum prxbuerunt,quodabfquc ftoma-
chi fubverfione alvum fubduxit : ut lib.i.de facult.a-
lim. Galenus fcnbir.&j.de fimpl. Quinque de cau-
FUtui fis corporibus lxfiones inferre poteft. Prima eft,
mordaces qUod flatus quofdam mordaces gignit , ufque adeo
ventriculum laceflentes , ut fumentibus nauleam
commoveat. Noxa hxc tollitur , fi in excavato cy-
donio malo,clibano, aut prunis inafletur, pafta un¬
dique circumlita: prxfertim additis autfoeniculi,aut
inflammat dauci, aut api j femine, aut galanga. In flammat de-
fl>ir/tftf. -ncje acrcc}inis exuperantia corporis fpiritus : quo
fit , ut facile febres excitet , iis prxeipue qui obftru-
ftionibus vifcerum , & humoribus putrelcentibus
obnoxij fiint. Sed id nocumenti aufertur, admillis
inter coquendum, qux refrigerant, & fervorem ex-
tinguunt : cujufiuodi eff plillii feminis fpilfamen-
tum , prunorum decoctum, feu potius pulpa, rofa-
rum & violarum fuccus,autdilutum,aut aquaiquin-
eriamantecodtionem maceratur oleo ro /aceo , aut
violaceo, aut cotoneorum miffi faporis fucco ,aut
Nimiam admifto rho'c,aut fa&itio fpodio. Adhxc,quod ma-
mohet ai- gna tum attrahendi,tum aperiendi facultate fit prx-
%um. ditum, immoderatas alvi fluxiones facit: vaforum
emmofculaplusquam par fit, aperit. Hxclxfioad-
imitur admiftis rebus adftringentibus ,cohibenti-
bufquf , nempe maltiche, cydoniis malis, luccoque
ab eis exprello , & myrobalanis , prxfertim flavis.
yibradu Abradit prxterea acri fucco, quo fcatet ,inteftina:
tnrefttna. proinde & tormina, &dyfenteriam , detenefinum
excitat. Sed deletur hocincommodum additis hu-
midis pinguibus, lentifque medicamcntis:cu jufmo-
di fiiht tragacanthum, bdellium,amygdalinu oleum
aut rofaceum : item prunorum pulpa per fe, aut fac-
charo alfcrvata , pfylli j fpilfamentum, maffiche, Cy¬
doniorum mala pofl lumpta , & calida aqua poft
bibita: utpote qua: medicamentum ocius i ventri¬
culo & inteftinis expellant, & ita fimul noxam pro¬
hibeant. Hinc eft, quod prudentes Medici, quo ce¬
lerius Scammonium a ventriculo & inteftinis de ji-
aanc , hordei jufculum cum faccharo fiiperbiben-

'LANTARVM

dum prxbent. Obeftpoftremo Scammonium cor-
di , jecori , ac ventriculo fub Itanti xfux totius pro¬
prietate. Vitium hoc aboletur, fi illi tum calida,tum
frigidaadmifccantur medicamenta, qux cordi, jeci-
nori , ventriculoque opem fuarn prxftant. Dejicit
Scammonium valentiflime bilem , quam a vafis & k
fanguine exhaurit. Ejus dejiciendi facultas haud
fan£ aliis medicamentis abfimilis eft, qux purgant
cum labore & moleftia. ^

De dofi Scammonij non conftntiunt autores. De dofi ]
nam Scammonium polle ad 3. ufque tuto dari ccn- Scammonij.
fuitDiolcorides , quamvis rurfum dicat polle inter¬
dum fatis elle 3. fi. ut liberalis fiat purgatio: duos ve-
rb obulos , h.e. IcrupHlum , polle commode alvum
ciere. Videtur itaque dohn ejus elle a 9-ad^. Paulus
vero ait dandos elfeiiij. obulos, cum quo Actius dc
A&uarius conlentiunt. Rufus ulquc ad3j.de radi¬
cis ufque ad 30 j. exhibet. Mefue tamen, quem om¬
nes ferme juniores fequuti funt,non audet 9-darc,
imb confulit non elfc excedenda grana xij. ficuti
minimum , quod dari poflit , ut ventrem folvat vo¬
luit iii j. eAe grana. Eum autem loquutum elfe puto
proprie de Diagridio , de quo mox. Videtis igitur
quanta fit varietas Icriptorum. Vnde non eft mi¬
rum quod Avicenna admirctur varietatem ponde¬
rum in hoc medicamento, quam varietatem iple re¬
fert ad varietatem locorum , naDiofcoridesfortalfe 4uthores ■
exhibet unam drachmam illius Scammonij , quod dedoJ‘Sc^
mite erat , & ortum in miti loco : vel quia Scammo- Zrpreund
nium illud erat mite fi non ratione loci , falt£m ob * rean
vetuftatem. Sed fit utcunque. Ego fcio (inquit Fal-
lop. ) quod Scammonium aliquando exhibitum in
pauca quantitate non evacuat : aliquando in pauca
exhibitum evacuat prxter modurmaliquad© c con¬
tra : unde ncfcio quid dicam de dofi hujus medica¬
menti : confido tamen vobis , ut femper exhibeatis
paucam quantitatem , qux quantitas fit potius pro
calcari : vocatur aurem Calcar pauca Scammonij Calcar me-
quantitas addita medicamentis purgati bus pro ru- dicamenro-
fticis , vei pro aliis robuftioribus , & cervicolis qui- rum-
bufdam hominibus, quibus nihil fuilTe videtur fa¬
ctum , nili pharmacum eduxerit ufque ad ultimum,

&c plurimum ut ita dicam cacari nf i & ideo pharma-
capro hujuftnodi hominibus debent habere calca¬
ria, qualia etiam debent elfe pharmacapro Mona¬
chis , de eb magis quia difficile in ipfis fit evacuatio,
quoniam cum vefcatur malis cibariis femper abun¬
dant craffis excrementis, de vifcidishumoribus. Vn¬
de prxparetis quantum velitis , femper tamen diffi¬
cile moventur. Itaque utamini femper pauca quan¬
titate Scammonij , «Sc ftetis potius in dofi Mefue,
quam etiam non excedetis, qu^m in dofi Grqcorum,
quosnolimutinhac re imitemini. Tractatus qui Subjlituta,
pro quo , Scammo nex loco aut Cucumerem agre-
ftem , autlac Tithymali , aut Euphorbium accipit.

Sed Sylvius in Antibal.Scammonio deficicnte,Rici-
num probat.

Scammonia , quam Diofc.dcfcnbit, paulo diverfa Aequ&ocal
eft ,atteftanteCxlalpino , ^ Scammonia ejus, flori- scamm.Sjl
bus ex candido pallefcendbus,ex femine e Syria"'"* P orfi
miifo enata. Eft hxc nobis Scammonia Syriaca flo- j

remajore Convolvuli.

Scammoniam aliam quandamMonfpclij often -Scammon. \
dunt. Scammonia Monfpeliaca,a Gefn.h. (qui por- MonfpchaA
tionem pingit in figura adhibita ScammonixCor-<v*-
di) Clui. Lob.Cam.de nobis vocata,cujus eft &: alte¬
ra varietas.

quoque luam Secamonem [ Apocym affl- ^pacyno af.
nem] Scammonij fpeciem affirmant. f"** Seca4

Camerario apud Matth. germ.Iib.^cap.;?. Volu- cZld* 1
bilis fi ve Convolvulus major videtur genus Scam- maior, * 5
monex.

Scammonia tenuis Phnij , ita tradentibus Cordo

in Diofc,

LIBER XV

v 'Ixine
< fxmpcl.

wlsiulus

\rejlrti.

\nWv pt
\ rrtnue .

.i * Ntl A-
\ bum cji
t / d*m ?

ffihoac*.

'*?£«■

in Diofc. Ang. Cam. h. & Cad.nihil aliud eft , quam
Helxine Cillampclos.

Planta,quam Tab.pro Scammonio minore exhi¬
bet, eft nobis Volvulus terreftris.

Idem jam dictus autor exhibet &c fecundum
Scammonium minus Plinij, quod Convolvulum
peregrinum inferi bimus.

Teftis eft Cxfalpinus alterum genus pro Scam¬
monia oftendi foliis fubhirfutis flore caeruleo, quam
Mefues Volubilem lanuginofum vocet. An hxc
Nil Arabum quibufdam.

Mechoaca Scammonij fpecics , & non temere
quidem, ait Dodonxus, creditur. Ob malafympto-
mata,qux excitat Mechoacan genus filveftre,Scam-
monium^Monardc vocatur. Vide Mechoaca. Et
de his omnibus prxfenti libro pertradtatur.

Scammonium dici de Thapfia Diofcoridis Lq-^u-
tor eft Tragus l.z.c.S.&Brunfelf in Onomaitico.De
hacnoslib.27.

eJcY.

'militas

oho-

\<Ztf] Ampeli
Horibus.

: 'Defer. C<tf

DeScxm-

monut

Cordus.

SCAMMONIA SYRIACA FLORE
majore Convolvuli.

ES y r i a d c 1 a t a S c a m m o n i a , e t i a m n o ft r o a f-I u c v i t
fo Io, licet nullum adecchylofin ftudium adjun-
gamusiprofert au¬
tem e radice lon¬
ga , crafsa , ladtco
fucco prxgnantc,
multas aliquot cu¬
bitorum viticulas,
proximis ridicis
fefe convolventes
fcandentefque1, fo¬
lia triangula ceu
haftilis barbatus,
mucro , Smilacis
lxvis xmula , fed
minora, glabra, te-
nuia flores cala-
thoeides nonnihil
purpurafeut, Hel-
xines ciffampeli
floribus proximi.

Hancitadefcri-
bit Cxfalpinus.
Tenues viticulas
fert, bicubitales :foliis triangulis, effigie fagittarum,
parvisiflores ex candido pallefcentes:fruaus vcluti
pinguedine obdudtos ,in quibus femina nigrican-
tiairadicem grandem Raaphano fimilem, fiiccofam.

De Scammonia noftra Syriaca Cordum loqui fii-
picarer, fi folia non diceret fpinofain hift.l. 4.C.109.
cum ait. Scammonia eft ,cnjus liquor eft Scammo¬
nium , Convolvulo per omnia fimilis , quantum ad
viti culas, flores,lacteumliquorem & qualitates atti¬
net: folia quoque ab hujus foliis parum diferepant',
funt enim ipfius foliis fimilia, fed pilofa, triangula¬
ria, atque in alatx fagittx figuram rcdadbx.De radice
prius dixeratin Diofc. majorem efle Convolvuli ra¬
dice. Et hinc etiam Ciflampelum,tcrucm Scammo-
niam vocari, quoniam multo tenuiorem radicem,
Qtrdnot. quam Scammonia habeat. Verum hxc deferiptio
Cordi ex Diofcoride concinnata eft. Figura quidem
male pibta aliquatenus noftram Scammoniam Sy¬
riacam exprimit : ramus verb appitftus,no eft Scafn-
Vofcuit s. monex Cordi ,fed Monfpelienfis. Quintam fpe-
fiecies Me - ciem Volvuli Mefues , efle plantam illam feribit Fal-
iues' lopiusjcx cujus radice emanet Scammonium. Grx-
ci (inquit Dodon.purg.& hift.) n.(tu^.wictv\ Latini fe¬
re Scammonium nominant \ ita appellantes non
modo ftirpemipfam,fed & denfatum concretumq;
fuccum. Dicitur & a nonnullis na^oivis t f/£et,ab aliis

KoAocpeiyjoy ■, officinx fuccum crudurti quidem Scamo- c.o/opbv
neam i in cotoneo vero malo dectocftum j Di agri- nt*.
diumvocant:quafi i. e. Iacry muIam.Eft ve- Paridi».

10 ipfum Scammonium ( utcap.de Campana exru-
lea affirmat) nihil aliud, qu^m fpecics Smilacis Ixvis,
radice crafsa. Lactariam hanc,fcanforiamquc Vol-
vulam ( unde forte, Lobelio adverf nomen Volvu - (ctn/ort*.
Io fuit)folo penicillo commentatoris pictor expref- 7«? VoIsjk-
fit. Cum tamen paucx fint plantx , quas de facie & u-
facultatibus , penitus notas habere, magis interfit
boni Medici, & Pharmacopcei quam Scammonium
hoc Syriacum,Antiochenum &Norbonenfe.Anno
igitur i5f»z. indefeffus ille herbarum novarum vefti-
gator Venetus pharmacopoeus Sequinus Martinel-
lus , ex Syriaco Alepo miferat plufqu^m centumli-
brasglebx Scammonij Antiocheni fucci concroti,
cui exprimendo interfuerat : conchas etiam non
paucas lachryma plenas , feu Diagredio antiquoru,
cum feminibus angulofis Volubilis. Hxc femina
tumPatavij &Venetiis primo Vere terre mandata,
in luculentam Volubilem, feu Volvulum abiere, a-
deo finuofis Smilacis foliis , triquetris, vel potius
Ciffampeli foliis, floribus, & facie, ut plane noftra:
Ciflampelo eandem dixifles : verum radice infigni
fuit, & mole grandem Bryonix radicem xquante
atque teneritudine fimulantedoris tamen pulla,aufc
cinericia,intus albidi carne : cujus fi fla: torulus fi ve
cor medium exemptum , plane idem eft ,autfimile
radici communis & probatioris Turbith officina- Turbith.
rum: verum facili us aliquanto frangitur hxc, tametfi
perinde gummofafiiccoquelaiftco prxgnet, atque
Turbith. Hanc eandem poftea Antuerpix,quo fe¬
men miferamusferendo meminimus, fpeciofamfa-
6tam, floribus & viticulis quinum & fenum cubito¬
rum , prorfum nihil diverfam, cujus Guillielmus
Dries, non minus peritus pharmacopoeus , quam
probus civis Antuerpianus, adnata, radicumq-,pul-
lulationes exci fas , exficcatafque oftentabat ,adeo
Turbith Alexandrinum ementita , iit diferiminis
perparum, aut nihil percipi poflet. Hxc Lob.adv. Sjko*.
qui in obf. figUram habet eandem cum Dodonxo,
titulo Scammonij, Adv. 172. In ic. vocat Scammo¬
nium fyriacum *,antiochenum , & Scammoneum.

Gefn.h. eft Scammonia e Syria allata. Ang. & C.B.

( cui prima ) Scammonea Syriaca. Cam. h. Scammo¬
nea Antiochena : Eid.hift.& epit.ut 8c Lon.& Caft.
Scammonia. Rauvv.Scammonium verum. Cxf.
Scammonia floribus ex candido pallefcentibus ,cx
femine e Syria milio nata. Matfh. in comm.cum
mag.fig Scammonea. Lugd. Scammonia Matthioli.

Habui Lugduni ,Genevx & Montbelgardi in Locut &
hortis. Bafilex in horto D.Plateri florebat Iunio,& TemfMt
Iulio, Augufto, & Septembri, is hieme recondebat.

In calidis, pingui exit folo, vcluti in Afix Myfia,

Syria, ali i fqu e fimilibus.R eperitur&'in Creta infu¬
la, Bellonio tefte. Verifimile eft, ubi fux fpontiscft,
cito & plurima deinde illatis parte florere: nam &:
in Belgio, ut Dod. tradit , xftivis menfibus fubinde
cum flore videri poteft. Scammonea Antiochena
Camerario aliquot annos duravit aftervatain fidli-
libus perhyemem , &^£ftatis initio floruit , fed fe¬
men nunquam abfolvit.

Meminit idem Cortufumpatritium Patavinum, v,rti
rerum naturalium fummum indagatorem ex craffis
radicibus aliquot uncias flicci extraxifle. Aiunt fi
prope Tithymalum feratur , adeocjUs caliditatem
accendi, ut veneni naturam acquirat. Hujus tamen
liquor caloris acrimonixque vi per xtatehi amifsi
benignior nonnihil evadit. Quod vero non eas no¬
tas habet Scammoneum , quales illi Diofc. tribuit,
caufa efle putatur , quod hoc tempore non ob fer¬
vent veterem pafandi modum, ?.c non ex incila , fed
difleifta prorfus velexpreffit radice , aut e ftipiribus
&foliis contulis paretur : alioqui tanta copia Scamr
O 4

\6i.

HISTORIAE

monij quo pa&o quotannis ad nos adferri poffet?
vel etiam la&e Tithymali Ixpius adulterant. Pulcre
m.hercule alicubiiluellius inquit: Nuila medicina:
pars i n certior, quam qua: ab alio orbe quiim noftro
petitur.

SCAMMONIVM, SVCCVS SCAM-
monexdenfatus.

De^cr‘ "V T Vlnerata Scammonea fuccus emanans la&eus
V concrcfcit qui in magnas maiFas coagulatus
importatur, tophofas &: fuis leves taurini glutinis
indar nitidas & veluti pcllucentes, colore fulvo, ni¬
gricante aut cinereo , atque is quidem color poti fli-
mumelucctin pulvere , ir. quem levi digitorum ac-
tneu friatur , oaore naufeofo , fapore amaricante &c
. mediocriter acri.

?Cirn noniuvn>fuccus Scammonea: denfatus , per
codtiorem > aut etiam per macerationem paratus
rano,per Diagridiu.nappellatur. Co^feftio autem ejus per
eontod$o- conco&ionemharceft. Accipitur cotoneum,extra-
hiturque durior ejus illa pars media , qua: femina
concinct(recisa tamen fupcriori prius la mi na) cujus
loco in excavatam patem Scammorium inditur:
mox lamina , qua: prius fuerat recifa,pro coopercu¬
lo addita cooperitur , triticcaquc palla circumqua¬
que malo cotoneo obducitur, ac ita coquicurin dy
ratttncrn kano,h.e.vafe fiftili crudo. Quidam tamen lucco cx
cotoneis exprelf), Scammonium macerant, ac Dia-
gridiu n parant. Accipiunt autem Scammonij uar-
tes duas, fucci Cydoniorum partem unam*, mifcert
probe, ponunt in locum cahdum & quotidie mo¬
vent , donec mediocriter induretur ejus mada : de¬
inde formare paftillos , cofque quantum fariseft
exficcant. Alij alium probant modum , & quidem
ex malis communibus, ita, ut accepta olla, aut teda-
cco mu^do vafe , malis primo fundum ad digitalem
craflitiem demant , mox itidem tantundem Scam-
mor.ij fuperponant ,& fic fi’b:r dedor.ee vasple-
num fuerit. Mox autem carbonibus accenfis, acin
camino polito vafi coque optime triticea mafsao-
Gbttmus Pcrco> «jua-n ciim facis Iit, coquant. Satis autem co-
VJZT «d-a dicuntur ,ci)m mala induruerint. Ex cotoneis
2*/ti autem , quam ex aliis malis per codHonem tutior &.

cum minori moledia fit purgatio. Quare & amplior
ejus dolis fumi poted. Acrurfum magisexaliisma-
lis, quam ex maceratione in lucco cvtoniorum. Si¬
cut & magis ad purgatiorem videtur facere, cum ex
hoc lucco paratumed , quiim fi line hoedetur. De
doli hujus ac etiam facultatibus vide plura arte.
Ofhcire Scamor.iuiu preparatum,quod ut diximus
Diagridium vocant , compohtior ibus fere omni¬
bus , crudi ac non pneparati Scamfnonij loco admi-
fcent. De hujus doli loquutum putamus Mefuem.

NIL ARABVM QyiBVSDAM,

live Convolvulus cirruleus.

Cap. XXXVI.

D.-fcf. /^^rnleus Convolvulus torti!ibusviticuIis,to-
V^mcntofis, proxima quarque. arripiens, in altum
nit tur, texturis topiariis peridoneus , mfi lorgio.
rem vitam teneritudo , frigorum male-patiers^ne-
rlu:leda' ? <;f° [il Pal*num circiter lata, paulo longiora,

forma .icr.eracca ,in tres acutas lacinias liruantur,
ianuginola , colore ex herbido in flaviai vergerre,
priora aa folia Sigilli B. Maria: accedunt ; folia Lob.
- / • n£rn,S 's fp8u^a > ln tenenufculis pediculis;
L\'u\Urc. °rCS Sm^aas J*vis,cyanco colore adblandiuntur,
extra tamen m lingulas quinque laciniarum zona
excurrit albida, quo etiam colore totum floris m-

PLANTARVM

fundibulum tam extra , quam intra tingitur , quinis
foliis herbx concoloribus obvallatum , in quo da-
mina & apices la-
dlei alte recon¬
duntur, flores Do-
don,ro funt veluti
Smilacis liris jn-
ftarcampanu!e,fed
per oras arguloli,

& colore in exru-
leo purpurei; flori¬
bus Lob. e pedicu¬
lorum calice exeu-
tibus , Iafrnini aut/a/Wn/yli.
Vince pervinci fi-fe-
milibus led ora
quinis ftellatim jj-
minentibus angu¬
lis, Noli cxrulci
vel afurei effigie;
femen nigricasDo-
don. radix fubeft
parva, fibrola (gra-
- „ cilis, longa, Lob.)

Iignofis nervulis fraftu contumacibusfarSa, Cicla-

clamen , Hcderamve annofam imitata , nonnihil
hi lfuta.

De hac planta hic Serapio. Habel,i.e.Nil,eftff'*,'f'f*-

granum lndicum[Gran’im/<ri/,Citrraipi,mIiidiim,Hri-'"p'‘”"-

ia.lcujusplanta.autoreliaacEben Amram,fim,|’is',T“"’

'.'A pianti Lcblcb, adherens arboribus duobus bra- ”

Iliis, vel tribus, habens ramos & folia vi ridia,&- in
rad.ee cujufquc fbhj florem coloris purpurei ’ fimi.

'em pumulis in figura fua, quo decidente apparet
femen in vaginis, in quibus latitant tria grana , mi-

'ora granis Stapliifagni, l?via, tribus partibus divi-

fa, ft illa grana (unc id quod de ea adminillracurin
medicina. Hujus etiam meminit Belfunenfisin in-
cerp.in Avic.dicess. Habcl Almefachin eft herba
qui dicitur Funis pauperum , & eft fpecies Lehleb/"”" /’•*»■
Grarum Nd elHemcn nigrum repertum in planta'"*’-

Vnlubiliscu jus flos habet colorem azurum:& figu¬
ram Campanellilim.lcm,terdentcm ad lon.ntridi-

em aliquam, & bujulmodi planta non eft ho-ba ex
qua Nd feu Indicum [rfinc Im, eft,& eJIfiliimNil’ exrfi»e
V" exprimitur f um.ex^otrtifiaturliidmm tinrers Vfi-
conficitur ut quidam putant , (ed eft fpecies Volui
bilis nota, 8,'Cricn hujus pianti granum Nil in
Oriente admimftramr ad evacuandum humores
groilos phl gmaticos & melancholicos , finit ait A-
vicenraiquo in cura vermium adminiftratur. Ex
quibus ita diefis vel me taccr te facile judicatu eft
opinionem Tagaultij r0n effe recipiendam, dicer-V»'« tv.
tisin l.i. can. Mcfue, Nil grarum effelfatidcln Gri
eorum, & vulgb Gallis paffim Gucida.JuG- euled,a,“r'
herbam noti/limam, qua infectores utantur in tin ’
gerdis pannis. Addam tamen verbis Bellunerfis
argumentum ex ipfo Mefue defumptum quo Ta
gaultij opinio fufteienter refelli videtur , nempe
quod Ifatidis femen vixpoffit mepfurari pleno
vacuo : quum admodum comprel!!™ fit , nec qtiic-9*-
quam limile habeat, cum reliquis fmftibus, quia
Meluc loco jam otatorecenfentur.

Hic eft illa planta, qui a Monachis in Mef. Vo-*'./„i,/,>
lubdis cirulca nominatur, cujus femen Belluner:fisr"«/„.
diatelfe Granum Nil. A Dod.gall. dicittiti^r „

Ola , Cior lUgtllnm nigrum. Dod.purg,6c hift. (libi
eam pingit Srdelcribit) dicit accedere jivium Con l**
volvulcru rtimero ,opiime etiam exprimere C. m
panam caeruleam vocatam vulgi Campanam
ram, <x Lonvolvulum cirulcum dici recentioribus-^%*r^
exiftimari autem Liguftrum elTe nigrum , Colum’/v,.„„
hb.io. Nccfinc ratione, quandoquidem Smilax lar -J/rL

LIBER XV-

'<5

t l\)til.

ileus.

itbos

\beoph.

vi s major etiam album dicatur Liguftrun*. Nam e
cxruleo purpureum colorem fubinde nigrum dici:
veluti Viola: nigra:. Elie autem qui hanc Campa¬
nam granum Nil A vicennx effle velint , c.j 06. diffe¬
rens quidem ab eo Nil,quod defcribaturc.512. Iftud
enim liatis Graecorum effle i illud vero peregrinam
ac Indicam ftirpem : ut non modo A vicenna , fcd &
Serapio teftetur.

Non defunt&alix Convolvulorum fpecies, qux
ad Nil quoque Avicennx referuntur, unicaulis, fpi-
?cho*c *. nulis afperjalter abfq-,illis.Scd Mechoaca quoq-, po-
//. tcffc & Nil, & Scammonium Americanum elfe. Anii

etiam Arabum Turcarumin Guzarateaplerifque
\nphohx. Nil vocatur. Nil tandem Germanoru,Popholix eft.

Nuncquodad nos attinet per Granum Nil Ara¬
bum quibufdam diditum prxfentem intelligimus
Icor&ol P^anCam- Lob.in adv. hanc intclligit per Afureum
\-uleus. iuum, live cxruleum Convolvulum hederaceum,
vel fmilaceum, exoticum , quem in Ic.pingit eodem
titulo : in obfi autem infcriptione Aliirei •, live cxru-
lei Convolvuli , Campanulx lafurx herbariorum,
\eutonji - adv.i74.Nodlu florentis Pleutonarix didtx.

Gefn.h. Convolvulus peregrinus , vel caeruleus,
Nil Arabum. Tab. Ger. Caft. SuCam.h.Convolv.
cxruleus ,de quo hic ait : Nil Arabum, vel potius
Habal Nil Serapionis , Latine granum Indicum.
Hafmifen circa Alepum ubi multum crcfcit , Perfis
Acafia , Italis Campanula Az>rtrea aut fior di notte: quia
nodlupotiflimum floret, Iole oriente clauditur.

Lug. Volvulus ceruleus,five Campana Azura Lo-
bclij. Dod.(utait Lug.) quidam Pothon cxruleum
Thcophrafti ede credunt , ornamento & umbracu¬
lis fepulchrorum laudatum antiquitus. Alij Pothon
illum elfe malunt Convolvulum purpureum dupli¬
cem Cortufij.

C.B.Convol. 5. five cxruleus hederaceo angulo-
fo folio : Smilax cxruleaDod.gall. [ non invenio ita ab
eo vocari ] fine icone. Scammonia: firailis flore cx-
ruleo,Ang, Nil Arabum, Eyft. Campana cxrulea,
Dod.Biy. Convolvuli alterum genus, quod pro
Scammonio offenditur , Cxff Campanula cxrulea
hederaceo folio, Svver. Quibuldam Pothos cxru¬
leus Theophraffi: quibufHam Volubilis lanuginofa
Mcfuei.

Montbelgardiin horto E.C. floret Augufto &fe-
quentibus mcnfibus , non facile autem maturefeit
femen. Hxc, inquit Lobelius, non nifi hortis Ita-
lix,Gallix & Belgix nota, ubi amoena purpura por-
redtis attcxtifquefecusparietes & perticas funibus
viticeis , gracilibus , umbracula concinnant , atque
fornices.vifu perjucunda.Peregrinam hanc ftirpem,
& aliunde illatam fub fine xftatis, fi calida ,ferve-nf
que fuerit, in Belgio flores facere fcribitDodonxus.
Gefnero flores ephemeri liint : nodtu enim fe ape¬
riunt (unde florem nodtis vulgo quidam in Italia
nominant ) poftridic vi folis pereunt. Satus varie
provenit, nunc infra palmi altitudinem confiftens,
at florens tamen : nunc altius cxcrefcens ,femele-
tiam ad cubitos fere novem , qux planta femen ini¬
tio autumni maturavit.

Granorum Habel Nil in medicina , ut autor eft
Serapio, proprietas eft (cxAben Mefuai) laxare
phlegma,&mufidificarcipfum.Prxparatio ejus eft,
quod bene teratur ,mifceatur cum oleo amygdala¬
rum dulcium. Et melius ex eo novum, ponderofum,
& noi) ftypticum in faporefuo : &dofisiiquatuor
Kiratftfqueadodto. Granum Nil (ex Habix)eftcar-
Curtamum tamum Indum , calidum & liccum in primo gradu,
& habet hoc, quod quando mifcetur cum medici¬
nis, facit moram in inteftino duodeno, atque in illo
quod fequituripfum,& eft propinquum meferaicis,
& facit ibi pundtiones, & quum fumitur in potu fo-
lum, non laxat eadem die, nifi completis viginti

'.OCtM
'empM .

quatuor horis poft ejus pirfi6Hone-m,& quando ad-
mifcetur ei Scammonea , facit ipfum defeendere , Sc
tunc laxat phlegma vilc©fum,& operatio ejus eft e- pHrZaT-
tiam in educendo choleram, &fortaffis acciduntcx
potu ejus juvenibus ftypticitas in ore ftomachi , &
torfiones magnx , &fi nimis fumpferint, faciet eos
evomcre,&fortaflisinducit tenafmonem. Et do fis Vtmitum
ejus cum aliis medicinis eft drach.femis,fed fimplex mftet.
nunquam vidi dari in potu , nifi admifeeatur ei
Scammonea, quia juvat ipfum ad expelledum phle¬
gma^ choleram,quoniam ipfum expellit humores
duorum diverforum colorum per feceflum. Grani
Nil femen, ut Bcllunenlis tcftatur, in Oriente ad-
miniftratur ad evacuandum humores gro flos, phle¬
gmaticos & melancholicos ficut dicit Avicen.2. can.
qui Granum Nil, Carthamum Indum elfe dicit , ac T emperx-
calidum liccum primo ordine ftatuit. mentum.

Tblegmx.

Delettus.
Do fis.

Indum.
A 0X&.

CAMPANVLA INDICA.

COngcner vi-Def„:

detur rara hxc
Capanula, ei quam
NiJ Avicennx nu-
peforum quidam
elfe volunt, tortili¬
bus flagellis hirfu-
tis rubefeentibus
circum perticas co-
volutis in altu ni¬
tens •, folia hedera- folio beac-
cea li ve Cyclamini,r4ftfs‘
acuminata, qualia
nepe primum pul¬
lulantia elflcfolent
Campanulx lazu-
rex five Nil Avi¬
cennx, ad pedicu¬
lum uncia longio¬
rem, rubetem , hir—
futum, falcata, fiib-
tus fupraq; pilofa*,
flores campanulati feu calathi forma,calyciinfidentF/e« cams
in quinque acutas laciniasdivifo,villofo,nig^canti,f■,*,,/^",''0•
plures fimul jundtifere , pediculo ex foliorum ala
prodeunte.

Primum vifa ArgentinxapudD.Fridericu Meierzccus.
qui Campanulam Indicam nominabat,nobis etiam
Montbelgardo in horto E.C. provenit aliquoties,
fcd non maturavit femen.

An B.pin. Smilax lxvis 7. five Convolvulus folio
fubrotundo:qui i.inprod. Convolvuli fpecies al¬
tera, qux ad Nil Avicennx referri poteft, Dodon.
Campanulaazura,Svvert. Campanula Indica pur-
pureo-violacea,Bry. Convolvulus Indicus note
violaceo, Eyft.

CONVOLVVLVS BONA NOX
dictus, flore candido, grandi.

SCribit Clufius 1.2. exot. c.18. fc a do (ftifft Viro Si¬
mone de Touar urbis illius primario Medico in¬
ter frudtus exoticos anno 159^. Hifpali delatos , ter¬
tium accepi fle , cui magna affinitas erat cum Con~fj”^°^u"
volvuli aliquo genere ,quodtotafaciesrcfpondere
videbatur, licet longe major efflet, quam ullus fimi-
Tis generis ipfi unquam confpe&us. Etenim calix
qui florem continuerat, quinque foliis unciam fere
longis & latis invicem amplectentibus conflabat,
ut in Cappari1, quibus includebatur caput trigonum
membranaceum , tria grana infla* magnorum pifo-

Buen.it na-
chet.

HlSTORIffi ?

ram continens > coloris ex fufco cineracei , Sc pene
fuliginofi •, tres autam flores ex longis pediculis de-
Car&oKul PefK^entes craffiuiculo ramo inhsrfi Ile apparebant-,
tertgnntH ^m^*aPorr° granaillo ipfo anno ab eo Convolvuli
peregrini appcllatione,his addicis verbis,accipicbat
Cluuu».

Bitenasnjcbes,p la¬
te ex occidentali In¬
dia delata: femina,
qui etiam ftirps a-
1 pud fortunatas In-
fulas repentur, ubi
a Buenst s noches voca-
Ptur, voce Hi/panis
confueta , qua fc
congredicntes vel
difcedentes,ve/pcri
/alutant. Hxcverb

folia. 11 primo Iui ortu bina

profert folia Cam-
panulx Indici pri¬
mum na/centis fo¬
liis fimilia, /ed ma-
jufcula Sc cra/Iiora,

C*\ cui etiam fimilia e-

Jif . dic folia recens na-

tus Mechoacanus,
ante quam inna-
fcantur alia folia. Multi porro ab unica hu jus pian¬
ti radice caules prodeunt, qui pedamenta aafixa,
vel vicinas plantas multiplici ambiunt /pira , Smila¬
cis afp en inftar,cui etiam fimilia habetfolia,majo-
ra tamen Sc molliora : in caulibus etiam aliquot ha¬
matas continet /pinulas , quales Sc Smilax a/pera,
fed rariores ac minus horridas : flores autem pandit
candidos & grandes , mediocri difeo pares , qui ma¬
tutino tempore dehifcentes , no&u ilhco flaccef-
cunf.unde nomen accepilfe videtur.
femtn L Citerum ex feminibus Jk Touaro acceptis , qui
amicis communicaverat Clufius ,unicaplantain/c-
quente anno nata eft ornato viro Honefto Lopcz,
quxinitio prodibat fimili modo quem Touarus re-
s Arment*. fert,deinde multa longa /armenta proferebat, perti-
ci, multis /piris Sc nexibus /efe circumvolventia, Sc

tenellos vclutifpinarum aculeos, prifertim circa ar¬
ticulos, generantia, qui nihil aliud erant , quam ra¬
dicum rudimcnta,utin plerifque plantis, puta May-
zo , Harundinc , Sc aliis quibu/dam fimilibusinter-
dum contingere videmus, qu? haud dubie compre-

hendillent,fi quis terra obruiflet:foliahabuitvalde

viridia. Convolvuli foliis fimiHa , /ed longiora, &
pleraque hederaceorum foliorum inftar angulola,
atque in longum anguftum mucronem delinentia,
ut Smilacis afperx folia-, florum quidem gemmas
ferre incipiebat, fed perfici nequiverunt, quia prx-
maturi pruinx tota plantam corruperunt.Hxc ille.
Ego duo /emina & portionem capitis trigoniprx-
Stmm*. Convolvuli habeo inter fru<ftus delatos ex

■Anglia 1605. per generum Cherlerum , qui plxrof-
que acceperat ab honefto viro lac. Gareto -grana
funt inftar magnorum Piforum , non tamen maxi¬
morum , angulo/a ex compre/fione ut evenit qui-
bufda Pifis, colore, qualis ei tribuitur a Clufio,dura
/unt o/Ticulorum modo. Eftmihi etiam capitis ni
fallor trigoni pars una triangularis fere, mediocriter
fu/ca: Semina in aquam in je<5ta non fidunt.
C.B.pin.Smilax a/pera j.Indix occidentalis.

Caulet.

SpinuU,

floret.

Piant * e

ToI/a.

Defir.

CONVOLVVLtS PEREGRINVS
cxruleus folio oblongo,C.Bauhini.

RAdice e fi finguIari,oblonga,ru/e/cente,ex qua-
caules multi, tenucs,pcdales, interdum cubita-

L A N T A, R V M

les,flexjies,ramofi,levi/IIniispilis pube/centespro-
deanc, quos folia oblonga, inferiora^quidenijUncias
tres, quatuorve longa , vix unciam lata, inordinate
veftiunt, qui /enfim minora rcdduntur,& per mar¬
ginem leviter hirfuta fiunt: ex omnium fere folio¬
rum finu , pedicelli tenuiflimi , oblongi exurgunt,
quibus fingulis flos cxruleus ad exortum pallidus,
Campanulx forma, unico folio conflans, Sc ex cali¬
culo prodiens , infidet : floribus /uccedunt capitula
membranacea parva, quibus /emina parva, nigra
includuntur. Planta (ane ob florum copiam elegan-
ti/fima, «Sequi ob cauliculorum flexibilitatem fulci¬
ri debet. Hic in horto meo ex femine,Campaoulx
exrulex nomine accepto, /xpius aerit.

B.prod. Convolvulus z. Eid.pin. Smilax lxvis 7. Synon.
five Convolvulus peregrinus cxruleus, folio ob¬
longo.

LOBVS CVM SEMINIB VS CON-
volvulo majori accedentibus.

INter fruclus Sc extera qux gener detulit cxDefcr*
Anglia , anno 1 6 o 5. ab honefto viro Iac.Gareto
repenmus Lobum five filiquam nigram magnitudi¬
ne articuli poftremi pollicis fimili quodammodo,
fublongam unciam, tumidam,&leguminummodo
induas partes /e/e /eparantem, cortice duro fatis, Cortex.
qui nonnihil contrahebatur, pediculo longiufculo:
intus grana duo (an plura adfuerint ne/cimus , Lo-Cr*na.
bus enim erat apertus ) magnitudine pi/orum me¬
diocrium fere, triangularia ut Convolvuli majoris
filiqua , continentem , quorum latera duo minora
fere plana, tertium verb gibbo/um extabat,leviter
hirfuta vel tomento/a,colore fu/co tribus coftis, uti
etiam cjrculo circa umbilicum cinereis , cortice du¬
ro, qui fi abradatur flavefeit. Quid contineant hic
officula nondum intro/peximus , funt enimnobis
tantum duo. In jc£la in aquam fluitant.

BRASSICA MARINA, SIVE
Soldanella.

Cap. XXXVII.

QVia Braflica
marina toto
genere (quia enim
ut inquit Adrian.
Spicg. flore & folio
herbx atque floris
Convolvulus-, virttt- r c
te verb Scamonium
cft) differt & reliquis rt.
Bra/Ticis, ideo non
Bra/ficis ( de quibus
W lib .zi./cribimus) fed

ifcy (

Smilacibus lxvibus Smila.
Sc Convolvulis ea
fubjunji voluit.

Bra/Tica au te ma- Defer.
rina,qu$ hodieoffi-
cinis Soldanella ap¬
pellatur per terram
fuas fpargit viticu¬
las , ^ quibus folia
, r , prodeunt /ubrotun.

da, reculis alrspradita, latiora quam longiora Che-
lrdon.j minons fimilia .craffiufcula .liquore laftc-0
manantra , pediculis longis innixa : flos magnus.

purpureus. quadrantalis Tere. campanulatustnou

abfimilis multum floribus herbx, qux pro Nil Avi-

cenna: exhibetur.aut Smilacis lxvisjindiYilusjlemen

in lp-

^ t

*

LIBER XV-

in loculis rotundis ftoft tantum' nigrum , fed & al¬
bum, angui ofum. Guflu cfc faUb/ubamaro.

'dana. Soldanellam aliqui etiam Soldanam vocant ,&
eam Braflicx marina; a Diofcoride deferiptx plcri-
ta ,0’L' que fimilem affirmant. Imo nos non fimilem , fed
plane illam ipfam elfe cum multis aliis ex hoc maxi-
ofc.lechio mc concludimus. Qubd Diofcorides hanc Braffi-
rut. cam h. fativa evariare dicit , quo modo certe Solda-
nella a Braffica penitus evariat. Qqx marina Braffi-
ca [y.pJ.y.Cij •3a;,aaj/^, : male Lugd. hcf.htovuL : nec melius
KyJJ.in Diofc. .W.o-dT»'] inquit Diofcorides,dickur,;i
fativa in totum cvariat,habetque folia longa [
forte legendum yiygd autb. Mattb. 'eLuwv , prdonga
Kuell. qui tenuia addit , qua?n ob caufam, ipfe videris ]
Ariflolochixrotundx [ qsoyyukr s/.ei$o\o%ict] fimilia,
qux lingula de ramis fubrubris prodeunt , exuno
jueral- pediculo velutHedera.Habetliquorem album, non
multum , qui guflu fubialfus eit, & quodammodo
amaruSjCompage pinguis.Ethxceflilla,qu:lmprio-
vphanus ri a»Vo Theophraftus I.7.C.4. Bra/Iicx [ pa.q>djfo\ terti»
agreftis cognomento intellexit, cui folium Ixvc ellc
parvum Si rotundum feribie , ac multis ramis, raul-
tifque foliis conflare: huic prxtcrea fiiccum acrem
incile 8c medicatum, quo Medici ad purgandas al-
tm vos utantur. Eadem & Plinius tradit. Raphani, in-
inutPlin. quit, genus filvcflre Grxcis,cui Ixvia quidem[jv/i/f]
fed breviora ac rotunda,copiosaque atque frutico fa i
fapor autem afper,& medicamenti inflar ad elicien¬
das alvos. Cxtcrum licet Diofcorides prodiderit
marinam Brafficara foliaferre rotund^ Ariftolochiq,
longa, ac tenuia^ ea tamen non abs re ab omnibus
efle ce nfetur, quam vulgus officinarum Soldanel-
lam appellat. Quippe que in maritimis nafcatur,fo-
Iiis la£leo fucco madeat , ramulis conflet rubenti¬
bus, e quibus prodeunt ipfa folia, Hederx modo,
qux guflu falfa, Si amara, Se quadantenus acria fen-
\extm tiuntur. QuamobreraDiofcoridis codicem hoc in
^f"‘loco , ficut & in aliis permultis , mendi fufpicionc
* ' ’ non vacare cum Matth. puto. Facile enim evenilfe

crediderim librariorum incuria , ut folia /ututod, i. e.
longa ,pro £//«ftt,i e.parva, hoc loco fucceflerint:&:
certe facilis fuit unius literxlapfus. Siquidem Sol-
danella vocata omnibus notis marinam Braflicam
reprxfentat, exceptis foliis,qux funt Ariflolochix
rotundx minora.

leti ioCfiJ. Cxfalpinus autem fic «aptiils legendum putat,fo-

liis rotundis , longx Ariflolochix fimilibus , & non
ut vulgati codices legunt , tranfpofitis dictionibus,
foliis longis rotundx Ariflolochix. Et hinc congrue
Dodonxus Soldanellx flve Braflicx marinx folia
tribuit A fari ,aut Ariflolochix longx (non ut ipfe,
rotundx) rotunda. Quo Diofcoridisloco fic emen¬
dato , Soldanclla omnibus plane notis Braflicam
Zrror Ruet, m ari n am Diofcoridis refert. Ruellius etfiin hoc
nobifeum cxterifque confentiat, qubd marina Brafi
fica hxc fit herba, qux vulgo Soldana, & Soldanel-
la dicitur, nulla etiam ( ut inquit ) reclamante nota^
in eo tamen manifefle abcrralfc deprehenditur,
quod Soldanx folia Ariflolochix longx , atq; etiam
prxlonga reddiderit. Etfi recte quidem videatur
Matthiolus exiflimaffe pro folia uav.d legendum yi-
zp*, tamen in meis ( inquit Dalech. ) Diofcoridis e-
xemplaribus non legi fed ’djy:mi [pralonga] pro
quo lego <rs£ouYiY.ti porredla , quod eit vcriflimum.
Hxcille.cgo etiam nolim tam manifefli erroris cum
Matthiolo incufarc Ruellium, quod dixerit foliis
prxlongis : fortecnimadfoliorumpediculoslon-
'jiiattb.ref gos tcfpexit. Nec video tantum Ruellij errorem,
quantum dicit Matthiolus,quia dixerit I.2.C.54. Sol¬
danam efle folio Ariflolochix longx : id quod opti¬
me fecit (uti 5c Cxf.legit)melii\s enim longx quiim
rotundx folia referre videntur : rotundx enim folia
£inc longiora qua latiora: Soldanellx autem latiora.

Rue 11 de¬
finditur.

ut plurimum quam longiora , /scuti folia Ariftolo-
chix longx , quorum longitudini latitudo xqtufis:
dein quoad cotum folij ambitum Si anchorx for¬
mam, melius convenit Soldanclla cum Arifloloch;a
longa , quam rotunda : deinde quoad pediculos,
quibus prxdita efl longa, rotunda non item. Verum £rrorM*t.
Matthiolo non fuit cognita longa, pro qua exhibuit
Clcmatitin dodbis multis nominatam. Cam.hift.ad-
dit CarolumStephanum exi ftimare Soldanellam ef-
fe di diam, quod ad lolidandasrupturasfacia .

Videamus nunc quid Turnerum Anglum,unurr volubili»
cx multis , qui Volubilis fpeciem facit, impellat, cur t umero.
adhuc dubitet an Soldanclla fit BrafJica marina, iir. 6
cap.de Cochlearia neget. Etfi inquit illc,jam ab an¬
nis pluribus Brafficam marinam veram indagave-
rim , unamque invenerim a vulgo dodtorum rece¬
ptam, alteram vero quam ego folus pro vera Braffi-
ca marina habui : attamen cum utramque cum Dio¬
fcoridis deferiptione confero , neutram per omnia
convenire comperio. Ea quam ego veram Braffi- Br.tfiic*
cam marinam arbitratus fum , nafciiurintra primas m.tnnu^c*
maris aquas in litore ,in ripis rivulorum prata irri-™^
gantium. Si lapidofis infulis quasinterdum mare
perluit. Vifamihi in Fri fi a Orientali circa florbcn/
ubi Ifupp ellruyr/a cochlearis forma in folio,' dici tur. Cochlear id*
nec non in Anglia in Ceflria occidentali , juxta
Portlandiam & Portbecium, verum nullum nomen
aliud audivi, quam ©airby ftjobc aut ©curbjpflwrss
tc : pollet etiam appellari ©pountvurtc. Vbi pri¬
mum erumpit , folia habet quinque aut fex, modo
pauciora, modo plura, eredlafimul omnia ad mo-
dumPyrolxaucBetx tenerioris, caulislongus^er-
ram verfus rfibefeit. folia pinguia, cralIa,votunda,
Afarifimilia,minora,vircntiora,fapore non nihil fal-
fo & amaro , guftanti fervida Si acria, Braflicx quo¬
dam fiipore ingrato , fervore & amaritudinis con-
jundlx ratione, caulis fpithamam xquat fere, in
quo qux nafcuntur folia , longiorafunt, acuti oraq-,
iis,quxflatim a radice furgunt. flos albus, femen te-
nue,nigrum. Indigenx contra Scorbutum utuntur.

Ego vero non contra eum folfim utilem expertus yires.
fum, fed Si contra hydropem, quemadmodum Do-
(flill. Reirerus Reclor Scholx Gruningenfis , Si
Hernicus Herbartus tcftari polfunt. Non aufim ta¬
men pronunciare , efle veram Braflicam marinam
Diofc. prxeipue cum magna ejus quantitas parum;
vera autem Braffica marina vehementer n urget :
deinde etiam qubd nullum in eo lac aut fuccum
lacleum animadverterim. Idem nuncfiibdit. Rece¬
pta pa.ffim i n Italia , Gallia &r Germania Braffica ma¬
rina, Herbariis diciturScldana aut Soldanclla. A
Matthiolo vero exhibita , quoad radicem faltem,
non eadem efl cum noflra Soldanella,quxin An-
glia Si Belgio nafeitur , neque qux venalis habetur
FranCofiuti & Antuerpix. Qiiippe, ut reliqua om¬
nia totius plan tx fimilia funt Volubili aut Helxinx
cillampelo, nifi qubdfoliarotundiorafunt,nonita
acuta:ita radix cum ejufdem radice convenit.noflra salJ.tK ell.i
vero Soldanella procul in tuenti Malvefimilis vide- mmhU r.t .
tur,tumfloribus,tum foliis: propids fi accedas, tam diccdtjf.rt.
fimiliseft Volubili, ut nihil aliud, quilm Volubilem
quandam marinam dixeris, flores plane Volubilis
vulgaris , campanam referunt , nifi quod majores
liint,& excxruleo purpurafeunt. Cumque reliqua
tota planta per fabulum ferpat, flores rcCti liant
amceno decore litus pingunt. Semen aliorum Vo¬
lubilium in Ihir, nigricans, rotundum, Vicix par,aut
etiam majus, folia rotunda Arifcolochix rotundx
aut Afarhfapore non adeo acri, ac Cochlearis-, pur-
gant pulverizata adg.ij. fed non adeo vehementer,
u t Di ofc.in n uere vide t u r d e Braffica m a rina : i n qui t
| enim yxo 'ul wtjk tu tk , .S^^c-Tcw. Plinius etiam

de Braffica marina Icribcns ait veh^mentiffime cx

omnibus;

«w HISTORIAE

omnibus alvum folvit: neque tam fune calida folia
ac Braflica: marina: apud Diolc. Inquit enim omj j *>

•70 * a eMicLy 7vjA -1kc7 '5 atxJriT iytil </l i 7itf' /etau n» Ttt Tit Al-

xpiwV. Cum igitur Soldanella , nulla habeat
folialonga, fed omnia rotunda , neque tam vehe-
meter purgantia , ac (uaraBrafficam marinam facit
'*rg*tr*n Diofc-neq-. ullam habeat qualitatem , ii ve in odore,
m.irm*'1* ^vc ^pore > cur Braflica marina debeat vocitari,
cumque tota planta tam limi Iis lit Helxinx ciflam-
pclo & Smilaci fylveftri , quarum neutri ea confer¬
tur, dubitare pollet auifpia.n an Soldanella lit Braf-
iica marina JDiofcoridis. Quod fi tamen Soldanella
non fit Braflica marina, poteft nihilominus aquis
hydropicorum detrahendis reti e defervire , quem¬
admodum alia Helxinesciflampeli Sc Volubilis me¬
diterranea: genera idem prxftant. Dicit Aecius Smi¬
lacem fylv.que ad aquas,fruteta & fepes confcendit
optimam efle adhydropem : idem habet Nicolaus
Myrepfus,Aeciumforte fequutus.Scribit DioCHel-
xinen cillampclon alvum folvcre.Mefiicus de quin-
Vtlubihs que fpecicbus Volubilis agens , omnes facit purga-
(peaa. trices. Quare mirum non eft,Soldaijam,cum Volu¬
bilis fi tlpecies, aliarum Volubilium modo purgare.
Matthiolus, ut omnes tollat remoras, qua: prohibe¬
re poflint, ne Soldanella fit Braffica marina , inquit
corruptum efle Diofc.textum, pro untpc/.tal-

s5 irrepfifle: quod quidem verifimile videtur. nifi
quod Ariftoipchia? folia alias fint longiora, alias
breviora & rotundiora,ut in Cochlearia, &generi-
bus quibufdam Malvc.aliisquc plantis : tuncaucem
Soldanella non fuosrit Braflica marina. Verilmcnim-
vero apparet aut nullum in textu omnino cfle erro¬
rem ,autante multa fxcula corruptum. Nam tum
utraque vetus barbara verfio Diolc. (ordine alpha-
betico) tum etiam Serapionis legit folialonga. In
nullo autem codice grcco, qui hodie extet,auc vete-
-. 11 interprete, invenio <n^*xd?<t,feu folia tenuia,.
votatur. ° Ut Ruellius. Quod miror non animaduertif-
fc MatthioIum,hominem alloqui oculatifli mum, ut
multis in locis Commentariorum eius apparet.Ha-
«fteniLs Turnerus.

Errer mm- Errat in hac planta, ut prodidit Matthiolus, Mat-
th.ttSn\K thxus Syl varicus pandedfarumautor, auoderedi-
de Ceubile derit Arabum Chachile Soldanellam efle*. Cuius cr-

o cr apiorus. \ .

ror aperte convincitur lplius Serapionis teftimo-
nio : quippe qui Cachile fixum Vfnex fimilcfeccrit,
folioque non Ariftolochiam , fed Nafturtium imi¬
tari tradiderit.

*r*fic* Braflica marina, Diofc.Ruell. Corn.Matth.Leon.
mdrm*‘ Trago, Altom.Ang.Cord.in Diofi&rhift.Caft.Gef.h.
Dod.gall. Lob. Cam. Lac. Monach. in Mef. Lu^d.
Syl vio,Valeriolx, Fort. phyt. Alfon. Morcfc.Turn.
Lontcmt Caefilo.Agric.Ryfbo, Euch.RoefT. & Lonic.in quo-
SoUtncU*. rum figuris capreoli non placent, & aliis pleri fque.
Soldanella Lob.Dod.Lcvin.Lcmr.Cam.Gat.Gd.il.
Cord. Leonic. Altom. Ang. Ryflio , Adolph. 0cc.
Cafl. Lonic. Sylvio , Alfonf. Morde. Monach. in
McCLugd. Valerio Ia:, Euchar. Roefl'. C xl. Io.Agric.
i ab.£e aliis. Soldana Trago, Altom. Dod. Gatin.

Brunfelf Apollini, Lcv.Lcmnio, Lonic. Lugd.& Fal-
V°Jukdisfpecies,Mefue. B.phyt.BtalEca mari¬
tima minor (harc vox apud Matth. o mi fla) feu Sol-
d.inclla officinarum. Eid.pin.SoJdanclla z. Solda-
NominM nella marina.Ger.Eyft.

*rZ**r. Braflica marina vocatur Grxcis xoJpGi e,

Germ. Sfl7cc:r.uni>e : Bdg.^cc U'inbc,i.c. Convolv.
mannus : Gail. C hiux demer : Ital. Cauolu manno: Hi-
Loeuse? ipan .Vena marina: Ang.^cc coolc.

Temfus. In hortis plantata feliciflime ex femine adolefcit.
Soldanellapaflim ad mare provenit,poti/IImum cir-
caVcnetiasjGenuam&fimihbusJocisiitcm ubique

ferein Belgico littore. Ad mare Mor.fpeln xll ate
floretiautumno femen perficit.

PLANTARVM

Herba in totum ftomacho inimica, acris vehe- ^'7'*
mentiflim^alvum ciet in cibo coifta: coquitur pro¬
pter acrimoniam cum pingui carne, Diofcorides. Aqu* d*
Marina Braflica fiipri quam quod ventrem dejiciatyf/r
utpote fubfalfa & fu b amara guftu, fuerit (an£ etiam A>cite,\
ad externos corporis ulus , & ad omniaea, ad qux
tales qualitates accommodantur , idonea, Galenus.

Braflica marina aflumpta aquas ducit, precipua: pro¬
rogativa: in afeite. Vtendi modus varius : fiquidem
folia ejus exfale, aceto ,& faccharo acetari j modo ad
quin que aut fex bucellas comcfta mirabiliter aquas
per alvum ducunt. Eadem in jure carnium codla,
adjedfo dein faccharo aut meile, propinantur. Pof-
fent &ficcain pulveremreda6taad5.ij.autiij.ex ju.
re pulli bibi. Re6te autem cinnamomi pulvis & fi- Correft\
milia corrigentia addentur jalioqui ufu nimio ven¬
triculo nocent. Pulvis in catapotiis ad j.i j. degluti- Fw/v/j.
tur. Sunt qui fcribantmultfcs tertiananos Solcfinel-
la curatos , Matthiolus. Puerulis ad 5. j. Sc ulter i fis
datur in conferva falvix vel rofmarini, Brafavola.ln
hydrope pro ficcatione, & evacuatione aqux, nui- Hydrop*}
Ium vidi medicamentum prxftantius , inquitFallo-
pius , &: exhibetur vel in pulvere 5. j. pondere1, vel
in dccodtoi vel afparagorum modo,fi planta recens
habeatur, quo modo eft fuaviflima, & ficcat,aperir-
que vias , & evacuat aquam, atque experientia hu¬
jus Braflica: dudtus ego exhibui etiam aliquando in
hydrope afparagorum modo Volubilem minorem
optimo cum fucceflu. Sed hxc fola fpecics Volubi-
lis in ulu eft : aliarum vero fpecierum nulla utimur tnt'
ad purgandum. Contrarium fentit Altom.de afeitis
curatione agens. Quidam,ait,ex tumoribus luctum
marina* Braflttte cum vino, aut fapa , feu aqualacftis
approbant ( hodie vulgus Medicorum Soldanam,*'/*' ^
fcu Soldanellam appellat) cujus ufum non valde ”
admitto : namque ventriculo mirifici advcrfatur,& ^ ' **r'
jpfe pluries experientia vidi noxam inferre , potius
quim auxilium aliquod hydropicis prxftare,imo
quofdam citius periifle obfervavi.

CONVOLV VLVS MARINVS
Soldancllx aflinis.

'o/v.

\l.not.

L { B E

fere folio; flore purpureo’, Lilij pufilli effigie , fc
convolvens, quibusappropinquat; lolvcns alvum
codta <5c cruda oleris modo accepta.

Convolvulus marinus ad noftrum mare (inquit
Impef.) fc expandit fupra terram, ad quinque vel
/ex cubitos, foliahabens incila, cralfa, faporis falli,
flores campana: modo albos; /emina cotinctin fol¬
liculo triangulo , hirfuto , Soldanellx modo , cui
congener, & quia viribus /imilis illi, ejus cftufus
quum e terra prodit : eft herba lattifera. Lugd.in
ap. hujus iconem ex Rauvvolffio ponit ,ac B radi¬
ca: marina: genus inferibit , quod ab incolis Meud-
hcndfia Rha/e ad Alman/orem Corigiolam nomi
nari tradit. Sed nec Meudhendi, nec Corigiolx no¬
men alteri fux Bra/Iicx marina: Rauvvolff.attribuit,
ver um S cammon i o Mo n /p e Iie n fi .

Fatetur frater C.B.phyt. &apudMatth. ( a quo
Bra/Iica marina i. /ive major in/cribitur) hujus libi
Convolvuli jnarini nomine & plantam & femen
Imperatum Neapoli mi fi Ile; folia autem ejus qux-
damlaciniatacire,qua:dam non: omniatamen par¬
te /uperiore finuata. In pin. Smilacis lxvis generi¬
bus ad/cribit,& Soldanellam i .maritimam majorem

CONVOLVVLVS i G Y-

P T I A C U S QjU I N (^U E-

folius , Ca/p. Bau-
hini.

Cap, XXXVIII.

T ritjculiscft tenuibus, geniculatis ,lxvibus :ex
[ V quolibet geniculo folium, longo tenui/limo
pedicello donatum,
prodit , q, iri* quin¬
que lacinias angu-
ftasiongiufculas di¬
viditur , & quando¬
que inferior una al-
terave bipartitur, &
cuilibet lacinia:, te¬
nui /fimus molli fq;
aculeus infidet. Su¬
pra folij exortura,
pedicellus xque te¬
nuis, duarum trium
ve unciarum lon¬
gus & nudus exur¬
gens , florem ma¬
gnum purpuro cx-
ruleum , aliorum
Co volvulorum for-
'ma,fuftjnet. Semen
non con/pcdhim,
cum /olum hujus
ramum , Convolvuli ^gyptiaci nomine, a nobili/f
Cortufo Patavio ante viginti annos acceperim , in¬
quit GBauhinus, cui in prod.eft Convolvulus ^fo¬
liis laciniatis,vel quinquefolius : Eid.pin. Convol¬
vulus 7. -dSgyptiacus Bauhini,Bry.

DE LIGNO COLVBRINO

in genere.

Cap. XXXIX.

PL^ur e s ftirpes in veniri plurimum di/fimiles,
cum forma tum na/ccndi modo, uno tamen co-
•E^-demque nomine nuncupatas , Lignum Colubri-
Tom.II.

R X V-

num , quod /Ingulx mirum in modum utiles fint
adver/us colubrorum virulentos idtus & mor/us,
facile animadvertetis,'qui fequentes earundem dc-
feriptiones diligenter contulerit. C Bauh. Lignum
colubrinum , Clematitidem Indicam vocandam
cenfet,qubd pleraque farmentitix fint,& per arbo¬
res repant. Hoc vero lignum, five potius radicem,
ut Garcix placet , /crpentium morfibus p r o d e fi e
hoc modo deprehen/um eft. In Zeilan infula, Ser-
pentis genus eft coronatum ,ceu diademate infign l-taerit.
tum, Lufi tani Cobras de Capel > (nos Regulum dicere
poflumus) maxime noxium. Eftitcm animalisge-
nus magnitudine viverra: huic ferpenti inimici/E-
mum ,Ouil , vel Qirirpele vocant. Quotie/cunquc
cum /erpente cengrellurum eft hoc animalculum,
iftam radicem (qux multa iftienafeitur ) ea pacte
prxmordet qua denudata eft : etenim pars aliqua
extra /olum prominet. Prxmorsa radice /pedibus
anterioribus /aliva confperfis,caput primum, dein¬
de reliquum corpus /ibi demulcet : poftea/erpen-
tem aggreditur , ncc eum dimittit , donec occiderit.

Qnbcl fi illo congre/fu /erpentem vincere non po-
teft , denub ad radicem confugit , ad quam /e fricat,
deinde in proelium redit , atque ita morfu /erpen¬
tem necat. Hoc fpedaculo edodtiCbingalx (ij funt
Zeilan incolx ) iJbam radicem venenis refiftere co¬
gnoverunt.

Tria porro hujus ligni genera in in/ula Zeilan Facultates:
elle prodidit Garcias, de quibus in genere ait. Non
modo adver/us animalium virus ejaculantium mor-
fius i (ftusve efficax eft hoc lignum, five potius radix;
fed etiam ejus pulvis lumbricos necare ; papulas,
exenthemata , <Sc impetigines tollere creditur, &choter*
cholericam quam vocant pa/fion em (incolx Morde- morbus,
xi dicunt) lanare. Similiter utile elle medicamen—
tum ferunt adverftis febrium circuitus ,uncix pon -Febres.
dere propinatum , prius tamen tritum, & aqua ma¬
ceratum, per vomitus expurgata multa bile.

Nullum autem ex tribus Garcix Colubrini ligni Oarcia ge*
generibus, cum Acoftx ligni Golubrini bina llirpc "eratrin.
convenit, quas defcribit ,& in provincia Malabar
inveniri tradit. Idem mentionem facit & terti j Co¬
lubrini ligni generis, vaftx arboris magnitudine, de
quo in alio libro fe adturum feribit , qui ad noftras
manus nondum pervenit, nec eum oculis noftris
videre licuit. His addit & aliud lignum Clulius,
quod an illis congener fit, ignorat. Sed Ungulorum
adfcribimushiftoriam. *

COLVBRINVM LIGNVM

I. Garcix.

DVorum aut trium palmorum magnitudine af-^/tf* 1.

furgit , paucis virgulis , quatuoraut quinque
dun taxat tenuibus : radix qux maxime in ufiim
venit, veluti tenuiorum rvo/trarum vitium radices,
multis capitibus aut nodis /e propagans , ita ut
femper radix aliqua extra /olum fe exerat , & radi¬
ce una exempta , alix in ejus locum fuccedant. Ra¬
dix lixc ex candido cinerea eft , /olida admodum,
amaro guftu; folia Perlicx mali, magis tamen vi- Perfica f0-
rentia; flos longe a foliis raccmatim cohxret, pul-^e-
cherrimo colore rubens ,fru6tus Sambuci, /ed ru- sambuci
bens & durus , racematim cohxrens, veluti in Pe-/*#*,
riclymeno.

Primum & laudati/limum , fecundum mentem Ramctul-
autoris, hoc eft,^ quo Cubfidium quaerit viverra ,vo-^^4 Ct'
catiirque incolis Rametul , Lafitanis Pao da Cobra ,
i.c. Lignum Colubrinum. Hujus ligni Colubrini
Garcix , fragmentum trium digitorum trarvfvc^fif-

P

SjnonK

LitC Hi.
Vires &

Mi/ Mi-

Serpentis
litus. 'vul¬
nera.

M .1 lo puvir-

ex Jimihs
arbor.

Defcr.Cluf.

Syncn.

Lacus,.

Vires.

Cortex.

>70 H I S T O R I AE

rum longitudine. inno Glutis 1564. offendit Clufio
Saimanticx Valxus, dono oli tn e Luhtaniamillurrt.

B.pin. Clematitis Indica 4 foliis Pcrdce/m-ftu Pe¬
riclymeni. Ligni colubrini 1. genus , Garz. Frag.
Pato ddGtbra ,i.e. Lignum ferpentinum , feu colu¬
brinum , Linlcot.par^.Ind.or.c.ji.- Pao de Cobra li¬
gnum feu radix Lufitanis didla , omnium veneno¬
rum antidotus, in in lula S. Laureti j Ind.or.par.4.c.7.

In Infula Zeilan,& multis aliis regionibus-, &in
Gox Continenti nalci tradunt.

Teritur, primum hxc radix , & ex vino , aut aqua
cordiati propinatur a ferpente percuflis : terittirc-
tia ad catc lantali modo , & vulneribus inlpcrgitur.

COLVBRINVM LIGNVM II,
Gardx,Clufio (candens.

ARborcfl (cum
lola provenit
nullis vicina arbo¬
ribus) Malo punicx
fimilis , (pinis bre¬
vibus & firmis hor¬
rida , cortice can di¬
do, dcnfb ,rimofcj
«S: amaro , non ta¬
men veluti prioris
cortex-, foliis eft lu¬
teis , afpcclu pul-
ch e rri mi s.Ha n c a u-
tem (fi juxta aliam
quapiam arborem
proveniat) per lum¬
ino s ejus ramos
ferpere , atque Cu-
curbitx modo am-
plecli feiunt.

De hoc ligno hqc
Clulius. Secundi
generis Garcixdefcripti ligni fragmentum, quin¬
que unciarum longitudinis , quodque ut conjicere
licebat, duarum unciarum cra/fitudinem xquarat,
mihi non modo oflendebat Londini anno is^i. C.
V.D. HedorNuncz Medicus Lufitanus ,(ed etiam
dimidia ejus parte liberaliter donabat. Ejus porro
materies firma erat , candida, venis quibufdamdi-
ftin^a,non diflimilis Fraxini ligno : cortex autem
qui eam integebat , candicans & quafi cinereus , 11-
traque vero deguftata, amaro fiporc prxdita e fle
deprehendebantur. Ejus qualem accipiebamus i
Clulio fragmenti iconem Iqdtoris oculis fubjicimus.

Garc. Lignum Colubrinum fecundum. Cluf.cx.
Ligni Colubrini z. fragmentum. Lugd. Lignum
Colubrinum Acoftx, qui debebat ferib era Garrite.
Tab. Lignum Colubrinum. B.pin.Clematitis Indi¬
ca z. Ipir.ofa foliis luteis : Ligi i colubrini alterum
genus, Garz.Trag.&Clufi qui ligni fru Ilum' pingit.

Secundum hoc genus in infula Goa nalci ferunt,
fed nunquam Garcix videre cor tigit.

Commendatur adverfus venena veluti primum,
eodemque modo ulurpatur. Soler, tipfum lignum
cum cortice & radice permixtum exhibere. Profer¬
tur tamen radix.

PLANTARV M m

non viridia, led maculoft, fi ve nigrican tibiis ex can¬
dido maculis rclperfa. Radix ter.uis eft, dura, nigra,

& odorata,

B.pin.Clematitis Indica 1. foliis Ientifciris,candi- Symt.
dis maculis alperlis : Ligni colubrini 5. genus, Garz.

Frag.

Cum Prorcx in Iafanapatan infula Zeilan con- Locus'
termina c liet , do no data eft illi hxc radix. Similem
in Continenti Gox nalci ferunt.

Hanc mirifice prxdicabant, &advcrlus venena vireti
pollere aiebant,

COLYBRINVM LIGNVM HEDE-
raceum foliis Bryonix, Acoftx 1.

NAscitur in
Malabar Hc-
derx modo, colore
Dracunculi majo¬
ris , fivcSerpenta-
rix folia illi lunt Sry°”'‘
Bryonix fere
milia, integra ta¬
men initio, nervo¬
que prxdita per
longitudinem ex¬
currente, & quin-,
que aut fex venis
in latera vergenti¬
bus •, fucceflu tem- Fo/itnt
poris accedunt c- ’
xigua foramina,
qux paulatim cura
foliis incremen¬
tum fimrant : do¬
nec tandem 'om¬
ni nb folia fcindaC,
caquc Vitis foliis fi milia reddant-, confpiciuntur e-
nim interdum in eadem ftirpe, folia integra, alia e-
xiguis , nonnulla majoribus foraminibus prxdita,
omniaque adeb inter le di/Iimilia, utcjufdcm plan-
tx folia , minini e e (Te vi dean tu r. T an tam vero habet
hoclignumcum colubro fimilitudinem ,ut (Acofta
tradente) qui non norit aut dc dic non viderit,!! nd
Lunx fplendorcm noclu conlpiciat, vivum colu-
brum cllc exiftimet.

Acoftx ex verfione Clafi j. Lignum Colubrinum Syr.on. .
prius. Caft. Lugd. Lignum Colubrinum 1. Acoftx,

B.pin. Clematitis Indica 4. Malabarenfis foliis Vitis,
colore Dracunculi.

Vulgo prxftartilTimum cenfetur remedium ad-
verfus colubrorum [undefibi cmmtne cum altis nmen
( At brtm fert at J Sc viperarum morfiis : incolx lane ^erfrn/
dum in agros tendunt , magna exparte circumfcrr
folcnchoc ligr.um (lunt enim in ea Provincia mul-
tx viperx , variaque ferpentum genera ) aiiintq:, lo-
lo ejus odore lerpentes fugari ; & fi , dum colubros
venantur , illos attingere hoc ligno queant, ihcb
rumpi & ex cingui.

COLVBRINVM LIGNVM DVD A
Sali Canarinis, Acoftx II.

COLVBRINVM LIGNVM III.

Garcix, foliis Lcntiici.

RAmos habet paucos.tenucs.quatuor aut quin-
que cubitorum longitudine , qui, nifi alligati,
fu fler, rare fc nequeunt, fedperfolum fefediftun-
dr*r,ti folia rara , 1:. lilcinorum effigie, oblcnga,

Ligni Colubrini alterius (cui nomen apud C- na- D:/ ,tS
nnoseft DudaSali) planta admodum brcviseft Dejcr.
<k tenuis, triaque folummodo folia hal>et, moilia,
lxvia, faiuratius virentia : fles aut fru dius non cor-
fpc drus, nec quifquam fc vidiflealfcritiradix oblor- H

ga.Sc ternus eft, minimo digito miror , hinc inde
nonnuquam extuberans Scfurr.ma ttllure ferpers,
exterior ejus cortex valde ter.uis eft & cinereus,

r.ullo.

17*-

k

LIBER

nullo , dum gufta-
tur , manifefto fa-
pore praeditus , de¬
inde tamen guftum
in ore relinquens
fu avem, & uti Mo-
fchus odoratum-,
fidus, eft undique
hic cortex, & fpon-
te fefc expedit ab
alio crafliore , fia-

X V-

voque cortice

fub-

tus nafcente,qui o-
dorem Loti filve-
ftris,fiveTrifolij o-
dorati vulgaris re¬
fert , & faporem
Glycyrrhiza dul¬
ciorem’, prazmanfus
odore admodum
fu avi, nec injucun¬
da mordicatione ,
momentanea tamen , praeditus elle deprehenditur,
\ttma. ipfa materies lignofi efl; , candida, dura , & infipida;
folia Napi faporem referunt ; germen producit haec
radix lupra terram c/rciter quatuor uncias longum,
in caput extuberans.

Lugd. Lignum Colubrinum 2.Acoftx. B.pin.
Clematitis Indica 5. Malabarenfis altera radice fer-
f>ente i Palo dclla Culebr a, Caft.ap.

Irus. Invenitur in Malabar altera ligni Colubrini ftirps,

proveniens inlocis hjumidis & inter arbores , prte-
fertim velo fecundijm illas , qua: Angelins nuncu¬
pantur, nec procul ii mari.

L Tritam radicem cum aqua tofacea aut vulgati,

' vel cum vino (indifferenter enimCanarinilitaiitor

cft Aeolia utuntur) praefens certumque afferunt re¬
medium adverfus omnis generis ferpentum mor-
fus. Plurimus etiam ejus eltulus in febribus conti¬
nuis, tertiani fque, fyncope, ventriculi debilitate*
cordis tremore i da tiirque adverfus omnis generis
venena. Multi mihi fande affirmarunt, dummodo
manu hanc radicem tenerent, nullos ferpentes, vel
alialimilia virulenta infefta formidare : & certiffi-
mumeill’, ferpentes 8c viperas e jus alpcctum mini¬
me ferre poffe ,led fugere , celerrimeque in aliam
partem fefe proripere, fiquis ante ferpentes proji¬
ceret. Perutilis etiam cenfecur iis quibus anheli¬
tus ab ore vitiato aut dentibus corruptis fcstet,mo-
ou eam continuo mandant, dentiumque cavis ge-
llent.

I ■ er f entes.

febres.

jncopc.

/

ria, qua India: Ori e- .
talis Prorex vehe¬
batur , occupata a
Naucleris Anglis an.
no 1581. Biennio au¬
tem poft,aGareto fi-
milis ligni fragme ri¬
tu accipiebam quin¬
cunciaiis fere longi¬
tudinis per medium,
fecundum longitu¬
dinem fedfcuHijCujus
1 diameter fefcucialis
coloris pallidi,ipfum
quidem lignum a r
marum , fed cortex
paullb amarior, cu¬
jus fuperficics quo¬
dammodo ftavcfcesj
ipfe vero ex candi¬
do cineracei coloris.

B.pin. eandem fufpicatur cum Clematitide fua Sjnm.
Indica 6. quxeft Colubrinum lignum 5. AcoJftx.

Tuo drt Cc-
brx.

COLVBRINVM LIGNVM CLVSII,
Pao daCobradidum , forte
III. Acoftx.

NVllum dictorum Ligni Colubrini generum
cum hoc convenire facile animadvertet qui
deferiptiones diligenter conferet : & haud fcio j in¬
quit Cluf. apud Aco fiam , an Garcix ligno Colubri-
nocongener fit lignum illud , cujus iconem ad me
mittebat Iacobus Garetus Londinenfis Aromata-
rius i erat ver o hxc icon delineata , cx fragmento li¬
gni cum tubere , five fiiperiore radicis parte in no¬
dum coa&a , & fuo etiamnum cortice (cujus fuper-
perficics ex clavo pallefcebat & rugofa erat , cortex
vero exalbidus erat) te61a , majorifque quam ipfum
lignum amaritudinis, quod crafli alicujus frudi.:;,
non qualis ^ Garcia Sc Acofla noftro deferibitur,
fuilfe videbatur.

Fragmentum vero illud Pao daCobf/i nomine in-
fonitum, repertum fuerat in magna illa navi Praeco-

u Tom.11.

RADIX MALACvE QV^DAM,
toxicis fagittis refiftcns.

RAdicem quandam in Malaca inveniri rumo*
rem fparlit Garzias , qux adverfus vulnera fa¬
gittis toxico illitis fadra prxfentancum exhibeat
remedium.

B. pin. Clematitis Indica 7. Cur autem non
oftendit ob quam caufam Radicem hanc Malacas
ad Clematitidem referat. Indicare debebat, fi Cle¬
matitis fit appellanda, qua in parte aliquam cum ea
habeat cognationem.

ARBOR ANGELINA.

C a r. X L.

QYm arbor fit Angelina , cujus Acofla fub Co¬
lubrino ligno meminit, edoceri non potui, in¬
quit Clufius*, licet diligenter ab Hifpanis & Lufita-
nis fdfcitatus fim, atque ipforura plerique exifti-
ment, peculiarem Malabar regionis arborem efTe>
nobis incognitam: quam mirum eftAcofiam non
defcriberc.

An C-B.oin. Lignum duriffimum , ferri duritiem
aemulans 3. Angelina arbor apud Cachinum , ex
cujus continuo trunco naves Tonas vocatas ex-
truunt tam grandes, ut una 20. vel ;o. dolia aquati¬
ca vehi pomnt, cujus lignum adeo durum ut ferrum
atterat , Linfc0r.part.4- Ind.or.cap.14. &'par-7-C-i7-
An arbor cujus pars ima craffitie 24. orgyarum in

Guinex infula Fomiofa:par.i}.Ind.or.c-4.

HALICACABYM PEREGRINVM
multis, fiveCorlndum.

C A p. X L I.

NO n hi fi adminiculo clavicularum quibus per-- Delcr-
dc«e advolvitur, humofurgit , caulibus fidatis,
glabris ■, foliis Ixto virore nitentibus , Api j alicujus
fci£ divifura, gufiu vifcida,in iis pili quidam minu¬
ti , e quorum alis pediculi exeunt floiibus donati
albis, quos turgidx excipiunt reficx grana conti¬
nentes , Pifo parvo fimiiia, nigricantia partim, rar¬
um albida, in quibus cordis effigies pulchre deli¬
neata t radix fubeft digitali craffitudine , multo ir.i-
nore,fibror2,lignofa,durrufcula.

'74

HISTORIAE PLAttTARVM

Co*rd.hift. lic dc
/cribit i Dorycnium
ex brevi caulis tru-
co phires fir.gujares
*& ftriacas emittit

junceae gracilitatis
viticulas , duorum
plerumque cubito¬
rum altitudine , te¬
nuia affixa virgulta
afeendentes. E qui¬
bus per intervalla
ftriati pediculi tria
folia Apio fi mi lia
ferentes prodeunt,
Se quodlibctcorum
in tres partes per
ambitum profun¬
ditis incilas dividi¬
tur. ha:c qub fum-
mitati propinquio-
ra fuerint-, eo mino¬
ra etiam funt [gustu vifeida , in foliis funt quidam pili
tninutijex foliorum alis finguli exeunt pediculi, lon¬
gitudine digitali, gracilitate fua mediocri filo xqua-
fes, in extremitate duobus brevibus, & retro flexis
capreolis contrario annexufibiipfis oppofitis , vir¬
gultorum alas acfurculasapprehendentes,quo me-
lius viticula: eae afcendere & imbecillitati fuse con-
fulere poffint. In fine pediculorum antecapreo- '
los fert flores candidos, parvos , exiguis i q tus luteo
colore flaminibus , quorum magna pars caduca a-
pud nos; qui vero abortivi non ceciderint, fed re-
manferint, e medio triquetrosdenfbsdcaere infla¬
tos emittunt folliculos , magnitudine Halicacabi
veficis squales , tenui admodum membrana con¬
flantes principio, viride moxjnruffo pallefcente,
intus tribus membranulis a medio ad angulorum
intervalla ufque tranfeuntibuS in tres camcrulasin-
terfeptos.Qui interdum non tribus tantum fed qua-
tuor conflant angulis , vcriimharc non cft propria
eorum , fed monftrofa forma ex fuperabundanti in
ea parte nutrimcntali humore caulam & originem
habens fingulis camcrulis, ubi in medio folliculo
conjunguntur, lingula leminainnafcunturmagni-
tudine parvi Pili , figura rotunda , colore nigra", ab
una parte , nempe in annexu candidam Scfaus ma¬
gnam maculam habentia, figura quadam tenus A-
zari folium , vel latiufculum Cor imitantem , unde
etiam ipfa femina grana Cordis appellantur, ea foris
dura funt , intus verb candidum & inflexo fepto di-
flinclum Viucleum complectuntur; fapore dulcem
radicem habet, digitali craffltudine, mulus fibratam
cirri s s[hgmfts & duriufiulis ] zEfliva cft herba.

Hxc Cordi deferiptio mihi placet , cui appofita
figura Tragi , & aferiptum a Gefnero , fe nec Dcry-
cn,um putare , neque Solanis cognatum , etfi aliqui
Halicacabum peregrinum nominent. Cordus au¬
tem in Diofc. prodidit nullum ex veteribus, tum
Gra?cis, tum Lati nisDorycnij herbam defcripfifle,
pra-ter Diofcoridem , qui hiftoriam ejus ex Crate va'
tUr.j de fump ferit: Plinium Se alios quofdam crcdidifle,
UvHmtr- Dorycnium idem elfe cum Solano furiofo, quod
falfum elTe Nicander, Diofcorides Sc plures alii re¬
flentur. Revera autem e fle hanc herbam Dorv-
cnium opinatur Cordus. Seritur, inquit, a Vene¬
tis Monachis, & k paucis in Germania Medicis liter-
ba,quam Grana cordis Se Halicacabum alterum vo¬
cant, ab Halicacabi fru&us fimilitudine. Habet h.xc
omnes notas Sc vires , quas Nicander Se Diofcori-
Darycmum d e s Dorycnio tribuunt [ Reprehendi: hanc opinionem
D"f'' ^utrhi-lus, Gefn. ] fola tamen folia non conveniunt,

qus Diofcorides Olear foliis fimilia dfe dixit. Sed'

Gran.t

dis.

Granum

cordis,

hoc me nihil movet ; Defumpra ex Crateva«fl hi-
floria,potuitque corrumpi locv.s iite,ulw de foliis a-
gitur. Refpoaglent candidi flores,foli;cu!i, ur.de e-
nam Halicacabiis a veteribus Sei noftns appellatur.
Conveniunt etiam adamufTim in folliculis conten¬
ta, rotunda, dura, levia Sc colore varia femina. Con¬
venit etiam eorum numerus , commanducata
uctemr. habent colorem Se fapofem , quas notas
Dorycnio Nicander tribuit. Quinesiam fomnifica
funtejus femina , nec fine periculo vita: irltra cor¬
pus fumuntur. Quapropter cum omnes aliae nota:
conveniant, vcriliinile cft in foliorum comparatio¬
ne mendum elle. Sevimus hancherbam,vidimus &
guftavimus. Proptcrea non ex aliorum relatione
ifla de Dor^pn i o^Tcripfimus. Grana ejus comcfla
fuaviorem fomnum quam Opium afferunt : Sed ca¬
vendus eft magnus illorum numerus. Hxcillede
Grano cordis , quod fi vires poffidet , quales illi tri¬
buit Cordus , non poterit ,elle Dorycnium Diofco-
ridis Se Nicandri , qui omnino diverfas illiadfcri-
p ferunt facultates.

Trag.Dod.gall.Euch.RoeMin,Veficaria nigra ^-yerlc1nt
ve peregrina. FuchfGcr.& Hort.Luf Halicacabum
peregrinum. Matth. Vcficariz genus aliud. Dod.
purg.Se flift.Gefh-Cam.h.Tab.fcui Se Cardifpcrmo.

Nomen autem germanicum, ^crBaffflm^pjfcI
rin anter (Dcf ffilccbr / non convenit) Euch.Roefs-
im. LugH. (qui Se Fuchfij SeMatthioli figuram exhi-
bct)& Lon. Hjficacibus peregrinus. Gelh.coll.Cii- .
pucMonachi?Halic.icabus Fuchfij (fupplct dc horf fm*‘
peregrinus,quciii Fuchfium Se alios Solanum Vcfi-
cariuin peregrinum vocare feribit , cum.tamen toto
genere a Solano Halicacabo differar, nec e Solano- Solanum
rum genere fit. Non probat etiam ( ut & Matth.

Colum, ex: Dod. qui cum Grano , a Serapione Ab- ~'itm *° ‘P
rong,&. Abrugi didto,con venire dicit.) Dorycnium
h Cordo dici.

I.ob.adv.nubitat , Pilum cordatum sltnc. potius TifumcM
Ifopyrum.quam Mcl.imhij qued-im lpecies,aut Tri- ,
folium paluftre ? Afavult taiuen amplccfi amici cu- Lc^-
jufdam fententiam qua-Ifopyrum ftacuit, plantam
vulgo Cor Indicum vocatam . officinis Halicaca- c.r/W,-
num peregrinutp. Idemaliojoco etiam oftendicfi- cimi.
bi non placere eorum opinionem , qui Veficariam
cordis effigie, Dorycnium liariolantur.Eid.ob(.& ic.
piant. Pilum cordatum, ut & Schvv.

Lobelio fe opponit Columna dicens, neque Vc-
ficaria Indica, Pilum cordatum, vel cor Indicum di-
fta , h Pens amici cu jufdam Lententia Ifopymm pu-
tata, Ifopyrum cft. Ncc.ut idem Pena fcripfit.pha- i*ft.
fioli w.„ , quod nonnulli etiam foMum interpre-
tar.tui', habet, quod ipfe ignorans, Dodonuo obii-
cit,uc intellexi (Te vidcattfh

Cam.cpA-fiiffi \ cficaria , five Halicacabum re- 1 /a
pens. Caft.Vefic.iria altera. Solanumperegrinum/"""’ >
Lac. Fabainvcrfarecentiomm,C<;fi B.apui Matth.HV “•
Solanum j. five Veficaria repens. Eid.pin.Pifum 10.
Veficarium fmclu nigro,aiba macula notato.

Halicacabum peregrinum multis five Cor In- Nem,™.
cuii^Ger.Hiiiiicbfj fopjflm/h.e. Calvariam Mona- l*”Zu**i
chi; odMTarn obei* Wctft cfi ©chlurrcn / nigram feu
peregrinam Veficariam appellare placuit Trago*

Cam.au tem in cp.& hii}.=£cvnf aincn/Sc
ner nominat. Belg. dicitur Dod.^all. Drcmbe (Trica
cfcn/Sc ©ivcrrc (Tnccfen vom oucr 5«; Gall.Hahca-
caboncftrange , Fuchfi us tamen Bagncnaudu favreys
appellat : Ital. Cam.in ep. & hift. Vtluccbioforcfuero.
Angl.BIpcf Win ter tytrin.

- /«llCaca,>“ra peregrinum fiepiusmihi provenit, Locus
fed fcmqjvTon maturavit. Lugduni , Gcncv* Sc r
hafi.ca: cultam in hortis & flores proferentem
obiervavi menfc Inhio , Iui j0 , Augufto Sc Se¬
ptembri.

Credi-

L I B'E

Creditur valere fetneft ad omnes cordisafle&us,
ob notam , qua infignitur. Matthioli artate /cenas,
attegias, tuguria, & pergulas inuuibdrabat : quin e-
tiam xdium fencftras topiario opere contegebat &
opacabat.

ejir.Clufi.

lfir.es fio-

/fines [pe-

/ 'fine re-

yclami-
k ulter (t

meji.

I fines ma.
rfs facte
ant/t:Lob.

C A C V B A L VM Q_V IBVSDAM
vel Alline baccifera.

Cap. XLII.

HAudabfimilis
hujus radix
ab Hippia: majo¬
ris, uti nec folia :at
farmenta longifli-
ma , duriora , re-
| ptantia , nervum
tranfmittantaquo
, cortex hirfutus fa-
1 cile ftrictu cedit,
crebris geniculis
tubero (is donata,
verum florum hic
prima eft obferva-
tio , qui e turgidis
Halicacabi utricu¬
lis vix tantillum fo¬
liorum, qu? nume¬
ro quinque herbi¬
do pallore albe-
fcunt, apices bifi¬
dos proferunt', pe-
nitids latentibus flaminibus fimul & baccar rudi¬
mento, qua: per maturitatem nigra , grana conti¬
nens nigra,nitcntia, rotunda, comprella.

Hanc ita deferibit Clufi us : Sarmentis verius
quam caulibus, iifque numero fis, prodita eflharc
planta, geniculatis,flexibilibus, humanam altitudi¬
nem plerumque fuperantibus, prxfertim fi frutices,
quos fcanderepoflit , vicinos habeat , alioqui pro-
pter infirmitatem, humi difliifis: bina Angulis geni¬
culis & internodiis adnafeuntur folia ex adverfo fi-
ta , Allines vulgaris foliis figura Sc colore fimilia,
longe tamen majora, & ad Helxines foliorum am¬
plitudinem accedentia, mollia: flores ex calicibus,
ieu folliculis prodeuntes ex herbaceo candidi fex
foliis conflant , quibus luccedunt acini Piperis ni ¬
gri 3 aut granorum Iuniperi vulgaris magnitudine,
folliculo illo inclufi, initio virides , per maturitatem
nigri , femine exiguo & plano pleni : radix candida,
valde fibrofa, longa &farmen titia: qua: fingulis an¬
nis novos caules promit, aliis perhiemem marcidis
& corruptis.

Licet fapor infipidus Sc herbaceus fecerit, ut eam
ad Allines genera retulerit Clufius. Liberum ta¬
men omnibus reliquit , ad quam voluerit claflem
referre. Sunt,inquit,quibus Alfine repens
y-iv&tTVcr. (quam nonnulli [Lucos Ghynus AUtb. re Dj-
don.& LobUi-j\y.iQjai$suQv >/ yjasl<pu*Xav vocant) dicatur,
quoniam multis cum Diofcoridis deferiptione no¬
tis conveniat. Sed ob notas aliquas, quas cum Cy¬
clamino altera habet ,fic denominanda non erat.
Non in multis, ut idem effet , fed in omnibus con-*
venire oportebat.

Recentiorum planta, Alfines majoris facie, bac-
cisSolani,an Cacubalum (aitLob.' Plini j ? Intelle¬
xerat enim Valerandum Dourezafcripfifle haec no¬
mina. Cacubalum Plinij , Vera Polemonia Diofco¬
ridis Conflamini.

Gefnerus autem negavit e fle Cacubalum , aut
Polemoniam. Lugdunenfis contra Cacubalum Pli¬
nij clle affirmare videtur , ita enim eam inferibit, ac
Tom.II.

R X V- ;75

dicit e (Te aliorum Ociraoides repens: netdeelTe,
qui Clymenum herbam e fle putent a Plinio I.25. jifiKC £>f.
c.7. de/criptam. Alfine baccifera ( ita enim vocari ctfera-
potefl magis particulari ter) dicitur Alfine repens a Affine re-
Clufhifp.&hifl.ap.alt. Lob.obf&ric. Dod.CafiL&^*'’
Cam.h. A Thalia Alfine maxima fructu nigro.

ATab. Clematis urens 1. ticinmn ober U)albr^ ctema/u
ben / non laevi errore, quem fequitur Gerardus, qui urens.
Clematim urentem multifloram , Soublc^loiDreb
Vii‘0in& 25otV£f. EftB.phyt. Alfine 9. In pin, Alfi¬
ne 6. five fcandcns baccifera : Cyclaminus altera
Diofc.Chini.

In hortis in quibus alui quotannis fuos renovat locm
caules ex radice perenni , floret& Laccas fert e fe- Tempus.
mine colledto in Galliae Campania. Copiofa in ve-.
niturSalmancicenfi agro , umbrofis locis & circa fe-
pes : noftris etiam nunc in hortis frequens & per¬
gulas fcandens:aIiquot vero poft annis abunde ob-
fervabam, inquit Clufius pone arcem Eberflorfi lo¬
co paludofo inter arundines. Floret tota Ai flate.

Secus, authore Dodonaeo, margines agrorum inter
vepres &fentes crebro repetitur apud Italos , Ger¬
manos , Gallos ac etiam Belgas, ubi Ixtum fcecun-
dumque folum. Iulio menfe hujus flores i frudtus
plumis fuis incanefcentes Autumno dependent.

Dodon. refrigerans haec e fle videtur & A\Cinx£a-fr,rei‘
cultate ac potentia proxima. Vim refrigerandi ad-
flripgendique obtinere , oculorum inflammationi- Gcu!l-
buscuna potenta illini, fuccum aurium doloribus /ilires-
infundi,& omnia, qua: Helxine,emendaie;prodidit
Clufius.

NASTVRTIVM IMDICVM FO-
lio peltato fcandens.

Cap. XLIIL

"^Eregrinx elegantia: efl ©x Indiis delatum Na- DeM-
. flurtium,cui cum noflri orbis Naflurtio,prxter
teporem odoremq-,.

nihil efl commune:

r , . . toiK

folia peltata, circi- lHjlt
natx fere rotundi-

Fohepuf»

tatis , fxpe latiora
qua longiora, no n-
nunquam &: Hc-
derx modo angu-
lofa , fuperne gla¬
bra , inferne brevi
lanugine hirfuta ,
medio fere ut in
Cotyledone , unde
radi j in ambitum
porriguntur, pedi¬
culum excipiut pal¬
marem & fefqui-
palmarem fubru-
bentem, tortilem
capreolorum ritu
bacillo depafto fefe
circuvolvente : quo
etiam complexu nituntur cum ramis caules : exte¬
rum ex foliorum alis undatim tortiles pediculi ru-
bentefque exorti florum fuflinent delicias arti fici j
arguti plenas:poftica parte produ&um corniculum
fextantem circiter longum exflavo puniceum, in
quinque lacinias digitatas,concolores, ftriatas, qua
reliquo flori committitur, face flens, quarum terna:
duo fuprema florum folia furfum explicata a tergo
fuftiilciunt,colore luteo predita, miniatis lineolis ad.
bafin flriata.perflipremaorafubrotunda mucrone
breviufculodonata-.idquodin reliquis tribus efl vi¬
dere, minoribus licdt &10 tundi oribus a cv eluti cor¬
datis radiarim digeftiSiquoru came bafis no virgata^
P 5 \

i"fi HISTORIAE P

ledrhohiboeide macula miniadlinfignis,tftrinque
barbitio comans:Scmen tricoccon accedensad He-
liotropium tricoccum , rugofum , mediocris ma¬
gnitudinis.

Ntftur- Nafturtium Indicum quoddam foliis ar.gulofis
cum filio depingitur a Dodonxo , Lob. Obi. &ic. ac etiam
Angnlaf'o. Lugdunenfi , quod quia verum non eft, nos hoc
prxfenti hoc titulo omittimus , ac genuinam plan¬
tam duntaxat exhibemus , quam Nervi j femine la¬
tam in penfilibus hortis alebat lac. Plateau. Huic
(inquit Lob.) folia peltata-, femina Betxquadante-
nus, qualia nobis oftendit prxdiflus, Cuculo India-
no fere paria alfcrebat D-de Brancion,in filiqua ad¬
modum eleganti, qualem habeo a naucleris reduci-
Ifont Dodo- busexPeruanisIndijs. Siliqua autem, quam Dod.
*.*/ Lo- g^ob. obf&ic. Nafturtio fuo Indico appofue-
a* fhjuu runc, alterius eftplantx, de qua paulo poft, necle-
non *fl n i*- mina continentur in filiqua : liint enim qualia de-
Jlartij iruii' frriphmiis. Figura adhxc eorundem caret flore , ac
propterea non undique placet. Meliorem Lugd.
pingit, fub titulo Nafturtij peregrini Myconij , Pe-
llos f<to man* etiarn ^ Peni, unde adve&um eft , diditi. Alibi
gumem r, pingitur pro Flore fanguineo Monaxdis, femine ex
Maa.tr At. Peru delato.

Convolvuli fpeciem facit Dodonxusdn quorum
clalfem etiam admitti polle putat. Nafturti j autem
Indici nome ipli datum ell ex eo,quodlapore Na-
^ r flurtiumreferat.EthincdiciturCam.h. Nafturtium
vuminA Indicum Dodonxi iltemin Icon.annexisN.u. Na-
fturtiumlndicura-.EtN.^i.Flores & femina Naftur¬
tij Indici. Caft.& Eyft.Nafturtium Indicum i.fi ve
majus, B. pin. Monardi exverlione Clufij Flos
Coo^I^h. fanguineus, ubiClulio videtur Convolvuli genus,
lus- fruflru formam referens , ex Hifpanijs
Mdftuerfj deUs ludiitf, h. c. Nafturti j Indici nomine
milii. Scdnobisfruftus^eoraAJ^^-formamreferens
alius eft. Imo ipfe apud Monardem in exot. fuis fa¬
tetur Nafturtium hoc Indicum non ferre fructum,
Chryfalidi fimilcm, fed tribus feminibus fimuliun-
Tl*nt&clu- (^is conflantem. Mihi,inquit, & multis ali js femine
fion***. ^-nataeft frequentibus larmentis perticas fcandens,
1Cr ' folljs Afari modo orbiculatis , nunc minoribus,
modo amplioribus , prxfcrtim fi fertile folum nadla
ftt:flore admodum eleganti , aureo ,Perficarix fili-
quofie (quam vulgus Noli me tangere appellat)
florem nonnihil xmulante, fed ampliore , quinque
foli js con flante, quorum tern a inferiora,qua umbi-
licoadhxrent, tenuia admodum &angufta, atque
ubi in latitudinem fele expandere incipiunt, multis
barbulis hirfuta, fingula vero circa unguespuni-
cante macula infe6la,i5c calcari qui nque radi jsprx-
dito,in longum proter.lo, qui rariflime apud nos ad
Cul/ro- *. frugem pervenit. Surculi terrxcommifli latis felici¬
ter proveniunt,& in Autumni finem egregie viret:
fubCequens tamen hiems plerumque corrumpere
Lacu*. (olet.Ceteriim neque in Germania, neque in Belgio
nata fert frudum Chryfalidi fimilem, fed tribus fe¬
minibus fimuliundis conflantem.

Coronidis loco addamus , qux pulchre fcripfit
Arnold. Gillenius de Nafturtio Indico : Rcdlene is
.fecit, inquit, qui plantx huic Nafturtij nomen in¬
didit quod huius fapiat acritatem? Anisquiacin-
nabariceis venulis , quibus afperfi flores , Flo¬
rem cruentum appellavit? Cur non liceat ad Vio¬
las referre, quarum gratiffimum flores fpiranto-
5/v regius, dorem ? Curnon ad Regios flores, quorum faciem
huius flores egregii exprimut?Cur non ad Alarum,
cuiusfolio eft?Cur non ad ConvoIvulos?amplexi-
caulis enim eft. Efto Nafturtium ob laporem quem
vere exprimit ’,a quo maxime dependet efficaci¬
tas-, Indicum : I co natali.

Imus & In hortis no foldm ex furculis , fed etia ex femine
Tempus, deciduo facilcjp venit,flores Iunio,Iulio & Augufto.

LANTARVM

Vires Nafturtio fmulcs elfe guftusdemonftrat. ytris ^
Quare in acecarijs & medicamentis , idem qui Na- u/itt. ^
fturtij ufus. lnligniter calidus Flos fanguineus a
Monardc dicitur.

NASTVRTIVM INDICVM
folio angulofo.

Icone huius Do-
donxo tantum
videre contigit,
Nafturtij Indici
nomine millam,
fed coloribus fuis
expreflam , plan¬
tx Europa: pere-
grinx, quam A-
mericajvocata Oc¬
cidentalis India gi-
gnit, fpeciem exhi¬
bentem Convol¬
vuli •, folia lata an-
gulofa & pulchre
depinguntur vi¬
rentia-, flos luteus
retro propendens
habet corniculum
inftar floris Rcgij
quam JDelphy-
nium appellant.

Lob. obf. &c ic.ac Lugd. Nafturtium Indicum ex
Dodonxo.

Siliqua huic Nafturtio appi&a , putaturi Dod. icon.
Lob.&Clufio filiqua Nafturtij Indici pcruviana,de
qua mox dicendum.

NASTVRTII INDICI P VT AT A
filiqua Pcruviana.

Iliquatn (hujus icon inprxcedenti tabella exhi-
betur) admodum elegantem habet Lob. ^ nau¬
cleris reducibus ex Peruvianis Indijs , teretem, ro-
tundam,unciali &duos digitos longam,coriaceam,
ftrijs & rugis exaratam, luteolam , fummo &imo
ventriofam,tan cillum falcatam.

Diximus nos ante titulo de Nafturtio Indico fo¬
lio peltato, hanc filiquam non e fle Nafturtij ut Lo-
bcl.loco citato annotavit, qui juxtaradiceinNaflur-
tij Indici iconem huius filiqux Peruvianxpofuit,
quam etiam videre eft in Icon. & apud Dcrd. hili.
Noshanc filiquam etiam habemus , non occurrit
unde acceperimus. Et hxc eft illa , de qua loquitur
Cluf apud Monard. de Flore fanguineo cum aittvi-
detur Convolvuli genus, cuius fru£lus Chryfalidos
fpeciem refert.

AnB-pin.Nafturtiumlndicumi.PeruanumMo-
nardis, folio rotundo, Lenticulx paullo maiori.

CYCLAMINVS ALTERA
veteribus.

Cap. XLIV.

CYclaminum alteram veterum Medicos igno-^^^
rare eruditorum pace cum Rucllio dixerimus. Dtojc
Quin caput Cyclamini alterius in ipfius Diofcori-
dis quibufdam exemplaribus defideratur.In quibus
autem habetur, fequcntialeguntur.CycIaminusal- ^ .

tcra, quam nonnulli Ciftanthemon autCilfophyl- Jg*nc‘*
lon vocant , folia fert Hederx , fed minora -, caules jophy/Ur.
craflos, g&niculatos, quique circa vicinas arbores
capreolorum

LIBE

capreolorum modo fefe volvunt. Flores vifuntur
. 'ofc.leitio candidi, odorati. Fru&us vero Addit Lacuna exuet.

' r,(t • cod. '<dja<hc ,y?Mw] uvx acinorum inftar , corym¬

bis Hederx iimilis, mollis , ac faporc aliquantulum
res’ acris,atquclen tus: radix fupervacua. Nafcitur locis
alp eris. Hujus frucfius drachmx unius pondere po¬
tus [Gonpylus cjfefcribit in veteri v effigia diverfa cuius¬
dam fcriptura.fed vulgat am, quippe qua optimum habeat
fenfnnt , veram ejje exijlimat] cum vini albi cyathis
duobus ad quadraginta dies , lienem liquat , ac per
urinas & alvii abfumic. Bibitur &ad orthopnecam:
ac potus [97 pota] quoque reliquias a partu

I ojc.reftt. pUrgat> Quoniam autem alterius Cyclamini radi-

* r' cem fupervacuam efle fcripfit Galenus, ifta [y&Scu?n

purgat ebibita ] vel ad reliquam plantam, vel
potius ad ipfius frudum, vel acinos ( quod Facilius
Sarrac.crediderit) referenda funt. Quare pro
av.smVu [eponwjlcgendum putat, nimirum x^7tdV,cu-
hlcn. jus fit mentio. Verba autem Galeni de altera Cy¬
clamino hxefiint. Porro altera Cyclaminus radi¬
cem quidem fupervacaneam habet, fed Frudum ad¬
modum efficacem: nam hic cum vino pluribus die¬
bus potus lienes fanat , urinam movens, ac ven¬
trem fubducensdocos quoque ejicit,& afthmadcis
prodcffiQualitas ejusguftanti acris efi Scfublenta.
ynius. Hanc etiam Cyclaminum deferibit Plinius I.Z5.

c.9. Diofcoridemfere exprimens his verbis : Eft &
altera Cyclaminos cognomine ciifan themos, geni¬
culatis caulibus, Fupervacuis, a priore diftans, circa
arbores fe volvens , acinis Hederx , Fed mollibus',
flore candido , fpeciofo *, radice fupervacua. Acini
tantumin ufrijguftu acri, fed lenti. Siccanturinum-
bra,tufiquc dividuntur in paftillos.
tmperx- Cyclaminus uterque, autore Mefue,efimedica-

• c»rum. torius, calidus ficcus initio terti j ordinis.

jufite*. Pro Cyclamino altera varix exhibentur plantx.
Llcama- Cordus enim Glycypicron feu Dulcamaram, quod

II • Lobelio non placet, pro Cyclamino alteraexhibct.

itU nigra Sigillum B.Marix quidam exiffimant Cyclami-
tibujdam fum alteram, quorum opinionemfalfam cite, facile
jeTamui intelliget,qui harum deferiptiones contulerit. No«

Sigillum B.Marix, Vitim nigram quibufdam fi ve
Tamumin/cri bimus.

ryoma »t. Bryonia nigra eft nonnullis Cyclaminus altera,
'*■ quam Fentcntiam non approbat Lobelius.

‘ridymi- PlacetCxfalpino Vincibbfcum [ Periclymenum a
tm. nobis tnferiptum] convenire cum altero Cyclamino
Diofcoridis ,velob fructusmollitiem, quod nobis
non probatur.

ertclym. Pcriclymenon alterum , autore Lobelio quibufi-
.tcrum. dam dicitur Cyclaminus altera , verum ea opinio ei
non placet.

Alfinerepcns Lucx Ghino eft Cyclaminus alte-
aeub.il/ts ia Diofcoridis. Nos de Alfine repente fub Cacuba-
uorun- lo quorundam hoc libro (ubi eam opinionem re-
*m- jici mus) agimus, ut & de jam didis.

Umahe - Dubitat Lob.in obf&ic. de planta quadam He-
eraceisfo- deraceis foliis,an fit Cyclaminos altera, de qua jam
tt‘ dicendum.

cAlaminvs FORTE At-

tera. Hederaceis foliis
planta.

SI quid conje&urx captari poteft , cujufinodi
ftirps fuerit Cyclaminos altera: cognata Hederx
S: Cyclamini planta accipienda videtur : Hanc
multx adumbrare videntur , nulla autem exple¬
re alfen poteffi In Italix collibus , quo loci
qua radice jam non occurrit , repertx plantx
inque fportulas conje&x Fedulis veffigatoribus
iconem & deferiptionem exhibeo , inquit Lobe-

Defer-

lias in obf. Her¬
ba efi Hederx fo¬
liis fi nuatis pari¬
bus ^ in mollibus
flexilibus, cubito
prolixioribus , ni
labat memoria ,
cauliculis flores
oblongi , galericu¬
li lati , ex purpura
pallentes.

Lob. obf & ic. Sjkoh*
An Cyclaminos
altera , hederaceis
foliis planta ?

Lug. Cyclaminos
altera hederaceis
foliis. B.pin. He¬
dera 5. live hede¬
raceis foliis plan¬
ta.

QJTAMOCLIT.

Cap. XLV.

PLantaeft ana-
dendras , foliis
prodiens oblongis
& latiufculis initio
binis fibi invicem
connatis , qux diu
durant , etiam fefe
perticx in volvente
jam ipsa planta: re¬
liqua folia Myrio¬
phyllo alteri apud
Matthiolum fimilia
funt ac tenuia ad-
nodum , ut Con- CmhoKu-
volvulus tenuifo- l“s

1 • . \ Itus.

lius non inepte vo¬
cari poffit; caulicu¬
li rubent, fed magis
vergunt ad nigre¬
dinem •, flores ele-
gantiffimo rubore
placent in quinque
angulos collectis oris, Peti florum fimilitudine ; fe¬
men in cap fui is oblongis fert itidem oblongum Sc
fufcum , quod aqua maceratum plerumque rumpi¬
tur , ut Campanx Lazurx grana. Sapor ip fi usher- Sapor,
bxeft fubdulcis & modice nitrofus', cap fiilx vero
nonnihil piper vel brafma Piperis guftatu referunt,
ut & femen , quod parum abeft, quin haud minore
calidicate fauces nonnunquam afficiat.

Inferiore parte adjectos vides folliculos duos /e0K-
effrados-, fuperiore vero flommcalyciilosduos,fe-
mota$laminuIastres,& exempta femina trina.

Quam oclit plantam novam ex India allatam,^ a
Cxfilpino fub nomine Iafinini, folio Millefolij de-
ferip tam (cujus femen ipfi communicatum fuit a Io-
fephode Cafa bona) reprxfentarc ftuduitCam.in-
ter figuras in fine horti fub 40. numero , quamvis
ipfi Norimbergx exilior creverit , quam io calidio¬
ribus regionibus. Sed hujus naturalem formam rc-
fertPona ,Iaftniniimque Indicum alterum rubrum tuji
Myriophylli folio i n feri bi t. Huic autem an n 0,1^04. ettm‘
virefeebat ex femine aFerdinando finperato accc-
pto,fru6Viimque ad maturitatem producebat.

B.pin.Iafminum 6. millefolij folio : Gelfcminum Synen.
alterum rubrum , Cxf. Gelfeminum Indianum
ipennatum flore fanguineo, Ponx It. Convolvu¬
lus pennatus exoticus, Coi. Quarnoclit,Cam.five
Iafininumamericanum,Clufcur.poft.

P 4

H I S T O R I AU

Dtofc.de

Pipere.

PIPER IN GENERE.

Cap. XLVI.

P Hilo Eratus Vitici Piperis arborem afnraiiat,
ti

Longum.

tum aliis partibus, tum fku&uuni racemis. Sed
Diolcoridesauborem piperiferam neque delineat,
neque cuiquam alteri compar at, ita feribensg Piper
brevis arbor [mw /tVgjvjelle traditur ,na(cens in
India , qua: inter initia prxlongum frutftum veluti
filiquam promit,quod eft longum piper,habensin.
tus[At^?sV addit Lacun.cx zw.corf.jaliquid tenui Milio
fimile,quod tandem in perfe&um piper evadit. Id
autem (ilis temporibus dehifccns , racemos emittit
CundUum. grana ferentes , qualia videmus. Ea acerba candi¬
dum piper ficiunt.Piperis radix Coftofimilis eft.
Deleti m. Eligendum eft graviflimuni, plenum , nigrum,
non valde rugofura,recens,non furfurofum. Inve¬
nitur etiam in genere nigri, nutrimento dcftitu-
tum, inane,leve,quod vocatur Brafina, de quo ceu
& de Pipere nigro & albo poftea plura.

Theophr.ge - Thcophraftus,qui m^av tantum frudum e (Te di-
ner*' xit,ejus duo genera facit. Vnumrotundum [voyyd-

z' Ao/]ut Orobus,cute,carndque conftans,ftcuti Lauri
baccXjfubmbruin [v5o-/py3po>'] Alterum vero oblon¬
gum, foapnMt] nigrum [Lugd. contra rjtundumni-
grun&obLngum fubrubrum dicendum ■videtur] (emina
parva papaveris continens : longe hoc

validius altero. Ambo calefacientia, ideo conferunt
hxc contra cicutam.

[uniperofi. Plinius qui Iunipero arborem comparavit ita
hulu arbor, feriptum reliquit : paftim vero quxpiper gignunt
arbores , Iuniperis noftris ftmilcs , quanquam in
fronte Caucafi folibus oppolita gigni tantum eas a-
liqui tradidere. Semine a Iunipero diftant parvulis
filiquis, quales in Fafeolis videmus. Har priufquam
dchilcunt decerptx toftxque fole , faciunt quod
vocatur piper longum , paulatim verb dehifcentes
Nigrum j Pcr 'maturitatem oftendunt candidum piper: quod
* deinde toftum folibus, colore rugi (que mutatur.
Verum &: iis fua injt-iriaeft, atque cceli intemperie
carbunculantur , fiuntque femina calla & inania,
6rj.cUmafti quod vocant Brachmafin , ftc Ludorum lingua (i-
gnificante abortum. Hoc ex omni genere alperri-
mum eft , levi flimumque & pallidum. Gratius ni-
grum,leniiifque utroque candidum. Non eft huius
arboris radix , ut aliqui exiftimauere , quod vocant
Zingiberi,alij vero Zimpiberi, quanquam fapore fi-
mile. Piperlongum facillime adulteramr, Alexan¬
drino Sinapi. Emitur in libras x.xv. Album x.vn.Ni
grum x.iiij. Vfum eius adeo piacmlfe mirum eft. li¬
abis quippe fuavitas cepit, in aliis fpecies invitavit:
huic nec pomi ,ncc baccx commendatio eft aliqua,
fola placuere amaritudine, & hanc in Indos peti.
Quis ilk primus cibis experiri voluit ? aut cui in ap¬
petenda aviditate efurire non fuit fatius? Vtrumque
fylveftre gentibus luis eft,& pondere emitur ut au¬
rum v c 1 arge r t u m . Pi p eri s ar b o r e m i arn & 1 1 al i a h a-
bet maiorem Myrtho , nec abftmilem. Amaritudo
grano eadem , qua: piperi mufteo credita eft. Deeft
cofta illa maturitas, ideoque 8c rugarunrcolorifque
fimilitudo. Adulterantur Iunipen baccis mire vim
trahentibus. In pondere quidem multis modis.
Galenus tria piperis genera prodidit. Piperis, in-
3 ft^Gradix Cofto maxime viribus (imilis eft.Fru&us
mZ*m 1 autem reccnsiam germinantis, eft piper longum.
Quare etiam humidiuS eft, quam maturum. Signum
tumiditatis cft,quod repoli tum facile perforatur, 8c

non ftatim mordet:(ed paulatim incipit, diutius au-

'Mb"m *■ t«n perleverat. At frudus qui velut uva immatura
eft, album piper eft, quod nigro acrius eft. Illud e- ,
m n velut fuperailatum iam & (uperexficcatum eft.
Ambo veri vehementer calefaciunt & exficcant.

Piper Ion-
gum. i.
C. indidi* i.

Rndtx no
efi Zingi¬
beri.

Piperu m
Jtsh 4 ur-
bor*

Cer.eruGu
teno

HANTARVM

Longum piper, fraudulenter prarp aratum depre-
hendes, (i aqua maceraveris. Solvitur enim quod * er,Mm'
praeparatum eft. Quod vero nativum cft.Indilfolu-
tum permanet. Eit autemid quo piper,iongum a-
dulteratur, flava quxdam herba, qux ab exteris ad-
fertur ; fimilis illi a (pedtu , non tamen guftu limilis.

Ornare etiam facillimum eft ipfam difeernere h lon¬
go pipere. Verum par eft monente eodem Galeno
lib. deTher.ad Pilfrnem te non ignorare fraudes
quas in longo pipere ftruunt. Quidam enim ipfum
confingunt vero Piperi longitudine xquale , & im¬
polito Pyrethri vel Napyos aliquantulo , quia (en-
fum hoc padto mordet, guftantem fallunt. Verum
qui circa hxc peritus fuerit,& fuave acuciimque gu¬
ftu dijudicare noverit, prxfertim fi pediculum ipfi
adhxrcntem acuratiiis infpexerit , verum piper in¬
venit, & ab iftis decipi non poteft.

Sicco pede prxtereunda non funt,qux pofterita- Lucl-
ti relinquere voluit Ludov. Vartom. Piper, inquit,
fuburbanus Calecuthi ager mitti t:legut etiam non¬
nihil intra urbem cultores. Caulis piperis infirmus
elt admodum, inftarque vitis abfque adminiculo p/ fr ffe-
(pedamenta vocamus) conliftere nequit, Hcderx- diri non
que non eft abfimile piper, quippe quod ferpit , & nbjimi /e.
altiore complexu proximam femper arborem vin¬
cere confuevit. Didta arbor, imo frutex difpergitur
in ramos complu (culos, intra geminum ac tertium
palmum longos. Folia eius Maii Allyrij figuram ex-
pr: nun t,(ed hxc craffiora pinguinfcula nonihil, in-
tercurfantibus ex aduerfa parte minutioribus venis.

E (ingulis malleolis (eni dependent racemi palmo
haud ampliorcs,pa(ruIis no abfimiles , confertiores
tamen. Coloris eft, qui & immaturioribus uvis. Le¬
gunt itaque menfc Odtobri atque Novembri in co¬
lorem prafinum adhuc inclinantes, ad folemquea-
pricantem affandum imponunt tegetibus. Triduo
nigrefeit non aliter qu^m huc affertur : abfque ullo
a 1 i o cu 1 tu p u ta n di ,mi mi rq u e ligo n izan di cur a e ft il-
lis,fimplici ac (yncera telluris proventu.

Apud Pliniumlego, inquit Ruelhus , Piperis ar- RueU.
borem iam olim Italiam habuilfe maiorem Myrtho,
nec abfimifem. Qifi Lufitani regis diligentiffimi
ftudio , Liburnicis magna parte meridiani fitus am¬
bitu Mauritania circumvectis, in novum orbem fe
contulerunt, natales reliquamquefaciem ftirpisad
nos reuerfi reprxfentaruntdj autem qui pluri m.1s fq
vidifle fatentur, fruticem non arborem piper edere
narrant, albx vi ri in fepibusproreptati fimillimum, BrJoni* f-
vicinas (candentem ?rbores,qui racemofum often- ™,lu
dat frudtum, primum viridem , nec aliter quhm in
Liguftro coacervatum, quem antequam legitima
maturitate nigrcfcat,lcdlum,(ub (ole palmeis tege¬
tibus erpandant:ficque baccas Solisxftu corrugari,
vd pallas nigrefccre commcmorant.In eodem fruti- rtper* /0„:
ce longum piper aut album offendi negant, fed alia
arbores;qux fapore,piperis nor nihil ferant oblon- du
gum,compa(ftifibi?s callis racematimcohxrentibus,
velut: Pont:cx Nucis julum, quod inibi longum pi¬
per incolxnominartjnamque tam xmulafacielon-
gum piper exprimunt, utnifi fapor fallaciam pro¬
deret, nullo infignidifcerniculo notarentur. Vides
qu^m diffi militer exotica arbos h variis authoribus
fit dcpi'(fta,qui forftar eam non viderurt , fed po¬
tius indigenam fidem (equutircprx(entarunt.Id ta- Smil-tx
men non eft omittendum , arboraceum fruticem a-
pudnoseffe, quo velut viva (epe latiores hortoru
areas veruftatis potius caufi.quammunimenti cin¬
gunt. Is altitudine ternum cubitorum fnnoteftit &
vitiginea fronde viret, (iipra modum a/pera, utrifq-,
lateribus acuminata, medio in mucronem delinen¬
te, ambitu leviter fimbriato, fatis «ad Lupi (ali&arij,
vel vitis albx folium accedente. Ramos fcindit bre¬
ves in quibus excullo flore primum baculx pedent

virides.

pera¬
rum .

per lon-

ederA [i.

ile.

\rfitan
tria ar.
ret Pipe-
firx.

irfion

raboni.

'leophr.
iojc cir
m not.

tdejcr.

per lon -

/, tlen , not

LIBE

virides,Rtin Ligullro racematim coacta:, quie matu-
ricacem adipi fcentes nigrcfcunr jguftu &idporepi-
peris,/cd mitiufculo. Ea: prorfiis rotundi piperis fa¬
ciem exprimunt; verum defideratur in eis retorrida
illa rugo fa que maturitas : abeffc etiam illa validior
amaritudo, gultum piperis iaporc complens , & os,
cujus ani/na faitet i odoris jucunditate commen¬
dans. Piper olitores noitri nominant, quod atrum
piper colore & iapore forfitar. xmuletur : iit ergo
nobis Piperaftrum quoad melius vocabulum inve¬
nerimus. Vides itaque quam exea /it harum rerum
effigies. [ Si lu et indicium nojtrum adferre fu [picor effe
Smilacem afperamf ipcrafirumRuellii.] Alij oculata fi¬
de referunt longum piper effie ex aliis arboribus ve-
luti nucamenta quoddam,cxilibus granulis iquam-
matim compa&um ,quod veluti julus in Avellana
nuce , vermiculosa facie dependet, piperato guitu:
nunquam in album tamen vel nigrum piper coale-
fcere. Qui Vitici ailimilarunt julum compactilibus
granulis coaCtum in eadem arbore fructum , veluti
quendam convirc/centis feminij conceptum con¬
tendunt, quale for/an in /alicibus apparere cerni-
mus,5c etiam Vitice, Nuceque pontica. Necdcelt
qui tradat viffim fibi in India piperis fruticem , He¬
dera: modo amplexicaulem , folio Mali AlTyrij , fed
carno/iore pingui que , racemis palmaribus, coloris
immatura: uva: : bos legi menie Novembri, ac in fo¬
latos nigrelccre. Ncciis ultro citroque adjunctis
voluimus fidem antiquorum placitis derogare. Va¬
ria: /unt forlitan diverfis regionibus arbores piperi—
ferx : uti &: varia palmarum multarumque jftirpium
genera , palmulas tamen ferentia. In Aigypto ut
Straboni placet , granum piperi fimile, paulo tamen
majus na/citur Corfion nomine, quod piperis vi¬
cem Sc acrementum peniat, fi alterius non detur
occafio.

Lufitani , Matthiolo ita tradentc,navig.fuis, hoc
a:vo confeCtis per Oceanum Atlanticum verfiis Au-
ftrum primo , & hinc deinde in Orientem ad Calc-
cut,Taprobanam , aliafaue Indici pelagi infulas:
item Hi/pani Liburnicis vecti ad Occidentales In-
dias, Peru, atque alias complures regiones,quxan-
tiquos Gcographos penitus latuerunt, non modo
pipere &hujufinodi odoratis fimplicibus, univer-
fiun repleverunt Europam,fed & jftirpium hiftorias,
a quibus oriuntur po/leritati memoria: prodide¬
runt. Quod pofieafecit , ut plane nobisignoraffe
videantur Tbeophr. Dio/c. &: Plinius aut ob regio¬
num diftantiam (indigenam potius in hoc fidem fe-
quuntur , quam quodforte ea viderint , qua: de pi¬
pere /criptis tradiderunt) aut ob aliam quamvis cau-
/am, planta: illius formam,ac notas,qux piper in In¬
dia gignit, ac quonam modo piperis planta futim e-
dat frudum, an fcihcet racematim, an corymborum
modo , an in filiquisinclufum , an bacciferarum ar¬
borum more. At hi qui fuis Liburnicis immen/a tra¬
jecerunt maria,propriafqueperluftraruntregiones,
ubi piperis utriufque planta: virefeunt, nigrum ac
rotundum gigni narrant a quibufdam infirmis viti¬
culis , vicinas arbores altiore complexu fcandenti-

bus, acuta: Clematidi non diffimilibus , folio ta¬
men Malum Affiyrium xmulantibus. Quin & race¬
matim proferri uvarum Labru/cx modo , confertius
tamen: deinde menfe Odobripcr maturitatem de-
cerpi,& fiib ferventi Sole tegetibus palmeis expan-
/um torreri , quoufquc nigrefeat , & rugofiim eva-

dat, quod tridui /patio plerumque fit. Longum au¬
tem ut i idem feliantur , alite ferunt arbores , e/lque
velut nucamentum quoddam , exilibus granulis
compactum, quod velut julus in pontica Nucc,qui
pulchre adftipulatur, vermiculosa facie dependet
piperato gufiu : nunquam tamen in album vel ni-
. grum piper coalelcit. Galenus indigenam fidem &

R XV* tji * ~

Di o /co ride m Gquuttis , eandem pjjntam tam ro¬
tundum quam longum piper edere credidit. Pipe¬
ris fruticem vidi Neapoli, qui Lufitanorunrddcri-
ptioni maxime rc/pondere vifus eft.quod viticulo-
fo caule effiet. Clematidis acuta: modo. Sed & aliam
arbufculam piper racematim proferentem vidi Ve¬
neriis, qua: prorfus illius planta: faciem exprimit,
quam vulgus Ribem appellat. Viret Esc in horto
Media Maphci ii Mapheo, in quo plurima fimplicia
notam digna vifiintur. Quo fit ut mirum non fit,G
in piperis hiffiona variant auffiores. Quandoqui-
dem cum variarin Italia piperifera: habeantur arbu-
/cuJx, facile credendum dt varietatis longe majoris
eas in India reperiri. Hxc ille, qui figuram fibi de-
pi&am a 'Poraigalc nfibus exhibet. Matthiolum ^uh.r.oK
autem negligentem Botanicum fuille apparet ex eo
quod vi/um piper Neapoli non defcripfcrit.Si bene
cofifideriffiet plan tam V cnetiis v.i/am,comp eri! 'Icta
pipere plurimum differre & nihil habere commune,
nifi quod racemum fert: ea autesp planta nihil aliud
effi quam Ribes nigra quibufdam di da , dc qua nos
prxfcnti libro. Iconem quam ponit ffil/am exiftima-
mus quales plumes habet.

Na/citur piper apud Indos , ut Amat.fcribit , co
modo quo apud nos Hedera, ficenim piperis plan¬
ta parietibus «Sc arboribus hxret , circum volvi tura;
folio Mali Cotonei , fed rotundiore ,quanquam pi¬
per quoque in plantafoliaVitis ferente nafei ii non¬
nullis vifiim e/f,&r hodie Venetiisin nonnullis hor-
tis con/picitur. Na/citur enim prius piper, affixura
ramulo, tanquam verruca carni , fed pofiea pedicu¬
lis tar.ciuin Hedera: baccapendct. Virides namque
piperis racemos aceto /a varos, ex India ad nos ami¬
ci tranfvexerunt:ex quibus exacte cenfemus, quod
piper d:£to modo cre/cat, nafcatiirque,/ed quum ad
maturitatem pervenit colligitur &in ftoreis ad tor,
ridumfolem ponitur, ubi eo modo, quo nos corru¬
gatum videmus, efficitur. Inttrdumcutcm grjnum^-'»
hoc omphax ac immaturum effi, albumque pipci?'rw/m'6*
appellatur , ita ut piper nigrum , & album ejufdcra*"™*
fit arboris fruiLus , necin alio di Iterant quam majo-
r: , vel m: nori maturatione. Diofc.N Galcn. erran r ,z>/o/«-£r
quia piper longum ejufdem arboris fre Luna effie
credant, quum revera jrperlonguin alterius arbo¬
ri: /rufius fit, qua: cx infula Somatra, Tapimhana
difta adferrur. Hxc Amatus qui in co maxime dcci-^m/Si.err.
pitur, quod Piperis arborem folio Mali Cotonei
tradat

Cord.hiffi Piperis genera deferibit , verum cumeri no*.
vix quicquam,quod fitalicujus momenti, aut quod
ab antiquis non fi t (fidium , tradat, nihil hic adde¬
mus, ait enim, cumillis,ficuti Sc Monachi, omnia tria
Piperis genera effie ex una planta. ExDodonxo c-
tiam nihil addam quam qu-od dicit An tuerpiam ad-
ferri ex India Piper conditum cum pediculis.

Salvo meliori judicio in defettu piperis albi ^Quadam
pro eo potilis apponendum cen/ent Monachi pf deriperis
per longum, qium nigrum : quia in fiipticitate p,J:<h1,f“ris
co n fo r ta tio n e magi scon veniant inter ie. Poffiee-
tiam poni nigrum putant , quia quod album fitin
medio, & de utroque ipformn parricip ct. Similiter
fi carent longos, poti ilsprxcipiunt accipiendum al¬
bum , quam nigrum , quia album magis appropin¬
quet longo , quam r i?, rem : Et e divcrfo,in defectu
nigri ponendum ccr.iulunt album , quia propin¬
quius fit. Item quando cunque dux ipforum fpecies
de/unt, per reliquam fupplendas arbitrantur. Sed
quando fi mpli ci ter legitur p i per, /c mp er album i n- p}perpn-
; elugendum docent fecundum aliquorum opinio-?A«.-<rrf/.
ncm,quod etiam probat Nicolaus Prepofius in fu is atur
Analogiis , quia (ut aiunt Avie. & filius Serap.qubd^*

i p fu m p o n an t au tho ri tate Gale ni) pip er al b u m co n.
fortet ltomachum,plu(quanialix duxfpecies,

De

*8 e

HISTORIAE V

crus*

dido.

pieer rii. De acrir»oftia Piperum hxc Cordus hift. Vtrum-

gruma- que odoratum & guftu acerrimum ,fervidiflimum-
que exodoratius tamen acriiifquc candido nigrum
(entitur : ideoque medias habet candidum , inter
longum & nigrum qualitates: tardius enim longi,
citius candidi, ciciffime autem nigri acrimonia guftu
D Ufc.Hot. percipitur , quamvis Diolcorides candidum ( quo¬
niam acerbum iit) utroq-, ignavius elfe tradat,qu^m
bene non video , cum abfurdum quoddam inde o-
riatur:nam idem Diolcorides nigro ignavius can¬
didum ideo elfe ratiocinatur,quoniam acerbius, h. e.
immaturius fit nigro , ergo cum longum quoque a-
cerbius , immaturius ,impcrfe£tiiifque fit candido,
(equitur necellario longum Piper omnium elfe
ignaviffimum , ergo videtur aut hxc ratiocinatio
nullum in veritate locum habere , aut Diofcoridcm
male tradere , candidum tam longo quam nigro
CorA.not. ignavius elfe. Hxc Cordus qui Piper rotundum (eu
nigrum,ex longo fieri odoratius,acriiifquecandido
piper flm- dicit , (ed male , Quod autem quum Piper fimplici-
pl ici ter , de tcr pronundat, nigrum contra Monachos qui al-
kum prxferuht , intclligat, noftro judicio dode
(entit.

Sed quid de Pipere referant, qui id fe vidilTe glo-
riantur,moxaudiendum.circaCalecut (inquit Cro-
nemb.) in India copiose provenit piper , etiam in
urbe fcd parva quantitate:truncusfimilis eft Viti, fi
plantetur juxta arborem, alioquin non poteft adur¬
gere : provenit Lupulimodo : plurimos fert ramos,
duarum aut trium palmarum longos ; folia fimilia
Melangoli.Ex ramulis prodeunt 5. 6. aut 8. pediculi
paulb longiores digito , quibus adhxret piper par¬
vorum botrorum modo , fed magis angulofum , vi-
retinftar Agreftx.Menfe Odobri & Novembri im¬
maturi botri exrinduntur , (upra lintea exponuntur
, foliper tres aut quatuor dies , ficexficcatur & ni-
to Srtdvei. grum fit. Simile quid refert Ioan. Stadius, dicens-
1. z. duo genera Piperis in America furit-, alterum flave-
fcens-, alterum vero rubefeens, eodem fere modo ac
forma fuccrefcentia : dum viret Cynofboti habet
magnitudinem : frutex per fe humilis ed , fefquicu-
bitum altus , foliis exiguis, fed abundans Pipere,
quod acriter in ore mordicat : maturum decerpunt,
5. &i foli expolitum ficcant. Eft& tertium genus Pi¬
peris, feci minoribus granulis, a prxdidis non mul¬
tum diffidens, quod fimiliterfubfole torretur. Sunt
illi radices Lettiki didar , fatis boni faporis ,quas fi
plantare indituunt, confcinduntcas in minuta fru-
da , qux terra obruta radices agunt, & abunde pro¬
ducunt. Hxc attedari videtur Maranthacumait,
Piperis arborem cum Diofcoridi videre non licue¬
rit , atque ex aliorum (criptis ejusfrudus deferibe-
rct, tria illius genera cjufdem arboris efle tradit : &
tamen hi , qui in novas Indias navigarunt , quique
arbores viderunt , diverfarum arborum frudus ni-
grum>candidum delongum elfe affirmant.
vherum Illud porro Galeni Iib.p.c.^Jec.locos
<jutdam lo- Vigintt & drachmas candentis cdnijce flammas

a i/luftntn - jn qixco fic habetur:

O \y,dk 7n/pdJ'i&- hKohi fidlXu

Appellavit itaque Cornarius candentem flammam,
ipfum Piper album , ^ flammeo fervore quem ha¬
bet, unde etiam d.-^/oy, quafi ignitum candi¬

dum, Philo dixit. 'Quemadmodum autem Philo Pi¬
per album hoc loco xnigmatice m>? dc-fluyiy dixit.
Sic Andromachus fenior in Elegiaco carmine , quo
Theriacam ex viperis defenhit", aGalenoi.lib.de
pfltr **>'*■ antidotis relato, idem Piper album dyXcubjj appella-
vit,^ nitore videlicet quem habet.Sic enim ait

Kcu MCaj/ofXirjpn x, dy* albjj

y.ucwlu 7g.T5tySfti&-7n7npH. Ici effc

Tburaque mifiebis mox, aglaidmque nitentem
Cum nigro mixtam i unxeris bine Pipere.

Candens

flamma.

LANTARVM

Quod ipfum tamen neque i Galeno znimaAvst- Galc» nii}
fum eft. Hos enim verfus exponens inquit , non
quxrereonortcre de Aglaia, tanduam alterius ali- AgUU
cujus pharmaci nomen fit, quum neque in pedeftri Galeno.
junioris Andronaachi deferiptione, neque in ea que
'ad ejus xtatem per fiicceflionem pervenit, alicujiis
pharmaci nomen Aglaia repedatur , &'ea omnia
qux hoc pharmacum fex drachmarum pondere re¬
cipit, confone tum feniori ,t!im juniori Androma-
cho funt relata, &: omnino nihil extra illa additum
fit , ad quod Aglaix nomen referendum qui putet,
ut fortaflis Aglaiam epitheton Thuris, elegix autori
apponere vi fum fuerit: Sic Galenas. Ego itaque o-
mnmo rem inquirendam, & quidem attentius du¬
xi , & fari e repertam etiam mihi feliciter fpero. A -AgUi*efl\
glaiam enim Andromachus fenior nihil aliudquam Per
piper album, velutdixi,appellavit. Piper autem A-m’
bum aliits in verfibus Andromachi non habetur,
quum tamen junior Andromachus ipfum ponat,
fed ita ut hac parte varient hx hujus Antidoti de-
fcripdones 3 alihs nulla re differentes , quod videli¬
cet fenior Piper longum in principio xxiiij. drach-
marum pondere pofuit,& eo loco pro eo junior pi¬
per nigrum habet eodem pondere: hoc vero loco
inter res qux fex drachmarum pondere recipiun¬
tur, fenior album & nigrum Piper pofuit', junior ve-
rb album & longum re tulit, ita ut diverfitas tantum
in nigro &longo pipere fit, quorum alterum alter
xxiiij. drachmarum pondere, alter fex reqepitjalbum
vero in utroque inter res fex drachmarum pondere
ammixtas habetur & d^xcua. i feniore appellatur.
HxcCornarius.

Piperis igitur (impliciter didti nomine , intelli-^w/vjo*
gendum venit in primis Piper nigrhm : In cu jus ge¬
nere Diofcoridi eft Brafma , Plinio Brachmafis , uve
Abortus piperis. Prxterca &Prper album , quod
Andromach. fenior in Theriaca Aglaix vocabulo
infinuat, quamvis Diolcorides exiflimarit, elfe epi¬
theton utannotavit Cornarius.

Piper infule Taprobanx candidius Mclagadidtu.

Piper caudatum, Piper longum, Piper Aithio pi¬
cum filiquofum, Piper flori3x,& Piper longum Fel-
fel Alpini,de quibus mox ordine dicemus.

Piperis prxterea genus , vel Piperaftrum Ruelli SmrUx al
habetur, quod Smilax afpera creditur. (f,era- ]

Piper etiaminhorto Maphxi a Matthiolo vi(um **bes »>-l
eftRibes nigrum ^ quibufdam didtum : De his
egimus.

Piper Indicum five Calecuticum filiquofum. Piper indi.
Piper (iliqua parva Braffi Ptperfiliquofum magni- c,,m
tudinis baccarum Afparagi. Piperis Calccutici par-
vum genus, filiquis oblongis:de his lib.it. ** *' ■

n/^. Piper Lat. Germ. pfeffer: Bclg. Pcpcr: Lwgus.
Gall. Puinre : Ita l.Pepe : Hifp .Piementa : Arab .Fulful.
Boh.pcper.

Loca in quibus Piper potiflimum provenit hxc ll0CUi
funt. Malavar,Onor,Barfclor,Mangalor,Calecut, cn^w‘
Granganor, Cochin,Coulan ,ubi lingua Malavari-
ca , Molon ga appellatur. Crefcft etiam in Qucda
prope Malacam : &: Malayvic£ Lada votatur. Hoc
Piperpotiffimum verfusPegu vehitur &: regiones
t"ic*rMid?e Septentrionales. Piper etiam fequentss
Pro vincix ferunt, Pcdir,Camper,Ar.dragiri ..Iambe,
Bares,Speriamon, Dampin , qux regiones funt Su-
matrx : Item in IavaBantam, &Iavx plaga tPeft-
faten/ Anier,Chuconio,Molaffcry , Chargabaya,

Cherola, Charita, Chertrgin, Labuau , Buama , Iffic-
bongor,Pariban, & locus quidam quatuor miliari¬
bus ^iftans a Bantam Verfus Orientem , Puncta vi¬
cius. Hxcigitur omnialoca Piperalunt. Piper ma-
.turefeitin lava mcnfibusSeptembri atq; Octobri
ColligiturNovembri <?c Decembri, & in Bantam,&
potiflimum in. Chmam vehitur. Lingua Iavanici
. Sahang

Ex Htppoc-

ludie, m e d.

Ex D/ofc.

febres.

yenena.

Terti*.

Tufis.

Radix Pi¬
peris non
cjl Zingi¬
ber.

T en: fera-
mentum.

LIBE

Sabdnb vocatur. In regione Cmiganorxubertim
piper nafeitur , quodtorrent,iit feribit Iofcphus ad
caiorem folis , ne forte fatumalibigerminetin da-»
m fru m eorum. Eft & i n r egiq £1 i ,Meli b ar, & C edum
in magna copia. Nam nemorafiaquit M.Paul. Ven.)
& campeftria ejus plena funt. "Colligitur vero in
Maio Sc IuliOjLinicKot.

Vires* et usus.

Piperis grana [■ f xJx,xoif\ quinque cum pau¬
co Elaterio muliebri lacfte paulatim i niti liato , Hip-
pocratesin vellereungucnto intin&ofubjicit, eo-
demqj modo detrahit.Inter medicamenta fubdititia
vehementer purgantia , qux magis aquas ,mucofa
& pelliculas educere queunt, Piperis grana [tVsts-
ftv<- y.by.yj)i£ ] majufcula quatuor , aut parva , fi opus
videatur, ad Elaterij potio nem admixta le viter terit
Sc lade muliebri inftillat, cum pauco mcllc fuba-
dum,id ex lana molli pura circum pennam linteo
tenui convolutum, unguento albo-digyptio intiri-
ckim fupponit. Per diem autem adhaerere finit,
deinde, ubi detraxit, cervinum adipem fubdit. Sed
& Indici medicamenti aliquantulum in lade mu¬
lieris mafculumladantis,fiita vifum fuerit, terit.
Aut grana triadecorticatalndici medicamenti ocu¬
lorum, quod Piper vocatur, & rotundi tria [>’j yx>kZ-oU
6*^4« oovv Tf&f lyJ)KoJ qappulsvs , r 'ryf \uay , o yjf.-
hzi-mi TTfzki xj wl yroyy£\K7ficL][c viter trita & vino ve¬
teri tepide diluta , circum volucris pennam in glan¬
dis fo rmam o bd u ci t , h ii n cq u e i n mo d um i n tr o m i t-
tit. Hoc Hippocratis in loco F(cliwV.w«Te/Jt»w le¬
git 5 & grana Cnidia triginta afTumi tk teri vult , ve¬
rum illum locum exifto potius repono &Indici me¬
dicamenti grana tria tritafumi volo quod pipervo-
catur Hipp.cxlib.i.-afel yuueuy.. Vim habet in univer-
fum cahfxciendijurinam ciendi, concoquendi, attra¬
hendi, difeutiendi, exterendi ea, qux pupillis tene¬
bras offundunt. Commodum ei! etiam ad rigores
per circuitum in febribus repetetes, tum fi bibatur,
tum fi illi n.nur,& comatoriis a bcftiis venenatis au¬
xiliatur. Educit etiam foetus. Putatur & conceptio¬
nem impcdire,li p.oft coitum apponatur.Tuffi quo-
que & omnibus circa thoracem affedionibus com¬
modum eft , tum ii delingatur , tum fi in potu acci¬
piatur. Anginis item convenit , illitum cum meile.
Tormina [,-? V«?]quoque dilfolvitcum teneris Lau-
rifoliis potum. Pituitam e capite detrahit cum uva
palfa manducatum. Dolores fcdat,& in fanorum u-
fu multum eft [ vy/.nbv recte legitur apud Diofc. Corni]
ac appetentiam movet , & ad intindus admixtum,
concodionemadjuvat. At pice exceptum ftruraas
difeutit. Detergit & vitiligines cum nitro. Torretur
autem in nova tcfta pruinis admotum, &ut lenti¬
cula movetur. Cxterum,radixipfius non eft: Zingi¬
ber, ut aliqui exi ftim avem nt, quemadmodum fatis
declarabimus. Nam Piperis radix Cofto fimilis eft,
calefacLtque.guftum,£c humores provocat. Eadem
h cum aceto imponatur & bibatur, fplenem minuit.
Pituitam vero de capite detrahit cum Staphide a-
grefti commanducata. Galeno fimpl.Iib.8. Piperis
radix vires Cofto fi miles potiflimum obtinet.Pcrro
Frudus nuper quidem admodum germinantis, lon¬
gum piper eft: quare etiam maturo humidiuseft:
humiditatis ejus indicium eft quod facile repofitum
perforetur, ac non protinus mordicet, fed poft pau¬
lo incipiat , verum plufculum duret. Pono frudus
qui velut omphax eft , Piper album eft , nigro qui¬
dem acrius Nam illud j§m quafi fuperaftatum eft,&
fupcitxliccatum , verum utrumque valenter, tum
excalfacit, tum dcficcat. Mirusfinquit Gal.apud Io-
ach. Curatum) Piper calidius eft quarq Zinziber,
quia m Pipere calor funditurin materia valde tenui
qua- cito albfumitur , fedZinziberis fubftantiaeft
wagis tcrreltris Sz folidior, ideo calor, ficuiin pril-

R X V- isN-

n i s , di u t i u s i r. i p i b cq ti fer v a tu r , Sc h a c r a ti o ii e , q u o -
ties ventriculum refrigeratum calefacere oportet,
nec tamen epati vel fui natura, vel ex accidenti ali¬
quo calenti, noxam inferre volumus, jubet nos Ga¬
lenus pipere uti. Hujus enim calor in ventriculo £c
in primis viis, dfc flagrat , nec pervenit adeparfecus
qua;n contingit ex cinnamomo , zinzibere, aut aliis
aromatibus. Vr annotatur in SchoJ.Salern. piper eft
/aliamentum rufticorum , commr/cent enim piper
cum fabis & pifis. Similiter etiam ex pane a fio cum
ccrevifia vel vino & pipere, fit falfamentum nigrum
ad modum pultis,quodetiamPipcr vocant & hoc
effundere luner carnes (olent, aut pilees. Cxtero, NoUtu
quod paucum piperis provocet urinam, &c multum ^nu
e j u s v c n t re m fo 1 v at,i ta ti adi t B ap t. Ficra : * • .

Ardct & in ner vis,t glutinat dque phlegmata fertur
Sic piper , ut nullum ficcet aroma pritu-
Ex.ic/nt fiomaebtim, mollit) ventre fuperbit ,

Hoc caveas fervet fitib: bilciecur .

Corporis huic minimi, numjero laus damna rependit .

Plura movent alvum, metere pauca i ubeitK
Quod autem piper frigidum non fit. pulchre do- Piperis «-
cet Leon Botall.his verbis : Piper plerumque u fur
patur folum fajliciffinlo fuccelfu ubi gurgulio flam- ffril*il0,le
meus eft : unde plebxi Sc qui paru exercitati funtin
rationibus medicis, audent dicere hoc argumento
fulti piper frigidx potentix elle , putantes calida Piper f'i!-
tantum expelli a frigidis, ignorantes prxeipuam in- d“m HOeft;
flammatior.um curationem abfolvi i calidis relol-
ventibus id quod parti hxret : ad magnos capitis Dolor
dolores ( ait V Virt. Empir. 1 accipe ic. grana , con- tlt’
tunde cum pauco vino & fuperliga vertici capitis.

Vel, coque piper in forti aceto ,poftea exficcetur
redigaturquein pulverem qui in faculum oblon-
gu m p o n a tu r . eftii n d a tu r p rxdiiftum ace tu m vV ali¬
quoties percoletur. Dum durabit acetum ablua¬
tur quotidie mane jejuno caput: ftatimq-, involva¬
tur pan nis c.ilidis:hoc fxpe probatum fuir.Vt impe- c.tnis rabi-
diatur canicula , ne venereum fentiat fervorem,^,
huic prinfquam catulos habuerit, per novem dies
mane novem grana p: peris in cibo aliquo dat lac.

Foulloux. Furfure & Pipere Magnes fi alatur , refe-

ren te Nic.Vi bino Chirurgo , longe validiusfcrmm.'*^^^’

ad fe attrahet, quam fi Ferri Icobe foveatur.

PIPER. NIGR.VM.

PIper nigrum Defcr.

raccmatim in
ligula longa fine
pediculis cohxrct,
acinis Sabuci paul- sambun
lo minus , rotun-
dum, cortice rugo-
fo, nigro, aut fu fco,
quo detra&o fub-
ftantia confpicitur
duriufcula (5: com-
paifta , cujus exte¬
rior orbita r.d viri*
dem inclinat, inte¬
rior albicat, &fcro-
biculum in medio
vacuum oftendif,
faprr fervidus to- s*fe+,
tum os fauces a-
' duretis, in ii Hem
racemis hxret gra¬
na quadam multo
mincra,maturitatcm nondum aflecuta,ide6quc ru-
gofiora & evanida Brafinatis in morem. Noftrum Srafm*.
piper nigrum folct elle cr.dlius caja dido , poti/fi-

rauiii'

,*t H I S T O R I AE

ralmillud quod minus rugofum-, confuevic enim
eiL- obdudtum cortice rugofo , Sc quo majus eft eo
minus nigolum videtur: vidimus enim farpius Lu¬
gduni racemos ubi grana qu6 minora, co magis ru-
Error^uo- gofa erant & inania magis. Ex majori.quod matu-
r**d*m. riusexiftimamus , facilius detrahiturcortex ,eoque
detradro albelcit, ideo a quibufdam perperam pro
candido alfinji oblervavimus.

Ltngu.t e- Vocant Germani piper nigrfi fefiivarf^cn pfeffer
ttAm exott* fimpliciter Pfc jfer: Anghpcppcr: h.Pepr, Hifp.

V ument a } Belgx f ivert peper: Galli Poture noir, Lu-
iitmi Bambu ■, Malay venies Mambu : Nome verb eft,
inquit Garcias, lingua Malavarica Molmga\ Malaci-
cana verb Lada \ Arabibus tum medicis , tum vulgo
F.'//j1; tametfi Aricenna l.n. c. 549. & 550. fecudum
Bellunenfis tranllationcm F ulful appcllct,& Fulfel,
ignorata quem fecutus eft Serapio lib. fimpl. c.)c>7. InGuza-
rate 8c Decan Mencbe , &in Bcngala3ft»row. Mirum
non eft fi Theoph.l.p.c.ii.Diofc.lz. & hos lequutus
inplerifque Plinius l.u.c.7. piperis piant* formam
ignorarint. Quod vero Arabes in eodem errore
verlati fint , Sc nonnulli etiam ex reccntioribus , il¬
lud mirum.

'Ma/i Afi- Garcias ficdcfcritxc: ad arborum ufqucfaftigium
rU° fe{e convolvendo (candere lolct: foliis raris , Mali
Allynjeffigie,ledminoribus,(S<: per extremum acu-
tis,virentibus,guftu calidis aliquantulum & folium
Eruti ru Betrc live Betle lapientibus ; frudus uvarum modo
rucemoj.u. racemati m cohxret, minores funt tamen Piperis
racemi,&ipfe frudus minor,femperque virens, do¬
nec ficcetur & plenam maturitatem confequatur,
qux incidit circa medium Ianuanum1, radix poftea
Diofe ref*. non Cofto fimilis ut voluit Diolc. quandoquidem
tatur. Coftus radix non eft , fed Lignum : Inter plantam
qux Piper nigrum fert, & ea qux candidum, tam e-
xigua differentia , ut a nemine qu^m ab incolis di-
gnofei pollit , nili cum uvas habent & illas quidem
maturas,

Piperis hiftoriam etiam deferibit Lud. Rom. fed
R*aemi paulum it Garcia variat. Racemis interdum cum
murtA con- Gingiberis radicibus muria conditis Antuerpix re-
dj,/‘ perire licet , oblongos quidem illos & graciles, ne¬
que ita fardos ut funt uvarum racemi. Tametfi Gar¬
cias, & hunc lequutus Acofta (quorum hiftoriam
aromatum ante multos annos latinam faciebat Clu-
fius) de Pipere commentati fint : quia tamen his
proximis annis Batavi qui in Iavam navigarunt, Sc
ad Moluccas ulque infulas etiam penetraverunt,
aliquot ejus farmenta cum foliis , ipsaque adeo
radice , atque qui interdios magis curiofi, etiam ra¬
mulos cum fiio frudu immaturo inhxrente retule¬
runt1, & horum unum cui folia &frudus inhxre-
bant,tum etiam farmenta quxdam, amici cura & di¬
ligentia idem Cludus nancilcebatur:operxprctium
fcfadummexiftimavitjfi exiliis notis quas in plan¬
ta Sc ramis ficcis obfervare potuit, ejus hiftoriam
concinnaret, & rdmuli curnfuo frudu & foliis, radi-
cifque parte a perito pidorc in tabella exprclfi fi¬
guram hic fubjiceret.

Dtfcr.Chf T TAlde autem (armentofaeft piperis nigri plan-
V ta, 6c adeo imbecillis atque caduca , ut nili pe¬
damentis fulciatur, aut juxta arborem aliquam circa
quam fe convolvere poflit,pangatur,humi procum¬
bat &: fpargatur, perinde ac Lupus fali darius lenta
vero «k flexibilia lunt ea larmenta,frequentibiilque
nodis five geniculis diftinda,&, qux humifparfe,
multas fibras ad lingula internodia agunt,quibus fe
ClemAtidtj. humi figunt , quemadmodum Clematidis aut Peri-
Aue ren. clymcni flagella , ut in illorum nonnullis oblerva-
cPmen\ batur, qux fibras adliuc retinebant: fic ut in illarum

r Ar it/ en 1 0 . 1 .

plantarum numero reponenda ccnfeatur , qux fa-
hin cll=Pangi poliunt , (armenta porro ad (ingulos no-
r-ttr. dos lingulare lolium proferunt akernatim ,ljoc ell>

PLANTARVM

nunc in hac, modo in altera farmenti parte nalcens,
hederacea quodammodo forma ,vcl ejus Cyclami¬
nis quod hederaceo conftat folio , cui tamen anguli
delint, neque adeo cralfum , verum multo tenuius,
interdum vero adeb latum ,utquatuor unciarum
latitudinem xquet , 8c quafi orbicularem formam
adquirat,nifi in mucronem delineret: maxima vexo
ex parte binas duntaxat uncias latum , quatuor
longum, breviter Tambul five Betle folio adeo fi
mile , ut alterum ab altero vix difeerni queat , nili
piperis folium paullb durius, & nervos illos per fo~
li j longitudinem excurrentes paullo cralfiores ha¬
bere videretur : nec illud in ambitu ferratum eft , ut
quidam pinxere , fed prorfus xquale & nihil fimili-
tudinis habenscum mali Alfyrij folio , ut nonnulli Fo/tAnon
tradunt, omnia vero folia quinque nervis funt prz~funf
dita , quorum medius & cralTiormedium foliorum '^r**
per longitudinem fecat,rcliqui quatuor minus crafe
fi ab illo oriuntur, utrinque bini , in latera lecun-
ddmfolij pxnc longitudinem expanfi , & illi qui¬
dem in nonnullis foliis xqualiter exoppofico na-
fcentes ( ea Acofta feminei fexus ab incolis ce n feri Piper ufe^
feribit) in aliis verb inxqualiter oriuntur, neqiiftam^1

proportionem fer-
Piper, nigrum Clvsii. vant (hxc ab inco¬
lis mafculini fexus
appellatione do¬
natur afferente eo¬
dem Acofta) sint-
nc porrb qux fe¬
minini generis ce-
fcntur,dilutiore vi¬
riditate prxdica qf
qux pro iriafculini
generis foliis ha¬
bentur , nihil pro¬
ri uciarepoteft Clu-
fius , ficca dunta¬
xat folia vidit: fed
quandoquidem in
eodem farmento
utriuft]1, formx na¬
ta con fpexit, vixfi-
bi perfuadet, co¬
lore inter fe varia¬
re, illud autem ob-
x ^ /ervabat, utraque,

licet rcficcata prona parte dilutiora efle,quam lupi¬
na , atque perftniverfum folium venulas obliquas
tranfverfim e vagan, infuper non mediocrem acri¬
moniam adhuc retinere. Vvx porro ad ramorum
internodia nafcuntur teretes & oblorgx , multis
granis orbicularibus, nuncmajoribus,modb mino¬
ribus ipfi fcapo fine petiole adnexis conftantcs ; &
illx quidem nonex foliorum ala ,h. e. inter fedem
pediculi folium fuftincntis&ipfumfarmemum,fcd
ex altera farmenti parte/olij pediculo videlicet op-
pofita,quemadmodum ex adpofita fguraad vivum
ex p re fla videre licet. Cxterum illam acrimoniam 'tcrimsnia:
non modo retinent ficca folia, fed etiam ipfa far¬
menta, atque ( quod magis mirum ) ipfa radix qux

fub terra Jatuit,ut experiebatur Clufius. Piperis fo-

lium , quale in Bantam Iavx emporio nafcitur nui- P£,Z*m
Jam fimilitudinem habebat cum Mali Alfyri jfoliis,
fed Betulx folium xmulari videbatur , non adeo ta¬
men tenellum, fed magis firmum,duabus crafiis ve¬
nis ex utroque nervi medio latere verfus aras ex¬
currentibus , oblongiufculo mucrone prxditum,
quinque uncias longum in ambitu minima ferra-
tura, tametfi folia ampliora confpexerit. Ipfum por¬
ro monebat N.V. Fabricius Mordente, Indos fole-
re. Piperis botros adhuc virides & immaturos,in os
indcre:deinde ramulum, cui grana inhxrent,digitis

prehen-

£e'

Aco-

Piper nigrum
Acoftx.

Diof.

A-

LIBE

prcheftfom fenfun extrahendo leviter dentibus
premere, utgrana in ore maneant i illa poftea man¬
dere non une voluptate. Idem ipfumfadticafle , &c
guftu fuavcsdcprchcndifle , quia levem quandam
acrimoniam cum pauxilla acerbitate conjundtam
in illis deprehendebat. Idem Clufiusin notis in
Garciam ai t : Putat errorem e fle Garcias fi Piper ab
aliis Fui fui dicatur , cum Arabes Fi/fil vocent. Sed
cum omnes totidem literis Peribant , & diverfita-
tem diverfi literarum apices tantfon efficiant , in o-
mnium arbitrio eft, utro malint modo , pronuncia-
rCjFilfil, aut F ulful. Piperis plantam ita deferibit
Audor geographia Arabica: : Et in infula, h.e.terra
Mali , nafeitur arbor Piperis , neque nafeitur nifi in
ipfa,aut in Candaria , aut in Gerbathan: & nullain-
venitur , nifi in iftis tribus terris. Effc autem planta,
cujus ftipes aliquantum fimilis eft ftipiti Vitis , fo¬
liis inftar foliorum planta: Volubilis five Fafeoli,
longa , non alta , racemis inftar racemorum Vitis,
quorum unufquifque occultatur folio fuo propter
pluviam, quod infleditur, adveniente pluvia. Piper
verb album non inflectitur ab ea, fuperveniente
illa initio aut ante. Hacbi filius Charri dicitde eo,
quod quum eft pluvia, infleduntur folia ejus fuper
racemos iftos,& defendunt eos a pluvia , quumre-
cc/fitpIuvia,3ttoUuntur five remo ventur folia h ra-
ccmis, neque revertuntur, nifi tempore pIuvix.Re-
vertente pluvia, revertutur folia ad ipfos. & hoc eft
mirnm.Hxc ille, qux nifi fallor,ait Clufius, indigent
perito ru liominu examine. Nam mihi fufpedafiint.
Sed Arabes multa ejufmodi fabulantur, ut ludxi.

Ac O s t a Piper aliud domefticum elfe tradit,
cujus ufus fit; aliud fylveftre, quod ob amaro¬
rem negligatur.Do-
meftici , inquit is ,
planta fiirmentofa
eft, fcanditque He¬
dera: modo, arbori¬
bus , quas nancifci
poteft , fefe circum¬
volvendo : nodis
per intervalla pro¬
dita , ad quos na-
fountur folia, Betcle
foliis fimilia, parte
inreriore fature vi¬
rentia , exteriore di¬
luti ora,cufp i de mu¬
cronata , & guftu
linguam vellicante.
Horum 'foliorum a-
lia aliis nigriora sut:
qua: dilirtiora funt
fibrafquc xquaLiter
^ nafcentes habent,
feminas cefent(nam
utrumque fexumin
(oliis ejufdem piant* co.nftituunt ) nigriora vero
inxqualibus fibris , mares. Ad fingula interno¬
dia, unde folia dependent, ex ipfa foliorum fede
nafcuntur uva: , quarum maxime circiter quin¬
quaginta grana obtinent, minoresvero trimnta.
Radix pulilla eft & fumrna tellure fibras agit. °Sum-
ma autem fimilitudo eft plantarum que nigrum Pi¬
per proferunt &: album : alibi tamen folia tenuiora
& molliora videntur : ejus etiam frudus magis aro¬
maticus, meli ori fque faporis quam nigri.

Lugd.qux quatuOr exhibet figuras, Galenum no¬
tat quod Diofcoridem fccutus eandem plantam pi¬
per longum, cadidum & nigrum proferre falso cre¬
diderit. figuras autem quatuor fub his titulis exhi¬
bet Lugd. Arbor piperifera Theveti : Piper nigrum
& album : Piper Matthioli : Item in app. Piper ni-
Tom.II.

R X V-

grum Acoftx. Galeni /ententiam Ca n.quoque re¬
jicit. P i n g 1 1 aute m ra ce m 6 s r o t u n di p i p e ri s & folia.
reperta fxptus inter grana, item longum piper, ne-
gat tamen in eadem planta crefccre piper album &c Pifer albH
nigrum , fedconfimili tantum, ut botros rubros & & nigrum
albos in dfverfis vitibus ; rariores autem ftatuit elfe n°n m. e*~
plantas qux album, quam qua: nigrum piper profe- Cm‘
rant : piper nigrum ait arundinibus fuftiiicri quem¬
admodum fere apud Belgas Lupulu. Caulem nam¬
que debilem efle, & fine ope alterius furrigi non
polle , rami Iuniperinis fimiles ; grana viridia pri¬
mum, dein matura fada atque ficcata nigrefeere.

Folia qux pingit Linfchot. non funt Hedcrx fi-
milia, fed Lauro: Nos figuras diverfas proponimus-,

Prior quam ponimus nobis abfentibus depida eft
ex Clufio. (Hxc olimpofita fimpliciter pro Piperis
uva •, poftremo verb pro piperis albi uva) veraqui-
dem,verum per Sculptorem male fculpta : ad latera
additum granum caudatum , quod eft Piper cauda-
tu fub figno crucis*, 8c Haermia fub figno SteIIx,fed
utrumque femen per Sculptorem corruptum. Icon
fecunda , quam proponimus eft ex Clufij exoticis;

Tertia , qux eft cx Acofta & figuris xneis ,difplicet
nobis , verum certo aflerere non polfumus non vi¬
sa planta qux melior icon : Camerari j folia piperis
exhibemus juxta icone Piperis caudati fub litcra A.

Matthioli figuram no exhibemus , quia ei non con- Mjttth.not'.
foetum vera figuris exprimere, eam facile pollemus
aflerere fallam & numquam ei ita vifam. Theveti ef The^.not.
figi em non fine occafione omittimus, quam tamen
Ambrofius Parcus aflumpfit lib. fux Chirurgi* 16.
c.u.quiafalfaeft, quod apparet cx feminibus qux
pingit cum pediculis Hedcrxmodo adhxren tibus,
cum uvam reprefentent : Ex hiftoria & icone prx-
terea Ciufi j, quam hoc capi te ponimus, apparet fa¬
tis inepte Thevctum appingere piperi truncum ar¬
boreum magnum, licet fcribateflearbufculam : ik
cur feribit, Mali Medici foliis fimilia, & nihilominus
in icone funt plane Hederacea..

B.pin. Piperi, rotundum nigrum: Piper nigrum,

Matth. Lac.Ca A. Garz.Frag.Cluf& Lug.Tab. Piper
rotundu nigru, Corel. hift.Lob.adv.& CxfPiperni-
gruinCalecut , Lud.Romano. Piper rotundu Hip-
pocratis,Garz. Qqiid fibi velit Matthioluscufiia fi¬
gura ,q & Caft.Lugd. Tab.& Ger.habent, no alle-
quor.de ca figura lic Guilandinus:fi frutex ille Piper
eft, vel etia Amotnu,ut ali j soniant, paru aberit,quin
vulgare Ribes, vel Piper , vel Amomum e fle poflic.

Seritur Piperis planta hoc mododarmen tu ejus feti EtutIerm-
ramu juxta prxgrande qualecumq; arborem (magna d‘ rat'°'
ccrt e ex parte juxta Faufel , ut Palma plan tata vidit
Garcias) aut palu defoditur , atq; bubulu ftercus, &
cineres cu aqua infpergutur’: infra annu deinde fru¬
di fera eft, quoque vetuftior eft planta, eo feracior,
quippe qux ad i piius arboris, cui maritata eft ,fafti-
giu fefe circuvolvendofcandere foleat. In Couchin Pretium.
vero ubi pluri mu nigru nafeitur, quinq; aureis emi
folebat cetenelibrxifedpoft quadriennii! aut quin¬
quennium, q>in alias etia regiones importari ccepe-
rit, quindecim aut viginti aureis emendae crat.Pipc-
ris aute nigri pretium in centenas libras eftduorum
Lufitanicorum cum femifle, natali loco :atin Banga-
la duodecim Lufitanicis emuntur totidem Iibrx.

Piper nigrum rotundum in Infula Sumatra pro- Locus.
venit & prealtas Canas fcadit.Maxima Piperis qua- Pl?cris ”»*
titas provenitin Malavar,totaeamaririmaregionc tA^et'
qux a Pro motorio Comorim ad Cananorufq; per¬
tingit. Nafeitur etia in Malae* maritimis, fcd boni¬
tate fuperiori cedens &: magna ex parte inane. Pro¬
venit fi militer & in Infulis Iavx vicinis , & Sunda,

& Cuda, aliisque locis. Sed id toruin Chinarumre-
gionem deportatur, & loco natalicqnfumitur,prx-
teridquodir.Pegu &Martaban exportatur. Potif-

Q.

.«4 H I s T O R I AE

fima etiam ejus pars quodin Malavar gignitur, in
ufum incolarum cedit, fametfi regio admodum am¬
pla non fit : nonnihil etiam h maritimis ejus regio¬
nis populis abfiimitur : Pars defertur in Balagate
bubulis coriis: & magna copia (tametfi regio man¬
dato fit vetitum)a Mauritanis per mare Erythrxum
exportatur, id fuffurantibus ipfis incolis. Ex funt
regiones qua: Piper gignunt, quamquam & inveni¬
tur fupra Cananor,qua Septentrionem {pectat : fed
adeo exigua quantitate , ut ipfis incolis rton fuffi-
ciat, Sc externo importato opus habeant. Etenim
n.on gaudet hxc planta locis defertis 8c mediterra¬
neis. Quam vero procul a Caucafo monte diffitx
fint regiones, ex topographicis chartis fatis patet.

vn-es. Piperis nigri foliis utuntur incola: adverfus

coUca. (J0lores colicos aliofque frigidos corporis affe¬
ctus. Condiuntur aceto aut fale virentes adhuc &
immaturi piperis nigri racemi «Scufui affervantur.
Tempcr Arabes & Perfx medici piper calidum tertio ordine
Hifjitum. confti tu unt. Sed Empirici cujufmodi funt maxima
pars Indicorum medicorum/rigidum piper faciunt,
ut Sc pleraque alia aromata qux excalfaciunt. Ejuf-
modi autem erroris caufa forte hxc fuerit. Quod ut
aitF?'<it.ffMib.i.deContag. dum miftio perflat,dum
ignex partes feparatx funt & difperfx , fcpultxquc
in aliis ,alteratio nulla i ntrorfum fit, quare «Sc Piper
& Euphorbium, «Sc reliqua traftata manibus frigida
fentiuntur. Atubi cafu aliquo miftio illafolvitur Sc
mutatur, & partes qux e jufdcm rationis funr,in u-
num coeunt , Sc majorem quantitatem & poten¬
tiam ad agendum acquirunt , tumadlu fiunt , & a-
gunt jam , unde «Sc Calx , «Se Piper, & Euphorbium
jam calida percipiuntur , quum prius potentia fo-
liim calida ellent , a<5tu vero aliter fe habentia pro¬
pter eandem caufam , nec feminariaintrinfacus fe¬
le alterant , quanquam e diverfis conflent , utpote
mifta,quod autemin tam pauca quantitate vis mul-
taineffe pofTit , declarant & Euphorbi j , & Piperis,
& fimilium particulx minimx Sc effugientes vifum,
quibus tanta vis^ natura tributa cft , adeo refert
ignem in materia denfa contineri , quanquam par¬
va fit.Item:Quis putaret e Pipere,Iride,& Ptarmica
ffernutamentum conciliari ? exhalant nimirum ex
omnibus his ac circumquaque feruntur infenfibilia
corpora, quoru diverfx adtiones funt & facultates.

PIPER ARBOTIVVM, BRASMA.

REpcrituretiamnum Piper quoddam in genere
nigri, nutrimento defedtum , callum fcu inane
Piper tm- ac leve , quod Brafina [ ] Diofc. vocat. Hoc

7**CMrum. non dubitamus nos allerere elle Piper immaturum.

Lugduni fxpius vidimus , racemorum in (lar , quale
habemus adhuc, de quo egimus in deferiptione Pi¬
peris nigri, id manifefte demonflrat longum Piper
a nigro multum differre.

Brachm*- Semina , inquit Plinius , caffa Sc inania vocant
Brachmalin Indorumlingua ,fic fignificante abor-
°r' umi- Cxfi ^ra^'ma- Cord.hifl.Piper abortivum,
fi Ve Brofrna fi ve Brafma,Negociatoribus Gerbelor
nominatum. Sed nec Brafina vocabulum quod
apud Diofcoridem legitur, nec Brcchmafin ,quod
apud Plinium, unquam his in regionibus audivit,
aut auditum putat Garrias , cui Piper quod lingua
Malavarica aCanara nomen fumpfit.

Sjn.C.B. B.pin. Piper io. inane : Piper Canarinum , Frag.

Lugd. Linfcot.ypart.Ind.or.c.iS. Hoc cxruleum
ell, intus cavum , in cu jus fpado granula quxdam
continentur, quod pauperculx plebis ufibus cedit,
quareCanarynum,i.rulticanum vocari folet:&pro-
vfu* Ptcr vilitatem ad exteros non effertur.

TitM!*. Eft hocmaneilloque utuntur ad pituitam ^ capi-

PLARTARVM

te evacuandam , dentiumque dolores mitigandos: Dentes \
nonnulli Sc in cholerico , quem vocantaffeffu, mi- colu*.
ris laudibus edebrant.

PIPER ALBVM.

Iper album magnitudine videtur nigro cedere, Defen ,
utrinqueumbilicello tantillum prominulo , e-
xiguo , minime rugofo , albido five cinericeo : fup*
flantia ejus interior bicolor efl queadmodu piperis
nigri, «Sc cava in meditullio (prxter alba pelliculam
quam habet) apparer, cortex,quo grana integuntur,
nigricans facile detrahitur , quod non fieret fi effet
immaturum, ut Galenus & nonnulli volunt ; fapore
adeo cft fervido prxditum , ut jam fupra triginta J
annos in cap Iulis meis re fervatum fauces igneo ar¬
dore urat, quanto magis recens , quo argumento
convincuntur lj, qui piper album nigro immaturius
contendunt,nccah.i ratione differre ex veltigiis re¬
liquiarum corticum apparet delibratura.

Cxtcrum piperis albi meminiffe conflat Diofc. sJno”-
nominantem tAt&s /Jjkov , vntfa Juq>BLwJi( , quod
commodum maxime dicit ad ocularia medicamen¬
ta & ad antidotos thcriacalefque compofitiones.

Hoc Galenus lib-i.de anud.cx Androm.feniore,pcr
eij-A«a'^fignificat,quam Cornarius.uti di&umantc, Jglei*.
cadentem Flamam , a flameo fervore nuncupat , &

7w°aSir ct-frov , quafi igneum candidum Philo dicit. * ' tn:'

Etlicet Sylvitis piper album ex longo fieri tefca-
tus fit: attamen piper candidum in propria planta
provenit differente a nigro , ut Vitis albam ferens
uvam, ab ea qux nigram ficrt:Candidum quidem ni¬
gro calidius Sc odoratius efl , vel Lobelio telle. Et
hinc Cordo afientiri non polIifrn,qui I.4.I11 ll.piper
album ignavius nigro exiflimat , Diofcoridem fccu-
tusjlicct eum in eo interimreprehendat, quod can¬
didum etiam ipfo longo ignavius putarit. Sed er¬
rat Sc Matchiolus,qui in hili, germ.piperrotundum
album ante maturitatem colligi , ideoque nec tam
acre 5c gratum cfle dicit, quam nigrum.

Candidi autem plantx rariores funt, nec nifi cer¬
tis Malavar & Malacx locis rarx nafcuntur , autore
Garcia. Vidit Clufius Vlyflipone candidum piper, LocsA.

Sc inde fecum attulit grano non rugofo , fed pleno,
acriore Sc odoratiorequam nigrum, Vlyflipone ta¬
men negledhim. Ex Indiis verd copiofum falcem
quod medicamentis fuffccret, haberi poffet, fi Lu-
fitani pharmacopolx paulo diligentiores effen t. In¬
venitur interdum Antuerpix apud Myropolas ni¬
gro permiflum: fic&racemos nonnunquam cum
Zingiberis radicibus muria conditis, ibidem reperi-
re licet, oblongos quidem illos & graciles, neque ita
firdoSjUt funt uvarum racemi.

Matth. Lac. Garc. Frag. Clufad Garc. Cafl.Lugd. Synon.
Linfc.4.par.Ind.or.c.iS.Tab.Turn.& Lcb.obf Piper
album. Piper rotundum album, Cord.hifl. Piperis
alterum genus candidum crafTiori grano ,Cxf Pi¬
per 2. rotundum album , B. pin. cui Sc piperis alte- c Eau^>
rum ger.us , quod in Taprobana MoUga vocant,

Lud. Romano. Sabanh pute,feu piper album,reli-
quis paulo exilius, in Sunda,part.4.1nd.or.c.8. Nos
cumCxfalpino piper in Taprobana, Molaga voca¬
tum, h pincrc hoc candido fejungimus.

Candidum piper foletmagnatummenfis inferri: y,res ^
eo enim utuntur quemadmodum nos fale: venenis vfm.
refiflere «Sc ocularibus medicamentis prodclfc aife-
runt, quod «Sc Diofc.annotavit, atque u tinam totam
hujus plantx hifloriam tam vere defcripfiflct. Ora¬
tos autem omnes Medicos volo , ut piperis candidi Admoni
loco (quod calidius efl Sc odoratius) nigrum non
prxfcribar.t , nifi candidi litpcnuria. Similiter ne
longum uiper candidi aut nigri lcco fubflituarr.

PIPER

er pro.

im.

>Uga.

PIPER INSVL^C TAPROBANAE
candidius Molaga.

T Vd. Vartom. lib. 6. Indicarum rerum de pipere

a _ . i nfulxTaproban x ita tradit:In infula: Sumatrc

urbe Pydcr, procerioris piperis uberior eft pro ven-
tus,miraquc copmdingua patria piper Molaga dici¬
tur , i.e. longe procerius illo quod huc advehitur,
mulcoque candidius, verum inane aomordax pluri¬
mum, fedponderofum minustvenit enim inibi pi¬
per non pondere , fedmefifura,utapud nos Triti¬
cum cxponitur.Tanta e fl: huius ubertas, ut inde an¬
no fingulo vicenx naves onuftxevehantur;ha:Ca—
taium profici/cuntur , illic exponitur haud diflicul-
I htrde. ter ob frigidius cadum. Arbor vero, qux piper hu-
pt- jufmodi gignit procerius, craflioris cft caudicis,am-

phoraquefolia,cademquecarnofiorahabetarbori-
bus urbis Calecut. C xf. Piperis alteru genus in Ta-
probana copiofum,& patrio nomine Molaga voca-
tum,quod maxime apud Tartaros difpenfatur.

PIPER CAVDATVM.

Piper caudatum
nomen partim
^ fapore , partim a
forma invcnit:gra-
na fiant pipere &
albo & nigro ple¬
rumque minora,
quqdam qqualia,ex
rotundo fublonga,
& pediculum ver¬
ius turbinata, &, ut
vulgare nome prx-
fert, caudata, colo¬
ris nigricantis vel
fufcijinterpipcr al¬
bum & nigrum
medi j, cortice craf-
fiufculo , extenfo,
interdum nonnihil
vel rugofo, vel erit
po , medullam
comprehendente ,
piperis vulgaris
modo bicolorem,
duriulculam,in cu¬
ius tamen medio
non confpicitur
vacuus ille ferobi-
culus : faporidem
nihilominus cum
pipere vulgato,iam
etiam fupra an¬
num trigefimum.

An Monachis in
Mei. dift. i. prima
Cubeba P ande cla¬
ri j, fylveftris forte,
cujus grana tra¬
duntur minora &
ficut piper acuta.

Olim Antuer-
piam invedum pi¬
peris genus, quod
Lufitani Vimenta
dcl Rabo (de quo dubitat Scalig. exerc. 148. ne fit
Cubeba, quam vis nihil aderat.) caudatum piper ap¬
pellabant . Cubebis fere fimile erat [ita deferibente
Tom. 1 1.

LIBER XV.

CLuftj J pediculo fiibuixum exiguo, rotundum, ple-

nun:, aliquantulum tugofum , nigricans, eadem a-
crimonia qua piper prxdituili, aromaticum , racc-
matim ( ut ab iis qui racemos habuerunt , didicit)
cohxrens. Amomum nonnulli periti perperam c-Amomam
xifti marunt. Cxterum fimiles uvas feptennio
pollex Guinca recens allatas , accipiebat abhone-
fliflimis iifdemque humamfFmis viris , VVilhelmo
Parduyn & Petro Garcto, Piperis ex Guineaappel Piper Gw
latione. Erant autem illarum quxdain breves
unciales tantum, nonnulla: vero tres uncias fere
longa: , tenui ftilo inhxrentes Jongiufeulo petiolo
gtana rotunda, vel minora,velcrafTmfcula conti¬
nentes , vicena , tricena, interdum plura , legitimo
quidem pipere minora, non minus tamen fervi¬
di faporis,durave & folida , ejufdem etiam pend
coloris. An porro ipfa planta perinde arbores 8c
perticas fcandat,ut ejus quod ex Orientali India
adfertur,hadlenusintelligere non licuit.

Qpum caudati piperis figuram curavimus pa_/«».
randam non vifa erat racemofii Clufij : ea autem
cum a fculptore mimis feliciter fit effigiata ( ceu in
prima icone piperis nigrifub figno crucis videre li¬
cet ) Clufij etiam figuram proponimus.

Anguillara , cui dicitur Amomum <Sc Piperis Jovium.
fpecies, a ‘Portugalenfibus Vimenta dcl rabo di-
dum , pro Pipere AEthiopico vendi folitum, a\tp'l>erAe‘ .
in Syria vocari Piper fylvellre •, plantam deferi-^^^'
bi folioVitis, quxipfi quondam vifa fit Venetiis^i. ‘
&■ Patavij. Leclor^s perpendant an Angaill. non
exiflimarit clfeRibcs nigrum quibufdam didum,
fruticem ferentem hoc Pipcrisgenus, licet baccx
fucculentx nullo modo refpondeant. Lob. adv.

Piper caudatum Vimenta dei Rabe Lufitanis (Cluf.
ad Garz. Frag. Lugd. ) di6ta , Amomo apta planta, Amomum.
peper mctflcvten vocata Belgis i.e. caudatum pi¬
per cujus folia prodidit effe foliis Vitis Anguilla-
ra. Eid.Lob.de Balfamo : Piper caudatum , Amo¬
mum creditum.

Apollo, ex Anguillara hxc pro fuis venditat: Jpotio ta-
funt , ait , qui piper fylvcftre Syrium , Vimentum delx',r»r-
Rabo Lufitanis vocatum ( cujus planta: tum Vene¬
nis , tum Patavij in hortis quibufdam vifuntur) A-
momum exiftiment, fuffrutex enim efl vitigineis
foliis , racemofis floribus, candentibiifque,in acer¬
rima femina Aphacx magnitudine terminantibus:
omni ex parte gravi, acrique odore prxditus.

Lugd. P ip e r cauda t u ni C1 u fi o . Imp . h i ft. n a t. Pepe
di. Rabo , Piperis racemofi genus, quod adferunt Lu¬
fitani , quidamque Amomum antiquorum cxifli-
mant, novum Piperis genus. B.pin. Piper n. ra-
ccmofum caudatum cx Guinca : Amomum Anguil¬
lara:: Vimento dcl Rabo ,Linfcot.part.4. Ind.cricnu
%-i5-

PIPER LONGVM.

Piper longum nucamenta betulacea armulatlir, Dcfcr
unciam aut fefcunciam longum , teres , ali¬
quando planum , coloris fufei vel cinerei , rcticuIa-cWw.
to verruculatur plexu , in fu perfici e afperum , cujus
pro numero grana pelliculis feorfim privatis in-
clufa. Sinapi granis paria, foris nigricantia, intus Grana.
fubalbida , guflu non cedente nigro vel albo,
qua n quam non flati m apparente : pendent au¬
tem hi juli ex pediculo gracili unciali, alteri fini in-
ferto.

Diofc. 77 {<£& dicitur, quod tandemin per-,r-?ww*'
feclum piper evadere credit.

Theophr. qui innuit longum piper diver-

Piperis Un.

g‘gf>

fi generis dic, vocat piper pnlongurn nigrum ,‘dftrr/*,

Q_ ’■

HISTORIAE

femine papaveris. Galfin. Frudtus piperis jam gsr-
p^ttTer-*' minatis eile piper longum contendit', quod ii frau-

Piper longum Monardis.

«

JII

Gal.&Dio.
rrpreken •>
dn»tnr.

Piper longum: Clusii.

dulenter prxpara-
tum fit, fi aqua ma- ,
ceretur, folvatur,li
vero nativum lit,
indifTolutum per¬
maneat. Magnitu¬
dine vero Piper
hoc aliud fuperare
aitcorticemq-, fub-
tiliorem miniis
rugofum habere.

Qui proprias lu-
ftrarunt regiones
ubi piper longum
( q> reliquis duo¬
bus eft acrius ) vi-
refeit , teftantur a-
pud Matth. aliam
arborem ^ pipere
nigro & albo elfe,
licet Galenus &
Diolc. eande plan¬
tam tam rotudum,
qu&m longum pi¬
per edere credide¬
rint.

Planta , inquit
Garcias, qux lon¬
gum piper profert,
longe alia eft , ete¬
nim non plus ha¬
bet fimilitudinis
cum nigro tk. albo,
quam faba cum
ovo. Nos piper
longum , quod i
viris dodtis rccipi-
tur,non provenire
in eadem planta,
in qua album &
nigrum , certb cre¬
didimus non ledo
Garzia : erat enim
nobis piper lon¬
gum & rotundum, cum pediculis qui demonftrabat
divertam elfc plantam: per illos enim apparebat,
longum in rotundum non polle diffundi-, femina c-
tiam jam perfeda & matura medulla fua differe¬
bant. Vt D. Pretburger annotarat , Guilandinus
piper Indum ,Capficum Aduarij,& piper longum
Diofc. idem elfe tradit. Cord.in Diofc. facit piper
longum nigro & candido omnino diflimile. Idem
vero bift. (ubi deferibit } cenfet elfe cum Diofc. Ga¬
leno & Plinio rudimentum piperis albi Sc nigri.
cordrefut. gecj /ipjperefl immaturum cur granula medulla al¬
ba plena? cur in uvis piperis granum ejus integrum
apparet, ac etiam illa, qux minora funt, inania &c id¬
eo Brafma. Lob.obf piper longurn^^VmafojMa-
cropiper. Eid.adv.ang.Jlanrf pepperigerJXarcjcn^
pfeffer; Belg.ilanijc peper; Hifp. Pimenta: Item pi¬
per longum a pipere nigro diverfa planta , folio
Folio Mon Mori. Tab. piper longum minus.

Et licet Cxfalpinus , cui piper tertium longum
dicitur , arborem arecentioribus deferibi neget : ac
'Arhor ium Solinum d Plinium eam Iunipero, tantum iimiiem
perojimdi >• trilcJidiire feribat ,non defuerunt tamen , qui eam
delinearint.

Piperis longi apud Aromfttarios multi culei ple¬
tor**. ni confpiriunt.ur : fed & Batavi naucleri magnam e-
jus quantitatem cum aliis aromatibus anno 1597.
ex la\ a ad vcix-ruhtjSc lingulis annis adhucadve-

Piper In¬
dum.

M aer ops-
per.

Plantarv m

hunt, q> cum differat ab eo cujus Nicolaus Monat-
des meminit libro de fimpl.fned. ex Novo orbe de¬
latis, ejus iconem ad vivum exprcilam ex iib.i.exot.
rpctitam,poft piperis nigri iconem, hic adjiciendam
( inquit Cluf apud Garc.arom.l.i.c :z. ) putavi. Bo- oejtr r».
t rorum maxima pars duarum unciarum longitudi- n or "
nem rarb excedit , tametfi inter recens allatos re-
percrim ad trium unciarum longitudinem produ¬
ctos, nullum verb minimi digiti craflitudinemx-*
quantem , fcd^graciliorem, <Sc xqualis pene ubique
craffitudinis, plurimis granis Mili i repurgati grano¬
rum inftar,oblique 1 e c u n d u m 1 o n g i t ud i n e m d i 1 p o -
litis conflantem , cineracei quodammodo externa
parte coloris, interna albi, fervidi faporis. Plantam Dejcrplan
igitur (pergittluCexot.l.i.c.10.) qux longum piper
profert, ab ea in qua nigrum nafeitur, longe diffi-
milem elfe feribit Garcias, fed ( quod ejus viri pace f”or°At
di dum volo ) plurimum fallitur, mea quidem len¬
tentia. Nam plantae longum piper ferentis ramu¬
lum pedalem ternis foliis & binis frudibus prxdi-
tum anno ii nato Chrifto i6q\. Amftefrcdami dono
accipiebam ab etuditill. viro Dodorc Lamberto
Hottenlio, qui eodem anno ex lava redierat , ibi¬
dem ab ipfo decerptum : acceperunt & nonnulli ab
aliis ille etiam majores , fed omnium folia a piperis
nigri folbs non multum differre mihi videbantur,
nili quid paulo teneriora Jilutiorequc viriditate
prxdita edent, mea opinione, tum etiam breviore
pediculo fubnixa, atque etiam pluribus nervis inlT-
gnita: nam a medio illo nervo folium a pediculo
per longitudinem fecantc ,non modo quaterni ali j
nei\ i exoriebantur , fed utrinque quini & feni , in¬
terdum etiam Sc plures , pro foliorum videlicet am¬
plitudine , illi tamen minus eminentes quam in ni¬
gri folris,& inxquali ortu nati , multis etiam obli¬
quis venulis per folium tranfvcrfim evagantibus:

<Sc licet reficcata elfent ea folia , ac per multos men¬
tes inter chartas adfervata, non levi tamen acrimo¬
nia erant adhuc prxdita. Fructus qui juli quodam- jcr -,woni
rno do fo r m am x m ul a b a n t u r , o ri ri e t i a m co n fp i ci e -
bantur ad lingula internodia , non in folij ala : fed
quemadmodum in pipere nigro , e>: iplius folij op-
polita parte , in altero videlicet ramuli latere, at¬
que etiam alternis perinde ac in pipere nigro ie¬
rant vero ilii frudhis modo longiores , medo bre-
viorcs,quafi cx multis granulis eleganti feri e fecun¬
dum pediculi longitudinem congcftis conflantes,
virides tamen ,quiaante maturitatem ledli ,in qui-
bufdam autem ramulis adeo tenellum frudi um
confpiciebam , ut jam primum natus videretur,
quilm ramuli abrumperentur. Horum etiam ramu¬
lorum internodia live articuli breviore fpatio ab
invicem videbantur difliti ,quam in nigro. Nulla
autemiftius piperis larmcnta vidi, ftd,utdixi,ramu-
los duntaxatab ipfa planta abruptos , quorum ma¬
gis integrum in tabella adpofita a perito pidtore ex¬
primi curabam.

Bry.frat.Icon.Ind.Orient. de pipere longo hscc
habent. Chiabe eft piper longum, crefcit in lava, ii ckiabei
prxftanti oribus & opulentioribus incolis praefer¬
tur, quippe quodrotundo Pipere lalubrius putent.

C.B.pin. Piper 3. longum orientale : Piper lon- sJntn-
gum,Matth.Lac.Cord.hift.Lob-Garz.Frag. Clufad
Garz.&exot.l.i.c.zc. Linfcotto &IavenfibusPepi-
Icni. Piper longum orientale, Caft. Macropiper
mi n n s , T a b . H u j u s a r b o r i s ta c i c s 1 o n g e a 1 i a c x 1 ft i t
Linfcoto,non autemCIuflo.

Garcix , qui longum piper Pimpitim vocari ait , in
Bengala na Ici tur , qux regio quinquaginta leuca-
! rum Ipatio a Malavar diftat , ubi candidum & ni¬
grum gignuntur. prxtium longi pip 1 is in Bengala Locuti j
eft unius auiei cum femillein nr.guias conteras li¬
bras. AIoyf.Cad.PiperlcrguminSameirivcr.it.

Piper

LIBER

'& Piper longum intensa mordacitate prxdicura eft

Sc fubamarum , quoniam immaturum : antidotis
item & theriacis medicaminibus accommodatum,
Diofc. Nonnulli flati m ab initio curationis uvula:
relaxata: ab inflammatione pulvere piperis logi au¬
xiliari conantur, quod quidem periculo non vacat.

X V-

PIPER EX FLORIDA.

STyli funt palma¬
ris longitudinis,
plus minus , haud
ita Myofuri fpica:
abfimiles , craffitu-
dine pari , fulci, ve-
luti pulvere crifpa-
ti , nudi tamen &
politi circa imum,
obfequiofi , fapore
acriufculo, ad piper
accedente. In Mu¬
lsi mei the lauro ha¬
beo a quadraginta
fere annis titulo,
Poiure de floride.

Conliderandum
an hoc piper fit ide
cum pipere longo
Monarais quod fic
deferibit:

Toto Continen¬
tis traditi (in quo Nata, Carthago) & etiam in Novo
regno, magnus cfluliis piperis cujufdam oblongi,
quod majori acrimonia pra:ditum cft Orientali, ma-
gifque aromaticum, te jucundioremodorcm fpirat,
qu^m Axi, feu Caplicunv,quinctiam prxfcrtur pipe¬
ri r.igro,cum faporis,tum fuavitatis causa. Alta: cu¬
jufdam planta: frudtus cft , oblongus , craflitudine
quidem funiculi,atdimidij pedis longitudine, con¬
flans veluti multisgranulisjcircapediculumoblon-
gum conjuncto & continuo ordine dilpolitis, femi¬
nis plantaginis modo 5 quibus ademptis, pediculus
nudus confpicitur. Recens viridis eft, Iole mature-
feie te nigrelcit. Calidum eft tertio gradu.

AN e It porro illa plantula peregrina , de qua
Clul.exot.l.4.c.n,ita fcribir.Habet hxcplantu-
n la cauliculum uncia-

lis longitudinis aut

PEREGRINA

Clufij .

ampliorem , valde
gracilem, fuftinetem
ut plurimum binas,
oblongas , graciles,
quincuncialefq-, ve¬
luti fpicas , longo
pediculo fubnixas,
adeo oblique qua-
quaverfum ftriatas
te rugofas , ut exi
lium lumbricorum
ficcatorum , aut te¬
retium limularum
formam quodam¬
modo referant , co¬
loris fufei te fuligh-
nofi,fubacris te calidi faporis, odore autem Mclilo-
tum pene referentes. Quoniam autem Iacobus Ga-
retus , qui plantulam Clufio mittebat , nullum no¬
men adfcripfit, nec unde habeat ipfi fignificavit,
ideo ad cujusplantx genus hjec referri poflit , igno¬
rat , quod A emo inficias ibit , cum difficile fit , de
plantis plinquam antea confpettis , eifque mutilis
te corrciptis, certi quidpiam ftatucre.

Tom. II.

187

Monard. Ital. vocat fuam plantam Pepe longo di syrm,
Cartbagcnia : Item ex verfione CJufij , Piper quod-
dam oblongum.Ejus autem iconem antepofuiinus
cum figura piperis longi , qua: fane non ita refpon-
dere videtur,utdefcriptio. Lob.obf& ic.Piper lon¬
gum Monardis. Cxflndix Occidentalis quoddam
genus piperis, quo indigena: loco piperis utuntur.

Lugd. ex Monard. Piper longum. Tab.Macropi-
per majus. Hic cum Lob. te Lugd. proponit figu¬
ram Monardis. B.pin. Piper 4. longum occidenta¬
le ( fic & Caft. ) dimidi j pedis longitudine: Piperis
longi genus cx Carthagine ,Frag. Piperlongum
incolis Chiabe di dium , Linfcot.4.part.Ind.or.fig.io.

Ego hoc ad prxcedens piper longum refero. Cste-
rum B. pin. plantulam peregrinam Clufij , ad piper
longum Fcircl Alpini pertinere feribit.

PIPER y£ THIOPICV M
filiquofum.

SIliquz piures Defer.

ex uno tuber¬
culo pendent un¬
ciarum duarum,
trium , quatuorve
longitudine , ro¬
tunda:, penna: an-
ferina: craflitudi*

ne,mgii<fantes, in¬
curve aliquantum,
thorulis pro con¬
te torum feminum
numero diftindtx,
alioqui etiam rit-
gofx, fibris longis,
lentis , fradhique
cdtumacibus con-
text^interiorfub-
ftantia ex rubro
nonnihil ell cine¬
rea : femina diflin-
tftis comprehen¬
duntur loculis (carnofo pariete unumquemque di-
ftinguenteloculum) exrotundo oblonga, difficul-
cer e Aliqua avellenda, magnitudine minimi Pha-
feoli, foris nigra te nitida , medulla duriufcula rufFc-
fcente , textura cancellata ( przefercim juxta pellicu¬
lam, qua integitur) favos apum imitata. Sapor tam Sapor'.
filiqua: , qu^m feminum ad Piperis nigri faporem
accedit.

An Lon. (rubeben? Certum fiquidem eft figuram cubtb
apud eum non effe Cubebarum vulgarium, dubita¬
mus igitur an piperis Aitbiopici , licet non placeat Piper
icon , nec etiam noilra,<^ux per ineptum fculpto-^'^*^'
rein corrupta. Lob.adv. &ic. Piper ALchiopicum
[ ira etiam T ab. ] Matthioli Amomum officin.non- Amomum.
nullarum te Lo nga vita.

Habzielin (inquit Guill.) granum nominatur Se¬
rapioni Piper Aithiopicum. verum Piper Aithiopi-
cum revera eft aliud, in Barbaria dicitur Ctony\ for¬
ma fpeclatur Phafeoli. Memini Vencciis Agyrtam
filiquas pro Balfami fnidfcu venditalfc qua: res te impoftur*.
dodlis,ut audio, impofuit.

Siliquas nigras quas pro Carpefio Paul.Helfus
ad Matth. mifit, cur probet legitimum effe Carpe-
fium, nihil penitus argumenti libi fefe offert. Ete¬
nim quum Galenus Carpefium,pra:tcr id quod her- Carfefum
ba fit figura & facultate Phu fimilis ,feftucis velfti- ”*»ejt.
pulis tantum conftare afferat , non filiquis , ne¬
que granis , non videt , quo pacto ejus acquie-
fcat fententix, prxfertim quum jampridem com¬
pertum habeat , hafce filiquas nil aliud effc3

5

i*3

H 1 S T O R 1 AE

Vtper Nt-

gr«rum,Se-

r«p.

D »lor deri

ttum.

An Piper
Cxrdxno
Dnpx V*“
fum t

Sjn.CB.

qu&m Piper nigrorum ita Serapioni vocatum, qui
ejushifloriam pofleritatis rdemorix commendavit
his verbis : Aithiopicum Piper Barbari nominant
Croni , &elt informa fuaPhafeolis non ablimile,
femina tamen minora habet cortices ,filiquafye
breviores, colore nigro & guflu fere acri •, veluti pi¬
per, atque e Nigrorum plaga advehitur , dentium
doloribus non inutile. Qux quidem notx adeo
confpicuarfuntinhifce filiquis, &granis intus Con-
clufis,ut nullus relinquatur dubitationis locus. Ad¬
de quod manfurri (ut experimento conflat ) den¬
tium dolores perinde ac Pyrethrum in mafticato-
riis mulccat. Et non ex Syria vel Pamphylia ( ubi
Carpefij plurimum provenire teflatur Galenus) fcd
ex y£thiopia adferatur.

An hocintclligitCardanus, cum dicit. Vidimus
Dicpx piperis genus quoddam ex India allatum,
muccofum & pingue valde, in vaginulis conten¬
tum qux nigrx erant, cum ipflim piper colore ellet
ferrugineo & majus noftro quod ex Oriente defer¬
tur. Itaque cura plurimum habeat humidi concodli,
gratius eft ventriculo jecorique : & maxime , quod
faporis fit mitioris & longo piperi fimilis. Efl nobis
piper Aithiopicum filiquofum,pulcherrimum a Pa-
ludano milium fapore acri, vegeto.

B.pin. Piper <T. oblongum nigrum. An Piper lon¬
gum, Diofc. Habzeli & Piper nigrorum, Serap. Pi¬
per xthiopicum,Matth.Lob.Cafl.Lugd.Tab. Cro
ne Sc Granum Anefcen A vicem*, Ang. Carpe-
fium ,Cord. hift. Piperis aliud genus xthiopicum.

PLAMTARVM

lis, exalbidi coloris, calice prxditus quatuor fqud-
mis conflante , continens aliqiiotgrana fufea, ro¬
tunda, inflar Piperis nigri , fea valde rugofa,quia
forfitan immatura, intus, alba, acris faporis} An Bra-
fmaDiofcoridis?

An B.pin.Piper 9. abortivum: E -e-nua. Diofc.pipe- Sjnon.c.B.
ris fcil. nigri genus callum feu inane & leve , ob nu¬
trimenti acfedlum. Brefmx,kve Brafma,Cord.hill.

PIPER LONGVM FELFEL
Tavil, Alpini.

i Morbi Jri.
gldt.

ES t quxdam
herba in viri¬
dariis quibufdam
cullodita, junci fo¬
liis , fed crafliori-
bus , e quibus fe¬
clis fuccus quidam
flavus manat, val-
dd acris ac exures,
totaque planta efl
calida in quarto
gradu,magis qulkm
piper exurens. Ea
utuntur emplaflri
modo apponta, ad
coxendicis dolo¬
rem , nec non ad
frigidos articulo¬
rum dolores •, cor-

Sjnop.

ngut vero nimium
ejus calorem oleo'
rofaceo , vel myr-
thino.

B.pin.Piper 5. longum anguftiflimum ex Florida:
Piper longum, Fclfel , Alpino. Plantulaperegrina,
Cluf ex I.4.C.11. De Pipere ex Florida, ceu & plantu-
Ia peregrina Clulij,nos ante diximus.

FRVCTVS SQVAMMOSVS
cum granis piperis nigri; An Bra-
fma Diofc.

Defer.

EVValachria delatus fr udius, quem VVillelmus
,Parduy nus,Cluf exot.l.a czi.communicabat; e-

Nuo Pxu xiliscrat, femunciam magnitudine non fuperans,
fel firmUs. cxjgUaj & immatura: Nuci FaufeI non valde diffimi-

LOBVS HIO PICO PIPERI
fimilis , acris.

LObus (inquit Cluf. ex. l.j.c.itf. ) non valde di flu Dfftr-
milis AEthiopici Piperis lobis: nam & illorum
inflar articulis dillindus, & granain fingulisconti-
nebat nigra, crafTiufcula, rugofa, acris faporis: alio-
qui lobus crafTior erat piperis vEthiopici* lobis,
corticedcnfo conflans, foris rugofo,coloris ex rufo
nigricantis , fuperna & inferna parte duplici ner¬
vo i pediculo ad extremum lobum excurrente:
pluribus aliquot articulis prxditumfuifle verifimi-
le ; nam poli quartum articulum prxeifus fuerat.
Hujus figura comprehenditur in fequenti tabella, /«».
i.loco. B.pin.PiperS.

CR OPI OT RVGOSVS FRVCTVS
acerrimus femine fimili piperi
yEthiopico.

EXoticus frudtus

Cropiot , quem Cropioe.

(autore Cluf. exot.
l.z.cap.zi. ) orn. vir
VValichiusSyvcrtz
anno 1599. de nau¬
tis ex America re¬
deuntibus redeme¬
rat; parvus fk rugo- Defr.
fus erat fru dius, no
vald£ diflimilis fin-
gularibus ejus fru-
clus arriculis,quem
piper Xthiopicum
appellant , & Avi-
ccnnc elTe putatur,
magna acrimonia,
prxditus; nigrumq;
femen continens,
ut piper dEthiopi-
cum. Solere autem
incolas eufrudlum
admifeere Tabaci foliis,adfcriptum erat:quum illius
fumum haurire vellent , ad capitis dolorem lenien¬
dum. Erant autem aliquot ejus frudlus funiculo tra-
jedli ,utin icone videre efl: quod incolas feci fle ar¬
bitratur ad eos commodius rcficcandum , vel utin
promptu haberent, quando illis utendum. Hujus
icon i.loco exprimitur.

BODAGLAM FRVCTVS EXOTI-
ticus,Paludano.

TVIpcris fere

fH i 8

gnitudine fru-
dium exoticum no¬
bis miiitPaludanus,
cinereum, ima parte angulofum nullo pediculo do¬
natum, fuperna amplo hiatu cavcrnofum, interger-
rinorum quorundam parietum beneficio in tres
cellulas diftindhim , apertum , exteroqui per ambi¬
tum

LIBE

tum ita X quaiem ,ut cultello di fle 'itum , & mediam
quandamfru6tus portionem dicas. Cellulas porro
feminij quiddam continuifte fufpicio eft,qux forte
exciderant, aut ad maturitatem non pervenerant.
rma Me- Totius alioqui ftrmituramnon male forte quis Me-
fpilo compararit, nifi quod totus hiccavernofus,
& feminij (fi quod fuit) nil nifi vafculum cortico-
tPor' fumefle videatur, qui dentibus fitcile atteritur, fa-
pore eftacriufculo &fere evanido. Eft & gemellus,
&compreffiones qua: circa angulos ima parte ap¬
parent, plures cohxfille immediate &finc pediculo
manifefte arguunt.

M V N G O.

E St femen, inquit Garcras,viride, quod per matu¬
ritatem fit nigrum, Coriandri ficci magnitudine.
Nafci ferunt in Palxftina. Ejus meminit Avicenna
l.i.c. 4.81. vocatque Meffe [ Mei fce habent noftra exem¬
plaria & additum margini Mes,Mcx,Cluf.] Belluncn-
fis ejus interpres Mens (Mexautemdici debere ab
eruditis Medicis Arabibus edoftus fum. ) Huic le¬
ctioni acceditipfum lpfius Avicennx teftimonium
quil.i.Fen.3.doCt.?-.c.7.jphibet ne aves cuMex edan¬
tur, qb periculum fit, ne crudum adhuc Mex cum ea¬
rum chilo ad hepar rapiatur : pabulum eife equo¬
rum', interdum tamen etiam ab hominibus edi: Gu-
zarate & Decan incolas in febribus hoc modo uti.
Febricitans cibo abftinet.per decem,nonnunqjjam
per quindecim dies : po it quos hujus fruCLus deco-
Ctumilli propi natur, in quo nonnihilpulpxreman-
ferit: deinde cortice delibratum Mungo ikinftarO-
rizx coCtumfebri citanti exhibetur : panis vero triti¬
ceus non nifi poit multos dies admi ni Uratur : non
quodfrumcnto careanthx provincix: nam etfi non
ftercorentur & colantur agri, quemadmodum apud
nos ,fed fuperficic tenus duntaxat arentur , nativa
fu a pinguedine & ubertate etiam interdum fine
pluvia frumentum Novembri menfe fibi commif
fum , medio Ianuario colligendum & maturum ex¬
hibent. Mungo frigidus cft, quantum ex ejus facul¬
tatibus colligere licet.

B.pin.capite de Cubebis quarto loco dicitur Fru-
<ftus niger Coriandro fimilis.

t Sicennx
tfllO fyft-

'dttur ab
ficulis,
ttbuixm
morum.

ebres.

~ empera -
tentum .

Defer.

HAERMIA SERAPIONIS,
jfiyePiperella.

HAermie nomine datum granum, piperi eft fup-
par,Coriandro paulo majus, aliquando x qua¬
le, rotundum, colore fufeo vel citrino, pediculus te¬
nuis qualis piperi caudato , ab ejus veftigio ad ad-
verfum mucronem breviffimum producuntur pul-
cherrimx ftrix crebrx, atque huic quidem cortici fe-
parabili fubftantia fubcft compreifa , folidiufcula,
punctis rubentibus guttata , in qua eft finus exfcul-
p tus, ad medium ufque penctrans:fapor apparet ad¬
huc aromnticus,ad Garyophyllorum faporem acce¬
dens, etiam in iis granis, qua: totos jam triginta an¬
nos & plures alfervo, Lugduni per D.Val. Dourez
data: Clnfius aitgranum contineri nigricans calidi
icon. guftils. Icon eft cum Pipere nigro ubi ftella nota¬
tur: ineptus lculptor male eam imitatus eft.

Haermia, Haermia, vel Piperella Serapionis cft in figura fua

Selrtperel- ficut figura piperis minoris, nifi quia eft in colore
/.r Serapio - fuo qUaftci trina. Eft autem granum parvum, mi nds
pipere odoriferum , cujus odor eft ficut odor ligni
Lugd.not. Aloes. Lugd. Mungo fi milisfru&us.Caiterum non
placet noftra Haermia pro Mungo: quia hoc femen
Valerandi non mihi videtur aptum febricitantibus,
& equorum pabulo , quod prxdicatur de Mungo.
Amomum. D.B.Paludanus i^S.mifit nobis pro Amomo.

R X V-

Mitius cft Valerafido Dourez ex Ormuz (inquit
Cluf.exot. ) fruihis piperis magnitudine,rotundus,
ftriatus , qui Coriandri grana ita xmulatur , ut pri¬
mum intuentibus Coriandrum videatur , fnajas ta -Coriandri*.
men & nigrum, membrana fuperior granum conti¬
net nigricans calidi guftus^ Non inepte quadrare
videtur Negundo : fed neque etiam huic Mungo: Negundo.
cui exatftiflime conveniret , nifi calidus eflfet, Mun- Mungo.

20 vero frigidus, quantum ex ejus facultatibus col¬
ligere licet.

B.pin. Piper 7. five Piperi fimilis frudhis ftriatus:^ q
Haernia Serap. Fructus cap.de Mungo addi tus, for¬
te Negundo , Cluf ad Garz. Caryophyllus Plinia¬
nus fi ve Negundo , Imper. Negundo, Garz. Acoft.

Fragofo. Nos de Negundo & Mungo fub fuis ti¬
tulis.

In Haernia duas e fle virtutes contrarias feriptum
reliquit Serapio, nam teftatur eam «Secali ditate Surires
frigiditate participare; interim nec humiditate care- Tcmpen
re , in doloribus frigidis gutturis & ventris ficcitate
utilem e fle: nonnihil eam abftergere.

NEGVNDO

l MAS ET

PRovcnitinBa-^^
l.lgtiatc & Ma -Drjcr G<tr ■

lavar arbufcula ^-0*.

cla Perficx magni¬

tudine, frequenti¬
bus ramis, qui reci-
fifrcquentioreS lar¬
ti ore fque enafcun-
tur, foliis Sambuci,
fimili modo per
ambitum ferratis Sambuei

& aliquatulum h i-foUo-
fpidis: flos ex cine¬
reo candidus , fru-
litus niger, piperis
magnitudine , aut T ructu*.
paulo major.Mala-
var incola: eum filis
eduliis Caril nun¬
cupatis infpergut.

Hxc Garcias.

De Negudohxc
tradit Acofta ; Dux
arbores multis In-
dix locis, prxfeftim gundo du-
V ero p ro v i n ci aMa- f Uk.
labar inveniuntur.

Earum prior mas
cenfetur Amygda¬
la magnitudine, fo¬
liis fuperne viren¬
tibus interne lanu-
ginofis & hirfutis,
folioru Sal vix mo¬
do, in ambitu ferra¬
tis, qux procul a -SaK-ix
fpi cientibus Sam
buci foliis fimilli-
ma videntur. Alte¬
ra Negundo fcxmi-
na nuncupata. Ea¬
dem magnitudine Termina fk.
qua prior aflurgit,^l * 3 * * & populi.
folia vero habet
ampliora

rorun-
dioraque, neque in
ambitu ferrata, foliis Populi albx perquam fimiliat
utriufquc folia Salviam odore «Sefapore referunt,
0^4

f9d

HISTORIAE flANTARVM

magis amara qu^m mari 5: acria: in plurimis foliis
parte aversa lumino mane inhajrens confpicitur
, Iduitu quaedam candida, qua: node exiliis emanat',
rjjifr» n * c‘tiereic°l°I1*s > plurimumque ad Rorifmarini

florem accedit; frudus fimilis piperi nigro, acris gu-
ftds, minime urcncis uciPipcr , at Zingiberi prope-
modum paris.

Nomrnd Vulgare nomen eft,teftc Garcia,Ncgundo quam
tiȣ*Ar. nonnulli in Balagate Setmbali appellant, in Malavar
Vitex non Sucbe:qm Viticem efle contendunt, multffin errant.
*P’ Acofta ex verfClufi j , duas arbores facit : priorem

marem cenfet&^Canarinis Varalo Nigunda appel¬
lari refert: alteram Ncgundo fceminam nuncupat
quam ait N.cbilld a Lufitanisjvulgoin Canaria Nyer~
gundi didi in Balagate Sambali , in Malabar N<'che: u-
tramcuc vero tam marem , cf fcemina ab Arabibus,
Perfis,& Decan incolis Bache vocari, Tureis Ayt.

Si Acoftx icon legitima eft, folia qua: dicit Po¬
puli , ego potius Iuglandis dicerem , a fonna qua
pra:dita funt & materia. Merito Negundo fiffine-
denda fubjiciendave hiftoriac Haermiq Serapionis,
^umPUn quandoquidem frudus qui exiftimatur Haermia,
quoruditm tracfitur a Clufio & Imperato pro Negundo,quem-
dlti* Amo admodum & Cariophyllum quoque Plinianum
wum. querundam, aliis Amomum Lufitanicumccnletur.
yr*1’ Multis facultatibus pra:ditacftha:carbor,tcnc-
m' riorum ramulorum cum foliisdecodo ,autipfis eli-
Contnpo. xis,autcon tufis, utili/Time contu(a.fbvcntur,mod6
non adfit vulnus. Friguntur interdum iidem rami
Tumor CUm *n °leo> & contufionibus applicantur,re-
folvunt enim tumores & curant. Frequens eft adeb
hujus ufus , ut in omnibus doloribus ,fridum cum
oleo , aut elixum exhibendum cenfeant. Nonde-
Vulnera. fimt qui ftipra vulneraadmoverint , unaque node
dolorem fuftuhlfe , materiamq-,digeflifle aftirment:
deinde foliis contufis, ipfis vulneribus impofitisita
eaemundalTe. ut brevi ad cicatricem perduda fint.
Vulem perhibent elTe mulieres ad juvandum con¬
ceptum, ejus enim fiicco aut decodo epoto, uteros
ad conceptio nem pra:parari. Ego ( ait Garcias ) ma¬
lim pra»mandi , valentids enim futurum exiftimo
. ^ ^ medicamentum. Mafticata folia oris halitum com-
^ * l~ mendant. Acrimonia vero cujufdam participant
velutiNaflurtium: unde manifeftum eft calidam el-
Ventnm fe hanc plantam. Experti funt nonnulli veneris fti-
mhtbet mulos & impetus cohibere, eamque ob caufam Vi-
Tomf*r*. ticcm elle contenderunt. Arborem moderate cali-
mtatum. dam faciunt , ut notat Acofta , & iemini paulo plus
caloris tribuunt. Folia, flores, frudus, contufa aut
in aqua dccoda, vel in oleofricla , utiliter impo¬
nuntur omnibus doloribus ex quacunque caufii
provenientibus: pnefertim vero in articulorum do-
Oe/oresfii- loribus ex frigida caufa natis, atque in tumoribus &
lvUer* contufionibus mirabilespraffieteffedus.Vlceribus
etiam vetuftis folia trita imponutur, felici fucceflu,
quandoquidem eorum materiam digerunt, eaque
emundant ,& ad cicatricem perducunt, modo cor-
Vulnerd. pus non fit impurum.Et /ane in vulneri bus,apofte-
madbus , & contufionibus adeo utilem experiun¬
tur , ut Chirurgorum operam minime requiranr.
Mulieres horum foliorum dccodo omni tempore
univerfum corpus lavant : tantaque in vafitperlua-
fio apud illas, Negundo folia, flores 8c frudus , uti-
Conceptum lia elle ad juvandum conceptum , ut eum, qui con-
**■ trarium perfuadere conttur , lapidibus obruturi
fint. Obftetricibus etiam , quas illi Dayas vocane,
apprime nota eft hxc arbor. Adeo frequens eft hu¬
jus arboris ufus ad medendum in illis regionibus,
ut nifi Deus prxrifbs ramos multiplici fcecura rena-
fti faceret , jam diufiiilTentconfumpti arbores, aut
certe maximi preuj nunc effient. Sed quo magis
Pr*ciduntur rami , c6 felicius rcnalcuntur , perce-
tuaque fronde virent. r

CVBEB^E. Cap. XLVII.v

CVbebi grana funt Piperi fimilia , interdum Defer.

paullo majora, pediculo longo ftiliinftardona- Pipera
ta, cortice fu(Go,rugofo, interdumerucrato,extenf6->?r',,;0- *
que, nucleo fubjedo exiguo, rotundo , foris nigri¬
cante, intus albo: aliquando calla reperiuntur,eque
efficaci vel etiam efficaciore fapore przdita , quam sapor.
nucleata,fuavi, aromatico, acri, fcd qui Piperis acri¬
monia: multum cedac,pertinaci tam<?fl.

Confiderandum anCubebx pingantur cum Pi¬
pere caudato?

Cubebarum quidem meminit Avicenna: verum AnCubel
non deferibit : quare confidcrandum an vulgares b-trumno-
Cubebas intelligat, vires fiquidem relponderc vi-^rttnt mt

dentUr- ZunnJ

Myrti fylreftris frudum ait Hermolaus Cubebas Mjrt^fi,
Maurice vocatas , quod quam veru n fit , diligenter nonefi. '
animadverti cupit, prxlertim ab iis diffientiens , aui
hoc affirmant ; Galenum certe id , quod Cubebas
Medici appellant, Carpefium vocare eradit, clfe au¬
tem odoratum femen Carpefium , h.c. Cubebatn,
quam Paulus & Carpefiam quandoque rocarit:

Mauros fylvcftris Myrti baccas, Carpefium, & Cu¬
bebas elle putalTe.

Serapio (atteftante Brallav.jmagno errore ,arb o- sempi <
rem ferentem Cubebas ,. effie Diofc. Oxymyrfinem^rr/ Xo
arbitratur. Recentiorcs etiam (utPanded.& alij) yryr/ine.
cum Serapione Carpefium Oxymyrfinem clfe pu¬
tant , & tamen Cubebx Oxymyrfine efle non pof-
funt : nec Carpefium Galeni.

Aduarius, referente Ruellio , Carpefium a Bar¬
baris jam fua itate Cubebas vel Combebas didas,
efle profelfus eft, & hoc nomen officinis vulgariffi-/?'t'^ m
mum, longe aliam rem efle h Rufco. Carpefium au-^‘
tem Aduarij & Nicolai Myrcpfi Combebam vel
Compedam nuncupari,& officinis Cubeba dici, te- comta*

Itatur etiam Fuchfiusde comp.med. qui Aduarium

ai ferte fccilfe ftribit qubd Combebas alio nomine
Carpcfia dici annotarit.Sed licet Aduarius
vel wun.flit etiam y.apmujA vel t vocari fcripfc-
rit.Galcni umtn aut Diofcoridis Oxymyr-

(ine , (cu Myrti fylv.fruftut (nam cura Carpifiorum
no mcminilTc legitur apud Silvium dc cornp.metT.)

Cubcbi cllc nonpoflunt ,id quod Serapio &alij
quidam Neoterici exiftimant. Cubebas vero longi
divcrfoseireiCarpefto fru£tus; Cord.Lob.&Pe-na
confirmant : exiftimat autem cum Pena Lobclius
fieri po * , ut fi tnigro piperi c° ngen er. Eft ipfi in
obi. Cubeba ofhcin. piper Hippocratis fimpLciter^.r r„Z-
& Piper rotundum Theophr.Guillandiro. Tbafh.

Veris, aiunt Monachi.Cubebis. fi Plateario cre¬
dimus .caremus i communes Cubcbat non folum
non habent actltum f.iporem,fcd cum quadam pau-
caam aritudine infipidx funt, & nullam prxbenta-
romaticitatem : tres autem Cubebantm (pecies eific
Icribit Pandefharius ex autoritate Plini j [tfnifli-
ntummninvenimw] quarum ultima, qux pro dome-
flica feribitur , poceft cile communis Aiomatano-
rum. Hetrsqutm depravatus.fi nonperitus aboli¬
tus Monachorum guflus&i odoratus. In Cubebi s Mm«ch,
vulgaribus acrimoniam & aromaticum /aporem ac t***”?*'*
odorem compcnmus, quem concedunt & oblerva-

runtHermol.Sylv.FuchCMatth.&Cifalpir.us.

Quid hac tcmpeilate fit Carpefium arduum (an e
fuerit Matthiolo explicare. Tamctfi HcrmoI.Ruell.

Fuchlius ac etiam Monachi pro certo exploratum
habent, Avicenna:, Serap. & Aduarij autoricatibus
innixi /ruftuspiperifimiles.oui vulgi Cubeba vo-
cantur.l-gitimum eiie Carpefium: vernm eos in er-
rore verfari exiftimat, qui credur t(ut Hermol.Rutl. nwt
J; Fuchfius) vulgares Seplafiariorum Cufcebas.illas

refer-

LIBE

referre , dc quibus fcripsere Serapio , Auicenn.i &
A£hiariiis,quandoquidem qui dixerit Cubefyas fru-
, ftu:n vel femen efte , eorum rcperic neminem : nec
minus probari polleputat, id ufquarn dixifle Gale¬
num: cujus ftirpis fructus vulgares Cubebxfint,
quid affirmare velit non habet 3 cum e* Orientali
v//». »-c-pla,ra peregrina; afferantur. Hxc Matthiolusqui
rgauur. Monachos noftras Cubebas recipere , quod

falfum eft. Scribit Robcrtus fub vocabulo Opocar-
^Ci,;idf7nfficL aut itafTmirjcy aliud efTe>quam Opocarpa-
foir, Afeuarium My.&Cas appellare, & Nicolaum My-
repfum : fed Combebas,fiveCubcbasMauntano-
ium,velzc^/Ti»c7oi/ Gra;corum differre a Cubebis offi¬
cinarum: y.nfTmnov enim herbam elle Phu appellato
generi fimilem.

Cubebx (tradente Linfchott. ) crefeuntin Iavx
fylvisfuafpontc ad ripam Sunda. Vocatur-ab in¬
colis Coucimbi &c Cumuc. Malayvice , Cubacbini. In
Sunda faccus plenus , Barhrut (menfurx genus cft)
ponderis ^.librarum dum care venditur Sc in fum-
mo pretio cft ,fcx autfeptem millibus caxas diven¬
ditur. Arbores earum pomis noftris haud abfimiles
(iint : racematim cohxrent grana , ficut uvx vitium
quxque tamen proprio haerent pediculo. Iavx in¬
eo Ite Cubebas coquunt antequam divendant, ne &
alibi locorum feminentur atque proveniant.

Ab Arabibus Medicis, ut Garcias feribit,appella-
tur hiefrufeus C'bcbe 8c 0>'tibeb\b. vulgo Quabcbecb'
ni : i n Iaoa ,ubi frequens nafeitur, Cumuc i a reliquis
Indis, prxterquamin Malayo ,C ’bab ferti , Scetiam a
quibufdam Cubachini , non quod in Sin.a vclChina
nafeatur , fed eo perferatur : fylveftris autem cft

. planta ,& (ponte nafeens , non domeftica , neque
"multorum generum, uti falso Monachi putarunt:
neque eft folio Myrihi -.fruiftus autem neque pipe¬
ris genus , neque Carpeftum, neque Viticis femen,
ut quidam allerere nufi funt, quorum fententiam
utriufq, hiftoria Sc facultates plane diffundes fatis
convellunt. Putat Silvaticus cx Arabum au&orita-
re Cubebas nihil aliud efte quam Diofeoridis Myr¬
tum f Iveftrem ,quem Rufeum yocantjautCarpc-
feum Galeni. Sed fallitur.

Apud Acoftam It. appellantur Cubeba; aromati-
cx 6c venerex-, vulgo Arab. C t beba cbini ■, incolis
Cnbal Cbini , non qubdin Cbira proveniat &c. Hxc
ille quifuaex Garciadcfumpfit. Ruellium autem &
Monachos taxat, quod exiftimarint Carpeftum efte
kui/tf? Cubebas Serapionis & Avicennx ,quia ubi Galc-
Mouachi nLls ponat Carpefium , Serapio fcripferit Cubebas.
notantur. yea'im Cubebas fuille cognitas Diofcoridi , Ga¬
leno fcice negat. Lacuna per Carpcfium intelligit
radices ,& ideo concludit pro Carpefo fumendas
Cubebas Arabum. Monachi dicunt fe vidilTe va¬
rias fpecies Cubebarum,quafdam fine fapore, alias
amaras, & alias bonas. Sed fieri potuit amaras fuille
eorruptas,bonasrccentiores 6: melius confervatas.
Ant.Mufa& Serapio dicentes nos habereCubebas,
hallucinantur, confur.duntq', Carpefium cum Myr-
Padeftarij t-o lllveftri. Pandcdtarius exiftimans Galenum vo-
error. calle £ubcbas Cauti , errat , quia eft fpecies Dauci
fylveftris : Qui volet videre varietatem opinionum
legat Monachos in Mefidc Cubebis , Braftavoia.u,
Ant. Mufam , Platear. Pardefe. Luminare majus,
Sim.Ganucnfem , Serap.Galcn.Aviccn.Matth.Sylv.
Hermol.Lacun.Matthiolum & alios.

Quadam Cubebx noftrx non (urt Carpcfium Galeni : fed
de acjui^o- nec utScalig.fomniat, Piini j Cary ophy lio n. Vimento
bjh- ^ej Lui, canis , quod fignificat piper caudatum,

valde veretur idem Scaliger ne fit Cubeba , nihil af-
ferit tamen. Officinxpro Cubebis fubftituerunt
grana quxdam odorata, forma piperis, quem legiti¬
mi Amomi frudtum putat Cxfalpinus. Sed & Cu¬
be bas vulgi j quas Medici accipiunt pro Carpdlo,

R X V- rPi

1 pu' antes clfe feailis Myrti fylveftris , potius Amo¬
mi ‘ru feum idemCxfalDinus arbitratur.

B . p i n . ai t C ub fea a s o ffi ei n i s v oc a t a s, A <feu a ri o d i-
ci zoy./2s;3rtfjAraDibus Cubebe & Quabebe.Idcin ini¬
bi cum Matthiolo negarevidetur Cubebas 1. vulga¬
res «fle Arabum Cubebas, aut Carpefium Galeni.

Vires et usus.

Cubebxex au tori tata Aviccnnx ,calidx£: ficcx 1 erK?e:av<
funt, aperiunt, attenuari t,C:namoino ignaviores,u-' ,ccnn£'
tilcs ad genitalium & gingivarum putrida ulcera, ac vLer*.
aphthas-, ore retentx vocem claram reddunt, hepa¬
tis obftrudior.es aperiunt. Vrinx vias emundant, obfiruiho^
arenulas extergunt , calculos pellunt tam renum,j;f;'
qu^m veficx. Salivam manfx e capite alliciunt.

Hermol. Barbar.de Cubebis vulgaribus dicit : Car-
pelium fore contineatur claram vocem facie pro -Vox*
nuntiantibus: ob id Bcrnard.Iullin. homo in primis
dodus,& eloquens nunquam fine hoc femine con¬
donabatur. Sed & illam dotem prxdicant : majo¬
rem in coitu voluptatem fentiri ab iis ,qui habeant
in orc,quafi nonlitin ea titillatione menscdmmo-
ta:nifi doccamurquemadmodum nos Venus admi¬
nicula ti or,& vi ol e n ti o r tr a n fv c rfo s a ufera t. Cube¬
bx vulgares (tcfte Match. ) excalfacere valent terti j Tempn.
ordinis initio & ficcant in fine ejus. Languentem Ma/rL
ex pituita ventriculum, vel etiam ex flatu roborant:
pedus i lentis craffisq-, humoribus expurgant , lie- ? :

nem juvant, flatus difcutiunt & frigidis uteri aff e- ttrt fr/gidi;
dibus auxiliantur. Diu cum Maftiche manfx, pitui¬
tam h capite trahunt & cerebrum roborant. Cube-
barum apud Indos , inquit Garcias, magnus in vino
maceratarum eft ufus ad excitandam Venerem : fenerem
tum etiam in Iaoa ad excalfaciendum ventriculum. txc,tant’
VVirt.Emp. ad vertiginem accipere jubet 4. aut 5.

Cubebas ma dicandas, & retinendas in orc.expuen-
dam humiditatem qux cumuletur , poftremo e-
tiam ipfis Cubebas. Idem ad eundem uffedtim fua-
det Cubebarum t. j. Sacch. albi j.fi. reducendas in
pulverem : accipiendum quantum fupra nummum
groftlim didum manere pofTit mane & vefperi:
quum autem accipiantur obturandas efte nares , ut
odor pulveris afecndat ad caluit , fed dc de fluxioni- Oefluxie-
bus capite obnoxia mane mafticandas prxeipit”"-
Cubebas conditas vel non conditas.

FRAGRE SERAPIONIS.

FRagre,utautor eft Abcn Mcftiai,afiimilatur Ci-TemPerA~
ccribus,,& eft calidum &ficcum in fecundo gra-,'7<ViMW‘
du , & ingreditur medicinas qux prxparant ftorna-
chum. Fragra affimilatur ab Ifaac Eben amramCi-
cer-i, & habet interius granum parvum, nigrum, ro¬
tundum , de foris vero rubeum , & cx fucco e jus fit
collutio adfxtorem oris , & confert , <Sc nos utimurr<r'‘®rcr^-
eoin Nodach,i. e. in pulvcrizationibus tfe' unguen¬
tis. Fragaria non idem eft , tcfte Cxlalpino , quod
apud Serapionem Fragre vocatur.-

AMO M V M IN GENERE.

Cap. XLVIII.

DEAmomo, quod apud Theophr.l.s>.hift.c.7.a-^*r.

lij ex Media, ali j ex Ir dia advehi narrant, par¬
citis tamen, at vehementius odoram , ita dii-Terit
Diofeorides. Amomum Frutex cft [ iuw firdti r,Mr- D-0j-c „en£_
ron.\ velut botrus ex ligno perplexus fibiipfi. habet r*trt%.
etiam flore quemdam parv 11 m vellit Violxalbxa fo¬
lia verb Bryonix f milia. Optimum eft Armenium Armcntun
colore aurum referer s [■>■:: j habe r fque lignum
fuhfidvum, admodum odoratum. At Medicum e6 Medicum.
qubdin campeihibns &aquofis locis n^feitur, in-

vali-

HISTORIAE PLANTARVM

Menfes.

Dele citu.

validius eft. Eft autem magnum Sc fubviride [vwb-
£*»£«] &adta<ftu;nt€ncrum,& lignis fibrofum.
Origanum redolens [codex Bafil. 7myqi?*/tlut& odjre ,
Ponticum, non on„tXm ut corn.tr.' verrit ] Poti cura vero fubful-
vum eft, non longum , neque fradhi difticile,Tace-
mofum,fru£tu plenu, 5: odore nares percellens.Eli-
Dclectu*. ge quod recens eft & album , aut fu b rubrum , non
adftri£him,aut perplexum [no coactum vel connexum,
gummi liquido ex Plinio add. Maron.] led folutum &c
diffufum, femine plenum, limilc parvis botris , gra¬
ve, valde odoratum, citra cariem, acre &guftum
Vtrer. mordens, fimplici colore & non varium. Vim habet
calefaciendi,adftringcndi,ficcandi,fomnum indu-
in flamma- cendi,dolorem eximendi, fi fronti imponatur. In-
tiones. dam nationes etiam & meliceridas concoquit ac
aifcutit. A fcorpio i»5tis cum ocimo impofitum pro-
Padagrd. deft. Podagricis auxiliatur, ipfosque lenit, oculo¬
rum item inflammationes , & eas qux in vifceribus
funteum uva palla. Ad menfes & in pellis, & in in-
/efllbus commodum eft. Dccodtum vsrbipfius po¬
tum coirvenit hepaticis, nephriticis, podagricis. Mi-
fcctur etiam antidotis & pretiofiflimis unguentis.
Quidam adulterant Amomum, peream qua: Amo¬
mis dicitur, <Sc fimilis eft Amomo, led fine odore, &
abfque femine, & naftiturin Armenia, ac florem fi-
railem Origano habet. Cxterum, in ejufmodi pro¬
bandis fragmenta fugere oportet. Elige autem qua:
ab una radice ramos pcrfecfos habent. Poftea vero
vidcantlcdlorcs pleniorem interpretationem ver¬
borum Diofc. fub Amomo novo facie Cardamomi.
Pii». Amomi uva, Plinio autorc, in ulu eft Indica Vi¬

te Labrulca [ cx India Vite forte rectius Dalech. ] ut a-
Ii j exiftimavere , frutice Myrtuofo [ fibrofb Diofc. vc~
n foVet. Myrte olo Scahg. nempe alor e Dalech.] palmi
altitudine : carpiturque cum radice , manipulatim
leniter componitur , protinus fragile. Laudatur
Deleti xs . quam maxime Punicx Malifolijs [Di fi. Bryonia.] fi-
rnile nec rugofis,colore ruffo.Sccunda bonitas pal¬
lido. Herbaceum peius , peflimumque candidum,
quod & vetuftate evenit. Pretium Vuxin libras io.
Lotus. 60. [Jit li lo.vet.] friato verb Amomo 48. Naftitur
^ ^ ea Armenix parte, qux vocatur Otena , &inMe-
r,um‘ dia, & in ponto. Adulteratur folijs Punicis [Punici
M. Bryonia Diofc .]& gummi liquido utcohxreatcon-
volvatque fe in uvx modum. Eft & qux vocatur
Amomis. Amomis , minus venofa atque durior , ac minus o-
dorata , quo apparet , aut aliud clle, aut colligi im¬
maturum. Simile his «Sc r.omirc &frutice Carda-
momum femine oblongo. Metitur eodem modo &
i/-?*'- in Arabia quatuor cius genera.Sanguinem quoque
* ’im' expuentibus fubvenit Amomo n vi iftoriali ponde¬
re tritum A: in mulli cyathis datum. Qux conflant
Amomo, omnia acutiora fiunt, maximeque nares
feriunt: acerrima per (e Amomo. Hinc regale un¬
guentum appeIIatum,quoniam Parthorum regibus
ita temperatur , Amomo etiam conflat. Sed in¬
terpretationem Plinianorum verborum videant le¬
ctores poftea fub titulo Amomi novi Cardamomi
facie fi ve racemi Indici.

Caleno fi*. Amomum (ut Gal.notat ) Acoro fimilem faculta-

munJoro tCm °bd net , nili quod Acorum ficcius fit , majore

autem concoquendi facultate Amomum. Actius e-
iigit Amomum recens femperque fragmenta re¬
probat eledis ramis perfcctisab una radice, Xyftus
Betulertis in.comm.fuis dodiiEin Lactantium in
carmine Phoenicis, fruticem elfe, vel ut ali j volunt,
Vvam ex frutice convolutam tradit, quam Ruellius
RcftHun. Pedem columbinum, & Agricola contra Ramum
ca. Hicrichontis Rofam eflc negat : Ipfi videturno-
men habere ab eo , quod rt prehenfione careat , a
^f****' U privativo c:, f eteudeuaty 1. uiu<p<ucu._& U*u@-
reprehcniionis Deus apud Lucianum. De Amomo
jam diximus ex Diofcoridc ut frutex ut exiguus

Servius tamen ait herbam elle fuavi /fimi odoris * servitu
qux tantum nalcatur in Aftyria Afix regione. Cx- notat.
terum Amomo (quod Ravifius Textor arbufeuiam er*
venenofo [legendum venofo ex Bartb. Pontio, palmi ai- ror'
titudincjrtoin Armenia, Syria. Media & in Ponto, cuius
Vvam in Vtt/ perfimiit Labrufca in India na fit fcnbit ]
frutice facit)hxc attribuuntur epitheta, Syrium, Af- Epitheta'.
fyrium, Armenium, Arabum, fpilfum , pingue, fra-
grans,odoriferum,lpirans,olens,mite,gratum,odo-
iatum,craflum,Perhus‘,

Compofitus lecto, crafitsqtte litatus Amomis.

Inter ea qux Diofcorides obfcure tradidit, non
poftremum eft etiam ipfum Amomum. Nam quum
fruticem elfe dicat, ex ligno perplexum fibiipfi, ve-
lut botrum, non hoc jam dicit , fruticem Amomi eft *

fe botrum , fed accipiendum eft ipfum proferre bo-
eros, in quibus fint V vx frudrus particulares, qui fe-/>* l Dtoja.
minainfe habeant, ficutfunt vinacei in uvx Vitis ratem.
frudibus : ita tamen ut omnia minora qu&m in Vi¬
te accipiamus ( inquit Cornar.) five botros, quos
nos racemos appellamus,five acinos,i.e.uvas parti¬
culares , five vinaceos, i. e. grana feu fcmina,inipfis
fpedemus: five etiam totum fruticem, qui palmum
altitudine non excedit , vclut Plinius ait. Et ex hac

l‘ententiaintclligimus,curetiamracemofum appel¬
let, Sc fru&u & rurfus femineplenu,& parvis botris
limile.Hisautemitafehabentibus,non video quo¬
modo recf e aderatur, Amomum quod hodie offici- Amomum .
nx oftenduntfcmcn admodum minutum, nigrum,
fabulosa velut illi dicunt fpecic , nec odoris argu¬
mento , nec alia ratione congruere cum eo quod k
Diofcoridc deferibitur. Ego certe & veriflimum
Diofcoridis Amomum id elfe credo , & vinaceos ex
botrorum acinis elfe puto , quos etiam Plinius his
verbis oftendillc videtur , dum ait", Amomi uvain
ufu eft : & ubi poft Amomum & Amomidcm fub-
jungit : limilc his & nomine & frutice Cardamo -c-rrrfw
mum femine oblongo. Hoc voluntetiam indicare
Grxci Medici, ubi in compofitionibus medicamen¬
torum -xy.dur. [ Amomi borri five racemi] ufmn

prxfcnbunt , femina nimirum ex botrorum acinis
alfumerc jubentes :ita videlicet faru®* vocem A-
momo adjicien tes , vclut aliis auz ,

aut di'd>if,aut hmexdvnt vocem adjicere folent.Quod
fi odoris gratia hodie ex Amomo exolevit, fitum
potius aut vctuftatem culpabimus , quam ut totam
rem interiilfc arbitremur , & longi temporis ufur-
pationem fimul & femcl evertamus. UxcCozn.com.obfi»:
quem, ut verum fateamur, non intclligimus adhuc, rH*-\
quid intelligat per vinaceos ex botroru acinisquos
Amomum credit: nec etiam quid velit per Amo¬
mum cx quo odoris gratia hodie exolevit. Amomi
Vva Galeno & Aduario ob id dicitur, quod toxc-Amom*
matim vclut in Vvacohxreat. Hodie paflim Cordo
N Fuchfio teftibus , .Amomum defideratur, nam
quodoftendunt Oftianx (ait Sylvius) inodorum
eft • nabeo apud me fulvum , parvum , oblongum,
odoris dum (ficatur jucundiffimi. Quod fit Amo¬
mum SylvijjUtdicam. nondum mihi patet. Sed nec
idMatthiolo conflat Diofcoridem femen in Amo¬
mo noprobaffejfcd potius lignum arbufculx mate- Diofc ?r0.
riem ,iitin Cinamomo & Caffi a videre eft, quo fit lignum
ut legitimum Amomum lignum potius, quam
men exiftimaverit : Amomum quod jure probari
poflit nullibi (quod (civerit) in Italia provenit , nec
eo aliunde tranflauim hndenus videre potuit.

Fuchflibro de compof.medic.dum ea fimplicia exa¬
minat , qux Theriacam ingrediuntur , ubi Amomi Tnchjnot:
racemofi meminit Androraachus fcnior , omres
Galeni i n terpretes infimulat, exiftimans Androma-
chura dc duabus inter fe diftcrcntibus herbis clie
locutum, nempe Amomo &Botry:verumis a Fuch-
iio di ifenti c,ip f oon im Androraachus fenior ci refra-

;atut

LIBER XV-

>95

gatur cum cecinit Matthioli len¬

tendi adftipulari deprehenditur Iunior Androma-
chus,qui nufquam Botrym commemorat, fedA-
tth.re- m ornum tantum.Hic ille, qui quum nos(aitAmat.)
i tendi- vero carere Amomo fciret , ut illum tamen habere¬
mus 'nosin Lufitaniam.rcmittic , libi exlndia nunc
delatum contendit’: Amati tamen lententia fallitur,
cum huc ufque Amomum verum incompertum fit.

'rt.h- ^Sed Amato in Apologia refragatur Matthiolusdi-
J cens , nunquam meis feriptis affirmavi Amomum
ex India in Luficaniam convehi, nec eo quemquam
remili. Scripfi quidem me a quibufdamnon fper-
nendi fidei Medicisaccepifle jam primum ex In¬
dia in Luficaniam afferri Amomum , nec fane plura
qu2tmh«ec.

manui Hamama Columbam, non pedem Columba:, ut

vult Garcias,fignificare fcribit Clufius. Quodvero
t‘ . Garcias ait pedem Columbinum elfe Diofc.Amo-

rctas cie- * 11, . ...

e*,. mum , pnterquam quod illi ijuppfitum eft ab illo

ludio , fcire debemus Columbam feribi per Hein
fine. Amomum autem perElif. qua: lolalcriptionis
differentia conftituit &: fignificationum differen¬
das •, ut Amomum vel ejus notio nullam cognatio-
imo eo- nem habeat cum Columba. Itaque vanum eft pe-
>n ejut a- dem illum Columbinum cum Amomo Diofcoridis
con^c:rc 3 propter folam allufionem nominum. An
\um eft Olivi j Amomum ,quod vidit in Mufico Calceo-
4nt , rcij- lari j colore ad aurum vergente , pallente fcilicet &
«r. uram referente , quod Piperis genus effe apud Lu-
fi tantos non audet affirmare. Obfervat Maro¬
nea ( cujus fententiam videantledlores poftea fub
nomum Amomo novo &cie (pardamomi minoris ) Amomi
m indica vocem antiquiffimam , qua Thcophr. etiam utitur,

« Arabi- j n dicam e lfe , n o n Arabicam ut exifLmantrecentio-
res , qui dum Amomi Etymon ab Arabibus fruftra
rror dit perquirunt , in ea bis peccar t : (i quidem duplici u-
ex muL- tuntur incerdflimo fundamento,uno quidem, quia
Vum. Amomi vocem afferunt Arabicam efie non Indi-
canv.altero vero quia ponunt tanquam notiflimum
antiquiffimam linguam Arabicam ab itateTheo-
phraiti ad hic ufque tempora fuam integritatem
momift- fervaffe. Significat autem vox Amomi & fruticem
njicatto. etiam racemum, qui eft praecipua pars qui

heophr.ty mfervitufui medico. Theophr. & Galenus fatis je-
al.not. jun^ percra&ariint de Amomo, cum ejufdem de-
lcriptionemomiferint. Verum DiofcorideS Pli¬
nius eas dederunt Amomi defcriptiones*qui fi una
conjungantur Amomi notitiam & facilem & per-
fpicuam faciunt. Rccentiores autem, qui utriufque
audtoris de Amomo deferiptiones invicem fejun-
gere ftudent , ipfi veterum Amomo magnas tene¬
bras offundunt. Diofc. &JPlinij unanimis eft con-
Icnfus in Amomi hiftoria deferibenda: explodenda
opinio recentiorum exiflimantium Plinium &Dio-
fcoridemnon convenire inter fe in Amomi deferi-
ptione. Plinij eft lingularis diligentia , quaipflim
luperaVitDiofceridemin Amomo delineando, un¬
de adhuc magis redarguendi recentiores afferentes
Plinium i gn ora ffe legi cimum Amomum. Hadtenus
Maronea, qui diligenter confenfum Diofcoridis &
Plinij demo nftravit quem omittimus, quia patet ex
utrorumque feriptis huic capiti pnpofitis, acetiam
ex iis qui excerpta cx Maronei Commentariis <i
nobis polita fune poftea fub titulo Amomi novi
Cardamomi parvi facie five Racemi Indici.

Amomum Humclbergio, apud Apuleium frutex
eft odoratus, tranfmarinus, cujus femen in ufueffe
Humclbcr. fcribit. Sed miramur Humelbergium,cur non indi-
notatur ■ cet ubi nam fit in ufu , & quale fit. Latet nos pri-
terea,an Caftoris Durantis, five Haminis &
■(an Hamam icon veraht,necne.

Bellon.in obf. ait terram adhuc proferre Amo-
ju.um:lioc vero Conflantinopoli , qui volet habere.

Yiofc &
>ho latt-

Aequfcoca.

petendum, net (addit de negle&.cult.j fine admini¬
culo fiibfiftere. Quale autem Amomum intelligat
Bello nilis nondum nobis conflat, an forte in Obf
per Conflantinopolitanum intelligitAmomum ve¬
rum quorundam,de quo mox ? Et de negledt.cult.a-*
liud,n'empe Ribes nigrum.

Volunt praeterea aliqui Cardamomum vulgare Cardamo.
effe Anionuun. mum-

Nec defunt qui per Amomum , Amomum no-
vum Cardamomi minoris vulgaris facie five Indi¬
cum racemum ( de quo paulo poli , quodClufius
fpnrium vocat) intelligi dicant.

Amomum, autore Hadr.in nomencl. eft Piper
hortenfe abholitorum gente dictum. HocPiper Ribes ni*
Hadriani eft Ribes nigrum. gmm.

Piper denique caudatum , Vimenta det rubo c\m-PlPerc**'

, r, 1 . 1 datum.

bufdam Amomum nuncupatur.

Eft & Amomum Garyophylli odore quorudam. Amomum
Eft & piper Aethiopicum Matthioli , Amomum carjophjl-
Officinarum nonnullarum.

Lob.in append.aclcon. piant. &Cxf ( quod no- cubebx.
bis nondum arridet) putant Cubebas legitimum
Amomum.

Rofa Hierichuntis multis eft Amomum, qui o-R0f* Hier*
pinio quibufdam difplicet & nobis etiam. chuntu.

Pro Amomo Plinij vulgus Italorum Strychno- stryhno.
dendron offendit. dendros.

Botrys falsb illimata £ multis Amomum , pro Botryt.
eo male ufurpata fuit.

Sic quoque Sifon falso Amomum officinis d i-Sil*»-
citur.

Ammi Alexandrinum etiam ab aliquibus male Ammi Alt-
exiftimatur effe Amomum. Amomi nomine in offi- XAH*r-
cinis vendi Bibinelli tertium genus fcribit Gualrs-
rus Ryffin reform.pharm.germ.l.i.c.21. Eft hic no- saxifragi*
bis Saxifragia hircina. hircina.

Citefum aberrare eos,qui pedem Co lumbi n ura
faciunt Amomum demon ftramus fub Geranio Co¬
lumbino. Et hoc nobifeum fentit Ioh. Agrie. Sera- Ceranium

r 14 ° j Columbi-

pionem erroris incufans, quod Amomum pedem num
Columbinum effe putarit.

Galenus l.U.fimpl. ficut &c codex de mbfti tutis Subftitutai
Acorum imponunt , quemfequitur Cordus in Au- deorum.
tea Alexandrina ,in Diatrion.Mefin Theriaca , in
trochifcis Hedichroi, Placo t.Borgaruc.Matth.Turn.
Lac.Baccbanell.6c Apollo , quorum opinio minime
improbanda videtur: quum Acori radix quam fc-
plafixfalso Calamum odoratum vocant, & odorata
fit & acris Scpriter id adftringat ficcetque. Quum
Galenus Amomum fimilem Acoro facultatem obti¬
nere feribat, priflaret , inquit Clufius', legitimum
Acorum, fatis videlicet jam cognitum>medicamen-
tis Amomum recipientibus admifeere , qu-kn alias
pkmtas, qui pro Amomo obtrudi folent. Fuchfius
quidem Amomi vice Acoro utitur, aft ejus penuria
Galanga majore. Idem & Amatus , qui Acorum,
Galangam craffam cenfet. Difpenf.Col. Amomi lo¬
co ponit in troch.Hedr.id quod dicitur, Calamus a- Calamus
romaticus. Hunc fequiturTab. apud VVirfung, di- aromattem
cens : Galenus fcribit Acorum [ CalmuSttHinj] eaf-
dem habere vires cum Amomo : eo igitur utendum
cenfeo in defetftu Amomi. Amomi five Pomi Hie-
rofolymitanilocum (fic MichacliNeand.placet)cx-
pletAcorus. Hic fi intelligit per Pomum Hierofo-
lymitanumutputo Rofam Hierico, nomen Pomi
Hierofolymitani certe non placet.

Quid tandem Amomi loco accipiendum fit , &

Diofc & Galenum declarare dicit Marantha. Et
hinc ex di ctis Diofcoridis colligit recenti ores Medi- r/ur‘'r*m'
cos magno in errore verfari , atque in filo quidem
duplici. Primum quidcm,quod femen,nefcic quod,
ex vera Amomi planta minime excerptum ufui ad¬
aptent : Deinde,quia pinant^momi femen (fi mo- a/im.

dii

A manu
e/ux puri
nccipiend.

A fur

Subinx

Cubebx.

CArjophylit

J?+ H1ST0RI AE

do vcfum repeiirf tur ) accipiendum efle ■, cum po¬
tius ejus lignum utile a veteribus judicetur , ut ex
Diofcoridis lectione fe acccpille gloriatur. Inquit
enim adulterari ex Galeno (olere Amomum herba
fimili,qux lit (ine fradttr.jam fi frudtus ad ufum du-
cercntur,non polit- plantam,quxfru&u careat,ad-
umbrare: monere prxtcrea Galenum fragmenta fu¬
gienda ede ,& integros furculos capiendos, quod
de frudtu minime intclligi poflit,dcljgendura etiam
eife, vald£ odoratum , modo cariem non contraxe-
rit:cariem autem non ita femini videri propriam, fi-
cuti ligno. Sed erroris hujus caufa forte Plinium
f Uille qui 1.t2.c.ij. Amomi uvam in ufu clfe alferue
nt; Necipfum latere in ufu etiam fuille Amomi u-
vas , & racemos : ut y.xfixnms cap.^. ubi Afclepiadis
pharmaca ad hydropem recenfet Galenus: fimi liter
& in fiomaticis Hiera:, Amomi racemos:

& 7- <T $>?, c.9. Amomi uvas. Sed dicendum elfe
pr^cipuam partem lignum,fi ve furculos fuilIe,quos
intellexerint , cu.n Amomi abfolute mentio fieret:
& cuin aliam partem cuperen t , veluti racemos , V-
vafvc explicate protulilfe. Sed de Amomo aliis lon¬
ge plura.

Amomi loco fubftituitur Alarum & Collegio Flo¬
re nt.in antib. Turncro, Borgaruco,&: Monachis in
Me fiiem dift.i. ccnfiaS. quos ridemus merito quod
fubfiituant Azarum purgans medicamentum , pro
non purgante, in quo magnum facultatum difen-
men. Animadvertendum tamen ab Adolpho Oc-
conc in Bcned. lax. Nicol. pro Amomo tolerabilius
/ubftitui Afarum , cum compofitio fit purgans,
quam in aliis compofitionibus non evacuantibus.

P orrb ab Avicenna pro Amomo poni Sabina du¬
plum plane di/plicct, ingratum medicamentum &
parnefeetidum pro odorato.

Pro Amomo ftibftituuntur Cubebx a Cordo,
Placotomo, Turnero, &Borgaruco. Turnerus ta¬
men deficiente vero Amomo uti polfe putat Car-
, pefio , quod quibufdam Cubebarum nomine no¬
tum fit.

Avicenna Amomi loco fupponit Ammi quafi du¬
plum, ut & Fuchfiusin antiball. pro Amomo fubfii-
tuit femen Ameos,in Aurea Alex. & in Bencditta.

Amomi loco prxftabit Caryophyllos fubfiitue-
re,qui longe prxftare videntur authorc Matthiolo,
quod&ipfum Gefn.in Hcdychroipaftillis non im¬
probat, & nobis prxcxtcris antiballomenis fumme
placet.

BLANTARVM

ra^iotJs, huic non adfunt pulchrx firix. Nos cura- Icon
viirius ex ipfo fructu pingendum.

Garofalo Pliniano , femen aromaticurn , inquit
Imperatus ,adfertur per Lufitanos , magnitudinis
piperis nigri communis, odoris & faporis Caryo-
phylli aromatici , odor tamen vctuftate evanefeit:
Neoterici vocant nomine Indico Negundj : mulciim'^"**-
convenit cum delcriptione Caryophylli apud Pii- G*n°pbrl
nium. Et hxc ille qui alibi vocat Caryophyllum Pli-^^^ l
nianum,aroma nuperdclatum ex India. Duos au¬
tem pingit frudhis,& fecundo loco Haermiam no-
ftram.

A MomidefcriptiClufius exot.I.i.c.17. iconem ScDefcr.ciuf
_/-\_defcripcionempropomt his verbis: Mittebat
ad meLondinoIac.

Amomum Clusii.

AMOMVM QJV ORVNDAM
odore Cariophylli.

Garetus anno 1601.
frudlum orbicula¬
rem , piperis grano
plerumque majo-
rcm,non nunquam
etiam minore , ru¬
go fum, fufei colo¬
ris , latis fragilem,
qui apertus femen
continere depre¬
hendebatur rotun¬
dum, nigrum, in bi¬
nas partes fcifEle,
non minus aroma¬
tici odoris &lapo-
ris qu&m ipfe fru-
dlus, atque aroma-
ticosCaryophylloc
quodammodo re¬
ferentis : botri au¬
tem in modum na-
firitur, ut ex multis

Amomum
LuCnuno -

c

'LarifEPaludani munere miffos frudlus inferi¬

peione Amomi verui Lufitanorum adferva-

JJeJtr.

74 ah 'Gr.'-

*4tlt fruCTM

mus. Eoldem anno 1605. attulit ex Anglia Cherlc-
riu . fine nomine , datos ut cenfemus a lacobo Ga-
reto. Magnitudinem autem variat: quidam namque
piper xquat, quidam etiam duplo fere major efi:
omnes funt cortice fufco,rugofb, umbilico, fummo
tenus , non quo parti adhxlerunt , prxditi, quadri¬
partito. Vnum vel duos continent nucleos nigros
atrovirente membranula tectos , qui intergerino

, pariete ,»’ifpc fcun-

Amomum nostrum tx 1 — -r ■ ~

ipfo fructu.

Supor.

tur. Totafanefru-
ftiis figura externa
pulchre Mali Gra-
nati , colore exce-
pto, recondet. Sa¬
pore e ft acriufculo,
aromatico , ad Ca-
ryophyllos accedente. Manifcftc differt ab Hacr-
mia Scrap:on:s,uc conferenti app^arebit: inter exte-

. granis, qux petio¬

los fuos adhuc retinebant, & binis ternifqu e granis

uni ramulo inhxremibusconjcdturam facere pote-
ram: his adjecta erant folia, unius quidem fornix, fo/Su'

fed magnitudine vald£ differentiamam quidam fe-
ptem uncias cranr longa , cres lata .nonnulla quin¬
que dun taxat uncas longa, duas cum lemiflc lata,

aha trium unciarii longitudinem no excedebant, de¬
via duarum latitudinem attingebant, qux etiam iis
longe minora & angufliora ptxfertim qux cum
granis permixta reperta fuerant, proloci quennn
lamisaucramulisoccupaverant ratione: nullaau-
tem inter illa teperi qux ferratas haberent oras fjd
xquales omnia , & muhis tenuibus venis , a nervo
folia per longitudinem fecante , inlateraobliqud
excuircntibus ,prxdica, eorum mucrone nuncan-
guftiore, obeufo tamen.nunclatiore & quafi orbi¬
culato, cineracei & ex Ipadiceo coloris, & latis acris Co^r
laporis: ramuli qui additi fuerant .tenues quadran--/if5r'
guh, cineracei coloris cortice tefti, annotini videli¬
cet, qui vero poftea nati.fpadiceo.retinentes adhuc
veftigia ubi folia adhxferant ,quxuc plurimum ,ex
adverfo nara eiredemonftrabant , & illi etiam a-

; - - •“‘'■«ii , w. mi cuam a-

cnmcuhlaporis, perinde ac folia nec ingrati odoris.

Additum prxtcrea erae radicis cujufHam fragmen-/?^/*
tum cubitalis longitudinis , a nautis quosex India ^ am ■
rediilTe feribebat .relatum cum pradiflo fruau &
foliis : in telligebat aurem ab aliis fragmentum illud
abarborc, five frutice foliailla& frudtum terente,
reci fum: e jus materia valde dura & firma eratin ter¬
na patre alba, externa & tub cortice latente, fulca
ob vecuftaremforfitan : erat aurem gemino cortice

teflum, interno quidem farisderfo,fufciquc colo¬
ris 6c acris laporis , incerno verb breviore , ex cine¬
raceo flavefeentis coleris ( quem cx argillacea terta
in quaplanta natacontraxifleveriCmile cft) acerri-

miqne

LIBE

rimSque faporis. Eam pcyrro radicem multis tenui¬
bus fibris firmatam fui Ile , quaedam adhucinhxren-
tes,& aliarum, qua: abrupta, veftigia apparentia fa¬
tis innuebant. Ipfc autem Garetusadicribebat, Ce,
licet omni diligentia adhibita, ut nautas qui hxcat-
tulerant convenire pollet, ad percontandu inqua
provincia legilfent & an nomen atque facultates ab
incolisintellexiflentjillos nunquam invenire po-
tuille. Similem autem fructum , petiolis tamen ca¬
rentem, aliquot annis ante accipere memini ,add, ita
ejus, qui mittebat, i nterrogatione an Amomum? Et
m. certe huic fruftui funtfacultates Amomi, quodDio-

fcondes nobis proporit, facultatibus non valde dif-
Smiles : etenim calfaciendi , adftringendi Sc exfic-
ca n d i v i m h ab e t, & r eli q u a p r x ftar e p o lfe ar b i t ror,
ad qua: Amomum utile effic Diofc.l.i.fcribitraliquot
tamen nota:, iis quas Diolc. luo Amomo tribuit,
non refpondent,veluti folia qua: Bryonia: foliis dif-
fi milia, radix craflior,quhm utfruticis videri queat,
tamctfi in quibufdam fruticibus nec minores , nec
minus cra(Tas,quam hxc fit qu§ milia mihi,obferva-
rc meminerim, utin Cifti pleri fq-, generibus &: qui¬
bufdam aliis. Sed judicio iis relicto qui in his rebus
funt meperitiores , & magis exercitati fatis officio
me perfunctum exiftimabamXi eam qua: de fruCtu,
foliis Sc ramulis Sc radice obfervabam benevolo le¬
pori proponerem. Carterdm hunc exoticum fru¬
ctum diligentius confidcrans , primarias quafdam
notas reperio, qua: me plurimum movent (profe-
jophyl- ram enim ingenue quod fentio (utPlinij Garyo-
phyllon clTc ccnferi poflit. Nam is l-z.cap.y.poftea
quilm de Pipere egit, hxc fubjicit : elt ctiamnum in
India piperis granis fimile quod vocatur Garyo-
phyllon, grandius frggiliiifq;. Tradunt in Indico lo¬
co id gigni. Advehitur odoris gratia. Tametfi brevis
hic fit & fuccinCta deferiptio , nec ullas facultates
fruCtus ipfius contineat , habet tamen infignes no¬
tas , qua: cum iis , quas fruCtus quem ledtoris oculis
fubjicio pofiidetjcollata: , valde fimiles deprehen¬
duntur , veluei comparatio cum piperis granis , illis
• tamen e ffie grandiora fragilioraq;,ut plerumque hec
,r- funt grana, licctcciam parva reperiantur, odor gra¬
tus, & ad Caryophyllos aromaticos.qui nobis in u-
fu, valde accedens , cujus gratia Plinij tempore ad-
\trii h a- ferebantur. Et celte hunefrudtum manducatum,o-
m- ris halitum gratiorem reddere comperiebam : ad
multos praeterea alios ufus utilem fore credibile eft,
fi quis periculum faceret.

Ornum

rium

AMOMVM NOVVM CARDAMOM1
vulgaris Facie, five Indicus racemus.

AMomum no¬
vum , nobis
primum demon-
ftratu eft per fra¬
tre C. Bauhinum,
quod eft inftar u-
vx. Ejus autem
dedit d-uos folli ctv-
los Cardamomo
minori acceden¬
tes,!^ /emina con¬
tineres Cardamo¬
mo minori paria,
ejuldemque cum
meis faporis&o-
doris. Eam uvam
exprimit Clufius
mexot. Auduario : de ea autem fcribitfnb titulo
Amomi fpurij, qua: loquuntur. Anno Chrifhifios.
mittebat ad me loan. Pona , plantx cujuldam ali-
t]uot frudus uvarum in/lar confertim in ramulo
natos , Sc aromaticum quidpiam redolentes ,
Tom.II.

R X V- tto

quos nro legitimo Amomo fibi datos Icribebdt : at¬
que adeo eam opinionem Plinij autoritate confir¬
mare nitebatur , qui l.iz. c.13. Amomi Sc Amomidis
mentionem faciens ,'ltibjicir, fimile his Sc nomine
Sc frutice, Cardamomum, femine oblongo. Verum Defer.
quidem eftfingulos uvaru quos accipicbi frudus,
aliquam cu minore Cardamomo ,in officinis vulgo
recepto, fimilitudinem habere, certe uterq- frudus
triangularis eft for me. AtCardamomi vulgo recepti
theca oblongior eft, & minus cralla , multi sq; ftriis
diftincta feminacontinens cra/Iiulcula,Meleguctx
feminibus non valde ablimilia, odorata, fubrufi co¬
loris , nec ingrati laporis , licet acriufcufi : ejus vero
fru&us qui pro Amomo miffius,theca brevior ,craf-
fior Sc candidior eft,nec adeo ftriata,feminaq; con¬
tinet tenui membrana involuta, nigra, oblogiulcu-
la, duplo quiim minorisCardamomi femina majora,
fplcndentiaque Sc valde dura, alba quidc medullam
continentia, qux acrimonia quanda tandem exerit,
fed nullius amaritudinis parti cipem:atq; i n fuper to¬
ta uva cum fuo fru&u nativum odorem habere non
videbatur, fed afeititium potius & olei Lavendulx
odorem quodammodo fpirabat, quafi illo delibuta.
fuilTet,vel certe apud fimile oleum ad/ervata.

Antiqui utebantur uva Amomi ut apparet ex Pii-
nio & Galeno in Catageni in Medicamento A/cle- ‘w/#
piadis 'HaTfuf And(xov[.\ueouv forte]in Theriaca Andro-
machi fenioris,^ Eotj ibyrigE' A uducv, [Attalu# fovte Icg*"]
raccmofi Amomi. Nefcio (Cerch. Martin. loquitur)
cur Matthiolus dicat, fibi non collare Diofcoridcm Motth-tioe.
femen in Amomo approballe jego contrariu inve¬
nio in Anazarbeo, Sc meliore parte Amomi elfe fru- Melior
dum fimilem racemisparvaru uvaru: ait enim dcli-P'*rs
gito reccnsj/eminis plenu, uvis parvis fimile, grave:
celebrata igitur ab antiquis uva Amomi & nonli-
gnu.Meu Amomu nuper milium per M.Cerchintim
Martinel.ex Malaca civitate Indie,habet multa gra¬
na fimul jumfta , qua: referunt parvu uva: racemum
&c. Plinius Cardamomu cu Amomo confert unde
apparet affi nitas magna, no folu nominis, fed forma:

& figura: ac etia viriii: cu ratione dixitPcna. No pa¬
ni affinitatis elfe Amomo cu Cardamomo. Si Anti¬
quitus magis erat notu Amomu ut diceretur qui no¬
vit Amomum, ftatim novit Sc Cardamomum: hodie
dicendii S contrario : qui novit Cardamomu ftatim ,
novit Sc Amomu : Cardamomu enim nihil aliud eft Racemus
qu&m Cor Amomi ut nominis Etymologia oftedic: ex M a.1 Ac a
Meu Amomi racemu exiftimarut aliqui elfe /peciem
Cardamomi,n6 tofideratesCardamomu no profer - 11™?™
re grana, in racemo, nccrotuda fed loga. NoftruA-
momu habet omnes notas quas in Amomo Diofc.
requirit. Probat hoc Colleg.Mcd.Venecoru cu d i- Legitimum
ciri Amomu pr^lentatum per D.Cerch. Martin ellum rimomum
Aromatarinm ab Angelo 15. menfis Septebris iro4. Vcxiet-
habeatur pro vero & legitimo Amomo, acin cofecft.

Theriace ac Mithridatij,cxtetisqi medicamentis ad-
hibeatur.Rejicit aute Libellus contra Cerch. Marti-
nell.ineerti autoris,oblatusPharmacop.Mantuanis
dicens:Debcretexplodihoc novu Amomu ex ofeini Amomum
bene inftituto pharmacopolio Sc ex totaltalia:
lo enim modo convenitcu deferiptione Diolc. Scz.~^^en^uni*
liorum bonoru authoru:Nicol.Stelliolacontra opi¬
nione Patavinorii in fuo libello de Theriaca & Mi¬
thridati©, fecutus opinionem Matthioli &Mar2th«e
dicit Diolc. deferibere plantam Sc notas ligni Amo-£( H0 A
mi Sc non feminis , unde concludi vultlignum iionwL*/«.
femcaut fiudtu Amomi ufurpandu in medicamen^ A*”* »° (*•
tis : quod ex Diofc. verbis apparet, Plinij authoritas ":tne 'LUt
eft fulpedfacum nullus fit ex antiquis vel ncotcri-^^’
cis qui certe affirmat Amomum na/ci in India-, quin
imo Garzias feribit falfam elfe eorum opinionem
qui dicant nafei Amomum in India, ita ut exifti_
mandum fit aut Plini» non bene cognitum Amo
R

pg H I s T O R I AE

mum : prarterea ejus verba demo nftrant diverfum
elle a Diofc. Amoftio , ica uc quilibet pofllc judicare
/quantum valeac auctoritas Plini j uc prober utedum
GaUtihs ni uva Amomi & non ligno. Si Galenus inccllexillec
intellexit Amomi frudum aut femen, dixi flet r.apin W
f4*'* auc T.7n;fuarQ- *y.dy*, licet 14. ultimi libri de comp.
^nJern!t- naed.pergen. feriptum fit Andernaco interprete A-
'Itttnot. momi uvx, male tamen id factum, ut etiam libro 1.

Antid. ubi idem nomen goTpy©- male interpretatur
per vocemuv?,inco etiam reprehenfus fuit i Fuch-
'M*rti»ett\ fio. Martinellus monftrat fe parum in lingua latina
tAx.tt. verfatum,cum vult Diofc.pcrhxc verba, Deligi tore-
censjfemtnif plenum,uvis parvis ftmile^grave : manifelte
volatile meliorem parte elle frudu fimilem racemis
Ruell. re. pa*var uva:. Tradudio Ruellij uvis parvis fimile pa-
prek, ru fidelis videtur. Cerchini racemus non eltplanta,
nec piata: pars qua: fit tota fimul conexa & ex ligno
fe convolvat, quavis fitficutracemusffallituridedi.
ccns omnes notas Diofcoridis covenirc.Grana qua:

fiotius folliculi dici pofiunt no covolvutur , nec fo-
uta diffundutur.Quo magis Cerchinus demonftrat
fimilitudinc Amomi cu Cardamomo, eo magis cor¬
roborat opimone,q verifllma exiftimo,eoru qui di¬
cunt ejus racemu ede Cardamomu -.quandoquidem
grana hujus racemi funt plena femine, claufa,colo-
r is flavi: feme contentu guftu acri,& non nihil ama¬
ricante: differenti? Martinelli no poliunt impedire
Rotemus S11111 fpeciesCardamomi.V ti diximus racemus cx
ex MaUca Malaca figura no co venit cu Amomo , non eft ex li-
ieUruenon gno fecovolvcs : no ex Armenia affcrtur,fed exln-
conxcntt qUavis hic racemus haberet omnes notas ve-

eum Amo- Amomi, cum tamen habeamus Armeniu , flultitia
efletufurpare Indicum, color granoru hujus racemi
no eft aureus fedpotius male colorata: pale?:in hoc
racemo nihil reperio quod poffit dici lignufed far-
metu,cui adhxrent quida folliculi. Sarmetu nihil ha¬
bet rulh,fed eft ejufde coloris cu folliculis. Eft ei ali¬
quis odor, quia non poteft dici odoratiffimus:nullo
modo coveniunt ei voces, gr ave, acre, guftu mordens,
ftniphei colore,non evariante.Si Martinellus vult ja di-
da verba refereda ad folliculu,leve cft,inodoru,infi.
pidumdi ad feme no eft grave, odore habet,fed non
odoratiflimum , nonihileft acre, fed non mordicas.
Plinius non folus fcripfitde Amomo Indico,led an¬
te illum Theophraftus, ut appare tex verbis ejus
ante citatis ac etiam cx aliis: Quodnam fit Amo¬
mum Armenium confiderandum.

Nic.Maronca Vcroncfis Philof & M.Dod.in co¬
met. luo de Amomo inter alia h?c habet. Injuria te-

f)oru Amomi notitia deperdita eft feculisq; nonul-
is Amornu latuit ad noftra ufque tepora, quibus A-
momiuva denuo in luce prodiit opera & induftria
Vnie deU- eSre8’j ^ honeffilH1™ Viri Cerchini Martinelli qui
tum Ugnt. ex remotiflimislndie regionibus veru & legitimum
mum 04 Amornu ad nos tranfmiht, fanehocidc Amornu ta-
qualegitimu, noftruMedicoru Veronefium Colle-
giu agnovit & multi ali j viri dodiff amplexati fimt.
Verum , quiadiverfa funt hominu ingenia, fuerunt
aliqui , qui editis Icriptis Indicu Amornu , tanquam
fpurium rcpudiarunt.Idcirco decrevi Amomi Indici
patrociniu fufcipcre,ipsa fcil.tucri veritate,atque o-
ftedere Indicu racemu effe ipforu veteru legitimum
Amomuiquo ufuseft Io.Ponain coponedis fuis an-
Co/legij m. tidotis,Mithri datio &Theriaca,quia illil admifi, ta-
Veronen. qua legitimu,quo tepore Collegi j noftri nomine,e-
(iumcon- gQ un^ cu exc.viro Iacobo Dionyiio prxfui ejus re -
cenlendis Antidotis,qua: publice parabat.Su autem
explanaturus Amomi hi ft oriam [Nor integram no po¬
ni mus, fed huc maxime facietia tatum deprommns]c[uam
Diofcoridcs & Plinius nobis fcripta reliqucrut,quo
perferutari quilibet poflit, nii Racemus ex India al¬
latus, poffideat notas veri & legitimiAmomi,an ve-
ro,ut recentioribus placet,ide racemus referedus fit

PLANTARVM

inter ipecies Carda rAomi , veldettiu ftova piata exi-
ftat,prifcis viris prorfus incognita. Velru necellanu
elle duxi, hujus deferiptione , antequa ad ipfam ex¬
politione acceda, prxmitttre. Amq: nu igitur Indicu
cu jus delcriptione facimus, no eft integra piata, fed %e
fructus: cujus ctia exhibemus icone , exprimete na- indici defe
turalcAmomi magnitudine.Eft aute parvus raccm9, Maitmcx.
ablq-, pediculis ex unico (armeto enatus, fibiipfi ar¬
de cohxrens,& convolutus in u1. x modum, cSftas,
denis, aut duodenis ad fiimmu acinis, leu folliculis,
fibrofis, le mutuo coprimentibus, taqua de comuni
loco inter fe decertatibus,adeo ut fibi in vice parvas
cavitates imprimat. Racemum fuftinet lignu teres,
pollicari logitudine, fibrosu,odoratu, acre, foliis co-
fertim exornatu , tu pufillislquamaru feriediftribu-
tis,quaparte folliculoru eft expers, tu logioribus fb-
liis, lenis fingulosfolliculosambietibus, qua: vicem
quanda prxftat calycis illius, que in Nuce Avellana
colpicimus , ex logioribus foliis tria quide coftat 15-
gitudine femunciali , tria vero paulb breviora funt,
eade folia tenuia sut,fibrofa, acria odorata: fed quae
privatim folliculos coplectutur,a:muIa funtfolioru
Mali punici,luis cacuminib9fepe cotrada, raro inte¬
gra, ut vix extra Amomi acinos emineat , q evenire
crcdedu eft , quia mutuo attritu folioru fummitates
cofringuturin logi/Iimo itinere.Acinoru craflitudo, Acmi
& figura orbicularis cxiftit,qualis mediocris uvei a- ra-
cinijornatur folliculi Amomi externis tenuilTimis fi-
lamctis , leu nervis quali lineis perlorgitudine dti-
dis, ternis etia prxditi lunt parvis fulcis, totideque
interpofitis exiguis emi netiis, qux triplice in terno-
ru leminu feriecirculcribunt, fingulos folliculos re¬
plet tres leminu phalages, tenui naebrana ab in vice
fcjund.T , unaquxqi aute phalax pluribus coftat fe¬
minibus angulofis , cade tenui rriebrana involutis. Semina, j
adeocp ftridimfibicoh?rctibus,uttriu dun taxat le-
minu iSgiufcuIoru effigie prxbeat.Racemi totius Sc Ct>Urr.xn
ligni color idem Ip edatur in aliquo pallidus, in alio
cadidus,in alio vero ex pallido ad fubrufum verges,
fed in cadido folliculo femina i nfunt pleruq-, evani¬
da , in fubrufo femina lolidiora , & perfediorafre-
quetilEme obfervantur : feminibus angulofis color
externus ex rufo nigricas adeft , internus albus , fe¬
mina interna eade folida quide sut,fed fragibilia,no
fraduc5tumacia,utCardamomifemina.Racemoo-
dorineft validus,fed ingenitus vero, no afei-^*’

titius,qui vulgare Lavedula quodammodo redolet,
fuaviortame,exeptis ii folliculo feminibus paajor o-
dorisacrimoniaincft,minor aute odoris gratia , ea¬
dem ratione,& racemus, & nuda femina acri faporc
fiunt prardita, fed in racemo hebetatur acrimonia, in
nudis feminibus vehemetior percipitur.qux vulga¬
re caphura quodammodo (apit. P rami fla fic deferi¬
ptione, ipsa expolitione aggredior , in qua tria prx-
cipue preftare conabor. Vnu erit expolitione afferre
verbis Diofcoridis sumopere confentanea: alterum
erit, rei ipfius veritate perferutari, in illis prxfertim,
que Diofcoridcs partim ex fua fententia lcribit,par-
tim ex auditu referf.quam fanediftindione cumre-
centiores prartermittut, Amomi dodrinam non pa-
ru perturbat:poftremb fuis c6gruis locis indagabo,
nu Indicus racemus eas obtineat notas, quas Diofc.
fuo Amomo aflignat.Hecpraffari volui, exi ftimas, ea
allatura effe lucem illis , qua: a me pofthac dicentur.

Ad Diofcoridis itaque verba hec: Amomum eft par¬
vus frutex [ bnuvm.®A addo , cuius fruttus ejl : alioqui
Diofcoridis fenfus videtur mutilus &falfus.Sufpica-
du etia codice Gra:cu mutilu effe , defiderariqrineo no s,trb0r
Mynlioft nome quo Plin. Amomi frutice cognomi- Dujc. &
nat,feu alia ejwfinodi vocc adjungeda effe, vel Dio- AI
fcor. dedita opera Amomi breve notior e attulifle.

Eft ficuti uva racemu- ] Bovfv©- feu racemi figrifica-
tio apud Grxcos duplex videtur, una comuri/Ema,

aus

LIBE

qux comprehendit omnes fruebus raccmofos. Al¬
tera fignificatio denotat non univcrfiim genus ra¬
cemorum, fcd illorum quandam notiflimam fpe-
ciem, nempe racemum uva: : Hanc fignificadonem
cognoverunt Marcellus & Ruellius, qui nomen Gl-
7fj©-expofueruntuvam vel uvx racemum, qux in- !
ter fe non differunt.Recentiores autem aliqui hanc
\dc. /igni ficati o nem ignorarunt cumRuelliurn

ur- reprehendunt , taquam mal£ interpretantem hanc
vocem @o7$u®- nomine uvx, qua in re luam prorfus
patefaciuntinfcitiam.Vetcresfane Amomi frudum
exiftimarunt elfc racemum. Diofcorides declarat A-
momi racemum limilitudine feu exeploipfiusuvx.

Px ligno] exA ligni nomen fignificare po/Iit & in¬
tegrum Amomi fruticem & lingulas illius partes,
nepe ftipitem, ramos, lurculos, nihilominus tamen
hocloc® denotat tenue farmentu, cui uvacohxler.

Convolutus in fc ipfum \rnm 7&tyyHfo&J taunS] fen fus
verborum clb Amomi frudus eft limilis illi uvx ra¬
cemo , quieft,in leipfum convolutus leti complica¬
tus. Verum racemus ille dicitur complicatus in fe-
iplum,qui a contrariis omnibus locis (lbimetcohx-
ret&convolvituuiluntvcro loci dtfferentixcontra-
rix,an te, retrb,fursu,deorfiim a dextris & a lini (Iris.

In feipfum eauraJ] Vox relativa noltram confirmat
expolitionem , vocem convoluti referendam elle
potius ad proximum fubftantivum racemum, quam
\m r a- ad remotiorem frudum velfruticem. Recentiores
con' inquiuntDiolc.delcripfitpIantamconvolutam,fed
Recm- Indicum Amomum eft racemus convolutus non
r. planta, quare non eft Diofcoridis legitimum Amo¬
mum: patet lolutio dubitationis ex Diofc.& Plinio,
quia uva ipla convolvitur non planta.Recentiores
negantes Indicum racemum efTe convolutum &
fenfui adverlantiir & vocis fignificadonem non
rede accipiunt, fi enim ex Plinio uva convolvitur,
cur Indicus racemus uvx limilis no covolvitur etia?
Enimvcro recentiores hallucinati elTe videntur , in
hacvoce convolutus, tarquafignificct Amomu ali¬
cui rei e (Te convolutum. Recentioreslndicum race-
mujillegitimum Diofc.Amomu dicunt, quoniam ra¬
mulo adhxret herbaceo potius qudnlignolo ,ciim
idem ramulus flexibilis &venolus appareat : Sane
veriUimealferitur Amomi Indici pediculu flexibi¬
le & venofum, fcd no inde (equitur eundem ramu-
ioDioJ. Iu efTe hcrbaceu. Duplex eftledio vulgata, una qui-
n0fle dem que Greci exeplaris feriemfequitur,altera vero
tuer.d e^. Latinoru interpretii qui pcrtuibant ordine ver-
boru. Ledione vulgata nonulla ablurda cofequun-
tur, fi frutice exponamus planta experte fruduum
Diolc.dupliciter errat. Sed quia Recentiores vulga¬
re inlequetesledione exiftimant Diolcoride decla¬
rare Amomi planta, exemplo ipfius uvx,illoru par¬
tes erant oltendere etia alia Diolcoridis loca in qui¬
bus plantas iplas coparatione fruduu illuftraverit.
Adhxcuvxexemplu ineptu eft adexprimendu fru-
nt err. ticem. Recentiores autem quandam excogitarunt
fimilitudinem carminem Amomi plantx & uvx ra¬
cemo quam vocarunteonexionemfeu adhxretiam
partium tum fruticis tum uvx.verum eft fimilitudo
tenui (lima, indigna prorfus Diofc. diligentia. Lati-
\noruni noru interpretii ledio ( Amomu exigue fruticatex
ypre:u ligno le convolvens in uvxmodu) pluribus de cau-
•o rtfu-fc repudianda,fcnfum Diolc.immutat , oblcura eft.
uia' Errarunt recentiores illi qui nuper adverfus Indi
cum Amomum Icripfcrunt : fi quidem illi vocem JSo-
°nt err ‘'nnplilT.fua fignificatione racemi accepe¬

runt, hoc pado legentes: Amomum eft parvus fi u-
texin Ici pium convolutus vcluti racemus. Ex hac
ledione (equitur falfum Scimpolfibile.

Habet :■ ■et em cr fi orem parvum vcluti Vicia alba , fi¬
li a vero Viti alba fimi lia ] Ita Diolc.con jungit florum
& folioi ii deferiptione ad antecedentia ut nemo i n-
To«*II.

R XV- i sf

ficUti poflit/quin antea Amamifrtidu figuraverit,
queadmodu nos expofuimus. V erilimilc eft folio¬
rum & florum Amomi Inftoriam Diofcoridcm ac-
cepilfe potius ah aliis feriptoribus qua n quod A-
momi flores Sc folia ipfemet unquam viderit.

Optimum e fi A i meniacitm. ] Dign u i n qltifi ti on e an De lu,‘
Amomu nalcaturin Armenia , Ponto tcauflx dubi¬
tandi quiaTheophr antiquitus adnotavic , odorata
parti :n cx India, Sc Syria advehi, indeq; mitti ad ma¬
re, partim ex Arabia deportari. Adhxc feribit Plinius
Amomum in India provenire. Quibus accedit Dic-
Icoridem perlxpe exoticaru plantatu luas ignorafli
regio nes. Veri /limum elfe puto Amomi planta indi¬
gena Indix elfe , cx qua olirn deferebatur primu in
Sinum Perlicu, moxin Media, Armenia, Pontu im¬
portabatur, inde vero in Grxciam & Italiam perve¬
niebat. Equidem cenfeo fi Amomum in Media, Ar¬
menia , Ponto nafceretur haud difficile e fle, hoc te¬
pore ex illis regionibus illud exportarc.Secuda fuc-
cedit dubitatio an tres fint Amomi Ipecies , vel po¬
tius fint tria individua fub unica. Quod nutem ad aun Color,
colorem inclinat fi absque lignum fubcir rn m ] x° w' C6? ? *
xfi?. non fignificat ipfummet auri colore prxditum
e(Te,led ad auri colorem inc!inare:fa ne ejufinodi co¬
lor clfc videtur medius inter album & aureu,quem
Plinius pallidum, atq-, fecunda; bonitatis vocatilrgni
nomen intelligendum eft tenue larmentu, cui race¬
mus hxret. Snbcirrus] color, xmyfi -pcV magis ad fulcu
vergit quam fubaureus. Quod Diofc. Armeniaci A-
momi nomine non intclligat fruticem, ficuti recen¬
tiores aliqui opinantur , non eft difficile oftcnderc.

Odoratum valde 'dbadvf acti-cVJTheophr.lib.de odo- Odor.
ribus, vero Amomo tribuit odoris vehemetiam his
verbis: veh eme tiora p arci us adhi ben t ut Co ftum Se
Amomum. Sane Indicu racemum vehemeter nares
excitare,vcrilfimu eft, quavis aliqui Rcccntioru idi- kecent err.
pfum negare noerubelGat.SedMedicu,quiain cap c- Medicum.
ftribus Seaquofis locis nalcitur,invalidu.M^«.'<;;.6''
fiubviridc]Ci curecentioribus Medicu Amomum C^lb-Co,or/ul,^
viride exponamus frutice, ifta coloris fub viridis ob-
fervatio in ipfo frutice erit prorfus plebeia & indi¬
gna herbario. racemo eft adhibedus,cuiPlin. etia tri-
buit.Ef ad tacli: 'moilcdm? J/, Venofum l ignis] 1 i g n u lu n t u^n*.
'ramuli, qui ipfosraccmofosfruiftusferut.Medicu A-
liiomuvenosu eft no fuis fru6tib9fed lignis, imo fui«
frucftib9 eft ad ta&u molle,leu fragile:fragileaute & Molle.
venosu libi adversatur.Patet Diolcoride de racemo
non de frutice loqui,na fi frutex venofus erit, ficuti
pleri q; interpretes exponut,quid erit ad ta&u mol¬
le feu fragile nihil prorfus. Odore ad origanu inclinati- odor «rig* y
te cou~] non denotat odore Origani , fed »'•

quod acceditad Origaniodorc.interracemos Indi¬
cos nullu adhuc oblervavimns fubviridem. [Cur Ni- Maron nDt
coi. Maronea Tnywfyo interpretetur ad Origanum incli¬
nante nef io, fignificat enim ad Rutam inclinante.]

Pontici, m verb fubcirrum] cirrus color ex ruffo &: ru- Ponticum.
bro commixtis enafeitur, led lubcirrus ex pallido & ^nbctrrue
cirro fit.Ex Indicis aliquos obfervavimus fubcirros,
ccdcq-, exteris prxftantiores cu odoratiores fint&
graviores. Color fubcirrus eft racemo affignandus
non frutici, prxlertim cum Plinius colore ruffum ra¬
cemis tribuat, no frutici. Non longum] Si Medici A- Non longus
momi racemus magnus eft, eft etiam longus : Huic
Diolc.opponit Ponticum, nonlongum,«^e racemo
autem loquitur, non de frutice.

Neque fractu contumax] Ponticum Amomum non
eft fru&u contumax, vcluti exempli gratia eft Car- cardamt*
damomi frudus : mediam obtinet conditionem in- m fultus.
ter duritie Cardamomi S: Medici racemi fragilitate.

Racemo fan, (icTfvoJif ] Ponticu Amomum eft racc- Peattcum.
mofum,quia uvx effigiem habet non racemi, ratum
coiminiter (umpti:Amomu racemosu figrific. t fn.:-
dum,r.cn planta utperperam tc c e n t i o r e s fet i b u r, t : Recent. err.

R i

tfS KISTORI/E

verum quia negarunt Amomu racemofum elTc fru-
6tu effigie uvx prxditum,fed ferip ferunt elle plan¬
ta liuiilenuacemo:ipioru.n parces erant, (tiam con¬
firmare expofitionem,Diofcoridis teftimonio.

Fruftu plenum ] Si Amomum Ponticueft racemus,
ficuti docuimus, inde colligitur eundem racemu cx
acinis feu folliculis coaiftare: Cui intra propria cavi¬
tate fi u cius aut femina con tinet.Falsu cfl folii Amo¬
mu Ponticu elfc fructus plenu, natnqi & Armeniaci
Amomi racemus debet ellc fructus plenus cu opti-
C arpos mus exiftit Diofcoridis teftimonio. Diofcorides pa-
Jperma rum videtur elle conflans in ufii vocu y.apmJ /j
D,,fc- Hocin loco objiciunt Viri do6ti,ii Diofcori¬

des r.o de Amomi planta fermonc habet,fed de fru-
dlu Pontico, quem dicit elle frudlusplcnu,propofi-
tionc elle nugatoriam, cu unu Scidem fit fub jeclum
RecentiorZ atq p r xd i ca tu , fru itus eft, frudlus plenus, facile di-
fulfitss. luitur objedtio ex fru6lus& feminis fignificationi-
bus.Namqj fubjedtu eft Amomu Ponticu, feu race¬
mus P6ticus,qui cx pluribus fru6tibus,feu folliculis
conftituitur. Sed prardicati rationem habent inter¬
na femina angulola, qux in eifdem folliculis conti-
netur.Falfum ergo eft quod alTiimuntrecentiorcs,
ide ede in propofitione fub jedlum &prxdicatum.
°lanuM 1 °djrc fenfim. feriens] Homines reccntiores qui I n-

dico Amomo infefti funt, racemi Indici fuavcvali-
dumque odorem fuis ferip tis extenuant , tanquam
afeititiu. Opponimus teftimoniu ipforum fenfuum.
Quxfiverit jure quifpiam,.qiiibiis permoti cojcdtu-
ris putaverint quod Amomo odor afeititius. Re-
centioresfruftrainquirunt , num Indici Amomi o-
dor exiftat in cjufde pcricarpiis vel in feminibus in¬
ternis : cum Diofc. ipfe collocaverit in racemo toto-
Eligito aurem recens cu album vel fubrubum] Amomi
color albus & fubruber iphus racemi exiftic, nofru-
C olores. ticis,naq; A; Plinius cofHem colores racemis Amomi
afiignat.Omnes colores quos Diofc.obfcrvavit,nos
Sul^n-mhs prxter ipsu fubviride in racemis noftri Amomi ob-
<olor- fervamusiverum hofce colores non ob.fervatos fuiC

fe a rccentioribus illis v'iris,qui Amomo Indico bel-
Sqfcrubtr lum i ndixi Ite vi de n t u r, facile credi dc ri m. Sttbru b er
autem color elle videtur is, quemDiofc. fupra vo¬
cavit lubdrru : albus vero color Amomi n5 videtur
ellcfimplex , fcd rcmiCiorob admixta exiguam fu- a
fcedinemfti tame de Vetcru Amomo licet judicium
facere ex noftris Indicis racemis , quoru illi qui albi
exiftfitjita funt albi ut ad colore cincridualiquatulu
vergant.Quod fpeutat ad colore albu que Diolc.pa-
ruofe text.1^ bonitate cu fubrubro facit dicendu eft vel codice
ccm.pt Grxcu elle corruptu ut Marcel. Virg. fufpicatur, vel
Diofcoridem adverfari Plinio, qui pcflimu elle can¬
didum affirmavit, vel voce candidi lntelligenduefTe
racemu fubaureum, quC- Plinius pallidum dixit : ve¬
ru fi le&io depravata eft vel expungenda: funt dux
voces(a!bu veljlegenducp non albu fedfubnibrum.
Adultera- Non coactum vel connexum] ut eft adulteratu s racc-

™ r*ce- mus qui conflat acinis feufruclibus,qui etfi hfuo li-
”J4S‘ gno alias avulfi ja fuerint, poftea tame gfimi liouido
in unu facli tiu racemu, conglutinati adeo fuerut,ut
unii continui) 5; folidu cornus prx fe ferant potius
qracem ii ex p I u n b u s a ci n i s c o p [1 i t u t u. Su fpi cari 1 1-
cct,ingrxco codice fortaire defiderari aliqua ver¬
ba , qux figr.ificatipfum Gurai liqtiidu, quo racemu
Retenturi* Amomi adulterari Plinius fcribit.Veru recentiores,
'rucII Icr ^lljRl,cIl;i biterprctationcfcquetescxiftimatjOpti-
jione'. ^'inuAmonufineq-,aftri<ftim cohcrerc,neq-, elle covo-
lutu decip-fitur. No coaclu vel conexu (fcil.gumi li-
Dtofc.lecho quido ex Plinio addedu eftMarcclloVirg.)libeter a f-
torrj*"‘ r • sJtirer, verba ifthxceireexpugcda,nifi ex Plinio ha¬
berem9 , valde pfj icua expolitione modo enarrata.

i S -Jutum & diffufum] Diofc. legit i mu racemu deno-
tat,quicolu. acinis ab uno farmento enatis, fcqui-
dc comirg. tibiis, no yero conglutinatis in unum.

P L A N T A R VM

Diffusu e: folutum funt voces polyonynx,qux ex¬
cludunt coanuitatc & coglutinationciminime vero

nomediffufi fignificarc potelldiftatiainter eofdcA- . •

. r . - . Kecentto»

morai truct'u .Rccctioicsfcnbuc..c: exponutfparsu. crt,r. \
Seniuus plenum] Grxcis autonbu s plurcsfiuflus A: Semen. ■
feminis fignificationes funt, fed hoc in loco femc id
lignificat,quodin pcricarpiis cotinetur. Amomum
plenu eft: ipferacemus,cu jus folliculi aci noli conti¬
nent femina multa & perfecta, qux tota eorundem
folliculorii cavitate replent. Recentiores profitetur Utentia
Veteres Medicos fola Amomi planta femperufos ‘rror- i
fui Ile, neglexi Ile vero fru cius & 1 emi na ejufdcm A-
momi, tanquam inutilia, fed non fatis eft affirmare,
nili etia cx claflicis ainfloribus id ipfum oftendatur.

Simile parvis uvis fd.rpjjfi-] Recctiorescu videant Eotrj.liu
nomen uvul? yelracemuli admodum favere Indico
parvo racemo , cujus acini denos aut duodenos ad
fummiim non excedunt , negant Diofcoride dixif-
feunqua Amomu eligediiclle fi mile parvis uvis aut
parvis racemis, fcd res eft luce meridiana clarior, /3c- ^

tfuJiov fignificarc parva uva vel exiguu racemu. Ve¬
rum fi Diofc.in prxfcntia eligit Amomi piata ut pla¬
cet ReccntioribuSjilla non poteft effeftmilisparvx
uvx. Diofc. voce parvi excludit Medicum racemum
magnuquem ( utpote invalidum) antea repudiavit.
Recentiores nova afferunt expofitione verborum Recent ia
Diofc.Eligito Amomu plenu femine fimili parvis ra- terpr.julj
cernis. Sed ejufiiiodi expofitio ilatim apparet falfa:
fi quide feminis vox,q eft fi cudi cafus,regitura vocc
plcnu,&conne£linon poteft cu fimili , q, eft quarti
cafus,q»aproptcr expofitio comunis retineda cft,q
ait,Eligito Amomu femine plenu, fimile parvis uvis.

Grave] Recentiores qui Amomu Indicum repro- Recent er
bant, tanquam illegicimu,quiagrave nonfit,in ca¬
dere multipliciter peccant nam&fenfui contradi¬
cunt dc una limul confundunt figna Amomi tu legi¬
timi tu optimi. Demu Amomi gravitatem faciutab-
fo lutam , cum tame fi tcop arati va, qux dignofei n5
potefi,nifi plures Amomi racemi invicc cofcrantur.

Valde odoratum. ] Tanta racemus Indicus odoris Racemi u
fragrantia pollet , ut racemus que' jam multos dies d,c‘ e'! m
aqua ferveti maccratum,poftea exliccavimus, fuam
quanda nativam fuaveolentiam fpiret:quamobrem recenttort
ignoro quid compulerit Rccjnciorcs ad negadum
valida noftri Amomi suibus iplis expo.fi tam.

Sn: carie cu acre] ErrantRccentiores inauiretes Rccent.tr ,
acrimonia Amomi in e jufHe particulis, quaru per fc
nullus unquafuit ufus,ncpe in folis folliculis, vel in
folis feminib9 : liquide veteres toto utebat" racemo.

Gujlum mordens] Eligit Diofc. quo excludat Medi- Rc:e”t.“n
cu Amornii invalidii. Recentiores racemi femina gu-
ftu mordere negant,fidhacin re dupliciter errat, & cr,mon,*n
quia negat re fen fi b us apertiffima, quia racemi a-
crimoniam abfolutam faciunt, non comparativam.

Simplex coLretbn. var:twi]C,o\ov varius in uvis tiic Color Z-,t-
exiftit , quando in uno&i eodem racemo acinorum r,:is-
hic viridis apparet, ille purpureus, velquado idem-
met acinus itaexiftit.San e variu hunc colore ignotu
Recentioribusjin quibufda Indicis racemis Amomi tecent.tr,
nos obfervavimus. Diofc.hoc loco racemum ipfinn
defcribit,non totam Amomi plantam urRecentio-
res opir..tur. Varius autem color imperfeclx matu¬
ritatis eft nota, vt in uvis iplispolFumusobferuare.

Adult er , nt vero aliqui Amomum ipfi vocata Am 'inde
fimili exifiente Atn.mo, inodoro aure &fimi •fiucta.J.ud-
turcruet&mxf «V?w4»]Omncs expofitoresAmo-
miditribuucellc inodoram&r fircfru<ftu,noipfi A-
momojverum ipfc verboru cotextus oftendit calde
voces adjc<flivas, connctflendas potius proximiori
fubftantivo Amomo , quam remotiori Amomidi.

Deinde cum Amomi vox multiplex fit,quxfignifi-
ficat plantam abfque fruclibus & piatam frudlibris
onuftam, atouc fiuclum racemofum fimilem n.-rvis

uvis -.Amomo inodoro & fine fm&uffioceft, Amo¬
mo immaturo ut Plinius etiam fcribit.

O-.a na fatur in Armenia, floremque habet fimi1 em O-
rigan o ] Sufpicamur quod noder audor de Amomi-
de fcripfcrit,potifts qux apudaudores legerit. A-
momi plantam Diofcoridi folo auditu fuilPe cogni¬
ta, non autem oculata infpedione compertam no¬
bis fufpicandi occafio: quod vero ex veteribus her¬
bariis aliqui Amomum deferibentes plantam inte¬
gram cum fua radice figuraverint, apud Plinium lo¬
cum monftrabimus.

Oportet autem huiufcemo di probationibus fragmenta
'vitare. Eligito autem qua ab una radice habent fur culos
ljx integros ] Amomi radix noneft utilis ad compofitio-

ncs,quoniam radicum Amomi apud V eteres Medi¬
cos n ulla u n qu am men tio h abetunfed radi ci smen-
tionem facit Diofc.utmanifeftumfaciat,ipfasplan-
tas integras, fuifque radicibus cohxrentes,non effie
ent.tr- expolitas dolis & fallaciis. Recendores ex incertio¬
ri Amomidis deferiptione ftudent confundere &
perturbare certiorem &c dilucidiorem notitiam le¬
gitimi Amomi racemofi. Hxc ex Maronea inDio-
fcoridemdixiffie nobis fufficiat.
erpretn- Oftendit porro Maronea Plinium de Amomo
syerboru Vere fcripli ife & confona iis, qua: Diofcorides de
nijdeA- Amomo tradidit : quinetiam aperte monftrat,In-
m0‘ di cum racemum omnibus Amomi Pliniani notis
infigniri :prxterea comprobat, Plinium in de feri -
bendo Amomo fuilfe diligentiorem & dilucidio¬
re m i p fb Diofco ride. No s ex Maro n e a n a expia n a-
tionc in Plinium, quxdam tantum adferibimus, plu¬
ra defideran tem ad ipfius Marone? commentarium
relegantes. Sciendum itaque cft, quod quando Pli¬
nius dicit : Amomi uva /» ufii efr.] Amomi nomen fi-
gnificat plantam i piam , ejufdem vero plantas fru-
ccKt.rji.i- dius, dicitur uva Amomi. Recendores quiRuellio
reprehen-vitio vertunt quod Diofcoridis vocem 0o7?u©-per-
nt Ruti- peram expofuerit uvam cum fignificet racemum,
m ■ ejufdem erroris etiam Plinium ipliim tacite repre¬

hendunt. Amomi uvam intelligit Plinius race¬
mum, qui refert imaginem uva:. Recendores qui
Plinium in Amomi frutice deferibendo ancipite vi-
dent,inde colligunt, eundem auctore edam uvam
Amomi ignoralTe,admodu fallaci argumento ducti.
tcent.tr- Indica Vite Labrnfca.] Aliqui ex Recentioribus re-
r. probaverunt Plinij de Amomo hiftoriam , quia illa
admodum favet nuper invento Amomo. Garzias
arz,.not. autem aucIiendus non elt qui Amomum in India
nafei fuis feriptis negatmon credendum elt vel Gar-
ziam omnes Indix vaftiffimas regiones peragraife,
vel omnia limplicia medicamenta cognovifie.

,lia Myr. Frutice Myrtuofi ] Nobis arridet opinio, quod A-
momi planta fit frutex Myrti effigie prxditus, naq;
in Racemi Indici (ut fic loquar) pediculo foliainsut
breviora, qux non funt diffimilia afoliis Myrtinis.

Punici mali foliis fimile.] Amomum quod elt fimile
foliis Mali Punici , atque a Plinio laudatur , non elt
altera Amomi fpecies ,fed elt Amomum antea de-
fcriptuin, illud autem elt Amomi fru&us vel planta:

' Amomum quod folia obtinetMali Punici fimilia,
cftipfamet uva, non piata. Indicus nolter racemus
infeipfo continet folia cmula foliorum Mali Punici,
unici fo- fena ungulos folliculos ambientia in modum caly-
a' cis. Recentiorcs autem quibus incognita funt folia
di£ta,fruftra objiciunt Plinio, qubd Amomum de-
icripferit longe diverfum a Diofcoridis Amomo.Ex
Plinio folia Mali Punici pertinent ad uvam Amomi,
non ad plantaded ex Diofc.folia Vitis albe fpedlant
ad plantam Amomi,no adfrudtum. Racemi quibus
infunt folia integra & longiora, qux extra Amomi
acinos perfpicue eminent , funt pulchriores vifu &c
plcrumqi recenti ores, Evinco nuptiores exiftuntifo-
lia ante maturitatem dcccrpta,rugofa evadunt,qux
Tom.Il.

LIBER XV' v?

nondum animadvertere potuimus in Indicisrace-
misrled acinos racemi rugofos. Plinius Amomo ruf-
fo primum bonitatis fignum aflignat:idem Nardo
tribuit colorem rufium, nihilominus tamen in fald i-color ruf-
cis racemis no videmus colore illum, fed ftibruffium:/^*.
fubruffi autem racemi Indici Amomi plerumq, om¬
nium ponderofiffimi &c maxime odorati exiftunt.

Pretium] Quis affientictur Recentioribus feriben- Rtcenr.er-
tibus Pliniumignorafie Amomi uvam, quam nullus'0-’ •
Vnguentarius aut Medicus Plinij feculo ignorare
poterat ? Fruftralaborant Recendores, qui fingunt
duas Amomi fpecies k veteribus deferiptas , cum illi
unicum tantum cognoverint.

Foliis Mali Punici & gnmmi liquido ] Cum Amomi
uvx fragmentis in unum fafb tiumracemCLReccn-
tiores fruftra objiciunt Plinio,folis foliis inodoratis
Mali Punici &.Gummi liquido effingi, no polle fru-
6his odoratos ,qui legitimum racemu aemulari pof-
fint : Plinius in fua narratione hiftorica prxtermiht rltnij lecti»
Amomum friatum ut pote notiflimum in xtate. c.n.jt.u.

Minus v eno fa atque durior] vulgaris Codicisjedtio
hac in parte mendofa cft , legendum eft minus ve-
nofa, atque dura.

Simile his & nomine & frutice Cardamomtm] Con~ Raccms(i
futanda opinio Recentiorum,qui fcripferunt Amo- ir.dtcw non
mum Indicum effie fpeciem Cardamomi racemofi, <r fl theses
Docet Plinius, Cardamo mum fimile effie Amomi c™d*m9'

fpeciebus,ncmpe Armeniaco, Pontico jMcdicoiqui^^
vero cxponuntCardaraomum fimile elle his, Amo-,- Jr-
mo & Amomidj Icilicet,illi perperam faciunt unum
Amomi genus & Amomidis , cura planta fit fui ge¬
neris ab Amomo diverfa.

Frutice] quoniam Plinius nunquam vidit Amomi Plinius vor.
frutice, eadem ratione credendi! cft: eunde nuquam
vidiffie ipfum Cardamomi frutice, utpote peregrinu
inutilemq, Vnguentariis & Medicis. Exiftimandum nu^titum.
cognovifie Plinium fimilitudinemrti ter plantas A-
momi & Cardamomi vel cx veteri! mo numeris, vel
exipfa. fimilitudinc fruftuu Amomi Cardamomi:

Noftra xtate nemo adhuc vidit ( qubdfcia Amomi
Cardamomi piatas: Et nomine] Amomum, Car-
damomu,&Cinnamomum funt vetuftiffima nomi¬
na, & funt inter fc fimilia : Ex hac vero fimilitudinc
nominum licet faccrc probabilem coje&ura una &
eadem regione alnifte illas plantas atq-, nomen eif-
dem impofuiffie. Qiiaobrem cum ex hiftoriis noftri
xvi notis aperte Cinnamomu in remotiflimis Indi?
Orientalis infulis provenire,credcndu eft in eifdem

'sita r

°l*-

_nfulis,vel faltem proximiori earunde Infulam con-
tinentietiaCardamomu & Amomu nafci,indcq.; in cardamt -
Europa deferri : Veru cum Pliniu inter Amomi! &/»«;»
Cardamomu duplicem fimilitudine defcripferit,fci-^«OT fA‘
licet fruticis & nominis fimilitudinem, Recentiorcs ^ntioret
ipfi qui affirmant noftrulndicu racemu elle Carda- r(fc/?u,uur
momu racemosu fateri coguntur, inter Cardamo mu

Amomu, tertiam reperiri fimilitudine notatu di¬
gna, nepe racemoru fimilitudine, ideo ut utcrq-, A-
momi & Cardamomi racemus eodem modo cohx-
reat,convolvatq-, fe ad uve fimilitudinc. Veru Vete¬
res quide vocarut Amomu racemosu, fed Cardamo-
mum nunquam dixerunt racemofum, vel quia Car¬
damomi racemus laxus , Sc rarus , nullam prx fc fe¬
rat imaginem uvx, vel quia Cardamomi fructus
tenuibus hxreat pediculis dc proptcrca fuam race¬
mi figuram diu fer vare non poffit. Ex his colligen¬
dum eft Galenum, Diofc. Plin.dc alios veteres nun-
quam cognovifie Cardam omum racemo fu m .

Semine oblongo] Recentiorcs longitudinem femi- Semen pre
nis exponunt, taqua fimilitudine Amomi & Carda-/'"#"
momi :fed Plinius Cardamomu femine oblogo prae¬
diti! effie dicit Amomi nulla mentione facta. Plinius
voce feminis intelligit Cardamomi fructum;qui ex¬
terno folliculojinternifqj feminib9 coftat,fed Rccc-

R 5

HISTO R1AE

tiorcs hanc impugnant expolitionem. Procul du¬
bio omnes Cardamomi fru<ftus cum fua theca ob¬
longi ; interna vero femina angulofa& brevia
fuat , non oblonga : quia vero eadem femina feria-
tim depolita funt , fibique invicem connexa tenui
intercedente membrana,qua involvuntur,inde fit,
ut unaquxque feries feminum , unici tantum lon¬
gioris feminis oftendat imaginem, qua: recentiores
Recent.er. m errorem induxit. Cum dicunt Recentiores Car-
ror. damomi fruftumnon clfe femen , veritati repu¬
gnant, nam ex Ariftotelefruchis & femen re idem
iiint. Ex Theophr.feminis vox communi/Hma, qux
fub fe continet fructus & femina , tam nuda , quam
in pericarpiis contenta. Plinius ipfe Balfamifru-
contra plt. <"^um ^cmcn appellat nucleos Pineorum. Et fi
cardum. ver^ ^nP Ierit Plinius Cardamomum in Arabia
non *<^;r/provenire,attamen id falfumelle, novimus cxNeo-
ex Arabia. tericorum hiftoriis.

Qiiatuor ^/«f^f«erw]Cardamomum duplex exiftit,
frutex fcilicet quod inutile effc , propterea etiam
Cardamo- *gnotumJ atque femen oblongum: fed quoniam
mum qua- Plinius enumerat quatuor Cardamomi fpecies, eaf-
druflex. dgm elfe fru£tus,qui pericarpiis & feminibnsinter-
niSconftant , nemo dubitare debet: fiquidem ha¬
rum fpecierum color eft viridis , ex ruffo candidus,
varius , atque ipfi acuti anguli, noftrum vulgare
Cardamomum referunt non plantam: cxhocloco
apparet Plinium ignorafte Cardamomum race-
niofum.

liulfyntfi. ] fi Plinius Viridi/limum Cardamo-

c anones. mumintelligit illud quod herbaceo colore prxdi-
tum eft,nihilprohibet quin vulgare Cardamomum
fit Plini j legitimum quamvis fitpallidum , fiqui¬
dem vel maturitate , vel vetuftate , vel acris intem¬
perie color viridis evanefeit. Quid prohibet etiam
Viridi Ii. Plinio illud elfe , quod reccntiffime colle-
<5tum fuit?

Pm£«e]fignificat oleoflim & fignificat etiam craf-
fum.,& fiicco redundans, hoc in loco verb fignificat
femina crafliora & vegeta ipfius Gardamomi.

Acutu angulis'] Acuti anguli funt in vulgaris Car¬
damomi theca, nam e jufdem interna femina angu-
lofaquidemfuntjf d non funt pnedita acutis angu-
1/idicni Tm- lis, fed potius obtufis. Verum quoniam Indici race-
eemui huc mi frudtus orbiculares funt,quafi uve acini, ad hanc
rfouj7 ”s”pr*manf fpeciem Cardamomi redigi nonpolfunt:

nam etfi friittus Indici Amomi prxditi iint tribus
exiguis eminentiis,il!x tamen funtleviter conncxx
non angulata:.

Contumax frangenti] Corrupti Codices legunt,
rlmtj lectio contumax fricanti.: Verum cx Diofc.& Pliniolocus
corrigitur. corrigendus. Loquitur vero Plinius de integro fru-
6tuCardamomi,non de internis tantum feminibus.
Color. Proximum e ruffo candicans ] Hic eft nativus color

Cardamomi vulgaris.

Cardam.}. Tertium brevius atque nigrius ] Tertia Cardamomi

fpecies breviori & nigriori femine conftat. Semina
autem breviora funtipfifrudhisintcgri Cardamo¬
mi, quod conftat fuo pericarpio & feminibus inter¬
nis, fed fi libere loqui licet, etfi feminum brevitas
denotare poffit tertiam fpeciem Cardamomi, nihil¬
ominus tamen nigredo denotare videtur quandam
a Iclis calore contra&am cxuftionem.

Varium. tamen varium ] Varius color inchoatam ma¬

turitatem fignificat. Hxc autem quarta Cardamo¬
mi fpecies non differt natura a reliquis fpcciebus
Amomi.

H ccr apud Medos nafreitur] Nullum eft abfurdum
Cardamomum nafei in Arabia & Media , fed revera
Latus. ex Neotericis non habemus. Concludendum in
Amomi hiftoria plenam fidem adhibendam efle Pli¬
nio : tum quia vera & notifTima fcripfit , tum quia
cum Diofc.confcntit, quo etiam fe difigentiorem

PLANTARVM

prxftitit. Quia vero in Indico noftro racemo om- Racemo*
niaapparcnnegitimi Amomi nota: , rccitatxaDio- Indicus /(
fcor. & Plinio , afferendum eft hunc Irdi cum race
mumeffe verum & legitimum Diofc. tk. Plini j A- A,n0mu*
momum.

Quod Latinis Amomum , Suwaw Grxcis, & Ara -sjnon.ci
bibu sHamana CiveHamanus ,&Conftantinopoliin
officinis Amoma nominatur j mihi vero Amomum r.
racemofum dicitur, egofinquit Bauh.in pin.) verum
credo Amomum, Marti nelli & Ponx,de quo Nicol.
Marogna Medicus librum Iatine fcripfit, qiiemPo-
na Italicum dedit. Amomum fpurium , Clufexot.
audario. Frudus 5. e VValachria,Eid.exot.I.i.c.n.
Amomum verum Ponx , Cluficur.poft. & ibidem
fub Amomo.

CARDAMOMVM VETERIB VS ET
in genere. Cap. XLIX.

CArdamomum(exorditurTheophr.hift.l.9.c.7.>/:^fv
ali j ex Media , alij ex India, cum Nardo Sc rch-The0Pfir‘ j
quis omnibus , aut plurimis advehi narrant. Hoc
ad unguenta utuntur. Simile his [Amomo & Amomi-
rfijcft Plinio 1.tz.c.ij.& nomine & frutice Caxdamo -Car domo*
mum, femine oblongo. Metitur eodem modo &in WM- g'**
Arabia. Quatuor ejus genera, Viridiffimum ac pin-™ cl,n,oi-
gue acutis angulis contumax fricanti quod maxime
laudatur. Proximum de ruffo candicans. Tertium
brevius atque nigrius. Peius tamen varium & facili
tritu, odorifq-, pravi:qurveriusCofto vicinus [quod
verius Cofto vicinius.Dal.] elfe debet. Hoc & apud
Medos nafcitur.Precium optimi in libras duodecim Pretium,
[libras x.duudecim.Dal. ] Cinnamomo proximagen-
dlitaserat , ni prius Arabix divitias indicari conve¬
niret, caufasque qux cognomen illi felicis ac beatx
dedere. Cxtcrum ex quibus amoribus Plinius fua pl,n not-
quatuor generafaciat,non conftat, tcfteMatuhiolo:
Diofcorides enim , Galenus & exteri Grxci , unius
tantum Cardamomi meminerunt. Qux vero com¬
mentantur de bis Carda mo mi s Plini j, vide cap.prx-
cedenti apud Nicol. Maroneam de Amomo novo
Cardamomi minorisfade,vel Indico racemo.

Diofc. de Cardamomo tra&ans id non deferibit. De Carda
fed duntaxat quibus in locis nafcatur optimum, ]
qualeque illud fit , docet his verbis: Cardamomum
optimum eft quod ex Coraagenc & Armenia &
Bofphoro affertur. Nafcitur etiam in India & A\-z-Dtlecl,lf’
bia : Elige ver6 id quod xgre frangitur [Ji^dusol
plenum eft acconclufum [uei/.vxoc] quod enim ejuf-
modi non cft,exoletum eft: quod item odore nares
percelli t,& fapore acre &: fubamarum eft. Vim Jia- vires.
bet calcfactonam. Cumaquapotumfacitad Comi -Ctmttiaiu,
tiales3tuffim,coxendicum dolores & refolutionem:
ad rupta item & con vulfa,ac tormina, &: lumbricum
latum.ejicit.Cum vino ver 6 potum re mima ffecftio- Rencs-
nibus, urinx difficultati, afcorpioneidtis,&ad o-
mnia venenum ejaculantia commodat. Cum Lauri Venenum"-
radicis cortice , drachmx pondere potum , calculos Calcul*“-
atterit.Foetus etiam perdit fuffi tu. Et fcabiem eximi x.Sc*b,es-
illitum cum aceto. Mifcetur etiam ad unguentotum
fpiftamenta.

Temperamentum adfcribitGif/w.fimpl.7. Qui Tempera-
faneadftruiteJle facultatis admodum calidx, non >
tamen ufqueadcb utNafturtium : fed quanto fua- exCaL
vius magifque fragrans eft Narturtio, tanto ci im-
beriliiorei calida facultas incft:ncc enim ulcerare
idoneum eft vel ipfum per fc illitum. Porro adjun-
«ftum habere quiddam etiam amaritudinis qua lum¬
bricos interficit, iSc cum aceto valenterpforasde-
tergit.

Apud Galenum in thcriaca Androm. ( qux & l.r.

Antid. &ir.lib.i. de theriaca ad Pifonem habetur)

Indxura

LIBE

i.aim Indarum Cardamomum non pro nigro , & Indo-
\rAam. riim colorem habente accipio ( inquit Cornar.).fed
pro Indico &c in India nafcente , ut Diolcorides do¬
cet. Porro idem Galenus 7. c.s.ejufdem operis , in
confectione Pamphyli , Cardamomum exentera-
njo- 1 fm-j-j habetrftcenim ego xctpJedy.ay.ov zfyvToexziAyw red¬
do: & accipio non idcujusinterna pars evacuata
& ejedla eft , fed cui exterior cortex live pellicula,
in qua con tinentur , detraCIa eft, ita ut interna pars
in ufum a Humatur, & fi t itfvToei<ry$/oy, vehit ex inter¬
na parte acceptum : contrario modo ei quo glycyr-
rhiza probatur, ex quaejccta eft me¬

dulla, &c radix reliqua in ufum accepta. Quanquam
autem in Scribonio,& Marcello Medico Latino ve-
tmatum tuflo , per me ex officina Frobenianaedito, It^vToei-
mant- cySpov vox reddita legatur per vocem animatum:
*• Nam &N aflurtium animatum, & cachry animatum,
&mify animatum habent. &animatumita pro ex¬
enteratum & inanitum , politum videri poflit, per
errorem exferibentium , qui animatum pro inani¬
tum agnoverint : tamen vehit etiam in relatis com-
ment.meis feriph , animatum pro pleno & integro,
6c evacuato contrario di Cium e fle poteft , atque a-
deo pro in terno, quod ad externum collatum, ani¬
matum ,&c velut anima praeditum haberi : atque ita
memr Galenus Z. de antid. dixit y.ctfJky.eoyv t$/ aoCuv o&eie » f
bmeiww : i- e. Cardamomi interni abfque folliculis.
Quanauam in Galeno ambiguum Iit , an ad
xs£w,aute£;me<!iW vocem referenda /it. Quum au¬
tem AoGay ufus nullus a Diofcoride prxfcribatur , l-
quod fupra (^zv7ieiayS/oy dixit , i. e. inter¬
num in capluliscomprehenfum accipi debere vide¬
tur. Et hoc declarat Galenus ibidem, ex eo quod in
fequenti medicamento KctfJdyuyo •/ y.zvs^afyi/ov acci-
ttus wr- p, ere jubet. Actius tamen iz. c.47. y.afJ^.yuye^a^r
,tH' h’Ti&ta>v>if habet , i. e. Cardamomi medulla privati,
tanquam rejecto interno grano , capfulxiplx acci¬
pienda: fint: fed ego vocem AoCdV deeile puto, Sc le¬
gendum , y.dfJkuduK \cCuy3 f oyrzeuuvijs: ut fit ea¬

dem qti.x Galeni leCtio.

trdanio- Aviccnna de Cardamomo duobus diftin&is ca-
Plilhus tia^av'h- Priore de Cardamomo Sacola, de
jnx% quafuo loco dicemus : altero de Cardamomo ' Cor-
dumeni. Quo capite eafdem plane vires ei a/Tignat,
quas fuo Cardamomo Diofcorides. Ex quo perfpi-
cuum cfl de Grxcorum Cardamomo Avicennam
hic verba facere. Item Serapio nomine Cardamo¬
mi eadem prorfus refert , qua: Diofc.Sc Galenus de
Ori- ^uo Cardamomo. Sed Cardamomiimne Grxcorum
quod vulgo in officinis habetur, id in contro-
verfia eft. Gefneri quidem judicio, Cardamomum
Grxcorum , aut illud ipfum eft , quod noftri fimpli-
,Jfa- nui- cicer Cardamomum vocant , (cujus tamen tres fere
itadinu, differentia: magnitudinis inveniuntur) autproeo
eleget*. re&<'2 ufurpari poteft. Matthiolus fufpicatur Mele-
getas vulgo didtas , Cardamomum majus elTe : fed
illa: profedlo longe calidiores funt Cardamomo, &c
acrimonia piperi non cedunt : & quod Matthiolus
ignoravit , Arabicum feu Arabum Cardamomum
funt , Sacolla etiam Sc aliis nominibus apud Arabes
didurn , apud Adluanum modo Cacula , modo ca-
c/;ryr,modo C appeum : quod poftrcmum indodti ali-
apfla ^- pU1 : n compofi tionibus q uibufdam i nTapfiam mu¬
tarunt, (ut in Diamarg. Avicennx quadam deferi-
ptione ) qua: mortis quorundam occafio extitit ,ut
teilatur Lacuna in fui Diofcoridis hifpanici prxfi-
apfcum tionc:alij vero in Captam ligneam, ut Matth.in epift.

: Attiu-.r . fed Gefnerus Capfi cum,i.e.Cardamomum Arabum
g- effe legendum primus animadvertit. Quod fi quis
etiam Cubebis' pro Grarcorum Cardamomo utere-
tatth./e. tur non aberraret is ipfius judicio. Ipfi Melegeta
' non videtur cunrMatthiolo magis refipere aroma,
quiun alia Cardamomi nomine di dia femina : qux

R X V irit

quidem , cum nonnihil fubamafa fint, ut Cardamo¬
mum Gefnero vifa funt: Melegeta vero acerrima,
abfque amaritudine , r.cfcit quid fomniaritMat-
thiolus, ut Melegetam potius Cardamomum Grae¬
corum ellc putarit,qu^m id quod nomen retinuit.

Cordus prxter Melegetam , Cardamomi tria ge-
ncrafacit , magnitudine tantum diftindla • Matih.
duo folum. Cxterumcum omnia hxc quatuor ge¬
nera, fu a femina folliculis includant , ridiculum eft,
quod nugatur Matthiolus , Melegetam fibiprz ce- nf*~
teris videri Cardamomum Grxcorum,quoniamfoI-'^f*r'
liculos habeat. Melegeta dicitur etiam Nux facra , &

Ntinte farctus Myrepfo,quafi Nux Cacbrya vel Cacbfys.

Temere etiam Matthiolus pro Cardamomo Myrti Cardanto-
baccas fupponit , corruptam Martiati R.ota: .KvtjG&k- mipubf.
Ko/^jjov verfionem fedlatus : melids Iuniperi baccas
aut Cedri fubftituiffiet. Piper Indicum feu Siliqua-
ftrum quorundam, primus Gefnerus ante phirimos^/*-/"**1
annos Cap ficum aut Cardamomum Arabicum fi
videri fcripftt:in quo erralle feagnofcit:etfi fenten-
tiamillam aliqui nonindocli ffint fequuti. Cxte-
rum minus Cardamomum Serapionis, nullo cap?- Cardam'.
tuloautfolliculoincluftimdpfiignotumeft. Quod7”,w/<‘f
fi quxeompofitio Cardamomum duplex majus
minus requirit , Cardamomum quodcunque habe¬
tur, ex tribus illis magnitudine tantum differenti¬
bus, duplicatum ponere approbat , aut Cubebas
pro altero. Pro Sacolla autem & Capfa , vel Capfico
Cacaldve , in lcxico Grxco rei herbaria:, quodD.
Sambucus ad ipfum mifit innumeris erroribus rc-
fcrtum,verba hecin veniri Ccribit,xcifJti(xcL'yoyiy£y£rct3
&rurms K£Xei * - e/ k^^ko. 72 w/^.Mclcgetta voro vel Melegeta
granum paradifi vulgo diclum,non eft Cardamomi”® efi
fpecies : fed fui generis, quod & preci j vilicas indi-^**;OT<,'77#"5’''
cat,& nulla odoris aromatici gratia. Grxcis veteri¬
bus incognitum fui (Te putat : recer.dores Grxci Ca~
pfium nominant, ut Aquarius: & alicubi Sit erepam ,
fi bene meminit ab Arabico nimirum Seitarengi
(qux vox tamen alibi Lepidium fignihcat)in recen-
tiorum quibufdam antidotis Cappajn terdum etiam
Capta pr® Capfico legi videt : vocatur & Nr-.nte /arca,

& Nux [arca, & aliis barbaris nominibus, de quibus
nunc inquirere non vacat. Quod autem Gefnerus Gct„„0T
Matthiolum Cardamomi duo tantum genera fta- *
tuere fcribit,fe r.egligentemcjusledtorem often-
dit, nos fiqmdem contrarium brevi oftendemus.

Carda m o mi app el la ti o r e gra n a q u ardam i n p har- De Cari.
macopoliis habentur, & guftu & olfadlu admodum Cordus.
aromatica : Manardus & Antonius Mula conten-^**”^-
dunt nos (in quit Cordus) vero Cardamomo carele, ^ MuI*
quoniam ab authovibusdeferiptx notx granis Car-”^'
damomum appellatis non conveniant. Quod qui¬
dem verum eife ipfefatcor , non tamen continuo
proclamandum erat , nos vero Cardamomo carere.
DiofcoricJes enim & Serapio integros Cardamomi
utriculos fivc frudlus granis eofercftos, ut olim affe¬
rebantur, atque non raro noftra etiam xtate,defcri-
p ferunt. Hodie vero utplurimumcortices,quiali-
gnofi & nullius qualitatis funt, abjiciuntur, £:fola
grana folliculis inclufa, propter faporis & odoris
fragrantiam ad ufum reponuntur : hinceti am eft
quod Grxcr in compontis medicamentis femper-
expetant Cardamomum: s^ynetcr/ct^loy & 7 iu) a.-mxd-
yl/jj Cardamomi , h. e. exenteratum Se ex utriculis e-
xempta vifcera five grana , Maius alterum & minus Qargam0.
alterum. Arabes utrumque Cardamomum generali
nomine, & Cordumcm Sc Saccda appellant. " Itaque t»s cr
vehementer errant ij , qui Carduvieni apud Serapio-”^'
nem Carui- agrefte interpretantur, idem enim eft Carut
cum Cardamomo: nec aliquam fufpendat quod Se- AirfPa
rapio , eandem rem alibi Cordutuein, alibi SaculLx. no-
minedeferibit :in capiteenim de Cardumeni ca re-
cenfet, quxapud Diofcoridcra dc Cardamomo le-

R 4

201

H I S T O R I AE

guntut: in SdCottd vero remeo depihgic modo ,ut
Arabes de feri p ferant, & utipfe viderat, quemad¬
modum adhuc affertur Cardamomum. Iam cilm
Diofcoridis & aliorum Graecorum deferiptioni , &
Cordumeni & SacoUd apud Serapionem hiftorixper
omnia conveniat , nemo diverfum ftatuat elle Car-

$“,e~ dumeni & Sacolla. Arabes pulchre etiam fuis no-

^ Ar.tr minibusCardamomifpeciesdiftinguunt.Siquidem

Error

rnn.iam

Cardamo-
mi fi»

rttm

ilio Ar.. » \X t

bum. majus appellant Heyl , minus vero Hclbanc , qui au¬
tem contrarium dicunt , errant. Cardamomum mi¬
nus, nomen fervat in Pharmacopoliis, Ger.C arbft'
momlcjdiversu h granis paradifi,qux aliqui Carda-
m • momum minusimproprie vocant, minus forte pre¬
cio & viribus intelligendum : mole enim majora
funt,& aliqui majori Cardamomo fubftituunt. Ha-
Cartiamo- bet idem Cordus in obffilv. Cardamomum quod-
mumfm- dam pinguius, acrius, odoratius,fcabriufque veluti
gutut. incultius quiddam.

CanUmo- Francofurti ad Mxnum in nundinis Cardamomi
mumtrt- tria genera hodie officinx apudCornarium agno-
plex Cor», /eunt [Manardtu inter hac.foLvn dmaritudinem defide-
mjmaius quodadfufeum & propemodum nigrum
colorem declinat femen , medullam albam habens-,
j.utrts di m*nus» cuius color ruber cft> tertium quod Gr<*»4

gentium, fdrddifi vocant,fulvi coloris. Sunt autem omnia fe¬
mina angulo/a, & velutcomprella. Sed ex his n ul¬
lum propius ad Diofcoridis Cardamomum accedit,
quam quod minus appellant , Sc eft , ut quod fapo-
re acre fit, & leviter amarum. Majus nec acre eff ad¬
modum , nec amarum. Grana vero Paradyfi , qui
vulgo p*r<tby(3 Forner vocantur , acrimoniam ad¬
eo excellentem habent , ut fervorem lingux indu¬
cant, & piperis loco cibaria condiant , in multo¬
rum ufu.Minore itaque Cornarius utetur,fi ita ufus
ferat.

Cardamo- Monachis in Mefidift.7. cenf. z<»5. auftoribus,
Mum Grue, ali ud eft Cardamomum Grxcorum <Sc aliud Ara-
tyAr*bum bum. Cardamomum Grxcorum fcilicet Diofc. &:
dfterjum. cxtcroruiTj)apUd Arabes vocatur Cardamennm vel
Cordumenum, fiveCardameni, vel Cordumcni.
Arabes, vt Serapio &Avicena, faciunt plura Carda-
r . momi genera. Avicenna confundit fpecies in diver-

eenfundif fis capitulis vt in capitulo Cdrdamomum&z capitulo
CobxJfdgue, & capitulo Elbue. Interpres etiam Sera¬
pionis, Simon Ianucnfis in capitulo de Sacolh, quod
eft de Cardamomo (vtiidem putant) erravit , ac
etiam aliqua de fuo addidit , videlicet Cardamo¬
mum maius elle Heil , Sc minus Hilbanc (quod putat
minus corruptum)& effe mafculuimvt idem fcripfit
in fua clavi in litera Cardamomum : fimiliter erravit
in capitulo quod incipit Cardameni : quia non

debuit intitulareip/um de Carui agrefti. Vt omnes
communiter tenent , quando abfolute eft feriptum
Cardamomum, femper maius eft intelligendum.
Bellur.enfisin fuis interpretationibus ait ,Eilbu.ieft.
Cardamoirum minus , & eft granum apud Italos
appellatum Melegette&c dicitur etiam Hcilbua.Quo-
modo Mc/ues ponit Cordumenum vt in Diamoro,
& in Athanafia magna, & in Diafulphurc , &: in
confe6tioncalfefcer$,&: aliis pluribus:tunc non pe¬
tit Cardamomum Arabum fed Cardamomum Grx-
CardAMs- eorum, quod ipfi Arabes /ub nomine Cordumeni
w/4. gene- deferibunt. Vnde /ciendum quod Cardamomi fint
quatuor genera, Cardamomum maius & minus, &
Heil & Cordumenum : Et omnia quatuor genera
c d tangit Plinius ij.c.lib.ii.Fatentur Monachi /e nc/ci-
miimltra rc<lu'^ fit Cardamomum Arabum maius , & Heil
bum no» penitus ignorant j & Cordumeni Arabum , fcilicet
d: Mo - Dio/coridis Cardamomum , quid certe fit adbuc no
bene percipiunt. Minus Cardamomum quod aliter
Helbaugue appellatur authoritate Eellun. tenent
pro certo elle Mei ege tam fiue Mclegbetamuluolem,
quam omnes aromatarij agnofeunt, &hxcponen-

Error la-
nucnfis.

Cardam

fimplex.

Cor dume,
num Me¬
fites.

nacht.

PLANTARVM

dain trochileis dc ligno Aloes Mefiies. Loco Car¬
damomi majoris , ac etiam loco Heil , licet illis uti
Cardamopio fcilicet Melegeta. ^ ^ ^

Legitimum Cardamomum hac terapeftate non
cognofci, ne ab ipfis quidem mercatoribus, quiex^, x(A(i
Syria, vel Aegypto aromata ad nos co vehunt, M.tt- non agno
tbioltts compertum habet. Quo fit vtMcdici.ac phar -fatur.
macop.ti in componendis medicamentis xque er¬
rent in Cardamomo, atque in aliis compluribus,
quod Cardamomi loco variis quibufdam femini-
buSjodoratis tamen, indifferenter utatur. Quorum
primum Cardamomum maiusifecundum Nigellam A
quod Melathij eft genus : tertium vero Melegbetaf ,
vclgranaParadifinuncupant , cum tamen eorum
nullum nec Grqcum,nec Mauritanum fit Cardamo¬
mum, quandoquidem aliud Grxci , alhid vero Afri
pro Cardamomo intclligunt. Serapio Diofcoridis
Cardamomum Cordumenum appellat, deinde au-
tore Ifaach fui Cardamomi peculiare caput in ftituit,
idque Saccolam nominat : quin Sc duum effc gene- SaccoU »
rum tradit,altcrum maius, alterum minus, quorum ^ 5^4
nullum no modo Diofcoridis Cardamomo rcfpon- Dtojt
det, fed nec etiam ulli eoru,quibus officinx indiffe¬
renter utuntur. Probatur itaque primum quod
omne officinarum Cardamomum Diofcoridis Car¬
damomum elle non poflit, pluribus tum notis,tum
etiam qualitatibus.Qmppc quod hxc in uniucrfum
parum, vel fere tantillum denfafint, frangenti non
contumacia, Sc guftui nihil amaroris relinquant.
Quddprqtcrea ab Arabicis diftent,fi cum iffis com¬
parentur, facile difparitas deprehenditur. Siquidem
Serapioni maius Cardamomum femen eft plantx,
quod oblongis quibufdam cocluditur capitibus iis
lane fimilibus , qux e rofis prodeunt , granis obni-
gris rotundis , Pipere longe maioribus , in quibus
minuta{eminaconcluduntur,angulofa,fari5ta,& o-
dorata : minus vero nullo contegitur capitulo ma¬
joris modo , quanquam colore conveniant. Quod
plane indicat, omne officinarum Cardamomum
nec Arabum cHe,ncc pariter Grxcorum, led potius
ab utrilque maxime differre. Quare putaueritMat- Monacho-
thiolus;iiludfalso fibi pcrfuafiflc Monachos, qui in err$

Mef.fcripfere,qubd Arabam Cardamomum minus
illud femen fit, quod Scplafix Melegbcttas vocant,

Andrcx Bellun, qui Avicennam mendis expurga¬
vit, aucftoritate freti. Sed cum Bellun. id afferat vul¬
gari tantum opinione dueftus , cumque notx mini¬
mi eorum fententie adftipulcntur,erralfe Moraelu
facile deprehenduntur. Semina enim qux Mele-
gbettiu appellant (vt omnibus plane conftat) capi¬
tulis excepta fuboriuntur , quod minori Serapionis
Cardamomo non evenit. Crediderunt Ruellius in
fuis de natura ftirpium libris, &: Fuchfiusin fua me¬
thodo , id omnino Mauritanorum elfe Cardamo -Piper ind
muni, quod nos Pipcrlndicum , alij Slhquaftrum<■“,w<'0',/,
appellant. Verumctfi Piper Indicum in corniculis
Rofarumfere modo fiium includat femen , quia ta- ejl,
men reliqua Serapionis Cardamomo nullis notis
corrcfpondent, Mauritanorum Cardamomum efTe
nequit:hoc enim fuis in vafculisglobulos quofdam
concludit , non lenticulis fimiles,fed rotundos , Sc
pipere crafliores , qui intra fc minutum quoddam
femen contincnt.Huc etiam accedit, quod cum hoc
Piper corniculatum , tum femine , tum corniculis
ipfis tanta fit acrimopia prxditum, ut non modo
manfum, fed ori tatum admotum ftatim quali ignis
exurat ,abfurdum utique fuerit credere Serapionis
Cardamomum elfe , cum dixcritipfe magis adftri.

«ftoria facultate pollere ,quam acri. Cxtcrum feribit
Avicenna maius Cardamomum grana ciccribusa-
tris , minus vero lentibus minora proferre. Quod
cum fortaffc Ruellius haud recte perccpilTet , c-i er¬
randi anfamprxbuit. quippe minori Cardamomo,

non

r

LIBER X V-

non autbtfc maiori /emina, lendum modo na/ciait
Avicenfia: quaquam Rutilius, vt fiiam tueatur fen-
4rdumo- ten tiam,fi»cus forie legerit Avicennam. Triagenc-
isgene. ra Cardamomi ex Alexandria Aigypti & India O-
*• rientali a Lu/itanis adferuntur, inquit Mattli.germ

& Italicus. Maius vocaturi quibufdam Tkdegetd&h
aliis Grana Paradi/i. Medium minus n5 certo fcio
an unum horum /it verum Cardamomum veterum.
nCarda- Veteres teflantur Cardamomum habere liliquas ut
omnm legitur apud Galen. Zenonem in fiiis remediis
iveritis venena re jeci /Te flhquas:prarterca id vide-
dum apud Gal. lib. io. de antid. pofl Democriti de-
fcriptione,in Theriaca carmine de/cripta : Item l.y.
de comp. med. fecund. Ioc.cap.?. Facile autem di¬
cerem maius Cardamomum eile veterum verum
Cardamomum, fi nondeellct amaritudo, quam re¬
quirit Gal. lib.y.fimpl. fi odore caput offenderet, dc
icet uti non iacilcfrangeretur.Neutrum volo allerere.Non
«rdamo- male agunt qui Cardamomo vulgari utuntur loco
o ^ulg.tn veri Cardamomi. Cardamomum maius dicitur
0 *e>0' Mdegeta propter fimilitudinemcumMc/^&: pro¬
pter gratum odorem quibu/dam Grana Paradyfi.

Clulius in fine Dod. gall. /crifcit , antiquis Grxcis
\*ocari Kapdb.uuy.ov Lat.C ardamwium, Arab, Cardame-
ni^Curdnfijeni, aut Cardununi. Ab hocCardamomo a-
Iiudhabere Arabes diverfum , cuius maius genus
vocetur ab cis SucJla aut Cbacbule:miniis autem di¬
catur Heil&LHilbane. Officinis utrorumque Grxco-
rum iSc Arabum Cardamomum eile incognitum:
pro ijs alia duo haberi genera , primum & maius
Grana elfe Paradifi. Idem in exot.aucl. quale fit
Graecorum aut Latinorum Cardamomum nondum
cuipiam conflare opinatur, certum enim ait elfe ab
Arabum Cardamomo differre.

Acoflade arom. c64.de Cardamomo fcripfiffeait

Avie. cap. de Ccuolaa Scdivifilfe in majorem &mi-
norem.Magnam elfe confufionemnominumhuius
medicamenti in feriptis Arabum. Et quamvis Sera¬
pio unum ex his vocet Chacdaa , & alterum Heilbc-
ne , /ciendum textum corruptum & feribendum elfe
Cucohiit , Ehil. Cacoiua autem ut vocant omnes Ara¬
bes, aut Caculee ut dicit Auicertna, velEte/fi,figni-
ficare Cardamomum, fi vero non habeatnomen a-
pud Graicos <5 c Latinos, id accidiffe quia non co¬
gnoverint : & hinc credi Galenum non fcripfiflede
hoc. Dicere Dio/coridem melius adferri ex Coina-
gene, Armenia Bofphoro , adferri etiam ex India
& Arabia, quod fi ibi inveniatur illud quod tradit
Galenus & Diofcorides non efle Cardamomum
quo vulgo utuntur in India, fcd duo fore & non u-
nunv.fi dicatur elfe Avicennx & Serapionis Cordu-
orduntan meni } non eile quod contradicat , quia non fit id,
quod Auicennadc Serapio vocarint C^cw/a vel Hi!:
Non competere etiam ligna qux Diofcorides attri¬
buerit Cardamomo,no enim difficile rumpi. Quod
vulgaris vfus (ait idem Acofla) vocetur Cardamo¬
mum, quum non fit Grxcorum aitin caufa Girardus
remonen - Cremonefisin fu a verfione, quia non noverat hoc
0T°f. fimplex -pref Util-Tet cumrcliquilfe nomen Arabici!.
Non eflctiamhoc Plinij Cardamomum quiaqua-
tuor tradit genera. Vulgare Cardamomu diverfum
cfladmodum abeo quod Valerius Cordus tradit,
cujus vnumgenus maius efl magnitudinis glandis,
& minus magnitudinis Avellana:, quandoquidem
ri.rd.vno. Cardamomum maius non excedit magnitudine Pi-
ummri- ni nucleum. Ruellius dicit frhticem fimilem Amo-
mo,ac colligi Amomum in Arabia, unde patet quod
exhibet non effe Cardamomum, quandoquidem ex
India fertur , in Arabiam , nec etiam ibi Amomum
provenit. Dicit praeterea ex Th eo pluaft.au dio rita te
eile vicinum Nardo & Coflo : verum in eo videtur
deceptus, quia Nardus & Coflus repetitur in Chi-
tos dc Mando u: Cacula autem vel Cardamomum in

. . . ... 03

Maiavar. Dicit praeterea femina alba , ita caluit ut
velicas excitent in ore quod non convenit Catda-
momo vel Cacoueicortexenimalbus Sc femen ni¬
grum. Andrcas Lacuna dicit dcmonftr-iri tria C" r- [
damomi genera, maius & minus , Sc alterum quod

rf,ab efl Nigella. Maledicit Arabibus fine occalione qua-
ficoniundantomnesfpecies. Erravit Mercator,qui
ei dixit ex Armenia vehi Venenas tria genera Car¬
damomi li falcem verum erat Cardamomum , quia
verum ex India venit Alexandriana. Cardamomn.m
igitur Grxcorum non cfl Arabum.Praiter rationem
Manardus Sc alij dicunt Cardamomum Arabum Man.ird
medicamentum novum dc removent ab 11(11, quia reprehendi
Galcnus & Diofc. eo noji fint ufi. Eo ufi funt Avi- tur-
cenna,Abenzoar,Ifaach , Rhafis & alij. In formulis
medicamentorum Grarcomm dc Latinorum anti¬
quorum qui non (cripfcruntpofl Arabes,iccipiatur
CardamomumGaleni, nec accu fen tur qui culpa va-
cant.In compof Arabum de Latinorum reccciorum
alfumatur Cardamomum majus & minus,quai vul¬
garia dt e jufdem figura:, qux quantitate tantum in¬
ter fe differunt. Avicennam oportebatdiilinguere
Cardamomum in majus Se mmus,quia diverlis in
locis proveniut. Affirmatur reperiri i n Zoilan aliam
fpeciem Cardamomi majorem dt minus aromati-
cam vulgari. Garzia ab Orta vult ut utamur yulgai
majori & minori : Minus magis aromaticum. An
dreas Bellun. dicit Cnide elfe Carda momum majus
& AUal, vel H.ib.ilcil, vel C.urbua ; £i Etlbi ;a , Carda¬
momum minus. Verum hec nominafuntdepravata
in libris arabicis,ncc mirum fi errarit Bellunenlis.

Quod ait Matthxus Sylv. Indicos Medicos radice
uti adfebrem,res non ita fc habet.

Qin tandem novit Amomum Diofc. <?: Plinij , is
tefle Lob.adv. lllico nofcet eorundem Cardamo¬
mum ,utpote Amomo fimile nomine/rutic^, femi¬
ne oblongo & idem difeet noflrum filiquofum,
Cardamomum officinarum, aut Grxcorum non ef¬
fe ,au c de feri p ti o n es p ro rfu m depravatas eile : Nam
Galeni locus addudtus de exenterato frudtu Carda- C-u^.w-e.
momi , potefl intelligi de glumis mundato : ncc ul- * n^7j£„9i
lus locus adverfatur ex Diofcoride. Neutiq uam ta- jbum retj.
men contemnedi usus hafce liliquas putamus : tum cttur.
quia tacito con fenili & prxrogativa usilsrecepta:
funt:& forte Arabum funt: Earum qux maxima,

Mclegetta aut MiUegetta , nomine Grani Paradyfi
noti/Iima efl. E quatuor aliis filiqui s qux inter fe
perquam fimiles funt , ea qux officinis maius Car¬
damomum vocatur oblonga triquetra lapidi daifty-
li concolor. Triquetra etiam filiqua fed brevior efl
media vocata , quam verius putant Cardamomum.

Minima pariter triquetra, fed vix nucleum Pruni
xquat.A/ia quedam recens allata ex Indiis occiduis,
pufilla Melegettx pene par , guflu Gingiber pror¬
ium tcflante. Iflas omnes liliquas Cardamomi die,
aut plantarum confimihum , nec Gingiberi abiimi- Gingibcri
lium, non abs re quidam peregrinator narrabat.*f;f';77,/,t,J'
Dum Lob.in adv.notat Anguillaram, licet non
minet, non videtur obfervare Galenum meminif-
fe \o£av(ive filiquarum quod competit no liro Car¬
damomo. Item Diofc. dixit cthri £c uiy.vJc, plenum
& occlufum qux filiqux optime conveniunt. An-
guill. fententiam vicleant leiflorcs poil fub titulo
Cardamomi cum filiquis triangularibus. Minus di-
fli n <5le fcribitLonicerut.de Cardamomo Scejus vi¬
ribus. Hicponimustota ejnshifforiam re ouidde-
fit !e dlonbus , Ille igi tu r i n qui r. Cardamo mu m cil
frudi us arboris: grana fini i ha Rutx feminibus con-
ti n c n t u r i n par vi s te n ui b u s 1 obi s i n clu fa. aute m

Cardamomum duplex, hortenfe & fylveflre ,five
majus dc minus. Ex hisdomeftica,fi\ e majora prx-
valent, mngifque odorata fur t, fubruffa, acria, cum
quadam dulcedine. Sylveilria & minora non adeo

bona.

204 H 1 s T 0 R 1 AE

bona,minus odora, nec tantis viribus prcdita,quam
culca , quibus in Medicina utimur > fcpararis tamen
officulis.pulvenbufque prius excuffis.

CARDAMOMI >£QVIVOCA-
tiones.

Curd.vtto-

ug.nus

t.iximum.

C ingtbcrss

fil

Cardamo-
mum jslt-

CjU.lt H /71

adru-

ptex

Amomum

7iofyumC.tr

d.i/M-fjcie.

Sub jiunt*.

Ptprr C»*-
lecutitum.

Neur¬

itum.

Rtet/t Jjlxt
Jirss.

C Aiterum Melegetha,five Grana Parad/fi, mul¬
tis Cardamomum , quibufdam majus, aliis mi¬
nus habetur. Cordo quidem, Cardamomum majus
Mclligetta: fimile creditur.

Siliqua Gingiberis pufilia Mclegettx pene par
Lobelii cui confimiles planta: apud Lobclium in
Adverf dicuntur Cardamomi filiqua:, quanquam
aliter lentiat Garcias,de hac autem filiqua fcribimus
lib.iS.

Cardamomum cum filiquis quadruplex majus,
&c minus vulgare, medium & minimum. Hoc Car¬
damomum aliqui pro vero recipiunt, alij non ut
Cludus.

Cardamomi facie Amomum novum quibufdam
- Cardamomi fpecics , negante Cerchino Marinella.
Videante.

Cardamomo fubftituit Collcg. Flor, in antib.
nunc Cardamomum officinarum, nuncetiam Na-
lhirtium. Idem facit & Borgarucus : Sylvius pro
Cardamomo majore nainus,& contra. Idem & Pla-
cotomus.

Cordo in arom.roficefte ,ciimfimpliciterCarda-
momum fciibunt autores , minus' Cardamonum
[vlualcjintelligunt.

Cardamomum Arabicum interpretantur aliqui
Piper Indicum liue Calccuticum filiquoluin qua:
opinio ^plarrifque rei jcitur.

QuUm porro Ruellij opinio fit erronea quiCa-
pficum aut Siliquaftrum pro Cardamomo Maurita-
tiorum proponit , omnibus notiBimum eft , inquit
Gircias lib.i. c. 24. De hoc Cardamomo Icripfimus
hift.n.g.lzi.

Galenus nigrum Cardamomum habet !.?. c.z. v?
nmii.Sed falso ifthic,ficuc etiam in multis aliis apud
Grarcos Medicos locis, r.afJku usas# 3- , p r o /cuJt--
px pitew&legi, inComment. medicis in id opus a
meferiptis (inquit Comar.) oftcndi:velut etiam vi-
ci/fimCardamum,i.e.Nalturtiuih pro Cardamomo
apud coldcm fiippofitum habetur, tum ob Icriptio-
ms , tum ob virium aliVmam fimilitudinem , altero
pro altero agnito &: recepto.

Trad.quipro quo, non nunquam Piper longum,
quandoque Cinnamomum, interdum etiam Carui
ut Agricola ex Manardo , pro Cardamomo lubfti-
tuit, quamvis Cordus eos vehe menter errare dicat,
q*ii Cardumeni apud Serapionem Carui agrefte in¬
terpretantur. Quod idem afitruntMonachi,qui Si¬
monem Ianueniem in cap.jitf. erralfe dicunt, quod
incipit Cardumeni, quia non dcbuilfctintitulare de
Carui Agrefti: quoniam non fit de Carui agrefti,fed
de Cardumeni. Nonnulli dicuntipli juniorum, vt
Simon Ianuenfis, Pandectarius, Luminare maius,
& exteri ita eonfundut Cardumeni Arabum (quod
quidem Carui agrefte falso interpretatum legimus)
quod vix fit,qui Iciat ab i p forum laqueis abire.

Addunt Monachi , Cardamomum dum ignora¬
mus, authoritate Auicenna: pollumus vti Harmcl
[R; ra agrefu ] aut Squinantho.

Maximi tandem errant , ut nobifeum equidem
dode IcntiuntMonachi in Mei. dift. 8. cenfi -66-
limiores qui afierunt Cardumeni e fle Peuceda¬
num , Sefcli, & Kcifim. Lege in Oxymcllitc, in¬
quiunt , Iqiullitico delcriptione Democrati, ubi
utrumque recipitur. Vbi & Luminare maius , etiam
:dic.

PLANTARVM

NigelLc tertium id genus quod Lacuna in of¬
ficinis haberi aflerit non eft Cardamomum quan¬
doquidem Nigella totis his regionibus non nal- ^
citur Garc. Alij etiam Nigellam citrinam perperam
Cardamomum crediderunt. Cam.lcribitin hort.Bo-
nonienfes eam in luo antidotario fubftituere pro
Cardamomo.

Cardamomi loco fupponit Galen.aut Myrtum, Myrtus.
aut Cyperum quem fequuti fiint Matthiolus in
Diolc. lib.i. cap.s-Clulius in fine hift.gall.Dod.c.io.

Monachi in Mcfdift.?.cenfz<^5.

Tragus tandem lib.i. c.iu.inteT nomina Gerani j Ger'tn,t*m>
habet vocabulum Caradomomes,quod ait alio per¬
tinere. Eft ultimo & Cardomomon , Gefnero in a-

Icript.Diofc.Geraniumalterum.

CARDAMOMI GENVS M A X 1
mum,GranaParadyfi,fivc Melegcta.

geta: filiqua oblonga c ft ftriata, Ficds non - ^eJcr>
Adum palla: fere magnitudine , tenuis quidem
illa,"led validiufcula , pediculo latis cratio hrerens.
Semen copiolum, membranis difclufum contine¬
tur , angulofum , fpadiceum , pene fplendens ,fub-
ftantia iivc medulla alba , fapore fervido Piperis,
fcd qui non tam

plura confund

:itb le exierat.
Cum jam parata L
e liet figura ex Ca-
mer.hift. dono ac-
pi a Cl. Paludano
aliquot elegantes
fi liquas Mclege-
tha: , qua: Carda-
momu majus vo-
catur^xquib9 fta-
tim animadver¬

ti iconem nimis
Ficum rcprxlcn-
tare , nifi alium
intellexeritfrudu. _•
Hx in fummitate
lato & circulari
funt umbilico , in
medio tripartito,
que adpingi con¬
veniebat: Prarfens

tabella proponit infpiciendum hoc Cardamomi
genus maximum, & prxterea tertium minimum

liibfequcnti titulo commemoratum.Melligeta,i.e. cJe‘

Granaparadifi leti Cardamomum piperatum Cordi
hift.l.4 C.27. T Cardamomum oftanarvm ter tuitu, Corn^\
oblongus eft frudus , & magnitudine figura prope-
modum ovo arqualis , folliculo fimilis , cortice con¬
flaris venofo,fraducontumaci,fubriiffo,autin pal¬
lido fufeo jfupernum pythmena , inferius pediculi
vcftigium habensjintra fenitidis, angulofis, pipere
minoribus,luperficie rulfis,intufque candidis femi-
mbus,crebris,fungofisque membranis diftindis &
interceptis plenus , guftu fervidis ut piper Se zingi¬
ber, quibus odore etiam non diffimiliafunt.Cortici ^ ,

nullafere in guftu qualitas. Afferuntur ex India, Sc
regno Mclli:cortice exempta ejus grana raroque
foiliculo irclulatcligcnda fimt nitida, rufta.luperfi- Dc^c^,ts-
cie extenta, minimique rugola,lblida atque por-
derofillima. Errant porro ( ut idem adftruit c. 28.)
quetquot dicunt Melligettam-majuS Cardamomu A-f/;IT!t/a
eflc.Cardamomis er im tenuis minime oue ferver s. Ijfcar-

fedgraius ac jucundus eft fiipor : Melligettxverb^rfwc/;/»///.
piperis inftar acerrimus. Idem in Diolc. ait Carda¬
momum majus quia parcius affertur , proptere«i
quidam ejus locum Grana Paradifi alias McUigetta

nominata

LIBER XV-

nominatafubflituerunt , eaque Cardamomum ma¬
jus vocarunt: improprie tamen Sc mal£. Namfapo-
rc quo piperi limiiia funt &odore,plurimtim a Car-
damomo differunt: frudtus tamen fi ve utriculi figu¬
ra magnam habet cum majore Cardamomo fimili-
tudinem qui ovi plerumque magnitudine confi¬
ciuntur, Sc granis qua: novimus) onuflafuntCar-
damomi inftar.

MatthioliTentcntiam de Cardamomo &MeIe-
gettaantepofuimus. Ejus facit triagencra in fuae-
pitome :Majusitadefcribit,Majoriscapitulum fici
fcupyri faciem refert , femincintus fubrufefcente,
angulosoque.

Ruclli j temporibus tota Seplafiorum caterva ad
Mauritanos plane deficiens, hoc duplicis fafligij A-
motno abutebatur , pro co quod Diofc. & veteri-
omum. kus Grxcis perferibebatur. Vnum offendebant, A-
Ugreta momum appellites, alterum viribus pradatum,vul-
go MalagretaHifpanisjnoflris officinis GranaPara-
difi no minatum. Cardamomum minus hoc intel-
lltgret* ligunt quod vulgo Italis Melligreta.

Aam. Olliendimus ante ex Monachis, Cardamomum
minus Heilbaugue Bellunenii di&umeffeMelege-
UgttA. tam & ufurpandum in troch.de aloes Mefues pro
i ,Mt. Cardamomo majori ac etiam loco Heil. Syivius
muiorn contendit Cardamomum Serapionis utrumque,
Htd tam majus , quod Granum Paradifi &Melegetam
du. vocatum putant plerique , quam minus nihil habe¬

re commune cum vero Diofc. & Galeni Cardamo¬
mo : fed Valerius Cordus contrarium afferit, nos fc.
verum Cardamomum hodie non defiderare. Icon
aRiffio exhibita videtur reprarfentare Cardamomi
maximum genus,de quo hoc capite agimus. An ve-
fnot. rb Riffius intellexerit qux fcripfit confiderandum?
Apud Lonicerum icon fere hmilis iconi Matthioli,
pro Granis Paradifi rulgb &: Cardamomo majore.

T ab. Cardamomum majus Arabum. Lac. Car¬
damomum majus, vulgi Mclegheta, ik Grana Para-
dili, Cardamomum Diofcoridis-Cardamomum hor-
cun.t tente ex Ragufei opinione.Lacunam taxat Garcias,

■ ■ dicens , eum fatis proterve in Arabes invedlum ef
fe : ejus Mclegheta no eiTe CardamomumDiofc. fi-
quidem ignota fuerit Diofcoridi , neque Cardamo--
nium majus coloris fit cinerei : Malaguetafive Mc-
legucta nonnullis Paradifi grana , cujus in Europa
ulus Cardamomi minoris loco , non elfe Cardamo-
inum,Ayicenn?Cowfia^,7t'dia:um:cetera vide pau¬
lo polt fub Cardamomo liliquofo.

Cluf. apud Garciam fcribit Matthiolum Carda¬
momi iconem Ficus forma cxhibere:ciim tamen ni¬
hil aliud iit quam Melcgucta fuo involucro tedla,
qux fane inter Cardamomi vulgaris five Saccolaa
tccol ut. Arabumgcnera ex Garciq fententia recipienda non
lit -.Adhortamur nos ut videantle&ores qux ante
annotavimus capite de Cardamomis cum filiquis:
Unot. olim .enim Cluiius videbatur confundere Grana
Paradifi cum Cardamomo filiqua five theca lon¬
giore.

Lob.adv. Cardamomi filiquarum maxima Mele-
ulLegctta. gCcta aut Millegettadidla a femine crebro ,fardto,
occlufo ik folliculo membraneo , Ficum foliis effi¬
gians nomine Grani Paradifi notiflima efl , & ex
Occidua Aphrica frequens allata.

Lacuna ( inquit Aeolia ) concludit primam fpe-
cicm Cardamomi ctle Meleghettam vel Granum
paradifi , & elfe Cardamomum de quo Lripferit
Diofcorides. Std Diofc. non vidit Cardamomum
cum cortice , quandoquidem Lacuna dicit elfe Me-
Icghetta : neque hanc cognovit Diofc.nec fcivit ubi
nafcerctur. Majus dicit habere colorem rubrum:
fed efl clarum non ita elfe. Cardamomum minus
non elfe illud femen quo utuntur in Hifpaniapro

M\ 1 cg h e ta , v el Gr a n um P arad i fi , co n tl a t p e r m ul-

tos qui fuerunt in Meieghetta , qui affirmant fe
nunquam fn Meieghetta vidilfe Cacolaam , vel Car¬
damomum. Si quis bene confideret, Avicenna vo¬
cat Meleghettam Cobenbague.

Platearius Cardamomum duplex aflignat: majus
quod dicitur domeflicum , minus quoddicitur fyl-
vaticum & illud, c fle pilofum & fubalbidum. Alt
Caftorfacit triplex, majiis fi mile Ficui’, medium lon¬
gum: minus capitellum triangulare.

Cam. hili, ait Avicennam Cardamomum majus
vocar e Saccolaa qucbir minus Stolati ccguer i quo
nomine etiam hodie,tefle Garcia, cognita fin t mer¬
catoribus & Medicis ; item Saccule &C Elactc : putatq-, Saccule.
Cardamomum noftrum antiquis, tam Grxcis qulm
Latinis incognitumfuille :Cordumeni autem Ara¬
bum fortaffis elfe Cardamomum Grxcorum. Et
maximum quidem, cujusiconem damus, continere
in feMelcgettam,qux a Cardamomis diflinguenda
veniat.

B.pin. Granaparadifi & Cardamomum r.five ol-Sj»o».g,s.
ficinarum : Cardamomum majus , Mattii. LomLac.

( cui etiam Cardamomum hortenfe ) Cafl.Lugdun.

Grana paradifi,Cord.in Diofc. Mellegetta feu Car¬
damomum piperatum, Eid.hifl. Milleguctta,Lob.
Malaguetta,Garz.(cui lk Combazbange Avie.) & ad
Cluf.cur.polt. Cardamomum primum , Cam.epit.
alterum,Cxf Cardamomum Arabum majus, Tab.

Grana paradifi feu Meligettas , Linlcott.part.vc.iq.

Hoc Cardamomi minoris loco aliqui utuntur , Sc
ik Melegeta dicitur , propter fimilitudincm , quam
cum Melica: femine habet.

Hujus folia fubMelegueta in prodromo fic de- Foliorum
fcribit : cratla fime, uncias quatuor longa, tres lata,^7"-
per quorum longitudinem colla elata fertur , a qua
fibrx plurima: per tranfverfum abeunt, ut in Caryo-
phyllorum foliis cum quibus maximam fimilitudi-
nem habent: frudlus fatis -cognitus habetur in offi-
cinis, ut & grana exempta : hujus folij pediculus fa-
pore efl aromatico , ipfis granis correfpondente,
non tamen ita acuto & aromatico , ut in foliis Ca-
ryophyllorum animadvertitur , quo figno potifli-
miim I fe invicem diflingai potiunt.

Cardamomu in India provenit, potiffimu I Cale- Locus
cutio ufq; ad Cananor. Ite in Malavar & Iaio,Cam.

CARDAMOMI CVM SILIQJIS
five thecis longis fic brevibus.

PRxter Cardamomum , quod Mclegetx 8c Gra¬
norum paradifi nomine innotuit , funt &:alia
tria, nifi duo malis,
li liquati Cardamo- s*lh"*n
mi genera. Ex his ml £tnerAt
maximum , unciam i.
aut fefc unciam lon¬
gam , gracilem, tri¬
quetram , flriatam,
coloris cinerei fra-
dlu contumacem li-
liquam habet , mo¬
dice turbinatam,
feminibus numc-
rolis , triplici verfu,
membranis inter^
cedentibus tenuif-
fimis candidis , far-
6lam-, color granis
fpadiceus & cine¬
reus fere , figura ut
Melegeta: ahgulo-
fa, rugofa fubflan-
tiaalba; faporfervi-
dus

H illune
*dr*b.
Cudam,
me.iiatre.

»« HISTOR1 AE

du s co n ffmilis. Alce ram genus femu n ciali s lo n gi tu-
dinis habet filiquam,ftiiatam,cineream,{cd eviden¬
tius triquetram , ad tergemina Lathyridis (emina
accedentem, (emine fardam membranulis diftin-
«fto , cinereo , ( in meis (iliquis etiam rubente ) an-
gulofo ,fapore &fubftantia prioris. Tertium a/Ti-
enant, quod fola magnitudine videtur ik jamdi&o
differre, eff enim filiqua omnium minima,cxtertim
quid differat prxtcrea non video.

Icen. In prxlenti tabella Cardamomi (iliquati duo prio¬

ra depingimus; tertium vero omnium minimum, in
icone Cardamomi maximi effigiamus.

DeCardf. Cord. in Diofc. Cardamomi genus alterum mi-
clrdm nUS ^c*cur 5 clllot^ frudtum fert Avellana ut pluri¬
mum minorem, triquetrum Sc mi n oribus granis,c-
jufdem cum majore /aporis &odoris,fed vehemen¬
tius palatu & linguam penetrantibus, hoc frequen¬
tius eft in ufu Sc licet (impliciter hodie Cardamo-
mum vocetur,in pharmacopoliis tamen Cardamo¬
mi minoris nomen fervat &c ik Germ. tfarba.m6mfc
dicitur &ab Arab .Helbane. Idem deferibit hift.l.4.
c.29. Cardamomum mediocre , figura oblongum,
triquetrum, utrinque acuminatum, colore in candi¬
do f'u(cum,quantitategrandi avellana; nuci xquale,
majore Cardamomo minus, minore vero majus,
ideoque mediocre nominatum , intus dense in fe
fardtis ,'majorique Cardamomo (imilibus granis
plenum: cortice conffas prxdifH inftar, venofo>fed
multo tenuiore , in tribus (uis angulis , quibus ma¬
turum dehifeit, lingulas commilTuras habens. Guffu
Cardamomo majori grana ejus refpondent. Affer¬
tur &hocexAigypto & India, fed pauCi(Iimum,id-
que perquam raro, cum utroque Cardamomo. Et
Cur A. ms' c.50. Cardamomum minus mediocri per omnia fi-
uttS) mcdto~ mil^cff , paulo tamen minus, candidiori , paulo te¬
nuiori cortice trium angulorum commilhiris dc-
hifcente vcftitum , quo detra&o (emina apparent
dense in fe far&a, nullis membranulis diffin&a, ma¬
jori Cardamomo fimilia ,paulb minora , magifque
angulofa , in ruffo cineracea , atque tam ar<ff e fibi-
ipfisconjumffa, ut unum femen figura bubulos re¬
nes armulans , appareant ede. Saporem ^rana ha¬
bent valde aromaticum, tenuem , majoriq; Carda¬
momo fimilem , (edpaulb tenuiorem. , Affertur &
hcc ex Algypto Sc India, folliculis diis exemptum,
nonnunquam etiam una cum folliculis, idq - copio-
fius,quam majus, folumque vulgo hodie ergrofei-
rur:majuscnimcum parcius advehatur, pauci (Ii vis
notum eff: probatur quod majoris r oras habuerit.
Cxtenhn ciim autores (impliciter feribunt Carda¬
momum ut aitin difpenf. arom. rofat.minus Carda¬
momum [ufualc] incelligunr.

Matthihxc depingit & deferibit vocans unii Car-
damomum medium , alterum minus , quamvis nec
pro Cardamomo Grxcorum, nec Arabum recipiat.
In pror.comm. negxrat etiam cogno(d Cardamo¬
mum, medicos & pharmacopcEos reprehendens,
quod femen quoddam pro Cardamomo majori cx-
hiberent.Idemhift.germ.fit ne Cardamomum Gre-
corum dubitat: non tamen eos peccare dicit,qui lo¬
co veri ponant. In epit.fic aefcribir, Cardamomum
Medium, medium folliculo contegitur oblongo , colore mi-
nusrufefccntc. Minus minore coffat capitulo,ips6-
que triangulari, femine fubrotundo,afperiufculoq-,.
femen omnibus acre & odoratum , majoris tamen
m tritu. acrius & odorarius [dequofub Meleget a ] minus ut

medium acredinis vehementia luperat ,ita & odo¬
ris fragrantia. Nosqux (it lententia Matthioli de
his Cardamomis Sc ubi proveniant ante annotavi¬
mus. Cam.apud Matth. diffinguitin medium , mi-
c ruis minimum, tres ponens icones.

Anguill. in genereloqucns de Cardamomo , di-
ujtu . dt fe credere luigansuius Cardamomum ellcve-

M atrb de
Cardam.

plantarvm

rum &: legitimum , idque argumentis conatur pro-
bare:fed nuftra,non enim diftinguit Anguillara mi¬
nus h majore > forte quod fi milia femina, &filiqux
non multum differsntes,nifi magnitudine.

Lon.meminitCardamomi majoris &minoris,fi- card.pfr.
ve fati vi Sc lylveffris, ubi non dubitarim eum loqui &Jat&Hi
dc aliqua (pecie hic tradita mos tamen cum ob(cur£
tra&et , ea in genere proponimus,le6toribufque ea
difeernenda relinquimus.

Garciam dc hoc Cardamomo crediderim locutum
cum ait: Cardamomum quod vocant aroma eff illis
in regionibus probe cognitum iu quibus magnus
ejusufus eff. Hujus etiam magna pars in Europam,
Africam<Sc Afiamevchitur. Qu^mverbre&e fit illi
inditum Cardamomi nomcn,aliisdifceptandumre-
linquo. AvicennaJ.2.c.i5y. (ane peculiare caput m-
ffituit de Saccolaa quod duum elfc generum tradit.

Alterum Saccolaa quebir, i.c. magnum, alterum vero s accola
Saccolaa ceguer, i. e.minus.His nominibus cognitum *' 2* }
eff: utrumq; Cardamomum cum Medicis Arabibus,
tum mercatoribus. In Malavar vocatur Etremelli In
Zeilan Encal ; in Bengala vero Guzaratc Sc Dccan,
interdum Hi/ , interdum Elacbi , idque inter Mauri-
tanos:nam«k gentilibus indigenis omnium provin¬
ciarum enarratarum Dorc nuncupatur. Quod alte-
ru m Serapio Saccclaa , alterum Hilbans vocat, men- Ser*t C6r'
dofum eff exemplar, Sc Hil duntaxatfcribendum e- rl&lt>*r-
rat. Etenim (i Batte omnino adjiciendum volumus,
potius Bara dicendum erat, quod lingua Canarina
magnum fignificat. Nihil igitur aliud Saccolaa c(l o-
mnibus Arabibus nuncupatum,aut^rr«/(?Avicen-
nx,autE/.n7;;,quam quod Cardamomum vulgo ap- Cardam<>-
pellant , veteribus cum Grxcis ,tum Latinis plane
ignotum , ut ex eorum monumentis colligere licet. Grxcis
Siquidem Galeni notx noffro Cardamomo non gnttum.
convcniunt.Noftrum Cardamomum in illas regio¬
nes defertur c quibus Diofcor.fuum devehi feribit.

Sed neque id frangenti contumax eff, neque caput
tentat, neque amarum, neque guffu adeo acri, ut
Caryophylia. Plinius I.12.C.15. quadruplex effc Plm c*rd<
Cardamomi genus fcribit,tamcn Diofforidi & Grc- ^e”erH-
cis unicum tantum extat Cardamomi genus. Sed saccolaa
n nilum ex predi&is cum noffro quicquam commu- dejcnpno.
ne habet, quod fragile effe debet,iiliqua candican¬
te, eranis intus nigris. Seritur verb id leguminum
modo,altitudine, quando fumma,cubiti,in quo de¬
pendent filiquulx granulx interdum iifque advi-
I einti continentes, non ut Cordus lib.i.m Diofcor. contra
fcripfit, glandis avellanx magnituidne. Gcrard.Crc- Cordum.
mon.Saccolaam ignorans, nomen illi ex Grxcispro Crem} v>\
arbitrio indidit , tamctfi legitimum Arabicum no¬
men irregrum <Sc non mutatum reliquiffeprxffitif.
fet. Non multum forte refragabor iis qui Cordu-
meni Arabum, Cardamomum Grxcorum elfc pu¬
tant: quandoquidem Serapionis 8c Aviccnnx Sac¬
colaa Grxcis eff ignota. Quod vero Saccolaa uten-
dum negent non concedo, multis enim experimen¬
tis im probatum eff, pleri (que morbis perutile: coq-,
uterdumcerfeoin omnibus compofitionibus Ara¬
bum Screcentiorum qui Arabes fequuti funt. MaIa-^/<r
guetam porro,fi ve Meleguctam a nonnullis Paradifi/-* Cur da
lirana nuncupatam,cujus inEuropa ufus Cardamo
mi minoris loco, non ellc Cardamomum didici (in- nonefi~
quit idem Garcias alibi) quor.iam (xpius cum in Hi-
fpania,tum hicin India percontatus eos qui in Lu-
(itania in Malagucram profecli fuerant , an iftic Ca-
co/aa live Saivlaa[<\uod Cardamomum appellamus)
nafceretur,negarunt omnes: rutius Indi interroga¬
ti an Malagucta apud eos cre(ceret,negarunt & ipfc.
Deprehendebam tamen Malaguctamab Avicenna
CcmbazJjague dici , eiimq; feribere ex Sofala,cui Ma-
lagueta provincia contermina eff, deferri: veriffmi-
le autem mihi non videri Avicennam , virum ade?>

peri-

LIBER XVI-

perirumffiina capita cie eadem re fcripfiffe. His co-
gitacionibus occupato animo, Tuream mercatorem
profeffione Iudxum , in Cochin commodum repe-
rio^qui diceret fibi mandatum, ut prxter cetera aro¬
mata cacollaa quabir , h.e.Cardamomum majus, eme¬
ret : quod me movit , ut feifeitarer an in aliis etiam
regio nihus nafceretur.Tandem regiarum mercium
in Ceilan curator ( Fadorem vocant) mihi retulit,
illic quidem inveniri, noftro quidem multo majus,
fed minus odoratum: remque ita le habere compe-
‘ ri, illius fpecimine ( me curante ) ex Ceilan delatoi-
Accerfitus praeterea in Balagatead curandum Illu-
ftrem Hamjam, cujuldam Regis in Balagate, nomi¬
ne Verido, fratrem, de induftria medicamentum,in
quo Cardamomum majus & minus arabica lingua
prxfcripfi,utconfpioerepolfem:utrumquc mihi ex¬
hibitum ad medicamenti compofitione, eadem qui¬
dem utriufque forma, fed magnitudo diverfa, nulla
’&■ tamen cum Malaguetafimilitudo. Optimum autem
cenletur minus, quod odoratius eft altero, & facul¬
tate majus dici poteft,meo judicio. Provenit utruqi
in India, pra:fertim vero ab emporio Calecut ulquc
ad Cananor, tametfi aliis etiam locis Malavar , &in
loa nalcatur,non tamen adeo copiofum.neque cor¬
tice adeo candido. Multus ejus ufus eft in his pro¬
vinciis , liquidem una cum Betre (velutifupra dixi¬
mus ) manditur pituitaque caput <3c ftomachum ex¬
purgat, & ferapiis admifeetur. Falfum autem eft
id quodS}rIvaticusc.ii7.1crip/it,Indos ejusradice ad-
verlus febris circuitus uti , nafcique in tuberibus
quarundam arborum.Nam exili eft admodum radi-
ce,nec nifi fmimprovenit,foloautemignibusper-
ufto,utlaa'liLisenalcatur.PandectariumCardamo-
mimemjpille invenietur alibi : in noftris autem e-
xemplaribus apud Rhafim haud facile invenies.
Nullam autem facultatem fimilem [qualem imprope¬
re. YAt Garz,ia~\ noftraPande&avi j, qui Matthxus Sylv.
eft , exemplaria tribuunt. Cxtenim, quicquidfit
Garzias mihi videtur immerito Cordum, redargue¬
re. vidimus enimhosfrudus,eo modo, quo deferi-
bit,in quibus femina illa,qiicpaffim in Officinis di¬
cebantur Cardamomum, non enim loquitur de fe¬
minibus, in theca contentis:fed de toto fruflu.

\r Cluf.in fin. hift. gall. Dod. cap. 10. tradit Carda-
lili- momum Officinarum majus, di verftim h. Grecorum
& Arabum Cardamomo, quod vocat grana Paradi-
fi ,filiqua|onga , dura, lignosa, ut nux \noixGaugc\
longius &anguftius in quo multa grana, angulola,
dura , firma , & boni odoris : Cardamomum autem
m i n u s O ffici n a rum fr ii £tu d u ro , ro tu nd o ,i n ft ar A -
vellanx, aut minore, in quo edam grana parva, an-
gulofa , minora multo quilm majoris: Idem ait Car-
aamomum antiquorum & Arabum utrumque in¬
cognitum officinis : quorum loco duas alias habent
fpecies ; prima Sc major eft Granum Paradifi. Ico-
'luftt. nem habet Clufius aliquo modo demonftrantem
noftrum Cardamomum majus, liliqua longiore: in
ea Icone multx funt liliqux fimul hxrentes , cum
foliis Lupuli aut Vitis adpiitis : habet etiam aliam
Cardamomi minoris Officinarum cum ramis line
foliis: li e jufinodi plantas vidit , oportebatur ple¬
nius deferibere. Sufpicamur etiam eum confunde-
tmo. re Cardamomum majus filiqua longiore cum Me-
ma' leguetta. Pergit idem in exot. Amomum fpurium,
cujus ftnguli uvarum fru&us aliquam cum minore
Cardamomo in Officinis vulgo recepto, fimilitudi-
nemhabent (quale autem fit Grxcorum& Latino¬
rum Cardamomum , nondum cuiquam conftare o-
pinor, certum eft ab Arabum Cardamomo differre)
certd uterque fru&us triangularis eft formx. At
Cardamomi vulgo recepti theca , oblongioreft
minus cralla, multis ftriis diftinda femina cond-
Tom.II.

nen s, crafliufcula ,Melegue£tx feminibus non vaft
1 de abh milia.

Lob. adv. officinis Cardamomum majus voca
tum, oblongi liliqua, triquetra, lapidi ciadlyli con¬
color eft &c par, femen coditangulofum Meilegettx
minus. Triquetra item liliqua fed brevior eft media
vocata, nec difpari femine, quam verius putant
Cardamomum propter amarorem & acrimoniam
non exiguam. Minima pariter triquetra , fed vix Mimmur».
Pruni nucleum xquat. Alt plura dignetur ledtor vi¬
dere ante ex Adverlariis tradita, qux non recipiunt
pro veterum Cardamomo, ubi notatur Anguillara,
quamvis non nominetur. In obf. quatuor Carda¬
momi agnolcitgencra, majus, miniis, minimum, Sc
medium. HuncfequicurPlantinus&Tab. Lobe-
liusergo &cxeo Plantinus addunt Ipeciem non e-
numeratamin adv. quia hic non comprehendunt
liliqua Gingibcris, ut fadlum fuerat in Adverfariis.

i ° , t r C/trdnmO-

Cardamomum Grxcorum, ut vult Occo in el.ln- rnHm Grx.
do majore, aut illud ipfum eft quod noftnlimplici- eorum a-
tcrita vocatjAUt certe pro eo ufurpari poteft. Vero- dolpht Oc-
n^ in mufxo Io.ponx reperit Maronea Cardamojm conts-
racemos effie raros & Iparfos •, Indici vero Amomi,
denfos,&in leipfos convolutos', veteres Amomum
dixifte raccmofum , minime verb Cardamomum:
idem obfervavit Amomi frudum uve imaginem re¬
ferre, fuamq, elegantem figuram diutiffime fervare,
quia arde fuo ramulo adhxreat: ac Cardamomi Ru¬
dium etiam fi fua. natura racemofum forte , nihilo¬
minus tamen longe diftarc ab uvx racemis: prxrer-
ea quoniam tenuibus horreat pediculis ,fuos race¬
mos non diu lervarcintegros:&hinc videntur Car¬
da nomi frudus qui ad nos efferuntur, fere fetnper
avulfi ii fuis ramulis. Sed de Cardamomo filicjuolo
de quo hic agimus legan deflores ex Maronea prx-
ccdenti capite de Amomo novo Cardamomi facie,
nmlta notatu digna. Notandum tamen Maroneam De
fua icone , cui titulus Cardamomi tres fpecies , videri M'trQnei'-
duas ejus fpecies in uno & eodem ramo pingere,
quafi ejufdemplantx ■, nos vero ante etiam memi-
niffc duarum Iconum a Clufio olim exhibitarum.

B.pin.Cardamovnum$. majus officinarunv.Sacco- Sjko*,C.b.

1 aa A rab u m , au t S aco ule A v i e n n x, El a«hi M a u ri ta -
nis: Cardamomum medium,Matth.Lon.Caft.Lug.
Cardamomum majus ,Cord.in Diofc. fcui Heyl A-
rabum) &rhift. ClufadDod. Linfc0L4.part.Ind.0r.
c.13. Cardamomu majus vulgare, Lob. Clufin Garz.
Cardamomum, Garz.Frag. fecundum,Cam.ep.

Eid.B. Cardamomum 4. medium, ut & Lob. &

Tab. Cardamomum mediocre, Cord.hift. Itera*
Cardamomum 5. fimpliciter in officinis didam:
Cardamomum minus, Matt.Lac.Lon.Lob.adv.L11g.

Tab.Linfc.6c Cord.in Diofc. & hi ft.cui 8c Helba-
ne Arabum. Cardamomum verum, Ang. Cardamo¬
mum minus vulgare, Lob. Clul.in Garz. Cardamo¬
mum i.Cxfi j.Cam.ep. Eid.B.Cardamomum 6.five
minimum, ut & Lob.& Tab. Cardamomum 4-Ca-
mer.ep. Nos Cordi Cardamomum majus feorfim
deferibendum ducimus, nec ad hic dida referimus.

CARDAMOMVM MAIVS MEL-
ligethxlimile , ficus modo tur¬
binatum, Cordo.

f 1Ardamomum majus Cordo hift.c.28. 1. 4. Melli- ^efer
k^vgetrx fimilisfrudus eft, minor tamen, longitu-
line rarb fextarefuperas, fiiperius juxta pythmena
atior , inferius prope pediculum anguftior, 6c ficds
:ut pyri modo turbinatus, »u!lam commilluram

io8 H I s T O R 1 AE

habens qua. aperiri queat, colore toris in cinereo
fubru&us, venofo Sc dillradu difficili cortice collas-,
intus feruinib9 crebro mebranulis interfeptis ac di¬
ffindis. Colore, figura ac magnitudine Melligetti
granis fimilibus,obtufioribus tamc angulis, plenus.
Sapor. Saporem grana habent quemadmodum & odorem
valde jucundum, aromaticum, tcnuem,fubacrem,ac
modice arHarefcentc.,Cortici nulla eft in guftu gra¬
tia, ideoq-, eo exempta femina ad nos ex Syria & AL-
gypto afferuntur, quamvis interdum etiam integri
Dele#»*. fiudus, quales jam defcripfimus,advehitur. Eligito
grana ejus nitidiora, ponderofiora ac odoratiffima.
Frudus autem in tegri probantur maturi, h.e.fupcr-
ficiem extentam hat)entes,undiq} priclufi, neqi ex
induftria aperti, neq-, teredinibus corrofi,p6derofi,
& confummatisdenfeqiin fe fardis feminibus ple¬
ni. Idem in Diofc.E1.c5. Cardamomii majus hodie
quod affertur frudu habet lignofum , fradu contu¬
mace, ficus propemodum magnitudine &figura:in-
tus angulofis Sc aromaticis granis Mali punici mo¬
do plenunv.hoc parcius affertur, propterea quidam
inejuslocu GranaParadifi fubfti tuerunt. Scriptum
in annor, apud Cordum, Cardamomu majus dici
Ht>l' arabice Hcil diverfum a Granis Paradifi, quod cum
parcius advehatur paudffimis notum effe.
c.trdam Meminit Corn. Cardamomi officinaru , cujus ad
manu offi fufeu & propemodu nigru colore delinet femen &c.
an arum p jUS vcrpa vj<Je an te fub Cardamomo maximo, Co-
Q>na fideradum an intelligat Cardamomu majus,de quo
hicagimus : Meminit ctia Cardamomi minoris quo
Cluf.noi, utendum cenfet, de quo mox. Memor eft ctia Cluf.

apud Garz. Cardamomi majoris propemodum ma¬
gnitudine Cordi , verum non dcmonftrat, quam
plantam intelligat. Exhibet Matthiolus pro Carda¬
momo majore ficus fimilem iconem, quam ante
cap.de Mclegheta pofuimus,quam Clufius,utante
didum,dicit effe Meleguetx.

Vires et usus.

Vires ex veteribus jam ante a nobis tradita: funt.
Reftat igitur hocin loco, ut eas quas apud recentio-
Ttmfera- res annotatasinvenimus ,adfcribamus. Cardamo-
mcntMm • mQ & Grana Paradifi calida funt 3c ficca ordine fe-
cundojinquit Lon.Incorrupta decem affervatur an¬
nis. Vfuseorufalutaris,lipotimia laborantibus. Ver-
V ertifo. tigini medentur in potu macerata , ficut & pulveri -
VentvcH- fata, in jufculo exhaufta. Quin & ita ufurpatavetri-
culum roborat,concodionemq-, juvant, Cardamo¬
mu cum tantunde ligni Paradyfi pulverifatum ebi-
bitumqueex vinogencrofo, rudibus auxiliatur, &
Cordi* //•f-vomitibus.Cordis tremore pulveris hujus drachma
Mor. ex vino fumpta, dubio procul emendat. Anifomi-

xtum ,cum vino propinatum appetentiam excitat.
In omnibus affedibus internis a frigore obortis uti
pollumus Cardamomo , quod his magnopere con-
ducit^rzfertim muliebri fexui.

MELEGVETA SIVE CARDAM OMVM
male quibufHam cxilfimatum Clufio.

E Legantis alicujus plantar frudum , reor ( inquit
Clufius ex.hi.c.15.) decimum quarrum,quxfor-
taflis crefcitCannx Indici vulgo vocata: modo : na
caulis fuprema pars, capita hve filiquas fuftinens,
prorfus fimtlis mihi videbatur, lenta ut illius & fi-
bro/a, multisq; foliolis feu appendicibus cepta:qux
foliola,quem flore proferat, nemo indicare poterat,
nam Pharmacopceus qui hic collegerat , in reditu
extindfcus nullum nomen adferiptum reliquerat.
Defer. Erant harc porro capita binas uncias longa, infer¬
na parte craffa , deinde paulatim ad fupremam ufq;
parte c»racilefcentia,quafi triangulari forma predica,
obtufis tamen ahgulis carcilaginofa , externe fulci
cx rufo coloris, interne vcluu in ternas cameras fc-

PLANTARVM

eundum longitudinem membranacea quada m car¬
tilagine divifa , atque plena nigris, fplendcntibusq,
feminibus, milio majoribus, dense nmul congeftis,

&c tenui membranuli involutis , intus albisce qua¬
dam acrimonia priditis. Nafcuutur autem ca capi¬
ta in fiimmo caule , quaterna aut quina, atque vclu-
ti cx eodem ortu prodeunt.

Cxterum qui anno a Chrifti nativitate 1601. cx Locut-
lava & Sumatra redibant , fimiles frudus , etiam in
Madagafcarinfulalcdos adferebant, quos mihi ob¬
trudere volebant pro Meleguetta fi vc Cardamomo Carda».
majore vulgb credito. Verum quidem eft, fimilitu- rnum m
dinequandameffe in externa facie :fcd qui vel me- ,w%
diocri diligentia utrumq-, frudum conferet , difcri-
men obfervabit: nam Meleguetx frudus,magna ex
parte brevior & craflior eft, hic vero gracilior & ob¬
longior-, Melegueti cortex etiam minus iftius cor¬
tice durus , imo facis fragilis : hujus praeterea grana
no ta numerofaqufinin Mciegueta,majora tamen,
fufea & fplendentia,fingulaque peculiari candican¬
te membrana involuta. Meleguetx verb grana , li¬
cet trifaria quada cartilagine diftinda fint & fingu-
lafua peculiari membrana involuta videantur , mi¬
nora tame sut, magis rugofa.& duriora iftius frudus
granis-, prxterea no ita fplendent;& fubrufi funt co¬
loris, acerrimiq^ faporis.Siquistamcn Mcleguecanj Melegt
elle cerebofius cotendere velit, mihi cum illo litemj^*"'*-
effe non cupio, modo non legitimum, fed ejus fpu-
rium aliquod genus effe non diffiteatur.

B.pin. Granis paradifi fiveMellcgetx affinis fru-
<ftus:Fru<ft9i4.five Melegueta fpuria,Clufexl.z.c.i5.

CARDAMOMI FACIE FRVCTVS
triangularis malignus. Cap. L.

EXoticus frudus, quem accepit Cluf.exot.l.z.c.22. Loa**.

e VValachria^ VVilhelmoPaduyno,eractrian- z><‘/fr-
gularis formx, femuncialis etiam magnitudinis, ex¬
albidi coloris, tenuiq-, membrana tedus,Cardamo-°*r<^'
rai officinarum frudu perbelle referens,continenf-
que multa grana in squali a & rugofa, cineracei foris
coloris, intiisalbi,omniainglobumcongefta,fatis
validi & gravis odoris & acris faporis , qui brevifli-
mo, & vix apparente petiolo pianti inhiferat , ca¬
lice tribus foliolis conflante inclufus.Qui mittebat,
confulcm fui urbis unum, ex his frudibus edi
feribebat, cx cujus efu morbum contraxilfct : qui
adeo caufa fuit , ut granum leniter duntaxat guftarc
vellem,nihilo minus (an ex odore, an vero ex degu-
ftatione acciderit, ignoro ) caput mihi dolere cipit,

& haud dubie peius mihi accidilfet/i devoraffem.

AMOMVM VER VM QVORVNDAM.
Cap. L I.

Momi nomine a Valerando Dourez infigni Defer.
pharmacopcro accepi aroma quodda , magni¬
tudine fpicarum Stichadis Arabici , cujus tamen
portiones feparati his anguftiores erant: duas fi-
mul jundas vidi Pedem columbinum hirfutum ex¬
primentes. Conftantautem foliolis multis fquam-
mu larum imbricato pofitu , compadis,ex luteo aL
bicantibus , fi mile aliquid & colore & forma cum
Origano [umre quorunduni] habentibus, odoratis,fa-
porc vifeofo, amaricante &acri.

Garcias de Amomo feribens narrat fe percontatu
ilquodapharmacop.Hifpano quid effet Amomum:
eum refpcndiffe Arabica lingua Hamama nuncu - Hama»
pari. Ejus vero Scholiaftcs nobis piduram exhibuit
ad Valer.Dorium Amomi nomine 5c Ormuz cele¬
bri finus Arabici emporio mi ifam: non tamen cum
Plini j &Diofcor. Amomo convenire ille putat, r.ifi
ldfort^fitquofc Garcias donatum affcrit.Haraama

vero

LIBER XVI

vero interpretatu
pede colubinum
fignifteat: Medici
Nixamoxa: Regis
in Dccan potetif-
fimi , dixerunt i ft-
hienon nafei, fed
inter aliaaromata
qua: ad Regem ex
Afia,Periia, & A-
rabia conficiendis
alexipliarmacis p-
ferretur , Amomu
etiam adferri , cu¬
ius ramulo medo.

narunt. Huc cum
Diofc. deferiptio-
ne contuli, ad qua
venufte quadra¬
bat , & licet jafic-
cus, Pedem tamen
columbinum referebat. Sciendum eft Amomum a-
. pud Avicenna nihil aliud elle quam Pedem coram-
binum.HxcGarcias. Qui utCluiij verbi» utar, uti-
nam Amomi deferiptionem pleniorem dedi liet.

Acoftade Amomo nihil certi habet: feribit de eo
loqui Diofc.l.i. Lac.Matth. Amatum enar.14. Scrap.
Fuchf.Galen.tf.med.& Ortam , dicentem libi deno¬
minatum Amama arabice ,quod fignificet Pedem
columbinum & elle Amomum Avicenna: , verum
quia non vidit, non deferibit.

Rugllius dicit Cardamomum fimile Amomo &
colligi cumAmomo in Arabia. Cluf.ad Garc.Lug.&
Tab. Amomu. B.pin. Amomu z.fpuriumfoliofum.

_ _ i - - - - - - -

AMOMIS SIVE PSEVDAMOMVM.

AB eodem Valerando pro Pfeudamomo & A-
momide mihi exhibitaiiint fragmenta feu par¬
tes quidam nonnihil Amomo praecedenti fimiles,
inter quas lignea: aliqua: portiones nigrx , in quo¬
rum extremitatibus apparent partes fquammofx
breviores quam in Amomo minus albicantes,fapo-
ris vifcidi,ut nobis videtur. Hujus figura fub Amo¬
mo in procedenti tabella,in infima ejus parte.

ROSA HIERICHO. Cap. LII.

LIgnofis A: confertis ftatim a radice natis fruti¬
cat ftolonibus, palmaribus , aut paullb majori¬
bus, craflis, cinerei coloris, in numerofam ramulo¬
rum fobclem cancellatim divaricatis , fuperiore
parte omnibus in globum veluti coeuntibus , per
quos folia rara unciam fefcunciamvc longa, femun-
ciamlata, laciniata, cinerea, hirfuta; flo (culi fecun¬
dum ramos intrinfecus ubique racematim quodam¬
modo nafcuntfir , candidi : quorum unumquemq-,
fcquitur vafculum , duobus loculis , mebranula di-
fclufis, totidem femina orbicularia comprc-ilarufFa,
acria cotinens,binis fupra loculos extrinfecus velu¬
ti auriculis prominentibus ex adverfo pofitis,ex in-
tergerino calycis pariete , (urgete ftylo loftgiufculo-,
radix fatis crafta,lighofa,fimplex.

Amomum (inquit Cord.in Diofc.) ut parens meus
Euri cius Cordus prodidi tj eft odoratus frutex , que
- Monachi Rofam Hiericho,& RolamMfiria: vocant
cui fententie ego quoque fuBfcribo. Antonius Mu-
fa tame huic judicio cotradicit, eo fretus argumen¬
to , q> folia tribuatur Bryonia:. Si Bryonia: folia ha¬
bet , maneat Amomu, fi vero diftimilima , tum pri¬
mum hac de re merito dubitamus.Mufam remora¬
tur quod eaRofa nares non vulnerat , quantumvis
reces, quod ditftum quomodo intelligat,no poftiim
cojicere.A Diofc. probatur ®*&fnJwV,h.e. odo-
Tom.II.

ico

re feriens. Due funt
Hiericuntidis Ro- j .
is /p&ies, una in li¬
pida , nec odorata
qua: Amomis : alte¬
ra gtiftu aromatica
valde odorata qua:
vereAmonfu voca¬
tur. Hxc Cordus,
cujus annotatio'ni-
^US <lUl^am aadit,

\sj/) non probari fibi

Rofam Hierichufi- jj
tis vulgo dictam
Amomum vocari.

Huic autem adfti-
pulatur Coldemb.
qui abfblute con¬
cludit, quod Rofa
Hierichuntis vul¬
go vocata Amomu
ellc non pofEt. Ce- „ ,

\ , r ‘ Corel

terum hancCordus
fibi odoratam pro-
nuciat, cum tamen
nobis Rofa Hieri-
cho nec recens ac
virens , nec etiam
ficca odorata ob-
fe r vata fi r, n e c fo 1 i a
habeat Bryonia:.

Quare oportebat
eum tradere ubi -
Rofam hanc vide¬
rit odoratam.

Non paucis pia*
cuit Rola Hicri-
contea vocata pro
Amomo : quod ta¬
men minime de¬
cuit cos aiTerere in-
certos folioru, qua:
memini (aitLob.
adv.) vidiife &creviile D.Trevifiano Patavij. Cref-
citenim haud difficile cx femine recenthhxrent au¬
tem feminula complura,racematim una ftipata,glu-
mofa,forgi minora-, & intra fruticis, cancellatim, re-
ticulatimque implexi glomum contenta. Non de¬
feribit Lob.femina,fea vafcula.

Colonia: vidi, ait Turnerus,fuffruticem manu (in
pugnum cotratfta) paullo minorem, per omnia fru¬
tici a Diofc. deferipto refpodentem, quem ex Iud^a
peregrinationis Hierofolymitanx voto defunftus
quidam fecum retulerat. Eadem Herbariis dicitur Rnf‘l
Rofa Hiericufitisyi.c.Ang.Kofe ofe 43ietid?o. Fe- cuattt‘
runt, quotannis circum feftum natalitium aperiri,
unde a quibufdam nominatur (f^riffc maffc rofe.
Hocipfum cenfercm verumdfe Amomum , fi odo¬
rem haberet (quem in Amomo requirit Diofc. ) neo
non folia Bryonia: , in aliis enim omnibus mirifice
convenitdcfcriptioYiijfi quis in hujus generis plan¬
tam incidat odoratam cum reliquis notis(exDiofc.j
pro vero Amomo licet accipiat.

Gefn.in cat. Amomum quod Euricio Cordo vide¬
batur Rofa Hierofolymitana.AfpalathumelTc j adi- AjpxLtuj.
cat, & idem paulo poft Radicem nigra Hippoc. no- Ra,i‘x
minat,germ. Kofenron =0tcrid;o. Sed Rofa Hicri-^”*'
cuntca nihil commune habet, nec fimilc qulequmn
cum A fpalatho & Radice nigra Hippocr. quicquid
fcribatGefn.Nobifcu autem fentit Cafp.Bartholin. Gcf» nat
dicesiRofa Hiericutina,vere Rofa non eft, neq-, A-
momu Diofcoridis, ntq-, Afpalatus. Neque nalcitur
hoc tepore in Paleftinar hiericutinis hortis aut agris.

S i

i, a HISTORIAE

Quxdam (inquit Scalig inlib.i. de plantis Ari-
ftoteliinfaipto)ai!h cxeunt,fpicx figuram gerunt,
accvadunrpbftca : cujuftnodi funtqui in Arabia
diCun tur Benteli , & planta qux nominatur Helio-
Sentth. jjropium. Bentcli apud ipfos Arabcsquid Iit ,qiiX-
a /nomum lumm non inveni. Sinon eft Amomum, quid aliud
afferam ncfcio. Hlt enim Amomum id omnino,
■Roft beat* ^uoj Hierofolymi,autbcatx Maric vulgus

ocatiperplcxo farmcritillo in racemi modum, qua:
',er°' fi nihilfpirat odoratum , naulium humori , atque
vctuftati cft attribuendum : non autem detrahen¬
dum Ipeciei, propter accidentium abfentiam quo-
Bcnulos rundam. Athcnxus 5. «fiw. Bcntclos conchx genus
‘on™a- margaritiferum prodiditapud Indos. Miror tanti
s - xU not judici jvirum aftercre, ita temere Rofam Hierofo-
^ lymitanamelfe Amomum, cum nec recens, nec ve¬
tus odorem fpiretullum. Idem mecum fentit Braf-
favolus : non defuere ait, quilcrofolymitanam ro-
Ntn Arno- fiim Amomum e (Te puta; int : verum hanc non elfe
mMm- dubito, quia nonvullierat nares odore. Confirmat
Sc hoc Agricola , quod vel Hierichuntis rofa non
fit veluti uva, quale eft Amomum Plinio l.u.c.i;.
& Andromacho in deferiptione Galcn. Confirmat
idem & Sylvius & Fuchf. 1.2. de compof mcd. &: A-
matus inDiofc.l.i.c.u- apud quemicon male pofi-
Error exi- tacap.de Rola. EtRi.Rus in Diofc. cum Lacuna.
fhmantium Et Lohel. Adv.& icon. pa^ioj.Tom.i. Item Lugd.
ejftArmo- R0fa Hiericonthea. Falluntur igitur cum relicuis
rnttm' Michael Neander phyf. partu. 'Andernachus in
med. veteri &novacomm.2.dial.'j. Frifchlinus in
Nom. greco-larino c.n.Bcned. Curtius, Rob.Conft.
Lonic. & ( tefte Cronenburgio de comp.med.lib.i.
fol.5.) Euritius Cordus ,quem imitatur.Cordus ju¬
nior &Dafypodius ,qui omnes inepte Hierichjxn-
tis Rofam Amomum clle credunt. Ex horum nu¬
mero e it &Rhcgin, qui &: Lacum Hiencbunrit , &
Vvam Diofc.Galeni.8iC Aeri 1 vocari feribit. Sed inter
hos adhuc deterius Frifchlinus c. ;i. Afpalathum,
^\ofcnron3crtd;oeirc feribit. Plus etiam riden¬
dus Cordus quod Rofam de Hiericho Amomum
elfe dicat :cum idem in expolitione Theriacx , nos
Amomo vero carere alterae

De Ref* Bellonio Obfer. plantx qux in valle Iericho na-
Htenchu «- fcuntur , in memoriam revocant herbulam quam
te* tmfo. qUidam impoftores Rofam Hiericuntinam voca-
fiut.i. runt . quoniam radice in 'aquam mersa expandi¬
tur, impofturx hinc anfam arripuerunt, admiratio¬
ni futurx fpe&antibus , divitantes in vigilia Na¬
talis Domini duntaxat aperiri, aut partus dolori¬
bus confliVantibqs fceminis. Quibus ejus natura
incognita : nunquam aliis putant polfe expandi,
id quod n ihilominus falfum eft. Argumentum de-
fiimp ferunt ex faerx pagi ni loco , fnut plantatio Ro-
Rof* Hie- inierhho. Qui locus intelligendus de Rofavul-
nco ]»*. giri rubra autpallida, non autemde altera illaplan-
tula. Qux <Sc alios fefellit plures , qui iconem exhi¬
buerunt, arbitrantes elfe Amomum, ciim Amomum
nequaquam fit. Nos c^m invenimus in Arabiadc-
ferta in lictore maris rubri arenofo nafcentem , a-
deoque in Iericho prorfus non provenit.

Locus. Hi omnino expellendi funt, tefte Matthiolo,qui
pro certo alferere non verentur , eam ftirpem elfe
Htertcun. Amomum, quamHiericunteam i Hierico Paleftinx
te* flata*. oppido appellant plantam: hanc plerumque ad nos
e Hierico deferunt i j ,qui adfanViflimum Redem¬
ptoris noftri fepulchrum peregre proficifcutur. Ea
enim elt quam noftratcs mulieres Rofam D. Marix
vocant. Conflat hanc Amomum non elle,quod fo¬
lia albx Vitis non proferat , nec ullo fpiret odore.
Cori n r#_Cordus lib.de conf pharmacis fatisinconflanter de
Ivndttser* Amomo dilleruit , quippe in compolicione aurex
Alexadrinx pro certo allerit Amomum novum elfe
Rofam Hiencuds: in compolicione vero Theriacx,

Rof*

Mm

PLANTARVM

fuiip.lius oblitus habere nos Ainomu negat.' Vtttf- s»per(tiri
tur Hicricuntca no#rates mulieres tempore parcus chrchcol»
ad inveflig.mdam pariendinoc.im , qu a nc?V> quidem
(utipfie fatentur ; in aquam demilla, non pridsfan-
fcit , quam fastus na'fci incipiat : tanta incfcrQrnfti-
colasirrepfit fupcrltitio4.

Gabriel Giraudctinitinfcre hierofolymJn plani¬
tie hicrofolymitana proveniunt quidam flores qui
dicuntur Rofx ex Hierico , quarum infignes vires, rsres.
Die nativitatis ea hora qua natus Dominus nofter
(e aperiunt & expandunt er Rofe Sc funt valde uti¬
les puerperisicamparttiriuntimponendxin phva-
lam in qua aqua benedicta & fubitb Rofa aperitur,
tunc femina ftatimp^rit fine periculo. Velhxcfola^ ^ 1
hift. Giraudet reddit plurima eorufnqux peribit fu-
fpeVa. Rofa Hiericho non meretur nomen floris,
quia flores minum & non fpeciofi: Vires ejus tales
n ori funt quales prxdicat. quo ci efcu n que e n im 1 m-
poniturin aqua calida, expanditurmccin eo partu¬
rientibus confert,quod fe aperiat.’

Eft Carolo Stephano Rofx fgeeies, qux vflgo ^mcmJ
Rofa Hierichontis dickur}Rofe MHterichoyCX qua. A-
momum Diofcor. colligitur , ut putatis, qui dialo¬
gum illum confcripfic ,qui botanologicon inferibi-
tur : Cui edamnum Marcellus & Barbarus afTendre
videntur.

CxfdeCubebisagens,inquit:Qux Amomis vo- Amomis,
catura Diofcoride A: Plinio, hodie Rofa Hierici,vel R°fl Hil
fan<ftx Marix vocatur : fruuculus cii fu a radice pal- et ' K;'ls'
maris, lignofus , ramulisfrequentifTimis implicitus, -'u"x-
rotunda figura,quafi Chamxlcontis albi caput, an¬
tequam dehifcat; fruVus fert in mediis ramalis fre¬
quentes, figura Myrti tenuiores,duros,candicates,
qui idem cft totius fruticis color : continetur in du¬
plici cavitate pauca femina nigricantia, quibus fatis,
aliquando provenit planta foliis parvis ut Polygo¬
ni, fed ad frugem non pervenit.

Oportebat Colerum annota (Te ubi viderit Ro- co/erun
sa Hiericho florere ,vel auVore citare, qui id fcripfe- frehend.
rit. Falfum cft eam in Natali Chrifti florere.

Cordum inconftantia ,latine taxat Matthiolus,
qua tamen facile dcfenditur,ut notat Apollo, quo-
niamtametfi HiericuntamlegitimuefTe Amomum
contenderit.Paucis tamen dehinc interjeVis foliis, £
nos vero Amomo carere , i. c. Rofam illam Hieri-
cuntamdefiderari,nonideb fuiipfiusimmemor ap-
pellandusjfcd verius errore damnandus.

Rofa Hierichuntica vulgo di Va , Amomum efle
nequit. Sed aliquid (tefte Cam.) ferme habet eam- nomjl.
mune cumThlafpi, parum tamen vel nihil acredi- ThUJpil
nis, qux guftu percipiatur, nifi in radice & furculis,
quorum iapor xmulatur Raphanum. Infeftatur ad-
modum h campis viridibus , ut Nafturtium , Eruca, C1° '

BrafTica& congeneres herbx. Ejus fylveftrem fpe-
ciem Syrix teVis 8c ruderibus innafeentem invenit
D.Rauvvolfhus.

Amomum tandem no elfe Rofam hiericuntinam Rof* Hh
teftatur etiam Maronea in com.de Amomo , ubi A- eu”“n*\
momi fruticem efte ait infcecundum,fcd valde odo- * ■H^n*
ratum ,fuapteque natura fibimetcohxrentem,atq',
multo arVius , quamipfafibi adhxreat P^ofa Hieri-
cuntina ficca, nihilominus tamen idem frutexAmo-
mi non erit fimilis uvx,quia veris fruVihus deftitu-
tis fupponitur,(?cquiaipljus rami & furculi rfuUo
modo polfunt referre imaginem acinorum ex qui¬
bus racemus componitur.

Nimis fccure feribit Bauh.apud Matthrolum de 1
re fibi incognita Rofx hiericorthex duas elfefpc-
cies , alteram totam lignofaminlip’idam ,& inodo¬
ram •, alteram aromaticam & valae odoratam. In
pin. dicitur ei Rofa Hierichunteai. vulgo dicta : A-
momu,Cord.in Diof&hift. Amomis Diof.&.PIiniij,

Cxf. RofaHiericontea,Tum.Lon.Lob.Gaiz.Call.

aperta

rer. Sjn,
Locm.

LIBER

aperta & conclufa, Ey ft. Rofadc Hiericho,&Ro-
fa Mariae monachis , Lugd. Rofa Hierichontina i.

Sc z.Tab. major, Ger. In hortis facile &crefcit &
floree: dc hac Ioh. Scurmius Lovanicnfis profellor,
libellum fuperftitionibus plenum fcripfic. Eid.B.
Rofa Hiericonthea 2. fylvclfcris : Rofa: Hierichon-
this fylv. fpccies,Rauvv.Cam.

Miinftcro in cofmograph.teftc , Rofs hs dids a
Hicricho , non jn agro Hicricho, fcd ultra Iorda-
ncm,& regione Hicricho in Arabia nafcuntur. Lu¬
tetia habui femen ab hortulano regio Robin,quod
fatum Montbelgardi in horto E.C. plantam profe-
rcbat>qu2 florebat Iunij principio.

X V

Hollandi copiose
invenerunt & vo¬
carunt Bl<Stterlo$/
quia nulla folia exa¬
cte habebat. Tene¬
riores ramulos febr-
buti curationi adhi¬
buerunt non fine
effe&u. De hac
planta apud alios
authores hadenus
nihil invenimus*
B.pin.Rola Hie-
richontica: cxficca-

APHYLLON INDICVM.

BR y fratrib.icon.4.part. Indis Orientalis feri-
bentibus,in Infula Sandi Laurcntij plantam

ftrfimilis: Blattera
Io0 Holandis , fru-
ti culus ad fcorbu-
tum , Ind. or. par.4.
%«■

TINIS 1 I B R1 X Fk ,

i i

Tora. II.

HIS T O R I

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER XVI.

SCANDENTES POMIFER AE ET

HIS AFFINES.

Scandentium tlajiis alttra, affurgtndi modo fere folo , arboris imitatur ,farmentortimnaturd ab herbarum ton-
diti me non multum recedens ,Jed profecto eo ipfo notabiliores , tjubd fructuum mole , vajldque magnitudine sum
ipjis adeo certtnt arboribus. Ad hos numgreffum festinatu er dirigamus.

COLOCYNTHE CVCVRBITA VETER1BVS.
C a p. t.

ICoX&KUuStt

Dtojc.

Cucurbita

(f>eaet

Theophr,

Oku tfi.

Satie.

Mangani a.

, Coi ume ll *

Ioscorides quamvis jmac-
■/.ujjyjjj ( quam adxo\oy.iw$ie/br
differentiam ijdiJluov cogno¬
minat) non deferibat, vires
tamen rccenfet, de quibus
nos infra.

Theophraflus lib.7. hift.
c.4. fimplicem non efle Cu¬
curbitarum /peciem affir¬
mat, fed alias meliores, alias deteriores. Cucurbita;,
ait, partim genera elfe exiftimant, parti m negant,
fcd in uno eodemque genere alias meliores , alias
efle deteriores affirmant. Cucurbitain olerum ge¬
nere cura feminibus ipfis flores edit , quippe ei nos
in poftrcmo fructus , &crcfcentibus fructibus flos
diuinfixu5 fervatur. Inter arftiva brevem radicem
forti tur, tum propter tempus, tum & forfitan magis
ratione natura:, qua: tempus fecutaeft : parte am¬
pliatur fuperna luxuriaturque : radice tamen pufil-
la inhorret. Semina diftantia fert ifuccum aquofum.
Circa quintum diem erumpit ,autfexto , (vel ut ali j
volunt) feptimo , fcd pofterius , tarduifque Cucu¬
mere. Refert ad celeriorem proventum recentior
feminis artas. In olerum genere Cucurbita vel ex
toto immatura atque incommutabilis permanet. Si
quis mollem ,parvamq-, abfeonderit, ita ut alimen¬
ti copia larg£ accedat, percoquatiirque , incremen¬
tum quoque large confequitur. Sic enim nuila pars
alimenti a fole detrahitur , nec flatibus reficcatur:
quibus caulis moles augeri non poteft. Dulciores
& molliores redduntur , pulverem furculo excitan¬
tes (inc rigatione , cum venti anniverfarij perflant,
hoc generi rotundo convenit.

Magnam Cucurbitarum varietatem , diverfita-
t^mque a feminis natura dependere teftatur Colu¬
mella, eleganti lf fuis verlibus,quos hic fubjicimus:

pregndnfque Cucurbita fer fit.

Vna neque eji illu facies, nani fi tibi cordi
Longior e fi, gracili capi tu qua vertice pendet,

E tenui collo femen lege, five globofi
Corporis. atque utero nimiumqua vafia tumef it
Ventre leges medio, fubolem dabit illa capacem ;

K aricie picis,aut Aciei mellis Hymetti

Aut habilem l ymphis hamulam, Bacchove lagenam.

T um pueros eadem fluviis innare docebit
Docet itaque Columella in hoc carmine fuo , qua Rotundato
rationeex eodem feminio, utrumque genua, longa lortfa '*
& rotunda Cucurbita fieri poflit. Quod autem in mtmQ *'
carmine jam recitato hac ipfa de re omifit,in profa
non multbpoft addit :Aquofis autem locis primo
quoque tempore , non tamen ante Calendas Mar-
tij, femen ponendum eft,ut deferri poflit yfiquino-
<5tio confedto. Idque de media parte Cucurbita: fe¬
men inverfo cacumine ponito , ut fiat incrementi
vaftioris : namfunt ad ufumvaforum fatis idonea.

At fi efculentas merci prarparabis re&o cacumine Rfiuletual
de collo Cucurbita fumptum [ femen ] ferendum
erit, quo prolixior & tenuiorfructus ejus nafcacur.

Sed jam unde digreflaeft, revertatur oratio no-
ftra. Pii n.Li 9-C.5. de Cucurbitis hxc memoria: pro-
didit; fimilis [cum Crcumertbus]&c Cucurbitis natura,
duntaxatin nafcendo. Aiqu£ Hiemem odore. A-
mant rigua ac fimum. Seruntur feminein terra fef-
quipedali folfura , inter Aiquinodtium vernum &
Solflitium : Parilibus tamen aptiflime. Aliqui ma¬
lunt ex Calendis Martij Cucurbitas ferere fimili
modo reptantibus flagellis fcandentes parietum a-
fpera in tectum ufque, natura fublimitatis avida.

Vires fine adminiculo flandi non fiint, velocitas
pernix , levi umbra cameras ac pergulas operiens. Cucuryiu :
Inde hxc duo prima genera: Camerarium & ple-
beium,quod humi repit. In priore mire teaui pedi- ntra aut,

culo

LIBER XVI-

culo libratur pondus ira '/nobile auras-. Cucurbita
quoque onni modo faftig&tur, vaginis maxime vi-
tilibus,conjecfcaineas poftquam defloruit. Crefcit
qua cogitur forma , plerumque & draconis intorti
figura. Libertate verb penfili concefsi, jam viiaefl
novem pedum longitudinis. Cucurbitarum nUme-
rofior ufus. Et primus caulis in cibo. Atque ex eo
totum natura di verfa. Nupcrin balinearum ufum
venere urceorum vice , jampridem vero etiam ca¬
dorum ad vina condenda. Cortex viridi tenet. De¬
raditur nihilominiisin cibis. Cibus faluber ac lenis
pluribus modis exiftimatur , qui perfici humano
ventre non queat, fed non intumcfcat.Semina qux
proximacollo fuerint , proceras pariunt : item ab
i mis,fcd non comparandas fupra didtis: qux in me-
x dio,rotundas : qux in lateribus, crafias breviorefq-,.
Siccantur in umbra, & cum libet ferere, in aqua ma¬
cerantur. Cibis, quo longiores tcnuiorefquc ,eo
gratiores. Et ob id falubriores,qux pendendo cre¬
vere: minimumque feminis tales habent, duritia e-
jus in cibis gratiam terminante. Eas qux femini fer-
ventur,ante Hyemem prxeidi non eft raos. Poftea
fumo ficcantur , condendis Hortenfiorumfcmini-
cat'°- busrufticx fuppellectili. Inventa cft ratio ,qua ci¬
bis quoque fervarentur, tifque ad alios pene pro¬
ventus:^ id quidem in muria fit. Sed & ferobe, o-
paco in loco arena fubftrato , fcenoquc ficco oper¬
tas, ac deinde terra, virides fervari tradunt.

Martio Cucurbitam ferendam elle annotat Pal¬
ladius: amare vero folum pingue, humidum,fterco-
ratum , folutum. Hoc in Cucurbitis infigne eife,
quod longas pariant & exiles femina, qux in earum
cervice nafcuhtur: qux in ventre fuerint , Cucurbi¬
tas faciant crafliores : qux in fundo,latas, fi inverfis
cacuminibus obruantur. Vbi adolefcere cceperint,
rbtr& adminiculis adjuvandas efle. Qux fervandx fintad
,e'fe~ femina , ufque ad Hyemem in fua Vite dependere
debere, deinde fublatxin Sole poncndx,autfumo,
aliter femina putrefa&a deperire. Dioclesauthor
cft prope Magnefiam Cucurbitas ampliffimas gi-
ntfi* gni. Menodorus Erafiftratius amictis Hicefi j, Cu-
rbtt<t curbitarum , inquit , alia eft Indica,quam & Sicyara
w' nominant, alia eft Colocynthe, nempe vulgaris. In-

'** (&e dica mplurimumelixatur , vulgarem autem etiam
aflant. Cnidi j edamnum Indicas Cucurbitas vo¬
cant. Hellcfpontij,qux longx funt,Sicyas nuncu¬
pant, rotundas vero, &globofasColocynthas. A-
pud Athenxum Euthymedus Athcnicnfis hb.i. de
OleribusjCucurbitam vocat Sicyam Indicam, quod
ex India femen ejus advedtum fuerit : Megalopoli-
mia. tx vero Sicyoniam appellant. Attici uno vocabulo
Colocynthen vocant.Phrynicus diminutivo nomi¬
ne protulit:

Trc/ exigua niaz.it p arum quid piam; vel Colocynthij.

Nihil omnino longius Marcellus de Cucurbita
irb. repetendum cenfuit : Grxci, inquit, dulcem & qux
edendo eft . Cucurbitam feminino genere in fc-
licit fi- eunda declinatione xohoy.u*5o.y dixerunt : Medicam
m*rK- vero & amaram, de qua nos pauTTo poft feorfum a-
«Sturi fumus, in quinta : & ab hac diminuta appella¬
tione xoao Kwj&tJk. Eft & illud animadvertendum in
dulci Cucurbita ex duplici genere , duplex etiam
nomen elfe : rotundx , & in globum tumefiti , qux
Cucumeri fimilis fit, ctxuoi: tereti & in longitudinem
extenfx,w; exujf-3« : Latini utramque eodem Cucur-
bitx nomine appellaverunt.

y£ qjh i v o c A.

Cuciubitx ,fivc Colocynthx , & Colocynthidis
five Coloquimidis xquivocationes & fiibftituta
rurbfil. nune proponimus.Cucurbita igitur,GrxcisxoA«»'i/.J-
'h , flere cognorpinata , Latinis Cu-

®- curbita cameraria. Cucurbita plebeia, & Cucurbita
fati*. u, eft nobis Cucurbita folio molli, flore albo.

Sed & Cucurbitx proprie didi tx genus quoddam ung*.
cft longum , cujus ahquot fune differenrix , Angui-
nx di&x.

Quxdam habentur angufto coIIS , diverforum
generu Sc ip(x,magnx &: parvx, Lagenarix vocatx. coHo'

A n plcbeia Cordi referenda ad modo dictam?

Cucurbitx folio afpero, flore luteo. Folafter».

Cucurbitx folio afpero, amarx,diverforum quo- Am*r*fel.
que generum. Afpero.

Cucurbitarum generi annumerat Anguriam Ge-
fnerus. Nos Citrulumfolio Colocynthidislacinia- citmU.
to nuncupamus.

KoKly.iwStf, Cucurbita filveftris,agreftis, filvatica, C olecymhk
Cucurbita amara, Cathartica, ex Grxcia,Cucurbitu-
la, Cucurbita caprina. Cucurbita deferti,Cucurbita
Elifxi Prophetx : Coloquintis vulgaris, qmbufdam
filv.Barbara,marina & gomphos Plinij.

Cucurbitx feffiles,capitatx, clypeatx diverfage- Cucurbit*
nera,& cis affines. clueat*.

Cucurbita filvcftris & exigua , Grxcis Somphos, somfbot.
Latinis Barbara.de MarinaPlmio.de qua ex eo poft,

Dodonxo autore adhuc incognita.

Cucurbita arborea Indica an Guanabanus j \z\GuanabA-
Higuero,de qua H.n.g.l.i.cap. *,u*

Cucurbitaceus fritdtus arboreus Clufij l.a.c.iz. Pruit. ini..
exot.tradicur a nobis H.n.g.lib.i. cap. fub frudtu In -Pyr,form-
dico pyriformi granis intus nigris.

De Cucurbitino frudtu Indico magnitudine ovi Qucurb fi.
Struthij vide poftea hoclib. tni t?c-

Cucurbitularum Americi Vefpufij,LagenularumL*£«»*^*
Amcricarum Clufij exot.l.z.c.8. mentio ntin
lib. cap.

Kikaiumlonx Prophetx non eft Cucurbita, fed
Ricinus.ut oftendemus H.n.lib.j^cap.

Cucurbita canina dicitur de Bryonia fcu Yiteal- BryenU.]
ba,Bafilio Fabro tcfte.

Chamxpitys dicitur Cucurbitularis Hadriano in ckAmafir»
Nomend.

Substituta.

Si femina Cucurbitx haberi nonpofUnt, acci- Sem.Jet^lo»
pienda fuadetPlateariusfeminaMalorum dulcium. r,4m dulc
Epo vero malim Melonum , vel Cucumerum fub-

ny Cucum.

ftituere.

Cucurbitx fiicco deficiente, Traft. qui pro quo Succtts y,e.
fumit fuccum Violaruminfipidiarum. Ur.mfifid.

AdquidFelixPlaterusinclyftcread febres con-lyfw4
cinuasprxfcribit Cucurbita feminum loco jfemiha/w'* fere
quatuor majora fere rancida , qux corrupta & cor-rA*c,ti/t-
ruptione calidiora reddita funt?

Ds Cucurbitis in genere
ex Neotericis.

Inter fcandentes pomiferas plantas prxcipu^
nota eft Cucurbita, qux Grxcis KoAoxuJ.^t,&

: itefn KoXeKujjSe. dicitur : Latinis
Cucurbita , Cucurbita edulis, & Cucurbita fativa: a
nonnuMis veroKcAc/fu.ovrperTultlmafyllaba: ab a-
liis oiy.veivia : ^ Plinio Cucurbita cameraria , qubd ca-
meras,tcftudines,pergulas,topiarias hortorum fce-
nas fcandat ac operiat. Huic vero & altera , qux
nullis prope afliftentibus fulta humi repit , plebeia
cognominatur.

Arabibus autem Cucurbita Warahajlarafeu Cha-Komin*.
rha , & ut Trago placet, Ylla dicitur : Germ. %iivb$:lw£M’*r'
Belg. Caut^oorbcniGall Courgc:lt.Zucca:Hify.Cala~
bazj**a : Angl.(£oiJrbc:Bohem.£yFcft> : Hung.Ti?^.

Grxci porro cx adverfo vocabulum impofuere , yj>-Etymtn .
a 0Y.ujL.diw nominantes ,qubd fcilicet pumili brev^fq^
fint partus , quos ipfapaffim enititur, cum tamen
corporis mole omnes herbarum arborumve fru-
(ftus videantur fuperare. Cucurbitam vero Latini &
concurvatu haud dubie dixerunt , quod faciH fi
quid obftiterit, aut fuerit impedimento,quo miniis
extendatur, incurvefcat.

S 4-

Proverbii*.

Dif T mo.

Icon T ragt

J(ik*ion Io-
nxefl Rui-
mu.

Cucuritis,
flectet M at
thtalo.

Mulieret

enecant

kertai.

Sine. femi¬
ne ut na-
Jc.itur .

Cucurbita ,
SichiA.Suc-
cha

eixtf Ljb.

Coloeyntit

PLANT.ARVM

videtur , quamlibet varietatem & differentiam ge-
nericam horum fru&uum erau&Wvox figniheare ,er /-
namque bullire eff,unde 07>cw>,qux vas,ollam Sc
pyxidem fignificat, & fanguifugum vitreum, aut
cornu inftrumentum : indeque forte Latinis Cu¬
curbita , tametfi Varroni a curvando dicta putetur.
Ari ftotcles etiam Sycias Pepones appellat:& Gale-
nusPepocucumerem.Quare quo facilius percipian¬
tur & difeernantur ab invicem , qux hodie in ufum
culinarium & medicatum venerunt , genera cunCta
non incommode m/.lm , vel Cucumeres vocamus:
quarum duo fummafaftigiafunt,Cucurbitx &Mc-
lopepones, varia nominaadepta propterfruCtuum,
foliorumque varietatem. Errurfus:Admodum veri-
fimile fit , Zucchx Qomen ( fic enim Italice vocant
Cucurbitam depravatis elementis) cjkiiv, aut m/.vuMy
vel ( utroque enim modo feribunt nonnulli
Grxci) defignaremam^x/A, unde etiam Ficus Lati¬
nis derivatur, generaliffima fuit appellatio Cucurbi¬
tarum, Cucumerum, & Melopeponum. Quare Cu-
cumerinx familia: maximx vocari polfunt Cucurbi-
tx,Sc commodiore etymo h curvando deduci, quafi
curbando,ut loquuntur Vafcones & Pyrenxi. Hxc
ille. Quas alij Cucurbitarum differentias agnove¬
rint, nunc eff offendendum.

Calabaffi leu Cucurbitx in India ad miraculum
ufque augefcunt,qux in hac fola provincia CHilc
nafcuntur&Capallos nuncupanturrCucurbitarum
fpecicsprope infinitx funt, quxdam immensa mo¬
le monffrofx funt , qux dille&x & reficcatx exca¬
vantur , &: cx iis varia vafa effinguntur : ex minori¬
bus pocula , aut pateras ingeniose ccclatas concin-
nanr.Bauh.pin.exlofeph. Acoffal.4-c.51.

Cucurbitd
forte eejm

Cucumeri
ns fimilis

Culabafii,

Cap.tUcs.

«4 H 1 S T O R 1 AE

Quod cito jit , cito perit , fic vulgo dici folet, in¬
quit Tragus. Quod lane di<fferium,fi ulla aliadc rc,
certe de Cucurbita quam veriflime dicitur.Ea nam¬
que una Aiffate, in lublime ita confcendit ,utfafti-
gia altiflimarum arborum attingat. Autumno vero

fi vel unam pruinam fenferit, dejicitur, foliis & pal¬
mitibus prorfusmarcefcentibus. Qui fit ut quotan¬
nis Cucurbitam fercre neceflefit,id quod in noffris
regionibus Aprili menfe facere folemus.Tum enim
nonnulli ea accipiunt femina,qux in ventre Cucur¬
bitarum enata fuere, eo rtimque mucronatas partes
in terram dcfigunt,pollicentes fibihac ratione feli¬
ciorem Cucurbitarum proventum. Alij femina
priufquam ferant, in duici lacte , aut aqua facchari
macerant, quo fc.dtiiis erumpant, & dulciores eva-
dant fructus, id quod non raro contingit.Quiampri-
mumvero bina prima ac pinguia Cucurbitx folia e-
ruperint, continuo rigare huraum oportet, aliter
tardius auge fcent.I unio mcnle appetente, cum fo¬
lia quaterna ant quina Malva: Romanx haud difli-
iniliaprodierint, tum & capreoli Vitium claviculis
fimiles progignuntur, quibus natura fublimitatis a-
vida, palos, arbores, aut quodcunque apprehende¬
rit, confcendit Cucurbita. Poft hxc flos apparet,at-
que is quidem dudm generum. Primus namque la-
nuginofiis,albx RoUc exiguxfimilis,quinisaut fe¬
nis foliis pixditus fpe&atur , qui tertio ab ortu dic
fine frudtu decidit. Qui hunc fubfequuntur flores
(diverforii colorum ) magis exigui funt, in quorum
fine frudtus in pyri formam filveftris turbinatus,

' confpicitur , qui in dies flore marcefcente admo¬
dum augetur,acautin orbem collccfus intumefeit,
aut in longum propagatur,quidam cornu inftar re¬
curvus fpeffarur, alius recla figura contentus cft,
alius grandis, alius contra exiguus evadit, qux fane
varietas , divcrfitafque a feminis natura dependet,
quod Columella: verfus teftantur. EIucufqueTra-
gus qui unica figura tres Cucurbitx fpccies expri-
’mit,ac Hebraice Cucurbitam Kikaion (Ionx4-)vo-
' cat. Nos vero Guilandino potius affentientes Ki¬
kaion Ionx non credimus Cucurbitam clfe,fed po¬
tius Ricinum.

Matthiolus in Diofc.figuram habet non multum
'* diffimilem , ab icone Tragi , tres Cucurbitx fpccies
demonffrantem. Cucurbita fitiva, inquit, qux per
Aiftatemin cibum frequentiffime vario furPPitur ap¬
paratu, in triplici cenfctur genere , nempe longa,
rotunda,& fcflilis. Sed quanquam Cucurbitx inter
fe forma diflimilcs habeantur , non tamen propter-
ea viribus, & natura fibi invicem repugnant. Siqui¬
dem ( ut Columella tradit, & Plinius I.157.C.5 -refere)
forma varia in Cucurbitis arte ^cmangonio fieri fa¬
cile poreff.Diligentercuftodiendumeft,ncc') mu¬
lieres accedant: namque earum contadu facile c-
languefcunt incrementa virentium , tantoque ma¬
gis, fi eis fluxerint menfes:tunc enim folo oculorum
intuitu tenellosenecantfectus. Amant Cucurbitx
mirum in modum aquas : nam fi prope in patefis
vafculum aquafubjciatur , a quinque vel fex digi¬
torum intervallo , ante pofferum diem adrepentes
cognofcentqrdcfccndilTc. Sine femine nafcentur,fi
per triduum antea fpargenda femina oleo fefamino
macerentur. Camerarius quoq-, in ep.& hift.germ.
Matthioli urica imagine , tria pinxit Cucurbitxgc-
ncra,nempe longam,rotundam,& fcffilem.

De Cucurbitis, hoc titulo (Cucurbitx, Sycliia;
Succha, ^uy.Lf) prxmiifojhxcfcribitin AdverfLob.
Tanta clt Cucurbitarum , Cucumerum , fk Pepo¬
num inter fc cognatio , ut antiqui Grseci & Latini,
r.cdum recentiorcs, miniis accurate nomenclatu¬
ras difereverint. Euthydemus fiquidem in oleraceo
libro Syciam Indicam nominat Colocynthidem:
putapoft Hippocratem: cui,uti etiam Theophraffo

CVCVRBITA LONGA, FOLIO
mctlli, flore albo.

CVcurbita 16- Defer.

ga viticulas
digitali craffitudi-
ne,angulofas,or-
gyias aliquot 16-
gas e radice tene¬
ra fibrata emittit,
qux per terram
fparguntur , alio-
qui pergulas Sc
perticas capreo¬
lorum ope fcan-
dunt, folia rotun¬
da, pedena,au: fef-
quipedclata mol¬
li lanugine tome-
tofa,crenis fubin-
de nonnullis per
ambitu incila, ex

f>ediculo tereti,
ongo , concavo-,
flores nivei can-
dorisjiliacei, quinquepartiti, intus villofi, exterius
breviore pilo obfiti, atque hi quidem aliiis pediculo
immediate cohxrcnt, talcfquc fteriles fine ffudu
marcefcunt,alias mediante frudils rudimento , qui
delapfo flore fuccrefcit, inque infignem adolcfcit
magnitudinem, pedes quinque aut fex longus, cer¬
vice crafsa , in ventrem modice turgefeens , qui , fi
quid, quod rcfiffac,offcndit,curvaiur:Cortex recen¬
ti tener, herbaceus , adulto durus , flavefeens , me¬
dulla alba, infipida, modice fungofa-, femina uncia¬
lis longitudinis fere, longa ,plar.a ,comprelfa, una
parte fata , duobus arguhs confpicua^ inferna, qua
germinare felent ,plures argulos habentia , & fub

tunica

LIBER

tunica duriufcula alba , medullam incudentia al-
bam,dulcem,efui gratam,

'e **' Stutgardix p reter vulgarem. longam , aliam ob-
fcrvare memini, minoris craffitudinis Sc longitudi-
nis,corcice candidiore.

:urhtx De Cucurbita folio molli , flord aIbo,cui compe-
iYum. tere yideritur , qux veteres de Cucurbita memoria:
■urbtr* prodiderunt, hxc feribit Cordus. CuC'urbitx(inquit
'Ufe *n P*°^-* dmx funt poti ores differentia:. V na fon-
tfx. fert fiudus, altera latos &fcfliles : (emine ejus

Medici utuntur. Modb autem didum genus in hift.
f- Cord- ( ubi Tragi icon affyimpta ) diligenter fle defcripfit:
Cucurbita cameraria , qux ante camerarum fene-
ftras feritur, viticulam ab una radice emittit, qux in
multas alias angulofas,teneras,&|nodice concavas
viticulas dividitur , folia ex intervallo proferentes,
lingula fere rotunda , nili in iis anteriori maxime
parte tres plerumque acuminati anguli ^eminerent:
eadem eminentiis quibufqam brevi Ulmis , rarifquc
per ambitum circumvallantur, & tadu naollia funt,
foliorum Althxx modo, magnitudo eorum feu lati¬
tudo fecundum natalium oiverfitatem variat, fm-
cundo autem aprico &humido folo , apudnosin
Germania pedem cum quadrante interdum latitu¬
dine excedunt : pediculus iis effc longus, tener, levi¬
ter hirfiitus, modice concavus, Sc propemodum te¬
res, fi non modice canaliculatus effiet eo latere, quo
fuperiori foliorum parti refponder, capreolos fecus
folia producit Angulos , quibus affixos baculos , &
perticas apprehcdit,in magnam altitudinem afccn-
dens-, flores juxta folia & capreolos, fert figura lilia¬
ceos, partim fteiilesmartirri vero foecundos, utrique
quinis, candidis, intus hjrfutis,fefquiu.ncia longiori¬
bus ,uncia paullo anguftioribus , forafque modice
reflexis & repandis co n liant foliis, differunt tamen
'eriles. inter fe. Siquidem icenles breves habent in medio
apices &rhirfuriores funt, nec quicquam habent tu¬
midi poft fe ( ubi pediculo junguntur) quod fequu-
Tcundt tun fi ri Stu s. fpem faciat: fm eundi vero i n medio tria,
crafliufctda ,bifidaqrie flamina continent , nec im¬
mediate pediculo junguntur, nam inter ipfos flores
& pediculum parvum & leniter hirlutum extube¬
rat, quod tenera Cucurbita eft, capitulum juxta an¬
nexum in anguftum * ollum delinens, quod marce-
fccntc flore paulatim accrefcit, deinde ab Autumno
in magnam molem , quam Cucurbitam vocamus,
orma non a udum matutefeat. Magnitudo & forma no efl ea-
tdtrn om- dem ominibus Cucurbitis:quxdam enim l5gx funt,
ib. Cucuri quxdam vero inferius vetrofxexiftunt , & r Riperius
'tis' in anguftum collum coardantur.Cum apud nosin
Germania feliciter enata: maturuerint, longa: qui¬
nos fenofqi pedes longitudine , & dodrantem cum
uncia alloquuntur, maxime fi penfili licentia con-
cefsa, libere pependerint. Ve ntrofie autem inter¬
dum in duorum pedum longitudinem Scpedalem
latitudinem adolefcunt : utrumque tamen genus
frequentius minus capit incrementum, eamenim
magnitudinem quam pofuimus non femper , nec
ubique c.onfequuntur: color omnibus efl in matu¬
ritate flavus , duriifque & ligneus cortex : pulpa te¬
neris efl candida, guftu dulcis, maturis vero fungo-
fa,feminibufque plena , pr.xtcrquam in collo : nam
eo loco ventofx nullum femen continent: longitu-
*do femini uncialis efl , latitudo autem fcmuncialis:
idem planum & cempreifum efl, atque anteriori

f»arte modice acuminatifm,pofleriori verb latiufcu-
um,duobufq-, eminentiis cornutum : corticem ha-
bet lignoftrn, candidum, acuminatun^compreHum,
guftuque dulcem nucleum claudentem. Radice to¬
ta herba nititur candida, in mulcas tenues partes di-
ftrada eaque femeftri : in hortis fata cameras perti¬
cis extrudas afeendit & obtegit, facitque jucundas
frigidafque fcenas , latis foliis felem arcens : feritur

XVI- ZI5

etiamin hortis penfilibus , ante cameras & fene-
firaSjUt di dum eft. unde hoqGucurbitx genus Ca- Cucu^ c^’
merarium Romani appellabant, ut Plinius teflacur.
Cord.codem libro aliam tradit Cuc urbi taVn,qu^ an
una fle ex Cucurbitis , quas poftea trademus ,lagc-
n aliis, co nfld eran durn. Cucurbita pls b ei a,i n qu i t, Cucurb.
viticulis, foliis' floribus & femine cameraria: flmilif fM***
efl , frudum tantum diflimuem produac , cui duo- c>r‘lu
rumdodrantum,auenonnunquam cubiti apudnos V
eft: longitudo , latitudo vero quincunx aut fc.xtans,
forma funt inxquali : naiiAnferius longum habent
ventrem, a quo in longum , nec anguftum collum
definunt, interdum etiam incurvantur. Eft tk alia,
quibus diftinguuntur, differentia. Cameraria altitu- t»r k cu~
dinis avida eft : Plebeia vero humi prorepit \ quqt- mer*r>+
quo verius viticulas flias (jpargehs. Saporem habet
dulcem, carnemque cum tenera adhuc eft;, qux c-
dendo flt. Ec Kxc Cordus.

Cucurbitam longam folio molli , flore albo , vo- synm.
cavit Lob.in adv.Cucurbitam flveZucchamjin pbfi
& ic. omnium maximam, anguinam.'Ger.ut Dod.
gall. qui tertio loco defcnbit , Cucurb. angui naiiv,
hift. ubi LoBelij 'figuram habet , Cucur. ltmgioram.
Turn.Lon.Caft.Cam. & Tabern. (apud quem icon Error ufud
tranfpofita per incuriam typographicaiu L:t exifli -Tabern.
manius , fub titulo Cucurbitx Indicx minoris. Cu¬
curbitam longam :J&flcetiam Fuchf&rHon.Lufit.
appellavere. Lngd. Cucurbitam camerariam lor.-
gam. Ang.ep.7. Cucurb.Zuccham longam, mia»
Helleffiontiorum. B. phyt. Cucurb.4. Idempin.
Cucurbita , 5. flve oblongam flore albo, folio molli-, h 4T,tt*fei
Cucurb.fhi duoblqngo, Tragi, Cord.in Diolc. Cu-
curb. oblongam, Fuchf. Cucurbitam, Gefn.h. fati-
vam longam, Cxfi Cucurbitam filcata figura fxpc
crefceruein , quandoque cervicem tantu n haben¬
tem recurvam, nonnunquam reditudiiic fervata
bicubitalem , tricubitalemque acquirentem longi¬
tudinem.

CVCVRBITA LATIOR FOLIO
mollijflorPalbo.

TRAgus hujus
frudum pin¬
git, tres enimfpe-
cies una effigie re-
prxfentat:Fuchlius
feparavit Sc ffianc
majorem vocavit,
gal .Courgc aut Co«r-
’ e grege. Dod. gall.
Cucurbitam i.&(ut
& Lugd. ) Citeurb.
camerariam majo¬
rem : hift. Cucur b.
latiorem, venttico-
fam ac craifimabf-
qi e collo , & 'In fe¬
ri ore fede latiorem,
pyri turbinatam fi¬
guram quodammo-
l^° referentem.

Horc- 'Lufit, Cu¬
curbitam rotiidam.

B.phyt.& pin.Cucurb.i.flve majorem feffilem flore
1 bo, Cucur. frudu in orbem colledo irtunjfcente
Tragi -.Cucurbitam feffilem, Matth.ep. Cucurb. ma¬
jorem, Fuchf.Turn. Latiorem, Dod. Zuccham ro¬
tundam, Ang. Cucurbita fefIilifrudu,Cord.inDiof.

Variat hxc, inquit, magnitudine, variat Colore corti- v*netutes
cis;nam funt virides, flava?, candida:, quxdam macu-
lofo C0rtice,quxda fulcis diftihdx,quada tnberofe.

CVCVR-

H 1 S T O R 1 AE

CVCVRBITA LACEN A R I A.

Defer

CVcurbiralagenaria non variat foliis & flore ,a
tongapriusdcfaipta: verum frufhi pfurimihn
differt , collo angufto ventreque crallo , lagenas &
phyalas rcprxfentans: (emina putamus magis fulca
ffe^nafip longarum.

Lagenarix lias
oblervavimus dif¬

ferentias. Lagcna-
riam Cucurbitam
vulgatiorem ma¬
jorem, luteam , al-
bedinc cofperfam.

Lagcnariam me¬
diocris magnitudi¬
nis , longiufculam
valde virente , ma¬
culis luteis con fpt-
cuam. Hxclaccha-
ro conditur.

Lagenariam mi¬
norem maculis al¬
bidis infignem.

Lagcnariam ma¬
gnam, longo collo
conflantem', vire-
icentcm , maculis
luteis notatam.

r. Lagenariam. collo multo longiore , colore palli-
do , albifque maculis ornatam. Conditur & hxc
faccharo".

* Vidimus tandem Cucurbitam mediam inter lon¬
gam & lagenariam,corporc craflo rotundo, magni¬
tudinis circiter capitis, collo tenui cubitum pen£
longo.

Tragus appellat Cucurbitam camerariam & plc-
beiam Plini j ,germ. lefdicn Siirbs. Turn. Fuch(. 1
Cucurb. minorem. Dod.gall.Cucurb. 2. minorem:
1. 1. hifl.Cucurb.priorem. Tab.Cucurb.lagenariam ma¬
jorem, & alteram minorem. Ger.Cafl.& Lob.obl.
Scic. Cucurbitam lagcnariam, hanc in Adv.dupli-
Lagenar. cem agnovit. Lagenariam, inquit, voco,ut qua pe-
m.uor. 1. regre proficifccntes lagena utuntur, prarfertimin
Galliis,Hifpaniis&Italia : commodius namque ge-
ftatur vinum,quam vitreo aut figulino vale, qux o-
nerifunt,& facilius franguntur. Semen illi minus,
quifh fuperiorum: folium alio quin, flo res reliqua
non difparia. Ab hac tantum differt fru&u minore,
lagenulamque concinniorem exprimente , coque
lubentius commodiiifquc geftatur itinerantibus.
Semine, folio,& flore,delicatiore,non diverfo.

Variet Ater B.phyA' piri.diciturCuairb.j.five lagcn.iria flo-

c.Bauk 4 fe a(bo , folio molli , Cucurbita, Brunf.Cuc. plebeia
Cordi, Gefn.h. Cucurbita cameraria mi nor, Lug.
Variat fruflus quandoque lagenarum forma •, ali¬
quando ventricosa abfque collo pyri turbinati fi¬
gura.

De loco in genere.

Ante invenere e\' Neotericis, ceu etiam ex vete¬
ribus , quidam de loco, tempore, fatione, cultu, &
mangonio commemorata funt. Quare hic illud
duntaScat adlcribimus , quod apud Dodonxumin
fol.lat legimus. Cucurb.. x in hortis feruntur ac co¬
lui. tur. Sub Autumni tempus ad maturitatem dc-
mum‘perveniurit:in calidis tamen regionibus citius
M maxime p r xco ces :P rx co ce s autem Cucurbitx,tum
& Cucumeres fic reddutur, ut Quintiliani tradunt.
Irvcophinos aut inutilia terra cribrata mit¬

tenda, flercore admixto liquidior facta : S: anticipa¬
to confueto tempore. Vere videlicet inchoante, fe¬
mina implantandA,& cum folfuerit,& ca!or,& mo-

Lag4fi

nor.

PLANTARVM

derata pluvia , cophinos fub dio expones ,'circaqitt
Solis occafus in domum contettam inferes: atque *

hoc aflidue faciendum, aqua irrorata , quando uftis
poflulaverif. poflquam vero perfecte celTabunt fri¬
gora & glacies , cophini fi ve dolia in locum fuba-
ctu.n 8c excultum defodiendi , ita ut labra xqualia
fint terrx , deinde reliqua cura adhibenda : lic ille
ex Plinio;

Vires et usus in genere, t
Cucurbita qux edi tur, ex Diofcoridis quidem au- T» mortui
thoritate, cruda trita impolita, tumores & abfceifus ^

mitigat. Rimcnta ejus pueris infantibus , in par-
tium circa cerebrum & membranarum ejus inflam-^j^J7 -
matione utiliter per finciput imponuntur. Simili¬
ter ad oculorum & podagricas inflammationes. At
fuccus ramentorum expreflorutn , & per fe, & cum
rofaceo infufus'*, ad aurium dolores commodus c(l: ^nr/um
& cuti lumnTx a febris ardore ac xftu vexata; illitus dolore*.
prodeft. Totius autem Cucurbiix fcrvefa&x &ex-
prefii fuccus,cum modico meile & nitro potus ,al-
vum leviterfolvit. Et fi quis in ipfiifn crudam exca- 1
vatam infufum vinum per nodtera fub dio exponat,

& temperatum jejunus bibat, leviter alvum moliir.
Quantum porro ad ejus in medicina u(um attinet,7*«wp«
Galenus de fiir.pl. humidxfrigidxque temperaturi'7
elfc feribit , utraque qualitate fecundi ordinis.
Quocirca ramentorum ejus fuccum ad aurium do-

j, mentum e.
Galeno.

Temftt

Prscoc,

fi.»,.

lorescum phlegmone jutiiStos, cum rofaceo utilem
ellc tradit. Sic totam quoque calidam illitam calidas
phlegmonas mediocriter refrigerare. In e(u autem /» ef» nof
humidam efTe*& fitim propellere : crudam <juidem*M-
ad efiim in jucundam efle , & concoiflioni extreme
rebcllem,adcb ut fi quis ad ejus ufum in alterius ci-
biinopia cogatur, onus frigidum in ventre fitum
fenfurus fit : ut flomachus fubvertatur,& ad vomi¬
tum concitetur , qui etiam folus liberarepoteft il¬
lum ab inflantibus fymptomatis.Quare omnes ho¬
mines, inquiti.de Alimentis, poft cocturam ftatim ^

autfartaginc frixam , aut allatam edere folent. Di-^ 'pbitur.
p hilus feribit Cucurbitam parum nutrire, facile cor¬
rumpi, habitum corporis hume&are, egeri celeriter,
bonum fuccum generare, fi ex aqua & aceto luma-
tur, juvareqy magis ventriculum : meliorem ftccum
nobis fuppcditai c conditam in lalgai^um : poten-
tifls extenuare cum finapi : concoqui minori nego¬
tio, ac excerni (effilem. Mncfitheus cenfet,qux na -Mnefitheo
tura facile ab igne vincantur, & coquantur , ut Cu¬
curbita , corpori alimentum fubminiftrate , non
multum fane,fcdhumidius & nihil moleftum. Epi- EP'm'tr~
marchus fuo carmine videtur Cucurbitam ceuin(3-c **'
lubrcm damnare:

Lopgifalubrim ii erat, quam Cucurbita.

Plinius L20.C.5. Diofcoridis fententiam ampliter plinint.
explicat. Sativi quoque rafi fuccus tepefieflus au¬
ribus medetur : caro ejus interiorline femine ,cla-C/*W.
vis pedum & fuppnrationibus , qui Grici apofte-
mata vocant. Decoflx autem univerfx fuccus, den- n ,
tium motus ftabilit, & dolores inhibet. Vinumcum fiabtlit.
ea fervefac!um,oculorum etiam impetus. Folia ejus
cum recentibus Cuprcfli , contufa & impofita i ipfa
quoque tofla in argilla, ae trita cum adipe anferis,
vulneribus medentur. Nec non ramentis corticis
recentes podagras refrigerant , & ardores capitis &.Po"*£r*-‘
maxime infantium. Etigncsfacros vel flrigmentis
hisimpofitis , velfeminibus. Succus ex flrigmentis
illitus cum rofaceo & aceto , febrium ardores refri¬
gerat. Aridi cinis impolitus, mire'combiifta lanat. Combtfla.
Chryfippus Medicus damnabat eas in cibis. Sed o-
mniumconfenfuftomacjao urililTiini judicantur, &
interaneorum , vcficariimquc cxulccratiquiibus.
Quositaque dixit Plinius capitis ardores, & maxi¬
me infantium, Diolcorides crtiteun -mu/i':; Df°fc ex“

eiwrt vero to/Jia funt pueri, quos inflammatio

LIBER

tiu*n circa cerebrum & membranas ejus vexat. Ita
enim Paulus 1.;. c.ij. habet : ercizimnf in q>\iyu.w>i W
'au ro/ iy/,i<p&hcv iy 'Al/jjtyyjfuona/. E 1 ibidem inox c-
tiamipte Cucurbita: ramenta ad firialcs prxlcribic,
Plinius alibi aduftioncm infantium ,firiafin vocat,
ucl.?o.c.i5.01Iibits in canino fimo inventis,aduftio
infmtium,qux vocatur firiafis, adalligatis emenda¬
tur. Et alibi infantium deftillationes, ut I.n c.n.Fo-
lia Heliotropij infantium deftillationibus, quod fi-
riafin vocant , illita medentur. Alibi etiam fimplici-
tergrasco vocabulo utitur, ac l.jz.c.io. Siriafesq-, in¬
fantium fpongia frigida cerebro humedato , rana
i nverfa adalligata efficacifllme fanat , quam aridam
inveniri affirmat. His itaque modis Plinius firiafim
reddere conatus eft. Verum Alexander Aphrodi-
feus' I.i. probl.98. rtizletr vulgus dicere, ardorem ha¬
bere ait. 77, inquit , -tu' $$e<pqovTi tSdtpn ooSp 0

"Tiokif fny. k y.iu/M. cw-m. Et videtur fime ver¬
bum a Sirio ftellafa&um elTc,de quo Poeta ait:

Sirius ardor,

Jlle fttim morbdsque ferens mortalibus agris,
Nafcittir & lavo contrijlat lumine coelum.

At vero quod ex ftrigmetorum, (quae ramenta Dio-
fcorides vocat) fucco febrium ardores refrigerari
tradit , id dicit quod Diofcorides ait, cuti fummxSi
febris ardore ac arftu vexata: illitus prodeft. Cxte-
rum, ut ad inflitutum redeamus, veteres Medici a-
[tV*ler. pud Plinium Valerianu de Cucurbita ita fenferunt,
ut eam aquam coagulatam diccrent.Galenus humi-
da: putat virtutis & frigidx, idq; ex eo probat, quod
ipiain cibo fumpta ftomachum relaxct,bibendide-
fideria non excitet.Cxtcraetiamin Cucurbita talia,
ut aperte frigida: potcftatis exempla dcmonftret.
Cruda: & trita: leniunt omnem tumorem. Incibo
fumpta: molliunt ventrem. Succus earum, ut Gale-
\curb.hu- nusait,ad compefcendum velociter auricula: dolo-
rem tepefactus infunditur. Idem fuccus Sc dolorem
dentium mitigat, fi diutius in ore teneatur. Sed&
rofaceo mixtus, & un&ione cotpori admotus , fe¬
brium reftinguit ardores.Cinis aride corticis cffica-
Ycndt citer poteft combufta fanare. Eundem cinerem di-
att' dicimus ab expertis vulnera in veretro jam in pu¬
tredinem veila purgare, & ad cicatricem ufque per¬
ducere. Semini ficco illa vis traditur , ut mpulve-
tlnert. rem tuffim & inlperlum impleat vulnera qua: cava¬
ta funt. Quidam illud in vino bibendum dedere, ut
tn- folutiones alvi fluentis inhiberent. Viticulx quo-
,et ' que Cucurbita: jam fenefeentes cum pallo & aceto
vjcnftrt.i. dyientericis data:, miro modo fauciainteftinacom-
•..setht. ponunt. Ex SimeonisSethi lententia, Cucurbita
‘ co n codhi facilis ,bo nique fucci eft, & admodum nu¬
trit. Sitim fedat, urinam cit,& ventrem movet. Ca¬
lidis & ficcis temperaturis prodeft , & inflammatio-
nes ventris & jecoris fedat. Pituitofos autem lardit,
colicofque affeCtus.Si malos humores aflequitur, ab
iis corrumpitur,& malum fuccum generat. Semen
genitale minuit , & veneris appetentiam extinguit.
Sanguis ex ea procreatus, confiftcntia tenuis eft.
Thoraci, pulmoni Sc veficx prodeft. Succus ramen¬
torum ejus cum rofaceo impofitus,ad aures inflam¬
matione laborantes confert. Integra vero illita,ca-
> r*£Ui re- lidasinflamationcs refrigerat. Tragus ait quofdam
<eb. fe vino , quod in excavata cucurbita manlerit , pur¬

gare. Hoc an verum fit non Ium expertus, id tamen
potius exiftimarim prxftare Cucurbitas amaras fo¬
lio afpero. Omnia Cucurbitarum genera , inquit,
frigi d? & aque? funt natur?, ut refte dixerit Plinius,
Cucurbitam nihil aliud e fle , qu&m congelatam a-
:«t- urbitA quam, Cucurbita: ad arden tes febres utrinque ulur-
U mir!fic* ^acmnt- Quamquam autem Cuctirbi-

1 ! tarum ufus , propter frigidam , quam obtinent, hu-

miditatem,ftomacho non ufque adeo conducat, ni¬
hilominus tamen culinis pafllm familiares ccrium-

\ ener em
bibet.

XVI ii 7

tur. Sunt enim qui teficras illas & molliufculas ad¬
huc in cibis efitarc fo!ent,eo quo fequit modo.Cor- Tener.* in
ticem exteriorem abjiciunt,interiorem vero & can- c;bsf*mnn:
didam fubftantiam una cum mollibus ac immaturis tstr-
feminibus bulliunt, pofteaque minutira confcin-
dunt, ac cum cepa, butyro & fale coquunt. Hic ci¬
bus fere cum braflica capitata cofcilla & co&a con-
venit,macilenrifqtte hominibus prodeft. Nonnulli
Cucurbitam immaturam orbiculatiminftar malo¬
rum fallam, cum butyro in farragine frigunt. Qui¬
dam purgationes ex Cucurbita conficiunt hoc pa-
tto. Cucurbitam recentem excavant , vinoque re¬
pletam notftis fpatio relinquunt > ac mane jejuno
ftomacho , illud vinum bibunt. Aqua, ex immaturis Acj.dtfhU*.
Cucurbitis diftillata, his qui ardentibus febribus ita r*b
laborant , ut nullis aliis medicamen tis calorem re- * "

ftinguercpofllnt , potanda exhiberi , nec non fons
in epithemate cordi & jecinori, ut reprimatur calor
immenfus, admoveri poteft. Eadem ardori capitis,
quam fyriafin vocant, maxime infantium, efficacif-
fime magno experimento in linteolis imponitur.

Quod fi aqua diftillata non fuppetat , ftuccusluiru-
tur , parique ratione ulurpetur. Aqua ftillatitia &
fuccus immatura: Cucurbita, non tantum aurium
dolori inftillatu auxiliatur, fcd& oculorum , om -Oculorum
niumque aliorum membrorum inflammationes <j.olvr tx
podagras reftigerant.Dc Cucurbitaita cecinit Ficra: ne

Succi aquei, cursus rdpidtque Cucurbita,btlem

Vincity&iHacumnonbenecottaciet.

Quam bene grata tamen , cuicunq •, admixta fecundat.

Huic externa magis quam fu a forma placet.

Cucurbita folia recentia, fecundum Matthiolum E*

(ex Cardano) jumentis illita ‘, affri£taq; mulcas abi- MuJc'vs
gunt. eadem mammis puerperarum admota lac fic- aL^n>ccant
eant. Oleum cp e Cucurbitarum floribus paratur, iis
in oleo diutius infolatis, renum calores inundtum cnlores ex-
extinguit, & capitis dolores, prafertim in febribus *»£”*■
mulcet : arida cinis ambufta,& pudendorum ulcera
fanat. Eftur pafllm Aiftate in cibis cum julculis eli¬
xarum quoq-, in oleo, aut butyro frixa, farina prius
circumlita , & acerba uva fucco afperia. Si infanti hfA„,fe.
dormienti paris longitudinis Cucurbita , vel etiam bncttxns.
CucumiSjinquit Dodonarus,in letftulo adjungatur,

& febricitaverit, mox a febri liber erit. Editur 8c
Cucurbita pulpa codta , qua facile fubfidct , praci-
pue autem elixa , qua &praterfubftantia fualu-
bricitatem, tum & humiditatem, alvum emollit. Al¬
fa vel frixa quim plurimilm de propria humiditate
deponit , atque idcirco minus facile defeendit , nec
alvum adeo cito emollit. Semen urina acrimoniam Vrtn/t neri*
contemperat , Sc eandem mediocriter provocat.'»®”'*
Quidam (tefte Amh.Pareb)dicuntfiiainduftrialo- impoflur*
co exfecfti erani j le fupponere fruftum corticis cu- eI!*Qr:‘‘L*m

, r J 4 1 1 1 ■ • de cortice

curbitinicxhccati,accoaleicere, decipientes in eo
ignorantes. Diximus ante Cucurbitar-um cortice p,o erano.
carne exinanito peregre proficifcentes urceorum^""'''"»
vice frequenter uti, in eo vina condientes, quo per <*‘ces c?r '
iter fe a fitis injuria vindicare poflint. Caterum no¬
ti flimam ait Lobclius , & e Cucurbitarum genere
condituris aptiffimam, ai^guinam vocatam. Hanc Condituris
maxima copia in taleolas longas difledtam , laccha-
roque conditam, Lufitanos , Hifpanofque venum
in Septentrionem adferre,vocarequeCarbafiide:fi- Qnrbajnde
ticulofis & aflu febrili vexatis gratiflinias offulas
clle.

Vnguenrum ad achores fingulare& certum (fi VnguetHtr.
Timot.RoelT.credimus) recipit Cucurbitam, in qua*^
oleum Olivarum fuerit, admovet igni, fcutella Cer¬
rea excipit ftiHajns oleum, cujus capit drach.iij. Sf.
tantundem Salvisfilveftris, coquendo fimul in pa¬
tella terrea nova, dumincipirbullire , tunc ceri &
cinerum Ficus nigrs, fingulorum drach. unam in¬
jicit, flatimque ab igne demit , agitatque donec re-

11$ H I S T O R I AE

frigeratur. Cum vero uti necelfeeft,in aceto deco¬
quit fuliginem , quo abluit caput, exficcat , deinde
inungit unguento , femel in die , tertio quoque die
livat per menfem & linat: cum pili apparent,inun-
git meile calido.

.CYCVRBITA LONGA, FLORE
albo,protubcrante ventre.

Defer. A N no 1 6 o S. fub finem Septembris ex horto
jf^Princip. Montbdg- allata fuit Cucurbita ,quar
longitudine fuaplas quim tres fpithamas equabat,
ventre oblongo orbiculari fere,niiilacunc quxdam
dcprelliores , coftarumque oblcuriorura fecundum
longum procurrentium linus aliquid adimerent,
ambitus ventris duas fpithamas & femillem am¬
pliabatur, ad extremum quadam fili particula in u-

CoBum. num magis latus vergebat ,inclinabatque : collum
cum capite fpithama longius protendebatur, ambi¬
tu luo fpithama latius ampliufque extiterat , in me¬
dio tenuius , caput cr aliius teretiiilquc evalcrat , in
eamipfam,qua ventris prius extremum,partem ma¬
gis inflexum torquebatur, incurvabaturquc , lxvis
erat undique fuperficTcs , colore albido in luteolum
tendente , pediculum capiti infixum gerebat qua¬
drangularem, & aliquantulumHelicisin morem in-
tortumiercbat ,in quatuordein fuperius alias pro¬
cero. pagines multiplicabatur. Aperta carne veram pro¬
ximam cortici unciam crallam obtinebat lubflave-
fcentem , fubdulcem & aquolam nondum plene
maturam , reliquam carnem albilfimam , fpongio-
lam, mollem intra le abditam condebat , cujus fub-
ftancix longa lerie inhxrefccbant feminafons albi¬
da, duriufcula, tunica alba, pellucida ,humidaq-, do¬
nata, cum appendice ab eadem ortalongiufeuLi.fc-
ipina confra&afubluteafunt interius , medulla dc-
ftituta , humore tamen aqueo repleta fere ,, dulcia,
«siique jucunda.

CTCVRBITA LVTEA, COR-
tice tenero.

CVcurbita hxc lutea vix utraque manu ample&i
potuit palmum alta, Martio Iuleis latis & coftis
ite luteolis, cortice tenero, carne pallida , fapore a-
liarum Cucurbitarum. Eli de genere, ni fallor, Cu-
'Cucurb.si cuxbicarum Sicilianarum capreolis carendum. Sc-
mc habet parvu, fubrotundumiduravit ad Aprilem.

CVCVRBITA OVALIS FERE,
variegata, parva.

PRevenitMontbelgarbiin horto E C.Cucurbi-
tx genus parvum , longitudine palmari , ovali
fere figura , quod manu amplecti non poterat. Hxc
ut Cucurbita amara pyriformis maculata eft, minus
tamen rufta , lineis etiam latioribus multo & magis
albicantibus,raaculis etiam pluribusicarne albican¬
te, laporis aliarum Cucurbitarum.

CVCVRBITVLA VILjE PALMA-
«x non multo major, rotunda.

CVcurbitulx fpecies minima rotunda , pilx pal-
marix no multo major, ledta fuit in horto E.C.
Defer. MoRtbelg.anr.oi r. 07. Octobri menle. Foris erat
cortice tenui, fragihquejviridanci colorem fummi-
tate circumquaque imbuta, ad regionem autem pe¬
tioli viror ille faturador feniim dilutus cernebatur.

PLANTARVM

& in petioli ambitu partim luteola,partim etiam al¬
bicans vilebaturicaro ipfius interior 'dulcedine per-
fufa fentiebatur, cui femina multa interjecta hinc
inde Iparfim fuerant , reliquis Cucurbitularum le-
miniis confimilia,quibus decorticatis pulpa alba fi-
mul & nonnihil flavefeens conlpiciebatur & ad
dulcedinem gratam tendens. Hoc lcmen Roma de¬
latum per D. ab Andlavv, Canonicum Mogunti-
num,nobilque communicatum fuit.

CVCVRBITA FOLIIS ASPERIS,
live Zucha flore luteo.

C a p. II.

Defer.

VVlgaris notitix Cucurbita, flagellis larmcntif-
ve longifIimis,canalicuIatis,modice concavis,
craUitudine pollicari, afp eris , late vagatur ,& per¬
ticas, fi quas nafta eft, capreolorum innixu Sc volu¬
minibus fcandit : folia larga, Cucurbitx flore albo
longe majora firmioraque, ficulneis laciniis, alpera,
atro virore Iplendentia, & per ambitum ferrata, ex
pediculis dodrantahbus,folidis, modice canalicula¬
tis^ Ipinulishorrcntibusiflorcs nonnihil odorati,
fundo acetabuli
Cucurbitae aspera inltar, in quinque
icones quinque. folia liliaceis ma¬

jora dilTecantur,
intus crocea &Ia-
nuginofa, foris ex
croceo in herba-
ceum tendentia,
coftifque Sc venu¬
lis eminctionbus
herbidis rugofa,
breviflimis pilis
donata : medium
fl.rem occupat, qux
aliarum piatarum
apicibus refpon-
dent, crocea, bi-
fulci animalis pe¬
dem exprimentia,
ij duplices funt,
quidam line fru-
<ftu pereunt , aliis
fucccduc fructus,
qui fic forma , &
j ON ]j magnitudine , &

colore lubinde va¬
riant. Eft enim vel Fruait
longus, vel cocn- iufu'
prelTus , vel glo-
bofus,vel pyrami¬
dalis, cortice duro
8c veluti lignofoy
colore viridi aut
in viridi lubnigro,
notis albis macu-
lolo vel ftnato :
carne tenera, alba,
lubdulci , non uf-
que adeo inlipida,
ut in Cucurbitis
flore albo: femine
cineraceo, mag-no,
oblongo , altera
parce angulofo ,
altera obtufo , ju¬
xta cujus margi¬
nes circumcurrit
linea elata , coftxinftar, pulpa candida dulci &
fuavi.

Magna

LIBER

Magna (ane tur¬
ba eft & pencin-
numera Cucurbi¬
tarum folio alpc-
ro , quarum duas
icones ex iis quas
jam fciilptas emi¬
mus promittimus:
Tres quo ftquun-
tur funt etiam ex
imaginibus il no¬
bis emptis. Se¬
cunda i nobis pro¬
poli ta , eft apud
Dodon. lat. in fol.
nomine Peponis
majoris oblongi,
quartam ponit pro
Pepone rotundo
minore : Eadem a-
pad Tragum extat
fub titulo Cucu¬
meris ,fi ve Zucco-
nis marini.

Tragus de Cu¬
cumere , feu , ut
vulgo loquitur ,
Zucco marino hxc
inter alia prodidit.
Intra paucos an¬
nos quamplurima
peregrinarum ftir-
pium genera e
longinquis regio¬
nibus in Germa¬
niam deportata
funt. Inter extera
vero, & hqc poma
ajftiva , qux una
in Aiftate tota fu a
fubftantia adolc-
fcunt , florent &
maturantur , ad
nos commi grarut.
Eorum nonnulla
magna , alia par¬
va , quxdam ro¬
tunda: figura: , alia
oblonga ; rudus
hxc dulcia , illa
amara ; quxdam
cerea leu aurea ,
alia luteola , fed
pallida, nonnulla
candida evadunt.
Omnium vero ea¬
dem fere folia ,
idem caulis , ii-
demque flores, li¬
cet hxc in his
majora , in illis
magis exigua ap¬
pareant. Flores
quid em fert dupli¬
ces , luteos , cym¬
bali formam re-
prxfentates, quo¬
rum priores nullo
poftfe rclifto fru-
du decedunt. Qui
vero luperftites
manent , campa-
nule fimiles.odore

XVI- ut>

fu.avi prxdid cum corrugari ccepcrint,ilic6 pomeus
fetidus confequitur, alius oblongus , alius rotun¬
dus , alius Ixvis , glaberque , alius multis crafliiifcu-
lis & prominentibus quafi coftis ftriatus , alius
albus , alius ex pallido luteus, alius nigricant
qui tamen ciim Autumni tempore maturuerit
certi efficitur coloris. Porrb omnium horum
generum poma , corticem feu cutem exterio¬
rem lignolam habent , intus crocci lunt co¬
loris , maxime ea qux foris nigricant , lato &
dulci femine referta , ita ut ducenta unum
quandoque pomum contineat. Porro quod in¬
ter femina & corticem in omnibus generibus
medium cft , prasftantiflimum cenfetur. Qux
candida , foris & qux cx pallido lutea funt po¬
ma , carnem habent candidam , Rapoque forma.

fapore fi.nilem. Tniverla vero eorum gene¬
ra durare per annum polfunt , nec interea tem¬
poris pumlagmi obnoxia fiunt, fiquidemrite le¬
gantur, eaque qua decet cura conferventur. Po-
ftremb quod in his pomorum generibus aureo
nitet, feu cereo colore, fubinde mutatur, nam vi¬
ridem rurfus alfumit colorem, quem menfe in¬
tegro fervat, deinde aureum recipit, atque fic
ait emis menlibus, alio atque alio tingitur colo¬
re , quod non fcmel magna cum admiratione
obfervavi. Sunt qui hxc poma Cucumeri zdtnt- Cu'amsJ
merent, alfcrantque Turcicos vocari Cucume- MK*
res , quorum fententiam probare non polTiim. c *
Cucumeres enim omnes humidx funt qualita¬
tis, putrilagini facile obnoxij, quare diu durare
non polfunt. Ego vero hunc frudum , @ummcr
0pffcl/ h. e. Mala xftiva, & 3nbi*mfd> Opffcl/ M*Lt
h.c. Indica Mala appello, poliunt verocum multa irt.
eorum fint genera, ita fuis appellationibus diflin-^.
gui, ut dicantur,

f Crocea 1 f

Mala j Lutea I r? J 2Mcid>ct<n j 3nWamf<f?
lndicai Citrina f 1 j (BelfcrtfSl ) 0pffd.

fNigra

L0d,tV'an3

Vulgo Zucco marina dicuntur , quod cx ultro-
marinis regionibus , partim ex Syria , partim"**-
ex India aci rios primum venerint , quod teftan-
tur appellationes ipforum. Vulgo enim ZuccoZuccaJc
dc Syria,Zucco dePeru dicuntur. Et hxc habui f*Jr**‘
Tragus qux de nomenclaturis hujus plantx dice¬
ret, quibus nos haud contenti, certiora & magis
probanda in medium adferemus.

Cucurbitx folio afpcro a Fuchlio Cucumeribus
annumerantur. Alterius generis Cucumer cftCueumi'
peregrinus, quem vulgus Turcicum nominat
vulgari multo major ac procerior foliis, floribus, '

& iru du , qui ut in vulgari Cucumere non eft
maculofus , fed tamen oblongus etiam , & ad¬
modum flavus. Et hinc eft quod inulti eun¬
dem privatim Citrulum & Citrcolum , quafi ci-
triniim , h.e. flavum vocent. Hujus femina al¬
ba & lata lunt. Tertij generis Cucumer eft qui
marinus dicitur , Turcico , quod ad folia , flo¬
res , & femina attinet , fere fimilis , nili qubd
in hoc omnia fint minora : frudus verb rotun-»
dus. Vulgus Zucco munn vocat : iTker Cucumeri
Galli Cancotnbrc ou Concomire marin: Ofticinis per¬
inde atque Turcicus eft ignotus. Et hxc Fu-
chfius qui Cucumeris Turcici effigiem exprimit
illa icone quam fecundo loco ponimus ; Ciicu-
cumeris vero marini imaginem illa pidura ex¬
hibet , quam quarto loco locavimus. Nos,Ut libere
re dicamus noftram fententiam , pronunciamus
Fuchfium male confudille , mifcuifs^que Cucur-

T

aio

PLANTARVM HISTORIAE

bitam afpero folio cura Cucumere vulgari , Citrulo
& Melonibus. Magna fane eft differentia inter
Cucurbitam afpero folio & Cucumerem vulgarem.
Turcicum vero Cucumerem inepte vocari ait Ci-
treolum.

Zuchdtjum De quinque Zuchi fpeciebus Cordus fcripfit.

C*rdo 2ucha major longa , inquit , viticulis , foliis ,
1 capreolis , floribus , feminibus , radicibus &
afpcritatc , grandi oblongxque Colocynthidi
fimilis exiftit. frudu vero ejiifque fapore ab illa
differt, liquidem figura eft longus, in longitudi¬
nis circumferentia viginri fex plerumque uncias
compledens , latitudinis vero ambitu ododecim
uncias rarb excedit. Pondere autem quinqueli¬
bris fex uncias fuperat , pediculo hxrct craflo ,
angulofo, nigro, folido , &tadu afpero : a cujus
annexu contigui inter fe & tereti fupcrficie ex¬
eunt anguli, ipfum frudum circa pcaiculum ve-
luti craflioribus flriis ornantes, colorem habet
principio viridem, & candicantibus maculis con-
fperfum : in maturitate vero citrinum, fuperficie
Zucha ma.co n^at ^'quantillum tuberosa, cavernosaque.
tor rotunda guftu dulcedinem refipit. Coliturin hortis. Zuc-
Snrtdis. i. cha major rotunda , viticulis , foliis , capreolis, flo¬
ribus , feminibus, radicibus atque afperitatc jam
didi longi Zuchi fimilis eft: , folia tamen figura
aliquantulum ad Vitis & Ficus folia accedunt. Fru¬
ctum fert globi modo rotundum , aut modice in
latitudinem deprelfum , craflo , angulofo , afpero,
folidoque pediculo hxrentem : longitudinis cir¬
cumferentia viginti duas aut nonnunquam plu-
res , pauciorefve uncias compiedcntem , ambitu
vero latitudinis viginti quatuor uncias nonnun-
quam excedentem , pondere autem quinque li¬
bras atque odo uncias habentem , colore & ca¬
vernosa fuperficie longam majorem Zucham x-
mulantcm. faporem habet dulcem, aqueo fucco
Zucha rt- dilutum, colitur ut longa. Zucha rotunda me-
tunda w-tJiocriSj viticulis ,capreolis , foliis , floribus , radici-
rtd» 3 otis , afperitatc , atque omnibus alus proprietati¬
bus oblongi & grandi Colocynthidi fimilis exi¬
ftit : frudum verb habetglobi modo rotundum,
aut modice compreflum :in fuperficie modice , ita
ut vix appareat, tuberofum , quim grandis, ro¬
tundi Colocynthis [Colocynthis Cucurbita amara]
paullo majorem, pondere civilis libri unius cum
dimidia : principio viridem , deinde maculofum,
in maturitate vero luteum : qui dilledus luteam
carnem oftendit , & in medio ejus fex latorum,
oblongorum , acuminatorum , candidorumque fe¬
minum ordines , quibus candidus ineft nucleus.
Saporem habet frudus dulcem, femen verodul-
Z/icha ro- ciorem. feritur prididorum modo. Zucha ro-
tundams- tunda minor , per omnia mediocri fimilis eft, prx-
n°r. 4 terquam quod folia latiora habeat , frudus autem
minores , fed eminentioribus angulis ftriatos,&
in fuperficie magis tuberofos, quorum etiam cor¬
tex multo lignofior & durior eft: quam mediocris
Zuchi , carnem habent feri croceam , & fenos
feminum ordines, fiiporc mediocri Zuchi re-
Zucha ma fpondet , cui etiam fimiliter colitur. Zucha ma-
torrerund*gnz rotunda , glabra , majoribus Zuchis viticulis,
br*'"*1, 5 , capreolis, floribus, feminibus, radicibus &

afpcritatc fimilis eft. frudum producit grandi &
rotundi Zuchi figura finwlem , tam longitudi¬
nis , quam latitudinis ambitu viginti duas ple¬
rumque uncias compledentcm , pondere autem
quinque libras duabus unciis excedentem, pedi¬
culo craflo , angulofo , afpero, nigro, folidoque
hirentem , a quo eminentes prodeunt anguli,
undique per frudus latera tranfeuntes , donec
circa floris veftigium golledi , rurfus conjungan¬
tur. colorem habet etiam circa maturitatem in

nigro fubviridem. Si verb fere tuis & tepidus
fuerit Autumnils dtrinUm colorem induit, quod
fi cilum frigidum & trifte fuerit, tepido loco foven¬
dus eft ,utcitrincfcat. Colitur prididorum modo.

Et hic Cordus.

Gcffierus hort. Zuccam marinam Italis voca- cucurii
tam ,CuCurbitx fpeciem efle concludit , Zuchani-
ve majorem rotundam, apud Cordum Zucham
Indicam Matthioli fufpicatur. Sed & Matthio- Z ucche i
lus Z ucche Indiam ( ita enim inferibit ) inter Cu- M •

curbitas refert. Sunt & alia , inquit. Cucurbita-
rum varia genera Italir peregrina , qui diu per ,
Hiemem recentes aflervari poifunt. Ferunt has jic"leni
ab occidentalibus Indiis in Italiam veni fle : un-r,* p)urt
de Indici a pluribus vocitantur. His in poft. Mattht m
comm. addic. Sed jam diu Italico folo prove¬
niunt. Harum varia habentur genera , magni¬
tudine , facie & colore differentia , referunt ta¬
men omnes Mclopcponum effigiem. Sed alix
magni, imo maximi, vcntricolxque , alii par¬
vi , alii mediocres , & alii oblongi , alii ro¬
tundi, vario colore, qui quidem omnibus no¬
tiores fiint , quam ^ me deferibi debeant. Fru-
dus decerpuntur Autumno & aflervantur Hie¬
me tota in culinis. Semen in ventre condunt
magnum , amygdalini nuclei figura , in quo nu¬
cleus concluditur dulcis &fuavis. Sapor iis fub-
dulcis,non ut noftratibus ufque adeb infipidus:
verum guftui infuaves funt , mfi prxeipuis con¬
dimentis faturentur. In hift. german. &cpit. cum
add. ubi eadem leguntur , vocat ( ut etiam Caftor
p.490.) Cucurbitam Indicam ,Ital. Zucche Indi ane,
oltra marine & marine.

Dodon.gall. vocat Cucurbitam afpero folio Pe- Ptpo Dh
ponem , eumque duplicem facit , longum & ro¬
tundum , ut ex iconibus patet. Longum vocat rrfs m*
magnum [ Pepon grani ] iterumque duplicem
cit , album, fcil. Sc viridena.

Peponis 1. fi ve magni , ait, frudus eft prigran-
dis , amplus & longus , duarum fpecierum , virido-
niger , pluribus coftis , cortice admodum duro , al¬
ter albus tedus cortice tenui, dulci.

Pepo 2. five rotundus, folia habet minora, non Peporotu
ita profunde feda : fed (k caules minores funt , & d^Surn
plerumque in terram decumbentes : frudus non-
nihil compreflusjunus viridis, alter albicans,in quo
femen minus quam prioris, fed majus quam Cucu¬
meris vulgaris. Hoc genus quomodo deferibat
Dodon. in fol.lar. haud fcio. Icon. hift. gallici fe- Dod.tax.
eundo loco exhibita , fit tertia in lat. qui deferi-
ptioni non refpondet. Iudicent igitur ledores,
an Dodon. cognoverit plantas quarum habet ico¬
nes & defcripciones. Peponum ( inquit in hift.
lat. m fol.) ahquot reponuntur fpecies, vel magai-/*,^ ;
tudine , vel forma differentes. Peponi majori Pepo mai
oblongo folia ampla afpera , aliquot profundis oblocutu.
incifuris divifa : flores auri colore lutei : frudus
magni , crafli , rotundi , oblongi , craflioribus ftriis
veluti angulofi : color corticis quandoque obfcu-
rc virens , ali^s albidus : virentis autem Peponis
cortex durior eft , ac veluti lignofus , albidi vero
mollior ac tenerior. Alterum Peponum gcrtVs,

Pepo rotundus major, caulibus & foliis utrifque Pf?°
afpcris, tum & claviculis priori fimile eft-, fed fo-^
liorum filfuri minus profundi , caulefque tene¬
riores : frudus globofi, rotundiores, modo ma¬
jores , frequenter minores : & quandoque viren¬
tes ,dunorifque corticis : fubinde cute molliore
ac albicante : femina aliquando minora. Hujus Pepo cit
generis & tertius eft Pepon , afperis cauli- M*lot
hus, fohifque fiflis ac ferratis priorem referens:^
flos magnus quoque ac luteus , veluti alio¬
rum : frudus medii magnitudinis , cujus cor¬
tex

rttm
dtu matt,

i

LIBE

tex tuberculis fiofinullis exalperatus , veluti Mali
citrei cutis, qui per maturitatem fimiliter luteus eft,
proinde &r Citrium malum cum colore, tum afperi-
4 tate referens. Quarti generis Pepon, fi ve latus, for-
Utm ak a|iis plurimum differt: de hoc nos poftea.
i* no- Gliccis mimr. Latinis fimiliter Pepo. 775770':$- autem
omnes frudusperfedi ac maturi communi nomi-
.ucu ne dicuntur: unde Medici quidam, inquit Galenus,
:4' fructum hunc <nx.v97n7n-'n , i. e. Peponem cucumera-
lem nominari oportere contendunt. Pliniu^Iib.9.
eap.5. Cucumeres, inquit, cum magnitudine excef-
s£re, Pepones vocantur: Germanis piu^erfin hift.
gall.pfebeu nominari dixit.) Belg. pepoenen/ Gal.
Tepons , Popons Sc Ponpins vocantur. Majores £ non-

1 nullis Turcici cognominantur: Secundi verbMari-
" x. ni: Tcrtij Hifpanici: Quarti lati. HxcDodonxus,
ucl 3 cui an pcrfpeda fuerint fua Peponum genera du¬
bitamus. Icones enim non refpondent filis deferi-
j. pdonibus. Primaaucem ejus imago in Hift. gall.
Sc lat.exbibita, ponitur h. nobis pro Cucurbita afpe-
ro folio fecunda. Secundum ejus Peponem hift.Iat.
deferibit foliis elfe fidis ,ci\m tamen icon foliorum
fiifuris careat : Hunc nos putamus in hift. gall. non
deferibi, efleque Cucurbicam,quam frudu maximo
folio non lilio cognominamus. Tertia quoque effi¬
gies in hift.lat. qux in gall. pro fecundo Peponeda-
b atur <Sc deleri b cb a tur , u c Terti u m Pe p o n c m e x p ri-
mer*t,frudus tuberculis exa/peratos, ut in deferi-
ptione habetur, pingendus erat,& Citro finlilis.
4- De quartaiconc , latorum Peponum ,qu2 in hift.
gall. tertio loco pofita fuit , agemus fub titulo Cu¬
curbita: cl/peatx affinis ovalis ad Citrum acce¬
dentis.

Cucurbitas afpero folio Lobel. in Advcrf talibus
defcripfit verbis : Sicyopcponibus , Cucumeri¬
bus , Peponibiifve oblongis , live ovalibus , vul-
gatifiimis, hortorum ruralium nullus vacac , eof-
demque vocat eunda Germania Sc AngliaPepo-
nes magnos , admodum Meloni vel Citrullo ftmi-
-f/T/, jCSi Variane verb compredi, rotundi, Melonis efti-
l>’ gie , folio minori ,minufque incifo : cortice delica¬
tiore glauco, vel albido , nitente: femine alboCi-
■cs trulli. Latiores clypeiformes nihil prorfum didi mi-
w- Ies in ramis & foliis. Minus autem diffinde feribit
Lobclius de bis frudibus. Nos Clypeiformes ut
& ftrumofum alio referimus. InObfp.5^3. Icon,
p. ,^41. dedit Peponis oblongi yulgatiffimi iconem,
qua: ad noftram tertio loco pofitamacceditmomcn
germanicum pfeben non placet.

«<**• Sufpicaimir Tabernomontanum per Peponem
maximum oblongum intelligere Cucurbita: afpero
* folio genus, quamvis ponatur capite de Meloni-
'nd. bus-,ltcuique per Peponem Indicum minorem ob¬
longum. Videtur nobisetiam Cucumis ejus Turci-
cus nihil aliud clle , quam didx Cuctirbitx pidu-
ram, accedentem ad noftram iconem primam.
rb.in- H.Luf Cucurbitam Indicam maiorem & mino¬
rem tradit. B.phyc. &pin. Cucumita 1. livema-
‘ jorrotunda flore luteo, folio afpero: Cucurbita In¬
dica, Matth.Caft. Zuccha major rotunda , Cord.
hift. Cucurbita Zucca marina Italis vocata , Gefih.
Cucurb. rotunda , Cxfi Cucurbita Indica rotun¬
da , Lugd. Cucurb. Indica major & minor , Tab.
Citrullus major & Pepo major fylv. Ger. quoad
icon.

Varia hujus genera, magnitudine , facie & colo¬
re differentia : carum namque quoddam genus eft,
quod utrifqueulpis vix ampledi poteft,&in infula
S. Laurenti j ejulmodi colore rubro , flavo &c albo,
& iaporis longe gratioris atque noftrates u~

bertimproveniunt.Palud. in notis ad
Lir.fcot.par.z.Ind.
or.c.5.

Tom. II.

R XVI

cvcvrbita Aspero folio,

fiore luteo, femiardb in morem
intorta.

CVcurbita h xc nata fuit in horto Montbelgard. Dtfct.

anno 1 f> o 7. in Autumno matu: afada, uncias
circiter novem longa, parte fuper: ori longiori te-
nuiorique duas circiter uncias in latum porrigitor.
Supernis a pediculi regione deorfum verfus ad qua-
tuorplus minufve unciasin lonsurn protenfa, fen-
fim i graciliori habitu ad craffiorem extumefdt,
undique rotundatur , atque in morem femiarcil$
intorquetur ,in quibufdam vero ut in unum latus
arcuatur, ficin oppoiitam affurgit ^colore in viren¬
ti adhuc rccentique frudu faturato virore nigri-
canteque confperfa , matura aurem , refervataque
diutids flavefeit, extremis tamen ejus partibusad-
huc viridantibus : fuperficie per omma lx vi , nullif-
que extuberandis afperata, nifi unaaiterave verru¬
ca occurrenti, obfervantur etiam in toto longitudi->
nis tradu coftx plurimx a fuprema oarte ad infe¬
riorem protenfa: , neque tamen firperficiem xqua-
lem excedentes , afpcrioremque reddentes. Infe¬
rior ejus pars latior eft eres uncias, ventricofiorque
& rotunda, coftifq.i e , ut fuperior, exarata, qux ta¬
men in nigrore illo viridis Ia curatioris colorisfcre
oblitefcunt, fub finem appendicula cernitur pro¬
tuberans papilla: ma nmarnmpcrfimilis , in medio
albefcens.

Cucurbitam folio afpero,flore luteo, fiudu norl cucurhtx
magno , ex albo ad cinereum vergente , Augufto
rnenfe vidi in Ducatu VVirtembcrg. in pago BolR"* ',‘‘’ers‘
di do ,p 10 p e f o n t e m ad mi ra bilem.

Cucurbitamfolio afpero flore & frudu omnino
nigro obfervavi in horto D.Io.Lutz Pharmacopcef
in urbe Kirchen.

Data fuit olim ab eodem I.utzio Cucurbita
tenuis, longa, fefquicubi talis , circa medium an-
gufta, coftis magnis, Sc colore virente celebris, ma-
cula^ave.

Novimus tandem Cucurbita: folio afpero par¬
vum genus , frudu r.on multo majore pugno , ru¬
bro, cum quibufdam maculis. Et harc eft Cucur¬
bita S\ Bauhino inpir.five Cucurbita: parvum ge¬
nus, frudu pugni magnitudine , cortice rubro, ma¬
culis afperfa,& femine rubro, Ioh.Bauhini.

CVCVRBITA ASPERA, FOLIO
non fiflo, frudu maximo,albo
feflili.

J'’ rudus magnus,
1 caput fere x-
luans , fi rotundus
•flet , Sc non com-
^relTus , angulofus
eft A: candidus : fo¬
lia afpera exteris fir
milia , ficuti Ac flo¬
res lutei. Obfervavi
in Brifgoix^citcr^
fc^cn arce Illuftr,
"quitumRhodien-
fium, nondum ma-
uru Augufto. Hoc
Cucurbitx genus,
aut fimile diliger-
ius confideravi in
\bbatia Mafmiin
iter menfe Odo-.
bri, frudu maximo',
T 1

m H I s T O R I AE

fneciofc , quem narrabant interdum ponderare ad
triginta libras. Albuscrat, utrinque IclTilis ,coftis
eminenti Iros & latis diftinctus : folia licet fint a(pe-
r a admodum , differebant tamen ab aliis, quod non
effent laciniata& fi fla, fed rotunda , fer<* ad folia
Perfonatix live Bardanx accedentia.
m,x Lob.obf& ic.infcripfit Peponem maximum In-

jitd.com- dicum comprelTum : magnitudine a fuperioribus
prtjfui Lob. differentem, interdumSo. libras pendentem -.foliis
rotuadioribus.

pepa rotxn- Dod.lat.eandem cum Lobelio iconem habet, no-
mAtor , niine Peponis rotundi majoris : verum ut ance rao-
D**- nuimus deferiptio non relpondct iconi. Cxl. di¬
citur Melon fivc Pepon modice depretia & feflilis.
B.phyt. &: pin. Pepo 2. comprelTus major , corticis
colore &fubftantia varians-, qui enim albido efteo-
loi e ,fubftantia eft molliore: qui obfcure virente,
duriore.

PLANTARVM

adnatus affixus erat in anguftius contrahuntur, fed
tantx ibi latitudinis redditur ipfa , ut novem quo¬
que uncias xquet, itaque complanata eit , ut to¬
ti Cucurbitx feflilis nomen tribuerit, quod quali
humi pro jc<5tafedcre videatur : pediculus ipfius in-
flcxusjvirelcens, afperior & octangulus eft: pulpo-
la ipfius lubllantia interius duas plus minufvc un¬
cias lata eft,pallelcens:cujus dein medium fpaciuni
in totum complent fibrola filamenta plurima femi-
num magnam copiamappenfam inter fe condentia:
cortex durus.

Exprimitur hxc quodammodo icone , qux pofi- Fruftiit
ta eft fub titulo Cucurbitx latioris folio molli, quod
fruCtum attinet:folia autem diverfa funt, quia alpe-
ra,ficuti &flos.

In horto E. C. durant adhuc folia fcquenti anno Locm.
mcnfelanuario.

CVCVRBITA VERRV-

C^Vcurbita ver-
/rucofa Dale-
chapio apud Lug.
ea vocatur , qux
aliis Cucurbitis,
radice, folio, flore,
capreolifq; limilis
e 11, fed frudtudif-
fert,qui in aliis lae¬
vi & plano cortice
tegitur , collis ta¬
men in Indicis e-
latis & eminenti¬
bus , in hac verru-
caru acrochordo-
num modo nodis
plurimis tubero-
fus eft , ludentis
lafcivientifq-, na-
turx vilendo /pe-
dtaculo.

B.pin.Cucurbi-

ta7- (tf.in phyt.) verrucofaLugd.

Montbelgardi fata nobis provenit in horto E.
c*lorii al- q Wirt.coloris albi.

Confideranduman ad hanc Cucurbitam verru-
colam, referendus fic Sicyopepon.vel Cucumis Pe-
IZ/wLob. pon Lobelij ftrumofus , de quo in Adv.ait : Perele¬
gans & rarus , foliis alioqui ficulneis proximis , fru¬
ctu Melonem magnum xquante , fed Limonia ma¬
la exprimente, tuberofoque cortice papillatim va¬
riegato : fpcaola item tri colori ftrumarum bulla¬
tione: femine non diffimili, Sicyopepombus pu¬
ta fivc Cucurbitis folio aipero.

CVCVRBITA SESSILIS FLAVE-
Iccns folio aipero.

TTvEc Cucurbita flavefccns eft novem uncias in
fi longum porrcda,d:ft'ula vero novem uncias
in latum , undiquaque lxvis , nifi ubi vcrrucolx
quxdam tmiaentix , modo majores , modo autem
minores , modo etiam dux crefve in unam quafi
corpus eo alc Icentes ,lxvoremejus exafperavcrint:
coltaslxvi imprelfione a (e mutuodiftincfas diver-
fimodeque latas obtinet ^latitudinis in medio fui
ventriofi corporis fefquiunciam lacx (unt , ad par¬
tem vero illam latiorem , cui tu medio flos caducus

CVCVRBITA SESSILIS ALB I-
cans folio afpero.

CVcurbita hxc feflilis teres & albicans fen as &zDffcr-
amplius uncias longa , odoque in latum dif-
fufa eft ad floris regionem planiorem , coftas habet
furfum deorsiimque iiimmo lxvore politas , nullifi-
que nifi quandoque duabus ad lummum verruco-
fis pcrobhquum ventriofi corporis tendentibuse-
minantiis ,afperiorcs redditas, fuperficialibiifque
Iuleis ad invicem commiffas: utque ad pediculum
angulolum in anguftumcoardantur , fic vice versi
in parte fub jeda ipfi e diametro oppofita in latum
primum diffunduntur,donecad floris ambitum un¬
dique finuolum anguftioribus fuis finibus rurfus
coerceantur. In horto, &c. Non multum diffcrthxc
iprxccdenti flavcfccnte.

CVCVRBITA MEDIO-
crocea.

CVcurbita mediocrocea variat magnitudine.*7"""-^
Nam alias ad capitis humani magnitudinem**' 'ac
accedit, fxpc etiam minor eft. Coloris quoque fi- *'
tu variat : communiter enim media parte fui fupe-
riore vc4 inferiore , vel laterali crocea funtpoma,
reliqua viridia, pallidis maculis afperlaifit tamen ut
aliquando dc hoc, aliquando deifto colore magis
participent. Qua junguntur colores, virides velu-
ti pictarum regionum alpes in croceo elevat : cor¬
tex item durus, firmus , lxvis : caro firmiufcuja , fa-
pore cucurbitino, fubdulciifemina alba, magna, per
ambitum fimbriata.

CVCVREITA ASPERA MEDIvE
magnitudinis,turbinata varie¬
gati coloris.

/ 1 Vcurbitxafpcrx genus mediocris magnitudi-
V vnis fere pynforme , variegati coloris provenit
in horto E C. quod fufpenfum ia hypocaufto du¬
ravit tota Hieme. Semina parva fubrotunda, qua¬
lia ovati.

CVCVRBITA TVRBINAT^
majores albx.

NO n’i s milFi tres frudtus Bafilea a D.Iacob.Jrwt?M>
Zvvingero , quorum duo fex aut feptem un-„„,
ciarum , pynformes , bafi ventriosa , proprcri i-
pediculum turbinata, & aliquantulum angulosi:

fuper-

LIBER XVI

fuperficics larvis
eft jcx luteolo pal¬
lida : cato unciam
fere cralla^ Cucur¬
bita: vulgaris afpe-
ro folio inhpida
pene,guftiique a-
queo : femina ova -
, ta funt,(apore dul-
jH ci, grato. His fimi-
*■ lis tertius , nili ma¬
jor e flet,& turbine
latiore & minus a-
* cuto,acquibufdam
tuberculis, vel ver¬
rucis rarius obli¬
tus : Huic adapta¬
mus figuram Gua-
rimanam huncfru.
&um noftra opi¬
nione latis (Com¬
mode exprimen¬
tem.

CVCVRBITA ASPERA
pyriformis, parva,
alba.

^ Vcurbita pyri-
v. \ f. ^ ^formis foliiseft
alperis laciniatisj
j caules longi cum
capreolis per ter-
| ram fparfi , Cucu-
1 merum modo : flo-
* res lutei duplices.
Heriles & frudi feri,
ut in exteris Cu¬
curbitis alpero fo-
lio:fru&us pulcher,
copi olus, albus, po-
aIIF®® litus, longus uncias
quinque vel fex, fu-
perius angufto col¬
lo , infra ventrico-
lus,qui manu com-
plcdti poteft : cor¬
tex , ubi maturus,
durus : caro pnlpo-
fa,dura, faporis cx-
tcrarum : lemina qualia illis parva, lata , comprella,
medullam dulcem & albam includentia.
yro- AnGer. fk Tab. Pyromclo , 23yren iTtclonen.
Tab. In hift.non dcfcribit,& cum Melonibus milcet. An
B.pin.Melo 4.pyriformis.

& Nulquam obfervavi nili in horto IlluftriumE-
,lts quitum Rhodienfium in £ettcrifd>m Brifgoix,
ubi menfe Septembri fupra terram Ipaula adhuc flo¬
rebat.

Hortulanus alfercbat comedi copiose teneras
cum oleo, aceto, pipere, & fale Cucumerum modo.
Minus tamen luntpalatui meo grati , illis enim pe¬
culiaris fapor.

d

c

CVCVRBITA ASPERA
minima, turbinata, pal¬
lida,

LaritT. Plateri munere &hanc habemus Cu¬
curbitulam obiter turbinatam , cortice fub-
Tom.II.

pallido, h.c.in flavum albicante : carne fiibduci :ac
femine oblongiore quim Cucurbitula: ipha»ricx,in
fubflavum etiamque in cicrinum vergente.

CVCVRBITA ASPERA
binata, fubcrocca.

TVR-

HAud ita pridem ex Italia delatas binas Ciicur- Loctril
bitas accepimus , xqualis fere magnitudinis,
pugno vix capaces , in pyramidem affabre turbina¬
tas, adeoque quhm proxime ad formam Pyrorum,
a Germanis 0pccfbirri / quafi lardina dictorum ac¬
cedentes, nullo collo anguftiore, utin exteris Pyri-
formibus,tefta fubfirma,cui obdmfta cutis lxvis ad¬
modum & fubcroceo lxvore fple^dicans prorfus
eleganti & rariori facie. Caro qualis in exteris, (ed
paullo dulcior. Semina minuta, candidiflima , fub-
rotunda , exteris Cucurbitx generibus ventriofio-
ra. Plantam nondum vidimus : ubi femen terrai
commiferimus , tum demum ejuldem formam de-
fcnbemils.

CVCVRBITA ASPERA
ovalisjflavocolo-

M Inoris Cuciirbitx afperx lpeaes perelegans Def&
ovalis Cucumeris majufculi pen£ magnitu¬
dine & figura quodammodo , (pithamam longa,
quam una manu non amplectaris, h pediculo
per ejus longitudinem lxves obfcuri quidam
(ulci defeendunt : cortice elt lxvi , flavo , nec
craflo te6ta , & parum duro circa pediculum
anguftior , parte oppofita obtufior : colore eft
ex flavo croceo : caro cucurbitina , flavefeens,
digito non craflior jinfigni cavitate femina itidem
cucurbitina , parva ,(eii (ubrotunda claudit , qualia
Pyriformis variegata. Ejus planta tota afpeiaell
& flore luteo.

Fructus calido loco fiifpcnfus fert Hiemem ad Locuti
Aprilem ufque : fapor qui reliquis Cucurbitis : fata
provenit in horto E.C.Montb.

CVCVRBITA ASPERA PV-
gillaris , ex rotundo ob¬
longa.

HAud inelegans Cucurbitx genus in horto
Montbelg. crevit ex femine , nefcimus unde
importato, quod majoris Poini magnitudine ex ro¬
tundo in ovatam tendit figUrdm, cortice pallido
fubflavo. Caro uti cxtcrorum/ubdulcis , dui ad¬
modum grata.

CVCVRBITA ASPERA MI-
nima (phxrica, crocca,va~
riegata.

A Cl.D.Platero Cucurbitx parvx admodum %e-Def(r.

nus accepimus , fphxricum fere, flavum , 6c
croceo emblemate Damafccni Pannoferici in mo¬
rem pulchre variegatum :caro dulcis utcxCerorum,
crafliufcula : femina ex rotundo oblonga , can¬
dida , mediocria. Huic fimilis quxdam amara de-
/cripta.

T >

114 H I S T O R I AE

An eft: Ger. &
Tab. in i c. & hift-
(finedefcriptione)
Pedo Indicus mi¬
nor rotudus ,Flcin
runb 3nbianifd>
Pcponcn.

An B. pin. Pepo
4. rotundus Melo¬
nis effigie : Pepo
oblongus , rotun¬
dus, luceus, viridis,
Trag. Pepo lylv.
Dod. Pepo ro¬
tundus compref-
ffis Melonis effi¬
gie , Lobel. & Lu-
gdunen.

CVCVRBITA ALBA ASPERA,
frudtu longo collo.

Defer. /’~'*Vcurbita hxc, folio afperioriinumbrata ,o£lo
V^unciaslonga,lagenx figuram fimilem reprx-
fentat. Collum ipfius ^ petioli initio ad ventris con¬
finia tendens , rotundo capite donatum , aequabile
eft, nec ullis ftriis i ntercu dantibus exafperatum,
tres cum femifle uncias longum, «nam unciam cum
dimidia latum : venter majoris & oblongioris ovi
ideam referens, longus eft uncias quinq-, & aliquid
amplius , unciam vero unam & aliquoufque ulte¬
rius latus denfufque , multis itidem afperioribus
fulcis inaequalior redditus , fed lxvorem quendam
tadtui gratiffimum,per omnes luas partes ad capitis
ufque teretis extremitates exhibens : paucis iifque
minutioribus alicubi tuberculis afperfus : cortice
duro. Provenit Montbelg.in E.C. horto.

PLANT AR VM

Cucurbita folio aspero
plantatio.

Cucu rbi te fo li o a fp e ro fe mi n e q uo ta nn i s i n h or¬
tis optimis & apricis proveniunt. Plantatio eorum
dic le habet. Aprili menle lata & dulcia femina(qux
Amygdalo putamine detra&o ac purgato confe¬
renda redte duxit Tragus ) in pingui lolo pangun¬
tur, fednon nimis profunde, cubitali intcrftitio ab
invicem diftantia, requirunt enim latum fpatium,
fi quidem faeli citer provenire debeant. Decimo a
latu die erumpunt, eruptione binum foliorum Cu¬
curbitis fimilium , inter qux alia majora alpera
nigricantia,formi Malvam Romanam feuhorten-
fem referentia profiliunt. Cum ergo in caules & vi¬
ticulas planta hxc exierit, quod unius menfis Ipatio
fit , tum fuffulcire illam ac in altum adminiculis
promovere oportet, quod nifi feceris, brevi totum
agrum obducet, folet enim le longe lateque diffun¬
dere, flagellilque fuis pernici reptatu vici ni sic alli¬
gare fruticibus veluti Bryonia. Frudtus durare per DhtaU9
annum poliunt, nec interea temporis putrelagini
obnoxia fiunt, (iquidem rite legantur , caquequa
decet cura conferventur.

Quandoquidem autem longo tempore \ putri- Temper*
lagine tuta liint linivcrla hxc pomorum genera Jmentum
nece fle eft, ut mediam quandam in ter frigidum, ca¬
lidum & ficcum,tcmperaturam obtineant. PolIunt£^,/”*
ergo non tantum in cibo ,fed Sc medicina uluiefte. °'
Omnium horum pomorum caro cute & interna
medulla purgata in ollacum aqua modica , lalc &
butyro decoqui poteft , quo ritu Rapas & Mala de¬
coquimus , eftque hic cibus non contemnendus,
qubd fi loco aqux vinum iis adjicias, guftumfua-
viorem obtinebunt, Malifquedecodtis fimilem. Ex
femine putaminibus repurgato jufcula dulcia pa .-inmedi*
rantur ,inftar jufculi Amygdalini. Harc decoaio"*
ftrangurix,calculo,ardori urinx apprime conducit. StranZ+
Si qux alia hujus planta: fint juvamenta , eapro-^**'
greftu temporis cognofci fort<* poterunt. Cucurbi- c«eurb„
tas Indicas, cum fubdulci fint fapore, credidit Mzt-Iad,ct '<■
thiolus primo excclfu refrigerare , & humedtare (c-Per*'ur‘*
eundo.

CVCVRBITA LAGENAM EX-
primens,parva,afpcra.

ANno 1606. in horto E.C. crevit CHCurbitala-
genulam exprimens,fulcata,palmum longa, ac
etiam brevior , quam una manus ampledfi non po¬
terat, cujulque pars inferior haud feffilis, fed vcluti
umbilico protuberans ad unciam lemis fuperior
autem longum, curvum^latifque anguftum collum
prx fc ferens r color externus albidus, nonnihil fla-
velcens: pulpa flava: femina parva, inarqualia.

CVCVRBITA ALBA VER-
rucofa.

C'Vcurbitahxc anno 1^05. Martio menle abaf-
^fine Lutzio accepta, fcmicubitalis erat, alba,
angulofa, feffilis, coftis multis interftitiis latis eleva¬
tis , tota verrucola : cortex tener : femen magnum
album.

CVCVRBITA VERRVCO-

fa parva.

EX Sicilianis fine capreolis , ni fallor , hxc una c-
rat, tota vcrrucofa , infantis capite minor , &
quodammodo pyramidalis, palmum alta, lutea: fe¬
mine lato.

CVCVRBITA CLYPEIFORMIS
fivcSiciliana , Melopepon latus k
nonnullis vocata.

CVcurbita hxc Defer.

eredta prove¬
nit ablq-, capreolis:
folia profert Cu¬
curbitis folio alpe-
ro n5 multiim dif-
fimilia:frudtus fun¬
gum rcprxfentans
tenero eft: exterio¬
re co rti ce, carne lu¬
teola, firma, laporis
aliarum Cucurbi¬
tarum, femine pe¬
ne circi n nato , pal¬
mam manus fere
implet : labra refle-
dhmtur& crifpan-
tur. In hypocaufto
duravit ad menfem
Februarium, dein¬
de putrefeere cce-
Pic*

Memini 8c hoc , & aliud Cucurbitx huius genus Parier*
in horto E.C. Montbelgardi obfervafle non re-
dhim, longioribus ramis fe fpaigeniibus, quale pin¬
git

LIBER XVI

git Dodonam.1; ,qui eandem cum Lobclio iconem
habet cumitjfcriptione Peponis Iatiorisfhidiis.

Lob. autem in obf&ic.p.^z. Melopcpbnes la¬
tiore? clypciformes vocat , & de his in adv. ait : Si-
cyopepones , Cucumeres Peponefve latiores cly¬
pciformes nihil proiTurri diflimiles in ramis & foliis
[/i Si: yopepone cjnipreffjrotundj ] horti alunt, rotunda
galeri fpecie,aut dypei umbilicati, 8c ambitu ri-
mo/o, atque plicis fimbrilfque rugo io cortice , deli¬
cato, <Scconcolori,necdiverfi faporis apndido.

Gefn.in ap.hort. vocat Cucurbitam felTilcm , ra¬
ram, albam, latam, comprcdam ab altera parte .pau¬
lo majorem Cucumere, marginibus partis latioris
crifpis vcluti fimbriis eminentibus.

Nominavimus nos aliquando Cucurbitam Sici-
lianam , fk cum quibufdam gerrh. fTtudjcl
Primum nobis vifaTubingx & Effingi , unde fe¬
men delatum feliciter provenitin horto patris p.m.
anno fi bene recordor , 1561. Ego autem hxc feribo
anno ifiof».

B.pin.Melopcpo 1. clypeiformis : Pepo latus,
Dod.gall. latioris frudus, Eid.& Gefn.h. Cucu¬
mis, Pepove latior clypeiformis, Lob.adv. Melo-
pepo latior clypeiformis, Lob.ic. Cucurbita laci-
niataDalechampij, Lugd. Cucurbita feffilis, Gefi
app. Melopcpoclypcatus,Tab. Pepo maximus
cfypcatus Ger. Nos de Pepone lato Dodonari
pofteafiib Cucurbita clypeiformi cortice molli, Sc
ramo (a mox plura dicemus.

Sicyopepones latiores clypeiformes in taleolas
fciflos ,fridosque in firtagine , farina afperfos,
fuaves admodum mandunt, in Belgio , Gallia & ali¬
bi, ut refert Lobelius.

CVCVRBITA CAPITATA TA-
bernomontani live clypeiformis.

Pingit Tab. Cu¬
curbitam hanc
capitatam ,2xopffel
Stirb0/ cujus icon
multa habet fimi-
lia , cum Cucurbita
clypeiformi fi ne ca¬
preolis ,fi ve Sicilia-
na, cujus etiam haec
genus eft,quod mi¬
ror h Compilatore
alio capite fuifife
pofitum.

B. phyt. dicitur
Cucurbita <5. Eid.
pin. Cucurbita 6.
capitata : Cucurbita
fefTIIis alba lata, ab
altera parte com-
prefla, Gefn.h. Cu¬
curbita capitata ,
Tabern. Cucurbita
fungiformis ,Ger. Cucurbita ftcllata five feffilis,
Cam. Cur frater inter capitatam Tabern. & feffi-
lem (prxdidam) Cucurbita Gefneri nondiftinguit.

izl>

bis mollioribus , rotundioribus, fibi in vicem fucce-
dentibus exornaram obtinet,fupremam partem di.
midiae fpharrx , deprefla* tamen undique, niinufque
convexa* firtlilem
exhibat , inq; me¬
dio fui foveola ali¬
quam decidui flo¬
ris latiorem afpe-
v|M rioremque fedem
foedandam nffflrr:

a

'0*

fpedar.dam offert-,
cortex corrugatur
fucccffu temporis:
duravit ad Februa¬
rium menfem : ca¬
ro firma lutea: fe-
lAina parva, circi-
Bb nata fere ,iniqua-
lia.

An Dodon.gall. An f>eta t**
Peponum tertia tM'Doi-
fpecics , Pepo Ia-
k tus , gall.Pepon lar-
Ajjl g‘ » kc!g Brcebe
^ pepoencn/& aliis
Melotis- de Turefuie ,
tForcf tlWoncn/valde fimilis Peponi rotundo,
ramis procumbentibus , foliis & floribus , caulibus
tamen non ita afperis:fruducompi-eflb,lato,& ro¬
tundo , tedo cute leni 8c tenui, rugato, in margine
clypeum exprimcnte:feminc albo , limili Cucum c-
rino, majore tamen. De Pepone lato in fol.lat.hli
feribit : Quarti generis Pepon , latorum Peponum
nomen obtinuit : Ejus caules, folia, florefque alio¬
rum Peponum fi miles fitnt : frudus autem haud
longus,autglobofiis, verum latus & quodammodo
planus, fcuto alicui propemodum fimilis ; in medio
quidem craffior, per circumferentiam vero tenuior,

& quibufdam locis reflexus , crifporuminftarjcor-
tex hujus mollis , tenuis ac candidus eft ; caro inte¬
rior fatis dura ac durabilis ; femen quiim Cucumeris
majus, forma & colore conveniens : quia durior ca¬
ro Peponum latorum idcirco diutius, quam reliqui
aJTefvari qUeunt.Et hicDodomus,qui tum in hift, Dtd.not.
gall. tum lat.iconem exhibet planta: nonfurfedx,
aut fponte fc fuflinen tis,fcd ramoff & procumben¬
tis , cui capreoli , quibus pncedens deftituitur ,in
qua frudus, quales defcripfimus ante, negleximus
tamen obiervare qualis ellet planta : hoc certo me
non fugitfuifTe in horto E.C.Cucurbitas fimbriatas
procumbentes & fe late fpargentes, fed illud non
obfervavimus an capreolos habuerit : Praitcrea in
hift. lat. ponit , ut diximus , priter modo didam a-
liam iconem , nomine frudus Peponis lati, qui ea¬
dem cum Lobeliana,de qua ante.

Peponislndiciminoris clypeati PepoTndr.

nifd;> 0d)iltpcponcn) icon apud Taber.non mul- CM mwor
tum differt ab icone Dodomi, capreolos habente. ehte*fM‘
B.pin.Pepo tf.minorclypeatus: Pepo Indicus mi¬
nor clypeatus, Tab. Pepo Indicus fungiformis, Ger.

Lati Pepones eduntur non modo elixi , fed &in
pingui aliquo fridi. Defcendunt verb & per alvum
haud fegniter. alimentum autem adferunc, quale a-
liorum Peponum, i.c.Cucurbitarum folio alpero.

CVCVRBITA CLYPEIFORMIS

cortice molli, & ramofa.

fiu- T T1 c f udus faturi flavedinis , latam ,planam-
1 lque fere, circa petiolum viridcm,alperam, an-
gulofamque fuperficiem gerit , unciam circiter la¬
tam : mollem item corticem habet , raris fulcis exa¬
ratum , extremam circumferentiam multis quafi lo-

CVCVRBlTdz CLYPEATI AFFI-
nisjfive Siciliam genus parvum,utrin-
que obtufum,quibufdamMe-
lo-pepo rotundus.

IN horto E.C.anno itfotf.provenitgenvs Cucurbi- Locus.

n, quam Sicilianam vocamus. Ea pugno major Dejcr.
eft, uncias qutuorvei quinque longa, utnnquc pe-
T 4

HISTORIAE PLANTARVM

MeUfefon
teres , Lcb.
&T*b.

ne feffilis, magno Granato non multo major, fede-
latior ,alba , collis uncialibus ex internodiis parvi;
diftin&a -.cortex mediocriter durus : femina parva
qualia fere Siciliant li\ c Cucurbita: fimbnatx.pro-
venit in horto Montbelgardenfi.

Lob.ic. 0.645. fi¬
guram habet fuh
infcciptione Mclo-
peponis teretis .
qui foliis deftituta
minus placet. Me
lopeponis teretis
fru&us pinguntur
apud Tabern. aim
ipla planta carente
capreolis. Melo¬
nem autem vocari
& cum Melonibus
confundi non pla¬
cet. Planta nollra
capreolis non ca¬
ret.

B.pin.Melopcpo
3. five teres , ut &
Lob. &Tab. Pepo
maximus rotundus
Ger.

comprelfa, Sefere plana figura.

Rpip. Melo-
pepo 2. comprcl-
fus : Melopcpo,

Ang. Pepo maxi¬
mus comprcflus,

Ger. '

Provenit anno L 0 CM-
^605. in horto
E.C.Montbelgar-
di Cucurbita: fcf-
filisgenus ( quod
videtur refpon-
dcrc iconi Lobe-
lij & Tabern.) la¬
tum quantum ex-
panfii manus am-
plcdli potell , al¬
tum quatuor un¬
ciarum, coftis ma-_
gnis ,elevatiimq-,
fupenore par¬
te , ad pediculum

CVCVRBITA ASPERA, CORTICE
molli , alba, magnitudine
Arantij.

SICYOPEPON COMPRESSVS,
rotundusjMelonis effigie.

Qeftr. ^Icyopeponcs , Cucumeres Pcponefve compref-
s^Jii rotundi , Melonis effigie variant [aCucurbitii
afperofulio]£o\io minori minufquc incifo, alioqui fi-
mili necdifpari flore, aut frudu, nonnihil aliquan¬
do orbiculatim ftriato : cortice delicatiore , glauco,
vel albido, nitente : femine albo Citruli. Hic Lo-
belms in adv. qui in obf p.565. & ic.p.641. figuram
Pept rotun. habet (ut & Lug.) fub titulo Peponis rotundi com-
(M*Unuef Prc^ Melonis effigie. Hanc eandem effigiem exhi-
jigteUs. bec D°donius pro Pepone filveftri, quam nos Cu¬
curbitam amaram vocamus: ea verb pidhira accedit
ad iconem nollram ex Fuchfio pro Cucurbita a Ipe-
ro folio quarto loco pofitam,cui Dodoneus,ut mo-
nuimiiSjfimilcm habet pro Pepone rotundo mino¬
re. Nos peritioribus in horum pomorum cognitio¬
ne indagandum relinqui mus, uter melius, Lobelius
an Dodonius accommodarit fui deferiptioni ima¬
ginem.

B.pfn.Pepo 1. rotundus Melonis effigie : Pepo
oblon

gus,rotundtis, luteus, viridis,Trago. Pepo
Indicus minor rotundus,Tab.Ger.

Sicyopeponcs comprelTos , rotundos , Melonis
effigie in taleolas fci flos , frictofquc in farragine &
firina alperlos fuaves admodum mandunt "in Bel-
giOjGallia & alibi,Lob.

CVCVRBITA GENYS, SIVE
Melopcpo compreflus alter,

Lobelio.

Melcftfo T Ob.hu jus figuram exhibetin Ic.p. 642. fub Me-
(om?re(fxs JL/Iopeponis comprefli alterius inferiptione. £x-
“ 'cr Ls ' tathujusdeferiptio, ni £illor,ni Hithbelg. five teu-
tonica Lobelij, quam fratri mutuo dedimus , nec-
Mel,f^a dum recepimus. Pingitur apud Tabern. Melopcpo
tompr jfu, compreflus ,£reyte Pfcbcu/ an ex ipfa planta ine
T*bcrn. latet. Iac.Braun in hifl.ipilus confundit cumMcio-
mbus,non fine lapfu.

CVcurbiti genus magnitudine Arantij colle- tufcrl
ftumm horto D. Ftriicis Platen anno itTot
menie Auguflo , album erat& rotundum , coftis

multis, qmbufdam latis aliis angultis, pulchro ordi¬
ne dilbnctis : cortice molli & tenero : medulla fun¬
gosa alba exucca fere.fapore nulloinfigni : femine
pro pomi magnitudine fatis magno , longiufculo.

In hypocaufto refervatum menfis Marcii iff.dieru-
gas contraxit.

B.pm.Pepo 5. rotundus Arantij formaiCucurbi-
ta Arantij forma,Eyft.

PEPO INDICVS MINOR,
angulo fus, Tabern.

Nihil habemus
adhuc certi Sc
notatu digrumde
Pepone Indico mi¬
nore angulofo Ta-
bern.difto, ^erma-
nic. Flem
nifd? ecfccbruj pe^
ponen. Ejus ta¬
men iconem & no¬
men fulpicamuref-
fe genus aliquod
Cucurbitx folio a-
/pero. An hoc ca¬
pite bene pona¬
mus hanc iconem
aflererenon aude¬
mus. Idem de fe-
queti dicimus. Co-
fiderandum item
venit, an qui infe¬
ri iis deleri bitur , fi c

eadem cum prxcedcnti?

Cucuibita illa utrinque tubcrofa , & extume- D efcr •
fcens , lata cll uncias quinque ,& quatuor fere lon¬
ga, petiolum ha betirflcxum,exa 1 peratum, quin-
quangulum, linis per longitudinem aliquot filica¬
tum: regio amplior (cujus medio infixus hiret pe¬
tiolus)

LIBER

tiolus) multis collis, modo majoribus,quaslque ge¬
minis , modo minoribus, finumque aliquem latam
inter majorum interllitia relinquentibus inaequa¬
lior quidem, non autem alpera reddita elt : cofbe
ipflus majores plurimxque i medio petioli centro
rtcff edentes, verfusque ventrem excurrentes undi¬
que prominent: altera vero parte, qua floris regio¬
nem lpet£lat,iifdcm quoque fulcis a collis latioribus
inculcatis ,& zojix inllar tranfverflm Cucurbitam
ample&entibus , .donata eft, fedin eo diflat a priori
regione pediculum refpicientc, qubd hxc tuberofa
cum fit,non tamen in faftigium ita ftri&um confur-
gat , fed latius , ut aliquomodo fcflilis inibi evadat,
circa vero ventris extuberandam deprellionera
fortiatur, qua: in altera regione ipfi ad jacente mini¬
me conlpicienda exhibetur , quia rc&a ad pediculi
culmen ufquefaftigiatur.

,C.s. B.pin.Pepo 7. minor angulofus : Pepo Indicus
minor angulofus ,Tab.Ger. Huc & Peponem mi¬
norem Indicum 4.Tabcrnomontani , referendum
cen fet Bauhinus in pin. Nos hunc pollea pingimus
& deferibimus.

XVI- iif

Indicarum , quarum meminit Qujqueranus Gal¬
lus in libro de laudibus provncix. De magnis Cu¬
curbitis quibus Brafiliani ad pileandum utunturje-
ge I.Ofor.lib.z. hili. Port. parte 15. Cucurbitas ad
natandum aptas commemorat Levinus Apollina¬
ris lib.i.

CVCVRBITA INDICA PARVA.

CVCVRBITA INDICA
nor Tabern.

MI-

^ ‘TVnxit Tabern.
X 1° Icon. Cu-
curbitx genus hoc
lurredtum, fine ca¬
preolis, titillo Cu-
; curbitx Indica: mi¬
noris , flcin 3n*
bianifct) SmbfL
Verum ift Hili, (u-
bi icon trafpoflta,
male fub tituloCu-
curbitelong^) nul¬
la differentia ab al¬
tera Cucurbita In¬
dica, qux ibi poli¬
ta, tradi tur, praeter¬
quam ^ magnitu¬
dine. Verum fl ico
vera , & herba line
capreolis prove¬
nit , genus erit
pulchrum & a no¬
bis nondum obfervatum.An rite hunc locum ei de¬
mus, ignoramus.

An Cordo in obCftlva,Cucumisrecto caule, fru-
^u Meloni* aut Peponis parvi?

CVCVRBITAi INDICA MINORI
Tabern.accedens, tuberculis abundans.

PRovenithecanno 1 6 o 5. in horto E.C. Mofit-
belgardi Cucurbitae genus feflile * accedens ad
iconem Cucurbitae Indici minoris Tabernomon-
tani. Ea palmo longior, craflo ventre , quem nor
utraque manu amplexus fueris , parte luptema ,in
qua colla: lata: & magni fiilci, angullior multo, alba
tota, multis tuberculis, & veluti verrucis exafp ora¬
ta: cortice mediocriter duro.

Nter fiu&us ra- Defcr-
ros ollenditp.m.

E.C. Princeps Fri-
dericus,Dux VVir-
temberg. Cucurbi¬
ta: genus fere glo-
bompa, pugne pau.

Io majus, verius pe¬
diculum nonnihil
pyriforme , cortice
cratio valdt* , ftib-
flavo , maculis fil¬
icis notato: feniini-
busCucurbit^ mol¬
lis folio longo, mi-
noribus,anguloflsj
cortice duriore ;
medulla alba; ejul-
dem faporis cum
prasdidis.

CVCVRBITA CLYPEIFORMIS
tuberofaSc verrucofa.

HAlc Cucurbita lata deprelfaque efl, planitie Dejer.

(ciito alicui fimilis, dodrantalis prope latitudi¬
nis, quaterniunque unciarum altitudinis,circumfe-
rentite (a petiolo cralVo,alperoaangulofo,albicante-
que) ad fummum ferme ipflus faftigium, bemilphx-
ricae rotunditatis & longitudinis, ciun adnatis qui-
bulliam tuberculis in^qualis magnitudinis, eandem
interverterent, inxqualioremquc redderent: lupe-
riori fui parte uncialem undique plar.amqucfuper-
ficiem occupat , in quibufdam vero locis eadem de¬
clivior & prominentior ,ad inllar faxo (a: extube¬
rantia:, conftituiturob tubercula mammata, verru-
cosaque : planitiei medium occupat convexa quar-
dam, omnique ex parte declinans globofitas , luis
quoque Iuleis a fumma globi parte ad imam , nunc
altilis, nunc vero levius incila , ftrilque tuberculis
exalperata,fummitas vero ipflus latiufculam fornta
eft fuperficiem , quam Ave tuberculum aliquod la¬
tum vocare malis , Avealij cuivis rei aflimiles , li¬
cebit. Duri atque crafTi eft corticis particeps. Pulpa
ipflus interior carnola & firma ,alTervaturque diu.
Semen ipfi parvum, latiufculum,quak- aliis Clypei-
focmibus. Alebatur anno itfoy.in E.C.VVnc.horto. Laena

D

CVCVRBITA INDICA
prxcoces.

E Cucurbitis Indicis fpacio 2«;. dierum a latu
maturis feribunt Historiographi novi rerum

CVCVRBITA LATA, CLYPEI-
formi accedens, minus tuberofa.

HI c fmdus flavidi coloris a tuberofa & verrit-
colaclypeiformiCucurbitain eo diffidet, quhd
de p reflata undiqtie, & in fe confidentem coardta-
tamve magis formam obtineat , Illicis fuis modo al¬
tius , moclo vero levius cortici impreffis , deinde
quoque , quod fuperiori fui parte, non ut ille mon-
ticulum planitiei medio incumbentem , imminen-
temvc fu Ili neat ,fedred^ furfum verius , fulcis iifl
dem eo tendentibus molliter, clementcrquc eleva¬
tur.

us H I S T O R I AE

turjalfurgitquc/mque fui (limma parce floris deci¬
dui vefligium albicans ,latiufque gerit , qua parce
pediculo hxrct feffilis & 'nonnihil concamcraca:
cortex non multum durus: femina plane clypeifor-
mis fi milia, fubrotundafcre: pulpa ftibflava. Dura¬
vit ad Februarium ufque fequentis anni 1607.

CVCVRBITA C L Y P EAT>£ AFFI-
nis, ovalis, angulofa,ad Citrum
nonnihil accedens.

F Rudius hic ovalem figuram per omnia Fere re-
Ferc,longitudine fua ad quinque uncias proten¬
ditur , latitudine verb crafiitieque quatuor uncias
compledlicur. ad petiolum viridem , angulolum,
flriatum, & fcabrum , plures occurrunt majores
ftrix , juxta eminentias pro tuberantes , ex minori¬
bus plurimis in ventris finuofo ambitu obviisin u-
nam petioli extremitatem concurrentibus Uriis
produci*. Venter in orbem circumdatus per tranf
verfum multis magnis majoribus, minoribufque
Iuleis cfl exaratus, interque medios Iuleos tubercu¬
la inaequalis eminenti* circumquaque fe vifui fpc-
dlanda offerunt. Ad extremum fafligio acuminatio-
ri quam ad pediculi regionem apparebat , donatur.
Colore efl navcfccntc. Citrium medium xmulatur
nonnihil: cortex durus : femina fubrotunda ad cly-
peatas accedentia. Confidcretur an huic, Pepo Ci-
trio fimilis , quem capite de Cucurbita afpero fel-o
ex Dodon*o delineavimus, conveniat? Icon certe
nonrefpondet.

CVCVRBITA C L YPE AT>€ AFFI-
nis k pediculo in conum
definens.

CVcurbita h*c
turbinem in-
verfum ( feu co¬
num ) metamque
referens, quincun¬
ciaiis cfl longitu¬
dinis ,digitorumq*,
in pugnum com-
pre (forum ampli¬
tudinem fua ven-
triofitate ex*quat,
lfque ad petiolum
(qui crafius efl, ubi
dependentem fru-
<ftu fuflinet, flria-
tus, fubhcrbaceus,
albidis pumflis no¬
tatus ) profundio-
ribusq; liris procifi
fus cfl, u t folTulam
quafi aliquam pe¬
tiolum fibi inver-
fum quafi ambientem vifendum exhibeat, quique
ab altioribus fulcis ex latiore ambitu adufq*,imum
petioli centrum excavatur,venter etiam compluri¬
bus altius inci fis liris exaratus efl , qui tandem fe¬
cundum du&um fuum continuum ad extremum
ufque verticem fenfim difparent , vertex ipfe de¬
mum colliculumgracilefcenti filligio donatum ex¬
hibet. Cortex durus flavefcens,caro ejufdem colo-
ris.femina fiibrotunda,in*qualia. Provenit in hor¬
to E.C.Montbe'g. anno 1607. duravitquc ufque ad
Martium anni fubfcquentis.

Tabern. mfcripfit Peponem minorem Indicum
quartum. Hunc Bauh.mpin.cum Pepone fuo 7.

PLANTARVM

firc Indico minore angulofo Tab. eundem facit*
quod non probamus.

CVCVRBITA CLYPEATIS A F Fi¬
nes utrinque aliquo modo
turbinat*.

Vcurbit* genus folio afpero varians magnitu- DefA |
V^/dinem totius fru^lus, craffiticm ventris, ejiifq-,
etiam longitudinem , vel denique longitudinem,
crafTitiemq;colli. Vnumenimgcnus,Iongum efl in
totu unciisodlo propemodum. Venter vero ivhus Veniel}
in longitudinem quatuor unciarum protenditur,
fuaque craflide trium cfl unciarum. Collum deni-
que extenfum efl ad quatuor uncias, craflitudine
vero fua duas uncias complet.

Secundum porro genus oblongum efl fecundum Variet*
cotum fex unciis, ventriofitas veroipfius excenfa*^"'**
efl ad quatuor & amplius uncias ,cralFa ver b qua¬
tuor unciarum. Colli demum fpacium inter ven¬
tre & pediculum inter jedlum efl unius unci* & di-
midiatx.Crafntudo verb ejus adxquatduas uncias.

Tertia varietas integram longitudinem abfolvit$.
quinque unciis. Ejus vero verterad tres uncias &
dimidiam porrigitur craflusautem cfl trium & am¬
plius unciarum. Collum denique prodii <flum efl ad
duas uncias cum Icmiflcj crallum verb trium & fi
quid efl amplius, unciarum. Cxteroquin omnia gc- Difcr**
nerain univerfum confiderara in eo conveniunt,”;*OT,w
quodflriis fecundilm ipforum torum dudlum fine
profeiffa , excepto primo genere quod ufque ad
ventriofiratem fuam fulcatum efl , reliqua pars ro¬
tunda efl ferme , omnibufque ilriis dcflituta , tu¬
berculis tamen aliquibus hinc inde comprefladi-
verfic magnitudinis. Dein verb fub finem ventris
cujufque differenti* tuberculum aliquod promi¬
nens confpicitur. Pediculus denique viridis,in me¬
dio autem ipforum genere albicans vifitur, angulo-
fiis & ad tacflum afperior : cortex durus flavefeens:
femina qualia Cucurbit* latioris. Hi frudlus diu in¬
corrupti confervantur.

CVCVRBIT/E FOLIO ASPERO
amaro. C a p. III.

DOdonxus laLinfol. Pepones agreflcs vocat Pefanes*
&tod natura filvellres ,fru<flibus craffis,ob--?''^" L
longis , flriacis , durioris corticis ac colore virenti-
bus, fed rtiinoribus multo : pulpa & interiori me¬
dulla, una cum feminibus, veluti fativorum,fed ad¬
modum amaris : femine quoque paullb minore.

Horum veteres non meminerunt, inquit Dodo-/«»^.
nxus, qui iconem habet, qu* non videtur multum
differre, a fui Peponis rotundi minoris effigie , qu*
eadem cum figura noflra pro Cucurbita folio afpe-
ro,quarto loco pofita. Doaonxi imaginem Peponis Pe?° r0,u'
filvcflris Lobelius pro Pepone rotundo comprefib

Melonis effingie pingit. De Cucurbitis verb afpcro^/f

folio amaris in Adverfiloquitur,ubi ait:Sctas Colo¬
cynthides in hortis Batavis, Gallicis & Italis vidi tii-
plicisaur quadruplicis varietatis: frudhim nempe
piifillx Cucurbit*: aut pyri.aut lagenul* effigie, ex
fufio viridante,cortice nonnihil maculis varieeato,
reliqua foliorum facie Cucumerem filveftrcm refe¬
rente, teterrimifaporis. Memini etiam cxadefphx-
ricas. maximum Arantium aut Citrium vocatum A-
dami pomum .xqtirparantes , etiam nonnihil varie¬
garo cortice. Videas & nonnufquam compreffiero-
tunditatis , fubflavi corticis , quarum omnium cx-
dem vires, & dirus amaror. SxpifTime pufilli. Pepo¬
nis oblongi effigie, ovum anferinum aut olorinum

xquan-

LIBER

arquantcs , corticis durioris ,& viridi in atro , Sc ci¬
nereo maculati funt.

De Cucurbitis afperis amaris nobis cognitis, de¬
inceps feorfun aduri fumus. Et primum quidem
eas dcfcribcinus quas Cordus in hiifc.pl. delineat.
r Trag. lat. vocat CucunierisfeuZucco marini ter¬
tium genus amarum prorfus,veluti Coloquintides.
Meminit in hift.gernt. hujusCucumerisiubnomi-
na3ubtAmfd) (Dpffcl.

Alicubi locis incultis fponte Pepones filveftres
(Cucurbitas felio afpero amaras) gigni concedit
Dodonams; Verum in Germania ac Belgio non nifi
fatos provenire.

Vti porro tota fu a natura filv. Pepones valde a-
mari funt, ita quoque temperamento calidi , ficci-
que, & fecundo quidem ordine intenfo: expurgan¬
di quoque non minorem vim, quam filveftres Cu¬
cumeres obtinent, inquit Dodon.vus. Vinum prae¬
terea quod calyci , exempta cum femine medulla,
infufum ,tantifpcr in eo hxferit , donec amaritudi¬
nem plene contraxerit , per alvum purgat, aepitui-
tofosbiliofque educit humores. In Summa hujus
fticcus idem quod Cucumeris agreftis pra:ftat:reiic-
catus vero Elaterij loco luccedere poteft.

CVCVRBITA ASPERO FOLIO,
amara,grandis, oblonga, viridis.

COlocynthis grandis, oblonga Cordi , ab una
radice viticulam emittit digitali aut pollicari
cra(Iitudine,quae in multas alias angulofis, undique
perterram aliquot orgyiarum longitudine fparfas
dividitur, hx juxta exortum graciliores funt. at ali¬
quantulum reptando progrefla: digiti fere craflitu-
dinem confcquuntur, caedem dodrantali intervallo
geniculis pnccinguntur ,fecus quar capreolos emit¬
tit, & fingulaerigit folia , longitudine & latitudine
pedali , in tres partes Lupuli modo feda, tadua-
lpera & brevibus aculeis norrida, pedalibus aut cu¬
bitalibus, teretibus, afperis ,concavifque pediculis
infidentia,abiifdem geniculisradices in terram de¬
mittit tenues , quibus nutriendo frudui fuccurrit,
flores fecus foliorum exortum profert duplicis ge¬
neris, fcecundos& fteriles. Steriles longo conca-
voque infident pediculo, Liliique figuram Sc quan¬
titatem habent, pneterquam quod intus hirfutus,
6c colore luteus iit, atque labrum ipfiusin quinas
tantum partes diftecetur, reliqua floris pars conca¬
va & continua eft,in cujus medio cachryi fimile ca¬
pitulum eminet , retro iplum florem nullum extu¬
berat tuberculum, quod fequuturi frudiis fpem fa¬
ciat. Fcecundus autem flos breviori, fobdiori 8c
craftlori nititurpediculo,intijfquetriacralfa, hirfu-
ta,luteaque tubercula, flaminum vice continet,
quibusin fundo floris melleus liquor circumfundi¬
tur: retro florem capitulum eminet, quod deciden¬
te flore in grandem & humi procumbentem excre-
fcit frudum, longitudine plerumque dodrantalem,
eacraffttudine ,qua: utfaque manu circumampledi
vix poflit, duarum civilium librarum pondo habet,
is primum viridem colorem habet,poftea candican¬
tibus maculisconfpergitur,in maturitate poftremo
totus in luteo pallet , & circa pediculum eminenti¬
bus angulis diftinguitur. difledus , corticem pri¬
mum oftendit durum, lignosumque ,mox flavam,
cartilaginosamque carnem, & in medio ejus (ex or¬
dines feminum candidiorum , acuminatorum, lato¬
rum planorum, in quibus candidus eft nucleus.
Radice nititur (emeftri & admodum brevi , h qua a-
Jix multa: candidae in diverfas partes exeunt , longi¬
tudine cubitales , & funiculorum modo tenues,
quod fi quis plantam hanc humi repere nolit, (upra

XVI. ia,

cameras perticis extrudas ducat, ea enim ratione
capreolis baculos apprehendet, (k attegias fi ve f ce¬
nas faciet. Saporem frudus habet amariftlmum
& gravem odorem: feminis autem nucleus dulcis
eft. Seritur fpectaculi gratia in latis hortorum areis. Locus.

B.pin. Colocynthis ^.oblonga:Colocynthisgran-
dis oblonga, Cord.hift. Colocynthisgrandis can-
dida,folo colore ab oblonga differens, Eid.hift. Va¬
riat colore: alia enim primum viridem colorem in
cortice oftendit-, poftea maculis candicantibus con-
fpergitur, poftremo totus in luteo pallet, fitque du¬
rus & lignofus:alia principio viret quidem, fed mox
albicantibus maculis afpergitur,atin maturitate to¬
tus albicat. Cordus.hift. differentiasfex propofuit,
tk ex eo Lugd.in quit frater.

Ego vero hic primam Cordi differentiam delcri-
bo,& de fecunda nunc dicam. Tertia & quarta mi.
hi eft Cucurbita foliis afperis, fivcZucha. Quintani
inferibo Cucurbitam afpero folio , amaram , turbi¬
natam, &c. de hac mox , ut & de fexta , quam voco
Cucurbitam oblongam,non angulofam,&c-

i

CVCVRBITA ASPERO FOLIO,
amara, grandis,rotunda,viridis.

COlocynthis grandis , rotunda ( ita a Cordo de- Golocymb.

feriptionis authore vocatur ) oblonga: grandif™^"^
Colocynthidi , viticulis , capreolis, floribus, folio- dt.
rum magnitudine, radicibus, afperitate, atque omni¬
bus aliis acciden tibus fimilis tk «equalis eft. duobus
tantum differt, folia namque in quinas partes cfi vi—
fa habet, frudufque minores fuperficie.vquali, pon¬
dere civilem libram excedentes & globi inftar ro¬
tundos, aut modice planos, utrinque tam circa pe¬
diculum, quam floris veftigitim modice eminenti¬
bus angulis diftindos: quibus color eft primftm vi¬
ridis , in maturitate vero pallidus , qui difTedi fub-
ftantia, feminum ordine & figura oblongis fimiles
funt , prxterquam quod nonnunquam odonos fe¬
minum ordines habear, ac totidem quoque oblon¬
ga: Colocynthidi contingere polfunt. Sapore &o-
dore oblonga: refpondet.

CVCVRBITA ASPERO FOLIO,
amara,turbinata, flava candicantibus
lineis irWcripta, parva.

COlocynthis turbinata, viticulas,capreolos,fo- coloynth.

lia ,& floresgrandi & oblonga: Colocynthidi turbinata
fimiles profert, & fi militer per terram repentdcd
mnes partes tenuiores habet.frudum producit py-
ri turbinatum ( cujus pyramis circa pediculum eft)
ovo majorem in maturitate flavum , & candicanti¬
bus lineis per longitudinem dillindum, foris du¬
rum & lignofum , intus autem fungosa carne ple¬
num, in qua quatuor oblongorum, planorum, par-
v o ru m ac ca n di do ru m feminum ordines co ntin e n-
tur.Radicibus nititur prarch' dis fimilibus,fcd mino- Radicet.
ribus multo , quibus femcftris eft vita , e geniculis
autem nullas in terram demittit radices. Saporem
habet amarum , ut pr.tdida: Colocy nthidis fpecies,
quibus etiam fimiliter colitur, inquit Cordus de Error * u(l
Colocynthide turbinata, cujus deferiptioni male cordam *
Gefnerus, vel alius appofuic Colocynthidis iconem
ex Trago. Nec enim hoc capite Colocynthidem de-
(cribcre ei animus fuit.

CVCVRBITA OBLONGA, NON
angulofa, colore viridi,amara, folio afpero.

Colocynthis oblonga, glabra .authore Cordo,

/viticulis , capreolis , foliis, flore & radicibus lr*fcfrdt.

grandi

*#> H I S T O R 1 AE

grandi & oblongi Colocynthidi fimilis Sc aequalis
eft, folia tauien quoquo verfus dodrantem vix ex¬
cedunt , & non longe i mucrone duabus incifuris,
fed non profundisin tres partes dividuntur : fru-
dtum habet oblongum , eidem Colocynthidi (inv¬
iem , fed fine anguli9& omftino glabrum , mino-
r^mque. nam longitudinis circumferentia quinde¬
cim uncias raro excedit", latitudinis verb duodecim
uncias compledtitur; colorem habet primthn viri¬
dem, in maturitate vero ebfcure luteum , ac in pal¬
lorem (aturatum degenerantem i feminum ordine,
colore, & quanticacc,atque carnis (ubftantia, colo¬
re ac fapore pridi&as Colocynthides imulatur,
quibus etiam (imiliterin hortis colitur.

Tragus hujus meminit in hilhgerm.no mi ne Co¬
locynthidis : in hifhlat. vocat Cucumeris feuZucco

manni tertium

genus, amarum.

CVCVRBITA AMARA, MAGNA,
folio alpero, colore vario.

Dejcr.

SApor npmen dedit. Nam Colocynthidis in r
dum amaricat caro. Magnitudo capitis hum

i mo-

Magnitudo capitis humani
fere eft, alias major, aliiks minor, quamque certis Ii-
C«rtex. mitibus coercere facile non fit. Cortex herbeus,
guttis & maculis flavis perfufus, porracinis,h.e. ex
viridi flavclcentibus lineis latis interfedtus , duriuft
culus citeroqui,ac firmus, non ita tamen ut in Cu-
itmen. curbids vulgaribus non amaris. Semen majufcu-
lum eft, album, oblongum, quale in Cucurbitis a-
fpero folio , quibus etiam fimilia folia, flores lutei ,
rami, Se cicera.

V dnetAtes. Anno 1606. provenerunt in horto E.C. quidam
duobus pugnis mulc6 majores , alii minores pene
orbiculares , & quidam verrucofie. Durarunt ad
menfem Marcium anni iequentis hi Colocynthi¬
des, fi ita appellare malis, quam Cucurbitas.

CVCVRBITA ASPERA, AMARA,
fructu parvo, globofo, colore vario.

Mta pr
ftmiltx

MOntbclgardi
in horto E.C.
provenicColocyn.
this folio afpcro ,
parva, rotu nda,pi-
1 lis palmariis paulo
major, amara, cot-
1 ticeduro , externi
diverlicolore. No¬
vimus quolda hu¬
jus cfu fibi infi-
gnes vomituspro-
vocaire.

Sinnlcm ob(er-
varimusnon ama¬
ram , qui £ nobis
hic deferipta mi¬
nor videbatur. Ico
>: autem ex Guari-

CZ nianis jam fculptis

emptis , cftm pro¬
poli tam Cucurbi¬
tam amaram exprimere videretur eam aftumpfi-
mus. Et hic forte fuerit fati Colocynthidis fecun¬
da Lobeli jjfrudu maximi Arantij, de qua ante.

Dtfcr.

CVCVRBITA SIVE COLOCVN-
thfs amara,pyriibrmis,variegata.

LOtigius Daulio a Colocynshidis.quam officina¬
rum ulus acccprt , forma recuflii ; prilcrtim fo-

P L A N T A R VM

liis tfarmentfsJorf-
giffimis.afperis.cii-
naliculatis.davi cu-
larum beneficio ri¬
dicas topiarias co-

Icendentibusifolio
Cucumeris .magis
laciniato , atrovi-
rence fuperius Ac
molliore , inferius
herbido Ac afpcro:
floribus Cucurbite
folio alpero.dupli-
cisgeneris.croctis:
frufius fuccedunt
pugillares . forma
pyri turbinata, vi¬
ridantes , lirilque
albicantibus virga¬
ti , confimilibus
quoque notis te¬
mere maculofiicar.
ne candida, odoris gravis dum virent, faporis ama¬
ri intolerabilis, cui femen immergitur copiofum,
comprclfum.candidum, live Cucurbita ufitatioris,
folio afpero.

Hac Cucurbita proveniens in horto E.C. nonrxri,,,
parum variat, ceu anno 1S07. deprehendimus. In"'"-
eodem namque horto parva quidam mediocris
pyri magnitudine provenerunt, quadam pugno
craffiores , A: quidam fere rotundi : cortice tenui,
non valde duro, coloris fupra dicti : feminibus par¬
vis, fublongis.

Tragus Colocynthidem alteram live germam-o/»™,
cam vocat, aediverfi plane generis clfc i Colocyn-y"»i»
thide vera, nen folum cxfruflu, vcrilm etiam foliis,r,Af».
& univetla forma demonilrat. Spiri a nonnullis,"
inquit, voluptatis gratia plantariconfuevit. Semi¬
ne quoque , quod habet latum, & Cirrullis vulgi
vocatis quadantenus fimile , feritur. Folia profert
non cineracea , fed nigricantia , alpera , forma veto
Cucumerem luteum rcprifentantia. Caules ejus
(eu farmenta rotunda & afpera humi repunt , ficut
Bryonn , neque unquam (ublimiaaffeiflant.humili
acdcjeCIo ftatu femper contenta. Per terram enim
reptant , ita quidem ut una Iipe planta latiflimutn
campum veftiat.nam plures obtinet claviculas, qui¬
bus vicinis le alliget fruticibus. Duo gignit florum^,
genera, Ac ea quidem lutea, ac flori Cucurbita: con
fimilia , quorum primum quidem cum nullum ha¬
beat in fine adjunChimfru&um protinus evancf-
dt; alterum verb fruflum poli fe relinquit, in mo-
dum pyri mediocriter magni, maxime ejus quod
Germani Kcflclgbyrcn vocant, turbinatum. Isuhi
Autumno appetente maturefeit , citrei cernitur co-
Joris, intus fungo/us , ac multis feminibus refertus,
impense etiam amarus. Hic bilem Ac pituitam leni¬
ter & citra periculum purgat. Colocynthis lue are¬
nosa Ac humida gaudet terra .frufium fert copio-
lum , ut non rari) ducenta lata poma una deplanta
legerit Tragus. ij

Dod. lat.mfol.Cucurbitamlylveftrem interibit ,Cucu,l.
ac de ca ait : Viticulis , caulibus , capreolis , ac foliis/175'0»!"
mollibus, ac veluti lanuginolis lativam imulattlr,

omnibus ac lingulis multi) minoribus, (candit veri
Ac hic Icenas, umbracula, ac teftudincs hortenfes:
frufius Cucurbitis ventricolis ac lagcnulas referen¬
tibus, forma quidem fimilis, fed magnitudine lon¬
ge ir.fcrior,omnini> videlicet parvulus, nec vulgari
pyro major, utpotequi Acmanu concludi ac com-
prihcndi queat, cortex hujus exterior initio viret,
poliea durus fhflus ligni quoque colorem afliimir.
rnterior medulla humida , Ac admodum fucculcnta

elt,in

LIBER

eft, in qua fe.ncn latet.' amara aiitem hic eft.veluci
filveltrium Peponum, h. e. Cucurbitarum afpcra-
V- tum amararum. Sunt quibus legitima 'harcColo-
Tta‘ cynthis videtur, leda veritate aberrantibus : Nam
Colocynthis Anguria (ylveftris eft , cujus & te¬
nuis cartex facile adunlttlr , Sc pulpa interiorfun-
gofa reficcatur. Hujus autem Cucurbita; (ilve-
liris durum ac lignofum putamen , medullavero
adeb humida.ut fe non re/iccari , aut igre ad no¬
dum patiatur. In calidis regionibus (ponte alicu¬
bi gignitur , fed in Germania ac Belgio non nifi la¬
ta reperitur, ubi & tardd ac raro perficitur. Hic
u‘- Dodonaus, cui ut fufpicamur, non bene nota fuic,
quam pro Cucurbita filveftri exhibuit. Ea enim
qui nobis nota, & ante tradita eft , folio eft Cu¬
curbitarum alperatum filio, fi ve laciniato , floribus
luteis, non Cucurbitarum mollium floribus albis:
Icon quam exbibet Dodonaus foliis elllaciniacis,
qua in re differt a Cucurbita flore albo, quod mo¬
nere oportebat Dodomum.Nos e jus ico nem pro¬
ponimus, ut qui mediocriter noftram Colocynthi-
dem pytiformcm exprimat.

,ih I-ob.in obfi p.597. Icon.p.545. vocat Colocyn-
thidem pyriformecn , de qua ante cx Lobelij Adv.
egimus. Tab.infcribit Colocynthidetn feminam.

B. phyt. & pin. Colocynthidem 4. fivepyrifor-
rnA- mem , (eu Peponem amarum; Colocynthidem ger-
raanicam , Tragi. Colocynthidem 2. Dod. gall.
feminam, Tab. Colocynth.tmbinatam.Cord.hift.
Colocynth. pytiformcm, Lob.Lugd.& Ger. Colo-
cynth nigram,pyriformem,Cam. Cucurbitam filv.
Dod. figura pyri ,Cif Pfeudo colocynthidem
pyri forma, Eyft. Cucurbitam filv. Somphon di-
dfam Plinio, quorundam.

-a- Cicerum facultate hic Cucurbita calida & ficca
» eft, ncc minus quam Colocynthis, aut Pepones (11-
vcftrcs [ Cucarbit* afperct awane] utriulquc videli¬
cet qualitatis ordine fecundo: Eft veto Scinfigni-
fl, ter amara , quamobrem & obftrucfos meatus ex-
’■ purgat , ac aperit: purgandi quoque vim perinfe-
riorein ventrem , ique ac filv. Pepones obtinet , fi
Dodonio credimus. Vinum etiam , quodinexca-
\l“ vatam hanc Cucurbitulam node tota permanferit,
valenter quoque purgat, Sc biliofos acpituitofos
humores educit.

CVCVRBITA AMARA PARVA,
mediocris magnitudinis.

nth. XyfOnfpelio egregius Medicina: Candidatus,
m. J V 1. Ancon. Dinoch , pro Colocynthide pyriformi
nobis femina mille parva , Cucumerinis breviora,
fed latiora, Cucurbitarum afperarum forma, in am¬
bitu veluci linea lucida Sc fpler.dicante circumdii-
<5ta, nucleum continentia non amarum,acfereinfi-
s for. Pidum : corcice interim amaro. Planta qux nobis
inde Moncbelgardi enata , folia fert exteris Cucur¬
bitis afperis figura fimilia,quxdam profundius,alia
minus profunde laciniata , quxdam ad Xanthi j fo¬
lium quodammodo accedunt , ita afpera ac hirfuta
confpiciuntur. Caules angulofi, flores parvi, lutei-,
exteris alioqui fimiles : fru<5his parvus , pyri formis,
albus. Caules fummi v-alde amari , qui excrefcunt
ad multos cubitos , filis capreolis proxima quaeque
ampie&entes. ^

CVCVRBITA MINIMA

lutea amara.

C1 Vc urbica minima , Arantio fimilis , fulcata , lu-
vtea, cortice eft duro,carne fiavefeente, amara:
Tom. 1 1.

XVI l;i

femine parvo. Similem habemus ex Ma/mufifter,,,^,^
p ugno minorem , majorem vero prxcedenti, valde
amaram , luteam cortice & carne : femine majora
Eadem forte cum prx-eedenti.

CVCVRBITA SESSILIS ET
comprefla,flava,amara.

CVcurbita hxc parva eft Sc {cffilis admodum,
vix uncias quacuor alta , palmo latior, flava,
cortice duro , feminibus parvis fublongis :infigni-
ter amara. Accedit ad Sicilianam , non tamen Sicilia»**
fimbriata. Provenit nobis anno i5o6. Montbel- ”onfm-
gardi. brUtafot*

COLOCYNTHIS VETERIBVS,

&in genere,

Cap. |V.

Olocynthis , qua: aliis Cucurbita fllveftris [x<*- Diofc.text.
\Uuu5xl tuy>i. Corn. legend m fu fricatur ]

abis Cucurbitula amarajWibu/ ■mx.ptur ] & aliis Gucur^
bita Alexandrina [ KohoKujj&e. i<5taeft,

farmenta, foliaque emittit per terram ftrata,fativi
Cucumeris fimilia,incifutis divifa:fru£tum vero ro¬
tundum , mediocris pilx fimilitudine , vehementer
amarum: quem legere oportet, Cum coeperit ad pal¬
lidiorem colorem vergere,Diofc.

Plin.l.zo.c.3. Cucurbitam filveftrcm alteram vo- cucur.fifc.
cat, poftquam enim de prima Somphos a Grxcis xltera pii*
appellata egit, fic ait: Colocynthis vocatur alia [< Cu-nt0 •
curbitafilv.] ipfa plena, fed minor quam fativa. Vti-
lior pallida, quando ejus funt medicina:» Herbacea
arefada per fe inanit alvum, &c.

Mefues videtur marem &fceminamfacerc. Pr x- colocj»rb.
ftantiffima fcemina , inquit, prxfertim fi eft magna,/***»/ Mef.
alba, lenis, rara, levis, uti ejus interior medulla albif-
fima, rara, lenis, levis, &c. cumque langucfcente vi¬
rore cceperit in luteum colorem mutari.

De Coloquintida apud Serapionem .prxter ca-ExSerap.
qux dc viribus ex Diofcoride,Galeno,Habix:Rafe,
Chriftiano , Aben Mefuai ,& Abuberig habentur,
hxc leguntur. Kandel ,h.e. Coloquintida eft Habix
Melo agreftis. Et oportet quod ille qui colligitCo- Colligendi
loquintidas, collidat easin fine fui anni, qtiahdo
funt maturx, & color earum incipit fieri ci trinus, Sc
non colligatur illa , qux eft viridis, quando videli¬
cet incipit condcnfari fua Rofa,autdum ipfa habet
aliquid viriditatis , quoniam modicum ex ipfa occi¬
dit , Sc proprie illa qux reperitur fola in arbore soLinuna
fua occidit potantem fe fine dubio , &c. Sed arbor*.
quando colligitur, poftquam citrinatur pomum e-
jus , Sc eft perfe&e maturum , Sc hoc eft, quan¬
do advenit frigus ei , videlicet quando accendi¬
tur lampas, feil. in mcnfe Septembri, in principio
Autumni, confert potanti, &c. Etfcias quod Colo- Deltih*'.
quintida, qux oritur in rupibus Sc locis altis, eft
fortioris operationis , quam illa qux eft propin¬
qua aquis. Hxc fufius infra de viribus recenfen-
tur. Videtur autem Colocynthis, filvcfiris,fponr
teve nafcentis Cucurbitx fpeciesilla, quam ADr*- M trs 10
tem ftve Exitium in cacabo , vocabant queribundi c*ca^° pr!i*
prophetxilli , qui apud Elifeum fame preffi ,ciim “ “****
cibo indigerent , julfiifque eflet quidam inco¬
quere pulmento olera , collcdtam magnam hujus
copiam, ratus elfc Cucurbitam efculentam,ollx in¬
didit: Illi vero ut efitare czperunt amarorem infe-
ft um, qua fi mortem deteftati funt, necpofrb come¬
dere potuerunt , tum ad Prophetam protinus ex-
clamaru nt , & M ors , inquiunt , Diurne , ejt in cacabo,

V

H I S T O R r AE

nec foffunmvefii. Vates autem Elifcris miraculis po¬
tens fretiifquc multis, farina adjedfca pulmentum
Colocynthidalque filvclkes dulcoravit, edendo-
que commodas reddidit : quare oportuit efleama-
riffimas.

Planis Colocynthidis
nomine donati.

Guc.afpera
am.tr a. i ■

Oblonga i.

Rotunda, j.

Turbina¬
ta 4.

Non angu-
/./. J
Colore dia¬
rio. 6

Truttuglo-
*»/• 7

Pjrtfornus.

8

Cue. lage -
nana, y.

Prxter Golocynthidem vulgarem officinarum,
Colocynthidis nomen pianti fequentes obti¬
nuerunt. Cucurbitx folio alpero amari, de qui¬
bus ante, ceu &delequentibus.

Cucurbita afpcro folio,amara, grandis, oblonga,
viridis.

Cucurbita afpcro folio, amara, grandis, rotunda,
viridis.

Cucurbita afpcro folio , amara, turbinata , flava,
candicantibus lineis infcnpta, parva.

Cucurbita oblonga,non angulofa,colore viridi,
amaradolio afpcro.

Cucurbita amara, magna , folio afpcro , colore
vario.

Cucurbita afpcro folio amara, fructu parvo, glo-
bofb, colore vario.

Cucurbita five Colocynthis amara , pyriformis,
variegata.

Cucurbita folio molli, flore albo , longa five la-
genaria.

COLOCYN-

this.

Defer. X fOtiora officinis poma hujus quam herba, qui
\ per terram fparfa , (hiatis ,afperis flagellis , fo¬
lia per intervalla profert fincularia , pediculis dua¬
rum triumve unciarum , vel etiam longioribus hx-
rentia,afpera, in¬
cana & hirfuta ,

6tis albicantibus
notata, laciniata,
Citrulli divifura ,
fed minore , ad
quortim pediculos
exeunt tortiles ca¬
preoli, &ipfi quo¬
que hirfuti. flores
luteoli, poma pu¬
gno xqualia, Lob.
fubflava, virentia,
virosaque : defe¬
runtur exempte
cortice flavefeen-
te: pulpa candida,
fungo (a, levi/fima,
amari (fima , hor¬
renda & ingenter
amaro guffu , fauces , vi (cera ,inteftinaquelidens,
telte Lobclio , cui immerfa femina parva com-
prcira .dura (per eque lignum , Lob.) polita ,alba,
vel rufefientisjvcl ut Dod.fordentis coloris.

Nowwa Colocynthis hic , furgofam obtinens medul-

bnguan ]am

, grxee xjofr.y.uuSif , lati ne Colocynthis .Cucur¬
bitula, Cucurbita amara, Cucurb.filvefkis,Cucurb.
caprina , Cucurb. defert i , Cucurb. Alexandrina,
Thymbra ,Autogenes &Tutraftra appellatur. Mc-
Fcl terra. fucs pel cerri & necem plantarum nominat : Scra-
Met* agre. pio Kttndel , Habixautcm Melonem agrellem nun-
cupavit. Averrhoes Haantbal dixit. Apud Elifcum
Prophetam Rcguni 4.. Colocynthides Tat^-vib S*-

prifertim vero
parte inferiore pu-

'PLANTA RVM

de, h.e. Cucurbitx filvcftres dicuntur a lingulari ni- cuc-M
mirum PukkHa/;,h.e,Colocynthis. Vocaiur autem
in Ifmaelitica lingua Cbundel : Germ.Bhrbfilm/ € 0 *
loquint/ BicterFtirbfl/ UhlMrivbf / (Dci£Fiirb0/
iBrbtjjaflcn : Bclg. duinrappel: Ga\L Coloqutnte,
fcu Courge fit uu age : Ital. H:fp. Angl.& Bohem. Colo-
quintida. Colocynthis porro , ut Cordo placet, di-
minutivum cft i Colocyntha, l.c. Cucurbita. Apud
Cordum inDiofc. quidam annotavit eam elfc pro¬
prie Colocynthidem,quxeflfrudhi longiore: Alte¬
ram verb,qua in pharmacopoliis utimur, Somphon Sompk
efle. Idem inhifloria ejus l.i.c.97. pofuit Colocyn¬
thidis hujus iconem ex Trago. Verum hoc loco
non ponenda erat , quia Cordus hanc Colocynthi-
dem ibi non deferibit.

Dodon.in fol.lat-p.57S. figuram Lobelij exhibet:
deferiptio vero & reliqua conveniunt cunnis ,qux
tradita funtin hift. purgantium. Idem p.^54. ean¬
dem rurfus iconem habet filb titulo Colocynthi¬
dis, inquiens :filveftrc autem hujus ( Anguriarum Angur
intellige) genus eft Colocynthis ditha, de quafu-A^-
pra dictum fuit. Quia 'porro confimili e fiet facie
f cum Cucurbita ] fed raultb minor tota. Cucurbitu¬
lam & <ny.va:bjj , five Cucumerulum vocarunt Hip¬
pocrates & y€gineta, du£ti,utait Lobelius, po¬
tius foliorum afpe&u , qu^ra plane contrariis facul¬
tatibus.

Lob. dicitur' Colocynthis five Cucurbitula ama- SJ”°*
racathartica , ut Icon. p. 545. B.phyt. &pin. Co- 4
Iocynthis 1. five fruifcu rotundo major. Cucurbi¬
ta agreftiSjBrunf- Colocynthis vera, Trag. Colo¬
cynthis , Mattii. Ang. Cord.inDiofc. ( & Cucurbita
deferti) Gcfn.h. Cucurbita filv. ) Lac.Lon.Lob.

( & Cucurbitula amara ) Lugd.Caft.Cam.Ger. Co¬
locynthis prima ,Dodon.gall. mas,Tab. Dodo-
nxo alicubi Anguria filveftris. Colore eft viridi,
magnitudine utramque manum replente.

In Germania (inquit Fuchfi) fiua (ponte non na- Luem
fcitur, fata tamen provenit , fed rariflime pei
irionem attingit, quod frigidior fit ejus terra, quam
quod in ea frudum proferre po/Iit. Ex orienta¬
libus enim & calidioribus locis ad nos defertur.
Fuchfio adftipulatur Gefner. Cucurbitx, inquit,
filveftris fpecics non reperitur , quod fdam:nam
Colocynthis, dida Cucurbita filvcftr. nefeio ubi
fponte nafcatur, nifi in Gncia forte. Lobelius
perhibet hanclerere Herbarii voluptatis ftudio-
fos Vere , in Gallia , Germania, & Anglia , fru¬
dumque decerpere Septembri , ac proinde pur¬
gationibus minus aptum , eo qui ex Gncia,
Hifpaniifqite deferatur , exempto cortice. No¬
bis certe Colocynthis folio dillcdo , five officina¬
rum Montbelgardi fatafiepiusin horto E.C. & alibi
provenitjfinefrudu tamen.

Vim habet medulla fructus purgatoriam, fi ejus viret j
quatuor oboli ex aqua mulfa fumantur : vel additis
Nitro Myrrha meile dccodo excipiantur , &
in pilulas cogantur. Ipfx vero pili arefadx te-
runtur , & utiliter infunduntur clyftexibus ad
coxondicum dolorem, paralyfin , &coli vitia: ut Coxen
qui pituitam bilem , Ihigmcntaquc , interdum c»m.\
etiam cruenta eliciant. Subditi caedem , fertus
enecant. Quod fi quis unam exempta medulla
obducat Juto , in caque acetum ac nitrum fervefa¬
ciat, decodi jus illud, dentium doloribus collu-z,«tfl
tionc proderit. Sin mulfi,autpalTuin in eadem de¬
coquatur, & fub dio frigefeat, potu cratium hu¬
morem , ftrigmeniaque alvi detrahet : ftomacho
tamen fupra modum adverritur. Sed & fiibdita
ex ea balano alvi excrementa evocantur. Viren- *'"■"**
tis denique fuccus prode lt coxendicum dolori
.nfiJcetur,authore Diofcoride.Guflu amara quidem _ r
eft,mqufiGalenus9fcd qu$ amarifiimo medicamen¬
to epo*

LIBER

to epoto adfunt opera, ea evidenter efficere ne¬
quit ob purgatoriam facultatem, quini validam in
fe continet, niinirjim cumiis.qua: espurgat.ante &
ipla per alvu n excerni prx vertens. Cucurbiu.Co-
l^4WWloCyntl,is V°“U P)in'° ’ herbacea arefafla per
; fe inanit alvum. Infufa quoque clyfteribus.ince-
dinorum omnium viciis medetur , Sc renum , Sc
lumborum, Sc paralyfi. Ejecto femine, aqua mul-
, 6 >n ea decoquitur ad dimidias , fic tudiend in¬

funditur obolis quatuor. Prodeft & ftomacho,
farina: aridi pilulis cum dccofto meile lumptis. In
morbo vero regio utiliter femina ejus fumuntur,

Sc protinus aqua mulla. Carnes ejus cum Ab-
"»■ fuicbio & falc , dentium dolorem tollunt. Suc¬
cus veto cum aceto calefadhis mobiles fidit. Item
Ipmar £c lumborum ac coxarum dolores , cum
oleo fi infricetur. Priccrea mirum diflu, femi¬
na ejus fi fuerint pan numero adalligata febri¬
bus , lanare dicuntur , quas Grirci periodicas vo-
[' rtfti' eant. Et hic Plinius , ex quo Biofcoridis Joci
declarantur , hadtenus , ut ait Comatius , ii nul¬
lis interpretibus refla intcllefti. Primum enim
confufa eft ledlio Diofcoridis grica & duo mo¬
di fumendi medullam ejus , in unum coaluerunt,
piaucis particulis clapfis. Sic igitur Ieflio ditlin-
guenda eft , vclut etiam nos reddimus. A™V-
El fqo ’> /4c nv-n&cdvi] 7, '/ locpW jecSaprocEi,' , 7,-
W&m UojJurQ- aujj

viifaA yJ.i ff^upv}] 03-1 uii.ni iljid vxvktio;;,/. Prio¬
rem modum docet aperte Aedus Iibq.cap.^. Dan-
iullx tur ex medulla ejus fcrupuli duo , in aqui nilll-
'• fi cyathis duobus. Pofteriorem habet Plinius
libi ait : prodeft & ftomacho fatim aridi pilulis
cum decofto meile fumptis. Deinde rctfte dixit
Plinius , Ejcdto femine , aqua Mulfa in ea de¬
coquitur ad dimidias. At in Diofcoride plerique
contrarium intellexerunt , ipfam medullam vide¬
licet in aqua mulfa coqui debere : quod falfifft-
Kynrhn mtimefTe Aedus clari oftenditeodemloco. Quod
f‘ mki^ Purg“rc volueris , inquit , fumico Co-
locynthidem iufti magnitudinis, eamque aperito
fuperne,& femen totum eximito. Deinde quic-
quid tomenti fpeciem pri fe fert in ipfa, rurfus
citra femen in ipfam indito, & repletam ipfam la-
pa , aut vino dulci veteri , per diem ac nodem
macerari finito. Deinde excolatum perpannum
vinum calefaftinn bibendum dato. Hoc tamen
intereft, quod Diofcorides aquam Mulfam , aut
Palfum , in ipfa prius coquendum , deinde per
noctem fub dio exponendum pricipit. Actius
autem per diem folilm ac noflem macerari finic.
im "■ Atque ita etiam Paulus lib.j. cap.ij. Et hic fane
11<"US ^ot^c quoque frequentiflimus eft Medicis,
qui illa utuntur, modum infufionis Colocynthidis,
Culix ipfi appellant. Medulla; hujus Colo Cynthi dis (quam
icjn. Hipp. cnKVavlwiaimjlxjjy jy maaiijj rml.yyy/, nominabat)
apud varios Medicini autores, varia eft dolis. Me-
fues ceratia decem ; Paulus drachmam integram
exhibere non veretur. Rudiis itidem drachmam
unam ex aqua mulfa propinat. At Actius feru-
pulos duos exhibet in aqui mulfie cyathis duo.
bus: codemquc loco, imbecillibus etiam ferupu-
lum unum fat elfe feribit. Nonnulli volunt po¬
mum Colocynthidis , exempta medulla , fimul
Sc femine , luto oblitum incoqui acato Sc nitro.

'oc t! ''td abfutdum illud cfc. Modum prxparandi di¬
ti biti Colocynthidis pleni fis fupta defcripfimus ex
Aerio. Ruffus itidem in libello de Purg. med.
null a tamen medulli fadla mentione , eum fic
tradit: Quod fi quis mitius purgare volet, femi¬
ne Colocynthidis ejecto , affuftique intra corti¬
cem vino dulci , lento igne coqui ipfam oportet
du.u probe incaluerit , illud tandem potandum
Tom.II. ~ r

XVI ^

exhibetur. Sed bc Paulus lib.i.cap. 15. e6dem mo¬
do praip aratum Colocynthidis dilutum in morbo
comitiali propimt. De Coloquintida Serapio *"■"
ex authoritate Diofcoridis & Galeni tractat. Nos'
eorum verba ante recitavimus. Addit autem
hic ex opinione Hibix. Coloquintida , qui
eft Melo agteftis , fumitur in potu, purgat phle- .dddx
gma grofTum , quod advenit jundturis , Sc illud ^
phlegma quod emittit fu "nofitates ad caput , Sc
expellit humores qui aggregantur in corpore ex
melancholia , Sc aliis malis humoribus: Et o-
portet qubd ille qui colligit Coloquintidas , coi- c°l,ry"'m
ligic eas in hne fui anni 3 Sc c. Illa qua: reperi-^,^.
tur fola in arbore Tua occidit potantem fine
dubio , quoniam quando datar ex pulpa fua,
facit torfiones fortes, Sc evomere fortiter, &eft
laxatio ejus fine juvamento , Sc inducit teha-
fmonem , & anxietatem animi , Sc coartatio¬
nem anhelitus, Sc frequentiam ejus& fincopim,

Sc fudorem frigidum , & fortaffis interficit , ficut
dixi. Pomum ejus perfete maturum confert po- ColaeJ*^
tanti , Sc expellit humores, quos volumus purga-^7^*
re, « non elt necclle , quod muceatur cum me¬
dicina alia. Sed eft valde cavendum nc detur c*uu<s.
in potu in tempore magni frigoris , vel magni
caloris , nam ifta funt duo tempora , in quibus
nos docuit Hippocrates non debere dare medi-
cinamlaxacivam , dixit enim in libro fuo Apho-
nfmorum, Non oportet quod detur medicina la¬
xativa , quando afcendit fcahari , & in magna
Hieme: &intelligit in Iunio , Iulio & Augufto;

Sc per Hiemem voluit incelligi , in Novembri &

Decembri & Ianuario. In iftis igitur duobus
temporibus anni non oportet quod detur medi¬
cina laxativa , & proprie acuta , led folum duo¬
bus temporibus aliis, volo dicere in Vere & Au¬
tumno. Quando igitur bibitur Coloquintida in
hora magni caloris , nocet membris interioribus^/^ Zt
fortiter Sc nocet etiam ftomacho, Sc expellit fon-fttgonsbi*
guinem perora venarum, abradendo ca. £c hunox*.
quando datur in hora magni frigoris , fatigatpa-
tientem fortiter , quia natura non aflentit ei,
quare facit torfiones. Si igitur volueris Colo- ^theynthi*
quintidam redtificare , Sc mifcere cum aliis medi- dl' re3,f*
ci»is, purga ipfam primo a granis fuis ,& a dor- ‘°'
tice exteriori , adeo qubd remaneat pulpa fua
pura , deinde tere ipfam cum geimmi Arabico &
Dragaganto Sc Amilo cum omnibus iftis, vel cum
uno i p forum , & quando addis ci aliqua ex iftis
Medicinis, pone de ea quantitatem arqualem ei,
fcd fi vis admifcere ei omnes, pone de unaqua¬
que Medicina ^qualiter , ita quod fumma qua:
proveniet, fic aequalis Coloquintida: in pondere,

& hoc quando facis medicinam laxativam , ficut

funt pilula:. Verum quando vis ipfam ponere Colo<9»ttlti

in Hieris , & medicinis magnis , non oportet tnrne‘l,ct'

1 y. r tus marra.*.

qnod temperes cam cum aliqua medicina alia,
nifi cum illis, qux ingrediuntur in medicina illa
nec cures multum reprimere acuitaccm eius. Ec
quantitas qua: datur ex ea , quando prarparatur
fecundum iftum modum cum medicinis aliis, eft
a duobus dauich [ Jufque ad unum Ki-

rat Et fcias quod Coloquintida quando

extrahitur i pomo fuo, Sc permanet fic diu , eft
minoris virtutis in laxando , Sc minuitur acuitas
cius. Et quando tenetur, Sc dimittitur fic tem¬
pore longo , fit adhuc in hoc minus , & magis
rcmilla virtus eius, fed quando dimittitur in po-
mo fuo , non recipit immutationem, nifi in Ion-
p tempore. Et oportet quod non colligatur Co- Collui»,, .
oquintida ex arbore , in qua ex vna radice non duiuarbo-
eft ortum , nifi pomum illud folum, quoniam"
nutrimen turi} totius raucis vesit ad illud pomum d*mr,AtHr-
V a

ij+' HISTORIAE

foliim , Sc auget in eo virtutem multam laxandi.
Talis igitur Coloquintida interficit propter acui-
tatem luam nimiam , Sc fortitudinem , nam cjui
„ fumpferit cx ea duobus davich > non retinebi¬
tur fluxus ejus ,quoufque moriatur. Etfeias quod
e^o vidi in omnibus hominibus 'qui degunt in
terris magnae frigiditatis , quod in pluribus eo¬
rum vincit fuper naturam eorum cholera nigra,
quapropter non polfunt in eis operari, nift me-
dicinx fortes Sc acuta:, ficut eft Coloquintida ,&
folia ejus , proprie Se Efula , Mezcrion Sc Dam-
defeni , Sc iimilia horum. Scamonea vero non
effc cis neceftaria. Et oportet cavere , ne appo¬
natur in aliqua medicina ex cortice Coloquinti-
di , neque ex feminibus ejus , quoniam cortex
eft durus & ficcus, & adhaeret villis ftomachi,&
inteftinis , Sc pungit pun&ione forti, Sc prohi¬
bet alfellationes : funditer etiam facit cortex fc-
olemmfe. rninum , fedfcminis ipfius oleum eft calidum mol-
mtm* lificativum. Et Arabes quidem infundunt femina
infu/tofe. jpfa m aqua pluviali donec recedat amaritudo
minum. eorum a & flc COmedunt ea deco&a , & alio a-
liquo modo , & pribet eis nutrimentum , vc-
riim quando comeditur ex cis nimis , inducunt
faftidium , fed quando fricantur planta: pedum
in domo prima balnei fricatione forti , facit eos
hic fricatio egerere & evomere , Sc confert , &
/n Chftere non augetur nocumentum. Et quando fuerit 'nc-
tjuA do/i £7 celle apponi Coloquintida in cliftere aliquo , o-

modt tm- p0rcet; qUO(l apponatur in decodione clifteris
muceatur. 11 „ yt- >

integra line contritione Sc reprcJIione aliqua,
quia tunc confert colici i Sc facit dclcenderc hu¬
mores groflos , crudos, Sc melancholiam. Sed
Folia. folia Coloquintida: quando aliquis vult purgare
cum eis , oportet quod colligantur ex arbore fua
poftquam maturuerint poma ejus Sc citrinclcant,
quando /cilic. incipit aer infrigidari , in tempore
videlicet quo diximus debere colligi poma ipfa,
Sc ficcenturin umbra , donec non remaneat in eis
aliquid humiditatis, & fic reponantur, & quan-
Cc rreftit. do fuerit nccefle , quod exhibeatur de iis in po¬
tu , oportet quod temperetur cum amilo , aut
Gummi Arabico , aut Dragaganto , cum vino
iftorum , vel cum pluribus , ficut diximus in
Coloquintida ipfa. Quando igitur poruntur
cum eis , ex iftis faciunt operationem mirabi¬
lem in expellendo melancholiam , & quardo
admilcentur cum eis medicinae convenientes ad
hoc , ficut Aloes , Anifiim , & Epithymum , &
Sal Indum , & fi dantur in potu cum Hiera pi-
cra, erit medicina juvativa multum. Et ego non
vidi aliquam cx medicinis laxativis magis con¬
ferentem in doloribus melancholicis quam folia
'Antnjuo- Coloquintidi. Et antiqui quidem defecerunt in
rum juo- memoradone ipforum , Sc omifcrunt ufum eo-
r undam rum< £t CgQ tentav{ & dech Jc eis in melan¬
cholia , & alopecia , Sc tyria , Sc lepra, & inve¬
ni juvamentum magnum , & fortaflis facient c-
vomere illum qui fumpferit ex eis , Sc nihilo¬
minus confert multum leprofis , & faciunt con¬
fidere xgritudinem fiiam , & dolores fuos &non
permittunt augeri. Et fcis tu quod ifta eft cu¬
ra eorum , in quibus confirmata fuerit igritudo,
nam a quibus membra ceciderunt , impollibile
eft quod renafeantur cis propter hanc medici-
TfeUcha nam modo aliquo. Et fcias quod Coloquintida
qu.x oritur in rupibus & locis altis, qua: non eft
inhibita humiditate pluvia: , eft fortioris & me¬
lioris operationis quikmilla qua: eft propinqua a-
quis , & imbibitur ex eis & quantitas qua: datur
cx Coloquintida illi , qui eft fortis , cit pondus
drachma femis , ufquc ad duos davich [ ]&

eft operatio ejus conveniens hominibus quifunt

plantAr vm

duri naturi ad laxandum , ficut illi qui degunt
in regionibus frigidis , & qui utuntur in cibis co^
rum lacte , & calco & limiiibus, quia iftorum na¬
tura non movetur , nili per fortes medicinas, &
quando ponitur in cliftcriis, laxat humores cru -Tnchjlerik
dos Sc melancholiam, Sc confert colici, quando
ponitur de ea in medicinis , cum quibus difteri-
zantur a drachmis iiii. ufque ad v. Sc coquitur Sc Foi/ttcoa
colatur aqua , & fit clifter cum ea. Et fcias quod cer%iXt*M,
folia Coloquintidi quando accipiuntur ex arbo- mittunt i
rc fua, Sc fervantur, quoufque annus unus per- Virtute.
tranfeat fiipcr ea , aut anni duo‘ , aut tres , mi¬
nuitur de virtute eorum & propter hoc necefle
eft , quod Medicus augeat in pondere eorum
quando voluerit ex ipfis exhibere. Dixit Rafi
quidam quod radix Coloquintidi eft melior me- ia.UJrC0 J
dicina qux elfe poflit pundurx fcorpionis , Sc A-
rabes habentipfam pro communi Sc manifefta me¬
dicina ad hoc.

Et dixit Rafi Arabs quidam quod fcorpio pu¬
pugerat filium fuum in quatuor locis corporis ,

Sc dedit ipfi in potu drachmam unam de radice
Coloquintidi, Sc ledata funt ftatim omnia, qui
patiebatur. Redificatio ejus cftcura Bdellio. Chri- Ex Chri-
ftianus terit Sc linit fuper locum pundurx ,
datque dolorem ejus, maxime radice Coloquin- Sextti ^

nrla» mafruli • nam fremi nam air mollem. albam, d

tidi mafculi: nam freminam ait mollem, albam,

&elle debiliorem in hoc. Proprietas Coloquin¬
tidi eft (ut ait Aben Mcfuai ) quod mundificat cc-ExAbe*
rebrum ab humiditatibus malis & expellit humo- Mtjue.
res crudos, fed lp (a inducit punitiones , & torfio-
nes , & tenafinonemin intellinis, Sc vomitum, Sc -0,
redificatio ejus eft quod admifeeatur ei Dragagan- Dr^dC4
tum , Sc quidam admifeent ei gummi Arabicum, /ha adm
fed Dragagan tum eft melius eo, quia juvat adi a-fcenda.
xandum , gummi vert> eft ftypticum Sc oportet
quidem quod Coloquintida non teratur multum,
ne adhxreat inteftinis , Sc ulceret ea. Melior au¬
tem eft illa , qui eft matura , citrina in cortice
flio , & interius alba, & lenis. Cavendum vero
eft ab illa , qui eft fola in fua arbore , quia eft
mortifera. Dolis Coloquintidi eft ^ tribus Ki-
rat[ ] ufque ad fex. Coloquintida ( fe¬

cundum Abuberig ) purgat choleram admiftam ex Alui
j humiditati vifeofi , non illam qui eft admiftar/j.
i fanguini ; quemadmodum ficit Hclleborus niger,

J Sc Scammonea, fed ipfa trahit ^ membris nervo-
iis , & ille cui convenit potus Coloquintidi eft
j ille, qui habet xgritudinem in capite fuo,aut in
velamine cerebri , quod eft fimile rcthi , aut in
alio velamine propinquo craneo, ficut eft habens
fcotomiam , & hemicraniam , & cephaleam , i. e.

Ovum, & Soda , Sc habens ftuporem Sc paraly-
fim, & fpafinum , Sc humiditatem oculorum anti¬
quam, &: ftricfuramanhelitiisab humoribus grof-
fis, & dolores junfturaram, Sc fciaticam ab humo¬
ribus groflis, & «gritudines renum & vcfici. Et
hic' Serapio ex auihoritate Habix , Rafis , Chri-
ftiani,Aben Mefuai, &: Abuberig.

Mefuius Arabs inter aiia huc reducenda vim £x Mtjt
ejus , potiflimum catharticam , nobis fic deferi-
ptam reliquit. Immatura Colocynthis flatus tor- immutm
minofos moleftiffimos excitat, immodice pur¬
gat , ut etiam fanguinem educat .Sc fipe mortem
afferat, peffima ctram ac venenofa eft, quam produ- r„x mpl
xic unicam tota una planta : qui planta fi loco illo
eft unica, multo perniciofiorcm fruclum pari^pri--^"^^!
fertim fi locus ille eft ul ginofus,vel pulverulentus,^**7,
vel thermis propinquus , vel ferpentibus abundet.
priftanti/Tima fremi r, a . prifertina fi eft magna , e- Famma
xade quoque matura , alba , lenis , rara\ levis,
uti ejus interior medulla albiffima , rara , lenis,
levis, quoque levior, eo melior : fitque e-x agro,

laxo.

LIBER

■nr, ‘zxo >.arcnofo , libero , Autumno leda , cumlan-
f . gue fce n t e- v i ro r e e oe p e ; i t ' n 1 u te u m colorem muti-

•r<t- ri. Calida e/t ac licca ordine cerdo , ignea fabftan-
tm ‘ tia & terrea per ultionem tenuata [exime amara]
conllat. pituitam Sc alios humores craffos &glu-
tinofos, magis ex profundis partibus & diftanti-
bus , ut cerebro , nervis , mufculis , jun duris ,
pulmone , thorace, quam cx venis attrados , ut
Diofc»rides cenfet , purgat : ac etiam bilem fla-
* vam , ut voluit Humain. Quapropter didarum
partium morbis mire dibvenit , cephalalgia an¬
tiqua:: dolori erani j totius, hemicranix contuma¬
ci , epilepfn , apoplexix , vertigini, aquofx flu¬
xioni in oculum , podagra: frigida: , ifchiadi ma¬
xime , ac reliquis nervorum jundurarumque af-
fedibus •, allhmati item , ac tufli antiqux , dy-
fpncex ex thoracis repleti anguftia. ac prxterea
idolo- dimme omnium proded colico dolori , tam ^pi¬
tuita quam flatibus , & hydropi. Omnia autem
hxefive fumpta, five clyftere, aut balano intefti-
m »e- nis immifla prxflat, utero autem impolita , fce-
tum necat, eadem cum aceto ford affrida , al-
phos , lepram [pfiram] elephantiam fanat. Oleum
«• denique fuper cineres calidos incodum , cortici
ejus inanito , capillos illitu nigrat , eosque ne
cadant, firmat , canitiem tardat. Idem auri in-
<m. di lia tum ejus dolorem ac tinnitum fanat. Ace¬
tum autem fimiliter incodum collutione dolo¬
rem dentium fanat: incidit enim , tenuat, cer¬
ari. get, digerit. Ne autem cordi , ventriculo , he¬
pati & exteris vifccribus noceat turbando , fub-
vertendo, violenter trahendo, mifcenda ei funt
didas partes roborantia , ut Maflichc , Gallia &
fimilia , uti nnfcentur glutinola , lubricando ci¬
tius deturbantia , acrimoniam mordacem obtun¬
dentia, ut gummi , Tragacantha, Bdellium ,Ma-
Aiche , & Ii milia , nc amplius vias exulceret [ per
quas fertur ] & ora venarum adeb vehementer ape¬
riat, utinde fanguis manet. Filius SerapionisCo-
locyathidcm mulsa cui incoda fuerit Ruta ma-
tel cerabat [eius drachmam unam m mulft cyatbts duo-
bus cum Rura coquit Paulus , non Serapio ] liccabat,
Ixviffimc terebat, ex mulla prxdida dabat. Grx-
,tup9. cus quidam Colocynthidem rofato oleo fricabat,
&c cum x quali portione Ladani in catapotia for¬
mabat , utilia prxdidis affectibus. Ego autem
eam minutillimc forcipibus incido , glutino &
mucagine Tragacanthx aut Bdcllij perlino , fic-
co ,-tenuiflIme tero : cum Ladano , vel mulla, vel
Madiche oleo rofato dilfoluta , in padillos co¬
go citra molediam purgatorios. Quodfi noxam
corpori imprellerit, mulla , vel avarum pallarum
decodum, cum oleo amygdalino, vel oleo nu-
cum > cam abolet. Longam dccodioncm fulti-
'M,ra' net , ^ftque , ut mihi cum Serapionis filio vide-
,e t<«- tur , contra fiiij Zezar lentendam , pulveranda
enem, tenuiffime , ut ejus facultas malefica pcrmifta illi
exquilite alia plenius obtundatur , utque vifce-
ra celerius permeet , neque in ipfis ob partium
minfls tricarum crafiitiem celfet : qua fortalle fic,
ut in vifceribus pigra retineatur , eaque ulceret,
prxfertim cum fenfu perceptibiles fuerint ejus
particulx. datur a liliquis (ex ad decem , frigus
& x.ltum vitantibus. Agirtx, atteflantc Traao,
nfoftu- Colocynthidem vino maceratam , aut decodam,
iis quos purgatos volunt , exhibere folent, ac ita
quidem illos purgant , ut plerique fatis conce¬
dant : hac arce fere omnes Iudxi imbuti furat,
ab his ergo Medicis , qui valetudini fux rede
•cnc*r- con fultum cupit, abftinebit. Semen Lobelio con-
iiefer- Piat non tanta virulentia ad purgandum , quam
caro ipfa five medulla: dedimus namque , inquit,
mulcb majorem dofim , quam medeflj#, majore
Tom.ll,

XVI- ^ z,5

commodo , nullo aut longe minore tumuhu. *

Scribit Dodonxus ejufdem femen ad mortuorum Ad. -ortus
corporum c ifervationcm ac conditurim urile, r carpo-
prxfertim Aloe ac Myrrha admixtis. Pater p.m. r»mco"f*r-
Lteris prodidit, fe ex clyftere, quem Colocynthis ^
ingrella erat , fumme debilitatum , & fere mor¬
tuum fuilLe. Femelius Colocynthidem calidam ExPernel.
ficcamque dixit ordine tertio , amariflimam j len¬
tam pituitam ,crafsofque , acgliitinofos humores,
pariterque bilem utramqae ( quod vix alij concef-
fum eft) detrahere, & aquam ci trinam, klque maxi¬
me ex articulis j&diftantiflimisreconditillimifque
partibus. Conferre morbis inveteratis, contuma- Morbrik .
cibus, quos neque Agaricus , neque Turpetum fol- 9 oterAti .
verit. Vehementer autem ventriculum , vifcera, ******
corpufque conturbare, venas aperire, & fangui-
nem elicere, qu^m Aloe, aut aliud quodvis pharma¬
cum , potentius : inteftina corradensgravibus tor-
fionibus excruciare. Quocirca exquifitiflime tri¬
tam diluit oleo amygdalarum dulcium ,additaquc
tragacantha, aut maftiche concinnari in trochifcos,
vel coqui ex jure pingui , aut ex alio quovis liquo¬
re leniente. Nec puerorum , nec fenum , nec prx-^^^
gnantium (foetus enim vel fuppofita enecat) fed ^medte*.
tate duntaxac florendum & robuftorum medica- mentum.
mentum efTe , vixque nili aliorum permixtione tu¬
tum. Dari a fcrupulo uno ad drachmam dimidiam.

Quod fi tandem omnino Colocynthide uti velis,
accipere te jhbetTragus-Gerraanicam noftram, pi- Colocynth.
ro iimilem , utpote in expellendo noa tam Zeri*
nuam & immitem. Pilam ergo feu frudum Co- Tr"*'-
Iocynthidis bene excavato , fungofamque ejusun^
cum feminibus medullam cyatho vini injicito, ac
quatwor , aut quinque horis maceratam perlinteo-
lum exprime, expreflumque fliccum , nodu cum
cubitumire voles, bibe, quod fifeceris, videbis Iucc
appetente , pituitam , craflos ac vifeofos humores,
nec non bilem citra n oxam leviter exim. Idem me- Col,c*-
dicamentum cohcisprodefh&adpmridas ventri- &
culi febres facit, hydropicis apprime conducit. /X* *

Bayrus Ltf. c.24. Colocynthidem filveftrein co-vt deatf*
quit, prius tamen tritam, & in aceto infufam,donecw,?
mellis acquirat crafTitudinem,fcarificat gingivas ds-^ern
ca dentem ,& jubet os claudere permodicum tem-

poris,poftea accipitdentem cum digitis , & fequi-
tur fine dolore. Probet, qui volet. Nos fidem hu-
jufmodi ftuldtiis non habemus , quamvis Schenc-
kius l.i. obf.med.424.de dentibus agens , eandem
teneat opinionem.

CITRVLVS FOLIO COLOCYN-
irhidis fedo , femine nigro,
quibufdamAn-
guria.

C a r. V.

C* P a rg it per terram farmenta fragilia , hirfuta, D
Jjfohis vc-ftita amplis , in profundas lacinias difle-
dis , afperis & hirtis, e quorum finu exeunt ca¬
preoli , nec non pediculi flores fuftinentes lu¬
teos , quos frudus excipiunt magni &: rotundi, 1
quos fere ambabus manibus ambias-, cortex du-
liufculus , fed lxvis, nullis tuberculis irxqualis,
atro-viridior , ddutiflime virentibus maculis per-
fufus: caro Cucumeris vulgaris, alba, firma, grati fa- Caro.
poris femen fungosa meditullium occupari re lub- semen-
Itantia immergitur oblorgum,latum,compre flum,
nigrum,iU2Qfi:m,duriufculo cortice prxdi tum, fub
quo medulla alba, efiai grata, ut Cucurbitarum.

V 5

HISTORIAE

Synm.

T etrungu-
rt*

Sicy *.

Obfervavimus in
horto E.C. Citruli
genus majus , ca-
niris humani ma¬
gnitudine cquansj
cortice cocedum
duro , iniquali,
angulo fo,atro-vi-
rcncc , maculis ex
luteo pallidis per
longitudinem ex
intervallis Uncia¬
libus notato- Pe¬
diculo h^rent gra¬
cili, fi cum Cucur¬
bitis eam confe¬
ras. Ciro quoque
qua cucurbitina,
firmior e(l,faporis
Cucumeris vul¬
garis. Semina Cu¬
curbitinis minora,
crafliora, colore buxeo ob(curiore,nul!is lineis per
ambitum notata.

An Citrulus hic fit Simconis Sethi , cujus verba
infra de viribus adfcribemus, Anguria, Cucumis di-
da , fecudum verb communem (ermonemTetran-
guria , confiderent ledores? Hermol. coroll.^tf.
vocat Sicyam quorundam, Angurium vu!gi,«5cMe-
Melopale. Ionem Paleftinum. Serapioni dicitur Batecbd,Cha-
fh»u4. fha,tk iC«r<r,i.e-Melo,CitrnIlus,&Cucumcr. Iacob.

Manlius Batecbam Serapionis, & Albtrhecam Avi-
Cueum.s*- cenna. (quamnonnulli Cucumerem S irracenicum,
rdcen. Anguriam interpretantur , & Languriam) unam &
eandem plantam elfe contendit.

Cucutiis Tragus Cucumeris genus facit,ac per omnia vul-
<sulgan /7- gari (imileait,fed magis exiguum, latis & phoeniceis
wnlu. feminibusintus refertum -.foliis Colocynthidi pe¬
regrini, aut Bryonii fimilibus, multis inciftiris difi
fertis. Hoc genus autem Citrullum,Citrcolum, &
Cucum a- Cucumerem citrinum vocat.
inuus. Fuchf quarti generis Cucumerem (latuit, & offi¬

cinas, qux Citrullum vocant, refpiciens, germ.€i*
trullen nominavit, gall.Cirrwffc. Cord.in Diofc.Cu-
cumeris quandam fpcciem vocavit, & Angufiam
Italorum. Dod.in fol.lat.Gefn.de coIl.(lirp.& Tab.
Angue $e- Anguriam. Gefn.h. Anguriam veram. Lob in Obf.
Citrulltffj &lcon.p.64o. Citrullum officinarum. De

an*r. hoc vero ait in Adverfi Imitatur majorem aliquem
Melonem effigie,& carne folidiore,fragili:fed fapo-
re , vefcendoque magis Pepones vulgatos refert:
unde Mclopeponem, ut ancipitis naturae , mixta de
utroque nomenclatura didum puto , nempe Mali
fi ve Melonis circinita rotunditate , non tamen to¬
rulis fulcata , & fapore magis Peponem, quam Me¬
lonis dulcedi nem melleam referenterquibus etiam,
monente Galeno, dilcernitur^ Melone. Semen ve¬
ro unum e quatuor vocatis majoribus eft; majus
Melonis, minus Peponis, duriore cortice fi*ptum,
nigro, omnium duriffimoralioqui tota planta fimili*.
Peponum pianti, fed foliis altioribus, laciniis Co¬
locynthidi propnoribus. Seritur etiam & manditur
caro coda, vel cruda, & plxrisque Pedcmontij,Ita-
li.rque hortis enafeitur.

h!itiucmJM Citerum,hallucinari BralTavoIam putat Matthio-
lus, quod exiftimarit veteres Grxcos , prxfertim

C u cumis

Anguriu
I culor

Melofeft

tjusr.tor

muiortb.

muum.

Diofcoridcm , cr/vQ~ appellatione , Hetrufcorum
Hetru[c. Cucumin, vel aliorum Italii populorum Anguriam
reprxfentafle. Facile adducor, inquit, ut credam,
^•Angurias veteribus Gncis incognitas. Eas nun¬
quam vidi (Te, vel cogr ovi fle veteres ,demonllrat
Fuchfius. Minus illis alTentior qui Pepones Argu-
rias e/fe dicunt. Anguria hic,quam Dallaha appel-

Crucss
ter thus

iguotu.

FLANTARVM

lat Serapio , planta eft folia ferens Colocynthidis
medicam e ntofx,maj ora tamen, afpera,& per ambi¬
tum divifaicaulemfirmcntofium, humi repentem,ut
Cucumis & Pepo:florem edit aureum, frudum ma¬
gnitudine mirum in modum extuberantem , pon-
derofum, (ubrotundumque : cortice livi, herbaceo
colore , maculofo tamen , & ea parte qui humi ja¬
cet, albicante, carne intus humidd , aquosa, in qui- tr0 '
bufilam pridulci in nonnullis autem (ubacida,infi-
pidave, iitique extinguendxperquain idonea. fc- Semen.
men concludit latum. Peponum duplo majus, Cu-
curbiti paulld minus , cortice folidiori,& nucleo
grandiorc.Eft quoque feminis in colore differentia,
quod uni nigrum, alteri rubrum in nafcatur. Seritur
in hortis & viridariis, ac etiam in agris. Decerpitur '' er 4'
frudus,& diu quoque aflervaturin horreis. Tritici
enim acervis infidens , non folum & putredine tue¬
tur, fed coquitur, fi immaturus decerpatur. Hic ille
qui Anguriam inferibit, vocatque germ.2(ncjurien/
(BurSpen &s£rbtapffel: H i Cp.Cogombf,o:8c gall. Con-
combre, meo judicio non abfquc errore.

Angurii voce primo Aedum ufumefle cenfiiit
C.Bauhinus , qui alias Citrullum vocari tradit a ci¬
treo colore , ac propterea Anguriam i. Citrullum
didam 4ocat, variareque ait colore corticis , nunc
virente, ftjincmaculofbjfiibcandidis maculisicarne C B'
nunc rubente & dulciori, nunc candida: femine ni¬
gro, aut rubro, aut fulvo rarius fine femine reperi-
rijCifilpino tefte. Elfe tandem narrat, qui Pepo¬
nem E)iofcoridis,Galeni 5c Plini) elTc credant. Ci-
trullus diciturTrago , Gefn.h. Lon.Tab. officina¬
rum , Lob.Se Ger. Anguria.Matth. Ang.Lac.Gefn.
colI.Dod.Lugd.Cafl.& Cam. Cucumer,vel Cucu¬
mis citrullus , FuchfiDod.Gefn.h. ScTurn. Cucu-
mervulgo,Cif.

In calidis regionibus Anguria fua vior provenit, Locm-
ideoque circaRomam,in Campania, Apulia, Cala¬
bria, & Sicilia , priftanciores habentur & mole va-
ftiores. Dodomushancin Germania raro feri, ra¬
rius veri etiam maturefeere feribit. Nobis tamen
aliquoties feliciter provenit ac maturuit in horto
E.C.Montbelgardi. Gcnevi ex (emine dicio Ci- Temfm
truli , floruit lunio Julio , Auguflo & Septembri.
Bafilci in hortis colitur Citruli nomine,femen offi¬
cinis vulgare, oblongum , latum , compreflum , ni- j
grum,& rugofum,in quo differt ^ Batccha,cujus fe¬
men live, iquale , fivepolitum »nigrum & album,
quod etiam majus.

Angurii vires, quas hieprimo loco tradimus, ha- Vires®
betSimeon Sethi , non tamen aflerimuscumintel- ^im'
lexilTe plantam , de qua prifenti capite fermonem
in (litui mus. Perpendantlcdoresan forte Cucu¬
merem vulgarem affignarit. Anguria,inquit, qui
Cucumeres dicuntur, fecundum vero communem
fermonem Tetranguria , ob frigidum & humidum Temper,
cemperamertum, noxia funt, & mali fucci. Ex iis
autem parvi magnis anteferre oportet. Hicuri- *
uam ducunt,& fi in aceto macerentur,in acutispve- febresu
fertim febribus , mitiorem calorem reddunt. Cre- 1*.
brior vero horum ufus femen genitale minuit , in
ver eremque impetum aufert. Semen autem ho- Semen,
rum defice /um , Caliditatem quandam pofiidct,
contrariamque hisadiorem efl.cit,urinamque ma¬
gis provocat. Pituitam Tetranguria in ventriculo
gignunt, qui cruda per venas diffunditur. Prop;er-
ea qui his crebri Os utuntur, illi propter humores
remporis (pacio in venis & aliis corporis cavitati¬
bus coados, longis corripiuntur febribus. Semen
vero horum urinam cit,fcd minus quim Peponum,
quoniam celerius in ventriculo corrumpuntur.Me-
liorain his fur t,qui habent femen exiguum. Cali-
dos autem & ficcos ftomachos juvant, &fi in zr<h!.J
dente febre cum aceto porrigantur , v^lde profiint-

Pro-

LIBER XVI-

Proprium vero horum eft,naufcas, ventriculi calo¬
re excitatas, (educ. Horum autem interiora elTe o-
portet : nam qux foris func,mali fucci exiftunt , &
difficulter admodum coquuntur, & fere venenata.
Habent vero & alias proprietates , ut animo defi¬
cientes propter excedentem calorem reficiant. Si
autem pituitam in ventriculo nancifcantur,naufeas
faciunt , & colicos affedtus & hypochondriacas
„per paffiones. Hxc ille. An guri a: nuclus , inquit
uth. Matthiolus , frigidus eft &humidus , ordine fecun¬
do, fiti arcenda apti/limus. Quo fit,ut Itali arden-
res ar tc Syrio ejus pulpa interna fe refocillent. Confert
tts aduren tibus febri bus, &lingux ariditati quam ma¬
xime. Acutos humores vincit, &iisprxfertim au¬
xiliatur febrientibus , qui humorum malignitate
tngut- magis, quam abundantia fcatent. Siquidem Angu-
eonSe- rja (ut Serapioni placet) alvum in principio fortiter
mtm' non citat: idcoque in illis convenit, qui tenuis &
imbecillis funt temperamenti, macri & exangueste-
tenim iis alterantibus magis opus eft,quam ducen¬
tibus humores , verum quamvis id effici poffit aci¬
dis medicamentis, infipida tamen, qux nonnullam
dulcedinem habent (utAnguria) hifcein cafibus
longe magis conveniunt. Impoflibilc enim eft,
quin acida, & qua* cum aceto parantur medicamen¬
ta ,incidant& attenuent. Id quod imbecillia corpo-
ra, macra , & exanguia , haud quaquam fuftinere
queunt, quod ejufmodi acidx potiones maciem au-
geant,& ventriculum lxdant. Atqui etiam ubi qui-
fpiam acida adftringentia propinaverit, impoflibilc
quidem videtur, ut obftrudliones non augeantur,
ii ex in jocinore, & ejus meatibus extiterint Ete-
nim acida & adftringentia medicamenta exiccant,
nferx- & nihil prorfus hume&ant. Porro infipida, &qux
tum. Craflx funt fubftantix, quibus aliqua, ut in Anguria,
dulcedo iniit, fuo quidem temperamento humc-
dlant, ac fimul refrigerant, generantque in i pio jo-
cinorc fanguinem aquofum , qui flavae bilis fervo¬
rem & malitiam coercet tam in jocinore , qu^m in
■iyu venis. Cxterum,utDodonxus corcIudit,Angurix
«■‘&* 1 * * * * & caro qux cortici fubefi:, cruda , fed frequentius co-
dia comeditur: alimentum autem confert exiguum,
jdque frigidum ac humidum, fanguinemque inge¬
nerat aquofum.qui internarum partiuminftamma-
tiones mitigat , & bilis acrimoniam ac fervorem
contemperat. Crudain ore commanfalinguxin fc-
mfe. bribus alpeiitatem lenit, & fitimfedat.Scmen facul¬
tate Cucumerum /i mile eit.

CITRVLO AFFINIS MELO
Indicus, (ive Patheca.

Cap. VI.

•r< St apud Indos Melonis genus pr^grande & ro-

X ytundum , oblongius tamen aliquantulum , for-
maq, quodammodo ovali , quod Lufitanis Indiam
incolentibus Pathcca (corrupto ab Indorum Baticc
vocabulo ) dicitur. Hunc Melonem per longitudi¬
nem non apperiunt,ut Melopepones noflrates co-
mefturiaperimus:fedpertranfver(umfecant. Et li¬
cet dulcedine & noflris fuperetur hic Melo,attamen
fuavis eft,refrigcratque mirum in modum & hume-
dlat,tota carne fefein quendam liquorem refolven-
tc,authore Garcia,arom.l.z.c.zo.
u*. Rcpcriunt autem Arabes & Perfx primum hunc

tee. f rudium ad fe delatum , eamq^ob caulamBatiec in¬

de appellant i. e. Melonem Indicum, quo nomine e-
tiam ab A vicenna multisin locis appellatur. Batiec
enim eorum lingua Melonem fonat. Inlndiavcrb
urtgurt. ^{3 ip(iS incolis Oalangari dicitur. Meminit hujus
Avicenna* lib. 4.. Fen.i.c.;c). de tertiana pura, ac eum
multis laudibuscommendac. Putarunt nonnulli id

Melonis genus, quod in Hifpanix Cafteila hafc:tiir,
quodque Budiecas vocant, elle hunc Melonem In-^*
dicuin & depravato 4 Batiec nomine Budiecas ap¬
pellatum. Sed magnopere falluntur. Nam pluri¬
mum ab hoc differt cum foJiis,tum planta tota,qux
Melonum Indicorum modo per folum non exten¬
ditur & ferpit,fed (efein altum extollit. Aiunt etiam
in Africa Indicis Jfimilemnafci , fed cum non viderit,
author,affirmare hoc non aiifit.

DeCitrulo affine Melone Indico hqcfcribit Lin- L0Cm.
fchottanus: In lava magni atque elegantes Melo¬
nes aquatici proveniunt. Frudhis hic fuavis eft ad¬
modum , obfciire virens, in tus albus, magnitudine
Cucurbita: oblonga: : quem incolar (uis hoipi tibiis
praecipui honorari j loco apponere (olent, propter
infignem vim refrigerandi, qua pollent: In univerfa
India appellantur Batiec.

Nos Cilrulli officinarum femini lato i comprelTo
& nigro fimile,fed majus vidimus, magifque xqua-
le > de lubricum , a viro celeberr. D. Theodoro Bcza
exhffiitum , cujus duo geheta, nigrum Cc.dc flavum. Gtrttr* Au»
Geneve plantata duobus foliolis produdlis periere.

Ex India allata fuere.

B.pin.Melo 7. Indicus frudlu oblongo: Batic In¬
di, five Indicus MelojGarz. Patecas, Anguria, five
Melo Indicus , Linfc.part.4.Ind.or.c.io. Melones
aquatici in lava, Batiec in univerfa India par.4. Ind.
or.cap.6. & fig.zo. An Comolanga Lud.Romani,

Glufin Garz.Scalig.Lugd.

Vtilis vero cftin bihofis febribus de ardentibils
adverfus jecoris de renum ardores, ut experientia
Garcias didicit. Vrinas ciet: folcntque fani cum fru- iie(A.
dum edere , quatuor horis £ jentaculo , quoniam
tum maxime fit infeftus calor. Melius tamen facere
viderentur,fi ab eis fuas menfasaufpicarentur. Hu¬
jus femina(qux ante maturitatem candida funt, per
maturitatem vero nigra) fbmnum provocant, eaq->
reliquis feminibus frigidis , tametli eis non carea-
mus ,prxftantioraxftimamus. Ignorabanterudiw
hujus regionis Medici , iftius Melonis in Medicina
ufum : non folentenim ad hujufmodi minutias fefe
abjicere , &in fuis curationibus experientia &con-
fuetudine duntaxat nituntur,feda me (Garcia)edo-
dti, eisuti coeperunt.

CITRVLO VEL MELONI

I dico accedens Camolanga.

Eminitlofeph.Scaliger exerc.81.par-.15. in Cor-cv,,7o/***

copal Ind-x provincia Camolangx frudtus,**

qui efitacur,& fefquipedcmajor cft,Cucurbitie co¬
lore, humi, inftar Melonis, jacentis, pulpxque plu¬
rimum habentis. Cum Melone vero Indico fi mili-

tudinem quzndam habere videtur Cludo apud
Garciam , quam Ludovicus Roman.l.5.navig.c.i5.
in hunemodum deferibit : Habent in Calecutfru-
dius quofdam Cucurbitis fimiles , fed conditura: a -Cucu,btt*
ptiores. Res eft non indigna memoratu , huic
men eft Comolange. Oriturin culea tellure Pepo¬
num modo. An autem is eft, cujus fuccura Turea?,

& Vngari in deliciis habentextinguenda? (itis gra¬
tia? vdNapccaBellonij Obf.lib.z.c.tf. quam vulga- AnHufe-
ri Arabica appellatione Copous nominari fcribit?c<*.

Lugd. p.1837. vocat Camolangam. Munft.Cofm.
lib. 5. Camolangam provenientem in Calcut. Por-
tugalenfis hift.gaIl.L13. Malucanorum frudlum, val¬
de refrigerantem, Camulini vocatum. Cumulmi.

CVCVRBITINVS FRVCTVS INDI-
cus,magnitudine ovi Scruthij.

Rudium hunc ex India allatum, accepi ab Illuftr- otjcr.
meap4ncipiffirna,Duciira VVirrembeigica,&c*

V 4

H I S T O R I AE

PLANTARVM

magnitudine ovi
Struthij , aut Li-
monij majoris, fed
utroque extremo
obtufiore , quam
in ovo , facie Cu¬
curbitina pedicu¬
lo digitali. Cortex
cralfus erat ac du¬
rus, fragilis tamen,
tenui aeflavefeen-
te obtefhts epi¬
dermide , quibuf-
dam ceu fera mi -
nulis confperfus,
parte concavafun'
gofus ,qui excava¬
tus poculi vices
fupplerc pollet.
Pulpa intus con¬
tenta fungofa , &
albicans , fapore
Semiruti nullo 'infigni: feminibus far£ta parvis , oblongis,
compreffisjColocynthinisfere fimilibus, longiori¬
bus paullo ,ruffis , & luperne cordatis , ruffa cum
fimbria dilutioris coloris: fapore fubdulci,& jam ob
vetuftatem rancefcente,

V(h. Condimenta ex hac Camolanga componunt,

vel Cucurbitis quas CarabaCidas vocant Hifpam,
vel Citrus meliora atque lapidiora,Scalig.

2IKTOS, 2IKTA, 2IKT2, nEn&N,
xJi(/»AoW?rw>',Cucumis,Pepo,& Melo-
pepon,veteribus,&: Neo¬
tericis.

Cap. VII.

PAuca veteres & obfcure de oleraceis modo no¬
minatis pomis feripsere ,ac forte confuse Pli¬
nius, ac magis Neoterici. Nos igitur ftatuimus
priufquam de pomis nobis notis (cnbamus , omnia
proponere, quae veteres de nominatis in titulo tta
didere , ita ut pofteritati anfa Sc occafio prxbeatur,
quomodo noftro feculo denominandi lint,certius
& liberalius judicandi & decernendi. De his igitur
Theephr. omnium antiquiflimus feriptor Thcophr. hxc pal-
Stcjfos.iy fim prodidit. Humor Cucumerem [ctxJo1/] quoque
s,v«.

comitatur, ex carne,& nervo: femina hujus [ cjxvms]
non congcfta atque promifeua , fed dilcrcta atque
diftin&a : fuccus vero [ omuev ] aquofus. Megare nfes
sify*s,Pe- Peponibus [tiis w/uif ] Cucumeribus [ forte
?9, legebat Gaza ,abeft tamen in cod.Balil.& Ald.jcum

venti anniverfarij perflant, terram fcalpentes, pul¬
verem excitant , atque ita dulciores, tcneriorefque
reddunt abfque irrigatione. Ad fuvnmam , omnia
xftiva brevem radicem fortiuntur: etenim Pepo [ e
<r/xu©-] & Cucumis [>} CTxJat] exiguam fortiuntur.
Floret Cueumcr eu in modum \qu. Faba &Ueitot, j
r+z * lect.pium] qui Pepo cognominatus eft [inTheophr. gracj
o nomen tantum legitur] etenim huicprxpo-

ftero germine accidit. Quxdam planta: figura fub-
diti loci imitantur’:. Cucumis enim [»*' or/va. ] formam
accipit loci , in quo fata luerit. Saporum differen¬
tiam pieparataCucumeris[7Bc/*e7/-v»]lcmina capiunt,
Tempmt. fi lacte maccTata cerantur : circa quintum diem fata
erumpit ,aut fexto, vel ( ut alij volunt ) feptimo,
prius,ccleriiifque Cucurbita. Cum feminibus ipfis
flores edunt in olerum genere Pepo [<r/xy©-]& Cu-
ptt cumis[CTxi/-3t.]Quippe omnibus flos in poftremo fru-

&us,&crefccnribus fruebbusflos diu infixus fer¬
vatur. Simphces autem Cucumerum ['^Sn/.ouv J flo¬

res funt, qui poftremis (armentorum emergunt , &
ob id eos auferunt: Cucumeris enim [71 0 <n*t* ] pro¬
hibent incrementum. Maturius ex recentionbus rt m.,tu
feminibus exit ,in quem finem nonnulli femen la- cxc*r-
6te, aut aqua etiam prxmaoeratum ferunt.Cucumis
[tr/xu©-] pluribus generibus conflat , quod partim
affirmant , partim negant. Iili tria genera notant, Luctmcu
Laconicum, Scytalicum,Bxoticum. Ex his Laconi -Scyrufra
cum melius rigatum evadit : reliqua vero duo non5*0""*
rigata prxftantiora fiunt. Cucumis [0 ut ex¬

tera hujufmodi olera, prxhumida eft & frigida. Cu¬
cumis [>? gjku'*] vocata, quamvis arboris altitudinem TcmPer*
capiat, in ramofquefefc , Vitis arbuflivx modo dif¬
fundat, tamen vitx admodum fragilis eft. Itaque
antevEftatem germinare non poteft, fed ad Autu¬
mnum ufque prorogari cupit. Tertio porro die Cu-^«»*'«
cumis [ c r//.v©-] exit. Sua imbecillitatefacile perit
annuis Cucumis [ n e***- forte legendum >) mxv*. ] hxc
enim ne ad naturx fux quidem peifc&ionem per¬
venire poteft. Ampliatur parte fuperna luxuriatur-
que Cucumis | fixu®- ] lic£t radice pumila inhxreat.

De Cucumeribus [ -sfei r$f mauav. forte legendum ut a~
libi tmvay] porro didhim eft , quod feminibus in la-^”^0-
<fte ,mulsove maceratis dulciores reddantur. Ama-”/'"”‘
ritudo autem Cucumerum [c.y Wr<rvx/o/r] perfum-
mitatem fentitur. Enimvero foras verfos remhu-
jufinodi excerni confentaneum eft , utpote alie¬
nam. Quia porro Cucumeres [0/ «rixus/] pulvere oc¬
cultati nutriri, tencrior^fque reddi creduntur, ideo
Megarenfesitaeos tradlare confueverunt. Si quis
nunc parvos Cucumeres [t*Y«7xu5i>'] in mollitia ab-
fconderit,alimentique copia large acce fleri t,perco- j
daque fuerit , incrementum quoque large confc-
quuntur. Sic enim nulla pars alimenti & Sole detra¬
hitur, necflatibus reficcatur: quibus caufismoles
augeri nnn poliunt. Et hxc Theophraftus , qui lkcuc.fil<i
Cucumeris filveftris [ctxJx dy}*] alibi memini t.Qux
autem de Sicyo tradit , ea nobis videntur omnia sicytt ej
convenire cum Melonibus noftris ,de quibus poft. Mela-
Qu? porro de Sicya prodit, competunt forte Cucu- - /

meri noftro vulgari. Cucumk

Plin.l.15). C.5. de natura, & generibus , & hiftoria
nafcentiumin hortis , ait '.Cartilaginei generis ,ex-
traque terram eft Cucumis, mira voluptate Tiberio
principi expetitus. Nullo quippe non diecondgit
ei,penfiles eorum hortos promoventibus in Solem
rotis olitoribus: rurfufque hybernis diebus intra
fpecularium munimenta revocantibus. Quin &la-
6te mulfo femine eorum biduo macerato [Hoc fit&
hodiein fatu nojlrurum Peponum , Dalech. ] apud anti¬
quos Grxcix anthoresTcriptum eft feri oportere,ur
dulciores fiant,. Crelcunt qua coguntur forma. In
Italia virides , & quam minimi [ Melones minimos , & Cucum
Malo Cydonio n.n ampli. res, adhuc habet Hif[>ania,Dal.] ndcsau
In Provinciis quam maximi : & citrin-i [ cerini lcgitm,n>m‘-
Dalecb.qua voce autor cjuocjue ufiti ejl cap.i$.iib.i<j. Aptrd

Mari ellum expianti Aulularia , in voce Flammeus , Ha¬
drianus Iunms pro carinari/ /egit cerinarii. Alibi Plautus
cerinum & melinum cAores memorat ] aut nigri. Pia-
centcopiofiffimi Africx, grandi/limi Mcelix: cum Cuc./n
magnitudine excellere, Pepones vocantur. Vivunt
haufti in ftomacho [de Cucumere, hoc Dio fi.] in pofte-
rum diem , nec perfici queunt in cibis , non infalu-
bres [de Melone idem ] tamen plurimum. Natura [de
O.cumere cr Auguria , idem ] oleum odere mire , nec Oleum 1
minus aquas diligunt. Defedi quoque, ad eas mo-"
dice diitartes achepunt :contra oleum refugiunt:^^
aut Ii quidobftetjvel fi pendcant,curvantur:idqtic
vel una ro6Ve deprehenditur ,li vascum aqua fub-
j ciaturaquatuor digitoxum intervallo defcer.den-
tihus ante pofterum diem:at fi oleum eodem modo
fit, in hamos curvatis, lidenvin fiftula flore demif . «■

lo,miralongitudinecrefcunt. Ecce cum maxime ‘

nova

LIBER XVI

novaforma[<fe A Uhntbmjdeni] eorum m Campania
Gtfp.provenit.MaliCotonei effigie. Fores primb narum
h,e- audio unum: mox femine cx iilo gc nus fa£t-itn,Me-
'ef 0m lopeponas vocant. No n pende nc hi, fed humi ro¬
tundantur. Mirum in his, prxter figuram, colorem¬
que , & odorem, quod maturitatem adepti , quan-
quam non pendentes [de Mclonib.idein\ ftatim a pe-
mlU diculorecedunc. CJolumclla fuum tradit commen-
tum, ut toto anno contingant.Fruticem Rubi quam
vaftiffimum in apricum locum transferre & recide-
I re , duilm digitorum relidta ftirpe , circa vernum
qui no&ium : ita in medulla Rubi femine Cu¬
cumeris infito , terra minuta , firmoque circumag-
na geracasrefiftcre frigori radices. Cucumerum Grx-
'• ci triagencra fecere: Laconicum, Scytalicum [<rAtmt-
M, habena, flagellumque frutica. V. catum inde Cucume¬
ri} hoc genus , aut qubd ex eius far mentit fierent habena,
loraqncfc u tUarum . vel quod tu far menta Jimiliaejfent.
Calli fortaflis inde C ourgees nominarunt. Eft & inde
Jumptum nomen fcyt alis fkrpentis cum mentio fit c.j.l.ji
& 7i is a-Kv-mhias Thejpbr.cap.^.^.hiJl. qiu fi utica bacu¬
lum fignificat.Dalecb.] Bce oticum. Ex his tantum La-
conicum aqua gaudere. Sunt qui herba, qua: voca-
m/rre. tur culix nomine , trita, femen eorum maceratum
feri jubeant, utfinefemine nafcantur. IdemPlin.
l.io.c.z. ubi de anguino , fi ve erratico Cucumere e-
git, de (advoj&rdc Pepone fubdit. Multi eadem o-
mnia [qua Cucumeri filv.] faci vis tribuunt. Magnum
etiam in eis momentum. Namque & eorum femen,
quantum tres digiti apprehenderint , cum Cumino
, tritum, potumquein vino tuflientibus auxiliatur.
lefis. Sed & phreniticis in laiftc mulieris. Etdyfentericis
utr • acetabuli menfura. Purulentaautem expiientibus
cum cumino pari pondere , & jocineris vitiis in
aqua mulla. Vrinam movet ex vino dulci, & in
m ^-rennm dolore clyfteribus fimul cum cumino in¬
funditur. Pepones qui vocantur, refrigerant maxi-
ies- me in cibo , Se emolliunt alvum. Oro [Diofioridi
fi iyuo., infufum: Rndl.verb legit, fi \Uua,r ament uni]
eorum epiphoris oculorum aut doloribus imponi¬
tur [contra infantium friafin imponitur fihcipitv.cs1 ad¬
motum fi' nui pro anacJlemate , oculorum fluxiones cohi-
:v betjDi.fi, 1 Radix fanatulcera concreta in modum
favi , qua: ceria vocant. Eadem contra vomitiones
ficcatur , Se in farinam tufa datur quatuor obolis in
aqua mulla , ita ut qui biberit ,, quingentospoftea
pallus ambulet. Flxcfarina &in ftncgmataadjici-
eXi tur. Cortex quoque vomitionem movet , faciem
purgat.HocSefoliacujufcunquefativiillita.Eadem
cummelleepinycHdasfanant:aim vino,canis mor-
fus.Item Millepeda:, fpeaGrarci vocant , oblongam
pilofis pedibus, pecori prxeipue nocivam. Morlum
tumor infequitur & putrefeit locus. Ipfe Cucumis
. odore delc&um animi. Coiftos derafocortice,ex
oleo,accto. Se meile jucundiores elfe certum eft.
umu De Cucumere fativa fsfei byfi* ct/J©-] hxc feribit
,us Diofeorides : alvo , ftomachoque utilis eft ,refrige-
c. ‘ randi vim obtinet , fi modo non corrumpatur, ac
velice prodeft.olfa&u verodefedos animo recreat.
Sed Seipfius femen modice urinas ci t , Se cum laSle
aut pallo veficx exulcerationibus fubvenit. Cxte-
rumejufdem folia cum vino impofita, canum mor-
flisffanant : cx meile vero epiny didas. Idem de Pe-
i Diojc. pone [ txw@- ] ait. Ipfa quoque Peponis caro
in cibo fempta urinas movet: oculi vero inflamma¬
tiones impolita lenit. Ejus vero ranjentum infan¬
tium firiafi laborantium fincipiti imponitur : ac
fronti quoque anacollcmatis vice adalligatur ad in¬
hibendas oculorum fluxiones. Porro fuccus cum
femine adjecta farina ficcatus in Sole , faciem fme-
gmatis vice repurgat.iiiiquc niterem conciliat. Cx-
terum ficca radix ex mulla drachmx porderc pota,
Vomiciones movet. Quod fi quis placide ac citra

moleftiam vo nere a cuna voluerit, oboli bini /atife
fecerint. Sanat quoque cum meile impo fica capitis
ulcera concreta inmodumfavi, qux ccria vocant.

Echec Diofeorides qui neque Cucumerem fati vum,
neque Peponem, ut vulgaris notitia: plantas,deferi-
pfit, fed nec aliorum veterum ullus felis notis nobis
illas reprxfcntavit. Diofcoridis aut^m Pepones
nobis quidem videntur efle Cucumeres noftros', 2/ts
Ejus vero Cucumeres, noftros Melones.

Cucumeres, ut tradit Galenus , urinam quidem, Cucumetee
ut & Pepones cient,fed minus qu^miili,qubdipfo- c,tlen0-
rum fubftantia minus eft humida , ideoque non fa¬
cile , ut i Ili, in ventriculo corrumpuntur. Invenias
autem qui ipfos belle concoquant. Qui dutemeo
ipfo fifi affatim fefe impleverunt, tandem longo
tempore fuccum frigidum ac mediocriter craflum
in veniscoacervant,quiin ea concoctione, qux in
venis fit, haud facile mutationem in probum fan-
guinem recipit. Quamob caufam omnibus pra¬
vis eduliis abflinendum,etiamfi ea quibufdam con-
coCtu fint facilia. Nobis enim non advertentibus
prav-us fuccus ex ipfis poft longum tempus in ve¬
nis colligitur, qui poftea exiguam ad occafioncm
putredinem nadtus , febres malignas accendit: Ec
h^cl.z.alim. Idem 8.fimpl. Cucumis efculentus ma¬
turus quidem tenuioris elfentix eft, immaturus au¬
tem crafliotis. Scd&abftergendi & incidendifa-
cultas eisineft. Quare & urinam movent,& corpus
fplendidum reddunt, ac magis quoque fi quis fe¬
mine arefaCto , contusoquc ac cribrato vice pulve¬
ris abfterforij utatur. Superat in eis frigida humi-
daque temperics,non tamen magnopere, fed quali
in fecundo ccnfctur ordine. Attamen fi quis aut fe¬
men, aut radicem arefaciat,haud etiam humidx fue¬
rit naturx,fed jamdeficcantisudqucin primo quo¬
dammodo ordine, aut etiam fecundo, fi^d incipien¬
te. Eft&in iftis major abftergendi facultas, qudmin
fiuflus ipfius carne. Et lib.de cuchym.& cacochy m:

Su:'t autem inter frudrus Cucumeres,^ Pepo nes &
Melopepones. Sed qui a bonitate fucci tantum ab- Nonbor*
funtjUt nifi celeriter tranfeant , in ventre corrupti ('*ca-
fuccum ex ea corruptione ficiant mortiferis vene¬
ris proximum. Huicfen.tentix , ut allentiunturo-
mnes ,adftipulantc ipsa etiam experienda , ita Di- niph.Cit-
ph.Ji Caryfi j opinio reprqhcnfione digna,qui apud rjfi“* ,e~
Athenxum Cucumerem noxium damnavit primis ?re '
menfis,ut qui raphani modo furfumferatur, ultimo
cibo innocentiorem efte, concoiftuque faciliorem,
alioqui ufum eis abdicavit. At contra cum pravi fit
fucci,ante alios omnes cibos (umendus , ut facilius
per alvum fubear,nccin eo corrumpatur , quod fa¬
cile ei eveniet, fi aliis cibis poftremus ingeratur.

Addidit his qux vera fuht , urinas eo cieri , refrige- Difficulter
randi vim habere, difficile in corpus diftribui ,xgrert''A,i’"*--
per ventris anfrattus evadere. Quin etiam horrores tur'
condtare,bilem creare, venerem arcere.

Plenilunio maxime glifeunt in hortis Cucunac -plendum»
res , manifeftumque capeflunt incrementum, getner* fiunt.
more marinorum echinorum implentur , ut tradit
Athenxus , quod eft aquei humoris incrementum.

A mulis Cucumeres expetuntur, capiunturque mi-
ira eorum voluptate , nec non odorem eminus fen-
tiunt. Quare munienda funt cucumeraria, neir-
tumpehtes,ea depopulentur ac proterant.

Martio menfc , inquit Palladius , Cucumeres fe- Ex PalU-
minantur,rare fulcis factis , altitudine fefquipedali,^*-
latitudine pedum trium. Inter Iuleos ocfto pedum s,ttt0-
[natium crudum relinquas, tibi polii nt vagari.. Her¬
bis juvantur , ideo ferculo & runcatione non indi- quc^u^
gent. Semina fi ovillo latfbe & mulfo maceres , dul-f(fJ.
ccs nafecntur, & candidi. Longi & teneri fiunt, fi Longi.
aquam in patenti vafculo fub eis ponas, duobus
palmis inferiorem j ad quam feftinando tales effla

H 1 S T O R 1 AE

Smeftmu cientur. Sine femine nalcentur , fi piius eorum fe-
nt mina oleo fibino[/^;//</;<>4/^]pcrungaimir,& her¬
ba ea qui Culex dicitur, trica confricentur. Aliqui
florem Cucumeris cum viticula: luar capite cannx
infaruntjcui prifis omnes nodos perforaverim : ibi
Cucumis nafcetmin nimiam longitudinem ccnfus.
Oleum fic fnecuitjucfi juxta pofueris,uelut hamus
"conferri P^cctlir* Quoties tonat , velut timore perterritus
' converdtur. Si eius florem ficutin fiia vite eft , in
r>i%erf* forma fidili claufcris , ac ligaveris, qualem vultum

frrms. forma vel horni nis, vel animalis habuerit,talem Cu¬

cumis hguramprxftabic.Hec omnia Gargilius Mar¬
tialis alicruic.Columelladicic,loco aprico Sc fterco-

tiaus aueruit. columella ciicic,loco aprico
Locm. ro^° fi Rubos habeamus,aut Ferulas, poli Autumni

^£quino<ftmm , his juxta terram recifis Si excavatis
ligneo ftilo, inter medullas litamen immittamus,^:
Cucumeris lemen addamus, hinenafei fru&usqui
poTentA: inter frigora non necari. Hxc enim, ait
Ajfertatio. hyemen odit. Inventa eft ratio, ait Plinius, qua cibis
iervarentur Cucumeres ulque ad alios proventus:
& id quidem in muria ht.Sed Sc ferobe opaco in lo¬
co arena fiibitrato/aenoque ficco opertos, ac dein¬
de terra, virides fervari tradunt. Salgamarii hodie
fale,accto, Faeniculo, & Sampfucho condiunt. Alii
trita fi napi cum aceto.

. f :Kl*£rxc* dicitur ^ognominatfirque ad

s”?,]* r£fy. fc' aIfferentiam:& Attico more oikv&Sc <rkuw9

mon. & a Phrynichio Po'etac7y_[)J>3)'. Demetrius verb, A-
thenxo auctore, giy-vm dictos elTe ait a/m 75J aXi&au
)ij yyWji.c. qubd venerem cieant,cum contra veneri
refragentur. Inde proverbium fuiffc commemorat
Pr&erb. Athenaeus nv ffiy.vny 7ftlyxoa yuuu , tUjj ^Kcu-.-om vqituyi,
i. e. texens pallium mulier Cucumerem devoret.
COm enim textrices magna ex parte , fi Ariftoteli
creditur,fint impudice, ut iniis veneris impetus re¬
frenetur, adagium edendos Cucumeres textricibus
confidebat : nam venereorum aviditatem inhibere
tradidit Diphylus. Quare^T^Vctyaw nomen im-
&ym.alt*td politum fuit. At potius tr/xuo/ dicuntur asm T adCiStau
i, xu5fi-,qubdad gignendos, fpargendos, diffunden¬
dos ramos caulefquc valde incitentur, non quod
T erra, fi- venerem ftimulent. Matron fuis carminibus terra:
l,U4 filium nominavit. Heraclides Tarentinus Hedy-
geon » Sluafi terrae fua vi tatem. Recentiores Graeci
Cucumeres dyylet* vocaruni,& communi fermone,
tefte Simconc Scthi. Latinis vero Cucu¬

mis^' Cucumer dicitur, £ curvitate ut Varronipla-
cct. Arabes Chat e, cheta Sc ( bethete vocant:Germa-
ni tfucumernrRelge tfoncommercn.-Galli Conc.mbre
& Cecmbre : Itali Cocjmero : Hetrufci Cedruolo Hi-
fpani C>g;mbro : Angli Cucumbres : Bohem. vvo-
kuorkj Hung.r gorka ScBuborba.

Aeiu&oea* Tanta porrb eft naturae cognatio, in ter Cucume¬

re • , Pepo nes,Mclopepon es, &: Cucurbitas, ut fxpc-
numerb & proprietates, & nomina Latini, Grxdq-,
p*t°- confuderint. Pepo enim, quia Grxcis Pcpon , i

S,CJ '6t- Theophrafto Sicyos Sc Perficyos dicitur, a Polluce

Cucumn. Cucumerum generi contribuitur. Necdefunt, qui
Angunt*. Sicyam hoc intelligaut , quod vulgo Angurium &
Palcfiinus Melo dicitur.Atheneus certe Sicyam ve-
Cucurbux teres pro Cucurbita vocare folitos affirmat, atque
ita Nicandrum Poetam uti Georg. vol. 1. Apud
Grarcos certe Cucumeris appellatione Pepones
quoque veniunt. Plinius quoque tradit, ut ante
annotavimusjCucumcrcs cum magnitudine exccfi
fere Pepones vocari.

Tr.*gm*. ^De Mclone , Pepone ,Cusumere &: Citreolo in
genere hxc habet Tragus. In Italia & Galli* mul-
ta plantantur Melonum, Peponum, & Cucumerum
genera, qui & in Germaniam commigrarunt. Ha¬
bent vero Melone,- , Pepones , Sc Cucumeres ejuf-
dem fere forma: folia , caules & flores , ac humi ma -
gis fparguntur , quam in altum lelc attoilanc , cJavi-

PLANTA, RVM

culas quibus proximos complcduntur frutices, Cu¬
curbita longe magis exiguas obtinent, folia Melo- *1q,a-
nam Sc Peponum rotunda funt ,afpera, ac minora
Cucurbitx foliis. Ramuli feu viticulx duplici eo-
que luteo emicant flore , quorum alter decidit , al¬
ter vero (pofterior )fvu<£hi:n facit, qui nihil aliud
eft , quam pomum quoddam , (ed diverfx formi & r»>n*
coloris. Invenias enim Melones Sc Pepones alios
oblongos, alios rotundos, nonnullos luteos, quof-^^4
dam virides. Hi omnes foris cernuntur ftriati aut
fulcati, intus vero fuccofi, feminibufquein utero li¬
rarim digeftis referti , odore fuavi (limi , jucundi fli-
mique,fapore verb fatis dulces. Melonum & Pepo¬
num magnain agro Norimbergenfi copia provenit,
nec non in Vng.iria.Cucumeris folia afpcriora funt,
majora Si latiora Peponibus & Melon ibus. Radices Temt
omnium rcftx funt , multifque ac candidis capilla¬
mentis fibrati. Maturantur verb eorum poma in
noftris regionibus inter Aiftatcm Sc Autumnum,
h e. Augulto plerumque mer.fe. Quemadmodum
autem Diofcorides omnia Melonum, Peponum, Sc
Cucumerum genera fub Xy tocTttetb-

yQ- , h.e. fati vi Cucumeris Sc Peponis voce compre¬
hendit , ita Germani omnia prxdi&orum generum
poma, i?7clcncn vocant. Cucumeres verb cum ma- Pepom
gnitudinc excellere , Pepones, diefos pfeben/ Gal¬
li Pjmpvns nominant.At rotunda Sc citrei coloris po¬
ma , Melopepones Sc Stapones a forma appella n- MfloP
tur. Q111 verb ex viridi colore nigricant, gufluque”"
optimo pridita funt, quidam Hircos & Hircinos H,rci-
(Germani 2rocf£f)obcn ) vocant. Galli rcponsTnr~c
quots. Cucumerem luteum , Columella Anguinum^J^
vocat. Reliquos Cucumeres vocant Citnnos,Ci-
trulos , Citreolos , Sc Citrullos : Serapio Eatciba^ Sc
Cbatha^Sc Cura i. e. Melonem, Sc Citrullum, Sc Cu¬
cumerem. Iac.Manlius Bathccam Serapionis, &: Al-
bathecam Aviccnm ( quam ronnulji Cucumerem
Sarracenicum , Angur:am Sc Larguriam interpre-^'*’»^
tantur ) unam A: eandem elle plar. tam contendit.
Hebrxi Cucumeres KrjfihunH , Chaldxi Kattaia(i
qua voce Cbarbeth Serapionis non multum abludit)
Pepones verb Attbicbitn ( quod a Farbecti Sc Albathc-
ca non multum abefle videtur) &, ut Thargum ha¬
bet Hierofolymitanum)Af4//>aw/rf vocant. Haede re Malf«
vidcNum.xi. Et hic Tragus, qui una icone plurcsr#,rf „
comprehendit plantas. Melones , Pepones . Cucu-
meres vulgares, Sc Angurias, que vulgo officinis Ci-
truli dicuntur. Non diftinguit pnterea inter Melo¬
nes Sc Pepones.

Cucumerum genera Fnchfio funt Pcpon&s $cQucum
Melones in quos ftatim degenerant, figura tantum/"'^
& quanti tace inter fe da didentes. Siquidem qui
gnitudinc excedunt , aut in longitudinem proce-
dunt, quales multis locis nafcuntur.Pepones quon¬
dam vocaci fuerunt. Sed qui formam 6c efhgiem
Mali referunt, & humi rotundantur , Melopepones vcloft
a Graicis vocantur, fafto ex Pcpdne & Malo nomi-m.
nc , neque inter Pepones & Melopepones aliud,
qilim quod cx figura quondam fumebatur , difcri-
men fuit. Totum hoegenus Palladius Melones,

quafi un>.wat , i.e.pomeos, a Malorum figura appel¬
lavit , quo nomi ne major pars hodie McHicortuu fi-
mul cum officinis utitur. Sunt itaque in univerfum 1
tria Cucumerum lativorum genera. Primum genus -n
abloiute Cucumis. i noliraiitaris Herbariis, Arcum r“
adjciSionc Cucumis ritrinus, h. e. flavus, Jcoleire
quem habec ciini maturuerit , appellatur. Aedus,
quod equidem fciam primus Anguria vocari tradit’
quit veteribus 71y.ua., i. e. Cucumeres vocantur. Ha¬
rum (ane plura funt genera: nos quatuor potiora
commemorabimus quorum etiam piduras cxhibe-
inus. Primi generis eft vulgaris Cucuiner,frucii m ri/.-ri

obunensobiongum&maculolum ,germanice vn- *£e,1'r*

catur

LIBER

catur $eitt:trt «ftictrinent/ gallice (impliciter Cun-
combre. Sunt qui i Ilum privatim Anguriam appel¬
lent. Ad quod (ane noinen alludentes , Germani
f noftri alio nomine (jjmdpen nominanr. Alterius
*'z' generis Cucumer c ft peregrinus , quem vulgus
Turcicum cognominat, priori multo major acpro-
ccrior , foliis ,floribus,&: fru<ftu,qui utin primo
non eft maculo fus,fcd tamen oblongus etianr.Ger-
mani (Ttircftfd) Cucumercn nuncupant : Galli Con-
embre du Ture. Fnnftus ejus admodum flavus exi-
ftit3hinc eft quod multi eundem privatim Citrulum
& Citreolum ,quafi Citrinum, h.e. flavum vocent.
r/' Hujus (emina alba &: lata (unt. Tertij generis Cu-
cumercft, qui Marinus dicitur, Turcico quod ad Fo¬
lia, flores 5c femina attinet, (crc (imilismifi quod in
lioc omnia ftnt minora:fru6lus vero rotur.dus:Yul-
gus Z neco n;arin vocac.Germani fcTtcer (fuctimcren:
Galli Conccmbrefnarin. Officinis perinde ac Turci-
4-cus ignotus. Quarti generis Cucumer eft , quam
Officinx hodie Citrulum vocant, folia habet fere
Colocynthidis , multifariam difle&a &c inci(a,fru-
dlum rotundum, herbacei coloris, & in eo (emina
lata , & colore fpadicea , h.e. in rufo atra. Ego of¬
ficinas refpiciens nominavihunc Cucumerem Ci¬
trulum, germanice ifirnificii/gallice Ctrrulle. Alte-
Mmerts rum genus Cucumeris eft , qui nunc (impliciter Pe-
:tm pon,A^c md 7TiTraJtrcSrcu y h.e. maturefeere dicitur, is
enim mitis ac tener maturitate flaccc/Iit: Germani
umens Pfrbcn appellant, Galli Pcpon. Tertium genus Cu-
ge. cumeris hodie Me lon ab omnibus vocatur, Gcrma-
•Jl Me- ni iftlclaun nominam,Galli Mei »s. A priore forma
& fuavitate differt: rotundior (iquidem & Mali Co-
tonei quali formam referens, mitiorque exiftit. Di-
ferimen hoc fertientes pofteriores, Grxci cnxov (im¬
pliciter dixerunt , quem nos privatim Cucumerem
vocamus. Adjedta autem Peponis voce, hunc quem
n o fl r a q t a s p r i v at i m P e p o n t m n o m i n a t ,<7? >wv •/TO-et ,
i.e. Cucumerem. Peponem dixerunt , mitem fc. &
maturitate tenerum Cucumin innuentes. Sub quo
eum etiam quem a tereti ac rotunda Mali effigie //.>?-
/«y* peculiariter dixerunt, complexi (unt. Ethxc
{.re- Fuchfius. Videturautem valde indiftinde de Cu-
. cumcrc, Pepone, Melopepone&Anguriisfcripfifi-
fe, mifccns cum iis Cucurbitas folio alpero. Prxter-
ca non fine errore Cucumerem fativum vulgarem,
maculolum cognominat, & Anguriam dici credit:
competunt (iquidemifta duo nomina plant^ quam
pingit nomin^ Cucumeris Citruli.

\ech- Dalcchampius author eft Plinium Cucumeris
9UCHj nomine Gallorum Melopcpones , vulgo Melotis di-
llexeru &os5 Cucumeres, A ngvihasquc complecti , 8c de iis
,us. diverfa tradere , cuique fuo generi tr.bueiada. Ci-
trinos adhuc in Gallus vocari Sucrades bUtubes ; ni¬
gros autem, S/rcrades r juges. Cucumeres Italior viri-
'oTTum des Plini j ,eftc Pepones , i.e. Melones minimos &
Malo Cidonio non ampliores, in Hifpania adhuc
cognitos. Idem apud H.Lugdunenfem ait dubitari
& multis an Cucumeris noltratis vires capirc de Cu¬
cumere (ativo [ -afel aiy.vas ] expofuerit Diofco-
cocum tides, an vulgaris Angurix. Sed Diof oridem ,cx-
terofque Grxcos otav^ nomine Cucumerem , Gal¬
lar* lorum C.nc.mbre, intellexilfe veris conje<fturisafle-
d.iUc. cutum elfe Matthiolum. Diofcoxides liquidem feri-
uett. i. ^aC Cucumerem fi 1 ve ftrem frudi u (olo a fati vo dif¬
ferre, c utnquc foliis, floribus, fxrmentisque (ativum
prorfus referre. Qiyire cum his omnibus Cucumis
farivus filveftri prorfus fimilis fit , nemini dubium
elle debere Diofcoridem de Cucumeris vulgaris,
non de Angurix viribus c r/V.v@- nomine traCtalle.
z. His accedere Plinij authoritatem , ita feribentis:
Cucumeres crelcunt,qua coguntur forma, &c.Hxc
enim de Cucumere nolim veriflime dici polle , mi¬
nime vero de Auguria. Nam Angurias in Italia in

X V I* 241

magnam excrefccre molem , ac e am aquex fintfub-
ftandx ,acprxdulcesci\m maturx fuerint , facile a
ventriculo defeendere , quod Cucumeribus noftris
evenire negat , quod frigido glutinofoque (int (uc-
co , acob idconcodtu contumaces ,nec non nili
longo tempore labi. • Prxterea Cucumeres eodem J*

Plinio audtore , in fiftula flore dcmilfo, mira longi¬
tudine crefcere: &hoc in Cucumeribus noftris cer¬
ta experientia (e compertum habere. E quorum fe¬
mine qui poftea (int orti, eandem retinuerint for¬
mam, ut in vite fu a pendentes longi , &c anguium
modo contorti fpe£tcntur. Adhxc natura oleum 4*
odilfe mire,utidem(crip(erit, nec minus aquas di-
Iexilfe. Dejedtos quoque adeas modice diftantes
adrepfifte , &'c. Hxcille. Cucumerem Diofcoridis
nobis videri noftros Melones dicemus paullo poft.
Inquiremus etiaman noftri Cucumeres fint Pepo¬
nes Diolcoridis.

ApucjTheophraftum, inquit Cx(alpinus,& Dio- Qitreoi„s
feoridem duo tantum Citreoli genera traduntur: Q^fu/p.
appellat Theophraftus alterum quidem Sicyon, al¬
terum vero Sicyan : uterque vertitur a Gaza Cucu¬
mis, quamvis aliquando diffinflionisgratiaSicyos
Pepo Cucumer vocetur, Sicya autem Cucumis.

Ex Theophrafti verbis colligerelicetSicyam figni- si y* 7kei-
ficare Citreolum noftrnm : hic enim figuram accipit y

loci ,prxcipue genus llludintortum anguis mode, yy
forte & idem Sicyos intelhgitur fc. Laconicus , qui
meli us evadit rigatus , id enim convenit noftris Ci-
trcohV,gaudentenim aqua ut Cucurbita longa: re¬
liqua autem Sicyorum genera, qux non rigata prx-
ftantiora funt, optime quadrabunt noftris Peponi¬
bus, & Cucumeribus , qui maturi cibis expetuntur:
hi enim pulvere xftjvo gaudent , aquas oderunt.
Diofcoridcs Sicyn mafculino genere vocat; quam
Thcophr. Sicyan appellat : Peponem autem qt'«?m
Theophr.Sicyon. Sicys autem Diofcoridis vires Ci- s,eJt &
treolis noftris conveniunt.F.x Peponis qjudem no- PtPon D,J-
mine colligere licet Peponem accipi debere ali¬
quem ex iis, qui maturi expetuntur in cibis , ut no-
ftrum Peponem, aut Cucumerem , aututrunque,

(ed ex CO ufu , quo (jjlyna /J1 fih '■ yw.T/Q-: rsaxh :/?

bh-n^-pu :i.c. ejus tefta veluti calvaria pueris impo¬
nitur ad calvariam, (ignificaturpotius nojfter Cucu- Cuc*mcr-
mer; rotundum enim eiuscoriuQi, & tefta: modo
fragile , & planitie ac Ixvitate calvariam xmulatur:
idem comprobat & facultas refrigeratoria, & vis re¬
pellendi :hxcenim(n Cucumere magis eft manife-
fta , quam in noftro Pepone. Apua Galenum re-
peritur Sicyos, & Pcpon,& Melopcpon. Qux au- , Aeolus ci¬
tem de Sicyis in quit , ea profe&o cum Sicy Diofco
ridis conveniunt, i, c. cum noftris Gtrcolis. Qux
porro dt Pepone fcripfit ,cum Diolcoridis Pepone Dsof.
concordant, & noftris Cucumeribus quadrant: Sed
unum tantum anfam dubitandi prxbet, quod ip(e cum Clicu
inquit ,homincsin Peponibus , jlcarneintima , in mere.
qua (emen habetur, abftinent: contra cr.im apud
nos u(u venit : gratior eft Cucumeris interna caro,
in qua (emina, quam externa prope corticem. De Melopepo
Melopepone tandem qux tradit, adarau(lirano-(7^«//«»f
ft ri s M elo n ibus co ngru un t, (ed ean de m du bi ta ci o- Melonee.
nem afferuntjquamin Peponeindicavimus.inquit
enim in Mclopeponibus homines carnem inti¬
mam, in qua (e miraconrinentur, mandunt; ldque
ipfis ad dcjcdl ioncm confert. Qui vero eorum qua¬
li carne tantum vefcuntur, non tam cito cam ,ac
Peponum exccrnunr: raro enim ex noftrisMtloni- G*Unt le-
bus internam ftibftantiam ,fibro(am cpmc-dimu
(edura cum (emine auferimus : idcirco fufpicor er-
rore aliquo commutata elle in eo loco vocabula
Pe*ponis 6>. Mtlopeponis , ut retftius in hunc mo¬
dum re fti tuatur Galeni locus:Qui vero eorum qua-
ft carne tantum vefcunturmon cara cito eam ac Me-

lope-

ni H 1 s T O R 1 i\£

lopeponum excernunt. Quafi hoc fu in caufa,cur
Melopepones tardius difcedant , quam Pepones:
quia interna caro eorum non comeditur ut Pepo¬
num-, vis enim ad de je&ioncm faciens magisin ea
parte eft : ideo fi ex Pepone aliquis tantum carnem
duriorem aflumeret, ut fit ex Melopepone, fentiret
tardiorem Peponis defccnfum: huc accedit, quod
in Mclopeponibus homines i carne intima, in qua
femen habetur , abftinent , in Peponibusautem
Cucumeres mandunt , idque ip(is ad de jcCrionem confert. Pli-
rhnijc*J

,nius omnes hos fruttus, Cucumeres vocatmam Pc-
pones & Melopepones inter eosrecenfet , quafi
fpecies. Cucumis tamen privatim ab eoincelligi-
C ttrtolus turCitreolus nofter Italicus, non folumparvus,fed
iiaIuhs. & grandis, qui peregrinus eft. Cti n autem inquit,
Pepones vocantur ,cdm magnitudinem excclTere,
Angunt. confcncjt curanoltris Cucumeribus feu Anguriis.

Ciimprxterea ait, Eccecum maxime nova forma
eorum in Campania provenit, Mali Cotonei effi-
gieiforte Mclopeponas intclligit.Per non penden¬
tes ,qui ftatim a pediculo recedunt , manifefte Me¬
lones noftri indicantur.

MELONES. Cap. VIII.

MVltoru ge¬
ne ■*

Sugor.

nerumMe-
lones farmento-
fis, afperifque &
longis caulibus,
per terra fe fpar-
gunt: foliis afpe-
ris angulofis,fcd
minus , qua Cu¬
cumerum , quo¬
rum refpe&u ro¬
tunda dici pofi-
fent, quibus e-
tiam magnitudi¬
ne videntur ce¬
dere : e quorum
linu flores emi¬
cant lutei, cucu-
merinis fimiles,
floribus pomo¬
rum Amoris pa¬
res, indidem plu-
res una cum intortis capreolis , quos excipiunt Iru-
Clus nonnih.l pilofi , omnes ventriofi , modofub-
longam aliam , contractiorem, rotundam figuram
obtinent , majores & minores , torofi & canalicu¬
lati , tn fuperfiae aliquas veluti a tineis corrolas li¬
mitas reticulatas habentes, colore virente , & cine-
rco:corrice duriore, quam Cucumeris. Caro fubeft
per macuritatem coloris melini , mucilagincfa , hu-
mida defluens , ubi nimium matura , faporefuavi,
mofchum fubinde redolens , aut facchanim refi-
piens: meditullium occupat mucilagirofa quaedam
fubftancia, cui immerguntur femina, Itrobylis cuo-
da innodo limilia , minora, candida, lapida, i ume¬
ro fit.

V ane: *t es. Multiplex in fructu eft differentia , ron tantiim

colore cutis, carnis, faporeque, odore, verum e-
ciam forma oblonga, fcffili,&c.

Sicyos Confideratis quarTbeophiaftus feribie de Sicyo,

Theophr. nihjl invenio, quod non convenire poflitcum ro-
ltris Melonibus.ubi Thcophrallus habet Ga¬
za interdum verrit Peponem, fed plerunfque Cu-
cumeremiquin 'Zsy.v&- a.y}iQ- iit Cucunus agrellis
vulgaris neminem exiftimamus dubitare : is fare
majorem habet fimilitudinem cum noftris Mcloni-
bus^uam cum Cucumeiq.

P L A N T A R VM

De Cucu ncribus quas tradit Plinius magna c\Qucum^
parte referenda mihi videntur ad no ftros Melon es /V/wy.
vulgN diftos , cu n quibus.ni fallimur, confunditur
Sicya Theophrafti , five Melopepones Galeni, Sc
Cucumeres noftri vulgares :mihi facile perfuadere
linam, iTiberi » Cefare Melones potius expetitos,
qubn Cucumeres vulgares. Qmr (cnbuntur de prq-
paratione feminum , & de variis generibus , quae e-
tiam de Peponibus dicuntur, melius conveniunt,
cum Melonibus , quorum fin£ varia genera, qux
Diofcorides fcripfit S.cyos fativx nomine, videntur SirJ*s
repugnareiMeloni (nili quis objiciat, quod ait *

,quod potius videtur convenire Cucu¬
meri vulgarijfoha Cucir neris filveftriSjUt jam dixi¬
mus , fimiliora funt , Melonum foliis , qukm Cucu¬
meris vulgaris.

Qux T ragus ,de’Melo n ibus tradidi t, an te pofui-,,^^
mus. Dalech.apud Lugd.hxc particulatim habet. Daleck.
Sunt etiam Cucumerum fpecies , Pepones & Me¬
lopepones. Sed ex Plini j verbis, C nit>meres tumtnu-
«ruttidiiie ex.ejjere &(. intell gere licet Pepones in
genere Cucumerum efle;& Melopepones in gene¬
re Pcporum:quos Palladius Melones appellat \ \Melonet
Mali Cydoni j figura ,quam referunt nomine com-^"^'
pofito Melopepones appellari. A Peponibus au¬
rem differunt , quod Pepones majores funt , magis
ftriati,magi(que fucculenti,fed minus grati , carne
molliore & femine pauciore, oblonga figura, ut Cu¬
cumeres ;Melopeponesglobofa. ns77w igitur Grar-
cis, fecundum Galenum,-™ Tn-mwov , h.e. maturum fi-
gnificar,quod omnibus aliis frugibus maturis con.
venit. Sed peculiarem frudum hoc nomine appcl-
larunr, quomodo atramentum quo feribimus uixav,
i. e. nigrum. Quare Medici non fimplicittrfruftum
himc nominare voluerunt Pepona , fed ny.vo7n'mva.,sieyopepl
i. e. Peponem cucumeralem. Ariftoteli <nr.o@- on-ni \ay
dicitur, & Polluci. Quiretiam OTrfowtf77df.de quo Dio -Sperma.
feorides , Galerus & Plinius feorfum de Cucumeri-"'*'
bus & Mclopeponibus tranarunt , Gallis Pepon
Porpj» dicitur. Ejus permulta funt genera, qua: fa- [ec£
pore, figura, & colore diftirguuntur.Eftenim ven -prpo<Zen
tricofus Pepo , qui ^ pediculo ad umbilicum ufqu e
ftriatus & caraliculatus eft. Alius quam fcemi nam Pepo fari
vocanr, mirus ftriatus. Quidam lotum corticem tc-*"*'
xtura quadam reticulati, miro naturx artificio con-
fperlana habent. Aliquorum fiutftus grandis eft,jrr»<7*.
humani capitis inflar, aliquando etiam major, non-
i ullorum longe miror. Sunt qui herbaceo funt co- Fruflus
lore, ali j fi avo, ali j pallido,non nulli cinereo. Intc-^"-
rior quoque pulpa varia: in quibufdam enim rubet,/,*//’-‘-
in alus albicat,in nonnullis ex albo rufefeit. In qui¬
bufdam dulcis £cguftui fuaviflima ,in aliis infuavis
&inlipida. Sunt item qui Hircini,& vulgo Turcici odere.
dicuntur. Melopc pones etiam varij funt, nunc ma-
gni,nunc Mali Cydonij figura & magnitudine. Ho-^.,9**3
rum caro interdum candida eft, interdum flava y*rt*‘ \
quandoque pallidior, aliquando folidior, aliquan¬
do laxior. Prarferuntur candidi, folidi, ac fic dulces,- Delefl»>
ut faccharo conditi videantur, quos ideo facchara-
t@s vocart, Galli Succrins S^. Suar edes vocant. Pr x-semine^
terea quibufdam femen pulpx fitmifiime inhxret, natt.
ut cultelli mucrone particulatim evellendum fit, a-
liis ir medullahunaida femen jacet , qu.TConculIo
fiui°ufcparatur ljaon te , ac decidit h reliqua pulpa
disjuncia. 1 Suntprxtcrea qui olitorum mangonio Mar.gtn
Rolarum & Mofchi odorem fpirant , feminibus,
qua parte germinant, parumper apertis, & aqua ro-
Jacea, quae mofchum exceperit, maceraris. Eft g e.Genushy
i us quoddam hybernum ,quodin areanon matu- bert,um'
refeit, fed flavefeie laquearibus appenfum ; ni agna¬
que voluptate Hieme comeditur. Hoc Hctrufci
meile faccharove co'ndiunr Citrei pomi modo. Ac
Citrulus &: Anguria Peponum cjtiam fpecies funt.

Hxc

LIBER X V I

Hjjc omnia? eponum , Melopepoftumque genera
feliciter in Galba proveniunt. Ex multis qui ex ea¬
dem planta nafcuntur frudibus pauci fune , qui bo-
is nitatccxfccllant } carteri funt infuaves. Odor fla¬
vior, craflior pediculus, pondufque, bonitacis fune
ext‘ indicia. Videtur apud Diofcoridem msndosSjSjg-
s’ yaa. pro f-V politum fui fle , (icut etiam Diofcori-
des de Cucurbita dixit, 70 Ji hjjtvU nbdiotf <rv-
ftan apttouafxp 7»rf wm-nheLasi-nu. i. e. Ra¬
menta ejus infantibus firiafi vexatis fimplici utili¬
ter admoventur. Cornarius tamen vocis fyiyuctT@~
ledionem non improbat, & fignificarc contendit,
finciput & apicem ,ac fummam Peponis partem,
quae recifa eum ufum prxbeat , quem Cucurbite %i-
iex ffUA , q.e. ramentum. Plinius , nifi mendofi fince-
“ jus codices , Diofcoridi & Galeno plane adver-
fatur , cum dixit radicem contra vomitiones ficcari,
ut legendum putat Hermolaus. Plini jledio itare-
ftituenda videtur Cornario : Eadem contrahit vo¬
mitiones : ficcatur,& in farinam, &c. Et hanc emen¬
dationem perfpicue approbat fequens Plinianae
orationis contextus, ficcatur, & in farinam tufa da-
n. tur,&c. Quod vero dicit radicis farinam in fmc-
graate addi , an de eadem Diofcoridcs intelligat,
cum feribit fuccum cum femine admixtum , ad fa
linam ficcatum in fole cogi ad fmegraata, dubitari
fanepoteft. NainetH radici eandem quam Plinius
vomitiones concitandi vim tribuat Diofcorides,
nulla tamen adhuc radicis mentione fada , ejus
farinam qui potuit intclligere ? At cdm ad cum
ufquc locum de Peponis carne tantum tradarit
Diofcoridcs , cum etiam hxc Galeno abftergendi
vi praedita fit, magi (que femen ipfius , ejus car¬
nis exficcata: farina hoc loco accipienda’ videtur,
vel td ahdjfir/ (impliciter farina aliqua vulgaris , ut
triticea, vel hordeacea, quas (i non adabflergen-
dura, certe ad paflillorum formam effingendam,
(ucco &c femini admifeeatur , eaque forma illa
excipiantur. Quod porro radici Peponis tribue¬
runt Diofcorides & Plinius , Galenus ipfius Pe¬
ponis carni adfcripfit. Hadenus Dalechampius,
qui Peponis fpeciem Citrulum quoque conftituit,
dicens : Peponis five Cucumeris fpecies eft, qui
C trulus Medicis dicitur , quafi Citreolus , Avi-
:.t co cennx vero Batheca. Eft autem Bathec five Ba-
n0' theca nomen commune ad omnes fpecies Mclo-
M”'wnum, <5c Anguriarum. Serapio cu.n de Peponibus
jr!£/4.& Melopeponibus ex Galeni fententia dixiilet ,
n. peculiare de Anguria caput fub jecit , quam ara-
bice Dullaha appellat , in cujus hiftoria & viri¬
bus exponendis cum nulla Grxcorum , fed Ara¬
bum dun taxat ccftimonia proferat, facile intelle-
du eft Angurias veteribus Grarcis penitus fuifle
ignotas. Eam ob caufam eos hallucinari, qui Pe-
pones Angurias elTearbitrati funt,in confelfocft.
Pt. Fuchf iconem nomine Pepor is habet, qualem
nos ex eo proponimus, &genus Cucumeris facit,
ut oftcnfum antehac, ubi eius verba tranfcripfi-
mus. ibi fane multa indiftin de tradita videntur.

,e?°- Non defunt qui dicant Melopepones Galeni
**enh\\\>. i. aliment. communes noftros Melones clfc.
Pepones verb , quos in eo genere Veneti vul¬
go Pipone vocant. Ego autem quamvis dubius
lim ( inquit Matth. ) inclinat tamen animus ad cre¬
dendum per Melopepones Galenum noftratcs
Melones intellexilfe , li modoipfe eorum unquam
f* pi- habuit notitiam. Cum illis porro non mihi facile
”on .convenit , qui Venetas Piponas didas Galeno
3^ Pepones elffi exiftimant. ni-mv Grarcis, Pcpon
tnn. ‘cem Latinis , Mauritanis Batheca , fcu Batiecb:
Germani pfeben & VTlclou & : Gal¬

lis Melons. Idem in comm.poft. cum niagn.fig. vo¬
cat vulgari nomine Melones & Pepones, addens
Tom.II,

d • rfas effe fpecies , forma , colore , & odore-
Differentias adhuc fpeciei meminit , qua: (erva-
tur ad primum Ver. In hift.germ. vocat magnos
Melones latine Pepones , parvos vero & rotun¬
dos Melopepones. Adhasc Melonum fpeciem re- M*tt re -
periri ait tenuiflimo cortice , errareque toto cx- ^urguitur
io , qui Pepones, vulgares Cucumeres faciunt. Sed
errrt ipfc.

Lob.adv. vocat Melonem vulgi x Cucumerem MeUSulgi
antiquorum, &c Melopeponem Diofcoridis, afli -Lobeficuc.
gnatque varietatem Peponum effe magnitudinis, ^‘V4-0-
coloris, & odoris. Inveniri quippe fpeciem quan-
dam Mofchatelinam , qua: vix Colocynthidem aut
Arantium fuperct , odore mofchi ,fapo re delicatif-
fimo. Elfe fk alteram cortice,cari:eque albam, fapo-
re etiam perjucundo. Vel hoc uno argu nento tan- Nelo albus.
dem aderit Melones noftros , five vulgi Italici Pe-
pones, e fle antiquor um(pra;f e rtim D'ofcoridis)do-//.j/,r^#”f
mefticum Cucumerem , five Sicyam fati vani , quia Cucuma
odore eximia: fragrantia:, &Cytonei mali , aut
morum redolentium armulo reftauret vires lan¬
guidas & reficiat, fpiritufque d fiipatos revocet ani¬
mo lapfis jUtidem Diofcorides authoreft: coque
Melones , quafi Pomofos, merito vocatos fuiffe a
reccntionbus Graecis , quod ori ac ftomacho , ci¬
bus fi n t grati flimus, omni u m h u j u s gen eri s.

In Obfp.564. dicitur ei Melo vulgi & Melopepo Sjr.on eum
Diofcoridis : in Icon. p. 6*9. Melo vulgi &c Cucu- "ommA.
mis antiquorum. Brunfelf. & Trago Melo ,

Gt^n. dc coli, (cui & Melopepo.) Dodon. m fol.
lac. vulgo Melones , Ital. Meli, ne , Hifp. Melon . Gal-
lic. Melons , Gen n.& Bohcm. fcllclon/ Belg.tTlcloes
ncn. Mvaoi» autem Grarcis pomum fignificat, pro¬
inde redius NlvhoTiiTKov hic Cucumis Dodonaro ap -Mdapeptxl
pcllandus videtur, Pepon videlicet Mali odorem
referens. Nam hujus frudus odoriferis malis o-
dorefxpenumeio vicini funt, fubinde verb^ob-
fcure mofchum redolent, qui idcirco & Mofcha-
tellini cognominantur. Galerus hunc pro Cucu¬
mi habui ife videtur, qui Graec is dw vy-ipgb, Lat.Cu-
cumis fati v us.

Icon hujus proponitur a Tab. pro Melone , nec Nic.Bruun
illa difplicet: verum fine ratione & imperite perNi-^a/«r.
coi. Braun pro Melonibus & Peponibus propo¬
nuntur icones tredecim , multum inter le differen¬
tes, & diverfarum admodum plantarum , nec ta¬
men earum ullum traditur difcrimen,nec ulla de-
feriptio.

B. phy t. vocatur Melo 1. five vulgaris , mire fru- Melonis
du varians. Eft enim, inquit, nurcoblongus, alias Wj $4.
contradior rotundioiis figura: , alias modice de~r,erdte't*
preftlis , & ft filiis : fubinde major, qualem Tab. & c’ B'

Ger. Melonis hifpanici (de hoc nosfeorfim poft di¬
cemus, nomine pingitiquandoque minor. Cortex
aliis afper,rugofiis & tubero fus : & hic eftPepr»
ftrumofus , Lob.adv. aliis laivis : nunc viridis, nur. e
cinereus , nunc pallidus , nunc varius. Pulpa aliis
ruffa , aliis candida, virenfque,qiiibufdamfuavior9
quibufdam mofchi odore,quorum Dodon. Cord.

[m Diof& hiJi.Mofehfll ellmorum Pcpjnum numine] me¬
minit. Aliqui xftivi,aliquihyberni ad Hiemem per¬
durantes.' Habentur Camerario monente Amcrici
d ali j Italici , Patavini item Zatti didi Neapoli¬
tani , in quibus femina adeo tenui cortice teguntur,
utexcorticata videantur , idcirco Gymnofpermi di¬
cuntur: Sunt denique & Pilofi. Cucumerum gene¬
ra cenfcntur Pepones &: Melones, qui videntur po-
tiflimum figura & quantitate differreiqui enim ma¬
jores funt & oblongi, Pepones didi fuerut ; qui ve-
rb formam & effigiem Mali referunt , Mclopcpo-
r.es,quod nomen adhuchodiein ufu eft. Sicqi tiia
ftaiui poliunt Cucumeris genera ,primuCucumei 4
de quo alias :SecunduMelonu,Tei tium Peponum.

X

HISTORIAE

Mc!o ai-uot ,,copli! .-.ilo Sicyon , Plinio Chcu-
m> : M . : C ;nonc! c!i .•••.■ , Melopcpo Galeni : forti
Sjmn Cucu tiis antiquorum. Hactenus C.Bauhinus, cui
&in pin.Mclo i.vu!garis:Melo,Brunf.Trag.f&Me-
lopepo) Lac.Tab.Gcr. Pcpo,Matth.ic.FuchfiLug.

Cslt. Pepo,gcandis AIelo,Cord.hill. Cucumis
Galeni & antiquorum, Dodon gall. Melo vulgaris,
Melopcpo in Grxcia, Gud. Melo live Pepo vulgi,
Cucumis Galeni , Dod. Melo vulgi, live Cucumis
antiquorum, Melopepo Dio(coridis,Lob. Melon
vulgo &: Pcpon , Sycion Theophrafti , Alclope-
pon Galeni , Cari. Melopepo , Gcfn.h.Lon. Lugd.

Defer fu-
Ct H4.

ii

MELO RETICVLATVS.

MElo reticula¬
tus pedem fe¬
re longus, qui cra C-
fitudine utcunque
utramque manum
implet , profunde
corniculatus, corti¬
ce cft ex nitido ru-
belcentc, deinde a-
fpero, rimofo, reti¬
culato , cinereo :
carne liiblutea,five
melina, latis firma,
lapida , liib acidae
medulla intus fun-
^ 5 gosa,albelcente:le-

minibus oblongis,
fubluteis : aqueo
humore, lubacido.

Hortulanus afle-
rebat facile putre¬
dinem contrahere,
ubi pluvia tangatur, quem propterea magna cum
difficultate colit Montbelgarai in horto E.C. matu-
rum medio Augufto.

MELO HISPANICVS.

f-1 )'•'

imi

INvenimus apud
Tab. &: Gerardu
Melonis hujus Hi-
fpanici figura , ve¬
rum nulla addita
i de feriptio ne. Qua¬
re fi no fit figmen-
| tum , qualia non¬
nulla proponit, e-
jus delineationem
ij tandem addere
poterunt Hiltorix
noftrx, quibus no-
k tum erit Melonis
. hujus Hilpanici di-
' Icrimen.

B.in luo phyt.
& pin.fi feriptae-
jus intelligimus,
Melonem vulga¬
rem majorem mo¬
dice dcprclfum tk
le/Iilem vocavit.

M

AI E L O M A G N V S CORTICE
virentCjlarvi, femine parvo. '

E l o capite pueri nuper nat, paullo minor,
riongior nonnihri quam cra/Jior,cortice e.vtcr-

PLANTARVM

ne virente ,hcvi , lucente, quibufdam in partibus
rugas habente alperas , qu^ii inferiptiones : collis
duas uncias latis, non admodum elatis. Sub cortice
caro latet durior,undam pene cralfa,tenerior paul¬
lo, grata admodum, & odorata : licet anni conllitu-
tio parum commoda fuerit pro Melonum maturi¬
tate: femina funt valde parva, latiufcula,alba.

Delatus hic Aleio VelutiOidegultatu^que menfis
Oclobrisy. die,in arce Beftordiana,quo nec melio¬
rem, nec gratiorem, & odoratiorem cbmperimus.

MELO TVRBINATVS.

MElo turbinatus primo non multum largior,
quam manu comprehendi polfit , pediculum
verius in anguftumdclinit,utfolentpira. Collas ut
extera genera habet, latis eminentes , unciam poli¬
tas , latas : in fuperiori parte cineritias , maculis ru¬
bris notatas , earundem collarum partes depref-
fas, rubentes, pililque quibufdam afperas.Maturus
rugolus non fit, jucundum fpirat odorem,colorem-
que non mutat, & cortice exteriore rubet, caro du¬
ra, multa;mollis verb pauca, led lutea, lapore gratifi-
fimo ,& dulci : odore grato : pauco aqueo humore
imbuta : femen angulolum, maturum in horto E.C.
Adontbelgardi Septembris principio.

MELO AIOSCHATELLINVS,
rotundus parvus, &pyri-
formis.

TA

g

Am Alocbel-
gardi in hor¬
to £. C. quam alibi
Alelonis hoc par¬
vum genus prove¬
nire oblervavi ,o-
do ris & faporis
gratillimi ,de quo
Lobcl. in adv.ver-
ha fecit ( quxante
adfcrip fimus) &in
Icon. p. 640. icone
exhibuit pro Alc-
lone faccharato.

A Ger. & Tab.
ic.& hili. ( ubi fola
icon ) inlcribitur
Melo faccharinus,
ger. $ucfd)cr il\c&
loncn : A B.phyc.
& pin.Mel02.fi ve
rotundus parvus.
Dantur aurei, parvi, in modum pomorum Arantio-
rum,Cam. vel ut Cxfmali rofei magnitudine. Me¬
minit & Garzias Melonis genus in Hifpania , quod
Budiecas vocent. Eid.B.pin.Melo$.pyriformis*mo-
lchatus:Melo faccharinus variegatus, Eyll.Nos ico¬
ne no lira priorem Melonem mufchateliinum der
mon Uramus.

MELO LONGVS.

MElonem hunc pulcherrimum antehac nun¬
quam vifum oblervavi Granduillx, longitu¬
dinis quatuor circiter palmorum, incurvum, uti cor-
nu vaccinum , non icacraflum ut vulgarem Cucu¬
merem , fed multo longiorem , fi p ore , ut refertur,
pulpa j lenynibus ,ac etiam foliis ufdein, cum jam
dicio. J

Melo

XVI

erit-

LIBER

Melo hic albus ita nobis denominatus, Mont-
belgardi in horto E.C. ex feminibus per eundem
E. C. delatis provenic. Erat hic pingendus &: dc-
Icribendus :veru n oborto ni n s ince npcftivo ge¬
lu , meque ab(ente,id,me quidem adhuc dolente,
negledfcumfuit.

Deloco 5c tempore Melonum verba facere reli¬
quum eft. Melonum igitur & Peponum , ut ante
ex Trago conilae , magna in agro Norimbergenfi
copia provenic : nec non in Hungaria. Maturantur
aurem Augufto plerumque menfe. Seritur terlc
Dodonxo, locis cultis: tumulos amat, Soli vel maxi¬
me expolitos , terram vero mediocrem, non minus
pinguem ,aut llercoratam. In Germania & Belgio
non nili fero , fic cum altrunl calens , acficcaluent
intemperies, ad naturitatem perveniunt. Melones
in gulx deliriis crudos fuaviflimos habet univerla
Icaiia, Galloprovincia, Narbo neniisque ,5c Vafco-
ma: nec non inferior Aulliia de Pannonia. Cxtens
regionibus adBoreirn,utFrancix,Brlgio,ijeAnglix
atgrd , autiniipidiores proveniunt, nec plerumque
maturitatem canfequuntur, prx imbrium copia, &
caloris inopia. Nos Melonum differentias dege¬
nera varia vidimus Monfpelij , Balileai , Lugduni,
Geneva: , in Alfalia & aliis locis , quos particuUtun
non annotamus. Iulio de Auguito maturantur.

Vires , qua: Melonibus ex veteribus competere
poliunt, ante reccnluimus. Dodonxo frigida ac hu-
mida Melonum caro eft , difficili trfque quam 'reli¬
quorum Cucumerariorum concoquitur. Quod &
Accius reflatur, in ventriculo, fi diuci lis hxreac, cor¬
rumpitur & malignis febribus occalionem prxbct.
Nos vetb nequaquam Dodonxo concellerimus
Melones difficilius concoqui Cucumere vulgari,
ipsa carn e molliori odorata, concrariu ia, Icilic.con-
codioncm minus difficilem , demon lirante. Ipfe
etiam qui ventriculo laboro frigido , de pituitam
coaccrvance.non (emelobfervavi, mihi Cucumeres
facile nocere & difficulter ventriculum meum eos
concoquere, ructu diu poli eleum eoldeni relipien-
tem. Melones vero lemperfine mamfelta comc-

H'5

MELONES ABDELLAVI
aEgypti.

EX Melonibus Offer.

qilofdaitoino-
ftratibus plane di-
Verfos ^Cgyptij
habens ,quos Ab- Abdellx^i.
dellavi vocant,ad
differenti a 'ii alio-
tum quos Chaiar ch*txr'

[ Melonum apud Ae¬
gyptios genas Alpina
fine tcjne. B.pin*Mr-
lo 6. (^pbyt.)jire
McLuu Aegyptii Al¬
terum genus ,] no¬
minant.

Quorum ufus ad
cibum haud mul¬
tum jucundlis per¬
cipitur, cicerifque
omnibus infipi-
diores,acmolliori
pulpa cbfervan-
tur. Habent tamen femina, quo: aliis omnibus lon- Sem»*.
ge magis ad refrigerandum prxftare putart. Qua
de re , omnes ea plus aliis in ufu frequentiori ha¬
bent aliorum Melonum femina parvi facientes;

Planta a nolfcraribus non multum differt, fed fru- PUnueffL
6lus fert oblongos, acutos, extrema, & medium val-^/tv’
de crafflim habentes, Bahobab alibi narratis frii&i-
bus proximos. B.pin.vocat Melonem 5. (^.phyt.) Melo a e^
fiveAsg/ptiunu

Ifiof'

\m M e

MELONES INDIGI,

pliffimi.

ANt

iefhl-

i es in.

Ciuiu-o rciu - -

di noxa. Ne aurem Melonum caro per concodlio
nemin ventriculo vitietur adeormmpatur,noxam-
que aliquam facile inferar , folent Viennenfes Au-
Itriaci, diriores prifertim(quocannis enim fere non
duncaxat domelhci , veriim etiam exteri regnorum
adjacentium Melones divenduntur maximain co¬
pia ) cum pipere & (accharo eos comedere , vinum¬
que gencroluin luperbtbere. Eluantur caiucn e-
tiam cum pauco fale de pane. V ocanc Melones luo

- idiomate Z Ulljcr /de ferainuin Melonum cmulfio-

- nem limer nuld>/h.e.Lac Melonum.prxftantiffi-
mumin febribus ardeniibus remedium. Seminum
autem medullam aqua fontani aut alio aliquo li¬
quore congruo prius contulam , per cribrum (eta-
reum emulgent anguftiffimum , auc pannum ad in-
ftitucum accommodatum. Seminis hicMclopcpo-
num de Peponum cremor febrientibus utiliter ex
hordeacea ptifana , teftc Matthiolo , propinatur,
non lohim enim refrigerat, fitlmque exringuic, icd
etiam obftrucliones tum hepatis , cum vaforum ex¬
pedit, & uri nam provocat. Datur tufficntibus, ta¬
bidis, & marafmo affedis-.atque etiam contra urinx
ardores valde prodetl , addicis paltillis ex Halicaca-
bo , aut Glycyrrhizx fucco, Mannx, Gummi Arabi¬
ci , aucTragacanthx momento. Sed de magis con-
fert , (i feminum Papaveris cremor accedat , bacca¬
rumque Halicacabi, & Malvx decodum. ExMelo-
peponibusin particulas feclis, Ari, Bryonixque ra¬
dicibus , de Limonum fucco,accaprino lade,quod
hxcomniafuperec additis, aqua vitreis organis , ut
vocanc dcilillacunqua faciem mulieres adornant, &
concinnam reddunt.

Tom.II.

IN America: infula Madagalcar , fi vc S. Laurenti j, Locat.

referente Theveto libri fui de America cap.25. mi¬
rabilis crafficudinis Melones reperiuntur, dd cantx,
quantam quis ulnis ampledi poffic , coloris ruben- do/»>-e fo¬
tis, & in quibuldatn albi,alij lutei, falubrioresmul- TtM'
tb noflris, poti Ulmum Lutetianis , cultis in aqua &
fimo,magn o fanitatis decrimento.

MELONES PERVANI.

MElonein valle Peruana tanta felicitate prove-
niunt,ut radix caudiciscraffitudrnemairequa-
tur , & viva aliquot annis in folo vigear, quxqunt-
annis Melones profert, cujus luxUries non fecus ac
exterarum arborum amputatur ilofeph. Aeolia 1. 4.
c.19. B.pin.Milo 8. Melo peruanus.

CVCVMIS

V VLGARIS,
dis & albus.

V1RI-

EX radicibus redis , mulrifque candidis capilla- Dofc t.

mentis fibratis, hirtis farmc-iis.craflisque humi
fufis , alternarim adnafcrinltir folia, palmi unius,
auc alterius qdoquo verfum ariapliiudine , cadtu a-
fpera , angulis hederaceis esofa , de (errata, fclnden-
tia. Melonum foliis a(periotaj& majora , latiora-
que , e quorum alis capreoli exeunt, & flores (Lob.
liliacei , ex luteo pallentes , con nivcntdfque nqdu,

I aut marcefcentes Volubilis ritu ) quinquepartiti,
femunria majores , duplices : quidam enim deci¬
dunt fine frudu , alij producunt fru dius oblongos,

X a

Sapor.

Medulla.

An Tfcy/t

Thcsphr.

^ H 15 T O R I AE

ucnnque turbinatos,viridanticolore,autalbo-.vm-
*Unres autem ubi maturi flavefeunt , (emipedem
longi fiint , parum
ventricofi,angulo-
fi : verrucofis ,fub-
nigricantibus tu¬
berculis atperati:
cortice teneriore,
carne duriufcula,
candida , tranfpa-
rente,laxa :fapore
non ita grato , ut
Melonum, inquit
Tragus , fed pecu¬
liari quodam & a-
grclti : femine co-
piofo.pincolispu-
tamine exutis acce¬
dens , comprelTo,
angufto, Melonum
feminibus adeo fi-
:nili, terte Lobelio,
utneutiquam, nili
quia anguftius [non
omnibus Melonibus ]

, pulillo apiculo fubtus protenlo donatum ert, di-
Icrepet : medulla ladtefccn te, admodum luavi , &
multi usus officinis.

lam delcripta: i nobis planta;. Cucumeri fcilic.
communi, an relpondeatSicya Theophrafti.confi-
derandum ? Eam autem, ni fallor, Plinius mifcuit,
cum Sicyo Theophralti , non diftinguens eam a
Melonibus noftris. Eum namque nomine Cu

Cuc lon •

gus.

An Pepo
Dtofc.

M elopepo
Galeno.

numine \_U-

cumeris comprehendere noftros vulgares facile
credimus, non autem longos illos, qui dicuntur
artificiales. fcio enim extare tale genus Cu¬
cumeris ,prarter Melonem longum : vidi recurva-
tos nullo fubjeflo oleo.ij dicuntur lerpcmini , de
quibus poli. An nofti i Cucumeres vulgares a Dio-

IcondcPcponesdicinturperpendendum, quamvis

Matthiolus dicat non admittendam cam opinio¬
nem , nihil tamen occurrit quod repugnet, nili ob-
ftet Galeni lententia dc Peponibus. Indagandum
pr^terea ert, an radix Cucumeris vulgaris vomitum
moveat; Q^icquid autem in contrarium afferatur
conveniunt tamen ca.quaiDiofcoridesdcSicyo fa-
tivo pronuntiavit , cum Melone noflratc , ut antea
monuimus.

Allubelcunt ea , quarDod.in fol. lat. feripto pro-
didm 1 allim . inquit, Cucumispro eo habetur,
qui Grarcis «xt* nisipQ- , i.e. Cucumis fati vus dicitur.
Galeno autem non Cucumis , aut «f**, fedaMe/.o-
eft- ,Nulllus enim frudtus Cucumerarii me-
dulh' carove interior editur, fed omnis abjicitur,

excepta hujus carne , qua: cum feminibus eftur
Quod fcnb.t Gal. I,b. 2. dealiment. Homtnes, in.
quit, a carne Peponum interna abftinent , Melo-
peponum autem mandunt : dicitur Belgis tciu
commercii. Sunt qui Anguriam dici velint, fedo-
mninb alius frubtus eft Anguria. Et haicDodo-
na us. Subjiciam aliorum opintones.de noftro vul¬
gari Cucumere.

Cucumerem luteum , quem Columella An-ui
icaddiBeatiln Cucumeris pomo
uteo & oblongo multi prominent undique toruli
icet forma Sz colore elegantias fit Melone & Pc~
pone, tamen vralliorum eft partium ,& cibis non

P in e gratum . atque illa , quippe quod peeuha-
rem quendam &aSr.-ftei„h4eik4*» : intus
candidu n acacur.s fcmin.bus p tortus repletum.
foha huius alpenora funt majora & latiora, gaudet
medi ocri ter pingm Solo. Poma admodum oblon-
ga Ii unt,pra:i erum ii per harundi nem flos deduca-

plantarvm

tur. Serapio Kura vocat : Hcbrau Kijfchuim , Cha!- K*?*.
da:i Kdrr.ii,: , i qua voce C hatbeh Scrapior.is non
multum abludit.

Monuimus ante , Fuchfinm vocare Cucumerem *
fativum vulgarem , fed confundere cum Anguria.

Non plane difcetm poffe putat Matthiolus, an
Diofcoridcs reddat vi res ejus Cucumeris , qui pro- r mc
piie Inlubribus & Venetis Cucumis dichur , He- mu m,
trufeis vero Citrullus, omnibus notiffimus, an
terius, Hetrufci /cil.qui aliis Itifcar populis Angu- Hetr*f
ria vulgo nuncupatur. Siquidem non ex Diofco-™^'
ride modo , fed nec ex aliis veteribus hadtenus
quenquam reperent , "qui Cucumerem, qui Grx-
cis proprie appellatur, notis ulbsreprxfenta-
rit. Sed quod Grarci vocabulo Hetrufcoxum,y,9<’/<
Citrullum , & Infubrium,Venetorumque Cucume-ror* M
rem, omnibus notifiimum fignificarint , facile con¬
jici polle credit ex ipfo Diofconde. Quippe quod

Diofcorides a (ferat Cucumerem lilveftrem l olo fru-
<rtu , Elativo difcedere : Huic vero ille, quem He¬
trufci Citrullum , ali j vero Cucumerem dicun t, per
omnia refdondeat. Non portum igitur, ait, non
libere pronunciare ,Diofcondem Citruli nobis vo¬
cati , non autem Angurix vires defcripfilfe. Quam-
obrem Fuchfius magno errore putat Cucumeres,?#^

quos Citrullos Hetrufci nominant. Augurias erte.
Eadem repetit in coinment.cum mag. fig. In hift.
gerr». refert quo fdam in Bohemia vulgaresCucu-

meres,Citrullo3 vocare,proprcrlimilitudinem cum

parvis Citrus. Sed necdum in epit. eorum admittit 5*"^
opinionem , qui nobifcum , & veri us , noitro qjui-^'
dem judicio, vulgarem Cucumin , Peponem efle
contendunt.

Sed &Corn. ait Cucumim fativum , Gratcorum
& “ ( rtuam vocem in malcuiino & neutro
genere profere ) elle : recentiores vero Grtecos iy-
ST vo“rc, : Sic enim Simeonem Sethi habere:

.ST, TO »xv* , unLu! 3 TYTfmafjc* , fr,-

g.da&humida fecundo gradu. Exhacautemap-''-‘' '
pellanonc Germanos param ^n£tuncn,&: parum
ffiurcllcii vocare. Naici hodie multum per omnem
Scythiam & Sarmatiam ,& apud Livones Pomum
«.utenicum appellari. rm<nu:

Vide q ua; Dalechampius de Cucumere fati vo di- „
X.t.capitede Cucumere, Pepone &Melopepone,n^;
genere ex veteribus & Neotericis. Habes eodem

imcS:ral,nguarum>quiprudcnsiea°r

attic' ’ immunis multis s!m.

genermus diaio.omnemhancin Latinis incertitu-

xiincm fecit, quod Cucumerem in Graicis ac Lati-
I ms audientes ,exea quod nunc eft, unum tantum
genus , Cucumer vulgo appellatum , frudhl oblon-
I go , & maculolo , fignificari crediderunt : quum

Graic, nomine, genera multa n umerent, qux

aut cartdagine , aut cute foris obducta, in oleraceis
«tra terram crefcunt, & fi hocquodnuncCucu-
mis dictur, ,lI,Spnmumj &luprcmum genus fit.

Cucum°ft™07S GriC1 "*m flmPlkiter dixerint.

Cucumerem vulgatum.qufimqueBralTavolus.noti

tantum Cucumerem vulgi , fed omnia Melonum
nreb ■ 'Cucu:ncres’c,trul0s’ & Angurias.com-

prehendtannotaveritiverdmperCiacumimabfolu.

§ inl:!! lgl °Porcerc,qu* Hetrufds Cu-
cumisdratur : atperCucum.m cunnum, voce hac

aduaa.nortrum Cucumerem fignificari,, deo He-
trulcisCitreolum vocatum,dimirutive,a flavo citri j

colore : quem in extrema maturitate ollendit. Mac-
ioIus evaginato cnle.acfi pro aris , ac focisdiela
, aretur, fub vocecav»r,cx comuni omnium fe Jcnd '

na, Cucumim Latinis ex Diofcrintelligi contendit-
Cn[u,,um’ <iu‘‘ illis Cucumis.no-
rtraubusfit Anguna. Matthiolus autem etii probet

Sicyos

4

LIBER

Sicyon ( agrios addito ) erraticum Cucumerem : at
nulli adjedionc , vulgatum edam fignificare , non
tamen tollit, plura ex aliis denotare polie, ut fecun¬
do fui Coroll. Hermolaus facile indicac : pneccrea
Diofcoridcs alvo & ffomacho perquam utiles ha¬
beri Cucumeres o (tendit , qui quum adeo difficilis
finr concoctionis , ut etiam (ecundo die, ex Plinio,
conientiente- Matthiolo , iiomacho immorentur,
atque exGal-i.de aliment.facult.cap.cr.fua: fuh/lan-
tn proprietate, coftu fint difficiles, pravique fucci,
qua ratione alvo , & ilomacho amicentur , non io.
Juin naturaliter , fed etiam ex (ymptomate , doceat
obiecuo , ait Apollo R.ad. i. fupra EI. Diarhod. com¬
mune, Matthiolus : nam fic omnia pari modo frigi¬
da , alvo accommoda dici portent : quicquid fit no-
ftrum Cucumerem, & Hetrufcorum Citrullum, pro
Cucumere accipiam.

meres Csterum, Anguill.epift.y. narrat Cucumeres i n-
ttU‘ veniri Sc virides, Sc albos, Sc longos , Sc contortos,

& glabros, ac afperos , omnes notos : Anguinum
• di itum viridem cflTc Sc contortum, Sc ferpentem.
vot- APll<1 Tab. effigies Cucumeris ex Hifpanico fe¬
mine nati proponitur ftne'de(cription‘e , non indi¬
cato quidem di (crimine a vulgari Cucumere , cujus
imaginem ibidem quoque habet.

>. C.Baub.phyt. Sc pin. itemque apud Matth.voca-
vit Cucumerem i. ft ve (.rivum vulgarem : Cucu¬
merem (ativ u m B ru nfelf. M.xtth. FuchfDodon.gall.
Lon.Caft. Cucumerem,Trag.Ang.Turn.Lac.Fra-
ca(t.<5c Tab. Cucumerem vulgarem, Dod.Ger. Cu-
cumer (ativura ,Cord.in Diofc. Cucumeres (ati vos
& efculentos Leb. adv.&Ic.p.^g.obCp.^.Cucu-
mim effiulentum: Citreolum vulgo Carfilpini : Si¬
tas. cyon Galeni quorundam, & ejufdcm Melopepo-
nem aliorum :fru6hi maturo fublnteo : toto etiam
albo : toto etiam viridi : magnitudine quoque Sc
forma vario, longum, recurvum: Levem, afpcruin.

& Seritur in hortis : pinguia Sc aprica amat loca.
Iulio Sc Aueufto m en (e fructus edules , cum ipfis
(emi nibus,(ed Septembri demum ad pcrfe&am ma¬
turi tatem p ro ve n iu n t.

& Diofcoridis vires de Cucumere & Pepone po-
(uimus ex veterum fententia, ceu caqux circaCu-
lut. cumeris vires memoria: prodidit Galenus. Do-
donarus eligit virides, nondum maturos: maturi
ft quidem Sc jam citrini fadfci efui haud funt ido-
nfi,m nei. Semen (rigidum quidem , (ed multo mi-
*’ 11115 cll!aila (ru6tus. Aperiendi vim atque exter¬

gendi prxterea obtinet : urinas movet: jocineris
obflrutdiones aperit: pedtori ac pulmoni inflam-
mado ne laborantibus prodeft : contufum, forif-
Ur"' quc abfterfonj loco adhibitum ,cutim fplendidam
reddit : Galeno autem non Cucumis, au t?W, fed
Melopcpon cft,&c.

Qui calidioris temperaturae funt homines, in¬
quit Tragus , aut ab incunte state cjufmodi cibis
mfri- a “UCti , hilce vefei polTunt. At qui frigidiore funt
•i *be- prsditi ventriculo , (i hoccibo frequentius uti vo-
am- luerint, facilem febres incidere poliunt. Cucume¬
res intrinfecus ad calidas affe£tiones ufurpari pof
funt. Extrinfecus fuccus cum femine adje&T farina,
ficcatusin Sole , cogitur in (migma, quod faciem
icpurgar, Sc nitorem affert , fed cum vino illi nire o-
portet: mulieribus harc medicina convenit. Dc Cu¬
cumere ita cecinit Baptifta Ficra,

Sic nocet b umefietis Cucumis, geli dufiquc Citr ullus,

• ‘ tftTKuli ardores cordis dor e levet.

Ne diuturna tamen jit concomitata caveto
Febris, in afliduos fi datur cfia cibos.

Hh bilem , jubigitque fit im, ftomachdque calenti
Gratus erit , medici fi fapit arte coqui.

\ ii es An guri a: fiye Cucumeri s^Simeonis Sethi po-
ffiimus capite Colocynthidis folio citre oli , fiuc k- '
Tom.II.

cimati. Lobelius vulgari Cucumeri vires Cucume- L,b.
ii > Diofcoridis adferibit. Miror autem eum in obf
Cucumeri vulgari attribuere vires ex Diofcoride, Sc
Galeno, itemque vfigineta Cucumeris eorum /ati vi:
quum in Adveri. dixerit. Melones noftros , Ave
vulgi Italici Peponef , ede antiquorum ( prsfertim
Diofcoridis ) Cucumerem domefticum , ac etiam
feribat in iifdem Obferv. quaAAbi contrarius , Me¬
lonem vulgi effe Mclopeponem Diofcoridis, ibi¬
dem Melonis iconem ponens , (ubjicienfque Pe¬
ponis vires ex Diofcoride. Cucumer vulgaris, Tn*cetA-
major quidem , decorticatur , ac trinfverfim in or- ™‘
biculos tenui (limos, quoad fieri amat, di ffccatur fi¬
le afpergicur paropAdeque duplici excipitur, agi¬
tando eou(que donec aqueus humor majori ex
parte eliciatur ,deperdaturquc. Sic agitati Cucu¬
meris orbiculi , cum Pipere , oleo Sc aceto come¬
duntur. ^P arvi aceto, (ale. Pipere & Fceniculo quo- Conditur*.
tannis condiuntur : inferuntur etiam quandoque
Garyophyllh pet totum annum confervantur. Mi¬
re, praeter exteras vires, appetentiam excitando, x~
ftuanti ventriculo conferunt.

CVCVMER MINOR, P Y-

CVCVMEREM
huc minorem
Ger. Sc Tabcrno-

montani, Fleinbi^

rcit tfueummem/
Cucumeribus aliis
minorem cifq-, A-
nrilem , niA piro
pareiret , inepte,
irieo quidem judi¬
cio, Nicol. Braun NicBrauri
capite de Cucu-”9r’
mere (llvcftri col¬
locavit.

Bauh. phyr. &
pin. vocat Cucu-
mim 4. (iye Pyri-
formem.

CVCVMERES LON-

gidimi.

CVcumis flexu offis , authore Lobelio , Ave an- Cucflexuo-
guinus prorium finiilimus eft vulgari flagelli sJusLob
foliis Sc claviculis. Nos autem obfervavimus, ei fo- Lob
lia clle minus a (pera , quam in vulgari , quxdam c- :inuiHr'
tiam fub rotunda, parum Iaciniata , Sc anguloia, alia
magis : frudlus longi indar (erpencis fe contor¬
quentes, albi, qu.afi canaliculati, Sc /friati , pulpa al-
ba,fapore vulgarisdemine albo. Ex his liquido con-
ftatjhallucinatumedeLobelium;

PlmiUs^per Cucumeres in Adula flore demilTo, Vfimo Cuc.
nma longitudine excrefccntes,Guciimcres noftros
longifliinosinr.ucre videtur. co(q-,arte tam lor.gos^9r<fjCrf'
fieri & quidem e vulgaribus credidit. E?o aute no-

fl ros hos logilEmoslpecie a vulgaribus difrerre , ad

ferere non vcrfor-&: tales natura, no arte elle,qfflc-
quid dicat Mati.Hioltis,cui ut in plerifq-, aliis ffiis cre; citruti s.n-
dimus. Vidi, inquit, Citrulos nodrates adhuc flo- gumm wj-
rentes in Lliulas c6je6tos mira longitudine crevi fi-
yiiTe. E quorum (emine, qui poftmodum orti funt, *nb'

X 3

ri formis.

X.4S

Cucttmu

longu* ei¬
de/».

H I S T 0 R 1 AE

eandem retinue¬
runt formam, ad¬
eo utrin vite pen¬
dentes, anguium
modo contorti vi¬
derentur. Inhift.
germ.vocat Cucu¬
meres longos, an¬
guinos, recurvos,
fulcatos , albos, a-
fperos , fipore &
odore eodem cum
vulgaribus foliis
afperis , ut Melo¬
num. Camerarius
in hift.germ. Mat¬
thioli pingit Cu¬
cumeres longos,^
longis Matthioli
quodammodo di-
verfos , voca-quc
germ. i£m anbcr

PLANTARV M

catis haberi : par.i.Ind.m.l.i.c r. Videtur bac nobis
Cucumis /Egyptiui Chate. Nec Csialpiui delinea-
do abhorret.

Cuc.oblon-

gU4,Dod.

Cuc. fi exuo-
fue.Lob.

artlancjcr ©utcbcit/ h.e. fpeciem aliam Cucume¬
rum longorum. Iconem autem ex ipfa planta viva,
ut ait , depingi curavit : folia ejus Melonum fimi Ha
fcribit,itemque flores : Cxtenim , frudum minus
canaliculatum, tuberculis interim inxqualem , vul¬
garis ad modunv.fcd femen longe minus. Hos im¬
brium frequentiam perferre non polle, multoque
gaudere fole, uti Melones , quibus fi miles pene fo¬
rent ,mili differentiam faceret trudus fapor, atque
forma. Nos aliis dikerncndum damus , an differat
Camerari j Cucumis, a Matthiolino & noftro , quia
in epit. (impliciter pro Cucumere Matthioli longo
fuam iconem proponit. Verum in hift.germ. dicit
quodammodo diverlam, & aliam fpeciem, ut ex re¬
citatis ejus verbis offendimus.

Dodonxus oblongos Cucumeres artem & cul¬
turam primo ut fecum produxilfe narrat, &: crebro
recurvos reperiri,indequc anguinos vocari.

Quem Lob.in Obf. p.363. &: ic. p.639. Cucumi m
anguinum , flexuosumvc inferibit , tenera cuce,ni-
tore herbido, eum in Advcrf incurva gracilitate an¬
guium flexum, & longitudinem, & craflidem x-
quare fcribit,indeque nomen habere.
citreolu* De hoc Cxfalpinus ait : Alter Citrcolus efl fru-
unguit mo- &us non abfimili [ a Citreolu vulgo, h.e.Cucumere ] Ca¬
do intortu* p0rCi qU, crudus ance maturitatem carne tenera, &
fragili gratus eft?fcd forma diffimili : crefcit enim,
qua cogitur forma , ut plurimum anguis modo in¬
torta pluribus fulcis, vel potius ftriis difeurrentibus,
Mello Fl»- fimili modo horridus, colore candicante-. Florentiae
rentix. Melloncm vocant,fcd huic minor authoritas qu^m
Citreolo. ejus planca alfurgit in pergulas magis, un¬
de ftudus pendent, qui fi permutantur ad juftum
incrcmentumpervenire,cralfefcuncin longitudine
multum, ut Cucurbita. Nuper tertium genus [Cu¬
cumis Aegyptius Cbate , ut opinor , de quo deinceps agen¬
dum erit j advedumeft frudu cubitali tenerrimo,
prxdidiergo frudus recenter orti & immaturi gra¬
tiores funt, qu&mpcrfedi & maturi, omnes oblon¬
ga figura conflantes. Cucurbitis longis proportio-
SicjxTheo- nerefpondentes. Caetcriim ,ex Theophrafti ver-
fhrujl. bis colligere licet, ejus Sicyam, Cicrcolum noftrum
fignificare,prxcipueaRgu:s modo intortum.

Cuc. ungui. Tab. Cucumim anguinum , germ. 0djIcncjcn

appellar , minus apte. B.phyt& pin.dici-
tur Cucumis 3. five flexuofus: Cucumis anguinus
&i tortihs,Lac. Cucumis anguinus.Arg.Gefn.col.
Lugd. anguina,Tab.G.r. Cucumis fativus a.Caft.
Citreolus alter forma anguis 5Cxf.

Ejus autem fpeciem haberi ait frudu cubitali. Sic
in regno Congiano infignis magnitudinis &: fuavi-

t.Tub.
C Bxub.

CVCVMIS yEGYPTIVS CHATL

CVcumis Atgypcius folia habet minora, albiora. Defer.

molliora , ac rotundiora , quam noftrates ,fru*
dus admodum differentes , longiores , viridiores:
corcice plano,molli,xquali,(apore dulciori.

Vocanthocge- Chat e A,

nus Cucumerum/#"' A
>£gyprij Chate.
qux plan ta h com¬
muni Cucumere
alia quide re non
differt, nili magni¬
tudine , colore &
mollitie , Alpinus.

An efl: hic Cu -An Cttr,
cumis Cx (.Citreo. 3 £eni*sC
li tertium genus,
nuper advedum,
frudfu cubitali, te¬
nerrimo ? An Bau-
hi no Cucumis ter-
tij , five flexuofi
fpecies frudu cu¬
bitali. Idem vocat Cuc Ae}

Cucumim <5. five t**"**'

/Egypnurarotun.^

difohum.

Horum ufum corporibus in ciboipfis tumeru- v]u*.
dis , tum codis vefcentibus , falubrem ellc apud o-
m nes eorum locorum incolas creditur. Sun t enim viret.
concodu faciliores. Medici aliqui ibi nonTiullis fe- Febret.
bricitantibus crudos etiam mandendos concedunt,
prxfertimque pefle affedis, quibus Cucumeres hos peftis.
crudos cfitatos fumme conducere omnibus (qua
ratione nefeit Alpinus author) pcrfiiafium fit. Qo-C*uf0s,
dos in ardentibus febribus, utiles elfe ratione conj-
firmatur, quando refrigerent, atque humedent. In 1
renum Sc veficx calidis morbis, cumladecodos^
Cucumeres multis diebus non line mulca utilitate
in cibo ftimuntur. Lac etiam ipforum feminum pro
iifdcm malis per os (umere fxpefolent. Ad oculo- rnflumi
rum verb ,aliarumquc partium calidas in flamma- (,ones--
dones pulpa contufa Cucumerum ladi mixta u-
cuntur. Et ad fedandos podagricos dolores a caufa naj*gr
calida concitatos, fuccum lade , oleoque 10 (aceo dolores
miftum, partcsliniendo, adhibent. Stillatitiam a-
quam adl.bram ad jecoris caliditatem corrigen¬
dam, & ad fanandos renes tum in flammatos , tum
a calculis vexatos multis diebus xgros bibere con-
fulunt, quibus ipfam (atisiis conferre experientia
compertum efl. fune aliqui , qui ad hxc eadem
mala aqua ftillatitia ladi eorundem Cucuracroruni
feminum mifta,uti folent.

CVCVMIS SILVESTRIS SIVE
afininus. Cap. XI.

CVcumerafininus Seplafiis di dus , Melonis fo- Dejcr.

hum quodammodo refert , fcd mollius , quam
Cucumeres vuJgares,iis etiam magisincanum,prx-
fertim parce inferna, vel circritium, cra(Tius, & alpe-
rius,longis & hirtis pediculis appenfuin,tx ffigcllis
ramoforum caulium t< retibus , ftriatis & hifpidis e-
natum : flores fadvi floribus multis numeris mino¬
res funt, quin quefoli j , calathi forma , colore ex al¬
bido herbaceo, canullumin dilutiorem flavedirem

dtcli-

LIBER

declinante , faturatius tin&is apicibus medium oc- :
cupantibusifrudtusmajoremglandemcerri zquat
cui & forma oltvar.
rcfpondet, fu perfi¬
ci c (pinulis crebris,
brevibus horrente,
qui maturus lcvi(-
fimo attafhi viro-
fum fiiccum cum
lubrico (emine vio¬
lenter ejaculatur:
pueris ,ubi (ponte
provenit , notifli-
mus , inquit Lobe-
1’us , qui frudum
turgetem vix dum
tadfum digitis lu¬
dibundi in faciem
invicem elidunt fe¬
mina , fuccoq; per¬
amaro &virofo,os,
oculo (que perfun-
dunt. Semen pullo
ede colore, velci-
nereo-nigricar.te conftat,Colocynthidis non didi-
mili , fed minore: radicem longam, cralfa.n , albam,
paucis adnatis donatam.LobLlio repens eft planta,
numilis,non topiaria.

W Cucumis filveftris [akvs 'lyj ( olo frudhi a (ati-
vo differt , multe) minorem eum habens , oblongis
glandibus fimilem: folia vero Sc (armenta (ativo (i-
milia funt : radix alba & magna, frutice in totum a-
maro:Diofcoridi.

/J7v. Theophraftus Sicyon filveftrem vocat , (ativo
br- penitus incomparabilem, (cd afpe&us tantum fimi-
litudinem gerentem : loca algentia quaerentem, ex
•ro- cujus fru&u medicamen liquatum, Elatcrium [ Agi¬
tat orium Cauav er/i/] vocatum fiat.

W ftl. Cucumin (ilveftrem (inquit Plin.I.io. c.i.) multi
**»- hunc circ apud nos, qui Anguinus vocatur, ab aliis
'*■ erraticus , arbitrantur, quo decodto mures de ejus
(parfa medici na non attingunt : eft multo infra ma-
'’** gnitudinemfativi.exeo fit Elaterium fucco expref-
(o ex (emine, cujus caufa nili maturius inciditur,fe-
ius. men exili t,oculorum etiam periculo. Aliqui in Ara¬
bia natum magnificant, mox Cyrenis, alij in Archa-
dia tradunt, (imilem Hcliotropio, cujus inter folia,

& ramos provenire magnitudine Nucis Iuglandis
femen, elle autem ad fpeciem (corpionis, cauda in¬
flexa (ed candida, aliqui etiam ab eo (corpionum
Cucumin vocant, efticaciflimum contra (corpio-
numi&us , 6c femine , & elaterio, (ed hoegenus a-
j ud nos non vi(um eft.

Cxterum, aTheophrafto maxime di (Tenti re vi¬
detur Diofcoridcs: quippe qui Cucumerem filv.fo-
lo frudfcu diftare a (ativo dixerit: Theophraftus vero
(ativo penitus incomparabilem pronuntiaverit. Et
(ane qui ambos Cucumeres contulerint , magnam
invenientin (armentis/oliisdc radice differendam,

*r u' quicquidhallucinatus dixerit Fuchfius.
cum 'ziw Grxcorum , eft Cucumer filveftris
nb Matthiolo,Ang.Fuch/.& Lac. Cucumis (ilv.Trago,
Ar Lon.Caft.Cid.Cam.Dod.g ill.& lat.in fol.p.^g. ubi
iconem habet &dc(cripciunem in lib. purgan.med.
exhibitam nomine Cucumeris filveftris , nec plura
tllujlr. ad<lic,quam in Purgant.hiftoria fecerat: Eandem fi¬
guram alibi p.fj^z.repetit eodem nomine, inquiens:
Hujus autem (intellige Melonis ) vel etiam fupe-
rioris (puta Cucumeris ) filveftrc genus eft , quem
o -n::v a.^r/0 ', & (ilveftrem Cucumerem vocant. Nec a-
liud addit. Quid autem opus erat figuram repetere,
quemadmodum in aiiis etiam fidum. Idem in Lc-
belij Ic. fit ,ica ut di v trio s ejufdem iconis faciant ti-

X V L H9

tuIo$:ad quxftum. Cucumis agreftis,Brunf. Lugd.

&Cord. in Diofcor. ubi notatin Diofcoridis capite
quidam abfurda reperiri. Cucumis anguinus,Cor- c uc.angut-
do in hift.Turn.& Gefn.de coli. Cucumis erraticus n*t
Gef.h.cui &afininus,ccu quoque Tab.Ger.6c Eyft. afa-
Cucu ueragreftis Brunf. & Lugd. Cucumer filv. C uc.*gre-
Elaterij , Cucumis afininus officinarum , Lob. ad
obfip.368. lc.p.64.6. Cuc.filv.afininus C.Bauhino.

Arab . Cbefe allrmar , Kate alhenei, 6c Cbetba albamar.
Gcrm.tPtlbc (fticuiner/iEfel tfueumcr/Sc ©prinjJ^

StirbJ : quibufdam etiam Poinpcn / propterca
quod femen 6c humorem ejaculetur, quemadmo¬
dum machinae quaedam aquam , quam Germani
Dompcu appellant. Sunt tandem quibus 3 Qcl&a Ec^’”'1
ftirb£/ quod fonat , Erinacei , (ive echini Cucurbi- cu ' *’
ta. Belgis \X)dbc (Toncommercn: GaW.Concjmbre
fauuage. It. Goccmerofaluatico. Hifp. CogombrilUs a-
ma.ra.gos. Angli, inquit Lobclius,Noli me tangere A 7 oh me
vocarunt, quod nomen tamen proprie aliis plantis ‘‘m£erc ’
quoque debetur. Non immerito autem Cucume- c uc.Agrt.
rem agreftem potius dixerunt , qu^m afininum aut ft*.
(ilveftrem : quia omnium hujus generis plantarum
fuapte fponte,importunoque admodum proven¬
tu oriatur, circa moenia, arcas, 6c ftabulorum fimeta,
in Italia, 6cNarbonenfi,Provinciaftque G allia.

Augufto merfe floret , atque fubinde Autumno Locusfy
frudlum tempeftivum producit:in Germania, quod TemtHS'
(ciam, inquit Fuchfius non nift fatus provenit. Se¬
mel autem fatus pluribus indeanms facile renafei-
tur,tefteDodona:o,non tamee 'radice revirefeens,
fed ex feminibus (par (is proveniens. In plerifque
calidis regionibus in ruderibus, (ubulofis, aliifquc
incultislociscirca Autumnum fructus maturantur,
atque eo tempore ad Elaterium conficiendum col¬
ligitur , de quo poflhac dicendum erit , ubi 6c vires
hujus Cucumeris rccenlcbimus ex veterum &re-
centiorum opinione.

CVCVMERIS SILV. SVCCVS,
Elateriu n.

E Laterium verum ex medulla plurima Cucume¬
ris (ilv. 6c pauca ei hxrente mucagine medullo-
(a non ex iplis Cucumerulis parandu.n e(Ie colligi¬
tur ex Plinio Cucumim (inquit l.zo.c.i ) (ilveftrem
eftediximus,mult6inframagnitudinem Cici vi. Ex
eo fitmedicamentum quod vocatur Elaterium, fuc¬
co expreflo e(emine[c/r it •.Y.apjn/hu Plinius femen Plin.not.
iwempejiivercddr Daleeb .] Cujus caufa nifi matu¬
rius incidatur, femen exilit, oculorum etiam pericu¬
lo. [Nam tum exilit a pediculo , tironi f aum emittit , plm dilue,
qui ict.Ls conte itu Udit.Del.] Servatur aut. m decer¬
ptus una nocte : pofterodie inciditur harundine.

Semen quoque cinere [l nge aliter hac D:.fc] con -nlmfeffJ
(pergitur, adcoerccr dam (ucci abundantiam : quif,/c/f (lt‘
exprefliis fufeipitur aqua cceleili , atque (ubfidit,
deinde fole cogitur in paftillos ,ad magr os morta¬
lium litus. Ob (cuntates & vi ia ocul rum fanat,;'/;»/.

genarumque ulcera. Tradur t hoc fucco taif‘;s radi¬
cibus Vitium,non attingi uvas ..b avibuv.Rad.x ..li¬
tem ex aceto co<fta podagris illi r: tui (uccoque dan¬
tium dolori medetur. Anda cum re fi na impetigi¬
nem 6c fcabiem,qua: pforam 6e liehenas voca, t: pa¬
rotidas 6e panos [-tu trucem,™ TnMTmjJ» , t. motes pa~
ni fimilesy/ub fauubtis c r auribus ac inguinibus. Nonius

in Optione ,

Oui me mi feri m mi feriorem reddit , qhn panus
puerum.]

fanat , cicatricibus colorem reddit. Et foliorum
(uccus auribus furdis cum aceto inftillatur. Elate¬
mini tempcltivum eft Autumno, [nam planta A' gu-
jh/jl ret t p uelus au: em Septembri perficitur. Oal.] Nec
ullum ex medicamentis longiore xvo durat. Incipit
a trimatu. [ Dio fari de sin pro logj pr ater Veratnanm -

X 4

H I S T O R I AE PLANTARV M

Superjlitio.

rhnij /<*•
t!**.

Daps.

Angina

Articulo¬
rum morbt.

lumborum

dolor-

Tumores.

ElMertum

grtCvidu

Diafc.

Foliorum
Jucctes .

Caxertdi-
(t*m dolor.

Sue em r
dlCff.

Hjdrops.

MoJmpr *
furutulf E.
Utenum.

grum& albutn, ahd medie amenta, finbit inutilia ejfe A
trimatu : Elaterium vero a bimatu ad decennium utile
ejfe dcieclionibiu.Dalecb.] Si quis reccntiorc uti velit,
paftillos m novo fidlili igne lento in aceto domet.
Melius quo vetuftius :fuitquc jam ducentis annis
fcrvatum,ut author eft Theophraftus. Et ufque ad
quinquagefimum lucernarum lumina extinguit.
[Diofioridi lucem drum luminibus obiecium, facile fiagrat
cr Ardefat-D.il. ] Hoc enim veri experimentum eft,
41 admotum prius quim extinguat , fcintillare lur-
fum aedeorfum cogat. Pallidum [cum candore nonni-
b:l b umidum Dal. ] aclxvc herbaceo aut fcabro me¬
lius, ac leniter amarum. Putant conceptus adalli¬
gato femine adjuvari, fi terram non attigcrit.partus
vero ,fi in arietis lana alligatum infeientis lumbis
fuerit, ira ut protinus ab exitu rapiatur extra do¬
mum. Ipfum Cucumin qui magnificant , nafciprx-
cipuum in Arabia, mox Cyrenis ,alij in Arcadia tra¬
dunt, fimilem Heliotropio,&c. [ Herbarij omnes com¬
parant cumfiativo. Sufpicatur autem Dalech.in autore
Gr aco , unde Plinius hic fumpfit ,/criptumfnijfe £ytw at-
y.vey 17) , alteri Cucumeri fimilem ejfe , Pli-

tuumque legijfe vmot&tAv. Quidam tamen Beliotropio
fimilem ejfe colore foliorum interpretantur.] efticaciffi-
mum contra fcorpionum ictus & femine & Elate-
rio , & ad purgandum uterum, alvofque. Modus
portione virium i dimidio obolo ad (olidum. Co-
piofius necat. Sic & contra phthiriafin bibitur &
hydropifes.Illitum anginas [morbum faucium gravi f-
fimum, Plautan Moftell.

In angina ego ttunc me velim verti , ut venefica illi
Fauces prabeam , atque enicem fceleftam fttmitla-
tricem. Lucillius apud Nonium.

lnfperato abii t, quem una angina abfiulit bura.

£c arterias ctim meile & oleo vetere fanat.Idcm eo¬
dem libro c.a. Multi huncelfe apud nos qui angui¬
nus vocatur, ab aliis erraticus,arbitrantur. Quo de-
co<fto fparfa mures de ejus medicina non attin¬
gunt. Iidem podagris cum articulorum morbis de-
co£tum in aceto , illinunt prarfentaneo remedio.
Lumborum vero dolori femine folo ficcato, dein
trito , triginta denariorum pondere, in hemina da¬
to aqux. Sanat & tumores fubitos illitu cum lacte
mulierum. Purgat eas Elaterium. Sed gravidis abor¬
tum facit. Sufpiriofis prodelt. Morbo vero regio in
nares con jedtum. Lentigines ac maculas e facie
tollit in Sole illitum. Multi eadem omnia faci vis at¬
tribuunt.

De Cucumeris filveftris viribus , ejufque fucco
Elaterio ficinquitDiofcoridcs : Totus frutex ama¬
rus eft. Succus foliorum inftillatus ad aurium do¬
lores facit. Radix cum polenta impolita, omnem
veterem tumorem difeutit. Eadem cum refina Te¬
rebinthina impolita , tubercula rumpit : cum aceto
codta & impolita , podagras difeutit. Ad coxendi¬
cum dolorem per clyfterem infunditur. Deco&um
ejus in dentium dolore colluitur. Arida trita vitili¬
gines, lepras, impetigines exterit: cicatrices nigras
& maculas in facie depurgat. Succus radicis felqui-
oboli pondere minimum exhibitus: & cortex quar¬
ta acetabuli parte , bilem & pituitam purgat , maxi¬
me in hydropicis. Facit purgationem citra ftoma-
chi l.rfionem. Sumenda autem eft radicis il libra, &
cum duabus libris vini, prxfertim Libyci , terenda:
Sc cx hoc dandi funt cyathi eres jejunis , tribus in-
terpofitis diebus, donec tumor fatis contrahatur.
Quod ver6 Elaterium dicitur, ex fruftu Cucume¬
rum paratur, hoc modo. Cucumeres qui ad taihim
defiliunt electos ac repofitos per noctem linito.
Poftridie cribrum non denfum crateri imponito, &
ad cultrum lupinum acie furfum conversa,firguit>*
Cucumeres ambabus manibus pr. henfos dividito,
& humorem per cribrum in fuppofitura craterera

exprimito , ita ut infuper etiam quod carnofum in
iplis eft, & cribro adhxtec, exprimas ,quo & ipfum
in cratercm illabatur. Quum vero totum exprclle-
lis, finito ipliim fubfiderc. Deinde in pelvimappo-
fitam qux exprelfa fune mittito. Qux vero fe6ta
funt, in cribro accrvata,& dulci aqua affusa exp ref¬
la , ipfa quidem abjicito : humorem vero in pelvi
turbatum & linteo conte&um, ad folem exponito.

Et quum fublederit,omnem fupernatantem aquam
una cum eo quod concretum fupcrftat , diffundito.

Et hoc fxpe facito, donec fuperftans aqua conftite-
rit: quii diligenter guttatimexprefsa,id quodfubli-
det in mortarium milium terito & in paftillos ef-
formato. Quidam quo humor cito reficceturcine- Humo i
rem cribratum per terram fternunt, & medio cx- at0 rfi
cavato , triplex linteum fupertendun t , & fuper hoc ,ur * 4
Elaterium cum humore fundunt, reficcatum autem
in mortario , velut di&um eft, terunt. Alioqui pro
aqua marinam affundentes lavant. Ali j in poftre-
ma lotione aquam mullam affundunt. Optimum E/^ter
Elaterium eiTe putatur, quod cum albore hume- Utt*.
dium eft,non grave, lxve,guftu amarifTin3um,&: ad
lucernam admotum facile ardens. Quod vero pra-
finum eft, alperum , afpc&u turbulentum , Ervo Vc
cinere plenum,hoc grave eft & vitiofum. Quidam
ad Cucumeris fiiccum ammifeent amylum , quo le¬
vitatem & candorem cenfequatur. A bfmatu porrd
ad decennium ufque, idoneum eft Elaterium ad
purgationes. Perfcdla ejus potio eft obolus: mini- Dofis^
ma lcmiobolus : pueris aerei duo. Amplius potum none..
periculum affert. Movet purgationem furfum ac
deorfum pituitam & bilem ducens. Purgatio per
ipfum optima eft difficulter fpirantibus. Proinde fi
peralvum purgare voles, duplo falc ammixto,& de Vr Ptr
Stibio quantum ad colorem inducendum fatis eft,
cum aqua efformata catapotia Ervi magnitudine*^,,*
exhibeto. Sorbeatautem infuper aqux tepidae cya¬
thum unum. Ad vomitum vero,aqua ipfum diluito
& locos fub lingua penitiflime cum pinna illinito.

Si vero difficulter vomant,olco aut unguento irir.o
diluito: & ne dormiant, prohibeto. Cxterum,his
qui nimium purgantur, afTidue vinum & oleum ex¬
hibendum eft. Vomentes enim reftituuntur. Si
vero vomitus non ccflent, aqua frigida, & polenta,

& pofca , & pomorum frudlus , & quxainque fto-
machum derfire poflunt exhibeantur. Movet hia- Fertus,
terium etiam rhenfes , & in pefio appofitumfeetus eat.
enecat. Idem cum ladfce in nares irfulum, morbum
regium depurgative diuturnos capitis dolores fum-
movet. In anginis efficaciter illinitur cum oleo ve- Anfim
tere, aut melie,autfclle taurino.

Cucumeris lilveftris frudtus ipfius fiiccum, Eia- Galenn
terium vocatum, & non minime radici» aut folio¬
rum ad medicationes perutilem elle ipfc quoque
Galenus prodidit. Elaterium,inquit,mcnfcs ciet, &
foetum interimit appofltum ceu alia omnia amara
Ve fubtilium partium, maxime fi aliquam habeant
caliditatem, v eluti Elaterium. Summe fiquidem a- Temp\
marum eft, !evitercalidum,ut ex fecundo fit ordine memut
calefacientium. Porro tale protinus quoque dige¬
rendi vim obtinet. Sic igitur eo angina laborantes
inunguntquidamcum meile, autoleo vetere. Bo-
r.um item eft regio morbo aftedtis fiufum cum lade
innares. Hoc edam ufu dolores capitis fanat. At- DoloA
que Elaterium quidem ejufmodi eft. At radicis f*c- f;ru.
cus, ut Ve foliorum, licet fimilem vim habeat, imbe¬
cilliorem tamcn.Sed Veipfa radix ad fimilem faculta¬
tem poflidet, abftergit namque , digerit, atque c-
mollit. Porro corte x eo potentius deliccat.

Ex Mcfues authoritatein comm.Siivij hxcadfe-
runtur. Cucumer agreftis , folio lati vi Cucumeris,
T?tr^fperiori , fr u ctu ejufdcm, fed parvo, afpcrrimo, Fr"r^\
amariflimo : cujus perfecli ac prxeipue ex eo fucci ‘

laus

. liber

aus eft , fecunda radicis. Idem fm&us jam abfolu-
CUS , II maturitate pallelcat , viridifqiae cire defient,
& amaritudine Iit eximia , fucciimquc remittat al-
bum «dubpinguem , eft calidior. Impcrfe<ftiis au-
tem taln eft noxius ut fanguinem educat. Succus
autem exaincc illate excipitur, radix fine Veris
colligitur. Eadem in medicamenta multum effica-
cu d: celebria recipitur. Calidus eft & liccus ordine
m' tertio: iubftantia ignea, 5c terrea ulla conflat. Pur¬
gat potenter pituitam vomitu & dejedtione , & in-
'crd/um bilcm> vacuari parata eft: ferofum f & non
- )eorJum,ut Silv. legit.] excrementum,etiam & evulfti
contumax, atqueadeo A junfturis mirifice trahit,
prxlercim fucco & radice, ob id earum dolores fa-
nat , tfchiadcm etiam juvataperti cataplaimate im-
politus, vel clyftere injAfhis. Vim namque purga-
,i. «icem Scammonio proximam ei tribuit Ioannitius.

& enim vacuet immodice etiam fanguinem trahit'
Pvadiccs item ejus cum ablinthio in aqua fcoLco
pcrcofta:, hemicraniam moleftam & curatu diffici-
lem fanant , (i ipfo decofio tempora foveantur ,&
iifdem radices czdcm , & herba: trita: catapUfmate
appurcntur.Sucais quoque ipfius,naribusinjedtus
V. LLlnl pauco. lacte idem efticit. Excremcnuenimce-
t- rtoti evocat , Sc nahfoicorem ab horum putredine
oxtum perl.in.it : cephalalgiam quoque veterem , &
c epilepnam. Idem cataplalma , pnefertim fi ftercus
caprinum addatur, tumores magnos, duros, & ftru-
inas refolvit. Succus quoque, & decoaum tum fru-
ctus,cuin radicis hydropem juvat potu (valenter e-
nim aquas ferofas vacuat). &iiterum,&obllru aio-
1. nem hepatis & lienis. Pulvis radicis cum inellc cica¬
tricem fmdam tenuat .ecehymomata contufionibus
u fuccedanea diffipat.Succus radicis cum farina Faba-
rum,fordemafaciei &fmditatcm cutis illitus terget.
Radix ex aceto forti alphis .iffnaa,eos delet & len¬
tigines. Refolvit cnim,tcnuat,tergct,ficcat, lolvit
molefte, Sc.carde aperit obftrudta , & ora venarum.

'• Ne ora venarum aperiat & ulceret hic fucctls,& cum
torminibus, de-anxia moleftia vacuet ; datur cum
Bdellio , vel Tragacantho , vel laede dulci recenter
mullo, aut mul(a,&fale: promptius autem purgat
cum pauco lale gemma: & aromatibus. Succus au¬
tem ex (rudibus per maturitatem pallentibus cle¬
menter fine compreflionc multa extratftusficcacur,
ut Scammonium & Aloe. Nonnulliinterficcan- I
dum ci immergunt aromata nodulo ligata , quem I
extrahunt, dum ficcando cogi incipit: alijaliaim-
mittuntprolcopis variis. Triennio fervatur,poft
lex menfes utendus. Noxam autem ab eo corpori
impreftam delent aqua hordei, mulla, vinum, o-
Icum. Datur fuccus a granis io. ad drachmi unius
partem tertiam : Pulvis radicis a granis quindecim
ad drachmse femiiTem. Radice hujus multum utun¬
tur podici Monfpelienfcs , cujus efficacitatem de¬
prehendas ex unguento Agrippa:, Ciclaminis, &a-
liis etiamincerniSjUt Anafarca & Afcite.

Rondeletio primum & poft Lobeliocx Plinio
conjedura fuit Elaterium verum ex medulla femi¬
nis candida plurima ( qua: minus quam frudus , aut
folia ingrata eft , quteque prafertim Sole ficcata,
flammifque admota, tota urendo deflagrat) ex pau¬
ca ei hirente muccagine inedullola , & non exipfis
Cucumcrulis parandum effe. Perquanlautert cele¬
bre fuit antiquis cathardicum , ut de Hippocrate de
Thcophrafto liquet , Elaterium ,quafi dicas exagi¬
tans , turbafve ciens medicamentum: vehementer
namque fuperne, inferneque alvum citabat, pufilia
doli , nempe oboli , vel fcriipulo femiffe, per fe, vel
adjeftq falis altero, tanto, & Scibij quod colorando
facis effer. Probati Ulmum fuit,la:vc, non alperum,
nec ponderofum , fed album , nec aridum, vel exn-
<ftum , vehementer amarum, & lucerna: objeduni

XVI. $

ficili.flagrans. Qua: nota ledon plantarum con-
lulto , non rixandi , fed cognofecr.di cunido , rrcile
retegunt plandperviamhiijus locimTheophrafto
& Diofcoridc falebrofi inteUedtionem : cum nam. Di/c.,nr1
tjue ex Cucumcrulis iftis fuccus effluat admodum d**"*'-
tcnuis,vindis,aqueus,igneque denlatus,ina:quaiis,
nigricans, ac objedus lumini neutiquam flammam

alens, pauci fque annis mucidus, putnfquc futurus,

verminile Lobelio quidem fuit, vel Theophrafti,
vel Diofcondis Elaterium dici non poffc , tum pro-
pter illas omnes, jam quas dixit, reprobi notas,tum
quia nec durae, nec flagrat. Quare ipfe fiiperioribus
anmscumin Gallia Narboncnfiparallet Diofcori-
dis Sc Theophrafti inftituto, curaffctquc parandum
multis modis : tandem maximam CucumeruMm
copiam colligendam curavit, £ quibus fiiper cribro
incifis, feminis cufi , & crebro inar.ibus prcffl , me¬
dullam five muccaginem Pfilhj fimilem fubter cri¬
brum rranfmiUam excepit , Cucumerulorum eo¬
rundem fucco affiifo, & aqux fontanae nonnihil,
quo facili iis gluten remitterent trai-.s cribrum: illud
partirn Soli fub dio expofitum nigricans habuit,
partim verA igne aut fub cineribus exficcatum.albi-
dum A: pullum. Vtrumquetamen Incerni admo¬
tum aduram flammam dabat, & alebat ftri pingue
dineiqtun etiam quale ipli adhuc mmufeolo Ion v-
aridum fupereft, facilius urct.cujnfinodi nunquam
potent parari ex folaCucumciulorumaqua , muc-

cosave carne , ut probe norunt , qui fiepids pericu-

umfecerundEaproptcrPlinius videtur c?teris me- pliuhitni

ms .V- verius cx Thcophrafto , aut quopiam alio oijarMit
f*'1 lc0 auchore,ad Diolcoridisfenccnti-macce/Iift^w<'”'‘,'*«s
ic; quum cx frudu,& femine faciendum ceniec : ni- tKeedn'
nurum ut objecbum flamma; flagret, quale opti-
mum tradit Diofcotides: quem fimm ducem ignave

uc deient Scnen fis commentator ,& infulse fugil-f"*'
lare videtur, dumcontentiofas texitambagesau-
thoritatum firtagine. Sane par cft,quo di dirum mo¬
do, commodnis , tutiiifque purgare .adeoqne diu¬
tius non putre durare, quia acris vmilcntiifquelfuc-
ius medulla pingui (eminis retunditur &raitefdt,
nec perinde (quaoleaginoftim pingue ) putrefeit-
mitior etiam vis in femine & par ratio, qua: in Co¬
locynthide. 1 a

,\’u n c a 1 hcophrr. fto maxime difientire vidcturaC Tbefitlr 1
Diofcorides: quippe qui Elaterium dixerit A bimatu ’

ad decennium dejeiftlonibus utile elle. Theophra- D"f’-
phraftus vero idem ducentis annis virtute mirabili
fervatum effe fcripftrit. Cordus tandem Aginetx A,tbmn
.ententiam magis lauda verit,quiiili:d pro bat.quod/ov enn*
ad viridem colorem inclinat, Diofcorides vero can-f
diduni. Impoflibilefiquidem contenderitviridem
per fc filccum, eiim exiiccatur, candidum fieri. Sed D‘^c
effe & alia quredam in hoc capite abfurdaferibit.

BALSAMINA CVCVMERARIA
Cap. XII.

EX radice parva, fibrata, lemeftri pronafcuptut Dofcr.

, viriculi unius aut diiorum cubitorum, tenues,
ftnatx , angulofic ,quas clavicularum ope , quas ad
folia lingula emittit , perticis fc circumvolvit : folia
Biyoni v, vel potius Vitis foliis limilia, minora, con¬
cinnius di vifa, hilari virore nitent, penitus glabra,
pediculo unciam aut fefcunciam circiter longo , a-
marore quodam & acrimonialevi phedita. efolio-
rum alis flores prodeunt, cx quinque foliolis acu¬
minatis compoiiti , coloreex albido lutei , flamini¬
bus etiam luteis , quos .excipiuntfruaus fublongi,
qui maturi rubent ; vel ut ait Lobelius, fuperfiae,
carneque nitentis purpura: phcenicea: , turbinati.
Cucumeris forma , eodemqi medo tuberculis hor¬
ridis

h'i

\i 1 S T- FLANT- L

ridis bullati , carne & Ger.
punicea '• lemine
Citruli , vui^o di¬
di, copiolo, Iuleo,
longiore quini

•di?!

Ba/fumit*

male.

.

Balfamitamefle
multi ignorantes
Apothecarij cre¬
dunt, ut etiam Lu¬
minare majus in
Martiat. dicit , fed
non rede.Cogna-
ta facie Cucumc-
rino generi cum
fit, verius cum Lo-
belio , qui in Obf
p.^59. Icon. p.^4S.
etiam puniceam

SJl cognominat, BaKaminam cucumerinan, ; aut ( firna-
emumer,. vis nobilcum Cucumcrariam vocabis, vel cum Cor¬
do Cucumerem puniccum , quo i n?mmC ""V"
id quod figura a Gefncro appohta

1 B- XVI

I.u.l.us maturus colore variat, irfcdupt).

niceo, mod6 luteo lubelcente. Balfanlina mas fru-
cVu puniceo, dc Momordica frudtu luteo rubcfccn-
te, Eylt. ^ v .

Nounifi lata provenit: melius ac felicius in Ita- locus g
latiore , modice a- I lia calidMque regionibus proficit , qului in Genua- T«*)*

cummato , com- i ma ubi Augulto plerumque mcnfe floret ,Sc nun-
prtlfoci: & afpero. j quam, aut raro & tarde fructus mature Icit. Voi ve-
t ~ • 1 re 1 rd primu ncxcaulelcerc carpit, larmentis leu palis

fuflulcienda erit, ut illis alligata a ventorum injuria
tuta ellc queat.

Obtinent frudus Ballamines, tum& folia exi-
miam reficcandi vim cum moderata quadam frigi- n,ent"*
ditate temperiei medix proxima. Vulnera tcccn- *'** ett
tia conglutinare folia im^ofita feruntur : cum vino

V

Cucum er

hili. deferibit ;

e declarat.

Ali), ut Tragus jBalfaminam Li-
Pomum mirabile Gallorum,

pumcem.

quoque

nonnulli vero Pomum Hicrofolymitanum cum

vero afiumpta coli ,intemnorumque dolores fopi- ^ / t>>
rc,6c iuptis,convullisque utiliter exhiberi. Oleum,
in quo frudus exempto femine , vel iniolatus , vel
in calentis aquae balneo decodus, vel in fimo [male
/; m. D d.~\ equino maceratus, vulneium inflamma¬
tiones arceticadcm & facili accito unit ac perlanat.
Doloribus ac ulceribus mammillarum auxiliatur:

uteri exulcerationes ac inflammatiores injedum*

e polle exiftimatur: pundis ac vulneratis ncr-y/,

.1

Pomum

BalfM •

mordica.

HierofoL Hetrulcis appellant. Ballamine i. dicitur Arguill.
Maljam i . ■ Trago, ut & Fuchf.cui & mas. Ballaminea-

lia Gefn.h. ° Eid.in app. BallaminaMornordica ei¬
da ; de coll.ffirp.Balfamina pomifera herba. <~ba-

rancia HermoIXon.Dod.gall.&Ut. Garanc.avul-

dZ7.Z cb Gallorum, Gcf. Charatia Italorum Fuchfio.quo-
mamfcptimodo in hortis .fcncftrifquc per canccl-
los opere topiario facile digeratur. Momordica
Matth. Caft. & Bapt.Sardo : Mamortica nonnullis.
Viricella aliis. Cerm. I & Bulfuiru:

fraur/b.e. Pomum Balfaminum,& Herbam Balla-
minam. Balfamini nomen inde accepille videtur,
quod frufhl ejus, five pomo in oleo macerato, bal-
(atni vice ad vulnerautantur. Italis eft Gajvm-a.Ca-

ytttccUa.

Pomum

Balfami.

num

Ttmz.1 & C,*rMz.i. Videtur nobis illud Cucurbita;
,ZZZ- genus effe, quod a Plinio Somphos nuncupatum

phot Phmj- legimus. . r

B.pin.Balfaminai. (l.phyt.)rotundifolia repens,
firc mas: Balfamina five Pomum mirabile ,Trag.
Balfamina , Matth.Lac.Lugd. & C*f. alba Geln-h.
Cucumis puRiceus,Cord.hift. Balfamina mas,Cam.

aqua , oleove fervente, ferro ignito , vel igne mul¬
tum confert : cicatrices extenuat, ramices quoque Ctc4tl
hujus undior.e fanelcunt.fi foliorum pulvis ali¬
quot diebus interea exhibeatur. Steriles quoque Mjk
hoc fmcundas reddi affirmatur , fi polt balnei con-fierA
ver.icrtis ulum partes circa pubem ac uterum i Ilo
i n u n gan tur,ac dc muni viro muli er mi fceat u r. No n-
nulli ( i r quit FuchC ) pomum oleo prius imbutum j
aliquot dies infolant, deinde vel fimo,vel terra tar>- I
tifper obruunt, dum prorfusintabucrit,fic Balfami '
vires glutinandis vulneribus adfcillerc pollicentur,
inde tradum Ballamini vocabulum. Quid multa? ^
in vulneribus fanandis Telcphio non inferiores c C-rul»
feconjicio , hi n eque Balfami nara appellatam. Ego {
vero de ea peculiarem experientiam nullam habeo. |
Poterun t itaque ali j fi lubet earundem virium face¬
re periculum. Addit Tragus ex Hermolao : Oleum (
ex Balfamina; primi generis feminibus exprimi ad
vulnera praecipuum. Ahj alTerunt poma h,xc in
oleo macerari ,idquepoftea vulneribus glutinandisf^
mirifice prode fle , ita quidem ut fi equo nigro auri¬
culam praefandas, albo poflea equo , cui itidem fua I
prxeifa fit, vi hujus olei agglutinare poflis. An vero j

fiefe res habeat mihi non conliat. AuihorPande-
darum multa de illa Icribit.

F INIS LIBRI X V L

HI STO-

'255

PLANTARVM

LIBER XVII.

Ci A2?

SCANDENTES SILIQVATAE LECVM1NOSAE.

A LIAL (VyE SIMILES, NEC SCANDENTES:

UT TRIFOLIA.

TERTI !'£ [candentium ordo, edi filiquofarum. Suntque ha illa J, iliqua , qua legumina [mu fuo comprehendunt,
xcpa Tju quoque dicta, qua t amenfilubet ,& kI&sc dicas cum Gr acorum nonnullis , & Phafeolos cum Latinis , <pa-
cismus cum Diofioride,& spamtMis cum Galeno & plenfquc ,& JhtapgK cum veteribus. Eft quidem fihqua neque ca-
ro, neque lignum, neque cartilago, fi (ropne loquar e: neque temere aliud nomen inveniat , quam membrana , vel co¬
rii : quod duplex : carneum & mollitu , exterius [ipcrinteS/itii -• * interius durius ,qu, inquam renue , quidque nudus
edomare queat fiomachus. Maximus fanc illarum ftipatus. Siliquaris adiecimus Trifilia , non una 'Jimilituime -Mu
*tjinia,jed nec multiplici varietate illis cedentia.

PHASELVS, PHASEOLVS, PHASIOLVS, DOLICHVS ET

SMILAX HORTENSIS IN GENERE.

Caput L

Candentes ergo proce¬
dant fi liquata:, primumque
Phafioli qui tum multitudi¬
ne, tum elegantia, tum rari¬
tate exteras multum ante¬
cellunt.

Diftinguunt Phafelum
[ <pdi<nKa v ] a Phafeolo five
Phafiolo [ TOci* tJ)ct57CA«]
Galen.Paul.Cord.in Diofc.Dod.Corn.Matth.Turn.
o Cxfi&paflim alij. Sed diftinxit&Diofc.qui tamen
pro Phafeolo Phafiolumlegit,ac rudus pro Phafio¬
lo , Smilacem hortenfem [oy.ixrt%cf.wtrautiM] reddit.
Quod.autcmdiftinguatjid nonfblum diverfaPha-
lioli & Smilacis nomina fub diverfis ac multum ale
in vicem leparatis capitibus, led dilcrepantes quo¬
que earundem hiftorias fatis luperque comprobare
arbitror.

de Sunt,inquit Gal.de alim.facult.qui Phalelumeun.
dem cum Lathyro e fle dicant:alij autem ipfius Ipe-
ciem. Dolidiorum nomen a Diocle quidem feri-
ptura elt. feriptum etiam eft in libro Hipp. de rat.
vidLExiflimo autem iplos fic appellare lemen plan-
tx hortenfis,quam nunc vulgo numero multitudi-
_ nis bifariam nominant:quidam enim \o<pccf[Jiiiqras]
alij tp&mMH [ PbaJijlos ] nuncupant, vocem ipfam
quatuor /illabi s proferentes , coque modo diver-
luir, ab eo , quod tribus fillabis pronunciarit , <jW-
xou fal. efficientes. Quod adDojlchos attinet,con-

je£tare quis po/Et, eos nominare plantas horten-Co»/^,^
lc s ,. velexiis, quxTheophr.S.de piant, hift.fcripfit.

L\ eo autem quod lignalonga iubet affigi, poflet^"^
quis con jedtare , ipfum verba facere de jis , quos ^ ^
nunc Phafeolos , 8c Lobos [ Jiliquas ] diximus. Ipfe
autem id lobos [Jiliquas ] appellat, quod femen le¬
guminum continet. Et fane ipfos quidem Dolichos
lobi [Jiliqua] continent: ob eam opinor caufarn fru- Lobu*
6tum totum vulgo nunc lobos [ Jiliquas ] nominant. Theofhr-
Cum Hipp. nullam prodas Lathyri [ CicercuU ] aut Hifp.ph*.
Phafeli mentionem fecerit, fulpicari quodammodo/^» «o* mt.
polTumus, illorum feminum quoddam licere appel- rn,n,t-
lare Dolichon. Quod fi quis Phafelos quoque in
Lathyrorum [Cicercularum] genera rcpctfiat,negare
faltem non poterit,quin Lathyri [CicercuU] in prx-
di&a oratione Dolichi appellari queant. Nam &
Dioclesinleguminucatalogo Dolichos reponens,

Lathyri verb nomen prxtereuns , eandem prx-
bet dubitationem. Dicere tamen quis poflit & O-
chros [ Ervilias ] Sc Lathyros [ Cicerculas] !k Phafeo-
los unum e fle genus, verum pluribus appellari no¬
minibus : fortalle autem propter quafdam difteren-
tias,qux in ipfis apparent. Veruntampn quodDo-
lichi non minus Pifis nutriant, tum quod xqne ac
Pifa flatu careant, judicio eflfe debet, Dioclen Doli- nieclis d »-
cbos appellafle ,quos nunc Phafeolos nominant. l,cht-
Vocet quifque quo libeat nomine , quos nunc vul¬
go Phafeolos .& Lobos[_///i^«.«]appellant, dum fciat
ea talem obtinere facultatem, cujuftnodi Diocles

Doli-

V?+ 'H1STORI Afc

'HitpiUu- Dolichis attribuit, ad cujus fcntctiam Hippocrates c
(lr*tnr. prope accedit, cum inquit: Dolichi [Phafiulifivefili-
qu<tC.ru.\ pifis magis per alvum fecedunt , minus
inflant, & probe alunt- nam ita res habet,nili qubd
integros, Si etiamnum virides,unk cum luis filiquis
ex oleo «5c garo ut plurimum homines mandant:
nonnulli autem etiam vinum adjiciant. Et : Phafeli
&Ochri femina homines & Foenugrecu u, prius in

aqua quoad radicem produxerint-tnaccrantes, ven¬
tris fuhduccndi gratia manduntarte alioscibos.
Difimc?io Paulus etiam de Phafclo,& Pha(eolo,quem Doli-
PahI>. ehum nominat, ut de diverfis eodem capite tradtat.

Ochron,inquit,& Phafelum macerata donec etiam
radices fuccreverint , ex garo ante cibum fumpta,
alvum fubducunt , ac plus quam Fcenugrxcu,m ali¬
menti exhibent. A: Phafeolum &: Dolichon integra
cum filiquis viridia comefta,excrementitia magis
redduntur.

Difi Ccrd. Non nulli, ut Cord.in Diofc. perhibet, Phafelum
phajdu, a Phafiolo diffinxerunt, ita utPhafelus litlegumen
hmpliciter runc vocarumabltalisPhafioIus; Pha-
fiolus vero idem cum Dolicho. Sed illam differen¬
tiam nullus autor adhuc, neque ipfe Diofcorides
ohfervavit. Quapropter cilm videam,aitis,a multis
di verfas has plan tas confundi, diftinguam eas, qui¬
bus ab invicem dignofei poflint. Sunt enim ambi
legumina, magnam in foiiis,floribus, filiquis, & fe-
pb Me olus minibus affinitatem habentia. Phafeolusigitur no-
D^Z- ftro judicio quem Diofcorides hoc nomine recen-
torum. fct,qucmque plurimi diftin&ionisgratra Phafelum,
rh.t(eolns {cu ut ita[j dicunt, Phafiolum voeant,eft Phafeolus
'Zta vu^gans Italicus, humilis minor albus cum orbita
^-7 ° ‘ rubente, vel nigricante, caules fine adminiculo fur-
Doiubus. rigens, quam plenius infradeferibimus. Alter verb,
SrmUxhcr. qui Dolichus ab aliquibus appellatur, propr ic Smi-
tcafu. lax hortenfis [ <rub wtcua ] vel fativa Phifiolif.-
Cord.err. ra vocatur , idque ad differentiam ab omni alia
Smilace. Cordi gravem errorem, Smilacem phafio-
liferam , levem vocantis, vide poflca de Smilace
horter.fi.

ptf.Dod. Neque Dodonxo placet , ut quidam exiftimant,
<fA<n,xoy ac idem elTe legumen diverfis no¬

minibus appellatum, fedfru&us diverfos ac diffc-
rertes,veluti Galenus oftenderit.Idem autem fuam
Doluhxs fententiam ita confirmat. Galenus primum de Pha-
G*1*"1- felis , deinde de Dolicho , qui Phafeolus dicitur di-
fputat: Si. licet videatur addubitare, quale legumen
fit a Theophr. Diofc. Hipp. Si plerifque aliis Doli¬
chus appellatus , tamen Dolichum colligit & rcfol-
Htrtenpi vitfru<ftum elfe in Italia hortenfis planta: jin Caria
vero, in agris nafccntis, qui formam habeat Lathy¬
ris longiorem, ac Fafcolus nominetur. Huic acce¬
dit >£®ineta de Phafclo & Phafeolo , quem Doli-
Tafelas chum nominant,ut diverfis tra&ans. Iam & Fafe-
italta le. lUs ,Icaiix quidem ac Romx vulgare fuit legumen:
gumen. Dolichus vero peregrinum. Nam fa tio ni sFafeli,
Ddubus Columella Se Palladius memincru n t.De fa ti o n e ve-
fcrcgZntts. rb Dolichi nemo Latinorum fcripfit, utpotequiin
Italia rarus fuerit, atque in hortis tantum fatus, vc-
Smilax luti Galenus innuit, eum fubinde plantam horten-
bor Dtofc. /em no mirans, ac in Caria feri referens ; Si fi militer
Diofcorides Smilacem hortenfem eum nuncupans.
Qui etiam fcorlim , feparato capite hanc pcrflrin-
Tafelus eft gens, aliam ac differentem Smilacem hortenfem h-
D,ejc ph*- ve Dolichum a Fafelo elfe , quem Phafiolum i non-
fiolus. nulli AoftyacAG Cur, latir.c Sil.quam, nuncupant, e-
videntercommonftrat. Quas ob rationes dubium
efTe nequit, Fafelum trium (yllabarum , a Fafeolo
Errer mul- quadrifyllabo diverfum elfe*, non minus quam Ci-
torum. Cer, Cicercula 8c Cicera differunt, qua: tamen no¬
menclaturis affinia funr.ac h veritate reccmfTe eos,
qui unum legumen diverli node appellatum efle
Ped. ner. exiftimant Hic ille , qui fibi ipfi aperte concradi-

PLANTARVM

C't cjufijem Pcmptadis quarti, Li.c.i. dum ait. Cum
apud veteres nullum aliud reperiatur , quod Bona:
fimilius elfe queat , quamFafelus, Banam eandem
cumPhafclo elfe con Ecqui videtur: quem Grxco-
rum complurimi <i.Atn\oy , Diofcorides <f,cttn , Si-
meon Sethi<p«tff*Aw nominavit. Habet enim in pri¬
mis B»na fru&urn Dolichis fimilem , at majorem,
qui major eft ,cujufnaodi Fafcli clle Dolichus in¬
nuit, diminutiva voce, a fimilitudine Fafcli,
nuncupatus, lam & B«n a alta proceraque efl , qua¬
lem Fafelum efle Columella teflatur

Etgfaiu Atriplici (at triplici male legit Dod.]
cofffurgit Ijnga Ea felit’.

Vulgarem item olim pet Italiam fuiffc Fafelum , ex
fibris Columellae, Pdladij , Vugilij notiffimumeft,
fationis enim ejus & tempus Sc modus in h s doce¬
tur: Bana vero hac itate r ih l familiarius. His acce¬
dit, quod minoris Banx fructus, Sparti fruticis. five
Sparti j Lobum magnitudine ac forma non raro
colore, proxime referar- at Sparti j lobos Diofc. tra¬
dit veluti Phafirlos. Ph lfioli autem quibus Sparthi
fruticis lobi ^ Diofcori.de fi miles perhiBentur , ii-
dem funt cum Phafelis. quam ob rationem quadri- D»d coi
fyllabus <j laeto*®- pcr/»T«,a trifyllabo pcr^7«c pa.cni-r>ad/fft
\rj differre nequit- Vides ita con traditionem ,<$*-
Giobr,'/ [ F afio!- a. ] quadrifyllahum,a<f>ct(r})A<w [Fafelo]
trifyllabo differre Si non differre. Hancquidem
conrradiiffionem tollemus , fi dixerimus
quadri fyllabum Diofcoridis,^ett(7»'Awtrifyllubo plu¬
ri ir.omm ror differre : differre autem qetoleKoy alio¬
rum, feu JUrx v, qui clf Smilax hortenfis Diofc.[(rwb
^ yacnl/u plurimorum , qui eff c pttrleKQ^
cjufdem, quod Dod. non abfque contradidionc
fimplicitcr alferit. Fafelum autem non elfe B®nam F*f{lut
[F ab ani] prarter rabones infra in cap. de Faba addu- cft B ’*
cendas, vclhi folum id tam manifefte innuunt yO-i0nfriti
fterdunt atque demonftrant , ut nullus dubitandi
locus fiipcrfit. Nihil fimdius, inquit, eft Bonx,qu^m
FafeL;s. Sed an illumfugit , quia omnis fimilitudo
claudi «.at, nec quod fimile eft, idem numero cum
mili dicitur. Adde Fafelus a B«na multum diflimi- F^el>^
lis eft. B: r xfol a fubpinguia funt, Fafcli non item:

Bavx fl quxcraflx ,carnofx, mollibus ceu floccis
lanofx h; i flitx flir.t,ron autem Fafcli: Bamarn te¬
git oblongus dilute virens unguiculus , nec Fafe¬
lum: Bor x caulis quadratus, Fafcli rotundus. B«na
igitur Fafelus elfe non poterit.

Cur Diofcorides de Phafeolo agit, & rurfus dcD,ftc«
horter fi fi militer repetit,fi eadem res cft Smilax Si
Phafeolus Duo traduntur clTc genera Phafeolo-
rtim,car didum & fubfulvum^itCornarius.Candi- 7c„cra
dum, quod Diofc.Phafcolon vocat. Cornarius meo CernlM
judicio perperam AoCcx & c/tA/^t-quofdam appellare
feribit. Sicut etiam falso aPhafelo feparat, quem Err6>A
abfurdius x&Su&y [ Cicerculam ] aut ejus fpeciem clle
, credit.Eos autem e Germanis reprehcndic,qui 'Phz-<*erm4
feolos, ceu edam Smilacem VDelfd/boncn/quafi di¬
cas Fabas Italicas,Rominant,fiquidemidemfaciant,
quod in alus rebus ignotis & peregrinis facere fo-
Icant. Omniacmm hujufinodi VTclfcb voce,adrei
alicuius norhen addita appellant. In Phafeolis ta¬
men hocgraviuseft , quod rei ignoti peritus no¬
men fingunt.Cxtcrum Phafeolum fubfulvvm.
lacem efle cor eludit.

Matth. Phafiolum in duo fummajfaftigia quo-rh.t/coi
que partiri videtur, in campcftre fc.&horcenfe.Hoc^"^/
i Smilacem hortcnfem,variis coloribusprxditum

) fe ait*, illud autcip Phafeolum a Diofc. deferiptura,
cardidum ac vtilgaremin arvisin Italia.

Iis non aflentior,inq*itTurneius,qiti legumen rh.s(!ol.
, qyod mihi Dio/cbridis Phafiolus x utatur e jufdem &°Je *
generis efle aiunt cum Dolicho The» phrafti ,S.ni -^f v^
laccDrofcoridisAPhafeoloCalcm. Primo rqniain^;/^
® toto

LIBER XVII

t«to opere Tuo non confueuitDiofcoridcs duo¬
bus capitibus longe diflitis , de hafcenfi& filue-
ftri planta eiufcfem generis, feti eodem capite,
aut fere proximo agere. Atqui de Phafcolo agit
lib.i. cap.iox. de Smilace hortcnficap, 140. ciuf-
dem libri, quod non fccijTcc vtique ii naturalibus
'h.not. duntaxat (vt Matth, velle videtur) differre credi-
differ .Que ratio fi no valet, nec valebit Matthioli
Secacul facietis Eringium,aut lauru Alexandrina
\£* & Hipppgloilbn cile diftin&a. Altera ratio cft.
,/*, Dolichus fhcophrafli, Smilax Diofc.& phaiiolus
'Ismi- Galeni pereunt, neque ad frugem pemeniunt nifi
adminiculis fulciantur. At phafeolus Diofc. in
Longob.irdia feliciter fatis fine adminiculis ad
frugem peruenit. Non cft ergo phafeolus Diofc.
idem cum Dolicho Thcoph. Smilace horc. Diofc.
& rliafcolo Galeni. Poftremo ab ipfis diifentio
quod authoritarcs,quas pro fc adducunt in non¬
nullis penitus contra ipfos fac i y ut. Scriptum cft
enim cx-auto litate Hipp. apud Galcnum,Diocle,
£c Actium, Doliclips miniis efle flatulentos, At
rhafeoli Diofc. non tantum flatulcnti fune, ve-
i- rntn flatus etiam excitant. Galenus quoque eo
i jpe. loco,vbi Dolichos & phafeolos cofdcm facit, abf-
que omni dubio duas facit Dolichi ipccics, eo-
demque modo phafeoli duas. Cinn enim in prin¬
cipio fere capitis dixiffet ex autoritate Theoph.
Dolichos putrefccrc &r interire , nili adminiculis
fuffulciantnr » eiufdem capitis fine offendit efle
pretcrca genus quoddam, quod adminiculis non
egeat. Atque hos ego rhatcolos ccnfeo Diofco-
ridis,qui multum a Smilace differunt, phafeolus
ergo Diofc. &: eiufdem Smilax hortem fis duo funt
n diltindta legumina.

,um lafeolos Antiquorum nequaquam ellc cos,
quos vulgo Fajch n vocamus ( Cefalpini verba
f-lu. limt ) patet ex co , quod ALftate feruntur , per¬
ficiuntur in Autumno , feruantur optime incor¬
rupti, & facillime coquuntur. Galenus quoque
rhafclura reflatur alium efle a rhaliolis : come¬
di in Alexamdria, &c. Genus candidum recipitur
in compolitione quadam ad renes , fcd eo loco
phafeolus legitur,non phafclus.Diofcoridis Smi¬
lacis hortenlis defcriptioparcim Fafcolos noftra-
tes oftcndir,pKEfertim filique fimilitudocum Fe¬
nugraeco, partim Turcicos vocatos , cum feminis
varios colores tradit.

Tur- Tria etiam fub genere Phafeoli, fpecie inter fe
l)‘/e°- diucrfa cognofcit Manardus legumina , Pbafeltnn
ttnur- communem [Italicum] Phafiolum, quem &: lobum
as 1- vocai:-i ait, <k Eruiliam [Pifa] &c Smilacem, dequi-
r. bus lingulis feparatim dicemus, a Smilace ini-
*• tium fabturi.

SMILAX HORTENSIS.

SArmintorvm longiflimorum beneficio
perticas & pergulas proximas, fefe iis circum-
veluens, confcendit , foliis donata ternis, cx vno
pediculo aptis, hederaceorum nonanguloforum
fimilibus, afperis, fatis neruofis, palmo quoque-
uerfus amplioribus : Flores furculo peculiari co-
herent plures , Pili floribus multo minores : Sili¬
qua pcnfiles fuccedunt,palmum & fefquipalmum
longe , Aliquarum Pilorum craflitudinem me¬
diam attingentes, femina continentes nouena,
vndena, longa, renes imitata : finii in medio im-
prclfum habentia, leuorc eximio , colore mirum
in modum vario, cinereo,cburneo, luteo, glauco,
rubente , omnibufque his inter fe mixtis ltriato,
Tom. 1 1.

*5$

guttato (Plufioli vulgo appella u:inueniuntur aut

omnino muei,
aut nigri, auc
flaui , aut pur¬
purei, aut,ame-
thyftini , auc
cccrulei,aut ru-
bri,aut lateritii
fere colo ris ,
vel albi ni glis
venis aut litu¬
ris diftinbli, ac
etiam cinerei ,
& carnei colo¬
ris fimilib9 ve¬
nis infignes ,
Clufi ) fapore
vifcido , lcgu-
minofo, nec o-
mnibus grato.

Phctfiofui

n L“c •

C.Bauh.Smi- c.Ba»h,
laccm horten-
fem duplicem facir, vulgarem alium, alium perc-
grinum: vulgarem, alium maiorem, frudtu longio¬
re, & renis formam melius referente, qui ccimi-
niter cadidus: alium minorem filiquaanguft ore:
di flant etiacrafhtic & tenuitate. Hic variat floris
& feminis colore flores plerumque candidi, pal-
t A d i, fla uc I c e: , rc s, purpu ra lcen t cs , lmc amet hy (tini
& vt Cordus hiit. cenfuit , floris colorem frudtus
fequuntur.

Verum in femine firudtuve maior cft coloris
varietas, funt muci, flaui, ex flauo obfoleti,p urpu-
rci,rubri, latericei fere coloris, amethyftini, vio¬
lacei, areo violacei, nigri, initio purpurei deinde
atri: vel alibi nigris venis & lituris diftin ifti:item
carnei & cinerei , fimilibus venis infignes : item
albi purpurafeentes , orbibus albis variegati , vel
fpadicci nigris maculis afperfis : nonnulli inca¬
ni, atro colore, vel ab vna parte, vel vrrinque no¬
tati. Non minor fane cft varietas in Phaliolis ex
America, Africa atque aliis regionibus, procul ab
orbe noftro remotis , quam in his qua: m Europa
nafcatur. Sunt enim maiores, minores, mira colo¬
rum varietate inter fc difcrcti. Illorum nonnulli,
autprorfus candidi, aut flaui , aut cinericei , aut
fufci,aur atri, aut rubri, aut amethyftini, aut va¬
riis coloribus 11011 vno modo diftindti? interdum
albo & nigro,rubro & nigro , fiauo & nigro : lic
alius ex flauo Sc fpadiceo fimulmixti coloris > at
circa hilum candidus : alius rofeus , in quo rubri
nonnihil elucet. '

A Diofeoride ita diferibitur. wntia, D,0fc-

cuius frudtus [j <a.p-7rof, & non femen, vt falso qui-
dam legunt] lobia [quafi filiquula dicas] &: * jiruiJ. '**'
nonnullis alparagus vocatur, folia habet Hederq
[xtffcra\ fimiiia, molliora tamen : caules tenues &
capreolus propinquis fruticibus implicatos, qui
co vlque adolefcunt , vt topiarii operis attegias
feu cameras opacent , vt tentoria fcenas effi¬
ciant, alius. Fructum autem (i^txv) profert Fa*-
nugrarco (vim i) fimilem, longiorem tamen & in-
figniorem,in quibus femina fimiiia renibus con¬
cluduntur, non xqualia quidem colore, fedex
parte fubfulua.

Qiue fit Smilax ita declarat Actius. Qui nunc Sm^Aic ^
ab omnibus Lobi nominantur, apud omnes Ve¬
teres Dolichi & Phafeoli appellabantur, & ab
aliquibus Smilax hortenfls.Lobi quidem, hoc eft.

Siliqua, quoniam pra: aliis pnecipue , ex omni fi-
liquarum genere , quee indiunento intedtx funt,

Y

■HISTORIAE PLANTARVM.

Hermo/.

‘Silnruula.
Mare e U re¬
darguitur.

Maree/l.

reprch.

Strap «pr

lia: folx vna cum filiquis , 'fiue tegumentis fuis
vt plurimum comeduntor.

fftjf t Jis mi- Hcrmol.dotte fcntitnobifcum afiKiia. mmi-

U.\ U-cf , ^Smilacem hortenfem] non eandem efle cum
ea, oue laeuis a Diofc. cognominata eft :Recen-
tiores cum Actio Phafiolum h Diolcoridc per
Smilacem hortenfem intelligcre nor candidum •
fed rubentem , qui & Lobus Sc Dolichus dicatur i
& la&Siliquula.

Sed non fapit hec noftra 5: Hermolai opinio I
Marcello, qui tamen lpfe, qualis iit Smilax hort.
Sc quibus in regionibus inueniatur , nefcit dice¬
re. Sed rationem, ob quam noftram opinionem
defpicit,ipfe perpendito. Parum verifimile mihi
videtur, inquit, ad eam altitudinem « frondium
copiam polle legumen aliquod augeri,vt (cenas
& tabernacula veftiens inumbret. Theophraftu
■fi infpexiflet,intellexifTet vtique Diolcoridi cum
auctorem fui (Te, cur inter legumina Smilace hor¬
tenfem in tantum afeendere fcripferit , vt topia¬
rium opus efficeret , fatis quidem commode ad
exprimendum vocis & verbi captum.

Quare Manardus mento Marcellum reprehe-
dit dicens : Phafelumclle ,qui nunc vulgo Pha-
feolus dicatur, quem &Virgil. vilem fui iTe nun-
cuparit.Quod fi animaduertilletSerapio,fub Lu-
b»x nomine, quod certe a lobo Graeca voce de¬
flexum eft, Phafelos cum Phafeolis i.c. Eruilia
M arieti. minime confudiffct. Marcellusexploditfentcn-
taxa/ur. tiam quam refert Hermol. non alio argumento,
qujkm quod verifimile non videtur ad eam alti¬
tudinem legumen aliquod augeri,&c. fedfemct-
jpfum proprio gladio iugulac,(iquidem ipfc Smi¬
lacem, quicqnid ea fit, in leguminum genere nu¬
merandam dicit , ac ipfomet interprete tanto in¬
cremento efi'edicitDiofcorides,vtfccnas & ten
toria inumbrer. Fateri igitur oportet, aut verbu
DiofcoridiSirxwo^s/t?.^ , non bene afe conuerti,
aut Smilacem, qux ipfomet tefte legumen eft,
adeo polfe crefccrc , vt tabernaculi inftar Solem
arceat, atque, vt feqtiens eft, eius argumentosos,
non reuinci,qui Phafeolum pro Smilace intelle¬
xerunt, Serapio & Auicennadc Phafiolo nunc
vulgb vocato ea prodiderunt, qux Diofc.de hor-
smt r.x^e. tenfi Smilace. Nuper tamen etiam cognoui ve-
raMxnard. ram §mjjacem jn fummam proceritatem afeen-
dentem , grana quoque in filiquis producente,
Phafcolo communi prxterquam colore (rubra
enim, vel crocea funt) fimilia. Multo tamen du¬
riora videntur, quam communes Phafecli.

Gomi trr. Gorrxus cur Smilacem fruticem hortenfem
voca'.?Q^yd quxfo Smilax cum frutice participat.
Frutex a radice caudice multiplici, rarrofufque
attolli' ur. Smilax vero legumen ^ radice folia¬
tum, fine caudice prouenit.

Gorrxum Smilacem vocando fruticem male
fequitur Brunfelfius.

Dol chos,qui Galeno & .diginetxPhafiolico-
gnominantur,SiliquamTheoph.& Smilace hort.
Diofcoridis elle retur Tragus, ncc errat : ac aliter
etiam Marcellum , fi is Smilacem hort. viridem
vidi(lct,pronunciaturum fui (Te exiftimat.

Lonic. pro Dolicho & Smilace hort. falso ico¬
nem Piforum exhibet, nec miniis vere Smilacem
laniem dicit.

Simili errore & Cordus leuem Smil.-cem ean¬
dem ftatuit cum (atiua, quam Dolithon etiam
appellat Phafioli altera fpecies , inquit is , Pha-
feolo Diofcoridis ,que aliqui chftin&ionis gratia
Phafelum vocant. [Phafiolo fc.albo,Italico,vul-
gari, humili, feu minori cum orbita rubente, vel
nigricante] forma foliorum fimilis. Circumuol-

Srunfc/Jti

mror.

Marcett.

eeprob.

uitur hxcarbuftis &haftis, fiuntqueex ea coro¬
na /Eftatc : longiores hxc filtquas fert,propterea
ab aliquibus Dolichus vocatur , ftuiftus eius
lobi, quoniam infignes funt filiqux, in quibus fi¬
gura Phafeli (emina nafcuntur , nectantumcan-
dido colore : nam inucniuntur nigro , croceo,
ruffoqu e colote , & mixtis etiam pluribus colo¬
ribus limul. HicPhafcolus , Smilax hort. & (ati¬
ua etiam appellatur : cum proprie loqui volu¬
mus, Dolichum, Smilacem lxuem fiuefatiuam, «S:
filiquas eius lobas appellamus. Germanix pere¬
grinum fuit legumen hic Dolichus , nunc a plu¬
rimis non tantum ciuibus , verum etiam rufticis
vmbrx &oftentationis caufa feritur. Lxuem au-
tem Smilacem eandem elle cum fattua, Dolichus
appellata , palam fiet, ii quis alios authores de
Smilace legat, qui eandem herbam, lenem &fa-
ciuam elfe mdicant , & duo tantum Smilacis ge¬
nera eife dicunt , fc. afperum &lene, quodin
hortis nafeitur. Adhxc fi vtriufquc deferiptio &
vires in Diofc. confidercntur , quilibet iudicabit
eandem elle herbam lenem & hortenfem Smila¬
cem. Propterea ipfe Diofe.errauit , qubderedi-
detitlencm Smilacem proprium genus a fatiuo
haberi. Diofcoridem in hac re fecutus eft Gale¬
nus, qui ait lenem Smilacem afperarfimiles vires
obcj nere, quod falfum eft. Nam lenis Smilax ter-
reftri conflat fubftantia , vt omnia fere Iegumu
na/propterea etiam grauia &c tumultuofa facit in-
fomnia. Afper vero Smilax longe alio conilae
temperamento, quod ex guftu percipi poteft.
Sapore enim nihil commune cum leni Smilace
habet Curtuutem plantarum temperamenta &c
facultates, ipfo Galeno tefte, ex (apore iudicen-
tur, necelte etiam eft, afperam Smilacem nihil ia
i viribus cumleni Smilace commune habere , vt
Diofc. etiam indicat, qui Smilacem lquem tumul¬
tuofa infomnia facere dicit, afperam verb contra
lcthalia venena antidotum elfe. Cdm igitur tam
breui Galenus lenis Smilacis vires perftringat,&
minime verum temperamentum illi affignet, fa¬
cile colligitur, i pfum ncfciuilTe^uidlenisSmilax
ciiet. Er hac Cor A. m Diofc. qui in hift. quoque fa-
tiuam & leuem Smilacem eandem facie, ac Doli¬
chum vocat. Eum autem licet inter Botanicos
magni facia, nihilominus tamen temere nimium
erroris accufac Diofcoridem & Galenum: nec vi¬
demus tantam fimilitudine in defcriptioneSmi-
lacis lenis & hortenfis, quantam facit Cordus:
conferatur deferiptio feminum & filiquatum,
pretereanon conueniuntPhafeoIo noftro Smi¬
lacis lenis flores, nec etiam quod dicitur hanc fo¬
lia per Autumnum amittere: quemadmodum
Smilax phafiolifcra in totum perit. Vires etiam
non refpondent. Quis obferuauitPhafioIos pre-
ftare , qux Diofc. dc Smilace leui predicaf.nos
fxpiiis comedimus, nec tumultuose fomniaui-
mus. Videtur igitur D^doneus non mnle fentire
addita fu ille carici Diofcoridis de Smilace hor-
ten fi illa verba, grauia fnwia facit. Audacter ni-
miu nfalfitatis accufat Galenum, cui notacrat
Smilax lxuis,d (Terens a Phafiolifera & Smilace
afpera, non folu n figura, fed etiam viribus. Que
G Lnus feribit dc Smilace excufint etiam Diof¬
coridem ab errore, & demonftrant oon idem
elfe Smilacem hortenfem & lxuem : ac indicant
ipfijm & Cordum ncfciuille , quid elTet Smilax
Ixuis, & male confudiffe cum Smilace Phafiolife¬
ra, ambafque turpiter vnam & eandem dixi fle.

Matth.in pronunciando 5c determinando quid
eflTet Smilax hortenfis , fibi minus conftitit.
Nunc enim credidit illos , a veritate haudqua-

quara

Dohcht
cur 'voc.

Lota}

E{1 V»
UuitQi

fed fth

T)tcfc.[
tur,
Itnut .

Smiloi

MU £7"

na Cor
Cordi

tlrT.

Dioftti
locin J.

CaUnk
Diofc. i
dic.it ti I

fi lui

.Mae-

■ ol»r

’ filus
fCfil-
'll. (Q~

lui pr¬
ius /-

. C4-

If.Uf-

ncta-

nima.

arft.

1 4qnir

iuoca.

\sTra-

’«**[-

LIBER

quam defciuiflc, qui dixerint Phafeolorum genus
priori loco it Diolcoride defcriptum , elfe Smi¬
lacem horten/em. Nuncaucem eosputaUit ne¬
quaquam hallucinatos clle , quialTeruerintPha-
leolos coloribus i nfe&os (quos nihil abhorten-
fi Smilacp differre exiftimac) DolichoselleTheo-
ph. Gal. & Pauli.

Lob. Pbafeolus vulgaris , Turcica multicolor Fa-
ba,Smilax /wrr.Diofcoridis, Dolitbos Antiquorum,
An Lobos Galeni?

Cardano Pbafeolus Turcicus.

Compilator Tabern. non diftinguic Phafeo-
los, ponit tantdm figuras duodenm generum,
nulli addita delcriptione: pleraque autem figu¬
ras nil demonllrant : ita confuit hi Horiam.

Cacfalpinus,qui fiiam particularem habet opi¬
nionem, Smilacem hortenfem facit Phafeli genus
peregrinum , quodin Italia feri aitin hortis ope¬
re topiario , viticulas vero ferre longiores , admi-
niculis egentes : (iliquas breuiorcs , fcdlatax&
falcatas , inftar Siliqiuc arboris : femina grandio¬
ra Phafclis Italicis , ac magis depreffa, lanoraque
ac nitentia: colorem aliis ex toto candidum inef-
fe , qui magis probentur in cibis : aliis melleum,
aliis rnaculofum : aliis lineas nigras in candido
circumagi, Phaleolos Turcicos vocari : hos re¬
centes infuaues clle , perfe<ftoscoqui in cibis,vt
roliquos, qua in refaliitur. Siliquar enim recen¬
tes coda: non fune infuaues, fed gratxcfui, co&*
cum lure carnium, vel butyro recenti, vt ver£ di¬
xerit Diofc. olerum modo efui aptam e fle fili-
quamcum femine Afparagi modo elixam. Sed de
viribus & vfu mox plura luo loco.

B.pin. Smilax bortenfts fiuePhafeolus vulgaris
i. vel maior: Pha/clus,Bv\mt. Pbafeolus, Dod.gal.
& Cam. vulgaris (vel Faba Turica multicolor)
Lob. C.Iufi pan. &c hift. albus Ger. Smilax hor-
tcnfis, Brunf. (quoad delcriptionem Trag.) (cui &
filiqua Theop.) Matth. (& Phafcolus hortenlis.)
FuchfTurn. Lac.Cord.in Diofci Gcfn. h. Lugd
Tab. [qui, vt&Ger. frudfusduodecimgcnerum
pingit] &Cam. Smilax fatiua fiue lenis, vel Do-
lichus , Cord.hift. Dvitcleos Theophrafti. Ang.
Doltchus [fiue Phafeolus] Dod.& Lon.

Porta Neapolitanus pro Smilacis hortenfis
fiucPhalcoli figura male ponit Pifi maioris ico¬
nem.

&C Ag|3/* Diofc. cT»V/>cf Hipp.DlO-
clirFheoph. tk plerifque aliis cum Galeno & Ac¬
tio , cui etiam p^o-ioa©-, nonnullis quoque A«i3©-
acAo'£/©-, Lat. Siliqua. Botan. \u\gb Smilax bor-
tenjis , Sc plurima ex parte Phafiolus , Arab. Lubia,
aurore Fuchfio Germ. Sfifcln/ tt>dfct)bone»i
Matth. 0tci^fafdn / tPtnbtboncn male apud
Fuchf.] 0prcncfclbonen/ vocauitaliquado Gefn.
(Staffflfdn/p^afeob/ UMfc^Erbe/ Kotfiober
t^eilt/ vnb anbcrriclfarbcn. Belg. Koomf4>e-
bonen/ Gzll.Febves peintes,Fafeoles, It .Fagtuolo
Turchefco , Hifp. Feyones , Angi. Kibncybcance
Boh. fafcoli , Hung. TorSr borfe , Turcicum
Pifum.

Smilax quidem nominatur, quod Smilacis fi-
militudine con/ccndat & vicina adminicula aut
frutices apprehe ndar. A autermac ao'/?/©- ii
filiquarum magnitudine. Sed verbum Lobia x-
quiuocationem facit : nam apud Diofcoridem
frudtum Smilacis fignificat: apud Galenum verb
& Aesium Lobos eft Phafiolornm filiqua.

Brcuiter hic in memoriam reuocare coqucniat
amplam Smilacis acquiuocatioflcm. Ilicem enim
ita vocant, arborem glandiferam, Taxum fimilem
Abieti, genere fi mplicem, Fraxinum ambiguam.

XVII- 257

Smilacem afpcram, cuius plura genera, Smilacem fem.
Uuem,\c\ CooHolttulumma.iQi;eraiSmilitcem borten - Sm,lax ls‘
/em Diofcoridis, qui Dolichus ellTheophrafti.de "JmiUxhor
quo prxfens noftra tractatio , Smilacem l:euem tevfu.
minorem, quam Helxmem cillampclon cum cam- Hetxme a/.
panulis vocamus , exiftimae tandem TragivsX?,- iamPrlos c»
ftilum elfe Smilacem afperam. Ipfum etiam Scam- TuVllf1'
munium Smilacis heuis fpeciem clfe affirmat Do- ZlZZo-
.donams. Et Gelfeminum repens videtur Cafiilpmo mum.
Smilax lamis. GelJemir.Z-

Smilacem horcenfem habui variorum colorum
in horto E. C.Montbelg. fatam. Obferuaui Lug- Iocus<
duni.Bafilci & paflim alibi. Dolichum [filiquam
vertit Gaza] ligno longo affixo afeendere, & fru¬
giferam fi., ri , alioqui viciofam reddi , autoreft
Theophraftus , idemque innuere videtm Colu¬
mella feribens:

Et granis Atriplici confur git [ongaF afeius.

Fafeolos-teftc Plinio, ferere qua velis terra li- Tempus-
cet, ab Idibus Odtobris in Calendas Nouevnbris,

Virgilius autem occidente Boote ferere lubec.

S; verb Viciamqne feres, vtlcmque Fa/clum,

Haud ubfcura cadens muret tibi figr.a Bootes.

Tolichos (ex autoritate Galeni) propter hu- Ret0fino-
miditatem copiofiorem non reponunt,cuius oc-
cafiorie folent corrumpi. Quod fi quis eos quo¬
que fecur^ velit reponere, (icutiPateripfiusfa-
Aitabat , ficcare ipfospenitds oportet. Sic enim
hieme tota manent imputres &c incorrupti,
eumdem nobis vfum;quem Pifa prreftantes.

Coquitur frudus vnii cum femine,vt iamante
obiter ex Diolcoride relatum, & velutAfpara- , US'
gus,oIeris modo editur. Ciet vrinam &grauia mnam
fomnia facit [hoc poftremum perperam ^ non- ctet.
nullis adiedum] autore eodem. Nutriunt qui- D,0fc- locHt
dem .non minds qu^m Pifa, bolichi,confimihter- tQrrHtfMS»
que flatus expertes funt, verdm iucunditatc , 8c
in alui deiedione illis cedunt, vt teftis cft Aetius.

Simeon Sethi apud Fuchfium,& Mauritani in pri - Temperu-
mo ordine calidos &bumidos cjfe Pbafeolos jlatunnt. mentum.
Galenus etiam de alim.facult. humidiores natura
efle alTcrit.Pv.eliqua ex Galeno vide ante. Qui ex
iis magis rubri funt, pergit Sethi,calidiores. Ma-
nifcfta quoque in iishumiditas , qubdeitopu-
trefeant. Humorem generant cralFum &c pitui-
tofurrt. Medium locum habent , vtait Galenus,
inter eaquar facile Sc dijficulter concoquuntur,
celeriter & tarde tranfeunt , inflant non in¬
flant , pariim &c multdm nutriunt. Ante alios a-
bos cum fapa fumpti, ventrem proritant. Cum
Sinapi oblati , plurimftm nox* deponunt. Albi Csrrtd‘°-
igitur Phafioli crafliores & difficilioris conco-
dfcionis , ac humidiores fune quam rubri. Pr.o-
prietate autem quadam turbulenta fomnia fa¬
ciunt, fed ad bonam habitudinem corporis con¬
ferunt , & vrinasmoucnt. Et horum decodtum DtC6ftu
racnfcs mouet. Porta fibiperfuadet Smilacem m en/es. ^
hortenfem fuis floribus papilionem ©fl:enderc,ac
ideo Venerem irritare & augere. Is tamen vti
di6tum,non Smilacis^ fcd Pifi maioris iconem
exhibet. Sed Smilax fit, flos papilio nem refe¬
rat , crgqnc venerem excitat l Aft qu* con-
fequentix necefiitas , qu« neceffitatis ratio ? Va¬
nitas & fuperftitio. Ait prxterea > florem creare
ex purpureo verficulorcm , fruftum nigerrimum

rubrum , & propterea flatuofam habere natu-,
ram, *gre perfici, brutaque inforania parere, nos
exiftjmamus eum (vt & Matth.) fcripfifle non
ex experientia , fed fecutum fort^ Simeonem
Sethi , &fuamphantafticam imaginationem. Sc-
rhi autem opinio trahit originem ex le&ionc
Diofcoridis praua. Nec perfuadebit nobis clami-
Y z

Noma.

Semtr.

Venis.

rAtetirus

V-ucm.
Agros tn,
flfigMAt.

SmtLtcts

Ph/tfiohfer*

gene¬

ri.

"Defcrrftio.

'Dotmt'.

Drfcriptio.

Phafiet. A-

fbyOflCMS.

Locus Sc
tempus-

locui.

»58

HISTORIAE PLANT ARVM-

tansjdescriorcs nigros &: rubros Phafcolos albis
aut variegatis : coloriscnim ratione fola non exi-
ftimamus variam e fle vim Pbafeolorum , licet
eandem fententiam tenere videatur Matth; ita
kribens : Phafioli excalfaciunt Sc humedtant or¬
dine primo : atqui fului , flaui Sc rubri albis cali¬
diores funt. In cibis fumpti inflant, & ventri¬
culo laborem faciunt , lemen tamen generant, Sc
venerem follicitant, &prxfertim fi cum longo
Pipere, Galanga,& Saccharo alpergantun Id au¬
tem valentius prxftant , fi ex iaifte bubulo co¬
quantur, quoufque rumpantur. Redduntur in
cibo innocentiores , fi cnm Sinapi, autGarui fe¬
mine edantur cornicula dum viridia funt : Sc te¬
nera elixantur , Sc cam Pipere in acetariis edun¬
tur. Rhafioli mafiicati Sc illiti fanant equorum
morfus.Adduntur etiam in f.icis,quibus mulieres
faciem concinnant. Aug. Gall. tradit agros impin¬
guare, ac facere vt vermes non rodant frumentu.

Idem Cluf. hift. Phafiolus 15. cx Italia milfo
femine, Phafeoli Aethiopici appellatione, limiJas
nobis prouenit Franeofurti.

Floret paulo maturius fuperioribus , eam ob Temp
caufam femen facilius ad maturitatem peruenir.

PHASIOLVS VIOLACEVS.

CVM Smilacis hortenfis in alcum fe extol¬
lentis qua: tentoria Sc fcenas facere poteft,vt
/cnbitDiofc. varii coloris frudtus paffim obfema-
uenmus , ae etiam ipfi in horto E. C. ex diucrfis
locis conquifitos coluerimus,eos nunc enumera-
’ ce fas erit.

Scutgardia igitur nobis mifit D. Schuartz Pha-
fioli violacei nomine f: udtum, Smilaci hortcnfi fi-
milem,fcd paruum,vtPhafioli Italici funt , totum
purpureum. fiue violaceum excepto vmbilico al¬
bo lucido. Eundem rriifi*: D. Phd.Steph.Sprcnge-
rus nomine Phafioli Aigy ptiaci Habui quoque
Bafilea datum a D. Mare. Chmieletio , cui proue¬
nit in horto filiquis vald£ longis Sc tenuibus.

PHASIOLI NiGRl.

LOno a & lenta habet farmenta reliquorum
generum irftar, quibus perticis & pedamen¬
tis (fi adponantur ait Cl«f.) fe circumuoluit,& in¬
nititur : alioqui adeb infirma, vt humi procum¬
bant^ fe fpargant : iis innafeuntur folia nume¬
ro terna, longo pediculo inlirrentia, vtin vulga¬
ribus Phafeolis , &eiufdem cumillis amplitudi¬
nis, neruofa : farinentorum nodis vnde prodeunt
folia , nafcuntur oblongi pediculi , in quibus flo-
res>bini,qiiaterrtr,feni,interdurnetiam octoni, ex
aduerfo vt plurimum nafcentes vulgarium for¬
ma, hoc eft, floris Pifi inftarpxm* formati, coloris
purpurafeentis , feu venus Amxthiftini : quibus
fiiccedunc totidem oblongi teretes lobi,inicib
virides , deinde maturitale flauefcentes , in qui¬
bus bina, terna, quina, fena, vel etiam odtona
grana,vulgarium quidem formam referentia, fed
minora,5c coloris, quando matura, nigri.

Cluf lrift. Phafiolus , Aithyopici appellatione
mifliis ob nigredinem, vt vefifimile eft,velforfi-
tan qubdex Aethiopia prima eius origo. B. pin.
Phafiolus Aethiopicus vel niger, fiue 2. Aithiopi-
cus lobis flauefcentibus frudtu nigro.

Lugduni Batauorum notus, femine cx Italia
milio. Floret cum vulgaribus , vel etiam aliquan¬
do paullo matUrius.

PHASIOLI TVMIDI, NIGRI,
fplendentcs.

IN Kirckheim vrbe Vvircembergica, inhorto
D.Ioan.Lutzii infignis Pharmacopxi obferua-
ui Phafiolos nigros, folendentes, tumidos , cum
paruo hilo albo, ac fimiles Phafeolis humidiori-
bus minoribus niueis : iis tenuiores funt viola
cci. Et hic eft forcd Clufij'.dc«mus tertius.

PHASEOLI ATRO VIOLACEI.

SV n t nobis Phafioli non multum differen- Dr/m
tes k noftrts nigris, tumidis , nifi quod viden¬
tur paulo longiores & maiores, ac atro violacei,

Sc minus tumidi, fplendert vt di£ti , cis cft hdns,
vel vrabilicus albus, non multum etiam fiant dil-
fimiles a violaceis, accedunt fort£ ad ClulijPha-
feolumi^. initib fcilicet purpurafeentem deinde

PHASEOLI FVSCI , FOLIIS CRASSIS
& pinguibus.

PHasiolvs Clulij itf. ex Guinea delatus
fuo lobo exemptus , terrx creditus Pharma-
copxo Delphenfi creuic,ad fpeculifymbolum,ad
palmarem altitudinem , cauliculo fatis firmo Sc

rotundo , binalque aut ternas foliorum alas pro-

tulit, in quibus, vtreliquisPhafeolis , terna folia,
fed valde craTa, Sc pinguia, longeque minora, f tha.
Trifolii Afphaltitis foliorum magnitudinem non
excedentia. Ipfe Phaleolusfemuncialcm magni¬
tudinem non fuperabat , fatis denfus Sc cralfus,
coloris fufei cum fpadiceo commixti.

B. pin. Phafcolus Guinenfis 1. frudhifufce fpa-
dicco : Phafeolus peregrinus 16. Cluf. hift. Sunt
maiores & minores.

PHASEOLVS VVLGARIS ITALICVS HV.

MILIS, S EV MINOR ALEVS, CVM OREITA

rubenie,vel nigricante.

HV n c fiedeferibit Matth. Phafioli albi, Sc

magis vulgares, qui paflim in campis ferun- Defc.,
tur,mcnfe Maio,& quandoque poft mellem fine
pedameco per fe fubfifturit, fed in latum fefc pa-
duntfoliis hederaceis, maioribus tamen, Sc mo-
lioribus,venofis,toruis,ex vno pediculo prodeii-
tibus:ftores emittit candidos, Pifo maiorcs>equr-
bus palmaria cornicula prodeunt, teretia , Sc in
acutum delinentia, prirao quidem exortil viridia,

Sc per mamritatem albicantia. In his femina plu¬
ra, qux Phafiolos appellamusjcontinentur, facie
quadrupedum renibus fimilia,alba prxter vmbi-
licum qui tantfim in iis nigricat. In hoc capite
Diolcorides de candidis tantum ac vulgaribus
Phafiolis di (Teruic.

Non probamus Matthiolum dicere, femina fi-
milia quadrupedum renibus , viderur enim mihi
non bene oblcruafle eorum renes, hxc femina

humanis renibus, magis fimiliafunr , quam illis.
Iconem habee Matrhiol. non nihil differentem it

Smilace, qux diuerfa valde eft ab icone Came¬
rarii, quam hiepofuitinep. & hift. pro phafiolis:
ei enim appolitx dux filiqux : in icone autem
Marchioli, rum parua , tum magna (quamuis
flores , male pingantur ) funt plures floret
& filiqux : ira vt ad fcprem cx vno pediculo
numerentur. Hinc colligo cam Camerarii non
ellc Phafeolorum vulgarium, fed alterius generis
de quo paulo poft. Ipfc etiam feribie in hift. fe
per Phaliolum 4. Clulii non intelligere cum,
quem in editione Matthioli propofuent. Clufius
autem vt paulo poft dicetur, tradit (uum phafio-
ium binos flores magna cx parte fuftinere , niueu
circa hilum nigra macula inlignirum , qux om¬
nia dcmonftranr Iconem illam Camerarii ab eo
noivbcnc politam pro phafcolo Iralico vulgari

fiue

LIBER XVII-

vk.nfo.

itlich.

Im

\ni.

\riU-

p«r:

trori*

• bola*

\bi.

:ol»s.

fiiue Matthioli.

Hac eadem ccnfura dignus Cafp. Biuh. qui in
fuo reriouato Matchiolo pro his rhafiolis iconem
ponit Camcrarii,quod non placet, ob caufas iam
didas, & poftea repetendas.

In pin. vocat Smilacem hortenfem duc rha-
feolu vulgarem 3. fi liqua furiam rigente, Se rha-
feolum paruum Italicum : Phafcolum, Matth.
album, Lugd.Pbafevli<m8c rhafelum, Ang.Cord.
in Diofc. &c hift. rhafclnm , Gef. Flore eft';, in-
quic,maiorc candido papilioni fitnili, foris in vi¬
ridi colore pallefccntc : foliis nullam afpcrita-
tem habentibus : funt maiores & minores : lunt
albi-, lubnigri , illi micula nigra , hi albi notati i
eft & litinbt albidus, clxm orbita rubente alit ni¬
gricante.

An Dodonaeo hift.frura. Se in fol. Doliehus a-
lius minor [ hunc vocat Bduh. irt pin. Smilacem
hortenfem liuc rhafeolum viilgatcm i.St hor¬
tenfem minorem: dubitat autem an fit rhafeo-
lus Tumeti : aut forte phafioli illi , quos Tral¬
lianus lib. 7. Qc/.r‘toMf utx.p«(. & lib. 11. phaliolos A-
lexandrinos nominat, fi modo per Fafiolum par¬
uum Dolichos veniat intclligcndus , quod verifi-
milimum videtur.

Lonic. pingit hoc titulo djrofl fafelrt / rhafc-
liis , rhafeolus Se rhafiolus ; in deferiprione ta¬
men confundit tum co phafcolum Tragi, fiue
pifum maius flore purpureo.

Caft. Phafiolus non fc attollens, femine albo.
Quailiuis aucodiclt hutlc fc non attollere, pingit
tamen pro co Smilacis hoftcnfisi modo ad perti¬
cam volutum.

An de hoc agit Bell. obf.l.i.c.S.In Creta Sca¬
rus pifciseft faxatilis , qui deledatur mOra cir¬
ca rupes , vefeitur etiam parua herba, qua' ei pla¬
cet , & quie alibi non prouenit , qute occafio , Yt
Scarus in Creta infula maneat, incolae qui no- I
runt Scarum obledari herba Phafiolorum , in
agris ferunt , ac folia imponunt in naflis in ma¬
re diluculo ( Siliquas pro fe referuant ) vt alli¬
dant eos , ac capiant , hinc illi nominant Sca-
robolano. Quod in Scaro melius cfl, cft herba qua
vefeitur , cuius femper magna copia in eius ven¬
triculo inifenitur. Hos eflc credimus , qui k Ga¬
leno de alim. vocantur Dolichi, quique in Caria
feruntur, figuri cicerculi i longiore.

P A V l o dicitur Phafiolus albus , qui compof.
renalem ex cicadis , ingreditur. Manard. 1. j. cp.
4. Phafelus communis , qui nunc vulgo Phafco
lus, quem 8c vilem nominat. Item l.o.ep. 2.4-Pha-
fcolus,vel Phafelus communis.

Cyts alp. Phafelus , qui vulgo Fafolus , cui
femen candidum , macula nigra. Plura hac dc re
videto ante.

Scui in horto E. C. Phafcolorum Italicorum
femina, qua primo vidi Tubingsc , floruerunt
Augufto. Patauii frequenter in cibo vfusfum.
Mattthiolo feruntur in agris mcnfe Majo,& qua-
doque poftmeflem.

Diofcoridis i nflat , Se flatus mouet,
Sc segre concoquitur. Codus autem viridis, fi e-
datur, aluum mollit , ad vomitionem autem ido¬
neus eft.

‘ patant,vti didum,quoq; idiafiolis muliebrem
fuCutri hoc modo : fumunt phaliolormn alboni n
mica panis triticei albiflimi, an. lib. Cucur¬
bitam longam , teneram , virentemque vnam,
«Flfcda prius cucurbita , macerant fimul
pmnia cx ladc caprino node vna , deinde
addunt feminum Mclopcponum vnc. v. nucleo¬
rum rerficorum mundatorum vnc.iij. nucleorum
Tam. 1 1.

pineorum delibratorum lib. 5. Conterunt per fe
omnia in lapideo mortario , Se deinde addunt
'pii Ilum columbinum domeftiaim vn^ cum plu¬
mis in particulas difledum , abiedis taiitum in-
teftinis , &c omnibus fimul miliis , ex vitreo or¬
gano i ad hbc paruto , in vafe feruerkis aqiia col¬
locati , aquam dillillant , defubinde diligenter
cuftodiunt. Siquidem huiufce aqua lotione nito¬
rem faciei conciliant, Se cuti molliflimurn ad¬
dunt lauorem. Reliquas Yiies Se vfus, licui dc
temperamentum iam ante tradidimus.

PFIASEOJLI TVMIDI MINORES
K» v r 1.

MAgnitudine vulgatis phafeolis minores
plarrumque , nec vt illi , finuati circa vmbi-
licum. In teri m puluinati magis, tumidiores
omni ex parte pro portione lua. Colore niuei
funt,&: fplendicantes,vetuftate verb abfolefeunt
&;in eburneum , tandem etiam in pallidum mi¬
grant.

Sic deferibit Clufius : Tota forma, dtnafcen- . .
di modo a vulgari haud differt : valde ramofa SJ,pc’
enim. habet farmenta ,qua: vicinis perticis fefe Sirmentu:
aduoUmnGcafquefcandun; , oblongqs pediculos
cx foliorum ( qua: femper terna . vt in vulgari,
fimul nafcuntur) finii promentia : in quibus bini ,
quaterni, interdum etiam feni nafcuntur flores , Florei.
ex aduerfo femper fici, vulgaris Phafcoli floribus
magnitudine & forma rcf]jondenres,miri6 , dum
reccUs aperti fune, Candidi, pollea vero pallcf-
centcs : quos excipiunt oblonga, propendentes:
vt in vulgari filiqua: , feu Lobi : quina , fcprena :

Sl plura interdum candidiflima, & quaficx eborc
tornata lemma
eotinentes, mi¬
nora Se tumi¬
diora, qu4ra al¬
bi vulgaris.

Cluf. pann. c..
rhafcolusz.fiuc
minor niucus,
fiue de Guari-
inela.Phafiolus
Purkirchoria-
nus alter. ExHi-
fpaniis an.^Stf.
miflus. F rizijles
blancas de Gnati,
mela , hoc eft
Phafcoli albi ex
Guatimela (qu^
noui orbis pro-
uinciaeft) Vere
fatus egregid
creuit,&adfr»i-
gem peruenit. lidem Hift. Phafeolus peregrinus
1 .cui iconem apponit Clufius, qua: apud Lobcliunl
nomine Phalioli vulgaris exrat.

An Tabcr. faciffe bonen ron -America. Pha¬
feolus albus Africanus. Qjiem fi Compilator pet 1 rb^n^
fuum figmentum cum capreolis non intellexit, “ at.ius
nefeio quam plantam intclligat: Phafiolum hunc, Jgn,
accepi cum hac inferiptione : Frivolas blancas
Gtta-wjela.

Satus in horto E. C. Montbelgardi pEOir^nic-
fcd non maturuit. Iulio floret , trudlii? ^ jaulto,
nbnhunquam etiam mcnfe Septerrftjrj mfGnre«.
fcic. Dum Vicnni vixit, femine >’ 0 -xm'iciscom.
manicato Cluito nams.nec aijf' ,a ip<(; coa(fcjjtmsi

ifo

PHASEOLVS NIVEVS > MINO R,
circa hilum nigri macula infignitus

ET PV MILIO NIGE R.

ztH.

Semen.

CArct longis
farmentis,
breui , firmo-
que caule con¬
ilae , pedalem
longitudinem
faro excedente,
&L inbreuilfimos
ramos diuiio, ad
quorum folia
quidem fuperio-
ri fimilia naf-
cuntur terna nu¬
mero , fcdbre-
uiori pediculo'
inhsrentia, qui
non purpurafeit,
vt in proxime
deferipto [ Smi¬
lace hortenii > 11-
ue PhalioloAna-
gyridi iimili fe¬
re, colore rubefccntc.] Pediculi ex alis prodeun-
tesdongi, crailrufculi , firmi , binos etiam flores
magna cx parte fuftinent , forma, colore prtccc-
dentis flori limillimos , deinde binos lobos illius
cylindraceis filiquis paullo longiores, & teretes,
in quibus fructus forma pau,led colore difterens,
namniueusdl, circa hilum nigra macula infi¬
gnitus, Scquibuldam nigris punctis interdum in
lateribus notatus.Satis prscox hic ctl , nec ullis
pedamentis cgctjcum ( vt dixi ) breui , firmoque
- Iit caule.

01 ■ mt‘ Glufiodefcriptionisauthori in Pannon. rb.i-

ncatjs. l ,

MubtAt de feoltis Af.Lobi hinencannnin .res , luie Pumiliones .
ludias. Item P htifeulus tertius>Alubm$ de Indus, id c(l, Lobi

indui.

Lobus indb- Figura Clufii fub didis nominibus, non habet
tms' binos flores : led plures, ideo alio releganda,

icon clu[ii huc transferenda figura, qua; eft fub alieno tiuu-
iranjfoftsj- lo,ncmpe Phalioli tertii, flue Americani clatio-
ris,vcre cnimcomperimus inhift.Clulii tranipo-
litam iconem, vbi icon pohta fub titulo Phalioli
peregrini 4. cui addita: fu nt filiqua; , qutedec-
rant.

phafcolt Camer. PhafiM pumiliones albi ,& nigri, quo-
fumi ioneu fum magis, quam illi alfioli funt , quamuis
ambo frigiditate noftra: plagtefiepius a maturita¬
te prohibeantur. Intelligo autem , quorum ico¬
nem dedimus in Matthioli editione,& quos Clu-
fius in Pann; quarto ordine propofuit. Exiftimo
autem ege> Clufii Phafiolum quartum , diuerium
i Matthioli Phaliolo qui in Italia frequens , qua
ob rem Camerarii figuram ad hoc capur reduco,
&: feparo a Phafiolo Matthioli.

TAbci.PhtiJiclps Brnjihanus 2cref’il0cn boohn.
Quantum iudicarc pofliim ex figura eftida
ad Clufii figuram, ad hoc caput referenda 1-
con.

C.Bauh. in fuo Matth. proponit eandem figli-
ram,quam Camerarius, fub inferiptione Phafiq-
li. Non autem placet Camerarium, & C. Bau-
hinum iconem ciuspiantar,qua: Clufio Phafiolus
4. ponere pro Matthioli Phaliolo vulgari : diucrfi
fiquidem, vt ante dixi , quod facile apparebit,
conferenti vtr amque iconem , nili dicatur Mat-

HISTORIA PLANTARVM

rhioli icon falfa.

Eid.B.pin.Pbafeolus peregrinus 6. minore fru-
£tu,albo,nigra macula inlignito: Phafcolus pe-
grinul 4 . Alubias de Indias,CluCpann. quoad def-
criptionem:&: Hill.Phafeolus albus, Lugd.

Creuitotiam hic mihi [ inquit Clui. Vicnnx
anno 157*. donatus a Dodomso S. C. M. tu n
Mtdico,qui eius frudum prarcedem e anno,dum
Prtrga: eliet,in arcis horto obferuaucrat , & le¬
gerat.

Comer. er-
rCr.

Vb A polus
BraphaKui
T ab refreh .

C.Bauh.

net.

PHASIOLI PARVI , ALBI >CVM

ORBITA MINIMA , RV DENTE,

HAbcmus paruum genus Phafiolorum albo¬
rum , non tamen candidorum , cum mini¬
ma orbita rubente , Sc paruo hilo albo.

PHASIOLI MINIMI ,
orbita magna rubente.

ALBI,

Svnt nobis Phalioli minimi albi,minoresquam
Phafiolicum orbita nigra: nefeimus an fem-
perrales [ aferiptum erat repertos inter aroma¬
ta ] iis fanefimiles iunt : orbita magna eft ,fed
rubens, cum hilo in medio albo.

PHASIOLI PARVI, PALLIDO
albi,ex America delati , Lobt lio.

Lob. in I-
con. pin¬
guntur Phalioli
parui , pallido
albi exAmerica
delati, Idem in
Hiftor. Belgica
tfrt'm0C 0t)c-
maerberbe bo-
onFcims. Fieri
poteft , vr vnus
procedentium
oaruorum Pha-
ieolorum effc
debuerit, Pha-
fcoli parili ex
pallido albican¬
tes ex America
Lobelio delati
B. pin. Pha-
feolus Ameri¬
canus vel Brafi-

lianus 5.minot: Phafeoli parui cx America Lob.
! Lugd. Phafeolus Brafilianusi.Tab. Huius ma¬
gna varietas, quare frudus duodecim genera.

PHASIOLI PARVI ITALICI»

NIGRI, CVM MACVLA ALBA.

GEncr Cherlcrus attulit nobis ex Italia Pha-
fiolos paruos , nigros : parte caua hilus par-
uus albus : parte vero fupenore, gibbosa , longa
Sc lata macula.

| PHASEOLVS NIGRICANS HYLO

PROMINENTE

Y)HalioIus alter, Phafiolo vulgari haud dilTimi-
i lis eft , led minor , denfior , nigricans , Sc hy-

lo oro-

LIBER XVII-

lo prominente , &r renis formam minime refe¬
rente. Cluf apud Monardem. Eadem tradir Lob.
in Obf. ex Clufio.

PHASIOLVS LATA SILIQVA, FRVCTV

EXI G VO NICRO, VMBILICO CANDIDO.

Vidit Clufi-
us no pro¬
cul Olylipone
fn mbnafterio
quoda Phafeo-
fcoli genus /vul¬
gari adeo ftmi-
lc , vt vulgare
putaret : pergu¬
las illic veftie-
bat opere topia¬
rio, flore purpu¬
reo : at liliquae
fcabra: funt,brc-
uiores Se latio¬
res, quam nollri
vulgares , fru-
(ftus cft exiguus.
Pili vulgaris
magnitudine ,
totus niger, nili
qua parte fili-
qux adhrerent , que candida cft : Brafilianis
frequentem cftc audiuit. Cluf. apud Monard. Se
exeoLob. obf. & Icon. Se Tab. Phaliolus alter
Brafilianus. Audiuit Lulitanis apud Bralilianos
habitantibus , F aua braua , id cft , Fabam luue-
ftrem nuncupati.

Phaliolus alter Indicus Clufiij : Phafieli genus
vulgari fimile. B. pin. Phalcolus Americanus
vel Brafilianus i .fiue alteryfruclu nigro , pifi ma¬
gnitudines

z6i

net, contrariaque, quafarmentis infuere t , ex a-
tropurpurafeit : flores in oblongis petiolis, ple¬
rumque bini , magni , Pili forma , foris ex candi¬
do pallefcentes , interiore vero parte ex purpura
cxrulei : his fucceditnc totidem pndongi lobi ,
teretes , Se quali cylindracci , in quibus frueftus
reliquis Phafcolis minor', AnagyridisTcgitinue
fructui pene fimilis , rubefeeriris coloris.

Clvs . pann. Phitfeofi 3. genus , Lobi Americani
maiores iVhafeolus tertius Amem .mus elaitor. Ac¬
ceptus ex Hifpania cii hac ihfcriptibnc: Alubias dc
Indias , id eft , L> bi Indici.

Figura hujus Phafeolhvt mihi videbatur polita
erat pag. 723. fub alio titulo , nempe Ph.ifth Pul-
bheriani fecundi , quo non pertinet' , id demou-
ftrante manifefte riunierb floram : qiix occafio ,
vt ad hoc caput reduxerimus ex Cluliq fuam fi¬
guram : in quo nos bene egi (fe apparet , cx ejus
Hift. lib. 6. cap. 41. vbi ponitur pro Phafcolo
peregrino tertio.

PHASIOLI RVBENTES FIGVRA PENE
noftratium cum linea elata.

PVlchro rubente colore fplcndicant; cortice
Se circa vmbilici ambitum coccineo. Vmbi-
licus niger foeniculi majoris magnitudine , fupra
quem macula nigra , fulco diuifa. Parte opponta,
qua; dorfum Phafeoli dici poteft , linea elatior
per longitudinem excurrit , Se totum Phafiolum
vique ad hilum circumfcribit. Noftratibus etiam
funt paullovcntriolidrcs , habitiorefque , aCad
Anagyridem accedunt forma , <Sc magnitudine.

Accepimus ab Illuftrilr,ma Principilla,& a D.
Thoma Platero , Medico Bauleenfi , qui ex Hif¬
pania lc importalle retulerat. Confidcirandum
an arhncs , vel forte iidem , cum PhaleoloClufti
Anagyridi fimili. v

hon habebitur p^fl cum Phafeoli indici parui ma¬
culati Icone.

SMILAX HORTENSIS , SIVE PHASIO-
x v s Anagyridi similis fere, co¬
lore rubefeente.

HAbct hip
Phalio¬
lus oblonga
firment a , ex
lingulari caule
ftatim fecun¬
dum radice ip-
fam prodeun¬
tia, Se in mul¬
tos ramos di¬
uifa, leta,obli-
que fe contor-
qucntia,& hu¬
mi procumbe-
tia , nili per¬
ticis , aut pe¬
damentis fu fti-
neantur, qui¬
bus fefe circu-
ndluunt , reli¬
quorum Pha-
fcolorum mo¬
do : purpurafeunt ca juxta alas , ad quas etiam'
fldnrdcuntur terna folia, miniis ampla fuperio-
ris foliis , & dilutiore colore virentia , longo pe¬
tiolo inharentia, qui ea parte , qua folia fufti-

PHASIOLI EX GVINEA PALVDANO,
fpadicci, minimi.

ET hos quo-
q; pulchel¬
los cum aliis
multis exoti¬
ca- elegantia;
CtarifT. Palu-
dano deferi¬
mus. Parui siit,
Africanos ma¬
gnitudine vix
luperates, fplc-
dido lxuo re ,
fpadiceo , alias
dilutiore , allite
obfcuriore,plu
rimum camcw
£cquabili,colo->
rati , hilum
verfus nonni¬
hil angulofi :
Hylo , qui pro
corpufculi mo¬
dulo fat magnus cauci idufqu e modice , fimiati.
Pulpa fubcft cortici callofa, fubf^aua , guftu phan
feolaceo.

Confidcrandum an differant , vel quantum ^
CliifijPhafiolo quinto- Laburni frucftu.

F loreae.

Lobi

Piuttui.

Lobi, fi f at-
rte itnt.
hlubuts de
Indias
Icon Clufii
tr-mfpbfuti.

Defcrip.

Cortex

Vmbiltcus.

Anagyridii

forma.

Locus.

Defcrip.

Hylii:.

PulO/C.

An rhsjte*
Ijsi frudi t
Laburni.

iSi.

Historiae plaktar v M.

filia.

flores.

Siliqua.

Tafieli ex
Jn[ula D.
Thoma.
locus &
temp us.

Hoha.

rjiiv.

PHASEOLI AFRICANI PARVI
nonnihil albicantes.

Defcripue/

DE Phafeo-
loru quo¬
que more ican-
dit & prxlens
planca;folia ter¬
na, minora, ftri-
dioraque mul-
to,quam in vul¬
garibus , paulo
duabus vnciis
longiora , non
totam femun-
ciam lata , ner-
vbfa , glabra,
craifa : flores ex
obfolcta quada
fuligine in liiri-
dum pallorem
langueicunc, vix
dchilcentes : fili-
qux iefquipal-
mumlogic, vul¬
garibus anguftiores,vix culmum latse, grana elati-

dunt nonnihil candicanria,dlmidio mmora,Pha;-
feolis noftratibusjcirca germen fufea.

Phafeolorum Africanorum,parubrum , nomi¬
ne mifli per Carolum Paludanum lll E.C.
Wirtemb. Accepi ctidm cum hac inferiptione:
Vafioli ex Infula DiuiTh mafib Aequator e Jit a.

Satum huius Phafioli femen in horto lll. E.C.
Montbelgardi floruit Augufto,& Septembri, quo
menfe quidem maturuit femen.

PHASEOLVS LABVRN1 . FRVCTV
ex nigro fubuirelccnte,fmc ALgyprius

flore luteo.

i)efctiptio.'

Sarmenta.

“'Enuia ha-

bet farme-
ta ,ex lingulari
caule ltatim
tadi-

LtBuril

grana.

de caducos propter advenientia frigota b re ile*
tamen angutloique eife intelligcbam ab his , qui Semet*-
confpexerant,&: terna, aut quaterni grana conti¬
nere : qux ,vcro accipiebam parua erant admo¬
dum , Taburni granis non maiora , utroque ta¬
men mucrone plxrumquc obtufiorc,pulli coloris,
fcu potitis ex nigro lubuireicentis.

Cluliohifl. Pb.iJcAi peregrhn gen:>s. Pbst fotus p^eot

Aegyptiacm Patauio miflusa Bcmardo Paludano Agypti.
ex Syria &:Aigypto reduce, anno 1578. qniterr.v
anno iequenti creditus , creuitquidcin, fed fero
admodiun, deinde periit. E feminibus confcrua-
tis &z anno ^Si.demum fatis, aliquot planca: e-
gregie provenerunt, quarum vna florem Septem¬
bri duntaxat menfe tulic, ac a‘d h-ngeirr minime
proucnire potuit. ipfa tamen planta CalcndisNo-
uembris perbelle acfhuC florente : hoc femen
a‘vuvvu3v a Paluclanb ; at deinde cx Italia Aigy--
ptiaci Phafeoli nomine firailc acccpi.Et forte
Pfialiolus hic peregrinus Dolichus efl Bellonii? bAtckt

Aduertes apud Glulium in pann. iconem qux Belionh
qnx efl: p.729-fub titulo Phafeoli quinti ./Egyptia-
ci,non c fle Phafioli, quem inrelligit Clufius, fed
fub hoc titulo reponendam iconem, quar eft pag.

7i7.fub nomine Phafioli tertii , Atubus cfe Indus
Inpann.p.730.eft alia icon, cui titulus Phafeolus
qu:ntus,liue Aigyptiacus : quam iconem Clufius
omnino omifir.

Camer.in hort. P bafcoli AEPipri; a Clufiopidi
in pann. obfervationibus fine fihquis quas nos
addidimUS.

Icon c
i

PHA S IO LVS 1NDICVS
macu atuS.

PARVYS,

proxime
ccm cnafeentia,
eaque valde ra-
mofa , ex viridi
purpuralccntia,
qux vicinis per¬
ticis & pedame-
tis fefe cbnvol-
vunt: folia ex
fcdcicm pedicu¬
lo , vt in alio¬
rum Phafcolo-
rum gentre , fe-
per terna, lorge j
tamen, minora,
& Trifolii mer-
nianthis [quod
in vmbrolis &
ubere gleba naf-
cicur] foliis perqU^m limilia,ex atro virentia cir¬
ca pediculum purpurafeentia : flores in lpicx
modum congefti, magni , i>ifi vulgaris formi , &
magnitudine fercjColoris flaufin oblongo , craf-
fiulculoque pediculo ad foliorum exortum pro-
deuntenafeuntur : lobos non obferuabamquia
flores duntaxat produxit ipfa planta , eofque val-

PHafcolus
eft vulgatd
magnitudine
pene squalis, u-
trinque turgi¬
dus lucidus, co¬
lore pullo, ma¬
culis notato,
prxfertim circa
vmbilicum,lon-
giufculus, querrt
porcio quxdam
alba, extuberas,
cingit-. Eft exT
frudibus Illuft.
Cclf. Wirtem-
bcrgicsC.

Dcfcfl

(Zclofi

Eicon eadem cum ea qua lib. 1 11. c. 88. habet uA

PHASEOLVS 1NDICVS, PARVVS
rubens , hilo nigro.

PHafeolus parvus, firmatus, hilo nigro, reli¬
qua parte obfcurc rubens. lll.Ducifla ter¬
ra: commifit,apud quam yifus& depidus,

Eicon ctmpraccd. habetur.

PHASIOLI NIGRI , FACIE
feminis Pasonix,fplcndicantc$,vmbi-
lico albicante. Et

Altet

Alter Aigyptins minimus.

M Agnitu-
dine & fi¬
gura. ad femen
Pceonia: fccimi-
me quam pro¬
xime accedunt.
Quippe ex ro¬
tundo 1 oblon¬
ga funt, nigerri¬
ma pulcherri¬
me,^ Succini
nigri , politi in-
Itardplcndican-
ti , ea tantum
parte , qua ad¬
haerent , quam
umbilicum di¬
cere (olemus,
albicantia. Exi-
ltimamus , nili
fallit memoria
nos accepiffc a

D. Paludano , qui 111. noicro mifit. Perpendar lc-
&or , an poffit clfe idem cum Phafiolo pneccden-
te, lata filiquaClufii.

Eft mihi prsterca minimus phaliolus miflus
perinfignem Pharmacopceum TolTamun Caro-
lum Burgundum Phafioli Aigypiii nomine, qui
Piper magnitudine vix a:quat,angulofus, fublon-
gus, colore fpadicco , ac fere nigricante , fplen-
dcnte,vmbilico candido,longiuiculo, cuius parte
oppollta impreflio linum efficit.

Eicon eadem cum ea qua /.3.1.91.

/ (Itu

LIBER XVII-

Phafcoli Indici rubri huc referri poflint.

Hunc eundem ab lllultrillima noftra Princi-
pilla accepimus , qui vna parte latior eit * altera
anguftior , in caceris cum noflris qui iamfculpti
erant, plane fimilis.

Eicon habetur ante cum Icone phaf eoiorum ex Gui-
nea Paludano nnjfirum <jrc.

263

PHASEOLI PARVI EX AMERICA
delati, Lobclii.ex fufeo purpurafeentes.

LObclio 111 Ic.& hift. Bclg. dicuntur, (fl citi
fioonFcnspon America /3»» Uteyn Phafioli
parui ex America delati : An Eid adu. Permulta:
accepta: a Naucleris, Faba: , Phafeoliuc ex Ame¬
rica: nouo orbe , eque Hcfpcria Aphrica allati,
qui mixre natura: videntur , fed propinquioris
Phafiolo : nam eorum quidam exiguus , minor
multum Phaliolo,ex fufeo purpuralcit.

Lugd.Phalioli parvi cx America dicuntur, fi¬
go auccm, vt verum fatear, quales finrhiPhafib-
li,ncfcio , quia eorum nullam muenio deferi-
ptionem,de qua certus fim:

PHASIOLI EX ANGOLI
Paludano, pallidi, variegati,
hilo magno, Ipadicco.

CL. Paludani munificentia in Naturalium
noftro \thcfauro aliquot horum adferva-
mus : qui vulgaribus ventriofio'res,la:ues , macu¬
lis infignitijcolorc varii. Quidam namque obl-
cure flaucfcentes, feu melini , dilutiore luteolo
confperfi : quidam pallidi, & fere albicantes,
pull is maculis inligniti,& horum vbiuis varietas
in colore notabilis. Hilo donantur magno, fpa-
dfceo , aut nigricante , a fuprema parte ,• piuf-
quam mediam fructus longitudinem cxcurrenfc,
minime finuato , fed eminente. Tanta porro eo¬
rum durities , vt ex eorundem colliilonc AucL
lanarum inltar fonitum edant : confiderandum
aliqui in figura Lobcliana pictorum, ntJminc

M edulii.

1‘ondlUcluf.Exit.l.^.i.^.

PISVM AMERICANVM COCCINEVM, '

•iliis Afarus, & idem nigrum.

A Mcricanii Dcfcri'>'
Pilum coc¬
cineum noftrati
eft minus , gra¬
norum Paonis
fccmincein mo¬
rem ex rotundo
oblongum, niti¬
dum , mirifice
durum , cortice Csrte>-<
redtum vel pe¬
nitus nigro , vel
bicolori , ita vc

germinis regio
& -

nigricet, 'rei iquu

vei hilari atro

Iplendeat , vel

triltiori fpadi-

ceo colore lit

tindtumuncdul-

lainfignitcr dd-

ra, bifida; flauel- c „

S afer.

cit,lapore legu-
minofo. Habe¬
mus etiam tota
nigra : tk alid,
qux colore Ipa-
diceofunt,r.ihi-
lominiis nigra
macula notati.

Quod an natu¬
rale iplis fit, an
hoc accidat per
vetuftatem , ex¬
perientia obfer-
uatorem iflaru
rerum curiofuin
docebit.

Hoc Pilum
fic deferibit Al- Alpini
pinus: Elt arbor Orfinpojf,
fruticofa , lar-
mentofa , volu¬
bilis, Ia blab mo¬
do ferpens , ac
altius le cxrol-

lciiSjlatiufque fe expahdcns,foliis vel Tamarin-
di plane fimilibus, fed long» minoribus, ruoucn- ■
tur etiam ad Solem : occidente Sole clauduntur,
totaque claufa manent , quoufquc Sol denub
oriatur , quo tempore rurfum aperiuntur. Flo¬
res audio ferre Phafcolis proximos , atque fili- ^
quas , qme intus habent femina parua, rotunda
rubra, dura , Phafcolis omninb fimilia , quae Co- C orallitria
rallia plane ahnulantur , Hic addit Honorius Bel- **»*/*.
lus : Frudtus figura Phaleoli non eft,fed <mali,0~
robi grani.

Ciuf.in filis Exot. aliam idonem proponit fub w
titulo Vicia: Africana: ,de qua hxc lcribic : Eius DefcriptR.
femina i' nautis Ba tauis e Guinsa redeuntibus C l*f. ■

HISTORIA PLANTARVM

magna copia fubindc lunt allaca>& ramulos ciim
filis liliquis , liuc lobulis propendentibus ,cciain
mihi videre contigit. Sxpc porro illius plan¬
ta: femina terra: a me funt credita, fcd maxima ex
parce non nata: imo [quod magis mirum ] poft
triennium e terra cruca,adeo incorrupta repcrca,
ac fi pridie dunraxax fata fuiilcnc.. Semel tamen
concigic,vc qua: recentia a Cl. V. HonorioBcllo
aeccpciam e Creta milu, terres in fictili co.nmif-
fi natcercnciir quidem : lcd plantae, licet omnem
diligentiam adhiberem, ve confcruare polfem,
afcehdt breui coiitabeiecrcnt. Prodibant autem illae.

moAut .

F olt 4.

Vicia:, aut Lentis modo , duobus dunraxat cral-

hufculis foliis initio, iplo videlicet femine bifa¬
riam fc diiiidente,& in foli i formante , ve in Le¬
guminibus accidere Iole: : inter ida vero fo-
C4u0c*l*S' lia nafcebatur cauliculus fiftincns aliorum fo¬
liorum alas, qux ex multis foliolis contrario litu
femper nafccncibas conftibant,dcriis , duodenis,
autpluribus, nullo impari alam finiente, indar
Cnkttr/t. Vicia: liluedris, aut Leriticulx : valde caduca elt
planta , qua: nili fulciatur,procumbit, Piforum
indar ; inter foliorum alas , qux farmenta aut
caules amplectebantur , fatis firmi Sc oblongiul-
culi exoriebantur pediculi , fudinentes alternis
tUt. denos, auc duodenos flores , Viciae, aut Lentis
floribus [ vt arbitror ] non diffimiles ; mihi enim
cos videre non contigir,fcd oblongum dunraxat
pediculum reficGatum apud honedillimum vi¬
rum Chriftianum Porrecuoi , deinde anno idoa.
alterum limitem mihi dodatum abhonediflimo
Viro Petro Gareto. Idis pediculis inhsrebanc
duaijduodeni,aurplures pediculi breuiulculi, fa¬
tis cralfi Sc rugoli,c quorum lingulis graciliore,
SiIhj»*' breuioreque adhuc petiolo dependebat filiqua
rugofa,fpadicci foris coloris, vnciam , aut paulo
amplius longa, femunciam lata , illaquc aliquan¬
tillum plana, mucrone indar hamuli curuo , in-
ttrna parce albi , in qua continebantur quaterna,
Stmin aut quina femina duriifima,orbicularis fere, vel
oualis formx,prorfus rubra Sc nitentia indar co¬
rallii expolici,quum probe matura funt , fumma
autem pafce, qua filiqux inhxferant , omnino a-
yiciu A» tra , Sc prx lxuorc fplcndcntia. Huic plantx,
fnckn*. y icu Africam nomen indebam quia ex Africae
ius femina femper delata memini. Cl.V. Profper
Alpinus lib.de planris^€gypci,cap.2i. Abrus appel-
** ■*'/*' re ’ lat, afbofemquc improprie [ mea quidem opi¬
nione ] facit, quandoquidem volubilem,! tblab
[ quod Phalcoli genus-J modo ferpentem, laciuf-
que fc expandentem , cllc feribie , Sc ridica:
ic conuoluentem pingit. An Aloyf. Cada-
damut Arbores quxdam, qux in regno Senegx
Faxiolos producunt rubentes , cum macula ni¬
gricante, qux ed illis pro' infigrii , Sc\k nodris
oculus dicitur,alii hilum appellant. Phafioli au-
rem,qui nufquam elcgantiores vifuntur , indar
nucis Avellanx faberrime facti funt,diceres tor¬
no aliquo iniculpcos ac;ftriatcs, adeo variantis
naturx ars in eis ludit, res vifu confpicua,

Ptja rubr 4. Geln.Pifa rubra ex nouo orbe allata. Lobel.

Obf.&Ic. Coccineum Americum Pifum; An
coecmeum Orobi fpecies?Pifa cx nouo Orbe delata,non de-
^ata» non decerpta cx quadam arbore,vt quidam
sllitalum Pucarunt* Cxfalp.Sancali rubri femina. Alpin.
rubrum. Phafiolus ruber, Abrus vocatus.Carn.h. Phalio-
lus Indicus; vulgo fallo Pxonia Indica vocatus:
phapok <4 nullus ed,Ginge Sc Abrus nomine. Lugdd-4.G.

41. Pifum Americum ; Pifum coccineum , Ame¬
ricum. Eid.c.n. Pifum Americum , Indicilimuc.
B.pin.Pifum Indicum i.mirius coccineum :Faba-
rum genus qnod Aegyptiis Abrus, part.i. Ind.or.

c.4. Et hic maior coccineus nigra macula nO-
tarus,rcperitur. Accepi inquit. Honor. Bellus, Vifum a
femina phaleoli ex Icmen, ( cx Arabia felici qux rnencuni,
rerrx commifla feiicilTime nata funt , qux ab Al¬
pino fub Abrus nomine aeferibi puto , licet ipfc rj Ktfeoju.
frudtum non recte [ meo iudicio] defcripfcrit. rv umen
Hxc cx Linlchot. In vniuerfa infula Mada-
gafcar, item in China,Phafeolorum genus quod- A brus
dam crefcit, quod Larini Abrus votant : Ma- AlPtn* *
layuenlibus autem Conduci appellantur, & laua- ro‘ '
nis Saga. Perelegantes funt,parui,Fomndi, nigra
mtculainligniti. Vtunturiis tantum ad ponde- conAuci, ,
ra,non ad cibum. Sunt enim faporc perquam *’ ■***.
amaro: quidam etiam arbitrantur venenatos vius-

,-p v dMA

. . . ■ Venenat

Pilum Amencanum,coceincmn, fxpius plan- Locus,
tauimus in horto E.C. fednon gcrmiuauit > Ic- Pifuni
quenti interdum anno repetimus integrum. Fra- mertc**

. : _ - r - . rrfum B

ter miiit lemina nomine Pxonix Indicx , Sc rj ^

fih.tnum

Phalcoli Indici arro-rubentis ex Creta. Accepi- '
mus etiam Lutetia cum denominatione Bjts du
Brefil. Plura femina huius etiam Patauio ad nos
miiit Saxoma. Datum prxrerea nobis ed aliquan¬
do nomine Ginge A*thiopici,& Abrus i£gyptio-
rum, a Paludano pro Phafeolo Indico.

Hxc grana coccinea , nigra macula infignica* d,» U
dura admodum funt, diuquc in terra latitant, tant im
quorum interdumCamerario prouenerunt rudi-
menca,indar Piforum, fed ad frugem planta non
peruenit. Semina vetuda nequeunt vlla mace¬
ratione vinci, led rccentiora intumefeunt intra
horas duodecim,vel citius, ac duplb fiunt maio-
rajcolorem autem coccineum vertunt in lordidc
purpurafcentem,qux fidegultarc volucris, efferre-
hendes laporcm Pili nigri detrado cortice, adeo vluj
fabaceum aliquid relipiunt. Mittuntut ad
nos nominibus Ginge Sc Abrus. Allercntc AlpinO
Phaliolorum guduin habent,i€gyptiiin iure eli¬
xis vefei corilueucrunt. Sunt vero prx exteris
omnibus concodu difficiliora, exquoltomacho
maxime infelta funt,flatufque multos concitant
&: Hypochondriacis valde noxia obleniantur,
paruum fuccum generant. Cxterum , quum diu-
tiflime propter duritiem incorrupta maucant,fe-
rico filo traiedla , e collo monilis indar fufpcrt-
di, & Armillarum loco in brachiis gedari pof-
funt,ad ornamentum ; quod nonnullas nobiles
virgincs,qiiibus limilia grana donabantur, inter-
iectis paruis vnionibus facere obfcruatur , nam
non modo corallinos globulos natiui coloris e-
legantiaprouocant,fed etiam vincunt. Quidam
tcdeCamer. perhibent utiliter adhiberi, in den¬
titionibus, febribus Sc lpafmis puerorum

PISVM AMERICANVM SIVE
Abrus coccineum maius, comprclfum,
maculatum Sc non macu¬
latum.

PErelcgantes fan^ Sc viiendi hi fruidus,A^m

coccinei dicti veluri. degeneres elfe vide;ntur. Defcd|
i Pili maioris amplitudinem arquant, eamque pla-
, ne, quam hic pidtam damus. Duri funt , ex rotur>
do nonnihil oblongi , xquabili alioqui fere circi-
nationc,modice comprefli.Qu«rum alter minia¬
to dilutiore tin&us , nigra macula fatur at ilis ru¬
bente lined circumfepta,tertia fui parte in ambi¬
tu confpicuus. Alteffaturatiore coccineo ru¬
tilus, nitidus, Sc prxdido vcntriolior, nullo ni¬
gro vedigio notatur : vtrinque verb linea pyri-
tormi concolori, acumBne verlu« germen ( quod

'LIBER XV IT

■i«¥

vtrique cxiguu )
protcnfo nota¬
bilis.

Pro defcri-
ptione k pidu-
ta milit amicus
noftcr Iacobus
7uui'-!gcrus qui
Te accepilfe per¬
hibet a Bcmbo
Nobili Pataui-
no. Interna inf-
piccrc haud li¬
cui t,quia noftcr
non erat fru¬
ctus. Phafcola-
ccum tamen ef-
fc non ambigi¬
mus.

B.pin. Pifum
Indicum i. ma¬
ius. Variat fru-

0 (.• ,lorc nigro, >fubfufco,yariegato > vmbilico
eminente.

ptio

Lr

iptl»

PISVM AMERICANVM ALIVD

magnum, bicolcr, coccineum k ni¬
grum fimuljfiue Phafeolus
bicolor,A«^w4 dictus»

F Rudus hic durus, qui dentibus infringi non
poteft,re(iftens etiam malleo, inicdus in a-
quam fubiidet inftar lapidis , colore miniato fi-
cuti Abrus, eleganti atque iplendentc, verum me¬
dia fere parte,in aliis vix tertia : niger cft, com-
prclfus,nec exquilitar rotunditatis, fed in oblon-
«um vergens, ea prazfcrtim parte, vbi vmbilicus
cft. Hic diuerfarum magnitudinum cft , k for¬
ma* ; magnus, qui Lupini femine duplo fere ma¬
ior ; mediocris cum eodem aiqualis fere , & par¬
vus eodem minor. Eft eis omnibus vcluci vm¬
bilicus fublongus , qua parte adhaerebat filiqua,
-- exiftimamus. Apertis cum difficultate medul¬
la cft duriffima ex albo flauefcens : faporem no¬
tabilem non animaduertimus. Accepimus a
a D.Pahidano nomine Phafioli Indici, ab 111- no-
ftra Principifta, Da. Anhaltina Ducifta Wirtem-
bcrg.pro Faba Indica.D. Thomas Platcrus exo¬
ticarum veftigatorfolcrtiilimus dedit maiores k
minores. Gener Cherlcrus in fuo itinere Angli-
coplurcs etiam attulit maiores k minorcs.Pian-
tx Phafioli Iconem habet Clufius in Pann. vbi
male poiita fuerat pro rhafiolo Aigyptiaco: nam
in Hiftoria ablatis rhafiolis minoribus infra pi-
dis ponit piante iconem prorhafiolos peregrino
i. fiue lato albo, cum venis nigris : rhafiolo s pi-
do s habet idem Cluf. vt & Lobelius. Qua¬
lia autem fint folia iftius plant*>& qualis ftirps,
nobis non conftat , nec fcimus an aliquis anno-
tarit.

‘ Lobcl.inic.dc hift. Belg. horum meminit no¬
mine phaftolorum rubrorum lndianorum,du-
riflimorum: ac duo frudus ab eo figura exiben-
tur, qui etiam deferibuntur. Londino accipiebat
Cluf. elegantiflimum quendam rhaiioli ( vt ar¬
bitratur) frudum ii lacobo Gareto cuius iconem
k breuem hiftoriam , propter venuftatem k ra¬
ritatem ledoris oculis fubiicere volui, prarfertim
cum P hafeoli ex India Oriejitah inferiptionem
haberet. Is autem Pontica nuce paulo minor

eft, in medio tumidior k puluinatus,l*uis, fplen-
dens,durus , folidus , in aqua fubfidens , extima
parte ( qua nimirum fu* vaginas, aut lobo adh*-
lit) veluti didudo k hianti ofculo fuperne paulo
elatiore, & aquilino prceditus > duobus duntaxac
coloribus conflans : luperior enim pars ab ela¬
tiore roftclli parte; quafi linea ad alterius extre¬
mitatis infimam in frudu partem oblique duda,
rota vtrinque atra eft. Ebeni nigredine k nitore,
inferior vero , omnino aurea , cui admixtum fic
pauxillum Minii, prxmaturi Mali aurei colo¬
rem refert, & vt altera nitet. Eius pulpam def-
cribcre nequeo, cum confringere noluerim, vc
pote qui vnicusfit, inter reliquos exoticos fru-
dus etiam feruandus.

Pingit Clufius duos pnafiolos, aut potius vnius
duas facies fine planta. Ille vero in pann.
duas etiam pingit facies phafeoli modo didi
cum planta, fub titulo quinti Aigyptii : verum
ibi obferuandum errore typographico accidiile,
vt fub dido titulo tabella illa polita fit : phafeo¬
li quidem Aigyptiaci icon & tabula cTfc p.717. fub
titulo phafeoli tertii.

Hoc prxterea notandum Clufiumin hift 1.6";
C.41. iconem prcedidam cx pann. pofuifte pro
phafeolo peregrino primo, fiue lato albo, cum ve¬
nis nigris : veruffi abftulit phafeoli line pifi duas
faries,quas iuxta radicem erant pidte , qua: ref-
pondebant noftro pilo Americano , fim Ana-
cock. Prarterea pann.pag.7u depidum habet
noftrum pifum, fub titulo phafeoli Indici , ■ ulla,
addita deferiptione: in hift.tamen loco ante cita¬
to eam addit. Tandem in Exot. inquit: Hone-
ftus vir Walichius Syucrts anno 1599.de nautis
quibufdam ex America reducibus frudum Ana-
cok redemerat, Cuius ufum ipfi ignorabant: E-
rat autem phafeoli genus binis coloribus diftin-
dum, rubro k nigro.

Iccm l.j.cnj. de hoc frudu fequentibus agit:
Eruditus virSimon de Teuar Hilpalenlis Medi¬
cus rhafcolorum tertium mihi communicabar,
qui erat clegantifllmus : ifquc duorum generum,
maior k minor,& magis orbicularis forma : co¬
lor in utroque bifariam diuifus, nani media cx
parte corallii -inftar rubebat , alrera prorfus
arer erat , laruis k fplendcns. Similem,
maioris videlicet generis , multos ante annos
Viennas- Auftri* accipiebam , ciufque mentio¬
nem faciebam 1. 6> me* rariorum plantarum
Hiftori*, capite de phafeolo. Vtriufque poao
generis anno falutis humante 1597 Londino ac¬
cipiebam ab honefto viro Ludouico Miraro Cl.
V.MatthiteLobelii Genero, ipfi a nauta quodam
cx India reduce donatos,&: afferente , inquilinos
tribus, aut quatuor maioribus in pollinem tritis
vtf ad vomitum prouocandum : c minoribus au¬
tem filo traiedis armillas fieri aduerftus Epilcp-
fiam geftandas,arbitrari forfitan iifdem faculta-
tibus pollere , quibus P*oni* grana : fed orna¬
tus potius caufageftari exiftimem , intclligcbam
autem,ab Incolis appellari Atutcoik.

Tabcr. phafeolus Aigyptiacus £$iptifd)c
fafclen ober 15 onen.

B.pin.phafcolus Indicus 6. peregrinus ex ru¬
bro k nigro diftindus.

Iconis trrtlfi.
Jpojtao.

M utor &
minor.

DelcriptiO

Vftis, .

ArmiUd. j
pncpjiti.

■dnacocKj

Ph.tjio/ift

Aepypr*

ANACOCK ACCEDENS PHASEOLVS
totus ruber»

GEner Cherlerus ex itinere Anglicano k
Belgico attulit fecum phafiolos de genqjg,

HISTORIA PLANTA RVM-

knacocK

Defcriptio

C«/«f.

V modicus.

Thaftolus
coralhm
coloris cum
macula nt-

Zr*

z.

Phafiolus
alter ruber.

Pha polus
ruber cum
Itnea ns-
gra.am.x-
rus.

Medulla.

IDefcript.

Magnitu¬

do.

Color.

Vmbtltcus.

( vt cxiftimo ) Anacock : funt enim eiufdem
formfe,venrriofiores, maiores , quam ftaphylo-
dendri frudhis,fere ouales,ina:quales tamcn.Co-
lor rubcr,idcm fere cum Anacock, minus tamen
viuidus & fplendens,nulla macula nigra, vmbi-
licus idem, (ea maior,circulus etiam elatus , fla-
uefcens : durus eft, & in aquam inicdus, fun¬
dum petit : hic forte fuerit idem cum Phaicolo
Indico rubro Lobclii line macula nigra , quam-
uis nulla icon cum demonftrct.

PHASEOLI INDICI RVBRI
durillimi Lobelii, cum pigra macula:

& alterum genus fine macula , al¬
terum cum longa tenui macula.

MAgnitudinc & figura funt fru&uum fta-
phylodendri,lauoris eximii,rubore coral-
lino, inui&aB duritiei, altera parte lucente ni¬
gram maculam habentes , medulla praediti infi-
gniter dura , fapore non ingrato. His non ab¬
ii nile figura eft fecundum genus , paullo tamen
maius, 6c oblongius : nulla nigra macula dona¬
tum, eant r etiam duritiei , &c tam pertinacis , vt
a Wencellao Tfercjaes fatum femeftre totum in
terra minime mutatum latuerit. Tertii gene¬
ris Phafcoli praecedentibus duobus maiores , co¬
lare rubro obfoleto, ex oblongo rotundi, vtrin-
que nonnihil comprelTi , quemadmodum Cafta-
nca cquina,quibus fecundum longitudinem al¬
tero latere macula eft nigra , longa , tenuis : me¬
dulla inligniter dura, fapor amaricans.

Lobel.hift.Bclg. Koobc fccr j)attc3nt>iatU5
fetye BoonFene. Icon. Pbajioli rubri Indiam dtt-
rifiini’.

Nos hoc in loco priorem Phafiolutn macula¬
tum referendum efle ducimus ad noftrura Pifum
fiue rhalialum bicolorem, magnum. alterum.

B.pin. phafeolus Indicus 4.ruber,cx phceniceo
croccus,& ex rubro Ipadiceus fplendens. Nos de
hoc non agimus.

PHASIOLVS , SIVE PISVM
Indic um,comprclTum,fanguineum,

Lupini quodammodo facie.

Figura ex triangulari in rotundum vergit , ita
ramen,vt vtrobique ferefeflilis videatur.Ma-
gnitudo Lupini albi fere eft. Color corticis fan-
guineus , lteuis, pulchre fplendens. Vmbilicus
impreflior, albicans ,fecus quem macula parua,
nigricans, confpicitur. Accepimus ab 111 uftrilL
Ducilla Virtcmbcrgica. An idem fit, an tantum
varietas rifi Americani magni iam ante deferipti,
pro certo non affirmamus. Habet tamen cum
eo magnam adfinitatem.

PHASIOLVS 1NDICVS EX RVBRO
fpadiceusjlplcndens.

Defcript. \T Ncia: trientem non fuperat , latitudine fe-
Cortex. V munciali,modice compreflus. Cortice tc-
Vmbthcus. gitur inter ruffum &c fpadiceum medio , & ad
Tanne Gallis dictum accedcntc,Lrui , fplcndido,
vmbilico dilutiore , vtcunque magno, per media
longitudinem eleuato. Parte oppoiita gibba:
Eftque ex iis quoque quos ab Illullriflima Ducif-
fa Wirtembergica dono accepimus.

Eius Eicon ante tradita cum Icone Pkafeoli Indici
farni maculati .

PHASIOLVS INDIC VS OVATVS,
fpadiceus, vmbilico albicante
breuiore.

Coli

mani i iiii<-ij^i»

fiam Virtembergicam, qux feuit,ideoque interius

PLIafiolis In- Dej-(
dicis , fan-
guineo& nigro
magnitudine
fuppar cft,quip-
pc paullo bre¬
vior , anguftior-
quc. Color in-
tercurfantibus
maculis quibul-
dam dilucioris
coloris fpadi¬
ceus eft. Sed va¬
rietas in vmbi¬
lico, qui cx ru¬
bedine albicar,

&c vitra mediam
laseris longicu-
tudinem non
explet. Vifus a-
pud Illuftriffi-
mam Principif-

PHASEOLVS SANGVINEVS
ouatus Indicus.

PErelegans & exotica raritate fpe&abilis eft
hic phafiolus. V nciam fere longus eft, digiti Dg
parui crafiitudinc , figura ouata, colore langui- H.
neo. Hylus latiufculus, atque niger per mediam
fere longitudinem excurrit. Dono nobis dedit
D.D.Thomas Plarerus Medicus , & naturalium
folertiffimus vcftigator, ex Hifpania allatum, ex Lot
India tamen primo inuedum dic, retulit. Eun¬
dem, cum jam figura noftra tilct fculpta, com-
municauit nobis Illuftriflima DuciflaVirrember-
bcrgica,i eidem ( vt ferebat) ex India fibi allatum,
qui prardido paulo comprclfior, in cceteris plane
fimilis eft. Anno 1605. gener Chcrlcrus rediens
CX Anglia& Belgio attulit fimilcm frudum, v-
trinque compreiiuin, vt cucnit pifis,duium,fple-
dentem, qui inicdusin aquam fubitb fidebat.

PHASIOLVS INDICVS
ouatus niger.

T) Hafiolo Indico fanguinco iam deferipro
magnitudinc,& figura fere a’qualis:colorc au-
tem variat. Nam torus niger cft,& pra nigredi- c .
ne, atque lauorc (plcndicat. Hilus itidem niger, jfA
magnitudine, & pofitu,vt in priori .Eftque etiam
hic cx frudibus apud Illuftriflimara DuciiLam
Wirtcmbergicam vifis,quem aperire , cum terra:
clfec creditura, non licuit, ideoque nec interiora,
vel faporem addere.

Eicon ante habetur cum Vhafiol. ind. ou. fpadicei
&c. icone.

PHASIOLVS INDICVS FVLVVS.

NOftracibus Phafiolis latior eft , vix tamen
lon gior. Color fuluus eft , & rauftelinus.

Vmbir

LIBER

VmbilicHS magnus & longus, niger in areaj ipfo
Frudus cortice lcuitcr Iplcndefccnte atque dilu¬
tiore^ quodammodo ex rufio albicanre confti-
t utus. Etiam hic ex iis cft,quos apud 111. Ducifi-
fam Wirtcmbcrgicam dcfcripfimus , rcfieruauit
pro fationc.

PHASI OLVS , LATO, STRIATO*
liuc radiato femine : alter pimdatusj
dipula atro virente.

Sllrqiire magnx, latx , comprelkr. Semina vn-
ciam circitor longa, paulo minus lata , renis
forma, in terminis regione finuara, nigra , Fre¬
quentibus albis ftriis virgata. Huic iimilia alia
paulo minora,
quar licet radia¬
ta, fi ue virgata,
variant nihilo¬
minus dilpofi-
tionc radioru.
Minoris huius
genus, quod pi-
dum in fupe-
riorepaite no-
ftrx tabella:
paulo minus;
quam fit , mific
infignis Medi¬
cus Hercules
Saxoniaprima-
vix Cathedrae
Patauinae Pro-
feiror, is colore
nonnihil va¬
riat , qui atro-
rubcnS etiam
radiatus. Sunt

nobis alia femina, quorum icon infima parte ta¬
bella: noftrx,quar alba dici poliunt , punctis ni¬
gris guttata,maculi(quc rubontibus vcrficoloria,
a germine latiore macula,ad,& circa extremum
ccu capula expanfa atra-rubcncc.

Clufius fimilcm plantam fic deferibit : Cad-
lisftatima radice in aliquot oblonga farmenta
diuidiiur, lenta , vicinos ftipites &c virgulta reli¬
quorum Phalcolorum modo amplcttenria : in
lingulis alis terna folia vulgans Phafeoli foliis
/irnidia, atriora tamen , cx eodem pediculo naf-
centia, extremo , (vt in vulgaribus ) impari:
cx iiidcin alis breties ramuli prodeunt , mul-
tis floribus vulgari haud abiimilibus , mi¬
noribus tamen , albis , vuxin modum congc-
ftis,onufti ; quibus fucccdunt oblonga: filiqux:
feu lobi, vulgaribus multo latiores , concinentes
ternos, aut quaternos frudus, planos^ communi¬
bus Phafiolis latiores, albos, fcd multis nigris
maculis, fiuc venis, ab hilo in latitudinem dudis
clcjantiiSme depidos.

Cliif.dicirUc Phafiolus primus fiuc Africanus,
Phafiolus minor , varius , fiuc Pujfirche-
rianus. Ebquod huius Frudum D. Purkirche-
rus primus in Pannoniam intulerit cx Neapoli¬
tano regno delatum , fingulifquc annis coluerit
& cius genus vt dixi,confieruaric : quam o£> cau-
lam apud rei herbaria: illito regionis ftudiofos,
Puikircheri cogndmcri inditum, & vtPUafcolus
Puncichcriamis nuncuparetur, obtinuit. Ante
multos vero annos fimilcm plane mihi miffum
memini, Phafeoli Africani nomine : &: cx Afri¬
ca Italos primum accepiU^verifimilc eft. Idem
t' Tom. JL

xvii- isj

in Hift. Phafeoliis peregrinus primns. Item Pha-./
feoli peregrini primi genus alterum. phafiolus

Ponat quod animaducrcimus , Clufius in Hift. terfSr,~
poftrcma.proPhafeolo peregrino primo, iconem n£famyHS
quxcft in Pannon.pag.iip.Phafcoli 5. iiueAigy- rhajlolt "*
ptiaci riculo : verum ex ea tabella ademit duo fc- Ut*.
mina,qu2e infra fcparacim eranr pidta; pro gene¬
re altero apponit nguram,qua: elt in Pannon.fub
titulo Phalcoli primi fiuc Africani : verum noa
dcmonftrat,qua inredilferanc. Icon aurem pha¬
feoli peregrini primi Clufii , eft nobis in tabella
capiris Phafeoli bicoloris , feu Pifi Americani al¬
terius , bicoloris : incoCluiiuin imitari fumus,
cum nefeiremus diucrfam plantam i feminibus
bicoloribus appidis. Phaliolum,qualcm pinxit
Clufius,radiacum , qui etiam inferiore tabella: P hafeolus
noflrx parre pidus eft, mific lll.Landgr.Guiliel-
mus, nomine Phafidli Americani : in dtferiptio- CMt>us-
ne tamen Clufii variare vidccur : dicit enim al¬
bum cum multis nigris maculis, aur venis : meus , -
poriiis dicendus niger cum albis venis. SrafelU^

An Tabem. Fcon.&Hift. Brefil^cu 23onen nus.

;. Phafiolus Brafilianus primus. Nelcimus,quam Tabt.repre-
inepam figuram proponat Compilator , qua: huc ^endttur
referenda videtur, confideraco ticuio. AriTho-
mae Hariot in hift. Virgine* Infui x,okendgier. Tempus i

ClufioGeorgius PurKirchcrus Pofonicnfis in
Vngaria Medicus primarius communicauit, cui
ad pergulam, aprico loco ficus fingulis annis frit-
dum maturum dcdic. Mihi deinde anno 1582. &
aliquot fcquentibus, egregie prouenerunt ali¬
quot eius ftirpis,qiiarum noqnullac lobos dede-
runt,qui matura femina protulerunt : interdum
etiam, quos ad maturitatem peruenire polle exi-
ftimabam,ob Solis radiorum defedum , Ipera
nlcam fruftraci fiunt. Proucnit nobis in ht>rto lll.
EiC.Wirtcmberg.folio Smilacis vulgaris , ex fe¬
mine milio, ab llluftrilt. mdgrauio.cui ( veferi-
plic ) exercuit ad lancea: altitudinem, 0:d tantum
floruit; nobis vero ad rnaturirarem rore proue-
nir.Ab aliis etiam rccjprum femen terra: com-
milfuna, aliqudties filiquas protulit ; fcd nunquS
femen maturuit. Si nancificamur deinceps tem-
peftiue in vafc plantabimus , & lub tedu.n pro¬
ponemus , donec cieluin incalelcat * vt exponi
pollit.

PHASIOL0RVM INDICOR VM
latorum tres fpccic-s,.& Clufii latus;

T7 St nobis
n Phalioli In¬
dici nomine a
Dcdorc Palu-
d u\o <i itus, Ic-
fcunciali fere
longitudine, la¬
titudine vncia-
li , coraprcllus:
cortice obte-
dus flauo, rufio
colore varie in-
tcrlparfojfpfcn-
dente quidem^
ied non yfqwc
quaque lacui.
Hilum album
eft longiufcu-
lum,area obfcu-
rc nibrx cir¬
cumdatum.
Huic quodam
Z

Locus.

Varietas.

Icvi.

Bsfcrjp

Synonyma'.
Pbajicl. *x
An. en . #.

Amtncnnc-
T»m FaIix.

Locus.

£>C 'eripi o.

I6t HISTORIAE

modo fimilcm vidimus apud IlluflrifTimamDu- ;
ciflam Wirtembergicam , fed minorem : quippe
longitudine vnciali, latitudine Ynciam mediam
non multum fuperante,itidemcompreflum. Sed
color albus erat, rubris itidem maculis interftin-
dus, cuius piduram ex ipfo etiam fru&u eftidam
exhibemus.

Similiter & tertium quemdam apud eandem
feonfpeximus, prxdiclo magnitudine cantum ce¬
dentem, quam tim is primo loco defcriptus,com-
preftum, Sed eoiore etiam variantem , quippe
ex nigro &albo variegatum, ita vt infignis linus,
albicar.*, pundislufasalperfus, totam fere fru¬
ctus nigri longitudinem vtrinque peruadat.

Vt Cfiifrefert apud Monardem,Londini emit
in Mercatorii porticu deGallo Nauclero Phafioli
genus, quod e Brafiliana noui Orbis prouincia
aducclum allerebat. Nolito vulgari maior eft is
Phaliolus, latiorque, nec minus colore variat : c-
tenim nunc flauus eft ,aut omnino niueus, mo¬
do ater , aut purpureus , aut albis pupureifque
maculisdillincius. De fiir.ili planta natum refe¬
rebat, qualis Europea eft , nollrumque laporis
gratia lenitate longe fiipcrarc, fi eodem modo
decoquatur. Londini fatum prouenit vulgari
fimilibus farmentis & foliis , fed ad frugem non
peruenit.

Videtur nobis Clufius, primum noftrumPha-
flolum iam deferiptum pinxifle >ac forte eadem
tabella album,de quo capite fequenti.

PLANTARVM.

fio rariorum plantarum H ftorix] primi Phafeoll
modo , qux , licdt eadem ratione vicinis perticis
fefe circumvoluant , non tamen adeo luxuriant
aut alte aflurgunt. Ad horum nodos folia ena- Volta,
Icuntur terna, vt in aliis Phaleoli, ■generibus, mul¬
to tamen angulloria , Sexti [nobis Phafeolilati.
coloris teguiarum , cum ftriis per longitudinem
nigris] foliis, quem Colonia: apud Hoperi vidua,
conlpictebat Clufius, non valde di/Timilia : ex
horum ahs emergebat digitalis logitudinis cau-
licu li , paruos flores in vux modum congeftos p los
fuflinentes,aIbos ir:itib,fed,vbi fenefeunt, palle-
Icentes : iis fuccedebant planae , latxquc vaginx.

Primi [Purkircheriarfi] lobis fere pares , bixuio-
res tamen , initio virides, qux matnix fuluefeut, Stnw
femenque continent planum, Pnmi iam didi
granis minus, fed fimilibus coloribus albo & ni¬
gro varium, nunc in longitudinem extenfis ni¬
gris Uriis, nunc confufo ordine lparfis maculis
nigrismaioribus, aut minoribus per vniiieifum
Phafeoll corpus : nonntlnquam integro fru&u
nigro, vel exiguis albis maculis confperfo, aut di- -penu
nndia duntaxat ex parte. Florebat Iulio, & Au-
guflo : femen etiam maturum prxbere incipie¬
bat Augullo.

PHASIOLl LATI, CANDICANTES

Y1RGV1IS NIGR1C A NTIBVS NOTATI

fecundum longitudinem, vel ni¬
gricantes : flore albo.

PbUSEOLVS NOVI ORBIS

LA7VS, TOTVS CANDIDVS S Mi¬
laci hortenli affinis.

QTRi ato
rjnoiii Or-
b.s Phafeolo
minor eft, a
germine ad
partem op-
pofitam , vn-
ciam latus, 16-
gitudine fe-
fcuciali,cbur-
nei candoris
& Ixuoris.

Dicuntur
Lob. in Belg.
editione par¬
te z. Phafioli
cx America, al
bi. Et Icon.
Plantin. Pha -
fiili m.-gni, la¬
ti , albi , Thc-
Uc-r. America¬
norum F ahAfmriwb alba , valde Comprejfa , n.firati-

bus lateres Lngvites.

Habeo’ ab lll. E. C. milFtvs ilD. Paludano , &
deinde mihi cum hacinlcriptione : Phafioli Bra-
filiani,maiores:ex quibus noscuvauimusdepin-
gendos cum duobus minoribus Lobeli j eadem
opera, ac etiam Phafeolos rubros Americanos,
ftnatos,pIanos.

PHASIOLVS LATVS ALBO EX NIGRO

s

varius,
Ar mi st a flatim
Jeur.tva,Purkirth

angullifolius.
i a radici habet multa pro-
eriani,fiuein ordine [.Chi-

PLvrievs farmentis allurgit, ciufdem cum

peregrino iam delcripto ,[ feptinjo Clufij]
vel cum leperior?, longitudinis, qux vicinis palis
fefe applicant, & eos fcandunt: vbi fefe in ramos
dilidunt, adnafeuntur folia , Primi [Phafioli lati, f/oret
ftriato femine ] foliis fi milia , terno numero, fed
paulo minora: flores cx alis profert etiam Pur-
kircheriani, feu Primi,floribus fimiles, albos, ve-
tuftate pallefcentes , vux inftar nafccntes : qui- v*fm
bus & planx, vtin prxccdcntc , fuccedunt vagi- Sense»
nx, illis haud maiores, continentes bina , terna,
aut quaterna grana, plana , fupenoribus magni-
tudinercfpondentia. non adeo candicantia ,fed
colore interdum exalbefcer.te , aliquando nigri¬
cantibus virgulis fecundum longitudinem, vel
confuse notata, interdum toto etiam pxne(fru-
du,rtin fuperiore, nigricante. _ s n

Numeratur hic Phafeolus apud Clufium in
hift. Peregrinus ottav.us feu enufsa Pannonicarum ^0CUJ
flirpium Hifloria, alter, qui Vicnnx Aullnx, fe¬
mine peregre accepto, ipfi prouenit.

PHASEOLI LATI, MAGNI TOTI

ALSI, EXCEPTIS QYIBVS-

dam radiis.

PHaseolvm hunc adquirebam, inquit Clu-

fius, femine, quod N. V. Ioannes Boifot ex ~ r
tt . . ’ n , . Defcni

Hifpania acceperat , mihi communicato, natum’,

erat vero isfrudlus Purkircheriano maior,fed to¬
tus albus , nifi quidam radij fparfi varium quo¬
dammodo feci flent : terrx creditum femen pro¬
diit, creuitq;Purkircheriani inftar, fimilibus far¬
mentis, folns, floribus, & vaginis, fed cftm >£ftas
fubfequeretur tardior. humidior,& frigidior, ne¬
que hic, neque ali j, quos feueram, Phafeoli exo¬
tici, ad frugem peruenire potuerunt.

Eft autem hicClulij rariorum plantarum Hift. Synon
Tertius, fiue ordine peregrinus nonus,lib.<r.c.4i.

phafeok

LIBER XVII-

C"if ■

nuit .
'cuh.

PHASIOiI LATI, PRORSVS

NIGRI.

MVl ti funt ab vna radice adurgentes ratffi,
luperioribus quidem altitudine aquales,
leie circumuoluentes, ex viridi purpurascentes,
nodofi,& geniculati , quibus adnafcuntur folia,
O&aui fuliis fi milia, /ecundum tamen articula¬
tiones, quibus connexa /iint, purpurafcentia: ex
alis etiam prodeunt digitalis longitudinis ramuli
flofculos , fuptrioribtiS magnitudine & forma,
refpondentes , vna: quoque indar congeftos,fe-
lcntes, fed quorum galea, feu callis obfoletc
purpurafcit, bina lateralia folia , coloris funt flo¬
ridioris : his fuccedunt plana: , lata:, fufcin&ni-
gricantes vaginq,fcmina continentes plana, Pur-
kircherianis,fiue verficoloribus Africanis mino¬
ra , per maturitateinprorfus nigra. Quartus efl:
Clufio Hift. fiue ordine Phafeolus peregrinus
decimus.

PHASIOLI LATI COLORIS

tegviarvm c v M STRIIS per
medium nigris.

VNde

-Mo Phafeolo nafcendi modo & re¬
liquis fere notis ,per omnia ferme fimilis :
fed huius flores Decimi floribus valde fimiles,
paullb tamen dilutius purpurafeentes funt : fru-

&us autem magis diluta rubedine prxditus , te¬
gularumque colorem quodamodo refert , quem
rara: per longitudinem nigrx ftrix varium fa¬
ciunt , aliquando autem plurima: totum psnea-
trum reddunt. Hoc genus mihi natum femine,
quod communicabat CI. Vir. ioachimus Came¬
rarius Inclita: Reipub. Noribergenfis Medicus
primarius : reliqua frudhi ex Hifpanijs miifo.
Clufio ex fex Vienna: natis vltimus, eft ordine
hifi. pl.duodecimus.

PHASEOLVS CAPOTILLO
DEL Albana , spadice i
coloris.

ipti°. T)Ha s eo lvs ( inquit Cluf Exot.j peregrinus
± tertius , ab eruditi ffimo viro Ioan. Cafhneda
Medico Hifpalenfi ad me milRisanno iSoo.cum
hac infcriptionc : Capotillu de Aldana : femuncialis
erat magnitudinis , lamis, fpadiceique prorfus
coloris excepta parte fupina, qua fuo lobo ad-
niie videbatur, durus & folidus.

autem conti¬
nuerat) diftin-
guente pr.xdi-
tus : ipfi vero
Phafcoli longi, Phafcoh,
femunciamlati,
fpadicei coloris
& ciraa hilum
fufeum candi¬
cantis.

Hur.« autem Locus,
lobura ab iis,
qui recenter e
Brafilia adue-
nerant , redem¬
ptum , Vien¬
nam Auftria: ad
me [Clufium]
mittebat , Ri-
chardus Garth,
anno a nato
Chriflo 1585.
cum aliis qui-
bufdam frudi¬
bus exoticis,
quos fciebat
me fumma dili-
ligentia. con.
quirere.

PHASEOLVS BRASILIANVS

CVM SVO LOBO , PABA SPADI-

eei coloris,& circa hilum fufeum
candicantis,

PR^elongvs (aitCIuf. Exot.)erat hic lobus:

nam decem vnciarutn longitudinem habe-
Dat,vmus autem vncii latitudinem, aut paulh
ampliorem: cartilaginea porro cute teftus erat,
r 4ual«msin dorlo neruis a pediculo ad extre¬
mum lobumdecundum longitudinem excurren-
tibus ,infigmtus,fufci cxtrinfecuscoloris.intnn-
ecus ex cineraceo candicantis, tenui quadam
membrani lingulas Phaleolorum /edes decem
Toni. II. 1

PHASEOLVS NOVI ORBIS EX

ATRO PVRPVREVS , A V T SPA-

diceus comprelfus duilm
^pnerum.

IN nigro relucet colorglaucus aut purpuraus,
longitudo vncia minor, latitudo femuncialis ; C'"''
germen album, fapor leguminofijs, Huius ge- s„.
neris politior vnus, maior, mimisragofocorti-
ce,&eo quidem Ipadiceo.

Ioh. Bauhmo dedit 111. E. C. cui miferat D. Pa-
ludanus nomine Phafeoli Braliliani.

PHASEOLVS AMERICAN VS

MAXIMys , IOBVS FABA OBSO-
letc rubente, hilo longo,
albo.

CL aris sim v s Vir , D. Carolus Paludanus

dedit ScrenifT.noftro Principi , fili--.» -

mine Phafeoli Americani A* T kr.lli ep.

I.ARISS _ _

eniff.noftro Principi , fiiiquam no-
----- Phafeoli Americani, ex breui.craffo, ligneo
pediculo , palmum longam , vnciam & lemis la¬
tam 1 cortice crairo , duro , externa fu/co,,ntern<* ex¬
albo. Secundum commiirure longitudinem, ve-
Iuti fulci aut corti laterales dua:: eftbiualuaris
& aperta (e contorquens, fapore nullo infieni!
Membrana intus fpongiol*, mtet quas frudius
% a

170

Sapor .

Dejcnp.

Dtfc.Clufth.
Sarmtnt a.
floret.

Stmtna

Bcfcriptio.

Wmbilicm.

Defcripcii

foll.l.

HISTORIA PLANTARVM

multi phafiolacei, vnguc longiores , coloris ob-
(olete rubentia , videbantur nondum maturi.
Hylus longus, albus, per longitudinem frudus,
non eleuatus, neccoed candore, qui in Leblab,
eo etiam multo eft maior : fapor fiibac«Ais-.denti-
bus facile atteruntur.

PHASEOLI RVBRI , AMER I-

CANi, STRIATI, PLANI.

ROtvndiores funt,quim Phafcoli magni,
toti candidi, amine rutilantibus lineis ftria-
ti, Porphyritae marmoris indar , prxcedentibus
minores, nonnihil rotundi, & plani, maiorcs,la-
tiorcfque Phafcolis vulgaribus : ex quibus aliqui
oblongi funt, fubcxrulci , au't nigri, artificiose
flriis albis variegati. Lob. Similes, li noneof-
dem CluC lic deferibit : Sarmenta alte etiam af¬
fulgentia. fimilia folia, & flores in digitalibus ra¬
mulis vux modo , congedos , paruos , odaui
[Phafeoh lati candicatis] generis lobis fimiles.in
quibus femina terna, aut quaterna, plana, diluta
rubedine prxdita, qux nigris venis , fiuc radio¬
lis fecundum longitudinem didindafunt , non-
nunquam magnis, vel exiguis nigris maculis con¬
fuse afperfa : interdum etiam vtrinque prorfiis,
vel altera duntaxat ex parte, nigra, emicantibus
fparlim paruis rubentibus maculis, vt ex mar¬
more aliquo rmr/ihu tornata videantur.

Lob. in hifb Belg. Kor 0rcn0d cfbcmarbclbc
23ooneri. Icon. Piant. Phaleoh rubri.

An CluC hifb. cx fex Viennx natis quintus, a-
liasordtne Phafeolus Peregrinus vndccimus.

Econ ante lubetur cum Pbufuit Uti Jlriati&c.
Icone.

PHASEOLVS SANGVINEVS,

comprellus,Vmbilico albo.

ELeg ANTISSIMVM hoc Plufeoli genus,
exoticx lux pulchritudinis exhibet notas.
Totus (anguineus efl , vulgari Phafiofo latior,
multoque comprcflior. Per ambitum nonnihil
angulofus.Vmbidco in medio paruo.afbo. A quo
ad oppofttum tianfucrfim obfcurx, nec nifi Lyn¬
ceis fere intuencibus oculi4|Jxurrunt venulx,
obfcuiioresex atro rubentes , quarum diuarica-
tione in extremo nihil pulchrius confpici po-
ted.

Fruimur hoc ex liberalitate magni nominis
Medici Patauini Herculis Saxonix,vt & plurimo¬
rum aliorum,exoticx clegantix.

PHASEOLVS V V LG ARI MINOR

IT PLANIOR , SVBRYBRO COLORE,
foliis angudis.

ELig a ns genus Coloni?’ confptf£it]angu-
ftis foliis Clufius, fruftui vulgari Phafeolo
minore & planiore ,fubrubro colore, exHifpa-
niis accepto, Tnz.oles Guateli appellatione. Quin
Dodonaeus eius deferiptionem in fuam novam
dirpium Hidoriam intulerit, non dubitat.

Eidem hft.Phifeolus peregrinus fextus. Dod.
infol. Phafe >lus peregrinus , perticis & vicinis
adminiculis fe(c quoque circumvolucns , cui
terna ab vno pediculo folia etiam dependent,
velim Phafcohs,fed fi ngula an g udi ara multb,ac

fimiliter ni¬
griora : Sili- silice'
qux breuio-
res, planiores,
ac magis com-
prellx , pau¬
ciores frudus
obtinent-

;PHASIOLVS LAliLAB ALPINI.

PHasiolvs L„huC
niger , La- Dejcrm
blab vocatus Al¬
pino de pl. A l-
gypti ed arbor
(armento fa, que Sdrmti
crefcit ad Vitis
magnitudinem,
farmcnulque,

VitiS modo,cx-
tenditur, ac ex¬
panditur foliis,
figuraque fimi-
lis ed omnino
vulgari Phafio-
lo , flores fere ?/0re/..
bis anno. Vere,
ac Autumno,
Phafeolorum
floribusaliquv
tenusfimiles,#
quibus filiqux
longx ,indarqueFabarulati(IImxcernutur,qux
(emina nigra, Phafcolis plane fimiha , continent, deme».
quorum alia nigra, alia fubrubra cernuntur.

Hxc arbor viuit annos centum Sc amplids,
perpetuoque viret’. Atgyptiis frequens in cibis,
nodri(que non minus fuauis. Mulieres vtuntur

deco&o cum croco ad excitandos menfes , prx-

tefea vtilis ad tuflim, & difpnxam , & ad vnnam fupti.
(upprelTam mouendam.

Cluf. ab. Il.viro Io. Pinello duo Lablab gene- Ctatra
ra a Profpero illi communicata accepit :vnum vi¬
delicet nigrum, vt quod defcripfcrat in Pannoni- N,£rUi
cis , alterum ruffum : De Lablab autem quod af¬
firmat Profp. Alp.viuit annos centum & amplius,
eddifficile creditu iis, qui Phafeolorum &legu-
I minum naturam norunt.

f Honor. Bell, in epid. cx Cydonia Cretr ad
Clufium Augudo menfe (cripta.Iulio nuper prae¬
terito cx AZgypto (emina accepit Leplap diucrft
ab eo , quem in Pann. Cluf. deferibit , qux terrx
commida feliciflime nata funt, maxima (ua vo¬
luptate : differt frudu ,filiqua, coloreque : nam
hic fi liquas profert magnas , longas , latas,

caulis

LIBER XVII-

'caulis color purpureus , ad nigrum tendens , pe¬
diculi & netui foliorum eiufdem funt coloris:flo-
res plureS Yn.° petiolo inhaerent. Ab Alpino rc-
<fte planta delineatur : fed flores valde d;fferurit:
nam non in fine caulium , fed e foliorum cauis
exeuntlongo pclictilo plures ,quafi fpicatim,
magni , figura aliorum Phafeolorum, fed colore
a?ro purpureo , qui Italice Paucna^co dicitur,
Phafiolique ad rubram tendunt nigris raaculis
iniignitiilongo hilo(at niger,) \ albd.

PHASEOLVS peregrinvs angvstvs,

NIGRICANS, ALBA, TENVI M £ M-
bran;\ tedus.

Haseolvs alter peregrinus , Clufio [etiam f
in Exot.] mifliis , annoitfoo. per Wilhel- D‘-i'
mum Parduin vncialis quidem erat longitudi¬
nis, fed anguftus, folidus Si durus , nigricans , in
binas fimiliter partes diuiduus, tenui quadam
membrana tedus , alba , qux in latere veltigium
retinebat, quo Jobo inhxlilfe videbatur.

PHASEOLVS LEBLAB NIGER ET SPA-

D 1 C £ V S > HILO tONGdj ALBO.

EX Phafeolorum genere cjuoqiie eft , quod
Leblab barbara vocc nuncupant. Magnitudi¬
ne eft Phafcoli vulgaris , cortice tegitur Ipadicco,
Ireui, lature rubehtibus pundulis alperlo. Cuius
ambitus partem tertiam cingit hilum eminens,
candidum, decoram elegantiam frudui conci¬
lians.

Cl.Paludanus LebUb nomine mifir frudum,
deferipto iam figura fimilcm , 'fed plane nigrum,
6c aliquanto minorem, & ad cuius hili iirium dux
maculxflaux confpiciuntur.
p. £ft nobis L?blab genus quoddam totum ni¬
grum, excepto hilo, itidem candido, eminenti, ac
iam deferipto fimili, magnitudo prxdidoiqualis.
Huicquelimilem habemus alium, colore ruffo,
pliis min»ls diluto : eft etiam colore fere, rubro,
nec non colore fere flano. Dentibus facile atteri¬
tur hic Phafiolus : fapor eius legummofus qui¬
dem, fed nobis valde ingratus.

Cluf.in Pannon. <Sc hift.rar. depingit defeti-
bit hoc Phafeolifiue leguminis gentis , quod Pa-
ludanus mifit,Cui Leplap nomen infcriptiim erat,
liis verbis: Siliqua breuis & lata cft,quatetnaque
grana oblongiufcula, nigra, hilo nihilominus al¬
bo, admodum longo, prardita, cqntinens.
s- Clufio aliquoties acceptum, & tetrx, opportu¬
no tempore, creditum, nalci noluit, rcfpucns for¬
te regionum Saptentrionalium frigidiorem aere.
Sunt nobis filiqux prxdidi Leblab, qualespin-
guntur a Clufio, ficut & femina eorum ex diuer-
fis lo.cis milfa, videlicet kPaludano, vtdidum,
silia mihi data per D.Iacobum Zuingerum , &
fratrem Cafparum Bauhinum ex Creta delata.
Verum eafuerunt fimul mixta perincuriam. Ba-
lilex prouenic Leplap in horto D.Ifelii, fimile
caulibus Si foliis Smilaci & Phaleolis vulgaribus,
nili qubd folia multa , quaterna proferat. Gener
Chcrlerus rediens exAnglia & Belgio druerfo-
rum colorum Leblab attulit.

PHASEOLVS PEREGRINVS ORBICV-

1AR.IS, CINEREI CO LO R IS,T E C T V *

atra tenuique membrana.

MIttebat ad me [inquit Cluf. Exot;. libq.

c.14.] anno 1 600. honeflilEvir V vilhelrnus
Parduin Phafeolum peregrinum, qui lobo inclu-
(us fwilfe videbatur , planus , vncialif magnitudi¬
ne , orbicularis pxne formx, medio tumi¬
dus ,atquein binas partes diuiduus,
cineracei coloris,atra, tenuique
membrana te&us,cui nul¬
lum nomen erat in-
fCriptum.

T«m. II,

PHASEOLVS BRASILIANVS MVLTIS,

SPADICrvSjMAGNVS CVM MAGNO
hilo riigro, plurimum ambiente

CAstanea; magnitudine eft, orbiculatus,

vnciah plus minds latitudine, puluinatus, Defcnp.
cornee tellus rugofo, fpadiceo, dilutiore, fatura- Cor tue.
tioreue, circa hilum vero dilutiore Si feri albi¬
cante, cuius orbitam fere totam ambit, hilum pul¬
lum, culmum latum , ful^jo medio fecundum lon-
gittidinem exariturri in principio piiniftum im-
prellum habens.

Huius gene-
ris etiam alium
dono accepi¬
mus ab Illu-
ftriffima DucilTa
Vvirtembergica
cuius hilum v-
trinque emines,
veluti crifpatas
habet fimbrias.

Anno 1598. CI.
vir Paludanus
mi fit nobis pro
Fabis Brafilia-
nis : quafdam e-
tiam ante habe¬
bamus, non re¬
cordamur vnde.

Icon noftra fa-
<fta ad iconem,
qux eft apud
Lobel.in Iconi¬
bus, &Clufiun>
faifta fteunefum

noftrum frueftum.

An Lobel. Si Pena in Adv. de hac aiunt , Faba
(vel PhafioIus)quqdamlatifftma& candida, coni-
ptetix rotunditatis, ambitu fere vnciam atquat,
guftu, concretione, & Phafcoli fimilitudine :hac
non demptam ex arbore Phafiolifcra , vt quidam
putant,noruntamici quidam,qui fcuerunt, legu¬
menque non ita diflimile Phafiolo habuerunt.

Lob. Obf. & Icon. Piant, pi&uram ac def-
criptionem Clufii exhibet fimili titulo Pbafeo-
lus Brdjilicanus ii Braftlianis Macouaa vocatus, ex
cincritio candicans. Tab.Icon. fchift. Thafeolus M*n*ri*\
Brafilianus 5. Brcfiljjenbonen. Hift. Lugd.jp/14-
fiolus BraJllUrtus Clufii . Qui,cdm Olyfipone ef-
fet , quemadmodum apud Monardem perhibet, ?x'lrr ,
donatus eft Phafeoli genere ex BrafiliaAmc-
ricx prouincix delato admodum recenti , polii- [conte.
cari latitudine, cralfo colore ruffefccntc, magno
hilo , Si parte extrema reluti feffili. Eiufmodi
quatuor , aut quinque lingulis filiquis prxgran»
dibus continentur, qui recentes & virentes ad_
huc tufi Sc impoliti buboa$s venere®s curiue di»

2 i

^ HISTORIyE

cur tur: flore traditur ex rubro pallefcente : ipfe
quidem duntaxat limiorem plantam vidit fibi (c-
mine natam , qua; foliis Phafcolo vulgari fere fi-
milis erat,nili quod minora erant , & aucrsa par¬
te hirfuta , praifertim teneriora folia , & extremi
caules tenui mollique lanugihe fulucfcente obfi-
c.lcrc cwt- tl Briflluni &**»»* vocant : fimiles plane, & co-
lore.qui ex emereo candicans.duntaxat differen¬
tes ex ^tuitania delatds idem Clufius vidit.

PHASIOLI BRASILIANI MAGNI

V ARIETAS , CINERE A, A VT EX

cinereo nigricans.

Defcript. A A Ag nitvdine a prxdi&is noh variat , fed
IV i paullo orbiculatior, nec minus puluinatus,
Color. corticeque fcabrofiore. In colore & hiloprxci-
pua varietas. Hi fiquidem cinerei, aut ex cind
reo nigricantes , haud i nterim feciis ac prxdidti
Hilum. circa hilum dilutiores. Hilum vero fefquiculmum
facile adxquat, vtrinque modice eminens, quod
in illis non apparet: per medium item fulco , vel
ltriacauata excurrente. Ad hili finem , ea nimi¬
rum parte, qux fcflilis,ex hili proxima ftriatrans-
jcen ucrfa , itidemque cauata, tertiam frudtus crafli
tiem exiquans confpicitur. figura praedicti
hanc quoque non male exprimit , fi , qua: in hoc
fpeciatim cuariant , excipias. Hunc natti futnus
ab lll.C. V virtemb. cui Paludanus mifcrat,ni me¬
moria nosfallat.

Loats. Anno 1605. inrer ea , qux Gener Chcrlerus

adferebat ex itinere Anglicano & Belgico, erat
modo delcripti Ph.ifcoli liliqua , continens fabas
tres : hxc filiqua fi milis erat filiqux deplttx a
Clufio pro lobo peregrino cartilagineo : vncia-
rum quinque longa , duarumlata j colore fufeo,
cortice non duro,dorfo infignita ,vt illa, duplici
crjfta cartilaginea & finuofa. Verum in eo diffe¬
rens, qubd habeat prxter ditias criftas alias mul¬
tas tranfuerfales , qui non traduntur a Clufio
nec in eius icone apparent : hirfuta quoque effc,
interne glabra , nonnihil ex cinereo coloreluci-
da, Mea infuper filiqua deflituirurpediculo, A:

Fabi in filiqua pendent ex pediculo maximam
partem ambiente eas , infhr annuli : bene matu¬
rae videntur, difficulter aptrir: poliunt, propter
firmitatem nuci e i, cortex exterior cinereus, vtdi-
£tumin deferiptione interne niger.nucleus vero
externe niger, interni albus, infigniter durus :fa-
por nullus mfignis , nifi qubd videtur ad Faba?
vulgaris faporem accedere.

Horti m memini fle videtur Clufius, vt videre¬
nt capite prxcedeBti,cum ait : Macounam ex ci¬
nereo candicantem ex Africa Mauritania: dela¬
tum vidi.

PHASIOLVS NIGRITARVM

COLORE !VSCO.

Defert?, PX G VINE A A VTHORE CLVSlO Exot.de-
Lobus. rC^latus fuerat, Februario men (e anno 1598. pe¬
regrinus hicPhifeolus , cuius lobus* fex, inter
dumfeptem, nonnunquam etiam odio , vt mihi
referebant5vncias longus , pene binas latus, pla-
nus> finuofis oris,cortice non valde cralfo prxdi-
tus^externa parte nigro , valde rugofo,tumente-
que , qua parte Phafeoli inclufi , interna cineri-
ceo,cufpide loga & mucronata, dorfo fatis elato,
F ruliun in quo tcrni,aut plures frudlus,quibufdam veluti

cellulis difiiri-
tti , vt in reli¬
quis lobis car¬
tilagineis , vel
membranaceis
magna ex parte
contingit* orbi¬
cularis fere iri
plano formx*
vncialis magni¬
tudinis, coloris
fufei , & canqui
annulo,fiue cir-
culd totum pe¬
ne ambiente.

Ceterum hos
lobos mihi co¬
num icabat
CnriftianUs
Porretus Pliar-
macopxusLey-
dantis diligeri-
tifTimus , qui a nautis redemerat. Plures auterrt
huiufmodiPhafeolos nonfemel, fcdaliquotie-s
accipere memini,& anno 1597. & aliquot fequen-
tibus accipiebam , eofque non vnius coloris , &C
omnino nudos, nullbque lobo inclufos. Quin
& non valde diffimiles anno 4 Chrilti natiuitate
1564. Vlyfippone nancifcebar recenter ex Per-
nambuco Americie allatos, fpadicei colorista-
men illos, & Macouna appellatione infigmtos , e
quibus anno infequente in Belgicam redux, ali¬
quot rnenfe Aprili tertxcomiriitteban , quorUril
vnusduntaxat germinabat; &in binorum cubi¬
torum altitudinem excrefcebat: fed quum fenus
germinaftet, ad frugem peruenire non potuit , &
prxmatura Hiems corrupit ante qu4m vllum flo¬
ris etiam rudimentum dare poffet. Huius porro,
vt natus erat , iconem in tabella exprellam olini
dabamus fcholio ad capUt de Faba purgatrice*
lib. fimpl. med. ex Occidentali Indu delatorum*
edito ab erudi tifT viro Nicolao Monarde Hifpa-
lenli Medico ,quem tum Latio donabamus. An
autem lobo huic fimih inelUlifuilfent; me latet*
quoniam omnes nudos accipiebamiab iis tamen*
qui attulerant , mrelligebam prxgrandibus fili-
quis fuilfe obductos.-

LOBVS CARTILAGINEVS
ex Insvla Mavritii , Pha-
feolo fiue Faba nigra.

Nnotanti Clufio Exot.inter eas plantaS
qux in infula quadam deferta, ad quarrl
quinque Batauicx naues,qaarum Prxfettus Wi-
bradus 4 Wirvvic,anno reparatxfalutishumanx
i598.appellebanr,cui Cygnex nomen Lufitanos
primum indidiffe audio, Bataui verb 4 principe
Mauritio , Comite de NalTavv, Mauritii cogno¬
men dedere, nafcebantur, vnaerat Ibbiferamam
eius binos lobos indeaduettos > arite maturita¬
tem tamen fectos , biennio polt, Wibrando re¬
duce, ipfius munere accipiebam. An vero plan¬
ta, qux fimiles iobos proferebat, in arborem ai-
furgeret, an leguminis genus duntaxat efTeC,
quofnam flores aut folia haberet, intelligere
non licuit, quia ab illis acceptis, neminem eo¬
rum, quiin ditia infulafuilfcnt , conuenirepo-
tui nec ipfum quidem Wibrarfdum , qui lobos
per fuum famulum ad me mittebat : eam ob cau-
fam nullam ipfius plantx deferiptionem dare
polIum,prxtcrquam loborum.

£rant

Abi.

Loedi.

M ucoMI

Loedi. .

I

LIBER XVII-

Erant porro illi lobi dinerfx quidem longitu¬
dinis, aqualis tamen latitudinis, non valde crafta
Sed cartilaginofo potius cortice tecSti , eoqne ru-
gofo, quia immaturi ,fufci colorisibretii , iuffaq-,
lanugine obdu&o , quam adhuc retinebat in la¬
cunis , vbi attrita &decerfa non fuerat, Superna,
&inferna parte vtluri duplici crifta finuosa , &

Sc Semunciam fere lata, a pediculo ad mucronem
vfquelobi produ&a.prxdito : Phafeoleos autem
continebant pene vnci inilatos, orbicularis for-
mz,non tumentes tarrien in medio? fed depref-
lo s, quia plenam maturitatem nondum erant a-
depti, in ambitu vndiqwaqne fere veluti anulo
cin<ftos,vt plerique fimiles PhaSeoli, valde duros
& nigros , nucleo tamen albo praeditos , quo re-
cente vefei licuifict , quia ingrati Saporis non e-
rat. Iftbrum autem loborum vnus, quaternas
vicias longus erat, trefque Phafeolos continue¬
rat: alter ternas duntaxat, Sc binos Phafeolos
habuerat : vterque autem binas pfenc vncias
latus.

*73

tius introspice¬
retur , non
item.

Eicon eadem
cum ea qua lib.

3.C.68.

PHASEOLVS BRASILIANVS

MAIOR PICTVRATVS : ET

alter dilutiore colore.

FIg vr a fu nt oblonga, & ad circularem acce¬
derent, nifi fegmentum, quod parte SeSTili ad
circuli perfedtionem requireretur, deeller. Ma¬
gnitudine prccedcntibus Superiores funt, longi¬
tudine fefcunciali , latitudine ab hilo ad feffi-
lem leuiter Sinuatam partem: vnciam facile Supe¬
rante. Ncc miniis ventriofi videmur, quam prx-
ditffx dux Species deferiptx. Corticit color fpadi-
ccus , per quem fobacea quxdam emblfmata
funt fparfa eleganti afpeftu. Circa hilum dilu¬
tior, 6cfere flauefcens. Hilum nigrum quoque,
Sedanguftius, Sc vix culmi minoris latitudinem
adxquat, aftqukmin exteris magis eminet. Ea¬
dem tamen ratione frudhis ambitum compre¬
hendit, Sicut in iam deferiptis, hoc eft, ad partem
SeSIPera vfque. Circa hili extrema nec caput ni-
gruir. , nec ftria tranuerfa confp icitur. Maior
quoque inter vtrumque hili extremum diftantia
quam in prioribus. Hanc habuimus ex frudtibus
a Paludano datis Ili. C.Wirtemb.

Huius generis vidimus etiam minorem apud
Illuft. Principi iram Wirteinbergicam , Sc colore
pallidiore, feu dilutiore , in exteris fere iam deS-
cripto Similem.

PHASIOLVS BRASILIANVS

MAGNVS j TOTVS NIGER ,

Splendens.

COrtice obte&us eft duro, toto nigro,
lxui , atque Splendente. In exteris fere,
cum rubro Splendente conuenit, fed eo paul
16 minor eft. Hilus etiam totus niger tres fru
<5tus partes ambit, ipSoque fru&u elatior eft.
Rotundus elfet , nifi pars Se/Iilis rotunditatem
caucret. IlluftriSIima Pnncipilfa Wirtembergi-
ca feuit , apud quam videre , defcribere , at¬
que depingere datum fuit i aperire, vt pen-

LOBVS PEREGRINVS CARTl-
laginevs , Phaseolo ex py-
niceo nigro tanquam annu-
lo cin&o.

ANno 1599.
inquit

Clui, vt videre
eft in Exot. pc-
regrinu quen-
dam lobum
nancifcebar,cui
fimileun ante vi¬
dere non me¬
mineram 'pro-
pterca illius hi-
iioriam pere¬
gre natis lobis
adiungendam
elfe cenfebam .

Quatuor au¬
tem vncias cum
SemilTe longus
erat hic lobus,
binas , aut pru-
16 amplius la¬
tus , cartilagi¬
neo potius , quikm duro Sc lignofo cortice con-
ftans,dorSo infignitiisduphci, veluti crifta carti¬
laginea, Sc finuosa , ad extremum vfque lobum
protensa : rugofus autem erat cortex , & coloiis
nigri verius, quim fafei : licet porro ea longitu¬
dine cfletprxditus,tres tamen Phafeolos dunta-
xateontinebat orbicularis formt , media parte
aliquantulum tumentes , circi rer vnciam latos,
in ambitu fete v cdeqinque canquam anulo cin-
<ftos , valde duros ,& ex puniceo nigros. Qux
irbor,Siue planta hunc lobum protulilfctjquavc
in proiiincia nafcerecur,intelligere non'potui,ca-
metfi omnem diligentiam adhibuerim.

PHASIOLVS SECVNDVS NI-
gri tarum, non magnus pro lobi
amplitudine.

Lter lobus ex Guinea allatus, circiter fep-
tem vncias longus, fefcunciam latus, quera
Z *

Dejcrip .
Lcbui-

Defirip-

*7+ HISTORIAE

Clufius redimebat anno 1^5. dura cute tc£Iu$
crat,coioris externi parte ex fufeo cineracei (eius
dorfum tribus ocruis fecundum longitudinem
iniignitum , vt in plerifque fimilibuS lobis) inter¬
ne veluti membrana futfultus, aliquot Phlfcolos
Continens n»>n vald^rrtagnos, pro lobi amplitu¬
dine , nigroS , longo hilo filiqu«r fiue lobo inhae¬
rentes.

Accipiebat autem hoc breuiorem eodem an¬
no ab anlplo vu:o Simone Parduyn cdnfulcMe-
dioburgenfi in WalachriiZelandii. Et biennio

p lantarvm;

oli bis non d>fltmiles i nautis BataUisex Mada-

gafiarinfula allatos, Amftelrcdami cor.ipicicbat.
Traditur hxc hilioria Exot.lib^.cap.n.

PHASIO LVS PEREGRINVS

MAGNVS, COLOR IS CASTANEA,

cum magno hilo, iaeuis

MEmiSi
aliquan¬
do mc Phafco-
li cuiufdam fi¬
li quas vidilTc,
quales pingun¬
tur a, Lobelio
Brafiii ani Clu-
fii nomihc , i
Brafiliano ta-
rac & purgatri¬
ce Faba diuer-
fa grana con-
tinentcs:hac e-

frefcri|>tio.

nim minora, il¬
lo maiora orbi¬
culata , femon-
ciali latitudine,
cortice duro,
Icui , ipadiceo
obdura , leui-
tcr eomprerfa,
quorum hilom
profundiusjca-
naliculatum,
non pullum, vt
in Brafiliano,
fed reliquo
cortici conco¬
lor , nec ita e-
tia latum , lon¬

gum ve , vt
quod duasdu-
taxat tertias
orbitx angat,
cum Branlia-
nus Phafeolus
breuem ifthmu
tclinquat.C#r-
tice Feparato,
qui crafliufcu-
Ius multdmde
intenfoillo co¬
lore remittit,

pulpa in confpc&um fefe dat, fiipcrficie quidem
tenus rari eoloris,intnnfecus alba, dura,fapore

vicix*.

' -;V v e ;

Befcrif:',

An Phifeolus tertius Nigritarum, ex Guinea
adue<5ius , quem Cluf.Exot. Iib.*.cap.n.his ver¬
bis defcripfit : Secundo [ prxcedenti] non difli-
milem,vncias cum fezriille longum odio, fed ner_
uis fecundum longitudinem in dorfo cxcurrcri-

\ cibus magis eminentibus , interna autem parte
nulla membrana ( nifi attrita findet ) praeditum,
cineracei ex fufeo coloris , Phafcolos continen¬
tem fuperioribus maiores , fpadicei coloris, nec
hilo adeo longo pra;dito,s , vt illi) quos boneftus
vir Pectus Garetus, Iaeobi frater, Amftclredamo
ad mc mittebat.

An Gefn- epift. tertium Fabx genus ab Adol-
pho Occo ne milium ?

Lobel. Obi. & Icon. Silftjua Phafeoli Brafili?-
ni.Sed videtur nobis hecfiliqua Lobehi non ede
Phafioh Brafiliani : fed Faba:, de quahoe agimus
capite. , A

Iac.Tlieod.Tabern. Icon & hift. Phafioli Bra¬
filiani tertii filiquae. ©c^otefi ber britten Brr*
filcfcn Boncn.

FABA , VEL PHASEbLVS INDlCVS
MAGNVS, RVBJR, SPLENDENS.

IS)

A PprimI
./^.fimilis elt
iam deferipto
Phaftolo pere¬
grino magno,
coloris Cafta-
nex : eundem-
que diceremus,
nifi color ma-
niferte diftin-
gaeret, lcui it 1-
tcrini quoque
interueniente
figurx atque *
propbrtibhis Dcfcri|
difirepaiuid.

Vnciam vna
& femis adx-
quac amplitu¬
dine, quamvis
circinat# rotu-
ditacis non iit: HiU*.

quippe parte vna rotundiore,altcfa latiore,dom-
prellus, & vncial media vix crafiior. Hilum infi-
gne,ac nigrum,duas ambitds partes comprchen- Ctrten
dit , reliqua parte tertia hilo Vacua exigente.
Cortex rubeus cft,infighiterl#uis, fplendens,ac
fubduriis , qUem aperire poteftas non data fuit,
quod Illuftriffima Principifia terrae committere
decreuerit,apud quam vidimus, dcfcripfimus,dc-
pinximus.

feicon eadem cum ea qua lib.Ill.ca_p.LVin.

FABA INDICA , SIVE PHASIOLVS

, COLORE EX PHO E N 1 C EO

croceo*

Cefcrif

PR^cidenti iam deferipto figura & magni- O/w.

tiido refpondet. Sed fuo colore variat: nam
phceniceus ex croceo , hic exilio ita emicat, vt
cuius luftrum prsualeat non temere dixeris, con-
comitante pereleganti laeuitate, atque fplendore
quam in praedidto tamen multb inferiore. Hilum
quoque non nigrum , fedfru&ui fer£ concolor
quamvis faturatius.Dono accepimus ab Iliuftrilt
Duciffa V vitembergica.

PHASIOLVS SIVE FABA ARBORESCENS
ex Guinea, Paludano Iatiffima,fcr£ quadrata.

^Rvdrvs, quem mifit D. Bernardus Palu-
. danas titulo Phafeoli , fi ve Fabas arborefeen-

tisex

LIBER XVII-

Guinea, Pur¬
gatricibus no-
ui Orbis Fabis
compreflior
cit , trium vn-
ciarum latitu-
dmc , acutior
ad hilum , op-
pofita parte
latus , & tan¬
tam non qua¬
dratus, longi¬
tudo fcfciin-
cialis : cortex
Caftanearum
corticem craf-
fi tu di ne x-

quat, ex fpa -
dicco nigricas,
oblique ftria-
tus , amarefce-
tem fubftantia

claudens, qux litum iam in fupcrficie contraxe¬
rat ,penitds vero nigricat, & odorem ingratum
fpirat.

Eundem frutftnm dono nobis dedit Illuftrifli-
ma Duci lTa V virtembergica,led figura paullo v a-
riantem. Nam ad ouatam figuram quam proxi¬
me accedit, ac prxdi£to latitudine quidem cedit,
fedcraflitic fupcrat. Cortex, & qux incus latet
fubftantia, cum prxdi&o eadem, fed paulo dilu¬
tior, forte quia maturior:Nam in vniucrfum prq-
didto eft habitior. Conferant ledtores hiftoriam
duarum (equcntium Fabarum arborefcentium
Clufii - cx fanecum noftris refpondere viden-

F*ABi€ ARBORESCENTIS LONGISSIMVS

lobus,Phafeoli,lati,plani,(padicei.

Lobus.

Vi

w magnus e
rat lobus , in
quit Clul.Exot.
Lugduni Bata-
uorum confpe-
dus apud Hc-
rictim Tilman-
num Mercato¬
rem , qui diu in
Lufitania vixe¬
rat , eumque ex
Guinea delatu
afferebat. Nam
viginti vnciaru
longitudine ,
duroque &
craflo cortice
erat prxditus,
atque rugofo,
coloris externa
parte nigrican¬
tis,^ fuliginofi, interna autem fere Ipadicci (eam
enim videre poteram , quia propter nimiam fic-
citatem, & calorem in binas partes cumftrepitu
djftilierat) continens magnos feptemPhafeolos
lunas vncias cum femille longos , fefeunciam la¬
tos , valde planos pro magnitudine , & minime
denfosjcolorjs ex fpadiceo nigricantis , & fplcn-
dentis. lpfum quidem lobum libenter in tabella
exprimendum curalFem : verum quia in binas

partes diflilierat,& illx inftar cornuum arietis fe-
fecontorferarit, commode fieri non poterat : fed
ex alio limili iconem in tabella expreffam hic
fubiiciendam curabam.

Eam porro iconem luis natiuis coloribus in
charta eleganter expreffam , feruata lobi magni- Locut'
tudinc & latitudine , mittebat ad me anno 1601.
do&ilf. vir Francifcus le Clere Montifaut Medi¬
cus Tornacenfisjcum vnoPhafeolo exipfolobo
exempto. Lobus autem vna vnfcia minus longus
erat eo, quem apud Tilmannum confpiciebam:
nam cius longitudo nouemdecim vnciarum du-
taxat erat, latitudo verb eadem cum illo, qui Til-
manni, circa pediculum tamen paullo anguftior:
color externus fufeus, quem crafliores venx, fiue
ftrix nigrx , & pediculo ad extremum vfque lo¬
bum fecundum longitudinem du«ft? exornabant,
internus color ex Ipadiceo ad rubedinem ten¬
dens :ipfePhafeolus planus, niger, &fplendens,
illi pene fimilis , qui in lobo Tilmanmco : qua
autem parte lobo adhxfcrat , paullo anguftior il¬
lo mihi videbatur,deinde in latum fe expandens.
Vndeiutem hunc lobum habuiffet, nonadferi-
bebat.

FABA ARBORESCENS, SIVE PHASEOLVS

LONGE MINOR, PLANVS , RVGOSVS,

fpadicei coloris , neruo emi-
nentiorc.

LObo haud dubie inclufus fuerat alter Pha-
feolus , fuperiori quidem forma non valde
diflimihs,fed longe minor , fefcunciam videlicet
tantdmlongus, vnciam latus, planus, rugofus,
fpadicei quodammodo coloris , neruo , qui cum
ambiebat , eminentiorc , & in binas partes diui-
duumelfeindicante , vt Fabx vulgares. Hunc
Clulio, quemadmodum ipfe Exot.lib.5. cap.7. te-
ftatUr,Paludanus oftendebat.

Locus.

FABA ARBORESCENS , PHASEOLO
plano, longo , nigto.

'l)Hafeolu a
cipiebat
Cluf. libro dc
capite modo al¬
legatis, ^Cl. V.
Paludano,Fabe
arborefeentis
appellatione,
qux ex Guinea
delata effet, dc D</ criptiox
ex fimili lobo, Phujeolo.
qualis Fabx ar-
borefeetis lon¬
gi ffimx , exem¬
ptus effe crede¬
batur : erat au¬
tem valde pla¬
nus, binas vn¬
cias longus, aut
amplior, fefeu-
ciam latus, eiuf-
dem pene co¬
loris ciim eo , qui fuperiore capitcdefcriptus,mi-
niis tamen nigricans , quiaforfitan minus matib
rus, non minus tamen /plendens illo.

Similem etiam, fed maiorem,cra(IIorem,& fpa¬
dicei coloris nancifcebar anno 1^97. in Madagaf Alfa-

Dejcn } .

jPtfcript.

V*riet*a

\*b*rnr?;.

C vrtttsj

*!s H i s:t o R 1 AE

car infula natum, ah cis, qui illo anno ex Iaua

AN TAP.V M»

Amftcl redam um redierant.

FABA ARBOR ESCI NS, S.I TE
Phafeolus odo columbino fere fimi-
lis,cxalbidi eoioris.

PHafeoIus,
inquitCl.uf.
Exot. qui lobo

iV eidius fu ille
videbatur: di-
u c i /a erat cius
forma. nam co¬
lumbinum o-
uum fere ex¬
primebat, lon¬
gior vncia, am¬
bi tu fffcuciam
fere compre¬
hendens, exal¬
bidi coloris, cui
fiaui quidpiam
circa extrema

partem , qux
lobo , inhxfe-
rat, fulgi nosa
macula eratin-

fignitus , Ixuis alioqui , & fplendens , grauis , A:

ponderofus.

FABA ARBORESCENS , SI V£
Phaseolvs niger, ad ovvm
v columbinum accedens.

PHafeolum quartum (pergit Cluf. lobo etiam
comprchenfum fuilTe, non eft <3fubium:illum
id me mittebat anno redemptionis humana:
1597. ornatifl. vir laccbus Pia tau, rei herbarix
peritiflimus. Erat porro crafliuf:u,us,eiufdem
pene magnitudinis cum fuperiorc, totus niger,
prxter exiguam maculam fubaloam , qua procul
dubio inhehxrat lobo , durus autem, & lolidus ,
atque in aqua fubfidcns.

F*b,

PHASIOLVS NOVI ORBIS , SIVE FABA I
purgatrix latiffiraa, cordis figura.

VArix ma¬
gnitudinis
purgatrices no-
ui Orbis Fabas
feruo , ali^s vn-
ciarum duarum
latitudine, ali^s
fefcuciali,vtraf-
libet orbicula¬
tas fere,latiores
tamen paulb,v-
ti finus paruus,
qua filiqux
adhxferuntjCa-
uas , digiti fere
craflituaine ,
modice com-
prelFas , fpadi-
ceo, durojftri,

to , & lucente

cortice inte&as:

quod i At us co-
tinetur , teffc
Clufio, album/
firmum , & in
duas partes na¬
tura /cCiiie , vt
funt omnia
phafeolaceada
pore primijiv,
quali fere funt
omnia h gumi ¬
na , fcd lllico
linguam ifior-
dic.ifitc, Scarrr,
qfio fu , ni fal¬
lor, vt purgan¬
di facultate /i nc
prxdiix.

Fabam um
deferiptam te
perimus inter,
Valeradi Dou-
rez felcdfca , cu¬
ius hxc eratin-
i 5 feriptio : Faba

sue Pursitrix > vcI

P"tius Phafio
lusPcruuianus: Ph*J,
Sunt nobis tre.** **••*•*>
frmStus vnus
/onat, alter no,
tertius flacci¬
dior , & com-
preffior,qUi im¬
maturus vide¬
tur, quem ha¬
bui ab llluftriff.

E. C. mi irum a
Bcrnhardo Pn-
ludano , nomi¬
ne , fi bene re¬
cordor , Fabx p J
Brafilianx. jiuud
Quartumanno
accepimus inter ea,qux Gener adferebat ex
itinere Anghcano & Belgico, magnum, plenum,
pulchrum, atro-durum , nor. fonantem, fine no¬
mine. Adhxc anno itfoS. tres alias purgatrices
Fabas dono habui ab 111. mea Principi Ih. Erant
autem dux mgrx,comprelTx , vtrinque fere pla-
nx, tertia coloris pene caftanei, vna parte pla¬
nior , altera gibbofa valde, finura cordatum mi¬
nus demonftrans.

An Lobel. & Pena in Adu. de fupra di dio lo¬
quuntur, dicentes : Phafiolos, fiue Fabas per- p
quam raras habemus, quas ferunt repertas ma-
gna copia ad Cornubx Iittora, &, quod non pa¬
rum mirum, eo loco nullam meminit vllus na-
uemillifam,nullumve naufragiumfadtum,& ta¬
men quotannis nouxinueniuntur , partim flui¬
tantes, &c partim effodiuntur immerfx fabulis
li.ttoreis , quafi , vt putant Cornubienfis maris
Anglici accolx, fecundisAuftris, aut Zephyris e
nouo Mundo appulfx fuerint. Tenebras, nobis Lob- W
•quidemiudicibus , effundunt Aducrfaria , qux Hj* reff{
omnis generis ambiguitates Sc dubia continuo
patiunt. Fabas perquam raras, fcd quales rogo,
quantas? deferibere fas erat, nefandum nudis in¬
cedere nominibus: nec enim his docetur quid
res fit, fed per deferiptionem ea tandem intelli-
gitur.

Lobel. Obf. Icon. Piant, rhafeoit noni Orbis >

D.Tbe-

Jortu

/ecun-
:o fofi-
Uu-

oli A-
/ fur-

LIBER

Fabx purgatrices Clufii. C/n/fiapud Monarderrt
n*lcicurin infula D. Thomxdufta, & cordis effi¬
giem , vt vulgb pingi folet , imitatur -.idcirco k
quibufdam C r T)uti Tboma nuncupatur. Eius
obiter meminit Petrus Cicca part.i. Chron.c.m.
Phafiolus maior Fabx purgatricis nomine
miflus.

Cxterum filentio minime premendam idem
Clufius exillimauit opinior>ern,quam Nortuua-
gos de hoc Phaleolo habere intelligebat : iilos
enim prorfiis fibi perfiiadere fcnbeb.it dodiffi-
mus viripfi amicus , marinum e fle Phafeolum,
atque ideo in Farris infulis nafei inter Algam i &
ex profundo erui, quin & folliculos ortendefe,
quibus contineri nugantur, quum tamen nihil a-
liud fint (nam vnum quem mittebat, con/pexit)
quam otiorum Rara pifeis putamina. Ipfi a forma
renes marinos appellam , nonnulli etiam Bona
fortis calculos) fiue , quod calamitatem i domo
pofTclIons , fiue etiam, quod incantamenta , &
nefeio quam noxam , abheripecore arcere vel
propelIcrcr,crcdantur. Similem prxterea cum fuo
lobo proponit capite o£bauo lib. 3. Exotic. qui
non mimis craffus erat ( vt ex icone , quam fuis
coloribus cxprelTam,eruditiffimus virFrancifcus
le Clere Medicus Tornacenfis ad ipfum mittebat,
conieduram facere poterat) quam lobus, qui ex
Wingandecaovv relatus , 6c hoc libro de/criptus
eft : quem quidem lobum videre fibi non conti¬
git, nihilominus cius iconem, fecundum eam,
qux ad illum mi(Ta,in tabella fecunda exprelfam
adpofitam hic volebat.

Is autem lobus non erat valde longus pro ea
craffitudine,quam piclura.qux adviuum affabre
expreffa, referebat, fed quinque vnciarum longi¬
tudinem duntaxat habebat, binarum vere latitu¬
dinem, duro, crafloque cortice conila; s , coloris
ex cineraceo fufei , dccraflo pediculo pendens.
Binos Phafcolos folummodo continui lfe vide¬
batur, quorum alterum rumipfius lobi icone ad
ipfum mittebat, bin^s vnciaslntum , fefcunciam
longum, iumpta ab hilo, qu-Q lobo adhxferat, ad
infimum fruttum menfura, planum, medio ta¬
men, aliquantulam extuberantem, Ixuern, colo¬
ris nigri 5c fplendentis,quia perfedam maturita¬
tem adeptus erat, aliis ex fufeo fpadicei: plerique
autem omnes, quos videre Clufio contigit (multi
certe,& quidem varix naagnitudinisperfxpe fibi
funt confpedti) cordis,vt vulgo pingitur, formam
habebant,hoceft, ea parte, qua lobo adhxferant
patillulum erant cani, atque propter hanc for¬
mam, Sc quia in infula S. Thomx (cametfi in aliis
etiam Africx regionibus inuenirinon dubitem)
nafei tu r , & inde plerumque Phafeoli lili allati.
Cor S.Tbotm i quibufdam appellatur. Hac ex Clufio.

Hos exhibet Iacob.Theod.Tab.ic. & hift. fub
titulo: Phafeoli Americi purgantes, purtfrercnb
23onen atl0 Zmcxiax- Eofdem quoque Hift.
Lugd.depingit,ac deferibit, vocatque Fabas pur¬
gatrices Monardis. An porro Fabx vulgaribus
fimiles, quarum meminit Ferdiriandus Lopez de
Caftagneda Hift.lndicxlib.7. cap.78.qux vomi¬
tum cient, & aluuni valenter purgant?

Fabarum purgatricum folum fertile Carthagb,
Nomen Dei, & infula D. Thorax dida. Sed Clu¬
fius in Africx etiam aliis regionibus inueniri non
dubitat. Cxterum,vt Monardes prxeipit , pel-
. liculailla tenuis, qux per medium illas intcrfecat,
& exparum tuniculam exteriorem scmulatur,
vn^ cum cortice abiicienda eft , alioqui tanta ve-
hementii fuperne Scinferne purgant, vt in vitx
diferirpen (umentem conficiant. Aflandx deinde

xvir. 277

funt, vt illarum acrimonia infringatur ,. deinde in
puluerem comminucndx. Datur hic puluis vino, Sumendi
autfaccharo exceptus, ad cochleare vnfim,dein- r+tt0-
dehauftusvini fumitur. Apud Indos hoc me¬
dicamentum celebre eft , ob fumendi facilitatem:
nam fine moleftia bilem, pituitam, Sccrallosliu-
mores, multo lenius, & facilius, qu^m fuperiora
medicamenta [nuclei pinei catharcici , Auellanx
purgatrices &c.] purgant. Dantur in febribus
diuturnis & importunis, in coli doloribus, & ar¬
ticulorum morbis. Dofis efto a (Tatarum (quod D ofs
cumin hoc, tumin prxcedentibns obferuandum
eft, torreri enim fingula prxftat) a quaternario
numero ad fenarium, pluriiimuc, aut pauciorum,
pro xgri viribus. Calidx infecundo , ficcx in

^ mentum.

primo.

PHASIOEI NOVI ORBIS, SIVE FAB/E
purgatricis latiffimx, variatio longior.

B hilo , Defer ip ti»

A'

Lquod
nentius eft , nec
linum facit , ad
oppofitam par¬
tem duos polli-
cesjcum dimidio
eft latus , longi¬
tudo duarum eft
vnciarum, fic, vt
ab orbiculata fu-
periorum figura
non parum def-
cifcat , color fpa- Coifr-
diceus , dilutior,
lubricitas & ni¬
tor , vt videtur,
maior, craffities

Vndc habue¬
rimus Phaliolu
noui OLbis lon-
gioremnon recordamur. In cafumu» opinione,
Cluhum in Exot hb.apud Manardum cap./j 9 hrt-
ius meminille , cumpoft traditam Fabam purga¬
tricem forma cordis, feribit : Illi fimiles , hoc eft,
magnitudine ,& colore respondentes , fed lon¬
giore forma prxditos Phafiolos \ idere memini.

PHASEOLVS, M A Ci O V N /E , SIVE'
Phaliolo Brafiliano fimilis.

P Ha fi olus
Macounx
\ fimilis, hoc eft,'
fpadiceo nigri¬
cante , fed pla¬
niore ,longio-
reque forma,
hilo non ad¬
modum ma¬
gno , Cluf. de
frudibus pere¬
grinis. Eft au¬
tem ipfi , ftu-
dus peregri¬
nus fecundus,
pag. verb 43.
Phafiolus Ma¬
counx fimilis
dicitur , cuius
ad epiftolam
Petri de Ofma
Niccla© Mo-

»7* HISTORIA

hardes infcriptam poftrema editione meminit,
quique Diuo Maximiliano fecundo Gifan ex
Habet de HifpaniismifTusfuit , Haba de India muy larga, id

jndta mt*y indic* prxlongae nomine. Aqua morfus

r£A' imum petit. lac. Thcod. Tabem. Icon. Fru&us
peregrinus n.

Etcoa eadem M Ir ea qu&ltb. m. cap.+6.

- - - * - - -

rHASIOLVS INDICVS BREVI SILIQ.VA
tumida atque nigra.

PLANTARVM

duncaxat mihi confpe&um , quadrangulari lobo' Fot* *• $
conflans, quatuor craflioribus & cminentiori-
bus neruis pudico, quadrantem longus , Sc cir¬
citer femunciam craiTus, cortice fatis denfo ,pro Co>t(X
legumine; prxditus jecquc oblique ftriato , co- o /or.
loris ex ftifco /uliginofi, feptenagtana cofitinen- St»nn.
te quadrahgula , in binas paftes aliorum legil-
minum inflardiuidiua , qui verullate duritiem'
contraxerant. HiCpnucula de co legumine ex
eius notis apparentibus,&manifeftis ditere po¬
teram, quxlcdorcm boni confahurtfm arbitret .

jejerif.

teter.

I eort.

Deftrift.

CUfte.

Defe/ipt.

rfater alia naturalia pricipux raritatis , qux D.

Paludanus illuflriffime ac Clemcntiffimo meo
Principi Duci Vvirteinbergico obtulit,efl filiqtfa
harc Indica, vnoia latior, longitudine dupla , pul-
uinaris inflar tumida, nigra, autfufca, corticis
Caflil fliiularis in modum, modicis ftriis,rugofa,
lucida. £x cuius extremo altero eminet pediculi
veftigium : Parte veri oppofita angulus incur¬
vus. Porro hic filiqua in hy pocaufto collocata, i
colore fatifc6ns,in dtiaS difEliit partes , qux eon-
^rquebanttit inflat reliquarurA liliquarum le-
guminofarum
qux tamen raa-
dcfa&x aqua y
facile ih pi illi¬
nam figuram
extendebatur.
Colori erant
intus viridante,
ipfe verb’ cor¬
tex fimbri$
claudebatur al¬
bicante. Late¬
bant intus lfifi-
liqux angulo
fru (Rus proprio'
pediculo hxrc-
tes, gemelli, ni¬
gri, lxues, lati¬
tudinis pxni
circinati, com-
prefli , vt cultri
dorfo non mul-
tufii fint crafliores. Saporem hon addo, quod in¬
tegri fru&us terrx fuerint Concrediti ablliuflrif-
finu pucifTa.P.dura fada ad ipfatn filiquam , fed
patfTo minor propter ligni formam.

Pridi&tu trudus a Cluf in Exot. depingitur,
ac deferibitur , fub titulo lobi membranacei ni¬
gri. Erat amem hic lobtls binas vricias longus,
ynam latus, prorfus acri coloris tumidus initar
lobi Ciceris, necforrra' valde ilh abfimilis, maior
«amen , membranaceo corlicc fatis duro coftans
qui prxficcitatc dchifccbaC,& conuoluebatur,
quemadmodum per.e leguminum lobi , femina¬
que continebat bina , aut terna,- nigra, circinati
fere rotunditati * , plana' tamen (quod mirum in
adei tumido lobo ) forma non mulctim diffimili
articulis lobi Aeacii , non adeo tamen turgentia
in medio, tenui admodiim membrana tcda.ca-
que etiam nigra. Eumloburncuni.iliisquibuf-
dam exoticis, mittebar ad me Amftelrcdaino Pe¬
trus Garetus. Similes poltca apud alios etiam
videbam.

LOBVS QVADRANGVLAR1S.

EXoticum, inquit Cluf lib.; .cap.17.nec vulga¬
re leguminis gemvs e(Te videbatur , femtl

LOBVS MEMBRANACEVS
planus, niger.

L

Obus hic
omnino

Defert f.
Lobr/i.

planus erat, a-
lioqui forma
valde fimilis
fupetiori : bi¬
narum enim
vnciartim lon¬
gitudinem ha¬
bebar , vnius
latitudinem,
extremitas
paulb latior c-
rat, color exa- Cti,r.
tro fpadiceus. Leeut.
WillelmusPar-
duyn , ab his
qui anno 159X.
ex Guinea re¬
dierant, acci-
picbat>’& mihi
, [Chi fio Exot.

lib.$. cap.i'6.]mutu« dabat, Vt eius hi floriam def-
cribere pofTem, qfiia quum Vnicus illi e flet, ■ ad fe
redire volebas, q'uem adferuarer.porro matuitif-
he elfet,an immaturus , nihil pronunoiarc queo:
fed quum lobum effe conflarer, nec agitatus
ftrdpitum ederet,opinio magis inclinat, cum a d-
tc maturitatem fuilTeledum.

F AB A, C Y A MOS 1

S A IN Gi

E G V M I N a-

iR£.

OPcs ac di-
tiitii In-
dix, A meiici,’

Africi , alia-
rumque exte¬
rarum regiontf
in prxcedcnti-
bushiftoriisdc
Phaflolis atf
noftras terras
apportati fue¬
runt atque tra¬
diti tquid no-
ftra fcrattellus
noftris & pere¬
grinis exhibere
aggredimur &
Cynmo exorfi,
qdem receri -
tior xtas F abeirti
appellat, radi- R<dtx.
cc' parti m efl
rcifla.

LIBER XVII-

enti
• ner *
enttt-

opum.
<ode
unt.
ao /e-

tdfcf-

flores

trfi-

o.du-

re dia, parti m ferpente,ftmmQSil, & fibris donata:
cx quactfulcs furriguntur duobus cubitis latiore
folo altioresjquadiatijinanesifoliis aducrfis,cx-
(iis , ex oblongo rotundis, ad vnam collam an¬
nexis: cx quorum alis flores oriuntur fimul ali¬
quot iunibi, congeneribus Pilis fi miles, quorum
lupremum folium vngue purpurafeente albi¬
dum, ftriis purpurantibus pidtum eft, duo late
ralia in media nigra, in ambitu alba, flamina
occultans, eoiore' elt ex albo herbaceo ; femen in
fi liqui s magnis, cra'i!is,carnofis,hirfutis,furre6lis,
oblongum omnib us notum.

Sed veniamus aH ea, qua: de hacTheophra-
flus aliique Veteres feriptis promulgarunt. Is
igitur hi ft.lib 8.cap.i. jumenti prima & maxima
genera duo tradit, aha quippe frumentacea, vt
Triticum, de quo lib.18. Alia chedropa , vt Faba
Cicer, de quibus poflhac .agendum erit. Horum
’ autem omnium generatio fimplex, & vnaeft,
quippe ex femine omnia 'exeunt , nifi quid
raro parceque radice profihat. Lx leguminibus
quidem Faba mature feri pofent: hxc enim fure
debilitatis gratia radices agere an te Hieme defi-
derat. Suot tamen, qui hanc ferbapdeant ferere,
fi minus primis fatibus expedire pottfcrint.Legu-
mina quarto die, aut quinto, prouenimnt, Fabis ex
ceptis/.Hxc enim intra diesplurcsetia quam fru¬
mentacea exit, quibufdam enim in locis vdin dc-
cimo-quinto, alias etiam vigefimo:bxc enim dif¬
ficillime omniu prouenit,& fi,ciim fata fuerit! im¬
ber plus xque fuccefTerit , vel prouentu omnino
difficillima reddetur.Sed an ea, qua: tepore verno
feruntur,celendsexcant>cogitandum. Cxtcrum
germinando eadem ex parte radicem fundit. &
caulem, qua nimirum parte filiquis femen adne-
dlitur , inque ea veluti principium quoddam
germinandi hmdquaquam obfcurum : quod vel
ad pudendi formam effigiatum fime infpicere l
pof!is,vc & in Cicere,fed maxime in Lupinoihis
enim radix deorfuin verfus, folium vero, & cau¬
lis fuifuni tendunt. Sed & multis foliis exit Fa-
ba,iifque rotundis, qualiter leguminum maxima
pars, qua: radice fingulari fiibmxa, multos fuper-
ne ramos ex caulibus gerunt. Fabis tantum ex¬
ceptis, qua: inter legumina fola potiffimum ere-
£to caule conflat, qui geniculatus ell, atque i ma¬
nis , quamobrem culmus vocatus , cxtcr.s legu¬
minibus lignofior. Quot ver6 diebus hxc flo¬
reat, fis declarat idem Theophraftus : Legumi¬
num floris diutina produ&io, atque inter extera
Erui, Cicerifque diuturniffima. Inter omnia ve¬
ro Faba quidem fummo deferimine , &longiffi-
mo tempore floret: quadraginta namque die¬
bus florere prodita efl : fedalij , fubinde alio at¬
que alio emergente, florere aflig-nant :particula-
tun emm florere aiunt, alii fimpheiter referunt:
flos enim fpicatis confertim Leguminibus om¬
nibus particuladm emergit. H.s enim primum
pars inferna floret , qux cum defierit proxima
incipit,atque ita ad fupernam itur fucceflu aflfi-
duo. Hinc hili. lib. 7- cap. 3. hancfintellige flo¬
rendi modo) cum Ocymo comparat , feribens:
Ocymum vero particulatim primum irfernrs,
deinde cum ea defloruerit parce , florere fupe-
riils incipit. Vnde fit, vt diutius iflud floreat,
quemadmodum Faba. Eam porro diebus quo¬
que quadraginta perfici volunt : ita tamen, vt in¬
tra tantundem (patium temporis hxc florei e, at¬
que perfici nata lit , cum extera intra dies pau¬
ciores confummentur. Nunc in Leguminum ge¬
nere , colorum , faporumque ratio differentiam
facit. Candida fiquidem in ©limibus generibus
Tom. II.

F

rigatio.

prxflant dulcedine, vt Cicer, Faba , & alia gene¬
ris eiufdem. Qux,vt omnia Legumina , filiquis
adhxret , &£ veluti quoddam princip um inde
obtinet eminens, non concauum , vt Lupinum.
Aclicetimber pofl lationem fuperueniens om¬
nibus prxftb fit , excipitur tamen aegre germi¬
nans Faba , qux florefccns prxeipue madefieri
cupit : obid ferb eam ferere volunt (vtdiffum
efl) quoniam diu floreat: fed poflquam deflo¬
ruerit, parum omninb aqux defiderari affirmanc.
Confurnmatio enim iam in vicino efl. FLncYor-
te illud pulchre fubfequitur , qm-d de c uf.l-b 4.
cap.ix.memonx prodidi: : p ( ft fl remetiar»' , fi
adhuc humida , tenellaque afflatu veheu. eruet;
vexetur, facile perit. Difcutitur enim, quod ih lus
tenuiffimum eft, & conflictata intei fe eiun.efcit.

Hanc ex exteris nouale optimum prqfUr., quam¬
vis frequens feratur , frudtuoique ferat c opiose.

Iam quod cultoribus fcitu pernecefLuium, aquas
fluentes huic magis prodefle , quam ceel :ftes .f- ^ .

r A 1 1 • \ * ., Otiurr.odt

firmant. Apud Philippos cum ventilatur , eius

loci vento perflata, fi codtu facilis eft , fit diffici- difficilu
lis. Et hoc fane mirum , quod ciim alias mir.ime Stcrc9rat%
molefta eft,jtum etiam tellurem raritatis f tax , ac
putredinis caufa ftercorarc putatur. Ob id, qui
circa Macedoniam atque Theftaliam colunt, cum
Fabx florent,arua inuertere confueuerunt. Ver- Verrr,,c*h
miculi etiam in Fabis, quam quidem celerrime in AUli*-
leguminum genere erodunt. Midx ab aliquibus
dicftx nafctintur.Singula namque pro fuo humo¬
re peculiare animal creant, cum fecutisfc. im¬
bribus calor repentinus humorem incluferit.

Sed ita crofim, fi credere nonnullis fas eft, reple¬
ri polle affirmant. Cxtenlm M. dx , vtaliarum
herbarum &fru6luum Impes, dum alimenta fua
confumpfcnnt , pereunt. Igitur ad hxr omnia
traiftuum natura plurimum refert, nec temere»
iam enim coelum diuerfum raliditate , aut fr gidi <
tace, aut luiiruditate, aut ficcitate conflet : hoc
autem frudlus reddere , confummareque pouffi-
me patet. IQuapropter quibus locis fierifolent;
non femper fiunt. Seminibus autem non vis ea¬
dem ad germinandum , ac referuandum Ytique
datur. Qiixdam enim germinant, confumman-
turque celerrime,"& referuari egregie poflunt,vt
Panicum, Milium. Quxdam germinant quidem,
fed non celeriter, ceu Faba,& prxeipue, qux faci- D*r*,t
le percoquitur. Apud Apollonium maris Ionii
.Fabam nullo pfclo erodi aiunt, ideoque feruan-
dam reponi. Quin & circa Cizicum diu durare
poteft. Quod autem Faba tardi prouentus fit, p renent m.
caudam affignat , craflitiem putaminis ambien¬
tis. Si prxtcrea fatx impluerit , adhuc multo tar¬
dius earn prouenire nollerauthorfcnbit, quafi
terra tunt pauimer.tetur./olideturque. Tectio,

Quod vero Faba , & ahud quicquam ex Iegumi-
nibus minus frufeet, imbecillitati certe tribuen¬
dum hoc eft. Qua de caufa maturius hxc ferere
f dent , vt priufquam (vt iam fxpius didlum)

Hiems adueniat, radicentur. Faba tamen adeo
detrimentis multis eft, frequenterque,obnoxiaa
vt quamuis^matufc prouenerit, tamen perfici
plerumque' non poffit. Imbecillitatem autem
cius vel fenfu percipere licet :cfl enim corpore
folido ac inani : nec radice numerosa fubnititurij
quas ob res b quauis causi ftatim offenditur»

Mature igitur ferere Fabam folent , quod Hie- 'Muttire
mem anticipare debeat, qub poffit radicari, &
fimul quia imbrem in flore amet , quia laxa efl.

Inter legumina autem magis xruginem fentit, .

tum qu>a folia vndique gerit, tum quia denfafe- rA ^
ritur , tum quia frudum terrx proximum gerit, mnt
Aa

1*0

H1STORM PL^NTARVM.

SZftttfiio oh*
ratione Fa¬
ba co tities,
aut incotfi-

les Jiant.

Putrefcant enim inferiora potiffimdm, quoniam
miniis perflantur.Inccrea tamen maxime rara,&
fertilis flore,fruCtufque multoties parit Solo Ieui
gaudet. C 'uterum non minOs vtilis.quam iucun-
da agitatur quiftio, quamobrem Fabi , vt & re¬
liqua femina co&iiia, aut inco&ilia fiant. Vtrum
ratione agri, an acris , an certi affectionis
omniane, an aliqua tantum perdura effici pof-
fint. Fabis enim ac lentibus ( inquit Theoph. de
iauf. lib.4-cap.13.) id potiflimum euenire vide¬
mus. Fit fipe, vt 3c ager alias coctilia, ali^s & in¬
eo &ilia ferat, tametli eodem modo dolatur: &ex
continuis fegetibus fulco tantummodo arcente,
altera inco&ilia,altera coctilia profert. Semina
quoque alias ex incodtilibus co&ilia prodeunt,
ali^s contra ex codtilibus inco6tilia,vt in exortu,
germinatione, craffatione, copia, bonitateque
nihil interfit , vtrum co&ilia fint, ah incodtilia.
Ergo de his , & fi quid aliud poffit huic quiftio-
ni fubiungi,primum illud dicendu ,qUod codtile,
■jgutd ittlile &inco6tile,ad feruefa6lione,refolutionemq-,atq-.

gj* meati i-

li ?

7Um.
Ineotlile
duram.

'Utimenti

aduerfi inceirerinc. Etiam fegetum, quas fulcus
tantummodo difpergat, altera co&ilia facere po-
teft, fi quidem folum aiuerfum fit. Vt enim in me¬
tallis, lic & in aruis putandum , venas fpatiari vi¬
cinas, diuerfasintcrfefe , qui fuis viribus diffe¬
rentias reddere poffint, tametfi aeris idem flatus
feruatur. Itaque interdum fegetis quoque eiuf-
dem aliquam talem elfe particuiam, patitur ratio*
naturi. Idem eueniet, & fi aeris , flatufue frigi¬
ditas talis accedar,vt vel totum, vel pars concrcf-
cantiquod etiam in corruptione euenire vide¬
mus, cum alia diuerfa, aiia fimiliafint & fi qua in
ipfis feminibus difltmilis habitudo fit. Infirmiora
enim facilius affici certum cft. Infirmum autem
vel natura fieri poffit, fi quam mutationem rece¬
perit. Qua de caufsii nihil prohibet inter Fabas p *ba*l
caulis eiufdem, ahascodiles ellc , alias incodti- cothliA
les. Itidem &in eadem filiqua euenif, vt quidam
referunt, fi vere aiunt. Etenim fieri potert, vt aha 1 1 tf'
valida, alia inualida fit. Fabi infirmitatis argu¬
mento, v61 illud potcfl deduci ,qubd fola mutare
fuum colorem videtur , vt nigra ex candidis effi¬
ciatur. Concretionem vcr6,condenfationemque
effc vi frigoris, qui incodtilia reddat , teflificare
illud quoqwe videtur , quod apud Philippos eue-
nirc Fabis folitum eft. Flatus enim in eo loco ve¬
hementer frigidus eft , & Fabi incodtiles plen-
que efficiuntur. At fi in paleis correfa&isin aere
relinquantur, nihil fe mutant, fed incodtiles per¬
manent : cum enim a paleis, tum fuo mutuo con¬
tagia teguntur, fimulque tem calore conf.-ruan-
tur.Contra fi exaltentur, fublimefque capiantur,
flatus amplius valet , nulloque tegmine defen¬
dente , facile fubit, atque coagit: tum etiam dif-
poliati , tunc primum luis paleis , & calore cir-
pleflentedeftituti,infirmiflii7fi fiunt. Ma-

(vtfummatim dixerim) ald noftri vfus rationem
dici folitum eft. Quod enim refolui facile po-
teft,&co£bura celeriter immutatur,id codlrle eft:
tontri quod refolui , immutariqiie nequit, vel
quit, vel quod igre mutatur, hoc incodtile eft.
i? 0 Hile , r*- Xale autenl fit verumque neceffe eft , fi alterum
rarum molleque fit, alterum denfum, dufumque.

Sicenim alterum caliditatem , humid-tatemque,
quibus rifolutio agitur, fufdperfe valeat, alterum
nequeat, fed fua denfitate , auritatequC ihdomi-
tum fenaper refiftet. Cum igitilrco$ilc, & inCO-
dlile ad hunc modum diftingui deceat : animad¬
vertendum, quibiifnam rationibus ea ipfaeuc-
niant. Simplex igitur,veraque ratio illa eft, qtiam
& inter primas difputationes reddidimus :quod

alimenti causa hic omnia factitantur, i. e. quali- gna autem commutatio mouere plurimum po-
cautd. tate , quantitateque cius* Sic enim ali lti en tuiti | tcft : fed fi poftquam tempus pritcnit, &quafi
cbmmutare nimirum poteft. Euenit namque, vt 1 firmiits fibi iam conftitere,diuentilentur, nullarit
Locacafi. qui in locis calidis, flercorofis, tenuibus , Soli- ’ offenfam ex flatu capiunt. Iam enim &putanien
que expofitis fint, alimentum leue , atque facile j ambiens id robuftius factum eft. Inco&ile
habeant : itaque frudtum rarum , ttrollemque autem effici , fi diutius relinquantur fub di-
priftant. Hac enim de causa non nifi codlilia j iio , vt quidam aiunt, ratio eft. Plus enim,
nuntin Lemno , quia huiufmodi folum eft: quip- j quam fhodicum fit , refrigefeunt , fimulque
Ager catti- pe omnino agrum eiufmodlcodtilem quidam ap- ' indurantur. Huic proximum quodammodo eft, plauta
l**- pellant, atque in co co<Stili codtilia volunt; Sunt vtpluuia, qui protinus illatione fecuta cft, ineo- _/*»«/ 4

&c qui affert Aigyptus codiilia,foIi, & aeris cau- 1 ffcilemreddat : quod enim in pullulando infir-
sa : calor enim codlihtati , atque omnino dige- mam inuenit, rigere vehementiflime facit : quod ^ult
Itioni pernccefTarius eft. Quapropter qui flet- quidem ad codturam , non ad exortum nocer.
corantur, vicenis ferme diebus germinant. Qui Nec temcr£ dixerim , eorum alterum abefTe, cum
igitur agro feruenti , leuique proueniunt j his de ; vis illa in aliis i proptereaque alia fit. Tum enim
caulis coctilia funt : contra qui terra frigidi, infeeeundum, & germinis ftcrile, vel difficulter

Aer c ah-
dtu.

Terra fr).
£tda meo-
dii Iit frt-
feri.

fpifsijlenti , &quafi figulari, atque etiam pra-
tcnfi,madida , & paluftri exurgunt , omnialiic
incoi^ilia propter copiam , virefque alimenti , &
denfa , duraque funt, ex permiftiorie terreni, at¬
que frigidi partis. Congelatio enim & condenfa-
tio, ex eifdem, quibus induratio fieri folet : ex quo
/hia fic>vt^oc*sPa^u^:n^ll.s» atque primadidis, inutilia

toto creentur. Nihil enim remitti in aqua pof-
funt , quamobrem non nifi fuilm pabulo funt.
Has fere caufas tribuere folo debemus. Sed cum
aqui quoque cxleftis , &: aeris quali liis ali men-
Imbretinco- "tumaugeant : jdcirco imbribus incodfilia potius
dhbihtatu fiunt , vtpote cum plus alimenti , & crudius fub-
ca»sd. iMniftrctur. Hoc enim idem prope folum quo¬
que eiufmodi facit, & aer, fi ca frigiditate fit, qui
non flatilis , fe'd aquatilis quidam conftct : fic
enim coaget jfpilfabitque. Cum igitur caufi in
hic digerantur.nihil vt ta t, quominus ager etiam
idem, alias coftili.i, alias incodilia ferat, vbi fcili-
V:et pluuii , ac cili conditiones non fimiles , fed

Aer frigi-

dm.

aufHle qUicquam redditur, cum initia generatio-
his vruntur. Ex cottilibus quoque Jutis , iterum in- Excol
codlilia fieri,ratio cft, nam ab eifdem aduerfo mc - buifx,
dodifpofitsi , non temere facilitas percoquendi
prouenict. Itaque fi aer, aqua, & folum ita fc ha- ?0 i>
beat, quidnam caufi fit, cur non femina quoque
mutentur. Sm autem euenit, vc putamen codli-
lium remittatur ,inco6tihum obtundatur, vt qui¬
dam aiunt: & altera ofeitate colorem fuum im-
mUtent,a!tera minus, & folutiora cum demetun¬
tur, coctiliora reddantur [etenim id quoque nar¬
ratur] nihil abfurdum : quippe obtcntio illa du¬
ritie concretionis , craflationifque cft : querum
nih .1 alienum ab iis eft , qui funt incoCtilia. £c
nihilo immutari oris habitu poiTe , illius fanecft,
quod priiurum , indomitilmquc poffit perfifte-
rc : aduerfo autemteddi aduerlum debet. Minus
quoque ininefTe rcfohiiJduritiei,concretionique
datur. Quod enim durum admodum c^, refolui
haud facile potcfl : quod etiam in area /i cuene-

rit ,

ira 9«'

LIBER

ait, incodtilia fieri quidam dixerunt : fcd hoc
minus verifimile eft : Solis etenim ficcitas,
ctfi infipidiora minus , inania reddat , codri-
lia tamen nihilominus, fed magis poteft effice¬
re. Cxterumfi verum id etiam cft , prioribus ra¬
tionibus nihil repugnat: nec quicqilam diflb-
nat, fi cum vetuftefcunt , incoftiliora reddantur.
Sicciora enim fic quoque efficiuntur , tam ex¬
acte circumfufo , quam exhalatione humoris in¬
terni. Qelerius quoque, magtfqu e corrumpi , qui
co&ilia funt, ratio exigit : duriora enim hxc funt,
&proindc magis poliunt animaliagignerc.Con-
coda quoque eadem plenius fune , quod etiam
jp fu m facit, vt ederitis immutentur. Et hxc dari
prxdidis rationibus poflinr. Sola autem exle-
guminibusjvel etiam cx omni frumentorum nu¬
mero Fabam & Lentem incodlilia fieri falso dici
exiftimandum.Sed quod hic maxime experimur
propter vlum frequentem, hincfolahareinco&i-
fia qicimus-Citcris item mola frangentes vti fo

XVII. 281

quoniam in flore eius literi lugubres teperian-

tur. In eadem peculiaris religio. Namque Fabam

vti que e frugibus referre raos eft aufpicii caufa*

qui ideo refrina appellatur. Ec audionibus eam

adhibere lucrofum putant. Sola certd frugum

etiam exefa repletur crefcente Luna. Aqua mari- £x(f* replei

na, aliaue falsa non percoquitur. Virgiliuseam tHr *

per Ver feri iubetscircumpadanx Italia* ritu. Sed

maior pars mau-ilt fabalia maturi lationis, quam f .

trimeftrem frudum eius. Namque filiqnx,cau- * * s

Iefquc gr.u (fimo funt pabulo pecori. Aquas

in flore maxime conctipifciticum vero defloruit,

exiguasdefiderat. Solum, in quo fata i ft, hr .ifi-

cat ftercoris vice. Idrro cir a M icedoniam, Thtf- Sfgrc0raf-

Lliamque, cum florere inccepit, vertunt ama. L e

Nafdtur& fua fponte plerifque in loci s , fic ut

Septentrionalis O .eani ir.lulis, quas ob id noft i

Fabarias appellant. Item in Maur.tdnia filiicflris

paffiin, feci prxdura,& qux percoqui non poffir.

. - . — - Nafcitur&in AZgypto fpir.ofo caulc.-quadecau- r / a-

lemus,his autem integris, qux certe non parua j fa Crocodili oculis umentes refugiunt! Longitu- xoj*'

do fcapo quatuor digitorum eft,ampliflimacraf- Scapus,
fitudo.Nccgeniculahabet, molli calamo. Simile
caput Papaueri, colore rofeo.In eo Fabar non fu-
pra tricenas: folia ampla : fiudusipfe amarus, &
inodorus Dal. Sed radix perquam lauta incola¬
rum cibis , cruda . &: omninb decoda , harundi-

differentiaeft : etenim fi attenuatis ns quoque
vtcremur, non xqiie incodilia elle percipiamus.
Cxterum fi quis ill i tantummodo incodilia elle
contendat,ncc iftud irrationabile eft : funt enim
exteris ferrne debiliora , debile autem facilius af¬
fici necclTe eft. Quod vulgariter quxritur,qiia-
mobrem

mobrem ea, qux cornu contigerit, incodilia j nnm radicibus fimdis. Nafcitur & in Syria Cili-
hant. Numquid fluita omnino quxfiio fit : lapis j ciaque, & in Torone Chalcidis lacu. Circa Phi-
emm multo durior eft, cui femina fiepeoccur- j lippos Arcramnon[ Atefamum CH.Tnominat in
runt: & nullo minus incodilia fient , ctiamfi in pingui herbam , quaFabancfatur: Teram-
cornu mhil offenderint, nec bobus aretur. Atque ; non , qua in macro , crini vdam quidam ven tus
de his fatis. Quemadmodum igitur ad coctio- : aftl auir.

nem,&omnin8adferurf$onem incoftile-ali- ! F*h»(ri,gmtndinera eiprimit multorum *n-
quid eftjitaecuai ad exortum, germinationem- dlttiim ari eam collationes. Theoph Tcrchimhi
que t fle poteft. Et hoc enim feminumimperfe- | femen, magnitudine F,h.cell'e Icibic funditer te
«io quidam eft , panterque m omnibus euenit. ) JLoti, V.tislde*. Taxi denique fructum F iba mi
Verum de his cogitandum ampltus eft. Validiora, ! ooromaffinh.it. Plinius Tithymf. Paralr fi uflu

r ■ r * , ■ i . . . . nuj nuit i ai tiiii ii lictu.

vegetiora, (uauiora, «nfuamoraue, atque ad vfiim j magnitudine Fab* e fle ait.His amnico Ariftote
cibarium meliora, deterio.auc, pro locorum na. ’ ' - • • •

tura reddun tur, vt diximus: quod ficciora , fpif-
fiora, conftanti oraque procreentur locis mon-
tuolis, quim planis , atque etiam magis , qu&m
pluuiis.Sunt enii+i illa fpiratiora,&in vegetando
temperatiora : non. enim cum femina plurima,
crafllffimaqiie euadunt, fuauia quoque eadem
cftenecefte: fed alia opus eft habitudine. Sarri-
tio quoque plurimum conferre ad fuauitatem vi¬
detur. Iiiu.it & vegetiora demeti , humore nam¬
que vniuerfo confumpto , cum ad cibum dete¬
riora, tum minora efficiuntur. Legumina vero,
vt melius legantur, vegetiora demetunt, arefada
enim defluunt.

Plurima ex hadenus did.

i qux dcCyamo
xv&uk tradidit Theophraftus, Piin lis lib.itf,
cap.ii.Fabxconuenienter tribuit , fic de iis feri-
bens : Sequitur natura leguminum, inter qux
maximus honos Fabx:quippe ex qua tentatus iit
' etiam panis. Lomentum appellatur farina ca, [fa¬
rina cius CH. ] aggrauaturque pondus illa ex
omni legumine. Iam vero & pabulo venalis.
Fabx multiplex vfus omnium quadrupedum ge¬
neri, prxeipue homini. Frumento etiam mi fcetur
apud plerafque Gentes, & maxime panicofoli-
da, ac delicati usfra&a. Quin &prifco ritu Faba¬
cia [Fabaca Turn. & CH. ] fux religionis Diis in
facro eft,prxualens pulmentari cibo,& hebetare
fenfus exiftimata ,infomnia quoque facere. Ob
hxc Pythagorica lententia damnata : vt alii tra¬
didere, quoniam mortuorum animxfintin ca.
Qua de caulla parentando vtique aftiimitiir.
Varro & ob hxc Flaminem ea non vefei tradit,6c
Tom. II.

lem: qui & iple artimal. l.b. 6. Fabx magnitudi¬
nem expreflit his verbis : Pullus ab incubitu de¬
cimo die totus pcrfpicuus : oculi capite gr andio- Do</0„'
res, qui Fabn [yv&y.e~y] maiores. Et hf et Ariftote- preb. '
'esita ft-nferit, antkjnorumque Fabulx , fime
F.ibcJIx p u filix fint, tamen nonilico noftrates e
Fabarum cenfu amoucntfinquiunt Aducrfi Lob.)
vt Dodonxo placet : fed id nbs docent , eorum r,,m m na~
Fabam fu i fle minorem , quam hodierna , nec ta /"/
men fpeciediuerfam, fcd congenerem, potius uerfa.
fi n d n, magni; udi nc, figura, quam plantx natura,
temperamento, aut lineam* ntis ciUaic. Nam
Thcoph.& PLn. Fabam, qualis noftras eft,defcri-
bunt caule redo, & vrico , folamque inter legu¬
mina ;.vt plurimum culmo tradunt, «S: multis locis
Diofc. caulem Fabx quadratum d'cit , & florem
Fabx Perydimeoi alferit. Sed id cucnire.quia va¬
riant magnitudine , colore , effigie latiore, com-
prefliorc, tereti, rotunda. Et frequentiflima hodie
Faba noftra maior, raro vfpiam tamen nifi fata,
prouenit , ferunt quippe in fcrobillas paxillo de-
prelfas.Quare vt non eft difficile noffe litam vul¬
garem Fabam , maiorem , longiorem , minufque

rotundam effe,quam Antiquorum Faba fuerit, 'fic

eandem Phafiolum , Dolichumue aflercre,neutj p‘*f’o!us”°
quam licet per eofdem authores. Altera Faba, hchus.
qux minor, nonmultilm videtur abefleii Grx-
corum Faba , Venetiis vulg dFaba MctiadadiQ a.

Lob. Obf. Faba maior rccentiorum. Bona fiue d*'
Phafeolus Diof Dodonxo. Is etiam meminit Fa¬
bx maioris,coIorisexrubropurpiirantis.Ic.PJ.p.
57.Tom.2.Teut.tT5. Tom.2.

Quod quidem eoruin opinio plane reiicicivi
A a i

HISTORIAE P LAN TARVM*

da fit, qui Fabam non elfe, fed alterius nominis j ftrare&L» furgat,Fafclusef!e nequit. Prxtereain-
legumen, nimirum Phafeolum e fle prodiderunt, quit Galenus F«felum medium die inter flatu

confirmat H;ft. Lugd.dum dicit. Dicat mihiqux-
fo aliquis, paruum, illud nigrum , quod (amnii
Fabxadhxret, &c quod hilum dicitur, in quo alio
legumine, quam in Faba noftra reperitur?Nam
quod in AmericoPifo , Indicoue nigrum fpeifta-
tur circa germinis exituri cauum , arra notaeft
imprelTi cortici , non vero iaciniofum hilum,
quod integro cortice anelli queat , Vt in Faba.
.Qux ver6 dc Fabarum forma , Se magnitudine
fpatfim apud authores leguntur , 8c quibus illx
&Fabis noftris differunt, tanti non funt momenti
vtfer.tentia n noftram poflint conuellere. Nam
diuerfis in terris maiores & minores producun¬
tur^ cum crefccreincipiut,& cum perfe&xfunt.

Ffis adde Had. Iunium , qui etfi Rombertus
approbare nitacnr, Phafeolum Veterum, q>ci<ni\ovi
elfe vulgarem Fabarn,xgre tamen perfuaderi po-
teft , cognitioneiji leguminis tantopere invfu
mortalium femper habiti , ita prorfus abolitam,
atque ex animis hominum erafam,vt nunc demu
velutrediuiuamab inferis,aliam nomenclaturam
reuocare necclFum fit , itaque bona Romberti
venia, cum maxima doctorum turba , receptam
vbique temporum, prxrogatiui, vocem feruabit,
dum omnium confenfu veritas obtinuerit. His
merito fubfcribit Turn. dicens : Nos cum Ger¬
manis ab annis multis Grxcorum Cyamon Fa¬
bam vocamus. Verum Tragus contrarium pro¬
bare conatur. Bona noftra radicem habet fingula-
rem,[vtFabaTheoph.] caulis eft rufius, quadra-
tus,concauus, [Diofc.de Clymeno cumTheoph.
I.7.C.3. idem Faba? tribuit] folia rotunda, flos lu¬
gubribus notis pi£lus,[de Faba Plm.] femen non
conuenit : Galeno multis locis Faba rotunda, no¬
ftra B«na oblongi efl, nonnihil comprelta Huic
obiedtioni fi refpondeo, facile folucrentur ratio¬
nes Tragi & aliorum. Haud facile in his regioni¬
bus femen, quale Galenus defcjribit pro 'Faba, in-
uenias , cuius planta notas habeat ab aliis ferip-
tas. Quod fi B&»na noftra non fit Faba Veterum*
Bonanoftr* oftendat mihi qu1 fpiam , quod genus leguminis
Taba %etc- in Italia, Hifpania, Anglia , Germania, aut Gallia
r»m. Veterum Faba : Tragus: Cicercylam veram

[iofi ircognitamjputat effe Fabam Antiquorum.
Sed cum Cicercula non fit rotunda , necrc&a
<urgat,fc d obliqua, nequitefle Faba.Habet etiam

Bona fi,
lenta.

jRadix fm-
vtilaru.
Caulis re -
dius

F oh a rotun-

ObieSho

Tragi.

C icet cula
non tji.

Dodon
taniur , £r
T ragus.

Cicercula folia oblonga , cum Fabarum folia, au-

'Bona non
eft Tajc-
Jelus,

dtore Theop. fint rotunda. Amatus & Dodo-
nxus , adiuti rationibus Tragi negant Btunam ef-
fc Antiquorum Fabam , fcd quale legumen lir,
non indicanr. Ita nobisFabam auferunt ,fed ni
hilci fubftituunt, quod fecitTragus audentius,
quam doctius. Ex i fdem duo B«nam vo¬
lunt elfe Fafelum , Sed B«nam r:on effe Phafe-
lum, exipfius Dodonxi verbis probo , qui feri-
bit Fafelum elfe Phafeolum Diofcondis. Sed
Phafeolus non r.ifi adminiculis adiutus fur-
git : fuis'camen vjribus flat B«na r.oflra, ron
c ft ergo B&>na Fafelus. Galen. quoque de alim. fac.
ede Dolichis inquit , Dicere poffet quis omnia
hxcy Eruilias, Cicerculas, & Pbafeolos vnum effe
genus ■ verum pluribus nominibus appellari. Et
paulo poJl3 de lifdem fcribens,ait, fiue hxc, vtdixi
vnumgenus, fiue vnms generis d.ffererrix fint.
Attamen fcribitTheoph. Cicerculas & Eruilias,
oblique,non rc61a furgere,inftar Fahx. Siue igi¬
tur Fafelus idem fit cum Cicercula 6c Eruilia fiue
eiufdena genens , vt fcribit Galenus , tum crefcet
Falelus oblique,vt reliqua duo,qux,audtorc Ga-
Ieno,foio nomine diflcrunt. Eigo cum B&na no-

lcnta: *k non fiatuler.tas, At Bs>na ? vtait Dodo-
nxus , citans Diofcoridem, efl flajylenta. Cum
ergo inter flatulenta& non flatulenta , medio
modo fe habeat Fafelus : B«na autem tam fit fla¬
tulenta, vt Cumino addito opus habeat ad flitus
aufercndum:B«na Fafelus effe non pote ft. Miror
interim Dodonxum citare Diofcoridem dc fa-
facultatibus Fafeli , cum nufquam eius memine- 1
rit , nifi Dodonxus Fafelum & Phafeolum pro v-
no eodemque recipiat. Quod fi faciat, mirari rur-
fum fubit , cur duobus capitibus diftindtis de Fa-
fclo & Phafcolo agat , fi vnum & idem funt. Mi¬
ror etiam, eum facultates Fabx Veterum tribuere
Bfunx Fafelo,quas nemo Fafelo tribuit, nec tamen
Fabx Veterum nomen etiam noftrx Bwr.x con¬
cedere. Neque enim Galenus.neque quifquam
alius dixit Fafelum conferre inflammationibus,
refticnlorum, & mammarum affectibus. Sed &c
Gal.& Diofcoiidet eas vires proprie Fabx Vete¬
rum, aferibunt. Quare videmur Dodon. inuitus,
quatenus Fabx Veterum fiicukares noftrx B.vnx
concedit, B«nam noftram facere Fabam Vete¬
rum. Ex rattjtiibut fupra ditiis perfpicuum euadit,
Bojnani noftram nec Phafeolum ellc, nec Fafeiii.
iam Tragi & ajfedarum cius rationibus refpondea-
mus. Quod ad Fabx crefcendi tarditatem, non a- Rt^0'n
liamih: v. detur refponfione opus , qu^m ipfius. ad‘obi
Theophrafti: fatis enim- refpondct eodem loco, nesti
his verbis : Sed an ca,qux tempore verno feran¬
tur &c. Piimode radicum multitudine, iam refi-
ponfumeft a Theoph.fcribente : Faba, a piures
non habere radices. Quod ad Fabarum foscundi-
tatem Piinio memoratam, afc.ribendum terr? fcc-
cunditatiivndeAgiicola vir fapiens fcribitVetctu
pondera Scmenfuras ex granis & leguminibus
non poffe reftitui , propter eoru diucrfitatcm ex
reg onum diuerfi rate. Quod ex Diofc.adducitde
Fabx rotunditate ex cap. de Iunipero in nullo e-
mendato codice nec lati no, ne^: grxeo inuenitur.

Si quis textum Diofcotidis fecundum Serapione
obiiciat,non alio argumento melifts probauenm
Fabam non debere elfe rotunda , quiim ipfis Se¬
rapionis verbis,ita fcribentis:Qu$dam reperitut,
cuius fruCtuseft paruus ficut Faba , nifi quiaipfe
cft rotundus. Videtis hic Diofcoride,vt citat Se- D,0fc-
rapjo, Fabam non facere rotunda. Ait enim bac-
cas Iuniperi minoris paruas.elFeinflar Fabx, nili
quod rocundx fint, non vt Fabx. Quod ad ratio¬
nem de Fabarum rotunditate, ex Galeno dedu-
Clam , refpondeo aut Galenum fiiam Fabam fub
legumine aliquo comprehendere, quod nos pro
Pifi genere accipimus „ quemadmodum cenfent
quida apudDiofc. fub Fabis contineri Pila, quo¬
niam nulla Piferum apud Diofcoridem faCla
mentio-.aut certe eius Faba in hac noftra Europa,
nifi multum fallor, nor. reperitur. Plinius Pifa fa¬
cit quadrata : fecundum eum igitur noftra Pifa
alba, rotunda, aut funt Galeni Fabx, aut Cicera
alba, qux Plinius rotunda alba facit, Cicere arie¬
tino minora. Hattenus Turnerus.Qua. porro auto-
litate fretus Fabam tam auda&er B«nam vocet
hadlenus haud conftitit ^nifi,vt ita dicam,Ger-
. manifrr.o fultus, idiomateque Alemanico abufus,
vt aliis dodfior videretur , nomenclaturam noua
hanc excogitarit. Si B«na &c Faba diuerf? funt
plantx , cur differentiam veram non oftendic
cur non vtramque diuerfis deferiptionibus
icombusexpreflit?

Faba ( tnfit Hcrmol. coroll. 3x8. ) grxee xuet//©-
jMjjxuiV vocatur ad diffcrcnuai£gyptix. A. Gel¬
lius &

•ramon.

•amon.

LIBER

& Fellus Fabam etiam Fabulum appellant. Aliter
TheodonisTeramon,&Ateramon fiucAteranon
apud Theophraftum accipit , pro cofiibili Ic. &
inco£tibili,non autem pro herbis ita nuncupatis,
tmirr. vt Plinius. Theophraftus certi alio loco facite fi-
gnificat, veriorem Theodori,quam Plinii fenfum
ruide. Ateramna vulgo legumina Gliri vocant,
taPy/ha- inobfcquiofa & contumacia, quod genus /eminis
«■ etiamCeralbolon vocaturi Platone fuperftitiofi
origine , quafi Ueriliadr irrita proucniane, qm
per boum cornua ferendo cecidiirent in terram.
Interdiflum effe Pythagoricum cibo Fabam mif-
ccre in ualui t opinio co ntra verum , Ced venerem
intelligi demonftrat oportere Gellius Tot.Unfu-
bna A; Liguria recentes Fabx, vendentium voce,
“*■ nucupantur Balans. In Etruria & Latio Scaphi:\-
trumque origirem habet eruditam : Ntm&Ba-
ianas Apitius appellat ,& Scapos Fabaiu Plinius.

Scribit Cord. in Diofc. Cyamum Grxcos.Lati-
nui. nos FaSam vocare , Germanos Bonen, de quo
non opus fit dubitare. Differre Fabas fecundum
colorem & magnitudinem. Defcribit autem in
hiftlib.i.tripliccm difFerentiam capXc.i6i.Fabam
vulgarcmfttam , Fabam nigrum minorem : & cap.
164. Fabam mgrnm maiorem.

Tragus, fi quis X'oncn ( Fabas) adPhafiolos
'''■ Diofcoridis rcferat,'cum eo minime contenderit.
Serapio (ait idem) cap. 115.

x vir.

aSj

mfol. Bonamaiorvt plurim irm candida, fuhin-
de ex rubicundo colore purpurafeens , fi-mi-
drachmx fepenumerb pondo. Hanc veterum
Grxcorum ouauay , ac Latinorum Fabam efTe non
foltim Officinx, fed omnespaflim crediderunt,
qua in re i veritate ablunt. Diolcorides ^gyptii
Fabam , vulgarem Grxcorura magnitudine fupe-
rare tradit : qux tamen & ipfaparnaeft , B»naq,
longdminor. Pendet enim vCgyptia Faba aufto-
re Galeno femiobolum tantum. Bamaverh le-
midrachmam, i. e. obolos integros tres, firpi;
complet. Bvna igiturnon Faba, (ed omnino al¬
terius nominis videtur, Fafeli (c.quem Grecorum
complunmi cv-oia.,/, ac Diofc.cpetoroxe.jSimeon Se-
ih\<po'.oMor nominauir. Phafioli autem Diolc.iide
funteum Phafiolis a Galeno, in hb. de alim.facul.
appellatis. Ranam germ. dictam, veterum Grico- Bs** »«»
rura ik Latinoiu raoiie, Diofc. faoioMr elfe, du- * Ject
bitandi nullus locus fuperelle viderur.MinorBai-
na colore alias fubalbicans, auc (ubflaua. Fce-
eundum admodum legumen , quod maiorem
multitudine foliorum tk florum, filiquarumque
numero fuperat : alias nigra. Brabanti vnj cura
Flandris , Hollandis , Zelandis , ac aliis finimitis
vulgo Pcertfhooitcn/ lloc eft , B»nam equinam,

& Klein boanfene/ paruas Bamas , appellant, «?»•
plxriqHe etiam ^ccufcfjc hoonFcne, Zelandicas V'
frudtum eius j Batnas. Eli verb hic Bana , Phafiolus quidam / 7

*. ™d,as,mg™ habere maculas fcnbcns, videtur j & potiffimflm ille , quem Diofc. v, detur folum
milu. quod verifimilms fit, fabas noflrasger.na- i nouiffe. H« & alijs rationibus, fi Diis placet fir-
nicas mtellexifle. Quarum alii[inquic cap.14.] ; mifliinis, quibus Dodon. vulgarem , veriorem-
junt magni , alii exigue, exhis quidem alia: ruf- que fententiam non tantum infirmare , fedfun-
fi, alii candidi. Vulgares agreftes Fabi,cres, aut ; ditus euettere fruftra te torquet , quidrefpon-
quatuor, qui maiores pleriique bini , drachmi i dendum fit , ex ante didis dard elueefeit. I
pondus xquant. Noftrx Fabx deferiptio, quam ;t Faba femen cft,vc apud Cxfalp. legimus inter
Germani Bonen dicunt, ei minimi competit, ( legumina maximum , & quo maius, eo mavis in
cuius veteres rei herbam fer. plores meminere, longitudinem depreirumeft : minora autemro-ZT ‘‘£“'

1 hafiolos pomis, quam Fabas, f.ueCyamos, a- - tundiora(iint,& modica oblonga: colorabis al-
pud Diocondem vocatas fent.o. Fabi apud bicans , alus niger: rubras quoque Fabas ipfe v.
Auic.Narf.rrfuv,Serapioni vero H.ubille dicuntur, d.t.F,ila,Theophtafto,Plinio, Varroni Galeno
' ”‘r Hebrus Pol Ezech. 4. Mirari fatis non po/Tum, Diofcoridi.Pluraantc ex Plinio, & Varrone ’

« h„. barbarum &Man ardum, & aliosplcrofque aFa- j Schuu. Faba maior, abau©- Diofc. Faba maior
bis adeo abdinuiire. J fatiua, (SrojJc rotc Bonen/0entfcf)eboncn. Fa-

Mutth. m comm, cum magnisicon. Lat.& Ital. ; ba minor, fiue rubra Flcrn roteboonen.
tm Sc ep.p.iS2.Fabas[x,i/rtuBf]aliasalTerit magnas, alias • Pro Faba , Vicix aliquod genus vernis expti-

paruas , fubtotundas alias, alias coprellas & alias ^ mit Petr.Crefcentius. r Petr> CreJ-

colore albicatesyfubnuilas alias, alias fubnigras. j C.Bauh^pud. Matth.Faba. i fertilitate, cenmerror‘

AnguilUra tradit foldm magnas, paruas rubras, 1 inter legumina maximum : Sunt vt pJummim
nigras, albas. Gefn.dchort. albas, &c rubeas.B. 1- j candidx. fu. ;t nigrx,6c ex rubicundo colore rur-
lon. per Fabam ^gyptiam intclligit Fabam ve- \ purafeentes , & flores aut candidi lituris nigris
ram , eduleili , natam in^rgypuK Videtur illi, j confpicui , aut ex purpura mgrefcentes : Gtiua

efl maior, & minor, F.ibullum Gellio & Felto.

Had. Iun. Fitbotfrefa Pii nio nominatur , qu.r TAullum,
confradta eft , Ab dktvcltc Bonen Belg.

(Beftotcn oft^ccapte/ oft cprmftlcn bonen. Fabi
tunica, concha Faba Scnbon. ValuttUts Columel.
opercula mentum. Nican d .

Arifloteli, ;,o Hefychio,yJ^Q- Apol-

Galenum etiam intellexilfelib. de alim. de Fabis
communibus, vbi de Atgyptiis loquitur.

Fabam denique appellant [vt nobis author eft
Dod.] 'tuo.vov , vnde irorv/i \.ia, Athenenlium Fefta
Apollini facra , quibus ttoavoc [Fabx Sc legumina]
coquebantur, & quibus rurfum menfis, quo hxc
celebrabantur, Truan-ltuv nuncupatus eft,quiFe-

te cum Octobri conuenit. Nominantur n>V«[ Ionio. GalI .Lapnjfe. Siliqua, folliculus. Colum.

etiam tpftimli tui Ad fini _ ts .«o» i ...i .■ r _ i ,

etiam tefticuli : quod flnt , t* uvay eunti, patiendi
autores^ Ab his Cyamis abftinendum Pythago-
ram prxeepifle plerique interpretantur. Quo
lymbolo eum dcteilatu aiunt rei venerexvfum,
non autem clculentarum Fabarum.

Faba frella, aut Fratfta ec^G-gr^ce appellatur, aut
tpiyuQ-, & Fabx Frcfx farina ieJyuvw Aeu^y.Fabx
e/A Grxcis ?ctcr»/A©-, Diofc. etiam Phafioli, Lat. Fafe-
/r,Oflic.& vulgo dicuntur, Germ.& Belg.Boncn
Phafelus maior, aut Fafelus fatiuus maior. Belg.
C!3rotte Bonen. Altera poteft dici Fafeli mino-
res, petite Fetic Gallice. Brabant. $cnfcf)Boon-
>m. Fcn6/&pccrben boonfcna-Fabam vulgarem non
clle Cyamum demon ftratur in Hift. frugum , Sc
Tom. II;

cocha,valuulus,^ valuis fimili operculatura,non silnju^
autem a vallo, vt Nebrilfenfis putat. Theca ge¬
neraliter, qui velliuntur legumina, y.a-

fvx/s-Theophrafto, 0^x>; Ariltotel. Fabx oculus.

Arift. Vmbilicus Fabx,vbi bifores Fabarum oculgtf/
valux committuntur. Fabx fcapus, fabalis fti-
pula Ouid. y&uhor re ava.uv. Al. Bonen f?en£fel /
boncnfjalm. Belg. Boonflrooy boncnffAncjcl.Fa-
bx hilum, Nigrum m fummaFaba. Belg.ffivarbt
banbc Btmcn. Gal. Le tioir de U Febue. It. I/ ner$
dellaFaua. Hifp. El negro de la Haua. Fabalia
Plin. Fabago Cat. Fabaginum acus, y.vp^tet : quif-
quilix & purgamenta Fabarum. Belg. tVafban-
bt bonen. Lomentum , farina fabacea, ahW,

Aa ;

ts+ HISTORIAE

Germ. Bonehmccl/ vt&Belg. G*l. Fa-
fmedeFeines.lt. Farina di Fane. Hifo. H annade
las llauas. Conchis Martiali, Iuucnali . Faba cum
corticibus fuis elixa. Germ. Bonen bic mati rm?
geroclrXec^ct.Bclg.rntfcpclbc boonen #c<oocf t
Gall. Febues boiiillies auec 1’efcorce. Ital. F*ue bul¬
lite cun le fue gttfcie. Hifp. Hatta co^ida ion fit
toreefa.

Nomina Faba vulgans, ki!*u&' plerifque Herbariis,

linguar. Germ. Boncn , Belg. Bone , Gall. Feucs, Febaes,
Fabue. Ital. Faua , F abi vero recentes fic virides*
Eaccieli.. Hi/p. Hauas. Ang. Brauca. Bohcm.
Bob- Hung. Bab. Arab. Hachille * Haballe , fic
E ac c Hale.

Jtq*i*°cA. Cy imi nomine, Fabae complures apud Her¬

barios inuenmntur : vulgaresquippe,magne,al-
Lufmum. bx, fic purpurea: : parua:,alb$ & nigra:. Lupinum
eleganter depingit Auiccnna lib. z. cap. 451. nili
quod illic Fabam Aigvptiam affirmant. Quae ea¬
dem cum Colocafia Diofc. a Plinio leorfim tra¬
ditur.

Locus & Fabani in locis validis, non calamicofis feri pre-
Tcmpus- cipit Cato. Tempus affignat Varro , & Palla¬
dius. Huic circa feptimum Idus Decembris feri
poteft. Nam poftexadam brumam male femi-
Qman/rrM natur, illi optime feritur in Virgdiarum occafu,
Tearum & quidem modii quatuor in iugero, fed nonnul-
frttHftr* lis locis paulo ampliils, aut minus fi enimlocus
crallus, plils ^ fi macer, minus i quare obferua-
bis, quantum in ea regione confuetudo cft feren¬
di, vt tantum facias, quantum valet regio* ac ge¬
nus terrx, vtexeodeiri femine aliubi, cum deci¬
mo redeat, aliubi cum quinto decimo, vt in He-
truria, fic locis aliquot i n Italia. In Sybaritano di-
# eunt, etiam cum cehtefimo redire folitum. In Sy¬

ria * ad Girada , fic in Africa , ad Dyrrachium
iride ex modio nafei centum. Illud quoque mul-
Ex medi» tdmintereft ih rudi terra , an in ea feras, quae
ctntmm. quotannis obfita fit, qua: vocatur reAibilis, an in
veruado, qux interdum requierit. Cui Agrius.
In Olynthia quotannis lcfttbilia elfe dicunt, fed
itavt tertio quoque anno , vberiores ferant fru-
dus. Licinius. Agrum alternis annis relinqui
oportet , aut paulb leuionbus fatiombus fercre,
i. e. quae minus fugunt terram Dicetur, inquit
Agrius, de tertio gradu, de nutricationibus , atq;
alimoniis eorum. Licinius- Qua: nata (unt, in¬
quit,!*. fundo alefcunt , adulta concipiunt, pra:-
gnantia erum funt , matura pariunt poma , aut
(picam > fic alia llmile ei , a quo profedum cft,
reddunt (emen. Itaque fi fl«)rem,3cerbfim ve pi¬
rum , aliudue quid deccrpfcris , in eodem loco,
eoudemanno, nihil rcnafcitur , quod prargnatio-
nisdiem bis habere non poteft : vtenitn mulie¬
res habent ad partum dies certos , fic arbores ac
4 Jf<r fictio, fruges. Faba fic legumina in oleariis vafis oblita
cinere perdiu incolumia coaccruantur.

CxterumDodonxo feritur maior in agris &
hortis , floret Aprili ac Maio menfibus fic parti-
culatim quidem ac diu : frudas Iumo aclulio ad
maturitatem peruenit. Minor feritur in agris &
frequentiils apud Zelandos. Ego autem Fabas
vidi florentes Monfpelii menfe Februario, fic
Florentia: menfe Aprili efui aptas.Geneux men¬
fe Maio fic Iuffio florentes, maiores fic minores,
nigras & albas. Bafilea: itidem obfcruaui floren¬
tes menfe Maio , fic Iunio aptas cfui , folentibi
maiores habere albas fic purpureas , vel ruben¬
tes , quales etiam vidi in Watvviler Alfatia:;
Montbelgardum Bafilea cura 11 i vtriufque colo¬
ris adferendas fic ferendas in Horto III. E. C. vul¬
go folent habere minorem albam & nigram.

P LAN TARV M.

Antequam vero Vires fic vfiim aggrediamur*
fcito , qubd Fabarum arrofjr , dicatur , qui in F*JkS-
creandis magiftratibws fua v£ndic fuffragia^ fi c,
quibus hinc quxftus eft, Fabis victitare dicuntur.

Fabi libas victitat etiam dicitur de Homine qui
fordidus cft , & qui pr.e nimia parfimoniaquoi-
vis cibos efitat, vtimpenfis parcat.

Iam vero facultates etiam , quas Faba: Veteres vires 9t
tribuerunt, annotanda: veniunt. Hippocrate igi- lus.
tur authorc, Faba: aluum fiftunt, & inflaiit :quia
meatus aliud infuper accedens alimentum non
fufeipiunt. Aluutn fiftunt , quia totam alimenti
freem habent. Fabarum putamina [inquit Theo- ****£*
ph.] arborum radicibus aut germinibus appofita a(rrnini[
vitam penitus tollunt : non tamen omnibus, fed M(M4i
iis, qua: nuper profilueie,vrpote imbecillioribus,
qilia fua duritia, ficcitatcquc, alimentum, partim
trahendo , partim arcendo auferunt: alimento
enim deftituta protinus moriuntur. Faba gr.-eca
(pergit Diofc.) flatus ac ventos gignit ,a‘gte con¬
coquitur, grauia fomniainducit. Tuffi tamen eo- Temper
modaeft*& carnes gignit, medium inter calidita- mentttn
tem ac frigiditatem obtinens. Coda verb cum
pofca , fic vn& cum cortice in cibo accepta, dyfen- ,,

teriasfic alui profluuia cohibet. Sed fic ad vomi-
tus in cibo idonea eft. Miniis autem inflat primi
aqua de co dura diffusa. At viridis , fic ftomacho
magis incommoda eft , fic magis flatuofa. Farina
Faba: tum per fc, tum cum polenta impofita, irt- /nflami
flammatio nes ex plaga mitigat, fic cicatrices con- 1,0
cblores efficit : fic mammas grumofo lade tur-
gentes, ac inflammatasiuuat, fic lac excinguit.

Cum meile veto fic Fxnugrzci farina, furunculos
fic parotidas, fic fugillata d.fcutit. Cum Rofa au¬
tem, &: Thure ac oui candido,oculos piocidehtes 0eui, p
fic ftaphylomata ac tumores ipforum reprimit, dmtts.
Eadem cum vino fubaifta, cor.fufioncs fi: plagas
oculorum fedat.Faba ipfa fine cortice commanfa*
ad fluxiones fiftcndas fronti imponitur. Et coda
in vino, teftium inflammationes curat : fic ad pu¬
bem puerorum impolita , impuberes ipfos diu
conferuat.Ex terit item vitiligines. At cortices Fa¬
barum impofici , cmtlfos pilos graciles, ac tenues Ptlt iul
renafei faciunt. Cum polenta vero fic alumine
fcilTo, fic veteri oleo impofiti, ftrumas difeutiunt.
Etipffirum decoduin lanas tingit. Fabadecord-
cata in duas partes diuifa , qua parte ex natura
coaluit , ad (anguinis ab hirudinibus eruptiones s',n£*‘
imponitur, ipfalque cohibet, fi fecundum femifc- farxdk
<5tam partem apponatur.

Fabx, vtmemorix prodidit Gal. lib. 7.fimpl. Tcmpt
raed. inexficcando , fic refrigerando fecundum memo
vtrumqucad medium temperamentum propin-
quiffime accedunt. Caro Fabx pauldm quid ab-c'*r'*''
ftergentis facultatis continet, ficut cortex nonni-
hil adftrmgcnds. Idcirco Medicorum nonnulli ^
totam Fabam cum oxycrdto decodam dyfenten- Dyfedii
cis, cxhacis, fic vomentibus, quos tatnxKVnomi-
nant,exhibuerunt. Porro, vt edulium, flatulcnta FUtJn
eft,accodu difficilis, fi qu daliud -.excrctionibus *ft. ^
ex thorace fic pulmone idonea, vt medicamen¬
tum vero, fons impofita, finemoleftiaideficcat.

In podagricis ea fxpenumero vfi fumus exaqua pi.
decoda, fic deinde adipi fuilloadnjifta. Ad neruo-
rumtum contufiones, tum vulnerationes , fari¬
nam eius cuna oxy mellite impofuimus. Ad cos,
quos ex idu iam phlegmone occupauerat, cum Pkltfr
polenta. Sed fic teftium, fic m aram arun» aptum
eft cataplafma. Nam hx partes , cilm phlegmo¬
ne tenentuiYmodtrate refrigerari amant, maxime
cum mamma: ex ladc ipfis concreto phlcgmo-
nem patiamur. Quin lac quoque ab cocataptef-

mate

LIBER XVII- *s5

mateextinguitur , ficut puerorum pubes farina \ A Fabis abflineto. Huius xnigrrutis varia re-
fabacca illita plurimo tempore glabra permanet. 1 aperitur interpretatio. Piutarchus enim ad hunc
Et lib.i.dcalim.facult. fic inquit : Inflatis cibus ! enarrat modum: Ab ftmendum^ tra&andis
quocuttque modo apparetur : nec per quamuis j pub. muneribus , propterea quod antiquitus in
longam deco&ioncm id vitii poteft amittere, creandis magiftratibus fuffragia per Fabas vice

■ ^ - - ^ calculorum ferebantur. Et rurfus dicit ob id dam- plutarch.

quo"d ptifanx minime negatum eft : deponit
enim per illam quicquid habet flatulenti. Qui
porro affe&us fingulos cibos fequi natos , ani-
maduerterc» & mente confcqui volet, quandam
totius corporis tenfionem,quafi ^ flatulcnto fpi-
ritu perfentiket, maximeque, quiadhuiufmodi
efculentum nonfuericafluefa<ftus,autipfum mi-
i ntia. nus rebte co&um allumpferit. Habent autem Fa-
bx nondenfam, nec grauem , fed fungofam, Ie-
uemque fubftantiam :qux tamen ipfa nonnihil
abftedorix poffidet facultatis, fimiliter ptifanx.
jr. Etenim mamfcfte fabacea farina cutis fordes de¬
tergere confpicitur. Quod intelligentes mango¬
nes, acraulierculx, in balneis quotidie hac vtun-
tur, velut alii nitro , atque aphronitro, E in vni-
uerfum iis , qux abftergent. Illinunt prxterca
& faciem hac, quemadmodum ptifana : nam qux
in fummacutc eminent lentes exterit , Emacu¬
las velut cx Sole contradas. Huius ergo faculta¬
tis nomine in alui quidem tranfitu diu cun¬
ctantur, ficut qux glutinofa,Ecrafli fueei funt fi¬
ne vlla abftergendi facultate , qualia Halicam,

Tragum, Similaginem & Amylum elle perhibui¬
mus. Cum porro ferculum ex frefa Faba para-
tum, quod t7v@-' Grxci nuncupant , flatibus non
careat,multb amplids integre Fabq inflabit cibus,
quamquam frida(nam hocinodo aliquando pro
bellariis) flatum deponit , fed tum conco&u per¬
difficilis, cardoque defcenfu incommodior reddi¬
tur, Ecrafli fucci alimentum in corpus diffundit.

Qubd fi viridis, immatura, nondumque arefaCta
edatur, commune omnium fructuum, quos ante
perfe&am maturitatem ingerimus, rationem ob¬
tinens , corpori humidiorem alimoniam exhibe- m .

bit , ac proinde maiorem excrementorum vim ce xueta«r, appellatos, quia finteWxvHr/ww,^
non cantum in viisinteftinorum : fed etiam per I alvo/ tsj j<u’w , ad conceptum efficaces, caufxquc

natas Fabas, qubd Lethes & Erebi finteognomi- notatum,
nes. His autem quidflbi velit, non fatis conftat,
nifi dicatur Lathyrum & Erebinthum Ciceris
genera effe, quxnoniina aLcthoEErebo de- i_etf,e,e 0‘_
ducantur. Lethe autem Grxcis obhuionem fona- bltuie.
re,Erebum vero k caligine nomen habere: inauf- Ercb*t,cali*
picatx voces, fapientix ftudiofis. Sedidem xde-
pol in probi, phy fleam affert caufam, cur Pytha¬
goras a Fabis abftinendum iuilerit , nempe qubd
omnia legumina fp i ritum E humorem impurum
ingenerent corporibus , >itque hanc ob caufam j

ad venerem incitent. In eadem fententia Cicero
fuiffe v)detur,cumfcribitad hunc modum ilubct
igiturPlatolib.i. de Diuin. ficad fomnum profi-
cifci corporibus affe«5tis,vc nihil fit, quod errorem
animis , perturbationemque adferac. Ex quo inflatio Si
etiam Pythagoreis intcrdiCtum putatur, ne Faba Fabis.
vefcercntur , qubd habeat inflatione magnamin
cibis,tranquillitate mentis quxrenti vereicontra- -
riam. Ariftoxenus refellit hanc opinionem, affir¬
mans Pythagoram nullo legumine fixpius vfum, p .
quam Faba, qubd is cibus fenfim alvum fubduce- $tebatur
rec , E lxuigarct. Porro Gellius , qubd in cibis Fabir.
Cyamus repudiaretur , caufam erroris fuilTe pu¬
tat , Empedoclis carmina , qui difcipbnas Pytha¬
goricas feCtatus eft, inter quas verfus hic inue-
nitur.

Ah mi feri a Cyamo mi feri fubducite dextras.

Opinati enim funt pleriquexo^aoi' legumen vul¬
go dici. Sed qui ddigentius , fcitiufque carmina
Empedoclis arbitrati funt ( Gellii vetba funt)

hoc in loco tefticulos fignificare aiunt, Cyantifun
eofque more Pyihagorx operte atque fymboli- ei,cu,t

msttlt.

vniuerfum corporis habitum producet. Merito
igitur miniis quoquenutriet, fed promptius deii-

cietur. Plerique autem hominum non crudas fo-
las Fabas comedentes , vn* eas cum fuilla carne
decoquunt, veluti olera confueuerunt :ruri vero
etiam cum caprina , Eouilla. Alii Fabas inflare
fentientes. Cepas admifeent, cum in ollis ex iliis
pulmentum ftruunc. Sunt qui non flmul elixa-
ras,fed cum pulmento Cepas ingerant erudas. In
omnibus namque dapibus quicquid flatuolum
continetur, per calefacientia, E extenuantia cor¬
rigi comparatum cfl:.

Auxiliatur E morbis raba , inquit Plinius:
Namque folida frida,ferucnfque,in acre acetum
conieda torminibus medetur. In cibo frefa , E
cum Allio coda, contra deploratas tuffes,fuppu-
rationcfquc pedorum, quotidiano cibo fumitur.
Et commanducata ieiuni ore , etiam ad furuncu¬
los maturandos, difcuticndofue imponitur :Ein
vino decoda , ad teftium tumores E genitalium.
Lomentum quoque ex aceto decodum, tumores
maturet, atque aperit. Item huoribus, combuftis
medetur. Voci eam prodeffc,autor eft M. Varro,
«abalium etiam filiquarfi cinis ad coxendices, E
ad ncruorum veteres dolores, cum adipis fuilli
vetuftate prodeft. Et per fc cortices djecodi ad
6ertias, fiftunt aluum. Nota eft officinis (pergit
Corn.)Faba, cum fuo lomento. Hinc forfitan
«ftifl.it E illud Martialis.

Gratum munus erit , fcijft nec inutile ventri
St clara Stcphani balnea luce fetas.

conceptionis , E geniturx humanx vim prxben-
tes. Idcirco E:npedoclem verfu ifto non a Cya¬
mo [Faba] edendo , fed a rei venerex proluuio
voluifle homines deducere. Patet ergo quantum Gc/ner. notS
a vero aberret Gefn.in explicatione Fabx Pytha-
goricx, cuius verba hxc funt. Pythagprasinter-
didoillo, quo k Fabis abftinete iuflic , per Fabas
oua intellexit , & quibus nimirum non alia ratio¬
ne abftineri voluit , quam a quorumuis animaliu
carnibus, par homini fore feelus exiftimans in
aueaut auis ouo peccanti. Itaque eius difcipuli
quotidianum ijludiadabant , faov te (t«_)

Ktiwi quod eft, non differre co-
mediireoua,E parentum capita. Vocauit autem
ouumCyamon , quodquafi /.unoit [factura ani-
malis]'e(Tet,& conceptum eiusint-ra'fe clauderet.

Apud Aigyptios porro, referente Theone gram-
matico, tanta eft Fabarum religio , vt eos neque b<u Sidere
ferant, neque comedant , imo nec afpicere fas fit. nolebant:
Quin, Herodoto tefte, apud Roman®s inter fu-
ntfta habebantur: quippe quas non tangere, nec
nominare Diali flamini Liceret, qubd ad mortuos
pertinere putarentur. Nam & lerauribus iacic-
bantur,laruis E parentalibus.

Cxterftm Tabas renefem ftimulare voluit e-
tiam Palladius , ita enim feribit : Pauones , cftm
Idibus Februariis calere incipiunt, Faba leuitct
torrefa&a in libidinem prouocancur, fi eis quin¬
to quoque dic tepida prxbeatur. Sex Cyathi vni
fufficiunt.Nunc iam contra pruinas ftercus inge¬
ratur Perfico , velfxces vini , quod maxime pro-
Aa 4

T

Af*U e fi

Dyfenten*.

Cinis cuL
7nOn*ms

deft,cum aqua,m qua Faba deco(ftaeft,permiftx.
M. Cato in boam cibaria annua in Jugafingula
fumit Fabx modios viginti. Columella: naufean-
* tibus (ilibus .(alutaris Habetur eburnea fcobs (ale
fricfco,& Faba: minute frefx commifta,ieiuni(quc
prius, qu^m in pafcua prodeant, obie&a.

Faba: recentes [vt mea fert opinio , inquit
Trag.] innoxia: (unt in cibo, iis ergo vtemur ; lic¬
eas operariis relinquentes. Sunt qui ex farina fa¬
barum placentas mellitas conficiant-, alii, vt Alfa-
ti, ea in faginandis porcis vtuntar , ad quam rem
accommodatiffima eft , fiquidem breui tempore
ea (aginantur porci , non aliter, atque armenta
Cy ti(o. Chirurgi collediones & tumores locoru,
fabacea farina in aceto & vappa decodii, ac cali¬
da impofita,oleoque admixto difeutere ac (anare
confueuerunt : eadem farina vino decoda, ac ca¬
lida impolita omnibus tumoribus imprimis con¬
ducit, fiue ii in mammis mulierum, fiue in locis
genitalibus,aut quibufeunque aliis oriantur. Fal-
lopius de thermis cap.n. Vnum habet pricipuum
inter alia , licet fit empiricum medicamentum [in
ardore vrinx] & eft aquaextradae floribus Fa-
barum,vel ex filiquis ipfis recentibus , ad fex vn-
cias exhibita , per tres vel quatuor horas ante ,
prandium, vel ccenam, addito Syrupo de Liqui- ■'
ritia , vel de Papauere. Idem in eodem cafu ap- !
probat Baccius de therm. lib.j.c.j.

faba noftra ^Ad\\ loquuntur P.J94.) legumen j
neutiquam contemnendum , imo tanti faciedum
hodie, vt Vere & tota Aillate , multis in regioni¬
bus, magnum fit annona: fupplementam,& non
parum multx gentes pahes ex Fabis deplant ve¬
terinaria, etiamque plebecule non incommodos:
farina autem , aut ip(a tota fiefa Faba pultes lapi¬
das, & placentas conficiant, efficiantque vtde
hac noftra Faba di dum putemus , quod Antiqui
feri b unt , F-abx maximum honorem habitum
fuilfe,vt qua panis attentatus fit. B®fia maior , fi¬
ue rafelus, quod ad facultates cius attinct,an ali¬
mentorum numero finquit Dod.) nonpoftremo
Ioco,arida vt extera legumina, decoda, &in cibis
aflumpta: nam recens quidem inflat , & flatus

gignit. Ac reficcata & arida, probeque deinde co¬
da, minus aut parum admodum flatulenta eft,
corpori alimentum mediocre , & illud mediocri¬
ter confert : delcendit autem cum putaminibus
quidem, nec omninb facile , necommnb tarde,
abfque his autem aluum conflringit , & poten-
uus quidem, qux rubra eft. Farina Binarum, ca-

taplafmatisprxfertimreficcantibus , deficiente
vabarum, eius loco hac xtate admifeetur, &non
inutiliter quidem. Sicut eius enim temperies pa¬
rum a medio recedit, ita ad multa vtilis eft. Talia
fiquidem medicamenta, audore Galeno , multis
aliis mi (centyr, ceu materixquxdam. Abftergen-
di autem facultatem fabaeexfarin?, B«narum no
habet. Cxienlm facultate ac temperamento B®-
naminor admodum fimilis maiori eft , non ta¬
men, tam hominum cibo, quam equorum faginx
feruit, ac vtilis eft. In cataplafmatis, farina huius
idem, quod maioris poteft. Vt pueri puellxque
non pabefeant (audore Cardano) lomento fa¬
barum aflidu e loca ea lauabis : detergit enim at¬
que ita prohibet donec cutis folidetur humore
gmtinoKj. In Dyfentcria feliciter dedit parrem
paruurfr/adum efirina fabacea,cui nucem mof-
chatam &: bolum prxparatum admifcebat,& pi-
fton coquendum dabat, Io. de Mont. exp.ad
calculum veficx & renum accipit culmos Faba¬
rum, comburit , cineres reponit in faeculum,af-
fundit vinum , & ter colat (upra anerem : xgro

niMUKlA FLAMIAKVM

in balneo dat vncias duas vini , mane & vefperi,
quod lapidem mirabiliter frangit. Here. Saxo- C -rlcul,
nia perhibet, Polonos vti ad Plicam [morbum P!'c’1
pilorum J lixiuio Fabis alteiato. Gonorrhxam
virulentam multi curant (tefte lac. Douyncto)
vfu caulium Fabarum in cinerem red.idarum.

Caules deuruntur : cinis in aqua fluuialiaq. horas
maceratur, colaturq; per inclinationeldofis eft ad
3111). per fe , lingulis diebus noua maceratio fa-
ciendaeft : vfus er.t trium dierum tantum. Sal
[vt Querc. defenf. Herm. perhibet] liliquarum
Fabarum inter alios mirum in modum caufttcus
eft & vrens, qui tamen ex iufculo mfta dofiexhi- v
bitus admodum diureticus qft , vt nihilominus
vifcerum offenfionem efticacifllme bperetur.
Gallinas, fi crebro putamina Fabatum edant, fte-
riles fieri tcftatur Apollonius.

ARA CVS FABACEVS, ET FABA
K.iyrina, cui (emina minora.

C a p. III.

LEgurrten
pliis qu^m
cubitale , cuius
caules fatis
cral!i,anguloli,
inanes, nonni¬
hil hirfuti :foLu
quaterna , vei
lena, comuga-
tionibus dua¬
bus digefta,co-
ft ie ad h nent
longiufculx ,
F.ibx vulgaris
foliis liinilia,
hirfuta , nigri¬
cantia, neque
vlliun eft foliu,
quod imparita¬
tem faciat , pe¬
diculus enim,
fiue in ca¬
preolos abit, quibus proxima apprehendit : ve-
rum vbi cauli pediculus annectitur , pinna ad-
nafcuntur binsr, vcluti in Pifis : atque ex eodem
oriuntur loco flores purpurei. fnnilesfereflo. 1
ribus Viciae , vel Apbara .quibus decidentibus
juperueni u nqyfti^aa mediocriterlonoa, magna,
hirlura, quibus /«viva continentur, Piii fere in.i .
gnitudme , grauifliini , Sc ingratiflim. faporis,&
odoris, per maturitatem nigra. Flos, quod Do-
dono placet , Bonarum forma , colore e pum-

ceo nigricans tfiliqux interiori fna parte, albos.

molleiquc floccos continentes, in quibus femina
tria, quatuor, aut quinque rotunda. Eruiiiafor-
ma & magnitudine, (nbinde paultim maiora, co-
lore nigra, partium , candidum vmbilicum ha¬
bentia, quorum leptem , o<5to , aut lubinde no-
uem lemidraebmampendent. Subftantia horum
feminum rarior eft, ac mintlsdura , folidaue
quhin Bonarum maiorum . dum autem mandun¬
tur, fetorem veluti quemdam ingratum exci-

Defcri

SlllaU 4
Semin

Suhf}4>

tarit.

AnnoidoS. Auguflo menle in hnrto Fr. C.
Bauhini Bafilea- prouenic .nomine Faba Kayri-
na.liue /Egyptia, Auguftomcnfc filiqux erant
(c,nina Septembri in horto
Montb. III. E. C. floruit Maio : flores purpurei

quidem

F ab* ,

LIBER XVII-

28?

quidem, ed interni ftriati, lingulares, dux con-
iugationcs foliorum in vno pediculo ac etiam j
tertis : laporis ingrati : filiquxmaturxlunio, ni-
gr;e,alperx:ta&u anguftiorcs,qii&min cocco vico
Honorii Belli, in iis femina leptem , magnitu- i
tudinis parui Pili, rotunda , nigra veluti pannus j
hoiofericus v elutum vocatus : (apor legumina- 1
ceus primo, poftea odiofus,&: quali lulphureus, j
cum tantilla acrimonia.

Huius, ni fallor, fit mentio apud Matthiolum j
in Diofc.cum magnis figuris Lat.& Iui. Fabam
fi-lueftrem , F auatn faluaticum , funt qui velint Ga¬
leni lib. 1. alim. Aracum domefcicum , qua in re
jfortafle non male fentiunt, nec vult is eorum
fentenfcix contradicere. Huic alfignat in Epie,
florcsin purpura albicantes, femen rotundum
fabaceo fapoie. In Matthioli icone folia quater¬
na, flores de filiquar fingulares. Camerarii autem
icon folia qu ardam habet quaterna , quxdarn fe¬
na. Idem in hift.germ.apud Matth. refert , Ara-
curri Galeni velle aliquos Fabam lylu. quam opi¬
nionem non in totum reiiciat Matth. In horto
tandem,Aracum Fuchfn facit,' vt Gefnerus pi&u-
rx infcripfcrit, vulgo' Viciam Romanam voca-
I u, Fh- tam-Fabx filu. Matthioli, & Pifo nigro /eu Pha-
fn-lo Dodonxi cognatam plantam. F.go co»tra
: Ro' Gsmcrjfiu rnihijflang pel■/uadeo,AracumFuch-
^<{T er Gefiiero non diucrfum & Faba filueft. Matth.
vti etiam ex eius feriptura demonftrare etiam
nunc pofTumus. Quum adhxcanno i^o.mora-
rerT.jbingx cum celeberrimo meo prxeeptore
JLeonhardo Fuchfio , prxdidfcam plantam primo
vidi in horto eius florentem Augufto, quam mi¬
hi der.ominauit Aracum, quo etiam nomine plan¬
tam ficcam cum defctipdonc mifi D.Gcfncro,
quum curaret fuas plantas pingendas. Aracus
Fabaccus collc&us Monfpelii, quadrifohus cfl,
qui item Tubingx.

7olus Dod.gall.Ph-ifiolus filu.dicitur, gall.Fewe fau-
uagfylk Yeuenoire^iCchis fylveftris,& Fafelus ni
gei Belg. VPtlbe Booncri &: ©wmeBooncn &
iTloorfcns. foi te eft Cyamos & Faba. Idem hi ft.
frumenti filueflris Qux de Faba Ipatfim
apud Theoph. aut alios veteres reperiun-
tur, multa cum hac Bona conueniunr. Icon
placet in latin. hift.in gall. fili quas binas pinge-
b.-tjnon fingulares.

Lob. & Pena A 'u. Fabam filu. prx exteris
credimus delineationem Grxcx pabx explere.
Tab. & C. Baub. apud Matth. Fabam filu. vocant.

!. I ugd. Mzle&hHifi.Ltigd. eadem planta fubduabus de
feriptionibus dc figuris traditur, duobus diuerfis
io locis, pag .quidem 451. fi b titulo Faba filu.
pag. vero 472. Phafiolus filueflris, fiue agreftis.

Gefn.de hort. accuratius perpSendedum ducit,
an Phafelus filutftris , vel nigeraDodon. dicitis
Phafclus Veterum fit.Fabamque Veterum efle
negat.

Schvveft. rat. Sil. Fabam nigram 'appellat,
*m ni. KufyLw *?e*ov , Pilum nigrum , ©cfitvartj boonen/
m- tPtlbc ilii £> cis , #ftoj)rcri Jfrbcte. Pilum *Tg?-

JMtpTTOl'.

cus Prouenit fponte in Apulia campeftribus locis:
tempus. inNarbonenfi Gallia , ac Aquitania. Apud Bel¬
gas rarum efl legumen, neque alibi, qu^m vbi la¬
tum efl , prouenit. Siccitatibus in Belgio gaudet,
imbribus ac humido exii flatu xrugmofuin effi¬
citur, maxime cum in flore efl , paiicis a fatione
diebus exit,citoque extollitur. Mo '(pclFuli men-
R Aprili florentem dc (iliquas habentem in.iti-
»ere verius Frontignianum inueni. Genetis ha-

* ntgra.
'ontti

but in horto meoex /emine mi (To per D. 2uin~
gerumBalilea , florentem Maio : fequentiann®
ex femine deciduo , item Martio. Balilexcopio-
fum vidi in prxdio D.Plateri.In Italia Ipo.ntepro-
uenientemrepefi. Montbelgardi habeo in horto
111. Principis ex femine Sturgardia & Argentina
mi fio, per dodillimum Medicum D.D.Melchio-
remSebitzium nomine ©cbmiftrrj iErbfen. Se¬
mina matura obferuaui Iulio : mihi etiam mi fla
nomine Fabxfilv.MatthioliStutgardia,fata Apri-
lijflorebantlunio.

Sunt , inquit Matth. qui dicant , cafdem cum V res.'
domeftica Faba vires habere. Nos autem, fi Mac-
thiolus eandem plantam per Fabam filv.intelli- e>>or-
git, quam hic tradimus , ealdem vires , dc faculta¬
tes concedere non polFumus, huic enim ingratus
efl fapor , Hunc quoque li guflallet Schvvendc- SchWecty^
feldius,aiicer quam pares cum Faba maiore facul- notatur.
tates habere fen fi flet. Apud Dodonxum nullum
Bana hxc habet vfum.

•Itura.

Folia.

ARACVS FABACEVS SERRATVS , ET

Cocco vico femine maiore.

TJXnjontibus
B .Euganeis
circa Pauuium oeferipo.
attrllit plantam Flos.
D.AgenusMed.

Argent. Bonx
filv. Dod. folio
ferrato nomine,
prxcedenxi fi¬
ni ilem caule , Ser7ien-
flore, vtexifti-
mo , purpureo
Vicix iepium,&
filiquis , qux, vt
illx, latx, vncias -
treslongx , lin¬
gulares , ex bre-
ui pediculo lix-
rentes , in cir¬
cuitu hirfurx :in
iis lex Pila nu-
merauimus ,

qualia me latet, quia non erant matura. In foliis
tres coniugationes pulchre dentatx, prxceralas
binas : folia in capreolos delinunt , ad quorum
latus prxter coniugationum , foliolum vnumlo-
lumadeft, minus exteris.

Anno 1608. Septembri leuimus Montbel- Locus!
gardi, in horto ifl.C. Wirtemb. femen’-, cuius inf-
criptio erat : Cocco vico Honorio Bello. Hoc anno Cocco vi«
fequenti plantam produxerat , qux florebat Ma- i?
io : fimilis autem erat prxcedcnti Araco fabaceo f[os "
priori, verum flores bini, omnino purpurei, in- rtha.
terne non ftriati , pidtiiic ia foliis : ternus ordo
paruorum foliolorum , quorum quxdam plane AU.
fimiliafine ferraturis , alia vero cum (erraturis: Sa?or-
alx in princ.pio pediculorum eriftatx, vtinAra-
co fabaceo ferrato. Sapor non difplicet:in filiquis
latis numeraui feptem grana , fapor in virentibus
leguminolusjcumaliqua ingratitudine.

An hic idem fit cnm ferrato noftro confide-
randum, folia quidem maiora,led id^ cultura ac¬
cidere potUit.

Menfclunio filiqux maturx .latiores multo,
quam in Faba Keirina, Pifa autem duplb maiora»
minus nigra, cum hylo albo ; (apor (dem.

Semenfi

Tcmpuf^

Defcriptii

QahIis,

F oli*.

flores.

Slltqus.

Semino.

8 opor.
R.tdtx.
"Lupini %n-
dc dicti.

Lupini Ge¬
ner*.

Terram <i-
viat.

y ari at [t -
eundum rei
gtonem.

i» HISTORIAE

T.VP1NVS VVLGARIS SEMINE ET
flore albo, /acivus.

LVpinus vul¬
garis faci-
vus, cubitalis tk
fefqaicubitalis
eft herba , caule
mediocriter
craflo , ex viridi
fl aue, (ce n te , te¬
reti ,hirfuto, ra-
mofo : folia al-
rernatim oriun¬
tur , glauca fu-
perne , degla¬
bra > inferius
magis albican¬
tia dclanugino-
fa , in quinque,
fex, aut feptem
fegmenta radi¬
carim ad pedi¬
culum vfdue
teretem, vncias
duas , aut tres longum, i ncifa : fapore lubamaro,
Ieguminofo : flores ad diuaricationcm ramorum
peculiari furculo enato infident, colorealbido,
pallefccnte , Cxfalpino flos candicans,aut ad cx-
ruleum vergens, lolio vnodatiufculo furlum re¬
flexo , lateralibus duobus quartum roftro exru-
lco [fub quo apices latent crocei] infigne am¬
plexis : fcquuntur Aliqui pro florum numero
plures fimul iun&x ,fabaccarum inftar furrc&x,
villofx, pulpofx, comprciFx , in ambitu crenatx ,
intusglaucx , in quibus femina quina, fenaue,
rriembranisdidepta, orbiculata , & nonnihil an_
gulo(a,comprelfa,qua (c. parte Eliqua? adhxrent,
cauitatem quandam , vcluti vmbihcum exiguum
habetuia/oris alba,in tus lutea, fapore amaro, ra¬
dix dura,a!ba, multifida.

Lupinorum autem appellatio non aliunde du -
& a videtiir, qu^m quod ficut lupus terram appe¬
tit^ i n fame terra vefeitur, ita Lupinus tellurem,
vt Plinius ait, adeo amat, vt quamvis frucedfcofo
folo comectum inter folia, veprefque, ad terram
t-fmen radice perueniat. Lupinus etiam,velut lu¬
pis expolitus &: relictus, dnftus videt i poteft , ex
eo, quod, vtidem Plin.ait, impune iacct,vel derc-
lidtiiSjli non protinus fecuti imbres, ab omnibus
animalibus amaritudine fua tutus. Duo funt Lu¬
pini genera, Diofcoridi, Plinio & Galeno,fatiuus
& fylueftris. Nos de hoc agemus paulo pofl. Re¬
medium eius [fatiui] ne metentes fugiat exilien-
do,vt ab imbre tollatur.aitPlin.lib.18.cap.14. Nec
vilius, quod feritur, natura a (Tenfii terne mirabi¬
lior eft : Primum omnium cum Sole quotidie cir¬
cumagitur, horafque agricolis etiam nubilo de-
rtionftrat. Terram amat, terraque operiri non
vult. Cxtera, qua: de hoc Veteres prodidere, fa-
tioni,oilturx, loco, tempori, viribus 3c vfui refer-
uauimus.

Cxtcrum , Lupini cognitionem , vt & multa-
fum aliarum plantarum , nonnimquam impedire
poteft regionum varietas. InHetruria enim ac
qttibufdatn aliis locis [vt Marantha obferuauit]
amariffimus eft, atque iurneta eum maxime auer-
fantur : in Campania vero modicam aut nullam
habet amaritudinem : eftque iiunentcrura ita

Cap. IV.

PLA NTA RVM.

gratum pabulum , vt eo per Hieir.en vefcati-
tur. .

Auicenna,Tr^i teftimonio, Lupinum elegan- Auien.rin
ter depinxit , nili quod falso Fabam elfe Asgypti-
aeam affinnauit, id quilm a veritate abfit nemini
obfcurum cfTe poteft. Serapio tria Lupiri genera Lupini /r ,
commemorat , vnumfatiuum & duo fllucftria,
vocatque Tarinus^ & primum genus Regales , A- Ter iniit.
uerroes Tormos , Apuleio Tbermos urinos, Lupinus t annos.'
montanus. Dio/condi Zut&r , & Brecbon Thn”ot-
appellatur. A Galeno, ob varias, quibus pollet, riC,on'
vtil: taces dicitur. Apud Hebraeos T,il- T Alton,

tan vocatur, vide Aruch Moofteri.

Nullis peftiftris,au&orirateMattliioli, plantis

ftrangulatur Lupinus : cum 'ipfe noxias omnes
ftrangulet herbas, quxiili adnafeimtur. AMau-
ritanis Tarinusy.lrinusifca Tormus appellatur.

Lupinum [inquit Carni] ^feirffioncn appel¬
lant , quali Ficus Fabam per antiphrafim & FoloEt.
Luporum Pila , quali dignum fit illis edu- cus,
lilim. Luparum

■ Sed nec ira procul [Lob. & Pena iudicibus in *'!*• j
Adverf.] abfunta Fabaceis , & Phafcoli frudlus,
quos 0 Grxci vocarunt , quia calidiores exte- T iermotm
iis leguminibus cflent , aut potilis, qu6d9^«/w
[calida aqua] lallarentur, & macerarentur, quo
amarorem exuerent tnftem & moleftum , a quo
etiam kvmpuUmdv nde Virgilii Epitheton. Trijltf Spithe/Ja
que Lupini jmft ultris calambs. lidem Obf. inter
alia F.ibx ficulnex nomen huic tribuunt. Icon,
vero Piant. p.ri4.Tom.?. Lupinus facilius.

Nocat H ijl. Lugd. quod folia huiusfub vcfpe-
ram, Solis occalum veluti prxf<jntientia > flaccida
fa£ta deorfum vergant.

Illud tandem memoratu dignum , quodCrfr
mcr. in horto perhibet: Lup m albi , inquit, in
quorum genere reperiuntur maximi , flore ante¬
quam apcnantur,fubcxruleo,intus vero albo,

Plautus nominat Lupinos, Aurum comicum Aurum <•<
nam in fccna nummis ex Lupino fadtis , pro au-
reis vtcbar.turComici. Et nunc etiam in Italia
pueri ex his nummos efformare folent , vnde
Horatius:

Nec tamen ignorant 3quid diftent ara, Lupinis i
Voluit namque hoc verfu fignificare , illos mini¬
me latere , fed fare quantum probati nummi di¬
ftent h fallis, itemque boni viri a malis. Notabis
autem Salomonem Albcrtum apud Horatium
hoc in loco legere Erua, pro ara.

Cxterum Lupinus fatuius omnibus paflim au- t -^
toribus & officinis Lupini /impliciter difti no- N
mine innotefeir. Grxcis vocatur 6/^©- , fl*'^©-
Gcrm. micfl; bonen/ ^d(jboncn/ieo!ff|t
ffiotten, tvolfffacf^boncri : 1/clg. TDiichbooncn
^ ifiipinc/i. Gall. Luptns : Ital. Lupino domejiicoy
Milp.Entramuces ,& Entramocas. Ang.Lupines. ' •_ -I

Ne pono , qux diftul muSjhoc in loco negli- J
gamus, ad Veteres reueitimur. Lupinum igitur
[autore Thenp. lib.8. hift. cap.ii.] ex iis , qux ftR
ueftria quafi putantur proprietatem quandam
tum in generatione , tum in germinatione fortiri
plane videtur. Nifi enim hoc protinus [licet ro-
bu ftiflimum ftt, ab area terrx mandaucris, male
protieniet. Atquein totum condi hoclegumcrx
lubrer terram recufat: qua de caufa ne fubarantes
quidem id /erunt,&: fxpe ft in materiem, aut her¬
bam prxdcnfam quampiam incidat, cam vi fum-
ma impellendo diducit, radiceque terram con¬
tingit , Egerminat. Et vnumhoc [pergit Plin.

I1b.18.cap. 14.] feritur non [aratro]arato.Nihilqu*
aliud nubo impendio conflat , vt quod ne feren¬
di quidem gratia opus fit afferre. Protinus feritur

cx

LIBER XVII-

28?

& V-

exaruo [ex areaTheoph.] ac ne spargi quidem
poftulac decidens fponte. Coli non vult, itaque
adeo non eget fimo. Lupinum tefte Theopb.Ci-
cere & Eruo, qua: omnium maxime durant, longe
diuturnius eft. Condi in fimo maxime conne-
nit , quoniam in humido vermiculi vmbilicum
eius in ftcrilitatem caftrant. Si depaftum fit in
fronde, inarari protinus folum opus eft.

Quaerit maxime fabulofa, ficca, atque etiam
barenofaloca. Ex denfiore terra rubricam maxi¬
mi amat. Cretofa tantum limofaque odit , &in
iis non prouenit, tefte Plinio.Theophrafto quo¬
que perhibente , folum arenofum & vitiofum
potius pofeit , atque in totum cultis proueisire
non vult. A nobis Montbclgardi plantatus in
horto E. C. feliciter prouenit , fed a muribus de-
uoratufjVteuenit anno 1588. Matthiolo feritur in
agris, fterili folo in Hetruria.

Primum omnium feritur , fecundum Plinium,
nouiflimum autem tpllitur : vtrumqUe Septem¬
bri feremenfe , quia fi non antecellit Hiemem,
frigoribus obnoxiuryicft. Ter prxtcreafloret. A-
pud Germanos quitjcm (Dodon.loquitur) fub fi¬
nem Maij : deinde Iunio , aut initio Iulii : ter¬
tio veto Iuiio , aut Augufto menfibus, fianni
tempeftas calida ficcaque fuerit, frudus fiepe ad
hiaturitatem periicnit. Nobis lemen maturum
fadum Augufto, Septembri & Odobri, floret lu-
nio. Gcneua: florentem habuimus Iuiio ,BafiIex
etiam Maio. Cxlalpino feritur rrienfe Augufto,ac
paulo ante colligitur.

Lupino , mxta Plinium , multiplex vfusrnam
non dlintaxat homini , & quadrupedum generi
vn gulas habenti, communis: fed pinguefeere hoc
etiam latu, arua, vincalque dixit, ita vt optimi fi¬
mi vicem reprxfentet. Sed ad terram rubricam
alendam pcft tertium florem verti debet, in fa¬
bulo poft fecundum. Maceratum autem calida
aqua nomini in cibo eft. Puerorum ventribus im¬
politum pro remedio eft. Bouem vnum modii
linguli latiant.Lupini IcmeniTTDAy^^foveftfinquit
Galenus lib.i.Alim. Elixum enim, deinde in aqua
dulci maceratum , tantifperdum in hacomnem
&ic. libi ingenitamexuerit inCuaultatcm , itademum
manditur cum Garo, ac Oxygaro , vel etiam fine
his, lale mediocri conditum, non quomodo Hor¬
deum^ alia,qux varie apparantur. Lupini dura
tntia acrerreftris eft fubftantia : quocirca ipfe conco¬
ctu difficilis eft , fuccumque cralfum gignit ex
quo non probe in venis concodo, fuccus, quem
crudum vocinr, procreatur. Cxterdm cum inter
parandum, quicqtiid habeat amaritudinis, depo¬
nat,™? <L™W,qualitatis,qux lenfu deprehenda¬
tur, expertibus , fimilis cuadit. Par igitur eft ip-
fum, neque ad deiedionem , neque vtadftrin-
gentia ad fluxum ventris cohibendum elle ac¬
commodum , fed tarde defecndere, & difficile
deiici,acpertranfire.Idem lib.6. fimpl. Lupinus
edi poteft codus , multis ante diebus per mace¬
rationem amaritudine in aqua depofita , fitque
jrnnc nutrimentum fucci craffi. Cxterum vt medi¬
camentum ita prarparatus , ex genere eft empla-
fticorum. At vbi naiiua etiamdum manet amari¬
tudo, extergendi, digerendique vim obnnet : in¬
terficit lumbricos , tum illitus , tum addito meile
Iindus, tum ex pofea potus. Quin & Jecodum
eius lumtvricos eiicere poteft , tum etiam foris
idemtidem perfufum, vitiligines, achoras, puftu-
las,pforas,gangraenas, vlcera maligna iuuat.par-
tim extergendo, partim citra mordacitatem dige¬
rendo , ficcandoque : expurgat iecur & lienem,
CiHm Ruta & Pipere fuauitatis gratia > aftum-

bria

ptu. Elicit menfes,ac fcetum cum Myrrha & mei¬
le impofitum. Porro Lupinorum farina fine
mordicatione, digerit. Nec enim liuida tantdm,
fed fk choeradas, & phymata curat: fed tunc in
aceto, aut Oxymeilite, aut pofca coquatur opor¬
tet ; idque pro xgrorum temperame nto , fk affe-
ddsdiuerlitate,quod ex vfu eft eligendu. Dige*
rit item, qui liuida funt : & quxeunque mod6
diximus, prxftarc polle decodum, eadem omnia
efficit & farina. Sunt verb etiam, qui eamifehia-
dicis cataplafraatis modo illinunt. Lupinum fa-
tiuum notii m elfe , Diofc. tradit , & eiusfarinam
cum meile dclindam,aut cum aceto potam lum¬
bricos e xpellcre. Sed Sc ipfos aqua maceratos , fi
amari adhuc edantur, eadem facere. Ec decodum
ipfotum cum Rata & Pipere potum,ideirrfacere.
Vnde etiam fplenicis ptodefle : & gangrenas,
vlcerafera ,theriomata appellata, fcabiesincipi-
entes,vitiligines,maculas,puftulas,vlceracapltis
manantia , ipfo vtili/Iime perfundi ac foueri.
Idem etiam menfes &c fcetus detrahere , cum
Myrrha &. meile appofitum. At farinam purgare
cutem A: liuida. Cum polenta & aqua mitigare
inflammationes. Cum aceto verb , coxendicum
dolores, & panos lenire. Strumas diffipare Lupi¬
num in aceto coduiri , & impofitum. Ita etiam
Carbunculos rumpere. Cum aqua vero pluuia
codos,donec fuccumremittaot,faciemdepurga-
re. Cum Chamadeonis riigri radice codos,ouiu
ftabiem fanare, fi decodo tepido eluatur. Radi¬
cem autem codam cum aqua , & potam, vrinam
moUere. Edulcatos tritos, cum aceto potos Lupi¬
nos, ftomachifaftidium lenire, &: appetentiam
dl cibum facere.

Seruntur (inquit Matth.) in Hetruria non mo¬
do ad aliment®rum vfiim , fed ad agros impin¬
guandos Dulcorantur in Italia , ihiquc fre¬
quenter eduntur cum fale. Excalcfadunt& lic¬
eant manifefte , abftergunt, aperiunt, digerunt,
refoluunc, tk attenuant. Cxfalpino Celte, Lupini
femen aqua calida prxmaceratum , amattudinc
demifsa , gratum guftui redditur , vt citra a-
Itam codionem efitetur. Quod Theoph. dixit,
viridem ii nullo animali mandi propeer amaritu¬
dinem , de frudu intelligendum eft : narri hodie
etiam pro bourri pabulo feritur inter rapas. Lu-
pinifati ( vt vult Aug. Gall. ) impediiint vermes
frumentum rodentes , & agros macilentos im¬
pinguant.

Jienfc

ifchtiiC '

Lumbrici,

Gar.gr

Inflamma'*

siones.

Car hunc»*
It.

Ornum /c4 •*
hiet.

Vajiidinm\

T em feras
tum.

Thespii. e&
f beatur.

Agrii %tfh
Itf,

LVPINVS EXOTICVS HIR.SVTISSIMVS

ELegan-
ti/Iim um
huncce Lu¬
pinum Cl.D.
D. Felix Pia-

amicus nq-
fter in pere¬
leganti fuo
Herbario ficv
«o habet. A
quo mutu^
acceptam
plantam hoc
loco deferi-
bere ac de¬

pingere par
eft. K/*/«ttseft

HISTORIA PLANTARVM

Feli a.

Floret.

Siliqua.

tufinm fl-
ueft

iZundia.

S emea.

locus.

Defer tf.
Clujir.

Ftha.

Floret.

JTempu*.

I)cfcriptio

Tlonbm

Cemfta.

Dior.

. mea.

F

i rht.

lofiffikr.ahirfutiebyfTeaoblii'’, in ramos brachia- 1
atus,qui folialongis pediculis hircntia emittunt,
quinquepartita, penitus villola , foliis Lupini
latiui alioqui haud multum diflimilia. Ramorum
fummitat:bus^r« infidentaiiquot caerulei, hia- 1
tes, minores qu4m Lupini vulgaris , fuccedunt |
filiqiU alterno litu pefitae, penitus villofae, furre-
<fti, vnciales, longiores , nec dum frudtum con¬
tinentes, breuibus pediculis haerentes , ad quo¬
rum exortum alu quidam lanuginofa, praran-
gufta folia prodeunt.

Hunis femen exiftimamus elTe, quod Floren¬
tia ^ Cafabona magni Ducis Hetrurix hortu¬
lano, nomine Lupini filueftris Candix accepi¬
mus, quodque hic fua magnitudine appingi cu-
rauimus, maius nimirum ii eramus vulgari. To¬
tum luridum eft colore , & aliquantum variega¬
tum, compreirum,afperum , eo loco vbi vmbili-
cus,cxadhim.

In horto Corolocaftrenfi prouenit Lupinus
c^ruleus,Hilpanicus,latifolius,h:rfutillimus,que
in dnfto horto legimus anno 160S. pulchre flo¬
rentem. Omnino is refpondet iconi huic no-
ftrx. Aiebat plantarum ftudioflimus Arnold.
Gilenius Med. Cand. Calfellas nomine Lupini
Indici milium, cum illi plantam o (tenderemus.

Clufius hunc, ni fallor deferibit , nomine Lu¬
pini cxruleo purpurei. Natum,inquit, quoddam
Lupini genus fuit Lugduni Batauorum , femine
peregre accepto , creuitque in cubitalem , aut
maiorem altitudinem , latis firmo (capo &in ra¬
mos diuifo praeditum :cui , vt in aliis Lupini ge¬
neribus, inhire bant f dia ex vno longo pedicu¬
lo dependentia, feptena, aut plura , molliora ta¬
men , quamin eo, qui flsuum profert florem,
pauli 6 etiam latiora, lorgioreque lanugine ob-
fira : flores extremum caulem , & ramos, tribus
qu tuor , aut pluribus ordinibus ambiunt , ver-
ticillatim, autcoronxinftar, in orbem difpofiti,
quaterni, & quini, iis qui albi fur.t,fere xquales,
fed coloris ex cxruleo purpurafcentis & elegan¬
tis : quibus fueceflerunt filiqux non difpares
vulgari fatiuo , in quibus fru&us illo non minor,
verum alterius coloris. Florebat Iulio menfe,
femen Septembri maturum fuit. Cum anno
15^5. e Lu litania per Bxturiain in Granatenfe re¬
gnum tranfiret, meminit Februario menfe agros
Lupino confitos videre,cuius flores albi,ahquid
cxrulei commixtum haberent: an huius fuerit
gen*ris,ignorat Clufius.

LVPINVS LVTEO FLORE,
femine comprelfo, vario.

LVpinus luteus infignibus aliquot notis a
vulgari diftinguitur: potiffimdm autem flo¬
re luteo , adeo vt decerptus pro Gen ftx fallat,
verticillatimdifpofitus , interpofito fpatio fxpe
duos, vel tres, nonnunquam etiam feptem ob-
feruaui verticillos. Odore grato ad Leucoii lu¬
tei accedente.deinde vero /<r»;/«c,quod compref-
fa forma & magnitudine albo fere par, colore va¬
rium eft, albo fufeoq* maculofum, areola alba ceu
ionula circa germinis regionem cin&um , fili-
quis lanuginofis claufum , rel.quus pianti vul¬
tus, latiuo, fcu albo Lupino fimilis , folia digita¬
ta, vtrinque hirfuta : cauhs teres, brachiatus, vil-
lofus : radix limplex,re(fl:a*

Dodon. Hift. g: l!. & latina videtur icone Lu¬
pini filueftris luci , luteum hunc reprifentare.
& Perna Adu. Lupinum floribus Genifli

vocant, fm&o
amaro. Icon
Piant, pag. 55.
Tom.i. Lupinu
flore luteo.
Cam. horc. Lu¬
pinum luteum
flore odorati fll-
mo, Leucoii fe-
r£ , vnde & Hi-
fpanicam Vio¬
lam nominent,
dicit. Apud
Mitfhiol. vero
germanicum ,
Lupinus filue-
itris flore luteo
quibufilam Lu¬
pinus H.fpani-
cus. Et tandem
in Eoift. Lupi¬
nus filu luteus,
€urcfif$cr TDcicl.Tab. (0ccl fet^bonen/ Lupi¬
nus luteus. Cafp. Bauh. apud Matth. Lupinus
filu. luteus Germ. Viola Turcica. Semina fapo-
re amariflimo.Hift. Lugd. Lupinus iilu. Dodo-
mi. Cluf. H:ft. Lupinus flauo flore.

Lupinus luteus fxpiusk me fatus in horto E.
C.proucnitrfedfemen non maturuit -.florentem
vidi menfe Augufto & Septembri in horto Ge-
nerofi B. Baronis a Morou i e Bcftordix , eius au»
rem coniunx vocabat @pamf\^ Tcid. Mcn(«
Odobri pulchre aliquando floruit & (emine fe¬
re maturo fuit in horto E. C. anno 1594- fatus A-
prili floruit lunio quoq-, anno 1478. cum D.Guil-
lelmus Landgr.mius mifillet , fed non maturuit
ob Iteritatem ar ni, vt puto. Geneux h?bui p ri -
mi\m in horto, flore odoraro lunio , foliis mino¬
ribus, quanrin vulgari ; maioribus , qua r. in cra-
ruleo. Bafilei vidi in horto D-D. Felicis femina
etiam matura collegi in horro Gererofi C. Baro¬
nis ii Polvviller. Anno tandem 1597. Augufto
menfe in horto Montbclgardenfi plani^alix flo¬
rentes , alie femine maturo vario c flocci, cum fe¬
ptem florum verticillis obferuaui. Gen. Io.Henr.
Cherl. attulit Monfpclio,confirmauicque autho-
ritatem Lobelii , feribentis : Monfpehi in fatis Sc
cultis, herbariorumque hortis vifitur Lupinus
floribus luteis. C. Bauh.licctapud multos (pon¬
te oriatur, apud Germanos tamen hortenfem fi-
cit.In Germania verb proueniie Dodomusfcri-
pfit,etiam fxp<2 ad maturitatem.

LVPINVS SILVESTRIS, PVRPVREO

FLORE, SEMINE ROT V NDO,

rario.

EX filueftrium Lupinorum genere eft vnus
caule cubitali , robufto re&o, tereti, ftriato,
folido, alis fatis frequentibus concauo , & ramo-
fo : folia Lupini fatiui , nonnihil hirfuta, multo
minora, in quinque, fex, vel feptem radios Icjn-
' gos, anggftos, fi fla : pediculo haerent longo>fa-
pore ingrato & odiofo : flores longa ferte crebri
agminatim afeendentes. Cicercularum Sc Pi fo¬
rum flores referunt,coloris purpurei .quibus fuc¬
cedunt Jiltqua re&i , femina continentes parua,
ftigmatis variata, zoti\nda:r adicem porro demittit
fatis profunde,non magnam tamen,glanduhs ad
fibram adnatis ftrumofam.

Diofcoridis videtur B*#©- [Lupinus
\ fily.] fatiuo in omnibus fimilis,min®r vero. Quo

in loco

Hi [fatu t
Vtol*.

fHntem,

Locus ■
Tempu

Defcrip

F oli fi

Flortf

SihqMi.<
St mea. 1

r-

[A(Z.fr T6f?V
mz.^cTfsw.

dcclar.it

LIBER

in loco,autore
Cor n ari o,
Diofc. dicit
pro
Sed
rem

hanc Pii n. lib.
ii. cap. 15. Lu¬
pini quoque
inquit, filne-
ftres funt , o-
m.ni modo mi¬
nores humis,
prxterquhm
amaritudine.

De hoc Mat-
thiol.Ital. cum
magnis fig. Lu¬
pini hlv. flori¬
bus rofco co¬
lore rufefeen-
tihns. Lupinus

agreftisjtal .Lupino feludtico. Alircrapud eundem
Hift. germ. Vbi figura notata eft litera N.fux E-
picom. Camcrar. Lupinus filv.floiculis e caeruleo
purpurafcentibus,aut fubrubcntibusifi u£tus mi-
nuthcolore fordido, vario St nonnihil linente a f-
perfi : ftilbc fci£fbonc. Idem in horto parilitatem
frudhis exprimens. Lenti comparat, cra/Iiorem
tamen affirmat. De hoc & fequentes.

Cxfalp -Lupini genus fponte proucnitin locis
arenoiis , breuius : foliis anguffifftmis : filiquis
tenuibus, flofculis cxruleis. Tab- 3.lctn fciQbo?
nen, Lupinus minor flore rubente* C-Bauh.apud
Matth. Dc Lupino flore purpurafccnte,latifolio,
hirfuto,(eu fllueffri D>ofcoridis , dicetur in hifto-
ria exhibita fimul figura, prout fpont£ in luco
Gramuntio prope Monfpelium prouenit , curi
luteo altior St ramofior cff. Lupinus cxrulco flo¬
re anguffifolius [cuius iconem proponit cx Ta¬
bernam.] foliis multo anguffiorihus , St minori¬
bus , vt figura offendit, communiter in feptera
partes diuifis : flofculis quiimin illa minoribus,
quibus filiepix multo minores fuccedunt , vix
confpicua lanugine hirfutx , quibus femina mi¬
nuta, rotunda , colore fordido, variis maculis a f-
perfa& amara reconduntur. Hac Frater. Ego vero
Lupinum purpurafeentem, quem Monfpelii ob-
feruaui, etiam apud noscirltum, latifolium diccrc
non poffum, nec etiam hirfutum , quia ita Icuis
hirfuties, vt eius mentionem non fecerit Lobe-
litisin fua deferiptione , ncc etiam Camerarius.
Cur feparemus Lupinum minorem Tabern. a
Monfpeffulano purpurafeente , conflderata folii
icone,non videmus. Ncc Tabern. dicit fumn Lu¬
pinum cxruleumjcd Kottlcc^ / fubrubrum. An
Anguill. Lupinus filueffris-Dodon gall. Lupinus
cftlilueffris,cxrulcus ,& ruber, quem poffeain
Hift. frum. Lupinum filv. purpureum vocat : in
folautcm Lupinum purpureu , flore ex purpura
casruleo , aut fubrubente. Lob. &Pena Adv.
Obf. & Ic.Pl.p.t^.Tom.z.Lupinus filv. flore pur¬
pureo, & puniceo , frudu minore , guttatis , aut
fortuitis afperfo maculis pullis,cmeri ccis & exfis.
Sed horum Icon cum floribus verticilli modo <
difpofitis non placet , in luteo tantum obferauui.
Cluf. vocatur Lupinus flore cxruleo.

Lupinum filv. flore purpureo Monfpelii pri¬
mum , dei n Florcntix florentem in agris Aprili
menfe vidi. A Landgrauio Haflix milia grana no¬
mine Lupini cxralei , florem menfe Nouembri
Qc Decembri, Montbclgardi Autumno clemcn-
Tom. II,

XVII-

dori primo produxerunt. Habui etiam Argefitt-
na cx horto D. Friderici Meicr , qux fata vix ma¬
turuere quod tardius florerent , quilm luteus
etiam, aut albus. Matthiolo filucfirium Lupino¬
rum innumerx exoriuntur plantx in Hetruria,
quxMaio menfe in campeftribus vifuntur. Lo-
belio in fatis & cultis Gramuntio luco circum-
iedbis non procul Monfpelio fxpe occurrit. Lu¬
pinus flore cxruleo (pergit Camcrk) crcfcit fua
fpontein Italia circa Viterbium , & Pifam , Nea¬
polim St Romam , ac apud Samnites St alibi. In
inferiore Germania , aitDod. ftu&us rari Os ad
maturi ratem peruenit. Clufius tandem in Gallia
N.uboncnfi inter fegetes non procul Monfpc-
lio vitra fltiuiiim Ledum fporWic natum obferua-
bat.

Diffentiunt circa vires Diofc. St CnI. Ille enim yjres ik
hunc eadem, qux Catillum, pixftare feribit. Gale- fas.
nus autem amariorem dicit , & ad omnia valcn-
tioretn f niuo, facul tatifque valentioris. De viri¬
bus St vfu Lupi r i filv. ita Plinius nobis fectir-e
videtur.Lupini quoque filucftres funtjOmnimo-
de minores fatiuis, prxtcrquam amaritudine. Ex
omnibus qux eduntur, Cicco nulli minus ponde¬
ris cff, nec plus vdlitatis. Mitefcunt cinere, aut Color‘
aqua, calidis. Colorem hominis frequentiores in V[ctra
cibo exhilarant : amari contra afpidas valent. Vl-
cera atra, aridi dccorticatique triti, fuppofi.ro lin- s tr»mx.
tcoIo,ad viuum corpus redigunt. Strumas, paro¬
tidas in aceto cocis difeutiunt. Succus decodta- Jwimalr*
rum cum Ruta Se Pipere, vel in febri datur ad ^enfr‘s-
ventris animalia pelienda,minoribus triginta an¬
norum : pueris vero impoliti in ventrem iciunis
profunt. Et alio genere toffi, & in defruto poti,
vel cx mcllc fumpt:. lidem auiditatem cibi faci ut, v'*r/a'r-
faflidiumdetrahunt. Farina eorum aceto fu badia
papulas, pruritufquc in balnei illita cohibet , &
perfc ficcat vlcera.Luipres emendat. Inflamma¬
tiones cum polenta fedat. Sylucftrium efficacior
vis eft contra coxendicum St lumborum debili¬
tatem. Ex iifdem dcco&a lentigines corrigunt : fi
vero ad mellis craflitudinem decoquantur vel
fatiui, vitiligines nigras '& lepras emendant. In Ajpid.
filv. Lupini (eminc.ait Porta, guttatim St fortuito
nfperf$ maculq. pulle S: cineree, vere h ferpentum
defignationi fatisfacit : vnde contra afpidas valet.

CICERA ANTIQVIS
Cap. V.

Cicera Coluincllx bubus Erui loco frefadarnr
n Hifpania Bcctica, quxciim fufpenfa mola
diuifa eft5paulum maceratur,dum ientefear. At¬
que ita mifta paleis fubtritis pecori prxbetur.Scd
Erui duodecim libra: fatisfaciunt vni iugo,Ciccrx
fexdecim icadem hominibus non inutilis, neque Sapor-.
inincunda eft. Sapore certe nihilo differt ^Ciccr-
cula,colore tantum difeernitur. Nam elt obfole-
tior, St nigro propior , feritur primo , vel altero
fulco menfe Martio , ita vt pollulat foli Ixtitia,
quod eadem quatuor modiis , nonnunquam &
tribus, interdum etiam duobus , ac femodio
iugerum occupat. Nos fane de hac Cicera pe¬
nitus nihil, quod dicendum occurrat, apudalio3
inucnimus, quam quod b Cicere ouino , tcfte
Cornario, fit diuerfa.

c

CICER. IN GENERE
Cap. VI.

Iceris duo faftigia Iiimm.r licet Diofc. Ga]. 3c
Plin. conilicuant , attamen Theoph.quihos
I! b

2511

HISTORIAE PLANTARVM»

C iltiucbini*

%4tinnm ,

'T lini* diffe¬
rentia.
Anetinum
dolumbiui*.
y ener eum.
dicet cula.

dolumtBa
different.
Punicum.
Culent dif¬
ferentia,
frumunt.

't&fttymi

dffcrent.

'cffalf. er
i »«■.

tempore mululmanteceffic, aliter longe feiuit,
ita fiquidem feribit.

fipifhyQcf [Cicer] magnitudine, &/apore, &o-
dore [>yu' Tzif teTft Ksd •mtxfdpatn : fueris & co¬
loribus] & forma pltrafque differentias cftcn-
dit,vt Arietinum Sc Columbinum. Candida inter
omnia dulcedine praedant.

Porrb fumma illa duo genera fatiuuvh & filue-
fire. Satiui quidem differenti* aliquot.

Diofcoridcs fatiui alterum geniis Arietinum
appellat. Siliicftre, foliis fatiuo fimile dicite aft o-
dore acri [graui, Plin.] femine differens.

Plinius differentias Ciceris plures fumpfit etia
a magnitudine, figura, colore, fapore. Eli enim,
inquit, arietino capiti limile,vnde ita appellatur,
album, nigrumque : eft & Columbinum, quod
ali j Venereum vocant , candidum, rotundum,
leue. Arietino minus, quod religio peruigillis
adhibet. Eft & Cicercula minuti Ciceris, ino-
<qualis, angulofi , relut Pifum. Dulciffimum au¬
tem id quod Eruo fimilimtim : firmiufque quod
nigrum, & ruffum ,qu^m quod album. Patet er¬
go & Plinium duo hfcfecilfe Ciceri&genera , A-
rictinum, & alterum Columbinum, quod & Ve¬
nereum dicitur : o&picucr id , nempe Eruinum
Theophraftus vocat , quod his declarat : dulcifi
fimum autem id quod Eruo fimillimum.

Columella hoc Punicum appellauit, qui & ip-
fe duo Cicerisgenera tradit, inquiens: Cicer A-
rietinum vnum Vocatut * & alterum Punicum,
quod toto menfc Martio feri poteft. Tandem
Galenus quoque duorum generum meminit, A-
rictihi videlicet & Etuini Ita riamque

feribit Alim. lib. x. cap. ii. Cicera nigri exigua,
in Bithynia maxime prouenientia , Arictinaque
ipfa nuncupant. Item fimpl. 6. Ercbinthus [ Ci¬
cer] legumen eft flatuofum. Quod ver6 Arieti¬
num appellatur, &c. At alterum Eruinum ap¬
pellatum, Erebinthus fc.agreftis,ad omnia effica-
cior domcftico eft, hoc crt tum calidior, tum fic¬
tior, quanto & acrior amarior.

Theophraftus ( autore C;efalp.) Arietinum &
Columbinum differre feribit. Aetius & Colu¬
mella quoddam Orobioum cognominant , Eruo
fimile. Diofcoridcs fatiuum & filucftrc tradir.in-
ter fatiua, quoddam Arietinum. Silueftre genuS
videtur fignificaffe Theoph. cum dixit quoddam
odore diffcrre:& Aetius Orobioum hoc idem vi¬
detur appellaire,nam ei vim tradit,quo profetftb
Ciceri fatiuo per fe non ineft,nifi cu Eruo admifi.
ceatur , vt Diofc. adnimaduertir. Eft ergo Cicer
filu. HocCofalp.fed mal<*. Nam apud Theoph.
pro Columbino ,vt vertit Gaza, legitur o&Cteuot,
pro odore in verfionc Theop. Gazo, legen¬
dum colore. Diofcoridis primum exiftimamus
idem, cum Orobioo Theop.

Plinius, tefte Cornario, Cicerculam contextui
fuoinferuit, Cicerque dixit , imprudenter fan£
iduas diuerfas res confundendo: de Cicercula fub
Lathyro dicetur. Cur Cicer proterca Serpillum
quibufdam appelletur , videre eft ex Marcello
inft.n.g.lib.z8.

CICER ARIETIN VM.

Defer.’

Comit/'.

SVa vi furrigitur Cicer, caulibus hirfutis, du¬
rioribus, rair

f dis

, ramofis : folia pinnata , hirfuta , cla
uicularum expertia, quorum lingularia haud ma¬
te foliis Ononidis comparaueris , denticulata, fi-
ue ferrata : ex quorum zhs flores emicant lingu¬
lares, colore purpurafccnte , vel albo : ftliqiw te¬

re !cs \ far<5ht
femino , Pifo
i quali , colore
albo, ruffo, aut

nigro,cuius ca¬
piti appofitum
corniculum :
fapor ad Pifa
accedit , vt &
radfx.

, cWinDiof.
Eft quoddam
genus ruffum,
■aSS&aJl A^Ub quoddam can-

didum , quod
Columbinum
dicitur , & ter¬
tium nigrum,
quod priuatim
Arietinum ap¬
pellatur. Def-
^ cribit hoc in

Hift. cui Gefn. figuram ex Trago addit.

Trag. Cicer , Germ. 5?fer lErtbeiffch. Ruffu m
germ.Korfi 5yfcrn.Nigru,0d)Wfti't5 ^yfern. Al¬
bum, tvciff 5yfcvn. Auic. lib.z. cap. 131. nigri me¬
minit Ciceris. Omnis Cicpris fpccies ad Pifa re¬
ferenda nobis videtur. Erebi nthi appellatione
(meoiudicio) i Diofc. comprehcnfa lib.z.cap.95.
Serapio cap. 80. Cicera Cbemps \ alba, Karfentu >
nigra vero Chubes nominat.

!Fuchf Tria proeiptia funt Cicerum genera, al¬
bum, rufum, & nigrum. Nos ex iis tribus nigri
tantum pidturam damus* Differunt potilfiruuiu
in floribus : hoc enim , purpureos , album vero
candidos florcsproducit.

Corn. Cicer alterum Columbinum, quod&
Venereum dicitur Plinio, eft , quod [ Er¬

uinum] Theoph. dixit , &c Columeila Punicum
appellauit. Noftri Tucfjcrn corrupta voce Lati¬
ni dicunt. At vero Cicera i Cicere Qrnnino dif-
^crc* Officina; etiam hodie Cicer ruffum, ac ni-
gricahs albo proferendum fciunr.

Matth. in Diofc. In Cicerum genere habetur
candidum, quod & Columbinum vocatur. Eft &c
rubeum, Venereum di&um. Habetur item&
nigrum , coteris minus , quod Arietinum appel¬
lant. Eadem tradit Matth. in poft. com. Italicis,
quo in loco &milius pingit & deferibit.

Anguil.Ciceris fpccies tres, albi, ruffi,Arictini.
Albi duplices , Arietini & Eruini , a fc indicem
tantum figura diffciunt. Vnutn fimile capiti arie¬
tino, alterum politum, vt E-ruum ,iddemonftrat
Gal.lib. 9. de coi»p. med. f. loc. Arietini memi¬
nit etiam Hippoc. Rufn duo etiam fpecies.
Arietinum & Eruinum. Niger fimplex colore
tantum differens.

Dod. Gall. tpf&vhnteMfi Lat. Cicer Arietinum,
offic. Cicer. Idem de frum.poftea deferibit , flo¬
ribus aut candidis , aut ex purpura rubefeenti-
bus, feminibus colore aut candidis, aut ex fubru-
bente purpura nigris.

Lonicerus duas habet figuras, quamuis vru
fu fh ceret.

Lob. & Pena Adu. Cicer fatiuum Arietinum
Diofcoridi Offic. Cicer rubrinn 3 color albus qui¬
bufdam: aha obfolete nigricant,plurima ex fufeo
purpuralcunt. Obf. Cicer fatiuum Arietinum.
Ic. Pl. Cicer Arietinum Diofc.

Cofalp. Cicer femen prope tefticulis fimile,
colore aliis ex candido pallefcit : alus ruffus : alus
niger.Erebinthon Groci vocant.

Camer.

Cordi 1
rer.tta.

Nigrui

rittinm

C 0 mtv

Columi

Venere

Orcl/isi

Punicu

Rufum

M atth.
fertntli

Dod. di
rcutia.

LIBER XVII-

Carnei:. Sptt. Cicer. Item horti , C. ceres albi,
purpurei, & nigri.

Turn. quoque tria conftituit genera. Arieti¬
num, Nigrum, & Columbinum , vel Venereum,
quod non meminit le vidilFe.
ina. cicer, Ctcer Arietinum , Cicer fati aut» Hift.Lugd.

jar E’pi$iAs Germ. $ tfern /Siri erit / ^tfer : Dnbt
Suc^cr £rb». Belg. Ciceten. Gaji. Ctche,& Pjis
cicbe » & Poix Pecbu. It. Ceci. Hifp. Grauancos.
Arab. Cbemps, Hamos , feu Athamas. Angi. Cicbe.
Boh. Cyjjcua. Hung. Bftcjolycp borfo / Bubonis

& P*M-

‘ Ciccrcs rubri i nobis fati in Horto E.C.Mont-
belgardi, facile proueniunt,fi eos noninueniant
mures , qui auide colligunt , tempore pluuiofo
facile corrumpuntur. Habenius etiam Ciceres
floreSc femine albos, quorum femina miffaStut-
gardia : Aprili fata, floruere tulio. Geneuaetiam
mihi mifli funt rotundi flauefcentes , omnium
quos videris, minimi, politi , qui fati prouenere
cum flofculis albis, florentes Augufto ; Geneux
alioqui frequentes, fatis magni , augulofi,& co-
piofi, Monfpeliiin efu vulgares. Geneux , Lug¬
duni,^ Bafilex, Ciceres magni,flaui, rubefccntes
vel nigricanteSjflore fubpurpureo, frequentes in
hortis. Ciccr nigrum recepi ex Anglia milium per
D. Gargilium, & Stutgardia. Seritur Vere, amore
Matth. appetente, pingui folo, «Scmaturefcit Al¬
itate , demetitur arefeentibus filiquis : nam fi ci-
tidsextirpetur, femen rugofum euaditi Dod. In
Italia, Hifpama ,& Gallia paflim in agris feritur.
Fuchf pullo , crafToque folo gaudet. Floret I linio
& Iulio menflbus , atque fubinde in filiquisfe-
men producit;

& v* Cicer, vt placet Di ofcoridijfatiuumaluo com¬
modum eft,vrinam ciet,.flatusgignit,bonum co-
lorcm inducit, menfes & fcetuseditcit , & lac gi¬
gnit, Cataplafmatis modo imponitur , maxime
v»*. cum Eruo co6tum,ad teflium inflammationes &
fornicarias verrucas.Cum Hordeo verb & mclie,
ad fcabicm, vlcera capitis manantid, impetigines
'• & cancrofa, ac maligna vlcera. Alterum porri) ip-

forum genus Anetinum appellatum. Vtrumque
ciet vrinam, fi deco&um ipforum cum Rofmari-
f ’ no detur;ad morbilm regium & hydropem. Lx-

dit aiitem & veficam exulccratam>& renes. Cx-
tera , qux Diofc.de curatione verrucarum prodi¬
dit, tanquam fuperftitiofa & magica hic i nobis
commemorantur. Sunt autem haec : Contra myr-
mecias & acrochordonas iubent aliqui noua lu¬
na earum capita eminentiafue fingulis Ciceri¬
bus tangere, dchgataque in linteolo femina illa
poli: fe abiicere,vt acrochordoncs decidant. Non
admodum confuctum eft,autore Gal.Alim. vrba-
his hominibus ex Ciceribus pultem conficere , a
rufticis vero nonnunquam vidit parari:quemad-
modum & ipforum farinam cum la&e elixari.
Non enim vtFabx ScPifa pofTunt comminui , vt
cxipfofra&o pulmentum , quod tpvyuor dicitur,
fiat. Apud multas autem gentes mos eft Cicera
in aqua elixa mandere : nonnulli vero nuda ipfa
fola , alii falc modico condientes,efitant , noftta-
tes verb ei ficcis calcis quiddam farinx fimile fa-
cientesjidipfis afpergunt. Eft autem Cicer edu¬
lium non miniis, quam Faba,flatulentum,fcd va¬
lentius nutrit, quam illa. Ad venerem autem in-
* citat, creditumque eft etiam femen generare, vn-

de quidam equis adm i dariis ipfum exhibet. Ineft
prxterea Ciceribus facultas abftergendi maior,
quim Fabis , adeo vt quidam ex ipfts calculos in
renibus conflantes manifefte comminuant. Nit-
pecautem ciim dc Fabis ageremus ■, Termonem
Toni, H

fecimus omnibus immaturis fru&ibiis commu¬
nem. Eadem porrb & dc frixis Ciceribus ahdiuiG
fe exiftima,qux de Fabis frixis diximus. Quan¬
doquidem frixa omnia flatum quidem depo¬
nunt , verum difficilius coquuntur, & ventrem
magis fiftunc, crafiiorifqiic fucci alimentum cor¬
pori exhibent. Qux prxteriamdi&a hb.S.fimpl.
tradit, hxc fere funr. Cicer ventri commodum, Menfes.
ciendx vrinx idoneum , la^ti generando aptum:
prolicit verb & menfes : porro, quod vocatur
Crium,hoc eft Arickinum , exteris efficacius vri¬
nam prouocat: decodlum cius calculos renum Catasl#s
confringit : alterum verb Cicerum genus ( voca¬
tur autem Orobxum ) eadem vi pollet , puta at¬
trahendi, digerendi, incidendi, extergendi. Sunc
enim calidi & modice humidi , participes item
funt amaritatis: cuius vi & lienem, & iecur,8e rfe-
nes expurgat-pforafquc [ Gcrard. addit & lepras] Pfora
& lichenes extergunt , tum abfceflus poft aurfes
prouenientes ( mpa-nJks Grxci vocant) & teftes
induratos difeutiunt : tum etiam vlcera, qux Ca- „
coethe vocant,cum meile fanant. Quorum vfum
in cibis idem fiipra docet. Nigra autem fiintea;&:
exigua,in Bithynia prxeipue nafcentia,Arietina-
que vocata. Huius ex aqua decodlum potare
prxftiterit- Vefcuncur & virentibus adhuc Cice¬
ribus homines , ante adeptam maturitatem,
quemadmodum & Fabis. Caterilmde viribus Ci¬
ceris Plinius agens , etiam filu. generis memi¬
nit , velut etiam Galenus fecit D.ofc. quem ita
detlalat: Cicer & filu. eft fo! iisfatiuo fimile,odo-
regraui. $1 largius fumatur, alutis foluitur, <5: in¬
flatio contrahitur, & tormina. Tolium falubrius
habetur. Farina vtriufque vlcera manantia capi- rkera.
tis fanat, efficacius lilueftris. Comitiales & loci-
norura tumores Ac ferpentium i dius. Ciet menfes
& vrinas grano maxime. Emendat & lichcnas;&
teflium inflammationes , regium morbum, hy¬
dro p icos. Lxdunt omnia hxc genera exulcera-
tam veficam &, renes. Gangrxnis vtiliora curri
meile, & bis qux cacoeihc vocantur.Vcrrucarvim
in omni genere prima Luna fingulis granis fin- G*»tr*na
gulas tangunt, caquegranain linteolo deligata
abiiciunt poftfe , itafugari vitium arbitrantes.

Noftri prxeipiunc Arietinum cum falc difeoque-
re,ex eo bibere cyathos duos in difficultatibus
vrinx.Sicb: calculos pelli , morbumque regium.

Eiufdem foliis, farmenti/que decottis in aqua
qu«tm maxime calida, morbos pedum lenit: &c ip~
fiim calidum, tritumque illitum. Coluriibini de-
cotliaqua, horrorem tcrtianxbc quartanx mi¬
nuere creditur. Nigrum autem cum G lix dimi¬
dio tritum , oculorum vlceribus ex pallo mede-
tur.Hac ille. Cicera difficulter concoquuntur, in¬
quit Simeon Antiochenus , & excrementa gi-
gnupt.Venerem fliinulant,magisquc quam Fabg .
nutriunt, obftrudtiones tollunt, & menfes cdu-
eunt. Habent falfam fimul , & dulcem qualica-
tem:bcob falfuginfcm ventrem mouent, prop- ^
ter dulcedinem autem vrinam. Inflationes quo-
quefaciunt, & lac gignunt extcrgendiqile facul¬
tatem obtinent. Nigra medicamentofam virri
habent:vrinam enim vehementiffime movent, Sc
calculos renum, veficx frangunt. Nullum verb
legumeh fic,vt Cicera, pricipu^ autem nigra,&£
paruri, lapides frangere potcft.Id vero magis eius
ius:quod tamen veficx morbis fupra c&tcti le¬
gumina officit. Cicera verb rubra calidiora, &z
craffiorum funt partium, quam alba. Omnia au¬
tem vrinam ducunt. Madefafta nodevnaina- ,
qua,&fumpta,lumbricos eiiciunt,fed qui vtitur,
fexieiunet horas oportet. Impoiita vt cataplaf»

»S4l

HISTORIAE PLANTARVM>

ma parotidib. molliunt & difcutiunt tumorem. |
Tumores. Farina horum aceto fubacta, £c fcabiofis inundla
Scabies. prodcft. Ius corumdem i&tricos iuuat,& vrinara
albam reddit. Oportet vero iis neque ante cibum
neque poftvti, fedin medio. Tragus dicens ci¬
ceris in aqua deco&i ius calculum pellerc,melii\s
placet, qu^m qui euidenter frangere affirmare
Dtojtor. er non crubefcunt, inter quos eftDiofc. & Gal. Si
tiOitur . tanta V1S e“ cicerum, maxime Bithynienliura , vt

euidenter Frangat calculos, pretiofiores erunt
auro & citeris omnibus lithonthryptis : nullum
enim exiftimamus veraciter diei polle frangere
calculum,nec etiam fi fieret, euidenter id appa-
Reiiacur e- reret. Cur porro Tragus primum decoctum ef-
fimo Tragi. fundat, conderatione eget. Matth. non reiicit
primum deco6him , quia ita feribit. Puerperis
confert in aquam infufum : mane bibitum, ita vt
poft fex horas nihil comedatur , lumbricos ex in-
ceftiniseiicit: prouocant,abllcrgunt, attrahunt
difcutiunt, incidunt,& flatus excitant. Farina ex
Intybi ftillatitia aqua deco&a & illita, iocinoris
tumores refoluit , ferpentum morfibus me¬
detur.

CICER SILVESTRE MVL-

TIFOLIV M.

ru

liares.

folliculi.

Stmtna.

rMatth. no¬
tatur.

'Icer filue-
/ftre mul¬
tifolium , pe¬
renni radice ,
crafla & dulci
donatum eft:
ramos bicubi¬
tales & altio-
res profert,
ftriatos , tor-
tuofos, conca-
uos : folia hir-
futa, pinnata,
fatiui ciceris
pofitu , fed
longiora , an-
guftoria , nec
per ambitum
crenata,ad Le¬
tis maioris fo¬
lia propius
accedentia,ni-
fi in obtuhim

& fubrotundum mucronem definerent , fubdul-
cia : coniugationes multi, ad tredecim fupputa-
ui , ex foliorum alis pediculus palmiris exit, rigi-
dulus, fpicaw breuem fuftinens florum fubluteo-
rum , quibus raccmatim cohircntes fuccedunt
folliculi breues , ventriofi, hirfuti }J emtna conti¬
nentes, autore Dod. exigua , dura , plana, fplen-
dentia,guftu Phafioli.

Dolemus iconem noftram depi&am nobis ab-
fentibus, ex icone, qui non placet , qui eft a-
pudLobelium , ac ex non bona deteriorem fa¬
ctam.

Cicer fila. i. Tab. Icon.tvilbt ^ifererba. Cicer
Matth. in Hift. Lugd. & Cicer filu. \ Dalech. Sed
hic duas icones vnius pianti exhibitas exiftimo.
Cicer filueftre Matth. Clufio exili candicante
flore.

Cicer filu. omnibus fere notum eflc, Matth. in
Diofc. quidem feribit , aft nec deferibit , nec de¬
pingit. In poft. com. cum mag. icon. & Italicis
ponit figuram, fine deferiptione. Idem in Epie.

Cicer filu. fatiuo fimillimum efle dicit, fed folia
non denticulata, & filiqtias minores , rotundio-
refque, plantam vero in vniuerfumhirfutiorem,
atque afpcriorem . Cicer autem , de quo hic agi¬
mus , non eft hirfutius , neque afperius fatiuo,
neque ttiam fimillimum, icon quoque Matthio-
li non tale demon ftrat: fufpicamur eum eiufmo-
di imaginarie- fcripfifle, in com. fiquidem non
deferibit.

Cicer filu. Camer. Epit. Matth. Eidem in hor¬
to , fru&u tamen nonnihil differens , quia maior
& oblongior.

Cicer filu- herbarioru aliud, Lob.& Peni Adu.
folliculisColutei, quod longius videtur recede- CoiHttA
re a Diofc.filu. Cicere. Matthiolus huius pittu-
ram mentionemque ridicule inculcatin Indice,
non deferibit. Obferu. &Ic.Pl.Ciccr filu. Her¬
bariorum. Cicer filu. ad me[Gefn. horti] Dalech. c/cerf
Lugduno mifit.An Anguil. Cicer filueftris. herban

Ciceris filu.quemadrnodum a Matth. depingi- rum'
tur, frudfcum, aliquando ad Dodon. Cl.Cortufus
mifit. Odor autem herbi qualis fit, compertum
Dod. non habet : is autem fi fuerit, dubio

procul. Videtur eidem in Hift. cicer hoc filu. pri¬
mum magisquam reliqua cum filu. cicere con-
nenire. Locus

Cicer filueftre Matth. Petrus Turn. Angi, mi- Terna
| hi Heidelberga attulic , dicens radicem craffam,

; dulcem,faponfque Glycyrrhizi hibere. Plantam
j ficcam D. Agentis dedit, & femina , qui per me
' fata in horto Ill.E. C. lulio menfc floruerunt. Gi-
1 gnitur, vt Hift. Lugd. feribit , in faltuofo fali&o,
quod Rhodanus alluit prope Lugdunum.

CICER SILVESTRE MAIVS

Cicer filu. maius , feribit Thalius in Harc. Sila.

conucnit ferme cum eo , cuius Matth. ico¬
nem exhibet, nifi qubdfohanon fint rotunda, ita ^

vt Icon Matthioli habet, fed oblonga,nigra,hifpi-
da,npn dentata(quam ipfe quoque notam in fuo
requirit, Lenticulx foliis fimilia. Sunc & cofti,
quibus folia inhirenc, Matthioli pianti coftis
longiores multb, pluribus itidem foliis pr^cimSt^.
Caulibus vitigineis humi reflectitur , brachiatis, cauk
ac late expanfis. - Flores profert in denfa fpica Flore/.
' confertim conglomeratos, Lenticuli fimiles, lu¬
teos, quos fubfequuntur membranei vefici,ag-
minatim cohxrcntes,fubflaui,pilofi,in acutum
mucronem prominentes:minores fili quis ciceris
Ariedni,quibus conduntur parui fihculiplem
feminibusrotundis,paruis,flauefcentibus,fimili-
bus ferme Loti fatiui feir.imbus.

Vocat autem hanc fpecicm maioris nomine,
quod eiufdem dui alii fpecies reperiantur, ratio,
quarum altera mediam magnitudinem obtinet,
altera longe minor eft. Varici

Mifit mihi ramum pro cicere Thalii Cl.D.Dol-
dius , quod an ab ante ^ nobis tradito diuerfum,
d cere non aufim tredecim in eo coniugationes
foliorum : flores plane fimiles videntur : verfttn
foliola apparent longiora , qu&m demonftret Ico
Camerarii: verum ea varietas pendet forte ^ cul-
rura , talem habeo colfcdtam Argcntim in hor¬
to Fnd. Meicr : non funt tamen hifpida,quod dc
fuo pridicat Thalius, vix apparent pili,quemad-
modum etiam in pricedcnti.

De hoc autem hic Doldius feribit. Hanc pro
cicere filu.maiorc Thalii agnofeo, omnia refpon-
dent, excepto eo, qubd veficas dicat habere ag¬
minatim

irrht-

>l<j.

tu.

'*• [

/»*•

u;

t£ius

lis.

dem.

LIBER XVII-

29$

minatim cohxrentcs , fubflauas: cum huius fint
nigrx , neque veficx filiculas inefte intelligere
poirum, fcdipfx filiqux agminatim iun£tx, vefi-
cas fingulas referunt, femen fubflauum, com-
prellum. Serpit longe, folia dulcia funt, &: radix,
vt ad Glycyrrhizas fi In. referri poflit.

Prouenic,audkore Thilic», Cicer filv.mains, lo¬
cis praten fi bus , Minus autem, quod duplex , in
montibus Harcinix adiacentibus , ac meridiano
Soli expofitis nafcitur.

CICER SILV. TRIFOL1VM.

Digitalem
demittit
r /ulicem , lingu¬
larem aliquan¬
do, aliasiri pau¬
cas fibras di ui-
fam , lignolam,
dodrantalem ,
qua: ter.ra ver¬
ius in plura Ca¬
pita, fquamma-
ta diuidi inci¬
piens, ex fingu-
lis vnum , vel
plures tollit
caules cubita¬
les , & in ramos
aliquando fub-
diuifoSjlinqueC
centes , hirfu-
tos : pediculis
autem longis

t.ria hxrent coniun&im/y/i<7, maiora quam fatiui
Ciceris, rotunda , hirfuta, circumquaque ferrata:
flores Ciceris , mediocriter magni, quos filiqua ex¬
cipiunt binx fc re, ex vnico longo pediculo, vncia
longiores, hirfutx.

Cicer lilv. i. Tab.Ic.flttlfc 5if,i‘rci‘h£5z'^cci ^v‘
verius, c Sabaudorum finibus. Non abs re quis
conietftet , inquit Lob. Obf.iftud Diofc- filv.elTe:
fleres purpurafeunt , femina Cicere mulco mino¬
ra . comprefla, & potius Cicerculx fimifia- Item.
Ic.Pl. Cicer lilv. verius. Cicer filv.Dodon.in fol. al¬
terum , quod ad iconem , tertium , quod ad def-
criptiorcm. Ponx tandem in Baldo, Cicer filv. al¬
terum Dalecfi.

Geneux prouenit in monte Saleux.

OCHROS IN GENERE.

C a p. VII.

OChri (Eruilix Corn.) Pi fis magis fecedunt,
minusinflant , & probealunt:cx autorita-
tediuini Hipp.de dixt.lib.z.

Theop.Ocbrorum meminit , vnico tantum in
loco. Hift. fc.lib.8. cap.5. dicens : Legumina alia
oblongiori funt folio, vt Ochros (Ciccra.)Caulis
autem procidens.

Multo plenius dc hoc egit Gal. alim. lib. 1.15.
cap. Ochton [ax&v Eruiliam vertunt] homines,
quomodo & Fxnugrxcum, prius in aqua, quoad
radicem prcduxerint,macerantes, ventris fiibdu-

cendi gratia mandunt ,antcalios cibos, garo in¬
tingentes. Succum autem, cum co&us eft, atque
in corpus di (tributus, habent copiolioris alnucn-
ti,quim Fxnumgvxcum. Atque in Alexandria iu-
Tom .11. ,

ucnem quendara nouit arti Medica: deditum, qui
per annos quatuor fingulis diebus folis his pro
obfonio, vtebatur, Phafeolos, dicit , Fxnumgrx-
cum , Eruiliam , & Lupinos. Attigit autem inter¬
dum Sc Oliuas ex Memphitide , & olera ,& pau¬
cos fru£his,eos, qui citra co&ionem manduntur.
Propofitum enim ci erat, ignem nunquam ac¬
cendere. Offinibus certe illis annis fanus fuit, nec
vlla in re habitu corporis, fuit detcriore,quam ab
initio. Mandebat autem Frudhis huiufcemodi CorreAt*.
cum garo fcdicet, oleum aliquando foliim ei adii-
ciens, nonnunquam etiam vinum, alias acetum,
interdum vero falem tantum, ficut Sc Lupinos.

At de falubris quide viciis ratione in lib. de tued.
fanit, copiose tra<fl.uumus:tradabimus aurem po-
ftea ctia fummatim in opere hoc. Nunc aute iis,
qux de Eruiliis & Phafelis dida funt , id quoque
addatur , hxc xdulia medium quodammodo lo¬
cum obtinere interca , qux fuccum bonum, aut
prauuvn, generant, inter concodu facilia & diffi¬
cilia, tarde 8c celeriter tranfeuntia, flatulenta Sc
flatus expertia , parum & multum nutrientia.

Nullam enim efficacem habent qualitatem inflat
quorumdam , qux acres , aut acerbos, autfal-
fos, aut amatos , aut dulces habent fapores. Et
cap. 16. Lathyrus [Cicercula] fubftantia Ochris
(Eruiliis) & Phafelis fundis. Tandem cap. 28. O-
chros (Eruilia) Hipp.Diocl. Cxterum vide plura
fub Ph ifcolo & Dolicho Veterum.

Theodorus (Cxfalp.) Eruilium vertit id quod Theod. efh
a Theophraflo Ochros vocatur , quamuis ali- ror'
quando Cicerum vertat , quafi putauerit idem
elle, Eruilium, & Cicerum, & Ochrum.

PISVM IN GENERE, EX
Veteribus & Neotericis»

Cap. VIII.

Plfum , quantum quidem ex Theophraflo col¬
ligere licuit, oblongius producit folium, cau¬
lem vero humi procidentem. Huic morbus, vt
omnibus feminibus , ob alimenti,cxlique tempe- ;

riem eucnit : videlicet cum plus, minufue eft, vel
etiam cum non tempefliue humefeit- Sic enim Sc
vermes Ciceri,Cicerculx,Pifbqueinnafcuntur,&
eruca:. Pifum omnium maxime fragilecft, nam
& rubigini eft oportuniffimum , propterea qubd
folia habeat numerofii, & radicem imbecillam.

Cqtcrum, quemadmodum Diofcorides Fabam,
cuius viresindicat,non deferibit : ita quoque nec
Pifum deferibit, nec eius meminit. Vnde turpi- Erro? muH
ter errant, qui Cicer arietinum Diofcoridis ccn- frum

fentelle Pifum vulgare, qubd germanicum

.010 cer Artctm'

rucifcnfono accedat adErcbinthum : necnonu,
qui putant Pifum , Germanis £rbs didtum, Eruu Kon ^ ^
elle Latinorum & Orobum Grxcorum, vocabuli rftan,.
fimilitudineaddutti. Nihil enim probat vocum
.ifta fimilitudo in linguis tamdiffitis. Itaenim Pu¬
legium Poliumfuent , inquit Turnerus , quia
Germani pdey interpretantur. Ieiunum ergo &
infirmum apparetefle eiufmodi omne argumen¬
tum , a nudo nomine petitum , nifi deferiptio
facultates conueoiant :acdcfcriptionem & viies
Pi fi cum Orobo & Erebintho non conuenirc
fuis didtu eft locis. Erebinrhus ,au<ftoreTheoph.
in terram non procedit , fcd obliqui furgit , Pifa
autem in terram caduca funt. Ergo. Pifum folia
habet Ionga.Ercbinthus non item, Ergo. Galenus
de Cicere arietino, & Pifo> vtde duobus diuerfis

leguminibus , duobus diftin&is agft capitibus^

8 kk *

HISTORIAE PL.ANTARVM»

Erit ilium
Attigo.

Mes Almes
Almelis.

HL6Hilti4.

Doltch/.

Vha/euli.

Siliqua.

Manari .
nor.

Eruilia .
Thafiolin
Diofc.

Orobut non

tfi'

Plinius quoque VflQ capite Cicera h Pilis feparat. |
Erebinthus itaque , latine Cicer , non eft Pifum.
Orobum Theoph.oblique crefcere affirmat , At.
P:la nofira cuiulcunque generis, fnnte^ac/^.v?cc
[humi ftiita. ] Galenus etiam fcubitosnniaOro-
bi gcneia, plane efle amara , At omnia Piforum
geneia,plane dulcia funt, fine omni amaritudi¬
ne, Ergo. Cxterum, verba Plinii de Pifo , nos 1
indubium vocant, ancipitefque faciunt , an ei
cognitum fuerit, necne Pifiim. Ita enim inquit:
Cicercula minuti Ciceris,inxqualis,angulofi, ve-
luti Pifum.

Legumen, quod Eruiliam vulgb vocant , tefte
Manardo , non cft id quod Arabes Mes , vel Al-
meSyVtl Afri/isneque id, quod Almeitc vocant. A-
uicenna aderit Almelic ede Erbum. Qtibd vero-
Erbum Auiccnnx (Orobon Grxci appellant)
nosEruum, fit tam ab Eruilia nofira, quam Afer
Auicennxdiuerfum , clarum eft : Eruilia oculum
non habet. Scribunt prxtcrea Auic. & Ifaac in
•cortice Mes ede ponticitatcm , [ita enim ipfi ap¬
pellant faporem accerbum linguam ad-

ftringentem,qui fapor ab Eruilia alienus. Eruilia
quoque non funt Pila : fcribit enim Plinius, Pifa
habere angulos , vt Cicercula , quos in Eruilia
nofira non videmus.Quonam nomine hxc ses ab
Antiquis cer.featur, quam Eruiliam Plinii voce
nonnulli , vel parum ab eadefledtendo R ouiHiam
vocant, Vifttrcros Veneti, Rodiov.es alii, hoc opero-
fius eft valde iudicare. Sunt tamen quxipfum
mouent,vt credat Eruiliam clle id,quod Theoph.
& Diocles Dohchon vocauerunt , &c Galeni tem¬
pore Phafiolus, vel Lobus dicebatur, & a Theo¬
doro Siliqua appellatur : quamquam Sihqua
exiftimanda eft ahud legumen iuxta Latinos Au-
torcs.Eruilixfl.usinter leguminaedi ab homi¬
nibus filiquasfimul cum femine , nemo eft qui
nefeiat : cum & crudx aliquando ab otiofis , &
codlx a nobilibus, confcdto prxfertim ex iis deli¬
cato quodam pulmento , libentiffime mandan¬
tur , aliorum leguminum fi Ii quis in cibum ju¬
mentorum proiediis : Si igitur , Eruilix funtDo-
lichi , quis ambigit malas ede, & efum harum
prohibendum fuilfe vulnerato prope genu. Hcc
Manardus exiftimans Eruiliam elfe. P:fum. S:d
falfam & infirmam eius ede opinionem quoti¬
dianus oderdit vfus. Hodie enim non vmus fo-
lftmplantx filiqux eduntur, fed duarum, nempe
P f vim vulgarium,cuius varix fpecies ^Smila¬
cum hortenfium , fiue Phafeolorum didtorum
vulgo. Sed dicere quifpia poterit [autore eodem]
dc Phaliolo i.e;dc legumine, quod Latine dicitur
Eruilia, fubPhafioii nomine fcr:pfiftc Diofcori-
dam.

Quod ad Orobum attinet. Mundellxincxam.
fimpl. med. Ant. Mufx Brail. cum exiftimat ne¬
quaquam Eruiliam edepoffe domefticam, qux
Januario mcnfe feritur & paxillis quibufdam po-
ftcainhxrens, cefque fcand’ns,fru6tum parit,de
qua Manard.hb.i. fed Eruiliam , quxFcrrarienfi-
busRtti/ioue dicitur. Qujcquid autem illud eft,
certum eft nullo modoOrobi facultates Eruihx
conuenire polle , cum quia Orobus grauedi-
nofus traditur aDiofc. &fanguinem per vrinx
meatus, fi,vtille & Galenus aiunt , largitis fuma¬
tur, cuocans , tum quia i» cibis eius vfusdamna-
tur,tanquam ingratifiimus, amarufque eft fecun¬
dum Galenum. Satiua verti Eruilia Brixianis hn-
guaipforum vulgari K „K.iLr,noftr is autem Vero-
nenfibus Bifi appellata , neque amara eft.fed po¬
tius dulcis , Sc ad cibum homini non tantum
non damnata, fcd fuauis,& qux plurimum come¬

dentes obledtare poflit. Sanguinem vero per rri-
nxdudtus, quod quidem aut Mandella viderit,
aut aliunde acceperic,nunquam cicre vifaeft: rie- ret
que capiti grauitatem adfert, vc ex iis, qui ea cre¬
berrime veici confueuerunt , manifcftnrn eft.

Quare plurimum hallucinantur Pharmacopolx,
qui Orobi vice Eruiliam altilem feruant f camque
pro Orobo vendurt. P.xtcrea quis vr.quamluf-
picari pollet in Eruilia hac nofira illam fecundx
ledis exiccationem incile , quxin Oiobo ad cu¬
randas gangrxnas pollet:

Tliaw >i mki$o> grxe. Pilum Litin. dicitur. Offici- P/f*™ Lt-
nis hoc nomine notum, germ. ftirbs ober j£r j
iVci|fcn. gall. Vas. Sic autem a P, fa, loco,i n quo
copiohffime nafcebatur, nominatum eft, inquit
Fuchlc.Hift. c. 140. Quo apud nos genera Pifo-
inm reperiuntur. Vr.umin aruis caducum , humi
ferpens, quod genus Germani ‘£fylcin felbt *:t\*
ivevfe» nominant. Huius,vtpote vulgaris,pidtu-
ram haud damus. Flori papilionis forma circa
vrr.bilicum,gramsr tundis, & vt Plinius lib.18.
c.u.ait, angulos multos, inxqualcs, habentibus*,
mirari latis non poftum, vr.de plxrifque Iu'pido
orta fit , vt Pifum noftrum legi timum efTedubi-
! tauerint.Scio autem efte,qui legumen hoc, quod
I hodie paflim Pilum appellatur, putent elfe cict c
1 AneCinum:quomm fentetiam probare non pof-
i Ium, quod Plinio tefte , cicer Arietinum non lit_ ).

1 1 , n- ^iceeAn

dictum, quia \ aiuulx effigiem arietini cornu ex-nnu/nt

| primant.Aft non placet Fuchfium difcrimina flo-
, rum & feminum in Pilis non oftendere.

Piforum, fic enim vocant vulgb>fcd perpei^m,/»,/^» tr
in Germania tria fatiua genera celebrant, q ingenerant
Tragus Jrdbr .'Ei tVeyficn / Tdotrj S£rivc!gcn/M 'n perf
, & pfc.l ober 0ro|l acu te 11 JEriVctfjcn , dixit. P1-^” P,^f
! Ia agrelha, flore candido : Ex h:s nonnu da rep *H,9 >
j riuntur , qux fubtubri eant, vbi deco^Va fuerint, ro/ct (i«re>
floribus veluti rofei coloris comantia. Irtcrlc-
gumir um-gencra vix vllum vfitatms eft P fis,
prxfertim vero agreftibus , qux nullo .-dmiricu-
lo fui cita , humi /crpuntf potius decumbunt.]

Omnia Pif -rum genera alfio/a lunt, Hicmifquc
j impatientifiima.

Pifi noincn huic legumini vno confenfu im-
' ponunt omnes. Manardus ftatuir Phafiolura &C
j Dolichum. Ego cicer Aiietirum D ofc. efle iudi^
j co, quod ille lib.z.cap.59.fub Ercbintho dclcnbit,
j qux vox cumgermanica appcllatic.nc
fen Jiue iErbfeu fatis conucnit. Hcbrxi fiue
; Thalmudiftx potnis,Pur Kcdan vocant.

Arabes,quod laam,Phafiolorum haud memi¬
nere , nifi forte Mes ad cos pertineat Peregrinos
Phaliolos tertioloco ii nobisdelcnptos.Serapion*

Mes Rouilids efte indicamus.

Duas figuras habet Loniccrus cum his titulis,

(£«*c>£ ober 2Uc*t5crbcyf/ & 2\letn ober fcibt i£r-
bcyfj. ItemJEibey§ Grxcis , rnb Latinis Pilum:
magna dicuntur (firofiFloRerkyft, ejarten p,fHirtk.
'Erbcy^/parua J^ulb SEibcy^. Varix funt Ipecies
colore, magnitudine , & figura, fatiux tk filue-
ftres. Et Paulo poft aliam Pilorum figuram ponit
fub hoc titulo, %hin drafdcn Dolichos : cum
tamen in deferiptione longe aliam plantam in¬
tellexerit. Ibidc-tn in prima deferiptione ex
duabus plantis , nempe Phafcolo Italorum,

& Phafcolo Tragi , vnam fingit deferiptio-
nem : omnia (pro fuo more confundens.

Piforum dua^ habet figuras Matihiolus fub titu¬
lis Pifi maioris 3c Pifi minoris : fic duas Piforum
faciens differentias ; traditque Diofcoridem dc
Pilis non fcripfifte, ac prxterca Bralfaunliim
crcdidille Eruiliam, quxTheopb. Gal. ac Paulo

Ocliro»

LIBER XVII-

•»?7

ili.

C *fp

nuuo
r 'mt-

Ochros appellatur , legitimum elfe Eruum , no¬
minis vicinitate deceptum»

Pileolus vulgb Cifalp.tefte, appellatur femen
candidum, & rotundum : flores colore aliis ru¬
bente, aut vario , cui in filiqua pauciorainlunt
grana, grandiora & rotundiora : cui plura , ea¬
dem minora lunt, & magis far&a. Grici Phafio-
los&Pliafeolos appellant, vt Gal.animaduertit,
al/os a Phalelo : Siliquas lobos appellant, vnde
& ipfi Phafioli lobi, id eft , Aliquae dicuntur: eol-
demDolichos appellari teftatur apud Theoph.
Hippoc. 5c Dioclem. Siliquam apud Theop.
Theodorus veitit. Diofcoridi Phaflolus , Plinio
Fafeolus vocatur.

Pifa^Pifaloco (inquit C. Bauli. ) vbi olim co¬
piose nafeebantur: qua: diuerforum generum
lunt, maiora qua: hortenfia, cuius fructus dum
viridesrotundi , reflccati angulofi fiunt: colore
candido, alias fordido : hxcque duplicia, vel fine
folliculiscomeduniur, vel (imul cum folliculis, &
leptoloba dicuntur; lunt quadra: lunt minora,
qui vel hortenfia, & ramis affixis in altum Ican-
dunt,& ramularc Pilum dicuntur : vel in agris fe¬
runtur, & humi ferpunt, &Tunt alba (qui maio¬
ra & minora) vel viridia, vel coerulea , qui rario¬
ra, vel ruffa, qui noftris cincreadicuntur.Eft Pi-
fum prohferum, vbi plures filiqui firmi mngun-
tur : funt ipla Americana rubra,funt & filueitria,
de quibus omnibus in Hi ft oria.

Fi/Voy, Piftttn, Gcrm.SErbe. Gall. Pois : I t.Pifello
Pifo : Angi, prftfc. Boh.^r«4> ; Hung. 25orfo.

PISA POTISSIMVM VVLGA-
ria, pania, alba, fiue aruenfia.

GEnerali
quadam
notione Pifa
circumlcribe-
rrus, quorum
differentias pe-
tet Audio fus
Ic&or ex lyno-
nymis. In ge¬
nere ergo noc
legumen, ficu-
ti alia , breuis
durationis , te¬
nui eft radice ,
fibrosa : caules
fiftulofi , alie¬

ni opis in¬
digi, & nifi pa¬
lis fuftcncetur
procidui : folia
genicula aduer-
fo fi tu ita com¬
plectuntur , vt

ab eo tranladigi videantur ; quanquam in adnatis
furculis, eorundem fit pinnata dilpofitio , eo
quodfurculi fupercft ,in capreolos tedtiles qui¬
bus proxima quique accipit, abeunte-: flores ex
geniculis pediculo nudo ir.fidcnt, formaad Ge-
nifti flores accedentes, fcd colore albo, vel pur¬
pureo, vel ex albo virelcente, vel variegato ; fili,
qua iisfuccedunt, birxfcre , cylir.dracti,penfi-
les, bifores, &carnola pulpa , miniis tamen mul¬
to, quam in Faba, in quibus redufa ad coramillu-
ram anneCtuntur pila, ahiis maiora , alias mino¬

ra, nunc rotunda , riunc quadrata , interdum fla-
ua, rubra,& virefeentia.

Cicerum Pilorum, litulo iam si nobis propofi- SrmlsAl
torum, Eruihi nomine meminilfe exiftimaraus
Mundellam & Manardu ; de hac nos ante, 2slcitt
ober felbt ,'Etbcie/ Pila flore albo , minora alba.

Fuch/. Pili vnum genus in aruis caducum. Trag,

Delbr jErtVcyffcn, Pila ngrclti.t flore candido.

Dolichinon lunt illud P, forum genus, vt redt^
contendit Matthiolus , quod Aufoniis vulgo di¬
citur Kouiglione, Tridencinis vero ,U-*b:ia , vt Ma-
nardo placet. Quandoquidcn hanc li-b Ocini
nomine ,tam Galenus, qui n P iulus defcriplcie.

Idem in com. cum mag.figur. Pilum minus diulm
generum ftatuit, album & cinereum , ouod Eru -
liam vocant quidam , Ananienles 6; Trid. mini
Arabeia,a\ii Rotiiglione , aitque tragum perperam — ,

putalle Pilum cicer clfe Anetinum. EtincoT.

Icil.cum mag. fig. Pifelli minari il femen biam,\> &

Valtra heretino. In Epic.Cam. Pilum minus, gric.

-nrv/ uih&v. It.P/ fello minore, duum generu ir , album
& fub mgrum. In Hifl.germ. Sldnc felbt JEvb-
fcn. Pilum minus. Flores albi. Hic variis in 1 ■- Mftth. r*»
cis Matth. quem mirar vni minorum Pilorum **t>*r.
fuorum tribuere modo colorem cinereum , rao*
do lubnigrum.

Meminit Cam. in horto in genere Piforum vul»
gariumbe filucftrium. Huc tandem quoque refe¬
ro Tab.ic. «St Hift. Pilum minus z. icftc Hcirue n9tAt'>
JTlbr JEtbfen, quamvis Compilator nihil certi
de eo feribit.

Ex Pifis, paruis , albis Montbelgardi ag: i con¬
feruntur, vt; etiam r horto Ili. E. C. V <.i Beffor- ^ocu<! 43
dia adhuc in horto in fine Augafti. Apricis gaudet ^

locis, autore Fuchfio , frigoru m r«. mque :mpa-
tientifliiTUiin. Tepulnm itaque locum, Arccelum
frequentis humoris de 'fiderat. Iunio & Iu lio
iuenfibus floret, &fubinde etiahi femina in val-
uulis profert.

pisi pvlchra species

folio angulofo.

Pili vdrieta»
tatem in t
horto Friderici Locusv
Me, en , qtfem Cetoi , ,
Argentim co¬
lit , coilccftam
dedit D. Age»
iius. Cuius vi-
ticuli, qusim
vulgati multo
teneriores,de-l
licatiorefque
apparent: ad
foliorum origi»
n cs foliola bina*
lata 4 Aphacej?

Dod/ohis quo-v
dani modo i->
mulanfla , ob-,
tuli ora, ima Vi

tnmque parte
angulofa , <2^
qiiafi ferrata. In pediculis verb , qui in caprea-*-
los delinunt, quaterna tantum foliola haerent ge»
mina oppofitione. Pifivulgaris minora , ple«
rumque etiam denticulata. Plores lingulares
tenuibus pediculis h*rcnc qu&m in h:s
Bb *

HISTORIAE

minores , rubelli in ficca planca: quibus lingulis

19$

PLANTIA RVM>

frngulxfuccedunt filiqu

PISA PARVA VIRIDIA.

Ochros. Er -
MlltA.

Routghone.

PtjarcUt.

OchrSa

de.

"Pifum mi-

Truttu ro¬
tundo-

Dodon. no-
tfttHr.

Pi/itm ff
'regrsnum.

Vifeolut 9/-

"Lcbel not*.
fftr.

Pifa viridia , minora , rotunda , eiuldem valde
magnitudinis cum Pilis ex purpureo variega-
tisjni minora, quaterna, vel quina vna in filiqua,
coloris exalbo virentis, vnicoloria , dempta ca
parte- qua filiqua: adhxrent, qux pars nigricat, in
foliis difcrimen non animaduerto.

Pili tertia lpecies,Dod gall.fru<5tu albo, aut vi¬
ridi , interdum cinereo , aut nigricante. Grxce
wfcaci-Piin.Eruilia; Gal. Puis , Germ. iErivcyfjen
Bclg. ^rtvctcn. Icat. Rouigliutte, Venetis Pi/krel-
li. Idem iri fol. & Frum. Pifum minus, flores vt
plurimdm candidi , aliquando tamen ex purpura
obfcuri : /emina vt plunmOm luteri, fubinde vi¬
renti colore. Grxci axc,v ^ luteo ochrx colore
quem interior fruttus medulla refert. Plinius Si
alii Latini audtores Eruiliam,Recentioresac Of-
ficinx paflim Pifum , & Pifum minus nominant:
propter /iniilitudincm cum Pi/o, licet fructus ro¬
tundus^ non angulofus, quale, Plinio tefte;Pi-
lumelt. Mirum Dod. in poft.omittcrc Pifa al¬
ba , & alios colores. F^ura fui pifi minoris cfl:
cap. prarcedenti /ub titulo Pifi maioris. In frum.
■hi ft. figuram eandem habet pro Pilo maiore &
proPilo minore. Quid exi Aimein dcPili figura,
quam olim poluit pro mediocri & minore Pilo,
duftum /ub comolo,quod non bene dirtinxit nec
hiftoria, nec figura ^ exteris , quamuis minoribus
magis conueniat.

Pilum peregrinum [ait Cajalp .] & in Italia fe¬
men Pifeolo noifro paruo in exteris limile , fcd
<;oiorc viridi etiam cum perfedtum elt , diuque
durat incorruptum. Pileolus viridis appellatur:
foliis paulo oblongioribus : floribus purpureis.
Theoph. folium ei tribuit oblongius,, Pliniu s ea¬
dem confirmat : frigoris impaticntilTimum ,ideb
in Italia Ron rtifi verno tempore feritur: Serapio
ait Oculumhabere pupillam albo nigra. Galenus
Pilis lubfhntiam tradit fimilcm Fabis. Alt nos
in noflris Pilis viridibus , non animaduertimus
folia paulh oblongiora , ncc flores purpureos,
quaniobrem iterum diligentius erit confideran-
daliuiusPifi planta.

Lob. & Pena Adv. Obf; &lc.PJ. Pilum minus
ex luteo virefeens. Mirum non mcmimilc Lob. ;
P:fi albi. Sui Pifi minoris figuram bis ponit hoc
loco.pro minore Si ante pro maiore.

Pila minora viridia mihi prouenerc Montbcl-

PISA MINORA, RVBR A,VARI EGATA.

IN agris cum aliis Pilis albis hoc Pili genus non
rarb ipfe collegi. Elt autem forma &: colore ma¬
iori limile,flore purpureo,feminb variegato.

Trag. hift.germ. Flcrn jjefd? Ic d?tb’ Jra*
fchi. Quidam volunt At.abum i\Xw,auc Almts elfe
Pifum.In Auic.lcriptum elt Meijce. In Serap. Mes
&c Rouilie , exiflimo intellexille bie flnnebranne,
fclbt SErweyffcn 7 aut noftras Fabas germamcas
aut tertium genus peregrinum Phaliolorum. Et
Hift.lat.PbalioIorum fecundum genus. Phsjeln

Camcr. hort. Pifa rubra , Trago Phafclus (mi* Minor.
nor.)

PISA MAGNA, RVBRA, VARIEGATA.

■I

' -Jfci

HOminem
magnitu¬
dine multum
excedit hoc Pili
genus , florem
fert purpureum
in medio , Si in
latiori parte ro-
fc-um , in lupe-
riore Jtliqux ma-
gnx, fui cule tXj
Pila intus valde
magna, non ro¬
tunda, vt mino-
ra.fedangulola,
vel potius com-
prclfa , pulchri
coloris, variega¬
ti ex rubedine
Si albcdine.coiv
tice , cralTo vbi
coauuntur , a

Defer,

Flos.

Slhaud,

gardi lati in horto Ill.E.C.

PISA MINORA EX PVRPVREO
variegata, Vicnj liihilia.

©efer.

PArua hxc funt,nec Viciis multd maiora , in

1

Losjii.

j_ quibus tamen pumfta quxdam ex cinctitio
purpurea conlpiciiintUf,vt in viciis vulgaribus, a
quibus ideb non ita fafeile diftmgui poliunt. Her¬
ba verb >caulis, vt filiqux>muluim i Viciis vulga¬
ribus differunt, quia angultiores , rotundiores,
nechirlutx.

AnDod.gall. Pifum tertium colore interdum
tincritio. AnMatth.in Diofc.cum mag. fig.Pi-
fum minus cinereum ficin Ital. Seftie berctino.

Proiiencre mihi in horto III. E. C. etiam ec-
dcmloco culta, quo extera Pila Si Vicia,codem-
que etiam terripore matura.

Germanis magni fiuntincibo.

Cani. hort. Pifa rubra, Italica, grandia, Phafco-
jus Trago. Tab. 20. Sc Hili. Pifum quadratum
Plinii Trag. HilL gemi. Aafclcn.

Diolc. hb.i. cap.99. ®ct«c.A3f. Si quis etiam velit
Ciceres non reludtabor.Idemin Hift. Lat.Phafio.
Ii, ^afclcrt.

Paulus Phafiolos , Dolichos cognominat;
Diolc. tamen fi cognouiifet Phafiolos Dolichos
quoque Grxcis cognominari, ex Theoph. vtique
& aliis id indicare pothiUct. Exilii mimus ergo
Phafiolos elfc cos , quos Germani «fafelcn vo¬
cant. Si quis tamen ad Cicera referat, cum eo mi¬
nime contenderim. Phafioli differunt maxime in
eo a Pilo maiori hortenfi in geniculis , qui inter
folia & ramulos vifuntur non plane purpurei
apparent , quod in nullo Piforum genere depre-
hendas: flores non albi, vtinPifis, fed in ante¬
riore quidem fui parte rofei coloris, in polteriorc
vero purputx faturatx : femina habent rotundos
angulos : alia quidem Ipadicca : nam plura eorum
funt genera. Tragus pro Phafeolis exhibet figu¬
rari), quam pro Pilo quoque ponit.

Lob. &Pena. Adu. Pifum angulofum horto-
rum,quadracum Plinii, femine ferrugineo, Si ruf-
fo colore , videntur angulofa Plinii Pi(j. Obf.
■^707. An Pifum angulofum hortorum,fic quadra¬
tum Plinii ? Pifum maius Dod. Perperam Ci¬
cer arietinum Tragi. Hi Ip.Arueias.

Lobel. non diflincuitPifil,vc Tragus, nec di-

r;j nmi»
di

LIBER XVII*

ftin&e de Pifis fcribit. Figura , quam habet, eft
pagina fequcntiproPifo minore.

Lonicer. confundit hoc Pifi genus cum Pha-
iiolo Italorum.

Dod.ga!). Huius Pifi mentionem facere vide¬
tur. Item dcfrrtmcnt.& in fol. vbi figura cum in-
/criptione : Pifi maioris alia icon. Sed iam ollen-
fum Dodonqum non exatte diftinguere Pifa ma¬
iora.

us Pifa magna rubra variegata colimus in horto-

'Pus' 111. E. C- Montbelgardi , colant etiannalij. Bafi-
lea: & Gencua: vidi. Montbelgardi Iuli© matura
quidem, & Augnfto adhuc florentia.

JPISA MAIORA » ALBA.

Pifa alba
maxima ,

Pifis vulgari¬
bus funt fi mi¬
lia » flore nunc
purpUreo ,
nunc albo: fe¬
mina quidem
alba, nonaute
ita angulofa,
fiue comp refla
vt illa : maiora
quam fint Pifa
comofa,necita
rotunda.

Fuchf. hift.
Pifum alterum
ger.u. (Srofi
tfarten iEr*
ttxiffcrt. Item
Ic. Pilum ma¬
ius , (Drof
$Et'be> Fuchf non fcribit an cultum intelligit:
fi illud.ciKauitdepingerdum, quod (■ picor, non
placet quod in generali deferiptione Pifi dicit,
florem circa vmbiiicum purpureum : non enim
omnia Pdorur» genera partem habent purpu¬
ream.

im tda- LoB.& Pena Adu. Pifum vulgatius maius.germ.
iErtteiffcn/ Angl.pcflfc 0rocF iErmittert. E'
quadam vrbe Pifa inter Aliam & Oiympum
montes fira Pifum allatum, & dictum volunt,
grarce AExuSsr quafi dicas oui vitellum : flore ef¬
figie Papilionis albicante, fui medio purpureo :

^ quibufdam Germania: locis fponte germiant.
Ar. Lob. bene diftinguatPifa ,iudicent lectores.
Pdum maius album nihil habet in floris fili me¬
dio purpurei : optarim etiam annotatum locum
Germania: vbi fponte pro ueniat.Ic.Plant. Pdum
vulg. maius.

Dod.gall. Pois ramicrsi^jiU.niaov Pifum.

Brabant. (Brootfr JErfttcn / Roottifrije sErfttcn/
nVb_ quibufdam 0tocf jErtvctcn : harc (pccies verum
Pifum deferiptum ^ Plimo & Antiquis : in hift.
frug. oftendit , non effe Fafclum autDolichum.
Flores purpurei : femina firca , angulofa & cine¬
rea [gm/] Figura, quam Dod.ponit.ell Fuchhana,
nec mihi videtui bene deferibere , neque diftin-
gnere Pifa maiora : quarquam in Hift. gall.;po-
ti (fimum tradere videatur, Pifa maiora , varia.
Idem in Hift. lat.frug. & in fol. Noftci, inquit,
vulgb Koomfcbc sEiiVtfcn & (35rootc iEnvircn/
aut 0tocf sErwitcn appellant , ac Latine Pilum
Romanum, aut maius. Theophraftus & alii Ve¬
teres Grxce wey, Latine Puum.Plxrique etiam

\ rtfrt

askvQoi', fed parum proprie. Lecythos fiquidem
non peculiare aliquod legumen, aut frugis ge- Lecjthonl
nus, fed pulmentarium ex leguminum farinis eft,
vti Galo Iib.de Euchymia & Cacochymia teftatur.

H&cDod. cui flos candidus cum purpurea nota Daion
circa vmbelicum. Apparet Dodonso non bene
notas differentias maiorum Pifotum ex deferi-
ptione : pro maiore figuram habet Pifi minoris
Lobelii , quanquam apud Lobelitim etiam poli
ta fit pro maiore : ea ponenda erat capite le"
quenti, vbi figura maioris P: fi non bene pofit 7
pro Pilo minore. Addit prarterca Dodonams a-e
liarn figuram curti inferiptione : Pifi maioris alu
icon, qua: conuenit cum Pilo vario minore.

Tab. icon. &Htft. Pifum minus i, Hcin <Erbfen Totient.uaJ.
Quum Tab. compilator ponat fuo more indutin-
ifte figuram fub prardnftis titulis fine deferiptio-
ne,qub referam nefcio,nifi hoc loco ponam.

Lonicerus quoque huius Pifi meminit, non Lop/c nota*
tamen de fcribit, pidturam tantilm ponit.

Match. pluribus in locis de hoc agit. In com-
in Diofc. cummag. fig. Pifum maius. Pilum ro¬
tundo & eandido femine: flore papilionis figura,
circa vmbiiicum pnvpureo.Idemin Ital.com.cuni
mag.figuris. Pifelh maggiori, i. e. Pifa maiora: fru-
<ftualbo,flore in quibufdam albor jn aliis purpu¬
reo. Item inEpit.cum add. Cam. Pifumj Grxas
‘7n<roviltalPifctlo tkBipo. Alterum maius femine ro¬
tundo & candido. Flores vmbilico tenus purpu¬
rei & quandoque in vniuerfum candidi. Tan¬
dem Hift germ. Pifum maius flore cceruleojjcib*»
farb] aut albo : errant qui Cicer Arietinum vo¬
lunt, (Brofi tjartert lErbeyffcn.Nec Math.videtur
bene diftinguere Pifa: maius femine candido,
nihil habet purpurei in flore.

Pifa alba maxima Bafilea:, Geneux, Montbel- Locus et
eardique vidi Iulio matura, ea habemus in horto Tempus,
Ill.E.C.

, Matthffr

PISVM ERECTI V S COMOSV M.

E RedtiUs vulgari Pifo , caule firmiore, craf-
ffiorc,potiffimum parte fupcriorejftriatodna-
ni , fua viaflurgit : ex intervallis foliorum alas,
cofta media, cui annedtutur, in tortiles capreo¬
los abeunte, produces, fed nullo flore, nullo
fhi&u , praeterquam in fummo caulis faftigio*
quod floribus albis, numerofis.in orbem politis
denfe ftipatur, quos filiqutf vulgato fatiuo ex-
dem radiata ferie comantes, excipiunt, gemina:,
aut tergemine eidem pediculo appenfie. Pifa
continentes alba, (atiuis vulgatis minora paulo,
orbicutata,ad arveiifia accedentia :permiftis pin¬
natis foliis,quam in reliquo caule minoribus , ra- Pifie,
dix fibrofa vt in czrteris .

Camer.hort.Pifa atro-carpa. Compilator Ta-
bern.lc.&.H;ft.ponit figuram finedeferipeione,

hoc titulo. Vifum proliferum , £ufd> JEtbfcn

Icone Tabern. aflumpfit C.Bauh.apud Matth,
pro Pilo maiore, quod non placet.

Trag.Pi forum genus Slot? iErlvciffen & Pfal$
floribus albis. Dod.gall. Pifum z.flores plerum¬
que albi:frudtus rotundus, etiam ficcus. Dodo-
neus videtur innominato Trago ,ex eo fuum g®*»
nus fecundum facere: figura, quam ponit nomi¬
ne Ochris ex Eruilia Pois moyetis & pctits , huic
planta: non conuenit, fed potius minori : An Pi¬
fum comofum,flores alterius coloris habeat, pr^.
terquamalbi, nefeio. Dodonso non fuifie no¬
tum hoc Pifum , & noluiffe citare Tragum , fatis
i dembnftrat omiftUm io poftreipishoc Pifi genu^

(Arp/ti

Iltf

I yrf

i

It)CUS Sc

tcmp uj.

HISTORIAE

(criptis. Vctum alienis (e ornare plumis , hoc ei
commune.

Pi/um, quod comofumvoco, antehac mihi
honvifum , Srutgardia milium, & a me in horto
Principis plantatum , ad altitudinem hominis
nonexcreuit, maturuit cum exteris lulio. Anno
I5c?4.mi(!apei D.D. cum hac inferi-

ptione : Pifa magna, quorum plures filiqux vno
pediculo , feu caudice continentur. SataAprili
floruerunt Iunio

PISA SINE TVNICIS DVRIO-

R.IBVS IN SILIQVA MA-

gnaalba.

jjer T)Ifum album ramofum in magnam
JL nem excrefcit,filiqu±albx magnx.

Locus.

Vires &
VfUfc

C Ht is 9 it ia

fychor*

Trafrepr.

w altitudi-
filiqui albx magnx , fine du¬
riori tunica, tota: mandi poliunt. In exteris vul¬
gari Pilo correfpondet.

Cam.hort. Pifa leptoloba,qux fimul cum fol¬
liculis comeduntur, cuiufmodi Lobel. memo¬
rat e Vilda Lituanix oppido allata.

Habui ego in ©11I9 vrbe Alfatix ex horto no¬
bilis viri a Pfaffenlap munere vxoris eiusClarxa
Rinack, qux in horto 111. E.C. fata prouenerunt
Montbelgardi fxpids, ac aliis in hortis.

DcPifo maiore angulofo , ali&s fordido,agens
Dod.has ei facultates affignat. Pilum veiuti Hipp.
tradit, minus Fabisinflat, perahuim autem ma¬
gis fecedit.Galenus,PifacumFabis tota fubfkan-
tia quandam habent, inquit, fimilitudinem , eo-
demque cum Fabis modo fumantur : his duabus
tamen rebus ab eis diferepant , tum quod noti
cqu8 ac Fabe funt flatulenta,tum etiam quod de¬
tergendi facultatem non habent : ideoque le-
gniusqu^millx per aldum lecedunt. Ide de Pifo
minore, colore luteo fubinde virente : Facultate
& viribus Pifum iftud Falclo fimile eft, nullam
effe&ncem qualitatem infignem habet, & medi¬
um quodammodo locum obtinet inter ea , qux
boni ac praui funt fucci : multum ac parum nu¬
triunt : facile ac difficile concoquuntur: tarde &
cito delcenduht : flntulcnta funt ac flatus exper¬
tia, veiuti Galenus lib.de aliment.facult.de his,&
Fafclis feriptum reliquit. Mart.Rulandus ir Bal
near, lib.i. clafle ^.cap.i. ad fcabiem, lepram, \ jce
ra > & omnia cutis vitia, balneo vtitur fxpius ex¬
perto , ex Pilis cum foliis Quercus in aquaflu-
uialideco&is. Idem eiufdem operis. lib.i. clalTc 3.
cap.4.adachoras , Pifor. Muii. decoq.in fq.a-
qux: horum iuri admifeetur tantundem luiuii
fortis, & fa&a ebullitione referuetur vlui. Caput
eo lauctur quotidie ante cibum, & mox ficcetur.
Sunt , qui fcribunr, autore Matthiolo , Piforum
iure haufto purgari puerperas, & latftis copia au¬
geri, auriginolos fanari, & aqux intercuti fuccur-
ri. Sed procul dubio decipiuntur, qubd hqc haud
poflit prxftare,quod refrigeret & ficcet; Verum
errandi anfam exteris prxbuit Tragus, quippe
qui perperam putarit PifumCicer e fle arietinum.
Errorem hunc debent diligenter vitare, qui fuis
puerperis Piforum ius propinant : quin etiam iis,
qui lumplerunt purgaciuum medicamentum ex¬
tergendi ventriculi gratia. Nuliaenim Pifisineft
abfterloria facultas,vt docet Galenus. Idcirco Pi¬
fa dimittantur (inquitSaxon.)S: in eorum locum
Cicer, Faba, Lupini, aliaque id genusabflerforia
addant Poloni m balneis ad Plicam tollendam.

In Germania, tcfte Trago, nullum in culinis fre¬
quentius legumen habetur Pifis, tamdiuftibus.

plant:a rvm.

qu^m pauperibus familiare : cum radice Petrofe-
I lini decoctum, in cibo puerperis vtili/Emum c ft:
1 nam eo iure per vnnam fupei flua multa purgan¬
tur, prxfertim fi decottioni Macis Sc Rofmarini
quid adiiciatur.Adfert quoque labris copiam, vn-
de facile colligi potell, Pifa, boni [vt vocant] nu¬
trimenti efle. Breuiter citra periculum in otuni-
busfere morbis iure deco&i vti pollumus, ne¬
que hic curo, quid alii afleuerent , aut negent.
Horitius ad dylenteriam peftilentialem feribie
Pifa [i£rbfcn] nocua : cietetum , inquit Schola
Salernitana de Pifis,

Sunt inflatiua cum pellibus atque noctua.

Pellibus ab latis, funt bona Psfj fatis.
Turnerus tandem omnibus, quotquot ventricu-
lum , aut lienem habent flatibus obnoxium , ni¬
mium Piforum vfum, quacunque ratione prxpa-
paratorum elTe fugiendum fuadet, nifiaddarur
Anifum,aut Cyminum, aut Mentha, aut aliud ali¬
quid azurov. dhqui igitur pulucrem Menthx pul¬
ti Piforum addant;

PISVM G VI N E AL ALBVM,
liue Cicer.

^ m sm

EX his alia,

rC.ceribus De'ct;p[i
&Pifis noftra-
tibus paria, alia
maiora, omnia
ex rotundo
nonr.ihd oblo-
ga , lxui nicida-
que fupcrficic,
vnicolori , . fla-
uefcente , nili
quod germen
album, zonulH-
que modo o-
bliqtia , modo,
recta , latior,
nunc anjftifiioc
dilutius flauefc
cit. Sapor idem
qui noftratibus
Pilis , quemad¬
modum &con-

fiftentia.

Idem Pifum adhuc filiqux fux inclufumdono

cceoimn« ah Jlliiflt-i fT . /7- w _ 1

accepimus ab lllultnll. DucilTa Wirtembergica.
Magnitudinem filiqux , qux minus Pifum conti¬
net, fua proportionali magnitudinedocet pi&u-
ra. Maiores habet III. Principi fla. Cxteruin lin¬
gula liliqua fingula continet Pda. Siliqua autem
non dura eft , fed qualis fere exterarum , peram- Pbafioli
bitumcorapreffior, & velut cnftata , colore ex- Gu,n'*'

—• - f - rr - « Cicera

trinfccus ex ruffo & flauo mixto Sc variegato:?'"
extrmiccuslcabra, intus liuis.Ifta Pifa mifitCl. “ '
Paludanus IU.C. prsdnflar, nomine Phaieoh Gui-
nei.nobis veto anno njjS.utulo, Ciccrumlndi-
eorum.

Tertius lobus (inquit Cluf. Exot.lib.5. cap.iff.)
paucis ab hinc annis ex Guinea inferri carpit ab
Holiandis S: Zelandis , qui exercendi mercimo¬
nii gracia illuc commeant : Illum autem Ciceris
genus efle arbitratur Cludus , eam ob caufam Ci¬
cer Nigri tarum appellabat. A varus porro lpfi
communicabatur, aCI. V. Paludano videlicet,
Wilhclmo Parduy n,& Francifo Pennino. Erane
aurem hi lobi parui, icmunctalcm magnitudinem

no-

I

LIBER

fio fi excedentes, tumidi •. mucrone , hami pene i <
inftar, incuruo : rugofi foris ,& et fpadicco fufei
coIoris,interne candicantis,^: Ixues: eos vnicum
femen continete obferuabat 4 quafii orbiculare,
r.pvjii. minoris Pifi modo , non vnius tamen coloris,,
nam vel prorfus album , vel omnino nigrurri, vel
rubens, vel interdum etiam m/*oK,cx albo ru¬
bro vari* diftin&um»

PISVM BRASILIAMVM FLAVESCENS

area frifeagermen cingente.

XVII-

s°*

rij>tio.'

pifo Guipe I

perfimile,
magnitudine
par , aut etiam
maius , itidenl
ex rotundo o-
blongum , cor¬
tice flauefcete:
verdm Brafilia-
no huic germe
candidum ma¬
ius cfl: , figura
ouataj,cuius cir-
cumfcriptione
cingit vndique
area latiufeula
coloris fufei. A
germinis vero
parte vna per
vniuerfum fru-
£tds ambitum
zona quidam

candicans apparet , manifeftum diuifi Pili , ficut
no ffcratis, argumentum.

,0lM Phafioli Btafiliani nomine 'mifit D Paluda-
hjtn. nus ad Ilh E. ComitifTam , ex cuius ego dono ha-
indi- bui. Idem milit anno 1598. nomine Cicerisln-
dici.

PISVM BRASIUANVM PHOENICEVM
& nigrum.

PISVM INDICVM VARIE-

gatum.

MJ.r;

Itrum

gmtu*
no-
Pilum
maius variega¬
tum sequat, ve¬
rum rotundius
paullbefl, co¬
lore ex rubro
& albo varie¬
gato , alba ma¬
xime area circa
vmbilicum exi-
ftentciq ui ma¬
gnus fatis ac
pen£ fufeus.
cuius parterri
oppofitam ru¬
bram ftrii albi
peruadunt.

Eicon eadem cum
eaqut lib. ms
cap. 111.

PISVM -INDICVM QVODDAM
rotundum,fufcum.

IAmdcfccipto Pifo paullo mdiuseft, orbi cula-
culatius , & i perfedta rotunditate non ita mul¬
tum abfcedens : colore obfcuriore , Sc propefuf
co , obfcure maculatum, fummotenus arca albi¬
cante infignitUm. Vifus ac depi&us apud cle-
mentiffimam meam Ducillam Wirtemb. tikrl

PISVM INDICVM MAIVS NIGRVM

)Ifi Indici magni genus ab 111. Ducifla Wir-
.. tembergica datum, Pifo vulgato duplo maiu3
eft,pene orbiculatum, nigrum, parte qua vmbili-
tuseft, comprefsa, per cuius medium cofta ela¬
tior defeendit.

PISVM INDICVM VMBILICG
eminente.

A ChPaludano hoc nobis eft, Ciceris Indici
Jfxnomine: Pifo Brafiliano magnitudine fup-
J>ar,Ciceri squale, alias fere phccniceo , aliis ni¬
gricante Iiuorc Confpicuum , non tamen rotun-
dum,fed angulofum : hilo candido, fufea area cir-
Cumfepto, a quo vtrinque elauata quidam ex¬
tenditur cofH,fru<5tui concolor. Hoc idem no-
jfc- bis mi(TumStutgardia,perIll. noftramPrincipif-
*> fam D. Sibillam Anhaltirtam , DucifTam Wirtem-
berg. & per hortulanum Ill.C. W. pro FabaAE-
gyptia duorum colorum : phoenicei , & nigri.
Gener Cherlerus rediens ex Anglia & Belgio
anno 1605. attulit coloris pheenieei &: rubri, ini e-
in aquam fundum petierunt : dcntibusfacile
confringuntur : nucleus albus in duas partes fin-
ditut : fapor noftrorum Pifdrum.

Eicon cum pr&ced. habetur,

Plfum Indicum quoddam elTe facies argu-t &
figura: cicere paulo maius cft, fcd orbicu¬
latius, coloris pulli obfoleti, maculis fubcinereis,
aut candicantibus diftinltum. Vmbilicus parte
fuperiori eminet, quod in aliis Pilis non obferua-
tur. Etiam huius vfuram &pi duram impertiuit
lll.Celf Vvirtcmbergica. Huius vt & trium imme¬
diate pricedentium Icones habentur ante , fub
titulo , Pifum BrafiitanutA flauefcem ,

Indic, variegatum.

PISA INDICA FOLIIS LONGIVSCVLIS

Plfi Indici pi dura ex viua plantat nobis ex¬
primitur. Hoc neque Pilorum citerorum,
nec etiam Phafiolorum modo excrefcit , fcd folia
ptofert multa, terna, longiufcula , magna par¬
ui, ex longis pediculis haerentia: Flofculimini^

tuli*
Caulit.
V ei mu.

Subfiantia

Xficme

rfa erf*

ftfltMta.

X.arbyri no i

rntmtMt

TDtoclet nij

nomine O

Citer euU.

Cicer.

Lvhjr.l.

trr.

■in

Historia plantarvm

miiuxta folioiu
principia : ia-

por manifeftus
nullus.

Pifa Indica
ann« itfoiL Tara’
talia mcnie Iu
riio crant,quaha
icone in prae-

fens exprimi¬
mus*

JLATHYRVS SIVE CICER
cula in genere.

Gap. IX*

LATHYRt MAIORIS SPECIES
flore rubente , & albido minore,du-
mctchimjfiucgcrminicumi

G* Ermafiica?

Lathyro Vsfciip

orgiffimafurct

foU'

. Floree.

Pi forum xmuli, rubeflti

Legumini! folia, vt feribit Theoph.alia oblon¬
giora funt,vt Lathyri [cicerculae,] caulis vero
- humi procidens. Huic 6c vermes innafcurltur,
quum priufquam fuerint reliccatx dies interim
feruidi acccflerirrt.

Lathyrus(cicercula)inquit Gal.fub flantia qui¬
dem Ochris [Eruilns] &Phafelis eftaflimilis. V-
tuntur autem his, vt plurimum in noftra Aha ru-
fticij&potiflimumin Myfia & Phrygia, non mo¬
do quemadmodum in Alexandria, & aliis plxrif-
qucvrbibusj Ochris [ Eruiliis,] & Phafclis, fcd
etiam,vt phacoptiiTana parantes. Succum autem
habent Phafclis &: Ochris [Eruiliis ] facultatibus
quidem confimilem, fcd confidentia crafiioretti.
Oh eam que ipfam caufam plils aliquantb , qii^m
illa nutriunt. AracoS femen eft Lathyro [cicer¬
cula:] femini cofifimiIe,fucrufitque nonnulli, qui
putatu tipfum non efle generis a Lathyrofcicer-
cula)diuerfi, quandoquidem & vfus ipfius, & fa¬
cultas Lathyri (cicerculq) facultati eft adfimilis,ni-
fi quod Araci duriores. Sunt quoque qui Phafclu
eunde cum Lathyro[cicercula] e(Te dicant:alii ip-
7 fius fpecicmX)iocles Ochri [Eruilix] & Lentis, &
k Ciceris, & Orobi mentionem faciens, Lathyri [ci-
cerculx]nome prxtertnittit.Dicere quis poflit O-
ehros,Lathytos,Phafelos,vnu efle genus, verum
pluribus nominibus appellari. Eft &cicercula,ati-
tore Plinio, minuti ciceris, inxqualis,angulofi,ve-
lut Pifum.CicercuIa etiamnu magis in aluo profi¬
cit. CicercuIa,aitColumella,quxP.fo fimiliseft,
menfe Ianuario , aut Februario feri debet, lxto
folojCxloque burrndo.

Cicerculam, inquit Comatius, Columellx Pli¬
nius quafi tertiam ciceris fpecicm recenfet, qubd
illi fuum efle finimus. Namrc vera cicercula eft,
qux >.aAu&f Grxcis dicitur : cicerculam infuper
cicer dixit, i duas res diuerfas confudit.

Cxterum , cicercula diminutiutim videtur a ci¬
cera , non cicere , alioqui diceren¬
tur cicer culum i

flagella, adeu-
bitos aliquot
porre&a s an-
gulo(a,& mem¬
branulis a»cfa,
in vaiios ramos
dimfa : folia ex
peiliculis pal¬
mo longiori
»us,Iong.i, vc-
nof\, A: acuta,
bina i uncia pe-
aiculo , Inzer v-
ti umque in ca¬
preolos abeun-
tc, proxima ful¬
cra amplexu ros,
flores longis hc
rene pediculis,
miriores quimNar-
bonenfis Lathyri iftliqtia rubrx, anguftx, pehe
i rotundx , grana continent minora quam Vici®
i fatiux,quxdam oblor.gain Lathyride, fi necata -
! Pucu minore, nigncanua,rugofa nonrtihil & ma-
i culofa. Hilus mediam partem feminis occupat:

! /rfp.or leguminofus -.radix fubr.ft perennis , loi ua,
j digito crafltor, fingulis annis germinaf s. Eadem
clt,ni fallor, qiiam reneri, colore partim albo , ac
nonnihil cx luteo pallido.

Trag. in hift.lat. pingit fub titulo £otcfccrrt/
hon tamen bene fimplicitcr ponitur, videture-
nim tradi ab illo in hift. germ. fub titulo l\fi filii,
j tiulbc 2viH’J)crn & ivicP^cit , breuiterru-

* mis deferibens , dicit : Rceentiorcs legumen,
quod nos Pifum Grxcolum interpretati/umus,

Eruum & Orobum non fine errore nuncupant.

Apud Fuchfmm eadem icon eft fub his nomi- n . .
bus Erui rufii, &filueftri$ Orobiigal].rejfenrire9
Ers.Yx deferiptioneautem Fuchfiuquxfer^ nulla,
non polium iud:carequam iniclligat plantam,
non diftinguit fuum fatiuumEruum i filueftri.ni-
fi colore feminis. Icon, quam ex FUcfio rcprxftn. Icon.
tamus, bene conuemc cum noftro Lathyro ger-
manico, a nobis iam deferipto.

An Eruum Guilandini ,quod Mocbumw Italia Mechm
| nuncupari fentit i fed plantam, quam Matth. pro
| Eruo ex Fuchfio fupponit, Mochum elfc perne-
’ gat .Mochum Etuum efle vere dicit Matth. interim
tamen Mochum ignotam flhi plantam /latuit,
quando non Mochum , fed vagam aliam ftupein
pro Eruo pitturi exprimit.

Apud Cordum in Hift.non bene ponituricon
ex Trago, proPbafeoIo ipfius Corar.

Eruum officinis, inquit Matthiolus, Orobus Neronem
Grxcis, vulgo Mciho , Arabibus Herbum, Keifene , L*m*
flue Italis Eruo, Germ. lEruen, Hifp. /cr-

uos, Gatl.Erj.Eruum frequenti ftimum m Hetruria
n.ifclt:nr, ac feritur. Figura Matth.non male con^
ucniteum Lathyro magno, flore minore ger- *

mahico, vel cum Lathyro maiore anguftifolio
flore maiore. An deferiptio competat iconi con-
fiderandum. In poftremiscom.fuam orni fit effi¬
giem, relinquens verba, qux pofueral , & aliam
lurrogans aominc CUmem latiore folio.

Dodon*

i

•'cttera

' reitc /-

Dodon. vocat Lathyrum filueftrem, uullol
rubentibus, negatqueeffe Eruum quod perpe¬
ram picrique aliquando crediderint. J.omcen def-
criptio non placet, videturque Larhyri Ipccies
confundere, dicens •• Jsic^cm.Gracis Lathyros,
Latinis cicetcuIa.autPifum Grscotum,

An Lobe!. & Penatfit Cicercula altera confi-
°cr,and“n; :an Phafeolus Dtofc. Nonnulli Pha-
leolum IuIpicatifiint.Ego,vt verum fatear, Lobe-
lium nonintelligo, hic defcriptio videtur polle
conuenirc cum Lathyto Narbonenfi, nec de-
monftrat qua in re differat ^ ftia Lathyride Nar¬
bonenfi quam negligentet delcnbit , non de-
hionftrans flores.

An Camer. horti, Lathyrus fllueftris alius an-
g^fus,dc quo fub Lathyro maiori flore.

Hift Lugd. Lathyrus fatiuus anguftifolius,
t^uem Erui nomine depinxerat Matth. priore
commentariorum in Diofcoridem editione , id
eft, in hoc genere , quod latiotibus-eft foliis
TaZ Matth^Clymonum offevult ,Cord. Eruum fati-
n. Piuim Gticorum. Et I.athytus filu.

Dodon. Eruum fatiuum Fuchfii:flores rubefeunt:
Jcmen vtin Lathyro fatiuo coprefTum, inequales
habet angulos, verum minus eft,&duriu$,& co-
: LuZd' *6re in atlun} degenerante. Adale affiimpfli Hift.
,r' Lugd. pro ftio Lathyro iconem Matthioli , cui
non funtfiliqux lata: : abfque iudicio prxterca
dicit Lathyrum filueftrem Dodon xi eife Ermim
Atiuum Fuchfii. Pilum Grxcorum Tragi non eft
Clymenum Matthioli, fed Lathyrus angulofo fe~
mine, cuius figuram non habet Tragus»

Cluf.in Pannon. Clymenum Matth. flue La¬
thyrus Dodonaei, vel Eruum fatiuumCordi.Itcm
Hift. Lathyrus filu. Dodon. Clymenum Matth.
Eiusduo generalatifolium & anguftifolium. La¬
thyrus Dodonxi , noftro quidem iudicio, diuer-
fa eft & clymeno Matthioh ,quamuis cius fit fpe-
cics. Eruum fatiuUm Cordo eile non poteft, di-
uerfum indicanteipfa voce fatiuum. Icon qui¬
dem , quarappofita eft Cordi Phaficlo , eft cius
pk utar, quam intelligit Clufius pro Lathyto Do-
domi, ni fallor, quamquam icon in poft. Hift.
Exot.non fit huius Lathyri, fed dymeni Matth.
Lathyrus igitur anguftifolius Clufii, eft nofter
gerinanicns, dc quo hoc loco agimus.

Eruilium, Caftajp. loquitur , quod vuigo Rttbi-
ftaw vocant, tan quam Pileolus filueftris e'ft :ven-
dunturque eius grana recentia, aliquando pro

Pileolis:dcprehendunturaiitem,quoniamdeco-
ftionc ruffefeunt, Seduliores permanent : cum
perfe&afuiit, nigra redduntur , (ed decorticata,
pallida ftint: gracilior eorum filiqua: folio coh-
ftat bipartito, angufto , digitali ferme longitudi¬
ne, medio capreolo , flore purpureo , qui gemi¬
nus in longo pediculo eft : caules fert Pileolo fi-
milcs I oritur (ponte inter fegetes. Quoddam
genus in filuis nafeitur, pluribus in eodem pedi¬
culo floribus, roleis : liliquis tenuibus, nigris.
Plinius modo Eruilium , modo Erudiam vocaf
Theodorus Eruilium vertit id , quod Theophri.
fto Ochros vocatur, quamuis aliquando ciceram
vertat, quali putauent idemeire,Eriuiium>& ci¬
ceram, & Oehrum. De Ocino TheophA Gal.

De cicera mentio eft apud Columellam , qui pa¬
buli potitis generibus, quim leguminibus eam
adnumeran teftantur : nam bubus datur Erui
modo. HacG tfalp. Sed.vtverum fatear.nondum
alletere polium, de quibus plantislcnbat: Ledto-
res igitur confiderent , an forte intelligat Lathy-
rum noftrum maiorem germ.& Narbonenlem.
Eiuilia , autorc Anguift, hodie & Antiquis di-

UBER XVII- ,4

floribus | Hodie in Italia Bononienfibus Zotiioti,

Pataui iErbeggia. Aft perquirenduin qux planta
dicatur Bononienftbus Kouiotl,&Patatiii Er beggit%
an coniiemat noftroLathyro itiogno.6ernj.vcl
Narbonenfi.

i Lac^i maioris fpeciem flore rubente Monr- Locite 5
beJgardi habiii in horto Iil. E.C. a me fatam: pio- Tcmpusi
vemt copiose in dumetisintcr c7M/c».;fcfapfi
dem limitum Montb. via verfus c b/rliiont, Sciti
monte vitium U Cbaux : aues femini perquirunt
& hliquas perforant, vt ea deuorent : abundat
etiam circa BefFordix cnfteilum in fepibus, pne*
tere^ inter Mcndiere SclSlflc. Inueni aliquando
vno miliari S Bafilea prope ifsrci*$4d)/in montfe
March lonum Badenfium menfc Augufbo cumft-
liquii & floribus prope Mjrimjnt in vitium coi*
le,quem dHefunt,abtindabat menfe Auguftofl-
hquis fere matilris in dumetis. Inter CoJmanatri
Si PoJuueiier anno 1595, 9. Itilii. Prope Tban,
menie Angufto obfci tiaui cum flore hio ruben¬
te eodem anno : Iulii 4, inter Colmanam & Slc-
ftadium dbfdrtiaui Lathyri magni fpecicni & prx-
ccdente non diftcfenteih , quod adhuc animad-
ueiterim, nifi floiuin colore albo; Cxterumifi
aruis & inter dtimeta prouenft,inqiiit Fuchf.L:E-
to , ait Dodon. pinguique agro circa eorundem
margines prope fepes, dumos, ac fcnuccta ena-
fcitur, qilx ca pie olo Tuo apprehendens confcen-
dit & fuperat.

LAteIyrvs MAIOR L A T I-

fdlia , flore maiore purpureo;
ciofior.

. Peli*

N?firati

T ^ iiuc ger-
man .I.athyro
omnibusjJar.
tibus fpecio-
flor, membra-
ueisahs, ve-
nofis , fecun*
dum caules
prolixos ap¬
tis \folii biha,
neriiofa, rigi¬
diora , in ob-
tufurh mu¬
cronem defl¬
uentia , vncia
circiter lata,
pediculo nic-
braneo in cir¬
ros faceflcn-
te adneiftun-

, . tur florei fln-

gulan appendice , dhdrantali interdum, niifrm.
tur, multi mnfli, magni, purpurei A colore gra¬
to, quos (cquunturyfti^iw, vncias tres longa:, aut
etiam maiores, vix lemunciam lata:, nonnihil
comprcflx.

Matthiolo mDiofc. clymenum dicitur , Iicdt :

qtis planta fit clymenum in Italia nondum po- J '
tucrit inueftigareiproponittamen figuram plan¬
ta:, quam D.Cortulus cimifit.qui fatis repiidcn-
t.irc Videtur Lathyrum maiorem, latifoliam , abf-
que tamen vlla deferiptione.

Lathyris Narbonenfis ( aiunt Lobel. Sc Pena r w'.
Ad u.) latiore folio, valde veriiiinile eft, ii Lathyri- SJi'
dis eatapume granis , qu* Orobinis fimilia Diofc. *
dicit, nomen fadlum. In Narbonenfi agro fre-

qacntijoretiimpiteajCailatioraJapcrne acuta, bi
na , neruofa , per intcrualla oriuntur folia, fitu &
aemulatione auriculam lcpufculi arrectarum , aut
BupleuriHerbariouim. Item Obf. Lathyris Nar-
bonenfis latiore folio,Anglis jfid^elinrtc/elytne-
hobet.riot/t- »/ . tmnm /irinum rnrrll . PifuiT

HISTORIAE PLANl ARVM.

Cftltur*.

/

(ilt-f.mt.

'Cl-jmenun

Matth.

t .Bauh.not .

Loe

mim Matthioli , Eruum fatiuum cordi , Pilum
Gricorum Tragi, Adu. 598. Ic. Piam. Lathyrus
latiore folio’. Figura Lobehi melius conuenit
cum Lathyro maiore, anguftiore folio. Pifum
feneorum Tragi , quod defcnptionem attinet,
differta Lathyro Narbonenli ,vu etiam figura
Lathyri gcrnianici.Eaium Cordi fatiuum, eit La-
thyrus fatiua, non ciymenuin Matthioli, nec Pi¬
fum Grxcorunl Tragi, quod ante monuimus.
Lobel. nimis obiter hanc plantam defcnbit, nec
demonffrauitdilelimen inter hanc dc Lathyri¬
dem i'uam,& cicerculam fecundam , Nec plecet
qubd Lathyridem hanc, hon potius Lathyrum
vocec. Lathyris enim dicitur de cacap titia mino-
re olhcinaruiu.

AnThalioLathyrus filu. maior, fcu purpu¬
reus, caulibus quadratis. Hift. Lued. Lathyrus
Tatiuus latifolius: Clymenum Matthioli. Camcr.

hortisLathyms filu. IatifoliuSjClymenum Matth.

flos dilute rubtllfis, imprimis elegans eft.Planta
ipfis pedamen cis fulta , facis altd fitrgit, ideoque
topiario operi commoda eft. Clui. Pannon. cly¬
menum Marth. fiue Lathyrus Dodonxi. Item
hift. Lathyrus filu. Dod. clymenum Matth. duo
eenera, vnum latifolium. Sed diximus ance La¬
thyrum filu. Dod. diuerlum a clymeno Matth.
Icon ab eo propoli ta, eadem eff cum Lobeiiana.
Verum per genus Lathyri latifolii ego mtelhgd
clymenum Matthioli. _

Scribit Ponain defcript. montis Baldi, Eruum
fatiuum Cordi, Pilum Cnecorum Trago- Mac-
'thiolus pro clymeno pingit , nos autem dicimus
tres diucrfis plantas. .

Gafp. Bauh. apud Matth. clymenum Matth.
Lathyrus, fiue cicercula Dod. Lathyrus latifo¬
lius filu. Lugd. cicercula Cxfalpino. Ego aliter
quam frater C. Bauh. fcntio;feparo enim Dodo-
nxi Lathyrum a clymeno Matthioli. Cicercula
Cefalpini elfc non potcft,q«od fatis dcmo aftrat
deferiptio : tribuit enim ei iiliquam lat:m & bre-
uem, femen album, qui non competur.tcly .ne-
no Matthioli.

Tcmpu

&

MYWLIUIUII. X t •

Lathyrus maior, purpureus, repertus a no ais
verno tempore in itinere Monfpclio verfus Pe-
roux in fepibus , inter Valentiam & Viennam in
a^ris. Florentem infuper vidi Argentinx in
horto D.Fridcrici Meien Iulio , & Augufto , &
Septembri. Iac. Gargilius Scotus mifit mihi ex
Anglia eam, Ctti latiora folia, cum hac inferiptio-
ne -.cicercula purpuret maxima Angi ico.

LATHYRVS MAIOR NAR-
bonenfis angttftifolius.

Camcr. hor-
i^lathyrtts altu*
artgu/lifol:us i
priore tantum
hac nota dil-
crepanS , & fa¬
cillime Hiemis *
fxuirum tole¬
rans»

LATHYRI SPECIES LVTEA.

LAthyri quidam fpccies nobis viia fuit pri-
nitimanno 1608. florens Iulio in horto D
FridericiMeicti, cuius femen ei milium luerat
pto legetitin femine. Similis alioqui Lathyro
(illi. Narbopenlium flore rubente, vel albo . lo¬
lia enim habet bina , longa, ex quorum medro
cdpreolus inaliquot partes ktptrne diuifus pto-
l|lic,fl ofculus luteus aiucrfus a noftrate Laibyro
iilueftn lurco dumetorum, cui flores fttncfimul
in vnopediculo iuntfti : folia etiam lunt minora,
& tota planta mitltb maior , ramofiorquc , qua-
tenus hucufquc obferuare potuimus.

IfiCUli

icmp ,

Scrr.e ■
tum.- u

I:iW|

LATHYRVS LVTEVS SILV. DV-
nac torum.

Locus

HAnc Lathyri fpeciem cum longioribus &

fl • i _ fe.1::. Xllnn/nali. nl\/a>mil1l.

/inc JUliUl/H IJJtUtltl turii - —

jLanguftioribus foliis, Monfpelii obferuaui,
vnde etiam fimilem attulit Gen.Cherlerusp. m.
Deferiptio. Fo/M huic funt bina aim capreolo in medio bi¬
fido , vt m latifolio , folia ad originem pediculi
foliatt & laciniiti quaterna, quorum duo maiora*,
alia minora duo, qua: minus fcelicitcr in no-
ftra icone exprefTi • flores magni , cx longo
pediculo , latifolie fimiles figrua , & flore pur¬
pureo.

inX radkese- Dcf:

Xlpen
gulofis firhilo-
fifque flagellis
late fe propa¬
gat, infirmis ta¬
men & humi
prouolutis , r.i
fuflineatut bi¬
cubitalibus fle
altioribus.:/<j//.t
quaedam cala¬
mos pinnatis
alis amplc&un-
tur, alia extre¬
mis ad natorum
infident, bina,
oppofita,vt La¬
thyro fifiqui
hirfuta , vel ci-
cerculx,breuio-

7cr>K.

'plores.

1* , inter qux
tortiles capreoli enafeuntur -.flores exteris La¬
thyris fimiles, ex longis pediculis parui , lutei : fi-
liqux fucueduntglabrx, qux maturx.mgrxdhia-
i tx, interdum nonnihil incurue.Semina paruafex, $cm
I vel feptem , pene rotunda , lucida , non va

m fil*.

cui. Ci'

L 9«v-

fpe-

*.

'pii. e r-

tlBER

riegaca, fubluteaC

De Hoc Dodon. agit in Hift. dicens : Terne
glandibus finiile quoddam legumen. Huius me-
ininit& Tragus Hift. germ.vocans n>ilb Fedicrrt
mit gtilen bltinten* Et Hift.Iat. nomine Pififilv.
Graecorum flore luteo & rocjcle nncfcu Ad veri.
Aracum appellant, & Ciceram luteo flore :& O-
chr® vicium quoru»dai.\

Thalio in Harcynia, dicitur LathyrusfilT. flo¬
ribus luteis.

A Gefncro de coli, ftirp. fit Aphacae, vel r iciar,
aut potius Orobi fpecies, floribus flauis.

Tab.Ic.& Hift. viciam aj pellat, Qjccl iPicfert/
Cr/.hv. Vicia, Gall. Vejfe. Belg. vitfcti. Magno
fane errore Lithyro luceo Compilator accom¬
modat nomina Vicia: (impliciter diifijc : denomi¬
nati non deferibunt.

An Ctefalp. hunc intelligit , quando ita (cribit:
Aracus exilis eft planta, dodrantis altitudine ; fo¬
liis Cicercula: -.flores fert luteos : filiquas lon¬
giores, tenuiores, rotundas, & nigras, in quibus
iemihafotunda, nigra & fcabra-.oritur inter (ege¬
les, gracili (olo,

Aratus,inquit Theophraftus*in Lente nafciturt
femen fcabrum & durum. Galenus idem tcftatur
ex Lente , inquit, degenerat : femen ineptum ci¬
bis , alibi inquit. Quod Aracott vocatur in Afia
filueftre quoddam rotundum, ac durum, Eruo-
que exilius , in (rudibus cerealibus repertum,
quod (eligentes proficiunt. Alibi Aracus ab eo¬
dem vocatur, femen Lathyro fimiie,adeb vt mul¬
ti putarint, ab eo nequaquam genere diuerfum
e (Te, quandoquidem &v(usipnus omnis, & fa¬
cti It as Lathyri facultati fimilis eft : nili quod A-
raci duriores (unt,mimifque facile elixantur, &
idtoconcodu difficiliores. Hac c<c/«r/pi»f»,exqiu
buspanca qutedam conueniunt tumnoftro I.a-
thyro luteo.

Lathyrus flore luteo Montbelgardi in Horto
lll.C. Vvirtemb.fponte & plantata florens Iulio:
paflim etiam circa (epes , 8c in pratis , vt in fera¬
rum Horto E. C. flores adhuc Auguflo cum fili-
liquis. Obferuaui copiofamcirca BefFordiam, Ba-
filea’ menfe Aprili & Maio,aclunio extra portam
lapideam. Lugduni au bois de ia bonae Alternande
florens Martio , cum radice nodofa. Gencux in
pratis, ficitt&Monfpelii. Quidam volunt Erui
genus, quidam cicerculam filv. FuchfiuS prarcep-
tor meus, cum apud illum e flem, Lathyrum. Fra¬
ter Ca(p. attulit Patauio nomine ciceris Latino¬
rum. Paflim, inquit Thalius Jocis carduis ac pra-
tenfibus prouenire intuitus Ium*

H

LATHYRVS SILIQ.VA
hirfiita.

RAdicd eftfingulari, tenui, annua : angulofi
caules , cubito longiores funt : folia bina La¬
thyri eius, qua: flore albo, 8c rubro eft : at florum
purpttra fcentium pediculi longi funt,fefquipal-
mares aliquando , licet & vix palmares inter¬
dum cxiftant , in quorum faftigiispliuesdifpofiti
flores, qui delapfi filiquas relinquunt, longiores;
quam in Lathyr* flore albo , rubroue, anguftio-
refque, vetdm breuiores & latiores , quam in
maiore germanico , fefcunciam fere longas , no
totam (emunciam latas* hirfutas, a (peras : femina
comprehendentes maioris germanici feminibus
fimila , minora, ruffa , vel nigricantia, rotunda,
(upctficie crifpa.

Dodon. fuum Aracum fic deferibit : Similis
Tom, II,

XVII- j*

Xatiyio, Ara¬
cus eft , caule;

I cnim>fbliifquea

\15 eum omnino

refert ; florei
Iiabetex rubra
purpura in pu-
niteu inclinan¬
tes, filiquaa
paulo minol'es
atque in his
grana angulo fa
quoque & La¬
thyris fi milia,
fed minora,du-
rioraque , min
nufque com-
prclla , colori;
obfolcta , ni-*
groque proxi>,
ma. Rarum 2c
noc etiam le¬
gumen , quod neque ab aliis, quam rei herbari®
ftudiofis feritur.

Gal. lib. de Atini; facul t. afaxey appellari fctjbitj
& pofteriorem nominis fyllabam , per X , in Ari-
ftophanis Holcadibus , notatam inueniri, ad difc
ferendam videlicet alterius Arachi,pcr^,quice-
reaTum frugum vitium eft. Latini Ciceram no¬
minant.

An Anguill.Aracos^c Aracis. In Italia Moclia, /frackfi
in Grxcia hodie Araca ? Ar- ta.

An Adv. Aracus, aut cicera. Quamvis, in-
quiunt, diffinxerit Galenus Aracum citra afpir?-
tionem feribendum ,ab Arachoa(piratione (cribi
(olito , vitiumque & exitium quoddam iftud po-
fterjUs Lentium Sc aliorum leguminum dixerit:
tamen vtrumque videtur ab indole fui cognati
leguminis quali in fpurium abiilfe. Eft enim
piorfum cognatus & fimilis , fortaflis idemillft
Aracus, quem quidam cicerculam alteram vo¬
lunt : nec abs re, cum eius grana fordidius nigri—
cantiainter Pifa,Orobos , & Vicias pullulent , &
quibus videntur degeherafle. Quod idem Co¬
lumella affirmare videtur, quando nihil fapore,
fcd tantum colore a cicercula diffidere , eoqu®.
cicera vocari a (Terit. Tandem Obf. & Ic. Planci
Aracus, aut cicera, Ital. M jcbo, Adu.398.

An hift. Lugd. cicera, cuius icon cxLobeliof
proponitur , defcripdo autem ex Dodom-ti A-
race fiue cicera, Veium nosdubitamuS an Lob. '
ear.dcin intelligat plantam. A

Lathyrum fiiiqua hirfuta teperi ih agris Cbar'-, locus
mont , necnori verfus; C hajlenoy circa agrorum. Tempus»,
limites: item verfus florentem Iulio

& femine maturo Augufto. Tranftuli in hortum
Montb. 111. C. Wirtemb. vbi in magnam excref-
cit altitudinem. Lugduni quoque vidi. Frater C,

Bauli, obleruauit Bafilei. Hunc etiam Confpc-
xi, ni fallor, florentem GcneuxMaio Sciunto;

In ducatu Wirtemb. prope fontem admirabilem
Augufto, & in horto Fridcrici Meter Argcntina^

LATHYRI SPECIES QJV &>.

ERVILIA SILVESTRIS Do-

donxi.

ANguIo/os, aliarum Latbyrorum inftar,Ci«-

les profert cubitales & bicubitales , quibus, ^
nullo intercedende pediculo , amplexicaulia ad*:

Gc %

jo«

HISTORIAE

PLANTARVM.

fSAim

ger.

Mutth . net.

jiafcuntur fo-
JU , oblonga,
inodb fimpli-
cia , modo in
capsrcoloc ab¬
euntia , non
raro non tan¬
tum in bos de
generantia,
nouam folio¬
rum fobolem
e lateribus, aut
mucrone » iu-
cundo natUrx
lufu , patien¬
tia : ftoYcs ex
foliorum finu
prodeuntes ,
fingiilares , Sc
breuibus pe-
diculishxren-
tes: Jiliqua vn-

fciasduas longae, femunciam latiores , fecundum
longitudinem pinnatx, quibus quina, fena, plus
tninus continentur Pifs melina , Sc obfcuri qua¬
dam fiauedine, non cxa&e rotunda , fed ex mu¬
tuo compreiTu vtrinc^ue (cflilia , linea quadam
albicante media longitudine prxdita : magnitii-
dine Pifi albi vulgaris , cum quo magha firailitu-
do : idem quoque fapor.

Mattb. in Diofc.cum magn. figuris Latin. tc
‘ ItilicityArACHs niger. Planta, cuius imaginem ex-
preflimus, Arachum fcclmdo loco i Galeno de-
feriprum, &Theophrafli per omnia refert. Mat-
thiolus fuo more prdponit fohim icone fine def-
criptione:ea icon accedit ad Erudiam filucftrem
£)od.non tameh placet flores e* longis pediculis
plurcs pingi :in Epitome dicit caulem fubafpei u;
iiliquas I^ifi minores , in quibus femen afperum,
rotundum, pullo colore, qua: non refpondeOio-
.ftrx plantx.Cam.& CBauh.alias icones habet, in
quibus flores meluis difpofiti Sc appidti ; confi¬
derent lepores, an in deferiptione epitomes
Matth. non idem eueniat quod in figUra, nem¬
pe mixtam, &confufam ex duabus plantis.

Dodon.gall. dicitur Eruilia filu. P oisfauuage
flores albi , liliqux rotundi , femen rotundum:

Pihs fimde, minus, amarum, viride,durum admo¬
dum flccum. Herbarii ferunt in hortis: Piforum
quarta fpecies videtur, Piforurri filucftris fpecics
nominatim ea , qux Eruilia fylueftris HermoUo
Barbaro dicitur; Eidem de frum. Eruilia: ftlu.fili-
quz Lathyri fimiles:miftores,in quibus rotunda
(emina, Eruiliis minora, &duriora, colore fub-
lutea, fapore fubinde fubamara. Rarum Sc pere-
grimlm legumen, quodque ^ ftudiofis herbarum
fantdra ac raro quidem in hortis feritur. Eruili-

am, fuc Ochron filueftrem appellauimus alio
deftituti nomine. A veritate recefEtMatthiolus,

' qui !:gumenifludAracum& quidem nigrum fe¬
cit, plus huic fimilitudinis clim legitimo Eruo e ft.
Item HifLcolore fubiutea,aUt nigra, fapore fub¬
inde amara. Huius leguminis cum Eruo i fi non
idcm,aftif.itas maxima , Sc tanta quidem, vt pro
Erui fuccedanco citra errorem haberi queat, at¬
que omriibms medicamentis eius loco adhiberi.
Sufpocta nobis efldefcriptio Dedonxi , cui pro
ratione ftat voluntas, qui vari£, prout voluit, Sc
ipfi placuit, femen dcfctipfit.

Lob. Sc Perne Adu. Ochrus filu. fiue Eruilia.
Silueftris indolis, velutiquc degeneres ^ Pifis,
Ochtifquc Eruili* , quafi ctuendx & eucicndx

di&x,rariiis nifi in hortis Septentrionalium Her¬
bariorum hodie feritur ‘ iuxta tamen fepes , vias,
ih Linguagotia fpont6 reptat imbecillioribus vi- ivafy
ticulis , Membranula triplici , aut duplici fecun¬
dum longitudinem veluti pinnatis , ima folia
obfengiora Sc latiora, in dauiculas delinentia fe¬
rentibus : fupern e foliola ver« partim in plura Sc
minota diuiduntur, partiib etiam clauiculis do¬
nantur candidis, & interdum purpUreis, flore Sc
fili qua cicercula:, cui admodum fimilis. Item Obf. '

Ochrus JltuiCiQc Eruilia Adu. Cicer Oroboides quo- c*u. .
runiatu. Ic. Piant QcbrustuicErtiUiA, Teut,*7S>*
Tom.a. Lobeliusin Ob/. proponit figuram Do-
donxi. Dubito an proueniat in Linguagotia , fi-
quidcm inibi non obferuaiii quod ait dc foliis,
qux fupern^ in plura Sc minora diuidantur .du¬
bium mihi mouec,quia non refpondet figurx : ft
ipfc non pofuiflet ngpram Dodonxi , fufpicatus
fuifTem, eutu tradere Lathyrura flore albo , quae
Monfpclii proucnitin fegctibus,vbietiam qux-
dam flore rubente.

Geneux prouenit mihi in horto, ^quotem-^OCUl
potr prxteriere triginta anni , quibus niinquam, r !

vifa, donec anno k?oi. cx femine dato per D. Fri-
dericum Mei erum nomine O.chri Dodonxi in
horto Montbelgardenfi lll. E. C. fata excreuerit,
qux tandem Auguflimenfisptincipio exaruit fe¬
mine maturo.

LATHYRVS ANGVLOS0
femine.

AHgulofis, ptolixis fatis caulibus prxditus, in

ramos multos diuifis : folia pediculo hxrcnt Dcf,
latiufculo, duahtis ad exortunl appendicibus,^**
caulem cbmple&entibus : funt ea vero gemina, ° i
oblonga, acuminata, glabra, ftriata,int-r que pro-
filicns pediculi reliquum in tortiles abit claui-
culas, quibusproxima apprehendit : expinna-
tarum appendicum finu pediculi exeunt fingu-
gulares, florem gerentes vr:jcum,maiufculurn, al¬
bum , quem

'rmilftt.

excipit

lata compreu
hyfemina, clau¬
dens angulo-
fa,candida:rtf-
dix fibrofa,
gracilis.

Quidam Vo- CicA
lunt , inquit tirntuX
Tragus %nc*
Jjcrn/ cicer A-
rietinum , alii
columbinum >Ctl*lA
per nosquide
licet , verdm
dicimus Pifum
Grxcorum ve¬
terum: dicite-
nira Plinius
hb.iS.c.u. Ci¬
cerculam ha-

<rut fila-

bere angulos vt Pifum. Idem in Hift. Lat.Pifum
Grxcorum fatiuum quod quidam Eruum^cO-

robum non fine errore nuncupant. Icon, qux

eft apud tragum, noneft Lathyri fatim , fed ma¬
ioris filueftns.

Officinis & Grxcis aped Lonicerum Orobus,
Latinis Er«««jGermamstJ£ru«n. fachfid

LIBER XVII-

ftichfio tomnMm, Sifaium, Svc,r Gwcis: ure, & officere luminibus,
floribus candidis , vel in candido cimicis, aut
TuchJ.iu)*- puniceis: Verilm is nimiilm obiter defcribit,

J07

lathyrum',

licerent*.

i*Jkl. r

non

diftinguens fatiuum h filueftri, nifi /olo feminis
colore. Quidam apud Fuchfiumin Nift. Lugdu¬
ni imprelfa annotat, cicerculam magis videri. Ide
de comp. med. Orobum,ait, hodie non cognof-
citur k noftratibus Pharmacopocis. Non enim
eft hoefemen , quo pro eo aliquotannis vti ca-
perunt: Ochri enim femina /iint.

Fuchfius, prxtefrea tcfte Matth. in Diofc, hal-
lucinatur in /uo piant, volumine. Cicerculam
vulgb vocatam , fatiuum Eruum elfe exiftimans:
etfi omnes rei herbaria: periti ^Galeno Lathy-
rum appellari non dubitent. An Cicercula An-
guillarx ii Theophrafto Att9i/?.f,in Italia cefercbea,
tefera & wanarob* vocata.

Eruum album ex Italia Gefn. appellat, quod I-
talis Mocho in Hetruria ddhim fit , quorum vtru-
qucfquoniam fumma illa amaritie quamOrobo,
i. e. Eruo , tribuit Galenus , caret , ] an verus fit
Orobus dubitari poteft. Eruditi quida , vt Fuch-
fius,niGefn. fallatur, pro cicercula accipiunt.
mt‘ Phafiolus minor eft , vt vult Cordus , qui ab
■U4cm aI*quibus angulofum Eruum appellatur. Flores
lojutn. cius candidi,& femina colore candida.Radicc tu-
w Cordi, berculisexiguis plerumque plena. Aft Cordo
icon alterius planta: ex Trago non bene ad¬
dita.

Bellonius feribitin Alcxandria Aigypti abun¬
dare genus Pifi, quod Grxci vocent Ve¬

neti Mauerette , Romani Cicercbia , Galli des
Sars.

Cicercula prima Dodonam gallico ,*a0y£f, cu¬
ius flores albij/emen quoque aIbum,angulo(um,
Columella: & Palladio Cicercula. Lathyrus non
eft Eruum, vt quidem exiftimant. Idem hb.frum.

hift. lat. in folio. Dodonxus olim pofuit ico¬
nem Fuchfii , quam etiam nos proponimus pro
Lathyro,fiue Cicercula. In poft. hift.lat.eara ex¬
hibuit pro Araco, fiue Cicera , quod non placet;
non tamen di/plicetnouaicon,quaminlat.ponit
pro Lathyro, fiue Cicercula.

'P"- Lathyridem Narbonenfem alteram conftf-
tuunt Aduerfan.a.angufliore gramineo folio,cui
ibidem enata: in vdis , fohaadmodum angufh,
graminea, venofa,& mucronata, bina, e pediculo
in tortiles , capillaceafque clauiculas definente,
Catanancc [Ieguminacea:] fer£ funt : defluxis al¬
bidis , & luteolis floribus fuccedit fiiiqua cbm-
pxeflior, duplo breuior, latior fuperiore [Narbo-
ncnfi] latiore folio , vbi grana angulo/a, pufilla,

Pifi, aut Eruilix /apore. Qbf. Anguftiore grami-
' „m neo folio Lathyris Adv.jctf. Lobeliidefcriptio
non conuenit , eo qubd non diftinguat a fua L a-
thyride latiore folio, cui nimis fimilem facit :icon
demonftrateam, quam nos hoc capite tradimus
an flore luteolo extet, fubiudice liseft, miror
etiam Lobelium albido florcdicentem , &non
albo. Illud prxterea notandum , quod dicit femi¬
na pufilla, qualia forte in fpontanea, non item in
fatiua. Qua; caufa fit vt in Iconibus Plantini,
omittatur icon propofita in ob/erv. me fugit.

Mal($ tandem Lathyris Lob.&Penx dicitur, cum
Lathyrusdicendum erat.

Cicerculam vocat Csfalp. fcribens,femen e fle

J Cxterum Cicerculam hanc refert fratei' C. C.s*uk!

, Baufuad Clymentim Matthioli, cui penitus aflen-
tiri non polfum, vt fuo capite dictum,
j Grxcis kJAj&s dicitur ( quemidmoduit) apud
! Hi/t.Lugd. legitur:) Lafinis, vt Columella: & Pal¬
ladio, Ciiercula:G aliis des Gejfes : caules habetan-
gulofos : flores candidos: (illquas latas ; femen
album, latum, comprellum , inaequaliter angulo¬
fum. Hunc Erui nomine depinxerat Matth. Frgu- H,a Lsf d
ra Matthioli quam proponit Hift. Lugd. nullo Upjis.* ’
modo conuenire poteft, fiiiqua enim non funt
lata:.

Lathvrum Dodonxi Camer. horti appellat,
flore purpureo, & alterum albo. Pifumangulo- Pif*m
fum vulgo tam a viticularum, quhni feminum an-
gulis didum, JEcfcrbee. Orobum Fuchfii, Ph^- orlbwF
fiolum minorem fatiuum Cordi. Cicerculam ^

vulgarem, fatiuam, flore albo Cluf. in Hi/I. nomi¬
nat, cicerculam Plinii & Columella:, ?dci^;v3 La¬
thyrum, Gall. Cerres & Pj/j c£rm,appellant:Paii-
fien/es des Sars.

Scui in borro Lathyrum flore albo Montbel- locus &
gardi /emine Stutgardix in horto Ilh Ducis ccmP«s.
collefto. Semen maturum fuit Augufto.Monfpe-
liividi in /egetibus florentem Aprili , annua eft
herba. Stutgardix autem in horto Ducis ob/erua-
ui florentem Iunio, flore omnino albo , ac etiam
partim albo, partim rubente, qui quantum diffe¬
rat a fequenti,ha:reo.

LATHY*RVS FLORE RVBRO,

& alius albo.

FLore & foliis proxime accedit ad Lathyrum Defct.

flore alho , inter /egetes Monfpefienfes ob-
uius : flos ruber, quales jiltqua & femen , iam non
fuccurrit.Aprili florebat Geneux in horto.

Idem forte cum prxcedenci , fed colore va- Tempus.'
rians.

An Dodonxi gall. cicercula minor, ajo-xor , A- An, C,cer
racus, Lat. Cicera flore rubente. Item Hift;
frum. &in fol. Similis Lathyro Aracus cfl , catilc cer*.
enim ,folufque eum omnino refert : flores habet
ex rubra purpura in puniceum inclinantes, fili-
quas patilo minores : atque in his grana angulo-
/a quoque & Lathyris fimilia, fed minora, durio-
raque,minufquecomprclTa,colore ob/olcta, ni¬
groque proxima.

Rarum & hoc etiam legumen, quod neque ab
aliis, quini rei herbaria: fludiofis feritur.

Gahlib. de aliment. facult. aoetxfx appellari feri- Gillen * ^
bit,& poftenorem nominis fyllabam,per x, in A- ch6'

alteri parte depreflum , quafi effigie cunei : cor¬
tice leuiflimo, albo, aut nigricante, aut vario, in
fiiiqua breui,& lata: plantam autem breuiorem
Eruiho, humi procumbentem, multisramis ifolia
fimili modo bipartita , & angufla , breuioraque:
fiores purpurafccntes:feri gracili /olo : caput ten-
Tom. II.

tiflophanis Holcadibus, notatam inueniri,ad dif-
ferentiam videlicet alterius Arachi, per qui cea
realium frugum Vitium eft. Latini c ueram nomi-
nant,quod videlicet cicercula: fimili tudinem ha¬
beat , atque folo potifllmum colore ab eo diffi-
deat. Cicera, inquit Columella , /apore nihil £
cicercula differt, colore tantum di/cernitur : nam
eft ob/oletior, & nigro propior. Item Palladius^
in Martio, nunc cicera /eritur,qux diftat a ciceri
cula folo colore,quo /ordet,& nigrior eft.

Eft porrb & alius Aracus,flore,fru(ftuquecan-
didis , exterum magnitudine & forma feminis, ,
rcliquifque omnibus, priori fimilis, quem non A-
racum, led Lathyrum minorem effe , forte quis
dixerit. ntnor.

Lathyro fimilis eft cicefa, vt Hift. Lugd. qUo*- Ci cer*
j que tradit, caule & foliis. Flores habet ex rubra
1 purpura in puniceum inclinantes. HancLathv-

<o8

historiae PLANTARVM.

rumHift. ex Dodonaeo tradit , & ei adaptat ico-
Rem cicer,T,quam Lob. pofuit pro Araco,aut ci¬
cera. ^ Verum hxremus dubii, am Dodon. &Lob.
eandem tradant Aracum.

LATHYRVS QV^bAM, QVIBVSDAM
Algyptia Aracus.

ARacus Aigyptius Lathyro albo fimilis, infir¬
mus , clauicularum ope bacillis mxtadepa-
ftis fefe implicat , caulibus angulofis , quibus
^caula membranula fecundum longitudinem adnatee:

fo/,4. foliis ciilmum latis, acuminatis, crafliufculo pedi¬

culo adnexis, binis, ftriatisiirtter qux capreoli o-
riuntur : ad bafira autem pediculi dux veluti alx
deflores exdongo petiolo inflexo lingulares in-
fJcret. fident* Pifi floribus squales , fupremo folio la¬
to furfum expanfo , foris carneo , intus crrulco,
excepta infima ora rubento, colore prxdito, alis
duabus foris coccineis, macula caerulea medium
(pingente, intus cmruleis, excepta angufla pur-
purafccnte orbita: carina ex herbaceo albicat:
fihqua latx,felcunciam longx, compreflir nonni¬
hil ,infigni fulco fimbriato altius exarate 3 femi¬
na continent bina vel terna, magnitudine La-
thyri albi,angulo(a, ac fere quadrata, ii crafliori
latere ad oppofitum deuexa, de in anguftum
tomprefTa, coloris infulci * minutiffimis maculis
anthracinis confperfa, guftu Piforum dulcefcen-
te , de dentium attritu fubllantia qualis Piforum
xquabili.

Cicercula ATgypftaca , autore Clufio, a fatiua
vulgari non valde differt, floris color diuerftls ,in
hac interne elegans , caeruleus , foris cx cinera¬
ceo purpurafeens : grana frequentibus maculis
nigris infignita. An Bellonio cap. ijj.Obfi lib.z.
fjr^cis vulgo Lathyri?

Exillimo Clufium eandem nobifeum tradere i
planta, quamuis icon non in omnibus refpondc-
re videatur, folia enim bfeuiora & latiora, quam
in noftro albo, vel dEgyptiaco.

Eli nobis in horto 111. E. C.milTus per Dom.
Tempus* Ioach. Camerarium pro Araco Hifpanico, flo-
P ‘ renslunio & Iulio. Redditus etiam nobis a D.
Iacobo Zuingcro Balilex eodem nomine.
jM Itus prxrerea pro cicercula yEgyptiacaper D.
Scholtzium. ArgenUintf obferuatus in horto D.
D. Melch.Sebizii, & Frid. Meieri cum flore &.fi-
iiquis Augufto. Adbsec D Doldius mifit Norim-
tierga ficcam plancam nomine Araci Camer.<&
Lathyri Algyptii , afcnbens : flos pulcherrimus
candidus , cceruleis lineis alperfus, quandoque
cceruleus cum puniceis r femen anguloftim , la¬
tum^ maculofurmcaulis membraneustfolia op-
polita , de diuaricantia. Clufio primum hxc
planta rata Viennae Aullrix, fetui re in Asey-
pto colledo , & Conftantinopoli milio : flo¬
res tulit lunio A: Iulio , atque etiam ir Septem¬
bri : femen maturum fuit Augufto , & Septem¬
bri. Francofurti etiam lingulis annis procemt ex
femine communicato.

Hanc Gener
Cherlerus attu- Locus
Iit Monfpelio,

5x5^ nomine Lathyri
graminei , cubi¬
to mulco altio-
rem: filiquis la¬
tis , in quibus
femina tria, qtu-
tuorue,Orobie-
xiftunati magni¬
tudine, vel Vici¬
ae lutere , pene
rotunda,afpera-
ta , fufeis macu-
lisobfica,hilo li¬
neis fufeis pi-
do.

An Lob. icon.
Lathyrus angu-
ftiore gramineo
folio ?

Oui itur Monfpelio Frontignianum reperi- Locusfi
n,S!iocis ficos & filucftnbu,S,cnrc Aprili flo-
rentem. Cuidam doito viro videbatur h.rc
effe Ataci fpecies, vocanquc vulgo gallicc A-
rotice.

CATANANCE IN GENERE.

C A P. X.

LATHYRVS FOLIOTENVIO-

re floribus rubris.

TVfcriptio YT Aie alias efl cubitalis, alias vix palmaris, r/ f-

H " -

Vloret.

Judice tenui fibrosa : coliculi crebri, per quos
fjita tesuiflima, longa, Caryophylli holollei,
vel graminei -.flores rubii, pro plantx proportio-
r magni', fimiles Lathyro flore rubro : eadem

SIS. J ~ - -

forte fuerit cum modo d; da, foliis tantum ludes.

CAtanance [xrtTaywj >07] altera folia habet lon- YolmC
ga , inquit Diofc. velut coronopod.s: radi-
cem tenuem, junceam*, capita [y.tettKas Dod. ex ^
vct. exempl. «hVr c’£e®o©- , vertit lihquas , veluti
Eruum ] fex , autfeptem: in quibus femen fimi-
le Eruo. Ciiruaturhoc ficcatum cd terram, &
milui exanimati vnguibus fimde cuadit. Altera
mali parui magnitudinem habet: udiccm ma¬
gnitudine Oliux: folia & figura , de colore fi mi-
Iia foliis Olear , mollia , per terram ftrata & filia:
femen in virgis paruum , multis partibus perfo¬
ratum velut cicer, puniceum. Catanancen Thef-
faliam herbam qualis Iit, Plinius vt deferibat *
fuperuacuum dutit: cilrn fit vius eius ad amato*-
ria tantum. Illud non abs rceftdixille ,ad dete¬
gendas Magicas vanitates: eledam adhuncvlu
coniedura , quoniam arelcens contraheret le
ad fpeciem vr.gumm mylui exanimati.

Cxrerum cum Catanance prima ignotaadhuc
omnibus fere rei herbaria: profelloribus exilht,
fi quando in plantam incidas , cui omnes cata-
nanccs notx correfpondcant , caue , mquitMa-
rantha , turberis , quod non fena aut feptena,
fed alio quopiam numero capitula habeat: nam
fi hunc numerum , quia a Diofi illi conflituitur ,
neceffario illi adefle tibi perfuadebls: fortafle c3
nunquam aflequeris.

Catanaces nomen Cornarius cx vi de coadio-
ne impofitum arbitratur. Galenus & pofleriores
Grxci de hac herba filucrunt. In catanance alte¬
ra mali magnitudo fufpeda eft.

Scribit Dod. hift/n fol. y.«^a;.«r,in quibus femc
catanancen ferre Diofc. feribat ,non capitula,
led filiquas hoc loco interpretari debere: nam
catananche veluti Orobum habere, Di-

ofeoridem allerere: at Orobu non capitula ge¬
rere fed filiquas.

catana*

CATANANCE LEGVMINOSA
quorundam.

a

Atanancc
ilegum.ino-
fa dlcfta , La-
thyrum familia;
congener legu¬
men cft:, tenui¬
bus , ramo Es
taulibns, quibus
nulla: apta: me-
branx : folia &
longitudine
graminea , in¬
terdum angu,-
ftiora pediculis
deftltuuntur ,
venofa, aduta:
flores tenuibus
pediculis inE-
dent exfolioru
linu ortis , pal¬
mum nonnun-
quam longi s:/r-

liqtu vncias tres longa:, plus miniis anguflx^rvr-
na decem , duodecim , aut plura continent nigri¬
cantia, rotunda -.radice nititur inutili.

VocatD.Agerius Lathyrum anguftifolium, ip-
fc in huius radice obferuauit Orobanchen. Dubi¬
tant Adverf. Eruum filv. Herbariorum , fitne
y.aiuv&yw, fine Amatoria,autNecelIaria,noabul-
bofa Vnguimiluia Diofc. Qua E neceffltate in-
conculTa , & fatali adigeret ad amandum , Cata-
nanccn vocarunt , quafi amoris illicium necella-
rium.Plinius:eiufque coxui cordati viri, confultb
figuras harum tacuerunt : necDio/c. vires, fcd
hiftoriam duntaxat alienam citat. Quodpiam ge¬
nus leguminis fu i fle hanedeferiptio oftendit , cui
non ltiale quadrat ea herbula, quxLagopi an-
gurtifolii foliis vifitur. Alteram catanancem ci¬
ceris nomine non nouerunt. Dubium idem mo-
uentObf. &Ic. Plan.

Geneuxprouenientem intuitus fum catanan-
cen leguminofam , quemadmodum & prope
04M**£jf>aufeitin Suncouia.Etquia folia grami¬
nea forti tur , facili ab olitoribus euellitur , ideo-
que radix cius annua non eft, licet anno fequenti
ex femine deciduo fponte regerminet.

Hxc,tefte Lobelio, in hortis Herbariorum Iu-
lio & Augufto Eliquas fert : vifitur etiam in agris
littorum maris Septentrionis.

LIBER XVII.

tiffimum cft e montibus ; celebratur fucetis ad
fanguinem hftendum.

Plinius clymenum.a Rege quodam appellatum
fcnbit : vniim quidem foliis Hcderx , ramofum,
articulis prxeinctum , graui odore , feminibus
Hedcr.r. His intelligit , quam alibi Peridymenu
vocari diximus.

Alterum Grxcdrum fententia , Plantagini E-
mile, caule quadrato, folliculis inflexis, vt Po¬
lyporum cirri.

ISOPYR ON VETERIBVS,
Cap.

JVs 77v£v aliqui Phafiohm
toreft Diofc. eb qubdP

XI L

m vocant, vt nobis au-
qudd PhaEolo Emile Et j &in
fummo folio pampirum ferat [ az&y to m-rahov
iMfia. Dal. inquit quidam TcV/trtvAc/lcgut.], In fum- F ohum/Sr.i~
mo caule fum; capita, tenuia, feminibus rcferta;fi- fifr ,
nsilibus Melanthio in guftu. At folium Anifo E-
mile cft. Huius femen cum aqua mulla potum
dolores circa thoracem, & tu fles fedat. Cbnuemc
etiam fanguinem fpuentibus & hepaticis.

H$c paulb aliter Plinius ita referr.nbpyron Vo¬
cant aliqui Phafqolum [iuxta veteris codicis le- Pbafctlui
aio nem. N.im vulgata exemplaria Phafiolivo- <'na€'
cem non habent , Corn. jquoniam fohu ,quod
eft Anifo Emile, in Phafeoli pampinos torque¬
tur. Capitula funt in fummo caule, tenuia , ple- Se>ntn
na feminis Melanthii. Contra tu fum & cite- Uruhn ^
ra pedtons viria , cum meile , aut aquamulfj,
itemiecinori vtiMIima.

Galeno Ifopyron , aut PhaEnlon , femen ama- Vires st,
rum & acerbum habet. Proinde exterget , & fc- 'E**-
caccraftos humores , hmulque contrahit ,ac ad-
ftringit corpora. fitob id reic&ioncs /putorum^
ex thorace adiuuat , & hepar repurgat. Et fan¬
guinem fpuentibus non aduerfari fcd ipfos infu-
per adiuuare creditur. Nam propter mixtam te-!
periem conuenire videtur , etiam ad contraria.

Ignotum eft hodie omhibus , quod fciam lfoJ>
pyron ,inquitCorn.

LEPORIS AVRICVLA
Cxfalpini.

Cap. XL

LEporis auricula vulgo appellatur, autore Ce~
falp ino, herba multis ramis,humi ftratis : Fo-
/mindiuifis,prxlongis,inftarIeporinx auriculae:
flofctilis luteis in fummis ramulis , vt Securidacx:
/ilicjuasfert longas, tenues, hirfutas,inuicem im¬
plicatas : feminibus diflrantibus : prouenit Ixto
folo.

Diofcorides Clymenum vocat: ei, inquit, cau¬
lis Fabx, qnadratusifolia Plantaginis : folliculis
fupra caule inflexis,vt Polyporum Cirri : proba-

s

ISOPYR ON CISALPINI.

Emen eft Emile Eruilio , atrum , rotundam, deme#,
quod dum viride cft,coquitur,vcPifeolus,fed.
perfectum negligitur :.eius planta fponte pro¬
uenit inter fegetes , caule fere fimpbci, cubitali,'
procumbente in terram , niE adminicula habue¬
rit : folia fert non diuifa , vt citeris leguminibus
contingit , fedintegra, ternorum digitorum Ia.tr-
tudine,in tres capreolos definentia: floremin alis
foliorum fert luteum , filiquam Pifeolo, tefte Cxa
falp- tenuiorem.

Aliqui , vtDiofc. notat , Ifopyron , PhaEoloA-
appellant, nonnulli verb,vtPlin.perhibet,Fafeo?
lon vocant.

PISVM SILVESTRE.

Cap. XIII.

TRes , quatuorue Engularum/e/imim coniu- Defcriptid;

gationes coftx aptantur ih capreolos deff-
nenti : funt ca autem Capparum foliis xqualia,
modb leuiter acuminata, obliquis v.eni$ linaca;

Cc ^

HISTORIAE PX ANTARVM»

quit, celeriter perit, vtDolichus, citis filiqu* le-

«©’

exalqfinujfur-
culus longus
cnafcitur ,
^hyrfum co-
mofum geres,
ilaunm, Vicix
maiore paul-
16 : filiquA fuc-
tedunt Pili
aruenfis pa¬
res , nonnihil
cornprclTx ,
glabrx, femen
claudentes.
Foliorum ma¬
gna fimilitudo
cum vicia ma¬
xima filuatica,
fed firmiora &
knagis polita.

Cam. horti
vocat Pifum
ClueftrePannonicu , in Fraconia alicubi berm^
^ic^tfraut. jTabern. verb icon. Pifum- lilue-
ftrc,iv>tlbcrbfc(i. Pifum filtieftre , de quo aiunt
Aducrfaria, in Helueda, & fuperiore Germania,
non fccus ac Phafelus filueftris [Galega verna]
obuiam fe dat peregre eunti* Quidam ih fud v-
hius pagina: rariorum ftirpium libello, affirmat
an laxis littoreis , nulla tetra opertis , tantam fe-
getem Piforum fponte enatam in Anglix Suffol-
cia inter Otforclum & Alburnum, etiam Au¬
tumno 1555. vt mille hominibus fuppeteret.

£ocu* HocPifuhi diu ficctim habui finenomine,nb-

fcio vnde : verum anno 1591. ToltahuS Carolus
doduspharmacopxus Burgundus cius femina
nfilit nomine Pifi Indici, qux Plantx in horto lll.
E. C. & hortulo meo Montbelgardi , nec primo,
nec fecundo anno fiorem protulerunt; Pifum
filueftre Clufio primum confpe&um vitra Dra-
iium flumen in Pannonia , iugis arci Greben
vicinis, anno 1579. copiose inter laxa nafccns:
Vnde poftea IU. Heros Balthafar de Battyan,qUi
Clufium in eam prouiriciamdeduxtfrat , matu¬
rum Fru£hitri illi adferri curauit. Subfequcnte
deinde anno aliis locis Viennx vicinioribusob-
feruabatjvelutiin filuofoillo monte fupra Gum-
poftkirchen , item fupra Pofonium, &in Ley-
fempas. tenbcrg. Floret Iunio, femen maturum ficlulio.

inter latx . in Aphacis nafeitur Seciuidaca : fero
inter legiimina feritur, fed in his videtur aliquam
fpeeiem Lehtislignificarc.Gal.Scchridacam non
in Aphacis, fed in Phacis[LcntihusJ nalci feribit. * *
Aphacam aiitcln ranquam Vicix affinem tradi
ad brutorum pabulum colligi fdlitamaiufticis.

Plinius Aphacen vocat, vt ab altera Aphacadi-
ftingueret,quq in ter dchotacea feponiiUr.A’cj>«xJ/
tandem friitex jparuus eft, autore Dfofc. /?k

nafcensin aruis,altior Lente,tcnuibus loliis, qu$
vcroinipfo nafcuntur filiquijmaiorfcs Lente, fe¬
mina continent tria , aut quatuor nigra, [ in cod.
Bafu. f/iyaiay, pro (Ai?, dyeoy] Lente minora. Apha-
ca,inquit idem,tenuia admodum foliababctrpu-
iillo altior Lenticula eft. Siliquas maiores fert, in
quibus terna, aut quaterna /emina fur t, nigriora
& madidiora, & minora Lenticula* Nafciturin
aruis. Aphacc&vicix feminum figura r.oneft
rotunda , veluti Fabatum, Vt Gal. tradit alifrenr.
hb.i.cap/jtf.fcd al quanto latior, quomodo Len¬
tium. Cxterdm Vicix nomen apud nos quide m
eft tritum , eoque lolo ncminatlir. Attici Yero
crafcty./cV) aut Fabam appellant,

Aphacx femina, autore Diolc. vim babehtad- y;,
ftringentem,vnde alui, & ftohiacUt fluxionem fus
ftftunt, fi fridhj&frefa Lentis modo coquantur- FW»
Naturam ad fpillandum Plinius Aphacx tradit
cfficaciorem,qu2im Lenti. Reliquos autem vius
coldem. Hanc quoque cum ipfis filiquisinte-
gram plantam ruftici leponunt , vt brutas pecu¬
dibus fim pabulo. Per futi em tamen quofdam
notii, ait Galenus', qui hanc quoque comederint
potiflimum Vere, ciun etiamru virent, quemad-
ihodfi fabas, cicera efit:.re confueucrur. Sunt
autem non iniuaUia modo, fed conco&u etiam
difficilia, alutimq', inhibent. Perfpicuum ergo eft
quod, cum natura finteiufmodi , alimentum,
quod ex ipfis diftrilitiitur , baudquaquam boni
fucci,A: crallum , ad fuceum melancholichum gi«
gnfcrdum idoneum,ccu de Lente dieitur.Verilm
illi quidem multa bona infunt, his autem nihil T
bonorum illius adeft.iaem Gal.A.fimpI. Aphatfe, n>cr.t
inquit, vim habet adftringcntcm. quemadmodu
Lens. Sed & fimilitervt Lentes, editur, &£gmi$
quidem, quim illa,concoquitur, fed validius fic*
cat.Caliditatc quoque moderata participat.

VICIA VVLGARtS SATIVA-.

C a p. k V.

APHACE IN GENERE ET EX
Veterum placitis;.

Cap. XIV.

fyh*c*Aif- A Pbaca differt ab Aphia qux olut item eft, vt
fe A ' jf\.Aphaca:differt & ab AfftacA, qux arbor.

hJc* AphacamThcoph.modo leguminum generi,
‘Arpsr*. modo inter olera connumerat , & vt verum fa¬
teatur Hermolaii^idern ,an diuerfum genus fit,
fere ambigit. Sed Aphaca'm[ tefteCorn.] Plinius
ira deferibit, vt Diofcdridem exprimat, aut certi
eum autorem,vnde Diofc.tranfcripfit. Meminit
Anaces aliquotTocis Theopfiraftus , fed in his
ambiguos reIiqiht'Lc£lore$j an de olere, autfrU-
‘ga loqnatur.Strangulari certe Aphacas ^ Sccun-
daca lib.8. hift. palam dicit» Gal. lib.i. alimcnt.
Aphacen cum Vicia, quam B//./5K aptid Afianos
^/V.isy Gal. vocari dicit,coniuOgit. Et qnamuisTheoi>h* A-
phacam non inter legumina, f.d inter Cichoracea
dcfcnbat, ait Cxfalp. attamen videtur aliquando
feriam eam inter legumina rccenfere, vt cumin-

A Annua
_/”\.eft planta
Vicia coli foli-
ta, caulibus cit-

proccriobus^
angtilofis >
ftrucis, hirfu-
tis, caiiis : folio±
rnm comuga-
tiones decem,
aut duodecim
coftx ndhq-
rent longX>
tandem in
tortiles claui*
culas „ quibus
proxima arri-
nit adminicu¬
li , definend
vncialis > attt

hefvi

LIBER XVIL

jpaisllo rtino^a,ahgufta,perie‘x]trcrtiunv lara,htrfu-
ta , eadem interdum alternarim rachi alligantur,
]' cx vniufcuiufque cofta flos aliquando cnafcitur
vnus[interdum plurcs] quem f liqua excipit qua-
drantalis & longior,vnciamfer£ lata hirluta , fe¬
mina claudens Pihs arucnfibus paria, nigricantia,
n4‘ comprcfta»

Bturifelfib Eruum* Imienit Hermol. k Reccn-
'tioribus,qui viciam efte Aphacen exiftiment. Aft
, ^ cum Mare. Virg.non facile Aphacefi ratiocinetur
• ' aliquis Viciam notifTimam omnibusfrugem efte:
& fi congener, aut finulis illi fit, ftlueftrem exifti-
mandam efte.

Tragus in Hift.germ.vocat WicFch,aut Viciam
Ko^icfcn/CBrofwicFcrt/ rnbtfclbtftncFc/

Lat. Eruurn , Auic. Erbutn &c opo&r ,cui opinioni
tamen lefiftit Manardus. Is aUtera dicit Orobtiin
Grxcorum , Eruum Litinorum , 3c Almehs Ara¬
bum efie W>icfcn/ in Virgilio Vile>i nSerap. Heife-
Ke ScKefen, aut Kefir. H.cc Tragus, qui meo iudi-
cio Viciam fatiuam Sc maiorem vocat , pi&urarri
autem cius non exhibet.

|< Kik. Vicia maior, inquit Gefn. p^licr

Fuchf. Vicia &b//./ox, quo DfHcinx non fine ma-
F"* gno errore pro Orobo vttintur. Hunc Germ.
Wichn (impliciter , vel cum adifcdtione
tVicFeH.Gall. Vejfc vocant, de qua Varro. Effi¬
gies Fuchfii mimis conuenit : videtur enim cora-
pofica ex Vicia multiflora, & vulgari fatiua .Folia
enim fimilia Vicia: multiflora: i florei autem vul¬
gari , quam ille , quitmei Tubingar conUiuerem,
vocabat Aphacen maiorem: nos Vicix fatiux ve¬
riorem figuram iungimus.

iWi. Quibuldam,vtDodon; placet, Os mundi dici¬
tur, Belg. tHrfcri, neceft Eruum. idem de Fru¬
ment. & in fol. Vicia , de qua Varro , Gil. in Alia
Pergami e t/.iov ; ab Atticis verb etlpaKO n autx»«t'/oi»
nominari ait. OfficinX plxicque perperam c^tovy
acErutim.

Theoph. Aphaces legilminis meminit: hic an
cum Vicia noftra conueniat, confiderandum eft.

Dodon. gall. habens iconem Aphaces Fuchfii
pro Vicia & pro Aracho , tficritb in poftr. eam
rciicit, tanqiiam ex duabus compofitam.

An Anguill. Vicia nigra ? Lob. & Peni Adv.
CiKio/y Vicia, dequa Varro. etpitKoy Atticis. Item
O bf Vicia , Angi. id?e / Belg. perperim Orobus.
Ic. Piant. r/t/4Teut.88.Tom:i.

Cordo in Dio/c. Orobtim, Eruum, omnes paf-
fim Germ. iviefn/ led etrore fedudli :eft Latino¬
rum Viciis&c Grxcorum Aphacc,feh Bm/a.

Figuram habet Lonicerus fub titulo gniHtoi*
cfen/ $A£ttfctai/ qax Viciae hon videtur,
w. ta~ Exiftimo Matthiolum inDiofc. per Aphacen
N* intellcxiffe plantam , de qua hoc loco agimus,
quamuis viciarum genera confundat, vtietiaiu
carum nomina* & icon eius aliam plantam deno¬
tare videatur , qiix vt Fuchfii, ex variis plantis
compofitaeft : nec fe correxit inpofticom. Ita¬
licis. In Hift. germ. huius pianti Hiftoria con-
fufior,quia Aphacen; germ. follb ttficfen vocat , i,
c.Viciamfilueftrem. Figuram eandem habet, qua
olimpro Aphace.In Epit. Matth. cum addit.Cam.
(impliciter dicitur B/xiey; Vicia , Ital. Veccia. Mihi
W, ho~ quidem Camerarii figura placet : ait Matthiolo
patrocinahs, nullam attulit ei lucem, ncepatro-
cinatuseft.

Cluf.Pann. Vicia vulgaris futilia. Item Hift.
licia. Hic Veram viciam expreflimiis (inquit
Hift. Lugd.) Matth. autem nomine Aphaces de-
iniit, quam Gal. cum Vicia coniunxit. Hift.
ugd. incelligcrc Viciam vulgarem fatiuam non

dubito , verum quicquid fit veram non expru
mit : nam Aph^cx pidlura Matthioli eft Vicia;
inter frutices prouenientis. !

Vicia fecunda C. Bauh. apud Matth. fiiteangu-
ftiore folio , Vicia Matthioli , Vicia vulgaris fativd
ClufiOyAphaca vera lugd. Arachus Dod.galh Crac- Arachat.
ca primum genus jbod.infoI. C r*«*.

Matthioli figuram Frater retihet;qux falla : funt C Sauft,
enim appenfsr filiqu® foliis : an Matth. inteliexe- ^

rit fatiuam viciam, non abs re ambigitur i ei enim
Vicix femen eft minus , qu^m in Aphaca : prxre^
lea in Vicia vtraque, tum fatiua, tum filv, folia,
non funt acuminata. Vicia fatiua non bene
meo iudicio dicitur anguftiorc folio rrhulta? fl-
quidem filv. Vicis funt magis anguftiore folio,
qu&m fatiua:. Hift. Lugd. habet quidem Matth. fi¬
guram falfam , fed per cath non intclltgit Viciam
fatiuam. Dod, Arachum vocans, de filv. Vicia lo¬
quitur, non de fatiua, ne£ etiam figura eius Fuch-
fiana conuenit cum fatiua, aut filv. t)odonxi in
hift .Lat. Cracca: prirhum genus, non eft Vicia fa¬
tiua, fed filv.Satiui laudabilem figuram pofuitp,

521. pro Vicia.

Vicia, auiftore Cafalp. femen eft nigrurri , aut Locus &
maculofum , Lente rotundius : flores purpurei. Tempus^
aut in cxruleUm vergentes; Differunt femina in-.
tiicem, craflitie , rotunditate , amaritudine : ama«
rius5quod tenuius eft, & rotundius: huius filiqu^
breitior & afpera.

Vicia vulgans fatiua copiose in agris Mofttbcl-
gardenfibus feritur, &potiffimdm circa Blautnon-
tmniyw nde Montbelgardum adfertur; pro pabulq
Columbarum eis gratiflimo, quum interca Galli¬
nae, vti mihi affirmatum , non facil£ iis vefcantur,
anates verb,fi comedant, moriantur. Semina rna«
turaiulio &Augufto.

vicia Albo semine

Mirifico foliorum lufit pcn£ imponat alicui,
veluti Proteus aliquis , vt caaem non ea¬
dem putari poffit : ex his enim alia fer^ rotunda, F oli*J„pUi
alia longa , & angufta : flos vnicus , vel geminus, <"*•
multa purpura puftus , qua in re ^ Vicia, Aphace F/w'
dnfta , feiungitur, breui pediculo hxrens : filiqua
diu er fx quoque , feminibus copiofis (nouera ete- ^
nim grana in vna numeraui) gramdi,albis peni-
tus,aut fubpurpurcis variis , aut virore pallenti¬
bus, ad Piferum viridium minorum (qua: magni¬
tudine quoque adxquant) figuraffi,palIorcmque
accedentibus: a quibus tamen feiunguntur.,qub4
qua (iliqux adnedtuntur,noh,vt illa, nigricant.

Huius meminitTragus in Hift. germ. fub no¬
mine reei£ tthcfen / fufpicatUrquc Fabam Vete¬
rum. Jdem in Hift. lat» Eruum candidum vocat,
coniicitquc efte Fabam Veterum. Inter Ciceris
Arietini genera reperitur quoddam coloris pal¬
lidi. Hoc genus Erui (quod germ. ftjdfl tvftFdi
vocant) Pifum efte procliiii ertore quis iudicarc
polTet:fed neque adPifa,nequead Orobos com¬
mode referri poteft. Hoc Eruum Fabas efte eas,
quarum Veteres feorfim fub Cyami appellatione
mentionem feceririt,fufpicatur T ragus. AneuilL
Vicia alba.. 5

Habui Montbelgardi in horto (11. t.C. Adhaec j°cu* ^
prope Beffordiam reperi io agro fatam cum Pi- cm|5W%
fis. Argentina: Iiilii prindpio dedit D. Agerius
piatam virentem cum filiquis delatam ex Molcas
heim nomine Pifi gallici, ita nominancibo^

Icfuitis , qui femine ciilg
vefcuntur.

'Semen.

'Sitttjuie.

Uphvcj.

fCicim

M ‘tttb. fi¬
gmentum.

p. Bat&t

4 tftSM

ftJSTORIjfi PLANTAPvVM

jJfcr»-.- .- — — ..i». — i . . . ■ -•■■■ ■-■■■-' -

VICIA VVLGARJS SILVESTRIS
femine paruo &c nigre/rugum.

A Vicia fa-
tiiia fe¬
mine potifll-
mum differre
tidettrjquod
admodu par-
uum Se rotun¬
dum , copio-
fum (ado&o-
na eximere
memini) in fi-
Iiquis angu-
ftioribus, lon¬
gioribus , mi-
gilque tereti¬
bus , quiim vi¬
cix lepium,
mindshirfutis
& fere glabris,
qua: ficcx ni¬
gre fcunt.
Aphace al¬
tera Manard. (de qua Diofc. Sc Gal.) inter legu¬
mina reponenda : Vicia: adeo fimilis,vt eius no¬
men etiam hodie adhuc apud rura retineat, &
iilu. Vicia dicatur qua: in agris fxpifTime Iponte
iiata Videtur.

Trago in Hift.Iat. Vicia minor , & Vicix terti-
pm genus. Idem Hift. germ. iSafl iSrit ttjicFch
0cf4>lcd)t:potcft comprehendi fub Orobanche
aut Erui angina Theopb. Hoc licet non pinga¬
mur £ Trago, deferiptio tamen,&iam dicta nomi¬
na huc referre cogunt.

Viciara minorem appellat Gefn. D0#cl ivicf
cuius filiqux fubrubrx , antequam maturelcant
tnben IVicb

Matth. in Diofc. nomine Vicix noftram Vici- j
am vulgarem E ii- femine paruo i ntelligere vide¬
tur: nulla^amen deferiptio commoda, figura ac- !
cedit iconi Fuchfii , quod folia attinec : filiqux ’
cum floribus appenfx foliis , fignientur» certe:
tpiilnam vidit tale aliquid in genere Viciarum. 1
lnpofl.com. Ital. nihil cerrexit: dicit errare eoS,
qui hanc Viciam Aphacen putent, vti olim dixe¬
rat. In hift.germ.idem figmentum habet nomine
Vici® & tvicfc». Qui eius patrocinium fufeepit,
nihil hic patrocinatur. Aphaca Vicix fpecies,
quamnoftri (ait Corn.)vo0cb tvicf cn , 6ctvdb?
Vtticfcit appellant»

Cafp. Bauh. qui Viciam vocat apud Matthiol.
fallam eiufdem figuram retinet , ac fatinam vul¬
garem elle : cui cur alfentiri non pofltm,ante di-

ttum.

Dod. gall. Sc Aradium. Galeni lib.de

fllim.facult, dicit, Sc nominat galli ce Vejfe , aut
Yejfcfituudge, Bclg. Jlrocf. Idcmhift. frum. Sc
In fol. Craccas primum genus. Hoc vicium Grx-
cisa-itx^jGall. I>jJ?ru«,quafi Viciolam, aut Vi-
ciaftrum, Germ. IDilbivicf Sc 6. (fbnftoffclf?
Srxut / Brabantis £roc. Ruellius etiam Craccam
appellari refert. Fuchf Aphacen appellat. Matth.
yerh Vicum fecic, fed vterque a veritate recedit.

Figuram Fuchfii habebat olim Dod.quamme
ritoinpoflremisreiecit : an Aphace Fuchfii , fir
eius Cracca, vt vult, dubito , figura non indicat:
wi porro delcriptio conueniac, iud<ccnt alii.

Lob.&PenxAdu. Arae tu, flue Ar aeca, Sc CMC- Aru*
ca maior. Vicia filu. Semina non coroprelfa, vt
Vicix Sc Aphacx. Item Obi. Aracus, Gallis Croc-
que. An vera Aphaca Diofc.Dalechampio?

An Anguil. Aphaca, Patauinis I 'edone, Sc cc -
fetone.

Apnace, Cordo Vicia eft, quxfpontein aruls ^
nafcitur, quam Germani vfdbioicfcr?. ‘

Loniceri figura, quam fub his nominibus pro¬
ponit, tDilb nucfcn/fclbnmcfcti/@.C^n|Ioffcitf
^N«\iut/ Grxcis Aphace, vulgo Vicia filueftris:
non conueni: Vicix vulgari minori. '

Hifl. Lugd. Aphaca vera. Vicia M.uthiolo.
Aphacx redte fortafle dicetur legumen , quod
Macthiolus nomine Vicix exhibuit. Hift. ean¬
dem nobifef mViciam intelligere facile exi ftimo,
vcium figura Alatthiolofal/a , non bene cok-
uenir.

Abundat in agris Mofitbelgardenfibusrearde, l0cuj
ni abat memoria , florentem reperi cum fuis flo- temp'
ribus purpureis paflim in fegctibusarcaMoni-
pelium menfe Martio, Aprili, A: Maio.

Huic affinis, fi non eadem, anguftifllmis foliia
ac tenuifBmis, longiufculis , flere pulchro, pur¬
pureo, a me repertarum e dem Monfpelii, intec
laxa, qua iter Frontignanum menfe Aprili. Frater
C. Bauh.fimilcm Bafilex collectam milit. Dedit
nobis D. Agerius Viciam , ex cuius radice ci unr-
pit, vt in C tftis,& Ledo,Orobanchc cceruiea.

VICIA SILV. QVASI INCANA
flore albo.

MVltos ex eadem radice, qiix perennis eft. Defert
profert ramos , teretes , ftnato • , ped.-.les, c-
tiam cubitales interdum, quos altibmnr juli ■rumF *'
alx, quemadmodum in vicia vulgari fatiua.ik fil-
ueftri , fed denfiorc lanugine obdudlx, Sc quafi
incanx:capreolis, quibus , vicino gramini feim- ^reil
plicat, extremam alam occupantibus : /for» in
fupernis foliorum alis , terni plxruraque , Vicix
vulgaris floribus perfirmlcs, candidi coloris , El¬
penore tamcnfolio,obloleticolorisvcftis inter¬
ne diften&o , inferiore foliolo eiufdem coloris: Silejm
floribus fuccedunt ftliqua , feu vaginx plana:
(quanedm videlicet ex illarum rudimentis colli¬
gere licuit) Vicix vuigarisfiliquisfimiles: radix
fibrofa eft, tuberculifque vt Leguminum plcrx-
que radices viuaces, donata.

Clufio dicitur Vicia filu. albo flore,tam in Pan*
nonicis,qu£min poft. Hifl. fiue genus piimum.
Hungatis tDflry » borfo / hoc cfl Cornicis
nuncupatur.

Nalcitur in aruis defertis apud (ffjys treg °p-x,^ccj
pidum in Pannonia fitum. Maio menfe floren- Xccnpi
tem anno 1-575? Clufi dantaxat obferuabat.

VICIA SILV. FLORE AL-
bo alia.

Viciam filucftrem flore albo in Anftriacol-
ledam dedit nobis D. Agerius, ea videtut-
fimilis/o/m Iutex,pilofx://win ficca pallidus,
apparet :filiqua principium, qued ad¬
fuit, latiufculum, pilofumv
* + ¥

Vicia

VICIA LVTEO FLORE SILV.

EX vn a radi¬
ce numero-
(i,iidemque fle-
xuofi exeunt
cauliculi y angu-
lofi , in alas al-
ternatim diuifi:
quibus foliahx-
rent Vicia: fati-
ux fimiha,dena>
duodena , plds
minus, quorum
cofta in tortile
clauiculam ter¬
minatur. Alaru,
foliorumque
commi (Turis flo¬
res lingulares,
ex brcuiflimis
pediculis pen¬
dent, (peciofi (a-
cis,eX luteo pal¬
lidi, -quibus fihqud : fuccedunt vulgati Vicix fili-
quis brcuioresjhabitiores, crafIiorcs,latiorefque,
albahirfudcpubefcentes, in quibus femina qua¬
terna, aut quina, flifca, maculata, aliquantum an¬
gui o (a, comp reda que (apore leguminofo.

Monrpelii obferuaui menfe Martio & Aprili.
Montbelgardi menfe Maio : femen raaturuiti Iu-
nio. Quotannis ex (emine deciduo rcpullulat,ac
totam Hycmem perfert.

Oreb.fl^

Cracca «<-
tor.

VICIA SEMVM PERENNIS,

PRope fepes
prouenit ,
caule duorum ,
triumue Gubito-
rum longitudi¬
ne , foliis non
multum a foliis
Vicia: vulgaris
fatiua: abluden¬
tibus, (iibindeta-
mc variantibus,
in tarsii difpofitis
per coniugatio-
nes , quales ali¬
quando in vno
folio tredecim
numtraui,qu.in-
quam (oleant
multo etiam
paucioribus co-
ftare : lingula¬
ria folia ^ Vicia
fatiuaeo potiflirnum differuht , quod qua parte
coftx adneiftuntur .latiora fint, indeque (cnfim
attcnucnturin mucroncin [licet & quxdam ro¬
tunda fatis repenantur] minus hirfuta, (apore fa¬
tuo, vilcido,//om vnico pediculo rnbendhirent
plures, ad fex vfque, quod non bene exprimitur,
in noftraFuchfianaicone , e calyce purpureo j v-
nicolores,non bicolores, vt in Vicia fatiua 8c fil-
lieftri vulgatiori : quamquam intentionem quan-
. cLm, & remiffionem coloris in partibus floris
cll; obferuarc : (iquidem folia eius inferiora fatu-
tatiorc purpura un£U iunt, Scpene nigricant:

LIBER XVII- fc

fuperiora dilutius purpurafcufit. Siliquarum infi-
gne diferimen : tam fceliciter fiquidem florum
vbertatem vna duntaxat , aut altera filiqua exci-
pit,minor, muk6quc breuior, latitilcula interim
8c comprefla, glabra, non vtfadux hirfuta, per
maturitatem nigra, prxque nigredine pene lu- .. ,
cens, femina daudens Pifi fapore , medulla lutea, Sem,n*‘
forma varia, modS longiora, interdum fufque de-
que aut altrinfecus comprella , non exacte ro¬
tunda , plus quam dimidio fui filiqux adhxrel-
centia , intercedente apopbyfi longidima , vt in
Lathyro maiore, minora quam Viciarum fadua-
uarum, coloris albi , punStulis difcurfandbus*
quantum hactenus obferuarc licuit : radix pe¬
rennis, reptattix,Ariftolochix clematitis inftar, fi¬
bris multo minoribus, dulce quid [aliorum legu¬
minum de more] reflpiens.

Tr.ig. germ.fub titulo anbcr ft>icfcn
tvalb tvitfert/ ScOrobi filv. fepiurn Vi¬
ciam pingit.Latinus verb , nomine alterius maio¬
ris Vicix generis , Sc Vicia: maioris filv. An au¬
tem in defcripdone , Se inter nomina fit fecun¬
dum geniis , dubium moUct , quod ait , femen
grandius , quam in fatiua , quoa haStenus non¬
dum obferuaui.

An Gefn. de hort. Vicia floribus rubicundis,
eidem dc coli. (tirp. Aphace Fuchfii, genus Vicix
filueftris?

Apud Tabcrn. dicitur Cracca maior , ivycFcri.

Grxc. celanti , Vicia , Se Cracca , Arab. Apahi. Ital,

Apbaca. Belg. tfrocF. Boh. truefen. Quiimbene Tabem: m.
autem Tab. diftmgu4t nomina Viciarum, facile tAtur-
peridofibus conflare poterit.

Fuchfio dicitur Aphace, Se vulge» Vicia filv. Se
Os mundi. tblcferi germ. Aut 0. Criffoffcla Gsmf-'7
fiaut. GaU.VeJfe fiuuage, aut Fejftfra/i.Figura Fuchfii
latis commode exprimit Viciam noftrani , ali dc-
Icnptio minus placet. Dodonxus olim fux Vi¬
cia: Fuchfii accommodarat , quamuis aliam plan*
tam intclligcret, quod in Hift.frum.8e i n folio de-
monllrauic , vbilui Vicix veriorem figuram ap-
pofuit.

Aberrant tandem, qui cenfent Aphacam nihil
a Vicia differre vt oflendit Galenus.

Plinius Diolcoridis Aphacam ad verbum retu¬
lit, inquit Macth. Grxc.Lat.AphacaSeA-
phaee.Arab./fp^d 4fak.i, liue Alhik.t.1. Ital, Apha-
ca. Gcrrn. im&ftttcfcn * & TJcqjci&Srftfen. Figu¬
ram eandem , quam Fuchf. pro Aphaca habet
M.tthiolus, verum deferiptio non placet. In
po(t. coin. Ital. SeHift. germ* eandem figurant
proponit , non demonftivms de qua planca lo-
qnacun InEpit. tandem Matth. Cum add. Ca-
nu r, aha Aphacx fpecies nuncupatur. Vicix fe-
pium figm ara aliquam forte ponit Loniccrus.luh
dictione tvicicn quamvis de ea non loquatur in
contextu. Multum edam differr Vitia filv. Lobe-
lii Obf. quamuis eandem faciat C. Bauh. apud C.

Macth. dicens teia latiore folio , Apbaca Mattii. *#/*

Vicu maior filv. Trag. Vicia filv. Lob.

An porro Clui. Pannon. & Hift. Vicia pluri¬
mum in Belgica vepribus fe implicans? / l A

Minime tandem gentium Vicia vera ciim A- e‘ror ’
phace Matthioli,quod Hift. Lugd; pIacet,conue-
nit.Diximuseriimante figutam Matth. non cOn- Locus
gruere cum Vicia fatiua , cft namque Vicia quam tempr.i
lepiura perennem vocamus.

Copiose prouenit in fepibus & pratis circa
Montbelgardum , necnon (ponte in horto III.

E. C floret Aprili men(e. GrcaBcfFordiam quo¬
que florentem obferuaui in (epibus Augufto i 8?
in fine eiuldem oienfis cura (emine deeidejo.

jfcbminib

hnguaru^

Matth.

t.ifitr.

M historiae

fcfilex & alibi quo que \ me obfcruata cft-

PLANT ARVM»

LocifcT

m

R*if Ai

'Siliqua.

&l'*s

floret*

VICIA SILV. L V TEA CVM
galea fufca.

VI

'"Icix fil-
ueftris

nomine dedit
mihi ramum
D.Agerias,col-
le£tx circa Bo¬
noniam , cui
tribuebat flore
luteum cum
galea fufea : ih
ficca fan£ infe¬
riora labra lu¬
tea apparen t
& nelcio que
bbfcurum co¬
lorem habet>
flores maiores
qu^m ltiterc a
nobis deferi-
ptx , bini ex
breuibus pedi¬
culis iuxta fo¬
lium , vt iri illa i folia vero diuerfa, quinque tan¬
tum coniugationes lupputauit , foliala breuiora,
latiora, aafoliola Vicix fepium perennis acce¬
dentia, paullo rotundiora tamen, folia definunt
in capreolos :Jiliqua etiam quamuis nondum ma¬
tura nobis videbatur, attamen ad modo di£tx
Vicia: filiquam , eam fuo tempore accefluram,
colligere haud difficile fuit;

VICIA MVLTIFOUA CVM
latis Aliquis-

SfltJKtC.

PVlchrum
Vicix ge¬
nus accepimus
aDom. Agerio
Med. Argcn-
tinenfi, cui
folia omnino
fl milia Vicix
noftrx multi¬
flore '.foliorum t
vtinilla ,coiu-
gationes plu-
nmx, ad duo¬
decim fuppu-
taui : angufta
funt,in acume
definunt, in iis
magni pili -.flo¬
res parui , An¬
gulares » ex
breuifllmis pe¬
diculis Acci lu-
tei apparent:

fih qu<£ lingulares etiam, primb valde hirfutxmo-
itea minus, fcd ta&u afperx, vnciam vnam & le¬
mis breuiores , & vnciam femis fer8 larx , in iis
grana q .inque obferuauimus,cuius lint coloris:
vel magnitudinis, dicere, non pollumus, quia
immatura:

H E L EN I V U afi G Y PTI V M EX
genere forte Viciarum.

PLanta gracilior, qu^m fequerrp ,in afperisft:

petrofisnalcitur : dodrantalibus cauliculis c-
te&is: foliis ab radice longioribus fequenti,nul-
caule autem crebris d

sdiuifu- .

Jaferme diuilura , in caule munoumtiu- t
ris, gracilioribufque : flofculss fert veluti in capi- 6"
tulis rubentes : & exiguas ac brenes liliquas fol¬
liculis inclufas: radice nititur tenui , colore bu¬
xeo. Huic & fcqucnti non abfimile videtur He¬
lenium atgyptium apud Diofc, deferiptum ex
fentenciaCrateux.

LVPINVS SILV. ITALORVM
rufticorum,Cxfalp.didtus.

pLanta hodie ii rufticis[ItaIicis]L///mjw/ filuejlri t
vocatur : oritur prope flumina prxcipu^in °<M
matiiimisuaulibtis humirepcntibus,cubitalibus, CaHl
circa radicem fubrubentem: folia fe rtdiuila Len- fe/ia
tis modo : foliolis fc.coningatim in pediculo dif-
pofitis, colore, & figura Lupini , inferni candi¬
cantibus ,fupern3 virentibus .-flores in raccmuli*
oblongis, colore fanguineo filujuas vagina inclu-
fas,tenues,a/peras,iriterceptas,ac depreflas quali
Lentes, inuicem hxrcntes: eapinguelcuntiumc-
ta,& i morbis curantur.

VICIA MVLTIFLORA PEREN-

NIS, NEMORENSIS, SIVE DV-

metorum.

pErantonomafiam floridx nomen meruit hxc Flort
Vicia, quippe qux

Dt/i

. — * fu

. quippe qux velut iubam^numcroliffi- de.
mos conferci^, eodem vergentes, paruos,cqcru-
leos, aut purpurafeentes flores Vicix proferat, Fit
fjjicx xmuIos,in furculo peculiari ex alarum A-
nubus orto: folia anguffa admodum, acuminata,
hirfuta, in alam digefta, Vicix vulgaris fatiuxfe- FeU
re inftar , in agro fquahdion natx , coftx extre¬
mum in capreolos abit quemadmodum in Viciis r
& Lentibus : ca ules bicubitales, ftriati,in ramos *
fatisre&osdiuifi.

A Clufio ita defcribiturl

Cubitalibus cft ramis , ffriatis, lentis, infirmis,
&humi, nili capreolis fefc fuftincant , procum¬
bentibus , obliquo, modo in hanc, mod6 in alte¬
ram partem , fccunddai foliorum alas, inflexis, e
quibus frequentes plerumque ramuli enafeun-

tun/i,/i<,rH»,alxob!ongi,tenues,deorfumtncut-
Uf.feunutatcs.&inbinos capreolos delinente},
duodenis, vicenis, vicenis fenis,aut pluribus,in-
terdum oblongis, anguftifque foliolis furredis,

& ex aducifo nunc xqualiter, modb inxqualitec
nafcent.busmrxdit* fun r.flcfcul, elegantes , Vi-
cix filu. albo flore , quafl incana: floribus form*
non di pares , minores tamen, &Aftragalimon-

tam(Clu fio O nobrichidis quarta: ) flofculis pro-
pcniodum refponde'tes, eoioris ex coeruleo pur-

purafcentis, vicehinonminquam.autplurcs.fpi-

cx lnftarin oblongis nudis lamulis , exfupetio-
rum alarum linu exeuntibus , natam fur ; deinde
vnaal.s longitudinis fihquult exiguum femen
continentes: r<uLtx tenuis.lati ferpens,& fub rel-
lurefe condens, fingulis annis nouos, frequenti-
oreique ramos profert.

ES

LIBER XVII-

fi*

Eft apud eundem P.innon. Vicia filu. fpicato
flore: & Hift.poft.Vicia fiIu.Pannon.2. Hungaris
tParyro borfo [ Cornicis Pifum ] quoque di&a,
[omne namque filu . Vicia: genus ita nuncupant]
qua: plurimum i Belgica, vepribus fe implicante
r eti di flere.

vindi. Trago germ. bie fujifit Wicf/ Aphace Diofc.
germ. 0. (f^riflotfels Sraur. Lac. Os mundi.
QuibufJam 0$mat;i3 Imfen. In Lat.auccm, Ti¬
tia filu. Alter a , Vicia aha in dumetis , Vicia quinta,
Victa poftrema, qua in dumetis nafiitur
Dod.gall. T/cirt fecunda filti.pnma qua potefi vocari
Aracbus:ga\[.VeJJefiiuuagc.gcrm.mi\b rmcfen Bclg.
rrnlbe ttfirfcu. Item frum.& Hifl.in fol. Noflri
Jtulbc intRcn, hoc tfl , Viciam fllu.aur germani-
cam, non impicrprie Galcgam filiii.autgermarii-
cam quis i piam nominarit: nam Galega* quaxlam
Ipecics videtur.

Gefii.de Lunariis, Tngo Vicia: genus in du-
met s nafcens. Et de coli." flirp. V'cia quadam
fl!u. floribus coerulei*. An eidem ibidem Vicia:
quardam fpecies[an Aphaca.]

Tab. ic. & H&. Aratus , Vicia, Apbaca. TDogels

wicfeti. j

Viciam multifloram habemus in horto Mont-'
belgaidi C.W.in medico , & feraruhi, pnffim eti¬
am abundat in dumetis tk pratis. Obferuaui Ba-
filete florentem Iunio «Sclulio , Beffordia: prope
caftellum etiam in pratis, & Monlpelu cum flore
Maioin Tegetibus prope Cafielnetif. Aliquando
Gcfnero plantamliccam cum deferiptiore mifi,
fine nomine. Frater CBauh.attuhtex lv. rto Pa-
tauino nomine Anthilhdis primx Diolcoridis
Guilandino.

VICIA PARVA, SIVE CRACCA

MINOR C V M MYLTIS S I-

liquis hirfucis.

EX radice c-
xilt Minu¬
ti 1j , quadrati,
tenues, & in¬
firmi exeunt
coliculi impor¬
tuna alarum v.
bertate luxu¬
riantes : fiAia
Lentis foliis
paria , lamia,
pinnata, 'raro
fibi mutuo rei
po-ndertia , ad
medium ner-
umn annexa,
ad feptende-
cimiqui in tor¬
tiles capreolos
varie partitos
face fle i s Tege¬
tem infeflo co-
plexu arripit. flrangulat, excrefcens interdum ad
>i tres cubitos : ex foliorum alis hinc inde enatis
pediculis flofiuli infident racematim , quatuor,
vel quinque , eodem fpcdlantcs , pn filii, ex albo
bJ fhbpurpurei, quos filiqtu excipiunt femuncialo s,
hirfuta: . quarum fingul s bina grana in/urt Vicia:
fepium minora, rotundiora, magus mai udaca.

Trag- gerro. ^ as fidi ; roci^fjravc wicflcn .\po-
teflc> mprehendi lub Orobaiahc:. utErui angi-
naDio/c.&Theophialii, Idem. in Lit .Onipii in
Tom. II.

minima Vicia: quartitm & genus. Tragi Viciam mi¬
nimam , quo referam non video , ni fi fit Cracca
minor.

Tab. ic Cracca minor FkinttJilb tvicfclen Hift. Craccam*
etiam Vicia , Aphace &c Aratus. ner'

Lob. &Pena Arachum vocant , flue craccam Arftcf)Ui'
minimam :& fracum, (iue craccam minorem, ha-
bentque figuram Dodcn.xi,dv.unt‘Hie fn Aduer-
Lris quatuor granula contineri infilinuis, quod
nondum animaduerti , heut rec etiam Dod. qui
bina t uuiimin illis deprehendimus. Di., miran¬
tem Dod.gli .Viciafihi.t. Aradii Ipecics I Hifl.
veto frurn. «S: Lai. in f 1. Cracca: alterum genus,

Brabuntis fi.ro c.

Abundat in agris, etiam in horto III. E.C.a me -Locus,
fiua , qux fe propagat femme 'deaduo.quoran-
n r. Frater 'CiBauh. attulit P..tauio pro e cere
fi! u. Cor:u fi : iis Bafile.v obfer-uauic , Geneux flo- TcmPus
rentem &: fihquas habentem vidi Iunio & lu-
lio. Monibelgirdi florentem & femine maturo
Augufto.

VICI/E, SIVE CRACCA M I N I-
r.ii fpecies cum ftliquis glabris.

E St prxee-
cedenti re-
ne rior, filiis fi-
milibus inter¬
dum, tamen ra¬
ri ori bu s, pedi¬
culo tenuifli-
mo , lon^o , ex
foliorum alis
nato : fLs in-
nafcitur vnj-
cus Juaue nur-
purafcens , fx-
pe vel duo, ve!
tres , quem (e-
quitur filiqua,
praecedentis
cracca: filiqux
par.glabra, to¬
ro fa, duo , tria,
aut etiam qua-
tuor grana \o-
t i nefis.

Hanc firce L b. & Pena confuderunt cum
Dodona: i cracca: abero genere, de euoanje.

Montbelgardi in horto Ib.E.C. & p.iflimin a- ^ocr
gri.s floret Iulip meidc, femine nmturo Augitflo. tempus*
Hanc <Sc G.-ncux quo d.im obferuaiu m agro¬
rum limitibus.

VICIA SILVATICA MAXIMA PlSQ
filueftn fimilis.

Mnium Viciarum , quotquot haftenus vi¬
dere licuit, maxima eft, multorum cubito- Defer,
ium , filiis ad Viciadepiumfolia accedentibus,
mulcb maioribus , & Pifo filueftri refpondenti-
bus, Lfcuncialibus , vnciam latis , modice obtu- F o!sa,
lis.-ftjres furculi cuiufdam longiflimi extremum
occupant numerofi, purpuralcentesTublcquen-
tibus lUiquis pari cum Pifoium magnitudine, Vitrei
co m prefliori bus, latis, glabri s :radix cra fla, nodis
intercepta, repta crix,eaulium coiuplurimiim pro¬
pagine fercilisqaerenms.

Memini(TehuiusTab.icon.fifhift.credimus,&
hoc quid< m titulo Pifi filu. minoris ,
iVtlb Trbfcn.

Dd

Xltirt rAZ.

loCMS

HTS!TOR?.A3

Niciam £1-

«aticam autc
r«co Vici*
genu* hoc i
mc olim re¬
pertum pro¬
pe Tigurum.
Hxc mihi
prouenit
Montbelgar-
di in horto
Iil.E. C Ean¬
dem copiose
reperi circa
fonte admi¬
rabilem Bol-
lenfem cum
flore & fili-
qui$ menfc
Augufto, &
veniendo
'is^ctnfclb in¬
ter tDcil & Bafileam cum filiquis Noucmbri.

? LANT A RVM>

iSff,

VICIA ALIQVA.

Dcfcriptio. TN ramorum cacumine florescongcftos polfi-
Xdet, Polygalis Gelneri pares , nec abfimili fi¬
gura, led colore ccrrulcos : folia pinnata cofti
annexa, Vicixfoliis longitudincparia,angufta:
cofta extrema in caprco los definit.

Nobis attulit Gener Cherlerus,vbi collegerit,
hon recordatur.

vicia silv. cvm Lentis

iiliqua.

Citu lit.

lolia.

Dodran¬
tale ha¬

bet caulem gra
cilem, angulo-
lum , glabrum,
ramolum folia
duaru , trium-

ue vnciarum,
tarfi effigie,
lingularia ,

Stmett.

craccx mimmx
foliis non ma¬
iora, per extre¬
mum obtu(a&
veluti cordata:
coftar extremu
in tortiles cir-
rhos abit : ex
al^ fi nu enatus
pediculus vn-
ci alis /furem ge¬
rit vnicu, Len¬
tis flori fimilem , quem excipit filiqua vncia lon¬
gior, femunciam lata, glabra, comprella , duo,
aut tria dauden» femina, orbiculata, Lentis ma¬
ioris.

Pi&or nofler male pinxit folia acuta , quum
fint cordata quodammodo.

Nemaufi in Gallia Narbonenfi colledam mi¬
hi attulit Gener Cherlerus.

in capreolos
face flente: An¬
gularia fulta fe-
fcuncialia , &c
duarum vncia¬
rum, r aminea
vixculmu lata,
in acumen dc-
finentiai/lo/a/-
/f longo furcu-
lo peculiari he«
rent, multi , o-
blogi:fequun-
mzfihquA crac¬
ca: minores,
nonnihil lon¬
giores.

Foh 4

Sllif

VIClvC PVLCHRVM GENVS MVL-
tifolium , fiue Galcgarfpecies
quibeldam;

CO ft? lon¬
ga: in ca¬
preolum deli¬
nenti alligan¬
tur folia inter¬
dum viginti,in
acumen deli¬
nentia , glabra:
florit idem po¬
litus cx longo
pediculo, pau¬
ciores , vtani-
maduertere
adhuc licuit,
paullh maiores
finguli, q uale i
fere Viciae fe-
pium , purpu-
rafcfentes, nili
fallat ficca pia¬
ta. Ramo facit
hzc Vicia.

Foli

In foliis ficcis nullum manifeftum animaduer-
timus laporem.

Argentin^ anno 1595. habui ex plantis ficcis D. ^
Agerii , qtn poftea anno idoo. dedit nomine Ga-
legx alicuius ex monte Apennino.

VICIA, QVAE PITINE ANGVIL-

LARi€ , LATA SH.IQVA,FLQ-

rc luteo.

VICI* PARVVM GENVS , FOLIO

Ion

lorus.*

g°-

CVbitalem Monipelio allatam dedit ramum
Frater C.Bauh.anguloIum/olus alatis, cofta

PItin e Anguillara diifta , legumen eft, ex ridi-
; ce tenui Ac annua tMilet plurcs proferens
angulofos.cubitales, dodrantales,& felquicubi-
1 tales, ramofos, tenue» , imbecille», nec nili ca-
j preoloru ope, quibus le proiimi» circum voluut,
humo furg*nte»:/a/M »iinterua!iisbina,opj>pfi-
ta,cau liculis ii nc pediculo adnafcutur , triquetra,
Helxinesciftampelijatuia, tenera, ftnata.furfum
plirumque fpeiftanti3,& caulemvcluticomple-
ra.ex quorum alis (ubinde rami prodeunt, foliis
itidem veftiti.nccnonclauicula: tortiles, itidcm-
que pediculi duabus vnciis longiores , quibus
lingulis fi nguii infident florei lutei , Lathyn lutei

floribus

C«

F<i

LIBER

floribus fi mi¬
les, quos filiqutu
excipiunt vn-
cialc-s , aut fef
cuncialeSjlatiuf-
cu-Ue , modice
falcarie , com-
preflx , in qui¬
bus fex,feptem-
uc femina. Len¬
tibus minora,
non ita com
p re fla , fed pau¬
lo rotundiora,
qua: modb ni¬
gricant , modb
rubefeunt , mo-
db variegata vi¬
dentur.

Hxc eft illa ,
quam Dod. paf-
fim eiq>tt/.w , A_
phacam, & Aphacen Diofc. &c Plinio , ac Galeno
didam fcribit.An autem nomina Italica Vicioni &
C eferone qua: Lob. &c Pena in Adv. -ScObf. huic
planta» tribuit, conueniant dubium mouet, quod
Anguillara ea alteri adfcripferit. Nunc fi Gefhe-
ro fides non abroganda , male Anguill. nrnivn ex
Theoph. conuertit. Picine namque pro Serpillo
corruptum apud Theoph. efle vocabulum , ob~
feruauit primo Gefn. quod idem poftea, ad plan¬
tam ficcam , quam ei inter alias Monfpcliacas J
tranfmifi ,annotauit.

Aphaca,Camer.horti tefte,feuPitina Theoph. i
che. depingitur a Dodon. Lob. & Lugd. Lugd.qui-ji
dcmhifce vocabulis : Orobanche , legumen ,aut i1
'^•leguminis vitium, o^Cctyxn Theoph. Gal. & Pii- j
1 r' nio.Aphaca Dod.quamThe.od.in Theoph. Erua- \
gam vertit, alii Erui anginam. Sed dicam libere, •
hxc planta non placet pro Lugduncnfis Oro-
banche, Ciefalpini fententiam potius approba¬
rim , qui Cufcutam Orobanchen putat. Eius ta- •
men opinionem , & eorum qui eum fequuntur,
apprime recipio , qui Aphacen ftatuit: Thco-
phraftus enim feribit Securidacam in Aphaca
nafei, quafi fatiua fit Aphaca.

Caflaip. porro hanc vocat Aphacam flore lu-
teo.Dio/c. Gal.& Plinii. Aphacen, cui feminama-
didiora , & minora Lenticula : per madidiora ve¬
ro fignificare videtur, lubricum lentorem, qui pe¬
culiaris eft in Aphace feminibus. Dicitur h Tab.
i Elatine tertia.

Quotannis femine deciduo /e propagat in
horto 111. E. C. aliiks fponte Montbelgardi copio¬
se proucnit inter fegetes. Monfpelu obferuaui,
nec non in Italia, vt Bononia:. Bafilex florentem
& filiquas habentem mcnfe Maio. Hanc Geneux
vocant Ve fete.

VICI^ FOLIIS ARACVS
Anguillara:.

ARacos Galeni prouenit inter fegetes Foliis
fimilibus Vicix , fed anguftioribus. Flos eft
coloris ruffi,i& femen fimile Eruo , verdm caret,
inquit Anguillara, nomine vulgari.

An non forte a nobis fub alio nomine ttadita,
Lectores inueftigent.

¥ * *

* * A

xvn- 317

LENS.

CAP. XVI.

LEgiimen Defer.

hoc infir- Ca"/es'
mis caulibus
humi profler-
nitur , nifi in.
propinquo ha¬
beat cui ca¬
preolorum am¬
plexu innitens
fele erigat : ra~
dix itdem pu-
(ilh -.[,1,1 pm-
nata Viciar, mi¬
nora , hrluta:
flora purpuraf- Floret.
eunt, vclalbef-
cunt : filiqut Siliqua.
breues , com-
p re Hx , femina Semma,
duo , aut tria
continent , cir¬
cinata , com-
prella , colore
albido, vel fub*-
nigro , feufuf-
co , parua , val¬
de lxuia , qux
cortice demp¬
to in duas par¬
tes fcindun-
tur. Lentalia.

Eft & aha
vulgari Lente
omnibus par-
tibiis fpecio-
fior & maior,

[ ob id didta
merito maior
Lens ] herba, fo¬
liis, flore albo,
filiquis , vt &
fmine , quod
Lentis vulga-
duo aut tria
r;s gtana fa¬
cile xquat.

De Lente hxc fcripfit Theoph. Lenti caulis
in lacus tendit. Hxc prxarida fine vllo odore,
maxime inter legumina fertilis cft, &fummatim,
qux femen ferunt pulillum. Lentem porrb [ed¬
itis in leguminum genere fera facio eft j vtCralfef-
cat, paxillo demittunt.

Inuenio apud authores, inquit Plinius, xqm-
nimitatem fieri vcfcentibus ea. Hinc Rhodig. [vt
Dalech.notat]lentosdi<ftos vult patientes, lenes, Lenti qui
minime iracundos, quamuis& pigros, incurio- dicantur.
fos,fegnes, fic etiam vocent. Genera Lenti in Gentrx ^uo
gypeo (pergit Pii n.) funtduo, alterum rotun- r ,nt0'
dius, nigriufque : alterum fila figura. Vnde vario
vfu tranflatum fit in Lenticula nomen.

Hinc etiam Martialis rem exiguam & fere nui- Exigui
lius momenti fignificare volens, 'ita canit : menti.

Accipe Niliacam Pelii fia munera Lentem
Vilior efl alica , carior illa Vaba.

Caeterdm,infit Tragus,!.™/, <p**0V Theoph. Leh- DifirentU
tis vulgaris, feu agreftis, «ran,a alia fiibrufFa, alia Tragi,

£>d z

Tom. II.

3iS HISTORIAE PLANTA RVM.

cx luteo pallida , nonnulla ex cano nigricantia
apparent : humida. verb cacli tempeftate prorfus
nigra cuadunt. Serap. Hader , Hebr. Afdacb»
Chald. Iamma , alias T belufcha. Lens fatiua m a-
ior alatior. Lentis vulg. granula haud temere
fupra quatuorin filiqua. Lentes in Vicia degene¬
rant.

Lonicer.pingit } dicens : £mfef> vocari Gricis
Phace.

Dodan.vc- Dodonio in fol. addita: dui funt icones : vni
fatur. , titulus I ewj, alteri Lens minor > cum tamen duarum

in defcriptione non faciat mentionem. Sed olla,
quod dicitur, Lenticulam attigit. Quemadmodum
enim olla fi&ilis Lentem amare videtur, ac velut
vitro venire ad Lentem : ita Dodon. ad exhiben¬
dum abfque defcriptione figuras vehementer
propen(us,ac velut ad id natus,duas nulla addita
Etjmon. defcriptione proponit.

Lentem cx Etymi vi dictam elle Carnario vide*
tur ,quafilenisdidafit,lenicatifque fignificatio-
nem habeat. Nec Germanos aliter JLinfcit appel¬
lare, qu^m velut £inbc.

Nomina *«xoV Gricis [autor efl Matth.] eadem qui
linguarum, iens Latinis. Hader Arab. Lenticbia Ital. Germ.

JLtnfen/ Hifp. Lenteyas , Gall. Lenrtlle , Boh.
SfbcOWfce. Et quod Matth. omifit, Belg. £cn*
fm, Angi. £cntile6. Idem in pofl.com.Ital.duas
facit fpecies , minorem albam , cineritiam paul®
maiorem. Et H:fl germ. Lentem maiorem , &c
. minorem.

Aduerlaria nomenclaturam diftam , non tan¬
tum non habent, fed nihil infuper addunt.

Anguill. priceriam recenfita nomina. Lente in
Italia dici perhibet. Fruftra denique mihi viden¬
tur a Lob.Obf.&Ic.Pl.dui poni figuror: priterea
magis vulgarem exiftimo minorem , quam maio¬
rem.

Gefner.cum Cordo contentus nominibus vul¬
garibus, vt & Tab.ic.Se Hi ft.

Lentem Italicam Cam> horti grandiorem dicit,
& candidiorem vulgari.

Lentes in Aracum mutari obferuauit Maran-
Ltntes i» A - tha.

r acuam- Lens Carfalpino femen efl candicans , aut

ruri. ruffefeens , flofculis candicantibus , vel purpu-
rafcentibus: differunt amplitudine feminis , &
exilitate.probatur latum Sc candidius,ruffum &
paruum deterius efl :perfe<5tum Grici Phacon
vocant.

Cafp.Bauhin. apud Matthiol. Lentium gene¬
ra duo habet , maius & minus. Gerard. <Src at
IcntflsLcntem maiorem , minorem vero Ictlc
lentil» appellat.

Locus Carlum amat,inquit Pii n.ficcum,foIum autem

leropus. tenue magis, quim pingue. Lens floret Mon-
fpelii Aprili, Lugduni ,Gencui,& Bafilei fre¬
quens. Montbelgardi ea conferuntur agri. Ma¬
ior ex femine Stutgardia mifTo prouenit , Apri¬
li floret, Iunio & Iulio maturefeit. Lens vulga¬
ris feuagr e flis, autore Trago, folo gaudet me¬
diocriter pingui, folctque appetente verno tem¬
pore feri , erumpit e terra inflar Vicia:. Lens fa
tiua non ita pridem e Lotharingia ad mc alla¬
ta. Tefle Schvv. calidiore folo, &fudo proferi
gaudet. A Cifalp. feritur locis aridis.

Vires 8c Lens fi aflidul edatur, cx Diofcor. autoritate
vfus. vifum hebetat, igre concoquitur, flomacho in-
cortynoda eff,in flat eum, & inteilinaialuum au¬
tem fiflitjfi cum cortice edatur. Priliae, qui fa¬
cile coquitur,& quidum maceratur, nihil nigri
remittit. Vim habet adflringcntem. Vnde aluu
fillit decorticata prius , & diligenter coda , pri¬

ma in coquendo aqua diffusa Nam primum ipfi-
usdecoltum aluum fiflic [avWvCoc!. Bafil.non Csrjtjt
<saKn koV, vi vtdetur Corn. legitur contra Gal.men- Krr'
tem:]Inducitlens grauia fomnia,ad r.eruofa, &
pulmonem,&caputincottimodaefl.Mcliusaute
fuum opus perficit ad alui fluxiones , addito ad Sermi
ipfam cum aceto intybo,aut Portulaca, aut Beta
nigra, aut Myrti baccis, aut Malicorio, aut Rofis
ficcisjaut Mcfpilis,aut'Sorbis, aut Piris, aut Pal-
mulis Thebaicis,aut Cotoneis Malis,aut Cicho¬
rio, aut Plantagine,a'ut gallis integris , qux poft
coduramabiiciuntur,aut Rhoe.qui obfomisin-
fpergitur. Oportet autem acetum diligenter
cum ipfa coquere,alicqui aluum perturbat. Tri¬
ginta Lentes decorticati ac deu orati, ad floma-
chi fubuerfionem profunt. Lenit etiam Poda¬
gram, coda cum polenta & impolita. Cummei-
le vero, finus glutinat, cruflas rumpit , & vlcera
repurgat. Ac cum aceto coda duritias & Brumas
difeutit. Cum Meliloto vero, aut Malo cotoneo,
oculorum & fcdis inflammationes curat rofaceo
ammixto. Verum in maioribus fcdis inflamma-
tionibus,& magnis finubus, cum Malicorio, aut
Ro/.is aridis decoquitur, ammixto etiam meile.

Ad nomas gangnnicas fimiliter,aut ammixta.
eti am aqua marina. Ad pullulas autem, & herpe-
ta s,& facrosignes & perniones, velut antea di-
&iim efl. Citerum ad mammas la6le turgentes, Mar.
ii Jadein ipfisin grumos coado in aqua mari-
>na coda, & impolita commodaefl. Plinius v-
fum eius medicum fere velut Diofc.habct. Lens Letis
optima inquit, qui facillime coquitur , eaqjie, m*‘
qui maxime aquam abforbet- Aciem quidem
oculorum obtundit, & flomachum inflat, led al¬
uum fiflit in cibo , magifque difeoda cadefli a-
qua : eadem foluit, miniis percoda. Cruflulas
vlcerum rumpit eaque , qui intra os fime , pur¬
gat, & adflringit. Collcdioncs impofita fedat ,
maximeque exulceratas, & rimofas. Oculorum
autem epiphoras cum Meliloto , aut Cotoneo.

Et paullb pofl : Ad fedem cum rofaceo aut Co¬
toneo. In his , qui acrius remedium exigunt,
cum putamine Punici, meile modico adiero. Et
rurfus: Propter difTolutionem flomachi trigin¬
ta grana Lentis deuorantur.In choleris quoque
&dy/entcria,efficacior efl in tribus aquis coda
in quo vfumeliiis femper eam torrere ante &
tundere , vt qu&m te nui Bima detur, vel per fe ,
vel cum Coroneo , aut Piris, aut Myrto, aut In¬
tubo erratico , aut Beta nigra, aut Plantagine. Ktx,
Pulmoni efl inutilis, & capitis dolori, neruosif-
que omnibus, & fellimcc fono facilis. Ad pullu¬
las vtilis,ignique facro. Et mammis in aqua ma¬
rina decolla : in aceto autem duritias & flrumas
difeutit. At Galeno telle. Lentes adflringunt
quidem, fed non valide,&caliditatis & frigidita¬
tis in medio confiflunt , & fecundo ordine fic-
cant. Proindecorpus quidem ipfarum ficcat,&
ventrem fiflit. Decodum vero propellit. Qua- c .
propter etiam prior aqua diffunditur, cum cohi¬
bendi gratia fumuntur. Er rurfus : Nemo ex j)ect
Lentibus panem facit: aridi enim funt , ac fria¬
biles, corticemquc habet adftringentcm,& qui
ipforum efl veluti caro , craffiefl fucci , ac terrei,
auferam qualitatem habens exiguam,cuius cor¬
tex multi efl particeps. Succus vero in ipfis efl StKC*
adflringenti contrarius. Quocirca fi quis ina¬
qua Lcntescoxerit,deinde aquam fale,aut garo,
aut cum ipfis oleo conditam fumpfcrit,potus is
aluum deiicit. At ex bis codis Lentibus, ad eum
modum, quem diximus, paratus cibus facultate
habet fucco contrariam , vt qui ventris fluxus

LIBER

ficcet,ftoraach»m, intellina , & totum denique
ventrem corroboret. Quamobrem coeliacis, &
muii. dyfen tericis, cibus eft accommodus . Lensvero
decorticata,»! illam adftringendi vehcmetilam,
Ceca,qu£ ipfam confequuntur .amittit : ita ma¬
gis nutrit, quim qutc cortice fpoliata non eftive-
rdm luccum craflum ac paruum gignit,tardcque
commeat, non tamen alui fluxus deficcat,vti ea
cuicortexnon eftadcmptus. Aegineta quum
/ubcruentaipuftaliecualemnt [ a morfu vipere]
ipfas fcarificat, ita ne excoriet , deinde muld
^ aqua fouet.Leticulam coftam cum meile obdu-
cit,dum conlanefcant. Confiderandum fanS ,
anconfultum fit applicare Lentim.quiadftrin-
git.morlui viperino : vereor ego quidem adbi-
■ra “erc’ nc venenum intrb repellatur. Qui igitur j
”,r. Aeginettt fiibfcribit, is cum illo LemUnlum angulo j
rtm. tenet [ negotium, quod fieri nullo padto poteft,
tentat] fiquidc Lens angulis careat. Incaliditate
dc humiditate, inquit Scvvhenlct.mcdium tenet,
deficcat tamen ordine i. valenter quoque ad-
ftringit, ventrem liftit. Decoftumverbprouo-
cat,inflat,lenit, glutinat,extinguit,purgat,difcu-

tit.

■ r‘- Sed in Lente vng:icnttm[it\ Lenticula fabulam]
Catialpinus narrate videtur. Ineptd enim vili le

rhi*.

xvi t w

exit, non graue, quemadmodum fi Autumno fe- dofemvr-.
ratur. Floris inter cretcra legumina, diutina pro- F/oref
dmftio eft. Huic porrb quemadmodum Ciceri & p"™
Fab^jprimum pars inferna floret-.qute cdm defie¬
nt, pioxima incipit , atque iu ad fiipemam icut
fiicceiFu affiduo 1 quade calda multoties Eruo,
auulsa (eraen ex ima parce defluxilfe cernitur, vL
rente adhuc omnih6,heli>dceaque fupcrna.Cau- c*utk.
lem habet in latera magis difperfinn. Numeratur

inter ea, qua: omnium maximi? durant. Stirere in- v(*'-

ter radiculas confueucre coptra papiliones [ d^c^k€-

Seritur aliis maturius , fic tamen, vt noti
prorfius ante Ver. Candidum in omnibus generi¬
bus prarftat.Et licet femina cius fiIiquis,C?lindra-
tis inclufa proueniant , attamen non interfirpta,
fed quafi inuicem contingentia confiant. FrudtuS
rotundos Gcln. cfie dicit , modo Piperis, quod Gefn. ra**
apud Theop. nondum reperio.

[Erunm] inquit Diofc. paruus frutex
[QcLuvio-Mf] omnibus cognitus. angufto folio, tenu¬
is , femina in val uulis (tV ap/S «r) habet.

Apud nos ( Galeni verba funt ) femen quod¬
dam filueftre,rotuhdum,ac durum, Erlibque exi-
husin frudibus cerealibus repertum, quod Ara-
chum nomi n an t

Erui, quod Plinio facile conccllerimns ,

ttttur
F rutex

•A

gtmum mirandum effccftum adfcnbit, qui mini- ! operola cura eft. Hoc amplius quhm Vicia rbn-
congruit, nec.n tempore adhibctur.Dum e- catur. NaCcitur & Phalangi on in Eruo , beflioU
Jiofcor. &alu Lentem fic oculorum acie : Aranei generis, fi Hycms aquofa fir.

CnltHt a.

meco
nim Diofcor

,, .. . _ - i - genens, 11 Hycms aquofa

hebetare , ltomacho grauem clfe, inteft.nis no- j Eruum autem,fi Colu tncllx credimus, fetatur
xiam, neruis, pulmoni & capiti mimicam, & tur- i loco macro , nec humido , quia luxuria plerum-
bulentainlomnia gignere , feribunt , lsexAra- i que corrumpitur. Poteft & Autumno (ori , hec
bum lententia dccoftum earum ad febres pelli- 'miniis poft brumam. Ianuarii parte nouiffima,
"• lcnces> fl,ms icnucularcsvocantjaudat.quia cX- [ vel toto Februario, dum ante Calendas Martias,
themata in illis erumpentia. Lenticulas re- quem menfem vniuerlum negant Aericols huifc
nrajfenrcnt. Srd eum nlnrn infor 1 i„, _ _ \ i° "

Locus

Tenpn.

aut nihili vel hominis, ve lalterius rei, aliis de e- gerum obleritur ^ .qumque
gregiis verba facientibus , in quem adag.umhoc 6 Cicera bubus Erui loco frcladaturin Hifpania
quadrat,,» Lente vnguentum. f&cetica, qum cftm (ulpenla mola diuifa eft , paul-

Caiteium, mernimegregamtlld de Lente, mu , ldm aqua maceratur, dum letitefcat. Atque ita
nutum enim eft , ac vile legumen. Prouerbium j mifta paleis fubtritis pecori praeberiir. Sed Erui
autem eft, Mira de Lente , apud Gr^cos dici loli- 1 decodecim libra: fatisfaciunt vm iuco , Cicerae
tum, quoties res humilis & pufilla fplendidis ex- j fexdecim, eadem hominibus non inutilis, neque
cornus, magnihcifque laudibus attolleretur: I iniucundaeft. Sapore certe? nihilo differt ^ cicera

P orvOjDiues fattus iam de/iit gaudere Lente.V au- . cula, colore tantum difcernitnr. Nam eft oblole.
r\q“idcm fc tcnuium c,bus ^ : qu* £,fti- j tior , & nigro propior , feritur primo , vel altero

V/*

diturfimulatque lautiorfortunacontigit.Prouer-
biumincosefi, quibus advberiorem conditio¬
nem e ue dis , faftidio funt ea ,rqux prius inopes
boni confulebant. Dixit hoc Ariftophanes in
adolefcentem , qui cum pauper haberet confue-
tudinem cum anu , nadus diuitias , cepit illam fa-
ftidirc. EclicitdidumfitLenteseffe pauperum
cibum , non tamen conuenit vt eadem ad fafti-
dium iterentur, neAthenxi trimeter prouerbia-
lisobiiciatur:

Te Lens Deus corripiat & fortuna Lens
Sed de his fatis. Nara Zenoni uni eft & Lentem co¬
quere^ eft,Sapientis eft, in re minutiflima fe arti¬
ficem declarare.

QROBVS SIVE ER V VM IN
genere.

Cap. XVII.

' ** A A^Vtant femina fic pro temporum ratione vt
* J-VXleuiora, facilioraque reddantur : vt fi [oe--
iua. @oy] Eruum, quis Vtrc ferat , facile , gratumque
Tom. I I,

(Z^tasMtttc^
fimth.i' jc-n
mina.

fulco menfe Martio , ita vtpoftulat foli l.Ttitia,
j quod eadem quatuor modiis , nonnunquam 8c
tribus , interdum etiam duobus , ac femodioiu-
gerum occupat. Erui rufii meminit Aenus, cuius r.tui,?,
autoritatem confirmat Hermolaus , dicens : a. r- f»m.
uum,Herbfimue, aliud candidum,aJiud rufFum. He,lu

Eruo pr.rter notas aDiofc.ei attributas, hafce
fere addit Marantha: Eruum femen habet Paralii
Tithymali , aut catanarices prima; : magnitudine
^Ethiopidis feminis,auc Lithofpermi,auc Doryc-
nii,aut Lathyridis. Ex hac defchptionc facile de¬
prehenditur error multorum, qui varias plantas. Multor udi
pro Eruo oftenduntr quarum nulla deferiptio ar- error-
ridet: cum omnes femen habeant longe maius
femine Lithofpermi,aut /Ethiopidis: nam velip-
fe Theoph. Orobi femen minus Sambuci acinis
ede afferit,quod cum Diofc.confentit.

Orobus plurimis qui angulofus, quem dupli¬
cem faciunt. Matth.in primis com. proponebat *‘U,rh-
iconem pro Eruo, qua: mihi videtur effe Lathyri,

quam Germanicam voco flore rubente.

Braffauolus credidic Eruiliam , qux Theoph. Er> nl-Hir
Gal.ac Paulo Ochros aonellatur . legitimum elfe nor! f. ^
Eruum, nominis vicinitate fotti deceptus.

Bd }

8V>

HISTORIAE PLANTARVM.

Nec ad ftipufandum tis cft.tefte Matth.qui Er-
ailiatr. Pifigcnus,Eruumeffe contendunt.

Haliucinatur Fuchfius, qui cicerculam vul¬
go vocatam >Eruum fatiuura e (Te credidit.

Hunc eundem errorem committit Turnerus,
dicens: Ego Orobum Fuchfii cicerculam effe pu¬
to, qu am Galenus Lathjrrin vocat.

Eruum videtur Cornario, altera Vicixfpecies
effe. Noftri enim, inquit ille, maiorem & mino¬
rem Viciam latin.i voce parum corrupta, di-
llinguunt.Offiicinx peregrinum ab externis pe-
titumOrobum habent in vfu:quum tamen verus
Orobus etiam apud nos proueniat.

Cornarius (e opponit Turn.cdmait, Galenus,
Paulus & Actius , nulli Eruo omnem auferant a-
«naritudinem , In Eruo autem Fuchfii,cdm nulla
fit penitfts amaritudo ,EruUmelfe nequit. Quin
ipfe Fuchf.de compof. med. teftatur eos omnium
maximi errare, qui pro Eruo feu Orobo Vicia
filu.feu Aphace vtantur.

Vires& v- Farina orobina ad medendi vfusconueniens.

Capiti oncrofum eft,mquit Diofc.aluum efii tur-
bat[7Kjtfx77x.cV] Sanguinem pervrinas trahit[«*y«j
Boues autem pinguefacit , fi co&um apponatur.
Prxcedentia non legit Otibafautorc Matthiolo.
PrxparaturErui/*»ri«/ihncmodo : Habitiora &
candida grana deligito, & aqua permifccndo ref-
jpergito : ac vbi (ufficienter combibere fiueris,
rum demum torreto , donec cortex difrumpatur
.&detidat. Deinde molita, 9c tenui cribro excre¬
ta reponito. Eft Erui farina aluo commoda , vri-
Tiamciet, bonum colorem inducit. Aft vberior
eius vfus,in cibo, aut potu, cum torfionibus[tor-
tninibus,^£7w guineir. per ahium & vc-

VUer*. ficam ducit.Purgat autem vlcera cum melle.Len-
tigines item,& maculas SoIares,itemque alias, &
totum corpus. Stftit etiam nomas , & duritias
[exMpdpMrr* Lacuna ex vet. cod. n^qn/vo 'pjvmjac
gangrxrias. Mollit quoque duritias in mammis.
parhttncuU. £c fcrina ulcera , & carbunculos , & fauos emar¬
ginat, ac rumpit. Cum vino fuba£fca& impofita,
yjorjtu tHm canum > hominum , & viperarum morfus fanat.

Cum aceto verh, vrinx difficultates, & tormina,
ttaejmm. &ad egerendum contentiones[tenefmos]fedat.

Commoda eft & his qui alimentum ex cibo non
percipiunt, nucis magnitudine fiida acceptacu
tnellc. At Erui decodum affufum, perniones, &
pruritus in vniuerfo corpore fouendo fanat. Hdc
Diofc. quem Plinius ita acclarat, vtex ipfo tranf-
cripfi (Te videri poffit. De Eruo, inquit, quaedam
in mentione eius diximus , nec potentiam ei mi¬
tiorem Veteres, quim Biaflicx tiibuerurt.Con-
tra ferpentium rdus ex aceto , ad Crocodilorum
item, hominumque morius. Si quis Eruum quo-
tidieieiunusedat, lienem eius abfumi certiffimi
r*r>. Autores affirmant. Farina cius varos & maculas
cutis toto corpore emendat. Serpere vlcera non
patitur, in mammis efficacifEmum. Ca bunculos
rumpit ex vino. Vrinx difficultates, inflatiorem,
vitia iocinoris,tenefmum,& que cibum non fen-
tiunt,atropha appellata, toftum,& in nucis auel-
lanx magnitudinem meile colledum, deuora-
tumque, corrigit :item impetigines ex aceto co-
&Lm,& quarto die folutum. Panos in meile fup-
puraie prohibet impolitum. Aquadecodi per-
C olore tor- niones, & pruritus janatfouendo. Quin & vni
for* a>m • VCff0 corpori, fi quis quotidie ieiurus biberit,
meatUr* meliorem fieri colorem exiftimant. Cibis idem
hominis alienum. Vomitiones moucr,aluumtur-
Jbat,capiti & ftomacho oncrofum. Genua quoque
degrauat. Sed madefadum pluribus diebus mi-
4gfut, bubus, iuiuentifque vtiliffimuro. Sihqtix

eius virides , prids qufin indurefearit , aimfuo
caule, foliifque contritx, capillos nigro colore in¬
ficiunt. Cxtcrihii Eruum medicaminis vira obti¬
nere, epiftolis D. Augufti ( qui per hoc curatus)
memoria extat.

Boues tum apud nos , ait Galerus, tum .“rud
alias plerafque gentes Eruum prifts in aqua dul¬
coratum pafcuntur:homines vcr6 ab hoc femine
prorfus abftinenr. Eli cmm infuauiffitnum , &C
praui fucci. In magna tamen fame,qucm.-.dmo-
dum Hipp. quoque fcripfir, neceffitate coadi ad
ipfum nonnunquam accedunt.Nos vero ad eun-
demmodum,quo Lupinos, prxparcntcs,Orobis Oroi,
cum meile vtimur , ceu medicamentis craffos
thoracis, ac pulmonis,humores expurgantibus
Porro intci Orobosalbi mini) «fune medicame-
tofi,iis,quiadflau diem , aut pallorem recidunt.

Qui vero codi bis fuerint , &in aqua identidem
dulcorati , infuauitatem quidem deponunt, fedt
vn^i etiam cum ea abftergendi & incidendi fa-
cultatem,vt fola in eo relinquatur terrellris fub-
ftantia, qux alimentum fit,quod citra infigneui
amarorem deficcandi vim habet. Et h^c tradun¬
tur in lib. de Alim.fimpl.vt & fequencia:Orobus Teml
deficcat quidem excellu fecundo intefo. calefacit m
autem primo. Porrh quatenus amaritatis eft par¬
ticeps ,eatenus incidit, extergit , atque obftru-
diones expedit. Cxterum fi fumatur copiold,
fanguinem per vrinas euocat. Idem de Antid.
Candida Erui fansamadmifeet Scillq : namqutj
j candida non eft, aruafa fupra modum effecon-
J fucuit.Ecrurlusdecomp.med.Vitat hanenonfo-
Iftmindolore capitis [, per confenfum ftoma-
• chi oborto , fcd omnibus aliis etiam circa ca-
j put obortis afFedtionibus. Articulos etiam dif-
| foluit.

j Ammaduertendum prxcipitMatthiolus.quod
quanquam ad eruinam farinam conficiendam,
candidius Erui femen Diofcordes elegerit , Ga¬
lenus tamen candidum pallido ,ac rufefeente,

; longe mir us prxftare feribit. Eapropter & Brafi
fauolum G lieni rationem minime habuifte: cftm
fibi c-x Diofcoridis tantum fententia perfuafcrit,
album Erui femen in medicamentorum vfu,tara
ruffum, qn^m pallidum viribus antecellere. Sed ^ f
de hifceMatthioli commentariis , noftrumquo- £rui
que , fi animus eft, percipito iudicium : Gale¬
nus quidem Erui candidam farinamScillxad-
mifcet,aft folsm eam ob rationem , quod candi¬
di (upra modum amara non fit, tamen noftro iu-
dicto fi talis eftct, amaritudinem in Scillx trochi-
fc s haud augeret: ipfa enim Scilla eft valde ama-
I ra : Adha’c ignoro,curprxfcratalbam,fialia viri-
busanteccllat.

Nunc quis non cum Marantha irridendos Erro
cenfeat qui Eruum fc nunquam potuiffe cogno- r1*1^
fcere afferunt :propterca, qubdin nulla planta
('etiamfi delineationi refpondere videretur) vim
I educendi fanguinis per vrina animaduerterintf
j nam uel huius rei nunquam periculum fecerunt
vel fi facere a^grefli funt, non ita vt decet , fune
experti: Vnica crim exhibitione, pauca quanti¬
tate contenti , effe&um hunc expofeebant , noni
confidcrantes Diofcoridem velle , non nifi lar¬
gus in cib6,aur potu alfumptumid efficere.

Quxfieram tandem ex Gefnero,quid de Eruo-
fentirct. Miror equidem, refpondit. Galerum in.
trochileis Scillinis, Erui loco paris micam eis ad¬
di rabere : cum bxc dulcis, Eruum verb ( ipfo te-
fte) arnariffimum fit : adeo vt vel totam Thcria-
cam fuo fapore amaro in ficiat.Ego pharmacopo¬
lis noftrisfuafi, vt Diitamni vulgans radicem [id

eft

Ani

uerf

Auri
i udu

LtBER

ejftFraxinellxJErui loco podiis quini pania me¬
dulla ponant : nam Sc amara ca radix eft,& vim

xvi r- 3«

valde differentem i planta , dcqnahoc capite
feribimus : Iil Epitome verb omiteie, & reponit

contra venena ac peftcni non vulgarem habet. • aham iconem laus commodi exprimentem no-
Inter legumina prateer Lupinum pullum adhuc ftrum Orobum anguiofum. In cora, cum mag.ic.

amarum intieni: pollet autem Erui loco etiam
Lupinus , prxferrim liluellris , vtpote amarior,
ficciorque accipi.

OROBVS sive ervvm

multis.

CAuliculi
huic O-
robo quadrati,
tenues, multis
alis concaui :
folia ad neruu-
lum palmarem
annexaLcmis,
vix tamen exa-
61 e ex ad uer lo
rclpondcntia :
flofculi Sc ex
alis', Sc ex coli¬
culis, Lentis,
albidi , infimo
folio macula
fufea. notato :
ftliqud tenues ,
Cylindracex,
longitudine
circiter vncia-
li , articulatis

torulis, in quibus femen rotundum ( angulofum
redditur vbi ficcum) leguminolo duncaxat gu-
ftu.

An femen, quod iam afferuntpro Orobo Sicu-
culo , quodque Fuchf.de corap. med.Cicercularn
potiffs arbitratus? An Orobus, Ipeciesleguminis
in Creta prouenicns.quo Lob. Obfivtitur, Sc ad¬
huc nomine gallico caret.

Matth.in com. luis in Diolc. editis fibi minus
conftatflta enim in prioribus fcribic : Eruum offi¬
cina Crocorum inore Orobum appellant. Gxte-
rum,quod ex Alexandria, Syriaque , Venetias
conuehltur, aliud femen repixfencare cenfet,
quim Erui , quodfrequentiflimum in Hetruria
nafeitur, ac feritur. Folia mittit Eruum , quod
vulgo Mocho vocant , Latbyri , 'vel Cicerculx vul-
gb vocatx xmula : florem Pilorum modo, admo¬
dum rufefeentem : liliquas forma teretes , ac o-
blongas , in quibus femen , colore in aliquibus
pallido, in nonnullis candido5in quibufdara vero
rufefeente. Ignorandum non eff, quodetli Eruu
ab agricolis leratur , habetur tamen inter fponte
nalcentia : namque Sc per Ic inter legetes fre¬
quens oritur. Verilm cdm a paucis cognolcatur,
illud inter vicia? Ipecies annumerant. Idem in E
pit. edita anno 1571. Icribit Eruum duumeffege-
nerum.candidum, & ruffum : Galenum vero ter¬
tium addere, pallidum.Orobum elle plantam lar-
tnentolam , foliolaraque , humi procumbentem,
ramis fefe implicantibus, foliis paruis, longiulcu
lis, Lente minoribus : flores edere paruos , fiib-
pvirpureos , «Sc quandoque candidos : filiquam
Pdi breuiorcm,gracilioremque,in qua rotundum
concludatur femen , conclufa inter granum Sc
granum liliqua. Proponebat primum iconem
. Matih. reprarlentantem noftram Lathyrum raa-
1 «orem flore rubente 1 liue noltram germanicam
Toro.ll, °

anni 1583. meliorem habet •. omittit autem ea, qua:
in prarcedcntibus fcripferat , ponitque loquentia:

Nondiu eft , quod legitimum habetur Sc feritur
Eruum, iam vbiquein Italia. Alterum quoque vi-
dimusErui genus > quod Creticum vocant, no-
ftratifcie limile,led minutiore femine, Sc fibquis
gracilioribus. In com. Ital.curn niag. lc.anni 156:8*
qux funt ante modo didam editionem anni
158;. eadem tradit : verum ibi duas habet icones,
priorem limilem rnodb di da?, fub titulo Eruo : al-
tcriinlciiptum eff, Orobo dt Candia. In Htff.germ,

Iconem comment.ctim mag. fig.habec, vbi etiam
oe. C;? Sc Eruum. Sed vti ditium libi contrarius v;-
deturMatth. ncc forte feie , quid feribat. In pri- Mattii, fibi.
misenmi com. & Epit. ftatmt Eruum frequenti!- ccrarm-tut*
fimum in Hetruria nalci, Sc vocari Mocho, ab-agn-
colis feri,per!c inter lege tes frequenter oriri. In
polt.com. omittit nomen Modii , ac non diu elle
affqjlt, quod legitimum habeatur, & feratur : ni¬
hilominus tamen in jifdem polt.com. retinet ver¬
ba an t8 citata, quod agrii olat fcrant,quod (ponte
frequens oriatur , Sc inter Vicia: Ipcciesnumcre-
tur. Prxtarea plantat, quam ihpoft.com. exhi*

betpro Orobo, qux eadem cum nolito Eruo*
non ineft amaritudo , quffc eo authorerequuitur
in Antiquorum Eruo.

Camcr. ad 'Epit.Matthiicon-em notiam ex Gef-
nerianis , vt puto, fub titulo Erui appofttic*

Orobus hodie Ii AnguUiarx credimus, in A-
brullo vulgaris, retinet nomen antiquum cor*
luptum ex Eruo, ac vocant lenio. • hruo.

Eps firrOor Dodi gal). Cicer fitiuum , Columbi- (r,ccr crujp
num, Venereum, &Orobi*um[®£<C'«?«.] Lat.

Cicer eruillurn;non cft Eiuitm, vt multi Neoteri¬
ci putant, qui Theriacx , & aliis medicamentis
indunt; Et hoc idem affirmat Hiftor.Fmmento-.
rum.

Orobus, inquit Gcfn.&Grxcisdi&ui cftEr-
uum,quod ad Theriacx compofitionem requiri¬
tur. Legumen cft multis capreolis, filiquis lc- Lctm,
eundum femina interceptis , ita vt infumis con-
iundi panes: femen foris album, intus rufelcit.

Facile proucnit. Circa Lugdunum [ unde femina
accerliuijagros eo confcri audio.Inuenkur Sc 1:1-
ueftris: fcdnonin Germania, quod Iciara.

An Eruum Guiland.in Theone, quod in Italia
Mocbiitn nuncupari cum Matthiolo Icntic , cum
hic tamen interea Moihrtu ignotam libi plan¬
tam ftatuat.

An qui vulgb,Cxfalp.autore,in Etruria Mocki a»
appellantur, lerunturquc in alpibus ad pabulum
brutorum: Plantain totum fimi lis cicerculx te¬
nuioribus foliis : feminibus fimiii modo angulo-
fis , candicantibus , vel nigris, minoribus , Sc in
fuafiltqua magis fardis , alperioribufque : hxc
columbis gratllima eft ad fcetificandum. Diof-
corides Orobum vocat. A Theodoro apud
Theoph. Eruum conuertitur. Sed Sc Plinio E-
ruum, Galeno autem Orobus dicitur. Si Cxhlp.Cdf.ttj> rtii-.
eundem nobilcum Orobum intcUigit,coujpaia-‘'//w, ‘
uO cum cicercula non placet.

De hoc L.ob. Sc Pena Adu. Cicer orohxum
tantopere fimile eft Narbonenfiu Orobo : Diof-
coridis latiuo Ciceri eundem fecit Orobum vul¬
gatum Sc receptum officinisDodonxus. Oio-?r°^/s
bus receptus Herbariorum. Rubus, color rubcUs^-^***
Antiquis fuit , qualis m ruffis bobus, Sc Orohis
cernitur,- Hodie mhilpxne ab illo dudumdrdc?

Dd 4.

Nomina.

jLinguar.
'Mi xhfM.

G.Bauhi

jtfttafire.

tocus &
Tempus.

^ HISTORIA

diffidet recepta* in occini® Italici* & Norbo- (
nenfibus. Orobus femine Sc filiquaprxfenim, ,
j*ifi quia huius altero tanto minor eft» comprc£ |
fior,nec vno loco, fed vani* ex alarum geniculis,
fecundum fummum Ocimum caulis exorta, pen¬
dula , alioqni terna Sc quaterna claudit femina.
Cicere minora mult6,ungenti hebetius angulo-
vno latere aliquantdra acutiora, gultu Len¬
tis, folio Sc facie Pili, Lentis, aut Vicis : ramofis,
fparils, luxuriantibus, caducis fere ramulis : mi¬
nus tamen eft? &ct.vUu\!& hic , qu^m Cicer Oro-
hxum , & fatiuum , minufque ingratus guftanti:
nec enim noftro ingenio conuenit , iiirpium vel
figuras, vel qualitates,pIumbea,Lesbiauc ad no-
ftram fentemiam exigere , aut fledere , vt nimis
multi faditant : fanepareft alterutrum horum
leguminum, verum effc Orobum , curae tam
multis nihil penitus fimilius occurrat.

Item Obf. Orobus receptus Herbariorum.
Ital. Mocbo. Hifp. Teruo, Sc Ternos. Proumciali-
bus tres, quafi Eruum . Mocbus , fiue Cicer faiiuum
Diofcoridis Dodonxo. Idem Ic. Pl. Tom.i.

PLANTARVM

pag.7i.

C.Bauh.qui duas icones proponit.qux paulb
meliores noftrl emptitia, qux nobis nonpla-
<ent,apHdMatth.ita feribit i Orobus, o?c&f qui-
jaufdam vacet 7> ipimSat viri -m/ Coe, iy , quod eo
bouesvefcancur,&:faginencur : Eruum Lat.quod
fatiuum cft,& filucftre. Satiuum,vel maiore fi¬
liqua, Sc femine , vel graciliore filiqua & femine:
turfu» qui maiore femine, candido cft , aut palli¬
do, aut ruffo : Siluefcre , varium eft. Hic tantdm
dc fatiuo. I .Orobus J urinus maiore filiqua C.B.Ow-
ius & Eruum. Matth. Cord. in Diofc. Gefn.
fiort. Caft. Lugd. Orobus receptus Herbariorum
Lob. Eruum verum , fiue Orobus Camer. Tab.
'Cicer fatiuum Dod.gall. Mecbusfme Cicer fatiuum
©od.infol. II. Orobus fatiuus mtnore filiquaCM.
Crobus Creticus MattbiJo (in cuius editione po-
ftrema, &icombus,figura nonhabetur) Sc Lug-
duncnfi.

Orobus Matthioli Gencux in horto noflro
proueniebat facile, virens adhuc Decembri ex
femine deciduc,florens Maio. Lugduni quoque
habebam. BaGIex frater C. Bauh. Montbelgardi
ex femine ftutgardta milfo , & fato , Aprili Sc 1*-
nio floruit : femen maturum Iuiio. Honorius
Bellus ex CydoniaCretx mific»hac addita inferi-
ptione:Orobuso(yi3/ fiue po,5/,quod ruftici ferunt
Lingulis annis , & bones co faginant Antiquo¬
rum naore. Nos non videmus» qua in re differat
i femine, quod nunc exiftimatur Sc perhibetur
©robus : cft enim fere triangulare cum vmbilico
nigricante: color totius ex albo cinereo:fapor le^
guminofus , & Piforum vulgarium. Huic limile
;pauUo maius legumen mific Arad nomine: fapo-
te Sc forma non differens, fed colore fer£ glauco.
Nafcitur Hifpanix & Icalix compluribus locis.
Jn Germania veri , acBelgioffi vera Dod. perhi-
l>et]non nifi in hortis,& ^ paucis feritur. In gla-
reofisaffaum oritur. Aiuerf

OROBdVM CICER LO-
hclii.

Cicer Orobium Theoph. ab Orobo nigredi¬
ne tantdm di ftans.Difficile tamen fit ftatue-
re qucxlnani fitDiofcoridis domefticum primum
nam nouum , quod hic damus , tantopere limile
eft Norbonenfium Orobo, filiqua prxfertim, vt
£$jtos nos reddat,elfe illud /juod dulciflimum Sc

Eruo fimiJlimum l Minio dicitur: fed ambigimus
iam,fitne idem iftud cum Diofc. fatiuo : cui eun¬
dem fecit Orobum vu!gatum,& receptum offici¬
nis, dodus & perbohus feriptor Dodonxus, qui
nondum hanc nouilfct.

Norbonx Sc Gailo-pfouincix plerique fatis Focus,
per meffes flauct hxc , enhuo afTurgens fefquipe-
dali , geniculato lateratim , quafi in obliquum
flexo ,leuiter ftriato,fiftulofo : foliis in imo ner-
uulo piolixo hxrcn^ibus , Lentis , aut Araci ; i 1 °
medio Item ramulis donatur , & foliatis pedicu¬
lis : & juxta fummos alatum geniculos complu-

confenz filiqua , vno fere exortu nixx , fefe § ■

tangunt Sc ftipant, cylindrcx,vnctam longx,rc-
dx , teretes , inter tranfuerfa pufill.iinterualla
foras protuberantiibus fingulis quafi torulis»
ternis Sc quaternis» articulatim diffindis : ipfa
intus femina nulla membranula diftinda. Pifura semin,
Anetinum ferrae aequant» obtuse triangula : O-
robi duplo maiora, colore albida, pali da,& lub-
fulua, non ingrati faporis Ciceris aurPifi.

Cicer orobaumThejpraJh Lob. Sc Penx Adu.&

Ic. Pl. Obf. autem Cicer orobeum Adu. p.400. 0-*
ccrcula Plin. F. Pennini.

OROBO SIMIUS LATHYRVS
Crcteniis Honorii Belli.

SEmcn', quod mifit nobis Honorius Bellus ex , ,
Cydonia Cretenfi » huius inferiptionis : La- * yT

thyrus, A<tnsel* , dicens i rulficis quotantis feri:
Hoc fane Orobo ante dido, vel Araco Cretenfi
ab eo miflis, funillimum ell: adeo vt nullum di-
ferimen adnimaduertam , nifi in eoiore, qui rr.e-
dius cft inter Orobum Sc Aracura ab eo nullum:
fapor idem cura Piforum fapore. Satum Mont-*
belgardi in horto lll.C.Wixtemb.prouenit.

OROBO SIMILIS ARACVS CRE-
tenfis Honorii Belli,

Mifit nobis ex Crefx Cydonia Honor. Bel¬
lus femen, quod ita mfcripfit: Aracus,
A \ctKa\ i rufticis quotannis feritur. Id fand vix
differt ab eo, quod mifit pro Orobo : triangula¬
re cmra , vel quadrangulare quoque eft, paulb
tamen maius , & colore ad glaucum accedente:
fapor leguminofus , qualis Orobo, Sc Pifis. S»
proucnerit fatuia , obferuabiraus qualia foliiSc
flores.

ARACVS VETERIBVS.
C A P. XVIII.

A Racus res ferabra Sc dura in Lente videtur, rAbatm
autore Theoph.iqui Arachidnamipfi'fimi-
Iemfcribit. DehocGal.inquit: Aracos Arifto-
phani in Holcadibus. Semen hoc Lathyro [ Ci* j
ccrculx] femini cft adfimiie. Fueruntque non¬
nulli qui putarunt, ipfum non efTe generis £ La-
thyro [cicercula] diuerfi: quandoquidem & vfu»
ipfius omn:s, & facultas , Lathyri [ciccrculx] fa¬
cultati eft adfimilis , nifi qubd Araci funt durio¬
res, minufquc facile elixentur.QuxcaufTaeriam
eft, cur Lathyris [cicerculis] concodu funtdiffi-
ciliorc^»

Arachidna.

LIBER

ARACHIDNA VETE-

RIBVS.

Cap. XIX

»f ' A radix , eiufque , quod fimile eft

_/\.Araco , &c. Pars ipfacarnofa radicem fim-
plicem>craftam,aititis infigendam mittit, exteras
vero, quibus infidet , frudtus tenues ,ac fiimmo
cefpitecohxrentes agitdoca arenofa potiffimum
W*’ amant : neutrum folia gerit , neque foliis quic-
quam fimile, fed quafi binorum frudtuum, parti¬
bus inter fie appofitis, fxcunda potius extant,
quod mirum profe&o eft. Ethxc apud Gazam
Theophraftus teftatur , cuius textum Honorius
Bellus corruptum fufpicatur , vt mox videre eft,
lubcius Arachidna.

ARACHIDNA , AVT POTIVS
Aracoides Honorii
Belli.

DE Arachidna Cretica, cuius plantam fic-
cam , Sc femina ad nos mifit ex Creta: Cy¬
donia, hxc ad nos perfcripfit Honor. Bellus:
Planta omnino noua eft , & nullum Botanicum
liucvfque vidi, qui earum plantarum genus ali¬
quod defcripferit, qua:*^<p/V^,pTO^Theophrafto
vocantur, dicet Cadalp. Dentaria: fpeciem Ara-
chidnam faciat , qux cft.m Thcophrafti Arachid-
na,meo quidem iudicio,nihiI commune habet.

Planta autem
noftra, cilm v-
t linque fnnSlu
ferat , id eft, &
infra , & ftipra
terram , meritb
mihi Arachid¬
na , aut potius
Aracoides vo¬
cata videtur. Et
licet Theoph.
lib i. cap. ii. A-
rachidna ., aut
id, quod Araco
fimile eft, foliis
carere affirmet,
tamen textum
corruptum e fi¬
le , merito quis
dubitare po-
teft. Nam cum
Theoph. ftir-
pem fimilem
Aracc deferibat , neceffie eft fimilitudinem ha¬
rum elfie, aut floris, autfru&us, aut foliorum. A-
is du- racus vero duplex ab Audtoribus habetur , v nus
Lathyro fimilis,qui inter Lentes nafcitur,& gre-
ce per y. feribitur. Alter vero per ^ tefte Galeno
i.de alim. fac.c.27. Silueftre quoddam femen ro¬
tundum , ac durum , Eruoqueexiltus , quod &
Theoph. I.8.C.8. affirmat, afferens : quod Aracus
in Lente oritur,rcs fcabra,& dura. Cum. autem
planta noftra,caule, foliis, & lobo fimilis fit Len-
tiJfcmenquedurum3& Araco non diflimileferar,
Orobo , Lathyroque minori, fru diumque fiub
terra circa radices, & in caule gerat, merito Ara¬
coides dicenda videtur.Et ea Theop. verba, quod
folia non ferat , ad Arachidnam jEgyptiam po¬
tius referenda videntur , qu^mad Aracoidem

tdna.

des.

orajlt

tus.

irum,
ob/eruxtifi.

sides.

XVII- W

noftram, quam ita deferibo. Herba eft dodran- Defcrip1*0*.
talis, -foliis leguminofis, Lentis, vel Vicix, mino- Fo1"*'
nbus,obtufis, cordatis. Viticulis tenuibus, quo¬
rum extremis flores hxrent purpurei Vicia:. C;rca ^
radices fub terra fert filiquas paruas, Lenticula: fi-
miles, in quibus modo vnum, modo bina femina, semm
rotunda, nigra , in altero vero non nigrum, fed
Orobo fimile. At quos frudlus in caule proferar,
pluribus occupationibus prxpcditus hadtenus
obferuare non potui.

A rufticis a.yexo<f>ctiu [agreftis Lens ] vocatur,

Inter fegetes &legtiminainuer.itur , negligitur-
que , ideo vobis radicis tantum frudlum mitto.

Mitto etiam Orobi femina , Araci , & Lathyri,vc
horum leguminum in hac infula nafceminm dif¬
ferentiam commode obferuare po/lms.Hxcillc.

Noftra hic reftat obferuatio. Nigrum femen j^ut3ru
Vicix fatiux fimile eft , dentibus durum attritu: "
fapore Piforum : medulla alba. Album vero firiii-
mile forma , fapore , tk. duritia : cius figuram ex
planta fieca, quam mifit, parandam curauimus:
fata enim non prouenit.

Iconem quoque Clnfii , quamuis falfa videre- icon.Clufi.
tur, delineandam curauimus. Proponit autem il¬
lam Ex0t.lib.4x. id.quam ita deferibir:

An Thco- Araco
phrafto Araco c foiov*
of/.o/oy? Non mi ¬
nus admirabi¬
lis eft huius
planta? natura,
qu^meius , cu¬
ius rariorum
plantaru Hift.

I.4. cap. 52. Ara-
chidnx appel¬
latione memi¬
ni : propterea
illam clfe fufpi-
cabar , quam
Theoph. lib.ri
Hift. pl. cap. 11:

Ara chidnx co-
iungit , &

oy.oiov tw ctpscy.oi
e fle , fiudtum-
que fuperne
j inferno mino¬

rem ferre, feribit, tametfi folia,aut quidpiam fo¬
liis fimile habere neget. Quem fequutus eft Pli¬
nius.

Illius planta: femen cum fnisfiliqtiis , tam fu-
pcrr.is, quam fub terra latentibus in Creta ledtu,
ad me ante aliquot annos Honor. Bellum mitte¬
re memini, quod a me fatum , & qmbufdam et i a
amicis communicatum, nulli eft natum,an ob ni¬
miam vetiiftatem, ignoro. Eam ob caufam eius
hiftoriam, vtauebam, in meum librum euulga-
tdm inferre non potui. Quum vero Io.Pona an¬
no 1605. femina mitteret in Lugdunc-Bataux A-
cadcmix horto ferenda , inter qux nonnulla $

Bello communicata cognofceham. cum illis inte¬
gram huius planta: ftirpem,ficcitatc prorfus con¬
trariam reperiebam , quam, vbi aliquot horis in
aqua maceratam explica flem, vt commodius defi-
cnbere poflem;exprimendam curabam. ^ ^

Statim porro h radice hxc planta in plures ra- Ramuli.
mulos diuiditur,femipedahs, aut dodrantalis, ad F ol>«.
fummum,longitudinis, tenues, angulofos : quos
alternis ambiunt exiguorum foliorum alx , Len-
ticulx-,aut Araci foliorum alis fimiles: ca folia ex¬
tima parte latiufcula, (k quodammodo cordis (vt

Locus.5

Defcriptica

«14 HISTORIA PLANTARVM

AsdtJf.

■Sl/ljHM

Semen,

tftne:.

'Siliqyafub
ttrrA non
er ej eunt.

titjmoTf.

Dcfc.’

Coliculi.

Tolis.

F lorei?

vulgo pingifolei) formam imitantia, permcdiufl
fecundum longitudincm,neruo lc6 ta, qui extima
foliorum partem nonnihil fuperat: nalcuntur au- !
tem in lingulis alis ex vtroque latere quaterna
aut quina ,velcx aduerfo fita, vclimquali lerie,
ipfa vero extrema alam capreolum definit, & fe¬
le conuoluit, vtin Lenticula, & Vicia. Illius flo¬
rem non conlpcx; ( quem Lenticula: , aut Araci
flori fimilemefle autumo ) fed filiquas duntaxat
in alarum finu nafcentes, latiufculas,unciam!o-
gasjiut paullo ampliores, fufeas, nonnihil villo-
las , mucrone incuruo 6c quafi hamato priditas,
continentes bina, aut terna femina nigra,rotun
da, non angulofa , vt Araci, qua: maturitate diffi-
liunt : radicem habebat Lenticula: , aut Araco fi-
m(lem,e cuius capite litmma quafi tellure plures
paruas,tenues,albas fibras quaquauerfum Ipar-
gebat , e quarum lingulis dependebant lingula¬
res, interdum gemini, Aliqua: breues , & rotun¬
di, extima parte in curuum mucronem definen-
res, tenelli, & candicantes, conti nentes vnicum,
vt plurimflm femen, nonnunquam [ qui maio-
res]& alterum, rotundum, illo non minus, quod
filiquq in pianti ramis nafcentes proferunt , fed
albicantis, aut fubfufei coloris.Hat C luf

Arachidna Cretica , an potius Aracoydes
Theoph. ver£ au<pri&pm Hon Belli, cum fuis fru¬
dibus, inferno lc.& luperno. Hic Poniindef-
cript. montis Baldi cx femine inferiori crefcic , &
in hoc obferuauit , & vnica radice duos diuer-
fos cauliculos , & folia oriri, vtex cius figura
patet.

Poftquam ipfam plantam ab Honor. Bello ac¬
ceptam, in qua nullos oblcruaui capreolos , del-
cripTidem iam, atque icone propria effigiatam
propoluifiem , Pona , ficut & Cludus etiam ico¬
nem exhibuere. Clufii igitur iconem > addi¬
tis ex Poni figura floribus , expreflam quoque
damus.

Citerum,confiderata planta, quam Pona no¬
bis mifit , & collata cum ea , qnam accepimus ab
ipfo Honorio, quamque curauimus depingen¬
dam, obferuata etiam deferiptione Clufii , non
polfumus nobis perluadere illas filiquas, in cur¬
uum mucronem definenccs , fub terra crHcere,
aut vnquam creuifletiamos in icone cum filiquis
longis pianti alterius cenlemus, ceu Vicii ali¬
cuius : fi quis haberet plantam integram, cum v-
trifque filiquis in caulibus & radicibus,& viden¬
dam , faltemcommunicaret,rcm gratam faceret,
tolleretque nobis fufpicionem noftram , ico¬
nem quippe per incuriam ex duabus plantis
coiupofitam.

CHAM^BALANVS LE-

guminofa.

Cap. XX.

EX radicis argumento Chamibalanon, quafi
tcrreftre» glandem dicas denorainarut : fi-
quidem ex filis tenuibus , longi/limis , penduli
fubfunt glandes , craffiufculi, oblongi , pulpa
candida , dulci , non nifi alta foffione mucnien-
d$:vndc infirmi emergunt coliculi , fed longi, cu¬
bitales , vel maiores , ramofi , humi procum¬
bentes : in quibus ‘obferuare eft bina fere folia,
caque fubalpera [ fi credamus Matth.] ex adver-
fofita, Viciifinulia , vnciam circiter longa , re¬
liquo pediculo ia capreolos abeunte: flores legu-
minofi, Pili > plures congcfti, priuato inhirent

furculn , pur¬
purei, Matthi-
olio punicei,
odorat’ :
inde fi!tqnt t o-
nuntur.

Apios Ru-

cllle, & ifiliUS,

aliis Cbamteba-
lanos Roro, ra¬
dix lilii. Plin io
& Theoph. c-
tiam Apios.

Ruell.fe ve¬
ram ffchiada
inuerulfe pu¬
tat , i r. quit
Cord.inDiolc.
fed fallitur.

An Cordo
Ornithogalu
flore purpur¬
eo, quod ait fe ignorare , an h Diolc. dcfciiptum*
Notatum a quodam apud Cord. Arachidna
Theoph. quoldam J£rbnn($ interpretari : alibi
Turnerum Apion Fuchfii, Aftragalum facere. Ve¬
ru Cord. eo capite nec Apion Fuchfii tradit, ncc
Aldragalon Turneri,nechiftoriam Chamibalani
nofiri legumino/i ,dc qua hic agimus.

Trago hifLgerm. pingenti , vocatur i£rbnuf>/
©ciubrot. Lat .Panis i>ora}Jiis,Nux rerr<t,Fui.s rer-
r«e,i£rbfci0cn/j£rbivanbcl. Aquibufiam Artba-
nira Auicenni , & Bmbor manen Serapionis, &
lAalum terrxy aflt Cyclaminum Di.fi. idem habetur
cumiSrbnuJj- Sed aberrant, quamuis M. Virgil.
Florentinus, & Peorhu,'. id exillimaxinc. Is(Tra-
gus) dicit elfe Raphanum filu. quiin Theoph.
7x*fj&in Diofc. avtiQ- dicitur : vocat Chamiba-
lanum terrcftrem, 2lct<v/ & (Brunb SEycficl.

Tragus ih Hift. lat. non reprehendit Marcel¬
lum Virg.& Peothum : fane fi Marcelli verba
confidcrentur, quibus air, radice fubdulci, peco¬
ri gratum elfe Cyclaminum , quis poflic fulpican
de hac radice loqui? verum fi coferat, qui paulo
pbftd cit: vidimus nos aliquando cyclamini ra¬
dicem globolam, & latitudine ampliflimi panis,
ex qua folia erumpebant , & inter folia flos pe¬
diculo potius , quamcohculo. Plane concludet
Marcellu ibi de vera Cyclamino locutum, & no
de sErbnujs/quamuis male dixerit pecori gratarn
Cyclaminum.

Apios quoque Tucbfio dicitur , iErb iiug/
cfclcn. Gail.R<«/c Rayfirt , zwz Ci ch e fauu age , qui
nominagallica non placent. A Dod.gall. Belgis
i£rbnoten & quibuldam tfJuyfen tnet ficcrtcn.
Neotericis Chamibalanus,& glandes tcrreftres.
Quidam do£ti Aftragalum exilbmant a Diofdef-
crjpum: ab aliis Apios. Item Hift. lat. vbi quo¬
que figura. Belg.JErbcccfelcn , & Nuces cauda-
ternominant quidam %zwtiGtt\aivxf, Terre glandes.
Et de frum.cum Apio non conueniunt, Aftraga-
lo fimiliores lunt.

Quibuldam, inquit Corn.in Diolc. Ornithoga-
lon ea radix re<5te dicitur, qui anoftris iErbte
nu0 Sc ©civbrof/ & JErbfclgcn vocatur. Alii in-
terim ad Cyclaminum referunt. Alii rurlus Apio
elfe volunt. Quod autem Apios non fit, vis eius
purgatoria obllat. Confiderandum porro, an
Coinaro fit Aftragalus ,&Irisafl.ragalitis,JErbt
morcrt,dcquo Icribit inDiwfc. lib. 4-cap. 51. De
quibus agemus titulo de Allragalo Veterum, vbi
etiam Aftragah iquiuocationes.

Ar • chtc

PjfflStA

filu.

Trsvu*.

tstur.

Fuch.rt/

Glsns t
reflru. 1

Aptot n
'!>■

Nuc.esi

ts.

Cyclum

Aptos.

LIBER

'irci- Apios Lonic.vulgb panis pordnus,0c »brot/
Nux terra:, Chamxbalanus.

'er' Apion, cuius pi&uram damus ( inquit Riff. in
Diolc.)Fuchfiusfals5 IseJelFern iBrbnu{J/0ca^
hrot/ iiue 0«i?ft>rinbr<»‘ appellauit, nominibus
nor . fcilicetrebusaliisdicatis, vt Cyclamini, &O r-
nithogalo : quo nomine germamco,fiuc gallico,
hodie appellatur,fcire nondum jpotui.HacRyffius,
Nobisautemiudicibus ,germanica nomina huic
pianti melius conueniunt;qu^m Apios nomen.

Sententia: Ruellii de Apio, Matthiolus haud
fubfcribendum iudicat : fiquidem Apios falfus,&
non verus, vt crediderunt, Fuchfi Tragus, & Lo-
niccrus, Ital. Noci dclla terra, hebet figuram pro¬
priam. Sufpicatur Lufitanum pro Aftragalo eam
plantam accepi fle, qua: Fuchfio, & quibufdam cx
recentioribus, Apios Diofc.efTe creditur : fed raa-
•o- gnas inter has plantas differentia.
ux Amatus porrb, quantum videt , Tragopogo-
num putat , quam Fuchfio Apios admentitur.
Germani plantam hanc,Terrar nucem appellant:
Sed quam habeat cumTragopogono cognatio-
i q0m nem,isfane nullam videt.

\tm. Non placent Winckeri verba , qui iHvbnue,
Apium vomitorium vocat;

Ncfcit Baccan. an Rucllio credendum , qui
dicat Apion familiarem herbam. Apud Cam.
hort. Apios Fuchfii, Aftragalus aliorum. Cha-
msbalanus i£tcfclnu£ Tab. i c. & H:ft. Apios,
Herbam efTe , dicit Fauardus. Apios quorun-
! dam, Apios Herba Hieron. BocJv. Eidem &
Fuchfio radix filueftris : ipfi viderint , inquit
Gefn. Fuch.Rocf. ihrbinanbcl/ Apios, Arachyd-
na , Ficus terne. Theop. Golius & Amatus A-
■alus P'on ,nom‘nant fimpliciter.

L Aftragalus Turncro, non eft Apios.Quare er¬

rant Amatus, Trag.Sc Fuch. Etrurfiis. Aftragalus
circa Coloniam [nominatur SErbccfclcil/ Bclg.
iErbnutte / Germ. iEibmjjj. Angi, pccfc
iEartt^nt/ ^ foliis Pifi, aut Ciceris, & radicibus
Nuculx terreftris fimilibus. Etfi reliqua omnis
deferiptio conueniretDiofcoridis, tamen in hu-
midis quibufdam locis quia radicem comperit
parum admodum ad ftringe n terh , dubitare ce¬
pit : at rurfum cum in locis ficcis manifefta ad-
ftriiftionepr.xditamanimaducrtit, nihil amplius
cubitauit Turnerus, quin verus eftet Aftragalus,
etfi Fuchf. contendat elfe Apion. Deferiptio A-
ftragali Diofcoridis,conuenit cum planta, quam
Turnerus exhibet , in omnibus , quantdm iudi¬
cat excepta radice : tota enim radix non eft Ra¬
phani radici fimilis,etfi glandulofis tuberculis fit
donata,vtfpecies quxdam Raphani. Quem au¬
tem exhibet Matth. folia habet rotundiora, non
tam longa, & ferrata, vt Cicerum. Expendant
dotti , eamque eligant, qux deferiptioni optimS
quadrat.

Fuchfii Apios longe abeft a legitima f?ut$
uftrbj/ autorib. Aduerf Anglis &. Germanis. An
,4t,ot aotcmTerra» glandes, fiue Pfeudo-Apios Ger¬
manorum Aftragalus Diofc.? Germ. 0d>tt>art5
^KcttijJ / Raphanus niger. Item Obf vbi fi¬
gura, Terra glandes. Perperam Ornithogalon 5c
Apios Cordo. Belg. Mus caudatus. Et Ic.Pl.Tcrrx
edo* glwdes. Ego quidem vbi Cordus Apion dixe¬
rit, quod Lobel.perhibet. haud inuenio. Eft &
apud Hift.Lugd. figura, fub titulo ApiosFuchfit.
A Thalio in Harc. Aftragalus arucnftsfc u Chanu-
balanus appellatur. Glandes terra, vrt terreftres
Clufvocat , Hung. Fodi monyaro , hoc eft , ter¬
rea auellana. Dicit C. Bauh. apud Matth. elfe
P/eadu- Apios Matthioli, AutumalTc quofdam

XVII* &

Matthiolum Aftragali nomine in priir* editione
cxhibuiftc. Apios Fuchfii , & Tragi Worto Lufi
Terra glandes , jEfbnuf /SErbcidjelcn appellan¬
tur. Sed cui cognita Apios facis apparet , quan¬
tum diferimen? quam contraria: facultates?

Ex Burgundia acccrfitam in horto 111. E. C. Locus 9;
Montb.plantaui:poftca reperi inagris non lon- ttmPusi
ge a pago Cbarmontcy. Montbelgard S*. Burgun¬
diones vocant des Maguffans. Bafilea: reperi extra
portam lapideam in agris fupra collem quMtur
Binnig.im,ad dextram, florentem Iunio3flore ru¬
bello, profunde radice peiquifiui fodiendo priuf-
quam reperi. Qui radices perquirent, caneant ne
perfringant tenues radices.aquibuspendet bul-
bote: Patauii vidi in horto D.Cottufii , & Genc-
uxeopiosein vineis extra portam a S. Geruafio
denom '"nn.

Seri-cl '' & radice ( inquit Dod.) poteft, Satio. C»l:

fed radice ‘tfutis perficitur : vna enim glans fata turtt'
in plures breui tempore multiplitatnr. Secus ar-
uorum margines multis in Brabantix locis gignf-
tur. Floret Iunio &Iulio. Poft meffem eftbdiun*
tur& colliguntur radicum glandes. Pfcudo-A-
pios Matthioli floret Iunio menfe prxeipue:

PafTim nafcicur vbiquein Bohemia in campis 5C
prxfertim in vineis.

Vidit Ruellius per inopiam frugum niri pau- Vires 8c y«
peres hac radice vefei. Paftores quandoque his f°s-
nucibus vefcuntur : Cacccnlm experientia didicit
Tragus , naufeas,& vomitiones illas cicre , ali^s
eius indicio plane innoxiae funt. Sed verebr ne
Tragus , qui putabat JirrbnufS elfe Apion , fibi e-
tiam perfuaferit , eas Vomitiones ciere. Adhic

Terrcglandcs,quod Dod.?.flerit,co61av.ctn cibo
fumpta:,di fticilius , quam Rapa , aut Paftinaca,
concoquuntur, fed alimenti tamen non miniis,
qu^m Paftinaca: fubminiftrant : miniis quam ille
inflant , tardi iis defccndunt , ventrem etiam ad-
ftrin^entes , Cruda: difficilius concoquuntur, &
xgruis defeendunt. Temperamentum autem ob- j "emteVtu
tinent calidum quidem mediocre, ficcum vero mentum t
paulo intenfius , cum non exigui vi adftri-
dloria, vnde etiam non folffrn ventris fluxum,
fed& fanguinis fluores, pr.tfertim ex vtero ,aut
per vcficam .reprimunt. HafccTragus Chamse-
balano vires aflignar.Qunrum qu.rdam cx Aftra-
galo adlcriptz videntur; Dixit enim Dod. glan¬
des iftas aluum conftringerc,non fecus ac Aftrd-
galon. Radices funt (inquit Lob.) ncutiquarni
purgantes, imo ab opilionibus efitari folita* : mi¬
rati fuimus Augerium Ferrcrium libello delue
vcner.hanc radicem fibi, aliifque adeo veram eC~
le Apion perfuafifTe,vt profiteri aufius fit, fepre-
paratds,miniftratafqjiftasrapulas vencrcisegro-
tis dedi Ile , adque lotio nes & fomenta vfurpallei
monuifle potuerunt illius prima: qualitates ali¬
mento fa:, & ignaua: potius, quim medicata:. Sa¬
por illis fubdulcis,glandis,autCaftanex adftrin-
gens,ac vtiCaftanea: tardius conficiuntur, flatu-
lentum,fuauem tamen, fuccum creant. Veneris Venen^ffL
incentiua: funt. Sanguinis vtcri, renum, & ven¬
tris fluores compefcunt. In Bohemia, vbi abun¬
dant multi comedunt Caftancarum modo.Etli-
cec edantur ad fatietatem, tefteMatthiolo, mo-
uent quidem naufeam, fed non etiacuant per al-
uum. Nunc autore Cam. horti, ex huius floribus
aquam deftillant quidam, qua: ita ro face ara e-
mentitiir,vtpro illa non tarb vendi fbleav

Defcriptit

Caules.
lc«h a.

Radix'.
Ico n.

Arachne.

Aptos.

Locus

Locus

Tlos.

Radix]

Caules,

JVM.

4*« HISTORIAE PXANTARVM.

ARACI, vel apios legvmi-

note fpeciesToflano Carolo»
Cap. XXI

CAule eft
cubitali ,
vel maiore ,
tenui , glabro :
Folia ex inter-
uallis quaterna
vno pediculo
nixa , duarum ,
triumue vncia-
rum longitudi¬
ne, culmum lata,
in acutum mu¬
cronem definc-
tia, ftri^ta, viri-
dantiar/Zom ex¬
tremo furculo
heret, quinque,
vel fex conge-
fli , pediculis
mediocriter lo¬
ci , magni , Ga-
legac vernx,co-
lore purpureo prarditi , vel ex purpureo ad in¬
carnatum vergente, ccelefli , pulchro , feribebat
qui mittebat: radix ad Galegx vernae radicem
accedit. Pidor ordinem foliorum non bene ex-
preflic, qui erat pingendus , qualis eft in Orobo
pannonico , radice bulbosa Clufii , quem aemu¬
lari videtur.

Carolus Tolfanus ftirpium diligentiff. inda¬
gator afcripfit huic planta:: Arachi, vel Aptos Fuch-
fti fpecies.

Ex C hampagnole Burgundix planta tum ficca,
tum virens in horto 111. E.C. plantanda milfa an¬
no 15^0.

ASTRAGALVS QVIBVSDAM
Aracho Toffimi Caroli fimilis.

Cap. XXIL

. Edit no-

D1

bis D. A-
gerius Icgumi-
plan-

nofam

tam, nomine
Afhagah, coi
lecti in editio¬
ribus pratis
circa Bononia.
cuius flor es, vi
rio conflat co
lore , albo
quippe, luteo
& leuiter ru
befcente . ra¬
dix bulbofa,vt
Poeoniar:i'4iv/e.
cubitales , an
gulofi : foli.
duasjtrcs.qu*
tuorue cor
jugationes ha

bent, qux Arachi foliis longiora funt, de exte¬

ro cis vcldc fimilia > fed non in capreolos defi-
nentia:florum pediculi palmo minores, argulofi,
i n quorum extremitatibus flores plures, quales
Lathyro filueftri geimanico, vel luteo : iuxta
principium foliorum, & pediculorum appendi¬
ces acuta:.

OROBVS QJT ORVNDAM

radice bulbosa, flore albo.

Cap. XXIII.

G Radies Dcfar.
promit

cauliculos , erc-
dtos , firmos,
angulofos , pe-
dales,& cubita¬
les: folia per in-
tcrualla,vni co-
ftac inhxren-
tia , quaterna
plerumque ex
aduerfo fita , e-
rebta , angufta,
trium ferd vn-
ciarum longi¬
tudinis , guitu
aliquantulum
acido initio, 1
deinde amariuC
culo , r.uliis ca¬
preolis pridi-
ta , qubd caules
fatis firmi, adminiculis non egeant ‘.flores inion- rltres
gis nafcuntur furculis fpicx inltar cogelti, florum
Pifi,aut Vicix forma, feni , aut odoni , candidi
coloris : deinde oblongi lobi nigricantes, prioris
lobis [Aflragali maioris Fuchfii] putes, femine ni¬
gro, interdum etiam maculofo, pleni , qui per
maturitatem cum ftrepjcu dehifcentes femen
abiiciunt : radicibus nititur quinis , aut fenis, nu-
nimi digiti longitudine, crafliufculis, Afphodeli,
aut Pccomx fceminx minoris , oblongis bulbis
fere fimilibus, minoribus tamen, foris nigris,in-
tus albis.

Eft Orobus Pannonicus Clufii [cuiusdcfcri-
ptionem propofuimus] tertius, albus primus, fl¬
ue Afphodeli radice.

Inuenitur magna copia in pratis non procul .
tPaltcrfforf / fcliaurpad) / VTlcbeling/ & ther- °CU'
mis Badenhbus Auftrix vicinis. Obferuabam e-
tiamin montofis vitra Danubium locis , ad cx-
duarum filuarum maigines.

Floret cum fuperionbus [Galega minore ver-
na,& Aftragalo maiore Fuchfii ] femenque per*
ficit Iunio.

GL YCYRRHIZA.

Cap. XXIV.

EStfrutex.autoreDiofc. virgas habens longi¬
tudine duorum cubitorum, circa qua s folia
dcr.fa, Lentifco limiha , pinguia, & ad taftum
glutinofa. Flos eft Hyacintho fimilis. (Sed hoc,
inquit Marantha , ad colorem folum referri de¬
bet , figura enim Staphydis Agrix floribus fimfi-
lesfunt.). Frudtus magnitudinepifularu Piatam:

afperior

LIBER XVIL

afperior, qui fili quas habet in ftar Lentis, fuluas,
paruas [Macth.exempl. Tivfpa , i.e. fuluas,
longas. JRadices longx funt, buxei coloris [ Ca.
9n/'fpo/Af, fuluo colore] Gentiana: m«do, fubacer-
bx, dulces qua: expreflx fuccum reddunt yh*v-
r./o[v », Hxc addit Lac.] Lycium.

Plinius , qui Glycyrrhizon inter fpinofa folia¬
ta numerat, foliis eius aculeatam mordacitatem
i n e fle feri b i t , & a q u i b u fefa m A d i p fo n ap p e 1 1 a r i ,

Hift. Jib.ii. cap.15. E t rurfiis : Sunt qui eftAca-
non Eryngio adferibant, fpinofam, breuemque,
ac latam herbam, fpinifque latioribus. Abi Eryn-
gen falso eandem putaueruntefle, &Glycyrrhi-
zam, quare fu biungi eam protinus refert : Etip-
fa fine dubio inter aculeatas eft, foliis echinatis,

[Plin. male legit, iyjv^s pr Lentilci] pingui¬
bus, tadtuquc gummolis, fruticofa.binum cubi¬
torum altitudine, flore Hyacinthi, frudtu pilula¬
rum Pl.ua ni magnitudinis.

Nafcitur plurum in Cappadocia, inquit Diofc.
ScPonto. Elie prxftantiflimam vult Phn. in Ci¬
licia, fecundam in Ponto , radice dulci, &hanc
tantum in vfli.Capi eam Vergiliarum occafu,lon-
gam,ceu Vitem, coloris buxei. Mehoremque ni¬
gram & lentam, qustm fragilem.

Facit fiiccus , atftorc Diofc. ad arteris afperi-
tatem , quem lingux fubditum eliquare opor¬
tet. [Meum exemplar addit Matth. habetf/.fsnT
Jti Q':f>u*Kst* i medium autem inter cahdita-
tem.] Conuenit & ad ardorem ftomachi , &ad
thoracis ac hepatis affedfcio nes , fcabritiemque
veficx,& renum afteiftiones, cum paflo potus.

Idem fi tini eximit fub lingua eliquatus: & vul¬
neribus commode illinitur, 6t ad oris affeiftiones
manducatur. Quin & decoftum radicum recen¬
tium ad eadem facit. At radix ficca in puluillum
detrita pterygiis vtiliter infpergitur. Quasdam
[ait Plin.] exiguo guftu famem ac fitim fedant,
conferuantque vires, vt Glycyrrhizon, Hippace,

& butyrum. Quod autem fitim , famemque fe-
det , Adipfonideo quidam appellauere eam, &
hydropicis dedere, ne fitirent. Ideo Sc comman¬
ducata ftomatice eft, & vlceribus orisinfperfa
fxpe & pterygiis.Sanat &veficac Icabiem, renum
dolores, condylomata,vlccra geni tahum.D edere
eam quidampotui in quartanis, gij. pondere, &
pipere , hemina aqux. Commanducata fangui-
nem ex vulnere fiilit. Sunt qui & calculos ea
pelli tr-adiderunt. Glycyrrhizx,fiue dulcis radicis
luccus Galeno in primis vtilis eft fi militer, vt eius
fruticis radices , dulcis, fimulque leuiteradftrin-
gens. Proinde afperitates lenire poteft, nec mo¬
di in arteria , verum etiam vefica fcabra , idque
temperatura: mediocritate. Quocirca fuerit fane
natura eius familiaris noftrx temperatura: : nam
tale monftratum eft e fle dulce: led cum adftri-
«ftio quaedam coniundtafit, vniuerfum eius tem¬
peramentum quantdm ex caliditate & adftri-
<5tione eft , tepida: potiffimiiqa caliditatis fuerit,
quam proxime accedens ad fymmetrum. Porrb
quoniam temperie quoque eft humidum, id,
quod medice eft dulce , iure fane etiam fiti con¬
gruens medicamentum eft, nimirum modice hu¬
midum, fimul & humana natura frigidius. Re¬
fert Diofc. radicem liceam ad l<juorem rcda&am,
pterygiorum,. feu vnguium oculorum, idoneum
efle illitu remedium.

GLYCYRRHIZA DIOSCORIDIS

ECHINATA NON REPENS.

T minus nota , ita minoris hodib vfus
Diofcoridis Glycyrrhiza, cui, non vt vul-
Tom. 1 1.

y

Coivi

3*7

gatx , radi- Radix
ces cenues.cir-
cumquaque ,
repentes , fed
craflx, late, re-
tftaque depa-
£tx, fimpliccs,
brachii longi¬
tudine ac cr af¬
fine, buxei [in¬
quit Dod. ] lu-
tciuc intus co¬
loris , foris Ta-
rb alterius, fed
tamen quan¬
doque Nigri¬
cans , minori
vero dulcedi¬
nis grad i ,

(Dod. ait dul¬
ci fipore cum Sapori
aufteritate

quadam 0 ftolones autem plures ,virgultei , ho- Sf°jbnet-
minis proceritatem lubinde aftequuntur : folia 0 *
Lentifci, maiora, acuminata, coniugacim rachi al-
ligantnr, viroris faturati,& titftii nonnihil gluti- floret
nolo : flores e florum alis exeunt parui , cxrulei: Fruffusl
fequunrar fruftus ex pluribus oblongis filiquis Semina.
echinatis glomerati , ad imum cohxrentibus,
quorum fingulis lingula in funt.

Summitatem Glycyrrbize echinatx appingit Matth, not*
Matth. vulgari Glycyrrhizx repenti. In Epift. an¬
ni 1571. peruerdt dcfcripdonem Diofcoridis.^

Qua de re confules caput proxime fequeris. . ...

C.Bauh.apud Matth. Glycyrrhiza echi fiatis' fi-
1 : quis. Dulcis radix Matthioli in compendio.

Glycyrrhiza Matth. in mag. figuris. Et bac Fra¬
ter , cui non concedo Matthiolum hancintelle-
xifle pro Glycyrrhiza. Et hoc fatis demonftrat ra¬
dix in eius icone , prxtereaipfemet fatetur pri¬
mum pilulas : adde illum feribere fuam frugife¬
ram copiosi in Germania prouenire in Bambcr-
gico agro , quis autem nefeit Glycyrrhizam vul¬
garem radice repente , ibi crcfcere ,& non echi¬
natam, vt vult.C.Bauh. Necaft ea igitur quo¬
que, qux a Cxfalp. traditur.

Nunquam potui, inquit Lacuna, in Italia, nec
alibi videre frudhim noftrx Glycyrrhizx ordi-
narix , donec mihi Dodonxus demonftrauit ra¬
mulum colletftum Antuerpix in horto Guilliel-
mi Andrexromnia exemplaria Diofc.funt corru- _
pta, legendum in filiquis prouenire grana fimjlia. re Jit tuitur,
Lendculx.Fieri tamen poceft,vtreperiatur aliud
Glycyrrhizx genus cum filiquis fimilikus Lenti¬
culis , quod nobis deferibit Diolcorides , a me
non vifum , nec etiam ab vllo alio, quod intelle¬
xerim. Apud Lacunam in margine , quidam
notat , Glycyrrhizam cum fru&u fpinolo non
producere radicem longam, vt extera. Propo¬
nit autem Lacuna ineptam figuram, ramuli fi-
quidem non bene exprimunt Glycyrrhizam
echinatam.Necnouitdifcrimen inter hanc &fe-

Otjcyrrhi-
echina¬
tis filiquis

Dtefc.

Icon Latu-
nx inepta.

quentem.

Nunc Glycyrrhizam Italicam ad deferiptio-'
nem Diofcoridis melius accedentem a Con*
denbcrgio aridam cum frudu echinato miflam
accepi.

Dod. gall. Glycyrrhiza vera, Glycyrrhiza Diof.

Et Hift. in fol Glycyrriza vera Diofc. officinis & Glyeyrrht-
vulgb incognita. za tncogni-

Glycyrrhiza echi nata (aiunt Lob.&Pena)fiquc ^atth. re-
eft ficulis, vt Matth.fibi re ver& certii elle audi- preh%

Ee

3»s H I S'OT R 1 A E

tione poftremis commentariis prodit, tres fo¬
rent Glycyrrhiza fpecies : nobis quot not$ , tot
frugifera?: Ac primiim Diofeoridis dulcis radix,
cuius vfus officinis rarior. Dedit Valcr. Dourez
Glycyrrhizam fpinofam Anthiochcnam , fed ni-
fhtjrrh/%* hil nirt filiquas vidimus. Et Obfi Glycyrrhiza
tcn .,ica. ecj1-naCa Diofcorid. 0cyt£ofit & Callific^cur.

Gcrm. 0uf^olQ/0u0tt»urt5cl. Ang. £ict>orcs.
I cbtJtntar. Gall. RatXal{JTe> & RaigUce. Hifp. Regalitia &CRe-
galiz^a. Ital. Regi 'litta , qua? nomina vulgaria
quim bene huic Glycyrrhize tribuantut iudicent
Lepores.

Antiochena , quam a Valerando acceperunt,
fion eft mihi diuetfa ab echinata, qualemfacit
Compil. Tabern . dicens : Glycyrrhiza echinata

Diofc.0u0bolt$-

Lob. meminit etiam alterius , quam nominat
fpinofam Anthiochenam. Glycyrrhizam echi¬
natam Diofc. Angffce Jjcbrfc^orfpe licoricc
nominat. Glycyrrhizam veram Diofeoridis
Schvvenckfeldius.

locus & Semina & filiquas fiepius habui, feminauique,
tempus. fed non prouenit , prxterquamfemel Montbel-
gardi vbi tertio anno echinos produxit : femen
autem maturum fa&um Odtobri: exercuere ma-
gnicaules bicubitales: radix crafla, magna. Plan¬
ta hxc , ( tefte Lob.) in hortis Germanix, & Bel-
gi$, tantum voluptatis causa colitur,longeqjvul-
gattl dulcedine,& gratia vincitur. Flores, inquit
Dod. yfiftate , Autumno pilula: cum filiquis per¬
ficiuntur. Vere herba regerminat, nouofque
caules producit. Hieme fiquidem cum caulibus
fi? lia intermoriuntur, radice interim viuace.

SCYTHICE RADIX VE-
teribus.

Cap. XXV.

PLANTARVM,

Hippace apud Theoph. legitur* Quare non pro¬
batur Gaza, qui Equeftremtranftulit.Sedinhcc
etiam errauit Gaza, quod fitim tolerare vertit,
vbi gr^ce fimpliciter J)a-}i7y [vitam agjcrejlegitur:
ytintelligamus Hippacen cibi loco, Glycyrrhiza
vero fi tis remedium ede. Apparet etiam Plinium
errafle,qui vtrique Hippacx Sc Glycyrrhiza, y-
trumque feorfim attribuit remedium.

GLYCYRRHIZA RADICE
repente, vulgaris,Germanica.

SArmentofx
radices lon-
ge lateque, im¬
plexu vago re¬
ptant , colore
buxeo, foris ni¬
gricantes, fapo-
re melleo cui
jlipes multum
dulcedine ce-
ditjfubhirfiitus,
nonnihil pur-
purafeens : folia
in alam Fraxini
inftardifpofita,
quorum fingu-
laria minora,
per ambitum
integra,atroui-
rcntia ,modicd
vifcofa,dumad-
huc tenera : fa-
porc acerbo,?; fubacido,Trago autore, Diftam-
no vulgari aut Ciceri funtfimilu:j(w, racemo- F,’r"
fi, purpurantes, Dod. dilute ccerulei , fingulari-
busTnfolii bituminofi floribus perfimiles: hos
excipiunt/f/ii;j<xglabr:r, in qaibasfimina parui.

Dulcis radix, huc Glycyrrhiza , autore Cordo, ?/,»;,
eadem eft cum Scythica. Errauit Plinius, quod
dicit fine dubio inter aculeatas effe GlycyrrhizS,
foliilque eam echinatis [aculeatis] defcribit.De-
cepit Plinium duorum illorum vocabulorum fi-
militudo & {%rv. Nam facilis eft ex vnom
alterum lapfus.

rj-umifii]», inquit Tragus, Latini radicemdul- G Uni
cem: noftri Liquiritiam , & Glicoticiam vocant,
Serapio autem Si« nominat. Diofcoridesci va¬
ria attribuit nomina. Theoph. Scythicam appel¬
lat. Dc hac radice dulci legatur sal. S: Auic. &
Conftant. Mirari fatis non polium cur aculeatis
plantis Glycyrrhiza i Plinio annumeratafucrir,

& echi natis foliis deferipta. Hinc necelfe eft , vt
dicamus Plinium folia Glycyrrhiza- nequaquam
vidilTetaut afperas illas, quas diximus, filiquas
intellexi fte.

Sed miratur Tragus Plinium, quiipfeinterim
haud mirandus folii in , fed potids omnino red¬
dendus. Pingit enim filiquas hirfutas, ac afpe¬
ras tradit, quod ego non obferuaui, quafque ab
eo vifas non credo : fed in Diofc. duntaxat Ie-
gilTc, «iconi fu* falso appinxifle. Necprxcercz
aftentior Glycyrrhizam Pabergcnfis agri effe
eandem cum Diofc. GIycyrrhiza,de quaant^e-
gimus, cui filiqux glabrae, non verb hirfut.ai,vel
acu!cati,quas pingit,id quod etiam ceftatui' Do-
donxus.

Fuchf.qui Scythicam Theoph. quoque (latuit
S: ffi-i-rv a quibufdam vocitari tradic,non deferi- '
bit, fed maW deferiptionem Diofc. huic attri¬
buit

5 tythic*
Theoph.

i .otm.

'Sejthiee.

ff ippact

SCythices natura haud ita cognita hodie, que¬
madmodum aliarum radicum dulcium. Imb
cumrarisin cerris etiam olim propagaretur, haud
mirum ii pauca ab Autoribus tradita hifce etiam
temporibus extent.

Dc hac autem ita feribit Theop. Dulcis autem
etiam Scythica [ SjcuO/x*] & quidam eam tu%y,u-
Kf7<ty vocant; nafeitur apud Maiotim. Vtilisad
anhelitusfrtffQucfrajtuflim ficcam,atque in totum
'ad thosacis affe&us, & ad vbera in meile. Poteft
& fitim fedare,fi quis in ore tcneat.Qua de cau¬
sa tum ea, fc Hyppace Scythas vndecim & duo¬
decim dies durare credunt.

Sed hxc paulb clarius, Plinius ita tradit.Inue-
n£re herbas & vniuerfx Gentcs.Scy thia primdm
eam , qux Scythice vocatur circa Ecnotia [M«o-
tidem Corn.] nafcens,prxdulcis. Aliam [prxdul-
cera ali^s Corn.]vtiliffima[vtiliffimamque]ad ea,
quas fpafmata fafthmata] vocant. Magna &eaco-
medatio,qubdin ore eam habeces,famcm,fitim-
que no fentiunt.Idem prxftatapud eofdem Hip-
pice [ Hippace Corn.] di&a,quod in equis quo¬
que eundem effe&um habeat. Traduntque his
duabus herbisScythas in duodenos dies durare
infame,& fiti.

Cxcenlm , Hippacen apud Theophraftum,
Gaza Equcftrem vertit, quali radix eflet dulci ra¬
dici par , ad abigendam fitim famemque: Sed ca-
leum equinum , inquit Gefnerus , non radicem,
autherbam e(Te , Diofeoridis1 Pliniique teftimo-
nio confiat. Hermolaus vnalitera difeernit , fic
yt Hippice herbam , Hippace cafeum defignet. Er

LIBER

Luit, quia piant* , quam icone proponit, non
conuenit.

Sed quid de hac Matth.intelligamus. Dulcis
radix, aic,quam Grarci Glycyrthizam , & Officina:
grxeum nomen corrumpentes , vel potius Bar-
writw. baros fecutac > Liquiritiam vocant, ik Hetrulci
'1,t,<treh vulgo kcgoluu, planta eft paucis non cognita.
rt ,f;'Sed non polium non valdi admirari Plinium,
quod Giycyrrhizam inter aculeatas numerarit
plantas. Sine contioucrlia dici poteft Plinium
Glycyrrbizam minime nouifle : Cuius erroris
caufa illud facili e fle potuit, quod fui potius Grq-
ci codicis fidem (ecutus fuerit, quiimrei verita¬
tem, in quo Fortafs^ facili , lubricoque Libratio¬
rum non aduercentium lapfu typo pro <r%vo
feriptum legebatur: vel quod gracca: lingua: non
exadte peritus, vocabulorum ,vocumque fimih-
r »jtt/-tudine deceptus in hocerratierit. Harc huiufino-
n di opinio adeo firmiter veritati cohxrct ,vt faci¬
li u quoque ;deprehendi poilint a veritate def-
l},n,s cifccre , qui credunt Giycyrrhizam olim (pinis
1 * fuifle proditam, fed mangonio longi cultus edo¬
mito rigore (pinarum aculeos amililte, & tan¬
dem mitigatam elfe : cum ca etiam,qu* hoc suo
t mul - *Pont^ Per *c icitur , nullibi aculeata fpe&etur.
serror. Hl£C flk>cuiusicon non rcprjcfentat Giycyrrhizam
Diofc. ea enim eft radice Gentiana:, frudtu afpe-
riore :MatthioIi vero, radice eft reptante, fiiiqua
fodi- glabra. Plinius non errauit, vt ille air,ob imperi¬
tiam lingua: graex, aut lati ni, quam multo me-
lids intclligebatipfo, Cuius peritia [non dicam
ignorantia] m lingua Grxca , &c Latina, qualis
fuerit, fatis nota plurimis eft. Addit adhac in
com.cum mag.ic. Giycyrrhizam re vera duum c f-
h. fle- (e generum *.vnam Frugiferam, alteram verb fte-
tilem.Frugiferamfquam deferibit Diofc.] frudum
fera‘ proferte pilularum Platani magnitudine. Hanc
primum ad fe mlfiile Io. Hcilum Mcdic.Norim-
berg.Nec antea vlquam a fe vifam.Et haec eadem
com. Ital. cum mag. quoque icon.afcribit , (ed v-
trobique ineptam ponit iconem, rclida meliori,

rrhi-

duum

ionfundens duas plantas : priori namque (ux eboe cfycftcr.

XVII- ¥-9

Ofticinx corrupta voce Liquiritiam Vocant.

Theoph. c-y.vQ/Viiy fi^ecy, &, vt ait, nonnulli iuvyh-j-
y.ti&y. Plin. Scythicam herbam. Et vere twyhvKHet Scythice •rui
flue multum dulcis, hxcdici poteft;eftenim om- Jj^US4
nino dulci /lima, Sc quiim altera Glycyrrhiza dul- m,^hs '
cior. Scythice , aScychia: regione , in qua gigni¬
tur, nominatui-. Poteft &hzcaWf<©- citra afpi-
rationem.& aJi-d©- propriiflime nuncupari*, exi¬
guo hquidem guftu Famem & fitimprarcipue (e-
dat.

Lobel. & Penx Glycyrrhiza Filiquofa , com- Glycjrrh-fc
munis, qua: dulcedine echinatam vincit. hyuo/a,

Glycyrrhiza , qui vulgb corrupte Liquiritia,

Fuftrutex eft fautore Cxlalp. )cuius radices Fune
praelongas, digiti craflitudine, (armentofx, intus
flaueFcentes , ferpunt in terra i virgas ferentes
militas, bicubitales, hgnofas, annuas tamen: fili-
qua: breues. Diofcorides fiuticulum inquit efte.

Theoph. Scythicam vocat. Plinius Folia tribuit et 4rr°Tt
echinata, pro Schino [Lentifco] EchinUm legens. 'Q.Bauh
Qua: Glycyrrhiza Cxfalpini non ea,qux echina- »ot.
ca,vt voluit Cafp.Bauhinus.

Proponit Tabern. confufam &■ figuram, & fxbern.dm^
deferiptionem, dicit enim filiqitas afperas. 1lex'

Sic Gerardi figura non bona, potiffimiim
quoque fi (pedes filiquas , qu£ vix diuerfx pin-^/j^1 ' rf ^
guntur aDiofcoridex Glycyrrhiza : filiquis fig¬
mentum ex Tab.

Schvv. in cat. Sil. Giycyrrhizam vulgarem , &
radicem dulcem Francicam vocat, £.acferit$ Si¬
lebis, GFkniein Suffjoltj.

C.Bauh.apud Matth. Giycyrrhizam alteram (i-
liquofam appellat, qua: quibufdam male ltcfilis
cenfeatur.

Glycyrrhiza radice repente, vulgaris, germani-
cajanobisdicitur , Germ. ©ufjfiolre / & Sug ltngi**rUih\
IViie ncK Bclg. 6uytl;out & CciHtfir : aut (f «U
lifuejjout. Gall. Righce , RigoliffetSc Regohjfe. Ital.

Regjlttia. Hifpanis vero Regali z.tt , & Regali-
tia3 Gerard. $ctyoc$$c ilicoricc. Angi, iiit
coree. Boh. ifeforice / Polon. £atryci&. Hung.

iconi demit fummitates, &fupra ponit Frudum
er' echinatum Glycyrrhiza: Diofcoridex.Frf/rt; etiam
(cribit eam,qux pi!uIasFcrt,non longe a Norim-
bergaprouenire : facite crediderim ei milfas pi¬
lulas Norimbetga ex horto aliquo , in quo culta
X- Fuerit pardculatim.Fruftra tandem aliquam Giy¬
cyrrhizam fterilem dicit. V It imo FalFam habet
eandem figuram , Iconum p.jSi. ex duabus plan¬
tis compoliram. Diofcoridis etiam deFcriptioni
puter veritatem addit radices FarmencoFas,
quod poftea figmentum penes confufam def-
criptionem in Hift. germ. repetit.

An Anguill.de hac agit , quando (cribit : Giy¬
cyrrhizam , quam dcfcripfitDiofc. (non) habe¬
mus in Italia , verum inuenitur verius Thraciam
quq flores edit glomeratos/phera: inftar, quibus
fuperueniunt filiqu* fpinofs : radix noftrad fi-
milisomnino. Sed intelligere velim Anguilla-
ram,(I perltalicam, eandem, quam nos,intelligit,
falleretur !cnim in radice, qua: differt ab ca qua:

. fpinofasfert (Iliquas,quz non repit.

Glycyrrhiza htuis ^Lacuna vocatur, Caftill.
Regalizat , aut Orofut. CataJ, Regalitia , Port.
«c- Regoliz, :cui no* bene perlpedumFuitdifcri.men
inter Giycyrrhizam vulgarem , quam pingit pro
’■*' echinatam, de qua Fcriptum, Dulcis radix

■u communis, Glycyrrhiza.

,a. Glycyrrhiza communis , aut Glycyrihiza ger-
mamca Dod. gall. E dem in Fol. Glycyrrhiza
vulgaris. Hanc edam efle, inquit jdem,paUm eft
TonL II.-

lotus.:

Glycyrrhiza[inquit Fuchf.] multa] necignaua
[Frugifera Matth.]aliquot Germaniq noftre locis,
Babergcnfi prafertim agro, producitur. Et hodie
nufquam fere non Feritur in hortis: his, qu x(c-S*rti'
mei comprehender;t,tam pertinaci Fertilitate co¬
haeret, vcvixvnquam poflit radicitus extirpari,
tam re ft i bili Facunditate regerminat. Audio &

Fullaci in Carinthia proucnire : & illic etiam in
Franconia Bamberg*, in agris coli: tertio, autC°
quarto anno effodi, hoc modo : fulcus longus,
nempe per totum agrum ducitur , duosfere pe¬
des latusiprofu ndus tres,atit qilatuor dodran tes:
fic maiores radices eximunt , relinquunt mino- T put-
res. Iulio menfe.tcfte Trago, appetente,flo(culi P *
prodeunt. Tam Folia , qu^m caules Hieme quo¬
tannis pereunt, quo fit,vtquotannis radice Om-
niahscnouo pullulafcere necefle habeant. De
dulci radice Germania gloriari poteft, in primis
vero Babergenfis ager,qui vnicus tod Germani^

(atis Glycyrrhiza: fuppeditarc poteft. Abundat
hac( autore Matth.) Apulia , pra:(ercim Gargand
monte , vnde quotannis fuccus in paftillos con-
denfatus ad nos conuchitur, & raaicum , qu^iti
plurimum. Vifituredamnumiii viridariis, pluri¬
bus locis in Italia, non modo ad /pettaculum Fa¬
ta, fed ad medicamentorum vfurn. Pleiadibus oc-
ciduis[inquitin Hift.gcrm.Jradix colligitur. Naf-
citur &in noftro hortuJo[ait GeFn. horti] in quo
duobus, aut tribus annis abfque flore, & Frutftu
caulem edidit tricubitalcnafpr^ quarto primiiipi

HISGTRIAE PLANTA RVM,

anno flofculos , 8c filiquas oftendic. Hxccilm
fcriberem ad cubitos quatuor excreucrat , de¬
cem , auc pluribus (aliquot enim refecueram)
plurimum ab vna radice caulibus fub finem Iunii men-
r*4ice fis : neque dum tamen flores oftendebat. Pro-
flAnt*tttT ucnjt autcm plurimiim plantata radice. Folia
ta£lu glurinofafunc, & leuiter fubolent nefeio
quid aromatid Calami fere , fub nocfcem prxfer-
tim : quo tempore folia omnia demittuntur ,in-
terdiu vero furriguntur. Idem de coli, ftirp. in¬
quit, floret Iulio,& femen fert Septembri. Com¬
munis* nullis non nota? pergit Lobel. quxcx
Hifpaniis Londinum , Antuerpiam & Lugdu¬
num defertur, &vili vbique locorum diftnbui-
tur , non paucis Gallix Narbonenli^ locis mul-
tflru fpont£ oritur, etiam prope Later1 a oppidum.
Iunio, & Iulio filiquas fert. Schuuefikfeldio Au-
gufto & Septembri floret. Habebam cgoMont-
belgardi in horto II1.C. Wirt.allatam Stutgardia,

& Lugduni ex fifciculis Francofurto miflis. His
ita ha&enu* didis, addit Dodonxus: Frequens
•eft in Hifpania,&Belgarumhortihac nondefti-
tuuntur.Raritis autem in Germania ac Belgio flo¬
ret, ideoque etiam ftcrilis a nonnullis, fed teme¬
ra, credita : cum tamen floret, fub finem Aiflatis
floret.

Viret & Viribuiantea ex Thcoph. & Plinio fub titulo
yfu* Scythiceenarratis,adiungamuseas,quas Tragus
Matth.& Dodonxusin prxfenti teftantur. Qua¬
re prxftantiffinu hac , nobiliflimaque planta fe¬
cundum commentariorum fuorum librum , Tra¬
gus concludit, dicens: Non foltim radix haec vna
cum fucco extracto magni facienda , verilm eti¬
am fuo modo vtiiior*commodior;& falubrior ip-
fo Saccharo e fle mihi videtur, ita quidem fi alte¬
ro ex his carendum mihi foret > Saccharo fan^,
quim Glycyrrhiza carere mallem. Pro illo namq;
meJ vfurparc poflem , quemadmodum & Vete¬
res non Saccharo , fed mclleplxraque medica¬
menta temperafle legimus. Saccharum equidem,
Jficut& alia aromata, ad officinas Scdiuitum culi-
fias fpe&arc potiuj videtur, qui verb tenuioris
funt fortuna, meile, & dulci radice contenti e-
runt, &: pliis Commoditatis inde ,quamcx Sac¬
charo &c aromatibus percipient. Nemo enim
ignorat amara, & Saccharum fi ttm excitare ,quam
«filicis radix & fuccus eius reftinguunt. Delen¬
dum eft autc tam prxpoftcro sosprxditos cfle
iudicio,vt noxia expetamus, falutacnrefpuctes:
id quod in xgri s , prxfertim vero febricitantibus
comperimu* , quibus confe&ionibus Saccharo
jdiiflie aromatibus permixtis, fanitas non con¬
fertur, fed aufertur, fitifque non adimitur, fed ad¬
ditur ,qux tamen aliis & commodioribus medi¬
camentis rcflinguenda erat. Sed vt ad Glycyr-
Temmperd. rhizx vires propifls accedamus , Matthiolum
mentum infpiciamus , & Dodonxum. Cxterum autem
£trttu. quandoquidem hxc radix dulcis eft, temperate
quoque calida & humida eft. Certex eius amari¬
tudinem quandam tamen habet, 6c calidioris eft
qualitatis particeps, fed hunc abradere oportet :
Huiaeftat autem magis recens, & fucco plena
rad’x,qukm arida.Vtihs eft ad raucedines ,tuiTcs,
difficilem rcfpirationem, perincumoniam, plcu-
ritidem , fanguinifque ac puris /putationem,
phthifim, & ad omnes thoracis morbos, exafpe-
rata lenit,inflammationes fedat, acrimoniam , &
falfilaginem humorum mitigat , contcmperat-
que:crudiores humores concoquit, &fputi exi¬
tum faciliorem promouet:vlcera expurgat in ec-
legmate , vel alio quouis modo fumpta : aut ali-
quandiumanfa*fucc6ue fub lingua detento. De-

codlum eius renibus ncveficx exulceratis con¬
fert: vrinx ftillicidio medetur , acin vniuerfum
omnibus malis occurrit, ab acribus, falfis,& mor¬
dacibus humoribus excitatis. In quibufdam mo-
nafteriis Hollandix ( addit Hift. gall. ) ex fucco *
Liquiritix & aliis aromatibus paruos panes ef-
formant , quituffi piofint frigidx &inueteratx, j-unti
& aliis fimiiibus pulmonum & thoracis -Ae¬
dibus.

FOENVM GRAECVM SILVE-
ftre , iiuc Glycyrrhiza filueft.
quibufdam.

Dcfci

r/tJiK

Supor

Rami

C Ralla radi¬
ce nititur,
cubitum, & fef-
quicubitum
longa ,albo fa-
p ore dulci: ra¬
mos vimineos,
per terra fpar-
gens, tres auc
quatuor cubi¬
tos longos , at¬
que etiam in¬
terdum lon¬
giores, teretes,
glabros , fractu F oh*
contutnaces:/i>-
lia inflar Gty-
cyrrhizxdifpo-
nuntur, coniu-
gationib9 qua¬
tuor, quinque,
aut fex,vno im- 1

pari alam claudente, quod tamen non eft perpe¬
tuo, funt ea vero, fi fingula feorfimconteplcris;

Pili filueftris foliis fimiha/uperne ex viridi glau¬
ca & glabra,inferne ex viridi flaue(ccntia,ac hir-

Co'ot

&gl

futa.fapore eo, quem radici inelTe dicebamus:cx

S*p ei

foliorum porrb alis pediculus circiter palmaris \:[ort
enafeitur, qui leguminaccos crebros flores cx sil/f
flatio pallentes fuftinet: feliquet non minus flori¬
bus frequentes, incurux,dorfo filicato , vnde fi Stmt
neruum auferas, ex duabus compofitx videntur,
quarum fingulx fuis membranis dillepiuntur,
femen claudentes Faenugrxci , minus, lucidum,
cuifinus infculptus.

Faenugrxcumfilueftre Tragus nominat, Lo- Syntl
tumque fylueftrem, aDiofc. deferiptam , quam
& Trifolium minus, & Lybicam vocet , perpe¬
ram e Ile iudicat.

In ptit finv.limodo Loniccrus , qui Lotum
trifoliam, aut Lotum campeftrem appellat. Ger.
Qteimvicfcn/ aut wilb fonugrec/ & imlb bocf#

Forn.

Dodomjo eft Fcrnugrxcumfilu. Tragi, &Re-
centiorum ,&hxcin Hift.frum. Infol. autem
Fasnugrxcum filu. i. Belg. tPilbt m0riccf/
Germ.tDubtbocffrom. v

Lobel. & Pcnx Adu. & Ic. Pl. Glaux Vulgaris,

Obf. infuper Fcenugrxcum filu. Tragi Angfi
@ca Crifoly.

Gefn. Glycyrrizam filu. eam herbam putat:
quam Dod. Iconum fuarum dib.z. pro He-
dyfaro pinxerit. Quod an verum ut viae
in hift.gall.id non facit.

| Cordo, cui Polygalon dicitur, ccfn. addit fi-
> guram ex Tragi Iib. z. cap. 5. vbi etiamannota-
tum , Polygalon ,Cocdi quidam non recie He-

dyfarum

• , garn

.endum. Glycv

LIBER

dy forum , neque melids alii Fxnugrxcum (ilu.
nominant. Glycyrrhiza filueftris.

Cludus, h quo Glaux vulgaris , & Glycyrrhiza
fily, Gefneridicitur , foribebat olim apud Aco-
9,m ftam. Herbam minnofarn multis notis conuenire
cum Polygalo Cordi, cuius folia nodtu interdum
contrahantur, ac (pinis careat caulis, nifi pro ( pi¬
nis fumere libeat, tenues illas & mucronatas ap¬
pendices fedi foliorum alatorum inhxrentes.
Hanc tamen opinionem lib.Exotic.Cluf. omifit.
Vocatur Hungarice pcnj l cuelcu/cbfofiu* h.e.
Numularis dulcis herba.

Habeo k me fotum Montbelg. in horto 111. E.
C. Foenugrxcum filu. Tragi , folio Glycyrrhiza.
Multis hoc odiosu eft, ramis nimirum fe nimium
fpargetibus. Gcneui proueniens obferuaui pro¬
pe colle/* Bdjiie menfe Martio, & florens Iunio.
'Lugduni abundat, vbi Dalechampius Glycyr-
rhizamfilu. vocabat, quod nomen non di(p licet,
dulcis enim eft herba. Bafilex vidi extra portam
Lapideam inter (pinas. Item eundo Bernam in¬
ter Morat ScMorges menfe Iulio prxgnans (emi¬
ne. Inter Bafileam & Leurach cum (uis filiquis
inftar cornu effigiatis, multis fimul menfisAu-
gufti principio.Item iuxta Caftellum Beffordicn-
fe femine maturo Augufto. Inuenitur a Clufio in
iiluis, pratorum marginibus, vmbrofis, atque
etiam in pratis apertis.

XVII- 351

hic ille. Herba,femen,& ramulus Herba: mimo-
(i, per D.Cargillum milia: , cui tradiderat D. Ga-
recus i qui acceperat a Comite Comberlandio,
qui collegerat

Icon Ac Jl<e. - ' " *

foenvgraco silvestri

Tragi in quibufdam accedens
planta.

infula, qua,
cepit in Ame¬
rica, qui vo¬
catur S. Ioan.
dc Porce Ric-
co. Sunt au¬
tem cius ra¬
muli tenues
in partes diui-
(i , in quibus
creberrimi dc
tenmffimx ,
vcJutifpinulq»
non tamen
pungentes, ad
Mulci ramulos
accedunt : ipfi
Veio ramuli
funt conglo¬
merati , abun¬
dante s (enji-
nibusjqin ad-
hirere viden-

. . .. tur illis veiuti

/pinulis, ea aliquid cum Lente fimile habent, ve-

rlim m I fio I".! . ... . . _ J

Defer.
tumuler» *

- i - -***•■ — imutiii, rq.

I rum minora, & minus orbiculata, in acumen de-
I (inentia,conipre(Ta nonnihil, & in medio parum-

perqu^mhirfu-
ta , comugatim
coftx , duuin
vnciarum , ex
caulis geniculis
ortx,aahxrenc:
indidemque
flores copiofi
dimidiatu ver¬
ticillum efficic-
tes, parui, palli¬
duli , quorum
vnicuique (uc-
ceditfiliqua hir-
futa,in acumen dc(inens,in duas partes findi fa¬
cilis , quarum vnaquasque (uis vndique membra¬
nis conueftita,(eraen condnetcopiofum,Fcenu-
grxei fotiui , minus : radix duum vnciarum , (im-
plcx,gracilis.

Hxc planta in multis accedit StelJx legumi-
Hofx,de qua poftea.

Circa Monfpelium ad Epifcopi Monfp. Ca¬
ftellum, lapide circiter vno ab vrbe diftans , in
loco aridojvix vnam, aut alteram obferuauit, at¬
que collegit Gener I.H.Cberlerus.

I Fcrturnc(ceiitia , dentibus attritu facilia.' Con-
| itant membrana tenui, fufea , & minimo nucleo
\ interne albo : (aporem nullum animaducnimust

PAlmari eft • Iconem Acoftidudum (culpendam curaucra-
altitudme, j mus,anno (c.i5otf.(cd quia veriorem Cludi, atix
caulibus dona- j cum noftro ramulo , femine , & herba comiiuit,
ta teretibus , ^ agnolcimus : eam parandam condiimus. Dicitur
hirftjitts,ftriatis, . autem Acoftxin lib. Arom.ltalicc edico , Herba
craffiufLU is;/j- M Ale, Herba Ocii cara ,&in verfioneCludi Herba
ha : Tribuli ter- twmufa,vbiO tquentiade ca leguntur. Inuenitur
reftas paria , I in quibufdam [Alii] hortis, planta quinque pal-
i m°rum longitudinis , vicinis arbuftis, aut parie¬
tibus incumbens, tenui caule, eleganti viriditate
prxdito, nec admodum rotundo , per interualla
exiguis, & pungentibus fpinis, foliis fuperiori-
bushaudabiimilibus , Filicis fauninx foliis mi¬
noribus. Gaudet humidis & peuods : manu¬
que admota fenelcit &marce(cic, remota vero
pri (tinam viriditatem recipit, fed non celeriter
ideoque Herb. viua , & Mimofo dicitur. Na¬
turam habet plurimum ab arbore trifti differen¬
tem : nam (ingulis nodtibusSole occidente fe-
nefeit «Scdccatur quodammodo , fic vt coma-
buifle videatur : oriente vero Sole vigorem de-
nuo recipit: quantoque Sol magis feruet,ed ma¬
gis viret, totoque die folia ad Solem conuertit.
Odore & fopore eft Glycyrrhizx : vulgoque ab
indigenis folia manduntur aduerfus tuftlm, ad
pedtus repurgandum, & vocem clariorem effi¬
ciendam : renum etiam doloribus vtilis ede cen-
(etur,& recentia vulnera glutinare.

His Cludus(qui olim apud Acoftam hanc mul¬
tis notis cum Fccnugr^co filu. Tragi conuenire
dixit, & nunc in Exot. hancfiiam opinionem o-
mittit) addit: Multarum (pr^/ertimin Jeguminu
genere) folia,no&u fe contrahere, & compri¬
mere (olent. Herbas porro Mimofc appellatio¬
ne ad me mittebatur (icca planta ^ lac. Gareto
extremo Odtobri, anni 155,5,. qUam ab l||. Comi¬
te dc Comberland ex Infida D.Ioannis a portu

ti Met-

Utri*
te

Heib. Dtit-

Locus.

Deicr.

hcojtx.

LocUj

Mnnofa
cju.ire dii
fAtur.

A a tura.

Odor , &
fapor.
V/res.
Tufis.
Renum do i
l ores
yulnera.
Tanug'*'
cum fl»-

herba mimosa.

Cap. XXVII.

INccrea, qui anno iSoj. Genet Cherletus cx , .e ue ^umuctunu cx tmulau.loannis a potit
A dc<1Ua I tmncupua, cum terra irapo

3**

HISTORIAE FLANT AR VM>

&£*■

£afituU

(icam rccepilTe fcribebat , conferuarc tamen non
po mille. Huius vero iconem, quam commodi
iicci potuit, ci illa ficca exprimi curabam, vt eius
hiftoriq ex ficca etiam planuconcinnata , addi
pollet.

COnftabat
autem ea
planta ,• qui
profui ficca,
Zc folioru ex¬
pers, fingulari
radice , non
crafsa quidem
illa , fed dura
Se lignosa , ra¬
ri fque fibris
praedita, i qua
terni, aut qua¬
terni cauliculi
exibant bre-
ucs,qui ftatim
in aliquot te¬
nues virgas, &
humi procum¬
bentes in am¬
bitu fe fparge-
bant,ad fingu-
os nodos, fre-
quentes,l5gas, tenuefque fibras agentes , inftar
ramorum Periclymeni vulgaris, qui per terram
diffunduntur : erant vero cubitalis longitudinis
illi virga:, interdum ampliores, teretes, lenti,
quibuldam fpinulis latiufcula bafi eas infidenti-
buspriditi,quemadmodum in Rubi ramisvi-
dere licct,nainoribus tamen , rarioribus , minu.fi-
que firmis : ei rurfusin alics graciliores ramos i
diuidcbantur , frequentioribus fpinulis obfitos, ]
quorum nodis inter binas appendiculas alternis j
exoriebatur tenerrimi ramuli fuis foliolij obfiti, :
qui numero fa ferie quadam, & pari vtrinque :
numero, in ala nata erant , nullo fingulari alam
finiente, tenella admodum>Sc virentia, non difli-
milia Acacut foliolis, qu^(du primum prodibant,
tcnui,incanaque lanugine pubefccbant,vt ex ra¬
mo fuis paruulis‘ramulis, & foliolis onufto, que
addiderat,deprebendere poteram, quique fibras
aliquot adnatas etiam retinebat. Adiunxerat &
bina capitella, qui, in ea planta nata , ab Uluftri
fupra ditfto Comite accepilfe feri bebat, cum ali¬
quot ramis fua folta adhuc rctinentibus.Confla-
bant ea capitella e multis, tenuibus, anguftifque
& fpinofis veluti foliolis , inter qui latebtnt fe¬
mina orbiculata, plana, nigra , in medio nonni-
hd tumentia. Flores ^ me confpe&i non fuerunt,
^haudfcio, an allati fuerint. Vtrumporrb hu¬
ius pianti virentis, & adhuc in terra hirentis,
folia, manu admota , marcefcant , vt feribie
Acofta, eiufquerei causa nomen fueritinditum,
ii referre po fient , qui plantam virentem & cref-
centcm viderunt, atque erutam capfi impofue-
lunr.

ASTRAGALVS VETERIBVS.
C a P. XXVI.

JJeferift

Difje.

AStragalus [aVp^ctx©-] inquit Diofc. cft par-
uus a terra frutex f Q-turUnf^] foliis & ra¬
mulis limilis [r:’:tT/V9«] Ciceri : flores funt pur¬
purei, parui : radix fubefl rocunda.velut magnus

Raphanus (fas: Lob. &Pcna Adu.

Colum. jSatb.st;-©- ivuiy(br,f\ propagines habens lo-
lidas, nigras, duras , velut cornua intet le impli¬
catas, guftu adftringentcs.

Variat nonnihil a Diofc. lc&ionePliniuSjbrc-
uicer ita feribens : Aftragalusfolia habet longa,
incifuris multis obliquis [ Columni inci furis
multis fuperfluum videtur, & legendum obii-
qua:] circa radicem caules tres , aut quatuor fo- K-tdtx, ■
liorumplenos, florem Hyacynthi , radices villo-
fas, implicatas, rubras, pnduras.

Gal. lib.i. c.i. fecund.loc. medicamentum ad
caluefcentes habet , quod recipit liidis Allraga- /r * ^
Iitidis, fiue,vtalii, Illyrici fextantem. In quem
locum ego(inquit Corn.Jin com.med. annotatu,
videri mihi Iridem Aflragalitidem eandem elle
cu Aflragalo fimpliciter appellato,e6 quod huius
radicum fohditas, & vires, Iridis Illyrici folidira-
ti , ac viribus rofpondeant , ad vetera vlcera ex¬
plenda, ac rcpurganda.In ea lententia adhuc fum
Sc habet .Iridem Aflragalitidem etiam Aedus
libro tert.cap.tert. Potcfl itaque Aflragalus, Iris
appcliari , & additione Aftragalitidis declarari.
Aftragali appellatio talum fignificat > quod radi¬
cis figura, & foliditate talum refert. Noftris pu¬
tatur ea cire, quam fErbnnorcn vocant. Sed fcedi
errorisinfimulare licet Cornarium,qui,vt aliquid O» •
noui, &c minime vulgaris in lucem ederet , fibi £u,t"r-
perfuaferit , ne dicam Icuibus idearum fornniis
finxerit , Aftragalum, & Iridem Aflragaloidcm*
eafdem elfe plantas. An priterca per ibmnS*
rcr; intelligar Cham.tbalanum quocundam,coti-*
fiderandum. fi eam intclligit , radix non eft li¬
milis magnoRaphano,vt is in Diolc.legit.

Conucnientius adh.rc nomen , & Etymon,
quam Cornarius, Columna tradit. Seminum. :n-
fir,forma «q atjetxeH/uV , pianti huic nomen indi¬
dit Aflragali : et/©- quidem talum, & talorij

lufum fignificat , quorum formam & vlum huius
piante femina referunt:tereri forma quidem funt
in fuperna, infernaque parte plana,vcl acetabu¬
lorum more concaua : pollet etiam ita appellari
a tubcro/a, carnofaue forma radicis comprel!a,&:
melius a multitudine fibrarum nodofarum ad fi-
militudinc flagelli , vnde etfp&yLKv Tnyaf/' ^ Pol¬
luce dicitur. Diofc. plantat habitum fimilem Ci¬
ceri fecit, non fo!iaCicerifimilia:florem Hyacin-
thi, colorem intelligc.

Citctum Aftragalum’ volunt aliqui , vt Tur- Acquit:
nerus,qucm ante, hoc libro ly.tradidimus, titulo
Chamibalani leguminofi, hanc forti etiam in-
telligit per SErbtntdrcn ante diolarn Cornarius.

; Necdum conflat, auz planta fit Aflragalus Mat- hJi/m
\ thioli , mfi fit Heaifarum clypeatumper pidto- cljfe^
j rem accommodatum deferiptioni Diofcohdis.

I Adhic Aftragalitide Iridem Galeni & Actii non
exiftimamus elfe eande cum Aflragalo , & iErbt-
moren/ vtputauit Cornarius.

Aflragalus maior dicitur ^ Fuchfio. Aftraga-
loides autem , & Aflragalus filu. Thalio &C alus . ma,or * '
Non defiunt prqterea , qui Aftragaloidcm re&i- .
caulem , hirfutam vocitant. Alii verb Aflraga-
loides Cicer Poni , Onobrychin quortindam hsrfuu
purpureo flore. Ahi Aflragalum Monfpelia- ^t^r4£'
cum. Quidam Aftragalum quendam monta""^*^
num Aflragalum montano candidiorem. No,n-
nulli Aftragalum Syriacum appellant. An Aflra-
galus forte knugioofus Raeticus, Aflragalus
Diofcoridisquibufdam. Habetur & Aflragalus
liluaticus vernus a quibuldam , calcga nerao-
renfis verna, de qua paullb pbfl.

Creditur tandem Aflragalus Columni, Galege
ncmorcnfi

XVII- 3J5

qui Helenium
e Ile Aegyptium
Diofcoridis vo-
unt ,quodeffe
nunquam po-
ted , cum odo¬
rata non /ir.

Hed.yfe.xum H*Aif

i i (hptfit-

alterum cly- •/r
peatum , &:

Helenium Ai-
gyptium quo-*
rurdam ^ Lo-
belio>.Obi. dici*
tur.Hcdyfarum
Icon. Plautini,

Pona in Baldo
vo^at Hed Ha-
rutn alteruhl
clypcatum. Ca-
met. hort. co¬
gnominat Se-
curidacam cly-
j^ata^Lobelio,
ac Dod.defcriptam, O nobrychin i.Dod. Nec de-
c-flc feribit, qui velint Helenium ellc /figypeium,
quod non conucniat , fiquidem radix fit rubra.
Hedyfarum alterum clypcatum Lobelii, quod in
hortis Belgicis alatur , hid. Lugduncnfi cogno¬
minatur. Helenium y£gyptiuni,eiu{que fpeciem
quidam dixere, alii vero appofite Hedyfarum
ce n fuere.

In hortis Belgii Dodonxo confpici interdum E°cus
contigit. Ponx vero m horto montis Baldi. Mot- enip
bclgardi in horto E.C.fatum aliquoties mihi pro¬
veni t^Sc primo quidem anno flores protulit Sc-p- y^
tembri4&0<dobri,qui non maturuerunt. Argen-
tinje tamen apud Fndericum Mcicrrum Septem¬
bri maturum obfcruaui , qui mihi indicunt b fe
obferuatam hanc plantam in pratis Seneniium
copiose prouenientem,quam equis pro pabulo
exhibeant. Perit Hieme , ni reponatur. Hanc
attulit Gener Cherlerus collegam in via Roma¬
na Viterbam verius. Florentia: item in horto ma¬
gni Ducis Hetrurix.

ASTRA GALVS MAT-
thioli.

Alia i cortt

LIBER

^emorcnfi valdfc fimilis, fi non idem.

Nafcitur ( tede Diofc. ) locis vento expolitis,
vmbrofis ,& niuofis. Mulca in Memphidc Ar¬
cadii. a ft contra [autore Plinio] legitur, in Phe¬
neo Arcadix in pctrolis, apricis, iidem niua-
libus. Ita etiam Paulus habet Galenum fecutus.
Quum itaque hi omnes iy <p<ayuf legant , inquit
Corn. etiam in Diofcoride redfcamle&ionem clTe,
iy tpacny apparet:& non iyp(u<p/J/}vclut quxda ex¬
emplaria habent : maxime cihn nulla fit Arcadie
Memphis,

Colligitur exitu Autumni , quum folia arrtife-
rit,ficcaturin vmbra.

Radix, vt Diofc. tradit, in vino pota alvum
fluidam fidit, & vrinas mouet. Facit & ad ylce-
ra vetera, arida inlperfa. Sanguinem quoque
cohibet. Tunditur autem difficulter ob fuam fo-
liditatem. His addit Plinius : Vis ei ad IpilTanda
corpora. Vrinam mouet reperculfo liquore, ficut
plxraque qu® allium fidunt. Sariat & dyfente-
rieos in, vino rubro tufa.Eadem gingiuarum lup-
purationi vtililfima ed fotu. Galenus fruticem
huoc panium, radices habere addringentes a f-
ferit , proindeque ex iis eile , qux non ingene-
rose ficcent.

ASTRAGALVS ROMANVS, SIVE
Hedyfarum clypcatum iiliqua
afpera.

RAmis ed cubitalibus, bicubitalibus, & tricu-
bitalibus concauis , procumbentibus , gla-
Jbris,crafHufculis,multis ex radice llatim ortis:per

?!Uosalternatim fere naftuncur/o/i* palmaria, &
ere dodrantalia , alar -indar hxrentia , quinque,
autfexconiugationibus1, extremoque folio im-
pari,condantia. folia fingulatia, GlycyrrhiZx fo¬
liis quodammodo fimilia, paullo breuiora, latio-
raque, & glabra, exceptis marginibus , breuibus
pilis ornatis , fepore nullo manifedo , nili tantil¬
lum addringente:ex alarum finu prodeunt fur-
culi fingulares , qui in fpicam digedos Cemnt flo¬
res , amoenos, Gcnidx,fedrubentes: e quibus
filiquA, compreHx,afpere, ternis, aut quaternis,
aut quinis feminibus orbiculatis,cIypeoli effigie
locatis,complures vifuntur.

Icones fadx funt binx. Prior demondrat fo¬
lia prxcipue,&
flores : altera
vero filiquam,
& femen. Illa
rurfus fadta ed
ad plantam ficj
cam delatam a
Genero meo
Cherlero no¬
mine Adragali
Romani quo-
rundam, hxc
autem ad Ico¬
nem Plantini,
cum nodra fili-
qua ,& femine.
Falluntur (in¬
quit Dod.) qui
O nobrychin
alteram ad Se- I
cnridacc genus !
referre dudent. j
Falluntur &c ii |

Omnio hercl£ vexabatur Mattbiolus,cirm A- ^ ^
dragalum quendam in agroTridenyno , in
vallis Ananicnfis montibus libi prouenientem,
olim imaginaretur, fiquidem in poftr. com.idius
Adragali figuram omifit quali ficlitiara. Nos
enim lufpicamur illi quondam aliquam plantam,
nomine Adragali demondratam , quam podea
per pidtorem Diofcoridis deferiptioni aptaric
(pidoribus enim omnia licet, vt licuit apua eum
in aliis plantis) Ea verb planta fuit forte Hedy*
farum clypcatum, qiiibufdam di&um Aftraga-
lum,vt ante indicatum. Retradauit hinc merius
& Hid. Lugd.in vltimis fuis editionibus fenten-
tiam luam de Adragalo Matthioli. Siquidem
confilium ficci botanici, aut vinolenti, nec cogi¬
tatum fapientis , fed optatum quidlibetaudencis
certo percipiebatur. Quamuis autem Adragali
figuram apud Matth. C. Bauh.cx fecunda com- c Ba .
mentariorum editione propofuetit , attamen
ignorare fe fatetur qualis fit planta , etfi non de-
fintmui eiufdemPfeudo- Apium ellc cenfcanr,

Ee 4

HJSTORIAi plantarvm

3M.

Dcfcri

ptio.

Afiragxlm

maior.

Radix.

Qauler.

floret.

Si/iju,

Zriiurx.
Qrobuo.
Z>e(cript •
Cia fu.

Jtloru.

Uflragalei-

det.

locus ic

csmpus/

ASRAGALVS MAIOR
Pachlio.

QVam mi¬
hi olim
D. Fuchfius
cilm apud eu
Tubingq eile
Allragalum
maiorem de-
nominauit,r<r-
dice ell fatis
longa , & cral-
fa , dulci ; cau¬
libus redlis3cu-
bitalibus, lina¬
tis , angulofis:
foliola Viciarii
modo dilpofi-
ta, nouem, vel
vndecim : in¬
terdum vngui-
bus longiora,
alias muhb
mi nora,ex ro¬
tundo oblonga, ad collam vnam adnexa, lubcx-
rulea,quxexhccata nigre Icunt ; flores ex pedicu¬
lis longis, fatis magni purpurei ,ex eodem pedi¬
culo plurcs , forma Viciarum : qu.bus luccedunt
filtqualongx, teretes, admodum affines planta,
<juam pauilo pi li dclcn bam, quibus multa inter
(e fimilia,quxdam diuerfa.

Commemorat hancClufius his vcrbis;Emum
fiuc Orobu* rei herbariae lludiofis , Pannonicus
purpuralccnsfecttndus , folia habet lena , o£to-
na , interdum decem vni cofla: hxrcntia , Lenti¬
cula: foliis haudquaquamjmaiora , tenella, viri -
diaque , gullu amaricante , calidiufculo : flores
purpuralcente color:, qui vetuftate in coeruleum
commutatur : radix in diuerla tendens. Icona-
pud Cluf. in hili. poli, quemadmodum etiam a-
pud Lobefium, optimecxprimitplantam,quam
nosdefcrpfirnus : in Pannon. errore typogra-
phipro Orobo Pannonico Iccundo pag.yjS. ma¬
le ponitur icon Trafi.

An Lob* Obf. ficut & Ic Pl. Allragaloides al¬
tera Herbariorum. Hums figuram habere vide
«urLonic. fub nomine „fclbtn>cicfcn rquamuis
non fitca,de qua in contextu loquitur. C.Bauh.
frater, qui Patauio mifir, ei hxc nomina adferip-
Tit, Glycyrrhiza Gefneri, AphaceCortufio : ve¬
rum vbi Geln. ita vocarit ignoro. Allragaloides
fimplicitcriDod. Icribitur , eique flores excx-
ruleo purpurei, minores qiiim Vicix conferun¬
tur, fihqux verb teretes, oblorgx, nigricantes,
in quibus lemen Vicia minus, nonrotundum,ac
globofum. Nonnulli» inquit is. Ervum filo.vo-
cant.

Inueni Geneux menfe Iunio in colle la Ballie
florentem: item menfe Maio. Argentinx vi¬
di in horto P.Fnd.Meieri cum filiquis Iulio. In
Belgicis hortis aliquando videre meminit Clu-
fius, &Aphace nomine k rei herbarix fludiofis
appellari. Sed multo tempore, Dod. telle, durat,
Hiemis , frigorifque patiens. Ad hortos Belgii a-
liunde allatum, peregrinum eft legumen. Iunio
ac etiam ferius floret, filiqux interea perficiun-

ASTRAGALOIDES , SIVE ASTRAGALVS
filuaticus, Altragalo magno Fuchfii , vel
Chamxbalano lcgumino(£
affinis planta.

CHamxbala*
no fimilcm
voco, cui exrj-
dicihus longis,
quali repenti¬
bus , varieque
implicatis, par-
tim tenuibus,
partim tubero-
lis,Chamxbala-
ni Dodon. per¬
quam fimilibus,
nili £ tuberibus
plurcs capillares
fibrxprodircnt,
externa nigris,
interne albis,fa-
pore fubdulci-
nus, caules ex-
furgunt multi,
pedales, angulo-
u» folia aliquate-
nusChamxbalano fimilia, fine capreolis, glau¬
ca, & fere nigricantia, oblonga , obtula, neruo-
fa, ex breuibus pediculis, quaterna vel fena,prc-
ter foliola , oux ad pediculorum exortum Iqnt :
flores Pilorum rubentes , quibus fuccedunt fili¬
qux fatis longx, teretes, ex pediculo non admo¬
dum longo, in quibus femina mediocriter ma¬
gna , lutea , fapore f.re Biforum , quafccontin-
gunt vtrinque eompreif*.

Ab Altragalo maiore Fuchfii differt , cui folii
ex vno pediculo plura, & breuiora-.differtetiam
cauhbus: qui breuiores,& radicibus.

Thalio m Harc. Allragalus filuaticus, apud
quem Camerarius feribit, dici vulgo Cfyriftian*
ttrarn/ aliis Cicer montanum nuncupari , deferi-
bi a Cordo led a nullo.quod fciat,depingi.

An Ruell. Aflragalus, qui a Diofc.defcribinir,
frequenfque ell apudfuos. Rura,inquit,noftra
montanum , vel rullicum Cicer nominant: Ci¬
cerculam effe diceres. Vulgus nonnufquamfil-
uellres Cerras [ cicerculas] vocat. Ailragalum
itaque Ruellius agnofeere uifus ell , vel Cordo
telle: cui cum ratione ell adhibenda fides.cerm.
dicitur i&nollcn Sraur.Idem in hili, deferibit A-
llragali nomine quo in loco Gelncrutannotauit
ff|)riftian tVurQcll &SnoIlcntVurQeIab aliqui¬
bus Cicer montanum appellari.

Menlc florentem Aprili ,prouenientcm vero
cum filiquis obleruaui menfe O&obri in monte
Roilberg prope Maf nunllcr& locis vicinis , in
filuis& dumetis. Itera circafontem Admirabi¬
lem in ducatu Wirt. inter vepres.

ASTRAGALVS RECTICAVLIS

hirfuta.

ANoftymum quendam ramum inter ficcas
measadferuo, rc£him,cubitalem (altiorem
fuiffc ficcainfinuat) rigidum ac firmum, totum
pilis candicantibus ac lanuginofi s oblitum , cre¬
bro foliorumvcHitu prxditum. Ea collehxrent
quindecim communiter, ordine & polita vt in
Galcga, minora, anguftiora, tota villofa, in acu-

Defcri

Radix

Caule

F *IU.

F lorei
SlilJM,

Semen

Anmoi

num c j

Locu»

Tcmpi

Dc&f
F 4*,

men,

mtU*

a lon
•Ibo.

aio»
ri Po-
w mi-

oxAti-

AfHt
AC. i

iptio;

r.

-

L IB ER, XVII-

in

mcn delinen¬
tia, laporc ama¬
ro , flores longo
pediculo inh-
dent Trifolii
pratenfis, hian¬
tes , pallidi > in
glomerem cor»
gefti.ex villofis
calyculis pro-
minentes. Hac
vbi locorum"
na&usfim , no
recordor. Ele¬
gans came tuir.
raritas, tum va¬
rietas, figuram
merebatur , &
nomen ali¬
quod*

POLYGALON VETERl-
bus.

c a p. xx viir.

POIygalon Diofcoridi frutex [ot/ bjotKCv Qauvicy]
eft paruus , Palmi altitudine : folia habens
Lentis foliorum fpccie :guftu fubacerba [ mo¬
derate auftera Galenus : Plinius autem vtram*
quelpeciem generis appellatione comprehen¬
dens, guftuadftri&o dixit. Habet enim , inquit
Corn. TO) fjcpo y Ipecies,™ ygj. tv rpt/^ycV.lS/.d

herbarum periti [pergit idem Corn.] hodie &
de hac ambigunt. Quidam Pimpirfellx fpeciem
clTe volunt, quam Flctnc 25 ibeiict dicunt. Alii
eam elfc volunt, quam (frcugblum» vocant. St d
quum haec trium generum (It , iuxta triplicem
florem, Polygalon elfe volunt eam , qua: album
florem habet. Reliqua duo genera , & purpu¬
reum florem habens, & od cxruleum ad Glauca,
de qua fuo loco agemus , referunt. Florem Poly-
gali neque in Diofc. neque in Plinio Corn.rcpe-
rit,ideoquc nihil pronunciat. Contendunt prx-
terea nonnulli eue Gefncri Polygalon , alii vero
Polygalon minus faxatile, quicum porro Poly-
galo affine Caput gallinaceum.

Folia pota lac gignere creduntur , teflibtls
Diofc. Plinio, & Galeno. Quare in ipfis calidum
& humidum •prxdominantur , talia enim elle
oportet ea,qux lac gignunt.

r toftelj&Pe- Synohyn .
na Aductfa,-.

ObC qui Caput
gaUinaceumbc\- chis ?
garum vocant, PcfetU
dicunt : An O-
nobrichisDiol- o)JUX
coridi s? PJyga- r l^nittm
Ia vera D*le- Atticum,
champii. Ombri-
chts Dodonai.

Dodonaro au*
tem gallieo , O-
n.bricbis qu. ru¬
dam , & Yui&
fpecies fecunda
Itciq in fol. &c
de frtim. Ono-
br tebis Diofc-
Vim. & Galeni*,

Gefnero de
ho-rt. GlatiXj vel
Onsbricbis Dodon. Et in append. Polygallum Rhe¬
na:!};. Hifl. Lugd. Pclygala ml totum , qmbrfdm
Onobrychts\ Tab. ic. 6: Hift. On-brycflis , loic?
ncnFopf / tviltr^tfcrthanf* Cluf» Qnobrichis
Dodonei,qux Brabantis 4^aficfammtFcit,id efl, Cnjl.t
Cnfta gallinacea cognominatur. PonainBaldo
nominat Pdygalam Diofc. Dalechampio, Lobe*
lium imitatus , Gcfntrus tamen fuit primus nii-
dor huius appellationis , quicquid Icribat Lo-
belius.

Polygalon Gcfneri diligens fimplicium inda- ^ocus $
gator Leon bardus RaUVvolffius prope Arda- tvniPus-
tam in Prouincia menfe Ma o collegit. Vidimus
nos hanc florentem menfe Aprili , in monte A-
pennino. Gcncuae ab» ndat in pratis iuxta Afui
& Nofodochium. Polygalon in peregh natione
RhceticaCtiri^reperi flore albo, vt c5 cbat Gefri.
non recordor autc an abis notis a prxcedcntidif*
ferat.Monibelgardi prouenitin horto ex fetnine
in Brilcoia colle&o. Cluf ficut&Ponain Baldo
gramineis locis , ficcionbufque pratis na/ci per*
hibent. Sed & plxriique luperioris Germanix
locis exit, ihquit Dodonxus. In Bohemia? agris
fecus ferobes , per quas plutfia delabitur aqua,
Onobrychis frequens eft, apud Brabantos &S
Flandros ab herbarum ftucjiolis in hortis fubin-
de feritur. Augufto cum flore &: frudu repe-
ritur.

Curix Rhxtortim [lic enim Pontifella inibi ifa-
narrabat] plurimi fiunt prata, in quibus hxc pro-
ucniret, multum enim ex eius efuladtis vaccis. &
exteris animalibus copiam contingere pro indu¬
bitato creditur.

POLYGALON GESNERI.

M Vitarum notarum argumento Polygalon
indigitabac Gefnerus herbam, c radice me¬
diocriter cralsd , longa , conice obteda nigro ,
intus alba, ramos pr ferentem multos, palma¬
res, vel etiam cubitales, rubentes :e quibus orti
f>ediculi/d//4 coniugatim difpofita fuit vper, Len¬
tis, inferius magis albicantia pilo/a , fuperms

viridatia magis: fumnvs camis fpica i- fu\et florum
Vicix,vel Aphaces aut Lentis. fcd coloris purpu¬
rei d calyce pilofo : fequuntur feminum concepta¬
cula fubrotunda , modice comprt lia, fpir ulis af-
jperata, & per ambitum gibba,crifl:am /erratam
membraneam eri gentia.

POLYGALVM MINV^

faxatile*

TOta quanta efl,vix palmum fuperat.R^ffia/- Dcfcriptio;

la candida eft , longiu/cnla , modice pro
plantulx modulo crafTa, diuifain capita , paucis
fibris donata. Ex qua foliola ftatim emergunt co-
ftx hxrentia, repanda, capitis gallinacei, fed ob-
tufiora,latioraque, pilis candidis oblita. Coliculi c/ ..
graciles funt, cqnfimilibus foliis veftiti, fnperne ° *’

diuifi : quorum extremi sflofcuh infident luteoli, p
aut palliduli-hiantes, exigui, pauci, Aftragalorum
politu, nec in fpicam abeuntes, vtinPolygalo
celneri, capitula lequuntur exigua, rotunda, ali-,
quot apiculis fuperne donata.

VI • •

i *

Locus &
Tejnpitf.

HISTORIAE PLANTARVM»

W'

RadfK^

Q, nuter.

B

Hanc pianti
attulit cener
Chcrlcrus, col¬
legam circa ar¬
cem Epifcopi
Monlpelienfis
inlorisinculcis,
afueris & faxo-
fisjlunio men-
fe.

POLYGALO GESNERI AFFINE
Caput gallinaceam.

\Rolixam

m

JPagit radice,
&crafliufcula,
Iignofam , &in
fibras, filamen¬
torum inftar,
dudtilem , len¬
tam, fra&uque
contumacem,
foris nigrican¬
tem : intus al¬
bam, fimplicem
aliis,aliis mul¬
tifidam , Sc in
numerofa capi¬
ta diducam ex
quibus denfa
pullulat folio¬
rum caulium¬
que feges : cau¬
les aurem pal¬
mares , autetia ,
dodrantales , tenues , fubhirfiiti, ad medium vf-

3ue foliofi , exteri nudi , /picam gerunt vnius,
uarum , aut trium fere vnciarur» , floribus con-
eeftam purpureis Polygali Gefneri , qux tamen
tiic in latum diffunditur per extrenaa,non autem
in metx formam fafligiatur : floribus etiam ad-
Iiuc non omnino delaplis fuccrefcunt fihqua, A-
cacix Aliquarum quodammodo forma , vnico,
aut duobus peltatis orbiculis conflate^, quodam
veluti ifthmo loculos diftermi nante, qubdfiv-
nicumeft conceptaculum, breuem mucronem
profert (id quod etiam in extremo, vbi plu¬
ra funt , obferuare licet) margine alias xqua-
ibili , nec criftato , vt in Polygalo Gefneri,
vmbone protuberante propter contentum fe-
mcn,Ctxccx minori par, nigricans, rotudumque,
nifi quippiam, vncinuliinfl3r,inxqualitatem fa¬
ceret : finguli porro orbiculi prxter tunicam fe¬
men integentem , extrinfecus reticulatum ha¬
bent obdu&um plexum,circa orashxrefcentem,
ali^s liberum, fpinulis mitibus afperatum , radiis
tectis , in margines exporre&is : folia quxdam \

radice mo$germinanc,aIia percaules>triutn phW
minus vnciaruin longitudine , foliolis coniuga-
tim difpolitis conflantia, duplo minoribus, quam
Polygali Gefneri, acuminatis , vtrinque hirfutis,
^argenteo fplcndore fubinde micantibus:folio-
rum per ramos pediculi loagiufcuii iquamulas
habent appolitas, rubcnces.

In fabuletis & campeftnbus ad femitas prope
montem Lupi Monfpelicii,u meruit GcnerChcr-
lerus. Exiflimo me eandem vidiffcanno 15^4.3-
pud Fratrem CBauhinum.

ONOBRICHIS IN GENERE.

Cap. XXIX.

Ouobrychidi Diofc.filia Lenti flmilia tribuit, 0 **
attamen paulo longiora . caulem verb palmi
altitudine ://om«puniccum[iubentem Plin.jrA-
dicem paruam [ exiguam Sc gracilem Plin. ]

Verum non fatis conftat^inquiut Ryff.& Corn.)
qux herba fit. Quidam enim Herbarii Rutx fil-
ueftris fpeciebus annumerant. Corn. quidem
Onobrichidem Sc Offopordon, vnam herbam
eire putat altero nomine a crepitu , altero k rudi¬
tu afi ni duiflo. Et fieri poteft vt vtrumque acci¬
dat afino,ex herbx efu, vt & pedat,& rudiac.Cur
autem in hanc abierit fententiam,Plinius ipfiutn
mouit de vcriufque viribus non multilm diuerfa
tradens. Onobrichidis igitur nomen plurimus
plantis attributum eft , in primis Polygalo Gef-
neri , Aftragalo Monfpcliano , Hedyfaro clypea-
to, Sc Meliloto 5-Tragi.Eft Sc Clufio plantadicla
Onobrychis flore purpureo , fubcceruleo alia,
tertia pallido, montana quarta, ac demum quinta
peregrina. Galegam porrb volunt elfe quidam
Onobrichin. HancCxfalpinus firailem Capragi-
| m[Galegx] feribit , flore fcilicet rubente , Coralli
modo/iliquis nigris,longis. Simili modo &alce-
ram,latioribus foliis, floic purpureo. Vifa tan¬
dem eft aliquibus O lobrichis Polygala Tragi,&
Onobrichis 4. lutea Dalcch. Vltimo funt,qui A-
uiculariam Syluii Onobrichidem vocent.

Nafciturin humidis,Diofc.autore[circafontcs r
Plin.]& incultis locis. 0C^

Cctenim vim habetf inquit Diofc.] herba trita
impofita, tubercula diffundendi , cum vino vero
pota, vrinx ftillicidium fanat. Cum oleo illita, fu-
doremouet.Sed hxcPIinius.Siccata in farine mo¬
dum, Sc infpcrfa vino aIbo,ftrangurias finir. Al-
uum fiftit. Succus cius perun&is cum oleo fudo-
resmouet. Ethxc lib.z4.c.itf. Sed rurfuslib.zy.
cap. 11. de Onopordi [ quod idem Corn. cum O-
nobrichide facit] viribus non multilm diuerfa
tradit. Onopordon >inqnit,fi comederint a/ini,
crepitus reddere dicuntur. Trahit vrinas,& men-
fes. Aluum fiftit. Suppurationes, &colle£iionec
difeutit. Hoc autem poftremumetiam de Ono-
brichiDiofc.in fibiadfcriptisdicit. Galeno Ono- ,
bryehis rarefaciendi , ac difeutiendi vim habet,
proindeque folia eius, virentis etiamnum , illita
ad morem cataplafmatis, phymata digerunt : are*
fadta verb, fi cum vino bibantur, ftran*
gulant. Quin etiam fudores-
elicit cura oleo
inuncta.

LIBE^. XVIE

1*7

I-

ONOBRICHIS QVIBVSDAM
purpureo flore.

Lis mul-

jpti»;

ALis

n.t i®

'j»r.

con-

caua cubita¬
lem fuperat
logitudinem ,
ramis tereti¬
bus , hirfutis,
medulla fun¬
gosi far&is :
folia Lentis ,
longiora pau-
15,hirfuta, de¬
nis , aut duo¬
denis pinna¬
ti ni vnicoltx
adnexis con-
iugationibus,
impari vno
numeru clau¬
dente : flores
purpureo-vio-
Jacei , Trifolii
forma, in /picam fextantalcm coiiiofam di/pofiti,
pediculo infident Spithamam logo,hirfuto.

Hanc fic de/cribit Clufius : Cubitales ple¬
rumque habet caules, multos [fi vetufta fit plan¬
ta] rotundos,duros,humiprocumbentes,in qui¬
bus frequentia folia, Lenti fimilia,angufta, hir fu-
ta, feu lanugine quadam obdudta , quindena fu-
binde , & totidem alia ex aduerfo vni coftx hx-
rentia, vno impari extremam alam occupante,
guftu amaro ,& ingrato : ex alarum cauis oriun¬
tur ramuli fimilibus foliis fepti, ex quibus do-
d an tales exeunt pediculi , ftriati, ferentes mul¬
tos flores, Trifolii florum xitiulos, oblongiufcu-
los,elcganti purpura nitentes, inodoros,confer-
to Si & velut fpicam trium interdutn vnciarum
longitudinem xquantem efficientes, nonnun-
quam etiam longiorem , prx/ertim quando in
femen abcunt,quod bifidis, breuibus, turgidiuf-
culifquevafculiscontinetur,exilei nigrum, du¬
rum, fapore ingrato, vt alia legumina : Radix illi
magna, longa, dura, in obliquas nonnullas fibras
fefc Ipargens , & fubinde ad cauliculorum exor¬
tus, recentes fibras agens, viuax,& perennis.

Onobricbis prima , flore purpureo Clufio. Ono -
Irichis C lujii prima Tabernam. Onobricbis Panno¬
nica prima Clufit , feii,vt ego dicercnl,[aitPonain
Bald.l Cicer Ajlragaloides.

Mcnfe lulio Argentinx in horto Frid. Meieri
florentem obferuaui , ficut &in pforfjcim in
horto PharmacopxiD.Griemingeri. Habui &

& D. Agerio colorem re/eruantem. Fre¬
quentem inueniebat Clufius ad Danubii ripas
fupra Pofonium apud Petronellam oppidum
[quod nonnulli, ex loci fitu, ruderibufquc anti¬
quis Carnuntum Veterum elTe coniiciunt, l Pli¬
nio numeratum inter Pannonia? vrbes , quod¬
que fe modofubditum agnofeit genero/o Do¬
mino & libero Baroni ad Vnuerzlgt] ad viarum
margines , & frequentiffime toto illo itinere ad
Badenles thermas tendente , mulcifque aliis cir¬
ca vrbem Vienmam Auftrix locis, tam citra, quim
rltra Danubium,

ONOBRICHIS QVIBVSDAM SVBa
cxruleo flore.

m:

Vltos e£

.eadem
radice prome;-
bat altera vi¬
mineos caulii
culos, pedales,
nuhquam nori
etiam longio¬
res, humi fn-
fos,crebris no¬
dis diftin&bs,

& in his alata Pttri'.
folia , hoc eft
tredfccim ,
quindecim i
feptem , & de¬
cem, alit pluri¬
bus & oblon¬
gis foliolis vni
coftx inh^ren-
tibUs conflan¬
tia , extremo

/emper imparem numerum faciente t prodeunt
deinde ex alis tenues pediculi, feu virgula* ,fhfcu-
los, in /picam confertos/erentes , Pi(i , aut Viciai
florum forma, /ed longe minores, colore diliue
cxrulxo , vel ex cxruleo purpurafeente :
his /uccedebant exiles filiqua quafi duplica- Stmi»!
cx, continentes pufillum femen , renis formi, fydrk.
nigrum : radix rrtinimi digiti crafluudinem fer-
nie xquabat, dura,lighofa , contorta* oblique /e
/p.irgens,^: alte fub terra /e cohdens, rari/que fi¬
bris donata , qux fumma parte in aliquot capiti
extuberabat, 'c quibus fingulis annis nouos cau-;
liculos fundebat.

Onobrichis /ubcxrulteo flore , fiuc Onobri-
chis fecunda Clufio > qualiter & T abernx voca¬
tur.

Rara eft, nam paucas duntaxat plantas inue- tociiV dc.
niebar Clufius publica via fecuhdihn orbitas,in- Tcmpuj.
ter & (S^gctforpf infra Viennam

tilnio florentes , & non procul £ ^naim Mora-
Uix oppido ,dum P ragam , & inde per Germa¬
niam profici/ceretur. Etiam in hortum tranflata
florebat toto lulio , & fubinde femen perfere¬
bat.

ONOBRICHIS Q^yiBVSDAM

flore pallido , vel
Polygalon.

SEfquicubitalibus afifurgit tertia ramis, re £iis, fW'
firmis, duris, viridibus, in quibus folia Lentis,
fiue Vicix filueftris,longa,angufta,duodena,aut
quindena , & totidem ex aduerfo , eidem coftx
hxrentia , vno etiam , quod extrerrix coftx infi-
dec, impari , lanugine obfita, guftu ingrato & a-
maro,deinde nonnihil acri : ramuli extremo cau¬
le ex alarum finu prodeuntes , palmares, ftriati*
in dodrantales fpicas, flofiulorum Trifolii flores,

xmulantium,oblongiufculorum, pallidorum de¬
finiit, quibus impre/fi nigricantes quidam radii:
his fticcedunt filiqua , prioris filiquis fimiles*
mucronatx, duobus valuulis conflantes, in qui-
bus femen Fmnogrxco pene fimile, /ed minus &
nigrum ; iWixcralfajcJura, ligno/a, longa, aliquos

Locus.

Tempus.

Dcfcripcio

Radix,

Coliculi.

Folia.

Tblortr.

StllJHX

mSTORIyE PLANTARVM

fibris donati,
c.indicans,pcr- 1
enms.

Onobrichis
pallido flore,
vcIj.vtTab, O-
nobrichis ;Clu-
jfii tcttu. Sunt
ante mihrltir
pis reliquiae cii
hac Gcfneri;
propria manu ,
irifcriptione :
Polyorlcn lu-
teu ■>.,.*>co,quod
lac pecori au-
cer 'fdlia ci qux
R'Ux caprariae

numerosa: floribusdenique , qui in Securidaca
& minores, & a I teri urco Imis;

In icone noftra , radicis maxima pars cft,oer-
uus cortice detc&us, qui cjuellcndo in terra re-
manfir.

An Rauvvolfhus h k do planta fcvibit , ihiru in
Itinerario ftio’ de pulchra fpccie Akragalf, tfir-
ca Halepirn cum parilis foliis Hedyfanprouc-
nienti rradtat? ./?. -

AnHift. I.iigd. in append. A (lUgalus foliis filiis H
parmsHedyfari , flue Secundae.*?, aut quomodo f.-.u .
quidam pionuntiant,S.*curidatJE?

An Anguillarx Altiagalus , quem Diofc. dicit
m Arcadia: Memphi proubnirc ? Verum nulla
Memphis repemur in Arcadia , fedin /Egypto.
Altr«gahvs hodierna Grxcixfblus cft ordine dif-
pofit.s,vt in Cicere. icd minus (erratis. Rami hu¬
mi fparti funr: flores eleganter ex coerulerf &
Italorum iere/ | purpureo mixti. R adicem ta’o porci no ad:no-
HuuisPolyga- j dunr fimilem dicas facie externa , fibris ahoqui
li Eliquas ap- ; piufculis ftipatam>duramque. In montjbus Eu-
pirrri figur.x I ganeis fimiiis proucr.it plann \ quam femper
Cluiit. { hanc i piam clTe fibi peruufit. Sed hanc noftra

Valde rara & hxc cfl , duobus dun taxat* locis : eandem elfecjim Anguillarx A ftragalo nolimus
Gl ulio confpecta, ad Hamburgnm videlicet vr- j adltruerc.

I 1 1 . . n _ : _ A-.-l ' *"\ _ I . 1 , . i .-.I n . ,• r • n i

bem. duobus ibpra P/ ‘onium ^ vulgo preeburg) ! M runi;quod Cltifius, quiin Hifp.Altrag.dum cluj. *
miliaribus , & ad oppiuu n JMdmnmn ad Fif- ; Monfpelienfiam cum liliquis inflexis, & duplici
ch.v.n flumen titum.p.uillo fupr& quin in Dana- | feri e fc men continentibus, fubfuluum & rotun-
bmm !e exonera:, publica via, vnde lingulares diufculum agnouit, in fua poftrema Hift.pro eo,
plantas lingulis locis duntaxat eruebat floren- I Sccnridacx minoris iconem pofuerit : di feri men

tesMaio menfe.

ASTRAGALVS MONSPESSV-

lanus.

poterat ex tenui radice , in Icone quam exhibet
colljgcie.In Aitragalo ertiMi^adixcralTa.

• ! Eodem crrflrc lapli (nnt Lob.& Pena,tjui non ubd.i
■ ani. oad verterunt Seatiidatam minorcnvdiucr-
i fam t lfe ab Aftragalo MonfpelienGum. Ita liqui-
dem legitur in Aduerf. Sccundaca minor , Altra-
• galns Monlpelienlium. Legumen floribus pur-
I pureis, femen fubrotundum. fubfuluum eft fimi-
i itus Gilcgar , vel Araci, quilti Securidacx. Id-
1 circo prxeeptores noftri Mor.fpelicnfes huius

e terra erum
pat diulditur
in aliquotpor-
tiones, fiue ca¬
pita, tres, qua-
tuoruc d*gitos lor.ga , vt nili nuis profunde f >-
diat , multas cfl e plantas exiltiinct : ex quibus
prodeunt colicdt , fimplices, concaui , rubentes,
vix palmares, folioli* veftiti breuibus, in mucro¬
nem exacutis, pilofis , amarefcentibus , crebris,
ftc vt ad coftam vnam adnexa foliola viginti &
vrum foprutarim: in virgularum extremitate
/brcrmulc: , non multum floribus Poligali cef-
ncridfflirri'e*;, purpurei ,in.terdum albi , non in
fpicnmdigcfti , fed conglomerati, Tnfolii flori¬
bus Gmles. fed maiores : quibus (ucc?duntjf,i'-
qvi . du as vncia s ! i > r. g x , i nc u r u x , rube n tc s , re :*e-
tes : V)*ff rtaSe.nridjvi minore, foliis primo
qux mucronata , non obtula : radice dcin crafs.i

A StI,38"la • '

vocant
Monfpelftdi
plantam Secu- *, .

ijdacx mirori fpecicm t lfe infidabafitur. Aftragalo propiorem
fimilem, diuer- ' adruebant, qu6 nos etiam referendam euxiffe-
fam tamc qux i mus, nili Riphani radix, & adllrictorix , csterx-
r,tdicccf\: durii ; que ficult.itesdec lient. Quare nulla ftirps, qux
lignosa, crafli- ' expIcr.darkJefrriptionilatisfit , vfpiam fefe dat. *!
tiidine didita- Non ea, quam in collibus Lugduncnfibus prope
f, & civffiorc, i Tren tkin horto Patauino. Radix certe dilfua- Matri
longitudine I det: nam Sene n fi licuit piiftoris opera nobis fllu-
cubirali , dulci, dcrc,id<*b nunc illum illius pi&ure poftremo pu-
intusnlba-cr. ‘ dirt- E:Obf. Aftragiloidcs Herbariorum, Aftra-
ius cortex craf- i galus forte Matthioli , \ el :am demum Polygaia i
Ius ,fubfnf,iis, i eiufdem circa vrbeculam Trenm Lugduner fis
que antequam \ G.dlixcum Valerando Dourcz, & nonnullis aliis
1 peritis herbarum exploratoribus diximus. Cau¬
liculos fpithameos,& pedales erigit. FoliaCice- l
ris,aut G.degxjcd minoraiFlofculi ex pallido pu-
nicant ,afpedhi ineundi. Radix craflitie digitum
xquat.Item Ir.pl. Aflragalus forte Matthioli, vel
iam demum Polygaia eius. Meritb igitur prx¬
eeptores Monfpelienfcs Seairidacam minorem
negabant qux multum, vti iam oftenfum,ab hac
differt, quod non animaduertit Lobelius,qui pro
Aflragalo Securidacxminoris Dodonxi figuram
ponit, ac AffragalumMonfpelienfium dictitat.
Semen huius Aftragali,teffe Clufio, rotundiufcu-
Jnm , Securidacx verb men oris, fimile eft Securi¬
dacx & qnadratum.Ffgura quoque mala,nec pla¬
cet, quod feparet Lugdunenfem a Monfpeffula-
no , nec etiam, quod fufpicetur Matthioli Poly-
gabm , a qua non parum abeft. Nec tandem
xftimarim cum Aftragalo Matthioli conue-
nire.

LIBER

Securidacx recurux filiqive ( inquit Cam- iri
& Hift. gerra. Marth.) reuocant in memoriam par-
uam herbam i Gefnero depi&am , &Polygalam
didam: forte cit Polygalaautorisdepidamfuis
lat.com. quamuis ex figura eius nihil certi con-
^ cludi poflit.Idem in Epit. Polygalam vocat. Sed
audiat Camerarius de his certiora (cientem. Fi¬
gura ex Gefnero pofita , fa&a eft ad plantam
Monfpelianara olim^meei millam , qux adhuc
penes me eft nomine Aftragali Mofifpclienfis:
nunquam aminaduerti Gefnerum feeiffe Polyga-
lam , antequam autem ille curauit pingendam

{>lantam,de qua hoc in loco agimus, habebat Po-
ygalam foliis nonnihil fimilem & floribus , (ed
filiquis longe diuerfam. Verum, quum tefte Ca-
mcr.ex figura Matthioli non pofllt concludi, qux
W eius Polygala luerit , quis approbabit eum in
'*‘Epit. pro Matth. Polygala exhibere plantam de
qua verba facimus, non parum tamen ab ea diffe¬
rentem.

s Polygalon Matthioli, quod Hift.Lugd. placet,
'rf. fiue Aftragaloides Lobelii , aut Anthyllis claui-
. culata, radicem edit nigram, lignofam, fibratam,
dimidium pedem longam , fuperhe in multa ve-
luti caulium principia diuifam, crafliufcula>lanu-
nulis corticola, ex quibus folia multa exeunt, hu¬
mi ftrata, longa, ex foliolis compofita , Lente fi-
milibus, vtrinque ordine ex aduerfo digeftis.
Flores in cacumine nudarum virgularum emi¬
cant, oblongi, luteiideinde filiqux Lenti fimiles,
nigrx, ex quarum vertice tenuis villus exoritur,
capreolo, clauiculxquc fimilis. Sufpicor Anthyl-
liaem Dalcchampii non diuerfam h noftro Aftra-
galo, quamuis quardam videantur minds conue-
nire,nempe color floris, qui fort£ vifus in planta
ficca, cum multi flores cxficcati, lutei videantur.
Capreoli , qui traduntur & depinguntur funt
fortejn Aftragalo , vbi flos excidit , & tunc fiii-
qux minus curux : dehilce tamen iudicent Le¬
ctores.

An Cxfalp. Aftragalos humi ftrata, fimilis He¬
lenio vEgyptio [ de quo ante inter Vicias] foliis
ruimcrolioribus , tenuioribufque ; floribus fimi-
liter fanguineis raccmatim in fummis ramulis, fi¬
liquis autem corniculis fimilibus,rubentibus: ra¬
dice crafla, aclignofa, fuperne in multos ramos
inuicem dmila, vnde germina erumpant?

|l#* Figura a Compilatore Tab.[ titulo.Polygalx
Matthioli 4. creutsblum pofita, ] multa habet fi-
miliacum Aftragaloide herbariorum Lobelii,va-
riata tamen eft, & forte confufa,vt didum,cum
I Polygala Matthioli , & altera , qux vulgaris dici—

I tur,fiue Tragi.

Cxterdm, quam Polygalam cenfuit Matth.
j [inquit C. Bauh.apud eundem]candem Lugd.&
Tab.fub ipfius nomine pofuere. Verum Caftori
Aftragalus dicitur , Lob .Aftragaloides herba-
rictrum. Secundb, Aftragalus Alpinus h Cam.in
! locum Polygalx Matth. fubftituitur. Aftragali
Itf.Monfpelienfium nomine riClufio proponi vide¬
tur, &in Hift.Lugd. Aftragalus purpureus vo-
catur.Difplicet p.obis icon Tab.falfa, h Fratre pro
Polygala Matthioli pofita, i qua multiim differt.
Lobelii Aftragaloides mihi idem videtur cum
Aftragalo Alpino propofito a Fratre. Aftragalus
infuper ei di(ftus Alpinus , quem fecundo
loco, fuo Matth. appingit, eft ex meis plantis
ficcis, vt ante diiftum. Aftragalum autem purpu¬
reum Hift.Lugd.alium puto.

Crefdtfecus vias in itinere Narbonam verfus,
prope Gigat vno a Mofpelio miliariiquo loco flo-
rentemvidi mcnfe Aprili. Vifus mihi Bonomx
Tom.II.

XVII.

quoque in monte : item inter Safcul & montem
Gibbi, vnde acceditur Petroleum. Gener Cherle-
rus attulit flore albo collc&am Ncmauifi.

ASTRAGALVS QV1DAM MONTANVS,
vel Onobnchis apis

MVlta folia
promit ab
eadem radice ,
Lenticulx, aut
Tragacathx fo»
his proxima, v-
ni fi militer co-
ftx ihhxrentin,
molliora tame,
viridia quidem
dia , /ed Lnugi-
ne quadam ra¬
dicante pubel-
centia , lento
primum guftu,
deinde nonnul¬
lam amaritudi¬
nem iclinquen-
te , poftremb
linguam velli¬
cat, te : nalcun-
tur inter folio¬
rum alas caiilicuhjfcce dodratales, fupini, exiles,
quadam lanugine obdu&i , aliquot flujculis onu-
Iti , Vicix filv. aut Lenticulx florum magnitudi¬
ne , colore cx cxruleo purpurafeente 1 quos cx-
a'piu nt/tliqua pufillx , geminis cellulis conflan¬
tes > femine (quod cdm adhuc maturum non ef.
fet, probe non potui obferuare) plenx : multas
ex eadem radice , qux longa, crafliufailaque eft,
&obliquas fibras agit , propagines , Stramulos
dodrantaleSjhumi fufos,in latera emitentes.

Aftragalum hunc quorundam montanum,
Clulius Onobrichidem quartam numerat, quam
fi quis non inter Onobrichides , (ed inter Aftra¬
galos referre malit, Aftragalus eft ipfi -Alpinus.
Onobrichis cftTab.Clufii 4.

Crcfcit in (ummo ©necbcrgiugo , atque in Et
fchcri fummis (copulis, quibus duobus locisflo»
rentcm.& filiquas iam formantem Augufto Clu-
lius emebat.

Felis

GuJhtS

Cauliculi

Flojcult

Siliqua

Radiv.

Ombrtchtt

I.ocus &
Tempus.

ASTRAGALVS MONSPELi ANO CAN-
liidior , & Onobrichis quorundam.

AStraga-
lus hic
multa cum
Monfpclfula-
lano habet
communia, k
quo tamc difi-
fett: folia mul-
tb candidiora,
interdum lon-*
giora Sc ma¬
iora ; pili lon¬
giores: caules
non multum
maiores: qui¬
bus infident
flores mujti
putpurei , fi
benememini
mutb plures,-
quam in A
ftragalo M6f-

fi f

Defer,

Folia

Flere

fifjcr. Cl/f ■

f"

FoI/a,

Qituisculi.

Vlojcul,.

Siftrag.fur-
furens ,
1.0041.

Tempus

locus

vfus.

3+. HISTORIAE

pcfTuIano , conglomerati , densa pilorum lanu¬
gine hir/uti.

Similis, fi non hsecipfa planta videtur ita def-
crihi h Clr.fio : Bifpani aliam [fupple plantam]
proponebant, Aftragali facultatibus quidem rc-
fpondencem : led forma radicis mi nirae.Nam ta-
metfi folia Ciceris, aut Lentis, pufilla habeat to¬
ta canentia : cauliculos breues , duros , &in his
flofculos Pifi forma, pufillos, congeftos, & pur¬
pureos , furnmispediculisinhxrentes : radix ta¬
men magna ex parte fingularis,& nihil commu¬
ne cum Afiragafo habens, omninb repugnat.

H:ft. Lugd. Aftragalum purpureum Herba¬
riorum quorundam efle tradit, qui in Iurx mon¬
tium faxofis colhbus proueniat, radice gran¬
di: foliis Ciceris filueftris, villofis, gullu adllrin-
gentibus : flore ex albo purpurafeente. An Lob.
& Pena: Adu. Aflragali perfimilis pufilla planta
palmaris. quam,dum in coli bus quibulda Ga’lo-
Prouinci:c cilen:,fublegcrut, elegantianeutiqua
fpe&atuindigna: radicibus namque proripit lig-
nofis, implexis, corticofis, denfo exortu nurhe-
rolos producentibus cauliculos/ruticantes^u-
ros, (ed breues , vix binas , aut ternas vncias ex¬
cedentes, & foliola emittentes pufilla Lentis,
Aftracali, aut potifls Tragacantha: , quam tota
refert rig:diu(cu!a incana hirfutie : flofcuhslu-
teohs, aut albidis, Omithopodii.guftu prxficco
&iqueduro. Onobrichis quonindam. Sed
Placa Onobnchin etiam cflecenfebat , diferepat
tamen hiftoria. Lufitani H erua de S. Lrrtnz.o
nuncupabant.

Geneux collegi in monte Salcue florentem
menfe luno. C efeit etiam vtC.luf. tefletus eft,
in vinetorum, & agrorum marginibus fecus vias
per Lufitaniam & Hifpaniam, floret Aprili.

Siccati huius in clibano pulucrcm vulneribus
& vlceribusvcilit.er infpergi aircuerare quofdam
legitur apud eundem Clufium.

PLANTA PvVM»

macopcei regii horto ,cui folia mollia, incana la¬
nugine pubefccntia , vt Tragacanthi legitimi
& eodem modo coftx inhxrer.tia , quin-

fol?a ,

F Iu.

dena & plura, interdum etiam vicena quina, vno
extremam coftam occupante : cauliculi tamea
in hac oblongiores funt fufeo cortice te&i, len¬
ti, fractu contumaces , humi fufi, & plerumque
j nudi, qui extrema parte frequentes ramulos luis
alj tis foliis onuft >s proferunt , & in vnciali, vil-
lofoque pediculo multos flocculos in caput , &
globum congcftos, Tragacanthi floribus proxi¬
mos , candicantes!1, deinde membranaceas fili-,
quas, Erui filiquulis minores, Sc Dorycnii vul-
eariterjnuncupati, liue Hifpanici,valvulispares,
fingularia femina Fmogrico finv.lia continen¬
tes. Si quis vero hanc etiam non inter Ono-
brichides , fed inter Aflragali congereres plan¬
tas , cum quibus magnam fimilitudinem habere
videtur , referre malit , Aflragalus peregrinus
efto.

ASTR AGALVS SYRIACVS.

Loci

Alepo Syrii fuam plantam Lob. primilm ha¬
buit, poflea in vrceis penfihbusD. Brancionis yca,
Melchiinix Italo femine enatam fcit. Clufii flo¬
rebat Iuho Augufli initio, qui flores & fe¬
men, femine Londtno miflo:protulit.

ASTR AGALVS FORTE LANV-
ginofus, Bceticus.

Cap. XXX.

AStraga-
lus Syria-
cus a Lob.
Obf ita voca
tus & de feri p-
tus , pcrcl ega\
efl,& rarior le-
guminofa pia¬
ta , Aflregalis
gcncrica cc-rte

pe foliorum
cauliculorum fi.
militudine , &
implexu radi¬
cum prorepta-
tjum Aftraga-
lon refert. Sed
florum denfo
exortu con-
geflorum de¬
core , effigie,
elegantia, maguitudine & rubore ornatur amae.
nifEmoi

Hanc exhibent Ic. Pl. eodem nominc,quem-
admodum & Hift. Lugd. qnx &defcnptionem
Obf.pmponit. Aflragalum Syriacum, 0yrifd?

Ajirag*!«i Ciccvii Tabern. vocat.

Hjri4o*f. An Ciufi Pannon. Onobrichis peregrina , ra¬
ra placa, quam Londini vidit in Io.Richxi phar-

'■Vbitales,

pbores fune
huic Aflrap-alo
caules ,nfrrimt Cau'
fere digiti
craffitudmem !
iquantes , pe-
tagoni , fiuc
angulofi,duri,
fubrubentes,

& lanuginofi:
folia Ianugino- F ole
fa, & incana,in
longa coflacx
aduerfo fem-
per inter feop-
fita , veluti in
Vicix & Cice¬
ris folti$,guftu
primum ad-
flringente, de¬
inde feruido,/iWjcopiofi, Lupini, aut Fabi vul- F Iri
garis florum imuli , fecundum oblongos ramu¬
los , fcu virgas ex alarum finu prodeuntes naf-
cuntur,ferie quadam digefti, albidi omnino' fed
antequam aperiantur, & explicentur,ex luteo
foiis nigricantes: frudum ferre dicitur (nam flo- Fr*
rentem duntaxat obferuabam,ait Cluf) inlobis,
quiguftatus , fauces , os, & linguam inflamma¬
tione torqueat : radix pro ftirpis magnitudine ^
ampli ffima , brachialis nonnunquam craflitudi-
nis, palmaris vero longitudinis , deinde in binos
aut tres ramos diuifa , foris nigra , rugofa , intus
candida, aura &lignofa , ingrati faporis, qui a-
refada. cornu duritie fuperat. Citerum Aftra-
gali nomine, licet multe piante hodie infignian-
uir, nulla tamen mcoiudicio,adDiofcorfdisdc-
fcriptionem propius accedere videtur, qu^mh^c
quam Lufitani Alfabccx vocant, Boetici autem
Garav ancillas

LIBER XVIL

Garauanallos , hoc eft.Cicer exile. Si facultates
w/f. etiam , quas ex cius temperamento contrarias
deprehendere licet, no refragarentur, legitimum
Afirngalum eiTe confirmarem, cum cuius hiftoria
plurimis notis conuenit. Videtur porro ea efle,
quam Amatus , Apocynon facit , & Lufitanis A-
trumccos decan, ideft, Lupinos caninos vocari ait.

Primum hanc plantam collibus quibufdam
fupra Vlyfipponem , quos Tagus fluuius alluit,
inter vepres obleruabam , atque menfe Decem¬
bri eruebam anno 1564. deinde lub exitum Ia-
nuarii infequentis, liluofislocis non procul Hif-
pali, dum Gades proficifcerer , florentem inue-
niebam. Phafeoli nouum genus in cpiftolis
Honorii Belli refpondct Baetico Aftragalo. No¬
bis autem hanc opinionem non placere , indica¬
bimus fnb fequenti Pori Phafeoli genere nouo.

Lobel. Obfer.& Ic. Pl. Aflrngalus Lufitanicus
Clufii cognominatur ,vt& Taberna:, qui mfu-
per flein ©panifdjc ctcern vocat , &Alpha-
Decain. Aftragalus forte Clufii Hift.Lugd.

' 54«

PHASEOLI NOVVM GENVS
foliis Lcntifci.

C a I». XXXI.

NOuaprorfus& elegantiffima etiam ha;ceft
planta (inquit Honor. Bellus in epift.ad
Cluf.ex Cretas Cydonia ) quas apud me nondum
nomen inuenit, fcd interim ob fimilitudinem
. quaridam feminis, quam cum Phafeolishabet,
. Phafeoli nouum genus vocare mihi liceat. Ad
. fefquicubitalcm aflurgit altitudinem , modb fim-
plici caule y modo pluribus ftolonibus ab vna Ya-
dheprodeuntibu3,digiti minimi craffitudine:/„/i4
illipinnata, h.e. longo pediculo vtrinque h^ren-
tia/emper contrariis petiolis, Lcntifci asmula,fed
luucrone obtufo, vt Securidaca: folia: e foliorum
cau isfiliquas fert rotundas, pollicari traflitudine,
tumentes, & multo aere plenas,colore rubras, in
quibus continentur fex , aut 06I0 femina ad lute¬
um tendentia, comprclTa, Phafeoli figura : quos
flores proferat, compertum mihi non eft : nam
eam fponte nafcentemin Spagiainfula aduerfus
Matonem Peloponefi fita , fiequentiffimam in-
ueni anno 1592.. dum Venctias petebam , menfe
Aprili,quo tempore filiqu^ ad maturitatem non¬
dum peruenerant : a nautis grana cruda libentif
fime edebantur , grzcequc-Lfl/fiww filueftresvo-
t. cabant, licet nihil cum Lupinis commune habe¬
ant : huius planta: femina his diebus ex eadem
infula ab amico accepi, quem, vt colligeret,roga-
veram : nam infula habitatoribus caret, &non
nifiaduerfis ventis a triremibus petitur , & a pi¬
ratis : cam ob caufam femina citius habere non
potui.

Sed ad hxc Honorii Belli feripta , Clufius fe-
quentia tradit: Valde refpondct hasc planta[nam
r ea etiam femine miflo mihi nata, anno ^^.jBce-
tico Aflragalo , quem inter Hifpanicas plantas
defcripfi, ac quantum quidem ex eius facie con-
iicerc licet, fuperiorem Hiemem in horto pertu¬
lit, & nouo Vere denuo germinauit , nullum ta-
itien floris fpecimen adhuc dedit : nefeio an pro¬
ximo anno ( fi per Hiemem conferuare potero,
perenni enim efl: radice]dabit.Ego quidem haud
poflum mihi perfuaderc Phafeolum exoticum
Belli eundem cura Clufii Aftragalo : defcriptio-
nes namque & vires nimium diffident.

Phaf peregrinos, Yt forte eiufdem generis,Co-
Toni. II.

ral arbor poflet commode fequi , finon tam col¬
locata efTet ante inter arbores filiquofas, quo
etiam po flent referri Faba: alis & Phafioli Aine-

ASTRAGALVS DIOSCORlDIS
quibufdam.

Radix .'

AStragalo Defcriptib.’

Diofcori-
d.'s apprime fi-
milis plantu-
la(inqu t Rau-
vvolflf) humilis:
radice longa ,
purpurea, ad
Raphani craf-
fitiem Jongitu-
dinemque ac¬
cedente , ma-
iulculis fibris
donata , qu:e
vel ipsa radice
citius nigref-
euht atque in¬
durantur: Ha¬
rum alia: deor-

fum

vergunt ,

C. tulit)

furfumalix,
curuitate cor¬
nuta, fapore dulci cum modica ficcitate. Coliculos
engit aliquot, vix digitatos, radici concolores,
terram verfus reflexos , quibus adhxrent no-
uem,aut decem foliola Lemis, aut Oiobi, Inter flora
qua i flores emergunt violacei:quos fequuntur
'Utriculi tumidi, quorum aliqui Golutes fere j:-
quales.

Aftragalus Dio fi. (ffmfiian Aftra-

galus venis Diofioridis Rauvvolffio. Aftragalus
Diofc. vulgo Chriftiana radix. Depicftx radici
non dedit proportionem, quamuis exigua fit
planta , minor tamen longe apparet in icone
quam in viua.

GLAVX HISPANICA.

Cap. XXXII.

T Emis, aut
quaternis

a radice alfur- C attlicalk
git cauliculis ,
dodrantem al¬
tis , gracilibus,
incana lanugi¬
ne pubefeenti-
bus: foliis ferie folia.
quadam fecun¬
dum cofta: lon¬
gitudinem v-
trinque dige-
ftisjfiue alafo-
liorumillos
veftiente , O-
nobrichidis,
aut Aftragali
prioris [ Onb-
brichidis qui¬
bufdam flore
purpureo ] Jiri'

modum, mollioribus tamen , fuperne virenti-

Ff x

34*

HISTORIAE PLANTA RVM.

«w

'U-adm,

GUvaHif-
famit* ttnr
eU6a.
JLosus.

WBipB*;

ILocub:

P/c/.

fltrttl

bus, inferni cafti lanugine oblitis, guftu nonni¬
hil amaro : flos extremo cauliculorum faftigio in¬
fulcitur confertus, capituli, fpicxue brcuioiisfic
obtufir inftar , Glycy rrhizx vulgaris florum for-
mly & colore perquim limilis : radix candicans
eft,& exilis, qux, an viuax fit,alTcrcre nequeo.

Grxcis Glaux , perinde ataue Latinis appella-
rar hxc planta : quae appellatio , fi quibufdam
gnmtis probabitur, permittant quxIoGlauccm
Hifpanicami Clufio (cuius & deferiptio propo¬
nitur) tantilpcr,nuncupari , donec magis aptum
nomen inucncrit.NuIla adhuc inter eas(ait idem
ir.Hiljp. ) qux Glaucis nomire k reccntioribus
deferibuntur , magis adamuflfim D»ofc. delcrip-
fconircfpondentcm inueni. Ceterum Glauccin
Diolc. Clufii , Lobelius Obf. ne libi quidem in-
fpe&ione notam fatetur. Glaux Clufii QdpieU
frau*/ Tabernae. Antillis altera Lenti limilis
Dod.

Cur iutem Glaux Hifpanica dicatur, ratio
xeddi tur, quia nufquam alibi , quim ad ripa s fl u-
minis Thorniis Salmaticam alluentis» paulo in¬
fra eam vrbem & Clulio obferuabatur , nomine
valgan carens, menle Iunio: verum is locus pro¬
cul & mari di flat luxta quod Diolcoridcs clau-
cem nafri tiadit,

ONOBRYCHIS CifiSALP. FLORE

rubcnte,Corallii modo, limilis Gale-
gx : Et alia flore purpureo la¬
tioribus loliis.

ONobrychis fimilisCapragini , breuior , in
montibus riguis nafeitur : flore rubente,
Corallii modo : Iniquas nigras fert, long s,vt
Vicia. Altera latioribus foliis conflat, rarioribus-

3 ue, flore purpureo i liliquis fimilibus. Di^fcori-
cs folia ci triouit Lentis,longiora paullb^4«/cm
dodrantalem : florem puniccum : radicem parua:
in vliginofis St incultis. Plinius circa fontes eo¬
dem modo deferibit.

galega.

Ca*. XXXIIL

h:

Tine inde
Lper ter¬
ram Ipargit te¬
nues radices
albas ; caules
verb tollit bi¬
cubitales Ral¬
liore s,ftriatos,
inanes , ramis
compluribus
brachiatos •. fu¬
lta Vicix, pin¬
nata , impari
alam clauden¬
te , longiora,
fpinulam mol¬
lem ex extre¬
mitate profe¬
rentia, lapore
leguminacco:
flores peculia

violaceo : fiitqua teretes, tenues, oblongae,' in silif»*
quibus femen.

Corn.non latis conflare dicit, quxnam hxc
fitOnobrychis.&Rutxfilv.fpeciebus Herbarios
quofdam annumerare feribit. t*™*

Dod. gall. Fxnugrxcum i quibufdam filue- ^
ftrcdi&um , aliis vero Glaucem autPolygalam gUm*.
vocatam , nullam cum Galega fimilitudinem ha-
bere feribit. Sed hanc Italos Galegam, St Rutam 1
caprariam , nonnullos etiam corrupte Gralegam
nominare afleric. Hcrb*

Hier. FraCitlorio Herba gallica vocatur. Hc- l*<*.
trufeis Lauanefc.

Gefnerus ait dici in Italia Cafiracane Lauanna ,
Tborina,v ci Taurina , Marranica, S arracena, Capra-
gtna,Herbanefa, Fxnumgrxcum filucftrc,& tcfte
Braflauolo, Giarga.

Quidam Qnobrychim Veteribus nuncupa¬
tam eire iudicant,alii Glaucem > nonnulliPoie-
monium efle volunt, alii Polygalon,led non tam
Matth. quim Diofcoridis lingularum dclcriptio-
nes repugnat.Gefnero qui cum Lob. Obf.Galc-
gam vocat, (quali Gallicam) appellatur Ruta Ca¬
praria Italorum : nam St Regalluum,& Galent ber -
ba quibufdam dicitur, vel Galcga,aliis Taurina, & g*U*
Marranica , ab aliis herba Neds, velFcenugrx- **•
cum filv. Jjjj*

Cardanus eius meminit, ficut & Monachi in t£ 4
Mef qui in Italia [autore Manardo] * quibul-
damGyarcam vocari feribunt. BraflauolaGi.tr- cj*rc
gam, & forte eadem fuerit, quam Mare. Emj.ir. Giarg
Cicharbam vocat , mifccns aliis quibufdam me- <-'***
dicamentis ad caput pruriginolum Sc vlccro-
fum. Mattanica vero an forte ^ Marte di¬
citur f Nunc tefte Agricoli Rutam agre flem,
vtl Caprariam, nonnulli PolemoniamDiofcori- * m
dis vocant, cuius fententix eft Lconicenus 8c
Manardus. Alii tamen hanc herbam Sarraceni- .
cam cenfuerunt appellandam. Sed ridiculum eft, ri4Ctg
Rutam caprariam, feu Galegam, quam nonnulli PeUm
Onobrycnim credunt, proPolemoniaoftcnde- ■«•fl'
rc.Etcflm videant illi boni viri hanc nufquam ia
montibus, alpenlquc inueniri , vc de Polemoni»
docet Diofconde* , fed pinguibus loris atque
hume&is : inquiunt hoc mirum non efle,quan*
doquidem plantx variis locis nafei confueuc-
runc, quod St nos admitteremus cum Marantha,
fl vel vnam ex aliis notis cohxrerc videremus.

Non facile adducorfait Match.]vtcredam,que*
madmodum cenlct BralLuolus , cimcflePole-
moniam, quam noftrum Hetrunx vulgus appel¬
lat Lauanefc. alii verb G degam , alii Rutam Ca¬
prariam nominant, & Ruellius Herbam Glau¬
cem, qu dam verA Lauamani , quod prope riuos ifg1
aquarum nafcatur , vbi manus lauantes Ruftici,
hac planta faponis vice libi lordium lutum ab-
ftcrgunt:(ed Glaucis faciem no reprxfentat:Ru-
cllius hallucinatus.

Caprago[ autore Cxfalp.] vulgo appellatur, cafr>
alibi Gralega , in Herruria Auanefe : flores habet
cceruleos , vel purpureos : filiquas nigras , Vicii
breuiores. Ruta Capraria , St Galega Italorum,
quorimd Lmanele Hift Lu2d.Fcenugrxcuin
lilu. <5rigraut£ / j^ccfenfraut/Tabern. Galeg»
vulgans.quam nonnulli Rutam Caprariam.Fra-
cafl"r.Onobrychin,Cluf.in Pannon. GalegaPo^
nx St Camer. cui St Ruta capraria.

In vligi nolis locis,fcrob:Uin aggeribus, in mo-
tibus, & denique p <flim proue^it , tefte Mat- uop
thiolo. Cxfalp. frequentem arteritin aruisfrugi-
feris.florcrc y£ flate, perfici Autumno. In Pam o-

ribus inlidcnt

(urculix , ex foliorum alis exortis , Vicix floridx,
iubunlongimefficiense», colote albo.vcl cxal- nia omnium abuoUinuilmam vidit inter Mu-

LIBER X

*am & Draiium flamina , paullo fupra eorum
confluentes. Citcrum perme fatain horto E.C.
Montbelgardi pruno anno caules protulit, &
per Hiemem multis durauit annis. Sci<£n matu¬
rum obferuaui Septembri. Spontaneam reperi
in Italia inter Patauium,& Vincentiam, & inter
hanc, & Villanouam, & circa folias vrbis Pataui-
ni , in montibus Euganeis Februario germina
prorundentem,inter Veronam &Caftclfranc,in
ter Ferrariam &Bononiam:Gencu£ habebam in
horto Ianuario virento: vidi in hortis, Tiguri D.
Gefneri,TubmgiD.Fuchfii, Bermi in pluribus,
Bafilei.D. Felicis Plateri>& Fratris C. Bauhini ;

Succus herbx Fcenugrici filu. datus ^Bayro,
in cochleari, liberabat pueros abEpileplia,cxpcl-
lebat vermes, quod poftrcmum etiam ipfa bulli¬
ta in patella herba cum oleo& femine Linifiu-
per vmbilicum ligata priftabat. Hanc magni fa-
ciunt( pergit Matth.) nonnulli fuis experimentis
nixi, non tr odo aduerfus peftilcn tiatn >&: lcthalia
medicamenta: verum etiam contra ferarum om¬
nium qui dentibus , aut aculeo venenum emit¬
tunt, tum morius, tum i&usiin quem vfum herba
tum eius Iliceum bidendum pribent, ac etiam
emplaftri modo vulneratis partibus imponunt.
Laudant aliqui Iuccnm,fefquiucii pondere, hau-
ftum pueris comitiali morbo vexatis. Succo &
femine Camcr. vermes quoque necat.Decodlum
in aceto paratum cum Theriaca , &• Tormentilla
acCardobcnedidbo, te fle Ingraffia plurimum va¬
let in pefte, & febribus malignis cum pctechiis.
Quorum omnium quoque teftis cft Dodonarus
qui contra venena allumpta eandem laudat.Ci-
fidpino tandem autore , Galcgi 1'ucco tumentes
ob venenum boues fananr,infufo in os. Quidam
aquam diltillatam in pefte exhibent.

GALEGA MONTANA DALE-
champii.

CVbitalis
•planta eft
Galega Dale-
champio, mo¬
ta na di dia ,
ciiule ftriato ,
cx quo per ex
iriterualla or¬
ti pediculi ,
longitudinis
mediocris
quinas, fenaf-
ue' annexo
denlo agmi¬
ne fuftinent
foliorum con-
iugationes ,
qui Galegar
vulgo noti
foliis , quam
fimillima -.flo¬
res in peculia¬
ri appendice (picam aemulantur , colore prxdi-
ti luteo pallefcente , figura florum Genifti
quoque : radix lubeft multiplex, tuberola , &
longiflimis fibris donata : Jtlicjuas , quas mihi ob-
feruare non licuit , tcftatur Dalechampius e fle
nigras feminibus plenas Lenticula? fimilibus.

Galega montana Dalcchampii Hift. Lugd. &
Poni in B ddo.

Inuenimus nos in monte excello & niuofo,
Toxn. II.

VII- 541

qui Thuici dieitnr,quum eflemus GeneUi. Na(-
citur hic in afperis (ita legitur in Lugd*) monti-
bus,non in eorum quidem falebris, autpricipi-
tiis,fedin ipfis cnlminibus , fi qua vda planicies
illis occurrat.

| Efficacem [apud Lugd. Hift.] e fle aiunt con- Vires it
tra venena, lumbricos, morbum caducum & pe- 'us'
flem, non minus, quam Galegam alteram. Sed
vereor ne hic imaginarie fcnbantur, & non per
experientiam : quam ob caufam nulli confulue-
riin temere ea vtendum. Dolemus nos , quum
viridem haberemus non diligenter ik nobisdef-
criptain, ac faporem annotatum, quem debuerat
obferualle, qui vires adfcripfit. Anim&duertant
alii.

GALEGA NEMORENSIS
verba.

Tempttf

QhhIu.

Fb Ha:

VEris mu¬
nus Gale¬
ga fi luallica,
pedem altos
habet caules,
cum incipit
florer e,folidqut
fatis angufta,&
mollia , poftea
maiores, afigu-
' lofos.cx radici¬
bus multiplici¬
bus , fibrofis,
nigris ,peren-
rubus , nume¬
ro fos (urgen¬
tes : in quibus
folia ex dua¬
bus , tribulue
coniugationi-
bus compofi-
ta , quoru lin¬
gularia Parietarii foliis paria, vnciam.aut fefeun-
ciarnlata, vncias circiter tres longa, in longum
mucronem delinentia , rribus fecundum longi¬
tudinem decurrentibus coftis , bina quoque fo¬
liola caulemjfbliorumquc pediculos arnpledlun-
tur veluti pinm : flores in longo pediculo veluti
{picati, lex, vel (eptc,aut otfto.quales legumiriib*', Sil/<judi
purpurei primum, poftmoddm cirulei,quos fih-
qux excipiunt, vncias duas longi, nigri, in qui- remnu.
hvcutfcmintt rotunda , exigua , interdum vero o-
blongiufcula , amaricantia. Radix quotannis
iterum [pullulat.

Camer.in ter figuras in fine horti, OrobusSil- Orobtts ft»2
uaticus vernus , ficut & Thalio in Harc. qui pn-
terea vocat, Orobum Cyflophylluin. Gcorg.

ASmilius Theologii docflor, contendebat Aftra-
gali fpeciem e fle , vocobatque Aftragalum filua*
ticum vernum. Laure r.t. Hiei. Aphaccs fpeciem . ° .
ex aliorum fententia faciebat , Aphacem filue- J^ac*.
ftrem nominans. Htft Lugd

Hift. Lugd* [cuius figura non placet] Phafio-
Ius fi luarum", &Phafioli tertium genus dicitur, pbAf,alMi

floret i

quod Dalech.in filuis compererit.

Galenum aiunt Lob.& Pena Adn.Phafelum a
Doiichone difeernere , Pliniumque videri eum
innuifle,& Maronem per Fafelum. Ea vcro.qui
dixerint,dc Phafeolo potius accipienda , quftm
dc Phafiolo. Idem videri Columellam mtellige-
rc.Sibi vero videri Phafclum e fle s quod dant
Ff 3

locus..

tempus

Vires &
ulus

R<uhx.

Cdulet.

ftb*

HISOTRIAE PLANTA RVM.

huius operis extremo. Phafelum iPhafiolo di-
uerfum. Plinio , Maroni , Columella:, Diofco-
ridi

Cluf.in Pan. efl OrobusPannonicus, purpu¬
reus, primus. Idem in fol.ait: Erui , fiueOrobi
nomen apud rei herbaria: ftudiofos obtinuit O-
robus Pannonicus i. Folia ei fena , octona , aut
plura, vni coda: adnata: femen inte&um, ro un-
dum Sc exiguum, nonnunquam verb oblongiuf-
culum, varium : radix per in terualla extuberans.
Tota planta calidiufcula cfb

Pona in Baldo, O robum i. pann. Cludi vo¬
cat.

Schvv^n cat. Sil. O robum filu. vernum. A.
rachum latifolium Dod. fvalb erucn
& efen.

Inueni Gcneux in colle U Raftie fub arboribus
florentem menfe Aprili &Maio. Item Mont-
bclgardi inter arbufh. Obferuaui & Bononix,
vbi orobum vocat. Copiose nafeitur, autore
Cludo , in montana illa dlua jELcifcnbercf (upra
iTianbcrftorff/limiliter fupra VTTebchn# &c om¬
nibus montanis illis /Huis quadam lene produ¬
cis h. Danubio ad Alpes -.variis item Pannonis
locis.Floret Aprili, atque etiam Maio : femen au¬
tem profert Iumo.

Semen amaricat (inquit Schvv.)& cahdiufcu-
lum cfi,& abflerfonx facultatis.

GALEGiF NEMORENSI VERNAE
valdedimlis, d non eadem.

RAdix colo¬
re foris efl
fufeo ,intuspal-
lido, multas no-
dofas fibras, du¬
ras, longas, im¬
plicatas habens,
in quorum me¬
dio , finibus, &
extremo inue-
niuntut veluti
bulbi concref-
ccntes , quibus
radix Ic propa¬
gat : Inueniun-
tur etiam ali¬
quando [ Maii
menfis fine in¬
ueni. inquit Co-
lumn.] quxdain
carnofa, crafla,
purpurafeentia

go : in fummo vero veluti aculeum, fed mollem.

Inter foliorum verb petiolos & caulem , viticu¬
la: exeunt dodrantem longx, in terram nutantes,
ex quq^im medioad fummum vfque viginti fe¬
re infunt flores , primum coaceruati, deinde Vi-
cix modo difpodti , forma & colore eidem fimi- p/M;
lesifiint-enim purpurei exteritis , in medio exru-
lei, interius vero lutei, colore vario ornati, qui¬
bus hiantibus , ex illorum vafeuiis exeunt fili qua Sili ]
tenues, quatuor digitos longr , primdm virides,
ficcatx vero rufefccntes , vc dum femen , incer¬
tam deuexx , feminibus referta; , forma, vtdixi,
a^cLyt^ociJt,. Riidtx duraeft , difficileque tundi,
vel rumpi potefl etiam ficcata : fapore adftrin-
gente, gufru vero fatuo, odore terreo , veluti
fungi.

Cxtcritm Columna plantam hanc i fe longis,
vc vides verboru ambagibus depiCam a ‘spdjAt.oy
( Aftragalum) Diofc. Phn. & Galeni (vtquxeo-
rutu delineationi refpondere videatur) procla¬
mare non veretur. An vero eius Aflragalus
idem fit cum Galcga verna valde dubito : maior
namque humerus florum qu&m vnquam obfer-
uarim: in foliis prxterea non depinguntur, nec
defcnbunrur nerui, ad plantaginem accedentes:
addcjCluhum quoque diuerfum ficere.

Aflragalus fecundus a Clufio fiuc Alpinus in-
feribitur , cuius iudiao nulla planta ad Diofcori-
dis deferiptione propids accedere videtur qu^m
quam in Cantabris, HeluetioiumaIpibus,acquc *-oc
i etiam Pannonicis obferuabat, ramulis aliquoc
ex vna radice prodeuntibus , gracilibus, inter¬
dum furreiStis, vt plurimum autem procumben¬
tibus , foliis Ciceris foliorum inltar , in ala ordi¬
ne difpofitis , ftd rarioribus «Sc longioribus, nec
•" ambir* 1 - ‘ 1 1 1 ' ’

in ambitu ferratis , fcd valde accedentibus, ad
i Orobi primi ( Galcgx nemorenfis vernx) folia:
j floie Vicix ,aut Ciceris flori fimili , ex coeruleo

fuccofa, dura, lxuia, vt v-mfpalyeikoi , dici pollent,
nec aliud quicquam reprxfentarc videmur: qux
tamen fenon explicant, fcd ita abundant fuper-
flue. Caules tres,quatu6rue emittit tenues, qua¬
dratos , Ciceri fimilcs, parum e terra fe attollen¬
tes, inque ipfam inclinatos, ex quibus per inter¬
natia, vtin Cicera, pofita funt/<///4,pediccllishe-
rentia, primo bina, dein quaterna , bina ex op-
pohto, poftea quina , po (tremo terna ex oppo-
fito intercurfamia , forma ad Rufci folia acce
dentia, maiora veri) , duplo longiora, teneriora
& lxuia,ad nouella Hederx folia accedentu:pe
dicelli autem, quibus infunt,in imo ubi cauli lix
rcnt,(inguii auriculas habet, vtin Cicere & finii
libuslcguminofisvificunaunculas bina illa folio
la pcdicello , & caulis geniculo hxrcntiamtelii

j purpurafcente,cui fucceduntlobi Arachi Aliquis
I fere pares,in quibus femen continetur: radix eft

j tuberofa, nigra , dura, cui propagines adnafcun-
! tu r farmentitiis radiculis inhxicnccs,illi limiles,

, fed minores. Sed miror Ciufium nonpofuifl®

! Ium,s Aflraoal. defcriptioncm capite dcQrobo
pannonicof G.ilega verna purpurea ncmorenfi]
cum quo tara fi militudoiqux obfecro fimilitudo
Aitragalo Columna? cum Cicere, vereor ne Clu-
hus min iis bene interpretatus fit,fuum Afiraga-
11,71 Alpinum , flue Hift.Hifn. fecundum, quem
eum c ile exiftimat, quemFab. Colum, hoc in lo¬
co, pro legi cimo Diofcoridis Afhagalo , exhibet:
multum differentem aChamxbalano, fcu Glan¬
dibus terre flribus.

In montihos( inquit Column.J vallibus, locis I-01
vmbrolis , & S^lc- illi; ftratis ventofis oritur , hic lc“
ebique. Floret Maio,& Iunio menfe perficitur.
Nafeitur, ait Cluf in montibus, quos clixi,venco
perflatis, Sc apertis.

GALEGAE NEMORENSI VER-

1 1 Xf I L I S FL9-

rc albo.

PRo Orobo Pannonico Clufii alboz.colle:

Ao m montibus Tyrolenfibus plantam de¬
dit nobis D. Nicolaus Agerius , cuifMa fimilia
Galcg? vernx, in quibus diferimen manifeftum,
qu«')d non tnneruia fecundum pediculorum
principium, nulIxpinnx:^orrj mihi videnturmi-
nores : id notandumin ea planta , qux vnica
fuit, cauletn infuptcmapaitediuifumfbiffe, in
foliorum

loci'

Feli A,

floret

LIBER

foliorum , & in
alium longum
pediculum, in
cuius fuprema
parte erant
plures flores,
iuxta diuarica-
tionem vero Ji-
liqtUj proueni-
rc incipientes.

Clufius au¬
tem fiuim O-
robum ita de-
feribit: Aliquot
ab vna radice
prodeunt cau¬
les cubitales ,
flriati, rc6ti,fo-
lia alternatim
proferentes
pennata , qua-
ternis foliis fa¬
tis amplis,& mucronatis conflantia [quibus ad-
nafcituraliquando in extrema ala quintum] viri-
dibus,pcrqua: aliquot vena: tranfuerflm ^ me¬
dio nertio excurrunt, fubacidi quidem initio gu-
flus, fed poflea amariufculi : flores ex alarum" fi-
nu breui petiolo infidentes prodeunt quini , aut
feni , antrorfum fpeifhntes, Vicia- floribus non
diflimiles,albo colore proditi, qui in binis folio¬
lis furfum reflexis pallefcit, odoris expertes : lo¬
bi, quales in primo genere [ Galega nemorenfi
verna ] fc re, in quibus femen fufeum, maius: ra-
nx dix minime viuax efl , fed prolato fruftu perire
folet , vt plerifque Leguminum generibus acci¬
dit.

,m. Eruum , flue Orobum Pannonicum 4-album
bw. i.ad Phafioli filu. auc Vicia: genus commode re¬
ferri pofle,exiflimat Clufius.
chm Arachus ( inquit Dod. ) latifolius cauliculos
\ltM4. fert s qui non attolluntur, fed humum verfus in¬
clinantur : foliis luxuriat , qua: ad vnum pedicu¬
lum fere quinque, raro tria, lata, &in rotundita¬
te oblonga : congefti flores , colore aut candi¬
di, aut dilute purpurei : in filiquis femen, Vic a j
minus. Pleri que Eruum Venetum appellant,
non tamen Eruum, aut Erui fpecies, fed f lueflre
legumen, quod haud ilio, quam ad Arnchi , per
ch, genera, referendum 'videtur. Afl eadem Ico n
Dodonam cum icone Orobi Pannonici ^.aut al¬
bi i.Clufii. Forte Dodon. fuadefcriptFone com¬
prehendit etiam Clufii Orobum Venetum, flore
I & purpureo.

Uii Raram hanc plantam in Auflria primtim inuc-
nicbat Clufius , nec nifi in Alpibus illius Pro-
uincia: nafcentem, vnde delata , & in hortum
tran flata , altero anno flores ipfi protulit Apri¬
li, Maiojdeindc femen. Anno i^p.obferuabat
Maio florentem maxima copia, in ea Pannonia:
parte, qua: inter Drauum & Sauum cft flumina
in Danubium illabentia, quaque obeamcau-
fam Interamnis Pannonia nuncupaturi in mon¬
te quodam filuofo Greben arci vicino. In colli¬
bus (vtDod.perhibct) herbofis apud flo hem os
fubinde repetitur : in hortis Belgii facile proficit.
Floret Vere, illate filiqua: cum femine perfl¬
uuntur. r

Tom. II.

XVII- 345

GALEGA N. MORENSI VERNAE SIMI-
Jis multiflora, flore purpureo, fk albo.

T Nfignis Bota-
J nicus tk Med.

Argent. D.Age-
rius obtulit Vio- , ,

bis nonune O- nfoll^
robi latifo ie, co¬
loris albicantis
plancam , collc-
Clain in horto
Bononienfi, iui
magna fimilttu-
do cum Galega 1;"«.
verna: filia col-
flant duabus ,
vel tribus con-
i ugaciombus ,
qure paulo bre-
uiora videntur,
neccrineruia,ad
principium pe¬
diculorum alre ,
vtin ilia:florum F /«,
pediculi longi, in eorum fumnutate flores pluri¬
mi ( multo enim plures quam i,u illa) minores,
in vtramque partem conucrfl, non in vnam tan¬
tum, vt in prodicla.

Hanc ni fallor, Clufius his delineat : Multos
ex eadem radice fundit ramos , pedales angulo- R ,m,‘
{os, & ad lingulas foliorum alas , modo in hanc,
nunc in alteram partem inflexos, humique vc-
plurimum diffufos, folia in lingulis alis quater¬
na , aut fena , vni cofkc inhxrencia, bina femper
cx adueifo fica , nullo extremo imparem nume¬
rum faciente , Orobi Pannonici primi [ Galega?
nemorenfis verna: ] foliis pxne fimilia, fed dilu¬
te virenda-, flores oblongis virgulis cx alarum
I cauis prodeuntibus innafeuntur , ntmierofi , in
comam flexi, pufilli,quatuor foliolis, vt reliquo-
| rum leguminum flores conflantes, hoc efffupe-
riore latiore, furfumque reflexo & txpanfo , bi-
I nis minor. bus ad latera , quarto ir. fetiore cauo,

& quodammodo carinato, coloris purpurei: ob¬
longi, lobi, mucronati, Vicia: loborum pxne x-
muli,rotundiores, & magis teretes , maturitate
rufefeentes , femen continent orobaceum ob- $(m***-
longitifculum, albicantis coloris : radix dura, Ii- Rad,K-
gnofa, multis fibris in diuer/a tendentibus dona¬
ta, viuax cll, & lingulis annis frequentiores cau¬
les profert.

Orobus Venetus primus purpureo flore ,& OrobmVe-
alter flue fecundus,qui fidiorum duntaxat & ra-
morum,colore differt , qui ex viridi pallefcit , &
floribus, qui prorfus funtalbi,Clu£ Orobus Ve¬
netus primus ,&c alter Clufii:fcu purpureus, & al¬
bo flore,Pona: in Bald.

Cum in Belgica , tum Vienna: nat. -e c femine Focus &
Venc:iis miffo nomine Orobi. Florent Maio. Tciupu^.

SECVRIDACA FLORE LVTEO , SI Li¬
qua lata oblonga.

C a p. x x x i v.

EX radice flati m multos emittit caules , cu¬
bito longiores , ramofos , procumbentes,
fphalx uia , lentis maioris, fenfim latefcentia,fcx,
o&qyc coniugationibus , ad cofiam anne»
Ff 4

HISTORIyE PL ANTARVM

xis , vno in
futnroa ala im¬
paritatem fa¬
ciente : indi-
demque adeo
vnde foliorum
pediculus, ap¬
pendix fp e cu¬
li aris ,in faltigio
vmbellatim/ifj-
res fuftmet Me¬
liloti nobilis
Tragi, luteos:
quibus (uccc-
dut JiliqjA pal¬
mo longiores,
nonnihil fulca-
ta: , roflro rc-
cii ruo, coprcfl
fx , val le breui
pediculo hxre-
teSjduob9 hinc

Schine aggeribus vcluti folftm interup:

ncr,quibusinluper adaptauit floresdilute pur¬
pureos, non tamen annotauit,vbi terrarum cius-
modi colorem obferuauerit.Ego quidem femper
luteos offendebam, & decerpebam. Et quamuis
Dod. olim Matthioli Seccridacam dicebat non
multum ad Diofcoridis defcriptionemacccdere:
poftea tamen in re herbaria dodlior fadfcusfuam
mutauit fententiam , Hedylarumquc primum
appcllauit.

Cxtennn Pelccinum, Securidacam , &Hcdy- pcie:tnk
farum Gefneri hort. dixeris , qualiter & Cxlalpi-
nusappellat. Plinius , innuit is , ea Lentem
ftrangulari, Galenus vero Lentem in Securida¬
cam degenerare , tcftantur. Verum me iudice,
non eft poflibile tam dmerfam plantam , quam
Cxfalp.d»fcribit,qux eadem cum noftra Securi-
daca, polfe in Lentem degenerare : feri bit enim
Theophr.de caufpl. Mutationes euenire putan¬
dum, vt aliquid iinulitudims faciant,non vt om¬
nino fpeciern exprimant alienam: igituraut non
clt Securidaca Galeni, aut Galenus errauit. &,/}. l

Hanc eribus in locis triplicibus infigniuit no- rtpreb.
minibus Hift.Iugd.liberaliflime quidem abfqu

Semen,

Hedyfarum
Peleanuut .
Defc. Diojc.

Petecmum.
Plimui
Defc. Plinii.

SCcunn 4.

ScUhg. &
Plin. notan¬
tur.

geminum conccptaculum,rufforurn,quadrangu- i duce. Et pnmi.ni quidem , inquit appellari Lati-
lortim membraneis difti nitorum. i nis Securidacam , vel vc Turncrus , legendum

Semen [ait Cxfalp.]eft apud nos peregrinum, ! cenfeatSccuiidatam.Hedyfaiummaius.fiueSe-
omnium amariflimum, vtfi vel minimum eius ! curidacamMatth. Item Hedyfarum Dodon.i. Et
deguftetur, ingens amaritudo fcntiatur,depref- J rurfus, Hedyfarum Dod.j. Hifce vides auream
fum eft, quadrangulajfieura, ancipircm ferurim | ellc libertatem. Aurea clt: fed non qua: propter
prx fe ferens , colore rubro : 'exr.it & pallidum: Rempublicam herbariam , aft potius marfupii
flores fert luteos , in longo pediculo plurcs , in explendi gratia fufecpt.i fuerit : tres fiquidpm v-
orbem difpoficos : filiquas digitales, dcprcllas , nius plantx figuras Hftoria proponit, quarum
aduncas. J prior ex M.mhiolo /alfa quod annotare debebat c.Bm

Diofcorides Hedyfarum $c Pcheinum vocat, ' fcuerus ille Ccnfor H ft.Lugd. Q.Bauh . nor. I

fruticem minutis foliiSjOccri fimilibus • filiqms ) Hedyfarum, flue Sccuridicamaior, autoribus

vero cornicula referentibus , in quibus fume n \ Lob.&r Pena Adu. Ancipitis S. curiculx xniulo
fuluum,quod ancipitem fccurim xmuletur[vndc j femini fermr accepta 7xriy.r/©~ , flue Securidaca, Hidjt,
& nomen acceperit,] guflu amatum. ! vox, quam etiam dJp-mpev, ob fuaueolcntiam vo-

Idem fere Plinius habet. Pelccinum in fegeti- ; carunt.In Obf.& Ic.Pl. eadem nomina leguntur. L ol> n
bus diximus nafci,fruticofam cauliculis, foliis Ci- Figuram porrb in Obf&icon. quod concernit
ceris. Semen in filiquis fert corniculorum modo i pulchre repixfent.it Securidacam , de qua hica-
aduncis, ternis, quaternifve, quale Gith nouimus, gimus,non item deferiptio, in qudinter alia flo-
amarum,ftomacho vtile. Eft herba [tradit alibi] : res dcfcribtintur purpurei, quales nunquam vi-
qux Lentem enecat , & hoc quidem complexu i dere contigit.

fuo: vocaturqueSecuridaca,quam Grxoilt limili- Nullius infuper femen aptius Veterum fecui-
tudine Pelecinon nomir.ant. j rim^CIufii iudicio, refert, quim eius. qiix ab om¬
nibus Hedyfarum legitimum

cenfeiur.& Securidaca vera.

Hxc ii C. m. Securidaca maior nominatur , Sc
nj/oatev, h Gr.xcis; forte per antiphrafim,cijm fe-

kficui.

Apud Theophraftum Gaza Securinam vocat,

&in Aphacis nafei fcrib.t : quo in loco Scaliger
in Phacis legendum prxeipir. Sed perperam & i
Plinius loco proxime citato , & Scaliger apud ■'

Theophiaftum <paxcr (lentem ) pro cl (Vicix men fit amariflimum. A C.Bauh.ipud Maith.Sc-
genere ] legerunt. Is enim ipfe,vt «5: Diofcor.in ‘ curidaca filiqua oblonga- H 'jdocvcv tt i?.iy.irtQ-,Hedy-
fegetibus nafei fcnbunt. Theophr.ctiam Securi- ■ fdrun Mattbtoiii\u\.Hed'tfafvi& securidiaca, Cam-
dacamin Aphaca gigni, & Aphacam i Securida- [ Lob. & Perx Securidaca maior. Geiinan. £jro5
ftrangulari prodidit. Adde Theophraftum e- j pfcltfdpen.

ntitjuie
num Hedj-
Jari gtmue.
Neofncu
tjiubujdam
duo.

Hedyfarum
maiu e.
Plmn err.
AI at th, nor -

tiam hac in re Plinio refragari , qui Aracum rem I
duram & fcabram in Lente nafei tradidit, non
Securidacam. Nec contrariatur , quod Galenus
Lentem in Securidacam degenerare tcftatus fue¬
rit. Aliud enim eft,degcnerare in aliud , & inter
ea nafei. |

Diofcorides igitur , Plinius & Galenus vnius 1
tantum Hedyfat i,Pelenecii,liuc Securidacx me-
mincrunt.Matthiolus autem cum Neotericis ali¬
quibus duorum fecere mentionem, maioris fcili-
cet & minoris. De maiori ita Matthiolus : Hedyfa¬
rum Diofc. Galeno & Theoph. Plinius deceptus
Securidaca Lentem complexu ftrangulari feri-
pfif,& pro aepdxJt legit & vertit. Hxc Mar-

In Germania ( id annotante Dodon. ) inculta Locu
prouenit , floret in hortis Maio & Iuniomenfi- tcmP
bus. Sed in Hifpania aliquot locis inter fegetes
fpont£ nafcertem Clufius obferuauit, vulgatife
finiam porib hanc e fle feribit per vniuer/am
Pannoniam , Auftriam , Stiriam . Morauiam at¬
que Boherr.iair.,ct'm in pratis, tum in agris, & fe-
cundum vias. Horere lunio , interdum tota
etiam i€ftate : femen maturum efle lulio,& Au-
gufto. Variare etiam inteidum floris colore, qui
vel totus candidus fit, vel exalbefeat , vel mten-
fius purpmafeat. Notant ium Adu.cam inaruis
& fegeti bus , quas rapidi torrentes cx Alpibus
Taurinis prxeipiti alluuione, pkrumque va-

thio!us,qui non defcripfit fuam figuram fallam. | ftani,& ad Ceuacum via, fatis multam oriri, legu-
Olim in icone male pofitx erant liliqux, fingu- minifquc modo ferperc & fertilitate icftibih, fe-
lares ex breui pcdicuio , quas in pcftr.com.reti- fe reparare. Securidacam flore luteo , filiqua la¬
ta ha*

LIB IR

habebam in horto. VidiBafile* in horto D.
FfldL Plateri florentem adhuc & filiquas feren¬
tem Septembri, Montbelgardi verb etiam Au-
gullo.

Stomacho in potu vtileHcdyfarum [autore
Diofc.] Additur & in Antidot. Cummellcvcro
fubditum ante coitum fpem partus adimere cre¬
ditur. Hedylari quoque meminit Galenus fimpl.
mcd.6.fic inquiens : Hcdyfarura,aut Pelecinus.
Huius fruticis fetiicn colore ruffum efl,vtrinque
anceps, tumgtatum cftftomacho , & vifcerum
obflrudbones expurgat. Iicm pr «liant totius
frutici* ramuli»

SHCVRIDACA ALTERA,
flue minor.

LIgnofa,fim-
plici rad ice ,
& candida ni¬
titur , ex qua
emergunt cau~
/ej,ftriati, cubi¬
tales , aliquan¬
do vix duas
vncias longi ,
folia pinnata
Sccuridacx
maioris, mino¬
ra, per extrema
oram latefcen-
tia ,f*pe & fif-
fa, flores lingu¬
lares , pediculi
faftigio ordine
afeendentes
infident ex lu¬
teo pallidi, qui¬
bus fucceden-
tes fiitqu*. , vt minores quim Securidac* prioris,
ita mulcd magis incurux , parum abell quin v-
triufquc finis coitu circulum efficiat, torofio-
res , qukm Securidac* iam di&* , & propemo-
k dum rotunda: : in quibus geminus gr Anorum
craflorum, quadrangulorum, ruforum verfus,in-
tergcrini membrana difleptus.

Sccuridaca mirtor, Aflragalus Monfpel.Prxce-
r* ptoresnollri [aiunt Lob. & Pena Adv.] Secun¬
dae* Ipecicrti inficiabantur. Senenfl licuit pi-
^^^oris opera nobis illudere. Addunt iidem in
""Obf. Hedy larum alterum Dod. Huius altera dif¬
ferentia in viretojyforgani, Hiemis, coeli, & Soli
nollri patientiffima. Itemlc. Pl- Tom. l.p.»?.
Iconem habet Hcdylari alterius Dodonari. Vc-
rflm,quod monuimus , Sccuridaca minor Matth.
aut Dod. diucrfa clt ab Allragalo Monlpelicn-
fium.

Apud Dod.gaIl. titulo, Securidaca Lirinis , qui-
fcufdam Pelcrinon,Gr*cis tfJJc-itew, effigies mala:
in Hili, autem lat. titulo Hedjrfari alteri, bona.

Ait Gcln. Pelecinus falfiis Go!dcnbcrgio,pin-
gituriDod. Tom.i. fponteque apud nos nafei-
tur. Aft vellemus eum annotafle vbinam terra¬
rum in Germania obferuauit , fi intelligit eun¬
dem nobifcumPclecinum. Nos nunquam ob-
feruauimus:

Hedylarum, flue Securidacam minorem apel-
; m, lat Matth.dt Cam.hort.& EpinMatth. Aftragalum
Monfpelianum , Clufius. Verum diximus cap.
de Allragalo Monfp. oon bene pro eo £ Gluu»
poni Securidac* minori» iconem»

XVII. M

C.Bauh. apud Matth. Sccuridaca Cliqua fal¬
cata.

Hili. Lugd. qu* duas icones vnius piant*
proponit, Hedy&rum minus Matthioli , & He- re?re *
dyfarum alterum Dod.inlcribir. Locu«' &

In hortis raeis Gcneu* & Montbelgardi tcmpU8
menfe Maio florebat,# filiquas proferebat, Hie¬
memque perferebat.

SOLEA EQjriNA.

Cap. XXXV.

Q Ole* equina: didis herbul* radix alba , pau- 3t*Ji»}
i3os donata fibris lignelcic , Matth. gracili»,
quatuor digitorum longitudine : b qua ftatim
plures proferuntur caules, palmares, aut dodran-
tales, angulofl , llriati Matth. vnde folia exeunt
Securidac* minoris pinnaiimdigcfta , & per ex¬
tremam oram latelcerttia. , leuiterque in corculi
morem fida: hinc, ex finU videlicet foliorum* 0feuj^
flofculi exeunt lutei , lingulares * quos fdi<\ua si/toui’ '
etiam excipiunt Angulares, nullo pediculo, tres
circiter vncias
longa:* c illinunt
lat* , nonnihil
incuru* , cbm-
prefl*, artificis
natur* rarum
Ipe&aculum,
dorftlm his co~
tinuum , oppo-
fita pars ftrri-
briatis lihibus
lacimolkjvel, vt
MatthiolUs ait*
fihqu* oblon¬
ga: * preli* alte¬
ra pafce, incur-
u*,incifurisdi*
ilii*, &fotami*
num rotun¬
dorum ipe-
ciem refe*
rentibuS : ptd*
uenlcnte

trinque foraminum orificio. Semen lunatum * bi*
corne pro contenti feminis figura , numetoque,
totidem equinslolcx fimulacra repr*lentat. Lunari*.

Sferra cauallo , Lunar/a Alchymillis * fi deno- A Uhjmtft**
minanda mihi e flet (inquit Matth.) pto arbitrio,
vocarem Securidacam minorem. Italis Sferra ca- ***
uallofi c appellatur , quod equis calceos ferreos
calcata extrahat. Chymiftis Lunaria rainorjqui- Lunari*
buldatn Securidaca etiam nuncupatur. Hanc m,Hor

, o j * ii Matth stm

ej*o plantam Secundacairt montanam appello,
cum nonparuam videatur habere cum minori
Securidaca cognadonem,tUm facie, tum viribusi
Hattenus Matth. Ego autem malim dicere , vo¬
cari Sferra cauallo A figura Solex*fiue ferri equini
quim l vano, vt quidem exillimo , rumore, qui
tribuitur etiam alteri piant*, ipfo Matth.telle.

C*ter6, Ferrum equinum. Ferro de cauallo ,ltali f 1 *rum «*
vulgb nominant, vt notat Gefn. hort. & Dod. de
frum.cui tota inluper amara efl, & Hedyfaro na»
tura alfimilis.

Lob. & Pena Adu. Ferro cauallo. Ferrum equi- ^ea ^
num. Soleam equorum refringentem fabulati rmm
funt. (Quidam nomen Lunari^ affinxerunt. H*c
illi, qui deferibunt.

Gam.in Epit. Matth. pofuit iconem .Sferra

h* HISTORIA PLANTARVM

Mtdu*

C. Bauli.

lea»

lucus.

Tamfut

CbjMi/I*'
rum errer

ualli,quaepartimconuenit, quod filiquas atti¬
net , cum Ferro equino : parcim autem videtur
e(fe alterius piant® , quam confucui nominare,
SoIc®,veI Ferro equino fimilem,de qua mox.

Hedyfarum,(iue Ferrum equinumTab. Me¬
die® fpecies CalLDur. Sed adSecuridacam [ait
C®falp.] reduci poilct Sc ea, quam vulgo vocant
Sferra cauallo, alu Lunariam, oritur in montibus,
in totum minor Securidaca.

C. Bauh. apud Matfh. iconem Sferra cauallo
ponit qua; non refpondet nec deferiptioni , nec
iconi Matthioli : fcribit enim Matth. folia cordis
faciem referre : qu® non referunt folia iconis
iam didfcc: idem accidit Camerario. In noftra i-
cone radix pro portione planta craflior pi&a,&
flofculi omiffi.

Soleam equinam vidi Patauii in horto D.Cor-
tufi : fpontaneam reperi inter Nemaufum & Va¬
lentiam redeundo Monfpelio florentem Sc Ali¬
quas habentem menfe Maio. Proucnit Mont-
belgardi in horto E. C. femine per hortulanum
Magni Ducis Hetruriae Florentia mihi milTo.

Nullum, quod Matth. friat, habet in Medicina
vfum,quamuis non definr Herbarii , qui eam in
potionibus vulnerum addunt. Chymifhe hac
tantum ex argento viuo argentum purum fieri
fabulantur.

ORNITHOPODIO AFFINIS , VEL PO-
tius Solea:, vel Ferro equino,herb®.

Radix ■j’ Ongiflimantifire, nigricante, lignosa , fub-
JL^dulci, licet iit vbi & pluribus nitatur radici¬
bus : viticulas producens multas , palmo longio¬
res , interdum
dodrantales, Sc
cubitales , ra-
inofas , tenues,
fubrubentcs,in
quibus f.ha
Lentis pinnata,
paulo quhm
Ornithopoaii
maiora , non
continua vfque
feri e , coft® ad
caulem vfque
adharrentia , vt
in O nithopo-
dio Dodonsi
iam dido ,cum
cofta,qui cauli
adnafeitur, fit
aliquoufq-, fo¬
liis vidua , vt in
Ferro equino ,
flortil fubamara ‘.flores odo aut nouemin ramulorum
extremis, coron® inftar radiatim penduli , colo¬
re & effigie Meliloti, quam nobilem vocant,qui-
sihjua. bus fuccedunt filrqtu , crebris internodiis inter¬

cepta: , aduncae , in acutum definentes , filiquis
Ferri equini fimiles ( in quo ab Ornithopodio
dido dirimitur, cuius filiqu® Scorpii caudam ae¬
mulantur, teretes ) minores tamen , minufque
Semins. incuru®, nec ita latae, in quibus femina incurua,
oblonga,rubra.

Wedyfxrum Kedyfarum minus (BccI 0tcintVicFcn T3- j
bern.

An Om rho An Gefnerus hanc intellexit de hort.pro Or- :
fodimm? nithopodio Dodonxi , ait enim Ferro equino j

cognatam videri herbam, Dodomi Ornithopo-
dium.

An eidem de coli» ftirp. Meliloti filu. fpecics Me,
humilis, binis 8 regione foliolis , orus lutei flo- rui ?
res, fuauem quendam Sc fere ladis odorem re¬
ferunt: in prato infra turrim in fiavb/floret Ma¬
io, Sc Iunio. Siliquas curuas , Sc vnguium fpecic
profert Iunio adulto, vel in fi’-' / Iunii.

Confundit meo indicio Cam. apud Matth. in c-47ner>
Epit. prifentem hancce nofiram plantam cum
Sferra c au ali j duas fiqcidem hoc titulo plantas
depingit , Soleam fciiicct equinam , Sc huic affi¬
nem.

Monfpelii prouemt prope patibulum, florens Locus.
Aprili Sc M fio. Bafilca: vidi cum flore Iunio.
Geneu.T naffim viret Februarii principio , flo-
retqueMaio. Montbelgirdi frequens efl. Gener
Cherlerus collegit circa Q)af]erfatt.

LVNARIA RADIATA ROBINI.

Mlfit ad nos Lutetia Regis Gallornminfi-
gnis Botanicus Robinus , amicus nofter.
Lunari® radia-,
te filiquas pluf-
culas, forma Sc S> ^Ui
ctocicd elegan¬
tia pulcherri¬
mas. Vnciam
longitudine
vix fuperant ,
colore funt ex Qttor
ruffo fubcine-
reo , vtrinque-
dentat®,neruo
per medium
currente di-
ft;ndar: in qui¬
bus gemino
verfu femina Sem,n'
continentur
eximia , com-
prcfTa, Lentis
co'ore , ac ro¬
tunditate , ve¬
rum multis nu¬
meris minora, leuiterque finuata, fapore, quan¬
tum ex ficco deprehendere licuit, minimi nota¬
bili , aliquo tamen modo ad leguminofum acce¬
dente.

Semen commifimus terrx Montbelgardi in
horto lll.E.C.Wirt.qucm colimus. Menfe verb
Aprili prouenit & floruit Iulio, filiquafque pro¬
duxit. Radix longa cum aliquot fibris, cauliculos Radix.
plures profert angulofos : in ramulos fubdiui- C*uhe.
duntur folia dodrantalia: Viciarum,ac Securida-
c® minoris modo difpofita , in quibusfoltola J
multa ,fibi inuicem appofita , nonnihil cordata
vlcraap.fupputauimus :definunt In vnicum fo¬
liolum fine capreolo , vt Securidaca di<5ha , cui
valde fimilis: inter fuperiora folia exoriturpedi-
culus longus, in cuius extremitate flofculi hian¬
tes, quales fere in difta, vel in Vicia, quar Cracca
minor dicitur , rubelli , plures fimul : fequuntur
fiitqiue, quales defeript® , recuru® , feptem fupra
vnum pediculum fupputauimus : folia fapore
funt fubdulci.

Securidaca peregrina, quam Clufio mifit lac. seeurii
Antonius Cortufus , fignificansmiflam a Cl.V. feretri,
Honorio Bello, qui eam nafccntem obferuabat

in fco-

LIBER XV II*

?4*

in fcopulisapudSebenicum Illyrii vrbem. Ipfe
pendr* Cortufus afcripferat S colofendra leguminoja , vel
nm>* Hedyfarum peregrinum, quod poftrcmum no¬
men aptius illi conuenire videtur. Hic Clufius,
qui nondum in lucem ediderat luam iconem
cum no liram parandam cura flemus.

MELILOTI MAIORIS QV ARTA
Ipecies Trago.

CiP. XXXVI.

QVarta Melilotus Tragi licet loliis, tenui f-
fimilque virgis £c adnalcentiis , nec non
longa radice , flor^que luteo & multiplici tertii
[Medici filu.flore Iuxeo] rclpondcat : tamen flo¬
res huius maiores,& magis crocei apparent , quo
nomine ^ luperiori[tertia]difFerre videtur. Eli &
aliud dilcerniculum, & certius quidem , quo in-
uicem quarta hic b tertia Meliloti Ipecies difeer-
ni queat, nimirum forma filiquarum , quas hic
'd% Melilotus gignit,ex vno flore plerumque ternas
duntaxat aut quaternas , digitum longas.vngui-
bus anicularum limiles, terete reminioOrobo
haud diUimilirefertas.Germ. Do#clttucfen di dia,
forte Serapionis Melilotus , nam delcnptio fatis
quadrat.

Quemadmodum autem & Dodonius , qui
Trifolium corniculatum vocat, & Frater, cui &
Trifolium 54. dicitur, nullam huic pianti lucem
afferunt: ita nec ego , qui adhuc diuinare no n
isno- polium, an fit mihi nota. Si Tragus locum, vbi
proueniat, annotaflet,ibi polfet perquiri.

MELILOTVS QV1.NTA
Tragi.

IT Tluaci radice reptat multis adnatis varie le

V propagans: fibris aliquot donata, crallitie

radicum Conuoluuli maioris , lignosa candida¬
que matrice fardla,faporc amaiicante/hinc emer-
"• gunt longiffimi caules , craflitudine cum radice
pari, ftriati, intus con^aui, ramofi : folia pinnata,

Securidaci, pinguiufcula,atro-viren lia, odio aut
duodecim foliorum coniugationibus conflan¬
tia, impari vno extremam alam claudente: ex fo¬
liorum alis pediculi producuntur palmares , &
breuiores ,angulofi , quibus penduli impoliti
funteoroni florum Securidaci, quorum folium
fupremum purpurafeens furfum explicatur, late¬
ralia bina in album languefcunt, carina penitus
albet, fubroftro atro-purpurco flamina occul¬
tans argentea : flos interdum totus albet , folo
carini]roftro purpurafeent tiftliqud fuccrefcunt
vnciasduas, aut tres longi, angulofi, tenues,
crebris notis articulati, femine longo,mcdiocri-
ter amaro.

tam- Tragus Hift.Ger.bic ftinffte flcin tttefen/pui,-
\'Qtus chra Lotus campeftris.Idem mlat. Meliloti ma¬
ioris quinta fpecies.

Fr. C. Bauh. attulit Patauio nomine Aphaci
r* . maioris Cortufi. An Cifalp. Alterum genus.
r . Securidaci, quod in filuis grandioribus oritur:

ramis tenuioribus, filiquis inftar Meliloti vulga¬
ris, & femina intus habet oblonga , fubalbida:
floflulos fimilimodo ,in orbem difpofitos , al¬
bos aut fubrubcYites.

An Hift.Lugd.In pratis & terrarum aggeribus
gignitur Loto Enneaphyllo non difltmilis : foliis
.eodem ordine collocatis, led non perpetuo no-

uenis : flore fimili, fed purpureo : femine iifdem
corni^jlisinclufo.

Hedylarum Scorpiuron , aliis Onobrichis,

Cam. hort. TDocfelttncfcn / Melilotus tertia , & Onobnchts
Serapionis Trago, Lonic. qui fallitur, non enim 1 oniceti
Trago tertia eft , fed quinta. Ornithopodium lAWut-
quoddam maius,Dod. Hedyfarum purpureum,
purpurbraun pcltfcbcn/Tab.

Montbcloardi pluribusin locis , ^ me etiam T
1 1 n r" n » 1 • / Locus &

plantatam horto H oret Iunio , &Iulio ,luo rep- temnUs.

catu moJefta.Balfflei etiam & Stutgardii copiofe
obferuaui. Obfeluauit& Cluf. maxime viuacem
vulgati Oimam, per vniuerfam Pannoniam , Au-
llriam. Stiriam , Morauiam, atque Boh.emiam,
cum in pratis , tum in agris, &c fecundum vias.
Florentem Iunio, & interdum tota etiam /£fta-
te: femen maturum Iulio, c\r Augufto. Penmus
fuam crefcere aiebat agro Geneuenfl non pro¬
cul d Ponte tremulo, inter dumeta.

POLYGALO GESNERI SIMI-
lis planta.

P Almam alta, alatis donata ^rirPolygali Gef ~
neriani,multo tamen minoribus, hirlutis, ad p0//<f P
Aflragali Monfpeliani folia accedentibus, flue
magnitudinem, fiue etiam figuram refpicias,mfl
1 obtufiora elfent , paulloque longiora : flores ex- F lorea
tremo fafligio caulium hirent , multi pro plan-
tuli modo , roflello adhuc rubro apparente ca¬
duci enim erant, politu fi.reflorum, quinti dpe-
1 cieiMeliloti maioris Tragi.

i Hanc in peregrinatione mea Rhitica cum D. Locus,
j Gcfnero in Rhetorum monte Albularepcri,flo- tcniPuS
! rentem Iunio.

SCORPIOIDES
mi nola.

Rudix,

LEGV-

RAdicem
habet .
Scorpioides
leguminofa
logam, tenue,
fimplicem , in
capita aliquot
ifubinde diui-
fam:ex quibus
non tantum
prodeunt coli- Coliculi;
cv.li palmares,

&c feiquipal-

mares, hirfuti,
verilm etiarh
folia, quq Or-
nithopodii fo¬
liis iqualia, e-
xigua, hirfuta,
acuminata , 8c
nonnihil in¬
cana, pinna-

imdigefta in coniugationes decem , aut plures
d coflam adnetfluntur : quanquam &exipfis
aulibusconfimilia quoque folia oriantur :• flor es
■xtrerr.is ramulorum hirent coaceruati , Orni-
h opodii floribus haud abfimiles : quibus fuper
-eniunt intorti filiqiu fenfim attenuati, modi-
:e comprelfi, ftriati.

Lob.& Pena Adu.& Ic.Pl.Tom.i.Scorpioides
ecuminofa.

F / Orti;

F Urttl

Sih<ju4i

35*

HISTORIA PLANTARVM

V iticnli.

F otia.

Tiajiuti.

Stlnjkx.

locus.

Zirtkrt Cerr

Toti*

F loftuln
Semen.

^oonyn*.

SCORPI OIDES LEGVMINOSA
ajtcra.

ORN1THOPODIVM

flauefcente.

FLORE

X TOtabili hzc tum \ Scorpioide Ieguminofa
I ^ Herbariorum, tum ab Ornithopodio dif-
fcrentiadifciepat. Viticulostixc quidem, vtifts
emittit, Ixues, cauos, dodrantales , aut maiores,
in ramulos diuifos : Sed foliola ordine vtrinque
ad eoflam aggelta , pauciora, angufliora, rariuf- |
que difpofita , Sc quoad figuram ferri equini Fo¬
liolis fimiHima.quippc qux cordata, fere notabi¬
li ncruo donata fimt. Pedicellorum extremis
flofculi bxrent lingulis gemelli, flaui,cum Orni¬
thopodii flofculis tam figura , quam magnitudi¬
ne apprimi conucnientes. Quibus gemella fuc-
cedunt cornicula multiplici diferimine quoque a
dicta: Scorpioidis filiquis variata. Teretia quip¬
pe (unt,ac recurua, minime tamen comprella, fi-
cut illa, ac proinde multb angufliora, graciliora-
que, glabra : nullis intenm nec ftriis, nec lanugi¬
ne donata, obfcuris tamen quibufdam articulis
diftrin&a : qux femen continent exiguum.

Hanc primb nobis exhibuit D. Agcrius dili-
gentiffimus BotanicuSjin agro Neapolitano le-
6am prope Fandi iuxta vias inter Scillas , ex qua
&defcripcionem,R' figuram damus.

STELLA LEGVMINOSA.
Cap. XXXVI.

S Telia lc-
guminofa,
Arturo Cor-
tufi , cui de¬
betur rari (fi¬
ma harc plan¬
ta , foliis exit
leguminof^
Scorpioidis ,
flofculis Lam-
pfanx. Semen
exile, pullum,
in corniculis
tantillum fal¬

catis, vno pe¬
diculo apta¬
tis , Sc radia-
tim congeftis,
ftcllam expri-
mentibus,gu-
ftu legumino-
fo , Sc gluti-

flofo.

Numcademfitmm Stella illa decantatiflima
herba , Hibernis celebrata , humi depadta , fides
efto [inquit Lob.Obf.] penes illos qui viderunt,
&referunt.Cxterum Stellam legummofam, fiue
Arturo Cortufi depi&am quoque exhibent
Ic.Pi.

Stellam leguminofam Lobelii vocat Hift.
Liigd.

Charifl. Frater C. Bauh. oftendit mihi anno
1607. plantulam plurimdm accedentem Stellae
Ieguminofa:, fi non eandem , folia Lentis candi¬
cantia accedunt Aftragalo candidiori. Multum
etiam fimilis plantulz Monfpelienfi, cui titulum
fecimus, Faenugrxco filv. Tragi in quibufdam
«dedens plantula.

o;

Feli*

S itifH

Rnitho-
podiuDo-
don aro didtum
radice pulilla R*dix.
coliculos promit Cthcm
plures,dodran-
talesjtcnues, Sc
in ramos diui¬
fos : folia pin¬
eta per coftam
cotam ad eius
vfque cum ra¬
mis aut cauli¬
bus connexum
dilponuntur,
dimidio mino¬
ra quim Lenti- p/em.
culx : flores le-
guminacei , fla-
uefcentes , plu-
res in vnius
furculi faftigio ,

fimul iundli pediculis perquim breuibus : Jiliiju.it
perinde copiola: , pedem auiculx digitatum ex¬
primentes, teretes, quarum fi ngulx Scorpii cau¬
dam referunc,nodis quinque, aut feptem diftm- S<w/J)
(kx •. femina Dod. fcna,feptenauc, minuta, rotun¬
da, Napi, aut Rapi fimilia continentes.

In figura ex Fuchfianis bk appofita miximd fCtn,
difpliccnt liliqux. Et quamuis fimi litudinem ali¬
quam habeat in foliis , melius tamen placet Da-
lechampii figura, pofitapro Ornithopodio tu-
berofo.

Vocari potefl,inquit Dodonxus,Ornithopo- Nom:
dium, Brabantis Totfcloct/ Gallis Pied d‘otfeauy hngu
Lat. Auis pes, licet nullum nomen , quo appellari
polTet, habeat, nifi fit Polygala [TroAw^J Diof-.
coridis, vt nonnulli exiftimant. ExArachidum
quoque eft numero. Verum Gefnero Ferro e- :
quino Italorum cognata videtur. Sed vereor,nc
Gefn.defcribat,5cintelligat aliam plantam, quini
Dodonxusrquia Ornithopodii Dodonari filiqu^

Sc foliorum difpofitio non ita refpondet Ferro
equino , vt planta: quam jdcfcripfimus : filiqux
enim huius , caudam Scorpionis imitantur, qua-
tuor , aut quinque fuut articuli , nonincurui;
qui non exprimuntur in mala noftra figura.

Ornithopodii autem , fiue Pedis auis elegans *
varietas oritur , vt annotant Lob. & Pena Adu.
marginofis herbidis Grinvvicii Regix, ad Tame- Pti M
fim flumen, non procul Londino : vix tota bi¬
nos, aut ternos fuperat pollices : ramulis in ter¬
ram fparfis, exilioribus ,& crebrioribus, venu-
ftitis ordine pofitis, quim fuperior, [Polygalon Defer.
Gefneri ] qua? non aliis ab ifta natalibus gaudet. * ei“
IideminObf Ornithopodium vocant Polyga-
lam Diofc. Dodonam , qua in re Dod.detrahunt,
cum id non affirmet, fed dubie ex aliorum exi-
ftimationeproponat. Ic.tandem Pl. dicitur Tom.
2.0rnithopodtum perpufillum. Hift. vero Lugd.
Ornithopodium Dodonxi. Item: Pufillum Or¬
nithopodium Pena:.

£ Data nobis cft ha:c planta , a D. Petro Turne- Loca*
ro inter flirpes Ancficanas. Nafcitur [inquit
Dod.jin aruis, fegete potiffimdm demefsi:repc-
ritur & locis inculris.vcluti in collibus, pratifque
ficcis Sc apricis, ac fecus vias, aruis verb natami-
nithop odium penar poteft anterior.

ORNI- '

LIBER XVII-

QRNITHOPODIVM TVBEROSVM
Dalechampii.

i x. D Adice donatur multiplici huc illuc fusa, te-

JXnuibus fibris capillat.i , crebris tuberculis
tofit. nodosa, duris, rotundis: cauliculis multis, humi

feri fparfis, aut
paululflm ex-
taniibus -. foliis
Vici® , minori-,
bus,in fingulis
ramulis ex ad-
uerfodifpofitis
numero impa¬
ribus : flore in
fummis ramulis
ex albo rube-
fcente : fili qu is
exilibus, curuis,
fere ternis , ve-
luc articulis
quibufdam di-
ftin&is : minu¬
to femine.

Nafcitur in
aridis & fabu-
Iofis.

Herniariam

quidam vocant, quiaomenti & inteftiniprola-
pfui mire auxilietur fumpta & admota. Item ex-
perimentis confiat totius piant® decoctum ac
puluerem , renum calculos frangere & eii-
cerc.

ANTHYLLIS PRIMA QV1BVSDAM,
flore luteo, foliis Lente minoribus.

QV®dam ( Lunaria) gracili fido nafcitur, te¬
nuibus ramulis, dodrantalibus, fparfis : fi¬
liolis candicantibus. Lente minoribus : flofculis
luteis , aduncis, vt vulgare Melilotum : quidam
Anthyllidem primam putant: at fapor non ineft
falfus. C®falp.I.(>.c.35.

POLYGALON CORTVSI.

ITa mihi olim denominabat Patauii Nobilis
Cortufus, plantam, cui craif®,ligncfcentes,du-
r®que radices ,
dodrante lon¬
giores , nunc
fimplices,nunc
multifid?, intus
alb$ : qu® fta-
tim plures c-
mittit virgulas
lignofas , do¬
drantales, aut
breuiores , hu¬
mi ftratas ,
quibus coniu-
gatim hxren-
filia , vt plurit
nuim nouena,
fimilia Orni-
thopodio quo¬
rumdam , nili
eRent breuio-
ra,& rotundio¬
ra ) folidiora >
'

fpiffiora,& magi? alba, faporis adftringentis,
neruo vno fecundum longitudinem pr®dita:
flores ramulorum nudorum extremo infident lu- Ftot;
tei,vt Ornithopodii iam diiSti, vel Polygnl® Va-
lentine prim®Clufii:/r»HHrfitem confimiliter in
filujitis longis, crebris internodiis interceptis.

Polygala, cuius imaginem in Ital.& magnis fi-
ris appinximus,mifit ad me [ inquit Matth.] Ve- *
rona Calzolarius. Quxan legitima fit , pro cer-
tb decernere non aulim ,quod ram patie® eius
tradantur not®, facile tamen adducor , ad cre¬
dendum legitimam clle , & prxfcrtim cum ipfe
Calzol. feribat multiplici libi experimento con¬
flare , huius piant® vfum lac in mulieribus co-
piofum efficere. Cam. in Hiftor. Gcrir. rcli&a Camer.noh
Matthioli figura non vndique (pernenda , ponit
aliam ex Gefnero & Polygala Matth. differen¬
tem. Matthiolus autem non dcfcripfit Polyga-
lam fuam, contentus pro fu o more folafigudfi
Qui porro patrocinium eius fufeepit , non bene
patrocinatur illi, fed figuram ex Tabern. apponit
malam. Polygala Matth. 4 JCrcu^blfim, nonnihil M**th
differt [inquit Tabern.] h c®teris , floribus plane
fimilibus , folia etiam conucnirent, nifi breuiora Cgm
efferat paulo & latiora. At Compilator corrumpit
figuram Matth. vel Afttagalum Lobelii ,poftca-
queex figura fua falfam delcriptioncm concin-
nat,necbene tfteunb Ium dicit : ea enim ama¬
ra eft planta, Matthioli autem non amara, fed ad-
ftringens : flos etiam ditieifus , nempe luteus,

Qu® obfecro conuenientia,aut fimilicudo folio¬
rum:1 confidcratis etiam Taber. figuris , vni folia
Lini, alteri folia leguminum, cum multis foliolis ^ .

ex vno pediculo. Lobelium Adu. quo argumen¬
to Senenfis Polygalam legitimam vindicet , pi¬
get referre: vocatur autem ab ipfo in Obf. A-
flragaloides Herbariorum , Aflragalus Matthioli,
vel iam demam Polygala eiufdem. V erum I.ob.
non nouit Polygalam Matthioli , qu® multflm
differt ab Aftragaloide ei di&a, cui flores tribuit
ex pallido punicantes. Aftragali quoque figura
apud Matth. partim fidla, partira etiam aliena, de
qua fuo loco

An Hiftor.Lugd. Lotus enncaphyllos Dale- A* Lf>t^
champii , radie e firmatus breui, fubnigra , valde
fibrata ; cauliculos edens multos, per terram
fparfos , vel fupra terram paululflm extantes:fo-
lia Loti , in fingulis pediculis nouena : qua ex
caufsa Enneaphyllum cognominarunt : flores
luteos in ferta congeftosifemcn paruum in cor- £ocus
niculislongis & gracilibus : ac qui pratis & ter¬
rarum aggeribus gignitur. Defcriptio fane h®c
Balech. cum noftra planta coriuenit , fi radicem
demas, forte Dalechampio non fuit delata inte¬
gra planta.

Geneu® in horto nollro tota Hyeme virebat, J-ocus &
floVebatque Maio. Matie olim inuencram pri- CCfuPuss*
mb in Rhxti® mont e.Nombre : Poftca vero £
montibus quibufdam Epifc. Bafil. tranftu.fi
Montbelgardiim ifi hortum Ill.E.C. V Vire.

POLYGALA QVlBVSDAM.

CaP, X XX V I I Ii

POlygala noftra Lenticul® foliis Stfaeiecraf-k^ripti©
floribus, pufilla , & teneraplanta ,in Gallo-
Prouinci® pafcuis montofis prouentu multo fe¬
ri tnv, flo fluit funt lutei, minores Cytifi,auc Arae i, 0CU&
filiqua & femine minutis , qu® la&is augent pro-
uentum, gregi & armentis, Lob. pnh^ala uojtr 4.

Lcl>&' A»

gmll.not.

Q.Ba»h-

551 HISTORIAE

Lob.& Pena Adu.&PolygaiaDiofcoridis,Obf.
Polygala: nullum fcip ( ait Anguill. ) vulgare no¬
men : planta eft fimilis Lenti : ied crallior ei
flos luteus, cum tenui filiqua. Scminacur in Pro-
uincia & datur animalibus : proucnit etiam in I-
talia in montibus Bononienfibus, &in Samniti-
’ bus/iue Ahrnz.z.0. Lobelius fimilem poniteum
Anguill.defcriptionem,qui ambo fele n fui expo¬
nunt , cum neuter vulgare nomen addatrnam fi
feritur, vt aiunt, multo prouentu non poteft ef-
fe innominata. Hanc porro eandem lulpicari
cum Polygala lutea [ vt frater C.Bauh. facit) non
pofliim : quia Polygala lutea £ vulgari colore
iolo diftat,quod animaduerterim , mi folia non
refpondent Lenti, nec vires conueniunt ei attri¬
bute ^ Diofc. Aliquando fufpicatus fum Anguil-
larx Polygalam , eandem cum Cortufi, & Mat-
thioli Polygala,veium cultura, de qua feribunt,
mihi adhuc incomperta, dubium mouet.

P L ANT ARVM>

TRIBVLVS TERRESTRIS.

C A P.

X L.

\Rolixam

GLAVCE
C A P.

VETER VM.
XXXIX.

Diofc, defer-

GLaux inquit Diofc. Cytifo [cod.Baf

KIJu ] aut Lenti,fimilia habet folia, quorum
infernre partes albidiores , luperna: virides lunt :
ramulos per terram producit [ 3 om

Mare. tityUe legendum cenfet quinque , aut lex,
tenues, palmi altitudine a radice : flores Leucoio
'pefcr.rl/nit flmiles, fed minores, purpureos. Hicita tradit
Plinius. Glaux antiquitus Eugala&on vocaba-
r, Cytilo & Lenticula: foliis fimilis,auerfa can¬

it aA/x.

PUnjiot.

didiotaTratni in tertam fc-rpunt quini/emve.ad- qa.Hu.uo.u,„ .... 6— -

modum tenues i radice : ftofcul, purpuret «- nat.qut fol.a fpmofa habet , & c.rcav.llat um e-
■ ^.i ... _ i _ _ I nra nrmienit. Semen orxcocis I Tribuli Sefa-

pP

JL latis agit
radicem , fibris

capillaribus do¬
natam : coliculos c oliculk
emittit plures,
palmares, aut e-
tiam dodranta¬
les, ramis multis
diuilos,albican-
tes , per quos
folia pinnata f oli^.
Lcnciculx , in¬
cana, pilola://o- ^lort*
ves pediculis in-
fident , c linu
foliorum ortis,
lutei , parui:
quibus fucce-
dunt muricata .
capitula , Ipinis
maiulculis hx-
rentia , ad Spinachiorum accedentia, yiwefl con¬
tinentia.

Tribulo (Tbeopb. tradente) peculiare eft, quod T r/bul
integumentum fiu&ils aculeatum gignit , n"*?

«Aoi; ^?7.Duo eius ge- r 9

ncra. Vnum, folium Ciceris [ ipt&nd ] habet:
Alterum fpinofis eft foliis.Humi iacent ambo,&
quaquauerfum fere dilperguntur. Serius germi-

loctis.

modum tenues a raaice : noxcuu puipuic» » i- i r ^ l r i c /

eunt. Plinium Glauciumcum Glauce confunde- pta ptouemt. Semen prxeoas [Tribuli | Sc la¬
re fcribitCornarius : didtquc Glaucem herbam mo [m«u»Ar. Pl;n.arenaceuni,«w.vA<] (imile,
-- • • ■ Serotini vero rotundum, nigricans,uliq>^ rlau-

Officinis & Herbariis, elfe hodie ignotam
Diofcoride & Plinio autoribus inuenitur iuxta

Vires &
vfus.

lac.

mare.

H.rc coda cum farina hordeacea, & fale, & o-

leo , atque fic abforpta , lac in mammis excin-

ftum nutricibus reuocat, Diofc. A cuius ledio-
ne receffit Plinius, feribens : Coquitur in forbi-
tione Similaginis , ad excitandum vbertatem la¬
ctis -.eamque qui haufennt , balneis vti conue-
nit.

GLAVX LEGV MINOSA
Herbariorum.

Defcriptio

iZdult/Ra-

dtxJolta.

CAule aflurgit rotundo , pedali radice , exili

I .

fto/.

pl/tttCJ

toettt'

lingulari , nitente , a qua ftatim folia erum
punt Ocymoidis, aut Halimi, albida, glauca, ob¬
longa :e medio autem caule aliquamulta exeunt
minora, minutim,Lentismodo , aut Vicia: diuifa.
Infumrao caule pallido , conlpicui ftaucnt , aut

f>unicant//or« , congefti in glomerulum , ex ca-
yculis multis conflatum, oblidentibus fquamo-
fis folliculis, acerofirque veluti glumis,rbi/f^<r».
Tota planta lxto afpedu.

Glauca, vel Glaux qusdam lepuminofa Her¬
bariorum floribus purpureis, Lob.& Pena: Adu.
Aft dicant, quifunt Herbarii illi , qui memine-
runt?que obfecro fimiliiudo Ocymi,aut Halimi,
Lentis,aut Viciq?

Iuxta agrorum , viarumque margines obui-
am fefe dat in Francia, Anglia , & Belgio» iuxta
autores.

fum.Cxterum Tribulus fpinola planta eft,ac an-
nicaulis.qui iuxta folium aculeatum, altero quo¬
que folio conditur. Hic porrb vel lemine acu-
leigcro confiat: habet cnira in lemine aculeum:

Qua de caufa id quoque proprium ei ( vt fic lo¬
quar) prx omnibus licet vtique adnotarc. Ad-
hxc folium iuxta aculeum gerit.

TelCoKQ- terreftris [inquit Diofc. ] foliis qui- D,'fc
demeft Portulaca: [cul/pa^w;. Lob. puxat legen¬
dum Araci ] limilibus , at tenuioribus : viticulx
verb [(mxs«, Vetus Cod. Lacun. & Orib. ] per
terram Iparfx , in quibus fpinar funt rigida:, prz-
durx: iuxta amnes & rudera nalcitur. Grarca ve¬
ro Diofc.verba fic habent : -n k\>}uatv. faecxpol. k?
yrii i spay&cL. kj Gi&f eujTOif cly.&ySru ^vp/cu, qux fic
reddidit Rucllius: Viticulis in terra firatis : fpi- Ruti
ni s fecundum folia rigidis, qux Rucllii verfio ,mpr
non ita arridet, vt Cornarii, qui legit: & larmcn-
ta per terram lparfa:& in ipfis funt fpina: acerbx:
fiquidem illud, <ag?V ewnlf, non videtur referri,
ad ?uMrt,fcd ad y.byuet-T^

Tribulo proprietas [ ait Plinius ] quod & fru¬
dum fpinolum habet , & fecundum Ipinam fo- Gm
lium. Eius genera duo. VmCicerculx [Theoph. Pi,„,
Ciceris wi&r/Snfir] folia. Alteri, aculeata. Hic &
ferifis floret, magifque fepta oblidet villarum :
Semen ei rotundius, nigrum, in filiqua: alteri a-
rcnaceum: [ alii Acanaceum legunt vulgata cx-
empl.woaftaVW, Hift.Lugd.] Lolium &Tribu-
lum,& Carduum, Lappamque non minus quam
Rubum, inter frugum morbos potilis, quamin-
ter ipfius terra: peftcs numeraucrim. Eth^cdc ^
Plinii lententia.

Sed

LIBER XVII-

Sed Tribulum fiugibus infertum efle , vel ex
Virgiho mani fertum ert, namica canit:

LappMque3Tribu/ique, interque nitentia culta

Infelix Lolitttn>& fteriles dominantur Auena.

Tribulus Thcophrafti, Veneti* vocatur Bafa-
f ie , inquit Anguillara, Tribulus terreftris (auto-
rc Bellon.) vulgb in Creta vocatur Atriuolo. Tri¬
bulus facrarumiiterarum , in Gallia non proue-
nir.

EfTe[ ait Cluf. ] Diofc.7$7/3oA5K wecuoy > Tribu-
bulum tcrrellrem affirmare non velim: fed opti¬
me quadrare videtur alteri ex terreftnbus Theo-
•*l- ph.defcripto, &&»io videlicet, tametfi hic non lit
valde prxcox , locis faltem vbi obferuabam.
Hifp. Abroios appellabant : folia funt fubacri gu-
ftu, cum quadam adftri&ione: fru&us quinque¬
partito diuiius ( quatuorfpinis fingula: diuiifurar
conflant) in quo totidem femina : radix inter¬
dum minimi digiti craffitudinem xquat.

C.Bauh.in Matth.Tribulus terreftris folio Ci-
ceris,Theoph.

c,r,s Soliti erant ( vt Adu. annotant ) proiicere ho-
^ Ili murices infertis aculeis armato* : quos quia
procererenturaTe.^!)A«r nominabant : vnde huic
filiqux plantxque muricata: Tribuli nomen.
Senen/i duo Tribuli. AIter,quem Pi/is k Cytino
milium feribit. Alter , Diofcor. foliis Portulaca:
quem in Veneto littore vidit. At quidam peri¬
tus locorum illorum & herbarum Italus no¬
bis dicebat Senenfcm illum prardi&um Com¬
mentatore nunquam nifi aridum, aut pi£tum vi¬
di fle vulgatiffimum Tribulum, coque deferibere
nefciuille: deinde Portulacam marinam illic fre¬
quentem pro Tribulo Portulacae foliis accepif-
« fe.

¥m , Tribulus terrejlris dicitur

[irvquit Hift.Lugd.] quod filiqua,plantaque mu¬
ricata fit , It. Tribulo terrefire > A rab.; (impliciter
Tribulus Hafacb ifmnHaferk, Hifp. Abroyos, Sc
Abrolbos .

r,s Terreftris autem Tribulus [rel0t\©^

dicitur [terte Dod.] ad differentiam alterius in
aqua nafcentis. Eft autem duplex <pvtoa.K<iv%(
(fpi no fo folio ) & [praecoquus.] Cum

mzpic!> autem Theoph.hic magis conuenit,quem
&terrcftrem Theoph. Tribulum, nonomninb
absre,quis nuncupauerit. Diofcorides enim,qui
▼nius terreftris tantum meminit , hunc omifit.
Suum fiquidem Tribulum , non G'ceri,fcd Por¬
tulaca:,!! milia tradit habere folia, ac tenuiora, &
jtA>^w,fiue tenuiores, tencrofque ramulos,per
terram ftratos , in quibus (pina: acerba: & dura.
Qui certe Tribulus <fjto.cLy.aj/bu magis fimilis eft,
quim ^50/wdiue prxcoquo.

Cxterilm,' Tribulus terreftris Veterum &Re-
centiorum, Calcitrapa a quibufdam efTe cenfe-
tur.

Ad aruorum femitas,in quibus Melopepones
Salmanticx feruntur,frequentifHrae prouenien-
tem reperiebat Clufius , hortulanis vald8 mole-
exofum , quoniam fru6tus eius [qui per
maturitatem facile de planta decidit] firmisacu-
ls leis pedes illorum nudi grauiter offunduntur.
Florebat ifthie Iulio , femen verb Auguflo &
Septembri maturum.Meminit etiam olim Monf-
pehano agro obferuarc, fub ipfis fere vrbis moe¬
nibus inter oliueta,vt & Lobel.qui dicit: Videas
pratenfes, pulucrulenus , «Scfabulofas planities
maritimas Adriatici , Thyrreni , & Gallici Medi¬
terranei maris ifto Tribulo itineranti infeftas 8c
propemodumimpcruias. In Lio Venete poftre-
snilm infulae fabuletis, cuiuis Pharmacop ceorum
Tom.II,

notiffimum dicebat Italus , eoque minime Pihs
accenfendum. Hunc vidimus nos, flores & femi¬
na ferentem menfe Augufto , in fo/Iis circa
Monlpehum prope muros exedificatos £ Papa
Vrbano. Montbelgardi prouenic in horto 111. C.

Vvirt.

Adftringit & refrigerat: eftque omnis inflam- Vires &
raationis cataplafma. Cum meile vero feruida vrusj
oris vlcera , & tonfillas, & putredmes m ore fa-
nat, & gnigiuas. Exprimitur & fuccus ex eo ad
ocularia medicamenta. Frmftus ipfius viridis po¬
tus, calculofis prodeft. Drachmx quidem pon¬
dere potus , & impolitus commorfls & vipera
particulatim opitulatur. Commodus eft etiam
ad lethaliameqicanienta,cum vino potus. Deco-
<ftum refperfum pulices necat. Carterdm, qui ad
Strymonem fluuium habitant Thraces, viridem
quidem herbam equis ir, pabulum dant, fru&um
vero, qui dulcis eft, & probe nutrit, in panes
effingunt, ipfoque pro pane vtuntur. Hxcita
Plinius tradit. Succus ex hoc colligitur ad oculo- *anu

rum medicinas. Eft enim refrigerantis naUux, 8c rM *'
ideb vtilis contra inflammationes, colledtionef 0(^f
que. Vlcera per fe erumpentia , & praecipue in
ore, cum meile fanat. Item tonfillas.Potus cal¬
culos frangit. Thraces, qui ad Strymona habi¬
tant, foliis Tribuli equos (aginant. Ipfi nudeo
viuunt, panem facientes prxaulcera, & qui con¬
trahit ventrem. Radix cafte pureque coile&a, R*dix.Jlrtti
difeutit ftruma*. Semen adalligatum , varicum mA
dolores (edat. Tritum vero, in aqua fparfum pu-
licesnecat. Galeno tcfte : Dominatur in hoc ter¬
reum frigidum , quod adftringens etiamalibio-
ftenditur. Et propterea ad inflammationes, dum
adhuc generantur, & omninb ad omnes influ-°
xiones commodat. Frud:us,qui tenuium partium
eft,calculosin renibus atterit potus. Et quamuis
Galenus Diofcoridcm fequutus terream & fri¬
gidam qualitatem huic tribuatTnbulo,Salmati-
cenfcstamen eiu*deco6tum, ad pituitam, crafc
fofque humores incidendos, & euacuandos feli¬
ci fuccelfu dyfteribus iniici prodebant , tefte
Clufio. Nullius hodie commodi, nili Afinis#
quibuspabulumeftjLob.

DE LOTO IN
genere.

Cap. XXX XI.

N genere de Loto verba fadturi, hanc dupli- LotueArbo^
cem agnofeimus. Eft enim & Lotus arbor , de
qua Hiftori<£ libro i. diximus : & Lotus herba , de
qua nunc agemus. Qua: authore Theoph.in plu- nome»

ribus formis eft, &ferme ceuxquiuocis : Huius *}"**“**&
enim fpecies plurime funt,differentes & foliis, & ^
caulibus & floribus, & frudtibus.

Lotus [inquit Diofc.] quam aliqui Trifolium
vocant , folia habet terna. Loto arbori fimilia.
Cenfendum autem eft, Matthiolo tefte , Diofco-
ridem Trifolii huiufce folia, Loti arboris compa-
rafle foliis , non qubd terna folia Loto, perinde
ac Trifolio, ex vno pediculo exeant , fed quod
vnumquodque per fe Trifolii Alphatitis folium.

Loti arboris folium referat. Cxteriim in caule,
tantum [autore Theoph. ] foliata Lotus.

Lotum porro fatiitam , & filu. ae ^gyptiam,

Arabes indifferenter vocant Handachocba3 Qarcb ,

& Tlmf

G g i

HISTORIAE PLANT A RVM.

C A P. IUI.

Lotus fati-

B aliquibus [infit Diofcor.] Lotus fatiua

[ Acmf nyz&s ] 7?i:vMcy nuncupatur. Nafci-
turi n hortis.Succus inde exprefliis ( tc yo-
A/.SW?, cod. Baf. cttos- ,Dalech. ) & ad mei immi¬
xtus, argema, nubeculas, albugines, & qua: pu¬
pillis oculorum tenebras affundunt,depurgat.
De Loco herba fatiua , eadem fand,qux Dio-
'Error <jko- fcor. habet , prodit Plinius : Loton (ait) qui ar-

T nf citum.
V tres £7 $-
/>"•

Oculorum

morbi.

r undam.

Jcperam.

bya nafci: caulem ferre bicubitales* \ aut etiam Locus.

1 riTiui ncTcoTDvc maiorem: alas habere mulcas -.folia Loto Trifo- DefcD‘

LQiVS SATIVA VLTERIBVb. 1 r r 1 - r r

Ito iimilia, quod in pratis prouenit : lemen n-

mile Fcenogrxeo , fed multo minus,in guftu me¬
dicatum.

Cxterum,diucrfas apud diuerfos hoc nomine ,fle^uu
donatas comperies plancas. Macthiolus licet
nondum audeat affirmare , an Lotus filiLeftris,
quam copiofam hoc in capite in Libya gigni tra¬
didit Diofcorides , nafcaturin Italia , Herbam
(ait) quandam fxpiusvidi , ac legi in incultis &
pratis, nafcencem foliis Trifolio xmulis &c,atta-
men defcriptionem luam repetit ex Diofcoride,
cum additione florum luteorum, qui non con-
ucniunt plantx depitftx,cuius icon rcprxfcntat
tes Deorum voluptati , Loton primam nomi- noflrum Trifolium re6tum,hirfutum valde. Ab- Trifolt
nauit. Foliis autem Plinius attribuit ea, que Dio- ; ftulitadhxcin poftr.com. iconem pjiorem Mat- re<lun
fcor. cxpiclTo fucco hicadfcriplit. | ch. cum defcnptione,ponens pro Loto filu.Loti

Lotus, i nquic Porta, radice &frudhi croceis j fatiuar, annux, flore coeruleo, & figuram, & dcli- i’tlu

neationem. u* At

Cxfalp. tandem, Lotum filueft.Diofc.quam & fore ,
Theoph.inter odoratas reccnfucric, vulgo Trift:- ^eo’ ..
Ii , & corrupto vocabulo Tripuli vocavi Icribit,
flofculisIuteis,& candidis. Quxnam ergo flr Lo- AfeliU
tus filu. Diofc. haud cft promptum uicereTur- $ulgi
nero, cum ea, quam ipfe credit Lotum lilu. flo- **■
rem habeat coeruleum pallidum.

borem putant tantum elfe, vel Homero authore
coargui pollunt.ls. enim inter herbas lubnafcen-

eft: Plinius radice lanas, pelles & cortices tin¬
gere dixit, fed Diolcorides capillos rufare.

Lotus fatiuus,autore Galeno,quem aliqui Tri¬
folium nominant, modice extergentem vim ha¬
bet, atqjita etia Acritate». Verum in caliditatis
& frigiditatis coniugio medius quodammodo
eft,&: temperatus.

^equivoca §ccj potI tan<jGm fatiuar, flue vrbanxinfpicia-
Jmusxquiuocationes. Paflim igitur Lotus vrbana
toruj fati - ver a & legitima , fatiua Lotus habetur. Eft vero

Jd elilotut
Simlgartt.
jiUcUtt*.

nobis Lotus hxc , Lotus corniculata glabra &
hirfuta minor,de qua fuo loco. Sunt qui exifti-
mant eam plantam elfe Lotum vrbanam quam
vulgares Herbarii & Officina: felso Melilotum
appellant , quorum ego opinionem non impro-
fio, inquit Senenlis Commentator.

Non defunt etiam c Rccentioribus , quorum
opinionem tuetur Gefn.in luo libro animalium,
qui putant Lotum fatiuam efle Trifilium illud,
quod tn pratis paflim, atque alibi etiam proue-
nit.fed errant, authore Matth. cui Lotus vrbana
reieria priore ellMelilotus vulgaris,odorata.

In tanta Diofc.breuitate , inter tot Trifolias
herbas difficile eft ftatuerede Loto vrbana. Mat¬
th. ccr.fet, aitTurncrus, Melilotum vulgarem
elfe Lotum vrbanam. Amatus autem Alleluia cf-
fe iudicar. Fcrrarienfes verb viri docfti, diuerfam
ab vtraque Lotcm vrbanam oftendunt. Ea pri¬
mo obtutu Trifolio acetofo perlimilis eft. Sed
Trifolium acetofiim in liluis tantam prouenit &
incultis : Hxc vero in hortis tantflm. Trifolium
acetofiim nihil habet, quod caulem referat : flo¬
res enim pediculo inficient a radice ftatim orto:
candidi, triplo maiores floribus eius quam pro
Loto vrbana exhibeo. Hxc autem caulem habet
breuem, cuius fummo flores infident duo , tres,
plures ,pauciorefve , lutei , fapore acido Trifolii
acetofi. Hanc potitis Lotum vrbanam opinor,
quam vel Alleluia, vel Melilotum. VtcnimMe-
lilotus non eftcfculenta ,ideoque nec in hortis
colenda : ita Alleluia etfi idonea in hortis coli,
apttfCma acetariis , vulgo tamen in hortis non
nafeitur, vt reliquae dux. Itaque fixe quia in hor¬
tis duntaxat reperitur , pro Loto vrbana potitis
qu^m illxdux habenda eft. Bis mihi vifaeft , fe-
mcl Ferrariar.femelquc Clauennx.

Vim habet calefaciendi , leniter adftringen-

tem, depurgantem maculas faciei Sc a Sole pro- M*cm
uocatas,fi cura meile illinatur. At fi per fe tritus, ciet.
aut cum Malux femine, ex vino , aut palTo biba¬
tur , veficx doloribus opitulatur, vt nobis autor
eft: Diofc. loret'

LOTVS CORNICVLATA GLABRA
Sc hirfuta minor.

'^^'Igro cortice r4<fi.v,lignofa,nuiltifiriam par- Defer

tita, coeuntibus in vnaraportiombuslon- R*dn
giflima cuadit, raris fibris donata,reptans, fapo- St*For-
re fubdulci, Scadftrirgente : virgula renues hu¬
mi fere procumbentes , brachiatis/o/i.i fuftinent Fol,*‘
ex interuallis, terna Trifolii, aut quina, quorum
duoinferiora cauliculo adnc&untur, piIofa,funt
qur nullos aut paucos pilos habent, acuminata,
pinguia , adftringente fapore prxdita : flores s*par
densi tanquam m vmbclla ftipati,Ceniftx flori- re>.
bus fi miles, lutei : quorum fupremum folium re¬
liquis latius, ronmdurnque , furtum flexum ,fo-

LOTVS SYLV. VETER VM

Capvt

^Hsftl».
itus Ltbj-

OBferuauit Diofc. Lotum filu. ( \stny etv/oy }
< - ■ -

“ quem aliqui taCuay vocant, plurimum in Li¬

ris , intuique
lineis purpu¬
rantibus Ana¬
tum', infimum
fur fu m quoque
mucronem fpe-
dtans, apices lu¬
teos continens,
ipfumque v-
trinque gemi¬
nis foliis , tsn-
quam alis coer¬
cetur , quibus
delapfis corni¬
cula, fiue fi liqua
tenues fubna-
fcuntur.

Trifolium eft T"f‘;
C.B.iuh.50. fiue
corniculatum
glabrum &mi-
nus/cu Melih-

tt sfenr

LIBER XVII

»1

lotus pentaphvl -
Ijs. Cxfalp. !
Melilotus -vul¬
go appellatus >
cuius flores
officina: pro
Meliloto An¬
tiquorum fub-
ftituunt, qua-
uis autem iis ,
pretercolorem
croceum nulla
qualitas legiti¬
mi Meliloti in-
flt. Tabern.
Trifolium fih-
quufum minus,
Hem fcfyo?
renflcc.

Trag. in
H'ft. germ.
jEbeler fteinz
Hec fibcnttfcfcfilcdjt potefl: elTe Strapio-

nis Meliloius , non tamen male conuenit cum
Hedyfaro Diofc. quod Pclecinum vocat, &: quo-
rundam Securidacam.Noflri Herbam flauam,&

- Herbam leporinam vocant : quidam ct:am
mfer frawcn fdpiidplin e fle volunt. Hanc idem
’«• in Hift.lac. nalci tradit In agrorum limitibus &
fecus itinera, hoc quidem titulo : Aliud quoddam

Meliloti genus, Melilotus nobilis , Meliloti fcpt imum

genus. An infuper eidem Hift.germ. Lagopus,
^ftfcnfuf / quem Diofc. non deicribit, nec etiam
s Gal../£gineta,&Plin. ex denominatione tamen,
vt etiam oftcndic Apuleius,apparet herbam fimi-
r' lem pedi leporis , nullam igitur nouit plantam
prxter flores quofdam ,e genere Trifolii, & Loti,
qux planta auf bcm <5a» vocetur $>afenpfotlm:
exiftimat autem verum Ktvyu mv Antiquorum > di-
ftumDiofcoridi Leporis Cyminum ,& Lepori-
ri- num pedem: Sifcndcc. Hanc fufpicamur nos
Lotum vrbanam Matthioli.
n' Lotum pentaphyllum Gefn. dixerit herbam,
qua imperiti quidam pro Meliloto hactenus
abufi fint: inodoram prorfus , (Dale CubcnFrp^
pflc/ cuius fpecies duae funt.Matthiolum Lotum
u' vrbanam nominare non probauerit , fed Lotum
Fucblii putarit.

/ Meliloti alterum genus,Fuchf. Melilotum ger-
manicam vocauit , quod in Germania pro vera
Meliloto Iit vfurpandaob adftri&ioncm. Hanc

/uam autem opinionem ftabilire nititur antiquo
manuferipto Herbario , qui hanc pro Meliloto
pingat. An de hacRuell.fciensin pratis herbam,
quam officina: Andachocam & Coronam vocant
regiam. Sed an Lotus fit vrbana non audet afle-
rere,qubd ^ Diofc. non deferibatur. Sunt tamen
inquit, qui verum Melilotum defendant.

'• Nulla certe haftcnus Matthiolo fefc obtulit
u‘ planta, cui Lotus vrbana merito fubfcribi poflit:

hxceft , inquit is, vera ac legitima Lotus fatiua.

^ Sunt tamen alii,qui exiftimant, eam plantam Lo-
*' tume fle vrbanam, quam vulgares herbarii ,&c
r*ti- officinx Melilotum falso appellant , vtpote qux

foliis conftet Trifolii effigie , nafcaturque non in
ui . pratis tantum, fed etiam in viridariis &hortis.
Verum horum fententiam eur plan£ probem,
aut refellam, nihil equidem habeo , cum ii (ua
potilis opinione duci,quim rationibus, aut au¬
ctoritatibus niti videantur. Inclinat tamen ani¬
mus ad credendum, quod ita,vtilli rentur , facile
cllc poflit. quandoquidem vulgaris Melilotus &

in hortis prouenit,& folia Trifolio proxima pro¬
fert: quin & omnibus notiflima eft herba , que¬
madmodum Lotum vrbanam olimfuifle, aperte
innuit Diofc. qui eam vt triuialem non depinxit.
His illud accedit , quod in hunc vfquc diem pro¬
prium fer^ feruaueric nomen , eo tantum auCto
ex Loto in Melilotum : vnde poftea facile fa-
dum e fle poteft, vt eadem legitimx Meliloti lo¬
cum occupauerit. Hxcille: Qui fu b titulo Loti
vrbane ponit iconem Loti noftrx corniculata
glabra: , quam Melilotum quoque officinarum
nominare videtur. Verum hanc fuo more non
deferibit. Et licet retineat in poli, com.cum mag.
fig.maiorem verborum prxdiCtorum partem,
omifla tamen in his icone , vt &in Epit.aliam re¬
ponit, Trifolii fcilicet odorati , fub eodem Loti
vrbana: titulo.

An Amato Lotus filii. Trifolium filtt. offic.Meli-
lotum: Hifp. Luht. Melgas: & Ital. Gal. M elilot.
Germ. (BulbenFlee ober ©teinFlee

An Brunf.Tom.3. Rhapf. i^.Trifoliumy. flore
/ttffo,Latinis Leporaria vocatum?

Lotum Jilu.non tamen Diofcoridis Dod. gal 1. vo¬
cat. germ. £PflbenFlee/@temFlce/i£belfleinFlec
tJo^cIsiuicFeri/ Dnfcrfrawen fd?ud>lm. GalK
Treffleftuuage iaulne Belg. ©tecnclaueren / Sc
(Beelffeenclaucreit ttilbe claueren,& quibuldam
t?O0cle T?itfcn. Quidam, aitiple. Meliloti Ipe-
ciem putant , ideo vocatur latine Melilotus filu.
aut Melilotus germanica.

Trifolium corniculatum primum, fimilitudinem
maximam habet[eodem tefte in fol. & defrum.]
cum Serapionis, & Ifaaci Mcliloto,quam Alcbilel
fiue Melicb vocant.

Lonic, Melilotus germanica, 8c Herba flaua, Loji
fllu. 5. fpecies.

An Lob.&Penx A&u Melilotus coronataiNon.
de nihilo erat, quod quidam perfuaui fuerunt,
illam Lotum , qua: ficcioribus pratis & viarum
marginibus lxtatur , Sertulam elTe campanam,
aut falcem pro Meliloto cfle vtendam. Plebi gal-
lic x Corona regi* dicitur, indidemque Romanis
Sertula forte di&a. Ea Pharmacopoei, Galli prx-
fertim, plurimum vtuntur xque tuto atque Meli¬
loto. Nufquam non Anglix, Gallix,Belgix ,fre-
quentiflima filiqua Loti filucftris. Item Obf.
Melilotus coronata, Trifolium corniculatum Dod.Mc-
lilotus germanicaTucbfii.

An de eadem loquitur pag. 500 .Melilotus Adu .
Sertula campana & corona Regis. Angi, iftclilota/
h.Mehlote,&cTrifglio cauallino. Hift.Lugd. Lotus
fatiua Mattb. Hort.Camer.Mc/iLf/u nojlragerm.
Hort. Luf Trifolium filiquofnm , Melilotus nobilis
Tragi .

In pratis prouenire folet,ac etiam collibus ne¬
cis. Geneux duas fpecies obferuaui : Hirfutam
florentem Maio & lunio cum filiquis.quam ma¬
rem voco. Glabram alteram, aut faltem pilos ha¬
bentem paucos, florentem Septembri fecus vias
Montbelgardi & Bafilex, quamfccminam nomi¬
no. D. Agerius attulit ex Italia , cuius radici ad-
hxfit Orobancheparua.

An Lotus

fi--

An trifoli «
Jl. tureo.
Lotus filti
Nomina
linguar.

Meliloti

(pectes.

Trtfol. cor -
ntculutum

M eliltt

germ.

Locus 8t
tempus.

fcemica\

LOTI CORNlCVLATifi MAIOR
fpecies.

E St altior multo qu^m vulgaris, caulibus enim *

cubicum, ac etiam fefqui cubitum altiori- folia,
bus aflurgic per ramos tribus ex vno pedi¬
culo, vncialibus circiter, duobus itide pediculi ex

Gg i

;5S

F lorei.

Mil/ju/t.

"Lotus pen-
taphyUts.
C.Esah,
vot

rAn Mililotf
/pede/.

Lotus.

locus.

DcCrriptio,

Radix.

C Attlct.

HISTORIAE PLANTA RVM.

penibus cau¬
lem coplexis :
flores peculia
ribus furculis
& in fummo
caule in orbe
congefti , raa-
iores,luteij fo¬
liis quibuldam
corona: lubie-
ttisilequuntur
Jiliqutt numc-
rofar, vnciales,
& lefcuncia-
Ics.

E(t C. Rauhi-
no Trifolium 51.
fiue cornicula¬
tum maius &
birfutum : Lotus
penrapbjllos
maior , modice
hirfutaGcfnero.Meliloti vulgaris alia fpecies fo¬
liis fubhir futis Cefalpino. Nobis autem non faci f-
facit C .Bauh. differt enim Cxfalpini Melilotus
altera , a Loto pentaphyllo. Ea fiquidem Cxfal-
pino breuior cft Loto corniculata , & filiqujcin-
curux funt, quxnon conueniunt Loto maiori
corniculata: , de qua Iijc agimus : prxterea Meli¬
loti vulgaris alia fpecies Cxfalp. in veteribus x-
dificiis nafcitur:noftra autem inter vepres, &fpi-
nas, in fepibus.

Trago forte vocatur Meliloti quarta fpccies ,
50cr Thcrtr 2nIcc/ Tc0clft>itfcne/qux Serapio¬
nis Melilotus elle poffit. Ego tamen non aufim
afferere Tragum intelligere Loti corniculatx
maiorem Ipeciem , quamuis id fufpicer , &eam
Loniccrus quoque lua figura demonftrct. Eft
Trifolium cornicularum Dodonjeo tertium , de quo
Tragus. Gefnero Lotus altera maior hirfutadr ere- i
cla.gujtu adflnngenti.

In Dumetis & fepibus prouenire , folet inter
Moncbelgardum,& Soucbaut.

LOTVS CORNICVLATA SILIQVIS
fingularibus,vel binis, tenuis.

SEmper mul- (
cifida, infir- j
ma radicula
terrx hxret: ;
caules emittens
re<5tos, nume¬
ro fos, pedales,
ramofos, fub-
rubentes -.lon¬
gis albicanti¬
bus pilis obli¬
tos : ad quo¬
rum nodos ter-
na folia Melilo¬
ti nobilis , o-
blong;ora,acu-
tiora, binaque,
nihilo minora,
cauli ad pedi¬
culi exortum
enata: ex folio¬
rum finu pedi¬
culus exit lingularis tenuis, vncialis & longior:
in emas cacumine , y?wlutcus, hians, ex caly¬

cibus hir futis :filiqna plerumque lingularis [ra- Tht.
ri/iimcl bina:] vnciam longa, teves3fetnir.c copio- s'b<iu*
(illimo , ad vicenarium fere numerum, tenui,1
Portulacx pari , ruffo , rotundo, fapore Iegu- S*cer'
mi nolo referta.

Hanc attulit Gener Chcrlerus ex Gallia Nar-
bonenli.

DE MELILOTO VETER V M

in genere.

Cap. XLIV.

SErtuIa campana , tefte Theophrafto, viridis.

quidem nihil : ait liccaca plemus olet, & plus SertuL
temporis odorata durat. c*mpai

Meli!otus[Me/M«70j]optimuseft Atticus,& qui
in Cyzico. &Chalccdo ne prouenit, quique Cro- Ddtft,
cofimillimus[x^;^<aK, Crocum referens , Corn.] L°cus
&c odoratus elL Nafcitur&in Campania circa
Nolam , in lutcii languelcentem colore vergens
[futhi^eiflSc infirmo odoi c.Sed vocem me¬

lino colore reddidit Cornarius.Nihil enim aliud
(inquitjvultea vox , quam coloris fimilitudinem
in Meliloto, ad Malum Cotoneum.

Cxterum Meliloton Sertam Campanicam Ca- j
to dixit . Cei fu s Sertulam Campanam. punua

Ica^ Plinius J.zi.c.j). qutappellationis etiam
rationem reddit , qubd fit in Campania Italix
Jaudatiffima. Grxcis in Sunio : mox Chalcidica &
Cretica, vbicunque vero afperis & filueftribus
nata. Coronas ex hac antiquitus fa&icatas ,indi- Natxl
cio eft nomen Sertulx , quod occupauit. Odor
cius Croco vicinus eft, & flos. Jpfa cana placet, 0iLar>
maxime f diis breuillimis atque pinguillimis. Et
ciufdcin libri c.n. Melilotos vbique nafcitur,lau-
datiffima m Attica, vbicunque verb recens , nec
; candicans,& Croco quam fimillima : quanquam
in Italia odoratior & candida.

: Sertulam ergo Romani veteres dixerut, quod

I flos cius coronamentis dicatusfit, & quia ex ea Ser/uli
antiquis corom & (erra fatftitata funt: Cor .nam
autem regiam , quoniam luteis floribus lupern e
coronetur.

Duorum porro generum MeliJotum Auicen-
na facit, vnam videlicet lutei floris: alteram can¬
didi. Auicennx autem Meliloton eandem cum
: Diolcoridis Meliloto efle de viribus ac facultati¬
bus amborum teftimoniumin fine adducendum
oftendet.

Dc Meliloto hxc Serapio. AlkilelmeHcb[ AI- f
chilelmehch , corona regia , YlaacEben imram] “

eft herba, qux habet folia rotunda , viridia, & ra¬
muli eius funt lubtiles multum, & folia rara , 8c
frudlus habent vaginas, fubtiles, rotundas , ficut
virgx puerorum paruulorum , & funt in eis gra¬
na pauca, glauci coloris, rotunda, minora granis
Sinapi. Etquoddeipfaadminiftratur, funtillx
vaginx,cum co,quod eft in eis ex granis.

Hodie vero non omnes Autorcs eundem ha-

- - * - - k-ium , ICIIC V_.OlUO,

humi (Iratam Trifolii ipeciem , qui IuteoshabeC
flores, pro Meliloto accipiunt, (ed male. Neque
recens enim, neque ficca aliquam odoris boni¬
tatem habet : Melilotus verb fcagrantiffimum
habere debet, prifertim eius (uccus. Ptoptcrea
hunc Diofc.cum Sampfucho inter alias odoratas
herbas deicribit. Ii tamen meluts faciunt , qui **■
Steinflce appellatam Loti fiue Trifolii fpeciem.
pro Meldoto accipiunt. Odorata enim eft val.
de.praftertim qui luteos habet flores : hi ficcati
meliiis etiam olent. Dicitur hate k nobis Trifo¬
lium

thum i„tm odor itum, fi ue Melilotos vulgaris.

arum fi- np _ ,, . . ,5

Atum^
'I elt lo -

wlg. Meliloti exigua: fpeciem alteram , qua: quidem

H n a 1 1 1 ,C \if f^Ilfyxric ^er^niAntr nron « ..i .. i"

LIBER

au»», nui; memorus vuigaris.

Tragus etiam Melilotum 7. (eu nobilem, fiue

, quaiquiaen

ab aliis Melilotis Serapionis accenferi,ipfius ta¬
men iudicio non male ad Hedyfarum , alias Se-
curidacam,& Pelecinum ftuticcm didtum, referri
pollet,pro Meliloto recipit.
r/>o- Gefnerus ait Loto pentaphyllo imperitos pro
lnfjut. Meliloto abufos.

Fuchfius, Meliloti alterum genus , quod Me-
Iilotum germanicum vqcat , pro vera Meliloto,
ob adflriflionem.vfurpandum cenfet.

Matthiolus Lotum vrbanam, quam & Meli¬
lotum officinarum falfam affirmat, nominare vi-
detur.Pro vera Meliloto, Meli lotum vulgi, cuius
flores officina pro Meliloto Antiquorum fub-
ftituunt , quamuis prxtcr colorem croceum, alia
nulla qualitas legitimi Meliloti infit , agnofcit.
De (nV lingulis agemus (ub Loto corniculata gla¬
bra & hirfuta, minore.

Dicit quoque Geln. Melilotum veram Tiguri
inaruis, alibique locis arenofisptxcipue flore
luteo , & alteram fpeciem albo nafci , camque
vulgus Trifolium] aureum appellare, ne hic agi¬
mus fub Trifolio odorato , fiue Meliloto vul¬

gari.

C.Bauhinus Meliloti vulgaris fpeciem aliam
Cxfalpini habet,quam nos Lotum corniculatam
maiorem facimus.

Melilotum porrbAigyptiisdiflam Alcbimelcch,
Melilotum vcrumpotius , quim Lotum vrba¬
nam , aut Scitulam campanam dici putat Alpi
nus. A nobis Melilotos A-gyptiainfcribitur.

Melilotum veram , eam elfe plantam tradit
Matth. cuius flores Germani colligant , ac pro
Meliloto paffim vtantur, quemadmodum & Do-
hemi, confultnis fortafse, quam Itali. Vocatur
b?c Meliloto s falla dicla,a nobis Trifolium odo¬
ratum , (eu Melilotos vulgaris odorata flore lu

Melilotum adhuc alium vulgo appellatum, (i-
liquas ferentem incuruas , multi legitimam Me-

‘ . — . * 1V1C-

■dia '“otum putant: fed hatc, inquit Cxfalpinus,for-
te ad Melilotum Serapionis reduci poteft. A11
hic Medica noftra filu.furreifla?

Theophraftus Loti nomen iquiuocum ede
ait, cum cius genera plura fint.inter qux & i]|ud
recenleatur, quod Melilotum vocatur , fic enim
. Cxfalpinus legendum cenfet , non Melias litos,
fuIu- quod Gaza Mei frugum vertit.

De Meliloto Gricorum non inter Trifolia,
autore CatfaIpino,quxrendumeft. Serapio ta¬
men inter.Arabes Melilotum intelligere videtur
Loti genus, quod Trifolium Balfaminum appel¬
latur, inquitenim Herbamefle foliis rotundis,
&c.Putauit autem id aDiofc.Melilotum vocari’
colore croci rodoratum. Hanc tradimus elfe Lo¬
tum odoratam,annuam,flore cceruleo.

Herba; S. Maria: optimd conueniunt, qux de
Meliloto traduntur, tum apud Diofcorid. tum
Pltmum.&Auicennam. Et ha:c nobis eft Men¬
tha Saracenica,fiue Collus hortenfis, de quoH
Il.lib.i5. ^

i um Gra reis , Latinis uelilotus , Serta &

SertuU campana, aliis Corana regis,Gcm.Qteina
flet. Belg.ttladoet/ Gall .meliht, Ital .meliloto
WcMote’° C‘U,l,m’ HlfP- Corituilerey , Angi.

Hodm probatiffima, legitimaque Melilotos, fi

Hilt.Lugd. fides habenda, non modbin multis
Cainpamxlocis, fed etiam in Gargano Apulix
monte proucnit. r

Tom. U,

XVII- 1 W

Melilotos, authoreDiofcoride, vimhabetad-
ftringendt , inflammationemque omnem emol¬
liendi, prxlertim oculorum , vului , Ledis ac te-
ftium, fi ex palfo decodta imponatur , addidlo
interdum oui luteo allato , autfitenugrxci fari¬
na, Lini (emine, aut Tritici polline, aut denique
capitulis Papaueris, Intybbve.Sanat & recentes
mclicendas per le cum aqua, & vlcera manantia

in capite cum terra Chia, & vino, aut galla inun¬
da. Stomachi dolorem in vino decocta, itemque
cruda cum aliquo ex antd diflis leuat. Dolores
etiam aurium cum palfo mitigat fuccusex ,p(a

cruda expreflus&inftillrtus. Denique capitis

dolorem cx aceto &ro(aceo irrigatus lenit. Me¬
liloto, h Plimusveradicit, oculis medetur cum
u 1 , CUm Lini ,erainc' Maxillarum quoque
dolores gemuntur : & capitis cum rofaceo : item
aurium e palfo , quxque in manibus intume-
(cunt, vel erumpunt . Stomachi dolores ,n vino
decocta, vel crudi, tntaque. Idem effeflus & ad
vuluas. Te lies vero, & fedem prociduam,qui-
que ibi fune vitn,recens ex aqua decofh, vel ^
pallo. Adiefto rofaceo illinitur ad carcinomata.
De eruefatin vino dulci. Peculiariter & contra
Mehccndas efficax. Sed animaduertendum vul
gatos codices falso habere lafte , pro luteo oui-
dilcrte enim m Diolc. moj xizuSvv,legitDr Copio'
fior autem, vt Galenus ait, m Mei, loto eflffib-
flantia calida, quim frigida (pnm, videlicet or-
drnis cahda & ficca,Dod.) habet etiam quiddam
adilnngens.fed &difcutit,& maturat. Vtraquc

tandem Auicenr.? Melilotos odorata cft,& non¬
nulli amantudmis particeps, ac fimi, i digeren¬
di facultatem cum nonnulla adflriflione ha
bens. Quod porro m Meliloto , vfum fihi ven-
diccnthhqux,& (emina, qui in eis continen-
tur,ex authoricate Ifaac Eben amram apud Sera
pionem lam conflat. Ex quibus facile eft conii
Ccre, inquit Matth. non elfe mirum , fi cmpla
Arum, quod de Meliloto Officinis d, citor, Li

Medicos fallat, cum mid legitimi Meliloti femi¬
ni farT/,TqUamiTipi?rur' Quod autem
D ofi. Melilotum tradit adftringentcm &mala-
clicam vim habere, fciendum eil , ait Dod eam
non habere propriam, fed quatenus in rnflam-

mationibus , autahascoliedoshumorcsdifcutit

ac digerit : nam eacenus,quod durum eft ac tea-
tum, emollit, qm proprii non emolli rio, fed di-
ge flio, & per halitum d.fcufiio eft, cumfmodi fa.
cultatem Grxd nominant.

Vires 8c
vius

Inflamma*

Meliceridsl
Vlcera capi*
tts. Stomachi
dolor. Au-
rtum d>.for

Pii n. corrigi

Temper3.’

v/uf ftir,

ejuarum &
feminum

_ Pmplaflrum

Diofc. expli¬
catur.

MAldtftic*

$is

MELILOTVS vEGYPTf A ALCHIMELECH

vocata.

C Vpra terram expanfa planta eft, parua, modi- Defer,' pti*.
Ocerepens,fere nihil aut parum in altum fe
attollens; /a/i« Trifolii filiquofi, minoribus ta-
men ,floribnjcjue parilis, multis , longis, racemi

modo ordinatis, croceis, odoratis,! quibus pro- ,

nunanty?/.?„a parui, obliqui : femen continen-
tes minutum, rotundum, fubnigrum, declinans
ad rubrum , odoris non omnino expers , fapore
ltipticOjCum aliquo amarore.

Melilotum autem, ^gyptiis diiftam Atchime- Synou,’
lech, Melilotum verumpotuis puto (inquit Al-
pin. ) quam eam plantam , qm Litus mbana,mL
Sertnla campana dicitur.

Huiusplanrifeminalantilmapud^gyptios Vires &

| m vfufunr.Quiputantiiquoadcalorcm&fri. v(u!

r gnfiwtemdfi. temperata, fed ficcare , rcfolucrc Tc>er:,m-
ac flipt. citate roborate, ex quo ad hepatis tumo-’ 11“'“ '*

‘ Gg +

35*

HISTORIA PLANTARVM

Tltuntti

yttri ftr an¬
gulatio

Menf esc
T tntneulut
debtln

res i p forum v-
(us apud illos
ell frequcntil-
firaus : quomia
line aliqua re¬
laxatione di¬
gerit & refol-
uit. Ad omnes
quoque dolo¬
res , quafcun-
que corporis
partes occu-
pantes,fomcn-
tis ex ipforum
decodlo vcun-
tur, maxime ad
pieuritim , pc-
nphcunioniii ,
8c ad hepatis,
coli, & ventri¬
culi dolorem:
quibus dolore

vexatis, ipforum decoctum ad libram bis indie

calidum bibunt. Mulieres quoque vten ftran-
gulationibus , flatibus , ac doloribus eo fubue-
niunt, prefcrtimqne cx eo ctlaminfcfllonibus
paratis, qux etiam Fcenugrxci , Lm.quc femmi-

bus. parat.t,5cCamomeli floribus, ethcacuis ad

illius , & aliarum partium duros tumores admt-
ni Arantur , atque ad euocandos menfes reten¬
tos. Ad roborandum v en trkulum:& aperiendas
obftruftiones venarum decofto fumme profi¬
cue vtuntur.

berrim o. Vifv.m rubrum quorundam Camer.hort.

& Iconum. Lotus liliquolus rubro flore , Pdum ^,’7/to-
rubrum Oelling ri : Semen eius miflum Lupini ^mjm
nomiqt*,liccteius planca Lupino prorlus licdif-
fimilis: nonnullorum

^©-.quem non minus, apte tamen ~rm:vyiJSu v
'Ti7^i'TTr«er fo rfitan appellare liceret : Aliquoties
ex Italia milium femen Sandahic appellatione,
i C.lufio. AntiuUidim [inquit Angnill.] vocant in A »/W/«

1 CandiaWaxiA. An autem Anguillara hanc in-
telligatalLcrere non aufinj, quia non deferibic.
C.Cauh.Tri/u/i/im «o.fiue siliquofum rubrum. f
Ante plurimos annos cum ex femine Sl me fa¬
to planta in horto E C.Moutb. protienirer , Lo¬
tus (iliquc.fa , flore fufeo denominata deferipta-
que fuit, nec ante b me vifi, nec a quoquam de-
fccipta. Floret Iu!io,fcmina matura Augufto. An¬
nua planta cfl. Semina eius milia E.C. ab hortu¬
lano Ducis Florentiae anno 1^94. cum infcciptio- SjadM
r\e Semina SandduU Candi*. —a.

CsndiA

LOTO SILIQVOS/4I ALIQVOMODO Si¬
milis, Coronopus exCod.Cxf.

LOTVS SILIQVOSA FLORE FVSCO
tctragonelobus.

Pefcripiio

F oli a

F Ures.
S iliquA

Stmen.

Citra con-
-.touefiam
longe pulcher¬
rima ell hxc
Locus, fimplice
radicula , pau¬
ci fqvi e fibris

donata, nitens:
ex cuius capite
complures o-
riuntur caules
cubito longio¬
res , interdum
(uppares, tere¬
tes, h illuti. in ?>
liquot alas dir-
uili , procum¬
bentes fere.
folia ex certis
interuallis ter¬
na iun&a , reli¬
quis duobus
femper caulem
ample&entibus,vtin Loto filiquofa lutea Mon-
fpclienfilim,vel Loto corniculata, fedlcnge ma¬
iora, hirfuca : flores ex f diorum alis, Pifi qui¬
dem forma , minores , holofericum cocci neum,
vulgA dnStum faturum, prouocantes : fiiiqua fe f-
quiur. cum circiter longx, angulofx, craffiufcu-
lx , quatuor membranis, ceu fagittarum alis ap-
pofitisdonatx : in quibas continentur femina
magna rotunda, fubflaua, que dentibus refiflunc,
faporePili.

Lotus pulcherrima tetragon olobus, flore ru-

[Eibx ?%*}
Stella , fi il’

fides iconi ha¬
benda , qux in
codice Cx(a-
reo reperitur, Defcrip
longe differens
planta eft i
Coronopo.
Depingitur e-
nimin hoc Co¬
ronopus , te¬
nuibus acviti-
culolis cauli-
culis.ex recur-
uis cornorum
pedum digitos
referentibus
filiquis , vtipfa
figura often-
dit. Cxfareani
autem veteris Locus

manu-feripti codicis fidem , nobis [inquit Ded.]
alleruit Bern. Pa!udanus,qui huiufccmodi Co-
ronopum , qualem icon exprimit, ifevifum ac
repertum haud longe i Tripoli , & ad radices
montis Lihini nobis coram narrauir.

1 Sed inter noth is Corone pi voces hxafcribun- syn01
| tur. v\uuoy&' [ Harenaria] & *s piov [ fanguinaria]
C.Bauh.Trifolium 57.factt , & Coronopum ex
codice Cxfarco Dodonxi vocat.

LOTVS ORN1THOPOD1I
filiquis.

VNica cxradicula , albi ,duriufcula, paucis Rddl.

fibris donata, coliculi exeunt aliquot, te- CmA
retes, in aliquot ramulos ex feicunciali inter-
uallodiuifi: ex quorum geniculis folia hxrent *ol‘4
quina, quorum inferiora duo fuperioribus tri¬
bus magnitudine cedunt, nullo faporcmanife- ,
fio prxdita. Extrema flofculi occupant lutei,
quales in Loto corniculata glabra, nigris lineis ^
ftriati. Quibus fwccedunt filiqua , ex vno geni¬
culo dux, tres , ac plures ,fefcunciam , aut ad
fuminum vncias duas longx , falcatx , compref-

1 far»

LIBER XVIE

»5?

fx, atro-pur-
pur ex,feminu
extuberandas
pulchri expri¬
mentes. No-
bisin vnica fi¬
liqua ad ^.fe¬
mina animad-
uerfa.

Lotus alia
peculiaris Ca-
mcr. hort. Ic.
vero Lotus
peculiaris fili-
quis Ornitho-
podii.C.Bauh.
phyc. Trifili-
i/wjG.fiueTrif.
filiquis O rni-
tcb.it pedi i.

GcnerCher-
lerus attulit

Bafilea florente cum fuis filiquis menfe Augufto
D. Zvvingeri, in quo femen maturum collegi
Septembri. Vidi etiam apud Fratrem Norimber-
ga millam.

LOTVS SILIQ^VOSA LVTBA
Monfpelienfis.

VT fibri*
multis

oblitam habet

lioqui erilia,
lignofa, longa:
ita plurium a-
liquando ca¬
pitum : foli.i
Loti cornicu

latx .

quina,

quorum duo
cauli adnafeu
tur, maiora tria
fimul coherct,
iamdiche Loti
folia magnitu¬
dine vincctia :
flos vnicuique
cauliculo in ca¬
cumine vni-
cus , magnus,

luteus, quatuor ftriis ad latera donatus, ex longo
calyce erumpens : filiqua fuccrefcit vnica fefcun-
ciam longa.

TrifoIiigenus,^fib‘quaru magnitudineMonf-
pclianis Lotus fr ut enfis filiquoftis cognominatum,
Clufius. Trifilium 61. ftue filiquofiimluteumC.
Bauh.phy t. Lotus trifolia pr At enfis filiquofa Moti -
fpelicnfium , filiqua, qurimFosnugrxd maiore, fed
refla , £efuperius retusa ,quibufdam fecundum
longitudinem imprcfftjftrns,Fcenugrxci flauef-
cens femen, dum maturuit , diffilicnte often-
dente, Lob.& Peni Adu.&lcon.Pl. Quorum fi¬
gura non placet. In noflra vero fculptor appen¬
dicum folia male prxeidit fculpendo. Tab.icon.

. &Hift. Trifolium fiiiquofum 0d;ottcnPIcc : &
mrlum.Lotus trifilia filiquofa Monficli aca 0d?ote
tzn 0tctnflcc Dcn ^Tlompclier. Sed vel hi dux
figure vnius piante duobus diuerfis in locis[qua
Si diuerfaruna plantarum cflent] &Cornpilatore

An Poljg*%
U

Locus.

tempus

Taberna pofitx, palam omnibus faciunt, eurn
inftarno&ux cxcutire , vtqui imaginarie her-
Ij harum figuras , quo plures aliis nouifle videatur
effingit.

An porro Polygala Cxfalpini? qux in mariti¬
mis nafeitur, fimilis vulgari Meliloto : latiore fo-
gio, molli : flore Angulari , in fummis ramulis
grandi,pallido:filiquam fert longam, & quadran-
lulara, exiguis feminibus, guftu adftringente.

Geneux toto anno in horto virens nullos
flores protulit , qux alicis paflim inibiinuenitur
florens in pratis menfe Maio, etiam Aprili Mon-
fpcfluli, ac quoque Iunio Curix Rhetorum. Ba-
filec vidi florentem Septembri anno 1595.1‘nhor-
to D. Chemeletii. Frequens eft autere Clufio,in
omnibus Pannonix , & Auftrix pratis, fedNar-
bonenfe paulb durius videtur , quodidcni quo¬
que alferitC. Baub.qui non longe £Brucf/ qu£,
itur ad Thermas Hclucticas , collegit.

TETRAGONOLOBO LOTO
iunilis filiqua.

Pud Ill.noftrum Principem pix memorix Defcriptlo.’
inter fructus peregrinos vifa hxc filiqua,
uncias duas longa, fimbriis ornata quatu-
or,vt Lotus filiquofa flore fufeo : qux[vt folent
leguminajita conuoiuta& contorta erat, vteo- Semen •
mode minus exprimi potuerit:Pifum,quod con¬
tinebat fuit fere quadratum, rubrum, magno vm-
bilico albicante notatum.

TR1FOLIVM ARGENTATVM;

floribus luteis.

lingularis,
lignofa, graci-
lis, caules fudit
palmares &c
longiores, te¬
nues .hirfutos:
filia terna al¬
tera parte ar¬
genteo nitore
fplendcda ,pi-
lofaialcera ve-
rb viridantia:
flores cacumini t lorei.
caulium h^ret
magni , lutei,
hirfuti , e laci-
niato villofo
calyce.

Trifilium 34 Synonyma;
fiue afperam
Narboneiife lu¬
teum. C.Bauhino phyt. An Lotus aficrior frutico-
.faCiueNarbonenfis incana Lob.Obf&Ic.Pl. Lotus
ufperior fruticofa Lobelii, Hift.Lugd. Lotus Narbo-
netifis incana (Sraivdedjt ftnlcar 0temHec / Ta~
bernx. Locus. St

In viaMonfpelio Frontigninianum verfus , Tempus
A: in monte Seti floret menfe Aprili.

TRIFOLIVM RECTVM MONS-
peirulanum.

TRifolium hoc et fi nonnulla cum Trifolio Dc
albo Dodonxi habeat comipunia .haud dif-

HISTORIA PLANTARVM

J_ttus(iht.

ZDfo/c.

ficulter tamen diflernitur, caulet habet rc&os,
xobuftos, bicubitales, ramofos, miniis teretes,
quim iamdi&i Trifolii,imo nonnihil angulofos,
glabros penitAs,aut pirum hirfutos : fol; * quina,
bina minora , cauli appofita ad pediculoruaw
«xortum, reliqua tria extremo hxrent pediculo»
maiora, quibus folia Trifolii illius albi magnitu¬
dine cedunt & rotunditate , fuperant verb lanu¬
gine : flores confertim conglomerati priuatis fur¬
culis ex foliorurafina ortis , corollx inftar pen¬
duli, albicantes, inferioris folii roflello atro-pur-
pureo : Jiltqua irt orbem radiatx,numcrofiffimx,
tenues , 14. interdum, omnium pediculis medio¬
criter brcuibus ,in fiuculi caput coeuntibus, vn-
cia breuiores, tercces , glabrx, fufex , femini¬
bus refer tx nigricantibus, papauerina xquantu
bus.

Lob. & Penx Adv. Lotus fll v. Diofc. cu¬
ius caules numerofi , bicubitales , a radice li¬
gnosi, fibrosa : folia terna,'.nollia, rotunda, fufeo
virore , lxuia : flores lutei : vagmulx numerofx,
teretes, rubentes, nitidx, intus femine finapi pa¬
ri, cinericio colore. Stpor, qui leguminum quo-
Lotuj Libj- rundam & medicatus. Item Obf. Lotus filv. Adv.
Hifp. Trtbol. S aiuage.

Hift. Lotus Lugd. p.509. Libyca Dalech.fiue
Lotus filv. flore ex albo fubrubente, qui cum
Loto Diofc. maxime congruere videtur, itafcri-
bentis : Silv. Lotus , quam aliqui Lybicam ap¬
pellant, plurima quidem in Lybia gignitur (fic
enina ex ^rxeo legendum :x«™V ayeior, tv jJa/.S viv
y.\hsQ- kv mCujji? , non vt vertit
Ruell. Lotus filv. quam Trifolium minus appel¬
lant, abfurde, quienim planta cubitalis & fxpe
rnaror , ac ob id Trifolia omria magnitudine fu-
perans, Trifolium minus redcdici pollet;) caule
bicubitali, & fxpc maiore , alis multifoliis , Loti
Trifolix pratenfis fimilibus (non vt Ruell.inter-
pretatur, foliis Trifolii pratenfis.)

Monfpelii (inquitCluf.) Trifolii genus tepe¬
ntur, cubitale aut amplius, &: quodammodo fru¬
ticans ad Ixuam pontis Iuuenalis , qua ad Gra-
O xyrtfbjlli montiam filu2m iter cft , ad Ledi fluminis ripam
Xotusfilu. quod nonnulli OxytrifbjLlon Scubonii nuncu¬
pabant, aliqui Lorumfilr. necdefuerunt , qui in¬
ter Cytifi genera referrent. Similem porro , fi
non eandem,apud Granatcnfes obferuabam, cu¬
bitali altitudine, & multis ramis prxditam ,per
quos fecunddm nodos , & ramulorum diuarica-
tiones fp^rfa erant terna femper folia, vni petio¬
lo ir.herentia: flores fummis ramis nafcebantur,
pufilli > candicantes , in globum quodammodo
congefti : quibus fucccdebant cornicula, fiue
lobi, femen exile, rotundum, «onnunquam
oblongiufculum, continentes. Eius autem plan-
t x duplex erat genus : vnum , candidioribus ra¬
mis, & alba radice : alterum, caule & ramis ex al-

Nobilitate & dodrira infignis Medicus lac.
Ytenhofius mifit Monfpelio nomine Trifolii
Scribatui. C.Bauh.phyt .Trifilium 46.1'iucredum
Monfpclienfium flore rotundo.

Monfpefluli prope aquas. Semen milium Flo¬
rentia per D. Iolephum Cafabonum nomine
Trifolii fruticofi Candix , fatum Mootbelgardi
id horto Jil. C. W.prouenit :erat lemen mini¬
mum nigrum in parua & renui fili qua : nos re-
feruamus in olla Hieme reponenda. Ad ripam
(ait Hili. Lugd.) Ladi amnis haud procul Monf-
pelio in ftagnum mannum defluentis vilitur. Ia
Anglix vdis.

i«r

Qjttjut.

Qxytrjpkyl-

k» ivyl**-

Vtrtmff*-

TR1FOLIVM AI.BVM , RECTVM
hirfiitum valde.

refer

U,.

To/l A.

J-Vihoc Tri¬
folium ex ea¬
dem radice
ftolonibus, re¬
dis , cubitali¬
bus, &: bicubi¬
talibus fruti*
cat, gracilibus,
lignofis , tere¬
tibus, hirfutis,

■Se ramofis: fo¬
lia cana lanu¬
gine pubef-
cunt , terna,
quxdam fub-
rotunda , po-
tiffimdm prio¬
ra & parua,
cum paruis
duabus appe-
dic.bus :fupe-
riorain obtufiorem mucronem delinunt , Sc ex
iis quxdam maiora, ad nux appendices etiam
magnx, ita vt fintquin.-' folia, fapore infigniter
citra morfiim vlltim,aljau)ve afeitiam qualitatem
adftringente \ flores extremis ramulis emicaftt Yhret.
plures iun<Sb,pofitu patulo .-lingularium forma,
quxTnfolio Afphaltio , fed color candidus, cx
calyce valde hirfuto & virofo : Juxta calyces &
flores foliola longa, breues,craffiufculxfupcrue-
niuntfiliqud , coloris fpadicei , forma ftercoris ^ ^

m^rrni murie ranrl-iri • Ctirten r n ii* fl ailf 1

bo purpurafeentibus , fimihter & radice, qux ta¬
men in qHibufdam plantis magis rubere vide¬
bantur: Granatenhs quidam Medicus Lago-
pum efTe volebat , refragantibus tamen notis.
Ioannes Placa Profeffor in Academia Valentina
Arabum [in quo regno frequentem obferuabam] Perewf-
Johaw Arabum vocabat, eamque duplicem facie
bat : primam,humidis nafcentem, Granatenfi li-
£»^iu*r. milem ; alteram , montanam lanuginofamquc.

Granatcnfes Mauritani Etiz.iuar fua lingua ap-
pellabant,&r ex vtriufque radice,qux fatiscrafla,
&raagnx adftridionis particeps eft , prxfertiir,
autem cx rubefeente , ferapium conficiebant ad
dyfenteriam vtilc.Huius femen ex Italia mifFutrt
l w frutt- Loti fruticofs sonaine, & natx ex «o plantx.i/ 'aac
»H Ciufius.

magni mutis caudati :[ttncn in lisflauefcens. Loru/,
Lotus filueft.quam copiofam in Lybia gigni LjbM
tradidit Diofdor. an rafcatur in Italia non anfim
[inquit Matth. ] affirmare. Equidem herbam
quandam fepius vidi ac legi in incultis & pratis
nafcentem foliis Trifolio xmulis, bicubitali cau¬
le, quimplurimis adnatis , luteis floribus, e qui¬
bus cornicula prodeunt femine plena, Foenugr^-
ci, modo,odore non ingrato. Sed an hxc fit ve¬
ra Lotus filu. nondum compertum. Cxterum
turpi erroris nota inurcnduseft Matthiolus, vt NoUt
qui figuram abfque deferiptione proponit, ha- m Attk
bet is quidem defcriptioncm,fed ex Diofc.repe-
titam, addito luteo florum colore, quam inpo-
flr.com. fimul cum figura demit, Sc fubflituit -BAIi
Lotum fatiuam pro fylueftri. Eius patronus o-
mifsa priore figura Lotum etiam fatiuam fup-
pofuit non fadfa mentione prioris iconis. Figu¬
ra igitur, quam olim exhibuit pro Loto Libyca
in multis conuenit cum noflro Trifolio, albo, re¬
do, hirfuto. Alia fpecies efl Medicx, fiue Trifo¬
lii peregrini Dodon^o gall. quam aliqui Glaucem

[tali

LIBER XVII-

5<i

f talis GefD.liQrt.in append.] exiftimant,alii An-
thylhdem, Polygalam alii. Verum Dodonaei iu-
dicio maiorem videtur habere fimilitudinem
cum Oxytriphyllo, i Scribonio defcripto. Idem
in hift.frum.& in fol. Trifolium candidum vocat:
quod ftudioforum plxrique Glauccm , alii Cyti-
fum faciant, nonnulli Herbarii Oxytriphyllon.
At Scribonii OxytriphylUn ^Trifolio bitumi-
nofo non differt. Cytifus frutex eft. Cum Glauce
'autem fimiliiudinis quoque nihil , aut exiguum
habet.

Lob.& Pena: Oxytriphyllum alterum Scribo¬
nii, & Herbariorum, quorum Icon difplicet: fili-
quxenim Iongiufculx, quales folcnt e fle in Tri¬
folio redo Monfpeliano.

Trifolium autem, dc quo hic agimus, Valer.
Dourcz oxytriphyllon Scribonii Largi vocabat, vti
competimus cius manu adfcriptum. Milfum et¬
iam Monfpelio per Nobiliff virum D.Iac.Vten-
houium Medicum, cum hac infcriptione. Trifo¬
lium candidum Dodonao. Inter meas plantas Monf-
pefliilanas inuenio me adfcripfifle, Pes leporinus,
Glaux quibufdam. Dedit plantam ficcam D.Rent-
zius,hoc titulo : D orycntum Cafaboru Florentia Sc
in horto Bcmbi.

Fraterattulit nomine Loti filiquofx colledx
in via Monfpelio verfus Frontignanum , ei in
Phytopinace dicitur Trifolium 6z.Ciue filiquo-
fum villofum. Cur autem hoc Trifolium ei dica¬
tur 61. non videmus , potiAs erat dicendum
47*

Lotus filii. Mattii. appellatur ab Hift.Lugd.

An Cxfalp. Glaux , qux in afperis nafeitur,
praecipui maritimis?

Geneus nobis in horto pronenit. Abundat
tefte Lobelio & Pena Mor.lpclii iuxta Gramon-
tiam liluam.D. Agerius at tulit ex Italia cumOro-
banche adhaerente radici.

TRAGOS DVPLEX CISALPINO.

POit Trifolia, Medicam, Lotum cornicula¬
tam , Glaucem,Polygalamque>Ca:falp.Tra-
gum ponit, eamque duplicem tradit,ita feribens*.
Tragos in maritimis nafeitur: ramulis multis ab
eadem radice procumbentibus in terram, ligno-
fis, tenuibus, dodrantalibus :/dio/irpufilIis, ni¬
gricantibus in cacumine flofculos candicantes
fert i&fru&us Glauci fimiles , fapore vehemen¬
ter aftrido. Alterum genus in totum grandius,
bicubitali alticudine: foliis Glaucis, latioribus,v-
trique fapor acerbus , tum foliis, tum frudui,
qui velut grana Tritici afleruata , &in aculeum,
infirmum tamen ,definit.Diofcorides hoc nomi¬
ne vnam numerat : inter fruges alteram, qux&
Scorpius vocatur ,in maritimis nafcens,pufilius
frutex in terram procumbens, oblongus , non
magnus, dodrantalis, aut maior: folia autem
non habet : in ramis veluti acinos pufillos , ruf-
fos, magnitudine Tritici, acuto cacumine ,guftu
multum adftnngente,numerofos.Pliniusi.nquit,
Herba Tragos , quam aliqui Scorpion vocant,
femipede alta, frutico fa,finc foliis : pufillis race¬
mis, rubentibus : grano Tritici, acuto cacumine,
Sc ipfain maritimis nafcens : alibi eandem Tra-
gion , & Scorpionem vocat , veprem fine foliis,
racemis rubentibus ad medicina: vfum.Scd quod
fine foliis traditur, repugnat prxdidx planta’ :
At fulpicor hanc conditionem adiedam e fle
propter xquiuocationem , cum Scorpio Theo-
phrarti, quam Theodorus Nepam veitit,cui nul-
lafolia , nifi fpinre pro foliis habeantur, vt in A-
fparago , quod Plinius fignificauit cum de Tra

gio [ Trago ] dixit, veprem cfle fine foliis , non
enim Tragos fpina eft,fed hoc Nepa Thcophra-
fticonuenit. HxcCxfalpinus, qui quas plantas Cafalp.to^
tradat pro Trago perquirant Ledores. Quam A4/ar
dicit flofculos &frudus ferre fimiles Glauci, Tri¬
folium album, redum , hirfutum valde , iudico,
Dodonxo Trifolium candidum didum , de qu?
prxcedcnti capite locuti fumus.

Confiderandum an primus fit forte , quod
Monfpelienfes Dorycnium vocant. Noftrum AnDary
Trifolium redum MonfpefTulanum dicerem emum
1’ragum fecundum Cxfalpini , fi refponderet
frudus, fiue feminis deferiptio : planta alioqui
multam habet affinitatem cum eius Glauce.

Neuter porrb Tragus cum Trago Diofc. conue- ‘ ^
nic, &Pltnii, qui benereprxfentaturHift.n.lib.
fi.pervuam marinam , vbi Tragi xquiuocatio-

ABSVS FOLIIS T1UFOLII.
Cap. XLV-

i 1 Sc herba pal-

V

S /ni magnicu-
dine , vel ali¬
quanto maior,
foliis Trifolii ,fed
rotundioribus,
quaternis fingu-
lx alx appenlis.

Flores paruos,al- Floret
bos , Sc femina
Piri feminibus

proxima ferens, .

1 n . Locus
quam Profpcro

Alpino de plan¬
tis ^Egypcii,cap.

51. tefte , incolx
fermone verna¬
culo Abfus vo¬
cant.

TRIFOLIVM HALICACABVM , SlVE
veficarium.

Cap. x l v i.

CAulesfundit cubito longiores, villosi lanu- btjc.caul*
'gine obdudos , in ramos alternatim ortos,
diuifos \ folia terna, non rarb quaterna, fena, aut Toli*
feptena , hirfu-
ta , ita certe vt
extremum fo¬
lium longe re¬
liqua magnitu-
dine excedat* ,
Olex folio ma-
ius : cx alarum
ortu prodeftnt
fedicuii , quo¬
rum cacumini
in fi dent floftili Flojcuit
lutei, parui :qui- ^eft{*
bus fuccedunt
infignis magni¬
tudinis turgidx
'vefii&j fu(cx,la-
mi gi no fx
na claudentes
duo, tefte Dod. c'utr.ftU.
Arachis (imiliai
Cicer, filu. ab

HISTORIA PLANTARVM

Btd

cerum , Dodonxo mifTum ab Alphonfo Paucio,
Acad. Ferrer. Profcflore.Sed non placet pro hoc
apud Dcd. poni iconem Ciceris fi lu. trifolii , ni
forte error Typographi * qui po fuerit alterum
pro tertio.

Inuenitur [inquit Anguill. ] planta admodum
Dtcycmum fimilis Dorycnio : verdmquum nefciam an fit
fomnifera,non poirtim illud certo rtatucre.

Camct. Trifilium Hali cacabam , feu ' efuarium
vulgo dici ait; aliis vero Cicer.lilu. quibufdara e-
tiam, ac latis inepte Dorycnium. Folia plxrum-
que quaterna , vel quina gerere, vt Loto annu¬
merandum videatur.

C. Bauh.phyt. Trifilium 55. fiue T 'ali cacabam.
Scribit CIuf.Trifolii quoddam genus, fatis amplis
foliis pro plantx exiguitate, a magnis & mem¬
branaceis veficulis, quibus femen luo pericarpio
continctur.appellari.

Montbelgardi prouenit mihi in horto IIl.Ex.
C.VVirt. ex femine Francofurto allato, quod ad¬
huc Odtobri floruit,& femina protulit.

Trtfol.Hah.

iAcaburr, ,
eu ‘veftc a-
rtum

Locus &
tempus.

VVLNERARIA RVSTlCA.

C a r. x l v 1 1.

Defer. Ra*

d IX

CAtflo

F jha

Sapor

RAdi x lon¬
ga, reda,
lignofa, fapore
Ieguminofo :
caules dodran¬
tales , te¬

retes tenues,
hirfuti > nonni¬
hil rubentes:
filta pinnata,
Galegx , pin-
guiufcula,infer-
nc hirfuta , mo-
diceque cane-
fcentia,fuperne
ex luteo vire-
fcentia, fapore
fubdulci & fub-

flores

cile animaduertent , quibus nota erit planta,
cuius piduram exhibet Dod. Qua: nam obfccro
fimilitudo cum Lente, qualem in Anthyllide re¬
quirit Diofcorides.

Gcfn.de hort. Vulneraria Confiltda>mt fideri- r»l»*i
tis,cognomine rujlica : quidam Germani inquit s,lien‘
(impliciter wujiSFraut in Bernenlium agro
(Bacbfjcd nominant.

Lob.Obf. Anthyllis leguminofa Belgarum , Anrhyl-
lis prior Dod. Glaux quorundam. Ic. Pl. Anthyllis
legum: nola Belgarum.

Hift. Lugd. Lotus latifolia Dalcch. cui flores Lotus
priufquam aperiantur fubrubentes, cum rcclufi-'^"*
funt lutei. Semen paruum in breuibus filiquis.
Anthyllis quorundam maior. Item alibi Anthyl¬
lis prior Dod.Si Ripfodus aliquid peritiei habuifi n‘olAti
fet Hirpiam, non pofuilfet figuras&hiftoriasv-
niusplantx in Jiuerfis locis.

Tab. Lagopodium flore albo juciffcr SatjenFlcc.

Er rurfus, Lapogodium flore luceo, (Bcclci* Taba

fcnFlcc. Sed Compilator Tab. non demon ftrat
vbi obferuauerit flore albo , nec etiam deferibit
vt oportebat.

Cluf .anthyllis leguminofa flore luteo Lobelii}cillus Anth.
genuspurpurafeente flore Ferraria accipere me¬
minit. Gl\

Ponx in Baldo Glaux GttiUandini & Belgis An-
thyllis leguminofa. Locv

Vulnerariam rufticam, fiue Panaces Chironi- Tero
um lxue denominatum Gelncro, & vulneribus r,'n*
admotum commendatum , vidi Geneux, Lug- ronlH
duni,&paffimin Germania florens menfe Maio:
Monfpelii vidi flore purpureo menfe Martio de-
latam ex montibus circa Gangcn. Gener Chcr-
lerus attulit ex montibus fupra Apenninum in
pratenfihus quibufdarn Iunio eolledhm , flore
[ vt ait ] fanguinco, vcTrubro , & ex Gotthardo i
flore exquifitS albo. In aridis quidem [ vt refert
Hift.Lugd.] macris , &fabulofis prouenit, &a-
grorum marginibus, Lob.tefte , Lutetiani agri,
Narboncnfis, Germanis & Anglix. Brabantis
hortenfis eft.Dod.

Synon. 5c B
Nomina
.anthyllis
Glaucio Ia'

Glaux non
Ssera

Z. thura A-

Anthyllis
Dtofc. no ej

acri, atquxin
extremis ramis
floribus fubic-
«flafunt , lata
iunt, digitata, oblonga, membranea: flores in ra¬
mulorum faftigio glomerati, luteoli, odore nul¬
lo excellente: quorum finguli ex veficula lanu¬
gine argentea, villofa emicant , parui , folio fu-
premo reflexo , fub quo lateralia duo parua,
quartum minimum roftratura flamina lutea
continentem amplectuntur.

Dod.dicitur gall.AnthyUis prior, Anthyllis ma-
gna.afSvoXisDiofc. Antbylion , antbyllion & an-
tbicellon Plinii. Glauciola quorundam, a nomine
Glauce, quia Glaucem exiftimanr, quamuis non
fit vera Glaux. Eidem in fol. Anthyllis Lenti fi-
milis, ab Auic. 'Labara vocata : qui fic deferibit:
Herba humilis : cauliculi dodrantales: folia Len-
tismodojex pluribus formata , vtraque vero
mollia, renui lanugine incanefcentia . flofculi in
cauliculorum faftigiis lutei , complures , veluti
in vmbella coniun&i , poft quos filiqux parux,
in quibus femen exiguum , radix tenuis ,duriuf-
cula. Hxc ille , cuius icones propoli tx rcfpon-
dent noftrx vulneraris rufticx , verum diferepat
eius deferiptio, & multo magis gallica-Neccon-
: uenic ea platita cum Anthyllide Diofc. quod fa-

TRIFOLIVM IN GENERE.

Cap. XLVIII.

TRi folium, Triaphyllon Grxce , fiue Tri- TrfA
phyllon plura complectitur genera, [aiunt Tnf
Monachi in Mef] & fpecies & differentias. r*!1

Multa fane [terte Brunfelf. ] Trifolii funtge- Mon,
nera, quorum feptem in recepto funtvfii. Tam-
etfi porro plura pafllrn in pratis ac viridariis Tri- fepu
folii inueniantur genera, omnibus plane nota ,ftlf
non tamen de his, vtplacet Matthiolo , tradidit Tr,fl
Diofc.cap.deTrifolio , fed de eo tantum genere,
quod a bituminis odore Afphaltitis dicitur , de
quo etiam fcnbit Gal. q j

Innumerabiles authore Trago Trifoliorum rrif
inueniuntur fpccies. C. Bauhinus verbfeptua- fpea
ginta fibi notas tradit.

Trifolium eandem, tradente Brunfelfio, pra- Tmi
tenfe olus cft , & futurx tempeflatis prxnun- ?r4H
cium. Notum eft etiam , quando album Trifo¬
lium abunde floruerit ,fequentianno , futuras
efle aquarum inundationes. Sophocles vene-
nofum efle putat, nam in eo ferpenteminuenies
nunquam. Fracart.de cont. Trifolium omne ad
contagiones valere feribit. j ut

Nos etiam complures plantas Trifolii nomi-
ne do-

LIBER

ne donatas numerauimus , nouimus. Alt fane
inter felong£ diftantes , fi vel radices foliim,
caules» folia., flores, &frudus , faporem etiam
eonmdejn & guftum , locum item & tempus,
vires denique , lemperamentum , & vfus , truti-
' na non vulgari penficules. Numerauimus au-
a. tem fequentes. Foenugra:cum , Fcenugrarcum
fi Iu. Dalechampii. Loci genus edule , i^ttQyv
t’ Hon. Bello didum. Trifolium Aphaltites , liue
. Bituminofum £ Diofc. traditum. Etaliudhuic
; plane iimile , fed inodorum , fiue non fcetidum.

Trifolium item Americanum. Pro Trifolio inlu-
ti. Per bituminofo & Oxytriphyllo quidam exhi-
'?*■ nent Lotum fatiuam nobis exiftimatam : Trifo-
ore lium odoratum Fuchfio. Corn. Lonicero. C.

,t Bauh.Trifol.Caballinum Gefi Balfaminum C®fal-
pino. Nouimus &Tcifol;um 48.C.Bauh.de quo
noslub Loto lilu. ex codice Cariareo. Trifolium
” odoratum Matth. quod eft Equinum Dodonso,
y9_ Vrfinum Trago, Aureum Gclnero, nobis Trifo¬
lium odoratum , liue Melilotus vulg. odorata,
flore luceo & albo. Trifolio huic p rx ce denti ,fi-
f ue Meliloto vulg. odorat® affinem folio angu-
fl,ore. Trifolium Italicum folliculis rotundis C.
Bauhino , quod nos appellamus Melilotum ma-
'l. grto femine, rotundo, rugofo. Trifolium Itali-
k* cumfiue odoratum Italorum Gefneri, h. nobis
,r‘ Trifolium Italicum inferiptijm , fiue Melilotus
Italica corniculis i neu ruis. Eft & Triphyllon Se-
•a curidac® genus. Adh®c Trifolium pratenfe, cum
* quo Amatus confundit bituminofum fiue Af-
phaltitcs. Et aliud maius purpureum, breuiore
& longiore fpica. Maius purpureum Clufii, fiue
m maius fecundum. Acre & maculatum, quod an
1 ad pr®cedentia,vcl fequetia, referri poffit, non-
. dum nobis certb conftat. Alpinum Rheticum
Aftragaloides Montanum aliud , minus, Tbalio pur-
t. pureum, varians flore rubro, & albo. Stellatum
purpureum Monfpejfulanum. Angufiifdium [picatum,
glomerulis Perfonatie c herlert. Paruum redii, flo¬
re glomerato cum vnguiculis. Capitulo glome¬
rato, rigido. Pratenfe album, fiue mas. Maius al¬
bo flore incanum Clufii. Pratenfe, flore albo, mi¬
nus, & fcemina glabrum. Paruum album Mon-
IpefluIanum,piIofum cum paucis floribus. Albo
incarnatum fpicatum , fiue Lagopus maximus.
Idem flore albo. Anguftifolium Hifpanicum,
fiue Lagopus anguftifolius , flore dilute ruben¬
te. Trifolium quibufdam quod vulgo Lagopus
dicitur, nobis verb Lagopus trifolius quorun-
dam. Trifolium caule nudo glomerulisglabris
& membranaceis, & Lignofum cum glomerulis.
Cum glomerulis ex caulium geniculis.Cum glo¬
merulis tomentofis fecundum caules. Follicu-
laceum, fiue Veficarium minus, purpureum. Pa¬
ruum quoddam , fiue Lotus pratenfis purpurea,
Dalechampii. Pratenfe luteum mas, flore mino-
re,femine multo. Saxatile hirfutiCfimura,fiue ar¬
genteum. Pellatum Creticum. Trifolii genus
procerum Gefnero eft Medica vera,^ nobis dida
Medica maior, eredior, floribus purpureis. No-
i uimus & Trifolium, quod cognominaturMedica
i ’ filu.floreluteo,& rufio. Trifolium cochleatum
marinum, aliis Medicam marinam vocatam- Me¬
dicam fcutellatam,Dodonei Trifolium cochlca-
tum primum. Trifolium 19. fiue fcutcllatum C.
y Bauhino,qu^ nobis Medica orbiculata.Cochlea-
\-c: tum 1. Dodonxi , nobis autem Medica echinata
glabra, cum & fine maculis nigris. Trifolium 10.
fiue cochleatum C. Bauhini , nobis Medica ma-
. gna turbinata. Echinatum magnum hirfutum,
Tom II4

XVII- 5*1

fiue Medicam echinatam magtiam,hjrfutam.Co-
I chleatum friaduduro fpinofo C.Bauh.ini , fiue *m****fof'
Medicam noftram hirfutam echinis rigidioribus.
Tortuofuin quibufdam didum , liue Medicam Medica /*.
minorem Gefneri: an noftram Medicam echina^.
tam hirfutam. Echinatum aruenfe fecundum C.

Bauhini, quod nobis Medica echinata minima. Uponsc**
Coronatum, fiue Medicam coronatam paruam mer.
Chcrleri. Trifolium filiqua falcata C. Bauh. fiue
Medicam noftram lunatam. Trifolium 19 Trifo¬
lio filiqua falcata fimile C. Bauh. fiue Auriculam LotHS
muris & leporis Cam. Trifolium halicacabum,
fcu veficarium.Corniculatum glabrum & niinus fawi£a
C.Bauh. vel fotum corniculatam noflramgla- t&hirfut*
bram ,fceminam: & hirfutam, marem. Cornicu-
latum maius & hirfutum C. Bauhini , quod Loti
corniculati maior fpecics^ nobis appellatur. Lo-
tum corn culatam filiquis Angularibus, vel binis, aes
tenuibus Cherleri. Sil quofum luteum C. Bauh.
quod Lotum filiquofam luteam Monfpelitn-
fium vocamus. Siliquofum rubrum eiufdem di¬
ctum £ nobis Lotus Siliquofa flore fufeo tetra-
gonolobus. Trifolium 57.C.Bauh.quod nomina¬
mus Loto filiquof® aliquomodo fimilem Coro-
nopum ex codice Cadareo. Trifolium filiquis
Ornithopodu C. Bauh. de quo agimus titulo, Lo- 1 otusfilr-
tus Ornithopodii filiquis. Trifolium argentatum quoja flore
floribus luteis. Trifolium redum MonfpelTula- h/^.terra*
num flore rotundo C.Bauh.hoc nobis Trifolium
re dum MonfpefTulanum. Trifolium afperum
Narbonenfe luteum C.Bauhini. Cajididum Do- Lorus orm -
don®i,quod nosalbum, redum, hirfutum valde tbopodiifh-
dicimus. Aceto fum , fiue acidum flore albo
purpurafeente > quod Oxys appellatur. Aceto- Monfpej].
fum flore luteo, a nobis Oxys lutea nuncupa- Trifoi.al-
tum. Trifolii maioris &fcetidi nomine, femen
Anonidis non fpinofie, purpureo flore, ClufiQ,^^"*
milium. Aculeatum Creticum. Hepaticum, fiue oxjs
Trinitatis herbam flore coeruleo, multis aureum hr.oms
didum. Hepaticum flore albo. Hepaticum flore fragari*'.
rubro. Hepaticum flore pleno. Trifolium palu-
ftre.Fragana certe, fi Tragum fequimur , lucana.

dicemus. Porro Fceni]gra:cum lilu. nobis nomi- Medium
natum , Lotum filu. indicamus Diofc. quam & Orchis
Trifolium minus nuncupat Tragus. Sed inter a^‘iS'culc*'
Trifolia etiam recenfetur,Melilotus ^.Tragi.Cer ^»1 '!p*^°
uinum aquaticum Gefneri. Adulterinum. Ba|L? Arbores &
fjarrflce Aretii 5: Ioftphi Simleri de alpibus.Nuc/'"^**;.
^Trifolium apud Diofc. deMaiorana quoque
dicitur,quemadmodum & de Medio. De Orchi-
de [ albo, calcari longo] & ftaphide agria Mona¬
chis in Mef. & de Satyrionc Fuchfio decomp.
med. Tulipa demum quibufdam, Camer. hor.
telle , Triphyllum Safiriutn vocitatur. Trifolia
tandem arbores & frutices traduntur Hift.n.g.
tom.i.

FQBN VGRi£CVM

Cap. XLIX.

IN Trifoliorum claflem cooptandum meritb ^e^cri'
Fcenugraecum, vel ob folia qu® terna, maiufcu- F ^
la, crenata , modo oblonga, modo latiora qu;im *

1 longiora, fuperne virentia, inferne gUuca: tota
planta[inquit Csfal.] femicubitum non excedit,
eftque ramofa. Flores ex foliorum fi nu exeunt f/oret-<
Lupinorum floribus pares, fubcandidi: filiqua sihqu^
palmares &c fefquipalmares , brcuiflimis pedicu¬
lis hsrcntfalta^i mucton^ tenui, longo, inani
Hh

}H

‘8*mtn

MWund

Ttlx

tfdtii

HISTORIA PLANTARVM

femen fiauefccns, odoratura > inxqualc, inferiore
carum parte continetur ferfi quadratum, Caefal-
pin. tcfte, odore quodam, cfim decoquitur me¬
dicato , fuccumquc reddens glutinofum, (eminis
Lini modo : radi* lignofa , fingularis.

Ti£\/f,&in«r Dtdfc.rciedaneas appellationes
'riKfuf jjftpWr [ fort£ vt PJin. ]aliis /2 t!y.tpiarfsu-

yy.tzar aliis* aliis foialvf , aliis \arns , Romanis
Tcenumgrxcum ,,/Egypciis autem tmm dicitur.

Sed maiof pers Grxcarum appellationum i fili-
quarum eft firuilitudine funipta-: hx fiquidem
i corniculis fimiles fune. Cosaitis quidem (impli¬
citer^ cornu dicitur. y.if<n enim cornu fignifi-
cat. Sic Aigoceros i caprino cornu quemadmo¬
dum i bubulino Buceros, quod nomen Theo-
Sthad sili- P^Allic-pUnt* indidit. Fcenugrxcum porrb,
quod Diofc.Teli» vocat , Plinius Siliciam dici c.

Columella abfquealio attributo Siliquam , Var¬
io Siliculam.

Cxterfiin Loto filu. femen fimile Foefiugrqco
Diofc. adferibit , fcdmulto minus: folia
▼erb circa ramos Lotofimilia, 'trifolia, fed mi¬
nora, & maius dorfinr. habentia.

Scribit Hcrmol.rn Diofc.Epiceras ab Hipp. vo¬
tari, quoniam femen habeat fi mile corniculis.

fyiarM

Cdrpm

Curphgs

Soton

Montbelgard: Fcrnugrxcum in horto E.C. Faci¬
le prouenit. GencuSr, & non lorgc k Mcnfpe-
lio, vbi copiose a multis feritur,vidi florens No- Tcmpi
Uembri, & ex femiae deuduo virens tota hye-
me ad menfem Ianuarium , quo merfe quoque
florebat Lugduni in horto Pharmacopxi Vet-
dau. Florens prxterca ob/cruaui Aprilis princi¬
pio, & cum filiquis Maio.

Siliquis, vel Fcrnugrxco , vt refert Benio , a-
bundat regio Peruana, ita vt tinum etiam inde
conficiant, quod bibunt. yjrft

Farina Fcenugrxci molliendi & diffundendi fws
vim habet. T rita v«rb cum aqua mulla coda im¬
polita , ad internas & externas facitinflamma-

r' V O tionu

tiones. Cum nitro veio & aceto trita impofita,
folenem minuit. Dccadutn ad ioiellus commo¬
dum eft, in muliebribus affedionibus , oux ex Kfft&i
inflammatione , aut prxdufione vten confi- Uebres
fiunt. Exprefiiis ab iplo in aquacodo fuccus,
capillos & forfures , Si acboras , manantia capi¬
tis vlcera repurgat. Cum anferino adipe pelli vi¬
ce apponitur, molhcnsacdilatans locos circa v-
terum, Viride Fccnugixcum ci maceto , debili- y,n^
bus & exulceratis locis commodum cfi. Deco- "ofeU
dum veio ipfius ad egerendum inanes alui con-

' - - - - wuiu iwu ij-iiii, uu

Inuenio ( inquit porro ] & Carpum in noftris,& tentiones, & ad graueolent
<irxcis Autoribus vocatum. Ittm Carphon, qua- teneas prndeft. Ouod aure

fjrus

Ittm Carphon, qua'
fi flofculum , Diofc. quoque dixit Boton voca¬
tum : quidam Lobon ( filiquam legendum,) non
Loton credunt, Ego & Lotum dici polle video.
Plinius Anonim fimilem F cenugrxco, Diofc. Lo-
Lofkrfan*. to fcenarixjaut Rutx facium , vt xfiimare liceat,
Lotum fcenariam cum Fccni grxco eandem vi-
deri,aut perfimilem.

Sed quid de hac re Corn. Quod Plinius in-
quit,Fanugrxcum Carphos votari dicit, vide¬
tur etiam Diofc.agrofcere,/! [ feftuca] &

non xaeirif legatur. Buceras autem &; /€goceras
appellationes lunt Hippocraticx, velut Galenus
in gloffis tefiatur, &Iib. i.dc alim. vbi quomodo
in cibum veniar, exponit, Non modo Telin, in-
<juit, fed etiam Buceras , aliqui verb i€goceras,
nominant hoc femen, Noftri hodie ciburaFce-
nigrxei ignorant , fed medicum vfum retinent
officinx, maxime Chirurgorum, qui partim Lati¬
ni voce corrupta appellant , partim ad Grxcx
Focis fimilitndinem BocFeborn nominant. Vul¬
gus tamen ^ibcnpcrjcit vocat, quomodo alii
Lotum farinam appellant.

Dodon. Tragus ,Lonic.& Cordus , fingularis
prxter hadenus rccenfita nhil afferunt , quem¬
admodum etiam Angoillara , cui Fcenugrxcum
fitiuu dicitusiGefn.&Cxfalp. Eft fiquidem hodie
adefi notum Trifolium Fcenugrxcum, atteftan-
•tibusid Lob.& Pena Adu.vt qui Letos norit,
neminem latere poffit , quod duntaxat differte
•videtur filiqua,qua maiore eft ,magilque adtin-
ca,&acurion ftylo. Item Obf. & Ic.Pl. Fcenu¬
grxcum.

BsV.ssacjTheoph. Ipicerts , Hipp. Tj/xet, Ktfdme
& KOfTtor , feu z«ftyof , Diofcoridi.
Plinio si/irw-Columellx Si liqua, Varroni Silicu -
Ja.Olba Arabibus,& Helba,& hclbe , feu hebbe , Si
Aflulba.Ge rmanis ^ocFofjcrn/ siirtcnborn / @i-
bcncjcRcit.aut fu^orn. Belgis, ^fcmjjrtccF : An-
glis, fenc0rotf. Italis , Tiengreco> Gallis , Tenu-
grec, Si Senegre. Vhip.Al fornos & tlhoutu, Hung.
Jenogrecum.

Silicia, tefte Plinio, fcarificatione feritur, non
altiorequatuor digitorum Iuleo , quantoque
peiils traiftatur , tantb prouenit melids. Rarum
dictu, elfe aliquid, cui profit neglig^ntia. Satum

es egeftiores dyfen- Dyfn

v*k

Synonyma

^inguarum

Satio

Locuf

prndeft. Quod autem fitex iplo oleum,
id cum Myrto c?piiips repurgat, & cicatrices in
pudendis exterit Diofc.

Vis cius [inquit Plin.] ficcare , mollire, dif-
foluere. Succus deco &i fceminarura majis plu¬
ribus fiibuenit, fiue duritia, fiuc tumor;fiue con-
tradlio fit vulux,foui ik ir.fufo prodeft. Furfures
in facie extenuat. Spleni addito nitro decodum
& impolitum medetur. Item exserto. Sic &ie- rArH
cmon decodum. DiocLes difficile parientibus
[inflante partus tempore Daiech.] ftmen cius
dedit acetabuli menfurd , tritum in noucm cya¬
this lapx,vt cum tertias partes bibillent, cafida
lauarentur: & in balneo /udantibus dimidium
ex relido iterum dedit, mcx a balneo reliquum,
pro lummo aitxilio. Farinam Fcenigrxci cum Far/»
Hordeo , aut Lini femine decodam aqua mulfa
contra vu!ux cruciatus fubiccit. Item impofuit
imo ventri. Lepras, lentigines , Sulphuris pari Lrfr*
portione mifta firina curauit,Tlitro anteprx-
prxparati cute , fxpi fis die illinens , perungique
prxeipiens. Theodorus Fcenogixco milcuit
quartam partem purgati Nafturtn acerrimo ace¬
to ad lepras. Daniion Fcenigrxci femen aceta¬
buli dimidia mcnfuracum fapx & aqux nouem
cyathis ad menfes ciendos dedit potu Nec dubi- M
tatur, qiun deco dum eius vtihffimum fit vuluis,
interancilque exulceratis , ficuti ftmen articulis
atque prxeordus. Si verb cura Malua decoqua- J
tur, poftea addico mulfo, potus inde ante exte- vuU
ra vuluis, intcraneifque laudatur. Quippe cfim
vapor quoque dccodi plurimum profit. Ala- ^l*..
rumque etiam graueolentiam decodum Fceni-
grxei femen emendat. Farina porrig»nes capitis,
furforefque cum vino & nitro celeriter tollit. In
hydromelite autem decoda addita axungia ge¬
nualibus [cumentibus,inflammarisDalcch.]me- Artie
detur : item pano , parotidi , podagrx.chiragrx*. iolori
articulis, carnibufquc ,qux recedurtab o Ilibus,
aceto ver jt> fubada luxatis. Illinitur & lieni, de¬
coda in aceto , & meile tantfim. Carcinomata,
fubada ex vino, purgat : mox addito radie per-
fanat. Sumitur & forbitio e farina ad pedus ex- '*
ulceratumjongamque tuffim. Diu decoouitur Tufck
donec amaritudo definat : poftea mei additur.

Eft ex calefacientibus mani/cfte ( Galeno i.alim. Ten>>

autorc

LIBER

autore) eundem yfum ad cibum exhibens ho¬
rni ni biLS,quem Lupini :prxfumuntenimipfum
ex garo, ventris fuBducendi gratia. Et ad hoc
muitb magis idoneum eil.quam Lupini.vt quod
ex propria fubftantia nihil habeat , quod difi i-
it- culter egrediatur. Editur etiam cum aceto & ga-
xo ,velut Lupini. Et cubi vino, &garo,& oleo,
plxrique Faenumgrxcum edunt , vt Lupinos.
Quidam etiam cum pane edunt, & fatis hoc i-
pfis obfonii eft , mimW quidem ventrem fubdu-
ccns, fed neque caput ccntans , quemadmodum
id quod cum garo editur aliquorum capita ten-
Catmeque ftomachum (ubuertens : quod in qui-
bufdam efficere Facnugrxcum folec. Succus i-
pfius cum meile fumptus , ad omnes prauos hu¬
mores, qui in inteftinis habentur, fubducendos,
eft accommodus : fuo quidem lentore leniens,
calore autem dolorem mitigans. Quod autem
abfterforix facultatis fit particeps , mtcftina et¬
iam ad cxcretior.em infigat , fcd parcitis ci mei
eft admifeendum, ne mordacitas exuperet. In
diuturnis vero thoracis citra febrem affedibus,
pingues cum eo palmulas elixsre oportet , vbi
autem fisccum ipfum expreflum copiofo melli
mifcucris, ac rurfum luper carbones ad medio¬
crem craffiticm coxeris, tum de mum long£ ante
cibum vti. At hb.S.limpl. Fcrnumgrxcum„ in-
calidum eft cx fecundo ordine > ficcum cx

primo. Et proptcrcaferucntesinflammationcs
exacerbat: miniis autem calidas , & in fcirrhum
_ induratas difeutiens curat. Sed hxc Galenus,
Cxterum ferainisdeco&um maceratis in eo
„ linteohs,& fronti adhibitis, oculorum fluxiones
r auertit , & non foldm capillorum pediculos
(iTWben) cxtirpat.fi caput hoc abluas, fedet-
, lam efficit vt pulchriores , & longiores cuadant.

Semen clyfteribus adiicit Tragus, quibus adurr-
ir. fum tormina ab exulceratione orta vfurpat.
t" Germina , teftc Profpero dc PI. ^Cgjrpti cap.
'iJd 4*‘mox $ feminibus erumpentia, ex ipfifque fta-

L;.. t,m profilientia plebei comcdunt,przfcrtimque

mulieres pinguefieri cupientes : per vrbem mul¬
tas maffas terrx plenas feminum recenter pro¬
ducis germinibus vendendas ii ferunt.

***** Sciendum porrb vnguentum ex Fcenugrxco

qnod T^x/r eft, & no i Telo infula, nomen habet,

k Diofc. prxparari, quod recipit Fanigrxci lib.5.
olei ft. nouem : Calami ffe.j. Cyperi ffi.ij. qux
fimul ad die* 7. in oleo macerantur , itavt ter
quotidie commoueantur. Deinde excolantur ,
& reconduntur. Alii pro Calamo Cardamo-
mum 1 pro Cypero , Balfami lignum fimul
macerant. Quidam oleum antea his fpilTant, &
eoftea Fccnumgrxcum in ipffi macerantes exco¬
lant. H attenus Diofc. Plinius autem aliter hoc
vnguentum , aft corruptiffira^ , prxparar i prodi¬
dit, qui dicit : Telinum fit ex oleo recenti. Cype¬
ro, Calamo, Fasnugrxco : confenticns quidem
La&cnus cum Diolcoride : fed quod addit : Me¬
liloto , meile, & melino, Maro , Amaraco : Corn.
ad Telinum pertinere non putat : &quxdam
exemplaria pro meile & melino, habere mello,
fiulla certa fignificatione :& melinum recipi in
Telinunijfatis abfurdum cfTe. Hodie bene parari
)fa. Pol^e > ted non haberi. Czterilm vim ei tribuit
Diofc. molliendi abfccffiis, & maturandi, ac con¬
coquendi. Maxime autem conuenire ad omnes
circa vtcrum duritias. Infundi etiam xgr£ pa-
nentibus , quum excretis antea humoribus loci
obaridi fuerint redditi : itemque ad fedis inflam¬
mationes. V tiliter etiam infundi, fruftra ad ege¬
rendum nitentibus. Furfures quqque & achoras
Tom II.

xvir- i**

(detergere.Etadimbufta & perniones cum cera.
Maculas etiam Solares deterere , & medicamen,
tis ad faciei nitorem inducendum paratis mifcc-
ri. Eligendum efle recens. & quod Fcrnigrarci
odorem non admodum referat, ”c manuspur-
get, & in fapore dulcedinem cum amaritudine
repraeienter. Tale enim elle optimum.

FOENVGR.i£CVM SILVESTRE

Dtilcchampii.

Minus eft
fatiuo, 1
caule tamen
dodrantali %£■
interdum -. fu¬
lta gerit ter¬
na , & inter F /ore/,
hxc flores ptx
totum caule :
corniculatas
fili quas multb
breuiores ,
fefcunciales ,
rccuruo , va¬
cuoque &c te¬
nui mucrone
donatas ,
qu^mjn fati¬
uo tamen la¬
tiores, femen
quidem con¬
tinentes iri¬
nus '.radicem longam, I)gnofam,furculofam.

An dc hac Anguili. ait : Famugrxcum filv*
quo in multis iocis vtuntur pro Meliloto ? Hift.
Lugd.Foenugrxcum filv.Dalcchampii.

Gener Cherlerus attulitMonfpeho colle&um 86
m via Frontigmana verfus Balleruch , florens *
Maio & Iuniojlulio filiquas ferens.

TRIFOLIVM, SIVE LOTVSHIE-

razunc , edulis , frliquofa.

Cav . L.

Trif®-
ibi , aut Loti

genus eft edule,

fi non. Bello
credimus , in
foro enim eiuj
filiqux , ante¬
quam d ure fce*
reincipiant, ve¬
nales reperiun-
tur, i pueris Sc
foeminis hben-
tiflime eduttir,
fuccofx funt 8c
dulces , Pifi re¬
centi* guftu :
multos, tenues
caules 2 radice
profert , folia
Trifolii , angu-
fta, cra/Iiufcula,
aliquantuldm
mucronata, terna femper fibi coniun&a : flores Tlortt-
luteos Pifi , quibus fuccedunt ftltqu* rotundx
Hh 2

H*

locw.'

icmcn.

HISTORIA PLANTA RVM

falcaijj, ac pro ratione piante , magne ; inxet fe -
getes inuenitur , & in marginibus agrorum fre-
quentiflim£,herbaquc omnibus nota cft. Huius
femen Allragalo Monfpciiskfiura non multum
abfimile Cluito videbatur , quod cura aliis ab
konorio acceptis terre conamilerat, fed non na¬
tum erat 8c illi , &mihr, habebam enim ego a
charilT. Fratre C. Bauhino , quod ab eodem Ho¬
norio nomine h tertium en Creta acceperat.

Continebatur autem in Aliquis corniculatis, vn-
cialibus,femicircurli inllarincuruisigeminis, co-
caua parte canaliculatis , pedicelio panio in fo¬
liatum exitum, corniculorum extremum capien¬
te, dependentibus, denrofar&u,paruutn,leuicer
s r comprelTiim , quale fere Fcenugnci, fcd minus,
n,‘( ' fapore dulci. Color cum tliquar, tum feminis cx

ruffo obfoletus.

I feu h ieraflz.um Cretica , Belli. Lotus
Cmicrfjptfp.Bauh.

S ih$M*

TlUFOLIYM ASPHALTITES
flue bitumino fum odoratum,& non
odoratum.

h1'*

Otter
T aci ut
fltrtt.

hilf.Germ. Trifolium A^haltites, bargfUc vo¬
cat. Trftl.

Caft.Dur. Trifolium bituminofum- Bellon.
Obf.Trifol. cognominatum Menianthes. Tr.fot.

Dodonorus Trifolii huius meminit his verbis: 0v.,„ f
■elpj>\w, &vti Diofcor. icribitoTjTe«?yMcxGrteci /o».

■■•ntht

nominant, plsrique 'Mwl mv^tc : alii \s-cpd\-noY: tes-

nonnulli xmtov: Nicander etiam 7? miitpco/ ■ Ro- f

%

mani Trifolium acutum , aut odoratum: noitra

Cn;ut\

T nptlt

H utut Tri -
fohi $arit-

TriJol.J-

fpnhittttTit
acutum o-
ttorarum.
Trtfol. A-
fphal/ites
Lotus Aegy¬
ptia. Han-
Uichocha,
Oleum

Trifolium

j/Jphaliitef

TN fruticem
[cxcrefcit Tri¬
folium bitumi¬
nofum, cubita¬
lem & fcfqui-
cubitalem, vir¬
gultis rigidis
incanis, ac etia
nigricantibus
ft natis : folia
terna , per pri
mam adolefce-
tiam rotunda
mox oblonga-
tur,in acumi
natum mucro
nem definen-
tia , incana iti¬
dem & hirfuta;
odore bitumi¬
nis faftidiofo,
taftu glutino-
fo -flores non plan£ glomeratim congefti, fed
oblongiori capitulo difpofiti , colore purpuro-
yiolaceo , quorum finguli vnum folium latius
fiurigunt, duo lateralia replicant: quorum com¬
plexu quartum comprehenditur apiculos luteos
continens : ex calycibus oblongis, ftriatis, villo-
£ s : femen sigrum , afpcrum, hirfutum , in cufpi-
dem deiinens foliaceum , eiufdem cum reliqua
planta odore, Catfalp. fapore medicato. Conge¬
ner buic , totoque adeo vultu idem iamdiu colo,
excepto eo , quod folia quidem odore omni pe¬
nitus deftituta funt : flores verb fuauiter , licet
obfcurc, redolent.

Monachi in Mef Trfielium Afphaltirium, fl¬
ue acutum, aut odoratum , pnfens Trifolium
appellant. Mattii. autem Trifohum Afphaltite,
&z rurfuslib.4.c.ic9.Lotum -digyptiam,quam,vt
Sc reliquas Loti fpecies, Serapio Handachocha
indifferenter nominat, & e cuius femine Oleum
exprimatur,Mauritanisad articulorum dolores
expetitum. Neque enim fieri ex vulgaris Trifolii
femine , vt quidam aberrantes exiftimarint , fed
cx omnium Lotorum femine, & cx eo tantdm
Trifolio ,quod Afjphaltites Grxci vocant. Idem

a:tas Trifolium bituminofum. Auicennte Tarifi-
lon eft,non autem, vt quidam cxiltimant, Han-
dacnocha. Sub Handachocha: fiquidem nomine Trlfik
AuicennaDiofcoridi Lotos diftas comprchen-
dit. Defcnbit Trifolium iftud etiam Scribonius^"*
Largus cap.1^3. Mirum hinc quod olim legebant
apud Diofc. IzJjtxjn.vf , ncc mentionem faciebant
vllamOxytriphylli Scribonii. Lotal

Lonic.defcribit & depingit, primo anno pro-
uenientem plantam dicens : Lotus, quem Diofc. Trt.L
deferibif , flmplicitcrque Lotum nominat , ex a-‘ Ajph*
liis praecipuus eft , diciturque Grxcis Triphyl-
lon , Lat. Trifolium , Diofcor. etiam Afphaltion
[ ^ai Rflce ] ab odore, & Oxy triphyllon,ac Me-
nyanthes. Ha?c ille, qui defcnbendo Diofc.fccu-
tus, ait habere folia fimilia Loto arbori. Tol‘*'

Gefn. de hort. Trifolium quoque flmpliciter Ynftl
vocarLfcribit,^ Afphaltites [bituminofum]quod f impii,
cdm adultum fit, Oxy tri phy Ilum etiam dici me- Oxjrr.
reatur : quamuis hoc aliqui Veterum [ vt Plin. ] lum
fpecie diflinguant ii duabus aliis eiufdem generis
fpeciebus.

Trifolium Afphaltion Turn. Angi. vocari tra¬
dit piebe trtfoly tfUflert.

Lob.& Pena Adu.defcribunt ac dicunt,Afphal-
teumfeu Menianthes Diofc. Iidem Obf. Trifo- ' T
Itum Afphalteum flue bituminofum , & Trifo¬
lium odoratum Plinii , quod fynonymum in Ic.
Pl.omiferunt.

Camcr.horc.Trifol.bituminofum. Gal.lib.de
Ther. ad Pifon. de hoc Trifolio Afphaltite , flue GaKj*
Hyacinthino. Matth.in epift. Galenum neoli- !
gentia arguit in legendo Diofc.hb.^.cap.io6 .‘^Ex
Sophocle tamen & Simo Medico Plinius idem
prodidit, & Aboali cap .6517. cum errore floris,id
quodScaligeranimaduertens exoter. cxcre.153.
dift.io.inquit, hoc non cafu , fed fapientis cuiuf- qat
d.im cogitatu produdlum ad experimentum tMr*
fui fle. Sed IuI.Alcxandr.refpondct , librum il-
brum illum haudquaquam ^ Galeno fuifle edi¬
tura, &: ob id non e fle opus aliquo defenfionis
genere. At de his inferius agemus.

HifLLugd.vniusplanta: duas figuras exhibet: Hifti
(ub titulo Trifolii A fphaltitis, vnam quidem ro- ntt-
tundis foliis,alteram vero longioribus.

Tab. communia nomina retinet. Afphaltium
TrifoliumdnquitMarantha, quod in Campania Tr4*l
infignem bituminis odorem habet : in Hetruria
tranfplantatum, nullum prorfus fpirat : quod in fpiret
caufafuit, vt ibi pro Afphaltite non haberetur.

Textor depefte vulgo Trifolium foetidum no- Tr,f,i
minat.

Trifolium bituminofum Csfalp.Diflamnum
ab incolis Ilua: propter vires aduerfus venena
celebratas nuncupari feribit , & a Diofcondc E.. «
nicion , quod nos ha&enus apud Diofc. non Ie,
gimus.

Cafparus Bauhinus Trifolium Bituminofum
o’%ytu>\ov unwarSif &: o.opd.Knvi nuncupat: ac apud
Matthiolum hxc feribit: folia , qu.T ante caules
prodeunt, rotunda funt , vt figurae Matth.mino-
res oftmdunt , cum vero caulefcit,&adultaefl,

acumi-

Liber xvii- ?<-?

acuminata redduntur, quare neutiquam binx fi- '
gurx retinenda: , vt fecit Herbarii Lugd. author,
alterum rotundis,alterum longioribus foliis no-
minans,idcircb vna figura exprimere voluimus.
Et rutius in animad. in Hift. Lugd. ait: prior fi¬
gura piius prodeuntia folia cxprimit,altcra vero
h ciim & rotunda Si longa exprimat , feruanda e-
rat, rcicdh priore. Nos huic animaduerfioniita
refpondemus : Si Matthioli prior icon falfa erat,
potcratreiici, vel retineri, monendo falfam eam
elTc: verum ciim non fitfalfa, fed bene' exprimat
nuper natam plantulam , Si iam dudum iculpta
clfet, curTypograpus Rouillius na&us perfe¬
ctiorem Sc plures partes exprimentem, non cu-
rallct etiam fculpendam , Si vtramque propo¬
nendam? Ea etiam quam exhibet C.Bauh.imper-
fedta cft, non enim exprimit prima exeuntia fo¬
lia ,necpo(Tet per eiusiconem nouam nouella
plantula agnofei ,'cura ille voluerit vna figura,
Vtraque exprimere folia , eccur non fecit, &ita
minus mancam habui lfet iconem

In agro Lucenfi , circa Lunam & Carram di
Malia, Si vniuerfam Hetruriam notiffimum.
Hyemis frigora apud fios ,infit Canter.) fert. Se¬
men ex Italia allatum,terrxque mandatum plan¬
tam profert foliorum odore bituminolo, Italicx
nihil vel parum inferiorem. Semen itidem fapo-
re Italicum refert. Sin autem , femen in Germa¬
nia educat? piant? rurfus feritur, ftatim fapore
& odore produ&a planta deficit. Et vel hinc pa¬
tet vcrillimum illud elte, quod Porta prodidit,

6 variis nimirum terra: qualitatibus in quaiillis
varia herbarum genera exoriri , natali folo , cac-
loque familiaria. Sic tophacea terra Afphaltites
Trifolium producit , vndemons Neapoli immi¬
nens tophaceus, b Galeno Trifolinus didtus eft,
ex huius Trifolii copia. Nafcitur , Hippocrates
is non Cous, fed Hippiatros apud Dodon. ait , lo¬
cis fragofiSjVtRuelliiconuerfio habet. In Bel¬
gio ac Germania, nufquam fua fponte, fed in
hortis tantummodo fatum prouenit , vbi Iulio
& Augufto demum menfc floret. In maritimis,
Cxfalp.tefte, nafcitur gracili folo, copiofumin
Ilua. Ego vero florentem obfcruaui menfibus
Octobri, Aprili ,Maio ,&Iunio Monfpelii citea
Caftelneuf.In horto prxeeptoris Fuchfii Tubin-
gx,&Tiguri apud Gefnerum. Patauii virentem
Decembri. Bafilex in horto D.D.Focl.Platcri, &
Theod.Zvvingeri florentem menfe Iunio,& Se¬
ptembri cum femine maturo , ob loci forta/Iis
humiditatettv.ibi non fert Hyemem,nifi repona¬
tur, nec primo anno caules producit : floret Au¬
gufto. In Creta nihil vulgatius.

* Semen Si folia, authore Diofcor.in aqua pota,

pleuritidi, vrinx difficultati , morbo comitiali,in
nter. principio aqux intercutem, his, que vtero ftran-
ulantur, auxiliantur.Ducunt etiam menfes.Ex-
iberi vero debent feminis vhc. iii. foliorum
l,°' vnc-iiii. Opitulantur etiam commorfis ^beftiis
venenatis folia trita: cum aceto mulfo pota.Qui-
*m dam narrant totum deco&um fruticis Sc radicis,
•tum &f0liorum , fi commorfis Merpcntibus affun-
datur,dolores eximere: Verum fi eaaqua,qua
quis curatus fuerit , dlii, qui vicus habeat , affun¬
datur, ipfum eadem pati , qux illi, qui commorfi
fuere. Quidam etiam in tertiana febre, folia, aut
na femina tria cum vino bibenda exhibent : in
m* quartana quatuor, velut qux Circuitus febriles
exoluant. Ammifcetur etiam antidotis Trifolii
radix. At Veteres alii, quod Dod.teftatur, non
radicem modo, fed Sc femen ipfis admifeuerunt
vt ex plurimis compofitionibus.lib.i.de Antidv
Tom. IL

apud Gal. videre eft : Tberiacis , videlicet Aihi
Galli, Zenonis Laodicei, Claudii Apollonii, Eu-
demi,Hcraclidis,Dorothxi,& Herx. Serfesrtxfe

TrifoliumPlinius fcit credi prxualere contra lliut
ferpentium ivtus Si fcorpionum , ex vino aut
pofca , feminis granis viginti potis : vel foliis Si
tota herba deco&a : ferpcntefque nunquam in yeite*k
Trifolio afpici. Prxteiea celebratis aucoribus,
contra omnia venena pro antidoto fufficere 2,5.
grana eius , quod Menyanthcs appellatur , tradi.

Multa alia prxterea in remediis eius feribi. Sed
ipfum contra fententias eorum grauiffimi viri
autoritas mouet. Sophocles enim Poeta vene¬
natum id dicit. Simus quoque c Medicis, de-
co6ti,aut contriti fuccum,infufum corpori, eaf- ^
dem vredines facere , quafi percuICs a ferpente tantum con*
tradit. Ergo non aliter vtendum eo cenfuent, tra ‘ientn*
quikm contra venena. Fortaflis enim Sc his vene¬
nis inter fe contraria erit natura , ficutmuitis
aliis. Item animaduertit femen eius, cuius mini- . «

mafintfolia, vtileeiFcad cuftodiendammuli fc^tCatc
rum cutis gratiam , in facie illitum. ItaVlinilis. nUJ (

Et hanc fententiam Simi Medici a Plinio addu-
<5tam [ inquit Corn. ] habet etiam Galenus ift hb.
de Ther.ad Pifon. Trifolium, inquit , herba qui
Hyacintho fimilis eft, quum Veris tempore pre-
gnans fit, & femen agrefti Cnico fimile habet, fi
quis tur.cipfam valde decoquat : Deinde mor-
fum phalangii,aut etiam viperx,ea aqua perfun-
dat, fanat ipfum, &ftatim doloris exortem efficit.

Si vero quis in alio non commorfo , fanum lo-
cum eodem fomento peifundat, eundem fen-
fum, Sc eofdem dolores, omnes commorfo fimi-
les inducet, vthic effectus rcuera admiratione
dignus fit, eandem herbam Si morfum fahare,&
fanum locum beftiarum venenatarum modo Nec
maleafficere. h ncGalenus. Nec alia eft Diofc.
fententia. Non enim de eadem numero aqua,

Diofcoridis verba accipienda funt : namhxcrcs
nihil miri exhiberet : fed dc ea , qux eadem fpe- gelent de :
cie cft, qux contrariam vim in commorfis, quos fenfio contrA
lxdit : non fine admiratione oftendit. Impu-
denter itaque Qalenus damnatur , velut qui
Diofc. fententiam non intellexerit, ab his, qui
ipfi parum intelligcntium ftupiditatemhac £>ar-
te declarant. Gratiam aUtcm habeo pro Gale¬
ni patrocinio aliis, qui librumillum interfpurios
referre mallent, quam pati,vt Galenus hic cxcu- M*ttk. r£
tiuilfe dicatur. Siue autem genuinus, fiue fpu- freh,
riusGaleni liber fit, non propterea ^ viro do-
6to, qualis Matth. videri ambit, tam friuole ftupi-
dicatis,autignorantix ftigmate notandus , fed
potius fideliter, quod equidem vereingeniofum
virum decet, excufandus fuit, vt qui non Ampli-
citer locum fanum dixerit , fed duntaxat I dido
morfu liberum , quod Galenus his verbis innuit;

Sanum locum in non Commorfo. Nec locus Im¬
pliciter lanus medicamentum tale quodrequi- ^
rit. Mepfa

Hippocrates [ait Dodon-.] Trifolium non fo-
ldm menfes prouotare , fed & foetus ciim fiimp- -

tum , tumappofitum expellere tradit : Mulier, >

inquit, fi ex partu non fuerit purgata , Triffiliuin
in vino albo bibendam dato , hoc etiam menfes
educit U. foetus. Et alio loco : Idem etiam (de Fg,"l
Trifolio feribens ) appofitiim menfes erumpere
facit. Scfcetumeiicit. Garterum Trifolio , quod
Afphaltion Galeno dicitur vis calida Si ficca,vti
bitumini , vtrimque tertio ordine , proinde po¬
tum laterum dolores ab obftru&ione itfuat , Sc
vnnam,menfefquc pLouocac.

in 5

Dcfcripcio,

C Auhj.

Telia.

Vier es.
Trullnt.

locui.'

PcfcrlptLai

W4

s HISTORIA

TRIFOLIVM AMERICiNVM.

TRifolio
bitumi¬
no fo li mile
quoddam re¬
pemur , quod
caules fert & ra¬
dice coplures,
rotundos , ra-
mofos, in latus
declinantes -.fo¬
lia in lingulis
pediculis ter¬
na , colore in
virore lubni-
gra, figura rotu
diufcula, primis
& 8 radicibus
exeuntibus bi-
tuminofi Tri¬
folii, forma, co¬
lore , & odore
quoque qua-
dantenus fimilia , latiora tarrten & per ambitus
magis crenata , flores in fummo ramulorum ex¬
eunt , exigui, fubcandidi, fpicatim digefti , frii-
{tus inde rotundi , aliquantulum plani, Aphaces
(Vicia; lata filiqui , flore luteo ) i nobis ( inquit
Dod. ) dclcriptx femini fere limilcs. Radix in
plures diuiditur.

Cicerum Trifolii bituminofi fpeciem odor
grauis,& cius odori haud multum dilIimiIis,Do-
donio oftendere videtur.

C. Bauh. phyt. Trifolium n. fiue Americanum.
Tab. Trifolium Amtricum 3nto&ntfd>cr Hec. Ita
& Lob: Qbl.& Ic. Pl. & Cam.hort. Hili Lugd. &
Dodonxo Trifolium ex America in Belgium illa¬
tum cfl , vbilulio & Augullo floret. Carfalp.
Trifolii quoddam genus latifolium ex America
allatum,odore ingrato.

Nos Trifolium Americanum primb vidimus
Bafilex in horto D. D. Fariic. Plateri. Eius femen
Stutgardia accepimus, ferendum Montbclgardi
in horto Ill.C. V virU

ARBOR TRIFOLIA INDICA.
C a p. LI.

HAud

quicqua
curans admi¬
nicula, per fe
ce£te furgit,
caule , velli
mauis , trun¬
co, quadrato,
breuiflimis
pilis hirfuto :
foliis ornata
quoru priora
exciderant,
parre infe¬
riore quoque
hirfutis , ter¬
nis, anguftis,
Trifolii bitu¬
minofi , ex
longo pedi¬
culo, faporem
manifeflum

PLANTARVM

non animaduerri:

Sata in horto III. Principis , palma non mul- Locus
tum altiorerac Iunij principio.

LOTVS SATIVA, ODORATA,
annua* flore cxruleo.

Cap. LII.

PLanta cll cubitalis , Se fcfquicubitalis , caule Dcfcri
redlo, gracili, Unato, nonnihil angulolo, mul-
tisalis concauo , inani : fMa Meliloti vulgaris, Fol,M'
terna iunda , pinguiufcula, per ambitu crenata,
longiora quam laciora,fapore acriufculo -.floribus
vero glomeratis. pallide caeruleis, Trifolii pratelis
vulgaris xmulis, minoribus , prxeipua ex perti¬
naci odoris luauitatc quxfita eft gratia : quos
echinatacxcipiunt oblonga capitula, femine mi-
Iiaceo fuluo referta : radix gracilis>fimplex, alba, &*Ji»
paucis au da fibris, redk fere demittitur.

Lotus latiua Cordi , Camer. hort. ic ad Hili. Synoi
Matth. Lotus odorata, aut latiua peritis llir- &n01
pium.

Matth.incom.in Diolc. cum magnis iconibus
tam lat.qu^mitalicis,& Hili. germ. Lotus filv.fi-
ue Lybica, an nalcatur in Italia, non audet affir¬
mare, quod non meminerit, a fe ibi cam vfpiam
vilam. Verum in Bohemia copiofam admodum
prouenire, floribus in capitulis cccruleis, vocari
germ. it?ilbcr ©teinflee / & ©ibengc^eit. Et
mEpit. ab Arabibus Handachocham nominari.

Et hac Matth. Vbi vero Lotus hxc Matth. Ipon- Matl'
tanea,vel filv.de qua hoc capite agimus, compe¬
riatur nobis nondum conflat , necfcimuscur
non potius dicatur latiua, qu^rn vulgaris Offici¬
narum Mclilotus, fiue Tiilohum odoratum vul¬
gare. Olim Matth. dicebat fe fxpius vidilfe her¬
bam quandam floribus luteis, de qua dubitabat,
an DiofcOridis elfet. Iconem etiam proponebat:
nunc illam plantam reiicit, & filentio plane prx-
terit,quafi nunquam vidilfet, vel falfa commen¬
tus cllct : hic filent , filent etiam eius glo flatores
Sc patroni.

Caftori Lotus filu. fcd mali? noftro iudicio.

Dod. A»7cr Diofc. <3 c nonnullorum vfim- rer-
J)ov nuncupatur , Latin. Lotus vrbana, Se Lotus
fatiua,quibufdamTrifolium,nur.c & Trifolium
odoratum, Gall. Trefle odorifer anr, Germ.©ibcn- Trifd,
Qctxeit/ Belg. ©cncn gljctiibe cruyt. Fuchf. rAtum
his addit , Officinis fimplicitcr Trifolium dici.
Tragus hoc depingit Se defcribit,dicens. Tnftl

Scribor. Larg. [Oxytriphylli nomine) plan-«i
tam hanc depingit. Germ. ©ibcngcgcyt appel-
lant.proptcrea quod lingulis diebus fepties o-
dorem habeat & toties etiam amittat , quamdiu
in horto crcuerit. Decerpta autem & exfic ca¬
ta odorem fuum perpetuo r etinct , qui certij
pluuiola temporis conftitutione , & tempcllate
imminente multo vehementior ell , fic fane vt
totas xdes odore fuo compleat , quo nomine
tempeftatum nuncia, German. vero «jcttcrFraut
haud iniuria dici poflet.

Sunt porrb qui prxter omnem rationem huic
noflro Trifolio peregrino , Nardi nomen tri-
buant. Ad Latine aliter appellari non potell,
quam T rifolium acutum & odoratum. Qpir,i^

0cr t>nnb ttolriecbcnber fice quo de Diolc.hb.j. MenU
cap. 114. Cognominatur aNicandro in Theria- thes T
cisMenianthes & Triperalon , k Diolcor. vero tA,on-
Cnicion,AfphaItion Qxytriphyllon. Columellx
denique lib.C. cap. 16. Trifolium Symonianum. mini*

Quoties

LIBER

Quoties in Galeno , Plinio , Rhafe, &NicoIao,
Trifolii mentio habetur, toties Trifolium odo¬
ratum hoc inteiligendum, quemadmodum Man¬
lius rede docet.

Dc odorato Latifolio feripsere & Arabes,Sera-
pio cap.9.& Auic.lib.5.cap.543.apud quosbxcil-
L^/ts lm'S nomma Eguntur: h andacbocha.Ljtbos, g arch,
ir/, °S> ^ Tbuff’ Quod fi feripta horum examinaueri-
£ mus, deprehendemus Trifolium odoratum , do-
mefticam illis elfe Handachocham,pratenfe ve-
\ us m ro filueftrcm. Ec h&c Tragus, cui fi verum Trifo-
■rbana lium bituminofum cognitum fuiffet, hanc plan-
'r,tus tam nunquam exiftimaffet Afphaltion Diofcor.
Plinii, Galeni, & aliorum, vt Scribonii. Ledores
igitur admoniti lint , ne fidant viribus d Trago
huic planta: tributis , quum fint Trifolii bitumi-
nofi : Oxytriphylli quoque nomen non male
tixgj conuenit Trifolio bituminofo.
i». _ Hift.Lugd.pag^otf.TnfoIium odoratum alte¬

rum, fiue fatiuum. Et pag.^ oS. Lotus filu. altera
Matthioli. Sed & nimium rudis in re botanica,
conlarcinator Hill.Lugd.fi vel leuem plantarum
cognitionem habuillet , non duas vnius Trifolii
figuras pro diucrfis exhibuilfet.

1 wr. Plinius Loti latius foliis, Corn.tefte,afcripfit,
rm qus Diolcor. exprello fucco attribuit. Officina:
m Trifolium odoratum vocant , Wolrtcc^enben
fice, alii fibengct$cit appellant , quodfeptics
in die odorem mittat.

Confuse fanc Lonic.hse deferibit, qui modo
Trifolium odoratum , & Lotum fatiuam : modo
Trifolium acutum , Plinii Afphalcion , Arabum
Andachocham, Officinarum fimpliciter Trifo-

\ApJ«4 ^Um C0gn0minaf*

1; (tl_ Geln. de hort. quam olim male Lotum filu.
elfe putabat, nunc Lotum fatiuam , Herbam ca-
fealem gt^erfraut, ©tunbfr^ut appellat. Item
\um Trifolium caballinum in Italia plenfque vulgb
}'aum vocatum. Aliis etiam Triphyllon , Trifolium , &
Trifolium minus, t3ibcn$£%eyt interpretatur,
fedfalsb.

I ?Qna Robert.Conft.apud Amat.in Diofc. Cytifus,

| , ^ Trifolium odoratum effe non poteft[vt vult A-
mat.] quia Trifolium odoratum Herbariis , vt
Lonicero, nihil aliud eft, qu^m Alphaltion Pli¬
nii, &c Trifolium Diofcoridis , quod fingulis an¬
nis emoritur. Eccur ftirpium peritus ( fi diis
placet ) non obieruauit aliam etiam plantam
dicfTiifolium odoratum , qualis eft Matthioli
& Amati Trifolium caballinum, quod multum
& Loniceri Trifolio -odorato differt, nempe,
quod noftra Lotus fatiua eft : male etiam,vt an¬
te didum, vocat Alphaltium Plinii , & Trifolium
L fa Diofcoridis.

Qu^m rede porrb Anguiil. Lotum hunc , in
i ius Flandria, &c Hifpania Balfamum didum,filue-
ftrem vocet, intelliget is, qui titulum huius ca¬
pitis vel obiter infpexerit.

t Mich. Ncand. in Phylleis , Trifolium o^vtjv-
«?yMo^aut AV?aA77oy vocat, aft confundit Trifolia,
;„ut nec bituminofum bene olet, quod afferit.

,um Loti alterum genus peregrinum apud nos I
unum taios j- inquit Csfalp. ] Trifolium balfaminum
vocant, ob odoris vehementiam , qui fpirat e
femine, flore non in (pica , fed in rotundiscapi-
tulis cceruleo. Serapio hoc intelligere videtur -
per Melilotum , inquit enim , Herbam elfe foliis
rnm r°tundis,&c. putauit ante ^Diolc.ita vocari co-
\ Lotus ,ore Croci, odoratum. Lob.& Pena:, Hortorum
odora Lotus, eft verior Diofc. Germ. Gibcn^
£te^cith-ftfit. Belg. Ocucntfctybcn claucr of
Fruyt. Cum arbores, frutices, & aha, fpecie , fa-
Tom I. r $

XVII.

5 r>9

(cie, frudu, & floribus differentes planta: Loci
dicantur, quapiam bonitatis commendatione,
potius qu^m inter fe conuenienda, videtur hxc
nomenclatio huic Trifolio attributa , quafi quod
exteris Trifoliis excelleret, inque paradifis &
latioribus locis oriretur, didum foret Trifolium
AdiTjy, fiue volupe, & voluptas, i verbo a» , vt
fitadlufum ad VlilTeos, &Epithetutn ^

apud PJomerum , qui vocat rofeidum Lotum, Rofada Lv
Deorum lubefcentiam. Proinde coniedura ple- tus
na fert, veram vrbanam illam, ver$ dici Lotum, Deorum
qua: domi hodie colitur,decerpiturque. Et Obf. l“LeJc'ne"*’
Hortorum odora Lotus , Perperam Trifolium A-
fpbaltaum Diofc. Fuchfio.Lotusffatiua, fiue Trifo- mn efi.
lium odoratum alterum Dodon. Lotus filu.An- F r Kat-
guill. & Match. An Mei Frugum Theophrafti?
Angl.(£arbcnclauer. Hifp.Trebrf Real. *umt

C. Bauli. phyt. Trifolium 45. fiue odoratum,
vel Lotus hortenfis.Quibufdam ueA/ e77&vThco-
phr.7.hift.i4.Mel frugum Gaza vertit.

Pona: in Bald. Lotus filueftr. Anguillarx Sc
Match.

In hortis tantum habui , vt Geneux ex femi- Locus
ne deciduo , florentem Maio & Odobn, viren- Tenipu*
tem lanuario. Sicuti Lugduni qu<*quj Balilex,

& Montbelgardi quotannis le renouabat. Do¬
don. authore floret Iunio , Iulio ac Augufto in
hortis cdm in luperiore, tum in inferiore Ger¬
mania , in Italia, Gallia, ac aliis regionibus feri-
tur,’nec fponte prouenit quod Anguillara tcfta-
tur. Ecliccc in Baldo repenatur , tamen & ibi
primum lata fuit.

Extradus, ait Diofc. fuccus addito meile ocu- Y,rcs & r-*
lorum argemas , nubeculas , wjy.aux-m [ albugi- o 'culdruni
nes vocant ] & qua; pupillas oculorum obfcu- 9/>/*
rant, expurgat. Vim autem mediocriter conco¬
quendi, & reficcandi poffidere Gal.ait , &c in ca-
hditatis , fngidatifque coniugatione mediam
quodammodo , ac temperatam effe- Qux ccrtd TcmperL.
lacultates , id atteftante Dodonxo , in hoc odo¬
rato Trifolio conlpicux lunt. Noftri , pergit Do- oleUTTt
don. oleum in quo folia , florefque odorati hu¬
ius Trifolii macerata, recentia vulnera glutina- Vti^ner*
re tradunt 5i& ad puerorum enterocxlas , bubo-
nocxlalque plurimiim commendant. Interpo¬
nitur &arida herba veftimentis, qux ne h tineis Do/l
rodantur, defendere putatur.Dodonxus(nelcio °*-rer,e‘ *
inquit Cam. ) quibus rationibus addudus , exi-
ftimat haberi poffepro Oxytriphyllo Scribonii,
ad venena & morbos peftilentes commendato.
Frequentiflim e feritur apud Heluctios propter Cstfeus
quoddam cafei fecundarii genus , Claro nenfem
vocant, quod hac potilfimum herba condire fo-
lent. Vide Gefn.dc operib.lad.Eius olei vfus eft
ad corroborandos neruos. EthaicfuaCamcr.ex -A 7 erui
Gefnerodcfumpfit, qui male horti fui Medici c«meT'
Dodonxum citat, ulm^Tragus eadem fcnpfcrit,
nec vnqnam Dod. horum meminerit. Trifo¬
lium hocin vino decodum, vt vultMatth.Gcr.
meile aut ficcharo prxparatum , 8c epotum e-
mollit ac dilToluit omnis generis apoftemata,le- Apor
nitque dolores. Conducit etiam vtcro indurato. °J
Cum vino dulci vero , farina feminum Lini, feu
Fosnugrxci, capitulilque Papaueris fiunt fomen-
cationes, & cataplafmata , vteri,inteftiniredi,
pudendorum tumoribus calidis aptilltma. His Tumores
adiiciuntquidam oui luteum , aut oleum com- pudedtrum
mune. Cum gallis autem & creta incodum,&
illitum manantia capitis vlcera fanare traditur v/ter«

Cum vino codum & ftomacho applicatum do- tu
loies (edat. Aceto tandem, & oleo rolaceo per¬
mixtum i Sc admotum , mitigat dolorem capitis
Hh 4 A

Cancer
Fuchjij Lt>-

Jus.

MachU f*-

<tts

ToIia.

Tlo/cuii.

Semen;

lUihx.

Melilotus

mutor.

T r i felium
Srrjmum.

G entia du¬
ple*.

\0tHS ft/u.

'M* It forus
,1.

570 HISTORIAE

Aqua deco&ijm,3c o{eo rofacco immixtura can¬
cro medetur. Succus florum expreflus,ob/cur;-
tati vi/tls fuccurric. Calide in aures inftillatus,
dolores Adit. Perpcrim adharc Fuchfius , Hift.
Lugd.hoc notante , xrifolii Afphaltitis vires o-
miKS ii DioA.\af5g"atas , huic Tiitolio attribuit.
In Belgio, concludit AnguillA' Hifpania mulie¬
res ex co oleiun parant, quod maculas faciei ub-
ftergit>& vtiiw’ ett matrici & calculofis.

TRIFOLIVM ODOR AT VM SIVE MELI-
lotus vulgans flore luteo.

H° minis jp-
ceritatem
alfcquitur ,
multis alis ru-
befcentibus ,
Trifolio bitu¬
mino lo no dH-
fimilibus : folia
Trifolii praten-
fis, vel potius
Loti /atiux,
crcnata : Jlufcu-
li in /pica di-
gefti, foliorum
numero Sc li¬
tu, vt in Geni-
ftx floribus,
fcd valde exi¬
gui, odore fua-
ui, mellito, co¬
lore plurimum
luceo, rarius al¬
bo : fuccrefcuntveluti vafcula parua, nigra , ma¬
gnitudinis Lentis, ex breuibus pediculis, conti-
nentia femen luteum, paruum, veluti cornu con¬
tortum : radix crafla.profufida,plxrumquecauli-
bus produdfis,percuns.

Figuram huius Meliloti male pofuitBrunfelf.
meo quidem iudicio, nomine Fragarix. Vulgans
& maior Meldotus,autor Tragus, ad Melilotum
Diofcondis lib.^.cap^i .refert, quam ille Zoode-
tern, & Orthanon cognominat. Marcellus &
M anardus Scrtulam campanam vocant , Cato
Sertam campanicam ,Auerrhoes Alchclilamclech
hoc eft, Coronam regiam appellat. Qtnbufdam
Trifolium vrlinum , getmanice £crcnflcc di¬
citur.

Ceterum, huius Meliloti duplex eft genus:
Vnum , quod florem fpiceum profert lutei colo¬
ris^ alterum , flore quidem etiam comans /pi-
ceo,fed candidi coloris, quod in Hift.germ.(Bro0
ejcmcin 0tcinHcc mit tveiffen bltimlm, Melilo¬
tum maiorem candido flore nuncupauimus.

Corn. Lotum filu.vocat,dequa Plin.vt etiam
de Libyco nihil habeat, quamque officinx ex
Meliloti generibus faciant, ac (5ro0 StcinHcc
Sc (Bfilfccn 0tcinflcc vocent. Et /ane, inquit,
Meliloti appellatio , Lotum refert. Et quia nul¬
lam prxfe fert guftu adftridtionem, inter Meli¬
lotos Fuchfii quidem nidicio,redte connumerari
non poteft,ideo Saxifragiam lutea , 0rembt'cd>
appcllauit .dicens :perperira eum officina: non¬
nulla: pro Meliloto vfurpant.

AnMonach.in Mcf. dift ii.ccnf.uS.Trifoliam
maxime odoratum , quod vulgo Ronn Tribu-
lunVquafi Trifolium)appcIlatur,quodquc large
mulieribus, &aliis venditur. Ad hanc dubitatio¬
nem quid Matlhiolus ?Trifolium, inquit, odora

PLANTA RVH

tum , Romani & Hctru/ci vulgo vocant Tribula.

Hoc equi auidiffime in pabulum fiium fequun- Tribu!
tur : vnde fadtum cft,vc quidam Trifolium equi*
num appellauerint. Florem cditalbum , atque
etiam alicubi luteum. Item in com. cum magnis
fig.&in Ita!. Lotus vibana: quam eam Trifolii Cjrifm
odoratam plantam t lTe cenfeo , quam antea Cy-
ti/um faciebamus, quamque Rome vulgo Tnboh
dicunt, & alibi in Italia Trifoglio cauallnio cau-
fam dubio procul iamiam didtam. Germani hu-
iu/ce flores coli-gunt ac pro Meliloto paffim v-
tuntur, quemadmodum & Bohcmi ,confultius DnA
fottalTc,qliim Itali. Huius Trifolii odorati ne- ^ oa
que Diolcorides , neque Gal. quod fciam,quic- t£»ctu
quam meminerunt. Nondcfunt) qui id velint -y,eIf'
clle plantam, TF.cophr. Mclfrugumappellatam, * um
quam ipfe rccen/ct inter Loti genera. Et Hift.
germ. nominatur Lotus vibana ,fici t Sc :n Epi¬
tome etiam cum addit. Camerarii , & Melilotus
falso didta. Hac ille. Qui pro Loto quondam vr- rir
bana , Lotum corniculatam exhibebat , mutans
nunc/ententiam, nec caulam indicam-.

Ad eundem modum , Sencnfem fortefecu-
tus Caft Dur. Lotum fatiuam vocat, quod mini¬
me congruit.

Amat, profedlb ad aliorum errores obferuan-
dos mediocriter oculatus , ad/uos iplius talpis
excior : fic enim clamat. Qui herbam Mauram,
Flauram , vel plantam Leonis dictam, Trifolium £)/0fCl{
c (Te putarunt , omninb hallucinati funt, quum Jus.
nerBa Mima illa didta, Trifolium odoratum,
Diofcondis Cytifus fic. In digno/cenda iiqul-
dcmCytifo heiba multi decepti funt, ignoran¬
tes, quod vera Cytifus ea lit heiba , quam vulgus
Trifolium odoratura, Itali Trifolium caballinum
nominant. Ex quibus palim fic Amatumipfuni
in dignofeenda vcraCytilo , talpis cxciorem ef-
fe : Trifolium namque hoc odoratum Cytifus
Diofcoridis non eft, quod ex ledtione hitlorix
vtriufque marnfcftum euadit. Adhxcicon huius
plant^ apud Amatum eftli. 4. c.m./ub titulo Lo¬
ti filueftris.

Dodonxus Syluam plenam fpeciebus huius
Meliloti profert : dicitque vocari^ quibu/dam fPectti
Trifolium odoratum : Tr. caballinum : T r.Vrfinum: lgtt
MeliLt um germamc am: Melilotum officinarum : Cv-
nfumVeterunr.Melilotum Auicennx : Melilotum Ve¬
terum: Scrtulam campanam , & Coronam regiam.

Male Lonic. meo iudicio hanc plantam bis Tonie.

Sit lib. 5. ac primum quidem cap.93. nomine

loti Diofcoridis, ncrbxregix, ac Meliloti lu- MeliU
tcx. Etrurfumc.94.ffib Meliloto alba.

Gefn.dehort. Melilotus vera flore luteo, & ^
albo : vulgi Trifolium aureum.

Lob. & Penx Adu. Melilotus germanica&
gallica. Obf. Melilotus germanica, quo nomine
tk inlc. Pl. Tom.i.p.45. appellatur, Melilotus
lutea, & alba Auicennx, Trifolium odoratum
Dodonxi.

Lotus filu. Cxfalp. qux vul°b Trifuli, Sc cor¬
rupto vocabulo Tnpuli vocatur. Tri$

Cam. hort.&ad Hift. germ. Matth. Trifolium
caballinum dicitur,quod Bononienfes loco verq
Meliloti vfurpent:& Melilotus vulgaris, que po¬
tius Lotus fit.

Hift. Lugd. duas icones vnius plantx ponit.
Primam, p. 507. cui titulus, Lotus fatiua altera
Matthioli. Melilotus officmarum:Hxc opinio de
Loto nititur duntaxat opinione, non rationi- ror.
bus. Et alteram, p.^n.qux infcnbitur Melilotus
vulgaris, fiue Trifolium odoratum Dodonxi.
ThaliusHarc. Trifolium odoratum i.Dod.feij

LIBER XVII-

37i

McliJotus vulg. flore tam citrjnp , quam can¬
dido.

y,f- Tab.ic.p.^07. & Hift.p. 2o£, Lotus filu. flore
albo.*»eif|er : obev tpilbcr ©tctnFlec. Icem Lo¬
tus filu.i- prarcedenti in omnibus fimilis, excep¬
tis radicibus magis fibrofis , &fpinis caulium.
Lc rutius Ic.p^io. & Hift.p.211. Melilotus vera.
Lotus vrbana , Melilotus vrbana, nobilis coro¬
nata. Sertularegia. Scrtulacampana,quibufdam
Melilotus faxifraga, glutea. Arab. Alahilelcmc-
luh.ltah Meliloto, germ. fyonitfclte/ $ctmin ober
£ro£ ©tcirtflce / 6d;ud>lcm & TDnfer leiben
& fratpen fd>cuj)lcm. Paflim prouemt, tota j£ftatc
fere floret, flore albo & luteo. Compilator Tab.
cuitanquam imperito indulgendum , proponit
tres icones vnius planta: , & nomina tum latina,
tum germanica inter fe confundit, nec vllamdef-
criptionemexadam exhibet, acfalsb vnam ex
luis Melilotis dicit (pino fam.

Iconem duplicem Theod. Dorft. habet, fed
IS' Meliloto non conuenientem
;m. Gefn.de coll.ftirp. Trifolium odoratum, qubd
Matth.Cytifum facit, omnino eft Lotus. Aft licet
hxc dicat Gefn.ego tamen hanc pro cytifo apud
Matthiolum non inuenio.

C.Bauh. apud Matr. &in phy t. Trifolium 45.
£ue odoratum, /eu Melilotus offic. flore luteo,
& albo.

In fluuiis,& fluminu ripis’prouenit,CxfaI.Eg6
obferuaut monfpclii. Bafileq etiam florentem
Odobri inter horrorum Xenodochii & pro¬
pugnaculum. Copiofe quoque menfe Iunio &
Iuiioad ripam fluuiiBirfecf. Geneux paflim Iu-
ruo menfe. Adharc prope Afpach,vnde in hortum
Ill.E-C.tranftuli flore,albo:florct Augufto.Eadem
copiose proucnit inter QiiIq tk Boflcnhller.
Geneux abundat iuxta Arue fluuium.

Roms mulieres Trifolium hoc diftiIIant,pro
un“ fuffumigiis , kaliis variis odoramentorum lafci-
tm uiis faciendis, Monachis in Mef. autoribus. Scit
4 Matth. eius fucco oculorum nubeculas deleri.
er Vfurpatur tota planta vnguentariis , quododo-
"* ratam aquam cx ea faciant , in qua chirothecas
macerant, ac lauant. Vtuntur [inquit Dodon.]
hoc vniuerfa: Germanix officina: in omnibus
g ^ medicamentis, ac compofitionibus,pro Veterum
vera Melilote. Odorata fiquidem cft,& nonnul-
utr, l£ amaritudinis particeps , ac fimul digerendi fa¬
cultatem cum nonnulla adftridionehabet.Hinc
igitur emplaftris & cataplafmatis digerentibus,
acrefolucntibus, nec non concoquentibus, tum
& acopis omnibus vtiliter admifcctur. Ex huius
tandem floribus [tefte Caefalp.] per dcftillatio-
nem extrahitur aqua, qua: per fe quidem nequa¬
quam grata eft , at aliis odoratis ammixta, valde
gratam & perfeuerantem odorem fpirat.

MELILOTO VVLGARI NOSTRATI
aftinis, folio minore &
anguftiore.

A Ngwlofos & prolixos caules profert, mi
jT\_nores quam vulgaris Meliloti , diuifion
pari -.folia itidem tergemina, odorata, fed non pa
rum tum longiora tum anguftiora, quam noftrs
t; vulgaris , per ambitum crenata -.flores Jut<

trpia. confimilites fpicati ,fed finguli minores : perica:
pia circularibus bgeis rugola, lingula ynicvii

femen conti-
nenr. Adeb
coadx breuita-
tis reperitur in¬
terdum, tt pal¬
mum non fu-
peret , radice
prolixa , 8c fim-
plici , cuius pi-
duram exhibe¬
mus.

Vbi college¬
rit , aut vn-
de attulerit Ge-
ner Cherlerus
p.m.non occur¬
rit.

ME LILOTVS MAGNO SEMINE
rotundo , rugofo.

DVorum
cubitorii
altitudinem
allequitur , ra¬
dice flmplicii
reda, lignosa ,
alba , gracili:
caulis angulo-
fus ,purpuraf-
cens , rigidus*
lxuis,ardo tu¬
bulo peruius,
plurimis ra¬
mis brachia¬
tus : folia tri-r
gemina , pedi¬
culis rubeC.
centibus ap¬
penduntur ,
fupremo mar¬
gine rotunda¬
ta, leititerque
crenata , nonnunquam & integra ■. flofculi meli*
ni, vulgaris Meliloti, vcluti in fpicam digefti, fua-
ueolchtes : pericarpiaPifi magnitudine, rugofi*
femen modo vnum, modo duo continent.

Camer. inter icones Melilotum hanedepin- *

git, vocatque Italicam. Cui inferiptioni in horto Meliloti*
addit , vocari & Melilotum veram , in Marfis au- Wra.
tem incolis hodie Malatro, in Romano agroCo- MtiUtrol
ronellam3 ad imitationem Antiquorum , qui Ro-
mx Sertulam campanarh nominabant. An An- Tr,j0p
guill. Illyricorum nitelina ? C.Bauh. Trifolium heum.
54-iiuc Italicum, folliculis rotundis, quod Nor- Lotus 9ejf$
thiifaEMo. Oftvvaldo Loti veftcariit nomine car,a-
habet.

Sata in horto E C. floret Iulio, femina profert
matura Augufto &Septembri,quo menfe appa-
ruerunt plantx nouellx ex femine deciduo. Se¬
men huius mifitToflanm Caroluspro ftfcblgfe
to Hifpaniga;

,7 i

HISTORIAE PLANTARVfcfc

TR.IFOI.IVM i T A L I C V M , SIVE
Mcldofus Italica corniculis
incuruis»

PRacclfum
cft Trifoliu,
trium,quatuor-
uc cubitorum,
Si altilis inter¬
dum, alis -multis
brachiatum ,
iifque craflis fa¬
tis & firmis : fi¬
li* terna ex
bretiibus pedi¬
culis , [Meiffoti
gcrmanicx
haud multtlm
diffimiba,oblo-
ga, (errata , gla¬
bra : e quorum
finu pediculi
exeunt palma¬
res» in cacumi¬
ne comantibus
onufti floribus
Meliloti Syria-
cx, luteis, odore
fragrari & per¬
tinaci quo sfi-
liqua (equun-
tur falcatar, v-n-
ciaIes,comprcf-
fae , (hiati , ge¬
mino verfu ala¬
to penduli.

Fachfiana
noftrr fignri
non placet,
qualetti habet
Tragus & Do
don. qui etiam
in poftrcma
hili, eam reti¬
net. Ne ergo
le&ores exi /ti¬
ment, nos velle
eos priuare fi¬
gura Meliloti Syriacx, Si noffra figura difpliceat ,
altera icone proponimus ramum ex Lobclio.qui
in tabella (impliciter cum magis rccuroisfil quis
eft. Siliquam etiam cx no (Ira Syriaca feparatim,
& ramum cum flore cius , qua: prooenit Bafilex:
in Syriaca, quod monuit Lobehus , fiHqua vide¬
tur magis cnrua,falca'anc. In Italica porrb,quod
ait idem Lobelins , effe minus falcatas propttr
degenerationem, alfererc adhuc nequimus.
Meblottu, Corn.dicit, notam officinis Melilotum herbam
Trtfil. it*Ji - & Germanis dici ttcIfcfcerFlce [Italicum Trifoliu]
eum. Cor 9- quibuldam etiam Coronam regiam. Verum ne -
"*reg,* (cimus in quibus. officinis fuerit Italicum Trifo-
Corn.ntt . Jjum jft yfu cjus lcmpore.

Mthiot it* Pucb(- vocat Meliloti tertium genus , Si Itali-
UcA ' cam Melilotum , maioris, vt loquitur, diferiminis

cau(a , quam optimam Si legitimam arbitratur,
feribens ex Italia in Germaniam delatam , flore
luteo, odorato, femine in lil qualunatn.

Trag.ner. Qnamuis autem Tragus iconem eandem ha¬
beat cum Fuchfio, nomine Meliloti maioris, cu¬
ius alia paflim fpecies exret , non tamen videtur
dc eadem planta kribvra : fiquidcm Mfkloti

huius aliam fpecrem , fle dicaro paflim ,fed hs-
ftenus nullibi , extare animaduerti. Quam ob
caufamputo illum intelligete MedicxTpeciem
per (uam deferiptionem, de qua alio loco.

Gefnex.appellac Trifolium odoratum in Italia Trifali
ficdi&um,& iudicat Lotum filucltrem , dc non r*tm„,
Melilotum. Dodonso GalL olim vera Meldo- ***&»•
tus, qui vfurparetur Roma, Scin Italia, ideoque
Melilotus Italica vocata fit, Germ>3&ftftHif$e/
aut Ki3mif4>c vndilot, Gall. vray Melilot. Alibi
tamen aduerfus Fuchfium dicit cum vera Meli¬
loto nefi per omnia communicare. Fuchfius,
inquiris, Melilotum Italicam [iveif<A?cn ftcint %„***}
Fice] nuncupat, Si cum vera Meliloto conucni- F mhj»
reexiffimat: cum qua tamen non per omnia
connenit. Siliqua: funt recurux, in quibus femi¬
na parua, aeforma Gcnifix : radicibus firmiori¬
bus, longis , tenuibus & fibrofis: o varium &
mutabile caput? j

Melilotus Syriaca , omnium , quas noucrunt
Pena& Lob. huius familix, optima & clegan- Locua'
tiffima, qua: c Syriaca Alepo ferriccepta. Pata-
Uii fata, quafi foli fatini oblita,nonnihil cornicu-
Iis miniis falcatis, lunatis. & ignauiore odore
degenerat. Hanc Obfi defcribunti?rri//0r«w Ita- MeltU
luam&Patatinan. Trifilium corniculatum alte-
rutts DoiU Ic.Pl.Tom.i.pag.^.meh/otMm Italicam
& Patauinam. Ht pncedenti pag.42, melilotum Melilot
Syriacam odoram» melilotum, /errtilam camparum. n*c* <
Si coronam regiam. Mirimur nos Lobelium non L#L.«
meminiffe Meliloti Italici, cuius mentionem fa¬
cit Matth.dc alii plnrcs , qua: non primffm anno
1561. ferri carpit ex Syria , & dcgcneratiit in Ita-
lu, rt Lob.ait , fcd longe antd extabat in Gaiga-
no monte, tcftc Matih. cuius recordatur Fuch- tr,
fius, anno 1540. Licet porro Lob. Iib.Ic.Pl. duas
proponit icones , non propterea facimus duas
dinerfas plantas , quandoquidem ipfemet dicit
Italicam Si Patamnam ex Syriacadcgcncrare.

Hiff.Lugd.>wr/;/<;r»/r,fiue Sertula campana nun¬
cupatur.'

Thal. Harc. Trifilium corniculatum alterum Sertul.
D.-d. meliloti maturis tertia fpecies Tragi. Figurat"*
qtudem Tragi , non deferiprio autem. Meliloto
Italic* correfpondere videtnr , quod Thalm*
non animaduerti t.

Cafp.C.iuh.phyt. 7>////i«m44.fiue odoratum C Sat
corniculis tcRcxis. melilotus iiue Sertula campana "*•
Martb.k.p.^o.mehlotuf Syriaca odora Lob. part.
i.p. 41. Item Trifilium 5 1. fiuc corniculatum 2.
melilotus maior Tragi, melilotus Italica & Pata -
urna. Non feiungendum erat C.Bauhino Trifo¬
lium 51* fcd dicendum potids 45. vel 44. Nam
& Matthiolus de Italica differens, non feparat k
Meliloto Tragi,quodiconcm attinet.

Is autem in Diofc. vocat melilotum legitimam,
ixi> iKaTcr, Ser tularn campanam , Arabum Alchtlel-
melich , Hi(p . Coronam de Rei , vbi figura deeft»
quam ponit in com.cum mag.fig.Mdiff. Germ.
juclfcfiflcinflee : Boh. Xomauice. cognominat. Mt^*
In Epit-vcr6 cum Cam.glo/IIs fi^erfraus appcl*
ht,quod nomen non placet , cdm alterius pian¬
ti fit.

Vidi Monfpclii &BafiIei in horto D.D.Iaco- Lotm
biZvviftgeri. Portianc nomine Meliloti vera
cx Syria Val.Dourez, pulchra & integra ma
•lonauit Frater. Probatiflima [ quod Matthiolo
nemo negarit jlegitmuque Melilotus non mo¬
do in Campania: pluribus locis, fed etiam Gar-
gmo Apuleiac monte prouenit. Cuiusfemenin
tenuibus corniculis incluium nuper Venetia
.‘fferri ccrpit. Teliantut hoc Adu.qux dicunt : E

Syria-

Sihfua,

'coget

fyriads Alcp&fcrri carpta fuit, Sc coli fuperiori-
bu!,nec antea» mnis 1562.& tertio , cuius etiam
ctllci refecti Venat iis , in Martinelli ad Ange¬
lum offici na, proflant: exilior, odore Meliloti
Cermanicx,vtl Callicx , fed multb fragrantiore ,
AcindcCcnniu perdurate. SataPatauii,aegcnerat.

LIEER .XVII- 573

codice repetitur, annotante Dodonio.

Hift.Lugd. Lnus fila . ex codice Cifareo , ficUC TfrfgJ/j^

Sc C.Bauhino, cui Trifilium 48. quoque dicitur.

SECVllIDACMi GENVS TRIPHYLLON.

C A P. L I I I.

PEdales ha¬
bet , graci¬
les, fed robu-
ftos caules , fo¬
liis donatos
ternis fimul
iundis,per ex¬
trema latiori¬
bus , crenatis,
quibus, veluti
ad caulium ar-
ticulosjmedio-
eribus inter-
uallis diftan -
tes , fili qua fal¬
catae verticilla-
tim apponun¬
tur, Meliloti I-
talicz /iliquis j
pares , dena:, 1
aut duodena:, ;
caulem coro- i
a . graciles, ftriatx.
Dalechampio dicebatur Securidacx genus.
Defcribit hoc Sc depingit Hift. Lued. titulo

. r i- . ,0

m rieajrian minimi, cuius radix tenuis,breuis,caft-
dida,H os luteus, circa caulem copiofus : femen
rufium, bipenni fi mile.

nu- An Dodon. Hift. frum. & Lat.in fbl.Fceniini-
ilm. gricum filu. alterum, rcccntioii xtati Fccnugrx-
co legitimo fimilius, flores perpufilli, filiqux te¬
retes, tenues, paruu!x,oblongx, tres,qtutuorve
fimul, in quibus femen exiguum.

An Lob.Obf p^oi.Etlc.PLTom.x.p.,^. Foar
numgricum filu.Herbarioram?

In agro Monfpclienfi &:ncmore Gra-muntio,
crefeit, Hift.Lugd. In Hifpania plxrifque incul¬
tis lodsfponte exire Dod. accepit, «ortis hic in
Bsffcio [ ait Lob.] duntaxat quibufdam reperi-
tur,ex Hifpania delato femine.

nantes, femuncii long

LOTVS SYLV. EX
Csfarco. C a p.

CODICE

L II I I.

D Elingi -
tur caule
re£to , foliis
TrifoIii,& i fi-
nu horum, pe¬
diculis flores ,
deinde fili quas,
proferentibus,
qui tenues
funt , & quim
Fccnugrxci mi¬
nores t ima¬
go oftendit.

Huiufcemo-
di autem filue-
ftris Lotus ha¬
ctenus inco¬
gnita latet , Sc
non nifi in ve-
tufto Biblio¬
theca: Otiare*

Tr,fcli*m

eotomnoi

Trifoline»

$0 'tHSO "txs

TRIFOLIVM PRATENSE , ET LOTVS
pratenfis Veteribus , Sc in genere.

Licet de vulgati flima Loto, Trifolio pratenfi,

Veteres particulatim nihil prodiderint, nec
Diofcotides dc hoc caput proprium confcripfe-
ric, nihilo tamen minis hanc non penitus ficco
pede tranfiic, fed dc hac 1.4.c.io7.egi(fe videtur#
cum aitjfilucflns Lotus quam Trifolium minus
appellant plurimum in Libya gignitur, caule bi¬
cubitali Sc Ixpo maiore : alis multis: foliis Trifo¬
lii pratenfi s,&c.

Oxytriphyllon (inquit Scrib. Larg.) foliis,&
fpecie,Sc numero fimilis communi Trifolio, nifi
quod huius pleniora funt, & frUtex eius duorum
pedum interdum , aut etiam amplior confpici-
tur,3c odorem graucm emittit, quorum nihil cir¬
ca pratcnfe Trifolium inuenitur.

Noftri ( inquit Corn. ] Herbarii Trifolium ?r*ft»/o
flcc vocant , Sc tria eius genera ngnofcunt , qui
florum colore diferiminant , purputeumque, ac 1

album, & luteum appellant, qui pratenfia funt. •• •
Aliter fane de Trifolio pratenfi Tragus feri-
bit, dicens ; Hoc inter omnia Trifoliorum gene¬
ra, qui fancl mulca funr# ilon fohlm forma , fed
&c vfu noti/limum vulgo habetur. Eius duoexi-
ftunt genera, colore duntaxat florum, & magni-
tudine differentia: hoc enim album, illud purpu- ** <n
reum fert florem > hoc maius , illud exiguum
ccnfetur.

Sed Trago contrariatur' Fuchfius , dicendo, pqchfii
Tria apud nos paffira in pratis prouenientia f*rcati+
Trifolii inueniuntur faftigia : quorum primum i
a floribus purpureis , Trifolium pratenfe purpu*
reum. Germ.Braur» tfyfcnflet , GAl.Trejflc pur¬
puree. Alterum itidem i floribus fuis candidis,

Trifolium pratcnfi? candidum , Germ.tvcyfl tvy*
fentlee, Gall. Trejfle blanc , Et tertium luteum,

Gcrm. (Beel fcyfentdec , GA. treffieiaune appel-
lauimus. Quod ad folia ipfa attinct»non admo- F#^‘
dum differunt: auoduis enim horum generum
tribus conflat foliis, qua* in primo funt latiora
& herbacea, in fecundo autem longiora &an-
guftiora , magifque pallefCentia , candicantiave»
in tortio funt minora Sc rotunda# atque adF®-
nugrxei folia accedentia. Sunt qui hoc genui f
LagopUm effe putant.

Citerum [ait M,itth.]Trifolium pratenfe in 1- Ml1fty jfA
talia trium efl generum , foliorum Sc florum di- fertpti* J
uerfitate differenti ilm. Primum foliis exit fubro-
tundis , & amplis : maculofis , longo pediculo
nitentibts, obfcquiofo , flexilique : floribus ii>
capitulis fbbpurpureis, aut albicantibus, in cau¬
liculorum fummitatibus emicantibus* Nafcituf
in pratis &herbofo lolo. Secundum cauliculi.!
aflurgic lentis, obfequiofifque,folii* in vnoquo-
que pediculo ternis, varii tamen facie perinde
acbituminofum: namque quidam > qui id ra¬
dicem funt, Acctofi Trifolii modo, quodOxy®
vocatur, trina ex vnicd pediculo emergunt , ac
cordis faciem quadantenus imitantur, citera ve-,
ro longa funt, Sc in cacumine acuminata, vt in
Afphaltitc: flores in capitulis funt illi purpurei
in flocci modum. Proucnitfpontcjin pratis , Sc
viridariis, & herbofis locis. T ertium,vt primum,,
circinatis, fed breuioribus foliis. Diftant& flo¬
rum colore>quod in yno flores albicent^ in alte-

574 HISTORIAE PLANTARVM*

'A Au. error.

Tum. diffe¬
renti*

Xuchnrif

errerf/

Nomina

knguarijjn

Locfs &
U lupus/

Vires & v-
fus

Album mu-
Ltbrc pro¬
fluvium

Pecori fu£i-
nando 'init

Temperi

Sc me» &

flerer

Intefbm*

Inflamma-

V*

ro rubefcanr, in tertio lutei /pedentur. Pratenfe
Trifolium tempeftates pronuntiat. nam[vtPlm.
«ftautor] inhorrefeit, & lolia contra tempefta-
tem furrigit.

Aduerfaria Trifolii pratenfis triplicem varie¬
tatem perhibcnt>aft diuerfos coloresnon often-
dunt.

Cxfalp.porrb Trifolium pratenfe vocat, quod
in fanalibus campis , Sc inter fegetes ad pabu¬
lum iumentorumfecatur, infirmis caulibus,aut
flratis in terram , aut procumbentibus : cuius
multxdiffercntix, magnitudinis , Sc parilitatis,
tum foIioruroAturn caulium, tum fructus.

Turn. duplex genus tantffm agnouit, dicens:
Eft Trifolium quoddam vulgare in pratis na-
fcens, flore vel albo vel purputeo.

Indiftin&c} Eucb.ir.de Trifolio Flcc , Triphyl-
lo fkiftyblfim , Tt iblar/ beyimf4>criFlce / &
UJilbenFIeefcribit, fondemonftrans quodnam
intelligac, vires etiam confundit , ac pro Trifolio
pofita icon , Oxios,fiue Trifolii acidi.

Trifolii in pratis nafcentis , inquit Amatus,
tria genera paflim videntur , alterum foliis ro¬
tundis, Sc magnis : alterum vero acutis : tertium
foliis quoque rotundis , fcd minoribus , qua» o-
mnia floribus ladteis , quandoque rubris, non-
nunquam verb purpura ornantur. Harch. iti¬
dem Triforiumpratcnfe ^ colore trfplici triplex
numerat,candidum,purpureum>& luteum.

Grxci 7fi<fvWicy zv T.ir zooTatomisif yv/eefjSfJC/t , &C
non rarb. \an\ 75V cy^pTeiWTreWnominanc : Lati¬
nis Trifolium pratenfe dicitur : Ger.breyblat Fice//
iVifenFlee 'tSc flctfd/plumcr , Bclg. {U&cyrn.
Angi, (jerbe trcfolic. Gall.TrrffleyTrij/et.Sc yeccre
eiufdem Gentis lingua, Vifumarus , vt tradit Mar-

ccU.Scriptorantiquas«ltaLr^//0. Hifp. Treuol.
Hung.lfo fjere.

Nalcitur in pratis , vnde etiam nomen na-
ftum, acpaluftribus locis , prxfcrtim iis , qui
fubinde , fluuiali aqua rigantur. Floret Maio.Sc
Iunio , ac reliqux deinde xflatis maxima fxpe-
numeio parte.

Haud dubie mediocriter concoquendi Sc ex-
ficcandi vim poflidet, vt non temer£ quidam ex
Rccentioribus Herbariis tradant TrifoJia pra-
tenfia albo muliebri profluuio mirifice conferre.
Eademetiaminflammationibus impofita , eas
concoquunt , Sc ad maturitatem perducunt,
Fuchfius. Trifolio pratenfi nihil vtilius pecori
vetcrinarixvc faginandx. Id etiam inter pala¬
ti irritamenta reccnfent LobeL Sc Pena. Refri¬
gerat, exficcat cum partium tenuitatciinflamma-
tionc* cataplafmate , ventris cothones , ccrlia-
jcofq; dolores inic&ionc mulcet, ac cxficcandi Sc
mediocri concoquendi vi menftruis albis
mederi proditur, Lobelius. Aft confiderandum
in viresiFuchfio Sc Lobeho attributx Trifoliis
vulgaribus conueniant , faltem non eonucniunc
purpurafcentidiue rubenti maculato: folia enim
guftu acria ,vt paulo poli dicemus. Semen Sc flo¬
res ex aqua mulfa,aut vino deco<fti«Sc ebibiti,
velclyftere inic&i , inteftinorum rofiones ac
dolores fedant , &vifcidos , Jentofque adhx-
rentes inteftrnis humores educunt. Ex aqua ve-
rb decori, Sc ex oleo admoti , duros emolliunt
abfceffus.Ex ipfa vero herba , cataplafma vniiter
inflammationibus imponitur. Volunt nonnulli
Trifolium flore purpureum comeflum aut ebi¬
bitum, menfes prohibere. Album vero prouoca-
re. Pafcuntur herbam cum boues Sc iumenta,
tum vtilifllme vituli , agnelli. Flores apibus
grati funt, de his enim rt dc Thymo raeilifi-

1 eant , Matthiolus. Sunt qui Trifolii praten-
- fis fuccum , miris laudibus efferant ad oculo- Oculomn
rum nubeculas , albis quidem maculis in foliis nube<'*l*-
notati , ad albas , nigris autem ad nigras , Hort.

Luf. Succus in vniucrfum ad cicatrices & vul¬
nera commendatur. Eafdcrn pene obtinet fa¬
cultates, quasFccnumgrxcum ,fed non perinde
vfitatum.

TRIFOLIA MACVLATA ET ACRIA.

Cap. IV.

QVandoquidem adhuc minus nobis con¬
flat, quomodo Trifolium maculatum, &a-
! ere , b vulgari Sc fequendbus fitdifttnguendum,
ideo caput particulare hoc eis tribuimus , donec
diferimen melius innotefeat. Ex maculatis igi- Triftl. h
tur , qux ad certam clalfem referre ambigimus, morrhtl4
primum fefe offert Hxmorrhoidura , cie quo
Gefn. horti, quod circa Lugdunum videtur, fpe-
cics alia Trifolii pratenfis , maculis nigris. Poft
hoc efl Sc altera fpecies maior ,in collibus Sc aruis Tr',ft^
Tiguri frequens, acri guftu, vtabfceflu tertio ca- atre
lida videri poflit. Sed quod fit Gefneri Trifo¬
lium acre, mihi non adeo compertum efl. Frater
etiam quod intelligat,me Iatct.Refert adClufia- T rl
num poft dicendum. Trifolium, vt diu i nantur /J* 'J+
Aduer/aria , pratenfe purpureum Sc album pra- euht
ta alunt, fxpius guttatis Sc falcatis fuperficie fo¬
liorum maculis. Meminit Sc Cxfaip. Trifolii Trifoli*
maculari, albo flore,a dicendis alieni,dq quo for- ,nACui,tU
litan agimus titulo, de Trifolio albo,glabro, mi¬
nore, fcemina.

Trifolium guttatis maculis (inquit Lob.Obf.) V^‘S
Euphrafix ritu ocularibus dccodtis Sc collyriis
noflra xtas feliciter commifcet.

TRIFOLIVM PVRPVREVM VVLGARE.

Cap. s l vj.

E_ . Defcppi

Ccui igno¬
tum prato
vulgare iftud
Trifolium, cui _ , ,

Rrdi*. ■

ex radice cral-
ftufcula , adul¬
ti ori fer e, digi¬
tali, fibrata, vi-
ticulx tenues,
ftriatx,pardm
humi repunt,
pardm furri-
guntur , fub-
hirfutx : fcd de ^
trium foliorum ,
nunc rotundo¬
rum , ali^s ob¬
longorum, in¬
terdum' /picu-
lads lineis al¬
bis notato -
... rum, nonnun-

quam obliquis candicantibus ftriis virgatorum,
numero, poinuque notiu s-.Flores autem glome-
rati modo rubent, modo albent, odore nonm-

luaui guftanti ficciutem offerentes: anno i«o7.

menfc Iunio oblcruaui Trifolium vuleare pur-
puraicensin arca pailim ares Montbelqard.m
horto & extra vrbem habere macuIatafoiia:ma-
culas autem effe albicantes, femicirculares, ad

cordis

LIBER

condii fo«aara honnikil accedentes , & folia ali¬
quamdiu mafticata acria elTe.

Brunfelf. Hcrb. germ. Trifolium primum ,
<25cmcift Hcc/ S)ryblftt & Jrleifc^blurn a colore
•rubente inftar carnis ad fumum exflccatar. Et
Tom.3. Trifolium maius vbi perperam pro Tri¬
folio purpureo vulgari, appofita icon Melam-
pyri.

Trifilium prttctife Vuchfio Trago. Trifilium
/impliciter pratenfe Lobelio & Tab. quibus addit
Thaliiis -vulgare 3 & alterum flore rubro. Flore
purptirafeente Lonic. dicitur. Capitulis fhrum
purpureis Gefnero. Purpureum , LobeU &c Pcnx
Adv. Cxfalp. Camer. Horr. Luff C.Bauh. cui
&cTrifilium,i.in phy t. nominatur.

Paffimin pratis prouenit.

Vide pauli» ante vires , titulo : Trifolium pra¬
tenfe, & Lotus pratenfis , Veteribus , & in ge¬
nere.

AI

/ TRIFOLIVM PVRPVREVM
maius, folio & (pica longiore Hc
bcruiore.

D cubitu
/e/qui-
cubitum excire/-
c\z,cauhbus craf
/iufeulis, valen-
tulis , varie di-
uaricatis : in fi¬
liis fubinde lu-
dit , interdum
/emunciam vix
exccdunf , fub-
rotunda , fre¬
quenti ds oblo
ga , acuminata,
trium vnciarum
femunciali lati¬
tudine, concin¬
ne per ambitu
crenata , admo¬
dum venofa ,
crifpa , trigemi¬
na, pediculo ni¬
xa in vaginam
valde laxa pin
natam , trium
vnciarum , aut
longiorem. cau¬
lem comple¬
ctentem, defi-
nente, flores ru¬
bentes 'in fpi-
cam palmarem
& maiorem, fa¬
tis eradam dif-
pohti,’ex calyci¬
bus in pinnas
longas, tomen-
tofas,difleClis.

Tragus vo¬
cando Cytifum
infigniter labi-
tur. An Hort.
Luf. Trifolium
montanu pur¬
pureum? Clufius in Pannon.defcribit & Ico¬
nem exhibet cum /pica breili. In po/t. vero hid.
cum fpica longa. Defcribic & depingit Loni-
cerusex Trago, quem citat, 6c Cytifum fily- Co-
Tom. II.

Wi

m?

m

XVII- m

lumellx facit ,a Diofcor. diuerfum tquamius ip •« V >■'/**
nonnorit. Lobel. Obf.Lagopus altera, an Cy- ‘fififfif.
tifus Tragi, & Trifolium magnum Cor T. Do- lc.|/
don.Lagopus maior alter. C.Bauh.phyt.I;' j
humv— li ue fpicar u vifi I i 0 pinnato.

Oblcruatum a nobis florens Iunio prope Incus.
Cbampe' Gcneux,& B .'.illex in horto P.D.- -ir.icis 1 -r' r-1'1
Pia teri . Inucnirur, autore Ciuiio, 1 o)

Hamburgenfi Pannonia? monte, C: ilu r.ui'0
Prelldnbcrg , fed aliis etiam Pannou.x , I: .;u-
ftrix, Stirixque montibus , alpc/tribidque piatis
& /iluis. Floret mcnle Muio & Iunio.

TRIFOLIVM MAIVS CLVSII
fecundum , non album. Ici
rubrum.

TRifolio maiori albo non valde diffunde- el; ;

alterum genus , vel amplitudine, vel i-. rmd .
filia tamen paullb anguftiora, 5c craffiui fi.fi ut,-
ritm , qui confeftim n .ldintur, (pici, caquc fum-
mo caulis faftigio ihhxrens , fine vllo petioli ve-
ftigio , & quali inter folia larrn.r, cui plerumque
adnafcitur alia breuior , rariffime tertia : flo/. m
vero differunt colore , qui non albus efl ; t j '• 1
ber , 8c odore , cuius funt expertes . radix, p :
ris radici fere par.

Cluf inPann. &infoI. Trifilium maius r. i
maius purpureo flore. C. Bauli. Trifolium \ !■ .i
montanum purpureum mai us. T rifi/i i altera fi. jc.es
& maior in collibus , Gefn. liort. Et, maiu ... 1 -

dum Clujii,(i ne icone : variat, folid acuto i.o.i cre-
nato,& obtufo crenato. T

In Hamburgenfi morte & ali'$ Pannonix Sc ’
Auftrix montibus , Alpeflnbnfque pratis , v:\v-
fertim Acrioribus Vienne vicinis, cum pariter iri
Morauix & Bohemix /iluis copiose inuennui.

TRIFOLIVM MAIVS TERTIVM
purpureum Cludo.

MAiore multb excre/cit altitudine , quaeCcl-1
pierunque cubitalis efl : caules etiam ha¬
bes craffiotes , nodofos: filia ex lingulis geni¬
culis alternarim prodeuntia, longa , flriataque,
dorfo magis eminente & elato, laxa quadam ve-
luti vagina in binas appendices delinente, cau¬
lem ample Cienti a , deinde terna numero ex eo¬
dem petiolo nafccntia, fuperiovibus duplo lon¬
giora , illis tamen non minus dura, &per orar
denticulata, guflu nonnihil adftringence :huic
fpica oblongior, maior, elegatiffima rubrorum
flo/culorum e caliculis hifpidis emergentium fc-
riecompodta : radicem habet /uperiorum radici
fimilem,viuacem Sc /ingulis annis plurcs caules
proferentem.

Cluf Pannon. Trifilium maius 3. feu maximum
flore purpiireo.Tragus (Broffcn Qeyfstice / ^ Cyti¬
fum appellauit. Lobelius alterum Lagopum nun¬
cupa Re videtur. Hxcis, qui in rariorum Hifl. qaui
poft. non amplius Tragi Cytifum facit, nec mu¬
tati confilii rationem affignat.

TRIFOLIVM MONTANVM
minus Thaiio, purpureum.

BReuioribus conflat cauliculis , & foliis acu- IX:
te mucronatis, &r4p/r«/;r etiam, cftque//o-
re quandoque purpureo , quandoque can-

didov

Ii

P L ANTARVM.

[ didu&ar radiatam ftcljam reprk lentant, ^fulta
habet communia cum Trifolio ex albo incarna¬
to, cui folia non cordata.

CB1ub.phyt.Tr//fl//.VM55.fiue flellatum , quod
multum finiihru&inis habet cumlsag^pj maximo L,-
belii^at diucrfum cjl.

Prouenit Monfpelii circa patibulum , vbi flo¬
rens legimus menfie Aprili. Montbelgardi in hor¬
to E.C.ex femine deciduo pullulafdr.

Trifol

Locus

tLIllpt

&8K33SSC- 33*3?) rPZ Z-\ CT

TRIFOLIVM ANGVSTIFOUVM

foicacum.

r' o tnnni

\v^nc cjuiJ
habet cum Cy-
tifo Tragi : ra¬
dix vrica, te¬
nuis, longiuf-
cula , lignofa:
caules ex. ca
plures , latis
firmi , palma¬
res , aut peda¬
les , iimpliccs,
m quibus folia
terna , grami¬
nea , hirluta,
pediculo nixa
vncialijcaulem
longa , firiati
vagina obuol-
uente : [pica
duarum circi¬
tor vheiarum
longitudine, aut maior, cx finibus purpureis
congefta,in calycibus lanuginolis , pinnas quin¬
que protendentibus.

C.Bauh.phyt.Gr<r/;ie« m.fiue Alopecuros minus.
Item Trifilium 59. fiue [picatum anaufii filium.
Lob.&Perur l agopus alter* anguftifllu. HilL
Lugd.p.452. Alope 'uros graminea Dalech. Et p.
44 i.Lagjpus altera angujlifjia.

Abundans inueni inter Monlpelium Sc Lim"
dnnum, florens menfelunio.

TRIFOLIVM ALBO-INCARNATVM
fpicatum,fiue Lagopus maximus:

Cram

ue M

r‘!>4

'■•P)

Atc>ei

Tcmf

OAtis proli-
3 xa radice

donatum cft,
gracili, fibrata,
laules plures
dodrantales*&
cubitales , hir-
futi, fimphees:
fdu ex pilofo
pediculo, vagi¬
na fua breui,
hirfuta, caulem
complexo, ter
na, lubrotun-
da , latiora ,
quam longio¬
ra , ere nata,
non cordata,
[pic.t duarum
aut trium vn-
ciarum floribus
conilae albis,
diluta

V* HISTORIAE

Trifohum Thal. Tr//.////w aliud montanum , etiam faris

montanum vuig3rCj f0j,js oblongioribus, acute mucronatis*
n" minus. C. Bauh.phyt. Trifolium nonumAeu. pur¬
pureum mima: vatiae flore albo,& rubro.

TRIFOLIVM ALPINVM RHETICVM
Aftragaloidcs.

N'

alibi

Defcriptio M On ica

luminis nion-

tu fla , acumi¬
nata , glabra , obliquis venulis intertexta : inter
hxc inigunt coliculi nudi , enodes , vix foliorum
cacumen attingentes , quorum faftigio infident
F los. Semtn glomerati flores , magni, rari, pUrpurei , femen
Craccte minoris , comprellum in [it quis Lmun-
cialibus, foliacea vagina textis.

C.Bauh.phyt.Tri/fl/t//w 42. fiuc alpinum mini¬
mum flore luteo. Io. Pono: in Baldo , Trifolium au-
gvfti folium alpiRHmtradice faportfubamarc. 'Planta
admodum rara & perennis , florum colore pur-
purco,admoduin venufio.

In Rhecia in monte prope 'Burmium inueni,
florens menfe lunio.

Trifol. alpi¬
num

Lotus St
tempus

TRIFOLIVM STELLATVM PVRPV-
reum MonfpefL

Cattlis

Vilia

gpfctipti» T) Tpalmarcs ,

-F^noh plane

. . 'urtcM0S ’

in terram

jlEl- « ^fT prociduos fil-
dic ex gracili
lignosa radice
caules , totos
densa lanugi¬
ne oblitos.
JOi Fa ^ terna 15-

»*. 1 ni« 5£dl-

’ -1 culis, cordata,

tantillum ptt

°r;lS ^UPCr*°-
res crcnata,
penitus birfu-

^ r— - df ta://«r#i»'glo-

•' meres diuulfi,

coloris pur¬
purei , per¬
quam villofis conflant calycibus>quorum pinne

LIBER

dilata psrnura remiffoe , ex calycibus admodum
villofis, in pinnas quinqCie delinentibus. Semen
maiiifcu!um,Iubrotundum , lucidum, pallidum,
acccdensad Meliloti vuIgaris:fiiporis Piforuiru
Vf Lob.&Penx Adu.Obl. &£ Ic.Plant. Lagopus
\um. maximus foito &facieTrifulii pratenjis. C.Bauh.
pliyt. Trifolium 56. fiue [picatum flore fubruundo.
Dod.in fol .Lagopus maior folio Tri/0/7/.Hiff.Lugd.
Lagopus maxima.

& Geneux obficruaiii in pratis prope fl unium
s Arue florens Maio : vt & alibi - Annua eftplanta,
cx /emine deciduo . fiquidem maturo lulio &
Augufto, fcconferuat.

TRIFOL1VM ANGVST1FOL1VM H1SPA-
nicum,fiuc Lagopus angufhfolius flo* e
dilute rubeiitc.

xvir

ivi'

ptio

LAgc

iori.

ipi ma¬
joris ge¬
nus , /emine ex
Hifpaniis ac¬
cepto natum,
cuius iconem
ad Clufiu mit¬
tebat Iacobus
PlateauJd vni-
cumfert caulem
gracilem , & fa¬
ti s firmum , no¬
dis quibu/dam
diftindtuln , &
in aliquot ra¬
mos diuifum ,
ivafcentibus ad
fingulos no¬
dos , pediculis,
fatis laxa fede
caulem &c ra¬
mulos ample-

£tentibus, quorum extremis terna infident/o-
lia , vt in Trifolioalbo incarnato , non orbicu-
culata tamen, fcd longiuficula,& angu/Fa, carina¬
ta, fiue dorfo elatiore.canefctntia inffarfoliorum
vulgaris Lagopi : fummi rami delinunt in lon¬
gas caliculorum fpicas , e quibus emcrgunt/Zo-
fculi vulgaris floribus fimiles,& fere concolores,
hoc cfl, dilute rubentes.

Lagopum anguflifolium Hiflpanicum Cluf.
ob/eruare meminit Salmanticenfi agro , dum in
ei vrbe viuebat, ad vinetorum aggeres.

Lonic. de- /"«W*

fejbis

tus, alba, & Lotus campeflris dicitur- — . -

pingit Sevocat pedem leporinum £c trifolium hu- j i„g0pUJ.

imle LagopUS Trifolium
[ tcftc Dodon'. humile.
gall.l a quibu fi¬
dam dicitur Le- cu'

pdris cuminum,
vis leporis & tri-
foiw.nl -hv.mil e.

Addic idem in
Hift.fium. &: jn
fol.vocari ano-
n ullis XdruTm-

liptio

LAGOPVS TRIPOLI VS QVORVMDAM.
C a p. L V II.

'Omen ex argumento fpicx indeptus cfl,

Ni

qux molli villo , cineraceo, purpurafeen-
teve, leporinos pedes imitatur ,flo[cuhs albidis
de minutis ,Scorpioidis , tantillum prominulis,
quos femen excipit exile , fuluum : coliculi pal¬
mum, aut feflquip almum alti : vel etiam fpitha-
mxi, ramofi, toti cana lanugine pubent,in qui¬
bus hirfiuta Trifolii folia. , vnciam circiter longa,
culmum lata, fapore fubadftringente , ftrenue
ficcante: radicula fubeft exilis, lignofa, tortuofa,
candida, fibrata.

•Uum Noflri [infit Corn. ]ad Grxcx vocis imitatio-
*• nem bafcnpfotltn vocant. Aliqui

[ felium Trifolium: ] Nam hiiius genus quod-
^damcile videtur. Apud Hipp. Galenus Lago-
ppron exponit, qux appellatio , Triticum lepo¬
ris fignificarc videtur. Trago, tkvlnmamclifo-
Tom.II.

Error quo-
r undam

p®- H:p pocra-
tis. AtLapopy-
ros non Trifo¬
lio , fied Tritico
fimilis. I,ob.&

Pena: Adu. La- Ra goput
gopus genuinus zenu,nut ±
Antiquorum. La- Aw/jwe/#.
gopyrus Hip¬
pocrati. Item.

Obf.8c Ic.plan,

Lagopus Pes le¬
poris. Ugopus [inquit Lacuna] Trifoliis annu- r„
merata planta, Herbariis trinitas dicitur. Dubi- MaZh W-
tat Matthiolus an Germanorum vulgo Lagopus preh.
legitima fit: Sed qux tanti dubii neceffitas ? cur
affirmare non audet? Apud Amatum pro Lago*
po quidem pingitur, verum alia herba , nempe
Ti in: tatis, ib eo dcficribitUr. Brunfelf. nihil lin¬
gularis adfcribit,fed vulgata retinet nomina.

Hifl.Lugd .Lagopus vulgaris Mattbioli. Item Lsi-
goptts vulgaris Fucbfii. Sed cur fruffra Lugd. con¬
tra Phdolophum entia multiplicat ? Cur duas fi-
gmas vnius planta: ponit? Infinitas hac ratione
ne dicam Botanicus, fed quinis tonfiorisdifeipu- L.tgopodi»
lus icones appingere polfiec. Tabern. Lagopo-
Aium vocat.

C • B au h . p hyt.Trifoli it m 58/iue [picatum humile,
lea Lagopus.

Germ.ljafcitfficf;, hafciiFlccoforlin, r°‘""u i
) fcljk/, & f^cnflcc. Belg. Vf„

Gall .pmd deliture, C.i/til .pie de liebre. Portug.
pedelebre. Ical. picdelcpre. Hifp, piedelebre.
Angl.ljarce footc Boli. ^Aitcomoh.v

Geneur viget menfc Iunro & lulio cum flo¬
re, Biftlex adhuc Oftobri in aruis, Monlbcl.
gardi quoque, acfponce in horto E. C. Augufto.

Non parum huic cftadftriAionis : ficcitatis ve¬
ro tantum vtmirum (eminis profluuio iahoran- ^-lres ^
tibuspriftet pnefidinm Lobel. Aluum iiftit fi V us
citm vino bibatur,aut in febri ex aqua : adalliga¬
tur (Stadinguinis inflammationem Dioic. Replet
caua. Sunt.inquitMatth. S Germanis.quiea v- DjftnttrU
tuntur ad detergendam fitimin dyfenteria.

Amatus

not.

H,fi. Lu£d.
not.

Locus &
tempus

TRIFOLIVM GLOMER V LIS PER-
fonatx Cherleri.

IN humum reclinat palmares caules quos a re- DCfcriptio’
p tante radice emittit, plures , hirfutos , flori¬
bus veftitos ternis iundtis , per extremum la¬
tioribus, pilofis: vniufcuiufique coliculi faftigio
capitulum hxret vnicum , maiuficulum , iu
Perfonatx modum glomeratum, &ariftis lon¬
gis , fcd lanugine quadam albicante intertextis,
horrens, ftofculis inter ariftas apparentibus par-
uis , purpureis , bafin autem ample&untur
terna folia , magna, fquammatim incumbentia
fiubeunciaque,lata,albicantia, per margines pur-
purafc entia , fimilibusque ftriis virgata,^fcio
II 1

rw

HISTORIAE PLANTARVM.

quid Garyo-
phyllatcj aqua¬
ticae floram
foliis fimde
habentia.

Monfpelii
in fqualidis &
ficcis locis circa
Epifcopi caft el¬
lum collegit
Gener Cherle-
rus eidem nuf-
piam alibi vi-
la.

©cfcripuo;

TR1FOLIVM PARVVM RECTVM FLORE
glomerato cum vnguiculis.

L Origis te-
nuibufquc
fibris radica¬
tum multos fi¬
ni u 1 caules lu¬

pinos emittes,
palmares > &
fefquipalma-
res , teretes,
glabros, prop¬
ter terram al-
befcentes , ex¬
tera atrorube-

JLocus fc
JCcrnf ut.

tes , aut viren¬
tes:/;//* minu¬
ta , tergemina,
glabra, venofa,
leuiter ferrata,
nonnulla etia
cordata, longis
pediculis, cau¬
lem membra-
'neis appendicibus ima parte amplexis, nixa,bre-
uibusinterdum,prxfertim in fiimmis ramish*-
rentia/forcs tum fummo caulium faftigio,tum ex
eorum lateribus glomeratim cohaerent minuti,
vnguiculum auicular imitati, ex calycibus maiuf-
cuus , glab ris,ftriatis , per extrema denticulatis,
duris.

Nemaufii agens Cherlerus ex locis hifpidis &
faxofiseuulfit, vbi rarius occurrit. Maio floret:
ingruente xftu , vt alixmultx fathifeit &exfic-
•catumabit.

TRIFOLITM CAPITVLO GLOME-
rato rigido.

^tferiptio'. *‘J"1Enuem fingularem habet radicem , paucis

fibris donatam , ex qua furgunt caules a-
liquot , dodrantales , fubhirfuti , atro rubentes
vari£ diuaricati '.folia terna , longiora, quam
itellati maioris, tantillum hirfnta , oblonga, per
extremum rotunda, Lagopi Fuchfii finulia: cau-
iwm faftigia ornant capitula fingularia, glome_

fata , compa¬
riora qu^m ,
tnaioriSjBoto-
narix pa¬
ria, fcd Barda-
ax echinoru
afpcritatc hif-
pida.

C. Bauhin.
phyt. Trifolium
40. fiue globo/i
flore vocat, de¬
pingens hoc
inter Icones
fub numero 6.

Attulit Fra- J:°cu!‘

i cmpM

ter Monfpc-
lio , vbi obfer-

uauitcopiosu,
florem habes
paruu luteum
Maio circa
Caftellum.
nouum-

TRIFOLIVM CVIVS CAVLES EX

GENICVtlS GLOMIRV LOS OBLON-
gos proferunt.

E St in quo
Trifolium
hoc cum Tri¬
folio paruo,
recto, glome¬
rato flore co-
ueniat : Efl: e-

Dcfcrip

tiam in quo
manifefte dif¬
ferat. Tenue
hoc , fed du¬
ram & ligno-
fam agit radi¬
cem , quxplu-
res quidem vt
illa emittit
furculos , fed
pedales, tere¬
tes , rigidos,
pallide viren¬
tes, &: ad lin¬
gula genicula

recuruos. Tolta qu^m in illo altero tanto maiora,
longiora,trigemina, neque corda ta, neque ferra¬
ta, longiufculis pediculis infidentia, qui ex mem¬
branea quadam articulos vefiicntc appendice
prominent.Geniculis porro capitula etiam oblo-
gadenfo flofculorum purpureorum agmine fti-
patainlident , quatuor, quinque, aut plura , fed
pro fingulis geniculis fingula, quorum calyculo¬
rum nullis ftriis donatorum apices recurui, rigidi
interim in acutum fatifeunt mucronem, nec ta¬
men ita durum, vt fpinofum aufim dicere, nullis
itemdcnticulis prxditum.

Dedit Frater C. Bauh. qui h Genero
Chcrlero acceperat Ne-
maufiiin incultis
rupetis col¬
lectum.

L»c*

LIBER XVII.

SS.c^SSS?BF?sgS!

tolis pc t caulium longitudinem.

37*

^^Ngulofi

L<S c glabri
caules : folia
terna iun&a,
parua',ex oblo-
go rotunda,
glabra, crena-
ta , pcdicul
donata fere
vnciali , cuius
exortui adnata
gemina pinna
maiufcula , ex
lato mucrona¬
ta , caulem
plexu fuo c5
prehendit, in
dideroque flof-
ctili minuti ,
palliduli, glo¬
merati oriun
tur , quos fe

quunttfr glomeruli folliculorum tomento forum
candicantium, concluforumque. in quorum i i n
gul is femen vnum pufillum, rulfefcens, nitidum,
apophyfi veluti donatum , quemadmodum in
Foinograrci lemine animaduertimus.

Ex Iqualidis Gallo-pronincix quibufdam lo¬
cis collegit Gener Cherlerus menle Iulio.

Hi-

TRIFOLIVM FOLLICVLACEVM , SIVE
Veficarium minus purpureum.

TVrni fu-
Lfos pro
ducitex tenui,
fimpliceque
radice caules
dodrantales ,
foliis ornatos
ternis , paruis,

} 'Wf per extremum

/ obtulis , cir-

V cumcirca cre-

natis, pediculo
longo appen-

1 11 /rv> fis : equorum

finu exit pedi¬
culus vncia 15-
gior, flores lu-
ftinens in or¬
bem glo me ra¬
tos, paruos,ru
bentes , quos
mebranei ex¬
cipiunt vtriculi, fatislaxi, bicorni faftigio dehif
centes. Hic pulchella planta fe per terram Ipar-
git, deguftata nullum habet manifeftum fapore.

De hoc Cluf. in Hilp. & hift.poftr.agit, vocans
Trifolium pr atenfe Salm anticum , Hifpanorum Tre-
voldeprados , &fimpliciter etiam TYebol,quqd
ip * 1 Reitera Trifolii genera fic appellent. Caste
rum folia huic tribuit in ambitu quoque ferrata.
Qui occafio , quod figura Clufii minus placeat,
qUod talia in eius pidura non exprimantur , nec
iollicqIi,in quibus femen exile, fubrufum, conti¬
neri fcribit,bene appareant. C.Bauh.phytJYi-
Hnm 5. fiue ptAtenCe filicularum. Lcb.Obfi&
Ic.Pl.p(duram, Clufii deferiptioni, vt & nofiri,
Tom. II.

minus commodam habet. Clufii, namque fine
cremsproponit : vocatautem Trifolium praten/e
Salmanricum. Tab. Trifolium Hifpantcum.

Ex femine £, Belgio mifio Geneuxmihi proue-
nit : floret menfc Aprili ,cftque femen maturum
Iulio. Clufio autem tota^Efiate floret.

TRIFOLIVM CAVLE NVDO GLOME
rulis glabris :Et aliud paruumenm
glomerulis, hgnofum.

EX radice
crafliufcu-

la caules exeut
fimplices,nu-
di , glabri, pe¬
dales : in glo¬
merem floruni

purpureorum
faftigiati, fub-
jedfis foliis ,
exilibus , viri¬
dantibus: fe-
quuntur vtri-
culi flofculoiu
numero ref-
pondentes,
laxiu foili ,
fqualhdi , ve-
Juti neruulis
intertexti , al¬
bidi , e quorit
orificio adhuc
nofculorum prominent reliquia? -.folia tergemi-
na, glabra, fubroiunda ,.fe re vncialia , pediculo
hirent palmari & felquipalmari, e radice.

In viis quibufdamhaud ita frequentem, qu£rocij<: v
Ncmaulo ad Gari pontem pergitur , obferuauit Tempus
atque decerpfit Gener Cherlerus lunii initio
HoensadhuCjfed & vel tunc glomeratum.

| TRIFOLIVM PARVVM QVODDAM,SIVE

I.OCUS pratenlis purpurea. Dalech. Dcfcriptic
T Otus pra-

JL_.tenfis pur¬
purea [ inquit
Hift.Lugd.] ra¬
dicem gignit
gracilem, can¬
dicantem , pa¬
rum capillata:
cauliculos mul¬
tos, fere peda¬
les, lurculofos:
folia Loti nunc
terna, nunc
quaterna , exi¬
gua : flores in
ramuloiii ver¬
tice copiofos,
purpureos.

In pratis &
humidis locis
nafeitur.

TRIFOLIVM PRATENSE ALBVM
iFuchfio depi6him,fiuc mas.

Cap. LIIX.

FOIia huic hirfuta , oblonga , venofa, cren^ta, Oeftriptio
terna ex longo pediculo appenfa , per caules
cubitales,fimplices, plures ex radice crafliufcula,
inque plura capita interdum diuifa : exorti flores
glomerati, albi, Trifolii pratenfis,purpurei,alio-
Ii 3

*8«

HISTORIA PLANTARVM*

quiiimiles. Geneusvariifque jhis in locis ofc- . - - — - " ' .T-p m q f FI ORE

(eruaoi florentem Augnftp. Septembri* Ofto- TRIFOLIVM

bti.

TRIFOLIIS AFFINE, Q^V A D R I FO-
lium Pnzum Lobeln.

Cap. LIX.

Defcriptio?

i lusdnfol .
bortenfe.
Lorus (jutt-
drtftl. T*b.
•mtAtHT.

LObel.Obf.

Ouadnfhu

fbanm & Ic. Pl.
Tom. i. p. 35.
J Quadrifdtum
i phtum fu ftM hor¬
torum. C.Bauh.
phyt.Qtudrifo-
litwihjrrenfc li¬
bum. Tab. La¬
tus quadrifolia
TDictbkttcrid?^
ter 0tctnflcc.
Aft mirum dici
Quadrifolium,
^uum in figura
Lobeiii etiam
fint quina.

TRIFOLIVM MAIVS ALBO FLORE
incanum Clulu.

Dcftriptio

Dckripr

albo minus, & foclnina, glabrum.

Cap. LX.

/■^Ontrac-
y^cioii el4
habitu qu^m
mas , coliculis
breuioribus >
infirmis, per
terram fparfis,
per quos folia
terna , parua,
rotunda, gla¬
bra, retufa ://c*
res glomerati,
minores, ex 16-
gioribus appe-
li pediculis, co¬
loris albi. Hoc

ni fallor,Mont-

belgardi qua¬
dri folium , &
quinque foliu
reperitur. Ex
hoc genere fuf-
picor panium, macularis foliis,flore albo, reper¬
tum adfontem admirabilem in Ducatu Wittcm-
beraico : Maculatum etiam eft Iulio circa Mon- i_oCus
tembelgardum. Paflim ac fponte prouemen- Ten*
tem varus in locis obfcruaui. _

Trtfol.

bum-

Locus 8c
tempus

TErnis , aut
quaternis
interdum a(-
furgit virgis
aut coliculis, pe¬
dalibus, firmis,
re&is , terctib.
circa quos naf-
cuntur rara fo¬
lia , oblonga,
angufta , dura,
ncruofa,carina-
ca,& dorfo ela¬
tiore, terna fe-
per ab vno e-
rortu prodeu-
tia vtin reliquis
Trifolii generi¬
bus, incana ,in
ambitu veluci
dentata, ab ra¬
dice frequen-
tiora Si maiora -.flores extremis ramulis, in quos

cauliculi feparantur,inha:rcnt parui, frequentes,

conferti, & fpicam quodammodo formantes , al¬
bo colore,& nonullo odore prxditi : radix viuax
minimi digiti craflitudinem zquans, fufeo Sede¬
to cortice tc£a,longa, aliquot fibris donata.
Clufio cuius deferiptionem propofuimus,Tri-
" folium maius primu , feu maius albo flore.C.Bauh.
phyt.TH/o/fi/wio. fiue montanum album.

In pratis Aecioribus Metropoli Auftti* Vien-
ive vicinis , tum in Morauia & Bohemia floret
Maio & Iunio.

temp

AJ

Dele

TRIFOLIVM PARVVM,ALBVM
MONSfESSVlANVM PltOSVM CVM

paucis floribus.

TRifolio noftrati pracenfi albo refoondet, Dekt
fed multo minus eft foliis pilofiSj/kn&wr al- ^
bis, duobus plxrumque auc tribus fimul rnn&is:

pumila eft admodum planta.

Monfpelii hoc legimus florens mcnfe Aprili.
jnas,florc minore, femine multo.

Cap. LXI.

Dpedai-
lem alti¬
tudinem &
cubitalem ex-
crefeit hoc

Trifolm , cau¬
libus tamen
non penitds
furre&is ,
quos & radice
alba, minimi
digiti craflitu-
dine , fibrofa,
fapore legu-
minofo Pifo-
rum aut Faba¬
rum , euul-
fu difficili*
promit pluri¬
mos, hirfutos:
folia hirfiua
Trifolii pur¬
purei Sc albi -.flores» parili, lutei, ex multis flofculis
minimis, forma(fi parua licet componere ma-
gnis)Geniftae alicuius, aut Colutez,congefti.glo-
bulum exprimentes , quibus [accedunt femina
multa, Meliloto officinarum quodammodo fi*

Mclilotu»

LIBER XVII-: ??i

Melilotus minor, SertuUcampatiicd > & Flem er
ficinfUc Brunfelf. melilotus exigua, Trago: medica
Dodonaeo; Trifilium aruenfe , Tabern. Trifilium
net ' luteum,GeCncto : Saxifraga lutea > Fuchfio. Me¬
minit tantum Tri£oIii'Iutei Matthiolus, nec di-
ftinguit nift colore a citeris. C. Bauh. in reno-
uato addit icohcm:

* Citcrum , nomina linguarum vfitata , funt
im Gall. Trefjie petit iiune. Germ. (UcclFlcc / (Bcct?

ftnfcnftce&flcmfkinflcc/ Belgice ifleymfrccit
jc (Tlaucm & (Tlcyn cjcelc £tauerft.

Gcnem florens vidi Maio, vbi virebat Hye-
me: Bafilci O&obri: Lugduni, & Montbcdgar-
di etiam fpontaneum.

TRIFOLIVM PRATENSE LVTEVM,

veftita rufo, cuius figutireptionis fufpicionen?
iniicit Tuperna illa parte in maiufculos diuari-
tatur trunculos, pluics cauliculos e* radice mul¬
tiplici erigentes, fed palma brcuiorcs,qtios folia
Trifoliorum ritu digefta vefliunt argentea, mol¬
licella, albicantia, breuiffimis nixa pediculis. Ex
quorum fi nu glomerulum molliflimorum , pilo-
forilm,flaucfcentiumft'patu congeflum promi-
net,quod cx flofculis fatifeentibus compolitum
arbitramur. Trtfol' *

C.Bauh.pbyt. Trifolium 41. feu faxatile birfu-
tiflimum , quod in nelueticis iugis & caulibus kirjvtifii
fummislegit. mum.

TRIFOLIVM PELTATVM CRETICVM.

C A P. L X I i.

fa;mina}flore pulchriore, flue
Lupulino.

CVm Trifo¬
lio praten-
fi luteo mari
multa habet
communia, ra¬
dicem exilem,
duram coliculos
graciles , hirfu-
tos i filia tri¬
gemina, neru o-
fa , florem lu¬
teum, led ma¬
gnitudine &
lingularium
flolculorum
forma differen¬
tem , duplb e-
nim & triplo
maiores huic
funt glomeruli.
Lupulorum ca¬
pitula imitati,
minores, contrarioque fitu fquammarum , qua-
tum vnaquique criftata fupremum conftituit
tiofculorum folium , reliqua tria fi nu fuo occul¬
tans. Huius porro Trifolii pratenfis viden¬
tur dui fpecies : minor paflim proueniens :
altera magna & robufta ad cubiti altitudinem
furgens,cumpulchris magnis floribus , in qua
feminaparualutcaanimaduerti. Pulcherrimum
hoc Trifolium pratcnfe luteum , magnum & ro-
buftum,fa:minam voco.

An fort£ Brunfelf. Leporina? ThaliuS trifi¬
lium luteum alterum lupulinum , & vulgo lupulum
Jiluaticum appellat. Cafp.Bauh.phyttm/<di«r«4-
fiu cpratenje luteum, capitulo Lupult. Hort. Luf.
trifilium aruenfe luteum Jupulintnn.CBcdb tvifen-
flce/Wrtfer frawen Ijopffe. An Tragi, Meliloti
genus 8.&penult. Lonic. Tragum imitatus hu-\
ius meminit , ac vocat Lagopum, pedem leporinum, j
& trifilium humile.

ly. Speciem maiorem irtueniin margine agrorum
lw montis Rofsberg prope Mafmunftcr>florentem
Ottobri , Minorem alioqui frequentem Mont-
^ belgardi^Monfpclii & Geneui. Frater C. Bauh.
collegit Bafilei in pratis.

TRIFOLIVM SAXATILE HIRSVTISSI- ,
mum , fiue argenteum.

SVb hoc nomine apud Fratrem obferuauimus
plantulam, cuius radix dura, lignola , cortice
Tom. II. *

wVod apud fratrefa obfcruaui cum inferi- Defcriprio
Optione Trifolii odorati Cretici , & apud D. Trtfol. 0 do -
D. Iat. Zvvin- ratum Cre -
gerum , cui a- Ueum’
feriptum efat

M4Mr!A

cula eft tenui,
longiufcula,fi-
bris donata,
qua» cauliculos
ex fe promit
duas , trefvc
vncias altos,
glabros , filia
exigua , qua;
longiufculis
infident pedi-
cellis. YTofculi
quini plus mi¬
nus cauliculo
fummo incu-
bunt congefti*
pallide luteoli:
qiios filiqtuk
excipiut com-
prefli , Iatiufculi,flmile femen fed exiguum, ac
vixvnumaut alterum complectentes* H«fc,refe-
rente Fratre ex teftimonio Honorii dum tenera; i

funt,recentefque,dulcilfimi, efaique aptifunt:
at ybi induruerint, amariffimi.

C.Bauh.phyt. Trifolium ay.fiuc peltatum Cre¬
ticum. Item apud Matth.Trifolium 8.1iue Pelta¬
tum Cre ticurm

MEDICA IN GENERE.

Cap. LXIII.

EX Trifoliorum, & eorum quidem , quorum
valuuli cochlearum modo intorquentur,
genere & Medica eft. Hic n atalcs fuos ipfo no- kaulti '
mine fatetur, locilmque vndo venerit , vocabu-
lumindicat. Externa oUm Gricii [inquitPlin.] Plinii Itfiii
& Medis eftadue&a per bella Perfarum , qui
Darius attulit.Hinc Gentile nomen obtinuit. Si¬
milis eft Trifolio , caule , foliifquc geniculata*
quicquid in caule aifurgit , in folio contrahitur.

Hic paulo aliter Diofc. tradidit. MsJiy.t) recens &*/*• fc&i
nafcens fimilis eft Trifolio in pratis nafcenti.Ve-
rum in progreflii folia contrahuntur , &caulcs
Trifolio fimiles producit,in quibus accrefcitfe- .
men , Lentis magnitudine , filiquuli modo in-
tortum. AlfiififiAfi

Medica ab Hifpanis vocatur Eruaye, Alfa/a, A l- fa/a/^e,
falfs,& Alfalfa , yocc forte diduCta ab Alfafafat,

h 4

HISTORIAE

C'.t. /slr(. quam Auicenna fimul ctim nomine Cvt & At*

"sicd*'scc* tlFCAt Jib.hexprimic-.Iicctbb.j.eapitcde tremore,
vbioleum de Andacocca multum laudat, videa-

Nomina tur eandem per Andacoccamintellexifle. Gallis
linguarum Sainfi/oin^r Foin drBourgongne , & grandTreffllc ,
Picardis Foignajfe, Germ.TJrcdjFIcttjObef burefun-
Aequiuoca Mfdj f>eW,l>ailffirer. Sub Medica: nomine, qui
nobis verior videtur, & vt exillimamus , per
Hcrmol, Marcellum , Gcfnerum,Matth. Ama¬
tum, Bacchan.Dodon.Cliifi& Caefalpinum rece¬
pta eft,& ^nobis Medica maior eredtior florib.
purpureis dicitur, hic occurrunt iquiuoca. Me¬
dica filu. lutea &rufi'a. Trifolium cochleatum
marinum, aliis Medica marina. Medica fcu-tella-
ta. Medica orbiculata. Medica echinata glabra
cum maculis nigricantibus, & fine iis. Medica
magna turbinata. Echinata magna, hirfuta, Hir-
futa echinis rigidioribus. Echinata hirfuta, E-
chinata minima , Coronata parua Cherleri,
Lunata, Lunati fimilisfiliqua ,dcquafub Au¬
ricula muris Camerarii. Medici nomen quo¬
que, quamuis perperam, & apud imperitos fo—
lilm cognitionis herbarum , teflc Dod onxo ob¬
tinuit Trifolium ptatenfe purpureum. Olim Tri¬
folium candidum , dicebatur Medica tertia Do-
domo,qui opinio in poftremis reiicitur. Nos
de hoc agimus fub titulo, Trifolium pratenfe al¬
bum. Trifolium quoque luteum , Trago dicitur
S*Kifr4£A Medica Diofcqridis,-& apud Dod.Meaici fpe-
Intea. cies. Porro Medica Tragi non efi Saxifraga lutea
RCtnJl. Fuchlii, vt vult Rob.Confl.apud Amatum. Efl
7,er- hic nobis Meliloius vulgaris. Qui verb fit Me¬
dica Cornario, quam dicitavtilgo Medicorum
vocari Burfam pafloris,5: a vulgo Geimanorum
bcfdacnFraut, inquirendum.

Error i mo- Apud Euch. Rocfs. Lor.icerum & Ryffium
TMnd*m. inepte ponitur icon Laburni pro Medica. Cyti-
"Labumum. furn Matthioli ^ Cortufo millam , non Cytilum,
.... feci Medicar fpecicm elTe [inquit Hifi.Lugd.] au¬
tumant periti Herbarii : hic vocatur ^ nohis Cy-
tifus candidus liliqua incurua. AdhicMcdici
fpecicm eife putant Ferrum equinum di£him
Gefnero , quod nos Soleam equi in/cripfimus.
Medica etiam de Helenio dicitur in afeript. Dio-
fcor.de eo Hi(l.n.g.l.25.De Medio quoque Medi-
DurAtio catraditurin fpur.Diofc.de eo nifl.n.lib.20.

Tanta dos eius [inquit Phn. ] vt vno fatu
ampliils qu^m tricenis annis duret. Plinio con¬
trarius efic videtur Palladius , qui fcmel fatam
decem folum annis permanere fcribit.Citerum
Medicam diu durare , vel Plutarchi teftimonio
comprobatur, fimilitudinem cx hac in libello
contra Epicurum defumentis egregiam. Sicuti,
inquit, herbi Medici femen multis flexibus,
& per obliquum terri innafeens, ob afperitatem
multo tempore perdurat , ita dolor vncinos&
radices dilfeminans : carnique implicatusradhi-
ret non diem modo , aut no&em , fed ann#s &
aliquot luftra,igre aliis doloribus tanquam cla-
uis violentioribus expulfus di/cedit.

Locus , in quo Medicam proximo Vere fa¬
turus es , autore Columella & Palladio circa Ca¬
lendas O&obris profemdendus efl , & is tota
Hyeme putrefeere permittendus. Menfe autem
Februario, iterandus eft, & purgatis lapidibus
diligenter occandus. Et tandem circa Martias
Calendas, fuba<flo ficut in hortis/olo , forman¬
di lunt arci pedibus 10. lati , & 50. longi , ita
Vt eis per femitas aqua miniflretur , & facile pof-
fintexvtraque parte runcari. Tunciniedo an-
Tempvfr uquo flercore in Aprilem menfem ( hoc enim
&** tempore Medie a ferenda efl ) referuemur, para-

PLANTARVM.

ti. Singuli cyathi feminis occupant locum Ia.
tum pedibus quinque , longum pedibus de¬
cem. Sed mox ligneis raflellis obruantur iada
femina, quia Sole citius comburuntur.Pofl fatio-
nemferro locum tangi nonlicet, fedfaftrisli-
gneis frequentet herba mundetur , ne tencratn
Medicam premat. Prima medis eius tardius fiat,
vt aliquantum femen excutiat. Citeri verb mei—
fesquilm volueris cito peragantur. Vbi fccueris,
fipiusriga. Poli paucos dies, cum fruticare ci-
perit , omnes alias herbas runcato , ita & fexies
per annum metis , Sc annis decem poteri 1-
nere continuis.

De Medica, inquit Varro, in primis oblenies, Loctu^
vt ne in terram nimiilm aridam , aut variaro , fed
temperatam femen demittas. In iugerum vnum,
li efl natura temperata terra , fcribnnt opus eifc
Medici fefquimodium : id feritur ita , vt femen
iadfcatur,cum frumentum feritur. Medica porro,
vt Theoph. tradit, fipius diminuta, tonfaque
melior, fapidiorque euadit. Sed nec huic fterco-
ratio prodell, quin potius ftcrcoris & vrini cau¬
sa pent.vt quidam dixere.

Medica nutriri ooues la&antes , vt pliVs con- L^iAKti
tineant la6lis,iubetSotion in Geoponias, ,uem- boues.
que Varro, Columella & Palladius. Airiftoteles
contrikhifl. animalium inquit : Pabuli genus a- L*c ***
liud copiam la&is extinguit , vt Medica herba, & *¥it'
pricipu^ ruminantibus : aliud auget, vtCytifus
& Eruum. Qui in Hifpania rem obferuarunt
[vt notat Camcr. horti ] vbi quotidianus eius v- ■
fus efl, rcferur.t nullo cibo tam viridi quam ari¬
da prius magifque litari, faginari, & pinguefieri
mmenta , pecufqueomne ; parcius tamen dari,
quoniam inflet, & multum fanguinem creet,
quem deducere pollea necefie fir , annotante
Virgilio Marcello. Medica , inquit etiam
Varro, obiicitur modice, ne parum , aut nimium
aturentur, vtrumqueenim ad corpus alendum

mimicum. Fieri itaquepotefl,vtlaaisabundan- • r^ot

ti® conducit , modi non ad fatietatem vfque ' “ZZ
prqbeatur, id quod etiam Plinius vetat, alioquin alt*tu 1
nihil mirum Ariftotelem veralcnbere,& vniuer- -
Io in langmncm.adipcm, & carnes, alimento re-
a o , non lupereiTe , quodin lacconuerti tfe-
bebat. Agrum ftetcorat,ac adeA cftfuauir. ac At*'-
nutriens , vt pecus arcere necelle iit, ne ve’i di l-
rumpatur, aut languinem detrahere oporteat.

Animalium vitiis plerifque medetur. Ad u:, aciem f'""
mu arum , vt Columella prodidit, nulla res tan- Arum'
Mcd,cii p™^- scmcTi' vt ^

c. ficcatum lucundi faporis gratia condi-
tanco fali admifeetur. Viride, quibus refrigera¬
tione opus efl.tllitu fuffragatur. Herba tolpro
gramine vtuntur 11 , qui pecora alunt.

MEDICA MAIOR, ERECTIOR, FLO-
ribus ptirpurafccntibus.

VTAldequam luxuriat obfcquiofo fenore Dcfstj

iiyor?! rCm/?“CnS ’ numerofis,

prolixis : folia terna oblonga , per extre-

Piofi :T ’ TX °ht?Ue(l * -namf flTcl

velutm fpicam digefti.purpurafccntcs: fi-
Cornu caPrin{ indar contorta;, in quibus
/mmminuttimaccaudidum : radiar lubed lon-

ga, tenuis, &lignofa.

Hanc tradit Hetmol. dicens: Imperitia vulgi

McJlCa VOfari _ :... , , ,

vocari capit.Semen cius (ub deme Pha-
“.ob «cernis laporcm pr.tfemat.Propteralt.tu-
d, nem radicum huius reliquar herb* intereunt,
line iplius damno.

Ex Hifpania [ inquit MarceU.Virg.Jimegros

herbi

LIBER

hczbxl quam inibi Medicam ccnfent, cunafuo
femine caules afferri nobis curauimus. Siliquam
non licuic videre &c. miramur aurem nos ei
allatos caules cum fuo femine,&: filiquas non c-
tiam adfuifte.

Mcdicamappellat Ruell. ex aliorum fenten-
r' tiaF aenum Burgundienft 9 quod rura Foenaciam di¬
cant. Ai Letiam Marcellum magis eius cognitio-
r- nem obliterafTe. Gefnero Medica vera , Clufio
farina & legitima. Anguill. Medica fpecics. Me¬
dice quoque meminerunt Matth. Lacuna ,Amat.
Bacch. Lob.Pandcdt.Cxfalp.Camcr.nort.Luf. &
alii.

Hiftor \x Lugd. Confarcinator imperitus ftir-
pium omnia confundit: deferiptio quidem com¬
petit Medicar, de qua agimus hoc capite. An i.
temDodonxi icon, dubitamus. Quia Dodonxi
8chiftoria, & figura dubia : hic praeterea nullum
certum ponit diferimen inter Medicas, fed’ luo
more commifcct. C.Bauh.phyt.Tri^i>/i/:?/ijo*fiuc
filiqua cornuta. Medica Dod.gall.

Hac quondam, nermol. M arcell. Virgil.Aug.
Gallo, & aliis teftibus , plena erat Venetia, fed
pridem per
Gotthos periit,
referuata au¬
tem in nifpa-
nia , inde de-
nu6 in agrum
Neapolitanu ,
quafi poftlimi-
nio introdu6ta
fuit. Carterum,
Tiguri primo
apud D-Gefnc-
rum,cui,vt ipfe
perhibet, ex fe¬
mine peregri¬
no prouenit,
deinde Bafilcx
in hortis qui-
bufdam floren¬
tem menfe Iu-
nio &Iulio, vi¬
dimus. Geneux
agros ea confi-

tosobferuauimus, quos aliquoties in anno re-
fecabant ad impinguandos equos. Circa Bur-
miam in Rhetia fponte prouenire reperi. Mont-
bclgardi in horto meo & llluftriflimi Principis £
femine mihi prouenit, ac multis durauit annis.

De huius viribus & vfuiam fupra in genere
pertra6tauimus.

MEDICA SILVESTRIS.

Cap. LXIV.

s eft, radice crafliufcu-

I tio Ti yTEdioe filueftris genus

dVTla lignosa, fapore fubdulci , virgulta emit¬
tente cubitumlonga, vel ctiamlongiora , tere¬
tia, ftriata, glabra , in multos , lentos furculos
fubdiuifa : folia de more terna , angufta, oblon¬
ga , fupremo margine vcluti eorrofa : flofcuii
lurculorum faftigiis conferti , globuli fere modo
infident, crocei, quibus delapfis filiqua fuboriun-
tur contorta, co.mpreffte.

Taber. Lens maior repens , d5ro($ fried?enbe

Hot‘ Iinfcrt. Icon Taberna quidem placet, aft non
nomina, qua huic in eum dubio procul finem
adfcripfitjVt nouitate placcret,non altis , fed fibi

L

, ’ C.Bauh.phyt.I>i^/i«w pAcu frurefcensfititeutn

XVW

A ft nos in hac herba nihil frutico fi obferuaui-
mus, ex i ftim an¬
tes hanc plan¬
tam compre»
henfam e fle
hib Trifolio 30.
filiqua cornu-
ta,flore luteo.

In fepibus Locus &
& fegetibus tempyg.
prope Monfpe-
lium & Lunel,
menfe Maio 8c
IV ni o reperitur
cum flore lu¬
teo , variifquc
aliis in locis
tum a nobis
tum ab aliis re¬
perta fuir. Vir»!

Calida eft in
fecundo gradu,
ftibacris, fapore
fcilicet nitrofo»

tenuiumque partium Gefn.

TRIFOLIVM COCHLEATVM MARI-

num,fiue Medica marina.

Capvt LX V.

Vantum

(Y

Deferiptio

^quantum
eft , cocum vil¬
losa , incana-
que ' lanugine
obdudtum eft:
caules pedales,
ac etiam cubi-*
tales.ramisfre-
quentibusbra-
chiati-.per quos
folia ex breui-
bus pediculis
terna , parua,
obtufa , fre¬
quentia , fapo¬
re nullo mani-
fefto , flores
multi fimul
congefti, lutei,

Trifolii lutei
/crefimiles : fi -
liqua orbiculares , in fc contorta , raoix craffa,
cubito longior , tenera ,guftu quodam ingrato,
falfuginofo,& amaricante. Gefn.hort. Trifolium
marinum. • .

C.Bauh.pbyt. Trifolium 14. fiue Cochlearum /Zum™**
maritimum. Guilandinus Trifolium album , & Cochleat*,
Cicer facerdotale vocabat : alii Cytifum mari- A Ibumf*
nutn.Lob.&Pcna Adu.&lc.Pl.To.a.p.jS. vtie-
tiamTabern.cumCamer.hort.& icon. Medicam JZrZui'
marinam : Eius autem figura fa6ta eft ad plan- Medu «
tam ficcam, b me [ I.Bauh. ] Gefnero miftam , & manna
anno 1561* colle&am , qua adhuc diligenter
inter ficcis meas coaceruatur : Quamuis c ^4ufj
nccGefneri], nec noftri hic meminerit, ficutin »'ot.
pluribus aliis.

Dalechampius hanc depinxit, vocans Anthyl- baltch*mfx
lidem priorem deferiptama Dodonao, cuius o- not
pinioni aflentiri non polTum , ni fi dicam rion di- Antbll**i
ligenter ab ipfo neque dcfcnjatam, neque dc-
pi6tam.

Clufius , a quo partwaaliquando abfuit, quia

\

rf 'e levium.
Afjpnum.

'Heus &
Tempus.

Defcriptio:

'SrucltM.
cochlea! us

Do Aon. no-
tatut
T rtfol-fo-
(bilarum

i*.

1

HISTORIAE PLANTA RVM.

Medicam marinam, Helenium vfigvptium Crn-
ti£ux[ Diofc.cap.de Helenio deferip tum)elTc fibi
pcrfiiadercr,eb quod multas habeat r otas, adhuc
Hodie nihil affirmat. Cxfalp. Trifolii quoddam
genus, in incultis prarcipue maritimis prouenies,
critis fruflus Tc huli modo , &c.v:de ante fub
Trifolio pratcnfiin genere.

Venctiis floret ad maris littus Me file Maio,&
etiam Septembri. Clufius , qui Marinam Medi-
tfam vocabat.qu6dMcd:ce ficfi:r.iPiraa,Sr in ma¬
ritimis Mendici prxfertim obucifis nafcaturlo-
cis, progenit .inquit, paffim in Hifpania,& Gallia
Narbonenfl. Inucniebam etiam in Oceani lito-
r?,adTat»rfluminis Oflium , ad D. Ioannis pro¬
pugnaculum nondum tuncabfblutum , &Cax-
cays/ub Olyfippnnc Decembri florentem an¬
no 1564. Flbretalmqiii y£ flate & Autumno , «Se
flibindcTenien profert.

MED ICA SCVTEL L A T A.

c

■* Vbitales*
_/robuftos
hirfutofque
habet caules ,
eofquc ere¬
ctos :flia ter¬
na, m ai u ferula,
latiufcuU , a-
curr.inata,fub-
tus h:rfuta,cir-
cum quaque
crenata : flares
pauci , lutei,
quos , veli; ta-
mm iriftar, co¬
chleare iilique
fequuhtur,ru-
gofx, tutbina-
ns , veluti e
fcutcilis qua-
tuor, aut quin¬
que cento pofi-
ijVt inferior maior fuperior.s conucxumfuo ca¬
ro excipiat: radix ligncda iimplex.

Ad hanc noflram Scutellatavn Medicam, que-
nad modii ru & ad feqiTsntium aliquas videtur
eferrt pofle vna e Medicis Turneri , qui fatisin-
liflin«itc de iis ita fcripfK : Mcdicx notas , prxtcr
;as , quas rcccnfent Diofc. & Pii nilis , has oofer-
liui.flos cft luteus : ex tribus foliis med.um lon¬
giore pediculo femper vifitur, flmulque cum Sc-
e occidente conuolviiur, oriente expanditur fiii-
flus pc-r maturitatem cochleatus, cornu caprini
fere inftar ,rifi quod voluminum finis non pro¬
mineat extra circinatum orbemtidem al:is Ixuis,
aliis hirfutus , alias denique fpinofus. Maximx
Mcdicx folliculus, & plurimum lxuis : Minoris
hirfutus aut echinatu$:femen Fcenugrxco fimile
tum colore, tum figura.

Nobis videtur Dodonxus Trifolium cochlea-
tum primum pro Medica, quam hoc loco tradi¬
mus proponere, quainuis icon non bene eam
demonfirer.

In icone etiam Lobe!ii& Pene Adu. huius
Mcdicx portio quxdam exprimitur, licet non
btncab aliis diflinguatur,necdefcribatnr. Aliud
quoque in titulo Lobefii-.& aliud in icone, quam
etiam Dlantinus afliimpfit Tom.i. p.^.qux tres
Melice feminis varietates promittit, Aeduas tan¬
tum oftendit , fcutellatam videlicet , & turbi¬
natam.

Hanc amem non pofle Veterum Medicam ef-

■fejfatis oflendit Plinius , fcribtns de eiuslongd
duratione , qux non cadit in annuam Medicam
fcutellatam, & fimiles.

' Hiftorix quoque Lugd. confarcinator confu- Htjhr.
sede hac fcfipfit , proponens in fui tabella ( cui
titulus, Medica filu#pnoi\ fructu triplici A: diucr-
fo)cochlcas noflrx Scuteliatx , fed non defai- /#,/*•,
bens, nili id faciat his verbis; obliquis volumini¬
bus finuofum. Dux preterea tantum frudus dif- .
ferentix in eius figura confpiciuntur , cochlea¬
rum nempe femellarum , Se tuibinum ; cum ta¬
men titulus triplicem & diuerfiim promittat.
Meminit is demum Trifolii cochleati folliculo
fpinofo , fed in icor.e nihil tale dcmenftrar. Vc
1 autem veritatem non faciamus exulcm, fatemur
!« vades eius perpetui, Medicas non diflingui, Mc-
dicamquc furrecVam flore ceriileo cum abis con¬
fundi, ac quidem cum ea , quam lilueftrem luna¬
tam vocat.Laudabflc pro f e 616 fuillct, imperitum
flirpium hac nunquam tia&alle.

Compilator Tabern , qui Medicam Anglicam
vocat , SEiJ0ltfd> 0cl;nccfcn fice / faHam habet tAtur,

figuram, & ad eam concinnatam dccriptioncm. m<&
Trifolium cochleatum , fcu Mcdicx fpccics Po- Aw/A
nxin Baldo.C. Bauh. Trifolium 18. flue cochlea-
tumfrudku latiore acuto.

Paffim prpuenit Monfpcfluli , maxime in fe- Locu
getibus. Vere florens. Montbclgardt in horto E. t('m*
C. floret Iunio & Iulio ,frii<ftu maturo Augufto,
ac deciduo, quotannis fcpropagat,modo Hicms
non fit feuerior.

MEDICA OIUilCVLATA.

SVbeft ci r.i- TcPc
dix parua,li-
infinitos
.findens caries
pedales , aut
palmares , per
terram fparfos:
folia ternapar-
ua, glabra, fere
triquetri , per
extremum lata,

& non nihil
crcnnta, maculis
interdii nigris
refpcifa : flores
exigui , flaui,
oblongis pedi¬
culis donati :ft-
liijua helicoidcs
compr.cflxjinc-
branex , cx tr:- j
bus,quatuoruc
orbiculis, altero alteri impofito conflantes, ma¬
gnitudinis fere vngais,vbi maturuerunt , nigri¬
cantes , femina continentes ruffa , plana , fed re-
curua. C. Bauh.phyt. Trifolium iy. flue fcutella-
tum fiu&u latiore, folio obtufo. In montibus Loct
Euganeis, vt & Monfpelii colligitur.

MEDICA ECHINATA GLABRA,

CVM MACVI-IS NIGRICANT1BVS

&c fine iis.

Bicubitales per terram fpargit caules glabros udi
& in iis folia terna, glabra, per extremum la-
tiufcula & ferrata , quorum quxdam cordis
effigiem nonnunquam exhibent, quam ci\m pia¬
ta primb prouenit , afperfx maculx nigricantes
reprxfcntant. Flores lutei, parui, duo , aut tres:

fiiuiua

liber XVII-

fdiqiu cochleati, pardm comprclTi, muricibus
per margines horrida.

'honymi C.Bauh.phyt. Trifoliu ii.Ciuc cochleatum ma-
cu^tam.Medica Arabica Camcr. Et fequcntcr,
i c-Mtum Trifoliumi?.fiue cochleatum frudtu nigro hilpi-
do. Trifol.cochleaturri alterum Dod, Medica fol-
'dicafsl- ■ li cuio /pinofo Lobelio. Hier ille. Nos tamen,

tlojpmo- Medicam iCamer. Arabicam diuerfam HJobelii
tituh. ^edica fpinofo folio, & Dcdonxi Trifolio co-
chleaco altero , alfcrcre non au fimus. Nimium
funtbrcuesDodon.&Lobelius.

Cxterum, Trifolium cochleatum alterum (in¬
quit Dodon.) galbee L’herbs nux Limnc^ns voca¬
tur, quod plxuquc Recentiorum Medicam iniii-
dua a - cant > quamuis cum deferiptione Medie* non
'c*‘ conqcniat. tflcnim Medica Arabica [tcffe Ca¬
nter, hort. j folii* cruenta macula infi^mcis. Lo-
Ucufo. belobf. <Scic.pl.Tom.2.p.37.fub Medica folio fpi-
unoJ° nolo,figuram Trifolii cochleati alterius Do '-oeci
habet. Medicam porro Arabica Hort. Luf.gcnn.
\l,um •^t*abifd)6tbnccfcrtPlcc vocat. Meminit huius,
'nfe. n* fallor , Cxfalp. lub Trifolio pratehli in ge¬
nere.

u & Geneux mihi in horto menfeMaio vigebat:

US -Argenti nx D. Melchioci Sebizio cum floribus
& filiquis hifpidis , foliis glabris non maculatis,

Iulio.

MEDICA £ C HI NATAM AGNA

birfuta.

Folia huic

liu.c prima Urfrtjpiii
lubrotunda.

iptio

C^Vb

Medica magna tvrbinata'

Ybi tales
fefqui-
cubitales cau¬
les emittit, hir-
futos , limitis
ramis fifTos,/j-
lits tergeminis,
hirfutis. Trifolii
pratenfis pur¬
purei paribus,
aliis veluti tri¬
quetris , per o-
rasincifIs,quo-
rum pediculi
lotigiufculi ,
pinnis caulem
ambiunt : flores
parui, lutei, pe¬
diculo h terent
vnciali, & fef-
cunciali, quos

i . , fequuntnr fru¬

ctus turbinati, fex aut plurium circuniuolutio-
num,ar<Te commUTarum/Hiri : vnaquxquefpira
gemino denticellorum ordine cxlata elt , me¬
dium fecantezonulS perpetua ; /««wccmpref
fum, renis inftar finuatum , Fccnugrxci femini
par,aut etiam paulIblongius.Annuaeft planta.

L f. Lot)- & PenxAdu. Mecfica, cui filiquaCu-
I C*- preffi figura, cuius portio quidem aliqua , fub ti-
! fig"- tulo Mcdic^, tres feminis varietates offendentis,
j pgn exprimitur , afl: non placet icon. Hxc etiam h

h. C.Bauh.-phyt. Trifolium 20. flue cochlcatum
fru&u comprcflo oblongo. H.Lugdunenfis,in-
quit ,vna figura tres exprimit differentias, vt&

Lobelius. Si Frater triplicem hanc differentiam
offenderet, ipfi fidem haberemus, nos duplicem
dtin taxat obleniamus , fcutellam fc. & turbina-
I tam.

Montbelgardi in horto E.G ex femine perD.

c..i . _ ^ , . u

poflmodu non¬
nihil acumina¬
ta , & ferrata,
terna vni pedi¬
culo innixa :
caules ad duosj
tresue cubitos
per terram fpar-
§mur flores mul¬
ti, coaccruatiex
lorgo pedicu*
Io,Iutei : fi liqua
fimul aliquot
cohcrcnt, fpiris
duabus, aut tri¬
bus , -vel etiam
quinque, ferru¬
minatae , breuif-
fimis veluti /pi¬
nis obtufis , exafpcratx. Geneuein horto mihi Eocui-.
prouenic. Echinus, qui particulatimin tabella ,con-
hacelfpicfusjfequentis Medica: e fi.

MEDICA HiRS VTA ECHlNlS Ri¬
gidioribus.

P

|Er terram
fc expan- DtrctiptM

o . . . .c/ K.v. V_ A IUI1IIJIC jL/.

US‘ ChriflophorumSchvvartzSturgardia milio, 6c
Aprili tcfrx m*ndatoafloritit Iulio.

dit cubitali -
bus & Iogio-
ribus cauhb.
folia partu
hir fu ta j &£ „
per extrema
oram lata
res lutei: echi¬
ni cochleati,
pnuci,& feri
lingulares ,
longis fufquc
deque ver¬
gentibus r i-
gidiufculis
Ipinis horreti
non admodu
denjis : con-
uolutiones
funt tres , aut

qua tuor.

In figura noftra emptitia fpin? nimis breues
crcbrx, ideo in tabella prxccdcnti , melius
erant exprimendx.

An Lob.&Penx Adv. Medica filiquis fpinofls* Medica ft .
C.Bauh.phyt. Trifolium 21. Uue cochleatum. It quu jpi-
fru6tu duro,Ipinofo. Medica filiquafpinola Adv. mf“
quam Lob.ic.Toraa.p.37. fubMedicapifigit. An ’6'

j autem Lob.(vt equidem C.Bauh. vult) intelligat ZTitbL.
i eandem Medicam nobifcum, aficrere non aufi-
mus, quia paucis tantum verbis fpinolxmemi-
mt.In iconum quoque tabella, inquaLob. tres
j Medicas dicit fe tradere, nullam video fpino&m
- Fratrem eandem nobifcum intelligere exiilimo.

Ponrein Baldo Medica Ipinofo folhculo. Caft'

Durantes pro Medica pingit cochleatamfpino-
iam. An Camer. hort. Medica annua , femine
minuto , hirfuco ? ioc-si' -

Menfe Septembri ad mare rcperiMonfpclii.

HISTORIAE PLANTARVM.

MEDICA ECHINATA

ah Trifcl.

tortHojutu/
Tribulus
Trtfol • ecbi-
ta.toum
sin Lotus ?
Locus &
tempus.

HIRSVTA.

CRaflillf-
cula efl &
prolixa , fed
lingularis ra¬
dix , alba : cau¬
les multi , te¬

nues, per ter¬
ram fpargun-
tur, dodranta¬
les , & cubita-
les,flr>ati, hir-
futi : folia ter¬
na , ftibrotun-
da , cdTrifo-
lium pratcnlc
lutcnm acce¬
dentia, nullo
notabili fapo-
le pixdita, pi-
lofa, albelccn-

more prope Lipfiamsfc cr J^ofcnbal vocato , Ca¬
nter. attulit.

"medica coronata cherleri.

parua.

'FjEdalibus Defer,
i uoltata eft
caulibus, tenui-
bus > liibrubc-
tibus : e qui¬
bus akerratim
cx lor.g:s m-
teruallis fi, nu¬
it exeunt fin-

tia , maxime

parte interio¬
re : flores parui, lutei , fimul aliquot congefli,co-
dcmqti#modo fimul coaceruata cx eodem pedi¬
culo 1 o n gi u fculo , cap: r ula, P i fo n o n mai o r a , co n -
tortis helicibus conflantia, globo fa, quatuor,aut
■quinque, atque etiam plura, mollibus fpinulis
echinata.

'Hift. Lugd. Tribulus terrcflris minor repens
Dalcchampw. C. Bayh. pJiyt. 7 rtfihum 16. fiuc
echinatum aructifc n.ams. An Lob. Ob l. Lotus
Italica altera ?

floret & femina fert mcnfe Aprili &: Maio.
Paflim proucnir maximi inter fegetes prope pa¬
tibulum Monfpellub Frater C.Batih.iriuenit pro¬
pe Pcrouin littoic maris. Hanc eandem habui
Geneux in horto.

gtiiarcs, vncia-
Ics & longio¬
res , qui exue-
'VII*'' ^ mo muctoue

'Vn M v/® ternos , qua-
| terno fu e ge¬
li 1 [fk. flant echinu-

I ’ * Tribuli

Sf\( J/ terrefliis tnf>-

V \v // lii Hifl. Lugd.

Verum finguli

^ v n ica fe re , a ut

" /efqui-akera

circumiiolutione conflant , vtrinque denticula¬
ta, gemellam coronam imitata, echinos fuftinen-
j ci : furcillo ad exortum breui pediculo harient
; tergemina Julia, h'irfut:, aliquando fu brubi a, fe- 1
. re cordata, in ambitu crcnau, tam exigua, vc fi¬
mul omnia dun.duuus vnguis digtt; nurumi fau-
! le polTit tegere.

infaxohs>aridis,S:fqtialidis Gallia: Nubo r.c-
| iis,max:me vero in collibus inter Nemaufum dc
! Vfcturn obfcruauit & legit Chcrleius : cflquc
| vnac.x ranflimis piantulis.

MEDICA ECHINATA, MINIMA.

H

/£c cft
caulibus

circiter p.da-
libus , vel mi¬
noribus , te¬
nuibus , quos
ornant fo!i i
terna , Medica:
echinata: foliis
Ii milia peni¬
tus, parua, hir-
futa : fiofiuli
putilli , lutei ,
multi fimul
congefli : fe-
quuntur eiuf-
dem pediculi
fafligio hqren-
tes quim pro¬
xime , glome¬
rati echinuli

muncati, tres,

aut quatuor , vel quinque iundii , Orobi grano

Tribulus

Trifolium

fllcAscu

non maiores : radices tenues.

Hifl. Lugd. Tribulm minor reftus Dalecb. C.
Bauh.phyt. Trifolium -G- fiue echiuarrm aruenfe
fecundum. C*m. hort. Medica pufilla caffuits
echinatis. An Ponar in Baldo , Tribuitis filu. Da
lech.

In pratis pronenit Geneue ad Nofodochiu. In
areoofi* & fabulofis locis Dalccb. legir. Ex nc-

I Ara*

JL,ccmprcf-
fa, pollicis v ri¬
gue maior fili-
qua,ad Auri¬
culam muris
Camerarii ac¬
cedens , fed
fpecioficr 8c
maior , flriatc,
in circuitu lo-
giufculx fpi-
n uls, Criflam
galli non ma¬
le exprimit.

Lob.Obfi&
Ic. Pl. Lunaria
radiata Italo¬
rum : Medica
lunata , fiue
filicata. Cafp.
Bauh. phyt.

Lusu

rsult

Mft/:

CAt*

Tnf

retr,

j Trifolium iZ. fiuc filiqu.i falcata. C°nfarcinacor
j Hifl.Lngd.non di flinguit Medicam filu. alteram
lunatam feu falcatam, a exteris Medicis. Cartc-
rilm pulchrum femen mifit ClarilL D.Cortufus
l nomine Medicx Alaphalfiaga. An porro, Carfal.
j Trifolii quoddam genus , cuius filiqua valde la-
ta, de quo fub Trifolio piater.fi in genere. An

AU?

Ofl.Dur.in fine Medica iuxiaca?

AVRI-

LIBER XVI L

>~STT<grff«S8G~

AVRICVLA MVRIS CAMERARII.

[Nq uiliria

Q%tipM

tis nomine
propofuic Ca-
meratius, radi¬
ce nixam par,
ua , colore bu¬
xeo , faporc
dulci j ex qua
caules pedales
circitcG nume¬
ro fi , fupini, in
terram recli¬
nantes , tere-
tes,hirfuti : fo¬
lia altcrnatim
e caulibus ex¬
eunt , medio¬
criter cralfajri-
gidiufetua, ta-

ilu 3fper.i,>Sc pi lofa, pinnica, eo quidem ordine ,
vc extimum impar fextiiplo fere coniugatim <h(-
poficisin alam foliis maius fit, principio angu-
ftiore, medio ampliore , deniquein mucronem
definens: (aporvtiirquealiquarmlm feruidiis:
flores , cuiufiuodi leguminibus, parui, crocei,
hirfutis.viridantibu/que foliolis ambiti : filiqui
latar.compreiri.fimilcs Medica; lunats.fed pau¬
lo minores , in (e conuolute, hirCat£,femen clau¬
dunt figura renis, altera parte gibbofium , altera
finu inlculpto cauum.

rj C.Bauh.phyt. Trifolium i9. Trifolio filiqua
fmnU. falcati fimile. Camer.hort. Auricula muris, Ifc-
>tuU mine,& Auricula leporis , i foliorum figura an
K pcll.ua. 6 P

Anno 1597. mcnfe Augufto floruit in horto
Montbelgardienfi E. C. ex femine partim milTb
per D. Hoenftetter Medicum, partim in horto
D.D. Marti ni Chmielccii Bafilcs, maturo, menfe
Septembri. Annua dl planta. Czterum.vbi
fpontd nafcatur .ignorat Camer. nifi forti in
Creta, vnde femen Epilbyrno immixtum de¬
fertur.

Saporem non nihil feruidum habet, fiquidem
Camerario credendum , ac diutius commandu¬
cata, faliuam prolicit. Liquor ftillatitius dulcis
eft primo guftu , poftea vero nonnihil linguam
vellicat, forte putridis vlceribus , fi quis pericu¬
lum faciat, non incommodus,

“oh»

JS &

$'&

OXIS , SIVE TRIFOLIVM ACIDVM,
flore albo «Scpurpurafcente.

Cap. LXVI.

\tcucu- St Trifoliis annumeranda planta , quse £
], i,CA. JLj vulgaribus Herbariis Panis cuculi vocatur ,
vel quod Cuculus auis ca vefcatur , vel quia
Hac erumpente Cuculus vocem fuam edere in¬
it/. ace. cipiat, in officinis autem Trifolium acetofum
i» ab acijQ fapore,ac a Plinio Oxys eadem ob cau-
[riptio crafliufcula.fquammata , alba, vel exal¬

bo rubente radiculd longa: &c crebra: pendent fi¬
bra: albicantes ,indidemque emergunt pediculi
infirmi , tenues , rotundi, palmares & longio¬
res, terna gerentes folia ■, fatis magna , latiora
quam longiora, cordata,hirfuta, ex s iridi flauen-
fipe reflexa, vt capitum ad pediculum coi-
Tom. U.

rtis turbina¬
tam reddat for¬
mam , faporc
acido ; inter
baicalia furgut
pediculi , flo¬
rem fingulifu-
flincntes, yfii-
cum>rtiagnum,
albicantem,
flriatum, tene¬
rum, folliculus
pentagonus ,
quo atta&o fe¬
men exilit ruf-
fum nucleo
Perfici fimile.

Aliatum.

Brunfelfi Trifol. kcf-
Tom. 3. cum t0iU7h‘
Matthioh CaA.

Dur. Hifior.

Lugd.& Thal.Trifolium acetofum , & kerb. ger.

Trifolium j.oxysiiutot e Dodon^o, Alimonia vulgi ...
Alexandro BenediiSto. Lob. & Penx Adu.pufii-
la videtur Lotus; Lorus

Oxyn autem Plinii nunquam ad Lotos per¬
tinere, do£te Gefn.cxiflimauit. Patcc igitur vel
bic Lobelium memoria lapfum,

Anguill. non vult aflirmire Oxyn elfe fpe-
ciem Trifolii acidi. Cordus , qui deferibit , dicit AUtluJ*
Oxyn Alleiuiam Vocari. Ruell. Oxys Plinii , vulgb
panis cucuh d.citur, & Herbariorum Trifolii tn a.,
quod aculum nominant.ClufiHifp.o.fcyr vuharu.

Trago fi nbn refragandum, fieri poteft , vt fic Qxy?

Oxys feu Oxytripbyllon apud Diofcondem. Oxjtriphyi-
Polfet etiam dici filueitris Acctofa, feu Oxalis lon
ivilb f«ur amptfer ] Sunt qui Luyulam & Bacbael
nuncupent. Vide Mefuem, Matth. Syluatictim, Je*fa
Leonh. Gdbertum > & lac. Manlium fuper vng.

Mareiaton. Oxytriphylli quoque nomen apud Lhj»Ub*s
Diofcor. videtur eidem Hift.Germ.fuperfluum & ehut!
pertinere ad ©audAlce, Trifolium acidum. H.xc TKW n6
ille, cui fi notum fu i ile t verum Trifolium bitu-
minofum, ei reliquiflet nomen Oxytripbyllon,
quod non mal£ conuenit.

Adftipulatur nobis Comatius, dicens :Oxy-
triphyllon cum Oxy nihil commune habet. O-
xym Plinii crediderim elfe Trifolium acetofum
di&um. Hinc male videtur Gefalpino Plinius Caj^p.o-
per Trifolium alterum , acuto folio Oxy triphyl- ror
lonjintelligere Trifolium acidum, quod alibi O-
xym vocat.

Nec defunt,Menachorum teftimonio,qui per
Triphyllon intelligi putent Trifolium aceto¬
fum, Alleluia nuncupatum. Fracafi. JLuyula, for¬
te Oxys Plinii. rfns
Trifolium autem acetofum differt feXU.Fasmi- rofiUtjjcr.

— [inquit Cam.inEpi t.Matth. ] flore albo , ve- Pamink
nispurpurafcentibusdiftindbo. Mas totus pur- MtU
pureus, rarus inuentU.

Tab.Oxys & Trifoliumacctofum floribus Ia-
&cis.

C.Bauh.phyt. Trifolium ij.fiue acetofum vul-
gare.Variat flore Iafteo, purpurafeente Gluteo.

Ha:c Frater, qui quo Autore dicat vulgare Trifo¬
lium acetofum flore efle luteo , me latet. Ego
nunquam me audire aut memini , aut quem-
quam feribere obfcruaui. Paulo poft quidem
feribam de luteo, fed differente k vulgari. Tnfd o
Fuch.Roelf pro Allcluia , Pane cuculi, feu cuh,

Trifolio cuculi, iconem Trifolii albi exhibet. Ve- rf

Kk

;SS

HJSTORLE PL ANTARVM

xx autem Oxyos icon eft pro Epitbymo male
polita, male quoque Trifolii titulo vbi potius
ponenda c/l di 6to. icon Trifolii albi.

Cxterum Oxin Plinii,fiuc Trifolium addum,
Cxyt Plinii quidam exiftimarunt Oxytriphyllon Diolcori-
Koneft.o- ^ dis,non fine inligni errore. Oxyphyllon enim
&: Oxy criphyllum , de Trifolio bituminofo Ve-
Errlres'%*- tcribus dicitur. Nec mirvdi bene Lotum fatiuam
nt quidam pueauere Trifolium Afphaltires & Oxy-

triphyllum.Nobis harc eff Lotus fatiua, odorata,
Nonefl annua, flore cccruleo. Male quoque quibuidam

Scribonii Oxytripliyllon : dicitur nobis Trifo¬
lium redtum MonfpetluUnurn. PefCmc tandem
a nonnullis pro Oxycriphyllo altero Scribonii
habetur, dc quo rios fub Trifolio albo, rect:o,hir-
futo valde.

Oxys, Oxys Plini ana,Acetofel-

Linguarum minima,! rifJlium acctosu, acidum, ranis

cuculi, AUeluia.G* 11. Pain dc cocu. Germ. (cccuv
&ud?:(5aikl?:& (Bucfcjatl^Hee & £afcFlcc.Ite
«Bafcn.Kofjt : dc Buocbaiiiptftt'- Biid?: CUcSiic^
& (£ucf0aucbluor,(Siicfcnlauib /& (6aud>hn.

Belg. vfocfoutFfbrot. Argi. lYe^ faur. Hung.
^Hlcluiafiu.

^ Oxyn flore albo obfemaui Geneux femine
Tempus maturo lunio. Patauii cum Aliquis Decembri.

Bononia: al burgo di S.Catharina.Bafilee copio¬
se Augufto circa Dornach in montibus. Frater
autem C. Biuh .in monte Motncts. Cxterum
opacis plurimdm prouenit locis prope fepes&
itinera. Lic. Gargdlus inuenit flore purpurante
prope tlcwfiauh quxcff vitra paruam B.ifilcam
in Mirchionacu : nos autem inter Bcffordiam &
Raupach in dumetis florens Martio. Montbel-
gardi paflim florens Aprili, virens Auguflo.

Dc eius viribus hxc Plinius. Oxysdaturad
^ * ftomachum diflolutum. Edunt 8c qui enteroce-
Enttrocele len habent. Obferualfe autem f«fe feribit Fuch-
tvrjra fius , atque adeo multorum experientia cogni-
tvnpefixtss tum } qUocl eills herbx copiofl flores crebras il-
'remver •- ^us ann* pluu'as» & aquarum inundationes cer-
mtntum tb portendunt : pauci contra , Acritatem. Tota
yentrtculi planta , aucto re Matthiolo , refrigerat Oxalidis
Ardores modo. Quare deuorata, Atim & ventriculi ardo-
vKw itctt- res exbnguit. Iecur refrigerat & cor roborat.
ta Stillatia huius aqua datur vtihter potanda acuta

Succus. febre laborantibus , fed multo magis prxftat fuc-
Ery/ipelus cus ex faccaro potus. Illinitur idem per fe eryfi-
“ pelatis Sc inflammatis locis : ofqucco colluitur,
C**9 * * cum lingua, palatum, fiucefque calida fluxione
jjfeftus laborant. Placet autem Triphyllon Alleluya di-
cordis <ffum ad affe&us cordis, vel ventriculi potius &
<ientrtcult oris eiUs}commendari. Propter temperamentum
Pottu i r j 1 r

xjcprtb. quod ex lapore proditur, non autem propter
cordis figuram , vt Porta vult. Siquidem multa
funt, qux talem figuram habent , nec cardiaca
comprobantur. Difplicet quoque quod laudet
propter re&as, longas, & rigidas vaginulas ad
ferpentummorfus.Quis enimconfulac,vtappli
Conferti* cetur planta adftringens & refrigerans morfui
Fejlss ferpentum? non inuer.io Plinium aliquid tale de
Trifolio acido fcripfiflc. Sufpicor Portam con¬
fundere cum modb di£to Trifolio , Trifo
lium Afphaltites.Prx exteris demum,
tefte Io. Bokelio,ad peftem lau-
.daturconferua Trifolii ace»
tofi verno tempore cum
Saccharo prxpara-
tx fumptamane
ad Caffanex
quantitate.-

OXYS LVTEA.

Cap.

LXVII.

QErpendo
i3[>er terram
fpargit coljcjdos
palmares , au.t
fefqu i palmares
graciles : /!ix
tenuiffimis ni¬
xa pediculis
terna coriia-
rent minora
quim Oxyos
vulgaris > ma¬
gi fque per ex¬
tremum filia,
corculum [ vt
vulgb pingi
folet ] expref-
fiuls effigiantia
hirfiitiora , cx
breuibus pedi¬
culis a coliculo
prodeuntibus

dependentia: guffus addi -.floris forma ffcllata
eadem, fcd colorlutcus: quem cornicula, fiuc filt-
quafext vncialcs fcqmintur, Aulum fpcclantes,
craffiufculx/oliofx ex quinque loculis conffitu-
tx , qux \ bi ad maturitatem peruenere Ieuifllrno
atta&ujeniina plurima , parua, rnffa , vdflcuaC.
Bauh.alpera exiliunt e lateribus: ofculis quam-

Dcfcr

primum conniucntibus , vt ne appareat filiquas q ;
diflibifle. Radix longiiifcula,gracilis,fibrat.’. TnjJ.i
Huius Trifolii his meminerunt nominibus tol>tm\

(Oxys, fiue Trifjli;.m acetoflm flore lutet) clufius
Dodon. Cani. Tab.>Sc Lob. qui prxtcrca Obf.

Oxyn luteam corniculatam repetite ni , & Oxyn lute- ^ m J
amClufu, cum Hift.Lugd.infcribit.GBaun.phyt. Tnftl \
Trifolium n. l'\uc acetofum corniculatum luteum ,
qui ante vulgare luteum quoque dixit ,quafi ab
hocdiuerfum,ita vtduo genera faciat. Ponitis c .b*s\
iconem in renouato Matih. vbi vocat Trifolium nor.
acetofum flore luteo Caftori. Locu*'

Vmbrofis quibufdam circa Hslpalim locis nal- Tcmp i

citur. Apud Bclgns, atque adeb in omni folo fa¬
ta prouenit, quin & fcmcl fua, poftquam florertf
coepit tota demde /Effate flores producit, & fe¬
men fert: | hntxtamen omnes , vtCIuf dicit.
Hiemis inclementia pereunt,fcd & feminedcci-
duo renate[fi rigida Hiems fubfequaturjplerum-
que corrumpuntur. jnorAilque genus interit, fri¬
gidioribus prxfcrtim regionibus. H.xc Cluf. Ego
quidem cum Monfpelii cflem vidi flore luteo
mcnfe Iunio , & poftea Otffobri florentem circa
Gangem. Heidclbercx copiose in horto D.Sprc-
geri , & BafilexD. Zvvingeri, vnde in hortum
Montbclgardcnfem tranftuli , in quo fe quotan¬
nis femine propagauit.

TRIFOLIVM ACVLEATVM CRETICVM.

RArumeff hoc Trifolium Creta: munus, cui Dcf
caulis in ramos alternatim oriundos, cre¬
berrimos , angulofos , denub in minores ra¬
mulos diuaricatos , humique fufos , flriatofque
diuidi tur , vhique verb qu^ rami, furculiq. diui-
dtintur,duo exeunt pedtcelli breues,oppofiti,fin-
gu\i folia terna, parua, oblonga,in acumen fpino-
fum definentia , glabraque luftincntes : iddem.

que diu»-

LIBER XVII-

i chor¬
ius

, 4CH-
9

>* \

itio’

cuc diuaricatiQfubus fubfufit adunci , rigiduli ,
mordaces
deotlum fpe-
clantes acu¬
lei : fup eruis
vero ex ipfo
ramorum coi¬
tu pediculus
exit breuis,
cut ex calycc
viridante e-
micans infi -
det flos amoe¬
nus , magnus,
purpuro-vio-
laceus , Lyfi-
machic (pe¬
tiolo: fimilis,
£ quinque fo¬
liis compofi-
tus , medium
oblidentibus
apicibus lu¬
teis : filiqtu

quatuor aut quinque , cortis canaliculatis , la-
tiufculis,ad mucronem turbinatum coeuntibus
conftznt, fotnine in lingulis contento lato, ruffo.

C.Bauh.phyt. Trifolium }3.fiue (pinortim Cre¬
ticum cceruleum , quod in horto Montbelgar-
denli apud Fratrem Io.Bauhinum legimur acce¬
pimus etiam a Laurentio Rofenavv nomine
Trifolii fpinofi, femper virentis ex Cand»a,Cyfti
flore. Clui, in poftr.Hift. vocat Trifoliu m ffono-
fum Creticum , Honorio Bello , Orbitochorto,
dubitatque an Tribulus terreftris Diofc.

XHf<rcu&‘ fit, aut faltem genus aliquod. Sed notx
Diolcoridis, nobis quidem iudicibus , videntur
melius rcfpondcrc iarn recepto Tribulo terre-
ftn : fiquidem Trifolio Cretico nonfuntfofla
7 »V itv^pct^fjqualia requirit Diofcorides.

Cafabona prxfe&us horti Ill.Ducis Florentia:
ex horto eius Pilano mirtt Stutgardiam lemen
cum hac inferiptione : Orbitochorto , Trifolium a-
culeatum, flore Cyfti, rariffima planta Candiar.
Sata Montbelgardi in horto Ilh Prine, menlc A-
prili , proucnit ex/cmine mihi milio Lutetia &
Robino, floruit principio Iulii. Nata quoque e-
ratMoguntix in Reuercndiflimx eius Certitu¬
dinis horto , femine ex Italia quidem milfo , fed
cx Creta accepto.

TRIFOLIVM PALVSTRE.

GEniculata radix, longa, alba, prorfum ince¬
dit fibris lubinde demiffis, firmata , pediculi
inferids latiores vagina: mftar, dodrantales, tria
habent innexa, folia , magna, fabaceis forma &
magnitudine rcfpondentia, lxuia, inter hxc cau¬
lis furgit cubitalis,lxuis,gracilis, virens, thyrfum
gerens florum, exalbo purpuralcentium , qui
Dalech.priufquam dchilcant candidi , nonnun-
quamfubrubcntcs ac rotundi : cdm reclufi in
quina folia diuili, oblonga , tcnuifllmis & can¬
didis filis, veluti lanugine , liue pube quadam c-
legantiffimc crifpata, folliculi inae parui , rotun¬
di , fiue rotunda capitula aut vafcula , in qutbu s
femen Helianthemi fimile,ex fulco flauefcens : r-
mari guftus.

C.Bauh.phyt.fri/o/ifnwi^.fiuc paluftrc. ifopy-
ron Diofc.quorundam, aliis Menianthespalujlr*
Theoph.^.Hift.n. Mcnfiflorum Gaza vertit. Tha¬
llo Harc. Trifolium palufre, fou cafloris , ifopyron
II.

Dodon. Limonium verum Cordi ,ober taffcrftifen- I imemam.
rpanrjolr, qubd nempe irriguis pratis & confi-
milibus locis gaudeat, a quibus Limonio fuum
apud Grxcos nomen antiquitds obtigit.

Tragus idem Limonii pratenfis nomine de- 7'r*V 4rr*r
feribit, fed apparet iplum incidilfe in locum, vbi
ftirpshxc florifera quidem fuerit, led floribus
eius abfquefrudu intercidentibus , vnde ipfc
exirtimauic, nullum herbx huius frudum pror-
fuseiTe.

Compilator Tabern. duas exhibet figuras , Taher. net,
nec oitendit qua in re drfferantprxtcr magnitu¬
dinem. Hort.Luf Trifolium palujlre fibrinum ca-
y?orw,BibcrHec/Iun0cnFlcc. Dodon. Gall .Ifify-
ron vocatum eft a quibuldam , terte Dio fco ride,
p bafiolon. Item in fol.Fafolus hircinus, aut Bona
hirfuta , Belg. Boixbooncn/ Harch.in Enchir. Harchwt.
quoque Limomum vocat , verum confundit cum
co Pyrolam.

Lonic. Limonium ilimonium pratenfo , & Beta fil- fCfo,c
ueJlris.Vlx cille, qui nomina lolumabfque deleri
ptione ponit, ideoque confule nimis capite de
Pyrola duas figuras ponic.

Lob.& Pena [qui in Adu.quxrunt, Trifolium
paludolum/itne potids Ifopyron,qu^m Melan¬
thii fpecies?] feribunt, cur huic Trifolio, aquati¬
co vocato, quod potilis Ifopyron , Mattluolus rfopytn.
Melanthium quoddam prxtulerit,vix comedari
hcere.

Cxterum, Gefnerus eorum opinionem non «ft /-
probat, qui plantam hanc Limonium , aut Dio- lB’
fcoridis Ifopyron elfe affirmant. Ifopyrum fi- rr* Do<l‘
quidem Diofc.Anifi folio conftet. Lotus [inquit
is,forfitan eft palurtris V Voifelli.

Hift.Lugd.Menianthcs paluftre Theophrafti: LH£ci'

Ifopyrum Dodonxi , cuius fententix , tum Dio- ”0t ‘
fcoridis, tum Plinii authoiitas , maxime refraga¬
tur. Hift.Lugd. duas proponit icones. Priori ti¬
tulus eft modo di&us. Altera vcrb,Menianthes
paluftre Dalechampii infcnbitur. Locus &

Nalcitur vliginofis ac paluftribus locis, fterili Tempus
ac macro folo , aquarum tamen atfluxu femper
madefeente , extra aquam citifllme flacccfcens.

Primo vidiTiguri florens Maio, poftea Geneux
femine maturo Iulio.

TRIFOLIVM HEP4TICVM , SIVE TRI-
nitatis herba, flore cccruleo.

HVic piant? Defer.

folia iunt
cx longis pedi¬
culis triquetra,
auersa parte
Matth. Cycla¬
mini modo fub-
purafeentia, fu-
periore verb al¬
bis quibuldam
maculis refper-
fa : caulis ex ra¬
dice tenuis ,//<?«
rem in cacumino
fiiftinens ftel-
latum , coeru¬
leum: femen co¬
lore non diuer-
fum, oblongum:
radices tenues,
pluri mx fubru-

Gracis & Mnuritanis [ infit Hift.Legd.] ineo -
Kk i

Hepatica

Xtyrncn
Herba T rt~
lUtatts <bn-
<ie. ■

Varietas.

^8 alaris.

Tp ime dium
Tichen non

‘fi-

Hepatica

nobilis.

Hepaticum

TrtfoL

T r initas

Herhtr.

Hepatica

ferrejtrll.

Hepatica

trifolia.

UrunfelJ.

taxatur.

'Lagtpas
Pei leporis.

Amat. rc~
preb.

&<A. Conjl.

Tora , fy
Xattra.

Viola trico-
eoior .

Nomina

Jingty-arum.

*>° HISTORIA

gnita videtur fuiiTe,hic quse hodie ab Herbariis.
n/p4nM,dubio procul quod Hepaticos iuuct,&
h '. bs. T rinitatis, a foliorum figura nominata eft.
Huiii, flores colore variant , aliis coerulei , aliis
purpurei, Sc quandoque niuei. Nonnunquam
etiam fclia [ florum] maiora , maculis, notulifue
variegata fpedantur.

Dodon.gall. Hepatica, Et Lit.rrifoliutn tureum.
Baptifta Sardus, inquit , Trinitatem, Sc Trinitatis
herbam, [ vt & Itali apud Gefn. ] nominat. Sunt
qui fia.hoi.tiv efle fufpicantur,quam Trifoliam her¬
bam efle Hefych.fcribit:Sed Balaris deferiptione
non extantc,nihil definiri poteft. 'Citerum Tri¬
nitas i Cordo Epimedium redditur. Iis autem (in¬
quit Trag. ) qui hanc herbam Lichen eile fta-
tuunt, aflentiri non poffum. Omnes empirici
eam Hepaticam efFc ftatuunt. Germanis !>£bel Ic¬
ti er Fra ut , h epatica nobilis , Hieron. Braunfch.
(BiilbenHce, trifilium aureum vocatur. Ego quo¬
que [ fic Sc Lonic. Matth. germ. & Caft. Dur.p
464. appellant. Hic pnterea pagina fcqucnti
4?> 5.Trinitatem nominat, atque ita duas figuras
Si deferiptiones vnius herba: ponit, ] vocabo
trifilium aureum feu. magnum.

Lob. dc Pena: Adu. Hepaticum trifilium , fiue
trinitatis : Obfi quoque Hepaticum Trifolium
Hepatica & Trinitas Herbariorum. Epimedium Tra¬
gi Cordo. Gefn.Hepatica tcrrcftris , Si aurea
flore cceruleo Si rubro Tabern.

Camerarius ,cui in horto, Trifolium Hepati¬
cum flore carruleo dicitur , feribie apud Matth.
Trinitatem inucnin flore rubente , Si interdum
albo [maculofoque Cxl.ilp.] Tarditis autem eas
florere , quim cceruleam* Hoc ita confirmat
Cluf. Planta quam nonnulli Trifolium nobile
[£bla» flccfvel aureum, Si Hepaticam trifoliam,
appellant, flore, vel eft cmruleo, Si prxcocior:
vel ad ccerulcum tcndcntc,&: (erilis florens.

C.Bauh.phyt.fri/o/i«;« 14.fi ue H epaticum.

Pingit Brunfelf. fub Hepatica: [ fi yrflHcc] ti¬
tulo, vocatquc ex Hieronymi Herbario, Hepati¬
cam tertiam, Sc Trifolium aureum. Brunfclfium
reprehendit Amatus dicens , Lagopum,herbam
illam , quam Trinitatis appellant, eifc , creden¬
dum cft:Hic herba Trinitatis , Pes leporis dici¬
tur, & iBrunfclfio inter Hepaticas reponitur,
quainre nulla proflanda fides. Sed miror A-
matum Tri nitati tribuere cubitalem cauliculum,
acdiccrealia in deferiptione, qua: non multum
conucnire videntur: hic etiam non nafeitur in
fegetibus,quod Diofc. tradit de Lagopo. Brun-
feif.quoque non ex fe> aft ex authoritate nie-
ronimi, bene vocat Hepaticam. Robcrt.Conft.
apud Amatum, Alteram herbam Trinitatis , pied
d‘ Alexandnc ou d' Alouette vocat , qui Lagopus
Lufitano,Matthiolo abfque nomine eap.de Tri¬
folio. An autem Robeit. congrue tribuat ei no¬
mina gallica, mihi nondum conflat.

Trinitatem vulgb didam flore cceruleo Brun¬
felf. inter Hepaticas numerat , licet noninue-
niam(ait Matth.) inter Gricos antiquos , aut A-
rabes, qui eius meminerint.

Cifal pinus Triada fcu Tri nitatem ab Hermo¬
lao, Si aliis quibufdam T oram & Tauram appellari
ftribit. Nos id apud Hermolaum nondum legi¬
mus. DeT0raagcturlib.54.vti quoque de An-
thora , quam i nonnullis Hepaticam auream. Si
Trinitatis herbam nuncupari Thalius in Haic.
tradit. Aliaponb eft herba Trinitatis nomine
donata , vocaturque Viola tricolor a quibufdam
etiam lacca, dc qua fuo loco

Hepatica , Hepatica nobilis, aure acrifolia, Trini-

PLANTARVM

tu, Trinitati hcrba-Trifilium bepuicum.mliU.tii-
reum. Germ. £c6crfr«iit/ !£bc[ : t)nhb (Stilbni
<cb«rfriilt.i£bcl :Dnut> gulben fice. Iklg )£be[:
t)imb (Oulbcn leucreinyt.Gal!. Htpntiqiie.Roeh.
yatmi.f trofl.Iyfii. lc£us

Offendi Trinitatem vanis in locis. Cxterum, tempi
loca quirit vliginofi,& opaca , hinc in frutetis
frequens. Vires'

Probatur maxime b recentioribus Medicis ad vfus
vulnera glutinanda, tam foris illita, quam intus:
item adenterocelas,in quem vfum pulueremdi-
midii cochlearis menfura cx vino an flero pro- Tempe*
pinant. Tota planta decoquiturin vino eodem '•"“H
ad columella: , fauciumque inflammationes. Re- lnfUn>i
frigerat enim, liceat & roborat. Quare aduerfus
intemperies calidas, & inflammationes hepa¬
tis^ febrium calores perutilis.

TRIFOLIVM HEPATICVM FLORE
albo.

QVoniam autem in Tnfolioiu hifloria verfa-

mur [ inquit Cluf.] obiter etiam n.cniiniflc L°Ctf5':
hoc loco libuit Hepatica: Trifolii flore albo.qfla
Belgici horti alunt munere Alphonfi Pancii
FerraricnfisMedici , qui eam nobis Mechliniam
mi fit. Hanc etiam non foliim Vicnnenfi agro fed
omnibus in filuis Pannonii & Auftrii interio¬
ris fponte nafcentem obferuabam. NamVien-
nenfis faltus omnes Hepaticas, pnter eam, qui
pleno eft flore, alit. Nos in montanis Sabaudii
Syluis etiam vidimus.

TRIFOLIVM HEPATICVM, SIVE
Trinitatis herba flore rubro.

H Epatica
Trifolia
rubro flore a-
lunt Belgici
horti, munere
Alphonfi Pa-
cii , qui Me¬
chliniam mit¬
tebat : Vien-
nenfis ager a-
lic cam , qui
incarnato, fiue
rubello eft flo¬
re : apud NiR
fam Silefix, &
lenam Thu-
ringn etiam
fponte nafei
Clufius ab a-
rnicis intelli-
gebat.

Defer.)

TRIFOLIVM HEPATICVM FLORE
pleno.

PVrpuro cirulcis multiplicibus floribus fti.Dtfcri:

patam elegantia peregrina , priclaro D. Io.
Brancioni, dodiflimus p. m. Alfonfus Parcius
Ducis Ferrar. Medicus mifit : cxtctoqmn folia,
radix, cum fuperioribus haud abfimilia. Hepati*

Lob. Obf.&Ic. Pl. Tom.z.p.55. Hepatica tri fi- trtfolt*.
lia polyanthos. Cluf Pannon. Trifolium nobile
caruleo flore , quod Pancius Mechli-
niam mifit. Item infol. ait: Poft meum Vienna ,kof*J
difceflum , inuentaeft apud arcem 0rarnber£5 Locus

Mag.

‘atic.t

i ha muU

ra.

Vittas
\ pleno

LIBER XVI i. 3;v

tibus Ligurix planta ptoueftiefis dicitur C«efal-

Mag. Dn. de
Heufenftain
infiluis illis ,
qux ab illa ar¬
ce ad niueura
montem ex¬
tenduntur >
ct/am illa He¬
patica trifolia,
qua; flore cx-
tuleo «fl , &
pleno. Taber.
Hepatica aurea
multiflora ,
ffcfiilttfulbctj
ileberhaut.
Camer. ad
Hift.Matth.
Trinitas fl»re
plent.

| pino.

Obferuaui Patauii in horto Iefuitarum , 1). Eoci*«
Coftufiii 5e Triuelani , Ferrari a: in monafterioS; K0’P“*
Dominia ii 1 angeli, in montibus Euganeis inter
balneum Aponenfe & Arqua , vbi Genet Cher-
Icrus edam obleruauit copiose florens Martio
& Aprili : Stutgartliic florens Maio, in horto

EPIMEDI VM
C A P.

QVORVNDAM.
LX VIII.

1 riptio/

PRo Epi-
medio o-
Itenditur ho¬
die planta,
pulchra ia ne
& noftris oris
rara •. radix o
bliqua agitur
ncc alte de¬
me rfa , gracili*
fatis, fed ion
ga, hgnofa:
hinc furgunt
pediculi do¬
drantales, at
que etiam cu
bito altiores ,
tenues , politi
rigiduli, in ter-
nosfurculosdi-
uifi , quorum
finguli lurfum

internos alios diuiduntur, ita vt vnicuique/o-
lium h^reat unum Hederaccum,cx rotudo oblo-
gjim,rigidulum, acuminatum, nertiofum, auersa
parte glaucum, fuperiiis ex viridi pallefcens, iux-
ta pediculum pinnis duabus fubro tundis , qua¬
rum altera altera longior , donatum, circumcirca
mitibus denti cellis crenatum : pedicularis qui¬
dam ramus paullb infra primam ramorum diui-
fio nem palmaris aut dodrantalis in ramulos di-
uifus , quorum vnufquilque plures gerit flores,
priuatis petiohs hirfutis nixos , quatuor foliis
puipurantibus conflantes, quorum medium oc¬
ii, ytoai cupant apices lutei.

Epimedium nominat Anguillara , dicitque
Dioicoridemin eolapfum , quod putet carere
«ore & femine. Aduerf Lob. & Penar Epime-
ditm quoque tradunt, fufpicanturque Epime-
dmm hoc elle Epipetrum, vt Plinius legifle vi-
deatur Theophrafto memoratum , non autemvt
vulgo leguntEpimetrum. Epimedium (inquit'
Dod.] appellatur : fed legitimum affirmari ne¬
quit. Dioic. enim floreir. & femen ei elle negat:

1 limus etiam nunquam florere refert. Hift.

tugd. Tabern.& Camer. Epimedium. Inmon-

Tom. II.

A NONIS, SIVE RESTA BOVIS,

vulgaris, purpurea & alba.fpinofa.

Car. JLXIX.

Lr\ v t - Dcfcr;pii4

Onge late p
que radues
fpargit albidas*
fradru perqu
contumaces ,
ramis vero Ii-
gnofis, fimpli-
cibus & fre¬
quentibus fru¬
ticat, cubitum
vnum,auc alte¬
rum longis, te¬
nuibus, re tun¬
dis ahirlutisjiu-
befcentibus ,
lentis , fpinis;
longis & rigi,
dis armatis, in¬
terdum vero
nullis , piiuk
quam decidant

. r s folia : folia fpi-

ls tcre proximo ortu , incondita, fublonga, Ci¬
ceris lingularibus foliis fjffiillima , nigricantia,
mluta in ambitu crcnata , (aporc leguminofo,
raauglutinofa, odorataque :tefte Cailalpino,

■* I J Colutear , fed colore purpurafeente , albo,
ve carneo : filiqut parui rotundum /eme» con-
uneutjViciiE forma & fapore.

Optandum e(I'et,vt omnes Anuquorum deferip-

uones,qui de Medica materia, aut de plantis ali- r,li, R*t
quando egerunt, tales elTent. Felic.ffim* fi au,-
de vnus omnium Theophraftus
ancexpreffit,fcribens:Ononis in ramis aculea¬
ta eit:annuam fert frnndcm.Ruta: folio fimilem,
quam toto caule profert, facitque tota veluti co-

rom lormam per imerualla d.fpofita^otcm mi¬
nutulum, &in bliqua non vndiqueleptum edit.

Nalatur pingui & glutinolo (olo.pr.xfertimque
m fegetibus, atque cultisiquam ob rem aratori¬
bus inimica. Nec facile perit ,citm femelalto Sc
pingui o ° hxferit. Delcendit enimquampri-
mum,& quotannis regerminat per latera (c fiAr,
gens: lterumque in interiora terra: nitensdef-
cendit.fequentiannocopiofiiis nafeitura. fi¬
nienda tora extirpanJaquepenitilseft : Quod,
cum terra imbribus madueric, egiile oportet.Fa-
cile enim tunc totaperit.Si quid enim ex eareli-,
erum fuerit, ex eo iterum renouatur. Aiftate ger¬
minare incipit : Autumno auccmincrementi fui
nnem habet.

Anoms( inquit Diofc.] quamaliqui Ononida
L *■ i«mtm ] vocant, ramos habet dodrantales &
maiores, fruticofos, multis geniculis pr*ditos,5{
qui alas multas habent: capita rotundafolia par-
ua, tenuia , velut Lentis, ad Rutx , aut Loti pra-
tenfis folia accedentia, fubhirluta, odorata, non
inmcundiodoris.Muria conditur antiquam (pi-
uas producat, eftque cibo gratiffima.Habentraj
KI j

Spmo forum

fenus

Tctr-nxgrsco

fimillS.

Diofc.explj.

caeur.

Anonis

pnorns

HISTORIA

mi fpinas0cuns,inftar (piculorum ,folidas. Ra¬
dicem vero habet albam calefacientem & atte¬
nuantem.

Spinoforum [ ait Plin.]etiamnum aliquod ge¬
nus Ononis.Ir. ramis enim fpinas habet appo li¬
tas: folio Ruta: fimjli : toto caule foliato in mo¬
dum coronx. Secatur aratro ( vel, vt legendum
cenfet Turnebus, (equitur arata]frugibus inimi¬
ca, viuaxquc praecipue. Jdem multo fuft. Anonin
quidam Ononida malunt vocare,ramofam,fimi-
lem Fccnugrxco , nifi fcuticofior , hirfimorque
Phn.repreh. elfet,odorc iucundo poli Ver fpinofa.H.ec Plinius
cuius poltreroam fententiam reprehendit Mat-
thiolus. Etenim non poli Ver Anonis fpinofa
redditur, fcd in Autumno , id quod experientia
ipfa comprobat.

Cxterum quod Diofc.ait habere folia, ceu
Lentis, ad Ruta: , Pratenfilue Loti herba: folia
propius accedentia, alterum ad figuram,altei'um
ad quantitatem, vt vultMarcell.rcferendum cft,
nec aliter legi & intelligi poteft.

Anonis [ inquitRucl!. ] Diofcoridis dici¬
tur. Theophraltus & Galenus Ononim appel¬
lare maluerunt. Ononim Dlofcoridi. Loto
fcpnariac,fcu pratenfi fimilem: Plinius Fcenugr?-
co ..fecerunt , nullo tamen infigni, vel notatu di¬
gno diferimine. Namfccnaria Lotus, pratenlil-
ue folio Fcenugrarcum videtur xmulari.Cxterum
licet Diofc. vnum tantum Anonidis genusdef-
cripfcrit , Marantha tamen hanc tum purpureo,
tum candido flore confpexit.

Anonis & O nonis non Latinis folii m , fcd &
Grxcis vocatur,qui licet duas,r.on vnam deferip-
filfe plantam videri poflint, vnam tamen ean-
demque vtraque appellatione indica (Fc eos pro
comperto omnibus eft. Anonis quidem a non iu-
vando, qubd nullam vtilicatem prxbeat, dici vi¬
detur. Siquidem aratoribus inimica cft: , viuax-
que nimis fruges opprimit, &c fuis aculeis nocet,
nili quis cx aducrlo nomen inditum putauerit.
One ni s autem vtapud Hcrmol. Photion vult,
quod orto icit terentes ad illam fcabientcfqueiu-
Urrefl* Stl uct:vel quod in ea Ce volutantes fpinis eius dor-
ReJl*bo*u. Ium libenter affiicent & fcabant. Vulgus Herba¬
riorum Arrcftam bouis , vel Rejlam bouis <Dd)?
fenbrccb: quod in opere arantes boues fiftat &
impediat;nominare folct.Ruellii Sucffiones ver¬
naculi Bugraues appellant, quod bubulcisgrauis
fit : alii Bugrandes, quod promifto mucrone Ipi-
na rigear.NonnulliKf/w^r/f;^ <tMm,qubd altis &:
duris radicibus in agris aratrum remorerur , ap¬
pellant. Sunt qui Acut ellam fuis fpinis in¬
grediendum pedes pungat. Galli Arrejlebcettf
Geim.=0cn'f)ccbcl clFraiit, quia crebris in-

ter folia aculeis, hau dlccds quam inftruraentum
hoc quo mulieres linumcarminantj&^craf-
flore purgant fiuppa, horreat: vel, qubd ligone
ad aculeatam hanc herbam eruendam & extir-
pandam , cilm in altum a<fla fefc propaganit,
opus fu. Equites germani 0ralFratir[ Vrinalem,
aut Vrinariam] quod decodlum eius rneiere ne¬
queuntibus equis offeratur.

Caeterutn ,Ononis,fiuc Anonis paflim a no-
ftris Batauicis traditurae depingitur. Verume
cunilis Loniccrus & mali defribit, Sc deterio¬
rem exhibet iconem.

^Tnlfum™ Andcrnacus in libello dc baln. in formula re-
• ' 1 medii ad renum arfcilus , prxfiribit Aquilegi um
rpinofum.fi no intelligit Anonidem, nefeio quid
velit.

Anguillara , Cratcu.r aCgipyrumexiftimatni-
hil aliud e(Tc,qu^m Ononidem multis exiftima-
um,quxRefti bouis dicitur, klempofiea ait,fe

PL ANTARVM»

Etymon.

non polTe dicere Rcftam bouis, aut Bsgnage, effe
Diolc. & Galeni Ononidem. Itime libi ipli An-
guill.conft.it, vt tam brciu oblitus verborum AnguiH.
fuorum contrarium alTcrerc audeat? O labilem
hominis memoriam!

Aduerfi eos increpant , qui Arreftim bouis
Officinarum, Anonidem negant. Cxlalpt (cri-
bit Ononidem, quam quidam [Io. Maria Bonard.
dc miner. Mundi] Bonagam , alii Bulimacaia vo-
eant, folam inter fuffruticcs Trifolios aculeum
gerere.

Av; w :■/-,& iV»v;r,Grxc.vt Latinis Anonis 5:0- ^omi»
nonis, Remora aratrhP.efta £r Arefla bouis3acutd-. lm-uaij
Idyherba urinalis 3Acgipyro$ Crate ua Ang,tiill. Ger.

©talFr aut/ [jccFelFraur, tvcnftctnFrafit / tv,~ci\
fpeer, ^cwbccfcl / 5: 0d>fcnbrcJ>. Belg. 0ral-
Fruyt/ prati jjn>o»tcl. Gallis Arejls-beuf3 Bugrandes
&Bugraues. Gailobelg. Bou:trande3 quali bubu¬
lam. ltu\.Bognatbo3Bjnaga,Hulimacba & A nontde.

H ifp.D.e' : ene bve r. GartUbcs» garillos , &ga:fj:nos
Argi. peri tfcinTC/Boh.G5efltcc.Hung.
3£fhc5c. Poion.TJglica/lrue/Ztfiorjan.

Anonis flore purpureo paflim repentur, pr.r- Locus:
cipuein fegetibus atque cultis. Floree .Efttce. •rcmiw
In Ducatu tamen VVircemb. circa Bol &c Fon¬
tem admirabilem abundanter Augufto’,Septem-
brijd: Odtobri.Anonidem flore albo miuc mihi ,
ex Burgundia ToiLnus Carolus, quamplantaui
in horro Ul.E.C.Montbelgardi.

Muria conditur [ anthore Diofc. ] antequam Vres'
fpinofi fiat, cibis gratilfimi. Qv»x confuc cudo
condiendorum tcnoiu.n furculoriim adhuc in
Creta durat, vtBcSlon.lcdbit. Radix excalfacit C:rt/s
& extenuat. Huius cortex ex vino potus vrinam Aicts
ciet, & calculos comminuit : idem vlcerum cr

Remora .«•
rarrt
Acute lia*

Jfnnalu.

I.tntc.
repreh. \

^re/eud.

ftas emargmac.Radix decodain polea, dentium
dolorem collutione mitigat • decoctum eius po- da.
tum hxmorrhoidas fanare crcditur.Qux poltre-
madecodumeius&c.Orihafins non habet, ne¬
que P1 nius, qui ex Diolconde hxc aperte tran- vlcerA
fcripfit: Ellur etiam muria condita. Recens vero
margines vlcerum erodit. Radix decoquitur in
pofca dolori dentium. Eadem cum meile pota
calculos pell::. Comitialibus datur in Oxymclite Com"\
decocla ad dimidias. Ononis, inquit Galenus , mor"\
radicem habet tertio ordine cxcalefacicntem.
Cortex ipilus maxime vfiii cft , qui habet ali- ^2i
quam vim extergendi, ac incidendi. Vnde non Vim
foltim vrinam ciet, fed etiam lapides atterit. Ea¬
dem facultate etiam ctuftas breui rcinouet. V-
tunturipfo etiam ad dentium dolores , codum

in polea colluere iubentes. Tradit Matthiolus
Anonidis radici vim maximam ineflead renum

Cort.

radit'

calculos comminuendos, cxpcllcndofque ,prx-
fertim obilrudis vrinx meacibus, multorum te-
ftimonio iam comprobatum elfe , qui calculo la¬
borantes, cura corticum radicis pulucrcm can¬
turae vmo diutius bibillenc, priihnam fanita-
tem recuperarunt: nouifteque fefe ait, qui hu- «//.
uilce radicis puluere duntaxat multis menfibus
fumpto , carnofum ramicem abfumpfit , &: fana- CarK
tus ell, cum a Medicis fola fcdionc, vftioneque rame
curari pelle decretum cflet. Eroduntur huius ra¬
dicis puluere callo fi ac indurati vlcerum margi¬
nes. DecoTa in pofca, dentium dolores mulcet,
fi decocto os colluatur , prxfertim cum pituita
redundat. Eiufiiem dccodlo folo, putant quidam
fanari hxmorrhoidas. Id vero certum eft idem

decorum potum fummopere ad iocinoris Sc

-1 I ■ . r II m 1 f . f ^ 1 r irnlfira ^ ^ ... .... M .1 .

vaforum infarctus valere. Corticum recentium

eiufdem radicis lihrx quatuor minutim conci-
Cx in vini Cretici libris odio macerantur : deinde

LIBER XVIL.

/fe>5

ops

vies &
ftc.tr/: iu-
t.

rculi (e-

Hp pdtti
risjffUr.

in vitream metam coniiciuntur , cx qua in ca¬
lentis aqua: balneo collocata elicitur aqua , qua:
eppta lemilibras pondere , non foliim renes a
calculis liberat , Sc vrinam pronoeae , fed etiam
vcficam,&eius certiicem a gluti nolis excremen¬
tis obfeflam expedit. Cxtcrum , quod Veteres
hanc herbam, antequam fpinofa fieret, muria
condicunt, fa&um elfc, quia in cibo fumptafceti -
•dum oris halitum emendare tradebatur.

Anonis fpinofa lutea.

Nonidcm (pinofam luteo flore habeo col-
.le&am Lutetix,qux minor vulgari purpu¬
rea Sc alba.

\f nore Matth.in Dio (cor. 5; poftr.comm. Ital.Anonis
flore aureo.

ANONIS LVTEA NON SPINOSA, DA-
lechampio Natrix.

A Nonis
.vulgari
fimilis elGvb-
gultis cubitali¬
bus, in Freque-
tes ramos fil-
fis, fpinarum
ejrpertibus,/tf-
lia terna co-
h^rent, oblon¬
ga, hiffiita,per
extremum cre-
nata, vifcola,
odorata, fapo-
re nullo eui-
dente : flores
lpngis nitun¬
tur pediculis,
Anonidis fpi-
no(x purpu¬
ree maioribus
lutei , conferti:
pliquA vncialcs,tcretes,hirfutx t femen continent
colore pullo, inquit Camer. Herba tota efl hir-
(uta,& pinguis, odorata , led hircinum quiddam
olet.'

Camer. in F.pir. Matth. 'figuram ex ficcis meis
plantis D.Gefn.mifiis fub his nominibus ponit.
Ononislutea, montana. Natrix aliis. An Bcllon.
as lu- de pl.in Creta prouenientibus. Vera Mehlotus
odorata, crefcens in collibus hecbofis, fimilis fe-
\Melilo- Ononidi? Lob.&Pcna Adu. vocant Natricem
I C reti- Plinii Herbariorum, & deferibunt diftinguentes
ab Ononide lutea. Huius fortafsc meminit Mat-
',,x th.cum ait : Anonis interdum conflat flore au¬
reo, fed quibufdam in locis aculeis vacat.

Dc hac ita Cxfalp.DioFc.Cicer.filu.tradit,odo-
re graui.Hoc 'genus videtur fignificalTe Theoph.
cum dixit inter exteras differentias, quoddam o-
dore differre :& AEtius Orobixum hoc idem ap-
°r°~ videtur : fpecie Ononis [ vnde quidem

Ononimlxucm appellant] floFculos fert&fili-
wis U- quas exiliores Cicere, & femina mhisparua&
rotunda,lubflaua: tota planta conftat odore val¬
de medicato , Thcriacam imitante , vnde vulgo
Thcriacaria herba vocaturjaudata ad vermes, e-
triac. necandos. Quod Cxfalp. floFculos dicit Cicere
IMp.not, exiliores , non conuenit cum noftra Anonide,
cur idem floris colorem non tradat,nos tacet. O
nonim luteam non (pinofam ( inquit Hiffor.
Lugd. ) funtqui Melilotum maiorem, Mclilo-
•hlotns. tura Filu. pinguem, & Natiicsm Plinii cognomi
nent.Et hxc, quod non loium radix cutffaffed S.

herba tota virus hirci: aut, vt aliqui exponunt,
bituminofum Sc grauem foctorem redoleat. Cx¬
tcrum hac in Piceno (ait Piin. ) ^ Fm minis abi¬
gunt, quos mira perfnafione Fatuos (Faunos a-
lu ) vocant : ego fpccies limphantium hoc mo¬
do animorum clTe crediderim, qui tali medica¬
mento iunentur.

Dodpn. Anonis noFculo lnteo.Clufius Ancni-
dis noflrx hifce (<?rc 'meminit: Anonis mitior,
non fpinofa, fiue Fecunda, flore luteo [prxfertim
Fi in hortis colatur] purpurea: adeo fimilis,
vtabipfa antequam floies explicentur )ni(i dili¬
genter in ter fe conferantur. ( vix difeerni queat:
paulo tamen pinguior deprehendi tur, nec adeh
grani ter odorata : praeterea vbi (ponte nafeitur*
candidior efl: :eius item flores, qui lutei fu ntjbre-
uiori fpica nafcuntur.

Scribit Ponain Baldoperpcram Anoni lutea
multos phatmacopceospro veraMeliloto vti.

Anonim luteam non FpinoFam MonFpelii lo¬
cis arenofis collegimus , Sc quidem flu entem
Auguflo Sc Septembri , Aprili &Iunio. Hanca-
lias vidi Eflingx in horto Volmarii pharmaco-
polx. Gencux copiofam iuxea a rue vitra flu-
uium circa (uperiores partes florentem Inlio.
Frater C.Bauh.rnific cum hacinlcriptione : Na-
tr i at M o nFpe (Tuli , p r ope B u tto n e t cam p us re Fer-
rus:Item in Caftelnau, quibufdam Mehlotus vn-
cdUofus : floret Junio. Frequentem obfcruauit
CluFtu in GalhaNatboncnfi, tu in Hjfpania Sc
Lufltania florentem Iunio , ficlijlio. In aridis,
glareofis Sc fabulofis gigni tradit Hiff.Lugd.

Eadem telte aducrlus omnia venena prodeffe
Sc admotam Sc iumptam experientia, comper¬
tum eft.

ANONIS NON SPINOSA PVK-
pureo flore.

ALunt Si-
lefiaca

prata Anoni¬
dis quoddam
genus a vulga¬
ri diuerfiim ,
quod ab aliis
minime ob-
ieriiatiimCIuf:
in Pannon. c-
xiftimat. Mul¬
tos hoc an-
nuatim ex ra¬
dice dura , li¬
gnosa Sc pe¬
renni feviftir-
cttlos cubita¬
les, rotundos ,
lentos Sc vi¬
mineos , fir¬
mos tamen Sc
admodum ra-
mofos,mollique lanugine obdu&os : multa folia
alternarim caulem lata bafi ampledtentia , inter¬
dum lingularia, plerumque autem terna , ex eo¬
dem pediculo prodeuntia, molliora Sc ampliora,
qiHm vulgaris : fummx virga Sc rami definunt
in oblongam fpicam florum vulgari quidem fi-
milium, fed colore magis fanguineo , filiquas de¬
inde perfi miles vulgari, quemadmodum Sc femen
Fert. Tota planta lento quodam humore grauiter
& hircinum olente oblita cll, Fraxineilx fere
odore, Sc nullo aculeorum Vallo munita.

Vocatur autem hxc & Clufio cam in Pann.

K. k q.

Melilo/nl

S/crn.

Lucus <?►
tempus.

Vires.

Dcfcriptib

mt- qn^tnpofir.Hi.fi.Anor.isnonfpmofa,fiuemirior

prima , Aoi e purpureo , cuiusfemen eSilefiaci
Tr, folium ndfFum Tritiam maioris &'f<rctdi nomine, Dedit
f*nd»m robis D. Agerius Ononidem purpuream fine
Onontrfinc ipiniSjColle&.im in ScUuonia,ea noftrati Ipinofc
*tn,t alioqui fim;hs,nec refpondensiconi Clulii.

TRIFOLIIS AFFINIS ANONIS
pufilla glabra fruticans Cherleri.

Deftriptio T r3nofis’ palmaribus & breuioribus fruticat
1 JL^furcuhs ,fubrubcnubui * tenuibus , glabris,
quos filis fiipant crebra, tergemina, ghbra, viri¬
dantia, circumcirca crenata,oblongarMedicc no-
ftracis foliis quadantenusfimilia ■ cx quorum fi-
nu prodeunt, per totos ramo t flores maiufculi
confirma¬
tione legu-
minoforum,
lutei, calyce
in quinque
ftgment-A flo¬
re longiora ,
acuta > ex ru¬
bro nigrican¬
da , dmifo :
fucccduftt fi-
hqiu turgi¬
da , nigrican¬
tes , glabri,
Cracca: mini¬
ma: minores,
femina qua-
cuor > aut
quinque fi-
nuata conti-
nentes.

In figura
noftra folia

funteiufderaferemagnitudinisCum ipfius nati-
uz foliis.

Circa MonfpeliKTn in ruperis & fqualidls col¬
legit, Sc ad nos attuliiGenerCherlerns. Flornit
aucemMaio, Se patillo pftft filiqnas cn!ie,*liis fu-
binde atque aliisprofclientibns flofculrs.

HISTORIAE PLANTARVM.

bidum, loftcllo ferrugineo. Tota eft ta&u vif

eida.

In rupeus Monfpeliacis & Nemaufinis vtcun- £0CUJ
1 que obuiam animaduerdt & collegit Cherle*. *
rus.

locus &
tempus

IDcfcriptio.

TRIFOLIIS AFFINIS ANONIS
minima hi rfuta Cherleri.

PAri cum
lutea mf-

mma glabra
furgit altitudi¬
ne , lignosa ,
duraquc& al¬
bicante, dimif-
sa radice , in
multos ramu¬
los hirfutos,
rubentes , vel
incanos fifsa:
filis terna, an-
guftiora , lon¬
giora, per ex¬
tremum dun-
taxat crcnata,
alioqui cxfurz
ignara, hirfb-
ta : caljccs per
ramos crebri,
magni , pilofi
admodum, in quinque longas arifias delinentes,
pediculo contorto, deorfum terram fpeftantes,
cancellis fui s flerem complexi paruum, exteri al-

FRAGARIA F£k'ENS FRAGA ^RVBRA '

Si alba.

C a p .LXX.

A D Trifolia accedit vel filiorum numero Fra- Defcr;
^ -*garia , fert enim in fingulis pediculis terna,
fcd Rubo minora , venofa, hirfuca,per ambitum
ferrata, fupen fis viridi i, inferids autem albican¬
tia, palmi altitudine, ramo fum & hir-
futum , ftjyes
Ranunculo
minores , ia
quwa folia fc-
ifos, candidos,

Jrit&m gl 0bo-

fum , i/)j,
lem,per matu-
ritatem rubru,

odoratum ,

Anguineo ,
dulci . vinofo,
gratiffimoque
fucco p re¬

gnantem , /i i -
minibus multis
& exiguis a-

bundantem ,

radicem fibro-
fam , capilla¬
rem , oblon¬
gam , fubruC-
Fam , peren-

ncm,gultuque aiiflrmgentem.

Maxima fui vel infeitiz vel negJigentii nota
Brunfclf.Tom.j. Rbapf 14. pro Fragaria Mei ilo-
tum vulgarem exhiber. Ita vc meriti) a quolibet
in dubium vocari po/Iit , an Fragariam vulgatif-
fimam herbam aliquando viderit.

Przterfraga rubra Sc alba, Canier.tefte, repe¬
ntur aliud genus , interhzc coloris medii, leu
H.uiefcms.mnius multo Sc rotundius, qudd vul¬
go Brdflinjjdicunt, tardiufqucmaturcfcit.Pof-
fent vocati fraga ferorina. Fr^/

Tabcrn. Trifolium fragifVrum. tin*.

Herba qui fraga fert [ ait Hift.Lugd. ] Fraga- TrfL i
na ab Herbariis nominatur , qui quomodo ^erkm
Gricis appefiata fit, nondum confiat. Fragariam
autem ex quinque foliorum genere e fie quidam Qumqut
arbitrantur, quod falfum. Sunt etiam, qui Ru- W
buraldium non fpinofumeiTeputant,quorum /-
fententiam non improbat Cronemburg. ScdxMS
Fuchfius, quibus non fub/cribuncLob.&Dale,
champiui.

Apuleius Grzds yJu*^ appellari fcripfit,
quod fi verum efi, long* alia efi a Comaro, quq
exDiolc.Galeno5c aliis defcribicur.Fuchfiusta-
men vidit codicem manu-feriptum , in quo hic
verba: Comann Cr aci yRoinani Fragum. Quicquid
lit,cx numero Mororum elTe confiat. Grici Co- Mcru*
maron appellarunt, ob fructus arboris eiufdem
j nominis. Fragaria a verbo frago , quod odorem
[reddo figcificat,nomtnatacfi. ^nde

f G.Bjuh.phjt.Pragariai. vulgaris, i.fruaual. ]

; °°* 3*hifpidis foliis. 4. bis frudtum ferens,

| Fragarii.vtCa-falp.notar, fru&us differenti* tMi
pauci, in figura,Sc magnitudine : nam quidam d>jf.
^rotunda fur.t, vt Arbuti frudfus, quidam ob-

C.Sm

- differt

htemxka-

\\tgul.i,

hin a
uarum.

Ipus.

Us at.

r

LIBER

longa. Quoddam gerras in Alpibus Bargeis vi-
Fuin cft bis in anno fruCtificare , Vere fc. & Au¬
tumno: eius 1 rudus modice compreifus & ftria-
tus eft.laporc Rubi Idari. Plinius Fraga tantum
meminitin Italia. Non autem idcmeft, quoda-
pud Serapionem Fragre , de quo I-Lr1.lib.15.pQft
Piper. Apud Thcoph.Chama:batus[Humiru-
bus] vocatur, male. Diofc.inter genera Penta¬
phylli intelligit,inquit Caelalp.quam opinionem
poftea refutabimus. j

Czcerdm ,Fragariz meminerunt Fuhf. Lob. I
&PcnaAdu. Obf.&Ic.PJ. Tragus & Gelnerus.
Qui duo praeter rubrum & albam, lingulare ge¬
nus tradunt, quod ^arbeer appellant. Cronetn-
burg.cum Cordo, cui Gefn.cx Trago figuram ad¬
dit, Fragulam vocant.

Cxteriim, legifti,fi no neglexifti,Fragariam fer¬
te in lingulis pediculis terna folia, fiec plura,lice t
alferat Braflauolus in Veroncnfi agro nalci Fra-
gariam,cui quinque pediculo inlintfolia, qux-
que fraga gignat, in cibis gratillima.

Te,'<pv M'o[» f/.syovmt. Had.Iun. herba appellatur,

F ruganti vuIgo.&Fnrg«/4,germ. lErbtbecrFraut
Gallis Vraifter , Iral. Fragaria 8c Fragole. Ipli fru-
dusVirg.acOuidio fraga, Seruio Mora terrejlria ,
Germ. iHrbtbcer Belg. jferfcbcfycn/ GaW.Fraifes,
Gallo- Belg.des Cbapirons,lta\.FragaiHi(p.Micz.ga-
do-Mayueta, Angi. 30tratt>berye , Bohcm.flf oby,
Hung jEpory.

Paffim in montibus, non raro in conuallibus,
in filuis , ac aliis limiliter aliquantilm vmbrolis
Fraga gignuntur : proficiunt &c in hortis. Viret
toto anno herba : Vere latids fibris luis expatia
tur,ac deinde floret : Iunio, prius ac tardius fru
dus maturi fiunt.

Coqui, autore Trago ex Fragis pulticulas vti-
1 i Almas conficiunt, quxob refrigeratoriam vim
inflammatione laborantibus reditis quim fanis
exhibentur. Aqua e fragis deftillata prxftantil-
lirao eft remedio Internis quibuluis iecoris &
pulmonis, aliilque totius corporis inflammatio-
mbis ,fi tique reflinguendx :ad eadem Fraga ipfa
faciant. Leprofi , quibus nimium calet fanguis,
faciefque plurimum rubet, aqua fragorum diftil-
lata longo tempore vitam ac valetudinem tueri
poflTunc,fi bis out ter quotidie illam bibant men-
fura trium ligularum. Aqua fragorum deftillata,
pari ratione bibita,cor confortat , vitia thoracis
expurgat , morbum arquatum difeutit, languine
purgat, & emendat. Herba: Fragaria: tufa: luccus
malignis & calidioribus vulneribus apprimd
conducit:nam glutinat ea, tk ad lanationem per¬
ducit. Aqua Fragorum vlcenbus oris &anginx
auxiliatur gargarilatu. Eadem faciei ruborem &•
maculas tollit, collutu. Vlcera tibiarum hac aqua
ablui &purgari debent , linteolilquc in eama-
dcfaCtisfemper illis imponi : nonnulli ad oculos
collyria ex Fragis conficiunt, nam fal illis admi-
fcent, pofteaque deftillant :alii Fraga cum lale,
zneo vale, recondunt, ac per odiduum celbc vi¬
naria: committunt, quoad in viridem aquam mu¬
tentur : ea poftea ad oculorum luffufiones vtun-
tur.Succus igitur Fragorum expreftus ad multa
vtilis, vilui imprimis, vtCamer. notat, & retenta:
vrinx, Longo tempore a lleruatur , virefqueve-
tuftate acquirit. Decodum ex herba de radice

diutius vlurpatum cum palfulis idericis prodeft.

Stillatitia aqua manantem fanguinem liftir.

Serapio ( inquit Fuchf.) Fragariam calidam &
liceam in fecundo ordine tradic. Alii frigidam &
humidamin primo : Non nulli [ qui tamen pror-

XVII 35y

fus meo iudicio liallucinari videntur] in tertio
ordine feribunt. Ego folia ipfa guftu modici c(Te
amara, & aditnngcrc deprehendi , vt ficcam e fle
hac ratione,& minime humidam oporteat.Fohaj
flores, fmdtus,& radix adftnngunt. Dilferunc
tamen inter fe,qubd folia poti flimiim recens na¬
ta, plurimumir, fe habeant aquere fubftantii;
parum vero adftringanf.adeb vt verifimile fitde
ns locutos elfe, quifrigidam & humidam in pri-
I mo ordine Fragafiam ftatuerunt. Eftemm eo¬
rum temperies ex terrena cirenti.i , & aquea te.
pma. Frudus immaturus frigida terrea fubftjt>.
tia pnditus eft, vt frigidus «cficcusliocnomine
dici mereatur. Maturus autem non parum ficci
temperati calidi, qui dulcis efl, modicamquead-
itriaioncm habet, ita vt calidus & ficcus dicen-
dus veniat. Defruduitaquc intelligcndi erunt,

qui Fragariam calidam& ficcamefleaffirmant.

Expetuntur tandem in cibis Fraga ( inquit *n (1^f
Cefalp.)quorum gratia & coluntur in honis.Re- £"«*'■
ngeraiit ik hnme&ant, pichrocolis conueniunt,
&lmculofis, fcd copiofiorecibo caput tentant,
Scmebriantieorum fuccus incipientibus inflam-
matiombus commodus,pra;cipiie gutturisivetu. s"
flate vires acquirit efficaces ad oculorum fuffu Gm“r-
fiones & ad face, vlccra : Aqua dift.Uata prouo- f“-
cat menftrua. Herba adftringentifapore conflat
Scfubamaro , ad calculum vtiliffima, &lieno(ij,
hepaticifque. Ad cahulttw fraga matura in phia¬
lam aqua ardente optima plenam coniicito,poft
horas 40. circiter , colato,& nirfus noua .1, ean¬
dem aquam ardentem iniicito, ac /ic relinquito
optimi tesfla & munita ne quid expircr. Prima
autem fraga qiiipoftdolaruumfuperfunt, per Mr.4riu
linteum validi exprimere poteris, deexpreflum Caf-

eum liquorem feoriim feruare. Ciim vti voles,
ter aut quater in naenfe cochlearium plenum
fumes mani & addes puluerem de Saccharo
cando.Gratum, probatu , cflicaciffimumque hoc
remedium efl ,quod vitra lo.an nos calculo con-
fliftati, pri citeris omnibus, qui innumera
e.s diuerfi medici prarfcripfire , Gefnero com-
mendarupt.

FRAGARIA

NON FRAGIFERA
non Vefca.

VEL

FRagariaftc-
nhs, vel po¬

tius non vefcaj
radice nititur li¬
gnosa , latis
cralTa, cortice
ruffo,adftringc-

te obdura,
multis hinc in¬
de enatis fibris
capillata,y47*7«£;
tis fuis per ter¬
ram ferp en ti¬
biis cenui/Iima-
rum fibrarum
productione
denub radicet
agens -.folia hu¬
mi fula, tripar¬
tita , in ambitu
ferrata , molli

fubtufque canefccntia , ex hirhitii p^ffieuhs dmu
vncias longis, ad exortum gemina, vtrmque

3 9S .

HISTORIAE PLANTARVM»

» um us mucroruta membranula eleganter alatis: colicu-
fiot lus teres, hirfutus , vno aut altero folio triparti¬

to fttpacus , fextantalis , flofoculum fuflinet pul-
Cttljx chcllura, candictum, inodorum, quinque foliolis

conflantem, ex calyculo decem mucronatis, hir-
futis folliculis donato : m me<Jio fiamnula plu-
Scmtn nmz: femina ex capituli» . Penuphylli aliquan¬
tum fimilibtis.

Fragari* Lob.Obl.Jragaru filuejlris minime vefcd , fiuc

‘ ,:i- fl erilis. Gefn. hort. Fragaria fpecies Jtenlis. C.

Seenlss'

Bauh.phyt.Fr*£dN4 (Ieritis.
locus & Fragaria fine fnidhb»svefds:Montbe1gardiin
cempus borto lIi,E.C.floret Martio & Aprili.

PENTAPHYLLON SIVE QV1NQVEFO-
lium Veteribus.

CAf. L XX X I .

Nr

r On fcandit quidem Pentaphyllum.nec ceu
t.Fragaria,trifolium cft, fcd huiusinftar fer -

Jiit.ac milia folii, nec fru&um valdcdiflimi-
em , adeo vt nonnunquami quib.dal confun¬
dantur, profert. Quintio eft.qubdhuncei dc-
BtfvUij mus locum.

i,n,t W<f« Quinquefolium (itaque defcribenteDiofcor.)

,lt*flrai*r ramos ferc,(armentitios,tcnuespalmialcitudine,
in quibus eft frudlus t<p Sr o raprne Folia habet
Menti o/i^Vua.fimiliaqninquein fingulis pe¬
diculis, raro plura.per ambitumferr* modo fif-
fa: florem cum pallore lubcntem , auri fpecie
“XV*-* ) Radicem fubrubram, &
longam, Veratro nigro ( sMi 6'esv fu'*<u©- craflio
rem.

Theeffi it. utrrafi^t,zut mrntmit ( vtroque enim, inquit

'f'UfPent* *fbeophra ftus, appellatur nomine) radix cum
effoditur,rubra, ficcatavero, nigrare quadran-
gula(mr

*~wy©-')exiftir>habetfoliumVitis]»TKct^oi' )
Pentaphylli Pa*uum quidem,afl colore fimile : crcfcit &pe*-
Srndt riteum Vite [ (t« tlu7n\y) Folia omnia quinque,
Theodore vnde & nomm : caules vero fuper terram ( Hi
ranslattt qUam particulam Theod.omifit) tem
tit,ac internodiis( y.vnuafo crebris conflat.
Qutnejuefo. His fimilia Plinius tradidit. (Quinquefolium
hum Phmo nulli ignotum efl , quod etiam frago gignendo
Chama^e. commendetur. Grarci vocant Pcntapclcs . fiue
lu* ■ Cha- Eamazelon ( vel (vt alii Chamarzclum , Hifl.Lu
mAmelum gdun.)fiue Pentaphyllon. Quum effoditur ru¬
bram radicem habet,hxc inarefccns nigrefeit, &

umiii i4uiu.il! nauci, uazLinarciccns mgrcicir, oc
Jlumeur *ngulo(a.Theoph. legit TvrfdywQ- quadrangula
fit. Nomen a numero foliorum habet. Et ipfa

rlm.not. herba incipit & definit cu Vite. Hxc quidem ex
Theophraflo mutuata clle conflat ( lic«t mentio
rlmu tertio tius non fiat ) prarrer illud , qubd gignendo fra.
non cft ri-ga etiam commendari feribit. Nec hoc obfcu
nolnuUtfo. rurn efl » & ambiguum, vt Heimolau$,Cornar.
mmant Matth.in poflr.com. Ital.Sc Hifl.Lugd.fomniant.

& ante hos Leoniccnus, qui crralTcinhoc Pii-
nium maximi credidit,quod Quinquefolium ct-
P lsn.net. ia m fraga ferre dixerit Pentaphyllum , atque

Herbam fraga ferentem pro eadem accepif-
fc, ac Pentaphylli notas , fimul ac vires, eidem
herbx ,pr.rter Pentaphylli nomen, adfcripfiffe
cenfuit. Nam quar herba etiam fraga gignendo
commendatur , <Sc nulli ignota efl , inquit , non
quinis, fed trinisduntaxatconflatfoliis. Exifti
mallem quidem in re tam nota ,efTe codicis po¬
tius , quam Plinii errorem , ac pro Pentaphyllo
Lemic tri - Trifolium legi oportere , nifi alia notninafub-
fl<M trr-or iungeret,quar funr Pentaphylli propria, uste ille.

Verum triplici in errore verfari Leonicenum,fc-
quentibus rationibus Collinucius perfpicuum

:

fecit. Primum quidcm,qubd Quinquefolium il¬
lam elle arbitratur, qux in hortis, & agrorum li¬
mitibus, tum femitis, viifque pafiim confpicitur. Pes cor.
quar quidem vulgo , & Quinquefolium , & Pes n%! ”m *
coruinus dicitur. Hanc enim Quinquefolium
cfle , de qua hic loquimur, affirmalfe illum plar-
rifque conflat: cum de noflra hac defenfione,
deque fua accufatione fermo forte incidiflct:
auu Itumque terra ramufculum ( nam & in hor¬
to res agebatur ) oflendifle , dixilTcque illam
Quinquefolium elFe,in qua Plinius tam «uiden-
tcr errauerit. Deinde, qubd perimperitiam,her-
bam fraga ferre nullam pofle credidit, nifi eam,
qux trina folia habet, quamque melius Trifo¬
lium dici adfcuerat, & quamdo&i, vulgufque,
Fragariam nofcunt pariter bc appellant. Tertio,
quod folium quid fit,quove modo accipi opor¬
teat, in faluberrima? herba? deferiptione , parum
intclIcxilTe vifus efl, quas rationespoflquam va¬
riis fulciuit aliis,concludittande veru efTe auto- Leoni
rem Plinium,& calumniatorem Lconicenum.

De ratione nominis Pentaphylli annotat
Marcellus.Non Pentaphyllon (tnvrd^F.oy) tan¬
tum vocari fua xtate Theophraflus dixit, ve¬
rum [ mrtJanrnf] etiam, fa<5lo ab aliquibus nomi¬
ne a pennis auium,vt credidit Gaza : vt autem
nos opinamur, quia in quinque foliafe pandit
<Se extendit. Feciteadcm etiam foliorum forma, remtattru
vt ventatomon ( in quinque partes ^ndt \

diuifum (diceretur. Sic a Diofcor.inter nomina,
ventadaclilen [omnaJhlxnxoy] qu6d vtin hominis
manu quinque funt digiti, ficin ea planta toti-^^J
dem foliorum diuifiones. v [eu do felinum Qti i/bri- num -
quoque diclum , quod Apium mentiatur,
fitque illi in foliorum feflionibus quadantenus Qallifi
fimile. CAlliperalon axey^ ^foliorum pul- l*n

chritudine,(^eWmq» ) ^ foliorum duritie , vt &
$/aox»to. Quemadmodum & in his [trraxror
& a.Kq&xvt'/ & 7nvTOW/i'ey)Jatere ex figura, aut viri- Pen/aa
buseius aliquam rationem verifiaiile efl. Vo¬
catur & Suuiav-ne, Manus Martis, nis addit wer- Manm\
mol. Pentaphyllon & Pentapteron inThcoph.
Quinquefoliam &c Quinquepentiam Theodorum
conucrciflc.j£tium hanc H ermubotuntm (Mcrcu- (

rii herbam) vocari tradidillc. ^gyptios etiam McrmHktt
Difophi cognomine , Dacos Drari/a , Italos rfyl. ’i
litrum.Solotam & Thebeorin , quanquam corrupta ]

putet nomina. N.tm ZcThcruinbros & TI%tonr/iron
quoque diclam idem Hermo]. inuenit. />r* c.u\

Scxta-dccima herba (inquit Albert. Magnus S’["A- 1
de virt.herb.a Chaldteis Cnndm , a Gtatcis Quyn- n"iZi
qurfi/ium,kLicinis Serpentina vocatur, Stfccun- D,
dum Alexand. Impcr. herba Mercurii dicitur, a it.t.r ..
quibufdam ventadaHylui, pentaphyllon .iquibuf-
dum Calipcndalo.Ncc fl bt pugnat Theophraflus, , !

ScDiofcondes, licet is de radice & folio agens,
addiderit. Quinquefolii radicem cfFoflam, iicca- PemAdmi
tamque nigrefccrc. Nam hoc d Diofc. idcb di- |
dum non efl, quoniam fatisfore iibi credidit, fi
qualis ea cljfet cum foderetur , dixi flet. Adrecit f,l„m ,,
etiam vitigineum Quinquefoliifolium eflc,non tifweiv» ■
quantitate, fed colore & forma, quodque natu¬
ram Vitis fequeretur. Sed illud videndum etiam
quomodo hic Memhte, ille Vitis folio Quin¬
quefolium elle dicat, qua: maleinuicem compa¬
rari pofle videmur : quemadmodum Jc floris
color in pallido albus , fimul & auri flauo colo¬
re dici. Hoc camen non adeb difficile vt illud.

Videmus enim aliquando in pallore hominis, v-
trumque colorem illum.

Nafcitur , audtore Diofc. in aquolis locis , & j.atB£
iuxta canales aeaqusduiflus.

LIBER

•4$ &V- Eft autem multi yfusi eodem tradente. Potefl
enim radicis decodum , ad tertias dedudam , fi
; ore contineatur , dentium dolores fedare. Pu-

■ or en. tredines etiam in ore,fi colluatur,fifi:it. Et arte¬

ria: afperitatcs , fi gargarifetur , esirait. Aluo
, Unt ena, quoque fluenti, Scdylenterix opitulatur. Arthri-
Hulori* cicisitem,acifchiadicis, fi bibatur. Eadem coda
in aceto trita, impoifitaherpctas cohibetiftrumas

■ 5 fc/L- discutit : duritias,tumQres,artenarumdilatatio-

'Urjy'*n Illi

■ygia. nes, aneury fmata appellata , abfcellus, ignes (a-
w. eros, pterygia in digitis, Condylomata, & Icabics

fanar. At fuccus radicis tenera, adhepats&
pulmonis afFediones facit, & ad lethalia medica¬
menta. Folia bibuntur eum aqua mulla , aut vi¬
no diIuto,& modico Pipere, ad febres per circui-
■una. tum repentes , in quartana quidem quatuor ra¬
mulorum folia, in tertiana vero trium, in quoti-
«ITrt. ^1,ina vnius (er, vnum.) Auxiliatur etiam comi-
\hs. tialibus pota ad 30. dies. Sanat item breuimor-
•«/ re- bum regium foliorum fuccuS ad aliquot dies triti
cyathorum menfura potus. Vulnera quoque &
fiftulas, folia cum fale & meile impolita lanant.
7rrhei - Opitulatur Quinquefolium etiam herniannte-
/linorum : & hx.norrhoidas fiftit potum & im¬
politum. Secatur &c ad luftrationes ac puri fi ca-
era- dones [adhibetur & purgandis domibus, Plin.]
tm- Qui reliquum vfiim mcdicumfparfim pro occa-
fione exponit, plane prout Diofc. habet , omnia
tradens. Galenus Pentaphylli radicem fortiter
iiccare dicit , icd minimi acrem cfle. Et ideo
etiam multi vfus elfc , quemadmodum & alia
omnia, qux tenuium partium funt, & ficcant ci¬
tra mordacitatem. Eli enim & hxc radix, ficcandi
vi prxdita ex tertio ordine , manifelH caliditate
minimeparticipans. Idem ^.Icc. loc. c.^.Qiiin-
onum quefolium tradit ab aliquibus Eupatorium vo-
tf / cari , ciulque radicem in vino codtam dentium
dolores leuare: hoc autem etiam Diofc. tradit.
met Hxc herba, fi Alberto magno fiiperflitiofo illi
credis cum folio Trifolii inhumata , generat fer-
pentes rubeos & virides, de quibus fi fiat puhiis,
& ponatur in lampade ardente, videbitur ibi co¬
pia ferpentum. Et fecundum Alcxand. Imper.

. ^ radix fanat plagas & duritiem , trita & emplailra-
ns do- ta. Ampli iis fcrophulas diluit velociter, fi fuccus
eius bibatur cum aqua. Sanat etiam pafliones
pedforis feu dolores, li fuccus eius bibatur. Sol¬
uit etiam detium dolores, fi fuccus ore teneatur,
■a acSnes oris curat pafliones. Et fi quis fecum de-
ferat , opem dat auxilium. Amplius fi quis
vult ii rege , vel h principe petere aliquid,copiam
dat eloquentiae, fi fecum eam habeat, & obtine¬
bit quod voluerit , videlicet etiam m lithiali 8c
difuria fuccus eius habitus.

PENTAPHILLVM SIVE QVINQVE-

folium vulgare tepens.

Iripiio X TOftfecus acFragaria, flagellis fuis cubita-
X libus & bicubitalibus, teretibus, hirfutis, ru¬
bentibus ferpit : folia minora Fragaria, quinque¬
partita , magna , hirfuta , fingulis fegmentis, in
ambitu altis incifuris ferratis, pediculis quadran¬
talibus & maioribus. gufiu vifeido : flores Poten-
tillx , lutei , quinque foliis conflant latiufculis,
apicibus in medio croceis,quinque foliis virenti¬
bus in pediculis fingulanbus , palmo longiori
faltigio infidentes : capitula fuperueniunt exi¬
gua, minutis feminibus repleta , quae cum pericar-
pio fpolientur, acetabulo florem tegente prote¬
guntur. Radix longa ,craffitudtnc interdum di-

xvir. m

■gitali , colore
rubro, (apore
adllringente
& exficcante,

‘exficcata qua¬
drata euadit. Syrtonyma
Camer. Qutnquefcl.
hort. Penta- l!,reMm-
phyllum
pens & vul¬
gare. Fuchf.
Quinquefo-
liurn maius
luteum. Lob;

& Per. Obf.
Quinquefo¬
lium fiuePc-
taphyllo vul¬
gare. Ic.PI.p. rcon tr*rif~
690. iconfub Pe/‘e*-
fallo titul®
[Pentaphyllon maius flore fiibluteo, interdum
albo] eius enim titulus eft p; 689. Pentaphyl¬
lon , Quinquefolium vulgare : vb» icon ,ron
conueniens, & tranfpofita : ell namque Penca-
phylli redii maioris.

Ex quatuor Pentaphylli generibus , q.uxint-
talia vidi, inquit Matth. primum a Diolc. hifloria dif.

nihil pro rfus di flenti t. Radix huic lubrubens,li- r

cet id neget BralIauolus,quod alus , vt mihi eam *(Wr-
eftbdienti , verum clFe deprehenditur. Sed con- BraJJauolS.
tingere potuit [ait Apollj] hanc notam Ferraria? m «**rd.
deficere, vliginofo forte loco: vocatur Quinque- error-
fohi prima Ipecits & maxima. Hinc autem mirari "

fiibi t, pergi , Matth. Manardum Fcirarienfem viru Tormrnttl-
alioqui dodtrina infignem: quippe qui tam facile U , nonefb
fibi perfuaferit, id legitimum e fle Quinquefoliu, Q"»?#*/»?
quo'd Graeci Heptaphyllon, officina: ver6,herba- Uim'
rioaumque vulgus, Tormentillam dicunt. Siqui¬
dem hxc feptem ex vno tantum cauliculo pro¬
fert folia. Pentaphyllum vero quinque, vnde &
illi nomen. Hoc radices Elleboro fimiles habet,
craffiores tamen j oblongas : illa vero admodum
breues,flrumofas,fimuIque in vnum compadlas
globum. Gignitur hxc plerumque in incultis, fi-
ticiilofifque locis , in altis pnefertim montibus:
illud vero in campeflribus , & prope aquxdu-
6tus,& in riguis. Qux fane omnia aperte decla¬
rant, hac in re Manardum excutiuifle. Ceterum, Leoni cuti
nunquam admiratus fum Plinium in hoc (in quo error.
tamen a Leoniceno,vt arbitror, immerito repre-
.henditur) quod lib.15. cap.9. tradiderit repetiri
Quinquefolium , quod Fraga gignendo com¬
mendetur: Quandoquidem Quinquefolii genus Quinfuefa
cft,quodaquibufd.im Diapenfia vocatur, incu- l„ genus
ius fiimmis cauliculis capitula fpe6lantur fragis Diapenji*.
nondiffimilia. H<eci//e, qui aflerit,Pliniumnon
huic Quinquefolio , fed Saniculq Fuchfii, quam ' 5
Diapenfiam nominat , fraga attribuille. Cum ta¬
men Quinquefolium vulgare parua veluti Fraga
potius, qu^m Sanicula , aut Diapenfia habeat.
i<lern in poftr.comm.Ital. eadem dicit, aft Leoni-
ccnum non reprehendit, imo potius eum fequi-
tur*ac- cum Leonic. ait fe mirari fatis non polTe,

Plinium dixifle , Pentaphyllum notum exeo, ....
quod fraga ferat : ipfum Quinquefolium con- ma,Js
trarium demonflrare. Trago Pentaphyllum 9ulgAtifii-
tertium , maius & vulgatiflimum, quod officinx mum.
hodie verum Pentaphyllon dicant elfe. CP

licet hanc ipfam plantam Tormentillam clntraTrt-
ftatuat potius , ouim Pentaphyllum Diofc.

5?B

HISTORIAE PLANTARVM.

S arrae, nb-

Thcofhrafti, contrarium tamen cenfeo, qubd
ante quadragnita circiter annos , quum Gerieux
publice prxeflcpiarpaiarioniTheriaces,qiuap-
parabat peritill.&diligcntifTPhaimacopxus Va-
xerand. Dourcz affinis nofter, contra dodorum
Medicorum Si Pharraacopxorum fententiam af-
ferui , Termentiilam non refpondere antiquo¬
rum Pentaphyllo , fed vulgare Quinquefolium,
&potifIimumexnota , quam tribuit ei Theoph.
quam no legerat, DodifEvir D.Sarraccnus feni-
or, radices videlicet ffccatas , quadratas exiffe-
re , quod non confpiciturin Tormentilla.

Lonic.l. 5.cap.275. editionis annis 1575. fruftra
vnius herbxduas figuras habet cum inferiptio-
ne Pentaphylli.

C.Bauh.phyr. Pcntaphyllon3.fiue maius re¬
pens. Brunfelf. Pentaphyllum luteum minus.
7/- Thal.Harc. Pentaphyllum maius. Dcd.galhPen.
taphyllum luteum maius. Item in H.ft.lat.in
fol. Quinquefolium altcrum,humiliuscuius ra¬
dix reficcata,quadragularis ccrnitur,vtaTheoph.
!criptum:quod conuenirepoteff: cum nigro Hip-
Bmftlf.no - pocratis.Figura fub alieno titulo cft,ncpe Quin-

fanic.ernK

Icon tr*nj

H»

Brror quo-
rundum

Ncmina

linguarum

IC6*I5

Tempus

Tires & v-
fus

Cuneer.
T empera-
mentum:

Iapfui , igni (aero , Si vulneribus remediuitt con-
ueniens. Bibitur contra febrium circuitus. Suc- JZ”X

cus foliorum continuis diebus potus , regium ‘r‘"CJa
morbum fanat. Puluis Quinquefolii ad vmbram ,
«xficcati , potus cum vino, optimus ell ad dolo¬
res ventris.

quefolii maioris , quum verus tutulus fit Quin¬
quefolium alterum vulgare.Schvv.car.Sil. Quin¬
quefolium officinarum. Clui. Pentaphyllon vul¬
gare. Tabern. Pentaphyllon Diofc. Brurfelfi
germ. nemine Pentaphylli minoris exhibet fi¬
guram Pentaphylli maioris repentis, fed non ad¬
modum concinnam.

Turnerus ( licet vnicum faciat Diofcori-
des,ilii vero quatuor,quorum Sinicu!am,vnum
faci iit genus,abfque omni quidem ratione,) tres
infignes nou:t differentias. Quinquefolium vul¬
gare paffim nafcens. Secundum mulco ma us,in
paluftribuspmucnier.s, & locis aqua inundan¬
tibus. Quod an fit paluftre Cordi, dubitamus. Et
tertium, quod videtur nobis Fragaria ftenlis.
Pentaphyllum , jiue Quinqvef.livm vulgare Germ.
«funffftn#crfr£ut/& jrintfblat/ Belg. Vyfuin*
gcibruyt /Gall. Qnintcfueillc , Ital. Cirtquef glio,
Hi!p. Cinea en rama • Angi, tfcncffoly & ^ync
«fintfcr grege. Boh. pctilyfrcF : Hung.

Icudd fiu.

Paffim prouenit Lugduni, Monfpelii,BcfFor-
die,Montbelgardi,nec non fponte in horto E.C
vbi obferuaui cl mata eius aefccndcre per mu¬
rum ad pedes odo*vel plurcs, querentia terram,
& radicantia :Gerciix abundat florens Ianuario,
Bafilex adhuc Odobri, inter portam cineritia Si
lapideam iuxta vias & hortorum margines, in a-
quariisdudtbus & riguis.

Succus per nares attradus curat Sodam frig:-
s otUfnri- ^am» Baytus. Decodum inffar Ligni Indici pa-
j* ratum vtiliter exhibeuir in epilepfia. Sudores

Eptlepft*. ciet , Thom.Eraftus. Radix & pot.ffSmuin extra-
Sudores dum rite paratum in dyfenteria commendatur.

Radix ex aceto dccnch cancro exulcerato adhi-
betur:Camerarius. Sccx eft temperatui, quare
vtrinque corpori prodeft , maximecontraalut
fluxiones omues. Herba Pentaphylli cum meile
Si aqua coda , vlcera oris fanat, gingiuis me^lh
tur,arter:ecj(cabritiasgargarifatu Si c llutioneue
Ixmgat. Aqua deffillata lifdem pollet viribus.
Coda in aceto ferpentia vlceia cohibet, fiftula-
rum , irvquitTragus,& cancri , aliaque manantia
& putrida vlcera. Aqua deftillata tremulas ma¬
nus muarc traditu; , fi exi la fxpc abluantur , ita
tamen vtper fe rutius ficcentur ,non enim pan¬
no ficcarc oportet , quod alias in ablutione ma¬
nuum facunus , Tngus. Citra morfus deficcat,
minimil n caliditatis habens , penetrat , adftrin-
gi^aluiprofluuiis.Dyfcnteri^ioceftinorumpro-

Acjma
X Icent

TremuU

jau«w

T em perrt-
f tentum

PENT APHVLLVM RECTVM.

SEfquipal-
mari ac fe¬
re pedali alti¬
tudine perele¬
gans Penta¬
phylli genus
c ft nobis re-
dum , fiuc cli¬
matis h vulgari
multum diffe-

Defcr:;

rens, cuius r.i-
dix crafTa, pro
plantulx mo¬
dulo , rufta ,
Si fubnigra, li-
gnofa,adftnn-
gens , cortice
fquammato
teda : folia ex
longis pedicu¬
li sexefie quin¬
quepartita fu-

pernead medium vfque ferrata, mollicellis pilis,
longiufculis , ac raris obfita. Intcrqux in binis’
quas habemus, plantis , cauliculus furrigitur fin-
gularis , fjiis \ eflitus cx ! ango intenullo , lon-
giufculifque pedn uiisadhxrentibus, qui ex bifi¬
do foliolo , feu vagina quadam emergunt : circa
fuprema breui pediculo hxrcnc. Summitas in ra¬
mulos aliquot diuaricata pofcdos fuflinct , quan¬
tum ex flccis apparet, croceos, Pentaphylli vul¬
garis, e villo fis calyculis foliaceis emergentes, in
quorum medio villi tomentofi, decidentibus fo¬
liolis etiam num manifeffius in confpcdum fe
dant. Vnde nadi fimus hanc plafitamnon re-
rdamur.

C 4t*l\,

F io/a ']

PENTAPHYLLON ALPlNVM SPLEN-

dens , aureo flore.

PVlchr
Pctaphyl-
h fpecies , in
multa capita
diu fa, in qui¬
bus multx
fquammx-.r/J
dices multar ,
inffar, e qui-
lus ex vncia-
libus,aut lon¬
gioribus pe¬
di; cl 1 1 S fjllvlx
quaquauersCr
denfo agmine
pandiincur ,
Tormcntillat
fere facie. ,-r,e-
dia parte fer¬
rata , p».'l ta5c
fere l,f'cr ti»,
2 iquoc

JLIB ER XV 11

^9* a

'aliquot pilis, vix ac ne vix quidem conipicuis in
quifau/dam partibus obfita. Coliculi aliquot pal¬
mares, fummotenus diuifi fhfiulos fuftinent pul¬
chre luteos (quantum quidem ex ficca iudicare
licet) foliis latiufculis conflantes , in quorum
medio feturatiora ac fere crocea. Eadem,

certe aut non multum differens videtur , quam
deferibit Cluf. fub nomine Quinquefolii tertii
bis verbis : Ex radice fibrosa Sc nigricantc,ramos
promit humi fc fpargcntes,& fubinde oblongas
alias fibras agentes : qui fummo capite, multa fo-
Jia proferunt.' Pentaphyllo vulgatiori fere fimi-
lia,in quinque profundas fiflurasdiuifa [quarum
fingulx inflar vulgaris Quinquefolii per oras
ferratx funt] molliora tamen, aliquantulum inca
na& fplcndentia , adftringentis guflus :ex ho¬
rum medio cauliculi exeunt palmares , multifidi,
qui pro ftirpis exilitate fatis magnis floribus
prxdiii funt,eleganti & plana aureo colore, mul¬
tis intus croceis flaminibus- femen aliorum Pen¬
taphyllorum more, in Fragi rudimentum congc-
flum, fufeum, exile.

». ' Cluf.Pannon.& Hifl. in fol.Pcntaphyllon au¬
reo flore, fiue Quinqucf dium tertium , cui no¬
men Pentaphylli alpini aureo floreindidir. C.
Bauh.phyt. Quinquefolium 6. flue minus, re¬
pens, luteum ,alpinum. Schvv.cat. Sil. Quin¬
quefolium alpinum fplendens;

Datum nobis hoc Pentaphyllon ab Agerioin
Stiria colle&um. Dono etiam accepimus h 'D.
Iac. Zvvingero. Crefcit [inquit Cluf.] in fummis

(|US> Auftriacarum Alpium iugis , qux tamen herbofe
funt, & fub Iunii finem floret, in hortis autem
Maio.

PENTAPHYLLVM M1NVS MOLLI
lanuginepubefcens, flore luteo.

dpiio’

MVlta exe¬
unt ab v.
na radice capi¬
ta ramofa , hu¬
mi fufa, aliquot
foliis Penta¬
phylli vulgaris
& elatioris for
ma fimilibus
pr<jdita,hoceft:,
qux quinque
foliolis in am¬
bitu ferratis,
mollique lanu¬
gine pubefeen-
tibus conflant,
fed non , vt illa
[praecedens]
incanis , guflu
initio exficcan-
te, deinde non¬
nihil linguam

Vellicante : ex iis captibus prodeunt dodranta¬
les interdum cauliculi , fimilibus fed minoribus,
foliis ornati ,geftantes in fummo multos/Jomlu-
teos,elegantifIimos, quinque foliis, vt fuperio-
fum, conflantes, medium florem occupantibus
multis luteis ftaminulis : femen in caput, & veluti
Cragi rudimentum congeftum, fufeum : radixlo-
ga,aura, fatis crafla, foris nigricans, & tenuibus
fcbris donata eft : fed&raini illi humi fufi ple¬
rumque fibras agunt, & vicina loca occupant.

Cluf. Pannon. Sc in fol. Pentaphyllon 4. fiue
repens minus, flore luteo. Prima fpecies, Cuius
T9m.Il*

figura in Pann. tranfpofita efl fub alio titulo, ,con ,H
nempe Quinquefolii quarti fecunda /pecie. Ca-
mcr. hort. Pentapbyllum flanancum, in campis pentafhjU.
afperis, circa Monacum frequens. Pannonico 4.
Clufiinonabfimile. C. Bauh. phyt. Quinque¬
folium 4. fiue minus repens, luteum primum.

Nihil illo vulgatius fecuqdum vias , locis ficcis iocus .

Sc nudis Pannonia?, Auflria? inferioris, Morauic, Icnil3Uis*

Sc Boht miae. Florere incipit ineunte propemo-
dum Vere.

PENTAPHYLLON PAR.VVM H1R-
fijtum.

RAdia do¬
natur craf-
fa , longi, ni¬
gra : fhis par¬
ilis hir futis, ex
pediculis dua¬
rum vnciarum
longis : caulicu¬
lis multis, humi
fufis , quatuor
vel quinque
v aciarum : flo¬
ribus luteis.

Cludus fuum
fic deferibit: Cu
prxcedenti naf-
citur , atque e-
tiam floret , mi¬
nus tamen fre¬
quens , humi fi-
militer fufum,
cuius cauliculi

non virent, fcd purpnrafcunt,& graciliores funt,
folia anguftiora, magis v.llofa, &jllorum ora: al¬
tius ferratx : flores etiam magis aurei : in extens
conueniunt.

Cluf. Pannon. Sc in fol. Quinquefolii quar¬
ti fiue Pentaphylli repentis minoris aureo flore,
i.fpccics. Cuius figura quidem bene competit
huic no Aro Pentaphyllo : fcd in Panilon.ttinf-
poficaefl fub titulo Quinquefolii 4.pcimafpe-
cies.

Trago Pentaphyl!i,fitie Quinquefolii mimimfi
genus, fub i nnio Aprilis florens, fine caule, fo¬
liis per terram fparns, flore luteo , inflar Anfe-
rinx. Tragi quidem defetiptio conuenit non
autem figura. C.liauh.pbyt. Quinquefolium 5.
fiue rmnus repens luteum fecundum. An Thal.
Harc. Pentaphyllum minus, fuffrutefccns ,quod
radice conflat lignofa, multi fida.denfo foliorum
agmine, brcuionbus caulibus digitali longicu-
ne, minoribus foliis , locis aridioribus. An Gef-
ner. de coli. Pentaphyllum minus, quod locis
apricis Sc ficcis nafcitur,prxcipue collibus, floree
Martio , alias etiam Septembri. Schvv. (Quin¬
quefolium vernum minus Tabernx. In collibus
ficcis & fecus vias. Aprili occurrit in Silefia.
Dod. gall. Pentaphyllum luteum minus. Qu;n-
quefolij tertia fpecies Apollini rzd, 1.

Paflim prouenit, vt verfus la Crotte Mont-
belgardi : Beffordix verfus Caftellum vidi flo¬
rens Septembri, Sc copiose cnplcinVaUis, flo¬
rens adhuc Nouetnbri.

z?cfcripui

zxf.aufl

Synon.

Tccn rratifc
fejita;

T rag. fiotAi
tur.

Qjnnrjucf'
lium ^ere-

Lojji..

Tempoi

R

PENTAPHYLLVM MINVS FOLIO

fubtus albicante.

Adix lignofa minimi fere digiti craflmidinc, pcfcriptic'
qux in fibras tenuioresabiens , longe late-
.Kk <5

leon.

Synonyma

luffof. nof.

Mutti», te*

preb.

Dcfciipuo

frOS

T ruw (4*
XAtmr

T>* HiSTORIjE

que ragatur, cortice nigro obtadta,fapore ad-
ftringente, ramulos emittens complures , et¬
iam palmares, humifufos, in alios ramulo s di*
ujfos , hir/utos & nonnihil rubentes : in quL
bns^/M, qux pollice texeris , quinquepartita,
fin mi s /cg necis circa mucronem leuicer incilis,
lupenie v.rencia, inferne albicantia : flop.uli par¬
ui. Iu:ci, quinque filiis conftan: , apicibus mul-
t.s luteis medium occupantibus, fub/lmt ante m
flori quina foliahirfuta , foris viridia , intus ad
luteum vergentia, quibus incerie&a totidem fo-
liola dinvdio minora, viridantia.

Figura noltra Fuchfiana oon in omn bus pla¬
cet : folia enim paulo acutiora , ad latera nimium
ferrzta.

AnCamer.hort Pertaphyllum minus?

Fucbl. Quinquefolium t. fiuc minus , quod
Pe ntapbylio luteo haud di/Jtmilc eft , r.on ta¬
men palFm , vt illud, quinquefolia obbnens.
Hor cum non haberet aliud nomen Fuchf. quo
jpfum appellaret , in' er Quinquefolii genera
conmimp^rc f>! icuit : Gall. Quintcfueike petite,
Gcrffv Hcin fiinffintfcrFraut. Sed vt verum fa¬
tear. Fuchfio nor. fuit notum Quinquefolium,
qcod pingi'. An Lob.fc Pcnx Adu.Pcntaphyl
lum minus luteum , omnium minimum, rarius
niff filoofis pratis & herbidis mu/colls occurrit, i
vbi Tonttenlilla, radice non fefe defixis ramulis !
prrpagantc/olns quii terram /pedunt , albic-n- ,
ubns. i

Muth. PcntaphyLlum , line Quinquefolium
tertium, folio pavuo , (ubalbido, per terram re¬
pens. Hrcillein Dio/c. & com. Iialicis , quem
[quandoquidem in Hi/tGerm.long£ aliam po-
nir dclcciptionem & diuerfam admodum figu¬
ram] quid dc Pentaphyllo minimo fcribciet,

nclcmiire exiUivuo. _ _ _

PENTAPHYLLI MINORIS MAiOR Ma¬
cies fuko fubcus aibicante.

EStmdii Pcntaphyllum qiioddara nefeio vbi
;idl r .fc/ j multo macoribus'', qu^tnin

{>rxccdcnte,ex
ongis pediculis
dearan talibus
& quinis folio¬
lis , ac multis
ieptenis , ob¬
longis, ertre
rnis /ubrotun-
dis , /erratis ,
/ubtus albican¬
tibus : caulibus
palminbus, in
/urnmiiate flo¬
ribus lutei»
multis ,ex br ir¬
ibus pcdicu-
iis. Radice ni¬
gra, longa, cum
fibris cra/Hs.

An ik pr acce¬
dente m to¬
tum differat,
atTerercnon audemus, locus, in quo ctcuit, va¬
rietatem forfitan induxit , icon quam ponimus,
cft ex emptitiis,non bene exprimcns,fwlia enim
nimium acuta.

Tragus figuram habet ftib titulo Quinquefo¬
lii exigui : c.a non comperere videtur vili fua-
rum de/cripuonum , iifolxaminus ellcntacuta.

PLANTARVM»

rcfponderet nonnihil huic noftro Pentaphyllo.

An Thal. Pcntaphyllum medium, medio mo¬
do fa lnbcns,quoadfol;a inter maius & minus.

PENTAPH YLLVM RECTVM MAIVS,

N'Ec minus
ilrenue
adlbingic hui*
radix , quam
vulgaris lupi¬
ni , multis ad-
nacis au la, ru¬
be /ce r.s: caules
cubitales &
maiores , plu¬
re s , duri & ri-
'.idijrdti. cere¬
as, /ubruben-
cs, villo /i ? cir-
a fummumiti
• liquot alas,
'odo longas,
nodo breues
duiiliifjlia hir-
fiHa,Alcea:fcr£
•xmula, yarian-
te diuifura
quintuplici , /eptuplici , fingulis iegmenti3 pro*,
funde /erratis, fleres odoie Agrimonia: , Quin¬
quefolii lupini maioris in/lar, colore luceo mccn-
fiorc, dilutiore, & aibo interdum.

Lob. & Pena Adu. Pentapbyllum alb im &
purpureum prx omnibus procerius Stfpecio-
Iiut,&c. Item Obf. Pentaphyllum maius flo¬
re lubiiHeOjinceidum albo 6c rubro. Et Ic.PLp.
fjpo.Pemaphyllum maius flore /ublutco , inter¬
dum albo.Figura efl tranfpofita p.6<?o. Penta¬
phyllon album & purpureum. Hxc ille,qui ob-
fairus eftin Obf fiquidem eandem fiat plan¬
tam album & rubrum Pentapbyllum, cum /ub-
luteo,(iuc noftro.de quo hic agimusiin iconibus
autem /epaiat , nouam proponens firmam,
quali a.bum & pui purcum differant i /uEluteo.
Lcdforcs igitui remdiligcntiOs examinent , &
con fiderent , qux de Pentaphyllo albo cum ra¬
dicibus bnlbofis /cripfimus cx Schvvenckfcld.

Dodo fi. Quinquefolium 2. maius. Poterit il¬
lud circ,quod Hipp. lib.de vlcer. commendatur,
altilis dicitur. Figura eil tranfpofita fub titulo
non /uo , fed Quinquefolii uicenus nen vulga¬
ris.

Gefn.app.hort.QuinquefoIium luteis floribus
re<5hlm,non /erpei-s VVoy fello. C. Bauh phyt.
Quinquefolium X./juc rc<5him lutcuni.Tab icon,
p n^.Quinqucfoliu Thcoph. maius, (Brofscjccl
funffinrycrFrafit. Ide p. 120. habet aham figuram.
Quinquefolii Thcophr.aibi, iucifu gvofe fu nffs
fin0crfraut,qux an diuer/x pianti, conlideran-
dum, icones /unt valde fimilcs. An Schvv. cat.
Sil. Quinquefoliura , iiuc Pentaphyllon ver¬
num maius^.Camcr.liort Pentaphyllum re61um
maius.

Ob/cruaui fpontantum in Al/atia , ficut &
Montbclgarii m horto IlLE.C.vbi habuimus ali¬
quando flore albo. Geneux in horto fatum pri¬
mo anno flores non protuht, florebat Maio vt
Lugduni & Hiemem perferebat. Balilex apud
D.D Fclic. Placcrum lunio & Septembri florens
videbam.

Defcn

Sync
Pcnt» j
ulbun i

purf

Locu
letn •:
po/J.i
Lob,l

Quia,
hunt •
I. on •
pofttA\

Quin.

humi

uceait

Loco

temjr

LIBER XVII-

3P5

PENTAPHYLLON RECTVM MAIVS
tenuius, vilIofius,Pannonicum.

cripcio ^'""'OllegitD.Ageriusin Pannonia PentaphyL
V^lu noflro redto maiori fimile, cubitalibus 8c
maioribus tenuioribufquc caulibus , longis pilis
hirfutis , non ita firmis : folia per caules , longos
Labent pediculos ,dodrantales, longis etiam pi¬
lis hirfutos,ad principium dute pinna;, foliorum
inftar, tenues , fimplices, vnciam circiter longa;,
ditiiduntur autc folia in fex vel fepte portiones,
profunde ferratas , quales in prxdidlo,fed mino¬
res, villoliorcs , candidioi^s : rami ditiiduntur
in.tcnniore« ramulos, qui definunt in capitula
minora, quorum calyces minores,cum longis pi¬
li*, candidiores : Cuius coloris fint flores , nos
latet.

iriptio

j>:io

'htnta-

ij*» pe-

irgete*.

PENTAPHYLLVM SIVE QVINQVEFO-
lium maius radice bulbosa, flore albo.

RAdtx eius[autore Schvv.car.Sil.] longa, (ub-
rubra , cui fa:pe annafeuntur bulbuli Fili-
pendular modo. Flores Maio , femen fert Iunio, Sc
Iulio,inagro Vrati flamen fi. Vocatur tDcifa
Jtinff Jhncjcifiaur.

Conlideres velim an hoc Pentaphyllum fit fi-
mile Pentaphyllo redto maiori , quod tlore albo
ludit [quo etiam colore ,'obfertiauivnus, quod¬
que noftro iudicio exhibet Tab. vt ante dictum:
perpendendum etiam an fit quod Lob. icon.p.
tfyo.pro Pentaphyllo albo & purpureo ponit,dc
quo Icripfimus pnedidto loco.

PENTAPHYLLVM RECTVM , FOLIIS
profunde fedlis, fubtits argenteis,
flore luteo.

IN numero -
fa capita di-
uiditur radix
rubens, Iigno-
fa, fatis cralla:
£ quorum fin-
gults caules te
cti tolluntur,
rigidi ,ro bulli,
dodratales &
u bitales la¬
nugine alba
penitus obdu-
dH,qua derala
rubri apparet:
folia partina
e radice lon¬
gis pediculis
appenfa oriu-
tur, partime
caule , fubtus
penitus inca¬
na & villofa,fuperius viridantia, in quinque pri¬
marias lacinias breuesdiuifa , quarum vnaquar-
que profunde rurfusfublecatur : cauli sfcapus ih
multos diuiditur/m»/w , quibus flores i nlident
fatis magm, lutei,e calycibus laciniatis , albidis,
lanuginofis.

An Lob. Obf. Pentaphyllon petrarum Muto¬
ni, cautibus Tornaco proximis frequenS.C.Bauh,
Quinquefolium 7. fiuc folio argenteo : exiguum
alterum Tragi, luteum minus 1-uchhi. Tragi qui¬
dem, v tante diximus,defcriptio couenit, aft ico-
cius , vt Fuchiii > ad aliam plantam refero
T*m. II,

' 1 Tab. icon.' Quinquefolium petr.rum maius

) (Brof 0tctn,f tiof finrjerlrrflut. Schvv.cat. Sil.

1 Quinquefolium petrreum maius argentatum
I Tab.hueio.quo officina: no redte pro vero vtu-
i tur. Sed cur Schvv. non adiecit, in qua regione
hunc vfum obfcruauerit. Volmario, cum E fi SchW mt*
1 lfhgx e flem dicebatur Pentaphyllum redlum. tunem *
Matth.inpoft.com. ItaK pi&uram ponit fine re-

vlla deferiptione fufficiente pro Pentaphyllo, fi- M.itth.r#-
ue Quinquefolio i.&Pentaphyllo albo. In Hift. *atur.
germ. Pentaphyllum album, fiue tertium. Quia
autem nec fecundo in com. Ital nec etiam tercio
in Hift. germ. refpondet,ei non bene notum hoc
Pentaphyllon finire conflat. Adde nos flore albo
nunquam offendi Ile. Quare nobis melius fenfiff-
fe videtur ad H ft.gcrm. Camer. qui Pentaphyl-
Jum minus, cui in Epit. flores luteos tribuit , al¬
bum a foli is albis, & non ■& flore[vt Matth.] nun¬
cupari feribit. PentKph 4.

Thal. Harc. Pentaphyllum canum , Gcfn.de eanum?
coli. Pentaphyllum eredlum magnum, candidum
fubtus, tribus aut amplius e radice caulibus , flo¬
rens I unii initio. Locus &

ObferuaUi Montbelgardi in muris quorun- Tonpiis.
dam hortorum circa La Crote eundo verius pati¬
bulum ad. frniftram , florens adhuc Augufto.

Lugduni Maio. Geneux virens Aprili & florens
Iunio. BafiletCjVti £ quadraginta annis, io cat.pl.
Baf.annotaui, abundat inter portam lapideam &
cinericeam, florens Iulio, itera in itinere verfus
Krenzack OdFobri. Ceterum, Schvv. tefte,in Si-
lefin,vbi vulgaris notitie, paffim in aggeribus, &
fecusarua, macro &arcnofo lolo fruticat, & Au¬
gufto floret.

PENTAPHYLLON VEL POTIVS HEPTA-

phyllum flore rubro-.

Alde ocfctipkibj

verum ceu in
alam difpofi-
ta, fubtus in¬
cana , hirfuta,
fiiprcma part£
viridantia ,
profunde per

ambitum ferrata 3pediculo non admodum longo
nixa , cuiusimum in vaginam amplam degene¬
rat, caulem ampledlentem : caulis fores gerit ma¬
gnos, rubelUes,e quinque, aut fex foliis compo-
fitos, cum concoloribus apicibus, SC turbinato
capitulo, fragi imulo;

Iconem exhibemus Cordi, qui Pentaphyllon
paluftre vocat , & cuiufdam HeptaphyllumPli-
niifragiferum.

Lob.& Pena: Adv. Pentaphyllum purpureum Pentaphylli
fcon. Pl. Pentaphyllum rubrum paluftre. Thal.
nare. Pentaphyllum paluftre , Plinii fragiferum
cxiftimatUm, quod confimilia quidem capitula^

K K 3. ]

V $,3

historia pl antarvm

flote deperdito , fragiri* proferat. Etquiain
eadem plinci Ixiius gene ru , folia tam feptena,
quin qaiaauuo pediculo inhxr entia fimul fepe
confpiciuntur,vnd; & pro Heptaphyllo quoque
haberi portet. I dem cum aliis Tragus obferuauit,
quidefccibit tertio loco inter fraga.

Quirrjucfol. Tab. ic. Quinquefolium paluftre , fiueaquati-
*QMiTuefol G’jyT'J W affer fanff fmjerfraut. C. Bauh.phj t.
fAufirertt- Ct!l'nclue^0^urn 9* ^ue pahtllre rubrum. Dod.

gall. Pentaphyilum rubrum. In fol. Quinquefo¬
lium 4-cuius flores obfcurc rubetes rGefn.hort.
Quinquefoliumpalurtre,floribus purpureis.

Pldntandam in hortum Ill.E.C. Montbelgardi
attuli ex Mefgni D.migon , vbi pluribus durauit
annis : reptatu non parum Te multiplicat poiifJi-
mum fi humiliori lit loco plantata, profert etiam
femen. Mcnfe Martio in paluftribus Ludicfibus
yidi reliquias ficcas.Tiguii obfcruaui circa lacum
2\ar5cnfce.Inrtgnis Medicus D. Leonhard.Dol-
dius feribit ad me , circa vrbem Norimbcrgam
frequentiffime prouemre cum foliis feptem, aut
fex potilis quam quinque. Vliginofis , inquit
Schvv. Silefix putridis montium deleftatur locis,
ad pilei nas & paludes fruticans. Ionio floret.

Adftringit tota herba prxfeBCim fruiftus, ait
Carner. Hinc terte Schvv. potum faPguinis pro-
fluuiis medetur.

brum.
Ventuphtt.
rubrum.
Locus &
Tempus.

Vires 3c v-
fus.

Ptfcriptio.

TtntaphU.
Juptnum-
T or ment il-
Lt fuc te.
Qutntjueftl-
frugiferum
repent -

Qninyuefol-

ferpent.

Locus &
Tempus.

pi/criptio.

PENTAPHYLLOIDES SVP1NVM.

Folia pluri¬
ma , pedi¬
culis longis,
cx radice craf-
fiufcula, lon¬
gi , multorum
capitum , an¬
nectuntur co-
iugatim 3' lin¬
gula ferrata, ad
Geranii lupini
folia acceden¬
tia : cautes cu¬
bitales , ina¬
nes : numero-
fos gerunt flo-
>c.f, paru os, lu¬
teos, cx breui-
bus pediculis :
fucccdunt ca¬
pitula parua ,
Fragisimmatu-
risfimilia

Lob. Obf & Ic.Pl. Pentaphyilum fupinum
Tormentill* facie. Hoc, terte Clufio, nonnihil
aflinitatis cum Anferina Tragi, feu Potcntilla
Fuchfii, habere videtur. Tab.icon. Quinque¬
folium fragiferum repens, Kricdjenbr Jirrbbecr
funffmgeiFraut. C.Bauh. phyt. Quinquefo¬
lium 13. vel Quinquefolio firaile repens. Dod.
in fol. Quinquefolium tertium ferpens,fiue lupi¬
num. Addit fragiferum Schvv. quodmDod.no
legimus.

Collegi florens Augufto Argentinx in horto
D. D. Melchior.Sebizii : Frequcnsin agro Vicn-
nenli Clullus,in extremis pratorum marginibus
fecundum lil uas : In Silefia Schvv. in locis mon¬
ti um grarai no fis.

PENTAPHYLLOIDES ERECTVM.

R Adite prxdi tu clt plurium capitum, rraflwiC
cula, lignosa , cortice lacuratuis rubente,

rtrenui ad-
llringente te-
<rta , £ qua pe¬
diculi plufcuri
prodeunt pal- i
mares , quo¬
rum extremo
con nectuntur
terna/j/M,hif*-
futa , ferrata,
Fragaricxmu-
la , longe mi¬
nora , rurfum-
que eidem
coftx vna aut
altera confi-
milium folio¬
rum coniuga-
tio , quo lon¬
gius ^ fupre-
mis iffre ab-
fint , nnnoiu:
inter hxccanlis nafeitur cubito altior , hirfutus
femcl atque iterum , quinis iunctis foliis inrt-
gnis,fuperiusin ramulos aliquot diuarkatur, qui
multos//orcjgcrunt , albos, Per. taphylioidis rti-
pini duplo maiores , fubiecftis radiatis foliolis vi¬
ridantibus, hirfutis. floris vmbilicum occupante
capituh - fragum ferente , vt in exteris Penta¬
phyllis quod conflat feminibus oblongis , ferd
rurtis : huic ( exiftimo) accedente cultura , folia
multo maiora , foliis coniugatim feptenis auc
quinis adeoftam anncxiSjPaltinacx aliquatenus
flmilibus , inter que fortuita intercedunt folia
quxdam minora, vcltiti in Agrimonia : pedicu¬
lus interdum cubitalis.

An Cluf.Pannon.& Hift.in fol. Pentaphyilum sy»*l
5.feu fragiferum, Plinio forlitan non incogni¬
tum.'* Cafp. Bauh.phyt. Quinquefolium 14.1'iue nHtw
Fragiferum. A quo etiam acccpi no mi Cie Fraga- fragii
nx alterius feu filu. Cortufo, & Potcntilix Re-
centiorum Gmllandino , qualiter etiam de no mi- 1
nabat dodtus Medicus D. nochftetter Pfortzhe-
mix. Schvv. cat.Sil. Quinquefolium fragiferum e-
ledtuin , ©tc^citb/ ©ber .^lufred? jmnffinrjcr^

Fraut.

Nafeitur in Leytenberg locis vmbrofisin mc- Foca
diafiluafupraManderftorf fita , quolocodun-
taxat aliquot annis Clufobferuauerat. Nafeitur
in Pannonii, inquit Clufius, non modo in filuis
cxduis/cd etiam gramineis campis.FloretMaio,7^'
fructus paulo ferius maturefeit, effluuntque fe-.
mina, quemadmodum in reliquis Quinquefo¬
liis. Supra Peterrtoif etiam in liiuis fecundo fer£
a Vienna miliari obleniatur.

Herba,radix,& femen, vt Schvv.pcrhibet , fic- F*cuL>
candi & adftringendi vim obtinent.

PENTAPHYLLON ALBVM.

EX radice multis fibris donata , pediculi plu- Defer
res exoriuntur, palmares & fefquipalmares,
tenues , anguloli , hirfuti , folium finguli fufti-
nentes, quinquefidum , fuperne glabrum , viri¬
deque inferne argentea lanugine villofum , cn-
ius fegmenta fingula carinata fere , quxdam
longiora , quam minimum , alia minime ferra¬
ta, inobtufura mucronem delinunt , qu^m in
Tormcntilla argentea lbngiora , fuperna parte
virorenon ita obfcuro , nec ita glabra : exca-
jycibus hirfutis : flores peculiaribus quoque pe¬
diculis

nfhyll.

r.taxtt-

•aucfol.

icunt,
b- n»‘

aphjllo

If,

s &

.

cr.

variatio qux- in eius tlefcriptinnib. variis in locis
extatiquinimo in Hill.n6 dicit flore e fle albo, ac
piata aliam proponit. A dextris nobis /tat Came-
rar. ad iiilt.Germ.aHeuerans, dcfcnptioncs Mat-
thioli non conuenire cum fuis liguris , nec dece¬
re vna figura'diue[/as comprehendere plantas.

Gefn. Quinquefoliuimfiue Pentaphylli /pe¬
des minor, floribus albis. Tllal.in Harc. Penta¬
phyllon , Lupini folio : in ericetis quandoque
& virgultis. Dod.gall. Pentaphyllon album.
Schvv.cat.fllu. Quinqucfoliumflluatlcum flore
albo Matth. Pentaphyllon i.Clulii.

Copiolitm i me viTum Stutgardix in horto
Ducis, vnde quoque milium. Montbclgardi cu-
raui plantandum in horto Ill.Ex.CelC Oeterilm,
Schvv.in Silefixfduarumvmbrofis ac humidis
locis vigete Bblc-ruauit.cui vtrum fides adhiben¬
da , dubito : nam Camcr. in Epit.Matth.in faxis
ingentibus, & faxolis locis , an per con/equens
in liccis nafci feri biti

Adftringit,ficcac,roborat,repellit.Radix Aibti-

liumeft partium. Ea omnia prxftarc poteft [ fi
Matthiolo credidimus ] qua: Pentaphyllon vul¬
gare repens, quo tamen adllringentior efL

PENTAPHYLLON ALBVM I. CLVSIL
Cap. LXXII.

MVlta folia habet , Quinquefolio vulga¬
ri fimilia , in quinq; partes vfquc ad pe¬
diculum diuifa , in ambitu minimi ferrata , vt il¬
la, fed extremis duntaxat foliorum oris , fub-
tus incana quadam lanugine pubefeentia ,
guftu initio gummofo & emplaftico , dein¬
de nonnihil amaricante : aliquot fub hisexo-
Tom. II,

culi exiles,

& tenues j
dodrantales ,
humi pro -
cumbentes, in.
fummo ter¬
nos , aut qua¬
ternos flores
proferentes ,
Pentaphyllo
vulgari fi mi¬
les , fed pror-
fiis albos: qui-
bus exciiffis',
apparet ca¬
lyx Ianugind
obdutShis, fe~

7» en continens
planum, femi¬
nis Ranun¬
culi fere xmulum ,in rudimentum fragi conge¬
rro : radix craffiufcula, nigricans , m ambitu
fefe diffundit, Se multis fibris hirfuta eft.

Clufio deferiptionis autori , Pann. & in Fol. s -
Quinquefolium , fine Pentaphyllon i.feu maius Depr.j*
albo flore : cuius meminerit Aneuillara,his ver-
bis: Pentaphyllon Muiuv,ds quo H-pp.lib. de vl-
cerib.quamuis eo nomine &rc. venlm in eius
deferiptione multa fune , qua: non videntur
conuenire , cum Pentaphyllo albo i. Clufii. An t&f.nor.
porro Pentaphyllum album Clufii , diuerfmn fit
ab eo , quod cum Trago , Fuchfius , & alii tra¬
dunt, cuius deferiptionem iam ant£ dedimus,
alferere non audemus : non fepararemus , nifi
diceret Clufius, fe duntaxat feribere ,qute^ ne¬
mine idhuc euulgaca fint. Schvv. non feparar.
Confidcrandum etiam an Anguill. Pentaphyl¬
lon non fit potius argenteum, flore mufeofo.

Prouenit j autorc Clufio , non modo in colle Locui
illo nemorofo fupra Manderflorf oppidulum
tepidarum aquarum fcaturigine nobile : fed et¬
iam in omnibusillis montofis filuis , qux aDa-
nubio procurrcntes,ad Alpes vfque percingunt.

In filuis item fupra Nemethvvy vvar , & Zollo-
nocicjipud Entzeftorf, & plenfque ficcioribus
prads, vno ab vrbe Vienna miliari : in Morauia
prxterca, atque in montibus vitra Drauum am- Tempui
nem,Pannonia interamni. FloretAprili & Maio*
interdum denuo Autumno.

PENTAPHYLLVM FOLIIS INFER-
ne & fuperne incanis.

Olia obieruantur dufitaxat te^na* conferfcifli- DercrT^°
ma, fuperiori parte crenata, fupra, fubtufque
cinericea, candicante lanugine obdudh , pediculis
ornata breuiflimis : Cauliculi duarum vnciarum Qumyuefo-
gcruntflores fingiilares,maiufculos,candidos, ex i,um *lbu,n
calycibus interne externeque hirfutis depen-
dentes : globus fequitur pilofus , albidus , pilis
quibufdam nigricantibus, aut rufhs prxditias:
radix craffa, lignea, nigricans j vel atro rubore
perfufa : ex qua plura capita fqu^mmata, ex reli¬
quiis , vt exiftimamus , pediculorum foliorum
Veterum confpiciuntur.

Cxtenim,mifit nobis olim Pentaphyllum hoc
noftrum , p.m. D.Becchius Medicus Bafileenfis,
idque nomine Quinquefolii albi Hippocratis.

Cluf. vero Pannon.&in fol. fuum vocat Penta- c lufrot.
phyllon z.minus, flore albo : quod forte deferi-
bac Lob.in Adu- Suo tamen tribuit flores Fraga^

Kk 3 f

*>* f HISTORIA

rix floribus magnitudine non inferiores , quod
eodem nomine, quo Lob.fuum vocauit, infigni-
ri poffit , Pentaphyllum minimum & petrosum.
Cum tamen Lobclu diuerfumfita Clufii , quia
flores mufeofi.

An Gefo. bort. app. Quinquefolii albis flori¬
bus fpecies quadam in locis montium nafcens?
C. Bauh.phyt. Quinquefolium i. flue album mi¬
nus.

Locus Noftrum i prxdi&o D. Becchio colle&um in

Baldo. Suum eruebat Clui, inter faxa 6c fcopu-
los , fummis Auftriacarum & Stiriacarum AU
Tempns piumiugis. Floret fub finem Iulii , interdum et¬
iam Iulio & Auguflo , prout iuga illa maturius,
aut ferius a niuibus funt libera.

PENTAPHYLLVM , SIVE POTIVS HE-
ptaphyllum argenteum, flore mufeofo.

R Aditem
habet

crailam , lon-
giuiculam , fi-
bratamque, cx
rubro nigri¬
cantem , nunc
Angularem ,
nun c in mulca
capita diuifam:
pediculi pal¬
mares circiter,
argentea lanu¬
gine obdudti,
folia iuflinent,
in quinque,
aut fc p te m Te¬
gmenta , vt
plurimdm, di-
uiTa, per extre¬
mum ferrata,
fubtus argen¬
teo nitore Tplcndentia, mollique villo tedta , iu-
periusatro-virentia, glabra : caules dodrantales
& maiores , tenues , j au cis foliis vefliti , raroofi,
muicoTos, confertos gerunt floftulos, Alchimillx
modo.fingulos quaternis foliolis virentes , foris
incanis,hirfutifquc. AdftrifVionem aliquam per-
cipimus in foliis.

Pentafhyll. Lob.& Pcnx Adu.fvt 5: Ic.Pl. ] Alpinum pc-
tro Iu m Sc minimum Pentaphyllon cognomina-
irorwe*///- tur; quod quidam Tormcndilxannumerant, cui
l* multum fane fini ile eft : flofculi candidi inter¬

dum & purpurafeentes. GeTn.hort. Argentaria
A rgentana petrxa> videtur fpecics Herb.x ftellx a qui-
*Her£i ftel- bufdam di&x , ob radiatam foliorum Tpeciem.
U frenes. Ber0fiimans0tcinfinnfttt>. An eidem dc coli.
Pentaphyllo Pentaphyllum petrxum , in Taxis mxta aditum
petrxum fodinx ferrarix io monte fupra^er^MJjvbiplan-
tx erant pauciTJimx , florebantque Auguflo ?
montanum Geln.cfun apud cum efferri vocabat neptaphyl-
A rgtunn.% lum montanum,8c Argentinam montanam. Ille
montana lib.de Lunariis in deferiptione Montis fradli ait,
Tormenti l- Argentariam , fpcciem Herbx flellx , flue pedis
a .</ a. jeonis. Tormentiilam albam vocabatDalech.

1 exi topo at t*

stellana Bencd. Aretio Hcptaphyllon montarum ,

argentea. 0d?aff fuppen. C.Bauh.phyt. Quinquefolium
Argentuna u.fiue Heptapnyllon alpinum fericeum,&quo-
petraa. rundam Leontopodium Diolcoridis. Camer. in
Althimi ia Stellaria argentea ,vel Argentaria

Argentea petraea, vel Alchmulla minor , ot HeptaphyIJon
UeptaphjU. montanum. Item horti, Argentea Hcptaphyllos

PLANTAPvVM

montana. Taber.icon. Pentaphyllon petreum
minus. Iccm pag.fequenti 1:+. Quinquefolium
alpinum, h eptaphyllon Clufii. Cluf.HiTp. ne-
ptaphyllon flofculis candidis [ virentibus.] Tor-
mentilla candida Hift.Lugd.

Lobclio occurrit inceliioribus montium iu-
gis,gelidifque cautibus, quales Tunt Sabaudix,
in Auftenfi valle,& Norbonx ad Calcans , hor¬
tique DEI, ardua , <Sc in verticibus editiflimis
Mindenii. Gcfncro in Taxis , vel locis Taxofis
montium Helueticorum. Cluflo in Pyrcnxis iu-
gis apud Cantabros , florens Maio,in Alpibus
Allobrogum ferius. Nobis in montibus Gere-
ux propinquis , MonTpelii in cacumine montis
Efperonmenlc Odlobri.

PENTAPHYLLVM INDICVM.

IXT r v Dcftri

N Tportulis
[autore CluT.
Exot.] D.Nico-
lai Colli Mcdi-
ci,anno itfoi.ex
Orientali India
adferebatur
Amftelredaruu.
Pentaphylli In¬
dici planta, cum
duabus aliis e-
iufdcm generis,
forma quidem
pror/us Timili-
bus, magnitudi¬
ne vverb nonnir
hil differenti¬
bus. Singula:
porro planta:
bina duntaxac
habebant folia,
eaque tenella#
peracri tamen fipore prxdi;a,ex tuberosa nr&-
cc prodeuntia, gracili, feptem, aut odio nihilo-
minffs vncias lor-go pediculo Tubmxa , in quin¬
que profundas, dc ad pediculum vfque fere per¬
tingentes lacinias diuifa, neruo fingulas lacinias
h pediculo ad fummum mucronem Tecundum
longitudinem Tecante , & venis quibuTdamab
eo neruo in latera excurrentibus prxdita. Cau-
lemne deflores proferret, mihi incompertum , ait
Cluf. Ted radix , qux , vt dicebam , tuberofa in¬
flat- radicisTormentillx,& folida, parte externi
aliquantulum fufea, interna vero alba, Secuiuf-
dam acrimonia: particeps , duorum aliorum fo¬
liorum, qux abrupta , veftigia adhuc retinebat,
plenaque,& aliquot fibris donata erat.

PENTAPHYLLI EFFIGIES, LEVC.AS
quibulclam.

C a p. LXXIIL

LEucadem putatam cx plantis habeo Valer.

Dourcz. radix craTa, nigra. Tquammata,in
capita diuifa : tota al oqui planta , qux vncialis,
aut fcfcuncialis , cinericeo tomento obduiflaz
folia plerumque terna , Fragarixmodo , minora,
magis villofa,eandidioraque, ferrata.

Lob.& Pena Adu.teflibus, non penitus ni-
i hil

LIBER

Ilii lentiunt,
Valcrandus
& alii , qui
plancam hanc
incana Pen¬
taphylli effi¬
gie , intui ei ,
Leucadem
cenfcnt. Ta¬
bem. ic. Ar-
gentina Mo-
peliaca,tt)cifd>
0tlbcrFraut.

Admodum
inuentu rari,
nec nobis le¬
cti, nifi prope
Allobrogum
dcuexa,plani-
tic in arida,
glareofa.

TORMENTILLA.

Capvt LX X I v.

w y®

wU k\\'

'ripU° r * * T^X radice

JC/crarsa ,
pollicem no-
n unquam fu-
perante , alias
reda, aliis in
obliquum a-
<fta , rubente,
fibrosa, fapo-
re ad ftrin gen¬
te , vtticulas
plures e mit¬
tit, humi fufas,
nonnihil fub-
inde eredtas,
& cubitum in¬
terdum lon¬
gas, hirfutas,
rubefeentes ,
tenues : in
quibus ex in-
tcruallis, folia

caulem ambicntia;Pentaphylh', hirfuta,feddiui-
fura fcptemplici : flores parui.lutei, Quinquefo¬
lii. In huius coliculo obferuatur aliquando ad-
natum tuberoium quoddam excrementum, con¬
cretione Pomorum quercinorum , in cuiusan-
tris {fabulantur vermiculi, feu teredines .
Tormentilla vero [quemadmodum Apollo pro-
iphjllo didit) a feptenis foliorum diuifuris, neptaphyl-
lon [vel vtHermol. SeptifoliumJ quoque vo-
fUe*°' catur. Eadem in Quinquefolii fpecie reponitur,
ob folia quippe duo iuniora , quae tam exigua
funt, vt in foliorum numero k quibufdam repo¬
nenda non videantur. Et hinc forte fadtum , vt
BralTauolus hanc Plinii Pentaphyllon fulpicatus
fit, vt & Manardus , quem propterea cxcutiuilTe
Matthiolus dixit. h acide , qui Matthiolum re¬
prehendit eo loco , cum tamen iplc in dolis, ac
'ore Verfudis-^on Matthiolus , quem fuo nomi-
nd,tnr nemetitdr, magis quam in comitate confidit,
inquit enim Tormentillam Quinquefolia: , fiue
Quinquepetx Theophrafti tam aperte refpon-
dere, vt nulli magis : Nempe hunc in modum
eum inter extera dictare^. de Hi/t.pl.c.14. Quin-
Tom. II. ^

XVII- „ | ai

quefolmm crebris internodiis conftat, vt nehy.

Ius quidem huicddiciat , nili Scdiio 'fohaexci-
pias> qui & certi ob eorum exiguitatem in
numero foliorum reeenfenda , non videantur.

Qui ppftrcma apud TlieOptir affum repetiti,
nunquam vel foniniatieiimus. Citerilm.quum
ha;c abfolute pronllnciet Apollo, ei hic errandi,
aut verius Matthiolum fuggillandi, aulam facile
iniuria,inuidiaquc fiippedi carit.

Germani] inquit Trag. Iib.i. cap. 171. ) hanc TorinUtiii;?
plantam (Lormeritifl ii Latini vocederin.no no¬
mine nuncupant , alii BircFwtjr^ , i Betula, P'rch
qudd m iis filius, qux magna copia Betulas pro- uZf 1
ducunt, &hxc luxuriet, nonnulli BjuthnirtlcI/
aut KdrJ)cil rtnirijcl [ /anguinariam autrubram SxnguinA':
radicem ] vocant , co quod Dyfcn terias , & vitia r,a r*dtx.
iflteftinorum ciiret.Dicinir ScBifforta [Cifalp.]
a nodis nimirum radicis quibus intorquetur , vt
ca.qui priuatim Biftort* dicitur (nam eftprocnl Eit,r,*x
dubio prima Pandectarii Biftorri fpccics ) Sei
plerifque Ferula. Ego autem puto nomine Pen-
caphylli infigniendarn. Idem cap. fequenti ait , ■
Tormentillam nob.liflimu Pentaphyllon Theo- rZ7/h.
phrafti Se Diofcond.elTc (latuo. Quod vero ita
fentio, Theophrafti me mouet deferiptio. Tin-
dem lib.z.e.37. Miror (inquit cur Alex. Bcncd.
Spargamon nominet, hic ille. Quod autem
Tormentilla Theophrafti Qujnquefoiium non Tr^t error
In, lola Theophrafti automate refellitur , vti
lam fub Pentaphyllo vulgavi docuimus. Mald 1

igitur fentiunt Tragus, Gefn. Michael Hurael- r2Z'u
berams , Valeriola, Se alii , q„i Tormentillam, ©v. utfa
1 entaphyllon ede exiftmiant : hic enim (epte-
na folia habt t , raro pauciora ,pnter id , quod
teftc Maranrh i, alii noti non relpondent.

Quirentibus porto Lob.SePeniinAdu.se

Obf an Tormentilla , vel heptaphyllon. Chry-
fogonumDiolcoridisfit: frite, noftro iudicio *
Dodon.negatiud refpondet, dicens. Tormentil¬
la fruticis modo haudquaquam, vt DiolcoridfS
Chryfogonum attollitur , nec flos eiusfrmrlis
eft Coronarii Yerbafci floribus, vtChryfogoni:
ergo Tormentilla Chryfogonum non eft.

Nominatur verb Tormentilla ( vt Lob.Se Pe- Tormenti:.
na notant ) quia tormentum cruciatumve den- la<inelei.
tium fiuiffimum placat , atque venenatarum
quariindam rerum compefeit furorem crucian¬
tem. Meminit Se Hermo]. Tormentillar , quol-
dam elTc /cribens.qui ad Saxifragam referant. Nomina

Grace. Septifolium, Latinevulgb lingUimn,:
Tormctinlla nominatur, Gemi. Birfwur,-,

Kot gjcilwfirR Se tfonnentia / Gall. Ang. Sc
Belg .Tormenttlk, lui. Se Hilpan. Sc Hungar.

Tormentilla , Boh. Hatrftyrf

Obferuaui paflim Bafilcx , Monfpclii, &Oe- iocu '
neux in pratis , vbi folia prorumpebant Martio, mpUS'
florebat Maio , Iunio, & Iulio ibidem audiui
Rhizotomum vocantem hiamor. Nemoribus(ita
tradente Hifl.Lugd. ) opacis, montofis etiam,

ficcis macilentifque locis gaudet. Sero & ^fla¬
te floret.

Tormentilla omnibus vulnerariis potioni- Vires & v-
bus, emplaftris, & vnguentis adiungi poteff ^us-
nam veteta-Sc putrida ianat vulnera & abfcef-; ',tlner‘t
fus , vino , vel aquadecodta , collutione & in- A^s-
fperfii. Eft &in omnibus medicamen tis,quic ad-
uerfus venerja & pcftem componuntur, adh i- yenert*
benda. Eft porro radix potenter reficcans ,& ex rtf»
eorum qux tertii fiint ordinis, numero ; & par- Tepcram.
tium tenuium : caliditatis qu^m minimftm te¬
net , adftringentis facultatis particeps. Herba Nerl;l&
autem Sc radix limul tufa ac impofita fanant
Rk 4^

* »* HISTORIAE PLANTARVM.

Tnmtrtf.

ljihl.it.

Scaber.

Djfenteria.

Teftri s
Emflaftrtt.

4lu*'

Oculi

Tnlutt .
Pcjht.

Vofis

Djfenteria.

(jbjeruatu

F lux tones

Qholera-

Fafi.dium

y»taUH*.

duritias Si tumores, &coIledHones iuxta aures
fubnatas, coxendicum dolores /edant, cuiuis flu¬
enti fcabiei medentur , nec non & mati /cis, aliif-
que idgcnus affe&ionibus , maxime vero hoc
efficiunt, cum exaccto imponuntur. Nccinue-
nias aliam radicem , qux dyfenteriis & liente¬
riis , ahifque quibufeunque alui fluxionibus
coercendis aptior /It. Hincad has affettiones ex
eapaftilli , pulueres, clectuaria, potiones, & fac-
culi conficiuntur. Opiliones etiam hac radice
aegrotantibus otubus fubueniunt. Succus radicis
& hprbcreccntis cxpreflus mane &vefperi tem¬
poribus illitus, vertigini medetur. Idem potus
veneno omni in cibo , huc potu haufto rcfiftit,
fictu &pefli, nam per fudorem venenum expel-
lit.Poteft etiam manipulus herbx & radicis vino
decoqui, acdecodlum ad eadem calidum bibi.
Vtih ter etiam emplaftra& vnguenta fucco Tor-
mentillx conficiuntur. Radix cum herba vino
pernoctem , inque balneo Marix diftillata , ad
omne venenum vtiliter quoque propinatur.
Eadem aqua cum Tutia prxparata , vel Succino
albo, ocuhsinftillata , dcftillationibus illorum
medetur. Aqua& fuccus fecreta mulierum me¬
dicina eft,ad fiftendos menfes.Sicca radix in pul-
ucrcm redama, hngulis vicibus aduer/us pcftem,
omneque aliud renenum drachmx pondere flue
in potu exhibetur. Eadem ex vino rubro pota
dyfenterie s fuccurrit. Verum obferuar.dum eft,
fi febris Dyfenterix coniun&a flt,vt puluerem
illum cx aqua , in qua candens chalybs exrin-
dtiis fuci it , aut ex aquaTormentillx diftillata,
drachmx pondere cxh:beas,idquc bis per diem.
Sunt qui radicem cum albo ovi admixta dimi¬
dia nuicMytifl ca Si tantundem faiinx Aue-
nx, fubigat,ac in fei ico cochleari fuper caiboncs
lente decoquat, fubinde vertentes placentulam
illam. Fluxiones mirifice cohiberi aiunt, fi quis
quotidie vnam talem placentulam deuoraucrit.
Alia proinde ratio has planccntulas, &quxiis,
quih.us cholera , faftidia Si vomitus excitat, pro¬
fuerit hxc eft. Accipe puluerem radicis Tormcn-
tillxA' cu albo oui fabige , deinde vero fuper la¬
terem candcntcmdccoquc 3crecor.de. Quod fi
quis prxdi&o morbo bboraueri:, et huius pla-
ccntulx Partem drachmx pondere comufam,cx
aqua Balfaminx propina.

POTENTILLA SIVE ARGENTINA.
Gap. JLXXV.

Dcfsriptic.

EX radice
.palmari Si
longiore , te¬
nui , /ubad-
ftring£te,/./M
promit Agri-

moniXjpmna-
taiinterccdcn
t bus paruulis
foliolis ) quo¬
rum lingulari -
in ambitu fer¬
rata , fuperne
glabra , infer¬
ne candicante
hirfucie vefti-
ta,CxfaI.folic'-
rum /ecboni-
bus renuorib9
maximeQmn-
quefoliu refe-
tentibus, fic¬

tiore Si adftringcruiore fapore,qnkm radix : cati-
liculos nudos fpargit,qui more Fragarie radicat in
fummo difixi in terram, ac folia gerunt : alios
cauliculos inter folia attollit fimplices : quibus
//orcj infident grahdiufculi, Pentaphylli, quinque
foliis conflantes , lutei '.fructus fimilis, grandiufi
culus.

Quo nomine Grxci &c Latini hanc herbam
appellent,^ nullo, quod FucKf.fciat, adhuc pro¬
ditum eft. Recentiores quidem Potcntiliam , ab
eximiis viribus , quibus pollet, vocant : nonnulli Potem--.
Agrimoniam filueftrcm, ooformx affinitatem,

quam cum vtroquehabct,nuncupant; Dicitur &
Argentina, /lue Argentilla,ab argenteo foliorum n.tcetc
fplendorc:Germani vero (f5cnfcnd?[Anfcrinam) c*r.
quod hac anferes in cibo delegentur , appel- Arz"'
lant. * ArZet'

Poflct inquit Tragus, Anferinahxc, quod ad r”nli
formam attinet , non inepte Eupatorium dici. Eupai.
Poftet & (5roft 0afb[ Millefolium maius] appel-
lari. Nam lingula eius folia inftar pinnx auium
pulli, fed maioribus indfuris di iTecfta apparent,
quoad reliqua Millefolio non diffirailia. Millcfo.--
lium itaque maius Latinis dicetur, nam& hoc
nomine iiDiofc. infignitur , tametfi quxilam no¬
mina, quxeo capite commemorantur , ad alte-
rum Millefolium pertineant , quod Stradotcs T ,
vocatur. Ea funt Stratiotice, Acluilion, Supcrci- p,<h,i
!mm Veneris. Hax ille, qui defcrihia^c bonam
figuram exhibet , vcrtlm nomina commifcct: c fl

vnim neque Eupatorium, neque Millefolium.

Quidamf vt notat H.ft. Lugd,] StcplianomC-
Iidtm Plinii clle comtchmur vrilem exaqua mlr
linguini fluenti pt rnares,Iicdi/hm,quidcoro-
ms melinus cius flos innc&atur. *

Catterun [fefle Lob.& Peni.qui in Adu.Obf.

*fk Pl- Argendnatr. vocant] tantopere tft ha:, c
ffi 1 1 1 s Agnino nix,v t no n taili mulierculas Agri¬
moniam fe collegi Ile ratas fallat: difccrnitur au¬
tem reptatu viticulotufn.

Gcfnerohort. dicitur Argcmohe altera: & in A'"“
cat.pl. Tlialuftrum Herbarior.fu.r itatis. Quod
amen Argentina non eft [ atteffante Cordo in Arm>
D ofc ] licet huc opinentur Ruellius & Angui». Th.U,

Pc t!ntiilai.optimiiFuch£&Matth.dcpiaa. Ce/».»

Hjdr.Iun. nominatur Argcwonc.Iugt: 'iiaria Pii- R“,UJ
u.Argmmt.Voten- ^
rill.’, 'w'i« . & qumundam .5«'/ttT£«v.

Genu, (bciifcndyffirciifiiig. Belg. educrcruyr/ Phm I.
elicf Hoilandis, Gail. Argcntine.Bec d'oye, Ital.

: ryemttid , rmng.Hnf» pafiir , Anferum gramen.

Boh: Stribriitf aut 4?tify

Obicruaui paflim florenten. Maio.lunio, ac I oc11'
Iulio. Frequentem feribit Ciefalp.ii. Germania, TcmP
ciica femitas & loca aquoia , potiilinium iuxta
Humma , quorum nulla amandor, frequentior-
uc alumna, Amat vliginofa. y£ ilatc.duin floret,
egi debet.

Quum folia eius &: radix] inquit FuchC ] ad-
flmgam.tcmperamcntoaPcntaphyllo [Mille- raCnti

folio Trag legit] nihil difl-rre videtur. Quare
harc, pot.fTimdm aurem radix, ex rertio ordine
deiiccatonaefl, mimmumque cuidentiscahdi-
tatish-bet. Errar t itaque mirumin modum, qui
hanc humidam efTe ftatuunt , nulla alia moti ra¬
tione , quam quod in humidis locis proueniat:
quaG vero Nalfurdum aquaticum, haud obftan-
cc quodin aquoils nafeitur , non etiam in tertio
deueeetordine. Debui iret certe .11, s ab hac fen- . ,

rentia deterrere non leuisilla adflriftio.qui cer- Z"L
nflimus eft fiematis index : adftringcntia enim,
Gal.ub.4. fimpl.e.tr.tefte, terrena fuct de cralTi
.corporis confidenda. Adftri-

txiottes.

•Inera.

tir der.-

tri.Dy

tria.

C*fi-

LIBEft. XVII-

Afirifforia igitur & exficcatoria vi pollet.

Quare Recentiores fluxionibus &c pun&uris
oculorum proddle i recentia vulnera glutinare,

& exedentia fanare, mulierum menftrua com-
pefccre, artus & membra confirmare , retfte tra¬
dunt: namidipfum polle adftiidtio , qua: in hae
herba haud modica eft, abunde docet. Et cum
habeat Quinquefolii temperamentum , eius
etiam facultates obtineat necclfc eft. Dentium
itaque dolorem linit, exedentia otis vlcera fanat.
Dyfentcricis &alui profluuiis, coxendicis articu¬
lorumque doloribus fubuemt. Sanguinis erup¬
tiones fiftit, aliaque, qui h Diofc. Quinquefolio
» attribuuntur, potclL Quod vero adiiciurtjianc
etiam lumbricos exterminare polfe, id minus rc-
<fte faciunt. Ea fiquidem facultas, non huic, fcd
illi ineftherbx , quivere Tagctes dicitur.

Proinde non fine magno errore, Potcntillam
cum eo confundunt. Anferina cum aqua &falc
decodta, ac iis exhibita, qui ex alto deciderunt,
auxiliatur , vt quibufdam apud Tragum videtur,
fanguinem concretum dilloluendo. Verdm hoc
illi nequaquam probatur. Herba vino decofta
& pota torminibus, & dorfi dolore laborantibus
fubuenit,mulieribus,quq albis profluuiis vexan¬
tur, conducit , nam adftringit haud fecus atque
Pimpinella Italica. Aqua Anferim deftillata
rubentibus oculis vtilis eft, ii linteolisin eama-
facftis imponatur. Hac ratione maculas quafvis
extergere , fluxiones & dolores fedare dicitur.
Experimento egregio didicit Io. Agricola Po-
tentillx fuccum vna cum pnlucre Colchici vul¬
garis marifeis ani mederi. Viribus eximiis pol¬
let [aiunt Adv.] ad frangendum calculum , inte¬
riora viilnera & vlcera maligna , & dyfenterias,
vifcera roborando , fimiliter Agrimonii : cuius
potiris, qu^mTagctcs, temperamento exficcan-
te,fiuc calore moderato eft,fed altriclioae fupe-
rat: multum fanguinem grumofum potudillol-
uit. Hanc inditam pelui, frigidi aqua femiplc-
ni,c>: operculo occlufi, deftillare , fiuc vapores
in concanum operculi fubuehcrc,quod fublima-
re vocant, ferunt. Huius ftillatitiam ad lentigi-
nes^annos & nuculas, fufeumque colorem So¬
le contra&um delendum , Anglimulierculi ad¬
hibent. His addit Hift.Lugd.Datur vtiliter po¬
tui fanguinem reficientibus. Herbx ficci farina
ex fua ipfius ftillatitii aqui pota, albas vteri flu¬
xiones fiftit, fed valentius addito Coralio & E-
bonis ramentis. Suntqui ad cnterocelas prxfe-
runt, tum in cibis, tum in potionibus. Etenim
vjfera fanat prxfertim pudendorum , & qui oris
partes erodunt, firmat commotos dentes , & la¬
xas gingiuas, fi in aceto decoquatur , &®sfxpe
colluatur. Dentium dolores mulcet , prolap-
fam columellam reftituit , addito Aluminis mo¬
mento. Barth. Cqrrichter in fecr. pradt. lib.i.
cap. i. ad dolorem capitis ^ [fanguine & bile,

Anferinam ex aceto rol. & fale , primb pedibus
apponit, & fi non ceflat , fuccum cum aqua rofa-
cea temporibus applicat.

P»/;>

riptio

uti'.

PES LEONIS SIVE ALCHIMILLA.
Cap. LXXVI.

EX radice minimi digiti , aut pollicari crafli-
tudinc, plurimis fibris donata , ftrenuc
adftringcntc & deficeante ; caules furgunt
aliquot tenues , teretes , hirfuti , ramofi, do*
drantalcs & cubitales, quibus infident flofculi

V*

herbidi , vm-
beliatim con-
gefti , quorum
linguli, octo¬
nis conflant
foliolis, maio¬
ribus quaiuorj
totidemque
minoribus, al-
teinatim pofi-
tis, in quorum
medio apituli
lutei: femen rm-
n .itu lutcurtit
Pap aneri no
limile \ flui
alia ftatim a
radice exoriii-
tuijlongis, fef-

Walm*n-

V #NJ bus, pediculis
hirlutis, alia cauli , pediculo aut breui, aut nullo
adhirent,interceptaque folii continuitate ^eli¬
quo pediculum ambiunt, vt ab eo perforentur :
citeriim, folium ad Maluam accedit, ex luteo vi-
refeens, infra hirfutum, in b&o,aut notiem angu¬
los obtufos,feti plicasdiuifum,in fingulos angu¬
los fingulis neruis a pediculo prodeuntibus,
concinni in ambitu crenatos.

Hic vulgo Herbariis, Pes lconis[Leontopo- Leontcfo -
dium] & planta Iconis,^ foliis inftar leonini pe- tl,um
i dis latis, & rotundis nominatur : minime veri>
eft Diofcoridis Leontopodium , id quod Brun- i eomopodim
felf. Euch. &Cornarius volunt. Notum eft [in- Dtojcondtt
quitCorn.J Leontopetalon officinis & herba- mnef-
riis , & ab ip fis corrliptls tata leoritslfLemtnt&p)
appellatur. Sed erronea admodum eft hico- uontopeta-
pinioj Quandoquidem Alchimillx deferiptio lo*
cum Diofcoridis Leontopodii delineatione [te- ^aleonu.
fte Dorft.] minime conuenit , De Leontopodio
fcribimusHift.n.g.Lji.vbi & eius xquiuocationes
affignamus.

Euch.priterea vocando AlchimillamjArtinel- £ucfl- "otAi
lam, Leucopedion, Plantam fiue Pedem Iconis, tur'
Leontopetalon diuerfarum plantarum nomi¬
na confundit.

Btunfelf.ait eos non perperam agcre3qui Den- Srunfelfo
tem leonis, Leontopodion & Leontopetalon repreti.
Diofcor.nominent,quamtiis deferiptio non qua¬
dret. Sic vult, ficiubetBrunfelf. cui pro ratione
nouitas placet. Qui tamen non Dentem, fcd pe¬
dem legille debebat. Horum autem opinionem
de Leontopodio & Leontopetalo j nobifeum
reficiunt, Fnchf.Matth.& Dodonius.

Nec audiendus ( monente Matthiolo ) Brun- S teUariant
felf. in fuo Onomaft.Do-Jon; Lob. Si Pena Adv.

& Hift. Lugd. qui Stellariam vulgb vocatam

Leontopodium eireferibunt, id quod ex amba¬
rum plancarum deferiptione conftat.

Quod vcr6 Hier.Btunfch. , g tich AI- Brznfcfcy.

chimillam , Artinellam , & Leucopedion vocari notant*.
/ctibit , apud quera GriCum inuenerit ifta nomi¬
na non reperio.

Dicitur autem Alchimilla, quod Alchymifta- Alchimilla
rumprxconiiscelebratafit, a&ctsts?* feu ^rcAtera-
fiuc 4-/dJ)oy Cordo Gcrm. Chirurgis Sanicula samchU
maior , quod fit illi , tum facie , tum viribus ad- maior.
modum affinis.

Pes leonis , fiye Alchimilla, Germ. 0inait> / Nomina
letvenfiiff/ ofcer Icttjcntapcn/ (5rof[6amcfel. lln§uaIUI,,
i Bclg. 0inatvc/ Dnfcrfranjcnmantcl/ Gall.

! Pied onTape de Lyon > Ical, pie de Uem , Angi,

JUfcifis mantcl

k •

HISTORIAE

Jocus &
ccropus

Vires Sc
tfus.

Ttmftram.

Vulnera.

Montbelgardi in horto plantata feliciter pto-
uenit. Eam prope Mafmunfter, Gcueux,Balile;c
& Florentix vidi virentern Martio , Sc florentem
Maio. Matth. vt plurimum in montibus pro-
ucnientem obferuauit,prxfertira in pratis &: paf-
cuis, erumpentem Maio & florentem Ionio.

Folia <Sc radix adftri&ione vehementi partici¬
pat, atq-, adeo exficcant. Recentiores,tefte Fuch-
(lo , idipfum in fecundo efHcere ordine tradunt.
Quare vulneribus glutinandis aptifllma cft. Dc-
cotfco enim ipfius lauantur vtiliter omnia vul¬
nera. Linteum quoque in eo madefactum illis
commode imponitur. Mulierum mammas im-

Mdtnm x
laxa

pense

laxas linteum decoCto eiufdem intin-

Ruprura.

Ramex

Vulneraria

poliones.

Folia. Tu¬
mor ts.
Jnflaanm.t-
(tonet

*kilbx pro¬
fluum.

dum Sc impolitum, duras folidafque eflidt. De-
c»Ctum denique hoc epotum, interanea vulne¬
ra, rupturafquc glutinat. Et quod dictu mirum e jl ,
tanta eius plantx in glutinando viseft, vt rami¬
ces inteftinorum, in pueris potiflinnim , fanare
poflit. Herba Sc radix vulnerariis potionibus
adiunguntiir,piiluciibus, emplaftris & vnguen.
tis : Sic & folia tumoribus vulneribus lmpo-
fl ta, dolorem fcdanc , inflammationemque tol¬
lunt : idem eflicit aqua dcftillata : nam calorem
extinguit,& ab inflammatione defendit, Sc fan-
guinena fiftit : fiftit&alba mulierum profluuia,
facitque ad conceptioncm>fuperfluas humidita-
tes ficcando:Succuseiuspotuscomitialibus fub-
uenit. Aridx pu<lnis in fuo ipfius decoCto, aut Itil-
latitiaaqua famptus, ramices inteftinorum, po-
tiffimum in pueris fanar. Dituridem puluisex
vino, aut iure, cochlearis menfura , quindecim
aut viginti djebus,iis quibusademptafit conci-
piendi facultas ,4 nimia vtcri humiditate , ob
quam inie&ura femen contineri non poteft.

C aulu.
Folia.

AGRIMONIA SEV EVPATORIVM,
Gap. LXXVII.

Dcfcriptio s~\ \uiem vtplurinulm erigit fingularem , cubi-
c auIu Sc felquicubitum altum , hirfutuna : fo¬

lia palmam longa & longiora, exquatuor fer£
foliolis vtrinque pinnatim ficis , circumquaque
ferratis , extremo impari , multis minoribus in¬
terieris compohta , fapore fubdulci , cum qua¬
dam adAruSlione: flores fuaucolentcs longa le¬
ne alternarim (capo adnalcuntur crocei , quin¬
que folns conflantes : quibus fuccedunt jjppuU
pulpa alba, dulci, plena: : radix in nigrum ver-
git, aalfa,lapore adflringente donata.

* Eupatorium ( dcfcnbcntc Diofc. ) herba eft e
cremiorum ge-

F lorei.

Lappula.

Radix.

PLANTARVM,

quefolii aut Canabis potius foliis limilia: funt&
(ubnigra,& ferra: modo in extremitatibus diui-
fa (legendum Grxce ■x?(osyceij£c,fcrrx,non TeiysH-
fu; , Ilicis modo incila : quamtiis fi fic legatur,
non mutatur fententia , funt enim Ilicisfolia
ferra: modo incifa Hift.Lngd. ex Corn.) Semen
e medio caule enafdtnr, fubhirfutum , ica deor-
fum nutans , vt etiam ficcatum veflibus inhx-

Diofc.i:

tuitur

nere ( Zft/jeud-
JW y furcu-
lofa potius
quim frutico-,
fa , non enim
fruticat , qux
vno tanttkn
(capo furgit) v-
nicum profe¬
rens thyrfum,
tenuem, Ugno-
fum , rerum,
nigrum , hirfu-
tum , cubita¬
lem , aut etiam
aftiorem : folia
cx in teru aliis
fi fla in partes
maxime quin¬
que , aut etiam
plures , Quin-

Similitcr Plinius inquit : Eupatoria quoque
regiam authoritatem haber, caulis lignofi,nigri-
cantis, hirfuti, cubitalis aliquando Sc longioris:
foliisper interualla Quinquefolii , aut Canna¬
bis, per extremitates incilis quinquepartiti, ni¬
gris Sc ipfis, plumolifque, radice fuperuacua.

Ex his cr *o delineationibus patet , hanc no-
ftram Agrimoniam , verum elle Diofc. Eupato-
rium.Hoc tamen reuocat in dubium Gxfalpinus
diuerfis in locis. Ac primum quidem lib.8.cap.4.
dicens : Galenus Eupatorio facultatem tribuit
incidendi, qux non videtur ir.elle Agrimonia::
Facit Sc difficultatem , quod (cribit Diofc. lib.tf.
vbi ad epotam Mandragoram prxeipit excitan¬
dos a lopore xgrotantes olfaroriis, inter qux
Eupatoriumin primis nominatur, quali vehe¬
mens in co Iit odor , qui nequaquam Agrimo¬
nia: ineft. Idem lib. 12. cap.itf. Eafdem facultates,
tura Auicenna, tura Me/ucs tradunt Eupatorio:
inquitenim Auicenna, Eupatorium eft ex her¬
bis aromaticis : ideo non videtur elle Agrimo¬
nia, cuiprxcer adftricftionem nullus conlpicuus'
ineft fapor, neque odor, neque amaritudo. Alt
Czfalpino iure merito fete opponunt Tragus,
Fuchf. Cordus, Robcrt.Confl. Dodon.& Ferd.
Imp. quorum opiniones ordine recitabimus.
Maio itaque menfe [inficTrag.] radix Agrimo¬
nia:, dum adhuc tenera cft , oucratilEma depre¬
henditur. Quod cflra ita fc habeat, non malo
Agrimonia Eupatorium Antiquorum cfle fta-
tuitur. Hzc nimirum eatft planta, de qua tot
& tam varix, Veterum, praefercim veri Arabum,
extant lententix. Quidam enim ex his allerunt
Eupatorium haberefolia fimiliaCannabinis,aut
pentaphylli, quorum quidem fententia maximi
probanda videtur. Alii , inter quos prxeipuus
eft Auicenna, dicunt, folia habere Cannabis , o-
doratum elFe , floremque ferre Nymphxx flmi-
Icm, atque in hac fane deferiptione , nihil defi-
deratur, nifi quod ad florem attinet. Habet c-
nim Agrimonia nollra florem multo magis exi¬
guum, quam Nymphxa. Quod fi ver 6 colorein
citreum vtiiufque planta: , non totam fubftan-
uana contulifle Auicennam dicamus , tolerari
vtique fententia eius poteft. Nam altera Nym-
phxx fpecies luteum profert florem, fed Eupa¬
torio longe maiorem. Tertius Arabs, Mcfues
nimirum, Eupatorium ita deferibit , vt ftatuat,il-
lud folia habere Centaurea: minoris. Eft autem
pofterior hxc fententia , manifefto cum errore
coniun&a, nifi tu verba Meftie aliter interpre¬
teris, nempe vt dicas , Eupatorium ferrata habe-
re folia inftar Centaure* maioris , aut flofculos
illius, fubftantia Sc forma cum Centaureamino-
riconucnirc. Hoc igitur pado deferiptiones A-
rabum admitti debent, nec i Grxcis ai fle nuunt.
Reliquum igitur eft,vt quoties Eupatoriiin au-
I tolibus fit mentio , Agrimoniamhancintelliga-
1 mus. Quid veri Barbari hanc. Ferrariam mmo-
1 rem, Concordiam, Marmorellam, ScScelamvo-
| eant, qux nomina partim Sanicular tribuenda
! videntur , nihil impedimento fuerit , prxfertim
] fcientibus eam herbam verum cfle Eupatonum,

ab

Plinii- »

Agrim
£ erunt

patortt

Dubi*

*'Jr* l

Errtrr

Terra. •
Conco-.
Marti
la.Scr
Eupat j
*»<<(•

f* in-

ttotunt

rum.

aftrt/t

'mips

LI »EK

' ib Eupatore rege , qui illud primus inuenit,no-
tiepato- minatum, Hepatorium autem , & Hepatitis, 8c
\itit inudu ^nuo^ucrurnm,1^us> quodiecoripotiflimum me-
rum maius deatiir , k Diofcoride cognominatum. Serapio
'.sfat-.oii- autem Hepatorium filum vocat Cafat , '\clgafir,
arda. feu gafil , Auerrh. Olibarda*

N.ec defunt, vt & hoc artnotemus , qui cum
iarru- Eupatorii vocem Marrubio tribuant,

• Com - & alii quidam Conizx : verdm nec ipfi quod¬
nam verum eifet Eupatorium , affccuri funt.
affus A- Proinde prxfrada quadam ac immedicabili cx-

U> Error. cftatc captos elle eos iudicat Fuchfius,q ui banc

'trjtnd.im 0 1 r ,r 1

verum & genuinum Eupatorium elle , cx notis,

qux ad amullim, nulla reclamante, conueniuru,
non animaduertunr.

Nullus , inquit Cordus , verum Eupatorium
cognouit , praeter eos , qui hodie Agrimoniam
vocatam herbam , Eupatorium vocant , vt fecic
Agricola. Nam reuera Eupatoriam eft ea , qux
nunc falso Agrimonia vocatur , qui error Dio-
fcoridis etiam xtatefuir. Dudum de lnc re feri-
pferunt Leonicenus, parens meus, Se alii plures,
quibus etiam Rucllius fubfcribit , Gtrmani,
Qermcnigy&c HcbcrUcttcn vocant. Eupatorium
Grscorum effc noftra Agrimonia, inquiunt , A-
mat. Robert.Conft. &Dodonxus.

In vetere verfione Oribafii ,tefle Dodonxo,
defimpl. Agrimonia, Lappa inuerfa vocatur,
quod femina lapparum initer afpera deorlum
dependeant.

Eupatorium Grxcorum & Arabum F. Impe¬
rato quoque vulgaris cft Agrimonia jdicitque
odoratum Drofc. Eupatorium uepenriin monte
Matefe. Scribit etum Caft. Dur. Eupatorium
Diofcoridis odoratum reperiri in monte Ca¬
praria.

His adde C.Bauh.dicentem phyt. Eupatorium
5. fine Veterum , Agrimonia dida , Eupatorium
Diofc.elt aliorum Grxcorum:&: Eupatoria Plinii:
Arge- quibufdam Argemoniain aruis nafcens. Item:

Eupatorium flue odoratum. Quem tamen fa-
•odo- tis mirari non polFum , cur hxc auo Eupatoria
' feparet.Diofc.vnius tantum meminit.

*noH. Cxtcrum , inquit Corn. Ip errore verfantur
um. adhuc hodie officina: , vulgus Herbariorum Sc
Medicorum, qui in Diofc.cap.de Eupatorio, Ar-
gemones nomen ad Eupatorium tranfferunt,
quos fequuntur, qui Eupatorium ,2f0crmcng/ j
rii aut adbua corruptius 0bcr:neni0. [ Agrimo-
niam ] appellant. Corrupte quidem eo loco,
tvioi Tojjrhw , legitur , cum legendum fit,
quamuis etiam corrupte , cy 5 wxlvlw : vnde quof-
dam errore fedudos Diofc. dixit, qui Eupato-
lium Argemonem vocarint. Verum nobis bxc
corrcdio fufpeda eft, quia Anguillara ait,Eupa-
torium, fiue Agrimoniam hodie in Grxcia Arte-
mifiam vocant.

Quid tandem Lob.& Penx in Adu.qui Eupa-
toriumMefue clfe idem cum noftra Agrimonia
negant, refpondendum fit , ex hadenus in me¬
dium alatis , fatis funerque conftare arbitror.
Vocatidem Obf.&Ic.Pl.Eupatorium Gracorum
ScDiofcoridis Agrimoniam officinarum. Nec fi¬
ne errrore Theod.Dorft. Eupatorium, Agreftem
Saluiam Barbarorum vocar.
ouyma 'ElmTzJe.tov, vel ^rrt7uei*v Sc Grxcis : Lat.

aaru Eupatorium-, fiue Hepatorium . Offic. Agrimonia,
Gcrm. <&bcrmem£> ByncbwurtSj/leberFlcttcn
2f0nmonien Bclg.^f^rtmontc/ileuercruyt. Gall.
Hnpatoirc , Agrimoine, Ital. Acrimonia , Hifp. La
Agrimonia, Sc Angi- -21$rimomc,Boh. ^cpyccf,

Ic 0tvU'ccf,Hung .^Iproimytoryan.

XVII-

1

In fatorum & viarum marginibus, Sc circa fe-
pes & in pratis paffim proucnit. ALftate floret. ^

Bafilex quoque Septcbn Sc Odobn florere ob-
feruatur. Geneux prorumpentem vidi Aprilis
principio. Autumno femen maturum cft. Maio
menfe colligenda Sc ficcanda , quai in medicos
vfiis eligitur.

Huius folia, antore Diofc.cum adipe fuillo ve- ^Ircs & V**
tere trita Sc impolita , vlcera, egre cicatricem re- y*eer
cipientia, fanant. Herba vero ac femen, fi cum Dyjtnttrih
vino bibantur , dyfenteiicis,hepaticis[& colicis
Tog.] & a reptilibus beftiis comnjorfis opitula¬
tur. Galenus piSoAxanfaf eafdcm facultates ex- Tempera^
ponit. Eupatorium herba ipfa ten.uium partium, mentum
incidendi, extergendique facultatem citra mani-
feftam caljditatem obtinet. Quare obftrudio-
ncsiecoris expurgat. Incft itidem ei Sc adftridio obftruflio-
quxdam , per quam robur vifceri addit. Hodie, nts tccort^
atteftante Trago, Eupatorio frequentiffime, non
fine magno ceite commodo , au reponenda lu-.
xata membra vtuntur. Aqua diftillata potu tuf.
lim emoUit,pituitam cralfam incidit, morbum ar-
quatum expellit, febri laborantibus conducit, ti-
neas ventris enecat. Exulcerationibus oris, ajiif- mer”bra
que vlceribus ii vulneribus, &: cx illa colluan- ^Irbus
tur, Sc purgentur , fitccurtit. Radix exficcat& aquatus
moderati adftnngit , quare intemperiem fere F tbns Tf-
omnem corrigit , obftrudiones aperit. Prxtcrea ”-A.
decodum dilutumue colote limpido vini giiui
placet. Hinc in vino rubro ftiptico decoda pu¬
tredinem vulnerum Sc vlcerum abftergit, fi ea
lauentur. Eadem contufa & vulneribus male ag¬
glutinatis' fiiperligata denuo aperit. Autore
Rondelet. Agrimonia cum aceto forti emplaftii
modo impofita verrucas tollit. Notatu digmll
fimum, fi verum,quodlcribitTimotb. Rollelius Gan£r*”Ai
Agrimoniam cum veteri axungia porci applica¬
tam extrahere fpinas. Ioannes Schenck. Obf.

Mcd.[ex authoritate Diol.] gangrxnam ex mor-
fu hirudinum, Helidxum Agrimonia contrita,
emplaftri modo impofita, curafle feribit.

Qfcifquis tandem eft Medicus , qui poft hac ^erupde
Eupatorio vti velit, Agrimonia vtatur confiden- £ui"t'»'rst »
ter. Nihil itaque fapiuntii,qui inSyrupo de Eu.
pacorio, pro hoc, Spinam Arabicam fubftituunt,
pro noto puta ignotum.

GARYOPHYLLATA VVLGARIS
flore paruoluteo.

Cap. LXXVI1I.

-pRagrantif-bcrcr,>t,V
fimus Ca-
r/ophyllorum
odor , quem
radix fpirac fi-
brofa,ruffa, to¬
ti planta: no¬
men indidit ,
caule cubitali,
birfuto, tenui,
in alas diuifo:
cuiusflores lu¬
teoli Tormen-
tillx , quibus
fuccedunt e-
chinata , gloa
merataque ca¬
pitula , longis
ariftis horrida:
folia lurfuta,

Hpnnullam cu

■>**

HlSTORL€ PLANTARVM

Herba be-
nediff.t,
Sy!u it/ chs
not.tr.

"Lago pus
non eft

Ceum Pli-

N ardus

f!lu

Agrimoniafimilitudiriemhabent.

Brunfeifiquam Tora.;;.Rhap/.2. Garyophylla-
latam vocat, eandem in 4.. herbam Benedictam
nominat.

Reprehendit Matth.Syluaticum qnod pardm
refte tradiderit, dicendo , Lagopum eam elfe
herbam > quam Herbariorum vulgus Catyo-
phyliatam appellet.

De hac Veteres,quod Matth.fciat , nihil me-
mon.T prodiderunt. N;fi fortalle fuerit Geum,
cui PJin.ltb.atf.capy. radiculas affignat ternas,
nigras, bene olentes. Verum autem fit Geum
Plinii vulgaris hxc Garyophyllata Lob.& Pena
Adu. quoque dubitant.

Sic (SiTrag.de hoc diflidio nihil iudicat , fed
Nardum filueitrem vocat , quam quidam Saru-
mundam nominant.

& Gefn. Qui

sanamun- Eadem repetit Dodon. gall.

prxterea Auantiam , & Oculum leporis , atque

for*.

le. Geum, Garyophyllatam vocari tradit , id quod

Eupatorlj
f pectas no>
etl .

Gasa

Gloria 'Jilta.

gaccbar»

ante eum Antonio Mufz Braflauolo qaoquc
placuerit.

Giryophyllatam vulgi Cxfalp. nuncupat, cui
apud Plinium inter Argemonias numerari vi¬
detur, cdin ait, radix Thus redolet.

Hift.Lugd.Garyophyllata Matthioli, & Ga-
ryophyllata vulgaris , qualiter & Clufio dici¬
tur.

Taber. icon.&: Hift. Caryophyllata , & Herba
Benedida,quam quidam Lagopum , alii Eupa-
torii fpeciem voIunt,fed errant, inquit , Plinius
vocat Geum, & Scalig. Getiara. Item Caryo-.
phyllataq. filuatica, flore luteo. De hac quarta
plura vide /ub nofaa aquatica , dubius enim
Ium, quo referri debear.

Camer. Epit.Caryophyllata. Item horti Ca-
ryophyllata vulgaris : Etrurfus : montana fimilis
vulgari, c-legantior tamen & maioribus floribus
prxdita.

C.Bauh.phyt. Caryophyllata 1. fiue vulgaris.
Caryophyilata 2. fiue vulgaris maiore flore,
forte Fuclif filucftris.

Gerardo, Caryophyllata, VVallonum Gloria

fili

Cerv du¬
plex lapjus.

tagopus
non ejl.
Ceum P/s-
W> ejl

fueb/.dtjft

Tucbf.not.

leones

Euelar.

Baccharis, [vt vult Corn.]officinls ignota eft»
led Herbari orum vulgus Herbam Benedicti , fl¬
ue Bened clam vocat, aliqui etiam Chirothecam
noftrc domi' x, vnfer frarocn tyctibf<fyu<ty , ap-
pellan:. Verum Benedi&a non videtur nobis
refoo’ dere cum Bacchari Diofcor. nec nomen
Chrorhecarum placet , quod forti Digicalisfit,
Hanc autem non ellc Dio/c.Baccharcm, vt non¬
nulli fufpicantur , deferiptio planta: , qua: non
conuenic, vt Monachi in Mcfl teftantur , com¬
probat.

Sed vt liberi dicamus, quod fentimus: Mini¬
me, cum Fuchfio, Caryophyllatam, Dio/cotidis
Lagopum credimus, dicimu/que eorum fenten-
tiam, qui Geum Plinio dictam velint , periculo
vacare, qubd eadem facultas vtrifquc radicibus
inflt.

Ca:tcri!m3Fuchfius Garyophyllatx ,feu Her¬
ba: Benedidtx fiue Sanamurdx vulgo appella¬
ta: duo genera anirrfadiu-rtit , hortenfem , flore
minore , & filueftrem flore maiore, maeis ad
croci colorem accedente. N s Fuchfii duas fi
guras 3pponimus,quia /culpie iam eiant,qtfam-
uis nullam differendam demor ftrent, nec diferi-
men \ Fucflo pofitu n m iis obleruare poffiinus

Latinis nominata fit, nondum compertum. Eft

autem ab odoris fuauitate , quam radices dc fe
prxbentmominata. Vulgus heream Beredi- Herb*
Ct.im,i diuina fiia efficacia , 6c Sanam mundam ncci,‘lt
appeflat.

Germani Bcnebictcn ft)urt3 , Belgi & Bra- i,ngu3,
banti (Baryoyjjyflate, Gall.// berbe beinJicyRefi^ty
ou gallLr, AogL^lucno, Boh.Bcnebyfr, Hung.
T5«S5cfmi. . I_OCOS1

Vidi /ponti proucnientem non longe a tempv
Mon/pebo, Bafilex men/e Octobri inter pro¬
pugnaculum Se portam cigericearn;intra vrbera
ad muros & prope portam lapideam, & alibi flo¬
rentem Maio & Iunio , cum flore & /emine Au-
gulto, Patauii virentem in quodam horto De¬
cembri A' in horto D.Mu/ali Ianuario , Floren¬
tia: in horto D. Nicolai Ferrarienfis , Lugduni
paflim,Gencuc virentem menfis Februarii prin¬
cipio, &: cum flore Maio. Cxterum,Matth.telle»
gignitur in montibus, & in viisiuxtafepta.quod
mirum in modum fepibus opacis gaudeat. Yul-
pans in Germania, inquit Tabcrn. in terra firma,

Sc humida,vmbro/oloco , in hortis prope mu¬
ros, in fepibus & dumetis : transfertur in hortos
propter luminam vtilitatem.

Geum Plinii medetur non modo pedtoris do- vires
Ioribus,5c lateris, /ed & cruditates difcutitiu- vfus
eundo /aporc. Recentiorcs Se peructuftus et- Ttmpt
iam Herbarius, annotante Fuchfio , calidam’ 5c
ficcam elfe in tertio ordine ftatuunt. Folia fane
inguftu non mediocrem adftridtionem often-
dunt,vt& itidem radix. Eadem luto & /ordibus
eluta ficcatur , 5c imbre aceti refperfa , arcas Sc
veftes iucundo commendat odore. Decodtum
huius fumiturad perficiendas concoStioc.es ,fc-
dandofque coli dolores. Manulcriptus Herba¬
rius facultatem habere diiloluendi, digerendi,

& obftrudtiones tollendi finbit. Tomentum i-
tera ex vino decoctionis cius rucn/es cicrc.Con- Kmf»
tra venena tritam cum vino /umotam valere.
Concoctionem prxterea roborare , dolorem
ventriculi , &inteftinorum a frigiditate aut flo¬
ribus ortum dccoStam in vino /anare ait. Miri¬
fice etiam ad interna vulnera huius herbx deco- fulhe-
dtum confert. Externa vero ex ea collui debent.
Acetariis etiam folio expetita herba. Eadem Aceu
Tragus fic tradit.

Vius huius radicis vulgaris is eft, vt vere in
vinum imponatur, quod optimo ac iucundiffi-
mo & odore Sc fapore commendat. Hoc vino v****
cor exhdarari Sc obftrucliones iecoris aperiri,
nec non frigiditate & eradis humoribus affe-
ftum ftomachum iuuari multi teftanuir. Radix
Benedidix vino decola ac calida pota , dolo¬
rem ventriculi, inteftinorum a frigiditate ,auc
flatibus ortura>/edir. Vinum in quo radix Bene-
di &xdeco& a fuerit , purgat & mundat omnia
vulnera ,cuiu(modi funt fiftulx & carcinomata:
idem fccdas maculas extere , fi illo facies ali-
quandiu fingulis diebus abluatur , maxime verb euU
in primis diebus puerperis. Caryophyllata , in¬
quit Matth.non eft vilibus inefficax, argumento
quod eius radices tnanijfeftum Caryophylli fpi-
rent odorem : Ea Recentiorcs vtuntui potx ad
thoracisinterna vulnera. Quin Sc cius /oecum
admifta xrugine,cuniculofis, cor tumaobufqu
vlccribus, vtiliter iniiciunt. Eadem olfadt i fpi-

Qolies

F iftutt
F etda'

Vkerx

Carjophyll-

(J)men

ritus recreat, & frigidum roborat cenhrum. E- Cere}.
pota prodeft cceliacis,dy/etitccicis,fce ninaru:n
Giryophyllatx figura mais apud Euchar. j profluuiis, & cruenta expuentibus. T*m intus
Carduo bcncciicto appingitur. fumpta,qu^m foris illita enteroccf s auxilio eft. Enw

Caryophyllata qualiter Grxcis Antiquis Temperamentum ei cxcalefaciens, & exficcans,

vema.

("■

tus 0/.
ii Ocult-
StUtK.

|r trts.

h

LIBER

£timnifeftofuntindicioeius radices : quippe
qux gaftii odorata:, adflringentefque deprehen-
dantur.Quibus qualitatibus non modo attenua-
re,difcutere & adftringere valent , fed etiam ro¬
borare. Menfcs , vt atteflatnr Lobel.&c Cangmms
grumos propellit , obftru&iones referat , vene¬
nis aduerfatur. Radix huius, vt tradit Tabem.
in cibo, &potu, & medicamentis quocunque
modo fumpta, cerebro /uccurrit, fpiritus, vitales
recreat, omnibufque oculorum vitiis fubuenit.
Radix mafticata oris foetorem emendat. Eadem
ieiune commanducata , corroborat , & ab omni
contagio prxferuat. Ex herba & radice , in bal¬
neo Mariae deflillatur aqua ad cofdera vius ido-
nea.Similiter & vinum ex radice paratur, & Con-
ferua. Radix colligenda Martio.

xvii-

59t i

Auantia montafta flore luteo, caule vlnam alto»
C.Bauh.phy t.Caryophyllata tf.fiue Alpina lutea,
cuius flos licet communiter luteus fit, inuenitur
tamen & purpureus & albus. Gcrard. Caryo-
phyllata montana.

Planta hxc -, quam Gefnero in peregrinatione Locus &
RheticaGajryophyllatam alpinam nominaui,re- Tempus
perta in monte Braulio, florens Iunio,vt & alibi.

In funimis etiam [ au tore Cluf. ] duntaxat iugis
montium Pannonicorum , nec in ompibus ta¬
men, fed inter gramina, vel fub fruticibus nafei-
tur. Iunio floret , Augufto femen maturum eft.

Reperitur [ tefte Matth.] in Bohemia: montibus,
e quibus Albis fluuius, oritur.

Iifdem cum altera pollet viribus , fed preftan- Vires &
tioiibus. Radix non folum excalefacit, & ficcat, v^us
fed etiam cohibet, ac roborat.

iiptio?

GARYOPHYLLATA MONTANA
flore magno, luteo.

FOlia Ca-
ryophyl-
lacx montan?
& paluftris
vulgatioris
reipondent,
fed multb mi¬
no ra,vnci ali a,
mulca per ter¬
ram Ipaifiivil-
lofa, nonnihil
laciniata, per
extremum ro-
tunda,fcrrata;
inter hxefur-
git coliculus ,
fex circiter
vncias altus,
foliis paruis,
& in profun¬
das oblongas
lacinias fiuis,
dtiius fummo//winfidet magnus croceus, conco-
lorum flaminum congerie medium occupante,
ex calyce lurfuto in lacinias mucronatas, alfcerna-
tim maiores mi norefquecxfo: radix latis cralla,
nigra, fibrata, valde odorata.

Gefn. hort. Geum tertium alpinum Matth. in
Diofc.cum mag. fig. Gariophyllata montana, cui
flos aureus, raaix odore Caryophyllorum,& gu-
ihyll. flu ndftringente. Lob. Ob(v. vt & Ic. Pl.Caryo-
«'«/>.* phyllata maior rotundifolia , & Garyophyllata
montana Matth. qualiter etiam Hift.Lugd.infcri-
bit, dicitur :Quandam, inquit, Caryophyllata: ra-
ram & perelegantem /pedem, Italo femine or¬
tam , nihil dififimilem k Septentrionali rotundi-
' *• folia impertiuit Coldenbergius i nili folio qua¬
druplo maiore, & radice crafliote digitum cqua-
te,minufquefibrolaforet. Si Lob. eandem cum
Matthiolo[cuius figuram exhibetjintelligic prar-
cedentideferiptione , miror eum non meimni/-
fe coloris.

An Anguil. Garyophyllata alpina. Cliif Pan¬
noni in fol. Caryophyllatamontata z. Caryo¬
phyllata alpina aureo flo re, & Matth. Caryophyl-
Jatxmontanx nomine deferipta : pidlura tarrien
non valde feliciter exprelfa. Camer.in Epit.
>L Matth. Caryophyllata montana, Ital. Garofanata
faluatica. Item hort.Caryophyllata alpina altera,
a Pennato floribus albis reperta, in monte Lupo
ki Gallia;. Tab.ic.& hift.Caryophyllata montana
' . Irenebicrcn ivmtj / Bcr $

Tora. JrG

Rb

befe

.J

GARYOPHYLLATA AQYATICA

flore rubro flriato.

Athee fi
^brofa mi¬
nima , extrin-
fecus rubente
iionnihil, intus
alba , (apore
adftringentc,

& fubdulcijta-
dem caules
profert multos
interdum pau-
cos,jliquindo
cubitales , far¬
ctos , hir/utos,
hon nihil ru*1
bentes: ramu¬
lorum fummis
fubinde etiam
priuacis pedi¬
culis , breui-
bus , hirfuciSj
. rubentibus ,

nonnihil nutahtibus /?ominfidenc, patuli , Alpi-
nx floribus fere ?quales,flriati,non multilm ela¬
ti , & fupra calycem parum admodum fe profe¬
rentes , extiapurpiircnnrenfius, intus dilutius;
odore grato , ex foliis quinis , & tenui principio
fenfim in latum fe diffundentibus, intra quorum
fepta apices multi , crocei, echinatum cdpltulrto
obuallant:infidtt autem flos quafi calatho patulo
rubente hirfuto,m quinque lacinias Hir/ucas.to-*
tidemque ligulas in laciniarum fpatia diflributas
diuifo : folia Caryophyllata: vulgaris foliorum
forma, fed longe maiora, aha & radice flatim orta;
alia in caulibus , pediculo fextantali, fapore cuni
radice compari.

Camer.in Epit.Matth.vbi nona figura, Caryo¬
phyllata aquatica. Item hort.Caryophyllata pa»
luftris. q , -

Hifl. Lugd. Caryophyllata montana Dalech. mowani;
radice inodora , fatuique guftus : foliis Caryo¬
phyllata: fimilibus : flore luteo , lineis pluribus
diftinfto. Aquofis locis gaudet. Qux Dale-.
champii Caryophyllata , Ii non eadem cum no-
ftra,faltem eritilli valde fimilis. C.Bauh.phyt.
Caryophyllata 3. fiue aquatica, nutante flore. I-
tem Cary ophyll.4.fiue aquatica z. Et rurfus,Ca-
ryophyll.5. fiue montana Dalechampii. Adhxc
Caryophyll.7. fiue alpina minor. Et tandem a-
pud Matth. Caryophyllata aquatica. CeK^

Cam.in fuo Matth. Caryophyllata 3. vel Geum ttcum.
aquaticum Gefnen Clufio, floribus palhdis^fub-
K * ?!

Genh

53*

purpareis , aliquando multiplicibus , magis ia-
Dentibus,ahquando fanguineis.

Clul.Pann.& in fol. Caryophyllata i. fiue al-
pina nutante flore, radice impense adftringen-
(te, odore 'niucundo : floribus quinque vt plu¬
rimum foliolis, nonnunquam fenis, aut fepte-
nis, fuauiter rubentibus, conflantibus. Item Ca-
tyophyllata 3. fiue Geum aquaticum Geineri:
cuius iconem filis coloribus depictam ipfi com-
municauit Pennxus , quam ex Gefncri depi&o
Jierbario fe dcfiimpfille fatetur. Flores huic funt
fanguinei coloris , dudm generum : nam alter
flos multiplici foliorum textura & ferie conflat,
alter fimplici, vtriufque medium, quemadmo¬
dum in aliis Caryophyllatis , occupante villosa
congerie. Iconi fuit adflnptum Geum aquati¬
cum flore fimplici & multiplici. Tabcrn. hifl.
Caryophyllata 4. fiuefiluatica , Herba bcnedi-
be. da filu. niilb Bmcfcict ronrij & tvalb (Darafcl/
radice fimili vulgari crafliore , minus fibrosa, o-
dore multo minore : foliis paruis fimiltbus He-
det* terreftri, pilofioribus : caule cubitali , ro¬
tundo: floribus pulchris .luteis , raro pluribus,
quikm tribus in vno caule , fcquitur floccus al¬
bus. Prouenit copiose in S. Petri filua inter S.
Remig.& £autcrbfir0 , abundanter repentur in
Brabantia prope Mcchliniam in filua , non lon¬
ge a domo aquatica Burrjcnflem. Radix habet
y. exficcantem & adflrineentem faporem. Gefn.

b hort.Geum 2.nualc , Caryophyllata oc Bcnedi-

Ee ne dici* dx /pecies. Trago Benedida filu Lob.& Penx
Adu. Septentrionalium rotundifolia pappofo
flore Garyophyllata : radice non perinde Ga_
ryophyllum aut Nardum halante , vt vulgaris:
flore fpeciofiore, & coliculo pallidiufculo. Qux
deferiptio non in omnibus placet , colorem c-
nim non tradir. Figura qux alioqui latis bona,
exhibetur eodem etiam titulo, Icon. Pl.p.694.

Florentem in horto menfc Aprili & Maio,ex
montibus allatam Gencux habui, femen decidit
mcnfelunio. Crefcit authore Cluf. media fere

HISTORIA PLANTARVM

Montium regione locis vdis & riguis , fub arbo¬
ribus. Floret ifthic Iunio : in hortos tranflata
Maio , aliquando etiam maturius. In Brabantix
filuofis conterminis Mechlinix , & inNorth-
mannia frequens, i n Anglia vero plurima , teft»
Lobelio.

GARYQPHYLLATA PENTAPHYLLAZA-

ratvndifo-

"Lub. net.

Locus

Xcopus.

Ldb'

IN Rhcticis Alpinis non proculClauenna,hanc Loc
primum nadi, putaui mus [aiunt Lob.&Pe- ^efij
na Adu .]e$e Tormentillx,aut Pentaphylli fpe-
ciem: verum radix Geranii fibrofior , forifque
rubiginola , paruum quid fuaue redolens, Ga-
ryophyllatam teftatur. Quinetiam erigit caules
pedales, cui hxrcnt folia quinquepartita, ambi«-
tu ferrata. Pentaphylli aut Tormentillx , flore
luteolo pallenteve, ftaminulis lanuginoiis , cro¬
ceis, pappo fis, minoribus Garyophyllato.

Lob.& Penx Adu.& Ic.Pl. Alpina Pentaphyl-
Ixa Garyophyllata. Ceterum, Lobelius prxdi-
do titulo duas diuerfas proponit figuras : Prior
quidem in Adu. pingitur , fine pilis, Sc tanttlra
cum foliis quinis: Poflerior verS tota pifofaeft,

& feptifolu , qux (ane effigies non male conuc-
nire videtur cum Ranunculo noftro montano
albo,hirfuto. T*M

Taber.Ic.&hift.Caryophyllata y fiuealpina, pre^
quinquefolia. Sed & Tabernx figura long£ i
Lobelii diuerla , cfl enim tota glabra , licet ipfa
hirfutamcile fcribac. Nos igitur propter figu- V, ^
rarum varietatem Lobelii & Tabernx , nullam
proponimus. Ca(p. Bauh. phyt. Caryophyllata
8. fine Quinquefolia maior. Item CaryophyllT
9. fiue alpina, quinquefolia minor , qux foliis fit
quadruplb anguftioribus qu^m prior, totaque
minor & tenerior , in monte Frado prouc-
mens, cui Caft.Duranc.pag.i97.CaryophyJlatam
montanam non abfimilcm pingat. Gerard. hifl.

A ngl.Caryophyllxa montana alpina pcntaphyl-
Ixa.

FINIS LIBRI DECIMI SEPTIMI.

HISTQRI/E

HISTO R I /E

: V N I V E R S A L I S

PL ANTARVM

Liber decimvs octavvs.

FRVMENTACEA, GRAMINEA, HARVNDINEA, IVNCEA.

PErdutta ad Colophonem Arborum , Fruticum, & Suffruticum hiftorid , tempus ejl vr ad Herbarum hiff oriam
accedamus. Maximum hinc opus natura , Frumenta ordiemur , Cr cibos fuos homini enarrabimus , fateri-
que cogemus , ignota ejfe pleraque tpcr qua viuar. Fruges , inquam, Cereales , in cibos potius , quam medeci-
nam cedentes , non d Cerere , vti Poeta nugantur , repertas & excultas , fed ab ipfo totius vniuerft Creatore in
ipfoMundt exordio prodnttas :ftibmde gignente eas ,&vfibus affatim fubmimjlr ante Tcllure,Uto pracipuis orbis
regionibus prouentu. Pojl Frumenta , & inter ea, & de Graminibus dici cogit Botamcus ordo. Ouiype etiamji
| Frumenta non fint,funt tamen pecudi , quod frumentum homini. Adde quod plura eorum funt Frumentacea.

| Sed & forma fimilitudo , & quod illorum quadam in hac abeant , inter illa de fe dici poftulanr. Et quid propius
j ad Gramina accedit ,qudmlutia& h arundines. Vt & hinc venia ftt bacillis adiuientibus , & aqiii Jludiofo -
• ruin > ac Hiftoria noflra compendio co nfulcntibus.

TRITICVM VETERIBVS ET IN GENERE.
Cap. I.

Radidimtis priori libro , qua:
de Leguminibus dicenda vide¬
bantur , nunc ad Frumentacea,
qua:,tefte Plinio, non eadem v-
bique , neque vbi eadem funt,
iifdem fruminibus occurrunt,
deuenimUs. Sunt autem ea,
quarcunquc geniculato culmo , & arundinaceis
conflant foliis, femenque panificio , &pultibus
aptum in fpicis aut iubis proditcunt. Horum
quidem omnium quamplurimis terris commune,
& nobiliflimumeft Triticum.

Huius ( vt author eftTheophr. ) genera plura
notantur, cognomina cxlocis fortita, vt Africum,
i Ponticum ,Tbracicum, Affyriutn, Aegyptium,Siculum:
quie & colore & magnitudine , & lpccic, & pro¬
prietate inter fe differunt- Quardam vel aliun¬
de cognomina fortiuntut pro fuis viribus , tum
aliis , tum vel maxime, qua: ad cibum pertineant,
vt Canchrydias , Stlchgis Alexandrinus. Nec ve-
roab re fuerit, fi ilia quoque pro differentiis ca¬
pies : & aliud pra:cox , aliud ferum : & aliud au-
£tu amplum multiimquc reddens, aliud ieiunum
quoddam parumque ferens: & aliud fpicam gran¬
diorem effundens * aliud paruam : & aliud diu in
folliculo manens, aliud aptum breui abfolui, vt
Tom. H.

Africum :& aliud culmo tenui conflans, aliudz:* dtHtrfi
cralfo : quod etiam lpfum Africo datum efl. Craf habitu.
f© tamen & Canchrydias didum confiflit. Item
aliud tunicis paucis , aliud multis vdlitur, vt
Thracium :& aliud vnicalamum , aliud rnultica-£**/r/^
lamum ,& magis minufque. Adde etiam fi quid
aliud his, aut przdidis ratione virium proximum
fit : eiufmodi namque differentia: naturaliores
profcdtb apparent , quibus trimeflrium annu¬
merari genus par eft , & bimcftrium, & fi quid in¬
tra pauciores dies valeat confummari. Et in Eu-
bma genus quoddam intra quadraginta dies craf.
fari , perficique polle affirmant, idemque firmura
e fle , ac ponderofum , nec modo trimeftris leue :
quamobrem famulis id pra:beriinquiunt, ctemm
nccmultum in hocfurfuris cfTe volunt. Igiturge-
nus id celerrimum quidem ad confummationem,
fed inuentu rariflimum efV. Et bimeftria vero
quxdam habentur , qux ex Sicilia , & in A-
chaiamaduedta ftint: fed ha^c paucum reddunt*
parumque fcccunda habentur : quanquam cibo
facilia, & iucunda funt. Nafcuntur & alia qua>
dam genera in Eubeea & przcipue apud Cari-,
ftum. Trimeflria vero permulta, & vbique ha-
benturdeuia ha:c & parum fcccunda,& vnicalama
funt, atque in totum in firma,

L 1

«.oo HISTORIAE P

Dele tat;. LcuifTimuraigijur Triticum , quo&d fimplici

ratione

- agere - t

-ii qux in Gtxciam aduehifolent Siculnmda-
iur,tcdeoponderofius, quod Boeotia fert:quod
jndcalTerunt, quod athletx > qui Boeotis ternos
demi (extari os vix poffinteonfumere , cum Athe¬
nis fuerint , facile quina confumunt : lcue faris,&
qnQdjrj Laconico agro conficitur. Horum igi-
" r,tu 9' cur caufa in terris, caeloque inteiligi debet. Nam
& Afix vitra Bactra quodam in loco , adeo gran¬
de frumentum fieri tradunt > vt nucleis Oliux lua
xquiparent magnitudine grana fingula. InPilIc-
tis autem didis adeo firmum nafei affirmant, vt
/i quis plus comederit , diftumpatur neceffe llt: &
Macedonum itaplcrofque interii (Te aiunt. Ab-
fiirdum (ane, & leuitati trimeftriumabfonum,
quod in Pontico euenit : Vernum enim durum
-admodum eft : hy bernum autem moUe eft : leui-
tate enim molle plurimum differt.

Reliquum eft , vt propria: natura: caufa detur,
quam in pluribus differentias recipere magnas,
cum in exortu , confumnntiomeque , tum in pro-
Anex re- Pr“s fpeciebuS videmus, ceu magnitudinis atque
f lom^us parurtatis&figurx. Adde copiam palea*, &in-
v™erucc«- commoditatem ratione vfus cibarii hominum.

pocntan & genera regiones efficiunt, vel omnia,
vel ccrt£ aliqua : affundant enim (ibi ipfis quo¬
dammodo, &aut differentiam aliquam generis
parfunt, aut etiam minus vtilc reddunt, vt Triti¬
co T-ii facio euenit. Fitcnim multis cum tunicis,
feroque prouer.it: quod vtrumque vis (an d frigo¬
ris faor.Qj.iade cmfa c.crcrss quoque agris, Thra¬
cium tfhid fatum mature , fero erumpit , ac auge-
i it : <S: quod mature apud alios feritur , fero apud
alios exit. Confuetudo enim vehit natura effecta
cfl.Nam A: quod in Afiano agro Acpifynangis vo-
c.tato habet vim difrumpendt , quodque magni-
Ctrh u.ili- m^ne nuclei e(l, agri proprietate, naturxquc vi-
ra,. diuer- res eiufmodi fottiuntur : nec alib tranflata fetua-
fitatem ge- ri incommutabilia poliunt. Nec minus locum
ner^t. habet in exteris , li quis cum agro, carit quoque
adiiciat qualitatem. Hinc enim fruduum diuer-
iuatesexultantjimb hinc fterilitates fequuntur,
cum planta in alieno agro nequeat hofpitari. Hac
P limut . Theopbrajl. quorum multa tranfiripftjfe videtur Pli¬
nius.

Gener* Frumenti ipfius , inquit , totidem ( duo vt fru-
?r.,7't gum ) prima fune genera , per tempora fatus diui-

A 'ejUn^ berna , qux circa Vergiliarum occafum [ No-

ucmbrcrn ] lata, terra per Hyemem nutriuntur ,
vt Triticum, Far , Hordeum. Aeffaia qux Aefta-
tef Maio] ance Vergiliarum exortum (eruntur,vt
Milium, Italixduntaxat ritu. Alioqutnin Grxcia
& Alia omnia Vergiliarum occafuferuntur.Qux-
dam autem vtroque tempore in Italia. Ex his quae¬
dam «Sc tertio. Veris fcilicet. Aliqui Frrn*,Mifmm
<kc. appellant. Sementtua , autem Triticum &c. Et
'SAneWiuu in Tritici genere pars aliqua pabuli eft quadru-
D*l. pedum causa fati, vt Farrago. Sementiua autem
interpretatur Dalechamp. qux primo &potiflimo
fementis tempore, nempe circa Vergiliarum oc-
calum ,quod *, •rov [ (ementem ] vt aitTheophr.
Triticum antonomaftice Grxcia vocauit, terre mandantur.
Italicum. Tritici, (pergit Plinius) generaplura, qux fece¬
re Gentes. Italico nullum equidem comparaue-
Pxaoticum rjm candore ac pondere, quo maxime difeernitur:
Africum montanis modb comparetur Italix agris externu,
Thrucium. in quo principatum tenuit Bcxotia, deinde Sici-
Syrium, lia, mos Africa. Teftium pondus cracThracio Sy-
rioque, [deinde &] deinde Aegyptio, athleta¬
rum cum decreto , quorum capacitas iumentis fi-
milis, quem diximus ordinem fecerat. Grxcia &

licet, Ponticum eft : ponderofius ex

lantarvm;

Ponticum laudauk, quod in Italiam flon p.erue-
nit. Ex omni eadem genere grani prxtulit[Can- ^
chrydiam,Stlengyn , & Alexandreum Thcodra-
contion, & Iftelepant, & SelinufiumGH.] Dra-
conriam, Strangiarn & Selenufium, argumento
crafliflimi calami : ita pingui (olo hxc genera aftl-
g nabat. Leuifltmum & maxime inane,feu tenuit
fimi calami in humidis feri rubebat , quoniam
multo egeret alimento. Hx fuere fententix Ale¬
xandro Magno regnante, cum clariflima fuic *
Grxcia , atque in toto terrarum Orbe potentiffi-
ma,ita tamen vt ante mortem eius annis (cr8 (
145. Sophocles Poeta in fabula Triptolemo fru-J<l
mentum Italicum ante cundtalaudauexic, ad ver¬
bum tranllata fententia.

It fortunatam Italiam frumento [carere]c anere
candido.

Qux laus peculiaris hodieque Italico eft. Quo
magis admiror, pofteros Grxcorum nullam men¬
tionem huius feci ffe frumenti. Nunccx his gene¬
ribus qux Romam inuchuntur , leuiftiraum eft
Gallicum , atque e Cherfone(oadue<ftum : quip-
non excedunt in modium vicenas libras [fili- lei

pe

qux granum lpfum pondero Turn. ] fiquisgranu rj.
ipfum ponderet. Adiicit Sardum fclibras,Alexan- n/
drinum & trientes : hoc & Siculi pondus. Bcrpti- ra-
cum totam libram addit. Africam & dodrantes.^;
In tranfpadana Italia fcio vicenas quinas libras
fari is modios pendere : circa Clufium 2c ( Senas
Dal. ) fenas. Lex certa naturx , vt in quocunque
genere pani militari tertia portio ad grani pon- 1
dus acccdatfficut optimum frumentum effc,quod i
in fuba&u congium aqux capiat. Quibufdam ge¬
neribus per fe pondus , ficut Balearico : [ quod
modio Vct.] modo tritici panispondo xxx (xxxv
Dal.) reddit. Quibufdam in binis miftis, vt Cy¬
prio & Alexandrino ,xx. propHibras non exce¬
dentibus. Cyprium fufeum eft, panemque oigr»
facit: itaque mifcetur Alexandrinum candidum,
redduntque xxv. pondo. Thebaicum libras adii-

cit.Mari na aqua fu bigi, quod plcrique maritimis
in locis faciunt occauone lucrandi fal is, inutilifli-

mum. Non alia de caufa opportuniora mor¬
bis corpora exiftunt. Gallix Hifpanixfrumen-
to in potum refoluto, quibus diximus generibus,
fpumaita concreta pro fermento vtuntur. Qua
decaufaleuiorillis,quamcxtcris,p-inis eft. Dif- n
ferentia eft & calami. Craflior quippe melioris
eft generis. Plurimis tunicis Thracium triticum
veftitur,ob nimia frigora illi plagx exquifitum.
Eadem caufa & trimeftria [ & trimeftre Dal. ] in-
uenit, detinentibus terras niuibus, quod tertio
fere a (atu menfe &in reliquo orbe metitur. To¬
tis hoc Alpibus notum, & hyemalibus prouinciis
nullum hoc frumento Ixtius. Vnicalamum prx-
tcrea , ncc vfquam capax : feritiirquc non nili te¬
nui terra. Eft & bimeftre circa Thracium finum
quod quadragefimo die , quim fatum eft , matu
refeit : mirumque , nulli frumento plus elle pon¬
deris, &c furfuribus carere. Vtitnr eo & Sicilia Sc
Achaia, montolis (montuofis CH. ) vtraquepar- i,
tihus Eubcex quoque arca Caryftum. In tantum lu
fallitur Columella, qui ne trimeftris quidem pro-
priumgenuscxiftimauerit elle, cum fit antiquifli-
mum. Grxci trimenon vocant. Tradunt inBa-
£tris grana tantx magnitudinis fieri , vt fingula
fpicas noftras xquent.

Quod vero dixit Plinius: Eft & bimeftre &c.
Theophraftus aliter habet. Scribit enim eifeTri- pl‘

cici genus trimeftre celerius maturefccns , vtin

Euboea quod intra quadraginta dies perficitur.
ElTe & triraeftria , qux ex Sicilia in Achaiam tran-
fipprtantuf;

r*

LIBER XVIII-

portantur. Eli &eiufmodi in Euboea, maxime in
Caryfto. Prxtcrea aTheophr. diffidet , cum ait,
Tradunt in Badtris grana tanta magnitudine fieri,
vtfingula fpicas noftras xquent, cum Theophr.
feribat, In Afia trans Badfcra adeo grandegigni
frumentum, vt nucleo Ohux par fit magnitu¬
dine.

Nunc, eodem Plinio autore , frumenti genera,
non eadein vbique ( vt diximus ) neque vbi ca-
demfilnt, iifdem nominibus. Vulgatiffima Far
( Triticum mutica fpica fecundum peritiores)
quod adoreum Veteres appellauere. Siligo, Triti-
t cum. Hxc plurimis terris communia. Arinca
Galliarum propria, copiofa & Italix eft. Aegypto
autem ac Syrix, Cilicixque &c Afix ,ac Grxciepe-
ouliaresZea, 01yra,Tiphe , Aegyptus Similagi¬
nem conficite tritico luo , nequaquam Italica
parem. Qui Zea vtuntur ,non habentF/ir. Ex
omni genere durilTimum Far , &: contrahycmes
firmiflimura. Patixurfrigidiflimns locos , & mi-
nusfuba&os vel xftuofos* fiticntefquc. Primus
antiquis Latio cibus , magno argumento in ado-
rex donis , ficuti diximus. Pulte autem, non pa
ne, vixilte longo tempore Romanos manife-
ftum , quoniam inde &: pulmentaria hodi<£que
nh dicuntur. Et Ennius aniiquiffimils vates oblidio-
nis famem exprimens, otfam eripui ife ploranti¬
bus liberis pAtrcs commemorat. Et hodie Iaera
prilca atque natalium pulte fitilla ('pulte fr.tilla
M.firtilla ck.) conficiuntur : vidccurque tam
10 - puls ignota Grxcix fuillc, qui a Italix polenta.
u' Tritici femine auidius nullum eft, necquodplus
alimenti trahat, Sihgioem proprie dixerim Tri-
.ticidelicias : candor clt , «S: line virtute line
pondere, conveniens humidis tractibus, quales
Italix funt & Gallix comatx. Sed& trans Alpes
in Allobrogum tantum Memnoriimque agro
pertinax, iu exteris ibi partibus biennio in triti¬
cum tranfit. Remedium vt grauifliraa quxque
grana cius ferantur.

rc Diofco rides duo duntaxat Tritici genera pro-

>0 ponit : alterum recens, perfede maturum, deco¬
lore luteo :a!tcrum id clt Trimeftre,

quod ab aiiquibus <rtndv:ov appellari dixit : hac vo¬
ce etiam Tnmeilrc fignificante. Tunc enim figni-
ficat Iv t&> c ft tu em , id clt , hoc ipfo anno , quod
Dores croVsr dicunt, vnde <nnsJ'uQ- eft , vt
exponit Galenus , o c-k-tb cyesuxcf©- t'?»r,75cJV ss iv,

0 vp-niaflanctfyHy&i hoc clt Triticum huius prx-
fentis anni , nempe vere fatum.

Prima dcvtililTima, inquit Columella, funt ho-
. minibus frumenta Triticum ,& femen adoreum-
Tritici genera complura, ait Columella, cognoui-
mus. Veiftm ex his maximis ferendum elt,qliod
Robus dicitur, quoniam &pondere,& nitore pr?-
ftet. Secunda conditio eft habenda filiginis, cuius
fpecies in pane prxeipua pondere deficitur. Tcr-
'e tiumeri ttnmejlre , cuius vfils agricolis gratiffi-
mus. Nam vbi propter aquas almmvc caufam
matura fatio eft omilta , prxhdiurn afe hoc peti¬
tur. Id genus eft filiginis. Reliqux tritici fpc-
cies,nifi fi quos multiplex varietas frugum, 3c ina¬
nis delectat gloria, fuperuacux funn Adorij au¬
tem plerunque vidimus in vfu genera quatuor,
Far, quod appcllatut C lufmum candoris nitidi.
Far, quod vocatur Venuculam rutilum, atque alte¬
rum candidum , fed vtrunque maioiris ponderis ,
qiuim clufin^m. Semen trimeftre, quod dicitur
Halicttjirum ,idque pondere, <Sc bonitate eftprx-
cipuum.

Spica, autore Varrone, qux mutica non eft, in
m, tritico & or.deo tria habet continentia*. Granum >
Tom, II.

glumam, Ari flam, &etiain pnmuus fpica cdm ori- ci»mr,
cur Vaginam. Granum dictum , quod eft intimurti st>iflA.V*-
folidum. Gluma , qui eft folliculus eius. Arijla , qu£
vt acus tenuis longa eminet e gluma. Proinde vt
grani theca fitgluma , Sc apex arifta. Arifta &

Granum omnibus fere notum, gluma paucis. I-
taque id apud Ennium folum Icriptum fcio efle
:n Euemeri libris verfis , videtur vocabulum e-
ymon habere £ glubendo, qubd eo folliculo de¬
glubitur granum. Itaque eodem vocabulo ap¬
pellant fici eius , quam edimus, folliculum. Ari¬
da dicta, qubd arefeit prima ; granum & gecendo,
d enim feritur, vti fpica gerat frumentum, non
vt glumam, aut ariilaui gerat, vt Vitis feritur /non
vt pampinum ferat.fed vuam. Spica autqm quam
rultici , vt acceperunt antiquitus, vocaiitfpecam, spec*,

& a fpe videtur nominata. Eam enimqubdfpe-
ranc fore ferunt. Spica mutica dicitur , qux non sT,ca ***
habet aridam. Anftx enim quafi cornua funt ttc *'
(picarum qux primitus cum oriuntur, neque pla¬
ne apparenc, in qua lublatcnc herba , ea vocatur
vagina, vci qua latet conditus gladius. Illud au- v*£i»a.
rem fumma m fpica lam matirra , qubd clt minus Gladius.
qu&m granum, vocatur Frit, quod in infima fpi- Fr,f'

:a ad culmum ftramenti fumimim, item minus
qu5m .granum eft, appellatur Vrruncum. v

Hormolausparcim ex alus , parci tn ex fu a ob- "

lertutione hxc habet. Tuticum <S.: laciuum &fil-
ucftre, cultu annorum trium mitcfcit. Dcgcne- H ermol.
rare Triticum in Hordeum , ex eode nque nafei Triticum
pede vtrumque fabulolum exiftunarur A Theo-
phrafto. Triticum multis integitur tunicis ei (“*ePri-
culmus alcior quam Hordeo : ipica quoque re¬
motior ^ folio , palea fuauior , mollior, fiiccofior:

(picx vero mconditx explanacxque. Culmus
[picam fliltinec , que bc [picus & /picum k Cicerone spicus &
dicitur in Arato : fpica, granum & Arifta, qux Jpicum.
vti acus eminet & folliculo liue gluma. Sujnt por¬
ro Ariitx parces in fpica primx, qux a Grxcis an- Ar,P*?*T'
tberices dicuntur , & atheres. Stipula funt folia
culmum ambientia : eft autem culmus, idem quod
tk calamus. Quod minus eft, quam granum, vo- Culmus fi-*
catur Frit : quod verb ad culmi cacumina in firma ue
fpicageritur, minus ftem qukm granum , Vrr uncus 77,w'*
appellatur. In Tritico marcefcente gurguliones
gigni, vt etiam Cantharidem conltat. Tritici
multa diferimina -.Sitanion vocatur jgenus id Si- mori:
liginis cnmeftrc , frumentago diufum Theodoro, '
differens cra/Iicudinc ftirculorum. In nomine
funt Ajfyrium, Aegyprinm , Ponticum Jbracium, Sicu¬
lum , Africum qubd facile abfoluitur Folliculo ;

Thracium verb multas habet tunicas. Habetur
& cachrys, fiue canchry s , culmo craflo , quod, ct- citchrjsi
iam Africo tribuitur. Ponticum leUiffimum,S. cu¬
lum ponderofum,pohdcrofius Bceotium. Ponti¬
cum & Aegyptium fine Lolio nafcuntnr, item Si¬
culum , prxeipue Agrigentinum. CumSrculw
melampyron nafei perhibent alii , fed innocuum
neque Lolii modo graue , caputve tentans. ’ No¬
minatur & Alexandrinum , oblongo fcinine,
quod fortalTe idem cum Aegyptio , Calymho.
Dracontias &Selenufium , $c Stlengias erado
cunifta calamo. Iam aliud trimeftre , aliud Hime-
ftre. Sitanium idem e Ile video cum trimeftri , fa-
tiuum Dorice vocatiim , & Ac:ie8 titinon , quafi $~tltntur,
purum. In truculento Plauti Etanio pro oetanio ,demCK>n
legitur mendose. Euboicum intra diem quadra- tnmeftic.
gclimumil fatu metitur , firmitate ac pondere M**ii*r-
prxcipUum,non vttfimeftri leuitas,ob id cibario rer'
panivtile : nani & furfuris parum habet , inuen-
I curarum. Bimeftria in Achaiam e Sicilia priitidm
I venere, parum fescunda, fed cibo facilia 2c iit Bimejire
L1 i :

401

HISTORIAE PLANTARVM;

QamAttas
tritici gc-

Rjtelliut

Martia

Gordut

Rtbut.Sih-

£o.

Scmtffn

*4 cj} tuum.

St liga.

Triticum
G er manu
triplex ,
Trdgo.

Ter acu ss
i erra boni-
tattty cul¬
tura ad-
/cribenda

'P lin.no/.

eunda. Olynthi Sc in Euboea apud Cerinthum
genus effoditur cerri , qua triticum oblinentes,
<&uid feruant. Trimeftria vbique funt, verum
inutilia , Sc infirma fingulari calamo. In Afia
quodam loco trans Badtra frumentum nucleis
Oliuxparnafct referunt. In Pi (Totis tam firmum,
vt multos Macedonum largiore vfos eo faties
peremerit. Omni frumento nocent imbres in
flore. Item iam plane craffato , triticum plus
quim hordeum vligine commeat in Lolium. Ca-
matiasin The (Tali a Tritici genus eft ,«juod admif-
fo pecore nihil patitur, etiam bis derofum. Proc¬
ter lupinum nihil ique in fpica durat qu^m Tri¬
ticum.

Ruelliusqui fuam hiftonamcx Theophraft.
& Varrone , Columella Sc Plinio, Galeno & Her¬
molao congefiitjaicfpeeiatim vnumapud Gallos
tritiffimumelle genus, macrum , trifte , Hordei
fimilitudine, cuius granum folliculo non facile
deglubatur , nullis tamen ariftis vallatum , quod
Vere non feratur. Sermone vernaculo, Succur -
fus gentium, flue Scurgan dici, cuius agricolis vfus
prope nimius cum annnnx premat penuria. Di¬
cit adba:c, Tr vncftre, quod Gr.xci Trimenon,vel
Sitanium vocent , totis Alpibus notum effe , Sc
hyem ilibus prouinp s , nullum hoc Iqci us. Vni-
calamum prxeerea G illos Mtrria vocare, quod
Martio fitum terno hinc menfe maturelcat.

Cordi verba haudquaquam negligendaduci
mus.prxferum quod videantur ad dicta Vcteru
mtelligenda nonnihil facere. Ea autem funt hcc:
Sunt Tritici ipeaes ,Rjbus ScS:lig>. Robus voca-
turdeiifius , folidius , & ponderofius. Siligo ra¬
rius, Sileuiu: pondere : fcd candidius Triticum.
Eft Sc alia Ttitic: d (tinftio :ScmeJlre ScTrimeJlre :
illud ante hyemem , hocverb initio Veris feri¬
tur , quare alterum EPintcrftKiQC , id eft hycmalc
Triticum: alterum ©ommcrtveitjc / id eft Aefti-
uum Triticum, Germani vocant. An vero idem
fit Robus cum femeftri , neque negare,neque af¬
firmare aufumus. Credimus cainen, haud fine
caufa, non differre Robum i femeftri , nam h Scs
mcftri non.diftinguunt id Aiuhores , neque Co¬
lumella cum fpecies Tritici reccnfet, Semcflris
menunir, fcd Robi, quafi idem cum ep crediderit
Scipfe. Quemadmodum quoque Robus Siligini
prxfertur pondere Sc magnitudine, ita etiam Se-
meftrc Tritneftri, quod Sc Sitanium dicitur, & Si¬
liginis fpecics exiftit.

Tragus triplex Germania: Tritici genus deferi-
bit, quorum primum bybernumc cnfec , alterum x-
ftiuum dicir, tertium non vulgare , nec vbique no¬
tum fcnbic > de quibus feparatim tractabimus.
Conftat, inquit , Triticum omnium frugum ferti-
liflimum cfte, fiquidem cultura fua minime dcfti-
tuatur. Legimus enin, vno ex grano Tritici tri¬
ginta aut quadraginta quandoque fpicatos cul¬
mos eximite. Sed hanc feracitatem terrx bonita¬
ti Sc eulturx diligenti ego adfcripferim. Huc ni¬
mirum refpexit Seruator nofter Iefus Chriftus,
cdm in parabola ad populum , fementem qua: in
bonam terram coci differ , aliam , quidem centu¬
plum , aliam verb fexagecuplum, aliam denique
trigecuplum fecille fruCtum dicit. Dc Thracio
Tritico Plinius peculiariter meminit, quod illud i
latione quadragelimo die maturetur. Sed hxc Pli¬
nius ipfe non vidit, ac potius legit in Vcteruni
(criptis, tum aliorum , tum prxfcrcimTheophra-
fti,quiI'b.g.Hift. plant.cap.3. in Mela fata intra
triginta, aut quadraginta dies meti feribit, rurfiis
vero in Chalcia Rhodiorum Infula locum quen-
dam elfc adeb prxcoquem Sc fertilem : vc hor¬

deum fatiuum in eo, cftm in aliis fereretur lociSp
meteretur , &c. Hxc verb qux tam ^ Plinio »
qukmTheophrafto, prxdicantur, credere, quam
experiri malumus. Noftrumcertd Triticum hy-
bernum, noucm menfibus in agris moratur, quod >
non folum omnes norunt agricolx,fed & Plinius >
Sc Varro teftati funt. Aegyptii feptimo ^ fationc :
menfe fruges fuas horreis committunt , vnde frU-
mentaillorumiureSeptimeftriadici polfent,at- •
qui talis fertilitas noftro folo negata eft. Idem de
S.tanio quodnoftri -ZtmmdFom nuncupant iu-
dicium eft. Hoc quia tertio poftquam fatum fue- •:
rat menfe, horreis apud alias Nationes recondi :
fertur Trimeftrc Diofcoridi nominatur. Apud lj

nos quinto demum menfe maturatur , vt omnes

norunt. Tanto interuallo fruges alio atque alio
folo proercatx inter fe diftanc ,vc vel hinc appa¬
reat, fuum cuique frumento tempus infir.gulis
regionibus deputatum, frugCfque pro diucrfiucc
terrx alio atque alio gaudere ccrlo.

Fuchfius quoque tria fumma genera Tritici f
cos obferuarc dicit, qui frumentaria: rei periti ^
fine. Primum quod Robus , Germanis fimplici x
ter tDciRcn nominetur. Secundum quod Trnne- r
ftre & nonnullisSitanium , Germanis ^fmelforrt i-
dicatur, haud dubie non alia rarion<f,nifi quod ex $■
hoc genere Tritici amylum optimum conficiatur.
Tertium , quod non vndiquaque notum. Atque
alterum non differre ^ primo, nifi qudd fpicam
muliis ariflis vallatam, Sc in duos ver fus difpofi-
tamobtineac. Scdconfideratione dignum, an f
Triticum Setanium primo differar tanulmari- d
ftis : Montbelgardi enim obferuo in agris noftris
vulgare triticum fpica mutica & ari ftis vallatum:
fi intelligit idemTriticumcum ifmclForn Hier.
Tragi, quod fufpicor,is plurimum fallitur, hoc e-
nimeftex genere Zea:. Minus non leparatur,ni-
li per Molendinum, de quo lub titulo 2ex Ver-
nar.

Dodonxus triplex quoque Tritici genus tradit,
Ro6«/« Columella?, Plinii , Sc Setanium , tri

quod Trimeftre vocant.

Triticum aliter ex Dalcchampii fententia , qui
fua Veteribus accommodare ftudct,Hift.Lugdu-
nenfis diuidic, vt eius duo fumma fint genera vfu H
frequentiora. Vnum candidum , vulgb Galli sl?///*
nuncupatum:alterumrtf/«x»,Veterum 771/^V, ^
quafi m<pcV,vu!gbR//w/gf, Columella: Robus £
flauo colore quem Rubeum prima fyllaba pro- b,
dufta, & Rubeum Veteres appellaiuiac , Grcci
^ctcGoVjvnde Seruio Nitedula, mus agre ftis robeus,

Sc in illud Vergilii , SangujAeis frontem muris , Sce.
Robeus color Diis attributus, & in Veteri inferi-
ptiono, vc Praetor cui h.xc regio forti obuenerit,
litaturum fe fciat,aliufuc quis magilh'itus,Volca
nalibus x. C^l* Septemb. omnibus annis , vitulo
robeo, & verre. Rurfus Tritici candidi rufique
dux funt Gallis notx fpccies. Vna cuius fpica ari-
ftas habet, altera cuius fpica mutica eft ,ideftan-
ftis caret, audlore Varrone. Priorem nulla pe¬
culiari appellatione Galli defignarunf.pofterio-
rem Ple motet vocant , quafi Triricum muricum. Bl
Quod autem fpica a ri ftis vallata fit , rei iifdera
carcat, quidam frugis Sc naturx proprietati , qui¬
dam agri conditioni macri,pinguis, tenuis, crafli,
flercorati, minime lxti ficati tribuunt. Triticum
enim candidum aiunt in pingui ,craffo &: ftercoa
rato agro fpicam muticam ferre , in macro, tenui,

Sc non lxnficato ariftis horridam. Adiiciunt qui¬
dam cceli ftatum quo feges adolcfcic : humidiore
etenim fpicam ariftis carere, ficciore ariftis muni¬
ri. Addunt alii Sc vectorum flatu$,quomam fi ve-
hement»o-

LIBER XVIIL

kcmcntio-.es irruant, ariftas decutiunt : fi leniores
fpirauennc , ariftas fpicarum colli fu non fran¬
gunt. Sunt & qui legetis denfitatem raritatem¬
que nonnihil ad id valere putant. Nam denfio-
refegete, fpicasmuticas,rariore,cum ariftispro-
dire.Ex candido Triticoipanemlautiorem , quam
ex rufo piftores fieri afferunt, fed leuiorem, &c
qui minus alat : atque in hoc genere muticum a-
riftato pracf erunt, etiainfi mutici granum graci¬
lius fit, & minus ; plus enim farina; a mutico red¬
di, & furfuris parum: fmnx vero miniis ab ari-
•ihto,&furfuris'plurirmim. Prxterea mutici fari-
nam candidiflimam elle , ac niueam , ariftati ni¬
griorem, ac fordidiorem. Candidum Triticum,
Latinorum Siliginem frugem elle , Veterum fcri-
ptorum teftimoniis confirmari poteft, qui Siligi-
nemTritici genus faciunt , &, vt Triticum no-
Arum candidum, candore aclcuitate cxcerisgc-
ncribus prxftare literis prodiderim r.

Duo Tritici genera celcbrauit Cornarius. Et
prius quidem ( quod Columella Robum) tum
(impliciter ttjcitjcft (Triticum) (tum wiritcrtfeci-
r^cit (Triticum hyemale) pofterius ( quod Co¬
lumella Trimeftre , T&iy.wieuov DioCc. Tnmenon
Plinius dicat, Aeftiuale) ©ommcituci^en vo¬
tat , ficut etiam reliqua frumenti genera mxta k-
minationis rationem , tVtntcr Hc 06mmcrcjc;=
rreybc ( Hyemalia , & Aeftiualia frumenta, ap¬
pellat. Poteft, inquic, Setanium ( Trimeftre )
Triticum hornum dici, quum vere Ictninatum, x-
ftate metatur : ColumelLa Robum probat , quo
Autore, nullum (ficutmulti credunt ) natura tri¬
meftre femen datur. Quod quidem Columella:
dictum reprehendit Plinius. Sed non videtur la¬
tis confideraflc id , quod Columella fubiungit,
Sed funt nihilominus quaedam aliis pociora , quae
fuftinent veris tepores &c. Tertium Tritici ge¬
nus ignotum & negle&um arbitratur , cb quod
Colunjella dixerit, Ipecies eius in paneprxeipue,
pondere defici. Etrepetierit cap.p.

Nec tus tanquam optabilis fallat Siligo-.

Tritico nihil cft fertilius : hoc ei natura tribuit,
quonnam co maxime alat hominem : vtpote cum
e medio , fi fit aptutn (olum, quale in Byzacio A-
frica: campo, centeni, quinquageni modii red¬
dantur. Mifit exeo loco Diuo Augufto Procura¬
tor cius cx vno grano (vix credibile di&u) qua¬
draginta paucis minita germina , extantque de ca
reepiftolx. Mifit & Neroni fimihter cccxL.ft1-
pulas ex vno gratto. Cum centefimo quidem &
Leoqtini Sicilia: campi fundunt , aliique, &c tota
Boctica & imprimis Aegyptus, FertiliUima Triti¬
ci genera ,ramofum , aut quod centigranuin vo¬
cant. Cxtertlm ,ob (ummam Tritici in Alia fer¬
tilitatem , Imperatores Romani, atteRanteVr-
fino , <}ui ei Prouincix pr.xfucrant , aut in ea res
gelTerant , Africam fignabant capite obuoluto
pelle elephanti capiti detra&a cum promufeide,
adie&a (pica & fundito aratro cum cultro. Sed
& ea foli fertilitas Siculos ad omhe delitiarum
genus fic effudit , vt omnibus voluptatum gene¬
ribus prxter modum addidti forent ac dilloluti.
Hinc Platoni Sicula: met.fx, vt & Italicx,&: Thef-
falx,launflimxac maxime opipara:, quemadmo¬
dum Sc Afianx. Macrob.7.Saturnal. Modum eUm
(eruat, qui fui potens eft , & in menfa Sicula , vel
Afiana. Brod.c.jj.lib^.

Gi'xcis77i/^cV vocatur, quafi , pro c

iW tiT carelpev/, fecundum Etymologicum. Hcbreis
Cbittah 3velcbintab,Colamellx Rubus , fi Trago
credimus. Atab. lienta , bcncha , bahtha. Germ.
«jcy^cn/ AlfatisjSorn. Angl.tvcer.

Tom. II.

403

ltal.Fourmento 8c Grano. HHp. Trigo , Gallis ge¬
nens vocabulum (peciei tr.buentibus, Froumem „
voce ex frumento Latino deflexa. Sed fulmen¬
tum apud Latinos Tritico latius patet. Hinc ple-
rique etiam far frumentum appellant. Huhg.di-
citur23u3a, Boh. pfjeuice: Significat verb Triti¬
cum generaliter omne Frumentum quod ex (picis
tritum, ac trituratione repurgatum cft : in quo fi-
gnificato , ait Dodonxus , Iurifcbnftlltus non-
nunquamhac voce vtitur , vt fl.de verb. obligat,
proprie tamen idem cum co eft , quod Gixcis
7n/^s eft,

Solo pluuio atque frigido femina conueniunt yocUSjt j
ad Tritici ficut & exterorum frumentorum frudli- pUS, fatlo
ficationem , quod aperta & rara fubftantia funt: cultura, &
foluta enim hxc funt. Verum ( vt ifimplidita a- ld genu»
gam inquit Theophr. de cauf.plarit. lib.5. ca p.ztf.) aJia'
SoluiU pingue Tritico accommodatius eft , lar¬
gius enim callofiulque alimentum cxpolcit.Tri-
cicum trimeftre folo tenui melius fit. Alimentum
enim (ubminiftrari modicum eo poteft , hoc eft
leuc Ieui. Africum & Dracontias appellatum, <Sc
Stuangias, & Selenufium , Ixtum ex'gunt agtum
Hxc enim vberius fuccos hauciunc. Argumento
calamus cft, quem craifum gerunt. Ad (ummam,
quodcunque huiufmodi fit, (olo ffngali apte com¬
mittitur. At fi aliquod genus tlimcis multis con¬
tegitur, ceu Thracium, hoc folohyberno con-
uenientius dabitur, frigus enim huic nihileflicert
poteft. Rarum, (olutumquc,ccuCanchrydias vo¬
titarum , agro pluluo (efendnm profe&b cft ,
quippe ciim alimenti copiam id quoque defide’»-
ret: quamobrerh &• culmo ti-jfio exurgit. Et iri
exteris verofemper ad alimentum rcfcrer.da ra¬
tio eft : nunquam tamen ratione aeris prxtcrmif
fa , etenim (olum apricum &c ad (ummam fere-
num , infirmioribus commodiuscft : contrarium
validigribus , lutofum (iccis & pavuo alimtnt©
contentis. Sic Triticum (olo pliiuio vberius
qu^m hordeum geritur , & omnino cbntra im¬
bres validius cft : fert idem etiam folo non ftet-
corato copiofius. Ratio , qubd (uo naturali colo¬
re plenius concoquere poilit, & fi num non x-
que requirar, quoniam in fe habeat quod ex li¬
mo acquireretur. Ad fmtimam, Triticlim robtt-
ftius cft , & maturius feritur , & locis ftigidis md-
gis committitur. Robur aliteili facere , caloris
plane interefi. naturalis. Quin & quod cunicis in-
uolutum pluribus fit , fit vt tiitiils maneat : qua¬
propter folurh , quod longo interuallo temporis
colitur. Triticum magis qu&m hordeum fert, Tri¬
ticum enim aliirientiinl eius foli validius magis
vincere poteft. Omnino [ vt fimplici ratione di¬
cam ] pubhex ac fummx drfferentix i lix fur t , a-
gri natura , feminum firmitas, infirmitiKvc, atqiie
acris habitus : qua de caiifi hxc cohfiderari vbi-
que necefiarium. Frigora fubfecuta omnibus in
locis vtilia funt ;ficcr.im fata plenius radicantur,
canchfificantiirque ita , vt inetinte vere haud-
quaquam modica magnitudine careant, (ed prx-
eipue in bonis. Auftrinum enim atque omnino
(erenum tempus celeriter edit , xruginemque
fortificat; Qux dense fuerint femindta , (picam
prius eflundiinx, qu^m qux rarenter , quod al¬
tera largius radicentur , & multiplicius deorfuiav
fcindantur, quia locus fuperfit , altera protmiis
furfum excurrant. Tritico atque reliquis , qux
fpica pufilla , infirmaque funt , anceps (atio da¬
tur. Sunt enim in fingulis generibus alia prxeo-
cia, alia ferotina. Quamobrcm alia properant, ti¬
lia differunt. Triticum enim quod hyeme feritur,
quia numerofaiadice fit , yirefque (tiasadferaj
L1 5

T ritrci in
jinguiu iu-
gertbut
OHJMUrn
j<rcnH*m.

\

404 HISTORIAE

dicandum primum intendat , multitudinem cui- 1
ini educit , eft enim multicalamum : trimcftrc j
contra paucis radicibus , paudfquc culmis confi- j
ftit,quade caufa furfum continuo nititur, atque |
celeriter confummatur: quod enim minus eft,'
perfici facilius poteft. Hinc etiam alterum large
frutificac, alterum parcetSc alterum facile, alterum
grauc eft;[ vt ante iam diximus] cum plus alimen¬
ti , & turbulentius trahat. Excurfus quoque ra¬
tione propere agitur, cum in condendis radicibus
haud multum teratur temporis, vt pote pau¬
cis. Qualitas quoque tempoiis plurimum fauet,
nam Sc radtcofiim illud, fi eo tempore obferatur,
velocius enafcecur, Sc in culmos fpargetur paucio¬
res, Sc fpicam paruam , atque paucis fertilem ge¬
ret : Sc trimeftre , fi mature feratur, frigus tolerare
non potent fu a: caufa imbecillitatis. Sed mirum,
atque diuerfum eueniet, ii quod tempore bre-
uiori conficitur , graue , f.iftigiosiimquc Iit; vt
Aenenfcs de eo referunt, cuius cura a:quino<ftio
delegata eft.

Catonis apud Plinium fententia eft, in agro fic-
co Jcnon herbofo, necvmbrofo Triticum feri.
Non transferendum eft ex frigi Jis locis femen in
calida , neque ex rnrcocibus in ferotina : idque
in contrarium prxreperc quidtm falsa diligentia.
Serere in iugera temperati fohiuftum eft Triyci
aut Siliginis modios Odinque. Farris aut Seminis
( quod frumen tigenusPhoiusita appellat ) dece.
Eli Sc alia di (Vinctio. In denfo,aut cretofo , aut v-
hginofo Colo, Trilici aut Siliginis modios fex : in
foluca terra r.uda, Sc ftcca , & I.rta , quatuor. Ma¬
cies ennr. foli maior, nift rarum culmum habeat,
fpicam minutam facit Scinanem. Pinguia arua ex
vna feminis radice fruticem numciofum fundunt,
densamque fegetem e raro femine emittunt. Er¬
go inter quatuor & lex modios pro natura foli, a-
Iii quinque non miniis feri, plur^fuc prarcipiunc :
item in confito , aut cliuofo , vtin macro. Huc
pertinet oraculum illud magnopere cuftodicndu,
fegetem ne defruges. Adiecit iis Accius in Praxi-
dico , vt fereretur , ctVn Luna edet in Ariete, Ge¬
minis , Leone,Libra, Aquario. Zoroaftrcs Sole
5cif . partes Scorpionis tranfgrefto , ctim’ e flet
in Tauro, Sequitur huc delata Sc maxime indi¬
gens cura de tempore fruges ferendi quiftio,ma-
gnaque ex parte ratione uderum conexa. Qn,am-
obrem fententias omnium, in primis ad in perei-
tientes, exponemus. Hefiodus, quiprintfeps om¬
nium de agricultura prarcepic, vnum tempus fc-
fendi trididic i Vergiliarum occafu. Scribebat c-
mm in Boeotia Helladis , vbi ita feri diximus. In¬
ter diligetuiflimos conuenir,vt in alitum quadru-
pediimque genitura , clle quofdam ad conceptu
impetus Sc terrar. Hos Grisei ita definiunt, cdm
Et calida Sc humida. Virgilius Triticum Sc far e
Vergiliarum occafu feriiubet: Quo fit.vt horum
fiderumaliorumquc exortus Sc occafus digerendi
fintin fuos dies. Sunt qui £•: ante Vergiliarum
occafum feri iubeant , duntaxac in arida ccrra , ca-
lidifque prouinciis. Cuftcdni enim femen corru-
pente humore , Sc h proximo imbre vno die eru¬
ere. Alii ftatim ab occafu Vergiliarum fequi im-
-es , a feptimo fere die. Aliqui in frigidis abi-
Q . 'oStio Autumni in calidis ferius,ne ante bye-
xarient. Inter omnes autem conuenit cir-
ca ferendum non efTe magno argumen-

hyberna femina, cdmante brumam
'untM.] feptimo die erumpant : fi
-r -r.j : xl. Sunt qui propercntj.itque
r ftpe dectocre,

>r . . 'ifrarhalihvgl vert potius fi* I

PLANTA RVM.

rtnduvt , quam male in Autumno. Atque vbi fueris
necelTe , inter Fauonium [ Spirare is incipit circa
7. aut 8. Februarii. Lugdunenfes vocant, Le uent
fueillet , quod arborum folia eliciat.] & vernum x-
quino&ium.Quidam omiffaccelelti cura, vtinu-
tili , temporibus definiunt. In Grxcia Sc A fu
frumenta omnia Vergiliarum occafu feruntur.
Quidam autem vtroque tempore in Itaiia.Exhis
quidam Sc tertio. Veris fcilicec: Varro qualiter
nouenis diebus fruges abfolui tradit, Scmenfc
nono meti. Frumenta cdm defloruere, crallcfcut,
maturanturque. In Aegypto feptimo a fatu raen-
fe frumenta metuntur.

Triticum erumpit die plurimum feptimo,ctaf- ^
fefeit autera, inquit Theophraft.maturaturque in¬
tra quadragefi mum , quum tardiflimc oSfauo
ab fatumenfe plurima parte metatur, Aegyptiis,
vt aiunt, feptimo. Varro quindecim diebusin va¬
ginis efTe dicit, quindecim florere , Sc quindecim 1
arefcerc. Triticum pergit Plinius , quo ferius I
metitur, copiofius inuenitur : quo celerius vero,
hoc fpcciofiusacrobuftius. Lex aptiflima,ante-
quam granum i.ndurefcac, Sc c um iam traxerit co¬
lore. Oraculum vero biduo celerius meile facere
potitis, quim bidub ferius. Siliginis Sc Tritici etia
ratio in area horrcoque. Far quia difficulter ex¬
cutitur , conuenit cutn palea fua condi : Sc ftipula
tantiim,Sc ariftis liberatur.

Sed de mutatione Tritici in formam alienige- ®r«.
nam, in Lolium, Sc vice verfa, Sc cx femine in A- ™
iienam , mirandum fanc eft. Aqua Tritico flo- .
renti obeft. Vermem maxime etiam fentit in ra¬
dice, ca nimirum humcfa&a. Euemt verb vt Tri¬
ticum bcftiolas ita gignat, quia dulcius eft : qua
de caufa palea quoque huius fuauior. Vermis ge¬
neratus in eo, vbi alimentum afTumpftt , quod in
culmo eft, fpicam aggreditur,Sc ycl totam erodit,
vel alteram partem.

AIrugo,quamuis frumentorum commune vitiu A'
fit , tamen magis infcftat Triticum , quod tunicis
integitur pluribus, Sc folium fpici gerit proxi¬
mius, vnde frugem fuam effundit : refidet enim
in eo humor pucrcfaStus, qui cruginem creat. Ad¬
de quod fpicam gerat ere&am , denfioremque.
hincenim humor miniis poteft defluere ; quade '
caufa fpicam aliquantulum inclinari melius eft.

Triticum perit cx nimio ftcrcore, fi non im- 0]
bres fecuti funt. Quocirca Solo pluuio, crebra Sc
largior ftcrcoratio commodior eft. Siciculofis at¬
que gracilibus modica prodeft. Hyeme ficcaSc FV
fuda , Vere pluuiofo Sc hurnido fcecundam fege- £t‘
temefle monfttat hoc carmen veteris Poetxa- at
pud Fcftum.

Uybernopulucre, Verno luto , grandia fana Ca¬
mille metes.

Expreflic Sc Virgilius hanc fententiam his ver-
fibus,

- hiberno lati (lima putuere farta ,

Larus ager, nullo tantum feMcefia cultu
l.iclar , cr ipfafuas mirantur Gargara mejfes.
Triticum non penitus cx/iccari patitur, quod ad Tf.
reddendam iarinam melius minus arefactum pu- ^
catur. Quade caufa :n accruos componi aflolet: (cr>
videtur enim in aceruo crafTefcere potius , quam
attenuari. Triticum pulueriilentum putrefeit ce- Tri
Ieritis :Sc quod in domiciliis opeic tcSforio leui- ^
gatis conditum : quoniam id caloris plusfentiar,
Puluis enim calidus eft,vt pote ficcus, vr illimen-
ttim calcis calorem fufeeptum vtique feruar.Nam
Sc cum vniuerfum, altiimque aceruatum eft , pu-^j#J r
tret : fi c enim plus caloris exoritur. Triticum
Tordeo tk leguminibus durat, quia calidius

eft

LIBER

clf, & cunicis pluribus tegitur. Triticum in Ipica
nondum mellum durare maxime pote It. Connc-
xae/t ratio , vt nobisautoreltPlinius , frumenti
feruandi. Horrea operofa tripedali crallicudine,
pariete lateritio , exxdificari mbenc aliqui. Prx-
terea fuperne impleri, nec"afilicus admittere, aut
fcnelfras habere vllas. Alii ab exortu tantum x-
lliuo,aut Scptentrione,eaque line calce conltrui,
quoniam (it frumento inimiciffima. Alibi concra
fulpcndunt granaria lignea columnis, & perflari
vndique malunt,atque eciam ifundo. Alu omni¬
no pendente tabulato extenuari granum arbi-
trancur:& fi regulis fubiaceat conferuefcere.Mul-
ti ventilari quoque vetant. Curculionem enim
non delcendere infra quacuor digitos , nec am¬
plius periclitari. Columella di Fauonium ven¬
tum conferre frumento prxeipie : quod miror e-
quidcmpficcillimum alioqui [ ficciffiino Vct.fic-
ciflimum locumquxrcmi Dal. ] Sunt qui rubeta
rana in limine horrei pede e longioribus fufpen-
h, inuehere iubcant. Nobis referre pljurimflm
tempefbiuttas condendi videbitur. Nam fi parum
toftum atque robuftum colledum fic , aut cali¬
dum conditum : inimica innafci neceile cft. Diu¬
turnitatis caulx plures. Aut m ipfius grani co¬
rio, cum eft numsrofius, aut lucci pinguedine,
qui pro humore mfticit tantum, aut amaritudrine.
In critico maxime crefamt animalia , quoniam
fpiflicate fua concalefcic,^ furfure crailb vehitur.
Qu;dam iplu.n Tricinum diuturnitatis gratia a-
fpergunt amarca, mili-.- modios quadrantal;. Alii
Chalcidica, aut Carica Creta , auc etiam Ab/in-
thio. Elt & Olynthi , ac Cerinthi Euboex terra,
qux corrumpi noufinac. Nec fere condicam Ipi-
ca Ixduntur. Vtili/Iim- tamen feruanturan fero-
bibus, quos liros voeanc, vt in Cappadocia, Sc in
Thraci* In Hilpania di Africa, ante omnia vt fic-
co l-*lo fiant curant : mox vt palea fubilernatur.
Prxcerea cum lpica fua conduntur [condantur
Dal.] ita frumenda, fi nullus fpiritus penetret, cer¬
tum eit nihil maleficum nalci. Varro autor eft,
fic conditum fricicum durare annis quinquagin
ta.

i- Horreum Iociifve Tritico dcfhnatus,aquafalfa
ante omnia conlpergitor , fcopifque optime ex-

” terfus liccator , fic enim Tritici conferu itioni ma
giseiit idoneus , Odobrirepofiru n Ianuario a
g itetur nouilunio. Idem fiat menfe Martio tei
tribus poftremis feptimanis. Aprili quoque, (cd
femel cantum in nou;luni0. Toto Maiointadum
relinquatur. Sequentibus vero menfibus reli¬
quis lingulis femel tantum , idque ficuc antea in
Nouilunio di Sole fcriicnte ventiletur. Quod fi
forte vermiculi di gurguliones gcner mtur,afper-
fo (ale,betulxqueTcoparum furculis ficcis impo-
fitis arcebis : fic frumentum ab horreorum ftipa-
toribus atque mconomis celebris Monafterii
Mallouienfis in Sunchouia frumenti feracifiima
in plureis annos conferuari fidet. Cum verfare-
murin Ducatu VVirtembergenfi in(pago tX>olff==
fcfiliicycri Nurtingenfis prxf.dturx hoc literis
mandatum inuenimus. Anno. 1^90. Maiirr.enfis
25.die,tamfxua, violentaque temppfcas coorta
elt cum horribili procella vencordmque turbine,

405

Vfdj.

& tremenda nubis fascundifl'

;mx ruptura , nim¬
borumque effufione , tan^aque grandine , vt cul¬
mos frumentaceos in 'ruis fere omnes grandine
comminuerit huniii|Ue ftrauent. Interea tamer.
clemenciffimus Oeus fua illa paterna bencdi&io-
nerurfum dexter-afiiiit, vt frumentacei culmi ab
ima vlqua radice , maiori quirn prius , cum ari-
Topia, nullaque interueniente fauonc, de
Twin. II,

XVIII

nouo progerr.iinaueriift , tantoque vbcrior fuc-
cdlit frugum prtfuentus, quanto maior calami-
tasagros prius actegerac, agros enim noualcs,
requietofve plane prxfe ferre videbantur. Hanc
igitur cempeftatem tanta meffis fubfequuta fuit,
vc polt nouenas feptiminas tam dirx grandini
iuccedentes , optimas fruges in horrea coegerint,
idque non illic folum , led aliis paflin in locis
pluribus illius tra«5tu$ aruis contigille certum eftl

Opcim* porro eTricici generibusad /ecundx
valetudinis vfum h ibentur , inquic Diofcorides,
qux recentia di perfe&e adulta colorem luteum
referunt : hxc fequuntur trimeftria , qux non¬
nullis Sitania nominantur. Itaque cruda illa in Nox*:
cibo fumpta teretes lumbricos gignunt : com¬
manducata vero dc impolita comniorfis ^rabiofb M r
cane auxiliantur. Confedus eorum fitnilagine „>s rabidi.
panis plenius alit , qudm cibarius : qui veto fit e Pams.
trimeftrium farina , leuius alimentum prxftat , fa-
cilcquc in membra digeritur. Farina eorum cu:n f arma.
Hyofcyami fucco cataplafmatis infiar imponitur Neruorum.
aduerfus neruorum fluxiones di inteftinorum flukl0nes-
inflationes : lentigines autem ex aceto mulio Ll it,iweI
tollit. Furfures in acri aceto decodi [vulg.exem- Tu*fur<s\
pLetniittinteFuSsi'] di calentes adhibiti lepras1 e- Lepra.
moucnt , funtque contra omnem incipientem
inflammationem vtile & accommodaium cata-
plafma. Codi vero cum Rutae decodo luxuriar-
tes turgentefvc mammas [ mapfa tch Vct. codex .

tcftc Lacuna habet^i-feJ';'^] compelcunt , di fur£enUJ‘
morfis a vipera, torminosifqucconueniunt. Fa¬
rinaceum fermentum, calficiendi extrahendique
vi prxditum, priuarim cailos in plantis ped* m
extenuae, di cum alia tubercula , tum e^iam fu- furunculi'.
runcuios ex lale maturat atque aperit. Porro e
Sita uo Tritico farina, contra venenatorum idus
ex a cto aut vino commode imponitur. In glu¬
tini vero modum decoda fi delingatur fangir- [{ ^ { ,
ncmrciicicntibus [ cu^-.-nnouvc V~et.ajuQ??A-<us ] o-
pitulatur. Contra tuflira&exalperacam arteriam Tufa.
cum Mentha & Butyro decoda efficax eft. Ipfius
autemTritici pollen fi ex aqua mulfa aut hydre- pollen ■

!xo decoquatur , omnem difeutit inflammatio- *

nem. Sed <Se panis tum crudus , tumetiam codus
ex aqua mulfa impolitus , inflammationem om-
iem demulcet : quippe qui plurimum emolliat di
miadantenus refrigerer, maxinn} veto fi herbis,
i Wtci !Ve quibufdam ad id accommodatis ailimi-
fceatur. vetus autem panis & aridus tum pei fe,
tum quibufdam admixtus, alui profluuia liftit. jJ,
Recens vero muriamaceratus di immolitus , ls- uchtn *.
chenas inuctcratos fanat. At gluten [ J\',

3cc. Hxc verba ad capitis vfque calcemnonle-
giitur in altero codice manufcripco.Goup.] quod
c Similagine aut polline [« ,v ulg ^ yjitQ- ]

conficitur ad glutinandos libros , fmguinem refi¬
cientibus prodell , .fi liquidius ac tepidum co-
chlear.s menfura forbendulti exhibeatur. Cxce-
rflrn , qux in molendo crallior fic ex Zea & Triti¬
co firina , ex qua puls fit , Crimnon [xel.wv1, ap- Cnmnon-
pellatur. Abunde autem nutrit & flC.le confi¬
citur. Qui vero exZea maxirr.e priiis tofta fit,
aluum magis adftringit.

Amylum autem. appellatum ab eo eft, qubd fi- Amyi(*rH.
nemolafiat. Optimum quod e tiimefiri paratur
Tritico , natione Cieticum aut Aegyptiacum .
Conficitur verb ex Tritico ciulmodi puro quin¬
quies oiie, ac fi fieri poteft, etiam node,aqua pef-
fufo : acqu£ vbi emollitum fuerit, lenlim aquam
citra agitatio nem effundi oportet , vt ne fimul
vtilior fuccus cxdudatfir. At vbi raolliflimum e-
uafille pofiftiterit , diffusa aqua pedibus calcari

SiUgiktt

gr*riA.

T rtttcrt.
.f-trtn/t ufus

'Tritici pA-

Ic*.

Jmj/vn.

Gen* durt

RhtumA.

pAronychi*
Cultus pe¬
dum

HISTORIA PLANTA RVM.

406

oppetet : deinde que infusi -alii teri. T andcm in-
:y tan Jfcs fui fures incerniculo tollendi : reliquum
ver 6 colo traiicicndam, moxquc vc cxcolatum
fiieiitjfcipcr tegulis nouis ardenti (limo fub Sole
ficcari denfnique oportet. Namque ft pauli/pcr
vdum manfetit,acclcit. Porro contra oculorum
fluxiones, caua vlccra, &pu/tiilas cfticax eft. San¬
guinis etiamnum rcicctioncs potu.cohibet,& cx-
alper itas fauces lenrt : lacti quoque & obfoniis
admi/cetur. Paratur & Amylum ex Zea macera¬
ta elotaquc ad vr.am aut alterum diem , &: mafix
'triticeam modum manibus f.iba£ta, tandemque
feruentiflimoin Sole, vci di&um cft,exiccata.Sed
liuiiifmoli Amylum ad v fu :n medicum ineptum
eifc: ad reliqua vero idoneum.

De Tritici, ein/que farina: ,iiemque panis & pa¬
lea atque Anyu [ iuxta veteris codicis quidem
Iettionem] vfupaflim hac Plinius lib.zz.cap-.15.
Sdiginis grana coinbulla & trica in vinoammi-
nco, oculis illita epiphoras fedantitritici vero fer¬
ro [ea induftria conficitur oleum e Tritico i me-
dicamertariis] combufta iis, qua: frigus vlferit,
prxfentanco funtremcd.o. Farina Tritici ex ace¬
to co&a netuorum contractionibus, cum tofaceo
vero [rofa vero Dalechamp.] & fico ficca myxil-
quedccoct sfurfuics colillis gargarizatione pro-
lunt. Sextus Pomponius Praetorii viri pater, Hi-
fpanu citerioris princeps, cum horreis filis venti¬
tandis prxfideret ,coitcptus dolore Podagra,
mcrlkin Triticum fefe fupergenua : leuatulque
liceatis pedibus nvrabil.m in modum, hocpc-
(tea remedio vfus elt. Vis tanta eft,vtcados ple¬
nos ficcet, ( Accruis Tr.tiridefoiros & fcpultos:
qua aftutia rulticos Triticum furari lolitos Gal.
knbitcap»i4.i.de Nat. fac.) Paleam quoque Tri¬
tici calidam imponi ramicum incommodis exper¬
ti iubent, quaque dccoChs fune aqua foueri.Zex,
ex qua alicam fieri diximus, eflicacior etiam hor¬
deacea videtur, trimeftrs mollior. Ex vino rubro
ad Scorpionum i&us tepida, & farguinem ex¬
creantibus : item arteria. Tufii cum caprino fc-
A10 aut butyro». Amylon hebetat oculos, &gulx
inutile, coTitta quam creditur. Item litti c aluum,
tp.phoras oculorum inhibet. & hulcera (arat: ite
puftulas-& fluxiones fanguinis. Genas duras e-
mollit. Datur cum Opio, his qui fanguinemre-
ieccnnt. Tn velicx verb dolore /emuheia Amyli
cu 'Ouo&paffit ibus otiis /ufferuefaCta , a bal-
reo. Panis [panis facilitates attigit Diofeor.ro.
i.cap.107.] h:cipfe,quo viuitur , innumeras pe e
continet medecm^s. Ex aqua £: oleo aut Tofa¬
ceo mollit colleCtione* : ex aqua mu Ifa duritias
valde mirgat. Datur & cx vino ad difcutt.er.da
qua prxftnrgi opus !ic , & fi magis etiamnum ,
ex accto,aducrfus acutas pituita fi i? ,oncs,quas
Grati rheumatifmos vocant, item ad perculla,lu-
xata. Ad omnia autem hac fermentatus ( non
quidem fermentatu u ( ;■ -.uirb/. '• 3 cvron dia
vult Plinius fcd wsnT^tr : i >. i • .; .-Jtiit) e fa¬
ri ru:*'.inime ca lirata, fi ira: 1 5: f ■ • . natum ad ca
remedia commendat) qni vocum- .iu:onyros,vti.
lior. lihnitUr & paronychna S cVl- 'edum in
aceto. Vetus aut nauticus panis A 1 • mus M-r
ctl. ad vfus diuturnitatem excoftun vocat bt:c-
cellatum.Brod.cap.n.4.i»6tt/77i£fl.'*#7Dy I.uar.us) tu-
fus atque iterum codus, liftitaluuiti. Vocis fiu
diofos [ aut QotiayM ,auteos qui claram vocem
tuftodirc volunt, ne afpera & rauca fiat : . ut
furiet/.* r , qui canoram, fiiauem , plenam , Ico •: j
vocem luis modulationibus adhibere maXine ni¬
tuntur £: lludent:] 3c contra diflil!atiojes,ficcum
clfc primo cibo , vtiMfimum c/h Sitanius

( hoc ctl e trimcftri ) i neu lia in facie \ aut
defquaimnata cum meile aptiflime curat. Candi¬
dus agris , aqua calida frigtdaue madefattusjlcui/-
fimum cbum [intritam panis vocat Cei fus lib.i ] 1

prabet Oculorum tumori ex vino imponitur. Sic^
Se puftul.s capitis auc adie&a arida myrto. Tre¬
mulis panem ex aqua clfe ieiunis ftatira a balneis
demo nftrar. Quin &grauitatem odorum in cu¬
biculis vllus emendat, & vini , in faccos additus.
Pillura vero non omnibus facilis : quippe & He-
trucia fpteam fatris tofbi pilente pilo pre-
ferrato, fiftula ferrata, & llellata intus denticulata, 1
vt mfi intenti pifint,concidanturgrana,ferroquc 1
frangan tur. Maior pars Italia ruido vtitur pifo ,
rotis etiam quas aqua verfec obiter, molat. De k
ipfa ratione piicdi [pinfendi ] Magonis propone- ■
tur /ementia. Triticum ante perfundi aqua mul- \
taiubet, pofteaeualli [ vel vtahi legunt euallari>
vallo fuo eiici , ac excludi , deglubi , gluma corti- f
cequc fuo /poliari] deinde Sole ficcatum pilo re- ■
peti.

Lib.i3.cap.7. explicat fentehtias Dio/coridisdc A
Amylo , his verbis : .Amylum fit ex omni Tritico
acSiligmc, fcd optimum e trime/tn. Intientior.;
eius Chio infui? debetur: A: hodie laudati/limum,
inde c ft appellatum ab co quod fine mola fiat.
Proximum c trimeltri quodam minime pondero-
fo tritico. Midefcit dulci aqua ligneis vafis , ita
vt integatur [ irtfingatur CH. ] quinquies in die i
mutata. Afelius fi 6c noclu , ita vt mifceatur pa¬
riter emollitum, prius quifn acefcat. L.inreoaut ;
fportis ficcatum tegula infunditur ilhrafermen-
to, atque ita in Soledenfatur. Polt Chium maxi¬
me laudatur Creticum, mox Aegyptium. Proba¬
tur autem leuitate ac lxuore, atque vt recens fit,
iam & Catoni di&um.

Palearum quibus plures Gentium pro fceno v-
tuntur eodem Plinio lib.18.cap.30. tefte , pc/Iima
ex Tritico prsterquam iumentis opere laboran¬
tibus, Culmum faxofis locis, cdm inaruit, baculo
frangunt fubflratu animalium. Si Palea defecit,^ c'
culmus teritur.Ratio hac, maturi iis dcfefhis,mi>-£*
r.a diurcfperfus, dehinc ficcatus in nunipu/os co-
uoluitur, acqweita pio farno bubus datur. Sur t
qui accendant in aruo Sc fbpulas magno Virgilii
pracorio:

[ Sxpt erunt Jltriles incendere profuit agros

* tl\\ lenem ihpuLcm crepitantibus vrere flammis .] i
Summa autem eius ratio, vt herbarum femen
exurant.

Galenus audior cft Triticum vt medicamer.-
tu:n foris impolitum primi elle ordinis excalfa¬
cientium , tamen ncc reficcare,(Plin. Sexti Pomp. j*
hifioria 1 liticum ficcareofterdit.) nechumccta- m,
lcmamfdK) po ire : habere vero etiam quiddam
ieutons, obllruentilque natura. Porro, quod tx 1
eo cohficitur Amylum, eo tum frigidius elle, tum
hccius. ' Quod vero ex pane fit cataplafma, vim An
habere magis digerentem , quam quod cx Triti- ,
co: nimirum cum & Salem &c fermentum panis
adiurdhi habeat , quippe cum fermentum
v:>.) habe, t atcr.-.herdi digererdique ea qtia ^
,r* alto i^fidert. Glutiro tandem , qued ex Simi¬
lagine <k poihne Tritici fi:, idem Galenus meatus
obducendi ac concoquendi vim attribuit, qui-
bii/ctn que partibtls impolitum fuerit. Allcon-
lidcr.11 diuo an Amylum ficcitis litTritico, &an c*t
nt r. potius Bumidiiis :quif:doquidem cortex &
fiufur ab eo /eparatum, quod videtur liccius fari¬
na. Praterea perpendendum an Amylo cx im-
ceratiorein aqua ron imprimatl1rl1i4.miditas.Ve-
j 1 Uii; Solis calore ca ;mprcifa& acquilitihumidi-

L I BEE.

us, forieque etiam naturalis rcfoluitur , & ea ra¬
tione /Iccius redditur. De quinque autem panis
ex Tritico generibus , Galenus puriflimum dicit
cffeSilignitena, id eft,filigneum. Ethoceftquod
etiam Plinius dicit , E Siligine lautiffimus panis,
piftrinarumquc opera laudatiilima. Deinde femi-
aalittn, id eft, iimilagineum , ex Similagine Triti -
ci farina. Et mox diitinguic vocabula, femidalim
quidem Graecam vocem eife alferens , Siliginem
verb non item. Nimirum hanc Grxcos A Latinis
accepi ire , ficut Semidalim a Gixcis acceptam
Latini in Similaginem conuerterunt. Maxime i-
gitur, inquit, nutrit Siligneus. Deinde Similagi¬
neus. Tertius eft medius, fyncomiftos Sc Auto-
pyrus appellatus, cui nihil furfurum decedit, fed
ex toto Tritico conflat. Quartus eft fordidus,ma-
gna ex parte e furfure conitaris. Etpoftremus o-
mnium furfuraceus totus.

Farina craflior ex zea Sc Tritico Germanis no¬
ta eftftnquitCornarius, «Sc ex ea pultem faciunt
niodocraffiorem , modo tenuiorem , vtforberi
poffit. V ndc Galenus dixit r^t-hti-nu $ m 'd£ ojjt-jC
» mvr©-. Vocant autem noftri dmcgmd,,
eo quod arenx fpcciem referat. Idem Galenus
eradam Triticea:, Sc ex Zea fari nae partem , Cri-
mnon ede dixit, demagis qu^m polentam nutri-
re,(ed aegrirts concoqui. Vndc videri poffit in
Diofcoride legendum ellc.non 'cL^n^Tov , quod
facile conficitur reddidi, fed cuy.Tj^ajiyivtaccipia-
mtis qua: non concoquitur. Sed gr iue hoc ma¬
lum edet, <Sc priuatiuaparticula non relpondet ei
qua: difficultatem fignificat.Itaque reda eft ’£&-
vocis ledtio : Sc Galeno Jltanarn-n&y v ox
Cdmparationc ad Polentam di&a eft. Apud H'p-
pocratem fxpe habetur, 7» ‘WkzIww uJb»? v. r,l-

mo\Sc aliquando limplicitcr 70 im nJKelwvmtiTa ,
vtccemor farinx craflx accipiendus videtur. A
veteriscodicis de Amylo le&ione Pliniana , vul¬
gata ficcuariat , Datur ctim 010 bis qui fanguinem
rciecerint : Sed Opium,vt quod concoquat , Sc
dolorem eximat, aptifts videtur legendum. Dein¬
de tribus ouis, mcnfiiira paffi fignificacur , quod
accipiendum eft, quantum trium ouorum eua-
cuatx teftx capiunt, vt hoc cum ouo Sc A nyli fe-
munciA feruefadtum , A balneo fumatur. Poceft
tamen fieri vt cyathis vox decurtate fciipta cy.
perierit, Sc ita pro vera le&ione , p >ffi .cy. cribusj
falfafuppofita fit, padis tribus. Amylum noftri 1
partim corrupta Graeca vocc Arnydum /ocant:
partim Rr&ffmcl & ©tcrcFc , quod infeemina-
ltim vfu peplis iadiidum , ea Sc inalbet , & fir¬
met.

<n Cur Triticum homini in cibo facilius fit, qiiarri
carteris animalibus quanquam validior bus, quo-
* rum ntulta eo fatiata intereunt , docet Theophr.

de cauf.plant.cap.io. lib. 4. qux huc tranferibere
/. riimis longum eft, «Scpriter inftituturh. De Tri-
<- ticiprxparatione ad conficiendum vinum, ite iriqj
Aquam vitx,confules alios. Nos in Alfaria fxpius
bibimus vinum, quod folent cum Tritico parare,
ac wctgcnnmii vocaiit: Muftum autem inietto
pauco tritico decoquunt aliquandiu , ind ■ rema¬
net vinum dulce Sc generofura ad mahiatictim
accedens , quod prarftaritius aiunt fecundo an-
no.

TRITICVM VVLGARE , GLVMAS TRI-
tVrando deponens.

TyTVlgate Triticum culmos habet proceros ,
V trium eubicorumiltiqresa ex radice capi/-

xvii i-

lata ortos, foliis gramineis donatos : fpkam veri
in fummo culmo palmarem ciraiter, muticam auc
breuifeiis ad¬
modum arifta-
xum rudim&n-
rs donatam, ac
etiam longis.,
in qua grana
flauefccntia ,
turgidula, ob¬
longa, fulcata,
fuperiore par¬
te hirfuta, tri -
phei gluma¬
rum , quas tri¬
bulorum ver¬
bere depomti
vallo claufa,i£a
vtgibbus dua¬
bus, (ulcus vni
muniatur.

I Confideran- F uchf.nfy
dum an Triti¬
ci alterum ge¬
nus, Sctanium
Fuchfio dnftum , ii primo Robo fc. [ ita vulgare
vocat] non diffirac, nili fpica multis ariftis val¬
lata , & in duos verfus difpofita. Ego , vt ante
monui, obferuaui Montbelgardi m agris vulgare
Ttiticum fpica mutica 8c ariftis vallatum : fi intel-
ligitidcm Triticum cum ZfmelForri Hier. Tragi,
plurimum fallitur. Hoc enim eft ex genere Zc£
vernx.

Triticum Brunfelf. in 4. Gefn.hort.8r de coli. cvnnnvi-
Cord.rnhift.Dod. [qui Triticum dicit /picam vt-
plurimum muticam habere , interdum tamen ari¬
ftis cindlam] &Tab.fiue RoBus, GoIum.& Dod.

Gall. Tritici primum genus Trago, Fuchf.& Lon.

Triticum fpi-ca mutica FIift.Lugd.& Ger. Triti¬
cum ariftis carens Cxfi Triticum i.liue liybcr-
tumi ariftis carens C.Bauh.pin. cui videtur Siligo
Veterum i quam Plinius Tritici delicias vocauit.

Sihgo fpica mutica Lob.Obf pag. 14. Icon.plant.

Prouenit in omnibus fere habitati acculti Or- Locu?;
bisregionibos y a quibus Sc complura eius no-
tantur genera , cognomina ab ipfis natalibus for-
tita , qux colore, magnitudine , /pede & pro¬
prietate inter fe differunt : teftis Theophraftiis.

Lxtum autem pingueque folilm Triticum poftu*-

lat, idque magis apricum Sc ficcum , quam ri¬
guum. In ficco enim , vt Columella refert, me¬
lius coalefcit : in humido vero acyliginofo dege-
nerat , Sc poft tertiam fationem in Siliginem, hoc
eft, liiuus «Sc candidius Triticum conuerti turique
tamen Sc rurfus in Robum , id eft , prxftantius
Triticum biennio tranfic, fi m conueniens folum
tranllata, grauiflima eius grana ferantur : amhor
Plinius. Seritur frequentius Autumno : inter¬
dum Vere, Autumno fatum per hyemem in her¬
ba eft, Sc pluribus culmis attollitur, Sc fiequen-
cioribus radicibus firmatur. Aiftiiiis menfibus v-
trumque ad maturitatem perucriit, Dodonxo re¬
ferente.

Fuchfio pa/Iim prouenit Triticum primi & fe¬
cundi generis : floret Iunio menfe : in Iulio au¬
tem metitur.

TRITICVM CVM MVLTIPLICI SPICA

GLVMAS FACILjf DEPONENS.

RAdtcem fibrofam , culmum geniculatum, fo- FRfciiptlc1
liaquc emi yulg^is vfus Xnsico habet

HI STORIAE

/ (/ Wft.

im ni

\ms 'ni /!

munia ad fpicx
facillimam di-
fcrimen, quo in

hocprxterqua-

tuor illos ver-
fus ariftatos ,
qui in fumma
fpica folitarii ,
circa medium
complures vn-
dique (ibi adiu-
gunt ,multipli-
cique congc-
fiionein ventre
•crefcunt : gra¬
num etiam
multo candi¬
dius & delica¬
tius. H. Lugd.
p. }7<5. Tritici
xufi genus, Lu-
gdiincnfibus

ruftici s Ble qui /mfteappellatum, ob ipica (c. eius
in alias filiam , pluiclque minores adnatas vcluti
ramos fpargentem : tnuber enim in ramos d:uidi
Lugdunenies Colon: dicunt. Tr.ticum ramofum,
Ccntigranum vocatum Tuticum fcrdliflimum
Plinio.

Synonyma Cafp. Bauhin.pin. Triticum 4-fiue (pica mul¬
tiplici : Triticum ramofum Plinii , fpica ramofa
Carfalp. Tritici j.fpecicSj&Gran dei grafpo» i*e*
frumentum raceitiofum Anguillarx : Triticum
multiplici (pica Lob.Ic.p.a6.& Genu. Ble qui tru-
cbeH. Lugd. Triticum typhymuro multiplici fpi¬
ca Tabern. Triticum racemoium Porta: : (picis
modo paucioribus modo pluribus, ita vt Matt.2.4.
fpicas vident.

Confiderandum quantum differat ab hoc
Triticum Cafp.Bauhin. pin. tertium , (iuc rufum
hexaftychon,Tritici rufi genus aliud H. Lugd. An
color facit differentiam noftro coloris albi (limi.
Tritici pulchrum genus hoc, (pica multiplici

Ble qui
truche.

C. Bauh.

quod primum Heidelbergx vidi, mihi datum ab-

i CUSPUSj 11 o c I

inligniPharmacopcco Sprengero nomine Siligi¬
nis, fatum fceliciter prouenit Montbclgardi in
Horto Ill.E.C.cui valde infeftx (uncaues.

TR1TICVM RVTVM, GRANO MAXIMO,
Far fiue Adoreum Veterum putatum.

. j impRjtici rufh prxter Ariftatum & Muticum H.
e cnp 10 ^ Lugdunenli multa alia (unt genera, pro di-
uerfa locorum natura, (ituque. Haud procul Lug¬
duno in pagis monti alto, liue Aureo propinquis,
Tritici gcnrrs colitur , quod incola: vocant Ble ru~
ue , tkgros ble. Spicam fert muticam, granum ma¬
ximum , (cd ad conficiendum panem minus vtije.
Ex eo decorticato puls fit cum la&e, in abto ru (li¬
cis gratiflima : quamobrem illud ad eas delicias
non fegniter cohint. Sunt qui Fat,fiue Adoreum
Veterum c(Te putant , ex cuius pulte Romanos
diu vicfcitaffc Plinius literis arte prodidit.

Cafp.Bauhin. pin.T1iticunii.l1ue ruium grano
maximo.

plantarvm;

fi rigidum Triticum,qubd rigidiffima firmiffima-
que (pica fit, fex ordinibus difitnfta, cilm in aliis
quatuor tantum reperiantur.

Tritici rufi genus hoc aliud H. Lugdunenfis
(ineicon.p.?7^.vocatinpin. C.Bauh. Triticum 5.
fiue rufunvhexaftichon.

TRITI CVM DICTVM FAR CLVSINVM
Dalechampio.

FArClufinumDalechampio,adueehimex Ita- Det
lia , Scinagro pingui fatum creuit ad hominis
altitudinem , vel etiam procerius : caule (ex geni¬
culis diftindto : foliis totidem: radiculis quinque
vel fex , fibrofis : fpica palmum longa , prxlongis
ariftis horrida, folliculis amplis, denfis , multipli¬
cibus, granum ambientibus longum , exile , pro-
funduislacunatuin,aridum, quod vix exculpitur,
ac euoluitur.

Sed <Sc F^ypro omni Frumenti genere a Vete-
ribus vfurpatumfuit. HtncFar triticeum proTru
tico,& Far hordeaceum pro Hordeo*, & Far ado- nen
reum ,pro Farre apud Columellam fcb.g.cap. 5 .le¬
gitur. Videtur & PIiniushb.i8.cap.7.Far,pro Far-
ris farina, (iuc puice, fi ite grano decorticato ,acce-
piife, vbiPopulu Romanum farre tantum e Fru¬
mento trecentis annis vfum fuilfe,£ Verrio tradi¬
dit. Porro decorticati Farris grani crafiior furina,
cx qua pukesfiuntjGrxcisxel/^oydicitur. Lat.Si-
>mU , Gall. Froumcnte'c ,^quibufdam Italico nomi* Scfr
ne vfurpato 5^»;ott/f,quafi Simila. Diofcorides ta-
menexZea quoque, ficuti ex Tritico crimnon
fieri teftacur,atque etiam ex Olyra.

SSBCK-OS

TRITICVM CINERICEVM MAXIMIS
ariftis donacum, triturando glumas deponens.

TRITICVM RVFVM HEXASTYCHON.

Defc*ipy° a Liud Tritici rufi genus , Galli vo-

jT^cant, F roument u fix quurres. Quidam,vt cir-
capagumEricuminAlIobrogibusjB// r/jwfGqua-

SPeciofum vi- Dei
fendxque
magnitudinis
eft calamis pro¬
ceris , genicula¬
tis, foliofis : ari-
fia maxima, fer£
fefquipalmari,
duobus gianoru
ordinibus com-
pa&a , glumis
hirfutis , cincri-
ceis ( vnde no¬
men) in longif.
Emas afperri-
mafque an fias
definentibus ,
quibus tribuli
verbere in arca
facile excutiun¬
tur (emina.

Trago Triti- Syac
cum tertium fiue arifias longiores Sc aiperiores
proferens : Triticum panicularum : Germanis
t&cinen folbcnnliis Triticum Italicum, h.e.SPefe
fcbertvcir^cn : Tritici genus Typha forte cogno¬
minandum : Triticum , quod apri fyluefires raro
degufiant.

FuchfiTriticitertiumgcnm. Hocin hift.non
vndiquaque notum ait, geniculaque habere qua¬
terna , alias prxcedenti [i.c. fecundo trimefiri,fi-
ue Setanio, de quo fub Tritico vulgari. ] per o

ninia propemodum fimile clfe : in Alfatia & a

Tubingenfi gigni.

Dodoffi

LIBE

DotJon. Gill.infcnbitT/pium cerealem, Gall.

Metella Bc !g . x< o o tl tfcfre terree. Figuram aurem ha-
etfoiteex Frago : an bonam Judicent alii. In
rugiim Hift.& Lac. in Fol. fub Tritici cyphini ci¬
tu o pingit , ac ait : Repentur frumenti quoddam
genus jgrano & culmis Triticum referens , quod
culmos quidem habet breuiores ac tenuiores, fpi-
■ Cam vero aridis longis Sc duris Hordei iimilitudi-
; ^emunitam, granum autem durum , denfum, co¬
lore fuliktm, T ritico minus, quodque ficii£ e glu-
f Imisfuis exteritur.

Nafci tur in quibufdam Hi /pania:, ac Infularum
! Fortunatarum agris:Phalaridis en im /emini,quod
illinc iduehitur , permixtum reperitur : vnde col-
! ledfcum atque 'in hortis fatum, ca , qua deferi-
i ptum eft, forma prodiit. Su /picari quis polfet, fe¬
men hoc Typham elfe , cuius Theophraftus Sc
! Galenus meminerunt. Sed cum Typha: granum,

; multiplici folliculo inclufum, difficulter deglu-
! batur, huius autem facile , Typha proprie eflc
’ non poteft -.licet tamen ex Typha natum, &de-
| generatum eflc poffit, nam quod ad reliquas no¬
tas attinet, ei hmilhmum efl. Inter ea enim quae
Tritico ac Zea: fimilia , leui/Iimum eft , tenui ac
i fimplici culmo aflurgit , vt deTyphaTheophra-
flus /cribit. Semen eius paruum quoque eft, Sc
exile , denfu.n item & coactum , atque colore
quim Triticum magi&ruffb,vt Galenus dc Typha
feriptum prodidit Lim&fpica ariftas habetlon-
gas ac du,ras, quales Typha: elfe ex Veterum pie-
ri/que locis manife/tumeft. Qu.t omnia tam ma¬
gnam huius frugis «sum Typha fimilitudinem o-
fiendunt , vt pl me 'mn aliud, quam ex Typha
Triticum,ac Typlunum quoddam Triticum elfe
videatur. Nam Sc Typha, authore Thcophrafto
in Triticum tranfit, fi pifta ac purgata , feratur
I Rationi autem confentaneum videtur Triticum

I ex Typha natum fimilitudinis plurimum cum ea
retinere, non fecus ac Triticum ex Zea genitum,
quod culmo /picaque Zeam refert. Huic non ad-
n modum diflimile videtur , quod Hieron. Tragus
tP«lf4)iva^crt; hoc eft, Triticum Italicum aut
Roma u n cognominat : nam & huius /picaan-
ftas habet longas & a/peras , eft tamen culmis .
fpicis , atque granis maius, fpicas etenim habet
pleniores, rotundiorefque quam Triticum , fe¬
men vero pulcherrimum atque Tritico fimile,vti
Tragus refert. Seritur frequentius in Alfatia, ra¬
ri u s i n aliis Germani x reg i o n i h u s ,i d q u e lo cis p o -
tiflimum montofis, prrefertim vbi apri fruges de-
pafcuntur, nam ab hoc vno fereabftinent, qubd
durioribus eius ariftis offendantur.

Quandoquidem autem Dodonrcus , cuius ver¬
ba hadtenus rccitauimus fuam priorem corrigit
fententiam , nec authenticum tradit diferimen in¬
ter Typham cerealem, typhinumque Triticum,
ideo vtriu/que deferiptionem hoc capite compre¬
hendimus , ficuti Sc Lobelii Obfp.14. & lcon.pl.
16. Tuticum ariftis circumuallatum, quia tantum
proponit figuram Dodonari Latini : necdum fe-
paramus cum Cafp.Bauh.in Phyt. a Tritico tertio
Twgi, donec demonftret harum plantarum dif-
11 ferentiam. Sed ipfemet in poftremis [pin.fcil. ]
j vnara eandemque eflc concludit. Triticum 9. fi-
I ueTyphinum fimplici folliculo , inquit , eft Trijti-
ci tertium genus Trago , Fufch.& Lon. Triticum
I ivlatthiolc , Lac.Caft.&t H. I.ugd.p.^yy. Typha ce-
lealis Dodon.Gall. Typha Dodona/i , & Typha
FuchfiijHift.Lugd.p.^jji.. Triticum ariftis circum¬
lui uallatum Lobel. Sc Ger. Triticum arift-is munitum
vt- Caftalpino. Casterum plura ob/cu.re dixilTe hoc
in loco videtur nobis C.Bauhinu^, Imprimis au-

t XVI II ios,

tem Triticum M«tth. Lac. Caft. & Hift. Lugdu-
nenfisp. 377. exhibitum, ad vulgare referendum
ducimus, ideoque ab hoc leparandurn. Deita
cura mirari lubic, quod Triticum ariftis circum¬
uallatum Lobelii,[ quod hic Triticum typhinura
Dodonxi e (Te perhibet] ad Triticum (uum 9. iam
memoratum referat,itemquc rutfus ad decimum,
quod typhinura fimplici folliculo Hdpan.cu co¬
gnominat^ Triticum typhinum Dod. & HilL
Lugduncnfis jquaeDodomi figuram cum hifto-
ria habet, noftro iudicio ad hoc caput pertinen¬
tem. In co pricterea hallucinari videtur , quod Trteut
Tragum Frumenti genus , (pici ctcrulea H.Lugd fnmmi.
p.377. a Tritico fuo nonodiuerfum dicat, Sc Triti
cum 4,. faciat , fiue Triticum ariftis longioribus
(piet cxrulca. Triticum Loca vocatum alterum
Lob.Icon. Triticum nigrum peregrinum :.Ta-
bern. Triticum huidumGerardi. CtEterdm, Tra¬
gus frumenti genus fpica «culea H.Lugdunen-
hs.inSebufianis, vulgo Bugey ( Allobrogum Sa-
baudianorum genselt , nunc Oeno ac Rhodano
numinibus claufa , olimlongitls patens) T agus
gus Irequent.fiimus eft : incola: Eruatis prifei no¬
minis veftlgfts BIS Turgitet vocant. In montofis
aridis, & ventofisloci, nafeitur , &abfquenoxa
nebulas, pruinas, gelicidia, aliafque coeli iniurias
in montofis locis frequentes tolcrac, ventlfquea-
gitatus firmifltme granum retinet. Spicacftm ma¬
turuit , ariftis deniis horret, dccccrtileo colore ni-
ie7, contra quam in aliis frugum generibus , qua¬
rum fpica: Haucfcunt. Haud multuin alimenti
pnrbet. Eft apud varias Gentes multiplex varie¬
tas frugum, quarum numerum, nominumque
ancipitem fignificacionemperlequi difficillimum
foret. Ethaic H. Lugduncnfis, de Trago Frumen-

to, cuius figura pro Tritico cineritio melitis pia-

cet quiin vel icon TyphiDodonati , vel effigies
Fyphi Fuchfii, pq5)i. fruftra repeti tai.Repreheru
d‘t autem Hift. Lugd. cap.de Typha Dodonamm
his verbis : Tcf„,Lat. etiam Typhe & Typha dici,
cur , k Rucliio , Typha cerealis cognominatur :
quoniam planca aiia inter arundines locis humi-
dis prouenit, qua*Tipha nsminacur. Thcophra-
ftusinter eaqucE Tacico Sc Hcyrdeo fi milia fant
mimerac Tipham , fubiungicquc efle omnium le-
uiuimam, fimplici culmo afllirgerc , /olo tenui
contentam. Mnefitheus Tiphas tertio loco poft
Triticum & Hordeum numerat , item Sc Dio-
cles. Sed Mnefitheus Olyram & Tipham ean¬
dem rem elfe putat , quem ob id reprehendit Ga¬
lenus lib.i.Alim. vbi cius de Tiphims panibus Sc
Tipha, oratio /cripta habetur. Tipha autem Ga¬
leni quamnam noltrarum frugum fpeciem refe¬
rat , ignorant plerique dodti Herbarii. Dodoncus
Tipham appellar eam frugem quam Gallis Mereil
vocari putat. Germanis Sc Koo^

| d;creri»c , id eft , Triticum Italicum, aut Ro¬
manum. Fuchfius eam pro tertio Tritici genere D0(nApfoi
depinxit. Sed fallitur Dodon. Neque enim Gal¬
lorum Meteil , non vbique noti , feti peregrini
Tritici fpecies eft , fed partim ex Tritico , partim
ex Secali mifcellanea feges , quam Lugdunenfes
vocant de la MeJcla.CAamo, geniculis , fpica ari¬
ftis vallata Olyram Typha refert , nifi quod fpi¬
cas habet longiores & afperiores,rotundioiefque
A: in vnura magis coardfeas. Semen folliculo vni-
co includitur , grano Tritici fimile. Fruges hrec
cortice & aceribus purgata Zea: modo in Triti¬
cum redi t, quod & de Tipha Plinius fcripfit. Ha-
iftenus Hift. Lugd. qua: Ttitici cinericii quatuor i-
magines proponit.

Quid tandem C.Bauh. per Triticum S.fiue Ty- Tr/>.

HISTORIAE PLANTARVMi

Ir.Ku -.m(- phy num mulciplici folliculo, Typham inter fru-
"?l'“ f°Ut" mentacea Theoprafti.Thjrpham Galeni,Typhen

inio. Plinii intelligat, & an huc referri poflic, aliis di-

mdicandum relinquimus.

TR1TICVM SPEClOSVM GRANO
longo.

Defcriptio Q’ Pecioliffimum Tritici hoc genus, ha&enus
no bis nondum oMeruatum ex horto Stuchar-
dino accepimus, quod fatum in horto Montbel-
gardenfi in fpicam exiit fpica Tritici vulgati lon¬
ge maiorem, fex autfeptem vnciarum ariflis do¬
drantalibus, pedalibus plus minus. Gluma: vn-
ciales fere, granum oblongum dc vnciar triente &
quam vulgati duplo fere longius continet, e glu¬
mis facile feparabiles ,in quo cum vulgato & ci-
nerco conuenit.

Tnfiafm De hoc, ni fallat inferiptionis vicinitas , apud
i™- H.Lugdunenfem hic feribuntur. Circa Matifco-
' nem in humidiflimis Sebufianocum tca&ibus de¬
terrimum & flrigofifTimu Tritici genus prouenit,
grano longo ,e*ili, fubatro, multis glumis vefli-

Longgran to. Ruflici vocanr Longgran, id ell , longum gra¬
num, fameque vel egtihte comptilli panem ex
eo conficiunt. Alii fufbus & galliniscdendum
obiiciunc. Ad Brizam Thraciam fruges hic vide¬
tur accedere.

Cafp.Bauhinpin. Triticum <;.fiue femine ob¬
longo, cui congener dicit Frumentum Scourgcun
Rucllii.

TR1TICVM SYLVESTRE, AGRIO-
flari Cretenlibus.

LoiU’* A Grio flari qu°d Triticum fylucllre fighificat,
_/"\aucore Hcn. Bello. frequentiflimd in Creta

Defcriptio inuenirUr, negligittirquc. Herba efl Tritico fi-
milis, folia dc caules tritici ferens, fpicafque ali¬
quantulum afperas, nigriores, & ariftas brcuiorcs,
eiusgrana minora funt Tritico fatiuo , dc altera
parte obtufa, ita vt fecalis grana potiris quim
Tntid imulentur. Hic femina r.ulla alia caufa
tibi mitto, nift vt ftbi compcttum fit, non in fola
Sicilia Triticum rtriri fylucflre, quemadmodum
Poeci tradiderunt : dc quod non abfque ratione
Crecenfes Triticum primo $ Cerere in Cretam- I
uentum fuifTe fibi perfuafcnnt , quemadmodum '
Diodorus Siculus in fui Bibliothecz l.tf.fcfiptum
rehquit.

Kllufit ru- FclicifUme & abundanter Cltifio nata erat h$c
planta, fed ante quim caules proferre inciperet,
abeo cui repurgandi horti curam dederat , pro
inutili herba cuulfa & abiedla fuit , licet ferie qua¬
dam & ad normam , quemadmodum fata erat,
nata.

ZEA IN GENERE, EX VETERI BVS
dc Ncotoricis*

fe£la, minus qukn ex Tritico nutriunt.

Eli rerb Spelta Diofcoridis quidem dicocccs,(I l
Dodonio non refragandum , qui Theophrafto fl
Sc Galeno Zea. Hic autem Zeam vniuerfa fua fa- j
cultate,in medio quodammodo Tritici & Hordei
elTe,inIib.fimpl.mcd. feribit. Quare ex illis co-
gnofei polii? mdicauitCotnarius magis alere pa-
jies ex Zea fadlos , quim hordeaceos : dc minus
quam triticeos , dc infuper llomacho commodam
elTe. Nam in Gncis nonvocem iW/*ey , h. e. ori
gratam , legendum elle pricipit, fed i. e.

llomacho commodam : Et hanc elfc Galeni l.i. de :
aliment. lc&ionem ait.

Porro, antiquiflimi ac prifei Latinorum, tefle :
Dodonio, Zeam fiueSpeltam, Far nuncupaucrc,!;
vt locupletiflimus ceflis cft Dionyfius Halicar- •
n aliius. Nominabant [inquit] prifei Romani i
facias nuptias , vocabulo fuo pappuxi* , quia con- ■
iuges vclccrentur eodem Farrc , quod nos Grxci :
djtajt dicimus: idem affirmat Alclepiades apud Ga-
lenum,j<^ lib.ci.ita feribens : o j&kkoj

^leur , id e fl Farris , quod £teur appellant. Appe »
latur vero Far illud Latinis quoque Ador, Adortu j
dc femen Adoreum, aci Poflerioribus propter fru- r
gis priflantiam, pecuLiari nomine Semen. Hoc i
populum Romanum tancrim , e frumento 300. 1
annis vfum, Verrius tradit. Genera huius Co¬
lumella quatuorferibit : Far Clujinutn candoris *
nitidi: Far quod vocatur Y cuniculum rutilum, at- ,
que alterum candidum , fed vtrumque maions f
ponderis , quam Clufinum : Semen trimcflre, '
quod dicitur Halicajlrum , idque pondere & bo- '
nitate pricipuum. Ex his cum Halicaflro con- .
uenire Spelta pollet, fi trimcftris cllet,ac Vere fe-
reretur, verum crim Autumno feratur , Vennicu-
Io albo magis fimilis efie videtur. Nam veluti
Venni6ulum,fic&fpelta,ponderepriflat acca- ■
dida efl.Et hic Dodonitis.

Citer rim qui Zeavtuntur (Plinii verba funt 1,'
iS.cap.8.] non habent far. Eft autem hic Itali*,
in Campania maxime , fem^nque appellatur.
Hoc habet nomen res pridara , vt mox docebi-
munpropter quam Homerus dixit:

non vt aliqui arbitrantur , quoniam vitam dona¬
ret. Amylum quoque ex ea fit, priore cra/Iius. Ite
cap.io. apud Gncos efie Zeam fcnbic, tradique
eam/crim fit degener, redire ad Frumentum , fi
pifla feratur, nec protinus, fed tertio anno. C?.p.

11. Zeam iri Africa degenerare refert. Air & alibi
Zexgrnnum pulchrius cflc, quim Tritici. LibrtT
21.cap.25.Zc1 medicinas profequitur, dc quibus
alibi didlum.

Apud Galenum Mnefitheuspantm ex Zea ne-’
minem affatim comelTe citta fanitatisdifpcndium L
pofle tradit. Quod fi quis, ait, fi pani non af-/4
fueuerit , etiamfi minimrim fumpferit,xgrotabir. jj
Eli enim grauis, &conco(flu difficilis. Quiverb M
regionem incolunt vehementer frigidam eo fe- m.
mine coguntur nutriri , ipsiimque lerere , quod
frigoribus pcrflrenue refiflat. HiecZcidequa
cx Diofcoride Plinio diximus ,conuenirc non

C a p. II.

Ze* duplex r >^Eam Dio fcor. duplicem facit. Alteram enim
T)toJc. ^jfiraplicem : alteram Dicoccon [J>W-

yxv] appellat: quod in duobus putaminibus liue
folliculis grana bina coniun&a [coniundlum fe-
- . , . - nien, Corn. ] ferat. Hordeo autem potentius nu-
' crK ’ uc *^cni ^fadit, dc ori grata (£u^u®-,Corn4ta-
me \ 'djrlujtxw >h.e.flomacho commodam,cx Ga¬
leno legendum allerit)efl : fed panificia ex ca c6-

poflunt, neque Zci Thcophrafli, qui eandem
quam Diofcorides Zoaminccllexille videtur : fic
enim fcnbit. Inter ca qui Tritico hordeoque
funt fimilia,vt Zea , 01yra,Typha, Aucna, dc Ae-
gylops. Zea cfl firmiflima , copiofiffimcquefru-
dlificat, multiplicem altamquc radicem effundit,
calamo multiplici crafsoque atTurgens. Frudlus
autem efl leuiflimus , Sc cuneis animalibus ad¬
modum iucundus. Deinde fubiungtt. Sunt au¬
tem hicdno,ZeafciIicet j^cTypha Tritico fi-
millima* Herodotusverw, alius Ze* meminiffc

Tideturj

LIBER XVIII-

videtur, cdm fcribit : Tiifcic® hordeoque plerique
vinitant. Apud A^yptios autem his in viduvti
Jfimtmnn dedecus putatur. Vtuntur autemOly-
ris,quas alii Zeias cum z nominant.

Zeam Germanis notam efte , & quidem fimpli-
cem , uavUoy.oor , tiiiefel appellari , cftWwverd
/peltam vocari , tcftatur Cornarius. Z :gitur,
\m- % Grxcorum, Latinorum Zea,quibufdam an-

• ■ notante C.Bauhino,idem cum Olyra eft : led ho-

* rum fententiam haud dum probandam cenfe-
'* *■ mus,: ficuti neque Tragi qui FarClufinumColu-
. mella: credidit. Lobelio in Aduerf. videtur Typha.

cerealis. Aft ab aliis melius Frumenti peculians
fpecies, qux Latinorum femen eft, ftatuitur. Se- -
men autem Latini a fubftantia frugis appellarunt.
Eius hodie differentia: plures habentur. Zeam ,
ia Speltam vulgo vocari feribit Dodonxus : Germa¬
nis ©pcltj , nonnullis vero Cmdrcl, & (Fmcficl-
fom, Belg. 0pcltc. GzU.Efpeautre : Italorum
plerifque PbM/ioru.Hetrufcis Biada. Infubribus
Alga, quali Alica.Hebrxis,K«»f7/vt.

DE CHONDRO ETHALICASIVE

ALICA.

Cap. III.

CHondrus & ex faditiarum rerum nu¬
mero funt , tefte Cornario & Dodonxo. Fit
autem vtraque ex Zea , Se Chondrus quidem cx .
Zea DicoccojDiofcoride authore. Theophraftus i
Sc ex Hordeo fylueftri bonum fieri Chondrum
tradit.

Galenus Chondrum ex Tritici genere efte ait,
quod nihil aliud lonat , quam cx Triticeo genere
ipfum confici , non quodTritici aut alterius fru¬
menti aliquod genus iit , veluti nonnulli perpe¬
ram fibi perfuaferunt. Non enim frumenti ali¬
quod genus , fed res plane , vti diximus , fadi-

Galeni & aliorum Grxcoriim Medicorum in-
on terpretes^W^ , Latine Halicam liue Alicam in¬
terpretantur, Chondrum omnino idem cum Ha¬
lica elfe putantes, qua in re, non parum a veri¬
tate rece lierunt. Chondrus liquidem & Halica
differunt, veluti abunde vnus pro multis, Paulus
u Aigineta non vnooftanditloco : aut videlicet de
vtrifquefeorfim agens, &fuas cuique vires ac fa-
do cultatcs tribuens,vtlib.i.cap.7S.aut vnam alterius

• loco fubftituens, veluti cap.19.39.Sc tfi.lib.3. Dif¬
ferunt autem haecinterfe, non quidem toto ge¬
nere , fed quodammodo , veluti genus & fpecies,
aut potius vt vnius generis dux fpecies. Non Ha¬
lica fiue Alica, Latinis ac Plinio generalius eft no¬
men, Grxcorum curn^oVef^tum ipfis pecu¬
liariter nominatam, fub fe continens. Eft enim
Vna Halica ex Zea, qux femen appellatur , pro¬
pria quidem ac genuina , qux a Plinio hb.22. res
Romana elfe fertur , Magni Pompeii tempore
nondum in vfu. Hxc a Paulo Aegineta Grxce
et dicitur , »Pfo praeparationis modo

differt ,non enim gypfo & arena veluti hic re¬
purgatur , fed creta candorem perfeftionemque
(uam affequitur. Eft vero & altera Halica,ex Zea
in Africa degenerante , cognomento adulterina,
j Grxcorum Chondro fimillima; gypfo fiquidem
j & arena, veluti Chondrus perficitur : licet tamen
t Halica quidem ex degenerante , Chondrus vero
I ex Dicocco Zea, fiat. Nam praeparandi ratio apud
Vtrafque nationes confundis , eandem efte rem
prorfus oftendit , quemadmodum & eft difiimilis
Tom. II;

'411

res ditierfas. Non enim tam fpecies frumentis
qu^m preparandi conficicndique ritus ac modus
confiiderandus. Frumenti enim aliqua diuerfitas,
fpeciem rei faditix non videtur mutare, modb ia
prxparandi ratione nihil varietur. Siquidem ex
Zea & Hordeo Far: ex Zea & Hordeo fylueftri
Chondrus : ex Hordeo Se Tritico ptifana confici
pofTunt.

Qua autem ratione Chondrus conficiatur ac
prxparetur, in libris de Agricultura , fiue ‘ffiyta- praparatU
iwmavy Conftantino Imp.dicatis aCaflio Dio: y-
fio Vticenfi , docetur his verbis Zea tunditur &
in feruentem aquam inficitur , ac premitur, dein-
de gypfum album tufum cribratum , Sc arenx al-
bimmx ac fubtilifiimx ad gypfum pars quatta TempuaJ
paulatim admifeetur, donec Zea probe repur¬
getur. Prxparetur autem in canicularibusdiebus:
na acefcat.Poftquam vero rurfus totus perpurga¬
tus fuerit, per cribrum denfius excutiatur.

Optimus eft Chondrus, qui primfim excufttis Delecturi
eft -. fecundum locum habet, qui fuccedit-.deterior
autem tertius eft.

Halicarum veVb 'praeparationem Plinius lib.iS. ^*£j£**
cap. n. tradit. Halica fit , inquit, ex Zea , quam fe¬
men appellauimus -.tunditur granum cius in pila
lignea , nam lapidis duritia conteritur. Nobilius,
vt notum tft, pilo vinitorum poenali opera , pri¬
mori ineft pyxis ferrea, excultis ind_- tunicis, ite¬
rum fifdem armamentis nildata conceditur me¬
dulla, ita fiunt Halicx tria genera, mi mniuai , ac
fecundariumjgrandiflimum vero aphxrema[*?al-
Wtxa] appellantrnondiim habent candorem fuum,
quo prxcellunt , iam tamen Alexandrina: prxfc-
runtur. Pofte^ mirum diitu , admifeetur crct-aj
qux tranfit in corpus , coloremque tenerita¬
tem adfert.

Deinde paulo infra : Halica adulterina fit rna- AI

xime quidem ex Zea , qux in Africa degenerat. duUerMa s
Pinfunt cum arena, &fic quoque difficulter con¬
terunt vtriculos , fitqlie dimidii modii menfura,
pofteaque gypfi quarta pars infpergitur , atque
vtcohxfit farinario cribro fubccrnlint. Qux in eo
remanfit, exceptitia appellatur,&grandiftimaeft:
rurfus qux tranfi t, ardiore cernitur , & fecunda-
ria vocatur : item cribraria , qiix. fimili modo in
tertio remanfit , cribro angnftiffimo , & arenas
tantum tranfmittente. Alia ratio vbique adulte¬
randi. Ex Tritico candidiflima atque gran di ffima
eligunt grana, &femicodain ollis , poftea arefa¬
ciunt Sole ad initium , rurfufque leniter alperfa
molis frangunt. Ex Zea pulchrius qu&mex Triti¬
co fit granum, quamuisid Alicx vitium fit , can¬
dorem autem ei pro creta , ladtis incodi mixtura ai, cares
confert. Cxterumdeipfius vtilitatelib.22.cap.25.
ita ait. Alica res Romana eft, &: non pridem ex¬
cogitata , alioqui non ptifanx potilis laudes fer fi
pfilfentGrxci. Nondum arbitror Pompei Magni Alica
xtatein vfufuifte , & ideo vix quicquam de ea
feriptumab Afclepiadis fchola. Efte quidem exi-
mi e vtilem nemo dubitat, fiue eluta detur ex aqua
mulfa, fiue in forbitionesdecoda,fiue in pultem.

Et paulo poli. Ptifanx qux ex hordeo fit , laudes v-
no volumine condidit Hippocrates, qux nunc o-
mnes in Alicam tranfeunt. Nec di Tonant ab his
qux Galen.i.de aliment. prodit. Ex genere Tritici
inquit, eft Alica , qux multum alit , & vifeofurri
fuccum habet, fiue in aquafola coda, accipitur ex
vino mulfo , aut vino dulci ,aut etiam adftringen-
te : proprium eft enim vnumquodque vfus tem¬
pus: fiue cum oleo & fale condita. Inficitur etiam
aliquando acetum ad ipfam , & dicunt Medici ita
|prxparatam,chondroptifanx fadam efte conditu-

" Mm

A Umerum
optimum.
Tempera-
tnenciim.

etlie* Ety¬
mon-

Chondri
Spires ex
Z)ioJ( eruit,
/iltc* .

t4tb.tr*

1W&

*i' HISTORIAE PLANTARVM.

sam. Qujd am vero ex Alica: Ptifanx [ !

«*W]xgrum nutritum elfe dicunt. Aliqui vero Ve¬
terum ,vclut Diocles & Philotimus, ptilanam tri¬
ticeam ( rn/elrir/J ita pri paratam Alicam
-[Chondrum hoc modo apparatum] appellant.Et
vno quidem horum modorum ,eo videlicet qui
prior eft , Halicam etiam coqui ac edi apudRo-
man-folitam Martialis in xeniis hoc dift. oftedit.

Nos Halicam , nuilfum poterit tibi mittere diuesy

St tibi voluerit mittere diucs , eme.

At idem Galen.S.fimp.phar. Alica, tnquit ,eftc-
tiam alimentum optimum3qnemadmodum etiam
Triticum, fed non eft huius loci de alimento di-
ftinguere.Vcrumvt medicamentum meatus ob¬
ducendi vim habet. In temperamento verb ii-
milis eft Tritico, plus vifeofi quimillud habens,
quo etiam magis quim illud alit. Et eft vclut ma¬
teria quxdam idonea ad fufcipiendum acetum,
& aquam marinam ,& muriam, & aliahuiufmo-
di qua: vehementer liceant. Quapropter quidam
ex his qua: multdm ficcant, ipfam elle putaueriit.
Eft autem ex his qua: magis concoquere poliunt,
quemadmodum &Triticum,qux minime liceant.
Verum ob liccancium pharmacorum mixturam,
idquodexipfiscompolicum eft ficeandi vi pra:-
ditum, multos medicos fallit, vt ad iplam Alicam
referant liccandi caulam,omilIis his qux lunt ara-
mixta. Et battenuj quidem Caffii,Plinu & Galeni
verba, cx quibus manifeftum eft, Halicam a Cho-
dro differre , & Chondrum cum fecunda Plinii
Halica conuenirc , vtramque item rem fadhtiam
effe, & non peculiaria frumentorum genera, Do-
donxo atccftante. Sed cx iis quoque clarum fit,
monente Cornario, etiam ex Tritico Alicam fie¬
ri: & tum res eiufmodi fadtiuas , nomina inter fe
commutare, tum pro iplis naturalibus nomina fa¬
cticiorum vfurpaci & viciflim.

Videtur porro Alica Latinis ab aleftdo appel¬
lata elle,ficut Grtecis#>:c'/</»(9- ob excellentiam , id
eft, granum dicitur. Vtuntur tamen etiam Grxd

medici iuniores Latina voce otx/' , pro Alica. Et
aliquando ybifpii 0: A//c©-'Coniundtim dicunt.

Carccrum authore Diofconde, poten¬

tius quam Oryfca & alit & aluum cohibet, led fto-
macho longe vtilior. Decoctus maceto illituf-
que, lepras collic , & vngues /cabros pellitae in¬
cipientibus aigilopiis medetur. Eius decodtum
dyfentericisdolorc vexatis infufum idoneum eft.
Chondrus, uti Paulus litui, tradit, egregie nutrit,
&g!utinofosparichumores : verum puls ex eo
confe&a nocet, quoniam quamprimum crallefces
incoCta permanet. Probatur magis lpfius

cx integro Chondro bene dc<fc<5to , expreffus
Ptifanx fimilis : etx/^in exteris Chondro quidem
refpondet, led aluum magis adftringit.

DE ATHERA,ET ko'aaa SIVE GLVTINE.

C A P. IV.

A Thera lorbitio eft, inquit Diofcorides , «am?

TtoK-Atm 'oyt?/, i.e.veluti pulticula liquida in-
fatibus conueniens: comoda etiam ad cataplal-
mata. Fit autem ex Zea tenuiffime molita. A-
pud Belgas vero non ex Zea tantum , fedex qua-
uis etiam priore farina coquitur: vcluti. Secalis.
Hordei, frequentiflirr.c autem Tritici , cum tenui
ceruifia ve) alio liquore permixta, Plinius etiam
ex Olyra facit. Elt autem edulium,quod citbco-
coquitur ,facileque nutrit, infantibus idcirco &
Ienibusconueniens:intcriora tamen «ilccra non¬

nihil obftruens. Datur capite dolantibus, ex te-
nuiflnua Secalis, vel Hordei farina: dolorem e-
nim lopit,& fomn um clementer conciliat.

Atheracraffius & folidius eft gluten, Gricis
xoMs*, ex Similagine & farina Tritici, quochart*
glutinantur. Quod propter eam,quam habet ob-
ftruendi vim, fanguinis excreationibus prodeft.

In vtriufque medio , fiue puls, eft foli-
dior quidem ac fpiflior Athera : liquidior vero
Glutine, A: minus Glutine, plus autem qu^m A-
thera vifccra obftruens. Atherx,aut potius pultis
genus eft , edulium,quod Galenus ex mulcaTri-
tici farina latti permixta fieri feribit, quo hac arta¬
te Belgium , ‘ac vmuerfa inferior Germania fre-
quentiflime vtitur. Cibus boni fucci & multi ali¬
menti, fcd cos qui ipfo affidu8 vtuntur offendes.
Nam in hepate obftru6lioncsparit,& calculos in
renibus gignit autorc Galeno.

ZEA SIVE SPELTA.

CVlmo foliif- j
qne Triticeis
refpondet , fpica
palmaris aut fef-
quipalmans, ali¬
quando mutica ,
interdum anftis
circumuallata, 16-
gioribus breuio-
ribulve , gemino
granorum verfu ,
vel ita difpofitis
granis, vt alterna-
twn vnius prine»,
pio medium alte¬
rius refpondcat,
glumis pertinaci,
ter hxrentibus ,
nec tribuli i&u
femen relinquen¬
tibus, quo nomi¬
ne a Tritico vul¬
gari diftinguas licet, alioqui glumis & tunicis ex¬
uta grana vix internofeas.

Dodon.gall.Zeam hanc pingit fine ariftis. H.S;
Lugdunenfiscontrap.385. Zeam duplicem exhi¬
bet, modo non. Cafp.Bauhm.pin.Zea z. fiuedi-
coccos vel maior: £c~a J)xokk@-' Diofcor. Zea
Thcophraft. & Galeno. Zea, Btunf. Cordo in
Diofcor.Lon.Ger. Spelta prima Trago.defcr. Se¬
cunda, Eid.ico. Zea dicoccos, Matth.Gefn.apud
Cordum. Zea altera Mattb.Lac.Caft. Zcxprimu .
genus Fuchf.Turn. Zea, Romanis veteribus fe¬
men, nunc Spelta Dod.gall. Zea vulgo Spelta,
Far antiquiff. Ador pofterioribus , & Semen A-
doreum.Dod.Typha Ang. Far primum Cxf.Zea
maior leu dicoccos Lugd. pag. 385. Zea ador,
Tab.

An Lob.in Ic.plant.p.2.7. Robus , fiue Triti¬
cum Infulanis Gallo-Belgis Loca vocatum. Ibi c
fiquidem nulla alia figura pro Zea. Scio fratrem
Cafp.:Bauhinum a Zea diuerlam ftatuere ,&m
pin.Triticumy. facere , cognominarequc Triti¬
cum anftis longioribus fpica alba, Triticum cy-
phinumGer. quartum Tabern.

In multis Italix, Gallix & Germania: locis pro-
uemt. Nalcitur qualicunque folo , etiam humi- tC£
diore, quoniam folliculum,vt ait Columella,quo
continecur,firmum ac d«rabilem, aduerfus lon¬
gioris

LIB E R XV11I-

gioris temporis humorem , habet. Lxto tamen
pinguique folo melius proficit. Seritur vt Triti¬
cum, Septembri vel Odobri menfe: Iuftio floret,
Iulio autem maturitatem confequitur , demeti-
turque.

ZEA VERNA,

TRiticum quod vulgus VVirtembergicum
3»tmcr vocat firmos, habet calamos, tres cu¬
bitos altos, quatuor, quinque aut fex geniculis
donatos : folia
plufquam fe-
munciam lata:
/pica vero
duorum eft
verfuum , libi
mutubxquali-
terrefp onden-
tium, anftata,
in fingulis au¬
tem verfibus
ordines duo
feminum ma-
iu/culorum ,
qux gluma: in-
uoluunt vali
dx , aliits albi¬
cantes , alias
quafi ferrugi¬
ne infedx vel
rub«ntes,binx
quidem vndi-
que , extima

verb, externa tantum parte.

C.Bauh.phyt. Triticum i. xttiuum fiue relyv-
vor Diofconds, Tritici genus alterum Tragi,
Triticum trimeftre Cordi , Olyra Dodonxi gall.
Item Triticum j. fiue amyleum, Spelta fecunda
Tragi. ErrurfusZ.az. fiuedicoccos Diofcortdis,
Spelta i. quoad deferiptionem : 2. quoad iconem
Tragi. Ego Dodonirum fe corrigentem fequor,
r.ec Diolcoridis Triticum exiftuno : nec hoc Cor¬
dus trimeftre vocare videtur. lam nec Amyleum
Triticum, a Tritico altero Tragi feparandum:
quin nec Spelta fecunda Tragi eaaem eft eum A-
mylco Tritico, quod eadem cum Zea altera. Eid.
pin. Zea tertia, fiue amylea, vel zeopyrnm Amy¬
leum: an Far hahcaftrum trimeftre cognomina-
tum,Col. Triticum fecundum Trag.Fuchf.Lon.O-
!yra,Dod.gallXugd. Triticum trimeftre Cord. A-
myl.xum frumentum & Far halicaftrum, Dodon.
Frumentum vel Triticum Amylxum , Tab. Triti¬
cum amylxum,Ger.

Si Fuch fius per Tritici fecundum genus, Sita-
niumfcil.dequocap.de Tritico , hanc Vernam
zeam intelligit, male, meo iudicio,eamhauddif-
ferre ait £t Tritico , nifi ^uod /picam multis ari-
ftis vallatam, &c.obtineat.

Dodon. gall. O lyram Plinii e Ile ftatuit, negat-
que Siliginem. Latinus zcx generibus accedere
haud perperam dixit Amyleum Germanis didum
frumentum, ZfmelForn, xftiuum, fiue trimeftre
gemis. AdditTragum & Fuehfium trimeftre Tri¬
ticum eire exiftimaffe : fcd cum granum habeat
glumis conditum, ex Tritici generibus efte non
poife : inter Farra autem citius reponendum
fore , intei quaz Halicaftrum forte fit futurum ,
qubd,tefte Columella, vere feratur.

Io. Marhardus Med, Halx Suetiorum vocabat

inlnd.fuarum plant.mihi miftarttm , Typbam, Fru¬
menti genus, Zlmmcr.

An Lob.Ic.plant.p.27. Triticum, Loca vocatum
alterum, & Triticum lucidum Gallo-BelgarumJ
Non me latet quidem aliam elfc opinionem Fra¬
tris, eumque feparare ^ Tritico altero Tragi-, ac
facere Triticum 4.. in pin. fiue Tragum frumenti
genus fpica coerulea Hift.Lugdunenfis , quod ad
Triticum cinericeum retulimus.

Anno 1596. menfe Augufto obferuaui inter i_ocus st
vrbem Rotemburgum & Nideravv fontem aci- Tempus
dum Tritici genus hoc, quod mihi denominarunt
tt?clfd>c Forn, an bene, nondum mihi conftat. In-
ueni eodem menfe etiam inter 2sird)en vrbem &

Bol -.ferunt verno tempore , circa feftum Diui
Georgii, tarde metunt, fcilicet primum Septem¬
bri.

ZEA MONOCOCCOS , BRI-

ZA I^VIBVSdAM.

p'

Vltnisfur- D£faiPt!<»
git gracili¬
bus & fefqui-
aibi talibus, Ix-
to folo maiori¬
bus , foliis an-
guftis : fpica
fummo culmo
fedet ftrigofa ,
fed pulchra ,
trium quatuor-
ve vnciarum
longitudine, fc-
munciam lata,
comprelTa, du¬
plici contexta
verfu granoru,
quos gluma:
fimplices arde
detegunt, in a-
rift.is afperas
delinentes Ra¬
dix ftbrofa: Icon no ftra plane difplicet : iamfcuU
ptam emimus.

Dod.Gall.m/cribit Brizam, vocans eam Germ. Styz.4
BIicfen/Q.petcrsFom / Frumentum S anili Pe- Dod. Gall:
tri , Ijprn, Monococcon •. fiifpicatur autem
Gallice, Illi locuUr 011 F r tument Iscar , id eft , Fru-
mentum loJularc Ruellio dici , Farrifque fpeciem frumlntu
elle, non vero zcx, vt quidam pueannr. Lat.de Ure.

Frum. &infol. fub titulo Frumenti monococci Ear, non
huius figuram exhibet [hanc & Lobel. habet in
Ob/.pag.’°.Ic.plant.p.j!i. Brizx , Monococci re-
centiorum & Dodonxi inferiptione. ] ac addit
«TmeFcl > ac J0inFclFont a quibufdam etiam ap¬
pellari . Sufpicaturque Frumentum ru¬
brum fiue Joculare Ruellii , Frouwent rouge, &

Froument Iqcjv elle zeam moj-ococcon. At hic
apertiflime f.illi Dodor xum docet D ale cham- StdtUpfca
pius in hunc modum: Ble locar Gallis , Triticum
eft , quafi Loculate fic didirh , quod mul¬
tis tunicis tanqnam loculis inuoluatur. Id barbati
Frumentigenus Farris fpeciem Ruellius efte vult
In concauis,inquit, tradibus Galli ferunt : &qui
facile fentimit rubiginem : nam,vt credunt , nec
pruinas, necxruginem extimefeit. In perflatis
& excellis quamuis bene conualefcat , lationem
tamen ibi damnant. Farris fpeciem elle negat
Dodonxus in ftirpium Hiftoria , quod Farris fpi-
cas muticas efte putet. In frumenti Hiftoria fimi-
litudincm quandam fortafte habere ait , cum Far-
Mm x

Mi HISTORIAE PLANTA RVM.

re vermiculo rutilo. Idem Zea: genus etfe negat
in Hiftoria ftirpium. At in Frumentorum Hifto-
ria fcribit non temere Scriptores noftri temporis
ad Zeam referre , neque perpera a^A»V,id eft,fim-
plicem Zeam D:ofcorid;$ exiftimare. Ruellius
Brisam quoque non longe diffidere credit ab ea
fruge qua: Gallis Secale vocatur , ex quo panis fit
ater quidem, (ed recens non infuauis, ab caque
Biz,i panis in vulgus noftrum manaffe putatur
extrita licera : enim panem nigrum voca¬

mus.

Synonyma Cafp.Bauhin.phyt- & pin.Zea i.Briza dicta, vel
Monococcos ger manica :2«et*TA;;, quod fimph-
cis grani fit , Diofc. Spelta prima, Trag. ico. feciida
Eid. deferipe. Zea Ang.Zea fimplex, Matth. Lac.
Cord.in Diofcor. Zea: alterum genus, Fuchfi Fru¬
mentum loculare, Ruell. Siligo, & Zea: alterum
genus,Tur.Briza,Dod.gal.Adu.Lugd. Monococ¬
cos Lob.Ger. Monoccon, frumentum barbatum.
Far vcniculum rubrum, Coi. Zea Mnefithciforte,
Dod.Spclta vulgo, Cxf.Zex fpccies prima , Caft.
Zea monococcos , Tab. minor & monococcos
Lugd.Si,vt frater ante fcripfit,Triticu amyleu eft
fipdta fecunda Tragi,quomodo erit Zea fimplex,
fiuea^A»; Diofcoridis-Trago enim Amylcum Tri¬
ticum , eft fpelc.i fecunda , dux funtplantx di-
uerfx.

Locus & Nafcftur afperis & montofis plerifq-, Germani?
Tempus ^oc*s’ Autumno cum reliquis frugibus feritur, fe¬
rius tamen ac fubinde Septembri demum mcnfe
maturefeit.

Ex Monococco panisconfe<ftus,ater eft&ho-
minibus ingracus.

OLYRA AC TYPHA.

Cap. V.

/"xlyram Zex genus facit Diofcorides , fed ali-
quanto miniis quam illam nutrire, &c:: ipfa
panes.craflioremque farinam , eodem modo fie¬
ri refert.

Ames Plinius An neam Galliarum propriam , & Ita-
G.tllorum lix copiofam elfe dicit. Et rurfus , Ex Arinca
rl,*‘ dulciffimuspanis, ipfa fpiffior quam Far, & maior
fpica , eadem & pondero fior. Raro modius gra¬
ni non ns.libras implet. Extcriturir. Grxcia dif-
ficulter : ob id iumentis dari ab Homero ditfta.
dem cum H.ccenim eft quam vocat Olyram* Anncam ita-
olyr*rl,n. que eandem cum Olyra Plinius facit. Ncc repe-
Error qua- ritur apud ipfum id quod quidam feribunt, Olyra
fundam. Cnecis, Latinis Plinio autore:Siligo. Qiiarc ifti
Olyram cum Veterum Sligine confundunr.Quc
autem fuerit Siligo ,& quod ea hodie ignota fit,
concludit Cornar.Hodie tamen Siliginem putari,
&c appellari eam qux Olyra eft fatetur , (ed nullo
Veterum autove. Olyram itaque elle affirmat ea,
qua: vulgo hodie Siligo appellatur , quam Ger¬
mani Kocfcn vocant , &quibufila locis forn per
excellentiam , hoc quidem nexus argumento,
quod ex hac magna ex parte per omnem Germa¬
niam vulgares panes fiant , vt & cx typha,quam
deteriorem aliquanto, Olyrx fpeciem ftatuic.Scd
qua: fit in his differentia , ex Galeni verbis , qua?
inferius adfcribcrdi , cognofcendum.

De Olyra ac Typha ex Theophrafti & Galeni
prxeipue fententia,huncfere in modum dirteruit
Dodonxus. Olyram ac Typham Mnefitheus ide
Mnefthn frurnentum, vtroque nomine appellatum exifti-
iftmorc- mauit, fed eius opinionem Galenus reprobat,
frtbdtd. Diocli ac Theophrafto accedens : qui Olyram a
Typha diftinguunt. Theophraftus Olyram ac

T ypham inter ea qui mature feruntur , ac Tritico
fimilia fune , enumerat: & Olyram quidem ait.
Zea ac Buomo molliorem ac infirmiorem , Ty¬
pham vero omnium leuiffimam : nam fimplici
culmo alfiirgit, & folo tenui contenta eft : nec,
vti Zea, pingue la?tiimque defiderat. Vtramquc
prxterea fcnbit multiplici folliculo includi ac
Typham vti Zeam in Triticum mutari folere, fi
pifta feratur ,'idquc non protinus , fed tertio an- 7
no. Plinius Olyram Latinis Arincam dici affir- ,
mat. Recentiores Typham , cognominant cerea- e
lem , ad differentiam nempe alterius Typhx,qu? :
in paludibus enafeitur , de qua fuo loco. Typha i
femen, Galenus ait , corticem extrinfecus veluti i
Olyra ac Hordeum habet. Quod vero ad colo¬
rem naturalem attinet, in Hordeis quidem ac 1
Olyris eft albus , in Triticis verb fubflauus : Ty-
phx autem vel Triticis funt flauiores. QuinSc 1
harum corpus coactum eft, ac denfum, quod for- 1
taffis ad feminis paruitatem nonnihil adfert mo- ,
menti. Eft enim id Tritico longe exilius, quan- 1
quam nondefint, qui ipfum quoque in Tritici 1 ;
numero ponant. -velintqueid femen elfe, cuius ^1
Homerfis meminit, cum Hedorem equos fuos
alloquentem facit his verbis;

Tu.1v p '&&7*£C?ej f liXtqzav&.TTjyv i$i jmy :

Hoc eft, Triticum enim vo bis primum prxdulce 1
ferebam. Aiunt enim Typham paruum Triticum
elfe, eamque equos fine noA mandere, verum
autem Triticum non abfquc noxa. Nec abfurde 1
certe Typham quis exile Ti iticum vocauerit,cum 1
ei, & colore, & denfitate , lk caliditate fit abfi- J
milis. Vtrumque autem femen ( inquit Galenus, „
qui Mnefitheum miratur, qaod quomodo Olyr?
a Typhis differant, ignoret. ) Olyra, videlicet ac
Typha in Afia eft frequens, & potiffimiim in re¬
gione, quxeft fupra Pergamum ,adeb vt ruftici 1
ipfi panibus ex iis fadis femper vtantur , propte-
rea quod Triticum omne in oppida comportent.
Olyrini fane, fi modo ex bona Olyra fiant , poft
Triticeos faltem funt prxftaniiiffimi, fecundi aute
ab his funt Typhin. Quod fi. Olyrini exvitiofo
femine funt fadi,Typhini non erunt eis inferio¬
res. Calidi vero panes ex Iaudatiffima Typhafa-
di Olyrinis longe funt prxftantiores : afferuati T
vero deteriore? fcipfiseuadunt. Cum enim maf- 7
fa eorum fit tenax aedudilis ,denfatur maiorem
in modum \ 8c maxime cum negligcnter parati *
fuerint ,adcb vt qui panem huiufcemodi,poft v-
numauf duos dies, ac multo magis fequcnccs ali¬
quot, comederit, putaturus fit Tutum ventriculo i
fuo inefle. At calidus adhuc cilm eft, ab ipfisetia
vrbanis expetitur, ipsiimq.te cum cafeo quodam 1
mandunc,qucm vernaculo nomine cfyyi.h.ax-nvu» !
appellant. Pcrrb hunc quoque tenerum effe o-
portct,& ipfum panem calorem clibani adhuc re-
ti nere. Qui certe hunc in modum eft paratus, non :
rufticis nodo, fed vrbanis quoque hominibus in 1
deliciis habntur. Qui vero trium , quatuorue die¬
rum eft vel ipfis ruicicis manditur infuauius: prx-
terca concodueft difficihor,ac tardius per alnum
fubducitur, qux calido minime accidunt: qui ta-
mctli ab Hordeaceo, quod ad deiedione attinet,
multum relinquitur : non tamen in eo adeo, vt
Miliaceus,cft vituperandus. Quin etiam corpus
admodum , dum calidus eft, nutrit, vt pene Tri¬
ticeo fyncomifto par fit. Congeritur autem in
panes Typhx femen repurgatum, omnique vfui
accommodatur: nam & ex aqua manditur , haud
alitet ac vocatum a rufticis am-neuav , hepfemate,
quod alii 57^««/ nominant, inicifto: nonnunquarr»
etiara cum fale cfitatur.

Ceterum

V/. Cxterilm Olyram mediam inter Tritici & Hor-
y dei naturam po/Fidcrc , authorem habemus Gale-
ntt. num S.fimpl.med.tam vt nutrimentuiyi , quam yt
medicamentum.

G deni porrb differentiam inter Oiyram & Ty-
pham etiam Germanos obferuailc , ideoque eos,
optima: cx Olyra panes (DcfjocnrocFen appeliaile,
prodidit Cornarius.

Et de Olyra, atque ei /imi 1 i xypha hactenus:
nunc eius fadicia lequuntur , qua: apud Veteres
in vlu c(Ie /olebant , & funt inter alia, Far & Tra¬
gus.

LIBER XV11I

griurqueconcoquitur. Vfus tenipore,vt Archige¬
nes tradit, Ghondri modo coquitur, & k /anis in.
cibo fumitur. Pro argns vero varie apparatur, Sc
epithematis quoque adnn/cetur. Ex Hordeo aua
tem vel AuenaFarleuius eft, minufque alimenti
adfert. Eft & Far apud Accium cognomento Clu-
/mum,non naturale aliquod Far,veriim puls qua¬
dam Farracea , de qua Martialis Epigrammaton
hb '*

Imbue plebeias Glufinis pultibus i/llas,
Vt fatur m vacuistdulaa mujia bibas.

DE FARRE FACTlTIO EX VETERIBVS
C a p. VI.

DE Farre fa&itio di&uri , Dodonxi hiftoriam
ad vnguem obferuabimus. Far, inquit, ali^s
j naturale frumentum , quod Grxcis , vti oftcndt-
mfls, appellatur, alias res fa&itia artifi

que& non natura: opus :de illo /uperioribtis ca-
pitibus, de fabhcio vti o modo.

■i~ Fuide autem iftudapud Veteres illos Roma-
nos, quos pulte Farracea, non pane , longo tem¬
pore vixilTc Plinius /ciibit, ex F.ure frumento Fa¬
ctum , nomen ipfum & Fugi & rei facticia: coin-
mune, indicat. Quod inde tianflaturneft, adeu-
iufuis frumenti granum , ab v caculis quibus con¬
ditur, eo modo , quo Archigenes Fac confici tra¬
dit, repurgatum , a. que in parces confractum.
Nam Sc Far Hordei , Palladius vino confper/um,
Ph «fianoru.n pullis primis diebus dari prxcipic:
n. & Plinius inafigypto ex Olyra Far confici icri-
ptum reliquit. Modum autem conficiendi Farris,
Archigenes apud Attium Scrm.ip.oftendit : 2/w,
id eft, frumen tum, ait, m *dico tempore aqua ma¬
defacito , indeque extractum ac in pilam conie-
<^tutn, veluti Pti/anim a cortice repurgato:vbi ve¬
ro corticem exuerit tollito arque inS de/iccaro:
deindemanibus tritum , donec penicils a cortice
fuerit mundatum, craGiflime molito , ita vtgra
num vnumin quatuoraut qu nque partes red -
gatur , lk fiecurn afferuatb. P ;ro fadtiti uni ftud
Far, prxferci.m ex zea /lue Farre frumento, pleri-
que noftrxxt.it s idem cum Chondro aut Alica
efte exiftimunt, fimilitudine quadam eorum m~
du£ti : Chondro etenim fi mile eft , non tamen id¬
circo idem, veluti ip/e Archigenes ofte dit, quan¬
do Far Chondri modo coqui feribic. D.fferentiam
f* horum prxparationis modus efficit- Chondrusfi-
'*■ quidem gyo/o arena adiita ( vt paulo poft dice¬
tur) purgatur: Far ab/que his cu n aqua /ola. Dif¬
fert verb etiam ab Halica , Far etenim antiqulim,
quo Romanorum vetuftif/imi vixerunt , Halica
veto, vt Plinius aic, res noua artate Migni Pom¬
peii nondum cognita.cui non folOm aqua,fed A:
creta candorem teneritudinemque conferc.Diffe-
rentiam prxterea horum etiam oftend:t Trallia-
nus lib.& cap. 8. vtrifque,vti diuerfis vtens, & co-
11 tum inter /e comparationem ficiens. Qiiod au¬
tem Germani ac fi citimi Fri/ii , Hoil.n , Batam-
queex Hordeo & Auena conficiunt, Furi fimilli-
I mum eft. ac eius quodJ un genus:Germani (fjviiz
pcn,Hollandi doort appellant, & ex H rdco qui¬
dem eferfiene grupen/d* rff cne 0ort/cxAuena ve-
\te t b Rabere 0rupcn/£&- t a :j >; t '

Cxterum Farqm de zeafa&um eft, facultate
j Chondro aut Halica, quodammodo Jimile eft, nu-
int ea de caufa vaienter,fcd tardius de/cend/c , x-
Tom. II.

DE TRAGO.

Cap. VII.

TRagus,vtDiofcoridesaic,Chondri /imilitu-

dinem ac figuram gerit, res quoque fadticia. quid.

Fieri eum, Galenus m hb.de aJiment.facuIt.ex no-
bili/Iima Olyra ait,cilm, vt decet, fuerit excortica-
ta ; in Comment. vero lib. primi , de ratione vi-
dtus in morbis acutis cx. hoc eft, ex zeis ,

quarum vtique Olyra /pedes eft. Caf/ius Diony-
/ius Tragum ex frumento conficit Alexandrino.

Plinius Ub.i8.ex Tritici /emine Ptifanae modo , in
Caaipanuduntaxat & Aegypto fieri tradit. In
Aegypto autem , cuius celeberrima ciuitas Alc-
xandna , Olyra facilis fertiliique : eiu/demdtb.
cap. io.

Ex his igitur patet omnia Frumentorum gene¬
ra , ad Pti/ana: modum decorticari ac prxparari K-anfafa_
/olita ,& illius ,& (uam, Sc eius frumenti , ex quo camfacLiA
parantur, appellationem habere : Alicam item & dmm
Chondrum , & Tragum /imiliter inter fe confun- Tragum,
di : quum iuxta Galeni verba , Tragus etiam ex
zea fiat, ex qua Diofcorides Chor.drum & Ali¬
cam facit : & non foliim res fa6tui;e nomina inter
le communia habent, fed etiam cum /uis natiuis
confunduntur , tefte Comario. Quod igitur
Dioleoridesdicit Tragum figura Alica: fimilem c- fi¬
le, led multo miniis quam zeam nutrire , Corna¬
rius ita accipiendum jftatuit, vt Tragus .rque vt A-
hea ex zea , eadem etiam figura fiat, fed quia pa¬
leas non probe ab ea depurgentur, idcb minus a- Trygi «:
lac. Cxtcriim, videturip/i quod 7$v)if apud Hip- '"pudUtpf.
pocratem l.b.i.de D.xca ^ Trago dmer/a non fit.

Proinde in fuatran/latione hunc locum fic red¬
didit. Trygis,id eft, Tragus fiue Olyra, lenior eft
Tritico ,& qua* ex ipfa fiunt , fimiliier vteaqua
ex Tritico parantur , & magis per aluum fece-
dunc.

A Chondro autem, & Alica, & materia, fed pd- A ch™dr*
ti /limum ipsi pr?paratione differt : Chondrum Cu
quidem, gypfum &c arena perficiunt. Halicam
creta emundat , Tragus lbla aqua maceratus ex¬
corticatur.

Eius conficiendi modum Ca/Eus tertio de a- Confidendi
gricult.lib.fic doccc. Frumentum Alexandrinum
appellatum, maceratur decorticatiirqne, & in So¬
le calido ficcatur,deipde idem rurfus fit, donec ei
pellicula: & quicquid fibrofum eft in frumento
delabatur. Appellatur autem Tragus ifte,fubinde
cognomento frumentaceus , addiferimen eiuf-
dem nominis, <Sc animalis, tx. herba:, non quod na-
turalealiquodfrumentigei usfit. Nam vt Vete¬
rum Autorum teftimomis abunde conftat,resf2-
btitia eft.

Trago autem Galeno aiunore,p.lerique vtun-
tur,primum eum in aqua decoquentes , dcind^ea
effufa vinum dulce, aut mnlficm infun-

M m 3

4'K historiae

dentes , fupetiniiciunt & nuces pineas a^ua prx-
maceratas, donec plurimum intumuerint : multi)
tamen minus qustm Zea , DiolcorideS ait, nu¬
trit , eo quod multum palearum habeat. Quare
■etiam xgre conficitur & aluum mollit.

PLANTAR VM>

SECALE

CAP. VIII.

Dej-cnpitt

SEcale vul¬
garium fru¬
gum culmos
tollit altifli-
mos , cofque
rigidos , non
fine foliis, qux
prima germi¬
natione rubef-
cunt , Ipica fe¬
re quadrata,
fu lea , ariftis
concoloribus
horrida, grana
Triticeis lon¬
giora, flngofio-
ra, & intentius
flauefcetia aut
fufea , gluma
exterior cx qua
arifta produci¬
tur, altera par¬
te denticellis rigidiufculis armata eft, interior te¬
nuior, candidior, ixuis. Vftilagini obnoxium eft,
rara: formx,fefcuncia aut vncias duas longa: , tri¬
quetra, colore foris ex fpadiceo nigricante, intus
cinericeo, modo incurux, duritie fcr£ cornea, fa-
porefubdulci infuaui.

X)ljr* Vere- Cordus in Diofc. ait quod fi frumentum hoc,
non fuerit Olyra apud Veteres, fc ignorare quid
fir.

F Arr*£o. Dodon. gall. refgrtquibufdam Farraginem di¬
ci , non tamen veram elfe , ut qux nil aliud quim
Hordeum fit,concludit. Duplicem autem flatuit,
Mittor tr maiorem & minorem.In Hilt.Frum. & Lac. in fol.
rnmor. meminit Autumnalis Si Aefliux, ac inter alia Bri-
Brt eam clfe putat, cuin tamen pro Briza olim longe

aliam habuerit plantam. Verba eiushxc lunt:
Plinio Secale eft: , de quo lib.18» cap. if>. ficfcribic
Rarum dittu,cffc aliquid cui prout negligentia,
id autem quod Secale & Farrago dicitur , occari
tantdm defiderat. Secale Taurini fub Alpibus A-
fiara vocant, deterrimum (fed verius aterrimum)
& tantftm ad arcendam famem vtile, facunda, fcd
gracili ftipula , nigritia trifte , fed pondere prxei-
puum,& tamen fic quoque ingratiffimifm ventri
eft ; nafeitur qualicunque folo cum centefimo
grano, ipfiimque pro litamine eft.

Qux Plini j verba frumentum Kocfc ac rocj-
£fe diarum , cum Secali conucnire fatis comraon-
Itrant. Dicitur autem id , ut Piinius tradit, etiam
Farrago, verum non fecus, quim Far, Hordeum,
Arena, Triticumve,fubinde Farragines nomi nan¬
tur, quando videlicet iumentorum, pecudumque
pabulo cedunt.

Farrago fiquidem , quam Grxci yoiu/ appel¬
lant» generale nomen eft, ad omnem viridem fe-
getum herbam, qux pabuli caufaferatur.Seritur
ca,ex recrementis Farris prxdenfa , admixta ali¬
quando Oc vicia : eadem in Africa fit, ex Hordeo:
Plinius. Atque i flde Farrago qui>d Fat fit ferro

S tCstU.

\ exfum, aut quod primum in farracea fegetcfeu
captum, Varrone auiSlore dicitur.

Ex Hordeo Farraginem facete docet ColumeL £>
la : Farraginem ait , in reftibili ftercoratiffimo lo¬
co^ altero fulco ferercconuenit. Ea fit optima
cum Chanterin i Hordei decem modiis iugerum
obferitur, circa xquinoftium Autumnale,led im¬
pendentibus pluuiis, vt confita rigataque imbri-
busjcelcriter prodeat , & confirmetur ante hye-
mis violentiam. Nam frigoribus cum alta pabula
defecerint , ea bubus cxterifque pecudibus, opti¬
me defedtaprxbetur : &fi depafcerc fxpiusvo-
les,vfaue in menfem Majum fufficit. Quod fi e-
tiam femen ex ea voles percipere,^ CalendisMar-
tiis pecora depellenda , &ab omni noxa defen¬
denda eft, utut idonea frugibus. Similis fatio A-
licnx , qux Autumno fata , partim exditur in fce-
num,vel pabulum, dum adhuc viret:partim femi¬
ni cuftoditur, Iam& ex Tririco Farraginem fieri
Plinius quoque teftatur. Et in Tritici, inquit, ge¬
nere, pars aliqua pabuli eft , quadrupedum eaufa
fati : vt Farrago. Abfyrtus etiam 7rv?ivnv y^xuv > i<f
eft, Triticeam Farraginem, equulis maxime pro¬
bat: ea fi non adfit,jcf>/Sm;y,quam Eumelus iis re-
fcrt,poft trimatum dari folitam. Hoc modo & Se- S«“
cale Farragin-is genus eft, quando videlicet pecu- m>
dum lumentoruir.que per hyemem pabulum nu
efficitur. Recentiorcs Roggam Siliginem fere &
interpretantur: qua in rc quantum hallucinen- Uy
tur fatis apertum eft. Nam Siligo candidius ac le¬
nius Triticum eft, ac tritici, vt inquit Plinius, deli¬
ciae, ex qua lautiffimus panis & piftrinarum opera
laudariffima fiunt, at Secale nigrum eft , & ex co
panis ater , pauperum non lautiorum , menfis ac
cibis dicatur.

In non diflimilcm errorem lapfi videntur, qui
KocFc cumOIyra conucnire autumant. Olyra
fiquidem candida eft, ac vtriculis multis contine- s?
tur : Secale verb prxter quod nigrum eft , glumis fm
nullis implicatur. Ruellij conjedtura plus vc-
rifimilitudinishabet, qui Secale \ Briza non Ion- A *
ge diffidere credi fcribic , atque inde putari no- ^
menBiari panis in Gallix vulgus manallc. Panis
fiquidem ex Secali fit grauis , firmus , conccuftn
non facilis , qualem cx Briza fieri Galenus tradit,
&hunc migrum ex Secalipanem, extrita litera r.-
painbiz,G\lh nuncupant, ficvtab inuiccmnon
diffidere exiftimari poffint, nili Secalis granum
nudum forct,Brizs vero glumis impIicitum,quod
hxc inter fe differre manifefte oftendir.

Quod vero Brizx femen glumis implicetur,ex Sr
his videtur colligendum : tum videlicet, quod mt
eam Typhx perfimilem Galenus feribae , qux
multiplici folliculo conditur : tum etiam quod
membranofamfubftantiam panis ex cafadhisha-
beat,ex ipforum nempe folliculorum admixtio¬
ne , cdntra plane quam Secalinus , qui Triticeo
fyncomifto membranas ac furfures vel pauciores
vel non plures habere comperitur.

Secale autem vt medicamentum, Tritico in ca-
Icfaciendo ac digerendo potentius eft. Panis ex
hoc aut fermentum, promptius ac citius abfcef-
ftis maturant & rumpunt, qu^m ex Tritico fa&a.
Farina confufanea , diuturniores capius dolores
lenit, in lenteo capiti circumligata.

Porrb Secale proximum inter frumenta ^ Tri-
| tico Triticeifque feminibus locum habet. Panis
1 exeo faftus , lentoris atque oblinientis naturx
nonnihil obtinec,difficulcer concoquitur, ac ven¬
triculo grauis eft , prxfertim fi furfurum expers
fuerit. Nam confufaneus,qui fimul omnia recipit
| ac extoca farina concinnatus eft, fi probe coctus
1 bene-

LIBER

befr&j; fcrmcntacus fuerit,' minus lentus eft, non
admodum xgre conficitur , citoque defcendic:
nondum tamen Tritico fyncomifto par , quo
grauior &conco'&u difficilior etiamnum eft. Ali¬
mentum autem corpori folidum , ac firmum prq-
ftat , nec mali fucci , fi ex bono frumento codtus
fuerit , ex malo autem frumento &: corru¬
pto paratus, prauos 8c corruptos fuccos ingene¬
rat , & diuturniores morbos procreat , veluti
morbum. Germanis ©corbucf aut0corbuycf,
didtum. Admifcetur huic non raro Triticum , vt
leuioremgratioremque panem efficiat, qui Se~
calinopuio min usgrauis ac lentus eft ,& teneri¬
tudinem (uam Triticeo diutius retinet.

■na Lobebusin Adu. Secale diftinguit in Vernum,
autumnale. Tragus in hybernum & xftiuuru:
allerit autem elle O lyram Theophrafti & Dio-
fcoridis, Siliginem Veterum acSecalen, nec non
Triticum fecundum Columellae. Fuchfiuscontd,
cos magno in errore rerfari (cribit, qui hoc Fru¬
menti genus Siliginem elle exiftimant.

Secale C.Bauhinus, duplex ait, lationis tempo¬
re & magnitudine delimatum. Secale quidem
Hybernum vel maius [ quod primum in phyt. fe¬
cundum autem in pin.e(t:]dicitur Siligo , Bninf.
Lon. Veterum & Secale Trag.' Secale Matth.Dod.
Gall. [ quibufdam Farrago , non tamen eft vera
Farrago, qux ml aliud e(t quam Hordeum] Fuchfi
i Lob.Tab.Ger.Secal,- Sc Farrago Plinii,Dod.Tipha
ccreahs Sc Tipha Theophrafti, Porta:. Vernum
vel minus [ quod a. Phyt.;. pin. ] eft Siligo xftiua,
Trag. Secale alterum, Lugd. Roggafiuefecalex-
fliuum,Dod.

Germani KocFcnAKoaFcnforrv. Belgx&ocj-
tjfic vocant: Galli Seigle Sc Scgle : Itali Segala:
Hifp .C entem &Sentena.

: Nafcitur cum in Gci inaniaacapud alias Nitio-

fies plurimas , prxiertim Septentrioni fubiecftas,
tum in Belgio omnibus fere agris tam fterilibus
qulhn lxtis , veluti in Brabantix campania , qux
hoc frumentum, licet arida acfterilis , feliciter
progignit. Qualicunque enim folo prouenit,
quantumuis rigenti, gracili, aut arido, fcscundio-
re tamen ac Ixtiore melius prxftantiufque.Serittir
Autumno , quod & lxtius ,item &c Vere : Ae-
I ftiu um, altero gracilius, paucioribus culmis, fpica |
I breuiorc ac tenuiore, granoque leuiore. In Pa f-
fauani Principis & Abb. Murbac.ditionib. obfer- 1
| uauifpicam Secalis inufitaex magnitudinis ,vcr-
j fiium multorum, granorumque fupra fortem vul¬

garem copioforum , e glumis fponte dehifcenti-
bus,Vel citra trituram, excidentium.

SECALE LATIFOLIA C. BAVHINI.

tio y^vlmis Secali primo fiue latifolio [ vtinpin.
V^vvocatjin prodromo deferipto , exurgit can¬
dicantibus, rotundis, ftriatis, quibus fpica pal¬
mum longa, cra(Ta,ariftis longiffimis,& vt in vul¬
gati tenuiffimis denticulis cxafperatis armata , in-
fidet : folia habet cubitum longa , vnciamlata,&
per marginem Leuitcr exafperata , grana non vidi¬
mus, (picam & folia ex horto NobililE Coutareni,
Senatoris Veneti, habemus.

SECALE LVXVRIANS C. BAVHINI

QVID?

SEcale 4 fiue luxurians [vt in pin.ait] eftCla-
ui-Siliginis Lon. Secalis raater,Thal.tit.de gra-
TCoixi. H.

XV U E

mine. An Plin.Iib.iB.cap.iy.dehocintelligefiduSj,

«fum /cribit : Inter vitia fegetum & luxuria eft,
cum onerata fertilitate procumbunt: ahi volunt
Plinium intelligere id.quod Theophri8.hift.9vMa-
[x dvicLv-t i nfa nam foliorum luxuriam, vocauit.

Cxterdm de Secalis matre hxc dixilTe videtur _

Thallus. Repentur in HarciniaFeftuce tertixleu tc°mpSus.
graminex nemoralis fpccies media , radicibus ge¬
niculatis, minoribus , denfa capillaceorum cirro¬
rum congerie prxcintftis, foliis pluribus, anguftis,

palmo longioribus , parum pilofis,cuImis cubita- . . „

iibus & longioribus , interdum bicubitalibus, DercrlPw-
craffionbus , minoribus vero iam memoratx fpe-
ciei , paulb tamen tenuioribus qu^m feftucx ne¬
moralis maioris,prope radicem bina ternave ge¬
nicula habentibus , reliqua autem ferie [ qua vT
que, in fummum fiftigium prorfus defticui cur ge¬
niculis] iubatam (picam continentibus , oblon¬
gam, fcdprimx fpeciei tenuiorem , rariorem, vtri-
culis tamen eiufdem paulb maioribus conflan¬
tem, necita fplendentem,vt in illa. Spica vbi de¬
floruerit, frumenti alicuius genus imitatur, vtpo-
te Secalen, vel aliud fimile. Frequens eft in mon¬
tibus aridioribus paffim, ac (ecus vias. Videtur
vero hoc genus vicium elle Secalis. Ac,ficutifx-
piffimc in Secale nollra accidit, ^t ariftx quxdam,
poftquam flores deciderunt , ac femina iam au¬
gmenta (ufeipere incipiunt , vitium aliquod in
granis contrahant : forte maior fucci copia, qu^rr»
ad grani iuftum alimentum opus eft, attrahitur,vC
ita necelFe iit, corticem adhuc tenerum rumpi , 6c
jta internam fubftantiam in maiorem molem au- \

geri, ac i feruore Solis & ambiente in circumfe¬
rentia (ua affici. Tunc enim videmus quxdam fe¬
mina longius ex (uis vtriculisfeu glumis proten¬
di, ac in mediocrem etiam crafliuem exercfcere,
nigiumque colorem foris contrahere , intus can¬
dida farina denlioris materix conllantia. InThu-
ringiavulgo vocatur vitii hoc genus mater Seca- -

liSjKocFcnmuttci*. [Vtuntur etiam eo adfiften- ^
dumfanguinem.] Eodem, inquam, modo vitii id
anno 75. in hacfeftuca Secahna obferuaui. R.epe-
ri enim in montibus quibufdam Stolbcrgx huius
plurcsfpicas , non vnum eiufmodi vitiofum gra¬
num oblongum, nigrum, continentes, fed plura,
eaque maxima ex parte in corniculi modum re-
curua. Verum tempore florefeentix ipfiusanno
illo copiofx erant pluuix & poftealucccdcbat ca¬
lor Solis feruidior. Porro fi quis fingula velit ad
amuffim examinare, facillime d:iforeniia maioris
&minoriseftetreperiri , folummodo diferimine
in fpica vel longiore vel breuiore conftituto.

NACHANI G ARCI /£.

Cap. IX.

NAchani Garcix (ementis nigrx & minutx, fa-
pore (ecales, conficiendis panibus aptx , et¬
iam meminit is, teftc Clufio, qui naufragium Na-
uisSan<fliBenedi6ti nomine , qux paulo fupra
Promontorium Bonx fpei ad fcopulos allifa eft, s,nat* fc
delcripfit , akquc Sinapi fimilem elle , (ed nigrio-
rem , cuius farina in panes orbiculares fubatft*
vefcuntur tota illa Aethiopix ora maritima, prx-
fertim inter A.S.Chriftophori, & cum qui b S.Lu- Synonymi
cia nomen accepit.

C.Bauh.pin Secale 5. fiue Secali affinis peregri¬
na, Nuchani Garcix, Secales peregrinum genus
H.Lugd,

Mm 4

*

4.S

HISTORIAE PLANTARVM,

VSTILAGO.

C A r. X.

/■

4

Dafcripno ^Egetum fiue frugum , prariertim (picatarum ,
maxime Auenx Sc Secales , Dodonxo Auenx
& Tritici vi¬
tium eft. Vfti-
lago [ tpvoiyt),
Rubigo vertit
Gaza apud
TKcopb. 8.hiit.
cap io.] vbi in
(picam abit
culmus appa¬
rere folita , fi
pluuia madens
incerti Solis
fcntiat fcrui-
diores radios :
culmo, foliove
neutiquam de¬
generante, fed
granis in fufeii
fuliginofum
puluifculum
commutatis ,
qui vel iblus
vel 'faliua, liquorevefubadus , eiufmodi colore
Synonyma cuam inficit. C.Bauh.pin. triplicem Vftdagincm
nomi nat. i. Vftilago (ccalcs. V itilago, T rag. Dod.

[cui Aucnx ac Tritici proprie morbus ] T

h \

De VftiU-
finc/en-
rcnti.i
Tlotofb.

Lon.
Lob.Lugd.[cui
prxfertim Aue-
nas pedis eft. ]
Vftilago fecali-
na,Tab.inVfti-
lago hordei , V-
ftilago polyfti-
chi, & Vftilago
hordei dyfti-
chi, Lob-icon.
Vftilago hor-
deacca.Tab. m.
Vfiilago Aue-
nx :& Lob.ico.
Vftilago Aue-
nacca ,Tab.

De Vftilagi-
nc , quam Ger¬
mani vulgo
23ranbt vocat:
hxcTheophra-
ftusloco citato.

flem lunet
gignitur .

prodit. Rubigines frumentacea magis,quam Le-
guminola : & inter frumentacea hordeum ma¬
gis, quam Triticum (entit , & inter hordea aliud
plus, aliud mimis, (ed prxeipue dixerim achilleis.
Necfogetum fitus, naturaque paium refett : tra-
dus enim excelli , perflatique , rubiginem nul¬
lam, aut minimam lentiunt. Concaui & flatibus
nullis expofiti contra frequcntiflimam habent:
gignitur hxc plenilunio. Libro autem canfar.
j.cap.27* fub xruginis[vt Gaza inter pretatr.r] no¬
menclatione de eadem ficliibic : Semina quo¬
que ad fertilitatem idonea , & vitia qua: accidere
folent , haud ignorare oportet. Locis enim canis
& a flatu filenubus iegetes a: rugi ne inftllantur:
aufugiunt hoc vitium qui ftant non credo , fed
paruo cacumine. Quamobrcm (picam inclinari
yulecftjvt imbres decidant, nec rores excipi pof-

fint. Inclinantur magis quxlongx fint: manent
creditis latat ac breues : quo fit, ut illi eruginem
fentiant. Iuuat & multo a foliis (picam diftare,
humor enim in foliis magis concipitur. Iraque fi
propinqua fit, tangitur ftatim : fi remota, non x-
que inficitur. Quamobrcm hordeum achilleis
vocatum , eruginofum , tam nigrum quira candi¬
dum eft , fpicam enim gerit eredam. Contri ge¬
nus, quod eteoenthum vocamus , quiaincurua-
tur,abxrugine innoxium eft. Segetes vento ex- Ser<
politi miniis crugine infeftantur , motus enim t o t.
humorem difeutit. Nam & cum poft imbrem fla-
tus fecutus, & non deinde fu cce fieri t , erugo mi- -'V*v
niis coniti tit. Flatus enim humorem deurit, & Sol
pauluhim immoratus nullam putredinem confi¬
cit, fed prius quam quicquamemarcefcat, humor
totus alliccatur atque abfumitur :$rugo autem
quidam putredo eft , nec putridum elle quic-
quam poteft fine alieno calore. Triticum pleni¬
luniis potiflimiim erugine capit : ratio in calore
eft, quo etiam nodu Luna putrefacere poteft.In-
firmiora.fragilioraquefunt omnia [vtfimpliciter
loquar] alba quam nigra, tam in plantis, quam in
animalium genere. Igitur quod (emina locis con-
uenienter eligi debeant , plcnfque rationibus
conftat.Morbi autem [vtin (limma dixerim] om¬
nibus ob alimenti ceiique temperiem eueniunt:
videlicet cum pliis, miniifve alimenti prqbetur,
autacrimmodicehumidusjficciifve eft, vel etiam
cum non tcmpeftiuehumefcit.

Cilefte frugum vincarumque malum, nullo
miniis noxium rubigine dixit Plinius hb.18.cap.
i7.Frequetiti(Iimam autem hanc in rolcido tra-
du, coruallibulque ac perflatum non habenti¬
bus : E diuerfo carere ea ventofa & exeelfa.Capi-
te 28. hxc fubdit. Plqrique dixere rorem inuftum _ ...
Sole acri , frugibus rubiginis caulam elfc , & car- e*Jf4
buncuh vitibus. Q>uod ex parte falfum arbitror, n* .
omnemque vredtnem frigore tantum conflare
Sole innoxio. Idmamfeftum fiet attendentibus.

Nam primum omnium non hoc euenire,nifi no.
dibus & ante Solis ardorem, deprehenditur , to¬
tumque Lunari ratione conftac : quoniam talis
iniuria non fit nili interlunio, plenave Luna,hoc
eltprxualente : vtroque enun habitu pltnaeft,
vtlipi iis diximus. Sed interlunio omne lumen,
quod a Sole acccpit,cxlo regerit.Diffcrcntia vtri-
u (que habitus magna, kd manifefta. Namque in-
terlunio xftatecalidiflima eft,hyemc gehda.E di¬
uerfo in plenilunio xllate gelidas facit nodes,
hyeme tepidas. Caulacuidens, fed alia redditur
aFabiano,Grxcilquc autoribus. Acftatc enim in¬
terlunio necelfe eft cum Sole nobis proximo cir?
culo currat , igne cius cominus recepto candens:
eademque interlunio abiit hyeme , quando abl-
ccdit& Sol. Item plenilunio eftiuo procul abeat;
aduerfaSoh : hyemeautem ad nos perxftiuum
circulum accedat. Ergo per fc rofcida quoties al¬
get , infinitum quantilm illo tempore cadentes
pruinas congelat. Ante omnia autem duo genc-
raeffe cileftis iniuria: memini lfe debemus. V- Cxit/f*
num quod tempcltates vocamus, in quibus gran- mru
dines, procelli , exteraque fimiliaintelliguntur, £<****
qux cum acciderint [vis maior in frugibus & ter-
rxiiudibtis diuina Vipiano dicitur.ff.de damno
infedo.l. fluminum [vitium autcra. Eidemcala-
mitola tempeftas. ff de loc. & cond. 1. ex condu-
do,eod. t: tui. Caius exponit 7I/J Qtcf/r. Porro ca-
lamitofam grandinem ildxmonibus immitti feri-
bitTheophr. cap.9. lib.5. cauli.] vis maior appel-
latur.Hxc ab horridis lydenbus cxcunt,ut lanius
diximus, velim Arduro, Orione, Hoedis. lia

fimt

LIBER XVlil- w

fimtilla s qui filcftte coelo ferenifque noctibus
imnt,nullofentiente, nifi cum f a da fune. Publica
hxc Sc magni differendi a prioribus, aliis rubigi-
sem, aliis vredmern , aliis [Caniculam legit Tur-
nebus cap.i3<lib.24.Aduerfar. eamque interpreta¬
tur fyderadonem Sc carbunculationem , quii lata
afflantur, &ad derilitatem cadrantur,cumcani-
culaiinlanameircs coquat , iftuosoque impetu
fuo omnia torreat.,] carbunculum appellantibus,
omnibus vero derilitatem. Et hic Plinius , de
quibus earumque caufis fulius capite fequenti,
29.1c.lcripht,quihiclubdere nimis tidiofumfor-
te fdret.

Citerum nafeitur Vftilago Aprili Sc Maio men-
fibus ,cum eccli tempedas crebro inconllans, a-
liis nimbola, alias ferena/eruens fuerit , tunc e-
nim fpici humore madidi, a Solis feruore cor-
rumpuntur,ac quodam modo, vti aiunt, adurun¬
tur.

HORDEVM VETERIBVS ET NEOTERl-

CIS IN GENERE.

C A P. XI.

rtr. 'F'Xlofcorides vnius duntaxat Hordei meminit:
. 1 Ja.t Theophradus lib.S.hilt.cap.^ plures e-

a ius diffcrentias &: genera recenfet. Hordeum,in-
quie , latiori folio quam Triticum conditur, nec
* tunicis integitur, fed nudum confidit : hoc eft#n
omnium maxime caret tegumento. Quin etiam
culmus breuior Hordeo, qu^m Tritico elt, Sc Ipica
mindsdifcretaafoliis emicat. Palea quoque in-
fua^jior, qui ex Hordeo , qukm qui ex Tritico,
vtpote qui minus fucci retineat, & durior fit. Ad
hic Hordeum a Tritico differt, quod hordeum in
verius Ipicatur , triticum nullo verfu conditum
ed,fed iquale vndique condat. Genus totum ad
4,Ji genus tales ingerit differentias. Rurfus eorum v-
trumque in plura genera ipfis etiam frudibus, &
fpicis & reliquis formis atque etiam viribus affe-
dionibiilque dilcreta, diuidi lane poted. Eli e-
nim injiordei genere aliud binis verfibus , aliud
ternis, quaternis, cumque plurimum lenis, ed e-
nim velhuiufmodi quoddam genus. Quod vero
pluribus condruitur verfibus , hoc femperfere
?pil3ius,pofituqueardius condat : Magnam Sc
Indicum differentiam facit, quandoquidem ramis
natum fit brachiari , vt propofui. Et fpic^ vero a-
liis grandiores , rariorefque condant : aliis mino¬
res, frequentiorefquc,& aliis didantiores a foliis,
aliis proximiores, vtachilleis cognomine. Et hor¬
deorum ipforum aliud rotundius , miniifque: a-
liud oblongius, maiulque , atque infpica rarius.
Item aliud candidum , aliud accedens ad purpu¬
ram, quod&farinam reddere copiofius creditur:
Sc contra hyemem , Sedatus , Sc in totum contra
cosli mutationes candido validius c(Te videtur.
Hattenus Theopbrajltis, Hordeum autem ad purpu¬
ram accedens, in India Occidentali, femine ex
Hjfpania delato,fcecundius Sc vberius nafcitur>vt
habetur in Hid.Ind.Occid.partc 51.cap.5r.

Columella lib.2.cap. 9. Hordei duo genera tra-
*'!? dit. Ed, inquit. Hordeum, quod rudici Hexadi-
eum, quidam etiam Cantherinum appellant, quo¬
niam & alia animalia, qui ruri fiint,me!ii\s quam
Triticum , & hominem falubrids, quam malum
triticum pafeit. Nec aliud in egenis rebus magis
inopiam defendit. Seritur foluta fi ccaque terra, Sc
vel priualida, vel exili, quia condat arua Tegeti¬
bus cius marcefcere , propter quod pinguiffimo

agro , cuius nimiis viribus noceti non poflit , aut
macro, cui nihil aliud committitur. 'Altero fulco
feminari debet pod xquinodtium media fere fe-
menti, illito folo , fi gracili maturuta. lugetur»
quinque modii occupabunt. Idquc vbi paulum
maturuerit, fedinantius quam vllum aliud fru¬
mentum demetendum erit.Nam Sc fragili culmo,

& nulla veditum palea granum eius celeriter de-
cidic , iifdemque de caulis facilius teritur , qu^in
citera.Sed cum eius me liem fuduleris, optimum
ed noualia pati anno celfare , fi minus dercore
iaturare, Sc omne virus, quod adhuc inedterri,
propuliare : alterum quoque genus ordei ed, Horciiaite±
quod alii didichum, galathicum nonnulli vocant, rum GaU-
pondens & candoris eximii, adeo vt tritico mi- th/cum.
dum egregia cibaria famihi praebeat. Seritur
qushn pinguiflimis , fed frigidis loci$ circa Mar¬
tium menlem. Melius tamen refpondet , fi cle¬
mentia hyemispermittit, ciim femidaturcircal-
duslanuarias.lugcrum fex modios podulat. Sationis ■

Palladius Ordcum galathicum, quod graue Sc t emptu
candidum ait,ferendum pricipit locis frigidis cir- Palladm
ca Martias Calendas.Cancherinum verb Qtdobri,
macra & ficca terra, vel multum pingui. h '

Plinius lib.i3.cap. 7. Hordeum inter frugum
genera recenfcns, frumentum condituit hyber- pi/n,ok
num, vt quod circa Vergiliarum occafum ( No-
uembri) fatum terra per Hyemem nutriatur.Mul-
tis radicatur fibris, line ramis : erumpit k primo
facti die feptimo. Ex eo autem alterum caput
grani in radicem exit , alterum m herbam, qux Sc
prior floret. Radicem craflijr pars grani fundi c,
tenuior florem, frudtus fpi cis continetur , muni-
tiirque vallo aridarum quadruplici :gemcula Hor¬
deo lunto&ona, nec ante dictum geniculorum
numerum conceptus elt fpici,qui vt fpem fui fe¬
cit, quatuor aut quinque tardiflime diebus flore- yerd.dft
re incipit, fepeemque tardiflime deftorefeit. Hor- pltx.
deum vtrumque [ diltichon & polyftdhon : vel
nudum quod yvuyoKecSw , Sc gluma Tua veditum,
intelligitDalech. ] Sc quicquid in dipula ed , in
cacumine vnum folium habet , & quidem fca-
brum,vt reliqua : ciim defloruit, crallcfcit,matu-
raturque cum pluri, num diebus quadraginta: In
Aegypto fexto 4 fatu menfe metitur, in Hellade
fepcimo,inPeIopounefo octauo. Hordeum maxi¬
me nudum: ei calamus humilior, quam Frumen¬
to, arida vero mordacior. In arca exteritur. Leuif- Leinpm£
fimum ex frugibus Hordeum: primum ex omni- ex
bus frumentis feritur. Indis fatiuum Sc fylueflre,
ex quo panis apud cos pricipuus. Spici quidam
[Didichi rtordei. ] binos ordines hibent : qui¬
dam [polydichi. Cantherium Columella vocar,

Dai.] plures vfque ad fertos. Grano lpfi aliquot Y^ifferentiJt
differendi ,longius,leuiufquc , autbreuius , aut
rotundius, candidius, nigrius, vel cui purpura ed.

Vltimo ad polentam , conccatempedaces candt-
do maximainfirmitas. Hordeum frugum omnium ’

niolliflimum ed: feri non vulc,nifi m ficca & folu¬
ta terra , ac ntfi lita : ex omni frumento minime
calamitofum , quia collitur ancequam Triticum
occupet rubigo. Hordeum furculo [Hordeum fac- At/n,,uc

culo, legit Turnebiis c.z^.lib.i.Aduecfi quodnon
cibariis, vt Triticum , fed loculis feratur , Sc foris
vendatur. Alii legunt ,feciilo , quia<p/Ao{«©- , id
ed, alendis pafcendifque animalibus gratum. Co¬
lumella cap. 9.1ib.2. hordeum altero fulco femina¬
ri tradit.Exillo authore videtur hic lihea tranferi-
pta. Sarculo, interpretor, terra leuiflime mora, Sc
tantdm fufpenfa , vt fit farriendo. ] feri dicunt,
propterea celerrime redit, fcrtiliffimumque:quod
^n^Hifpanii Carthagine Aprili menfe collegam

4z«

HISTORIAE PLANTARVM>

«ft,lioc feritur eodem men/c in Celtiberia : eo-
deroque anno bis nafcitur. Rapitur omne ^ pri¬
ma ftatim maturitate feftinanriiis quam extera.
Fragili enim ftipula & tenuiflima paleagranum
a Ttftuca continetur. Hordeum feftuca enecat (pergit c.
ttttcMtu. iy.)qux vocatur xgilops : Catonis fenteaitia eft ,
feri in nouali & in aruo , quod reftibile poflit fi¬
eri, & loco temperato, cap. 14. Virgilius inter
Aiquino&ium Autumni Sc Brumam feri iubet.
Serere in iugero temperati foli iuftum eft mo¬
dios decem.

Hordeum Cardanus refert tn Atholia Scotix regione
v/ile , & Hordeum ab fque femine produci : inCappado-
-t omee. cia verb fine cortice.

Horda** Anftoteles de mirab. author eft circa Scytha-
ftlut^reLo- rum Medorum dictam Thracix regionem, lo-
cumeflevigintifer£ ftadiorum fpacio , qui Hor-
f unbsu*. deum producat, quo homines vcfcantur : equi
vero & boues abftineanc : im&fues etiam Acca¬
nes excrementa hominum , qui mazam aut pa¬
nem ex Hordeo illo comederint, auerfentur,tan-
quam mortis periculo.

CenerAduo Ruellius ex rufticorum obferuatione Hordei
RUJii HC' ^uo?cnera memorat, hexafticum, quodquof-
' dani cantherinum appellare refert, quodfollicu-

lo caftratum enafeatur: Gallos, qui hocferunt.
Mundum, mundum vocare ait Hordeum, qubd fponte gra¬
num gluma concidat, cum in reliquo non niA x-
gre deglubatur. Alterum diftichum ftatuit,
Dijhchum. quod Galathicum nonnullos nominare fcribit,
ponderis & candoris eximi j >adeb vt Tritico mi-
ftum egregia cibaria familix pnebeat. Alibi ta¬
men Oryzam Hordeum galathicum ab aliquibus
Timaftrt. appellari tradit. Ad hoc genus reducendum
putat trimeftre quoddam Hordeum, quodgal-
lice^rciJ/ir/jfoBdici narrat, quod rebus ad egella-
tem ad<iuch's,cumannonx premit penuria , ple-
Zrrer ah. bcm alat & afamis noxa vindicet. Errare au-
A/uorum tem eos addit, qui fecundum hoegenus Orizam
Eteocrt- efic interpretentur. Nominat dc Eccocrithon
rho*. genus Hordei quod lutum brubigine fit , quo¬
niam incuruum na/catur. Cxtcrilm, Hordeo
Ruell hui- plures fenis fpicarum verfus Theophraltum fe-
luaoAt. eutUs , falso denegat. Cui porro fpica folio per¬
quam proxima eft , amplitudinis & craflicudinis
maioris, & ob id propenfids obnoxium xrugini,
AcktUe*. hoc Achilleis \ Theophrafto , &c Achillcias ab
Hippocrate cognominari contendit. Omnia au¬
tem eo capite confundit.

CenerAduo Corn. Tragus , Fuchfius& H. Lugd. Hordei
multu. duo genera aflignant , qux in hunc modum dif-
MAit*. cernunt. Maius, polyfticu dicitur , Germ. 0rop
gcvflcn /GaN.Orge a plafieurs r4/w,quiain multos
verfus fpicatur.Sunt enim ex hoc genere, qu^ /pi¬
ca tribus, interdum quatuor,nunc fex, nunc odo
Mmue. verfibus diftindam proferunt. Alterum Difti¬
chum , vulgare fc. & exiguum. Germ. Hem (Be xz
flen/Gall. nunc Potnjle , nunc /impliciter Orjje,
nunc Orgt a deux rana,qubdfc.in duos duntaxat
verfus /picetur. Hoc verc,Illud ante Hiemem fe¬
ritur.

Dod dtffe- Dodon. Latinus in Hordei genere , quod plu-
rentiA forti ribus verfibus fpicatur,7ic>.vf/;<;V appellat. Qpod
r? ***' fex verfuum Vquvgi : Cantherinum hocCoIu-
mellx ait , Aliud duorum verfuum, //moV, Colu¬
mellae Galathicum , Germ. futer gerffcit. Quod
magnum & plenum, fpicamquc gerit credam,
Hippocratis , xrugini obnoxium : quod vero
incuuratur, e’7toxp/dgy,ab erugine minus infeftatu.
Meminit prxter hxc , & hordei trimeftris, Secur -
geon gallicc didi : itcmd hordei Galhcq mundi,
grano nudo quod yjuiUfiS» Galen. de ahm. facuiu

elfe /u/picatur.

Vniucrfac Europx, & multo vfi 'noti/Iimum L«h&
Hordeum ,Lobelius in Adv. variare fcribit nu./fro
gnitudine, colore, fpica, gluma, verfu,fatione,pro-
vientu, & v/u. Nam,vtait, culmis procerioribus
e grano pleniore,maiorc,coloreque rubello pro-
uenit. Sedinfignior differentia eft in glabritie,
nuditateYegrani. Siquidem oritur hordeum, aut
folliccllo perttnaci adhxfu granum /epiente , aut
I leuioreglumad exutu facili, cuiufmodi e/tillud
genus quod nudum vocatur vulgo. Noti/Iimum
j noftras quod ik /ementis occafionein Autumnale
I & Vernum diuiditur. quippe illud pinguiori ver-
! uado , vel reftibili mandant , eoquecorpulen-
j tius maiUfque ftipula & /pica euadit. Vernum ve-
| ro, vt minore perficitur /patio, fic minus granum
minufquealens «graciliore tum ftipuia tum ^pi-
ca promit : proportione quadam cum Siligine
trimeftri. Alimentis & medicatis cibis plurima
I commendatio : deglubitum maxima vi vanum
fertur hodie e Germania fuperiore in Belgicam,
Angliamque Septettionales plagas, omninb glu¬
mis nudatum quod mundatum vocant, Rcli-
quxGallixofficinx ligneo piftillo affufa feruida
pauca , mortarioque inditum, hordeum leniter
tundendo tunicis paleacis exuunt , mundum¬
que vocitant, ad pti/anam,/oibitiunculas,aliafque
pulticulas, xgris non parum accommodas £i£ri-
tandas. Eft illud manfu /uauius, albidum, pellu¬
cidum^ tran/parcn$,rr.inti/que vtrumque quam
^iticum vifcidum,minufque vel calidum,vel pin-
1 gue. Eoque pleureticis & Hepaticis multb vti-
lius. Nam potionibus diurnis diuturnifque te¬
metis , cuiufmodi Gallix quxdam pars inferior
aut Germania, Rufcia , Flandria,Anglia , Hyber-
nia,Mofcouia,Nortuegia,& Suecia potat, c^tcrx-
que gentes ad Septentrionem, non exuitur: fed
triduum integris granis maceratur ad tTiaut[)
confe&ionem. Vtin Ryera, Zytho ,Curmi dex¬
teris temetis lati usdifluri /umus.

In Aduer/anorum altera parte Hordeum di- Alt
ftinguit in diftichon & polyftichon. Hoc/terum
diuidit in Autumnale & Vernum. Nominat
prxeerea Hordeum /pica mutica, Borcalibus Bri¬
tannis Barly /impliciter vocatum , quod nun¬
quam vidit.

Cxfalp. de Hordei differentiis agens, nobis Ci
admodum obfcurus apparer. Hordeum, in-
quit , femen eft in medio cralTiim , & rotundum,' (en
vtri/que extremis in acutum definentibus , cor-
tice potius qucim folliculo inclufum : adhxret
enim femini, vtcum labore audiatur : ponuntur
feminain fpica nullaalia protegente membrana,
ideo nuda videntur vt Spcltx : & finuliter in ari-
ftamdefinunt,long.un,& a /peram, aliquando bi-
nisverfibus, vtvnicum vtrinque femen ordine
procedat : longiflima fpica, quod genus Ordcolam
vulgo appellant : in montibus d locis frigidis, fa¬
tam breuiori grano, ac rotundiori , candido, quo ,
pro Farrc vtuntur. Ad hoc genus referri videtur
dea 110 alibi ait , qui Zea vtuntur non habent Far
per Zeam inteliigit, qux in Campania femen ap¬
pellatur, ex qua fit alica. Alterum genus Hor¬
dei iimilcrn /picam fert paulo breuiorein , granis
tenuibus , vtrinque alternarim ad latera incli¬
nantibus , vtin fpelta , in montibus Lucenfibus
| Scanddlam vocant , ex qua pancsfaciunt reliquo
' Hordeo meliores : fed iumentis nox>a eft: nam *e4‘
, aluum turbat. Galenus forte hxegenera Hordei
inter Olyras rccenfuit. Diofcor.desTragum in- T
terfruges (namd alia eft Tragis inter herbas
medicas Scorpios cognominata) Chondro fimi-
\ leui

liber xviii-

AVII 1- 421

Icm figura tradit &c. Piinms Tragum externum | & operi traftabile redditur. Fit & ex hordeo Do

pro vino vtuntur,verura dolorem capitis infert.

~ — * - - r>iut.uuiii v^ryzx limne.

Hordei ahudgenus eft, cralfius, in ipica breuiori,

rotun lorique , quinis ordimbus,raro quaternis,
aliquando lenis, quo maximd vtuntur ad iumen-
ttmim nutrimentum,* ruft.ci ex eo panes facifit:
primum metitur inter fruges, magnum in penuria
luoprzcoci aduentu affcrensadmmentmrnhuius
quoddam genus eft, cui cortex fponti abfcedit,
vnde Hordei, »1 munium vocant, quodfacil.orisco-
cofhoms eft,& fucculentius in Ptifana conficien¬
da. 1 limus hordemn glabrum vocatin Boeotia &

■Ap inca. Ht Galenus hordeum nudum inCappa-
docia corticis erpers.Theophraftus hordeum de-

IrriNif ihnrii _ ■ ■

lcribit laciore folio quam Triticum.

In India quoddam genus Hordei fylueftris eft,
ex quo Chondrum bonum faciunt. Diofcondes
vnum tantum genus ponit , quod candidum pu-
nimqueeft.

C.Bauh.pin. Hordei quatuor fpecies affignat,
I olyftichum Ic.hybernum & vernum,Diftichon

^uftiouin, Nosfeptem eius differentias mox
infra delcribemus.

Grxcis, Lac .Hordeum, Hebrxis Scheorah ,
Aub.Xahacr, Germ.CBerficn, BeJg. (Dccrfte/ Gall.
®r£e> I tal . O rJ^oxHi fp . Cctiacla , Anglis25arIy/(Bo-
heniis (Bcd)imn. Ke/S» porro d™ t*

, quod eo reperto & in vfum recepto glandibus
V- fp retis, kbrucis homines diffindi fine. Artemido¬
rus nobis author eft Hordeum moleftiam atque
laborem figmficareiquiadifliculcef molatur, pin-
faturve, neque facile in ventriculo concoquatur,^
naturaque lubigatur.

De Hordei, ciuldem Ptifanx , farinx ,PoIentx,
!Zythi,atque,Curmi>viribus,& vlu fequentia Dio
fcoridem prodidiile repennius. Hotdeum opti,
mum eft candidum 8c purum,fed minus quhm tri¬
ticum alit : ptifana tamen ob cremorem quem in¬
ter coquendum reddit , plus alimenti prxbet.
quam polenta ex eodem hordeo fada. Elt autem

illa efficax contra acrimonias atque arterix afpe-

ritates &. exulcerationes : ad quas itidem conue-
nit triticea ptiffana, qux quidem & plus alit «Sc
potentius vrinas mouet. I.actis vero vbertatem
prxftat,fi cum fccniculi femine decoda forbeatur.
Vrinam porro ciet hordeum , abfterget, flaculcn-
tum eft , ftomacho aduerfatur , & oedemata con¬
coquit ac maturat. At vero ipfius farina cum fi-
cubus & aqua mulfa decoda , oedemata & inflam¬
mationes difciitit : quin & duritias concoquit
cumpice, reli na & fimo columbino. Cum meli¬
loto vero & papaueris calycibus , iis dolorem e-
ripit qui ex latere dolent : aduerfus inteftinorum
inflationes, cum Ii ni femine ,fccnogrxco &ruta
imponitur.Strumas cum pice liquida, cera, impu¬
bis pueri vrina , &c oleo ad concodionem perdu¬
cit : &:eum myrto , aut vino , aut pyris fylueftri-
bns, auHubo , aut malicorio alui profluuia fiftit:
podagricisinflammationibus cum cydonio ma¬
lo aut aceto prodeft.Decorticata in acri aceto ma
lagmatis in modum, quod ex eadem hydrelxo
fubada conficitur,& calens appolita , lepris me
detur. Farine vero cremor ex aqua cum pice &o-
leo decoctus , puri mouendo accommodatus eft.
Ille idem ex aceto elicitur , fi cum pice coquatur,
contra fluxiones articulorum prodeft. Ceterum
hordeacea polenta cohibet aluum, inflammatio,
nefque mitigat.Ex hordeo Zythum paratur, quod
quidem vrinas cie, renes ac neruos tentat,fed me¬
ningas potifllmnm offendit: inflationem parit.
vitiosumquefuccumereat , & elcphantiafin ini
d^icit. Ipfo verb maceratura cbur obfequiofum.

Curm\ j

* ; - - ■" iniere,

prauumque fuceum gignit , ac neruos lxdit. Pa¬
rantur & iimilia potus genera ex Tritico quem¬
admodum m lberia Occidentali & Britannia.

Cxterumin Diofcoridis exemplaribus capite
de Hordeo ad finem de polenta Pro
leguur ^pn.Ethoc vel ex Plinio patet , qui paf- fuiffii»*

iim de hordeo, emfquefarinx,&palearum vfu ac
medicina ficdiirerLut.Antiquiflimumincib^s hor¬
deum , licilt Athemenfium ritu Menandro auto-
re apparet & gladiatorum [ Athletarum, Hiftrio-
num. Comoedorum, nomine continentur gladia- vUnijleiUi
tores, arenarii, mirmillones., fecutores, reciani
pugiles, pancratiaftx ,xyftici , pantomimi, palx-
ftntx.Nufquam porro legitur Athenis , vbi Me¬
nander vixit, atque adet> nec in Peloponnefo to¬
ta, nec in Hallade gladiatorum fpeOtacula edita

o - - -

luille : quamobrem legendum hic quidem drni
nant, &piftormn. Chiffleuustamenlegendum
putat.CahgatQrum, id eft,gregariorum militum;
quodilhs, liquid peccarent, ignominia- caufa,
pro Tritico datetur Hordeum. Fello hordearium
xs,quod eqtlici Romano dabatur pro hordeo e
fa=ndo;quo equum aleret.Fuerunt & gladiatores
equites Galeno j.fecundum genera , Lipfio i n Sa-
turnalib. Andabata; , quibusexpublico dabitur
hordeum, quo nutrirent equum, vnde fortaffi<i
didl, fune Hordearii , quaLs Phn.usde horni-
c,“'“ v,d“tl'r ma8ii . quim iumen-
tomm. Sed quid fi legas, & EquitumTognomine, »*,i
qu. Hordearii vocabantur. Fuerunt emmRome
equites gladiatoribus antiquiores. Dal.l cogno- fi effcr
mine , qui Hordearii, [ nunc Scudiofos, idiocx fic '
appellare folent.C.Bauh.] vocabantur. Polentam
quoque Grxa non aliunde' prxferunc. Pluribus

ht[curio(imhordciprxparandi rationem ex Phe¬
recrate recitat, Euftathms his verbis, rai

0-n'oror, tundere,pinfere:tp(=v',fiv, torrere: LiLir-

tw, incerniculo cribrare, aut corbe; ^oinrut-
lum afpergere: , molere , man„ fub,-

gere:r*a^tStoaiedendaapp0nere]hxc modis :Gre- Palent*

C1 perhilum aqua hordeum hccant node vna

poftero die frigunt,deindemohs frangunt Sunt ”nd“-

qui vehementi iis toftum rurfus exigua anua af-

pergant.ficcentquepruls^uammolanr. Alii vero

virentibus /picis [ nam ita mcliotpolenta fit 1 dc-
cuflum hordeum recens purganc jlpuluere, h-
pill.s &id genus reliquis lordibus.lmadidiimqud
in pila tundunt,atqueincotB.bus eluunt , acfic-
cattim Sole rutius tundunt, & purgatum molunt.
Quocunque autem genere priparatb , vicenis
lordei hbtis, tertias lemi nis lini, & coriandri feli-
bras , fahiqus acetabulo, torrentes ante omnia
mfcencin mola. Qui diutius volunt ferilarc,cum
polhne ac furfuribus inis condunt nomsfid.Ii-
bus Italia une perfufione toftum m fubtilem
formam molit , iifderri additis,atque etiam milio.

Pan^m ex hordeo Antiquis vfi catum vita damna-
uit,quadrupediimque tradidit refcdibus.Ptifanx
Athen. jib.io.di6t.im vult an n t» tttios£v
i, etvciv ,h. tundendo t3c madefaciendo. De Ptifana
idemauthorhunegriphufii recitat : y.etSiif dzkoiv
0 fldfaf yykov rrU, Hordei decorticati & tufi cremo¬
rem bibe- ] inde vfus validifliraus faluberrimufqj,
tantopere probatur. Vnum laudibus eius volu¬
men dicauit Hippocrates , e clariffimis Medicinx
fcientia. Ptifajix bonitas prxeipua Vticenfi. In Ptifatni
Aegypto vero ea clt , qux fit ex hordeo cui funt
bini anguli [ ex hordeo difticho , cui funt bi-
ui ordinesjVtmoxJpquewr, U vctfus.JIn Bxd-

/ '

T

HISTORIAE PLANTARVMi

ca &Afticagefiusi ex quo fiat, hordei, glabrum
f ^ ,v[ J::f<5?yGia:ci.DaI.] appellat Turannius. Apud j
nos hordei farina & ad medendum vtuntur. Mi-
rumoue , in vfu iumentorum ignibus durato , ac
pofteatjjpliv i , offifque humana manu demiffis
in aluum, ivk.1 ores vires, corofque corporis fieri, j
»e*. Palea ex optimis iftramentum vero nullum com- j
paratur. Meliorem etiam Polentam fieri tradunt, j
Ttfenit r*- Ii noR excoda maturitate tollatur. Dciplaratio- ‘
:t* ne pifendi, Magonis proponetur lententia. Hor¬

deum ante pertundi aqua multa mbet, poftea e-
ualli, deinde Sole ficcatuin pilo repeti. Huius fex-
tarios viginti fparg! duobus fextariis aqui. Pa¬
leam calidam imponi ramicum incommodis ex¬
perti iubent,qutique decoda cft aqua foueri.
Hordeaceus panis Eruilia aut Cicercula olim
r *rr,’A fermentabatur. Farina ex Hordeo «Sccruda Si de-

py er V/- coc^.a collectiones impetufque [humorum flu¬
entium imprefliones & incurfus] difeutit , lenit
concoquit. Decoquitur alias i i mulfa aqua,
aut fico licca. Ad iecinoris dolores eam cum
polea concoqui opus cft, aut cum vino.Cum vero
inter coquendum dilcutiendnmque cura eft,
tunc in aceto melius aut in fece aceti , aut in co¬
toneis pyrifue decoctis. Ad multipedarum [Seo-
lopendrarum ] morfus cum meile, ad ferpentium
in aceto, Si contra fuppurantia , ad extrahendas
fuppurationes [Galenus lib.z. ad Glauc. cataplaf-
mate ex hordeacea fai ira parato difcun polle tu¬
mores luppuratos pollicetur, fi exiguum pus eft,
fi cuti vicinum, fi tenue] ex pofca addita refina &
galla. Ad concoctiones vero &h ulcera vetera,
cumrefina. Ad duritias cum fimo columbarum,

aut fico licca , aut cinere. Ad nemorum inflam¬
mationes aut inteftinorum, vel laterum, vel viri¬
lium dolores, cum papaucre aut meliloto , Si
quoties ab oflibus caro recedit. Ad ftrumas
cum pice & impubis pueri vrina.Cum oleo &fce-
nogrico contra tumores pricordiorum , vel in
febribus curti meile vel adipe vrtufto. Suppuratis
triticea ferina multo lenior [ad concoquendum
humore , Si dolorem mitigandum aptior.] Ner-
uis cum hyofcyami luceo illinitur : ex aceto Si
mellelentigini.

De Polenta? generibus in frugum loco fatis
diximus , locorum ratione [quoniam eo loco de
Hordeo tractaretur , & eodem loco etiam con-
ucniebatde iis qui fiunt e.x hordeo Termonem
p»lent* * liaben.] A farina hordei diftat eo quod torretur,
farina her- Qb id ftomaeho vtilis. Aluum fiftit,impGtufque
detdtjl*t. rubiCundi tumoris. Et oculis illinitur, & capitis
dolori cum menta [meile aut aliqua refrig.ex Co-
lumell.] aut alia refrigerante herba. Item pernio¬
nibus Si ferpentium plagisfetem ambuftis ex vi¬
no. Inhibet quoque pufttilas. Farina in pollinem
fubada , vim extrahendi humoris habet :ideo &
cruore fuffufis in fafeias vfque fenguinem perdu¬
cit , efficacius in lapa. Imponitur Si pedum cal¬
lo clauifque. Nam cum oleo vetere ac pice deco-
do polline , condylomata, & alia omnia fedis vi¬
tia quam maxime calido mirabilem in modum
curantur.Pulte corpus augetur. Farina, qua char¬
ti glutinantur , fanguinem excreantibus datur
tepida forbenda efficaciter. Hordeum optimum
quod candidi/Timum. Succus decodi in aqua ci-
lcfti digeritur in panibus qui recedunt aboffi-
bus,& eruptionibus pituita: , muris araneis mor-
fibus.Idetn afperfo fal e ac meile, candorem den¬
tibus , Si fuauitatem oris facit. Eos qui pane hor¬
deaceo vtuntur, morbo pedum tentari negant.
Nouemque granis fi furtmculum quis circumdu-
cat,fingulatiter, manu finiftra, & omnia in ignem

abiiciat,confeftim fanari aiunt

Hippocrates, multo plura de ptiffena in libro 1
de ratione vidus in morbis acutis , qui liber de
ptilTana inferibitur, quim iple Plinius, i quo cita¬
tur, prodidit, his verbis. Rede omnibus frumen¬
taceis edulcis prxferturin morbis acutis. Laudo
faneeosquiiplara pritulerunt. Nam lentor ip-
fius lenis eft,& continuus, Si iu eundus, Si lubri¬
cus : ea vero moderate humida fitim adimit, Si Sun
facile eluitur , fi forte Sc hoc opus fit : Sc neque mU'‘
adftridionem habet, neque malam turbationem,
neque in ventre intumefeit. Intumuit enim in
codura,qu^m maxime tumefeere folet. Quicun-
que igitur ptiffana in his morbis vtuntur , nulla
die vafa vacua fieri permittant , vtita dicam, fed
vtantur & intermittant , fi non ob idmedica-
mcnti,aut infufii per Clyfterem vfum, intermitte- Q?*
re oporteat.Et qui bis quidem in die cibum cape- eJu0‘
re foliti funt, eis bis danda eft. Veru*n fenlim * 1
progreffufado , fi fieri poterit etiam his bis de¬
tur, fi fane opus habere vi fum fuerit. Ptiflanam
porro ex optimo Hordeo fadam e fle oportet, &
quain optime codam , Si prifertim , fi non folo
fucco vti velis. Nam vrfe cum reliqua ptiflani
virtute , lubricus lentor facit vt Hordeum decor¬
ticatum non lidat. Nufquam enimadhiret, re¬
que fecundum thoracis reditudinem moram ha-
bec.Lubrica vero maxime eft,promptilTiiTe fitim
eximit, facillime concoquitur : &debihffima eft
optime coda, quibus omnibus opus cft : Hac Hip.

Quoquo modo Hordeum paraueris inquit lib. g d
i.Alim. Galenus, nunquam coipus calefacit, fed fert
varie c ro modo pr^parationis humedatae liceat,
quandoquidem Polenta cx frixo Hordeo feda,
ficcare perfpicue cernitur, ptiffana verb hume-
datpricipue quum vt decet, parata fuerit, hoc
eft, cumincodione quamplunmum intumuerit:
poftea igne lento per multum otium in chylum»
fiue cremorem fuerit reda da. Acetum ei tum ,
admifeetur, cum plane intumuerit. Cum vero mea
coda exade fuerit , fub edendi tempus felem
tenuem iniicere oportet. Oleum autem fi initio
ftatimimeceris » codioni nihil nocueris. Aliud
tamen nihil eft mifcendum, mfi velis anethi, aut
porri quippiam , idque initio ftatimimmifccrc.
Video autem ptiflanam a coccis omnibus pefli-
mepriparari : In mortario namque crudam ip-
fam tundentes, non ad ignem coquentes di Abl¬
uunt. Sunt qui Amylum etiam inficiunt , vtpet
codioncmin cremorem copiofum videatur e fle
redada. Talis certe ptilTana merito maxime eft
cft flatuo(a,& concodu admodum difficilis. Qui
vero in ptilTana rede priparanda pritermifi , ca
nuncadiicerc opotter. Crudam ptiflanam ali-
quandiuin aqua prxrrtaceratam , deinde in mor- j
tarium iniedam, manibus terere conuenit, afpe-
rum quidpiam manu tenentibus. Vfqueeb au¬
tem terenda, dum qui in fuperficie eft cortex , fic
abieclus : is enim quo vcftitur, ccu tenui tunica,
non totus inter pinfer.dum abiicitur. Quaprop¬
ter Si primaccratur , Si in mortario tunditur.
Quod fi non quicquid eft accrisdecidcrit, elixa pre-.
ptilTana magis quidem deterget , nullam autem r*t>
aliam noxam accipit. Pcffima cft ptiflani prarpa-
ratio , cum vbi cocci crudam ipfem in mortario
cum aqua contuderint , deinde parum coxerint,
fapam iniiciunt. Quidam cum his mei quoque &3
cuminum iniiciunt , cinnum quemdam verius
quim ptiflanam parantes. Verum qui rede pri-
parata eft , vtilitates quas memorat Hippocrates
• tum igrotis priftabir. Hac GaUntu de ptijfana fa¬
cultate tradidit.

' PtilTana

i

LIBER XVilt.

• #- PtilTana autem a verbo Graeco nomen
accepit , quod tundere & decorticare fignificat.

42i

Hoc primum quidem generale nomen tft fru
gum omnium decorticatarum, tufarumque , &
cum diuer/arum frugum generibus copulatum, a
/ia atque alia ptiflana: genera fignificat. At fim-
pliciter,&: fine adiedfione pofita , hordeum ex
corticatum, ob ciuspraftantiam tantiim iignifi
cat. Ha:c autem , vt ex variis Galeni locis , quo¬
rum nonnullos ponemus, colligi poteft,hoc mo¬
do fiebat : Hordeum in aqua maceratum dum ex-
tumefeat , in Sole liceatur : mox in pila ligneo pi-
ftillo tantifpfcr tunditur , dum corticem exuat.
Hocin aqualento igne coquitur , donec fuccu-
Icntum reddatur. Galenus , quodfciam, aqua:&
horde; menfuram non exprimit. Oribalius vni
paLtt hordei decem parces aqua: mifcet.Paulus vfii
parti PtilTana: quindecim partes aqua:.

Eius paranda: modum tradit Didymus in Geo-
pon. Cafliani : hordeum maccracr.m tunditur , &c

' <>. e„l» . r. _ . „ :

per afuum fubeunt , quod reliquis etiam manifc-
tum cfi,fi cum Triticeis eos contuleris. Sunt au¬
tem non modo Triticeis, verum etiam Olyrinis,

& multo adhuc magis Typhinis friabiliores 5 nihii
m le lentoris, vt illi, habentes. Ex quo perfpicuumt
elfcxiguum corpori pra;bere alimentum : &-po-
tillimum h fadti ex peiore hordeo fuerint. Idem
r urium : hordeum primi cfl ordinisin refrigeran¬
do 6c ' xficcando : habet etiam paululum abfler-
itonis.

Polentam vero ( quam Grsce &*** proprii
vocat, quanquam «xp/Tex etiam de omni alia pre- *

iertim rudiore farina improprie dicatur) ex re¬
centi hordeo mediocriter frixo laudati ffimam fie¬
ri fcnpfit, cuius fi copia non fit, &exalioipfam
confici. Cum autem polenta omnis rede fa&a
bom iit odoris , eam elfe fuaue olentiffimammue
cx optimo ac recenti hordeo , & quod ariftam
non admodum ficcam habear, efl confedla. Com¬
pluribus aurem per fanitatem morem elfe eam fa-

‘ c I r , 7 . oc piuuuus aurem per lamtatem morem elfe eam fa-

in Sole liceatur , ficque reponitur : mfpergitur pa & vino dulci mulfoque commiftis nonni, n

deinde quod ex ipla ert tenuius , quoniam eamj quam etiamfoia aqua eonfpcrfatn.xftate duabus
conici uat. Ea humidiorlumpta maxime nutrit.1 tribufue ante balneum .1. .

- I— -T-.e .quoniam eam; quain etlarofoia aqua eonfperfam.atftate duabus

conleruat Ea humidiorlumpta maximA nutrit.' tribiifue ante balneum hoos bibere, dicerique
Vmpam hordei decem partes aqua miiciuntur,1 'entire fc hoc potu fui liberari : fi autem cum
&lai friatus ipli mfpergitur. Fit erum ex Tritico vino auftero fuerit pota, ventrem dcficcare Po » ,
Pcillana eodem modo. ! leuca Genre. °e *ccare- 1 °- Ktnun

I 1 - ^ww,yuiuciii ucnccare. i'o- Polenttpn

: Hodie Mcd,c, Hippocrati, Galeniqu .■ PtilTana j eos“n Cypra ?accre! umeifiZmenif plurimim

// / 1 , —ut.,,,,, uiudm. veteres militibus Polentam pr.vbuifle

fufpenfa mola decorticatum , quod Hordeum m:m- Romanos ta nen milites infius imbecillitatem
dum vocaxit, tantifper inaqua decoquunt , dum damnantes,cl nnn amni;.1» . . c...

dum vocant, tantifper in aqua decoquunt , dum
pultis fpecicm referat : deinde tundunt, & tenui
incerniculo percolant,faccharum addentes , &
fnodb cum faccharo Amygdalarum dulcium cre¬
morem, aut feminis Melopeponum , aut feminis
Papaueris , modo aquam ex rofis flillati ciam pro
vanis fcopis & varia morborum ratione. Noftro
tempore , inquit Dodona:us , raro aut nunquam
horum [quorum Galenus meminit , aceti fc.falis,
olei. Anethi , aut Porri.] aliquod additur, fed fac-
charum fere, & aqua e Rofis albis ftillatitia ei ad-
mifcentur,&.fubindc Amygdala aliquot amara, vt
palato gratior fiat: aut feminum Melonum vel
Cucumeris nonnihil, praflertim quando impen-
fius refrigerandum, aut fomnus ed conciliandus
cft. Admifcctur ei & nonminquam Amygdalo¬
rum dulcium , fiucfuccus ( Officina: lac A-
mygdalinum vocant; prx/ertini cum aluum li¬
quidiorem cohibere vtile cft.

' Fit & hodie a Pharmacopceis potio, quam Ptifi
/a nani vocant , Galli Tifane , ciim nec

Pcillana fit, nec PtilTana: cremor , fed eius tantum
tenuius decctftum , ipfius fubftantia: parum , aut
nihil retinens. Fit enim ex hordeo mundato,Gly-
cyrrhiza, &vuispaffis. Qua ratione paratapotio
Vtiliseft iis qui inflammatione pulmonis , par¬
tiumque rcfpirationiferuientium, vd renum, ve-
ficacqueexulceratione laborant.

Porro , eodem Galeno authore, hordeum non
eandem cum Tritico facultatem habet. Siquidem
hocpalam calefacit , illud vero non modo non
calefacit, fed quoquo modo ipfo vtarc,fiue panes
ex eo feceris , fiue ptiflanam coxeris , fiue polen¬
tam, vim quandam refrigerandi habere videtur.
Diffidet piteterea d Tritici nacura fucci fpecie,
quem vtrumque ipforum gignere confueuit. Si¬
quidem Triticum craflum ac lentum,hordeum te-
miem, & nonnihil detergentem fuccumin nobis
creat. Panes omnes hordeacei Triticeis miniis a-
unt , qui tamen ex prtcflantiffimo hordeo confi¬
ciuntur , miniis k Triticeis in eo fuperantur , qui
vero cx laxo ac leui , panibus furfuraceis refpon-
dent. Panes quidem cx hordeo ficlaxo citiffime
Tom. II.

Syrti,

. mi.uu iinDeciuicatcm

aamnantesjca non amplius nunc vti.Exiguume-
nirn corpori alimentum dari , priiiacis quidem, &c
omni exercitatione abftinentibus , fatis multum:
iis autem qui quoquo modo exercentur , minus
quam fatis efl.

Cxteru n, cum Polenta hordei fcixi farina fit,
vt ex Plinio & Galeno diximus , Actius non diffi-
milem huic rem defcripfit , fed Cwulu/ appellari ait,
quod nomen k nullo alio vfurpatum fuilTe me¬
mini: Ex eorum , inquic, qua: tumores cohibent

numero, eft & id quod Bync appellatur. Efl: au¬
tem hordeum madefattum quod germinet , vna
cum enatis ligulis toftum , fi tritum pro cataplafi.
mate imponatur. Hoc nomine Accius indicat
1 hordeum ad Ceruifiam conficiendam pra?para-
tu^n, quod mitum vulgi appellant , Germani
UlAlq.

Ccruifia autem , ad cuius deco£tionem illud Cewfi*'
conficitur, Germanis Byrc , Gallis Biere didla, pa¬
rum ^ Byne diftat.Laudatifllmum ficMaltummen-
fe Martio & Aprili. Qualitate ficca proditum efl,
maiore qukm in hordeo, frigida muhb remiffiore.

Nam empyreuma quod illi ab alfatione diutina-
que codtionc accedit,ficcitatem eius auget , frigi¬
ditatem vero non fo lum minuit, fed &calidica-
tem quandam ei imprimit.

Quare Galenus cum feribit hordeum , quo- ptiJfanJt
quo modo quis eo vtatur , fiue Ptiflanam coxerit,
liue polentam fecerit , vim quandam refrigeran- telligi d*
cem retinete , iddcMaltoincelligerenonpotuit, xr./i*
quod partim ip£ germinatione , partim longiore
tortione magis 3 natura fuareceffit quam polen¬
ta , qua: vel ex crudo nondumque maturo hor¬
deo, vel in aqua macerato tantiim conficitur. Ab- MMfitl
fterget pneterea multilm hordeo vehementius, ">*'*'•
tum quiafarinat minus , glumarum plus habeat,
tum ob empyreuma, quod abfterfionem coniun-
ftam habet. Ventris torminibus, aliifque fimili-
bus exfrigidacaufa doloribus Maltum fubuenit,
toftum feruenlque in (acculoappofitum. Polenti
multo pl As hordeo deficcat, inquit Galenus , al¬
uum etiam cohibet authore Diofcoride , & in.

I flammationes mitigat.Tamenin vulgatis Diofco-

Nn

HISTORIAE 1

ridis exemplaribus legimus , 70 $ tfyuty
&c.’d eft, farina ex his aluum fiftic , inflammatio¬
nes mitigat > vt de farina hordei de qua multa
prids dixerat, h^c etiam intelligantur. Sedexem-
f ;lso pro falsb a.*tv&r pro iyvnvt habere contendit

/ Covharius,vt ex Plinio intelligere licet.

Galenus quoque feribit polentam multo magis
qu^m hordeum ficcare. Sed quoniam ad 7t>cf clkqi-
Omeljfis 7cv,ideft,polents difcrimen,o>V>> kvote , &compo-
fita voce u-xhb\ «m di dia e fle videtur, quid ea fit e-
tiam hic explicandum. Polenta igitur hordei tofti
firina eft:«u*> hvm Galeno , & reliquis medicis
Grxcis, cruda hordeaceafarina eft: ideoque Pli¬
nius. Polentam h farina hordei diftare,quia torre¬
tur, dyfiwine cruda hordeacea farina eft nulla alia
re admixta. Id ex eo perfpicuum fit, quod vbique
in eius vfu res & liquores exprimuntur, quibus ea
farina excipi , & cum quibus fubigi, parari ,& co¬
qui debeat. Quarefalfumeft duriKvnr femper fi-
gnificare crudam hordeaceam farinam aqua Sco-
leo fubadlam , quod in d^ayUs libello Galeno
falso attributo legitur. Neque iolum cruda hor¬
deacea farina per duijKvffi'/ fignificatur , fed etiam
Triticea.Quapropter nonnunquam ei vocem ad-
iiciunt , qui certam farim fpeciem indicat. Gale¬
nus xg.-7wa. ia uc.<n aVil In cata-

plafmate vero vterc hordeacea cruda farina.Quin
& fola hxc vox dwMjpts Hordeaceam crudam
farinam fignificat , vt paulo poft, »> -rii elun*6rfi <fi
tgjult /Ttf yti otiti». Aut cruda Hordeacea farina
cum Oxymelite apparata Idem alibi m.ujTau-
«•f< h, k twzaw ey-}^vKt?t^-outv>).Axit cruda Hor¬
deacea farina, aut Triticea, in palfo coda.Neque
folii n d/. Lrf.vvif de cruda Hordeaceafarina, aut
Triticea vfurpatur , fcd vniuersede omni cruda
farina. Galenus <?/ du.ni hwn i7nrA'ici,7iuj J)d xt&m
«Vu!:k, J)d Kivtcmlc^, >j tj » yeu uiyti* ex, t*7W-
Quin & omelyfis ex cruda Hordeacea farina im¬
ponenda , aut ex farina feminis lini aut fcenigrx-
ci. Er hac de Hordeo , eius farina , ptifana & polenta
ex Veteribus dicta furito.

M**.* Maz.a demum ex polenta humido aliquo per-
mixta & fubafta conficitur. Et aliqua quidem,
cum fola aquafubiguur > alia: verb, aut cum vino
aut cum oleo, aut cum meile aut cum aliquot ho¬
rum permixtis. Cum aqua autem eam fubigi,
praeter quod ex libro Hippocratis de diarta fe¬
cundo fatis euidens fit , celtis quoque eftXeno-
phon fexto mtJiu Cyri,vbi hic concione conuo-
ca a, milites fuos ad aqux potione adhortatur, &
i confuetis non admodum reccfliiros oflendit,
ij y>o5i(t Me), A\<firoanH , &c. id eft, Etenim qui
polenta vnftitat,Mazan aqua permixtam edit , &
qui pane vtitur, panem aqua fuba&um. Subigi
vero Mazam , & cum vino , ex Hippocratis libro
deintern.affech apparet, vbi in hepatico morbo,
cui fuffocatio accedit , & fimiliterin coxendi¬
cum dolore , eam qua: vino dulci fuba&a eft non
edendam confulit. Idem mazam oleo & meile
qulm maxime fubaftam, in typho quodam eo¬
dem libro exhibendam prrccipic. Hefychius vero
tMtt&v interpretatur , polentam aqua^ & oleo
permixtam.

Et £ principio , Athenxus ait, popularem ci¬
bum ex Alphitis , Mazam Veteres vocarunt , ip-
famque prxpaxare fidrreir dicebant ,' pofteii verb
receflanum viftum, ob intemperantiam varieta¬
te diftinguentes , ftudiofeque paulatim immu¬
tantes, nomen lpfum m ^vTiWcorrmuta-
runt,ita appellantes omnem cibum magnificum’,
wctIvJJ^hi verb ipfos cibos prxparare dixerunt.
Atque inde fortalle, qui ex Amygdalis &Sac-

LANTARVM»

charo placenta: conficiuntur , in officinis Maje*
panes, hac itate adhuc nominantur.

Porrb Maza, vt Galenus ait, panibus Horde- de4i
aceis xgrius concoquitur , magi (que ventricu- ^
lum flatu implet , in quo etiam fi diutiils manfe-
rit,turbationem cxdtat.Citius autem fubducitur,
fi commixta diutiils fuerit acfuba&a. Qubdfi
mei quoque addatur, citius etiam ob id ventrem
ad cxcretionem incitabit.

Zyf/;i«porrb non (impliciter ex Hordeo prar- zjtr,
paratur, velut Diofc. ait , fed ex Hordeo torrefa-
6I0, ac eo modo pnparato , quo Bvien prxparari
Actius docuit. Quapropter qui £odtor d^/Tt mersi
exponunt, dum ex polenta potum Zythium e fle
dicunt, propinquiils rem defignant,qulm qui
feribunt , tySveiii&o <t7idKei5Hryw,piv&J » quum
neque vinum fit, fed potius quo vini loco qui¬
dam Gentes vtuntur : neque ex Hordeo (impli¬
citer, fed torrcfa&o priparetur. Id demum crafi-
florem in modum molitur , & certa menfura in
aqua coquitur, donec omnis ex illo vis in aquam
exoluatur , in qua rurfus ad certum tempus Sc
modum, flores Lupuli, quetr. Plin.lupum fali&a-
rium dixi fle videtur, incoquuntur, atque ita Cer-
uifia in amplum vas per colum transfufa frige-
fieri, &per fe feruere finitur , donec ficibus ad
fundum demiflis clara euadat : quo fa&o vafis pi¬
catis excipitur, alicubi etiam relinatis: &poft-
quam rurfus per fe deferbuit, bibitur. Quibuf-
dam locis etiam triticum eodem modo paratum,
ad hordeum certa menfura addunt , & eodem
modo coquunt. EttalisCereuifiacxtriticica-
liditate minus frigida putanda eft , qu^mquiex
hordeo folo conllat : quod nunquam fecundum
vllum prip.arationis modum calefacere, Galen.

1. aliment. dicit, fed in Polenta ficcare , in ptifana
verb humeiftare. Proinde in libello de conuiuiis
veterum Gricorum , & hoc tempore Germano- ^
rum , omnia Cereuifiarum genera in communi
frigefacere dixi, inquit Cornarius, alia plus , alia fr, ;
minus, pro Hordei , ex cuius cum aqua parantur
natura. Et addidi , hac de caufa excogitatum efte, ,
vt Triticum ad Hordeum in Ccreuifiiis parandis
addatur, quo moderataTritici caliditas, Hordei 1
frigiditatem contemperet. Et ad eundem modii 1
fcripfi lib.i. de pefte. Cereuifia etiamfi omnis na- 1
tura frigida fit plus aut minus, pro Tritici ifi ali¬
quibus locis ad hordeum, ex quo cum aqua co¬
quitur, admixtione : tamen & frigiditas, & fla-
tuofitas , & malitia ipfarum ertlendatur lupuli 1
capitulorum ac florum in codluram additione.
Vnde contingit vt quantb minus de lupulo ha¬
beant, tanto fintCereuifii deteriores. Et hic
non tantum rationem & experientiam, fed etiam
Galenum fequutus fcripfi. Hic enim lib.6. fimpl.
ph irmac. maximam in Zytho partem frigidam, &C
aquofam& acidam e fle dicit , vt qui malos hu¬
more*, & flatus gignat, velut ex putredine fadluss 1
quaquam Hordeo ipfo Zythum acriorem efle af¬
firmet, & in acrimonia aliquid calefaciens habe- F»
re.Si cui tamen Cereuifum calidam fuapte natu- f";
ra cfle,& in Hordeo qualitatem innatam permu-
catam e fle, &Cereui fiam per accidens, non aliter
ac vinum , refrigerare placet: huic ego fuam fen-
tentiam iucundam efle fino,& vt ea affatim frua-
tur indulgco : Nec pro mea tuenda amplius quid
afferam, quam ficut Galenus fcripfit, hordeum 1
nunquam fecundflm vllum priparationis mo¬
dum calefacere, fed in polenta ficcare , in ptifana
verb hume&are : Ita etiam in Cereuifia , quicx
quadam polentx fpecie paratur , non ad calidita-
tem, fed ad ficcitatem , mutationem fieri,6c ha»c

tamen

LIBER XV11I

.Samen aqucfa ip fixis maxima .parte dilui ac tem¬
perari: nili nimirtra adeb toftumfucrit hordeum,
vt inde & fapore , & odore contrado , bibentes
Cereailiam conqueri cogat , quod ipfos ficcet ac
torreat, velut non rarb audire contigit.Neino ve-
rb auditus eft , qui ex Cereuifia: potu calcfcerc fc
conqueftus ciTet. Et hic de communi hodie pa¬
randa: Cercuifii modo intclhgi volo : qui an
quondam eiufmodifuerit,meritb ambigitur. Ita¬
que ficut Galenus de aaui hordei, id eft nJ
% vt&T©- potu, ab Hippocrate prifcnpto dicit, ma-
, r* nifeftumeffe hunc ficim eximere, fed priftiterat,
fnquit,ab ipfo didum ciTe, quomodo parare hor¬
deum oporteat, num fimplimer madefacere,aut>
velutihi qui nunc zythum exi pfo faciunt, aut a-
4io quodammodo : itiprofedb ptifticcrat etiam
ur ipfura Galenum parandi Cereuilir modum de-
tlen. fcripfiile , vteertuisde ipfius temperamento iu-
dicare po (Ternus ,led velut omnibus notum pn-
tur’ teiriille illum videtur. Et dum ex putredine fa-
dum dicit, illud intelligendum nobis exhibet,
quod Actius de Byne prodidit , quod fu Hordeum
madcfa&um, quod germen emifit , quod cymam
etiam vulgus noftrum appellare folet , & deinde
vnik cum enatis ligulis : ira autem cymas Ime ger-
mina vocat: tortum eft. Ergo itaque nullam Cere-
ca. uifiam calidam eirefentio , fed aliam miniis alia
frigidam,veluc dixi. Acrimoniam tamen in iplis vt i
vitium, aliquid caloris habere , & hordei torturam
prifertim nimiam feritatem inducere : qui ta¬
men aquola ipfius maxima velut dixi parte dilui¬
tur. Quin & frigiditas Cereuifia , mulco ipfius
potu corrigitur, vt etiam ex potandi velut exerci¬
tio, Cercuifii potores incalelcant , non qubdab
ipfa Ccreuifii natura vllus calor ipfis accedat.
Plin.lib.zz.in fin. vbi de frugum vfu medico egii-
fet, ex iifdem, inquit , fiunc & potus , zythum in
Aegypto , Cilia & Ceria in Hifpanu , Ccreuirta
& plura genera in Gallia, aliifque prouinciis,quo-
rum omnium fpuma cutem fceminarum in facie
nutrit. Nam quod ad potura lpfum attinet, pri-
ftatadvini tranfire mentionem. Quibus verbis
& Ccreuilii potum in totum damnat, & natales
illarrfm locos , Sc nomina in his diuerfa indicat,
quod ipfum etiam Diofc.facit , qui etiam Cunni
appellatum, & ex hordeo paratum potum pro¬
ponit, cuius vfus vini loco fit. Et hic igilur potus
jron fuit alius quim infignis aliqua eius temporis
Cereuifia fpeues, qui licuc etiam hodie multi,

& caput, &neruos,& oculos lifit, &prauos hu¬
mores genuit. Et tales potiones etiam ex Tritico
fieri adhuc hodie m Hifpania audimus, &inAn-
glia fcimus » qui magna cx parte e Tritico paran¬
tur, non multo lupulo adiebto , vnde etiam albi¬
diores funt, quim qui cum multo lupulo coirti
fuluiores euadunt. In inferiore porrb Germania
'4 Cereuifiam non Byre vocant, vt in fuperiore &
media, fed Cortt : <5 c iimplici modo paratum, /Im¬
pliciter <fo nt dicunt, duplicato vero,bupd «font.

! Vnde non male mihi diuinaiTe videtur Erafmus
Roterod.cuilib.i.Epigram. Gricorum fub titulo
j nV i*7fovf, in epigrammate Palladi , Mtybty pro
duplici ifto zytho patrii fui familiari accipien¬
dum erte vifum eft : melius meo iudicio , qu^m
I qui pro vocibus & di^v^sy > corrigendum

L arbitrantur fyfaoir & £i£upoy , 3c dc ziziphis fru¬
dibus accipiunt , quos iuiubas Oftkini vo¬
cant.

& Porro quod Dio(c. de zytho dixit, 0 x, «

,B' t hvpds -)tvtTcu ttiy-rj : &c nos reddidimus,

fed & ebur zytho maceratum tra&abile cuadit:
hoc Plinius nondecbore, fed dc animali cl&-
Tom. II.

phantc inteilexifle putatur , dum libA.dp.y. fine
ait. Capti elephanti celerrime mitigantur, fiue, vt
vulgata exemplaria habent , mitificantur ordei
fucco. Ego tamen ebur Cereuifia macerari ab his
quipedmes , & dentyfcalpia , atque alia inftru-
menta exillofaciunt, cognoui. Necde zytho aut
Cereuifia dixit Plinius , fed de hordei fucco , qui
alio modo ex illo parari poteft , vt non ad hunc
Diofcor.locum refpiciensid dixerit , quem de e-
bore, ao n de elephante animali dicere , credo his
qui per experientiam teftantur, Sc Plutarcho , qui
id confirmat in libello quiinferibitur, An malitia
fufticiat ad infelicitatem. Quod vero elephantia-
fin inducere zythum Diofcond.dicit, id etiam ifr
vino Sycite^cpetit.

Maltum a Recentioribus nuncupatum, Dodo-
nio terte, ex hordeo quoque fit.Nam ipfum hor¬
dei granum eft , primum donec intumuerit aqua
maceratum , quod deindegermen emifit , ac po-
ftremh cum ipfis germinibus fiue enatis ligulis
reficcatum eft. Reficcatur autem frcquentiffim<5
ignis calore , quem ad hoc conftrddus fornax
per exigua fpiramenta admittit : rarb verb abfque
ignis fubiidio, idque non nifi iftims rfienfibus
vigente iftu,cumin tabulato ,eminentiore loco
perflato, tenuiter fparfum, fipiiis per diem verti¬
tur. No IhiMout, Germani fcftalg , Reccnciorcs
Maltum voce a Germanis mutuata appellant. Ae-
tius Gncus Medicus , hordeum hoc modo pri-
paratum&». 'lw nominat. AdBeri fiueCeniifii
decoctionem conficitur , & laudi cfllmum qui¬
dem Martio & Aprili menfibus. Qualitatem ha- Q**^*'*
bec liceam quidem hordei intenfiorem , frigidam
verbmultb remiffiorem , prifertim quod ignis S>
calore tortum ac reficcatum eft , nam £u7n?tuuat
quod illi ab allationc diutinaque tortione inhi-
ret,ficcitatem eius intendit, ac frigidam non fo-
liim remittit , fed & qualitatem quandam calidam
ei imprimit. Qi^od verb iftiuis caloribus reficca-
tum, miniis quidem calet, tamen & ipfum herdeo
calidius vel fola germinatione redditum, quiabf-
que leui quadam putrefactione , ob alienam hu-
midicatem,non fuccedit.Putrefaftioneautem ca-
hditatem multis accedere, fatis notum.

Galenus libv de aliraent. facult. hordeum ait ,
quoquomodo quis eo vtatur,fiue ptifanam coxe¬
rit, fiue polentam fecerit, vim quandam refrige-
! rantem retinere , verdm id de Malto non videtur
intelligendum, quod vel germinatione fola.dein-
de & tortione, fi acccflerit , magis l natura fua re¬
cellit, quam Polenta, qui vel ex crudo nondum-
que maturo hordeo , vel in aqua macerato tan-
tilm,vt diximus conficitur. Abftergit priterea &

Maltum hordeo potentius , minus lentoris ha¬
bet, cum quia farini minus,Siliquarum verb phls
habeat , qu&m crudum hordeum : tum ab inhi-
rente illi nonnullo calore , partim i leui illa cor¬
ruptione, partim ab empyreumate , qui abfterfio-
nem coniundtam habet. Ventris torminibus a* ^

Infquefimilibus ex frigida caufa doloribus Mal¬
tum fubucnit, tortum feruenfque in facculo ap-
pofitum. Cataplafma ex Bynes farina tumoribus
hydropicorum vtiliter,Aecio certe, imponitur. J

De Bera fiue Ctruifitu

Bera ex Malto, & Lupuli falidtarii floribus, trio^’
do, proportioneque certis,aqui dulci permixtis!,
coquitur: & fimpliciflima quidem ac propriiffima
talis eft. Proxima, qui Triticum ,Zcam,aliafve
fruges, vni cum Malto hordeaceo admittit. Qua
vero priter fruges , herbas , femina , flores, aro-
1 . . Na a

ii f. HISTORIAE PLANTARVM-

mata^ui alia Ir.i ^fir.odi caput implentia, ac ebrie¬
tatem inducerti a, a frugum natura aliena , per¬
mixta habent, compolitx quidam Berx , fiue
Cani lix fune ac medicata:, ab hordeacea. Triti,
ceave Bera & ftpore & qr.ahtate diffidentes.
ycmira. Nominant autem huiufinodi ox frugibus po¬
tum cum Germani oir.ncs , tum Britanni reliqux-
que Septentrioni fubiacentes Gentes , communi
quidem ac patria voce , 23 iere liue 23crc. Latina
autem paffim C erui fiam. Veteres vero ex hordeo
p> tum vanis nominibus appellarunt : fiCoiWqui-
deuix2j5iyox,id eft, Vinum hordeaceum, ex hordeo
omnem compoficum Grxci. Eundem Ariflote-
les , Athenxo tefte dixit : alii 61/w : vcluti
Sophocles in Triptolemo , & Hecatxus in Euto-
px periodo , vbi Pxonas ait bibere , ex hor¬
deo, vero ex Milio & Conyza. Hellani¬

cus tamen non folum ex hordeo , fed & ex radici¬
bus fieri C/jtdv aderit : Bibunt,inquit, ex radicibus
Cfi-nvt veluti Thraces, cx hordeo , Aegyptii hor¬
deaceam potionem, fui e Thcophr. ait,
appellant. Idem tefhtur Plinius lib.11. Ex frugi¬
bus, inquit, potus , Zythum in Aegypto >Celia &
Cctiu in Hdpania , C.eruifia & plura genera in
Gallia,alufque Prouinciis. Quoslib.14.. nomini¬
bus quidem alus , fed ratione eadem confici tra¬
dit. Diodorus Siculus , Zythum non in Aegypto
folum , fed Sc in Galitia quoque fieri affirmat.
Tanta eft ( inquit de Galatia feribens ) aeris frigi¬
ditas, vt neque vinum ca regio , neque oleum,
producat , quare coadti homines potum fi bi ex
Hordeo componunt, quem appellant Zythum.
Diofcorides vnum Hordeacei polus genus zy¬
thum :.il:crum Cunni nominat.

Simcon Zethi ex pofterioris xtatis Grxcis,hu-
Z etht** iuftnodi potionem Arabico nomine q*y.av vocat, !
alii 9/<ftJ>:y,fiue : Arabibus tamen ,Phou-

cas non ex Hordeo tantum potus cft , fed etiam,
vcluti Rhafis feriptum reliquit, ex pane llcueri ,
hoc eft, Similagineo , Mentha, ac Apiocompofi-
tus: ac ,vt Hali Abbas tcftatur : quxdamcciam
Phoucasex pigmentis , aut ex malorum punico*
rutn fucco conficitur.Hxcautcm omnia fiue fimi-
lia fi nt genera, diu crfis appellata nominibus, fiue
proprietate aliqua diferepantia , cum Bera fiue
Ccruifia noftra in eo conuenire poliunt , quod
ex Hordeo ac frugibus componantur, preparatio-
tns tamen modo , vel alia qualitate aliqua ab ea
Beti farta fte differunt. Nam fi zythum, vt Galenus

sjjtbtdiJ- ait, lib.de facdIt.fimp!-mcdicani.ex.putredirfepro-
cr e? *ntia? ucnjatj autex frugibus fiat aqua madcfaChs , do¬
nec refoluanturin liquorem vino fimilem, veluti
Hermolaus Barbarus in Corollariis feribit : ac a-
cre malique fucci fit , renes & neruos tentet, qux
aDiofcoride ac G deno quoque ei attribuuntur,
cum Bera liue Ccruifia noftra nequaquam con-
ucnirepoteft. Nam Bera ex fruge nonfitputre-
fcente , multo minus ex ea in liquorem refoluta,
fed ex Hordeaceo Maltho,vt diximus,coquitur,ab
omni putredine alleruato. Eft Bera per fefua-
uis, dulcis, ac boni omnino fucci. Qux certe Be-
tam a zytho , cum conficiendi modo , tum facul¬
tate diffidere oftendunr. Sin autem zythum non
co,quo Galenus, aut Hermolaus tradunt, confi-
ckurmodo , fed ex Hordeo ac Tritico fiacleuiter
tantiim putrefactis , ac a natura fua commutatis*
vtTheophraftus feribit, zythum & Bera fimilli-
mafunt. Nam Hordeum in Malchum tranfiens,
leuiter quodammodo putrefeit , & Enatura fua
recedit. Verum tum Galenus, Diofcorides, & qui
deinceps eorum fententiam ac doctrinam infe-
quuti funt, minus rede zythi facultates cogno-

uilfc videbuntur.Propter hanc etenim pu¬
trefactionem liue mutationem , Hordeum, aut ex
co potns,mali fucci ftatim fieri nonpoteft, non
minus quamPolcnta, qux ex non reccnte Hor¬
deo , fed ex maturo & licco in aqua macerato'
confidtur.Siquidcm Sc tur.c leuiter quodammo¬
do Hordeum compuirefcit , humoremque alie- (
num imbibit, veluti dum Maltum futuiumeft.
Polentam tamen hanc ob caufam, neque Gale¬
nus ip(e, neque Veterum quifquam , mali fucci
fore alleruit, fed contra omnem boni odoris.fua-
ueolentemquc efl'e,ficuti & Malchum rite coi fe-
ctumcft. Zythum autem, fiue ex Hordeo
& Tritico confici leuiter pu trefa Ciis, Thcophr.. ft.
lib.de caaf.iexto , vbi de faporibusagii,his verbis I
tradidit. Nonnullos vero, ait > naturam commu¬
tantes , & leuiter putrefacientes , in fuccos cogi- ;
mus, ad bibendum idoneos, veluti qui vinum ex |
Hordeo ac Tritico conficiunt , quod in Aegypto

appellatur. T.

Cxterum vt ad temperiem Berx veniamus, m\
pendet ca ex qualitatibus eorum,ex quibus com- C(
ponitur. At materies eius, vt dix mus,funr,aqua,
Maltum Hordeaceum , fubinde Triticum aut zea,

&c Lupuli faliclarii flores. Aqua quidem fimplex
cui uf modi ad Berx deco&ionem fumitur , frigida
eft & humida : Maltum enim exigua caliditate re-
ficcat & abftergit: Triticum ac zea temperate cali¬
da ficcaque funt: Lupuli flores fecur do ordine
calefaciunt, reficcantque , caputtentant , vrinas
mouent ,abftergcndi quoque , ac aperiendi po¬
tentia prxditi. Faciunt hi ad Berx cum faporem,
tum diuturnitatem, fruges vero alimenti mate¬
riam fu b mini lirant. Ct

Ex horum autem varia &inxquali miftura , di- '**
1 ucrfa Betarum genera , diffimilibus qualitatibus
prxdita, fiunt. Tenues quxdam , potentes alix,
rubicunax, fiue nigrx hx ,candidx illx, amarx
plerxque, dulciores nonnullx. Qux frugum plu¬
rimum admifcrunt,potentiores funt : qux minus
tenuiores uninimiimtenuiffimx. Ex hordeaceo
Maleo, diutius rofto,rubicundx , &pixfertimfi „
diuturnior Jecoiftio acccllcrit : praecipua autem
j parte ex z?a acTricico confeci* candidx fiint,fe-
; nefccnt^fque tenue & aquofum vinlnn fubftan-
I tix tenuitate quodammodo referunt : amariores
caputquc citius tencantes , Lupuli flores copio- 1
liuj incodti efficiunt , dulciores eorum parfimo-
f nia: fruges enim ex fe dulcedinem conferunt. In-
: ter has tenuilfima , frigida quidem eft & humida,

: liipcrantein ca aqux qualitate ac fubftantia, non
i tamen ahtuius caliditatis expers. Potcntiorcsca-
j loris plus habent , cuius etiam vi atque potentia,

| in vafaconditx non fccus aemuftum fludtuantac
efferuefeunt , miniis talmen quam mediocre vi*
numcalidx, a quo non folum temperamenti ca¬
liditate, fed & tenuitate fiibftaniix fuperantur.
Calefatftio liquidem Berx clemens mitifque cft,

, Alimentum amem prxftant illx quidem exi-
■ guum, aut nullum , hx vero copiofius , copiofif-
, limum potentiores : omnes probi fucci , fi ex bo¬
nis frugibus & bene decoflx fuerint. Craffiores
circa prxeordia aliquantifper hxrcnt , tardeque
defeendunt : candidx , tenuiores 5c citius digc-
j runtur: amarx abfterfionc aluumlcniuntrmedix,

< medio fe modo habent. Cff

j Compofiix Berx , qux videlicet prxter fruges
ac Lupulum, & alias quafdam herbas , vel flores,
femi na, fru&us, aromata , fL-ailiave recipiunt,pro
qualitate eorum qux admifccntur, varias qualita¬
tes ac facultates obtinent , fubinde etiam noxias.
Recens Bera qux nondum fubfedit, non fccus ac

muftum

LIBER

murtum , vitia complura gignit : inflationem pa-
rit, ahium conturbat, calculum procreat, ac vrin?
farpcnumero rtillicidium excitat: foris tamen ad¬
mota, ncruofarum partium dolores fopit , fi dul¬
ci calenteque ea foueantur : prxftat ad hoc re-
ccntiffinu, &cui nondum Lupulusincodus ert,
ac inter omnes potentior. Acida neruos Serenes
tentat , ventriculum conturbat , ac vitiofum in
corpore luccumgignit./Ircrw;;; quod cx Bieraco-
ficitur , vini aceto miniis acre, minufque potens
eft , nec partium adeo tenuium. Hattentts Dodo-
ns,us.

De Bierx Hue Cereuifix diuetfa compofitione,
Lobeliusin Aducr fariorum altera parte fequenti-
bus verbis egit. Vniucrfa Britannia ad Hordei
prxparationem quam iTtaurf) fiue fcTlalt vocant,
e *°I° fere nordeo fpica mutila vtitur, idque poly-
, Iticho ad CeruifiasBritanicas fuauiffimas & opti-
mas prxfert,qux quaflihet Septentrionales boni¬
tate longe fuperant. HTatitf) autem inibi para-
’ tur,ho£ qui (equitur modo. Hordeum maceratur
aqua biduo & tribus nodibus:deinde effusa aqua
in horreum aceruatur loco ventis minus peruio,
quoad germen perpulillofque radicum cirros &
pullulationes ( qux hyeme tardius , vere & x-
llate biduo aut triduo , ) emiferit. Mox pruis
quam incalefcat fulcatim difperfum,fefquipalmari
denfitate, ter quaterve die & nocte lubuertitur
aperto aere : quod odo vel nouem dies conti-
nuositerando perficitur. Tandem in tabulato
pertufo, igne fubdtto vel apeato fornaci vimineo,
texto calatho acuminato , & fuperffraco hordeo,
igne lento c palea , cremiis vel arido ligno admo¬
to fornacis ortiolo, fefquipalmari intcruallo ab i-
mo interpoli to , exiccatur, quoad molisfrangi
queat ,ficque extortum ^ITautE) in fornacis capa¬
citatem deficitur : quod ex qualibet Hordei men¬
fura ad quartam parc«m accrefcit , & antiquum
bonitate ,in zytho componendo, nonum prxcel-
lit.

Bierx fiue Cereuifix, Nortmannis & Gallobel-
g isBiere &c Ceruoife, Anglo-Britannis , & Ger¬
manis , & Belgis 25icrdidx,compofirio , recipit
Malthi mollis leniter contriti modios Britannicos
odo, ctiifuperfunde aqux fluuialis limpidioris
feruentis , in qua aliquot manipuli furfuris Triti¬
cei incodi fuerint, quantum fatis implendo dolio
Aureliano aut Aquitanico & fcmilTe. Exade
mixta, infufacalide perrtent tres horas:deinde fo-
raminulo palea aut duplicato fundo aptofubter-
fluant. Id quod tranfinirtiim ert [ Belgis & An-
glo-Brit. tPort vocatum ] recoquitur femihoram*
fefquihoram,vel aliquot horas, vt melius confer-
uetur, adiedis vnc. u. florum Lupuli falidarii;
mox longo latoque lacu , veldepreflis labris vix
pedem altis, perfrigerantur. Et huius decodi fri-
gefadi libris odo vel decem fermenti fiue fxcis
B:erx vel Alx potentioris libra aut fcfquilibra ad¬
duntur, exade agitando , loco tepidiore permi-
fcentur, ftragulis operiendo, fenfimque reliquum
liquorem, vt commodius fermentefeant , affun¬
dendo. Quibus abfolutis tranfcolantur : vafa ad¬
implentur : demumque fermentatione abloluta,
exadi(Iim£ 6ccludutur. Eidem Maltho nouam af¬
fundunt feruidam, tranfcolant,eoque Cercuifiam
tenuem concinnant.

Variis e frugibus , Tritico, Hordeo , zea , Aue-
na fit Malthum , quod ratione conficiendi , Bierx
4olorcs immutat. Triticeum & Polyftichum,fu-
pra codum & excodum poti/limum , rubicun¬
dam & fubfufcam Cereuifiam efficit. Hordeo di-
fticho, Auena, zea, tritico f commixtis quinis vel
Tom. f-I.

XV HI- w

fcnislibrisfannx'fabaccxi albida & limpidared-
ditur.Malthi hordeacei partes duq aut tres, Auenz
&Tritici ana parsvna, fumuntur : farinx faba¬
rum quantdm Tritici quarta pars, aqux quantum
fatis,pro tenuitate, & efficacia Bierx futurx.

Cereuifix, k Cerere didx , fiue Bier& Teutoni¬
ci & Anglo-Bricannicx omnium fuauiffimx &
faluberrimx, calidioribus regionibus vtililfimx 5c
conuenicntilfimx , parancli ratio exadiffima &c
largiffima , Anglo-Britanno vernaculo, a C.D.I.
Coys Plantarum peritiffimo accepta : recipit A-
qux fluuialis { denfiores , pinguiores,rtagnantcs
aut puteales aqux ex terrx argillofx venis ma¬
nantes, limpidis putealibus fcaturiginosilque ad
pinguiores concinnandas Cereuifias longe vulgi
opinione, prxferuntur.[Fontanas tamen ex fcatc-
bris emicantes, & fluuiales fluentes cum Lobe-
lio eligeremusjfanitati tuende,auda frugum dofi]
Galoncs 40. feruefac, fine tamen ebullitione [In
quibufdam regionibus ebulliunt aquam ante
Malthi infufionem & macerationem, fiiperafftifa
Galomi menfura vna aut altera fcigidx , ne illico
Malthum excoquatur aut lupra rriodum confer-
uefcat , excandefcatve , cruftulafquc retorridas
contrahar.] In parte eius tertia [ Hxc obfernantur
quoties Malthum retorrefeit. Conuenienrffima
cft alioqui feruidior aqua , Maltho minus ari¬
do , aut huinidiorc.] infunde & acera [Expe¬
rientia conflat Malthum comm diiis immitti a-
qux,quam aquam Maltho affundere.L-. bel.Jmo-
dium vnum optimi Malthi, molis vt ut triti : line
confcruefccre per horam integram in cupa aut
paulb plus: tempore hoc exado , liquor £P6rt
Britannice & Belgice vocatus , percoleturin yas
commodum, foraminis cupx fundi obice , vt mox
dicetur, referato. Et inter colandum, feruefac al¬
teram tertiam aqux partem, modo fupradido , Sc.
percolato liquore horxfpatio,affundatur. Si au¬
tem maiorem Cereuifix quantitatem parare vc-
lis,eamque potentiorem, primam colaturam fer¬
uefac, [affufa Maltho percolato fecunda feruidi a-
qua] additis vnciis quatuor florum Lupi fahda-
rii , per totum tempus iteratx infufionis lecundx
Malthi, hoc ert, horx aut fefquihorx Ipatio. Co¬
lantur deinde per fetaccum & in lacu refrigeran¬
tur. tPortnon excedat pedis aldttidinehi in lacu,
xllate potiffimilm , hyeme fuperare licet, quo re¬
frigerato xftitio tempore, [hyeme tepidulojfumc
huius colati tPort fufficienterrt bonam quantita¬
tem in vas conueniens , prxdidx pedalis aut fef-
quipedalis altitudinis exceptam, cui lib.fl. aut vnc.
S.optimx fpumx, fiue fermenti Cereuifix, Britan¬
nice yca{I , Belgice (Byfl , Sc Gallice Gy , diluti&
permixti in alio vafe luie vrceo , triplici autqua-
druplici menfura prxdidx colaturx IToit : fer-
mentefeere finito , donec ebullitione & effluen¬
tia vrceum fuperct , effundatilrque in vas colati,
tPoit vocatiiliquons. Poft Spumarum fermenti
in vrceo permixti effufionem in prxdidum cola¬
tum liquorem, in quo vrceus conditus ert, ebulli¬
tione & fermentatione totum colamen fpumis
vndantibus operiens , affunde fenfim ,ne ebulli¬
tio interpellatur , reliquum colatum liquorem, 8c
perraifceantur. His peradis, fine iterum confcr-
uefcere , donec fublilne plus fatis efferantur fpu-
mxfeleuanturfiquidem pedali fxpe menfura] &
potus faporem flmilem colati liquoris acquirat,
nullo tamen modo acrem, quia Cereuifia citius a-
corem faperet. Vafis demum impletis & port fub-
limationem occlujfis, conferuetur Cereuifia. Do¬
liare vas in quo Malthum infunditur , capacitatis
fit Dolii Aureliani, plus miniis, pro ratione quan-
Nn 3

4*3

HISTORIAE PLANTARVM,

fZereuift*

Cereus (i*
Marttu.

/

«itatis Bierx futura:, duplici fundo donatum ,v-
trocjue maiuiculo foramine pcrrufo. Longior &c ,
▼alidior fultis, itramine, aut freno tortili circum-
uallatus foramina permeet , fed imum fundi fo¬
ramen ardius,obicis uiccm lupplens, referans Sc
claudens, ad liquamentum ( tvort vocatum ) per¬
colandum, & in aliavafatraiiciendum. Superior
autem fundus lit multis foraminibus pcruius.Vi-
mincis ciltis longioribus , cilicii loco, Malrhi li¬
quamen feparant Bclgx. Si tenuem cupis Ccre-
uifiam,( qui vulgo xltiuo tempore delectamur)
Ytrumque primum Sc vltimum commifce cola¬
tum liquorem fiuc liquamentum : fcrucfac addi-
rajf.q.norum Lupi falidarii, ex arbitrio • & om¬
nia perage, vt dictum prius. Tertiam Sc vltimam
aqux feruentis partem fuperfundito Makho, ad
omnium tenuillimam CercuiCam : maceretur
per duas horas; Sc eadem vt prius prxllat.

Ccrcuiiia Martia vegetans , maximeuc alens:
pcrdiuturna,inannum& diutius perdurans, re¬
cipit Malrhi recentis molis triti modios 12. Aue-
nx Modium fcmillem, pilorum aut Fabarum Sc
Tritici tritorum , ana rantumdem. Aquae q.f. im¬
plendis tribus doliis Aquitanicis aut Burdega-
Ienfibus: duobus vegetante Ccrcuiiia , Bc vno vi¬
ribus tenuiore. Feruefac tertiam aqux partem
modo fupradido : infundantur donec aqux pars
fecundx tertia efferbuerit, Sc infulioni lit parata.
Tum primo Malthi liquamento percolato, Sc in
aliud vas Sc refi igerarorio lacu rraicdo,cxade li-
mul pcrcodis line defxcatione ex lib. 4. Lupi Sa¬
lictarii : optimeque tandem per femihoram dei-'
pu.nando percoctis,&in refrigeratorio lacu tra-
iedis, iterum affundatur "Maltho fecundus liquor
liuc Liquamen tvort vocatum, quoad tertia alte-'
rapars aqux efferbuerit, quod horx aut circiter j
Ipatio perficitur. Hac ratione xque efficax erit
illud fecundam tvort ac primum : Denique viti-'
maaqux tertia parte ferucfa&a, detrado liquo¬
re , affundatur Maltho tertia &vltima vice ad 1-
gnauioiis Cereuilix praeparationem. Martia effi-
caciflima Cereuilia ante fex menfes non cft po¬
tionibus apta. Perfrigerato primo liquamine
tvort/ permifccatur lib. duabus Spumx Cercui-
fix,& vnc.i.pul. Caryopliillorum : Exadilfima-
quefiat fermentatio citato modo.

Pritnx nobilitatis Angl-rum Ala fuauis Sc
vinci laporis potio , recipit liquamenti Malthi
vernacule tvort libras ducentas , florum Lupi
falidarii M.a.quo Malthi dulce & iiifipidum la-
porem exuant. Pcrcodis Sc tranfmillis fcnfim
commifceantur [ vt fupra monuimus ] fxcis Bie-
rtt vel AU librx trcs,& (Braut Anglorum (Bclgx
ilaerbicr vocant ) librx fex vel odo. (Braut au¬
tem fit hoc qui fcquitur modo:Farinx Malthi lib.
6. vel odo : aqux ferucfadx lib. 12. vel 15. qux
agitata Scprobe fexies die remixta temente cami¬
no, (tragulis operto, «Sc palea condito, nitido va-
fc tamdiu macerantur , donec Scrapiilcntorem
alTcquantur. Tunc igne , ledulo verfando ne v-
rantur,ad pultis folidioris craffitiem percoquun¬
tur. Reconditur etiam hodie, per ebullitionem
fiue fermentationem adhuc fpumans in lapideis
phyalis,oris anguflioris, fuberino operculo exa-
diflime occlulis, & deculTatim funiculo,ne exi-
liat,vt fxpe fit,ardiflime ligatis. Sapore admo¬
dum vinoibjgratilfimoquc , palatum <Sc nares fe¬
riente : Non defunt qui Cereuifiam,eadein lege
& ratione vini inftar alferuant.
trAdl,- Quantum ex prilcis Plinio & Diolcoride con-
Sudetur. icduram facimus de Zitho Se Sc Curm-i potiones

Anglorum

AU.

Ala Angk
1 fn.

Cereuifiis noftris proximas, nec dubie defignafle
videntur ; prxlerrim Alam, qux vini vicem an¬
tiquitus fupplebat Britannis : quorum iple Diol-
corides meminic,refcrens malum fuccum gigne¬
re Sc neruos tcntarc ; quibus idem quod nobis,c-
uenitfc potuic, potilfimum plebi & Anglo-Brita-
nicx nilticx turbx , cuiadgulx deledamenca
potentiorem Alam e cauponariis expetenti, inex-
laturabilis quxltus gratia, illa ex Maltho lixiuio
aqux vice macerato , imponitur , lic enim magis
compolitam Sc grano potiorem ementitur ; ca¬
put ferit, lxramque opilionibus , colonis Sc nau¬
cleris ftuliitiam conciliat. Nec defunt nonnul-
quam inexplebiles nummorum vafri homines
qui Bicrx pro Lupuli floribus camini fuliginem
lubftituant , aquafalfa malthum macerantes, vc
eo plus litiantur Bicrx, quo plus fint potx. Ha¬
rum potionum Sc conlimilium alfiduo ufu in¬
commoda Diofcoridi memorata percipiuntur;
qux non polfimt fine hepatis Sc vifccrum furnmo
difpendio aflumi. Cerebro Sc neruis inde affe-
dis «Sc languinc exuito, fit tuberculorum in facie
Sc nafo,vti clcphanthicorum, eruptio, inde apud
Anglo-Britamx)s in hunc vfque diem Locus pro- j
trito elogio, Afu utt ftbifaeicm c* nafutn rubrum , *>
tuberofum cummendattorts Ala. Maxima igitur in *
Cereuifia varietas; pro ratione , quantitatis fru¬
gum , mixtionis, compofitionis,variasqualicatcs
lorrita.Germanis Sc BeIgisGentiana,Bacc? Lauri
Zeduaria,(Ba0bcb Helenium, Laucndula,Saluia
Hormini flores , Cuculus liue Cucubalus India-
nus, [ quem infinum fcu furiolum Solanum fa¬
ciunt ] Chamxpytis, Coriandrum Sc confimilia
una cum Lupulo incoquuntur.

Limpidior, vegetior, bene dcfxcata Biera, cu¬
ius quidem facicndx rationem docuimus , vt ca- I
fidioribus innotclcat rcgionibus,«Sc penuria vini,
cius vicem fupplerepoliit , fuauis &c falubris cft
potio, alimentum bonum prxbet,modo probe (Sc
ex optimis frugibus paretur Sc percoquatur. Te¬
nuis autem qux grani minus , plus aqux recipit,
huinedando refrigcrac,minufque alit. Ac inde
malum fuccum gignit: renes, neruos Bc caput*!
tentar: tormina, inflationes intcltinorum,qucm-
admodum Sc recenrior epota, ftillicidium vrinx,
cralfum fuccum, calculum renum Sc velicx parir. '
Lucctiana cralla , dum recens peflima. Addirur 1
Lupulus Bicrx vel Alx duplici ratione : cum
ob faporcm «Sc conferuationcm,tum quia cralfum
fucciun Zithon procreare literis prodatur, cuius
erratum & noxam emendarer, aperiendo abfter- '
geret, per vrinas cralla pituitolaque excrementa
venarum, rcnum,velicq, citra magnam calfadio-
nem educeret : docemur enim a Mcfuxo inSy-
rupo e fucco Lupuli Sc Byzantino, aliifque Neo¬
tericorum compolitionibus Lupulum , non f<j-
cusac Fumariain,fanguinem purgare & dcfxca-
re,eiulque ebullitiones compefcerc : iecoris in¬
temperiem calidam,inrernolque fcruores,fcbrel-
que biliofasBc pituirofas arcere : Quem eundem
effedum prxftant curiones liuc Alparagi vere
erumpcnccsjcibo 8c acetariis. Floribus tamen,
quia temperate calidi, Iccus cuenit, vti fle co¬
riandro monuimus Aduerfariorum pagina 514.
Quod caput feriant, e Cereuilia non reficiendi;
neque illis caufa rheumati fmOrum &: articulo¬
rum defluxionum , vc nonnullis doctis Anglo-
Britannis perplacer, attribuenda : fed potius in-
gluuici, crapulx , mollicici>blandiriis,& gulx o-
biedamentis quibus funt dediti , alcnberc
debent : quia Ala ipfa potentior , fine

LIBER

«s , aut Lupulo panxi!!# concinnata ,'non fe-
cus ac vinum , abditifllmas permeat cerebri
membranas , eademque infert incommoda. Lu-
puli flores non nocent qualitate, fed quantitate,
quemadmodum vinum optima qusuis temeta.

hordevm distichvm.

ptio

Reuiore cul-
hio elt Hor¬
deum , quam vel
Triticum vel Se- i
cale, loliis latis,
fpica longis af-
perifque horret ,
ariltis , quae lin¬
gula: e lingulo-
rum granorum
capitibus exe-
runtur j grana
vero gluma te¬
nui limplici clau¬
duntur , quam
nulla tritura de¬
ponunt , nili
vel molarium
con frictu , aut
lacculialperioris,
calida piius ma¬
cerata, aut deni¬
que pila. Cceterum quod hic dilticnon nomi¬
namus, duos habet granorum verius , quibus ta¬
men ititerie&a &z aliorum rudimenta , fcd qua:
nihil fmt aliud quam inutiles gluma:.

Gefh.coll.& hort.Hf trdeutn. frago Hordeum al¬
terum flue exiguum. Dod .gall. Hordeum panium^
iatin. Hordeum dtjitcbum Galatiam Columella’.
Rucll. Hordei alterum genus : ad hoc reducen¬
dum putat tnmeftre illud Hordeum Gallis Se-
courgnn didum : erroris autem eos acqufat,qui
genus hoc Orizam allerunt.

Lobel. in Aducrf.fLrde/?*» , (nonnullis vifum
Siligo ) Vernum. Obf.p.15. hordeum minus Vere fe¬
rendum , Hycmis impatientiilimum. Eid. Adu.
altera parte, b jr deum dtp cbn , Gallobelgis Pa-
melle , Germ. Fletu cfcrft , id elt , minus hordeum,
fiuc Britannis Borealibus (fommon barly : Mar¬
tio, Aprili , & initio Maij duntaxat lcritur , hyc¬
mis quippe & frigoris impatientilliinum:vniuer-
fa fui parte gracilius , cubitum &: fefquicubitum
irarb fuperat.

C.Bauh.Phyt.&pin.6.rrftftf»i3. flue diltichon :
quod fpica binos ordines habeat. Plin. hjrdeum
Jh%v Gakticum Qolurrielhe. hordeum C antheri-
nutn Ruellio. hordeum minus Trag. hordeum di-
Jliebum , Fuchf. Tur. Dod.inDiolc. Lob. Lugd.
cui ScdfiiuumSc trimejire minus. hordeum binis
na verfibus Matth. Cam. hordei alterum genus,Ctef.

Germ . ©ommer 0er|tcri/ futccrgcrftcn/
Hem ejerfte». B.poomcr gcrfl. Gollpetit orge &
orge nu nde, orge a deux ratus. Ital .orz,o. H.C etialla.
Angi. 25arly.

HORDEVM POLYST1CHVM.
Gap. XIII. ‘

INconditi 8c multi funt Polyfticho feminum
verfus , quorum fl quis ordo > ad Hexaftichum

XV11I. w

Trago Germ. hordeum alterum flue polylti- <s,yoonym&
, c“um : Lar. Hordeum i.flue maius, quatuor, fex
& odo verfibus. Rucll. hordeum binos, ternos,
quaternolq e , item & quinos {picarum verfus
continens. Lobel. Obi. p. 15. hordeum polyfti-
chum,Autumno ferendum, Eid. p. 19. Siligo Tra¬
gi , Olyra Diofcoridis : In Aduerfl olyra , Siligo
Tragi, fcu Far candidum , Olyra qua: Zea He¬
rodoto , Triticum amyleum , non Siligo vel Se-
tanium,vt nonnulli putarunt. Exiftimo Lobe-
lium nefiriuifle quid lcribcret , quia Tragus non
eandem conftituit plantam Siliginem & Far
candidum, fed diucrfas : nec etiam demon-
ftrat quam plantam intclligat. Dod. Gall. hor¬
deum quatuor vel pluribus verfibus. Hordeum
maius : Lat. hord.pohjlichon. Tabern. Hor¬
da m polyftichum hybernum. Hoc hordeum
bene repra: icntatur etfigie Lobclij in Icon.plant.
p.:8.cxhibita,{ub inferiptione hordei.

C.Bauh. pin. hordeum 1. [ ita etiam phyt. ] fiue
polyflnchon hybernum. Hordeum Brunfclf. Mat-
thiol. Lac. Gcl. hort. Lobel. Dodon. Lon. CalL
Cari. Gcr. Hordeum maius Tragi. Hordeum
polyftichum. Fuchf. Tur. Dod. Gall. [ cui dc
hordeum cantherinum.] Lugd. Tab. Hordeum
primum Ang. Hordeum fecundum hycmale »

Cord.in Diolcorid. Polyftichum dicitur quia in
multos verfus Ipicatur : eft enim dilfcrentia in
{picarum forma , magnitudine &c granorum nu¬
mero : quoddam binos , quaddam ternos , qua¬
ternos, quinos, cumque plurimum fenos verfus
habet: lic aliud rotundius & minus , aliud ob¬
longius & maius , aliud candidius, aliud ni¬
grius.

Ke^' 7ftXv7i}w , Germ.tPtntcr0cr(?cn/(0rof^^noriVa^jn
fecjcrftcn. Belg. ttrintergerflen/ Gallis, grvffe or¬
ge, orge a plufieurs ratus.

accedunt.

Tom. II.

HORDEVM HEXASTICHVN^

P V LCHRV M •

Gap. 'XIV.

BRcuior fed thoroflor Hcxafticho fpica , fenis tJefcriprifr
gianorum verfibus conflans , inter quos &
pales inutiles breui mollique arifta donata: in¬
tercurrunt : at (olidorum granorum gluma in va-
lcntulam,afpcram,longamque atiftam faccfcit.

An Cordo in Diofc.hordeum fine tunica, hor -i"
deum Italicum & Romanum , hord. hexafticum: Cordo
fi glabrum iuum, de quo in Hifr. tradlat , intelli-
git,cur vocat Hexaftichum quod non magis fine
tunica,quam diftichum erat appellandum.

Ruell. hordeum hexafticum , Cantherinum
quorundam.TragOjhordeum cum fex ordinibus.

Dod. Lat.hordcum fex verfuum , 'Jga&joy , Can¬
therinum Columella:.

C.Bauh.pin.hordcum 1. (Scphyt. ) fine poly- Synonyma
ftichum vernum. Hordeum fenis verfibus,MattIn
Cam. Hordeum Septentrioni noriiTinium nowzi-
, Lobel. Obf. injrdeum polyftichum vernum
Lob. Icon. Hordeum polyftichum arftiuum , &
hordeum trimeftre polyftichum Tabern.

HORDEVM DICTVM GERMA-
nis Oriza.

Cap. XV.

QVanquam culmo, foliis , geniculis , cum . .
hordeo vulgari conueniat , ex fpica crif’ti0

4

CdumtUx
T-*r candi¬
dum T ra-
£°

T rng re-
preb.

Ze& genus
Ood.

Santalj

Thmt.

yl.it P*;-/7

iTdu/ino.

fmiUs,

Frumenti
b,trb.tn ge-

Dod re-
d*rg.

Synonyma

locus &
T$»pus.

HISTORIA

tamen cuidens
cuilibet diferi-
men , eltenim
lato-corap refla
duobus verri¬
bus conflans,
grauorum hor¬
deaceorum ,
habitiorum ,
paleacco corti¬
ce , grano ad-
hxrcnte clau-
forum, quorum
lingula in lon¬
gam alperam-
que ariflam de¬
linunt : inter
geminos hofcc
verius duo alij
vtrinq; , id cft,
quater gemini
intercedur,pa-
lcacei , nullum granum continentes, mollicellis
cc breuibusarillis donati.

Hordei genus hoc, Germanicam Oryudm Tra¬
gus appcllauic , iudicauitquc nihil aliud efle ,
quam Columella: Far candidum. Tragum fru¬
mentaceum Diofcoridis. Flabet autem lib.2.cap.
a'. figuram ineptam fub titulo candidi Fatris.
Ceiirft^crKafjdc-Zlmcforn/quod nomen, vt Sc
ipfa figura , non videtur ad diebum caput per-
tinere.Cap.22. vocabat Farris genus Sc Vcnnicu-
lum album.

Dodonao hift.Frumcntum Sc Lat.in fol.confcn-
t ancum videtur ad Zeam referre Oryzam Ger¬
manicam a Trago nuncupatam.Tragum aurem.
Fanis fpeciem ScTragum urealem exiftimantem,
reprehendit, vt qui veritatem alFccutus non Ut.
Tragum namque rem fa&itiamallerit, ac fubdit:
Olyrx autem magis fimilis Oryza hxcGcrmani-
ca cft,qux a Diolcoridc Zea: generi adferibitur;
aut Plinii Santalo, Farris Gallici fpccic, nitidifli-
mi grani : illic Brance, ait Plinius, vocant : aut
certe Farri C lulino,qubd forte idem cum Plinii
Santalo clt: vtrumque enim candidum, Sc Clu li¬
num, a Cluliodici potuit : oppido tranfpadanx
Italia: , qua: alias togata Gallia nominatur. Si
quid repugner, quominus hxc Oryza , vel Clufi-
num,vci Olyra lit/ola vtique erit vernalis latio.
Nam Olyra Sc Ciminum Far, ex hybernis femen-
tibus fune. Adeo certi, de plcrifque frumentaceis,
definiri nihil poteft: cum propter Veterum i-
pforum breuitatem , tum frumentorum appella¬
tiones , aut diucrias , auc lxpcnumero, confulas
eandem rem aliis aliter lubinde appellantibus.
Ruellius Farris Gallicijliuc Frumenti Barbati ge¬
nus quoddam cfle ait, cuius gramen candidius,
ac fpica minoribus ariftiscircimmallatur, quam
Locularis, quodjinquic, Clulinum putatur: illud
aurem an limilc lir,vcl idem cum Oryza Gcrma-
nica,expendendum cft.Hxr Dodonaus , qui prteter
lententi ani Tragi , Oryzam Germanicam Zea:
fpcciem facit : quamobrem cum planta ci inco¬
gnita fuerit , cius de nomenclaturis opinionem
probare non polium.

C.Bauh.pin.Zws.l j.phyt. vbi cft Zc;e genus.
Oryza didta) liuc Zeocryron , leu Oryza Germa¬
nica: vt Sc Trago ( cui Sc Tragum ccrcale Sc Far
gallicum,& frumenti barbati genus Ruelliividc-
tur.Olyra Aducrf. Far,<Ecurfd?cr Kcifl,Caft.Ty-
pha TheophrallijTab.

Semen habui primo Stutgardia nemine ?vcijj-

PLANTARVM.

fanie*,quod fatum in horto Ill.E.C.Monbelgar-
di dclcriptam produxit. Oryza Germanica, quae
ex arftiuarum , fine mracftrium numero eft, dici¬
tur apud Mediomatriccs cum aliis rrimcftribus
feminibus li tillimis agris coli.

Tradunt Oryzam Germanicam incibovfur- 11
param aluum ema(llkc,rurfus Oryzam illam pe-
regrinam,alvum lupprimere. Vtilis autem ger-
manica ad multa culina: opera,laudaturque pra:-
fertim ad pultes , ob albedinem : cibis admixta
ori grata elhcum lacte oryza: modo deco<fta,pro-
be alir, tcfte Dodonaeo.

HORDEVM NVDVM , SIVE
Gymnocrithon.

Cat. XVI.

HYbridam
dicasGym-
nocrithon, cu¬
ius (pica Hor¬
deaceam imita¬
tur, horrido a-
riftarum barbi¬
tio: at vero gra¬
na ruffefeentia.

vtrinque acuta
vna facie fulca-
ra aducrfse par¬
tis mucrone
germen logiuf-
culum oftenta-
tia, gluma lim-
plici obuoluta,
Icui etiam digi¬
torum attritu,
facilius quini
Triticea , exi-
liuntrli quis au¬
tem verluum ordo obferuari p«fl]t,quatcrni ii vi¬
deri poliunt: porro folium latum, multum, cala¬
mos ampledticur.

Trago , qui tertiam Spclta: fpcciem aflerit: CI
Halica, Sc Far adoreum Columella:
ellc videtur, ciuldcmquc Vcnuculum rutilum, [°u'r

quodGcrm. l\crn vocat. Dodonaeus contra Far¬

ris Ipcciem c(le negat, nec cumChondro aut A- 7-*‘
lica,vt pote rebus ladlitiisconucnire ftatuit.Zcis Ct'
autem annumerat, Zeopyrumquc quoddam efle
pronunciat , grano nudo. Sulpicorcgo Dodo-
n;t:o minus fuillc cognitum hoc Hordeum nu¬
dum , qua: de co feribit defumpta funt cx
Ruellio Sc Trago : placet tamen figura quae Cor¬
do in hilTcap de hordeo glabro appoliracft cum
hac annotatione, Dodoiveus, i quo hanc imagi¬
nem mutuati fumus, Zeopyron vocat, Sc cx Gale¬
no Gymnocrithon, i.c. Hordeum nudum. Per¬
pendendum autem an Cordus hoc etiam intcl- d»
lexerit, per hordeum line tunica.Si hoc intclli- lint
git,ccu ante quoque monuimus , non placet vo- c* ‘
cariHcxafticum. Cantherinum putarit dicendum
Ruellius, quod folliculo caftratum nafcatur. Hor¬
deum mundum vocant Galli.

Calpar. Bauhin. pin. Zea 4. liuc Zcopyrum
( lic etiam inPhyt.) feu Tritico-lpcltum , quod
naturam habeat t>?$- rrjpi’ : £is7ivgpy iy y->y~

rUeAov Galeno : Hordeum alterum Anguil. Zeo¬
pyron Dod.H.Lugd. Sc Tabcrn. Zcopyrum liuc
Tritico-lpcltum , Hordeum nudum vulgb voca¬
tum Lob.in Adu.p.S.Obf.p.iS.Ic.plant.p.jo.Hor-
deum glabrum Cord. hiftor. hcxaftichon, hodie

lior-

L i B ,’E R

hordeum fine tunica, Corti, in Diofc. Hordeum
naduin Gefn. horr. Ger.mundum, Gef, Hordeum
yjfj.-Ay.vSov-> Cam.

Satum V ere iu horto IlI.E.C.Montbelgardi,fe-
men maturuit Iulio,& paulb citius quam in O-
ryzaGerm.

Seritur plcnTque Germanis locis adpiftrina-
• rum & culinarum opera , in quibus Hordei vlum
prsebet.

Hc

ci

HORDEVM MVRINVM.

Cap. XVII.

'Ordei hbrofis radiculis & foliis donatum,
.culmos erigit cubitales , multo tenuiores,
fpicas quoque breuiores , ariftis mollioribus ar¬
matas, gluma tenui, quxnuUum gramen tegit.

An de hoc Plinius lib.22.cap.25. Eft herba
phcenicea Grxcis appellata , Latinis vero Hor¬
deum murinum. Hxcrritae vino pota prteclare
menfes ciet. Ex quibus apparet annotante Da-
lechampio , hanc aut prorfus diuerfam elfe a
phcenice Diofcoridis , aut apud piinium legen¬
dum menfes cohibet. pheenix enim Diofcoridis
in auftero vino poti minantem vulua fangui-
nem liflit &aluiproHuuium.

Trago Gerin. Hordeum alterum , basanbui'
#ra0. Verum Hordei vitium : Lat. Lolium ter¬
tium. Tabern. Hordeum fpurium ( 5c Gerardo )
Ariftidia,(E)crjL:mval(b,23a(raett 0cv|tcn. Lob.
in Adu.p. 7. O bl.p.18. lc.p.50. Hordeum Iponta-
neumipurium,vulgb S<j«07(;w.Tum.& Cxl.nord.
murinum : Dodon. Lat. Hordeum aut Triticum
murinum, vulgo ITluyf e (Torri. Anguill. Holcus
plinii ,Ariftida aliorum. H.Lugd. Gramen Hor-
deaccum, Holcus i‘linij,p.427.

Gencua;(vbi,vt &alibi>paflim proucni:).juibuf-
dam Carcallon nominatum fuit.

Graminis Loliacei tertium genus Tragi, quod
nordei ipfc vitium ciTc ailerit, Thalius duplex
facit : Maius bicubitali culmo in montibus, lon-
giorique Ipica : Minus culmo & Ipica breuiori-
bus,in collibus aridioribus , aliifque afpciislo-
cis, ac Iccu s vias. Hinc C. Bauh. phyt. Gramen
109. liue hordeaceum m mus,plinio h-jIcus i tra¬
hendo di dum, cb quod ariftas a corpore educat:
ob id Ariftidam quidam vocant : Item, Gramen
nc. fiue hordeaceum maius. Eid. pin. Gramen
hord.i.Hue montanum, vel maius : Item Gramen
hord.2.liuc minus & vulgare.

HORDEVM

VRENS

SPANIA;.

NOVi£ HI-

Cap. XVIII.

NArrat Nic.Monardes ad fe perlata elTe cum
aliquot aliis plantis ex Hilpania nona, fe¬
mina huius plantas , quas Ceuadilla, id eft , Hor¬
deolum, illic vocatur, a fimilitudine quam cum
Hordeo noftratc habet, in Ipica & vaginulis, qui¬
bus femen includitur , fed minus, &c Lini femine
ncutiquara maius , verum longe aliis facultati¬
bus prasditum.

Orzada nouas Hilpanias Monardi oc Caftori.
Ceuadilla Monardis Cluf. Hordeolum Monar-
dis Hift.Lugd.p.1907. Hordeum 4.fiuecaufticum,
propter limilitudinem huc relatum Cafp.Bauh.
pm.

XVII I- fcj

Aliis liqui- Vires
dem ab Hor¬
deo facultati¬
bus prxditura
eft. Etenim nu-
quam auditum
eft aliquam a-
iiam plantam
ade'6 vrente Sc
cauftica vi pro¬
ditam: ita vt v-
bi cauterium Caurtriitr/i
jieceflarium eft
in gangraenis,
dc impuris,pu-
tridifque vice*
ribus , eofdem
prasbeat elfc-
ctus , quos non
modo fubli-
matum, lcd et¬
iam ignis prae-

ftare polfet. Etenim vermes in v^ecl"^us 'lttc~l3vlcer*l
putridaque vlcera expurgat , puluis eius Iculim
inlpcrfus, maiore minoreve quaiVftycp1’0 vice¬
ris magnitudine j adhibitis pra-feruantibus quae
•in huiufmodi remediis vfurpari folent. Itaque
cum cius facultates infringere volunt, puluerem
ftillatido liquore rofarum aut plantaginis exci¬
piunt, linumque aut ellychnium co intindum vl-
ceribus &c gangrenis imponunt:deinde farcotica
medicamenta adhibentur pro periti Chirurgi iu-
dicio. Eadem ratione vfurpatur in animalium
malignis vlceribus, quibus plerumque infeftan-
.tur.

GRAMEN BVLBOSVM EX ALEPO.

Cap, XIX.

EX olitiari- DcfcripcLti
bus, multis
laceris, tunicis
vellitis, bulbis
pendent, librx
robuftx culmi
pedales craf-
liufeuli , foliis
iniignes,angu-
llis, palmari¬
bus , Icapo ge¬
rit fpica Hor-
dccl murino fi-
milem, palma¬
ri minorem,
glumis denlis,
longis, calamo
appreftis, fur-
fum fp e danti¬
bus, mbreuem
ariftam lingu¬
lis delinentibus.

C.Bauh.phyt.n. Gramen bulbofum ex Alcpo Synonyma
quod foluin vidimus liccum inter plantas. Gra¬
men 8. fiue bulbofum ex Alcpo,Iiccum apud Fra¬
trem vifum.Plin.Gramen nodofum a radicis for-
ma; 5.1iue bulbofum ex Alepo.

Gramen bulbofum Alcpi habui h Valepanda
Dorso noftro.

V

HISTORIAE PLANTARVM.

Dcfcriptie

G**.* Bf
4Mtur

Vnjc.

Tbm.

AVENA ALBA ET NIGRA.
Cap. XX.

HAui ita
facile &
promptum cx
radiculis fibro-
iis, culmis geni¬
culatis , toliis
gramineis dil-
crimcn; at in
•paniculacuide-
tiflimum,quo a
reliquis^frume-
taccis fine nc-
. gotio diflin-
guas licet, qux
lubxinftar tre-
tnulis flamini-
bus explicata,
glumis gemi-
ii' s laxioribus
hiantibufque,
gemina grana
oblonga, alba,
nigra, filis item aliisglumis , corticibuluc duris
haud difficulter ccdcntibus,niii molendino, inuo-
luta, quorum granum alterum habitius ari lias
habet laterales, grana fuis durioribus glumis dc-
recla viilola fiunt.

Theophr.^.hift.cap.9. interea qux Tririco Si
Hordeo limilia ait, Aucnam ( f«cuo". Ridicule hic
omnia a Gaza cranflata. ) recenfet: fed radice
numeroliorc conflare allcric , Si multis dilpergi
culmis, ac vcluti liluellre quoddam & immite fe¬
men multiplici tunica integi.

Dieficorides Aucnam ) tum calamo,

tum foliis Tritico alfimilat, fed geniculis ab eo
diflinguit- In cacumine vero dependentes vclu¬
ti paruulas locullas bipedes gerit, in quibus fe¬
men concinetur.

Plinius lib.i8.cap.io.Bromon inter externa re¬
censet, ab Oriente ircueda, Oryzx limilia: alibi
inter vitia fegetis Aucnx grxcx inon filvcflns,
quam-fterilcm Virgilius vocat. Aucna grxca,Bro-
nios : Aucnaeui lemcn cadit , Aigilcps.Dal. ) A-
ucnamrurfus vocat Frumenti vicium , & Hor¬
deum in eam degenerare (eribit , vt pollca lufiiis
dicetur. Cxcerum , Aucnx lemen maxime nu-
du tradic,in quo aducrlari videtur Thcophraflo,
inquit Cxfa! pinus, qui Bromon multiplici tuni¬
ca tegi tcftatur, Sc alibi, inquit , Aucnam maxi¬
me natura operuit , vbi grxee Crocos legitur,
quam vocem Aucnam vertit Theodorus , fed
B tona os legendum efl. Sed Plinius nudum vo-
cauit: quoniam membranx in maturitate dehif-
fccntcs maxime nudum oflcndunt femen , pro¬
prio tamen cortice intectum , vt Hordeum Sc
Spclta.Galcnusfrequentillimam in Alia ait, &
potifiimum in Mylia.Tcrtium autem genus ALgi-
lops vocatur, manifcflc quidem a Theophrailo
Aucnam vertit Theodorus j liluellre quoddam
Sc immite, quod magis in Hordeo nafcicur , ter¬
ram vehementer extenuat, & multiplici cum ca¬
lamo, tum radice conllat,folio pilolo : cultis me¬
lius erumpit : & folum frugale deliderae , Sc coli
cxpolcit,fcd deleri contumax: cum annis alrcr-
ttis nafcatur : non enim limul prouenit cx omni-
lius feminibus, fed partim annoprirno,parrim fe¬

cundo : femen continuum , & bifidum cernitur,
vteiusvna pars prius nalcatur, altera pofterius
anno fcqucnte. Diofcorides autem aliam vidc-
rurdeferibere Aigilopis nomine.

Conjario Bromos cft Auena faciua , & non
fponte proueniens,neque ex Hordeo degeneran¬
te produda. Dc bromo , inquit , Plinius ita feri-
bic, vt Sc ipfum inter vitia fegetis ponat , & cum
Aegilopc confundat, Sc tamen eadem qux Diol-
corides de ipfo prodat. Germani Bromum Auc¬
nam albam ; Asgylopa, Aucnam nigram dc bar¬
batam appellant.

idem alibi , Acgilops herba cfl, qux Latine
Aucna lilu. dicitur,& efracicia,& barbata , Sc ni¬
gra atque fatua , ea fc. qux inter frumentum vt
pote cius vitium fua fponte prouenit, atque Hor-
deo ineam degenerante fit. Differt a Bromo, qui
Aucna frumentitiacll, fatiua,pura,8c quam alba
Germani vocant. Quum porro Diofc.l.i.dc Bro¬
mo egerit, falso dc eo in quibufdam grxeis codi¬
cibus lih.4.poil Algilopa repetitur, ideoque hic
rcmoucndus erit. H uc vfque Cor narius. Ei au- c
tem notam fuifle Aucnam nigram vix dum cre¬
dimus. Fatua liquidem non dl : fed xque plena
ac iptaalba; eodem etiam modo colitur multis
locis, nec deterior , interdum etiam melior, Sc
grano maiorc.Nobis prxterea videtur cum teme¬
re nimis hoc loco Thcophraftum erroris accufaf-^
fe. Diiferc enim Asgilops Theophrafli ab Acgi-
lopc Diofcoridis, cui non conuenic Auena nigra.
Seda Cornarii fencentia alienus quoque efl Do-
donxus, duas Bromos conllitucns,vnamque fru¬
mentaceam , alteram verb herbam faciens. Et
differunt fine etiam Diofcoridis deferiptiones.

Tragus Aucnam duplicem agnofeit, fatiuam
fc.& fllucflrcm.Scd ita rem tradaife videtur , vc A
qux nam ambx iint, obfcure admodum dixerit, ^
nec facile extricatu fit.Thcophraflus( inquit cap.
de faciua) tria frumenti fylueflrisgencra rcccn-
fec, Bromo fcilicer,Aucnam,Aigilopa, Sc Lolium.
Diolcoridcsverbindiffcrcnter hoc frumenti ge¬
nus nunc Asgilopa, vtlib.4.nunc Bromon n*mi-
nar,vidclicctiib.i.vbi dc Aucna frumento pecu¬
liariter agit. Germani 43abcrn vocant , nonnulli
alii, videlicet impoftotes illi ‘mendici , qui vt fce-
liciiis homines dccipiant,propriam linguam con¬
finxerunt, quam vocamus £ctlcrwclf4>, hoc cfl:
McndicorumStadicorum Italicum, ©pujlin# ab
acuto femine dixerunc.Serapioni Datifir dicitur,
cap. 15. De fylucftri inter vitia frugum, ita dille-
rit : Lolii primum genus in quibufdam aridiori¬
bus pratis, Sc collibus, nec non flramineis domo-
rum tedis, prouenit culmo, ftipula Sc fpica,Aue-
nx haud multum abfimile , frudus expers, Vl
quare lepide Plautus in Milite dixit. rH

Mirum efl Lolio viilitore te tum vili Tritico.
qui fenarius in prouerbium tandem abiit , quo
notantur lufciofi Sc cxcurientcs, vidcErafmum
in Chii iad ibus. Hoc Lolii genus Plinius procul-
dubio intellexitjcuna libro 18. cap.iy.fcribit. Pri¬
mum omnium frumenti vitium cfl Aucna. Nam
& nos Germani id vitii Jjabernhocefi Aucnam
dicimus, fed non fimpliciter, ad differentiam e*-
nim frumenti Aucnx appellamus (Daucbljabern/
vel £7!cu£f)abern,hoc efl , Cuculi, vel Murium
Auenam. Hxc Virgilio Sterilis auena nuncupa¬
tur, Diofcoridi

Magna cll autem inter dodos controucrfia,
quidnam fit Aucna , quid Bromos , quid denique
i€gilops,dc quibus ingentia volumina conlcri-
bunt.

C.Bauh.pin. Auena i.fiuc vulgaris ita quoque

pbyt.

X 3 ^ "S'

LIBER

Phyt. ] feu alba : Auena Brunfclf. Matth. Fuchf.
Dodon. Turn. Amat.Lac.Lon.Aduerf.Car. Tab.
Lug. Aliena fatim & prima Trag. Auena vefca,
Adu.Lobel.Obf.p.iy.Ie.p.ji .Gcr.Aucna frumen¬
tum, Cord. in Diofc. Auenac prima lpccies, Ang.
Auena mitior & fatiua/CaT.

Auena, Graecis fywuQ- ,forfan a fyv/Mt quod cibu
/i£nificat,& d.y.^amxQr Dioic. Ger. =£$abcrn/Boh.
ifoauere.Gal]. J uoine.ltal.Biara, Auena,Vena.i\ify.
Au fit & Av.cn.:. Anglis TCctce/ iEree & =8aucr.

Caetcrum , Auena calamina, e it tibia vnde ru-
ftici plerumque cantare confucucrunf.Mait;

D m tua Multorum vuuat Auena tutam.
Virg.Ecl.i.

Sylucftrem tenvi mvjatnhieditarti Auena.

Auena item cft,culmus & ftipula:Virgil.

Seges vanis (vacuis ) elujit Alienis.
Adlixc clt Auena herba legeres necans: Virgil.E-
CI.5.&: Georg.i.

lnjchx Louum&Jleriles dominantur Au en. e.
Symmachus : Nec rubigo Tegetibus obfuit ,
nec Auena fruges necamt. Steriles tamen Aue-
nas aut fecundum litum Italia: Virgiiium dixiife
vult Horatius Gramnv.qubd in Thracia friuStuo-
Cx /inteaur ad dilcrctioncm earum quae feruntur.

Auena quoque terram extenuat : in Hordeo
nafeitur: Tritico inimica eft. Primum omnium
Frumenti vitium Aliena eft , inquit Plinius , k
Hordeum in cam( nufquam hoc Thcoph.fed c.i.
lib..}.cauf. Triticum k Hordeum lola in Lojium
degenetare feribit ] degenerat : lient ipfa fru¬
menti fit inltir quippe cum Germania: populi fe¬
rant eam , neque alia pulte (eam hodie quoti¬
diano vlu frequcntillimam Germani vocant^-a^
beuuu0 ] viuant. Soli maxime c&Hquc humore
hoceuenit vitium. Sequentem ciufam habet im¬
becillitas leminis , cum diutius retentum eft ter¬
ra, prius quam erumpar. Eadem eft ratio , li ca-
riolum fuit cum fercrctur.Primaautc ftatim eru¬
ptione aguofeitur : cx quo apparet in radice c(lc
caufam.Elc es: aliud ex vicino Auena: virium cum
amplitudine inchoata granum, led nondum matu-
ra,prius quam roborerut(corpus,afflatu noxio cal-
& inane lnlpica/euanclcit quodam abortiuo.

Terram paucis annis exhaurire Auenam,lcn-
bit etiam Yirg.Georg.i.

Vrit enim Lini campum figes, vrit Auena.

Loca amat rigua. V ere fata, fub finem arftatis
macurefcit. 0

Bromi femen vtile eft ad cataplafmata , quem¬
admodum k Hordeum , fcd k pultem cx iplo fa¬
ciunt qua: aluurn fiftit. Succus autem ex iplo , a
tuffic ntibus , commode lorbctur , Diolcoride k
Plinio autoribus. Bromus eft cibus iumentorum
[ inquit Galen.i.alim. ] non hominum , nili forte
in extrema fame, cx hoc femine panes faccrc co¬
gantur. Extra famem vero ex aqua co&um edi¬
tur cum vino dulci aut fapa aut vino mullo, fimi-
litcr vt Typha. Caliditatis autem fatis particeps
eft iimilitervt illa , eciamfi non fimiliter durum
fit vt illa. Quare etiam alimentum minus corpo¬
ri exhibet. Et alioqui panis cx ipfo faitus inlua-
uis eft > non tamen ventrem fupprimit , aut im¬
pellit, fed hac parte medium obtinet. Item 5.hm-
pl.ait : Bromus eft quidem vnum cx frumenta¬
ceis [ompeh legendum forte pro oenum ] led vt
medicamentum fimilem Hordeo vim habet. Im¬
politum enim ficcat , k difeutit moderate k ci¬
tra mordacitatem. Eft etiam frigidiore paulo
temperamento k aliquid aftridtionis habet, vt
etiam alui fluxionibus profit. Quod vero Plinius
ait Germanos auenaceam pultem edere verum
hodieqi eft:fed quod no alia pulte viuant faffum:

XVIII. 435

Noftri [ Cornarij verba funt ] ex Bromo Auena
1 farinam crafliorem inftar Crimni faciunt , quam
cum aqua codtam addito butyro edunt aut for-
bent. Et cx farina tenui pultem parant. In Saxo-
nia,magna farina illa, crafhor Sc vclut Crimnon
apparata , omnibus fere obfoniis afpcrgitur , vn£
cum file (3 e limul coquitur. Prudens irconomus
& ouorum recentium cupidus, lo.Collcrus,men-
le Ianuariogallinis Auenam tollam exhibuit , vt
citius & frequentius oua parerenr , quod experi¬
mento comprobauit.

)

AVENA NVDA.

C AP. XXI.

per-

tinacirer
glumis lueret
Auena: nudx
granum , haud
dillimili argu- Defcriptio
meto lic appel-
latx,atquc Hor¬
deum | nudum,
non enim habet
durum 'corticei
Vt Auena vulga¬
ris, fcd . plurcs
glumas, tunica-
Ive tenues , pa-
leaccas , porro
autem granum
ipfum habitius
cfl , k cx albo
f.ilucfcens,quo-
— dummodo fimi-

citra Fuchliana minusplacet;

Auena nuda Li b l.in Aduerf.pag.p.Icon.p.tz;
Dodon.Tabcrn.Ger.& OBauh.qui tertiam facit.

lc Auena:..

AEGILOPS QVIBVSDAM ARISTIS RE-
cvrVis, sive avena pilosa
C a p. X XI I.

T^Olia funt
X Aliena: fo¬
liis cernula, (pi¬
cavero, hqua:
alia cius gene¬
ris Ccrealiumi
admodum Ipe-
ciofa, pedalis,
rarius tamen ,
glumis ftipata.
H? quippe a-
liasbince , alias
terna:, longis k
trium vnciarii
pediculis hx-
rent, pfcrqu,lni
elegantes , glu¬
mis vtrinque
munitte oblon¬
gis, luccntinus,
llriatis, pallide
partim virenti-
tibus j partim virefccntibus , latioribus quam in
vulgari Auena, cui iimilia grana intus bina com-
muniter,rarius lingularia, luluo ac pene rufFo Co¬
lore pnedita,piiis flauclcentibus ac pulchre, Byfli
inftar, lucentibus,obfepta , qua: fere Auena: gra¬
nis longiora funt. Secas quas arilhe exeunt gc-
mellte, longce, duarum aut trium vnciarum nu¬
tantes atque ineurute j vti crura fci i

e *t 4

444

Locus

I^icrjptio

Ico».

locus &
Tempus.

Dclcripfio

HISTORIAE PLANTARVM.

locuftarum /yiueftriuffi , rigidiufcub.Spica Aue-
nx {picam pulchre zmulatur : nam in cius mo¬
dum cx granorum, vti coniicere eft , pondcre,pe*-
diccllorumque fubtiiitatc,ica pendula: atque tre¬
mula; hsrcnt glumz, vt ncc pendulas nec furie¬
bas quis (impliciter dicere queat.

C.Bauh.pnyt. Gramen lotf. fine Fcftuca fteri-
lis tertia : Eid.pin.Gramcn Fcftuca: ^.fiuc Feftu-
ca utriculis lanugine flaucfcentibus , A/^aa4
Diofe. Thcoplir.^ vbi Gaza Auenam verrit) Gal.
Oribal.Aegin. Hordeum fcftuca, fcu Acgilops,
Plinio. Aegilops Bromoides Belgarum , Lob.
Feftuca, prior Dod. Auenae tertium genus fylu.
Oi.Auenafylu.feu nigra ThaL Acgilops Dodo-
nxi, inter Acgilopem 6c Bromum media, Lugd.
Aegilops fexta, Bromoides a.Tabcrn.

Reperitur in Germania; ac Belgii agris. Sunt
autem facultates incognitx,ct nondum explora¬
ta vires.

quipalrr.aribus fereglabiis ftipatos,fpica lumino
culmo fedens duarum triumue vnciaru.n longi¬
tudine: iubx aliquatenus fimiies , gluma; ruben¬
tes Aucnaccis ftmiles , mutica; tamen breuiores,
crafliorcs, Lenes, tremulis petiolis appenduntur:
radices fibro fe, a capirevno pendula: , in obli¬
quum aguntur.

C.Bauh.phyr. Gramen 41. (tue auenaceum non
lanugmofum „ aliquid cum gramine montano {pi¬
caro Clulii Pann.p.717 Jimilitudinis habens:Eid.
pin .Gramen auenaceum 2. flue mont. auenaceum lo~
cujas rubris: 71.

GRAMEN GVM LOCVST1S
parais candidis pilolis,femine aucnaceo.
Cap. XXI II.

fNter noftras

J plantas liceas
obferuamus
gramen , iiefci-
mus ubi colle¬
gerimus, ci fef-
quicubiralis ca¬
lamus, tenuis,
geniculatus,fo- 1
liis feprus te- ;
n uibus palma¬
ribus ; {pica fu¬
mo culmo vni-
ca fextanralis, j
minimum di- '
vulfa> glumaru
binarum

rupibus, florens Maii principio.

in prod.'

V ariat caule
lxui in monto-
lis : in dumetis
humidis foliis
cauleque fub-
afperis.

C.Bauh. qui ]
mihi mificjfcri-
bit Iulio &Au-
gufto reperiri
in montanis
vmbrofifque
circa arcem Ba-
dcnvvilam in
Marchionatu
& Knfjcnfteirt
Bafilienfium.
Nos aurem ob *
{cruauimus cir¬
ca S.Ht politum
6c S. Vrfane. in

| GRAMEN AVENACEVM , RARIORE

. rx... •

grano,ncmorcnfc,Danicum.

par

uarum-comple-

xu femen km- *

per continet v- .
nicum Auena-

ccum, minus ni- 1
tida lanugine oblitum, quali carduorum femina l
funt prodita, radjx obliqua g^niculatim incedes. '

Clulius fub inferiprione Graminis montani
Aucnae leininc,{ic in pann. 8c hift.defcribit : Elc- j
gans mihi videtur alterum genus Graminis mo- i
tani fpicati , cubitalibus culmis conflans, tenui- \
f geniculatis , qui palmaribus anguftifquc
loliis lcptijfummo faftigio definunt in tenuem o-
blongamque &c nutantem {picam , in lanuginofis
glumis , grana nuda; Auenz limilima ferentem:
radix tenuis eft,multi{q; oblongis fibris prodita,
Ungulis annis anterius ferpes,vti Spartu& Iunci.

Clulii figura quam alfumplimus minus placer.
G* ^ hilb.( vbi iS.) Gramen auenaceum t

-Cabtr (Gra£. Calp.Bauh.phyc. Gramen ^.o.fiue
montanum auenaceum lanugm fum. Eid. pin. Gra¬
men auenaceum.tjSmc montanum lanugimfumMoi -
deum diftichon Gcrar.icon.

Nalcitur fecundum uias,in montanis vmbro-
fifquc Pannonis, Auftrix , & Bohemix : femen
autem Iulio menfe maturum obferuabat Clu-
fius.

SEfquipcdali E
& bipedali,
gracili, nitido,
lucido &: tre¬
mulo culmo,
fuperne bre-
uiore , rariore-
que, Auenacca
gluma ornato.
Radix fummo
crclpi rc, Grami¬
nis canini mla-
dantenus,fpar-

la ; fcd villis
logioribus an¬
nexis: foliis (ii-
perioris fylua-
rum auenacei I

Graminis dei- )

cripti in Stir¬
pium Illuftra-
rionibus 110-

ftris, exilioribus , vti rota planta. Calp.Bauh.pin.

Gr amni auenaceum ijiue / t ftis rari aibus.

Fagineis fi luis montofis , non procul aCro- Loc.
nenburgo,vuido folo collegit Lobclius.

GRAMEN

e

LOCVSTIS RVBRIS.
Cap. XXIV.

'Alamos habet cubitales A: alncrcs, graciles

a€GILOPS YETERIBVS ET IN GENERE.
Car. XXV.

rgemculatos.foliis multis palmaribus ScfeC-

Diofcoridi herbula {tnbm) eftfo

.lia Tritico (aa-ei (iimilia habens 9 icd mol¬
liora

LIBER XV11I-

lior? > & in fummo capite fuis incltifa folliculis
£ hcEC Omittit Corn.] femina duo aut tria, rubra,,
e guibys ariUjar vclut capilli exeunt. Sed quid im¬
pedit, inquit Marantha, Aigiiopem quaterna vel
etiam plura iu fummo capite habere femina : et¬
iam/i Diofcorid es dicat bina , temave illi incf-
fc.

Hordeum enecat Fefluca,ait plinius, qua: vo¬
catur Argilops , quod poculorum a-gilopas fanet,
folio Tritici.

Plinium Aigiiopem Aueriam graecam vocare,
&■ Feftucagincm a Gaza reddi , legimus apud
Hcrmol.Coroll.751.Sc Io. Agricola: cui prxterea
-digilops Diofc.ell Auena fterilis Virgiiij.

In Aigilopc [inquit Leonic. in rlinij errata a-
pud Drunfell.tomo 2. ] nefeio an magis accufan-
duslit plinius, qui iu rebus adeb vulgatis , qui¬
bus nomina Latina non deerant , Giaecis vten-
dum cenfuerit : an potius quoniam de cifdcm
herbis granea appellatione monllratis illa affir-
marit , qu:e fenfus falfa elie deprehendit. Ex
Theophralti verbis, quorum inagnaex parte fen-
centiam plinius, de vitiis frugum agens , expri¬
mere Ihiduir, facile offenditur pliniani erroris in
Aegilope, origo. Poftquam enim Thcophraflps
fecerat dc Orobanchc mentionem , qua; am¬
plexu. fuo Eruum flrangulat , fubdit eandem elie
Acgilopi, quam Aucnam Gazaconucrtit , inte¬
rimendi rationem., ideo fubiunxic pliniusjHor-
dcum enecat Fcitiica qu:e /Egilops vocatur. Cur
atitem Aigiiopem potius quam Aucnam eodem
loco dixerit plinius, eam rationem attero, quod
cii;n Grxci duo Auena: genera facerent , Bro-
nmm fc. &c Aegilopem , hoc vero diferimen ne¬
mo reddidilfcc in Italia, ob id plin. lib.io.cain A- ,
uenam inter vicia frumenti collocaltet , paulo
poli dc Feftuca qux vocatur Aeg lops , cdifferit:
noii quod nelciiet Auena: id eife quoddam gc-
nusjvt nonnullos cauillari inquit Brunfelfius,mc
feti- innuens &rc. plinium in meo libello non re¬
prehendi quod nefeierit /Egilopem efle quod¬
dam Auena: genus, fc d ob id, quod eodem ca¬
pite modo Gr.eca , modo Latina voce in eodem
Auena: genere vti voluerit. Nam quod plinius
lib.itf. Aucnam eff: frumenti vitium Sc nordeum
311 eam degenerare, hoc idem Thtsophraftus libr.
tf.de plantis <Sc Galcn. lib.i.dc alim.de Aegilope
etiam tcftatur. Quod vero etiam paulo polt pli¬
nius ait dc Aigilope Hordeum necari , idipfum
Theophraflus lib.5.dc caulis plant.licct alio mo¬
do quam plinius Acgilopi tribuit. Alterum quo¬
que falligium plinius , li non eodem capite : fal-
1 tem libro, aliquando Bromon, aliquando Aue-
! nam nominauit &c. Cur plinius Aigiiopem cir¬
cumligando (e Hordeum dixerit interimere, non
fcirem reddere rationem cum nulla Auena: lpc-
: cies,qua: id faciat agnofeatur , ficuti neque Lo¬
lii Scc. Sed cur plinius in his apertis erroribus
tam operose defenditur abs te Brunfclfi vbi pli¬
nius iLgilopis naturam peruertit Scc.
j Pro Plinio aduerfus Leonicenum flat pandul
ph. Colinutius , fed an plinium lufficienter dc'
i tendat, Ledloribus liberum ello iudicium.Aigilo-
1 pcm,inquit, qua: fylu. Auena fit, quis vnquam vi-
! dit vel iumenta vel homines vefei ? Tum Auena
i Tritici & Hordei vitium ell : quod duodevigefi-
i mo volumine docet plinius. ^Egilops vero ( vt
: eodem loco plinius) Hordei morbus cll proprior

1 non vitium, & Hordeo innafeitur, quod quinto

quoque vigelimo volumine refert (populo et
: iam tcftc) duo efle Auena: genera. Frugiferum
vnttm: ftenle autem &c. Diofcorides auoque de
Tom- II.

Aucn.a, Acgilopcquefeorfum tradlans , diuerfas
| illas elie in^ncauir. Non Bromi quidem duas fpe-
: cies, 2. volumine cum referat , fecundum aRo-
I manis Aucnam vocari : tum 4. volumine Acgilo-
j pen quoque a Romanis Auenam dici affirmat
1 &c. Acgi/opis femina maiora ( qu^m Auena:]
nigra: &c. Si Diofcoridis & plinii feriptis Se ra¬
tionibus, & rei ipfius euidentia, dfuerfa effemo-
ftratur, [Acgilops & Auena ] quis Leonicenum
non eirallc defendit, qui plinii dodlrinam taxari
non Iit veritus <3ec. Ledorum erit examinare ari
plinium fufficienter defendat Pandulphus-.

Theophrafliim non nufqnam,vt lib^.cauf.AI- P
gilope pro inani Aucjna,& lib.S.pro herba Hor¬
deum enecate, hic tamen corrupte Aegilopa legi:
plinium vero Feflticam vocare, in cademque cti-
ftionc vagari, nunc frugem, nunc herbam faeieyi-
tem, reflatur Rob.Conitant.in Lexico.

Aegtlops herba efl qux A:. ena Latine dicitur, ■.
led ea qua: fua fponte prouenit, atque Hordeo in r“e”A
eam degenerante fit. Virgil.flcriles Alienas dixit.

Differt A egilops a lircnu , quod Bromos Auena 5 romos
ftumcntiti.i eil , fiitiua , pura ,& qua 111 noflri ai- *•$“*«*
bam vocant. Aigilops autem ex «ordeo d.cgene-
rante, & inter frumentum fua fponte prouenit,
vtpotc cius vitium , dc aliae etiam enalcitur, dc
Auena fyluellris, dc erratica, dc barbata, dc nigra,
dc fatua a noftris appellatur. Confundit tamen Theo^r-&
Bromon cum ^gilope Thcophuafli dc ipf.im in
hoc lequurus Pliri. Quum aurem lib.i.de Bromo ■
egerit Diofc.lib.4. poft «gilopa falso luppoheus Diofc.corn -
in quibufdam Graecis, Codicibus habetur , dc a
nobis remotus cll, inquit Coraarius. Nobis au¬
tem non videtur ira temere erroris accufandus
hoc loco Theophraflus. Is enim noftro indicio
diuerfam tradic Aigilopa a Diofcoridca , vt facile
elt colligere ex cius verbis lib. 9.0:10*9.

Cartcrum quxnam hodie lit ftirps A£<rilops,in Aeqalvoci
ter authores non conuenit. Efc enim gramen cf*mtn
quoddam Matthiolo, quod Egilopem cxtffimaf. fQJt\

Efl .Fcffuca prior ALgilopis ipecies Dodonxo: thtoi
nobis Aigilops quorundam ariflis rccuruis fiue degtiops
Auena pilofa. Habet Tragus Lolium fecundum, lUirstnd**
?Egilopem Galeni , quod Gramen^/o; Monthel- , ‘™en
garritum inferibitur. /Egilops Nd.rbonenfis &
calidarum regionum Lobelij. Gramen quod- A' *>bonen}
dam tremulum a nobis deferibetuu , quad cit Ai- G,aweK
gilops vera Plinij, Trago. Gramen nodofum fu-
Ipicatur author Hifl.Lugdimenlis /Egilopa Pii- 'rZ7juL.
nij. Hordeum murinum .cognominar Aigilopa Hordeum
Schuucnckf. Triticum fecale anjEgilops,B.tc-
chanclli. yEgilops dicitur de Auena tam alba, s£le:
quarn nigra. .Egilops Bulbi genus Plinio libr.

■ 19.cap.5- Hoccuiulmodi I:t, nqndmn cerre repe- nus.
rirc licuit. yEgilops Diofcoridis Brunfclfio in
f ia Exagcli, cll Confolida regalis , dc qua lib.25.

Hiil.n. ifigilopa Diofcoridis, quidam autumant d *
Aquilegiam , deferiptam iib.1.0. Scd.dccipiuntur. Aquilegi*.
Eli porrb Aigilops ex Quercuum genere , qu.se Quercus
Cereus cognominatur. Hili. Lugd.per Argilo- Cerrus.
pa incclligir forte Fagum fepium." ° *H. V‘TS’*

.\tyih'A Gra:cc,& Lar./Egilops, Germ. JLaub? ^Nomina
haber/lPtlb vnn'o vnfiu ftbcuxv babcv,(6aftcn? Linguarii
ratten, &Theod.Qolio inOnom. -2lii^i%tetctc
von bcr gcrficn/VnfrAfit in bcm Gal¬
lis ne forte (fati :i ne n nant e Aner ov3 ou Auener onf

Auoine file: AtiotHeJionie, .\ vnne Ja.-. : age : adhtec
Rullicis Gallis ?J«ry»,qaafi duenagj vel anennl.r. in
Gallia Celtica ,Coquie!e.

In Hordeo non nifi pole annum a femine fuo
nafeitur. Temju^.1

. Herba cum farina impetra fanar Aegi lopas, vj
dc duritias difcurit : fuccus feruatur ad cadeni
! Q«

%

%« HISTORIAE PLANTARVM.

farina: ammixtus,ac ficcatus, authore Diofcori-
dc.PliniOjAcgilopas fanat herba eodcrti nomine,
femine contrito cum farina permixto,impofito-
que, vel fucco : exprimitur hzc e caule , foliifque
p raegnant i bu s,dcm p t a fpica vt in trimcftri, dige¬
ritur in paftillos. Acgilopi Galenus dilcutiendi
vim attribuit , id quod ex guftu cognofei feribit:
leniter enim quodammodo acris eft, imo etiam
ex eo, quod induratas inflammationes & zgilo-
pas fanat.

■GRAMEN SIVE AVENA STERILI S.

Cap. XXVI.

Vemadmodum fpontanea pleraque latis
e crip.jo Y^Mtrigohora,ita Se lux (pontis Auena , fati-
uz&Tulmi craflitic & altitudine cedit, extero-
qui ei latis limilis, iuba, glumis, mollicellis bre-
nium aridarum letis, vcriim femine aut nullo aut
crallo, itrigofo.

Locus & In pratis circa admirabilem fontem in Duca-

Tempus. catu W ircembergico Auguftomenfe floreus.

AGI L OPS BROMOIDES IVBA
purpuialcentc.

Ca?. XXVII

V Alidis fcd fibro fis fundatur ridcbus,'

las emittens plures,bicubicalcs,\ ..!• f:rui. s,
longis internodiis diftinctas : fJia Aucuaceis
longiora, ridicula, angyfia, fubhirfuta, potili -
ir.umquaa culmis abfccdunr ; vagina Equidem
culmum complexa glabra eft, iuba purpuralccns
diuulfa. Inter glumas longa:, graciles, aucnaccis
llrigofores Iuba: emicant : qua vcio petioli glu¬
mis committuntur flauefcens villus circum-
nafeitur.

Locus Jn Gallia Naibonenfi tam inter fcgetcs,fcd ra¬

ro, quam ad fqualidas artiorum margines colle¬
git Gener Cherlerus.

fed herbam , de qUa Diofcorides,hxc fcripfit.
Phocnicca herba ] quam aliqui Rhun , a-
lii Anchinopa vocant, folia quidem hordei , at t
breuiora Se anguftfcra : fpicam vero Lolio fimi-
fcm,& ramos circa radicem fenum digitoru:n,ac
feptenas odxmafuc fpicas. In aruis tedifquc rc-
ces illitis nalcitur.Vim hanc habet in auitero vi¬
no pota, vt alui profluuium, crumpcntemqueab
vterofanguinem, vrinarumq; largiorem fluxum t
liftat. Tradunt & nonnulli in punicco vellere a-
muleti indar adalligata , fanquinem fupprimcrc. j
Eft & herba Phacnicea appellata a Graecis , a N
noftris ordeum murinum. Hxc trita cx vino po- j
trt,prarclarc ciet menfes. Ita Plinius iib.21.cap. 15. (

An vero eadem hzc iit , quae Diofc. Phoenix, il¬
lud maxime ambiguum facit, quod menfes illam I
ciere dicit quum Diofc. Phoenix fanguinem fi- |
dat Se alui ac vrinx fluxum cohibeat. Galenus de <
Pha-r.icc herba filuit.

Paulus Phoenix, inquit, quam alii Rhun vo- 1
eant herba cft Lolio limilis. Vim habet adltrin- R>
gentem. Po- tin vino audeto omnia fluida fidit.

pha- - 1 cllc videtur,quam Germani (inquit
Co . 'benFom appellant. Sicut enim Agi-
neftAuenx, Scjler ilis Auena dicitur, *
.is tfanbcnjjabcrn : ita pheenix Ordei r'

. . e Sterile Hordeum apparet. Et propte-
ipfum Anchinops , aut potius Anchi-
Dioi :oride vocatur.

Guilandinusdc Papyro affirmat falli Hermo- ^
iaum, Rucllium Marcellum, & qui eos fequitur
Machioium ( Ryffium adde , Lobelium Dodo-
nxum,& alios ) quod omnes perhibeant Pha*ni- s
cem,pufillam Diolcoridis herbulam, dici a Plinio **
Phceniccam,& Hordeum murinum, decepti no-
minum fimilitudine.

Cxterum, pio Phamice herba, varix & variis ^
exhibentur plantc.Ed nobis Pamix Lolio limilis. c:
Phamicem Tragi lufpicor ALgilopera Matthioli. Pl
Pheenix, Leo, Carduus figfox, quid? 1,1

PHOENIX LOLIO SIMILIS.
Cat. XXX.

LOLIVM QVINTVM TRAGO,
Hordei granis, aridis non admo¬
dum inultis.

CAP. XX VIII.

LOlii e.gcnus exiguis Se oblongis Hordei gra¬
nis, fcd aridis non admodum militis, nec af-
peris armatum. Tragus Bromon Diofcoridisclic
iudicauit,ac praeterea eorum fententiam impro¬
bandam ccnfuit , qui caput illud apud Diofcori-
dem ceu fiippofititium pronunciarunt atque da-
Tragus »0« narunc. Adductus, vtait, authoritate Thcophra-
uiur. tria Lolii genera deferibentis. Sed qua: nam

confequentiz ncceflitas - Theophraftus tria dcl-
cribit Lolii genera, ergo hoc quintum cft B10-
mosDiofcoridis.

C.Bauh.phyt.Grrfi«e« 140. fiue F efiuca Jlerilts
altera: Eid.pin-(xr4iMew F efiuca 8. fiue Fejluca ave¬
nacea ftenlu humilior. Bromos herba graminei
generis Thalii.

PHOENIX VETER IBVS.

Cap. XXIX.

PHoenicis nomine hic non inrelligimus arbo¬
rem illam } de qua hb-3.cap.de palma egimus^

T cft eorum genus fere quae fegetis nomine p
vcniunr,ita & hoc vitium capillatam fibris
radiculam habet culmis coadtioribus plurimum,
fcfquicubitum nonnunquam altis , perquam te¬
nuibus rarilque geniculis donatum j fulta Triti¬
ceis anguftiora, palmum aut fclquipalmum lon¬
ga : fpica Loliacea ex atro virclccns aut rubef-
cens, glumis alternarim ex culmi laftigio ortis,
fubiccco foliolo , lunipero fimili, non mordaci:
[fldfiuli frumentacei albi.

Lolium 4. Trago 'oae TDicrt 0uecfcn0ra0/
Lolium exiguum, sc tncfei/opctijcn/ ©orr/qui- y(
bufdam 0. pctrceForn , Sc VPilrbtncfcl / 2\ccim
VT1I0 faber/ Gcfn.coli. ftirp. Eid.in car. lEm
freutlci:: fccr (berfien gleicb- 23in^en fcImcrA
lT?uU»n . tor/Lobcl. Taubeiifom /illeupforn/

& WlAuiQtrfUn / Matth. germ. Bclg. uy fe¬
tore n : G il .lurayefautiage : It. Loglto faiuatuo :
Boh.^iTyi fq FauFol.

Phcemx Matth. Turn. Lacun. Dod.( cui & Lo¬
lium murinum ) Caft Cord. Lon.CaT. Liigd.&
Lob.Obf.p. ii. lc.plant.p.54. Hordeum muri¬
num, Gu1l.L0b.Tab. Graminis Loliacei 4. genus
Tragi, Tai. Lolium rubrum Gcr.Gramcn Lolia¬
ceum j.fiueanguftiore folio Se lpica: ?o/k/- Diof.
condi, a feminis colore pheeniceo , Herba phcc-

nicca

LIBER XV11I-

nicea Grecorum > Hordeum murinum Romano¬
rum Plinii, C.Bauh.pin.

Nafeitur in aruis, fccus vias, & in aedificiorum
i tedis : in Italia, 8c e allia frequens, & vbique fere
obuiaireperitur etiam in Vbiomm &c Eburonum
finibus. Eam proxime fequens Icon non male reprafen-
i tat.

LOLIVM GRAMINEVM SPICATVM

CAPVT TENTANS.

I.

STipulas ha¬
bet cubitu
vnu,duos,tref-
vc altas, {fria¬
tas, paucis no¬
dis articulatas,
foliis amicias
gramineis, in
{picam fere
{pithamseam
delinentes, fi¬
gura peculiari,
liquidem alter¬
narim ex cul¬
mi lateribus
grana terna
aut quaterna,
8c quina , in
paruas arillas
definentia, ru-
bcntia,triticcis
ftrigoliora ,
glumis adhaerentibus claufa , pedicellis breuibus
connexa, pufilla? fpica: forma,exeunt.

Figura Lobcliiin Obi. p.22.Ic.plant.p.35. titulo
Lolij 8c Tritici temulenti melius placet , quam
noftra,qua? iam fada erat.

C.Bauh.pin. Gramen loliaceum i. fiue /pica lar-
la giore. aTp* Diofc. Arift.Thecjph. Gal. Orib. &-
«in.Aet. Z/^di/tovCon&a.m.Zinz.ania Arabum. Lo-
liutn &c Actv, Plinio. Lolium Rucll. Matth. Gef.
cat. Ama. Cordo in Diofc. Tur. Dod. Caef. Caft.
Lugd. Taber. Lolium & Triticum temulentum Ad-
ueri. Lob. Ldium vcrn?n> Gcfn. hoct. Lolium al¬
bum Gcr. Frumentum fatu tnthl^on. Variat: com¬
muniter arillas habet , fed fine arillis quoque
Bononia? obfcruatur.2. Eidem Gramen loliaceum
latifolium fpica anguftiore, quod fic deferibitut:
Gramen loliaceum latifolium fpica anguftiore:
Ex radice alba , arundinacea , fibrofa, culmi ali¬
quot bicubitales cxurguiit, foliis paucis , latiuf-
culis, oblongis cindi , quorum fummo fpica an-
gufta,vncias quatuor vel quinque longa,Pha2nici
vel Hordeo marino fimilis. Balilea? circa Cliben,
longioribus 6c breuioribus foliis varians repen¬
tur.

Lolium autem dic «iW Graecorum , non eft
ftu ambiguum , etiam!» rlinius diucrfis locis , tan-
quam de diuerfis agat. \'i?ctv porro vocarunt Grq-
ci, tefte Lobelio, vt coniedura fert t»" cupio r-

Qcu , quod eft efferri Sc attolli, vel furfum rapi : ra¬
pitur quippe in cerebrum Lolii vapida nocua au¬
ra, atque dementis affinem tenebricofam verti¬
ginem, tcmulentiamqile efficit. Quo quidem ma¬
leficio vel infima? plebecula? notum, <Sc inuifum
plus latis eft, prefertim Galloprouincis, Narbo-
ns , &paflim in reliqua Gallia vbi Turaye , quafi
ebriofa vel inebrians vocatur. Quippe etiam 'in
Tom. II.

Ca p. 2

Nortmannia , Belgio & Anglia, non folum pani
mixta farina, fed multo magis Cerealibus potio¬
nibus, Ale & Byere addita,& feruefada, torpore
&c temulento veterno cerebrum opprimit , & o-
pacat, reliquaque membra torpida reddit.At fo¬
ris admotum, eiufdcm ex axungia depolitum ca-
taplafma,cadem pellit incommoda , dolorefquc
diuturnos artuum &pericranei foluit.

Spica [imilior nulli quam Phoenici , vt fcite Dio-
feorides monet : eoque qui alterutram norit,am-
bas nouerit. Granum in dura tunica: ftipula, ra-
dix,& reliqua Tritici, vel Secalis funt :* coque ea ^
in opinione, qiu ex Theophrafto cftScnenfts , vt t(ttor Stn~
hsc Theophrafti pcftis , rurfumin Triticum r c-fitnot.
dire folita fit:vt verum dixit, ita ineptum 8c phy-
fices imperitum Ce prodit , quum de Hippocrate
Hilloriam , e Plinio exemplum fexus humani
mutati, adducit. Quippe neque ad rem facit hic
fexus mutatio , Sc in plantis fexuum diftinclio
non vera, fed metaphorica 8c figurata dodis me¬
rito ccnfctur: igitur res vera, ratio improba.Nul-
lus enim non nouit hic defecilfe Lolium k Triti¬
co , nec in fceminam abiille, fed in vitium quod¬
piam, aut altam fegetis Speciem i calidius enim &c
liccius eft Lolium reliquo quolibet frumento,
improbum alendo,prefertimho mini, Tritico au¬
tem plane contrarium natura. Hoc enim homini
falubre, veterinaria’ autem nex plerumque. At
Lolium hifcc i vei neque alitibus gallinis nocet
nihil, illi tamen plurimum, quare fpecifics diffe¬
rentia’ funt, non maris aut fccmins , vt blacere- Lonicerr.s
bat Commentator. Quin etiam Lonicerus Ger- Bch
manus Botanicus minime bonus. t amcus.

Dicitur & ©- Grece : Arab. Zizania 6c iinoU3rliril

Scejlem: Germanis tuuald) , cum in Hordeo na¬
feitur :in Secale vero rrcfpc/rrabfenboi t/& tree-
borp,Cordo. Vocatur Sc fuf>wcir$cn,hoc cft,Tri-
ticum vaccinum, &£uld;, corrupta Lolii Latina
voce. Belg. ©olicF.Gall. yuraye^ou yurujc,&: lini-
le.ltoi.Loglio.Wify.yoio S>C z,elania.

Nafeitur in aruis cumTritico ac Hordeo , fe- Locui.'
minibus ipforum corruptis,ac in deterius^vt Ga¬
lenus ait,pcrmutatis , &c folo quidem preferrim
vliginofopcr coeli , menfibus poriftimum hyber-
nisjtcmpeftatcm humidairi.

Lolium molitum vim habet emarginandi ac Vires?
circumfcribcndinomas , & putredines , & gan¬
grenas, fi cum raphanis & falc imponatur. Im¬
petigines feras, Hc lepras cum fulphure vino & a-
ceto curat. Cum ftercorc vero columbino,& Li¬
ni femine codum in vino , ftrumas dilloluit , &
qua? a?gre maturantur,rumpit. Cum aqua mulfa
codum ac impofitum , coxendicum morbo la¬
borantibus prodeft,addita polenta , autmyrrha,
aut croco, aut thure. Idem fuffitum conceptus
adiuuat,authore Diofcoride.Plinius lib.18.cap. 17
Lolium,inquit, non minus quam Rubum , inter
frugum morbos potius quam inter ipfius terra:
peftes numerauerim.Et paulo pbft. Aera? granum
minimum eft in cortice aculeato. Quum eft in
pane , celerrime vertigines facit. Aiuntque in A-
lia, &c Grecia balneatores , quum velint turbam
pellere, carbonibus id femen iniicerc. Et libr.22.
cap.25. Aerina farina magis exteris purgat vlce-
ra vetera, & gangra?nas. Cum Raphano & fale 8c
aceto lichcnas. Lepras curti fulphure viuo. Et ca¬
pitis dolores cum adipe ahfcrino impolita fronti.

Strumas panes concoquit cum fimo columbi¬
no &c Lini femine decoda in vino. Et ibidem in-
ferius.Quin &: ipfie frugum peftes in aliquo funt
vfu. Infcelix didum eft a Virgilio Lolium : Hoc
tamen molitum, & ex aceto codum impofitum-*

©O 2t

+55 HISTORIAE PLANTARVM.

q; fanat impetigines, celerius qub farpius mutata
eft.Mcdetur & podagra, alii (que doloribus cum
Oxymclitc. Ratio ha:c. Aceti fextario vno di¬
luuntur mellis vncix dux. Iuftum eft ita tempe¬
ratis fex tari is tnbus,decodx farina: Lolii addere
vlqucad crailitudine,calidumqucipfum imponi
dolentibus membris. Eadem farina extrahit offa
fra&a. Atque hxc eft veteris codicis ledtio.
Vltr.iHs n°- £t fane Plinius neque integre, neque diftin&e
Dmjcor.le- medicamenta a Diofc.prxfcripta exprcffit:quan-
ftto lujfc- quam etiam Diolcorid is ledtio non fatis probe
ht diftincta. Cornarius itadiftingui ac coniun-
gi debere ccnfuit, velut hic reddidimus, maxime
•ea qua: poftrema habentur , vt llchiadiciscum
aqua mulfa coctum, Se addita polenta ,aut myr-
rha,autthure impolitum Lolium molitum pro-
deile velit : Se deinde lpfum folum fuffiri, Se non
cum aliquo ex his qua: praecedunt', qua: conco¬
quendae coxendicum affedtionis gratia, commo¬
de in catapiafma Loliaceum ammifeentur: Ine¬
pte vero ad futhtus adhibentur. Dcliccat vt
Galenus lib.tf.de limpl. medie facult.& excalfacit
efficaciter, vt propinquum fir acribus , magis
quam Iris ; lcft non eft perinde vt illa fubtilis ef¬
findat , verum multum ab ab hac deficit. Secun¬
dum hoc, ponat ipfum quifpiam in principio ter¬
tii ordinis cxcalcfacicntiuin , fecundi vero in fi-
jieexiccantium:Lfl/i»m,autem frugibus, ex quibus
Cereuifia coquitur, permixtum , ebrietatem cito
■excitantem eam reddit : idem poteft pani copio-
iuis additum. Nocet vero Se oculis , caliginem
ipfis adferens : quod & Ouidius Faftorum lib.i.
lctipruin reliquit :

Ef (areant Lotus oculos vitiantibus agri.

Aeque hinc narum videtur prouerbium : vt cacu¬
mines Lito victitare dicantur.

GRAMEN gros MONTBELGARD.

C A ]

XXXII.

Defeript.

CAlamis eft cubitalibus, nodofis,in quibus fo¬
lia graminea, fumma ftipula fpica: complu¬
res in lubtE formam confpiciuntur„tenuibus,af-
peris pediculis
appenf<£,vnciam
circiter longa:,
binis verhbus
compofita:, gra¬
nis nouenis, aut
paucioribus,vix
vmqium pluri-
bus,Secalcs pa¬
ribus , forma a-
liis , rubris, ca¬
naliculatis , du-.
ris, gluma bifori
hiriuta in bre-
uem aridam
(qua: poftrema:
gluma: gemina:)
delinente con-
clufis i radices
multa: , capilla¬
res.

Dodonteus
hanc plantam
rfXf fic deferibit : Alrcra Feftuca , qua: proprie Seca-
fer* lis vitium eft, culmis foliifque Secale rcfcrt,cul-
mos obtinet Tritico Hordeouc tenuiorcs,in quo¬

rum fummo veluti effufae pendent iuba: , Aucn*
propemodum fimilitudinc, fcd breuiores,ardiul-
que coniunctx. Semina oblonga, funt, longitu¬
dine grani Secalini, fcd anguftiora, tenuiora , le-
uioraque multo, qua: membranulis fiue utricu¬
lis paruis continentur,e quibus cum in area teri¬
tur, concidunt.

Germani ©ort Se £ul<b vocant : Brabanti
©rautd) : Latine Feftucam alteram non male
quis dixerit. Nam inter ca qua: frugum fimili-
tudinem gerunt, illafque interim infcftant , mi¬
nimum ac leuiflimum eft granum : Feftucis ea (
dc caufa fimilimum.

Gramen hoc, quod Tragus lib.i. cap.z5.pr0 LoL
Lolio germ. ©orr diefo deferibie , nullo modo Tr*
exiftimo fieri cx mutatione Hordei Se Tritici:
inulto minus idem elle cum planta, quam pingit
pro ©ort Se Lolio. Hordeum ,Triticum,& ©ort
Tragi annus funt planta:, non repentes : ac prs-
tcrea fpicis inter fe multum diffident. In eo etia '
aberrallc videtur, qu6d Aegilopa Galeni>fed non
Diofcoridis,clIe crediderit, fcd potius st/oaeiuf- j
dem. Se Zizaniam Auiccnns.

Sccl Se Dodonaeus (perhibente Gefn.hort.)Ae- c*t.
gilopem fecit ©ort germanice didtam,camque Aer
lib.i. imag. pro Lolio pinxit : circa finem vero
eiufdem libri , fc emendans, yfigilopem nuncupa- Dea
uit& peftem Secalis cfFc dixit. Refert idem tat»
Gefner. Tragum hanc plantam tertio inter Lo¬
lia loco deferibere , qua m re non parum hallu-
cinatur: nam fecundo,ni fallor, loco traditur. _

C.Bauh.pin. dicitur Gramen Feftuca: i.fiuc Fe-
ftuca graminea glumis hirfutis: Lolium i. Trag.
at 1. icone /Egilops Se Feftuca, Dod.gall.Gefncr.
hort. Bromos, Lac. altera,Ger. Bromos fterilis
altera, Lob.Obf.p.zi. Ic.plant-p.53. &: Hift. Lug- V4t'
duncnfis Lolium Lon. Feftuca altera Dodansi
Gramen murorum Dalech. Lugd. Feftuca grami¬
nea, Tai. Phrenicis altera fpccies, Eid. Simpho-
nium , Bromos herba. Tabem. Variat fpicis,
qus aliquando quafi in fafciculum comprehen-
fa:, & Phrenix altera eftThalii: aliquando dif-
pcrfis:lic aliquando glabris, aliquando hirfutis
Se proprie Secales vitium eft.

Proprie Secalis virium eft: cum aliis enim fru- Loa
mentis, aut non rariffiine reperitur : fuccrefcit,
veluti & alia huius generis, per imbres frequen¬
tes : anni hycmifque conftirucioncm clementem
ac tepidam.

GRAMEN SPICA HIRSVTA,
ad Gramen du Gros accedens.

SVmmus culmus fpica infignis eft duum trium- ^C'
uc vnciarum Triticea: fimili, magis diuulfa,
glumis multiplicibus, hirfucis,ariftis mollicellis,
pcrbrcuibus,ncc effatu dignis : folia per ftipulam
fefqui cubitalem angulta, villofa , candicantia.
Radices crafla: , dura:, fibras craffiufculas habent
appenfas , perennes.

Neinaufi inter Triticum prxeipue obfcruauit *-0CUi'
& collegit Gener Chcrlerus.

GRAMINI MVRALI DALECHAMPII
fimile,fi non idem.

AD Gramen du gros Montbclgardenfibus di¬
dam nonnihil accedit : a quo natalibus a-
liifque quibufdam notis differt : nafcicur enim in
parietinis, culmis multis cubitalibus Se altiori-

bus.

Defcri!

LIBER XV III-

tus, foliis ad ge¬
nicula non ita
diffimilibus , fed
hirfutis & fere
canefcencibusjiu-
ba eundem ha¬
bet cum gramine
du gro politum,
cuius partium
textura itidem
diftichos, fpicas
breues imitata,
ariftis mollibus
breuibus, glumas
etiam molles,
ftriatas , arman¬
tibus, tantillam
hirfutas, fquam-
matim incumbe-
tes , ftrigofiorcs,
& femine craltas.
Radix capillari¬
bus tibriscontex-
tacft.Nifi figuram paratam habui liemus, mclio-
rera exhiberemus.

u- Figura Hordei murini Tabern. optime conue^
n,t noftro Gramini, Icd caeccra nomina, ut pha.* *-
■ nicis Se Lolii non item , cxiltimo praeter autoris
fcnrentiam figuram piant® quam non intelligat
appolitam. Frater Calparus attulit ex Italia no¬
mine Cynopis Theophtafti& Canaria:.

Genev® obferuaui Se in valle Grielbachiana
ad thermas acidas : Patauii prouenir,nec non Ba-
filc® Se Montbelgardi.

aEGILOPS MATTHIOLO FORTE'.

Cap. XXXIII.

■pOlia gra-
JP minea , an-
gufta , hirfuta:
culmi plures ,
cubitales, geni-
culati , tenues,
paniculam fe¬
runt finguli
multifariam
diucrfam, cuius
portiuncul®
iquammatim e
pluribus glu¬
mis compacti¬
les fpicam par-
uam mentiun¬
tur, locuftis A-
uen® non mul¬
tum diflimiles,
alicis lingula¬
res, ariltis do¬
nat® mollibus, longis.

Lobcl. lic defcribir:Bromos , fiue Aucna ftcri-
j, lis,ab Auenis vefca, vfu quidem diuerfo , fed gc-

* nere & figura non diuerfa: vtrique enim vt no¬
men lic facies, Se natales eadem. Sed minore gra-
cilioreque pedali ftipula , apiculifque ftamineis
delicatioribus, minime mordacibus,comofa effi¬
gie, femen ferme euanidum, in tunicis ferme va¬
cuis.

” C.Bauh.phyt.pag.ij. Gramen 104. fiue Feftuca
fterilis.

Tom. II,

• Trago forte Lol i j 1. genus elt, quod plinium
lib.18.cap.17. per primum omnium frumenti vi¬
li tium, Auenam intcllexille alIerit:Virgilium verb

Ipcr Auenam Herilem, per phoenicem Diofco-
r i dem. Vocat cerm. ®auch|wbcrn
benj, hoc elt, Cuculi vel murium Auenam.

An Matth. in prior.Comm. yEgilops fiue Fc- Aa ,,
Ituca, Ananionhs ruri yulgb Squala. Arabib. i9Ps Matt '
J Daufir >Daltfit 3D<jfana, Dau fer 3fmc Dujfer : Ital.Egi-
I lojta. In polt.comm.limilem habet figuram fine
jj delcriptioncpro Algilope prima , olim vera exi¬
li ftimata,vt ait, Italica nomina adimens. Videant
jj ergo Leitores , qualiter fe extricent ex Mattbioli
| fcnytis.

Tabcrn.icon.p.i^ A Hilt.p.^^tr. /igilops 1.

Auena fatua. (Scrfrcn/ <Ttval4> (Daucb l)<\bcxr\/
^aber^rae, c«Vacn|, Feftuca , Feltucago , gaz®

Bromos fterilis , Virgilio Auena Itcrilis i.Georg.

Plinio Hordeum feftuca b18.cap.17. Ital .Squallo
& Squ al a .GzWitLauron & aupron. Angi. 0rauitf>

Se tiulc otca.Fland. Se BrabantK.0rauicb.Spic®

Hordeo limiliores,nili minores ellcnt, nec itaaf-
pcr®,fcd molliores.

Dodon.Gall. itoct, Bromiis herba, Se A- Promus

ucna herba. Gall. •L/tTjwaur aueneron% Eid.Hift.
frum.& in foi.Lat. Biomus herba Auen® Se AL-
gilopi limiiis eft , habituque iplo fylucftris qt®-
dam Auena, multiplicibus enim gcniculatilquC
culmis, foliilque eam refert , licet veriique tene¬
rioribus: iuba rarior , ariftas alperiores , longio-
relque habet : radice firmatur copiofa ac tenui.

Nominant eam Gr®ci (isauov 1 nw, id cft,Bromum
herbam, ad difterentiam Aucne,qu® Giarcis quo¬
que &au®- aut OouQ- dicitur.

^ T Li • AI c 1 ■ • 1 • ■

Lobebin Adu. notat talso primam dici ,/E.gi- Brcmos
lopen apud Matthiolum, Se Bromoil elle.In Obf. loL
p.io. figuram Dodon®i habet nOmine Bromi,vo-
cans p.ii.Feftucaginem g az®9 Italorum Venava-
«.r,idcft, Auenam calfam 3SeOrz,)faluatico3 & de¬
mum Aigilopem alteram, non primam Matthio-
li.

C.Bauh.pin.G tamen Fcftuc® 7 .fiue Fcftuta a- Gramtn
uenacca ftcrilis clatior OmuQ- Diofc.aliis
■m* ad difterentiam Auen®. Feftugago Gaz®. Lo-
Iii primum genus, Trag.def. ./Egilops prima Mat-
thiol. altera in comp. Algilops Lac. vera Gcfn.
hort. Bromos, Se Aucna herba, .Dod. Gall. Feftuca
Se Auena cr®ca,Lon. Auena fterilis, Adu. Thal.

Bromos fterilis Lob. icon. Ger. Bromos herba,
Dod.Lugd. Auena Gr®Ca C®f.Aigilops 1 .Se Auc¬
na fatua Tabern.

Flerba natura fua in totum fvlucftris , Aeftatc ~°fUs &
... .' . tempus-.

Maio rnenle lecus vias mpratis, agrorum margi¬
nibus Se fegetibus reperitiy:.

GRAMEN TENVIFOLIVM HIRSVTVM,

Barba /egilopis olim
Matthiolo.

Cap. XXXIV.

R A dices tenues alb®, e quibus 'ehatCrum cui- Defcrifuii»
morum pars ima nodofa , fatis profunde in
terram depadta.feftucis ficcis comata, vt in Nar¬
do lndica:foiia dodrantalia, angufta,hiriuta* po-
tiflimum qua calamos ambiunt,anguftiora multb
quam fint Aegilopis Matthioli : calami hirfuti,
geniculis nigris diftindti, iuba diuulla , vtin Ae-
gilop e glumis craftioribus cx pediculis ^gbuftio-
ribus, rubentibus , cum ariftis multb breuio-
ribus.

O o $

44°

HISTORIAE PLANTARVM»

An Doion.Lat»iti fol.Gramcnpratenfej.lmc
An Doi defcriptionc.

t Ptna aduerf. p.i. Gramen minus ( licin

x3rlr‘cn lc.p.i.)iftud quidem quod fundit montanus, in-
mmt*s Lob. cultus,& aridior ager, vt pabulo gratius &vti-
lius velleri, Iic multo delicatius,minus Se femine
e dicacius cft. Ex fuccinda hac Lobelii dcleri-
ptionc nondum intelligo quam plantam intelli-
gat: fu fp i cor figuram dcmonftrarc a nobis def-
criptaiti,noH tamen aftero.Tabern.icon. Gramen
minus,& Hift.vbi Gramen 4. (Dr<i|i. Figura Ta-
Locus. bern. videtur fida ad imitationem figura: Lobel.

vti Dodon.Scio fratrem Gramen minus Lobelii
& Tabem, ad aliam plantam referre.

Geneux proucnit.aliifque in locis obieruauimus.

PANlCVM VVLGARE , PVN1CEVM,
& fpiea diuulfa. C a p. XXXV .
Punicum vulgare.

Defuiptio

Purinum fumeum.

PLures ex ra¬
dice fibrofa
culmos erigit
Panicum, geni¬
culatos, farctos,
quibus adnata
folia longa, la¬
taque, Arundi-
dinaceis li mi¬
lia : faftigium
vero culmi Epi¬
cam fert daux
inltar, dodran¬
talem fere,
breuiftimis ari-
ftisafperam,nu-
mcrolilTimis, lu¬
teis , rotundis,
nitidis , Milii
minoribus,folli-
culis inuolutis,
dcnfe ipicata:
Panicum ru¬
brum vti prouc-
mt in horto,ra-
diccs habet fi-
brofas,lcd vali¬
das, fubruben-
tes, caules vcr6
duuin aut trium
cubitorum alti-
tudine,loco fce-
cundo, firmos,
ex viridi rubef-
centes , crebris
geniculis inter¬
ceptos, ramofos.
Se lxucs , prx-
terquam fub
fpica,quq fefaui-
palmum longa e
lpiculis com¬
pluribus denle
congeftis com¬

ponitur in mi¬
noribus plantis,
fpiea no apparet
ira ex fpicatis

compofita , in quibus lemen Panici vulgaris co¬
piolae.., gluma etiam non alia, fed ariftis, qux in-
ter grana plurimx emicant purpurafccntibus:fo-

liaarimdinacea, frequentia, vaginis longis cau¬
lem involuunr, adeoque & inferior vagina fupe-
riorem excipit,

Punicum fpiea divulfa.

tadu alpcra.Eft
mihi quoddam
Panicum Ipica
infigniter di-
vulla,cuius fi¬

guram . nouam
exhibemus,licu-

tictiam Panici 1
punicci,alias v-
ti parata: erant
proponim9 pro
vulgari.

E frumentis
qux Hieme in p„-
herba funt,vcr- /,y
no tempore in ».■*
culmum geni¬
culatum & con-
cauum tattigia-
tur Panicum, >
quod pro indi-
vifo [Conftant.
legit , tanrum
pro indiuifo:cx-

ponirque fine diuifionc, in commune , commu.
muniter. Quo genere loquendi vfus cft Cato cap.
ij7-] X' paruis auibus expolitum eft. Indcfcnfum
quippe membranis continetur. Eft vero a P mi¬
culis didum, cacumine languide nutante, paul.i-
tim extenuato culmo pene in lurcuium,prxdelis
aceruatur gtanis cum longilTima pedali obba.
Dioclcs Medicus mei frugum appcllauit. H ac
r7m.lib.z2.cap. 15. Diofeondes refert Panicum a-
lios Mclincn appellare,& frumentaceis feminl-
bus^lilio fimilc.Et hxc cft forte occafio , cur
Tragus inferibat Milium agrcftc fcu exiguum
flem ober ftulbcr / quod alii Pannicum, '

Germ. fcud> Se «Bcibclfead? appellant. Iudicauit
porrb Se Typham, a paniculata iuba nominanda.

Ruellium , Panicum in Italia Melicam vo- .
cari feribentem hallucinari refert Marthiolus in
prior.comm. vbi huuw a Grxeis appellari ait. A- R’*
rab. Dochon: Italis P. tunico : Germ. pfemci//£cy- Pri
bd-Pfcmd> pray7Nfucbfd;^vant3 i.c. cauda vul¬
pina : Hifp.P.*»jc.,'c Punif) Gallis Paniz,. Memi- 1
nit in poft.cordm.lat.cara mag.fig. Panici pedali *
longitudine panicula : tradit Se aliud , mammo- i
fas fere paniculas gerens, S: femen racem.itim ;*
proferens copiofiorcproucntu: addit colore pa¬
niculas variare: namquafdam candicare , alias 1
rufclccrc, plures flaucfcere. In It.allcrit Pani- 2
nici genus quoddam femine lutco,&: aliud albo: >
figuram ponic qualis noftra ad pumccum facta.
Cxtcrum errandi occalioncm prxbuilfe videtur •
RucllionominisMclicx cum y.triiv* vi-
cinitas, qux fecit vt Panicum S: Sorghum inter rtr,
fe confuderit, & Melicx deferiprionem cum Pa¬
nici mifcuerit usz//^ didum videtur qua¬

li Melleum qiiidpiam:’tAt/usr vcro,forfan ab saiL*,
quod cftinuoluo.

C. Bauh.pin. P unicum 1. liue Germanicum , fiue
Panicula mtrure: P ama- lum Fufch.Tur.Dod.Cord. Syit
Gefn.hort. Lon. Lob.Obf. p.14. Ic. p.4.1. Cxf.
Cam.Tab.Ger. Variat paniculis albis, flauisSc
purpureis : femen album, luteum,rufefcens:Diof-.
corides frumentaceis , Gal. leguminibus iungit.

Eid. Panicum l.Jtue Italicum ,liuc panicula maiore.
Panicum Marullo,Hcrmolao,Rucllio,Matthiolo,
cui Se Dvwejlicum : Anguil.Cxl.Portx. panicum

fati-

LIBER

fati itum, Lugdonenfi. Panicum vulgare,CM. Hift.
P antcum aliud Indicum ,p anicula villosa , Lob.Ic.p.
41. Panici indici /pica t) odon. Panicum indicum.
Tab. Gcr.

Plinius lib.iS.cap.7. rccenfct Panicum inter
fmraenta aeftiua, ea Ic. qux aeftarc ante Vemjlia-
rum exortum feruntur. Cap.zfT. Extremo °ergo
hoc tempore Panici lat-io cft. Iuftuin eft hoc feri
maturato Hordeo , atque etiam in eodem aruo.
Eftquc figmini illius maturitatis, &: horum fatio-
niscommune,luccntcs vdperc per ama Cicinde¬
la’. Ita appellant ruftici ftellantes volatus, Graeci
vocant vero lampyridas, incredibili benignitate
naturx. Cap. 17. Panicum in frigido & aquofo
prius ferendum, poftea in calido agro. Peftem a
1 anico fturnorum pallerumve agmina , abigunt
herba, cuius nomen ignotum cft, in quatuor an¬
gulis legetis de folia : mirum didfcu , vt omnino
nulla anis intret. Cap.io. Panicum aquis mini¬
me gaudet, cum in folia exit. Vetant id inter vi¬
tes arborclque frugifetas feri , terram emaciari
hoc faru exiftimanres.

Panicum Diolcoridcs Milio iirnile dixit , eo-
demque modo inpancs iubigi : cofdcm habere v-
Ais: minus tamen nutrire <8cadftringcrc. Pani¬
co Gallia; qujjdam,pr.vcipuc Aquitania vritur,in-
quit Plinius hb.18.cap.10. Sed 8c circumpadana
lualia, addita faba, fine qua nihil conficiunt. P011-
x. ticx Gentes nullum Panico praeferunt cibum. 1-
tem lib.zi.cnp. 25. Panicum effectus i ubet quos
Milium. In vino potum prodeft dyfentericis. Si-
milicer his qiur vaporanda fii:it,cxcalfa&um im¬
ponitur. Siftit alnum in lacte caprino decoctum,
de bis die hauftum : iic prodeft & ad tormina.
Colu .Panicum piniitum , &c cuolutum furfure,
fccl de Minum quoque, pultem, panis inopia, ma-
ximecum lacte non faftidiendam praebet. Ga-
r i ni fententia u ex i.de alim. vbi Milium minus
aluum collibere dicit , quam Panicum, fuoloco
adlcribcmus. Ceterum ei coutrariatur Diofco-
rides, quodiSc ego inquit Corn. ) ita le habere
credo. Verum (j.limpl.phar.ica de Panico lcribir.
Panicum quod & Mehnc vocatur,ex leguminibus
eft hmile Milio, de fpccic,& viribusparum akus,
& ficcandi vi praeditum. Siftit etiam ventris flu¬
xiones, quemadmodum Milium. Si vero extrinle-
1 cus impolitum fuerit, liceat i<c frigcfacit.Quo lo-
I co cy, 'ftj qojtz.w ^degitunquod Diolc.dixit -sM <n-
-nipav oa.Iwdifcriminarrm enim 7« jj -npec Galenus
etiam oo&ei* vocat , alioqui enim -arreicL appellari
dixit illa cerealia fcmina,cx quibus panis non fit.
At vero quod Plin.dicit , Dioclcm panicum mei
I frugum appellalle , non aliud eft quam expolitio
l . vocis [xtkwity qua melleum quid fignificatur.

Porro , licet apud Hift.Lugdunenfem legatur
• nullum hodie Panici nec officinis , nec panificio
' cire vfum, quod, cum ficcum admodum & maci¬
lentum fit femen , parum admodum presbeae ali-
mentijideoque auiculis obiiciatur.Clufius tamen
perhibet magni per vniucrlam Germaniam, Vn-
gariam,& Bohcmiam Panici vfus clfc : etenim in
alimentum cedere ac pultes ex cius lcmine de-
glumato fieri non ingrati faporis.

PANICVM COERVLEVM SIVE
Indicvm.

Cap. XXXVI.

:io OOrghi altitudinem alfequitur Panicum Indi-
v3cum, limiliter ex fibrofa valida radice multos
Tom. XI,

XVIII. 44£

emittens culmos e«fque medulla alba far<ftos,fo-
liis donatos ad lingula genicula arundinaceis :
iamvero cylindraceas lpicas,non infummo can¬
tum culmo gerit,vt noftrate Panicum, verum et¬
iam e nodis &c alis foliorum aliam {picarum fo-
bolcm parit,qniE vt longitudine cedunt noftrati,
ita crallitic vincunt, pilofie : In his femen ftipatu
denio Panici noftratis , lubcceruleum, Milio par,
ab vna parte ,
qua adhaeret fe¬
cundum longi¬
tudinem ftria
donatum, beue,
gemellum fere,
cx pediculis
vncia longiori¬
bus, pilolis, glu¬
mis inuolu -
tum. „ .

Clui, pian- Amer,c*
tam noftram i-mum.
ta deferibit: Eft
praeter Paaicu
vul<nrc genus
aliud ex Peru-
ana prouincia
primum in Eu¬
ropam illatum:
habet autem id
culmos long£

crafllores, firmiores, altiores vulgari Panico , 6c
plane harundinaceos,vt quos humanam altitudi¬
nem attingcre,interdum etiam fuperare plerum¬
que viderim, crebris geniculis & veluti, articulis
pr«ditos,& lanugine oblitos: folia harnndinacea
e lingulis articulis prodeunt , longa , lata, dura.

Melicae foliis non valde diffimilia: inter quer pro-
deunte geniculis alii veluti breuiores culmi , li-
milibus loliis obliti, definentes in {picam digita¬
lis longitudinis, nonnunquambreuiorcm,& dun-
taxat pollicarem , dense compa&am , & aequalis
propemodum vbique craflitudinis : femina ob-
longiufculis gracilibulquc petiolis innixa profe-
rentem,& capillaceis veluti glumis inclufa , quae
extima parte c glumis pro minente,craffiora»ma-
gis rotunda, <Sc quali orbiculata funr, laeuia, fub-
caerulei coloris , qui in calidioribus regionibus
magis latui' cft, raro tamen vel in Germania , vel
in Belgica (in illis enim prouinciis laepc terne
mandauieiuslemina cx Hilpaniis accepta) ad
plenam maturitatem proueniunt: radices eius fi-
brofie funt , validiores oc maiores, quam invul¬
gari Panico.

^ C.Bauh.pin.p.17. Panicum 3. fiue Indicum fpica Synonyma
obtufa caerulea. Panicum coeruleum Indicum , Adu.

Lob. icon. Cam. Tabem. Panicum Indicum Dod.

Gef.fiue peregrinum, Lugd. Panicum Americanum ,
Clul.Hift.Pannicula eft iubcoetulea, in calidiori¬
bus regionibus magis fatura. Panici nomine &

Phalaridis Aethiopica: accepimus huius gantae
femen. a * 0?i

Figura Panici Indici DodOn.de frum.& in fine
Hift.Flor. ac in fol. Lat. fatis commoda fi femen
pingeretur duplex ex vno pediculoidefcriptio an
quadret Panico haereo.

PANICI AMERICANI SESQVIPEDA-

L I S SPICA.

Cap. XXXVII.

HVius Panici Americani {picam craflanival- Pefrfpti»
de firmam & bene compaCtammon vbiqug
Oo 4

W1 HISTORIA

tamen arqualem , fed paulatim & fenfim exti¬
ma parce gracilefccntem, fefquipedc longiorem,
nec tamen integram ad me mittebat (inquit Clu-
iius) Londino lacob. Garctus anno 1591. k Nau¬
clero quodam Anglo ex Tua nauigationc reduce
cinptam,cuius femina, non multo maiora mihi
vifa , quam illius Panici Americani,cuius modo j
memini, exteroqui prorfus fimilia : nili plura 1
fimul iundta , &
hifpida gluma in¬
duta, breui pedi¬
culo inniteretur:
illius ftirpem na-
fcentem videre
non licuit , nam
ierere neglexi,
quiavetuftate ni¬
mis rcliccatum e-
xiftimabam , fpi-
cam tamen in li¬
gnea tabellaFran-
cofurti exprime-
dam curabam a
perito artifice, vt
hoc loco infcrcre,
digna enim mihi
videbatur, cuius
afpe&ualii etiam
fruetenrur.Proxi-
me autem lcque-
te anno feribebae
ad me N.V.Carolus de Tallis veredariorum Ant-
uerpia* Prxfedus, ipli natas lftic plancas femine
quod ab eodem Garctoacccperat,non valde dif-
Junilcs illis, qux iama multis in Belgicis hortis
funt confpedhr ; nec dilTimilcs etiam fpicas fiuc
paniculas protulillc.

Cum hac fpica eandem attulifte Generum
Chcrlerum redeuntem ex Anglian>o5. exiftima-
mus,eamque alacobo Gareto pcritilT. Phamaco-
copceo datam, minorem tamen prxccdcnti. Eft
aurem rantum palmaris,quia nondum matura vt
iudi camus, ea reprxfentat aliquomodo planta¬
ginis fpicam aut Piper longum , vtraque parte
gracilior: cralTitudinis circiter calami ordinis,
conftat veluti fquamis pulchre ordine furfum
tendentibus, fcapus diducitur in plurima fradu
mediocriter concumacia fila : Color pallens, obf-
curior, fapor nullus manifeftus
Synonyma C.Bauh.pin.Pnwrw;/; 4.1iue InJtcum fpica longi f

fima. Panici Americani fpica grandis vel fefquipe-
dalis , CluC.Hift. Panicum Aerbioptcum ex Gninea,
Cluf.hift.ap.ad lib.'».

PHALAR IS.

C A P. XXXVIII.

CVulmo adolefcit fcfquicubitali,Hordcacco5
quatuor aut quinque geniculis nodofo: fo¬
liis Hordeaceis, radice habitiore , vnicuiquc
culmo, qui ex vna radice plures pronafeuntur,
fpicae lingula: infident, fefquiunciam aut vnciam
longx, turbinata: , foliaceis glumis ftriaris lqua-
matim fcandularum ritu compadiles, equarum
finu tremula flofculorum pallidulorum filamen¬
ta promuntur, iifdcmque poftea locellis femen
reconditur lubrico nitore Milii,forma Lini,fed
magnitudine fuppar.

9ioft. Phalaris Diofcoridea caliculos emittit a

tenuibus ac nullius vfus radicibus numero- 1

PLANTARVM-

los , bipal*
mes , genicula¬
tos; culmis Zex
fimiles, graci¬
liores tamen ac
fapore dulces ,
folia itidemZcq
A' i,

ybv/.iet T» yv/ffVy
7* tp JaAci <A' opitlet \

701 f 7Y!f £e'*S\C6-

clufa habentur
in vet. cod.ite-
que apud Ori-
bafium , at in
vu]g. exempla-
rib. defideran-
tur) femen ve¬
ro Milii ma¬
gnitudine, can¬
didum & oblo-
gurn.

Phalaris thyrfum habet longum,tcnuem , ceu rltt
calamum, infummo flore inclinatum:Semen ii-
milc Sefamx. Ita Plinius lib.17.cap. <2. nonadeb ^
j confone Diofcoridi , quanquam fane dc eadem
herba dicere videatur.

CornariusPhalaridem officinis ignotam dixit: phd.
&fub diuinatione Herbariorum potitam , qui Con
eam inter Milium & Hordeum nafei putent, no- VJ
mine Germanis adhuc ignoto. Quidam tamen So//.
verum Milium Solis elPc aflerunt,quod Oflicinx p h*
minus appellant.

Apud Tragum Phalaridis figuram aliquis po-
fuit fub titulo Phalaridis Diofcoridis ,
7.0.uccFcn (Brag : interea Tragus hanc plantam
non deferibit eo loco,nec cam intelligit. '

Lonic.huius defcnptionem exhibet fine def-
criptione.

Matth.in prior.com. Phalarim eam fufpicarur
qux in fylueftrium frugum genere , a quibufdam
| recenfetur, adeo vt non dclint etiam , qui hanc
j apellent Sylucftre Milium,fcminc Milii fere ma-
gnitudine. In poft.comm.vbi pi&ura , omittit
Milii fylu.nomcu quali olim confuderit cum
Phalaride.

Videtur Gefn.hort. Phalaridis fpeciem vnam
filucftrem admittere, at alteram fatiuam.

C.Bauh.pin.*/w Melia alicraTheophraJhiPhala-
larisDiofc. Trago icon. Phalaris Mattii. Ang.

Tur. Dod.Cord. Gefn. hort. [ cui Sc Canar lenfe j
femen ,] Lon.Lobcl.Cxfalp.Caft.Cam.Lugd. Ta-
bern.Gcr. Phalaris /jfr//<r,Gcfn.catal. Milium alte -
rum Thcophrafti Dalech.in Plin.

Peregrinum hoc femen Belgio eft, authore ^QCC
Dodonxohnfercur autem ex Hilpania ac Fortu»- fem:
natis infulis. Seritur Vere : fub finem Acftaris
matutelcit.Non modo e Canariis faccharinis Sc
Hilpaniis, fed etiam Narbonenfi agro , via ad
Magallonem prope fegetes ad pontem. Phalari¬
dem veram , ciulque enatum femen fahcitcr in
Belgio <3c Anglia habuimus ait Lobelius : qub
InftitorcsCanariis philomenis plufquam laccna-
ratas & mellifluas cantilenas modulantibus a-
lcndis venum afportanr feminis magna vim.Nos
variis in hortis colimusfemine maturo Augullo.

Hcrbx tufae fuccus , Diofcoride di&atorc ,cx Vire»
aqua aut vino exprefTus ad vcficx cruciatus uti-
1 illime bibitur. Semen quoque cochlearis inen-
fura ex aqua potum , ad eadem eft crficax.Plinio
calculos frangit femen, potum ex vino vel aceto*
vel cum meile & aceto. lflem vefie x vitia

fanat

LIBER XVI II

fanat,GaIcnus Phalaridis herbo: & fuccum Se fe-_
men,& foliapocaad vclica dolores opitulari, ve
lut cius qua: tenuium partium quid & calidum
habet, credi tertatur. Alimento clfe , 6c nonnul¬
los panes piniendos curare , ditareque ad calcu¬
lum far£tuique vefica:, perhibet etiam Lobelius.

| An Rhegino in exerc.Alopecuro's,Panicum a- An
grefte, non Frumentum caudatum , Lat. Cauda tec$L9i*
vulpina , Herba Tritico (imiiis fcholallicis ? An
Gorrh. Frumentum cauda tum, aliis Alicopecuron
aliorum?

An Cafiilp. Alopccuros vera (i particularior
floreretjPanicaftrclla vulgo vocata, Panicum fyl-
ueftre forte dicendum?

PHALARIS MAIOR SEMINE NIGRO
C. Bavh.

P Halaris 2.fiue maior femine nigro : Cunew>
Meliteniium incolis: Granum in Melita fre¬
quens , Canariis infulis familiare , Maffilia no¬
tum, nigrum , oblongum, a Milio fimile, quo Ca¬
narios palleres pracipue n utriunt : cx grano ali¬
quando a Dalechampio fato natum, relerente C.
Bauh.in pin.

An Trago Lolium 7. quod Phalarim Diofcori-
dis elle putat? A11 Thal. Phalaris lilu. maior, (pi¬
cis afperis , lappaceis veftibus adherentibus.

Loniceropro Phalaride Diofcoridis deferibi-
ti!r,fed non depingitur. Figura enim quam pro
Phalaride exhibet, crt alternis planta.

Matth. incomm. cnm mag. fig. habet deferi-
ptionem fub Panico fyluertri , qua: conuenit huic
noltro Denti canino primo panicula (implici ,
non item figura, qaa Panici crt panicula fparsa,
aut diuulsa.

Lox/c.net,

Matt.tt t‘
xxt.

PANICVM SYLVESTRE DICTVM , ET

DENS CANIS. I.

Cap. XXXIX.

GRamen
Panicum
(ylucftrc qui-
bufdam diChi,
radices habet
tenues freque-
riilimas,eoquc
nomine cuulfu
diiheiles : cul¬
mi plurcs pal-
mares,atque c-
tiarn dodran¬
tales, geniculis
paucis articu¬
lati , oblique
articulantur ,
oblique erigii-
tur , aut per
terram repan¬
di reclinantur:
denuoq; aertis
radiculis attol¬
luntur : Ungulis calamis , (ingula iniident (pica
Panici, minores , alpera, verfibus adharentes;
per maturitatem rufiefeentes , breuibus pungen¬
tibus ariftis obfepta,intcr quas (emina parua Pa¬
nico minora. Folia graminea, albicantia, hirfuta,
alpera, partem culmi ceu vagina ampledtentia.

Fuchlius, cuius icon hic auiimpca difplicct,vo-
cabat Phalaridem Pliniijhanc quam Gcncua no¬
minant Pd«/( ecquali vacuum Panicum. Ego ta¬
men non puto Phalaridem Plinij adhocPanicu
referendum. Sed crediderim potius eum 1. 18.C.17.
intelligere per Herbam albam Panico limi-
Iem,occupantem arua, pecori quoque mortife¬
ram. A11 Ruell.lib.z.cap.iiB. Herba fpccie fru¬
mentum, folio Tritici &c. in amis nafccns. Fru¬
mentum ruri caudati frumenti nomine no¬
tum? An cid.lib.^.cap.Si.Holoftium , Denticulus !
canis Ruri, Gramen molle Herbariorum non¬
nullorum?

Cordus inDiofc.Rucllimn reprehendit, vt qui
(ibi non conftct, quod Holoftfum a Gallis, Denti- j
culum canis appellari feribir : Quod idem rurfus :
alibi Grajmcn, alibi Coronopum , Dentem canis
elle dicat. Sed an Cordus rite mentem Ruellij
pcrccperitjdubito, & an animaduerterit , nomen
Dentis canis a Gallis aliquot plantis fimilibus
tribuhythuic Sc duabus fequentibtjs.

Lob.in Ic.plant.pag.15.tom. 2. ert Panici effigie
cramcn (implici (pica. Tabem. Ic* & HilL Gra¬
men panicum i.fcucf) cjrag. H.Lugd.p.412. Pani¬
cum lylu.aliud Dalechampio, qua fortalle fuerit
Herba alba Plinii. Quidam tamen elle volunt e- *

lufdem Scriptoris lib.22.cap.25. Miliariam her¬
bam, qua* Milium necat, & trita, cornuque infula
podagras lamentorum fanare dicitur. Magis ta¬
men placet eorum lententia Dalechampio, qui
Albam herbam elle putant.

C.Bauh.phyt.tfrrfwn/ 94. fine Panicum fylitcftre, Synon. c*
/Implici /pica, vc 1 Milium filuc/lrc, Lolium G.Tragu B““h-
Eid.pin.Gramen paniceum tertium fiuc fpicajiniplt -
ci : =’/ uum-^utk. L ilium fextum , Miliaria herba pli¬
nij, Trag. Panici effigie gramen (implici (pica,

Lob.icon. Panicafirella , Caf. Panicum filueprea-
littd.DAcch. Herba alba fortace Plinij, Lugd. Gra¬
men paniceum primum. Tab. Gramen cypcrjid.es
fpicatum> Ger.icon. Variat:aliquando enim Ipica
oblonga:aliquando breui Sc rotunda.

Inuila Olitoribus, herba, annua quidem: oritur *-°cus «4
artate: femen maturat Augufto : perit Autumno. tCmPus-
Paffim obferuatur.Has ci «vires adferibit Tabem.

GRAMINIS GENVS QVIBVSDAM GALLIS
Dens caninus 2. fiuc Panicum fylu.
panicula diuulfa.

Cap. X L.

C Alam os c* Defcriptiq
radice fi¬
bris complu¬
ribus cradiuR
culis conftan-
te y qua locis
humidis emit¬
tit duos trefve
cubitos altitu¬
dine equan-
tes : Fulta. A-
rundinacca in
acutum mu¬
cronem deli¬
nunt , i ubam
cxplicar pal¬
maremur fef-
quipalmarem
lubrubentem ,
aut e rubore
iriigricantem^e
crebris (picie

An On^jt
(pcc. QorU.

An Mihi*
x Ang.

Matth nor.

ifohumtn.

Pltnu

Paaie.filu

C. Battrh,
fhjt.

C. Bauli

locus

44 HISTORIAE

compofitam , denfo granulorum Paniceorum, j

«dumis mucronatis , lubhirfutis,nunc muticis,
nunc ariftatis, idque interdum in eadem planta
incluforum,ftipatu confertis, libero tamen coftx
dorfo,vt in g ramine Manna:.

An Cordo in Diofc.Oryzx fpccies , Germanis
0d?uabcr nuncupata,Scfamum non abfquc er¬
rore putatum.

An Anguill.Milium fecundum, Milium filue-
ftre Galeni , cuius meminit lib.z. de ancid. torte
lfchxmon Plinii?

An Trago Lolii fextum gcnus,Miliaria Plinii.
Matth.in com.cum mag.Hg.titulo Panici filu-
pome figuram panicula lparla,qux videtur expri¬
mere plantam primum prouenientem , & loco
humidiori , carentem aridis : delcviptio autem
convenit Panico filu.panicula fimplici.

Multo aptius lfchimonis hiftorix Plinii qua¬
drare vifum cfb Clufio Milii genus hoc iilu. &
fupinum, vt vocat, quam Panico filuedri.

Dodon.frum. & in tol.lat.( vbi Panicum pa-
luftcc a nonnullis vocari ait) figuram minus bo¬
nam oftcndit.Ad Graminis autem genus, filuedre
hoc & Jurium degenerque frumentum , cerea¬
lium feminum vitium , Gramen mannae alte¬
rum, referendum ipli vifum fuit.

C.Bauh. phyt. Gramen pz. fiue panicum filue¬
dre fine ariltis : panicum lylu. Matthioli , &c.
Irem , Gramen 95. fiue panicum filu. cum aridis,
per omnia priori rcfpo:idcns,nifi quod fpicx v-
triculi in oblonga aridam delinunt. Rudus, Gra¬
men 9*f. fine panicum lylu.lpica afpcra: Lolium
7 .Tragi: Panici effigie gramen aridis circum¬
vallatum Lobcl.icon.p.i*, .

Panicum lilu.de quo hic agimus fpica fingula-
ri non obferuauitnus. Quare tres fpccies non la¬
cio. I11 eadem enim planta interdum oblenio
fpicarum vtriculos delinentes in aridam , alios
eadem dedituros , ita vt lufus naturas hac in re
negari non queat. Euenirc autem cum dicimus
ratione £>li,atque aetatis. Huc porro Lolium 7.
Tragi non rcfero.Siquidcm fpicx longa: , afperx
atque lappacei, vedibus adhxrentcs fuiit ,'quas
in hoc Panico fpica diuulla non obferuo. Sed i-
plcmet in pin.( vbi non amplius tres , led duas
foium fpccies facit ) Lolium 7 .Tragi , & Panici
effigie Gramen aridis circumvallatum Lobclii
feparat.

Gramen Paniceum i.fiuc fpica diuifa , inquit , ed
Panicum filu. Matthioli: Lob.in Adu.p.15. Cad.
Cara. H. Lugd.Tab.&Gerardi : Panicum Herba¬
riorum /iluejfrc Lobelii. Obl.p.z5« ( vbi perperim
Lolium Cordo ) Ic. plant.p4Z.tom.z.Gr4Wt'« alte¬
rum manna Dod.Sc HilLLugd. Milium filu. & fu-
f inum , Cluf.hid. P amcaftrelU fpecies Cxfalp. An
Milium filu. ifchamon , Anguill. fpica fubinde lin¬
gularis, non raro mulriplex , caque modo herba-
cci,modbatrorubcntis coloris ed. Item Gramen
paniceum z. fiue fpica aridis longis armata, Pa¬
nici effigie Gramen aridis circumuallatum Lo-
belii,Ic.Plant.p.i4. Gramen Paniceum Ger .fecun¬
dum Tabern.

Nos nondum leparamus ab inuicem, ob iam
addu&am rationem. Illud duntaxat monendum
cenfuimus, ex Lobelii figuris cam melius placere
qux exibira ed apud cum p.i4.qux 6c a Mathio-
lo pingitur. >

Pallim prouenit,nonnunquam paludribus lo¬
cis delectans : hortis odiola Sc molelta herba.
Frequens ed[ inquit Dodon.] iuxta agrorum ag¬
geres, in hortis & alibi : repetitur non modo in

PLANT ARVM.

Germania & Belgio, verum & Italia , Gallia , ae
aliis Europi proumciis.

GRAMINIS GENYS DENS CANINVS
rertius, fiue Gramen primum,vel
Galli crus.

Cap. XXXXI.

G Vim os ex radice fibrofa plures promit, £>c-
tribus quatuoruc articulis nodofos , lub-
inde etiam ramofos, fubrubentes : folta Triti¬
ceis brcuiora,latiora,hirluta , culmos longiulcu-
cula uagina inuoluunt:»«&* lingulis infidet culmis
palmum aut fcfquipalmum longa,quatuor,quin-
que pluribus fetis comata , quarum alteri parti
fecundum lon¬
gitudinem e bi¬
fori gluma flof-
culi purpuraf-
centcs adnati,
auerla parte
nuda fulcata,
femen iifdcm
glumis conclu-
lum panici gra¬
nis longius.
Rnelliuslib.

Theo-

cap.tfz.
phradi, Plinii,
Diofcoridis

C

$

rt

C.

f*

Coronopii ait, i
Leoniceno pri¬
mo vulgari no¬
menclatura de¬
clarata, & cum
cenferc diciCa-
priolam , San¬
guinariam : O-
licores Gallos vocare Dentem canis : Hanc ge¬
neribus Graminis Plinium alfignalfe nobis expri- j
mente eandem elTc,quam Gnci Coronopum Sc
Romani Gramen vocarent aculeatum. Quod au- c
rem Lconiccni Capriola Coronopus Dilcoridis
lir (cuius fententii quoque ed Monardtis)ncgat •
Matthiolusin Diofc.lib.z.cap.rz?. Verum cos a-
berrare non putat, qui dicunt Sanguincllam fiue s,
Capriolam cfle aculeatum gramen Plinii Dady- lt
lon vocatum. Neque ufquam fe lcgille ait,expref-
fiire Plinium (ut Rucllius teftari videtur) Gra¬
men hoc aculeatum, efle Coronopum. Graminis
huius femen, Germanos ^imelban? , hoc ed, ce- 3
lcftem Mannam, Sclauosverb Cornicis pedem %
appellare. Et hinc fadum efie , vr quali certo u
crediderint, quod Leonicenus ab iis forte fcdu*
dus,putarct hanc plantam Diofcoridis corono¬
pum. Lib.4.c.z8. vocat Gramen aculeatum Pii- c
nii , Hetrufcorum Sanguincllam & Capriolam. «
I11 pod.coinm.cum mag.fig.diftinguit lib.4. Gra¬
men Manni a Sanguinclla rantum latione: ait
enim Gramen Manni multis in Gcrmanix locis
feri. Cire tum , nec in fpontaneo , nec in culto n
hoc gramine, eradam radicem , qualem Match.
pingitjobfcniaui.Meliiis placer Camerarii figura
in Epit.genn.

Aculeatum Plinii Gramen effe negat Dodorr,
Lat.his verbis : Ad graminis genus referendum
videtur & hoc Gramen Manni primum, fyluc-
dre,lpurium,dcgenerque frumentum, cerealium p
feminum vitium, quud plerifque kalii & Ger- ^

manii, ,

LIBER XVIII-

4+5

inania locis i nculris ftiafponre exit j repentur Sc
in Bohemia lylucftre , apud quos tamen Sc in a-
gris feritur , veluti & in Goricicnft agro Sc Ca-
rinthia,vti Matthiolus refert, apud Belgas pere¬
grinum, non nili fatim! proucnit. Germani 43»-
m mclbaii , id cft , Cccli rorem appellant, Matthio-
'e lo ea dc caufa Mannae gramen , Mylij fylucftre ac
fpurium quoddam videtur genus. Creditur a
Lconiceno ac Rucllio Capriola ac Sanguinaria
clida. Sunt qui velint Plimj cramen aculeatum
efle , fcd quia dus omnino bfcuis deferiptio , af-
1 firmari nihil poteft.Multiim autem a veritate re¬
cedunt , qui Coronopum cllc exiitimant. Coro-
nopus fiquidcm,vt Diofcoridcs ait,pcr terram re¬
pit^ foliis cft fifTis : huius Vero culmi erecti af¬
fingunt , & folia haruiidinacea nequaquam in
partes finduntur , qua: Mannae gramen non elfe
Coronopum cuidcnter oftendunt.

Clufius in eo hnllucinan deprehenditur, quod
Ifchaemon Plinij ( ita noftrhm hanc pne ferirem
ftirpemin Hift. inferibie ) quod Milij genus fyl-
ticftte & lupinum facit, in humidis nafccns, foliis
afpcra lanugine oblitis , Panicum fylucftre Mau-
thioli elfe, libi imaginatur.

Lobel.in Adu.pq.fub Gramine hirluto nemo-
rofojhuius ineminir vocans in riue, Gramen aliud
Rccentiorum, a:- Plinij. Sequenti pag.q.vo-
cat ifchxmon vulgare,Crus Galli, D:i.:tyiun Pii-
nii,& Acnlearum,Sanguincihm Sc Capriolam I-
talorum , Fruftra autem hic quaeri c an iit Scirpus
Tragi. Matthiolum etiam, meo quid . n iudicio,
immerito reprehendit , quod vulg * n: Sangui¬
nariam cum gramine Manna: bandem alicrucrir,
cum potilis congeneres, quam eredem iirir.

Necdum faric mihi conftat , cur Tabem, gra-
menManria:,hoc cft Vftanne£yaf? /

\ fuo Ifchxmo, fmc craminc fangu i na r io primo
feparct. Vocat hoc ^erm.ilal::t'jrafj/ q tbd infi-
auclit aduerfus haemorrhagiam (anguinis reme¬
dium. Illud in hift.dcplc:;itatuic,fcil.fatiiuim &
fponcaneum. Veteres autem huius non memi¬
ni (Ic decernit : dici vero Neotericis gramen
1 Manna: ccclcftis. Gramen cfculentum , cramen
ccrcalc, Capriolam , Sc Herbam Capriolam Sc
Sanguinellam. Boh.Kefa, Vandalis & Sclauo-
nibus pedem comicis, h.c.Fracn fufr , vocatur ta¬
men Sc hancnbem,hoc eft,Crus Galli.

• Gcln. cat. Coronopus , Cap riola vulgo dida.
Eid.hort. Graminis foedes, Sanguinaria Auicen-
| nte: Item, Gramen album leu hirfutum , Manna
ccelcftis Matthioli.

i Cxtcrum ad hoc caput iub vno SC eodem titu¬
lo referimus C.Bauhini in phyt .Gramen Stf.87. Sc
t)i. quia nondum intelleximus, an rcuera difte-
: rentes fuit pkntte,vel an cultura tantum varient.
Horum I. vocatur in pin. Uranien echinatum a-
culeatum 3. liue album capitulis aculeatis Itali-
i cum. Gramen aculeatam Matth. Caft.d H.Lugd.
pao.435. II. inferibitur g ramen dadyioides liue
llcfuemon 4-fiue g ramen dadylon folio latiore.
Sanguinaria Comitis Neu en ara , Tragi , Canaria
Vlinij,&C galli crus Apulei , Anguill.epift.iz. Coro¬
nopus Leoniceni , 7 fchanton Gcln. car. Cluf. hift.
& Tabem. 1 fchamon vulgare Lob.in Adu.pag.4.
Obf.pag.11. icon. plane. p. 14. Sc Gerardi, ifcha-
riion Plmii» Clulii Hift. quoad iconem , gramen
jfchamon Tltnn, H. Lugd. liue Dadylon pag.42.tf.
Vanare hoc dicitur (picis , plerumque quinis Sc
fenis , raro quaternis , rarillime ternis. III. ap¬
pellatur gramen Dactyloidcs liue Ifchxmum 8. liue
gramen Dadylon cfculentum , gramen Manna
Matth.Sc Caftoris , gramen aculeatum , Sanguina-

ria » Capriola i Leon. Rucll.Aim. Frumentum
CVr;;w,:/.@d>tVdnbcr,Orizefpecies,Cord.in Dio-
lcor. gramen album Ceu hirfutum , Gefn.hort. Man¬
na coele flis Germanis » Eidem gramen Manna cfcu-
lentum , Lobel.in Adu. Obf. pag. 15. Icon, piant.
pag.14. Sc Gcr. gramen Manna primum3Dod. Ta-
bern. gramen aculeatum 1. Plinii , Thal. grammis
genus , quod in Germania feritur Cxfalp. gramen
Manna prius Matth. & prius Dod. Hift.Lugdun.

Pag*4I4*

Annua cft planta etiam hortis valde odiofa. Locus &
Dens caninus fylueft. tertius , qui Iulio apparere tempus-
incipit. Ab hoc fariuus , quem pritiatim gramen
Manna: vocant , nonmfi cultura differre vide¬
tur.

Cacumina pueri iianbus inferunt , extrahunt- Vires & u.
que vt languinem eliciant ; & hinc ab effedu fus'
Hetrufci vulgo Sanguinellam vocant: in Germa¬
nia: lccis feri ac coli audio [ inquit Matth. ] non
miriori cura, quam extera frugum Sc lcgiimi-
num gener?., liquidcm cius femine frequenter vc-
fcunturin cibis , quod in iurc carnium pinguium
dccodum non minorem cum palato incar gra¬
tiam quam Oryza: cui ego facile prxpofucrim
in pila autem ipfum tuhcL re oportet , vra fuo re-
lili.:t putamine. Huius in acetariis hadenus
nullus cft v ius , licet Griner. in cat. hoc aflerar.

Nunc an tales Sc tantas vires obtineat , quantas
perhibet Tabem. fides penes ipfum cfto.

GRAMEN DIGITATVM HIRSVTVM,

1 fi/fi

p-

PEreni radi- Dtfcriptic
ce Sc firma
nititur, ex qua
cui nos em itet
cubitales & bi¬
cubitales , te¬
nues, rubenti¬
bus geniculis
nodolos , fre¬
quentius lin¬
gulares , alias
ramofos : folia
tres quatUorvc
vncias longa ,
angufta , Sc ra¬
na longis pilis
hirfuta, fnbin-
dc rubefccntia* * ,

ft.itim a radice
parturi» partim
led minora (ex¬
cepta vagina )
ex culmis oriuntur, panicula iubata, quatuor aut
quinque fpicis Comata , gramini Manna: fimili-
busr, minoribus purpuralcenribus , molli lanugi¬
ne viliofis, cx glumarum mucrone arifta molli
ruffa prominente, flofculorum ftaminula latura^
tiore purpura tinguntur.

Eft hoc Tabci-n. if hamum fecundum : C Bauli. Sy(lon
phyt .gramen 89. liue Dadylon 3. fpicis viliofis : Eid.
pin .gramen dactylides huc I fchamon *>• liue Dacty¬
lon angujh folium fpicis viliofis , tribus 6.7. & 10 -.va¬
rians.

Baftlea: frequens ad pomerium Albanum Sc Loeus.?
alibi locis ftccis Sc iqualidis.

44*

HISTORIAE

Synonyma
cum no-
minib
iinguar.

M I L I V M.

Cap. XLII.

k K Ilium plu-
_ V\ribus cul-
Dcfcriptio mts craffiufcu-

lis bicubicali-
bus & tricubi-
talibus , breui-
bus internodiis
interceptis lur-
gic : foLi.i arun¬
dinacea vncia
latiora,hirfuta,
pra-fertim qua
parte dcnfa la¬
nugine oblita
fuut Se euiden-
tius ftriataj in
funi m is ft’pu-
lis, juba expli¬
catur ampla,ad
longa tenuia-
que flamina , i-
nermibus glu¬
mis comprehenf.i, grana lubrico laruorc lucida,
parua,colorc fiepiiis fuluo,vcl aureo, rarius albo,
rariflime ftriato,radiccs crebra», fibrose , validar,
albicantes.

Grxeis, vt Diolcoridi, Galeno ( qui fecund.
de antidor. Milii iiiucftris mentionem fa¬
cit ) Se aliis /Ayx'or s Se non vt Straboni y-iy-
XlJ< dicitur, a numeroliflimis & minutis granis
ficuum, qua: vocantur: Hippocrati

iuxta Galeni glotlam mmAerSenon ~ , ut
vult Hermolaus: Avab.leuers, Gegucrs,Sc Gtauers ,
fecundum vero Serapionem Dubem Hebr. De-
cban : Latinis vt Plinio >Brunfell'. Trago.Matth.
Fufch.Turn.Dod. Cordo in Diofc.Lac.Lon.Lob.
Obf.p.24.Ic.p.?9.Gefn. coll.Caft. & Tabcrn.Mi-
itum, a miliari fumma fc.Fefto. quali millclimum
granum ferat. Milium vulgare Lob. in adu.de
^cfn.horz. Milium commune Anguillar.Mi/i«w»o-
firas H.Lugd.p.409. AfrA/7 Aureum & albumQzm.
Milium 1. huc femine lureo,vcl alboC.Bauh.pin.
Milium Diofeoridis, Thcophr.&- Plinii , Cxfiil-
pino.

Germ. =0iri3, Se 43ir£ : Bclg. fyirs Se Milie
Gall-Afi/ & Mtller: It Miglio : Hilp. Mtlbc»Sc Miyo
Angi .Mjle: Boh. profo.

Varro Milij nomen inepte^ Grxeo deducit,
Melinen id vocari dicens : nam Diofc.& Galenus
per Meline Panicum intclligunt. Farinam milia-
ceam , fcu fradum Milium fune qui Scrutum vo¬
cari putent, in Horatij verfu illo.

Vilia vendentem t unie at 0 fer ut a
Sunt tamen & alix feruti appellationes. Noftra
autem flat fentetia feruti nomine vetera Se corru¬
pta ferramenta, pannos veteres, vcftimcnta quo¬
quo modo deprauata, vafa dimidiata , lupeliccti-
lcmque tandem quamlibet prxfradam , fignifi-
cari , id quod docet Lucilius apud Gellium , his
verbis : Quid ni ? Se feruta quidem vt vendat,
Miliaria ferutarium laudat.

0u<i. A Milio, miliarias anes didas clfe , quod ad

hanc frugem turmatim fe conferant , eaque vcf-
centes faginentur,placet Varroni. Porro quamvis
Cenchridi aui nomen videatur Milium indidillc,
eam tamen miliariam non elle certum eft: , cum
cenchridem, ve refert Plinius, accipitrum generis

Nomina
liiguara.
Mel$ne >■
mffte.

mi-

itace*.

PLANTARVM-

Graeci faciant , quam Latini T inniculum i voce
Se fono > vocant ; Galli veto Quercerelle , vulgo
bene cognitam, quod in altis urbium turribus
nidificet.

Plinius lib. 18. cap. 17. docet quomodo Mi¬
lium muniendum fit a vermibus Se pallcribus,
dum ait : Reliqua lemina [ Milij Se Panici , in-
telligimus] Cuprcili foliis tufis fi mifccantur,non \
efle vermiculis obnoxia , nec li interlunio feran¬
tur. Multi ad Milij remedia, rubetam nodu ar-
uo circumferri jubent , prius qu&m finiatur, de-
fodiquc in medio indulam vale fidili : ita nec
pallerem , nec vermem nocere , fcd eruendam
prius quam metatur, alioqui amarum fieri. Quin
Se armo talpa: conrada femina vberiora clTc. 1
Democritus fucco herba: , qux appcllacur aizo-
011, in tegulis nafcens tabulilvc , 1 ati nc vero fc-
dum aut digitellum , medicata feri jubet omnia
lemina. Vulgo vero, fi dulcedo noceat , Se ver¬
mes radicibus inhxreant, remedium eft, amurca
pura: ac fine falc lpargere , deinde farrirc. Si in
arciculumfcgcs irecorperit , runcare, ne herbas
vincant. Peftcm a Milio atque Panico fturnoruin
paircrumue agmina fcioabigi herba , cuius no¬
men ignotum cft, in quatuor angulis fegetis de¬
torta : mirum dictu, vt omnino nulla avis intret.
Mures abiguntur cinere muftel.e,vcl felis diluto.

Se femine fparfo, vel dccodarum aqua. Sed re¬
dolet virus animalium eorum etiam in panc.Ob
id fcllc bubulo lemina accingi vrilius purant. Ru¬
bigo quidem,maxima fegetum peftis,lauri ramis
in aruo dcfixis,rranfit in earum folia ex aruis.Lu-
xuriafcgecumcaftigaturdentcpccoris m herba. !
dunraxac: Se dcpaftx quidem vel fxpius, nullam
in lpica iniuriam fentiunt. Retonfarum etiam fc-
mel,omninb certum eft, granum longius fieri, fcd
inane callumquc,ac fatum non nafei. Babylone
tamen bis fccant,tcrti6 dcpafcuntralioquin folia
tantum fierent. Sic quoque cum quinquagefi-
mo fccnore mclfcs reddit exilitas foli : verum di-
ligentioribus cum ccntilfimo quinquagclimo.
Neque eft cura difficilis , quam diutiflime aqua
rigandi, vc prxpinguis Se denla vbertas diluatur.
Limum autem non inuclumtTigrifque , ficutin
iLgypto Nilus. Nec terra ipfa herbas gignit. V-
bertatis tamen tantx funt , vt fcquentc anno Ipo-
tc reftibilis fiat leges , imprelfis veftigio femini-
j bus : qux tanta foli differentia admonet terra: ge¬
nera in fruges deferibere.

Milium porro lcucm , foluramque defiderat L*
terram , nec in fabulofo folum fcd Se in arenofo lCtt
quoque provenit , modo vel humido folo , vel ri- j|
guofolo : nam liccum crcrofumque reformidat,
vtait Columella. Ante ver commode feri non
poteft ; quoniam teporibus maxime Ixtatur. Vl-
cima tamen parce menlis Martij commodilfime
terrx committitur.Plinius Milium inccr frumen¬
ti quoque genera verna connumerat , Se eo Cam¬
paniam praecipue gaudere tradit. Milium Theo-
phraftus refert ficciratc fua diuturnum efTe:idejn
plus annos centum durare , fi quo ventus & aer
non perucniant , condatur, au&or e ft Varro.

M1LIVM SEMINE NIGRO

SPADICIOVE.

S Emine Bafilea milio facile mihi prouenitin
horto E. C. Montbclgardi , in quo ex femine
deciduo quotannis renouatur. Non efthoc il¬
lud Milium nigrum olim Romam allatum ex In¬
dia cuius Plinius lib. 18. cap. 7. meminit.

Milium

LIBER XVIII-

Milium i. Tine femine nigra C. Bauh. pin. cft
Milij nigri Ipecies apud. Oribalium, Ang. Mi¬
lium femine mgro & latiore iuba Lob. Obi. Milij
alterum gemas e colore nigro deterius , CzC. Milium
'tuita fubinie color is nigricantis , Dod. Milium rii-
: ^r/zwTabcr. Cam. Ger.

Hoc quod in Argouia Bcrnatum frequenter
feritur , a vulgato diiferc foliis latioribus , caule
non adeo alto , juba lparsa Sc minore , femine a-
liquantum majore Sc rotundiore, & ad pultes
conficiendas altero longe vtiliore.

Milio ( cuius adhuc apud Nigritas in Aphrica
magnus cft vfus J nonnunquam in pane vtuntur,
vrgente frugum penuria , inquit Galenus , panis
tamen ex eo exigui eft alimenti , Si refrigerans.
Conftat infuper pnearidum , & inftar arena: fria¬
bilem elfe : nihil enim in fe habet pinguitudinis,
& lentoris. Iurc ergo aluum humidiorcmcxic-
cat. Agricola: huius farina coda , admifto adipe
fuillo , Si oleo vcfcuntur. Panem etiam Si pul¬
tem ex Milio fieri teftatur Plinius , cum feribit.
Milio Campania prarcipue gaudet , pultemque
. candidam cx eo facit. Fit Sc panis pnsdukis. Sar¬
matarum quoque Gentes hac maxime pulte alun-
i tur : Si cruda etiam farina equino lade , vel Tan-
i guine e cruris venis admixto. Htec puls etiam

Germanis hodie in vfu cft, cum lade coda buty-
: ro addito,&i’accharo plerumque afpcrfo. Alibi
I Plinius. Panis, inquit, multifarie & «Milio fit, e
Panico rarius. Sed nttilum frumentum pondero -
! fius eft , aut quod coquendo magis crefcat. (To.

' pondo panis c modio redeunt , modiufque pultis
:: cx tribus (extariis madidis. Panis cx Milio confi-
i cicur , inquit Columella , qui antequam refrige-
i fcatjfinc fiftidio abfumi poccft. Sed quamuis pa¬
nis cx Milio nili in magna reliqui frumenti pe-
| nuria non fiat, ait Galenus, tamen is dum recens
eft,vt feribit Matthiolus , & a piftore rede para-
i tus, vt Verona: fit, Sc ita calidus, vt c furno exci"

; pitur,deuoratiif, fua quadam fuauitate placet , Sc
a multis expetitur. Cum vero obduruit,plane in-
I gratus cft. Siluicobe Tridcntini fola pulte Milia-
cea quam vulgo Polenta vocant, aluntur,eam cum
i lade edentes. Sed carbonarios opilioncfque Ty-
j rolenfes quum percundaretur Lobelius,num ve¬
ra fGripfiiret Matthiolus , nimirum eos folo Mi-
, liaceo pane, vel Polenta lade incoda vefei , eum
; ridebant. Milium, inquit Diofcorides, in panes
codum minus castoris frugibus alit : liftit pulte
i fua aluum: vrinam cit. Torretur Milium , fer-
I uenfque in facco ponifur , vt torminibus , rcli-
i qiufque doloribus, fi^grapars foueatur, auxilio
lit.Milium Galeno primo ordine refrigerat, exfic-
cat vero tertio exoluto , aut certe fecundo inten-
fo : habet etiam paululum tenuitatis. Ex hac tum
l confiftentia,tum temperatura inftar edulii come-
| ftum plane inter omnia frumentacea minimum
i confert nutrimenti, fed Sc ventrem ficcat. Porro
foris impolitum in faeculis , idoneum cft fomen-
i tum iis qua: citra morfum cxficcari poftulant , Si
cataplaunatis modo illitum exficcare poteft. At¬
tamen admodum friabile eft. Proinde difficile
cft cius in cataplafmatis vfus. Idem alio in loco
fomenta cx Milio in capitis dolore laudat, quod,
vt ait Hippocrates jleue ac lene fit Milium. Sic
i enim ille lcribit , fomentum ficcum cx fale ac
Milio torrcfadis,ac laneo marfupio exceptis ac-
: commodatiffinuim. Etenim leue ac lene Milium
eft, quod Plinius leuiflimum ac molliftimum cllc
dixir. Milio fiftitur aluus , difeutiuntur tormina,
in quem vfum torretur ante. Neruorum dolori¬
bus, & aliis feruens infaeco imponitur, neque a-
Tora. II.

44t

liudvtilius, quoniam leuiflimum moliiflimum-!
que eft,& caloris capaciflimum. Itaque talis v-
ius eius eft ad omnia quibus calor profuturus
cft, farina eius cum pice liquida ferpentiutn , Sa
millepeda plagis imponitur. Hac Plinius. Milium
igitur ad flatus repellendos fomentum eft opti¬
mum, prariertim h cum fale commixtum fuerit.

QmnA: pncftantius redditur additis chamxmeli
floribus.Milium medicamenta & carnes,fi in eius
accruo fepeliantur , a carie St putredine diutius
vindicat.

VVeck. in Antidot. fpcc. Tyrupam ex Milio Slrn?
componit, quem Ambroiij cognominat,laudans
eum in febribus, vt quifudoremprouocet, &fi-
tim extinguat. Recipit auteih Milii excorticari
quantitatem conuenientcm,decoquit donec ere¬
pet :dein recipit vnc.v. vel circa, eius iulculi bul¬
lientis , 8c infundit vini albi odoriferi vnc.ij. 8c
fi-c calidum dat patienti ac bene cum cooperit, Sc
lic mirum in modum fudaturu n promiteir. Sed
mihi magis probatur fcntcntii Moutagnants
confil.593.dc thermis , qui ait fe expertum , Mi¬
lium ex lade infigniter ludorem compefcere.
Diofcorides enim aluum adftringerc feribit , Si
Galenus ex eo panem frigidum elfe. Matthias k
Michou de Sarmatia Ali.ma refert Tartaros bi¬
bere Cercuiilam ex Milio confedam , vocarequc

„ ti ' / n Mtlhtns.

Buz,am-> Rutenos vero Eranam.

Lubet coronidis loco memorabilem hiftoriam
a Milio peticam fubnedere quam Th. Zuingerus simifitudb
in methodo Timilitudinum, ita recenfet. larta- norabtlu.
rorum princeps Amorabecus ad Lazarum Ser-
uiq Dclpotam miliis Legatis, ad tranfirum in Vn-
gariam petendum , mulum Milio onuftum ad-
iunxit , Si coram Dclpoca faccos exonerari vo¬
luit , vt innumerabiles Tartarorum copias cllc
fignificaret. Dcfpota in tertium diem rclpon.fo
delato, Gallos interea , capos & gallinas fame
excruciatas magno numero in effufum Miliuni
cmilit. Qui cum paruo temporis fpatio totum ab-
fumplillcnt : ad Legatos conucrfus , Rcnunciate
ergo Rcgivcftro, inquit ,quantumuis innumera.

Milij grana ei adfint, tamen neque nobis edaces
gallos defuturos. Cui quidem voci omen adfuit;

Tartari enim fada irruptione , a Seruiis magna
ftrage rcprcfli fuere.

MILIVM LVCIDVM ARGENTEVM
ex Cairo.

Cap. XLIII;

Vlgari Milio magnitudine cedit, magiTqu^ Defcripti®
rotundum s in acutum vmbilicum termina¬
tur, tenui argenteo valdeque lucido cortice, & k
medulla leui attadu Icparabili , Medulla Milii
vulgaris, alba, inlipida fere , dentibus friabis
lis.

An hoc intclligit C.Bauh.in pin.pet Milium
fiue Sabamm : Milio frumentum inGuineapar-
uum. Milij forma, fed dulcius , cx quo paticm Sc
vinum conficiunt in Regno Sabo :ad Cltifl curas

p°ft. , r *

Roma ab amico quodam acceptum attulit Ge- Locusi
ner H.Cherlcrus nomine Milij cx Cairo;

SORGHI. Cap. XLIV.

SOrghi peregrino nomine didum multos ex Defctlpcisj
fibrofis radicibus emittit culmos homine pro-

p?

+4S HISTORIA

ceriorrs robuftoSjCi.ilTos, geniculatos , medulla
olbj far£tos,foliis flipatos arundinaceis: faftigia
Culmorum iniubam effunduntur palmarem aut
pedale,c multis

T Ancum

Tr*£.

M ilium
Itaucnm

A' ornm-t
lwg*«r.

Ruell Up.

Pfe/ic.i

fMa/th.

'Milium

InAuua

Pun.o.

-'Serpi

Vucb/.

flcxuofis lentis
loris contex¬
tam , quibus e
tenuibus pedi-
cellis , appenfa
ha: re ne copio-
fiflivna grana,
lentibus aqua¬
lia , eomprdla,
nonnihil oblo-
ga , nunc alba,
nunc fufea , &
ouandoque ni-

Tragus fib
Panici inferi-
ptione hanc
itirpem deli¬
nea ait, &a pani¬
culis quibus fe¬
men ineft, ita
denominiuit:

germ.VPcIfd) f)frR, h.c. Milium Italicum ,qubd
ex Italia in Germaniam adue&um fir,nominauit.
Aliis tamen 0or0 famen appellatur, h.e. Sorghi
femen.Belg.0Or0 fact: Gail .Sle barbiitouefyccc
de Paniz,aut cum h alis S rghi velS;r!p :Hecruf-
cisSJggirta: Infubrib. MelegjrSc Mr/«^fl.*»tefte
Matthiolo,qui Rucllium,pamcum in Italia Me¬
licam appellari feribente, aperte hallucinari dc-
monllrac. Sed Rucllio fortaflc errandi occafio-
nem prxbuit nominis Melica? Se Nl&jrtis fiuc Mt-
ha* vicinitas, qua? fecit vt Panicum cum Sorgo,
Se huius dcfcuiptioncin cum illius dcfcripcionc
confuderit. Frugis eft genus tam forma, quam
proceritate arundinem referens, adeo vt campi,
in quibus ad maturitatem ufque adoleucrit , a-
rundineta repra?fentare videantur. Eius tamen
calamus, non,vt vulgarium arundinum , inanis
eft,fed facchariferarum arundinunf modo , alba
far&us medulla. Paniculae, quas ad Cybelis po¬
morum magnitudinem fummis proferunt cul¬
mis, quaedam cum maturitatem lenferint,in ni¬
gro quffcfcimt: quaedam vero nigredinem in vni

PLANTARVM-

pellatur; nonnulli tamen Panicum peregrinum, 6»’,
autllnaicum cognominant , itl lplum videlicet ex
Punici genere clle exiftimantes ; quorum certe j
opinio probabilior eft , quam eorum , qui illud
iiitet Farris genera reponunt. Cum farte liqui-
dcmlimilitudinem nullam , cum Panico vetoa-
liquam habere poteft. Conuenire & cum eo Mi- |
l .o videtur, quod Neronis principatu cx India in
itaiiain inuecFum eft.

Videtur Cafalpino Milium Indicum ellc cx „
renere Calamagroftis.id eft.Graminis arundina- M
cei. Nos eorum fententiam probamus,qui Mi¬
lium Indicum Plinii ciTc concludunt.

C.Bauh.pin. lilium 4.1'iue arundinaceum fubn 1- Sy|
tundi feminc,S,rgn n.mimuum : Milium quid tx Iu- O
dia in Iuli am iii-jettum nigro c Ure , Plinio. Pani- j
ciwi Diofimdis & Plimt , Trag. Milium Indicunt j
Matth.Fufch.icon. ( cui & Sarracenicutn ) Gefn;

hort.Cord.HUl.GuilUnd.Ltigd.Caft.dcf. Milium |

Indicum i'/t»i'.Ang.Cam. Milium aliud, Amat. PX. ,
nicum Iwfiiw,Gcfi.hort.& Cor.hill.5^/n Fuchf, j
Dod.gal. (cui Panici fpecies videtur, ) Lom
S orpht o“ panicum lnduum Gefner.coll. Surgbvm i
Gefn.hort.(cui & Mai^m Cardam ) Tab.(cui& j
Panicum luculare,)Gct.S rao melica Italorum Lob. 1
Obf.p.ia.Ic.p. * r .s- rpo lnfubrum,Bellonio. Me/t-
c.i fiue ?ai£ww;,Dod. M tlica forte a Melinc:Sagina
aliis h fagi nando , Cal.imagroftis Diofcoridis ex i
hoc genere videtur, vitiat feminis coloie.

quod alias rufum , alias plenius nigricat:habetur
& album & luteum, quod.Sorgum frudtu ru¬
bro Se frudtu albo,f yft.

In horto lll.E.C.f«epiusproucnit,vertSm femen L
non maturuit. Solum amat pingue &: humidum. ^
Gignitur in Italia , Hifpania ,6c aliis calidiori¬
bus regionibus. Ex a?ftiuis fementibus eft : Au¬
tumno matureicit.

Semen Panico fapore & temperamento fimi- '5
lc eft. Legitur a ruilicis , molitur in farinam, pj
cogiturquc fubinde in panes,ied friabiles , Se pa- fj
rum alimenti fub mi ni lirantes. Hctruria tamen o
porius ad columbarum gallinarumque faginam p
ferit , quam ad hominum alimentum. Ex huius i
Milij Indici culmorum medulla fit medicamen- l
tum ad ftritmaspraeftantiffimum hoc modo. Ex |
decem culmorum huius internodiis extrahitur ji
medulla ,qua? cum fpongianoua integra, ruben- i
teque comburitur. H^ec in puluerem teruntur ad- jl

urrfum contrahunt,granis compluribus onufta?. | ditis piperis nigri granis duodecim. Huic pul-

F uehf.nt*

Depedlitur granum a rufticis,moliturquc in fari¬
nam, & inde in agreftera cogitur panem : ctfi in
Hctruria potius ad Coliimbarum,gallinarumque
feratur faginam, quam ad hominum alimentum.
Hoc Plinio lib.18 ca.7 .Milium eft Indicum, quod
tamen non animaduertit Ruellius alioqui maxi¬
mus Plinii fcdlator. Plinius enim fic habet. Mi¬
lium intra hos decem annos cx India in Italiam
inuedtum eft,nigrum colore , amplum grano , a-
rundineum culmo. Adolefcit ad pedes altitudine
feptem, praegrandibus culmis, lobas vocant , om¬
nium frugum fertilidimura.

Fuchfins , qui peregrinum hoc genus Frumenti,
Sorgivocac, ait ignorari quo nomine Veteribus
fit appellatum , nili Farris genus lit,quod in Gal¬
lia rubrum Se barbatum frumentum nuncupe¬
tur. Certo tamen nihil aifirmat : nam Panicum
etiam referre,quamuis magnitudo repugnet, ad¬
mittit.

Dodon.gall.Panici fpecicm quidem elTe fufpi-
catur : aft I arris genus; contra Fuchfiiun , negat.
Et hinc ait in Hilt.Lat. Frumen.& infol. Melica

^lilium fa- fiue Sorghum , Lufitanis Milium Stburrum ap-

ucri admilcetur triticea: farina: vncia. Deinde
omnia 0110 rccentc excepta in placentam confor- J
mantur ,qux fub feruentibus cineribus coquitur, i
Et in fex parres diuiditur , qua? Luna decrefccn- j
tc alternis diebus ftrumofo dormitum ituro ede- r‘j
da? prsebencur, nullo addito potu. Idem altera ra
& tertia Luna repetitur. Hoc medicamento 1
multos curatos ellc fcripfit Matthiolus. Idem
auclor eft flores qui cx rubris huius Milij Indici "i
paniculis excutiuntur drachmae pondere ex rubro jj

vino hauftos rubra fceminarum profluuia lillerc,
quemadmodum albos flores cx paniculis albis
exceptos albos vtcri fluores cohibere. Idem da¬
ri vriiircr dylentcricis , Sc aliis fluxionibus alui
affodiis. Idem quoque pra:flare granorum puta¬
men , oui vitello probe dcco&o exceptum,
iejunis deuoratum.

SORGHI ALBVM , MILIVM
Indicum , Dora. Cap XLV.

^ Orghi iam dicio fimile hoc Milium IndiaimD «
/Dora , foliis conflans harundiuaccis , praealtis

ii

LIBER XVIII- *4

& geniculatis culmis» cffusaqne iuba , fcd femen i Fngula, rariusdaina., Wioristtjolitiflimi , nitida;

filis mnlro. mainc. mfnndnic S/rnJiJnm m I _ . .1 •

eius multo, maius, rotundius, & candidum
glumis hfrfutis contentum, differentiam manifc-
, ftam conilituic. Ab Arabibus,ceflc Bcllonio, lia¬
re man appel¬
latur. Apud A-
uiccnnam ta¬
men CMj.Areo-
tnan non Me-
lica , fcd Zea
cft, fi interpreti
fides non ell
deroganda.

Huius par¬
ticulari m me-
miniflc Rha-
fem & Sera¬
pionem , Ara-
bicoque anti -
quo nomine
D r. m vocalTe,
teftern habe¬
mus Rauvvolt-
Hu.n ftud io¬
rum noftrOru
focium,qui et¬
iam Gener . Se¬
rapionis titule, n:>bis i i co - minicauic.

Antucipd tr.inl.mlit Coidenbcrgius pro Ma-
bil Americano «SeMiho yF.thiopsc».* : Florentia
Ducis Hortulanus pro Sorgho .bbo Candix.

Marthiplo in poit.com:.:. It dicitur Migtio In-
djaiiv jrt • gcwue , hoc elt , Milium Indicum nobi¬
lius. Dodon. L, :. Mdua cand';L\ C. Bauh. pin.

y iiue nrundinacetim plano albdqrc feu.iue.
Sorgojimile ganum. Harejiucn Arabom, Bellonio.
Dora , RauvvolfHo. Milium Aethiopicum , Porta:.
An Milium aibum in Regno Congi, quod Maz,z.i
a< Cong' , id cft. femen Congianum vocant, Hift.
Ind.O ri e ntal . pa rt.p rim.l.:.c.i.

Sorghi hoc album in Cilicia ac Epyro feri , &
illic a le repertum feribir Bellonmkibiqucpancs
ex ca coqui. Dodonxus priori Sorghi faporc Sc
temperamento, limilcconltituit.

LACHRYMA IOBI MVLTIS, SIVE
lium arundinaceum.

Cap. XLVI.

MI-

ante maturitatem Hauefcentia , matura ex can¬
dido rubcfccntia , duritie lapidea , Cicer xquan-
tia,niperiore parte turbinata , vnde exit inanium
glumarum fpica mutica. Pro duabus noftris Ico- COnet’
nibus ( quas iam fculptas emimus ) app6litis,vcl-
lemus vnam elle folam melius depictam. Tragus Uthofper'-
vocat Litho- m, c-

Lachrynu lobi mon altera. „ fpermo maius, *Ht Tragu
(iJroffen (lein-
famen , aut
Milium Solis
maius , (DroffS
Wlacfyebaft/
iudicatque clle
Lithofpermon
Plinij,qubdla- A

pilli eius ma- <$

gnicudine Ci-

LAchryma
lobi culmis
donata elt cu¬
bitum vnurn |j
aut alterum al- |
tis, geniculatis: 1
folia autem ha- j
bet Turcici j

Fucti. ,

ceris , quos ge¬
rere dixit libr.

27. cap. 11. vul¬
gari noftro Li-
thofpermo , at¬
tribui non pol-
fmt.

Fuchfium cr- r

r 1 ■ J(cunii<?n

ralle feribit
Matthiolus ,
quod in litv. de
comp.mcd.tra-
diderit piaram

hanc arundinaceam effe Lithofpermi genus:
camque. opinionem confutat in Apologia , quam
adiiciTus Amatum, quem fecutum ait Fuchlium,
fcripfit. Genuinum , inquit , Diofcoridis Litho-
loennpn eam memorat effe plantam , qua» glo¬
bulos illos (lachrymas vocant ) mittit, quibus v-
tunrur funiculo traiedtis ad numerandas preces.

In quo manifeite peccat, quoniam Diofcoridi Li-
thdlpermtim planta elt foliis Olea longioribus,
latioribiifquc» ac mollioribus humi accubanti¬
bus ramulis redis, tenuibus, firmis , craditudine
acuri iunci, lignolis, in quorum cacumine bifidi
exortus caulicorum fpeciem exhibeant , foliis
longis, interque paruum femen rotundum Erui
parui (vt Oribaiius 6c Serapio ex ipfo Diofcori-
de travlcribunt ) magnitudine, naicaturque in a-
fperis. Qux omnia in planta lachrymas illas fe¬
rente defiderantur. Siquidem hacc folia profert
harundinacea, quemadmodum & culmos per in-
tcrualla geniculatos, in quibus femen Orobo du¬
plo grandius vifitur , qua: quantum cum Licho-
fpenni notis habeant /imiiitudinis , ipfe videat.

Adde etiam quod Lithofpermum in editis, dc a-
fperis locis per fe fponte nafcatur. Lachryma ve¬
ro vocata non nifi fata proueniat , eredis omni-
I no Calamis non humi repentibus, vt feribit Pli-
3 niu s.Hactenus MattbiolusyC rroris accufans Fuch- M*tth rei
i hum , quod hanc plantam Lithofpermi genus darg.

.Frumenti, cubi

to fubinde Ion- , dixerit. Verum iplc porius reprehendendus elt,
giora , vncias J vt qui falfam figuram pro Lirhofpermo maiore

duas lata : qui- exhibuerit. Certum cft quidem Lachrymam lo-
bus minora bi, non conucnirc deferiptioni plantx a Diofc.
fun t ilia qux in traditae. Sed Fuchfius non dicit clle ipfura Litho-
ramis nafcun- fpermum, fcd Lithofpermi loliim genus , licet A-
tur, cx quorum j matus cius fuerit opiniorus,qui tj&cjnwua Grrece
alis petioli emi- vocauic, ik Lat. Licho/pcrmon , Lachrymam, La~
eant , quibus dirimam Maria. Lachrima vulgo Simi entem : A-
tranfadiguntur rab. C ullo : Gcrm. iTUrtcn trfyen : Cluf. vocat
lingulis grana, Gall. Larmcs de mjlfe Dame. Hifp. Lagrynm d&
vt plurimum Mjyfeti*

Pp t

4?o HISTORIAE

Gciiitrus 8c Dodonxus videntur concedere

vjtinLiua -

«iTe Lithofpcrmi fpecicm , fi feminis duram lub
ftantiam rcipicias : aliis toto genere a Diolcori-
dis Litholpcrmo differre perhibent.

Litho/per. Lobclius tamen in Adu.pro LithofpcrmoPli-
ni pLit niano deferibit , notatque Plinium, quod vtnim-
Ubtl. quc Lithofpcrraum in vnam conflant dcicriptio-
nem. Eius verba lunt hxc : Plini j li quis cxadlius
textum perpendat, cumvtroquc comparet Li-
■tholpermo, facile animaduertet vtrumque ab eo¬
dem defignatum, fed ( qui illi pene fatalis laplus,

vtde Chryfanthemo monuimus j in vnam dc-
feriptionem conflatum.Primum > H clt,

IouisTriticum indicat Triticeis, aut harundincis
fimilem, aut congenerem : herba quinquiincia-
lis, Foliis Rucx duplo maioribus , ramulis furcu-
lofis,crafiitudine lunci , qua: ex vtriulquc deli¬
neatione mixta funt. Sed polf addic lapillos ma¬
gnitudine Ciceris, duritie lapidis, candore & ro¬
tunditate margaritarum , cauernulas habent qua
pediculis hserent : qua: poftrema prorium La-
chrymae lobex quadrant , neutiquam Diofcori-
■dis Litholpcrmo. Quod licuit illi quarapluri-
-mis in agro Romano locis videre: haud fane tam
ftupenda mirabilitate , li vulgo cognitum Mi¬
lium Solis mcellexifiet: coque dicit, (ibi non hx-
'•rentem , fed vulfan vifam plantam in Italia crc-
fcerc , puta hortis. In Creta optima , nimirum
natiuo folo , quin tantus decor veluti candican¬
tibus margaritis : ca-teraquc inibi verba, neuti¬
quam deformi & trifti Litholpcrmo congruunt,
FdLachrymx lobex longe hilariore & iucundio-
rc afpedu , quibus intus meli femen ( vt idem di¬
cit.1 dc fubtus caucrnulae , neutiquam communi.
Mutit hic raplodus Scncn(is,& fupcrius in Fuch-
lium ineptit.

Cafn.Baub.pin.rir/w/pcrnin»! i ta trtmdin*
(eum, foitc Diofc.&Plinij. AnCoixThcophrafti,
i. hift.16. i«hr;iw«Ct»Ai.Trag.Gefn.horc.Z.ifh*-
fitrmum muiu s , T«g. Geln. hott. cui & frunco-

fom .Arundo Lubefferuas,CeCa.bca.Lith>Jfermm

prunum, hzciin.^ur,dnucrumLagd.Uchryma Ioh,

Adu.Cluf.Hifp.&Hift.Dod.tob.Obf.p.zS.lc.p.

44. (ubi & Lichofpcnnon & Diofpyros Pbnu)
Cam.Caft.Eyft. Lacbrymu vuly) , Ca:l. Eidem £i-
thofpermum x.fme maius . Macth.Lac.Caft.Lugd.

^In hortis Italia: ac fubinde etiam Belgii feritur,
peregrinum fiquidem eft, aliunde illatum. Gallo-
ntomncix & Narbonenfia vireta prsfcmm Ci>
nobiorum.nondum inteftinis bellis «fferuentibus
cuerfa, hanc plantam fedulo colere folita erant,
feminis lapidei caufa.cx hoc enim maturo, &in
aqua feuuenti inundo globulos precatonos , vt
vocant parant. In horto E.C. fatum multoties

prouenit, fed femen nunquam maturuit.

1 Eft ctiamnum.fi expertus hsc fcribit Lobclius.
ad calculum tenuro,& vcfica: faburram, polline
& decodo prafidium vulgatum

Synonyma

Locat

Vires.

ORIZA VETERI B VS.
Cap. XLVII.

THeophraftus 4. Hift. cap. 5. Orizam potifli
mum in India feti perhibet , Zcx fimilem ,
piftamquc tanquam Alicam, concoclu pertaci-
lem reddi , afpe&u Loliis fimilem : ftareque ma-
ona pane temporis in aqua : cftundcre non Ipl-
cam , fed veluti jubam modo Milij atque Pani¬
ci-

PLANTARVM-

Diofcoridi Oriza frumentorum ipecies eft, in
palultribus & riguis , qua: mediocriter nutrit , Sc
aluum fidit.

Indi apud Plinium lib. 15. cap. 7. ex Oriza o-
lcum facere dicuntur. Idem lib. 18. cap. 7. ait*
Italica maxime quidem Oriza [ Oriza quidem
maxime vt Itali gaudent , fubintelligit Indos
Dalcchampius. Alius legit , Italia &c. Cxfalp.}
gaudent, ex qtiaptifanam [Ptifana Oryza: ea eft,
qua: in omnibus locis venalis proflat , 6c Ru dici¬
tur. ] conficiunt , quam reliqui mortales ex Hor¬
deo. Oryza: quidem Folia carnofi. Porro fimi-
lia , fed lariora : altitudo cubitalis , flos purpu¬
reus, radix gemmes rotunditatis.

Arillobulus apud Strabonem tradit Orizam
in aquis claulis [conclufam Dodon.] ftarc,fattis
areolis quibufdam, eamque elle altitudine cubi¬
torum quatuor .Multi fructus , mulcarumque (pi¬
carum cire : circiter vero Pleiados occafum >
emundari vt fpcltam. Nafci etiam in Badriano
agro,6c Babylonio, & Sufio,& in inferioreSyria.
Mcgillus fcribit cam,ante pluuias fcri,confitionc
tamen & irrigatione indigerc,&claufis aquis ir¬
rigari. Bofmorus ( Hermol. in Diodoro Bof-
phoron corruptis exemplaribus inuenias ) quem
Oneficritus air in veneratione effeminor eftTri-
rico,3c inter amnes nafcitur,rorrecur aurem cum
in area excutitur, fed iurant ne prius cum ex area
moueant, quim igni concoxerint , idcirco ne fe¬
men cxportctur.lndi potum ex Oxiza conficiunt,
ficut cx Hordeo. Cibus magna ex parte Oriza
forbilis eft.

Galenus 8.fimpl. med. Orizx adftri&ariuin
quidpiam adferibit , quare mediocriter ventrem
filtere air : Et hinc 1. dc alim.harc fubdit : Semi¬
ne Oriza: omnes in fidenda aluo vtuntur , lp-
fum eodem modo quo Alicam coquentes: diffici¬
lius tamen quam Alica conficitur, & minus alit,
& vtique in edendi fuauitateab ea quam pluri¬
mum vincitur. Eadem eff Sc Accii & Aeginetx
dc Oriza: facultatibus fententia.

Aduarias lib.i.de fpiritus animalis nucritione
cap.5.aurhored Orizam edulium clfe modice ca¬
lidum ac ficcum, & alibile, dc meatus obducens:
temporis autem interuallo fumpeam , nihil fanc
corpori mole dis afferre.

Skneoni Sethi o?v^etcd prima didantia cali¬
da, ficca vero fecunda : fatis habet nutrimenti,
fed difficilis edconcodionis. Alba ergo Oriza
cum fit, modice fidit alunm : rubra verb cum
cff,magis propter ficcitarcm addringif.cum lade
vero apparata,bonum habitum bonumque colo-
reifi affert, genitali femini adiiclt.

Oriza nodra vulgaris,qux prxeipue exidima-

tur Theophradi, Diofcoridis, Galeni, ActiijPauli,

Aduarii,& Simeonis Sethi, alba & rubens tradi-
tur,qua quidem authoritate nefeimus, nili cx Se-
thi,qui forte per rubram intclligit , cui torrendo
rubedo accidic. _ .... ,

Oryza vero rotunda radice Plinii diucna a no-
drate Lobclio , qualis confiderandum , excius
verbis, qua: pod adfcnbcmus. Habetur quoque
Diolcoridcx fpccics, (pafuiabcr Cordo Sc Ryf-
fio dicta, qua: tradira eff cap.de Gramine manna:.
Ed& Oriza germanica Trago quae Hordei

genus. i,

Pcrptilanam aliqui inrelligunt Ori¬
zam, qux vulgo cortice nuda¬
ta venalis habetur
C.Bauh.

45*

LIBER XVilL

ORYZA
Cap. XLVIIL

Ryza que
foiet ia
varias Europa:
partes diftraui
ex Italia , icd
dcgl ubita, gra-
-na habet mi¬
nora Hordei
granis deglubi¬
tis , liiblonga,

1 at iulcii l a 5 al¬
ba, lucida , du¬
ra , quJE denti¬
bus facile atte¬
runtur, ftrido-
lemquc quen-
dam reddunt ,
dum m a dican¬
tur, faporc gra¬
to : macerata
millium elon¬
gantur, &vc-
luti crifpantur. Inter Oryzam, qua.* adfcmir/unr
qiuedam grana cute flaufcfccnte teda, pulchre ca>
naliculata.

de. Matth. lic dclcribit herbam : Oryza folium
1 t- profert arilndinacciim,carnofum,' porraceo haud
ablimilc; culmum cubitalem & depe maiorem,

E’ trcniallatum, Tritico craOiorcm, firmioremque,
m cuius faftigio iuba oritur , line fpica in ramu¬
los diuifa , in quibus femen vtrinque impari ex¬
ortu prouenit, cortice fubflauo , tectum , afpero,

V eluti ftriato , oui figura , quod gluma exculta
candidum eft.

. de- Lobel. in Adu. dcfcViptioni Matthioli conrra-

liatuu i In arilt.i, inquit, fiexuofa, fed rigidulafpi-
'Ul catini alterno iicu infunt grana, fubflauo follicu¬
lo , acutis feu argniolisiaiis in longicudine do¬
nata : quo cum libi lu perne hxrcntibus aridis
mordacibus, exuta grana, candida, pellucid i, du¬
ra & mulco pultibus gratiora , atque candidiora
quouispnedantiflimo Tritico liligineo. Culmi
hordeacei fefquiaibirales Cs: cubitales, radix Tri¬
tici : at folia potius Milij aut Hordei quam Por¬
ri ( ni multum labat memoria) vila.

I. Hermol.qui tedatur Oryzam Hordeum Gala-
j ticum quofdam vocare, quia grane fit atque can-
!- didam, mifcct qua: Theophraltus fcriplit de Ori-
f za cum Strabonis verbis.

ge- Oryzam frumenti genus vulgus Gallicum dc-

lt0 t radia priore litera Ri^n appellare refert Rucl-
lius, qui duo reperiri genera tradit , vnum grano
'■ candido, quo plurimum g allia vcfcitur , decodo
cineribus calidis, non mfiperundto pingui iimv :
Alterum ^rano rubente , quod Plinius cubitali |
demondrac alticudine,6cc. 1

Marcellus quoniam Oryzam notam omnibus
dixit, ideo carci delcribere inutile & inanis ia-
**' dantia: fore duxit. Hos Oryzam i pii Marcello in
menfam illatam per patinariam fuppellcdilcm,

; quam in agro nafcentem vuido notam potius .
fuifle dixerimus, non enim, vc tradit ipie, inutile j
fuilfet illam dclcriptam ab eodem-, Cum non" ita ■
paflim cius notitia in exteras regiones, dc procul \
ab Italia diflundas dimanant, iifque innotue- i
t ic , vt falso eam omnibus notam elfc iple-.net 1
pcrfuafumflbi habuit, quare ipli planta ex folo 1
' Tom. II.

natali vliginofo petita fuilletdcfcribcnda,citnn a*
lij flnt qui duo vel tria Oryza: genera ftaruant, a-
lij vero Hordeum cognomento Galaticum elfe
velint.

Eandem olim Matthiol. verebatur cenfuram,
quam Marcellus , cum dixit adeo omnibus in
cibis familiarem cllc & frequentem , vt nulla
prorfos explanatione in ca deferibenda lit opus.

Sed eam mane ceu ignotam plantam dclcribere
non potuit , quod fatis apparet ex priornrfi conv-
ment. icone, quam in poft.comm.mutauit : prx-
tcrea ipfcmet imperfecte eo modo quo diximus,
plantam dcfcriplit , qiufiprouenientem non ob-
feruarit. ^ Euehah,

Erconea eft opinio Eudurij Roefl. Oryzam, error.
Far candidum ftituentis. Sed eorum lenten-
tiam minime probandam ducimus ,* qui Typheti
Plinij ciie dicunt. Ali) Olyram & Oryzam ean¬
dem elfe crcdiderunt,led f also quoque.

Inepte bhmfelflus Oryza: deferiptionem pro Brurfetf.
fua venditatjCiim lit Piinij , quem allegare debe- tneprtt.
bat-.

Cum Oryza noftras cx India in alias terras (
transferatur, ik multis Europa locis leratur, co- ristuMm.
tendit CoiM. in Dioic. necelfe fequi aliam quo¬
que Oryza: Ipeciem ihueniri , quis etiam in Eu¬
ropa lpontc naleatur, quod fc. Dioic. flmphci-
tcr paluftribus locis Onzam nafei dixerit , nec
adicccric peregrinis alicuius nomen. Nos contra
argumentum Cordi nullum cxiftimamus,nec nc-
ceiEarium. Dc cius Oryza fpontanca feribimus
fub titulo Graminis manna: & Dente canis. ^

Ryft. in Dioic. Oryza: figmentum ponit,nun-
quam a fe vilee. obd.

Dod. Lac. deferiptionem Plinianam alEumit
radice gemmea: rorunditatis , qualis tamen noti
apparet in icone Dodonaei , nec aliorum.

De Oriza Plinij hxc Lob. in Adu. Vt Semen
ex India primum fuit allatum , lic &c indidem no¬
men afeitum videtur : M&tthiolus icquutus vide¬
tur eos, qui ex Plinio Orizam hodie ignotam ,
radice Gemmes rorunditatis , flore purpureo,fo-
liiscarnofis porri limilibus, & latioribus , alti¬
tudine cubitali , cum noftrati vulgata Oriza in-
Icite confuderunt. H.ec ille , quem optaflemus
defcripfiflc femina illa munere accepta. Si duo
Oriza: extant genera, Plinium ea non diftinxifle
clarum fit ex cius verbis, mentionem non facien¬
tibus duorum generum. Rtolani

Orizam fuo corcice Ipoliatam ad nos deferri tnepna.
putat Riolanus , quod in eius cortice venenatum
quid fit. Seri procul ab vrbibus quod eius flos
male olear. Eam calidam efle & ficcam , medio¬
crem habere vim adftringendi, idcoque in clyfte-
ribus dyfcntericorum parum torrefactam a Me¬
dicis vlurpari ; cratium fuccum gignere , vcnaE
que obftruentcm li quis frequenter vtatur : ex ea
cumlade coda, jejunij tempore, parari Oryza¬
rum. Sed miiari lubit vndenam Riolanus ha¬
beat , ouod de cortice Oryza: venenatoferiptum
reliquit , fi Strabonis locum a nobis addu&utn
confuluilEet , longe aliter fcnlillet : prxeerea mi¬
ros nos tende , cur ob florem eius male olentem
procul ab vrbibus ierendam cam judicaucrit , li
namque Theophr.Di«*lcoridem tk. Strabonem a-
diuilfet , fuifle tvc ijs in locis vbi colitur , melio¬
rem longe verioremque ci reicaufam. lubellede-
prehendiflet , neque enim hadtenus apud vllum
Veterum Recetiorumquc lcgille nos meminimus
quicquam vel de ccjjke venenato, vel etiam de
flore olido. Matth.

Guiland. in rh«one ridet prarcla ram illam O - jichtia.

PP 3

HISTORIAE PLANTARVM.

«i

ryzam , priori a Matthiolo volumine cxpreilam ,
l ique Holci apud Plinium nomen adlcribit , di-
cens eam leq. edit. Fallopio monente, in me¬
lius cilc mucatam.

Q/utrltus Lacuna ait Orizam optime cognitam clrcin
tconury. Hilpania , prxeipue Valcntix-. Gualth. Ryflium
pingere limilcm Burlx palloris; Matthiolum li-
milcm Hordcc : Illam li bene recordetur, non
proferre fpicam , fcd paniculam velati, Milium.
Quanaoqtudcm autem ibi non proucniat , lc
perfectam iiguramdarc nonpoflc.

Lonic.lcribit proucnirc folo limofo,ad alti-
.cor. ru.i- cudinem vlnx,folia ei dic lonea,florem rubrum

cula Lot*. , .. p . ,

Vndeparux pera:, in quibus mucmatur rubrum
aut album Rifum. Is ridiculam figuram propo-
nit,qualcm RiHius , Se fimilem deferiptionem
plantxnon vife,& libi plane incognita:.
rorta no - Porta libi imaginatur Hordeum diftichum,

tathr. fiue Galaticura,Hordei genus alterum Columelr
lx Se Palladii , Theophraftum S: Diofeoridem
Orizam vocare. Mirum aurem cum non oblerua-
rc Hordeum Columella: feri locis frigidis, non
autem aqualis: quinimo non copcrimus Orizam
locis frigidis proucnire, fed calidi* : parum ei no¬
tam plantam , Orizam fuille, id etiam indicat,
quod Horis non meminerit.

Synonyma Dicitur C.Bauh.pin. Oriz*a. i. liuc Italica , ad
differentiam Germanicx,dequa inter Zeas. On-
x, -,Brunf. Matrh,,' Ang. Tur. Cor. in Diolc. Lac.
Dod.Lob.Lon.Cxf. Caft. Cam.Tab. Or:z,a pere¬
grina Trago .Hordeum Galaticum Columella , Her¬
molaus, Rucll. Amae. & Tab.cenfuerc.

Nomina Orjzl Larmis, Grxc.VvjAi', Thcophralfc.?/w£*
j)j0^- (gcrra Belg.K>*o.Gall.Ri as juRis. It.

Ki/.Hilp. Arras. Arab. Arz, leu Arz,t. Angl.Kic.
Boh.Kay ur,ln India Orientali, fi diarium nauti-
ticum vera recenlet, dicitur TenTumbara.

Locas. Locis ex antiquis ante deferiptis annedamus,

quxdc his rcccnciorcs prodiderunt: Grapald. in
Lex. feriptum reliquit apud Italosf Parmenfes)
nuper feri coeptam cllc’: [Seritur autem menfe
Martio]& aquis claufis irrigari. Itaneferi coepit
nuper Oryza,ut Grapaldus ait, in Italia? quando¬
quidem Plinii tempore Italia ea maxime gaude¬
bat, Se Horatii. Rei ruffcicx autnotes Latini(quod
quidem meminerim, inquit Bruyer. culturam O-
nzx minime perfccuti .funt , credo quod eam
parum familiarem , nec hominibus admo*.
dum veilem exiftimarint. Etenim haud dubium
eft, eam ab externo orbe mucdam,Indixque tcy-
rx populis cibum vulgatiflimum Se gratilEmum
clle.Hodieieriturquibufdamlcalix locis. Quin
& in Gailia noftra Lugduncnli tentauere quidam
eam excolere,fruftri tamen : nam Se parum lxtc
proueuit,& impcnfa maior , quam cxciuspro-
ucnru vtilitas fcntiebatur.Vidi ipfc plantas Lug-
du’.icnfis Oryzx: foliis carnolis. Porro limilibus,
lcd latioribus,alritudinc cubitali, flore purpureo,
radicequc gemmex rotunditatis. Sic enim Pli¬
nius Orizx plantam depinxit. Si Bruyerinus vi¬
dit Orizam Lugduni,cur non defcribit,fed ponit
Plinii fufpcdam deferiptionem. Hac aetate in
Fortunatis Infulis Se Hifpania proucnit vt Do-
don.tcftatur: vnde in Belgium, pilfcaac Ptifanx
modo rcpurgata,adfcrtur.Apud nos ( Porca lo¬
quitur ) in Salernitano agro , Se alibi maxi¬
mo prouentu , patenti uda planitie , quam ta¬
men curipiS;& illicibus, & fluuiis dudis, quoties
opus eft rigamus, alioqui nullam,aut callam lege¬
rem latura. Notillimum illuri Alix & Europx, fcd
vnius duntaxat generis mini ! Lobelii verba funt)
vifum in prouincia Narbonenli & Hifpania, fcd

maximo prouentu in agri Mcdiolanenfis de-
prcfiis,& patenti planicie vdi agri , quem tamen
euripis de illicibus a fluminee lacu Maior vocato
dudis, crebrius quoties opus vidcrint,rigat: alio¬
qui nullam auc craflam fegetem laturum , vt mi¬
rum fir eam ficcun Se exudum granum,t.im pa~

| luftrem Se humentem optare fundum, bonum a-
| limcntum lautum fuggerere, etiamque valetu¬
dini prodefle pofle. Huius mellis lerotinaclt
circa xquinodium autumnale, quippe maturcl-
cit xftiuis folibus multis:eoquc Septentrionales,,
tameth humentes magis, relpuit traclus , vt pote
alliofos &c. Vuain Longobardicis &Hctrufcis
campis latilliniis de vliginofis, atque in Prouin¬
cia Galla. Camerario referente in aquofis locis a-
liquotics Norimbergx proucnit. De huius cul¬
tura confulc Augeri ura callum. \

Qux Veteres prodiderunt de viribus vfuqucO- '
rizx, illa omnia reperient ledores , in ante addu-
dis Antiquorum tcftimoniis. Iu cibis Oriza ad- 1
modum clfc familiaris , concoduquc facilior eua- j
dit,& ori gratior, vbi ex ladcbubillo/iutamyg- ,
dalarum crcmorc,aut carnium pingui iuredcco- >
da fuerit. Datur utiliter in cibis dyientcricis cx-
liacis, Se diarrhoea affedis , prxfertim vbi prius
torrefada inlade, in quo igniti calculi fuerint
excindi, decoquatur. Sunt , qui Orizam quoque
dicunt genitale augere femen,in bibulo lade dc-
codam, additis faccharo & Cinnamomo.Oryzx
dccodum vtiliter dyfentericis infunditur, ac e-
tiam potandum datur. Farina belle qu.dem Ca-
taplal.natisadmifcctur repellentibus: mamma¬
rum incipientes inflammationes arcet cum Ro-
lis,& Anthemidc dccoda , & illita : Hadenus
Alatthiolus; Certum cft(fubdit Bruyer.) Orientis
populos, Indixque potiilimum Oryzam in panes
cogere : exiifque nonnullos Triticum, quidem
lercre, fed cibo abdicare,panificiaquecx cofada:
quippe fentiunt ingratiifima ventri : Se contu-
maciflima codioni, adeo a teneris (ut inquit ille) 1
ajfuefcere multum efl.S unt apud ludos inlulx,qux <
aliarum frugum expertes , Oryzam vberrime
fundant : potus fuos ex ea conficiunt faccharo
aromateque vario coditos, quibus facilius ocyuf-
que tentari capita aiunt, quanl uini vel potcncio-
xis hauffcu. Thcophr.Oryzon appellauit peregri- 4
num, initio femen, ex Indiaque delatum , limilc
Zcq,afpedu Lolii, magna parte temporis relidens
in aquis Milii modo ac Panici, effundens iubam
&c. Hoc elegantiorum menfas fubit vatiis para¬
tum modis. Rura quoque nolfcra, nulla cele¬
brant labta conuiuia , qux non ornentur Oriza:
cibariis. Quibufdam prima menfa apponitur ex
iurc gallinaceo, aut iufculo alio pingui , Croco
addito ad commendandum [ vt rcor]colorcm,&
conciliandam laporis gratiam. Quippe alioqui
gulfcatu inluauis fentitur : alii ex lade paialit,auc
ex fucco amygdalarum dulcium , croco adicdo. e
Sed hxc parandi ratio prxeipue vhirpatur , qui- f
bus carnibus uefei cautum clfc. Se fecundis adhi¬
betur meniis. Culinx laccharum quandoque fi-
mul coquunt : quandoque verb paropfidibus ina-
pofitam eo afpergunr. Vulgiperuafit animos o-
pinio,obc(iorcs heri ea frcquentcrvefcctes.QuTi-
obrem tum in aula, .tum in prxclaris vrbibus,
fcimus quafdam fernunas graciliores, nulliufque
( utfic dixerim ) fucci , Oryza cibo frequentiu?
vti. Quo^ ita demum exiftimant ratum , li folain
ex lade,& largiori faccharo allumant. Sed idef-
fc falfillimum clariflimis medicorum fententiis*
conffcat. Qmppe inter o/j^T^ctpa. , ab omnibus re¬
fertur, boc cft,ea.qux lcuiter alunt,& titmuaht, i d

eft.

LIBE

rTt, qilfe difficulter in VentrccohSciimtur. Pluri¬
mum dc toti mani alimentum fufticit probe ladti
incodtus faccharo & amygdalo noftratis Oryza;
pollen ( inquit Lobel.) coque fanguinem Se fc-
A ex menauget , quod non dubius animiiiie Senerifis
1 de- efferrer li in Mauritania vel Hifpania egiffet , vbi
'■ etiam ex Oryzx maceraro ladtc frumciito,deftil-
lantiiquorcm, limpidum primo, deinde olcofum
hab ent,ncc parum luauem, nec minus exhilaran¬
tem ipiritus Se i:icbriantcm,quam ipfura(quo illi
abftinent vel carent ) vinum. Etiam cius pabulo (
mire delcdlantur Se dociles fiuht Aphri Elephan¬
tes. Camer.in horto : Diihcile nonnihil coqui-
tur,& tofta quidem adime magis, fed iic ventrem
cohibet. In Hifpania cx farina huius Se Gallina¬
rum pedoribus elixis Se incilis , cumque ladtc Se
faccharo lenro igne codis, & ligneo inftriimento
Ht~ valide lubadlisluaiiirimiim cibum , quem album
vocant,paraie iolent,cftque plurimi alimenti fed ;
paulo craflioris. Solin. obnoxio Eryfipclaci
(Kctfauffjprsftcribk Oryzam , qure inquit fan¬
guinem incralTat Se minus efficit iiuxilcm.
f Vini ex Oryza meminit jEliaiKis : Diarium
nauticum , Se potus ex Oryza Se meile coeli j Se
Aqua; ardentis cx Oryza deftillata:: Acoila etiam
Oryza: aceti. Ad immodicam, inquit, cuacuatio-
nemCanarini Carambolas fmdtum vnum viri¬
dem edunt, vel Aceti Canarini hauftum fumunt,
(quod nihil aliud eft quam aqua decoctionisO-
ryzxvno aut altero dic referuata donec acefcar,
Canarinis aceti vires preebens, Se medicum vfum
prreftarfs) Se liproriuuium non cellat a’gris caput
Frigida abluunt.

R XVl ii

pedes alto, crebris articulis gcnicuiato

455

ORYZA INDI/E ORIENTALI PECV-
liaris C.Bauh.quid?

Cap. XLIX.

ORyzam llanc fecundam Cafp.Bauh.pin. fiue
Oryza peculiare genus , Regina Patenlis,
Hollandis obtulit, vt habetur in lnd.Oricnt.par.
8. fed quid ? Oryzam cx India originem craxilfc,
i&rper vniucrfum fere orbem dilfeminatam elle,
in 6.p a r t. Ina. O ric n t. fc r i bi tur. Hac pracipua o-
/ mnium India: Orientalis locorum annona eft,
part.;.Ind.Odciit.cap;j9. Hinc Indis loco panis
eft, cx ea placentas parantibus , cx qua in China
potum faciunt, quem in Peru Acuam vocant: in
Iaponia vinum , quod IaucnfeS Aracle nominant:
tfc in Pegit, Aquam extrahunt, qua cum aqua
vita Certat : part.7. Ind.Orient.cap.j6'. Diftin-
rmunt in Oryzam optimam , quam Girafol , Se in
viliorem, quam Cbambafal Indi vocant. Linleot.
part.2.Ind.Orient.cap.j7.&par.4.cap.6. 111 fum-
ma, Oryza vfus, vniuerfis prope nationibus,non
minus quam frumentum familiaris eft : vt de
China , Iaponia , Philippinis , Se maxima India ;
Orientalis parte fleam , etiam per Africam Se
Aithiopiam vniuerfam , Indiamquc Occidcnta-
lem,cibus viitatiflimuseft. Sic& Europai,qui
panes cx frumento habent , Oryza, obfonij vice,
cum ladle aut aqua decodta vtuntur.

TRIT IC VM
Gap.

I N D I G V Mi

L.

iptio

N'

Oftro duntaxat Frumento aftuctis oculis,
Lrarifpedtaculi eft quod Turcicum indigi-
tant Triticum, culmo digitali , quinque autfex
Tom. II,

a , rigido,

medulla alba dulci fardto : fdia arundinacea >
hirfuta , venofa, duas aut tres vncias lata , culmi
faftigium in /piias plures iubatais faccfiit,quarum
f ngula: fcorfim confidcrata: , Triticeis finules >
mutica funt , ex quarumglumis F lofcv.U ftaminci
emicant, colore granorum lublccutorum colo¬
rem varium pramunciantes , qua: in his tamen
fpicis nulla vnquamnafcuntur , vt ad apparatum
tantum, quali 77, comparari: videri* pof-

hnt: namque cx culmorum geniculis & foliorum
finu , multiplici inuolucroruin membraneorum
llipatu obdu-
dti cylindri
crafliores e-
nafcuntur ci-
dto aut decem
verfibus gra-
con-
quo-
vnicuiqj

norum
flantes
rum

mollis arift-.v
dodrante lon¬
ga adnata , fic
vt ex omnibus
cincinnus Se
v:gma caput
exlerens , me-
taxan , quas
cortinas 11011-
dun: lenfit,ex-
pritriatxeden-
tibus autem a-
riilis grana
quo diximus

ordine digcfta, Pifis facie proxima , nnra colo¬
rum varietate ludunt, tota alba, purpurea ccem-
lea, lutea , dcquociinqucdcniqucmodohorum
miftio excogitari poteft, qiue coniradta concrita-
que in farinam abeunt candidiftimam : radix
fubcftMilij.

An Athen.dipnof lib»nt.i5. hoc Triticum In¬
dicum intellexit, cum dixit 1

Nafcitur Aoniis T bebis Jimttl apra farina:

Et Tbafu3mulnfqtie loLts\feU granavidentiir

Vuarum.

An Anan Leri in America fua , vbi fcribitcapi
9. Mulieres Americana: cum acuto ligno plan¬
tant duas fpecics crafii Milij nempe albi Se rubri
vulgo in Gallia didti Bled Sarraz^in : fyliieftr. ho¬
minibus, Anati, ex quo farinam parant quod exi-
ftimo ( licet in prima editione hiftorite mea: ali¬
ter fenferim ) idem eft cum Maiz, Indianorum in
Peru quod deferibit Hift.dcn.lndiilib.i. cap.215.
Calcondiles in Bello Turcico lib.j.c.^.fcribit in
quibufdam India: Orient. Milium ad quindecim
cubicos altitudinis; An Eid.Milium prataltum
Aliati didtum?

An Thcu.Amer.cap.77. Milium crafTum, Pifi
inftar magnum ( hoc eft, vt in Gallia antardl. in-

dn Asiafk
Leu*

stn M iliu m
T htuet.

terpretatur Mil gr os comme pvisblauc & noir) di-
uerforum colorum : culmis Sacchari modo , tres
aucquatuor fpicas , quarum vna perpetuo maior
altera, ferentibus ? An Nic.Nicol. Milij geniis
magnum, Maitb Tripoli diclum.

I^odon.Gall. vocat Milium Indicum Plinii , Se Synon>
cum Fuclif.Er«we»/tt;« T urcuum itcrh cum Lonic. T ypk* *
( cui etiam Typha magna ) Frumentum Ajiati- £*"■
cum : Galf Ele de Titrquic}a.uz EleSarraz,in. Bclg.
Coftfdjorcrv Dodon. Lat. aitex Afia inuedtum
credi , atque inde Turcicum frumentum nomi-
liar.non tamen ex Afia, aut Oriente fed ab Occi -

PP 4

HI STORIAE

Frum. l.i-
Afur./im.

dcntc,& cx Fortunatis aliifque America: vicini 5
infulis, ac ex ipfius America: nonnullis prouin-'
ciis atfcrri , ibidcmq; M-uci.v» iiucM.uf •;;; nun-

•cupari,pi^rertim quod candidat grani.ldem re¬
fert Cordum Triticum,Baclrianuin faccrc,led ra¬
tione, aur occalione no*n proba.

Matth.in poft.comm. it. ait male vocari Fru-
mcntumT urc icum, cllcquc dicendum Indianum,
quod allatum iit cx India Occidentali, de non cx
Alia, aut Tuscia,vt Fuchhus Crediderit. In Epit.
cum add,Camcr. vocatur b > umenttan indicum, h\-

doruniM*/»*. kuM.tn*^..It.Gr4;:a huc lur mento
Indiam: Bocm.2Iurcfcn 5>'tc.

M.urhiolum redarguit I. ob. in Adu.oiccns : Mi¬
lium Indicum (ita in Obi. p.2.4* Ic.p.;9.)Plmia-
numfeu M.us Occidentalium, Frumentum Tur-
c i cum, vulgo Flandris,£»rcvffomr. Frugum ma¬
xima de perquam Ipeciofi Ivcc noftro orbi inqui¬
lina, inde a Neronis principatu in Italiam inuc-
cta, iaque noftra artate magis obledtanoni quam
Panificio fatale culta, Turcicumquc frumentum,
tum vulgo tum doctiiiinio Fuchlio nuncupata
cft.Qucm tamen perbonum do<5torem,cum alias
non fcmel» tum hic pocitnmum immerentem
lapitis incufat Comentator Scncnlis : quod iftud
Milium perperam Triticum appellant, Utpoce
non cx Turcica allatum , fcd cx Occidentalibus
Indiis primum alportatii. Atque cum huius deli¬
neationem, proceritatem de Icecunditatem Ici¬
te Piinius adumbret, cuius, asuo nulli E^iropxo-
rtim nota fuit autperuia Occidualndia . perpe¬
ram illius tempore primum allatum fuille com-
mentatoris Chronographiaftatuit: quare redtius

naucleri qui cx Alia Turcica maioic, Indiis fini¬
tima adduxerunt Turcicum vocarunt.

Irum A. Turcicum frumcntu,qubd Germani H?clfd,v

(ZZum‘' forn/ h.c Italicum (ita enim omnia peregrina
appellare ioient ) vocant,iure equidem Typham
magnam dicendam putadit Tragus. Quia vero e
feriptis Veterum nullum nominis huius tcftiriio-
iuu n adduci potcll: ideo Triticum magnum, &
Aiiaticum frumentum vocauir, germ. (Lnrcfqd?
forn.

Gcfn.Coll.ftip. appcllauit frumentum Turci¬
cum Fuchlii. De hortis tamen Panicum lectius
cognomento peregrinum voCari opinatur. Idem
rurius. Triticum Indicum, Se Bactrianum nomi-
Tfir\hnum. nat: In cat.pl.M ilium Indicum in Italiam Ncro-
ms principatu conucdum : y.iyXF°v "JwZuv*
indicum Cc. pjj/ be>^tfc^, ofcer 3uNfd;fonu Milium Sar-
raccnicum.

TRITICVM PERVVIANVM.
album longum.

C a p. L I.

Minime vulgaris notitia: cll in tanta taraque
facunda Tritici Pcruuiani varietate , foe-
cics hxc ita fecerncnda , quod femen habeat
vulgari duplo longius , comptellum , de ea par¬
te qua iinuatum nonnihil cll,candidum.

De Frumento Indico abfolutiorem C.Bauhini
TrTtr‘r\- in pinace tractationem hic lubditam , legere yr
for,* e. non graueris,amice le&or, rogatus cfto. E:ii in
Snub. Canaria frumenti varia genera habeantur : atta¬
men potiflimu m apud Indos quadruplex clt: Pri¬
mum Milium Indicum : fecundum May* > quod i ri-
ricum ipforum eft : rcrrium»<]Uod M anigete indi-
<ritant : quartum ell Oryza, qua: in Regno Cogia-
ii M Anputfo» ia clt, femen Lulit.micu,

PLANTARVM»

at Malaicenfcs
Bras appellant:
Serres pofterio-
res fpccies de¬
lineate in 6.
parte hiftoriac
Indis Orienta¬
lis figura i4.pro-
ponuncur .

1. Frumen- £
tum Indicum,
fcu Milium hac
fpicas habet o-
blongas,ex gra¬
nulis eoiore fe¬
men Cannabis
aemulantibus,
compotitas» for¬
ma nonnihil o-
blongis, vtricu-
lis liuc follicu-
lisariltis caren¬
tibus inclutis, inita r Diplaci herbee , quod trium
mcnfium lpario luccrelcit: dcin abfeinditur, in
terram mcniislpacio deponitur , vt Solis calore
probe cxiccecur de percoquatur : tandem Ipicx a
culmis rclccantur, in falciculos collcStx domum
deportantur,llramine opcricndis,vel muniendis
a’diiiciis,ddtinaco.Hoc Frumenti genus optima
eft: quod fr.fctum de comminutum, candidifli-
mum apparer,ex quo facili labore panis pinlitur,
cum admodum molle lic,Se attritu ftatira,maftain
conficiendis panibus aptam , prxbeat. Et hoc
Frumenti genus, femper habuerunt , etiam arite
Lufitanomm aduentuni: hift. Ind. Orient. part.tf.
cap.jo.dw/SwfisquodCongiani Lucum vocant.
Cannabis grana, nili quod paulo fit maius, re¬
ferens, quod mola manuaria, fubactiim & piftura
panem prxbcc candidum , Triticeo non inferio¬
rem : Hift. Ind. orienc.parc.i.lib.z.cap.r. An Arun¬
dinis genus granum ferens , noftro Secali aut
Frumento lunile,quoddcco&um cfui eft aptum:.
Infula: VirgmcxHift.

II. Frumentum Indicum grano Auellanx

magnitudine, folia habet angulta, de tci.uia, fcd
in tantam altitudinem quemadmodum, tertium,
non exfurgit : cx ramis frumentum illud inftar
Nucum Aucllanarum dependet, quodariftac ha¬
bet cumTricico liuc M^comienicntcs, colore,
rubicundo: grana cute tenella inuolura , puta- ,
millibus includuntur,& peculiaribus quali locu-
lis ad modum granorum in Malo punico , ab in -
uiccm diftimfta : feminatur in agris quemadmo-
dum Frumentum verum , potillimiim in Africa, >
de quidem in peculiari quodam loco, qui nomen *
etiam fuum inde obtinuit: de yEdiiopibus M ani- j
gettai Batauis,j;rar« dicitur ; part.tf. Ind. Orient. .
cap.jS. |

III. Frumentum Indicum M ayz, dictum. An
Triticum Badtiianum Plinii lib. iS. cap.7. Fru- :•
mentum Arabicum quod M«.*^ nominant , in
Hift. Ical.Triticum Indicum nue Maic,quod Lu- •
lscani apud Nigricas primo feminarunt : in Hift.
Ind. Oricnr.parr.<y. cap.j:. Pagatouur, Virgineae
hidiffenis.A uari fru6tiis,ex quo Brafiliani potum
Kaauy coquunt : Stad.part.-RAmer.c.iy. Milium
ampIum,Tricicum Sarracenicum, Barbaris Austri»
quod idem cum IndorumM^sCcTriticum Peru-
n.inum Lcriopart.:. Amcric. capir.8. Milium
Abrayn , id eft , Siligo Turcica in Baly.part.j.
Ind. Orient. C3pit. 4C . Frumentum Aiiaticum:
part.y.ind. Occidcp.:. Milium Brafiihmum part.

455

LIBER XV HI-

j.Amcric. Milium ia florida, pare. 6. Ind. Occid.
Differenda notanda ,t cum duo genera,ad fex vel
fepifem pcdcsjtcrcium ad decem in Virginea ex-
crcfcac.Sic alterum craflius & rotundius,vrquod
e Lucanis tollitur : alterum ftfbtilius & aridius ,
quod Motoeben appellant. Granum hoc magni
proucnrus eft (bis enim Martio &c lunio ferunt:
parc.z.Ind.Occid. ) cum in Peru ex vno grano
<j°°.gi’giiantur: at in Virginea mille &quinqua-
( ginra, &: interdum bina millia reddar. Siquidem
i lpicfi. vel vna, vel bina, terna , vel quaterna: , 3c
lingula fpica quinquies, lexies &H fepties cente¬
na grana in Virginea contineant :apud Amcri-
; canos, Imguli culmi tribus quatubrve fpicis o-
nufti adolc Icunt, quarum lingulae, grana centum
I 8c amplius pendunt. Sic grana alba, rubra, flaua,
i ca-rulea in Virginea funt. Frugum omnium com-
! inuriiffimuni InditE Occidentalis locis, in Peru,
i noua Hifpania, Guatimala, Chilc , tk vniuerla
; terra firma, in Inlulis vero non item : lic <Sc m
Indite Orientalis aliquibus. Hoc Indi commu-
: niter cum primo commifeent: & cx hoc folo pa-
j nem Arepas nominatum, 8c pocum Cbicba ( potus
! fubacidulus Cici didtus rpatt.p.Jnd.Occid.addic.)

Indis vocatum , vt fortillimum , quod in Peru
j s^ra dicitur'. An liate herba qua in Braliliaali-
1 quando lenes virilia contcgunr, cuius lolia duo-
rum digitorum latitudine , paulum iiicurua , in
longitudinem excrqfcentia, vcluti calamus qui
fpicairi Milij liuc Trirci Sarraccnici contegit:

, Lcrio in Bralil.cap.7-. Hactenus ex Hili. Indica:

fubiiciamus Reccnriorum nomina. Tunicumjru-
j'* mentum , Tng. ( Cui & Typha magna) ldichl.
i SrumMtutti Incl.am, Matth'. Lon. Milium Induunt
j Vhmayvni, Ruell.Gefncr. Adu.Lob.cui Se May s
; Occidentalium. M liurn Indicum ,Dodon. (cui &

• frumentum Aliaticum, ) Turncr. Lac. Geln. cat.

'' Tr 1, menti oftatu fpccies Turcica dibea, Ang. Triti -
, cn>n Battnanum liue indicum, Cord.Hiftor. Gefn.

- hort. Fn mentum Turcicum, Dod.Gcfn.hort.(cui
; ik Panicum peregrinum rectius, ) Tab. Ger. Tri-
\ tu m Indicum Fuchlij & Matth. Lugd. Maiz^um,

1 Monardi. Maiz, , Triticum Indicum potius quam
i frumentum Turcicum dicendum , cum non ex
Aiia,fcd exlndia primum Iit allatum, Cam.Mmz.

( Indjrwn, Panicum Indicam , Cif. M.ayz>, quod
t nulla fpecic cum Milio, quod Plinius cx India in 1
Italiamimportarifcribit,coniicnit,Iofcph.Aco-
fla.Hilt. Ind.lib.4.cap.i^. Vhriat apud nos floris
j colore purpureo, rubeo, luteo, aliquando pro ra-
; tioac fruCtus futuri : granorum in colore qua-
r tuor pricipue genera : habetur enim granis ru-
' fcfccntibus,nigricantibus , crocantibus (k fubal-
bicantibus.

„d. Frumentum Ind. M.tys dibhim alterum. Mi-
I lium Indicum magnum aliud, Lob.icon. Milium
Indicum, Calt. Frumentum Indicum,Tab. Fru¬
mentum Aliaticum, Ger. Hoc cum fpicarum co¬
lore variet, idcirco Tabern.fpicas fcdeeim , Gc-
rardus vero duodecim pingit , qui colore funt
vel limplici vel mixto ilimplici , albo, luteo, au¬
reo, violaceo, Ipadiceo, nigro : mixtis coloribus,
albo,fpadicco , & coeruleo : cceruleo , albo , ni¬
gro, partlmque piiricHs Ipadiccis mixto : albo ,
violaceo , luteo cum pundtis Ipadiceis : rubro,
nigro & fpadiceo : luteo albo , aliquando cceru¬
leo &c violaceo, aliquando luteo & albo , viola¬
ceis SC coeruleis punbtis alperlis : rubro ik lpadi-
ceo:aitrco ik albo:cceruleo,luteo,albo, & puneftis
ciiuleis alpcrfis:dcnique coeruleo , luteo , viola¬
ceo &c albo.

V. Frumentum Indicum Mnys didum minus. F rum. md\

Huius Tabem, meminit , qubd prioris aldtudi-

J - /- • 1 nm.

nem tantum mediam attingat,cuius fpici non ad

culmorum latera, fed floribus fuccedant, colore
albo, rubeo, Ipadiceo, luteo, atrorubente , 8c ali ;
quando mixto.

Ceterum, Germaniam
foelicem Tragus appellari

lmn domefticis abundet ftirpjjnis , fed etiam pe- ^ fit Je-
regrinis , inter quas Triticum hoc frumentum rendum.
connumerat , quod terram probe ftercoratam ik
pinguem expetit , frigoris & pruinarum impa-
ticntiflimum : feritur Martio aut Aprili menfe,
nec nili fub finem Augufti & c initio Septembris
ad maturitatem peruenit : primo autem exortu,
non multo aliter quam Milium erumpit.

Quidnam hoc frumentum in Medicina pollet, virei.
nondum fatis conitar. Quia autem dulcedinem
& lentorem quendam grana guftn prae fe ferunt,
haud dubie idem cum T ritico habebit tempera¬
mentum. Cum porro idem cum Tricico habere
videatur temperamentum , eafdem etiam obti- , .
neat facultates necclle eft. Grana itaque tenui- ne
tur in candidiffimam farinam , quae in panificia. jia$.
fubinde cogitur. -Panis tamen ille lentoris qui-d-
dam& csbftrucntis naturi habet. Hinc eft quod
in Alia&: Turcia illius nullum in cibo vfum ef-
fe, nili cum annonae premie inopia, dicunt, qui-
dam cx farinapulces parant, adhibito lacte,quod ce„tfMm
ik reliquis frugibus familiare eft. Cxterum folio¬
rum recentium fuccum refrigerandi facultatem
obtinere tradunt , hinc ad eryfipelata vtilcm ad¬
modum ellc coniiciunr. In nutriendo * fiabdit
Dodonaeus, frumentum hoc , Triticeis omnibus,
ipsoque non folam Secali , led ik Hordeo longe
eft interius. Panis ex eo apparatus mediocriter
quidem candidus eft , abfque furfuribus concin¬
natus, fed durus ac ficcus, velutibifcoftius , ni-
hilque lentoris habens. Conco&ueas ob caulas
difncilis , corpouique nullum aut omnino exi¬
guum alimentum praebens : tarde defeendens, ae
aluum conftringens,vcluti ex Milioj aut Panico
fanftus.

DE GRAMINE SIVE AGRESTI VETE-
rumfententiae & Ncotericorumdubii.

C a p. L I I.

Dicitur 7 na., herba a Theophrafto , quod om- f^rbd
nium herbarum frequentiflima fit. Hacta- Theeph.^
men voce criam quicunque alia herba indicatur.

Quare magis propria fignificatione ab aliis gtx-
cis r$J ab agris , quod in iis ^rojns

proucniat appellatum eft. Gramen a Latinis a Gr&as.
gradiendo , qubd geniculatis ramulis mirifice Gramen.
lerpat : vel a germinandi fcecundicate, qubd citb L‘*t-
crebras multafquc a fc radices nouas fpatgac , a.-
gatque. Arab. vt Serapione capuip. The l & Ne- Nemenci^
gil : Auic.& Rhafe Thi! & T ithagra , ab aliis Va- tHra^
gen, Negen, Negien,Kel , Negil , Nngien , Pbegem ,

Teii ScTeideken. Aegyptiis Anu fi : Afris , lebal &

Ebal. Germ. (Brafj; Belg. d5rab : GaW.Grawen cr
herbe: h.k\.Gramignu,grumegnc tk gragminr. Hiip.
gritmenha,grama,ik.grama y eruet , Ik olim Apiaria.
Crctcnfibus, Agrofii , Vallachis Cuncta &c Curia¬
ta: Hung.pouye: Boh.paye aueb Traiva. Ve¬
teribus Grxcis etiam cuyw , aut vt Apuleius le¬
git ", A.’ ovtpvkiiv s & cufjcmKoY , hoc

eft, Aigicon , Aigichum , Afyphjdium , Alfefo-
lium, Vniola, Amaxitis,& Haema ticum.

propemodiim Arabiam Germd-.

r 1 ,1 /' nia ad» to-

t , poltcaquam non lo- '

45«

HISTORIAE PLANTARVM.

y]*s.

Parnafit.

Cilicium

Pltn.

Diofcorides quatuor Graminis genera facit,
de quibas ait : Gramen [ «s-k ] viticulas per
terram repentes,qux a fuis articulis radices fpar-
gunt dulces, internodiis diftinctas: folia acumi¬
nata, dura, lata, ceu arundinis parvx, quibus bo-
ues& iumenta pafcuntur. Huius trita radix &
impolita vulnera glutinat. Ipfius autem decodu
epotum, efficax clt aducrlus tormina,vrina! diffi¬
cultatem ac vciicx vlccra,& calculos frangit. A-
Ar animet- rundinaccum gramen priore maius cft omni ex
ceum parte, iumenta porro in pabulo fumptum necat,

1 maximeque quod in Babylonis regione fccus
vias nafeitur. Quod vero in Parnaflb monte gi¬
gnitur gramen,dcnllus fruticat,foliis hederaceis,
flore candido& odorato,fcmincparuo,non inu¬
tili: radicibus quinis femfuc,digi tali craffitudine,
candidis,mollibus,dulcibus,ac robuftis, Quarum

Saca t/iis. fficcus ii in vino cum pari meile ac myrrhx dimi¬
dio, Piperilquc ac thuris tertiis portionibus de¬
coquatur, prxftantiflimum fiet ad oculos medi-
camcnru n. Id vero in xrca pixyde reconditur.
RAchcum Radicum aurem decothim eadem qua: herba ipla
decoctum, prarft.it. At fe nen vehementius vrinam impel¬
lit, vo : irionelquc cc alui profluuiafiftjt. Narum
pono in Cilicia gramen, quod indigena* Cinnam
appcilantjboues iC.iammat ( faginat) lico viren¬
ti Ixpc pu icantur.

Gra ' tn 'pi ; n inter herbas vulgariffimum,gcni-
cuhns fcrpi^ iutcmo.ins , crebroque ab his , &
ex cacumine nonas radices lpargit. Folia

2 eius in reliquo orbe in exilitatem faftigian-
tur : Parnaflb tantum Hederacea fpccic , denfius
quL.i viquam fruticat,, flore odoraro, candido-
quc. Tumentis herba non alia gratior, flue vjridis,
liuc in focno iiccata , quum detur aiperia aqua-
Succum quoque cius in Parnailo excipi tradunt
propter vbcrtaccm. Dulcis hic cft.ln vice eius in
reliqua parte terraru uicccdir decoctum , ad vul¬
nera glutinanda : quod & ipla herba rnf.i prx-
ftatjtucturque ab inflammationibus plagas. De-
codto adiicitur vinum & rncl, ab aliquibus &
thuris , & piperis , myrrhxquc teitix portiones.
Rurfufquc coquitur in xrco vafc,ad dentium do-
lorcs,&: epiphoras. Radix dccodain vino , tor¬
minibus medetur, vrinx difficultatibus,vlcc-
ribuique vcficx,& calculos frangit. Semen ve¬
hementius vrinam impellir ; alvum vomirioncf-
que ftftit. Ira vetus codex Plinii lib.i^.c.ij?. Et

'AculcAtum lunt fanc eadem qux etiam Diofc habet. Verum
tnum. 5. lubiungit de aculeato gramine trium generum,
gemrnm. qi10d Diofc.non habet. Et tandem addit,Camc-
los autem necare traditur in Babylonis regione,
id quod iuxta vias nafeitur. Hoc autem y.M.au.a.-
yoarir Diofc.vocar.

Galcn. Galeno graminis radix moderate frigida cft
ficca,habes modicum quid quod mordet & te-
nuiii partiu cft.At herba in primo abfcelfu frige-
facit,led moderata cft in humiditate 6c flccitatc.
Semen autem reliqui graminis debile eft. Eius
vero quod in Parnaflb nafeitur ficcandi vim ha-
_ bcr, tenuium partium cft,& iubadftrinscns.

Galeno de A / f ,J>^as denique caput in Galeni cxcmplari-

gramme bus duplicatum legi author cft nobis lul.Alcxan-
duplicati*, drinus. Quare furreptitium cfle fufpicatus cft
primum, vel ccrtc fuperuacaneum.

A-y-ocif ( Lob. & Pcn. Aducrlaria aufpican-
tuCqn.iliiAgrcftis diceretur planta nec fatitia aut

rore ornat amomo, & veluti gradatim fefe pro¬
pagando amicit decore, vnde Latinis Gramen de¬
flexum putatu r. Triticeo generi, vt cognata, Sc il-
milis, Iic perinde varia & nobilixate proxima.
Quin differentia* magis conipiciixc radice ,fpi- dij
cata coma, folio & flore funt ducendx :quas c- ‘om
tiam eundas parte? & differentias (quia varias ^ nt
Tritici fpccies aemulantur, deque mutua inter fe ttm
collatione facilius difccmuntur & difeuntur ) a-
ptiiisforc diximus nominibus & notis quamque
fuis,vcl minimas quaiquc profequi , quas natura
pecori quidem vcicendas , fcd homini vni non
modo vtendas,adcoque prius cognofccndas , pe-
pcrillct. Nullum enim vel dclpicatiflimum il¬
lius operum, noftra , id cft, mortalium Philoib-
phantium, indignum cognitione & r admiratione
duccndumftummus Plnlofophus in libro De par¬
tibus arrimalium luccntcr docuit , ciufquc alum¬
nus Theophraftus in Plantarum hiftoriis.

GRAMEN N O D O S V M.
Cap. LI 11.

CVlmosha- Dt
bet duos

aut tres cubi¬
tos altos , te¬
nues, ad qnoru
nodos folia o-
riuntur culmu
ad alterum fere
nodilm inuol-
uentia, qux in¬
de dilatata ab-
fccdunt, fefe la¬
ciam fere lata,
palmum longa,
glabraipanicu-
la bipalmaris,
glumis conftat
aucnaccis, ari-
fta parua rnol-
licell a donafisj
c quibus flofeu-
lorym faturate
purpuraiccntiu n tremula filamenta librantur,ra-
dices brilbis caccnatis,tub.cro(£, creberrimis fibris
longis capillatx,iaporc partim lub.icido.

Dodonxus a crebris geniculis uc tuberofis ra-
dicum nobis Fuoopcjffl^,id eft,nodufum gramen Py°P>
appellat. Addit autem apparere ex Marcelli ver-
bis,nodofum hoc Gramen apud Veteres pro gra-
mine proprie dido habitum fuiile.

Hiit. Lugd. duas huius plantx habet figuras, h.lu
Primam quidem, qux nullo modo placet, icone*
iub hoc tirtido : Caix Myconi : hoc lepores ma¬
gnopere dclcdari,noduquc cius radices effodere
dicuntur. Qu.btifdam 7< ^/?/ ,i.e. Gladioli ipc—
cics videtur clFc,aiiis SiTymichium. Altera figu- G,Ui*

inK;nG;n.; r . —j_r. ° f

' Ijnrt

Agrcfiis
<juaji a-
grejht

ra eft iub infcriprioncGraminisnodolj. sift

Lobcl.in Hiftor. Bclg.vocat Fnobelac^rid? oft ... .
(flt|rera4>rid?^rae. Tabem, fnober ober FnoFcn

C.Bauh.phyr.Gr/fwr/j nodofum ctucnacen c

- - Synon'

f _ * ptnicuU :hid.pin. Gramen u fiuc

icrcmia,Grxcis icite nuncupata fuit: ut pote que I ica panicula : an Aigiiops bulb: genusj-iin.lib.r?.

rtm vbique (ponte quouis anni cardine,coelo,(b- \ cap.<\ Gramen -ocl a u ciu fjlu .gi wi< , Gifucr. coli,
lo&iidcre luxuriet- cius namque perennis pro- j Gramen bulb fini n dofimi, Adu.Lobel.Obf.pig.ii.

ventus, feracitatis rcftibilis, nec minus immenix
vfilitatis,quantiim roto orbe extat terrarum, vi-

Ic-p.^.Lugd.cui Sc Gramen nodofuir.,ffibajiafi-
^ura. Gramen t uber *finm} iiue nudofiu/hQ^m. Gra¬
men

LIBER XVIII.

mn bulbofumTabern. Gramen caninum nodofunt ,

Gcr. Agrofteos alterum genus. Patauij vbi fpon-
teproucnit,quidam vocabant Bromon : Volma-
rius miiitStutgardia pro Gramine Diofcoridis.

Nafeitur in legetibus , fccus agrorum margi¬
nes in collibus inter alia Gramina. In falti-
bus Thuringia! vbicjuc fc offert. Sed, authore Lo-
belio, rarius aliquanto iftud, minufqueplenfque
Europa: regionibus vfu cognitum : Lemano. a.

& Laufanna: finitimis aruis te Tegetibus pluri¬
mum. Frequentillimum etiam Sabaudias &An-
gliz.

Saporis amari te acerbi funt radices , quare
valentius obftrudtioncs expedire &vrinam ciere
aiunt , quam vulgare. Herba , inquit Marcellus,
quee Gramen dicitur, nodorum 27. ex vino ad
medias dccodta & exprelFa atque colata , potuiq;
ftranguriofo ex vini cyatho vno mixta data,adeo
potenter fiiccurrit , vt vbi fine tormento vrinam
facere cceperit , dari non oporteat : fcd febrici¬
tantibus ex aqua fola dabitur. Ex quibus verbis
apparet , nodoium iftud Gramen , apud Veteres
pro g ramine proprie dido fiue Agtofti habitum,
te aduerfus calculum te vefic^ morbos commen¬
datum quoque fuilFe. Recentior rrtas nunc huius,
modo illius indifferenter , pro Graminis radici-
busvtitur.

4 57

ribus fparfifquc acerofis paniculis cattefa haud
abfimilia.

C. Bzuh.pin.Gramcn caninum $.fiue longius ra¬
dicatum maius: Gramen canarium longius radica¬
tum latiore g anicula maius. Lobel. Adu. parte al~
tera.

GRAMEN HIRSVTVM REPENS , SPICA

SIMPLICI , MOLLI.

IMportuna luxuries eft radicum albentium, ni¬
tidarum, geniculatarum, faporefubdulci,qui •
bus in immenfum fe propagat : folia longa, hir-
futa, mollia , vagina longiffima culmum nodo-
fum , tenuem , cubitalem, obuoluunt /panicula
molli s,co n t r a£tio r,palmum circiter longa,cx vi¬
ridi purpurafeens.

Hoc Gramen abundat in vitibus Montbclgar-
di: florens luiiio,& IuLo.

GRAMEN* CANAR1VM , LONGIVS >

RADIC.ATVM LATIORE

panicula.

'M,!

HVius ca-
nifti Gra¬
minis haud a
vulgato Gra¬
mine medica¬
to difpar natu¬
ra , quod erui¬
tur ex amtenif-
fimis glareofis
ftibulosifquc
ambulacris, vi-
cinifque locis
iuxta nouum
Medicum hor¬
tum Nobililf.
Baronis E-
duardis Zou-
chaeihabitatio-
ribus cotpu-
lentioribufque
dulcioribus ra¬
dicibus , latio-

GRAMEN CANARIVM LATIORE

PAfJICVLA MINVS.

LAtiore item panicula glareofis, obfoleto ite Dcfcripufl
inculto agro hoc Canarium gramen minus
quandoque occurrit , reptantibus, cirratis, geni¬
culatis, prartenuibas radicibus Graminis Canarij
vulgaris guftu no.i diflimilibus te edicacitate
paribus : coloris ex fufeo albidis : foliis verb fef-
quiuiicialibus, iuxta radicem pluribus, paruis te
anguftis:in fpithamxis autem tenuibus cauliculis
iuxta genicula tribus,raro pluribus.

C.Bauh. pin. Gramen caninam 4. fiuc longius Synonymi
radicatum minus : Gramen CarifiriUm longius
radicatum latiore panicula minus , Lob.Aduerf.
parte altera.

GRAMEN REPENS OFFICINARVM

torte' TRITICE/F SPIC^ AL1-
quarenus fimile.

C a p. Li V.

PR6c.erum eft Gramen, interdum tribus cu-
bitis altius , filiis t long i vagina, glabris,
iriterim cadu alperis. Spica lu mno cui no infi-
det duorum verluum , cum Triticea nonnihil
commune habins , fed omnibus quis ftfgoiior
cum ariftis breuibus fabrabens , femine oblon¬
go , fufco. Radices pro Graminu n ratione crai-
liufculx , longe reptantes , iapore dulci,pradi-
zx funt. Hoc Gramen repens Officinarum non
admodum male repnefencarc videtur Eicon qua:
pbftcap. 58. tradetur , fub titulo Graminis re¬
pentis cum pannicula Graminis Manna?.

Lobel. in Adu. dicitur Gramen urnarium Medi - Syaonyntf
catum officinarum , Germani .s(0ra£>Angl.<&uyi$
grae , Ital. gramigna , Gallic. dent ds chieir. in
ObC.p.n. gramen caninum medicatum: In Ic._p.10.
gramen canarium.

In defcript.Aducrf. nibil video quod repugnet .

noftro Gramini, nec etiam tn figura: niti q
fpica non in totum refpondet : nefeib an
nentia pidoris , vel quod planta fit diuerfa , ra¬
dix optime conuenit : illud tamen non placet
quodfcribunt Aduerf. figuram elFe apudDodo-
naeum,pag.545'.& Matthiolum pag.999. ^ Fieura
Lobcli) limilis clFetDodonafi figura: , li iubam
haberet te non fpicam : deferiptio etiam in eo
differt quod Dodon. dicit fuum Gramen npnfpi-
camifed iubam ferre. Lobelius autem in Aduerf.

I ait fpicam ferre : magna praeterea differentia in-

' ter Gramen Matthioli & Dodonaei, acLobclij.

Matthioli figura nec radice , nec fpica fimilis:
quinimo falf.un exiftimo radicem, fi vera fuiflet>
non mutaflet in poftremis commentariis.

Nos fubiungimus noftroGramini olfiemaru Do-
donaci gramen, imitati Lobelium & fratrem C. DodonAl
j Bauhinumtquamuis noftra non habeat iubam leu ^uc refe~

I fpicam vt Lobelii , contra fententiam Dodonazi rtndtim\

I vciawidi&um. Lectorum igitur erit e«jilidctatc>

■H r'

I

‘i* | jI ,

. r

HISTORIAE PLANTARVM-

o.i noftrum Gramen, Lobclii Sc Dodonari idem
rtr,necnc.

Aa Tragus lib.i.cap.55. hoc gramen intclbgit»
cum ait : Inter omnes fruges in humidioribus a-
gris , nec non cum annus fuerit pluuiofus , Lo-
jn tolium *llllT1 hifeiix dominatur, quod fanenil aliud elt,

Uct/ndum. quam lingulare viriu:i),& quali aborfus omnium
■~*go. frumentorum. Cum namque in -farione,& quan-

fln in ( nirjm f c( -irm i ! i r til uni iV.rnufi mu’ e nKrUl-

do in fpicam fele atcollir.pluuiis continuis obrui¬
tur, fieri non pote fi: quin vel femen prorfus fuffo-
ccrur & purril.iginc corrumpacur,aut in Lolium
ac vitium quoddam degeneret. Eli vero huiul-
modi vitii vel Lolii f rudius nihil aliud, quam
palea inanis. Quodque iam dixi animaducrci
poteft 111 humidioribus hordeo conficis agris, in
quibus frequenter Hordeum vel in Lolium tren-
ht vel certe deorfum fertur tota feminis vis , id
quod hinc accidere coulucuic,quiaHordci caput
alterum, Sccrafiius quidem in radicem exit, al¬
terum vero in culmum. Iam cum pluuiofa fuerit
anni conftiturio, inferior grani pars nimio hu¬
more obruta feliciter luxuriat ; attra&a ad fie
omni totius grani vi,ita, vt illa in radicem dun-
taxat fe excrat, vicifllm vero in totum fpolietur
fuperior. Atque hocpadlo radix fe longe laccquc
per terram diffunditj&nonfolim ex femine nul¬
lus frudtus expedlaripotcftjlcd 8c agri ipli pelle
ea adeo corrumpuntur , vitianturque,ut nili in-
dullrius agricola lubinde eiufmodi corruptelas
agrorum lultulerir, culturaque diligenti emenda¬
ti erit, hinc indcleie lpargat, acvndique culinis
luis in altum emergar. Ac licet & culmum &
Epicam oftentec , nihil tamen frudus fubfcqui-
tur.manetque nil nifi vacua,& inanis palea, quod

l.mr n.inrl i nmrnVX imi.; U,l _ .• ' 1

lane haud immerito male habet agricolas, quare
iurc Virgilianus ille Wopfus hifcc verbis con¬
queritur.

lpfa Pates agros, atque ip/e reliquit Apollo .
Grandia 'ftpe quibus mandanimus hordea fulcis.
Infelix Lolium, & Jleriles dominantur Auens.

ne figuram Baflaei iam Iculptam apponere. Ca¬
merarius ad Hift.Matthioli Germanicam omni¬
no, diuerlam pofuic figuram Graminis, quod non
videtur polle conucnirc cum icone Graminis
Matthioii,nccpriorc,neclccunda : dc exteris
nelcio : Matthioli poftrema Graminis figura, jVx|
quod radicem actinct,nol1ro gramini rclpondct, 1
an idem intellexit ignoro.

Tabern.ic«&hift. Gramen caninum feu cana¬
rium i. sJounbte Eidem hiftor. Gra¬

men 5-Canaria Plinii, Herba cynagrollis , Dens
canis,& Gramen medicatum , qtiia multis loci*
utiliter in vfu a Medicis pro Gramine vfurpatur. I
Tabcrn.habet figuram Lobelii : fi ei notam , cur
hoc 5.11011 iungit primo , 8c fecundum facit , ac
diferimen cereum ponit , quo poffit diftingui i
primo.

C.Bauh.phyt.GMWf» i.fiuc officinarum, Cana-^ i
ritim Lobel.Gr.twn Dodonxo : Eid.pin. Gramen
caninum, i.fiue aruenfefi ue Gramen Diofc. Gramen Sh
Rucll.Dod.Cordrin Diofc. Caft. Gramen Diolco-
ridis ., Gefn. hort. Gramen canarium medicatum*
Adu.Lob.Grnwn caninum, Tab. Gcr. Gramen vul - *

gar ',Lugd.Gr animis forte Diofc.f enes maior. Thal, |
Caninum autem vocat ad imitationem Plinii, I
cufCanaria,quafi i canibus inuenta , qua falli- i
dium deducunt, vomitum cum pituita rciicien*»
tes : hinc Cynagrollis aliis : & a foliorum primo '
prodeuntium forma, quibuldam Dens canis di-,
citur.

Pafltm {ponte proucnit : floret Iulio &: Augu-
llo,in aruis 8c fatis,non pratis,vt plurimum, fru-
gibufque haud parum incommodum: coquefe- L
mentem fadluri raftris Septembri, etiamque pri¬
mo vere manibus runcandum prxeipiunt Co¬
loni.

Lobclio tota planta magis ve fca creditur, dul¬
cis & frumentacea vfibufquc Medicis receptifli-
ma , prxfertim radix , qua: referat vifccrum far-
dtus & renum,citra calefadionem,luinbricofquc
huius ftillatitia interimit, nempe pabulo humo¬
rum putridorum frau datos.

V

Ha&cnus Tragus. Lectores autem confiderent
-rr*' neta- amlon Lolium i.fiue OuecFcn didhim. Agricolis
«fur. moleftuin , non fit idem cum noftro graminc,&
an Tragus in fua deferipeione non cofundat duas
plantas : an veriflime perenne illud gramen o-
diofum agricolis poflit generari ex annuis illis
ftirpibus,Tririco & Hordeo,plantis etiam valde
diflerentibus fuis {picis.

Figura Graminis Mathioli in priorib. comm.
quod primum Diofcoridis ait , &paflim in fca-
lia frcqueils,mihi videtur falfa,quod radiccmat-
nncr » qua cralla pingitur : fi tamen elTet
vera, non videretur eius gramen rcfpondere def-
criprioni Diofc.qui ait kKj^vo. ??7rey-

TZ Sh 7»f y.i anr. 3 Tuv K\aj£y tsfjr!uifel,nux Verba
cura forte non obfcraaffet primo Matthiolus vel
cius feriba : pictam gramen aliquod cum radice
crauarpoemruir tamen poileaMatthiolum & mu¬
tatur radiccm,& repentem appinxit, quod fatis
demonftrat priorem falfam , nili etiam fecunda
“t miror igitur apud Matthiolumin po-
ftrcnia eius editione per Balfeum , fculptam de
nouo figuram, per ipfum Matthiolum reiedam,
& vt magis falla redderetur, additam veluti iu-
bam, quam quidam fufpicantur elte Graminis
xerampelini.uel, vc nos vocamus, Gramencum
Ipica molli rubente : prxftitiffec eius emenda¬
tam, vei, corruptam poftremam, curare fcul pen-
*im‘ aut) Suod mugis placuiiler, cum annotatio

GRAMEN CANINVM VINEAL»

Calp. Bauhini.

C A r. E V.

RAdice eO alba,tenui,repente , geniculis di-
fti ncta,cx quibus fibrte capi liares in terram
defiguntur : culmos habet renues lanies , genicu¬
latos, 111 terram reclinatos: ex quorum geniculi,
iingulis, folium, duas , rrefue vncias plerumque
longum, anguftum , arrouirens prodir: culmo¬
rum fummo panicula breuis,parumque expania,
ex paruis glumis compofita,infidct.Apud nos iu
vinearum viis,foio aliquantulum duriore , circa
talaris initium repetitur , Gramen hoccaninuin
1. in pin. liue Vineale, primum in prod.dcfcri-
prum.

GRAMEN CAMERARII

repens.

'p Adiccmadipifcitur longam rubcrofam, fed
XXsqualem, articulis pracinfliam Schine inde De
rcfiexis,non tamen proiundiiis radicatam , fila¬
mentis conilatem pluribus. Suum protrudit hic
ab vnoque arriculo culmum continuo fe inno¬
vant

LIBER

Sc multiplicans.

F alia longa , a-
cuminata, du¬
ra , arundinis
inftarparux la¬
ta. Quimus dua¬
rum fere fpi-
thamarum al¬
tus , admodum
anguftus, & te¬
nuis more fta-
minis , cribris,
quatuorve non-
nunquam arti¬
culis proditus,
jpicam fuperiori
parte profert
patulam , qua:
paruum conti¬
net femen. Folia
cum radicibus
faporem-habent

dulcem, cum adftriCtionc quadam Sc acredine.

■ Camcr.adMatth.Germ.& epit. ponit figuram
Homine Graminis Sc Kced;fcfraa.

rabern.Hift.pag.tfjtf.dramen primum 0.5 ec-
0raf? aut Ke4>0tt*3.pag. <744. Gramen Diofc.
Gcrm. Kinbt 0,uecl: antiquum cft Germa¬
nicum vocabulum adhuc in vui Saxouibus Sc
Septentrionalibus Gcrmanis,fignificans, Ktnbt,
id cft, Boucm. PotuiflctTabern. diligentius de-
feribere Gramen fuiim. i.quandoquidem Diofco-
ridis primum facit, Sc iconem non dat. An iit i-
dem cum eo, quod pingit Camerarius, coniidc-
randum.

GRAMEN PARVVM REPENS PVRPV-

REA STIOA.

Cap. LVI.

,*10 Ramcri canarium in cultis qua:renti , occuf-
V T rit paillm copiose Gramen iftud , fupinums
fparfis per terram culmis , radice fub terra huc il¬
luc vagante, vulgaris Graminis canini in mo¬
dum : fpic& purpura fplendcnt , diuulfie : filia
Graminis pratentis parui. Radices fibroise. Gra¬
tum hoc oiiibus eft Gramen Lobel.

Lobel. in Ic.plant.& Bclg.hift.pag.zi. Gramen
caninum fu pinum, Belg £icf cj^cnbe peyen*0ra$.
Tab. Ic. gramen caninum fuptnum 1. £i0enbt^
ttrafl- Eid.hift.G.ramen 6.

C.Bauh. in Phy t. gramen 1. iiuc Caninum ('pi¬
num \ graminis primi Diofc.fpecies minima, Tha-
lyo. Quod verb Thalyus hanc ipfam non intelli-
gat, declarat C. Bauli, in pin vocans. Gramen ca¬
ninum 7. fiue fupinum minus.

- GRAMINIS PRIMI DIOSCORIDIS
fpccics minima Thalij.

Cap. LVII.

10 C* E nunquam attollit , fed geniculatis ramuli
^JKuxtaDiolcoridem Icrpit, ac ex internddiis
fuis,& ex ipfo etiam cacumine creberrime nouas
radiculas iuxta Plinium fpargit , ac ex iis nona¬
rum plantularum exortus exhibet.Hsec paffim in
Harcynia, Sc etiam Stolbergce in pratis vligino-
fioribus ex mufeo terreilri , qui candidus ytplu-
T0111- 1 1.

XVI II- «a

rimum eft, nonnunquam etiam rubeus , non in-
frequenter prodir , radicibus tenuioribus , cirro-
fis , coliculos emittens recuruos , humi proftra-
tos, tenues valde, teretes, geniculis frequentibus
interceptos, ad quamprimum folia prodeunt pal¬
maris longitudinis , ftriCta, deinde etiam intet
hame folia & ipforum geniculos fingulos dense
prorumpit plurimorum, parttorum, oblongiuf-
culorum ac ftriCtiffimorum foliorum ccfpes, ad
quorum inferius tuber, ‘quo ex geniculis prorum¬
punt ipfa , noui cirri emergunt , qui dentio in
mufeo comprehendentes, liouarum plantularuni
origines exiftunt.

C.Bauh.pin.gftrineji caiiinum 5-fiiie fupinum pa- syn®^'
niculatum folio varians .graminis 1. Diufcur.fpecies
Thalij.

GRAMEN CANINVM SVP1NVM
cularam dulce C.Bauh.

PANI-

EX radice oblonga , capillata Sc nigra : folia DcfitfiptiS
pauca, laiuia , viridia angufta , vnciarum
trium vel quacuor longa , prodeunt: inter quae
calamus tenuis , internodiis diftinCtus , foliis
paucis oblongis cinCtus , parte inferiore lupi¬
nus; mox palmum longus, erigitur , Sc panicu¬
lam tenuem, albam, glumis exiguis donacam, fu-
ftiiiet: agris Londinenfibus vdis gaudet , vnde
D.LobeliuS, Graminis dulcis nomine mifit. Gra- ^ynoni
men hoc caninum 6. in pili, ii ue fupinum pani¬
cularum dulce.

GRAMEN REPENS CVM PANICVLA
Graminis Manna:.

Cap. LVIIL

DVum generum folia Sc culmos profert. Pri- Dfefcnpkfo
mum enim lentis, longifque ad cubitum v-
num aut alterum coliculis folidis , crebro geni¬
culatis , laraibus, caducis nafcitur,qui vbi terraui
attigerint , ftarim per fibras e nodis dimiflasj
Comprehendit , radicaturque : atque ex iifdem
geniculis folia mutuo amplexu ftipara furgunt;

Ereuia, angufta, hirfuta: deinceps adultius cul-
liios producit erectiores vcluti fuperiorum ra¬
mos, pedales, tenuiores , foliis amictos longio¬
ribus, hirfutis, & rarioribus geniculis interce¬
ptos, quorum fummitas in fpicas finditur, qua-
tuor, quinque, fcx,fpicis Graminis Mannse fimi-
lcs , fed mino¬
res, concinnio¬
res, imbricatasi
non tamen cir¬
cumcirca, per¬
inde vt iam di-
Cto cramine,
cui pars Ipicce
interior nuda,
hoc diferimihe
interim , quod
ea pars Grami¬
ni Manii® ful-
cata fit , in hoc
vero in coftam
elata , flofculosl
fert, atroruben-
ces. Radice ni¬
titur genicula¬
ta , reptante;
fubdulci,alba.

jfehamon

Plim$i,ma-

te.

Cram. acu
leutumPh

Gramen le¬
gitimum.

Defer. Ql*

fi,.

Synon:

Locus.

Sunt qui Ifchxmon Plinio lib. 15. cap. 8. nun¬
cupatum cllc putent : quorum lentendam pioba-
rc non polium, inquit Cludus inHift. Quod li
vero ad Pliniani Graminis vllum aliud genus re¬
ferenda eft ha*c planta, aculeatum illud potius c-
rit , cui , quod 111 acumine aculei lunt plurimum
quini, Dadvli nomen inditum ellc ait lib.14.cap.
vltimo. Nemo autem legitimi Graminis ( ita vo¬
cat in Hift.poft. ) iconem exhibu;t,quod in ma¬
gna Europa* parte , prsefcrtim per Hifpanias &
Gallias crcfcit, cuius antequam Ili r pium in Hi-
fpaniis obferuatarum hiltoriam euulgarcm ob il¬
lius tum elegantiam , tum vfum, cognitu dignum
erat , illius deferiptionem &c iconem do. Pedali¬
bus aliiirgit culmis, rotundis, purpurafeentibus,
‘ geniculatis : c quibus angulta promit folia , in
acumen luftigiata, dura : ipli culmi, fiue calami,
in quaternas aut quinas delinunt paniculas,mixti
ex atro purpurcoque coloris : radicibus firmatur
longis, nodo/is, geniculis interceptis , candican¬
tibus , lubdulcis cum quadam adllridtione fapo-
ris,qux longe lateque ferpentes , fubinde pluri¬
mis locis germinant , nouofquc culmos & folia
proferunt.

Lobel.Obf.p.u.lcon.Planr.p.ij. figuram Clu-
fii habet, ac Gramen alterum inferibit. Anguill.
epift.iz.6c 14. Gramen toti Italia notum. H.Lugd.
Gramen vulgare Dalechampti. C.Bauh.phyt. Gra¬
men SS.fiuc Gramen Daily lon fecundum folio arundi¬
naceo. Idem in pin. Gramen Daftyloides fmclfha-
mum. 1. fi ue Gramen dattylon folio arundinaceo ma¬
ius : aculeatum forte Plinii : Gramen Ang. Cluf.
& Cqf.6c dicitur.Hoc variare fcribit,& Gallicum
foliis nonnihil villolis 5 Germanicum vero foliis
cllc glabris, & cauliculis minus erectis tradit.

Hoc gramine nihil vulgatius tota Hifpania &
Gallia in aruis, vinetis, atque etiam in maritimis,
in quibus multo lanius & vbcrius crefcit: nam c-
ius radices, interdum digiti craflitudinem aequa¬
res eruere meminit Cluiius.

In Horto. E.C.cultum per plurcs annos man-
fit, tandem frigidioris foli impatiens periit.

GRAMEN CRVCIS
Ncfemchnfalib.

SIVE

Cap. LIX.

Delcripcio

GRamen
quoddam

nafcitur,exilc;
radicibus Jfer-
pchs albis, ge¬
niculatis , dul¬
cibus cumali-
quali acrimo¬
nia, communi
Gramini pro-
ximis,digiti al¬
titudine geni¬
culati ramuli
adurgens ,folus
communiGra-
mini iimili-
bus , minori¬
bus, ramuli ha¬
bent quatuor
Ifchqmi fpicas,
vel Graminis
fanguinarii fi-
miles,pcrfedam crucem figurantes , quam «que

omnes vno modo formant : ex quo ipfum Aigy-
ptii Neiemelm vocant, quali dixerint. Gramen cru-
cu.inquibus fiunt (emina minutiflima, feminibus
communis graminis fimilia.

Alpino deferiptionis autori dicitur Neiemelm- a
falib ^e^n/.fjC.Bauh.phyt.Grrfwiew 90. fiue dafly- •
lon Aegiptiacum : Tiisi.pin.Gramen dactyloiies iuic.j)
ifchamum 1.

Maximum vfum femina apud .ornires habent,*,
ad cos fcilicct,qui tum renum , tum vcficx calcu-iu
lislaborant,atquead fragendos.lapicfbs in vcftca;
concretos.Quod genus morbi 'ibi eft familiari!- 1
fimurn,& quali endimium ex caulis alias narra--,
tis. Mulieres radicis dccodtum tum ad .pueqi
ros variolis , atque morbillis correptos maximef
fcquuntur,tum ad fe ipfas , vbi cupiunt intcrcc-1
ptas menftruas purgationes rurfum cuocarei
Sunt aliqui qui pro lecreto auxilio habent deco-j:
£tum,cx feminibus modice contufis paratum, ac
adiuuanda exanthemata in febribus peftilentij
bus quas pcriculas noftri appcllant.Ad vfu quoqt
vulnerum & vlccrum non paruum,apud cos,tor>|
herba, prarcipue radices habent vfum. Aiunt ra¬
dicem frigidam atque ficcam cllc , tenuifilma
rumque partium, quamobrem non dcluntmultj
qui ad moucndum ludorem cius decocto fam i-t
lianlfime vtuntur.

GRAMEN SCOPAR1VM.
Ilcharmi Paniculis Gallicum.

Speciofius i-L
ltud,Ifchx-J
mo Gramini

cognatum vi¬
detur in Adu:
parte altera
Lobclio; e 01*1
ius pr«longiSjjj
prxtenuibus 1
rigidilque ciw
bitalibus 8C
longioribus
radicum cirrisi
coclnatur Ico-*;
pulx illa: vul-1
gatilTimx ni-l
centis comati
conciliatrices,!
frictionibus |
capitis accom-f
modat illima: t
Sc vfitatilTimqJ
Figura ei grafriineajfchxmi vulgaris, gracilis!
culmus, rigidus,geniculatus, cubitalis ; in quater- 1
nas,quinas,vc plurimum fcnas, &plures elegan-i
tilfimas lucidas {picatas caudiccllas Ifchxmol
Gramini iimilcs,faftigiatus. Foliis item non difli-i:
milibus,guftu Graminis , dulcioribus. Copioleii
prouemtin Gallia, labulolis vicinis Caftri Infu-.J
[ani locis vocitati (vulgo C liajleau de Vlflt ) pro- |
pe Aureliam,collegit amicilfimus vir Georgiusl
Le Seigneur , Pharmaceutices,& Rei herbarix cal-a
lentillimus , quo gramine me donauit Londini,i||
Annoitfoi. quique quotannnis Angliam nouisi^
& rariflimis ditat Plantis.

C.Bauh.pin. Gramen dacMoides fiue Ifch&mum f
tf.fiue Gramen dactylum fcopartum : Gr.
fcop. ifchami paniculis Gallicum ,
Lobel.Adu.partc 1.

GRA-

liber xvni

GRAMEN SVPINVM ACVLEATVM

Atft

Cap. L Xt

Bt

bris radica¬
tur: ramos vero
terree apprimit

in orbem, mul¬
tos, palmares &
fefquipalmares,
aliquando pe¬
dales , aliquos
vero duntaxat
vncialcs,rigidu-
tos : ad quorum
genicula, vtricu-
li inftar, folium
ftriatum glu -
mas numerotas
conglomeratas,
rquammarum
foliacearum co-

plexu compre

henfas claudit ,

deinceps in mucronem rigidum Sc acutum, vn-
cialem&breuiorem , retia in latus protcnlum
definitj extremo vero cauli huius seneris p ura
folia & vtriculi glumisgrauidi ,echinati aliquid
oftentaiir.

Camcr.ad Matih.hift.Germ.&Epit.^4/«^ 4-

culeatum, Italis gramigna fpinoft. Grscis

HXuoA.gr amen aculeatum Mattnioli.

Gener Cherlcrus attulit collcdum ad vias Ro¬
manas, afperiores prxfertim,ficciorefquc :Mat-
thiol.vero in Epitome ait proucnire inter rude¬
ra, & in muris vctuftatc collaphs.

Virefque eafdcm habere , quibus polljt pri¬
mum Graminis genus

GRAMEN PRATENSE VVLGARE

fpica fere arundinacea.

C a p. LX I.

CApillari -

f - •

rumque exper¬
tes, accedentes

Fcenum quando aruit vocatura ^exilioribus radi¬
cum cirris fcu pullis capillamentis tk creberrf-
ltiis celpitem fummum lugens , humumque per¬
reptans &c tegens , denfiflimo &c numerofo folio¬
rum triticeorum ftipatu : culmos pedem &c cubi¬
tum altos furrigens, tenues geniculatos , lxues,
lanofa, fparfa, tk magis harundinem vallatoriain
imitante,fpica faftigiatum.

C.Bauh.phyt. gramen 7. fiue vulgare : Eid.pin. Synob.
gramen pratenfe panicularum 2. fiue maius , latiore
folio : 7n;<xThcophrafti , gramen vulgb e gnittm>
Trag.icon. grtimm. genus Dalech. inDiofc. gra¬
men pratenjh maius vulgatius , Adu. gramen pra¬
tenfe vulgatius Lob.in Obf.pag.c>.& Hiftor.Lugd.
gramen pratenfe primum Dod. gramen Lon. cum-
;»««e,Thal. gramen alterum & vulgare. Tabem,
gramen pratenfe, Lob.in Ic. Ger, An per Cliui em
Garzias hoc Gramen intellexerit? Cluijus not.ad
Garz.

Huius femine in horreis e fpicis exculfo & coi- Vires,
ledo vtuntur complures Medici ad obftru-
diones vifccrum , calculum , potu : admouique
ad difculTionem pertinacium tumorum , <k fla-
tuum, tametfi Orii cinis v(u ignoto. Aii hoc non
fine peticulo, quia non facile icp&rari poteft , ab
aliarum herbarum feminibus.

GRAMEN PRATENSE PAN1CVLATVM
maius anguftiore folio,C.Bauhini-.

Cap. LX1I.

Y7 X radice capillacea, rufefeente,folia capilla-
tlcea, qiuedam breuia, qusedam palmum lupe-
rantia, prodeunt : inter qux culmi tenues > geni¬
culati, cubitum fiiperantes , vnoaltcrove folio
bfeui cindi , in quorum iummo panicula lenirer
expanfa , vncias quatuoiTonga , qua; ratione
loci, ftrigofior vel lartior.

Gramen hoc pratenfe panicularum 3 .fiue ma¬
ius anguftiore folio C.Bauh.in pin.16.in prod.

In pratis &c dumetis ad ripam VViefie liuminis i£ocus
Bafilcs reperirur.

Huic fimile ad ^im prardidam inuenitur,po- yariAtp^
tifiimum radicum capillarium, vc ex caulium nu- Hjc#U &
mero , paniculis, & in iis glumis longioribus va- glumis

r longiirtbstr^

^bus fibris
totum occupat
cefpitem , gla¬
bris , viridibus,
tenellis foliis
amidas emit¬
tens ftipulas ,
quarum lumraa
comantes late
diffufe panicu¬
lae mollicella:
infigniunt ; pi- J
lorum , arilfa- |

GRAMEN AGRORVM
Cap. LXIIE

LOB.

tamen quo¬
dammodo ad
arundinem. In
hoc cramine
infignis varie¬
tas ratione lo¬
ci, & potiflimum in magnitudine {picarum.

De hoc Lobel.in Adu. Eli quam quod notiffi-
jnum gramen pratenfe didum, vulgb notum , &
Tom. 11.

G rorum
Lventi fpi-

Defcriptio

cam diximus,
quod fpieam
habeat latam,
eomofam, pan-
fam ,& aventis
communiter in
alterum agita¬
tam latus. Foliis
aiioquin dc ra¬
dice magnitudi¬
ne fere xquale
eft tegetum
Gramini. Iuba
exterum Milia-
cci graminis
Iubx haufl abli-
milis eft.Hta Lo-
bclius. Quibus
addit Tab. Ra-
Qq 2.

4^a

dicem hahctpamara,villofam : folia longa , an-
gufta, ncc acuminata: culmum,quam extera ha-
rundinacca,magis tenuem.

Synonyma LoW

.in Kilt.Bclg.p.5.& Planr.Ic.p.t.^rjrm
venti fpica, & Gramen agrorum^ latiore , arundi-
nacca,comofa paniculaT.p.5.

C.Bauh.phyt.Grj;»e« 1 9. fiue /ege tum, panicula
arundinacea: Eid.pi n.Gramen patuculatum aruenfe
4. fiu sQramen fegetum,panicuUarundinacca.Gra-
rnen loliaceum 8.Tragi,Thal.GM»/e» equinum, for¬
te GcfnerijCam. Agrium vetiti fpica , Lob.icon.
Gramen prarenfe 5. Dod. Gramen b arundinaceum
aruenfe, Tab.Gr.r;/;e« arundinaceum , Ger. Variat
panicula flaucfccnte Sc fpadicea. Don.lar. Gra-

D)dK9t. men prarenfe tertium duntaxat vocat nec def-
cribit : A11 idem cum aliis, an ipii non cogni¬
tum? Sed non diuerlum ab aliis die conftat ex
iam adductis. Ipfi vero non vifum patet ; fi nam¬
que vidiilct, vtique defcripfiflet,nec contentus
folo nomine fuillct.

Locas Inter agrorum fegetes reperiri Lob. notat &

Tabernamontanus.

GRAMEN M1LIACEVM LOB.
Cap. LXIV.

AGrorum venti fpicx firaile eft admodum,
culmo &radice,fcd panicula miliacea.
Synonyma Tabem. icon.& hift. p.659. Gramen mtliaceum ,
^irfcncyra^.Item p.ti^i.Gramen 15.111 aruis cam-
peftribus ficcisproueniens. Lob.in Ic.p.;.& hili.
Belg.p.6. fyirfgvag/ ©act0iaf$ , Miliaccum gra-
memlic & Gcrardo.Dodon.Lat. Gramen praten-
fe 4. line deferiptione. Camcr. Gramen pennne
tniliaceam.infAuis non procul ab vrbe noftra ad
montem S Mauritii. C.Bauh.Phyt. Gramen ti.fi-
ue panicula miliacea : EicLpin.G ramenmili aecum
i.fiueGrame liluaticuin panicula miliacea Iparia.

GRAMEN MONTANVM.
panicula miliacea fparfa,C J3auh.

Defcripc. Y7 X radice fibrofa, rufefeente, folia pauca , an-
Jj,gufta,vncias quaruor vel quinque longa,vna
cum culmo tenuiflimo cubitali,vno altcroue fo¬
lio vdtito,exuEgunt , in cuius fummo panicula
iparia > cxlocuftis minutillimis compofita: in
monte Crentzaccnli proucnit : hoc Gramen mi¬
liaccum i.fiuc Gramen montanum panicula mi¬
liacea lparla,in pin : 50. in prod.

GRAMEN ARVNDINACEVM
panicula miliacea C.Bauhini.

Dcfcriptio radicibus fibrofis albis huic Gtamini mi-
JLLliaceo5. in pin. 51. in prod.fiue arundinaceo
panicula miliacea, vnus & alter culmus cubita¬
lis exurgit , quem parte inferiore folia arun¬
dinacea vnciarum trium cingunt ad partem fu-
pernam duobus nodis dillinClam, folia duo an-
guftiora,longioraquc velliunt : in cuius fummo
panicula trium vnciarum. Milii panicula* fimilis:
in agris Patauinis reperitur,6ca Gramine milia-
ceo a Lobelio propolito, plane diucrfum di.

GRAMEN CAPILLATVM.

Defcriptio T)Lures ex fibrofis radiculis tollit culmos cubi-
-L tales, bicubitales Sc altiores,alias ex viridi in

luteum pallentes, alias rubcntcs,geniculis inter-
ccpcosjloliis glabris,palmaribus,aut dodrantali¬
bus donatosjlummum cacumen in iubam expli¬
catur pedalem
circiccr, atque ;
arundinaceam ;
paniculx ex
interuallis ra-
diatim dilpo-
nuntur , nunc :
flauefcentes,
nunc viridates,
fxpe rubentes, ,
in tenuium pe- >
diculorum lla^
minulis, thecu-
lis pufillis feme
claudentes mi¬
nutum , fubful-
vum,acere mol¬
li capillari Sc
obtutum fera [
eludente in ex- £
tremo dona¬
tum.

Tabcrn.icon. Sy-i«
&c hift.p .fifi.Gramen [eget a/ e fi uc aruenfe panicu- 1

latum, 2ldFer|Irauf 0rof Born(?raug0ra0 : Et i
p.642. Gramen. f). Lob. Ic.p.i. Segetum Gramen
p anicula fpeciofa : Eid.in hift.Belg.p.5. ‘Eelbtgrafj
oftForcn0ra£ met fefioone fcer ivytr^efprcybe
areng tvorbt : in ILatcin Segetum Gramen
panicula fpeciofa , latiore : pulchrum eft, pani¬
cula valde lata,nafcitur in agris inter Hordeum
& frumentum^amin Anglia,quam BeIgio:radix
fibrofa , ex qua culmus nafeitur fcfquicubitalis,
non fine foliis Miliaceis, cui innafeitur lata fpc-
ciofti panicula,co fere ordine quo fcapus Planta¬
ginis aquatica*.

C.Bauh.Phyt. Gramen 18. fiue panicularum fe-
getum :Eid.pin.Gramen panteu latum aruenfe.'yfiue
Gramen fegetum alti f imum panicula fparfa : An
Gramen caule geniculato Thalii?

Gcncux & in Ducatu Wirtcmbcrgico ad fon-
tem Admirabilem inter Auenam menfc Ainmllo
& Iulio floret. Montbelgardi etiam abundat in
agris.

GRAMEN TENVIFOLIVM
magis fparfa panicula.

Gap. JL.XVI.

OBfcruatum mihi Gramen culmis fere iifdcm ^cl *
cum lcquenti,ac geniculis aliquot,foliis ta¬
men paulo latioribus ac panicula diucrfa,qux
magis fparfa,rubens : flofculi apicum modo, ru¬
bentes : radicibus terra: firmiter hxrentibus , in
quibus capillares alba: fibra:.

C.Bauh. Phy t.Gramen 54. fiucrfoliolis iunceis
primum. Eid.pin. Gramen utneeum 1. fiue foliolis
iunceis oblongis,radice alba.H.I.ugd.p^^.Gra-
men iunceum Dalechampii.

Montbelgardi obfcruauimuf fupra muros cum loc .
flore mcnfe lunio. tcani

GRAMEN TENVIFOLIVM GLABRVM.

Cap. LXV11I.

NVmerofos effert culmos,fatis tamen tenues, Bef l
rubentibus geniculis aliquot diftin<ftos,pa-

HISTORIAE PLANTARVM.

LIBER XV11L

5*

jficulis lingularibus Phoenicis fcu Lolij rubri, fed
crebrioribus , grandioribus ,fparfis, inconditis,
coloris herbacei : folia longa , tenuia, fi vaginas

! excipias, qua culmum inuoluunt, glabra, pedalia,

8c cubitalia, non rigida , fibras capillares , nigri¬
cantes.

l| Cafp.Bauh.pin. Gramen iunceum 2. Ime Foliolis

iunceis breuibus maius radice nigra. Hoc in
prod.pro ^.fic deferibitur : ex radice capillata,
nigra , folia iuncea , rarius duas trefve vncias fu-
perajitia , prodeunt : inter quas culmus tenuiffi-
mus, pedalis, huis,cuius fummo glumi minimi,
quemadmodum in gramine exili duriore altcr-
natim dilpofiti funt:ad moenia vrbis noftras legi¬
mus.

GRAMEN TENVE DVR1VSCVLVM
& p ene iunceum.

Gap. LX VIII.

IN fine hi-
ftor;as no-
ftrx balnei ad
mirabilis dc-
fcripfimus
quoddam Gra¬
men, quod vo-
cauimus iun -
ceum cincreu,
in rupibus &c
muris hxrcns
ita firmiter ra¬
dicibus tenui¬
bus capillari¬
bus, nigricanti¬
bus , vt vix e-
uellcrc polle¬
mus, cohasren-
tibus fimul
multis plantis,
foliorum mar¬
cidorum vcfti-
gia demonftrantnon annuam plantam : folia a-
lioqui vegeta Funt, longitudinis quinque , vel fex
Vnciarum, quasdam etiam breuiora , conuolutio-
nis ergo iunci inftar teretia, nonihil rigida, cine¬
rei fere coloris , reflantibus Octobris fine cala¬
mis, valde tenuibus dodrantalibus Sc pedalibus,
cum veltigiis veluti paruee fpicas : idem, vt verum
fatear, mihi videtur Graminis illud genus , quod

• Montbclgardi prouenit, aut valde fimilc, cui fo¬
lia virentia, tenuia , compte lia, viridia , glabra,
culmi plurimi tenues, pedales vel cubitales hr-
Ues , in quibus vnum geniculum , praster illud
quod ad radicem, dc foliolum ex longa vaginula:
iuba vncialis, fpicas fere fimilis, virens vel non-
nihilpurpurafcens, in qua quadam partes , ad
phoenicem nonnihil accedunt , & in paruas ari-
Itas definunt: in iis flolculi vel apices minimi al-
■ ■ bi : toti plantas fapor fubdulcis, in exteris fimilis
praecedenti , radice enim cft nigra : & folia infe¬
riora Autumno albefcunt,cinercave redduntur.

Lobcl.in Ic.piant.pag.7. &Hift.Lugd. p. 452.
gramen exile : Lob.in Obl.pag.p.exz/e gramen du¬
rius : Gerar. & Tab.icon.& Hi h.gramen minus du-
riufculumHcinfyaxt : Eid. hift. Gramen 15).
C.Baubi phyt. gramen 35.f1.uc iunceis alte¬
rum : Eid.p in.gratnen iunceum fiue foliolis iun-
's ceis breuibus minus.

)u€> Prunum noftrum Gramen in monte Teckeia - 1
Join. II ,

no Ducatus VVirtembergici copiofum erat
menfis Oftobris fine , deftitutum pene omnibus
fpicis vel iubis : item in co.nmiifuris rupium
<k fupra muros & rudera arcis. Alterum Mont-
belgardi florebat Iunioyobferuatum fupra muros
etifm, ac ni fallor, fecus vias aridioribus locis.
Lobelius ait fuum Gramen exile oriri fibuletis
ftjiiallido aridior^que agro Galliae , Anglii* *
Germaniae, & Belgii.

GRAMEN EXILE DVRIVS NORTVE-
gicum aut Danicum, Scopario Gra¬
mini cognatum.

«ap. LXIX.

C' Axortim

.. Defcriptf6
Oniteruenn^

leui terra He¬
rilis Petrea:
Nortuegia; ,
imifque mar¬
cidis, rimofis
caudicibus
fyluarum Da¬
ni x hoc cra-
mcn (Lobcl.in
Aduerf. altera
parte ) viget,
dcnfiiruno
fparsoque ri^
gidorum iun-
ceorum , fef-
quiunciahs al¬
titudinis te-
nuiffiroorum
foliarum fti-
patum: fefqui-J

palmaribus, numerofis , cirratis , geniculatis fta-
mineiscalamulis, quorum fumma folia latiufcu-
la, vaginulae inftar, {picatas, vnciales, paniculas
claudunt aut ampledfcuntur. Iubataconcinnataq;
dodrantalis {radix , Buxei pallida eolovs, totaque
planta prolixior, vti Graminis Scoparij, cuius co¬
gnata videtur.

C.Bauh.pin.gm«fMi//wc’<L7/«5. fiue foliolis iun- Synoffi
ceis radice i ubata : gramen exile durius Nortucgi-
Cum aut Danicum Lobelij, Adu.parte altera.

GRAMEN NEMORALE AVENACEVM
alterum , ex fufeo xcrampelinum Sc
lucidum Danicum.

IN filuigeris Daniae collibus &c montibus (ex re- lociia
latione Lob.Adu.part.2.pag.4f7<j. ) perelegans,
exileque oramen oriundum foliolis creberri¬
mis, rigidis, cirradfque,vncialis 8c binarum vn¬
ciarum altitudinis radicibusi Pedales & fefqui-
pedales, exiles , lucidi , & nitidi , afpedtu iucundi
culmi, ex fufeo xerampclini j in quibus elongiul-
culis paniculis Auenacea femina.

C.Bauh.pin. gramen auenaceum 4* fiue capilla- Synoji£ {
ceum minoribus glumi ii gramen Angi j-lrit anni cum
auenaceum,Danico nemorali Jimile : Hoc nomihe
a D. Lobelio accepimus. Gramen nemorale avena¬
ceum alterum ex fufeo xcrampelinum & lu¬
cidum Danicum , Eid.adu.part.2. cuius
etiam varietatem
notati

3

4*4

GRAMEN AV EN ACE V M

lanuginofum glumis rarioribus
° C. Batihini.

HISTORIAE PLANTARVMi

tulit nomi ne Graminis exilis durioris , obferua- L< •
tmn prope Butlonctum iuxta Monlpelium , vt Se
& alibi liccis & fqualidis loeis.

Cap. LXX.

P efaipt-

GRamen hoc auenaceum tf.Caljp.Bauhini in
pin.71.in prod.ex radice fibrola , lolia iun-
cea oblonga,& culmi plures,iuncei, cubicum fu-
pcranccs, paucis foliis donati, exurgunt: in quo¬
rum fummo glumi rariores, albi ,lanuginoli,t tri-
culum continences,quibus femen nigrum, fplen-
dcnSjinclufum cft : locis afperis circa Monipe-
lium prouenit : diuerfum cft a Gramine Clulii.

GRAMEN GLVMOSVM
Dalechampii.

Cap. LXXI.

Delcrip.

1 Ramcn glumofum Dalechampii Lugdun.p.

GRamen;

4Z9.fiue

Lu.-us

noium C.Bauh.pin. radice foliifque multis gr
minum generibus non cft diflltnile : led hac pe¬
culiari nota diferepat , quod fpicas denfiflimis
•dum arum grandium ordinibus ftipatas edat
quam ob caufam glumofum nominatum cft.

I11 agris lartis nafeitur.

GRAMEN RVBRVM MONSPEL.

Defcripcio

Locus.

QVantum quantum cft,rubet,fpicx,folia: ac
que hxc quidem pilis minimis aciem oculi
tere fugientibus oblita lunt. Singuli calami
multas gerunt fpicas paruas oblongas, ariftis
longis, rubris , vt in Gramine Hordeaceo. A mc
Monipclii obieruacum fuit.

GRAMEN AL1VD MONSPELIENSE.

ALiud Monfpelii memini Gramen obferua
ri, quatuor aut quinque fpicis in vno cala-
donatum,fcd eranum cum paruis ariftisrfolia
pilofa funt valde*.

GRAMEN AL1VD GLABRVM
Monspel.

SPicas sierit multas in eodem calamo, admo

.. A- II- I -- II-

^Jdum exiguas,molles,nec ariftis vilis obualla-
tas , dilutiore rubore , quam Gramen rubrum
Monfpcfiulanum , a quo diftert quoque , quod
folia non fint pilofa.

GRAMEN M1N1MVM
Monlpelicnfe.

Cap. LXXII.

Dcfcilptio -pvVrce radicum fibra; , culmi paucis geniculis
1 / diftindi,palmares Sc fcfquipalmarcs , foliis
ftipati praetenuibus culmo alcioribus : panicula
in metam faftigiantur,fingularcs vnciain fere a: -
quancesdquammeis pufillis glumis contexta;.

Quod dcfcripfi Gramen pro minimo prouc -
nit lo»is laxojis Monfpelii: Gener Chq»rlerus ac-

GRAMEN PANdCVLA
multiplici, C.Bauliini.

Cap LXX1II.

GRamen prarenle panicularum 7.fiucGramc D>
panicula multiplici, vcautorin pin. vocat, |
fiue Grame n.in prod. ex radice multis cirris vil- •
lofis albicantibus compofita, culmi plurimi,pal- i
mares, lxucs, geniculati &c rccurui, foliis grami- <
ncis, oblongis , anguftis,veftiti exurgunt,quibus :
panicula triuncialis angufta varie diuifa,per ma- I -
curitatcm rigida & fpadicQa,infidet.Aonfpciruli »
prouenit ; maius & minus reperitur , & Gramen :
minus duriufculum vocatur.

GRAMEN CVM PANICVLA
molli rubente.

LXXIV.

TOn fibra-

ca- fc
pillaribus ra- D;
diculis lub
cefpite folio- fi
ru mima pro- 1
deunt, tuni- i
ccis inuo- »
lucris com- i
pacta , inter :
qus bulbuli l
oblongi ca- •
pitulum ef- j
formant, qua: 1
a radicibus :
ftatim mulca t
pronafcun-
tur,quadran- •
talia &tricn- •
talia, peran- 1
gufta,moflia* 1
;labra,in cui- |

g

mis pauciora, i
minora , in fingulis tamen geniculis fingula. f
Culmus pedalis , minor intCrdum , liibinde ma- 1
jor, tenuis , paniculam gerit vncialem &fcfcun- 1
cialcm,diuullam,ex viridi purpurafeentem , glu- .
mis crcbris,cxilibus,in breues, interdum tortiles, 1
ariftas, molles & quali ferjeeas dcfinentibus.

Lobcl. Aduerf.Gramen minimum in fabuletis c 1
fquallidis &c vinctis glarcofis Norbona; fepius *
vifitur,omnium minimum : perptifilla radice, ca- 1
pillacea, alba, calamulis etiam capillamentis fi- 1
milibus , eleganti purpura lucentibus , Gramini f
Ifchxmo vocaro non diuerlis, fed fpica mollicel¬
la, fcriccadpeciofi. Icon piant, p.z. Gramen mi- ^ .
nimum xerampelinum. Norbonenfe etiamque ^
Belgicum. Si Lobelius, quod fufpicor, eandem c
plantam nobifeum intclligit, figura non placet, y
mihi videtur Dalechampii apud H- Lugdunen- 1
fem p.^jj.fub Graminis bulbofi Dalechampij tic
nilo propofita.

C.Bauhphyt Gr/tmeni+fineparmicutatumar '■
«fn/ujAduerf.minimum: Variat panniculi quoad II
colorem, modo namque virer,m«db rubet: Qua¬
re Ta-

LIBER

reTabcrn.Ic.pag.20Cfc& 207. duas proponit Ico-
ne? albi & rubri nomine. Sed non videtur nobis
Gramen panniculatum Tabern. rcfpondere figu-
’fi ra aut delcriptione minimo Lobclij , poritr. al¬
bum. Idem C.fiauh. in pin. Gramen Matthioli
ede cenfet , de tjuo cap. de Gramine officinarum
egimus. Gramen, inquit, panicularum aruenfe 1.
iiue cramen aruenfe panicula crilpa, eft Gramen
Matthioli,&H.Lugd. p. 421. cramen minimum
xcrampelinum Lob.& H.Lugd.p. 43;. k Gramen
bidboium Dalechampij,eiufdcm H.Lugd.p. 4 27.
Cafp.Bauhinus hic feparac Gramen pan.culatum
Tabern.

& cramen panicula {pica molli rubense obfer-
• uauimus Monfpclij in pratis: Gencuaj fupra mu¬
los : Bafilea: citra telonium ad margines agro¬
rum : Moncbelgardi mente lunio cum bulbulis
lupra muros. .

'GRAMEN PANNIGVLATVM
album k rubrum*
Cap. LXXV.

M1NVS

GRamini
panni cu¬
laro, minori,
albo , radix eft
exilis villofa,
ex multis ceu
fibris perplc-
xtr.f.ha admo¬
dum angufta,
parua, acuta,
Feuia : culmi
parui,qquales,
dodrantem
medium non
excedentes, li¬
cet in pingui
folo radicem
egerit. p anicu¬
la extenlae , al¬
ba: , nonnihil
fplcndentcs.
Rubrum qui¬
dem iamdiifto (''radicem* folia, culmum k pani¬
culam qnodattinct)per omnia limile fere , nili

quod in hoc culmi k paniculae rubefeunt.
a Tabern.Ic.Sc hift.p.rt$9.& 640. gramen panni-
culatum minus album &rttbrhtn, FlcmWcif} nibt
rot ®tiAu0$ra(T cramen 1 6.k 17. Qualia lint
h.ec Gramina,
nondum nobis
peffpectum.

Frater C.Bauh.
in phyt. putat i-
dein cum mini¬
mo Lobclij : ve¬
rum nobis non
videntur nec
cius icones nec
deferiptiones
( qua: ros exhi¬
bemus ) rcfpon-
dere, potili. albi.
C.Bauh. in pin.
mutat fentetiam
vocatquc eram e
pratcnfe panicu¬
larum 6.1iuc mi¬
nus-. g ramen pa-

niculatum mi-
nusTabcrn.Gra-

XV HI-

men minimum album k rubrum Gerardi : va-
nareque perhibet panicula k culmis purpura¬
scentibus & albis.

Proucnit paftim ( album vt legimus apudTa- LoctisO
bern.in hortis & vineis : Rubrum autem rarb
confpicitur, quod haud omni terrarum lococre-
fcit.Obteruauimus nos (inquit Tabern.) primum
in Burgundia non procul k Bifanrio in vinetis, k
apud montem Argue, fient etiam in fuperiori Al-
fatia inter 'Koni^ebcr# & ciuitatem imperialem
0.bcrncf)cn in lolo arido cum aliis graminibus;

Aft alias nullibi in Germania offendimus.

GRAMEN M1NIMVM

Cap. LXXVV

CApillorum inftar tenues radicuU caTpitem Dcfcriptia
mordicus obfidcntuft/w/ numcrofi , plus mi¬
niis vnciales, e-
nodes , molles *
tcnailfiim in
{picam definunt
alternis glumis
Graminis pra-
tenfis obfitam:
fuit t/ U ftipuias k ,

radice aliquouf-
que comitan¬
tur, teuclla,pcr-

puliUa. Locuti

Gener Cherle-
rus attulit ex
Gallia Narbo-
nenfi,& Ipecia-
timfe collegille
ait prope fon¬
tem illum ma¬
gnum Templi
Diante prope
Nemaufium j

nec alibi vfpiarn obfcrualle.

GRAMEN MINIMVM DALECHAMP1I.

Cap. LXXV II.

17 St veluri Dcfct!plia
r, gleba am-
plmlcula , ro-
tundaj radiculis
plurimis breui-
bus,candidis:/tf-
lits digito non
longioribus, te¬
retibus * lpica
valde gracili j.
parua : fluftulis
rubris. Februa¬
rio ftatim ad
primam aeris
temperiem ex¬
orientibus, fii-
pore initio dul¬
ci, deinde ama¬
ro. Nafcitur iii
aruis.

Hift.Lugd.p.

424. gramen mi-
mmumDalech, CJBauh.phyt. gramen 16. & gra¬
men minimum inflor gleba ampiiHfluU.Lid.pin.gra-
QS- 4

Tom. ij\

4-66

HISTORIA PLANTARVM

Gun tremulum (T.ltuc minimum paniculis elegan-
riflimis.

•GRAMEN ANTHOXANTHON.
fpicatum.

Cap LXXVIII.

*DfcfcTiptio

FOliis & 'ra¬
diculis ca¬
pillaribus pro¬
xime ad Gra¬
men pratcnfc
accedit: verum
folia glabra;
Culmi dodran-
cales: aliquan¬
do cubito al-

tiorcs , tenues,
frcqucntiufcu-
le geniculati,
(picam gerunt
linguii vnicam
vnius duarum-
ue vnciarum,
ex viridi fla-
vcfcentem , in
metx figuram,
cuius gluma*
fingu lares,

molles, oblongx,compreiTx, acum inara, mutica*,
interdum tota flauent, interdum bicolores,fla-
ux ik viridantes,pcr confinia decurrente ccu
nervulo

Synonyma H.Lugdun. cranien Antboxanthon Da-

lichampii. C.Bauh.piji.Gr*/»?» fpicatumfratenfi 5.
fiuc fpica flauefcente.

Obfcruani Geneux Sc in valle Griefsbachiana
ad fontes acidos florens Maio , itemque circa S
Hippolitum Burgundix.

Locus.

GRAMEN VERSICOLOR.
Cap LXXIX.

jDefcripcio

J^Eptanti-

bus gra¬
minibus acce-
fendum , radi¬
ces duras ge¬
niculatas lon¬
ge -lateq; fpar-
git,fibris pro¬
lude demiflis,
fatis eradis,
vix euelli po-
teft e rupium
rimis ‘,cuhni to-
liis crebris vc-
ftitijdodranta-
les, (picam Un¬
guli gcflatit
eram in is an-
thoxanthi pau¬
lo breuiorem,
modo purpu-
ream, qux co¬
lore ad obicctu^jucis variante placet , paruum
femen longiufcul umjad femen Graminis Mannx
accedens, rufcldcus c.ltfcrne, interdo albci~cens,in-

' uolutum paruis glumis.

C.Bauh.pin. Gramen auenaceumS. fiue glumis Syn
variis : 7;. in prod.iic deferiptum : ex radice cra(-
fa, membrana alba rugofa intcdfca, caules bini,
termue, pcdalcs,fragilcs, lxucs cxurgimt , quo¬
rum fummo lpicx lunilis panicula vncialis , ex
glumis vani coloris iniidet : folia plura ad radi¬
cem angufta, palmaria , faturate virentia : locis
montolis ciica Montbdgardumprouenit,vnde i
Fratre p.m. accepimus.

Geneux obferuaui in colle /4 £<ri7ic,circaS. Loif

Hippolitum Burgundix,fcmine maturo Maii Tei-
principio , tranftuli Montbelgardum in hor¬
tum, (olet inter rupes prouenire loco foli expo-
fico.

GRAMEN PANICVLA AVREA.

TEnuem furrigit dodrante maiorem culmum,
per cuius faftigium confccndunt ';quinque
aut fex auricoloccs pa niculx fplendidx , femun-
ciales, graciles, teretes, acerolis glumis contex¬
ta*: folia perangufta, vix culmo cedunt longitu¬
dine. f

H.Lugd.p.4;o.GM»;e« aure; m D.’/e;htmp:i C. 4
Bauh.phyt.Gr4W?» 10.& Gramen pamua U pen- r|
dula aurea. Eid.pin.GMwc» f articulatum artunfe
a/fiue panicula pendula aurea.

Habui Argcntinx a D.Vldarico Chclio medi- Lot|
co: hoc , vt tcftarur H. Lugd. in fidentibus &
(qualidis locis prouenit.

GRAMEN --LANATVM
Dalechampii.

Cap.. LXXX.

TOtV M
niollicel-
lumclt, tomen¬
toque obfita
non tatdm fo¬
lia longiufcu-
la, fed &: cala-

Dei!

mi , eorumque
gcnicula:pani-
cul<j mediocri¬
ter diuulfx,fpi-
cam mentiun¬
tur , (efcuncia-
le,fxpe palma¬
rem & longio¬
re, colore iain
jpurpurafccntc,
lam cinericeo,
alias coloris ex
his mixti , vix
vilis donatx pi¬
lis, molles ta¬
men non minus ac foIia,glumis laxioribus , bre-
uibus, ari (tarum expertibus, plurimum (hia v ni-
ca oblcutiorc donatis, flotum apiculis luteis,
i H.Lugd.p^is* Gr.unen /^»jf«;»Dalech.ficdi- Syno:
dium quod manibus conttedlantium blandiatur:
C.Bauh.Phyt.G rumen 17. fiue panicularum mol¬
le : Eid.pin. Gramen pratenfe panicularum 1. fiue
molle : Gramen p amentatum molle Lob.Adu.par-
i te 2.

| Geneux, Bafilcx , vt&in Gallia Narbonenfi Locui
1 prouenit; loca, amat montium editorum & af-

pero-

pe torum

LIBER XVIII

vda &: rigua prata.

457

GRAME N

SORGHI

Lo B ELII.

EFFIGIE

> A Dfcfquipcdalcmfurgit altitudinem, foliis
_/jLparu.isi' latis. Radix librofa : femen fpica:
SorgoTimiles. Nafeitur in aruis.

Bobcl.in Ic.p.-j.itcmque hih.Bclg.Gramen Sor¬
ghi effigie : Dqdon.Lat. Gramen praten[e 5. fine de-
fcriptionc. Tabem. (apud quem in Icon. &Hift.
p. (559. Icon a Lobcliopropolita, eftpro arbitrio
immutata : nec enim vllam videtur habere cum
Sorgho fua fpica limilitudinem ) gramen Sorgbi-
w«;;/:Eid.hift. Gramen iz.fiue @orcjl)0rap-

C.Bauh.phyt.pS.gJViM/fTi 17S1UC Sorghi effigie:
Eid.yin.gramen Jurgbinum 1. fiue Gramen Soighi
panicula eredum '.gramen [urgbinuni, Gerardi.

GRAMEN HARVND1NACEVM SORGHI
panicula fparsa Cafp.Bauhino.

Capvt LXXXI.

1,

L ✓"^Ramen hocSorghinum 2. in pin. 52. in prod.
VjC .Bauhino, culmis cftcauis-magna ex par¬
te reclinatis , ita vt capillaribus radicibus icrne
affigantur, qui folia ( qua: longiora &c anguftiora
I quiim in priore) veluri per tubum tranfeunc, Sc
! in fummo paniculam fere palmarem fparfam,

fiaruis vtriculis doaatam-iultinent. Locus nata-
is memoria excidit.

GRAMEN ASPERVM.

Cap. LXXXII.

/'""'Ramen a C-
perum cul¬
mo cft bicubita¬
li Sc altiore, ge¬
niculato, afpe-
ro , potiiTimum
ipb nodis & in
fiftigio : folia
longa vagina
culmum inuol-
uunt in acutum
pungentemque
mucroncna de-
finentia , i quo
deorfum fi digi¬
tis Icringas , a-
lpcra fentiun-
tur.panicula iti¬
dem afpcra , ri¬
gida , Sc craifa,
albicans vel ru¬
bens , fa:pe mi¬
nus fparfa: ali^s etiam magis cum paruis panicu¬
lis ex pediculis longis afperis, antrorfum dunta-
xat vergit , ex latiufculis ceu mufeariis compoli-
ta,flofculos luteos vibrantibus.

Hift.Lugd.p.427. gramen [picatum Dalecham-
pij : C. Bauh. phyt .gramen 11. fiue Gramen folio
alpero, nonnunquam articulato : Eid.p [u.gramen
[picatum praten/e 5. fiue gramen fpicatum folio
alpero : cramen varians folio nonnunquam ar¬

ticulato, Sc dor ibus, qui Bafilex pa.(Jim menfe Iu-
nio pallide lutei : in pratis vero montium frigi¬
dorum fubrubc i funt.

Dcfcriptie

GRAMEN PARVVM ECHINATVMs

Cap. LXXXIII.

LOngis albi-
canrib is fi¬
bris radicatur ,
culmi j plufculis
donatum pal¬
maribus, paulo
longioribu$,du-
ris , rubentibus,
crebro nodo¬
rum interceptu
diffindis , quos
folia fere totos
obuoluunt , vix
vnciara ab iis
recedentia, hir¬
tis per margines
pilis donata ,a-
lioqui glabra c
[pica vncnlcs &
longiores, inter-
duiii eam longi¬
tudinem mini¬
mi atringunt,denfoglumarumpulchris denticu¬
lis muricatarum ftipatu contcxc;e,lemcn ochinu-
li meditullio conrincntium,puliLlum, oblongum,
ruffum.

A C.Bauh.in prod. pro Gramine 3. fiue canino Granum
maritimo alpero lic deferibitur : radicem habet caninum
ex multis fibris oblongis, albis,capillaribus com- mantimn
politam , cx qua ramuli plures dodrantales, in
terram primum reflexi, prodeunt, calamis rotun¬
dis rufclccntibus donatfquos folia quafi in fafei-
culo iunda, breuia, tlura, veluti in aculeum fa-
ftigiata, in circuitu leuiter hirfuta , ferra: inftar
minutiffimeexalperata, cingunt : [pica folliculo
primum inclufe , angufta: , ceu cx lappulis elc-
gantillimis, exiguis , afperis & echinatis compo-
lirce. In littore Veneto , maritimis quoque circa
Anconam, &: Monfpclliili reperitur mcnfc Se¬
ptembri. Lobclius Aduerfariorum parte altera
in catalogo graminum. Gramen caninum medi¬
catum marinum fpica echinata C.Bauhini ( fed
fine deferiptione ) vocat , quia hoc nomine in
Phyt.noftro ante annos vigintiquatuor breuifli- jcon Cajpy
me defcripfimus. U&c ille , qui pilos foliorum in Sa»h.
fua icone exprimit. In phyt. vocat Gramen 4. fiue
caninum marinum fpica echinata : in pin. Gra¬
men caninum 10.

Locus'

GRAMEN CANINVM MARITIMVM
fpicatum C.Bauhini.

C a p v T LXXXI V.

HVic Gramini canino z.(vt vocat in pin.)fiue t>efcripti»
(vt in prod. ) Gramini a.cx radicibus tenui¬
bus, lignolis, leuiflime. capillatis , viticelli plures
repentes, rotundi, lreues, pedales, cubito etiam
longiores , frequenter geniculati , vnde ramuli
plures , foliolis arundinaceis breuibus & angu-
itis cindi,prodeunt, quorum fuperioribus fpica

4 ei

HI STORl£

triuncialisjcx cinereo nigricans infidet.

Iccus. Ad liccus maris, non longe Monlpelio Domi¬

nus Salczmannus legie Sc comraunicauit.*

GRAMEN MVRORVM RADICE RE-
pente,C.Bauhini.

Capvt LXXXV.

Defcriptio ( ^ Ramini huic canino u. G.Bauh. in pin.50.in
'^prod.cx radice nigricante repente ik capilla¬
cea, culmi plurcs, pedales, incurui, tenues, geni¬
culati , foliis paucis , breuibus Sc anguftis cincti,
prodeunt : quorum fummitati panicula albicans,
Locus ic(quiunciaDs,ex minimis glumis contexta , infi-
det.Hoc in muris foliarum interiorum vrbis no-
lha* proucnit.

Oclcrip,'

GRAMEN PERP VS 1 L L V M
capitulo rotundo, /pinolo Cherlcri.

Gap. LXXXVi.

PAucis fibril¬
lis radicatur
lummo carfpitc
haerentibus, foli a
aliquot vncialia

&c breuiora .
gidula,pro plan-
tulx modulo la-
tiulcula: Culmus

Locus.

vnciain vnam
aut alteram al¬
tus, durus , rigi-
dus,ftriatus, non
fine foliis, quo¬
rum vnicuique
capitulum infi¬
det glomeratum,
exalbidum,ftcllis
denticulatis ad¬
modum rigidis
pungcntibulquc
muricatum.

Ncmaufii ad molendinas in laxorum & rupe-
torum cauernis collegit Gener Ghcrlcrus , nec
maius vllibi reperit,quam pictura exhibet , qua:
ipfammetplantulte magnitudinem rcprarlcntat.

GRAMEN CAPITVL O LVC1DO
globofo Tabernaemontani.

Cap, LXXXV1I.

Delcript-

Synonyma

GLomcro-
fi Gram.
radicula cft te¬
nuis ftbrofa,/o-
iia Graminis
vulgaris fimi-
lia:C ulmos lur-
rigit lxucs,cc-
nellos, fpitha-
mam longos.
In quoru lum-
mitate infidet
pellucida
glomerolq, fo-
Jiulis albidis
dcnlc ftipatae,
quos dehilce-
•tes minutu¬
lum excipi z fe¬
men , Tabem .
Tabcrn. Ic.

PLANTARVM-

hift.p.f)j57. Gramen lucidum Gcrm. folbfctn*

0ra^.Eid.Hift.G>-4;ne» 15. C.Bauh.Phyt.G ramen
41.& Gramen capitulo glomofo : Eid.pin.Grawr
nenurofum btrfutum 4.fiue capitulo globofo. Com¬
bretum Plinii, Ang . Herba Luz,iola Yulgo, Cxf.
oramev. lucidum Tab.G ;•.,*/;;£» palufirt echinatum
Gcr.icon.

Locis proucnit incultis collibufquc alperis &
ficcis.Tabcrn.

GRAMEN HIRSVTVM
anguftifolium maius C.Bauh.

Cap LXXXVIII.

EX radice exigua fibrola , rufefeente, culmus DC
vnicus,c abito altior,vt plurimum Eeui«,exur-
git,in cuius 1'ummitatc panicula alba , mollis,le-
uicer fparfa , ex multis laminulis compofita , in
quarum qualibet femina minuta,fubnigra$: lub-
rotunda : foliis eft paucis, anguftis, palmaribus,

Sc villofis, aliquot culmum cingentibus:ipli vero
panicula, vtrinque folium tenuifiimum lubiici- x.d
tur,quorum alterum paniculam fupcrat,alrcrum
non aclxquat. Proucnit in noftris paludofis pra¬
tis Michelfeldcnfibus ; Gramen hoc47.ii! prod.
fiuc Gramen nemorofiun 5. fine angufti folium

GRAMEN PHALAROIDES
exile, fupinum,humi fparfum,Da-
nicum Lobe 1 ii.

Cap. LXXXIX.

Videas [ inquit Lobclius in Adu.par.r.] pro-
pe Croncmbuigum arcem Regiam muni-Qj
tillimam Sckmdia: Danorum, e regione equilis
horti Regii, fabulofo folo, ad latus maritimum
Gramen pufillum humile, humique fparfum , in¬
numeris duarum triuraue vnciarum culmis , to¬
rulis /picatis effu/e faftigiatis, cxilibufquc apicu¬
lis proditis. Foliolis vncialis longitudinis &c la-
tiulculis, craflioribufque culmis pro plantulx
magnitudine. Radix fulca,cirtofa. Tota albicat
hciba fcenifccia.

GRAMEN CRISTATVM.
Cap LXXXX.

GRaminis D(
genus i-
ftud felquicu-
bitalibus af-
furgir calamis
perquam te¬

nuibus , geni-
culatis,non fi¬

ne foliis , qux

vagina:

inftar

fatis longo i n-
teruailo, cul¬
mum comple¬
xa , palmum
longa, ab eo
recedunt , an-
gufta. Spica
quadrantalis
aut paulo lon¬
gior , duobus
verfibus in v-

nam par-

L I BER XVIII-

46?

nam partem vergentibus, glumarum pallidarum,
criftat.irum, fimbricitanimvc, flojfculorum fu-
fcorum,Iuteprjinive , tremulas fibrillas explicat,
dorfo (pica; glumis viduo : Radices tenues dc cir¬
rata:.

1 ’ ( C. Bauli, phyt, Gramen 12, fi uc criftatum : Lidf

pin. Gramen inflatum & [picatum pratcnfe i.fiue
Gramen (pica eri flata Ecuc. Gramen varians flo¬
rum colore, communiter ex pallido flauelccnte,

c. aliquando punicco. Hoc ante in prod.fec.it .Gra¬
men 18. 6c hc defcriplit : Radicum capillamentis
plurimis oblongis albicantibus abundat , qua? in
vnitm veluti cjelpitcm coeuntia deorfum repunt;
culmis eft pluribus fefquicubitalibiis , geniculis
paucis donatis : foliis brcuibus,congcllis , 8c cir¬
ca caulem paucis, vncias quatuor vel quinque
longis: fpicam habet tenuem oblongam , pallide
virentem , qua? Galli criftas plurimas , vel femen
capitis gallinacei dida? planta? refert , cuius no-
mine criftatum in phvt.appellare placuit : quod
nomen & D.Lobelius in Adu. parte altera pro-
bauit, gramen criftatum C.Bauhini nominans:
prouemt in prato infra patibulum, aliquando ad
moenia Bafilienfia. ldcm,icd fpica elegantiore 5c
dcnliore, in monte Waflerfall 8c Monlpefluli
obferu animus : fimile ei ex Anglia D. Lobclius
multis annis poftmifit,

,n De Gramine criftato C.Bauhini ha?c Lobcl.in

um Aducrf.par.i. feribir: A criftatis palmai;ibus,dum

bini, curitantur, (picis, criftam Gallinaceam aemulanti¬
bus, hoc criftatum Gramen fcite a clarilf. C. Bau-
hino vocatur, Alocupcroideis Graminibus in
ftirpium llluftrationibus noftris annedere libuit:
quo nihil frequentius variis editis pratis Londi-
ncnfis agri,iuxta Hackncum (alibique multis in
locis rranfmarinis) vbi a rufticis , vti nonnulla
Gramina, floreis, pergulis , tranfennis , topiariis,
coronariifque operibus arte manuque fadis, ele-
gantiflime inuicem annexis , concinnandis , a?fti-
110 tempore aulis & caminis ornandis aptum.
Vernacule etiam 23cut vocatur.

C. Bauh. phyt.
Gramen 6. (me
caule genicula¬
to. Variare au¬
tem ait , ac
Monfpclij pal¬
mo minus, Ba-
filea? eredum
ac cubitale. Lo£?.

In campis &;
pratis , ac lo¬
cis graminofis
pro uen it.

GRAMEN SPICAM FOLIO AMPLE-

CTENS.

Capvt XCIIL

Ibris capillaribus numerofis radicatur, cala- Defciipcio
mis palmaribus & breuioribus , geniculatis,
loliis teneris, glabris , quorum quod e fumvno o-
ritur geniculo in verem degenerat, lmu luo com¬
prehendentem fpicam fiemuncialem glumis ma-
iufculis ariftatis dense cpngeltam , quod fuper-
efteius in mucronem foliaceum gramineum fa-
ceflit.

H.Lund.p.iitj.gr.imcnpratenfc Dalech. Cafp.

Bauh.phyc. gramen 10. (me Gramen pratenfe , cu-
ius fpicam folium inftar vcfica? ampleditur. Eid.
pin. gramen criftatum & fpic at um pratenfe 4. flue
Gramen pratcnlc fpica purpurea ex vtriculo pro-
dcunte,vcl Gramen folio fpicam amplexante.

GRAMEN SPICA CRISTATA SVBHIR-

futum Cafp.Bauhini.

Cap. XCI.

GRamcn luum eri flatum 2. flue fpica criftata
fubhirfutum , vt in pin.vocat,in prod.19.fe-
ipeio c*z cfclilieault: : a priore dilfert , radicum ca¬
pillamentis mfefccntibus , culmis tenuioribus,
parte inferiore lcui lanugine alperhs & humilio¬
ribus : foliis longioribus : fpica candicante , mi¬
nus compada, nec ita eleganter criftam expri¬
mente : quod in dumetis circa Cliben copiose
proucnit.

GRAMEN GENICVLATVM , TABERN.

Capvt XCII.

‘pfi° TJ Adix ex pluribus fibris compofita multos
XVptotrudit nodofos , fcu articulatos culmos,
in alios fubinde diuifos : folia longa , angufta,
acuminata , nemo per medium eleuato : Jptcatn
longam , tenuem’, villofam , glumis albis con¬
flantem, in quibus femen pamum.

Dicitur Autori Icon. H. Gramen ygcnicula-

GRAMEN TREMVLVM.

Capvt XCIV.

NOn adeo Dcfcriptio
alte fibras
(uas demittit
Gramen hoc
tremulum, cul¬
mum erigens
tenuem , geni¬
culatum , ina¬
nem ad (elqui-
cubitum inter¬
dum , humilio¬
rem (tepe. Folia
magna lui parte
culmum ccu va¬
gina comple¬
ctuntur , reli¬
quam furrigunt
breuiorem rigi¬
dam : a fummo
culmo multi
tcnuifllmlque
rubetes pccioli
glumas fuftinent rubefeentes, e (quammulis pul¬
chro ordine digeftis compadiles , leuiflimoatta-
du tremulos, minores quam Tremuli maioris,
forma conocide.

4:e HISTORIAE

In noftra tabella, triplex proponimus Grami¬
nis tremuli genus. Nempe Gramen tremulum,
minus, & maximum tremulum. Tremulum
vero,& de quq nunc egimus, in medio tabcllx

pingitur.

C.Baiih.Phyt.Grrfme» tremulum maius : Eid.pin.

Synenyma tremulum i. varians paniculas colore

viridi, & fpadicco. Lolium io. Se Acgilops Pli-
nii,Trag. ,iegilops>Geln hort.Lon. Grumum i.ge-
nusjDalcch.in DioCc.Ama.Pbalaris pratenfis mi¬
nor , Adu.Lobel.icon.p.44. 4w<>«r*rm tremblan-
tes , Cluf.hift. Phalaris pr.itenjis Qer. Gramen po-
lyanrbos, Lugd.p.418. Gramen leporinum & tremu-
/iWi:iteniquc>Liwww* D.Man<£,T/ibern. Gramen lo¬
liaceum io.TMg/,Thal.

CluT.HilLpoft.de hoc ait: Graminis,fcu viri¬
dis Pos,genus in omnibus quas vnquam liiftra-
ui regionibus, prata, vt cqtcr$ herbas) multis locis
vefticns,cui fi miles paniculx fere , breuiores ta¬
men, & ab exortu latiores e fummis culmis de¬
pendent. Id Galli Se Arthefii feu Atrebaccs
mei populares Amourettes etiam appellant
ob panicularum elegantiam , fed vocem trem-
bl antes adiiciunt , ad alterius differentiam:
quia,vcl vnico,vel pluribus ciusfcapis manu re¬
tentis, omnes eius panicula perpetuo tremula
funr.Germani gybern / I>afen6rlm0/bafcnbrot/
& quibufdam 3un0fratiH>cn £>aar : Belgae >£ly-
«nbrenbt/ Se BeucrncIle,vocant.

Gcncu.v paftim in pratis menfe Maio,ncc non
Bahlex,ceu Se Montbelgardi quoque reperitur.

plantarvm»

breuibus, glabris 4. vel 5.vnciaru,ftipulx fumn^c
in pili inftar tenues tremuloTque finditur pecio-
los, quorum vnuTquilque fpiculam gerit femun-
cialetojpaullb miniis latam , compreffam,exfla-
110 rubentem/quammarun) maiulcularums niti¬
darum fplendentium, denique iimjlia capitula
habet cum Gramine premulo , ( Tex Tpiculas Tup-
putaui ) mutuo incubitu imbricatam i pro radi¬
cibus fibras cft fortitus. Gramen aemulum ma¬
ximum exibuimus , cum duobus prioribus , cui
appidmn capitulum maximum.

C.Bauh.Phyt. Gramen 3S.fiue tremulum maxi-§yncij
mum:Eid.pin.Gr^;e» tremulum i.fiuc maximum:
an Phalaris altera, Cxf. Gramen Amourettes ma¬
iori panicula candicante, CluT.cur.poft. Colore
panicularum variat , eft rufefeentis , cft albi co¬
loris.

A multis annis habeo a Valcrando-.Cherlerus L«ct
Gener etiam Tecus Romam paflim fere obfcrual-
ic Te teftatur, maxime vero in via qua Roma Vi-
terbura pergitur,vnde etiam attulit Frater Calp.
qui aliquando mifit, feribit Te in monte Rua a-
pud Monachos non longe Patauio collcgiffe, Sc
in montibus Euganeis prouenire. .

Locus.

GRAMEN TREMVLVM MINVS.
Cap. LXXXXV.

EX radice rufelcente Se quaquaucrfum rep¬
tate culmos furrigit pedales, plus minus gra¬
ciles, vix vnovcl altero diftindos articulis,iubas
fuftinentes paruas e folio vaginaceo , Tuperna
parce acuto, Se iubam ipfam fxpe Tupcrante, me¬
dia parte fui prominentes,- qux exfquammulis
delicatulis , rotundis , pallidis , aut fubflaucf-
centibus Se fplendentibus, ex breuibus pe-
diccilis pendulis, tremulis , fed 'in vnum can¬
tum latus plurimum nutantibus , conftant.
Quibus notis fingulis £ maiori dido tremulo fa¬
cile diftinguas licet. Folia ceterum inferna gra¬
minea, pallide virentia, angufta, acuminata. Hu¬
ius iconem in prxcedenri tabella primo loco ex-
prellam damus.

Syrfonyms C.Bauh. Phyt. Gramen 59. fiue tremulum mi¬
nus, vulgo =0afe»brot. An Graminis Loliacei
fpecics parua apud Thalium in fua Harcynia,5
Eidpin. Gramen tremulum 4-fiue minus panicula
parua.

In pratis montofis Bafilierifibus prouenic.

Lortij.

Synon.

GRAMEN TREMVLVM
minus panicula magna. C.Bauh.

Cap. LXXXXVI.

GRamcn tremulum 5. fiue minus panicula
magna aliquando in cacumine tres aut
quatuor ramulos exiles fundit , femenque trian¬
gulum habet. Idem autem facit cum Phalaride
parua Cxfalpini , Se Gramine Amourettes alcero
Clufii cur. poft.

GRAMEN AMORIS DICTVM.

LXXXXVIII.

Cap.

Fibro? numerofx , fatis craffie in caput unura
cocunt,e quo furgunt pedales culmi, graciles, ™
laruibus veftiti/o/w,per calamorum faftigia tre¬
mulis filis pendent panicula? longa: pulcherri-
ma?,albicantcs,vel ex atropurpurcx,vncialcs cir-
citer,culmi latitudine , compreffx, gemine verfu
fquatnmularum contextx , arifta omni piloque
carentes : radices capillares.

Dodon. l.at. Gramen pratenfefextum. Tabem- syn '
icon. & Kift. p. 638. Gramen panicularum [anuum
Heragrofiis, Hicbgraf : Eid. pag. 6\i. Gramen 11.

Cluf. hiip.& Hift. Gramen amourettes o b panicu¬
larum elegantiam, rufticis callicis appellatum.
Graminis genus elegautiflimum.Lob. Obf. p.n.
ic. pl p.y. Gramen panicult[umphalaruidcs. Gerar.
Gramen panicularum. H. Lugd. Gramen filiceum ,
feupolyanthos fecundum. C. Bauh. phyt.Gra-
men 56. Eid.pin. Gramen tremulum^, fiue pani¬
culis elegantiflimis, liuc Ip&ypasif, maius. Pata-
uji erant qui Canariam Plinii volebam.

Monfpclij vidi totum album. Patauio attulit £.oc!
Frater ficcum nonnihil rubens nomine Zexfiiv. Tck'
Cortufi.Inucnitur nonnullis Hiipanix locis ari¬
dis Se fabulofis.Meminitetiam Clufius obieruate
& colligere Parifienfiagro,non procul ^traiedu
Scquanx , qui fere ex aciuerfo Monafterij vulgb
didi,Lw bons homines ^ fecundum femitas frequen-
tiffimum. Narbonenfi agro nonnulquam occurrit
I11 Gallobclgio, etiam hcquens iuxta Auxiacum
caftrum,& vicinis locis paflim , inquit Lobelius.
Quamuis autem etiam in quibufdam cermanix
locis proueniar,vt in Alfatia fuperiori, nihilomi¬
nus tamen propter pulchritudinem plantarum in
hortis eciam relinquitur.

GRAMEN TREMVLVM MAX1MVM.
Cap. LXXXXVII.

fteftupno ✓^«Vlmo eft cubitali, gracili, inferius rubeute,

./paucis geniculis d©iwco,foliis amido raris.

GRAMEN PVLCHRVM PARVVM,

PANICVLA LATA COMPRESSA.

CAP. XCIX.

)Vlcelli huius Graminis radices capillares funt,
colore ruffx, palmum longa;, [ha parua,vn-

cia^B

LIBERI1 XVIII-

cumvnam, duas, trefve longa , tenuia , culmi
triquetri, enodes, frequentes , palmares , Se fef-
quipalmarcs , quorum extremis fellilcs , fineque
pediculis, vt plurimum (licet etiam interdum e
medio produdus pediculus breuis plures alias
fultinear paniculas) impolita; panicula , vmbel-
lam quodam -
modo metien-
tes , fpcciofe.
Graminis A-
mourettes didi,
non ita dilTimi-
lcs, comprtllx,
femiiciam cir¬
citer longa;,
culmum lata:,
bini» verlibus
fquam matis
compada;, co¬
lore ex viridi
ruffclccnte, ni¬
tido, femen mi¬
nutum ni¬
grum , panicu¬
lis lubieda
ifv funt terna fo-

l.a Graminea ,
quorum vnum

reliquis multo bretiius fiemper conlpicitur.

Tragus germ.lib. 2. cap.37. hoc «ramen line
delcriptione pingit fub nomine Hem

Calamagrollios , idque fecundo loco : ca¬
pite vero 45. meminit eius inter Iunceos tertio
loco, & vodaf Hcm£tnt$en , hocclt, limeum
exiguum , ac Graminis genus facit. Lat.commo-
de pingit p.^7s>. fub titulo Calamagrollios alte¬
rius fpccici. Huius in contextu mentionem non
facit.: pagina vero 676. vocat luncum exiguum
pratenlem, dc quo ait: Tertium quoddam lunci
admodum exigui genus ili 'quibufdam humedis
pratis inilenicur dodrantalis altitudinis, calamis
cx vna ftirpe fupra viginti erumpentibus , lato,
frequenti, llipato in failigiis femine depen¬
dente. De hoc genere cum ad Graminis genera
pertinere videatur, plura fupra cap.33. Hac ille ,
Nos eo capite nil inucnimus quod conuertiat
prarrer iconem.

C.Bauli.phyt. gramen 61. fiue cypcroidcs mi¬
nimum ptimcula fubflaua : Calamagrojlis 3. quoad
iconem Tragi pag.679. lunem exiguus pratenfis
eitifdem p>.6<)6-. Eid pin .gramen cyperoidcs 11. fiue
ininus panicula Iparsa fubflauefcentCi luncus
exiguus pratenfis Trago. Calamagrollis 5. Trag.i-
con. H.Lugd.p.1006. Carex minor Lon. gramen
marinum fpicatum minus, Caiii. gramen cyperoidcs
minimump anicula fubflaua Cafp. Bauhiru, Lobclio
Aducrf.partc 2.

Abundat locis humidis circa Montbclgardum,
vigens fpicis Iulio Augullo. Ad Bryfam Bafi-
lienfium in paluftribus «Sc in Michclfed.

47*

nodes : panicula haud fecus difiich^,fijuammats?
vt numero fere fuperioxes,ita magnitudine infe¬
riores, colore nigricante » folia paniculis fubicda
eundem habent pofitum , candemque inter fe
proportionem *
fcd maiora
quam alterius.

C.Bauh.phyte
gramen 61. iiue
cyperoidcs mi¬
nimum panni-
’ cula nigricante:
Eid.p in. gramen
cyperoidcs iz.fiue
* minus panicula
fparfa nigrican¬
te. gramen cype-
roi des minimum
nigricante pani¬
cula , Lobel.ad.

It

4-

parte 2.

lifdcm locis
cum praceden-
ci prouemt.

Locus/

GRAMEN CVM CAVDA MYRIS MINVS.

Gap. C t.

LOnga huic Defcriptia

GRAMEN PARVVM PVLCHRVM A-

liudpannicula comprelfa nigricante.

C A P. C.

adix , obli¬
qua ,crafiiufcnlai
ex qua fibra; te¬
nues furfum in
aliquot capita
di uidiltur, ex qui¬
bus folia multa
vnciarum qua-
tuor vel quin¬
que , Graminis
pratenfisfimilia:
culmi aliquot
palmares vel pe¬
dales i fpua vn¬
ciarum trium
vel quatuor, qua¬
les Gramini cum
cauda Muris ma¬
ioris ,fed tenuio¬
res , edde modd
quali fquamma-
tq,an hoc h maiore variet tantuui propter folUm*
airerere non aufim.

Tabetn.icon.pag,2i7.hifl:.p.()55. gramen Typhi- Sj-norii
mim 1. C.Bauh.pin.^ttwi typhoides 3. fiue afpe-
rum primumt^ni/V/cw typhoides afperum maius» for¬
te Thalij. gramen Typbinum 1. Tab. gramen typhi -
num maius, Ger.

Vnde habuerimus nonoccutrit,ftater quidem Locus,
C.Bauhinus dedit Balilcarpro Gramine typhi nt>
i.Tabern.qiii proueliire locis ficcis &: graminofis
campis fcripfit.

CVM CAVDA

liis hirfiltis.

GRAMEN CVM CAVDA MVRIS FO^

7 /'"''Ramini jDaruo pulchro £ Trago depidb , fi-
rriilem habeo aliam plantam, diuerfam ta¬
men: quippe maior paulo videcu^ dodraritem ■

•interdum excedens , tota habitior , folia htidra* Vlmi aliquot cubicum excedentes , interno- pefcciptib
longiora : culmi trianguli, crafliores , fimiliter e- . ^diis circa imum nonnihil rubefcentes,denfis? * ‘

Tom. Ih ' Rr

Cap. Cii.

41'

HISTORIAE

rarioribus, & fere nullis fupcriiis, foliorum vagi¬
na multum inuolutis » quarvbi a culmis receflc-
runt breuia fatis funt,& angufta>hirfuta. Spica
trium vnciarum,nitida,dcnfillimis tenuibus glu¬
mis compacta , luteola fere , finguias glumae pla¬
na: , angulLc , in acumen vnicum delinunt , tota
autem fpica nonnihil diuulfa confpicitur. radix
capillaris, alba, tenuis , ex capite crafliufculo , an
repat non obferiiauiraas Monlpclij.

Gramen Lob.!c.Plant.p.?.& hift.Belg.p.n. Gramen a-

opecuroi - J0pecur0ides minus , (quod vt in deferiptione

loi m,aM' cius refert) ciufdcm fere alcitudinis eft cum Gra¬
mine alopecuroideipluis , led culinis &: (pica te¬
nerioribus , radice item Sc foliis inferioribus
multo minoribus.

Gt. ahpe. Tabcrn.ic.&hilt.pag.(?4i. Gramen alopccuri-

t unnum j. num 3. S nd>ff<£wang gra(j. Eid.p.641. cramcn

T*1'- xx. Illud hic monendum pictorem Tabemamon-

»1 t^ttur tani Gramen hoc trifolium facere , cxmalefcil.

confidcrata Lobclij figura. Dcfcriprio etiam eius
parum valet.

Gr. typhoi- C.Bauh. phyt. Gramen 50. fiue typhoides rc

plantarvm;

radice eft, parua, nodofa, albicante , fibris paucis
Sc breuibus donata,cui,ccu alter nodulus oblon¬
gus infidct,qui in calamum cubito alciorem , la:-
uem, internodiis aliquot diftindlu abit, folio ad
quemlibet nodum vnp ,anguftoj vnciasquatuor
vclfcx longo: in fummitate fpica vnica, vix
vncialis,mollis,typhini graminis forma. In du¬
metis vdis circa Bcfordiam (vrbc,dici itinere Ba-
filca diftante) prouenit,vbi D.Ioanncs Bauhinus
frater meus collegit Sc tranfrailit.

Quod nodofum eft, in dumetis prope Beffor-
diam , non longe a pago Daniutin nobis reper¬
tum Auguftocum luis lpicis. Ac quod fine bul¬
bis, in ducatu Wirccmbergico prope fontem Ad¬
mirabilem Bollenfem obferuauiinus ad ripam ri-
uuli praecerlabcntis.

des repens pensaltcrUm: Eid.pin. eram, typhoides 6. fiue

alterum

? culmo reclinato: Gramen alopccurinum maius:
CBMtk' Gerardi.

GRAMEN CVM PARVA
cauda muris , radice non no-
dola, repens.

Cap C1II.

befe.

GRAMEN CVM CAVDA MVR1S
maioris longa. Maius.

GRamen
repens ex
cuius radice fi-
brofa,&: vclu-
u bulbulis no¬
dofa , aliquot
emergunt cul-
rauli cubitales
aut fcfquicu-
bitales , te¬
nues, 1-rucs, &
ab internodiis
reflexi , quos
ab imo itari m
plufcula comi¬
tantur folia,
glabra,brcuia,
angulta. Ex
fingulo coetc-
ruin interno¬
dio fingulum
prominet fo¬
liolum -.fummirati fpica incumbit parua, hifpi-
dula, Lobelii Typhi ni Graminis figura, bicorni¬
bus fquammulis denfiffime farfta.

Huic circa Beffordiam reperto, fimile , fi non
Mtfi- idcra > obfertiaui in Ducatu Wirrembergico:in
fniuL quo an reperiatur radix bulbulis nodofa,& Iqua-
mulx bicornes, non animaduerti; in cqtcris dif-
crimcn adhuc agnofeere non potui : utrumque
repit.

~ Lob.Ic.Plant.p.i$.Gr<fl»r» aquaticum ( picatum .

spnonyraa 'j*aj)ern^c hili. p. 654. sramen fluuiatile album
flut 0ra^Eide hili. Grume 18. C.Bauh.phyt.
g rumen 14. fiue aquaticum {picatum : Item, g ra-
inen 98. fiuc,nodofiim alterum Ipica parua a fra¬
tre Io.Bauhino communicatum. lid pin.G rumen
/picatum aquaticum z. fiue geniculatum fpicatum:
sratnenfluuiatile f picatum Gerardi. Item, Gramen
nodofum j.fiue fpica parua : tf.in prod.de quo air.

Cap. CIV.

RAdices tc- )
nues, cul¬
tui habet prin¬
cipium bulbii-
lo oblongo fi¬
mile , cubita- -
les,altiorelquc :
interdum, folia 1
alpera , vagina 1
longiore, llipu- •
lam circum- -
plexa: fummu
cacumen pal- -
marem,fa:pc e-
tiam longio- ■
rcm,fpicam fu- ■
Ili net, teretem, ,
cauda: magni 1
Muris fimile, ,
mollem fi fur- -
fum verius

demul- ■

Gramen Typ binum 1. Tabem •

manu

ccas, afpcram 1
fi contra, colo¬
ris cincricci, ,
innumeris
fquammulis in 1
binas breues i
ariltas deline- -
tibus, dimidia- .
tos folenas aut 1
lateritias can-
nulatas fcan-i
dulas imitatis»-;
conflantem.

Lobcl.Icon-i
Piant. &c Obf-1
p.ic. Gramen 1
Typhinu gau-i
det fabuletis Sc i
maritimis na-i
talibus. Radix
pufilla,capilla-!
cea, caulis d4-i
drantalis&pc-.
dalis. InBclg. ;
p.u. lifdlbobbc 0ra0. Nimium breuis Lobelii
deferiptio eft , vt ex qua certi quid colligi noni
poflic : figuram fi cwufidcrcs,non male exprimit

Gra- 3

LIBER XV11I- +r?

irtcnde qaofcic agimus , appingit cnimbulbofa ) li pallidi «tenuiflimis filamentis pcnduli.Radi*
caulium principia : lola magnitudo dubium pa- f menefunrfikr*»

i principia : lola magnitudo dubium pa-
verum ca fola non lurticic ad differentiam
conffitucndam.

HifaLugdft.tfjigrameBtyphiiutw.fabeia.Hifl:.
& Icon, gramen Ttpbinum i. liicfd}gr&$. Nefcio
au Tabcrn. hoc Gramen differat a Lobeliano,
multa aiioqui habet communia, & potillimum
«ulmorum principia bulbofa &c alia pheraque.

C.Bauh.phyt.^ra;;;r«44. liuc typhoides ma-
ximum fpica longiflima > Gramen multum con-
tienicnscum Gramine TuyoHiffi maiore & molli
apud Thalium in Harcynia. Item Gramen 4rj.l1-
uc Typhoides afperum latifolium. Lobclio ty-
phinum. Et Gramen 47. liue typhoides alperum
angufti folium Tabern.Typhoides 2.

Nos donec intellexerimus differentiam a Fra¬
tre manifeftam inter tria di£ta Gramina ea ab
inuicem non feparabimus. In pin. non amplius
tria, fed duo dimtaxar flatui t genera. Gramen
typhoides 1. liue maximum fpica longiflima : 15.
in prod. Et Gramen typhoides 4. liue afperrtm al¬
terum. gramen typhimm , Lob. Lugd. gramen
pratenfe 7. Dodon. gramen typhinnrn 2. Tabcrn.
gramen typhhmm minue, Gcr. Porro Typhoides
maximum in prod. fic delcribitur : ex radice par-
ua, nodofa, cui fibra: exiguae & plurima adnata,
culmus exurgit redtus, lefquicubitalis, interno¬
diis rarioribus diffindtus, qui in fpicam redlain,
teretem, palmarem, vrrefcenrem , 111 maturitate
albicantem, ta&u mollem , delinit , vtriculis ari-
ftas oblongiufculas (te copiofas cxhibcntibus.In-
ter fruteta circa Gcppingam Ducatus VVirtcm-
bergici primum, dein non longe Balilea , infepi-
bus agrorum inter Michelfelden (te Huningen,&:
in falicctis^Michelfelda legimus.

Incrementum maxime adipifeitur Gramen ty-
phinum z.Tabern. in folo humido , arenofo , (te
. graminofo , in filuadidta 0fRvalb iuxta viam,
led pracipue in pago £r(enbad?, &c aliis eiufdem
natura: locis.

mera: funt fibra.

LoDeLIc.pl&nz.pag.v. Gramen alacuperoides nil~ Synon'
nits alterum. Eid. HiltBelg.p.io. -2fnbcn? voffettz
flercn Qras , in campeffribus & iuxta femitas*
culmis bicubitalibus paucis foliis donatis. Ta-
bern.Hift.&: Ic. fudpfdywatitz $r to.gr amen ahpe-
curinam z. C.Bauh. phyt.granien 49. gramen ty¬
phoides repens , gramen alopecurotdes minus alte -
Lob. At noltrum contr^, quod exhibemus
Gramen non eff obferuatum repere, licutnec e-
tiam Lobelius,at Tabernam, repens pingir. Eid.
pin. gramen typhoides 5. liue fpica anguftiore ,
gramen alopecurintim minus Gcr. Variat Ipica lon¬
giore & breuiore .

Circa Montbelgardum loco licco fforens Locus Se
colledtum lunio: olim Gencua menfe Aprili vbi ccmpus.
abundans obfcruaui ad vineas Nolodochij.

GRAMINI CAVDiE MVRiS PvRPVRA-*
fccnti aliquatenus fimile.

o

Car. C V I,

Blique radicem agit crallam fatis, tenuibus Defetiptiq

GRAMEN

CVM CAVDA
purpuralcente.

Cap. CV.

MVRIS

) ITX dcnfo foliorum gramineorum glabrorum
f/igmme aliquot emergunt culmi , quorum a-
lij pedales, alij cubitales, aut fefquicubitales,in-
terdum purpu¬
rei, foliis infer¬
nis latioribus
veftiti , paucis
atque exiguis
articulis diltin-
dti : in fummo
[picam gerunt
purpuralcente ,
palmarem aut
breuiorem , te¬
retem . caudae
muris forma ,
fed confufo
glumarum He¬
rilium ordine
refertam , cx
quibus breues
(te tenella profi-
liunt arifta .
Vlofculi cius api¬
ces fuut linteo-

Tom. i[.

rum ccfpite amidbam > ex qua e terra ftatim pluf-
cula prodeunt folia graminea, vix tri unciali a, ra¬
ris pilis ad latera oblita, ffriaca* Culmi furrigun-
tur aliquot pedales, cubitales, aut etiam' alcio-
res, teretes, rigidmfculi , paucisjnrernodiis ver¬
ius ima potillimum donati : quorum liiigulos ex
longo interuallo feiun&a amici utat foliola Ccf~
cuncialia , aut ad fummum duas vncias longa,
infernis alioqui fimilia. Summitati inhaerent
[pica , qua: primulum prorumpentes caudee muris
purpurafeentis Ipicam aliquatenus amulantur,
tum figura, tum colore , praeterquam quod ari¬
dis nullis fit fepta. Mox diuulfa (te aperta ele¬
gantem glumarum purpurearum aut xerampe¬
linarum (te pulchre fplendentium thyrfum exhi¬
bet: Ex quibus flofculi vel potius apiculi vtrin-
que bifidi ( dum nimirum floret ) dependent,
pulchelli, obfcure purpurafeentes, tremuli. Glu¬
ma: exterum caffa, inutiles. Sapor graminis vul¬
garis.

Sicco gaudet cefpite, arenofis item , fqualidis locus^
& faxofis viarum marginibus , aruorumque oris
incultis, Montbelgardi ad collis proximi qua
meridiem fpedat , nobis primum obferuata, flo¬
reus lunio.

GRAMEN CVM CAVDA LEPORIS
afpera,fiue fpica murina.

Cap. CVII.

PLulculos furrigit calamos graciles, rigididos,^^^^
pedales’ aut felquipedales , in quorum fum-
mitate fpica funt breues, magnitudine (te figura
cauda vulpina haud diffimiles , fed criflis alpe-
vis , vtrinque quoqlie muricatis, cum ariftis
ftngiuiculis & leniter recuruis , (te qua ex breui
teflexu in fummitate culmi nutant : In quarum
iinu gluma latent parua inutiles, F olia medio¬
cris longitudinis rigidiufcula, glabra. Radix deh-
fa fatis, numerofam hirfutarum fibrarum pro¬
lem demittit.

C.Bauh.phyt.wwwe» 51. & gramen alopecnroi- Synorjl
Rt a

locus.

HISTORIA TLANTARVM

gic author,iuxta Thamclis amocniflima fluenta,
led paulo minorem.

des afpera fpica.
Eid.pin. c, rame
alopecuroidcs 6.
flue fpica afpera.
H. Lugd.p.^i.
Gramen et Inna¬
tum Dalecbam-
pri.AnTaber.p.
57S. Alopecuros
alter fptcis bre-
utoribus [ quam
in Aiopecuro
molli breuique
fpica ] ncc ita
villofls.

Gener Chcr-
lcrus attulit ex
Gallia Narbo-
nenfi , vbi non
adeo infreques
animaduertit.

gramen alopecvroidx

accedens, & Phalaridi, fpica longiut-
cula,folio lanuginolo.

Cap CVIII.

DVras & frequentes fatis ad infimo culmo
. 11 cu„r r,nfr> iip ra ndie.intcs:

Synon.

Dcfcflptio 1/ pendentes habet fibras,eafque candicantes:

Culmus autem cubitalis, ctaffiufculus , ptepter
terram rubefcensi/o/ur pto geniculorum nume¬
ro obfeptus,palmo longioribus, Hordeaceorum
latitudine , totis molli canaquc lanugine techs:
fota fingulatis,vncialis,aut etiam fcxtantalis, ar¬
genteo nitore micans, turbinata, glumis acerol.s
gracilibus mollibus , numerolis , dcnlo ibpatu

coaceruatis conftans. „ _ „

Lob.lc. Piant. p.S.&Hift.belg.p. 10 ADoffcItrc?

ren «r«g/ Gramen Alopecttroides.lic dictum (ait 1-

ibidOquod fpica fit oblonga , forma itidem cau¬
da: vulpina:. Calamo cft bicubitali , articulis &
foliispaucis. Radicula cx miris fibris confiat.
Tab.Hift.p.t>4°. & icon, g rumen Alopectmmmi.
fucbfcbwant; 0r«». Eid.Hift.p^j.owmrt» a°-
C Bauh Phyt.G ramen ^.Ciae typhoides molleitta.
pin .Gramen typhoides 2.. fine molle: cramen alope-
curoides mmus, Gcratdi. Frater Cafp.attu it mi¬
hi hoc gramen Monfpelii collcCtum.Lobehove-
3 fuum prouenit in campeftribus , Sc iuxta ic-

locus.

mitas.

A LO P E C V ROS ALTERA
maxima Anglica paludofi , flue
Gramen Alopecuroidcs
maximum.

Gramine*
pati udo/ -

gramen alopecvros

fpica longa tomentofa candicante.

CVlmo cft
bicubita- Dii
li fere gracili,
geniculato,
foliis grami¬

neis, glabris,
ad tactum no

afperis > fqua-
lida Schce-

nanrhus folia
quodammo¬
do imitanti-
bus,fpica pal¬
mari , molli¬
cella romen-
tofls candica-
tibuscum ni¬
tore velleris
holofcricei
glumis con-
gcfta,emican-
ribus tremu¬

lis, radice fibrofa infirma.

Lobcl.inAdu. Obf.p.4?. Icon.p.85. Mannus <
gramineus Juncus foliis Schanantbr. inHift. Belg. L
p.ntf.huic titulo proponuntur hae voces,£X>clf<f> j
0cfldnarit()um/thoccft Plcudo Schoenanehum.
H.Lugd. Gramen tomentofum : dha7nrx£jis Pli¬
nii & Thcophrafti. Tabem, ic. Sc hift. Gramen >
fparteum fecundum , bafl anber pfrunen
Cafpar.Bauhin.Phyc. Gramen 11«?. flue Alopecuros 1
fpica longiore. Item Gramen 116. flue fparteum
jixtum. Eid.pin.Gr.««je» alopecuroides 5. flue >!/<?- -j
pecuroswaior fpica longi ore: lunetis marinus grami - 1
neus foliis fchcenantln , Adu.Lobel.icon. Lugdun.
Scboenantbum adulterinum > Tab.Ger. Item: G ra¬
men tomentofum 1. flue fpicatv.m : Gramen tomen -
fum , Alopecuros vera Tbeopbr.cr Phni,Lugd.Gra-
men fparteum i.5c Schcenanthinum,Tab.luntus ma- .

rinnt oramine"s,Ge r.tit.

GRAMEN ALOPECVROS.

Spica breuis.

Cap CIX.

GRramineo generi cognatam hanc paludo-
fam maritimam Alopecuron ftatuit Lobcl.
in Aducrf. parce altera. Eft autem in riguis
nanum* herbidis Comicatus Zont-hamptoniae proxime
Slopecurts y 1 • o _ ; _ Q.M^Arii/nnM?.nS

Locus.

falinas Sc antiquas odes ©rayton vocatas, cis
mare,duobus miliaribus Anglicis a portmouj|n
ex aduerfo vedis Infula: plurima. Culmus cum-

Defcdpt.

auuv..o vedis Infulae plurima. Culmus
talisjfelquicubicalis, bipedalis Sc quadoque pro¬
cerior geniculatus, Sc folia illi Graminis autTri-
ticii fed quinque uncialis fope (pecioflflima , ha-
bitior,fericea,fpicaca,caudataquc paniculaiMof-
pelieniium Pfcudo-Schamanthi. Hanc quoque
vdis foflis lacuftribus Eflexienfls comicatus , le-

HE R B A'
mollilfl-ij
ma auc breuisij
fpica , vc pocej
duum plus mi*
nus vnciarumi

fcd cocinniot

propius ad
vulpinam cau-i
dam accedens,
coloris albi
rari,glumis co-
mentofls vi?1

apparentibus

prooter tomei
ci dcnlitatemi

ariftis longiuk
culis molhcel
lis ,circumcir
ca radiatis
Culmus genii

culatuS, cubitalis , fcfquicubitalis , fjlits amidus
gramincis,paruis, molliflimis pilis albis hirfucis:
radix pania, alba, capillaris.

Plinius lib.11.cap.17. Alopccuro fpicam tribuit
mollem, & lanuginem denlam , non dillimilcm
vulpium caudis: vndc ei nomen fecit. Alt videtur
Stclepliuri loco Alopecurum accepille , vti de-
fcriprio liquido doccc , inquit Lobelius , qui in
Adu.pag.17.hanc plantam dclcribit &c pingit, vti
etiam in hilt.Belg p.^tT. &Ic.plant.p.44.pro cau¬
da vulpis Monlpelieniium,Alopccuro Thcophra-
’ lti.

C. Bauli, phyt. Gramen 120. liuc Alopccuros
(picabreuiore : Eid ptin.gramen alopecuroides z.Ci-
U£ Ipica longiore : Alopecuros fumma fpica,Tur,
Cauda vulpina Munfpel. Adu. Lob. Icon, alopecurus
maior, 'fabern. Variat magnitudine & (picarum
longitudine, qua; inaltera longior, in altera bre-
uior Sc rotundior.

Circa Monlpeliam prouenientem obferuaui
ad mare menlc Maio.ln Anglia Alopccuron pro-
uenire negat Turnerus , allcrcns le in Germania
ioliim icalia vidille.Norii’fimam,ait Lobel.frc-
qucntemquc maritimis adMagalonam,6cMonf-
pelio propinquioribus.

GRAMEN

ALOPECVROS ALTERA

Lob elii.

Gap vt

ALiud genus quoddam eft caud:e vulpina:

ThcopUralti , Ipicis tamen minoribus ac
breuroribus , nec ita ianuginofis vt Monfpelien-
fis : Culmos quoque multo lurrigit altiorcs , bi¬
cubitales : Folia graminea, radix nbrofa,Lobcl.

Lobel.hift.Belg.p.‘j8.&: Piant. Icon. p.45. Alo -
pecuros altera. C.Bauh.pin. Gramen alopecuroides
1. liuc Ipica rotundiore.-A xaWxci^s-Thcoph.Ang.
Cauda vulpis Monfpdienfiutn fpectofior , Alopecu-
ros Dod. Lugd. Taber. Cam. Gcr. Alopecuros al¬
tera. Lob.icon. Cauda vulpina,CxC. Variat:Crc-
ticum enim Ipica clt maiore &c ad tactum delica¬
tiore.

Grasce a Thcophralto dicitur «a amnoupiQ-, au-
torc Dodona;o. Lat. cauda vulpina: Gcrm. fuct, vs
('d^vantj . Belg. Pofjen flem: Gall. Qyeiiedere-
nard.

Selquimiliari Brugis diltantibus campcltribus
tuxta Vllcrtircb copiose prouenire ait Lobelius.
Dodontei Alopecuros nalcitur in aruis vna cum
frugibus aeftate , reperitur in pluribus Gallis:,
pnelertim Narbonenlis agris.

GRAMEN ALOPECVRO SIMILE GLA-
brum cum pilis longiufculis in fpica Ono-
cordon mihi denominatunii

C A p. CXI.

C Alamus cubito altior , internodiis longis
diftindus , quem inoffense fufque deque'
contrades licet, quemadmodum &c folia , qua: d
tamen non apparent cana lanugine obteda : fpi-
ca fummo culmo fedet , Phalaridi a;qualis , tex¬
tura dillimili , breuibus <5c mollicellis pilolis glu¬
mis compadilis,ac ariftis mollibus longiufculis,
coloris cinericeh

Lobel.Ic.plant.pag.8. tk hift.Bclg.pag.10. gra-
Uien Phalaroides alterum , baeanbcr (Drae
Tom. H.

cubitali vel fe(-
quicubitali duo¬
bus tribulve fo¬
liis donato. Ta-
bcrn.iconp.210.
hift.pag.642. fi¬
guram graminis
phalaruidrs
fces toilbm (f te-
narien^ra}* li¬
ne deferiptione
ponit. C. Bauli,
phyt, gramen 45.
line pbalaroidei :
Eid.pin. gramen
pbalar ides i.fiue
maius ,liue Jtalt-
gramen a -

lopecuroides maius g er ardi.

Pulchrum Gramen habuimus Argentins ex £ocus--
plantis Domini ALgcrij cum hac inicriprione,
gramen Onocord^n. Lob. Teut. ed.p.io.aic tam in
campcftribus,quam iuxta (emicas reperiri, fuum
gramen phalaroides.

GRAMEN PHALAROIDES MINVS
Hilpanicum C. Bauhini.

CXII.

FOliis eft oblongi s,anguftis, viridibus, quorum
vnum vel alterum , culmos cubitales, tenues*
tubi inftar cingit : in culmorum fummo fpica
Phalaridi (inulis , fed anguftior , vncias tres lon¬
ga, infidet, nec radicem, ucc femen vidi : Ik no¬
mine Phalaroidi alterius Hilpaniee , D.Gillcnius g nQn ^
tranfmilic , idedque Gramen phalaroides 2. (iue ;
minus, lcu Hilpanicum denominaui, i cquic Au-
tor in pili»

GRAMEN PHALAROIDES SPICA MOL-
li,liue Germanicum , C. Bauhini.

G X III.

GRamcn phalaroides 3. (iue (pica molli , feu Defctiptic»
Germanicum C. Bauhini in pin.pro Grami¬
ne 27.I1C in prod.dcfcribitur : culmo elt cubitali,
prioris cralhore , vno alterove geniculo diftin-
Cto : folio vno vel altero , eoque breui, culmum
ambienre, cuius fummo, (pica biuncialis, prioris
anguftior , cincricei coloris , lplendens &. mollis
inlidct. Hoc Vlmenfcs,apitd quos prouenit,a eo-
lore,Onocordon appellare intellexi.

L«cus.

476 HISTORIAE

brum. Ex cuius articulo folia culmum fere rota
ambientia prodeunt : mox carinata reddita vclut
ciinu promunt Ipicam fquarrolam , vnciam v-
nam latam , duas longam , denfiore fquamma-
rum ftipatu, quam in Phalaride , multo tamen
molliore , qua: in acutiorem ariftam delinunt.
Qua: argenteo nitore fulgens, purpura diluta
quoque decorata eft;potilliuiuni in fuprema par¬
te : Ha:c autem defumpfimus cx planta licca non
integra, quam Gener Cherlerus ex Gallia Nar-
boncnfi attulit.

PLANTARVM.

panicula fpadicca delicatiore , in pnod.pro Gra¬
mine u.lic deferibitur: Radice eft alba,brcuica-
pillacea,culmis ternis, quaternis,geniculacis, pe¬
dalibus, vno alterouc folio cin&is , qua: etiam ad
radicem breuia & c pauca funr.in culmorum futn-
mo panicula triuncialis fpadicei coloris , ex lo-
cuftis minimis compofita. Hoc tamen variat 1
magnitudine,cum caule fcfquicubitali & Ipi-

ca lemipalmari inueniatur : prouenit locis laxo-
iis, maius quidem in monte Crcntzacho : minus
vero in monte XTaflcrfall di<5to.

GRAMEN PLVMOSVM LOB. SPICA
candida & ferici modo lucens.

C a p. CXV.

Dcfcrips.

C^Rramen plumofum foliis eft duris, rigidis,

ll

aridis , ad Schoenanthi folia non parum
acccdentibus,culmi iimiliter rigidi , fcfqui cubi-
tum,aut cubitos duos,alti, fpica: longa: dcnfa’,ex
purpureo rubentes, paJeacea:, per maturitatem
candida:, & fcrici inftar micantes,Lobel.

Lobel.Hilt Bclg.p.8. piuym- -Kmrcjrag. Eid.

in Ic. Planr.p.

Synonyma

locas

6.Gramen tu¬
ment ofum & a-
cerofum , Cala-
magtoftisquo-
rundam,&v«/-
gt Gramen plu¬
mofum. C.B.
Phyt. Gramen
jidiue t ornent 0-
fnmLubeltt : An
Graminis aru-
dinacei alia
fpecies Tha-
lio } Eid. pin.
Gramen arun¬
dinaceum 5. fiuc
panicula molli
lpadicea ma¬
ius: Gramen to-
mentofum Lob.
Ic.g ramtnis lo¬
liacei 8. alia
fpecies Thalii.

Locis nafeicur fenticofis Syluarum quarun-
dam,FlandricE 8c Angliafiumentis inutile.

GRAMEN AR VNDINACEVM,

ramofum, plumofum album.C.Bauh.

Cap. CXVI.

RAdice & foliis eft arundinaceis , & in arun¬
dinis altitudinem excrefcit:caule angulofo.

Synoniraa albo,paniculam arundinaceam, ramofam

Locus.

marem, albam, mollem, fplendentem 4 nftar leri-
cialbi fuftinet. Gramen hoc 44. C. Bauhini in
prod. Gramen arundinaceum 5. iiuc ramofum,
plumofum, in pin.non longe Monipelio , circa
Perault & Magclonam repericur.

GRAMEN MONTANVM

panicula fpadicea delicatio¬
re C. Bauhini.

Cap. CXVII.

DeT- 'otio Ramen 4uocl Bauh. in pin. vocat panien-
• c ^ latura montanum i.fiue cramen montanum

GRAMEN STRIIS PICTVM.
Cap. CXVI1I.

!rN hortos vt j.
[deduceretur
ecic folio¬

rum grata va-
rietas,qu«e A-
rundinaceis
minora , rigo¬
re tamen non
cedenria,ftriis
albis & cx vi¬
ridi glaucis
alternarim
virgata fune*
paniculas
lummo culmo
fuftinet pal¬
mares , candi¬
cantes, acero-
fas, mediocri¬
ter diuulfas:
pro radice fi¬

bris nititur.

Obfcruationc fane dignum, quod diligentiffi- ^
mus Botanicus & Phyliater Arnoldus Gillcnius
Calfcllenfis alfcric , nobilquein paucis graminis
huiufce foliis Montbelgardi demonftrauit , co¬
lorem fcilicec triplicem album viride & purpu-
rcum,fiuc potius incarnatum.

Lobcl. Adu.& Ic.Plant.p.4 .Gramen fulcatum & s
friatum album. Camer. hort. Gramen piclumfuiC
/Iri atum. Manu* vulgo di<ftum. Tabern.icon. 8c
hift.p.r>38. Gramen fulcatum pictum ,HtfpanicHm9
0pamfefi£ra0 / tvdf^rjrag : Eid. hift.p.^z.
Gramen 10. C.Bauh.phyt.Gr/wifwatf.fiue variega -
gatum : Eid.pin.Gramen panicularum ?nontanum$.
fiuc folio variegato : Gramcnjulcatum , Adu.
Lob.icon.Gr<i;;;e;; friatum iLon.Gct.Gramen pi-
<5«w;Cam.Tab.Variat in colore foliorum.

Bafilcsc mcnfe iunio vidi in horto D.Fel. Pia- 1
teri, quf vocabar Germ. Jjimel tautt> i. e. Coeli
Mannam t I11 hortis Montbelgardi &: C lereuaL
vocant des Eguillettes .

*

GRAMEN S Y L V ATI C V M
panicularum altiflimum C.Bauh.

Cap. CXIX.

EX radice repente fibrofa, calami duorurti
triumue cubitorum exurgiftit , qui paniculas
paruas fuftinent ; foliis eft latis, cyperi amiulft.
Hocinfyluis circa Montem Belgardum proue¬
nit, exquoruftici chlamydes paftoralcs , & tor¬
ques equis aratra trahentibus, conficiunt.
n C.Bauh

C.Biuh.ptod-griwiii! j4, Eid.pin. cramen pa
niculatum montanum 4. fine Gramen (yluati-
tum panicularum alriffimum.

LIBER XViH-

47?

GRAMEN SPICA QVADRATA AD SE-
ealc accedens.

Capvt CXX.

0 /^Ramen culmo bicubitali , inferna parte 110-
”dorum articulatione diftindfco, fuperna eno¬
di, glabro exterum, ik foliis gramineis glabris
duarum vel trium vnciarum, pro articulorum in-
reruallis fingulis veftito. Spicam fultinet, quadra¬
tam, aliquatenus lecalinam, comparilem , cuius
glumae munita; ariftis breuibus haud panfis , fcd
lupcrioribusglumis apprcilis , Sc oppofitis appa¬
rent lateribus. Radix hbrofa.

A11 hoc Gramen fpicafecalina C. Bauhini , de
quo infra?

Ex ficcis fuis plantis obtulit nobis Thomas
Platerus circa Bafileam coUedum .

GRAMEN LAT1FOLIVM SPICA TRi-
ticea latiore compadta, C.Bauhmi.

cubi tales, rotundos , aliquot geniculis diftin&os,

Ipica oblonga triticea , ariftis carente, glumis
paucis oblongis, fimilibus ei Tritico quod Fuch-
ho Triticum primum, aliis (pica mutica dicitur.

Tolia obtinet arundinacea [ iuncea in prod. vbi
pro Gramine 56. deferibitur] dura, angufta, ob-
onga , in acumen faftigiata , qux ab vna caulis c 1
parte funt difpofita, inquit auchor Cafp.Bauh.in yn0ni
phyt. vbi vocat Gramen 31. huc arundinaceum,
ipica rriticearoeitjentfras, aftque hmilitudinem
quandam habete cum Gramine aquatico hartin- c.Banfi.
dinaceo paniculato Tabernamontani. Ego non mt.
video quid commune habeat figura illa Taber¬
namontani, qux paniculatam iubam habet, cum
Fuchfij Tritico, quod (picam gerit , neuciquam
vero paniculam aut iubam : quod mihi Baiiicx
demonftrauit, videtur potius (picam habere fimi-
lem Lolio ,.quam Tritico. Eid.pin. g\ amen fpica
triticea 4. huc gramen anguflif olmm , fpica Tritici
mutica fimili : gramen frumentarium fegetaUve,
triticeum, ftue Triticea fpica, C. Bauhini, Lob.Adu.
par.z. 5<j.in prod.

Notat Frater prouenire locis arenofis in Kly- Locus

ben circa Bafiieam funtn g ramen , vnde Vero ha¬
buerim meum non recordor.

Cap. CXXI.

CVlmo eft fefquicubitali, vno alterove geni¬
culo diftin&o, foliis frumentaceis , peda¬
libus, fpica triticea , palmari , lata , glumis ■
acutis carente: Bafilex ad agrorum margines.

C.Bauh.prod.ffrawi?» ^5. Eid.pin. gramen fpi¬
ca triticea 1. fiuc Gramen latifolium fpica tricicea
latiore compadta : gramen variani Latiore cr an-
gufiiore fullo.

GRAMEN LATIFOLIVM SPICA TRITI-
cea diuulsa C. Bauhini.

tl€> T TOc k priore, (pica potifiimum differt , qux
JTjLm (picas diltindbas 6c anguftas diuulia eft,
iJcqux (ibi inuiccm altcrnatim in cul-no fubfe ■
quunrur, quarum vrriculi brcuifllmis ariftis ar¬
mantur : in Italia ad agrorum margines.

C.Bauh.prod. <34. Eid.pin. gramen fpica

triticea 1. liue cramen latifolium (pica tricicea
diuulsa.

GRAMEN ANGVSTIFOLIVM SPICA
triticea compada,C.Bauhini.

?tl° TT°C foliis eft anguftioribus , fcfquipalmari-
Xlbus , rigidis , acuminatis , & albicantibus:
culmo Ixui, rotundo, ft liato, fefquicubitali: fpi-
cis palmaribus, compa&is : vtriculis rigidis & a-
cuminatis.

Bafilex , ad fepes locis aridioribus extra por¬
tam Blafianam.

, Cafp.Bauh.prod.£Mwe« 55. Eid. pin. gramen
fpica triticea 3. liue cramen anguftifolium fpica
triticea compada.

GRAMEN ANGVSTIFOLIVM SPICA
Tritici muticx fimili,C.Bauhini.

Cap. CXXII.

RAdicibus ferpit oblongis, geniculatis, nodo-
fisjcandidis , qux caules proferunt fcfqui-
Tom. II.

GRAME^I SPICA BRIZ^E MA-
ius Calp.Bauh ni.

Capvt CXXIII.

Tritico, luteolis : tota planta ad viri altitudi¬
nem alliirgit , &c apud nos locis accliuibus ad locusJ
Rheni ripam, & ad montis Crentzaccnfis afeen-
fum proucnit.

C.Bauh.prod.^ramf» 58. Eid.piii. gramen fpica
Briz.ce 1. (iue maius. Syndi^ •

GRAMEN SPICA BRIZ^ Mi¬
nus eiufdem.

TOta planta palma minor eft, radice exili , fi- ■ . . .....

brofa , foliolis ad radicem breuibus , molli- Dcfcrl^ -
bus, canefcentibus , (pica, vnciali, qux modo
fimplex , modo gemina &c terna , vtriculis ariftis
armatis: in agris Monlpelienfibiis D. Saltzman-
nus legit. locik;

C.Bauh.prod.£™w<?K 59. Eid.pin .gramen fpica
Briz a i.fiue minus. Synoi^

GRAMEN PHOENICOIDES, FOLIIS
conuolutis,iunceis ac pungentibus.

Cap. CXX IV.

CVbito altiorciii calanaum tollit , internodiis

longis geniculatum, foliis amidum fefqui- Dcfcripeiii
palmaribus circiter, duris, rigidis, acutis,medio-
critcr latis , lummo culmo (pica infidet fefqui-
palmum longa , alternante glumarum mutica¬
rum fquammatim compadarum pofitu , ad eum
fete modum quem ih Phcenicc ani madueramus,
fcd maiorum multb , colore ex viridi inflauuni
vergente : radicem apparet elle perennem , obli¬
que adam, fibrofam, duram , albam , ita ex ficca
planta: Hoc cramen vnde habuerim nc(eio,htuc
Rf A

478

'HISTORIA PL ANTARVM-

Oxja-
grofhs ma-
rmmn,
Dat?

valde fimile quod iunceumvocaui oHm collc-
dbum circa Monfpelium, cui folia rigida , initio
bta,tandcm veluti in iuneum teretem coimo-
lura»in mucronem defincntia,fape Ipicam fu.pc-
rantia, culmus in eo etiam oblcruatus vix cuoi-
tiHn altusjdcfinens in breuem Cpicam , phoeni¬
cem aliquomoio exprimentem: an hocquoque
idem fit cum atrociter pungente quem deferibit
Dalechatnpius allcrcre non aufim, licet partes
illius Graminis habeam : fed line lj?icis,quas Da-
lechampiusnon tradit : nccftiain in eo Grami¬
ne pungente quod habemus» folia fune ad lingu-
los nodos gemina,lcd alternatim dilpolita: ra-

Alv hKric mnlric mmll.iMTr.ifhnrih9 rnim rff (l-

dix fibris multis capillata:cralliorib9 enim eft fi¬
bris. Iconem exhiberemus nili piatam ficcam,vt
leo/j. nonnullas alias ipli communicatas,Frater rcti-
nuiirct,

Hift.Lugdun. Oxyagrafiis maritima Dalccham-
Synonyma pjj.C.Bau.phyt.Grawe/ijtf. fiuc maritimum : Eid.

pin.G ramen arundinaceam 8. -fiuc maritimum acutif-
fimum.

In maritimis NarbortCnf. Gallia: obferuauit
Gener Cherlerus,& ibidem etiam crcfccrc Hift.
Lugdun.teftacur. I. Gargilius g ramen marinum
pungens vulgo 33cnt vocari ait &copiole in a-
renofo maris littore na Cei feribit , refertque eo
AngloSjConclauibus Uratis : «eftaee quidem vi¬
renti conciliare frigus : hieme ficcato calorem
foucrc : vile precium in onus grauc eile.

Locus.

Vf«.

GRAMEN IVNCEVM MARINVM
foliis couolutis cum longa fi>ica,limi-
le Gramini nodofo.

Cap. CXXV.

Defe

Vidi apud fratrem C.Bauh. Gramen quod

T dam marinum foliis ita eonuolutis vt ro¬
tunda iunceaue exiftimarem , ea pene cubitalia
funt : ex radicibus duris proucnit crafliufculis
(pica fimilis eft Gramini nodofo. :

Quarnam haec fit planta C.Bauh.in pin.cx tam
breui delineatione cognofccrc admodum diffi¬
cile eft»

GRAMEN MARLfi ODORATVM.
Capvt CXXVI.

Dcfcriptiu

rOc nomi-

Dtfer. C.
Safth.

H1

ne ex Mo¬
te regioBorruf-
fvx ad fe mil¬
ium Gramen
impertiuit fra¬
ter C.Bauhin.
fibris craftis ra¬
dicatum : folia
plana quidem
iuapte natura;
fed ita coeun¬
tibus margini¬
bus conuoluta,
vt teretem iun-
ccum culmum
imitentur, rigi¬
da, firma, pun¬
gentia.

C.B.Gramen
fuum i;, in
phyr. <5c prod.

fic deferibit: Radicibus candidis geniculatis fer-
pit : culmo eft bicubitali,gcniculispaucis diftin-
dojfoliis anguftisjlongiiiimis » paniculam fupe-
rantibus,i n acumen faftigiatis,fuaucm , odorem
fpirantibus, cuius culmo panicula parua, leniter-
que fparfa a piatore non rite exprefla infidet: A Mtf
Regiomontanis Gramen Mariae dicitur, quod in
fafciculos colle&um : propter odorri fragran-
tiam,vcftibus adiiciunt,vtD.Vaimarus,qui plan¬
tam tranfmific perfcriplit. Hxc ille, cuius ico- Syn-
nemexibemus. Inpin. vocat Gramen panicu-
latum montanum i. & Gramen paniculatum 0-
doratum.

GRAMEN REPENS MARINVM
fpica exigua.

Cap CXXVII.

Ld

G Ramen
genicula¬
tum marinum
alia folia pro¬
fert (pichama
alta,ex quibus
furgic -culmus
paruus , fpi-
cam exiguam
ferens Grami¬
nis exilis du¬
rioris. Ridix
longa,Grami-
nis geniculati
inftar. Fre-
quenciffimum
in maritimis
collibus , in
Walhercn,Lo-
bel.

Lob. Icon.
Plat.p.ii. Gra¬
men veruculatum caninum marinum. Tabem. iconi
& hift.p.<Tj7. Gramen caninum Eid. hift.p.tfqi.
Gramen 7. C.Bauh.phyt.GMwew jvfiue caninu fu-
pinum maritimum.hid.yin.Gramen caninum 8. lute
maritimum ffuatum: Gramen caninum mannum
Gerardi.

GRAMEN LONGIVS RADICATVM
marinum,vtriculos pro fpica gerens.

Cap. CXXVIIT.

HOc no aliter k procedenti difFert,foliis,mo-
docrefcendi, & radice , quam quod fpica-
rum loco inter folia profert vtriculos fquammo-
fos.Lobclius.

Tabem, icon & Hift. p.^41. Gramen caninum
4 .& Gramen 8. C.Bauh.pfiyt.GM/w» 4. duc cani- Sy?
num fi/pinum maritimum alterum. Lobel.in Hift.
Belg.p.2z^2Inber clcyn buyncn-lifct tjrcfj. Icon,
piant. p.n.G ramen caninum longius radicatum ma¬
nnum alterum Eid.pin.Gr*m«» caninum cf.futema-
r liimutn fpica foliacea: Gramen caninum mannum
alrpr»m,Grr :rdi.

R-

/

GRAMEN GEMMEVM SEV
nodofum alterum.

Cap. CXXlX.

Adices fert gemmea rotunditatis, candidas ^
veluti Margaritas, quacuor aut quinque in-
uiccm

LIBER XV HI-

urcem ha:rentcs,ac fi ftilo elfent transiix;, fibrofis
alis ex poftrcmo exeuntibus: culmos fere cubita¬
les : foliis Tritici , iuba Milij , feminibus Auen»
binis pendentibus tenuioribus a breuioribus ari¬
ftis, vt Oryzax

’0_ Hanc deferiptioni* author Cslalpinus in ge-
L nere Frumentorum recenfet , fed femine inutili,

' licet {picam ferar, vt Frumenta. Perlaram vulgo
, appellat herbam in montibus Oryzam fylue-
ftrera dieendam autumat.

C.Bauh.pin.gfrfwetf nodhfam 2. fiue gemmeum.
Propagatur radice Graminis modo.

GRAMEN SPICATVM ANGVSTIFOLIVM
montanum C.Bauhini.

Cap. CXXX.

GRamen hoc (picatum montanum i.fiue g ra¬
me n {picatum anguftifolium montanum in
pin. Gramen 20.111 prod. a Gramine caryophylla-
to pratenfi diiFert foliis , qua: angultiflima : cau¬
liculis, qui in hoc tenuiflim i , plurcs 8c longio¬
res : loco , cum hoc foliim in montolis , Maio
menlh florcns,proueniat.

GRAMEN SYLVATICVM ANGVSTIFO-
lium fpica alba C.Bauhini.

Cap. CXXXI.

)tio T7X radice rufa,tranfuerfa, fibr» capillares de-
Jjffcendunt , 6c folia plura capillacea,palmaria,
etiam breuiora , rarius longiora, exurgunt , vna
cum culmis tenuiflimis , ipfis foliis plerumque
breuioribus, quibus fpicavt plurimum limplcx,
candida, exiguis ariftis donata, vnCiam vix fupe-
rans , in fidet,

Gramcnhoc fpicatum montanum 1. Inpin.fi-
,nia ue gramen fjliiaticion angujtifjiiim (pica alba : gra-
#».'«21. in prod. in fyluis humidis Huningenfium.

GRAMEN CARY OPH YLLATVM NEMO-
rofum fpica multiplici,C.Bauhini.

Cap. CXXX1I.

RAdiceeffc ex fibris capillaceis rufcfccntibus
compofita, ex qua, tanquam ex ccfpite , fo¬
lia femipalmaria , etiam breuiora ,Vetonica: ca-
ryophyllata: fimilia , prodeunt : inter qua: culmi
quamplurimi capillacei, nudi , folia aliquando
fuperantes,fpicas multas breuiflimas &c rufefccn-
tes fu ftinentes, exurgunt.

Gramcnhoc 22. in prod. gramen fpicatum mm-
n' tanum 3. fiue Gramen caryophyllatum nemoro-

fum fpica multiplici in vmbrofis humidis ad
Birfam & VVielanj repetitur. Huic non mul¬
tum diflimile, fed radice magis geniculata, in via
Richana ad fepes ad finiftram reperitur.

GRAMEN CARYOPH YLLATVM MON-
tanum fpica varia C.Bauhini.

Cap. CXXXIII.

hpfio T} Adicibus eft paruis, fibrofis, oblongis, nigri-
XVcanribus , ex quibus inftar cefpitis folia, ali¬

quando palmum longa , angufta , vt in cramiuc
fpicato caryophyllat» foliis, prodeunt : inter qu<£
culmi plurcs , tenues , foliis nudi , in fummitate .

(picam modo diuulfam, modo compa&am fufti- oa,r*
nentes.

In Balilecnfi vrbi vicinis collibus reperitur SynoAj
Gramen hoc 23.ii! prod.vcl vr vocat in pin. gra¬
men fpicatum montanum 4. fiue Gramen caryo-
phyllatuin montanum (pica varia.

esos

FESTVCA GRAMINEA GLVMIS VACVIS
C. Baunini.

Cap. CXXXIV,

Ramini 64, C. Bauh. in prod. in pin.veib Defcripcio
Gramini Fejtuc& 2. fiue Feftuca: gramine»
glumis vacuis , ex radicibus fibrofis fimul
iun£tis, culmi aliquot geniculati , pedales, ad ra¬
dicem lanugine pubdeentes, foliis anguftis,pau-
cis,donati exurgunt, qui glumos plurimos , Leues
&c vacuos , filamentis tenuiflimis adpendentes»
partim virides, partim ipadiceos , ariftis oblon-.
gis donatos, fuftfiient : h»c apud nos in te&is 6c
muris crefcit: &c cum glumi longis filamentis ap-
penfi fint , facile a quouis vento agitati,tremunt,
hinc Monipclienfibus Gramen tremulum dici¬
tur. Hxc aliquando, apud eofdem , glumis pau¬
cioribus dJ arillis longioribus Sc recuruis in a-
gris reperitur ,& Fcfiuca graminea ariftis incur-
uis nominari poteft.

FESTVCA GRAMINEA EFFVSA IVBA
eiufdem.

Cap. CXXXV.

Ramen hoc 6 5. C.Bauh. in prod. fiue , vt in Dclcriptia
pin. vocat, gramen fejluca j.leu Feftuca gra¬
minea effufa iuba , altius exurgit , caule, viridi
& rotundo, qui in iubam pedalis longitudinis
effunditur, cuius glumi anguftiorcs& longiores,
breuibus ariftis-cindi , pediculis capillaceis ob- £ocu;; •
longis infident,qui per mafuritarem albicant: in¬
ter fegetes reperitur.

FESTVCA GRAMINEA NEMORALIS,
latifolia mollis.

Cap, CXXXVI.

COnftat ex calamis cubitalibus vt plurimfim, Dcfcrip ^
faepe bicubitalibus, hordeaceis, led tenuio¬
ribus, geniculatis, Hc omnino fimilibus ca¬
lamis feftuca; nemoralis maioris. Folia ei inter
omnes fpecies linit latiora , fecundum longitu¬
dinem intcrftriata , & molli lanugine obueliita,
cuius ratioucjttadfui mollitiem eiufmodi offe¬
runt, quali Jfn Alth»» foliis tangentium digitis
obiicitur. -lubafttm oblonga profert fpica, non i-
ta elegantem , vt iaTn-eommemoratdrum Feftu-
caceotiun , coloris antequam flores exerat iub-
ambentis, deinde cx flauo pallidioris, vcriculos e-
tiam breuioribus pediculis appenfos habentem,
quantitate ea , qua medij generis iam indicati
effe diximus. Semina continet paruula , oblonga,
fplendentia,& quafi Milij cuiufdam feminum ru¬
dimentum exprimentia*

HISTORIAE PLANTARVM.

tyaonywa Thalio dcfcaptiohis autori , Ycjlucagims [pe¬
ctes inmmnbus gr animo fis ,¥eftuc<t \.fiuc nemora-
hs lanfjlia. C.Bauh.pin.Grrfw. Tejiuat 4. liueFf-
Jiuc.igraminea3neimrahs3larifoi!a3molhs.

FESTVCA IVNCEO FOLIO
Cafp. Bauhin.

fi^vtinpiDd.C.Biuh.vocat]!;-
VJuc Gramini rcicucx* 5.(011 mnceo folio ( vi

locus.

in pin.) ex radice parua hbrofa,alba , folia pau
Ca,iuncca,femicubitum longa, vc Sc culinas ro¬
tundus cubitalis cxurgit ,qui in paniculam aue-
naceam,fed angudiorem,albam,anguda , delinit,
<jux cx oblongofoliiculo [a folio condituro ] pa¬
niculam loge lupcrantc, prodit:cuiusglumi rari,
aridis longillimis Sc argenteis donantur. In Va-
leliaad paludem vrbis Seduni copiose prouenit,
Jn F e/Iu- vndeD.Burferus nobis aituiit.

1* 5. AnFcftuca nemoralis 5.fiuc tenuifolia Tha-

lio,de qua hxc feribit : In nollris fyluis Harcy-
nicis non femel rcperi,quam pro Felfuca quinta
habeo,ita vt dicatur Feltuca tenuifolia. Omnia
Cnimprqtcr iubam exteris tenuiora habet. Radi¬
ce conlfat plurimis exiguis ac tenuibus cirris
prxdita,ex qua draminci , tenues , teretcfquc ac
Haucntcs , geniculati, Sc cubitales calami pro¬
deunt, foliis ltridtioribus donati. Iubam etiam
hxc profert rariorem , in tenuiflimis capillaceis,
Sc multo longioribus,pcdiculis vtriculosexcrcn-
rcm,quantitacc vtriculorum Feducx graminea
ncmoralisjcoloris fului, ac argenteo nitore mi¬
cantem.

C a p. CXXXVII.

t)cfcript.

Synon.

B

Abylonio

f apprime
rclpondct , ac
quam Caninia
Gramen altero

tanto maius
cd , calamis <S c
foliis rigidiori¬
bus , lcabris,
quibus ad Ha-
rundinem val-
latoriam non
parum accedit:
radice genicu-
lata,alba ,pro-
midiorc Sc lon¬

go reptatu va¬
gata , coinpref-
liorc tamen Sc
cradlore , Ca¬
nario Gramini
|j^ili,fed valla-

torium xquante : Spicata Panici aut Sorghi co¬
mosa lanugine.

Lob. Adu. C alamagrjjlis , vel H arundinaceum
Gramen , forte Babylonium : Eid.Ic. Piant.p.5.
C alamagroftis: Item hid.Be!g.p. 8. Ktchtcpas,
& forte (Dras von 23abylomcn. Hid.Lugd.p.
434 . Calamagrojhs Lobelij 3 vulgo Lecbe. Calp.
Bauh. phyt. Gramen 28. liue arundinaceum aqua¬
ticum : Eid.pin. Gramen arundinaceum i.fiue Ipi-
ca multiplici ; Kg-kttu&yfosie Diofcoridis : Cala¬

te

mogroftis Lob.& Hid.LugJ.cui SS Gramen arundi¬
naceum-. Tabem. Gramen arundinaceum maius
vt & Gcr. Variat ratione loci : nam quod, in a-
renolis , fpica ac ed crafiiore : quod inihonto- '
fis, ac dumetis hufnidis,fpica cd tenuiore.

Calp.Bauhin.olim i" phyt.Gramen arundina¬
ceum maius Tabem, leparauit aCalamagrodi C-
Lobelii. Nos dc Gramine Tabem, plura mox
fcorfim dicemus. Lobelii deferiptio non vide-
fur nobis reipondere iconi, in qua (pica fiue iu-
ba non apparet fimilis Panico & Sorghounagna
etiam diffetentia inter paniculam Panici & Sor¬
ghi : radix etiam non reptans pingitur.

Pratis vdis, fed drigolis, maedemis Sc fabulo
fis lieglctdis familiare hoc genus Graminis.

Pabulo haudcedit>nifi multum efuriant,& penu¬
ria melioris admodum laborent veterina, nec eo p *
greges vcfcuntur , quippe quibus non modo in-
gratilliinum,[ Sc 0aur, fcu acidum, Rura verna¬
cule dicunt ] verum etiam maciem, Iirim Sc ta¬
bem conciliare creditur,linguam&oefophagum
vulnerare Sc ardtarc , languincm in ventricu¬
lum elicere, vnde tumefaifcio Sc inflammatio Sc
mors plerumque fubfcquatur.Quod fi Babylone
fuit natum vbi id maleficium adferre proditur,
fit±ius& rigidiusjgrex vero imbecillior Sc alno
duriorc,minus mirum illius efiuiumenta illic e-
nedtum iri. Sic enim videas interdum iumen-
torum labra Sc fauces cruore manantia defau-
ciata,qux cum reliquo dramineper fcenifecia,
huius autconfimilia harundicca lolia eficarint.
Medix itaque inter Harundinem Sc Gramen cd
naturx.

GRAMEN CALAMAGROSTIS LOBELII.

GRAMEN HARVNDINACEVM
maius , Tabcrn.

Gap. CXXXVIII.

h

Adicem
.habet ca-
pillarcm, humi
lerpcntem: fo¬
lia cx vtroque
latere obie-
dhim veheme-
tcr fecantia*
Harundini fi-
milcs quoque
cauos articula¬
tos calamos, v-
na cum fpicis*
nifi quod mi¬
nores fimt.Pla-4
ta admodum
vulgabis noti¬
tia:.

Tabcrn. ic. Syn*
Sc hid. Gramen
harundinaceum
maius , 0ro0

Kicbcfrafi. C.Bauh.phyr. Gramen 29. fiue arun-
naceum alterum. In pin. non amplius feparata k
Calamagrodi Lobelii. Mihi ambx dclcriprio-
nes conucnirc videntur, quamuis figura: fint di-
uerfx : vcruin Lobelii icon, vt prxccdenti capi-
monuimus,non refpondet deferiptioni.

Littora,palffdcs,praraque rigua quaerit. Loc»

Gra-

GRAMEN HARVNDINACEVM MINVS
cum {pica.

RAdix &

harundo
nodofa priori
rcfpondcnt: fo¬
lia vero funr Sc
latiora, &lon-

giora:fpica:plu-
rcs magi' {que
patulae.

Tabern.ic.&
hift. gramen ha-
rundinaceum mi-
nusjrlcin riebtz
#»*a0. C. Bauli,
phy t.gramen 30.
liue arundina¬
ceum fpicatum :
Erd.pin. gramen
arundinaceum 1.
huc fpicatum :
gramen h arundi¬
naceum minus ,

Gerardi.

Prouenit in locis humidis Sc paludolis , vt
procedens, quamuis non ita copiose.

GRAMEN MAIVS AQVATICVM

Lo B ELII.

Cap. CXXXIX.

JNtcr Gramina vulgaris notitia: cft iftud , co-
pioscquc repetitur ad aquas & riuos,in Gai-
lia , Anglia ,
Germania, Ita¬
lia , Sc Belgio,
potiflimum ve¬
ro in Batauia,v-
bi etiam feca-
tur, optimo pa¬
bulo vaccarum,
folia habet pol-
liceni lata , fef-
quicubitum,aut
cubitos duos 16-
ga: culmus qua-
tuor aut quin¬
que pedum al¬
titudine eft, pa¬
nicula miliacea:
radix fibrofa.

Lobel hiftor.
Belg.p.tf. groot
ivater 0rA8 met
brcbcfm‘0 aren.

Eid.lc.p.4 .gramen aquaticum maius Tabcrn.Ic.&
h\Qt. gramen h arundinaceum panniculatum , mafjcr
ricbt0ra0.C.Bauh.phyt.<gr<*»ie» zi. liue panicu¬
larum aquaticum : Eid.pin. gram.p ante, aquaticum
4.iiue Gr.aquat.paniculat.latifolium : Lolii no¬
num genus), Tragi: gram. maius aquaticum , Lobelti :
graminis arundinacei alia fpecies , Thalii : gramen
barundinaceum paniculatum,Tafc& cerardi.

GRAMEN AQVATICVM HARVNDINA-
ccum panicularum, Tabcrn.

Cap, CXL.

RAdiccm agit tranfuerfam, repentem , multis
fabris donatam ; calamos c rallos » nodofos.

LIBER XVIII Afi}

maiores quam Gramen harundinaceum , fed mi¬
nores, quam Harando: folia Gramini harundi-
naceo iimilia , fed maiora Sc longiora : panicuh
lam haud diflimiiem.

C.Bauh.p in.Gramen paniculatum aquaticum 1. Synoti;
huc paluftre paniculatum altiflimum : gramen a-
quat.harundin . paniculatum , Tabern. gramen ma -
iusaquat. Ger.

In riuulis Sc paludibus ftagnantibufqi occur-
ric.

GRAMEN HARVNDINACEVM ENODE.
Cap. CXLI.

INter folia bicubitalia, femuncia anguftiora, ri¬
gida, ex radice fibris validis craififque funda¬
ta, culmus largit teres, homine procerior;,cauus,
enodis, nudus, crafliulculus, firmus: in faftigio
fummo panicula: palmo longiores , iq tenues
fpicas delinentes, rubentes , afe inuiccm longe
interdum diditas.

Tragus hoc Gramen ad caput defefrpo reuo-
cat. Scirpique primum genus facit, dicens eum
prouerbio apud Plautum occafionem dediife. No¬
dum m fcirpo qturis. Hoc autem in homines plus
aequo anxios Sc curiofos torquetur , qui illic IciU
fcrupulum mouent , vbi nihil cft dubitandum.
Cxtcrum Germanice 75in%tnfyclmcr vocac, fu-
fpicatiirque cos a veritate non multum erratu¬
ros , qui ivalb Bobr, hoc cft , Arundinem fylue-
ftrem appellant. Graece rJ.\ay.oy aLJituov dicendum
putat. Arbitratur & Syringiam Plini j. Ab aliis ta¬
men Oxyfchaenos dicitur , vt in annotatione
marginali legitur.

C.Bauh.pin.^Mwe» arundinaceum 6. hue enode
maius montanum : Scirpi 1. genus , Tragi : I uncus fyl-
uefiris , Lonic.quoad iconem : laneus lycbmtntbe-
mo s maior }Th alii: gramen barundinaceum monta¬
nam, Tabem.

Copiose prouenit prope pagum C olombier fa-
uoureuxySc in fylurs inter LureSc Laumont : Item
in irtonte prope Krentzach Sc Leurach , ac in
monte Saleua: , 111 dumetis & humidis. Scirpus
Tragi in altiffimis , afperis Sc humctftis fyluis,
nec non fub lunipcrorum fruticibus apud Me-
diomatrices nafeitur. Iunio mcnfe coles eraitt it,
qui Augufto flaccefccre incipiurff, ac firmi plane
Sc rugoli euadunt. Qua de caufa £ rufticis mulier¬
culis leguntur, quibus cafeos recentes Sc prashu-
midos in aere ficcandos imponunt. Sed Sc ex iis
nalfe piicUtorum conficiuntur.

GRAMEN HARVNDINACEVM ENO»
de minus i

TRago $cirpi genus alterum multo tenuius,
breuiusj&magis exiguum, Germanis fd;mc-
Icn vocatum-.

Thal.lunci lychnanthcmi fpecies media* iun-
cus h.v ycytLyStu-©* tenuis maior dicenda , ftylos
continens multo tenuiores , teretefque , fed non
ita perpendiculari rectitudine > le luftollentcs,
palmo longiores , breuena & vix vncialcm fpadi-
cei ferine coloris {picam exhibentes. Eft Bf oc-
cenbergo familiaris.

Cafp. Bauh.pin. gramen barundinaceum 7. nue
enode minus fyluatictim.

Ex minore Jioe Tragi Scirpo nonnulli pilso-fc

Defcriptlo;

Scirptts

Trago.

Arundo

filu.

Syringas

P/inil.

Oxjjcba»

nos

Synon.

Locus Sc
'tcmpU«

vfuSi

Scirp.il
T rago.

lunc./ycb-i
nxnthemes
medius >
TUI,

Gr. arutid'.
enode mi¬
nus fit h.

C.Bauhl

Vf^

jL »

HISTORTAE PLANTARVM.

quibus '_/£ flate 'adverfus Solis radios Sc calorem
vtuntur , conficere folent.

GRAMEN PALVSTRE LOBELIO.

C A 1

CXL1I.

Defcriptio J^Adiccm habot exilem , fibrosam, folia gra¬

minea producen«.cm:intcr qui exit culmus
gracili s,pedalis,fpic£m Cyperi gerens ; iifdem
Syno^. nafcitur locis cum Cyperoide, auchore Lobelio,
qui in hift.Belg.p.ij.inlcribit 5C0£$C VC1
rictgrae : inlc.Plant.p.n.Gr*»;«i palujlre maius.
Figura quidem non videtur rcfponderc deferi-

ptioni.

C.Bauh.phyt.GMwrw 58. fiue Cypcroides [pica
ttrllu Eid.pin. Gramen cyperoides [picatum 4. fiuc
Gram.cyperoid. anguflifol. fpicis longis credis.

ARVND1NES EX VETERiBVS.

Cap. CXLIII.

'Arundini*

differenti*!

Theoph.

Tbeof/h e-
mendatur

ali.tr ori
Tcxtilit,

Tibiales.

Error.

Vt copiofior

meltorqu

gignatur

> 'Armamen¬
taria .
Eombjaa. s

THeophraflus hift.lib.4.cap.u. Harundinum
differentias conflituit, ex ipfarum corpore
lolido,cauo ; ex breuitate, proceritate , craffitu-
dinc, gracilitate ; foliorum multitudine, paucita¬
te; natalibus ficcis, aquaticis ; denique cx ipfa¬
rum vfu. Vcriim duo fumma gcnera,W v tfrKnnxdvt
xjtov 'Tsg^h.e.tibialem & alteram facit. Harun-
dinis,inquit, duo genera tradunt, Tibialem & re¬
liquam : quippe vnum genus reliqua: deprehen¬
di, fed inter fe inuicem limilc firmitate, crailita-
te,tcnuitatc, cxilitateque differre. [ hicDalcch.
emendatius fic legi polle putat: fedinterle mui-
cem differre craflitudinc Sc tenuitate , robore Sc
debilitate.) Craffam & validam,Vallatoriam vo¬
cant : alteram autem Textilem. Nafci textilem
fuper infulas fluitantes; Vallatoriam in comithy-
bus. Comythes autem vocant vbi aceruataHa-
rundo, implexaque mutuo radicum raptu fit:
quod fit locis lhgnorum,vbi tellus pinguis lica-
que cfl.Nonnunquam etiam vbi tibialis, Valla-
roriam gigni, longiorem quidem, quam reliqua
vallatoria,fed vermibus erodendam. Huius diffe¬
rentias eis tradunt. Tibialium quandam nono
anno prouenirc nonnulli volunt. Hunc quoque
ordinemgencrandillatuunt: quod error cft. In
totum cnimaudo lacu enafeitur. Sed quoniam
id fuperiori tempore anno nonopotifftmum cuc-
nire videretur,ortum quoque Harundinis talem
cllc credidere , euentum fortuitum pro ordine
certo capientes. Gignitur vero copiofior > mc-
liorque cum pofl imbres frequentes biennio,mi-
nimum aqua permanfit : quod maxime pofterio-
ri tempore fadum meminere , cum infauflum
illud Cncronii accidit, quippc,hoc ante annis
pluribus lacus altitudinem extendi(Ie,p6ft > vbi
vehemens pcflis inuafit,implctum quidem affir¬
mant : fed cum inundatio non perraanfiflet, fcd
Hycme dccreuiffcr,fic& Harundincm prouenif
fe. Fertur enim, videturque auda altitudine la¬
cus, duranteque iuundatione crallafi Harundi-
nem,& fieri craftatam quidem Armamentariam:
Bombiciam vero , cinti non aqua permanferir.
Generationem itaque talem tradidere. Dillare
autem a reliquis HarundinibuS priftantia qua¬
dam nutricationis naturalis conhrmant : quippe
pleniorcm,carnofiorem , in totumque facie fer-
miilX lafciuiorcm Ipedari : c^nim folium am¬

plius, candidiufquc haberc,& minus lanuginis
quamcitcri: quafdam etiam omnino nihil ha-
bcre,quas Sc nomine Spadonum appellant: Hinc ^4I

paria optima fieri quidam affirmant , fcdpauca ^

tamen in opere bene fucccdcre : eidi tempefli-
ue folitas,ufque ad Antigcnidcm,cum adhuc fun-
plicius tibii vtcrentur fub Arduro ,mcnfeSe- '
ptembri : quippe liccifas plcrilque quidem poft
annis vtiles cllc incipere,multaque interim exer¬
citatione fonandi indigere , fed ora linguarum
comprimi , quod erat illis theatrorum moribus
vtilius: fcd poflquam varietas, fidioque accefllr,
cifura mutata cft. Cidunt enim noftra itate,
menfcMaio, Sc lunio , quafi paulo ante Solfti-
tium,vcl fub ipfo Solllitio : Sc heri vtiles in tri- 1
matu referunt, Sc breui exercitatione egere Scc. j
H< tc armentaria cadenda tempora tradunt- 'Prapa- Pr:,
ratio vero , & confectio hunc tn modum fieri [olet: U9>
Cum collegerint Hycme fub diuo exponunt fuis 1
veflitam tunicis : Vere autem difpoliatara,at- *
trituque expurgatam, Soli expanduiit : Aiftate (
pofl hicconcifam in internodia, rurfum fub di-^tfli
uo,ad tempus quoddam cxponunt,relido inter¬
nodiis fuperiori geniculo. His longitudo palmo 1
nunquam minor. Nafcitur plurima inter- Ce- i
phifum, Sc Mclanam, Pelacania locus hic no- j
minatur. Huius quidam partes Chytri vocati*
lacus altitudines fimt,quibus Harundinem lau-
datifiimam prouenirc affirmant. Sed omnium o-
ptima nafci crcditurcirca Oxeam , Campen vo- 1
citaram. Efl etiam alius locus Aquilonius , Oxe*B 1
Campi Bocdrias nomine , quo etiam ipfo nobi¬
lem Arundinem nafci afleueranr. In totumque
vbi cralfum.litum , foecofumquc folum fit : Ce-
phifufquc fe pcrmifceat, aeque ctiam-altitudo la- i
cus amplietur. Arundinem opimam oriri. Nam
circa Campen Sc Ba:driam , hic omnia compe- i
riuntur.Quod autem Ccphifus vim magnam ad I
faciendam Arundinem laudabilem fortiatur,ar-
gumento capiunt,qu6d eo loco, ad quem Melas, ,
qui vocatur,influir : quanquam locus profun- ■
dusjfolumquc craffum,atquc fcecofum cft,tamen i
omnino nulla, aut viriola cxurgic. Generatio- ^
nem Arundinis,tibialis. naturam, confedionem, dm(
quibufque differentiis a reliquis diflct,fatis di-rwi
xiflc arbitramur. Genera non hic folum, fed plu¬

ra etiam Harundinis etiam intelliguntur , qui- ^ J
dam enim dcnfa , tam carne, quam gcniculisi N

quidam rara paucifquc geniculis: Sc alia caua l
tota,quam F ijtulanam quidam appellant ( nihil 1
enim fere ligni , carnifuc habet ) alia (olida , Sc :
tota pene intus repleta. Item alia procera , cx-
cclfa,crairaqucf Sc alia gracilis, foliosaque : alia . i
paucis foliis omnino : multi quidem difFeren- ^
tiipro natura, vfuqucintclligutur. finguli nam- bur.
que ad fingula vtiles. Nominibus aliis appcl- tu»
lant, fed Canna communiflima quodainmodb Din
efl,quam Sc frutetitiam maxime omnium refe- * 1 '
runt,& apud flumina lacufquc potiflimum nafci: To-
plurimum tamen in quoque genere diflare inter
lclc aquaticas, & ficco nafcentcs perhibetur. Sa-
gittana quoque ..quamCfeticam quidam appcl-
lant’, lui generis cll , nedis paucis , geniculata^'
carnofior omnibus , maximeque flexum re - aft
cipicns,atque omninb obfcquens,qub libeat fle-
&;i Calcfa6la.Magnas& folia differentias reddut,
quemadmodum diximus,nofi multitudine , ma¬
gnitudineque tantum , fed etiam colore, quippe
qui laconica cognominatur, verficolor efl. Item
pofiru ipfo , atque annexu: Genus autem quod¬
dam Harudinis vel terrenum emigrat, quod non
erigit caulem , led luper terram fpargitur Gra¬
minis

LIBER XVII I-

4&j>

minis modo , atque ita fc ampliat : inafcula foli-
da eft , focimna inanis : quippe hoc marem a fcE-
mina diftiriguunt. Qu.ed.aiii magnitudine pro¬
flantes , aeque robiifto, vt vicem haftarum pro-
beant. Ha: circa Acciinum amnem oriuntur. O-
/e- mnis aute n Hirundo viuixeft , aeque adufta
melius refurgit: itemque llirpe crafFi , nuntero-
faque eft, ob id mori peruicax. Radix ipfa geni¬
culata , quemadmodum Graminis : verum non o-
mnes fimili modo informantur. Arundo auteni
geniculata eft corticem habet ncruofu n lnaci-
lentu.nque , radicem geniculatam : perpetuo vi-
rpt : a geiu enim torpere minime poteft, vulnera-
Kiquc hacile coit.Et hu pafi/m cxvcrjijne Ga^.t.

• • Qujnque H arundinum ( genera , ve-

te' luti notiq^a prodidit Diofcoridcs : Inharu n <re-
E nere quodam N altos , id elt , plena folidave ap-
'a. pellatur: ex quafagicto faditari lolent : altera
s>- fce.Tiina>cx qua tibiis ligula* ConHciuntur. Alia
fyringias, hoc eft, fiftulofa, multa carne prodita,

. ( V- mx.vw/.Q-' ) geniculis denlior , ad librorum

f feriptionem accommodata. Alia denique cralfu
«Sc concaua , circa amnes nafcctis , quo etiam
donax,&: a quibufdatn Cypria vocatur. Eft & a-
r- liaphragmites , quaii fejpimcntis idonea , graci¬
lior, candicans, ( V. A7n\t7rhf aliter KivyJst , ai. tni-
hivnx K) ?.i jyJy ) vulgo nota. Cuius radix contri¬
ta, ac tum per fe, tum eum bulbis impolita ipicu-
la, aculeofque corpore extrahit. E.x aceto vero,
luxata, dolorclquc lumborum demulcet. Vircn-
ria porro folia tufa Sc impolita tum cryiipclatis,
tum aliis inflammationibus medentur. Cortex
vftus& ex aceto illitus alopecias emendat. Ce¬
terum panicula: flos , h aures intrauerit exurdat.
Eadem quoque p radiare valet qua: Cypria Ha-
rundo dicitur.

u. Pli»ius , qui exThcophrafto nonnulla mu-
i- tuauitjlib.nf.capqtf. nniltb plurcs difterentius a^
gnouit. Inter ea* inquit, quo frigidis gaudent, Sc
aquaticos frutices dixille ccrnucniat. Principa¬
tum in his renebunt Harundines , belli pacifquc
( belli, adiacula : pacis ad ieribendum ) experi¬
mentis neceflario , atque etiam deliciis ( ad ti¬
biarum vfum ) gratar. Tegulo carum domus fuls
^ Septentrionales populi operiunt (od id pannicu-
lam tedoriam vocat Plautus in Milite:

Cuius tu legiones diflaiiijh J piritu
Qgaji ventu s-fjlia, aut panniculum tettmam,
Turner.

Plaut.in rudente.

Quin tu in paludem is , cxigl/que Harundines ,

Qui per Agamus villam, dum fudum e(fc ]
durantque acuis tcdaalra.Et in reliquo vero Or¬
be cameras leuiflime fufpcndunt ( cx iis camera:
forniccfqtie pergularum quam lcuiflimi Sc mini-
mc dneroli fiunt) Chartifque feruiunt calami ,
/igyptij maxime , cognatione quadam papyri.
Probatiores tamen Gnidij Sc qui in Afia circa
Anaiticum lacum nafcuntur. Noftratibus fungo-
fior lubeft natura > cartilagine bibula , qua: cauo
corpore intusduperne r£nui inarefeit ligno: fifii-
lis, proacuta femper acie, geniculata. Cotcro
gracilitas nodis diftinda , leni faftigio tenuatur
in cacumina, crafliore panniculo coma , neque
hac fuperuacua. Aut enim pro pluma lirata cau¬
ponarum replet : aut vbi limofiore caflo indu¬
ruit, ficut in Belgis, cdntufa,& interieda nauium
commilfuris ferruminat textus ( tabularum com¬
pages ) glutino tenacior, rimftque explendis fide- ;
lior pice: Calamis Orientis populi bella confi¬
ciunt. Calamis {picula addunt irreuocabili hamo
*pxia. Mortem accelerant pinua addita calamis.
Tonj: II.

Ficquc &cx ipfo telunf aliud frado in vulneri¬
bus. His armis Solem ipfum obumbrant. Pro*'
ptcrhoc maxime lercnos dies optant: odore ven¬
tos Sc imbres, qui inter illos pacem clle cogunt.

Ac fi quis /Ethiopas , digyptum , Arabas , Indos,

Scychas, Badros , Sarmatarum tot Gentes, Sc O-
rientis, omniaque Parthorum regna diligentius
computct,oqua fere pars hominum in toto muji-
do calamis luperata degit. Procipuushic vfus in
Creta bellatores fuos prarcipitauir. Sed in hoc
quoque , vt cotcris in rebus vicit Italia : quando
nullus fagittis aptior calamus ( Harundo iagitta- Harund»
ria ea vocatur) qu4m in Rheno Bononienli ara- flutari*,
lic , cui plurima ineft nlcdulla, pondufquc (fin¬
dendo aeri opportunum , volucre : contra flatus
qrtoque peruicax libra . Quippe non eadem gra¬
tia Belgicis. Hoc Sc Crerici.s commendatioribus:
quanquam praeferantur Indi , quorum alia qui-
bufd.nn videtur natura , quando Sc haftarum vi¬
cem prarbent addins culpidibus. Harundkii qui- Harundo
dem Indicae arborea amplitudo: quales vulgo in ar\
templis videmus. Differre ( de Hirundine Epi- bore *'
geio, non dc Indica id Thcophr. qui mafculam
Iblidam clle , loemmam verb inanem, etiam feri- AfM ,
bit ) mares ac foeminas in his quoque Indi rra- fam,n*.
rfunt. SpifTius mari corpus, , fcemmo capacius.
Nauigiorumque etiam vicem proflant ( fi credi¬
mus ) lingula internodia. Circa Aceiinen Theo-
ph raft.cap. 1 2 . 1 i b. 4 . de Calamo tantum id lcribir,
qui hilla: vicem pixeftac) amnem maxime nafcun¬
tur. Hirundo omnis cx vna ftirpe numcrofa.At- Harundi-
que etiam rcciia fcecundiiis refurgit. Radix na- ni, ddi.
tura viuax , geniculata Sc ipfa. l olia Indicis tan- neatte.
tiim. breuia. Omnibusvero i nodo drfa , com¬
plexu tenues per ambitum inducunt cunicas : at¬
que a medio internodio cunl piurimiim definunt
vcftire, procumbuntquc. Latera Hirundini C4-
lamoquc in rotunditacembina , fuper nodos al¬
terno lemper inguine , vt alterum ad dextra fiat,
alterum iuperiore geniculo ad larua per vices. In¬
de exeunt aliquando rami , qui funt calami te¬
nues. Phira autem genera. Alia fpiflior denfior- Denfor
que geniculis, breuibus internodiis. Alia rarior R*rior.
maioribus , tenuiorque ipfa. Calamus vero a- ,
litis totus concauus ( Falfuin elTc id apertillime rl/”n
oftcnditdift. Thcophr. de Orchomenio calamo. f
Plinius h.TC mire perturbat. Lego. Calamus verb
alius Orchomenius totus concauus &c. Quem
vero Aulcticon &cc. ) quem Synngiam ( Syring. syih^iat:

1 Thcophr. Ita porro vocant, non qubd vtilislit
fiftulis , quemadmodum Plinius expofuir , fed
quod fiftulofus Sc inanis fit:) vocant , vtiliifimus
fiftulis , quoniam nihil eft ei cartilaginis atque,
camis. Orchomenius eft continuo foramine per- Orchomd
uius, quem Auleticon vocant. Hic tibiis (Tibias wui , Jeu
a Barbaris inuentas fuille eradunt , ideoque in
deferibendis mulicis inftrumentis , quibus per-
ftrepebat furiofa Bachantium cohcvrs , rede Ca¬
tullum dixille:

Barbardipie horribili Jlridcb.it tibia cantu.

Apud Hom.Troiani deluis rebus profperis larti,
lcie vt obledenr, pernodantes in campo tibias
inflant. Olympiad. a Phrygibus inuentas fuille
tradit , vsumque iri certamine Marfiam tibia, A-
pollinem vero cithara , Vidririus cap.10.30. ) vti-
lior, fiftulis ille. Eft alius crafliore ligno ,3c ce- .

nui foramine. Hunc totum fungofa replet me- i^„9‘°re
dulla. Alius breuior , alius procerior, exilior, au* dtffti
trafliorque. Fruticofiflirnus qui vocatur donax, r enti a.
non nifi in aquaticis natus : quoniam &hracdif- P0”*'™
ferentia eft, multum prxlataHarundine qu^ in
liccis proueniat. Suum genus fagitrariocalamo,

4^4

HISTORIA P1ANTARVM-

Artivit

tlegta.

AJ‘tre.i.

jUtx.nOT.

vt diximus , fed- Cretico longiffimis internodiis
Differenti* okfcquentique quo libeat flecti calefadfeo. Ditfc-
rennas faciunt tic folia, non multitudine , verum
robpre & colore. Valida Laconicis , & ab vna
parte denllota > quales in totum circa ftagna gi¬
gni putant, diflimiles amnicis longifquc vclti-
ri tu meis, fpawofius » nodo fcandcnte complexu.
E(t& obliqua Harundo , non in exc?llitatcm
nafcens,fed iuxta terram fruticis modo fc fpar-
_gens,fuauiflima in teneritate animalibus. Vo¬
catur a quibulHa.n clegia.Eft <k in kalia nalcens
adarca ( ealamachne ea quoque dicitur cap.io.
lib.jz.vide cap.zz.lib.zo.Adarces enim eft lubfal-
fa concretio, humidis & paluftribus locis, liceo
cxlo,lpilIcIccns , Arundinis & herbis lnhxrcl-
cens:molli Alcyonio prorfus iimilis, valde fpon-
giofa , &c. Ex hac Diofcoridis Hiftoria appa¬
ret Plinium Adarccs naturam non intellexifle,
•quoniam nec Hirundini peculiaris cft,ncc c cor¬
tice comauc nafeitur.) nomine paluftrisdc corti¬
ce ( Hirundinibus atque herbis inhxrcns.Diolc.
Inepte Plinius Adarccn,qux Sallilngo cft, inter
Harundinarum genera commemorat ,vidccap.
zz.lib.zo.de cap.io.lib. 51.) tant&m fub ipla co-
ma,vtiiiilima dentibus , quoniam vis eadem cft
qux Sinapi. De Orchomenii lacus Harundinc-
tis accuratius dici cogit admiratio antiqua.Cha-
Qb*nut*4 xaciam [ Phraginitem ipfe vocat cap.io. lib.;z.]
vocabant crailiorein, hrmioremque , plodam
plet **’ (plocimonThcophra. ) vero fubtiliorem, hanc

TmxitsS- hzfulis fluitantibus natam , illam in ripis
„e Auleta expaciantis lacus , Tertia Harundo ( In fc-
t*. quentib. multa Plinius ex Thcophrafto male

rranfcriplit. Apud Theophr. locus cft cap. z.lib.

4. ] cft tibialis calami,quem auleticon dicebant.
rZda^Q' Nono hic anno ( Nono anno nafei putabant,
TUn ' quoniam eo temporis interuallo lacus augeba¬
tur, fed magno errore, Theophr. ) nafccbatur:
Nam & Lacus incrementa hoc temporis fpatio
fcruabat,[prodigiofum id cilc Thcophraftus non
ait, fed contigille-circa tempus eiusinfaufti prx-
liijfl quando amplitudinem biennio extendil-
fet [ li poft imbres frequentes aqua biennio co-
piofa permanlitlet Theophr.] quod notatum a-
pud Cheroniam,infaufto Athenienfium prxlio ,
& apudLcbadiam fxpc notatur influente Cc-
philfo. Cum igitur anno permanfit inundatio:
proficiunt in aucupatoriam quoque amplitudi¬
nem: vocabantur Zeugitix [Zeugitin aucupato¬
riam male Plinius exponit: Zaryrm enim dice¬
bant eam, quxcraflitic & longirudine ad com¬
pingenda duarum tibiarum paria &coiiiugia,
tI tyy** idonea & apta forer, vt £ouCvxitiv> qua: ob
ftrigofam maciem tibia dignum Ionum non ede¬
ret, fed bombum tantum. Apuleius 4. Atoni nu¬
ptiales tibias vocat Zygias, quali iugalcs,ficuc Iu-
nonem Zygiam, iugam fiuc iugalcm vocant cui
•vincla iugalta cura,\t inquit Poeta, idem 1.6. Ha-
rundinem muficx nutriculam appellat , lepi¬
de qui dem , fed affectate] Contra bombyci*
maturius reciproco graciles , feminarum la¬
tiore folio atque candidiore modica lanu-
gine,aut omnino nulla , fpadonum nomine
infi°T)ibus[infignes Dal.]Hinc erant armamenta
[Tibi* fiebant, quibus canerent. Armamentum
licenter Plinius inftrumcntum vocat : quod Ga¬
zam impulit,vt apud Theophraftum parum apte
^ivjirlw verteret Armamcntariam: ] ad inclulos
cantus [ Inclufos cantus dici volunt , qui in
theatris aut templis muro circumfeptis , vel 'e-
tiam inpriuatis aedibus perlonarent , non autem
jn aperto ederemur, Yeliiri rubis 8c cornibus. Al¬

dus putat feriptum fuilfe Inclutos pro Inclytos,
unde fadlum lit Indufos.Ennius de Cochlite.

Pltn.

i*rgs

Ituglt*

Plinnot.

H tc datus efi occafus Horatius incultu faltu.
apud Feftum.]

Non filcndo Sc reliquo curx miraculo , vt venia ( ,
lit, argento lam potius cani.Cxdi folebant tem- ,
peftiue vlquead Antigenem tibicinem, diin ad¬
huc limplici mullea (1 ibia Theophraft. ) vteren- <
cur, fub A r dturo : lic pixparatx aliquot poft an- *
nos vtilcsclfc incipiebant. Tunc quoque mulca *
domandx exercitatione , canere tibi* iplifi |
docendx, comprimentibus fe ligulis (conniucn- >
ti ore linguarum .Thcophraftus ) quod erat illis i
theatrorum moribus vulius» ( ln Theophraft. :
cft quod ad vfum exercitatio nemq, canendi vti-
lius fuit. ) Poftquam varietas accelhr , & cantus
quoque luxuria exdi anrc folftitia,ccxpcx, & fieri .
vtiles in trimatu, apertioribus carum ligulis ad- 1!
flectendos fonos : qux inde funt & hodie. Sed ,
tum ex fua quinque tantum narudine congrue- >
rc pcrfuafum erat : & eam, qux radicem ante- t
ce (ferat lxux tibix conucnire:qux cacumen dex- I
trx : immenfum quantum prxlatis, quas ipfe Cc- »
phiflus abluiflct. Aucupatoria Harundo a Pan- )
tliormo iaudatilTima,pilcatoria,Abarita4ia.[Hxc II

funt viginti duo genera : quibus fi addas >Egyp- ;
tium,Gnidiiun,Anaiticum , Italicum, Belgicum,
Creticum, Indicum, fupra memorata viginti no-
uem comperics , quot fe recitaile ait cap.ii. lib. j
24.) ex Africa. Harundinis Italix vfus ad vincas I
(ad earum pedamenta & iuga. Vide varr. cap.8. ?
lib.i.) maxime. Cato feri eam iubet in humidis
agris, bipalio fubado prius folo, oculis difpolitis
interuallo ternooim pedum.Simul & corrudam,
vnde afparagi fiant : concordare enim amicitia. ;
Harundinis igitur genera viginti nouera [39. j
CH.]demonftrauimus (pergit Plinius lib.z4.cap. j
cap. 11.) non aliter euidentiore illa natura, quam
continuis noftris voluminibus tradamus liqui-
dem Harundinis radix contrita & impolita. Fi¬
licis ftirpem corpore extrahit: item Harundincm
Filicis radix. Et quoniam plura genera fecimus, ,
illa qux in India Syriaquc nafeitur odorum vn-
guentorumque caufa , vrinam mouctcumGra- !
mine aut Apij femine deco&a. Ciet mcnftrua 1
admota.Mcdctur conuullis duobus obolis pota, ,
iocinori,rcnibus,hydropi,tufli, etiam fuflitu,ma- -I
gifque cum refina. Furfuribus hulcerumquc ma- ■;
nantibus cum myrrha decocta. Excipitur &:fuc-
cus eiusjfitquc claterio Iimilis. Efticacillima au- -i
tem in omni Harundine , qux proxima radici. J
Efficacia & genicula. Harundo Cypria,qu* do¬
nax vocatur , corticis cinere alopecias emendat: :
item putrefccntia vlcera. Foliis eius ad extra- •
hendos aculeos vruncur. Eilicacius Sc contra 1
ignes facros colle&ioncfque omnes. Vulgaais 1
Arundo extractoriam vim habet & recens tufa» >
non in radice tantum. Multum enim &c ipfaia ;
Arundinem valere tradunt. Medetur 2c luxatis, •
& fpinx doloribus radix in aceto illita. Eadein 1
recens trita in vino pota , Venerem concitat. A-* •
rundintun lanugo illita auribus, obtundit audi¬
tum. L b.iz.cap.io.de Harundinibus hxc fubdit.
Inter aquatilia dici debet &: Calamochnus(Peri-
calami cis Galeno, & limneftris ealamachne. Vi¬
de cap.36.lib.16.cap.z1.lib.zo.) Latine adarca ap-
pcllata.Nalcitur circa Harundincs tenues c Ipu- •
ma aqux dulcis ac marinx vbi fe mifcenc. Vim 1
habet caufticam:idco acopis addicur contra per-
fridionum vitia» Tollit Sc mulierum lcncigines
in facie. Et calami fimul dici debent. Phra-

gmitia

LIBER XVIII

mitis (adfepes faciendas vtilis ob craflitieni 8c
firmitatem. Eum die volunt, quem ex Theophr.
loco proxime citato appellauit ^pdyjea. ) radix
i dol°' recens tufa luxatis medetur , & fpina: doloribus
j ex aceto illita. Cyprij vero , qui 6c donax voca-
i cur, cortex alopecijs medetur vlfus, & vlceribus
f vereratis,folia extrahendis qua; infixa fint corpo¬

ri, & igni facro: panicula; flos , fi aures intraue-
1 , rit, exlurdat.

Cxtcrum conucnit hoc in loco obiter monere
|[ quod nomine Calami iam fiepiiis nominati , dif¬
ferens habeatur autoruin fignificatio , atteftanti-
bus id verficulis fiibfequcntibus.

Virgil.Egl.3.

Aut hic ad veteres Vhagos cum Daphnidis arcum
Iregtfii & calamos.

Ariftob.

V olgonfit ut ti gli altndquella lauda
'• Ond'era v flato il calamo homicida.

Mart.

Dat chartis habiles calamos Mcmphitica tellus.
Texantur reliqua tetta palude tibi.

I _ Idem :

f”~ lialbula decipitur calamis ,& retibus ales *

* Hoc enim in loco Ccchinus intelligit per cala¬
mum primo loco Cannam fiuc Harundincm feri-
ptoriam : fecundo loco pifcatoriam : Accipitur
«Scprofiftula :

Virgii.

Tu calamos inflare leues:

ina Propria tamen r>T k&xauk fignificationc Arun-
111 dofiuc Harundo , planta communiter ad amnes
nafccns intclligitur. Grarcis autem yJ.Kd.yjx
70 KdKas dyatrjcu, vt vult E tymologus , dicitur. A-
tab. Cajaby & Hafab : radix Ofol alchafab. Germ.
Kol)r/ bccFriebt . Belg. Kict : Gall. Rofcau : Ital.
Canna a far fieppe: Hiip. c annas. Angi. ?\ccbe:
Boh. £rc|L

ARVNDO VVLGARIS PALVSTRIS.
Cap. CXLIV.

■tio T 7"Vlgaris Arundo oblique geniculatam agit
V radicem, nouosfubinde furculos , oculoiq;
continuo audu protrudens, ex quibus culmi ful¬
gunt hominis
altitudinem x-
quantes, aut al¬
tero tanto ma ¬
iores , minimo
digito tenuio¬
res , geniculati,
inanes: cx quo¬
rum nodis fin-
gulis fere, cul¬
mum inuolucn-
tia folia exeut,
rigida, 5c afpcra
nonnihil , vn-
tias duas lata
circiter , cubito
longiora,vcno-
fa, fcapuslum-
mus in coma¬
tam • mollem
purpurafeetem
iubam , tandem
villofiorp mol-
lioremque coloris cinericei redditam , nutabun¬
dam effunditur, qus ventis ludibrium debens fi-
T01£. JJ.

485

ne feminis fpe abripitur glumis videlicet «(fis
contenta.

Matth.inDiofc.Arundinis Cypriae titulo olim Matth.n#}
pofu-it figuram qme minus placebat ea , quam in
com.cum mag.fig.Lat.5c Ital. nomine Arundinis
paluftris acetiain(pcrperirin tamen) pro Calani*
aromatico exhibet.

H.Lugd.p.ioo. Arundo vallatoria Dodona;i:I-
tem Arundo paluftris Matthioli. Dua: vnius ftir-
pis figurae.

Gelh.de coll.ftirp. Arundo : Eid.hort. Arundo a-
lia: Tum. Hort.Luf.5c Lob.Adu. Arundo valla-
toria : Lon. Arundo aut Calamus : Matth. <Sc Tab«

Arundo paluftris. C. Bauli, pin. Arundo nudor a 1.

6c Arundo vulgaris Cviq r^yi-nx, Diofcor.^A^e*

XZ”ccy.Ia Theophr. Lob. Obf. Arundo vallatoria.

Phragmitcs Diofc. RueU.C0rn.6c Dcd. Lzz.har un¬
do phragmitis. Amato, harundo vallaris : harundo
vallatoria, Dod.Gall.Thal.6c Gerardo : harundi -
tiis genus, Trago. Calamus imo/; arundo vulgaris ,

Cordo in Diofcor. Calamus liue harundo gracilis,

Cari. Calamus Arundo vallatoria fiue Phragmites
Lob.Ic.plant.pag.51. Canna fecunda , qua flamina
Dio fle. Anguill. epift. 4. dicitur etiam Canna fe -
piaria3yjKd.y.of /p$<iyunvf > Calamus vallaris , harun¬
do fepiaria, harundo unicalamus char acias. Theo¬
phr. <Sc cannA vallatoria.

In maritimis & locis paluftribus paflim ob- Locus,
fcruauit Gener Cheiicrus , fcd fpcciatim inter
Balcrucanas thermas §c lacum maritimum , cx
foiiis vdis <Sc irriguis excerpfir. Nafcitur in aquis
refidibus,veluti in vrbium fofiis , & circa flumi- ^
num laxiorum ripas : I uba; fub finem iEilatis cx- ^ f
eunt.

Ca;tcrum quod ad facultates attinet , Calami Vires &v-
Phragmicis, inquit Galenus, radicem cum bulbis, alent

aculeos, 6c ftipites cx alto extrahere quidam feri- Radix.
psere , ceu trahendi quadam vis ei incilet , nos
tamen eius rei periculum 11011 fecimus , verum*
quantum guftu liceat eoniiccre , abftergentem
facultatem poflidet non paucam , minimeque a-
crem. Quinetiam folia ipla abffergentis funtfa- Folia.
cultatis : cortex vero eius combuifus admodum Cortex cb.
tenuium partium , 6c digerentis facultatis cifici- bujlus.
tur, adiundum habens abfterforium quiddam, vt
cxficcet 6c excalfaciat tertio quodammodo ordi¬
ne, plus tamen deficcct quam excalfaciat. Vi- p^, ,

tanduseft cius flos, quem av^Kbjj vocant : nani tandut*
fi in aures incidat* adeo tenacitci: adliarrcns cfli-
ftitur, at auelli nonpoifit, audituraque vitiat:
quamobrem ficpiOimc exurdat. Reliquas vires
ex Diolcoridc, Plinioquclcgc ailre. Nobis ( tejh ArUT,do
Trago) ad varia noftra Arundine vti licet. Sunt
enim qui tedaiuahifcccoiilarciant, vt interim
textores pnetercam qui nonnulla pro filis glo¬
merandis inlfrumenta ex illis conficiunt. Cortex Cjortcx
vftus , vt videre df apud Tabcrn. maturat & re- ****'
purgat , ficut 6c folia , qu.e admodum furit frigi¬
da 6c ficta. Radix in aqua aut vino dccoda 5c e- Radix me.
poEamenlcsSc vrinam ciet, atque ftranguriaiii Ies& Srr-
medeBitur. Hoc vero dccodo ii caput Lucris, n*mf c,t-
furfures emendabis. yEifatc vero huiufce foliis
conclauia conlperguntur, in quibus ccgri dectw«-
bunt , qui febribus ardentibus laborant , quo aer
corrigatur, frigidiorque reddatur , atque patien- f cbr*o
tes refocillentur. Recentia porro contufa 6cim- krjfoeh&o
pofita eryfipelati commodant , tumorefque Tijlm*.
lcroti difeutiunt. Radix in fiubtiliffimum puluc-
rem trita, fiflulis & vlceribus infperfa prodeil:.

Sed 6c aceto vini in vnguentum commixta, enit
dolorem luxatorum. Si barba alicui defluxerit* Barba dt
^.Ci:*er.Harund.Ync.j. Ciner.ranar.vflar.drach. fluxa. *

/

4S« HISTORIA

vij.fem-Eruc.drach.v. fem.Vrtic®drach.iij.Pul- 1
ucrifcncur lubtili inodo&luific.q. ol.Laurin»F. \
t v vng.quo parscalua illinatur. Radices minutim I
' **'**' incifx,& vel fol®, vel cum cspis contufe , ac in- ,
ftar diflplaftri adminiftrat® , fiigittas, aculeos, *
fpinas,& clauos extrahunt. Sola etiam contula
cum meile incmplaftrum reda&a , li imponatur,
fpicula qu.euis & globulos Extrahit. Contra ve¬
nenatos ictos , ne fc. cordi venenum incommo¬
det. If. Rad. Harund. vnc. ij. Rad. Ariftoloch.
g.j. Sem.finap.Jfemis, C®par.roft.num.ij.Ster-
cor. columb. vnc. ij. Ortinia Innui cum meile in
Emplaftnrn rediguntur , &bisin dieimponun-
a jxeorrka- rtr Cinis corticum naribus inditus haemorrha-

^;4’ giamfiftit: cum aceto vero aut adipe Leonum,

aut vtroque fimul commixtus , illitu alopeciam
fanat. Radix in oleo communi incofta. fi per¬
coletur aliquoties in die & parum auribus inftil-
Ictur,dolorcm eorundem Icdabis. Contra vario-
y*riol*r& larum rcli&a vcftigia ig. Succ.cxprelfi rad. Ha-
'xeftigta. rund. fcui afin & mellis an. part.®qual.vel q.l.f.

vngt.quo maculae illinantur. Recentis Hirundi¬
nis medullam contundito , cademque linciput
ihrem & pedes illinito , tcque lc&ui committito, opti-
'viouet ^rne- rneqae contegito, quo potenter fudorem prouo-
gu/U. ccs. Succus Harundinis filfiiras labiorum & lin-
succut ff- gus fanat, fi cum meile permifeeatur: <5c farpius
illinatur. Harundimim radicibus, ex automate
* Aducrf. tufis, arcfaCtis & in farinam molitis c-
r*nis ex tiamnum hodie nonnullae gentes panem non in-
fxdtah. fuauem conficiunt. Quin etiam gramineo cft
fapore etiam noftratis Arundinis radix. V mbri
*tJx**r*’ ,noPia ta,is naturalis cx Arundinibus vftionc fa-
Ivna conficicbanr,quo loco naturalis vtebantur.

ARVNDO MAXIMA ET HORTENSIS. i
Cap. CXLV. |

STudioscin
varios vfus
colicur Hor-
tenfis dicta
Arundo, mul¬
to maxima ,
haftam lon-
giffimam ae¬
quans , cala¬
mis pollice
cradioribus,
validis, canis,
crebre geni¬
culatis, ttaucf-
centibus : co-
mola i uba «Sc
folia vallato-
riam imitan¬
tur , maiora.
Radix longe
latcque fub
rerra vagatur,
tubcrof.i, cuius teneri turiones cum grata dulce¬
dine efitari pofTunt.

In hortis colitur. Ego propter latitudinem fo¬
liorum aliquando Papyrum elle fuipicabar: nunc
. vero cum Anguill.Donacem ftatuo.

Matth.fibi perfuadet elle Arundinem vallaro-
. riam. Fiunr, inquit, ligulx tibiarum ex cominii-
Mxit. ffi hac arundine Diofcoridi vallaroria nuncupa¬
ta , qua noltri in viridariis,ac Hortis in topiariis
extruendis vtuncur ac palos vitibus aptilfimos
elticiunt. Quod aurem vallatoria fit hxc noftra

PLAKT ARVM

communis mihi aliquando dubitandi praebuit
anfam Diolcoridcs : quippe qui dicat , eam efle
gracilem , cum tamen communis noftra fiteraf-
lior. Verum cumpoftea inucncrim Theophra-
ftumerafliorem vel yallatoriam nominare, facile
lum ad credendum indudus Diofcor. hunc locii
cire deprauatum. H®c ille, qui in com.cum mag.
icon. Lat.& Ic.habet iconem nomine Arundinis
domeftic® , quam pro fuo more poluit pro ca-
iamo aromatico , oi: . po fuerat aliam iconem
pro calamo aromatico, qua em etiam poluerat
pro Arundinc,qux Arundinem paluftre.n expri¬
mere videbatur, bine apparer quanta fides ,)..bchda
Mattbhlo in plantis peregrinis ac etiam ■vulgari¬
bus, is fepius ad deferiptiones plantas pingendas cu -
rauit.

Tabern.Hift.& Icon. Arundo domeftica, Gr®-
cc Aoy&Z&c )&?.clu.o{ KVTexts > Arundo Cypria , Ha-
rundo domeftica, h ifpanica. Canna h ifpanica ,
$ifpftmfc^ricbt/^ifparnfd?robr& ^amrojjr:

Item calamus aromaticus. Tabcrn. habet ico- ^
nem Matthiolinae fimilem , & poftea Matthiolu *re
imitatus ponit iconem non differentem pro ca¬
lamo aromatico, ex quo apparer quanta etiam fides
adhibenda fit Tab. dicenti fe vidille verum calarnu
aromaticum : verum hoc non nouum apud Ta¬
bcrn. & alios qui pro fuis venditare folent, qu®
non funt , Sc mifccre ac confundere plantas fi-
mularequc fe vidiffe qu® non viderunt»

Gcrard.H arundo Cypria, €yprcffe cane. Et Cn
alibi, calamus Aromaticus. Gerardus fequitur £mf
figmentum Matth.& Tabern.& pro calamo aro¬
matico proponit plantam quam pofuerat pro
h arundine Cypria.

Cafp.Bauhin.pin.j4r««da inodora z.fitie Arundo
fariua, qu® JiraZ, Diofc.& Theoph. Arundo Mat-
thiol. Lac. Caft. Amnica Ruell. Arundo dorne-
fttcayMatt. Lugd. Tab. Arundo Cypria, Dod»
gall. Amat. Ger. Canna quarta,qu& Donax ,
Ang. Arundo magna, Gefn.hort. Italica maior,
Caw. Arundo donax Cmc cypria, Dodon. Arundo
donax fatiua, Lob.Adu.Obl.p.iS. Ic.p. 51. Cala¬
mus fiuc H arundo crajfa, C®f.

Ex vfta huius radice Arabum fpodium para- ^
tur, tamctfi vt uon nece(lario,ita non magno in¬
commodo. Ex hac Rom® fiunt & Colus mulie-
rum,& vinearum ridic® : in Gallia fepes.

ARVNDO , PAPYRVS QVIBVSDAM ,
folio latilfimo denticulato.

Cap. CXLVI.

PApyri no¬
mine, fra¬
gmentum ru¬
dis nec dum
elaborati fo-
lii,quale ad-
feruo , deferi-
ptu exhibeo :
latitudo eft:
quatuor vn-
ciarum, lon¬
gitudo quan-
ra fuerit, non
queam certo
aftirmare :
crafiitics triu
quatuome fo¬
liorum chart^
noftr®: textu¬
ra fiingofa pe-
dicu-

LIBER XVI II

diailorum Nymphes , ftftulis fimilitcr diredtis,
membraria vtrmque ftriata > mediocriter lanii,
coerciris,folii margines obircr denticulati, nihi¬
loque fecius medium percurrentem exemptilem
collam dcntictili quidam armant.

Arundinis huius peregrina & pulcherrima:
portionem dedit Pharmacopxus Patauinus ad
aquilam , cui congener videbatur Arundini m,r-

ARVNDO NASTOS SIVE FARCTA
craila & maior.

Cap. CL.

ARVNDO ANGLICA FOLIIS IN SVMMI"
care dilledis C.Bauhinu

C a r. CXLVIL

s A Rundo inodora 3. ( vc vocat Autor in pin.)

0 jl\.vcI ( Vt in prod.) Arundo z.liuc Angiica Fo¬
liis in lummitate difFedti.s : Foliis eft cubitalibus,
duarum, triumve vnciarum latis, ncruis aliquot,
per Folii longitudinem excurrentibus & clcuatis*
Foliis in fummo in duos , tres, & qnatuor apices
diuiiis : hanc D.Gargillus ex An di a milit.

ARVNDO

Capvt

SCRIPTORIA.

CXLVIII.

TLluftris D.Carolus Rym. abEcIcenbekcn,no-
I bilis Gand.iuenlis , vir dodlus, ‘ex leearione
adSolimannum magnum , Celaris Mavimiliani
nomine rcuerFus , inter alia multa peregrina
Oonftantinapbli relata , calamos aliquot mihi
( Lobel. ) commuiiicauit Arundinis 'Icriptoria,
Cimis ctiamnum hodierna dic ad Fctibendum v-
Fus cft Conftantinopoli <Sc in Graecia. Cnf-
(iores hi calami 1 non lunt anferinis aur olo¬
rinis pennis , praeduri , coloris rulri, extrinfeciis
obFcurions, lauore poliro vcluti fplendentes, in¬
tus albi, in alfulas Hfliles, vbi rumpuntur : inter¬
nodia dodrantalia aur pedalia , articulis adna-
Fcuntur alba: ligula,Lob.

Lob.plant.icon.p.52. Fifltda vel Syringa & A-
n. rtt«doycript«/r/^.Eid.pin.hift.Belg.p.7i.Htet om tc
fc^riitcn. Anguill.epift.4. Canna 3. Calamus firi -
ptorius an Syringa) Tabem, icon, c anna pfiul aris,
0d>reibcrrtcb / ©djjmbroljr. Hift. arundo fen-
ptoria, arundo (Z.Zvtcyyds aut yj^ay.cf iweoyyias, A-
rimdo riftularisjcanna feriptoria. Gerard. Arun¬
do Icriptoria Curcfie tncitictt Kccbc.

C.Bauh.pin. arundo inodora 4-iiue arundo feri-
ptoria atro-rubcns:yJ\ciMK cvtiyyi-t Diofcor. oveey%
Theophr. Syringi as fifiul aris arundo 3. Dod. call.
Harundo fiftularu Amati.

ARVNDINIS SCRIPTORI /E INDICAE GE’
nus Ipadicco colore.

Cap. CXLIX.

) TNdicae Arundinis nomine , calamos concauos
J^alTcmo, Scriptoria afiines , vc qui in eum vlum
pulchre aptari poliunt , quemadmodum periculo
ha&o me docuit experientia : internodia dodran¬
talia : craffitudo quae vallatoria noftrati : color
foris Ipadiceus liue rufFus , intcrcurfa cibus fub-
inde maculis albicantibus , politi lauoris, intus
albicant : parietes quam in Phragmite cralliores,
aillilose Franguntur.

Tom. II.

Ob.Adu.Ie.p.

Synonyitwi

!

& Hilt.
Bclg. p.7i-. Arundo
Najt,i vel farcta*
- Tvxicvs Thco-
phrafto. Tabern.
icon.&Hift. Na-
ftos 3. pfcilrojjr»
Eid. & Arundo 4.

C.Bauhin.pin.
Arundo inodora 5.
Ime arundo farttx
maxima atroru-
btns, qua Principes
pro f ipionibus v -
turitllY Kc£\et(A'jy V(i~
snr,Diofcoridi ,vj.~
Kay.0 s 'to^ikcs ,
Thcophrafto*

Yp/ Canna Indica , ali¬
quibus Papyrus,
Matrh.Ital. Can¬
na* prima Ipccics Diolc.Ang. arundo Indica &je-
ptimaiQod.GsLli. arundo Indica, cum teres lir, Pa¬
pyrus Antiquorum non recte ftatuitur , Guiland.
luncus , Papyri Aegyptia voitts. Amae. Naftos , vel
farcta, Lob.zcoii. tertia, Tabern. Naftos C l n Ji i, gcv.

ARVNDO NASTOS SEV FARCTA
xica figurata.

TO-

Capvt CLL

HAnc 'vR Defcriptro
de

mi u ^-derc no-

bis contigit a-
^ I ;jj |! fmvfr pud Cl. Dom.

Platcrum, cu¬
ius etiam Fru-
fto palmari li-*
bcrali nosdo-
... /wLoaj /w//b& nauic manu-.
V|| i 1! i MfiSf ScFquipedaiis

eft bacillus v-
tri lique (cetus*
vt ncutiquam
integrum clle
Facile fuetft a-
nimaduerterei
enodis , craffi-
rudine vicis
hirculi medio¬
cris , Ferratis
i mprefl'10 ni-
bus eleganter

donatus , qua ferra eminentiores reliqua parte,
Faturatiores,ac Ferefpadicci , laucsjlliperiicie te¬
nus lucentes. Reliqua pars pallidior eft. Tota
quoque zonulis nigris denfo ordine politis cin&a
cft . Lignofa alioqui eius eft Fubftantia ac intus
circa meditullia fecundum longitudinem porofa^
Odorem nullum in liceo & cuanido Fmfto depre¬
hendimus.

De Arundine Nafto Lobel. hac FcfibitiScinins

4 rundo na*

Antucrpia Sc alibi mercatores quodam , qui pro fl9J f9l.

SF 3

HISTORIAE PLANTA RVM>

fcipiorte vtunrur Arundine quadam pulchcrri- i
ma»crcbris gchiculis diilinda,admodum farda, |
li<mofa, dura, reda, lxui, micante, ruffa, colore I
fpadicco & obi e urio re fecundum longitudinem {
varie^araidifeurfantibus hinc inde lineis critpis, j
denticulos fer^e figurantibus, aipedu pwlcherri-
mo. Et hanc & prxccdentcui, pulchritudinis, ra-
riraris,lemtatis,commoditatiiquo ergo argento
confueucrunt circumdare. Crafliilima atquat
Arundinem qua: Donax nuncupatur. Vtramque
nobis communicauit,noftri rerumque cxoticaru
& ftirpium ftudiofiflinuis Iohannes Douue,alias
Vogcllapck ,ciuis Antucrpicnlis.

Synon; Lobel.Icon.pag.53.& Hift.Belg.p.7*.

infch Kict / UtaJhj fine farda altera Toxica,crc-
bris gcniculiscinda, qua etiam pro fcipione &
iaculis vtunruixTabern.Icon. Arundo /iret. x. Can¬
tu fiue calamus fagittalis ,

2\ofir/ pfeilroljr . Hift. pag. 705. Arundo farci 'a
fcuNaftos.i. Arundo 5. Diofc.rasB? , ttutr vd-
: Thcophr.x^xetfc#? 7o^wV Calamus farctus, II a -
fundo farcta , calamus toxicus , H arundo toxica , li¬
ne enodis, Canna farttu, fine fagittalis. Calp. B.
pin. Arundo inodora 6. fiue Arundo farda geni¬
culata huc fagittalis: £c Arundo prima, Dod.

gall. Najtos ime farda altera toxica, Lob. icon.
Arundo farcta feu Naftosi.Tabcrn. Calamus fa-
/xgurtuc- gittalisGer. InBali In(ula,gcftanr Cannas fa-
mx inJuU gittiuomas, ex quibus teretes exileique lagittu-
£a1,) 1 as ex Arundine fabrefadas [ an ex prxdida a-

rundine?[ in apice vero intoxrcatas , efflant .* in
in Hift.Ind.Orient.pan.-.c.;«;,

An Harundines verficolores,quibus,rcfcren-

r**d£rri- teChr- Columb. nauig.cap.94-»»1 contignacio-

*oUri'*ertm nib.aedium Canibaiarum pro rrabib. vtebanrur,
mira arte textis complicatuque.

An Hxrun- An hanc Arundinem intelligit M.Paulus Ve-

do dium*, nct.l.idc regn.Or.cap.53. Chinchis Tartarorum
toriA lnci- rcx (ci,m caftrapoluiilct in planitie quadam
rZTs*T*r. magna Tanduc nomine , proficilcens hoftili ani-
t urorum irio contra regem Vncham) praecepit Incantato-

OuHcbit} ribus & Aftrologis fuis, vt illi indicarent qualem
euentum praelium futurum cflfet habiturum :
Tunc Aftrologi fcindentes Arundinem per lon¬
gum in duas partes , pofucrunt diuifiones ipfas
in terram, vnamque vocauerut Chinchis & alte¬
ram Vncham,dixeruntque regi.lnterim quo nos
inuocationcs legerimus Deorum, nutu ipforum
fiet , vt hae duae partes Arundinis ad inuiccm
pugncnt.Et cuius pars fuper alteram aicendcrit,
ille Rex vidoriam in praelio obtinebit. Multi¬
tudine itaque ad fpedaculum illud concurren¬
te , coeperunt Aftrologi murmurare precatio¬
nes iuas & legere incantationcs,& mox commo¬
ta: funt partes Arundinis contra ie pugnantes,
donec tandem pars Chinchis afccndcrct iuper
partem Vncham. Quo viio, Tartari de futura
certiores fadi vidoria, confortati funt. Tertia
igitur die pnclium commiftiim cft , Sc inultis v-
r rinque cadcntibus,vidoria tandem pencsChin-
chin rcraanfit. Sicquc factum cft, vt Tartari re¬
gnum Vncham penitus fubiugarint.

'AnHarun- Ap eidem cap. 65. Arundo quindecim pallus
do tjumde- in longitudine habens, & in lpiiljcudinc tres
empufjuit. palmos; cx quafiunc columnae, tabula?, & com¬
pagines , itemque imbricamcnta. De hac Ha-
randine idem lib.z.cap.?5.haec feribere videtur.
Nafcuntur in regione Tebcth maxima: Harun-
dincs,qux habent in longitudine palliis quinde¬
cim : craffitudo vero in gyro tribus menluratur
palmis. Porro inter duos viciniores nodos di-
ftanria eft trium palmorum. Itaque quando via¬

tores nodu volunt quicfccre ] accipiunt fafccs t
magnos de illis Arundinibus, & invnam potiut
congeriem, fubicdbquc igne fuccendunt : quae
igne correptae incipiunt crepitare , ta- ‘ufquc in i
as excitatur ftridor,& fragor, vt eminus >.d ali- •
quot miliaria audiri pollir, quem terribilem fo- A>
nitum animalia cum audiunt, obftupcfcunt , fu- /J
giuntque tamdiu,donec crepitus ab auribus eo- /«j
rum euanefeat , illifquclic elufis mercatores «5c J
viatores tuti pertrafcaiic prouinciain illam. P01- •

ro equi & alia iumenta , quibus mercatores pro t
itinere vtuntur , hoc audito ftrepitu plurimum 1
inhorrelcurit,& multa in fugam conucrfa domi- •
nis iuis elapfa funt : fed prudentiores viatores
pedes eorum compedibus ligantes , vi fecum ea 1
retinent, nc territa aufugiant.

An tandem a59.de eadem hxc repetit: in flu- ■
mine quodam magno ciuitatis Singui canabeis
funibus non vtuntur in nauigiis,nih pro malo Sc
velo, fed pilorchas feu chordas faciunt de Aru- ^
dinibus magnis , quibus naues quandoque per r
flumen trahuntur. Scindunt autem Arundines
illas magnas qua: quindecim in longitudine con¬
tinent pallus, Sc fciflliras colligantes, &c contor- i
quentes , funes longiffimos faciunt, vt quidam 1
longitudinem contineant trecentorum palliium.

Et funt pilorcha: illa: fortiores funibus cana¬
beis. Caeterum , rcinis malo nauis harundi- J
nca vtuntur cicca Calecut. Harundo arcus 8c tc- *
lilocofucccdit militibus vrbis India: Tarnafari. 7
In Infula Zaylon lance» , acentis gladiique vi- 1
cemfupplet Harundo. An de praedida Arun¬
dine funt jam di da intelligcnda?

ARVNDO NASTOS SEV FARCTA, "

fine Toxica , gracilis & plicatilis.

ANconius
abAchc- I
lc ( autor cft
Lob. Belg. )
Cayro Aegy¬
pti reuerfus ,
inter alia ra¬
ra, pulchram
attulit Arun¬
dinem , graci¬
lem , plicati¬
lem , qua: ad-
ueda diceba¬
tur cx Orien¬
tali India, per
Adcm & ma¬
re rubrum, Si¬
donem [ Belg.
Zidcn] pro¬
pe Mediana >
8c tandem
Cayrum 8c

Alcxandriam Aegypti. Reda cft, lamis , fplcn-
dida, coloris lutei, lignofa,dura,farda,haud fe-
cus ac illa qux pro fcipione eft , craflitudinc ca¬
lami aromatici, aut Arundinis feriptori» : geni¬
cula duodenis, terdenis& quaterdenis pollici¬
bus inuicem diftant. Superficies lquammata fer-
pentium dorfum armularur : nec odorem,ncc fa-
porera habet vllum , non magis quam farda
qux pro fcipione vfurpatur: cuius vtriufque nec
radiccm,ncc folia vidimus.

Lob.

Cap. CL1 1.

LIBER

Lob.Icori.plant.p^.fottfw plicatUisiEid.Hifc.
Belg, p.72. Najios fcu fartta fiuc toxica, gracilis &
plicatilis , Anguill.epift.4. Canna ( fiuc Arundi¬
nis) fpecies tradita a Diofc. cx Syria allata gracilis
'&folida,&: ha:c Naftos dida. Tab. icon. Najios
flue Arundo farda 1. 3nbiflnifd> rfefnlr roj)r
^of>»'£efdltniit mitrcf. Eid.hift.itfrfffiw 2.fiue A-
rundo 4.

C.Bauh.pin.y?.'^ arundo inodora j.Cmc Arundo
farda flaua 'Liofrae ^ iujA%a( Thcophrafto. arun¬
do fccmina & fecunda, Dod.Gall. Naftos ficu farda,
iiuc toxica gracilis 8c plicatilis, Lob.icon. Najios
fecunda, Tab. ar undo far tta,G er.

ARVNDO HVMILIS , RARA, AC
inulitata.

Cap. cliii.

do /^\Vae hoc loco dcpidacft Arundo, Calamus
cft humi fparfus, Graminis modo , quod dc
Arundine epigcio prodidit Theoph. cortice ful-
uo contentus , ‘lineis fquammatim cingentibus
diftindus , cauliculos alios multos vtrinque pro¬
ducens denfa congerie ftipatos, fimili cortice, fi-
militerquc fquamofo virgatos , qui rurfum&a-
li°s gignunt, prominentium vcluci nodorum aut
oculorum modo cxertos , plures fuperiore parte
qua terram non attingit , pauciores inferiore
•qua terra: infternitur , alpedu pulcherrima, den-
fiffima illa tenuium cauliculorum furculorumque
congerie, cum extera; Arundines folia tantum
hinc inde mittant, nullos autem praeterea vel
furculosvel calamos: folium noftrae Arundini fi-
milcanodis exoritur , fed nuraerofius magifque
multiplcx,& plures complexu inuolucrorum per
ambitum tunicas inducit. Hxc Arundo pumila
in faecis magnis Cofto arabico & Zinzibere ple¬
nis aliquando reperta, veluti rara ac inulitata,hic
dodis 6c rei hcrharixftudiofisfpcdandapropo-
nitur, inquit Author Hift.Lugd.qui Anjpdinem
epigeion p.iooo.infcripfit.

Gefn.hort. dicitur Arundo humilis : Item Copia
elegiaOllingeri. Sufpicatur autem Copia vocabu¬
lum elTc corruptum , ac pro eo legendum Canna ,
ideft, Arundo. Dc hac Plinius lib.itf.cap^tf.per o-
bliquam Arundinem , non in excelfitatem na-
fcentem , fed iuxta terram fruticis modo fe fpar-
gentem, fuauiffimam in teneritate animalibus, a
quibufdam Elegiam didam , locutum fuille arbi¬
tratur. Non interim negat polle Chamfealamum
appellari.

C.Bauh.pin. Arundo inodora 8.fiue Arando re¬
pens : Cxf. Arundo 3. in maritimis.

ARVNDO INDICA VERSICOLOR,
c a r. C LI V.

de f^Anna deBengala Lufitanis :in Regno Bcnga-
'■* V-vla crefcunt Arundines verficolores,mcdulla
'orf*. plena;, crafiltudine Arundinibus Hifpanis fi mi¬
les, paulo tamen tenuiores: virides adhuc lentae
infleduntur, ad ftanni modum, aut inftarSali-
cis,foris pundis vcrficoloribus notatae funt,haud
fccus ac fi arte ita pidx forent. Vtuntur iis in
Lufitania mulieres vetula; pro fcipionibus , qui¬
bus grclfus titubantes fuftinent , quarum varia
genera apud Dod.Paludanumvidcre eft:in hift.

Tora. jj.

xvm.

Ind.Oricnt.part. i.c.i 8.

C.Bauh.pin. arundo Indicaz.fi ue verficolor. frunde

lnA.*v er fi*

_ _ color C,

. 1 Jiant;.

ARVNDO INDICA VERSICOLOR
flexilis.

Capvt CLV.

ROta vocant in Beng«la, aliud genus ciufdcm R0r * Ecr?-
Arundin is, quod gracilius & fuccindius eft, gal*.
viminis ad modum flcxilis,cx quo Calathi & alia
multa pulcherrima conficiuntur : exHift.Ind.O- frundi
rient.part.i.c.iS. d,cA^rf.

Cafp.Bauh.pin. arundo Indica 4. fiuc verficolor fltxiiu, , C?
flexilis. £a»h.

ARVNDO INDICA PVNICEA MOLLIS.
Capvt CLVI.

ARundo,vel Scirpi potius genus punice, ico- &rutMo
loris & mollis , quam parumper contor- puntee*
tam, arcui pro ncruo adaptant : nalcitur in Re- moltu,Ci
gno CongianO , dc in regno Bcngala ad Gangcn
riuuium,hift.Ind.Orient.part.i.cap.5^

C.Bauh.pi n.aruudo Indica 5. firae panicea mollis.

ARVNDO INDICA VOLVBILIS.

Cap. C L VII.

ARundo Indica in infula Sumatra ■, varie fe Arundo
circa arbores vinciens , centum, ducenta-
rum, imo trecentarum , Sc plurium Orgyarum lu^C.BktA»
longitudine, ita vt vix eius origo finifve depre¬
hendi poffit, circulis vafariis conficiendis , valde
accommoda : ad Clufij curas porter.

C.Bauh.pin.rfniwdi; Indica tf.fiue volubilis.

ARVNDO INDICA FL VITANS.

Cap. CLVIII.

TRotnbas fiuc ' Arundineta fluduantia in Bali
infula: in Hift.Or.Ind.part.j.cap.z.&' 40. Sc
part. 4. fig. 10. pinguntur. Arundines longae feii
Alga; in falo fluduantcs,par.5.Iiid.Oricnt.

ARVNDO INDICA LATIFOLIA,

Cap. CLIX.

HVie primum vnus, deinde pluresftolonesj)epcrjptj-
ex eadem radice prodeunti cubiti vnius,in-
terdum duorum aut trium altitudine, digiri craf-
fitudine,gcniculatx Arundinis modo, quos circa
genicula ambiunt folia mulca, ampla, tranfuerfis
filis ncruofa, foliorum Mulae arboris Ipecie, fed
tenuia, herbaceo virore pallefcentia, & in extre¬
mo acuminata, quq cum primum erumpunt char¬
taceorum corniculorum modo conuoluta conlpi-
ciuntur, 8c gijfiata^ herbaceum quondam fapo-
rem referunt primum , qui paulo poft nonnihil
I acrimonia; admixtum fiiabet. In fummo caule
firnt fioresjgladioli floribus forma fimiles , colo-?

I S s 4

49

HISTORIAE PLANTARVM.

rc phosmcco pulcherrime nitentes, capitulo cui-
•damhlrfilto inhaerentes, quod cum flore non¬
dum aperto cancri fcu locuftae marinae chclam
-quadantenus repraefentat , floribus dilaplis aut
marcidis, capitula ifta augentur, fiuntque trian¬
gula^' voluti Ipinofa , fru&us ricini modo, in
quibus iemen per maturitatem fufeum & atrum,
rotundum:radixnodofa,craflioribus fibris ftipa-
ta, ex cuius nodis aliis adnafeentibus radiccsa-
liae procurantur, marri limiles , inquit author
Hift.Lugduncn. duas effigies proponens. Eft
autem Arundo , fcu Canna indu a nominata, quo¬
niam ex America primum delata fuit>&cius Ito-
Iones Cannarum lcu Arundinum ritu genicula¬
ri funt , a nonnullisquia cius flos nondum aper
tus cancri chelas colore <$c forma refcrt,flos can-
cri,ab Hilpanis A: Luiitanis Cuentas, a numeran¬
do, quod cx illius frudhi,vt ex tenellis A: deci
duis malis Arantiisdphcrul.e prccatoria: fiant, ab
aliis cannae rus , ambiguq inter Cannas & Aco¬
rum natura*.

Synonyma Caip.Bauhin.pin. Arundo Indica <).fiuc latifolia:

Cantu indica , Gcfn.hort.Cluf.Hifp. [ cui & flos
cancri nonnullis] Cam. Cari. rubri t Eyft. A-
rundo Indica flor td a, A.du. Lob. Canacorus quo-
rundam. Papyrus, Caft. Gladiolus Indicus,
Cam.adMatrh. Arundo feu Canna Indica, Lugd
Arundo ludica latifolia huc florida, Tab. Har un¬
do florida, Gcr.

locus. in Lufitaniae monafteriis quibufdam frequen-
icm vidit Clufius etiam media hyeme flo¬
rentem. Hodie multis aliis in locisieritur Ik co¬
litur a rei herbaria ftudiolisin fi<ftilibus,aut li¬
gneis doliis,vt Soli meridiano facilius exponan¬
tur: quoniam calore 3c apricatu valde gauder,
alfiosaque planta borea flatu Sc frigore maxime
Jadirur. Huius folia elfc putant, quibus maflas
■* gummi elcmi obuolutas videmus in Seplaliis.

ARVNDO INDICA LATIFOLIA , FLO-
re luteo puiuftato.

C a p. CLX.

T X radice nigricante, nodofa , 5c fibris craf-

EXra

floribus donata,aliilque nodis adnalcentib.

caules plures fcfquicubitales, crafli , Arundinis
inftir nodofi,prodcunt, circa quos folia pallide
virentia, expanla,lata,in acumen delinentia, ncr-
uofa Sc tenuia : qua cum primum ante caulium
exortum nafcuntur corniculorum chartaceorum
modo conuolura exiftunt. Cauli , flores gladioli
floribus forma limiles , coloris lutei,pun<ftis a-
fperfis variegati , capitello hirfuto inhxrcnt ,
quod flore dclapfo augetur, fubafperum fit,& fe¬
men nigrum fubrotundum conti ner. Hac vt o-
mnibus luis partibus,ita & femine minor eft
quam ea qua florem minii coloris habet.

Synon. C.Bauh.prod. Arundo 5. Eid.pin. Arundo Indica
lo.fiue Arundo Indica latifolia flore lurco pun-
£tato: Canna Indica lutea rubris maculis puncta¬
ta, vel flore croceo guttato, Eyit.

Locus Hanc in horto habet C.Bauhinus,in olla co¬
lit, hyberno tempore in cellam repo-
nit , qu^ primo vere plures cau¬
les, antiquis refedtis pro¬
fert, & lulio menle
floree.

■GRAMEN LONGISSIMVM,

Cap. CLXI.

DVorum,trinrnue cubitorum altitudinem no- D'-
nunquam fuperar, foliis & caulib.tenuibus, f
triangularibus pluribus, cx radice crafliufcula
perenni, nigricante,fibroia , panicula parua, vix
vncialcs,in aliquot velutiparuas lpicas diuila:
flofculi ex apicibus luteolis : fapor nullus in-
lignis.

C.Bauhin.Phyt.Gmwf// 15.fi ue longiflimum i
fratre lo.Bauhino oftenfum. Non inuenio hu- 5^
iusin pin. Caip.Bauhinum meminille , nifi fit
cius Gramen paniculatum montanum 4. fiue
Gramen fyluaticum panicularum altiflimum,pro
Gramine 14. in prod.delcnprum,de quo alibi.

In montibus circa Gencuam cubitum exce¬
dit: Montbclgardi in fyluis duos Sc tres cubitos,

In Sunrgouia repen in dumeto cum paruis pan¬
niculis breuibus florens Aprili. Montbclgardi
vcuntur hoc Gramine ruftici ad equorum tor¬
ques, quibus aratra trahunt. Efticiuntur etiam
cx co chlamydes paftorales,quibus opiliones ad-
uerfus pluuiam vtuntur.

GRAMEN AQVATICVM CVM LON.
gilfimapannicula.

Cap. CLXI I,

C

ALA MI
'Crafliiufcu-
li bicubitales ,
fibrarum e ge¬
niculis dcmilfit
radicantur, /tf»
his amicti la¬
ti ufculis , do¬
drantalibus, Hc

logiorib., vari¬
is

na longa cala¬
mum complc-
xis,a medio ve¬
ro, fummo te¬
nus gracilefcut
culmi , panni-
cuiam cubita¬
lem , & mino¬
res numerolas
proferentes ,
quarum lingu¬
lares vnciam
aut lefcunciain
graciles, alterno glumarum litu con-

arquant
texta:.

Gramen anatum Trago, germ. $£ntcnrfra|j. S/nc
Gramen fluviatile ,iys»vs 77cWv./cr>,flur0ra0:Ta-
bern.icon.& Hi(k.Gramen aquis innatam, Lob.I$.
pag.u.&hift.Belg.p.i4. Gramen ij.fiuc panteu-
latum aquaticum alterum Calpar. Bauhin. Phvt.

Eid.pimG ramenfpicatum aquaticum i.fiuc
fluitans multiplici fpica : Gramen
fluviatile Gcrardi.

GRAMEN

liber xvi i;i

4y

fton diuerfum a
aut falcem val¬
de fimile eiuA
dem Tabern.

Gramen aquati-'
cum genicula¬
tum, de quo an¬
te : dclcriptio
mihi conucnirc
videtur , nec fi¬
gura muitdm
difcrcpare.

Cafp. Bauh.
yihyt. gramen 96.
liue panicum fil-
iteft. (picti nigrat
Eid.pi n. gramen
panueum^. fiue
fpicis nigris i
gramen pani¬
ceum parutim

Gcrardi.

GRAMEN FLOillDV M.

Cap. CLXVI.

Oliis adfummum vfque vcftitus eft culmus, Dcfcciptid
eum aliquoufque inuoluentibns , a quo vbi
reccflcrint, duuna vnciarum longicudine iunt , in
gracile acumen delinentia, lxuia & glabra tuni¬
cula pulchra fummam ornat ftipuiam, fefcuncia-
lis, mufcariis amoenis contexta, flolcuiorum ra¬
diatis complulculis folioiis conflantium i emi¬
nentibus e medio apiculis.

«RAMEN MARIT1MVM FLV1TANS
cornutum , C. Bauhini.

Cap. CLX1II.

GRa mini huic iy.in prod. vel vt in pin. vocat,
Gramini fpicato aquatico 3. fiue maritimo flui¬
tanti cornuto,cx radice exili capillata , culmus
tcnuilfimus , geniculatus , cubito longior produ¬
citur: ex quolibet geniculo, fuha iuncca,commu-
fiitcrbina, culmum bafiiata , inftar vefica: , am¬
bientia , in latus fparguntur , indeque cauliculus
vnusaut alter educitur , & tandem in capitulum
membraneum finit , quod in foliola bina, terna,
rarius quaterna, angultiflima, in latus reflexa, &
Cornuta definit. Tota planta ftagnis Monfpc-
licnfibus mari finitimis i nnatat, Gramen hoc fpi-
catum aquaticum 3. in pin.17.1n prod.

GRAMEN AQVATICVM GEN1CVLATVM
Tabirn. digitatum, atro-purpureum.

Ca p. CLXI V.

RAdice eft

fibrofa , ex
qua plufculi na-
Icuntur teretes,
geniculati , fef-
quipcdales cir¬
citer calami , fo¬
liis ad articulos
gramineis bre-
uibus, latis, acu¬
minatis, amidi:
in calamorum
faftigiis [pica na-
fcuntur longa:,
tenues, digitalis
llchsemi fpicis
fimiles , breuio-
ires , atropurpu-
reae Tabern.

Tabern.icton.
& Hili, itemque
Gcrard. Gramen
iquitictm, gemculittum, «Affer fitoben flrag/Hy-
dragroflis.

C. Bauh.phyt.pag.S. Gramen 15. gramen aqua¬
ticum geniculatum. Eid.pin. gramen dattyloides 7.
fiue Gramen dadylon aquaticum.

Paffim inlacullribus &paluftribus nafeitur.

GRAMINIS DENTIS CANINI SPICA DI-
uulfa tenuior nigra fpecics.

Cap. CLXV.

GRamine Dentis canis primo & fecundo, folia
8>c geniculatos calamos habet fubtiliores
ac tenuiores : panicas Ifchaemo non diflimiles,
colore nigras : femen externa facic. nigrum qui¬
dem, fcd cortice detrado intus album.

Lobel.Hillor.Belg.pag.15. be berbe foorte vari
panici tjrag. Tabern.icon. & Hift.£ ramen puni-
tetim. Item Ic. piant, pag.14. Panici effigie gramen
tertium. Gxamen paniceum 3. Tabern. idem efle
eum Lobeliano fatis indicat icon , lufpicor ab eo

GRAMEN EQV1NVM MOLLE, SEMINE
fere Hordei, magnum.

C Ramen equinum fiue Hippagroflis Gefne- j n^,
ri, Koflgrafj circa Tigurum vulgo. Gra¬
men albicanSjlanuginoium , mblic , duos
cubitos cum dimidio attingens : femine lato, fatis
magno, vt Hordei fere. Refert ille in pratis nafei,
fed parce. Habet hoc Camer. ex horto Nobilifl’.
viri D.Georgij Rcteiclij , vbi fpbnte inter catera
g ramina proucniebat,

GRAMEN ALP1NVM RABINVM DI-
dutiijfoliis carnolis, non appaten-
tibus neniis.

Cap. CLXVI I.

G Ramen alpinttm quoddam RabihtttH cogtic- Gramen
minant Lada tij , id eft,' prazeipuum, loliis alpinun
breuibus, cnmofis (non apparentibus neruis ,)
circa radicem radiatis in orbem pluribus Gcf.flo- J
remncfndum vidit. Pecori eius pabulo ladis co¬
piam plurimum augeri aiunt , referente Gefnero
de hort.

Dc hoc Lob.in Adu.hccc feribit : Gramen Ra- Gtam
binum vel Rauifium montanum, foliis Vetonicse Rai,nftm
caryophyllata:.Sagins:& ladis vbertati omfiium Wl Rau$~
lafidatiffimum : Montium accola: opiliones Sa- ”>oh*
baudi (k Heluctij Rabis vel Rabinum , quafipree-
ftantius &c praecipuum , dicunt: foliis autem eft
craffioribus , carnofioribus, breuibus , monto-
fis,vdis Anglia: & Helueti* familiare. Lobelius

HISTORIAE

non fe cxplic.it inObferu. In iconibus proponit
figuram cum hac infcriptionc. Gramen Ipica-
tum foliis Vctonica: Caryophyllatie. An autem
Rabimini intclligat nefeio: Tabem. & frater C.

9 Bauh.ab eo feparant.

-eliqua™3 Tabem. Hilt. p. <»41. Gramen Rabinum Kabi^
nengraa & pag. 4 6$. Gramen 14. Kabi£ 0raa
Gefnero. Nobis dedit Guill.Turncrus, ci aurem
miirum erat ex Heluecia, nec vnquam licuit vi¬
rens videre ad picturam, folia alioqui funt Gra¬
mini caryophylhjo valde lnnilia,niliellent maio¬
ra & longiora. Itera pag.^45. Gramen Rauifum
& Rabinum diftum quia opilionibus magiftrale
Gramen,id cft, nobilius & melius inter alia pro
cibo & impinguatione pecudum.

Cafp.Bauhm. Phy t.Gramen 54 Gramen Alpi¬
num pracipuum. Gefnero Rabinum. Eid.pin.GVu-
nen /picatum montanum S.fiue C aryopbyllatuui al-
pnum.

GRAMEN MONTANVM SPICATVM
flore herbaceo , caule enodi.

Cap. CLXVIII.

iDcfcrip.'

Syn®nyma

Io»US.

GRamen
monta¬
num fpicarum
Clufio, multis
capitibus cx
radice digita¬
lis craflitudi-
nis, bifida in¬
terdum & tri¬
fida , multilq-,
tenuibus fi¬
bris fuprema
parte hi 1 luta,
prodeunti¬
bus conftans,
quorum lin¬
gula proferiit
fena aut plura
oblonga craf-
fa & nonnihil
carinata folia,
Caryophyllxi
illius, quod vulgo Gramen marinum maius co¬
gnominant foliis valde fimilia, infima fcdcfde
inuice amplc<ftcncia,guftu amariufculo& acri-
ufculo , cx horum medio dodrantalis nonnun-
quam & pedalis exit cauliculus, firmus, lituis,
nudus & enodis , qui lumino faftigio , multos
flofculos,fpicq inftar,congcftos,hcrbaccoque co¬
lore prxditos,profert.

Tabcrn.icon.Grrfi/iftf fyluaticum 2.ft?albrrfrafl/
proucnit in pratis montis Hercinfic fylux fupra
^0cmnerfber0.

Cafp.Bauhin.Phyt. Gramen 69. fiuc [picatum
fertum & montanum : Eid. pin. Gramen aucna-
ceum i.fiuc Gramen montanum aucnaccum (pi¬
catum : Gramen marinum [picatum alterum , Gc-
rardt.

Inucniri inquit Clufius in montanis qui-
bufdam pratis,duobus fupra Badcnfes thermas,
miliaribus. Similem autem in Flandrix mariti¬
mis frequenter legere mcminidc, quod vulgus,
na memoria labitur,Sudcn appellaret.

PLANTARVMi

GRAMEN HIRSVTVM ANGVSTIFO-
lium maius, C.Bauhini.

C a p. CLXIX.

EX radice exigua fibrofa , rufefeente , culmus ,
vnicus, cubito altior, vt plurimum heuis,ex-
urgit, in cuius lummitatc panicula alba,mollis,
leuitcrfparfa,ex multis laminulis compofita , in
quarum qualibet [emina minuta , fubnigra 8c fub-
rotunda -.foliis cft paucis , anguftis , palmaribus
& villolis , aliquot culmum cingentib. : ipfi verb
panicul^,vtrinq; folium tenuillimum fubiicitur,
quorum alterum panniculam fuperat , alterum
non adaquar. Proucnit in paludofis pratis Mi-
chelfeldenfibus.

Gramen hoc 47. in prod.fiuc Gramen nemoro-
fumhtrfutum 5. fiuc anguJlifoliuPi maius, gm-
men 7 <>.( inquit in Phyr.)mujtum habet fimilitu- :
dinis cum icone Graminis nemorofi Dalecham-
pii : plus vero cum ciufdem Gramine Leucan-
themo,& tamen diucrfum vtrumquo habeo.

GRAMINI L V Z V L/E AFFINE

flore albo.

Cap. CLXX.

PE ren ni s
vitx Gra- DI
men, foliis eii
ad Graminis
Luzulx fiuc
nemorofi fo¬
lia accedenti¬
bus, confimi-
litcr pilofis: at
culmi maio¬
res, cubitales:
florum mani-
feftum dilcri-
men , iiliqui-
dem in fum-
mo faftigio al¬
bi funt , feftu-
cacei , cum in
altero non i 11
feftucas,fcd 11*
capitula deli¬
nant, feu par-
uos calyces femina claudentes, cofque nigrican-
tcSjCum huius feftucq albcfcanr. Luzulx modo
quofdam habet pilos,qui etiam facile decidunt,
a noftro pidtorc in ficca planta non obferuati.

H.Lugd.42f7.GrrfW/f« Leucanrhemon Dalecbam-
pij. Figura non placet, quia defunt pili. Calp. Syn
Bauh. pnyt. Gramen 70. Gramen birfutum pani¬
culis aibis Ae/ihimon Plinii Guillandino. Eid.pin.
Gramen nemoro/um birfutum C. iiue angujhfulium
minus paniculis aliis.

Gramen hoc proucnit Gcncu^ in nemoribus,
vt in colle la Bajtie florens Maio & lunio.

GRAMEN RORE LVClDVM NfcMO-
rcnfc, fiuc Luzula:.

Cap CLXXI.

GRamen lucidum, radice nititur magna, fi- ^ ^
brola,geniculata,ruffa,fapore cum lcui dul- UC
cedinc

L I BER

cediric adilringcntij culmo cum floree dodranta¬
li, folio vno aur altera ampledente donaro : fpi-
cx , ternae , quaterna; , aut quina; breues, ex qui¬
bus vna fclfilis , reliquae pediculis fcmuncialibus
& vncialibus appenfie : flores Anguli foliolis fex
radiatis fpadiccis , t otidemque ftaminulis luteis,
vmbilicoque virente , ftamen nigrum proferen-
te^oiiftantes , quibus capatujafuccedunt trique¬
tra, femina terna minuta continentia, Folia qua¬
drantalia aut palmaria deidiafcula,acuta, furre-
da,cxtr6rfum fttiataglabra , at in lateribus lon-
ga,cana,tcncraquc lanugine in folium etiam to¬
tum vtrinqac incurrente oblita : ifta lanugo vel
pili qui facile decidunt tadi , colligunt rorem
qui {plendet nodu irradiantibus ftcllis vel Luna,
itavt fit admirationi videmibus:herbam perqui-
rentcsjdccidcnterore inuenire non polfunt.

Gramen hirfutum neinorofum Lob.icOn.pag.
j6.8c Hift.Bclg. itemque Ger. Gramen Jyluaticum
4.I1UC piL/iui; faber, ic & hillor.Lombretum Ph-
niit6c Herba Lunula IIerrtfm,Anguill.e6ift.

An Gefn.hort. Cypirella Cordi ? Holoftium
xjuidam dodi, fed imbecilla coniedura, augura¬
bantur, longe verius, Lobclij iudieio,comcCturi:
fi Ifghxinon Plinianumdixillenr.

C-.Bauh.phyt. gramen 77. Eid.pin .gramen nc-
morofum hirfaum i.fiue latifolium maius. Item
gramen nemxr.fum hirfutum 2. fiue latifolium mi-’
mus , magnitudine potijiimufu differ em : datur & hu¬
ius maius & minus.

Lugduni proucnit au b jis de la belle Allemande.
Bafilca* Frater obfcruauic iu pratis Munchcn-
ftein. Gcnciuc incipit florere menfie Martio^

XVIII-

GRAMEN LVZVL/E MEDIVM.

CiP. CLXXII.

RAdicc do¬
natum fi-
brofa,pro plan¬
ta portione fa¬
tis cca^a, miniis
autem profun¬
de radicatam:
calamo redo,
geniculato, lel-
qilicubitali , in
lummitatc cum
£ amine Luzu-
Ix maximo la¬
tam producen¬
te lunci pani¬
culam, in vagi¬
nis longrod-
bus , quam la¬
tioribus, femen
continentem
album jacutum:
Foliorum ma-
nifcfta diferepantia : ea fiquidem qua: ad articu¬
los exeunt , angufta : qux vero circa radicem j
quae terra emergit , conlpiciuntut , fcmunciam
lata funt,fed acuminata ainbo,pcdcmque longa.
Collegimus florens Maij principio in valle
(5rie0bad)ianA acidorum fontium, vidimufque
inter fratris C.Bauhmi plantas ficcas;

GRAMEN LVZVLiE MAXIMVM,

C a m GLXXIII.

■ • TNfrequcntius eft Luzula; gramine partio , ra-
* judice firmatum ,cralfa , obliqua , nigra, nume-

455

tofis fibris'”ca-
piIlata:folia yu~
ciam fere latitu-*
dinc arquant,
longitudine cu¬
bitali, pilis lon¬
gis, mollicellis
per margines
donata : culmus
procerus latam
fpargit lunci
paniculam „ in
capitulis paruis,
latioribus quim
longioribus fe¬
men continen¬
tem nigrum an-
gulofum.

Gricsbachiafia ad fontes acidos.

Hoc oblerua-
uimus cum flo¬
re in monte Sc
filua obfcura

Locus,'

GRAMEN LVZVL/E M1NVS,

Cap. clxxiv.

FRequcntius eft hoc Luzulx Gramine maxi- DefcriptiV'
moj foliis tenuioribus furfum eleuatis,angu-
ftis, mucrona¬
tis , pilis 6c ie-
cacea lanugine
aliquantu m
hirtis CalamuS
exilis admo¬
dum, duobus*
ditatus articu¬
lis , ex quibus
folia duo vn-
cias duas lon¬
ga emergunt i,
vnuin quidem
in calami me¬
dietate j alte-
rum verp in fu-
premitate vb*
coma in tres,
aut quatUor
(ceu capitula)
diuiditur par¬
tes , CyperO
longo inodoro fylneftri pates. Radice ex Ubus
fibris tk capillamentis barbata prouenit-

Prxdidum Gramen plurimum accedere vide¬
tur ad Gramen exile hirfutum Cyperoides Lob.

An idem tamen aflercrc non audemus. -

Collegimus menfis Maij principio florens in Xemb
valle fontium acidorum dida Griesbuch. p

GRAMEN EXILE HIRSVTVM , CYPE-
roides Lob.

Cap. CLXXV.

Minus eft Gramine aquatico echinato cype- ^cf'cr,pb^
roide, alioqui culmis <3c foliis , hirfutis ta¬
men, ac fapore fimile eft:at flojres breuiores funt,
confertiores , compadiort“fique , luncorum mo¬
do , coloris ferrugineis : radices irem ism*
dido non abfimile?.

HJ STORIAE PLANTARVM;

Cum hoc
Gramine in
mulcis conue-
liit Gramen
noftrumLuzu-
1<^ minus, quod
an idcmfit,af-
firmare adhuc
nobis non li¬
cet.

Lobcl. de-
feriptionis au-
tori in Hift.
Bclg.pag.if». &
Piant, icon. p.
15. Gramen exi¬
le hir fu tum Cy-
peroides. Ta-
bern. hift. &
icon. Gramen
cyperinum pilc-
fttm. C.Bauh.
Phyt.Gr4ffif.71.Aue hirfutum cyperi panicula: Eid.
pin. Gramen nemorofum hirfutum 3. flue capitulis
Plyllii. Cypercila Cordi &; Pfcudocyperi Ipccics
pumila,Gefn.hort. Gramen exile hirfutum cype-
roides, Lob.icon. Gramen cyperinum pilofumflob.
Gramen nemorum Dalechampij Lugd. Gramen exile
birfutuWyGci. Variat foliis latioribus & angu-
ftioribus.

Inuenit Lobcl. locis fabuloAs, eofdemquc ha¬
bet natales, cum Gramine aquatico echinato cy-
peroide. Tabarn.prouenirc ait locis humidis, a-
renoiisjherboAsin (Dfhftafot fecundum vias&
potiftimum prope pagum jErlcnfcad;.

GRAMEN NIGRO-LVTEVM VERNVM
Cat. CLXXVI.

GRamen
voco ni-
groluteum a
lpicis quas
habet primum
nigras totas :
pblt exparifo
flore, maiore
ex parte lute¬
as, binas, tcr-
nafuc , vncia-
lcs,&: quadra-
tales, vni cul¬
mo angulari
ftriato , tenui,
foliis aliquot
circa infimiml
tanquain va¬
gina obuolu-
19, in folo la:-
tiore dodran¬
tali , aliis pal¬
mari & minori : folia culmo longiora, Cyperi
foliis fimilia , anguftiora : radice nititur ligno-
lii, fatis craila , reptante , circa quam qua rerra
emergit, denfumquafi capillitium confpicitur
ex foliis veteribus inarcefccntibus , &in Abras
tenuiflimas faccilcntitjus : Hoc fanc Gramen vi¬
detur mihi non parum variare ratione loci vbi
pronenit,qua!c dcicripAmus liccillimis proucnit

in pratis, non nimium humidis maius crcfcit.Sc
idem forte cum Gramine cyperoide.

Eftigics Lob.lc.Plant.pag.ro. lub titulo Gra- Sj
minis [picari folijs Vetoniu , Caryopbyllat£yGx\\\b\-
ta, non male conucnit cum Gramine noftro ni¬
gro luteo, quod infigniter variat, verum fi ponit
eam figuram pro Gramine Rabiito, quod in Adu.
dicit elle foliis Vctonicx caryophyllarae , diuer-
fum erit a noftro Gramine: quibus notum erite-
rit Gramen Rabinum iudicent. Tabcrn.& Fra¬
ter Cafp.Bauhin.feparanta Rabino.

Tabcrn. Icon. Sc Hift. Gramen caryopbylUum ,
Xlfiglin graft. Eid. Hi ft.Gramen z;. Figuraapud
Tabcrn. eadem cum Lobcliana : A (quod perhi¬
bet Tabcrn.) verum eft, fuum Gramen cilc cul¬
mo rotundojheuijfine foliis > non erit noftrum.
Sed potuit delcriptio parari ex icone Lobclii, in
qua nec anguli, nec folia in culmo apparent.

Calp.Bauhin.Phyt.Gr4/WM» 5’. Eid.pin. Gra¬
men crijlatum & [picarum pratenfe 6. Aue Gramen
caryophyllataj foliis, Ipica diuulsa. Gramen [pi¬
carum foliis Vetuniat, Lob.icon Graminis lolia¬
cei oclaui 4. [pecics Thal. Gramen nigrum, Lugd.
Gramen caryopbylUum Tab.

Rcpcritur maius in pratis humidis , minus in
Accis.

Gencux floret Martio : Montbelgardi etiam
Aprili.

GRAMEN FOLIIS CARYOPHYLLAiI
floris,anguftifolium, C.Bauhini.

HOc a priori differt [ putat Gramine Ga-

riophyllaro cius latifolio quod 52. Gramen
eft] foliorum anguftia , dein & cauliculis, qui in
hoc Sc tenuiores & longiores qu4m in priori
fonr.

C.Bauh. Phyt.Gr.zwjf« 53. & Gramen foliis Ca- ^
ryophyllacae ( malim Caryophyll.ei floris dicere) J
anguftifolium.

In monrolis Muretx locis Maio florens obfer- Lo
uauic frater Calparus.

GRAMEN CYPEROIDES CVM
panniculis nigris.

Cap. CLXXVIA

C^Enicula- De.

Itim ince¬
dunt, & pror¬
ium radices
Gtaffiufcuhe
Cyperi longi
radicibus li-
milcs, a qui¬
bus pendent
libra: crafliul-
culae : folia fel-
quicubiralia
& cubitalia ,
carinata. Cy¬
peri paria ,
caulis trique¬
trus , duobus
cubitis non
rarb altior, e-
nodis , cacte-
roqui nudus,
pcc

%i|r

LIBER XVI II-

4P?

j i»ov fa&igia foliis aliquot ipfius cacumen haud
paulum fcparanribus donatur : a quorum finu pa¬
nicula* vel Ipica: quadam emicartt,duum triumve
yncianun, ex obfcura purpura nigricans , ttique-
rris loculis congcflis femen eiufticm figura, du¬
rum, nigrum co.nprchendensdupremx vero fpi-
r<e,vcluti fumraam perfectionem , nondum alfe-
cuta*,e£quammis fpadiceis ftriatis atque glumis
inanibus mollibus contexuntur. In hac planta
milii videtur noii parum ludere pro ratione loci,
ncc certus fum an c ramen noftruin nigrolutcu in
hanc dcgenctet loco humidiore:Hoc enim vt il¬
lud rclk]uias veterum foliorum mulras haber,
funt ambo perennes planca:.

C.Baith.phyt. gramen 55. fiue fpicatum folio
triangulo: gr amen vulgo csgni tum Tragi : gramen
triangulum , H. Lugd. p.1004. Item, gramen 54.
huc (picatum latifolium caule, triangulo, gea-
jnen r.pcroides Lob.Obf.p.ir. Ic.p h. Nullum in¬
tercedit inter hqc Gramina diferimen , ideoque
non (cparanda,vel ipfo C.Bauhiuo fubfcribentc.
.Gramen cyperoides 1. ( inquit iripin. ) fiue Gra¬
men cyperoides latifolium Ipica rufa , feti cauUt
rriangulo, elt Graminis 4. genus Tragi , Gramen
qyperoides Lob.Cam. Tabcrn. Gcr. Sc H.Lugd.
p. 433. cui &c Gramen triangulum, p. 100^. & Ca¬
rex Tragi, p. 1007.

Cceterum, figura , cui apud H. Lugd. rirulus
feft Gramen triangulum fuit Dalechampij, ita de¬
nominantis plantam. Porro, vbiTabcrn.obfcrua-
liit Cyperoidis Graminis caulem rotundum, ne-
icio : nifi forte in figura I.obehi ita pingatur,
quod in multis plantis cuenic : nec ita facile in
omnibus iconibus plantarum anguli exprimi
poliunt, nefeio qua in rc g ramen Tabcrn. Typhi-
nutn abiioc diiterat.

Tiguri vidi v ..s fiorens Maio, Gefnerus voca¬
bat Cypera.-'1, adulterinum : maximum obferua-
uiimisMaio Horcnsidxca fluuium radicibus craf-
lis reptantibus, tale quid pinxit Hiitor.Lugd.ha,-
buimus Lugduni a Dalcchampio. Montbclgardi
abundat.

GRAMEN CYPEROIDES LAiiFOLIVM
Ipica Ipadicco-viridi maius C.Bauh.

Cap. CLXXVIII.

0 Ramen hoc 40. C. Bauli, in prod. Gramen
■ Cyperoides 2. in pin. radice elt ob¬

longa, multiplici, rufa,mire capillata , cau-
libustriangulis , cubito minoribus: Johis Arundi¬
naceis, pedalibus, & quam in vulgari angulliori-
bus : fpicis ternis, quatcrnis,rarius quinis, alter-
natiin fuccedentibusjanguitis, trium, quatuorve
vnciarum longis, coloris fpadicco- viridis , qua¬
rum prima: femper tolium oblongum anguftifli-
, mum fubiicitur.

Hoc in humidis ad Sellam nouam Monfpef-
fiili primum vidimus : dcin ex Lufatia a D. Fran-
c o graminis Spravvaidenjii nomine accepimus.

j roidesanguftifolium , differens ^ Cyperoide Lo-
f belij potiilimum foliorum forma, qua: in hoc du-
j pio angultiora, acutiora & longiora.

Czcct-iun,radice cllbreuiore,lig iofiore,parum Dsfcrip^
hbrofa, tk rufa: caule triangulo,pedali , fjlus au-
gultis , duris ,fcmipahnaribus , in acucicm deli¬
nentibus : fpicis aliquot anguftiflimis , oblongis,
fpadiceo- viridibus , akernatim difpofitis, Sc pe-
dic uhs longis capillaceis infidentibus , quod A-
prili mcnfe circa Birfam reperitur. Aliquando ta¬
men altius exurgit.

' afti

‘ ;

GRAMEN CYPEROIDES ANGVSTIFO-
ltum,fpicis longis eredis.

C. Baififi. pin. Gramen cyperoides 4. fiue an-
guftttolhun . fpicis longis eredis : Gramen
paluftrc maius, Lob.icon.quid?

GRAMEN CYPEROIDES VYLGATIYS
aquaticum.

Capvt C L X X X.

D$fciiprio

GRamera Cy¬
peroides
vulgatius aqua¬
ticum tres , qua-
tuor , nonnun -
quam plmcs

f»rofert radices,
ongas , nigras,
vnciam crallas.
Cypero longo li-
milcs : Folia etia
fi milia, qua: non
folu m e radice,
verum e culmi
quoque nodis
excrelcunt. C a*
larnumv crotria-
gularem , cubi-
Florcs
itos*

quos fubfcquun-
tilt fpica: quan¬
doque fimul qui iique ferrugine clara*, Tabcrn. Syr.oa;

Gcrard,& Lob Icon.p.20. gramen cyperoides a~
quantum , vulgatius. Tabcrn. icon. d: H.. gramen
qpcrinnm maius,(Brois tfyfnvff gia|5 : Eid. Hift.
gramen cyperinum tf.C.Bauli.pm.^r/rwfw cyperoides
7,iiue panicula fparia maius : Variat panicula in
altera compadiore Sc breniore , 111 altera magis
expanfa & longiore.

Vbique in aquolis , palufhibusi&: flagitantibus Locu^
repcricur;

tli i

H

GRAMEN CYPEROIDES ANGVSTlpO-
lium,fpica fpadiceo viridi, minus,

eiufdem. s

E

Cap. CLXXIX.

T hoc authori in prod .gramen 41. in pm.gr4-
men cyperoides 3.in phyc. gramen 57. fiue cype-

-Ut

GRAMEN TYPH1NVM 5, TABERN. SPICA,:
multiplici nigra, accedens ad Gramen
cyperoides.

Cap. CLXXXI.

RAdice fi frnatum , obliqua, nodosa, vheiam Sc
plus crafsa, fibris exilibus ceu capillis orna¬
ta pluribus, a quibus filia prodeunt trina , lon¬
ga, culmos ampledentia geniculatos , minoribus
foliolis proditos , ad quorum exortus fupra me-

Tc

HISTORIAE

Synonyma

diam penna:
longitudinem
fpu£ fargunt
longa:, afperq,
atque nigrae.
Sapor acidus,
adltringcns.

Tabern.l
icon. & Hift.
Gramen Ty-
phinu$.licfdy?
0ra0.

C. Bauhin.
phyt. Gra¬
men 4.8. Eid.
pin.G rame ty¬
phoides 7. fiue
fpica multi¬
plici : C ala-
magrojlis pri¬
ma Tragi de-
feript. Cypc-

i us ryphinus Ger. Amans vdorum pratorum.

GRAMEN NEMOROSVM PAN1CVL1S
albis, capi llaceo folio, C.Bauh.

Cap. CLXXXII.

g. noa /^Efpitis inflar Gramen hoc ( 45-inprod. Ne-

Dcfcriptio V^/morofum glabrum i.in pin.) cxiftit,quod ex
radicibus capillaceis, folia copiofa» viridia, pilis
tenuiiliinis iimilia , pedem lon^a, emittit : inter
qua: culmi tenues geniculati, cubitales , aliquan¬
do fcfquicubitales, pene nudi in paniculam ra¬
riorem, albicantem , palmo minorem, ex glumis

paruis ari flis donatis compofitam , abeunt : in

■Cocss. Querceto non longe Michelfclda copiose pro-

uenit.

GRAMEN CYPERINVM NEMOROSVM.

Cap. CLXXXI1I.

R A dic e ni¬
titur fi-
brofa,capillari
&ipfa princi¬
pio exorta
Ijs anguftis ,
dodrantalib. :
acuminatis ,
foliorum Gra¬
minis vulgaris
inftar , iuxta
quq caules pro¬
deunt tres, aut
quatuor ro¬
tundi , angu-
fti,pcdem lon¬
gi , quorum
quifquc pro¬
ducit fpicas
dius , aut tres
ex luteo pur-
puralccntes ,

trium vnciarum longas.

^yowyma Tabcrn.icon.&Hifl. Gramen cypennum nemo -
rofum roalbt Cypree gtae. Eid.Hifl. Gramen cy-
perimtm 5. Cafp. Bauhin.pin. Gramen rwnoro-

PLANTARVM*

fum glabrum 1. fiue Gramen nemorofum fpica
fubnigra , rccurua: g ram.cy per. nemorofum Tab.cr
Ger ardi.

Hinc inde in fyluis, vli ginofis locis, herba-
ceis, &arenofis inuenitur prariertim autem tu *-
bem 0|xralbt & Itnbcn fclfcr gem*rcf£.

GRAMINIS CYPEROIDIS GENVS, PSEV-
docyperus Lobclio fpicis vel panni¬
culis pendentibus ex longis
pediculis.

Cap. CLXXXIVr

GRamen _
de quo
quo hic age¬
mus folum vi-
fum apud fra¬
trem Cafpar.
Bauh. panni-
culas fert fi-
nailes Grami¬
ni cypcroidi
aquatico fpi¬
ca nigra, ve-
riim in eo dif¬
ferunt , quod
ex longis pe¬
diculis pen¬
dent Grami¬
nis tremuli
modo , non
furredfce , fpi¬
ca; panicula:-
uc etiam non
nigra; in ficca planta latiores, in quibus longiuf-
culipili.

Lobel.Hift.Belg.p. 109.& Icon. Piant, pag. 76. g
Pfcudocyperus tvulfd?e tvilbe (Sali^acn.

Cafp.Bauliin.Phyt. Gramen 63. fiue Pfeudocype-
rtuprimus oKiyoi&fTm! : Eid. pin. Gramen cyperoi -
des 5. fiue fpica pendula breuiore : Pfeudocyperui
Gefn.hort. Lob.icon. Dod. Pfeudocyperus 0
K&prm, Thal. Gramen aquaticum , Lugd .Maius Sz
minus habetur.

Ca;tcrum 8c Pfeudocyperi, fcu Cyperi fylue-
flris , altero genere hocfcribit Thalius. Pfeudo-
cyperumoA/79y^tf^nomino,quod quidcin,quoad P‘
folia 8z radicem [qua: huic quoque nigricans £
cll,cralla, & freqUeter capillaceis hbris obfcpta]
priori fimile eft , fcd capitulis feminum diffe¬
rens, qua;, licet vt prius , in fummo caulis ex no-
dofo tuberculo emittit in lingularibus pediculis
oblongis contenta, ea tamen pauciora, rariora*
ac Haucfcentia funt , & fquammata. Eftquc hoc
rurfus duplicis diferiminis: Pfcudocyperus enim
maior, multis in locis reperitur , fo¬
liorum magnitudine ac latitudine , caulis item
proceritate ra mxvrj.:-» fimillimus. Minor verb
radice conflat parua, fpadicea,fibrata, folia con¬
tinens Milio breuiora , digitalem longitudinem
raro exccdcntia:cauliculum emittens, dodranta¬
lem, interdum paulo longiorem, tenuem, paucis
minoribus ac tenuioribus foliis ornatum, in cu-

Iius fummo ex tuberculo nodofo, pauci , tenues»
breues, pediculi emergunt,capitula
parua, pauca raraque & fquam-
jnata , fpadicei coloris
«xhibentem.

* *

JRAMEN

LIBER XVIII-

CRAMEN CYPEROIDES SPICA PENDV-
la longiore de anguftiore,C.Bauh.

C a r. C LXXXV.

4-9?

CAulc eft cubitali , aligulofo , ftriato , foliis
oblongis,anguftis, bali oblonga,M«/tw in-
y ftar tubi vcftientibus > ex quo vcluti tubo,
piu fingular, vnciasquatuor vel lex longx,angu-
fbc , prodeunt de propendent , ipfum vero folium
cuilibet /pies fubiedum oblongum cft.

Hoc Gramen 42.C.Bauh.inprod .feu>vtinpin.
vocatur , gramen cyperoides 6. iiue fpica pendula
longiore &anguftiorc, locis humidis circa ther¬
mas AppouenIcs,Patauinoruin crefcit.

CRAMEN CYPEROIDES PALYSTRE
triquetrum,fpica integra.

gioribus foliis, fpicis maioribus , &• ad riuulum
molendinarium vrbisnoftrx trans Rhenum; re-
peritur, i. a priori rarioribus de minoribus fpicis
differt, & in via Riechana ad fepes crefcit. fo¬
liis cft anguftioribus , breuioribus , fpicis inter
duas priores mediis , quod Patauij locis humidis
anno i578.collcgimus , de cum D. Guilundino o-
ftendilIemus,Ifchxmon Plinij cenfuic , quod non
probamus:idcm fed per omnia minus anno rsyp.
Monfpcftiili in humidis inuenimus , quod Gra¬
men cyperoides nominabant.Et hxc fune, qua; de
fuo Gramine (vtin prod. vocat ) 4;.vel(vt in pin.)
de Gramine cyperoide 9. fuic fpicis minoribus,
minufque compadis, author prbdidit.

GRAMEN PARVVM SYLVATICVM, PAN-

niculis forma pedum auium.

Capvt CLXXXVIII.

Cap. CLXXXVI.

TRiquetru
Cyperi

tollit caulem
cubitalem de
fclquicubita -
lem, cuius fa-
ftigium ornat
fpica , Panici
quodammodo
ii milis, rariore
textura, fefeu-
cialis de fex-
tantalis, in lo¬
culis triangu¬
laribus nigri¬
cantibus , aut •
ex viridi ruf-
fefeentibus fe¬
men continens
Milio fere x-
qualc , com-
preflius. Radi¬
ces fibrofie,pcrplcxx, ex deciduorum foliorum fi¬
bris comofix ; /Jta mediocriter lata, caulem fe¬
re longitudine aequant.

Lobcl.Hift.Belg.p.io.6c 29 mater wilbe (5 al-
gaeiKfrae. Gramen cyperoides paluftre : iic <Sc in
Ic.p.iiJ.&Gcrardo. Taber.icon.& Hift. gramen
cjpennum palujlrc,w affer cyprea cfras.

C.Bauh.phyt.gMwe» 59. huc cyperoides palu-
ftre ; Eid.pin. gramen cyperoides 8. iiue paluftre
maius fpica compada : gramen tunccum trique-
riwwjThal.

Locis aquofis obfcruaui Geneux.

GRAMEN CYPEROIDES SPICIS MINO-
ribus, minus compadis,C.Bauh.

Cap. CLXXXVII.

<*

EX radice fibrofa , lignofa tamen , folia pro¬
deunt angufta, graminea, palmum longa, in¬
ter quae cauln fefquicubi talis , triquetrus , fuba-
fper, Se magna ex parte nudus exurgit : in cuius
lummo fpica parua, diuulfa , de quafi aci/leata
coniiftit,quxye/m;/4 oblonga,Iubnigra,in aculea¬
tum cufpidem definientia continet. Huius tres
differentias norauimus : 1. cft latioribus Se lon-,
Tom. jrj.

NV merofas , fed 3e prolixas habet fibras , te¬
nues : folia multa, nonnihil alpera, culmum
fere xquantia, qui dodrnntalis,enod:s,panicuLs
in lummo gerit ruffas , parci m culmo apprcilas,
partim digitati 111 ab co recedentes.

Gcneux obfcruaui in fy luis. Idem teperi prope
Machm in Burgundiorum montibus, ftodcns
Maij principio.

Dcfcriptio

Locus»

GRAMEN CYPEROIDES EX MONTE
Ballon,lpica diuulfa.

cap. CLXXYIX.

Ion inter Gerarmegni <Sc Lotharingiam cum
fuis Ipicis menlc Augufto.

GRAMEN PALVSTRE ECHINATVM.
Capvt CLXXX.

GRamini paluftri cyperoidi affiae,cui tamen Dcfaipti»
magnitudine cedit :futnmo cauli fpica; 4ct-
T t i

4ys HISTORIAE P

nafcuntur pauculi,femunciam longa: , viridan¬
tes, triangularibusloculis minoribus, femen tri¬
quetrum quoque continentibus,muricati, qui¬
bus luperemincr fummum occupans faftigium ,
imperfecta fpica ruftefcens,longior fere duplo,vix
fextam craflitudinis partem iquans, mollis, me¬
ris fquammulis contexta. Radices prorfum agit,
nigricantes.

Synonyma Hift.Lugd.pag. 1005. Gramen aculeatum. Lo-

bel.Hift. Bclg.

LA NT ARVM<

In littoribus & arenofis Narboni & Gallo- 1«
prouincii proucnit.

pag.nr.lpatcr
0ra« me tfie?
cfcnbc aren^
#r ae- Eid.Ic.
Piant, pag. 15.
Gramen palu¬
ftre echinata.

Cafp.Bauh.
Phyt. cramen
paluftre acu¬
leatum : Eid.
pin. oramen
paluftre am-
leatumv cl mi¬

nus Germani¬
cum. Variat
fpicis longio¬
ribus, rotun¬
dioribus, fipc
in eadem pia¬
ta : Itcm,cr4-
men paluftre

aculeatum Italicum vel maius.

Geneux Sc Montbclgardi in paludolis oc¬
currit.

CYPERVS IN GENERE.

Cap. CLXXXII.

CYpe:
lum

i. perus ( male Gaza apud Theoph. Gladio- 1
- 'lum conucrtit) in lacu Orchomenio prouc- c'
nit> & vt rcliqiia radice numcrofaadlurct, nam p>
illadcorfum verfus potifiimum vertitur , virefq,
intcndit,qua de caula vix hic interit, & omnino ;
genus cius vniucrlum diuturnius cft. Radix
plurimum in iqualitatc a citeris diftat , !

quod pars quidam cralla , carnosaque fit , qui¬
dam gracilis atque lignofa. Quin & germina¬
tione generationeque refert : nafeitur enim dc
ramaccoillo radix altera tenuis , iuxta latus: de¬
inde caro rurfus in eo conglobatur , ex qua fele
caulis promit , qui iqualitatcm quandam pecu- OA
liarem fortitur, in quo pofitum germen cft. In
profundum quoque radices eodem modo demit¬
tit, quamobrem omnium maxime mori contu¬
max, cuellique difficilis cft.Ei inter frutices , vc
citeris fimilibus paluftribus harundinacea ex
pianti geniculis folia prodeunt. At vero odoris F°‘
contraria ferme natura in loco cft. Nam quam-
uis odoratus & liceas fuapte natura fit , tamen
viridis aut nihil olet, aut non ique : fed cius ctia
vigor intelligi dcbct.Sapor autcm,aut odor,[hitf
propter cauli cognationem inferre placuit ] aut
luauitas , qua cueniat ratione lege Thcophr. dc
cauf.lib.tf.c.16:

Cypero, quem alii Eryfifceprrum vocant,Dio-

GRAMEN MARINVM CYPERQ1DES.
Cap. CLXXXI.

CRaftiuf-
cula ra-
dice nigra, ob¬
lique profun¬
dius acta fer-
pcnte,gcnicu-
lata, fibris ca¬
pillata firma¬
tur , cx qua
caulis lurgit
cubitalis ro¬
tundus , fir-
mus,cuius ca¬
cumini infi-
det glomera¬
tum , latius
quam longi¬
us, caput ver-
flcolor , par¬
ti m album ,
parti m cx ni¬
gro rubefees,
cuius baliappofita tria folia caput fuperantia,
porracea,albel'centia, dura, palmaria: nullo ycI
lapore vel odore excellit.

$yaen.‘ Lob.inAdu. luncus Cyperojdes maritimus , &
•ramen marinum cyperoides : Eid. piant. Icon. p.
%-j. luncus maritimus: lic &Tabern. luncus mari •
vius alius P ena. Hift. Lugd. pag.nptf.finc icone:
Eid p. j$9i. Gramen maritimum Dalechampij. C.
gauh.pm.GMWffl cyperoides 14 ftue maritimum.

men & graciliora, caulem cubitalem , aut etiam Iu
maiorem, angulolum, lunco odorato rotundo li- r4
milem : in cuius vertice folia parua exoriuntur do
& femen : radices autem fublunt , quarum & v-
fus cft, oblongi velat Oliui , inter fccohxren- Ra
tes , aut etiam, rotundi , nigri, odorati , ama¬
ri. Nafeitur in locis cultis &ca:noljs. Opti¬
ma cft radix qui grauiflima cft , & denla ac ple¬
na , igre fragilis, afpera,odorata, cum aliqua a-
crimonia. Talis autem cft Cilicia &c Syriaca,
ab infulis Cycladibus petita.

Bulborum generi quidam [ autorp Plinio lib.
11.cap.17.] admimerant & Cyperi, h. c. Gladioli C j
radicem. Dulcis ea cft, & qui dccoda panem c- "*
tiam gratiorem faciat, ponderofioremque fimul ^
fubada. Nondiftimiliscft & qui Thclion vo¬
catur guftu afpera. Citcri ciuldcm generis fo¬
lio differunt. Mago Gladiolum alterum, quem Cl.
Cyperon vocant, & ipfum paluftrcm, Iulio men-
fc toto fcc&ri iubet & radicem , terrioque dic ^
Sole liccari donec candidus fiat. Quotidie autem jj-
ante Solem occidentem in tedum referri , quo¬
niam paluftrib. defedis nodurni rores noceant.
Quidam ( liibdit Plin. cap. iS. ) criamnum vnum
genus faciunt, lunci trianguli. Cyperon vocant.
Multi vero non dillccarunt a Cypero vicinitate Cy
nominis. Nos diftinguimus vtrumque. Cypcrus
eft Gladiolus, vt diximus, radice bulbosa,lauda- GU
tiflimusin infulis Creta, dem Naxo,& poftea in
Phoenice. Cretico candor odorque vicinus Nar-
! do , Naxio acrior , Pha-nicio exiguum fpirans,
nullus Aegyptio: nam &: ibi nafeitur. Difcutit v-
duriejes corporum. Iam enim remedia dicemus, yfi
quoniam & florum odorumque generi cft ma-
| anusvfusinmcdicina.Quodad Cyperon arrincr,
Apollodorum quidem fequar, qui negabat bi¬
bendum/

LIBER XVIir

49*

bcndu n: «jiufiquim profeffas efficaciill num elle
aduc.ffuscalculolos, cos foaer. Foe niais quidem
aborrus facere no :i dubitat. Mirunquc eradit,
Barbiros fuffitu n haias herbe excipte.iccs ore
lienes coafu nere:& 110:1 egredi do nibis, nili ab
hoc fuffitu. Vegetiores enim tirmiorefque (ic et¬
iam fieri. Intertriginum &: .ilara.n vitiis, perfri-
1 (ftionibus cu n oleo illitam non dubie mederi.
Cypcros Iuncas eft, qualiter diximus,angulofus,
iuxta terram candidas, cacumine niger ,pinguif-
r- que. Folia imi porraceis exiliora, in cacumine
minuta, inter qaje eft femen. Radix Oliuje ni-
gus fi nilis, qaim, cum oblong i eft, Cyperida vo¬
cant, migii 111 medicini vfus. Laus Cypero pri-
f. ma A n noniaco , fecunda Rhodio, tertia Tnra-
cio, nouiffimi Aigyptia,quod <Sc confundit intcl-
lcdtum, quoniam Sc Cypcros ibi nalcicur.Sed Cy¬
pcros durifli na,vixque Ipirans. Caeceris odor Sc
ipfis Nardum imitans. Eti&pcrfc Indica herba,
In~ qus Cyperis vocatur , Zingiberis effigie : com¬
manducata Croci vim reddit. Idem lib.17. cap.ij.
de germinatione arborum dicit, ocylH nam om-
nium Cyperum Sc Pfeudo-cyperum inter frutices
cire, cumque protinus florere,femenque proferre.
Et hi funt loci , quibus de Cypero egiffe confiat,
& cum eo Gladiolum confudiffc.

Et hree forte occafio eft, quod vagum Sc com¬
mune multis nomen fit Gladiolus. Nonnulli (in¬
quit Hermol. ) diftiinfiionis gratia Cyperon pro
-lunco triangulari, fiue quadrato nominant. Non
defunt qui Pfcudo-Cypcrum vocent Gladiolum,
de quo Plinius inter ocyflimasplantas. Quidra-
tus autem Sc angukris ad dificrentiam rotundi
Iunci IqucmSchaenon Grarci vocant , cognomi¬
natus incelligitur. Pcnultimam Cyperi quatido-
ri- que diphthongo longam, quandoque vocali bre-
uem Graeci fcnbunt. Dicitur haec Sc neutro gene¬
re Cypctum a Paulo. Habetur Sc Cypcrus Indi¬
ca , quam Plinius Cypcrin appellat , ctiamfi qui-
^ bufdam exemplaribus Cypera legatur. Nonpof-
* " fum non mirari quamobrem Laur. Valla Cype¬
rum in Herodoto Siler conuerterit.

Cyperum Gallis officina: nominant: aft rura,
referente Ruellio Soucbcti nomine norunt , quod
Iunio menfe radicitus eruunt , digeruntque ftipi-
tes in manuales fafciculos, quos prius infolatos
aceti imbre confpcrgunt , iiccatolquc fruftatim
^ tunduntjVt odoris gratia veftes inrerpofitis com-
mendent. Sunr qui ccnfeant Cyperum hunc,que
n Gladiolum in Theophrafto Theodorus vertit k
><- Diofcoridis Cypero dididere. Verum nufquam k
priori finitione polita fuperius inuenitur defei-
fccre , imo Diofcoridis placita firmare. Siquidem
cius radix magna in^qualitate notatur, quod pars
quardam cralfa carnosaque, quadam gracilis at¬
que lignofa fit. Nonne vides radicis tenuitatem
hirculofam protinus in oliuaria tubercula verti-
cillari ? Radices in altum duci , cuclli , morique
contumaces quis non videt ? Quod fi reliqua qua:
fparfim a Theophrafto traduntur , prolequi li-
I beatjinuenies huic noftro Cypero fuffragari.Nam
paluftrem elle idem affirmat author, caule enodi,
Folio hanindinaceo , tam terrenis qiulm aquofis,
vliginofifque prodeuntem : radice partim tenui,
partimcarnola, ncruoiaque , qua: vnguentis ex¬
petatur, qus non de Xipnio,id eft,Gladiolo pof-
lunt audiri , cum merito debeat vnguentis abdi¬
cari , vt pote virus olens , vnde Ipathula: fcetida:
nomen ci dederunt officina: : namque fua odo-
jis grauitate lautiorum vnguentorum gratiam
^boleret. Vides ergo horum didla authorum in
Tom. II.

cus Cjfr
TMl ,

Cyptrus

GUdiolue\

nullus.

Gttlang*

eandem herbam referri. Plinius alter i iudici»
fubfcripfit , fed fere fufpicor eum dotes Cyperi
cam Gladiolo co lfudilfe, vagi nque iis Scco.n- Fiin.noi^
miu.Mi no n:\iclaturam impoftillfe. CunTheo-
phraft as per « diphthongu.n Kufahj; fcripferic,
cu.n ad nos venit , aliqui e , aliqui i , ex vm re-
tinueru it, Graeci quandoque diphthongo, quan-
dopie vocali breuem , penultimim feriptitant.

Cypirum tamen T heophrafti , k Cypero Diofco-
ridis nullo diffirim tue leparari docuimus. Gale¬
nus Paula, in fi npliciu n cenfu vnius tantum Gnl.^p
meminerunt, non alioquin omilfuri, li aliqua di- Paul* ***“
uerficate fecerncrcncur. Nec Plinio ( qui in Gla¬
diolo Apollodorum , in Cypero Diofcoridem , a-
liofque Graecos fequicur) Gladiolus a Cypero dif¬
fert odore. Qj.ire cii n mihi Graeci o nues alti-
palcncur, lo .nge tutius fuerit vnum genus face¬
re , neque dilcernere aut diftinguere inGladio-
lu n, qui Cyperus dicatur, Sc Cyperum. De an¬
gulis Cyperi, graais inter Autorcs difeordia. Cel¬
las quadrangulum Iu icam vocauic , Plinius
Triangularem , Diofcor. angulofu.n , qui litem
videtur dircmilFe,&: vcriufque hi fi oriam confir-
m iffc. Eft non longe dillimilis radix, q ua: voca¬
tur oHcinis recentioribufque Medicis Galanga, dicitur
odore Cyperum quidantenus imitante : vnde multis cj -
multi herbarun conie&ores Cyperum Babylo-
n'ca;n cog 10 minent : Et b&c Rite liti de Cypero ejl m m'
[enteriti*.

Fuchfius depingic Sc deferibit Cyperum lon- V

gum , ficuti Tragu s , qui dicit haec nomina xutc-
por, KV7TM&S , Sc diucrfarum plantarum ap¬

pellationes quidem elle : Sc tamen indifferenter
a plerifq ue cypero longo attribui, cui a Diofco-
ride Afpalathum quoque Sc Eryiifceptrum co¬
gnominatur , licet & hae appellationes ad alias
quoque pertineant plantas. Ha:c Tragus, qui quo
modo dicat Afpalathum vocari cyperum non- r£l*
dum video, id non dicir Diofcorides. Cordus

Sed his omiflis videamus quid dicat Cordus, pl,n,t er -
Plinius,ait, inter cyperum Sc cypiium differen¬
tiam facit, fed magno errore. Reuera enim nihil
differunt : quare fiuc cyperum liue cypirum pro-
nuncies,aut alicubi feriptum repe rias , eadem Cjperut
erit planta. Eft autem cypcrus luncus odora- ^•sudr.stiA
tus , angulofus, trianfgulanfue , a quibufdam Willus-
etiam quadratus appellatus , fed mal£ admo¬
dum, non enim quadrangularis illi eft, fed trian¬
gularis caulis. Eius autem dua: Ipecics : alter
longas habet radices, is Graecis vocatur Cyperis,
in pharmacopoliis vero cypcrus Romanus fiue
longus : alter rotundas habet Sc fibi iniiiccm co¬
haerentes radiculas , quem pharmacopola: cype¬
rum rotundum appellant : Grltci autem limpli-
citcr : Germani vtiiimquc vocant ivilbcrt (GaD
£4». h. c. lilueftrem Galangam. Parcius affertur
ad nos longus cypcrus. Hcec Cor dw. Syluius Sc
Matthiolus , ficut Sc alii , ajunt reperiri quadran-
gulmn , quod Cordo contrarium eft.

Matthiolus , qui Cyperum longum depili"
git, haec notatu digna habet. Tamctfi vrium tan-
Kum cyperi genus memoria: prodiderit Diof- c^er> ‘iut‘
coridcs, cuius radices inter fe coh^rentes oblon- frToitfc.
gas referunt Oleas , aut omnino rotunda: lunt :
vifitur tamen cyperus in pluribus Italis locis . .
qui radicibus confiat longis. Et nafeitur hoc cy- eu„j,
peri genus laudatiffimum prope Timaui fonres,
circumftantibus paluftribus locis in lafpidis fi¬
nibus , Galanga: vocata: perfimile , non tactum
facie, fed etiapi odore: commendatur etiammim

T» }

1“
\S '

Cyper.qua-

drantuU-

Amato Cy
feri tres
jptcte's.

lunet alte¬
ra jpeaes.

5co HISTORIA

odoreis,quiinHetruria prouenit, radicibus ie¬
re Filipendukrximftis, fed non ob id illi fuerit
preferendus quem Syria mittit : quandoquidem
nic longe odoratior eft , Sc iubamarus, Scc. Rc-
peritur cypcrus quandoque etiam quadrangula¬
ri caule, vndenon mirum, (i quadratum luncd
cum vocaucrit Cclius lib.;.cap.n. Optimus de¬
fertur ad nos ex Syria Sc Akxandria Aegypti in
cuius defedtu Italicum fupponunt Ofticinx.

Confultius mea lententia cftet [ Amati verba
funt ] fi in prxfentia cyperi tres fpccics potius
deferiberentur, quam dux tantum , quum reipsa
confpecta , ita elfe comperiamus : na altera fpe-
cies luncus cft , folia Porri in parte decliniori
habensjongiora tamen & exiliora , in cuius ca¬
cumine minuta funt, inter qux femen exoritur :
cui caulis cubitalis & maior ineft, qui plerum¬
que quadrangularis confpicitur,nara radices ro-
tundx , nonnunquam oblongis oliuis funt fimi-
Ies,nigrx, luauiter olentes, & guftu aliquantu-
lunc. qua- lum amaricantes : hanc vero c et/its »verus Hip-
ratftsCtl- pocratis imitator , quadratum I uncum appclla-
uit, cuius in aquolis Sc paluftribus plerumque
' nafccntis radices, medico vfui feruantur : quibus
vniucrfa Hilpania abundat, nec opus habet Sy¬
riacis, quas fua voce prxeipue Salmanticenlcs
Auellan.ida vocant: nec enim in Italia,prxlcrtim
Longobardia defunt, fed myropolx parum cu-
riofi communioribus radicibus carum loco vul¬
tur, iis autem radicibus affinis cum voce, tum fi¬
gura , alia radix, quam vniucrfa Lufitania iuxta
ac Hifpania luttca aueUanada vocant.Sccunda au¬
tem lpecics cyperi, vbique in aquofis comperi¬
tur foliis h prima non difiimilibus , caule tamen
triangulari, cuius radices oblongx , &c. Hanc
Plinius triangularem appcllauit Iuncum , cuius
radices, Hifpanix & totius Italix mulicrculx ,
aceto paratas, pro odorameto ac fuani 1 unitu re¬
condunt. Nec communiores ofticinx alias prx-
ter has radices, pro vero cypero monflrant, ha-
bentue, quum tamen illxprimx, oliuis iimilcs,a
Diofcoride vt prxcipux commendentur. Hanc
vero fecundam fpcciem nominari cupimus, cui
vcluti ocprimx Dio/coridcs caulem , nonquidc
triangularem, aut quadratum inelfc dixit, fed
angulolum potius, vt nos cautos redderet , quod
cypcrus' Sc triangularis Sc quadratus reperiatur.
Item quod melius cilct, triangulari illo, radices
oliuis iimiles habente vti : quanquam Sc altero,
pro uero dexterrime vti poflimus, prout hoc te¬
pore myropolx continuo fadbitant. cyperi lpe-
cies, quam Diofcorides fecundam facit, ex India
ad nos vfque fertur. Hucvfque Amatus.

In feplafiis radices cyperi cognom.ne longi
oftendunt , ex qua autem planta collcdtx fint,
mihi ( inquit Cronemburg. ) incognitum habe¬
tur, quandoquidem nemo hactenus eam aperue¬
rit. Indubitatum tamen cft , omnes fclapfiarios
illis radicibus vti. Sed dum hanc rem diligen¬
tius inquiro , & has radices per omnes qualfta-
tes examino, animus inclinat, vt ipfius cyperi
germanas radices cfte credam, ac prorium eas ,
quas in Italia Mattniolus& Amatus nafei mc-
morix prodiderunt.

Monachi gloriantur fe collcgifte veriftimi Cy¬
peri Diofcoridis radices in Romano folo, ac c-
tiam intus Romam. Eas quidem non excedere
Olearum figuram Sc magnitudinem, Sc elfe con-
uexas ad inuicem, folio mediante, ficut radices
herbx Filipendular. Nullam denique notam a
Diofcoride politam deelfe cis. Plantam etiam
firailjter conucnire deferiptioni Diofcoridis, cx-

Aucllana-

sia.

Locus.

lunc.tr/an-

gularuPli-

germana

radtto.

Cyperus

D/oft.

V! oma celte-

M‘y

PLANTARVM-

cepto quod rcfpettu alterius piare, fc.Cyperi V- Qf
lualis, hxc minor fit. Raro equidem Iuncum cri-
quetrum fupra binum palmum erigi. Supradicta
autem cyperi vlualis plantam mulrotics vitra
nonum palmum protendi. Huius igitur dictx
parux plantx cyperi radicibus vtcndumcilc,c6*
tra communem vulgarem vfum. Et indubie te¬
nendum, huncelle verum cyperum Diofcoridis:
nec obftare quod in Italia fit parua planta , cum

Diofcorides dicat caulem cius cubitalem cfte
aut maiorem. Verum propterea non volunt al-
ferere illum magnum feu vulgarem non ellc cy¬
perum. Quia licet ab ipfo Diofcoride & aliis au-
thoribus non prxeise feribatur , habet tamen
[ excepta radice] omnes alias notas cypero at¬
tributas. Nec magnitudo cius facit aliquid : vt
non fit cypcrus. Fatentur enim ipfum elfe cype¬
ri fpecicm: fed a veritate formx radicum iplo-
rum, alterum rotundum, alterum vero cyperum Cyt
longum, appellandum concludunt : Invium au- ror-
tem medidum rotundum magis commendant. ^

Anguillara , aliter ac alii , videtur exiftimarc
cyperum Thcophrafti a Diofc.diffcrre , cum ait:
cyperus tum ille qui deferiptus cft aThcophra-
ftojtura i\\c Diofcoridis , notiftimus cft in Italia.
Vterque cft in horto publico Patauino. ll&c An¬
guillam.

Dodonxus duarum /pecicrum meminit nem¬
pe longi Sc rotundi. Quod ad rotundum attinet,
nclcio dcquoloquatur,r.ndiccm non exatte de-
feribir.

Antidor. Florentinum meminit trium his ver-
bis:Duorum generum in Italia reperitur: Vnura re*
exiguum, cui radices Olcc Iimiles: Alterum ma¬
ius , cuius radices ina»qualcs& contortx. Hodi*
qux ex Oriente ad fertur melior cft noftratc.

Hac Collegium F Urent tnum.

Cyperum ( inquit Corn.) quem Cclfus iun¬
cum quadratum appellat, & Plinius triangulare,
Diofc. /impliciter angularem dicit, &limilem
%t//u,i d cft iunco rotundo ac odorato aCelfo di¬
do. Nec cypcrus alius a cypero cft, vclut Plin.
cx Thcophrafto putauit, qui tamen eandem qui
Diofcorides deferiptionem habct.Ncc Galenus,
nec Aerius, nec Paulus amplius quini vnum cy¬
perum agnofcunr.cypcris tamen priuatim radix
cyperi dicitur. At cyperi fpccics in India nafcens
Zingiberi fimilis, ea cfte creditur, qux tamen
hodie Zingiberis radicibus ammixta reperitur#
dum ex India illx afferuntur , Sc per Iraliam fe¬
re , itemque in noftris Officinis Curcuma ap-*
pellatur. Reperitur etiam inter Zingiberis radi¬
ces allata, radix fulua, geniculata, pondcrofi,a-
cri admodum laporc , qux Ofticinis Galanga ap¬
pellatur minor: nam maiorem diximus cftc Aco¬
rum : Sc hanc cyperi aliquam fpecicm efte Her¬
barii /agaciorcs coniedant,& Babylonicum cy¬
perum appellant. Hac ille.

Dc Cypero ciufque (pccicbus.hxc Cafp.Bau-
hin. in pin. y.vYc-^tt aut , a radicis effigie,

qux pyxidulam aut vafculum pufillum imitatur,
nomen acccpiftc videtur. Genera duo Diofcori-
des hb.i.rcccnliiitralterum radice rotunda, quod
Officinarum cypcrus eft lakeram Gingibcris ef-
figic,quod in Ofticinis Curcuma dicitur.

Cyperus alius amarus, alius dulcis cft : ama¬
rus, vel odoratus, vel inodorus : vterque vel ro¬
tundus , vel longus : dulcis vero vel anguftifo-
j liusjvcl latifolius cft.

K vm&t aut yJlnr&f & foOffiy.mr^cv Grxcis : Lati- Noi
nis cypcrus dicitur , Ofticinx Latinum nomen hn£
I retinent. li^Dioic./puria numeratur; Roma¬
ni

:a

o

LIBER XVIII.

ni iiocaiTt lunci r aiicem,z\ij luncujn.GcimAVilbcn
^alrjacr,^ luollriedjcnbe ecrcte 23tn^cn , lioc
vil /ylueftrem Gakngam ik iunciiin odoratum
angulofum ( a caule nimirum ) nominant.
Gall. Sotuhet, forte a radice quam Galli Sntcbe
vocant cuius vis Sc vfus cjl praecipuus. Arab.

• S*berade, Hilp. itincia de olor , ik luncia auellana-
d*, vt ait Matth. Amatus tamen dicit Salmauti-
ccs Pharmacopolas Auellanada vocare , 8c iunca
aueilanacLi.

Cyperi vetera genera nota nofho fcculo fune
tria,prqccr Indicum, qua: cognita fuere Matthio-

10 , Collegio Florentino &: mihi, (Quorum i. lon¬
gus, Secundus quem rotundum nigrum Italicum
vocamus, qui Diolcoridi.s videtur. Tertius effc ro~

, tundus Syriaciis magnus.

Cyperi autem no.ninc aliquot donantur plan-
tx, in primis cyperi genera , de quibus hoc capi¬
te agitur, cuius radices oblongas dicit Plinius vo¬
cari cyperida. Secundo cypcrus Plinio qux efl
xyphion & gladiolus de qua luo loco. Tertio eft
cypcrus in India Diolcor. de qua cap.de cypero
Indico, apud Plinium cyperis dicitur cap.io. lib.

11. O incinis Terra mcrita.-Q uartb cyperi nomi¬
ne donaturGa-Ianga , funt enim aliqui qui cypc-
rum Babylonicum cognominarunt, vt Racilius
& Syluius. Quinto cil Ple udo-cyperus Plinio,
qui an lit ex numero procedentium vel planta
duierfa diiiicilc cfi: diiudicarc.

CYPERVS PANICVLA SPARSA SPE-
ciola.

C a r. CLXXXIII.

RAdices importuno reptatu luxuriant, circa
Monfpeiium: longx, mox in Oliuarcs por-
tiones extuberantes, -i eque ita continuatx vt in
Filipcndula , o-
dorc grato, co¬
lore fufco: Cul¬
mi triquetri, bi¬
cubitales ,liria-
ti, quos a radice
ftatrm comitan¬
tur folia multa
longa , pediculi
palmares, ik do¬
drantales , aut
etiam vix vncia-
lcs , panicula:
plu rimae, diuil^.

1 labent Scplafi^
cypcrum lon¬
gam, qux ncci-
pfa nodis defti-
tuitur, fcd qui
minores fint
quam Syriacx,
maiores quam
Creticx , nec ita rotundi, faporc & odore luaui
aromatico cum amaritudine. Hanc cum Monf-
peliana eandem autumo. Si figura non fuillet
Iculpta meliorem curalTemus parandam.

Hiftor. Lugd. figuram titulo cyperi noftracis
longi odoratioris pofuit ex Lobelio : & prx-
tcrca aliam pag. 5)5»; a MatthioloTimpliciter
nomine cyperi : vna meo iuaicio fufnccrcc ima¬
go: nec dux diuerfx plantx exprimuntur.

C.Bauh.pin. Cypcrus longus odoratus i. Ime cy¬
pcrus odo-rarus longa radice : & Cypcrus o§cina-
ium -.cyperus radice gracili & furcillo fi Theophr.
Tpm. II,

Cyperida , Plinio. C y perus , Matth. ( qui & lon¬
gum 6c rotundum vulgarem vna figura exprimit»
vt ik Lugd.) Ang. Fuchf. Tur. Lac. Gelh.cat.

( Clli & I uncus angulofus) Caft. Cyperus R.ma~

1!US ^ue longusy Cord.in Diofc. Cyperus longus (o-
doratior, interponitur in Ic. plant.pag.75. ) Lob.

Adu. Eid.Obhp.^o.&Hift.Lugd. cyperus longus*

Cord. Gefn.hort. Dodon. Camer. Tab. Ger.

Cyperi fecunda fpecies y Amat. Cypcrus primus &
maior y Cxf. Galanga fy tu. longa ,Germanis.

Grxci xuTTE^/aut : Gcr.ftnlb (Balant. Nomini

hoc eo, oalangam fylucftrem , & WoIricd;cnbc lingu*^
ccft*tcBm^en , id cfi: , luncum odoratum angu¬
inum , vocant : Belgx tvilbe (Gal^acn, Galli
soucbct. Quin k Galangam Vclcurienlem,qu6d i-
bi multum proucniat,Corn. appellat.

Cypcrus nollcr longus , de quo loquitur etiam locui.'
Fuchlius , nafeitur in locis cultis ik palullribus.

In Germania non nifi cultus in hortis prouenit.

Minuta Folia in cacumine cum femine lunio 3 C
Lilio mcnfe producit.Dodonxus in Flandria tan¬
tum in hortis repetit. Sed licet alFerant non¬
nulli cypcrum in tradhi Rheni gigni , Tragus ta¬
men nuiquam , quam in hortis latum prouenirC
vidit. Matthiolo cyperi radicibus longis gtnus
laudatiflimum nafeitur prope Timaui fontes.
Commendatur ctiamnum odore is , qui in Hc-
truriaproucnit, radicibus fere Filipendulx imu¬
lis : led non^ob id illi fuerit prxferendus , quem
Syria mittit. Longi, habitioris , odoratioris Eu-
ropxi frequentior multo prouentus Sc vfus Sep¬
tentrionalibus regionibus, vt Germania, Belgio,

Anglix <k G.allix quam Meridionalibus tranf-
marinis : Lobelio ik Pena teftibus. Nos ctjam
cypcrum quem defcriplimus odoratum circa
Monfpeiium variis iw locis obferuauimus,vt iux-
ta urbem adriuulumnon longe a portu S. Gille
ad linilfram camque cum flotc menfc lunio,Ob-
lcruauimus etiam in hortis quibufdam vtTigu-
ri Geliicri, Patcmiaci lo.Textoris MedicijPata-*,
uij, Gcneux.

CYPERVS PANICVLA CRASSIORE
minus fparfah

Cap. CLXXXIV.

. DefwiptiS
V_vtolht tri¬
angularem ad
cubiti Sc fef-
quicubiti alti¬
tudinem , que
ftipant folia
gramineajftri-
ata, carinata ,
acuto dotfo
gibba: in cul¬
mi lummitate
folia duo aut
tria breuiora,
anguftiora, o-
riuntur, quo¬
rum finu pani-
tuU fe expli¬
cat fufex, Jiuf-
tulis pallenti¬
bus : radix b
pluribus oli-
uaribus glan¬
dibus conlktj colpre foris fufco, intus albo, fujj-
' ^ Tc 4

Synonyma

Locus

Tcmpu

jp* HISTORIA

jftantia dura dulci : hifce adnaca complura fila¬
menta, glandiumquc inter fc connexus per fila¬
menta ht,culmum craflkudine xquantia: virens
odore deftituitur.

Lob.Obfipag.95 .& Ic.pag.7v Plant.Icon. Cy-
p crus rotundus vel 1 uncus angulofius : luncus qua¬
dratus. luncus angui 0 fu s & triangularis Celfi &
Plinii. Qui non deferibit nec dicit cuius cyperi
iit figura,inodori vel odori, Vel vbi viderit. Do-
donceus de purg.nomine cyperi rotundi , vt ctia
in folio figuram ponit : qua: videtur refponderc
cypero hic i nobis deferipto.

' Calp.Bauhin.pin.rypc/wJ rotundus odoratus 5.
fiue vulgaris. Cyperus, Trago. Lob. Obfcui &
Juncus quadrat: Celfi. luncus angulofus & triangu¬
laris , Plinio^ Cyperi prima fpecies. Ama. Cy pe¬
nis rotundas, Cord.in Diofcou. Gdn. hort. Dod.
Lob.Ic. Lon.Tab. Gcr. Cyperus alter radice 0-
huari, CxL

& Montbelgardi fuo nimio reptatu molcfta, flo¬
rens Iunio ik Iulio. Turncrus attulit nobis ali¬
quando cyperum colleftum Heidclbcrgx > cum
pulchris nodofis radicibus , quem futpicamur
eundem cum eo quem defcriplimus.

CYPERVS SYRIACA ET
Cretica, rotundauc.

C a p. CLXXXV.

iDefciip.' /^Ypcrus quam pro Syriaca accepimus Lug-
V vduni, delatam a Valerando Dourezcx Ita¬
lia ad Theriacam, plerumque torofa,folida, far¬
cta, exterius ruffa , rranfucrlis liris feu Zonulis
cin&a, interiusex ruffa in album vergens , lepo¬
re vegeto, etiam pofl: annos triginta,acri & luba-
maro, Zedoarix limili,fed ignauiorc: turbinata,
vel globofa , craflis filamentis adhaflifle apparet.

Pro Cretica mihi data Lugduni cyperus qua:
Venctiis : Valerando Dourez milia , radix Oli-
ux minoris,
rugofi , foris
nigra au fuf-
-f ca,odorata a-
3 romatica 8c
amara.

Synonyma ^ Hos Cypc-

ros referimus
adThcophra-
fli , quorum
meminit lib.
4«cap. 11. & 1.
i.cap.8. & lib.
9.cap.7- & 1 6.
Item cauf.lib.

6.cap.i6.&i7.

Plinius vocat
cyperum gc-
nuslunci rria-
guli, radice
Oliux nigrx,
& cum oblon¬
ga cft , vocat

cyperida. Diofc. y.orrn?w 5c £pt/a5rVx>»7j?ey quo run-
dam. Cyperus prxfertur a 'Matthiol.qucm Sy¬
ria & pofl Alcxandria Aegypti mittit : quando¬
quidem longe odoratiorSc fubamarus, in huius
autem defedtu Italicum fupponunt oflicinar.

Non adeo multi funt anni,a quo quidam hor-
|i Italia: rariorem, rotundum voeatum, alebant.

PLANTARVM

Lobeliufquc copiam duorum generum rotunde
vocati cxSyri^
emporiis Ve¬
nerias aduchi
videbat, fcil.
Diofcoridis
maiorem huc
& minorem
rotundum.

Cyperi al¬
terum genus
Cxfalpini exi¬
le , palmi al¬
titudine, nu-
merofis efi: ra¬
diculis, Oliux
figura > media
quadam fibra,
tanquam filo,
conexis, mul¬
tum odoratis:
fimiles radi¬
ces afferuntur
inter externa,
longe craffio-
res , exterius rubentes. Noftrum cypcrum (vi¬
delicet longum maiorem & minorem rotundum
de quo hic ) aliqua ex parte a Diofcoridco dif¬
ferre patet, licet viribus forte non fit inferior.
Thcophraft. cyperum vocat quem Theodorus
Gladiolum vertit. Plinius Cyperum differre
putauita cypero;- quem Gladiolum clle inquit:
vnde Thcedori error.

Cyperus HiCp.luncia de olor,lk luna a auellana-
da, Lufit. luncade Cbeiro , A Ibafor, Lowgobard.
Tricola didtus Amato, cft: caule phrrumque qua¬
drangulari, radicibus rotundis,nonnunquam ob-
longis,oliuis fimilibus,nigris,Cornelio.

Antidot.Florent.cyperiin Italia genus exiguu,
cui radices Olea* fimiles.

Lac. cyperis Oliuis fimilis Romx vulgans :
Item cyperus odoratior cx Syria dc Alcxandria.

Alpin. Acgypt. cyperus rotundus, Aegyptiis
H edueg vocatus , cui radices funt nigra:, rotun-*
dx, magnx Oliux craflkudine , multxquc vni
radicis capillamento appenGe limul conarren-
tcs.

Hift. Lugd. pag. 991. cyperus peregrinus, fiue
Syriacus rotundus maior dcminoT.

Cafp.Bauhin.pin. Cyperus rotundus odoratus 1.
flue rutundus Ori ent .maior . Cyperus rotundus Jled-
ueg Agyptiis y Alpino, cyperus Diofiur. maior ro¬
tundus Adu. cyperus rotundus Orient. maior vel
Babylonicus Rauvv. cyperus maior Syriacus., Cam.
in Matthiol. cy pero rotundo fimilis Cseft cyperus
rotundus cdjratus i.fiuc cyperus rotundus Oriens
talis minor, cyperus rotundus minor Adu. cype¬
rus minor c rettetts , Cam.& Matthiol. Orientalis
cortice eft fiifco : Creticus vero nigro.

In laciinofispaIufhibus,&cultisenafcitur,vt
inCilicia,Syriaca <ScCycladibus,aurorc Diofc. L0C
cyperi minoris radicem duplo minorem efle ait
Lob.Syriaca ,qtix non modo e Syrix montolis
humentibus , fcd etiam Illyriae & Apuleix confi-
milibus natalibus vbi fponte prouenit , in Itali*
fertur emiturque magni. Cyperus rotundus
niger in Nilo flumine atque in pluribus Aegypti
lacubus vel locis paluftribus copiofiflimus eff,te-
fte Alpino. Cyperi Syriaci radicem elegantem in
naturalium noftro thefauro adferuamus ab Illu-
ftri Medico Patauino Hercule Saxonia milfam,

qui

ijui idem pro iingukri fua humanitate & muni-
heentia pluribus aliis exoticis Cherlerum do-
nauir.

De huius viribus hsc Diofeorides i Vis ipliert
oalcfadoria, & aperiendi, vrinam cicndi.Calcu-
Ms& hydropicis potu auxiliatur , itemque a
fcorpione iftis. Eli ad vtcri perfridiones-, tk fo¬
mentis adllibitaprodcft, menfes ducens. Facit e-
tiam ad oris vlcera Sc depaiceado proferpentia
arida trita.Mifcetur & malagmatis calefactoriis.
Narratur dc alia ipecies Cyperi in india. Cype¬
ri radices maxime vfui funt excalfacientes pari-
ter & cxiccantes abfquc mordacitatc,autorc Ga¬
leno-. Kaque vlccribus, qua: prx nimia humidita-
te cicatricem difficulter admittunt mirifice pro-
funt : habent enim quiddam etiam adftringens:
quapropter vlccribus oris ccm«ciiiunt. Quin &
incidendi vim quampiam illis ineffic teitmean-
dum » quia & calculo vexatis congruunt a & vri¬
nam menfcfque prouocant. Cypero vis in Medi¬
cina Pfilorhri, vt refert Plinius, illinitur ptery-
giis.vlccribufque genitalium , & qua: in humore
ffint omnibus.licutoris vlccribus. Radix aduer-
ius ferpentium idus , & Scorpionum prafertim,
remedio cil, vuluas aperit pora. Largiori tanta
vis,vt expellat eas. Vrinam cicr, & calculos, ob
id vtiliffima hydropicis.lllinitur& vlccribus qu5
ferpunt , fed his prxeipue qua: in ilomaclio funt,'
ex vino vel aceto iiuta. Apud Aigyptios maximos
ad medicinam vfus habent radices. Sunt vero o-
dorata-.atquc acuti iaporis.Hx caicfaciunt,exlic-*
eant fine mordacitate, incidunt, atrehuant.oraq;
venarum aperiunt. Scdprxcipuc ad vlccra oris:
& pudendorum fananda familiariffimum ipfa-
rum tum puluis, tum combuflarum cinis , cll re¬
medium; ex ipfis paratum dccodum.vel puluis,
ftomachum, cerebrum, pulmones, vterum , ner-
uos, articulos, aliquibus diebus fumptum, pluri¬
mum calfacit,liccar,roborarque naturalem calo-
rcm-.cx quo omnibus morbis a cerebri tumfriffi-
da.humidique temperie, tum frigidorum humo¬
rum diftillatione concitatis, ha: efficallfriinum
funt auxiliummon minufque llomachi cruditati-
busjhumidi tatibus,flatibus,anhelitufquc difficul-
tati,orthophnGe;e,tuffi,nec non hyftericis omnib.
mulieribus cx frigido, humidoque vtero effectis,
aliifque morbis, ab iifdem vteri caulis obortis, &
articulorum doloribus. Familiare fatis reme¬
dium ad fupprelTos menfes eas e(Te ibi expertum
ell. Decodo aepuluere ad frangendum tum in
renibus tum velica lapidem, ac ad ciendam vri¬
nam frequentiffime illi vtuntur, quod etiam non
miniis in omnibus chronicis febribus ac aliis diu¬
turnis morbis frequentant.

LIBER XV lll-

CYPERVS AQVATICVS SEPTENTRIO-
nalis Lobclio.

Cap. CLXXXVI.

SCrobibus item & riuulis ad Scalda: amcenif-
fima fluenta pone Nouam Antuerpiam vr-
bem iifdem foliis &c iubata panicula prouenit.
Radices nonnullas, fcd paucas, teretes, oliuares,
oblongiores inftar Filipendula: emittens glan-
dulofis, guftu adftringentes,nulla odoris gratia.
Lobel.

Lobel.Obfpag.40. Ic.p.72, Cypem aquati cu>
[eptentr malis 1. Cy penis aquaticus Lobelii, Ca-

Hier. hoi*. c y-
perus rotundus
nigras inodoras
radices habens.
Cafp. Bfcuhin,
ptn. Cyperus ro¬
tundus inodorus i
3. flue Gemam*
cus.

CYPERVS ROTVNDVS LiTTOREVS

inodorus.

Ca p. CLXXXVII.

IN Angliq bo-
realis «X: Bei-
■ gij fluminum
iictorcis lene
fluentiumque
riuulorum , 3c
maris alluuio-
nibus , Cyperi
genus non ine¬
legans, radicum
longe lateque
lparia fobolc
multis & bicu¬
bitalibus imple¬
xarum filamen¬
tis cypero ro¬
tundo parium
oritur. Folia an-
gulola , caulis
cubitalis &: fef-
quicubitaiis,ni-
ridus , trique

locusj

trns, in quoracemofa iubacongefta. Guflu flub-^
adftringir, radix frigida <Sc flcca odoris & faporis
expers. Lobelius.

Lob.Obf.pag.40.Ic.Nanc.77» Cyperus rotun - SynonJ
dus littoreus inodorus. Hift.Lugd.C^/Jfrz/j rotundus
inodorus Lobelii. Cadalp. 'Sfcudocyperus , cuius
herbam Noccum in Hetruria vocant. C. BauR
pin. Cyperus rotundus inodorus l.flu e.Anglicus.

CYPERVS LONGVS INODORVS SYLVd
Lobelio.

Cap. CLXXXVIIL

NOftratis Cyperi altera fpecies minor inodo¬
ra^ fenee negle&a, quam Theo£hrafti«i iii

HISTORIAE

Hcluctia mi-
lccbanc luis
quintis cifcn-
ciis.

Lob. Adu.
typerus longus
inodorus . Eid.

Icon.-pag. 7<>.
cypcrus longus
inodorus fylti.
Cafp.Bauhin.
pin. cy per iis
longus in.d.-
rus 4. flue Ger¬
manicus.

Cypcrus a-
dulrc tinas
Gcfn.in aquo-
fis Genctix
circa Arue&o-
rciis menfc
Maio.

CYPERVS LONGVS 1NODORVS
lyluaticus,vel montanus C.Bauh.

Cap. CXC

R Adites habet oblongas geniailatas,rufefce-
tes, fMa plura,palmaria viridia, angulla,
lubafpeiu,ad principium membrana rufclcentc
fifnul vcftita : caulem hactenus nullum obicrua-
uimustln fyluofis montofis humidi$,vr in monte
noftro Mutcto proucnit.

ma Hic cypcrus longus inodorus 5. Cafp.Bauhin. in

pin.

CYPERVS GRAM1NEVS.

PLANTARVM)

penis Gramineus , fcu miliacius Pcn*rp#995«

Cafp. Bauhin. pin. Gramen cyperoides 15. fiuc
miliace um : Pfeudo-cyperus ■mK-jy&o™, Xhalii.

Geneux , Baftlex 6c Montbclgardi frequente* ^
& copiose Maio menle florentem oblcruaui.

MALINATHALLE THEOPHR. ET
Anthalium Plinio.

INccr edules radices quas Aegyptus fert Mali- r“
nathalles a Theophrafto connumerantur : ait
enim lib.4-cap.10. Locis aurem arenofis , haud
procul a fluuio diftantibus , nafeitur in terra,
quod Malinathalle ( , Malinathalle
Gaz.) appellatur , figura rotundum , magnitud.
vcroMeipili [ W''ffl^Aou,linc nucleo, line cortice:
folia vr cypcrus, Kw&dfy , Gladiolus Gaz.] mit¬
tit.

Has eafdem plane notas luo Anthalio Plinius
lib.n.cap. intribuit, dicens: Anthalium longius
a flumine nafeitur Melpili magnitudine , & ro¬
tunditate , fine nucleo , line cortice > folio cy¬
peri.

Mihi autem Trafi[de qua mox agemus] conue-
nirc videtur cum Malinathalle, quod idem
mecum fentiunt Cxlalp. Fab.Columna & Clu-
iius. Contrarium vero tenet Bcllonius,qui Ma-
linathallcn exiftimateile M elanrzana fiucMala
infana, cuius opinio nec mihi , nec Dodonco*
nec Clulio probatur. Nos de Malis infanis age-,
mus I.54.

Dodonxus ait Malum quod vocant Aethiopi¬
cum cum Malinathala non conuenirc. ldcni
fcntit& Hift.Lugdunen. & merito vt iudicaui-
mus I.34.

HABALZELIN SIVE GRANVM
Alzelin Veteribus.

Cap CXCI.

Cap. CXCII.

iPt.

TRique-
trum cu¬
bitalis altitu¬
dinis caelem
furrigit,qucm
folia comita¬
tur , cius irnu
niediO tenus
fere comple¬
xa , vbi a cau¬
le recelle runt,
cius cacume
fuperantia ,
carinata , du¬
plo Grami¬
neis latiora ,
alioqui non
ita diflimilia:
fummo caulis
faftigioMilia-
ccx in latum
diffunduntur

panicula, granis confertis iunci grauidx , quoru
exortui folia lubiiciuntur, inferioribus, nili mi¬
nora cllcnc,limilia. Radix fibrofa.

Lobel.iu Adu. & Icon. Piant. pag. 79* cypm
graminea. Iiue miliacex titulo ponit iconem,qux
non placet.

Hift. Lugd. duas dedit imagines , quafi di-
— * ' J-nt plantx. limcu s latu s pag 988. & cy-

HAbelzelin granum eftpingue[inquitSerap.

cap.357.]Ciccris magnitudine, citrinum ex¬
terius, album exterius, &c habet bonum fapo-
rem & defertur ex terris Barbarix. Auiccnnx
granum Alzelin cft boni faporis, Sc oritur in par-»
tibus Herfur.

Habalzclin porro cfle Traji exi fl i mant Bcllu- ■
neniis, Marthiolus , Montuus , Gefnerus, Ale¬
xander Bcncd.Lobel.& Pcna,Rauvvolflius , Fu-
mancllufquc.NcgantGuiland, 5c dcTrali pau¬
lo pofl agemus.

Marthiol.icribit Guiland. Aethiopicum Piper
cum Grano Zelin confundere : Gefnerus
vero Guilandinum Croni vel Piper Nigrorum
cum Alzelin commifcere:vidc Hift.n.g.l.5.

T R A S I.

Cap. CXCIII.

NOn fimul depofitis in terra vuida radicum
bulbulismihi enatu efl: Trafe, foliis quidem
luxurians cyperinis , acuto dorfo triquetris, mi¬
noribus , nec adeo ftringenti infeftisiverum nec
caulem quem triquetrum aitmt,nec paniculas
quas Cyperinis proximas allerunt , produxit :
bulbuli vero cyperi modo circularibus Zonulis
prxcin&i, panum squant ^AdeU^uam candida

LIBER

dulci , compa-
<Ta,ve(ca carne,
ex radicum fi-
brispenduli.

An vero Tra¬
fi » Thcdphrafti

fit (Mt A/KctOciM-t^fl-

cut & Anthal-
lium Plini)
( quod ego qui¬
dem teneo )■ Le¬
nioribus exami¬
nandum relin-
quo.Meam opi¬
nionem a C«e-
falpino confir¬
matam inuenio,
Sc poflea etiam
a Clufio. Bel-
lun. huius me¬
minit in fine A-
uic.de nominibus Arabicis vocans Gramen Al~
z^elcn vel Allez,en, Venetorum Dulcighini , Sc alio
nomine Arabico Hal Alz,iz,i. lui. Scaliger huius
mentionem fccitjdum ait i o&^fvct. falso putarunt
efle eam , quam rerreftrem Zizipham vocat vuL-
gus. Namque vrvuoftrati agro ca funt Chamxzi-
zipha.

s. Cord. in Obf.ijlua , Herbam radice Nucis a-

uellanai figura & quantitate ( ita enim vocat
Trafi ) fufpicatus fuit, clfe xyphion Theophrafli,
aut Ornithogalon, aut Moly liue Myle,cum tamen
.nec vili plantarum k Veteribus denominatarum
refpondcat.

Matthiol. in Epiff.ad Fallop. Oloconitis Hip-
pocr. non eft Trafum, quod Veneti Dulcigbinton:
perperam Guillandinus contendit contra Bcllu-
nenfem Granum Zelim apud Serapionem non
elle Trafum: ALthiopicum Piper cum grano Zelim
confundit,perperamquc Bcilunenfcm impugnat:
Facultates Grani Zelim Auiccnna: refpondent
Dulcighino. Idem in Diolcor.Trafi faporis dulce¬
dine ea (laneis proxime accedentes, fiint radicula:
figura ac forma perfimiles fericinis Erucis , qua:
feruenti balneo clixq contrahuntur, dum ferica
ftaminainde mulieres conglomerant. Folia far-

XVIII-

5sy

ragimfimilia , cuius radicibus Trafi coluercnt:
Has vero fitis reprtefentare videntur radices il¬
la: , quas Doronicos vulgus Oificinarum nomi¬
nat. Et in Epit.Traii ita Vcronenfibus appella¬
ti, Venetis T)olz.oimi : folia in cacumine mucro¬
nata, cyperi modo , quem quidem planta tota
plurimum imitatur. Caules enim edit cubitales
6c angulofos, in quorum cac umine folia exiliora
in ftellse modum radiantur , inter qiue flores {pe¬
dantur fmcati fubfuluefcentefq;. Radices habet
numeroflis , e quibus globuli dependent bulbofi,
oblongijfubrubefcentes. Fabarum magnitudine,
etiam grandiores , alba dulcique intus medulla,
fcabro putamine. Matthiolus olim Iconem po¬
nebat in qua nulli caules nec flores , ea figura
eft: minus artificiofa, potilE quoad radices : in e-
pitome poftea Sc aliis commentariis mutata eft
icon & deferiptio , additique funt caules A: dc-
feriptio noncxautopfia, fed forte ex icone aut
deferiptione mifla per Calzolarium, quam bene
relinquimus iudicio loh.Ponte Pharm.Veroncn-
fis.

Amatus in Diofc,cypero affinem ait, &c in v-
niuerfa Lufitaniaac Hifpanialawtvz aucllana vo¬
cari refer tpfignificantius tamen Iuucurn Auc Ha¬
lum.

Parum abfuit quin ■mxivnJlaM meditaretur Guil-
landinus Mantiras apudPaulum,& Holoconitim
apud Hippocr. non modo diucrforum generum
plantas denotare, verum etiam vtramque vocem
ab Italorum Dulcichinis (qua: Veroncnfcs Trafi
Sc Trafi vocant, Genuenfes Ziziphas rerreftres,-»

Hi/pani Iuncum Auellanam , Arabes Habbaw
difcrcparc.Efl idem autor Dulcichina M^^tvov,
dici non polle. Nihil tamen obftarc contendit
quominus Dulcichinumitfrfw/r^dicipoflit. Ri¬
det autem Bell unenfem, quiDuIcichinumab A-
uiccnna eranum AUclin vocari aiferit. Tandem
aflerit Holoconitin Hippoc.non dididere 4.Dul-
cichino.

Dulcichinis flue Trafi minoris in Africa vbi
vocantur babaUelim vocatis, Sc ab aliquibus in ** *

Italia luncus Aucllana, que. n Amatus Veneriis
vendi fcnbit ex Ahhiopia aduedlum , Gnece
Schcenocaryon nomen fluxerit Gefn.hort. Idein
harcaitad Guilland. inter Epift. Matth. Dulci¬
chinum Oloconitim Hippocratis negabas : nunc
vero coniugas : dubitaui ego pofiit ne idem Bul-
bocallanondici , nunc vero tecum Datio non
cire: affer tam a te veram Tralliani ludionem
aflentior. TuDulcichinum Mamiram dfe affir-
l nas, ego nego. Item Eelluncnfls Granum alze-
lei Scc. Alex. Bcncdidtus idem fentit , tu contra-
I ditis. Ego Dulcichmum Granum alzclim cllc
/entiam, Croni vel Piper Nigrorum cum erano
Alzelin contra Serapionis fententiam confundis,
Oloconitis Hippocr.nonctl Dulcichinum.

An Lcri cap.13. Trafi incelligit cuffl^it : Syl-
ucflribus America: cll genus frudtus quem vo¬
cant Manobi , in terra proueniens Tuberum mo¬
do Sc filamentis cohaerens , nucleus non maior
fatiuis Auellanis, ciufdem faporis , cinerei colo¬
ris, cortice non duriore quam Pilorum : an fo¬
lia Sc femen proferat , licet flepi iis comederim»
non obferuauiinec recordor. In margine Maiubt
fpecics Aucllana: ( noifette call. ) proueniens in
tcrra.Multum fimilitudinis habet harc radix cum
Tra/i : an eadem affirmare non audeo.

Bellonij Obf.lib-2.cap.15. Dnliegum Italorum,
flue DoUeguini, in Hilpania: Valentino agro lun-
cia abeilanada vocata , cum MahnathaU Theo-
phrall.&: Plinij , multis notis conuenirc videtur
Cluiio.

De Dulcichino ( vt vocar de purg. 6c Hi flor.

Lat. in fol. ) harc fcribit Dodomcus. Dulcichi¬
num cypcrum rotundum refert. Folia etenim
eius arundinacea , oblonga , derfo eminente,
triangula, cyperi dis fimilia , caulis angulolus Sc
iuba limiliter refpondent , omnia tamen bre-
uiora ac minora , a tenuibus radicum fibris , A-
ucllanis fere conformes, fcd tamen aliquanto ob¬
longiores , dependent globuli , velati exigui bul¬
buli , fpecie articulati , colore exterius ruffe-
fcente, interiore vero carne candidi , faporegra-
to,dulc(quc Sc eaftancis proximo. Stirpem i piam
nollra artas Dulcichinum, Sc radiculas Trafos fiuc
Tragos appcllat,ailtTrafcos.Cyperi (pecies cfl,fcd
dulcis, Theophra(lo,vt fatis apparet, noninco-
gnita. Libro fiquidem de caulis feptimo. Cype*
ri radices inter dulces- atque edules refert.

Cyperi , inquit , radix dulcis * vt eorum
qua: in fluminibus Sc paludibus proueniunt.

Quod procul dubio, non de alio , quam de iflo*
accipi potell : aliorum fiquidem cyperorum ra-
dices amaricant Sc minime edules funt. Non de-
funttamrti, qui Trafos illos Arabum Mcdicoru
Habalzelin fiuc Granum Zclin elle conflantcr
exiftimant, quod tamen veritatipariim eonfen-»

HISTORIAE

rancum. Nini Alzelin ab au&oribus Arabibus
inccr fructus flue Grana connumeratur, nequa¬
quam autem inter radiculas. Serapio quidem iic
laber. Habelzelin granum eft pingue, Ciceris
magnitudine, citrinum exterius, & album interi¬
us- oc habet bonum faporem, Se defertur ex ter¬
ris Barbaria:, ldcmafiirmat Auiccnnacap.505.Ex
quibus, quod inter hxc dilcri men lit, palam fit.
J lus vfque Did ««ef/j.Dodonxus cudit luamdefe.
ad iconem Matthioli, ex eodem allcrcns, quod
non vidit : duas icones habet, vnain line cauli¬
bus ,qux placet : alteram cum caulibus Se flori-

PLANTARVM*

bcm ad meridiem autore Pona. In Aegypto coli
radicem quam Itali Djlcegum nuncupant, tcftatut
Bcllonius. Cluf. frequentem reperit in agro Va-
lentino in Hitpania. Rauwolflius feribit Tripo¬
li venalem in officinis proponi ex Aegypto de¬
latam. Planta germinat V ere Se Aeftatc. In flu¬
minis Athefis feritur fabulofis,vt tradit Alexan¬
der Benedictus. Autumno bulbuli leguntur ,Vc-
rc feruntur in plurcs multiplicandi.

Trafi cremore pedoris & laterum vitia ex-
purgantur.quo fit vt tuflientibus opem non mo¬
dicam prxftent, tunduntur enim, maccrantur-
iurc ' ' 1

bus ex Matth. minus artificiolam : cyperum etTe j que carnium iurc , deinde per linteolum expn-
lulcemThcophrafti allcrcrc nondum poflumus, j mitur cremor, quem etiam venercis potionibus

nec etiam negare e fle Habalzclin : non latisfa-
cit nobis argumentum cius.

Lcbel. iu Adu. vocat Trafi Rcccntiorum, A-
tfrorum Hab-al Zehn, Se Trafi Veronenflum [vt
etiam Obf.pag.4. Se ez.itemquc Ic.pag.S7.] fta-
ruens, cyperis congeneres, indeque cognomine
cypcros eiculcntos.

Cxfalpinus refert aliquos agri Veronenfis
Zizuolas terrcftres vocare,cyperi genus hoc vul¬
go Trafi vocatum , quo Doronici radices adul-

Inter edules radices qua$ Aegyptus fert M alt-
nut balles a Tlieophrallo connumerantUX.Ex r.u-
ius textu Plinius mutuatus pro /a*xw<t£a>Ajf,A.n-
thalium rranfcripfit :quod graecc aJ^aMor lcribe-
xetur , ex «W , Se Zaxiat , vel -js oxa compofitum,
quod eft regermino, parum diflans a verbo

\*i , ipiod exfMtf.a aduerbium , Se aaeLddfoo
conflatum clf , figmhcatquc valde regermino,
quod etymon proprium eft huius planta: , qux
radice vnica fatale propagat,innumcrafque pro-
ducir,authorc Columna.

Nos aflumpfimus iconem Columnx , cui flo-
lcs,quos negat Pena ferre, dicens potius cllc cy-
peri cum Trafi proucnicntis Veronq.Clulius ex¬
hibet iconem fine caule & flore, qux nobis pla¬
cet.

Trafi noftrum vel efculcritum cypcrum Dul-
cichinum a Guillandino vocatum,collocat Pona
inter plantas, qux nec caulcm,nccflorcm,vt nec
femen etiam producunt.

{►ynonyma Cafp.B.iuhin. apud Matthiolum putauit efle
cyperum radicibus dulcibus Theophrafli , quam
fentetiam videtur rctradarc in pin. dices : cyperus
g • finient us i. flue cyperus rotundus efculentus angu-
fiifihus ^otroxdttr-i Gcfn. hort. Trafi Matthiol.
Odr. Cxf. Lugd. Frag. Herba radice magni¬
tudine Auellana. Cord. Gbl. lunetis Auellana,
Ama. Trafi Veronenfium , Adu. Lob. Dultuh:-
9it<M Geln. hort. Guil. Dod. h oheonitis h ip-
purr.Fabric. Cyperus dulcis Tbeophr.C am. Tab.
Cyperus efiulentus , Ger. Idalinatballa (quali
valde regerminans) Tbcophrafii Aegyptiorum , &
Antbahum Fhnii Dalcchamp.in Plin. Cxf. Co¬
lum . Margarita Aegyptia, Autore libri Anfiute-
lis de pianti , Dalcchamp.in Plin. Trafi filia cy-
P^r/.Cluf.inGarz. nabaz,i^jponx. aabel afi
fis Tripolitanis: flue Gramen al -z.de n Arabum Jkxa-
yvolfF. Plantam hanc nec caulem , nec florem ,
nec femen producere, fcd fola radicum propaga-.
tioneconleruari,Gclncruslib. de horr. Se Pona
in fuo Baldo aftirmant.Contra Matthiol. Dpdo-
donxus, Lob. Columna cum flore pingunt, &
'1 . i nus,caulcs,fbiia & femen cyperi, & Fn-
g - ipicacos aliquantum Hauos, tribuit.

ropria Veronenfis eft, nullibi c-
aim in . _ . . a,prxterquam ajjud nosfpon-

.

mifccnt Rcccntiorum nonnulli : Sunt, vt expe¬
rientia compertu na eife, Se ex dulcedine coniici
polIc,lcribit Matthiolus in calfacientiura Se hu-
medtantium gencrc,(ed flatus quodammodo gi¬
gnunt. Excalfaciunt quidem Se hume&ant or¬
dine primo, leniunt, lxuigant, emolliunt, Vcio-
nenfes pro bellariis vefcuncur. Capiti non me-
diocriccr conducunt.

TRASI MINORES.

C 4p. CXCIV.

DE herba tota certi nihil adferre polium , at
radices rotundiores minorefque quam Tra- I
li vulgaris Vcroncnlium, mediocris Pili magni-
tudine,foris rugofx , nigriores , intus albx, dul-
ccs,fapore eodem cum Veroncnliiim Thrafl.

A11 Gefn.hort. Dulctcbini Se Trafi minores io
Africa vbi Habalzclin.

Anno 1539-accepi Trafi minores, miiTas i Ca-
rolo Paludano lub titulo frufttis ex capo grati efui
Se poftea anno i^S.ab eodem cum inlcriptione
Trafi Indici.

I Antarum

dtjjenjui.

CACERAS TRASIVM MODO NA-
lcens, folia Iridis lutc$.

Cap. CXCV.

Inucnitur in India radix Trafiu inodoipfis ter-
rx vifccrib. nalcens, que deinde per ficcitatc:

cauliculum emittit dodrantalem , filia fimui im¬
plicata, virentia, Iridi lurex aquaricx flue Gla¬
diolo fimilia. Ddiilcemcpcr liccitates terra exi-
lit Tuberum modo , deinde flccata caftancarum
faporem refert , non flccata autem ingra¬
ti faporis eft : Cacer as illic vocant, vt Gar.Arom-
l.z.c.ij.prodidir.

.B.\uhin.fi\n.cypcrus efii, lentus l.fiue cype¬
rus rotundus efiulentus latifolius. Caicras,G arzix
addit Clui, in notis,t«t.V; «e Theophr. C ace-
ras in C0.1, Frag.

PAPYRVS NILOTICA.

Cap. CXCVI.

Cum nobis incognita hxc flr , nec vnquam vj,-
la,i’

placuit in ea pertradfanda eum ordinem
oblcruarc, quo ab iplis autorib.cft manifeflata.
Non corticis igitur , flue libri , cui inferiberetur,
vt quidam putarutell Nilotica,flue Aegyptia Pa¬
pyrum dplancx magnitudinis focciofx admo-
j dii: peri iimilis, clfigic , natahbus,criamqud'

| : ... iatura Aegyptia, qua in regione fecus

1

LIBER XVIII-

flucnra in Nili
paluftfibus . a-
aolcfcit > ncc c
profundo c-
nicrgitj fcd tan¬
tum e vadoiis
frutefcit , non
procul a ripis,
vt etiam diuina
pagina narrat
Mofen diuina:
ipei Sc clcgan-
cix dclicatuium
puellum a ma¬
tre inuita cie-
dum prope Ni¬
li ripam inter
Papyros, vnde
diuiniths iuifu
filix Pharaonis
edudus, indeq;
Mofcs vocatus,
•tpiafi aquis ereptus , fuit. Niloticam Papyrum, vn¬
de &c qualem deicribunt Theophraftus Sc Plinius
aduedamjhorrique Pifani totius orxThyrrenx,
longe amcenillimi Sc ruris ftirpibus ditiftimi in¬
quilinam fadam vidi Sc florentem legi beneao-
t lentia Profelloris in Academia Pifana Andrex
Acroarix Cifalpini,quo etiam hortante nonnul¬
los ftolones Papyri Sc aliarum rariorum planta¬
rum Gelncro miflmus: quarum obledatus pere¬
grina elegantia , vt erat incomparabilis mode-
itix ik eruditionis, non ita multo poft literis gra¬
tulabundis hxc fignificauit. Rarum Ipedaculum
fui mihi prxbuerunt ftirpes dux munera tua ra-
rariflima , quarum illam Papyrum Niloticam
vocas , altera , mihi tecum ignota cft : ied nec il¬
lam nouillcm , nili tu monuilfcs e Ile Papyrum
Niloticam e Pifano horto ledam. Plinio videtur
gemina yEgyptia ik Babylonia , ex qua praeparan¬
tur acu chartx diuifx inprxtenucs,l'cd quam te-
nuiflimas philyras. Tua vero an lic pollit pa¬
rari nefeio: Plinianx premuntur prelis plagu¬
la: Sc fecernuntur fcapo nunquam plures quam
vicenx. Plurima qux ibi habet Plinius non alle-
quor, nec cum Thcophrafto conferre vacat , fed
pervelim fcire cuiufmodi tuxfinr folia,&an non
cyperusfit, ac cinn no Urum opus in lucem exi¬
bit curem depingendas) ac tibi acceptas feram.

Ncutiquam mirum dodilf. Gefnero vifam cl- J
fc cypcrum,cum ilii iit congener Sc fimillima: ve- i
tum clegantior multo eft, lunceo harundinacco- j
ve triquetro caule , medulla fardo tomentacca, j
qux tufaglutinlfque in fpecicm fubada duceba¬
tur in badreas Papyraceas , qux mutuo libi ap-
prellx folia craffiora conflabant fcribcndo apta,
quemadmodum ctiamnum fit ex laciniis linei
panni contuli 8c in candidum gluten redadf.
Medulla vero vtebantur ex prxeepto Antiquo¬
rum , quemadmodum hodie Chirurgi Itali lina¬
mentis Sc turundis ex medulla Sambucina aut
fpongix paratis , quo fuis poris melius faniem
imbibant , luaque qualitate deliccando fiftulas
latiores faciant, quod faditari folitum meminit
Diofcoridcs. Stipitum numeroforum proceritas,
lxuis, nitida, furreda fenum feptcnumvc inter¬
dum cubitorum , quibus , nufpiam nili ad imum
'folia infunt cyperi aut Sparganii repanda : radi¬
ces autem arundinaccx, fibrofx, quas in Aigypto
erutas alferebantjnon illic ortas , proptcrca quia
femine caret , tametfi floribus cft perquam lpe-
ciofis Sc luculentam in ambitu exfariem effigian-

5of

tibus : numerofis , gracilibus thyrfulis dcnfo Sc
xquabili comarum ftipatu , Sc apicibus promi¬
nentibus, Fcrulx in modum coiledis , non vt.
cyperi fparffs, quos circa ortum ambiunt radia¬
rim, lita folia , multo minora illis,qux funt ad i-
mum,vti in cypero. Idcirco verifimile fit hana
veram Theophrafti ellc , Sc Papyri deferiptio-
nem apud Plinium geminam efle, fed mutilam*,
eque duabus diuerij generis Papyris confufam,
nempe ex iEgyptia hac Sc ex Babylonia, cuius e-
tiam alij Scriptotes,ineminerunt. Nam vt nt>-
men&rcs indica r.Thcbphraft i Papyrus non a-
lia eft,(quam Diofcoridis, qux notiifima omni¬
bus fuit , ex qua praeparabantur chartx ,-Sc vti-
lillima Medicis ad ora fiftularum diducenda »
nempe medulla, vt fuperius oftendimus,cciamq;
e luncea medulla hodie fieri Icimus , namipfam
chartam non elle,led medullam, indicio eft,oubd
Diofcoridcsdic.it cinerem crematx Papyri , pre-
ftantiorem ellc quam e charta , Sc ipfos ftipiccs
ncutiquam inferi finibus aut filialis foiiros , fed
medullam, propter commoda qux rccenlet Dib-
Icoridcs. hleuq-.e autvfum tum funium , ffim
chartx obfcurius Plinius tradir,cum dicit, texun¬
tur omnes tabui t m.idente Nili aqua, quod de fu¬
nibus quis ferre interpretetur. Ei nux: turbidus
liquor vim glutinis prxbet,cu.n primo fupinata-
bula Icbeedx illinitur longitudine Papyri , qux
potuit efle fegvnentis, vtrinque amputaris: tranf-
uerfapoftca crate peragitur , premuntur deinde
prelis SzJiccancur Sole plaga!* , atque inrcrfc
junguntur , qux mcdullxgmccn in enarras duci
folicum innuere videntur. At vbi in Euphrate
circa Babyloniam n.ilci feribit , non cana i vi¬
detur deferibere, fcd eundem vfum habere char¬
tas, qux diuiixacuinprxtcnucs , led nuam la-
tilhmas,philyrasprxpai.;ntur.Quare& I) ifta fo¬
lia admodum lata, quibus merx laccharatx ad-
fenmturpafhm inuolutx cxAuftrinis trans AL-
quatorem Infulis vocari polfunt Papyracex,
quemadmodum olim etiam folia Palmx de alia¬
rum arborum, quibus poterat quippiam commo¬
de fcribi , camen non die genuinam certum elt.
Quapropter conlulrius cft , vbi defuerit hxeno-
ftra Papyrus, cinercmpararc ex cyperi vulgaris,
aut luna magni aquatici medulla vtcudum ad
dc palcentium vlccrum rabiem feram compe-
fcendam.

Papyrus, quam Berd Aigyprij vocant, Alpinta
cft planta fluminis Nili , binis aut pluribus cau¬
libus rcctiffimis fupra aqujtn icpcemvc cubicis
adurgens. Cauliumque in laftigiis icapus
innumeris capillamentis, longis , rccKsque con¬
textus, cernitur, Foliis quoque conitor multis,
retStis , enftfprmibus , ryphx aliquatenus iimili-
bus, triangularibus, ac mollibus.Chyrurgi folio¬
rum medulla vtuntur , ad vlccrum ora dilatanda.

Ex fcapiquc combufto cinere , recentia vlcc-ra
curant , qui etiam maligna augeri ( h frpe a-
fpcrgarur ) non finit. Exlcapis recentibus aquam
diftillant, ad oculorum fuftnfioncs, caligines, ac
obfcuritatcs maxime proficuam.

Calp.Bauh.pin. Papyra i.Bibliosve 1 Syriaca; fiuc -
Siciliana. Sari, Thcophrafto. Btbliosfuuii- y
do ,£uftachio, Papyri alter* fpecies,
ijua Papyrus in Shi/ht/Guilland.

P apyrus , Cxf. Nilcti ca , in

Adu. Sc Ic.p.79. Tab.

Gcr .Papyrus Aegyptia,

PenxjHiftor.

Lugdun.

V 1 i

* V

HI STORIAE

BeCcnptl®

locus.

GRAMEN SPICATVM CVM PER1-
carpiis paruis rotundis.

Cap. CXCVJL

SVr redis cft
crafsifque
fulijs Phalangii
(millibus. Cul¬
mus veiVfpi-
thamcx lon-
gitudinis, ypio*
gerit inftar
Plantaginis.
Lt»b.

Lob. Teur.
& Ic. Piant, p.
16. §cc£^e
r«U0r &&, Gra¬
men martnum
/picat um.ClaC.
Pann. Gramini
montano /pica¬
ro fimtle in ma¬
ritimis Vlan-
dru frequens ,
vulgo @ubcn
Tab.icon.& Hift. Gramen aquati -
(Baxri)c ivafler £ra£/ Hydragro-
iHs. C.Bauh.Phyt.G7vw;f» 68. & Gramen jpica-
fum alterum maritimum. Eid. pin. Gramen iun-
xeum& /picatum iy.iiuc Gramen /picatum alterum
Copiose in Zclandia nafei ait Lob. in riuulo-
rum ripis locifquc aqua irrigatis : Vidimus apud
fratrem Caiparum miflum Norimbcrga.

appellatum.
itm /picarum ,

9y«0kj»j

GRAMEN TRIGLOCH1N.

GRamcn
triglo-

chin ex capi¬
te pendulis fi-
brofis com¬
plicatis radici¬
bus nititur :
culmos tollens
nudos, enodes
iiiccos, cubita¬
les &: fefqui-
cubitales , in¬
terdum locis
fqiuFHdis pal¬
mares fere :
/picam i me¬
dio gerunt
fummo te¬
nus: longa fc-
rie floiculi
turbinati, for¬
ma ferecapi-
imulum floribus, no
atem magnitudine : quos excipit feries mucro¬
natorum fruttuum,(\\ii acumine cocinui, inferius
ipedante, in triplicem barbulam alati, inftar tri¬
dentis fagittque,difliliunr. Folia ab radice orta
culmos comitantur palmaria & dodrantalia,
pcrangufta, plana.

i J.obcl,Belg.4nber jec oft $cda»fccfcb gjje*

culorum Pyrolx,dclapfis pi

plainTarvm;

arent 0r Ae. Ic.Pl. Gramen marinum fpkati m 4/rr-
rum. Tabcrn.icon.& Hift. 23ioJ3cn0ra# 4. Gra¬
men iuuceuvs 4.&iunccum fpic acum gcfy ret ;
Bicf0raf . Camex.hort. Gramen marinum fpt~ ,
catum alterum Lobclii. Maius cuius pidura cfc : I
apud eundem, ad lacus fallos nafeitur circa Ha-
lam Saxoni.c. Minus vero in pratis latioribus a
Sc humedrs circa Lipfiam, quod inter Calama-,
groftis fpecics T ragus depinxit.

Cafp.Bauhin.phyt. Gramen 67. Eid.pin.Gr4-
men naucum /picatum i6.fcu Triglbchin 1 Cala-
magroftis 1. Trago, icon Calanugroftis 4. Hift-
Lugd.Crfrex minus, Lon. Gramen mixtum exlun-
co & Gramine, Thal. Gramen marinum /picatum,
Gcr. Gramen trtglochm Dalccbamp. Lugd. Gra¬
men iunceum 4. vel Spicatum, Tab.

Hift. Lugd.iconem habet meliorem , qi*oad
frudum, quam Lobelius,at flores Tragus rediils :
exprimit , vt & Tabernamontanus.

Inucnitur inter Spiram &Hcidelbcrgam , in ]\
pratis lodfue aliis humidis.

HYACYNTH1 PARVI FACIE
Gramen triglochin.

Cap. CXCVIII.

OBlongum jj
habet co- ;
mattimq; bul-
bu>A\\ii Alpi—

»i i iri morem*
funpliccm a-
lias, alias mul¬
tiplicem, i cu¬
ius imo demif-
fls fibris radi¬
catur, foliate -
nui (lima , gla¬
bra, palmaria»
interdum ma¬
iora, tria, aut
quinque , fta-
•tira a radice
oriuntur: cau -
hculus,duti\iC-
cul. teres, gra¬
cilis , nudus »
enodis, inter
folia furgit »
palmaris & fcfquipalmaris: longam gerens lbi-
cam fiv/lu lorum luteorum, [nifi fallit in iicca pia-
ta color] cxiguorum,c quorum medio proten¬
ditur ftylus longiufculus, ita vt cum eo flos refe¬
rat rudimentum capituli Pyrolx dclapfis flori*-
bus : hinc ftylus ille fatis longo nixus pediculo
triquetrus apparet, inque tria fpicula fupcriu3
cohxrcntia , lubtus dehifcit, quo modo in Gra¬
mine triiulco (eu triglochineeft obferuari.

In fqualidisquibufdam locis maritimis Nar-
bonenlis Gallia: , & fupra Admirabilem illum
Gari flnuii Pontem trigeminum, eruit Gener
H.Cherlcrus lunio.

GRAMEN IVNCEVM MARINVM

R

dense ftipacum.

Cap. CXCIX.

Adice & foliis eft Graminis marini
Zelandic; iunilibus? duris & rigidis.

(picari D

Cuius

culmi

f-

LIBER XVIII.

mi {picas ge¬
runt Iunci a-
quatici. Alio-
qui maritimo
Gramine, haud
melius cft aut
vtilius.

Lob. Hift.B.
p.17. <Ecutf4>
bicf Cf5ra0Fcn/
ficutfd) bicf
bieff (GtAf -
fert. Et I-
con. pl.pag. 17.
Gramen i un¬
cam marinum
densi fiipatum.
Tab.Hift. gra¬
men tunccum 1.

5.

Et lcon.gr amen
meniunccum a-

quatictm minus.

C.Bauh.phyt.£M;«(?«72.. Aue Junceum tertium:
Eid.pin. gramen iunceum /picatum li.Aue gramen
iunceum foliis & /pica luna minus : gramen iun-
.ccum marinum Gerardi.

Ad littus Midclburgicum reperiri refert Lo-
bclius ijjn (fambe ^cynicr ^eyben 6c in fupe-
riori comitatu fa^cnelcbo#.

50^

In aquoAs circa AltorfAum Noticorum i vnde Locu§
D.DoIdius mifit: & Francofurti ad Oderam pro-
ucnit.

GRAMEN IVNCEVM M1N1MVM ALTRI
rum eiufdem.

C A P. C C I I.

GRamen hoc 3?>.in prod. in pin. vero. g ramen Syitbn.1
junceum 14. huc minimum alterum, a prio- cum de-
rc differt poriflhnutn capitulis, qui & Ium- fcription‘«J
mo cauliculo inAdcnt, <5c Iquamola nonfunt;
in fodis Patauinis, aqua defluxa, reperitur.

GRAMEN IVNCEVM MINIMVM MAR1-
tiinutn C.Bauhini.

Cap. c c i i i.

Ota planta dodrantem non fuperat , cefpiti Dcfcriptio
fimilis, ex cuius Angulis radiculis , Anguli
cauliculi exurgunt , foliolis capillaceis paucis
cindi, qui exiguis vcriculis donantur , Gramen Synon.-
hoc ,9.in prod. in pin. Gramen iunceum 15. fiue
minimum maritimum in Zclandix maritimis, ad
oppidum Cboue , D.Gillemuscollcgit & tranf-
miAt.

GRAMEN SV^VaIi^Vai PaRYYM
tcnuifolium, rigidiufculum.

Capvt CC1V.

GRAMEN IVNCEVM EX MONTE

Baldo.

Cap. c c.

IMum culmum amiciunt/o/M pauca , dura , ci-
tcroqui nudum , enodem , dodrantalem , glo¬
meratum e glumis candidis capitulum fummo
cacumine gcltantem, cui ad bafnn fubicda bina
foliola acuta , adnerfa , alterum altero longius,
parum tamen femunciam fuperans. Hac ex Jicca:
lic autem deferibit Frater in prod. Radice cfl:
parua , Abrofa , circa quam folia bina, ternave fc-
mipalmaria : culmus iunccus , lamis , enodis , S c
nudus , pedem fuperans : cuius lumino capitu¬
lum inftar Phalaridis fquamofum in apicem de¬
linens , ex albo lenirer rufefccns , inAdet , cui v-
trinque foliolum rigidum fubiicipur , quorum
longius, vnciam fupcrahs, deorfuhi vergit , altc-
rum quod triplo breuius , reda effertur.

C. Bauh. gramen 7y Auc iunceum monta-
mm , Gramini maritimo Daiechampij in multis
conueniens, vtpotc caule <Sc capite : Eid.in prod.
gramen In pi n. gramen iunceum 11. huc monta¬
num capite fqu amo fo. Prouenit in montis Baldi
jfummitatibus.

GRAMEN IVNCEVM MARINVM CAPI-
tulo fquamofo C.Bauhini.

Cap. c c i.

GRamini huic 57. in prod. vel, vt in pin. vo¬
cat , Gramini iunceo 13. Aue minimo capi¬
tulo fquamofojcapillares funt radicula : fo-
Ha pauca, capillacea , vnciarum fere duarum:
inter quae culmi vnciarum quatuor vel quinque
exurgunt, in quarum fere fummo capitulum vni-
cum minutiifimum fquamofum rufcfccns , cui
Clilmi apex fupereminet.

RAdiccprO.Dcf •
tuberat ab
vno principio
multiplici [au-
tore Tabern.]

Abrofa : foliis
anguftis, vulga¬
to gramini A-
milibus , fed
plus Armatis,
iolidis , dcnfo
ordine ftipatis.

Culmi proce¬
dunt cx hisplu-
res, tenues , ro¬
tundi , ac dun-
taxat , ipitha-
mei. Spics in
horum fubliirn-
tate molles, ca¬
pillares, fubrs-
fefccntcs.

Tabern. Hilf.vSc Icon. Gramen fyluatictim pri¬
mum: Gramen nemorofum. Germ. ft>alb0ra£}/
ob 2$OjTd?£B'<*f3* Ical. Gramen fyluaticimt
Angl.fl>cbbcifr4^. Bclg.Bofd^rag. Ger. Gra¬
men /jluaticum.

Calp.Bauhin. Phy t. Gramen 28. fiue nemorofum
pr imum : Eid.pin. g r amen nemorofum glabrum 3 .

Aue Gramen nemorofum /pica rufefccnte molli.

In humido vliginolo & areiiofo colo coflim- Xocu?,
tur . •

GRAMEN SYLVATICVM III. TABERN.
paruumjtenuifolium.cum fpica aculeata.

C A P. C C V.

RAdix ab vna origine multiplex , exigua. Ala- Deferto»
mentis referta : folia ajigulta, in acumen ab- ' ^
V u i

HI STORU

euntia palmum

tenues, aphjrJii,
icqualcs,lpitha-

mci.Horum fu-
micates occu- (
pane fph'£ par-
ua’ , aculeata*.

Tabeni.Hift.
& icon. Gramen
fyluaticums,&ue
ncmorolum ,
walbfjraf 3.
Gcr. Gramenfjl-
uariiitmimus.

Cafp.B.uihin.
Phy r.Grame i'L
flue nenurafum
alterum. Eid.
pi n.Gr/wien nenurofum glabrum 4. . flue Gramen
ncinorofumfpicis paruis afpcris. Variat hoc la-
riorc folio in dumetis & angulliorc in pratis.
Locum cum praecedenti eunde 11 adamat.

plantarvm-

Calp. Bauhin.Phyt.Gr4W»i?n S4.I1UC vhpYiniKdv-
; Eid.pin. c 'atmn nenurofum glabrum 5. Iiue
Gram. ncmorolum caliculis palcaccis : duplex 1
repens & crctlum.

pallim pratis mufcofis,aliifquc putridis ac hu- •
entibus locis proucnit. L •

GRAMEN HOLO STEVM ALPINVM
mini m umC. Bauiii ni .

TOta planta vn<~ias tres non fuperat: foliis ca-
pillaceis,vncialibus: cuius culmis capitula
palcacca infldene , copipse in Hcluctia in S.Bcr-
nardi monte minore proucnit. Gramen hoc in
pin. nemorofum glabrum (T. iiue Gramen hola- -
Ileum alpinum minimum, 4<r.in prod.

GRAMEN SPARI' VM PLINII,
Sportularum Ficuum.

SIVE

Capvt CCVII.

HOLOSTIVM MATTHIOLI 1VNCVEM.
Cap. CCVI.

" Atthio-

Mfi

1» Holo-

Itium vocauit
plantulam in
paluftribus ob
uiani, palmum
aut fidquipal-
mum altam ,
coliculis fre¬
quentibus , te¬
nuibus, nonr 1-
hil rubentibus,
& in ramos
plurcs diuifls :
folia acuta du¬
as aut tresvn-
cias longas an-
gufta : jluribui
lecundum ra¬
mulos , adeo-
que & in extre¬
mitatibus cre¬
bris, fucccdunt

ralcula pufillum femen rulFum pellucidum clau¬
dentia. radices fublunt capillacea*.

Si Lob.in I c Plant.p.iS.pcr Hololtium Matth.
eandem in.tclligir , quam Matrlnolus pl incani,
melius placer Lobuli! figura. Matth.iuam pianti
non dclcribit.

Mattlnolus mutata priore fententiain pollr.
comm. editione Holoiliumcxhibuirpidlum.nul •
la adiedta aut figura* , aut virium declaratione ,
inquit H. Lugd. p.nMrJ.

Gramen .• :y videtur Thalio ea pia¬

ta, quam Lob.titulo Holpllii Matthioli infigui-
uit.

Tabcrn.icon.& Hili. Gramen bufninm , %rot*
rcnrtra^/Gcrm.pabbccyralJ. Fiand.Se Brab.Co*
Gall.Hcrbe auxerapa xant Crapatidine.
Eid.Hiil.Gr aptet) tunicam 6» Gcr .Gramen iutoeeuiu.

S Partu La¬
tinorum 8c
Plinii ( inquit
Clui' )a Sparto
Graecor ii fru¬
tice differens»
herba cfl gra¬
minea 5 fjta
proferens, nu-
incrofi,tcnuia
iiicca, viridia-
qite , cubitalis
longitudinis
ex eadem ra¬
dice prodeun¬
tia , qua*, dum
nouella funr,
lariufcula cb-
Ipiciunrur, &:

interiore par¬
te cancfceria,-
lucccllu vero
temporis contrahuntur & Conuoluuntur , fiunt-
que iuncea, dura, flexibilia tamen , <5c margini¬
bus ita coniundis, vr vix rima apparear , nili di-4
ligciuiiisobfciucs. Inter hxc culmi exilium ipl s
foliis p.uiilo longiorcs,qm Vere 3c Acftate par-
uain arundinaceam paniculam ferum, fimili pro¬
pe. nodum cum illa ratione liorcramdcindc ob¬
longum femen , vt nonnulla Graminis genera:r<r-
dmbus nititur hbrolis t-c perennibus, e quib.niu!-
tc funul euafcutur piante contigua-Junci modo» ■
vt interdum vna planta, flue multarum fimnl
congeftarum plantarum culmus, duorum pedum
fpacium,vel etiam illo amplius iu ambitu occu¬
pet.

Fuit hoc Spartum poft Theophraftam Grx-
cis notum, vt Plinius lib. 24. cap.p.tcfturur in quo
qiueilcum proponit , mnn Gcniita Graxoruns
Spartium Iit , dc quo I lomerns dicit , Nauiunt 6
Sparta dilloluca. Cui breuirer refipondct,ccrcum ''
e ile, nondum eo tempore Africanum vel Hilpa-
num Spartum in vfuluiife, vt credendum lit,Gcr
niftam Grarcorum Spartum efle , noltrum verb
Spartum illis ignotum cllc, nec dc eo vilam po-
Ilcricati reliquille memoriam.

Hcrmol.coroll. -r. Spartum alterum in Hifpa- i
nia & Africa funibus narum , Lear ea flue Lyge A 1
ditium ab Athenio. Amaro Spartium aliud a
Genito. Dodon.. Eum. Spartum herba a Plinio

Lite er xviii-1

Iib.ip.eap.i.defcripta. Lac.Spartfim vulgare, dif- bia & Bxtica regione , ex ifto Sparto

ferens a Genifta. Cluf Spartum herba i.

Lob.in Aduerf. Sp Artiam vulgo Elpho Hifpanic a
lancea , vulgi F unifpartion > an Lmofpartion Anti¬
quorum ? Eid.Obf.p.45.Ic.pIant.pag.88.5p<*rrf(W
P Uniiy Cluf.

C. Bauh.phyr.gr 5. liue gramen fparteum u
\Lid.jpin. gramen fparrcum 1. fiue panicula comosae
Sparntm Plinii Cluf. Lob. & H.Lugd. spartum
herba, Dod. Spartam Plinii 1. Tab.&Ger. hin-
?us lbcricus fiue Hifpanicus, Dalcch. in Plinium:
^plmtapTvv Theophrafti.

In Bxtica regione Hifpanixpartc,prxcipue
tegno Morlienli nafei tradit Amatus : velati in
AlgarbiaapudLufitanos, AphriCx contermina.

: Frequens nafeitur, authote Clufio , collibus arc-
nofis inter Vaena& Alcalal-Rcal , atque aliis
Bxticx locis : fed omnium abundantiflime ab i-
nitio Granatenfis regni, fiue Bxticx limitibus ,
vfquc ad Murgim vrbem , vulgo Murgia didam,
vt non fine caufa totus ille tradus Veteribus ap¬
pellatus fit Spartanus campus , quo etiam noua
Carthago , vulgo Qarth igt«4,vrbs maritima con¬
tinetur : hxc etiam ii nonnullis Spartaria cogno¬
minata cft, ob Sparti J vt credibile cft) eo agro
rtafcentis abundantiam. Nafeitur Sc 'Valcntino
1 regno , atque illud quidem.fupcriorc longe vbe-
rius Sc laetius*

Porro , Sparti vfus , inquit Plinius, multa poft
fecula captus cft: nec ante Panorum arma, qux
primum Hifpanix intulerunt. Herba cft hxc
. ( Iuncus Ibericus, fiue Hifpanicus s dy.aidHf - a/.af-
m<, af-jM©-, ad ncxlis tantum vtilis Dal.) fponte
liafccns, & qure non queat feri , Iuncufque pro¬
prie aridi foli, vni terrx dato vitia Namque id
malum telluris cft, nec aliud ibi feri aut nalci
1 poteft. In Africa exiguum S: inutile gignitur.
Carthagincnfis Hifpanix citerioris portio, nec
hfcc tota, fed quatenus parit , mOntcs quoque
I Sparto operit, llinc lirata ruftids eorum, hirte
ignes , facefque , lunc calceamina*, & paftorum
i vcftis , animalibus noxium prxterquam cacumi-
I nam teneritate. Ad reliquos vfus laboriose eiicl-
i litur, cerent is cruribus , manibufque tedtis ma¬
nicis, conuolutum olfeis ligneifvc conamentis.
Nunc' iam in hyeme vix. Facillime tamen ab Idi¬
bus Maiis in Iunias : hoc maturitatis tempus:
Vulfum fafcibus in aceruo animatum ( aduna¬
tum j biduo, tertio refolutum , fpargitur in Sole,
ficcatiirque, & rurfuS in falcibus redit lub tedta,
Poftca maceratur aqua , marina optime , fed Sc
dulci fi mariila defit. Siccatumquc Sole iterum
rigatur , fi repente vrgeat defiderium , perfufum
calida in folio, ac ficcatum ftans compendium o-
perx fitetur. Hoc autem tunditur vr fiat vtile,
prxeipue in aquis marique inuidum. In ficco
prqfcrunt ccanabi funes. At fpartum alitur etiam
demerfum, vcluti natalium fitim penfans» Eft
quidem cius natura interpolis , rurfufquc quam
libeat vetuftum nouo mifcetur. Vcrumtamen
amplcdetur animo, qui volet miraculum xfti-
marc , quanto fit in vfu omnibus terris nauium
armamentis, machinis xdificationum , aliilque
clefideriis vitx. Ad hos omnes vfus qux fulfi-
ciant, minus xxxM.palf in latitudinem a littore
Carthaginis noiix', minufquc in longitudinem
clfe reperientur , longius vehi impendia perhi¬
bent. Hac ille natur. hijl.lib.iy.c.z. Virgx (inquit
Amatus ) huic ad fummum cubitales funtffolidx,
ad frangendum difficiles, vinculorum vfui prxei¬
pue, ex quibus cordx , funes , Cameli Sc nauium
ornamenta parantur : nec minus in ipfa Algar-
Tom. Ii.

5ir

infinitus

(portularum Sc corbium calafthicorum numerus,
pro deferendis ficubus* &paflis,aliifve mercibus
ad vniuerfam Germaniam , Prufliam , & Bohe-
miam , Galliam & Scythicam fiunt , hodie vero
Spartum hamato ligno conuolutum eradicatur,
veluti quoque Plinij tempore , olfeis, Iigneifve
conamentis cuellcbauur. Spartum eodem in v-
fia nunc effc apud Hifpanos, referente etiam CI11-
fio, quo fuit Plinij tempore.Nam ex crudo Sc ex-
ficcaco tapetes fcu aulxa, (forias, corbes, ruden-
res, aliofquc lunes conficiunt i corbes etiam il¬
li in quibus ficus , «Sc vux palfe aduehuntur , ex
Sparto contexti funt. Sed ex illo aqua, inftarlini;,
macerato , deinde ficcato & tufo , calceamenti
genus, quod ipli alpergates appellant, paratur, fu¬
nes etiam Sc alia fubtiliora opera. Prxfertur au¬
tem id quod Valentino regno crefcit,

GRAMEti SPARTVM i. CLVSIO.

C A P. C C v I I I.

SPartum her¬
ba alterum Defcdptrd
C-lufij nafeitur
Murciano re-
gno,humidi ori¬
bus prxfcrtim
locis, luperiore
lencrius , cuius
valde* rarus cft
vfus i vt quod
ftoriisaut huiul-
modi operibus
conficiendis mi*
nimefit idoncir,
plurimus auteni
eius vius in ea
regione , ad li¬
neos ficcos ,
quos ledfis fub-
fter naht , im¬
plendos , vt nos
ftramine vti
folemus, quoniam molliore, tenuioreque fit i un¬
co, quam primum : paniculam fcirt bteucm , Sc
pcricarpio quodam, liue membranaceo folliculo
inclufamrvti Narcilforu Sc fi milium fere flores.

Lobel.Hift. Bclg.p.uz.& Obfipi^s Spartum al¬
terum Clufit. Eid.plant.icon.p.88. Spartum Plinii
& Cluf i alterum.

C. Bauh. pin. gramen fparteum a. fiuc panicula
breui folliculo imluf : Spartum alterum Plimi , Lo- Syndri.
bcl. Hift.Lugd. Tab. Sc Gcr. Sparti herbx alia
lpccics,Dodon.

Nafeitur eodem quo fuperius illud ad multa
vtile, modo : paulo tamen maturius flores produ- [C°^p*‘s ^
citmamMartio luis floribus onitliu legebar Cluf

SPART1VM SP1CATVM , PVNGENS
Occanicunu
Gap. CCIX>

SPartum herba 3. liue Occanicum aut raari-

tiimi Clufii , nonnullis, Gallix, Fladrix que Defeiiptic
locis & aggeribus illis labulofis, Oceano obic-
£tis inuenitur,H<t/w,ab incolis , prxfcrtim Fiam
dr is vocatum: quod. priori Hiipanico non valde
diftimile cft, fed multo maius & rigidius, cruribus
eorum, quibus per cos aggeres lmc ocreis iter
cft, permoleftum : pungunt enim Sc cucim pene ¬
trant cius folia. Crefcit eodem modo quo lupc-
riora , magis tamen late lerpic Graminis modo:

Spicam autem fert Secalis pxneinftar: cius viuSj
Yu 5

Crcntm-

b*rg.

Sf.irtium
Hui. indici*

Synonyma

Pcfcript.

HISTORIA PLANTARVM

vt latis tuis cc-
(pitibus & val¬
de confertis, at¬
que obliq, fpar-
gcntibtis fefc
radicibus , are¬
nam firmiorem
reddat, & colli-
getinaggerib.,
ne tam Facile
marinis vndis
& fluxibus clu¬
atur , Se faci¬
lius refiftant te
pcftatibus , qui
in Occano cre¬
bra:.

Ex Plinii I.19
cap. 1. ac lib.
Z4.C. 9. oftendi
poteft Genifta
Se Sparti um

diucrfas eile pla-
tas,quanquam obfcure vtramq; herbam dilccr-
nar, ac dubia prorfus fide tradar: tamen priori
loco per luncos aculeatos,liue virgas,longas, li¬
ne foliis, eas omnino intelligerc videtur, quas
Holandi Occani magni accola:, ob vrgcnrcm da-
nosumque maris impetum, atque inundationem,
arenolis montibus inferunt , ne validiori arena
vento prompte defluat aut diJlipctur. Plinius
montes his operiri , in citerioris Carchaginenlis
Hifpania-porrione,fcripfir. JnHolandia =8clm
vocant , quali Galeam. Hanc omnino oinxifle
Diofeoridem lib^.cap.ijg. arbitratur Cronem-
burgus. Sed quo modo ad Diofc.Sparcum refer¬
ri pollitnon oftendit.

Calp.Bauhin.Phyr.GMMM n$. Eid.pjn. gm-
tnen fparteum 3. liue (picat umfolijs tnmrunarts lon¬
gioribus, vel Jpicd fecalind. Spartum tertium, Cluf.
Hifl.Lugd. spart um herba ?. maritimum , Cluf.
H [Qt.Spartum nrftras , Lob.Obfip.45. Ic.Sy. Hifi.
Belg.pag. u;. Spart um Plinianum j.Tabcrn.
Spartum Angi: canum, Gcr.

GRAMEN PENNATVM, ALIIS

Spartum.

Cap. CCX.

PRartenuia e rad. capillatis germinant folia
dodrataUa:4/M lupetius tereria,infcriiis pla¬
na : inter qua? (urgentes culmi in criftam fcfqui-
palmarem lanugine mollicea,vcrinque plumata ,
contortamquc, defluentes. Spartum herba quin¬
tam, liue Auftriacum pennatum, non in locis au¬
ra marina alliatis (aucorc Cluf. Pannon. Se Hifb.
poft.) natum , fcd procul a mari, procul ab arc-
nolis illis aggeribus , (ponte etiam crcfcens. Ha¬
bet vero id folia pedalis longitudinis, gracilia,vi-
ridia,numerofa, plana initio : fcd quorum lim¬
bi eandem coeunt, Junci modo lamia, tercriaquc
fiunt, Sparti Hifpanici foliorum i n fi a r, quibus no
multum abfimilia funt,fcd minora & graciliora:
interca culmi exeunt graciles, foliorum faftigiu
nonfuperantes , qui /picam ferunt aliis difiimi-
lcm, icd tribus aut quatuor oblongiufculis gra¬
nis , longa contortaquc cauda infigniris dunta-
xat o^nftantem,qux in dodrantalem , imo pe¬

dalem , inter¬
dum vcluti
pcnulam, te¬
nuioribus ala* -
rumauis illius
Mamucodiatc
(lue paradifl i
vulgo nuncu¬
pata:, pennulis
ferme rcfpo-
dentem , deli¬
nit: radix i ub-
cft e multis
capillamentis
graminoifquo
hbris compo-
lita, Hifpani¬
ci Sparti radi¬
cis inftar.

C. Bauhin. 5
Phyt. c v n/en
118. liue /par-
teum 8.ve$>fM-
natum : E id.
pin. c.ramen fparteum n.fiue pennatum: Spartum
Auftriacum, ClufiPann. c ratnen^.vcl tunceum
Dod. Gramen pinnatum Dalechamp. LupcL Va¬
riat i uba colore : efi flauo, & etiam candido.

I11 aridiflimis tumulis, apricis, lapidosifque ^
prouenit. Abunde hoc gcnus,ut tefiatur Clulius, t(
nalcitur in monre Badcnfibus thermis imminen¬
ti, totaque illa caccna montium qui inde ad Da¬
nubium vlquc procurrunt, prxtereaad fyluulam
£adm alnique apertis Se Gramineis locis Au-
llria:& Vngarix : fcd omnium vberrime in Vi-
uario illo Neapoli Auftriacx vrbi contiguo , in
quo vberius lxciufque proucnit.Semcn maturum
lunio, vel Ixuifiimo aurx flatu excutitur, atque
cum fua pennula paululum volans , vbi decidit,
fiatim per Gramen irrepit Se terra fc condir.

GRAMEN SPARTEVM VARIE GATVM,
Cafp.Bauhini.

Cap. CCXI.

G Ramea jj.lu prod. Gramen fparteum 12. liue 5,
variegatum loliis efi quatuor vel quinque *
vnciarum, rotundis, varicgatis,quorum alterna¬
rim pars vna viret , altera rubee : quod primo
Vere in Franckcnhuliis montibus copiose repe-
riri , D. Iungermannus anno i6ci.ficripfir,&co-
lorcm cui tuta mutare monuit : Spartique nomi¬
ne, folum folia,tniiit.

SPARTVM MARITIMVM SIVE
Occanicumiatifolium.

Cap. CCXiL

N fabulofis collibus Walchera? & Hollandix,
inquit Lobclius,rcpcrirur Spartum. Vnumfpi- ^
ea , radice , magnitudine, femine acerofo, ad
Spartum tertium Clufu proxime accedit. Dilcn-
men in (olis clt filiis, qnx pulchra Frumentaceis
& Graminis firiati fulcaci loliis latiora, eoioris
glauci.

De hoc feribit Cluf.Spartum hcrba4.Baraui-
cumiiue Occanicum 2. irertio maritimo llu®
Oceanic®

LIBER

Oceanico pruno, minime differt tota planta; for-
ma,radicelqucftib arena condendi,lateque fpar-
gendi licentia : cius tamen fpica; breuiores vi¬
dentur 3c Phalaridis potius quam Sccalcs pani¬
culas imitari , id Badiis , quibus valde familiare
ijfdcmque vfibus feruit quibus Occanicum pri¬
mum, etiam Halm dicitur.

Icon apud Clulium , qur eadem cum Lobe-
liana,moiiftrat magnam differentiam a priore O-
ceanico, in quo folia angurta pinguntur: verum
refpondetdcfcriptioni Lobclij. Eid. dicitur in H.
Belg.p.i33.& Icon. piant. p. 09.,' ipartum ttojlras alte¬
rum.

G.Bjuh.phyt. gramen 114. fine Spartum 4. Eid.
pin. gramen f par t eum ‘■.Clue [picatum latifolium:
Spartum 6. vel Plinianum 4. Tabem .

GRAMEN yEGYLOPS, BROMOIDES
T abern. longii&mis ariftis.

C A P. C C X I I I

RAdice cft
multiplici
(vc nutor cft
Tabem, hbro-
fa , ex qua nu-
merofum e-
mergit agmen
filiarum par-
uorum angu-
ftorum iun-
ccorum. Inter
qua: terni vel
quaterni a lfur-
gunt culmi te¬
nues cubica-
les aut lclqui-
cubitalcs , qui
in fummitate
/picas gerunt
glumis aucna-
ceis fimiles ,
ied ariftis acu¬
tis &: longis , qua: ex membraneo folio,vclut v-
triculo i picam inferna parte complcClcnce,proli-
liunt, & in vnum tantum vergunt latus. Glumc
ver o feminum ftmtvacin;. Decidentibus vero ari¬
ftis &ipfaftcca cum glumis luis in iubame ton-
lilibus cirrhis contextam, inftarquc linipanfiun
dehifeit, tandem vanefeit rota.

Tabem, hift. AegjLps 4. Br, nudes 1. l;abciv
ivadyt. Icon. Aegylops Brshiuides ( lic etiam Ge¬
rar do ) llabclwacf)t.

C.Bauh.phyt.Grrfwe« \0j.f11ieVeJtvca longis a-
riftis. Eid.pin. gramen Fefiuca 15.I111C Feft tua lon-
gifi imis arijtis glitfnis vacuis fpadicei coloris.

' Arenofis gaudet locis & ficcioribus prarcnli-
bus : potiflimum vero in viis inter Wormatiam
& Frankental Palacinatus ciuitacem obuium elfc
teftatur Tabcrnamontanus.

XV HI-

fummum vfque cojifceniulit , altera duntaxat
jparte crupcntcs,
codcmquc ycr-
geutes , gluma
dura: , tenues,
iongiufcula: : fo¬
lia vbi ftipulam
non amplius in-
uoluunt, admo¬
dum tenuia , &
fere rotunda,
trium ,quatubr-
vc vnciaru logi-
tudine : accepi¬
mus apud D.
Vldaricum Chc-
lium , Medicum
Argentinenfem
cx plantis Agc-
rianis iiccis

Lobel.Hiftdr.
Bclg.p. u4.de lc.
piant, pag. 50.
rlcin Spartium v<w bcfcn tanbcii Suar tum no-
jlr.is paruum. Tabcrn.Spartum y.vcl Plinianum 5.

Cafp.Bauh.phyt, gramen 117. ftuc gramen fpar-
| teum 7. Eid.pin. gramen [partium 6. fine luncifr
lium.

GRAMEN SPARTEVM PRIMVM TABER-
nxmontani.

Sy&on>;

C a p. c c x v.

GRamcn fparteum primum ( inquit Tabem.) Defcriptic*
r^ue nititur fibrofa, longa iflia. rigida,te-
nuu, pedalia, neruo medium percurrente : 1 ulmi
cubitales de aluores, teretes, Leues, foliis multis
i amicti : /pica digitali Iongitudinc_, interdum lon-
| giores, colore fufeo oblcuriore.

j Tabe r n . H i ft .gram e n fparteum primum pfrini^ Synoh,"

jjrafjba&crft. Icon, luncif artium.

| C.Bauh.phyc.^WAv; n^.fiue fparteum 5. Eid
j pin.gramen jparteum /{.fine [picatum foliis mucnna-
| tis brevioribus. Spartum Anghcum i.Gcr.tit.

) Vberi prouentu, Taberu. annotante , nafeitur Lbcus^

; in fqualidislocismter Hcrczogcubulch in fabu¬
letis, variifque aliis B rabant ia: locis.

SPARTVM PARVVM LOBELIO.

C a p. c c x 1 v.

0 -w-^VrascralTafquc^r^ demittit: culmi numc-
I J 10 plures, inia parte foliorum circumiedo-
mm voluminibus cralfdcimt , alioqui fili inftar
tenues , enodes , dodrantales , quos a medio ad
Tom- 1 1.

GRAMEN SPARTEVM BA§IL^ENb£ CA-
pillacco folio, C.B.uiftini.

Gap. ccxvi.

EX radice fibrofa , culmi ‘plures cxiirgunt , qtu Dcfcriptio
ftatim in folia capilli inftar angultiilima , in
acumen molle falligiata, palmum Lepc,pedemve
altiora, abfmmintur : nec paniculain,nec fpicam
obfcruauimus. Tota planta inligiijcer viret, bc cx
multis plantis litnul iundis cclpes conftkuitun
in paludibus Michelfclda: proucnit Gramenboc
Sparteum 7. fiuc Baftlecnfc , folio capillaceo , vc
autor inpin.vocat, vel,vc in prod. Gramen ap.

GRAMEN SPARTEVM MiNVS, VEL HO-
landicum, C Bauh.

C A p. c c x v 1 1.

GRamen hoc 30. vr in prod: vocat , vel , vt in
pin. Gramen fparteum U. ftuc minus , yel
V u 4

5M- HISTORIAE PLANTARVM*

Holandicnni pro radice fibras tcnuiftimas albas
habei:fvlia copiofa, capillacea , pallida, triu qua-
tuorue vnciarumjntcr qua: culmi tenuiflimi,pal-
me altiorcs,vno, altcroue internodio donaci, &
pene nudi efferuntur , qui paniculam pallidam
diuulfam luftinent: fk communiter plurcs cclpi-
tes conftiruunt. Nomine fparti Holandici cxlyl-
ua Hagana D.Wcckcrlinusmilit.

GRAMEN SPARTEVM MONSPtLIA-
cum folio capillaceo minimum ,
eiufdem.

Cap. ccxiix.

Synon. Tj A^'tcem Habet Gramen Sparteum p. fiuc M6-
Xvfpcliacum capillaceo folio minimum [vcab
Dcfcriptio autorc in pin.vocatur] pro 3. in prod.defcripcum,
ex fibris albis, oblongis, capillaceis compolitam,
fulta capillacea, vncialiaiffc/wwjtenuiflimos, nu¬
dos, trium quatuoruc vnciarum : paniculas par-
uas ex locultis minimis compofitas & per ma¬
turitatem rufcfccntcs : quod Monfpclluli in a-
gris xftiuo tempore reperitur.

GRAMEN SPARTEVM SETAS EQVINAS
referens Cafp.Bauh.

Cap. CCXIX.

Synonyma TJTOc [ onod in frod.ji. cft : in p.n.vCrb Gr.l-
Defcripcio -A JLmcn (partum 10.] album cft , ex radtee
alba, fetarum inftar y folia cubitos quatuor lon¬
ga producit, qua: forma ik tenuitate , &: robore
caudam equinam eiufquc fetas referunt : ex qui¬
bus Iauq infula: incola: tapetia rexunc.Cuius for¬
te mentio fit in C.Clufii curis poftcr.fub Herba,
Sparto Hi {panico non ab fimi li. Sic cx Infula Vir¬
ginea, arboris cuiufdam cortex candidiflimus,
in pili tenuitate diuiftts adferrur,e quo incole pa¬
nos texunt: hunc corticem a D.Gilkenio, Grarae
vero a D. Saltzmanno accepimus.

GNAPHALIVM TRAGI , SIVE IVNCVS
Bombycinus.

Cap, CCXX.

Defc.ip.io TMplcxisfi-

JLbris radica¬
tur, iiicos tol¬
lens re dios
enodes, folio-
los , iu quoru
fummitate c
bifori vagina,
longis lenti f-
que pediculis
appenduntur
panicula: to-
mcntoixjcan
didabombycii
opera ec mol¬
litie prxftan-
tcs.

A Trago in-
(cribitur Gna-
phalion , 8c
iTiatrcffecfis/
li. e. Linum

pratcnfe , & tXHfcn tvoUen, id, cft, Lana praten- I *
' lis cognominatur, ftatuiturquc Iuncci Graminis tl
. genus. Eiufdem cum Trago opinionis cft Cor- -
\ narius.

Tabcrn. icon. &Hift. g raqcn t omento fum ,Li- c ?
num pratenf, Linagrofiu, ErtofthocnuSyLinjfchccnus
Angl.SPatcrlccfc & VHeboive ivouflc. Fland. & 1
Brab. 0ybc Biefc volcfbiefe / Cimfpclbiefc / £ 1

tTIartcnfphubfj vnto tvattcnbtefe.Germ.flad^ „ 1

fc »i0ra0. Errant qui Diofcoridis Gnaphalium C ,
faciunt. » ,

Gcfn.dc ftirp.coll. Yocatfnnpliciter illatres ■'
flfld)B : In catal.pl. appellari cenfet Alopecuron, \
ik Frumentum caudatum a quibufdam,qua: opi¬
nio nobis non placet.

A11 Plinius lib.157. cap. 1. dc hoc ait : Aegyptii j
quartum Lini genus Orchomenium appellant. ]
Fit e palurtri vcluti Arundine duntaxat ( Fit e ii
palufttis arundinis foliis , vel duntaxat Dalcch.)
panicula cius.

Cafp.Bauhin.Phyr.GivwfH 111. fiuc tomento fum. R
Eid.pin. Gramcntomentofi.mi.fiue Gramen pra - ^1
tenfc tomento fum panicula fparsa. Gnaphalium 1
Diofc. Trag. Typha Diofc. Ang. luncus bom¬
bycinus , Adu.Lob. icon.pag. 87. Obf.pag.44.
Gramen eriophorittn, Dod. Linum prateuJc.Gcfn.
coli. Icon. Gnapbalion Tragi , Hift.Lugd.pag.
intf. P f ti d linum , Caft.icon. Gramen umuiim !
lanigerum Thal. cr amen tornent ofumy & Linagrc-
t fu T.ib. Gr/fwfwr.WKfHrrfr/wi/^Gcr.Nonnunquam
contractis pediculis tanquam pappus confpici-
tur.

Gencua’ proucnit in vliginofis pratis qu^imr
CologniyCiim fuo tomento Maio. in valle Gricf- te
bachianavbi fontes acidi , abundat. C.Bauhin.
obferuauit Balilex prope Michclfcld. Plerifque
iiumidis & defertis Btabantia: & Gcrmanixlo-
cisjhuiufccniodi Gramen reperitur : prxfcrtim
lunio ac lulio menhbus, quando cx iplis iunccis
ftylis lana candicans dependet,
i Vi pollet adftringente & condcnfante , quare
in vino nonnulli decoquunt, propinantque alni V1
proHuuio,ac colica ab eadem caula exorta labo¬
rantibus , vires vltcriorcs & facultates nos la-
tcntjT.ib.

IVNCVS ALP1NVS CVM CAVI)A
leporina.

Cap. CCXXL

f^Rcbros. Dc
V_*cx parilis

radicibus fiir-
rigit culmos
dodrantales ,
interdum cu¬
bitales , ftria-
tos yfolti* pro¬
pter terram
ftipatos, qua:

&c ipfos cul¬
mos aliquo-
ulqitc inuol-
uiint , alioqui
luncca folia
inftylumcxe- U
11 nt acutum »
paullbquc fu-
pra radicem
ruftcfeentia »
fxpc in fibras
como-

LIBER XVIH-

cofno&s farifeiuit : ceterum finguli culmi in
jutbirfatam caudam, cancfccntibus comcntofi-s
(quammis, compa6Hicm, faftigiantur , mollitie
holofericum prouocantem: radicatur denique fi¬
bris aliquammultis, fragilibus.

Gafp.Bauh.phyt. lunem io.liue S cboenolagtiros,
roilfus a Fratre lo.Bauhino nomine luncialpini
cum cauda leporina: Eid.in prod. lunetis-/, fiue
capitulo Lanugniofo : Item pin. Innetis capitulo Iti-
mtoinofi 3. fiue Scbocnolaguros , a capitulo liaud
militum leporum cauda! difTimili.

Proucnit in monte eundo Kibc£afVc ex fonte
acido S.Pctri Maijo, codemquc mente in proccl-
fo monte, itinere Griesbachiano, Durn/iet vrbem
Ducatus VVirtcmb.verfus.

IVNCVS ALPiNVS BOMBYCiNVS.

C A P. C C X X I I.

QVi C.Bauhino in prod. Umens 8. in pin. vero
I meus capitula lanuginofj a. iiuc alpinus bom-
bjein t, eft, efex radice aliorum luncomm fimili,
folia iuncca exurgunt , inter qua; culmi plures tc-
nuitiimi , palmo minores , qui capitulum par- 1
uum, lanugine alba ornatum, liiftincnt.

In montibus Moraufie loco dido ^vefjcl , Di
Flcitlcrus eruit, de commuiiicauit.

SCHOLNANfriOS jaV£ IVNCVS
odoratus.

Ca i>. c c x x 1 1 1.

INter Sebe
nanthi vulg
ns plantas repe-
riuntur quardam
fc linea: , multa;
innui iundx ,
Gramini fimiles,
in quibus inter¬
dum ab vna ra¬
dice oriuntur
multa; velutifpi-
cXjcefpiteo mo¬
do longuudinis
palmi, coloris fe¬
le A: forma fo¬
liorum Tritici
circa inferiora,
color enim eft ex
luteo pallidus, ve
plurimum , vel
quali cinereus ,
interdum tamen
etiam rubent : rubent etiam fuperiores partes fo¬
liorum > qua; vbi graciles funt circumuoluta: ab
ipfii ftatim radice : folia firpius inter le circum-
voluuntur Se efficiunt veluti caulem. Caules ha¬
bet multos ab vna radice, circa quos conuoluun-
tur folia in inferioribus, nodis (longe ab inui-
ccmdildantibus ) difiindos. A nodis exoriun¬
tur etiam folia, qua; caulem amplectuntur. Cau¬
les autem fimiles funt culmis Tritici Aucns»
c raminis dee. qua ratione vero dicuntur
dDiolcoridc , intus non funt concaui vtprcedi-
doriun , led medulla fungofa fardli fimili me¬
dulla; limei vulgaris:_/L’n'.' ex purpureo canefcen-
tes,pappofa lanugine obfiti, habent aliquid cpm

VI

mune cum Arundinis floribus , ac quodammodo
fimiles feminibus Ncrij. Radices multa; funt fatis
longx, durx , denudata; , vtplurimum, i cortice,
quodammodo fimiles Cirris Hcllcbori, vel Va¬
lerianae. Interdum adfunt radices paulo crafiio-
res, denfie , geniculata: ,gu(tu valentiores reli¬
quis , ex quibus tum cirri oriuntur,tum ipfx ve¬
luti (pica; qux videntur veluti per terram repille.

Vbi recens eft ha;c planca, qualem ego vidi , ma¬
nibus confricata iucundi eft odoris , de faporis
non ingrati, licet videatur aliqua adelle amaritu¬
do cum acrimonia , luculenter linguam mordi¬
cante , qua: tamen fbletcfticacior elie in quibuf-
darn foliis remiftis, Gramineis, valde tcnuibus,&
carinatis.

Clufius apud Garciam fic deferibit: Nata; funt cluf: U fr.
nobis anno 1 5 6 8. aliquot Iunci odorari planta: , e
fcminc,ex Italia milio. Elt vero luncus piata mul¬
tis culmis adurgens, tenerioribus foliis quain
Gramen, feti -ma. ( quam pulcherrime refert j lin¬
guam mordicantibus ineunda Se aromatica qua¬
dam acrimonia, quae trita gratum quidem fpirant
odorem , led iuquo rofie odor non eluceat: nam
manducata potius Rofie , prxfertim Saccharo
conditae, odorem annulari vidcntur.Nullum pro-
tulic florem, qubd leriusproucncrit : imo primis
frigoribus periit, ita vt annua planta ccnfenda
fit. Radix cftnumerofii & capillaris, notinodo-
fa , vt ait Serapio , guftu feruido Se aromatico.

Eius iconem ad viuiun expediam infererc hic li-

, 1 n , luncus du i

Iunci duplex genus elt ( vt vult Diofe.; VnuSp^ Dl9jr%
vocaturluncusiaruis : alter luncus acutus, qui
in fummo acumen habet. Duplex autem Se huius
fpecicscft : Alter enim ftcriiis eft : alter femen
habet rotundum, nigrum : Er huius calami craf-
fioresfunr, carnofiorefquc* Eft & tertium genus,
multo carnoiius & afpcrius , quam illa duo, quod
vocatur holofclurnos, hoc elt, luncus tetu^. Ha¬
bet Se hic lemen in cacumine, fimileprxcedcnti.

Cxtcium vEmiopicus ( alij ) luncus f om¬
niferum femen habet. Iunc-

Plinius lib.x. cap.18. de luncis agens. Tria, in-
quit, genera cius : acuti fterililque, quem nu- PhmK
rem &Oxyn Grxei vocant : reliqua tannenini,
ferentis femen lugrum , quem Mclancranin vo¬
cant. Craffior lue <Scfniricofior. Magifquc et*-
iamnum tertius, qui vocatur holofeheenos. Ex
his mclancranis line aliis generibus na (cicur. O-
xys autem Se holofeharnos eodem celpitc. Vti-
lillimus ad vitilia holofeheenos , quia mollis Se
carnofus eft. Fert friuTu m ouorum cohaeren¬
tium modo. Nafeitur autem is , quem marem
appellauimus , ex fcmcripfo , cacumine in ter- vitm, icaU
ram defixo. Mclancranis autem , filo femine, corruptus.
Alioqui omnium radices omnibus annis inter¬
moriuntur. Rfc Plin.de libro 4. Hift.pl. Theo-
phrafti tranftulir. Sed mox de fuo addir. Vfus
ad naftas marinas , virilium nexus , elegantium
Lucernarum lumina , pnecipua medullaj ampli¬
tudine, iuxta maritimas alpes tanta, vt indici
ventre implear pene vnciarum latitudinem : 111
iEgypto vero cribrorum longitudinem, non alia§
vtiliorem. At vero hic locus haud dubie corru¬
ptus eft. Decft enim vnciarum numellis. Qua-
vero puranda eft cribrorum longitudo ? Quan-
quam aurem) inquit Comar, doftiffimus quif-
que ita haiftenus legerit , Se locum hunc citauc-
rir : tamen ego fic ledtionem reftituendam indi¬
co, vt legatur.amplirudinc iuxta maritimas alpes.
tanta , vt incifo ventre impicant denum vncia¬
rum latitudinem : in Asgvpto vero cybiorum

& HISTORIAE

IoHgicudincBj, nen aliis vtiliorcm. Denum vu-
eiarum ,id clt, pollicum latitudinem implere di¬
xit. Sunt enim a*quc duodecim pollices in
•pede Rojnano » ficut*in libra duodecim vn-
£ix> vel ut lib.5. cap. 9. coinm. medie, dcclaraui.
E t profc&o procliuc fuit pene vocem, per denum
liibllitucrc. Deinde cybiorum longitudinem im¬
plere ait , eamque longitudinem non ellc aliis,
quam cybiis vidclicer,vtiliorem, nimirum vtip-
iis excipiantur ac colligantur. Cybium aurem
appellari condiam pelamide Plinius tcftarur.Et
hic facile fuit acybiorii voce, ad cnborum voce
delabi. Vetus noder codex cimbiorum feriptum
habet vnde ad hanc conie&urara dcucnimus,
quam cuiufque iudicio expolitam, fcquendam
fua:i tyut aut reprobandam relinquimus. P orro fubitmgit
r wdtius. plinius hincvfum lunci medicum, lunci radix,
inquit, in tribus heminis aqua: dcco&a ad ter¬
nas, tulli medetur. Semen tolium Se in aqua po¬
tum , liftit aluum , Se fa-mi narum menfes, capi-
tifque dolores facit. Et hxc confone cum Diolc.
nili quod in aqua potum, pro /jp/^duiL-nf dixit.
Eft autem ucduet vinum aqua dilutum : deinde
rurfus menfes reddit fwJj 'fu^p-.v luo more, vcluc
iam fxpc dixi. Verum quod hinc fequitur peni¬
tus alienum citi Diofc.lcntcncia. Atqui voca¬
tur holofchocnos, eius folia qux proxima fune
radici , commanducantur aduerfus araneorum
morfus. I11 vulgatis codicibus vox folia deefl,&
Diolcor.ca non commanducari fcd imponi uult.
Er tandem fubdit Plin. Inucnio ctiamnum vnum
lunci gcuus,quod Euripicen vocant. Huius femi-
pUutt.'h ne fomnura allici fcd modum feruandum, ne la-
porHat.At hic Euripices vocis lcdlio doctis iem-
per fufpecta fuit. Vetus codex Trepiccn habet,
non miniis incerta iedtione, Diofeoridis codices
partim <£emxw habent, partim cuJm-mKw. Hos fc-
quutus iudicium dodris defero.

Galenus, iuncus lxuis alter , inquit , Zyj%ttv9t0
alter axe^ctvof nominatur. Et gracilior quidem
ac durior clt oxyfchamus, crallior aurem Se la¬
xior holefchaenos. Semen holefeheeni fomnife-
rum cfl. At oxyfchatni dux fune fpecics, altera
(terilis, cuius vfus ad medicinam nullus eft : al¬
tera femen fert,& iplum fomniferum, fcd miniis
quam holofcani femen. Inducit tamen hoc ctia
capitis dolorem. Amborum verb femina ficum
vino bibantur, fluxiones ventris reficcant,& flu¬
xum rubrum cohibent. Ex quibus clarum cua-
dit temperamentum ipforum elle compotitum
ex rerrea fubflantia leniter frigida, &aquofa:lc-
niter calida, vt inferna ficcarc poflint : is: vapo¬
res ad caput remittere leniter frigidos, quibus
fomnum inducunt.

juiittv od<y Cclfus Se Latiniores Iuncum odoratum rorun-

htndL f<" ^um vocanc> ad differentiam angularis, quem ii-

Ctlfo! * ^em quadratum appellant, Grxee appella¬
tur per excellentiam , quum alias omnes lunci
fjpccies hoc nomine veniant. Hippocrates
rJscouov, , id eltluncum odoris

iucundi,& bene olentem, ac odoratum, in lib.
morb.mulier.vocatjh. e. Aromaticum Iuncum,vt
Galenus exponit in gloflis. In Oflicinis hodie
radices raro habcntur.Qux vero reperiuntur Fc-
ftuce fiuc culmi, Squinanthi nomine appellantur
corrupto illo ex %ii « aJdiv. Noftri VTelnd;cnbe
binnen vocant, <f Anteivero / holt clt Fa num ca¬
melorum, velut etiam Galli paltum camelorum.
Ecprofc&o Feftucx illx Officinarum prx-rafx
apparent ex fuperna partc,quod iplis a Camelis
tontigille vcritimileeft. Appellant etiam Grxei
jtfn: pv^jojy , quod in vnguenta recipiatur.

PLANTARVM.

I In Mazcatcdc Calaiate Arabis prouinciis, A
ab incolis Saebbar vocatur : a nonnullis verb ha- -
.v« e ac bule , id clt, herba lotoria , aut lotionibus ,
idonea : tamctfi non negem [ inquit Garcias] a-
liis etiam nominibus apud Arabes infigniri. Na
Auicennalib.n. cap. 591. cumAdhar : Serapio e. 1
19. adber appellant: quos fcquuntur omnes Ara- '■
bici Se Perfici Medici hic agentes : florem vero ■
vocant F oca. Nam quod Syiuaticus cap.u. adeber f
& adhecarum vocari feribit, corrupta funt vo- •
cabula. Pcrfis,qui ad iam didtas, vlque Prouin-
cias pertingunt, Alaf, quod herbam liguificat,vo- &
catur , quo nomine per excellentiam appellari 1
potclt. Apud Indos peculiare nomen non clb .
lorcitus , led herba M.at^carenjis appellatur. Sunt
qui paleam de M ecba nuncupent. Nec defunt qui j
Vdflum camelorum vocent , nec immerito , fcd ta- f
men Cameli non funt iltic adeo frequentes , vt >
hoc Gramecum floribus omninb depafccre pof- 1
fine. Sed lunt ibidem multi Afini, Muli, Equi,"
quos Arabicos vocamus, boues Capra?, & oues,,
qux nullum aliud pabulum norunt quam hanc
herbam, fiuc Gramen. Defertur quidem in In¬
diam in vfum Medicum vfurpandns. Maxima
tamen copia per fafciculos colligatum in naui-
bus adfumunt equarii mercatores fcu mango¬
nes , vt equis lubltcrnanr, ne ftcrcoris Si vrins E
pardore offendantur. Nam timui atque maduc-
rit. recentem fubflcrnunr, & madidum in mare
abiiciunc.Sed Se nauta: fafciculos aliquot fecum
aducherc folenr, quos deinde in Italia vendunt.
Memini in Infula Diu vili cmillc multos lunci
fafciculos , quos in Lufitaniam cum aliis aroma¬
tibus mitterem : nullum tamen florem videre
contigit. Sed nec aliquo in pretio ab incolis ha¬
betur, cum Gens fit rudis Se fylueltris. Nullus clt
huius vius apud iftius regionis incolas : fcd nos
duncaxat, &: Medici Arabes & Pcrfic,eo vtimur.
Ipli indigena: eo le Se fu a iumenta lauant. Nunc
ad AucLres , qui eius meminerunt -veniamus. Dio- D
fcorides lib.r.cap.itf. laudatiflimu ex Nabathaea,
proximum Arabicum, quem aliqui Babylonium
vocant,peffimum ex a frica adferri fcribit.Floris
culmorum, radidfque etfcufura. Eligendum eu
qui manibus confricatus Rolx odore^n emittit»
Scio in iis quas iuprd cnumeraui prouinciis ,
qux Arabix nomine comprehenduntur, proue-
nire. An verb in Nabachxa gignatut(quq a Na-
batoch Ilmaclis nepote denominata , prouincia
clt Arabiae Iudxx contcrminx)diligcntcr pereo- -
tatus Ium a Medicis, qni in Hicrtifakm, Galilxa,
aliifquc vicinis prouinciis verfati erant : Sed illi
rclponderunt, eum, quo iltic vterentur,cx Cairo
aduchi. Interrogari verb an in Cairo nafcercturi
an autem ex Mazeate ad ferretur, ignorare fc di¬
xerunt, quoniam medicamenta interdum igno-
ta manerent ob indigenarum negligentiam.Qux
ciim audirem, inquirere non volui num Babylo¬
ne nafccrerur, tamctfi id fieri polle putem. Cum if ‘r
vero Diolcorides Africanum improbet, non o- Imp
portet nos admodum follicitos ellc in eo inuclli- rur-
gando , prxfertim cum non adlcripfcritqua a- fjtt
Fricx regione proueniat. De floribus autem, ciim
meam, tum reliquorum Medicorum ncgligen-
riam agnofcoqui noniubeamuscumaduehi.No-
llra etenim culpa fadtum cft,vt cius vius deficrit.

In medicamentis odoratis,Dio(coridem incertis
comparationibus plerumque vti video,qucmad- D,0{
modum Se in hoc lunco. Nam tritus iucundum ^ r*
quidem fpirat odorem, led Rofie haudquaquam.
Juncus odoratus , Cornelio Celfo Iuncus rotun¬
dus vocatur, & ad lanci vulgaris, Se cyperi, fiue

lunci

LIBER XVIII.

. huicftriaagularis differentiam : fed /ninimein
eam altitudinem cxcrcfcit,qu;l luncus. Auiecn-
*• na lib.n.cap^nduo.eius genera conftituit , AI-
’ «erum enim Arabicum vocat, qui eft odoratus^
Alterum in Agiaini natum, per quod vocabulum
Damafeum intclligit.Sc^quod Diofeoridis tcfti-
monio, Iuncum frudum proferre nigrum pro¬
bet, manifeftus error eft, cum Diofeorides nuf-
^uam frudus meminerit. Serapio lib.fimpl.cap.
>19. exauchoritate Bonift feribit Iuncuiti habere
radicem Cbulern fimilcm, latiorem tamen* Se mi-

* noribus modis cindam * multos calamulpspraN
duros proferentem, qui frudum proferant limi-
leni floribus Arundinis , gracijiorcm tamen Se

, rtinorcmilimulquc&invnocefpitc multas plan¬
tas nafci.Huius radix adeo fimilis cft Chulem, vt
(! fub eo nominca nonnullis appelletur, quemad-
B modum initio dixi. MatthamsSiluaticus cap.iz.
a decem annis confcruari alleric. Credo in liccis Se
iri mediterraneis regionibus multo tempore con-
n feruari pofle, cum humiditate jion abundcc. Sed
in huius Prouincite maritimis , paucis annis in
: fua odoris fragrantia confcruari poteft. Quod ad
Brafauolu Se Monachos iin Mcfuencom. attinet,
dode illorum argumenta refellit Matthiolus,
Com.in Diolc.lib.i.cap.itr.quarefuperuacancum
, cfle iudico quidquam iis addcre.Satis tamen Mo-
i:5nachorum in Mer.dilhr.cap.47. ofiritantiam mi¬
ri rari non polfum , qui Galangam Iunci odorati
1 radicem elfe contendunt, cum Galanga in Sina
nafcatur, qua* bis mille fere leucis ab Arabia ab-
cft , Se plurimum ab Iunco odorato differat tum
foliis, tum radice : nec nili lata proucniat Ga-
1 langa, quemadmodum Se Calamus : luncus vero
il Ipontc nafcacur,ncc feratur. Hattenns Garritu.

Tempefiiuitm nunc eft , vt ad alios Autores qui de Jun-
1 eo firipferunt jdeueniamus.
i * Anguillara fibi perfuadet Squinanthum non
I" cfle,luncum odoratum : quia in Squinantho,non
5 reperiatur caulis qui fimilis lit cauli Cyperi , vt
|j videtur voluillc Diolc. Deinde quod radices qua
exhibentur non lint fimilcs radicibus Valeria¬
nae. Prxterco quod in vfu medico olim flos, cau¬
lis, Se radix lunci odorari recipiebatur: noftri au-
i tem vius tantum fit foliorum: res quae non vide-
' baturfilenda fuilleDiofcoridi: ac etiam quod o-
I <Jor Se fapor qui in Iunci odorati caule Se radice
I (cupiuntur, in fquinanthi iifde partibus non item.
,]£ Cum in libris Arabum legimus (Monachorum
N in Mef. verba funt ) florem Squinanthi, non pof-
1 fumus per Squinathum intclligcrc florem fchce-

• ni» fed plancam eius, intelligunt enim perSqui-
! jianthura abfolutc plantam ipfius lchoeni. Schee-
' num autem non funt ilis pales , quibus vbique
i in Oflicinis vtuntur : quia dcfcriptioDiofcor.de
i Schoeno odorato non conuenit illis, vt quilibet
! videre poteft : non enim habet radices notabi-
' les ad Medicina: vfum , fed quali capillaceas par-

: uas , Se nullius roboris vel momenti, nec mordi-
: eant linguam ipfs pales, & quamuis fint squa-
i liter odorats,non tamen fpiranr rofs odoceitji:&,

| quod maius eft, videmus quod non producunt
luncum, fed calamum nodofum,ficut Se calamus
hordei aut frumenti : quoniam vtplurimum ex-
I portantur cura parte ipfius calami. V nde nonnul-
i ii re&e exiftimanc ipram Squinanthum vfualem
elfe plantam calami aromatici.ReueraSquinan-
thum non habemus. Sed multorum quidem non
{pernendorum eft opinio , quod hsc radix quia
communicer pro Galanga vtimurj, fit radix ipfius
veri Squinanthi. Etiam k nonnullis qui fatentur
J£ vidilfc viuam plancam iftius Galangs vfualis.

*>l7

habuimus quod ad vnguem correlpondet Diofe.
dclcriptioni de Iunco rotundo, odorato. Galan¬
ga autem, qus(vtlupra diximus) Grscis inco¬
gnita fuit. Se 4 nobis quoque minime cognolci-
tur, alia planta eft. Se apud Arabesfoluinmodc»
perquircn,da. Vnde tam pro floribus quam pro i-
pfo Schceno, (quibus caremus ) quam etiam pro
ipla radice poluimus , vti vbi oportet hac vfuali
Galanga. Polfiimus quoque vti hoc vulgari Squi-
Aancho, quod elfe plantam calami aro matici, o-
pinantur plurcs , quoniam , vt in Diofeoride Se
esceris fide dignis authoribus videri poteft, vir¬
tutes Se proprietates calami aromatici Se Iunci
odorati ,nihil, aut litis parum, inter fe dilfcrunt:
ex quo bene poteft alterum pro altero compcn-
hn.Hactenus Monachi.

Cord. inDiofeor. hsc de Schcenanrho fcribic. Ctrl.
Contuli aliquoties de Schccnancho cum merca¬
toribus , nonnullifque aliis grandaruis Se magnis
viris , qui vifcnd* terrs fmcts gratia in Orien-
rem hinc proficifccbancur. Ij retulerunt, ne^o-
ciatores ex Syria Alcxandriam ducere Camdo-
rum greges, quos Carauaniu vocant , impolitas
merces ferentes , cum autem in folitudines pro-*
uenianr inter Syriam & zfigypcum ad Arabiam
litas, neque pabuli, neque aqus copiam inucni-
ri,nalci tamen lecus vias vbique arid is velut fti-
pulaSjCalque numerofas, dcnlas. Se lhpacas ex i-
ino radicum celpice, admodum odoratas, quas o-
biccr inter eundum auc alias quielccntcs depa-
fcant Cameli , camquc ob caulam lc pabulum
hoc Famelffro Se fcmtcls^en? appellare. Referc-
banr etiam illos lolcrecali pabulo Camelos one¬
rare, ne in ftcrilioribus deficerent iumenta: quod
verofuperfit Alexandris de Al/cani vili admo¬
dum vendere. hic Cordus.

His fcqncnria opponit Matthiolus : Flos ad Matthi
nos non importacur,quod tamen mirum non cft,
cum etiam Galeni tempore non haberetur. Pro¬
inde, inquit lib.i.de Antidduncum odoratum ex
Arabia allatum Sec. Qus Galeni (fi licet nobis
dicere quod fentimus ) potius ridenda.quam pro*
banda videntur. Arduum quippe fuerit credere*
tam ingentem elfe numerum Camelorum,qui lo-
cuftarum modo in vniuerfum Schoeni flores de-
palcanrur,vt nulla penitus fuperlit planta , cui
flos non deuoret ur.Refcrunt quidam nafei odo¬
ratum iuncum etiam in Apulia , quin Se in Cam-,
pania prouenir , vt Braflauolus inquit Plini) au-
thoritate. Sed vereor ne hailucinentur,qubd nec
inde flores adfcranrur , nec palea: : neque etiam
id Plinius affirmantor alferat. Is,quo Seplafiarij
paifim vruntur, non affertur aliunde, quam ex A-
Iexandria. Carccrum non parua quidem diligen¬
tia, dum emitur eft adhibenda : quandoquidem
non defun e impoftores, qni ad merces augendas.
Schoenum palearum. Se herbarum quibuldam fe-
ftucis adulterent. Piorterea videndum cft, ne vc-
tuftare exoleuerit. Quod Diofedridem ofciran-
tcr legerint, cum dicunrSchcenum Iuncum pro-»
ferre num cala .num, facile patet,quandoquidem
contrarium fcribic Diolcorides, vbi Sclurni v-
fum reddit hjs verbis xpnen o n £U'$wf >L)
uar,Xj ivi fifyh'. Pr.tTerea quod communis vfus
Schccnos acrimoniam non habeat , pariter fal-
fumeft , palam eft > Monachos vel nunquam
Schoenum dcguftalle, vel fi dcguftarunt , illum a-
deo vetuftacc exoletum fuifle. Quod autem no¬
ftri Schoeni radices renues fint , nihil ad hifto-
riam refert : fiue enim tenues fint , fiue ctalfie,
eas non deferipiit Diofeorides , Schceni flores ex
Alexandri» yna cum integra planta allatos ego

S» HISTORIAE PLANTARVM.

jimaetti.

fHoittt cho¬
rum erro
90.

in manibus habui1, qni digitis attriti Rofarum o-
Jorem emittebant. Quamobrem non temere
contra Monachorum fenteotiam affirmandum
purauerim communis yfus ^chceiium , legitimu
& probatiflunum dic. Et in poft.comm.Lat.&
Ital.com mag.fig.Fuchfiam erratlc crediderim,
qui fcripfcritluain mcthodoySchcenanthi ‘ftipi-
tesnuUam acrimoniam manlu relinquere : in
•quo errore eum fecurus cft Anguillarius.

Putamus nos rotundum odoratum Iuncum,
qui non fuerit exoletus, nunquam dcguftallc An-
guillarium,vt nec Fucblium. Nec prartcrcundum
erat quod aliquando monuit Rondelctius prte-
ccptor mcusjhguramSchami odorati Matthioli
fictam ,porilfiquoad ilores , quod manifefte mihi
quondam apparuit vifis Verona: apud inligncm
Pharm. Bellicorum f.im mi ratibus Schoeni odo¬
rati in quibus erant veluti flocci : Lugduni co-
piofum habebat Valcrandus Dourcz pro The-
riaca.

Monachos quoque rcfucat Amatus ,dicefis :
Schoenos flue odoratus iuncus , in Africa & Alia
prcecipue nafeitur , quanquam& in Campania
Se Apulia reperiri , viribus laltcmimpotcntiori-
bus, audio: quem Latiniores rotundum Iuncilm
odoratum appellant, vt diuerfu ab illo odorato
angulofo Iunco faciat , quem hodie Officina: fub
eodem fere nomine habent , Schinanthum ap-'
pcllantes.Verbumiunci , florem fignificat, nam
Schoenos Grarce iuncus cft,Anrhos vero flos,vn-
dcSchccnanchum, quafi iuncus flos : quanquam
hodie, veluti Galeni tcmporc,flosad nos non af-
fcrtur,vndc'illc libro de Antidotis primo, ira in¬
quit, prxtcrea Iuncum rotundum Arabicum im¬
mitti pr;ecipif,qiii a vulgo , haud fcio quomodo,

I linei rotundi flos dicitur,quum*tamcn nos non
adeo floris copiam habcamus,tota enim aduchi-
tur herba fubinde ex parte fuperiori a camelis
cro(a:na libcnrilfimc: eam depafcuntur,& copio-
iillima in Arabie viis crelccntcm habentor ille.
Hodie quoque ex Oriente ad nos abfquc flore
ortatur , cuius folia, caulis & radix in Officinis
abenturquee vtinatn pura cllent,qtium a multis
adulteretur , illis varia immilccntibus, vel rece-
na laltem Se non verera portarentur, quum Gale¬
no autore , facile fchamos veterefear, quod ex
odoris amififione deprehenditur. Nonnulli rame
opinati fune, vt Monachi, qui nuper Mefuesan-
tidotarium enarrarunt , quod hodiernum Schcc-
nanthmn officinis vulgare , Diolcoridis Iuncus
ille odorarus rotundus non fit, quum ineo acu¬
tus ille delidcratus iapor , linguam mordi¬
cans non percipiatur, nec quanrulumquc odo¬
ratum Iit, nec manibus confricatum Rofie odo¬
rem fpircr. Item quod SchciMianrhum hoc , non
Iuncum aliquem ex fie mittit , fcd potius cala¬
mum, fimilem illi quem Triticum aut Hordeum
facit, vnde inter lc multum differre , pro firmo
gloriantur : fcd re veta eorum gloria in infamia
vertetur, quum in duplici errore comprehenda¬
tur, primo Diolcoridis textum non intclligcn-
tes, quum Diolcctrulcs Schoenum, id cft odorarii
Iuncum, non Iuncum aliquem ex fie lococaulis
mittere, led potius harundi nem , aut calamum
tradat vt in fiua legitur lingua, quae ira habet, \>ii-
cj? Ji. ? ay&vc , apw , a, •t , id clt, flo¬

ris calami, & radicis vfius cft. Ex quibus verbis
fiatis percipitur , quam male Monachi ifti Diofi-
■coridcm intellexerunt, quum Schu.-non,non Iunv
cum , led calamum ex le caulis vice mittat : Se¬
cundo hallucinantur Fratres ij, quia experientia:
£ontradicunt;aflirmaiues Oflicinarum Schtyna-

thum inguftu linguam non vellicare , quum te.
vera recens eam valcntiflimc mordicer, vnde
credendum eft, Scheenanthum ab illis guftatum,
vetus omnino e(Te, a quo non fiolum oiior/ed Se
( apor facile , vr ex Galeno didicimus ,euancficir.
Sed quod Rofq odorem referat , qui illius flore»
viderunt , fimilem odorem habere attollantur ,
vt minime ambigendum fit,q uod Oflicinarum
Schamanthum, Iuncus odoratus Diolcoridis fit,
cuiufiquc vires inueftigat Galenus l.-p.limpl.

Fuchfi.de comp. med. ait iunci odorati flore
qui Actuario Se aliis recentioribus Graecis
Ycf.:2& appellatur, maxime vtendum efle. Hodie
tamen florem ad nos minime deferri, fcd culmos
duntaxat citifidcra , fiuperiore tamen parte a Ca¬
melis erolis : Gcrm.tfamclbctt» / i. e. Farnum ca¬
melorum ,no:ninari:iu oflic.vero Squinanthunu
Elfic prarccrca perhibet qui culmos illos legiti¬
mos cllc negent,qu6dfc.linguam non mordicet»
nec- Rofie odorem fipirent.His alios opponit, qui
Scheenanthum receS Se linguam valde mordica-
re,& Rofia: odorem referre teftentur. Nec mira¬
tur vetus Se odorem & faporem amittere.

Anguillara& Monachi, vt ex ha&enus diifci»
aret , pnecedentium [ Cord. Syluii , Cronem-
urgi , Dodonafi, nec non Cornarii, ac Amati, Se
aliorum , qui vulgarem Iuncum odoratum reci¬
piunt,] opinioni refiftunt, negantque noftrum
Scheenanthum , dic verum Se Antiquorum, qua¬
rum argumenta f.c refelli mus.

Primum Anguillar*e rclpondco, me non ani-
maduerterc, Dioficoridcm velle caulem Scheeni
fimilem cllc Cypero , vcipfic aic: nec cciam inuc-
nio vocari Iuncum angulofium, ut dicit Dodo¬
naeus.

Secundo, Diofeorides cum comparat Valeria¬
nam fine Phu Schamo, non rotam radicem , fed
partes , videlicet intclligcrc.

Tertio, quod ad argumentum defumptumi
viribus «Se vfu,quod ait noftri Scheenanthi vfiuin
elfic cantum foliorum , dupliciter refipondeo.Pri-
mum forte eos vfios adhuc virentibus , 8c fieri
pollere cflicacior hinc fit reces, quam vetuftior,
qualem vt plurimum habemus. Apparet enim
fibras tedtas fuilfic cortice, & tantum remanere
lignolas partes , aft in cortice forte vis non par¬
tu eft. Secundo laudantur radices a Diofeor. Se
Galeno ab adftri<5Honc>inquibufdam affectibus,
qua: adftrictio guftanci apparet , maxime in crafi-
lioribus radicibus proximis caulibus & foliis.
Flores laudantur a calidicatc,idco recipiuntur in
antidotos, vt Theriaca, iis tamen caremus ficu-
ti <Sc culmis integris. Pro iis veimur fummita-
tibus fofiorum, Se merito, cum omnia in iis com-
periamus, qua: requirit Diofcorides,& Galenus
licet forte imbecillius.

Quarto dicit non filendum fuillc Dioficoridi
foliorum vfiuin : refipondeo non filuifte Diofico¬
ridcm , nec Galenum, led cos loqui primo gene¬
raliter de tota planta, deinde ne quis rciiciat
viu Horum vel culmorum, vel radicum, vel igno¬
rer vires valcnciorcs in hac quam in illa parte
dic, contendunt particularim in viu elfic partes
praedictas, & qua in re differunt.

Quinto dicit, fie non fentire , neque faporem
neque odorem in caule Se radicibus : ad hoc re¬
fipondeo idem quod iam de radicibus. Praeterea
cum obficuriores fint vires forte in culmo & ra¬
dicibus minus ei apparuerunt. Addiderim me
nufiquam lcgille cfficuciorcs clfie vires in radicib.

& culmis quam fi®liis,nifi in radicib. vt didhfira-

noue

LIBER XVlItf w

Wohc,iJfttiaioras. Hac eadem ratione fcfpon- to, &Coni. liauat s.fiac odoratus fib aromaticus,

, C.Bauh.phyt.inpin. Scbmus & iu,,cus odoratus
teres ac rotundus, Cordo. Schcenamhtm McCuxo^
Lon. ( cui & Cypcrus rorundus.) Tabern, (

deo Monachis , qui reiiciunt noftrum Scha-nan-
thum , quod radices no-a mordicent linguam.
Credo equidem e j s non fenlific, cum nec in foliis
perceperint, in quibus manifefte tum Matthio-
Ius, tum' ego deprehendi nus , nec non & Ama¬
tus. Prxtcrca non celebratur acrimonia in ra-
idice.

Sexto eft quod relpondcam Monachis dicenti¬
bus Schccnanrhum luncum non producere , fcd
' calamum nodofum. Calamum ferre fateor,Iun-
cum requiri k Diofcoride non reperio : interca
quo modo lunco fit fimilis poftea oftendam in
defcriptionc.

Septimo non morabor refutando opinionem ■
Monachorum Squinanchum vulgare non eile
Calamum aromaticum , vt ipfi volunt , cum ra¬
tionibus prxcedcntibus euertam eorum argu¬
menta, Sc confentiam cum iis , qui credunt, nos
verum Schcenanthum habere.

06tauo,rcfutanda cllet eorum opinio, qua exi-
ftimant Galangam cfle luncum odoratum. Ve¬
rum hoc faftum fuo loco capite dc Acoro.

Noilb miror Matthiolum ridere calcni ritio-
nesjcuinque non meliores adferre , uno hac in
parte nullas.

Dccimo,illud confiderandum relinquo an mc-

j IlincNS somaticus ) Cam. ( Sc luncus floridus fme
: aromaticus ) Acoftar. squinambum Varroni, An--
<*ui!I. Guil.&:Odicinis,quafi{r,>;ii;»^f , luuci
! flos. Adbar Sc Adbsr, Arabib. Sachbar , Arabias
incolis. de Meiba3&PaJiut camekrum , vul-»

;gb,&Germ.(famd|lro^hoc eft, Camelorum ftra-
j men, Poenum camelorum , moline- •

J Scribe Biftjcn,Iuiicum bene olentem , & £arl,

, Poenum Candu. GalL pafihre de cba-

[mc*nx. Ital. squinantho. Hilp. p4 yademequa.

Bclg. Sc Angi. (r?qmnant[)um. Holi* 0itv jvoji^
ne.

alius in Lybianafatur.aliusin Arabia, locuj".
alius in Nabarha:a. Adferrtr' Sc cx Aigypco. In
Carnpania& Apulia quoque reperitur. K, poni¬
tur vt alia: quotannis muratur i quamuis etiam
decennium feruari poifit.

Vfum porro efle floris.&culmoium , Sc radi- f 'reS ^
cis.hifcc Diofcorides docuit : Vim habet vrinam
ciendi , mentes ducendi, flatus diilblucndi ; gra-
uat caput & moderate adftringit : habet infuper

vim atterendi, concoquendi, iic aperiendi : Flos

'gitur ipfius in potu commodus ell ad faimuinii

Tus.

ritb Matthiolus reprehendat Fuchfium.nufquam cdnftiones , Sc ad dolores ftomachi , pul

fnim Ircri rnm frrinpr#» - mir r) iV i r \/f Ti-rla inlne _ -i' . . * ’

enim legi cum feribere , qux, dicir Matthiolus.
Recitat quidem loco fiipra adfcrip’0 opinionem
qiiorundam, qui dicunt culmos non mordicare*
non’autem fiiam. Quinimo in fine hoc vetuftati
attribuit Fuchfius.

Dc lunco hxc notatu digna fcripfit in luo pin.
'Cafpar.Bauhinus.iwnrw a iungcndo,Gixcis cr^i-
vQ-y a loris & funibus dicitur. Diofcorides in o-
doratum Sc inodoracum diuifiile videtur; Nam
lib. 1. dc lunco odorato, qucmfimplicitcra-^/m
per excellentiam nominauit,cgit.At lib.,f,.de ino¬
doro tra&auit : hunc duplicem fecit, vnumlx-
uem, alterum acutum : hunc Herilem, &: alterum
femine nigro Sc crafliqre calamo, & tertium oboV-
•^i/i'0!/,prioribus Carnofiorem. Sic Thcoph.4.hift.
13. tria funt genera oj-yV ii, v.vapm; , acutus Sc ftcri-
lis,qui mas:xef/m<(§h, frugi fer, quem ixtnclyz^cLvor,
atriferum vocitat: tertius ©- dicituriat dc
odorato 5j.Kift-7.egir. Plinius lib.11.cap.18. quin¬
que fecit, 1 .Mitrifc n appellatum, 1. Marinum , O-
xyfchosnum,&: huius tria genera: acutum, ftcri-
lem, quem marem &oxyni : alterum femen fe¬
rente, quem Mclancranih vocant, Sc frucluofior:
magis tertius , qui Holofchcenos nominatur.
Quare luncus alius cft odoratus,inodorus alter,
vel alius locis aridis, alius aquofis proucnir.hic,
Vel in aquis dulcibus , vel maritimis. Rurfum v-
triufquc generis ali j amitae in clkpcv , in mucro¬
nem pungentem delinunt, alii infaftigium obtu-
fuis:&: fic alius lxuis :alius 7j>ct^<V,afper:a-
lius faftigio acutiore, alius obtufiore. luncus lx-
uis Sc in faftigio acutus , alius eft Oxyfchoenos,
alius Holofcharnos.Oxyfchcenos alter ma syiy.ap-
TKf, nullo femine fcecundus: alter fcemina^jAd^-
{/^eLr/fjnigrumfcmen ferensdic ad fcecundumcld-
uatus:petrofus vero ad lapides referendus cft.
i Cxtcrum,Iuncus de quo prxfenti capite nobis
fermo eft, vocatur tuctruos , x, i-

t/wc/V)-',Hipi').ff^<)iVof afa(oia.Tiy.c{ Jtj f /.v^/KjOs * Grxcis
pofterioribus.<r^m?Diofc. Sc Galeno, luncus 0-
deratus, Plinio, Hcrmol. Ruell. Matth. Turri.
Lac. Lob.in Adu.& Obf. p.42. Ic. plant.pag.8z.
Cluf in Garc.& H.Lugd.p.1885. luncus rotundus
Cello. luncus rotundus odoratus 3 Marccll. Amat.
Toin. U.

. - r~ moms,

hepatis, remim: mifcetur etiam antidotis. Radix
adftringit quapropter etiam naufeabundis’ Ito-
m achis exhibetur : hydropicis item Sc conuulfis,
cum xquali Piperis pondere ad aliquot dies. De¬
corum vero ipfius inflammationibus circa vtc-
rum commodum cft ad infellam. Galeno Schini-
anthos modice calefacit, modiccque etiam ad¬
ftringit, ncc plane a tenuitatis natura alienus cft,
Quocirca his de caufis vrinam mouere, mcnfeP
que ciere perhibet , fiuc in fomentationem ,
liue in potionem adhibitum : prodellc Sc ic-
coris , Sc ftomachi , ac ventris phlegmo-
nis. Magis eo adftringit radix. Quod vero
florem vocant calidius eft. Porrb in omnibus
fuis partibuS, in aliis magis , in aliis miniis , gu-
ftantibus apparet adltridio : proinde medicinis,
qux hxmoptoicis , fiucfanguincm rciicicntibuS
exhibcntur,commifcetur. Ex Nabathxa lauda-
dariffimus, vel Plinio teftc , proximus Babylo¬
nius, pellimus cx Africa & fine odore. Eft autem
rorundus , vinolx mordacitatis ad linguam. Sin-
ccrusin confricando odorem rofx emittit , ru¬
bentibus fragmentis. Difcutit inflationes, ob id
ftomacho vtilis , bilcmque Sc fanguinem reii-
cicntibus. Singultus fedat , ru^ftus induet, vri¬
nam ciet , veficx medetur. Ad muliebres vfus de¬
coquitur. Opifthotqnicis cum refina arida impo¬
nitur. h ac Plinius.

IVNCI GENVS EVR1P1CE.

C A P. C C X X I I I.

ALiud etiamnum Iunci genus ex verfiorie DcfciiDti§
Hermolai traditur k Diofcoride, quod Eu-
ripicen ivemtUu' pro qua voce Cornarius a nobis
recedens legit, vide arite. ) vocant : cu¬

ius femine fomni alliciuntur.fedmodus ineo fer-
uandus,ne fapor fiat.

Non defunt autem qui Euripiccn Tropicen ap^
pcllent,inter Rcccntiores: quorum plcriquc eru¬
ditionis fux periculum faciuntj mulrifquc parti¬
bus rei latinx officiunt;

Xx

historiae

Plinii verba dc £uripice,legendac.pr:eccdeti.

PLANTARVM-

Defctipcio

Vi

Synon.

Locus.'

1YNCVS PANICVLA ARVNtHNACEA.
Cap. CCXXV.

;!'■ m

' Aule $ fiue

Cc..

llyli huic
ex vno cefpitc
crebri,cubita-
lcs , aut altio-
res > teretes,
firmi, propter
terram ruben¬
tes , dein ob-
fcure viren-
tcs,ftriati,pal-
maribus folio¬
rum rudimen¬
tis circa imu
obuoluti me¬
dulla rarifli-
ma &c prope-
modum mem¬
branea , mu¬
crone mitic-
re , fed pleru-
que longo &

tenui , infra quem panicula iubaca effunditur, ad
Arundinaceam accedens, fcd ei mollitie Cedens,
femen ferens renue «Scfuluum , oblongis , in tria
foliola dehifccntibus concepraculisclaufum:r<i-
dix crafla, multis, craflis, incus albis, fibris dona¬
tur: cuius oculi primum crumpcntcs,fquammis
lucidis nigris compactiles conmiciuntur.

Trago lanius vulgaris alter Jnic tenuior, cine¬
racei coloris : lunci tertium genus :nohfil)cenjs
rhnij -.yirgilij laneus mollis y limoftn.

Dod.gall.l uncas fecundus : Et ficlat. in fol.&
de frum.icd ibidem primo loco pingitur : Dici¬
tur & Iuncus bcuis , fiue

Lobelius inObl.pag.45.in Ic.vcro pag. 48. fi¬
guram habet Dodomsi fub inlcriptione Inmt la¬
tus vulgans panicula fparsa. Sed canon refpon-
det deferiptioni Aducrfariortim.

Cafp.Bauhin.phyt./««i7^ 1. fiue acutus panicula
fparsa : Eid.pin. Iuncus Unis 4. fiue panicula fpar¬
sa maior: Iuncus oxyfch cenos, Anguill. Iuncus lauis
[ feulenis] Cordo in Diofc.Dod.Hift.Lugd.pag.
^85. Iuncus Uuis vulgatus Lob.in Adu.& Thalio.

Geneuae tk Montbclgardi hic Iuncus a nobis
obferuatus.

1VNCVS MATTHIOLI.

Cap. CCXXVI.

•efniptio T Vncus Matthioli Maximo vt omnibus numc-

I

T

^ris minor , ita farCtior, medullam habet com-
paetiorem, albam, oleique in lampadibus bib il¬
lam, & ellychnii feu funiculi candclarii febo im¬
meritis , dctraCto magna ex parte cortice larui.
Soleque aut fumo ficcior redditus,viccm iupplet:
iflores e lateribus citra fummitatem erumpentes,
ruffefeentes in orbem glomerantur.

An Lob.in Adu. Iuncus lamis vulgatus?

An Trago lunci vulgaris genus alterum car-
nofius?

An Dod. lat.hunc deferibit pro Iunco primo?

Calp.Bauhin.phyt. Iuncus 1. fiue acutus after
pumula n>» fparsa : Eid.pinJ«m«/ Uuu 7. Sue

\ ;

panicula non
fparsa : luiv
cus Matth.
Lac. & Caft.
Iuncus lanis fi- •
ue Qxyfch aenos
vulgaris > Hilt.
Lugd. p. 984.
Iuncus le ut s gh*
merato flore .
Lob. Ic. p. 84»
Iuncus paluftri
f»i»«^Tab. An
Iuncus rotun¬
dus i.Caefalpi-
no.

1VNCVS PVNGENS, SEV 1VNCVS
acutus capitulis Sorghi.

Caxu CCXXVI1.

kEnse Ili-

DE

1 ypatos
tollit culmos
fefquicubita-
lcs, cralliufcu-
los , rigidos ,
cortice tpiilo, s
medulla foli-
diufcula, alba,
quos ftatim i
radice craflis
fibris contex¬
ta , muoluunt
foliacea: vagi-
nx rubentes »
dodrantem
circiter longe,
comitantibus
pinnatis exi¬
liis Sparti Au-
ftriaci forma,
non .a. colore, D
qui hic ruffus , aemulantibus : infra mucronem
autem culmorum pungentem tribus quatubrue
pollicibus exiliunt florum fenumnujiie glomerata
capitula , quorum exortui lubiedtum cfl filium
indide erumpens , ex latiore principio vaginam
. imitata in acumen delinens.

Calp.Bauhin.in p\\\. Iuncus acutus liuc capi¬
tulis Sorghi : lyo/wQ- Diofcor. Iuncus acutus An-
«uill. Cordi in Diolcor.&i Calloris : Iuncus acuto
tacumim rGein. cat. Iuncus maritimus i.Lob.Adu,
Iuncus rotundus alter , Carfalpini» quid? Iunco in
maritimis nafccntc locis , acuto tk ad vulnus in¬
fligendum infello acumine praedito , Oxylcha*-
110 vocato , nos carere dixit Cordus.

Caip. Bauhin.ad hunefuum Iuncum referri
polle putat V luam paluflrem , & inufiratum Ga- ^
ricis genus , cuius folia peracuta , crura & pe¬
des faucianri.i traduntur par. 6. Lid. Occid. cx-
pcd. in floridam.

iVNCVS

liber xvin-

5«

IVNCVS ACVTVS MARITIMVS CAVLE
trungulo>C.Banhini.

i® f? A^lCe fcipcnrc , fibrofa, a qua alia: radi-
Xvciilx, prioribus cxhccatis, natcUntur: hinc
caules , quos ad radicem brcuia/a//<« cingunt, pe¬
dales, trianguli exurgu nt , 8c in extremitatem
pungentem delinunt , infra quam e laccre floccus
raccmolus.rufcfcens exit.

( linteus hic acutus maritimus caule triangulo , C.

Bauh. i. in prod. acutus , inpin. in littorc Vene-
i1 t0> & a. Perault via , qua Monlpclio ad mare itur,
prouenit .• &: ad Danubium Linczij iegitur^ refe¬
rente Burfcro. An luncus exiguus maritimus,

' Aocf.?

IVNCVS FOLIACEYS.

Ca

p. ccxxvm,

FOiiaceus
luncus ob¬
liqua raduc , fi¬
bras albas de-

IVNCVS FOLIACEVS CAPSVLIS TRIAtf-
gulis.

Ca p. ccxxtx*

M Agni tu «Jine non parum variat, ali^s palma-
ribus , alias plus quam cubitalibus culmis ±
nodohs t com -
preflis aliquan¬
tum , fungolis,
ramolis, flriatis:
f-ha & a radice,
flati m , &: ad ge-*-
nicula culmos
aliquoufquc am-
pledentu, gra*
minea , acuta:
furculis e culmo
diuilo exadis, &
ad diuaricatio-
nem radicum in-
liduait capfeliai
quinqUe , iex >
piures , paucio-
rdfvc, fimul iun-
, triquetri
oblonga? miucro-
nata:, ex rufoni-
gricantcsjnitid^,
femina .clauden¬
tes pcrpulilla rulFa.Sed & culrtiuiis aliis perbre-
uibus , oblongis alias , {picae quuedam velut ex-
crcmentitiae , «S c ex foliaceo quodam genere

testee ita den-
fos crebrofquc, i
medulla rari ’
przditos : quos
duo triave ali-
quoufqiie ob¬
ii o luunt feu va¬
gina conclufos
\ folia ^ poftmodum in llylos iiuiccos teretes abe-
luntia, e lateris fiflura panicula prodeunt {paihe
magna: { quarum capitula lingularia parua) qui-
I fcus parum altior reliqua llyli portio, aliis etiam
I breuior.

Noftra icon minus dextre fada,male exprimit
folia obuoluentia.

A Dod-Gall.videtur pingi pro primo Iunco,&
deferibi pro tertio, licut etiam hill.frum. &Lat.
i infol.vbi dicitur luncus acutus & Oxylchccnus;

I i Gcrm.^trop bieftn:Belg. Wcrcu biefrri.

Dodomci figuram habee Lobel.in Obf.pag.4-5,

! fecundo loco cum alia , quibus titulus commu¬
nis, fc. luncus lamis vulgatus : Adu. p. 4^. & 44.
A11 vero dderiptio Aducrfariorum huic conuc-
!niat,iudicent dodiores.

An Tabern.icon. Sc hi (t. gramen iunceum 2. Huc
e ramen iunccum aquaticum maius, (Brojs vafe
fer/ binnin 0ra£ : Fland. & Brabant. (Eroot
innater bufjjifts : Angi. (Dreattvatcr rufc^c-1-

Cafp.Bauh. pin. luncus acutus 4. hue panicula
fparfa: luncus 3. Ddd.gall. ac: -.ttis Dod.Sc Cafto-
ri, luncus acutus vulgans 3 Lob.icOn.pag.85. 1««-
tus oxyfcb&flos Dodonad , Hiftor. Lugdun. pag,

0*5-

mittente , re¬
ptat: culm s ha¬
bet bicubitales
& alriotcs ,

Iunco panicu¬
la arundinacea
mihi didlo latis
fimiles , verum

non adeo circa fquammata:, rubentcfquc infident , vdis prsfcr*
imum rti en-, tim& apricis hoc crebro cuenit locis , vt circa
Montbclgardum & Bahleam in paluftribus Mi*1
chelfeldenhbus: radix qualis Iuncis, fibris admo-*
dum capillata, iifque longis,& iuxea terrq faciem
coeuntibus, ferpit,adebque ii culmi terram attf*
gerint, ex articulis fibras demittunt terram dc-^
nuo comprehendentes.

Lob.Ic,plan.pag.ii.^MW^« aquaticum alterum,
H.Lugd.p.ioor./lr««dv minima. Tabern, icon.&
hilh^r tirnen aquaticum , Ujdragr JltsXOzftccQta.#

(>. Bauh.phyt. gramen 66 . huc iunceum /emine
triangulari : Eid.pin. gramen iunceum 9. huc folia
articulato aquaticum : gramen iunceum poljcarpon
thalli : Habetur maius & minus: in maiorejpoft
fccnifecium, caulis nouus palmaris exctcfcit,cui
non amplius capitula corymbacea jnhdcnt, fcd
Vtriculi vnciales paleacei in capillamenta filii*
modo virides » modo purpurafccntcs : ratillime
cum corymbis vtriculi reperiuntur. h ac C. Bauh.

Nos huc Gramen polyltachion Thalij reuocan-
dum ccnfcmus.

Locis humidis copiofunl obfctuauimus Ge- Locb^
licua* (ScMontbclgardi * florentem lulio, de cum
capfulis Atigullo.

Tom- 1 1,

IVNCVS TRlFlDVS.

Cap. cc XXX,

EX longiufculis fibrohs radiculis fcirpi pro- Dsfcriptl^
ducuntur dodrantales , valde tenues * quo¬
rum hnguli per extrema in tres fiylos palmares*
acutos finduntur, interque hos ad exortum fe-
dentia femina pauca,ex rufio fufea.

Pro Iunco 5, hue acumine reflexo trifido,hc2i
C, Bauh, in prod,dcfcribitur 1 Ex radice nigra,g<^

Xx 1

Locus."

HISTORIvE

niculata Se fi¬
brosi , iusci
piu res, renues, i
palmum lupe- \
linees ? ex fur- I
gunt , qui in
Tummo in
tres , rarius
quatuor, fty-
los >. tcnuilli-
lnos , trium,
quatuorve vn-
ciaruin, diui-
duntut , in
quorum fum-
mitatibus ,
poft lunci di-
uifionem, pa¬
nicula: pania:
locata: fune.
In pin. cft Jun¬
ius acumine re-
flexo$. fcu mi-
n,r , vel trifi¬
dus.

In monte Fra&o Lucernatum, in Pyreneis Se
montibus Morati ia: prouenit.

PLANTARAM

cus Uvis Ger.icon. uolofcbancf,. H.Lugd. p.987.

Monfpclii in lacabust Bafdecc Se Montbclgat-
di inV ibis follis prouenit. Gaudet enim locis hu-
midioribus, aquas crebro aut femper habe cibus.

IVNCVS MAXIM VS HOLOSCHOENOS.
Cap CCXXXI.

Bcfcc.

n:

JVdos c-
nodelq;
Jtylvs omnium
altillimos Se
cratfillimos

promit , me¬
dulla pumico-
fi & exigua :
citra quorum
faftigia e late¬

re erumpunt
pamcuU (par-
fic, e capitulis
turbinatis ,
magnis, fqua-
matim, imbri¬

cati mque co-
padtilibus ,
rudis, contcx-
tq , pediculis
nunc longio¬
ribus , nunc

brcuioribns & fere nullis : femen in lquammas
dclitefcit triquetrum.

Synonyma Tragus licet Iuncii maiorem paluftrcm, germ.

cjro£ tveycr Btmjcn. vocet, tamen Harundinis
potitis genus , quam lunci exiftimat, indeque
pifcatdriam Abariranam dicendam adirmac.Vi-
detur alibi etiam limeum , Plinio Marilcum di¬
ctum, appellare. Ego autem non video quomo¬
do ad Arundinem referri podit.

C. Bauhin. phyt. luncus 5. Eid. pin. lunetis
Uuis 2. luncus maximus , fiue Scirpus maior, Md-
rtfcus Plinii : luncus paluftru maior , Tragi &
Tabem, luncus granduJhiLofcbcenis Gefn. qm. Se
£>od.( cui Se luncus 4. magnus in hift. gall. in lat.
luncus 1. ) Scirpus , lunet (pedes , Lac. luncus 3.
holoflh oenus Anguill. Se Caft. luncus & Scirpus t
Lon. luncus aquar, maximus , Lobcl. Adu. Se Ic.
pag.l^.itemque Gerardo. luncus Uuis aquati¬
cus maximus ,Thalio : luncus rotundus 3. Gari. lut:-

Locus.

IVNCVS PARWS CVM PERI-
caqiiis rotundis.

CCXXXII.

PAlmarcs ji
fa:pe , ali- I
quando cubito ;
nequaquam
minores pro- |
fert t ulmos iun- 1
ceos, foliis cir- |
ea imum mul- •
tis gramineis ;
ftatime radice 1
obliqua,iiicca, 1
fibrata exortis,
donatos , quo¬
rum fcapus in 1
vmbcllam in¬
conditam Fili—
pendula: modo :
explicatur qu¬
ilis capitula 1
fingularia , po- ■
lita , rotunda, ,
folliculis nigri- •
cantibus, /iiwfnobuolutum gefhnt , tandemque
in rres£ xiles carinas dchiicunr.

Gramen iunceum maritimum ,Lob.ic.pag.i8. fic -
& Gcr. Gramen iunceum Tabem, gj amen iun-
cawno. liue foliis & [pica l^nci, Calp. Bauhin.
pin. Eid.phyt. Gramen 69. ime iunceum alterum, j
In pratis Se riguis obferuatur.

IVNCVS HVM1LIS.
Cap. CCXXXII I.

FOlia , ftylofvc profert fcfcuncialcs tres qua-
tuoryc, tereres, ex radice fibrofa,&,pro pian- *
tiliae modulojcrafiiufcula vix enim vnciam fit- r
perar.

GefneruSjCtim Tiguri prope lacum [ Sanent ^
fec JFclinum collegii fcmMaiomcnfe , vocabat
luncum humilem inutilem Chamarichornum. «
Calp. Bauhin. in prod.cft luncus ternus: Eid.in
pin. luncus Uuis p.iiuc lunedlus inutilis. Huc rc-j
ferendum ait iuncellum omnium minimum
Lobelii in Adu.

IVNCVS EXIGVVS MONTANVS, MV-
cronc carens , Cafp.Bauhini.

Cap. CCXXXI V.

RAdiceeic pufilla, nigra, capillacea, cauliculo p
< ‘ ~

quatuor vel quinque vnciaru,cuius fummo
I capitulum panium, exfufco purpurafeens , qua-
f drifidum,in exiguum rigidiufculum filamentum
i ambiens , infidet -.folia ad cauliculi principium
! tria, iimcca,vnciam longa.

luncum z.C.Bauhini in prod.fiue ciufdem Iun- S)
j r«w/4#e//; 8. in pin. Ddiuricrus in Taurero Ra-
| ftadienfi

LIBER

«adienfi collegit. Sufpicatar autem Cafp.Bauh.
hunc eundem cllc cum lunco lyebnantbcwo tenui ,
plutes ex radice fibrofa emittente iunceos Itylos,
breues, digitales, Ipica perpufilla , fpadjccfcentc-
que in apice exornatos > Thalij , quem nufquam
qu^m in Broccenbcrgo collegit.

IVNCVS FOLIATVS MINIMVS.

C A P. CCXXXV.

IVncus mini¬
mus vnciales
& fefcuncialcs
emittit culmos ,
plures cx cefpi-
te ortos , eno¬
des , pantculam
fmgulos geren¬
tes' exiguam»
glomeratam,/e-
men glumis ru-
bcfccntibus
triangulum oc¬
cultantem , cui
bina appolita
foliacea corni¬
cula , alterum
furredum, alte¬
rum fecundum
culmos deor-
fum vcrgens:/i>-
r lia e radicibus

nbroiis capillaribus angufta, vncialem longitudi -
nem circiter adepta.

Nemaufo attulit Gener Chcrlerus.

xvm

IVNCVS MINIMVS FONTIS ADMI-
, labilis.

Cap. ccxxxv i.

SEgctcm de cefpite vno tollit magnam , folio¬
rum culmorum , qua: pree tenuitate ftami-
ha imitantur. Iste virentia , glabra, altitudine
plus minus palmari : culmi autem nudi enodef-
que , circa faftigium ( quod acutum ) paniculam
Iuncorum more ex latere emittunt, aliquando v-
nam, aliquando geminam , ex viridi fufeam,
fquammatam , exiguam, Icnticulx magnitudine,
aut paulo maiorcm,turbinatam.

Iunenitur loco iiumido cum Holoftio Mat-
thioli prope iEid^clber#, non longe a Fonte ad¬
mirabili.

IVNCVS PARVVS MONTANVS CVM
paruis capitulis luteis.

C A p. c c x xx vi i.

LOngiflimis fibris Iuncus hic montanus iif-
que crebris demiifis, ftylos emittit palma¬
res aut dodrantales , tenues , multis foliorum
propter terram inuolucris oblitos , qui extera
xquabiles enodcfque in fummo faftigio capitu¬
lum geftanj^ duplo triplovc breuius quam Iun¬
cus clauatus , inter lquammas longiores emican¬
tibus flofculis luteis.

Tom. II.

5*>

Percnnfs plan¬
ta eft, vt appa¬
ret ex reliquiis
veterum folio¬
rum , Nardo
Celtica: fimili-
bus.

Obferuaui in boem.1
monte, eundo
Ribelfavve ex
Fonte acido S,

Petri in valle
Gricsbachiana,
locis humidis
prine’?'0 MaiJ

a ceI11-

flo ren

IVNCVS CAPITVLIS LONGIS,
clauatus .

SIVE

c. c x x x v i a

Defcriptio

«^Erpente ni-
ijcitnr radice ,
multis fibris ca¬
pillata : trimi
ltriari, no alpe-
ri, teretes, eno¬
des , ac fine fo¬
liis, cubitum fe¬
re a’quanr, fun-
gufi , circa i-
mum rubentes,
quorum fum-
mitas non in
ftylum exit acu¬
tum , fcd in fpi-
cam clauatam*
ruflcfcentibus
fquammis im¬
bricatam.

Lob. Obfi p.

44. Ic. plan t.p.

8tT. Iuncus aqua -
tims mitior capitulis Equiferi. Hift.Lugd.pag^Sty.

1 tt thus clauatus Dalecbampii , liuc (in contextu)

Iuncus ahus facundus. C.15auh.phyc.Ia;;t?o 7. Eid. ^rtou;
pin. Iuncus capitulis Equiferi i.liue maior , varians
fcirpis latioribus & triplo angujlioribus. Loews

Gcneux in aquofis circa Aruc, alibique I11 ccc-
nofis& ftagiia ntibus aquis iiafcitur : floret Maib
Sc lunio mcnlibus.

IVNCELLVS CAPITVLIS EQVISETI Mi¬
nor fluitans,C.Bauhini.

EX radiculis capillaceis Iuncus recuruus ce^Syriort,
nuiflimus ( 6. inprod. Iuncus capitulis Equifet « Defcwprfo
alter »in pin.)prodir, qui in plures iuncellosdua-
ram tviurhvc vrreiarum fubdiuiditur, quorum ali¬
qui credi, aliqui reflexi , capitulum minimum
Uiftincnt,&lunccllis lingulis foliolum tenue ca-
pillo ceu adponitur. ^ociu,'

In aquofis Anglite fluitat, authorc Gillcnio,

Xx 3

J£l historiae

rVNCVS L/EV1S , SEV SCIRPVS INDI-
cus Calp.Bauhini.

Cap. CCXXX1X.

IVncus laniis i. ficu Scirpus Indicus,

Cafip. Bauhini in pin. lunctu Indicus porofus ,
Cluf.cur. poti, nobis notus cft. Ex hoc autem

lunco parari in Guincatapctia,par.i.Ind.Oriet.

cap. q.. torte prodidit Lintchotanus. Forte Se ex
hoc, (portulas, ftoreas,ftragula , Se pileos in Gui-
nea pueli* conficiunt, vt legitur par.tf.lnd.Oriet.
cap.7. Se apud Bantanos,pil* lufiori*>par.<j. Ind.
4tfr.fig.ii.

IVNCVS SYLVATICVS, TA-
bernamont.

plantarvm;

membranofa & rotunda vafcula, oblique adne-
xa,in quinque vcluti radios filia > frudtum conri-
nenr angulofum, nigrum, cufpidatum , minuciili-
mis feminibus Se luteis plenum , faporis aquei Se
fubauftcri.

Hic diligentiflime Theophraftus expreflit.vo-
cans luncum hunc oxyfchcenoni fccminam , non o
u.iijtyrMttmi, , vcinvulgaciscius exemplaribus |
corrupte legitur , (cd uz\*yic°<*.v iJk : Gaza atrifc-
rum vertit, alii haud felicius Atricipitcm,inquit
H.Lugd. p.985. vbilunci Melancranidis titulo
pingitur.

Calp.Bauhin.pin. dicitur lunetis acumine refl e- 5
xo i.fiuc maior : Ittncus h,Gefn.cat.& Tabem.

Dubitat autem an fit Iuncus lychnanthemos
tenuis maior Thalii : nos hunc ad aliam plan¬
tam referimus.

Nafcirur in aquofis Se pinguibus locis, fcdpu- }
ra & praeterfluente aqua fere madentibus.

Cap. CCXL.

R Adi cibus nititur pluribus, digitali craflitudi-
ne,profunde in terram lparlis , aequalibus,
lunci paluftris, multis fibris capillatis: ab his ex¬
oriuntur filiorum -loco, oculi, cx latiore princi¬
pio vaginam iinitati,in acumen delinentes: culmi
iunt c ralli , minores tamen lunci paluftris cul-
mis,incus alba,molli,raraque medulla rcfcrti://o-
res in horum lummitatibus glomerati > ex rubro
nigricantes.

Synonyma C.B&aUin.pin.luncus Uuis j.fiue Scirpus medius:

Iuncus fyluaruns Tabcrn.ic.& hili. lunitu quin¬
tus . Iuncus aquaticus maximus, Ger. icon.

In fiyluis locis aquofis inuenitur.

locuti

IVNCI GENVS MEDVLLA PRORSVS
niuea Hift. Lugd.

Cap. CCXLI.

Defer ip_t,

HOc lunci genus lunco Matthioli proximu
eft,paulo breuius & craflius,cx quo medul¬
lam prorliis niueam extrahunt fi tum ad lucerna¬
rum lumina, rum ad candelabra, aliaquc id ge¬
nus confingenda, quod facile in fipirasduci, at¬
que in fic flecti & complicari poflit.

Cafp.Bauh. pin. lumus Uuis 5. fcu lunci Uuis
aliud genus, H.Lugd. line icone, p. 985.

In ftagnantibus Se paluftribus aquis nafi*ln-
tur.

IVNCVS ACVMINE REFLEXO
maior.

Cap. CCXLII.

«P^criptio D Addices capitatas profert, Carpis &Gcthyis fi-

IVNCVS ACVMINE REFLEXO ALTER,
Cafp.Bauhmi.

Cap. CCXLIII.

CAule cft fefquicubitalhrotundo, lxui, aphyl-
lo : panicula vmbdlx itmili > atrofplenden-
te , pediculo carcnrc.filamcnciscxruleis , vc ia
Aphyllontc , donata : quatn caulis duarum, tri-

' _ . — . .,-nnir inA . nnrumniiP

iimvc vnciarum , acutus , led mollis , parumque
reflexus fiuperat.

In Prouincia Galli* prouenit Iuncus , qui
Cafip. Bauhin.in prod. quartus eft : in pin. \ero
Iuncus acumine reflexo lecundus.

IVNCVS FLORIDVS.

Cap. CCXLI V.

JRjniles, non omnino rotundas, led qua parce
ali* aliis adh*rcnc& incumbunt, lcuitcr com-
preiIas,cortice nigro obduclas,qu* inferne Se ad
latera radiculas emittunt, invnum cefipicem, fi¬
suri in afiparagis , coaceruaras. t Inde prodeunt
fcaphCcu ficirpi multi, fefquicubi tales, nigra tuni¬
ca prope radicescontetti,qui infra cacumen pe¬
dis fere fipatio extumcficentes vcluti clauam con-
cipiunc,dcinde pariunt ouo quid fimilc. Id porro
hians petiolos multos pmittit,in quorum Ycrtice

FLoribus in-
fignis Iun-
cus,nudos cau¬
les, re<ftos,alre-

rum aut tertiu
cubitum altos,
minimi fere dt-
gici crallicud.
erigit, quorum
faftigiu ex folli¬
culo membra¬

neo emergente
amplam fiifti-
net vmbcllam »
inarqualiter di-
gcfta : Iturum cx

albo

purpur:

af-

ccncium,( can-
didoru, Trag.)
flaminibus lu¬
teis medium
occupantibus ,
quibus fiucccdcntia capitulay?w/W;i parua conti¬
nent : r, iduem habet iunccam , cramulculam, fi¬
bratam a qua folia compluficula, caule non mi¬
nora , germinanr,carinata , cyperi fimilia , qua¬
drantem vncix lata,vel latiora.

Eum fic defcriplifle videtur Cordus in hift.
Gladiolus plauftris, folia ab vna radice erigic
multa,Iridi fimilia, angufliora tamen, triquetra,
& fuperius in mucronem definentia , e quorum
medio caulis duum,criumue cubicorum altitu¬
dine

LIBER XVIII-

4inc ciuitair , infigni l*uore & a:qualitate pro¬
ditus, in cuius fummo flores multi, longis pedi¬
culis, exvrk> principio nafcuntur, in purpura
candidi, tribus foliolis conflantes , fub quorum
interuallis alia tria (fcd illis minora) funt : fla¬
mina in fe flores habent numero plerumque no-
uem , croceo in fummitare puluifculo manus at-
tredlantium inficientia. Habent finguli flores in
medio capitulum , femini ferendo aptum & fex
partibus diuifum, quibus funt finguli in fummo
repandi apices : omnibus huius capituli angulis
fingulx adhxrent gutti. admodum panne, cry-f
(lalli modo tranflucida:,fapore Sc fubflantia mcl-
iis.R.adiceshabetduas^uarum gracilior Sc ni¬
grior dclcendir: craflior vero fuperius fere in fu-
perficie terra: tranfuerfa fertur : vtrique pro-
agines aliquot, Sc multa: fibra: adnafcuntur:ha-
ent radices laporcm dulcem <3 c glutinofumma-
fcittir AUtem’pinguibus ’, limofis &: humentibus
locis, quo fluuionun inundationes peruenirc pof-
funt.

Sunt qui Gladiolum hunc Cordi, Thcophraflo
didtum,clle fufpicantur : fed Thcopnr.Cypcrum
intelligit.

Ad Gramen harundinaceum, & Caricem acu¬
tam Virgilij referendum Tragus iudicat, idcoque
Graminis tertium genus , Sc Calamagroflin alte¬
ram vocat: eius autem figura non placer.

Lob.in Adu.Obf.p.^.Ic.p. 8<T. dicitur luncus
Cyperoides floridus paludofus. Dod.gall. arrafyxvm Sc
£/?/e/W,hoc cfl, Sparganium& Iris fylueflris , ac
etiam Scirpus quorundam.

C. Bauh. phyt. luncus S.Cme floridus : Hid.pin.
luscus floridus i. fiuc maior : C alamagroflis i.
Tragi: luncus floridus Matrh. &Cajl. Gladiolus
paluflris Cordi hid.gladiolus aquaticus Dod. Lat.
Sparganium, gall. Carex alterum, Lon. luncus cy-
peroides paludofus, Eyfl. hincus cyperinus floridus ,
Tabem. Butomos The p/;.Ca:falp. luncus flori-
Aus M^r^ofijH.Liigd.pag.^. Eid. pag. 1006,
C alamagroflis prima.

Monfpefluli in maritimis & lacuflribus paf-
fim,interIuncos praTertim obferuatur. Sic &: in
Italice fere totius lacuflribus, & vdis pratis mari-
timffque, innectis potiflimum. A Maioad Augm- .
(Ium vfque floret.

IVNCVS FLORIDVS MlNOR,C.BAVH.

RAdicec 11 candida, gcniculata,fibris plurimi*
adherentibus : caule. palmari : foliis ternis,
iunceis, oblongis, acutis, duobus caulem fupe-
ranribus , cuius fummo , fingulis pediculis , qui
quini funt alternatim fibi luccedcntcs , flores
(quos non vidit author,)infidcnt,quo$/r«tf«J ge¬
mini rotundi, Orobi Cretici magnitudine , fc-
quuntur.

In paluflribus Heluetix circa coenobium £-
remitanorura , & in monte Frado ad lacum Pi¬
lati Lucernatum D.Burferus obferuauit luncum
hunc, quem in prod.C.Bauhinus nonum fecit,
in pin. limeum floridum fecundum fiue minorem vo-
«auit.

CALAMVS AROMATICVS IN GENERE.
Cap. cc xlv i.

THeophrafti de Calamo aromatico duplex
occurrit locus. Aie enim iib.p.hift.cap.7.
£om. 1L?

quod Calamus tran^ Libanum montem , inter i-
"pfinn Libanum,& alium quendam montem par-
uum valle minima exeat. Non , vt quidam dixe¬
re , inter Libanum atque ante Libanum , inter
quos campus amplifiimus Sc pulcherrimus efl,

Aulos appellatus. Quivero proueniat, lacum in
amplum fpatiari , iuxtaque eum paluflribus fi c-
catis, iflum adurgere. Occupare locum plus-
quam triginta fladia. Viridem nequaquam ellc
videri , fed ficcum : forma vero nihil ab aliis
( •$/ y&Acty.oy) differre. Locum ingredienti proti¬
nus odorem fpirarc, non tamen longius, vt qui¬
dam referant. In Arabia autem fpirationem a-
gri odoratiflimam effe inter omnes. Et huius rei
caufam reddit tf.cauf. 22. dicens argumento hoc
effe, quod tradibus xftuofis , meliora odorato¬
rum genera proueniant, quod melius ibi conco¬
quatur, Sc ficcata oleant, viridia autem nihil, vt
Calamus Sc luncus.

Quxcx Diofcoridc Sc Galeno hic adducere
pofIcmus,vbi de vitibus agemus,adfcribemus.

Calamus ( inquit Plinius lib.12.cap.21. J odo- rltmus.
ratus in Arabia nafccns ( Plutarchuslibro,Quod Placardii
bruta ratione vtuntur , id quoque prodidit , fcd error •
errore manifcflo , Guilland. j communis Indis
atque Syris cfl; in qua vincit omnes ( annis,M.)

A noflro mari centum quinquaginta fladiis , in¬
ter Libanum montem, aliumquc ignobilem, non
(vt quidam exiflimaucre ) Antilibanum , in con-
ualle modica iuxta lacum, cuius paluftria Aiftate
ficcantur, tricenis ab eo fladiis Calamus odora-
tus gignitur. Nihil autem a exteris fui generis
differt afpedu : fcd prxflantior odore, flarim c
longinquo ( aliena fide Theophraflus, ex quo Pii- Thnphr:
nius hxc ad verbum transfcripfit, narrauit, quod /*//**.
minime verum effe Guillandinus tcflatur , qui
eam regionem peragrauit., Idcrn fcripfit & Vi-
truuius: ) inuitat, mollior tadu, meliorquequi
minus fragilis i &qui afliilose potius quam Ra.
phani modo frangitur. 'Incfl hflulx araneum,
quod vocant florem. Prxflantior cfl, cui nume-
rofius. Reliqua probatio vtfuluus fit. Niger a- vltmi
lias damnatur, (nec legendum , Reliqua proba-
tio, vt niger fit. Damnatur aliubi.) Melior, qub *'
breuior,&craffior,lcntufqucin frangendo, (ma¬
lim legi mandendo. ) Calamo pretiilm in libras
xi.iuncoxv. Traduntquc luncum odoratum &T
in Campania inueniri. Idem lib. 24. cap.11. Et
quoniam plura genera Harundinis fecimus, illa
qua: in India , Syriaque nafeitur , odorum , vn-
guentoriunquc caufa, Scc. Lege caput dc Harun-
dinc,vbi vires traduntur.

Calamus aromaticus fiue odoratus duplex efi: c alamus
alter Syriacus, ad ripas lacus Gcncfarctici , quem Syiacui ■
alijmarc Galilxx, alij marcTibcriadis vocant, d<jfert ais
naiccns , k vulgari nihil diflimilis prxtcrquam Inci,C9'
quod , pofl quadrage fimum diem ficcatus , non¬
nihil flagrat alter Indicus, deferiptus a Diofco¬
ridc olim, nuper a Garcia ab Orta , dmerfifliinus
a Syriaco. Dionyfius de fitu orbis i?v5p£ov vo-.
cat, a colore, non vt Euflathius putat, quod eius
altrix India Erythrxo contermina mari fit. Dio-
fcorides x/p oVclfetradir. Apud Vegetium lib.4 .
dc re veterinaria , Abfyrtus in confedtionc pul-
ucris quadrigarij Calamum Syriacum Sc aroma¬
ticum, id cfl, Indicum, memorat. Et hxc Cala¬
mi genera plurimum inter fe diferepantia , Pii- Phn-r>4jt
nius ignorater mifcuit ac confudit,teflc GuiUan-
dino. .

Qux Paulus, Aetius , Plutarchus, Celfus , Sc
Dionyfius df calamb prodiderut, k Theophrafti-i

HISTORIA PLAN.TARVM-

Ger» i**.

Kon tfl

\

Diolc.Plin.\Sc Galeni placitis re ipsa nihil diffe-
rnnt.Quarcim* neglectis adNeoter. dcucnimus.

Legi ( inquit Hermol.) Se in Meotidc odora-
irfm nafc: Calamum radice lubalbida > &: line
fi (hilis, plena intus & amara, fpccic Acori , dc
quo & falli quidam funt. Acorum eum putan¬
tes. Quanto autem amarior , tanto Se calidioij
efi Indico. Vtrumquc tamen genus Acorum o-
dorc fuperat. Teredinibus vt Acorum inccfli-
tur: omniaoquc vicarium pro Acoro efi. Ab Io¬
nia & Ponto, Se HcrCulis coluiJmis prorfiufqiic
apud omnes, qui mediterranea colunt Aphricq,
vt ii eadem nonfunt plane* , maxima tamen ger¬
manitate vifaritur,vt autores plerique credunt.

_ Aromaticus pono calamus,!! Dodouxo gall.

MMt. fi Trago : li Clul;o,pra*icrcim vero li Matthiolo
in apol.in Amatum credimus, non radix efi, fed
Calamus prctiofilTimus , at qui hactenus ad nos
non fuit apportatus. Nam [inquit hic ] quod
Plinius ait efficaciflirr.am in omni Harundinc ea
ede partem, qua.* radici proxima , quis non videt
de Harundinc, non de radicibus intcllexiflc Pli-
niumtexamines enim partes in vniucrfo calamo,
radicibus proximas exteris prxftare dicit, quod
facile prudens animadueitetLeClor. Nec enim
aliam ob caufam Plinius maiori vi pollere eas
calami partes. qua* prope radices habcntur,quam
quod eadem vbi crafliorcs, vegetiores, robultio-
refque in omni Harundinum genere repedantur,
quam in exteris carundcm locis:quo ht vt etiam
calami ipfius genicula cfhcaciora pariter ipfc
cxiftimauerit Plinius.Quippe & genicula robu-
Aiora funt,& cradiora. Quam ob caufam cala¬
mum illum pratuli e Diofeorides, qui dense fue¬
rit geniculatus. Quod vero Calamum, non ra¬
dices deferibat Diofeorides, aperte quidem co-
ftat, cum ait. Calamus odoratus in India nafei-
tur , melior clt fuluus,dcnse geniculatus , Se qui
aflulosc frangicur,plena araneorum filtula. Hac
ille. Qua tamen perperam Luficaiius intclligit.
Quippe calamus in primis Harundinem defi-
gnat,non radicem.Pratcrca proprium Harundi-
niselt pluribus conflare geniculis, & aflulosc
frangi. Deinde fillula,in qua quoddam aranea
tela limile concluditur,calamo tantum debetur,
non radici, qua folida,dura,lignola <R' vbique
occlufa fpcchaturin omni Harundinum genere.
Adhac fuluus color calamo fane debetur , non
radici. Quippe quod radix in Harundinc perpe¬
tuo albicer. Ad id autem quod proprium iit ra¬
dicis ( vt Amatus contendit ) vt ipia geniculata
dicatur, calamus vero poriusnbdis cinchts, Dio¬
feorides ipfc rcfpondct. Quandoquidem is non
modo quarundam plantarum radices genicula¬
tas facit, fed etiam caules, & calamos nonnulla -
rutn ftirpium reddidit geniculatos, vt facile quis
certior fieri poterit > qui cius codicem legent in
Hydropipcrc,in altera Cyclamino, in Gentiana,
an Panace afclcpio , in Gramine , Sec. Confiat
prxterca Calami odorati, quo paflim Scplafix v-
turvtur, radices ex Lithuanix, Se Tartarix fini¬
bus, quin criam ex Ponto, vbi pafiim fere prouc-
niunt, ad nos conuchi.Quod maximo cuique ar¬
gumento cfljcporeft,cos cum Amato prorfushal-
iucinari , qui eas ipfas radices Calami odorati
efle contendunt , quod nullus exter autor qui
fcripfcrit odoratum calamum alibi prouenirc,
quam in India & Syria. Et baefunt Matthioli in
Amitum argumenta, quibus docere conatur cala¬
mum odoratum communis vsils, legitimum, gc-
nuinumque eile Acorum : quin concludit cala¬
mum odoratum harundinem clfc non radicem.

lam dictis adftipulatur Aloifius Mundclla m Ah
BralEuiolum , &: hunc in modum argumentatur» '•
Sicalamus aromaticus, qui in officinis pro cala¬
mo Se habetur &: venditur calamus odoratus efi , ■
Diolcoridisiftatucndum vtique efi calami deferi-
ptionem,vcl calami ipfius cllc,vcl radicis , vel v-
triulquc apud Diofeoridem. Quod autem vtri-
* ulqCic non lit, colligitur, quia Autor non expri¬
mit , qux caulis aut radicis fint propria.Non ra¬
dicis : primum , quoniam illius mentionem
non facit. Deinde , quia radix, quam pro cala¬
mo venditant, non videtur ruffia: acrlfquc infu-
per Se amara cft,vclut Acorus. Poftremo in aflu-
las non difiilit,h.c.pcr longitudinem allulas par¬
tias , dum frangitur, non relinquit. His quoque
addic : Non confiat quomodo fiftulx aranearum
plens exifiant in hac radice , quemadmodum in
ea, qus efi calami Diofeoridis , quas araneas fe¬
cundum Plinium florem cognominat. Quod fi
ergo calami efi deferiptio apud Diofeoridem,
huic noftro vulgari qus efi radix conucnirc non
pote A. Quare dubitat ne hic officinarum cala¬
mus , magis ad acori radicem accedat, quod Ma-
nardus , Cordus Se alii quoque fufpicamur , C\:
M.itthiolus omnino genuinum cllc Acorum cre¬
dit^ olim Io.Rodcricus[Amatus Lufitanus: fub i
nomine enim lo.Rodcrici Lulitani fuperioribus
annis commentarios in Diofeoridem in lucem ,
cuulgauit.] affirmabat. Nunc vero firmiter con¬
trarium alleuerar.

( At ueru cum huius rei diucrfa pentttis fint aliorum
plac ita. Argumenta qua, pro negatiua parte faciunt,
paucis ref itabimus,a fumat iuamqtte rationibus com¬
probabimus.

Matthiolo itaque dicenti, quod calamus aro- m.
maticus,non radix , fed calamus Diofcoridi fit , fut,
primum refpondcmus , calamum aromaticum *
limpliciter , per fe , Se abfolure diChim ,
nec radicem , nec harundinem , nec tale
quid efle, fedinhxc , tanquam totura in fuas
partes, diuidi : Et hac ratione xqucradicem,ac
calamum,aut tertium quid efle polle. Quod ma¬
ni fefte cius deferiptio comprobat, que partim ad
calamum pcrtiner,partfin ad radicem,vt patebit.
Quod ad nos non fuerit apportatus. Audit A- Ai s
matum veriora tcftantcm: calamum ex India pon
Lulitani noflri lingulis annis deferunt per mare
rubrum in Cairum Se Alexandriam deferentes.
Venerias portant,calamis fimilem,Vnde nomen
accepit. Licet adhac Plinius cfficacifiimaminom- Ptia
ni harundinc eam partem efle dixerit , qua: pro-
xima radici lit, non ideo dcnegauic radici ipli
excellentiam, fed Arundinis tantum fiipcriorcm
partem non ita efficacem afleric. Prxterca Theo-
phraftus & Plinius alibi ipfam calami radicem
dclidcranc , Se eam exteris partibus anteferunt.
Xktic luo fe gladio iugulat Mundella. Vtriufque
( calami & radicis fimul ) deferiptio non efi , in- re^
quit ille : quia aucor non exprimit, qux caulis, tur.
aut radicis lunt propria. Pulchre ratiocinatur fi
diis placet. Qux contcqucntia : Non exprimit
propria , ergo vtriufque non poteft efle. Si non Dl0/‘
cxprcflit,ncc criam contrarium aifirmauir.Quod
enim dicit optimum efle , qui fuluus efi, ad radi¬
cem referendum efi : Sicut Se illud Plinii, fubal-
bidus,in commanducando vifcofus,fubacris,ad-
ftringens,ad radicem pertinet, velut ipfiim ex¬
perimentum docet. Quod vero frequentibus
geniculis praedirum ait , & aflulosc in mulca fe-
amenta ditfringi,& fifiulam araneis plenam ha¬
bere ad calamum. Non radicis ( pergit Mun-
dclla) quoniam ipfius mentionem non fecit

Diofe.

LIBER XVIIP

Diofc.Qui eft rationis huius neccflitas?Non mc-
; ► mini t radicis > etgo dcfcriptio eius non eft. Dic
t. qusfoMundella , Quid aliis in locis defer ibit
^ Diolcoridcs, vbi nec pianti foliorum nec radi-
i ' cis, aut aliarum ipfius partium meminit, Dic, quid
deleri bic capite de Cofto? Reckmat tandem ipfa
experientia verbis, qiur opponit. Radix non vi¬
detur rufta,non diililit: Non conflat Mundelkc,
quomodo fi ftuhc aranearum pleni cxiftant. Re¬
damat , inquam , ipfa Amati experientia , dum
I feribie, Venetias portant , Calamis ftmilcm , al-
J .bumdv fubrufum, crebris geniculis, in alfulas
J diflilientem , fiftulofum , araneo albo plenum,
j! Sed iam probatum eft deferiptionem non tantum
i Calami, verum Se radicis e ile. Vlttmo fi Calamus
■i aromaticus Orficinarum Acorus genuinus eft, vt
I Matchiolus Se alij quidam affirmarunt, fruftra hi

1 omnes entia multiplicant, fcparantque a fe inui

3 cem quod vnum cft.Diucrfis fiquidem capitibus,

| de Acoro (Se Calamo tanquam de diucriis tra-

2 dunt.

Hoc tempore penitus ignotum feribitur,
quod Calamus aromaticus , cuius Veteres memi¬
nerunt, Oifidnarum communis Calamus non
I fit,fed radix, neque praderiptis notis infignita, vt
e- exManardo, lib.^T. Epift.i.lib.8. cpiit.i. cuius ra-
f- tiones mutuatus Matth. ctfi aliorum armis mu-
** niarur, feraci admodum afpedu , ea in Brafuio-
lum tela contorquet , vt /ibi ipfi Vulcanus videa-
! tur : magno enim errore Brauuolum duci , latis
palam clfc fuppomt: quod tam facile /ibi perfua-
lcrit , legitimum Adoratum Calamum, illam dfe
j radicem, qur temere omnibus in /cplnliis il¬
lius vicem explet , cuius opera li intcriiflTent ,
quis non milcllum hunc Brafauolum cachinnis
! initaret? hem quis non admiraretur tot contra-
di&ioncs? tot lapfus ? tantam infeitiam ? totgr.i-
nia crimina ? qua: ta-\icn abaftutohoc homine,
cius lentendas pcrucrccnte, corruptis verbis, di-
minucis clauiulis , ei falso adferibuntur : vtpcr
loucm lapideum iurarc cogar, (inquit Apollo)ivc
filis lineis depictum Marthiolum, vobis plane in¬
dicaturum: ita enim Icribit Brafanolus , dccimUs
«Igitur annus, quod Venetias verus Calamusaro-
maticus affert ut , qui Calamus eft, <3c non ra¬
dix, at communis aromaticus Calamus , qui paf-
fim venditur, radix eft, &: non Calamus , id vero
de quo in prilentia loquar. Calamus eft, Se non
fadix, qui folia habet circumcirca in aliquibus
\ Calamis, qua: noftrorum Calamorum foliis afii-
milantur , Se nili putaftem Ga.lang.am eltc Aco-
i rum , non p dt ui ITcm , non a rbi t r a r i v u lgare m Ca 1 a-
I mum aromaticum elfe a eorum , Se forte radix
| hic, qui Calamus aromaticus vocatur,eft odora-
i ei Calami radix : Calamus autem verus odora¬
tus, in Ofticina Campani* Venetiis vendebatur.

I En igitur Studiofi quibus verbis periros infede-
tur ? quam fideli fermone candidiflimos lacerer?
quam tumultuofis rixis , le vbique molcftiiii-
mum,ac infeftilfimum exhibeat? hae fune arguti^
quibus prigranclem confarcinauit librum, folo
lepore illos laccfcens , liufque obruens calum¬
niis ,non aliam o'o caulam, nili ve dodifiimis
aduerfari vidererur , Se quocunque modo in cos
argumentu cftundcrct, hac importunitate excru-
, ciarct, tantum fibi arrogans , vt qux non dixe¬
runt, dixifte velit , qua: enim in eius lentendam
pedibus non eunt, tcrgiuerfiitur, ii quis nodus
incidit , ftacim tranlilit , velut angue confpcdo,
aut lalcem lippis oculis intuetur : ctli clariftimo
luorum Icripcorum tcftimonio lanifiimi ingenij

VT

videatur, vt quum minime compertum habet di-
xiilcDiofc- & Galenum Calomo aromatico ali¬
quid ineile amaritudinis : quod vel Ruellij ver-
lionem quam le imitari pollicetur, infui operis
initio, paulo fcgnjus perlegerit , vel in eam , fi
quid perperam ex Grico tranftatum, ve fui mo¬
ris eft, aliquid in ii ce re tenebatur ,quod cum ali¬
quanta acrimonia amarum Calamum trauftulc-
rit : id quodSccobicnhs Lacuna , Gncis , Lati-
nifquc literis cruditiilimis , qui Ruellium fide¬
lius rcftituiticorrupta loca rclarciuauiriauda Im-
miiiu t, mutata ad priftinuni candorem reduxit»
male huic tributum amarorem no annocauit, ctfi
Marcellus quod ad amaritudinem pertinebat,
le reliquifle alTerat , quia in mcliorib is illa vox
non legatur. Manardusctiam lib.L Epift. a. pro¬
bans Calamum non elle Cancllam , inter alias
differentias enumerat, quod in ca canella non iit
amaror, innuere calamo amaritudinem incile, vt
hinc Fuchlij lentendam improbare non pofllr,
atque an communis i :li radix , calami odorati (*°-

propria lit, qux amariufculaj necne, nullum eft
in hoceuidcns argumentum, quod ctfi Harundi-
dinis trunculum, cacumini annexum non defe¬
rant : folia iridis limilia, harundinacea,qiudan-
tenuspri le ferunt, ficca podffimilm , an vero
Acorus fit , eo in capite difciltiendum relinqui¬
mus : hic tamen priccuirc non polfunuis Amati
autoritatem , ne dicam ambitionem , aut infd- ,urP,i tT-
lcnfiam, qua calamum aromaticum Oftieinarum ror'

Diolc. legitimum , fuis notis reprifentare non
ambigit, potius,vt credimus, fomniando , quam
fenfinim libcrrate , tam abfurda profctcndo?nec
Matchiolum contraria aftrueutcm, hoc eft , cala¬
mum nromadeum harundinem , liue calamum,
non radicem elfe debere, deceptum aflerere ve-'
rctur tquod licet Theophraft.ac Plinius in cala¬
mo odorato calamum , Se non radicem , laudare
videantur, alibi tamen radices atteris partibus
anteferunt, idque ex Plinio manifefte percipi,'
lib.24.cap.11.quum odorati calami facultates e-
numerans, inquit : Efticacifiitna autem m omni
harundine, qua: proxima radici,erficacia Se ge-*
nicula , ex quibus in omni Calamo radicem elfi-
caciorcmdle partem contendit: id quod fi Pli¬
nius intellexerit, vel ipfi pedagoguli diiudicenc:

Qms enim etiamnum mediocris ingenij ita ar¬
guerit ? Plinius proximas in Harundine radici
partes aliis priferc : ergo radix efncacior eft
pars ? Quifnam etiam ex palliotenus Medicis,
qui ftultiflimum hoc arguendi genus non cxckZ-
dat? qui in re vulgatiffima illum cicutircnon de¬
prehendat , qui inquam dum firim fedare cupir,
litim alteram crefccre non videat, vt quanto
plus biberint, tanto magis fitianr Parthi : quum
fcilicet huiufmodi radix, qui in multa Tegmen¬
ta nunquam alTiilosc frangitur, non fiftula ara¬
neo vdoiimilequicquam occludence , quiqui-
dem Harundini debentur, non radici , fu falcem
Calami aromatici radix : cuius nulla eft ab Ama¬
ro probatio : tot aaitcm oculati reftes exManar¬
do, ac Matthiolo contrarium aftcucrantes , tot
ab his rationes.quas hic rurfinn inculcare , ope¬
ra: pretium non eft,vt quum Brafauolum huic lue
opinioni aftentire teftacur, iccus quam iple df-*

6lct, vt lupra: quum Diolc. calamum odoratum,
non radicem, led Calamum c(fe debere, feri-
ptis mandauerit, quumque calamos equiferijGra-
minisjac aliorum geniculatos reddiderit Diofe.
non eft quod radici proprium clTe geniculatum.

Calami autem nodis cin&um aflerere'' debear;

5iS HISTOi^AE PLANTARVM»

quum autem calamum aromaticum die oihcina-
rum Schccnantbum arbitrantur Calopodiani ,
qui in Meiuc fcripserc, ncc illorum Ipcrnuc opi¬
nionem, qui radicem calami aromatici vice ac¬
ceptam, legitimi calami radicem ftatuunt, quim
magno implicencur errorc,non animaduercunt.
Siquidc Schcenathi Oificmarutn radices traduc
capillorii modo,cenues,haius vero adulterini ca¬
lami radices craile fiur,& effatu digna:: propterca
Schmnanthi radices dic non poliunt, dc per c5-
fcqucus : li Schumanthum vulgare calamus cft a-
romaticusjhte radices non erunt calami odorati
Schxn-in- radices: quumque in allidas nou dilliliat Schcc-
nanc^llra i d,non fiduum lit , non in mandendo
fittmttMr. " lentum, melius difcant,nc rudere potius , quam
erudire vidcanrurrveri tamen calami loco,radice
hoc nomine vlitatam fubftitucrc malo , etiamfi
Acorus iit , qua multas calami qualitates obti¬
net, quam Sphagnum , latinis mulcus arboreus,
Ofticinarum vfuea :& li Auic.cap.de mulco,pro
quo Thakb repofuit Bcllunelis,mufcum fluuia-
lem , aqueum, cerreum, petroium , maritimum
complectatur , & cap.de Vinea arboreum videa-
t ur diftinguerc , aperta feparatorum nominum
& capitum contuiionc. Galcu.verb ac Paulus in
luis hzcccdaneis , pro calamo lphagnuin cum
Mathiolorupponant: hs:c enim in alicnammcf-
fem irruilfc creduntur » doctorum omnium iu-
dicio,quod plura his ignota infcranc,auc faculta¬
tibus diflimilia fuggeixnt , vc Myrtumjpro Car-
damomo,&c. quorum eit fylua : moicus vero
arboreus, hypnos etiam vocat9,hoc cft villofa il¬
la cauicies arborum caudicibus adharrens, mul¬
tiplex eit,vt luo ollcndetur loco.
f-Jomma De hifcc fatis, vela retrahamus : vocatur gra-
Atrig r. Ce /jKauQ- d^ctMVXOS , ijtAvpkUxof h.c.iat.

Calamus aroma: icue, Mora tus 3c vnguentanus. A-
rab.vtSerap .tlafabel derire : Alfabanno , Alten-
ra . Belluncnii Altierire, Aldanra , & Cbafib da-
rirbe : item Caratis & Caratim. Germ. tvoflric^
djenbt tturijricbt/ rcoancd?ertbt Kojjr. it. &
Hifp.Ca/4Wo aromatico.

Aequiuoc* priter calamum aromaticum quorundam In-

J’ dicum & vcrum,funt 2c alia: planta*, quibus/:ala-
rm * mi aromatici nomen attribuitur.
c*Umm Calamum odoratum Matthiolus pingit , & ex
Msttk. fi- eo Lacuna. Lonic. Aeolia , Durantes, Hiit.
*hims. Lugd. Tabern.& Gcrardus , Calamum aroma¬
ticum nominantes, qui nihil aliud cft quam fi¬
gmentum, nihil differens ab Arundine hortenii
liucfatiua.

Male in ofticinis calami aromatici nomine
'fittrtm. Acorum , de quo fuo loco, venale proflat.

Cajjaboufenre Bcllonius cum vulgo Pharma¬
copolarum Conftantinopolicanorum calamum
aromaticum clle opinatur, fed Qualccbeni quide
fit Marthioli iudicio , ablurdillhnc. Sunt enim
calami lapidei: non vero cuiufdam plantr.
sAmnithti Schcenancos quibuldam idera cft cum cala¬
mo aromatico. Quare Colleg. Florent, huius
loco Schauanthon lupponit. Idem & Bor-
lzu

Opinio Marcelli dicentis calamum aromati¬
cum cile Canellam , mcritb tanquam erronea
damnatur ab Acofta .

Notat idem Acolta quofda calamum aroma¬
ticum cum Galanga confundere. Et lane conitar
Venetos pharmacopa:os,Theriacain paraturos,
calamo Galangam lubftituere.

Anticotarium Romanum calami odorati veri
loco Angelica radices,f«dia minori quantiute
COi»lDWlda{. ' /

CamlU

Calami aromatici nomine Argentoratefcs hor- /
tulana venditare foienr Phumaius fic nobilervi-
de Tragum.

Plura de calami aromatici fubftitutis di<5ta an-
te,vbiApo)linis verba adfcripfimus.

De calami aromatici viribus hac Diofcorides t
fcripfit : nafeitur in India. Eft autem optimus,
qui fuluus ( xifpof. Aet. ) eft, & frequen¬

tibus geniculis prardicus , & qui allulose in mul¬
ta fcgmenra diffringitur, fiftula araneis plcna[ *-
f Plenam habens araneorum fiftulam, i
Sarrae. Male araneorum : oportet enim verte¬
re tela aranea: > aut rc fimili tela aranea: ,Pafinas
Salodianus. ] fubalbidus [ legendum i

'donyuutai)» Pai.Salod.] In commanducando vero .
vifcofus (>A/^?of,leg.>A/^x PafSalod.) adftrin- 1
gens ,fubacris (c77/.poV Crib. amarus, Ruell. ) *
Potus vrinam mouerc poteft. Vnde cum Grami- :
ne , aut Apii femine dccodttfs fic potus hydropi-
cis,ncphriticis , vrina ftillicidiis , 5c ruptis con- ,
ucnir. Ducit etiam menfes & appolitus & po- ,
tus. Tullcs quoque fanac luftitus per fe ipfum, ij
& cum relina terebinthina»!! fumus per fiftulam 1
ore attrahatur. Decoquitur [ct?e'4.*-nu. Pal.
d-fT-nu ] etiam ad infelfus muliebres , fic ad uteri e
collutiones ( vct.carct verbis , x, l y
Milcctur fic malagmatis, &c in futhcus,iucundi o-
doris gratia. Calamus odoratus , autborc Ga¬
leno , Icuiculam quandam adftri&ionem ac mi-
nimam acrimoniam polTidet.magna ex parte ef- i\
fcnria cius terrena eft & aerea , in caliditatis fri-
ciditatifquc coniugationc temperata. Quamo-
brem moderate vrinam mouct , & facultatibus
qux iccori ftomachoquc imponuntur, mifccri
poteft: tum in fomenta quoque vtcri , qua: phlcr
gmones gratia , aut irritandis menhbus allumu-
tur,vtiUtcr admifcctur. Ponatur itaque habea-
turque lecundi ordinis eorum qux excalcfaciur.
Ineft quoque ei quadam partium tcnuitas,veluc
aliis omnibus odoratis fiuc aromatibus. Cate- ;
rum illorum compluribus tenuium partium plu- .
rimum,calamo vero non multum adeft.

CALAMVS AROMATICVS VERVS

quibuldam.

Cap. CCXLVII.

CAlamum a- ]
romaticum
creditum a tri- j
ginta iam annis i
afferuo , vegero
amarore , cum
lentore quodam
prqditum,rcrctc>
craffitudinc pen¬
na cygnca , in¬
ternodiis logiul-
culis articulatu,
rutilanti & fpar
diceo foris colo¬
re, aliis buxeo,
fubtus candican¬
tem , intrinfecu9
lubft.vitia fugola
raraq, textura
fardtum : ad ge¬
nicula lingula ,
Sakmi «x ad-
Kcrfi»

LIBER

Bcrfd ficf pranafcunti"- , vt calamo primario ma¬
gnitudine cedentes, ita colore Se compoiitione
laporeque conuementes.

Similem calamum accepi anno 1555S. ab infi-
gni viroJlo.Lurzio Ill.E.VVirt.phan-nacopa!o.A-
■iiuin tic defcripftr cener Chcrlerus, Calami a-
romac.vcri furculus ,qui ad C.Bauhiniim Argct>
tina milfiis bicubitalis erat , Betula: inftar ramo-
lusj in cuius altera biuaricationc folium, vel po-
tiusfolij fragmentum, nullo pediculo, fed prin¬
cipio anguftiorc harret , vnciale, tribus ncruis
iniignibus donacum , facie folij Indi , aut potius
Plantaginis quinque-ncruix, vnene quadrantem
Jatum.

Pingimus in noftra tabella calamum vnum
cum radice ex Cluiij Garcia : lecundum & ter¬
tium, cui rami cx licca planta.

An Cordo in Diolc. Calamus aromaticus ve¬
rus, aliquoties in pharmacopoliis inter Squinan-
chi ftipulas Sc fpicam Indicam intuitus?

An Qualceb.luncus odoratus Matthioli, mira
acrimonia linguam guftantis mordicans, niliil-
que tamen, prxtcr amaroris plurimum, inter ga¬
llandum derelinquens?

io. Lobel. in hift.Belg.pag.7v in icon. Piant, pag.
i, 54-fub titulo Calami odorati Libani, &: calami
aromatici cx Alepo miifijtvollried^cnber Kierts/
liguram l^abet , quiE ciuldem planta: , cunica
quam deferipiimus, videtur.

De calamo fuo odorato Libani in Obf. p. 19.
h^c fcribit.Memini me vidille Venetiis ad Angeli
fymbolu Calamu aromaticum, quem Alcpi Syria:
Scquinus Martinellus dodlus& induftrius phar-
macopams , forte delatum ex lacu inter Libanum
&: illum ignobilem montem Plinio memoratum
miferat. Arundo erat geniculata , nitida, crafii-
tudinc paruura digitum tequans : color fuluus, ni
labat memoria , laturior, odoratus , parum len¬
tus , in mandendo, fubneris 61 amarus, lacobus
Vtenhouius generoius Gandaucnlis, ftirpium &
artis Medicae peri riftimus , calami aromatici do¬
drantales cannulas aranearum telis plenas , ful-
uas, geniculatas, digiti minimi crallitiidine,gii-
ftu plane aromatico , amaricante , Schccnantho
prxftantiorc , natftuseft inter Schaenanthi feftu-
cas ,quas Mafliliam adueftas ex lacu Plinio me¬
morato allcrcbant. Multo maiores habuit prae¬
clarus vir Augcrius D.dc Bousbeke Flandcr In¬
fulatius, Caefarcae maicftatis Conftandnopoli Le¬
gatus, ftirpium exoticarum pcriuiflimus.

Volunt nonnulli Calamum Oiticinaruni eile
^Acorum Veterum : Ego autem ( inquit Garcias)
nullius opinioni addictus , libere dicam , quod
fentio. Calamus aromaticus quo oiheinae in Lu-
litania vtuntur ( aromaticum voco , non odora-
tum, veph rique alij , quandoquidem aroma o-
'• dorcm non ligniheat , ied quod vulgo droguam
vocant, neque etiam calamum odoratum fcio,
led Iuncum duntaxat) idem cft cum co,qui in In¬
dia magno eft invlu cum viris, tum mulieribus
& illinentis. Vocatur is in Guzarate Vaz, : inDe-
'* ean , Bitche : in Malabar , Vaz,'abu : in Malayo, Dt-
* rimguo : in Perlia , Heger : in Cuncam,qua: cft re¬
gio maritima, Vaticani : Arabibus ^ajf^b & Aldi-
rira. Serapio lib.funpl.cap.zo<. cum vocat A(fa-
beldiriri, fed corrupto vocabulo : omnes enim A-
rabes Medici cum Auieennalib.ii.cap.i<57.&io7.
Cajfab £r Darirbc appellant. Idem aurem fonat
Cajfub, quod Calamus, Se Aldmru ex aromatibus:
nam Dirue idem quod nobis aroma cft. Quo¬
niam vero Malayo incola: cius vfum ab Arabi-

41-1* ex C°raV01lc Wnt, didicerunt , idcirco

XVIII.

corrupto nomine Dirimgno VoCatant, Citerum cw*
non elt odoratas, nili c terra auulfus: quantoque
Vircntioreft, tanto milu validioris, tctriorifque
odoris videtur , tametii aliud fenriac Ruclltus.

Porro quoniam Hippocrates & Galenus i.fi-npl.
indicum 'nunc calamum vnguentariiim appcl- y
lanc. Plutarchus ver 6 calamum Arabicum , &
Cornelius Collus calamum Alexandrinum : vi-
derur etiam extra Indiam nafci. Ego, vt verita-
tem elicerem , icifcitacus ium ii multis Coraco- m uct/e. *
ne incolis Se Arabibus , it apud cos.naicerctur
calamus : item an eilct eis cognitus, coque vce-
rentur : Negarunt omnes apud te inueniri , nili ,n AnM*
ab Indis adueetum mcccimonij gratia, probeque "“'**"*:
libi cognitum, vtpote cuius plurimus apud eos
citet vius. Non falluntur tamen , qai Arabicum
vocant, nam ex India in Arabiam defertur , Se
nide in alias regiones : neque qui Alexandrinum
appellant , quoniam hinc Alexandriam , deinde
Baruc & Tripolim Syriffi defertur. Quod aurem Mtmard.
Manardus hb.d. epift. i. dicit iit Pan.ionta levi*
dille adeo recentem , vt non longe petitus vide,
rctur. Heri poteft vt fallatur: aut, ii videricjfatuin
forte in fporta, aut fictili vidit. Sed illud certif-
iimum elt, hinc auehi Calamum in eas regiones. ,

Is verb, quo vtimur,radix non elt (pudlla etenim 2 , **

eli radix) led ipfius calami cum aliquantula in¬
terdum l-adicis parte fragmentum. Haliucinan-
tur ergoqui nihil niti radicem efle fcrihunt,con-
firinanda: fu* lentendae causa , qui contendunt
hunc calamum Acoruin elfe. Neque quod in Ca¬
lamo cft fpongiofum A: flaucicente colore , ali- juuenfi.r
qua in re iunile cft aranearum telis , vt falso pu-
taruuc Auiccnnalib.11.cap.157. Sc Serapio itmpl.
cap.105.quos Griecis & Latinis hic inctius node
oportebat. Denique quod calamus Acorum non
iit, nec etiam Galanga, fatis ex AuicennaSc Se-
rapione probari potcll, qui tria diftinOa capita J

dc Calamo, Acoro & Galanga feribunt. Prtrcerea
qui Calamum deferibunt, aiunt cum in India na-
(ci, quod verum cft : nec enim in alia regione na-
fcitur , Acorum vero non niti in Europa nafei
tradunt. Adhiec Calamus pallet, acris, calidus
& ficcus cft in fecundo ordine: Acorum, albet,
amarum, Calidumque &ficcum cft ordine tertio:

Galanga autem vrroque calidior & odoratior.

Demum calamus & Acorum cerebri & neruo-
rum morbis conueniunt. Galanga vero ventri-
culum roborar, flarus difcutit , & oris halitum
commendat. Galanga item & Calamus medica¬
menta fune in hac regione ab initio cognita , &
in Occidentem vehi lolita.fi/ir ufiue Gantttt.

Sed quam erudite notat Cludus , dicens : No- OmiM 4
(Irarum officinarum calamus longi- alius eft ab cU(„
abeo, quem hic faris obicuri dclcribit Garcias,
quippe cuius Calamus legitimus videatur a Ve¬
teribus ddcriptus . Nofter verb nihil nili radix
eft,CLUu aliquantula interdum foliorum particu¬
la. Cui cum omnes noti a Veteribus deferiptte
pulcherrime conuenianr: Manardi & aliorum
lentendam improbare non polfum , qui Acorum
legitimum ede volunr.Eo & Germani, & Itali, &

Galli vtuntur, aliumquc calamum non norunt,

Solebat enim AntuerpiamVly fiponcaduchi ca¬
lami genus vinali noftro tnniiiimum, fed cetrid.
doris Scfaporis horridi: qui nota illis comraiu
nis erat cum calamo Garcia deferipto: folam ta¬
men hanc obeaulam in vfu apud nos cftededir,
licet omnes aromatarij multb efficacius eo , quo
nunc vtnnur.fuifte affirment. CirtcrLini,cum ter¬
tio recudcnda ellet Garcii hiftoria, innotuit le¬
gitimus Calamus aromaticus, quem Paludanus,

HISTORIAE PLANTARTM,

ex Syrii Sc Aegypto redux communicauir , qui
cxadilTimc ad Diofeoridis deferiptionem qua¬
drare videtur. Vmbcllifera vero potius planta,
quiin harudinacca meo iudicio eclenda efttctc-
ai:n rc<fiii habet caule, multis nodis,fcu geniculis
ein<fiu,lcuc alioqui, intus cocauii, Se mebranula,
vti Harudines,prxditum, ejui afliilosc frangitur,
eftque fatis odoratus, gratique faporis,amari ta¬
men, & nonnullius adltriciionis particeps : folia
(vt ex vefligiis colligere licet) bina ex aduerio
lingulis geniculis (ita caulem amplc&i videtur :
radix fummo capite nonnihil extuberat, deinde
in fibras definit. Vicefimo quinto porro anno
poli quam nobis communicailct calamum illum
PaktdaniiSj mittebat ad me Lugduno Allobrogu
Ant.Colinus pharmacopceus, limilis calami fra¬
gmenta , fignificas fe eo vfum in Theriacxcom-
pofitionc : ea autem , licet fimih protfus forma
clfcnt cum illo, quod a Paludano accipiebam ,
magis tamen amari faporis dcprehendebam,ncc
vilius adftrictionis prxdita , quod forfitan alte¬
rius xtati adferibendum. Et btc Clufius in Gar-
ciam. Ego quoque Garcix non notum fuilfe ca¬
lamum aromaticum vulgarem fufpicor: qualis
Vlyliponelis calamus fuerit nondum mihi con¬
fiat ; vmbcllifera planra cur potius dicatur quam
Cluf haU harundinacca , nefeio , quum notae adfcriptx a
luatMtto. Clufio melius cum harundinacca planta conu c-
niant, quam cum vmbcllifera.
tictftA rroc. Acofta dum reprehendit Racilium , Manar-
dum & Monachos, non animaduertit calamum
aromaticum vulgarem Europxisplcrilque didu
(quem multi Acorum putant ) longe diucrfum a
calamo aromatico Indico, quem Garcias deferi-
bit, in quo male etiam Aeolia Garciam imita¬
tus cft.

C.Bauh.phyt.^rwwdo i.fiue odorata ; C alamus
CZdwifo. 0dor/l[MS Libtm Lob.lc.Plant.pag. 54. Calamm a
Paludano Patauij exhibitus : An calamus odora¬
tus Matthioli? Sed quid quxfo commune habe¬
re potefl figmentum Matthioli , cum Calamo o-
dorato Paludani? Matth.in lat. comm. editis an¬
no 1559. fub inlcriptione calami aromatici figu¬
ram habet qux ell pars figurx pro Arundine po-
firx,& per conlcquens fallam <Sc non fadam ad
vifum calamum aromaticum Paludani, vel limi-
lcm. In comm.lat.cummag.fig.ciiitisanno 158-1.
Sc Ital.cditis i568.nouam habet figuram magis
artificiofam, qux etiam pars fux Arundinis. Ta-
bern. vel cius typpgraphus Ballxus Matthioli
poftremum figmentum a(Iumpfit,qux ell portio
Arundinis quam dotnefticam cognominat. Pru¬
denter Sc docte Camcr.in hift.gcrni.& Epst.Mat-
thiol pro calamo aromatico, a Paludano delatu
calamum figura exhibuit: ficut etiam Clulius a-
pud Garciam, Sc nos cum Clulioquem a Valera-
do Dourez accepimus : Ell autem hic calamus
omnino diuerfus a Matthioli imaginario: Palu-
dani vero calamum fuiilc Libani , vix puto de-
monllrari polle, licet in ca opinione perfeucict
C.Bauhinusin pin.vbi inter calamum aromati¬
cum Indicum , & Calamum, aromaticum Sy¬
riacum , & calamum aromaticum Matthioli que
Synonyma fiditium fulpicatur, itadillinguic : Arundo odo-
C yata i.liuc Calamus arcuat iius,tjl Sc

, Hipp.Sc Galeni /jtV.aw©-
Theophrail. yJ.KAuQ^ , Diolcor. Orib.

Acgin. & Actii : t-rvfyeiof , Dionylii de li¬

tu Orbis: Calamus Arabum Plutarchi : Ca/. A le-
xaudrimu , Celli : Cal. odoratus, Plinii ,Herfnol.
&Rucllii: Cal. ar ornat ites ,Manardi : Cal. aro-
fitatuus Cordi in Diofcor. Fuchiii: Guil. Garz.

Lob.Obf. Cluf.ad Garz. Acoft. C$f.& iu 4-pMr ' :
Ind.Orient.rig.29. Sc Dtnngo Malays, Sc Dcritu-
go par. 3. Ind. Or.j9. Diringuo 4-part. Ind. Or-.
fig.ao.

Arundinis odorat^ 1. feu Calami aromatici:
Syriaci caulem feu potius caulis partem anno
1579. a D.Paludano ex Aegypto reduces Patauii
acccpimus.Vcrum cum totam plantam aD.Dol-l
dio habeamus , breucm eius deferiptionera [cum
ab aliis noproponatur)adiiccre lubet. E x radiet
inutili, trium,qtiatu6rue vnciarum loga, fummo
capite nonnihil extuberante, & in paucas fibras
delinente, caulisy [ modb vnus, modo plurcs ] fe-*.
re bicubicalis, redus, rotundus , lscuis , fragilis >
multis geniculis dillindus,exurgit, qui intus ca¬
utis > 1'pongisius «Sc membranula, ( quali tela al-l
bafubrenla,) vti Harundines,prxditus,qui alfu-i
latim frangitur , & in plurcs ramos diuiditur,hi-i
que in tcnuiilimos iubdiuiduntur,ad modum Li;
gtillri Aegyptiaci. Alpini, vel Lencifci Pcruuiani,
liue Mode Cludi : qui flores paruos , foliaceos ,
plurimos , lingulis tenuillirais pcdiccllis inlide-i
tes,fuftinent,ex quorum medio apex ftyliintlat
prodit. Ft>/Mpauca,femperbina, exaduerfo ad
lingula genicula lita, caulem ampleduntur, vn-
ciam lata,felquivnciam longa,ncrui$ aliquot pci.
longum excurrentibus. Caulis lapore ell aro^
matico,valde amaro , quo in Theriaca pro cala¬
mo vtimur.

Scricur ,telle Garcia, per vniucrfam Indiam:
plurimus vero in Guzaraxe &Balaguatc. Hic e-t
ciain Gox ( vbi multus eius ell vfus) in hortis fa-.
tus proucnitjfcd perpaucus. Conuehitur ad ma¬
ritima, quoniam qui ifthic nafeitur non futficit.
Qm ex Balaguate adfertur , ad Occidentem mit¬
titur. Calamus aromaticus , autore Linfchor.
crcfcit etiam in Sunda Infula laux regionis ln-
dix Orientalis. Magna copia Chinefes emunt vt
in Chinam portent.

Familiaris eius vfus [ita enim Garcias feripru
rcliquitjell mulieribus in vtcri affedibus,& ncr-i
uorum doloribus. Sed maxime experitur hieme
a. mulomedicis : contufum enim , additis Alliis.
Ammi ( quod ell Cuminum rullicum ) falis mo¬
mento, butyro & Saccharo , iumentis aduerfusj
higora mane exhibent , vocantquc id medica-»
mentum Arata.

CALAMVS AROMATICVS CECHINi
Martinelli.

Cai*. CCXLVlIl.

NOn inucnit Ccchinus Martincllus , apud
Diolc.ncc Galenum calamum aromaticum
Fuiilc Veteribus Cannam ( line Arundinem) licet
Ncotojici id certo exiftiment , decepti Plinii
opinione,qui dicit calamum, Sc luncum odora-i
tum, 11011 dilferrc ab aliis calamis «Sc Iuncis:ad-
dunt id indicare nomen calami nihil aliud ligni-i
ficarc quam Cannam:fuo autem iudicio calamus
Latinis diucrlimodepoteftintelligi : Dicebatur)
dc tenui Canna [ liue Arundine ] ex qua Veteres.
lagittasfaciebanr,qualis erat mos Orientalium
licet non lit Canna ( id ell Arundo caua) dc quai
Virg.eclog.5.& vario vocabulo Ariollus Dicitur:
etiam calamus dc Canna cum qua feribebanr
Antiqiii:calami etiam dicebantur Caneda{ liue A-1
rundines ) palullrium aquarum, quibus tegeban¬
tur te<fia domuncularum rullicorum , dc quibus
duobus Martial. infuis dillichis : Metaphorice

rl5

N

LIBER XV1H-

?5*

pro ftylo fcriptorio fampfit Virg.EcIog.i.

Scribere qua vellem Ca lamo perntifit agrefti
Pro Cabrrio concauo ad fiftalas qui dicitur Sy-

nnol:

Edog.2.

Van primus Calamos c&rnconiungere plures

inftitttn.

Sub nomine Calami comprchendicur virga cui
alligatur filum ad pifcandum , & virgula qua
vifco illinuntur pro captura auium.

Interdum Calami dicuntur de paruis Cannis
frumenti , quae Sepia- vulgb;dicuntur.

Sumitur etiam pro omni re conuoluta inftar
' Canns : communiter dicunrurCalami arborum
. & vitis.

Canna quoque Zucchari vocatur Canna cum
tamen non lit,lcd ei fimilis.

Paulus etiam calamum odoratum vocat corti¬
cem. Alius bonus author ait Calamum aromati¬
cum clTc cratium corticem cauum > cum enim
colligitur extrahitur lignum: vnde defumpfit no¬
men. Cech. Martincllits tuto z,io ait calamum vo-
1 carijqiME' ira geniculata proiicnit, vt hic Cala¬
mus, quod prolixe prolequitur. &c apud ipfum vi¬
dere eft.

Calamus prarfentatiis per Ccchinum Marti-
, nellum Aromatarium habeatur pro vero & legi¬
timo calamo aromatico , ac in confcdionibus
Thcriacae ac Mithridatij cecerifquc medicamen¬
tis adhibeatur, ik remoneantur liicsedanea. Sed
libellus contra Ccchinum incerti authoris obla¬
tus pharmacopaeis Mantuanis contrarium om¬
nino fentit.Nominetur, inquit, Grarce,

aut calamus Latineiatit calamo Tofcanc, nullus e-
ritita ftultus qui aliud ifitel ligat quam Cannam,
ita etiam Virgilius & Arioftus nihil aliud intcl-
lcxcrunf‘&c. ik quomodo poteft effe canna qux
non fit carfna &c.

ARVNDO SACCHARINA , ET SAC-
charum.

Capvt ccxlix.

QV.rftio1

htc agita¬
tur , notumne
fuerit Antiquis
Saccharum,cu-
ius lautitia,
tum vtilitas, in
culinis, in Phar-

poru . in lecun-
da ik aduerfa
valetudine , in
quauis aetate ,
(orte , regione,
nunquam latis
celebrari po¬
tuit.

Medius igi¬
tur inter milia-
ccas , atque A-
rundinaceas

plantas videtur Sacchara tus Calamus. Septenum
o&onumve pedum Calamos , pollere cralliores
denfis geniculis, fungosa, perquam dulci , luccu-
icmaque &: albida medulla obfardos promit,
Tom. 11.

Saccharum

A

Canna

melina.

Tuita binos cubitos aequanj: » ajiguftiora tamen.

Donacis ( liue Arundinis latiua:,) fcabra>& fe¬
cundum longitudinem ftriata,numerofa: Stolones.
harundinibus cqtcris concolores compledentia,

Coniofo fljrcik quadantenus Sorghi. Radix a,d
Canna radicem accedit , fcd dulcior , faeculen¬
tior > minulque lignofa : ynde germinula erum¬
punt fationi oportuna.

ZtU^tfoy , genus Mellis ( u»a/V©-) concreti in
India Fcelici Arabia in Arundinibus (Ui $1 v&- Mcilff™
K&uw ] inueniri prodit Diolcorides : Salis modo
coadum, dentibus. vt fal fragile.

GAcn.- Av.npl.sacihar appellat , & ex India ac
fcelici Arabia afferri quoque feribit , Ik in arun¬
dinibus concrcfcerc. Elie autem ik ipfum Mellis
genus, £c minus quidem dulce,quam noftrum.

Archigenes ait, Sal Indum elie, colore &c con- Sttl^»dum.
fi flentia Salis communis , guflu Mellis, magnitu-
dinisLentiSj^stx ^aut ad lummiim Fabre, xveiuv.

Saccharon C< Plinius Arabiam ferre dicit, fed roeUfius
laudatius Indiam. Ede autem Mcl (Mcl Aruntii- pl‘mo.
num Indicarum vocat Theophr. Arift.& Strabo.) ^'mum^n
In Arundinibus colledum,gi\mmium modo can- dicarum*
didum, dentibus fragile, amplifljmx Nucis Aiicl- Thtoph,
lanre magnirudine,ad mcdiciure taniiimvlum.

Inucniuntur ( inquit Seneca ) iu India Caiv
na:, quarum humor pinguis, dulcifvc in mei abit.

Quoniam verb non apis penium mcl hoc cit , fed
plantiVcxcrcmcnrmn , liquet inde etiam Anti¬
quis notum fuillc Saccharum.

Ca*rcra,qua: de Saccharo Veteres feriptisman-
dauere,inter vires comperientur.

Hermolaus cx Neotericis perhibet Saccharum Loc,{* i"*-
cx Alcxa.ndria /F.sypti & Cypro adferri coni- 'a

■ sJ „ laum .

memlatilinmiriitSaccharum Grarcos vocare Sae-

‘ r»

Manardus aftruit nouain opinionem , aliud AnnjuorZ
fcilicct clfe antiquorum Medicorum Saccharum, dmerfum *
ab eo quod nunc voce parilm (vt fieri folct ) mu- ”°ftrate>
tata, Zucibarum vocarur. Saccharum

Comari usiqui Saccharum idem -cum Zuccha. noftrum
ro elfc credit, nouiffe perhibet Veteres, a Diolc. Veteribus
<k Plinij fcculo. Saccharon , fcd cqncrctum qui- notum>
dem , nec cx Cannis exprcfliim veliiti hodie ad-
ferarur magna cx parre, in pyramides liue metas,
ocio plus minuluc librarum coadum.

Manardus & eum fcquutus Fuchfius liunc in
modum in Matthiolo refutantur. Non defant t,0 ex
inter rcccnriorcs Medicos, qui difputenr, an Sae- Matth,
charum , quod fub incilis genere lcripferunt Ve¬
teres , praeferri m Diolcorides, Ik Galenus, in In¬
dia v lC felici AraKia n.ilci , idem eumnoftrare
Saccharo dici poffit. Et quamnis plcriquc repe-
riantur, qui dubio procul exiffimcnt,ac pro cerro
affirment1, communis vius Saccharum , bcquod
ab Antiquis deferibitur, vnum bc idem effe, qubd
ex eadem prouenianr planta , tamen Manardus
Fcrraricnfis, & Ltonardus Euclifius ipium fccu-
tus, maximam inter ea ponunt differentiam, om¬
nino opinantes in alio Arundinum genere con-
creuilfc Antiquorum Saccharum , de quo inter •

Mellis genera Icripfcre Diofcorides, & Galenus:
concrclcercqud ad hanc diem yfqiie cx cade ii i
rorc,quemadinodum ik id, quod mannam voca¬
mus : non aurem in iis arundinibus , e quibus in
aqua decodlis huiufce xtatis Saccharum in Ma- m an ardi
dera, Sicilia, Creta, Rhodo Sc Cypro infulis , ac Cr Fudfi
etiam inAigypto exprimitur. Qu-1 111 re eos vt- prii,arH
: ros alioqui dodtiflimos , plane hallucinatos, cre¬
diderim, qubd nullo, vt puto,autlaorum’probato-
rum reftimonio dudi fibi perfaaferint, Manna: in
I modum cx rore concrelcerc Antiquorum Sac-

Yy

*» HISTORIAE PLANTARVM.

charam folis ardore fuper Harudinum foliatam
in Jndia , quam in felici Arabia. Quippe quod
juifquam repererim {cjripfiile Diofeondem , Ga¬
lenum, nec Veterum , vel Reccntiorum quen-
quam , concreiccre Saccharum in Arundinum
xoliis,cx rore Solis feruore concreto, liue potius
exiccato,qucmadmodum inquibufdam arborum
frondibus manna per fc concrcfcit. Quo fit > vt
mihi refellenda videatur eorum fententia. Nam
fi verum illud cllet , vt ipii imaginantur , non
modo, non eft credendum, fed ne cogitandum
quidcm,Diofcoridcm , qui diligentiilime fimpli-
cium medic.hiftorias, literis, memorixque man-
•dauitjfilcnrio prxteriifle tam pulchrum Se admi¬
rabile, icituque dignum natura: opus in Saccha-
10 conficiendo. Nec miniis id rcticuilTet Galenus
naturae operum maximus indagator,qjicmadmo-
dum nec reticuit lib-5.de alim.faculc.aerei mellis
'Antiquor* hiftoriam quod nos mannam vocamus, quodque
SaifbATH) 7) fua artate in monte Libano, aliilquc locis fuper
arborum frondes repertum fcribit.Quamobrcm
magis veritati confonum vidctur,vt dicamus,nil
aliud Veteribus Saccharum extiti ile , quarnno-
ftratis Sacchari Arudinum lachryma, feu liquor,
qui nimia fucci copia aperto in latere calamo
perinde ac gtimmi , exterius concrcucrit. Huic
aioftrx opinioni iubfcribitPlinius ,cx cuius ver¬
bis facile cognoici poteft, quod non ex rore, vt
Mannx cuenit,coalefccrct Antiquorum Saccha¬
rum fuper arundinum folia, fed quod fractis ca¬
lamis caru internodiis cohxrcrcc collaclnymas,
e quibus vulgare noftrmn conficitur. Quando-
-quidcm, hoc modo refinx , gummxque omnes
icilTo fui arboris cortice emanant. Aliaprxterea
huc accedit rario,qux ( v: quidem arbitror) Mi¬
nardi ac Fuchfii lententia: prorfus aduerfatur.
Nam quemidmodum in Apulia, Se Calabria ma¬
na a Sole radta,dum arborum inhxrct foliis, par-
uo temporis interuallo in auram cuancfcit [vt
libro primo diximus in mannx mentione,] cade
fane ratione jd Saccharo caeni fiet , fi ex rore ( vt
ipfi contendant ) cone re fleret . Siquidem
a Sole ta&um, rarcfadtumquc facile defiliilletin
auram, nec gutnmium modo concrcuiflct.Eoquc
magis quod nui qua legerim in Diofc.necGalcno
Saccharum e foliis Arundinum colligi,fcd in ipfis
calamis concretum reperiri. Quod etiam tclta-
tur Strabo 1. 15. Geographix,vbi aperte fcribit,in
India Arundinem mei Ime apibus gignere : non
^ucem quod ex rore in arundine fiat , vt quidam
peruicax, ignarufquc Medicus mecum conten¬
dere , atque cciam , vt fuam mordicus teneret
opinionem, Strabonis codicem corrumpere non
etl veritus. Prxtcrca cum memorix prodiderint
Diofeorides , Galenus, & Plinius, Antiquorum
Saccharum durum cfie , Salis modo coactum, al¬
bum, dentibus fragilc,cx his conic&are licet, e
xore Saccharum nequaquam fieri. Quippe quo-
«iam manna , qux eodem modo e rore concre-
fcit,fal minime refert, nec dentibus fragilis dc-
prehenditur/cd potius mandentibus tenax, Se
Ccremodo Iccefces Quare crediderim Antiquis
Saccharum fuiile tenuiorem >ac prxftantiorcni
illius partem in arundinu Sacchariferarum me-
dulla,qux per internodiorum filfuras exiens So¬
lis calore concreuerat, vt Se Saccharum noftrum
calore ignis arte conciefcir,<Sc addenfatur.Quod
cum accurariflimeperpcdiilenr homines, liquo-
ri^3lle prafihatiam agnouiflem, a natura caocti
^ocarEefe fadfcuros exiftimarunt. Neque id in-
cailum attentalle videnfui : quandoquidem Sac-
<bau integros calamos afiuuient«,minu4m que

luciuciitei, ignis caiore canuiiuaecoxciunt , do¬
nec vniuerius liquor , abfumpea igni aqifii , diu
dferuelcens in Saccharum Salis modo in vafis
fundo cocreucrit. V erum edi Sacchari arte fa&i
nihil meminerint Diol'coridcs,& Galenus : non
deiunt tamen qui dicant , hoc etiam ante cos fa-
dtum cire,Solini audoritate freti ,qui in Indi*
paluftribusarundinem ita craflam progigni ait,
vt filiis internodiis lembi vice veditet nauigan-
tes , e cuius radicibus dulcem etiam exprimunt
humorem ad mellis fuauitatem. Atqui liquore *
hunc , qui ex harum Cannarum radicibus elici- t
iur,Saccharum nofiri vfus fuiile exiftimant,pro-
cul dubio falluntur, quod Indi non modo ex dc-
codis Cannarum , fed aliarum quoque arborum
radicibus libi potus parent, cum illius cadi , Se'
Soliclemcntia,frequcntilIimq lint plantarum ra¬
dices qux mellea dulcedine imbuuntur, vt Stra¬
bo tcftis eft loco nuper citato, vbi lic inquit.
Nullus annus in India inuenitur vtroque tempo¬
re fine pluuia. Quapropter contingit annum fe¬
racem cfie, cum femper terra fit foecundaifrudus
autem arboreos multos gigni,arborumquc radi¬
ces , prxlcrtim magnarum Arundinum , Se natu¬
ra , Se dccodionc dulces cfie, aqua a Solibus ce-
pcfada, tam cxlefti, quam fluuiaii. Ade6 quod
ea, qux apud alios Se fructuum Se fuccorum ma¬
turitas dicitur, apud illos concodio elbqux tan¬
tum ad dulcedine operatur, quautum ea, qux per
ignem fit.Scntentis noftrx Lucanus quoque fuf-
fragacur illud cxplicans,hoc carmine.

Quique bibunt tenera d^Ues ab arundine '
fuccos.

Quin etiam Marcus Varro,qui eodem fere tcm-*
pore claruit , his tribus' Vcrlibus atteftatur , duift
inquit:

Indica non magna nimii arbore crefiit Arun¬
do.

lllm& lentit fremitur radicibus buntor$

Dulcia cui nequeant fmco contendere mella,

Ex iis palam eft , hos o nnes de fadiriis Indo¬
rum potionibus,qux iis vini loco funt , fuiile lo¬
cutos : non autem quod exiliis Cannarum radi¬
cibus Saccharum aliquodpararcciir.Quandoqui-
dem Se nos e Glycyrrhizx radicibus, quin Ce e
dccodis, prefsifque filiquis, ficut Se alii e dadv-
lis, dulces dicimus fuccos ad varii vfus pota¬
tiones : quemadmodum Ce Occidentales Indi S
pluribus dulcib.arborum fructibus fuos libi pa¬
rant potus. Sed non ob id dicendum hos liquo-
rcs,qu6d mellis dulcedinem prxftenr,eile mei,
nequo Saccharum. Nec mirum fanc fi Indicx
Arundines radicibus dulciflimum prrbcant fuc-
cum,non modb illx magnx : led etiam qux ibi
nalcutur,noftris forrallc non multo grandiores:
cum ccunoftratcs recentes manfx , quadarcmis
ori dulces fentiancur. Quod autem minores A-
rundines in India radicibusdulccsprxbeantpc-
tusduperioribus carminibus cxplicauit abunde

Marcus Varro : cui non magna nimis eft arbor.

In hoc tamen a Solino dillcntit : cui arundines»
quarum meminir,vaIidiiTima: funt proceritatis.
Hinc ergo eorum fententia explodenda videtur,*
cJLi!cr!:t*unc.cx ‘barum magnarum arundinum
radicibus, Saccharum noftro fimihus fa&itaflc
Indos,qubd non quidem Saccharum , ^ dulcis
inde potus vini loco libi conficiant. Sed ve
luam opinionem auctoritatibus fulciret Manar-
dus Ferrarienfis , Ytcjuc lucidius comprobaret
Antiquorum faccharum,perindc ac mannain,et
rore fieri lib.<?.epift,^.Auiccnnam cciam admit¬
tit, quem uujcu alias vbique r^ie<;it,?.c reproba-

F-G

LIBER X VIII- y,5

ti ic, afoens , quod cimipfc huius fuerit fenten- fcd hanctantim intct fc differentiam eflc, quod

D mriM-i Am.» r. _ _ /1 f' n ■ • i 4

tis , vlrimo capite lib.2. Antiquorum Saccharum
mannam vocauir.Quod flianifcfte declarat Zuc¬
charum a Ib affer apud Auicennam huiufce arbo¬
ris eflc mannam, vel gumini, non. aurem Grsco-,
rum Saccharum in calamis concretum. Illud in-
fuper noftram comprobat ftntcntiam , quod eo¬
dem loco addidit Auiccnna , fic inquiens. Et in
Zuccliaro quidem albufar cft cum abfterfione
pauca ftipticitas , & amaritudo. Siquidem au fle-
ritaris & amaritudinis , qua' in Antiquorum Sac¬
charo fuerint, nufquam meminere Diofcorides,
Sc Galenus: nec item quod conferret id pulmoni,
Sc aqua intcrcuti , vt paulo infra voluit Auieen-
na. Qui etfi dixerit deinde Zuccharum hoc .ocu¬
lorum morbis, panterque renum, Sc vclics vitiis
auxiliari : non tamen ob hoc dici poteft, Zuccha-
ruin alhaffer cllc Antiquorum Saccharum. Sed
ic6fc quidem contra Munardi fententiam , Aui-
ccnnas teftimonio (cumSc iplc hoc in loco Aui¬
cenna: authoritace nitatur) probari poteft, quod
Antiquorum Saccharum gumini modo colla-
chrymans in arundinibus concrefccrct , non au

Zuccharnrjz

jcmcxrorc. Quippe quod is de Zuccliaro agens I renr.vcluti innumeris arboribus gummi, & refi-

a narura fictum (it nolirace fadticio longe te-
miius. Idcoque Auicenna : Zuccharum (inquit )
tA. rW frigidius, cft & (librilius. Hoc laudibus
exrulif PaulusjSc poli ipiiun Auicenna Archigc-
nis.iurhofit.ire luimiptum appellans , ad S«//roiA
lingiia- ic -bricicni , ariditateinue in acutiffimis
bbribus. Sed co nos hac artate , caremus , quod
amplius non ., (Feratur : quanquam ego non ira
pridem a viris fide dignis accepi,qm vnn rliomt.

' ("dlemqUe W cieram luftrarunt-j adhuc in
in locis S cciiarim) inueniriin arundinibus fac -
ch : 1-1 . C ns concretum tilli non dillimilc quod ar-
“V candidum. cognominatur ) poftquamab
illis (ponte c.nanaritgummi modo. Quod autem
adferri dciicrit , non aliud in caufa elTe exiftmu-
nius.quim quod hodie paucum ad nodum prouc-
niar. Siquidem Dioicoridis , Sc Galeni ccu.porc;
quo ad nos copiofum conuchebarur , cum adhuc
non innotui liet exprimendi iatig.neccire quidem
crar, vt arundines Sacchari liquore pnrgnantesi
cimi annis compluribus adolcuidl-nt , & falcem
nunquam experta cflcnt,.pcrfc liquorem exuda-

rpnr. uplnfi I ii mi . _..i -i. • ..

Joco nuper cicato , ibique Antiquorum Saccha-
tmn rcccnlcns , inquit :Aflfimptum ficurgummi
ab harundine abftergie oculum. Quibus palani
fit, Antiquorum Saccharum, perinde ac gummi,
ab interiori medulla exterius emanafle , ibique
podbnodum Solis ardoribus concreuiilc. Verum
en i mucro quod Alhaflei: apud Arabes fui generis
arbor lit , Sc ab hardndine maxime differar , &
quod cius Zuccharum , quamuis ab Auicenna
manna dicatur,qubd fortafle granulis concrcfcat
manne fimilibus, ex rore haudqunquam fiat, fcd
gummium modo ab arbore dcftillcc , manifefte
oftendit Serapio cap.dc Saccharo his verbis. aI-
b affer habet latafolia,&: habet Zuccharum quod
egreditur abocifhs ramorum fuorum , Sc a locis
foliorum eius, dc colligunt dc co homines rem
conueiiientcm , & in Zuccharo cius cft amaritu¬
do , Sc egrediuntur ab hac planta mala qusdam,
frcut tcfticuli camelorum , e quibus liquor qui¬
dam emanat adurens , ftipticxque facultatis, ad
cauteria peridoneus. Er lignum quidem Alhalfcr
cft lene, crafliim, rectum ,pulchrumquc , Sc ideo
Stflimilauerunr caniilcnarij in cantilenis fuis bra¬
chia, Sc crura dominarum ligno cius: Serapio.
Ex quibus facile Sc Manandum, Sc Fuchfium , vi¬
ros alioqui doctiffimos , hac in re hallucinatos
putauerim. Ceterum Fuchfius, vr probaret An¬
tiquorum. Saccharum e rofcidocceli lucco in ca¬
lamis condrcfcerc , vrque illudi noftrarc diucr-
ium oftenderer, dicir, quod cum noftri vfus Sac¬
charum perinde ac mcl, calidum reperiatur, fi-
timque facile concitet , Antiquorum Saccharum
cife non poteft , co quod Galenus fure statis Sac¬
charum id efficere non prodiderit. Cuius tamen
fcntcnria ( pacc fua dixerim) experimento rriini-
refpondet : a quo non difcedir Galenus lib.7.
iimpl. medie, ex cuius verbis clarum cft , quod
cum Saccharum meile minus fit dulce, minus c-
tiam calidum fit neceflc cft. Eaque propter alfc-
rit Galenus, Saccharum non perinde ac mei, fi-
tim excitare : non ramen quod nulla ab co firis
excitetur, vri Fuchfius interpretari videtur. Quin
criam idem Galenus lib.ftap.^meth.nfed. Sac¬
charum inter ca connumerat , qua febrientibus
exhiberi polFunt. His igitur rationi bhs,& autho-
ri ratibus addudtus fum, vt certo crediderim An¬
tiquorum Saccharum ab iifdcm arundinibus c-
manarc , a quibus vulgare noftrum exprimitur:

Tom. II.

Arundo

ftccharina

ns emanant. Proinde non mirinn/i eius i natu
ra fadti Antiquis fuerit vbertas.Scd poftquim lu¬
cu dulcedo , hilgentifquc auri iitis docuit homi¬
nes artem modumque , quo Saccharum concifisi
d ecodti Sjpreffi f que arund inibuscopiofius elice-
renr,fa(ftum eft,vr Indi quotannis vniuerfos inci¬
derint calainos,ac iferii quotanis feuerint , Hinc
igitui cuenit. vt nullis remanentibus, quq Saccha¬
ro plurium annorum stare turgeant, natura im-
pedita fic operatio , deperditumque hac dc caufa
iit Antiquorum Saccharum. Cuius vice co Re-
ccntiorcs Vtuntur, quod Officins candidum co-
gnommant,arrc tadum,pcllucidum,SaIis foffitii
modojdcntibufqiic fragile , vt Antiquorum Sac-
charum viidcqUaquc referat. Competit perinde

ac illud, icabi-iciei lingua, pc6tbrifque aiperitati-
bus. Verum ad hsc id prsftandus eftmuod in fi-
ctihbus, vbi violaceum Iulapium afleruatur , s-
flatc contrcuir: eb quod violarum diluti faculta-^
tchiimedetjleniatque magis.

I.obc 1. in Ic. pbnt. pag. 5 9. infccibit Arandi- ‘,~dZ
nem Sacchann.im Indica , ac de cius Saccharo in Lob.
Aducrj.bsc fetibie : Non Indico Saccharo hodie
prima laus, ra.nccli ex Indiaprimiim incitcrio-
reni Afiam, Rhodam, Cyprum , aliaoac non paur
ca loca trahfmiinTcnt. Nam hodie Canarium Sc
Madcrenlc longe omnibus fuauitate & candore
excellit : ijliippetamctfi quod Genuam ac Maili-
liam ex India . Alexaudria, & aliis Aphricie em¬
poriis, Liburnicis Venctias afportant, fa-pius ex¬
eo dium, candore marmoreo Canarium prouocat:
inulto tamen fuauitate & dulcedine grariffima
luperarur. Duincnim lixiuio illo acriore , quali
faponc ex calce parato, feculentioris , nigriortf-
que pinguedinis (ordes eluuntur & abfterguntur,
vbcr dulcedinis gratioris pcrit.atque nefc.o quid
rancida acrimonia inuritur: vnde bilis gionirur,

& (anguis vritur, capurgratlatur. Quod°quilibct
noilc poteft ex cfu vluque Thj)Uii,ri.liri vocati.
Sacchari, cx cognomine iniula,fub ipfo fcrme Ai~
quatore firq.Antuerpiam enim & Londinutn An-
glia, vbi defacarc iolent quidam induftrij artifi-
ces,(iguftcs adlntc impuram Sc rubrum , multo
fuauius c: dulcius reperias, quam excoctum , li-
xiuiaque Sc cortinas cxpcrcum. Et quia, qua pu¬
rius reddant induftria, coalant Pharmacopteotum
plebem : lubitum eft lnc monete. In Cortinam
i A ahenum, Sacchari Thoinati.vel alterius quan¬
tum volunt, immittunt. Lixiuij fortis lola ex cal-

m

HI STORIA

PLANTARVM-

cc viua parari , iuftum modum, & quod ebullitio¬
ni defpumatiomque fuffedtururrt lic , affundunt:
tum agirarioneffcopulifquc Ipumas tumidas mul¬
torum albuminum ouotum ieniiin affundunt, vi-
ciiiim delpumando,& rurfuminftillando , donec
fitulam plenam mellea Sc fordidiorc pinguedi¬
ne, <lcfpumando exemerint. Tunc probe limpi¬
dum & tuluum factum fyrupum ,lixiuio nondum
abfumpto , tranfmittuntpcr cilicium , colum,
vel ftamen , quo inibi feftucas , quilquilitiafquc
relinquat. Tum feruet denuo , donec expirarit
in vaporem lixiuium. Quod li (vt fere fit ) fer-
uens Saccharum impetu, artifice inuito , labrum
eftulionc, Sc ebullitione luperctjnon aquam, nam
fic [ vt illi loquuntur] decoqueretur, recrudclce-
retve : fed butyri momentum illico addunt, atq-,
actutum relident vndantes fpuma:. iam e
Syrupo ad duritiem cxcodto Saccharo ,
intundibula,figlinaue vafa, ( Veneti arnea ) qui •
buslubrusin angultiorc loco ineil foraminulu >
privis fontana imbuta , Saccharo adhuc calente
opplet,codem obeurato foraminulo : rccludunt-
que promo, cella,aut Hypocaufto ficciorc, tepi¬
diore: cumque induruerit , Meta: ordine difpo-
iicte latiorem balim inducunt, luto ex figlina tut-
crj aut pulla terra &: aqua calida iubacto dilutio-
r4,ac loricam latam duorum, triumuc digitorum.
QVx crulla vbipartim loci,partim Sacchari te¬
pore licco Sc bibaci aruerit , demitur , noua
apponitur: bis teruc repctunr.fcd fingula in mu¬
tatione fufi mucronem in for&minulum mittunt,
vt facilius effluat craffamcntum pinguius,& lor-
didius,quod Syrupum vulgo vocant , Gallis Me-
laffe: qua quidem improbiofes pharmacarii, fuos
ftcrcorcos Svrupos condunt. Poftremo bis aut
tertio cx Metis erutum fontana liquefaciunt:
rur- umque in Metas infufo, referant liibtus fora¬
men, fuperneque lutum addunt, cuiufmodi dixi¬
mus. Notum fuit Saccharum Antiquis etiam
Diofc. & Galeno antiquiori Theophr. huiulqiic
pr^ccptorc philofopho. Paulus rccelct irrtcrSalcs.
Primo e Graicis Adtuarius , Medicatos iuccos
Saccharo exccpifle,nomcnq, Iolacchari,Rhodo-
facchari commentus fuilfe putatur. Varro Sc
siru*th Strabo etiam cx radicibus fuccum promi luauil-
f^cchay. & flmum ttaduilC.

Tabem, vocat Arundinem faccharinam , Sc
Calamum faccharinum , germ. ^ueferre^r / Sc
^ucfcrvtcbf. Dc Saccharo autem eiufquc fpe-
ciebus hxc tradit: Veteres vtebantur tantum Sac¬
charo fponte effluente , erat eis ignota parandi
ratio per decoctionem. Inter Grarcos Medicos
qui docuere codirc cum Saccharo locoMclhs clt
AttuariiiSjdeindcNicolaus Alexandrinus. Arun¬
do Saccharinadicitur etiam Harundo Sc Canna.
Succus dicitur , Arriano Mia/

7g,\<ttjuvcv , Paulo Acgin. Mellis genus:

Galeno, Paulo, Aphrodifiro lib.2.probl. cap. 74.
& Straboni. Serap.lib.fimpl.cap.5o.Z'/t7;//r. aliis
Arabibus Snccb.tr , Z az,ar , Sudur Sc Suttcr ,Po-
lonice QJufcer. Noftro tempore funt nobis 7.
gAcharum <jacchari genera. Primum genus ad nos adfer-
v Madere- tur cx Lulitania cx infula Madcra aut Mcdcraidi-
cirur Saccharum Madericnfc:hoc ceteris omni¬
bus pr-ritantius & proferendum in vlu Medico.
SAcch.z. Saccharum z.Canariurn,aucCanaricn(c,quod

C.An*nn». defertur cx infulis Canarinis : bonitate fecundu
obrinec locilm.Saccliarum ; .Vinum , Refluarum Sc
'SAteh -. 1 '*lentinnm dicitur, quia Valentia: Hifpanizrc-

ValtnttaH. purgatum. Pra&ic s Sc pharmacopa*is hodiernis
Saccharum Tabar^erhf quod nomen compede
Maderiefi Saccharo, Arabes enim per Tabar~erh

Cal.f-*c-

chartnxt,

Z*b.

intelligunt optimum Sacchatum, SACchArum
Valennuum arte fit ex Maderienfi & Canarino,
itaque repurgatur , vt acquirat hmilitudinem
Marmoris albi aut Alabaftri,& ob fuam pulchri¬
tudinem exiftimatur procedentibus duobus prq-
ftancius : verum cum per lixiuium ita propara-
tum fit,merirb ab vfu medico rciiciendum , per

lixiuium.11. acquirit acrimoniam,aliquomodo a-
mittit dulcedinem, acquirit aliam naturam & »

proprietatem, licim excitat Sc valde exliccat :ca-
ucant Pharmacopaei ab huius Sacchari vfu in
pratparandis Tabellis quq dicuntur Manus Chri-
fti Sc aliis, ac etiam in aliis medicaraentis.Ex hoc
Saccharo parant paruas Metas pyramydefve,
quas inuoluunt papyro ca-rulea. Quum vulgo fic
pcrfuafura melius Saccharum inuolui charta ccr-
rulca : mercatores Saccharum viiiflimum Tho-
mafflnum lixiuio dealbant Sc repurgant Sc can¬
didius reddut, verum feraper molle remanct,ncc
rite induratur : & quo candidius cft eo plus
habet Amili , quo adulterant hoc Saccharum |
dum repurgant , Sc parant pyraraydcs libram 1
ponderantes.

Saccharum 4. defertur ex infula Maltha, Sac- ^
charum cfl durum vt Canarinum , fed magis ci-
ncrcura, tertium bonitate locum obtinet, praffc*- :
rendum Valcntino , cius vfus in cibo , vocatur i
Saccharum MaltAnuniiMeli/ium aut Melit&um Sc
cibale. Germ. fcttahs sueferaut ©prugsucfcr.

Saccharum ^.cx infula S.Thomre, cft omnium s 1
viiiflimum , molle cft & ruflum, dulcius tamen ”*
Valcntino & falubrius : vocatur Saccharum Tho- i
I maftnum , ThontAum , practicis Sc pharmacopolis 2|
^ rubrum, Arabibus Zuccharum Sadimenum.G erra. • d \
Tjjomaesucfer. %

Sacchatum 6. Mifccllaneum diciriir , Germ.
^aiinsucfei/tfftflanjiicfcr / com politum cft cxf<'
fragmentis omnium generum Sachari, tam albi,
quimruffi : defertur in doliis Sc capfis ad nun¬
dinas, cius vfus ad fyrupos Sc cibos.

Saccharum 7-eft liquidum inftar Mellis aut Sy-
rupi,defertur ex infulis vbi Saccharum coquitur f
& in metas reducitur : ficcx fpuma Sacchari
dum coquitur, iemper manet liquidum, adfercur 1
in doliis, fatis vili venditur , ad multa vtile cflet 1
loco Mellis , quia viliori pretio vendirih', quiiun
Mcl,fi non timenda efflet impoftura.- dicitur Re¬
vici , Mei Sacchannum , aut Saccbarcutn : Gall.
Melajfe ,Bclg. ©yrop / Gcrm.^ucfer^onicfrnbc
@yrup. Multi volunt vulgare Saccharum non ci-
fe Diofcor.& Galeni inter quos Manardus alii
qui cum fccuri : verum qui diligenter confide-
rabit Antiquorum feripta ,compcrict Antiquo¬
rum Sc noftrum Saccharum effle ex eadem piata ,
nempe exdcpidta Arundine , «Sc pnparationc
tantum differre: Duo auicin genera fuerunt An¬
tiquis noca,primum de quo Diofc. Plinius & Ga¬
lenus: quod erumpit vi Solis ob copiam fucci,
quo vfi lunt Veteres tantum in medicina , quod
non adfertur amplius , icd cius loco fubftituunc
Saccharum Candir,quod arce prarpararuin cx A-
rundinibus iifdem cx quibus Veteres collegerunt
fuum Saccharum. Aliud Saccharum Veterum,
quod paraces,cx recentibus radicibus Arundinis
Saccharce cxprimcbac,acvcebatur eo modoquo
vtimur Melie , inde dictum Mcl C*«n<?,quod cx
Aegypto , Rhodo.Cypro, Creta Sc Silicia oli:n
afferebatur , quanquam non efflet in medico vfu
ante Abluani tcmpora,nihilominus Galeno non
fuit incognitum, meminit enim lib. a. fimpl A-
rundinuni dulcium qua: in Aegypto proucniunt:
quomodo fuifflec Galeno incognitum Saccharu»

liquidum

LIBER XVIII-

I l iquidam, quandoquidem vulgare fuit diu ance
I Galeni tempora , vt apparet ex Marco Varrone,
I qui cius mcminir>is vix.it terrpore Cadaris, ante
Aduentum chrifti , Statius meminit etiam Sac-
i chariarundinacci:Lucanus Poeta meminit etiam

! Sacchari mollis. Strabo meminit vtriiifque.Scri-

bit etiam Solinus de luceo cxprclTo ex radicibus
Arundinis.

Arundinis faccharinx hxc fune Synonyma
nota. Dicitur C.Bauh.in piu. Arundo Indica i.vcl
Saccbanfera : Arundo 'i.vcAfactharata , Dod.galU
IJarundo ex qua Saccharum, Cord. in hift. Arutid.
face bArf.ru Dalecb. in Diofe. Sacchari Canna, Gcfn.
hort. Arundo S acebar ina Indic a, Adu.Lob. Icon.
H.Lugd. Canna mellca,CxC. Arundo & calamus
Saccharinus, Tab. Calamus Indicus, par.ff.Ind.Or-
! e.tp. Calamus Indicus S acebant es , & canna Sac-
charina , in hift.Ind.Orient.part.4.5.& 6. cap.38.
& Hift.Occid.lnd.part 3. 4.8 A' 9. De Sacchari
differentiis & conficiendi modo , in noftris in
Matthiolum notis, & lib.de comp. medie, egimus:
Vide & Munftcri Cofmrigraph.l.i.c.91.

Loca in quibus Saccharum pioucnit prxter fu-
pra allegata, hxc paflim annotantur: IntulaMa-
derx, qua Oceano Atlantico innatat e regione
Mauritania: : Infula Hifpaniola : Infula S.Mariq,
Terrk fanda, Vrbs fa-licis Arabia: Zibith,Suma-
tra,Brafilia,& Regnum Concha. Ex Arundini-
busin aqua dccoCtis huius xtatis Saccharum in
Sicilia,Crcta, Rhodo & Cypro Infulis , ac etiam
in iEgypto exprimi refert Matchiolus. Arundo
Saccharina in noftris regionibus , (inquit Ta-
feeril. ) raro propter frigus perficit florem , eam
Arundinem 'primo vidi Francofurci in horto
Pharm.Adami Kcchcn qui per aliquot annos eam
aluit, fcd tandem afperiorc hyeme ei periit : ex
cius radicibus Se medulla excoquitur Saccharum
in India, Arabia, iEgypto , Canarinis infulis , in
Infula Madera, Maltha, Cypro,Sicilia Se S.Tho-
mx. Lobcl.Orbi Europxo iam multis ad Medi¬
terraneum Oceanumquc tradibus inquilina : vt
HifpanicisjLufitania: atque amcenifiimis Olbia'
in Galloprouincia viretis , non procul Se ex Ad-
ucrfo Stccchadibus infulis , quem virentem inibi
& alibi habuimus. Se in Belgio meminimus. Pan¬
guntur tales ima: radici abfcilfx , atque belle pri¬
mo proficiunt in Gallia Se Belgio, fcd hyemis fx-
uitia enceantur,humcntis loli, fcd tepidioris ac¬
ris. Se aura: alumnsac amafix.
u. De viribus Se vfu Sacchari ita Diofeorides ,
Saccharum aluo eft idoneum , Se ftomacho vtile,
fi aqua dilutum bibatur: vexata: vero vefies rc-
nibufque auxiliatur: quin Se illitum ea difeutit,
qua: pupillis tenebras offundunt Saccharum In¬
dicum & ex Arabia fcelici confedum Galenus
nrinus fuo dulce ftatuit, fcd fimilcs ei vires attri¬
buit, quod ad abftergendum, deficcandum,& di¬
gerendum pertinet. Quatenus vero nec inimi¬
cum ventriculo eft , necfitimadfercns , catenus
ab illo fubftantia differre feribit lib. 7. fimpl. me¬
die. Aft8.meth.med.cap.4- Saccharum inter ea
connumerat, qua: febrientibus exhiberi polfunt.
Saccharum ( tcfte Tabem. ) temperata? eft natu¬
rae, calidum Se humidum in primo ordine , pri¬
mario quidem MaderienjeyCanariumySc Melijium ,
Se ad Mei quam proxime accedit. Similiter Se
Tinum , quod non ita dulce , igneam Se acrem, ex
lixiuio calcis, quo praeparatur, afluunt qualita¬
tem, qua Th.maum etiam fuperat , ideoque fitim
caulat ingentem , ita vt ad internos vius inutile
reddatur, quamuis vulgus Medicorum (quoniam
prx exteris candidiffnnum fit ) magno errore
Tom- U«

i’ contrarium teneat, optimumqiie cfle diiudicct.

; Quapropter eligatur lemper vel Maderienfc , vel cfus m « r, 5
j Canarienfe. Saccharo cibi aufteri Se acidi corri-
guntur: falici nimium attemperantur : craffi , at¬
tenuantur: ingrati vero fiiauiores redduntur. E-
mcndantuf,vi paucis multa complc£tar,Saccha-
ro omnia, qux medium excellere in culina. Quid
namque acidii ate Se acrimonia prxcelKt acetum.

Attamen nihilominus hocce virtus cius infringi¬
tur. Nec Pharmacopori fine hoc fuo ( vt vellent v{w in
Se continuadebcrcnt ) officio lacisfacere queunt.

Nunc enim Eledtuaria, Syrupos, Iulcpos, potio¬
nes, vina, eo ni e ruas > condita, luccos , ac omnis
generis confedlioness tabulas, panes Martios , Se
cxtera,Saccharum ingreditur. Nunc quantum Luxm et,A
requirit omne genus animalium , volucres corii,
pilees maris. Se pecora Se reptilia terrx,& li qu<j
alia excogitari polfunt , qux ex Saccharo quoti¬
die eftor. nantur, ac variis coloribus depingun¬
tur. Nunc quantum femina Se fru&us , Pinei nu¬
clei, amygdalae , aucllanx ,piftacca. Citreum ,
Cinnamomum, Coriandrum , Anifum , Famicu-
luin & fimilia,qux eodem obducuntur.Qux qui¬
dem vt plurimum luxui, nocturnis potationibus,
intempeftiuis comiiuiis magis abdicantur , quam
Salutaribus medicinis. Sed quid profint , expe¬
riuntur Magnates, qui grauiflimis morbis fubitb
non nunquam corripiuntur, fymptomacibusperi-
culofiffimis continuo vexantur, iimulatque Ixpif-
firne morte ipfacxtingiiuntur. De quibus qui in
acie&prxliis potatorum vetiantur , mulco cer¬
tius, quam ii, qui in vmbraculis , Se extra Iciphi
iadtuin (ita dicere liceat) vitam degunt,tcftimo-
nium reddere fciunr. Spontanex igitur laclny-
mx funt, quibus nobifmet iplis ventriculum, He¬
parque afhcimuSjipfumque adeo totius corporis
temperamentum fubucrcimus , vitamque ipfam
ante deperdimus, quam conflantem xratem atti¬
gimus. Hac ergo ratione media hxc a Deo Bo-
horum omnium autorc ad vitam conferuandam
concefla, non media ad vitam, fed media ad mor¬
tem , efficiuntur.

Saccharum Maderienfc moderate in cibo Se sacchari
potu vfurpatum , purificat fanguinem , (pirirus
recreat, membra corroborat. Per fc quoque, aut /'O"*
modo dicio, aflhmptum, ad vitia thoracis & pul¬
monum vtile. Proficuum arberix afpcrc contra
raucedinem. Commodum quoque incernis apo-
ftematibus, lateris Sec. thoracis ylccribus , Tuf-
fim ledae , ventrem e mollit , prxfertini Vero in-
fantum. Doloribus thoracis medetur. Biliofi Se
ISlerici , extra medicinam cuitcnt Saccharumfid
enim facile in bilem mutatur. Adhxc obeftomni
vitio:quod a bile originem fuam traxit. Infantes
li plus de Saccharo ingerant , lumbrici non raro
In ijs gignuntur. His itaque non nifi vigente ne-
ceflitatc, autfaltem minus adminiftrctur. Non
jflentiendum iis,qui exiftimant Saccharum inte-
ftinorum obftruflionem parere , quandoquidem
abftergit Se mundificat. Salutare admodum eft
renum, vrinariorum meatuum. Se veficxaftecli-
bus.Non cantam, vt mei, fitim excitat. Dentibus
valde nocuum. Non enim nigros duntaxar red¬
dit, fed Se putrefeere , vacillare , atque excidere
facit. Quare libi confulunt ij , qui alliimpto Sac¬
charo , os aqua frigida cluunt. Ex frigida quo¬
que hauftum , raucam emendat vocem , a calore
orram. Contra cuflim ficcam, fitim Se afperita-
tem faucium : Rr.Sacch.vnc.j.Aq.frigid.mcnfur.
j.Dccoq.ad confumpt.tertix partis. De hoc dc-
coftq bibe quantum lubet'. Si prxftantius de fide-

55*

HISTORIAE

dcras. Addedrachaj.Liquiricix minutim incif^: .
vnc.f.Vuar.Corynth.Buli.mod.dido , percolcn- 1
' * - e- I

rurque,feructurad vlum.Saccharum hoc ladi re¬

centi ad Iulcpi confiftcntiam incodum proficit
iis, quibus vitriolum aut alumen fuit propinatu.
Noxam enim eorum corrigit, qua poli le relida
inteftinum omne laederent. Dc hoc bibet quan¬
do volcr.Medicina h*c,non vulgaris cil antido¬
tus contra tuffim etiam infantum , h ad litis vfq;
extindionem ipfis dc hac haurire concedatur.
Nunc in pulucrcm redadutn & cumvnc. iij.Ol.
Amygd.rcccnt. expreif. commixtum ebibitum
Colicam fedat. Oleo vero Rofar.aut Butyro rec.
milium dc epotum fanat omnes internos affedus
ab afliimpto alumine , Vitriolo, Cantharidibus,
eiufdcmque generis acribus dc erofiuis rebus cx-
ortos.Aducrlus capitis, cerebri, thoracis dc ven¬
triculi dolorem a frigore profedum. iy. Sacch.
Madcricnfis vnc. viij. Rad. Ircos vnc. f. Zingib.
drach. ij. Galang. Maioran. Calam. arom. ana.
drachri>Nucis Mofch.Cubcb.Cardamom. Cinna.
cl.Menth.criip.Garyophyll. ana drach. f. Piper,
long. fcrup.i.fcorfim in puluerem fubtilcm re¬
digatur. Cxtera limul conterantur quam dili-
gcntilTime, traiicianturquc per cribrum angu-
ftUfimum,ac mifceantur. Fiat Tragxa,feructur
in fcatula ad vfum. Huius Tragxx mane iciuno
ftomacho cochlear vnum pane in vino prius gc-
nerofo madcfado,exccptum,ac commanlum,ca-
lefacit refrigeratura caput,cercbrum, thoracem,
pulmonem, ac ventriculum , corroborat memo¬
riam, dc cor atque principaliora membra , len¬
ius adauget. Pedoris anguftix medetur, 3c rulli
frigida*. Anhelitum commcndat,hilaritatcm in¬
ducit, appetentiam excitat, concodionem iuuat,
abfumit humiditates, flatus diflipat, neruofo ge¬
neri conducit, renibus prodcll , obllrudiones
hepatis &c lienis referat , naturalem colo-

PLANTARVM.

Io include , vinoque cum elaboratum eft ad 14.' l
dies iniice,vas vero diligenter occlude.

Aqua Saccharea in multis morbis vicem po¬

tus ordinarii fupplcns.it Sacchari vnc.viii. Aq.
frigid.ifc.vii.coq.igne lcnto,ad conlumptionem 1
medietatis, percoletur, ferueiurquc ad vlum, A-
qua harc pro litis vehementia ebibita , medetur 1
Catarrhis, raucedini tulfi , Orthopnxx , Pleuri>i
tidi, aftedibus calidis pulmonum,xituanti ven¬
triculo , &c ciufdem generis imbecillitatibus,;
Prodcll infuper febre hphemera laborantibus.Sf
infantes quoque laborent , nutrices non alio,>
quam de hoc decodo bibant > quod illis admo-
dumlalutare. AliainCdtbarru : Hiiusdeco-

di fb.iiii. Succi Gtanator.acid.vnc.iiii. Vfus eius
vt primae. Tertia cum Cinnamomo, pro iis qui¬
bus interdidum eft vinum. ly. Sacchari vnc. liij.
Cinamom.drach.ij.Aq.fontis tb.vij.lmponantur i
limul in cantharum linteo obturatum,fufpcnda- ■
tur in aqux calentis balneOjpermittanturquc ad
ad minimum duabus horis coqui.Demum amo- •
ue cantharum donec ex fc refrigeretur, eandem 1
decod. percoletur , ferueturque ad vlura. Aha
pcftilcntialis qux non folum iitim fedat , fecj ipli
veneno relillit , facultatemque vitalem reficit*
^.Sacch.unc.vj. Succ. granat. acid. Cydon, ana.
vnc.viij. Aq.font. ib.viij. Ponantur vna in vas la¬
pideum in balneo aq.caicnris per dimidium ho-
rq, coletur ad vfum. Qumtd ex pluribus com-
polita aduerfum difpnxa, anguftiam pedoris dc
obftrudioncm pulmonum. ly.Sjcch. vnc. v.Vuar.
Corynth.bcnc lot.vnC.j.f.Scm.foenic vnc. f. Pa-
pau. alb. vnc. j. Sumit. Hillbp. Salui«e,Viol.mart.
ana.M.i.Capill.Ven.p.j.iuiub.rub dc nig.ana. n°.
xii. Dadyl.mund. Ficus ana. n \iiij.Liquiru.rafijx
Sc.AnilijCina.an.vnc.ij.Rad.Hclc.jXl.icidend.
incidatur vasiq; cum Sacch. indantur, affundan¬
tur aquae duae vel tres menlura*, vas quuque ipLu

rem inducit. Saccharum Madericnfc fubtililli- i obturetur , ac balneo aq. calentis imponatur ad
mo modo puluerifatum oculis infperfum obfcu- hores 4. poli vbi frigefadum fuerit, coletur fer-

ritatem vilus depellit, colque lucidos reddit. In
fruftula parua fradum , carbonibus impolitum,
fumufquc naribus exceptus , capitis iiftit ca-
tharros,emcndatque Coryzam. Contra lingua:
ranulam ly.Sacchar.fini, Aluminis, viridis xris
ana. vnc.f.f.pulu.fubtililfquem cum meile in li¬
nimentum rcdiges,quo fxpius illines ranulam c-
tiam inuctcratam. Vt dentes conferues,Saccha-

veturque advlum. Hoc quoque in loco vinum
illud Saccharatum nobis recludendum venit ,
quod ri. vini optimi vel Cretici ib.iij. Sacchari
albiflimi fr. i j. Coquantur ad lentum ignem me¬
re Syrupi, ferua dc vtere cum duabus partibus a-
qux vel alitcr,vt vfuspoftulabir. Senibus, frigi¬
dis & debilibus conucnit,& quibus humor na¬
turas, &c calor naturalis imminuutur: nutrit c-

rum hoc pulucrifa , cum meile commilcc , dc eo j nim dc fanguinem generat, dc replet partes prin-

fxpius dentes frica , quo fudo aqua frigida os
collue.

Saccharum Canarium cum xquali portione
Sxsch Cm- fa[js puluerizatum , dc cum oleo communi
decodum,eoque mentum inftar faponis lotum
sii Sttnum barbam producit longam. Idem in puluerem
tUrtu» redadum,vlccra fanatXis in dic infperfum. Vi-
reddedttm. num turbidum fcquenti ratione clarum reddes.

Accipe pro quolibet dolio Sacchari dc Aluminis
vnc.viii. hxc diligcntiflime limul pulucrifa, dc in
vino clarificando dillolue , cidemque infunde,
Wcilloque foraminulento illud agita: hinc vas
ad 14. dies occludc,poftcaquc in aliud transfun¬
de^ vinum clarum cognofccs. Euaporatum ve¬
ro ita corrige : ly Sacchari pulucriz. ib.f.Rafurx
cornu ccrui vnc.iiii. Qux mifccndo impones in
linteum facculum. Pollhxc vino fuperinfunde
menfuram vnam ladis recenter mulli , agitando
flrenue vinum baculo iam dido.Quibus ita per-
aclis facculum indito, vafque fottiter obturato.
Prxftans in vindemiis lic effice. Ri. Sacchari iam
fxpius didi vnc.xvi.Polypodii,Macis,ana.vnc.i.

cipalcs fpiritibus. Syrupus faccharatus dc eodem
modo paratur,& iifdcm viribus pollet.

Qux contunde groifo modo,mifcc ac in fuccu- ,

SACCHARVM CANDVM.

Cap. CCL.

^ Accharicandiduplex genus in Officinis ha-
Obcmus. Prius & pi

prxilantius candidum eft,
forma dc facie falis gemmx aut Cryftalli fplcn-
dicans,ncc vti Saccharum vulgare ita facile dif-
iolubile fub lingua. Alterum obfcure ruffum eft,
obiter fplcndcns & vclut per fcintillas, prxdido
fragilius, quippe cui duritie haud parum cedat, ,
dulcore alioqui non inferius. Sed Saccharum
Candi inter reliqua omnia prxftat , cuius con-
fcdionem talem docet Tabem. Madcrienfis
Sacchari puriflimi librx viginti plus minus 10
minutiflima frufta confringuntur, poftea terun¬
tur, & in Caccabum aut aliud fimile vascom-»
modum immittuntur , fupcrftisaqueaqua fonta-

LIBER

caa.i quantihn ad dilTolutioncm fufficiat carbo¬
nibus acccnfis fupcrponitur ad diffblucionem Sc
cbullitionem,quam celerrime fieri necelfe eft. E-
i ccuimii diutius bulliat, flaucfcit. Quocirca quo
parcius aqua affunditur > eo melius Sc candidius
Saccharum efficitur. Saccharo itaque fic diffolu-
to, ebullito & in Syrupi co nliftentiam codto : ad
nanum habere oportet arca; inftar , vas fidilc
©blongum,quadratumi codfcum, interna parte vi-
treatum , ab ima parte interna fumma vcrfus fuf-
fulturis prominentibus binum digitorum diftan-
tia donatum,ita vt propter has veluti fcalas angu-
ftiorc fundo patentiore fit ore. His fuffalturis fi¬
ne fcalis fic ordine difpoiitis baccilli tenues qua¬
drati, duorum itidem digitorum diftantia a fe in¬
tricem ordinantur atque dilponuntur,incipiendo
ab imo Sc progrediendo ad lutnma vfque. Mox
Saccharum adhuc bulliens , huic vafi infundirur
vt repleatur : Quo facto obtegitur, & prope for¬
nacem collocatur ad decimam fextam aut vigefi-
main vfque diem. Vafe tum detc&o, maior Sac¬
chari pars Cryftalli inftar canditata , eleganter
baccillis adheerefeere confpicitur. Quod rcftat
Syrupi, nec dum conden(ati,lcntc Sc caute effun¬
ditur in Cacabum , vt denuo bulliat. Sed poft
hanc ebullitionem modice 'refrigeratum Saccha¬
rum, denuo didis baccillis , quibus iam Sacchari
Candi magna pars lueret fuperfunditur, Sc in de¬
cimam diem vti prius ftarc permittitur.. Quibus
peradis omne Saccharum , candidum & clarum
fadum , baculis adhxrcfcens deprehenditur. Sed
ex nullo alio ligno didi bacculi parari debent,
quam ex abictino, pinaftrino,auttiedino. His c-
nim didis lignis facilius adhxrefcit Saccharum
qu«Lm relicuis, quod experientia facile confiat:
Condita; namque Saccharo radices aut frudus li
doliolo ex abietino,aut aliquo ex prxdidis ligno :
pararo, immittantur. Syrupus facile adhaeret va-
ii>eondenfatur>atque candefcit-, quod in aliis va-
fis haud ita temere obferuaueris. Veneti Saccha¬
rum Candi ex repurgato Saccharo parant:& can¬
dore quidem atque claritate praecellit. Verum
quia iftud Saccharum cumlixiuio decoqui ac de¬
purari^ vt illi putant) foleat: fieri nequit,quin i-
ftud Saccharum acrem , adurentem Sc feruidam
quandam qualitatem acquirat , atque ob id haud
abfque damno in internis affedibus praeferibi
queat.Satius itaque fuerit, fi ex laudatiflimo Ma-
deriano Saccharoparetur:quippcquod candore
Scpulchritudine priori neutiquam cedit, dulcore
vero haud parum fuperat.

Atio A Venetis authorc Lobcl. fic paratur Saccha -
tlio: rum Candi. Prima: nota: Sacchari accipiunt vice-
nas/triccnafve libras , pauca aquula fontana , vt
liquefeat, faciunt : Sene multum in multa aqua
bulliat ( nam flauefceret;) Sc quia parum aqua;
ineft illico in cralTum fyrupum abit. Tunc arun¬
dinaceos bacillos,aut ridicas pufillas , quas prius
cancellatim, decufiatimquc ad olla; imum, Se late¬
ra aptarint,mergut Saccharo, Syrupove calete, Sc
vas paulo fuperius,quam medio tenus opplcntc,
multum inuolutum bombace denfa,vas cella, aut
Officina calefada reponunt luper alfere , femi
menfe aut viginti pofi diebus aperiunt os,Sc non¬
dum concretum {yrupum prius effundunt, tepen¬
te affufa calida , ad iyrupi eluendam pinguedi¬
nem. Qua denuo Sc illico affufa, reponunt quouis
calidiore, aut quouis alio loco:effra£toquc eodem
die aut biduo vafe , pellucidi candoris cryftalli-
nas bacillis aggcftas habent glebas, multo durif-
Cmas, quas citids vres,quam liquefacies igni, nili
liquore addito.

Tom, ]X>

xv m-

' Noftrate Candum etiamque vulgatum Sac- Vires,'
charum abftergir , oculifquc prodeft. Sacchari
Veterum vice Reccntiores vtuntur ( inquit Mat-
th. ) quod officina; Candidum cognominant, quod
pellucidum Salis foffitij modo, dentibufque fra¬
gile, competit, veluti Antiquorum,fcabritiei lin-
gux , pc&orifque afperitatibus. Verum ad hxc
idprxftantiuseft , quod in fi&ilibus , vbi viola- Sacch-
ceum lulapium alferuatur aeftatc concrcuit. **“*”>■
Saccharum Candum, arte prxparatu quo vti- Pro %eter£
mur pro Veterum Saccharo , ignotum fuit ( pu- Saccharo 9;
tat ita Tabcrn.) Veteribus Sc Recentioribus Grae- flatur.
cis Medicis , ac nullus eorum meminit prceter
Nicolaum Myrcpfum, qui nominat juu?iw>alij le¬
gunt /.avJi*v , Lat. dicitur Saccharum Candum, Nomina
Caudium, Canditum, Cryltalinum. Hyeronimo
Montuo zaccharum Sc Saccharum lucidum :

Hermolao Saccharum Cantium , Germ. Caribus
S&cfer / canbi iEif^ucfa- , Sc cri|tallin$U:s
efer ; duplex cft,vnum pulchrum clarum lucidu
inftar cryftalli, quod prxparatur ex Maderiano
aut canarino Saccharo : aliud rubrum, ruffumve
quod ex Thomallino Saccharo paratur.

SACCHARVM CANDVM
violaceum.

Cap. c c l i.

pVrpurcum violaceum seque pellucidum , fed
pulcherrimum , nec minus vrile, folis Venetis, rr*?*r*tn
dum illic ageremus , notum, fic paratur. Sumi¬
to, exempli grartia , Sacchari finilfimi lib. C. li-
que fcant Sc bulliant quam fieri poteft paucifli-
ma aqua , donec ad tabellarum clcdftu.irij craf-
fitiem deducatur. Tunc aftuiis vnciis 1.;. expref-
fionis coaShe compcndiofie , Sc recens cduda;
ex frigida Sc violis contufis : aut potius violacea
ftillaticia ( ne vires colorve deleatur) recrudcf-
cat, fcu(vt illi loquuntur) decoquatur, vt recedat
ad Syrupi fuperioris fimplicis Candi craflitiem.
Fcftucis,olla , Sc eodem loco Sc modo paretur c-
legantifllmum Violaceum. Dum Saccharo per-
coCfo mifcetur Violarum dilutum , vel exprcllio
purpurca,qualem diximus , addendo aliquot gut¬
tas (acci Limonum , viuidiore colore Sc limpi¬
diore diaphano placebit. Denique vtiliffimum
fimul atque fragratius, curabimus parandum,ad-
ditis drachmis duabus Iridis candidiffima; laci¬
nia inuolutae , qua; amica locictate , folita eft
Viola; fragrantiam Sc gratiam , tum addere, tum
excitare, nec parum fic Arteriacis commodi ad-
ferre. Sic decet nitidum Pharmacopceum pa¬
rare , nec perpetuo , quali mifcllus foret feruitor*

Seraphico Vcrccllenli radiato Apollini aufculta-
re, qui imperat vas condendum Sc obruendum
fterquilinio , vt fermentando Sc putrefaciende
( forte Scipfc pcrfuafusa Theophraftims ftcrco-
reis Philolaphis fuaucs imbibat penitus fragran¬
tias Sc vapores, fiercoreofqueadfcifcat fpiritus.

BlauiVer ifanMtjucfei* ( vocat ita Tabcrn.)
rocycl canMf$ucftr. Saccharum Candum coeru-
ieum fcu violaceum : paretur hoc modo : Acci¬
pe Sacch. finifs. lib. 8. Aq. violae, mart. quantum
ad dilfolutioncm necelfe fuerit vt fiat Syr. coq.
lenitur ad perfectionem , vt tabula; fieri poliant.

Dein affunde (acci violae, ablque pediculis Sccii
aq. violar. dcftillata exprefli lib. 3. Iterum coq.
ad confiftentiam idoneam. Effunde in vas vitra-*
tumterreum,ad prxfens infiitutum cum bacillis
paratum eo modo, quo iam didtum procedendo*

HISTORIA

fi vero pellucidum magis Se coloratum violaceu
parare lubeat. Succo violarum adduntur aliquot
guttae fucci Limonum aut Malorum Granato¬
rum.

SaccHarum hoc tufli medetur, ficur & thora¬
cis atque pulmonum aftedibus, a calore exor¬
tis.

SACCHARVM PEN1DIVM.

Cap. CCLII.

FAditiumA: Penidium cft, quod cx Mclifio
fit, commune vero exThomxo, optimum
vero cx Mifccllaneo. Accipitur igitur Sacch. Mi-
fccllanei ad tb.iiij. aut quinque, Aq. fortan. q. I.
coq.lcuiorc flammaiparata autem habere opor¬
tet albumina ouorum quinque optime prius agi¬
tata, dc quibus penicillo quouis faccharum ca¬
lens afpergitur, permittitutque aliquamdiu co¬
qui, donec fordes ouorum albumini adhxrcant.
Hisitaperadis Saccharum ab igne rcmoucndu,
a quo, vbi bullire ccflauit, fxccs cochleari tolle-
dff. Hinc iterum coquendum , rursufquc albu¬
mine afpergcndum,atquc fxccs demendae , quod
coufque reiterandum donec a fpmna & omni im¬
puritate liberum reddatur. Poftharc coletur, ite-
ni.nquc lento iguc,attamcn per gradus squales,
coquatur,vfque dum ampullas groflas produce¬
re incipiar}quibus apparentibus fufum aut ba¬
cillum teretem, &: a?qualcm in aqua frigida ma-
defadum ad vnciam profunde in calens Saccha-
rum mittito, cumque, vna quod ei adharfit,cum
Saccharo in frigida refrigerato. Quod tum de¬
mum perfede codum clt ii induratum facile dc- j
rrahitur,nec mafticatum dentibus agglutinatur:
aut quado cius portiuncula aliqua digitis extre¬
mis duobus diftrada, in tenuiifima quafi filaa-
bir,qus perpenfa digito , tanquain vitrum difli-
1 iunt. Inde amotum ab igne,ampulli{que liden-
tibusjfupcr marmor, butyro,oleo amygdalarum,
aut oliuarum inundum effunditur , dc manibus
vel inundis,vcl amyli polline afperfis, ne adhx-
reat comprehcnfum , ex altopaulatim compri-
niendo,& fricando hinc inde demittitur aliquo-
rics:tandcm,vbi paulum rcfrixit,ferramento vn-
co parieti infixo obuoluitur,idquc tantifper , dii
bene lentum dc candidum cfticiatur.Quo autem
diutius trahiiur,co candidius redditur. Tandem
ateradum famulis diftiibuitur,vt diftrahcndo
torquendoque formetur modo confucco. Forma¬
tum reponatur loco calido.

Medici Graeci Sacchari huius non meminerut.
Noftris autem dicitur, Sdccbdrum penidmt», TLuc-
chdrum penidium ,dc in plurali numero Pemdia ,
Penidi*,dc Penidit. And reae Bcllunenfi Alfenid , dc
Marth.co Syluatico Alferud. Gcrm.^iKfcrpcmW
pernb/ & pcmbstirfcr/ ac etiam cjcrref)ctcr
(fer.

Mediocriter calcfacit,cmollit dc humcdat.In
cibo &potu,aut alio quolibet modo vfurparum,
afperitati,tufli,& raucedini mcdctur,rumorcs c-
mollit. Saccharum penidium pulucrifarum &
in cibis ailumptum iis conducit, qui ex diutur¬
no morbo macie confcdi funt,vr etiam phrhifi
hedica febre laboritibus,li vnc.iiij.aut quin¬
que Sacchari cum menfura vna laccis aiinini re¬
center mulfi fumant. Quibus pulmones laborat
line febre, iis continuo prodeft Saccharum hoc
cum lade ebibitum. Paratur etiam cx hoc Ele-
duarium pro variolis male affedis collo, arteria

PLANT ARVM

afpera, Sc pulmonibus. Rr.Sacch.penid. inpol-
lincm redad.vnc.j.Mucilag,fem.cocon. Gumini
Arab.puluer. ana vnc. f. Mifc. cum Syrup. lub.
q.f.fubinde fumant a:gri etiam infantes de hoc
El. medium cochleare. Ri. Saccharum penidium
pukicrif.cum butyro recenti, f. El. pro iis qui ex
Alumine,Vitriolo,aut aliis acribus & erofiuis al-
fumptis ortenduncur.Saccharum penidium in la- £*‘-
de rcceri diirolue,eoquc in Angina ad tumores CJ“
emolliendos loco gargarifmi vticor. Fit quoque
aqua Sacchari pcnidiidccocta,hocmodo.iv.Sac- Hif_
ch.penid.vnc.v.Ap.fonr. l.viij.Decoq.ignc lento
ad conlumpt. medietatis: colccur,lerueturque ad
vfum. Inferuit autem ariditati arteriae afpcrx,
raucedine emendat, fitim extinguit,tuflim fedat
promouetfcreatum, ventrem emollit, phthificis
vrilis.

Habetur tandem & Diapcnidion line fpecie-
bus calidis apud Nicolaum, quod Ri.penidiorum
vnc.ij. drach.fi. Pinearum Amygdal. dulc. Scm»
Papaucris albi ana drach.iij. ferup. j. Cinnamo¬
mi, Caryophyllorum,Zingibcris , Succi Glycyr-
rhizx,Tragacanthx,Gummi Arabici, Amyli, Se.
Cucurbita, Sem.Citrulli.fem. Cucumeris , Scm.
Melonis ana dracJi.j.fi.Caphurx G. vij. Sacchari
albi quantum fufficir. Fiat eleduarium. Valet
aduerfus omnem thoracis noxam, cuftim , vocis
iaduram: tabidis denique dc purulenta excrean¬
tibus fuccurrir.

SACCHARVM CANDVM ROSACEVM.
Cap. CCLIII.

EX Saccharo Madcricnfi , aqui Rofarumdi-
ftillata,& lucco rotarum Zuccharinarum ex- & «
preflo paratur,cadcm omnino ratione , qua Sac- rat-
charum Candum violaceum, pulchre rubens dc
pellucidum , maxime quidem fi nonnihil fucci
Limonum aut Mali Citrei Saccharo fupcrad-
datur.Scdat fitim , confortat ventriculum rela¬
xatum^ hepar fupercalefadum, dc cor , refiftit
putredini, pcitilenrix &vcntofitati : Tabem.

SACCHARVM CANDVM
Cinnamominum.

Cap. CCLIV.

EOdcm penitus modo fit[inquit Tabcrn.jquo
Saccharum Candum, nili quod aqute com¬
munis locojdnnamomea dcftillata recipiatur ad
diflblucnduin Saccharum, ac prxtcrca olei Cin- W'
namomi parum immilccatur. In afFedibus fri¬
gidis thoracis dc ventriculi commendatur , ac
cor roborat & ventriculum.

SACCHARVM ALHEISAR.

Cap. CCLV.

ZVcchaix.m alhufar , vt videre cft apud
Auic.eft Manna cadens fuper Alhufar, umi-
lis grumis Salis : parum , autem abftergie, aufte- **
rum eft & amarum: confert pulmoni dc aquae
intercuti ,Oculorum morbis, pariterque renum
dc veficx viciis auxiliatur. Affumptum vt gum¬
ini ab Arundine abftergit oculum. Sed Alhaf*
fer, quemadmodum apud Serapionem legimus:

habet

LIBER

habet folia lata, Saccharum vero prodi c ex ocu¬
lis ramorum iuxca' folia, quod colligitur , ama¬
rumque eft : Huic planto lunt Mala quodam, vc-
iuri rcfticuli Camelorum , e quibus liquor ma¬
nat adurens , aiifterxquc facultatis ad cauteria
peridonous: lignum cius eftlcuc, craflum, rc-

um)pulchrumque,& ideo afiimilauerunt Canti-
lenarh , in cantilenis , brachia & crura domi¬
narum lignosius.

Mailardus vt comprobaret Antiquorum Sac-
charum perinde ac Mannam ex rore fieri, Aui-
cennam admittit , tefteMatth. At nos qui huic
opinioni minime adftipulamur dicimus Alhufar
1 fiuc AlhalTcr ( vt Bclftinenfis caftigauit) nullo
pacto Arabica lingua , Arundinem lignificare,
iedaliam Aigypti & Arabia: arborem. Quod Al-
hailcr apud Arabes fui generis arbor lit , &c ab
Arundine maxime differat , & quod eius Zac-
thartim, quamuis ab-Auicenna Manna dicatur,
quod fortallc granulis qoncrefcat Manno fimili-
bus, ex rore haudquaquam fcd gummium modo
ab arbore diftillet>manifefte oltendir Serapio.

TYPHA PALVSTR3S MAIOR.

C A r. C C L V X.

io “jP^Aluftris Typha maior, altitudine procerum
| hominem oquat,vcl criam luperat, caule fo-
pc lingulari, eft vbi pluribus,rectis , rigidis,
tegetibus , louibus , longis geniculis articulatis:
folia cubitos aliquot longa, vnciam lata, ancipi-
ti acicftringcntcm vulnerant , crafiiufcula fub-
ftantia fpongipiit, longiflima vagina caulem in-
uolucntia, fapore fubdulci i quorum aha ftatim
i radice oriuntur, aliae caulium geniculis: Co-
tcrum edulis faftigium tomento in cylindri for¬
mam niffclccntc in pappos tandem abeunte ob-
uoluitur, morionis clauam imitatus , mucrone
palmari aut longiore pnepilatus. Radix obliquo
aClu ferpit , nono fobolis pullulatu fc propagans,
ex albo rufEefirens cxrrinfccus , intus veto niuci
candoris veluti ex funiculis multis compada, a
qua frequentes dependent fibra: concolores , fa-
por denique fatuus eft. Oculi vero ex radice
primulum emergentes , fubdulccs, tencrieau-
lcs.

«. Diximus inter Frumentacea de Typha, cuius
"e- Thcophraftus

variis in locis
tneminir. Hic
autem de Typha
lcrmoncm ha¬
bemus, quam
prim. Hiftorio
8. ex palufhibus
&: in llagnis na-
fccntibus, eno¬
dem 6c planam
elfc feribit :
quamque 4-hift.
j..in lacu Orcho¬
menio nafccntes
collocat, line fo¬
lio, radice haud
numerofa.Huius
Typha: &Diofc.
recordatur , cui
florum eihgics
turbinata, quafi
typhonis fefegy-

Nomini

lingqarotA

XVIII-

rantis turbine,
aut gigan -
tis flaturam
minace Agna-
ret, nomen de-
difle videtur.

Hanc Ty- A

rham & "'-■ZtZj-.

mus (Comatro/i.
nobis atte flan¬
te. ) C. tamen
Bauhinus cum
lib. itf.cap. 36":
inter aquaticos
Calamos de
hac Plinium e-
gilfe feribit ) &

Galenus , &

Paulus , &c /£-
tius in Simpl.
cenfu prorerie-
ruiit : credo e-
quidem de
Grecis , quod
multa alia ha¬
berent , quo
eu vfum profla¬
rent, quem Dio-
fcor.de Typho
flore prodidit.

Nota eft ho¬
die Typha per o-
mnes fere palu¬
des & ftagiia oc¬
currens, Germ.

3solben fimpli-
citer vocant , id
eft, clauas , i fi-
nulitudinc vide¬
licet ad ipfas , a-
lii VTloffelbeni
natali loco ap¬
pellant. Alii
Korichtfc-lbcn ,
abipfaforma:a-
lii blftrrenfol-
ben , hoc eft , clauam ftulti , alii £ic0fnofpeni
Bclg./Iicfdybobcn & bonfen. Gall. hiaffe de tone»
8clm\p\icitct-Maffes appellant, Sc appofire qui-
dem, inquit Ruellius : Gallia: rura Majfasdixc-
runt , qubd fccptra regum Maftu vulgo didasi
perpolitus caulis lanofli floccorum denfitare
luminarim faftigiatusomuletur. HetrufcisMat-
thiolo authore Alaz,z.a firde dicirur , quod eius
lanugo , h in aures decidat , lurditatem afferat :

Hifp .Bejrdj feu Iu neo Amac.rodaro . Angi: cattiiiS
t&yic&rccbe male.

Tragus Typhain aquaticam inferibit,. ac Pii- CaUmu:
niurti lib.itf-Cap.3<7. inter aquaticos Calamos hu- *qua“c"\
ius Typho mentionem fecille fufpicarur i cum 1 ,n>0‘
hunc in modum feribit: Cotero gracilitas nodis
diftindadeui fafligio tenuatur in cacumina,craf-
fiorc paniculo coma, neqtie hac fupcriiacua. Aut
enim pro pluma ftrara cauponarum replenaut v-
bilimofiorc callo induruit, ficut in Belgis , con-
tufa &intcrieda nauium commiUuris ferrumi¬
nat textus, glutino tenacior, rimifque explendis
fidelior pice. Ad hoc autem credendum induxe¬
runt Tragum vietores Germani , qui doliorurri
commiUuris fideliter tk tenaciter coniungendis
Typho folia adhibent , maxime eius quo in cau¬
lem haud dum exiuit , Vocant porro ea folii

: o vP

historiae plantarvm;

C 'll.n

non: i .

Vkleum
Tkeeph.
Surpiu O-

yfn Dod.

e*-

fjri focciet

Ky.rr rj ■
f>hd Dtofc.

Tjph* .i io-
co dcno/nt-

Synonyrna

locus.

Iicfcn Se 'isnofpcn. Plantam lpfam fune qui
Spatulam fuetidam nominatam velint, fcd qua n
recto ipli viderint.

A Dodon. oall.&Lar. Typha: paluftris titulo
dcfcribitur Se depingitur,ibidcmque inter cctcra
hxc dc Typha leguntur : a Diofcoride 7v<tn
appellatur ; Rcccntiorcsad differentia alterius
Typh«e , qux inter fruges cfl , paluflrcm Se lacu-
lirem cognominant : appellant etiam iidcin Ce-
flutn mrrmms , nec non Typham aquaticam.
Thcophraflus Typhx meminit abfquc folio, qux
huic nofhx parum fivnilis. Plus ccrtc fimilitu-
dinis Typha nolira cum Theophrafti habet,

eo videlicet , qui in lacubus nafcicur. Oui-
dius hanc flirpem Scirpum nominare videtur ;
ex ca etenim ftorcas feirpeas manas nominat , vt
Faftor. 6.

At dominus difcedite , ait,plauftrofquc morantes
Snjliihr , inplaujtro far pe a matta fuit.

Nunc qux fit Dod. Gallici Papyri fpeciesKo/Lfrt
afaire narres , dubius hxreo : nili forte intelligat
'Iyphampalullrcm , prius quam caulem produ¬
cat. Non tamen id heret fine errore , fi cx vna
ltirpc duas faceret. Dc fua Papyri lpeciehxc
feibie . Hxc Papyri fpccies folia habet longiora
rigida, ic quaiitriangularia, plena intus medul¬
la inongiola. Radix efl dura , craila.alba , pluri¬
bus ribns donata , <Sc aliquot juncturis laterali¬
bus conlpicua , a quibus oriuntur Hores alij , Se
alia: plintx. Qoum radices dcficcantur facile in¬
cenduntur Sc claram flammam reddunt. Gladio¬
li hxc fpccics crcfcjt fecundum torrentes , flu-
uios, acceirusSc rccellus aquarum. Vidcrurca
Papyri fpccics, quam Strabo S.'M//;;appcllat,qui
grandis effc Gladiolus , habens folia laris larga ,
radicem faris magnam, bracliij vniiis magnitudi¬
ne ; reperiturque in Aegypto ad Nilum , cx quo
antehac fiebat charta feriptoria', qualiter hodie
fieri folcr cx linceis dilaceratis. Aflimilacur tem¬
peramento &: facultatibus Papyro , vndedefie-
cat fine acrimoni i : prarcipuc cincrcs cius , qui
proiunr contra vlcera erodentia, prxfcrtim oris,
mfpcrli. Folia aperiunt fillulas dc plagas angu-
fbas. Eadem licca apta funt ad mattas fiuc tto-
reas contexendas. Hanc Papyri fpecicm Dodon.
in pofl. fuisdcplant. Hiih filcntiopr.eteriir^ani-
njaduertcns forte L Typha imperreCta primum¬
que c terra erumpente illufum fuillc. Eadem
pingitur ab H.L.p.^.p.prolunco afpero Dod.

Anguill. non admittit hanc pro Typha Diof-
coridis : nullis autem rationibus fuam llabilito-
pinionem.

Typham vocauir Gelu, dc coli, lfirp. a loco
natali pftluflri qui Grxcc77;v dicitur pcriots,&
iic Typham herbam etiam feribi cxiflimauit, ni fi
forte differentia: gratia a Typha , Tritici genere
per y fc liberetur.

Dicitur Typha ime paluftris maior C. Bauh. Ty¬
pha aquatica , Trag. Lugd. Typha , Marth. Fu-
ch. Ama. Lac. Tur. Cord. in Diofc. Lon.
Lob. Caft. Tab. Gcr. Typha paluftru , Rucll.
Gei. Aquatica Papyri fpcctcs ■> Dod. gall. vlua ,
Ang. Iuncusafper Djdjnat gall. Hili. Lugd.

Typham obfcruaui Monfpclij , Gcncux , Se
Montbelgardi in fofFis,in Alfatiain lacubus. Lo¬
cis paluflnbus , inquit Dodon. in ftagnantibus
aquis, Se juxta laxorum fluuiorum ripas exit. Iu-
lio Se Auguflo panicula: vigent, flofculorum fpi-
ca iam arida ac decidente. Reflant fubinde pa-
niculx ad alterius anni xllaTcrn , aeque cunc non
raro pediculi in ipfa panicularum lanugine nati
reperiunturiquod admiratione haud caret. Cum

enim caulis tunc omnino fit aridus , &|jinugo
adeo ficcavc vento abripiatur , animalcula hus,
iufcemodi fub lanugine illa gigni ac viuctc polle
mirum cfl.

Typhx [ rJznr ] herba: flos fuillo adipe eloto
[ Rucll. Grxee 7n>.<u(Z ] excepto arabullis me¬
detur. Ex his Diofeoridis verbis colligit Tragus
Typham moderatum quoddam temperamentum
eflefortitam. Petrus Hilpanus dicit quod radix
herba: Cefli cum foliis fiepe dati in potu &em-
plaflrata curat rupturam , Valcfc.de Taranta,
vfum foliorum fupra expofuimus.

TYPHA PALVTRIS

MEDIA.

Cap. CCLV1I.

PEctiliare hoc genus Typhx , vcluti medium,
obieruabat Clufius > copiose nafcens palu-
flri quadam folia apud Tyburn Sacellum , primo
ab vrbe Londincnfi miliari ; erat foliis mulch
angullioribus quam Typhx vulgaris folia & gra¬
ciliore claua , maiore tamen quam minima illa
a Pena Lobelioque exprclla. Alioqui k maiore
non differt pullo illo tomento indauamcom-
padlo Se florum oblonga fpica, tenui flauo polli¬
ne rcfpcrla, fupra clauam enafcencc. Florebat
Iunio.

Typha media , Clufi pann. Se Hifl. Typha ii
fiuc palullris claua gracili, Cafp. Bauh. pin.

TYPHA MINOR.

Cap. CCLVUI.

TYpha mi¬
nor maio¬
ri limilis. Se ra¬
dice obliqua
geniculatim
incedente folia
promit grami¬
nea, longa, an-
gulla, iic inter
hxc caulem fef-
quicuburi auc
duorum cubi¬
torum altitudi¬
ne , junceum*
rigidum , eno¬
dem , cuius fu¬
mus fcapus ge¬
minas liiftincc
tomenti fufei
extrinfecus, in¬
tus albi, clauas
cylindraccas ,

modica inter fc diflantes intercapedine, mulco
& breuiores Se flrigofiorcs quam Typhx maio¬
ris.

Typha minor Lob. Adu. Se Ic. Plane, pag. 81.
Se Hili. Lugd .Typha minor , fine Typhula ,Tab.
Typha minima , Cluf. pannon. Typha 3. fiuep4/«-
ftris minor , C. Bauhin. pin.

In agro Geneucnfi , qui confluunt Rhodanus
S>c Arne exit , vbi ego Se Lob. collegimus.

S.PAR-

LIBER XVI Hr

SPARGANIVM * QV1BVSDAM.

Ca

P. CCLIX.

54T

j Pro Sparganio hanc plancam admittere vide-
• tut quoque C.Bauh.qui in pin. hxcfcribit :

yaVJoy krm rjif OTd^eM>»/,falciolis,qu6d foliis CIUS la-
tis &c vitilium modo lentis pro fafciis nutrices v-
rancur : cuius Diofc.lib^.memiuit: QItzu-ss Thco-
phr.4.hift.8, cui mas & fcemina, &hxc Herilis.
Dicitur hsc flirps Sparganium i, iiue ramofiim,
Sp a r panium ,Trag. Matth. Ang. Tur. Cord.in
Diofc. Gef.cat. Lac. Carf. Cafl. Cara. Tab.

p II TVmerofis fibris capillata radice nititur, folia
i. X.tuin a radice exorta, tum a caule > Typhinis
fimilia,carinata,flriata,acuta,elatiori dorfo flrin-

gentis manum infefto vulnere feindentia, guflu J (cui & Gladiolus paluftris )Gcr. Eyfl. But&ioi
nonnihil dulci: caulis cubitalis & alcior , teres, ^
tortuofus , inaequali ramorum diuaricatione bra¬
chiatus ; flores
tuberculis ra¬
morum , nullo
pediculo, adna-
lcuntfir, afper-
gillum imitati,
radiatis in or¬
bem ltarainulis
albidis apiculos
fufeos fuitine li¬
tibus conflan¬
tes , nullo reli¬
do frudu fe-
mineve cadu¬
cis , alibi enim
nafcunrur, pilu¬
lae echinata:

Pl itani, ex co¬
nulis lingulis
lingulos acinos

_ _ _ _ , continentibus

glomerata:.

Plancam hanc a Germani* Kicbttjraf* appel¬
latam Tragus Sparganiam Diofcoridis efte iudi-
cac. Eius figura nobis non placet: pulchriorem
habet Mattniol. qui 5c ipfe in priorib. comm. ,

Sparganium Diofe.&cGalcni conllitucrat:in poli,
tamen comm.Ital.reuocat in dubium an fit Spar¬
ganium, all iniquius, vrvult in Aduerf. Lobelms,
quiCommencatorcm illuium fuillefcribic triuia-
li intcllcdionelitcr$,fic habentinfoliaad terram
inclinata magis, vel procumbenda. Cxterum in
Obf.p.41 A' lcon.p.8o.piduram habet fub titulo
Sparganii & Butomi Tncoph ralli.

Cord.in Diofc. Sparganium vocat Gcrm. fte?
genfraut, dicitque alibi Gladiolum a Veteribus
etiam vocari.

Dodon.gali.Butomum inferibit : Lat. Plata-
nariamfcu Boutomon. Phtanariam quidem a
fruduum cum Platani pilulis fimilicudine nuncu¬
pat. Non defunt qui Calamagroflin Diofcoridis
elfe velint, fed male.

Sparganij Diofc. apud Macchiolum bonam fi¬
guram cfie tcllatur Anguillam: verum quantum
ab cius dcfcripdone ablic, vellolus pilularum li¬
tus oflendit , qua: non «V soic* tk k<wm , fiue in
fummo caulis modo, fed & multo infra cius falti-
gium Se alibi quoque exoriuntur.Pius limilitudi-
nisPlatanaria cum Cstquc? habet, cuius Theophr.
lib.i.Se 4«Dc ftirp.Hifl.farpius meminit , quodque
ait locis paluflribus exire , foliis multiiangulari-
bus,Harundini ac Cyperi fimi! ibus : caule, qui a:-
qualitatem peculiarem fortitus fit, Se fructu ni¬
gro, Sidne magnitudine proximo. Huius Butomi
mentionem facit Dcmocr.Geoponic. Caflij Dio-
nyfii lib.2. vbi ait folia ipfum habere Cyperi, gra¬
ta boum pabulo : vnde nomen , Ruellio authore,
acccpit.ln Grxco exemplari habetur : pyM* ouom
W/W«<jW>fcd pro ctfi^i/s-jreflituendum kvt+i&-

Theophr. Ang. Butomon , Rucll. Dod.gall. GeC
car. Platanarta: Dod. Thal. Sparganium & liu to¬
mos Theophr. Lob C<w.v,Lon. Phlejs fcemina,

Lugd. Calamagroflis fecunda,Eidem.

Locis paluflribus, perenues aquas habentibus locus 6c
exit, ac iuxta riuulorum quorumdanique fiuuio- tempus.
rummargines.Pilulas Augullo menfe profert.

SPARGANIVM ALTERVM.

Cap. C C L x.

SParganium alterum , non rantiim pediculis Dcfcupti®
horrentes pilulas fert, fed Se caulis ali us earum
rocatim circumpofiras tranfadigit, quibus molli¬
ties initium barDularum contredabilior murica¬
tis Sparganii primi echinis : a quibus Se illud dif-
pefcit qubd /n orbem adi flores glomerari, fubfc-
quencibus capitulis arquales , tremulas flaminum
luteoium fibras vibrant: eo, in fummo fcapo or¬
dine vt verticillorum feries appareat.

Sparganium
alterum ( fic c-
tiam vocat Cqf.

H. Lugd. de Tu¬
be rn. j per Lo-
bclium in Obf.
p.4i.Se Ic.p.So*
exhibitum,plus
fimilicudinis
habere quam
fuperiorem , cu
Sparganio crc-
diuit Dodo-
i!^us,qui Placa-
naria alteram
i .i fer ibit. Cafp»

Bauh. in phyr.

Sc pin. dicitur
Sparganium r./n
rani.j':'rn : S‘>ar-
g.mvm latifo¬
lium Gerardi.

10 inter Locus Si
tempus.

Florens uiiicni menfis lulij n.in fla
•.Coimuin S c Bohgnc Caflelluin Sunr;n

SPARGANIVM M1N1MVM C.BAVH.

SParganium Ul.fiuc minimum , vcauthorvo- ]
cat in pin. ab eo in Prodr.fic deferiptum repe-
ritur : plantiila eil vncinrum quatuor , nam radi¬
cula ex hbcllis oblongis componi tur, vnde cauli¬
culus vnciarum duarum effertur, Se in capirulum
exiguum fubrotundum , cui aliud minus infidet,
herbacei colaris Se forma: , quemadmodum in
Sparganio maiore,definit:circa quem folia verin-
que quaterna, vel quina, angufla, cauliculum fu-
perantia.

Planrulam hanc D. Furerus anno 1617. tranf-
111 i fit , his aferipeis: Sparganium minimum & fe»

PLANT ARVM>

maris eft,rara,ex locuftis albicantibus, aridis ob¬
longis armacis,compofita.

Hxc in dumetis humidis circa montem Crcn- L
tzacenfcm proucnit : at in vdis M i chcife I dcnfi-

bus, altius exurgit.

GRAMEN PALVSTRE PANICVLA
fpeeiofa, Cafp. Bauhini.

CCLX1I.

GRAMEN PRATENSE ;MINVS.

Gap. CCLIX.

GRamen hoc minus ( vt vocat Lob. in Adi;.
&, 1 ’ ^ • •

: Ic.p. i. ) quod montanus vel dcclluis , in¬
cultas, exu&us &c aridior ager , vt pabulo
gratius Se vtilius velleri, fic multb dcclicatius, Se
leminc efficacius cft.

Tabcrn.qui in hift. Gramen 4. facit,& icon.
•»,- Gramen minus vocat, fic deferibit. Medium

Dtferipe.

cft genus inter primum ( Gramen repens Came¬
rarii i:.tclligo ) Se fecundum (Gramen cum
fpica aliqu.ucnusarundinacca:) radicibus $> amis,
albis, multis fibris donatis: culmis nodolis,fpi-
thamcis , aut naulio longioribus , quaruor aut
qui nque i/&/i« funt longa, angufta,qiiorum mediu
neruuspcrcurricjvtrinqac acuta, in acumen dc-
fmcnti.i :jpic a quafi ex fcftucis componitur plu¬
ribus , binis fcmpcr.cppofitis.

Eft Gramen praecn/c i.Dodon.lat. Gramen pra-
't en ft minus Gerardo : Gramen pratenfe panicula-
tum 5. fine medium , £alp.B.uihin. pin. latiore &
angiiftiorc folio. \

An forte Gramen tcnuifolium hirfutum?

HOc Gramen paluftrc panicula fpeciofa
quodin prod.15.eft , in pin. vero Gramen
paniculatum aquaticum fecundum, ad bicubita- S
lem altitudinem exurgit , calamo fatis craftb:/a-
/i/x clb paucis, pedalibus , lati uiculis , per mar¬
ginem a Iperiufculis , quorum aliqua tubuli in- 1
icar , calamum media ex parte ambiunt : panicula
cft iubata , fcfquipalmari, ex clcgantiffimis,par-
uis & fubrotundis lammellis compofita.

In huinidis circa Patauium author collegic:&
in Haffia: ftagais cepcriri intellexit.

GAMEN HARVND1NACEYM PAN1-
culatuin. Tabem.

Cap. CCLX1II.

GRAMEN AQVATICVM HARVND1NA-

ccum paniculatum, Tabem.

CCLX.

RAdicibus,nodosIfque calamis Gramini ha-
rundinaceomaioricomparaoit author '.fo¬
lia autem funt latiora , maiora Se longiora:pani-
cula quoque multiplicior Se latior.

Dicitur Gramen r> Arundinaceum panicularum, e- <
tiamGerardo. Gramen maius aquaticum Lob. '
lcon.Plant.p.4. Cafp.Bauhin. pin. Gramen pani¬
cularum aquaticum +X\uq latifolium: Qr annuis a-
rundinacei alia fpecies Thalio: Lolii nonum genus.
Trago. Idem Se nos effe concludimus cum Gra¬
mine maiori aquatico Lobelii.

In humidis &paludofisnon raro occurrit. 1

Deferip. -p| Adiffwtranluerfimagit fibrofam : calamos

RA

craflos , nodofos , Gramine arundinaceo
maiores , aft jpfa Harundine paluftii minores :

folia fimilialiarundinacep Gramini, fed maiora
& longiora : panuulam harundinaccam. Author
in iua hilL facie Gramen a-juaric; m 4. cognomi-
natque etiam in Ic. Gramen aquatiium h arundi¬
naceum paniculatum . Gerar. Gramen maius aqua¬
ticum. C.B.pin.Gramen. paniculatum aquaticumi.
fiuc Gramen paniculatum ait 1 f imum.

Synonyma Idem fufpicamurcum Gramine maiore aqua¬
tico Lobelii. Nec ab hoc leparandum putamus
Gramen harundinaccum paniculatum eiufdcm
Tab.de quo infra.

GAMEN CARIOPHYLLAT.* FOLIIS,
lpicafquamata.

CCLX1V.

CBauhin.pin.dicitur Gramen fpi

.tcnlc 7. liuc Caryophyllatx foliis fpica ‘
fquamata : Graminis loliacei o&aui alia perpu-

i 1 1 Ii i tl/V' I f I K 1.1 niiii. nl.n.i.f. » .1... .

filia fpecies Thalii, cuius tota plantula palmare
longitudinem non excedit, radicibus paruis, fi-
bratis,nigricantibus,/c/u//« objongiufctilis, llri-
cftis, rccuruis ac imbricatis '.coliculo tenui , in fua
fummitate breuem , fquamatamque /picam con¬
tinens.

Huius figuram Gramini nigro luteo iunxic
Lobelius in Ic. Piant, p. 10. fub titulo Gramini?
(picati foliis Caryophyllati.

Nafcituriocis aridioribus Se apricis.

GRAMEN TYPHOIDES MOLLE.
CCLXV.

RAdice nititur exigua, fibrosa : caulis cubita- ■
lem & maiorem adipifeitur longitudinem, ^
hodifuc diftinguitur : folia funt pauca, cadcm-
que angufta Se acuminata : fpica longa glumis

ita

LIBER

ici dense ftipata , vt caudam vulpinam prae Ce fe¬
rant.

Dicitur Tabern. deferiptionis audiori, gramen
f iepecunnum i.Lob.in Lc.p.8. gramen alopecuroidcs:
Gcnn.gr amen alopecuroidcs nCaip.Bauh.pin.
gramen typhoides 2. flue molle.

Dubitamus an iit gramen Alopecuro accc-
dcns,&: Phalaridi fpica longiufcula,folio lanugi-
nofo.

Secus iemitas paftimoccurric.

GRAMEN ECHINATVM DALECHAMP11

C A P. C C L X V I.

> Adicibus multis nititur, gracilibus,candican-

X\.tibu(quc cauliculis , cx vno cefpitc multis
huc illuc diffulis : folio arundinaceo, minore: ca¬
pitulis in fummo caule oblongis , tactu iic afpc-
ris, vt echinati videantur : femine minutulo , glu¬
ma obuoluto. Sapor totius planta: cxjfatuo lub-
dulcis.Nafcitur ad ripas Arares,

An cramcn cauda leporis afpcra?C.Bauh.pin.
gramen alopecuroidcs fextum , fpica afper a : gramen
echinatum DalecbampiitH.Lugd.p.tfz.

XV 1.1 1

An forte Juncus foliaceus.

GRAMEN IVNCEVM SYLVATICVM,
Tabem.

Ca p. ccl x x .

RAdix magna ,fibrofa: iunci fiue culmi com-
plures, pedales , nodis diftin&i, intus rara
medulla referti, extra colore cx nigro viridantes:
e nodis liuc geniculis prodeunt exigua, cx nigro
viridia, graminea foliola : iunci in fummitatibus
ceu in ramulos abeunt , producentes flofculos i-
rugincosjliue fpadiccos.

Dicitur autori in hift.gramen iunceumi. Eid.ic. SynfiI*
gramen iunceimfyluaticunh\VA\bbinx$cnQY&$. C.
Bauh.phyr.^r^wit'// 7$.fiue iunceum ^.Eid.pin.gra-
tuen iunceum S.fmq folio articulato : gramen tun-
ceum \.\e\fyluat .nemorufum , Tabern. gramen mn-
ceum fyluaticum,o>cc.

An Iuncus foliaceus capfulis triangulis , & i -
dem cum eiufdcm Gramine triangulo?

Nafciturin humidis,arenofis, vmbrofifque lo- 0WlS‘
cis,ac in filuis fccus vias,locis graminohs/

GRAMEN TOMENTOSVM ALPINVM
minus, C.Bauh.

GRAMINIS LOLIACEI OCTAVI III. SPE-
cies, Thalio.

Ca p. cclxvii.

C A P. CCLXXI.

EX radice parua, inutili, calamus raro dodran¬
tem fuperans, foliis duobus, tribufve veftirus
exurgit,cuius fummitati pappus infidet.

Gramen iS.in prod .gramen tomontofum$.Cuic al-
pinum & mi««.f,G.Bauh.in pin.

Prouenit in Hcluctia, in D. Bernhardi monte
minore adlacum:in RhcriaBurferuscollcgic.

GRAMEN PALVSTRE IVNCEVM RACE-
mofo femine , C.Bauh.

C A P. CCLXVIII.

FOliis cft paucis iunccis , culmo cubitali, ex
cuius fummitate,inter bina foliola,veluti ra¬
cemus paruus propendet. Eft Gramen 35. in prod.
In pin.autcm Gramen iunccum 7.

In aquofis circa Francofurtum ad Oderam D.
Flciirerus collegit , Sc anno 1605. autori commu-
nicauit.

GRAMEN IVNCEVM AQVAT1CVM
maius, Tabern.

Cap. c c l x 1 x.

RAdicem habet incuruam,minimi digiri craf-
fitudinc, hinc inde in imo multis fibris re¬
pentem : iunci funt tenues & angufti , lelquipe-
dem alti , quatuor , aut quinque , longis , grami¬
neis, cx nodis prodeuncibusjfoliolis confpicui:
flores nigro-lutei,iunci communis. In paludofis
occurrit.

Autori in hift.eft gramen iunccum fccundum:Pid.
ic.gramen iunceum aquaticum maius , cjro£ Wftffcr,
bin^cn 0rft6, gramen iunceum aquaticum, Gcrar-
do. £rAwe«74.C.Bauh.phyt./t«e gramen iunceum
q.&c maius. Eid.pin.^y>f/j iunceum 7. flue poly-
jUghion.

Tsam 14

Minor ( fecunda fpecie ) eft , breuioribufque Delcrip^o
ac tenerioribus coliculis : foliis breuioribus
ac ftri&ioribus, /picis irem paniculatis/padiccis,
breuioribus ac tenuioribus : Cumque fecunda
fpecics per torum caulem a radice vfque in cacu¬
men cx geniculis emittat fuas paniculas : hic
cauliculo conftat in, inferioribus partibus enodi,
in fummitate tantum paucula genicula habente,
cx quibus paniculi bini , tres , vel quatuor ad
fummum prodeunt. Panicula autem poltquam
defloruerunt , decidunt , ac cas fubkquuntur
fquamata capitula includentia femen nigrum, pai;-
iium,acuminato cufpidc primunitum.

C.Bauhinopin.^rrfwc// arundinaceum 4.fmep a-
nicula molli fpaduea minus : gramini s loliacei oclata
tertia fpecies , Thalio.

GRAMEN ECHINATO CAPlTVLO,

C. Bauh.

Cap. cclxxi r.

GRamcn echinatum 1. liue fpica rotunda c-. Synon»
chinata , vel gramen echinato capitulo :
gramen echinatum tribuloidcs , C0lumc.H1 ,C
Bauh. in pin.nobis nondum vifum.

GRAMEN SPICA PLANA ECHINATA,
C. Bauh.

Cap. c c l xx i i i.

pLantula palmaris eft : radicula ex fibellis albis Defcriptio
compolica, ex qua/i//io/dcapillacea,pauca,vn-
ciam longa,& feftuca renuifilma, prodeunt : fpi- Syn^nj
cam habet vncialem,planam,qui cx vtriculis mi-
nucillimis ariftas acutas emittit : ex Hiipania D.

Albinus attulit sramen hoc fpica plana echina¬
ta ,fiue Grame» 4«).inprod. cramen echinatui^

2.inpin.

Zz

w+

HISTORIA PLANTARVM.

GRAMEN LOL1ACEVM M1NVS,
fpicalimplici. Caip.Bauhini.

Cap. CCLXXIY.

Dcfcriptio T7X radice capillacea,r4t</jf#// plures, rotundi,

J-/

^Ifduri, duarum vnciarum, & etiam fcmipal-
mares,/«/iwpaucis,anguftis, & breuibus cin&i,
cxurgunt , quibus fpica duarum vnciarum , an-
gufta, Lolio fimilis, infideuin agris Monlpelien-
libus frequens eft hoc Gramen,quod in prod. eft
tfi.in pin. vero Gramen loliaceum 4.

GRAMEN LOL1ACEVM M1NVS MVLTI-
plici ipica,C.Bauh.

Cap. CCLXXV.

^ . T TOc maiori ex parte repit ,

Defcnptio i— 1 ^ 1

, & caliculis eft
L:nultis,vnciarum quatuor, filiis paucis , Sc
jptea multiplici: cuius vtriculis/ewrfl paruum >
oblongi uicuiii includitur. Et hoc, eft in in prod.
Synonyma Gramen 2 6. in pin Gramen loliaceum ^.Monfpe-
liipipuenir.

GRAME'N LOLIACEVM SVPINVM
Lobclii, Cafp.Bauh.

Cap. CCLXXVI.

S^non.

%efer.

6X0^

GRAMEN MARITIMVM PANICYLA
loliacea, C.Bauh.

Cap. CCLXXVII.

EX radicibus capillaceis , cauliculi pIures,rotu- i
di, recurui , altitudine impares , palmo infe- -)j
riores, geniculati,/(//i;r paucis,anguftis, oblongis
cindi,exurgunt,p4«ir»/4ffiloliaceam,trium qua- ■
tuorue vnciarum,led ramofam, fuftinentes : lo¬
cis maritimis circa Monfpelium,vnde D. Saltz- ^
mannus attulit, hoc Gramen , quod in prod. 6i»
efb,in pin.Gramen loliaceum 7. liuc maritimum
panicula loliacea.

GRamcn lo¬
liaceum 6.
fiue fupinum C.
Bauhini in pin.
iLobelio inal-
A tcra Aduerf.

u parte. Gramen
phalaroidesexi-
le fupinum humi
fbVT-f i i ^Pa“um Danicu

norn*natur * ^
fic deferibitur :
Gramen pufillii,
humile , humiq;
fparfum , innu¬
meris duarum

triumue vnciaru
culmis , torulis
^ tpicads elfusc

faftigiatis , exili-
bufque apiculis
prxditis: F oliolit
vncialis longicudinis & latiufculis , craflioribuf-
que culmis pro plantulre magnitudine. Radix
iufca , cirrofa : Tota albicat herba per faeni-
fecium.

Videtur prope Cronemburgum arcem regiam
Sclandix Danorum , c regione equi¬
lis & horti Regii , fabulofo
foio ad latus maritimum
pone rufticos
lares.

FESTVCA IVNCEO FOLIO SPICA
gemina, C.Bauh.

Cap. CCLXXVIII.

Hy£c,qu2 eft in prod. Gramen fcftucq 6. cui- i
mj elt fefquicubitali, rotundo,gcniculatOi J
& raraofo , cuius fummitati {f ica , vix vnciam ;
longx, molles , rufefccnccs* anftis oblongis ar- i
matx,Uchxmo Gramini villofo iimiles,inlidenc ia
& femper dux fimul, vni oblongo pediculo in- i
fidentes , iunguntur : folia habet iuncea , longa,,
inor dinate dilpolica.

FESTVCA SEXTA, THALIi.

Cap. CCLXX1X.

PAfllm in agris prouenitHarcynicis,/o/i« bre-<|
uioribus cauluulis tenuibus, ftriatis,in cuius il
lummo raccmatim depcndcnt,palmi longitudi- i
ne, in tenuiflimis &vixvifu perceptilibus pedi-i
culis,parui quidam membranacei &paleaceiv- i
triculi,quorum exteriores membramilx rubentj:
quibus dehifcentibus candidulus flas emicat.
C.Bauhin.pin.Grwwew/^ttfrf^.liuc Fejluca%ra*

minea aruenjt * minar.

FESTVCA PRATENSIS LANVGI-
nola, Calp.Bauhin.

Cap. CCLXXX.

EXradice capillacea ,rufefcente , folia multa,
angufta , pedalia vni cum culmis tenuibus,.'
bipedalibus , toliaccis, molli & pauca lanugine
[ culmi potiflimum ] afperfis , exurgunt : fpic *
eft oblonga,angufta, ex glumis oblongis , ariftifi i
donatis compoftta,&:quafiin paniculam paruam
expanfa.

Balilcx paflim in pratis Gramen hoc , quod
autori» prod.68.conftituit: ifi
pin. Gramen fc»
ftucx 10.

FESTVCA

LIBER XVIII

545

FESTVCA DVMETORVM , E1VSDEM.

C a p. c g, lxx xi.

io Rami ni 69. ( vtinprod.author vocat )vcl

vt in pin.) Gramini fcftuca: 11. Ime dume-
rorum,cX radice capillacea,nigricantc , cul¬
mi plures,geniculis diftin&i, paucillimispili/a-
fpcrfis , duorum , triumvc cubitorum , foliis ob-
longis,anguftis cin£ti,exurgunt,in quorum fum-
mofpica oblonga , locuflis raris, oblongis , cauli
proximis, & ariltis armatis conil-ans.

; t lulio menfein dumetis circa Birfam hauddun-
taxat, verum etiam in vepribus, locis iiccioribus,
pro ucnit.

FESTVCA DVMETORVM FOLIIS ANGV:
ftilnmis,pilofis, C,3auhini.

C AP. C C L X X X I I-.

/^Ramini huicyo.in prod. Gramini feftuex 12.
'k^in pin.radix eft albicans.ex durioribus fibris
compoiitarcx qua calami aliquot tenues, vnoal-
terove geniculo diftindi,& pene nudi, exurgunt:
folia funt brcuia,anguftiflima : lanii, mollique la¬
nugine hirliifa: calamorum fummitati veluti pa¬
nicula , ex (picis pluribus comjpofita, quarum
quadibet capillaceo pediculo infidet, multis glu¬
mis ariftatis & candicantibus conftans: prouenit
in dumetis circaCliben.

Dslctipi^o

FINIS LIBRI DECIMI O CT AVI.

5+r

VNIVERS ALIS

PL ANTARVM

LIBER DECIMVS NONV S;

DE HERBIS B VLB OSIS ET HIS AFFINIBVS.

FR V M EN T O R V bt quibus opes Cereris confiant , affiniumque ipfls Graminum, ac his rurfius affinium IuHco -
runt & H arundinum natura indicat a propcmodum e fi : ita connexu rebus , vt immea f* herbaria natura fiyltia ,
horreorum diuitta,palufiriuHt,maritimoriim, pratorumque , accefipitummorofia perquirendi fubhiitas Jiinul dice
retur. Succedant nunc Bulbofit planta , caulium fimf licitare ,fJioruwque figura kdiitis haud ita aliena. Acin
hkc quidem fipecie differentiarumque varietate tnimmenfim propentodum luxurians cernitur natura. Innexi t &
hominum cura notias , omnique priore auo nofiro huic Orbi incognitas ac inuifiu fiorum dtuitias , Hyacynthos, Bulbo -
codia ,Narcijfos, Tulipanos, Coronas Imperiales , & eiufmodi tripudiantis natura fipeamina. Non fuerat fani
hoc decus in maiorum nofirorum hortis. Crcfcit proficito cum hi flor ia ipfis admiratio natura diurnarum: quanto¬
que copia maior dicenda refiat , tanto magis mirari Dei Opt. Maxim creando potentiam , in largiendo & propagan¬
do benignitatem fiubit. Nec dubie fuperata hoc modo pojfct videri etiam rerum natura tpfimsmtinifiientia,fi huma¬
ni operis effet inuentio. Nuncvcrb Dei ipfirn Vrotoplaftu fuifie eam apparet, ac certi dilimam , etiam cum homo artis
mangonio eam variare notiit, nullo indufiria mir aculo maiore, fi verum fateri volumus : sique verum quod in Ma¬
gia naturalis ihfolennbus illis commentationibus gloriantur . ofient emiu ergo & hoc natura mtimu,& finguiu more
nofiro , graphice depingamus.

CAPE SIVE CEPA RVBRA ET ALBA, ROTVNDA AC LONGA,

CAP. I.

BVLBORVM ,)
quantum vf- |
piam eft in natune
ditione , notilEma
Cipa eft, cuius ra¬
dix acetrimaj ocu¬
los mordicando
lachrymas elicit,
cx tunicarum in-
uolucris contexta,
modo rubra [ po-
tiffimum tunica;
exteriores,] modo
alba, interdum or¬
bicularis, alias bul¬
bo longo, pendulis
ab imo fibris al¬
bis. Folia pedalia,
fiftulofa, parum a-
crimonia videntur
radici cedere, fi re¬
centia fuerint :
(aulis nudus* redus, duorum , triumue cubirorum
altitudine circa medium in ventrem vtrinque tur¬
binatum turgefcit,glomeratum in fummo faftigio

fuftinens filorum caput pugni ltiagnicudine, femen an- Caput fie*
gulofum atrum.

Iam olim Theophrafti 3c Diolcor.iuo, magnam Se/nen-
Caeparum varietatem, e locis, colore, magnitudine,
acrimonia , teneritudine, varioque mangonio peti¬
ta fuiile conflat. Ita namque Theophraft. feriprum
reliquit. Ceparum [ r r^auptu » , non v.pqj.n k vt Hili.

Lugd,] genera plura, vr qua: a locis nomina acce¬
pere, Gardii, Gnidiar, Samothracia: : item Setani- Theoph.
ci, tk Fillilcs , Sc Afcalonii. Ex his Setanici mi- A l°<°-
ninu, fed largi, dulces : Filfilcs vero & Afcaloniq
tum cultu, tum natura inter fe differunt:fiflilcm ete- Jcultu'*&
nimhycmc fua cum coma inertem relinquunt. Ve- natura.
re externa folia detrahunt, & reliqua colunt : detra- FifiJu.
dis his foliis , altero germinant, limulque inferius
finditur : vnde fillilcs appellati funt. Quidam vel
Omnibus detrahenda folia ccnfent,vt vim luam imo
contineant, neque eftufi feminelcant. Afcaloniaru '*fc*l°i,,A-
peculiaris quidam natura notata eft : etenim foli
fifliles,&: quali fteriles ab radice conhftunt , nec ca
parte crefcere, ac proficere poliunt : quamobrem
non eas deponunt : fed femine ferunt : cum deinde
germinatum lit, transferunt. Perficiuntur adeo ce¬
leriter , vt cum citeris , aut etiam prius cuelli pof-
fuit. Plus temporis dimiflae in terra , putrefaim*

HISTORIA PLANTARVM

rati ciuL ii edunt, femcnquc tantummodo \ rtate nullum femen emittunt, led caput cantura A

, ve mox , cum increuit.

tum exinaniuntur atque inarefeunt. I quodinarefeit ( increfcir
Harum igicur talis natura cft. Nunc explicata A- j Sec.Dal. ) Sequenti autem anno permutata rfcrio-

A colore .

Cretenfts.

CefhjUi

Pltnii dif¬
ferent/*.

fcaloniaium natura, alias Ceparum differentias J
Thcophr.pcrlcquicar. Ata^r.n q Xvia twVx?"”*
it y . j ( Sic legit Gaza > non cy ytto-v , vt ha¬

bent vulgata cxcmpiaria.Fiinius legit, lv {muto) tj.
/y.y/ iuveL 7 zif A,Difterunt Se colore non¬

nulli: etenim apud Ilum extera: quidem candi¬
dis limiics conftanc , fcd colore candidae admo¬
dum proueniunt, Sardianilquclimiliter fere af¬
firmant. Crete niium peculiaris maxime natura
notatur, led Afcaloniis quodammodo proxima,
ni forte vel eadem dici debeat: cft enim in Creta
genus quoddam , quod femine quidem latum in
radice crailatur, depolitum vero in caulem fe¬
menque torum funditur : line capite, laporcque
dulce cft : id enim quali e contrario citeris na-
bet : omnes namque depolita* melius, cclcriufquc
Ttmous. perficiuntur. Omnes poft ardearum proueniunt,
6*no. tepido adhuc folo, vt depolitas imbres occupent.

Seruntur Se roto capite Se circumcifo, fcd germi¬
nationes haud limites fieri folcut : parte namque
inferiore Cepi nafcuntur, fuperiorc herba tan-
tiim erumpit : fctfci in rectum germinare omni- .
no ncqucunt.Gcthyum diitum line capite cft , & |
quali longi ceruice conliftcns.ob id germinatio
rora in fronde:fxpitifquc retundent > vt Porrum,
quadccaufaleminc feritur id nec deponitur.Ce-
pas Iulee fere dilfcrcnriisdilccmerc liccr.

Ex his plurima mutuatus cft Plinius , de iis fic
feribensi Carpi genera apud Grxeos Sardia,(Sar-
da Ch.) Samothracia, Allidena, Sctania, Schifta»
Afeaionia ab oppido ludia* nominata. Omnibus
etiam odor laclirymofus , Se pricipue Cypriis ,
minime Gnidiis.Omnibus corpus cotum pingue¬
tudinis carum cartilagine. E cunStis Sctania
minima, excepta Tulculana , fcd dulcis. Schi-
fta autem Se Afeaionia condiuntur. Scluftam
hieme cum coma fu a relinquunt , vere folia de¬
trahunt ,& alia fubnafcimturiifdem diuifurisrvn-
dc Se nomen. Hoc exemplo reliquis quoque ge¬
neribus detrahi jubae , vt in capita crcfcant po-
-d < . Ion*. cius » quam in iemina. Afcaloniarum propria
natura. Etenim vellit fteriles funt ab radice , &
ob id lemine leri illas , non deponi , jullrrc Gre-
ci. Priterea leriin circa ver , cdm germinant ,

[ germinent , CH. gcrminaucrint. TH. ] tranl-
ferri itacraflclccrc, Se tunc properare priteriti
temporis pcnlitariouc. Feftinandum autem in
his cft, quoniam maturi celeriter purrefeunt.
Si deponantur, [ caulem mittunt, GH. neque le¬
gitur, Se iuM.j Se caulem emittunt & [ femen-
Snmbthm- tant vct. ] femen ipfqquc cuancfcunt. Eli colo-
■ ,.t rum differentia [ amillo CH.] Samo enim Se Sar-
dibus candidiflimi proueniunt. Sunt in honore
Se Cretici , de quibus dubitant, an eidem fnn ,
qui Afeaionia* : quoniam [ fati radices agunt,
e is. ] fatis capita crallcfcunt : depolitis , [ caulis
Se ferae] caules Se fcmina.Diftant fapore tantum
dulci. Apud nos duo prima genera. Vnumcon-
PaiUnAC*. dimentarii ,quam illiGethion, noftri Paliaca-
nam vocant. Seritur menfibus, Martio , Aprili ,
Maio. Alterum capitata*, que ab xquino&io
f Autumni , vel a Fauonio. Genera eius aufterita-

GaUu* cis ordine, Africana, Gallica, [Tufculana, Af-
TufcuUn *, calonia, Amiccrn. CH. ] Tufculana, Amiterni¬
na. Optima aurem , qua* rotundiflima. Irem ru¬
fa acrior , quam candida : licca , quam viridis: Se
cruda,quam cocta : licca,qudm condita. Seritur
Amiternina frigidis Se humidis locis. Se fola Al¬
lii modo capite, rei iquxfcnxuje. Proximaque x-

... femen gignitur, capuripfum corrumpitur. Er¬
go omnibus annis feparatim lemcn Ca*pe caufa

Sei ama.
'JufcuiaK.

SiLijiA.

S artita.
Cretu*.

Gethyttt.

Pavitet ni-

na.

Satio.

lcritur, feparatim cipe feminis. Scruantur autem - <
optime in paleis. Gethyum pene line capite eft( !
ceruicis tantum longi, Se ideo totum in fronde:
fiphilquc refccatur,vt Porrum. Ideo Se illud fe- ]j
runt, non deponunt. Cxtcro Cipas ter folio folo J
feri iubent , excirpatis radicibus herbarum in iu~ d
gera denas libras. Intermifeeri Saturciam , quo- a
niam melius proueniat. Runcari priterea Scia» 4
riri,li non fipius, quater. Alcaloniam menfe Fe- ^
bruario ferunt noftri. Semen Caeparum nigrclce- jj
re incipiens, antequam marcefcac ( inarefcanr.i;
e h.) metunt.

Quales vero differentias Diofeorides agnoue- j
ric.cx infra de viribus dicendis mox parebit.

Cicerum Plutarchus lib. dellid.Se Ofir. feri-
bit Cipam Aigyptios Peluliotas auerfari , quod
lachrymas eliciendo, Feftos dies celebrantibus,
molefta lit,Sc excitata liti incommoda iis, qui re¬
ligionis caufa potu cibbque abftinent. Priterea
quia Luna decrefcente vigear Se augefear, fingu-j
lifquc diebus flores promat, minuta vero depo¬
nat, Se adeiufdem vices redeat. Bias i rege A- i
lyatteaccerfitus, regia fortuna fpreta, illum iuflic t
x.&uu’js e «<&/«K,T»7ts7ro/ft^HK.Rhod.c.4.Lucil.lib.5« l
Sat.

flebile C&pefimul , Uchrpboftquc ordine talla
Sic enim Feftus vocat interiores Ciparum runi-
cas.AuiSe Atauijinquit Varro,noftricum Allium |
&: Cipe verba eorum olerent , tamen optime a- i
nimati erant. Tunicatum Cipe Pedius elegan- *,
ter vocat Satyr.4.

umeat um eum f, ale mordens Cepe
Lucii. lib.tf.

—Itppus edendis

Ambas af idue fuit estis lucrumofit.

In Priapeis

Aer etfqti e Cipas , Alii umquefibrat u ni.

Exiftimat Tragus Cipas Afcalonias Theo-l
phrafti clTc Cepas noftras magnas, Fillilcs autem 11
Se fteriles, paruas illas cflc,qux plantentur Se lc- i
men non proferant, coquifque m mulco vfuiint,ij
Gctliium tandem c(Ic Cepas longas , mulieribus il
Germanis dictas , quia magis in herbat»!

quam bulbum excrcftanr. Sed miium cur Tra-.
gus ftatim fcqucnci capite aliam tradat cepam '
lterilcm liuc filElcm.

Cordus vnam dclcribit Ipccicin nomine cip^J
ouati, Crotnmos ab Arift. dictam, quod oculo-;
rum tunicam pupillamquc mordaci vapore lan-it
cinandojcoiiiiiiiere contrahique cogar, lacrymas .
eliciendo: vnde Latinis Cepa lachrymofa. Cepa
vero a capitis magnitudine.

A Cclalp.ccpa colore rubro,aut candido,figu-.
ra aliis lcfliii, atque oblonga dcfcribicur.

Macthiol. in Diofeor. cepam pingit, Se aliquot .*
fpecics rcccnlcc.

Sunt Se ccpolli ab Antiquis appellati , Cepis 1
quidem maiores, quas vulgus jioiirum( inquit i
Carol.Stcph.) appellat des oignonnertcr.Q, ui pau- 1
16 funt maiores fere line capite, ceruicis tantum
longe , Se a Grxeis tantum Gethy nomen aece- :
perunt , puto a noftri s appellatas des Ciboules:<
Marfica hrnplex qui ab Hermolao deferibitut, i
Vnio,a rufticis appellata , eam puto quam noftri
appcllauerunt Oignon. Cxpaolim,inquitTurnc-
riis, Latinis dicebatur vtiio , quod vnica planta
ex vnica naicatur radice.

Spodon* 'i

LIBER

Dodon.Gall.de Lat.in fol. Figuram habet Lo-
bciii & fub titulo Cepa rotunda deferibit.

AduerI.Lob.de Penx tradunt aliquot rpccies
Gepx.

Nos vnicam tantum proponimus iconem ex
noftris emptitiis , qua; exprimit tantum Cepam
rotundam, eamqi fomentem femenque proferen¬
tem maturum.

XIX-

1 n , Sxpius obfcruauimus magnas,latas & fefllles:
^ * rubras, vt vocant, ac etiam albas -.Excultura au-
. ccm <Se foli ratione exiftimainusporiflimum pe-
| ^ dere,quod quxdam Cxpx maneant paru;e dc
rotundiores, quo: frcqueniiores lunr5potillimum
rubrx,albx etiam Cepa; (olent clfe rariores,qui-
bus adhuc infrequentiores 'funt longa: alba: in
Allatia a nobis vifx: perlongas fiue fublongas
Carpas non intelligimus eas , quas Tragus lon-
I y/- gas vocat Cxpas,de Thcophtalti Gcthyum , ne-
pcquas mulieres Germ. vocant tdarr,id eft ftul-
tas, quia magis in herbam quam bulbum excre-
li fcant,cft enim pulchrum genus particulare ob¬
longarum. y

•na Cepa de Cepe in neutro genere Latinis de of-
[: ficinis , G racis x,gouu‘jov Jivn rri.s

- tcftc Athenxo , quod odoris grauitate nidtare
| nos faciat. Al. ^rnbclde $ibel , nonnullifquo
Bdllcr* dicuntur , & gtppelcn. B.2(ym'n. G.
Oigtun iSiboula Fuchl. 1 t.Cippollo. Hifp.C cbollsy
Ceba&Ccboba. Arab.£/t/f</ & B/tjfal. Angi. O-
1 nftn. Boh.Cybule. Hung.ffrfgywM.

; & Cepas obfcruaiii Patauii in hortis magnas,
Watvvillx albas longas,vti de alias latas magnas
rubras, quas dc Montbelgardi ex Nemauliano
-femine habui. Carterum vbique in Italia,GaI!ia,
Germania , Anglia , Vafconia proucnit , maxi-
meque hortorum cultoribus. Terram autem
defiderat folutam,pinguem,vchcmcwter fub a dii,
irriguam , ftercoratam. Seritur Martio aut A-
prili in Italia, verum etiam Ianuario,ac Februa¬
rio , Palladio autorc , vel etiam Nouembri , vt
per vniuerfam Tufciam,tefte Crcfccntio, defit
(uper ipfarumfeimnarium vclut pergularium,dc
aliquibus ftraminibtis coopertum.

Sola quidem in arcis (ubinde feminatu^quan-
doquc vero cum aliis hcrbis,veluti Laduca.Pal-
ladius cum Satureia feri probat , quonia melius j
VtPlin.ait proucniar.Plantatur.a.in areis per vnu
fcmillcm, vel Spithamam abinuiccm feparatx,de
in area quatuor acies poni debent. Quas vcib
vis ante maturitatem comedere , plantabis in a-
rcis vbi funt cucurbita:, cucumeres , citrulli vel
melones. Et cum ha: crcuerint fxpe colligun¬
tur , vbi etiam fi dimittantur, ad maturitatem
proueniunt, licet non (int ita grolfa: , licut ha: ,
qua: in areis fola: plantantur.

Cum plantari debent refeindentur radices vf-
que adgroffitudinem vnius,vel medii digiti iuxta
Cepam, & per vnum digitum tantum lub terra
mergentur. Hxc enim planta facile adeo com¬
prehendit , vt (i folummodo ponatur , vei cadat
(uper terram, vd ad partes longinquas portetur,
etiam difcoopcrta,in terra quali arida, dum ta¬
men optime pulucrizata, plantetur, fiimma faci¬
litate, nafcatur de augeatur. Sxpe circumfodi dc
fiderant , de ab herbis quibufiibet liberari , quod
fi terra eodem anno ftercorata non fuerit, dibet
plantationis tempore ftcrcorari , vr optime con-
a, valefeat. Collcdis autem Cepis maturis, quod
:iu patet cum fc fuftinerc non poliunt de amplius
non angcntur.-meliores earum plantantur mcnfe
Augufto, vt anno fcqucnti femen faciant : dete¬
riores vero plantantur yc in quadragefima viri-

des habeantur, mcd^cres verbferuantur , qu*
fi in augumento Luqxeuulfq fuerim claro vel
ficco tempore exiftente , melius fcruabuntur ia,
in loco obfcuro & ficco.

Floret Iulio potiflimfim menfe , deinceps fe¬
men profert, quod non ante legendum , quam V^ndo fc
cum nigmm colorem pice fe fert. Is enim color

Durat te.
njjeruatib,

Vires

Vfus.

rlnrm

Dtojc.

maturitatis eft index. Earum femina durant per
annum tantum. Sed in matri fulpcnfa pertrie-
nium feruantur illxfa. Bulbi vero Vere planta-
di (unt, a quibus femen fepararur,quod Aimifto
menfe adperfedrioncm venit. Noucllx autem
Cepa: exadtis melhbus colligi ac reponi poftu-
lant. Quod fi diutius Carpam inucterari [ijuie-
rerareGH. ] libeat, aqua fiilla tepida capita in¬
tingenda ( vngucndaCH.) funt. Ita diuturnio¬
ra fient, mclioiaquc vfii:,fedin ftaru fterilia.Alii
contenti (unt (fumo.Vet. ) primo (uper prunas
fufpcndidcjabundeque ita profici arbitrantur ne
germinent. Quod facere Lxpam extra terram
quoque certum eft,de cauliculo a<fto cuanefcerei
His aduerfantur Nuccslehiimtque carum fa-
porem.

Cepx(r a#//// ut* tL,' MQctAvy )'caput purgatum,
ex qua tritum in linteum ligatu,aucore Hipp.fub-
dito , fi vtcrus pituita laboret. Quo in loco xt/-
Kha.pivxrrbjj Ktfiaxilv t'e<fte legit Cornarius vt vult Utppoc.tl-
Fccfius Koeh-6 viriose Aldina exemplaria : Caluus luJlra,ur'
illud omifit : Valicana imprcflio , f mJ',d a habet
viriose quoque. Nobis autem placet legiz-o//-
(4/x:licct praccdentibus lineis bis Cyclamini uie-
minerit.Pcrgit Hipp.m.m. Ad putri aluumfol-
uendam , (i adultiorfuerit , Cepanyu interiores
partes ex meile tritas indito.Ad quem locum pro AdalM
tw' tmSep cumCorn legit: Fcriius idem folnend*™^
apud Tragum Cepam oculis prodcTc cotra om- HW0C
nes Medicos. Cepa longa acrior clt Diofcoridi 1 ,res —
quarh rotunda : item flauaquam candida, &lic-
ca quam viridis, &: cruda quiun coAa , aut lale
condita. Omnes tamen mordent, llatus «igniir,
appetentiam inuitant, fitim monent, ac extenu¬
ant , faftidium pariunt &c expurgant , aluo vtilcs
funt: ex detractis purgamentis in oleum conie-
Cta*, hxmorrhoidas roliquolquc cxcretionum ex¬
itus referant, fubditx pro balanis. Succus cum
meile illitus, oculorum hebetudinibus, argemis,
nubeculis incipientibus futFuiionibus auxilia- morbi
rur,anginx codc perunguntur: (uppreflbs menfes A*gm *.
pellit , caput purgat naribus inhifusxanis mor- Mtn‘es-
libus cum aceto, rura, & meile illinitur: cum a- Can"m
ceto autem perunctas in (olc vitiligines fanat, vmhginet.
<3 c cum nari (podio , lcabras. lippitudines fedat: Lippitudo.
varos cum fale reprimit : contra calceamento- CnLe-lm^
rum, attritus cum gallinaceo adipe vcilis eft: ci-
tx aluo prodeft y in auribus fonitum ac grauita- Aonum
tem cmendat:ad purulentas aures dc eliciedam dolor.
earundem aquam valet : alopccix carum fucco hlepecih.
perfricantur, qui celerius quam halcvonium pi- c*?‘trur*

1 i , ‘ , ^ TTOXit1.

los euocat : largiore cibo Cepa capitis dolores
ciet, coctaque vehementius vuinam pellit : eos
lethargicos cfii cit,qui valetudinibus aducrfis,ea
etiam coCca,plus xquo vefcantur : elixa dc cum
Vuis pallis dc Ficu illita, tubercula concoquit,
dc celerrime rumpir. Galenus ex quarto cenfct
ellc ordine excaltacientium , etfi edentia eius
potius cralfirum (it partium:vnde etiam hxmor-
rhoidas aperit, tum appofita , tum cum aceto rbotd
inundta, alphos abltergit , tum alo|)eciis attrita Alpbt.
pilos alcyonio citius reftituit. Porro fi fuccum
eius exprimas, quod reliquum eft, admodum tcr-
rex fubftantix eft , eiufque calidx : at fuccus a-
quex acrexque caliditatis.Hic igitur iis quifyf-;

Z z 4

rhotdx.

CkulorurT}

HISTORIA PLANTARVM-

fufi funt,aut aciem oculorum o&tufum prx craf-
fitudinc humorum obnncnt,inundus proddh.it-
fftic cx huius temperatura tota Cxpa flatuola cll

manducata.

Vice, a o- Oltadu ipfo ( inquit Plinius ) Se delachryma-

rts. tionc, caligini medentur, magis vero fucci inun¬
ctione : fomnum etiam facere traduntur, 3c vlcc-
c*nts>»er- ri oris lanarc,co:nmanducatx cum pane.Et canis
morius virides ex aceto illitx,iut (iccx cum mei¬
le & vino, ita vtpolt diem tertium foluantur. Sic
Se attrita fanant.Ita vetus Codex, fcd vulgati, tri-
cx falsi) pro attrita habent. Cottam in cinere &
gfiohord Cpiphoris multi impofucrc cum farina hordea-
ntrl \rfrn cca> & genitalium vlccribus. Succo Se cicatri-
oetth. ccs oculorum ,& albugines & argema inunxere:

Se fcrpentlmn morfus, de omnia hulcera ( vulne¬
ra en.: cum meile. Item auricularum cumladc
mulierum: Se iniifdcm fonitum ac grauitatem c-
mendantes, cum adipe anicrino , aut cum meile
ftiliauerc ' inftillaucrc Dal. ) de cx aqua biben¬
dum dedere renente obmutefeentibus. In dolore
*e” quoque ad dentes colluendos inftillaucrc»& pla¬
gis bcftkrum omnium , priuatimicorpionum A-
rjor*. Dj- iopccias fricuere Se ploras tufis expis. Codas
ffKter/.t dylenrcricis vefccndas dedere & contra lumbo-
Lu.nborum ril:n $ L,lorcs, purgamenta quoque earum crema¬
ta in cinerem illinentes cx aceto ferpentium
morlibus, iplalquc multipedx cx aceto. Reliqua
inter medicos mira di der litas. Proximi inutilia

tiy Irops.
Angtn>t.

C Mitto-

7) tofe, rx-
flicuur.

jitr i»fe-
*">■

$txt-

(inutiles Ver.) ede prxeordiis Se concodioni,
inflationemque de iitim facere dixerunt. Alclc-
piadis fchola , ad colorem quoque validum (viui-
dum.Vcr.pallidum Aliud.) profici hoc cibo. Et
li ieiuni quotidie edant , firmitatem valetudinis
cullodiri , ftomacho vrilia dic, (piritus agitatio¬
ne, ventrem molire, hqmorrhoidas pellere lub-
ditaspro balanis: fuccum cum fucco f amiculi

contra incipientes hydropiles mire proficere. 1-
tcirt contra anginas, cum Ruta & nubile. Excitari
cifdem lithargicos. Varro, qux falc,S: aceto pi-
fta eft arcfadtaquc vermiculis non infcltari , au-

tor eft-

Cxtcrum, ab omnibus in cibo abftinendum,
maxime (i cui biliofior lic natura: quum folis
his qui pituitofum,auc crudum, Se cralfum ac vi-
fcofum humorem collegerunt i^ciufmodi edulia
conueniint. Porro quod Dio(cmixit,x^u«t cp;-
Z;af 'tv.At MTiv&i id cft, Cepas appetentiam cibi ex¬
citare : & mox eadem ««beto efle, id cft naufeam
parere : ita intclhgendum cft, ve prius de mode¬
rato, pofterius de nimio ipfarum vlu accipiamus.
Sunt autem duplices &o£i ««• , alteri naulcabun-
di, alteri anxij , «Se nullam decubitus formam ta-
cile ferentes, admodum perniciose atfcdi.

Cxpa ( inquit Porta ) purpureo flore cfu a-
tram bilem auget , albiflora pituitam medica¬
mento purgat, vmbcllifcra ad capillos facit te-
ftes , oftendunt ad Veneicm valere , caule cft ca¬
no, ad tracheam, Se fluxus : (obole (cit ad farcun-
ditatem: tumida cft, ad tumores : alba dulci s,ru-
bra aCris, calida,& humida.Scd hxc qui volet ex¬
periatur.

Qui operas exercent, mane cepam crudam
cum (ale & pane theriaex loco ditare folent ad-
ucrftis acrem infcdum,perluadcntcs fibi , eo dic
tutos a pcftifcraluc fore , qui hoc remedio vh
fucrint,nec illos fpes fallit, liquidem experientia
conftacaducrlus intemperiem acris vt nihil vul-
garius,ita neque cflicacius quicquam hac rheria-
carcpcrin: ar qui laboribus ac ciufmodi cibo
minus ailucti fuerint, nihil illo iuuantur,icd lx-

duntur potius , vt qui infamam , dolores capitis,
caliginem oculorum , mentis alienationem , ac
turbationem , nec non lethargicum morbum gi¬
gnat. Cxpx continuo vfurpatx in cibo alnum e-
molliunt, vrinam cient, pclluntquc. Aniculs no- * .
ftrx crudam cepam conlcindunt , ac in aquam
fontanam iniiciunt , perque nodem in ea mace- ^ •
rant , poftea eam aquam pueris & infantibus po- t
tandam exhibent ad ciicicndos venrris lumbri- L
cos, (ane haud infoelici (uccelPu. Continuo cxpx
vfu genitale femen augetur, ad cara vero rem vel- f*
maxime femen facit. Cepa magna excauaca, the- 1
riaca deinde repleta & teda , ac poftea in cali-
diflimo cinere affata, demum detradis exteriori- -
bus tunicis fula, ac catsplafmaris ritu impolita,
pcftcs ac venenofa vlccra rcliqualquc colledio- Po
nes malas Se duritias efticaciflime emollit ac a- ■
perit. Cepa vt vult Holcrius coquit, trahit, difeu- i
tit,apcrit.Quxrit Langius,proptcrquod aduftio- ^
nescalido (edantur &’fub(iftant?& calidum im- ■
pediat veficas cfferufcfcere? Anne imbecille i ro- <
buftiori corrumpitur Se marcefcit Et verum id
efle compcri, inquit Langius cum loco adufto
philurx ccpx fub cineribus codx tepidx appli-
cantur,aur fuccus ccpx cxprelfus linteolis exce¬
ptus adhibetur , impediri ne vcficx efFeruefeant.
Ambrofius Parxus ad ambufta , modo ne epider- * \
midepars fitlpoliatavcl vlcerata,mirc commen- l
dat caepas crudas cortice liberatas , Se cum mo¬
mento falis fubito applicatas , cmpyrcuma enim
extrahere, veficulas prohibere. Hoc remedij ge¬
nus contra calumnias fuse tum rationibus , tum
experientia defendit lib.u.c.i?. fux Chirurgi*,
id quod etiam confirmat Fcrnclius methodi lib.
tf.cap.ztf.fcribcns : expas cum falc contufas parti i
impolitas ambufta miraculo fanare. Scribit prx- 1
rcrcaParqus fevidifle nobilem excipientem iu- !
pra manus liqueicens inflammatum lardum illi¬
cis prius manibus exparum fucco.

lo.de monte in cxper.Sumc,inqiiit,cqpas quin¬
que vel fexjconlcinde optime, coque in lartagine
cum butyro addito fale , ciim voles tcinleduin
componere, comede omnes calidas , mane eun¬
dem cibum a(Iume,id fac per quatuor dies Se no¬
des, in hydrope mira videbis. *■

Vertim ad calculum remedium i Domino c
Caertifehin duce militari in Iula, communica¬
tum Domino Lazaro a Schuuendi : Ollam no-
uam accipe, reple expis rubris concilis , affunde
aquam, coqueftupcr ollam ledens calidum vapo¬
rem recipe per horam manc& vcfpcri.

Marantha meminit nonnullos , Diofeoridem
fxpiiis reprehendentes , quod cepam fcripferit
capitis dolorem inducere, quia hanc, quandoque
comederint, Se tamen caput non dolucrir. Sed
fciant Diofeoridem velle cepam hunc cffcdfcum
edere, largius Se frequentius cibo vlurpatam. Ad A
Alopeciam polfc forus inundiones prxfcribic :
Fcrnclius vt mane & vcfpcri caput confricetur :
expis concufls , dum prorfus rubefeae , Se mox .
meile oblinatur vice cataplafmatis. y

Ad vermes puerorum trium annorum exhiber^
M. Rolandus in poru decoctionem exparum. I-
rem alibi puero 8. annorum laboranti vermibus, ,
ventris tumore & dolore, febre Se idero.

Felice Platcro lcribcnte , tempore peftis ad 1
prxeautionem ceparum fuccus variis modis ex-*1
nibetur- Calor ignis in afpedum producit lite-*J
ras feriptas fucco ccpx prius dclitelccntes. yt
Aci tollendos fatores anhelitus, proucnientes,^
a cibis quibulda Thoinas Morus expas comendat:

Seclilt i

L}

Settilc ne tetros Porrum tibi fpiret odores ,
Protinus a porro fac mihi Cepe vpres.
Anporro Caepa; flatus exci cenr,& an in febri pe-
ftilcnriali laudentur in cibis ad prafleruationem,
legantur lo. Matthaei verba polita capito de Al¬
lio.

Sed hic quaeri folct , cur Cepae lachrymas cie¬
ant? Rcfpondet Cardanus de varietate terum „
non obactimoniane,quia nec Allium, ncc Piper,
cum iint acriora. Oleum illitum cit lachrymas,
non nili quia lentum lit , at Cepa quia aerisjocu-
los ferit : quia lenta, humorem educit. Quid i-
gicur lentor facit (nam hoc de Cepis a Rhodigi-
no feribitur ) vt lachrymas cieat? Quia oculus
inultos habet fpi ritus, vnde exeo multa perpe¬
tuo fit rcfolutio, qua: cum impeditur, aut nimis
propere prouenit, aut cogitur,iachryma prodit:
impeditur a lentis, cogitur 4'frigore, propere exit
vel ob gaudium , vel ob dolorem , vel ob udum
cerebri.: atque his omnibus caulis oculi lachry-
mantuf.

Carpas tandem comedere inter dormiendum,
fi Artemidoro credimus, non cit bonum , mani¬
bus vero has geltare non ell malum. 1 piis tan¬
tum aegris fignificant ha: radices duplicia : Si
quis enim igrotus fomniet, le multum Carparu
abfumere, grauiterque decumbere,is ialuiis cua-
dit, a luoque morbo liberatur. Sin autem paru
edat , mortem lpli afforeprqfilgit.Qui enim mo¬
riuntur parum plorant. Meriti verb non ita con-
fcltim doloris lui obliuilcuntur,ide6que iplis Iq-
pius flere contingit , longior eque tempore* * Hu¬
ius autem rei ratio naturalis ci\m nulla iit , eius
-dignitatem inter G cuculas vanitates merito re¬
ponimus.

CEPA ASCALON1CA , SIVE FISSILIS.

PLures fi-
mul coniii-
£tos bulbos >
Porraceis me¬
diocribus fup-
pares , oblon¬
gos , fibrofos
habet , faporc
Ccpx vulgaris:
flta exeunt fi-
Itutofa, teretia,
glabra, eodem
lapore prodita.

Hanc Tra¬
gus pingit dc
dcfcribit,ni fal¬
lor, dicens: Ce¬
pa in Alfatia,
Icu 4>ri & SEf?
Ieuct?cn appcl
lata cit ea, quae
Apicio Cepttlla
,i. Vocata fuit, Thcophraft.vcrb ftcrilisvcl fiflilis.

Gcfner.horci. Cepa fterilis>fi(!tlis vel Afcalonia

*f' quor undam.

‘ Efcalotas autem Gallicas , Antiquorum Afca-
lonitides fiuc Paleftmas Gepas arbitrantur Ad-
U- uerf. quasFrancigenx Apperttz* vocitant. Bul¬
bus forte eftSctanius, quem Thcophralt. &Pli-
niusCaepae genus quoddam teftantur. Lpb. Obi.
feribit Cepam Afcalonitidem vocari Angl.@ca^
lyon.Icon.pl.Afcalonitides Antiquorum. Prom¬
ptum cit colligere exThcoph.Turnero, quam il¬
le vocat Cepam fiflllena > Ck Graeci Crommyon

Ctf* hj*

BER XiX.

lchillon, eam clfcqiiam Angii vocant (iofch /

Gernn 0ere aut 0icre / in Frifia 0ucriey, qiiod CeP*
idem ex Plinio confirmari pocefl: lib. 15?. cap. 6* *4’

Nam Cepae cis ^ofleteo appellata: eius funt na*
tiur, vt li vna feorlim pangatur, breui ex eadem
radice multa: propagentur , fine fatu: sique cx
raeemacim eohqrentibus ( ad 11. ) radicibus vna
Autumno detractam depangas folam,ca fcquen-
ti anno duodecim tibi pariet , fi laetum fit folum»

Qgare ciim planta haec hyemelm in terra perfe¬
rat, latius cllct Angi. tiJinrcronyort cepam hy- o M
bernam quam «BottcfV nominare. Diftinguit ctia berna,
manifelte Plinius Afcaloniam & Filfilcm.Ex cu¬
ius verbis colligimus, vnum ceperam genus ra¬
dice facundum efle : fed cum nec cepa vulgaris»,
nec Alcalonia , radicibus propagetur, neque alia
vllalpccics , praeter =0ottcfc, lequitur hanc elFc
cepam fiflilem.

Cepam fiflilem fiuc Afcalonicam tranftuli in
Hortum E. C. colleCtam Befxerdia: in horto Na
viri pia: memoria: loh.Vldarjci a Stadione,£c cx
Trcmoyn, cx horto N. viri Michaclis a Franck-
monr, quos audiui vocates 0.3ftccfia
Lugduni & Gcncua: habui cepas quas quidem
vocant iboll tes , multae fimul iunguntur paruse
longce,folia filtulolavt in cepis capitatis. Ca:pa*
Alcalo.iicides Hycmcm Gccpingae in horto lll.E.

C. perferebant.

Locuj,

P O R R V M.

C A P. II.

C^PI s

porri) Defoipsi»
Porra prop¬
ter affinita¬
tem coni un¬
gi dcliderant:
adotefcctius
enim adhuc
Porrum fili 's
luxuriae fe-
muncia cir¬
citer latis,al-
ternatim po ¬
litis, inferio^
re fuperiu*
ceu vagina a-
liquouiquc
compleClcn-
te : adultis i-1
dem politus,
led longitu¬
do cubitalis»
latitudo fex-
tanralis, for¬
ma carinata»
color fere Colat.
glaucus , fa-
por Ccpace-
us. Vbicau-
Ifcfcit , (capum Ftapaji
digitalem 6c
c ralliorem ad
tres quatu-
orue cubicos
fiirrigir, foli-
dum, fuccu-
lentum, glo¬
meratos in
pilam , qu&m
vtraque ma¬
nu vix com-
fUtSariSjflo; fU/,.U)

S* HISTORIAE

cxcrafliore tritici farina dccoquit,olc6quc infu-
fculos fuftinentcm, luo vnumquemquc pediculo
S/wf. innixum, ex albido'purpurafccntcm,apicibus la-

ieuus wriorc tindis purpura.Semcw rriangulum,atrum.

An Sctro- Cepa: : radix bulbofa, runicis albis compadilis,
Joprajfum fibrata, lapore mitiorc,quam Cepa?.

DsoJcTru- Porri icones dua fime ex noftris emptitiis.Hu-
ius iconem ponit Tragus, ni plurimum fallimur
lib.i.cap.tfS.pro Scorodoprallo Diofcoridis.Dcf-
criprioucm autem ponit cap.70. Notandum ta¬
men prope radicem liue Bulbum Scorodoprafli
Tragi, appictos nucleos, qui iuc allii. Scimus aliud
fcntirc Gcfnerura , &ad aliam plantam referre:
nec tamen propterca dimouemura noltra opi¬
nione , quia Tragus nullibi meminit porri : dcl-
criptio etiam Tragi optime rcfponuet noftro
Porro,v|U^ eftcip.7^.vbihccin verba prorumpit:
Mcdiomatriccs muliercula: in hortis Allii genus
quodda plantare confucucrut,quod radicc,toliis,
& caule per omnia vulgare Allium xmularur,nifi
quod radix huius nequaquam vt illius multiplici
nucleo coagmctatur,Quanquaautc lachrymase-
liciar, non tamen tam feruentis «Sc acris cit lapo-
ris atque Allium, quin potius ad Cepam, quod ad
odorem attinct,acccdcre videtur. Quo vero faci¬
lius a vulgari Allio Scorrodopralon difcctni
queat, notandum clt hoc latiora folia, & grandio¬
res caules fundere , deinde quotannis nigro pro¬
gnate lcminc,quod in cacumine fiftuloii caulis
profert , non aliter atque Cepa. Radix , nec non
K*tur*. ^ herba huius planto Allio rclpondent, led odor ac
sfilioporr* femen Copam re pro feritant , quare illi natura
illum GaL hicftpromifcaa, Allii inquam & Cepa , quo no-
l, cum, Cy- mine a Diofcoride 5X5ff/s ,hoc cfl,Ailiopor-
pnum, Br- rum[li ita liceat dicere] vocauit,Gcrmani ^bcr?
tuum, An- fnobiaucfi dicunt: pollet & (0ro£Uucfi/ hoc cft,
A {‘Irojcori P°rrrum gtaudc,dici. Ego fane ho« Allii genus
Jon-rj- ru- id cllc exiitimo,quod Veteres Vlpicum,Galucnni ,
tutum. Cvpriittn,Bi ficum, Antifiorodun,. ipbroftcrodun>8cPu-

mcutn vocaucrc.

Diofc.duorum gcncriim meminit , duobus diuer-

PL ANTARM»

(tantioribus feriplifle Diofc. non caracnqubd-4
. lediuis genere didfcrant,c quibus mangonio capi-
j tati fiunt : ac Porrum Capitatum & Sc&iuum
J genere non differre , fcd mangonio: capitatum
} autem c ScCtiuOjliue longo, fieri, fubftraia tegula
j in tranlplantatione, relectis prius foliis,annocac.

- Eum autem mirari fubit,c»r mangonium adferi-
batjfiquidcm hortorum cultores, vt ipfe fatetur»

. capitatos cfhccrc ndciant : fruftra docet , quod ,
. fieri nequit. Quid li Matth. fibi confcius dili-
gentioribus fe naturo indagatoribus inuidiose :
, nceauit?

i o ( t

I IfetffBX & rrpaosor Mqnt>.6myJPorrumf&CPorrum capi-
! tum & Palladio malculino gcnevc,Porrus dicitur,
Arab.C//rv/,teu Xar4r,Germ.l«ud>. Bclg.parayc/
i lood)/Gall.P<w/Tf4M vel pon irot»lza\.r,>rro captta-
j tu , Vrafj. Hiip.lVem. Angl.ltcfc. Boh. p© 1/&J
VTcfelc0cfi.Hung.par 4?a0yma.

. Monfpclii maxima habent, vt & Patauii, Por- ^

‘ ra : Gcjneuo & alibi copioic ferunt,ad hybernum ^
vfum:Moncbclgardi , vbi frequens cius vfus fe¬
runt, tranlplantant, &: reponunt hyeme eden- T«i
dum. Floret & Iulio. Decotcro, Porri fuftinenc
i fere omnem acrem, &: terram deliderant medio-
( critcr follitam, vc optime proficiant, & pinguem, Sa;
Sc riercoratam.Scruntur autem in locis calidis <2c
temperatis jmcnlc Decembri & Januario :Fc- •

, bruario Martio in temperatis &: frigidis t
I cum terra fuerit ad squalitatem redada. Hoc >

i autem fatio fit aut iola , aut in aliis herbis

Pl.

roTunter. ^ cap. Plinius tria facit* Thcophr. vnius memi-
rorrurn. nit.quod neCxf<JletA6)7o:' flt,nCC «UTOAoKt^s-ffW.Qua-
CAjntum. rc apudThcoph tria quoque funtgciiera.i. zo&i-

S e lituum. - L Pr,rr:,.« MmMh.n. A II cfc

sJl iU"m- cor Porrum capitatum. Angi, fle

"prajjum. ihnplicitcr. Gcrm. laucfi , de quo in profentia. a.

Porrum fediuum. Groc. -®e«V ov vt qui¬

dam volunt. Angi, fi euefie Icfc/ quod genus non
nili in Anglia vidit Turn. dc quo mox. 5. Autti^o-
‘St&cw , Porrum vineale Germ.VTilWaucfi. Vndc
Anglice dicere pollet VTilb IcFc.Cuiufmodi nun¬
quam viditTurn.copiolius Sc pulchrius quam cu-
caWormaciam. Quod frequentet rcfccatur &

' attondetur , Porrum fediuum Jiuc fcdilc Colu-
raelloac Palladio nominatur: Sed quod non rc-
lecatur Porrum capitatum cft : Grocis ib£?Wm*
fAAfiire/. lftud autem Diphilus apud Athenarum
vocari ait >»3 i/M/ A : a nonnullis vero .& >»;9yer di-
ci.Gethyum autem Plinius Copa: fpecicm facit,
&Thcoph.frequcnrer vcluti Pomi attonderi, tra-
dit.DcPocro capitato ita cecinit Martial. Poeta:

Mittit prdcipuos nemoralis Aricia Porros :

In niue 0 virides fiipite cerne conus.

Porri duo genera funt hodie omnibus vbique
torri gene- fere cognira:Sediuum vnum* A: alterum capita-
fuCoru. tum: Vocat autem capitatum quod in caput in-
crefcat Cornarius.

Matth.pingit, ac dicit Porros Hortorum cul¬
tores nefeire capitatos efficere Coparum inftar,
quamuis ii apud Veteres in frcquenrilfimo vfu ;
fueriat,quod longis qui proprie fectiui appcllan- :
turjfapidiorcsilnc : Dc his autem tanquampr*-' j

mixrirn , in terra optime culta & defuper lota-
| mine coopcrta.Hcc femina funt fpifla fpargendo, :
| deinde cucllunrur Porri grafiiores j primo nec i
| aufertur aliquid de ipfarmn radicibus,cum fulcis :
i plantanrur,(cd quando cum palis debent planta- |
j ii, ablcinduntur radices &fiimmitas foliorum ,

& plantantur mcnfe Aprili &■ Maiopcr totum |
I m cnfcm Junii , fcd plantari poifunt mcnfe (
Iulio , Augufto , Septembri Sc Odobri, & erunt
vtiles in fequemi mcnfe Martio , & Aprili. Nec
in plantatione Porrorum quserenda eri mollis
terra , led mediocris cft optima ,& fatis bona
eri illa quae fuerit , fere licca. Fit autem p[
duobus modis Porrorum plantatio , vno modo mp
fubtilis , vt Bononia: moris eri, vt (cilicct per v- ru
nara completam fpithamam vnus fulcus ab alte-
ro diftctjCC fint ab inuicem in fulco iaccntcs poli¬
ti quaternis feparati digitis,& cum fcqucntis ful¬
ci terra trahitur fuper Porros tk. pedibus mol¬
liter conculcatur. Secundo autem modo palo
plantantur, fcilicctvc optime paftinatis 8c difpo-
litis areis fiant foramina cum palo grollo i fere vr
lancea, & concaua per vnam fpithamam, 5c vitra
vnofcmifle diftantia, in quibus ponuntur prapa-
rat.c porredatjforamina vero replentur, aut quic- S4t
quid terra in cis ponitur, fcd clapfis tribus fepti-
manis cum herba in eis nalcitur farculantur , Se
herbis mundantur.PoiTi autem fic plantari fiint
meliores aliis,ncc poliunt faciic furtim cuclli,fed ^
hic modus magis laboriofuscxiriit.Itcm hocmo- jtm-
do plantatur optime inter Cepas iam quafi grof-
fas,& euulfis Capis farculantur & inuemuntur
optime proucnirc : cum eucllcntur, aliqui in vno
loco relinquentur, vt pro feminibus referuentur.
Cuius quidem femina poliunt per triennium il-
lafa lulpenfa feruari. Vir

Hippocratis loci multi funt , inquibus Porri v- ^,s-
fum praferibit, quorum aliquos hic adferibere ^
fupcruacuum non eri. Is igitur m.m. Si lac dc- •
ficiat Porra trita & aqua macerata potui exhi- /////
bet. Item li ex partu vtcri inflammationem con¬
ceperint, vm bilici Veneris foliate Porra[x -ctVa]

pci

UBffiR

per affufo exflrbef / Ego nolim praftaiberc Por¬
rum in pnedido affedu, nec etiam ad fluentum
/knguinem, fiue ei vtcro,liueex naribus. Idem
fi purgatione opus habere videatur. Porrum
(TTf^)incoquere iubet , quo in loco Fpsfius no¬
titia fine lib. z. <n&,; ^uuou/.. Porri iliceum addi.

Adhxc fi vteros expurgare animus eft : Porri Sc
Cardamomi femen conterit ex vino de ladc co¬
ibo maceratum , ac imo ventri illinit. Linimen¬
tum componit aliud ex L aletis drachma: vnius
quantitate Sc liicci Porri.Ar li purpercia in gru¬
mos concrcfcant,& dolor in infimo ventre obo~
riatur?Porra certa exhibet. In potione ad fluore
muliebrem Porri [ Caluus ] fuccum

ex vino albo aqua temperato, propinat. Quod
etiam fluentem cx naribus fmguinem fcd are di¬
cit : quod li adhuc fluxus fetatur ex vino Porri
fuccum exhibet. Si vterus vfquc ad veiicam do- i ab iplo cholerici , mani;
Icat, femen ex aqua tritum bibendum praecipi t, capite habentes. Sed di

Porrum capicatu, inquit Diofc.flatuofum cft,

’& mali (ucci ,grauia (omiiia facit, vrinam ciet,
ahio commodum eft, attenuat,vilus hebetudine
inducit, menfes detrahit , vcficam viceratam Sc
renes lardit.Codum autem cum ptifana,& in ci¬
bo acceptum,qux in thorace ha' ren t, educit. At
comaiplius in aqua marina & aceto coda,adin-
lelfus commoda elt , m vteri conclulione dc du¬
ritia. Edulcatur & magis flatus exors cuadit ,
duabus in aqua cocturis , Sc in frigida aqua ma¬
ceratum. Semen [ o ^woV] cius acrius elb,6c vim
quandam adftringentem habet, Vnde fuccus ip-
lius fanguinem iiltit cum aceto , «Sc maxime eum
quic naribus fertur , manna aut thure addito,

[ cis fc. qui frigida: fune naturae, Crefc. ] Venere
itaftimulac,&ad onia in thorace vicia cu meile
pro cclegmate vfurpatur. Facit Sc ad cabe in cibo
acceptu.Sed Sc arteriam purgat. Verum fi aiTidue
t edatur , vifum obfcurat,«S: ltomacho incommo¬
dum elt. Succus cum meile potus, aduerfus ve¬
nenatarum beltiarum morius opitulatur. Sed Sc
. ipfum Porrum impolitum prodeft. Auxiliatur
etiam aurium dolori Sc fonitui, fuccus cum ace¬
to Sc thure Sc ladc aut rofaceo inftiliarus.Tolluc
varos folia cum rhoe obfoniorum impolita, &
epinididas fanant , cruftafque cum falc impofica
emarginant. Cteterum feminis drachma; duq,
cum a:quali baccarum myrti pondere potce, vete¬
res (anguinis c thorace edudiones cohibcpt.

1 Meminit Maranth. nonnullos Diofcoridem
fepius reprehendere quod Porri femen in cibis
visus oblcLiricatcin inducere (cripferit, quia hoc
quandoque comede rint,3c tamen vilus hebes fa-
dus non (it. Sed non animaduerterunt boni vi-
4,'i Diofcivelle huncefFcdum produci largiori &
frequenti cibo efitatum.

Plinio autore. Porro capitato maior cft ad ea-
" dem effedus quam fediuo : Sanguinem autem
reficientibus fuccus eius parciculatim cum galla,
aut thuris farina , vel acacia datur. Hippocra¬
tes & fine alia mixtura dari iubet, vuluatque co-
tradas aperiri putat : foscuiiditatcm etiam fee-
minarum hoc cibo augeri. Contritum ex meile
vlccra purgat. Tullim Sc deftillationcs thora¬
cis, pulmonis Sc arterisB vitiafanat, datum in
forbitione ptifanae, vel crudum prteter capitajfi-
nc pane, ita vt alternis diebus fumatur , vel fi pu¬
rulenta excreentur. Sic Sc voci, vel Vcneri,foni-
noque multum confert. Capita bis aqua muta¬
ta coda, aluumfiftunt, Sc inflationes veteres.

H tc Plinius in veteri codice legit, Sc ita vulgatus
Macri libellus citat. Vulgata tamen Plinii exem¬
plaria caule pro galla falso habent.

Tthfeel

Kma

Stomachi)

xrx; *5J

Galen.z.dc alimcnt.fbi de cepis, ailid^c Por¬
ro agir, haru pistatarum radices, inquic,edunt fq-
pe homines, led Caulem raro, itemque folia,qu<j
inultum acrem vim fimilem habcnt.Calefaciont
aurcm^corpus, Sc cralfos in ipfo humores atte¬
nuant , Sc vifeofos fecant. Bis tamen aut ter co¬
da, acrim®niam deponunt, attenuant tamen ad¬
huc , &paucillimum alimentum corpori prs-
bent» Sed ad pleniorem Porri dodrinam icire
Conuenit , quod Porrus calidus Sc iicCus eft in
tertio gradu,fecudum cibum illaudabilis cft, no-
cetenim ftomacho,faciens inflationem ac ven- nocet
tolltatcm, & cum fui acumine neruos eius r.or- Nerml tn‘r
det , habet etiam proprietatem faciendi fumum /M.

nigrum melancholia: generaciuum, qui ad capnc bJtJt*
ialiens vilui tencbrolitatcm facit , atque fonznia Quthut c *■
terribilia Sc formidolofa inducit , vnde caueaiit *

aniaci , & oppilationem in

capite habentes, bed diligentes eos comedere ti*.*
accipiant poft cos ladiicas , Sc Portulacas, En-
diuias,& hmilia, vt eorum calor temperetur ab
iftis, aut elixentur,deinde bis aut ter laucncur,&
elui poftea dentur.

Bapt. Codronchius de viciis vocis cx audori- . .

cate Arift.lib.11.prob.j9. maxime laudat vna cum
Plinio Sc Diofcor.Porrum , eo quod voci fplen-
dorem adferac Sc arteriam purget , vitari tamen
debet affiduus vel multus illius vfus,qui vifus ob-
lcuritatem edicit, ltomacho aducrfacur , multa¬
que alia incommoda facit, eapropter nili robu-
ltis admodum, dccodumquc cum meile vel in
ptifana,cric exibendum.

Apoll. tribuit ei temperamentum frigidum ac Apollo rf.
venenatam naturam,ac dicic i nemine edendum, prehendt-
nihilominus tamen Commendat in febribus. Sed tHr'
vtmmquc prxtcr omnem rationem. Nonnulli
accipiunt ( vt Holeriana lchola probat ) Por¬
ros nouem auc decem rccentes,medios transfigite
filo, folia extrema amputant, vt odorem infpiret.
circudanc collo obuerlis foliis naribus, «Scdeor-
fum verlis capitibus. Malim vti qualitate ma-
nifefta operantibus,quam hoc in quo qualitates
repugnant, in Porro enim inlignis caliditas Sc a-
crimonia extenuans , line vlla aftridione : o-
dor etiam caput grauans , videntur pocius ad
mouendum languinem , quam ad reprimendum
facere.

Tradit Alb. Magnus dici in libris Hcrmetis,
quando proficiatur femen Porri fuper Aeetii, re¬
dire accofitatem eius. Crefcentius contra vt
acetum mutetur in vinum in cum femen Porri c-
mictit.

Diligenter notandum eft Arabrofiu PararUm
vti cauliculo Porri inundo oleo ad deturbandam fy»**
fpinam auc ofliculum haerens in faucibus ,vc vi¬
dere cft lib.17.de operat cbirur.c.14.

Remedium optimum ad lumbricos, credit Ti- Lumlricfa
mot. RolESi folia Porri applicentur regioni ve-
triculi , teger interea -fedeat in ladc tepido vel a-
qua mellita.

Exploditai<r
•jutrundsi
opinio ,

Acetum fij

PORRVM SECTIVVM ET SCHOENO-
prallon quibufdam.

COnfertim in fafciculos plures nafcuntur
huius plantu Ite, implexu mutuo cohteren-
tibus bulbillis albis, odoris Ctepacei, quo etiam odor.
prtedita fune iuncca folta fiftuloia , Cepte adolc-
Icentis: fefquipaltnum aut dodrantem etiam al¬
ta, flores ex vcriculo albido vmbellatim prodeue, F/pr6
quorum finguli/oliis conftanf fctfis acum.inatj^

HIS TORTAE E LAN TARlfM*.

colore dilute
purpureo,
ltri.i lituratio;
rc medium fo-
lium pcrcur-
renrci ltamina
albida apici¬
bus dori con¬
coloribus.

Porrum fc-
diiuim Tragi,
minimum clf
Cepa: genus.
Quod vero il¬
li in magnitu¬
dine declt,hoc
numero rclar-
cit. Siquidem
vna planca du¬
centis non-
n unquam co-
padis Cepu-

ccmpui.

Ttrrttm /r-
dtle-

Cur.it Je-
t* torti.

St Situum
fur didit.

Cethyllit.

Ctpu.

Gerbyum.

jijealonitif

Taltjhn*.

gulx pangi, aut plurcsconiundim plantari pof-
lint,& ftxliciori quidem lucceiru:plurcs namque
couiunctxjierrxquc inferta', hyemis frigora fa¬
cile* ferunt. Ea- appetente Februario rotunda,
filhdofi , & vi lidu proferunt foliola, minimis
Iuncis iimilia, cadcmque copioia & frequentia,
qua: Muio mcnfcaducntantc,capitulatis, de pur¬
pureis floribus inJiar Ccpx l.itiux in cacumine
emicant. Sunc qui Pcrrumjcctile die exiftimant*
quorum iudicio ipfeiubicribit. Serapio Porrum
aurati vocat , Hebrxi quidam Ktrejui appellare
videntur. Porrum lcdiuum, Grxeis zr&wri kh-
f -v>Por nothis [ inquit Cornarius] 0d;nit laud)
& lufilaud) appellatum, cb quod coma frondens
adhuc ad terram vique rcfecari lolct , de in ciba¬
ria ac oblonia addi.Nouit&hoc Martialis Poeta
qui de colicaitin Aeneis:

Fila Tarentini gratarer redolentia Porri
Edijlt quones,yfuld cldufa dato.

Schxnopraffum Dodonxi gall.dcftituitur no¬
mine Grxeode Latino. Porrum fcdiuum (quod
a Dodonxo Schcenopralfum fido nomine, & in¬
ferioribus Germanicis Biefloocf , aliis bri01ftu4>
vocatur ] Gcfncr.horti Gcthyllidem appellauit,
quam Nicandri fcholialtcs Ceparum genus cf-
le dicit. Carolus Steph. Rucllium fecutus Ge-
thyOn Thcophralti interpretatur Porretam vul¬
go a Gallis didam 6c Cinctam , qua Porraginem
Se Cxpulam hoc clL Porrum fcdiuum a Germa¬
nis vulgo dictum defignant, idque in agro : Idem
in horto : Bulbi genus, inquit, vulgus noltrum \d-
cat des Porrertes,\e\Oiggonettes.

Aucrf. SchoenopralIum,Germ. btngcnlaud?
nominant, non 3ri^laud>:quam perperamCom-
mentatur Thcophr.Afcalonitidcm liue Palclti-
nam dicit.

Lobel.Obf.&r Icon.pl. Schasnopraflon , Afea-
lonicaMatthioli.

Lonic.PyrrttW/ feclinum , Porrum Tarentinum.

Pars maxima Herbariorum Germania:, docet
noltrum Cyuc (Tumeri verba funt) fcu Germa¬
norum ©cbmtlatid) elfe Porrum Sedtiuum, lon¬
ge tamen falluntur: fiquidem illorum ©d^rnt*
laud> Gethium cft, inter Cepas a Plinio rcccnli-
litum.non igitur Porri genus elt. Vt enim om¬
nia Ceparum genera filtulofa habent folia : ira
Porri genera folio funt plano carinato.

Porrum fedtiuumnon nili vbique obuium.

Porrum Sediuum,ait Plinius lib. zo.c.6. pro-

fluuia languinis filtit in naribus, ofttcfito e© db-
turatis,vcl galla: milto , «uc menta: : Item ex a-
borru proHuuia,poro luceo cum lade mulierum.

T ulB etiam veteri ac pedoris de pulmonis vitiis
medctur.Illitis foliis fanantur & ambulta>&epi-
nydides : ita vocatur hulcus,hulcus aciem habe-
tans Se in ang.AIii.Certe in M.hxc vcrba,qux Se
lvce , defunt. ] qux & fyce , in angulo oculi,per-
petuo hnmore manans. Quidam eo nomine ap¬
pellant pullulas linentes, ac no&ibus inquietan¬
tes. Et alia hulcera cum meile trito. Vel bcllia-
rum morfus ex aceto: item ferpentium. Aurium
vero uitia cum fclle caprino > vel parimenfura
mulli : ftridores cum lade mulieris, capitis dolo- .
lorcs li in nare fundatur: dormiturifue in aurtfm
duobus lucci cohlearibus, vno mellis. Succus Se
ad ferpentium lcorpionutnque ictus (potus.CH.)»
bibitur cum mero, de ad lumborum dolores cum
vini hemina potus. Sanguinem vero excreanti¬
bus dcphthihcisjdellillationibus logis,vel fuccus,
vel ex iplo cibus prodeft. Item morbo regio , vel
hydropicis. Et ad renum dolores , cum ptilanx
fucco acetabuli mcnfura,Idcm modus cumjmellc
vuluas purgat.Eltur vero Se contra fungorum ve¬
nena: imponitur de vulneribus. Venerem Itimu-
lat :fitim lcdat,cbrictarcsdifcurit.Scdoculoruni
aciem hebetare traditur: inflationem quoque fa-
ccre,qux tamen Itomacho non noceat,vcntreni-
que [ mollire tv* «A/oK.Diofc.Jmollire:' V oci fplcilwv f
dorem affert. Eius frequens vfus elt verno rena- i
pore in cibis, ve acetariis de iufculis,co modo [
quoiuniores Cxpx: hinc Tragus ait, in noftris .
regionibus,id eft,Germania , Porri fediui verno
tempore dii alix Culinarix herba: adolefcant, ad
placetas quas PfanncnFucbcn appellat,vcunrur.
Gullu Cxpa refert, fcd renudiore fapore prxdicu.
Nos lane tum propter faporem tu propter forma
folioru filtulolorum,potius ad Cqpx genus refe- :
rendum cenfemus.Tr4f 745. Porrum fcdile ad
intindus,qui cibis adiunguntur, admodum vtile ,
efl,li cum aceto folia cius tufa temperentur. Ec i
Cxpas,porra,de allia pauperum ellc fercula,ac fe !
mutuo conlequi, trito fertur diueibio.Affiduus 1
eius de nimius ulus capitis dolores excitat , Ito- 1
macho,renibus,de velicx non fatis conucnit.Por- 1
rum ledile aluum emollit, exulcerationibus puL* :
monis cnm raelje prodeft , vitia thoracis educit, 1
femenque genitale calefacit , Se auget. Hinc Ba- 1
ptilta Fiera ira cecinit.

Tabida e tu cura fulmoms membra & anhelum

PecTu> ,eum Porri torrida cuena vocat.

Cura mihi ejljlomachus , flandi fima fomiti*,
dentes ,

Bis licet elixum non tamen illud edam.&c.
Porrum Sedile ad omnis generis ulcera Se apo*
ftemata adhiberi poteft licut Cepa.

ALL1VM VVLGARE ET SAT1VVM.
Cap. III.

EX Ccpaccorum delineatione nonnullas All*
notas rede mutuabimur } fiaftts ergo proce- ^
rus,cnodis,concauus, glemaratim congeltos in
magna capita^wfullinet Cepaccos, rupeo fol¬
liculo apparentcs,polt modum Se nucleos paruos
quib9 polfcr propagari.Verum/<//M, non ut Cepis
filtulola , fcd graminca:bulbus denique non fim-
plcx, led numcrolis nucleis lub vna comuni tan¬
dem membrana colledis conitar, lapore peracri, j
vnde hbrx candide dependent.

De

I

LIBER XIX*

555

Dc Aliis
qua: Cepacei
etiam generis
funt>Theophr.
lib. 7. htec tra¬
didit : DifFerut
Allia quod al¬
terum iit fero-
tinum,akcrum
pracox : cft e-
nim genus
quodda , quod
(exaginta die¬
bus perficitur.
Differunt &
magnitudine
Se paruitate.
Magnitudine
excellit maxi¬
me quod Cy¬
prium voca¬
tur , quod non
decoquunt, fed
ad intrita, qua*
Myttota appel¬
lantur, vtiitur,
Se cum teritur
in molem ad
mirandam fla¬
tu intumefeit.
Pratcrea qua¬
dam ex fpicis
non coagmen¬
tantur. Dulce¬
dinis autem, o-
doris,& crafli-
tudinis Allio¬
rum , quemad¬
modum Se ca:-
terorum fato¬
rum , caufafl.it
natura loci Se
cultus.

Ex quibus
hac fumpfit
Plinius lib. 19
cap.tf. Allium
ad multa, ruris
pracipue , mc-
dicameta pro-
dclfe creditur.
TcnuilTimis Se
qua feparan-
tur in vniuer-
fum velatur
membranis ,
mox pluribus
coagmentatur
nucleis , Se his
feparatim vc-
ftitis. Afperi
faporis, Se quo
plures nu¬
clei fuere , hoc
eft afperius.
Tadium huic

quoque halitu, vt Cepis, nullum tamen codtis.
Generum differentia in tempore. Pracox matu-
refeit «So.dicbus, tum magnitudine. Et mox. Vl-
picum quoque in hoc genere Graci appellaucre
Allium Cypiiump alii Ophiofcorodqii; pracipue

Africa celebratum inter pulmentaria ruris, grl^
dius alio. Tritum in olo».&acero,mirum quan¬
tum increicat fpuma. Ex his itaque intclligi-
mu», ejuod Theophr. Cyprium appellari ait Al¬
lium magnum , quod Latmi Vlpicum dixerunt*

Se Diofcor. Ophiolcorodon. Deinde quadam
Allii genera nucleos non habere negat > quod fp-
lum genus Diofc. in Aegypto nafei dixit.

Duo iraque funt Allii genera , fatiuum Se fyl-
ucftrc. Hoc Colum.lib.11. cap.^. ctypoo-KOfsJbv vo- dphrofetr.
catjfortaflis a fpuma, qua incrcfcitjvt Plinius ait, r0lian
aut,vt Theophraft. iu7tivu4,T*7tu,ldcm Columella
non Cyprium, fed Punicum Allium appellar, vt
^£5«.' cc?«ay appellatio fadta videri pollit. Verba
eius harc funt. Vlpicum quod quidam Allium
Punicum vocant , Graci autem ap¬

pellant, longe maioris efl incrementi, quam Al¬
lium.

Galenus Allium quarto abfcelfti ficcarc &: ca¬
lefacere dicit. Ophiofcorodon autem fylueftre ophitfcort*
Allium latino validius die , quemadmodum e- *un
fiam alia fylucftria. Iu Plinio tamen loco flipra
citato, vulgati codices antifeorodon habent, pro
Ophiolcorodon: & Diofcor.etiam Elaphofcoro-
don vocari ait : vt varia: appellationes! vnius rei,
pro occaiionc fabhe videantur.

Ceterum nunc autorc Diofcoride Allium
partim fatiuum efl Se hortcnfe , Si hoc in Aegy- Aegyh',,Zl
pto vnius capitis cft, quemadmodum Porrum,
dulce, ad purpureum eoiorem vergens, paruum:
reliquum vero magnum eft, multorum capitum,
album. Vocantautcm acinosin iplo, aglithas, ^//A4
id eft, nucleos. Eft Se aliud fylueftre Ophiofcoro- ophteteor**
don vocatum,id cft. Allium anguinum iiuc Vi- dc».
periuum, Se Elaphofcorodon. LUpho/ce*.

Cordus in hift. dicit diiogencra Allii, vnum “
vocat Allium fatiuum multifidum: alterum, Al-
Iium alterum fatiuum amphicarpon, Se poftea
cap. 78. tradit Allium flmplex, indiuiduumv-
trumque.

Allium ctiamfi vulgo omnibus notum flt, '
tamcnaftabre, Cornar.tcfte,4epingitur a Plinio
lib.i9.c.<>. /

Quas pe? Diofcor. dixit , Theo-
phralt.jsA^r appcllauit , Plinius nucleos, Colu¬
mella lpicas. Graci item 0; v^sSc o->nM/A«- ap¬
pellant. Allium quod Graci Scorodon, vulgus
noftmm[ait C. Stcph.] dcsanlx. Cxtcrutn caput
Alii Antiqui (inquit Galenus ) JkmJk nomina¬
bant vulgus noftrum T ejle d‘aulx:A\\ii autem co-
mascum capite folo Molyzam appellat.

Camer.apud Mirthiolum dc Allio Peribit, fed
in eadem tabella ponit figuram Allii & Ophio-
fcorodi. Debuillct itaque Camerarius indicaf-
fc, quam figuram pro Allio pofuerit.

Quod -ruo^odbj Graci, Latini pailim Athurfilnr- Synonym|
tenfe, domejlicum flue Sae tuum vocant , Arabes
Cbaum,Cbairi)i ScTbum. Gcrm. SnoMatid) vel
2suoblod;>, Bclg.£oocf. Galli AilSeAulx , ic. A-
gln Se Aio, Hilp.Ayos, Augl.CBavlyfc/ Boh.dJc^
fuc0, Hung.j?of=fir.0ynu.

Allium obferuatur vbique Gentium fere-.Lug- Locus, tem'.
dani vero maximum folio limili omnino Porro, pus ,
vevix odore difccrni poflit. Allium non facile InC,eJ°'
feritur. Nam fl ex femine hoc plantare necellc
clfet,non fojum tardius, fed etiam admodum exi- repo fluo,
guum prouenirec,ita quidern (Theophraft.tefte) adjeruane
tertio demum anno perfc&um redderetur. Ailc-
rit autem Didymus, li Luna fub cerris pofita fe¬
ratur , Se mrfus altero a fatu mcnle , antequam
nouis nucleis conglomeretur bulbus , luh terris
luna latente vellatur, odoris fceditate carere &£

Aaa

HISTORIAE PLANTARVM.

55«

dulcclcere,vbi vero ad iuftam maturitatem pcr-
ueneric,& perfedtionem adeptum fuerit, ac quo
plures in eo fpicas coaluerint,hoc afperius &a-
crius fentiri.Scd vt hiftoriam Allii abfoluamtK,
cum iam maturitatem fuam confecntum eft , id
quod plerumque circa Fertum D.Iacobi fieri con-
Uieuit, Allium euellitur, ac vna cum Ccpitia fua
fronde in locis fumo peruiis futpenfum , ad infe-
quetem vfque annum confcruatur. Satiuum igi¬
tur Allium primoVere,quo ciconia: ad nos redi¬
re folent, in terram mediocriter cultam,aut na¬
tura fua alioquin bonam , nec nimis fortem , aut
lentam deponitur. Fiunt autem tum nucleorum
eius aut fpicarum diuortia,!mguljequc tum fpica:
lirarim depanguntur, intcruacantc digitum longa
mcnfura.Ha: vero fpica: intra paucos dies erum-
punt.Ca:tcrum, optime plantatur in terra maxi¬
me alba , foliata Sc fuba&a,linc ftercorc , licet in
alia terra etiam ftercorata proucniat.Sarculanda
funt frequenter , ( vt Crelcent. inquit, vtmcliiis
eorum capita crclcant , fi bene capitata facere
volucris >vbi ccepcrint eorum ftipites produc,
proculca,ita quod Ikccus reuertatur ad ca.Colli-
guntur cum eorum ftipites fc amplius fuftincrc
non polrtintun lunce defedhi Sc claro acre.ln pa¬
leis condita.vel fimo fufpcnfa durabunt.

Ad faciei maculas, ephelidas dictas, Allii cor¬
tex, inquit Hifp.in uterum fubdirur ,& poftridic
(poftero dic ) Ipc&atur , num odor ad os proue-
niat, quod ii fic, concipiet; fin minus, minime.
Idem ait m.m. Cum mulier pcpcrit.nequc fecun¬
dis eft liberata, ea dare pra-ftiterit ex quibus puer¬
perii purgamenta potillimiim expurgantur, Allia
coifca aut alia cx vino & oleo, cum paruis polypis
& Ccpiolis.ln vapore & fotu vterino , in ollam
Allia licca iniicienda,eaque minutim magis fra-
6ta,quamqua: contufafunt, & aqua qua: tribus
digitis excedat vt macerentur affundenda,vituli-
que marini adeps infundendus:&c. In cocna au¬
tem & in cibo, maza panis Sc Allia cruda & alla¬
ta^ c(xfta,conccdcnda.Si uteri ad coxendicem
dccurrant,menfcs cum craffi fint, non eant , do¬
lor ad imum ventrem permeet, & ad lateris ina¬
nitatem, morfumque percipiat : cum fic habuerit,
copiofa Sc Calida lauanda , eique Allia plurima,
ccinedenda, danda. Scabies extenuatur, trito Al¬
lio defriCk>,eodcmque rcinedio,autorc Columcl-
la,curatur rabioli canis morius.

'cphiof(orQ- Vim acrem obtinet Allium vt contendiqDiof-
Aon. cor. excalfacit, mordet , fiatus pellit, aluum tur-

EUphofco - bat, ftomachum exiccat , litim gignit , inflatio-
nemque facir,fummam corporis cutem exulce¬
rat, & oculorum aciem efu hebetat. Eadem pra:-
ftat efitarum Ophiofcorodon ,quod&Elaphof-
corodon, quafi Ccruinum Allium , nuncupatur.
Sed Sc latas quoque tincas, in cibo pellit Allium,
vrinafque detrahit : modis a vipera Sc nimor-
rhoo maxime, fi quid aliud, conferc, dummodo
continuo poft vinum fuperbibatur, autipfumc
vino teratur ac in potione fumatur. Quin Sc col-
dcmvfusj&contracanis rabiofi morius vtiliter
imponitur. In cibo vero fumptum contra muta¬
tiones aquarum proficit , [ fauces expediendo,
eafdemque afpcras leniendo ] voci fplendorcm
affert , veterem tuflim crudum cotftumuc in
cibo lenit. Potum autem cum origani dc-
co&o , pediculos ac lendes enecat. Com-
buftum ac meile fubaefum illitumque,oculorum
fugillationibus medetur, & Alopeciis cum nardi¬
no unguento. Cum fale vero Sc oleo fanat papu¬
larum eruptiones. Vitiliginem quoque,lichenas,
JfUtigines^ulcera capitis mananda , furfures ac

lepras cum meile eximit. At cum t,hurc Sc ta:da i
decofhim ac in ore dPtentum,dcntium dolorem i
imminuit. Cum ficulneis foliis Sc cumino, contra
muris aranei modus imponitur.Com^ dccodhim. q
foeminarum decelfionibus additum menfes lc-
cundafque partus extrahit. In eunde quoq; vlum (
fuftiunigatur.Cxterum fablu ex eo Sc oliua nigra
intritum, quod mittoton vocant, efu vrina cit.ora
venarum patefacit, ac hydropicis quoqi eft vtile. .]
Oeterum,vires Allii largius aliqnato, Plinius ij
exponit quam Diofcoridcs,dum infit , Allio ma- ^
gua: vtilitates contra aquarum 8c locorum mu- J
tationcs.Serpentes abigit Sc Scorpiones odore: i
atque vt aliqui tradidere ex beftiarum omnium d
i&ibus medetur potu, vel cibo, uel illitu : priua-
tin» cotra hamorroidas prodeft,cum vino reddi- i
tum vomitu. Ac ne contra arcncorum murium d
venenatum morfum valere miremur, Aconitum, M
quod alio nomine pardalianchcs uocatur, dcbel- {I
lat : Item Hyofcyamum ; canum morfus, [ inque I
M.]in quq vulnera cum meile imponitur. Ad ier- 4
pentium quidem idtus potum cum ( radiculis I
bulbo fubanrtcxis. Alii veftibus , id eft membra- j|
nofis corticibus ] rcftibus fuis efticaciilime cx o- .<
leo illinitur: attritifque corporum partibus [vel ij
fivcfica intumuerit M. ] vel fi in vcficas intu- h
muerint.Quin&furtitufh^e eadem ex Plinio tra- f-
dit Ruellius quem non nominat] eo [fecundas Sc k
partus. Vct .fecundas b partu. Aliud lego , fecun- k,
dos partus,vt infra cap.n.] fecundas partus cuo- 4
cari exiftimauit Hippocrates: cinere eorum cum 1
olco,capitis vulcera manantia lanirati reftituens. tj
Sufpiriolis co<5tum, aliqui crudu ( id tritu dedere
M.jid dedere. Diocles hydropicis cum centaurio, d
aut inter duas ficos exceptu-.vcl fico portione du- a
pia addita) fico duplici ad cuacuanda alum:quod i
efticacius prxftat,viride cum Coriandro in mero i
potUin.Sulpiriofis aliqui Sc tritum in lattc dede- a
runt. Praxagoras Sc contra morbum regium vi- 4
no mifcuit : Sc contra ileum in oleo Sc pulte , fic i
illinens ftrumis quoque. Antiqui Sc infanienti- ij
bus crudum dabant.Diocles phreneticis elixum, i
Contra anginas tritum imponi , Sc [ gargarizare 4
CH.] gargarizare prodeft, dentium dolorem tri- 'd
bus capitibus in accco tricis [ minuit CH.] im- r«
minuitjvcl fi dccodti aqua colluantur, addatur- i
que ipfum in caua dentium. Auribus etiam in- s
ftillatus fuccus cum adipe anferino: phthiriales i
Sc [ porrigines Ver. Sc CH.] prurigines potum, rjj
irem cum accro Sc nitro compelcit.diftillationes a
cum ladte coelum , vel tritum [ permiftumqtie K
Vet.] permiftumue cafeo, molli: quo genere
raucitatem extenuat : Vel phthifim in faba: for- • ■
bitione.In totum autem codlum vtilius ] eft cru- >
do,elixumque tofto : fic Sc uoci confert: [Tsenias s
alii:] Tineas Sc reliqua animalia intereanorum n
pellit, in aceto mullo coctum. Tencfmo in pulte J
medetur : Temporum doloribus illitum elixum,
&puftnlis codtum cum meile deinde tritum: '*
T ufti cum adipe vetufto deco£lum,vel cum ladtc: *
Aut fi fanguis etiam excreetur, [ vclpuraCH.]
vel purulenta , fub pruna coctum Sc cum mellei ^
pari modo fumptum : conuulfis 'rupeis cum fale j
Sc oleo. Nam cum adipe tumores [ne in abfccf- qs
fum,vci gangrxnam,tranfeant , Alii Cancerolos
alii peftilcntes , aut venenatos alii : ] lulpe-
6los fanat. Extrahit fiftulis vitia cum lui- •
phure Sc refina etiam [ Harundinum infixas ;
alfulas , nam ex harundine fagitts fiebant:] ]<
Harundincs cum pice , lepras, lichcnas,lenrigi- i
nes exhulcerar,fanatque cum origano, vel cinis :
j einsex oleo Sc garo illitus. Sic Sc lacros ignes.

Sug^

Sugillata aut liuentia ad colorem rcducit,com-
laultum ex niclle. Credunt Sc comitialem mor¬
bum , [fanari M.&tCH. ] lanare , li tiliis eo in
cibo vcatur ac potione. Quartanas quoque ex¬
cutere potum caput vnum eam Laccrpitii obolo
in vino aultero. Tuilim & alio modo ac pedto¬
rum fuppurationes quantailibet fanat ( fudbe
CH. ) fradbr incoctum fabavatque itain( cibos
CH. ) cibofumptum, donec lanicatcrn reftituat.
Facit & fomnos , atque in totum rubicundiora
corpora.Venercm quoque ftimulat cum Corian¬
dro viridi tritum,porumque c mero. Vitia cius
funt,quod oculos habetat, inflammationes facit,
flomachum laxlir,copiofiiis lumptum (Galeno c.
vlt.lib.u. merhodi. Allium fltim prorfus nullam
facit.) fltim gignit , Cetero contra pituitam
gallinis & gallinaceis prodeltmiltum farre in
cibo. Iumcnta vrinam reddere , atque non tor¬
queri tradunt ( fico trito M.] fl trito naiura tan¬
gatur. Apud Plinium porro per haemorrhoidas,
non fcdis alfcdtioncm accipere oportet , fcd fer-
pentis genus, in quo mas,na:morrhus : fcemina
velo haemorrhois vocatur, velut Actius 13.0.1’,.

Maxime omnium in colica afledtione apud
Ant. Mariam Allium eft in vfu codtum.

* Sed hic de allio perdifficilis oritur qiucftio.
Allium enim ( inquit Iohan. Matth. ) flatus ge¬
nerare docent Hippocr. com.q.dc vidi us rat.ac
tcx.90.nec non epid.f.8. tcxt.33. Plin.lib.20. c.
6. Ruell.lib.2.cap.85.Diofc. vero, Galen. & Ac¬
tius contra flatus prxftafltiffimum effc remediu
lireris prodiderunt. Hippocr. Plinii & Ruellii
fententiam confirmat quod Cxpas Aigirn & O-
ribafius ad generationem flatuum& vomitionem
conferre docent: atque hic etiam facit quod co-
muniter experimur poli comeitioncm Lteparum
6c alliorum frequentiflimorum excitatis flatibus
rudius fieri. Verum cum clarilf. Iit Galeni do-
dbrina lib-3.de fympt. cauflis cap. z. flatus fieri a
fuccis pituitofis vel cibis deficientem calorem
habentibus : a Ilium autem Cepa:, nec dcficie-
tem calorem habeant, fcd manifclle excedentem,
nec pituitofum humorem gignant, fcd eum qui
tota natura pituitofo humori rcpugnet,fequetur
abfurdam ellc Hippocr.Plin.de Ruellii fententia.
Galenus vt Hippocratis aucloritatem in hac co-
rrouerfla tueretur , 111 com.de vi&.acu. inquit li¬
brum illum non elfe genuinum Hippocr. Idem
de textu qui habetur 6. Epid.refponderi potcll.
Sciendum autem Allium de caepe perfe& exfua
natura flatus minime quidem gignere, eo quod
acria funt & calida , ex accidenti tamen, quan¬
do in corpus crudo phlegmate refertum ingeru-
tur,eo iplo dum phlegmata attenuare dc relol-
ucrc nituntur,flatus quoque exfufeitare: quos fi-
cut accidentaliter exfufeitant , fic per fc etiam
fuaque natura innati caloris beneficio diflipant
de confumunt. Idem in Difcurfu de febri Pc-
ftilentiali pag. 24. Ad prxferuationem profunt
Allia ,ccpx , Sinapi, Raphanus marinus , qua?
non alimenti fed condimenti loco vtiliter vlur-
pantur. Mira igitur quorundam curiolitas , qui
tamofahsec rufticorum antidota ignoranti po¬
pulo fufpe&a reddunt, de prorfus vitanda ellc co-
lulunt : fcd ex quo fundamento hoc ipfis liceat,
ipfi viderint. Sat equidem fcio , immodico de
frequenti rerum acrium vfu fanguinem incale-
fcere multumque biliofi humoris generari : pc-
llilentes vero febres inde oriri , firmiori proba¬
tione indiget. Nonnulli cum viderent caepas cu
Theriaca lub prunis alfatas de tumoribus jaefti-
lentibus impolitas, venena attrahere , fufpicati
Tom. II.

LIBER XIX 557

funt eafdem caepas intta corpus aiEunpta* omne
externam malignitatem ad interna vilcera per- Cxpxin^
trahere. Venim Gal.lib.3.Tcraper. cap. 3 . naec tm
lomnia latis refutat : non enim qua: foris impo¬
lita attrahunc vel exulcerant , illa etiam intus
aflumpta idem praellant : acrimonia liquidem
codtioi.e de variis ventriculi humiditatibus per->
miftaplurimOim remittit:vndc Matthiolusetiam
ipfum caeparum fuccum expreirum,pelle laboran¬
tibus propinare minime veretur. Sic Rofcellus
prafflans Medicus eundem fuccum ex crepis pret¬
ium pro arcano pellis remedio exhibet , reliqui
vero ceparum pulpam tumoribus peltiferis im¬
ponit. Accedit quod Solion antiquus audior
memoria: prodidit, caeparum vfuin firmam vale¬
tudinem conferuare. Nec Horatius Alliorum
vfum lulpcdlum reddere potell,quando inquit:

Parentis ohm fi quis impia manu
Senile guttur fregerit i
Edat cicutis Allium nocentius :

O dura mejforum iltal
Qg,ia hoc veneni finiit in pr acor di is}

Apparet enim Horarium -Poetarum more lu¬
dere , ac id cui forte afluet 115 non fuit , iocose re¬
prehendere. Conllat alioqui Allii vfum contra
venena in Vngaria & Italia potiflimuin aeftiuo
tempore , quando melioribus d: agricolis vene¬
nata reptilia nocere pollunr , vlitacillimum elfe:

Vndc Virgilius

Nunc virides etiam occultant fpinet a lacer¬
tas

Thejlylis & rapidofefiis , mcjfonbus a ilu
Alita , Serpillumque herbas contundit 0-
l entes.

Eiufdcm conditionis funt , Sinapi, Raphanus
marinus ik. flmilia.Sicnim naturam illorum per-
pendamus, omnia ha’C fuperfluas corporis humi-
diraucs confumerc dc venenis potentiilime reli-
llcre ualebunt. Hinc non line graui caufa Sina¬
pi incompolitionemEledluarii,quod Ouum au¬
reum vocat tanquam principalis pars ingreditur.

Nec immoderatum horum omnium vfumcui-
quam confulcre velim, led quantum condimen¬
ti ratio permittit. Dignum & illud notatu,
quod lac. Rueff. prodit. Si matrix per puden¬
da prodeat, experimentum valde vtilc. Allium
concufum in aqua ita diflblue vt nihil Ipiifitudi-
nis reliquum fit, ea aqua prominens matrix la-
uctur.Quod Forellus I.9. Obferu. i9.notat,Mcr-
catori cuidam Delfcnfi dc hydrope periclitanti
cum crurum inflatione .Allium comellum ma¬
xime profuit : quo folo aliquando in Gallia hy¬
dropicum curau, cui egregie profuit cum ad ca¬
chexiam & hydropem inclinatus videretur.

Sed nihil seque ex omni parte beatum. Nam
vt Tragus perhibet , unum eft in Allio deteftan-
dum, nimirum foetidus ille ac fortiflimus odor,
quo cerebro officit, caliginem oculorum facit ,
iram comouet, fitim excitat , fomnumque indu¬
cit: qux omnia in gallo gallinaceo videre eft, qui
Allium dcuoraucrit. Cseterum mirum alicui vi¬
debitur qua ratione foetentem anhelitum a cepa
prouenientem teter Allii odor emendare queat,
id quod Thomas Morus in fuis Epigram. atte-
ftatur.

Dentio fartorem fi vis depellere Cepa ,
hocfaciie efficient Allia manfa ttbi.

Spiritus at fi pofi etiam gratiis Alita reflat ,

Aut nihil aut tantum tollere merda potefi.

Sed pofterius hoc pentametrum veritate carere
Tragus hilcc teftatur .Si quis poftquam Allium,
efitauir, non poflit odoris tetri foeditatem fuf-
Aaa 2

HISTORIA PLANT ARVM

ferre, his fo'.u rura: recentia luperinanducrt,
qua ratione odor ille fcrtidus , maiore ex parte
dclcbitur.Quarc merito os illotum,Thom.E Mo-
ii,lic emendabimus.

Spiritus atfipofl erum granis Allia reflati

Aut nihil aut tantum tollere ruta potefi.
Dydymus quoque edentibus halitus taedium al-
1' rit aboleri, ii crudam fabam fupcrmanduca-
rint. Verum ad emolliendam odoris tetri foc-
ditatcm,Bctae radicem in prunis tollam lupere-
dilTe facis elt. Eoiiquidcm remedio virus extin-
gui Menander c Grarcis pollicetur.

Sunt qui pulmentariis Allium adhibeant, ncc
non armis affandis nucleos eius infigant. Sed
quicquid id eft, Apicia liura cft inuentum. Mu¬
liercula.*, qux in fontes lac fulpcnderc a:ftatc fo-
lcnt,vt dulce manear , ollarum fuperiores partes
circumcirca luceo Allij inungere debent ; nae e-
nim ratione a ferpentum iniuria afferunt qui a-
lioquin lac admodum expetunt > ita quidem vt
in ollas ipfas non raro incidant. Quod fi per
fomnum , vc fit aliquando, ferpens corpus alicu¬
ius intraucritjhuic npn facile iuccurri poteft nili
continuoAllij cfu, hoc enim remedio ierpens c-
iicitur, tcfte Erafrno. Allium fmgulare morbo¬
rum in pecoribus remedium , quibus non tan¬
tum fuihtu , fed & in cibo Allium adhiberi dc-
bcr, tcfte Columella lib.^.cap.4.

Arnoldusdc Villa noua ad dolorem capitis £
pituita lcribit : Allium tritum, & calfactumfii-
pra tegulam , parti dolenti appolitum dolorem
tollit , ac ad Hemicraniam Allium elixum,& in
oleo frixum, cum pauco pulegio, Sc puluerc Pi¬
peris applicatum loco dolenti > mirabiliter pro-
deft. Diftinguerur,inquit Herc.Saxonia, de lue
vencr. benigna lues vcncrca a maligna hoc ex¬
perimento : qua: malignior fucrir cx affumpto
Allio vel Cxpispoft triduum duplicatur, beni-
nior vero eodem cft ftatu , pra:tcrquam quod
abenda femper cft ratio perfome , Sc praxerito-
rum. Ioh. Bockelius dc pefte inquit, tempore
pcftis Hungari non habent certius remedium
quam Allium, exficcat enim corpora humana,&:
putredinem impedit.

Allium, inquit F.Platcrus de febribus, in hydro-
mclite decoctum &c ad vncias duas vel paullo
plus exhibitum, potenter iudores &c vrinaselicic
in pefte laborantibus. Idem , vt ait Turnerus,cx
laCte codum,& tritum , miftumque cum cafco
rcceti,fiftit catarrhos, ficque prodeft ad raucedi¬
nem. Tres nuclei in aceto triti,dcntibus dolen¬
tibus impoliti conferunt. Allium domcfticum
claram reddere vocem, co quod guttura purger,
memoria: prodidit Diolcorides , inquit B. Con-
dronchiusffcd quoniam habet certum quid viro-
fi,& mali fiicciiprsefcrtim fi crudum ditetur, iure
optimo elixum conferre fcriplit Plinius:elixatio-
ne enim tollitur illa grauitas : animaduertentta-
men qui temperamentum habent calidum, &ca-
tarrhis obnoxii funt, vceoparciffime vtantur,
quia nocet capiti, oculis, ac renibus. Allii tamen
tutior elt vfus quam Porri,pra-fertim naturis fri¬
gidis Sc humidisjfi elixum, Sc cum fiipa conditum
comedatur.

lac.du Vcloux de venatione , vt Canicultead
Venerem ftimulentur exhibet Allia additis aliis
quibufdam. Magnetem allio perunctum ferrum
negligere vulgo creditur. Sed Guilieim. Giiberc.
dc Magnete lib.i. figmentum ait & mendacium
die Magnetem no.i attrahere ferrum , fi Allio
Magnes illitus fuerit, aut fi Adamas prope fucrir:
.£d Marthiolum Allii & Adamatis reuouare fa¬

bulam. Allium prxgnantibus inimicum effe ita- ,
tuitur. Quidam Hilpani liquorem cx Allio ex-
prelluin, ad expellendum venenum quod a fagic-
tis infectis infligi folet,exhibcnt. Contra vipe¬
ras, rabidos canes , Sc vcnenolas aquarum muta- 1
tiones Allium valet.

Si gallinacei galli Allium , vt videre cft apud 1
Ringelbergium prius comederint, ferociilimi fo- 1
re dicuntur ad pugnam: atque alios omnes fupe- :
racuri. Ideo tk. viatores eo velcuntur,quod ani- i
mofum reddat hominem. Datur & equis ean- 1
dem ob caufam ferocioris animi.

DE AMPELOPRASSO

DIofc. de Ampeloprafo tradtans , ftomacho, 1
inquit,incommodum magis elt > quim Por- 1
rum. Sed plus calefacit , & magis vrinam ciet. 1
Mcnics item ducit. Et eiusefus his qui i venc- :
a tis bcftiis idi fiint,commodus eft .

Plinius lib.z4. cap.15.ait Ampcloprafon in vi- |
netis nafei , foliis Porri , rudu grauc. Contra
ferpentium idus elle efficax. V rinam & menfies :
ciere. Eruptiones fanguinis per genitale inhi- 1
berc potum impofitumque. Dari & i partu 1
mulieribus, & contra canis morfum. Ampelo- j
prafon didum cft, quali Porrum vinearum. Gale- \
nuslylucltre Porrum dici polle ait, & a Porris i
tantum differre, quantum eoam in aliis omnibus
eiufdem generis filueftria ab hortenfibus diffc- t
runt. Nam & acrius eft Porro Sc ficcius, j
& propterea etiam ftomacho magis incommo- I
dum. Sicut agria omnia reliqua domcfticis. Sed :<
&craiIos ( vt Lobel.Ob.inquit) & lemos humo- \
res potentius incidit, valentiufque infarda or- •
gana obft ludione liberat : atque hac quoque ra- ;
tionc vrinasfarpe prouocat,vbiacraflis Sc lentis
retinetur humoribus.Adeo vero eft calidum, vt,
illitum cataphafinatis modo,cxulceret. Didum 1
cft autem ante , ea quae cum in modum fune 1
calida, extremi eflc ordinis.

Cordo, AmpeloprafuHiVineale Porrum , ficut & !
Lonicero,cui pr^tcrca Porrum filueflre, Allium ca- .
timum , & Porrum vitigineum dicitur : Germ. j
Sc ^unbcrlauc^/Hifp,P«ero faluage.

SCORODOPRASSVM D1CTVM.

ALlio hic Ii
cr/cpcJi- fl
'OttzffBY fiibdc- 1
mus , cuius I
(aulis tres ::
quatuorue
cubitos altus,
infima parte i
digitalis, paul- •
latim in iun- p
ccam tenuit?- 1
tem definit,
foliis amictus \
Porraceis, lo¬
gis Sc lati*,fii-
periorc tamS
parte nudus, .
feres in fum-
mo caput rr.«-
branaceo in-
uolucro te-

duin, ,

55?

LIBER

Aum, vtCcpa , fub quo. Holum glomerpurpu-
rafcic, ftaminulis emicantibus luteis, magnitu¬
dine pugillari : flofiuli Cluiio Cepaccis /imiles,
fex exalbidis foliolis conflant : quibus fucceduc
trigona capitula, in quibus nigrum femen Cepa:
femini par eidem Cluiio:bulbus ei infeflilis,par-
ua: Cepa aqualis , multis albis tunicis conflans,
fibratus, florum glomeri fuppar,& fpicis multis,
allii ritu cohqrencibus,odore de fapore rcmiflio-
re , Clufiograui odore, medioque inter Allium
i «Se Porrum: Vctullate in alios maiores bulbos fc-
fe diuidens , aduatis etiam extrinfecus bulbillis,
triangularibus fere, tunica dura inuolutis,fcmi-
I nis vicem fupplcmris : femen adhuc nullum vi-
: dirniis

Sicut autem nomen Allii & Porri Scorodo-
prafon refert, ita etiam, Cornario tefle, qualita¬
tes de vires vtriufqucpoflidct.Oilicina: hinc a1-
liiunporrum vocant : Gcrm. vero 2lbcilaud;

; quali iterum porrum dicas. Afl quam Plantam
: per Alliumporrum intelligat Cornarius confi-
derationc certo dignum. Cluf. in Pann.de hili,
i poflr.ScQsrpdoprallon piiimum.Lob.obf.de icon.

I phpjg.157. Item Camer. apud Matthiol. Gcrm.

! Scorodoprafon , Germanice 2fcfer ober
cferFnobiaud). Gall. ,1 il pjurreau. Ital .Ajlipor-
| re. Hifp. Haio porrum. C.Bauh. phyt. Allium
,r fm/tfMliucSphsericcum 1.

An Tabem, icon.dc hili. Porrum Syriacum,
©yufd?erlaud? / qui tola contentus icone non
demonllrat quam plantam intelligat. Conlpil.
Tabetn.fequiturGcrard.qui iconem eius habet
plantaquc Aipinam facit, quod non placet. Vo-
cat liquidem Scorodoprafon, Angl.QJreatmon^
tam e 0ftrlicf,

Scorodoprafon nafcitqr Diofcoridi,veluc ma¬
gnum Porrum. Cluiio lunio de Iulio floret, qui
Vienna: obfcruauic, cui pauci bulbi Bizantio al¬
lati funt,poflquam Viennam vcnillct.Vnicus au¬
tem quem feraauerat,mirum in modum fc pro-
pagauit, vt fuccclfu temporis multis elargiri po¬
tuerit. Et quidem lunii initio fuum caput con¬
torquet: Iulio autem erigit, codemquc mcnfe,
bulbos ad maturitate perducit, qui n terra: cre¬
dantur , fui generis plantas procreant. Ego
Montbelg. copiofum habeo in horto Ill.E.C.
Allii de Porri qualitatis particeps. Vnde etiam
mixtas vires habet , & facit quaecunque <$e Alliu
de Porrum, remifsc tamen. Olerum modo autho-
reDiofcor.incibi vfum venit, de vclut Porrum
coquitur ac edulcatur. Galen.de in fapore, de in
odore mixtam Allii de Porri qualitatem Scoro¬
doprafon ait habere : de eodem modo etiam in
facultate. Ita quoque Paulus , ficut de Diofcor.
Suum Scorodoprafon apud Tilrcas efle in deli-
tiis, Cluiio aliquando referebat Illullr.Augerius
dc Boufbecquc.

ALLII GENVS , OPHIOSCORODON
di dium quibufdam.

Llii genus , Porro de Scorodoprallo fi-
mile , cuius bulbum multis nucleis con¬
flantem, fibrilque numerofis exalbidis capilla-
tum,feflili parte circumuefliunt tunica: Ccpace^
bime aut terna: ex albo purpurafccntcs : caulis
lingularis , minimi digiti cralntudine , fef-
quicubitalis , aut bicubitalis : filus vt plurimum
quinque Porraceis, carinatis donatur: qua pofl-
quam caulem aliquoufquc inuoluerunt , ab eo
abfccdcntia reflexa terram fpedlant , medio, au-
tore Cluho, inter Porrum de Allium odore : fu-
Tom. II,

prema por¬
ro caulis pars
nuda,v iridis,
la:uis , in gy¬
rum Ynuol
aut alterum
fpirarum ler-
petinaru mo¬
re, intorque¬
tur , donec
tandem ca¬
put erigat ,
vagina albi¬
cans, corni¬
culata , extra
volumina
procenfa , 16-
ga deroilrata,
qua dehi-
iccte bulbuli
apparent ,
congefli , ini¬
tio purpurafccntcs, poflea exalbidi , de inter hos
flofiuli: tota planta gr.iuem Allii odorem fpirat.

De hoc Cluf. in Pann.de hiic.pofl.fcnbit , vo¬
cans Scorodopral.im alterum. Sunt, inquit, qui
ozi'.cKOfrchv appellent quia. caput cum luprema
caulis parte lerpencis iulfcar ie contorqueat.

Cafp.Bauhin.phyc.Moly tertium liue Serpen-
tinum Lobcl. Allium 2. fiucSatiuum 2. amplii--
carpum Cordi. Allium tf.liuc capite ex multis
bulbis conflato de contorto , Scorodoprafum 2.

Clufii. Sed numquid Ciitia multiplicat Fr.C.B.
qui tres diuerfas plancas lcatmc?

Au Cordo in hill.pl. a Ilii fatiui alterum genus
quod Amphicarpon appellat.

Dodon. in fol. figuram Clufii habet nomine
Ainpclopraibcap. tamen 12. meminit auq>tyjp7u>v
Cordi, nec tamen idem cum Ampeloprafo facit.

An Lob.Obl.de lcon.pl. p.ido. Ivioly ferpen-
cinum vocatum.

Camer. in hili. Match. in tabella Allii figuras
habet duas notatas numero 3. de 6. quas refero
ad nollrum Allii genus Ophiofcorodon ditium
quibufdam. Idem in horto Alliam Creticum
vocat fiuc Serpentinum , Scorodoprafum inPa-
nomcis Clulu. Hortus Lui. Allium Creticum Mo[y fer,
ferpenttnum Scorodoprafum Clufio , Moly fierpenti- penarium,
vum Anglorum. H.tPclfd? Inoblaucb/ f et?Iari0cix
Fnoblaud?.

lunii initio fuum caput contorquet,Iiilio vero
erigit,codeinquemenle bulbos ad maturitatem Tempus.'
perducit , qui terra: crediti , fui generis plantas
procreant. Eli: a nobis plantatum in horto 111.
E.C.Montbelg. multos bulbos habens, ex cuius Locus,
bulbulis decidentibus noux oriuntur planca:
quotannis. Balilex coluit in horto fuo Cl.D. D.
lacobus Zuingerus.

ALLIVM SIVE MOLY MONTANVM
latifolium.

i

Vita, inquit Cluf. Pann.de hili. poli, etiam Defcripuw
in Vngariar, Auflria:, Stiria-, Morauixquc
montibus Moly fine Allii funt genera, foliis ,
floribus, vel capitibus inter fe dilcrcpantia:quo-
rum maximam partem ab aliis hadtenus mini¬
me obferuatam ruifle cxillimo. Primum , caulem
habet duorum cubitorum altitudine excrcfcen-
tcm,quem,ad medium YfquCjambiunt/tf/i^inuR
Aaa 5

XIX

HIS TOMAE

tb quarti in Al-
lii generibus
latiora, longa,
porraceis pro¬
xima: lumino
cauli, qui lx-
uis &: junceus
cft , i nlidet e
multis bulbis
ex atro purpu¬
reis fimul co-
gcftis,latilque
craflis conHa-
ritin , inter
quos in oblo-
gis petiolis
nafcuntur flo¬
res dilute pur-
purafccntcs,
quibus fuccc-
dunt trigona
vafcula , in
quibus femen:
radix bulbofa,crafla, ex multis nucleis conflans,
immcrolis albis fibris prxdita elt: led 8e bulbi
n irudi radici inh<jrent,iis fere pares qui in capite
nidcuntur, quique, terra excepti ,plantas fui gene¬
ris producunt. Toti ftfrpi Allii grauis odor ineft.
Inhio Se lulio flores & bulbos lert. Hort. Lufit.
Allium lilii. alterum latifolium 23rcttt blcrtcricb
tPilber Fncblaud;.

ALXIVM BICORNE , PROLIFERVM,
flore intus albe(ceiitc,cum ftria
purpurafccntc externe.

Dlflidet huius radix ab allii radice , non tan^
luin odore minus virolo,fcd Se quod non e
fpicis conflata,vcriun limplcx Cepacearum tuni¬
carum inuolucris duntaxat conftct , iublonga,
candida, Naci Mofchatx par, pendulis fibris te¬
nuibus donaiMjfupcracris : caulem producit cubi¬
talem ,bicubit.ilem Se ampliorem, firmum , ccre-
tcm,nonnihil ilriatum , quem inuoluunt,ceu va¬
gina pedem aut cubitum longa , folia , qux vbi a
caule abfcedunt pedalia,vcl etiam cubitalia, Ce-
paceis fimilia , fiUulofa : ftriata , fed ftrigofiora
multo &comprefla, in terram reflexa. Cxterum
caulis in folliculos duos definit in corniculatum
mucronem delinentes, palmum circiter longos,
olobum claudentes cauli continuum, Auellanx
rotundx parem , Se multis bulbillis rubentibus
congeftum , inter quos frequentes exeunt pedi¬
culi, vnciam vnam aut alteram longi, quibus in-
fident flofcuh fenis foliis contexti,extcrnc viridi¬
bus, intus albicantibus,purpurafccntc linea ftiia-
tis,apicibus medium occupantibus fuperueniunt
capitula fexangula.

Iconem habet Cluf. Pannnonic. 6c poft. hift*
fub titulo Allii fiuc Hio ly montani (.id nos Allium
bicorne purpurafccs prolifcrum vocamus /4,
ea nobis placet, vt etiam refpondere videtur de-
icriptio.

Tragt* ne - Tragus hoc Allium pingit tertio loco,tirulo,

eatur, , Allium caninum alter «»/,t>un&6 Fnoblaud) bcr ari-

b er .Sed ita obfcurc hanc tradit hiftoriam vt ni¬
hil certi aflirmarc aulim , an hoc Allium deferi-

pferit,le6lores perpendant qux icribit cap.71.

, Oblcurus cft Fuchlius, figuram eandem
M( cum Trago habet, nec defcribit,dicitquc Allium

T t ANTARV M*

jllucjlre j/fen/w.Gcrm.fcIbtFrtoMvttid?.

Marrhiol.quoqiie huius pi&uram habet, fed A
nec is in contextu demonftrat qua planta intclli- 1
gat. A11 eidem l.z.c.i^.quamuis ibidem figuram
Porri habear, Agrefte Porrum, quafi
vineale Pormm,quod in Hetruria P orrandAo vo- 1
eatur. Galenus, inquit is, minus forcafle refte j
lib.tf.fimpl. tribuit Ampclopraflb quod Scorodo- 1
prafo competere vidctur,cdm inquit,Si inter Al- (
lium Se Porrum medium quiddam concipias,fa- •
cultatem Ampelopraffi inucncris.Latinis Porrum
agrefie , Atnpeloprajfum. Mauritanis Sabati. Italis
Purrofaluatico : Germ. ITUlblaud? , Hifp. Ayos Se
Pueros de lavinbas.GzU. Porreati dsebien. Tertio
cpift.ad Guill.Nufquam icripfi,inquit , Moly ellc
plantam Italix incognitam, hailucinatur cum
credit Allium caninum Tragi ellc Moly , non
conuenit cum defcriptioncDiolc.y-wAvi^ perpe-
ram interpretatur apud Hippocratem.
falso allerit Galenum Allium interpretari.
CuiGefncrus ad eundem Guillandinum inter e-
piftolas Matth.adflipulatur, dicens: Allium ca¬
ninum Tragi , Diofeor. ellc Moly in ptxfcntia
non concellcrim.An Guill. cpift.ad Gcfn. inter E-
pift.Match.de hoc egit,cum fcripfit : Gal.lib. qui
oblolcta Hippocratis vocabula planiora facit
Hipp. vocare ait , qux exieris Moly dici¬
tur. Quod Diofe. Moly nominat , Hifp.udxt^** !
nuncupac.MoIy Diofe. ignoram elfc Italix plan¬
tam dicit Matchiolus. Moly inquit Galen. eodem
loco. Allium cft/implex caput habens Se non di-
uifumin fpicas. Quem locum li Mitthiolus lc-
gillec nunquam in Moly Se fuam Se reliquorum i-
gnorantiam accufaflct. Nihil Allio illo lylucftri i
clle poteft notius. Nalcitur locis campeftri-
bus paffim- Flores candidi a Trago allium ca¬
ninum dicantur , Sejeo quoque fub nomine
fecundo loco poft Allium fyluellre depingitur.
Mihi fane, li dicam quod res eft, fi obfcura cft :
Tragi delineatio, Guillandini adhuc obfcurior* ,
quia nondum vidi Allium quale deferibit flore a
albo.

Car.Stcph. deferibit & vocat Scorodoprajf;:m , Al - •
liumPorraeeum &^ow»w«,qualiterOfticinx vo- >
eant. Nouimus autem aliter lentire Gefnerumdc :
hortis.

Dodon. deferibit Alconem Tragi & Fuchlii. >
habet, dicens : l <f>/ecryJfoJby. Lat. Allium ftluejlre » ,1
Gall.ili/ fauuage- Germ. XPil&er Fnoblaud?. Bclg. .
tvilbt loocf.

Aduerfiqux Allium filuejlre tenui fAium.Gerta, A
IvilfccrFnoblaudj, Angi, tiulbcr OarliFc vocant, .
deferibunt obiter, ac annotant in margine a Fu- 1
chlio exhibitum lib.Icon.p.izp.Lobel. Obf.& Ic. .1
Php.155.vbi pingitur & deferibirur Ampclopra- ;
fon , fiuc Porrum filucftre. Germ. .'i

WilMaucb.Angl.jmlbcleFc : Hifp. Ptterrofaluage :
liA.Psrrandtllo. Sed in figura Lobelii, fi noftrum ri
Allium depingit, requiruntur flores & duo folia tl
fub floribus.

Geneux paflim: Montbelgardi in horto meo *;
flores, Separuos bulbos habet lulio, vbifponte:.
prouenit omnia minora,vt vidcreli-
cct a la Roebe de Bauans , vt vocant,
ad Dubium itinere verfus
L’ I fl e >& a la chau, in
noftris vitibus.

■¥ * * *

* * ★

* *

* .

AL-

.ALLIVM SYLV. IsiRORNE
flore viridi.

FRater Calp. Bauh. inter fuas planras ficcas
atrulic nobis Alii; fylueftris genus,Allio no-
)i peio bieorni radice &c poliis flmile, regerminans

in radice , cuius bulbum planr&uimus in Horco
i. Ill.E.C.in quo proucnic : comam non proferc -
bat ccerulcam fcd viridem, copoliores etiam flo-
\IUU res, nec bulbuli ad flores:Nominaha:c erane ad-
/cripta. Gethyjn -Theopbrajh Pallae ana Plinii :
Guilland. Allium vrfvu in <n Igb Cortufo. Alias
vidi, fcd non obieruaui locum. Confiderandum
an relpondcat

huic Allio, il¬
lud quod a
Clttfio in Pan¬
no. & poft.
hift.cxhibetur
pro Allii mo-
tani quarti
fpecic 2. flue
Moly monta¬
no obfoletio-
rc flore , de
quo ille feri-
bii: : Allii ino-
taiii quarti a-
lia inuenitur
(pedes pari
fere altitud.
excrefcens ,
(imilibufque
pi"ope foliis
praedita, cuius
coma inter la¬
xas, membranaccafque , & longum mucronem
habentes tunicas late fele explicat , floribus co¬
loris valde obfolcti plena : radix fuperiori fimi-
lis,nuclcos etiam in lateribus profert. AnPlan-
rw.icon.p.i^S.Allium rubentibus nucleis;

liber xiX. ,S(

An planc.iconl
p- 156. Ampelo-
praiFum prolife-
rum.

Hoc genus Al¬
lii inter liceas
plantas attulit
nobis Frater C.
Bauh.colledtum
Vcnetiis a Lio
/Vw nomineAllii an¬
guini, quod qua-
uisdudum effer
repofitum &: cx-
flccatum,cx bul¬
bis tamen quos
ademi Horto ll,

E. C. Montbcl-
gardi regehni-
nabat, fcrcbac-
que flores Iulio
Augufto.

Proucnit inter fruteta etiam Baiilcat.

n 'i

ALLIVM SYLV. BICORNE PVR-
pureum proli ferum.

o nr Enui fed duro, tereti, glabro & lingulari cft
|_ cubitura alto, in quo folia tria qua-

tuorue fefquipalmaria & dodrantaIia,admodum
angufta,crafliulcula : Icapolummo inlidct capi¬
tulum e bulbillis viridantibus glomeratum , e
quorum commilEuris emicant tremuli pediculi
numcrofijfcxtantcm circiter longi, punicantes,
flores cocolorcs fuftinentes,fed dilutiorcs,e lenis
foliis, quorum medium ftria faturatior , pecurrit,
coinpoliti , e medio prolilientibus flaminibus
purpurafccntibus, radices bulbaceae plurcsfimul
cohaerent, oblonga:, alba:, fibrata:, f.tporc Porri.

Idem exiftimamus k Clufio Pann.& h. poft.
traditum pro Allio flue Moly montano 2. de quo
ait: Cubitali aflurgftcaulc,la:ui, rotundo, viridi,
iti quo terna planumque folia , fuperioris folio
anguftiora ,& veluti graminea: fummus caulis
caput fuftinct duabus laxis membranaceis tuni¬
cis longiore mucrone praeditis obuolutum , qui¬
bus fele aperientibus, multi exigui bulbi limul
congcfti apparent, inter quos flores fex, purpu-
ralcentibus foliolis conflantes , & oblongis pe¬
diculis inharentes dependent:rotundam, albam,
longis candicantibufque fibris capillatam radi¬
catu habet.

ALLIVM SYLVESTRE MONSPEbSVLA-
num albidutii loh.Bauhini.

A A Qnlpclluli (pontis Ime Allium mihi reper-
J Vj.tum»c<*A/m habet bicubitalem etiam mi-
Jiorcm, album, cauum,feflucaceum fc-re,cuius fa-
ftigium in Cephee um caput, fcd minus, glomera¬
ntur 3floribuslm^i\\is ad a Ilii vrlini flores acce¬
dentibus, maioribus quam alterius vilius Allii
fllueflris , ta<5tu ficciflimis , pediculis .^qualiter
longis haerentibus, albis, quos fena componunt
folia apices luteos circumflantia, non prodeunt,
quod oplcruauimus, cx longis vaginulis,(cd bre-
uibus obuoluuntur tunicis pr ulquam erumpant:
fulta magna cx parte caulem complexa,' cubita¬
le ^rc, angufta , graminea. Bulbus liitfcft par-
uus , oblongus, albiflimis pelliculis infectus, cui
annexa: non tantum capillares fibrae, verum &
nuclei parui adnafcuntur,odore virofo Allii.

Florens repertum Aprili in monte non longe
a Villeneuue qua itur Frqgtignanum vno milliari
a Monlpelio : Non vifo Moly Diofc. id fufpica-
bamur. Caffalp Allium vrlinum alterum.

ALLIVM FLORE LVTEO
flue pallido.

V^b

^Auli cu-
jbitali re-
rcti inlidct
vmbella dehi-
fccntc folli¬
culo membra¬
neo fefe ex¬
plicans , floru
luteorum , pe¬
diculis vncia-
libus longio¬
ribus infideo-
tium, fenis fo¬
liis, totidem-
que ftaniinu-
iis Sc ftylo re¬
nui longiuf-
Cule conftan-
tium. Semen
maturat ni¬
grum trique-
A a a 4

Dcfcriptlo

Dcfcriptio

iii

yu historiae pl’antarvm>

rnim:/tf/s4angufta, pedem longa. Radix bulbofa, membranaceo folliculo bifariam diui/o rngim-

fibrata,nucleos quoque parit , vnde propagatur, . aut plurcs flores vncialibus vel longioribus pedi-

odore Alii.

De hoc Allio cenfemus CluCPann.& hift.poft.
hzc feribere *. cum ait. Allii montani quarti ipc-
cies prima, terna iunceafolia,caulem cubitalem,
TOtundum,&c.

C.Bauh.Phyt. Alitum n. fiue montanum flore
pallido odoro.

Allium pulchrum coma lutea dono accepi Ar-
«entinx ex plantis ficcis D. Agcrii. Vidi e

culis, iifquc firmis, lubnixes, lenis Foliis ftellx in.
lnodumexpafis conflantes, foris pallelcentcs, in¬
teriore parte prorfus flauos 5 occupante vmbili-
cum triangulari capitulo fex flauis ftaminibus
cincto,qUorum apices etiam flaui : qui mcnle Iu-
. nio explicabantur, fuccedcbant trigona capitula
i femen nigrum inxquale continentia : radix erae
; bulbofa, gemina , vt Orchidis radicem quodam
. modo remularetur. Subfcquente anno aliquot (i-

uam pulchre florens apud D. Fridericum Meicr J miles plantas ab ipfo Venerio etiam accipiebam.
Argenrinxmenlis lulii 8. 15y5.Ciuf.Suum Moly illas quidem vel lingulari - vel ?em i no bulbe

montanum flore pallido odorato circa Pofouium
& locis Niclalpurg vicinis in Morauia Iulio flo¬
rentem oblcruauit.

MOLY LVTEVM BOTANICORVM
latifolium allii odore.

EXoticum
elegas hoc

vel semino bulbo
w e»

prxditas , quarum terna; aut quaterna; gcrmina-
runr,&: florem tulerunt anno 16 05. aliqua: quide
vno dunraxat folio prxditx,alix autem binis,v-
no ampliore alterum anguftius ampledente , in¬
ter qux prodibat caulis enodis , flores e folliculo
membranaceo emergentes fuftinens. Similes c-
tiam bulbos eodem anno , cum plerifquc aliis
Plantis in Pyrenxis montibus erutis, venales ad-
fcrcbant in hanc Prouinciam Rhizotomi quidam
Galli.

Moly luteum
Botanogra-
phis indictum,
a N .le Quclr
Rhifotomo e-
ptum &in Py
renaris

ALL1VM QVODDAM . SILVE STRE

flore purpureo.

(aiunt Aducri.
parte altera )
memoria, cru-
tum:floribusdi
luteis fenis fo¬
liis, pluribufq;
ftaminibus co-
coloribus do¬
nati -,Ornitho-
gali Arabici
floris ladei
ilmilibus , mi¬
noribus tamcn,vno exortu e pediculis , quimplu-
ribus in fpithamxo cauliculo.binis foliis latiufcu-
lisbTulipx Bonemenfis fiue Apenninx vocatx fi-
milibus prxdico: vno latiore, altero vt plurimum
anguftiorc.iUd/tf vero pari,fcd brcuiore.Hoc an¬
no u<04.nobis floruit Londini inhorto NobililE
V.D.Baronis Zouchc,& Franqueuille.Tota plan¬
ta allii fragrat odorem , coque Moly propior
quam Ornithogalo luteo ; Ornitogali autem
o rwitboga- lutei nomenclatura quo carius diftrahatur,aRhi-
Um lutet* ZOtomis perperam donatur.

Hoc fluoclue defcripfit Cluf. Exot.part.i. Ap-
*itfolium * pend. Cuius quidem deferiptionem ideo ap-
fl**9 flore, ponere placuit , vt ftudiofisrci herbarix, hxc c-
xoticx raritatis planta eo facilius innotciccret.
Moly igitur montanum, inquit ipfe, latifolium,
flauo flore, nunquam ante mihi confpcCtum mit¬
tebat anno 1601. loachimus Vener. Ioanni Ho-
gelandio , in cuius horto infequente anno flores
protulit. Illius iconem , &: hiftoriam, quia a
nullo alio hadenus, quod fciatn, tradita, hic ad-
ponere libuit. Habebat vero illud bina dunta-
xat folia, infima j parte fefe mutuo ampledentia,
decem aut plurcs vncias longa , vnain lata , fur-
recta, firma, fupina parte nonnihil carinata, Por¬
racei coloris, at odoris Allium referenti s ; inter
qux adurgebat caulis enodis & fatis gracilis, fir¬
mus tamen jvircfcens, pedem altus ,aurpaull6
junplior, luftuwus fumaro faftigio prodeuntes ex

AVcllanx magnitudine radix, multos nucleos

membranis inuolutos compleditur , pityi- j)c;:
tibus , ni labat das imitatos : folia longa, graminex tenuitatis,
fefquicubitalis, iunccus : cuius lummo ca¬
pitulum inlidct parui Melpili fere magnitudine,
flofiults purpureis glomeratum.

ALLIVM SFHAlROCEPHALVM
purpureum Sylueftre.

A UiiW-
rocephali 1

phali 1

bulbus e multis
contextus eft
nucleis albis,
tunica alba in-
uolutis, fibratis
odorcAllii gra-
ui prxditis : fo¬
lia tria qua-
tuoruc , palmii'
longa , interdii
minora pro na¬
talium ratione,
vigente flore
marcida , cau¬
lem fiftulofa va¬
gina , comple-
Ctuntur,qui eu-,
bitalis aut fef-
quicubitalis,
eoiore & for¬
ma iunceus,tcrcs,folidus,firmus,in fummo farti-
giofphxram gcric,ouo columbino parem, maio-
rcmque,purpuream,floribus conftantcm glome¬
ratis paruis, fex foliolis conflantibus cum ftami¬
nibus concoloribus, in pediculis breuibus.

Noftrx icones fuerunt emptx , Clufii melius
placct,quam ponit fub titulo allii fcuMoly mon¬
tani, qui de eo feribens : Altitudine,inquit, cubi¬
tali alflirgit, caule nudo,viridi , paucis foliis viri¬
dibus oblito, cuius faftigio inlidct caput orbicu¬
lare initio. e multis floribus breui petiolo prxdi-

r\

UBEJt XIX-

tis congcftum ,
cjiii fex foliola,
n u inquam fele
prorfus dxplica-
tia , habent , fex
in medio flami¬
nibus dc Itylo, c-
lcgantis purpu
rei coloris: radix
bulbofa,alba, nu¬
cleos interdum
tenui membrana
te<ftos , dc proxi¬
me caule lateri¬
bus adnatos ha¬
bens , fellili par¬
te multas albica¬
res fibras. Eius o-
dor , Allii. inftar
caput ferit. In
Vngaria circa
Polonium dun-
taxat obfcruaucra, quum Pannonicarum ftirpiu
hiltoriam publici iuris facicbam,ad vinetorum
in collibtisDanubio imminenribus litorum mar¬
gines, Maio dc Iunioflorib.onuftum.Poftquam
vero Vienna dilceft],&; Francofurtum ad Moenu
perueni , aliquot Itirpcs inter legetes agris illi
vrbi vicinis inuencas , in meum hortulum tran-
, ftuli propter florum elegantiam Anno 1599/rer-
tio autem poli anno, binos cius bulbos Neapoli
accipiebam a Fcrdinando Imperato , qui flores
duntaxat protulerunt Lugduni apudBatauos,vbi
l demum quale genus Moly montani cllcr agnoui:
paulo tamen praecocius florere mihi vifum effc
illo, quod in Vngaria, quod Francofurti oblcr-
uabam : nam dc illud Lugdunum adfercbam.
Item Exot.par.z.Append. i. Aliud Moly monta¬
ni genus ab illo non valde diucrfum mittebat
Venerius Burdcgaia,quod flores protulit in meo
horto menfc luniojfed in honclli Lopez horto
multo ferius,extremo duntaxat Septembri:pau-
cioribus taincn floribus prarditiurf clFe videba¬
tur , quam vel Pannonicum, vel Neapolitanum,
vel Francofurcenfe,iilqiie minusetiam cliganti-
bus.

Car. Stcph. dc re liortenli deferibens dicit.
Allium fylucllre, A ulx fkuuagesiGrxcis ophiofeu-
rodon , quafiferpenris Allium.

An Cordo in Diofcor. Ampeloprafon. Germ.
imlbcnlaud). An vcrb^x^oAn-s.sttf-wGelncr.apud
Cordum in hift.qui Tragi figuram habens,dicit :
Tragus Caninum vulgo cognominari ait, & Al¬
lium fylucllre ^imberiioblaud; / Ampelopra¬
fon cllc coniicit: tvilbcrfnoblaiitl).

Swaoe/}) 3>estCT5/ , fylueftris Allii genus. Gcrm.
«fclbFnoblaud;, fiue tmlbcn fnoblaucb, qua ha¬
ctenus herba ciufq; femine pro fcordio vfifunt
Pharmacopola ,dc adhuc magno errore vtun-
tur.

Tragus lib.z.cap.^.hoc pingit fub titulo: Al¬
lium caninum, fed id cap.17. deferibit ac dicit :
Plin.lib.19.cap.fT. Allium fylucllre Vrlinum voca-
uit, id vero quod in aruis fponte nafeitur Al¬
lium, Quod in vincis nafeitur d^7n\l^.<ny Dio-
fcoridi vocatur. Apud Paulum Aegineram Por¬
rum agrelle Germ. tvilbcrlaud» nuncupatur. E-
go,vt verum fatear , non rite intelligo Tragum:
vereor ne non feparet Allium nollrum bicorne
ab Allio Spharocephalo, iudicent Ledtores.

Fuchl. icon. & hili, eandem figuram habet
;Hin Trago,acfcribit Yocatque Allium fylucllre

primum cyiorKo^cJby, anguinum Allium, ttnjbac
fnoblaud).

Mattluol. in Diofcor.dcfcribit&figuram ha¬
bet n<?n multum diflimilem a Tragi vel Fuchlij
j figura, dici tque, in errore verlantur Arabes dc
j cos fecuti , quod pro Scordio Allium fylucllre ,
j quod Grate i c f/.a-xa^Jby vocant in paftillosthe-
I riaceos addiderint , & in illius locum fuffece-
rint.

Braflauoltis falli deprehenditur libro fuo
dc limplicium. Examine Roms prius excufo,
vbi fyiucftre Allium ampeloprafon , fiue
Scorodoprafon appellari feribie : primum quod
exiilimarit Allium fylucllre Scorodoprafum vel
Ampcloprallum die. Deinde quod crediderit
Ampclopralfum dc Scoropraftum vnam dc ean¬
dem plantam die.

Dodon.etiam huius figuram ex Tra^o vel Fu-
chlio habet quam non rite deferibit , ac Allium
fylueftre paruum voczt.

An Piant. icon. Allium fylueftre tenuifolium
Teut.195?

An Aducrf Scorodoprafon fiue Allioporrum,
cuius delcriptio manca dc imperfecta.

Cluf in Pann. Allium len Moly montanum
purpureum clcgantiflimo flore.

Cordi deferipi io conuenit cum planca piCca
dc dclcripta a Clufio, licet videatur aliam intel-
ligcre Gelnerus.

A11 Calp.Bauh. a Ilium 5.fiuc fphxriceum mi¬
nus, quod Ophiolcorodi minoris nomine colle¬
gimus : An ab aliquo deferiptum fit dubitamus.

Allium Sphxroccphalu purpureum , pulcher- Focus &
rimumvifueft, vbi floret. Florens reperimusiu- cenjpus'
xta caftrum BdFordianum menfc Iulio , itidem
circa Montbclgardu n in planicie Becbarn verfus
Audincjiirr , in fegecibtis, vnde tranllulimus in
Hortum E.C.& olim,ni multum fallimur, Mon-
fpelii.Gencua: in vineis & fegetibus : Frater C.
Bauh.repcrit in Tegetibus Balilcse. Allium in ar¬
uis fponte nafccns in fummo proceri caulis pur¬
pureos flores oftentat, colore dc forma confpi-
cuos,ac membrana ambiens fpicas rubefeit.

Corpus ( vc Porta ratiocinatur) in meliorem
colorem mutat fanguinem emaculando.

ALLIVM SPH^EROCEPHALVM
bifolium Italicum.

\ri.vfefqui- Defcripti*
palmare
altitudinem
adxquaC.Radt-

ctda nititur o-
liuari, fibrata,
alba, nullo tu¬
nicarum foris
confpicub ve-
ftigio prodi¬
ta. Coliculus
rigidus &pro
planta: pro¬
portione fig
latis craflus ,
rerefque fur-
git, atrouires,
binis foliis
crallis dc ca¬
naliculatis
vefticus. In
fummo flore{

564

historia plantarvm

t ociis.
-CTnpns

£erit ih glormitri congeftos , eleganti purpura
confpicuo^.ex quibus ftaminulaqu.edam mufeo-
ft proliliunt.Sapor Allii haud diflimilis. Parum a-
beft , quin i puni plantce magnitudinem & pro¬
portionem figura exprimat. Cultura mutatum
reagnitudinc obforuauimus.

Roma bulbillos aliquot ad nos importauit
Chcrlcrus nodcr.Florct totoMaio in norco Du¬
cis. Moncbclg.qucm colimus, ingruente tandem
aeftufatifeie donec plane cuancfcat.

ALLII GENVS FORTE
Scorodoprallon alterum Lobclio.

Bcfrrptio

J§l

ALlii genus

i

_ _ inter lic

eas meas plan¬
tas inuenio,lef-
cunciali aut 16-
giori bulba , fi¬
brato , turbina-
to,tunicis, mul¬
tis rufiis com-
padili , ex quo
flU duo aut
tria,tcnuia,pal-
mum longa,
caulem aliquol-
que obuoluen-
tia pedalcm,fir-
mum', teretem,
enode , cui vm-
bclla infidet
parua florum
pallidorum mi¬
norum quini
Alii pctrari.Vnde habuerimus hanc plantam non
recordamur. .

De hoc forte Lobcl.obf.Gracilionbus nucleis
bulbus ftipatur, membraneis inuolucris areo fl_a-
nentibus: Hos & folia Allii exiliora: odor & la-
por Scorodoprafii. Hoc in meis Italicis peregri¬
nationibus in (portulas conicceram.

An Lobcl.Scorodoprafiiim alterum. C.Baub.
Phy t. Allium 4.liuc Splucriceum.1.

ALLIVM PETREiEVM VMBELLIFERVM.

lcntibus,triqiictrum in medio politu Conulu cir-
cunllatibus. Radix bulbofa,porracca,alba, tuber¬
culis adnaicetibus nouam bulboru foboiem pro¬
fert , fibris longiufculis capillata: acvcluti re¬
pens, multum fe mulriplicat,piurimu.n afHnitatis
habet cum Allio no (Iro pratcnfi vmbcllifcro, de
quopoft.

Icon noftra quam fculptam emimus demon-
ftrat ftrigofas plantas loco ficciori erutas :' hanc
vero pingere exiftimamus Cludum Pann. t$c
hift.in horto forte cultam aut loco minus llrigo-
fo colleda de qua de lcribit : Aliii odore,tubcro-
fa radice Aliiu liuc Moly Narciflinis foliis z.cui
quina aut fena folia primi (duc nobis fequentis)
foliis non minus lata,fcd breuiora,nonnihil fefe
contorquentia,viridia & (plcndetia,intcr que pe¬
dale caule promitjluperiorc graciliorcm,fed non
minus firmum , Se ftriatum , qui in lumino Se ex
membranea tunica promit multos flofculos in
orbiculare fere caput dmul congeftos,.prioribus
dmiles, fcd elegantiore purpura nitentes : capi¬
tulis & femine fuperiori rcfpondct: dmilicerdc
adnatis in circuitu non infelicius priore fele pro¬
pagat. Illius etiam geniis inuenitur longiori¬
bus Se anguftioribus foliis neque adeo conuolu-
tis, cauliculis paulo infirmioribus , in reliquis la¬
tis conueniunt.

Allium Petrarum Gcficrus aliquando nobis
denominauit cum perigrinarcrcum eo in Rha>
tia S corod^n P erra: m .Lnueniebamus tunc Burmii
florentem Iunio, ab eo tempore vidimus Bafilcar
in horto D. Ferlicis Platcri , Se in monte pa^
0cr Hcluctorum,Frat.C.B4a/?.attulit Patauio no¬
mine Ophiolcorodi minoris. In horto Ill E.C.v-
bi plantatum florebat lulio, proucnit autem ex
femine ab 111. Laiulgrauio Guillclmo milio no¬
mine Bulbi vomitorii , folio augulofo. Hoc no¬
bis prcetcrca vifum in Ducatus W irtemb. vrbe in
horto egregii Pharm.Io.Lutz.

Gcfn.horti.P^rrw» Petranm\)i faxis circa Radam
nafiuur,n.il\ Allio potius cognatum fit. Hoc Aliiu
montanum Petrolcorodon dixeris.Clul.in Pann.
p.uz.Allium fiueMuly Narci finis foliis 2. Item Moly
Sarcif tnummiHus.AnCzmcc.hono, Allium faxa-
t ile, Bulbus vomitorius^Moly foliis Karcifi.

°!

*\

INter folia
graminea co-
pliira, angufta,
comprcfla , do¬
drante longio¬
ra , in retu-
fum mucronem
delinentia, ob-
fciirc virentia,
faporc Cepa: .1-
cii, i aulis lurgit
lingularis , pal-
marisjvcl peda-
lis,nudus, eno¬
dis, angulofus
Se nonnihil co-
preflus , cuius
extremo flores
inlidcnt numc-
rod,terram ver-
fus comantes,
colore purpu-
rafcente, quorum dngula ex lenis foliis compo-
iiuntur,totide ^piculisfaturatioribus interdii pal-

ALLIVM VMBELLILERVM PRATENSE.

V

Dis pra-*i

tis,Gcne-

uae vitra flu- 1
men Arne o- j
riundum Al- i
liuin vmbclli- -f
rum nobis di- J
dium , radice .
nititur Porri i;
fublonga , fi - i
braia,alba,fcd Ii
qua: ex bulbo >.
radicem obit- 1
quam fibratam
Valcrianqhor-
tersfis radici 1
aliquatenus fi-
milem produ¬
cat, odore Al¬
lii : folia pri -
mdm pene •

triangula, pau-
latirn

LIBER

iatfna comprcfliora cuadunt , cubico longiora,
cauli a:qualia, qui nudus, anguloius, in capuc al¬
bicans oblongum detinens , co dchifcente vm-
bellam explicat allii vrfini vmbclle fimilem,/7j-
Jculii fex foliis apicibfifque compotitis colore
puipurafcence : florens mentis lunii principio.

Frater C.B.atrulic nobis nomine allii Plinii
ex horto publico Patauino. Ei magna timilirudo
cum allio vmbellifero Petra:o. Confiderandum
an forte tantum eius variatio iit, ratione loci vel
an idem cum allio tiueMoly Narciflinis foliis de
quo Cliff.Pann. Sc hift.poftr.

An Lobel. Obf.Moly foliis Narcifli , Sc Icon.
P^-pag-^-dequoair : Alterum proceritate , Sc
caule non abtimile : fcd floribus «eruleis, Sc fo- j
liis compreflis, Narcifli fiinilibus, Sc fere pari- !
bus, oblongis , & albis radicis bulbis Porraceis i
timui implexis Sc cohaerentibus magno capitu¬
lorum ftipatu : Allium odore praeferentibus, cu¬
ius aliquot bulbos adhuc habemus munere Ra-
phaclis de Coxia,fumma: humanitatis Sc llirpiu
magni admiratoris , qui non modo exoticarum
ftirpium haud pamirendum numerum, fed Sc cati-
dem affabre, arguta manu, fummoque artificio
pidtas, vc fi quis alius apud Belgas, nobis dfcde-
rit. Tabern.hift.Pwrw/j///; . 2. Sc Icon, P rum
fylu. i.fttilb bri^Iau4>. Compil.Tabern.non de-
feribit : fed cantum ait Porrum filu.duplcx : vnii
foliis acutis : contrarium tamen cft in eius figu¬
ris : quod enim acutis foliis eft , latioribus eft:
erant multa: diuertie nota: ti iutclligic eafdcm
quas nos intclligimus. Vna notabilis d flore
vmbellifero. Nos exiftimamus ei incognitas il¬
las plantas.

Gerard.Angl. Allium fylu citre (frome Qjryz
Itcf Allia fylucltria cyJ^oJb. cLyexa. Diofc. o<p/otryJg{-
Joy , Anguinum & Geminum Allium. Icona-
pud Gerardum eft Tabem. Confiderent Lecto¬
res an deferiptio Sc nomina conu eniant Iconi
propotire , Sc an progenit planta .quae per ic®ne
demonftratain planitie VTt&ntcle di&a,Sc in 3f-
Iington prope Londinuin.

Cluf.Nafciturcum praecedenti in L.eyrenber»
fupra Manderftorf vbi tepidae funt aqua: quarum
vfu multi valetudinem curant [prefertim calcu¬
lo obnoxii>]& aliis montibus Vrbi Viennae vi¬
cinis.

XIX-

quaterna aut qui¬
na ntimcro, vix
vnciara longa.

Cum D. GuilL
Coys bulbos ali¬
mus in horto i
munereD.D.Lei-
ftcri Medici cla-
rilf.e Monfpclio
in Britanniam reA
d Licis.

Anno 160-7. a-
pud Fratrem vidi
t*nc plantam fic-
cam ac pidtam
nomine Moly per -
pufilh tenuifolij
fylu. odoratu

ALLIIS AFFINIS PSfiVDOORCHlS
Monophyllos.

ALLIVM SYLVESTRE PERPVSILLVM
iuncifolium mofchatum.

0 A Ridis , authorc Lobel. Adu. par. 2. Nitio-
_z\brigum agri Monfpclio vicinis collibus
hic exiguus bulbus, conuiCtor Sc alumnus pari¬
li bulbo Hyacintho Autumnali. Cauliculo pal¬
mari, redo, rigidiufculo , exili: e cuius fummo
fex circiter erumpunt propagines , c quibus//^
(uli velutiin vmbellam potiti prodeunt , quinis
aut fenis foliolis conflantes : paruis, anguftis Sc
oblongis, Ornirhogali floribus timilibus,actihii-
natis, lineis fulcis in medio per logitudinem in-
terftindis, Afphodcli albi inttar : coloris albi
obfcurioris, ftaminibufque in medio , Mofchi
plane odorem fuauiflimum fpirantibus , predi-
tis: quibus fuccedunt capitula rotunda in quibus
tria vel quatuor triquetra, oblonga,nieraque fe-
rnna concinentur. Bulbi fubfunt parui, albi, oblo-
siulculi. Allii fylu. firailes , ingranqlle odoris.
\olia emittit Juncea , exiliora , tenujffi.na :

N O11 incommode forfltan,inquitClutiushifl, .

poft. Pleudoorchis appellari poflic elegans C
plantula,quam ex Italia rediens obferuabat An-
iio 15 93 ..eruditus vir Guliel. de Mera Batauus
Medicus, Sc mihi Francofurti commmunicabat,
paulo ante meum ex ea vrbe difceflum. Habcc
vero illa vnicum folium, ex membranaceo quo¬
dam inuolucro prodiens , femuncialis latitudi¬
nis, duarum vnciarum aut amplioris longitudi¬
nis, multis venis fecundum longitudinem ex¬
currentibus, Sc medio ncruopreditum , valde-
que tenue, dum rcficcatum cft:cx eodem inuolu-
cro prodit Sc cauliculus femipedalis, aut minor,
gracilis, a medio ad fummum faftigium 3flufculis
qufbufdam onuflus, quorum forma mihi ignota,
quia flecam plancam duntaxat videre conti»it,irl
qua inhaerebant adhuc flofculorum petioli, Sc bi¬
na aut terna capitella,inftar CapitulorumOrchi-
dis :radix bulbofa cft, aliquot membranaceis
inuolucris teSla , preter Orchidum natu-
ram,fub qua multae tenues fibrae exeunt,vtin aI-*
hi generibus,* cum quibus afliniratem quandam
habere videtur, radicis ratione, cui plerumque
adhuc inhaeret fuperioris anni exfucca,Sc cauli¬
culum retinens. Cum porro mediam quandam
naturam habeat haec planta, Sc peculiare caput
non videretur requirere, Orchidibus fubiicien-
dam elleexiftimaui. Per me tamen femper lice¬
bit aliis, quo velint loco reponere, Sc nomen
illi imponere.

ALLIVM VRSINVM BlFOLlVM
vernum fyluaticum*

ALlium Vrtinum radice oblonga Porri eft,
tenuiore, longis Sc frequetibus fibris,capil-
lata , membrana mediocris craflitudinis inuo-
luta. Allium redolente : a cuius imo ftatim ex¬
oriuntur bina aut trina folia odore vehementi
Allii, Scguftu feruido , laeto virore fplendentia,
ftriata, tenera, fcfquipalmum longa, in acumen
detinentia, duas vncias lata, pediculo dodrantali
virente, qui poft in membranam tenuem , lucida

ftriatamqflc facefTens floris altcriufiie vicini fo¬
lii pediculum ad fadieis yfque fibras vagina» ing

Deferiptio

HISTORIAE PLAN TAR.VM*

ftar obuoluit:
eodem aurem
loco cum fo¬
liis furgunt/xr-

dicult bini,tcr-
ni , aut plurcs,
triangulares.
Cyperi modo,
dilute virefee-
tes in vulgam
fertam latiuf-
culam exalbi¬
dam, mucrone
virente ftria-
tam defluen¬
tes, qua: vbi fc
cxplicaucrit
vmbellam o-
ftcntatmumc-

ro^s flofct:lis,
ctia ad 40x6-
ftatCcandidis,
in ftellx mo¬
dum radiatis,quos conftituunt folia lena oblon¬
ga mucronata, intra quae (lamina totidem alba,
tcilulque concolor,cx vrobitico eribus tuberculis
virentibus compactili. Solet autem cum Horum
tum foliorum pediculos limul omnes membra¬
nula eximia tenuitate pellucida, alba , ftriataque
obucftirc,qu;c expanfis floribus marcida decidit.
Semen fuccedit trigeminum, rotundum.

Synon. Eli |loc ^nlum j rfiinum Cordo in Diofe. Sylue-
(ire Allium Ophijfcorodm appellatum.Gcrm.Kam-
pcm,fiue Kcmpfcn & ftampfctcn/Vrlinum Pli¬
nio Eidem in hift. Allium [yltutrtcunf.Gctm.WCLlb-
Fiioblitudj/ (Bcrmfcl, hoc Tragus Ophiolcoro-
donDiofeoridis e ile putae: Aliqui vrfinumco-
gnominant , Figura Tragi appolita.Brunt. figu¬
ram habet fub nomine Alii lylucftris , dicitquc:
Diofeorides meminit Allii fylu. Plinius vrfinum
vocat,pro quo exhibemus Flcluctis [ quod qui¬
dem Io. Agricola tcftatur] di&um Kamferen/
nominatur apud quofdam eorum Allium agre-
ftc.

CaTalp.de pl .Allium vrfinum vocatur, de quo
Plinius,loquens,inquit: eft Se hlucllrc, quod Vr-
iinum cognominant, odore molli , capite praecc-
nui , foliis grandibus.

Harchio & Trago Germ. EPalbFrtoblaud).
Otho Brunfel.ait vocari Kamfcrcn hoc eft (Be^
rmfchvocatur & 0d)Ian0cn fnoblaucb : Alitum
Colubrinum i AngninuWy'! QiG<T/.lfodtr Diofe. lib.i.c.
141. poteft etiam cllc efle Aphrofcorodon Co-
lumellx lib.13.cap. 3. Scrap. Scoriium. In.hill.lat.
Allium fylueitre tvalbf noblaud?.

Fuchl. Allium fyluejlr e tertium , quodr rfinum
cognominant : Germ. tvalbfnoblaui). Itemin
icon. A Ilium vrfinum , Angl.Kammes vel Kam^
fcpcti.Matth.inpoll.Ital. comment. Agito orfinoy
qui depingit: An Anguill.ScorodopraiTum Bono-
nienfiDus A glio auentino & Vulf ico. Lonic.iualb^
FnoblaudyBamfcrcn/ Kampen / (BeremfeI , o-
phtofeorodon , Allium Colubrinum , Anguinum,Y rfi¬
num.

Gefner.de coi. Allium vrfinum, de hortis,
Ilm»*' Allium fyluefirebifilium , AlliumVrfinum , hodie
nonnullis hoccft Ardtofcorodon.Dod.hift.Gall.
Mlium 3. Allium Vrfinum Neotericis : Gall. Aii
<fWn.Belg.23orflocf. Videtur Diolcor. Scorodo-
praflum,vcl vt quidam putant Ampeloprallum.
xduerfXob. CcPen.ficut Ite Gerardo Allium vr-

1 flnttm: Ablclin fiuc Moly Hippocracicuiiii Angi.

I Kamfena. Poftea tamen dicunt. An fit aIIuuu
V rfinum, Hippocr. Moly, cuiulmodi Galenus in-
I terprcracus videtur, haud certum eft.Lobcl. Obi.
AlliumVrfinum. Germ. 33>cerljimb»5 Fuoblaud?.
Ital.A gitodegh orfi. Icon plane, pag. 158. Alitum
Vrfinum litti filium. Cluf. hiftor.poft.Cum Vi&o-
vialis longa: foliis magnam fimilitudinem habet p(
Allii Vrfini folia , licet molliora 5c teneriora, e
Frcquencillimum autem id eft in omnibus Pan¬
nonia & Auftrix liluis , coniundtim plerumque
nafcenscum Lilio conuallium , fiue Oenanthe,
Auftriacis, vt ance dixi ivctfjcr balbrian/ Vngar.
ycnt(Bior0ircra0a,hoc cft,S.Georgii flos,dj&a
de (Bcmn0y tvyra0 a nonnullis, quod fignificat
vnipnis florem. C.Bauh. Phyt. Allium 17. fiue
Vrfinum. Sunt qui Diofe. Scorodopr. aut cius
AmpelopralIum,aut Ophiofc.lcd malc,cenieant.
Camcr.apud Mate. Germ. de in horto , Alitum vr-
firv.nii a retofeorodo fyiueftrc flore albo. Quibuf-
dam Cornicum Porrum.

Vidi Bononia: in horto Ctefaris Odonis,vt & j
Patauii Martio mcnfe in horto D. Bernardini
Treuifani, Ferraria: in horto S. Dominici i 1’a n-
cli. Geneua: prorumpere incipiebant folia in
orto meo in fine Martii, in principio Aprilis k
U Bafite incipiebat florere. Balika: etiam obfer-
uaui, & frater Cafparus ininundjfian iuxta a-
quas: Inucni circa Mefeuant Se in itinere verfus
Clcrcmanc Se non longe a ponte Montbclgar-
denli Vauiaucourc ad finiftrum in colle, vnde
traftuli in Hortum E.C.La<fti inditum, referente
Brunfclfiojipfum coagulare dicunt.

- - - - — ,

ALL1VM ALP1NVM

ALlio Alpi- •
no radix :i
eft obliqua no-
nihil in longum
bulbum dcfi-
ncns,multalquc
fibras perple- :
xas emittens» ;
inuoluicur mul¬
tiplici cortice
variis fibrif i
tranfuerfim
coeuntibus , Se I
quodammodo
reticulato: lin¬
gulis annis, au-
torc Clufio fe¬
liciter aliis bul¬
bis circa ipfam
adnatis fc pro¬
pagat > fibris a-
deo implicatis,

vr difficile fitbulbosconiurhftim natos Se coh«r-
rentes feiungcre,huic emergit caulis cubicum aU •
tusjcraflirudine minimi digiti,proptcr terram ru- •
bcfccns, enodis, laeuis, fuperhis viridis , ftriatus, 1
fungofus,cui infident glomerarim congefti flores, ,
Ceparum floribus fimiles, vncia longioribus pe¬
diculis ha:rentes,candidi,e fenis foliis finguli eo- •
ftamcs,totidemquc apicibus Se ftilo -.quibus tri- •
quetra fuccedujit capitula , in quibus femina ro¬
tunda, pulla : folia duo aut tria vagina fua caulem
complectuntur, forma foliorum Allii Yrfini,ncr-

LIBER

«ofa , fublonga ,& lata* acuminata, fed maiora,
rigidiora: Geciana; maioris foliis pene /imilia vc
non male cenfcc Clufius : Noflra icon quam iam
fculpram emimus exprimir.
r'"ma Lobcl.&Pcna Adu. Obf.& Icon. p(. 159. Al-
\ f Cum Ut ifol ium micui ofu m fmo Serpentinum. Oplno-
feorodon. Wirfung. @t0SVui'C? : Radix vidoria.

, Cluf. Pann.3chifl.poft. Copiose^nafci tradit iu
U Durrcnftein duobus fupra Gamingam militari¬
bus, vbi montanis palloribus , /Xaulrtucb dici¬
tur, quibus magno eft in vfu , aduerfus
corrupti aeris, dc nebularum exhalationes. Inue-
niri&in montibus, qui Bohcmiam a Silcfia di-
fterminant , vbi a Germanis QtcjRuirtJ appella¬
tur, quia qui effodiendis metallis operam dant,
magnas cenifquc illius vires, Ce experiri prodi¬
cant, ad fefe muniendum aduerfus impurorum
/pirituum infultus, a quibus frequcntiflime im-
I . petuntur: vnde etiam Vidorialis nomen ab effe¬
ci inditum contendunt. Matthiol. AUttivt aa-
vocauic. Iofias Simlerus Alium alpimtm
I nuncupat , Qigwmp, lk Sibenamfom / ab in-
iiolucrorum, quibus tanquam reticulo radix in-
«oluitui-jinultitudinc'. Vulgus Herbariorum Vi¬
ctorialis longa, aut maioris cognomen dedit vi a
gladiolo dilcernant, cuius radicem ob corticis
quo integitur, cum fuperiorc iimilitudinem,Vi-
dtorialem rotundam & partiam appellant. Gcf-
ncrus, paflim : A Ilium Alpinum radice reticulata ,

| ; vulgo > Vifhria radix , /upcrftitione

quadam. Vidorialis longa. Camcr.in horto
Allium Alpinam: Victorialis mas &f canina. Mari
folia multo funt latiora, fcemina? vcrbanguftio-
ra. Apud Matthiol. Germ. Allium anguina .Vido¬
rialis longa. C.Bauhin. Pbyt. Allium 18. fiueSer-
pentinum filiis oblongis , ea Lobcl.fua: figura; vt &c
Matthiol. non depingit : melior ergo Camcr. &
X.ugd. Item allium ip.fiue Serpentinum foliis
L rotundioribusjfiuc Alpinum mas Camer.a nemi¬
ne adhuc pictum. Pingit Porta allium Alpinu,
nomine alliianguini :confidcrandum autem an
maculatus caulis, tk an idem cum Ophiofcoro-
do. Tabcrn. Allium Alpinum. Vidorialis mas.
Gcrard. Allium Alpinum latifolium feu Vidoria¬
lis Brobe Icancb montame (Bat lid;.

Allium. Alpinum colledum in horto veteris
j! amici mei inlignis Medici Sc profeUbris in Aca¬
demia ArgentincnfiD.Melchior/s Sebitziipla-
taui Montbelgardi in horto Ill.E.C. vbi floret
femen fett. Geneute habebam in horto , al¬
latum cx montibus , folia protendebat in fine
Martii. Bafilea: vidi in horto D.Dod. Foelicis.

D. Fridericus iTtcyer dedit mihi femina nomi¬
ne Vidorialis longa; cum cllem Argentina: 1594.
Heidclberga; vidi in horto D.Sprcngcri , audio
non longe proucnire fponte.

Perhibetur tefte Wirfung, radice Vidorialis
collo perpetuo appenfam arcere contradionem.
Et, li Porta: fides habenda, crematum vitiligini,
lentigini, & fugillationibus valet. Galenus fa-
tiuo validius cllc dixit , ferpentes abigit odore,
bclliarum omnium idibus medetur : procipue
ha:morrhoidibus. Allium alpinum,
aitD.Balth.Hameliuspharm.
fe expertu fedare conuul-
lionis /peciem , dida
frftinp|f:fe porro in-
tellexille ledare
dentium do¬
lores.

XIX-

j MOLY VETERIBVS.

MOly, inquit Diofcor. filia habet gramn®

/Imilia , fcd qua; latiora ad terram
/unt : flores viola; alba* fimiles , ladei coloris »
minores tamen, & cum viola; purpurex-flonbus
comparandos: caulem albam longitudine qua-
tuor cubitorum, in cuius cacumine eft Allii fpe-
cicin referens quiddam: R*rfi*parua eft,bulbofu
H^c valde commoda eft ad vtcri apertiones,trita,
cum irino vnguento, & in peflo appofica. Ha*c
deferiprio, inquit Cornar.viderur elfe veri illitis
Homerici Moleos , quod Mercurius VlyiTi con¬
tra Circes veneficia dedit: de quo ita OiylF.io.
poeta cecinit.

Sic fatus diuulfam e terra porrigit herbam.
Mercurius. firmi & naturam medicet huius.

Radix magna huic , fcd ladi flos concolor
exit:

Moly vocant fuperi.

Dc hoc Plinius lib. 15. cap..f.itafcribit. ClarilTi-
ma herbarum cll nomcro tcftc,qiiaui a Diis vo- Locus;
cafrputat Moly , 8c inucntioiicm e.us Mercurio
aflignat,contraquc lumma vencfipiadc.nonftrac.

Naici eam hodie circa Pheneum , 8c in Cyllene
Arcadia; tradunt,lpecie illa Homerica, radice ro- SctUafolioi,
tunda, nigraque, magnitudine Cepae, folio fcillar.

Effodi autem difficili ter. Groci autores florem e- Flore luteo,,
ius luteum pinxere, quum Homerus candidum
fcripferit.Inucni c peritis herbarum Medicis,qui
&: in Iralia nafei eam diceret , afFerrique e Cam- Radix 30.'
pania vidi, aliquot diebus eflollam inter duficul- pedes longa.
rates faxeas, radicis triginta pedes longa; , ac ne
fic quidem folida;, fcd abrupta;.

Plinius hecparcim cxTheophrafto[lib.9.c.i9.
inquitTragus,]tranfcripfit,Cuius verba h^c funt,

Gaza interprete: Moly apud Pheneum cxfr,atque
apudCyllcnem ellc ( quemadmodum Homerus
dixit ) affirmant : radice rotunda non abfimili
Cepa^folio Scillte. Vfumcius contra veneficii
fummum,non camen effodi difHcultcr,vt ait Ho-
mcr.Ha;c Theophraff. Plinius tamen Homerum
fequutus , eam dilficulter effodi tradit. Na£>
quoque Poca, Homerum le6tans,air.

Pacifer huic florem dederat Cyllenius album,

Moly vocant fuperi nigra radice retentum.

At contra hos omnes Galenus Moly hoc non ha- Mjle G*-
bct,fed Mylen appellar , Sc Diofcoridcm cirans ^en9%
fic ait, Myle radix qua; bulboparuo firwilis cfl,
conflringcndi vim habet. Quare cum loliacea
farina appofitam ipfam vterum apertum fanare
dicit Diolcorides. Ha:c Galeni verba nullum niofi.
alium Diofc.locum cirant,quam profcntem,quo male inter¬
do. Moly agit. Nam Sc ipfe radicem paruam ?ret*tHr'
bulbofam ci attribuit, & vim conflringcndi a-
pertum vternm aflignat , dum aic , oZrn
ffeodpc/. 'Tspos u^as cLV£st>[Au<TH{.Non enim ac¬
cipiendum cfl commodam elle ad aperiendos v-
tcrosjvidclicec conclufos, velut a multis intclle-
dlum eft, fed aduerfus uteros apertos, vt fcilicer
conflringatur ac concludantur. Eft enim o-ana./.-
77/« y-oTfcis cLvascua/Jfiif, vt Galeni verba clare ha¬
bent. Atque ad hanc rem haud fcio an non ma¬
gis idojiea fit farina loliacea , quam Galenus illi
ammifeendam cllc dicic, quam vnguentum iri¬
num , cum quo tritam illam Diofcor. in peflo
apponere iubet. Certe lolium in tertio ordine
calefacit ac licear, vt ad hiantem ik apertum v-
terum non ineptum effe poflit. Irinum autem vn-
guentum contra mollir , &vccri conclufionibu»
conducit, &lu’morrhoicks aperit, velut lib. 1.

Bbb

Tom. J l,

Pefcripti

Synoti-

I.ocus.

tempus-

,«s HISTORIA PLANTARVM

c.55. Diofc. docuit.Et tamen etiam fic idonea vi-
•detur, vt radix eu ipfo teratur, & in pello iubda-
tur. Mihi itaque videtur omnino neri potuilie,
vt akerurn pro altero , vel apud Diofc. vel apud
Galenum, a Librario agnitum lit , & ob limilitu-
diuem fuppolkum. Sed cur Moly in Mylen Gale¬
nus mutarit,nulla mihi ratio fuccurrit: nili & hic
Librarii error putandus eft.In hac autem dilfen-
Lone , facilius etiam ferendum eft nobis Moly
hoc in totum ignotum efle. Ad quem modum
Cluiius Hilp.aitiMol) quod Plinius in Italia naf-
ci fcribit mihi incognitum necquenquam audire
vel fcriberc memini, quifevidillc diceret.

Gcterum faei\ v amo t* ^cahlvtti ab amolien¬
dis morbis, C. Baiih-didlum contendit.

MOLY DIOSCOR 1DIS PARVV M
quikufdara.

FOlia pro¬
fert grami-
nea,in terram
nonnihil recli¬
nata , hirfuta.
Allium obole-
tia & refipien-
ria: caulis teres
pedalis, keuis>

rorundus , ca*-
uus,in cacumi¬
ne difrupta,
mebrana vm-
bellam gerit/h>-
rum candido¬
rum, flores Al¬
lii Vrfini expri¬
mentium , ma¬
iorum paullb,
6c fex foliis co-
•ftantium.R^dix
bulbofa , Allii
aut Assellans: magnitudine, nigricantibus mem¬
branis inuoluta, intus candida, fucculcnta,cali-
diufcnla & fubingraro odore.

Camer. apud Match. Moly» cuius Matthiolus
meminit. Moly fecundum ljuc minus.

Matth. inpoifr. Jcomment.Ital. A loly aCortulo
milium, vero ac legitimo. Diofc. Moly, flmilima
planta: quod Gal.l.Iimpl.7-Afyfc dicit. Hitl.Lug-
dun. Moly Matthioli , idem prorfus opinatur,
quod Clufius vidit Gadibus. Nafcens hoc Moly,
& initio Februarii flores proferens Gadibus , ea
veteris vrbis parte qua: in mare protcnditur,cru-
cbam, tcftc Cliifio, non procul a lacello locum
occupante,in quo Herculis templum fuiife fe¬
runt Moly quod Diofcoridis dicitur vidimus Pa-
rauii apud lacobum Anton.Cortuflum Nobilem
Patauinum,& in horto publico Patauino : odo-
xem habentia Allii : prorumpentia Januario &
Fcbrhario: ab eo etiam femina accepimus: Vifum
etiam a nobis florens mcnfe Aprili Bononiae in
Jhorto Nobilis di Gonz.adinis.Sc mina accepi Stut-
gardia ex horto Ill.C.VVirt. ferenda Montbclg.

quod Moei-
kerca: Flajji- Doft
d rorum in cul-
tiflimo filo
horto alebat
de Dranoutre»
Moerkerkcn,
Scc.Caulis eius
palmaris, viri¬
dis , denos auc
plures fuftines
flores 6. niueis
foliolis , non
mucronatis,uc
fuperioris , fcd
orbiculatis &C
maioribus co-
flantes , fenis
in medio fta-
minulis , int v
bina porracea
quodammodo,
fcd anguftiora folia aflurgebat : radix erat rotun-
da,candicans,nucis pontiese magnitudine , albi¬
cantibus fibris praedita. Vnde nabuiflet ignora¬
bat, fcd femine peregre accepto fibi ustam eam
plantam augurabatur.

MOLY MINVS FLORE
orbiculato maiore.

MOLY THEOPHR. MAGNVM

o

M

Oiy Diofcoridis ante dicio valde fimile
illud, inquit pluf.hift.poft.* Moly minus.

>Vo aut Di

_ 'tria ex

radice bulbo¬
fa, foris nigri-
cante,incus al¬
ba , promit /c-
/f4,iongs,iata»
cralliulcula.
Scillae foliis
acccdetia,tiia
aut quatuor
longiora, in¬
quit Clufius,
inuiccm am-
plcdlentia ,
caulis , nudus,
cubito maior,
craffus, con-
cauus , candi-
dicans, rotum?
dus , foliis cx-
pcrs,/?ores in
fummirate, quali cx vmbclla, gerit llcllatos,albos,
ex longiufculis pediculis,quos excipiunt capitula
triquetray£m«i continentia nigru,Ceparum femi¬
ni limile. Addit Clufius iuxta caulem inter folia
alius plerumque exit cauliculus planus tk folia-
ceus,leu verius folium fummo vcluti Allii nu¬
cleum gercns,initib candicantem , deinde pallcf-
ccntcm,qui,terra cxccptus,germinat, & eiufdem
genetis plantam profert.

Anguill. vt exillimat, Mcly Theophr.&: non
Diofc. Adu.Lob.& Pen.An hic flos dicatur Moly
lilifiorum Homericum forte? Obf.& Ic.Pl. Moly
liliflonun bulbum in lilio gerens Theophr.&Ho-
inericum forte. Videant ledores & perpendant
an flos rite deferibatur. Differt a Diofc. Moly
quod Theophr. lib.p. cap.15. & poli cum Plinius :
lrb.z5. cap.a. cx Horatio defcripfemnt. Moly 1

LIBER XIX-

Homeficum , cuius TReophrift.& pofl eum Pli-
jitos meminere: radicem negal ( tefte Clufio )
Theophr. ditficulter cifodi vt Homerus tradit.

C. B.Phy t-Mo/^ t.fiuc Manu, Hoc Theophraft.clt
Moly forte &c Plinii radice rotunda. Sunt qui
velint Scilla: 2.genus eile quodPancratiu Dioic.

Moly quod Theophralfi quibufd am dicitur,
primb fuccum vidimus apud Cort.Nob. Pataui-
num , poftea virens in ciurdcm horto & [liceam
plantam quis videns Allii magnum genus dixif
let.) obfcmauimus fere florens menfe Aprili:Bo-
nonix in horto Nobil. di Gonzadinis & S. Sal-
liatorisal burgo di S.Cathariiia,prattcreain hor¬
to publico Patauino. Bolilex quoque in horto

D. Foclicis Plateri Florentem Maio. A Sprcn-
gero accepi Heidclberga lemen Moly maximi
•quod Montbclg.fatum in horto 111. E. C. Alitur
j|pc apud nos (inquit Cluflns ) in hortis ab her-
bgxia: rei ftudiofis, & Maio menfe floret.

5fr

MOLY INDICVM SIVE CAVCAFON.

' O LY

ifca.

-

-Mi

j_Thcoph.
kaliis & reli¬
qua forma fi-
milc, nunqua
flares apud me,
neque apud
multos alios
protulit : fed
eorum loco
caulis pedalis,
fere planus, a-
deo infirmus,
vt , nili aliquo
fulciatur ad¬
miniculo , at¬
tolli non pol-
fit, lummo fa-
ftigio conglo¬
meratum ca¬
put fert, mul¬
tis vcluti Allii
Ipicis mclpili
vulgaris mag-
nitudinc con¬
flans, initio vi¬
ridibus /dein¬
de pallefcenti-
bus,quje etiam
in terra non
repoli tx , ger¬
minant, tellu¬
ri tamen com¬
mi fla: , in ma¬
iores bulbos
adolefcunt ,
fohdque Sc cau¬
les ( non tame
fingtilis an- •
nis , ) produ¬
cunt: radix , vt
alterius , cepa-
cea, rotunda,
alba , multis

tunicis anu-

^a, quarum externa fufea, vctuftate fele iepa-
rans,& in alios bulbos pangens. Aiunt apud nos
[iBquicCluf.Hifp.& Hift, poft.Jherbaria: rei ftu-
dipu aliud quoque Moly genus , quod Indicum
Jwfl, II.

vocant ( alii barbaro nomine CMCafiu, ) quonia
ox India primum in Hilpanias perlatum clIefe->
runt,& inde ad Italos traniiuille, ab illis ceree
Bclgte acceperunt. Lob.Obl.C^/frf/yn, Moly In¬
dicum vocatum quod nos Lutetia’ vidiifc memi¬
nimus in horto Caftellani, fumo caule bulbulo.?
lphaericopericarpio membranaceo inclufos ge¬
rebat: qui depadfci facile propaganrur.Folubul-*
bus &: reliqua , cum Moly Lilifiope iiue
Theophrafti fimilia. S ulpica mur nos Lobelio
non bene notum Moly Indicmn , id quod veri-
limilc apparebit conlidcraiiri eius dderiptio-
nem ^c iconem quam hic proponimus primo lo¬
co , fi quis conferar cum deferiprionibus & ico¬
nibus Cluiiibc Imperati cuius iconem proponi¬
mus addiro folio ex icone Cluiii. Cafp.Bauh.
Phyt.Moly 4 .Iiue Indicum. Fcrd. Iinpcr. Moly
Indici & Caucafo nomine dcmonllratd planta,
Ipecies cft bulbi, cui parui bulbuli luar pro flore
& femine, linguli Ii ngulos habentes folliculos.

Crefcit ConllantinopolijViennamque adfer-
ri vidit, (dum illic viucbat ) Clulius, Zumbul
Arabi bulbis permixtum: &inde forUtan,etiain
in ItaliaimaD.tamen uiro Ferd. Impcr. intelli-
gcbat , Neapolitano regno foonte naici.

BVLBVS ESCVLENTVS VETERIBVS

H

Vc vlque prolequuri fumus culinariorum
bulborum hiftoriam, graueoleutium quip- Dcfcripcie
pe , Carparum. Porrorum, is: Alliorum, quibus
luccedunt bulbi fuaucmgcatu nqac odorem lpi-
r antes, qui ik ipli clculcnti & nou-clculend.

Theophrall. lib.y.cap.ij. autore , Bulborum
plura ellc genera manifeftum. Miguitudine li-
quidem, colorc,ffgura, «R fiipore dufcrunr. Ali¬
cubi enim adeo dulces nafcuntur , vtperfc line
condimento alio edantur , quales in Taurica
Cherroncfo. Er paulo inferius. Quii:n& bulbofa
plura, nec iis [ lanigeris herbis 'pauciora nota¬
re licet : Leucoion ( Violam albam, Gaza) Bul-
biocm, Pytion [ Opirionem Gaza] Coicen [
legendum Sion jm? vt G aza)& Sifyrinchium quo¬
dammodo , qua: quidem redigi ad bulborum ge¬
nus dclideranr,quod radice orbiculcntur. Nam
colore quidem penitus diferepanr, cadent enim,
nec Iquamis conflant. Qutjic reddidit Plinius :

Bulborum genera diderunc.colorc,magnitiidine,
fuanicate: quippe quum quidam erudi mandan-
rur, vr in Cherronefo Taurica. Et paulo pojl :

Genera Graeci haec fecerunt, bulbinem, fitanion,
pyton, acrocorion , regilopa, Sifyrinchium. In
hoc mirum, imas eius radices erdeere hyemc :
verno autem quum apparuit Viola, minui ac c 6-
trahi. Tum deinde bulbum pinguefeere , inqui¬
unt Cornar.& Theophrall, Apparet locos clle
corruptos. Nec idem, nec eodem modo dicunt.

Idem tamen Plinius eodem loco Catonem Me¬
garicos bulbt/s maxime celebrare ait. Poli illos
in Taurica Cherronefo natos ipfe probat. Pofl:
hos, inquit , in Africa nari maxime laudantur,
mox Apuli.

Sed hic obferuandum e II, duo Bulbos proprie
appellari , E fculentum (cilicec Sc Vomitorium^

Verum generaliter omnes Olerum radices, qua:
fimilitudincm ad bulbos habent, bulbos appella¬
ri. Sic Cclf.lib.i.cap.18. Ex oleribus valentiora
Rapa. Naplquc & omnes bulbi, in quibus Cepam
quoque & Allium numero.

Quoad Bulbum fariuum , ctli ab annis zg.ni*-
Bbt» z

570 HISTORIAE P1

«no labore perquifiucrint, Turneru s in Angi i a >
Germania, & Italia nufquam tamen inuenitme-
* que ex Recentioribus aliquem legit, qui viditle ie

dicar.cxccpto Amato Lulitano , cui tamen rcue-
ra ignotus fuit perinde ac mihi vel Matthiolo.
Cepam paruam,Hctrufcis Cipolla maligta, .Romae
vero Alcaloniam didtam Bulbi elculentifpeciem
die volunt quidam : Sed Amati, Lacunar ,& Mat-
thioli indicio falluntur: Eorumquc error mani-
fefte deprehenditur exTheophrafto qui Aicalo-
nium fiifilequc Cepe inter Ceparum genera li¬
bro S.cap. 4. de plantarum hiftoriareceniuit, non
autem inter Bulbos , de quibus fpeciatim dille-
tuitlib.7xap.13.

Mm/trut. Sunt etiam qui Hyacinthum comolum in
Bulborum efculcntorilm clailc ponant , fed eo¬
rum lententiam probare non poflum. Huius vi-
res Diolc.in hunc modum profequitur. Bulbus
efculentus ( ) quem edimus omni-
Sc,,u f- bus notus , ftomncho commodus , itemque aluo,
fuluus, & qui e Libya alfcrrur. Verum amarus,
‘Cr & Icilia: limilisjftomacho commodior & conco¬
ctionem adiuuat. Omnes autem bulbi acres funt,
& calefaciunt, & ad Venerem concitant. Quare

Martialis Poeta in Xeniis,

Quum Jit anus coniunx , & Jint tibi mortua
membra,

j$U aliud bulbis quam fatur ege potes.

Exafperant linguam & Tonfillas, multum nu¬
tri untycarnes gignunt, inflationes faciunt. lidcm
impoliti faciunt ad laxata , coiltufa , fpicula infi-
xa, & ad articulorum dolores , gangrxnafque ac

podagras.cum meile & per fe. Irem ad oydro-
picoruni tumores, Sc canum morfus , hmuiccr
cum meile Sc Pipere trito impoliti. Cohibent c-
tiam fudorcs,& Ilomachi dolores (edant , & fur¬
fures ac vlcera capitis manantia, cum nitro alla¬
to detergunt. Purgant Sc 1'ugillata & varos, per
fc dc cuin oui vitello : Sc lentigines cum meile
aut aceto. Contulas autes & con rufos vngues cu
polenta fanant. Auferunt etiam ficus, in calido
cinere affati, 3c cum mxnarum capitibus vltis.V-
lli vero &: cu Alcionio permixti ac in Sole illiti,
maculas Solares & cicatrices nigras depurgant.
Si vero cum aceto cocti edantur, ad rupta faciiit.
Cxrerum copioliim ipforum cfum vitare opor-
tct,cb quod neruos lxdant.Hinc Ouidius.

Daunius an Libycis bulbus Tibi mijfus ub oris.

An veniat Megaris,noxius omnis erit.

■ „ Marcellus Medicus empyricus. Verrtrum inquit
ttZern- cau. u. id eftbulbus.quodcft genus Ccpx , ina-
m.,L. ceto decoquitur , idque acetum otc continetur,
vr mobilitas dentium iiftarur. Cxtcrb vt Diolc.
tcicftanca pethibent.Cum polenta & adipe luil-
lo coitus, appo litus , tumores Sc tubercuja com¬
pendio fupputat & rumpit. Bulbum cibarium
velut omnibus no{um , non dclcripfit Diofc. in¬
quit Cotn. fuluurn effe , & a Lybia afferri: dixif-
lc contentus , Sc alterum amatum effe , Sc Scilla:
limilem. Nec Galenus fexro Simpl. phar. aliud
dixit , quam bulbum qui cdituc , frigidiorem effe
& ctafliotem, & vifcolum humorem gignere. Na
& x°re concoquitur , inquit , Sc flatuoliis cft , ac
venerem ftimulat. Impolitus autem, ebquoda-
maritndinis & adftringcndi facultatis particeps
eft,adftringit& glutinat, dc nimium liceat. Idem
2. de aliment. Editur , inquit , bulborum ra¬
dix ablque foliis , in vere aliquandoetiam aipa-
tagus. Habet autem in fciplo amatam dc aufte-
ramvim manifcftam. Quate etiam ftomachum
exolutum quodammodo excieat ad appetentiam.
.Ncc iduetlacut his qui ex thorace Sc pulmone

, ANTARVM.

expuitione opus habent, eciauifi naturam corp.-
riscraffiorcm & vifeofiorem habeant. VerCun a-
matitudo teiiftit craffitudini i vt cuius natura elh
lecarc vifeofa ac craffa. Vites bulborum dili¬
genter piadctibit Plin. lib. 10. cap. 10. Cxcemni
bulbi ex aceto & fulphutc vulneribus in facie
medentur. Pct fe verb triti nemorum contractio¬
ni, & ex vino porrigini: cum meile canum mor¬
tibus. Eraliftrato placet cum pice. Sanguinem^
idem eos fiftcre tradit illitos cum meile. Alij li c
naribus fluat , coriandrum Cc fatinatn adijeiunt.
Theodotusdc lichenascx aceto bulbis curat , Sc
erumpentia in capite cum vino aufteto autouo.
Et bulbos epiphoris idem illinit, Sc lic lippitudi¬
ni medetur. /Eque vitia qux lunt in facie , cotum
rubentes maxime, in Sole illiti , cum meile Sc ni-
tro emendant lentiginem cum vino, aut cucu—
illi coCto. Vulneribus quoque miri profunc per
fe,aut ( vt Darnion ) ex muifo , li quinto die lol-
uantur. Iifdem Sc auriculas fraCtas curat , Sc tc-
ftium pituitas. In articulorum doloribus mifcent
farinam. In vino cofti illiti ventri , duritiem
prxeordiorum emolliunt. Dyfentcricis in vino
ex aqua cadcfti temperato dantur. Adconutd-
fa intus , cum lilphio pilulis faba magnitudine.
Adfudorem rufi illinuntur. Neruisvtilcs : ideo
Sc paralyticis dantur. Luxata in pedibus, qui
funt rufi ex his , citiflime fanant cum meile Sc la-
lc. Venerem maxime Megarici ftimulant.Hor-
renfes partum eam fapa aut pallo fumpei. Sylue-
lftcs interaneorum plagas & vitia cum lilphio
pilulis deuoratis fedant,& fatiuotum femen con¬
tra phalangia bibitur in vino. Ipfi ex aceto illi¬
nuntur contra ferpentium idus. Semen Antiqui
bibendum infanientibus dabant. Diocles oculos
hebetari ab iis putat. Elixos aflis minus vtiles
clle adiicit.iic ditKcile concoqui , ex vi vniufcu-
illfquc naturx.

bvlbvs vomitori vs

Veteribus.

ATquiabcffe&u.Vomitoriiis Bulbus voca-
wt, folia habet, inquit Diolc. multo lentio- 1
ra quam Efculcntus.Raiiim» autem limilem .cor¬
tice nigro.Qualis aute herba vomitorius fit Bul-
bushodienon cuiuisnotu aircumCordoTurne-
tus : nonnulli vero eundem cenfent cuin radice
Narciffi de quo Diofcond.l1b.4xap. 155.

Radix fi edatur per fe,& fi decoctum ipfius bi-
batur,vclicx affediones fanat , Sc vomitum mo-
uct. inquit idem Diolcoridcs.

Ncc miremur cumMarantha Bulbmn vomi¬
torium in cibo fumprum vclicx malis mederi:
namque id quod Grccc cll uvnn.isbnu. lYn aaSWlu,'
Ruellius vertit, ea radix manfa: crini potius effet
fic vcttcndum,Hxcpetfecomedatut,vel,vtMat-
cellus.qux incibolumptaicadem confuliocft in
Scandice , in Ornithogalo Sc multis aliis , qus :
mandi ait Ruellius : cum potius edi vel in cibo ,
fumi dicendi! effet. Verum cum familiare quoda-
niodo fit Plinio, vt hoc vctbo mandi vtatur pro ce •
quod cll edcte.vt in Bulbo vomitorio cuius ra-
dicc’m mandi aitl.ip.c.y. voluit Ruellius magi* ;
effe cum Plinio confufus quam per fe ipfc
diltinctus.Galenus de hoc tellatur,
ipfum multo calidiorem
clle clculento.

* * * ♦

. * * * .

♦ *

' * SYA* ■

LIBER XIX- *#

• I eant, in mu Ira genera cftftindtos. His iraque ne-
i repugno,fcd qua; egp .produxi fitmil expetidcnda

HYACINTHI HISTORIA EX VETERVM

Sententia. Cltra contentionem propojio.

HYacinthus ait Diofc. folia habet bulbo fimi- , Confiat igitur ex Cornario,Hyacinthu Diofc,

iizicaulem palmi altitudine, Ixuem , paruo Theoph.Plinii3Ouidii, Vergilii Sc Galeni ^3rau^
digito tenuiorem , viridem : cui incumbit coma ,le Ww* Lilium purpureum elle,
incurua purpureo.flore plena : radicem etiam i Radix cum vino albo pueris impofita, autore Virea

ipfam bulbo iimilem. i ^ioft:. impuberes feruarc creditur. Siftit aute al-

Plin.lib.ai.cap.n.Vernos flores prout cito aut ! uum» dc yrinam ducit pota. Opitulatur quoque
’ ferius proucniunt, rcccnfcns , etiam Hyacinthi cornmorfis k phalagio. At femen maiore adltrin-
mcminit.Poft hac GladioRcomitatus Hyacinthis ' gc‘idivi pt*dituin,& ipfiyu in theriaca medica-
inquit. Et mox , Hyacinthus maxime durat, i menra aduerfus venenatas befiias commodum
Et haec cx Thcoph. lib.tf. Hifi. ftirp. tranfcripfit I cft.Morbum regium quoque depurgat cum vino
(inquit Comar.) Sed paulo poftdc fito addit, i potum. Galen. fimpi.Hyacinthi radix bulbifpc-

Hyacinthum comitatur tabula duplex, ludum
praeferens eius , quem Apollo dilcxcrat : aut ex
Aiacis eruo re editi ita dilcurrentibus venis , vt
Grxcorum litcrarum figura, «, legatur inferipta.

ciem praeferens, ordinis primi cft in ficcando, fe-
culidi in frige faciendo iam completi ; aut etiam
rertii initio. Proinde diutiflime itnpuberes pue¬
ros alfemare creditur impofita cum vino. Semen

Hanc autem duplicem tabulam Uuidius Poeta initer exterget Sc adftringit. Quare etiam iu
invnam contraxit, Sc ck, litcrarum figuram noti i morbo regio datur cum vi no,ficqans iam tertio
Aiacem referre dicit, fcd Apollonis ludum. Sed ordine,fed in calidicatis & frigiditates medio co-
atteftante Corn. Hyacinthum plantam, Ouiditis ' ^tens. Radix ex Plinio in vino dulci illita, pu-
non aliam eflecenfet , quam eam quxanoftris | bertatem coercet, Sc non patitur erumpere.Tor-
Braimc Itltm appellatur , id cft , lilium purpu? minibus Sc araneorum morfibus rcfiftir.Vrinam

P-

icCi. Etiane tota Hyacinthi dcfcriptioinDiolc.
neque in foliis,neque in caule, neque flore, ne¬
que radice, ab illo purpureo appellato Lilio ab
horret. Itaque etiam Virgilio luauc rubens Hya¬
cinthus dicitur, Sc mollis ab eodem appellatur,
Nouitidem etiam, &inquxftioncm proponit,
litcrarum in Hyacintho figuras, dum in Palx-
monc fic ait.

Dic quibus in terris infripti nomina regtnn

Nafeamur flores.

Et de hoc Hyacintho Plin.l.n.crap.2.6. fic tradit :
Hyacinthus in Gallia eximie proucnit. Hoc ti¬
bi pro cocco hyfginum tingitur. Radix cft bul¬
bacea, mangonicis venalitiis pulchre nota.

Quum autem Hyacinthum etiam Vatinium
appellari ,in fiippol.apud Diofcor.lcgarut: &a-
liquibus Vacinii vox,cx Hyacintho fada elle vi¬
deatur, id quod Plinius dc Vaciniis lib. \6. cap.
iS. tradit, plane ad Hyacinthum pcrtinet,& loeu
illum, quem iam citauimus de Hyacinthi in Gal¬
lia tindura , exponit, quapropter huc transferi¬
mus: Vacinia , inquit, Itali* in aucupiis fata
proucnit. Gallix vero etiam purpurea tingendi
caula, ad femorum veftcs.Vult enim Plinius Va¬
cinia quxftus gratia feri in Italia. Sic enim ego
hunc locum accipio, etiamfi Plinius non aperte
Vacinium elle Hyacinthum dixit. Elfc autem
Hyacinthu fylucftrcm Sc lattuum , Thtophraft.
tcftatur his verbis : o yo itj T^f ctyzlav -n.
hot-rzi f uxy.iyv Wy iy f ityeiOf» iy 't azrctp-n/V: <wth'

3 d Quin & Verg.dum ait ,

Et nigra Viola Junt , & Vatinia nigra.

Et alibi,

Allm Liguftra cadunt yV acini a nigra leguntur.
Et rnrfus ,

Mollia luteola pingit Vacinia caltha.

Non dc aliis Vaciniis loquitur, quam de iis qux
& Hyacinthorum nomine veniunt. Nigra au¬
tem dixit piupurea,ficutVioIxpurpurcx, appel¬
lantur nigrx. Atque fic modo Hyacinthi appella- :
tione vtitur,modo Vaciniorum, prp eadem pia¬
ta. Sicut quoque Plinius eundem vfum ad tin¬
gendum, modo Vaciniis , modo Hyacintho ad-
lcripfit , diuerfis appellationibus in eadem rc v-
lus, tametfitota Hyacinthi deferiptio in Diofc.
purpureo huic Lilio velut dixi,rcfpondeat : tame
Icio aiios aliud Hyacinthi genus agiioIccre,quod
noftri Hicrgblumen/ id cft, Martios flores vo-
Tom. 1 1.

impellit. Contra fcrpcntes& fcorpiones, mor-
biimquc regium, femen eius cum Abrotono da-r
tur. Et hxcparcim etiam Diofc. habet.

HYACINTHVS VERNVS BOTRYOIDES
minor, ca-rulcus, anguftioribus
foliis,odoratus.

BVLB VS Deferiptio
h

huic qua
lis Hyacintho
ftcllari vulga¬
to, oblongus,
fibris multis
capillatus, tu¬
nicis compa¬
ctus , fapore
vilcido Sc ia-
maro : folia fe¬
na , noucna,
dpna , iuncca,
carinata,ftria-
ta , viridia ,
propter terra
purpuralccn-
tia y caule pal¬
mo nomum -
quam longio
ra ; caulis v-
nusjinterdum
duo, dodran¬
tales, teretes, Ixues,proprerque terram, vc folia,
rubclcentes, per reliquum herbaceo colqreprx-
diti , excepto lcano laturo cxrulco tindeo, qui
flores fuftiiict cx breuibus pediculis in racemum
duas vnciaslongum congeftos, odoratos,in vr-
ceoli modum concauos , deorfum nutantes, pur¬
pureo violaceos',oris albidis,crenatis : quorum
qui extremum botrum claudunt longe minores,
dilutiore purpura infeifti, null i tamen albedine
oras picSti, non ita mutant : fed vel furredti , vel
redtU foras protenfi coma explicata fubiedtos
flores inumbrant.Serius hic floret quim Botroy-
des,qui moxfequitur.

De hoc Sc fimilibus feribit Clufius Pann. Sc
poft.hift.Sponte plcrifque Pannonix locis Sc co¬
piose nafeitur Hyacinthus ille Hifpaniis Sc Gal¬
lix Narbonenfi vulgaris & pallim obuius in a*
Bb b 5

4

s*i HISTORIA

gronim marginibus Se lccundum vias, quem ego
a floribus racemi in modum extremo caule con¬
vellis CrT$ua<r>ir cognomino , nonnulli comofum
minorem appellare malunt r nec defunt qui Bul-
binem Plinii elle putent : Herm. J)UrtbB tno?
blaucfvideft, caninum Allium : Belgx a racemi
inilar congcfta florum fpica bruynemm appel¬
lant. Eius duo inueniuntur genera vnumcrallio-
ribus,longioribufquc foliis, florum etiam, race¬
mo longiorcjdcnhore , Se odorati : re ; alterum
minora omnia habct,& magis vulgare ell. lito¬
rum duorum generum Hores laturum admodum
colorem habent, & qnafi nigriun.Eft vero Se ter¬
tium genus brctiipnbus, latioribus, firmioribuf-
que foiiisqux humi diffundi nonlolent,ncc fle-
xuofa funt vt fuperiorum, fcd furreda : huius
flores licet fupetioribus forma iimiles , longe ta¬
men alpedu hilariorcs,dilutiorispurpurx,atquc
in cxrulcum tendentis colore prxditi funt. Id
genus Vienna*, aut vicinis locis Ipontc non nal-
citur, fed ex Tyrolenfi comitatu delatum clfc
fertur. Similes porro omnino planta; non modo
Vienna?,fed etiam ante in Belgica e femine Hya¬
cinthi botryoidisjladco atque e muco purpuraf-
ccntc flore ( bina* cius enim inueniuntur diffe¬
rentis ) nata; funt: Se inter illas etiam qux ra-
rnofam tulerunt florum Vuam,hoccll,qux Vux
in modum plurcs congeflos habuerunt racemu-
los, alios aliis minores Se graciliores : quibus fl-
milcs plantas femine albi a me communicati na¬
tas habuit plures quam quadragenas lll. Baltha-
far dc Batehyan in Zolonoch fub Martii finem
florentcsjAnno 1585.

A Dodon.hifl.Iat.de fl.&in fol.dicitur Hyacin¬
thus raicmofus Se inter Neotcricos.i. foliaquaft
rotundarflores colore cxruleo, alias diluto, alias
fatu rato : fubinde candido, aut ex albido dilute
admodum purpurafccntcs : Hyacinthum Bo-
tryoidcm nonnulli cognominant. Ex cfculcnto-
rum bulborum genere aliquo elle videtur.&c.
Verum hoc notandum , Dodon. non diflingucrc
Hyacinthum odoratu ab inodoro,fiuc k Fulchlio
exhibito,de candido & albido pollca agemus.

Lobel.&r pen.Adu. Hyacinthus comojus minor.
Quidam Bulbinum Plinii veriorem autumatrvul-
gus Prouincialium Barri lirz, vocat,quafl lagenu-
las : foliis iunceis. Addit in obf.dici quoque Bul¬
bum efculentum,HyacinthumJilu. Cordi. Hyacinthum
cxiguumlragi. Hyacinthum Butrjoideu Herbario¬
rum. Item Ic. Pl. p. 107. Hyacinthum Botryoidcn
Zxlcl.net a- vuigArctlJ^z pag.ioS.H yaiinthtm e aruleum amoe¬
num. Nos Hyacinthum filueftrem Cordi non
dixerimus, ficuci Gcfnerus,vt Se Dod. aliter fen-
tiunt. Nec etiam cum Lobel. fentimus , hunc
Hyacinthum eundem elle cum Hiacintho exiguo
Tragi.

Tabem. icon.p.625.trcs Hyacinthos tradit,
quorum primus depingitur nomine Hyacinthi
cxrulci minoris flem blaw ttlcrQcii blumcn,
Alter p.628. titulo Hyacinthi botryoidis incar¬
nati Icibfarb rrauben !>yacintl> : Tertius his
verbis, Hyacinthus botryoides cxrulcus maioj:
©rog veyclbraun trauben (jyacintjj.Ficri forte
fortuna potefl: vt hisTabernx figuris aliqua con-
ueniat Hyacintho Botryoidi inodoro, id tamen
aflererc non aufim,peritiorcs dc illis iudiccnt, fi-
quidem Compilator non deferibie nec difringuit.

Gerard. cxcus,cxci ducis Taberna? tres figuras
ponit: Quarum prima Hyacinthus Botryvidcs c&-
ruleuslb laiv ©rape flotver. Alrera Hyacinthus
Botryoides coeruleus maior , ©erat ©rape flomer.
Jertia Hyacinthus botryoides coeruleus _ amoenus.

PLANTARVM-

0Fic coloureb ©rape jJorber.

Camer. horto Hyacinthus botryoides odoratus
Pruni u'dcr em referens maior.

C.Bauh.Phyt.H/4ri»;/;:« n.rdccmofus maior eoe-
ruleus Botryoides Clufit ,Caruleus amoenas Lobe-
lio. Item Hyacinthus 24. flue racemofus minor
angufhfolins primus trago. Bulbine Gcfnero.

H yacinfb. vulgi Lob. quibufdam Bulbus coronarius
Theophr. e>. hiffcor. pl. Variat floris colore at- ■
rulco diluto, faturato, candido, exalbido, dilu¬
te purpurafccntcfeu incarnato. Camer. & fra- c
ter C. Bauh. hac in re longius a nobis recedunt , ^
Se a vero declinant. Sunt enim occafiones cur m
Tragi Hyacinthum Se Bulbinem Gelneri huc no
rcfercnducenfemus, fed ad Hyacinthum inodo¬
rum. Si Hyacinthus de quo hic agitur, folo co¬
lore ita variat cur non demonftrant ; Scimus
Dodonxum feribentemde hoc Hyacintho mc-
minille diuerforum colorum ,- verum is compre¬
hendit alias fpccies qux fub aliis titulis tradun¬
tur.

Plxrifqucltalix, Germ. Gallix, ac etiam Hif- ^
panix locis ( experientia Dodon. adftipulantc )
hic Bulbus exit : repcritur&r in Belgio in Atreba¬
tum ac Marinorum finibus , in lyluis ac nemori¬
bus : Folia cius qui ex Hifpania in Belgiu allatus
ell, ante hyeihcm exeunt , Germanici verb ac
Belgici non ante ver : flores Martio vigent aut A-
prili. Hyacinthumbotryoidcm minorem exru-
leuna foliis anguftis Se longioribus habeo in hor¬
to E. C.Montbelg. a me plantatum, qui tardius
floret fequenti & diutius, ac ita fe multiplicat ve
tandem moleftus lit : non differt meo iudicio ab
eo qui Monfpclij paflim proucnic , florctquc.
Lugduni in agris fpontaneum vidi florerem Ma-
ioac etiam Patauij,& in montibus Appenninis
flue Bononienfibus , nec non Bafilex in hortis.
Repertus etiam ad CaflcllumSponcck Illufl. E*
VV. iuxta Rhenum, vnde in prxdidum delatus
hortum.

HYACINTHVS BOTRYOIDES,
vernus: minor, latifolius,cce-
ruleus,idonorus.

PLanta ell 1
felquipal-
maris , radiet •
bulbofa,fibro-
faq; faporc vt ;
prqccdes ama-
roSe Icto : folia i
profert bina >
aut terna
flriata,cari»a- -1
taque interda i
Se potilf. pri- •

rao proucnics v
non multum :
latiora, quam
iam didi , Ici .
multbbrcuio-
ra,fxpepotilL i
culta &vbi a-
doleuit latio¬
ra, qualia figu- i
ra noflra Fu—
chfiana demon llrat,ncc caulis altitudinem atrin-
gentia : caulis lingularis,rcnuis,fefquipalnium al- !
tu s-flores iullinct racccnatim congeilos vtfupc-

rior/

LIBER XIX-

rioFjfed flon vt illa, odoratos ,rariorcs,brcuiores>
minores , magifque ventriofos , oris limilitcr
«enatis coloraritquc.

An Cordo Obf.Iylua.Hyaciuthusminorglobo-
fis,concauis,purpurcis,deorIuni nutantibus ,

5 715>

wiIa cxalbida,brcuia,cum ftilo viridi,vix ia cou-
lpcduni venientia.

Clui, in Pan.&h. ait Hyacinthus Co7fudJ\al a~
6leo flore, k. fupcriorib.floru forma non differta
funr.n. concaui & tumetes, nulla tamen, vel per

gibbofiim comam conllitucncibus floribus in J quam exigua odoris gratia commendabiles. Is
caule dodrantali breuiore : foliis porro multo etiam iii duas ipecics diftingui potefl. Vnaenim
minoribus, radice bulbofa : floret pofl Veris in- ladcum omnino florem habet , caulem cxalbi-
itium. Nafcicur copioiiiT. in Alpium Sueuica- dum , foliaque dilutius virentia, <5c quali pallc-
rum planis pratis , in Haflia & W ederauia. ■ fccntia : tora etiam planta tenerior, nec nili pii-
Trag. germ,. lib.i.c.ip. 71. vocatur. $£m anb' moverc,folia protrudit. Alteriiis flos niucoqui-
FnoMand?/ Hyacinthus vernalis , flcin juinbs dem colore proditus eft,fcd cui perfufa videatur
FuobIami?/FInn hyacinth-Ercap. 7p. flem friD ■ tenuis quodam &; dilutiflima purpura , qualis
Ich^cit Ijyacintb / Et hili. lar. Allii genus i in rolis albis nondum plane expanlis, prolcrcim
aliudyagro VtrnunenjS valde familiare &c. qui ad ■ circa vngues: hoc ve afflate & marceiccqte flore
Rhenum habitant 3»ibcl vocant. Ec Hya¬

cinthus Liternus exiguus': ulnm odore defit ut us '.fe¬
mine nigre.

Fuchlio hift.Hyacinthlis caimlcus maior fce-
mina, (Droj? blatvmcrrjcn blum ftriblc : qui no
deferibit nccdiftinguit exade hunc Hyacinthu
ab aliis.

Dodon. Gal. Bulbi cfculcnti genus mimis, Pr-
tit bulbe de urdin , fecit, figuramque Fuchiii ex¬
hibuit jqnalis noftra. In poftrcmis vero fcriptis
hunc non videtur diftingucrca procedenti , vti
didum.

Gcfner.hqi xiBulbinc flore coruleo.

Cluf.mPann.& poft.hifl. Hyacinthus Sct fw-
chlr tertius breuioribus. [arioribiifque foliis Sc fir¬
mioribus ,quo humi diffundi non folene , fed c-
reda funt : flores afpcdu eleganres , dilutioris
purpura; , atque in coiuleum tendente colore
proditi funr.ld genus cxTyrolcnfl comitatu dela-
tttm cfle fertur.

Camcr. hor.Hyacinthus botryoides alrcr mi¬
nor inodorus, coruleo, incarnato & albo flore.
Sic ne? Camerarione vnum ? Hyacinthus albus
& coruleus. Nos quidem cotulcam ab albo lc-
paramusjde quo poltea.

G-Bauhin.phyt.Hyacinthus i^.fiuc racemofus
minoriatifolius cterulcus fcemin.1 Fuchf. Item
Hyacinthus 15. flue raccmolus latifolius floribus
diluto purpuro,Botryqidcs tertius Clufio, incar¬
natus Tabcrn. Nos quoque Clufii dc Fuchiii cii-
dem Hyacinthum facimus.

: Hyacinthus minimus vernus Botryoides ccc-

rul.Montb.proucnirlpontc, tranfluli in hort. C.
W. citius floret procedenti , folia etiam non re-
rinct tamdiu. Gencuc idem forte 111 Tegetibus vi¬
tra pontem Arne floret AprilL Ludit hic Hya¬
cinthus foliis qua; interdum latiora , pocilF vbi
adultiora & culta : folio lato ex hortis Bafil. mi-
fit Fr.C.Bauhinus.

HYACINTHVS BOTRYOIDES ALBVS.

HYacinthus Botryoides albus cx bulbo me¬
diocriter magno fibrofo , albo, tunicis
compado , guftu nonnihil vifeido, fubacri , tan¬
dem &: (ubamaro,/o//4 profert quaterna palma¬
ria aut paulo maiora, lariufcula,carinata,hcrba-
ceo colore virentia , in quorum medio flarim it
radice furgit,Cauliculus palmari raro maior , te¬
res, louis,ex viridi luteolus, florem fuftincns,non-
nihil odorarum, in racemi morem congeftum ,
ex flofe ulis multis rotundis, candidis, forma floru
Erico , terram (pedantibus , lcuiter dedudis
oris in fex labella extrorfum reflexa diuiiis, cx
breuiflimis albis pediculis : in medio fena flami-

imenfior red¬
ditur : caulis
e viridi pur-
purafcit,folia
viri di ora’ sut,
& infima par¬
te quodam¬
modo purpu-
rafccntia.
Omnium fe¬
mina in tri¬
angulis qui-
buldam yal-
oulis conti¬
nentur, rotu-
da, nigra, exi¬
gua: omnium
etiam radix
plurimos exi¬
guos nucleos
in ambitu ge¬
nerare loicr,
nulla taineii

abundantius quam duorum priorum. Florent vt
plurimum Aprili, interdum etiam Maio, li Ver¬
num tempus ob procedentis hiemis alpcritatem
ferius incipiac. Ladei prior fpecics olim nobis
communicata h C.V. Alphonfo Pontio, memini
in Baldo monte erutam a Scudlofis quibufdam
cx Italia reducibus Viennam adferri : Altera ab
ampliflimo V.Corcufo Dipcadi albi nomine in
Belgicam milia.

An Cordo obf. filua. Hyacinthus minor can¬
didus , minori purpureo flmilis, maior paulo na-
fcitur in neflia tk. Wctleratiia, ied parcius quam
purpureus.

Lobcl. ObEp.1g.55i Dipcadi candidis floribus va¬
rietas gemina. Dodon. in folio 3nyacintbus Neo-
tor. 1. flore fubinde candidoaut cxa&ido dilutd
admodum piirpuralccnte* , Italorum plorique
Dipcadi appcllirant. An Camer.horc. nyaun-
tbits Botryoides minor inodorus flore albo. Tabcrn;
icon, dehifl. ujacmchm Botryoides albus latteus.
iveijltraubcnhyaetnrl). Cafp.Bauh.Phyt. Hya¬
cinthus zC>. fine racemofus albus tertius , vel lactem
vel minus dilui (urna purpura perfufa , vel cx ccerti-
leo vir ef ens. Gerard. hi A. Hyacinthus botryoides
lacteus U’!)itc ©rape fioivcr. Figuram habet
Tabern.ac pro te rea alium habet Hyacinthum,
de quo fub maximo botryoide.

Habeo in liorro il. E. C. mifliim Stutgardia
per Clariflimum virum Dominum 04>i,,?Ar5
horti medici profedum.

Bhb

HISTORIAE PLANTARVM.

HYACINTVS AVTV.MNAL1S
aiimmus, Sc maior.

i fo folo falcbrofo rpoftremi) Salmanticx pro-
\ ximis colliculis ad flumen vThormiift fitis>lapido-
i to admodum folo. E Vcroucnli Agro inilTus fuit
Lobclio : plurimus poftea etiam Lutetia: Parilio-

Olia Vix rum,Narbona: ad Aquas Marianas, Sc ad Cellam

Be.cnpt o

f pollices
quinque exce¬
dunt , tenuifli-
ma , triaqua-
tuoruc,cx albi-
bulbo
caulis
palmo breuior,
tenuis , flores a
medio ad fum-

cantc

exorta

mum parui, cx-
nihei , quos ex¬
cipiunt conce¬
ptacula, parua,
talis cfl Aloni-
pclicnfis,cjucm
cum maiore lu-
fiiis deferibit
C lufius Hilp.&
poft. hiftor. his
verbis : Hya¬
cinthum Autu-
nalcm appella¬
bamus, quia no
nili Autumno
florebar. Quida ,
Bulbinem Pii- ;
nii clle exilii- 1
mabant : led
Bulbincs apud
iplum lib. 2.0.
Nat.hiftor.c.p.1
dcfcriptio pla¬
ne refragatur,
cui porracea
folia Sc rubi¬
cundum bulbii
tribuit. Alii
Theophr. tj$vov
clle xftimant,
quodlib.y.c.u.
inter eas qux
ante foliorum,
Sc caulis exor¬
tum florere incipiunt,rcponit.Vcrum quidem cft
hanc plantam , florere incipere antequam folia

emergant : fcd alio loco Tiphyi inter xftiuos
flores meminit : qua: nota huic non conucnic.

Dodon.de flor.HMi/mliw quintus, (fui [entinus
cft. Hyacinthus autumnalts.ln fol.p.iipH jacinthus
Autumnalis mmeVy&c p.uS. Hyacinthus autumnalis
maior. Gefncr. horti ex fcntentiaColdcmbergii.
Hyacinthus Autumnalis. Lobel. Se Penx Adu. &
Ic.pl.p.ioz. Hyacinthus autumnalis minimus fcd
pulchellus. Et C.Bauh.Phyt.H yacinthus.C.fiue au¬
tumnalis nnior Clufii. Item Hy acini hus 7 liuc au¬
tumnalis minor. Gcrard.Angl. Hyacinthus au¬
tumnalis ivmtcr Ijyacint^. Item Hyacinthus au¬
tumnalis maior, (Bcrat srnntcr l;yacmt$>.

Primum in hortulo duntaxat aluit Clulius,
fponte natu non vidit maturius minore florente,
interdum uel iub lulii finem , vel AugulH initio.
Alterum ante 40. annos in vicinisMonfpclio col¬
liculis florentem fub initium Septembris erue¬
bat ; deinde Madritana Pariliorum lilua ea par¬
te qua ad Dononienfc coenobium uergit , areno-

nouam Monlpelii villis nobis glarcofis, afpcris*
Autumno inciinte , non Vere. Maior in pcnlili-
bus Belgii hortis alitur. Florentem circa Autum¬
num vidimus in lylua prope Monlpelium. Ti-Tty
phyum Thcophralli Dalcch. nobis vilum Stur-
siardix.

HY ACINTH VS MAXIMVS
Botrvoides, coma cxrulea.

EX cepacco
bulbo folia D*
aliquot inter¬
dum fcapolo-
giora, Sc plui—
quam iemun-
cialata, cxlia,
per terra fpar-
guntur : inter
qux furgit
caulis lingula¬
ris, duas fpi-
thamas lon¬
gus, nondum
exiccatis flori¬
bus in pyrami¬
dalem thyr-
fum delinens,
qui vbi expan-'
fi fuerint, lon¬

gius muiccm
abiunguntur,
colore obfoleto, concaui,ab anguftiore bali qui
pediccllo fcmunciali appendutur,fenfim dilatati,
vix tantillum hiantes oris in fex obfcurc partitis,
vt difficulter confpicipoflint latentes apiculi ci¬
nerei : faftigium autem chyrli in comolam iubam
cxruleo purpuream , longis pediculis conco¬
loribus explicatur : odore nullo excellente,
plerumque flores abundant pulucre fuliginofo.
Amara cft hxc planta.

De hoc Hyacintho Icribit Cluflus. Hyacinthi
primi Matthioii , flue comoli maioris aqui-
pufdam cognominati , qui in multis Orbis Chri-
ftiani prouinciis lpontc nafeitur , duo in Panno¬
niis genera obferuabam. Alterum prxcox latio¬
re folio, crafliorc coma,incleganti tamen, maio-
reque bulbo. Alterum magis ferotinum angu-
ftiorc folio,tenuiorc coma , laxiore verb Se elc-
gantiorc : huius flores comi proximi , ex exru-
icopurpurafcunr , eiufdcmque cum coma fune
coloris, qux nota in priore delideratur : bulbus
etiam minor. Prxcox Maio , hoc Iunio, floret.
Semine autem ex Hifpaniis anno 1575. Hyacin¬
thi Orientalis Hilpanici nomine milfo [ cuius
tamen duo clle genera flarim deprehendi,
nam magnitudo dilpar erat] Vienna: Auftria: bul¬
bacea: plantx mihi nata: fune, qua: tandem duo
Hyacinchi comoli maioris genera pepererunt, k
vulgaribus nec florum coma, nec foliis differen¬
tia, nili quod alterius folia latiora &Mufcari fo¬
liis proxima ineunte Vere duntaxat emergere
folebant,altcrius angufliora longioraquc , etiam
ante hiemem : minutius femen Hyacinthi co¬
moli maioris xmulurn erat > alterum cralfius

Muf-

LIBER XIX

Mufcari feiiftnipefqu^m flmilc, qua» adeo caufa
fuit, vtfeparatim fererem. Illud autem pecu¬
lare in nonnullis , vtprsmaturi flores exculli,
.nigrum flue fuliginofum poliinem Ipargant vfti-
: lagini fere iimilem.

Hyacintho fylueftri Cordi addita eft figura Tra¬
gi , cum his verbis Gefneri : idem eft ni fallor
aut plane cognatus Hyacinthus maior Tragi <S c
Fuchfli , cuius iconem addimus quanquam
coeruleis floribus , cum Cordus fuos purpureos
tribuat. In alia annotatione eftfcnptum verus eft
Hyacinthus Medicorum. Nafcitur 0djenf>ercje
bcy : vbi Braumlmcf appellant. ACor-

i do in Diofcor. Hyacinthus, quem medici intel-
liguiit.Gcrman.JBrculing vocatur. Ibidem qui¬
dem annotauit Hcluetiis vt quidem aiunt, nefeio
j quibus (folrofe.

Tragus Germ.lib.y.cap.yo.djrofl j)j?acintf).Et
cap.79. bie vierbtert / Bauaris 0en> jtvibdm :
i Ide in hift.lar.Hyacinthus maior Bauaris 0etV^

1 3tt>tbel,hoceft, Cepa fitilla.

| L ^Fuchf. Hyacinthus caruleus maximus. Et icon,
l Hyacinthus caruleus mas maior (BroflbhuiW VUc
j ^cnblumen inennle.Dcnegato vadimonio prs-
ceptorem noftrum vltrb dimittimus, vt qui infti-
ftimfte deHyacinthis lcriplerit,nec certe demon-
1 ftrarit,quis verus flt Antiquorum Hyacinthus,
hkne, vel ftcllatus maximus Matthiol. paflim ,
Hyacinthus Hctrufcis Cipolls Canina;.

Dodon. Pancratium interpretatur herbam
quam Fuchfius exhibuit pro Hyacinthi genere,
quod Gcfn. audit Monfpefluli Ophiofcorodon
! exiftimari a do£tis , & vulgiS Allium Caninum
nominari. L^can.Pamratium&c Scilla minor. Do-
don.Gall.CaxCsV Ifafiu&yBulbus efulentusyGc rm.
ijitnbafnobhuid). Belg.^unbo loocf.Gall. Hya¬
cinthus comofus {purius , flue tertius Neocori-
ricorum. Anguill.vt exiftimat Bulbi efcuLeti
lunt hodie pidti, pro Hyacintho. Cluf.hift.poft.
vulgarem vtrumque(Hyacinthumcomotiim ma¬
iorem ) Vngari appellant SyjJto fjaijyma, fer peti¬
tu Cepam. Bclgs Brabanti, 0,utfpd, hoc eft,
Afpergillum , propter comam aipcrgilli inftar cx-
panfam, Hifpani Aio de cigucnnas , hoc eft , Alliti
Ciconiarum. Non defunt qui Pericarpum bulbti
Plinii eile cenfent, cuius duas lpccics clFe dicit
lib.Nar.Hift.15.cap.10. cortice rubro alteram,
nigro papaucri limilcm : fedextam mutila dc-
fcriptione,quis lentendam c6mode ferre queat?
Illud autem vere dicere poteft Clulius, nullum
vnquam bulbum fe guftalfe, qui maiorem ad vo¬
mendum vim ipii fecerit hoc Hyatintho maiore
qui in efculentorum bulborum claflem ponitur.
Lobel.&Pcna Adu. Hyacinthus cumifus Diofcor.

Tabern.icon.&hift. Hyacinthus maior , (Br.c>f>'
ftr^yacintjj/obcrmergeii blumcn. Hyacinthus
purpureus magnus peregrinus , (Broffcr purpura
6rauw frembtl)y«cmt^. Compilator uarietate
rerum obrutus nudam proponit figuram cuius
Hyacinthi nefeiopro peregrino.

1. Gcrard. Hyacinthus comofus , .fftirc j)aire 3^=
cint. Hyacinthus comofus albus y itfltc jjarieb 3a=;
cint. Gcrardus quoque more luo quacunque
mutans binasdiguras Tabern. habet:fed colorem
alium tribuir.ac prsterea ponit ex eodemTaber.
aliam figuram pro Hyacintho albo de quo poft,
ledlor ifta diligentius ferutetur & lucem ad-
ferat.

Camer.horti.u yaiintlius comofus maior flue fe-
rotinus,& minor flue prscox.Crefcit in aruis paf-
fjm in Italia. Anguill. Bulbu proprie efle diftum

57j

volebat, tk in Graecia adhuc vocari C^fiov. Ita 1.

Cepam Bouinam.

C.Bauli. nyacmthus raccmof s maior. An BuJ-
bine Plinii lib.io.cap.9.dc lib.19.cap.5- Huius,
inquit , genera duo . primum procerius latiore
folio,crafsa coma, maiore bulbo pingit Lob.
Obf.p.55. alterum anguftiore folio , coma cenu-
iore,minorc bulbo pingit idem Lob.icon.pioff.

C. Bauh. vtpatet iiyacynthos duos racemofos c.B.noi^
tradit ex Lobcl. cui tamen priorfigura in Obf.no
placuit , quia in illa non nutabat coma, ideoque
aliam curauit parandam &■ in iconibus priorem
omiflt,refcruata poftrcma, fl duo exiftimallet ge¬
nera vrramque vt exiftimoretinuifllr. C.Bauh.

Apud Matth. Hyacinthus, nyacin. fylu. Cordo.

Lobel. Italis , Narbons , reliqus etiam
Gallis tepidiori abunde in fatis & viarum mar-
ginibusproucnit. In agris Monfpelii & Gene-t0CUs Sf
us in fegetibus & pratis , ac inter Ferrariam Sc *
Bononiam. Bononia in horto Nobilis di Gonz.a~
dinis in fra maior florens Aprili. Irem fponte in
montibus Apcnninis flue Bononienfibus e regio¬
ne ports S. Mamma. In cacumine monris Ven-
ds prope Balneum Aponenfe inueni in flne Fe¬
bruarii : vidi etiam Patauii in horto Nobilis k
Palqualigo. Bafllcs in horto D. Doiftoris Foeli-
licis Plateri, Repertum cum flore menle lunio
inrprChcmilli&: Vefudum inBurgundia, cuulft
6c plantam Montbelgardi in horto 111. E.C.

HYACINTHVS ORIENTALIS QVIBVSa
dam conftantinopolitanus.

HYacinthus quem Orientalem , nonnulli DefcflptiO
Conftandnopolitanum, appellant, eft
bulboia magna , guftu vifeido dulci, cui fubfunt
fibvslongsjtcrctcs, mediocriter crafla: : A qua
exfurgit caulis lingulacis , dodrantalis,lsuis, te¬
res, foliis nudus,ad imuiif diluto virore pallcfces,

/uperne fulcus, micans : a cuius raedio fere ad
flimmum fcapum prodeunt fem uncialibus pedi¬
culis ex viridi fubnigris,deorflum nutantibus ap-
ycnCx flores tres, 4. tk 5. ad vndecim aut duode¬
cim mplures,
odore fu au i ,
hilari , csru-
led, aut mix¬
to , aut rarius
albojomnino
lpectando co¬
lore, vnciales,
teretes , con-
caui , campa-
nularu quo¬
dammodo s-
muli , in fex
lacinias pro-
fundiufculas
diuili, fami-
nui a luceo
puluete con-
{perla t ;brc-
uia , penitus
recondita cq-
tinentes: folia
tria,quinquc,
fex a bulbo
ftatim exorta,
coliculum ad

fummwm vfj

Hyacinthus Orientalis flore
maiore.

HISTORIAE PLANTARVM.

Hyaentb. minor Voljttttbes.

WyMinth. Orientalis Polyan-
tbes foliis.

que faftigium
nonnunquam
comitantur,
alias citra de-
finunt, latiuf-
cula, carinata,
inferne herba¬
ceo cclore>
propius cacu¬
men fatura-
tius virentia.
Succedit capi¬
tulum tricoc-
conccuLathy-
ridisliueCata-
putiar maioris.
Vnum genus
fert flores ma-
iorcs, colore c-
tiama minore
variante , pur¬
pureo quidem:
aliud minores,
vtrumq; modo
plures modo
pauciores :
quod minores,
idipfum quo¬
que plures fere

HyacintL Orientalis albus.

cenos aut plures flores proferens , aliis quidem
limiles: led ex cineraceo quodammodo purpura^
icentes

Hydctxtb.Oricm.pttrpir ii rubens,

fert, licet etia
interdum duos
aut tres.

Quandoqui¬
dem aute C/«-
Jius horu Hya¬
cinthorum di-
ferimina dili¬
genter obfer-
uauirjubct to¬
tam hiftoriam
cx eo ponere.
Priter Hya¬
cinthum Orie-
talcm inquit,
qui omnibus
latis notus cft,
cuiufque flo¬
rem coloris in-
tenflone vel
rem i Ilione ad¬
modum varia¬
re deprehendi,
(na tocus quafl
cxrulcus , vel
fubcincraccus,
vel dilutius
purpurafcens
8c hilaris, aut
faturate pur¬
pureus & ad-
violi nigrx fe¬
re colorem ac¬
cedes inucni-
tur ) in meo
hortulo ale¬
bam , cuius
bulbus rtli-
• quorum ma¬

gnitudinem
non admodum
fuperabat , fcd folia firmiora erant , caulis e-
jjam iuter illa prodiens maior , craflior vi-

om. '

ncfquc in vnu
latus propen¬
dentes , reli¬
quis non mi¬
nus odoratos:
femen in trian¬
gulis capitibus
minus altero.
Huius femine
nata mihi cft
planta -roxy/Attr
»-of, cuius caui
lis cubitalis*
craflusjtirmusj)
annno 1585. de¬
cem & leptcin
flores habuit,
non ciufdem
cum matre co¬
loris , fcd pur¬
pureos flori- '
diores, & fub
lis binos ra-*
mulos, quorii
fi nguli quinis floribus erant onufti : fcquentc ta¬
men anno nudum tulit caulem pauciorelque flo¬
res , cum longe plures expecftaflem , quandoqui¬
dem primo fcetu tam fuilfet fertilis. Verum dili-
gentiifimus & eruditionis non contemnendi la-
cobus Plateau mihi ficriplit, Hyacinthum alere fe
valde amplis foliis, magno,craflb,firmoquc cau¬
le, multis floribus pra’dito,colorcm non addidit, f
fcd iconem miiit Hyacinthi polyanthi maioris
nomine inlignitaaqualem hic exprimi curauimus.
Habeo quidem vnam ftirpem valde lato folio &
faturatilis virefeente pr<jditam,cuius caulis etiam
craflus.firmufque , kd inferendis floribus par¬
cior , vt pote qui plures denis non der, coiquc
non ad latus vnum fpe&antes & conuerfos , led
omni latere tequalitcr quali lparlos , laturarius
purpurafccntes , capita enim laturarius viren¬
tia , quali purpuri infpcrfo colore. Catc-
rum,quod filentio minime premendum duxi,Ge-
ncrofo Wolfgango Chriftophoro ab Entzcftoil,
femine a me communicato natus cft Hyacinthi
bulbus, qui Aprili menlc anni lySz. florere cccpit^
tk fcqucntibus annis limiles primis flores proter¬
re non dciiir.Eius folia aliis limiliufunt,paulbta-
men dilutius virentia, inter qui caulis emergis
fatis firmus, fcnos,fcptcnos aut plures ( habui c-
nim duodenos & quatuordecim) interdum flores
proferens cralliulculos, interiore parte omninb 1
niucos , foris etiam albos, fed quorum externa
tria folia ad colorem quodammodo ac-

ccdunt,non mimis tamen odoratos quamfupc-
riores Hyacinthos : iisfucccdunt trigonacapita 1
dilutius virentia, lemen etiam nigrum continen¬
tia : radix fatis cralfa,candicans, multis fibris do¬
nata. Anno porro i5^7.Bizantio accepit Gener
rofa D. Vngnadin magni muneris loco, & pro
Hyacinthis niuco florc,quatuor exiguos bulbos
a reliquis diferetos, quorum duo candicantes c-

rant,alii dilute purpurei & coloris admodum flo-

ridi :vtriufquc generis vnum mihi dedit: purpu*
reum vtrique fubfequens hiems corrupit,tam#tft
mei magnam curam habuerim , alter paucos de¬
dit flores eofque omnino niucos,aitcro minores,
vt etiam tota planta multo tenerior & infirmior
eft. Diuerlus autem ab Ytroque qui pro albo

wya-

LIBER XIX- vi

alter, Lobcl. Orientalis Gratus. Et nyoK. iz. fiue.
Orientalis purpureus Lobel. purpura: rubens.

! Hyacintho ha&cnus eft habitus , e§iufquc vnica
Jirpein k C.V.Alphonfo Pantio miflTam alebat

^ r t 1 f VU&L/UJ.1A. AI

in pemilipus hortis Il.Io.dc Brancion , cum Vie- ( Hyacinthus ij.fiuc Orientalis albus i. Orientalis
na cuocatus fum ex Belgica : cuius poftea plurcs j albus. Et Hyacinthus influe Orientalis maximus,
bulbos Vienna dii mifli, nam ifticfacis frequens | Matth.H yaemthus Orientalis Lob. Oricnt. maior

erat,ci)m valde fit liberalis in lobolc generanda.
Sunt vero illius flores antequam explicentur,al-
i bi, fed aperti oras tantum albas habent, reliqua
parte quafl carnei coloris , cum tamen fenefeere
i incipiunt, fere toti niuei fiunt. Turea: omnes
, Hyacinthos hadenus acceptos Z ambul appella¬
tione miferunt, addita voce Indi, cum Indicum*
vel alia quapiam, cum locum vnde acceperint,
i indicare volunt. Florent omnes Aprili.

Huius itaque Hyacinthi varia; funt fpccics,
i quarum vnam Hyacinthum Orientalem flore
j maiore vocare folemus, qua; modo plurcs , mo-
ido ptttciores habet flores purpureos, czrulcol-
r uc. Huius iconem defumplimns ex Camer.Epir.
i Alterius autem liue Hyacinthi minoris Polyathcs
ex Pl.icon.pag.105. Tertii, id cft, Hyacinthi O-
rientalis Polyanthes foliis. Figura eft ex Cluf.
lil'll.poft.pag.175. Quarta icon cft Hyacinthi O-
rient.albi,qu2 exftatinIc0n.Pl.pag.i05.

1k denique cft Hyacinthi Orientalis purpureo
rubei, quem depinxerunt Ic. pl.pag. 104. A11-
guill. Hyacinthus Theophrafti & Diofcoridis,
Tureis Z emhlecuder. Aliud Hyacinthi genus quod
Orientale appellare placuit mifirJMacch. in Dio-
fcor.cum magn. figuris ] Cortufus,quod fibi mil¬
ium ex Orientalibus regionibus fatebatur , quod
Hyacinthus Orientalis frembher jjyacintj) cog¬
nominatur. In Epir.cum Camer. Icon. Figura:
fane quae ponuntur a Camer demonftrant Hya¬
cinthum maiore &c minore flore : fed fecunda
non rcfpondet figura; Matthioli, qua; nihil aliud
mcoiudicio quam Ornithogalum maius album,
vt fuo dicetur loco, exprimit.

Dodon. defl. Hyacinthus quem Italia & Bel¬
gium Orientalem nominat, folia habet pinguio¬
ra latiora, caules crafliorcs, flores potentiores
maiorcfquc,ac citius prodeuntes. Item in fol.
Horum vnus maior, plurcs profert flores : alter
minor pauciores. Figura;, quas proponit Dodon.
non dilpliccntquamuis minus exade diftinguat
plantas.

Lob.& Pena; Adu. Hyacinthi Orientalis Grq-
ci varietas quam Indi Zvnbel vocant, caulem
habet Serpentaria: modo maculofum , &c tortilia
folia.

Tabern.ic.&h. Hyacinthus Orientalis car ulcus ,
tdaiVer frdmbb ty&cinti). Item : Hyacinthus
Orientalis maior Polyam hos : (0efultcrfremb>
£yaeinrj).

Halepi cumclfet Rauvvolf. obfcruauit prin¬
cipio Februarii aliquot Hyacinthi lpecics,potif-
fimum Orientalis quem vocant Z utnbel.

Camer. hort. Hyacinthus Confiant inopolitauus
Diofc. Hyacinthus Orientalis , albo caeruleo flore,
itemque purpureo. Turei vocant Z embtil. Item
Hyacinthus Arabicus k D. Aicholfio communica-
tus.Z umbal Arabibus. Nos Arabicum quoque
hoc capite ponimus, quia nondum nobis conftat
quantum differat a ca*teris, dc quiarefte Rau-
vvolfio caeteri Hyacinthi Orientales ita dicun¬
tur. Lob.etiam vt ante demonftratum vt memi¬
nit etiam Zambelt an idem cum hoc nefeimus.

I. Gerard. Hyacinthus Orientalis car ulcus
blett>0rientd3acmt. Item Hyacinthus Orieut.
folyanthos Qioubic 0rienta(te 3&dnt.

C.Bauhin.Phyt. Hyacinthus u. flue Caule fer¬
mentaris inftar maculofo, Matchiolo Orientalis

Polyanthos. Tandem Hyacinthus 17. fiue ityactn-
thus Arabicus Cam. Noftro iudicio fi quid fufpi-
candum cx nuda Matthioli figura, fufpicor Mat-
thiolo Hyacinthum Orient. alterum potius cum
maiore Lobeliiconuenire quam primum,& pri¬
mum Matthioli potius quadrare cum Lobelii
Orientali Graecia:.

idem C.Bauhin.apud Match.H yacinthm Orien¬
talis, Hyacinthus caule Serpentaria;. Hyacinthus
Orientalis alter Match.fiue maximus [fed figura*
tranfpofit;E erant, figuraque mutila. Jvfatthioli
figura Hyacinthi Orientalis non demonftrat pla-
cam, cuius figuram ex Tabem, poniennihi Mat-
thioli Hyacinthus ille eft Ornithogalum maius
album, vt iamdidum, foliola qua: appingit ad
hngulos pediculos longiufculos, Uc aliam diffe¬
rentiam manifeftam demonftrant ab Hyacintho
Orientali maximo , nec figura Matthioli inutilis
■ft, vtquis exiftinict, fi fumatur pro Ornichoga-
iodido.

Orientalem fiue Conflanti nopoliranum Hya- Locus &
cinthum cum elfcmus in Italia vocabantZew^/c- tempus
< uder, vidimus Verona: in horto Nobilis di Mu-
f Icardo. Ferraria; in horto Principis menfe Ma¬
lo nobisoftendit ipfe Anguillara iam deflore-
fcentem , & in quo capitula incipiebant prodi¬
re. Bononia: in horto Nob.Alpaflel. Parmae in
horto Nob.Anronii Lalata;, menfe Aprili deflo¬
ruerat. Hunc etiam vidimus in horto Priuli 3c
Pafqualigo Patauii. Gencua: in aliquot hortis vt
innoftro etiam menfe Februario flores iheipie-
bat protrudere Sc folia. Montbelgirdi Geneua
allatum prorupit Ianuario in horto noftro : rra-
ftulimus in hortum Il.E.C.Wirtomb. accepimus
etiam k D. Landgrauio flore albo. Bafi leae apud
Dodorem Fcfelicem : Nunc in horto Ill.E. C. ali¬
quot fpecics habeo maiorem purpureum caeru¬
leum &c album.

HYACINTHVS BRVMALIS ALBVS.

LOuamo
ad nos
(inquit Lob.)
primum mit¬
ium hoc Hya¬
cinthi Orien¬
talis vcnuftif-
fimum 8c ra¬
rum genus k
D.prof.Rcgio
D. Cornei io
Gemma, ico¬
ne & oratio¬
ne fcite ex-
prefliim &
deferiptum.
Eius bulbos
Infulis ad me
poftea mifit
amicus lingu¬
laris Iomnes
Baillec , Mer¬
cator Infula-s-
nus, C. Gemmee rarum hoc prorfus videtur at¬
que exoricon Hyacinthi genus; nara etfi folitn

Dcfci

ipti*

57* HISTORIA PIANTAR VM'

cum forma & florum cum aliis plxrifqueconuc-
niac,id tamen libi vendicat lingulare, quod flarim
fub Solis hibernum tropon lub terris erumpat,
caulem quoque protrudens interdum per
inedias niucs. Florem vcnuftiflimum laxat circa
principia lanuarii,vt apud me iam ter quaterue
floruerit a fine Decembris vlquc ad medium fe¬
re Menfis Martii,non fine maxima pariter admi¬
ratione & afpe&antitim voluptatc.Non gaudet
humidis locis , fed ab humore prius quam fri¬
giditate corrumpitur : idcoquc de in re¬
fla fidelius afleruitur : femen tamen aut bulbi
germen ha&cnus ab eadem planta impetrare
non potufiqtiod florum illa nimis prxcipicata
ptetrufio facir. Sunt illi folia non vt exteris la¬
xa 6emollia,lcd fucculcnta, IpilFi, ac fere lemper
ercfta, vt in generibus Aizoi. Neruiin his nulli
confpicui : fcdftrix folummodo recta: acvcluti
tenues fibrx.Durant autem virore conflante vl¬
quc ad finem lulii melis , ac multo diutius quam
exteris vfu uenit. Flos larui caule, nonnihil cir¬
ca faftigia ad pediculos fingulos excauata , pro¬
pendet candidus , nonnihil tamen lub initia , 5e
circa fupremas oras quiddam fubcxrulcum prq-
fc ferens , quo quidem cuancfccntc fcnlira Fe¬
bruario menfe totus fit ladtcus, odore fragrantif-
iimus, in ea fpccic deinceps menfe plus integro
perfeuerans. Radix bulbofi,intus candida, lo¬
ris rufla, circa foliorum exortus maculas qtial-
dam , quales in Serpentarire maioris caule fpc-
&atitur, effundit, intcrfula purpura nigra. Verum
id maxime fub Veris aufpicia, &cum terra: rur-
fus mandata caulem emeritum gerit.

Lobel.append.de icon.Pl .Hyaiinthus brumalis y
Orientalis albus. C.Bauh.Phyt. Hyacinthus 14. fine
Orientalis albus alter.

HY ACINTHVS M1NIMVS
ferotinus flofculis Hyacinthi
Orientalis.

Def«tiptio y yYacinthus Lobel. Adu.par.i.minimus fe-
J_ X tot in us cleganSjfacic Orientalis Hyacinthi,
fclquipalmarcs de fpithamaeos tenuiflimos cauli-
culos edit, tribus flofculis e gracilibus petiolis, ex
caeruleo dilutis, fenis cxruleis venis ftriatis, Hya¬
cinthi Orientalis fimilibus, fcd longe graciliori¬
bus, minoribufque , lex partitis oris lub finem
Maij prxditos. Foliola angufla , fparla,lpicha-
mum longa, Hyacinthi Autumnalis maioris qua-
dantenus. Paruulus item bulbus>a\bidus. Alitur
in fidillibus a D.dc Franqucuille ex Gallia dela¬
tus, de acceptus ab honefliflima matrona vxorc
D.D .L’Aoufl,tanto florum amore capta , vt libi
merito Flo rx nomen vcndicarit.

HY ACINTHVS ODORAT1SSIMVS
dictus Tibeadi de Mulcari.

HYacinthusTibcadi di&us bulbo admodum
magno , albicanre,multis tunicis pertexto
nititur, guftu amaro , cui appofitx hbrx paucx
quide, (cd craflx de longx ,qux Cluljp perennes,
nec fingulis annis inarccfcuntde pcrcunt,vt Hya¬
cinthorum, Narcillbrum,Tuliparum, Liliorum,
& multarum aliarum bulbacearum ftirpium fi-
brx : folia quinque aut fex dodrantalia de longio-
radatitudine fere vnciali , fex ftriis perlongum
difcurrcncibusjcrafliulculis, carinata, fatis cralfa

de fucculcnta : edulis lingularis, teres , fatis craf-
lus » nudus , admodum infirmus pro iua
Craflitudinc:
hunc. a medio
fere ad fummu
racematim eo-
hxrentcs am¬
biunt flores bo¬
tri oides, quo¬
rum colores
iic tradit Clu-
fius: Initio in¬
terdii purpura-
fcentcs aut vi¬
rides , deinde
ex purpuravi- }
rentes,aut ex.
viriditati ^ilbi-
cates,nonnun- '
quam lubex- #
rulci , aliquan¬
do nigricantes
initio , fiue fa¬
tu rate purpu-
rafcentes , de¬
inde pallidi vel flaucfccntcs,vcl ab initio pallidi»
poftea flaui,portrcm6 vbi tabcfccrc incipiunt ni¬
gricantes autpulli, iique mucrone quam in aliis
crafliorc aut obtufiorc interdum, qui marccfccrc
incipientes, gratiflimum mofchi fere aut aroma¬
tum odorem rcfcruntjlicct qui flauo colore cft,
grauius quidpiam de Narciflinum quodammodo
lpirct : incclligo de niueo flore,atque etiam egre¬
gie rubente inucniri. Flores lequuntur capitu¬
la prxgrandia triquctra,de vcluti pmnata,in qui¬
bus femen nigrum rotundum. Clulius ait le obicr-
ualfc interdum hanc ftirpem caulem in binos ra¬
mos diuiderc, quorum unguli multis floribus o-
nufti fuerint.

Matth. in Comment. Ital.de Lat. cum magnis
fig. Bulbus vomitorius.

Dodon. de floribus. Hyacinthus alter quidam ,
fpurius , Matthiolus pro Bulbo vomitorio depin- ■
gere videtur , nullis interim notis cum deleri- -
bens, nullis teftimoniis aut rationibus fenten- -
tiam luam aftruens. In fol. Hyacinthus fpurius
Ree enti orum alter. Dodonxo pene cucnit quod h
reprehendit in Matthiolo, delcriptio ita ieiuna,
vtdiflicilefitagnofcercdc quo Hyacintho tra¬
dat nili in poft.hiftor.lat.fig.appoliiiflec.

Lob. ob LDipeadi Gbalccdotncum de ItaLrum.
Bulbus vomitorius Matthtoh. Item Icon.pl. 109.
Dipeadt Chalcedoni cum & Mitfcari C lufii. Tabem.
icon.de hiftor. Hiactnthus botryoides chalcedonuus
mufbatus, frembben taubert byftcintfi. Gerard.
Mufean Clufii&in (folorcb ryrapflorocr.C.Bauh.
fbyt.uyacuithus 17. fiue racemofus M ofchatusy Bul¬
bus vomitorius iAattb.

Clulius : E vicinis Conftantinopoli hortis vi¬
tra Bolphorum in Afia fitis primum noftrx Eu-
ropx communicata cft hxc planta. Hyacinthi
fpccics odoratiflima Nobili viro D. Antonio
Corrufio 7 ibeadi Arabibus didla.In principio
Martii florebat Patauii in horto prxdicti.Monc-
belgardi in horto E. C. per Fratrem C*
Bauh.miirum ex Italia, de per
Landgrauium habui¬
mus copiofum.

HYA-

LIBER XIX-

1 «HYACINTHVS ODORATISS. TIBCADI
luteus.

CLufius nullam particularem ponit Mulcari
flauo flore deferiptionem, lieet iconem ha¬
beat.

In Exot. part.2. Appcnd.2.annctat qia: fc-
«uunturrln illis plantis Mufcari qua: flauum pro-
! ferunt florem, diferimen quoddam obferuabam.

Nam eae quae
pallidas ab i-
nitio proferut
florum gem¬
mas, ante hyc-
rnern plerum¬
que germina¬
re foient, Sc
praecociores
producunt
flores, quam
illa:, quarum
gemma: ab i-
nitio nigricat,
aut Liturius
purpuralcunt.
Exiliis autem
femine natas
mihi clle plan¬
tas memini ,
quarum flores
colore non re¬
ferebant ma¬
tris flores, fcd alium quendam peculiarem nan-
cifccbantur , ex viridi fcilicct flauefcentcm: ma¬
rris tamen florum odorem retinebant.

Tabern.Icon.&t hift.H yacinthus botryoides Cbal-
ccdonuus luteufs ficmbber cjcl rrauben byactntl).
C.Bauhin. Phyt.H 28. flue racemojusmo-

fib at us luteus. l.Gcrard. Mufcari flauum Deftatv
iliufcfob efrape flower/ Lobel. ic. Pl.pag. 105?.
DipcadifUuumfi uc Mjfcari Conflammo polit anum
Ime C balcedomcuin Tcut.145.

Vidi Studgardix in horto Ill.C.Wirtcmb.

HYACINTHI TIBCADI LVTEI VARIE-
tas liuc Mufcari lutei prarcox.

MEdiocaftri Mattiacorum(inquit Lob. Adu.

part.i. ) in ftirpium exoticarum ditiilimo
viridario D. Cornelius Corwe alebat, Martio flo¬
res laxans, initio fubcxruleos : Aprili vero au¬
reos. Folia minime fparfa aut procumbentia,
vti alterius flaui Mufcari fcd Tipcadi floris cae¬
rulei modo ereda.Cstera eadem.

HYACINTHVS STELLATVS BIFOLIVSET
tnfolius vernus dumetorum, flore
carrutao &Hbo.

EX radice bulbofa, oblonga, fibrofx,alba , gu-
ftanti vifeida 8c fubdulci, exit coliculus iun-
ceus , fragilis , palmaris Sc pedalis , fufeus, radi¬
cem verfus exalDiduSjduobus /i//t»,interdum tri¬
bus, longi ufculis, carinatis, a bulbo ftatim exor-
tis,ftipatus, qui in pediculos pro florum numero
plures pauciorcfue ad duodecim nonnunquam,
nunc breuiores, nunc longiores , teretes diuari-
catur, licet aliquando ipfe coliculi fcapus flof-
culum lingularem gerere reperiatur : flores pul.

-3» xi.

chri , caerulei, rarius albi,ftcljati, fex foliolis di-
ftindis,anguftis , inucronatis,coi^ft*Dtcsjia quo¬
rum media
flammula lex;
diluto C2j:u-
leo fuftinenc
capitella fa-
ruiiitius tin¬
cta, piftillum
turgidulum
mucronatum
concolorem
circumftatia :
at li flos al¬
bus , tum fta-
minula quo¬
que alba api¬
cibus lutei 3
praedita piftil-
lum albu am¬
biunt; fucce-
dit capitulu ,
in quo 'femen
Trago autore
fuluum,Milio
limilc. Clulio
in triangulis
vafculis non
atrum, vt ex¬
tera Hyacin¬
thorum gene¬
ra, fcd fufeum
duntaxat Sc
ueluti fuligi¬
ne infedum.

Icones quas
proponimus
luat ex Fuch-
lianis quas e-
jjiimus, flores
in iis non be¬
ne picti.

Hyacinthus
vulgaris Clu-
fii,quii flori¬
bus radiarim
cxpanlis,& in
ftclhe formam deculfrtis, ftcllati cognomc apud
rei herbaria: ftudiofos inucnit , is videlicet qui
CiEruleo cft flore in quo varietatem etiam ob-
feruabat aliis floribus magis Alturis Sc ad viola¬
ceum quali tendentibus , aliis ad carneum co¬
lorem proxime accedentibus. Habet autem ip-
fa planta vcltcrna folia , vel plurimum bina, ut
etiam illi bulbi quos Neapoli Francofurtum ad
Clufium mittebat Ferdinand. Imper. Qui albo
cft flore, fponte nafcentcm nufquam videre ipli
contigit , 1'ed binos aut ternos cius bulbos Fran-
cofurti accipiebar munere D. Philippi Stcphani
Sprengcri Pharm. Palatinalis Hcidclberga: : aliu
deinde exalbido Sc veluti cineraceo fubcanulco-
ue flore prxditum, Lugduno Batauorum milium
a N.V.loanne ab Hogclandc. Superioribus au¬
rem generibus maturius floret,& in triangulis
vafculis femen fert, non atrum,vc cetera genera,
led fufefrm Sc tanquam fuligine infe&um
cui non valde diflimile* etiam eft illius femen,
qui albos ptofere flores. Vieonenfes porro Ma¬
trona: eum qui carruleum habet florem , Nome*

balbrian appellant , quafl caeruleum Lilium co- 0enanthe
ualliummam Oenanthen vulgo Lilium conual- uhumcon ^
liuin didam, iplx bflXbrta» nuncupant; Belga:

Cc c

5$o HISTORIAS PLANTARVM.

ftellaco flore 0tcmFcn/vocant.Scd £c Hyacin- ,
Nyaaarh. chum llcl latum vulgari alioqui forma liinilem J
jit lUtus fepenri audit, quorum alter flores proterar , iua-

**4au»s “irer rubentes dc quali carnc&s,alter,flauos: illos
autem videre nondum ip« contigi:.

leon Clufiana fub' titulo Hyauntbifellati al¬
bo flore apud Lobel.obf.p.53. Et icon. Piant. p.
*>n. eft fub titulo Hyacinthi Germ. Lih-flori huc
Floris Martii flellati.NarcilTi carrule i Bockii: la-
ne placet icon pro cxruleo & albo, quia quod a-
«iinaducrterimus non diflerunt nili colore.Bru-
fel.T.i.Rhapf ji%& 4*p. 150.1^ rcifius Martius.

An Cordo herba Narcifli , caule dodrantali*
flore eft in lateralibus pediculis cadido,fteUato,
aut cruciformi , odorato : radice bulboia, No¬
rim bergx in horto Ollingeri.

Non vult litigare Tragus an hi bulbi,vel Narcifli
txrulciS: albfblo ^ormmg blumcn/blonicr^cn
tlunien/iuir referendi ad Bulbos vomitorios aut
Narciilbs vel Hyacinthos. Figuram vnicam ha¬
bet Tragus quo: minus placet.

Fufch.hift. Hyaciutbus caruleus minor. H yacin-
thus albicans feu foemina. Item icon. Hyacinthus
cxruleus minor mas, flcmblah) maceri blum
mennclc. Hyacinthus coeruleus minor foe¬
mina, flciit blaiv iTknjcft bltimwablc. Hyacin¬
thus niucus iveifi tflcrcicn blum.

Gefuer.horti.Cw/i/o quidam fylu. Hyacinthi fpc-
(ies,vi multi putant. In cat.plant. , H ya-
<inthus,Ca./.iA ,',BIaroVTlcrRcn blumcn.ltcmFI/4-
<tnthus, Latinis ( vt quidam volunt) Vaccinium,
^ornuncy blumcn /it‘m byarintjjcn 0°*

Lobei. & Pcnx Adu. Hyacinthus Cerm. Liliflo -
r/o,Angl.©mTa*MCj? jiour. DodilLquidam cum
Fufchio Poeticum Hyacinthum diuinabant. Sed
cius crfigiatura congruentius multo Diofcoridis
Hyacintho quaiu Poetico foret, flores cxrulci
purpurci.Ttem obf. H yacinrhus Lxliflorus fellans,
flos martius flellatus Gcrm. H y^mthus btfvUus
Theophrafli,Bc\g.Qtcrrchne.fct Ic6n.Plant.p-99*
H y ac. Germ .fellat ustfarcifus laruleus Bockii. Ad-
uerf.part.z.H?*<riM/;w/ Germanicus fellaris.

Cam.hotri. Hyacinthus fellat us flore albo&
pjc' reo. l.Gcrard. Hyacinthus flellatus Fuchf.
6tan'k 3 Cicint^.Nardfus caruleus Bockii.

C.Bauh.Phyt. Hyacinthus 1. caruleus flue trifo-
C.B.mt. ^ Hjacintb. i. flue primus albus Narcijfus can¬
didus Trago. Hyacinthus Germ. fellaris albicans
ferotintts Lobei. Et Hyacinthus 3. flue caruleus
alter btfihusTab. icon, minor : Dodon. Satyrium
2. Dubito an Tragi planta eadem fit cum Lo-
beliana, quia Tragi folct cum alio florere & flo¬
res habere albos , qui fex foliolis conflant , Lo-
bclij vero ferotina flore albicante pingitur cum
foliolis 5. tantum. Nullam prxtcrea video oc-
<afioncm feparandi Saryrij fecundi Dodon. ab
Hyacintho itellato primo, ipfcraet Dodon. in po-
fcremisnon feparac.

Xocus. & Norbonx montolis arduis , Gencux aut Hcl-
itrapus. uetisc &: Gcrmanix in campeftribus & iuxta fx-
pes, Lojxlio, nafeitur, flore cxruleo, purpureo.
Hyacinthus Camer. flellatus flore albo & cxru¬
leo, frequens in Duc. Vvirtcmb. creber, vt Fuch-
flus quoque meminit & Cordus Tubingx in
filuulis inuenitur. Nafeitur in nemoribus:
atque hinc eft quod Galli apud quos, Plinii ccfti-
monio, eximie prouenit, vt Ruellius autor eft,
nemoralem & agreftem Cepam nominent. Et e-
ius certe magna eft copia Verno tempore in ne¬
moribus haud procul a vico Ibufcbnatv iuxtaTu-
bingam fleo , yc vel etiam ex natali facis conflet

flores P.os quos pidos exhibet Fuchiius efle ge**
nuinos Hyacinthos. Verepiouemt mcnhbus ni-*
mirum Februario & Martio Thcoph.l.tf.hift.c.
fi.hinc Macrius Hosdidus* cum itaque tempus
etiam conucniat nemo eft qui deinceps veros cl*
lc Hyacinthos dubitare merito poflic. fac

Eloco& tempore Fuch. aderit non dubican-
dum dc fuis pidis Hyacinthis , verum non de-
monftrat,qui lintex iis, qui in Ducatu Vvii;temb*
vei in Gallia proucniant, hinc apparet firmicas
argumenti.

Croncmb.Satyrium verum colligitur in tradi-
bus Gbulofls&: arboribus coniitis ex quibus nos
olim frequenter eruimus, ac maxime circa Hcr-
len eximium Holandix oppidum.

Hvacinthus flellatus vernus modo bifolius
modb erifolius a me obferuatus inter Balneum
Aponcnfc & Arqua & in monte Venda, & Para-
uii in horto Nob. Pafqualigo florens in fine Fe- •
bruarii •, Monfpclii allatus cx montibus circa
Gangem mcnfe Aprili cum foliislatis,radicc bul-
bofa, & floribus cxrulcis multis abinuicemdi-
uaricatis cum pediculis facis longis: Gcncuxco-
piofe in colle circa Caftellum /4 Baflie florens
Martio mcnfe, e regione Champjv lcra fluuium
Arne in fyluofis locis mcnfe Februario folia pro¬
trudens , & circa finem Februarii florere inci-
picns,*c ibidem non ioliim colore cxruleo , feci
eriam pulcherrimo muco: nec video differen¬
tiam quam coloris: inucni etiam Montbclgardi
ac habeo plantatum in horto II. E.C.qui pallim
proucnit,vt in colle eundo Vauiaucourc & in ne¬
moribus verfus Arbouans.

HYAC1NTHVS STELLARIS
Albicans Serotinus.

SCribit Lo- P
bcl. in Ap-
pend. Hyacin¬
thus ftellaris
albicans lcro-
tinus. Serius
floret <3 c folia
exiliora ha-
bet y flos afpe-
du iucundus
albicat. In Bel¬
gium delatus
e B i fcayx mo¬
tibus , & mu¬
nere mi Ilus i
Mutone. Itera
lcon.Pl.p.ioo.
Hvac. Gcrm .

flellatus albis¬
catis, Tcut.136.
Item Aduerf.
part.i.H;<tii«-
tho Germ. fellaris congener Hyacinthus fer ot imis
albicans e Cantabria jnotinbus delatus , cuius oth-
gies Icon.p.ioo. exprimitur. Septenis floribus 8c
pluribus afpeduiucundiflimis in hortis D.l. So-
meri & D.Iacobi Knibii : albis floribus varia¬
re memini & luxuriare cum Hyacintho Stellari^.
Bizantino a Clufio deferipto radice foris nigra,
flore prxcoci. Item Hyacinthus fellaris albicans flo
Botanicorum effig. icon, p.ioo. A ftcllx inftar ra- re
diatis floribus ab herbarum cultoribus fcdulis R‘
vocatur Stellaris aut Stellatus Hyacinthus, flori- *r
bus albis auiqgmfliims leptenis & pluribus in

LIBER XIX-

horta Soifcn* variat. Lobel. videtur mihi obfcu-
: rus : Curinpoftr, Animad. bis mentionem fa-
! cic Hyacinthi ftcllaris, Hyacinthi albicantis: cur
bisrepetit deferiptionem Hyacinthi ftclla: cum
i albis floribus, fiium albicancem pingit cum flo-
i ribus quinque , vnus autem flos pingitur quin¬
quefolius, an veraciter nefeimus, ftellares dicti
! lolent clle fex foliis.

G.Bauh.Phyt. exiftimauit eundem cumTra-
i gi Narciflo candido,quod nobis non videtur, non
l tamen negamus eum quem deferibit in' Adu.
poftremis Horibus albis eundem cilc cum Tragi
i Narciflo vt ante diiSbum.

que vcluti contorquent : inter quse. aflurg k
cauliculus teres , breuis, binarum viicaarum,
longitudinem non excedens, fummo faftigio le-
nos aut feptenos flufculos alternarim fcrens,velu-«
ti f picam congcftos, iis forma 2c colore pxne li-
milcs, quos profert Hyacinthus ftcllacus teiliuus,
cuius paullo ante memini ,fcd longe minores:his
lucccdebanr triangula etiam capitella extremo
mucronaca,nigriim femen continenda: radix erae
bulbofa,fere orbicularis, craflre AucUante Hifpa-
niciE magnirudinem xquans, candida fed fulci
membrana redta, e cuius infima lede numerois
exiliebanc fibra:, magna cx parce valde renues ,
iis tamen admixta: lcptente aut ocfaua: paullb
craffiorcs. Florebat Maio mcnfe cum maiore.

HYACINTHVS^TELLARIS VERNVS
paruulus, flore ex cseruleo cinereo.

PErfimiiis
aucore Lob.
Adu.part.i. par-
uulus Hyacin¬
thus ftellaris
Vernus , ctiam-
que ftcllaris
Hyacinthis con¬
ger pumilio ,
nouus indidus
Hyacinthus, Lo-
dini hoc mcnfe
Aprili 1605. in a-
moeniflimo &c
exoticarum ftir-
pium ditiffimo
hort.C.V.D. Io.
Coys,cuius fa:-
pc meminimus ,
flores laxauir ter¬
nos aut quater¬
nos, ftcllacosjcx
cxruleo cinereos, fenis foliolis, totidemque fla¬
mmulis & apiculis cairuleis obfcuris 'conflatos:
pifiiUo in medio cum vmbone aut apice cx cine¬
reo ca:ruleo. Vix palmaris plantula ckfultis an-
guftis, vt caerulei amoeni floris paruuli Hyacin¬
thi Bocryoidis fur redis , minoribus tamen gra-
oilioribulquc , quaternis aut quinis e quorum
medio cauliculus prodit. J?<nf/xparua,alba, oblon¬
ga, parum 'fibrata, qua vt & plcrifquc aliis nouis
Plantis ex Galliis delatis Georgius lc Seigncur
Britanniam ditauit.

HYACINTHVS STELLARIS MAIOR.

HYacinthus ftcllaris maior, authore Lobcl.

Adu.par.i.omni lui parce duplo maior Hya¬
cintho ftellari Germanico. Mattiacis Mediobur-
genfibus botanicis Belgis innotuit opera D. I.
Somcri,quem in hort.Magni Ducis nctruria: na-
dus eftjlores incenlioris purpuree: Radicis bul¬
bus albet.

HYACINTHVS STE LLATVS
eeftiuus minor.

QVum primum e terra , inquit Cluf. prodic
ha:c planta feptena aut odona a radice pro-
mityo/i4angufta,plana, viridia>& quodammodo
Iplcndentia, circiter feprcm vncias longa, qua:
(efehumi diffundunt, & in ©rberafpargunt, at-
Tom. IL ' " *

Vnicam huius generis plantam , eamque aidirvpiov
accipiebam anno Chrifti 1^03. a Nicolao lc Quiit
iiuc Quclt Gallo rhizotomo cum bulbo vnifolio,
&c aliis quibufdam a Lufirania, vt allcrebat, pe¬
titis.

HYACINTHVS RARVS.

RAdice ni-

tur nya- Dcfcripcjo
cinthus nobis
rarus didus,
bulbol.i , ma*
gna » fibris do¬
nata , alba, ali¬
cubi purpura-
fcence , lapore
fubdulci, vilci-
do, denaufeo-
lo : fixa a ra¬
dice quina aut
quaterna , per
terram fparfa,
vnciam lata ,

Hyacin. ftclla-
ti liuc dume¬
torum latiora
[ a quo differt,
licet affinis )
lunc longitudi¬
ne cubitali,ca-
rinata , ftriata 8c fplendentia : caulis tenuis v-
nus vel duo, interdum quaterni , cubitum alci,
aliipalmum,fcfquipalmum, & palmos duos 16-
gi,purpurantcs,nitcntcs,anguloii,/Lmfuftincnt
in fummo faftigio, quaternos, quinos, fenofue, i
lateribus cx foliis lex compofitos, fublongis,acu-
minatis,ca:rulcis , vel potius violaceis, vngue
albicantcjdccurrcntc per longitudinem linea fa-
turariore viola tinda,iraa lc i nuiccm ad pedi¬
culum vfquc diftantibus, vc radiatam ftellam a:-
mulentur : medium occupat capitulum rotundu
canaliculatum , Pili parui magnitudine, album,
loculamenti/?#»»»;» rudimentum , quod ordine
circumftanr flamma rigidula,fena,violacea,circa
imum albicantia, e medio autem capiculo ftilus
violaceus emicat : pediculi, inferiorum quidem
florum plus quam duas vncias longi , purpuran¬
tes, fplcndidi,furre<Sfci, fupcriorunV vero vix cul¬
mum lacum longi, mediorum medio modo fe ha¬
bent.

Hoc Hyacinthi pulchrum genus attulit nobis Locus
Frarer Cafp.Bauhinus ex Italia , collcdhim Pa-
rauii in horto Treuifani : ex bulbis i nobis fatis
in horto Ill.noftri Principis, flos emicuit Aprili
mcnfe. Frater nobis retulit D. Coctufum no¬
minare Hyacinthum nondum dcfcripium cun^

?S*

HISTORIAE PLANTARVM’

hoc bulbo magnam affinitatem habere videtur I am<rnis , fecundum fefquipalmares , fpithi-

Hyacinthus Stellatus Byzantinus Clufii : cui an
vtriufque bulboBe planta: nota fuerit differentia
ftatuito.

Deferiptio

n

HYACINTHVS STELLAT V S
Byzantinus.

yacintho
noftro ra¬
ro ,in multis
correlpodentc

tradit Clulius
Hift. poB. no¬
mine Hyacin¬
thi Bellati By¬
zantini; de quo
ille ait,quatcr-
na aut auina
funt folia humi
fufa, longa, ca¬
rinata , dilute
virentia , Hya¬
cinthinis adeb
fimilia, ut ante
qu&m florem
confpicercm,

Hyacinthu clle
crcdcremzinter
harc cmerfit di¬
gitalis fere longitudinis, gracilis,& infirmus cau- ,
liculus. priore anno ternos fliftiiiens/forw , altero j
quaternos aut quinos,fcx foliis conBanres, dilu- !
ei caerulei coloris, inodoros, qui Solis radiis illu- |
ftrari inBar fl«mm Hyacinthi Bellati vulgaris fe- |
fc explicarunt , & exalbida fex Baminula oBen-
dcrunt,quorum apices purpurei , Bilo in medio
eorum adurgente : fucccllcrunt triangula cavi-
tula,qualia in vulgari, fcd inania, vt femen obfer-
uare nequiucrim : radix bulbofa eB, non magna,
nigro cortice tcCta, & fibris lubtusprxdita.Hunc
Bulbum Byzantio acceptum cum aliis Birpibus
Francofurtum ad me mittebat anno 1590. Ge-
ncrof.DominaVngtiadin nomine adferipto Sufatn
guile , qua appellatione initio Lilium Sulianum
infignitum, deinde, Iris illa bulbola pr«ecox,quam
Matthi olus pro Hcmoda&ylo ConBantinopoli-
tano cxibuit,Dodonxus pro Iride tubcrofa. Flo¬
res mihi protulit Aprili cum aliis jryacinthis.

Lobel. Adu. parr.2-p.485. Hyacinthus fiellaris
B}z>*r.t mus a Clufu dcfcnptus.V idetur idem p.485.
eundem tradere his verbis: Hyacinthus Bella¬
ris Byzantinus renuifolius prxcox: cBig. rar. pl.
p.iS^.Arfinis Bellari Hyacintho Germanico , fo¬
liolis & cBigic : fcd minore vnciam longo , par-
uum digitum crallo bulbo:florcs itidem Bellatos,
obfolete caeruleos tenui fuperiore caule fufos,
Martio & Aprili laxat in hortis cultioribus Bo¬
tanicis. Dubium nobis eB de quo Hyacintho
Bellari Byzantino feribat Lobelius : ille Hyacin¬
thus Bellaris Byzatinus cuius meminit Clufius in
poB.hiB-p.184.non eB tcnuifolius : nec Cluf. ait
ei renui folia.

mxos, lucidos, planos, rubentes caujiculosfflo.-
ribus prodic;
Stellati Ger¬
manici Hya-
cinthi latiori¬
bus foliisffemi-
nc in pcricar-
piis rotundo,
albo , lucido, L
Synapi albi fe¬
re. Radix Leu¬
coio bulbofo
par, intus alba,
foris rubens,
qui nucleis ad
natis propaga¬
tur. Fiic Con-
Bantinopoli
delatus quin- ,
quennio flo-*
ruit in Londi-
nenfi agro in
horto exotica¬
rum Stirpium

. ditiBimo Nobiliff. Baronis D. Eduardi Zouche,

* Cambrix magni Prxfidis , vnde quidam alii po-
Bca habuerunt. Lob.Adu.part. 2.

HYACINTHVS STELLAT VS
multiflorus cineracei coloris.

HYACINTHVS STELLAT VS
Bizantinus alter elegantiff.lero-
tinus, bullatus.

Ic prxcoci deflorclcentc Hyacintho Bella¬
bo loge elegaijtior,iiitidis,Bcllaris,cxrulcis,

m

Ittelbur- •
gi, inquit
Cluf.HiA.poA.
in Walachria
Zelandis infu¬
la, alebat Wil-
hclmus lalpar-
duyn Pharm.
Hiacinthum
Stellatum fub-
cincritium,cu-
ius icone mit¬
tebat Dod.vic
Tobias Ral¬
lius illius vrbis
Medicus. Is au¬
tem mulca ha¬
bet folia humi
iaccntia , in-
Bar foliorum
Hyacinthi An-
glici,vel Belgi¬
ci fere : inter quae prodit cauliculus palmaris , vi¬
cenos, tricenos aut plurcs interdum f/om,fpicx
vel V ux inBar, congcBos fcrens,fcu foliolis con-
Bans, medium occupante vmboneliue capitello,
ex fex jlannntbus, non fccus ac in Hyacintho , qui
Bellati cognomen vulgo obtinuit,led longe dilu-»
tioris , dcveluticx cxrulco cineracei : floribus
fucccdunr capitula trigona femen continentia ;
rrfJixbulbofaeB,candida,inBar radicis Hyacin¬
thi Belgici. Floret cum vulgari, hoc eB, fub ex¬
tremum Martium , vel etiam Aprili :paullo ta¬
men lecius vulgari &c.inExot.

Hyacinthus Bellatus Bizantinus vel exoticus
Somcri[inquic Lob. Ad.par.a.jlata depreffa fpica

LIBER XIX-

5*?,

faftigiatus , ityac. ftclla^us Cineracei coloris a-
pudClufium. Eflig.Rario. Piant, pag. 184. Iam
feptenis& pluribus annis clapfis alrera Stellati
Hyacinthi exotici nouafpecics nobis Mcdiobur-
gi innotuit onera eifofdcm Domini de Somer ,
<jui primus bulbum eius in Belgium attulit. Fa¬
cie tota, lpariis loliis , cauliculo Spithamaeo
; quadantcjius Hyacinthum Belgicum vel Britani-
cum armulatur : fcd vmbcllte inftar initio ftipa-
tim ftellati fubCiTrulei pallidi flores. Plantagi¬
nis rofea: ihodo in latam e.xpreflam aut aliquan¬
tulum deprcllam fpicam , & tandem in longam
faftigiati. Apud Britannos hortenfis hodie , &
bulbo propagaturopcraD.de Francquc ville in
horto Medico NobilifTBaronis Eduardi Zouch
magni Pracfidis Cambriie fiucW aliis.

HYACINTHVS STELLATVS A.STIVVS.

HOc Hya-
< ‘

..cinthi

gcnus[aitClul.
Exot. part. 1.
Append. 1. ]
fuis floribus
onuftum , pri¬
mum Maio
menfe anni a
nato Clirifto
1606. confpi-
cicbam in cui-,
tilTl horto
perurbani &
ornati Viri
Lopcz ciuis
Ley dani, quod
c Lulitania al¬
latum clfc affe¬
rebat : dein¬
de illo ipfo
anno videbam

etiam in hortis Ioannis ab Hogelande, & Chri-
ftiani Porrcti. Quum autem neque cius iconem,
neque hi flor iam quilpiam ha&enus ( quod equi¬
dem fciam ) exhibuerit, opera: pretium me la¬
uturum arbitrabar, li in hoc appendice propo¬
nerem.

Erat autem ha:c planta quaternis , fenis aut
pluri bus/tdi# prardita , viridibus, carinatis, pal¬
mum longis, fatis anguftis , humique quali in
orbem ftraris, alioqui latis firmis , inftar folio¬
rum Hyacinthi illius Rellati qui cineraceos flo¬
res profert , fuperiore capite dcfcripti, inter -quq
adurgebat palmaris cauliculus htis firmus, liifli-
Jiens oblongis petiolis inter appendiculas pur-
purafccntcs prodeuntibus, denos aut duodenos
flofculos ex csruleo purpurafeentes , nullius aut
certe perexigui odoris, fex foliis conflantes, vm-
bilicum occupante vmbonc, flue capituli rudi¬
mento mutronato, cincto fex flaminii! is ex albo
purptirafccntibus , quorum apices aerulei : fie¬
bant tandem ea capitula triangula 8c mucrona¬
ta, qualia fere in Hyacintho Belgico flue An-
glico : qiuE maturitate dehilcentia,/e;w£»conti-
nere deprehendebantur rotundum, nigrum,fple-
dens, Hyacinthi Belgici flue Angiiti femini pror-
fus iimile : radix erat bulbofa, pene orbicularis
& candicans , infima liue feflili parte in ambitu
ftequentibus & tenuibus albis fibris in latera fe-
ie lpargcntibus donata, & interdum vna etiam

Iw: U.

crafliorc digitum pfnMonga» atque in profun^
dum fe mergente , rt aliquoties in aliis etiam1.
Hyacinthorum generibus obferuarc memini.

FIYACINTHVS B1FOLIVS THEO-
phraft. Lobel.

Lob. H. Belg.
Blamcr

iTleyblooinfow.
Et Icon. Pl.piag.
100. u^/acintbus
bifolius Theopbr.
Teut.157. C.B.
Phyt. Hyacinthnn
4. flue bifolius
Theopbr. Lobel.

Defcript

HYAC1NTHVS COMOSVS BYZANT1-
nus candicans cum Itaminulis
purpureis.

QV aterna,
inquit

dunus,quina
aut fena inter¬
dum habet/L-
lia humi vc
plurimum fu-
la 6c expan-
la , nonnun-
quam procu-
bencia dunta-
xat , oblonga,
Hyacinthi pri¬
mi Marth. fo¬
liis valde fimi-*
lia, latiore ta¬
men mucro¬
ne prxdita, Sc
in lateribus
vcluti renui
lanugine obli¬
ta , pradertim
infima parte,
circa eorum
exortum , ingrati guftus &z naufeam facile exci¬
taturi : ex horum medio pedalis , nonnunquam
maior, nafeitur caulis, teres & rotundus, nudus,
intus fungofus , foris viridis lajuilquc , quem
a medio ad fummum fexageni plerumque , aut
plurcs ambiunt flores oblongiufculi , otis in lex
laciniolas diuifis, fex ftaminulis purpureis intus
prardiri, inodori, initio candicantes, deinde cum
marcelFcre incipiunt , fufei & inclcgantiscolo-
ris: pediculi quibus flores nituntur, initio breuifli-
mi funt , deinde paulatim marccfcentibus flori¬
bus cxcrcfeences,quatuor vnefarum aut amplio-
Cee 5

Defcripci

HISTORIAE PLANTARVM»

.Nomina

Natales.

Deferipeio

rem longitudinem adquirunt, lic ve totus caulis
filis floribus ita expanfls onuftus,afpcrgillum n»
■anilius referre videatur, quam. Hippuris quod¬
dam genus : caulis fupremapars cum florum pe¬
diculis purpurafeit : incipit florere ab imis : tri¬
gona deinde capitula fert,exigua,pro planca: am¬
plitudine, in quibus paucum fumer. , interdum in
lingulis capitulis vnicmn ducaxat,rotundum, ni¬
grum, Hyacinthi comoli maioris femine minus
conrinctur, interdum nullum, nam vt plurimum
Capitula inania lunc,nec arbitratur vnquamClu-
lius plura collcgilfe exvnica,qu4m habebat, plan¬
ta, ternis feminibus, aut [quando plurimajquinis
aut fenis: radix rotunda, bulbola, multis candi¬
cantibus tunicis conflat , exteriore fubfufca , &
bafi multis libris fulta.

Quo nomine a Tureis infigniatur, me latet:
nam Mulcari bulbis lemper permixtus fuit : ego
propter comte & florum quandatn cum comolo
maiore Hyacintho limilitudinem^rao/wm Byzan¬
tinum cognominaui. C. Bauh. Phyt. Hyacinthus
ai. flue r au em i fu s albus alter, uy ac. comofus Cluf.in
Pann.&Hift.poft.

Circiter annum 1578. primum allatus eft Con-
ftantinopoii cum aliis vari i generis bulbis Mag.
V.Paulo a Trauthon Cxfareae aulx Marifcallodd
a fccretiorc Confllio,in cuius fuburbano paucos
bulbos videbat Maii initio florentes anno M.D.
XX. Ex eodem tempore nullos mifloS meminit
Cluflus,pr;erer vnum aut alterum , duntaxatfe-
mel atque iterum : quia forfltan non expecitur,
cum nulla floris elegantia fit praeditus.

HIAC1NTHVS COMOSVS ALBVS
cum caeruleis Scatninibus.

HV 1 V s
generis

[Hyacinth.co-
niofi] alius in-
ucnitur [ teftc
Lob. Apped.]
in hortis qui-
bufdam Belga¬
rum, foliis qui- \
dem fimilibus,
fcd flore albo,
intus caeruleis
flaminibus de¬
coratus, radi¬
cis tunicae mi¬
nime rubent.
Hyacinthus
comofus al¬
bus. Item Ico.
Php.107.Tcut.
i44.Pann. iib.
2.C.15.& poft.
liifl.Lz.c.28. Hyacintho comofo Byzantino non
admodu diflimilcm in Belgica, &Vicnnx aluit

Cluf.nulla aut perpuiilla coma pr^ditu,cuius flo¬
res obfolecioris coloris albicantis, Byzantini flo¬
ribus fatis accedunt, pediculi tame flores luftine-
tes;in longitudine noncxcrekunt , leme & radix
latis conueniunt. Vulgare eius nomen, Hyaciti-
ibusumofus albo fore. Nifl Cluflus eandem ico¬
nem cum Lobelio haberet , dubitaremus an Lo-
4elu & Qufli dcicripciones eiufdem eilent

pjantx.

Camer.horti Hyacinthus temofus lettcmhemos
&iemine Italico [ Norimbergx ] natus.C.Bauh^
Phyt.H yacinthus 2o.flue raccmojus albus 1. Lobel. co¬
mo fus albus. Narcijfus montanus albus caruleisfia -
muubus. Narcifiinionratu tuncifolii minimi genus
altcrumLob.ubf.in appendice fine icone. Lobel. non
vocat in append.plantam,cui tribuit caerulea fla¬
mina Narcilfl montani iuncifolii minimi ge¬
nus alterum, nec eft flne icone : Adeft enim icon
lub titulo Hyacinthi comoli albi : bis igitur ean-*
dem tradit C.Bauh.plantam diuerfis locis.

In Italia agentibus inuenta eft Hyacinthi Ipe-
ciesin monte Gilbi, bulbofa planta foliis praedi¬
ta Hyacinthi dumetorum quaternis , palma lon¬
gioribus: inter qua; caulis (urgebat dodrantalis*
iiimmo cacumine flores multos gerens, quo mo¬
do a Lobelio pingitur Hyacinthus comofus al¬
bus, radix bulbola alba. Similis etiam ex Italia
per Fratrem C.Bauh.cx Italia innominata delata.
Eandem non aflcrimus.

HYACINTHIS AFFINIS PLANTA.
An Bulbus Briopborus Peruanus.

CRafliuf-
culus cau¬
lis , cuius fca -
pus magnum
profert pedi¬
culorum qua¬
drantalium,
circa exortu vi-
ridiu , fuperius
purpureorum
numeru : quo¬
rum vnufquif-
que florem fere
maiufculum
purpureu ,flo*
ribus Hyacin¬
thi noftri rari
fimilem, quin¬
que foliis lon-
giufculis con-
ltantem,apici-
b9 mediu obti¬
nentibus. Suc-
ccdut tande fe-
minii concepta¬
cula , rotunda,
crafliulcula,in
in ftilum deli¬
nentia: porr$»
flnguloru pe¬
diculorum e-
xortui ligula®
adnafeuntur
vtinOrnitho-
gallo , longx,
albicantes dc
pellucentes. %
Pulcherrima*
haec piata Lu®
gduni demon-
ttrata fuit fic-
ca, per Baro¬
nem quendani
Germanum

redaujir

LIBER XIX-

ex Hifpaniaex qua curauimusdepin-

Ig Cndam. Suntab eo tempore quo primum curaui
acpingcndam plantam modo dcfcriptam , circi-

Iter 4o.anni, quum anno 1608. Hyacinthi Peruiii-
ani nortnnc donata planta dc qua mox, ii qua
non aufimus hanc diueriam aut eandem pro¬
nuntiare : Confidcrandum etiam quantum no-
ftrahxc planta a Cludi Bulbo Eriophoro Perua-
i no in cuius icone ligul^ pediculis apparent [quas
ipfe Cluiius appendiculas vocatjdiftcrat.

Sic autem Bulbum eriophorum Pcruanum
j deferibit Cluflib.z.cap.zj. ElegantilF. Eriopho-
ri genus ab cruditilE ViroD.Sunonc de Touar
Medico Hifpaleufe amjo i5sx>.adcipiebam nun¬
quam ante mihi conlpedtum quod iam delcrip-
to adiungendum putaui, Multa id ex radice pro¬
mit folia, furre&a initio, deinde in terram fefc
inclinantia, dcnfa, carinata, inftar foliorum Hya¬
cinthi, viridia, fplendcnuaque , qux minutim
conftada, temiiflima (lamina prxbcnt, haud ic-
cus ac primum gcnu§. Inter hxc folia lcfquipc-
dalis nafeitur caulis,tcrcs interdum & gracilis,
firnlus tamen, nudus, virefeens , qui fummo h.-
ftigio plurimos fundit flores, initib quali in ipi-
cam congcftos , deinde ab infimo lcic explicare
incipietes,6cin latitudinem expandentes, qui fex
foliolis ftcllatim deculfatis conflare deprehen¬
duntur , coloris purpurei , circa vmbdicum aute
cxrulci,vt & prominens vmbo,atque fena qua:
illum ambiunt ftaminula lata , flauis feu palli¬
dis apicibus prxdita, lingula florum folia per
longitudinem fecante yena ex atro purpurea , o-
dor valde tcuujs Sc exilis: oblongis vero gracili—
bufquc innituntur flores pediculis exviridipur-
purafccntibus , quorum finguli ex appendicula¬
rum candidarum dc membranacearum (inu pro¬
deunt : floribus fuccellerunt trigona mucronata-
quecapitula,(cmen continentia rotundum , ni-
rum,lemini Hyacinthi Anglici feu Belgici par :
ulbus eius cralEis , longiulculus & quodammo¬
do pyramidalis,ex albo Haiiefcens(cuius fquamq,
perinde ac in pfiorc,molli lanugine plcnx) infi¬
ma fede multis crafliu (culis fibris prxdita : flo¬
ruit extremo Maio inlcquente. Cauterum cum
diligenter hanc ftirpem confiderat Cluiius, Sc cii
Hyacinthi ftollati Peruani icone confert, pluri¬
mis notis conuenire compcrit , & illa ipsa icone
hanc flirpem , aut illi parem, exprellam ellc, pe¬
ne fibi perfuadet : illud lolum incerefl quod ico¬
ni folia non carinata ,«fed medio nemo protu¬
berante , & fubleuataadpidla lint , tum radix ni¬
mis obtufo mucrone. Hanc ob caufam Ledtori
optionem relinquit, vt quo loco volet , iconem
adaptet, ieucplpt Lanifcri nomen huic bulbo in¬
ditum , ob tomenti copiam, quod lanx modo in
‘flamina diduci poflit.

HYACINTHVS PERVVIANVS.

10 (pTutgardix in horto Iunii principio floruit
Hyacinthus Peruuianus didtus (peciofus ad¬
modum flore, Folia fupra terram fere fparfa, di¬
gitum circiter lata, pene glauca, vncias quatuor,
vel palmum longa, lapore vifeido. C auln palmo
non multo maior , rotundus, craflus, firmus://o-
res\ medio caule inuumeri prodibant, eum al-
rernatim ambientes, ex pediculis oriundi , trium
fere unciarum, cxrulei vel purpurafeentes , qui
conflant ex fex foliolis, fublongis,in acutum de-
: in parte linea, huc cofta ma-

gis c^rulea vel purpureafintus apicesc?ruleifex*
in quibus minima capitula lutea, (Scio medio fti^
Ius cxruleusjcui (ubeil rudimentum flue capitu-’
lum feminum , Floris lapor non nianifellus» ni (i
forte nonnihil acris Sc vifeofus. An hic iiyacin-
thus diuerlus iu ab Hyacinthi affini planta non¬
dum allcrcre poflumus,magna certe (imilirudi-
nc. Quicquid tamen fit pidlura Hyacinthi Stel¬
lati Pcruuiani Lobelii Aduerf. alt.part.bene co-
uenic & no¬
bis placet, ex
qua duos flo--
fculos tan¬
tum acccpi-
mus,vnum a-
pertum Sc a-
lium claufum,
Hyacinthi
flellati Per-
uani, ex Per-*
nano Orbe
exemplar ad
Clufium mi-
lit Nob. vir
Carolus dc
Taflis , quod
lata,cralla (vt
ex icone ani-
maduertere
licuit ) habuit
folia, Hyacin¬
thi Orienta¬
lis, feu potius Eriophori bulbi, foliis fimiiia,hu-
mi, magna ex parte, (paria, &: viridia, inter qux
prodiit nudus caulis,vircfcens , fummo faftigio
multis floribus, fpicx in modum flmulcongcflis,
onuftus,qui ab imo fcfe primum explicare inci¬
piunt, inltar Scillx, Ornithogali & limilium:pe-
diculi oblongi, ex atro virefeentes , ex gracilium
8c exiguorum foliorum alis orti flores fuftinent,
fex foliis ftcllx inftar expanfis conflantes, purpu¬
rei foris coloris, intus cx purpura coerulei, vm-
bonc, quemadmodum in vulgari, floris vmbili-
cum, cum 1 cx flaminibus illum ambientibus, oc¬
cupante. Fuerit ne aliquo odore prxditus is
flos, aut in femen abierit, nondum intellexi: ra¬
dix bulbola , crallaque inftar radicis Hyacinthi
Orientalis, fulco colore prxdita foris, & multis
crafliuiculis fibris ab ima (ede prodeuntibus fir¬
mata. Icon qux proponitur d Cluflo , ante ab
eo etiam polita fuit pro Eriophoro Bulbo Per-
uano.

HYACINTHVS ANGLICVS SIVE BELG.

HVicfulia quatuor, Sc plura, caule longiora,

repanda, caulis c bulbo vnicus, dodrantalis Dc“riPt«,
exfurgit , colore Sccraflitie Hyacinthi Orienta¬
lis : flores odorati., cxrulei lcii violacei, penduli,
odio aut noucm, non eodem tempore fe pande-
tes, non nigri, vt in Orientali , quanquam tales
obiter intuenti videri pollentjfcd cx fquamma-
tim incumbentibus Sc fubcuntibus fex foliis , o-
ris multum reflexis, quibus adnatx funt/£r<e lu-
tex ad albcdinemtcndentesjcompofiri : in quo¬
rum medio filus tenuis,triqucrrus,cxmleus,pe-
diculo fere vnciali, cui appofira ligula violacea
pediculo lowgior , ad medium vfque florem per¬
tingens. Semen atrum , reliquorum Hyacincho
rura inftar.

C cc 4

£.B.not.

\h

•HISTORIAE p

Dodon. fi*
defcribit : Hya¬
cintho no tcri-
pto folia fant
oblonga, angu-
fta , lxuia Sc
fplendentia :
Porri foliis an-
guftiora Sc mi¬
nora: caulis fo¬
liis viduusjgla-
bcr,tcrcs, cuius
coma Horum
pondere & rao-
lc,cum primum
dchifccre inci-

cinthtts Anglum albus, ttntfrc [iEntflifdj

Figura albi Hyacinthi ex Tabcrn.omnino dilpli-

cet.

Hjacintbi Anglicfc nomine Toflanus Carolus
Pharm.mifir bulbu qui platatus in horto II. prin¬
cipis Monrbclgardi Horuic eodem anno. 1. Gar¬
gilius miiit mihi cx Anglia flores iiccos cura his
i eferiptionibus , Hyacinthus Anglicus incarnato
flore indi&us vt rcor. 2. Hyacinthus Anglicus
niuctis. 3. Hyacinthus Anglicus cxruleus.ln Bel¬
gio in aruis Sc iuxta agrorum margines, frudtibus £oc,
aut arboribus conlitos :Sc praecipue quidem pro- iCni
pe Mechliniam vrbem vbi copiolus nafeitur, flo¬
ret Aprili & Maio racnfe, Dod. Nufquam ter¬
rarum graininoii faltus Sc prata vbcriorifcatent
copia,quam in Anglia : Lobclius.

piuntjgrauata,
deorfum rccur-
uatur : flores
oblongi , tere¬
tes, concaui,in
latus icpadunr,

’ per oras refle-
xi,colorcvt plurimum carruici,fubindc albican-
tcs:aut candidi flue niuci , aliquando etiam Vio¬
la: nigra: dilutam purpuram referentes: femen in
iiliquis rriangularibus paruum, rorundum. Ra-
dixbulbola,candida,pcrcniiis,lento fucco, vri&
tota hcrba,plena.

Dodon.Gall.Hyacinthus,Irft;«//;r , quibufllam
Belg.Blatv iTlcyblcornFene. Cluf.Pann. p. 19:.
Hyacinthus Belgicus flue n*n friptus Dodon. Et
hift.poft. h yactnrum run friprum D.djn. non
modo circa Machliniam <5c Bruxellas non po-
ftremas Bclgicx vibes in pratis quibufdam & lil¬
ii alis nalcentem confpcxi: fcd in Gallia: parte ,
Belgiae vicina?, vulgo Picardia didka in iiluulis
erui dum Lutetiam proficifcercr : nufquam tame
abundantius, quan? in pratis hcrbidilquc locis
Londino vicinis,& etiam longius ab ea vibe dil-
fitis, vbi eruere memini qui cubitali conflarent
caule, Sc tricenos haberent flores , n.odb inten-
flus purpurafccntes , modo dilutius, aliquando
etiam omnino niucos ( quales etiam apud Bru¬
xellas nafei folebant ) vel media cx parte pur¬
pureos, altera candicantes : ied carnei coloris c-
tiam inucniri,non modo ad meperfcripfit honc-
flus vir «Se diligens Pharm. Iacobus Garetus iu-
nior Bclga, verum etiam binos eius bulbos po-
flea miflt, quorum alter corruptus,altcrclcgan-
te carnei coloris florem tulit an.i59r..dcindc mi¬
rum in modum prolibus audtuscA. Iconem a
Dodon.& Lobel. propofltatn , Cluflus ponit fub
titulo Hyacinthi Hifpanicidcquomox.

Lobcl.&: Pcn.Adu.n;ra«r/;«j A ngl.Bclg. Hya¬
cinthus Bruxellenfis. Magna huic cum Fuchflano
aflinitas, fcd confpicua florum dilcrepantia. Se¬
men in folliculo herbaceo atrum, Nigcllcr, vel
Cxpar. Obf. Hyacinthus Anglicus & Belg. Icon.
Pl.p.103. Hyacinthus Belgicus candidus. Adu.48.
Tcut. 104. Camer.hort. h yacinthus Belgicw. Tab.
icon. hifl. Hyacinthus Anglicus tvafjcr
feber byactnrf). C.Bauhin.Phyt.pag.47.Hy4a«-
tbus 8. iiuc oblongo flore cxrulco, Lob. Angi. Sc
Belg. fubinde albicans aut candidus : aliquando
Viola? nigra? colore. Item Hyacinthus. 9. ime ob¬
longo flore albo, Lob.Belgicus candidus,An au¬
tem Hyac.Bclg.candidus diflerat a candido An-
glico dubito , facile mihi pcrfuaicrim eandem
plantam,variantcm tantum colore Se efligie.

I.Gerard. hifl. Angi. lib.4.cap-70. Hy auntlm
Anglnui) £L»£n0lif<i> jjarebde. Item nya-

HYACINTHVS HISPAN1CVS-

HI

Yacintho, inquit Cluflus hifl. poft.nonfcri- Hy
pto valde ablimilis noneft Hyacinthus Hi-
fpamcus, folia tamen profert non adeo fplen¬
dentia, nec humi ftrata , fed potitis fuiTe&a,brc-.
uiorem caulem , flores dilutius purpurafcentcs,&:
ad cxruleum colorem quodammodo tendentes,
quorum odor etiam magis obfcutus : fmen3ra-
dix , fere conucniunc.

Floret eodem tempore cum Dodonxi non re
feripto, nempe fub Aprilis finem &'Maio.Hunc
in Hiipanica mea peregrinatione nonobieruaui,
fed paucos ante annos e Belgica milium accepi i
GeneroioDn.du Longatre, Hyacinthi niipanici
inodori nomine- Vnde porro ille habuerit , mihi
incompertum.

HYAC1NTHVS STELLARIS C1NEREVS.

L_J Yacinthus Stellaris cinereus acceptus i N.
^ Me Quclt, Rhizotomo Lutetiano , mihi no¬
dum floruit: proucnitpropc Fontcyn Gallxcia?.
Quam plantam inrclligat Lobel.Adu. altera par¬
te perpendendum : ante vnum tradidit Hyacin¬
thum flellatum Cineracei coloris apud Clu-
fium inpofl. hifl. quantum autem is ditterat non
demonitrat, quanquam iufpiccmur,conlidcrata
delcriptione Lobelii Hyacinthi totius albi iiuc
Campanilla', hunc Hyacinthum pertinere ad Hva-
ciuthos Belgicos.

HYACINTHVS TOTVS ALBVS:
Campanilla.

FI Yacinthus totus albus Campanilla: Con-
J gener forte aut idem cum iuperiore (ci¬
nereo ) qui flores fummo caule vno verfu
aut ordine vti Gladiolus profert. Radix alba »
Hyacinthi ftcllans. Oritur iuxta D. Ouc Luli-
tani.r. Gallis S.Vual : nobis nondum floruit. Lo-
bcl.Adu.part. 2.

HYACINTHVS FLORE RVBRO

HY acinthus quidem cft flore rubro elegans,
m Lufltania prope Cogny,florcs ficcatosr
vidit Lob.Adu.par. 2. opera Nicolai le

Quelt Botanici.

HYACIN-

LIBER XIX

HYAClNTHVS OBSOLETIOR
Hifpan. Anglico fimilis.

^ TIYacinthus obfolcti coloris hifpanicus fero-
* tinus Clufii Pan.& hift. poft.quina aut fena
habet fj/ia , oblonga, carinaca, Cucci plena, co-
1 loris ex cincraccq virefeentis, Mufeari foliorum
j urnula fcrc.artgufliora tamen,flcxibilia orbicu¬
lato ferme mucrone , candida vena interiore
I parte per longitudinem excurrente , ingrati fa-
: poris : prodit caulis e medio foliorum , pedalis
! longitudinis,vel etiam amplior,gracilis , firmus
i tamen, nudus, duodenos, interdum etiam vice-
nos,/?orfjper interualla fcrcns,deorfum fpeda-
tes» Hyacintho Anglico non multum abfimiles,
fenis foliis co-
ftantes, quoru
externa exte¬
riora valde re¬
flexa funt , in¬
teriora non a-
deo , fed veluti
tubulum que-
dam imitatia :
color in his
valde obfolc-
tus , vt qui ex
purpureo, pal¬
lido Se vircf
cente permix¬
tus vidcatur,o-
dor nullus : fe¬
men fert in
triangulis ca¬
pitulis, planii,
nigrum, carri-
laginofu, circi¬
nator fere ro¬
tunditatis, fcilla: femini parne par : Radjx globo-
fa A: rotunda,multis candicantibus tunicis con-
ftar, Se numerofis fibris feflili parte p tudita cft.
Sponte nafeitur quibufdam Hilpaniar locis, vn-
de primum in Belgicam delatus , nonnullis ami¬
cis floruit, a quibus femine communicato, natar
mihi funt planta: Viennar,quar aliquot annis nul-
lflm femen tulcrunt,anno vero i^i.&fcquenti-
bus abunde, quinimo femina 158}. nata , atque fi-
mul ac maturuiflent circa matrem fata,illo ipfo
anno germinarunt Septembri, bcquardam ex il¬
lis planta: biennio poli flores dederunt , deinde
Capitula fuum femen continentia. Scrb germi-
nat,& folia inAutumnum feruat.Iunio autem eu
Liliis floret,florcs etiam, femine ex eodem capi¬
te excepto naturam ftirpium variare folerc ob-
feruabam, vtalii aliis obfolctiores confpiceren-
tur, quidam etiam virentes. Cum in Belgicam
amicis primum mitteret hunc bulbum Francif-
cusHollcbeque, Regis Hifpania: Simplicifla Se
hortulanus in Aranioez, nomen adferiptume-
rat Hyacinthi flore coloris cineracei & terrei.
Et fine dubio inter Hyacinthi genera reccnfen-
dus eft.

Meminit huius Lobcl.Adu. par.2.his verbis :
h ycinthus obfoletior Hifpanicus femine comprcjfo Pa-
cratii Monfpeliaciy&c. C.Bauhin.Phyt. Hyacin¬
thus io.fiue ex flore purpureo pallido Se virefee-
te mixtus. Camer. horti. Hyacinthus nifpani-
(Hsobf/leto flore.

HYAClNTHVS MINOR HISPANICVS
anguflifolius cterulcus Se albus.

ACcipiebam , inquit Cluf. Exot. part. z. Ap- Dcfcrfpti^
pend.z.anno 1 601. ab Eruditilf. viro Ioach.

Venerio Burdigala perpuliilos Hyacynthi bul¬
bos, quorum nonnullos ca:ruleum florem gcfta-
re fcribcbat,alios candidum, eofque in Hilpania Hyaeint^
legiflc, priores quidem apud Pontem de Suert ,
pofteriores in monte Seoue de S.Tourains. Duoru Ut .
autem, qui, de tribus quos conferuaui, florem tu¬
lerunt videlicet illius qui ca:ruleum illum haber.

Se alterius qui album, icones in vna tabella ex¬
primendas curabam , qua: hic adponcretur.

, Is porro qui anno infequente florem profe- Hjadnths
rebat : ex ra- *>•>' *
dicebulbofa
oliuo: pufillce
magnitudine,
fulci mem¬
brana teda,

Se multis fi¬
bris donata,
quina aut fe¬
na promebat
folia, longa ,
angufta, flria-
ta , Se lupina
parte carina¬
ta, viridia, hu¬
mi picrumq,
fparla , infer¬
na parte qua:
telluri proxi¬
ma , nonnihil
purpurafeen-
tia , nec val¬
de abfimilia
foliis Hyacinthi botryocidis : inter qua: cxilie-
bat gracilis cauliculus dodrantalis longitudinis,
obfolete purpurafeens , Iquis, fummo fallioio fu-
lliiiens lenos aut feptenos flofculos, concauos,
in fex paruas lacinias per oras diuilos inflar flo¬
rum Hyacinthi Orientalis, fcd longe minores,
inodoros,fubca:riileo,&' tandem ca:ruleo colore
prarditos , fex fubflaui coloris flaminulis ex vm-
bilico prodeuntibus , in quorum medio exiguus
ftilus: his fuccedebant trigona cap:tula,mucro-
nata<femen continentia. Reliquorum vero duo¬
rum qui altero poli iam deferiptum anno florue¬
runt , vnus florem illi cuius modohilloriam de¬
di prorflisfimilcm habuit : alter vero totum ni- Albojloi
ueum , forma quidem afuperiorc non differen¬
tem :fed ipfius planta: folia paullo anguftiora mi,
hi videbantur , cauliculus etiam dilutius virere.

Florebat vterque Maio mcnfe , femen maturum
prxbuitlulio: quod in vtroque genere prorfus
Jimile fuit, rotundum videliccr,nigrum oe fplen-
dens.Csterum illo ipfo anno Nicolaus le Quelc
Parifienfis rhizotomus, varios bulbos in Hifpa¬
nia &Lufitania ( vt ipfe afferebat ) erutos huc
venales adferebat, inter qua: iflius etiam Hyacin-
|thi aliquot, quos vel album florem yel rubrum
Igeflare aiebat:& fane cum albi , tum rubri flores
luis cauliculis adhuc inha:rentcs inter pagellas
repofitos mihi oftendebat,quos forma non dif¬
ferre a modb didis obferuabam : eum autem
: qui dilute fuauiterque rubebat , venas quafdam
llaturatiorcs obtinere deprehendebamper trium
Ifoliorum externorum longitudinem excurreqj
Vies.

Cdruleo
colore .

<ss HISTORIA

HYACINTHVS MINOR
Hifpanicus obfolcro flore.

\ € Ittebat ( inquit Cludus Exot.parc. i. in ap-
i V \pcnd.i.[Vencrius anno ltfci. Hyacinthi cu-
3 ufdam bulbos in Cantabriscrutos , quorum flo-
ars albo cineraceo &c ex albicante virefeentes
cire fcribcbat:iliorum mus infequente anno flo¬
res dedit, huius obfolcci floribus prorfus forma
& colore dmiles,lcd mea opinione paullo mi¬
nores (quia fordtan bulbi nimium afflicti fue¬
rant) foliaetiam dmilia& valde longa, qua: ad
menf«m vfqucNouembrcm fere viridiaperman-
ferunc. Decembri autem fubiequente quatuor
alios ab iploaccipicbam,quorum flores obfolc-
tos fcribebac:fl Deus vitam produxerit, & hiems
bulbos non corrumpor , obferuare poterimus
an eiufdem fint generis» Sed etiam cumfu-
perioribus illis quorum vnum fldrem protuliflc
dicebam,alios quinos bulbos mittebat, quorum
fchcda qua inuoluti,infcriptionem habebat, Hya¬
cinthus minimus ferjtinus caruleo flore : ex his ter¬
ni folia produxerunt, Hyacinthi minoris nifpa-
nici iam deferipti foliis non diilimilia , fcd flo¬
rem nullum : Decembri etiam infequente alios
ab eo accipiebam limili nomine inferiptos : pro¬
xima autem xftas nos certiores faciet [fi viuc-
mus ) an eiufdem iint generis.

HYACINTHVS INDI CVS
Tubcrola radice.

PLantarara,
cuius pri¬
mam cognitio¬
nem acceptam
fert Cluf. hift.
poft. Bcrnardo
Paludano : cu¬
ius caulem ab
illo accipiebat
bipedalem aut
ampIiorem,fir-
mum, conca-
uurn, enodem,
quem tamen
per interualla
ambiebant o-
do,aut noucm
folia incondi¬
to ordine dif-
pofita,Scipfum
media ex parte
ampledentia,
vt nodorum quandam fpecicm prxbcrcnt , circa
imum longiora & latiora, fuperna parte breuio-
ra, omnia tamen carinata, dilutius virentia, fatis
dura, & d quis vel in minimas partes confrin-
gcret,vcluti tenuiflima flamina , inftar foliorum
Eriophori vulgaris diuulforum,oftendentia:lum-
mus Caulis delinebat in duodenos aut plures flo¬
res (quorum vnicus dantaxat apertus, reliqui
adhuc claufi] confertim & in fpica: quodammo¬
do formam nafccntes , vnciam longos , lumma
parte in fex lacinias aliquantulum reflexas diui-
los, florum Hyacinthi Adatici inftar , fed longe
cralTiorcs & magis fucculentos , non minus for-
fan,quamMaiiCitrii flores, fex flaminibus e me¬
dio prodeuntibus [ quorum apices pallidi] &
«•t reuiotc ftil? ; odoratujfre lic* an odoris cx-

PLANTARVM-

pers. Cludum latct,quia fatis afflidum yc&uri*
ik media ex parte confradum accipiebat: qualem
autem radicem haberet, non erat adferiptura.
Mida porro fucrar Paludano hxc planta cmnin-
fcriptione,B ulbus Indicus florem album pT^jcremt
floris Hyacinthi Orientalis imulum: Cludus pro¬
pter tenuiflima illa, inftar tclx aranearum flami¬
na, qux cauli inhxrcncia folia, Vdi minutim con¬
fracta reddebant , Eriophori genus aliquod arbi¬
trabatur, tamctfl Sz caulis loliis ornams,& flo¬
rum forma refragarentur, ncc radix ipfl conlpe-
da e flet.

De hoc ita Lebel.Adu.par.z.p.^S.Hydnuflw
Indicus tuberoftis Clujit: Peregrinum verb rarum
<k eximium Hyacinthi genus ablll.ComitcAren-
bergio& C.viro Paludano floribus albis milium,-
dcfcripdt Cludus foliis longis &cc.

HYACINTHVS MAVRITANICVS.

EX ea Mauritanix parte in qua Feza Sc Maroc-
co vrbes dexdnitio anni 1599. cum aliis bul¬
baceis piatis adfcrcbatur Hyacinthi genus exoti¬
cum, Hyacintho obfolctiori Hilpanico ferotino I
valde diflimile , cum foliis,tum floribus : omnia
tamen in hoc paullo maiora Nam huius folia
Hyacinthinis, aur Ornirhogali Arabici legitimi
foliis fatis relpondebant : Sc inter illa prodibat
caulis pedalis longitudinis aut amplior , craflior
quam in Hilpanico , firmus , impcnfe viridis, vi-
cenos,interdum etiam plures flores fuftinens fex
foliis conflantes, quorum externa tria nonnihil
cxpiicantur,intcrnaquodammodo cocunr,& tir-
bi cuiufdam formam, ’exprimunt,cxtremitate ra¬
me aliquatulum reflexa, vcluti in Hifpanico iara
dido, coloris autem magis obfolcci &fufci: dc
femine nihil pronuciare polium, quia nullum tu¬
lit : radix bulbacea, alba, Hifpanici radici non
diflimilis, paullo tamen maior, &c adOrnithogali
Arabici legitimi radicem valde accedens. Flo¬
res dabat Maio infequente : plantas vero o-
mnes corrumpebat cum multis aliis dngularibus,
afperrima qux fubfcqucbarur hiems. Hunc cuin
aliis bulbis,e Mauritania acceptum , Wilhclmus
Parduyn&Io. Somer ciues Mcdioburgenfes in
Walachria amicis , tcfte Cludo & Lobclio Adu,
part. 2. communicabant.

HYACINTHVS LATIFOL1VS

Dalechampii.

HYacin-
thus ex
Dale- ■
champio lati¬
folius, qui in
monte Aureo:
Arucrniqlpo-;
tecrefcic: r/-.
duc corticofa.
Lilio dmiliil
fllus fex auti
odo, nigrica- i
tibus , c radis,
latis, Lilii fe-'
rc : floribus 1
purpureis clc-*
gannbus,par- 1
ticulafim fefe
expandenti¬
bus : femine ia 1
capitulis ro» t

tundi} .

LIBER

'iirtftiS' hcfbacci\Hi d.Lugd.

G.Bauhin.Phyt.iiyaciuthusiS. ftue latifolias
L>alccli. Hunc iemcl tanciVn vidimus Patauii in
lorto Clarill. Medici Bcchar. Triuefani flore al-
>o.In figura Dal. radix non videtur correfpondc-
:c deferiptioni eius,vcinain aliquis nobis ex Ar-
icrnia bulbos mittar.

HYACINTHVS LILIOFOLIVS
ftellarus.

XIX- 58*

malibus eam plancam depafcencibus caput inta-
mefccre, deinde morte m lubfequi:addcbat etiam
illis vnicum, quem valde rarum inuentq. /ignifi-
cabat,niueos flores proferete,atq; in mote Puiole
in Hifpanialegififc fcribcbat.Omnes quidem, pro¬
rei vnum aut alterum, biennio poft germinarut,
fcd nullum florem tulerunt : tertio demum anno
vinis caeruleum florem dedit : eius vero florem
qui niucus eile debet , nondum videre contigit.
Humentibus locis eas plantas gaudere feribebat.
Eidem Clufio 8c aliis aliquot bulbi qui flores cae¬
ruleos gerunt, plures flores , vel longiorem floru
comam protulerunt, quim praecedente anno:qui
tamen pro eomiirus,cuius flores ellent albi, nul¬
li florem tulit quam illo ipfo anno. Hogelandio
planta vna, Porreto planta vna, Honelto planta
vna,Clufio etiam vnica-quam habebat planta:
nam quam Venerius anno procedente ipli mit¬
tebat, hiems corrupit.

Lobel.in appcnd.& Ic. Pl. pag. ioi. Hyacinthus
fellans UlifMiu floridus Ime Liriophyllus. Ta-
bcrn.icon.&: hift. Hyacinthus Liliaceus liuc Lilic-
folius &c Hyac.y.^yacintb. C.Bauhin.Phyt. h ya-
ciuthus 5.fiue/ Aiis & radice Lilii. Mihi videtur
, Hyacinthus Lobelij magnam habere affinitatem
I cum nolfro Hyacintho raro. I.Gerard. h yacin.

enim ac bul
bo lilii eft,fed
minore Sc ob¬
longiore, fla-
uefccnte : vt
Lilii cruenti,
liuc Martagonis. F oh a Lilio candido fimillima:
fena aut feptena, inter quo; medius exilit nudus
liuc foliis Ipithamcus caulis in cuius fummo flo¬
res Hyacinthi (fellaris corulopurpurei.

Hyacinthum ftellatum Lilii folio cum fcque-
tc deferiptione Viennam ad Clulium mittebat
Tornaco Io. Moutonus. Attulit, inquit, qui
Pfcudo-Narcillbs iuncifolios communicabat >
ex iifdem iugis erutum bulbum, Liliaceo latis
jfimilem , fcd oblongiorem, flauefccntis coloris,
vt Martagonis quorundam , (iue Lilii fyludfris
& montani purpurei radix : lena autem vel plu¬
ra fert folia, Lilii albi [ ante qu^m in caulem a-
bcat] foliis limi lia, e quorum medio caulis exi¬
lis pede breuior, multos flores in lummo fulfi-
nens , Hyacinthi ftcllati vulgb nuncupati flori¬
bus, omnino pares, fex foliis conflantes intense
comicis, liuc violaceis , eminente cx vmbilico
quodam vclutivmbonc , cuius causa nyacinthu
ftellatum Leaai pt/MoV appellat: flori fucccdut tria-
gula capitula , in quibus lemen. Mittebat etiam
ille anno 15S6.CUIS bulbum ex aliquot pallefccn-
ribus fquamis imbricatim difpofiris conflantem.
Sed cum toto bimefl ri in itinere hoflflct , atque
omnino flaccidus ad me pcrucniflet , terne co-
m i irum fublequens hyems corrupit. Alterum de¬
inde bulbum ab eo accipiebam , & aliquot poli
annos vnum etiam & lacobo Platcau: Icd omnes
mihi corrupti. Eius porro iconem a Moutono
etiam acceptam in app. ad fuam Stirp.hift.cxhi-
bet Lobelius nofter. Sed anno 1595. cius bul¬
bum a N.V.Ioan.Boiirot accipiebam , qui infe-
quente anno mihi flores dedit. Similes bulbos
adipfum ( Exot.par.2.)Append.r. mittebat Bur¬
digala anno k Chrifti natiuitate 1600. & eum in-
fequente Ioachimus Venerius, quos partimin
Pyrenaeis, partira in monte Gallio Aquitanico,
cui nomen h os , eruifle feribebat, vbi a pallori¬
bus tjarabug appellaretur, qui etiam aflereret,ani-

EBifcayae
Montibus
iuquit Lobcl.

Moutono iti¬
dem afporta-
tus & ab eo
mihi libera¬
li fli me com¬
municatus
hic admodum
rarus Ik pere¬
legans Hya¬
cinthus, quem
appofite Lilia¬
ceum quis di¬
xerit. Radice \jteuatlls LiliofoliuSi littie 3#cintj>. Hyacinthus bi-
‘ fohusTheophraJli,

HYACINTHVS TRIPOLITANYS.

Tmoliis cft Dcr£r,I"it

JT longis te-
nuiflimis,Pha
langio noflro
fimilibus,i‘4H-
hs fatis ma¬
gnus, in cuius
fummitate

quatuor floret
(pccioli, colo¬
re & magni¬
tudine li miles
foliis tribus
eredis inpar-
ua Iride caeru¬
lea : radices
forma , co¬
lore Tulipis'
iimiles : flo¬
rebar Aprili
Tripoli vbi
oblcruaui ,
Rauvvolf.

Camer.in Epit.Matthioli:item ad eius hifl.G.
Hyacinthus Tripolitanus quem accepi a Domino
Rauvvolfio. Rauvv.itin.H yacinthi fpeiics inco¬
lis Tripolitanis Ayur. C.Bauh.Phyt.apudMatth.
Hyacinthus ifUiue Tripolitanus.

HYACINTHVS EX THRACIA.

HYacinthum florem, qualem Diofc. deferi- Hyac.ex
bit,in hortis noftris habemus, que exThra- Thracia^
cia Venerias tulimus. F oli a habet bulbi protinus
a radice, caulem dodrantalem, lcuem,renuiorem-
que minimo digito,coloris herbacei, comam pro¬
cumbentem, incuruam , plenam florum olentis:
iucundiflimae , coloris caerulei aliquantulum ad
purpuram inclinatis , primo afpedu grati,dein-
de euanefeentis antequam faciet , femine nigro.

ii

*5$o HISTORIA

Coriandri magnitudine , radice bulbosa purpu-
rantcquc:floret initio Veris cum viola purpurea.
Verum quia pofllt aliquis cauillari , dicens hunC
t^uem dcfcripfimusflorcm non cAe Hyacinthum,
<nim Diofc.Hyacinthi florem non colorem carru-
leum fcd purpureum habere dcfcripfcrit, qui nec
de odore quicqua mcmincrit:dicimus Diofc.’per
purpureum violaceum incelligcre, quippe cum Se
violam illam quam Ic.prophyrionGr.cci vocant,
cuius colorem violaceum fiuc Ianthinum voca¬
ri diximus, vna eam Plinio coloris purpurei elle
dcfcripfcrit : nam & Plinius Hyacinthi colorem
violaceum dilutum vocxuic; Fran. Mallar.in 5?.
Plinii cap.41.

PLANTARVM

fus refert ,‘Clufio Oxyanc antice vulgo credit*
odorem referens. Succedit flori capitulum vt iu
Narciflisfiue membranaceum capitulum , Pyri

LEVCOIVM BVLBOSVM
Hcxaphilloncum vnico flore,
rarius bino.

Deferiptio

TOta plan¬
ca, quam
Lcucoium mi

nusTriphyllon,
craflior: bulbns
inultis candi¬
dis tunicis [ex¬
tima tamen
fufcajconftans.
Se candicanti¬
bus fibris, fimi-
litcr capilla¬
tus, lapo re vi 1-
cido , acrimo¬
nia vix notabi¬
li : Folia porra¬
cea^: Triphyl-
lo, fcd latiora,
fplcndidiora,
cria, quatuor,
quinque , viri¬
dia), admodum
Se nitida : cau-
lis dodrantalis,
cum floret an-
gulofus, ftria-

• tus, cauus, nu¬
dus, quem fi¬
ni ul cum fo¬
liis inueftit , e-
riawi ad me¬
dium vfque va¬
gina alba : Flos
plerumque An¬
gularis > inter¬
dum geminus,
raro tertius
Clulio, pedicu¬
lo longo appe-
fus , e vagina
peculiari in
medio mem¬
branea, exalbi¬
da, ad latera

crafliore,vircntc,nutat Se deorfum fpe<ftat,cxigiii
Cymbali modo, maior quam Triphyllo ex foliis
fiepius fex, interdum feptem,5c od:o,ca:teia can¬
didis , mucrone acutiufculo , cxcrinfccus macula
virente pundfato, intro leuiter reflexo : in me¬
dio apices lutei fex modice inter fc diftantcs fti-
lum intimum candidum ambiunt , odor ei non
gratus qui Fuchfio violarum purpurearum pror-

modo,vt aicChifius,turbinatum,/rwre« ex candid
flaucfccns,oblongiufculum durum.

Duas proponimus icones ex noftris crapti-
tiis quarum vna plantam demonftrat cum flore¬
re incipit : altera cum lemen profert , vei olim k
Fuchfio exhibitae fiicrunc.

De Leucoio fuo itafcripfic Theophr. lib.6

Lcucoium (viola alba,Gaza) inter vernos flores
primum fc oftendit , vbi caelum clementius fta-
tim fuerit, etiam nyeme nondum cxafta.Vbi ve¬
ro immitius, poftea.

An de hoc Plutarchus in lib.de amore fra¬

terno : ^

Inter Echnopodas •velut afperam & o norim
Nafcuntur pafim mollia Leucoia.

Mihi quidem videtur potius referendum hoc di-
ftichum ad Lcucoium bulbofum quam ad Leu¬
coia alia propter locum natiuitatis. C

Brunf. fub Narcifli titulo non lolum Lcuco- jj
ium hoc pingit , verum etiam Bulbocodiumac j
nomina vtriulquc planta; cum nominibus Nar- 2
cilli confundit. * *

Trag.Hiit.Germ.&LaMVcigljornuntfa r

Icin. UlcrRcn blumen. Otho vult NarcilTura: f
Parum refert fi nominent Narcilfum aut Ligu- ,
ftrum, ivcif5mcri5 violcn. Quod autem quidam j
allerunt florere vere Se Autumno falium cft.No- «
bis vera eft aut fylueftre Lilium Diofe.

lib, 5. 120. eidem Hcmcrocataladfcum , Crinanthe-
raon,Porphyrantcs, Bulbus vomitorius , Bulbus
agreftis: Etii LeucoiumThcophr. quod quidem
Anemonem Limoniam interpretantur, conftan-
ter credimus.

Gf/«£r.dc coli. ftirp.Leucoium bulbofum, tvctjj
fiornuri0 blumen. Item in cat.pl .Viola albaTbeo -
pbrafi.

Fuchf.hift.Awja/9yThc0ph. diuerfum a Diofe.
Leucoio , quod plarriquc dodftt non animad-
uerterunt, Lat. Viola alba. In edit. Lugd. Fuchfii
addita ha:c annot.Maflario in lib.y.Plinio depre-
henfum eft. Et icon. Viola albaTheopb.

Viola alba Belgis,wcittc ©p6tfcl blumen/ foo- '
mer ©otteFeoa Se locirre^itMoofcn. Idem de fl.
Lcucoium bulbofum, cxaphillon,Matthiolo Nai;- 1
cilli fpecies.

Matth.in poft.com. Ital. Narcijfus 7. qui non
deferibit.

Aducrf.Lob.&; & VenXyLeuciinarcifolirion pra~
tenfe 'uernuw^xoh. alba Thcophr.vel Moly Ron- :
deletio : An Plinio Lilionarci(Iiis.& lcon.Pl.115>.;
Leuconarcijfolirnn paucioribus foliis.

C.Bauh. Phyt .Leucoium 1. liuc bulbofum vul¬
gare.

Cluf.pann. Se Hift.poft. Leucoium bulbofum
prac.x maius , Rhizotomis mulierculis Vtle$
vcyl ,quafi paluftris viola in Germ. !Y>ei0 fyor&t
nuneje blumen/idcft,candidus Februarii flos.

Thal.Ha c. Leucoium bulbofum Theophr. fcu N<*r-;
ciffus <#/6«j.0d>lan0en blumen.

Hift.Lugd Theophr.lib.hift.c.7. inter vernos
flores To Atv/ojty , & lib.7. hift.c.R.bulbofisannu-i
merat Leucoium bulbo(um,Fuchf.violam albam 1
appellat, non ab re. Gcrm.VPei^ ^ornuncjsblu^
men/ Lugd.C ampanes bl atube s.

Prima florumftcftc Fuchfio) Tubing^hieme
etiam nondum exacta. Februario nimirum mefe
& dic diuo Valentino facro , vbi cadum clemen- 1
tius fuerit, apparet in Aprili > vbi appropinqua¬
re iam cypcnt Maius,cuancfcit,intcr initia Mar¬
cii ad .

LIBER XIX-

tii ad perfectionem vcnit.Semen in Aprili often-
dic in capitulis. Prttuenitin vmbrons fyluis <3 c
locis,qualis eft non procul a Tubinga paulo fu-
pra & infra monaftcriimi Bebenf)aufen vocatu,
vbi cbpiofiflimcnafcitur. Plantatur nunc etiam
paflim in hortis. Dodon.McnfcMaio pereunt
caules & folia : fola radix perdurat vt Narcifli.
Prodic mature admodum , ftathnquc inter bina
folia florem oftendit vix liquefactis niuibus:
| Maio raenfe femen maturefeit Se folia marce-
1 fcunt. In fylua quadam [Pannonia*] non pro-
. cui Zolonock Ill.Di.de Batthyan oppido vdis
! locis fohimmodo obferuabat Cluiius,crefcit etia
: plaJrflque Germaniae locis. Copiose prouenit in
ji monte Rar Com. M©mb. in dumetis, vnde tran-
) (tuli in hortum 111. E. C. habent etiam alii in hor-
! tis : copiofum inueni florens Menhs Martii prin-
" cipio inter Audincourt 3c Mandeure, olim dictum
Epamanduoduium in itinere verfus Dampierre ,
ex tranfplantationc interdum flores fert cum o-
Ctonis foliolis , vel cum duobus floribus ex vno
caule. Anno itog.floruiuMontbelgardi, fine De¬
cembris in vno caule. Patauiiobfcruaui florens
Februario in hortis nobilium, D.Cortulii & Pai-
qualigo: Ferrariq in coenobio S. Dominici a l'An-
gcli. Bononia* in horto S.Saluacoris Al burgo di
S.Gatharina : Lugduni, Ba/ilear , Geneux, in
hortis, chm eflem Monfpelii , reperi prope tur¬
rim de Late plantam cum pcricarpiis duobus, no
multum diflimilibus k pcricarpiis Narcifli vnum
florem habentis, fed maioribus multo , in quo
femina rotunda nigra,magna,huius Leucoii fuif-
it fe fufpicor, ac in catal. horti Bebi inucnio, Viola
alba Fuchfii Verna latte di Galltna.

Hoc Leucoium,ut annotauimus in deferiptio
, ne , bulbum habet fapore vifeido, acrimonia vix
notabili : Scribente Fuchfio folia fere qualitatis
omnis expertia , radix autem dulcis &glutinofa
eft, vt hoc nomine adftringat <5 c exiccet, ut reli¬
qui bulbi, digeretem Icuiter, Sc cum hoc adftrin-
gentem facultatem, ficut reliquos bulbos habe¬
re ex iis quae commemorati imus fatis conflat, ta¬
men nunc nullus , quod fciam , cius ftirpis vfus
e A.

LEVCOIVM BVLBOSVM MINVS
Triphyllon.

TOtum minus Leucoio praecedenti Hcxa-
phillo, ex radice bulbola parua , multis tu¬
nicis albis conflans , externa nonihil nigricante,
& feflilipatte,muitis fibris appenlis : donata gu-
lhicftlcnto,amaro , fubacri : exfurgit coliculus
lingularis, angulofus, vagina alba ad mediam ,vf-
que longitudinem inclulus,tenuis,concauus,nu-
dus, dodrantalis aut paullo maior, quem fere ad
fummum vfque comitantur/dfirfbina, porracea,
glauca fere , nec ita lucida vt Leucoii Exaphylli,
vcl,vtaitClufius,colorc£eruginofo &c quodam¬
modo cineraceo : extremum caulis zcncc fles pe¬
diculo longo nutante, vaginula aliquoufquc in-
clufo, vnicus,paruus,foliolis tribus, penitus la-
dteis,nonmhil obtufis , aliis interioribus , duplo
longionbus,latioribufquc coraftans,intra quae a-
lia tria, alternante (itu, breuiora anguftiora , ri¬
gidiora, laeui caefura, in fummo , in quo extrinfe-
cus,corculi ex diluto virore,parne luteolo, effigia¬
tura, intrinfecus difcurfantibus,per folioli lon¬
gitudinem, alternarim ftriis albis, & viridanti¬
bus. Totius floris medium obtinent apices lu¬
tei, rigidiufculi,fex, fliiufqug erilis, candidus,
Tom. I Iv

interioribus floris foliolis , dimidio breuiores*

Clufio odor'
nullus aut
perquam exi¬
guus: florem
lequitur capi -
rw/#»jvtNar-
ciflis , Oliuos.
virentis [ in¬
quit Clulius ]
formam pane
exprimens, in
quo femen ca-
didius altero
pracedcnti :
flos nodtu fe
contrahit , cu
Sole explica¬
tur, etiam ex-1
tra terram in
hypoCaufto,6c
vt dicit Clu-
fiuS, radiis So¬
laribus illu-
flratus, aut fudo calo explicatus.

Theophraft.de Hift pl.L7.cap. 13. Inter bulbe-
fas Leucoium, vcl,vt vertit Gaza, Violam albam
rccenfct. C.Bauhin. Phyt. Leucoium bulbofum
7. fiuc minus. Cludus Pann. <Sc Hift. poft. Leuce -
ium bulb .fum prae jX minus , Rhfzotomis mulier¬
culis roeyflc x>cy\ fk Scfineetropfc/hoc eft , alba
Viola,& Niueagutta,abinfigni videlicet saudo-
re appellatur. Matthiol. Narcijfus.i. Et in poft.
com.Ical. Narciffusfextus , dquo non deferibitur,
fcd figura tantum ponitur. Dodon.de flor, de-
feribit k depingit, ac vocat Leucoium bulbofum
triphyllon. Aduerf. Lobel. dc Pena hunc tradunt
fub Leitconavffulicio pratenfi. Nonnullis Narcif-
fus herbaceus Plinii putatur. Obl.dc Ic.Pl.pag.

119. LeuconarciJfjlicion minimum. Hifl.Lugd.qua
figuram habet ex Matthiol. vocat Leucoium bul -
bufum primum. Camer.hort .Leucoium bulboftuu
tripbyllufnvidgb ad Nare illum referunt.

Prodit mature admodum cum pracedcnci,
vix liquefadEis niuibus quas nonnunquam etiam ^

penetrat : Non modo in Viennenfi k Lcytano
faltibus,fed etiam plcrifque Pannonia pratis:
vmbra tamen ( tcfte Clufio ) magis deledtari vi¬
detur. Florens vidi nunc in fine Februarii paf-
fim in montibus Euganeis, vt inter Thermas A-
ponenfes k Arqua,&:c. Item Patauii in horto
Magnifici Laurentii Priuli. Hoc habemus Mot-
bclgardi in hort.Ill.E.C.vbiplantauimus, floree
Aprili accitius quam Leucoium Bulbofum hc-
xaphyllon,obfcruauimus etiam florens in hortu¬
lo noflro Ianuario k Februario fub ipfis niui¬
bus, & anno 1597. fine Decembris.

LEVCOIVM BVLBOSVM PRvECOX
Byzantinum.

LEucoium [autorc Clufio in pofl.hift.jbulbo-
fum pracox Byzantinum Leucoio minori
minori ferefimile eft , incunteque Martio bina
folia promit illi fimilia,fed latiora, aruginei etia
coloris, floris gemmam vt in illo compledEentiai
crafliufculiis caulis tandem fuccrefcens ,vnicum
/(ormvanigula inclufum fuftinet, forma fuperi-*
ori fimilem, duplo fere minorem, tribus externis
foliis alarum modo expanfis , prorfus niueis, in¬
terioribus vero breuibusjbifulcis, vt in fuperio-
Ddd

5* HISTORIAE

re,fimul coeuntibus , & velati tubulum quem¬
piam efformantibus , foris plerumque circa vn-
gues virefccntibus, reliqua parte albis, oras ta-
menfccundum crenas virides maculat inficiunt,
interius vero aut magna ex parte viridia funt,
aut odo radiis
ab imis vngui-
bus fecundum
longitudinem
dudis prodita:
ptioris fragra¬
ri am vtcumque
omulatur hic
flos, &fuauius
quidpiam fpi-
rarc mihi vi-
dcnir.radtx fe¬
cundo maior.

C. Bauliin.
phyt. Leucoium
ii. liue bulboji
mintris altera
fpecies. Lob.A-
du.part.i. Leu-
co-Xarcitfj Ly-
rion , liue ter¬
tium bulbofum
Leucoium pra-
cox Qlttfii.

Byzantio Viennam inferri coepir,NarciiTi bul¬
bis permixtum poft annum 1592. Scd&fimile
pone .mittebat Clui'. Dod.Impcratus Neapoli
lub Autumnum anni 159A. e monte Virgineo c-
rutum.

LEVCOIVM BVLBOSVM
Polyanthcmum tardius florens,
floribus minoribus.

LEucoium
hoc vt re¬
liquis eiufdem
generis ferius,
ita tota mole
maius , radice
craifa , longe
maiorc,bulk>o-
fa, quo multis
fucculcntis tu¬
nicis ac etiam
fibris conflat,
fapore amaro:
caulem tollit
vnum aut al¬
terum peda¬
lem , cubitale,
& fcfquicubi-
talem , fiflulo-
fum , cr alium,
viridem , qui
ne plane ro¬
tundus fit impedimento cfl , vtrinque vel altero
cantum latere elata cofta acuca : folia Narciilina,
virentia,caulem tanquam vagina inferiore par¬
te compledcntiajmulcajCluiio quinque aut fex,
carinata , lemuneiam aut vnciam lata , mucrone
obtufo , quorum alia pari cum caule altitudine
uflurgunt,alia infra fubfiftunnin lingulorum cau¬
lium cacumine ad geniculum e vagina oblonga
prodeunt flores,Leucoii bulboli hexaphilli limi-

PLANT ARVM.

les,paullo minorcs^iumerofi,quini,feni,aut duoJ
deni,tintinabuli modo penduli, fex aqualibus &
niucis foliis conflantes, quorum extimam par-*
tem virides macul.c i nficiun t/cnis intus flamini¬
bus flauis, medioque ladeo flilo,apice viridi inli-
gnito,odoraci : pediculis aliquando palmaribus,
aliquando vix vncialibus , profertim antequam
flos expandatur i hique non fimul fefe cxplican-
tcs,fcd aliis expanfis & fere marcidis,alii primu¬
lum e vagina pullulanccs prodire occipiunt. Flo¬
ribus fucccdunt magna & trigona angulis obtu-
fis capita , Pyri in modum fere turbinata (qua:
facile i limacibus apud nos acroduncur priul-
quarn femen maturelccre poflic) apud nos Mont-
bel^ardi : Semen nigrum, Orobaceum,inquic Clu-
lius , Liiiafphodcli flauo flore femini no/i abli-
m ile continentia.

Dodon. dc flor. Leucoium bulbofum Polyantbe-
mon. Aduerf. Lob. & Pena: meminerunt fub
Leuconarcijfo. Obf. &c icon. pl. pag.118. Lenco-
narctjfJutot} pratenfe:$c p.*5- Leuconarctffj praten-
fe vernum , niun viola alba Thcophr. vel Moly
Rondclctio multiflorum. Hift. Lugd. Dodonaeo.
Leucoium bulbofum tertium Polyanthemum , qtnbufo
dam videtur effe Narcijfus 2. M attbioli. C. Bauh.
Phyt. Leucoium bulbofum 6. Ciae maius. Sunt qui
Acrocorion Piinij lib. 19. c. 5. qui nil nili nomen
habet, cllc velint. Cluf. Pann. Leucoium m.uus
ferotinum bulbofum. Camer. hor. Leucoium bul¬
bofum Polyanthemum vulgo ad Narciflum refc-
runr.

Serius fuperioribus Leucoiis duobus plerumqj 7
germinare foler , atque Maio demum mcnfe flo¬
res proferre. Vno duntaxat interamnis Panno¬
nia: loco hoc genus obfcruabatClufius, vligino-
lis pratis fupra Waraldinum anno 1579. Memi¬
nit 8c illi fimile plane duodetriginta prius annis
eruere in pratis Latera: vicinis cum Monfpclij
viucret. Sed & cius genus quibufdam pratis ad
Danubium fitis infra Viennam Auftrio nalcitur, .
cuius folia quidem lmiilia , fcdpallidiota, non
adeo mucronata , & veluti bifido mucrone prae¬
dita : flores item maculis ex viridi magis pal¬
lentibus infedbi. Alitur hoc etiam in Germani¬
cis &: Belgicis hortis. Leucoium bulbofum po-
lyanthemum habemus in horto IlluftrifE E. C.
Montb. nobis milium per Nobilem virum D. i
Belle fontaine ex Bizantio vbi videramus in cius
cultiflimo horto : olim etiam vifa fuerat hate
planta Florentia: in horto Nicolai Fcrrarienfis.
Accepimus quoque in Mafmunftercx horto no¬
bilis Viduo ab Ambringuc,florct Aprili & Maio
poft alios duos procedentes.

LEVCOIVM TRIPHYLLON
flore corulco Someri.

tObel.Adu.par.2. Violam albam Theophra¬
sti, a D.Fuchlio Sc Botanicis vocatam , liue
Leucoion flore comico ama-nilEmum, in Al¬
bania, iuxtaFritillariam albam, purpuro-phaio
tc H"ulatum Conftantinopoli rediens eruit
prodictus D.I. Somerus , huius
lhidii iucundi apud Mattia¬
cos coryphous.

★ •* * .

* +

. * .

LEV.

LIBER XIX-

5*

LEVCOIVM bvlbosvm avtvmnale

miniis tenuifolium.

CAuliculo
cftpalmu
alto gracili, v-
nicu , interdii
alter ii & ter¬
tium ferens
florem omni¬
no laticum,
pcnduluiTijfcx
foliis confta-
tem,& tintin¬
nabuli modo
formatu, ino¬
dorum, ingra-
rique gufius,
in quo pallida
flamina: flore
iam aperto ,
demum pro¬
dent quaterna
aut quina, ca¬
pillaria viri¬
diaque folia :
( Lob.atrouirentia ) radix bulbofa [ Lob.oblon-
ga,albai]fatis craira.pro pianti- cxilitate.e mulcis
glutinolts tunicis compacta & amata , qua: can-
dicante membrana integitur.

Clui. Hilp.Sc poli. Hili. Leucoium bulbofum mi¬
nus Autumnale tenuifolium fiue quintum. Lob.ic.
pl.pag.uo. Leuconarciffolicioti minimum Autumna¬
le : Aliam iconem habet in Aduerf. part. 2.
"flicens : A foliorum quadam flmilitudinc & exi¬
litate Leucoii Autumnalis genus illud ab Egr.vi-
ro D.Theodorico Clutio in Lugduncnfi Batauo-
rum Academia horti Medici primo inftrudorc
cultum , Hyacinthi Autumnalis peregrinum Se
elegans genus creditum fuit : cuius delineatione
Petro Clutio fratri fuo debemus. C.Bauh.Lcu-
coium 5?.fiuc bulbofum Autumnale.

Extrema Bartica , qua Lufitania: contermina
cft, non procul Badaioz, quam nonnulli Pacem
Auguflam cife exiflimant, ad flumen Anam lita,
nalcicur, vbi fub finem Odobris & Noirembris
initio, cum fuo flore eruebat Clufius , Vlyflipo-
nem proficifccns, vndein Belgicam cumparuo
*illo ferotino NarcilTo amicis mittebat : qui diu
in pcnfilibus fuis hortis vtrumque aluerunt, nul¬
lum tamen, quod lciat , florem videre potuerunt,
& anha&enifs bulbos conferuarint ignorat.

LEVCOIO BVLBOSO FORTE AFFINIS
Bulbus flore intus luteo foris
purpureo.

BVlbus ex Hifpania Clufio Pann. milfus per
Regis hortulanum flore Canipanuk alba;
facis magno, terram fpedantc,colore
intus luteo foris purpu¬
reo. GB.Phyt.Lcu-
coium bulbo¬
fum. 3.

* *

Tom. H,.

LEVCOIO. BVLBOSO FORTE AFFINIS
Bulbus quidam.

BVlbus Clufio milfijsex Hilpania per Hortu*
lanum Regis , quatuor aut quinque flores
gcftans, in modum Campamibalbx elformatos.
C.B.Phyt.^.Leucoium bulbofum 2.

BVLBOCODIVM VVLGATIVS.

BVlbocodii

radix bul- . . .
bo&s vtLcu-Der‘net,t'
coii bulboli
Theophr. vul¬
go ditti , mi¬
nor >ex multis
tufiicis com-
patta , tatlu Se
guftu vilcida
eu aliqua dul-
cedineacrimo-
niam eandem
aliquam relin—
quens,ciii lub-
fune miiltq ca¬
pillares fibras,
nonnunquam
vnica , alias
plurcs vbi fe
propagat i fa¬
tu Leucoio
prxdi&o fimi-
lia , longa , caulem ad fumnuim faftigiunl comi¬
tantia, angufliora.breuiora, colore diuerfo,Allii
fere,non tamen ex viridi lucentia vt illius, ftri&-
ta, collis duabus aticrfi parte pr.rdira, terna, qua-
tema-,quina,nmica vna cum caule flarim a radi-,
cc exorta, aliquoufquc inuolura. Caulis palma¬
ris Se dodrantalis,comprclTu.s,(lriatiis, fillulofus,
cui iri(idet/?w lingularis, deorliun nutans, duas
vncias longus, fex pallidis & flcllatim deculpa¬
tis foliis conftans,magno,longo,flau6quc &; fim¬
briato calice Campanula; fere figura protuberas,
aureus,lplendqns,rimbria comata tk laciniara,in
cuius medio apices fex lutei circapiftillum con^
colorem intorquentur. Se lacinia cft minimo o-
dorc, non, vt aliqui volunt, nullo, qita parte ge¬
niculo intermedio cauli flos adnalcitur, mem¬
branula exalbida florem, antequam cxplicct,iu-
uoluit : pauloque infra floris medium lex folia

pallidula,micantia,mediocritciTata,mucronata,
ex iplo floris codio,rctla foras fe pandunt. Suc¬
cedunt pericarpia rotunda, in quibus femen Ca-
mer. nigrum, in principio latiulculum, temporis
progrcllu rotundius. Iag. Garg.Binos flores m
eodem caule obfcruaiiit Bafilcx.

Brtihfcl.Tom.i.Rhapl. 20. ponit figuram fub
Narcillo i nec vllam particularem aliam cius
mentionem facit. Tragus Germ» <£>ctl;ornfi{to
blumcn. Ortho Brunfcl. inter Narcillos reccn-
fet. Matthiol.Narcifli nomine ponit commo¬
dam figuram. Lugduni, quod nos recordamur,
vocant Campanes launes. Montbelgardi, C ubere,

Dodon. Gall. Coquelourde , Gall. Se Germ. 0ccl
^onum06 blumcn/ Lat.quibufdam'iNr4/-f7J(/}tj lu¬
tem Se Pfeudonarcijfus. Item hili. flor. Et in fol.

Narcijfus lutem fyluefiris. Bclg. (Bccl 0pocfcn
blumcn. Gcfner. de col.llirp.de hort.&incat.
pl.C odiaminunu nHmt

Ddd

55>4

HISTORIA PLANTARVM*

Aduer.Lob.& Pen.Tofw luteus Narcijfus mon¬
tanus Theoph. Icon.Pl.p.i+i. & Ob f. Narcijfus tonis
au' luteus montanus Thcopb.pfeudonarcijftis Cluf.& Do -
djn.luteus fylu. Adu.p.<ji.. Bulbi codion Tbeopb. Cor¬
di aminuw,\ t vertit Gnz3.,mlp.Caiupanilla.

- Cluf.Hifp. Pfeudonaniffus Belgicus. Idem poft.
hili:, pfeudo narcijfus vulgaris : Sunt qui putent
Theophr. I.6.C.7. £:>.& v.dfnv cllc, cuius meminit
Plinius lib.zi.cap.ii. inter flores qui mature c-
rumpunt : ac quod bis florere ait Vere & Autu¬
mno rAuftriacx marronx £felb bccfccl,id eft, fla-
uum caliculum & cfelb VBerRblumcn / hoc eft,
flauam violam Martiam appellant : Galli non¬
nulli CoqudourdesyzYnPorrion ,a Porraceis videli¬
cet foliis. Repcritur huius genus magis prarcox,
alioqui non valde diuerfum aiammemoraro,cu-
ius flos non pallidus, fcd aureus inftar maioris
nilpanici. nunc vero colorem interdummu-
tarc obfcruaui , hoc eft calicem illum medium
non minus pallidum habere, quam fint lex illa ex¬
terna folia ipfum ambientia.

^ Taber.icon.&r hili. P fcudo Narcijfus luteus 30^

* fep£>6 ftablcm (Dccl ^ornim06 blurncn. Camer.
apud Matth.Germ. Naroffus /[.luteus ,3c,ft'pb0
ftab : interdum fert duos Sc tres flores,vt in hor¬
to meo ( Norimbergx.) Item in Epitom. Matth.
Narcijfus totus luteus.C.Baub.NarciJfus \\fiue lu¬
tei ijiahce praluiigo privius. Quibufdam cenfetur
finfc wJicy Theoph . ybi Gaza vertit Codiami-
nura fecutus pcoculdubio Plinium lib.zr.c.ii.Co-
muniter cuilibet cauli flos vnicus infide:, ali¬
quando vero & duo.

Mulierculae, vtTrag. feribit , hanc plantam in
& hortis lui ierunt , proptercaquod inter Vernos
‘4* prima floreat.Rcpcritur non paucis Belgii locis
circa margines agrorii & Vcruadorum.humido
prarfertim folo & in lyluis locifquc arboribus
conficis, & fimilibus quoque cum in Germania,
tum in Hifpania ,• transfertur etiam in hortos.
Profert tcftc Dodonaeo, fua folia , caules , &
flores mcnfe Februario & floret interdum fiib
niuc. Semen maturum mcnfe Martio , ita vt
poftea non amplius videatur. Tanta abun¬
dantia in pratis Londino fatis vicinis , crel-
cere certum eft: , vt in celebri illo vico , vulgo
Ccaplidc nuncupato, Martio mcnfe rufticae mu¬
lieres maxima copia flores venales proponant, &:
omnes taberna: eo flore exornata: conlpiciantur.
Crefcit & aliis Anglix , & plcrifquc Germani*
locis : memini & olim ( inquit CluJius)cum Lo-
u«nii humanioribus lireris operam darem, ad lil-
uulx illius, Camobio vulgo Perck dicio vicina:,
marmnes legere fponte natum. Nobis vero Mot-
bcigardi abundat Bulbocodium,vt in monte Bary
vnde tranftuli in hortum Ill.E.C.pbfcruaui Ge-
neux florens Martio, & in mote Thuiri mefe lu-
nio : Lugduni Februario : Patauii variis in hortis
& aliis Martio. Montbelgardi Februario tk Mar¬
tio: floret interdum fub niuc , femcnmaturat
Martio, herba perit Aprili & Maio, manentibus
bulbis in terra occultatis vfquc ad fequentem an-
num. Abundat in colle prope Dqmpierre arcem ad
Dubim: anno ispv.florebatcopiolc Aprili.

Calida & licca eft herba Pfcudanarcilli,tempe-
atn. ramento eodem fere cum Nardila : certa expe-
cs nentia inuentum eft (ii Dodon.uon fallirur)duas
drachmas huius radicis adhuc recentis, inuino
aut aqua co&i cum pauco femine Anili aut Foe-
niculi Sc parua portione Gingiberis exhibitas,
purgare pituitam lentam & vifeidam per inferio¬
ra. Itaque hxc radix vtilis ad omnes morbos ex

pituita vifcida natos. Non diflidet a Diofc. Nat-
cillo facie vel viribus. Xyridis modo purgare al¬
lerunt Aducrf.radicis decodlum,ac rullicamplc'
bem vomitiones cum eo moliri certum eft.

BVLBOCODIVM H1SPAN1CVM

E St (teftet
Lob.Obf.)
NarcilTb mon¬
tano Thco-
phrafti facie
non diflimili,
fcd latioribus
foliis, maiori-
bufque, omni¬
no luteis. AluC
eum Ioh.Bail-
let Infulanus
Sc Mutonus.
Piant, icon.p.
izi. NarctJJrif
totus luteus
motanus Tbeo-
phr.JJifp.Yicu-
donarcifli ge¬
nus inuenitur
^ Clulio non¬
nullis veteris
Caftellx pra¬
tis, & locis montanis humidis Anglico quide li-
milcjfcd foliis longe maioribus, magilquc viren¬
tibus longiore caule , paulo minore flore , coque
prorfus flauo,& quafi aureo, videlicet tam exrer-
nis foliis quam calice : radix huius craflior eft
quam in fuperioribus. Dodon.lat.in fol. Narcifli
Jilu. ah atcon ,qui non facit duas fpecies.C. Bauli.
Yhyt. Narcijfus 15. flue luteus calyce pralongo alter.
An Camcr.in cpit.Mattlj. Inuenitur Narcijfus j. tn
montibus prorfus hitcus fenus florens.

BVLBOCODIVM FLORE PLENO.

NArdffi*
multi- i
plici foctura
varietas, Bel¬
gicis amico¬
rum hortis vi-
lu digna,cxte-
roquin omnia .
prorfus cade. .
Tarnari pri- ■!
m&m [vtLob. .■
- obi. teftatur] |:
repertus in :|
hosto, cuiuf- •.
dain pauperis, i
Narcijfus lu- -
t eu s multiplici i|
flore, Lidcm. I
Hic calice .1
pleno, inquiuc :
Adtf. parr. 2. .
variat , fiin- •
briaris oris,rugc>fis & complicatis foliis compa- -
<fto ; etiamque tanto cbpix cornu exuberante & :
dehilccntc, vt florem torum adimpleat , multi- •
plicati Narcifli lutei, fpecicmque referat : inrer-

mixtfs i

LIBER XIX-

vi-

ftiixtut eaitien pallidioribus nonnullis foliis , &
quandoque ex luteo herbaceis : inferioribus fe¬
nis floris, radiaris aut ftellatis foliis concolori¬
bus , remanentibufque pariter aliis fui generis
quandoque , in lingularibus Ipithaniaeis caulicu- J
lislimplicibus floribus. Citcra eunda vulgari
luteo Narcillo haud ablimilia.

Cluf. Hifp.l
Vfeudo narcij- |
fus multiplex >
qui apud Bel¬
gas in hortis
alitur, Belgico
per omnia fi-
milc cum fo¬
liis, tum bul¬
bo , fed flos |
calice caret,&
eius loco in¬
numera ha¬
bet folia ex¬
ternis fex fl-
milia, colore
pallido. Item
hift.poft.P/i-:/-
donarufus f le¬
no flore. An
Camcr. horti,

, t Narciflus ex

luteo pallidus flore pleno,nul!o intus calyce?
Dodon. in fol.K arcijfus fylu. multiplex, qui medio
tdhee caret. C.Bauh.Phyt .Narcijfus xz.fiue flore
luteo multiplici calice carente. Taber.icon.A: hift.
Tfendjnarcijfut luteus Polyantbos, (Defuit 3ofcpf)o

Pfeudonarcifli vulgans modo, qua tnor oblonga
viridia folia ex lij^ofa radice producens , intei:
qui prodibat^/m liui^j^jodis, viridis, pedem
altus, fummo faftigio mcifibcanaceum folliculi»
, fuftincns,e quo emergebat flos foliis pallidis, ge¬
mini ferie dilpoiidp priditus, prominente ex e-
ius vmbilico calice flue tubo oblongo, oras ha¬
bente nonnihil reflcxas,cafque crifpas «Scincifas,
aurei prorfus coloris, vcluti Pfeudonarcifli ma¬
ioris Hifpanici rubus,attamen non fimplici , vt
ille, fed triplici, hoc eft continente alterum tu¬
bum qui tertium comprehendebat; radix erat
bulboia, cx multis tunicis conflans , quarum ex¬
terna fubfufca,multis fibris extima fede pnedjta.
Si vnicam duntaxat plantam rcperiller , nihil
nouum uiderctur , quia natura interdum fic in
floribus ludere folet ; fed quum aliquot funiles
obferuauerit , peculiare quoddam genus clfe
credendum cfl. Scribebat etiam vnam Pfeudo¬
narcifli vulgaris plantam binos flores in eodem
caule gerentem obferualfe, quialioqui vnicum
lolummodo proferre foleat.

BVLBOCODli SIVE NARCISSI FLORIS
lutei multiplicis varietas.

LOndini dilutiore maioreque flore uariat , Sc
in foliorum floris extremitatibus anguftio-
re,in horto D.J.de Francque ville. Radix Alii»
modo nucleis propagatur. Foliis eft quam fupe-
riorum paulo latioribus ix tantillum rccuruatis.
Adu.part.i.Lob.

In Viridario quodam ruftico pnefeduraAViD
tetyire Sarum Epifcopatus,iuxta tuguriolumVc-
tuli pauperculi D. Ioan. Gcrard. forte fortuna
hoc elegans NarcilFi genus offendit. Martio co-
gencres pleni floris NarcilFo luteos flores la¬
xat iucundos.

BVLBOCODli PLENO FLORE SPECIO*
fum genus Venerii.

Anno

itfoj.fcri-
bebar ad me
Venerius, in
quit Cluflus
Exot. apped.
2. fc obferuaf-
fc Pfcudonar¬
cifli genus
quoddam fi-
bi ante non
confpcdum,
cuius paucos
rcperiflet bul¬
bos; illum au¬
tem viuis co¬
loribus depin¬
gi curabat,
quia vero fi-
milis formae a
nemine hade-

_ . _ nus obferuatu

die arbitror, in tabella eius iconem exprimen¬
dam curabam.

Quantum porro ex pidura quam ad me mit-
jebae obieruarc poteram, crcfcebac hic planta
Tam. II.

NARCISSVS CYPRIVS LVTEVS
polyanthes flore pleno.

Dhoctd- Dcfc,iP:i*

modum ele¬
gans Narcifli
exoticum ge¬
nus egregio
viroLondine-
fl, D. Leette
negotiatori
Couftancino-
policano :aui
eius bulbos cu
pluribus aliis
c Cypro Infu-
ia delatos , a-
micis fuis c 6-
raunicauit, &?
hoc mcnfe
Deceb.
fjha pedalia*
ima lede vn-
ciam lata , fu-
perne anguftiora, Sc flores vsio caule foliis altio-
rc plures, luteos, multiplicelquc laxauit in hor¬
to prarfati D. de Francque ville, c bulbo Nar¬
cifli crafliore, coloris Caftanci inuolbcro te-
do.

Hanc Narciflumcffe, ex natura quorundam
exoticorum bulborum , valde fufpicor, quibus
a natura infirum-eft , vt non nili anno primo h.
quo inSeptentrionalcs regiones algidiores de-
ucdifunt, foli &cadi natiui fuccoadhuc prae¬
gnantes, flores laxent. Huius enim Cyprii Nar¬
cifli folia Autumno germinare inceperunt D.

Ddd x

it*

HI STORIAE

Leccte,D.Coys & aliis quorum fizpe mentionem
fecimus , [ inquit Lobel. Adu.z.] fed nuiquam
floruit bruma aut Vcreclapfo,inpr*di&o horto
de Franqacuilie medii admodum manfucta hyc-
me,vbi flores illico ieuiifima fxua fuperueniete
aura marcefcunt. Huius familiae eil NarcilTus
Polyanthos Byzantinus, & Lilium Alexandri¬
num icalorum,ncc non ali* Planta:.

PL ANTARVM.

C.Bauh. N arci {fu s 16. flue luteus exilis. Pfeudoi
narcilfi genus admodum exile CKifii. Narcdffus zi.
flue montanus coronatus .

BV LBOCODIVM MINVS.

BVLBOCODIVM TENVIFOLIVM.
flore luteo.

rOhan. B.iil-

Tc

Xlct Infula-

nus 'Sc Muto-
nus alunt Nar -
cillum mon¬
tanum Theo-
phraft. mul¬
to minorem
vuigari. An
Pfeudo-narcif-
fus minor Hil-
panicuslatifo-
folius, qui no-
uo vere terna
aut plura pro¬
fert folia , ma¬
iori , forma
colorcque fi-
flmilia, fed lo¬
ge minora &c
anguitiora,flo-
rem puiillum,
maiori tamen
«i/panico Sc forma tfcflauo colore perfimilem,
inndentem digitali , tenui, viridi cauliculo inter
folia emergenti : flori fucccdit trigonum , obtufls
tamen angulis, &fcre rotundum capitellum, in
quo femen insequak nigrum , fatis magnum pro
plantal^roportionc : radix bulbofa, exigua,foris
nigricans. Miflus mihi hic fuit primum a Io.
Moutono,NarcilTi minimi montani latifolii no¬
mine i deinde a Gcncrofo Dn.dc Longatre pro
Pfcudonarciflo lfiimmo Hiipanico flauo. Clui,
hift.poft.

NAfcitur,
inquit

Clufius , qui-
bufdam Luli-
tanix , Bxtn-
rixque colli¬
bus Pfeudo-
narcifli genus
cui flia non
lata vt fupe-
rioribus , icd
valde angufta,
flue potius m-
cca , caulis te¬
nuis , nudus,
palmum altus,
cuius extremi¬
tati iniidet flos
c vaginula c-

D

mergens , qiu
fex loliis her-

BV LBOCODIVM MINIMVM
coronatum.

)Lant. icon,
p.izz. Nar-

ciffus minimus
coronatus. T.
ixz.Lobcl.hift.

* Belg.Hcin
croonbc Ber£
#Iftrafie. Lat.
Nar ciffus mo¬
tantis minimus
coronatus. Mu¬
to nus nobis
mifit.

An Clufius
Pann. Pfestd j
N arci fi genus
admodum exile
ex H-.fpania
imjfum per Re¬
gis nifpania
nortulanu. An

bido pallefcc-
tibus Sc expaniis conflat, quorum medium calix
flauus,calathi inftaroblongiis,oris pnrditusnon
flnuolis.& fimbriatis, vcfnperiorum, fed «quali¬
bus : radix exiguo Narciflo limilis, intus candi¬
da, foris, nigricans. Hifp.& nift. polt. Narcifftts
tunceis foliis primus. Sed Clufius iconem non ha¬
bet pro tenuifolio primo , ideo nos cx Lobelio
ponimus qui forte idem cum co de quo Lobel. in
append. NarcilTus montanus itmeifolius mini¬
mus flore luteo, palmaris longitudinis, tenuibus
foliolis iunccis,multo exilioribus, interdum ere-
cfcisjinterdum ad terram reflexis : inter qux cau¬
liculus palmaris excricur , in cuius fummo cx
tenui, inftar exterorum Narcilloriim, confimili
membrana,flos fingularis,vulgato Narciflo mon¬
tano flmilisj&penc par, afpo&u fuauiflimo Sc hi¬
lariore : cui filiqua Narcifli fuccedic. Radicis
bulbus quantus nucis pontica: nucleus. Huius
peregrini floris primus mc monuit C. V. Aluarus
Nonnius Medicus Antuerpianus cruditiffimus
Poflrea eius bulbo mc donauit M. D. Maria de
Brimeur^ e cuius vrceis florentem plantam deli¬
neari curauimus.PaUcis pbft diebus ciufdcm icc-
nemTornaco ad memmt nofter Mutonus, fed
credtis foliis ab hac duntaxat variam.

Nar ciffus iuncifolius vnmmus alter flore luteo
Lob. Narajfus i-.ficut montanus luteus minimus :
.C.Bauh. phyr.

Florebat Januario , cum Vlyflipone Hifpalun
Clufius proficilcerctur , vbi incolx Campanilla,
hoc eft, Campanulam vocabant.

BVLBOCODIVM TENVIFOLIVM
aliud flore lurco fimbriato.

IN figulinis [vt feribit Lobel. in append.] adfer-
»

uatur Sc colitur e Bifcai* montibus in Belgium
delatus bulbus i quodam k Gallicia redeunte:
NarcilTus montanus Iuncifolius minimus alter
flore luteo fimbriato reddendus pag. Obi.dj. Ru-

gofis

LIBER XIX-

gofis plicis ,
fimbricatifq;
floribus ha-*
buitMutonus,
alioqui non
differt k fupe-
riore. Narcif-
fus montanus
iuncifolius
minimus , al¬
ter flove luteo
fimbricato
Mutoni, Lob.
in append. T.
i55.v^.Bauhin.
Phyt. Narcif-
fu$ iS.liuc mo-
tanus luteus
fimbricato
flore.

Gluf. hift.
poft. cap.17. i-
concm habet qualem Lobel. fub hoc titulo Pfeu-
donarcjjfus wiuifvltiu. 2. fiauo Hore-.ac addit. Al¬
ter Pfeudonarcilfus Iunccis foliis tenuiora paul-
Ib,licet furreCta, habuit folia, flo rem flauum,hoc
efl , calicem per oras lcuitcr & tenuiter fim¬
briatum , & fex illa foliola calycem ambientia,
ex herbido pallefccntia , in capitulo flori fuccc-
dente nigrum rotundiufculum fettien etiam tu¬
lit : radix pufilla, foris nigricans, bulbacea, te¬
nuibus fibris e fede prodeuntibusfirmata.

NARC1SSVS FOLIIS FLORIS ALBIS
oblongo calice luteo.

Mittebat [inquit Cluf. Exot.par.i.in append. al¬
tera] ad me anno itfoi. Erud.vir loach.Vencrius
Burdigala, inter pleralque plantas quacuor Nar-
cifli bulbos, quos duorum generum elle, <S c vnicu
florem gcftarc feribebat, e lingulis videlicet ge¬
neribus binos. Illorum vnus infequente Aprili
florem tulit. Quum vero fimilcm ante videre 116
meminerim, illius iconem in tabella exprimen¬
dam curabam quam Le&oris oculis proponere,
atque cius hiftoriam adiiciebam. Habebat por¬
ro isNarcifliis terna,oblonga,&: fatis angufta,ca-
iinataque folia,cxfii quodammodo cx viridi co¬
loris: inter qua: prodibat caulis pedalis longitu-
dinis,autamplior, laruis, enodis, fatis gracilis, fir¬
mus tamen , fummo faftigio folliculum mem-
branaceu fuftincns,e quo emergebat vnicus flos
longiufculus, fumma parte in fena folia alba &
in mucronem delinentia diuilus : cuius vmbili-
cum occupabat calix flauusjfcmunciam longus,
oris aliquantulum incifis & quodammodo hm-
briatisjhabens in medio ftilum pallefcentem , e-
iufdcm cum calice longicudinis , cindtura fex
flaminibus flaua veluti farina conlpcrlis, eorum
prcefertim apicibus. Semen oblcruare nequiui,
quia florem carpcbam.vt a pidore commodius
Cxprimi polfct: valde autem fuau is erat odoris.
& Mufcari floris odorem pame referentis: radix
bulbacea, oblongiufcula,digitalis craflitudinis,
alba, e multis tunicis conflabat, quarum exterior
fubfufca,aliquot craflioribus fibris albis infima
fede donata. Alter ab eodem Venerio mifliis,
florem dabat etiam Aprili altero poft fuperiore
anno,illi prorfus fimilcm: calicis tamen eius orae
magis erant croceae. Vnum etiam non valde dif-
fnnilem videbam apud Honcft.virum Chriftianu
Porretum^qui 4 Ycnerio acceperat; illius tamen

| fena folia cx albo pallefcebant, aut *x3>^m e-
rant , calix verb multo latior,& oras plane cro¬
ceas habens. Iac.ctiam Platcau fimilcm habui^e
eodem anno florentem intclligcbam : illum au-
rem a rhizoromis quibufdam Callis redemerat
cum aliis bulbis i- Pyrenafis montibus erutis.

Narciilum album montanum , calyce raa- 7
gno luteo Botanicp Lutctiano N. Qiielt debet
fiobel. Adu.par.r. qui cius bulbos , vncias duas “t* '

longos: & vnauvpliis minik$,craffitudiue a:qiu-
tes,m Pyrcnaorum montium SoutonimraiLw-
mersde Lufon monte vocato eruit, nec dum illi
floruerat.

PSEVDONARCISSVS ALBO
flore Clulii.

INter Narciilos reponendam elle inquit Clui,
Exot.par.z. App. 1. eam plantam qua? Pfeudo-
narcifli appellationem vulgo obtinuit, nullum
elle opinor mediocriter in re herbaria verfatum
qui dubitet : Multa; autem funt cius differentiae
&cc, verum enimvero nonum quoddain genus
repertum efl quod valde rarum ccnfco, cuiufqtie
binosbulbos anno 1504. ab EruditifF. Venerio
accipiebam : Horum alter florem mihi protu¬
lit infequcnce Aprili quemadmodum etiam ali¬
is, Sed & eodem anno menfc Decembri Rhi-
zotomus quidam Gallus fimiles plantas adferc-
bat: valde elegans lute planta,terna e radice bul-
bofa oblongiorc,nigroquc cortice nue membra¬
na tccfla ( a cuius fede frequentes tcnuefque o-
ricbant i\r candida; fibra;) proferebat folia , do¬
drantem vel paullS amplius longa, Narcifli an-
guftioribus foliis valde fimilia,fupina parte ca¬
rinata, inter qua: nudus prodibat caulis fatis e-
xilis,non cralius, dodrantem altus,fuhimo fafti-
gio membranaceum folliculum gerens , e quo
propendebat flos totus albus , Pfeudonarcilfo
vulgatiori,quem Germani (f5clbc f)ornu0u blus:
men. Belg.verb (Beclc «Eiiloofen appellant, for¬
ma quidem flmilisjpaullo tamen minor, fefeun-
ciam longus , lex foliis tubum ampledtenribus
fimiliter con¬
flans: tubo au-
te paullo an-*
guftiore , & o-
ras nonnihil
fimbriatas ha¬
bente , in quo
lex alba flami¬
na flauefcen-
tc apice pro¬
dita, 3c medius
ftilus longior;
nullum verb
peculiarem o-
dorem in co
flore obferua-
bam ,qui ape¬
riebatur Apri¬
li, deinde I li¬
nio fieme pro¬
ferebat in tria-
gulari capite
iiue theca, or¬
biculare , nigrum & fplendens , quale Narcifli
iuncifolii albo flore reflexo, led maius.

Ddd 4

,JS HISTORIAE PLANJ.TAR.VMi

BVLBOCODIO FORTE AFFINIS EVL-
bus flore luteo.

BVlbus ex Hifoania Clufio Pann. miHus per
Regis hortulanum flore luteo fuperiore
parte aperto. C.Bauh.Lcucoium bulbotuin 4.
Nec plura habent.

BVLBOCODIO FORTE AFFINIS BVL-

bus alius flore luteo.

BVlbus Cludi Pann. alius flore luteo hujnili,
cui lemen funilc Hemcrocallidi Valentini.
Calp.Bauhin. L»«coiumbulbofum5. Nec plura
adiiciunt.

Defcriptio

NARCISSVS IVNCIFOLIVS OMNINO
albus calyce longo.

SCribit Cludus Hifp.6c in poft.hift.fc intclle-
xilFe ab HiTpanis Narcifli quoddam genus in
Hifpania in-
ueniri quod
omnino iun-
ccis etiam fit
foliis, fed flo¬
rem candidu
producat , ea-
que ob Cail-
iani lunquillos
blancos ab in¬
colis appella¬
ri. Anno 1596.
inquic pr.xtc-
rea , a D.Si-
mone deTou-
ar paucos
bulbos eo no¬
mine inligni-
tos accipie¬
bam : fed adeo
exiles, vt poft
multos dun-
taxat annos
illorum flores dnt Ipcrandi , imo illos ipfos nul¬
lo modo audlos anni itfoo.alpcrum gelu , quod
Februario mcnfc valde apud Belgas lxuit , pror-
fus corrupit. Et Pann. Narcillus iuncifoEus flore
albo ex Hilpania mifliis per hortulanum Regis.

Item Exot.par.z. App. 2. Narcifli genera duo
anno 1605. apud amicos flores protulerunt, nun¬
quam antea mihi conlpe£ta. Primus Narciflus
luncifolius albo flore reflexo, e radice bulbofa
Nucis ponticx magnitudine , candida , fufea,
membrana obdudta , cuius fcdein plurima:
tenues albx fibra: occupabant , quaterna
aut quina exiliebanr fMa> dodrantem longa,
angufta&pxneiuncea,aliquantulum ftriata ,&
fupina parte nonnihil carinata , viridia, inter
quxprodibat dodrantalis caulis viridis, lamis,
non valde crafllis, fummo fafligio fuftinens in
mebranacco inuolucro , binos, ternos, interdum
quaternos oblongos flores, niuei quidem cando¬
ris, fed odoris expertes, deorium propendentes ,
fex longiufculis in latis anguftis loliis prxditos,
lurfum reflexis, florum cyclaminis inftar, e quo¬
tum vmbilico prominebat calix fcmunciam
longus, vel etiam longior, inarqualibus oris, con¬
tinens tria flammula alba, quorum apices flauel-
centes , & tenuem longum ftilum extremas ca¬
licis oras multum fuperantem : fuccedebant
triangulares filiqua fiuc theex, exiguo, orbicula-
ri,nigroque Sclplcndente femine plenx. Florebat
autem Aprili. Illud Narcifli genus redimebant

biennio ante i rhizotomo quodam Gallo cui
nomen N.lc Quclc liue Quilt,elegantes & raras
plantas in has Prouincias quotannis adferre fo-
lito quas pc r luos in Pyrenxis & etiam in Hifipa-
niis conquirere iubet! Inter cos autem qui rede¬
merunt, nonnulli huius Narcifli plantas habue¬
runt paullo latioribus foliis prxdicas, quarum
flores etiam oblongiores erant. Alterius Nar¬
cifli iuncifolii vnicam plantam habuit Chri-
ftianus Porretus Pharmacop.Lcydenfis,aPccro
Gaflano flue Plautino milTatn , cuius mulco lon¬
giora erant folia, quam prxccdentis , & viridia:
caulis etiam longior, lummo fafligio fuftinens
binos auc ternos flores diucrfx tamen i fuperip-
re formx : nam Narcifli iuncifolii minoris flori- *
bus valde limilcs erant : horum tamen color al- i
bus,tam iplius calicis quim fex foliorum ipfum ^
ambientium. Florebat etiam Aprili : radix erat jl
non valde magna , longiufcula , membrana eam u
cingente prorfus fufea. Accipiebat etiam ab .
eodem alios bulbos fimili nomine infignicos, 'I
crafliores tamen , quorum folia cius foliis quos |
I Nicolaus adfcrcbatvalde limilia erant; led lio-
I rem nondum tulerunt.Ccteriim anno luperiore
nobis mittebat non folum Venerius , verum e- I
tiam Nicolaus adfcrcbat plantas Narcifli iun- '
cifolii albo flore nomine donatas : cx autem
quum florem nondum protulerint, nihil de cius
forma vel colore pronunciare polium : nam bi¬
na dumtaxat habuerunt hoc anno folia ciim ex
plantxquasni&usfum, tum quas alii redemc- .
runt,& illa quidem angufta, lupinaque parte a-
liquantum plana,valdc longa, no tamen furredta,
imo potius humi quodammodo procumbentia:
illorum item color, mea opinione non vnus.Nam
plantarum quas Venerius mittebat, magis viri¬
dis videbatur •, carum quas Nicolaus adfercbar
magis ad exfium cendcns,pxne vt foliorum Pfeu-
donarcifli. Si quam porro dabunt florum diffe-
rentiam,proximus aureum iubfcqucns annus (G,
viuimus) certiores cflicict.

C.Bauh.Phyc. Narciffus 15. liue luncifolius flore
alb ;. luncifolium NarcilTum totis albis floribus
ad Lob.Adu.parc.2.mifit C.V.D. Kirch BclleuaL
horti Medici przfedtus in Monlpelienli lchola.

BVLBOCODIVM MINIMVM

tenuifolium album.

Psevdoe

narciflus
iunceis foliis
tertius ,Clulii
in poft. Hifl.
quaterna aut
qnina/i.7/4ha-,
buit tenuifli-
ma,& capilla-
ria,viridia, hu¬
mi procum-
beria& /par-
fa, inter quz
cauliculus e-
merlit infir¬
mus , palma- •
ris,tenuis,nu- •
dus , vnicum 11
111 fummo flo-
rem e inem- -
branaceo fol-
licu-

LIBER

liculo prodctmtem (uftinchs, tenellum , candidu
omnrn6,& calicis oris fimbriatis: huius femen
non obfcruaui , radix fupcriori iimilis. Omnes
vero has elcgantulas plantulas ipii abftulit alper-
lima illa anni i58fi.hicms.

Narciflus omnium minimus montanus albus
Lob.in appcnd.T. 155. C.B.Phyc.NamJfusio.H-
1 uimontanus albus minimus.

NARCISSVS IVNCIFOLI VS ALBVS
calycc magno D.Cot.Coornc tor¬
tilibus foliis.

ha:c, quod Narciffis folia in radice fiint.' Tertio
generi exteri eadem, calix herbaceus. Ita Pli¬
nius Lilia i Nurciflis diifinguit. Sed clarius de¬
inceps de Narciffis cap. 19. agit. Narcifli duo
genera , inquit, in vfum Medici recipiunt. Vnu
purpureo flore, & alterum herbaceum. De pur¬
pureo eo Narcillo Virg.inBuc,

Pro melli viola, pro purpureoNarciffo
Carduus & fpmis fpargit Paliurus acutis.
Ouidins etiam ad adolclcentem Narciflutn, flo¬
ris Narcifll ortum referens.hunc affabre depin-
git, ira canens:

Nufquam -corpus erat , croceum pro corpore
florem

Na

ii

Arcifllis
Iucifol.
inquit Lobcl.
Adu.pag.i. al¬
bus tortilibus
foliis floris
donato, caly¬
cc magno Sc
longo nutan-
tc,prominulo
piftillo tenui,
qui ano 11704.
floruit Mc-
dio-Caftri
■Walachrix a-
pud D.C.Co-
orne , cuius
floris iconem
Londinum ad
memifit. Ide
cflercor cum
Narcillo Iun-

cifolio omnino albo, calycc amplo, prope Betam
Gallxcix oriundo, empto a Nic. le Quclc Rhi-
zotomo ParilicnfijAnno 1603.

NARCISSVS IN GENERE.

HYacinthis congener cft Narcillus,qui (Thc-
ophraft.lib.5.cag^.tcfte ) etiam Lirion co¬
gnominatur. Alii Equidem hoc, alii illo nomine
appellant. Folium ad terram Afphodcli folio ii-
milc habet , fed multo latius, vel vt Lilium -.cau¬
lem line foliis herbaceum: &inlummo//<;rm:
& in pellicula quadam velut in vaCc, femen ad¬
modum magnum,colouc nigrum , figura oblon¬
gum. Hoc excidens fponte germinat : fcd & qui
colligata id figunt : Sc radicem quoque plantant
quam habet carnofam , rotundam,magnam. Sed
in Narcifii deferiptione Diofc.fecutus clr Thco-

fihrafl'. feribens : Narcilfum aliqui , Sc ip/um vc-
ut Lilium , Lirion vocauerunt. Folia habet
Porro limilia, fed tenuiora, & multo minora ac
anguftiora: caulem cauum ,iinc foliis, altitudi¬
ne palmum excedentem: in quo flos eft albus,in-
tus croceus, in aliquibus purpureus. Radix eft
intus alba, rotunda, bulbi fpecie , femen velut in
pellicula, nigrum, oblongum. Nec vlladjucrlitas
( ait Comar.) in folio cft, quod Thcoph. Afpho-
deli: DiofcoridJ vcr6 Porri folio limile dixit.
Nam <k Diolcor. Afphodelp, Porri folium attri¬
buit. Sunt & purpurea ( autore Plinio lib. 11. c.
5.) Lilia, aliquando gemino caule , & Carnofiore
tantum radice, maiorifque bulbi, fed vnius: Nar-
ciflltm vocant ; huius alterum genus flore candi¬
do, calycc purpureo. Differentia a Lilfis cft &

Inueniuht, foliis medium cingentibus albis.
Virgil.purpurcum Narcifiumf vt putat Hadri an-.
Spick.Ilag lib.i.cap.31.] nominat, non quod vn-
dique fit purpureus : fed quia medium floris
(quod calicem Plinius appellare videtur) purpu¬
reum cernatur. Plinius vnum genus Narcifll Narcifo
purpureo flore reccnlct, alterum herbaceo:quod multi.
tamen fi de floris colore intelligat[inquit iam di-
dtus Spick. J falfum cft. N011 enim flori color
herbaceus, led albusrin medio liero aut croceus,
aut purpureus, aut albus totus. Herbaceum cau¬
lem Narcillo adfcripfir Thcoph rall.pro m&h i=fc.

Videtur Plinius legite dcM ad florem

noii ad caulem herbaceum rctulifle. Ex his om¬
nibus colligitur Nircilliim ellc ex genere floru,
qui a Cornario gcytlof cn / & I)criq<b!u:ncii/ ap¬
pellantur. Sunt enim multa* Sc coloribus diucr-
Ire fpecics.

Cxrctum.quod-PIm.aic , inarce Narciffum, Nu'“'
non a lhbulolo puero dic2rum,teftatur hoc Plut.in
Symjrof.qui quali nerubs hebetantem, & torpi- CmM
.l is facientem gtauitatcs , refert. Quapropter D.emm

Sophocles magnorum fubtcrrancoruui Deo¬
ium coronamentum cum vocat , quod fcilicet
defundti, 8c morte torpidi , torpido flore meri¬
to Coronarentur. Appellatur autem etiam, Apu-
leio te fle cli>uJ'cQ- , Soa/SoV iuirnof, ajJToytyir, aV--
S? 9- quidem Narciflus proprie montanus eft, co
quod ab aquis remotus proueniat. B oa&T iusnm
ndmen ab effedtu laabct : Diofcor. fiquidem au-
Ctore Narciflus etiam vomitum concitari

Grarci huiufinodi flores , Latini fimri

liter NarciJfjs pppcilanc. Gcrm. Vtarciffeil rofe
lin. BelgMarcitfcn&pacnfdpt 'Jcnctten/Gd-
li peculiare nomen non habent , pollent came n*
autore Clufio Narcijfes nominare. Hifp. Narci fi
vocant. Omnem porro Narcilfum pr arter cum,
quem peculiari nomine , Dsuebobini ( Narcilfum
mediopurpureum ) Clulius appellari dicit, Tur¬
ea: proprii' appellant Senn cade , hoc eft, Re mum
calicem , quod flauum illud in medio flore,cali-
cis formam quodammodo refefatiqui verb mit¬
tunt £ius bulbos vario c 0 nuip tbque nomine , vt
plurimum ihCcnbunt^nvuicZeremcada , modo
Zetem cadetihtezdam etiam ineptiore Z.iremcat-
ta , addita voce bianco , vel giudu,c um colorem
album vel flauum defignare volunt. Atqui ple¬
no cft flore , plerumque Zerem cadi eat amer ap¬
pellarunt , additis iifdem vocibus bianco Segul¬
lo, pro coloris florum,quoS mittere fc putabant»
varictate-.tamctfi fiepiflime nobis impolitum de¬
prehenderimus : nam multos firhplrci flore hoc
nomine accepimus, contri nonnunquam pleno
flore prqditos,hac limplici Zcrin cadei inferiptio-
nc. Interdum etiam tam plenus, quam qui am¬
plo fimplici eft flore , prarfertim cralfo proditi
bulbo , Pcnachio nomine mifli , Guil c at amer la-
l e ( qua appellatione Si Anem one m pkno flo-;

HISTORIAE PLANTARV M>

re, & «ilias quafdam Scirpes acccpimu* fcjna? vo¬
ces Roftr plens fiorem hgnificanr. Sxpilli.nc c-
tiamaiufdcm generis bulbis diucria nomina ad-
feripra fuilfc fcomperiinus: ve lchcdis addicis ini
ni hic fidendam fle , fcd cuius coloris florem fine
habituri Narcifli bulbi , ipfa <wt>IIa nos docere
Se cereos reddere xlebeac.

Nafcirur , auroec Diolc. opeimusiti montanis
locis [.probariflimus in Lyci. e montibus ,Plin.]
odoratus : reliquus Porrum refert, .Se herbaceum
odorem remittit. Alt contra nafei odoratum
etiam in pratis refert Theocritus Eidyllio lo.vbi
Europam cum fuis prata ingrefTam,bcnc fpiran-
rem Narciilum carpflfle,canit his verlibus:

F hrtdd fcd pojlquam venere in prata puella,

Hir ilU,l)£C aliis fe floribus oblc flabant:

Karctjfj illa quidem bene olente , atque illa
Ayacintbo.

Vires & Narcillus Theophr.fero tinus valde cft.Nam poft
vjus A r&uruin floret, & circa /Cquinoftium ( Au¬

tumni Plin.) Ita quidem Theoph. quod poftrc- ,
mum etiam reddidit Plinius,& omnibus generi¬
bus adfcripflt. Narcifli omnes ferotini.

Narcifli radix { aurorc Diolc. ) liue efttir * flue
bibitur .vomicus mouct: prodclt ambuftis ab igne
cum meile trita : praxifos quoque neruos agglu¬
tinat impolita: luxatis item malleolis, diuturnif-
que articulorum doloribus trita cum meile , Se
impolita fubucnit : expurgat ephelin Se alphum
aimvrticae (eminere aceto: at cum Eruo ficntcl- i
ie vlcerum fordes expurgat, & abfccflus qui argre
maturantur rumpit : educit Se aculeos infixos
cum Lolii farina & meile. Et in vfu quidem Me¬
dico tradendo Plinius non multum a Diofe. cua-
riauit. Narcilliis herbaceus vomicoriuscfl ,ac
ideo ftomacho inutilis : aluos quoque foluens,
neruis inimicus, caput grauans. Vtriulque porro
radix mullei faporis efl. Ambuftis prodeft cum
exiguo meile. Sic (Se vulneribus Se luxatis. Pa¬
nis vero cum meile & auen« [arrineae vet. lolii >
Icilicet] farinarie Se infixa corpori extrahit. In \
polenta tritus ( trita Dod. )olcoque,contufis me¬
detur & lapide percuflis. Purgat vulnera permi-
ftus farina:. Nigras vitiligines emaculat. Ex hoc
flore fit NarcilTiuum oleum (vnguentum Diofe.)
ad emolliendas duritias , calfacicnda qu«c allc-
rint. Auribus cft vciliflimus,fed capitis dolores fa¬
cie. Caitcrum Narcifli radix, ve Galenus ait, ul
que adeo exiccandi facultate pollet» vt & maxima
vulnera glutiner, vel ad incilioncs vfque, que
circa teitdones accidunt: habee vero quid¬
dam abfterforium Se attracftorium. Narcifli cuiul-
cunque generis radicem pnemaniam vomitum
ciere Clulius Lxpcnumcrb expertus cft.

NARCISSVS MEDIO PVRPVREVS.

RAdixei bulbofa Se fibrofa , faporc amari -
^ ^ cante : folia a radice ftatim exoriuntur cau¬

lem tanquam vagina aliquofquc inuoluentiafla-
ntudineiemunciali,pari cum caule longitudine:
caulis lingularis,felquicubicalis, comprcllus non¬
nihil, verinque acutusjfiftulofus } in cuius fafti-
gio flos vnicus amoenus, fuauc olens , candidus,
nutanSjpcdiculo per articulum cauli iun&o , va¬
gina membranea obuoluto , cuius ceruix in tri¬
quetram faturate virentem floris quafi balln de¬
linit : hinc canaliculata fiftula explicatur, cui le¬
na illa floriscandidifolia cohaerent lubrotunda,
quorum tria aculeum mollicellum proferunt, to¬
tidem alternarim eo fie.ftituuntur : florem me¬

dium obtinet corona fimbriata, ora rubenti,ir.fra
quam circulus exalbidus, aliulquc huic iubie&ift
luteus: lena in fiftulofo canali flamina lutca,tru
modice elata,
reliqua tantil¬
li! apices pro¬
ferentia. Figit*,
ta noftra ex
empticiis non
placet. ‘ !

Narciflutn
fuum medio
purpureii Do-
don.fic deleri- 'i
bit: Folia ha- ^
bet virentia o- •
blonga , Porri ,<
foliis limilia:
caulem angu«*
lofum , abfque
foliis,dodran- *
re aut pede al-
tiorem. Se in
fummo florcin
e membrani
erumpentem,
ve plurimum vnicum, fubinde geminum,medio-
critcr amplum,odoratitm, ex fex candidisfolio-
liscongeltum , in quorum medio breuis calix
eft circinat* rotunditatis, purpurei per oras co¬
loris, intra quem flamina breuia, cum apicibus
fubluteolis: capitula inde angulofa : femen in,
his nigrum : radix bulbofa , qux nucleos ex le
demittens, in multos facile bulbos multiplicatur.
Reperiuntur autem huius generis tres > forma,
eoiore , aut odore nequaquam , fcd florendi
remporc,dilFcrcntcs : magnitudine etiam nonni¬
hil, led parum, dillidcntcs.Maiores medii:pr*co-
ccs & ferius prodeuntes, minores funt. Naniffus
'Do&on.giW.i.flore fmgulari, in cuius medio cir¬
culus coloris pallidi aut herbacei cum fimbria
rubra. Eiufdcm hift. fl.& in fol. Narcijfus medio
pKrgKrfw^cuifloscandidusjincuiusmediobreuis
calyx purpurei per oras coloris. Narcillus Diofe.
Theocrito,Plut.Sophoc.Apuleio,& Plinio. Nar¬
cilliis purpurei florisjcuius etiam Virg.in Bucol.
Acgloga fj.Se Thcoph.l.y .meminit.

Trag <Saniffus Veterum, qui deferiptioni Diolc.
&Scrap.pulchrerefpondct:florcsniuci in quon ■
rum medio teres luteus ac eleuatus apparet cit-
cu!us,Luna quadam flammei coloris circumda¬
tus : Diolc.dicit nonnullos vocare Narcilfon A-
nydron , alios Autogenes , alios Bulboncincti-
con, alios Lirion , Romani Bulbum moibita-
rium, vel [vt alia legunt exemplaria] Vomito¬
rium vocant.

Narcilliis ille qui Trag.vcrus: Gclnero vero •
potitis Anemone Limonia viderur, quibufdaift i
Lilium Diu a Maria dicitur.Lob.& Pen. Adu..V.«-
ciffus medio purpureus DciLVulgatilLomnium Poe- .
ticus , cuius croceum florem videre eft , folii* »
liiedium cingentibus albis, vt Icite canit Meta-
morph.cftqucidcm Diofeor. NarriiTiis. Floas
candore micantes ladtco, corolla medium occu¬
pante hmbriata’ex croceo purpurafeente. Obf.
Narcillus Poeticus mcdiocroccus Se ( vox, Se fa-
per flaua cft ) medio purpureus Dodon. Hilp.f/-
no blanco & CebolinaAdu.p.^o,.

Clui. Hifp. Nar a (Jus medio purpureus Diofeor.
qui nonnullis Narboneniis Gallix pratis fponte .
prouenit. Idem Pann.&hift. poft. Narcifluin
qui medium calycem exiguum Se planum, fim¬
briaque ;

LIBER XIX

briiquc rubente infignicum habet vnicum dun-
fcaxar fere femper , aut raro binos flores,eodcm
caule ferenccm,Turc^ vocant Deuebohiniv cl bo-
ini, id cfl, Cameli iiue caput nuncupant, quonia
floris collum longius quam caece ri Narciffi pro-
i tenfum habet.

Cur Frater feparet Tragi & Lobclii NarcifFmh
a Dodon. nondum animaduertere polliim, nifi ca
diflinguens particula, Etpoftca,in Obf.occafio-
nem c i prarbiierit,vcriimfupcrfluam cile Fatis ap¬
paret cx Lob.hift. Belgica & Plantini iconibus.

Narcillus verus non ita pridem viius Trago
jlfuit, primum namque c Burgundia in Germania
i tleuenit , dein vero Biponci in horto quodam
i plantatus : Flores initiis Maii menfis emicant,
i Naibolicnfia:, ( tradente Lobcl.) Galloque pro-
r uinci.e prata ornat Februario &c Martio. Hortis
I Belg.Gcrm. & Anglicis inquilinus. Exeunt qui
[i medio purpurei funt [inquit Dodon.] plarrffque
1| Galliae locis, apud Hcduos ac Sequanos in Pra¬
tis. In Belgio prioris generis praecoces Narciffi
h florent Aprili. Circa Monfpciiumfponre Pro-
• uenit in pratis quibufdam. Idem pallim in Gcr-
i mania habetur in hortis : Bafilea: habetur flo-
l rens Maio in hortis. In horto patria mei vidi cii
f foliolis Fex ac etiam decem in vno flore. Gene-
i ua:;florens in fine Aprilis. In Italia (ponte pro-
\ nenientem vidi. In Sabaudia fponte naFccntem
[ Maio florentem inueni prope pagum Cormon
» non longe a S-Mauritio. Mancus in hortis,
i Ferraria: in horto Principis offendente Aloif.
Angui 1. Montbelg. cft mihi in horto lll.E. C.

I NarcilFus mediopurpuretts maior , qui interdum
: fert duos flores ex vno pediculo.

NARCISSVS MEDIOPVRPVREVS
magno flore : folio latiore.

MEminit Cluf.hifl.pofl.Narciffi lar. Fcptimi,
quem iic dcFcribit : Latiora reliquis folia,
arruginci fere pallcfccntis coloris,intcr qua: fatis
prodit caulis , nudus vr reliquis Narciffis , paullb
infirmior, loris ftnatus,intus concanus , Fumma
parte fuflinens magnum ,laxuin,membranaceum
folliculum,quo dchifcentc exit vnicus , vt pluri¬
mum, flos magnusjodoratus, fex albis foliis me¬
dium calicem pallidum cingentibus conflans,
cuius fimbria cx pallido purpuraFcit : flori fuc-
ccdic Faris cralfum triangulare caput , nigrum fe¬
men continens : radix craflior fiipcriorc & cum
maiore illo , quem in Anglia fponte nafei dixi ,
comparanda , etiam foboles reliquatum Narcif-
finarum[inftar, fatis feliciter procreans.

E Styria allatum Dn. de Heufenflcin dicebat:

, ferius etiam reliquis floret, nempe Maio menfe.
Id genus deinde Fatis frequens obferuabam Fra-
colortianis in hortis.

NARCISSVS MEDIOPVRPVREVS

minor.

SPonte puouenientem circa Blaumontiuin ar¬
cem II. GEl.Wirr. obferuauimus NarcifTum ,
qui etiam in eius horto Montbelgardi & aliis a-
Lundat flore omnibus partibus minore qu&m
procedentis , foliolis cius anguftioribus $c acu¬
tioribus, tardius etiam florens. Clufio in Pann.
pag.175.ni fallor tfarcijfus ferotinm montamuiSc in
poit.hift. flarcijfiu latifolius 6.cui quaterna aut

'Co

quina Martio menfe erumpunt folia , oblonga,
angufta, inter ca deinde caulis nudus,, rotundus,
intus fungofus,in cuius fummo,e tenui membra¬
na prodit, vnicus nonnumquam &c alter ,flos, fex
niueis foliis
ftcllae modo
decuffatis co~
flans, paruura
calycem pal¬
lidum cinge n-
cibus,cuius o-
r? rubella fim¬
bria exorna¬
to , fex in eo
inoqualibus
flaminulisfla-
ucfcentibus :
flori fuauiter
odorato fuc-
ce dunt capitu¬
la, triangula,
crafliufcula ,
in quibus ni¬
grum inoqua-
le femen : radix
vt cotcris bul¬
bacea, multis
candicantibus
tunicis con-
ffans, extima, qur reliquas ambit, fufea, e cuius
fcflili parte plurimo fubiufco fibro dependent.

Dodon. Gal.Dua: fpecics Narciffi plane fimi-
les Mcdiopurpurco,foliis,caulibus,femine & ra-
dice,nili minores eflenc,& vna altera citius flo¬
reret,^ altera tardius. Irem Flifl.Lat.prococcs
Sc ferius prodeuntes minores funt. Plant.icon*
p.u}.Narc/Jfiu minor fer owmmediocroceus T.150.
Lobclius duas habet figuras fub eodem titulo,

minor non placet, in Adu.pofita fuerat pro Li-
lionarciflolutco , verum apud Plautinum ade¬
ptus figuro vnus e floribus. C. B.iuhin. Phyr.
Narcijfu» 5. fiue mediolutetis minor , quem Frater
videtur feparare a Dodon.fcrius florente. Ta-
bern. icon. Narajfiu ferotinus albus, tVcif fpat
Vlarc/f]cn roflin. In hift.Narcilfus 16.

Prouenic magno [ inquit Clulius hifl.poftr. ]
miliari lupra Gaminga Charthuf.Monafl.D. Vir¬
gini ad Thronum nuncuparo, facrum)pracis qui-
bufdam altiffimo lacui vicinis ad prodium jers
f)Off di£tum,in quo, curantibus Garrhufit mode¬
ratoribus, perhumaniter &z luculenter excepti
femper fuimus, dura in fumma ^erreo^albem
& £durrenftem iuga tenderemus , aut ex iis iu-
gis Gamingam rediremus. Qiioiflhic tempore
floreat, mihi non conflat: Sed illo Viennam per¬
lato, Maio menfe in meo hortulo floruerunt: ve-
rifimile eft autem natali loco ferius florere. Me¬
mini & illi fere fimiles in Euganeis montibus in-
ucntos.ac a Studiofis ex Italia reducibus Vien¬
nam ad me perlatos.

NarciJJiu medio purpureus minor prolifer
& monjlruofus.

In horto Bollenfi apud fontem & Balneum ad¬
mirabile , admodum proliferum obferuaui
Narcifllim flellatumcum minori corolla, rube¬
re, monflrosofque fuos exerente in hoc florum
genere lufus. Inter alios vero in Yno caule, qua-
tuor flores gcflabar,eofdemqueomncs foliorum
numero differentes, vnus qui dem vulgaris &
fexifolius. Alter vero nouem , eribus nimirum.

irw HISTORIAE V

proliferis : ftt tertius dccem,vno hunc excedens
conflabant. Quartus duplicem corollam, dc prx-
ter duodecim in ambicum fed temere dilpofita
folia , gemina adhuc , cornuum inftar fuvfum e
medio tere floris prodeuntia , qux duas illas co¬
rollas feparant,habbcac, erat exteris clcgantior-
Caulis non rorundus,fcd latus fere vnciam, den¬
ius aliquatenus, planus, dc longus vt reliquorum,
eum demum in quacuor diuidunt partes nodi
illi, qui, vti in vulgaribus,paulo infra feminis rc-
politorium vel capitulum adfunt,aridaprotedi
cuticula.

LANTARVNt

Comite imperraiicrar, prolem fuperiore Augu-
Ao,cum aliis aliquot raris bulbaceis ftirpibus ad
mc mittebat: verum tabellario , cuipyxidula,
qua incluli erant, tradita erat Coloniam feren¬
da, in pnedones incidente, cum illi adiun&is pe¬
riit magno meo dolore.

Dodon. lat.in fol.&de fl. Ndrciffus purpureus
floribus multiplicibus. C.Bauh.Phyc. Habetur Pa-
rauii in horto Bcmbyano raulriflorus polyanthes.
medio purpureus.

isarcijfus paritus jl matus albus medio
fu at/e rubente vertice.

Exoticus panius NarciflTus notius ftcllatus albus
medio fuauc rubente vertice nondum Lob.Adu.
p.z.floruitjadcrptus a N.deQuclt Botanico Lu-
retiano cum aliis Lufitanicis Narciifinisbulbis.

NARCISSVS MEDIOPVRPVREVS

NArciflus
plenus

quintus ( CUi-
iii in pofter.
hift.) e genere
Narcifli mc-
diopurpurci
latifolii fexti
qui ex laxo,
membranaceo
folliculo exit,
pjroditquc no-
uo Vere cum
illo,foliis,alil-
que rebus o-
mnino limilis,
folum dilcri-
men in flore
cft , qui lex
quidem ma-
iufculis foliis
late expanfis
conflat, vt ille , fedin calicc illo rubra fimbria
ornaro , alia fex folia paulo minora continer,fm-
gula peculiarem fimbriarum caliculum haben¬
tia, equorum medio, aliquot alia minufcula fo¬
lia flaminibus permixta prodeunt : fuauis ad¬
modum cflodoris,ad Mulcari quodammodo ac-
tiens. Singulares vt plurimum fuflinct caulis
v flores, interdum etiam binos, vt qui fimplici fo¬
liorum textura conflantem florem fert,
locus. & Floruit mihi Maio mcnfe anni 1590. prxee-
umpus. dente Autumno a Io.Boilloto Bruxellis mifliis.

Eodem tempore pro pleno etiam Narcillo acce¬
pi ab honelto viro Io. Mcrmanno Colonia bul¬
bum, qui quidem fequcnce vere prodiit dc in lum-
ino caule vaginulam tulit : fed illa exarcfccns
floris fpetn prxeidit. At annus 91. plane fimilem
fuperiori ellc declarauit. Quo edam anno mi¬
hi communicauit N. V. Philippus dc Siruy, prx-
fedhis vrbi Montibus Hannouix , Narcifli bul¬
bum, qui fequcnce anno florem tulit illis fimi-
Icm , fed viginri, dc pluribus foliis conflantem,
intercurfante illa fimbriato calyce, vtiam dido.
Atqui Ill.Com.de Arcmbcrg floruit anno 1589.
quuruor dc lexagena folia habuille feribebat ad
mcidem BoilIbc,dcvniti bulbi, quem ab eodem

flore pleno.

Dcfcnptio

NARCISSVS FLORE SINGVLARI
albo pleno.

NA rei iliis I
plenas i
fextusalboflo-
re,autorc CluC
hifl.poft. vide¬
tur habere fo¬
lia paulo an-
guftiora (quam
quintus dc quo
proxime feri-
ptum) alioqui
non diffimilia»
bis floris lpeci-
men Vienna»
mihi dedit, fed
vitium fecir,
Francofurd to¬
to biennio fo¬
lia duntaxat
nono vere de¬
dit: an id acci¬
dat propter
facunditatem , proles enim fingulis annis latis
libcraliter fubminiftrar, ignoro : ar qui bulbum
cum hac icone micccbat hon. vir Iacobus Pla-
tcau,mihifignificabat vnicurafummo caule fer¬
re florpm fub Maii menfis finem, totum niueum
dc mtifciplici foliorum textura conflantem : hu¬
ius radix minor eft quarto genere.

NARCISSVS MEDIOCROCEVS
tcnuifolius.

rArcillus

mediocro- F
cci nomine i ;
Lob.Adu.parc.i.
pingitur planta ;
lingulari flore c
dequa tradit: In r
Londinenli fub-
vrbano hortulo 4
honeftiflimi viri
neurici Caf fa¬
bri egregii , flo¬
rum dc huduura 1
rariorum ftu- 1
diofiffimi, Anno
itfoa.hunc indi- n
dum Narcillum i
in Belgio nadu, i
obfcruaui , pal- !
maribus dc quin- '
que vncialibus i
tenuibus , Hya¬
cinthi Autumnalis foliolis, viridibus: Bulbo cx- t

tcroque

tcroquc caule dodrantali Se -flore praecoci me-
diocrocco,Narciflb non diffimili,minorc tamen.

' NARCISSVS MVLTOS FERENS FLO-
res medioluteus Narbonenfis.

RAdice donatuseftbulbofa fxtis ampla, ni¬
gricantibus aliquot tunicis fepta , hbrifque
\ inultis capillata, intus omnino alba $c fi proci¬
datur, lentum quendam fuccum, vt reliqui bul¬
bi cxftiilante, amara ,vnde/./i4 producuntur Leu-
: coiibulbofiExaphylli vel Porri foliis fere limi-
i: lia. Clulio virentia , longa: inter qua: emergit
i ' caulis vnus, alias duo aut tres, cani, ftriari , nudi,

; vigentibus floribus,dodrantalcs, iifdcm inferne
ti abeuntibus plufquam cubitales, in cacumine ex
ii membraneo inuolucro, flores t ex longis collis &c
•: pediculis triangulis,promuntnouem,dccem,vcl
n duodecim, interdum duos duntaxat : Monfpclii
locis humidis[fcd qui magnitudine paucitatem
:« condcnlent, nifi forte alia lpccics] pulchros, o-
> doratos, quos conftitiumt folia fex, alba , Clufio
interdum u-
co¬
rona lutea
meditullium
vnde apices c-
rumpunc am¬
biente. Scmeu
nigrum , ob-
fc urum, rugo-
fum, angulo-
fum , faporis
amari , in pe¬
ri carpiife mi¬
noribus qu&m
Narcifli me¬
dio purpurei,
Cardamomi
minoris vulgo
didi , follicu¬
lis non mul¬
tum abiimili-
bus.

Lobcl. Sc

Pcn. Adn.&r Obf. Narcijfns Medioluteus Dodon.
floribus fenis, denis , duodcnifque,miniis candi¬
dis &: circinnato verticis calyculo in luteum lan-
guefccntc.Galloprouincia,vbi gramini derrime-
to, Dj nas flores quos corollis innedunt,vocitat.
Planc.icon.pag.114. Narciflus medioluteus Donas
Narboncnfium. C.Bauhin.Phyt. N<trciJ[ns 7. fl¬
ue Medioluteus tertius comofo flore. Tabern.
icon. Narciflus medioluteus 2. t-lamffcn
lcirt. Ethifl:.ZVm/j(/f« 7.qui nullam ponit defer.

Dodon. hift. flor. & in fol. aic : Narciflus rac-
diolutctis alter fuie tcrtius,foliis non modo quim
primus ( flue mcdiopurpurcus, ) verum etiam
quim Aiphodclus latioribus longioribufquc:flo-
libus in lingulis caulibus quatuor auc pluribus
candidis, minoribusjincdio eorum luteo , calyce
eminentiore, multo tamen quam Narcifli lutei
fllu.brcuiore : radix fimilis eft Se bulbola.

Dic hoc fcripfitTheophraft. lib. 6. cui latius ,
quam Afphodcli tribuit folium. Scribit autem
Narcifli florem cilc luteum, liuc melini coloris,
quod de medio floris calycc accipiendum efle ,
Ouidii teftimonio iam oftendimus. Florem ete¬
nim ait Croceum , albis tamen foliis cindum.
Exemplaria Theophrail. pxne omuia uIkava 7»
XV1? habent,quod Hcrmol.Sc Marcello occafio-
Tom. I L

LIBIR XIX*

nem dedit, vt Narcifli florem nigrum efle exifti-
maucrintjSed pro reponendum eft
Eft autem Melinuscolor, idem qui ochrae, fl¬
ue luteus. Putatur autem Sc hic Narciflusfe*
rotinus aThcophrafto haberi, Se Autumno demu
florerc,proptereaqu6d iniis qua: extant exem¬
plaribus , huius deferiptionem mox fiibfequan-
cur hxc verba: poft Ardurum produdio floris
eft , Sc circa arquinodium. Verfiin ad Narcifli
hiltoriam haec non faciunt : inter Narcifli fiqifl-
dem deferiptionem Sc verba ifta,defedus achn>*
tus cfl.

Nafcitur(inquitCIufius) plcrifque Hifpania:,
qua: Mediterraneo mari obieda eft,locis, Sc om¬
nibus fere circa Mompelium pratis. Memini non
procul Villa noua oppidulo Magalona: vicino,
bulbum eruere, cuius fummus caulis decem Sc
fex flores fuftinerct , vt merito appel¬

lari potuerit. Illum in C.V. Guilielmi Ronde-
lctii,apud quem viuebam, horto,1 terra: commifi»
Flor^rm calidioribus regionibus menfe Februa¬
rio , eruere memini etiam quafdam plantas Ia-
nuario in pratis Bouconcto fuDurbano vicinisjvc
interdum inter ciufdcm generis ftirpes alia aliis
maturius germinat,] Apud Belgas vero non nifl
Martio aut Aprili. Floret menie Februario,
Marrio Sc Aprili : feminadurantad Maium.Ge-
neua: florentem vidi in hortis in fine Aprilis.
Patauii in horto publico cum multis floribus
fimplicibus, vt etiam floribus multiplicatis.

Mfco

1 NARCISSVS PLVRES FERENS FLORES
maiores praecocior medioluteus.

ArcilTo ( Clul.Hifp.Arpoft.hift. ) medio lu- Defcripti^.
tco ( multos ferenti flores ) fimilis inueni-
tur , paulo tamen prqcocior, latioribulque foliis
tk amplioribus floribus , cui plerumque bini,tcr-
ni, quaterni, aut adfumuium leni lupremo cau¬
li inlident, Adfertur Conftantinopoiicum plae-
rilquc aliis , Sc in fidilibus vt plurimum colitur,
vbi floret Aprili, interdum etiam Martio,fl Ve¬
ris temperies paulo calidior fuerit, maior odo¬
ris fragrantia in hoc nares ferire videtur quam
in fuperiori : Narcillo latifolio Byzantino
mediolutco 2. Hic Narciflus conuenit cum
Narciiro medio lureo Narbonenfi quem diximus
pauciores ferre flores, fed maiores. Huius [ By¬
zantini ] generis aliquot bulbos , Narcillo dop-
pio nomine,mittebat ad me ( inquit Cluf. poft.
hift.) anno 1590. 111. Heros I. Vine. Pinellus, quos
flores perlaturos fperabam, fedfubfcqucnte Vc-
reme meafpe fruftratum deprehendi.Na elegan¬
tes quidem flores habui , fed fimplici fex folioru
ferie conftances, luperiore ampliores , omnino
niueos,pra2tcr medium calicem flauum , odoris
frangratillimijfcptenos Sc plures fummo caule
fimul nafcentes : folia carinata , nec minus lata
habuit,quam qui plenum fert florem, Sc craflio-
rcm. Monitus autem quos miferat bulbos limpli-
cem florem tulifle,aliis me impertiit minus cral-
fls , quorum flores, pleni fuerunt, paullb tamen
minores Narcillo prxcocc pleno flore.

Lobel.Obf. Nauifii mediolutei /}encs , quam
Narciflum praecocem faciut Herbarii peritiores
Belgae cum Clufio latioribus floribus
Sc foliis. Cafp.Bauhin.Phyt.

N arcijfus 4. fiuc Me-
dhlutciu maior.

E cc

** HISTORIA PLANTARVM

NARCISSVS ALBIDVS MEDIOLVTEV S
cura aliquot floribus.

PLant. ico.

Narcifftis
Albidus medio-
luteus T.151.
Lobefo Belg.
ivittc brocnc
tlarciffc mic
ein Qckn crat$
int itiib&etpri-
ma fpecics
NarcilTi rac-
dio lucci in
Belgio foliis
flrailibus val¬
de candido
Narciflo:caule
maiore plcru-
que ferens flo¬
res 2. aut rres
albicares cum
Corolla ochre
raodo lurca.

Icon epue a-
pud Lobclium
Sc Pianti num
proponitur
Narcifli albi
nomine , eam
Clnf. inpoft.
hift.pofuit pro
Narcillo lati¬
folio , flore
prorfus flauo:
Dodon.hiftor.
Lat.& de flor.
Alter Dtvfrtrtd.
Sarc/Jfus medio
luteus folia
habet longio¬
ra quam me¬
dio purpu¬
reus, latio ra,&
aliquantulum
minus viren-
tia:caules pro¬
ceriores, & in Angulis flores 2.aut 4.prioribus A-
railcs : led medio calyce luteo : femen & radi¬
cem bulbofam limilia.C.Bauh. Phyr. Narcilfus 6.
liuc mediolur eus alter. Tabern. icon.Narcijfns me-
dtoluteus.ttarciffcn rofjlcui. Et hil\.Narci!fus. 6.
Tabern. mutuauit figuram Lobeliinon indicans
quare non deferibit , ea quae i nobis ponitur cft
ex iconibtis, quas iara fculptas emimus. An Clu-
fio Narcifluspnecox fimplici flore: foliis florum
«XdfAewxa/r, de quo antc,dc Narciifo flore medio
luteo Narbonenli.

NARCISSVS MEDIOCROCEVS
• ferotinus cura aliquot floribus.

. T^Lant.icon.Narciifus mediocroccus ferotinus
p&vpu o polyantKos.Lob.Be!g.(B^cincine witrefpar-

fce bloeyr.be tfarriffe met ved bloomcn. Folio¬
rum latitudo Sc magnitudo eadem cum magui
Narcifli lutei Hiipanici,fcd obfcurius virentia:
3\Iaio profert flores. 2.3, vel quatuor pulchros.

magnos c* v-
no pediculo*
qui coftat ple¬
rumque foliis
6.Sc interdum
7-S.& jj.vt vi¬
deantur flores
pleni. Con-
lidcrandum
an hic Lobclif
iit ille qui k
nobis traditur
fub Narciffb
mediolutco cu
duobus aut tri¬
bus foliis Sc
quem in horto
habemus dc
quo paulo 1
poft.

An Dodon.
in fol. Alius
Narciiflis tertius, eft foliis non modo quam pri¬
mus ( qui medio purpureus,] verum etiam quain
Aiphodclus, latioribus, longioribufquc, floribus
in lingulis caulibus quatuor aut pluribus candi-
dis,minoribus , medio eorum luteo , cajycc cmi-
nentiore, multo tamen quam Narcifli lutei filu.
breuiore : radix fimilis cfl Sc bulbofa.

Dc koc kaCluf.hift.poft. Nafcunrur NarcilTi
quibus latiora folia & flores fimplici foliorum
textura conftantes,in Belgicis &pi;rrifquc Gcr-
mani.r horris:de quibus confidenda: Cl.virorum
Dodon. & Lob.obfer. Illud aurem dicendum pu-
taui, Maiorem illum amplis foliis , & in eodem
caule binos vt plurimum , interdum ternos Sc
quaternos flores magnos fuftinerttem , fex foliis
albis conflantes, & pallidum calicem cingentes
odoratos, [etiam qui Sc duodenis foliis confta-
rcnt,]in Anglialpome nafci,a virisfide dignis in-
ccllcxilTc.

AnMatrh.G.&Lar.cumnugn.fig.Vrfrtf/tfJi.Et

Itzl.Narctjfus «.Figuram non arti riciofam ponii A
Matth. Ane deferiptione , more confucto.Cafp.
Bahh. Narctjfus 3. Auc medtoluteus pluribus flori¬
bus Matth. Lat. &ic?4. Narajfus.i. Tabern. icon,
blarcigc» roflcm Narctjfus p.Mattb.Ethiftjfar*
cifius ii. Matth. 9.

HicNarcillus forte cfl: qui proucnir in noflro p
Ill.E.C. horto Montbclg. cui interdum flores
iunguncur cum pediculis fuis.duo vt videantur
pleni.

NARCISSVS MEDIOLVTEVS
Pifauus plurcs flores ferens.

PLmt.icon.p.115. Nmijlus medioluteui Piftmu
ex ItdliadeUiui.Kxc icon Eobclii cfl polita
a Cluiio poft.pro Narcillo latifolio flore prorfus
albo fecundo, dequopoflea cx Clufio agemus.
Lobel.hift.Bclg. 1 1 arxt |fc itt iv c tnibbcl ocri coti
Pifc 0j)cbrct^t , Narcillits mcdioluteus Pilar.us
cx Italia delatus : Herbarii Bclgx cum noflro
Cluito faciunt ipeciem praecedentis Narcifli[ne-
pc mediolueei Omacis dic.. :]latiora haber folia,
& flores mulcos valde pulchros,cum corollalu-
rea in medio, pauli minores quam in lutco,&co-
lor viuacior.miilus Pifa.quidam dicunt Conftan-
tinopoli delatum.

Dodon.

mediolucci z.fi-
uc Narciifl 3. Ii
faltcm ibi bene
legitur floribus
minoribus. C.
Bauhin. Phyc.
Narcillus 8. flue
mcdiolutcus. 4.

NARC1SSVS vEGYPTlVS.

NArcifliis [autore Lobelio Adu. par. z. d. Ar-
giers ab aliis Aegyptius nuncupatus, erutus
ab eodem N.lc Quclt in Ludtania, prope
bulboNarcifli incdiolutciNarbonenIis pari fl-
mili, fcd externis inuolucris nigrioribus. Flores,
caulis, folia , Narcillo Piiano limiliai led flores
variant , quemadmodum Vere claplo annotaui-
mus Londini in horto Nobil. Baronis Zouchc,a-
liis minoribus, rotundioribus , 6c vcluti decurta¬
tis : aliis vero vna pluribus Sc longioribus.

NARCISSVS CVM PLVRIBVS FLORIBVS
plenis corolla lutea.

LAtioribus
( inquit
Cluiius) filus
quam primus
iimplex [ no¬
bis Narbone-
fls didhis] Se
quodammo-
db carinatis,
ternis aut
quaternis ,

( anlis flriatus,
nudus, intus
concauus , vt
in fu perior i-
bus, pedali al¬
titudine aflur
git , qui eme-
branacco fol¬
liculo fum-
mo cauli in¬
fide n te , ter¬
nos, quaternos autplurcs ( nam memini in hor¬
tulo meo Vienna: florere qui feptenos habuerit)
flores promit, lenis albis, amplilquc foliis, Yt pri¬
oris fimplicis tertium genus , conflantes , quibus
pro calyce fex alba alia folia funt, minora tamen
& flaui calicis fragmentis fle inccrledta & difiu-
dta , vt nulla calicis forma appareat > fed veluti
apophyfis flaua ad lingula interiora folia adnata
videatur: odoratiflimuscfl ille flos,& grauedi-
ne quadam caput tentas : nullum femen in hoc
genere obferuaui : radix interdum crafliflima,
multis fpadiceis tunicis fcpta,& frequentibus fi¬
bris donata.

Tqm. &

LIBER XIX. w*

Dodon.de fl. CluCHifp.NarciJfnsfhre multipliciiSc bift.poft
& in fol. videtur ; Narctjfiu pleno flore. Hunc Lobel.Obf.defcribit
huius deferi- ! his verbis. Narcillus albus Polyanthus. Chalcc-
ptionem tradere ] donicus elegantior , hilarior &c rarior. AnNar-
nominc Narcilfl cillus 8.Matthiol.non deferiptus? in deliciis ha¬
betur : floribus multiplicibus & foliolis alpedtu
iucundis , niueis , peramcenis: corona media lu¬
tea orbatis: cuius vicem multiplex florum fac¬
tura lupplet , quodam tamen lutei fpeeimine
permitto inter foliola dilperse adferuato. Piant,
icon. Narcijfus albus polju/it bos, flue Chalcedoni-
cus elegantior,b<: farior multiplex. Dodon.hift.
fl.&in fol.inquir.Sunt & Narcilfl multiplicibus
floribus,cum primi ( mediopurpurei ) tum alte¬
rius generis ( mcdiolutei ) foliis 6c bulbis haud’
diflimiles. Eandem figuram habet cum Clufio
& Lobelio, noftra figura non placet , eftexiis
quas iam fculptas emimus.

Narcijfus exoticus Ci ue Conftantinop.plenis flo¬
ribus fragrantifl! qui primo fuo anno ex Italia
allatus [ inquit Camer.hortijfloruit (Norimber-
g£ ) fed poflea iidem bulbi nunquam , quamuis
vircret,bc multa prole quotannis augerentur,fio-
rem praebuerunt. Turei vocant Giul catamer la-
le. Et apud Matthiol.Gcrm. V4riij^i.f.i.florc ple¬
no, qui lacilc perit, item in Epk.NarciJfus z.non
differt a priore neque facie,ncque viribus, quos
admodum Ipcciofos proponit, cadidos quoque,
fcd quorum medium habet foliola. Miror ita fi-
milcm fliccre Camerarium Narcilflim plenum Camer.
Matthiol.cum Narcillo mediopurpureo , a quo nor-
non folum florum plenitudine diflert,(ed etiam
florum numcrOjCu nque potius lic ex genere mc-
diolutcijdeinonflrance ipliufxiet figura ex Mat-
thiol. Idem hor.Zf nmcada Catamer floribus albis
ex Conftantinopoli.

Cafp.Bauhin.Phyt. Narcijfus 13. flue albus flore
multiplici. Matth.in Diofcor.cum mag.fig.Lat.
lib.-f. Narcijfus z.Item NarciJftsS. In Ital.cap. 161.
NarciJfj. Item NarciJfji. In hifl.Gcrm.lib. 4. c.

141. blarcilflcn rotslin i. flue odoratus N.irctf-
flis. Tabcrn.icon.pag.6on Sc hiflor. p. z. (Bc?
fuit flarciflcn rd^lein , N trcijfus 1. Polyanthos
Matthiol. Item icon. P.604.& hift.p.joz. Nar-
.Matthioli io.(Matth.z.)

Bizancio lingulis annis Clufio Viennam mit¬
tebatur.

NARCISSVS AMPLO FLORE, CO-
rona aurea plena.

DEfcribi- Difcripti»
tur k

Clufio hift.
pofl.Narciflus
pleno flore fe¬
cundus , qui
fMa , bulbum ,
caulem priori
[pleno] adeo
fi milia habet,
vt neuter ab
altero difeer-
ni quear, foli
flores diferime
faciunt , qui
etiam e vagi¬
nula fummO
cauli infiden-
te , emergunt
terni aut qua¬
terni , priori
E e e z

«c« HISTORIAE

magnitudine atquales ,fcnifque foliis albis con-
ftantes,ampium aurei coloris calicem cingentes,
adeo mu!riplicite*,mirunx[uc in modum impli¬
catum, vt Leucoii flauipolyphyllnm florem fa-
turiorem quodammodo aemuletur : odor perin¬
de fuauis ac in priore.

Clui, duntaxac in horto Gcncrofie Domina?

V ngnadin confpcxit anno ifSS.pr^cedcnte anno
Byzantio illi milium.

PLANTARVM.

NARC1SSVS CVM PLVR1BVS
floribus totus albus maior.

NARCISSVS MINORE FLORE
corona tota lutea.

Dcfciiptio

n:

fArciflum
ij quendam
pleno flore, lic
deferibit Clu-
fius hift.poft.
Folia Sc reliqua
omnia fuperio-
libus (duobus
plenis) fere li-
milia habet,
paullo mino¬
ra : fLres in
hoc etiam mi¬
nores, ex albis
foliis conflan¬
tes , medium
calycem flauu /
& plenum ha-'
bet , emican¬
tibus c mc- !
dio oblongiuf- i

NArciflus latifolius Clufl totus albus priori '
( Narcilfo medio luteo Narbtmenfi ) forma
non diflimilis: folia habet terna aut quaterna,vi-
ridiora paullo iam di<3o,longiora & anguftioras
e quorum medio exilit caulis latiulculus , angu-
lolus tamen Sc concauus,cui infldent fcni,fepcc-
ni, interdum deni flores prioribus fimiles ,lcd o-
blongiores paullo, Sc omnino niuci, quorum vi¬
delicet calyx
ille medi9[qui
priore flauu s]
etiam albus
eft, odor prio¬
ri flmilis , vc
etiam radix.

Cluf. Hi(p.'
Narcijfus totus
albus prior. Sc
hift.poft. & ar-
cijfus lar. fws-
plui flore pror-
fus albo. i.Hifp.
Ltcio blanco Sc
Cebol imas ,qui-
bu/dam etiam
Narcijf, de Se¬
nilia , id cft
Hilpalcnfis
Narcilfus, *
quod a me
primum po-

Pclcriptio

Tsmput.

culis anguftis ! ftea aliis inde ht milftis.Hac planta cxilloru nu-
foliolis ftcllatim quali dccufratis,albi quidem co- j mero eft quas ftirpium Hiftorice Lugduni expref-
loris,fcd cui Cc viridis foris, Sc pallidus interiore j fle: au&or Dodon. tribuit Sc abeo me iumplilFe
parte permixti flnt,odor fere qualis in priore, t icribit. Egovcrb non modo hanc, fed plurimas

4 :j - - : - e..: - . — alias Dodonarum a mc habuiflc allero.

Lob.obf. Narcifii mcdiolutei varietas, Narcifius
totus albus. Hify.lunquillos blancis: Bclmcis hor¬
tis inquilinus faftus opera Clufli. Piant, icon.
Narcijfus totus <t//wi.Dodon.hiftil.&: in f. Narcif-
fus torus albus flue quartus anrcdi&is forma fl¬
milis, iedper totum florem Sc medio quoque
candidus.C.Bauh.Phyt.N4rr/^/j lo.flue totus al¬
bus maior. An Camer.horti : yfarctjfu s albus ma¬
iori Tabe m. icon. Narcijfus' albus toci$ Naraffcn
roglem.Et hift. Narcijfus j.alb-ts. Item icon. Nar-
cijjus nmcus firorinus ,wci$fpat tfaraflen r 60-
lan.Fruftid nonnihil figuram mutauit ncglcifta
dcfcriptionc.Hinc quislit z loco pofitus nefleio,
cum cius tantum meminerit titulo tenus.

Illius nec capita neque femen obleruarc po- ‘
tuitCluflus ,namIanuario extremo nafceutem '
pingui folo nonnullis Lufirania: Sc Bieticic locis
dc vliginofls, multaque aqua ftagnantibus , cum
florentem obfcruabatri^n^. tum etiam Februarii
initio in lumina Calpe eruebat duntaxar. Eius a-
liquot bulbi in Belgicam miffi nondum flores
tulerant octennio poft.

led nelcio quid magis aromaticum fpirans ,
dius inter Narcifli & mufcari odorem.

CluC.Vznn.NarciJJus pleno flore, Narcijfus i rexJ-
ariir flue multiplex.’. In hift.poft. Narcijfus pleno
fLre tertius. Plant.ic.pn5. Narcijfus albus alter ,
media fimbriata lutea multiplici corolla. T.15Z. C.
Bauh. Phyt. Narcijfus <?. fiuc albus corona multi¬
plici lutea.

Habui [ inquit Clufius ] munere Philibdc
BruxclUs Cxf.dapiferijcum plcrilque aliis bul¬
bis fub anni 1575. initium , eodem quidem an¬
no & fcqucntibusfoliaproduxit, at nullum flo¬
rem : toto anno i57i>.lacuit , vt pcriille exiftima-
ucrim. Annofublequcnte Martio denuo prodiit,
Sc Aprili ternos flores, quales modb ddcripfi tu¬
lit : Sc proximo fubfcquentc anno plurcs dum
in Anglia peregrinarer, referentibus domcfticit.
Florent etiam 1'uperiores Aprili. At huic ante
hiemem folia eme rgere non folent,fcd nono Ve¬
re duntaxat,eo videlicet anno quo florem dabit.
Nam fi ante hiemem illi prodeunt [ rariflime id
fit ] proximo anno non florebit. Sarpe etiam in
reliquis pnecocibus Narciflis qui Conftantino-
poli mittdntur vel pleno flore vei albo medio
luteo , accidit vt fterilitatis indicium fle fl folia
ante hiemem cmcrlcrint.

Narcijfus Conflantin.qrem Z iden fari rotant.
Narciflus Conftantinopolitanus quemZ :demSa-
ri vocant ab amico ex illis locis [Camer. horti] I
tranfmiirus bulbo angulolo, tunica tenui, nigra, 1
Tcftito.C B.phy t.NarciJfus iz. flue bulbo angtU/b, j

NARCISSVS FOLIIS CANDICANTlBVS
cum pluribus floribus totus
albus minor.

NArcillus totus albus alter fuperiore minor,
firmioribus magifque candicantibus foliis,
qualia fere Fune in Narcilfo manno qui Narbo-

nenflbus

Narcijfus niueus latifolius 'Byzantinus.

|:t Narciffus latifolius niueus tertius Byzantio,
Cludo Hift.poft.allatus 1587. fequenti anno folia
dedit primo generi fimilia: caulem inter folia
emergentem, pedalem, qui ternos Sc quaternos
flores dedit ciufdcm cum fliperiore magnitudi¬
nis, niuei prorfus coloris, id cft,calice etiam ni-
ueo , e quibus emergebant fena flamina, terna
aliis longiora , flaua. Alius praeterea adeo illi
in omnibus fimilis, vt vix quifpiam difeernere
potuiflet , nifi diflerentiam feciffent flores illo
minores , Sc frequentiores in fummo caule na-
fcentes, odorem Sc fragrantiam lafmini refere-
tes: huius femen in trigonis capitibus conclufu,
nigrum, inaequale : vtriufquc Mdixmiilor paullo
priore, Sc nigris tunicis fepta, Z erincada catamcr'
bjanco nomine mifTa fuit, vt Sc quinquennio an¬
te: Floruit Maio menfe.

Narcijfus latifolius flore prorfus flatto.

j0 Narcilfo latifolio flauo fiorc,(iuc quarto Byzan¬
tio Z erincada catamcr fari nomine,Clufio allato,
folia funt proxime deferipto fimilia , flos in illo
variat, nam vel totus flauus eft, vel omnino pal¬
let , praeter calicem qui in hoc plane aureus eft ;
femen in trigonis capitibus Nafciflinum, inaequa¬
le, nigrum : radix tunicis fpadicei coloris tedla.
Icon a Cludo appodta eadem eft quae apud Lo-
bclium in Obf.Tcut.ftuc Belgicis pag.171. Sc Ico.
Plantinip.ii4.poniturpro Narcilfo albo medio
luteo.

Narcijfus pallido flore medio aureus.

Tradit Cluf.poft.Hift.Narciffum pallidum flore
t- medio aureum duc quintum Jfibi miftiim 1596.
Hifpali perD.Simoncm Touar Hifpalefem Me¬
dicum : cuius bulbus fatis cralfus erat extremo
cortice , fpadiceo colore praeditus , qui Ianuario
fcquentc, quaterna protulit /0/14, lata, Sc quo-
damodo carinata,vt praeccdetiu aliquot,viridia,
cubitalis longitudinis , inter quae prodiitcubi-
talis aut altior , deinde duorum cubitorum alti¬
tudinem fuperans caulis ( quam in reliquis Nar-
cillorum generibus obferuare non memini)viri-
dis,ftriatus, intus cauus, fummo faftigio fuftines
membranaceum quoddam inuolucrum,e quo e-
xibant diis petiolis innitentes flores , quini , feni,
fcpteni,aut plures,fenis foliis,inftar alioru Nar-
fciilorum dmplici foliorum textura conflantium
Tom. II,

LIBER XiX

henfibus Scillafiuc Pancratium dicebatur , cau¬
le breuiore,&: binos, ternos aut quaternos dml-
taxat flores proferente. Ex Hilpania ( inquit
Cludus ) poft meum reditum milliis , reliquis
Narciflis ferius, hoc eft, Maio, Bruxcllx in qui-
bufdam hortis floruit.

Cluf.Hifp.NarcifTus totus albus alter, Hifp.
lunquillos albos. Inpoft.hift. Nardftus latifolius
niueus alter. Lobel. Obf. Narcifli mediolutei
varietas, Narcifdis totus albus paucioribus flo-
ribus& folio albido , rigidoque, Belgicis hortis
inquilinus fadtus opera Clulii. C.Bauh. Phyt.
NarcifTus totus albus minor paucioribus flori¬
bus. A11 Cavner. hort. Narcifdis albus minor?

In Cludi icone , plures duplb appinguntur flo¬
res, quam tradat hunc Narcilfum ferre, nempe
06I0. Huius icon eft poflta inter Icones Plau¬
tini proNarciflb mcdiolutco Pifano ex Italia de¬
lato Teut.hift.Lobcl.de qua hic ante.

praediti, colotis flaui,nonihii quidem pallcfcen-
tis, floridi tamen, quorum medius calix aureus,
fliauis valde odoris. An porro prolificumyme/j
daturus dt,adhuc ignarus fum , quandoquidem
eo florente cius hlltoriam concinnabam Martii
initio, vt is annus valde* praecox fuit, nulla , auc
perquim exigua praecedente hieme, qu$ demum
extremo Martio valde afpera fuit,& multas ftir-
pes corrupit. Non multum diffundis erat, qui
anno i58^.mihi floruit alo.Boilfat praecedente
Autumno acceptus, quem Ferraria allatum iferi-
bebat. Midr& alium cuius florem ex pallido
virefeere aiebat, calicemque anguftum flauuin
habere.fed vtrumque bulbum corrupit hiems il¬
la l igida fubfequens.

N arciffus totus luteus f Itis angufiis Thracicus.
lam inueniturftefte Cluf.FIifp. ]Sc alius ex Thra¬
cia primum delatus foliis dqmdcm Narcillo toro
albo dmilibus Sc anguftis , fed flore omnino Dcfcjipic
aut luteo aut pallido, odoratiflimo : femine Nar-
ciflino ftmiii 3>radice plerunque minore tunicis
coloris fpadicei tcdla. Sed qui pallidus eft, co¬
liculum medium plane aureum vti medio lu-
tuus,radiccm aeque cralfim , Sc folia non minus
lata, habet: C.Bauhin. Phyt. NarcifFuszy. flue
totus Iliceus.

NARCISSVS IVN ClFOLIVS
flore luteo.

CVbicalis

huic cau- Dcfcriptio
li.' , fJtts nu-
diis,tenuis, in
cuius cacumi¬
ne dednente
vtriculo mc-
branaceo,//c-
res emicanti
in meo quide
horto bini, a-
lias plures,pe-
diculisfextan-
ralibus , Nar-
cilfi vulgaris
floribus flmi-
les,Ht minores
e fenis foliis
radiatis totis
luteis compo-
flti quo etiam
colore praedi¬
tus eft non
tantum tubu¬
lus oblongus,
fed Sc mediu
florem cinges
corona. Cau¬
lem comitan¬
tur folia pau¬
ca angufta,ce-
nuitate Sc vi¬
rore iunceo.

Radicem habet
bulbofam d-
bratam.

Lubet hic
fubnedterc
Cludi flmilin
Narciirorum
deferiptiones:

B,ina aut ter¬
na futoblon-
Eee 5

coS H 1 S T O R I A PLANTARVM-

ga folia, angulofa,caruofa & psiie rotunda, fim-
cis viridioribus Sc mcdullolis , lxuorc coloreque
quodammodo fimilia,nec minus flexibilia, inter
qu£ medius exilit caulis, rotundus,cauus , nullis
ornatus foliis, in cuius fummo, ex tenui quodam
membranaceo inuolucro, flores terni, quaterni,
aut quini prodeunt oblongi [gemelli interdum]
forma Narciflinis fimilcs,odoratiores coqui me¬
dio purpurc9 eft,flaui omnino,hoc eftta interio¬
re calice quam ambientibus cum foliis, qua: vel
mucronata, vel mucrone nonnihil orbiculato
confpiciuntur : his fuccedunt triangula capita
obtulis angulis, vt reliquorum Narcillbrura , ni¬
gro Sc angulofo (emine plena ; minore tamen
quiin aliorum : radix etiam minor , candida, ni¬
gricantibus membranis tc&a. Iftius genus in-
ucnitur minus , gracilioribufquc foliis , caulicu¬
lis e medio prodeuntibus puiillis , vnicum pleru-
que aut alterum florem duntaxat fuftinentibus,
flauum & odorarum vt alterius , fed foliis con¬
flantem firmioribus & magis orbiculatis. Nar-
cilliis iuncifolius alter. A hmilitudine quatne-
ius folia cum lancis habent Ionquillos vocant,
nos Narciflum iuncifoLium luteum dicere polfu-
mus ad differentiam alterius qui cx Thracia la¬
tiore folio defertur. Et hift.poft Narciflus io.feu
anguflifolius i.Sc iuncifolius primus & z.minor.

Dodon. Bulbum vomitorium efle contendit:
E \b s ^UO autcm argumento ipfe^c reliqui qui cius
mttonus * veftigiafcquuntur , id probare polline libenter
negatur co- intclligcrcm : Lobcl.dc Pena Adn.Narciffus luteus
tr* Dodon. Apbru4iius,a.n Bulbus vomitorius ? Irem Obl.p.

.6i.NarciJfus luteus iuncifolius pracox. An bulbus
vomitorius ? Ibidem Narcijfus iuncifolius fer otittus
paucioribus foliis Cr floribus dutitaxat diuerfus.Ez p.
4ftz.append.N4m/ttJ iuncifolius flore rotunda cir-
cinitans Rofeo reddenda, obfp.61. In horto C.D.
Maria: de Dorimon Sc D. Aluari Nonnii alitur
Narcilli iuncifoiii genus ferotino Narciflo per
omnia fimile : fed flos rotundior eft & latior.Sed
£c Hift.Bclg.p.i57.Harcif]e non bcr fricfcn.Nar-
cillus iuncifolius prarcox. Adhacc (Bclc fpabe
•tTarciffemet btefe blabcrs. Narciflfus iuncifo¬
lius. Rurfum p.i5?.3unquillc8 mtt ronbebri*:
^cblocrmm opbcryffcziam cnrlfcl KoofFotis.
lat. Iuncifolius flore rotunda circini tatis rofeo.
Et-Albcr mccfrc ©panifd c
fus Hilpanicus iuncifolius quem «Scc.

Planr.icon.p.117. Narciflus iuncifolius fero-
tinus Lob.ftz. ir.158.Et p.ii4. Narciflus luteus A-
phneanus pr^cox, an Bulbus vomitorius ? Ca-
mcr.horn. Narciflus iuncifolius maior Sc minor
odoratiflimo flore, vterque hyemis acrioris im¬
patiens. Dodon. in lol.Narciflus iuncifolius ma¬
ior Sc minor vterque Belgis hortenlis cft Diofc.
cfl CoV iui-iy.of liuc bulbus vomicorius.Tabcrn.
icon.& hilLblarciffcn Koflldn.Nardfliis.8. iuu
cifolius. 5. Er Narciflus 9. Iuncifolius i. Item
(Oro00ccl &£t*riffcrt roflUm-Narciflus ro. rofeo
luteus maior. Et tandem fUin 0ecUlar«|fcn
roflctn-Narciflus u. roicoluteus minor.

Tab.vcl cius Copilator de Iuncifoliis Narcil-
fis duobus primis obiter cx Clulio pauca propo-
jair,de duobus cum rofeo flore nihil: figuras duas
murat nonnihil , fed meliores non reddit , tan¬
tum vt perfuadeat ignaris ad vitias plantas para-
\ tas figuras: Cur duos rofco-luteos tradat non vi¬

deo : ncc fciovnde dcfumpferit figuras ciim ni¬
hil iunceis demonlirct in foliis , nec in floribus
accedunt luncifolio rofeo Lobelii,cui flores duo
cx vno pediculo,non foli ac etiam multum diffe¬

rentes : plane hoc lo«^> Matthiolura cum luis fi-
graeutis imitatur , ncc fatis mirari polfuin ali¬
quem extare qui velit flirpium peritus ede , Sc
eius narniis Sc figmentis patrocinari, ac ita veri- C/
rati fucum facere.

C.Bauh. phyt.Narciflus zj.fiue Iuncifolius ma¬
ior, Clulio prior, Lobelio Aphricanus. Narciflus
14.1'iue iuncifolius luteus minor. Lob. ferotinus;
Alterum diceremus ( inquit C.Bauh.) apud Clu-
fium nifi diceret hunc multo pluribus elle foliis
monente etiam Lobel. obfip.fJi.Item Narciflus
Iuncifolius flore rotundo, Lobelio rofeo, huius
maior & minor datur fpecies , quarum Tabcrn.
duas icones proponit nomine Narcifli rofcolu-
tei maioris &: minoris. nattenus C.Bauh. Sed dic
quxfo Tabem, vbi vidifti tales duas plantas,
phantaftica: funi icones imaginatarum planta-*
rum, digna: qua: iungantur multis Matthioli fi¬
guris.

Prior fpontenafeitur in montanis pratis non ^
procul Toleto,&: circa Guadalupe. Pofleriorcm 7^
vliginolis inter Hilpalim Sc Gades locis cutn
ipfo flore eruebat Clui.Ianuario men(c,at in Bel¬
gicis hortis neuter hili Aprili floret, vel etiam
Maio, licet interdum denuo paulo ante brumam
fi mitior fit aeris conftitutio. Ex Bona, Sc Arge-
ria( Chartaginifquc finitimis locis Aphrica: af¬
fertur : Non procul prarterea Agathenfiiinu af¬
firmant inucniri , etiamque cx Hflpanicis nuper
in Bclgiam &Franciam delatos audimus. Nar¬
ciflus iuncifolius prior flore lutco,mihi in horto
llLmci Princip.cx bulbis Stuckardia miliis , flo¬
rens Aprili, hiemem apud nos facile proferr.

NARCISSVS 1VNCIFOLIYS
flauus amplo calyce.

NArciffo 9I
fcu angu- ^
ftifolio 1. Clu-
fii in poft. hifl.
bina aut terna
funt folia i pe¬
dalis aut ma¬
ioris longi*
rudinis, crafla
Sc fucculcnta,
inflar folioni
Narcifli pra:-
cedcntis tertii
minoris , fed
anguftiora , Sc
quodammodo
media inter il¬
la , liquentis
Iucifolii maio¬
ris folia , cari¬
nata tamen Sc
viridi colore
prtedita proxime ad Iuncifoiii Narcifli foliorun^i
viriditatem accedente . prodit inter folia caulis
gracilis, inflar cius qui fubfcquicur firmus, pedali*.
longitudinis,qui lumino faltigiocx mebranaceo
folliculo , binos aut ternos flores promit valde
elegamcs,maiorcs Sc laxiores quam reliquorum
Natciilbru iunceo folio,fcx proditos foliis flauis,
quorum mediu occupat calix maior quam in vllo
Narciflorum genere,femunria namque longus, Sc
per oras veluti finuofus , paulb faturioris lutei
coloris,conrincns breuiafex/hwwj* flaua,apici-
bus aureis prodita, & flilum flauum extima parte

eraf.

liber XIX-

i «mffiorem; odoratfts- cft is flos» perinde atque
j Narcifli iuncifolii flores, radicem habet NarcilH
I fcquenris bolbo aqualem.

j Au Caruer.hoit. Narciflus luteus Polyanthos,

ii ci(t,plflrcs vno caule flores gerens fictili aifer-
uandus , bruma: faruiciarimpaticntiffi Lob.Adu.
par. z. luncifolius Narcilfus amplo calice flore
luteo Jjue primus Clulii, c montibus D. lacobo
Gall^ci.-r vicinis aNic.ic Quclc ad nos deuedus.
.luncifolium Narciflum magno calyce luteo ad

3 me mi/it, C.V.D.D. Kirch.Beileual. borri medici
primus inftrudor in alma Monfp.fchola.

Clu/io demum confpedus cll hic Narcilfus
anno 1595- Aprili menie fuis floribus onuftus a-
j pud rhcod.Clutium Acad. horti pixfedum Lu-
j gduni Batauorum , quo anno bulbi ip/i com-
1 municathcum ab illo,uum a Cornelio van Hille
j Ecclcf Rotcrodamenli.

Narcijfus iuncifolius minor flore p allido.

A Venerio aecipicbam[inquit ClufiQsHift.poft.
par.2.] Narcifli iuncifolii alterius bulbos , qui
minor ad aliorum differentiam vocari potent.
Producebat is Narciflus, ex bulbo aliorum Nar-
ciflbrum5iuncco folio bulbis forma non diffimi-
li , valde ra^nen puhlloj quinque aut fex jjJia
angufta quidem illa & iuncea , aliquantulum ta¬
men planiora, dodrantem aut pedem longa, no-
nihil procumbendas viridia : inter qua: prodibat
vnus aut alter r<«.7it'tt/.'L',gracilis, nudus, viridis,

ficdalis longitudinisjlummofaftigio geftans fol-
iculum membranaceum inftar aliorum Narcil-
lorum , c quo cxhiliebat vnus aut alter flos lon¬
go pediculo innixus , forma iuncifolii vulgaris
floribus fimilisjfed paullb minor, fex foliis pal¬
lidioribus conilans,cum medio calyce flauo,ma-
iorc aliquantulum 6c magis patente , quam in
vulgaris Narcifli iuncifoliiflore , c cuius vmbi-
lico pallidula breuiaque flaminula emergebant,
medio ftilo prominente : odoratus quidem cft
flos: paullb tamen grauior eit eiusodorquam
vulgaris Iuncifolii. Florebar Aprili. Sponrcna-
fci in illa Gallia: parte feribebar, qux vulgo Ro-
■uorgue nuncupatur. Congener cum Narciflis iii-
cifoliisHifpanicis videtur Lobcl.Adu.i. Iunci-
folius Narcilfus erutus e Gallia: prxfcdura Ro-
tiergue vernacule vocata, &mil!us Burdegalo a
D.Iacobo le Vcnicr,qui nullos tradus Pyrcntc-
orutn montium vicinarumque regionum lingu¬
lis annis fedulb nonperluftraric.

Narcijfus vernus pracocior flauo flore.

Nos iungimus Narcilfo latifolio Indico alium
propter lunilitudinem iconu(qui potuilfct etiam
poni poli Colchicum flore luceo quorudam,)quc
’ Cluf.in Exoc. pingit «Sevocat Narciirum vernum
praxoccm flauo colore, ac lic deferibir: Narcif-
ii genus repetitur ineunte Vere flores produces,
prorfus nouum,in hispra:fcrtim regionibusrmi-
hi certe ante annum a Chrilli naduitate 1509.
videre non cotigcratiptoptcreacius hiftoriam &
iconem dignam iudicabam qua: in hac append.
adponerctur. Producebat autem ille Narciflus
quaterna aut quina folia aliorum Narcillorum
inftar. plana, digitum pjene lata, lurreda, vj-
xidia , Narcifli medio lutei foliorum urnula, in
ter qua: prodibatis/# fere .dodrantalis, planus,
jnon valde firmus, heuis enodis, fuftinens lum-
mo iaftigiomembranaceum/«;//ir«/«»j, reliquo-
lyimNatcilforummodo, e quo emergebat vi\L

cus flos coloris fiaui , Narcifli Autumnalis maio¬
ris flauo floreprarditi forma non valde diflimi-^
lis, fex etiam foliis conftan» fefcuriciam longis^
femunciamlatis,mucronflcis, quorum terna in¬
teriora paullb longiora erant externis, totidem
ex vmbifico prodeuntibus flaminibus candican¬
tibus in flauum apicem delinentibus, atque illo-
riNn quidem tribus breuioribus quam c*ecera,cu
medio ftylo omnib. ftaminibus \6g\oec\raduem
habebar crallam, rotundam, e multis tunicisco-
ftanrem [quarum interna: alba*,exrcms*vcrb ex
fpadiceo nigricares] &c infima fede multis fibris
proditam.
Pnficox erat
hic Narciflus;
nam quuimc-v
ius bulbum
ab 111. viro Io-
anne Vincen¬
do Pinello
milfnm Pata-
uio fub initiu
Nouembris
anni a Chrilli
natiuirace
KToo. accepif'
fem , illico in
fidili terras
committeba ,

Vt & cadi in¬
clementia per
hiemejn faci¬
lius prarferua-
re pollem : ae¬
que inlcquen-
tc Februario florem producebat , illum quids
nulla odoris gratia pra:ditum : quod an accide-
ritjquia liberum aerem non habuerit ignoro : na
diligentius obferuare non licuit, propter fub le-
quentis anni hiemem aiperiorem , quae plancam
prorfus corrumpebat : tum quia aliam fimilem
poftea nancifci non potuerim, tamctfl lummam
diligentiam non fcmel adhibuerim.

Narcijfus flore caruleo.

Narciflus flore omilcoexHilpania Cluf Pann.
per Regis hortulanum millus. C. Bauh. Phyt.
Narciflus at?, fiue flore cxruleoCluf. Lobel.d^
Pena Adu. Narcilfus purpuro aeruleus : Quibus
allcrcbant non pollremae fidei amici fc nados
roris floribus purpureis Narciflos prope Lanum
flimium,non procul Monfpelio,quos tamen diu,
fepcquc inibi & aliis adicdis pratenfibus fruftra
venati funt, aclludiolos fimplicium & prxee-
ptores fuos,vt indicarent,rogarunt. Monuit qui¬
dem Malachias Bernardus Med.Dodor Lobeliu
Adu. par. i.fe in horto D.Quintini Narcilfum
hunc lolo flore cauulco a Mediocrocco diuer-
fum collcgillc.

NARCISSVS 1NDICVS LAT1FOL.
rubro flore.

E Legantis Narcifli ( inquit Clufius hift.poft. ) Defcripti*
(qui inter cos qui latiorajaabcnc folia 8.cric)
flos cum aliquot foliis mihi mittebatur a D. viro
Bernardo Paludano qui Indicum cognomina¬
bat : ego cius hiftoriam pro meo modulo ita co-
ciiyiabam : Sena yclphira habw is Narcilfus /«-
5'? 4

if »

V.

w HISTORIAE PLANTARVM;

Tempus

lia > Narcifli ,
vulgaris folio- I
rum inftar 16- >
ga, ad quorum !
lacus emerge¬
bat caulis laeuis
Se enodis, in¬
tus concauus,
fummo fafti-
gio in nodum
defines, mem¬
branaceum
quoddam in-
uolucrum pur-
purafeetis co¬
loris fuftinen-
tem , e quo v-
nicus fles fefe
excrebac fex
longis «Se an-
guftis foliis
conflans qua¬
lia fere in Narciffi Autumnalis minoris (de quo
cap,itf.huius libri ) flore confpiciuntur,non Ha-
uicamen,vcilla, verum rubri laturi Se fplenden-
tis coloris, inftar floris Arundinis Indica: vulgo
appellata:, cui non valde ablimilis eft , equorum
medio prodibant (ex ftamina ciuldcm pxne co¬
loris , oblonga ( quibus inlidcbant apices fufci
coloris quia forlitan ex attritu corrupti) & me¬
dius ftilus,fub quo rudimentum triangularis ca¬
pitis , quod haud dubie femen dediflet , forte
etiam maturum , nifi iple florem prxeidiflet, vt
mifriconfpiciendum prxberct: radicem, Paluda-
no referente, habet bulbaceam , Cxpis vulgari¬
bus rubentibus prorfus fimilem. Vnicam autem
cius plantam habebat, ipfi millamab Erudit i ll'
viro D. Simone de Touar Hilp. medico ,quar flo¬
rem dabat Iunio 1594. alterum cxpe&abat fe-
quente menfc quoniam prxccdcntc anno eadem
planta bis illi florem protulilletmcnlibus Iunio j
Se Quintili. At anno infcquentc,ex Indice To-
uarici horti. Se Epiftolis quas ipfc Touar ab me
deinde feribebat cognofecbam Narciflum Indi¬
cum lacobxum ab ipfo nuncupatum.

N arcijftis Indicus , lacobaus mihi indigitatus , vt
feribit incpiftola Cal.Iunii 1506. ad me data ex
Occidentali India [vbi Azeal Xochilt, quod eft
Bulbus flore rubro» vocatur ] nobis delatus : nulli
rei herbaris Scriptori ha&cnus, qnod fciam.no-
tus,cuius radix bulbofa. Cepa: rotunda: fimilli-
ma, verum fiipernc tunica pulla: folia primum
emittit e ralla, oblonga , Narcifli marini, tibi Hc-
merocallis Valentina diefi , aemula: fecundum
folia vero , atque adeoj ex latere , pedalis Se
longior etiam emicat caulis , plerumque vnus,
aliquando vero «Se alter , nonnunquam pariter,
(quanquam hoc raro] interdum fucccfliuc, di¬
lute rubens, comprello tamen ftilo,cauus,«Sc in¬
terius fubalbidus , qui in membraneam delinit
vaginulam faturate rubentem, Se ad extremum
acuminatam fillamque , e qua flos vnicus erum-
pit,oblongus, pediculo nixus viridiore, qui depr-
iiim inflexus Se veluti procumbens (vt in Leuco¬
io bulbolo vel Lilio rubro, tamedi non xque nu-
tans,)fex munitur foliis eleganti minii colore
rubentibus,tribus fuperioribus : totidem infe-
rioribus:quorumquod e luperioribusmediu elt,
fucrc&ius eminet: reliqua duo ad latera a medio
refle&unturdiiferiora autem deorfum curuatur,
cudis, ita cocinnads, vtenfis etiam rubri qui ab
ordinis S.Iacobi Equitibus in veftc geftatur, for¬

ma valde referat,vnde Iacolxei cognomen ipii l
me inditu. Sunt porro in hoc clcgantiflimo tlore
ftamina fepeem li militer rubra: quorum medium
aliquanto longius in triangularem apicem deli¬
nit : cartera fex apices tranluerfl finiunt,intcrius
fufci , fuperficie vero luteo puluifculo obdu&i: ■
eunda autc, ad media fere eorum longitudinem,
mediu ex inferioribus folium ambit: idem etiam
a reliquis duobus inferioribus coplcxum: atque I
vbi hxc deorfum fleduntur, ftamina ipfa furtum :
eleuantur. Illo ipfo porro anno floris cum luo «
caule Se foliorum iconem ad me mittebat 111 .C.
Arembergius, quam ad viuum depingi curauc— 1
rat, ex planta qua: illi florem protulerat, a D.To- {
nare eodem anno acepta : deinde fcqucnte Fc- [
bruario bulbi fuis coloribus expreffi iconem, qui i
crafliis eft, tunica exteriore fufeii tedus,fibrilque
infima fede, nonnihil prominente, frequentibus, ;
craflisplcrifque<Sc in alias tenuiores diuifis,6c I
aliis minoribus proditus.

Lob. Adu.pat.i. Karctjfus Indicas rubro flore •
Clufti, &Narajfus lacobaus D.de Touar. ilC.vira
Bernardo Paludano acceptus Mediocaftri Wala- 1
cria: vnicum florem laxauit D. loanm Somero. :
Sed cum exadior,latequc clegantiflimi ac amcc- 1
niflimi floris cxtenfi icon Lutetia ex Chriftfar- ,
nilLRcgis Hcnrici Bourbonii rariflimis planta- ;
rum exemplaribus dclincata , enataque in 1
horto D.l.Robini,allata mihi fit, huc inferendam 1
openepretium duxi. 1

PANCRAT1VM VETERIBVS

PAncratium ( vincendis & pro¬
fligandis morbis omnes denominafle vi¬
dentur.

Scillam ,funt( vt ait Diofeor.) qui appellent. s
Pancratium [ vt idem deferibirj radix elt, bulbo <
magno iimilis,fubfulua[J^o^w^f,j aut iubpur- 1
purca [ Crmnf^vpey,] amari ac feruidi faporis.Fo- £
lia habet Lilio limilia, fcd longiora. Vim eandem \
quam Scilla habet. Prarparatur Se eodem modo,

Se exhibetur, faciens ad caldcm affedioncs.Mi- h
tior tamen huius facultas eft quam Scillx. Vnde li
fuccus ex radice huius cxprcfluSjtSc ad Erui fari- * j
nam ammixtus, Se in paftillos cft'ormatus,cum a- 1
qua mulla , Se fplcnicis Se hydropicis vtiliter
exhibctur.H^r Dioft.

Plinius eadem fere dicit l.ry.c.n. his verbisi i
Pancration aliqui Scillam pufillam appellare
malunt, foliis albi Lilii longioribus, crallioribuf- 1
que, radice bulbi magni, eoiore rufto.Aluum fol- I
uit, fucco cum farina Erui lumpto. Vlccrapur- r
gat.Hydropicis fplcneticifquc cum meile datur.
Alii decoquunt eam, donec aqua dulcis fiat. Ea- |
que cftufi radicem terentes digerunt in paftillos
Sole ficcatos. o

Dodon. in fol. Plinium reprehendit , dicens: ,n
I11 Plinii vcrbis,&c6tradidio quardam apparet
Se a Diolc. lcntenria diucrfa ; Si enim radices p,
magni bulbi, quare Scilla pulilla appellatur : Fo- ti.
lia Lilii albi crafliora Plinius , anguftiora habet fb
Diolc. Atque vel hinc Plinii exemplaria plcrif-
que locis corrupta efle apparet : proinde Se qux
de vtraque Scilla feribuntur polle vitiata cllc.

Cord.inDiofcor.Scillxfpcciemfacit.Pancra- 1
dum, ( inquit ) minor Scilla eft, qua: hodie; raro
ad medicina* vfum affertur: quantitate & viribus
maiori inferior.

CiBauh. / 1

M*

LIBER

Cafj». Bauhin.ajfiid Matthioi. videtur fecurius i
eandem dicere curti Narciflo terrio Conflant.
Marrhioli,& Narciflo marino Dodonxi:quis ex
di# is uerbis id poteft atterere?

Scillam vulgarem omhcin ruflfam multi Pan-
cratiit volunt, quidam tantum intereas minores
bulbos. Videtur Caip.Bauhtn.ab hac Scilla vul¬
gari leparare Pancratium Clulii, quod ncin pla¬
cet. Dicitur Pancratium quibufdam [nobis Pa-
cratium Moiifpcflulanum] nonnullis etiam Pan¬
cratium Lacuna:,& Hyacinthus cxrulcus maxi¬
mus Fuchfii, de quo Dalechamp. aliquadoanno-
r.auir cflc verum bulbum. Pancratium ex Dio-
fcor.vim eandem quam Scilla habet. Prarpara-
tur & eodem modo ,& exhibetur ad cafdemaf-
feftiones. Mitior tamen huius facultas cft qudm
Scilla:. Vnde fuccus ex radice huius expreifus Sc
ad Erui farinam ammixtus, & in paftillos ctfor- '
matus, cu aqua mulli fplenicis &c hydropicis ex¬
hibetur. Aluum foluit [ vt Plinius tradit ] Suc¬
co cum farina Erui fumpto : vlcerapurgat. Hy-
Idropicis fplcniticifqtic cum mellq datur. Alii
decoquunt eam donec aqua dulcis fiat. Eaquc
effu ia. radicem terentes digerunt in paftillos So-
! lc ficcatos,& poftea vtuntur ad capitis vlcera,&

| extera qua: repurganda funt,itcn*ad tulliin qua-
| tum tribus digitis apprehederint,in vmo dantes,
|&' "ad lateris dolores aut pcripncumonicis Eclc-
gmate. Propter lfchiada in vino bibendum &j
propter tormina mensefque ciendos. Radix(in- J
quit Gal. fimpl. ) Pancratii Scilla: fimilem guftit
refert : quare ea quidem pro Scilla, fica non ad-
fir, vtuntur : efficit omnia in genere quidem fimi-
liccr,fcd longe imbecillius.

PANCRATiVM MONSPESSVLANVM ,
multis Scilla albaParua.

PAncratium Monfpehanum , radice nititur
bulbofii, minore quam Scilla: vulgaris ruff$,
Lobclio Obleniat. cu.n maxima elt , quanca
maximi Lilii aut Arancii vel Limonii , oblonga,
fibris donata,corticcCcpxobtcdtapullo, incus
candido>runicis veftita CJepaceis, pellucidis , le-
uitcrftriatis, aliquot detractis candidillimis,ctia
in meditullio latis c rallis, minus tamen qiDm
Sdlla* dictx, albis, vifeidid., amaris fine acrimo¬
nia : f.4ia feptena vel o<5tona, porraceis fimilia,
cubitalia, pollicem circiter lata>coloris glauci, in
'obtutum mucronem delinentia : Inter hxc cau-
tis attollitur, parum foliis longior, craflitie Af-
phodcli, tenerior, nudus, cnodis,qui e faftigii fol¬
liculo membranco//.:m ternos , qiiaterriolue ac
etiam plures profert,magnos, foliorum fere for-
lp a i vucias tres vel quatuor longos , albos,apici-
bus luteis ftipatos, quibus fucccdunt pericarpia
aliquot maxima, plena /mi»f?nigro,magno,lato,
coinprciro : cui cum Ariftolochia* Clematidis
vulgaris femine aliquid fi nnle.

Monfpclii oliin vocabant Pancratium,^: bul¬
bum marinum : Lugdunenfcs Sc Gcneucnfes
Pharmacop.plures vqcabant bulbos hos SciUaSySc
pro cis vfurpabant : nefeimus qua ignorantia
negligentia aut auaririaj cum polient veras ha¬
bere Scillas, tum albas, cum ruffas.Scillx aDiofc.
iNiTheophraft.dcfcripta: non rcfpondent , nec
florendi modo , nec acrimonia : Cum Pancratio
etiam non conucniunc, nec foliis , quxnonftmt
Lilii, nec colote, ncc acrimonia, fiue fertiore.

Sunt qui fulpicantur Scillam efle Epimenidia
Thcophraft.& Plin. Gcfnerus putabat Scillajn

calltt

Icnt.Clmfi

Narcifie

XIX-

albam, Anguill. cfle Epimcaidiam , d,e ca autem
c. de Scilla.

Quandoquidem autem Clufius dcfcribitplan-
tam noftra prout obferuauit in Hifp.colore i no-
ltro variante,lubct eius deferiptionem hic fubii-
cere. Hxmerocallidi Valcntinx qux inter Nar-
ciflj genera referenda > quina aut lena funt folia*
oblonga,lata,
Narcillinis
* fimilia , fed
planiora, fir-
mioraq; fub-
cineracei
quodammo¬
do coloris;
caulis intei:
ea aflurgit, in
cubicali inter¬
dum altitudi¬
ne^ Leucoii
bulbofi 4.

(Leucoii bul¬
bofi fcrocini
maioris 1. )
craflitudine ,
firmior , nu¬
dus dc fine fo¬
liis, qui cacu¬
mine promit
membrana¬
ceum inuolu-
crum , & eo

dehifccntc quinos aut fenos , interdum plures,
flores Pfcudonarciflo vulgari fimiles. Lilii odo¬
rem fpirarites, albos omnino:prxrcr externorum
lex foliorum ncruum & extremos mucroncs,qui
viridi colore nonnihil alperli conlpiciuntur : e
medio oblongo protuberante calyce per oras la-
ciniato exeunt candida fex oblonga flamina, fuis
apicibus fiauis ornato, Sc medio longo ftilo , vt
Lilio albo fere : marcidis &z defluentibus flori¬
bus fublunt triangularia capita in craflicudincm
fucccllu temporis extuberantia , quibus femen
cotinetur nigrum, magnum, compreiIum,hingo-
fum : radix bulbacea, rnagna,alba, oblongiorflen-
to humore plena, nigncanrc cortice obdwfta,
qua* interdum adnatis NarcilEorum modo fe pro¬
pagat. Caulis etiam & folia concifa, aut infra¬
cta, lentum humorem exftillant.

Bulbus 1 i rtoral is Theophraft. quodMonlpelii
Pancratium interpretantur. Et Pharmacop. vul¬
go pro Scilla minore habent, alii Hemcrocalli-
dem clfe putarunt , decepti, reftimonio Gefn. de
hort. nomcncl. Lilii marini, qua: apud Diofc.
Hermocallidi attribuitur. An eidem Pancra¬
tium quod aliqui pro Scilla fubftituunt? An apud
cudem Pancratium verum Woifelli &: Scilla mi- ScilU m »

Suibus Ist-
toraln.
Hemorcal-
ks non tfi.

Hemcrocallis Hifpanica, meo tempore [inquit
Cluf.Hifp.] Rondcl. Scilla vocabatur, & exea ^
trochifcos, qui thcriaca ingrediutur, Mopeliani ^
pharmac. parabat. Poftea Pancratium flore Lilii
vocari ccepir. Qux in Valentino littore nafei-
tur Ioli.Placx Hemcrocallis nuncupabatur , qui
fubluteos & pallefcentcs flores ferre afleuera-
bat: Hifpani Amores wLj vocant. Itali quidam
Gliglio marino , expit etiam Conftantinopoli ad-
ferri, Con 7. ambae nomine, inter varii generis
NarcilTos. Idem fequenri capite ait: Hemero- ^
callis Valentinorum Scilla Epimenidia elle non Sc,uA
poteft, vt quidam volunt , quandoquidem eius Epsmtns»
Epimenidia cibis grata fit •. Valentina veri> H«-

ScilU Ronl

Pancratii
fore Ltlti.
Htmero-
cftllis fort
Jubluteo.

Con z.aml

'<m HISTORIAE

7tierbcallis,(iuc Pancratium flore Lilii Mompe-
lianum >prxfcns fir venenum. Et hift.poft. Itali
yetenum, duidam gtglio marino apud quos rubro aut pur¬
pureo flore inueniri > prxfertira Ofticnfi portu
ipli aliquando relatum eft : ipli certe alterius co-
purplre l°r>s fl°rcs videre non contigit quamalbi,quan-
jiereU ' doquidem non nili in maris httorc (ponte nafei-
Xsrotfus rur, Narciflum marinum, commode appellari
•m.irmus polle arbitratur.

PanCratium Dalech.quod Hift.Lugd. curauit
depingendum ik defcripfit: foliis eftxscr*. (Li¬
lii albi, vt Plinius vertit) longioribus Sc.cralTio-
iibus , caule pedali & nonnunquam proceriore,
angulolo,fummo faftigio in quinque foliola can¬
dicantia, virgata , acuminata ,fcle explicante, e
quorum medio angulofae ,breues,& veluti com-
jpreflje (iliqux pediculis fubnix£,cx quorum ver¬
tice flos albus emicat, oblongus, inferne arctus,
fuperne latus, ambitu fupremo, in radios vclut
cufpidatim diuifo,pallidis apicibus multis,ftatpi-
nibufqj int^extantibuslflorc dclapfo feme in (fli-
Aro» p*b- qais adolcfcic & maturefeens grandclcit : floret
mcn^e *u do. Ex hispcrfpicuuclt Pancratiii Scil-
rJrarur. lano eflc,fedTpeci!c>flore porilflmu ab cadiftan-
tem : Pancratiii iftudMonlpcf.Clufius Hemcro-
callidem Valentinam vocat. Ncgligentcr fane
Dalcch. icon &defcriptio tadta ad plantam ltc-
cain,idcoque minus placent: nec ea planta folia
habet Lilii albi.

Bulbum ( inquit Dodon. in fol.] ad Pfcudo-
P flli ° n*r~ narcifli genus pertinere apparentem, placet aliis
efle Pancratium, & quidem marinum. Pancratii
autem bulbus vt Diofcor.reicrt , >;J- n>-

a ron Pan. r,id eft , fubbruftus aut fubpurpureus eft:

tr Atium: iftius YCrb albidus.

Matth. quantum cx icone colligere licet inter
Narcillbs numerat 8c Conftantinopolitanum
cognominat, &prxftat inter Narciflos retineri,
& marinum dici, quam vel Scillam vel Pancra-
cratium temere allirmarc. Alt nos Narciflum
Matth. ad aliam plantam referimus de qua mox.
Narciflum hunc marinum tefteCaefalp. quidam
Hemerocallen putant , quia id Lilium marinum
a Dio(c.vocetur,fiue Elium vt '1 hcodorus vocat
in Thcophraft. alia tamen oftendit pro legitima
Homcrocalli.

u , Ad cunCtos morbidos aftechis, fvtLobcl.de
*/. Penx Adu. tradunt profligandos promittit auxi-

lium,bcnc ominata nomenclatura Pancratii qua:
tamen Scillx fpecies , maritimufquc bulbus eft.
Radices omnes Pancratio ( Narbonenfi ) alba:
non rubra: , quod accidit regionis fltu, & fupe-
rum afpeftu. Lob. Obf.Iconcm Cludi habet , ac
dicit , Pancratii marini e floris colore varietas:
fnli* ^ Adu.p.57.Hcmerocallis ValentinaChifii. Nar-
furpuret, ciflus Conftantinop.Matth. non dcfcripttis.Ital.

gtglio marine. Hilp. Amor mjos 8c squillamenor.
Prorfum Pancratio Monfpclienfi idem jled huic
flores luteolos Hifpanicalittora dant: qui etiam
interdum purpurei , Ik quandoque punican-
tes produntur. Az,iufenas de Us Indias Pancratio
f£T Monfpeliaco fimilis eft (emine & bulbo : Num
eadem fit allererc non au(Im,vt cuius flores non¬
dum apparuerint in hortis pcnlilibus lo. Mutoni
Ncruienlispharmacop. exit folio Narcifli. Icon
pl.p.itfS. Pancratium marinum , Hcmcrocallis
Valcntina Clulii. Item 169. Pancratium floribus
rubris, cuius icon eft apud Cludum proHemc-
xocallide Valentina.

toullHi l/f BeLlon. dicit Bulbum litroralem Theophr. efle
\gfslu Pharmacopolarum Gallorum Squillam aut Scii-

PLANT ARV N(>

lam; Verum an de hac loquatur nefci&c&m ali- j
tcrexiftimet Dodon. Videant Ledores. Btlj

C.Bauh.phyt. Scilla ymmor , Narcilfus Con¬
dant, vel j. Matth. Theophr.fi. hilbc.i.

Vbi Elium vertit Gazadc Lilium marinum. Va¬
riat floris colore, apud Monfp. flore eft albo, &
alias fublUt eo, & pallcfccnte : apud Italos rubro
dc purpureo, quandoque punicante. Quare Ta-
bern. huius tres figuras proponit. Idem apud nor
Matth. Narcilfus 5. Conftantinop. Matthiolo in e4
maioribus figuris, Tabem. Narciilus 8. Matth. in ^
compcnd.cxprimit Scillam minorem , quamvo- m *
cat Narciflum marinum Dodon.fol. Caflalp.Hc- c«<-
mcrocallis. Gcfner.hort. Hcmcrocallis Valen-^*'
rina.Cluf.hift.hifp.Lob.Cam.Pancratium verum
Gefncr.horr.Pancratium Cordi in Diofc. Nobis i
autem videtur vt poftea dicemus , Narciflum m
Matth. potius relponderc Lilionarciflo Hcmc-
rocalli facie Cluhi : nec placet C.Bauh.opinio,
dum dicit efle Hemerocallen Theophr. cui luf-
frutex eft , qui non numeratur inter plantarum ru .
bulbos. Nec etiam eft Hcmerocallis Diofcor.
quia non habet folia Ik caulem Lilii.Cxlalp.non ri
recipit pro Hcmcrocallc Theophr. Gefn.cam o-
pinionem refutat , dicit prxtcrea Pancratium 1
quomodo afleri pofllt non videmus. InEpit. I
Matth.quam habemus imprcftam 1571. pro Nar- .j
cilh) 8. nihil cftfimilccum Valcntina Clufii, led
quxdam icon,qu«e potius Tulipam male erfidam I
dcmonftrarc videtur.

Plurimum toto lirtorc illo ab aquis Marianis
ad vfque Norbonx vrbis maritima fxpitis vide- ^ |
runt eruerunt, fabulo arido,vndis alluto,mcr- I
fum lefquipalmum alte. In maritimis circa V a- J
lcntiam Hilpanix frcqucns,vt toro illo maritimo j
tradu infra Mompcliuin, vbi Maio mcnfc flo¬
rentem, lulioque Ik A.igufto femen maturum fc-
rentcn?,magna diflicultarc eruebat Clulius , tam .
alre arena maris fludibus aggcfta merfacrac. j
Allata eft etiam Viennam aliquoties dum iftic
viuC-baC, Conftantinopoli , addita inferiptione, ,
Albos ac odoratos flores proferre , medio intef I
Auguftum & Septembrem tempore: & certe bis <
florem dederunt , recens allati bulbi Gcn. viro
Volfg. Chrift. abEnfcftorfl Auftr. led illx ipfx I
plance, nullum poftea florem amplius tulerunt, ,
quemadmodum ncc cx omnes, quas c Gallia, .
Hifpania, de Italia,(lcplus in Belgium delatas, vel
femine natas aliquot annis aluit. Itaque hanc 1;
plantam,- vt&c alias quafdam , in illarum claflcm 1
reiicit,qux mutaro natali folo nunquam , aut ra- |
riflime florere folent , curri' videlicet concepto
iam in ipfo bulbo, flore eruuntur,& transferun-
tur.Cxterum cx femine nobis crcuir, verum nul¬
los flores produxit. Monfpclii quoque ad maris
ripam abundare obferuauiriuis, !k quidem flo- ><
rentem Autumno, vbi Pancratium & bulbos <
hos Scillam vocabant.

Li tuoris incolx pifcarores fk pr.rdoncs, raptu
interdum vidantcs,rati hanc cite Caepe , voraiv V <
tes cx fale & pane , quamuis famelici , ta-®
men [ tcfte Lobclio ] nauleabant. Facultate igi¬
tur Picudonarciflo luteo [ Bulbocodio ] aflimiiis •
Dodon. videtur : nam & guftatus tantummodo >i
bulbus naufeam excitat, vt iam Lobel.audor :
fuit. Magis venenatam qualitatem eis Cl.vir .
Rondcl. attribuit, qui referre folcbac exemplum >1
de duobus pifcatoribus , quorum alter cultrum, .
Hemerocallidis concifq iucco intinctum , foda!i 1
quemodcratjcibo fun.pturo appofu t, ille bon.r
hdei, pcc infldias metuens , carnes propolicas

fccat, •

LIBER

fccat, iifqiie veicnur,abftmente alio, qui fe fame
negabat,^>oft paucos dies,mifcrcfublatus
tuit; arguit hoc vnicum Plinii teftimonium He-
merocaliidcm Valcntinam Epimcnidiam Scil¬
lam elfe non polfc,quia edulis Iit,

PANCRATII MONSPELIANI VEL
Hcmcrocallidis Valcnrina: facie
Lilionairciflus, vel Narcillus
3. Matrhioli,

Lllionarcif-
fusHemc-
rocallidis fa¬
cie ( inquit
Clulius hift.
poft.)quanqua
cum Hemcro-
callidc Valen¬
ti na, magnam
alfmiitatem
habeat, eodem
tamen cap. no
coinplcden-
damded pecu¬
liare ilii tri¬
buendum, du¬
ximus : notas
enim qualda
habet ab He-
mcrocallide
alienas.

Semine ex

Iralia milTb nata cft Io.Bidau: , Canonico Infu-
iano.Iacob. Platcau Icribcbat fimile plantam ip(i
natam femine Florentia milio Martagonis rarilf.
appellatione. E imbulbw Mulcari crailitiulinem
trquat, vel etiam fuperat, pauloque longior cft,
inultis inuolutus tunicis, quaruni extima fufea,
(equcnsfubrulfa, tertia candidior ? Eius radices
fcu fibra:, graciliores Sc frcqiidntiorcs , quam in
Mulcari : tub Aprilis demum finem ( nullos bub
bos memini adeo tarde emergentes ) fena aut
plura producit filta , duplo fere latiora quam
mulcari, led illis breuiora, fub extremum Au-
guftffn marcefcentia, fimili plane ratione, quam
HcmcrOcallis Valcnrina,cuius folia Augultoe-
merguntjdcindc tora viridia hyemc pcnnanfcnt.
Ex eodem bulbo bini interdum prodeunt caules
ferentes finguli , circiter limium i«cn(em, folli¬
culo inclufos fex aut 8. flores, paruo Lilio non
dillimilcs,mediu occupante paruo calyce albo, in
mulcas lacinias per oras fedo, odoraro , in quo
fex alba fta mi na, flauis apicibus prtedita, & me¬
dius Itilus a\bus:fcmen in thecis nigrum, minus, &
magis rotundum Hcmcrocallidis femine, laco-
bus Platcau Lilium Narciflum Orientalem ap¬
pellaret, fed meo iudicio permittit. Illius porro
iconem ex ea quam ipfc Plateau mittebat cx-
preflam hic fubiecimus. De Jioc fcripfit etiam
Exot.part.z.append.i.his verbis, NarcilEus mon¬
tanus iiuc marinus alter, qui Matthiol.j. An O-
ricntalis dici queat valde dubito , tametli fieri
poifit ,vt in Oriente etiam nafcatur : qaotquot
tamen illius bulbi in hanc regionem vel etiam in
Galliam-j>erlati,non ex Oriente aduedti , fcd-in
Europa fpontenalccntes reperti fuerunt. Nam
ante biennium plurimos eius bulbos ex Illyrico
ad ferebat Ioh. van Ophcm Bruxcilenfis,quosip-
C«a« eruerat. Hoc verb anno 1603. ' icribcbat

XIX- aj

ad mc Bononin Frater Greg.dcRjggio. Ordi¬
nis Capucinorum fefe ab eodem vanOphem Ii-
reras accepiUl-Florcntia: exaratas.quibus iigr.ifi-
cabat Coriioam Sc Sardiniam infulas fe per-
. ralle j atque eleguntiilimas plantas rcperillc,
mtci quas hunc Nurciffum in altiOimis Sardinix
montibus nafcentcm, ac invnoeodemquc cau¬
le quinque & triginta flores gerentem. Didam nui
praeterea Creticum odoratiifimum , minoribus
& candidioribus foliis pratditum,& multa ele°a*
tifluna Crocigencra , Sc illa quidem locis etiam
maritimis : qua (ane ratione hic Narciilus vel
montanus, vel marinus nuncupari polfet.

MatthiolXat.cn magn.fig.& in ir.iconem iinc
vlla delcriptione Sc annotatione a quo acccpe-
ric iconem habet tertio loco fub titulo Nar-
cilli Conil.mtinopolitani,qui nobis videtur me¬
lius quadrare cum Lilionarciilb Ctufii modb
dido quam cum Pancratio MonfpciTulano.

A11 iffoS. Srurgardiat vidimus inhorto lll.no-
ftri Principis ducis Wirtemb.bulbofam plantam
quam NarcilTum Mattliioli tertium vocant, qui
ab annis plurimis cit in horto peregrinarum her-
barum.qui hyeme tegitur Sc cum hypocauftis ca-
lcfitiFio/m dtmim vocant: metyfe Iulio folia ma.
gua ei erant multo latiora quam in Pancratio
Monfpcliano , magis adScillx folia accedentia,
colore etiam non glaucefccntc,adcrant etiam in
fummitate caulis capita plura leaicn continen¬
tia nondum maturum. Hanc eandem plantam
eodem nomine donatam per Hortulanum vidi
Caroloburgi in Il.March. Gcorgii Friderici Ba-
deniis horto abundanti plurimis plantis.

Hili. Lugd. Ntraffus ConJiantinjp. Mati hio/.
Scillarum aut bulboru littoralium ipecics videu
ttlr qualis in Gallia Narboncnll. Tabem, icon.
Na,-r Ijfm ConfUmmopclumui , fTcraffcn rbglan
von venit .immo;i,T.

Cafp.Bauhin.ex Tabcrnmofuit in fuo audo
Mattii. iconem pro j.Narcillo Conftanrinopoli-
tano.idcm exiftimans-, cum Lobelii Pancratio.
Nos non poUuums C.Bauh. alfcntiri fecurc alie-
tenti in fuis Aniinad.in h.Lug.Narciilum Conii
Matth.cllc Pancratium Dalechampii.

C. B.atr

PANCRAT1VM INDICVM AVT NAR-
cillas Clufii Indicus maximus autumna¬
lis quorundam,non amarus,albus.

RAdice ert
[ iriquic
Lob. Adu.pan
2.}(pithamum
longa , bra¬
chialis cralli-
tudinis , mul¬
tis Cepaccis
fuba Ibidis tu¬
nicis fquamo-
la, extifiufque
ciiticitlis ex
rufFo lubfuf-
cis, aut Cafta-
ne a: diluti co¬
loris : feflili
parte maiore
mediocrem
pugaum qqu5r-
tc : numero-
fis carnofis
habitioribus

HISTORIAE PLANTARVK-

■ jrts , Pancratii aut Scilla: indat, quafl trunco
aut nodo colleftis deappcnfls fulta. Opinabatur
Lob. Pancratii autScillxfpecicm, fcd neutiqua»
fapor amarus refragatur. Septembri de Octo¬
bri odtonis aut denis (Vellatis floribus Colchici
albi Anglici paribus, fcd longioribus , fubluteis,
ex albo luridis , fenis, longioribus , flaminibus
albis praedicis , latioribus e membraneis tuni¬
cis, Moly Diofcorid.modo pendulis, breuioribus,
fine caule penuria forte alimenti inhaerentibus.
Inter plures vniens bulbus ipfi floruit : fcd quia
diu naui terra deftituti, foliis vidui erant: tamen
rudimenta confpicua in minore bulbo recula ap¬
paruerunt, Pancratii Monfpeliaci Itmilia , duas
vncias lata,breuiora tamen, forte nondum pror-
lus enata aut perfectam longitudinem alfccuta.
Omnes hi bulbi hyemis 'limioris iniuria Anno
falutis ifJoo.Londini, Antuerpix de alibi amicis
communicati pcrierc,qitos ipii dederat amicus
lingularis D.loanncs Locus Germanus apud
JLpndincnfes Chirurgus egregius, a naucleris re-
'ducibus ex Alta Hifpaniola Occidux Indix Tc-
borum Capo liuc portu vocaca.

PANCRATIVM A LTERVM
Vernum Indicum.

Deferiptio

I)Ancratium Indicum alterum Vernum , flue
. Narcillus Indicus altcr,facie Pancratii Mon¬
fpeliaci. Lilio narcilliis Hcmcrocallidis facie
Clufii aut congener. Narciflis allocianda hxc
Pancratii MonfpcliacL facie bulbacea Indica
planta, cuius bulbo me ( inquit Lobcl. Adu.par.
i.) donauit C.V.D.Ioh.Huilenius Confil.Ord.&
Societatis Prxfcdtorum rei maritiir.xZclandix
Belgarum , in cuius horto quotannis floruit de
floret, e duplici ca: lc dodrantali de pedali , qua-
tuordccim floribus liliaceis, candidis vno ab eo¬
dem, vciprxdicti Pancratii,exortu prodeuntibus
quatuordecim : alte¬
ro vero duo¬
decim , fenis
foliolis longis
albis confla¬
tis , interne
tantillum lub-
flaucmibus de
calyce medio
laciniatis ,to-
tidemque fla¬
minibus lon¬
gis, medioque
ltilo prxtli-
tis. Mihi hoc
Londini in
horto Nobi-
liir. Baronis
Ed. Zouche
de D. Iacobo
Garcto Myro-
polx, rei h^r-
barix (tudio-
flflimo, fenos
aut feptenos tantum laxauit, cui caulis ex
bulbi latere prodiit. Foliorum de bulbi fulci fimi-
litudo de parilitas , quodammodo Pancratii
Monfpeliaci. Annis elapfls floris fulci Caryo-
phyllo aromatico concoloris varium alebat Me-
dio-callri Zelandorum in horto Michaelis de
Lannoy aflinis meus. Varias aliorum colorum

differentias reperiri audio.

SCILLA VETER1BVS.

INter eas radices . [anthorcThcophrafto] quas
tunicas multiplices corticofasquc habenc,Bul- t!c'
bi, atque etiam Cxpe,a Theoph. l.i.c.io. deScil-
lx, hilque litnilcs reponuntur. Semper enim his
aliquid circa eximi poteft: qux quidem omnia, |
duplex quodammodo genus radicis habere, vi- ,
dentur. Nonnullis hoc idem de omnibus capi- i
tatis de inferiore capitis parte radices mittenti-
bus placet : Edules autem funt non folum Bul-
bi , de his fimilia,fcd etiam radix Scillx ( t tjesxh.-
Km ) non tamen omnis quidem,fcd vocatx &nu6-.
y.cfs/*, qux ab vfu nomen accepit : hxc angultiore
clt folio de lcuiore qiuttn exterx. Floret per par- mf
tes , vt Alphodclus. Incipit primo ab inferiori¬
bus. Omnia igitur capitata ( x»$tfxo'fp/£«i) radi¬
ce, viuacia maiorem in modum funt [ <p/Ao£««,]
maxime vero Scilla : vt pote qux fufpenfa viucre
poflitjde quidem plurimum temporis permaneat. C'j
Poteft autem repoflta feruari, vt Malum grana- •
tum detraddo pediculo. Traditur de ante portas
fata remedio effe contra veneficiorum noxam. I
Omnia hxc confcrtim crefcunt. Admirandum ^
inter omnia quod in Scylla de NarcilTo eucnit. |
Cxterorum enim tam recens farcrum quam re- :
germinantium, luo tepore folium primo oritur: i
deinde pofterius caulis. In his autem caulis pri- i
mo. Florum autem prouentus ternos oltcndic M
(no/ u-mt Ji -mV «V9 tok ) quorum primus, t
tempus arandi primum oltcndcrc videtur. Se- I
eundus medium, tertius poftrcmum. Quot enim i
fuerint illi, totidem de arandi tempora fere oc¬
currunt. Sed cum itafcnucric, tum foliorum e- ln.
xortus , multis poltca diebus ineptit dec.Cxtcro ^
Fiais fl in Scylla voce vtitur Theophra- ^

(tus qux nunc Lentifeum nunc Scillam flgni fl¬
eat : male autem Gaza hoc in loco Lcntilcum
vcrtit,vt annotat Gcfnerus. ) plantetur , ocyus i
crefcit,minulque a vermibus infeftatur.Summa-
tim , omne qiiod in Scylla plantatur , melius ,
germinat de nutritur ccleriufque augefeit. j
Habet enimquandam calidiratcm de hunudit%- •
tcm,de flt vclur infitio quxdam.

De Scilla de Pancratio hxc dodtiflime fdBbic
vir fumma dodtrina prxditus Dalech. Pancra-
titim, inquit, quod de aliqui Scillam vocant, ve $i
Plinius legifle videtur de rciftius, quod non fim-
plicitcr Scillam vocant, verum sv.to.rn p/xparSdil- 1
lam puflllam , nafeitur vbiuis in lurore maris, :
radice bulbi magni amplitadinc,corticefiibriiffo i
vcltita, infime capillata, Ccpx modo: foliis aexrt 1
liuc Lilii albi,vt Plinius verrit , longioribus , de,
quod prxter Diofeoridis litcram Plinius addit, !
cralfioribus: caule pedali, de nonnumquam pro- '
ccriorc,angulo(o: lummo tafligio in quinque fo- ;
liola candicantia,virgaca , acuminata, fc cxpli- D
cante, e quorum medio , angulofx , breues de ve- I
luti comprefEe eriguntur flliqux , pediculis fub-
nixx, floret lunio. Ex illarum vertice flos albus 1
emicat, oblongus, inferne ardtus,fuperne latus, :
ambitu flupremo in radios vclut cufpidatim diui-
fo : pallidis apicibus multis ftaminibufque intus
extantibus. Flore delapfo in Aliquis femen ado-
lefcit,de maturcfccns grandefeit. At quoniam
afliniscltScyllis Pancratii natura , Scyllamque
Plinius c.i7.1ib.2i. ter florere lcripflt: Theophr.
ucro c.zi.lib.7. hiltor. a’x r/it aV&*/y>vt Pliinus :

fcd

Liber xix

-icj ^/«cS-cu 7?ef> twSiltnifi praeter' rem non fuerit I
Icdorcm obiter admonere falli multos , qui cx
his Plinii Thcophraftique locis, tribus annis di-
licriis tcmporibus,exempli gratia, Autumno,Ve-
tG,Acftatc,Scyllasflorcm edere putant. Id por-
to quomodo Hat vt cogttofcamus, habendum ile
eft , inter bulbofas omnes plantas Scyllam <ScAf-
phodelum quam diutiflime florere, ob alimen¬
ti copiam Se vbertatem , quod Theoph. cenfet e.
ii.lib.4.cault. Se xj1 ulo®-> Tnitlv non SLvuan ,

vt in exemplaribus noftris legitur,particulatim
florere ,& ab ima parte caulis primum incipere:

Augufti ergo principio Scylla caulem ifllurgere,
quod pluries obfcruaui , cubitalem , aut etiam
proceriorem , dcnflflimo florum flipatu conce¬
ptum: imos flores primos produci, ac interim du
aperti vigent, medios turgefcerc,fupremos glif-
cete tantummodo, quq rv&iv avdnojy 'oh' , primus
ad florcfccndum conatus. Exadtis aliquot die¬
bus flores qui primi reclufi fucrant3labi,mediof-
quefefe prome re, fupremis tantum intumefeen-
tibus , qua: eft fccunda<dte>j<77f:poftrcm6 defluen¬
tibus mediis, fupremos fe cxplicarc:qua urhmc
tertia cfl: : hoc florefeendi ter repetito impetu,
terram quoque ter fubigi oportere denuntiari,
priufquam fruges fcrantur.Flaccido vero Se con¬
torto caule folia ivifci circa ianuariivcl finem,
f vel medium, qua: arflatispofl IquaHoribus exa-
rcfcanr. De Lentifeo Virg.prodiditpoft Aratum
quod de Scylla Theoph. his verfibus:

Iam vero fetuper viridis , fetnperque granata
LentifiuSftriplici folitagrandefeere foetu :

Ter fruges findens tria tempora monjlrat
arandi.

Quomodo autem Theophr.& Plinii corrupti de
de Scilla loci reftituendi fint docet Idem Dale-
champius.

Hac de re hac Robertus Canftantiiuis in fuo
Lexico : 2^»®- inquit , ( vt feribendum diftin-
dtioniscaufa,) vel <rxiv& ctiam,efl herba bulbo-
fa , Scilla fiuc Squilla Varroni,»; o-y.faa, , vel eius
bulbus, aut Scilla Ipecics minor , 70 myy.pa.7icv
etiam k Diofe. S^/Vo v exponit Gal.in gloflis Hip¬
pocratis ov ucvoy 7h Suuvdtch ( Cvtvv , etMsi iy siJbc 77'

, u y.tj c/.t>A itj 7m<r, )f ayj»o)7 70 Gikfiov. Plutai-
chus etiam in Pericle, ipfuiii ait,ob capitis inftar
Scilla immenfi «Se oblongi formam * ^ivcKlq>o^ov
appellatum cllc, quafi dicas Scilla capitonem:
IdbiKcap.u. •afeiV axotXns loquens Theophraft.

'miuiuL , inquit, ms cu^uotif 7?x-tfidv >7 fi

7» '[ Jby.u cryy.eujuv tvv oporov , 77 3 diVTi^a. ,

77vui<nv , »7 J^Tfmnvv i^oTD ' Sec.Ex quibus Plinius
lib.n.cap 17.de Scilla dixit.Eadem ter floret,tria
tempora lationum oftendens &c. Quod autem
ipfa floreat ter, idintellige de floris triplici ni¬
xu : floret enim particulatim , id cftuieoias fiue
, X? a6j©-:vt idem Philofophus dixit: In 'Scii—
u la quod intus tenerum ac molle quafique adeps,

'sfeW? J)w ayifans dxitur , Xj&afsXy frians yfjvv.

Varro Scilla medium vocat. In eodem fignifi-
catti uiQiyin Labtuca vfurpauitPlutarch.^.Syra-
pof. Hac Confiant, qui pluiibus rem profequitur
- vt apud iplum videre eft.

De Scilla aquiuocationibus &fubftitutis fcie-
dum : Quod Scillam rubram vulgarem , quam
_ quidam nolunt Scillam cfle,fed Pancratium, qui¬
dam pro fubftituto recipiunt. Quod infuper
in dubium vocetur an forte Scilla alba iit eadem
cum rubra, diflerens colore tantum, an aliis fo¬
liorum figura etiam diflerens. Quod autore

cum Epimenidia Scilla edulis fit, Hemerocaliis
Valentina illa elle nonpoflit,certiflimo argume-
to eft exemplum ac duobus pifcatoribus Ron-
dcletii. Quod tandem pro Scilla, authore Ai\:
guillara»varii bulbi fupponuntur.

SCILLA RVPFA MAGNA VVLGARIS.

BVlbum habet Scilla magnum Pomo Adami, n r ... .

velCitrio maiori fiepe parem, multis craflis C CnpU
fibris donatum, e laminis tuniceis , rubentibus ,
vifeidis contextum, fub bulbo multa fibra, e quo
folia emergunt, impcnfe virentia, cubitum lon-
ga,palmum fere lata,fucculenta , craffiufcula eu
multa vifei-
ditate amara:
inter qua fur-
git caulis A f-
phodeli flori -
bus infignisi
ferie longa
dilpofitis, Se
fucccfliue fefe
aperientibus,
candidis, Or-.
nithogaii
Ipicari flores
amulantibus:

Fuchi. cauliS
vt in croco
prius proni it,
tumex eo flos
in iutco can¬
didus , qhi
cum fenuerit
folia demum
inultis poft
diebus emi¬
cant lata, nullo nixa pediculo* cepitia quadam
lpccie,& pleraque ex iis in terram deflexa: Mat¬
tio!0 amara cfl Scilla Se acris , folia Lilii qua¬
lia.

EFodon.Gall.Hodierno tempore dua reperiu-
tur Squilla, vna foliis anguftis, qua vera Scilla, duA
altera latis , qua vulgo vtuntur pro Scilla. Prima
& vera Scilla bulbi iunt valde magni Se craffi. Scilla e*.
candidiores bulbis Scilla vulgaris. Folia lon^a d,d,or-
Se angufta funt,colore cineritio, vulgari Squilfa
funt etiam magni Se crafli bulbi colore magis

ruffo,corticesfpiflioresquaminpriore,foliama- Scilla 9W-

gna Se lata. Liliorum foliis fimilia. Flores parui Zans-
Se lutei > fecundum fummitatem caulis , fucccdit
deinde femen. Squilla defertur cx Hifpania ad
vfum medicum,quidam plantant in hortis ( Bel- ^bcus
gicis.) Prima Ipecies Capa genus peregrinum cfpT
dicitur: Serap.Cape muris. Stcunda fpeciespo- ru.
tilTvfurpatur in Oflic.pro Squilla, quamuisnon
fitvera: led Gracorum Pancratium, cui pares
vires qua Scilla , vnde fine errore poteft fumi Squill.tof-
pro Scilla. Bellonioexiftimatur Bulbus litto- J,c-eHPan.
ralis Theophraft. cum quo magna fimilitudo.

Pancratium Diolcor.A: bulbus Theophraft. vna torali
Se eadem planta videntur. Scilla calida fccun- Theophr.
do gradu Se ficca tertio. Tempera.’

Dodon. eandem iconem quam nos cx Fuchfio J** °9~
habct,titulo Scilla communis Se Pancratii : is in °n
poftrcma hiftoria icones duas , quales Clufius
habet, proponit: Nobis autem videtur Dodo-
naus fuas deferiptiones non ad plantas fecilFe II-

^ bi obie6tas,fcd cx Antiquis Se Ncotoricis com-

Clufio dicatur Ornithogalum maius quod quida i pofuilFerconfidcrcnt igitur lc<5torcs Dodomduas
^ deferiptiones Se qua paulo pc*ft dicentur.

F f f

Scillam Epimenidiam vocanc.Quod, Plinio teftc:
Tom. 1 1,

'€i6

HISTORIA

Ccpaceo generi [ vt refte nefeant Lob.&Pena I
in Aduerf.) tantopere eft compar Scilla: vt mul-
G-r Cep* ti cam Mannam c&pam vocent. Quia autem in-
™*rln* il' ter hanc &C marinum teftaccum pileem atunicea
fquammarum compadtili ferie Squillam voca¬
tum, tanta limilitudo interceflit, hxc putatur Ite
dida.Potuit ctia a fabuletis maritimis Sole tor¬
ridis, cuiufmodi fune inHifpania & prope arida:
Lufiranise telqua maritima. Huius duasdifte-
rentias colore dumtaxat inter Hifpanicas tam

mulcas ani maduertere eft, quarum extimx tuni¬
ca: vni rubent, vt Cxpis oblongis, alteri albent,
magnitudine pares. Vtrauis maxima Pomu Afl)-
rium nun fuperat : e tam multis autc millib9,qux
quotannis tum Venctias tu Antuerpia deuehun-
tur,nullam meminimus maiorem, ea qua: fata &
perbelle adulta fuit Monfpelii in horto lacob.
Fargcs Pharmacopxi. Vniucrfa namque folii
canna, vel dorfum, palmum ferme lata, pedem
alta , craflirudo 'minor quam Aloes , crebra
bulbo pullulant fquammatim compada, caulis
fcfquicubitalis , gracilis , flofculos Fragarix
gent fi miles fed minores , in ipicam poitremo
deficiens.

M*rrh re" Ncutiquam mirum Matthiolum,poft alios Nco-
frchendi- rcijco,; nuperos , lentendam dc Scilla mutafle,
cum ncutiquam vifam libi genuinam fed tantum
Verbis depidam, fatuatur. Quin etiam fi verum
Pancratium vidiirct,numquam pro illo fpeCiem
Scillxjlubdidillct. Et foliorum gracilitas ,a qua
fc deceptum conqueritur, lane non aliam lpc-
cicm confticuic Scillx : fed cantum contingit ha¬
bitiora <Se maiora adoWcerc folia , mutatione
cculidoli&cujtu.

Lobcl. Obf.dC Ic.pl. Scillx rubentibus^ radicis
tunicis, folio Aleos carinato. Figuram habet ex
ex Clufio,ac dicit Pancratium verum Clulii.

Cluf.in poft.hifc.de hac Scilla fcribit.Pancra-
p*ncr*tiZ. tio [ 1 lifp.dido eodem nomine quo Scilla,C ebul-
laj amplitudo maior eft [quam Scillx,] extimx
tnnicx uubcntjfoliaquc ampliora, longiora,magis
carinata & quodammodo farreda. Abunde crel-
cic inHilpanix mediterraneis : bulbos erui , flo¬
rentem autem aut femen ferentem nunquam
confpcxi. Fabiano autem legas vt ad me feribat
in, penfilibus hortis non modo caulem protu¬
lit , fed etiam plurimos flores fpicx inftar in co
nafcchtes , fex foliis nafccntcs Scillx ( quantum
ex pidura, quam cpiftolx coniunxcrat colligere
licebat ) florum xmulos >1 Grx-

cis, Pancratium Latinis dicitur, nifpanici eodem
quo Sciilam [albam] nomine donant, C cbollaal-
offii barrana. Scilla, inquit Matthiolus , quam vul-
frw* gus officinarum Squillam vociuc omnibus vul-
‘^aris notitiae eft atque vtilifluna , medicamentis
expetita, vtporc fine qua legitima Thcriaca con-
.„ „ flci non polfit. Pancratium , quod aliquibus pu-

a 5cjila vocatur , quoniam hodie in medica¬

mentorum vfum non recipitur , ideo Medicis &
locus. Seplaliariis negledum eft.Vndc etiam pauci for-
taflis funtquivcl lphnn nouerinr vel animad-
uerterint: cum tamen variis in Italia locis gigna¬
tur, prxfertim in Apulcia , vbi magnus eit Scil¬
larum prouentus. Verum ctli id in ofticinis non
habetur, nihil tamen iadurx in medicina fleri
puto , qnbd eius vicem maior Scilla valentius e-
jaiu duo ciam prxftet. Scillx duo notantur genera,vnum
gener*. album alterum vero nigrum, iiinc nonnulli vt
ji.uellsui Ruellius inquit, album mas, nigrum autem fee-
notMur minam faciunt : quanquam magis rationi con-
reerek'0 ** fentaneum videatur vt contrarium exiftimari &

PLANTARVM-

efle debeat. Matthiolum decebat demonftra-
re qua in re differat Pancratium Italicum a Sedi¬
li; ille in poftremis com. non amplius eius me¬
minit nec locorum vbi pronenit Scilla Orticina-
rum: quare id fecerit ignoramus forte quia de
re non pedpeda fcripfcrat ? cenfuram etiam in
Rueltium omifit, & merito, nili Plinium etiam
velit taxare ex quo Rucliius allumpfit.

Quandoquidem autem Matrhiolus in poftr.
comment. nullam facit mentionem Scillx albx,
verilimile nunquam ab covilam, nec etiam flo¬
res Scillx vulgatis quos pinxit cum quatuor fo¬
liolis. Scillam porro vocari tradit in Enit. ab *•«'
Arab.Htf/^/jHaw/c/, Afchil fiue AlaJ)is.Bn\bo niti Ard
ingenti fubrubro , radicibus inferna fede nume¬
ro lis fquammis craflis, lento fucco prqgnantibus
acri & amaro, folia mittere Aloes limilia , cau- £
lem fcfquicubiralcm,lxuem, & flores in lummi-
rare (ubpurpurcos. Idem ait in hift. Germ. Scilla ’ j
multas habet fquainmas fubrubentes parum, fed,
mulco ' maiores ik craifiorcs fert ex vtriufque
cautis latere pulchros flores flaucfcentcs •

rjclbc ,) vbi flores exciderunt pluribus diebus
pbftcx bulbo prodeunt lata cralla folia line pe- J{*
diculo.vtjn albis Liliis : Copiofc proucnit in A- t*tu
puleia Se Sicilia. Matthiolus in Epitome Se in
hift.Gcrm.non libi conftat,dum vno loco feribit
flores fubpurpurcos, alio aurem flaucfcentcs.

Quam bene etiam Cafp.Bauhinus in fuo au-
do Macthiolo poft Scillam nifpanicam fcripfe-
ric, flores in fummicarc cllc fubpurpurcos,iudifcc
alii: nos albos in vulgari Scilla vidimus prone
annotauimus a quadraginta annis.

Curporro SciHam ex Graecia Se Italia in Hif-
paniam remittat Matthiolus mirari fatis Guill.
nequit, vberrimo cius in Grxcia & Apuleiapro-
uentu , nomine rituque veteri in limine ianux J
cam liifpendcndi,adhxc vfque tepora propaga¬
ro. Scillam clle decernit Guil.cx Galeni len¬
tentia, cui radices fint candida: : Pancration cui J
ruffijj Diolcor.authoritate. Ille Matth.fl Scil¬
lam terrx lux hxrcntem confpexiflet, ternos
cam flores fundere haud ncgallec. Quod curcx
Thcophraft. adnotauerit,nec Narcilfum ter flo¬
rere, quod ibidem tradi tur,obfcruatieric, magni
eft apud Guill. momenti. Agnofcic fanc,cum hoc t ;
in loco, tum in aliis non paucis, ingenium ipfius
vafrum Se vcrfipelle. »

Amatus quoque funilcm Cenfuram contra
Rucllium cum Matth.habcc, dicens , Pancratium 1

facit Scillam minorem & illam quidem nigram.
Ruclliu arguit eum contra naturae ordinem nigra, i
fere minimam facere cum fit Mafculus appcllan- i
da. Verum animaducriit Amatus Rucllium Pii- 1
nium imitatum.

Scillam fiucSqu illam pingit LacunarScribit- i
que vocari in Caftilla Ccbuilam Albarranarn. I-
bidem dicitur Arabibus Wtfpcl vel Alafbil. Cat. '
Ceba marina. Portugalcnfibus Cebola Albarrana.
Gall. OignM mari n , Cbarptnraire : Scillx flos al¬
bicat ik ad flauam inclinat. Si ftirpium diligens
indagator fuiflet, rrndidilfct nobis diferimina
Scillarum in fua Hifpania proueniemium, ille
ponit iconem Hyacinthi maioris pro Pancratio
nulla addita deicriprionc.

Loniccrus qui Scillam , Cepam marinam ,&
ofH cinarum Squillam vocat , propriam addit fi-
guram,5cdcfcriptioncm, atque caulem & flores
proucnirc ante folia.

Scilla noftra( inquit Gcfncr.) vulgaris,fiue Pa-
cratium fit,fiue alia lpecicj Scillx, rc<ft£& vtili-
ttr in Theciacam additur : tk vites omnes, quas

Vctc-

LIBER

j Areres Scilla: Attribuerunt, egregie prsihr , ve
plurimis experimentis conflat Quamuis aurem
tolittm Lilii ea'm habere aliqui ©biiciunc , non
I Aloes,quod Dio/cor. requirit : non idcirco rame
a Scillarum genere excludi, dc taquawi venenoia
rciici debet. Marrhiolus eam damnat qua/i mi¬
tiorem iufto dc parum efficacem. Anguillam co-
. traiio nomine qua/i nimium vehementem & ve-
- nenofam. Ego canquam bonam dc conueniente
\ Antidotis approbo. Debet enim ad Antidotos
ji qua: in eodem genere cfficaciora funr,dcligi,po-
! tids qii&m lcnilfima. Elio vehementior quam
| Scylla alba, edulilquc (Scilla: nomine adhuc in

Iquibufdam G raecia: infulis nota, vbi Scillam no-
ftram Cepulam caninam vocitant, vt Anguilla-
ra docet,) at eo medicatior cfto.Efto venenofa fi
in cibis , praefertim fiepids dc copiofius,fumatur:

1 non tamen venenofa cric fi praeparetur quo de-
' bet modo, & aliis multis milccatur:fed iam ve-
I nenonim dc morborum multorum alcxipliarma-
| cum fiet. Alba vero dc edulis fi fic praeparata

! antidoto mifeeretur, omnem vim medicamenti

I exueret. Efto Pancraa'um,vt vult Anguillaramo
idcb tamen venenofa erit in antidoto , nec refi¬
cienda: cum Veteres Gravi Medici ,Pancratium
adeb fimiic fecerint Scillce, vr ab aliis /impliciter
quoque Scillam , ab aliis Scillam minorem ap-
peliatum , & iifdcm omnino viribus pollere, mi¬
rioribus tamen , /c.rip/crint , quod it ycnenofius
clTet quam Scilla, miniis profedo non dici dc-
' berct. Et vt veneno eam non carere conceda¬
mus, non tamen ab antidotis excludenda cft.
Certe Plinius quoque vim Veneni Scilla: tribue¬
re videtur, cum fcribitlib.io.cap. 9. Oxymclitis
fcillitici tantam vim clle , vt animae extind;e
/pedem momento aliquo pr.cbcat , id quod nos
“ etiam a vino lcillitico fadum obferuauimus in
. in muliere, qua: co poto in vteri ftrangulatione,

■ aut perlimilcmei aftcdumadbreuiiiimum tem¬
pus incidit. Arabes etiam dc Scilla venenata,lo-
ci natalis praTertim rationc,loquuntur. Autho-
res cum albam Scillam eligi iubent , praecipue ad
acetum Scilliticum, hoc ipio oftendunt, aliquam
etiam e (Te ruffam Scillam, qua? quoniam inulto
acrior dc vehementior cft , praeparari de¬
bet , vt minore periculo fumatur alfando ,
torrendo vel clixando , alba vero cum inno-
ccntior fir, praeparari aliter non indiget quam
. vt in taleolas feda ficcctur in' vmbra pro aceto
vinoque medicatis ex ea parandis, ad thcriacam
vero Scillam albam deligere nemo iubet. Iam
r magnitudinem attinet Scilla vuDaris

noftra duplex utdetur maior & minor : quod fi
' aliter quam artate differt : minorem Pancratium
. dixcrim,maiorcmverb Schinum , quo nomine
• Veteres ( Hippocrat. Ariftophanes Theophraft.)
Scilla: /peciem nominarunt : et fi Gaza male
Lentifcum verterit : vt <Sc Cicero ex Arato : nifi
forfan dc ipfe Aratus homonymia nominis de¬
ceptus, tran/criptura ab aliis Schini nomen, pro
Lcntifco arbore &c. Hifpanica certe Scilla , qua
exteris acriorem dfe aiunt dc maiorem , folio
Aloesjfimpliciter Scilla diccremreaque fi ad ma¬
num foret praeparata ad Antidotos uterer. Ego
ex homine dodo defide digno cognouijtoxicum
ct^ai^1 aPlld Hifpanos ex Scilla parari, ficuti ex
Elleboio : quod magnum ipfius vehementiae ar¬
gumentum eft. At Scilla edulis alba quam in
Creta dc Ccphalonia adhuc ditari Anguiilara
tradit, non /impliciter Scilla, vt ipfe putat , fed
Epimenidis Tficophrafti vocari debet. Diuidit
autem Plinius quoque Scillam in genus medica¬
tum & cibarium. Quod fi,vt dfxi. Scilla noftra

vulgaris minor, Pancratium eft.- dc k maiori fpe-
I cie differt : vulgaris maior , quae cum rufta , tum Ruffa £
albicans ( vt audio) adfcrrur, (qux colorum di- *&tc*ns,
/crimina haudfcio, au in minori quoque repe¬
dantur) non temere Schinus vocabitur : Gale- f • .

nus quidem dubitat an Schinus Hippocrati ide, sdiu, *
quod Scilla fit , vel aliqua, cius /pecies: fed cx
1 hcophrallo a Scilla differre , erque cognarum
clle liquido apparer. Plutarchus Periclem Schi-
noccphalim agnominatum tradit, ab oblonga dc
acuminata capitis figura: additque Schinum pro
Scilla accipi. Haec de Scylla: generibus habui a
me diligentius ob/cruata : ex quibus etiam con-
fiatf ornatilfimeCalceoIari] paratam a te nuper
thcriacam antidotum,e vulgaribus Scillis trochi- salU ter
/cos non temeri recepiifc. Scilla Theophraft. flora \
ter floret in anno dc tria arandi tempora lignifi-
cat : dc Arato fimiliter, ctfi is de mclfe loquatur.

Sed Aratus primb Schinum ter frudum produce¬
re ait : deinde etiam Scillam terflorcrc.Et quo- Schmt
niam is primum ab Ilicis fimul dcSchini frudi- Ar*u
bus,prognoftica quaedam tempeftatum fierna ex¬
ponit , de duabus arboribus fcnrire videtur. Ili¬
ce dc Lentifco: cum Schinum verifimilius fit,il-
lum quicunque hoc ante eum fcripfit , k quo ipfe
nimirum cll mutuatus, pro Scilla: fpecic accepif-
fe : /icat dc Thcophraft.alibi accepit. Lcncifcus
quidem an ter floreat alicubi, non confiat mihi:
non fit autem mihi veri/imile. Scillam ter flo¬
rere minime dubito : non ubique tamen , fed in
Grscia «Sc notis Theophrafto locis. %TvQ- igitur
per iota in prima, foemenino geiierc,Lentiicum
/lgnificat t dc antiquioribus eorum aliquando lHnc^
/peciem Scillx^nwi'©-' vero per oi diphtongum
mafculinpgen>ere,Iuncum.

Vocat Tragus cum lacobo Manlio Ccp ani
muris ^Ucu03ft)i6el/alioqui dicitur Cepa mari¬
na, tflccrsjvibcl. squillam ofiicin. Qux Scilla , i‘,uilU-
Graecis dicitur,ctiam apud Latinos nomen fuum $UL0 ^
retinuit, Fuchf.Com. «ScCordo teftibus, quan- Cep*
quam Varronis exemplo nunc omnibus officinis rin*
SquilUv occtur. Noftri Wteerswt&cl / hoc cft, muria*
Cepam marinam vocant, alii IflUufatoibtl , id
eft,Cepam murinam.

Bellon.lib.i.Obf cap.iS.ait : In Cretae mariti¬
mis littoribusproucniunt copiose radices, qua: „ ..... .
Theophrafto litrorales bulbi dicuntur , & ab A-
roinatariis.Gall.vcnduiiturpro Squillis aut Scii- TU.phr:
lis. Quo in loco quamuis Dodon.exiftimet Bul- VoAon.not '.

bos littorales Bellonii cofdcm clle cum Scilla
vulgari, nihilominus dubitamus: quid fi Scilla
fic Anguiilara: dc forte Pancratium Mon/pclia-
num v c fufpicam ur."

Camcr.in Fpitom. Matthiol. nouam figuram
addit,in qua flores habent tantum quatuor fo¬
liola , an bene iudicent qui viderunt aut vide¬
bunt Scillam vulgarem florentem.

C. Bauhin. Phyt.Scilla 2. maior radice rubra: c B „ t
Pancratium Clufii, : Scilla rubentibus radicis ° ‘
tumcis.Lobel.Obfpag.75.&icon.pag.i^2. Flo¬
rem huius nemo pinxit , Plinio a profligandis
morbis omnibus didum videtur. Si nullus flo¬
rem pinxit ncccifc eft iconem Fuch/ii , Tragi,
Dod.Matth.&: aliorum clle fal/am,quae exhibita
fuere antcClufianam.

Idem apud Match.trcs fcillas tradit, dc quaru
prima -dicit : Scilla maior radice albet Ca/p. Bauh.

Brunfclfio. Scilla feu Cepa muris Trago, Mat-
thiolo. Fuclift Cordo in Dio/cor. Gefncr.hort.

Hifi.Lugd. Scilla communis , Dod. Gal. Scilla rna -
ior Caftori. De fecunda feribie: Scilla Hifpa-
nica , radice cft alba. Nos de paulo poft age¬
mus. De tertia gfrbfya Scilla ait: scilla maior
F f f 2,

iit historiae plantarvm.

/<cdt(g rytr* C.Bauh.Hse radice eft maiore : Pan- |
cratium CKir.Hifp.Dod. Lugd. Tabem. Scilla ru-
btrttibus radicts i :.nias,foli. Aloe 's carinato. Non
inuenimus quemquam cx iam nominaris Scillam
tradere maioicm radice alba, quinimb ii tradunt
vulgarem odicinarum, qua: ruffa non alba : non
GlBJtt. jo-iLnr tres facimus Scillas cum C.Bauhino.ncc
Clufii Pancratium feparamus a vulgari Scilla de
quafupra nominati.

Nsmina Sxfo* , Orfi c.Stfttilld. Gcrman. fcttcersttibel
Bnguarum jtrtbel Bclg.tcc 2lycnyn. Gall.Sapo///^,

SquilleyCharpent airc,Oigtton natrtn.Hilp.Cebd ma-
nndyBebeld Albarran. Boli. >£ybula fcltov ffft.
r°CUSus& Sponte nafcuntur copiofiflime in Balearibus
empus. £bufoque infulis ac per Flifpanias. In Sicilia dc
Apulcia copiofc, maxime apud mare. Scilla ter
floret, tria tempora fationuni oftendens : Non
(olum Veneriis vidimus Scillas multas rubras
magnas, verum etiam Lugduni, vbi tamen meo
tempore apud Pharmacopasos rarus erat v-
lus , quemadmodum dc Gencux vbi Scilla¬
rum loco alios vfurpant bulbos. Bulbi Scilla: in
Oftic.non fati qui conftant corticibus, cra(fls,mf-
fls , ac vifeidis, folia produnt.Bafilcx pharmaco-
perosvtentes obfcruaui. Patauii vidi in'horto
publico.Lugduno mihi miffaquxxfhtc latitans,
tandem Autumno folia produxit Nlontbclgardi:
fcdnondiu perdurauit frigore interempta, in
. horto E.C.

Lcic us. £ljgcnda bene magna & alba, vt docent tum

Dcmocrates tum Diofc. Secundum Galenum &
Mefucm melior eft qua: alteri connexa eruitur
[ fola enim dc Angularis , cft venenofa] faporc
dulci, acri, amaro, laminis fplendentibus,ex agro
libero : Airiccnnas eligit inter humidas grauem
& non magnam, media: magnitudinis & plenam.
Foedus etiam expetit familiam candidiilimam,
iuftx magnitudinis > non admodum enormem,
bene habitam dc nutritam, neque putridam , ne¬
que gelu flaccidam , led recenter ex terra fum-
ptam, cum cius caules cxa&c aruerint, feu quan¬
do triticum mctunt,qux tum potiflimum viget:
ldquc iuxta regulam Diofcoridis generalem, qua
ait,radices dc fuccos ipfarum dc corticcs,auferrc
Vfus. oportet quum herbx folia amittere incipiunt.

Colleg.flor.cxpctit colledfam initio Iulii. Datur
potio Scillx k drachmis quinque ad drachmas
duodecim : Oxymcli autcin fcillites ab aur. fex
ad vncias tres: Trochifci autem a drachmis dua¬
bus drachmas quatuor.

SCILLA MAGNA ALBA.

CAndidx autem Scillx , flue albx magnx,
multx , millx fuerunt Antucrpia per D.

Pharm.Coldembcrgium Val.Dourez,differentes

a Lugdilnenfibus paruis,fiue Pancratio Monf-
pcffulano, quas adhibuimus in conficienda The-
riaca Lugduni dc Gencux. Difcrimcn autem a
vulgari rubra' , in iis non potuimus animad-
uertere , prxterquam in colore : magnitudo ea¬
dem, fquammx cralfx & latx ,ex quibus appa¬
rebat folia , xque lata effe, atque rubris. Ea in
re multum differentes ab eorum bulbis , quibus
vtebantur pro Scillis , an idem lit lapor non an-
notauimus: non placet igitur duplex deferiprio
quam ante-pofuimus Scillq albide tradicx a Dod.
Exiftimamus eum fcripfiile ex alienis, non iuxta
plantas a fc vifas.

is hift.in fol.pro ea aifumit iconem Scillx

Hifpanicx,hxc de ea feribens : Scillx hifloriaRl
pleriquc dederunt, fed quia nemo ha&cnus legi¬
timam eius iconem exhibuit , facere non potui
quin meis Obferuationibus inferercm,cum eam
dc primum emergentem , dc florentem , femine¬
que onuftam, plerifque Hifpanix dc Lulitanix
locis eruerim. Eft vero Scillx caulis plerumque
cubitalis aut maior, re&us , nudus , abique/idm,
plurimis candidis &c ftellatis flmbus oruatus,Af- |
phodcli minoribus, ornithogali maionb9 (quo4
quidam, Scillam Epimcnidiam putant : ) explica¬
ri incipiunt /quemadmodum Aiphodeli dc qua-
rundam aliarum bulbacearum ftirpium flores: 1
his fuccedunt triangula capitula, compreflis an- , 1
gulis, dc vclut inania , in quibus tamen nigrum, >
planum, palaccum femen: quinque,lcx aut plura :
demum emergunt folia liliacea,lata , viridia ad- J
modum , denla,liue carnofa, humi expanfamoti-.
nihil carinata : radix craffa cft,multis tunicis ai-
bis lento quodam humore plenis prxdita, mul- ' f
tifque crafliufculis fibris capillata.Copiofc nafei-
tur fupra Olyfipponem, dc plerifque aliis Lulita 'm
nix dc Hifpanix locis.Floret Augufto dc Septem- 1
bri maturefeit : folia maturo iam femine, dc exa- '1
rido caule , emergunt Noucmbri dc Decembri. ^
CurDodon.de Clufius Scillam albam, verius Sci!- J
lam cenfcant, quam ruftam,non poffumus adhuc j
intclligcrc. Conftat iiquidem Veteribus Scil¬
lam fuifie duorum colorum: Albx meminerunt
inter Veteres Diofc. Plinius dc Democraces in i
defeript. Thcriac.apud Galenum.

C.Batih. Phyt. Scilla i. maior radice elba.Sulld
Matth. l.i. c.it>8. dc icon p.144. Scilla imeCeps
marina Lobei.icon.p.-j.dc Cluf.Hifp.l.i.c.itf.Scd
legimus dc nos Matth. dc quidem plurcs editio- c,*\
nes, quas inde fello ftudio euoluimus, nullam ta¬
men inuenimus iconem fimilcm iconi apud
Lob. dc Clufium cxhibitx,nec etiam deferiptio-
ncm,icon eadem cft valde differens a Cluliana
dc Lobcliana , qux licet non vndique placeat,
placet tamen melius quim noftra Fuchfiana.

Idem apud Matth. Sulla maior radice alba C.B.
Squilla Brunfcl.Trag.M^tth. Fuchl.dx.de quibus cz\
ante.Ite Sulla fecunda H/yp4wn4.Clul.Hifp.Cafto- 4 n
ri.Lugd. Sulla Lonic. Cqf. Scylla flue Cepa manna i
Lob.Su/fli.Dod.fol.Cur aC.B.tradantui hic dux
Scillx albx nefeimus, prior enim cft rubra vul-
garis : etiam z. Hilpanica Scilla. Ncc placet
quod dicit Scillam fuam fecundam Hifpanicam
Clulii a Lonicero tradi , vbinam id fadhim non¬
dum nobis conftat.

Scribit Matth. Scillam Hifpanicam veram a-
crimonia ac virium prxftantia communes no-
ftras Scillas longe vincerc,non dcmonftrans cu- ;
ius coloris, dc qua in re differat a vulgari rufla, |
qua* ci Pancratium, prxterquam acrimonia.

Amatus Scillx meminit, vbi quid velit non
dcmonftrat : ex fequenti tamen capite apparet
eum per Scillam, iutelligcrchanc alb*m : quam
ipfc laminam putat , Ruellium reprehendens
quod malculum appellet,in eo imitatur Matth.
Verum non animaduertit Amatus Ruellium Pli¬
nium clfc imitatum.

Lobel. Obf.p.75. Scilla flue Cepa marina H if-
panica. Adv.57. Hifp. Cebolla Albarrana ScCepa
marina. Hxc ille, qui figuram Clulij habet, lc.
Pl.p.i5i.&i//4 H ifpanica.

Anguill. Scillx Candix flue Cretx & Ccpha-
lonix meminit, camquc veram dc legitimam exi-
ftimat , dc ait Nicandrum dc Diofc. ac Oribalium
laudare albam Scillam indicantes quo candidio¬
rem

LIBER XIX-

orem cb minis acrem. Ego interea apud Diof-
cormon inuenio candidam minus acrem , ncc
propterea laudatam a quoquam: confiderandum
igitur an hic Anguill. Scilla diuerfa fit ab Hilpa-
nica , alba,<Sc an forte Epimcnidia Theophrafti
8c Plinii, Sc quantum differat a pridiita Scilla &
in quibus : item an diuerfa a Pancratio Mon-
ipeliaco.

& Si duri fuerint vterfine concipiant,poft adhi-
i bitum fotum Scilli [*Ts <r/t> a>kJ radicem lon¬
gitudine fex digitorum, duorum craflitudine la¬
xa conuolutam, Hippoc.fubdit , tamdiuque ap-
ponitjquoad os vteri molle Sc latum fit. Aut
ipfam Scilla fine radice tritam codemquc modo
laxa conuoluram apponit. Quibus modis , Sc v-
terum, fi pituita laboret , purgat,aperit, Sc aqua
ducit.

Dc Scilla: viribus ita Diofcor.Scilla vim habet
acrem Sc fccticntem. Allata vero multum fui v-
fum exhibet. Parina(5«/77 : quidam 'vertunt pi-
ftorio opere ) fubacta , aur luteo oblinitur , &
in clibanum mittitur , aut prunis obruitur , do¬
nec circumlita farina fatis fuerit allata. Qua ab¬
lata, li non flaccida fadta cft, altera farina aut
luto oblito, eadem faciemus. Qua: enim non
fic allata cft, interaneis maxime noxia exhibetur.
AlTatur etiam in olla operculo tedla, & in cliba¬
num immilla. Sumitur ex ea quod maxime me¬
dium eft, externis circumcirca ademptis. Coqui¬
tur irem incifa, ita vt prima aqua diffundatur, Sc
ftlia affundatur, donec aqua non amara aut acris
fiat. Sed&concifa filo tranfmilfo ficcatur in
vmbra , ita vt frulla nonfe mutuo contingant,
concisa itaque ad oleum & vinum & acetu fcil-
liticum utimur. Ad rimas pedum interna crudq
fcilli pars cum oleo ferueda , aut cum refina li¬
quata, imponitur. Commorfis autem a vipera
in cataplafmatc cum aceto coda. Ex allata vero,
contritis lalis tolli partibus odo, ad vnam fcil-
li partem additis ,exhibcmas cochlearium vnii,
aut duo ieiunis, ad aluum mollicndam.Addimus
Sc in potiones , Sc compolitiones aromaticas :

, quidam legunt dpcuuTjt^f) & in qui¬
bus vrinam monere volumus , &in hydrooicis,
llomachicis quibus cibi innatant , Sc in morbo
regio, torminibus, diuturna tufli,anhclofis’, fan-
guinem reficientibus, [ M&Qoeixav Ruellius ore
reiicicntibus:]fatis autem cft pondus trium obo¬
lorum cum meile dclindum, coquitur etiam cum
■ tnelle,& editur ad eadem, concodionem maxi¬
me adiuuans. Ducit autem llrigmentofa. Coda
vero adcadcin facit, fi militer accepta. Vitanda
eft cius exhibitio, in his quibus exulceratio quq-
dam intrinfccus eft. Allata eadem ad verrucas
penfiles, Sc perniones illita facit.Semcn cius tri¬
tum carica aut meile exceptum , Sc in cibo acce¬
ntum, aluum molli r. Eft etiam auxiliare contra
veneficia medicamentum ;, tota prx foribus fu-
Ipenfa.

De iifdemPlinius[inquit Hift.Lugd.jconfuse
tradauit his verbis : Prodcft &gingiuis,& den¬
tibus, vel per fe commanducata. Tineas & re¬
liqua ventris animalia pellit ex aceto , Sc meile
lumpta. Lingua: quoque recens fubie<5la,prxftat
ne hydropici litim fentiant. Coquitur plurimis
modis : in olla qua coniiciarur in clibanum aut
furnum, uel adipe aur luteo illita ,aut fruftatim
in patinis. Et cruda ficcatur, deinde confcindi-
tur , coqiiiturque in accto,tumferpentium idi-
bus imponitur. Tofta quoque purgatur , Sc me¬
dium eius iterum in aqua coquitur. Vfus fic codq
ad hydropicos. Ad vrinam ciendam tribus o-
Tom, II.

bolis cum meile Sc aceto pota:. Irem ad fplene-
ncticos Sc ftomachicos, h non fentiant vicus,
quibus innatet cibus. Ad tormina, regios mor¬
bos, ruflim veterem cum fufpirio.Difcutit 8c fo¬
liis ftrumas quadrinis diebus foluca, furfures ca-
pitis,& vlccra manantia illira ex oleo coda.Ca-
quitur & in. meile cibi gratia , maxime vti co¬
cionem facias. Sic Sc interiora purgat. Rimas
pedum fanat in oleo coda , mifta refina. Semen
cius lumborum dolori ex meile imponitur. Hac
Plinius. In quibus Marcellus,' Vcrgiiiuj Sc Corn.
erroris eum infimulant , quo4 dixevie adipe aut
luto illita , pro eo quod eft apud Diofcor.
ij >1 'ofcjThu.tti-nu. , id eft, farina aqua fubada,

quam paftam vocamus, aur lutp oblinitur: siap
enim Sc s iwyV hic non apiccm,ncc multis aliis lo¬
cis apud medicos lignificar, fed pallam aut fer¬
mentum. Docec itaque Diofcor. Sc quomodo af~
fadafit,& quomodo coquenda, Sc quomodo cru¬
da concifa afiiccanda, omnia clare & cuidenter
[inquit Cornarius. ] Verum ea confuse tradidit
Plinius lib.}o,cap.<>. Coquitur , inquit pluribus „^n>ws
modis in olla, qu^ conjiciatur in clibanum aut 'mH'
fumum , vel adipe aut luto illita aut fruftatim
in patinis. Et cruda ficcatur , deinde conciditur,
coquiturque in aceto , tum lcrpcntium idibus
imponitur. Tofta quoque purgatur, Sc medium
eius iterum in aqua coquitur. Quod itaque tollit
purgari dicit , Sc medium eius iterum inaqua
coqui : hoc Diofcor. non vult , fed de affata fiue
tofta purgata , medium in ufum afliimi. Totam
vero Iciliam item incilam coqui , permutata a-
qua donec amaritudo aut acrimonia in ipfa non
percipiatur. Ibidem tradit Plin.vim-quoque ac
v fu in medicum Scilla: : Sc habet id etiam quod
Diofcor.adfincmdixit,elle auxiliare contra ve- r
neficia medicamcmum totam prx foribus lufpe- g«U*.
lam, his verbis : Pythagoras Scillam in limine
quoque i anui fufpenlam malorum medicamen¬
torum introitum pellere dicic : quanquam idem
quoque de Afphodelo lib. 21. cap. 17. prodiderit,
vclut enibl. 154. Corn. meminit vbi etiam The.o-
phraft.loeum adduxit.

Qui vero de aceco ex Icilia parando exacue-
dbque idem Plinius dicic, infra expendemus. Ve¬
rum hic addemus , ajxpo&xMf b. Diofcor. Sc reli¬
quis medicis G ricis dici , qui fanguinem ex in¬
fernis partibus furfum educunt, dc per os refici¬
unt. Cicerum Diofeoridis modus prxparandi
(cillam ( ait Lobel.Obf.ignauid Sc infciria Phar-
macariorum exoleuic. De fcilla fic diflerit Ga-
len. lib. fimpi. Admodum incidentem facultatem
obtinet , non tamen admodum calidam. Sed fe¬
cundum hoc quifpiam fecundi ordinis cenfeac
excalfacientium. Prseftat auccm aut aliam aut
elixam fumere: fic enim virium eius vehemen-
tia exoluitur. Pauli ceflimonio fcilla calefacit
dcficcat ordine fecundo : Mefue "autem calida
tertio Sc ficca prope fecundum. Dodon. autem
tertio.Scd Matchioli fencenria,vfquc adeo cali¬
da cft Sc ficca, vt exulcerare poflit.

Hoc aurem annqraudum cum Syluio, Veteres
excepto Mefiie, nph meminiftc, neque cultri ex
ligno Pini vel Cftprelli , addiuidendam Scilla,
nec acus ligncar,nec de medio eius abiiciendo,
vt Neoterici faciunt. Quinimb Gal.ad Pifonc
dc Theriac.iubecfumere parces interiores Scillq.

De ratione extrahendi fucci legatur Sylu. lib. 2,
Pharoiacopcei*.

S i Scilla reponatur inter frtnftus arcet coru pu¬
tredine. Aiurminurim incifam& in vafe vitreo
meile pleno, per totam <eftatem Soli expofitam*
fff 3

6lo

HISTORIAE PLANTARVM»

deinde collatam , prsefentaneum elfe remedium
epilepticis.

Pancratium adeo rufticis Hifpanis exofum vt
Clufiumeius bulbos eruentem admonerent ne
deguftarcc , prxfentaneum enim cfie venenum:

Illi tamen aqua dum illa alfatur cxrillante ica-
biem vtilitcr illini & curari afferebant.

V mum.

MEL SC1LLITICVM.

. / /"\Vidam artatis nollrx ( verba iuntMatrh.)

(Hm“ m' V/Medici in ccrebri,& nemorum frigidis afte-
dibuTScillam crudam ab inuolucris repurga¬
tam minucim fecant , «Sc cum meile plurimo in
vas virreum coniiciunt,infolantquc per xftatcm,
ardcnce prarfcrtim Sirio ; demum percolato mei¬
le vcunnir ad comitiales, & alias cerebri aegritu¬
dines, a frigiditate excitatas. Sed alia longe di-
diuerla fuir Galeni ad hos vfus Scillx parandae
ratio. Quippe qui conlciffam Scillam nun¬
quam meile committam expofuit infolandam,
fcdvtab ea luceam Sole coltiquatura in diebus
canicularibus eximeret in fictile , vel viticum,
vas, in quo plurimum mei fuillet,dillectam Scil¬
lam imminebat : deinde tantifpcr inlolabat , do¬
nec Solaribus radiis ipla liquefcerct. Ex quo
palam fir, quodpicriquc a Galeni indituro pror-
lus aberrant,, vc qui Scilliticum mei conficiant
Scilla: liquoris vice.

Oxymel Tradarcmus hic dc Oxymcllicc Scillitico

SciU,ttc»m. nj{i maior elfe: hiftoria,prxrcreaiam incipit ma¬
gis compolitas vires nancil'ci,de eo Plin.l.j.c.i.
Mefues lib.^.de Antid.cumcom.Syluifivt & alii.

Vinum quoque cx Scilla fit hoc modo, conci-
fam vclut dixi Scillam in Sole iiccato , deinde cx
jpfa contula , & anqullo cribro cxcuffa , minam
vnam linteo raro illigato , & in mulli boni ac
recentis lextarios viginti mittito, beper menfes
tres macerari linito. Poltcavinum inaliudvas
transfufum,diligcnrer coopertum reponito. Po-

humida Scilla in vfumaifumi,Rapi modo
concifa, &: pondere duplicato. Debet autem
per dies quadraginta inlolari , «Sc valde inuetera-
ri. Sed etiam hoc modo prxdiclum paratur vi¬
num. Scillae difleftx & 'purgatx tres minas
in Italicam metretam mufti demittito , &fenos
menfes in vafc obltrudo macerari linito : polt
id tempus defaecatum &: cxcolatum vinum re¬
ponito. Commodum cft ad cruditates, & cibo¬
rum corruptiones, , & eos qui hos rcuomunr.
Irem quibus craflirin ventre aut ftomacho hx-
rentdicnofis , malo halitu prxditis , hydropicis,
morbo remo laborantibus, in difficultate vrinx,
tormina fenticntibus,inflatis,rcfolutis, rigoribus
diuturnis, vertiginofis, conuulfis. Ducit etiam
menfes , 6c neruos maxime laedit. Melius ell
quod vetuftius cll.Vitarc tamen cius vfum opor¬
tet, tum ih febribus , tum in his qui intus ulcus
habent. Ha: Ditf/E' Hic fubfcribcnda qux Gal. tra¬
dit de vino Scillitico lib.5. de paratu facilibus.
Vinum fieri c Scillx radice Plinius itallmplici-
cerlib.i4.c.n?.dicit. Sed quomodo fiat, 6e quem
vfum de fe exhibeat, neque eo loco , neque alibi
vfquam, quod fane ego ( inquit Comar.) Iciam,
tradit. Columella uero libri u.c.3$.&vfam>& pa¬
randi modum fictradit. Vinum Scillites ad con¬
coquendum, & ad corpus rcficicndum,itcmqiie
ad veterem tuflim, & ad ftomachura , hoc modo
condire oportet. Primum ante dies quadragin¬
ta , quin* vinum voles vindcmiare,Sclllam legi¬
to , camquc lecato quam renuiffime , heue ra¬

phani radicem , talcolaique fc£tas fulpendc Ji
vmbra , afficcentur. Deinde cum arida: erunt,
in mulli aminxi fextarios 48. Scillx aridx adde
pondo fibram , eamque incile patere diebus tri¬
ginta. Pollea eximito, & defxcatum vinum ia
amphoras binas adiicito. Alii feribunt in mulU
fextarios 4?. Scillx aridx pondo libram & qua¬
drantem adiici oportere , quod & ipfum non
improbo. Alii hoc ipfum Scillx pondus , quod
iupra dixi , in mulli duas vrnas adiiciunt, Sc per
40.diesinellcpaciuutur. Hxc quantum conio-
na fint his qux Diolc. prodidit, conferentibus
diiudicarc facile eft. In vulgatis tamen exem¬
plaribus Columcllx , ad finem legitur , in aceti
duas vrnas adiiciunt. Pro aceti autem voce,
legendam cfle vocem mulli non dubium ell.
Sequitur enim aceti Scillitici prxparatio mox
c.;4.fequenti. Hic autem dq vino Scillite pa¬
rando agit.

Acetum Scilliticum hoc modo Diofcor. prx- jtet
paratur.Scillx albx purgatx,concifx , bcfilo tra- Salit
icdlx , vt frulla mutuo fe non contingant, & in
vmbra ad dies quadraginta liccatx,minam vnam
accipito, & in aceti boni fextarios n. mittito, Sc
in Sole ad dies fexaginta macerari finito,\ate di¬
ligenter operto. Pollea exemptam ac cxprclfam
Scillam iplam quidem abiicito, acetum verb ex-
colatum valis excipito , ac reponito. Quidam
minam Scillx vnam , ad aceti lextarios quinque
ammifccnt. Alii mox purgatam citra rciicca-
tionem, eodem pondere inficiunt, Sc per menfes
fex finunr. Et tale maiorem lccandi vim acqui¬
rit. Idoneum ell fi colluatur, adgingiuas humo¬
re flaccidas, conllringcns ac firmans ipfaSjitcm- 1
que dentes mobiles. Putredines quoque Sc gra-
ucolcntias oris fatis emendat. Idem ablorptuui
guttur firmat,& callofum facit > Sc fonum vali¬
dum ac clarum cflicit. Alfumitur etiam ad fto-
machicosjxgre concoquentes, comitiales, verti-
ginofos,wiclancholicos,<?c fatuos. Infupcrque ad
vtcri lhangulatioues,& coxendicum affe&ioncs.
Refocillac «Se valde debiles, & corpus fanum ac
bene coloratum facit. Vi fum quoque acuit ,&Z
ad auditus grauiratem ( vide pollea Cornarii
verba )inltillari poteft. Erin fumma ad omnia
efficax ell,exceptis internis cxulccrationibus,ca-
pitis doloribus, «Sc nemorum affc&ionibus. Da¬
tur quotidie lorbcndiun ieiunis , ab initio modi-
cum,paularim augendo vlque ad cyathum. Qui¬
dam tamen cyathos duos, aut etiam amplius ex¬
hibent.

Acetum Scillinum inquit Plinius l.^.c.z.inue-
teratum magis probatur , prodcllque fuper ea
qux diximus,acelccntibus cibis: guttarum enim
difeutit poenam eam : & Ilis qui ieiuni vomunt.
Callum cniln faucium facit,ac ilomachi,odorem
oris tollit, gingiuas adltringit,denres firmat,co-
lorcm meliorem prxllat. Tarditatem quoque
aurium gargarizatione purgat, & rranlitum au¬
ditus aperit. Oculorum aciem obiter exacuit.
Comitialibus, melancholicis, vertiginolis,vulua-
rum ftrangulationibus, percudis aut prxeipita-
tis,bc ob id (anguine conglobato, neruis infirmis,
renum vitiis perquam vtile. Canendum exulce¬
ratis. Hxc Plin.poll aceti trablationem, dc aceto
Scillino [ inquit Cornar.] lubiicit. Et in reliquis
quidem a Diofc. non diilentit , fedquod neruis
infirmis perquam vtile elfe dicit,in hoc Sc Diof-
cor.be libi jpli contradicit. Diolc. enim dum ad
omnia efficax efle ait , internas exulcerationes,
capitis dolores, Sc nemorum affebliones excipit.

lpfc

LIBER

Ipfc Vero Plinius paulo antea de aceto agens» j
Veficx Se neruorum infirmitatibus ipfuin nuce-
:re dicit. In hoc itaque dillenlio eft haud Teio
jqua occafione indudta.

Eius vero parandi hunc tradit modum.
iScilla quae candidiflima fuerit, inquit , vtiliilima

;rir. Huic aridis tunicis ditcptis.qaod reliquam duftus velit Erui farina drach. odloeinta" efle
' nuo cft confutura fuipendirur lino modicis in- fcill* vero centum viginti , cumfatis fit di.

ru:illi^_ Pnfl-pa nriiLi frnd-n !■ n ornr i ii /'.-.‘11- _ ... C. C • i r ^ «

t viuo

teruallis. Poftea arida frufta in cadum aceti,
jiiamafperrimi pendentia immerguntur , ita ne
/lia parte vas contingant. Hoc fit ance folftitium

XIX-

que exiftuno prius oportere tenui crihro farini,
excutere, acpratterea diligenter eam iiuigare.
Scilla vero feiqui pondere farinam fuperee opus
eft. Dico aurem iciquipondcrc, vt fi duas farina;
fumas fcillx tres accipias. Qpam rem cum Se
Andromachus iunior alferac, neicio qua ratione

.. fatis fic dicere»

fcillam eruum fefquipondere fuperet. Poftrcmh
j vcrii fimularque rotulas tenues ex hac miftnra
J conformaueris , in cella.ficuti paulo ante dice-

liebus 4&gypfo deinde oblitus cadus ponitur j bamus, ad meridiem vergente repones, quas ta-
ub tesmlis . tornis dici .Solem nrrim>nrihii>. PnO t --j::, ,.„ii _ i- \r

ub tegulis , totius dici Solem accipientibus. Poft
um numerum dierum tollitur vas. Scilla exi-
nitur, acetum transfunditur. Hoc clariorem o-
mlorum aciem facit. Salutare cft ftomachi, la-
crunque doloribus parum fumptum binis dic-
aus. Sed tanta vis cft, vt auidius hauftum extin-
ftx animx momento aliquo fpecicm prxbeat.

Aqua ex aceto Scillitico diftillataeft gratior
fcefticacior [ Oxymcllitc,] vomitu etiam valcn-
:cr purgat humores in ventriculo crallos lcnros,
5iitres,dando ad fefquiunciam, cum mellis aut
:acchari rubri vnciis tribus.

De Aqua Scilla; ita dident Matrhiofi Squilla;
recentes derradto cortice cxtcriorc,cukro incile
vafi inferne foraininulento , Se iupra operculato
l utique munito imponuntur. Huius ollx fun¬
dus immititur in alteram ollam fubicdfcam in fca-
bc terrx, Se luto commillura circumdatur. Tum
ignis excitatur circa fuperiorem ollam per nodte
v nam, horas decem aut amplius. Sic aqua de¬
fluit in ollam infciiorem,qux cum farina vel pa¬
ne mixta, guftata mures cito necat : citiufquc fi
ithargyri paucum mifcuecis. Scillain aqua ma¬
cerata Se 4 muribus pota eos interficit. De
trochileis Icillx Androm.adTlieriacam hxc le¬
guntur.

Inde capillatam Scillam cum ccrtice fumptum.
Vult e linas, medio conflit udfqu e fjco.

Ac cineris rutult cumulos fuper ingere donec
Reddatur Scilla mollius igne caput .

Signa dabit i feruct pofitos cum dijeutit ignes'.

Excute, & vt Uuesdempferucxuuitu,

' tres Scilla partes , Erui compone duabus
ViftillSque erepet concatia pila diu.

Ac minimos tandem contufa premantur in
orbes

Qu^os procul a radiis initior vmbrategat.
Depaftillo fcillitico Se de prxparatione Scilla:
adpaftilluua poteft lcgiFucm. dc comp. mcd.

lib.i.

Hic autem ponemus rationem conficicndoru
paftillorum Scylliticorum ex Galcno,qux eadem
eft cum Andromachi prarparationc : Verba aure
Galc ni hxc funtlu.de Antid. cap. 9. Principio
Scillam fucculcntam dc terra euellcs , cuius fo-
lia penitus iam & fcapus aruerint. Huic deinde
cortice detradfo duriorem particula induces ex
tritico nouo , quantumque fieri potclc exquiiito
confe&am , iple poftea multo calidoque cineri
fubiedtam non prius extrahes ,quoadulquc cir-
cumpolita pulticula crufta plane fiat. Quod .ii
vbi hxc agis furnus aliquis adfir , vna cum pane
Scillam illuc inferre potes, inde cum obdudta
plus iam exaruit , ipfam extrahes , Se conteres.
Sacis artam verb Scillam intelliges , fi feftucam
imrnilTam admiferit,fcilla namque cum bene to¬
rta eftjlurculos facile excipit. Vbi verb fcillam
diligenter attriueris , candidam Erui farinam
adinifcc : nam qux candida non eft, amara fupra
«|odiun efte confucuit.Cognitum autem vnian-

men non in folis radiis collocabis. Veriun licuc
dc paftillis Viperx didum eft , ita in his quoque
extera pcrage:Hxf Galenus.

De Scilla venenata & remediis.

In Scyllarum genere quxdam fuapte natura ve->
nenolaproucnit,qux liia malefica vi , etli quilni
parce deuorctur.illicb tamen hominem torquet,
quemadmodum Fungi, qui in lcthalium genere
habentur. Vcnenofa igitur fcilla [ ut Mcfues tra¬
didit ] fola,nec alteri annexa,proaenit, locifque
oboritur fcedis,acgr.iueolcntibus,vt apud Ther¬
mas. Quapropter dc hac dilferens Auic. inter ve¬
nenatas plantas fen.7.4.volum.fic inquit; fcillx
malx vfus ventriculum exulcerat , & inteftinai
ipSafque Mefaraicas venas, aliofque meatus, qui
e ventriculo in iecur permeant : Quo fit vt in vi-
fccribus oriantur pundlicmcs , acutiquc crucia-
tus,dc inde dyfenteria. Quibus incommodis fuc-
curritur lactis potu, in quo ferrum , quod Grxci
ftoraoma,nos vero chalybem appell imus;pluries
reftindtum fuerit,deuoratifquc ouorum vitellis,
in aceto dccodtis. Quinetiam iis frixa cibaria
conferunt , pinguia carnium iura , recens , fcru-
dumque bucyvum,& extrema iuuenum quadru¬
pedum membra , aliaqiic permulta.

BVLBVS ERIOPHORYS.

'iVnt huic

3 mulca, ob- Defcripti^.
longa folia j
Hyacinthinis
ferd fimilia.

minus carno-
fa,Se llicculc-
ta , duriora
tamen, viri¬
dia , nmero-
naca , laporc
ingrato, qui¬
bus mi nuci l-
fime etiam
confradcis ,
tenuia quedit
fila inftar te-
Ix aranearu
diduci pof-
funt. Ex ho¬
rum medio
caulis exit cu¬
bitalis aut amplior ,redtus , fcillinr caulis xmu-
lus , lxuis , nudus, vircfcens,fuperiorc verb par¬
te ad cxruleum colorem tendens: in fummo ve-
luti oblongam ac dcnlam fert fjniam in denos
vel plures yerfus, anrc\)iiain explicetur , diftin-
dtam, primum viridem, fcd paulatiin ( dum fefc
explicat in flores ) cxruleum colorem contrahe¬
rem : flores fenis foliolis fteliatim expanfis con-
ftant, triangulo vmbone in medio protuberante*
Tff 4

€u

I- unumfc*
ferens.

Locus

jcn-pu*.

HISTORIAE

Hyacinthi autumnalis floribus promemodu fi- |
miles , inodori, colore cum fuis pediculis carru- !
leo Se internis flaminibus , quorum apices ini- 1
tio purpurei limt,&, vbi Teie explicarunt, veluti
pallcfcente quadam farina afpcrli.lncipic florere
ib i itio, vei Scilla folct,& reliqui magna ex par¬
te bulbi , qui flores racemi aut (picae in modum
confertos habent. Semen etiam obleruarc vo¬
luimus : fcd flores admodum caduci, ftatiin mar-
cefcere coeperunt, & relidis in caule tantum pe -
diculis deciderunt. Rtdix crafla&bulbofa eft»
ex plurimis tunicis conrcxta,alba,tomentola, &
veluti aranearum telis oblita, multos circa latera
natos bulbos habens , *5c eradis oblongilquc li¬
bris nitens.

Harc eft Clufii dckriptio quam integram ex
eo ponimus : potuiflemus quidem dclcribere, vt
qui diu coluerimus Se ob(eruauerimus veluti fi-
la aranearum, quum franguntur folia, fcd nobis
flores non protulit. Liberum per nos efto cui¬
libet indicium aflerendi an planta quas exhibe¬
tur fit Bulbus EriophorusTheoph.fcribentis lib.
y.Hifl.pl.c.ij. conflare Bulborum plura e fle ge¬
nera, (cd maximam , peculiaremque prscipue
differentiam lanigerarum herbarum. Ede enim
tale quoddam genus, in littoribus nafccns , cuius
inter iummum corticem , eamque partem , qux
edulis eft , lana Iit, exquamappalia , vcftclque
qnedam conficiantur. Sed huius bulbi,Thcoph.
neque regionem m' qua id fiat , neque quicquam
diligcntius,prsererquam Eriophoron id appella¬
ri, in exemplaribus, qua: quidem Plinius inuenc-
ncrit, tradit.

Bulbus porro hic Mulcari maioris nomine
Conflanti nopol i Clufio allatus fuit. Lani-

feri nomen ipfi indidit, ob tomenti copiam, quod
lanx modo in flamina diduci potefl.

Dodon.in fol.dcpingit,fub titulo Bulbi Eriopho-
ri Vienna nati. l.obcl. Obf. figuram Clufii habet,
ac dicit cum veram Bulbi EriophoriThcoph.efti-
oiem exhibui fle. 1. Gerar. Bulbus Erioph^rus ivolly
'Jiaeint. Bulbus bombycinus commentitius, falfc
bem balte 3 a ei nt.C. Banh.Phy t . Bulbus Enoph
rus Theoph.id e (1,1 an i ferus.

PLANTARVM.

(altem extat mComFn.anno i57c.Vcnetiis editis.

Matth.Lat.de Iral.cum mag.fig. Narcilfus 4. X
qui figuram habet cum (olo titulo : non demon- *
lirans vnde acceperit iconem. f4

Bulbum Eriophorum primum vidi anno 1578.

allatum ex S.Lupo Burgundix, Plantatus in hor-
lt Del

to ll.E.C. Montbelgardi, quum latuillet xflate
de exiftimarem putrefactum. Autumno produxit
folia: tandem multiplicatus,' verum multis annis
florem non produxit, qui fane mihi nondum vi-
fus : D.Martinus Chmiclccius Prof.Bafil. Bafilex
in horto fuo colit, ac in hortum Il.C.Wirr. plan¬
tandum dedit 1599 quum periiilct mihi.Conftan-
tinopoli rediens attulit Pnilibertus de Bruxclla,
qui nonnullos Clufio dedit, quorum parti m ip-
fe,partim C.V.loann. Aicholtzius Medicus &
profeflor Viennenfis aliquot terrree concredidit.
Clufio omnes perierunt , ille vero duos confcr-
, quorum alter etiam floruit non fine in-

gcnticorum hetitia. Generoso D.Longatre Iunio
anni 1583. flores dedit.

Flores mihi proferebat infequente Aprili,quia
videlicet, in fidili per hyemera adferuata: alte¬
ra minor,quam horto crcdcbam^ctotius hyemis
inclementiam in illo belle perterebat, dumtaxat
Maio,quemadmodum Se illa prior,qux etiam in
horto repolita, altero anno florebat. Cxtcrum
hanc plantam cum Narcifli fpeciebus quarum
icones Matth.exhibuit fuis in Diofe. com.hifto-
riam vero non dedit, diligenter conferens, non
abftmiiem.reperio eius Narciflo 4. qualis (altem

ORN1THOGALVM OfcRVLEVM
pallens,& ornithogalum Hilpanicurh minus.

^Rnithos

0F n r.
lis qualibet f

fui parte valdi :
cognatum [ tcfte :
Lob.obf.]& affi¬
ne , fed flos ex*
ruleus , Hyacin- •
tho Autumnali t

pene par 6c limi- t
lis. E -

Ex Turnarefi I
vrbe primum D. 1
Brancioni mu¬
ne re mi lliim.lde
cum hoc forte
fuerit Ornitho¬
galum Hi fpani-:
cum minus fiue
fextu , quod [au- 1
thorcClufio hift. ■’
pofl.jcx paruo >
orbiculari albi* 1
cante bulbo fena aut feptena , 110110 vere profert
folia Ornithogalo vulgari fere limilia, fed paulo
anguftiora, nulla vena clncicante per longitudi- i
nem fcda,e quorum medio prodit lingularis cau¬
liculus, interdum Se altcr,palmaris,tcrcs, fuftines
fcnos,feptenos,aur plurcs flo/culos , altcrnatmi :
quidem nafccntes,lcd quafi vmbellam quandam 1
ciformantes,adcb xquali lunt akrctfdinc, nonle-
cus atque invulgari 6cArabico,fenis foliolis ex
albo fu bcxruleo umbilicum occupantibus: nulla
adhuc capitula vel femen obferuare Clui, potuit: .
tota coma breui a floribus marcefcente. Cornu- /
nicabat Clufio Generof. D.du Longatre Hyacin- 1
thi fellans ferotini Albo flore infcriptione,quiex >
Hifpania milfum dicebat. Floret Aprili.

BVLBVS MONOPHYL.LOS FLORE
albo, an E oxC/y» Thcopli.

Vi

ralde fa-
a eft \
hxc planta 3
(autore Clu- •
lioExot.cuius i
certe flos ipfi i
ante annum 1
nSo5*non eo (•* •
pedus. Eam 1
autem rede- •
merat eu aliis
biennio ante i
aGallo rhizo-
tomo Nico- ■
lao le Quiit, ,
Lucecix Pari- •
liorurn com¬
morante, qui
jn Lufitania
erutam a(Te-
icbar. Vnico
autem 1

LIBER XIX-

Gxk

autc e tcrfa prodibat tenui primiim Sc pror-
fiisiuncco,quodtandem pc-daic:u adquirebat 16-
Igitudinem -.duabus aurem fhpra terram vnciis
paulo maiorem adquirebat latitudinem, & cana-
liculatu fiebat, extrema tamen parte manente
■juncea : vbi vero latiorem adquirerc incipiebat
latitudinem, ex eius medio exiliebar tnuncialis
longi ctdinis cauliculus , tenuis , Ia:uis , dilu¬
tius virens, in cuius faftigio alternarim fiti erant
tres flores non valde magni [ vt ex icone obfer-
fuariporeft , in qua voluit florum magnitudi-
ncmexprdrajqui fex foliis cadid iilimis eratpra:-
diti , non multum ablimiles floribus Graminis
'Parnjifli Herbariorum, fiue Hepatica albse Cor¬
di, fed nullo caliculo, vt illi,incliifi : equorum
'medio prodibant fex alba flamma llauis apicibu t
prscdita,& vmbilicum occupabat cupit ellum tria-
gularcjfiimo faftigio fuftinens exilem flilum al¬
bum, flaminum longitudinem non excedentem.
Odoratus autem erat ille flos,& fpina: appendi¬
cis florum odorem aemulabatur. Eius bulbus
orbicularis erat forma:, nec Auellanae nucis ma¬
gnitudinem excedebat , fufea membrana te&us,
ledeque illis multis tenuibus candidis fibris ob¬
lita. Bina folia, totidemque cauliculos habuit,
vt in tabella ad planta: normam exprclTa videre
licet: flores autem aperiebantur medio Iunio:
^uale femen prolatura fuiflet, nihil pronunciare
polium, quandoquidem plantam e terra eximere
coadtus fuit,vt piflori exprimendam tradcret:«Sc
tametfi bulbus poftea terra: denup fuerit com-
milfus , caulis tamen cum flore breui emar¬
cuit.

Quo nomine appellare debeat hanc plantam
dubitat , nifi quis forte /3ox(S UIjj e fle ccnlcat, cu-
iusThcophraft.lib.y.Hift.Plant.cap.ij.meminit:
fed quum camnon deferibat , Sc dumtaxat re¬
ponat inter plantas quarbulbofa radice conflat,
difficile cft certi quidpiam {latuere. Siuc autem
, fiuc BoK@oy povoQvfaiv quis appellare ma¬
lit, per Clufium femper licebit.

BVLBVS SYLVESTRIS FVCHS1I FLORE
luteo, fiuc Ornithogalum luteum.

VEris mu¬
nus Or-
nithagalon
luteum radve
cll bulbosa,
Ornithogali
albi bulbum
aequante , al¬
ba, praetenui¬
bus filamen¬
tis fibrata,gu-
flu vifeofo Sc
fubdulci non
amaro, Sc a-
flringente , vt
anotat Fuchf.
Sc Dodon. e
radice ftatim
folium emer¬
git porraceu,
femunciam
fere latum,
dodrantalis circiter longitudinis , in terram ca¬
ducum, celoris glauci,in teretem mucronem de-
finens, glabrum, fuperius la:ue , inferius collis
plantagincis donatum, modo vnum, modo duo

aut tria , plura interdum folia funt, pinguiufcn-
la, angulta, triquetra: comitatur ipfa e bulbo
quoque ortus caelis fingularis,angulofus , foliis
bremor, fubrubens,aeteranudus, alioqui fefeu-
cia fere intra fummum cacumen folio proditum
vnico aut altero fcxtantali, vel palmari,nonnu-
quam glabro,alias fubhirfuro,oris paulum intro
Hexis, vt carinam imitetur : e cuius iinu reliquus
caulis pergcns,alias indiuiCasflorem gerit vnum,
alias fubdiuidirurplurefquc adnouem vfque flo¬
res lufUner, vnicuique diinfioni folio appofito.

Flores finguli cx longiufculis pediculis Ornitho-
galo fimilibus,fenis conflant foliis oblongis,fo-
ris viridancibusjhirfutis oris luteis , intus peni¬
tus flauis, medium occupantibus totidemy/4///i-
ntbus cum apicibus luteis : meditullium obiidct>
etiam nondum dclaplo flore fubnafcens capi¬
tulum triquetrum fcunnts conceptaculum , cuius
cx vm bilico Jlilus exit in apicem Tuteum delines,
Sufpicamur i Cordo in fuahiftoria Sifyrinchiu r ■
dici, cuius radices funt foris interdum lutes, in- v m
tus vero candida:, dulces, Sc Hordeum Pifumque
aqua maceratum fapore imitantes.

Trag. Bulbus agrettis, Cepa Jlellatd genus ,
Nonnullorum Germanorum ^IcfcrjtVibcl/ felfcs* Cf/^tf/v/-
$tt-ibcl/ Sc fmlfct$imbcI/hoc cft, tcfte Clufio, Ce¬

pa fylucftris. Quia vero nos dc ea nihil apud
Veteres Herbarios legimus, vocabimus inte¬
rca Bulbum agreftem Fuclif.cui fi militer bulbus
filu. dicitur , ac qui deferibir Sc depingit , adap¬
tans fibi Difcor.Plimi Sc Galeni verba.

Apud Amatum Lugduni impreflum pofita i-
con huius bulbi , cuius mentionem non facit,
quod animaduertam. Gefner.hort.2ta/&!p btfj-
Imftofculis luteis. Nondum certe- cogu:tum(Do-
don. Gall.)quomodohic bulbus Veteribus duftus
fit, quidam Bulbinam putant : aliis eft b*>a Coe

id eft,bulbu$ efculentus : ille nobis nomi¬
natur Bulbus fylueflns. Belg. Dell aycutn. Gall.
OignonfauuagcshxcDodorx. qui depingit Sc dc-
feribit.

lata .
Sjlneflrh.

Lobel.Obf. Sc Ic.Pl.pag.149. Orintbogalum lu¬
teum Adu.pag. 56. Genn. (Bccl fdt5ftfibcl& Z?
cfcrjiVibel / Bulbus fyluejiru Fucbfit cr Tragi. Si-
fyrinchton Cordi. Bulbus efculentus Lacuna. Orni i
galum S.Clufii hijl.poji. Vngiri Ti^rara vocant,
quod quidam wspefitx/w Perdicium Theophr. cfle peydicion-
cenfent,quiforlitanlib.7. cap.j.fcribit plures illi
radices cile quam folia : adiccit tamen crallas
habere radices , qute fane nota huic non con-
ucnir.

Calp.Bauhin.Phyt.Ow/r/j0£4/t m 5. fiue luteum,

Bulbma qutbufdam , aliis Bulbus ejculentus , aliis
'yo»Hf&rias,nonnullis Perdii Theoph.i.hiil.n.
quibufdam Bulbus mai alis.

Hiftor.Lugd. pag.1502. Bulbus filuejlru Fuchf.

& Dodon. Sunt qui Bulbinam vocent, alii Co^cy
tJtiJiuov , id cft Bulbum cfculcntum, nominant,
quorum fententia peritis Herbariis haud placer.

Ruellio , Bulbus fylu. non de lunr qui Bulbum 'Vo¬
mitorium cfle credant. Item Ornithogalum lu¬
teum Lob.fiue bulbus filu. Dodon. Infignis i- Ht^ Lugft
gnorantia Compilatoris hili, qui duas habet fi- Q0mp. ntt .
guras dc hiftorias vnius planta: diuerfis locis.

Tabern.icon Sc hift. Ornithogalum luteum fiuc
(Beelfelbsftribd. Meiius nobis placet figura qua
exhibemus, quq iam ex Fuchfio parata erat quam
nouaTabern.

Gerard.Ce/»4 agraria 0tar tVilbc of£cr[)ltv Cepa a'
tym.Bulbine.

Bafilca: prouenit circa tPilb & (Burthclbin^ Locu^
rjcn : Fr. Cafp. Bauhinus colle&um in Rhxtia tempus

)

»4 HISTORIA PLANTARVM

circa Curiam attulit : mcnfis Martii fine deflo-
rcfcentem obferuaui in horto lo. Heitzman
pharm.Baf.circa Lugdunum florentem Februa¬
rio & Aprili, Montbelgardi etiam proucnit mihi
in horto II. E. C.munereprxdidti Pharm. florens
Martio. Cluf.In Alpium pratis vbi filua: deline¬
re incipiunt. Lob.Non ita frequens lralix,Nor-
bonxque calidioribus vifitur. In Arucrnis &:
ad Lugduni pomeria. Sifyrinchion primo Vcrc
folia emittit, ncc proximo, fcd altero anno, cau¬
les florelquc producit. Nafcitur arcnolis,iilquc
aliquantulum humentibus aruis. Qui veroin
pingui planoquc folo/ub arboribus nafcitur (in¬
quit Cornar.) quo fluuiorum inundationes per-
ueniunt , maior quidem eit,fapore Sc viribus i-
gnauior.;Vbique ad agrorum & filuarum caedua¬
rum margines in Germania frequens , fcd etiam
apud Vngaros circa fepes & agrorum margines
natum vidit Clufius.

Trago iilucftrishxc Cxpa in cibo non vfur-
patur. At in Medicina non contemnendi eft vius.
Siquidem radix [ vt idem Trag. teftatur] in ca¬
lido cinere torrefacta , ac cum meile tufa,inquc
linteo impofita,vlceradepafcentia,'& manantia
fanandi , durofque tumores emolliendi vim ha¬
bet. C.Bauh. Bulbum maialem contufum , in¬
fantibus lactantibus conuullione laborantibus
in ladtc exhibent. Hift.Lugd. DiCtum autem eft.
Pe dictum , quod perdices ad id fe volutent ter¬
ramque fuffodianc. Non defunt qui vomitorium
bulbum efle credanr,quod vfu compertum lit ra¬
dicis decoctum vomitiones ciere >& aluum va¬
lenter ducere, non diflentiente Diofc. dclinea-
rione, Icribentis, Bulbum vomitorium folia ha¬
bere lori modo,latiora quim Bulbus efculcntus:
radicem iimilem bulbo, cortice nigro. Quxli
perfe edatur, vel decoctum cius bibatur , vclicx
malis medetur &c vomitiones mouct.

ORNITHOGALVM PALLIDO FLORE.

ESt hoc Clufio.Hift. poltcr. Ornitogalum 7.

non valde abfimile Bulbo filu.Fuchlii,maio-
ri tam cn. filio condityCicHlcque crafliorc.licct infir¬
mo : binique aut terni,quos fuftinct/Lm, maio¬
res, minus flaui, fcd ex herbaceo , quodammodo
pallidi. Obferuabatin Stiriacarum &Auftria-
carum Alpiu
pratis, vbi fil-
ux delinere
lblcnt.

An Tabem,
icon.ornitho-
galum maius
sBrbnuf/felbt
Stinbcl. Icon
Tabem, vide¬
tur refpondc-
re Ornithoga-
lo Clufii mo¬
do didto, ve¬
rum inepte
ponitur pro
vero Ornitho-
galo , cuius eo
capite tradit
delcriptione.
Gerard. Orni-
tbogaliuu lu¬
teum , jreffoeg

jlar of £erl)lc£cn.

Ornitbogalum minus e Pyrenctis.

Binos i Venerio exiguos bulbos in Pyrenaeis //.
erutos accipiebat Clufius niftor. poft.in append. (It
Hyacinthi llellati albicantibus floribus appella- I
rionc iniignitos' , quorum flores , quum anno
i6oc. conlpiecrct,non flyacinthi , led Ornitho- ,
gali parui cllc deprehendebat : etenim & fimilia I
tolia, iSc flores nondiflimiles Ornithogali mi¬
noris fexto loco deferipti ( Ornith.cxrulei pal¬
lentis ] c.55. 1.2. piant. Hift.foliis & floribus ha¬
buerunt : in eo duntaxac ditferre ipfi videbatur,
quod iftius flores paullo maiores apparent , fex
etiam foliis conflantes, vt illius, quorum lingula
ncruo foris, fcu vena fubcxrulea lecundum lon¬
gitudinem per medium ellent diftindta, 8c fex
flaminulorum apices , inhoefurui, qui in illo
violacei. Florebat Maio.

ORNITHOG A LVM LVTEVM
minus.

VNteo prodir/o/io/ojduas aut tres vnciaslon- c
go,angufto,exalbidi coloris 3c acidi guftus: u
iuxta quod tenuis vncialis cauliculus 3 vnum aut (I
alterum foliolum fuftincns,e quorum medio .bi- d
ni auc terni (
exiliut jio fcu-* a
it llellati , in- i
tus flaui/oris «
cx viridi pur- i
purafeentes, .
lex radiolis
totidem fla- I
minibus intus 1
prxditi : iis I
lucccduntpii- 1
filia rriangu- .1
la capitulaje- 'I
nunc rufFo,e- j
xili & inequa-
li plena, radix
alba,rotund;i*
cineraceo pu- \
tamine obdu- 1
cba, exigui Pili
magnitudine, \
Sed & hoc
cultura ali- 1

quantulum maius euadit.

Cluf.Pann.Owr/;<>£4//<;» Pannonicum luteofl L
re. Et hift.O rnitbogalum.io. C.Bauh. Phyt. Or«i-
thogalum tf.fiuc luteum minus. Lob. Obf. Ornitbo -
gali fpccics multo minor fuliis longe exilioribus (r
anguftioribus : in viridariis noftris prouenit.

Aprico magis deledtari videtur , abundantiuf- ii
que crcfcic in apertis Meridiei oppofiris.

Ornitbogalum flauum cum flaminibus rubris.

Ornithogalum flauum Alcmarianum , circa 1:
Alcmariam Holandix vrbem repertum , mihi 1
non confpcdtum , inquit Clufius mft.poft. fcd N.
V.Io. ab Hogclande de eo me monuir. Binis ;
duntaxat id prxdituir. eft jolits , anguftis, longis,
hyacinthi botryodis vulgaris cxrulco flore lo¬
liis valde fiiwilibus : cauliculo inter illa prodeun¬
ti infident//om flaui , duplo maiores , Jtammibus
in medio rubentibus: ciris bulbolaMifix adeb f

vulgari .

LIBER XIX-

yulgariiam di&o fumus,vtumifccanturvtriuf-
}Ut' bulbi dignofci non poflint. Pio Nono ha-
>er i noccrir.

HSPHODELVS MAIOR FLORE ALBO,,
ramofus & non ramofus.

*

COmplurcs circumquaque ex vno radicis ca¬
pite Pxonix modo propagantur radi cule , o-
r iuarib. tuberibus intcrceptx,guftuMonfpelii, vt
lyerum fateamur, dulcibus , nullaque nobis lin¬
quam acrimonia vellicantibus : Julia carinata:
Lobelio Cypcri,Oenanthc$,auc Porri flmilia,tri-
'juctra , viridantia, cubitum fere longitudine x-
piant, ftatim exorta: inter qua: largit caulis An¬
gularis, rotundus, lxflts, duos aut tres cubitos al¬
is, robuftus, a cuius medio ad fummum vfque
ftigium ntimcrofi confpiciiintur flores ftcllati,
Omithogali maiores , foliis albis ftr ia rubri no-
Mtis conflantes, apicibus luteis : quibus decide-
ibus capitula fucccdunt Ccrafis paria, femen
continentia copiofui^,triquctrum,hifcum.

Sic nosde-
fcripfimus
Afphodelum
cum Eu di is
incumbere¬
mus Monfpe-
lii ante 40.
annos : icon
notha cft ex
iis quas emi¬
mus : quum
autem Clu-
iius fuum ali¬
ter nonihil
deferibat fa-
porc diucrsu,
& duos pro¬
ponat , nos
tota ex eo hic
ponimus hi-
ltoriam que
eiufmodi cft.
Afphodclus
primus mul¬
ta habet/rii*
oblonga, an-
gulta, trian¬
gula, & velu-
ti carinata,
fungofa tk.
lcnta,mucro-
nata : caulem
rotundum le-
ucm , bicubi¬
talem inter¬
dum , in ra¬
mulos fup er¬
ue fiflu,qucm
i medio fere
furfUm ver¬
gendo exor¬
nant multi
ftellati fex fo¬
liorum floresy

coloris intus

albi, foris uerb nemo purpurafccnte lingula fo- j
lia fecundum longitudinem quafl diftinguente, ;

[ vt Omithogali Hos virefeente linea diftindtus |

•elt, ] totidem quot foliola flaminibus medium • aut nulli veram Alphodclum nouerunt. Nam ca

occnpantibus:/ew?» durumftignofura, rugpfum,
atrum,& ligura criquecra,capitulo orbiculari fe-
re, fed tribus emincntioribuscoftisprxdito, dc
ex viridipurpui\ilccntecontinetur,quod illopeq
maturitatem dchifcente, cadit: floret per partes
vt vere dicit Theophraft.& incipit ab imis. Ra -
dices ab vno capite mimerefx exeunt, oblonga?, e.
xiguis napis fimilcs,fed inferiore fede crafliorcs,
atque in libras delinentes, fucci plenx,candica-
tes, ingrati 6c acris guftus. lftius radices vide¬
re memini dum OlyiipponcHflpalim proficifce-
rcr, aratro erutas , qux ducentos aut plures ab
eodem capitcpendentes,e6lque cralfos admodu,
napos haberent, vt quinquaginta aut amplius li¬
bras totam planta pendiifc putem. Itaque nihil
mirum , fl Plinius odloginta limul aceruatis fx-
pe bulbis referat. Alter huic omnino fl 111 ilis,
xccptis caule,qui vnicus eft, neque furculofus,

&: flore qui omnino albus : illius etiam radix no
adeo numerofa.

Placet in tota Afphodclorum varietate priiifl-
quam ad certas fpecics defeendamus veterem de
iildcm doctrinam more noftro proponere, lnfit
autem Thcophraft.lib.y.Hift.ftirp. 5 fx' $><Ar<poJV-

Kt&uay.po v , Xj Wc-nf ;,’ Xj \zsoyhi%Qty 70 <5

Id cft, Afphodclus longum dc anguftum , & ali-
quantulum vilcolum folium habet. Et paulb in¬
terius : Caulem Ycrb lubct Afphodclus maxi¬
mus omnium. Anthcricus enim maximus eft. Antbericm
Et paulo pbft : Eft etiam multi feminis Alpho- Semen
delus, Qc lemen ipflus lignofum cft, forma trian¬
gulare, figura nigrum. Gignitur hoc in rotun¬
do quodam ,quodfub flore cft , excidens xftatc ma‘

vbi id dchifcic. Arcfcit pwrciculatim , quemad- ^ liern'
modum etiam in Scilla Contingit, &: primum ab
inferioribus partibus. At in anthcrico nafeitur
vermis , qui in aliud animal volatile floridum
tranfmutatur. Dcmdccum an^hericus exarue¬
rit , iplb crofo euolac. Videtur autem hoc pe¬
culiare habere inter reliqua Lcui caule prxdica ,
quofteum anguftus flt , propagines fuperne ha¬
bet.

Afphodcli mentionem teftePlin. & Homerus
fccir. Radix cius napis modicis fimilis eft, ne¬
que alia numerofior , oiftoginta iimul aceruatis
larpe bulbis.

Thcophraft.vt fere Grxci , princepfque Pytha¬
goras, caulem eius cubitalem , (k fxpc duutn cu¬
bitorum, foliis Porri fylueftris , anthcricum vo-
cauere, radicem vero, id cft bulbos,Afphodelon.

Noftri illud Albucum vocant, &: Afphodelum
haftulam regiam , caulis acinofi : ac duo genera
faciunt, albuco eftlcapus cubitalis, amplus, par-
uus, lxuis.

Galenus fecundo De alim. radicem Afphodcli
Scillx radici flmilem elle dicit, & magnitudine ,

& figura , Sc amaritudine : qux tamen fi vclut
lupini prxparctur , plurimum amaritudinis de¬
ponit , & hoc modo Scillx prxftat.

Sed de hoc ita diflerir Diofcor. Afphodclus
[quem alii in eius f puri is Anthcricum, Roma- g*1 sdlU
ni Albucu vocant, jplanta plurimis nota cft, folia fimilis.
habens Porro magno fimilia, caulem lxuem,qui
in fummo florem habet Anthcricu appellatum.

Radices fubfunt oblongae, rotundx, glandibus h-
miles , faporc acres , «Sc facultate calhicientes>
Diofcor.plurimis notam elle plantam Afphodc-
lum dicit : & hodie plurimi; nota eft , qui ipfam
in Italia viderunt, vbi plurima feriam in lipr to¬
rum cultu nafeitur,.

Verum in Germania pauci ( inquit Comar..)

Porri fiU'.
f*hit

M «I STORIAE PLANTARVM*

mdi\: quam ©fficinis Aphodilum corrupte vo-
eant,bulbofa quidem clt ,fedcxbrcui ac humili
herba colligitur , quum Afphodclus caulem
maximum habeat , vt inde Haftulx regia
£ quod Sylu. inquit] nomen inucncrit. Itaque
vt res ignota , nullum apud noltros Afphodclus
habet, li tamen vera Afphodclus clt, qux Apho-
dilus Officinis dicitur, velut imultis affirmatur,
Hoftri ipfam (Dolbrourtj vocant.

Verum Afphodclum primus [vt interpres Ki-
feerus apud Trag. menet ] monftrauit is Herba¬
rius, qui Latinus ex omc. Egcnolphiin lucem
prodiit. Vidit aliquando Matth.eius aliquam ra¬
dicem bulbis vitra centum radici cohaerentibus.
'Mrfth.ntt. Jdem in hift.Gcrm. Afphodclus albus fiuc mas:

olim non deferibebat : in Ical.cum magn.fig.dcf-
cribit quidem , fcd colorem floris non anno¬
tat.

Albucum, fcu veram Afphodclum fcmcl dun-
taxat in Anglia vidit Turnerus. Nam quod vul¬
gus illic appellat -2Jffobtl, vel ©ftffobil, fpccics
clt Narcilli. Sxpiiis vidit in Italia , Se nonnullis
hortis Antuerpix. Idem vero etiam in Anglia
in horto fuo colit.

Afphodcli duas fpccies tradit Anguill. vnam
in feopulis maritimis Se arenofis locis nafccn-
tem, caule furculofo. Alteram caule fimplici:
vtramque autem foedem notiflimam.
r/tfphodeh Maran. inquit Diofc.dclcribit Afphodcli vnu
4 genera, genus : nos tria alia repe r imus : floreae radici¬
bus valde limilia, licet folia multo minora ha¬
beant.

Gcfncr.horti Afphodclus Albus , Afphodclus
maior & proprie Diofl^ ndis.

Dodon.Gall.hilt. Alphodclus mas , cuius flos
Grxeis dicitur dA^iy-o^Se fecundum Plinium La¬
tine Albucum. Air porro in hifUat.flor.& in fol.
Se ex eo Hifl.Lugd. Afphodcli albi, flores ede co¬
lore candidos, aut ex valde diluto rubro modice
purpurafeentes, radices cum amaritudine leni,
lapore aftringcrite.

Meminit huius Afphodcli Heflodus in operi¬
bus & diebus,vbi ftultos ait ignorare , quam ma¬
gnum bonum fit in Malua Se Afphodelo. Nam
huius prxeipue Afphodcli radices edules funt.
Galenus tamen non de hoc Afphodelo , fcd de
bulbofo cum fcripliflc opinatur: cius tametfi
bulbos non nifi pluribus clixationibus efculcn-
tos reddi ipfcmet teftetur : quales non cft vcrili-
milc Hcliodum commcndallc , qui cibum ali¬
quem paratu facilem infinualfe videtur.

Plinius Afphodclum [ inquit Cluf.] aliquibus
Heroion appellari tradit,& Dionyfio mare & fe¬
minam cile.Hilpani priorem Ga mones vocant.

Lob.Obf. Alphodclus maior albus : Aducrl.p.
^.HiCp.Gamoncs & oamonites. Afphodclus ma¬
ior albus. Afphodclus flore fuaue rubente. Item
Tom.i.Afphodclus ramofus.

Tdb.ntr. Tabem, hift. Se icon, frcig ^ffobilfljurQ. Af-
phodelus galbus. Item Kete .clffobiflen, Afphode-
lus tf.rubcns, cuius folia pundtis notata.

Gerard.Afpnodelus ramofus,ft>pitc -SfpIjobiF
Afphodclus ramolus,Braud?cb -2lfpl)obcl. Al¬
phodclus flore rubente. Kob -Jlfpljobjll . Dux
priores icones apudTabern.fub titulis tranfpo-
fitx funt.

C.Bauh.Phyt. Afphodclus i.liue albus ramo¬
fus mas,Clulio maior, Lobelio ramofus. Afpho¬
dclus 2. flue albus alter, Matth. Alphodclus, Lob.
albus maior. Afphodelus t.fiue AUtumnalis.Cam.
Autumnalis flue maior. Dodon.flore incarnato,

Lob. fuaue rubente. Afphodelus 4.fiue flore pur- I
puralcentc foliis maculis alperfis. Idem apud j
Matth. afphodclus non ramofus , Haftula regia \
Matth.

Grxeis <tlrclJi\K,L3.t.Afpbodelus)de HaftuU re- ]
gia , quod dum floree prorfus fceptri regii effi¬
giem reterat, Se Albucum , flue Albucus vocatur.
Officinis corrupta voec Afrodilus , Arab .Cbeunce, ,
Bhunre,Btruach , Abg , fcu Axeras. Germ.CBolN2 ■
wmrR/ rocig 2lffo&il blum/ Brab.ilffobtlen/ Galh i
H« tebe royale you Afpbodel. It. Afphodelj ,Ampbodil -
li. An.^lffobil, baffofcif.

Floret in meile auro re Diofeor. inter fpuria..
Oportet autem album Alphodclum lecarc circa,
xquinodtium vernum , antequam femen auget-
cat. Arida Narbonx littora Afphodeli commu¬
nis feracilsinla funt , vt fciabit Lobcl. nec minus ;
montes a mari diffiti. Sponte fua nafeitur vtcr-
que , tcftcCluflo editioribus , faxofllque Luflca-:
nix, Hifpanix, Gallix quoq; Aquitanicx Se Nar^
boncnfls,locis. Apud Belgas non nifi fatus pro-;
uenit , vt neque ln Germania. Floret vterque
illic Martio & Aprili : in hortis Maio,& etiam
Iunio. Proucnit ad vnum miliare a Monfpclio,
quaiturFronrignan in colle faxofo , vidiprxte-
rea inter Aquas mortuas Se Arelaten copiolif-i
lime, in filua qux dicitur laVignede. ln Italidi
in hortis colunt. Cortufius in fuo& in hortoi
Patauino. Bononix florentem Aprili in horto
Nobilis di Gozaadinis, vidi. Geneux in hortoi
D. Coladonis Iurifconfulti', fatus in meo hortoi
primum fequenti anno produxit folium vnicum,
redum , triangulum. Montbelgardi habemus»
in horto ill.E.C. Wirt.dclatum Monfpclio, vbi
hyemem ferre non poteftnifi reponatur: Nos eu- i
rauiraus etiam Stutgardiam in hortum 11.E.C-.
deferendum. Bafllcx habuimus in horto Paren*.
tis Bauhini Medici, vbi etiam alii plurcs. Flo-),
rentix obfcruauimus in hortis,6cParmx florens:.
Aprili in horto Nobilis Antonii Lalarx.

Afphodcli radices ( ex Diofe. authoritatc)po- :
tx,vrinam& menfcsmouent.Sanant etiam late-.,
ris dolorcs,& tulfcs,conuulfa,ruptaqnc drachmqil
pondere ex vino potx.Facit Se ad vomitum mani
gis idoneos radix tali magnitudine inciboaccc-:
pta. Datur & commodis a ferpentibus vtilitct
trium drachmarum pondere. Integere autem
oportet morfus , Se radice, & floribus cum vino-
Sordida item Se dcpafcentia vlccra , Se mamma-,
rum Se tcftium inflammationes cum polenta. Ati
fuccus radicis addito vino veteri dulci, &inyr-
rha , & croco , ita vt hxc flmul coquantur , illi¬
nendis oculis commodum fle medicamentum.
Adauresitem purulentas idem fuccus pcrfcin
oppofitam aurem infufus,denrium dolores miti-i
gat. Cxtcrum vflx radicis cinis alopecias re-.
plet.Olcum vero in excauatis radicibus ad ignem i
coctum, exulceratis pernionibus. Se ambultis il-!
litum prodefl. Et aurium dolori opitulatur , fi
in aurem infundatur. Vitiliginem quoque albam,
cum linteo in Sole prxfridtam,radix illita ctcrir. i
At vero femen Se flores excellens remedium
funt in vino poti , aduerfus feorpiones Se fcolo-
pendras. Sed Se per aluum inferne erumpunt. Et.
inter fpuria dicitur radicem potam , appeten¬
tiam Veneris inhibere. Sed &: Crateuam radici-
fccam eadem dicere ,Sc quod radix drachmx
pondere pota cum vino , podagrx dolore; curer.
Cxterinn ,iiiquit Thcoph.multa adalimcntu vti-
lia exhibet. Nam &anthericus leuiter ad ignem:
toflusj in cibi vftfm vcnir,& femcp torrefactum.

Om-i

"bamiuni verb maxime radix cum ficu tufa.

ASPHODELVS 3VLBOSVS DODON.
fiuc Ornithogalum (picatum
flore virente.

Similis Or-
nithoga-
lo monfpelic-
fi (picato, pu¬
gnum implet
huius bulbusy
albus, fubdul-
cis , a quo ex¬
eunt prxpaca-
da fulia porra¬
cea, carinata,
humi fere fufa
faporc vifei-
do : inter qua:
furgit redus
cmuIis» vnicus,
lamis , nudus,
teres, duobus
cubitis altior,
potillimum
culta, in quo
dodrantalis
(pica florum
Alphodcli <k
Ornithogali
(picati, ex lon¬
gis pediculis
folliculo ali-
quoufque in-
uolutis , colo¬
re herbaceo,
vel ex luteo
pallido, odore
grato,ex fimis
foliis (lellatis
conflantium ,
in quorum
medio reda
furredhe fibra:
latiufcuke,fo-
liis numero
pares , albio¬
res, in mucro¬
nem acutifli-
mum definen-
tes, apices fu-

ftinet ex luteo albidos , capitulum ambientes tri¬
quetrum, oblongum,Pcricarpium tria interftitia
nubet plena femina Orni thogali albi (picati 'ita
(imili vtdiftinguerc noapollimus , puruumeft ;
nigrum ,angulolmn, fiporeleguminofo , vclpo- j
cius rugofum, Staphidis agtix modo folidum, in- j
cuscandidum,faporequaii leguminofo : femine ,
maturo fc aperiunt in tres partes.

Icon noflra qux ex empticiis cft, in quibufda j
placet potili. in fpicato flore : altera qua: per in- i
euriam depida ex Piamini iconibus in codilpli-

LIBER XIX'

6x->

dunr trigona capita, nigrum, inagnumque femen
Continentia : radix fatis cralla, bulbolu , multis
cunicis candicantibus conflans.

Dodomcum hift.Lugd.( bulbum forte potids
dixerit Gcfn. horti, ) bulbofum Galeni flore pal¬
lido [dc quo libii.de Alim.facult.& (unpl.med. J
appellat,cum tameji nihil commune habeat cuna
Alphodelis excepto caule eum florum dilpofl-
tione. Lobcl.Obl. AfpbAelus Hyacinthini a forte
Galen.

CBauhin.Phyc.pag.57.Afphodelus7.fiue bul-
bolus. Camer.apud Matthiol.Gcrm. Afphodc-
lus Galeni bulbolus bulbo dc floribus albis, que
aliqui fub Ornithogulo recenfcnt. Sufpicamur
Camcr. apud Matchiol. non nouilfe dilcrimen
Afphodeli bulboli abOrnithogalo , flore albo
Monlpelienii.

Dodon.apud Belgas non nifl hortenfis. Floret tocui &
Maio,& Iunio mente , aut ferius paulo. Clui': tempus/
fatis frequentem obferuabat inter fegetes agro¬
rum ( Pannonia: ) Ncmcthvvyvvar Ili. Bathiani
vicinorum Maio florentem. Ego vero Geneua:
pa(Iim& copiose a /4 in colle iuxta Ar-

ue fluuium, e regione Cbampe3 florens Maio me-
fc.Montbclgardi in Horto E. C. plantatus per¬
durat.

Radix Alphodeli (inquit apud Dodon.Gal.de
alim.facult.i.)& magnitudine,& figura, & ama¬
rore Scilla: radici quodammodo efl iimilis : ii ta¬
men vt Lupini parctur,maximam partem fui a-
maroris deponicrinq; eo d Scilla di (crepat. Nara
Scilla: qualitas difficillime cluicut.Hcliodus cer¬
te Afphodclum laudat*bum (It ait : Nec qnantam
Malua & Albuco fuit bona , norunt. Equidem
noui quofifam ruflicos , qui grallante fame , vix
tandecompluribus elixationibus, ac maceratio-
mbils in aqua dulci ,c(culenram ipfam reddide¬
runt. Porro ha:c quoque radix, quemadmodum
& Dracomii, facultatem habet tenuandi atque
aperiendi. Proinde quidam pro (ummo remedio
i p filis Alparagum ictero laborantibus exhibent.

Vfla: autem cinis calidior', & cxliccantior, fubti-
liorquc,ac digerere potencior edicitur : ac pro¬
inde & Alopecias fanat.

ORNITHOGALVM VETERIBVS.

Q Vomam vero minus conflat quale Orni-
thogalum Veteres dcfcripferint, rede nos
tatturos exiflimamus , fifcorfim dehoccx Ve¬
terum placitis pcrtradciUus. Autore igitur
Diofcor. l^tS'j}AK°v}cai(liC!. dl tener, candicas,
tenuis , fcfquipcdalis, tribus aut quatuor in ca¬
cumine mollibus agnatis, d quibus prodeunt yio-
ret herbacei, qui cum hiantes fe pandant ladei
vifuntur,inter quos difledum, cacliryos modo ,
capitulum emicat.

Vires ex Diofcor. pofuimus fub Oriiithogald
vulgari, vbi Camer.addit radicem dulcem dc
fuauem.

^ Qiiqd J)f7n^<t.ucuoy Diofcoridis dixic , Plinius

cet>qubd pro noflra deferipta planta, minus (pi- I femipcdalem habet, forte ex deferibentis errore.

catalit.

Ornithogali maioris ^nomine meminit Clu¬
dus Pann.& Hift poft.quod fic defcribif.Oiimiu
( OrnithogaloLum) maximum , porracea habet
folia fena aut plura, caulem inter ea emergente
cubitalem aut ampliorem, redum,nuduin,hrmu,
magnam florum (picam gerentem , qui explicati
fenis foliis conflare conlpiciuntur ex albo vire-
(cencibus,& foris herbaceis gmuino: iis fuccc-
Ton. II.

inquit Cornarius.

Ornithogalon itaque nouitetiam Plinius, fcd
Ornithogalen Vocat. Theophr. & Galenus, Qi
a:muli cius Actius ac Paulus, Ornithogalon non
noucrunt. Nec nos cx Didfcoridis deferiptione
(acis colligere polfumus , qui fit hodie ea her¬
ba.

Carterum quod Diofcor.dixit,intcr ipfos flo¬
res prodire capitellum velut cachry incifum : id
GgS

Cathy

Ctnthrj

Orntthog*-

•Cemsrii

Rutila

Uffu*.

** HISTORIAE

ambguumtft, *n de Cachri ,quod velutin a-
ucllananucc iulus, in multis arboribus nafcitur,
fu accipiendam, de quo agit Thcoph.lib.j.Hift.
pl.aut de Canchri rorifmarini fpccie,quod Grx-
ci inferto y Icribunt yjyx?v • ticut illud fine y
Ecad Cachry quidem no? magis ducit
cmvuiiutyor id eft, incifum : ad Canchry verb»
quod addit vna cum pane id allari,velut Me¬
lanthium. Hxc itaque cx aur+U*. pendent iudi-
canda.

Ornithogalum nos exiftimamus verius elle
vulgare Matthiolo incognitum , licet in Italia
copiofc proucniat,proquonefcimus quam pia¬
tam aut hgmentum exhibuit fua icone: noftrum
duplex eft. Cornar. authore Ornithogalon eft
ea radix quam Germ. fErbnu» & FofFel Forn ap¬
pellant, quam alii Apion volunt : hic fane non
paruus eft lapfus Cornarii ac etiam Ruellii ean¬
dem noftro mdicio plantam intclligentis.

ORNITHOGA LVM SP1CATVM
albo flore MonfpelE

H l

tyiith. net'.

vic radix

_ bulbofa

vnica eft, ma¬
gna , cepam i-
mitata, Clufio

candidior
quam prxee-
dentis , flore
virenti, & lon¬
gior interdum
in ampla ma¬
gnitudinem
extubcrans:/o-
ha cubitum
longa , polli¬
cem lata,&ex-
tremo mucro¬
ne acuminato:
caulis quan-
tiim haftcnus
obferuare eft
datum i lingu¬
laris, tobuftus, cubito longior , ac etiam bicubi¬
talis, teres, firmus ,Cluho viridior procedenti
flore virente , i medio fere ad fummum faiti-
gium, compluribus ornatur fenfimfcfc aperien¬
tibus floribus, tam dcnfo agmine circa faftigium
ftipatis,vt fpicam ementiantur, quorum fingula-
res tam prope ad Ornithogali albi minoris
flores accedunt, vt pro iis fallant decerpti , intus
albi, foris herbacei , apicibus in medio luteis,
fotis prarter oras quq alba: funt omninb virides,
intcriils vero dum explicati funt latftci omnino
candoris : femen in triangulis capitibus alteri fi-
mile , fed paulo maius 5c oblongius , nigrum, ru-
gofum in?quale,vt in Staphide agria,fed paruum
admodum.

Matth.in Diofcoridcm cum magn. fig. & «aj.
Hyacinthus Orientalis alter: Cuius (olam ponit fi¬
guram cum titulo, foliola ad radices pediculi, fa¬
ciunt differentiam ab Hyacinthis.

Cluf Pann. p.188. Ornithogalum maius Mof-
pelianum. Et p.ijji. Ornithogalum maius Morri-
peliano fimile, e femine ,Moly nomine a Ramo
ipfi Lutetii milio, natum. Camer. Epit. Matth.
Ornithogalum alterum maius. Ec hift. Matth.
Ccrm. Ornithogalum Narboncnfe , quod etiam

PLANTARVM»

I dicitur Afphodclus bulbofus & appofuit figura.

I ex Gefnerianis ad meam plantam. Aduetl. ia
titulo Afphodelus Hyacinthinus fotte Galeni:
Ornithogalum fpicatum quorundam. Monfpe-
lienfiuth nonnullorum Pancratium. Aliorum Af-
phodelus Galeni , & in margine , Afphodelus
fcemina Dodonari. Ic. pl. p.94 & Obfi pag-47»^
Ornithogalum Spicatum Monfp. flore ladteo.
Ornithogalum intus forifque ex albo flauefcic,
neque candere laftco vt ornithogali renidet,
neque aucrfa parte herbidus. Radix vero minor,
oblongior, Ornithogali fpicati. Item.p.48. Or¬
nithogalum fpicatum minus , fiue alteta fpecies,
omni fui parte longe minor, Belgica vireta cul¬
tiora alunt, cuiufmodi Liera D.Io.Riffii, & D.Ma-
rixdc Brimon vxoris D. Conradi Schetx Bcn?
fuiflet Lob.fi annotaflet olim fc idem exiftimaf-
fe cum Afphodelo fmmina.

C.Bauh. Phy t. Ornithogalum.!. fiue maius fpi-
catum,& huius fpecies longe minor Lobcl. qu*
ab Ornithogalo magno fpicato , tantdm magni¬
tudine diflare videtur, at verb tum Ornithogalo
magnoMwx/ Diofc.conucnire.AnEpimenidium.
Thcophr.I.7.hift.c.u.de quo Plin.l.ip. c.5. Epime-
nidii nomine. Idem apud Matth. Ornithoga¬
lum maius fpicatum,folia njodb anguftiora,mo-
db latiora, in hift. Lugd. duabus figuris oftendir. ;
Sunt qui Diofc. Ornithogalum cenfcant.

Hift.Lugd Ornithogal. NarboncnfcDod.Or-
nichogalo Narboncnli fiinilc& magnitudine 1
tantum diftare videtur, quod k Mycono habui- 1
mus.Ornithogalum magnum Myconi. j.

Inter fegetes Mompeliano agro & per Hifpa- j
nias Vienna: etiam Clufio natum femine a Raf-
fio Lutetia miflo Moly appellatione. Maio flo¬
ret. Abundat Italia & prope Monfpclium pro-
uenit inter fegetes. Florens mcnfe Aprili.Mihi
delatum exiftimo ex Italia per fr.C.Bauh.nomi-
nc Afphodeli minoris albi Cortufi. Eft nobis
Montbelgardi in horto^ lll.E.C.Wirt. vbi repoj
ficum hieme floret quotannis.

Ornithogalum maximum floribus
prorfus niueis.

Tametfi fcripferim ( inquit Cluf.Hift.poftcr.)
Ornithogalum illud quod Dodohxus Alphode-
lum Galeni, omnium maximum eflcjjunc tamen
lentendam muto.Nam poftea aliud genus mihi
confpc&um eft illo longe maius:cuius hiftoriam
in hac Append. le&ori proponendam ccnfui.
Multa id incunte vere ab radice producit folia,
longa, dilutius virentia, latioraque ,quam Nar-
bonenfc& Byzantihum,inrcrquar prodit fefqui-
cubiralis,& amplior interdum caulis,craflus, vi¬
ridis, kuis,magnam,longamquc florum fpicam
gerens , vt centenos, aut pluresin eadem fpica
numerare meminerim» fex foliis conftantes , ni-
uei prorfus candoris , & nullo neruo viridi , vt
aliorum flores;infignitos,qui inrcrdiu explican¬
tur, fexque ftamina breuia & latiufcula,alba, fla-
ms apicibus praedita, capitulumque trigonum cin¬
gentia , & vmbilicum occupantia oftendunt,no-
ctu vero contrahuntur, aliorum inftar : floribus
cxcuflis , fucccdunt trigona, capita: fmen ro-
tundum,nigrum continentia, radix bulbofa,craf-
fa,candida,c lata fede multas fibras emittens.

Floret cum aliis maioribus Maio, interdum c-
riam Iunio,pro anni pra:cocioris aut magis fe-
rotini rationc.Eum bulbum accipiebam omicho-
aali Arabici Lilii Alexandrini appellatione in (i-

® gnicum:

LIBER

gnitum : quemadmodum etiam Byzantinum ea-
dcn^ appellatione non lemel ex Italia ad me
rtiifliim.

OnnthogaUm Byzantinum ciufto.

o

Rnitho-
lum
maius Byzan-
tihum(autore

Cludo )

pau¬

lo humi¬
lius Ornitho-
galo fpicato
alfeo Monfp.
dilutiore etia
caule & fo¬
liis , quod car¬
pit Byzantio
deferri aliis
bulbis permi¬
xtu nullo ad¬
dito nomine:
nofler puflor
mi iliis bene
cxpreflit eam
iconem.

ORNITHOGALON CRETICVM ET
Pannonicum albo flore.

XIX- tej

I iorem amplitudinem excrefcat, fpicam aut vi¬
cenum aut plurium florum nonntinquam pro-
I ferens. Anno 1^03. fub Kil. Decembres acci
j piebam Burdigala paucos Ornithogali bulbos ,
j quos in Pyren.Tis montibus erutos efle adfcripru
1 erat: cuius aurem generis liut, proximus annus [li
yiuemus] nos docebit : quantum vero ex bulbi
I forma coniiccre poteram, non videbantur diffi-
: miles Ornithogali Pannonici flore albo iam de-
! feripti bulbis , quales etiam in aliis prouinciis
nafei verilimile cfl.

Cluf.Pann Ornithogalum i.fiue Pannonicum
minus flore albo. PoHxhilf .lib.i. cap. 23. Orni¬
thogalum quartum. Tabern.icon & hift. Or-
nithogalumPanonicunuduc 2. Dnitcrifcb '
nufl aut fcfoswibcl. Cafp.Bauhm. Phyt. Orni-
thogalum 4.1iue album minus alterum. An Ca-
mer.Ornithogalum (erotihum , folio magis ae¬
do & miniis pingui. Gcrard.Angl.lib.i.cap.83;
Ornithogalum Pann.Btflr^uugaric.

1 Largiflimc proucnire obfcruauic Cluf. aperto Locus
illo & late patente campo fecundum dluulam
J pagi fl&d)n imminentem, & in Aecioribus pra¬
tis fecundum Danubium , in monte Badenlibus
thermis imminente, totaque illa montium ferie,
inde vfquc ad Calcnberg excurrente , &c Ham-
bnrgenle monte apertis tte gramineis locis. Bul¬
bum & femina milia a D. Bello ex Cydonia Cre-
tcnfl terree commidmus in horto Montbelg.
qucmauipiciis III. D:Wirtcmb. colimus.

ORnitho-
galum

Creticum ra¬
riorum ftir-
pium exoti-
carumquc ,
haud poftrc-
ma, liberali-
tate eximii
Medici Crc-
tends Hono¬
rii Belli ad
Fratris, inde-
que ad 110-
flras prouc-
nit manus.
Bulbo eft nu¬
ce Auellana
maiore, cuius
lateribus no¬
na proles ip-
fo genitore
minor adnata erat : diporc tantillum amarican¬
te: fibris tenuibus , vti in Cepis donato. Ex quo
(aulis prodibat pedalis in cacumine flores gerens
vulgaris Ornithogali maioris,fcd paucos, in fpi-
ca; morem digeftos, fex foliis conflantes , extrin-
fecns virentibus, interne albis ; in quorum flliu
veluti glomulus flaminibus cinctus. Semen par-
uum nigrum rugofum, ac vclut arancods pun-
dtulis eleganter imprclfum, rotundum, nid quod
vna parte modice exacutum dt,durum intus, can¬
didum : faporc lubdulci.

Simile h non idem cfl Pannonicum Cludi Or-
nithogalon flore albo, quod deferibit: addens ,
Illud peculiare habet hxc planta,vt natali loco,
vbi Iponte nafcitur magna ex parte, cum floribus
onuftaeftjdnc foliis confpiciatur,aut laltem iam
fere euanidis & flaccidis. At in hortis culta di¬
utius plerumque folia retinere foleac , 6c in ma-
Tpm. II.

LILIVM ALEXANDRINVM SIVE ORNI-
thogalum magnum Syriacum.

SVmrnof*//-
le florem
gerit magnum,
Narcifli mc-
diocrocei pa¬
rem, quinque
radiatis flns3
in obtufum
mucronem dc-
dnentibus, ca-
didis totis, co-
ftantem, cuius
medium occu¬
pat capitulum
magnum/peri-
carpii rudi¬
mentum , cir¬
cumflantibus
acuminatis li¬
gulis plufculis.

Inter Lilio-
Narcillos [ ait
Lobcl.Obf.]&
Ornithogalaitlcdiacft hxc vcnufla planta: ra¬
dice quippe Ornithogali: folia oblonga Narcifli
prodeunt , imum caulem glabrum Angularem ,
pedalem cubitalem ambientia, in fummo alis
diuifum, quibus lihacci, ladfei candoris , calycis
inftar,fenis foliolis radiati flores, Iunci aquatici,
Alii vrdni longe maiores, Tulipa: minores , ob-
tud, e quorum (undo glomerulus pullus protube¬
rat. Semen pericardio tereti Ornithogali clau-
ditur.Stamina luteola glomeratum fundum pul¬
lum ambientia.

Id fuse deferibit Cludus ha?c addens : Ex Ita¬
lia milTus bulbus Lilii Alexandrini nomine:Ce-
ftantinopoli vero femper Z imbal arabi , quod
GgS 1

Dcfcriptio

«5o HISTORIAE PLANTARVM

Hyacinthum Arabicum fonat. Sed quoniam ad
Ornithogali genera potius referendus videtur,
quam ad Hyacinthos, Omithogali Arabici no¬
men indiditdicet Matthiolus NarcilTis ainumc-
ret. Vicnncnlcs matronae tt>ei0 3<lCMitj)e/ hoc
cft,candidum Hyacinthum appellant.
larintho dei Nunc Italos hanc piant. lacintbo dei padre ntjlr»
fsdrt no- appellare intelligo [ inquit Idem Clui. Exot.par.
Jlrt, i. Append.a. ] ob capitulum , fiue orbiculum in

medio flore conlpicuum, vt opinor. Nonnulli
autem ( Lob.Obl' Tab.icon 6chift.cum Hili. Lu-
jVMraJfm gfluilv Narciliisjcum quibus nullam aftinitate n
bUrrh. habet, a Matthiolo adnumerari cenient , 6c ab
eo Narcillum quartum appellari : fcd falluntur,
In eorum numero me aliquando fuifle ingenue
profiteor , led illam opinionem nunc rcuoco:
nam alia cft planca ab hac diuerfa quam pro
Narcilfo quarto Matthiolus proponit : ea tamen
etiam inter Ornithogali genera referenda.

Lobel. Obf.& Ic.Pl.p.io*. Lilio narcilfus po-
lyanthos, Lilium Alexandrinum Neotericorum.
Ornithogalum maius Dodon. C.Bauh.Phyt.Or-
GrmtUi*. nichogalum 7. fiue maximum. Camcr. inliift.

Gcrm.Matth.Narciflus «j.Matth. Dod.Ornitho-
galon maius non facile ferens lolum notlrum
frigidum. Item c.Si.l.4.0rnichogalum Arabicum
Ornithoga- auc niaius Dodonaei, ex quo Matth. Narcillum fa-
C*r-^C Horti, Lilium Alexandrinum inter Lilio-
narcilfos & Ornithogala medium , flos luauem
odorem praebet.

Duhpa. An Cdalp. Dulipan& Hyacinthus albus de
Hiucmtb. quo dicit: Caule eft cubitali , crallo : coma in
cacumine , vcluti vmbclla : floribus candidis,la-
tifoliis: valculis nigris : Bulbum fert grandio¬
rem , quam praedida gcncra,corcicc nigro : folia
quoque maiora , fedlnnili inodo prxlonga , &
itraca , hanc putaucrim Bulbum vomitorium

cire.

Locus & Belgis primum communicata haec planta fuit,
tempus n^flis ex italia cius radicibus ill.Ioh.de Bracion,
aC.V.Alphonfo Pautio , 8c ampliflimo Ia.Ant.
Cortufo , deinde etiam Conftantinopoli cum a-
liis raris ftirpibus acccpta.Scmcl illic florentem
vidic Clulius Maio, Viennae autem perfaepe. Mira
autem cft huius bulbi naturamam plerumque re¬
pertus ell uix vlla folia promere, nili lingulis an¬
nis exemprus aliquanto tempore ad!cructur,dc-
inde Autumno terra? denuo concredatur , tum
enim demum germinare folet etiam ance bru¬
mam : nullus autem florere ipfi confpcdus cft,
nili recens Conftantinopoli allatus. Nam cx
illorum cft numero, qui nili illic eruti iam con¬
ceptum invrcro florem habeant, in frigidiores
prouincias tranllati,nullum dent. Praeterea cum
frigoris valde impatiens lit , neque Vicnnx hye-
mem in horto ferre potuit : fcd in fidilibus re¬
ponendus, vbi bulbis circa matrem adnatis feli¬
citer fe propagare folet.

Tolllnus Carolus Burguudicus Pharm. milit
bulbulos Lilii Alexandrini , quos plantaui in
Montbelg.horto ll.E.C. Dominus a Belle fintai-
wrmifitmihi Vefuntio anno i5j?4.bulbos ex Ita¬
li a, qui non flore albp.

ORNITHOGALVM VVLGARE ET
verius maius & minus.

P^fcrtptie

RAdix bulbofa candida quae multos bulbulos
adh^rctes habet, vcluti raccmarim copados.

fibrofos>(e pja
rimum multi¬
plicantes, gu-
itu amarican¬
te, lenta fpu-
mofique mu-
cagine mafti-
catos os re¬
plentes : folia
promit angu-
fta,tcnuia, 16-
ga, etiam ad
cubitum i plii
caulem mul¬
tum fuperan-
tia, carinata,
per medium
eorum ladea
difeurreute li¬
nea in retiam
ftrata, mollia,
Sc inter hxc
caulem dodrantalem , 8f lefquipcdalcm tene¬
rum, teretem & nudum,qui circa tulligium pedi -
diculos emittit, quorum vnicuiquc fiibicdum
liilum oblongum , membraneum, acutum y flares
fuftinentes e foliis lenis compolicos , oblongis,
ladco intus candore, foris non nili per oras, me¬
dio herbido: intra quaeftaminalatiufcula, fena,
candida, apicibus luteis : in medio capitulum ca-
nulatum hexagonon Hilum e fummo profert al¬
bidum, cx quo vafculum continens , inquit Ca¬
merarius, femina comprefla nigri coloris. Orni¬
thogalum Diofc. Sc Plinii (quorum deferiptiones
antepofuimus ) aftirmaremus, li crudum mandi
oblcruarcmus.

Ornithogalum Matdi. quod adeb inter fege-
tes frequens oritur,vt,li Maiomcnfe in aruis re¬
quiratur pcrpcnlis prius notis illi a Diofc.attri-
butis,facilc ab omnibus inueniatur. Hift.Germ.
JBrbnu^e. Lat.cum fig.&Ital. Ornithogalum.!.
Item Ornithogallum fecundum. Si Matthiolo
notum , cur non deferibit ? cur contentus appo¬
nere figuram non exprimentem verum Ornithc-
galum.Mirum in poft.com. retinere priorem fal¬
lam ac etiam fecundam falfam addere nomine
Ornithogali fecundi , nullum declarans dillri-
mcn.vcl hinc lolum fatis apparet Matthioli ima¬
ginaria in ftirpibus peritia , celebri encomio,ac~
tamen allirpium ignarisdccantara.

Loniccrus quoque alliimpfit iconem Mac*
thioli reiiciendam,vt <Sc qui illi patrocinatur.

Dodon Gall.vocat Ornithogalum, Bel^.^clt
-3 ycnyn.lib.autcm de floribus c.i}. vocat , Bul¬
bum Lcucanthcmon. Ibidem ei dicitur »*pwflo>tA6f
Diofc. legitimum, & a Plinio Ornithogalc.

Lob.cSc Pena Adu.Obf.6c
Ornithogalum candidam vulgare. Belg.yoitt^cD
baynyn. Gal. Charles , & oignon blanc ibampejlre
m^Lecbc Gallina.

Cluf Pann. Oruithogalon vulgare flore albo.
Hili. poli. Ornithogalum quintum, vulgare o-
mnibus ccrtc, quas pera graucrint, regionibus,
obuium in agris.

nili. Lugd. ex Matthiolo , duas Ornirhogali
plantas exhibet, quod duocllc cius genera cxilli-
mct. Quorum vtrumque cum caule foliolum fit,
Sc differat ab eo quod Dod.depingit, quodque
legitimum Diolc. Ornithogalon elfcceniet. Or¬
nithogalum. 1. & a. Matth. Ornithogalum Dod.
l'eu bulbus Leucanrheraus.

Tab.

LIB

Tabern.icon.& hift.Bulbus Solfequms Wtigz
fdb$nn6cl. Compil. Tabcrn. iconem Ornitho-
■r' gali [ qux non pfacec J cap.de Scilla fub modo
dido titulo exhibet, quae erat ponenda Folio fe-
quenti pro fuo Ornithogalo primo maiore , vbi
alterius plantae, nempe Ornithogili flore palli¬
do, icon male polita : Ibidem etiam confide-
randum an bene dicat Ornichogali flori albo fo¬
lia nonnihil afpera.

Gerard. Ornithogalum luteum @tar of Be^
tl)lcj)en.

C.Bauh.Phyr. Ornithogalum. 2. Ornithoga-
lum i.Matth.an diucrfum a fcquenti cogitandii.
ItcmOrnithogalon. ?. iiue album minus , Mat-
thioli.2.Lob.Ornithogalon. Item apud Mattii.
Ornithogalum 1. Ornithogalum 2. fiuc album
minus.

Copiose proucnit in pratis circa Drcfdam ad
Albim fluuium,vbi vtre reperii Camerarius.
Cluf.Frequcns eft vitta Drauum&Warafdinum
in agris, &nufquam non Clufio confpedumv-
bifuit. Abundat in Italia prope Patauium &
iuxta Villcnouam: floret Martio. Hanc apud Ge-
fnerum vitii florentem mcnfe Maio. Circa Lu¬
gdunum copiose proucnir. Inter Mulinam &c
Safeul Caftellum & oppidum in Italia fponte.
Bafilea: vidi menfe Februario pulchre prorum¬
pens in horto D.D.Fa*licis,vndc Montbelgardu
tranftuii virens mcnfe Decembri. In horto E.

C. VV. ita fc bulbulis multiplicat, veodiofum Fit.
In horto Nicolai Fcrrarienfis Aprili menfe
florens obfcruaui.

Coquitur a Diofc. cu pane,vt Melanthium. Ra¬
dix bulbofa , cruda & coda manditur. Camcr.
citans Diofc.addit: Eft enim dulcis & fuauis.vbi
hoc inucncrit nefeimus , in noftro Ornithogalo
nullam dulcedinem aut Fuauitatcm experimur,
imo nobis amaricat.

Ornithogalo Vulgari Jimtlc latiore folio.

Ornithogalum hoc attulit mihi f-Iortulanus 111.
Celf.Wirc.Ioh.Manautiunior,quod mihi primo
vifum Montbelgardi, florens anno itfio. Aprilis
principio, vulgatiore nondum' florfs , ncc caul is
. rudimentum demonftrantc. Huius caulis erat
'^breuis , flores exterius virides, interius albi:
folia latiora duplo , linea albicante deftituta.
Ornithogalum hoc vulgare aliud,tcfle Clufio, a-
lebat Vienna: in cultiffimo fuo horto, Gcncrofa

D. de Heufcnftein,latioribus foliis,crafliorc cau-
10 le, amplioribus floribus,paulo maiore bulbo , cx

Tyrolcnfi comitatu allatum: alioqui cum quinto
(vulgari) conuenicns. Quale etiam Neapoli ad
CluliUm mittebat dod.Vir. Ford. Imperatus.

ORN1THOGALVM NEAPOLITANVM.

NOuum Ornithogali genus rede mihi ante
incognitum [ inquit Gluf. Exot. par. 2.
App.2. ] Neapoli ad mc mittebat an. 1600. Do-
dilli ■ Ferdin. Imperatus , & illud quidem non
elegas pro Arabico,quod ab ipfo petieram. Pro-
fcrcbat anni infequentis primo Vere terna aut
quaterna folia carinata,longa, Hyacinthinis non
valde diflimilia,verum anguftiora, viri dia: inter
qua: prodibat caulis Fatis firmus , dodrantem al¬
tus, heuis; viridis, fuftinens Fuperna parte quinos,
vel etiam plures interdum flores, in anteriorem
partem propendentes, tamctli alternis in lin¬
gulis caulis lateribus nafcentes c cuiufdam me-
branulx flnu, interna parte candidis,cxtcrna au¬
tem ex cineraceo vircFcentibus, orafquc albas
Tom. II. I

ER XIX- %

habentibus: Horis vmbfaciiin occupabat alter
HoCculus fex etiam foliis minoribus prajditus,
quas extima parte quodainodo coibant, 8c vel uti.
tubulum formabanr.in quo apparebant fex alba
ftaminulaflaueTcendbus apicibus donata, &: me¬
dius ftylus albus;
flores porro erat
prorfus inodori
quibus fuccede-
bant trigona ca¬
pita crafliufcula,
in obrufum mu-
crohem delinen¬
tia, qiuecaulerti
propter graui-
tatem deprime-
•tia, femen nigrum
rugoFum conti¬
nebant : radix c-
rat bulbofa, can¬
dicans, falca ta¬
men membrana
teda, in conum
Fuperna parte
faftigiaca,in feri¬
na autem plana»
perinde ac Orni¬
thogali Arabici radix, miniis tamen amplafede»
Fed multis candidis fibris in abitu prxoita.

ASPHODELVS MINOR FOLIO
fiftulofo»

TN Afphodclorum clalfe & hanc quoque con- DeFctiptio
J numerant Fpecicm minorem > qux ex fibrofis
phaiangii (cui tota planta facis fimi lis) radicibus
mediocriter crailis , non nodofis tamen, folia
promit , mulca , angufta, rotunda tere , tres aut
quaruor vncias longa : inter quee caulis f urgic te¬
res, i-n ramos aliquot filius, flores Afphodcli mi-
nores,ficuci Sc capitula.

Ante 40. annos dcfcripfimus plantam reperta
mcnfe Malo mProuincia perfludiorum focium
Leonhard.Rauvvolf. Auguftanum Medicucum
cllemus Monfpelii. Huius autem femen ni fal¬
limur nobis milium effc cx Italia per Ftf.C. Bauhb
num quod fatum Montbelgardi produxit plan¬
tam eodem
radici-

tanta: magni¬
tudinis vt cu¬
bito Client 16-
giora , ftri.ua,
hftulofa, in a-
cumen deli¬
nentia : e fo¬
liorum medio
caides plures
Furgebanc te¬
retes, ramofi:
A medio cau¬
lium ad funv-
mum vfque
flores expan¬
debantur Fe¬
nis foliolis
conflantes ,
colore ladep
linea Fcrragi-

'SS 3

«5i HISTORIAE PLANTARVM.

nca vnumquodquc foliumfecundumlongitudi- creditum ptoucnit. An porri) alicuiusinre me-
nem percurrente, ftarainibus inmcdio lacteis, a- dica fit facultatis a nemine hadenus lutcllcat.

pices ferrugineos fuftinentibus : vafculaluboria-
.bantur triquetra fere: femen nigrum triangulum
<laudcntia:florcbac Montbelgardi Septembri: rc-
conditus interdum proferebat hyemem , & eo¬
dem anno maturcfccLiant femina.

Fiftulolum Alphodelum videramus ante Ti-
jguri , in horto D.Gefneri, florentem Maio,cum
capitulis fe demonftrantibus. Nobis etiam vifa
planta in oppido L'ijle in horto ptJef.D.Friderici
Cappler nobilis fummi amici noftri : obfcruaui-
mus etiam Stutgardia: in horto lll.C.W. floren¬
tem Maio.

Cluiium noftrum Afphodclum fiftulofum fic
tradere arbitramur : Afphodelus tertius, vt fo¬
liis, caule, &; floribus fatis limitis eft fuperiori-
bus , ita radicibus omnino differt, qua: non gla-
■dulofic.fcd fibrofar, crallieque Sc numerofae , ex
vno capite nafcuntur . folia Afphodeli, minora,
mulco anguftiora, lentiora, dilutiorifquc funt co-
loris,c quorum medio fex aut plurcs eadem radi¬
ce alF-irgunt caules cubicalcs,ramofi, quos fine
ordine mfccates ftipant flores , fuperioribus
fimiles , fed minores, medium folium purpu-
•rafccnte vena per longitudmem fecantc : flori¬
bus fucccdunt triangula capitula, initib viridia,
<!tinde exalbida, in quibus ieincn rugoliim , alte¬
ro minus.

Dod.hift. fl.& Iat.in fol. Pfeudo afphodclus
quidam non abs re videtur,aut minor Afphodc¬
lus. Gcfncr.horci ex fentcnria Coldembcrgii, Af-
pliodclus annuus, & Afphodeli fpecies altera ra¬
dice breuiori. Anne eidem in append. Afphodc¬
lus certius minor, Afphodclus maritimus quo-
nindara? TotaGcfneri deferiptio optime con-
uencrit noftro Afphodelo minori folio , fiftulo-
fo,nili diceret foliis efle noncauis. Aducrl.Pha-
langium Cretae Salonenfis. Lob. Obl.& lc.Pl.
p.^.ficutfic Hift.Lugd. Afphodclus minor Clu- >
lii& Dodonaei. Cluf.Hifp. Afphodclus

minor &c tertius radice fibrofa . Valentini Ga-
m.nallostid cft,paruum Afphodclum, Granatefcs
C ebolla deculebra , hoc eft , Cepam Colubrinam
appellant. Parauinakhola Afphodclum fiftulo-
fum , quod concaua folia habeat forfitan. Tab.
icon.& hift.Phalangiutn Nauboncnfc j£rbtfpin-
tien Fratit Gcrard. Phalangium Cretae , Candy
0pibcrn?ort. C.CIulio Afphodclus minor. Pro
hoc Phalangio non bene ponitur icon, quia Ta-
bcrn.pofita eft pro Afphodelo luteo paluftri , &
CerArdt tr. ^ jpf0.llct Gerardo iterum l-3.c.<T4. pro Afpho¬
delo Lancaftria:: non bene etiam interpretari
videtur Cretam Saloncnfcm Lobclii per vocabu¬
lum Crfndv.C.Bauh.Phyt. Phalangium 5. fiuc mi¬
nus foliis fiftulofis.

& Toto Valentino regno , nullus fere eft alius
Afphodclus : nafeitur &c Gadibus ad ipfum
pontem de Sua$o cognominatum,quo infula co-
rincnri coniungitur,& plerifquc Granatcnfis re¬
gni locis : olim eriam campo illo lapidofo fupra'
Arelatem , Maffiliam prohcifccns lecusf femitas
colligere meminit Clulius, femine cx Hiipaniis a
fe dclato:amicis natus eft in Belgica,fed cum fri¬
goris fit impatiens , peribat hieme, eam ob cau-
iam annuum cefcbant, donec ipfo monitore 'qui
magnas illius plantas hieme virentes in Hiipa-
nia viderat ] ill.lo.de Brancion vnam ex iis qua:
poftea femine natx > fiftili inditam confcruarct,
quz deinde' aliquot fubfequcntibus annis flo¬
rens, maturum femen prxbuit, quod etiam terra:

ASPHODELVS M1NIMVS ALBVS

NOuum
Afpho-
dcli genus, in¬
quit Clufius
in Hift.apped.
& i nemine
deferiptum,
femine natum
fibi clfe feri-
bebat lacobus
Platcau. Mi¬
nor eft tertio
iam defen-
pto, &abco
plurimum dif¬
fert: nam gla-
dulotas radi¬
ces habet in-
ftar Secundi
generis , licet
minores > e

Del

quarum capire

prodeunt quina aut fena folia , valde angufta , 8c
longiufcula, inter qux alfiirgit cauliculus rotun-
dus,dodrantcm aut pedem altus,fingularis, nec
vilis ramis prxditus , in quo fpicac in modum
nafcuntur mulci flores albi, lex foliis conftantcs,
quorum lingula interne & externe, vera quadam
Iccundum longitudinem funt notata , perinde ac
Tertii praecedentis flores.

lulii initio flores proferre incipere feribebar,
quum reliqua genera luos abieceruc, proptercaq;
magis illis ferotinum ccnkndum : hieme lolia
amicrcrc, &nouadenuo adquirerc circa Aprilis

Locus.

tempus.

ASPHODELVS LVTEVS.

QVanqua M

fpho-

dcli lucei me-
minifte non
comperiuntur
Veteres, tamc
in Afphodc-
lorum ccnfum
cooptandum
hunc ellc
multa docent.
radices ab v-
no capite
multae natat»
fed longe te¬
nuiores quam
Afphodeli al¬
bi maioris,
colore luteo
prxdita: , cx-
porreclis per
rranlucrfinn
fibris fe propagantes : caulis Afphodeli albi mo¬
do fclquicubit.ili s , lingularis, a medio ad fummii
Jlonbus ornatus Afphodeli, lld luteis : quos xci-
piunt pcricarpia rotunda Jemen continentia://^

porr6

Liber

jporrbvt longitudine folia Afphodeli iam didi
i 'vjncunr, ita iilllem latitudine cediit.colote glau-
> co praedita.

Do hoc forte Lobcl. Achi. Afphodclus luteus
minor,nufquam littorcis iifd em vifirur , tametfi

I hortis Barauinis Se Gallite familiaris luteus hic
Antiquis indidfcus, genereque diucrfus, eft enim
radicibus prolixioribus,ncc ita buIbofis,fcd Cor¬
ruda; modo minus ttiberofis a Icniufque turbina-
tisje quibus Cyperi folia complura exeunt, exilia,
faturo virore. Gaulis rectus floribus crebris
: luteis , alterius fimilibus, fafligio tenus ftipatus:

femen triangulum pericardiis continetur primi

s modo.

Loocl.Obf.&; Ic.Pl.pag.9r. Afphodclus luteus
minor. Adu.pag. 4.5. Iphyon Theophraft. An-
gaill.dc Eri&ambat; Arabum . quorundam. Confi-
derandum an figura pofiit conuenire noftro Af-
phodclo miuon iutco.

Matth. Ir i. cum magn. fig. dicit Vnam Af¬
phodeli fpecic proferre liorc.u luteum : fednon
diftinguL radicibus 6c foliis ab altero.

' Camct.apud Matchioi. Germ,&; Epit. (Dclb
iuurr3. Afphodelus lutent fiue- fcemina

Plinii.

Quid autem fit Iphyon Theophraft.certb af¬
firmare non poceft Anguiih Afphodclus ftorc lu¬
teo pro co poteft dcmonftrari. Quod etiam
Afphodclus luceus Rcccntioribus aDionyfio fcc-
mina dictus iit tdtatur Dodon.hift.fl.&: in fol.
Gefner. hort . Afphodclus luteus. Pra*terea Af¬
phodclus alius radice lutea. Hort.Lufit.Afpho-
delus luteis floribus.

Tabem, icon. Afphodclus luteus : & hilt. lu¬
teus item ic. Afphodclus luteus minor,& Hilt.
Afphod.4.. Compilator Tabern. non deferibit
nec dcmonftrat qua in re ab albo vel & quarto
minore luteo dilierat : praeterea appingit male
. radices , quales albo, icon autem Tabern. Af-
! phodcli lutei minoris eadem elt cum icone a Lo-
belio exhibita.

Gcrard.fcquitur Tabern. cuius iconem habet
j fub titulo Afphodeli lutei ©cfb ^Uffobil : verum
cap.^4. Iconem Tabern. minoris habet fub hoc
titulo Afphodc lus luteus minor <Tf)e tinge fpc^
ftvc/ & poft Xiphium Lat.Afphodclus luteus ii-
uc Dionyfius, Haftula regia. A11 Gcrardus no
infipiat, quod diucrfo capite iconem Afphodeli
Tabern. minoris ponat, md icent periti : cure-
tiam Xyphii nomen ei tribuit?

Cafp.Bauh.Phyt.& apud Matthiol. Afphode¬
lus 5. huc luteus & flore <Sc radice. Haftula regia
Trago. NosHaftulam regiam apud Tragum non
inuenimus.Hift.Lugd. duas habet figuras , vnam
quidem Afphodeli lutei Dodon. Alteram vero
Afphodeli lutei minoris Lobclii.

Afphodelum luteum Tiguri primo vidi apud
Gcfnerum, deinde Bafilca: m duobus hortis, flo¬
rentem Maio : fruCfcu turgentem menfelunio.
Patauii in horto D. Commi & horto Patauino.
Ferraria; in horto Coenobii S. Dominici & l' Ange¬
li. Bononia; in horto Nobilis di Gonzadinis A-
priliferc florens. Montbelgardi tranftuli in hor¬
tum E. C. ex meo hortulo : Argentina etiam at¬
tuli ex horto Di. Friderici Meyer. Suurgardia; vi¬
dimus in horto lll.E.C.florcnsAprili anno i6ro.
Lobel. Hortis Batauinis ik Gallia; familiaris.

ASPHODELVS MINOR RADICE LVTEA,

ASphodcli fpccics peregrina radice lutea Gef-
ncr. Item in Append. Afphodclus alius me*

XIX-

... •

%

.dia; magnitudinis radice lutea.

I Anno i^.Stutgardia accepi mus femen mif- Locus &
fumper Hortulana n Ducis Florentia cum hac rcaiPu*e
infcnptione. Afihodehts luteus muur Crctcnfir.
femen valde angulo! am & acatum,mufto maius

quam ea fe*
mina* de qui¬
bus mentio
faCta fub Af-
phodclo fiftu-
lofo : viden¬
dum erit an
conueniar cu
planta Gtfne-
ri : prouenic
mihi, fod vni-
cum tantum
produxit fo¬
liolum mcnfe
Iunio,cum
fuilEet fatum
in horto E.C,
Montbelgardi
mcnfe Aprili*

ASPHODELVS LVTEVS ACORIFO-
lius paluftris Anglicus Lobel.

FOlu pro¬
mit pui- DefcdpriQ
chre virentia,
aliquantulum
ftriata, Iridis
aut Gladioli
fimilia,fed an-
gufta , & do¬
drante bre-
uiora i caulem
rcdfcum, peda¬
lem, Autheri-
co flaris limi-
lem : f/ures £
fenis foliolis,
exiguis flami¬
nibus in me¬
dio, colore lu¬
teo pallentes*

Afphodeli lu¬
tei asmuli , fed
minores : fe¬
men perexiguum in oblongis acuminatis yafculis
radix longa, geniculata, nonabfque fibris ferpie
graminis modo. Hac ex Dodunao.

Dodon. itaqup lat.infol. Afphodelum hunc^
paluftrem quemdam vocat , Afphodelo fc. luteo
caule, floreque fimilem. Huic refragatur auto-
plia Clof.Hill.poftr.fcribentis ; Pfeudo- Afpho¬
delum primum potius dixeris, quam Afphodelu
flauo flore paluftrem: nihil enim Afphodelo fi-
milc habet prster flores Jicet Dodon. caulem e-
tiam fimilcm faciat, qui tamen non cft nudus, fcd
multis foliolis fiue vaginulis illum amplc&enti*
bes donatus.

Hic Pfeudo- Afphodclus maior appcllai poftet*
ad differentiam fubfequentis»

Huius iconem exhibet Gtrard. Aiigl.lib.j. c.

54. nomine Hanca0b£irr pfjobdl / Lanca-
ftria: Afphodcli-.Quspoftea ab eodem Hift. ftus
cs» 4

; stf

HISTORIAE PLAN TARVM*

lib.x. carnale reponitur ex Tabern.proPhalaav-
gio Creta:.

Lobel. Ada. Afphodclus acorifolius paluftris,
luteus, Anglis,Flandria:que,vcl potilis Afphodc¬
lus paluftris, Ic Pfeudo alphodelus luteus :
flarb pellofl) .21 fpf)obt!.’Obf.& Pl.icon-p.91. Af-
phodelus minimus luteus, Acorifolius paluftris,
Alphodelus luteus paluftris Dodon. in agro
Lokl.no/. l*ancaftri Angliae. Scribit autem Lobel.Adu.par.

1. Rhizotomos, quofdam Tabem. Afphodelum
luteum paluftrem, Batauorum , 8c Brugenfium,
confundere cum Lancaftrienfi Afphodelo luteo
de quopbft : verum fi liceat verum dicere ipfc-
met id facit, in Adu.Obf.& lc.Pl.vbi iconem fub
didhs titulis ponit a nobis hic politam ac ean¬
dem cum Dodonaei icone.

Tab.icon &: hift.Afphodelus luteus paluftris.
7-<Bccl n?flffcr ilffobtltvuin.

C.Bauh.Phyt.Afphodelus tf.fiuc paluftris, Gcf-
c.B.not. nero tertius. In quo ad fmiftram defle&it C.B. A
paluftri liquidem longe diucrfusGcfncri, qui no¬
bis cft Afphodclus minor folio fiftulofo. Dodon.
nafei tradit in humidis quibufdam acpaluftri-
bus Flandria: ericctis : teftiuis menfibus florens.
Clulius eruebat aliquando in paluftribus illis e-
ricctisMaldcghemo vicinis, fecundo a Brugarum
vrbe Flandrix celeberrima miliari, mpnfc Maio.
Vfus Floribus lixiuio maceratis pucllx crinem fla-

uum inficiunt Lob.

PSEVDDO ASPHODELVS QVIBVSDAM.

C Auli i do-
dratalis,
aut etiam cu¬
bitalis , iun-
ceus , vno aut
•altero folio
gramineo do¬
natus, (picam
gerens florum
ptruorum, fe¬
nis foliolis
conftantium,
ex luteo vire-
tium,quos le-
quuntur capi-
tuU trigona,
angulofa, mi-
tiflimo rutfo
femine farcta:
folia circa i-
mum cau¬
lem ex fibrofa
radice numerofa,graminea,rigidula,glabra,dua-
rum vnciarum,aut maiori longitudinc,acumina-
ta.Clufiocft Pfeudo Alphodeli genus alterum,
quod fic deferibit. Numerofa funt illi folia , fele
mutuo amplectenda, vt in fuperiore,& Iride,an-
gufta,brcuia, viridia,dura , amariufculi , & cali¬
di laporis: equorum medio cauliculus gracilis c-
greditur, pedalis interdum , aut maior, aliquot
nonnunquam foliolis inhxrentibus, fpicam flof-
culorum ferens , lex foliolis conftantium , alte¬
rius inftar, fed minorum,pallefccntis ex herba¬
ceo coloris , &c odoris expertium : quibus fuc-
cedunt trigona capitella, interdum tetragona, Sc
pentagona, minutiffimum ruffum femen conti¬
nentia: radix vix corpus habet, fed tenuibus ali¬
quot ftbris duntaxac conftat. Pfcudo-alphodeli

minoris liuc pumilionis folio Iridis nomen irt-'
didi ad prioris differentiam.

Lobel. Adu.par.i. Afphodclus minimus Nert-
ucgicusIiiteuSjpaltiftris.Scotticus 8c Lancaftrie-
fts.Anglo Britanna* mulieres apud quas frequens
nafeitur, a tingendis capillis , (tvayben Ijaire.i
Virginum Venerifuc capillum vocitarunt: Ca- £4
pillus enim Veneris Anglis , ttiayben dici- <*,r'
tur. Non videtur diuerfum a fecundo Pfeudo-Af-
phodelo Clulli,fcd variare parilitate & magnitu¬
dine ratione natalis loli. Aliquot menfibus ela-
pfis Nortucgico luteo Afphodclo parem 8c fimi-,
lem ex Scotia huc Londinum ad me milit lac.
Gargilius Botanicus infignis. Aeque Rhizotomi
quidam , florum inftitores , & vernacula lin¬
gua tranferiptores, mira Mctamorpholi litera-
rum dc linguarum infeitia , alienarum lucubra¬
tionum interceptores, & perfricta: frontis depo¬
pulatores, falluntur, ac Tabcrn.cum fuis affeclis,

& Typographo fuo,qtii caute noftris feriptis &c
iconibus tanquam fuis abufi funt, dum Lanca-
ftrienfem Britannicum paluftrem Afphodelum
luteum, cum Batauo aut Flandrico Afphodclo
paluftri Dodonxi, vt alia pleraque adumbrant Sc
confundunt. Si liceat nobis libere dicere quod
fentimus, confufionis H quid apud Tabem. in
hac planta eft,autor videtur effc ipfcmetLobe-
lius, qui olimnon diftinxit > vt paulo ante di-
dlum.

C.Bauh.Phyt.Holoftrium glabrum viride.

In ©ncalpert ( inquit Clui.) Neuberg> atque a- ^
liis pratis montanis, & gramineis collibus, lunio 1
florens & Iulio femenprofcrcns Pfeudo-Afpho-
delumClufii mihimiut infignis Pharmac.Toila-
nusCarolusanno i^o.Menle Iulio, cum fuis ca¬
pitulis trigonis quem plantaui Montbelgardiin
horto Ill.E.Principis: Eandem plantam habeo
inter herbas ficcas e Gallia allatas puto ex mon¬
tibus Sabaudix. In collibus quibuldam circa A-
ueniohem & Ncmaufum Narbonenfis Galli*,
iifque vmbrofis & velut pratenflbus obferuauic
idem.

PHAL ANGIVM CAP. IV.

VEterum t</.»J.yyrov , qua: herba dici me¬
reatur, cum hodie aflertu arduum yaldc fi t>
nemo ( vti quidem fperamus) inficias ibit, fide
hoc , qus jpli quondam feriptis mandarunt, fine
vilis tamen verborum ambagibus, primittamus.
<foL\elyyiov igitur [ inquit Diofc.lib.j.c.n. ] alii
[ Phalangitin,aiii & hanc ( Atvyjtyui-
G <l» , Lcucacantham ) dicunt. Ramuli funt ei
duo, aut plurcs , inter fc diftantes ( JhraW ) in
diucrfa tendentes Plin.fcftt^emr.l Flores albfifi-
milcs Lilio, multas incifuras habentes : femen
c rallum ( Rucll.lattim.Matrh.grarca Exemplaria)
non -rua/riSt fed ) nigrum, velut lentis dimi¬
dium, mulio tamen gracilius. Radicula parua, te¬
nuis, Sc dum c terra extrahitur pallida , vel fub-
lutea ( ] vt vertit Dalech. &non viridem
aut herbacei coloris , vt Plin.& eumfequums
Rucllius. Poftca autem , cum herba feruatur Sc
contrahitur, albcfccnte , quam notam iiDiofc.
traditam Rucllius omifir. Nafeitur in locis
terrx editioris. Huius folia , & femen , &
flos fi cum vino bibantur , idfis Scopione , &
Phalangio auxiliatur Diffoluunt etiam tormina.
Finit Diofc.

Plinius lib.i7.c.ii. de Phalangio plane eadem

LIBER

habetrPhalangitis k quibufdam Phalangion vo¬
catur, ab aliis Lcucanthcmon,vel,vc in quibuf-
<lain exemplaribus iniienio,Lcucacatha.Ramiili
funcci nunquam pauciores duobus , indiuerfa
tendentes : Hos candidus,Lilio rubro fimilis: fe¬
mine nigro, lato, ad lenticula: dimidia: liguram,
multo tenuiore : radice tenui, herbacei coloris.
Huius folio, vel flore,vel femine auxiliantur co-
tra Scorpionum Phalangiorumque Sc Serpenti¬
um ictus. Item contra tormina.

Galenus Phalangitin ita nominatam cllc di-
cit.qubd commoriis a Phakngio opituletur.Elfe
autem tenuium partium & iiccantis facultatis.
Vnde etiam tormina fcnticutibus auxiliari vi¬
deatur.

Nomine autem Phalangii Sc Phalangitisplu-
resfcfe offerunt fpccics. Quippe Phalangium pri¬
mum fine ramjfum. Phalangium non ramofum.
Phalangium fine Lilii. Phalangium de Afhodelo
minore fijhtlufo. Phalangium Tragi, Lob. Sc Penx
Adu.p.iS.

PHALANGIVM QVIBVSDAM PARVO
flore , ranioflus.

E Radice fi¬
bris peren¬
ni cralliufcu-
lis,candidis ,
fnbdulcibu >
ii // i glutinolis,f4/ -

XjjX Lj | tu lurgit fin-

\jf n li/ ii gularis , te-
nuis,la:uis,rc-
res , fefquicu-
bitalis , cuius
/captu in ramu¬
los aliquot fa¬
ce (Iens , flores
fuftinct fre¬
quentes ftclla-
tos,e fenis fo¬
liis compoli-
tos , emacula¬
ro candore Li¬
lii cofpicuos,

quibus , pericarpia globofii fucccdunt , Lini ca-
pitulis arqtialia, per maturitatem in tres partes
dchifccmia, femine vt vult Dodon. nigro, velu-
ti Melanthii , non perinde tamen angulofo, re¬
ferta : folia graminea, porraceis tenuiora , an-
gulliora, carinata. pede aliquando longiora , ac
etiam cubitalia,ftatim a radice exorta in terram
repanda parum attolluntur.^» noftracft ex iis,
qnas lculptas emimus.

Aducrf. Lobcl.& Pena: Phalangium ,an Mo-
ly Plinii? Non re de Dodon. Moly vocat. No¬
mine enim Phalangii donatur mulco fine aptius
quam Moly , (eu Diofcor.leu Plinii, vt nonnulli
voluerunt' Lobel.ObI.& Ic.Pl.pag^y.Phalan-
gium ramofum. Dodon lat.infol. Phalangium
ramofum, qui quondam inhiftor. Gall. pin¬
gebat pro Moly Plinii , addens 4 Belgis in hor¬
tis excoli ac Iulio florere.

Phalangium [vtCofalp. placet] Alphodclus
pannis dicipoteft: nam in totum Afphodeloli-
mile: multo anguftioribus foliis brcuioribufquc.
Cauliculis ferme cubitalibus, modo flmplicibus,
modo ramo/is : floribus latioribus, candidiori¬
bus Sc magis patulis : nafeitur in afperis. Cre-
i»lpinus videtur duo Phalangia fu nui tradere,

XIX- ^

quorum vnum forte cft quod vocamus pulchrius
non ramofum. Quomodo etiam in totum a1-
phodclo fimile , ii folia anguftiora , breuio-
raque? Phalangium ramofum.

Labem. icon. Phalangium ramofum Dod.

fpmnciifraur/ quibufdamMoly Plinianum, fed
inepte*

Lugduni in collibus accliuibus ad Rhodanum,
Eridanoque flumini collibus vicinis:variis Lon- iocus
dini& Belgii hortis colitur. Forte quod colitur tcmpus
diucrfum cft a procedenti Lobelii Sc idem cum
Icquenti. In accliuibus collibus nonndllis apud
Gallos Sc alibi gignitur haud procul a flumini¬
bus ac ripis aquarum decurrentium.Iunio ac fu-
binde Iulio vigent flores, a ugufto femina per¬
ficiuntur. Proucnit Phalangium ramofum Tab.
in collibus Sc montibus Allacio,& in montibus
iuxta Rhenum, quidam in hortis colunt. Ba-
filc.e in monte Moutecs , vt annotauit fra¬
ter Cafp.Bauhinus, Bunmi Rhotorum, Tiburi
Iunio & Iulio florens: in collibus circa Gene¬
vam florens Maio,& Iunio Sc Iulio: Montbel-
gardi in planitie ad Dubim inter Arbounns Sc
Aiidincourt , Sc in monte lu chaut vbi vites , cuiri
flore Iunio 6c Iulio, Sc cum femine maturo au-
guflo : tranfluli in Hortum E. C. Argentina: vi¬
di fiotens mele Iulio in horto Di. Friderici Me-
icri, qui aflerebat fe habere duas fpecies huius
Phalangii ramofi.

Camcr. Laudatur aduerfus multos morbos Sc
affedus,ac contra omne venenum non folum
Scorpionum Sc aranearum vencnatarum,vt Dio-
fcor. Sc Ga). dc fuo Phalangio fcribiir, quodaf-
ferc non potcil,quia non expertus Camerarius.

PHALANGIVM PVLCHRIVS
non ramofum.

6

PHalan- Defcrip

giu quod

pulchrius di¬
cimus , refpe-
du procede¬
tis , non fe-
qucneis,quod
/f Horc Lilii di-
J JftTif!) II , 1 cicur, /olus cft

procedenti
pcnefimilib9,1
latiorib9 pau¬
lo : caule eo¬
dem, fed non
ramofo://y?7-
b rs paulo ma¬
ioribus albis,
multis-, fpicit
repra: lentan¬
tibus, Sc mul¬
to pluribus
qti&m demon-

flrct icon Lobelii in obf.&r icon. Plautini : fuc-
ccdnnt capitula lubloiiga , in quibus femina ro¬
tunda.

Phalangium hoc [tcfle Lob. Obf. ] voluptatis
ergo in hortis Belgicis Italicis & Anglicis coli¬
tur. Priori Phalangio ci omnia limilia praeter¬
quam fummus pedalis cauliculus, quem line ra¬
mulis in pediculis ladeisftellati flores & femi¬
na in pcricafpiis antedido fi milia fed maiora

Kss HISTORIA PLANTARVM-

ambiunt Phalangium non ramo fu m Aducrf.p.iS.
Ital.P hdUttgio.

Iceni Icon.p.48. Phalangium non ramofum,
Liliago Cordi. Non fine nota Lobcl.in hoc a no¬
bis recedit : nos enim Liliagincm Cordi ab hoc
Plulangio feparamus.

Dod.in fol. Phalangium non tamofum.Thal.
in Ha rc .Forte Liliago akera minor. Camcr.apud
Matt.G. Phalangium maiori flore dcquoantc.In
horto. Phalangium minus. Tabcrn.icon .& hift.
Phalangium non ramofum iErbfptnnen Frfiut.
An hift. Lugd.p.1495.. planta quam Myconus ex
Hifpaniis milit, quam Lilium Polyrrhizon no-
minanit: Lilium quidem , quod florum figura,
colore , dulci Sc glutinofo fapore Lilium albii re¬
ferar : polyrrhizon a radicum copia: redte, an fc-
cus , id peritis Herbariis xftimandum relin¬
quitur.

C.Bauh. Phyt. Phalangium 1. maius alterum:
Lilium polyrrhizon Myconi. Confidcrandum
an Myconi Lilium pnbdidFum,quod etiam pingit
c Hift. Lugd. Iit Phalangium pulchrius non ramo-

B lum.C.Batihinus feparat a fuo Phalangio quar¬
to fiuc non ramofo , nos aurem dubitamus an
di uerfum fit id ramofum quod ei etiam dicitur
Liliago Cordi, qua: nobis videtur Phalangium
Lilii flore : de quibus paulo poft. Gcrard. Pha¬
langium non ramofum , Yhnbro#d)cb tTpiber
tooott.C.Bau. Phalangium 4.11011 ramofum. No-
ftrum iudiciuln hac de re , ledtores videant in¬
ter ea, qua: mox fequenti titulo dicemus.

Locus & Copiofum vidi iimile , quod flore minore eft
tunpiis ^uam fCquc r i s.S tu tgard ia: in horto Ducis florens

Maio: tranftnli Montbclg. in hortum E.C. Hift.
Lugd.pag.1497. Lilium polyrrhizum Myconi
nalc cur in Hifpanix montibus, fcd terrenis h\i-
midifquc locis , quandoque iuxta fluenta.

PHALANGIVM FLORE LILII.

RAdix e
multis fi¬
bris albis lon¬
gis Phalangi i
& Ellebori 'ra¬
dicibus fimi-
libus Lilioru
modo guftu
glutinofa : fo¬
lia Phalangii:
caulis cubita*
lis ac etiam
minor, rotun¬
dus, lxuis, non
ramofus , in
cuius fummj-
tate prodire
cernuntur ex
breuibus pe¬
diculis flo¬
res magni
duo,trefuc vel
quatuor , paruis Liliis fimiles, eodem etiam o-
doregraci, albi,vncias duas fere longi, feminum
capita fublonga.

Hanc reperi florentem lunio an.i5<Ti. in perc-
rinatione mea cuGefn.in pratis motis Septimi,
urmii prope Kafeft : tunc denominaui Lilii vel
Phalangii lpeciern,vc ad meam plantam ficcam,

adhuc aferiptumeft, quam adhuc habebamus
annoitfotf.Gcucuxcuincflem obfcruauitnus in
Allobrogum moiirc vinofo Thuiri florens lulio:
Fuit milii etiam Gencuam delatum, &: cultum in
horto meo.

Liliago Cordi (Fatim a radice folia profert
Hyacintho fimilia, anguftiora tamen : e quorum
medio caulis affingit cubitalis, aut aliquando
maior, tenuis, tcrcfquc fuperiiis, vno atque altero
intcruallcffinguli habens folia, prxdidtis multo
minora : in lumino caule Sc adiutis flores pro¬
ducit fex , oblongis vncialibufque foliolis con-
ftantes , c mediis floribus, luteis apicibus, ftami-
naprominenr, in fimirna Lilio, vel potius Alpho-
dclo vero fimiles flores funt, multo tamthi mint>-
res, nec ita refupinatis partibus repandi. Radici¬
bus nitirur multis , culmi cralfitudinc , lentis,
pinguibus, glutinofis, perennibus, ab vno capite,
vt etiam in Afphodclo in diucrfis partes diftra-
(ftis, longitudine dodrantis. Saporem habet glu¬
ti noium & naufeolum aliquantulum. Naicitur
editis apricilquc locis iuxta rara & parua ar-*
bufta.

Gcfner. vtafitc didhim pro Liliagine Cordi
ramolum exhibet Phalangium, nobis aurem vi¬
detur Liliago potius conucnirc Phalangio flore
Lilii de quo hic agimus. Idem horti [vtant£
monuimus] hoc vocat Phalangium floribus ma¬
ioribus proueniens in Sabaudia &: Rhxtia : de
colleift.ftirpium p.91. Phalangitis maior monta¬
na. Iconem ni fallimur proponit Matth. pro Pha¬
langio , nulla addita dclcriptione , folumait in
montibus proucnirc : ea icon non eft arrifi-
ciofa,fcd male exprimens plantam quamintclli-
gimus.

Camcr.in Epir.Matth.omilTa Matth. icone pro
Phalangio ponit iconem Phalangii ramofioris de
quo ante.

Tabcrn.hift. Phalangium 4. Phalangium Mat-
th.qui non dcfcripfit, licet diligenter pcrquifiue-
rimus, neminem audiuimus vidifle, dubitamus
an vriquam fuerit in rerum naturas exiftimamus
nunquam vifum Marthiolo.

Lobcl. & Pena Adu. Phalangium Matthiolo,
pidFum quidem non aurem delcriptum ip(is,ncc
multis do&ioribus vifum, force nec Matth.

Icon Dalcchampii videtur non male exprime¬
re Phalangium Lilii flore: an autem id intelli-
gac confidcrandum. Prxtcrca perquirendum,
\bi Pena <Sc Lobcl ius rcprefcntai iiit. Habet hift.
Lugd. Iconem Matthiofi.

Liliago Cordi { quod Thal Harc.fcribit ) aliqui¬
bus pro Phalangio habita cum potius quantum
ad extremam faciem, aliquam fylu. Alphodcli
fpcciem referar : licet radice bulbofa non con-
ltcc. Eius radices hodie plurimis locis copiolc
cruutur,ac hinc inde pro vcriRufci radicibus ino
?&>.' p/5 5Tcu<uKdiucndtmtur , vnde multa Pharma-
copolia non fine infigni errore cafdcm pro Rul-
co icucndunt,ciim ramen vcriufque radicum fa-
por vmufmodi non fit.Hoc Medicos quofdama-
nimaduerrere oportebat : nec adeo temere im¬
peritis Herbariis Sc Pharmacopocis plcnlquc
fidere.

Nafcitur vcroplanrahxc copiose circa Gcre-
rodum,irem inter Wcrnigcrodam & Elbingcro-
dam. Eius dux fpccicsfunt, Altera maior , lolio
longiore pauloque latiore , capitulo magis tri¬
quetro , in quo femina continentur criam
paulb maiora : Altera minor cui omnes partes
lunr minores, ftriccioraque folia. Nos exiftima¬
mus

V

L

LIBER

nnlrc priorem Liliaginen» Thalli cfle noftrum
Phalangium flore Lilii : alteram minorem
referimus ad Phalangium non ramofum: iudicet
alii i qui venientia HarciniaSaxoniea.

CaIp.Bauhin.Phyt.Phalangium i. liue magno
flore,Macchioli &c Dalechampii cuius figura me-
lior.Phalangium ^ .fiuc non ramofum,Cordo Li-
liago. Lobcl. etiam Phalangium non ramofum.
Dux huius fpecics altera maior, folio longiore,
paulb latiore, capitulo triquetro, femine puulb
maiore : altera minor,cui omnia minora & folia
ftri&iora : Huius radices Cepe pro Rufci veri ra¬
dicibus , magno errore diucnduncur. Idem apud
Matthiol. Phalangium primum, & Phalangium
non ramoium:aliud magno,aliud paruo flore.

C R O C V S.

Cap. V.

CRocum
vbiuis or¬
be terrarum
notiilimum
[fatiuum in-
tclligejat mul¬
ta fane mundi
parte , quod
natalem con¬
cernit vere ex-
ule, accedi m v.

Conftathic
bulbo dulci, A-
uellanx ma¬
gnitudine ,
multis fibris
capillato : fo¬
lia quinque
aut odo, pal¬
mum aut etia
dodrantem
longa , admo¬
dum angufta,
ftriata: caulis
inter hxc ori¬
tur breuis,//?-
rem fuftinens
vnicum,Chol-
chici flori fi-
milcm, ex fo¬
liis caeruleis
conftantem,in
quorum me¬
dio funt fta-
mina aliquot
flammei rubo
ris , valde o-
dorata .

Icones duas
quas hic poni¬
mus iam fcd-
ptas emimus.
Bulbofl gene¬
ris itaq; Cro¬
cus cft tam fa-
tiuus , quini, fylueftris. De hoc Theophra-
ftus atque ex eo Plinius hxc prodidit. Cro-
cumnatura herbaceum modo prxdidorum eru¬
pit, fed folio angufto fere , namque in capilla- i
menti modum extenuatur. Radix multa, carno- 1
fa, & in totum viuax. Thcod. Dorft. pro ;

XIX- 'en

co iconem habet Cartami, qui poftea traditur.

Cord. Barbarus, Ruellius,MarcelJus,& vetus
interpres & Plinius culpa librariorum cap.dc
Croco, legendo £u«Wpro Svhti', mortarium inter-*
precantur male, cum Thuiara arborem intelligat.
Cordo inhiftoria , qui nomine Croci deferibir*
Gelnerus figuram addit cx Tragi lib.2.cap.77.

Cafp. Bauhin. Phyt. Crocus primus iiue faci-
uus.

Tragus qui depingir & deferibie, vocari ait
Hcbrxis JC<irkv»;,tcfte Elia Leuita : Arabibus ve¬
ro teftc Serapione Sabataran. k&ms Diofcor. in¬
ter rciedanca h. quibufdam yjrup , x&yoptcppGh 6c
i)ptCK\ief. Crocus Sc Crocum Lat, Germ.@af£
fran. Belg. ©affracn , Gall .Safran. It.Z affara-
noy Hifp .A^afran , Safra, Acafraon. Angi.
fran.

Crocus nunc in plxrifque Germania: locis
plantari cxpit,adeo fa*licicer,vt [ tefte Michael.
Neand.jviribus Exotico non cedat. Nos , qui¬
dem Crocum colimus in horto E.C.copiose al¬
latum per Ciuem laques a Salin Milhufia , ei in-
fefti funt mures. Monlpclii florentem reperi in
cacumine montis r.foeron plantatum mcnfe Odo»-
bri : circa Auinionem prope Caftellum Papx vi¬
di agros eo conlico s. Baliiex habent in hortis ,
Lugduni etiam & Patauii. Fcrrarix in mona-
ftcrio S. Dominici a C Angeli. Geneux copiose
pallim in hortis colitur ac hyemc folia referuat,
radix cius bulbofa dulcis eft. Hodie non folum
regiones ad meridiem , Africa , Cyrene, Silicia,
Gallia, fed cciam ad Scptenrnoncm lirx Anglia,
& Hibernia laudatiflimum fcrunr,quo Belgium,
Germania, aliiqj vicini cibos condiunt , ac medi¬
camentis mifcent.Matchiolus Crocum ex Aqui¬
la Vcftinorum vrbe primum fibi loqum vendi-
carc in Italia feribit, co tamen prqftantiorcm cf*
fe qui'cx Vienna Auftrix metropoli defertur.
Agellos integros Clofterncuburgii , ac Croneu-
burgii,nonnullhque aliis in locis circa Viennam
Auftrix Croco laiciuientcs loannes Schwab
magna cum admiratione frequenter intuitus eft.
Crocum,i nquit Theophr.tam montanum ( quod
inodorum cft) quam latiuumi Autumno florere
incipiunt: ftatimenim primis imbribus florent.
Er rurfm : fero floret, icrbquc germinat, aut prx-
maturc, vtro fcilicet modo rpmpus acceperis:
Floret quippe Vergiliarum occafu,paucifquc dic-.
bus,confcftim Vere cu.n foliaquoque expellit,
quinimo prius: gaudet calcari, bc melius ita cua-
dit,radicc attrita pede deorfum verfus,ideb iuxta
femitasjfontefque pulcherrimum exit : fatus ra¬
dice fieri alTolct. Hoc iiccatum ad certum vfquc
temporis fpaciiwn rcconditum,ac inucteratum a-
crem fpirat odorem. Vnaenim tk quantum hu¬
moris aquofi cft,cxhalatur,& alimenti ccllat ac-
ccflio.

Hxcpaflim Theophrnft.qux Plin.Iib.2i.cap.6.
fere expreflit , dicens : Crocum filueftrc opti¬
mum : fercre in Italia minime expedit ad feru-
pula vfquc fingula areis decoquentibus. Seritur
radicis bulbo. Satiuum latius,maiuftjue & niti-
dius, fed multo lcuius degenerans. Sed nec vbi-
que fcecundum, etiam Cyrenis , vbi lemper flo¬
res laudatiflimi. Prima nobilicas Cilicio , & ibi
in Coryco monte : dein Lycio, monte Olympo;
mox Centuripino Sicilix. Aliqui veroPhlcgrxo
( Aegxo,Turncr. ) fecundum locum dedere.
Adulteratur nihil xque. Probatio fynccri, ii im-
pofita manu crepat, (crepitat. CHERLER.]
veluti fragile. Humidum enim , qupd euenit

Synonymi»,

ftuguar.

locus &
tempus.

Tempus

Quitura .

flm ne/.

Qtlmr.i.

HISTORIAE PLANTARVM.

adulteratione , cedit [ filet.Turn.] Altera proba¬
tio: fi manu prolata ad oradeuiter faciem ocu-
lofqac mordeat. Et per fc genus fatiui blandifli-
mum vulgb.cum fit [ quod iit. Dal.] medio can¬
didum, dialeuconvoCant.Contra Cyrenaico vi¬
cium , quod omni croco nigrius eft, &c celerrime
mareelcit.Opcirr.u ubicunque quod pinguiflimu,
debreuibus capillis^breuis capilliCH.jpeflimum
vero, quod ficum redolet. Mutianus autor cft,in
Lycia anno feptirao aut octauo transferri in lo¬
cum fubactum , atque ita degenerans renouari.
Vfus eius in coronis nufquam. Herba enim eft
folio angufto pciljRi capillamenti modum. Sed
vino mire congruit , przcipuc dulci , tritum ad
theatra replenda. Floret Vergiliarum occalu
paucis diebus , folioque florem cxpellic : Viret
bruma & colligitur. Siccatur vmbra, melius ctia
hybcrna.Carnofa & illi radix, viuaciorquc quam
exteris. Gaudet calcari,& atteri , pcrcundoquc
melius prouenit [atteri pede quo melius M. atte¬
ri pede pcrciindoque melius. Vet. ] Ideo iuxta
fe micas ac fontes lxcilfimum.

Mirum igitur alicui videri pollet (inquit Pctr.
Viditorius) quod tradunt Veteres de cultu croci:
cum tetas noftro longe alia ratione ferat. Qiiyd
Veteres de croci natura cultuq, tradunt, magno¬
pere diferepat a confuetudinc noftri temporis:
curaque, quam nunc in eo ruendo ruftici homi¬
nes adhibenr : illi namque. Ii fidem habemus iis,
qui dc agri confirnra fcripferunt , loca vbi
iercrent eligebant prcfla veftigiis hominum:
aibitrabanturque quanto magis lolum tereretur,
tanto melius proucnSrc : nunc vero nihil tam
inimicuputac,quam pedibus terram eam calcari:
fummoque Audio inde, & bclluas homines ar¬
cent. Plinius quoque id rollatus eft, locum ver¬
tens Theopnratti e i^.lib. dc iis, quae oriuntur e
terra: inquit enim , Gaudet calcari* & atteri pe¬
de : pcrciindoque melius prouenit, ideo iuxta fc-
lnitaslatiflimum. Graeci autem feriptoris verba
ha:c funt. Quibus diligenter animaduc*riis ratio
etiam, qua Plinius in vertendis lentendis Grae¬
corum vtcbatur,intclligctur. quhu Ai ttutii^cu

■/ju jM-mi rjpbjar s&nneiQuJiWf r&n* o

tc U '<f 'fyjj cy to 7r ngt»asBr:quod enim

Tlicoph. inquit lxciorcm fieri, fi conculcetur ra¬
dix rerra obrura,iple reddidit, rem augens,vcl po¬
tius ludere in hoc volens: pereundoque melius
prouenit : hoc enim prorius incredibile cft,fieri-
que non poteft : quod enim perit, perditur , ne¬
dum melius fiat. Vndc Theodorus , qui reliqua
verbis Plinii expreflit in hoc rede eum lecutus
non eft:fcd ait.Et melius ita cuadinradice attri¬
ta pede inferius. Praeterea etiam illic «’■; t<m* *&-
7>;7 iuxta fontes vertit quia folum prope fontes
lolidum ac durum: pedibus namque naurientium
aquam animique caufa illic degentium, calcatur
ac premitur . vero loca vocantur , qua: pe¬
dibus faltantium pullantur , arque ita indurc-
fcunc : hoc autem videtur Lucretius inccllcxillq
cum inquitt.

Frwcipt o pars terrai nonnulla peni fla.

S Albus t fs iduis : mulca pulfaca pedum vi,

& qux fcquuntur.

Crocus (vt legitur apud Crcfc. ) duplex eft fci-
licet fylucftris , qui feritur ficutalia: fyrrbx &: eft
modica? veiliratis : Item eft bonus crocus dome-
fticus, qui nou feritur, quia femina non produ¬
cit, fcd cepula: cius -'colliguntur mcnle Aprili
vel Maio,& dimittuntur octo diebus in accruo vt
maturentur, & tunc mundatur ficcantur in lo¬

co calido non tamen ad Solem , ne coquantur*
cum fintmaturx, quod cognofcirur, quia tunc
folia eorum funt licca,Sc feriuntur v fque ad mc-
fem Augufti , & tunc vel ante aut polt vna fepa-
rata ab alia in areis paftinatis plantentur cum
radicibus , quas habent, pervnam ipannam di-
ftantes quatuor digitis (ubmergantui infulcis,
vel duobus vel tribus annis dimittantur,& quo¬
libet anno mcnfe Aprili li fuerint tunc folia
ficca , 6c menfe Maio , Iunio lulio, li her¬
ba nafeitur , in areis immittantur , fuperan-
do terram per totam fuperficiem per duos
digitos deorfum , vt non cangantur Cepa:. Et
fi plantantur circa finem Augufti , aut menfe
Septembri, raditur terra, vt area ab omni humi- ^
ditate fcu viriditate mundetur , deinde nafcenci-
b.is floribus colligantur, & crocus liccus liccq-
tur ad lentum ignem , & aliquo loco claufo fer-
uetur : & clapfis duobus vel tribus annis totus e-
uellatur menfe Aprili, & iterum plantetur, vt di¬
xi. Terram defiderat cretofam vel mediocrem,
j <Sc poteft etiam quamoptime plantari , vbi
j fuerint Cepa:, vbi funt euulfie. Et eft (ciendum
| quod crocus non multum lzditur tmbris,fcd
I plurimum hrditur $ muribus , talpis qux fub
{ terra corrodunt cepas eius, Plantatur igitur Cro-
j cus viui radicibus , iuxta Conftanrini agricultu¬
ram, quum florem abiecerit. Florem autem prius
remittit quam folium. Flos colligitur vbi bonum
( colorem indeptus fuerit , cufpidibus ex media
| flore extradlis , & ad rtiduum aut quatriduum
i perfrigeratis ac ficcatis, deinde fumma eius pars
purgatur, & album quidem adimitur. Componi¬
tur in valis quantum fieri poteft obturatis. Dio-
phanes in vmbra Crocum perfrigerandum ac af-
liccandum cilc tradit.

Diofcoridc eligitur optimus in medico vfu, ^
! Coryceus.recens tk. boni coloris, qui parum dc
. candido in circulum habet, &: longus eft, integer,

; nonfra&us.cui nihil deeft,plcnus, dum diluitur
manus tingens, non cariem aut firum redolens,

. led in odore imitans, & acris. Qui enim talis
j non eft, aut vccuftus eft, aut madefadtus. Secun-
| dura locum obtinet qui extra Corycum ad Ly*

1 ciam nafeitur, & qui Lyciaco Olympo. Deinde
‘ qui cx Aegibus Aetolis vrbe affertur. At Cyre- £0(j
naicus, Centuripinus omnium in Sicilia naf-
centium debililfimus eft viribus: quum omnia
eius genera fint oleracea. Attamen ob fucci a-
bundantiam, & coloris proritandam, qui inita- /„ ,
lia Thyiam tingunt, hoc vtuntur : Et propte- det>
rea magno venditur. Verum ad mcdicamcta prx-
fetiptus commodus eft. Adulteratur autem Cro¬
comagmatis cotufi ammixtione,aut fapa fublica.
contrita limul ad ponderis grauitatem adden¬
dam argenti fpuma, aut plumbagine. Indicat
autem hxetmw puluis inhxrcnsjtumfapa: odor.
Operavero & menfas cx Thyia: ligno > croco
Centuripino tindtas fuifle,mihi [inquit Cornar.]
verilimilefit. Quamquam mirum fit Plinium
cius rei nullam ftcillc mentionem. Tamctfi vero
lignum perfe adeo crifpum, croco tinftum in-
f ipcr fuillc ambigi poflit,tamen coloris flaui in¬
ducendi gratia fieri potuit, vt croco tingeretur.
Hoc enim probabilius eft , quim quod ad mor¬

taria tingenda Croco in Italia vfi fuerint, quod

volunt hi qui hoc loco Qvuar vocem , pro 9usiv le¬
gunt , Ac vero qui Plinium vident dicere,
Crocum tritum & ad theatra replenda hi iain
pro 0 via* legendum cAe Ua» contendunt , &C
Diofcoridem, idem quod Plinium dixifle , nimi-
j rurn

LIBER

id per theatra replenda, twV ^eu/fielimme incelli-
genres.Iigo vero velut dixi $vuw lego>& de thyi¬
no ligno accipio. Carteriim Seplaliarii Crocum
perpetuo fubterraneis ,ac per hoc humedis lo-
cis {eruant , quo ponderofius fiat , maiufque
lua^im inde fibi comparent. Crocus, quem Sc
fapor Sc odor commendat, quique concodions
iuuat, non Medicis folum Omcinis , fed etiam
culinis ad obfonia coiore iucundo tingenda plu¬
rimum expetitur.

Crocus aut. Diofcor.vim habet concoquendi,
molliendi, leniter adftnngcnte, vrinam cicndi:&

• colorem bonum inducit : Sc crapulana arcet , fi
cum pallo bibatur. Fluxum etiam oculorum fidit
illitus cum lade muliebri. Mifcetur edam vti-
liter potionibus ad internas aftediones. In pef-
fos quoque Sc cataplafmata ad vtcrum,& ad 1 ede
e. additur. Sed Sc Venerem ftimulat, Sc inflamma¬
tiones ignis Facri illitus mitigat , Sc in compofi-
tiones auriculares commodus eft. Tradunt po;-
ro ipfum etiam occidendi vim habere , n cum
aqua pondere trium drachmarum bibatur. Qub
t. vero facile conceri po(fit,in calido fictili ad So¬
lem ficcarc ( -^wjewBaf.cod. Dal. quia tu

odorem retinet Corn.in embl. ) ipfum oportet,
id Sc celeriter verfare, fed Sc radix ipfius cum pallo
pota vrinam mouer.

H xc Sc alia quaedam prodidit Plinius. Difcu-
B tit inflammationes omnes quidem, fed oculoru
maxime cx ouo illitum. Vuluarum quoque ftran-
gulatus,ftomachi exulcerationes, pedoris & re¬
num , iecinoris, pulmonum,vcficarumqyc, pecu¬
liariter inflammationi carum vehementer vtile:
item tulTi Sc pleuriticis. Tollit Sc pruritus, vrina
cier. Qui Crocum prius biberintjCrapulam non
fentiunt. Ebrietati co xcfiftunt. Corona: quoque
ex co mulcent ebrietatem. Somnum fagit. Ca¬
put lcuitcr mouer. Venerem ftimulat. Flos e-
utsigni facro illinitur cum creta Cimolia. Ipfu
plurimis medicaminibus mifcetur.

10 Crocus, inquit Galenus, paulum quid adftr in¬
gens habet , quod terreum frigidumque eft : icd
luperat iu eo c-alfacicns & qualitas , Sc facultas,
vt tota cius clfcntia fecundi fit ordinis cxcalfa-
cientium,& primi cxficcanrium. Quare conco¬
quendi vim quandam obtinet* adiuuante fcilicec
m hoc paucula illa adftridionc: quippe quibus
medicamentisjCutn non admodum excalfaciant,
paucula adeft adftridio , ca parem facultatem
habent efTentiis emplafticis vocatis , quas cum
iundas cfle calidicati non vehementi contige¬
rit, nwmgifi hoc eft, concoquentes cftc oftendi-
mus.

’*■ Scribit Auicenna Crocum Cephalalgiam ex¬
citare, & capiti nocere. Id quod non exiguo, fed
nimio vfu cfticerc poteft. Vigilias enim copio-
fius inducit , quas modum excedentes capiti Sc
Tcnfibus oSfunt. Moderatus autem Croci vfus
ccrcbro prodeftjfcnfus vegetiores reddit, fomnu
Sc torporem excutit , laetitiam gignit , corrobo¬
rat cor. Thoracis crudos humores ad cocodio-
nem perducit *pulmones apcrit,& ab obftrudio^
ne liberat : Sc ad hxc tam efficax eft remedium,
vt fubinde phthificis in fumo vita: diferimine, Sc
prope modum animam agentibus, {piritum redu¬
cat, Sc vitam aliquot dies proroget : fcrupuli di¬
midii, aut ad fummu integri podo,cum pallo, auc
vino dulci propinatus. Quo etiam modo gra-
uiflimasfubito irruentes dylpnceas citra febrem
ftatim Sc momento temporis tollere experime-
to compertum eft. Laudatur ad hepatis Sc feliis
Tqm. I J,

XIX-

obftrudioiies,&:ad regium morbum. Croci fla¬
mina trica carpis, aut lub mammis admota illi-
tauc, vires fwas Cordi ccrcbroqueillicbtraufmic-
tunc , quaslque vertiginem tenebricofam inue-
hun|, aciem oculorum prxftringunt , aut hebe-
tant.

ScribitSerapio exauctoritate Rhazis Crocu ExSttg
draclimarum duarum pondere parcum accelera- ?,9?e
re,inaximcque inebriare, fi cum vino mifceatur:
accanta hericiam parere , vt cx nimia lattitiain-
faniam gignat. Quod experimento confirmat
Amatus Lufic. alie re ns fe mercatorem vidiljl-,
qui cum in ollam in qua carnes coquebantur,
multum Croci inieciller, poli earum efum , in
tam profufmn vifum erupit , vt parum abfue¬
rit quin rifu nimio &: cachinno e vita cxceft
{erit.

His addenda SymeonisScthiaudoritas.Cro- ExS.Serhil
cus ftomacho bonus eft, inquit, ciborumque co-
codioncm eificir. Obftrudiones tollit. Pituico-
fa Sc lethargica vitia iuuar. Diicutiendi quoque
vim obtinet, vlceribus vtilis eft , Sc adfpirjtus
difficultatem conducit. Si qui 'illo mediocriter
vcatur, bonum colorem habebit ; fin vero vitra
modum,pallorem contrahet, Sc capitis dolorem,
cibique inappetentiam faciec. Cum opio Sc la¬
de Sc rofacca pedum doloribus impolitus vbi
dolcntjfummopere prodcft,fuperpoficis Beta: fo¬
liis. Cum porro Diofcor. Crocum ad inflam- Cafgyl
mationes valere allerit : confidcrandum Crocum
conco&priam Sc excalfacientem vim habere, Sc
non nili trznfado inflammationis initio com¬
mode adhiberi.

Hic adeo dl thoracis [ inquit Camcr. horti ]
affedibus amicus , ve fine qui ad 9s. atque etiam
vuum,cum dimidio molci grano, & vino optimo
calido propinando,afthmaticos curauerint. Ad
refpirarionem ex nimio frigore prohibitam, eo¬
dem modo plurimum conducit. Huius extradu
rite prarparatum in minima copia datum per o^
difficilem partum promouct,corroborando im¬
primis vires grauid® Sc fatus. •

Crocus ( vt confirmat Tragus ) cordi condu-
citjidebque quibufuis eius aflcdionibus auxilia-
tur,fanguinem purgat, veneno aduerfatur: qua-
obrem haud immerito aduerfus pellem vfurpa-
tur. Quidam Crocum in occlufa Oui cella cum
Thcriaca Sc Sinapi, alnique fpcciebus igne co¬
quunt, Sc exiliis demum hoc pacto tofus cie-
duarium conficiunt, quod ad internam faciat
pcftcm, venenumque, per fudorem exigar. Cro¬
cus in cibo aut potionibus vfurpatus, vrinam cit,

Sc morbum regium, ac rnenfes mulierum educit ,
trahitque. Ha:c radix Croci cum vino Apiano ,
aut alio quouis dulci efficacius pradlat-. Crocus
paralyticis membris ac induraris neniis appri¬
me confert : quare Oxycroceum emplaflrum cx
Croco conficitur, ad emolliendam duritiem ner-,
uorum accommodat iflimum.

Infantibus, feribit Macth. perpetuo eiulanti-
bus, neque furgere queuntibus, arenulafquc me-1
ientibus, pauxillum datur Croci cum lade. Si
vero iidem fe oftederint, nihil pra-ftatius quifin fi
Croci integri nonihil ramdiu in aceto infudacur
quoad eius colorem cocraxericftdque acetum bi¬
batur. Si quis apoplexia correptus fuerit , auc
lethargo Sc aphonia,Crocus cum aceto acerrimo
Sc Caltorio mifcetur, in quo intinda pluma na¬
ribus indatur ex graui enim ftupore excitae. Ex
floribus nondum decerptis flaminibus, exftilla-
tur aqua,quq duabus a ccena horis alfiimpta,{om-
I num conciliat ( Camerarius ad cum locum an^

« HhU

HISTORIAE PLANTARVM.

notat, cflfc qui c floribus , poft adempta '-femina,
eliciant eam aquam, cuius kimma dolis lit«j iiii.)
Grocus cum lixiuio Sc oleo oliuarum ini Itus, ca¬
lide appolitus, coferc in tumoribus vbi metuitur
.gangrama: ad quam lingulare -remedium efteiii-
.plaftruraex Lupinis in lixiuio Sc vino albo co-
<ftis,addico tandem Croco. Stamina omnem mi¬
tigant calidum tumorem, cum oui albumine, Sc
vitello impolita. Sertum ex Croci floribus capi-
ti circumpolitum , fomnuin inducit. Calidae po¬
dagra dolores immenfos lenit Crocus cumia&e,
oleo rofato Sc pauco Apio fimui mixtis.Auic.ee-
phalalgiam facere fcribit,Sc capiti nocere : id
quod non exiguo, ait Dodonaeus , fcd nimio luo
vfu erficcre poteft. Vigilias liqurdcm copioflor
inducit, qua modum excedentes capiti Sc fenfi-
-bus obfunt: moderatus autem Croci vfus cere¬
bro prodeft, fcnlus vegetiores reddic,fomnum Sc
torporem excutit , laetitiam gignit : corroborat
quoque Crocus cor,rhoracis crudos humores ad
concoctionem perducit, pulmones aperit , Sc ab
obflrudtione expedit , Sc ad hac tam eflicax re¬
medium, vt lubinac phchihcis in fummo vira di-
lcriminc , Sc properaodum animam agentibus,
ipiritus reducar, Sc vitam ad aliquot dies proro-
vet,fcripculi dimidii , aut ad lumraum integri
pondo , cum Pallo aut vino Pramnio , vel alio
dulci , exhibitus: quo modo etiam datus, grauif-
.fimas fubito irruentes , citra febrim, dyfpnocas,
ftatim Sc momento temporis tollert , non fe-
mel k nobis compertum cft.Laudatur ad hepatis
Refellis obftrudtiones, ncc non ad regium mor¬
bum atque hinc bonum colorem Crocum cflice-
rcDiofc. feribir: additur eodem authoreado-
mnes quz interaneorum cauli* temperantur
potiones : fcd noftra acate ad eas potiflimilrn»
qua: mcnfes,focri]S,Sc fecundas educunt , oculos
ab edthymatis Sc exanthematis cum lacte , aut
Foeniculi, Rofarumue liquore praTeruat illitus,
& humorum in eos fluxiones reprimit.
jtduerf*rl Affirmant ^duerfaria,Croci flamina trita car¬
pis auc fub m&nmis admota,illitaue , vires fuas
cordi cerebroque illico rranfmirtcrc r qualique
vertiginem tencbricolam inuchcrc, aciem ocu-
GrCncru' l°rum pcrftringcre aut hebetare.
crow*. Croci parum iufculis in melancholica paffio-

nc mifcet Gcfn. Dicamus vrgente negotio qua¬
dam vt cx prxfcripto Diofi Ad Crocinu vnguentu
praeparandum lpiffabis antea oleum , vclut de
Sufino di&um cft , eo pondere Sc menfura: Sc
acceptis olei ad Sufinum (piflati libris tribus Sc
dimidia, immittito Croci drachmas odo, <5c fa-
pe per diem commouero,ita vc hoc aflidue facias
ad quintam vfquc diem. Sexta vero oleum de
Crcco pure defundito , Sc ad eundem Crocum
olei menfuram vnam affundito , Sc ad triduum
comrnoueto. Deinde ad defufum myrrha contu¬
li & cribrata: drachmas quadraginca ammilce-
ro,Scin mortario commode moucro. Sc fle repo¬
nito. Quidam oleo ad Cyprinum aromatis im¬
buto, etiam ad Crocinum vruntur. Optimum ex
ipfo cft quod abunde Crocum fpirar , quod fane
ad vfum medicum expetitur. Secundum locum
obtinet quod myrrham redolet. Vim habet cale¬
faciendi befomnum inducendi. Vndc {ape phre¬
niticis conuenir,flcx eo irrigentur, autipfum
olfaciant, aut etiam naribus illinant. Gignit i-
tem pus, Sc vlcera purgat. Facit etiam ad vceri
duritias, & conclufloncs,ad vlcerain ipfo mali¬
gna, cum cera Sc medulla, Sc duplo oleo. Conco¬
quit enim Sc mollit, & hurae&at, Sc mitigat. Fa¬

cit Sc ad glaucomata oculorum, ti cum aqua fub-
linatur. Proportionem vero cum ipfo hibet , Sc
id quod Butyrinum appellatur , Sc Onychinum*

Sc Styracinum , vtqu* nominibus foluin diffe¬
rant , verum praeparandi modo Sc viribus fimili*
funt. In Crocino ( i nquic Comar.) nihil cft quod
aliquem morari poflit , li noftram tranllationffa
cum Grxcis diligenter conferat. Quod dixi fc-
cundu locum obtinet id quod myrrham redolet,

7?' t.T ffuvsrf in Grircis legitur : quod fi-

militudinem lignificat,fed non aliam quam odo¬
ris!, vt ego puto : quum antea optimum ipirare
Crocum dixerit. Nam (i quis Myrrham referre
dicir,obfcurum relinquit qua in rc flmilitudoilla.
polita lic. Et poreff etiam haec locutio inter cas
referri', quas Galenus improprias in Diofcoridc
deprehendit. Paulus alium Crocini parandi
modum habet , fed exemplaria Graeca co loco Sc
corrupta funt, Sc tranfpolita. Nos autem in no¬
ftra Pauli tranflacionc omnia in iuftum locum
rcfticuimus,& in Dolabellis noftris in eundem
omnium rationem reddidimus. Quod porrb ad
finem dicit, cum Crocino eandem vim Sc prxpa-
randi modum habere Butyrinum Sc Onychi¬
num & Styracinum : dcButyrino quidem facile
creditu cft, itemque dc ftyracino : Sc ex appella¬
tionibus etia aliquo modo conftat: Sc dc Styraci¬
no quoque infra Diofc.in Styrace repetit : fcd de
Onychino ambiguum penitus cft, &c. m 41

Diofc.limiliccr, Crocomagna facit ex Croci- jTf»
no vnguento aromatis expreflis Sc cfformatis.Eft
autem bonum id quod odoratum cft , moderate
myrrham redolens, grane, nigrum, non lignofum,
dum diluitur croci colorem abunde referens, la:-
ue,fubamarum , & quod dentes ac linguam ve¬
hementer tingit, colore ad multas horas duran¬
te. Tale vero cft quod i Syria affertur. Vim
habet extergendi ea qux pupillis tenebras of¬
fundunt, vrinamciendijtnoflicndijconcoqucndi,
calefacicdi.Croci viribus aliquo modo rclpodct,
plurima enim dc ipfo parte obtinet.Crocomagrra
Diofc. cx Crocini vngueei aromatis exrrunit [aic
idem Comar. ] Sc in mallis huc pafiillo; effor-
mat.Alia vero cft Crocomagmatis prarparatio»
quam Damocratis verflbus confcriptam , Galen.
lib.z.Antid. rccenlct: Sc Actius lib. 1. c.i 96.Sc 6.
cap.^o.habct , conftans cx Croci drachmis cen¬
tum, myrrha: Traglodyticx , rolarum ficcarum,
amyli, gummi , Angulorum drachmis quinqua-
ginta,teruntur htec cum vino , Sc cfFormanrur in
paftillos,qui in vmbra liccati in vfum veniunt, Sc
ad capitis dolorem temporibus illinuntur. Et in
aliorum quoque Pharroacoru praeparationes mifl
centur. Galenus quoque lib.z.c.i.i»7« •nwe in ca¬
pitis ex febribus dolore: Illinenda cft frons,in- '
quic , cx cyphi in frigidioribus, ex Croco¬
magmate in calidioribus. Hippocrates Cro¬
comagma etiam {xu&yjm appellat in libro Dc
ftcrilibus.

CROCVS VFRNVS LATIFOLIVS ALBO

flore interdum purpurafeentibus venis vario.

Alius flore purpureo minore.

N poft.Hift.Clufius fub titulo Croci verni lati- Defc
folii albo flore hanc tradit dcfcriptioucm. La¬
tifolii Croci prima Ipecics, rerna Sc quaterna in¬
terdum habet folia latiufcula Sc breuia , duabus
albis venis per eorum longitudinem fubtus ex¬
currentibus prardita , inter qua; prodit c mem¬
brana flos breui pediculo uitexis, lex foliis con¬
ftans

LIBF.R

fUns albis , ima parte cum pediculo purpurafee-
tibus,& in meditullio (lamina, cum breui trifi¬
do (lilo continens : radix bulbofa , candida^e-
nuicortice amicta, fibnlquc candicantibus in¬
fima Cede praedita. Nulla inter reliquas Croci
verni fpccics, hac magis foecitnda in edenda fo-
bole. Eius vero flos interdum variat : nam ter¬
na illa exteriora fplia, non nunquam purpurafee-
tibus venis fune afpcrfa, interdum foli loliorum
mucrones pur-
purafcunt,ali-
quando etiam
purpureus ra¬
dius omnia
folia fccundii
longitudinem
media fccac.

Crocum au¬
tem vernum
latifoliupurp.
flore minore
lic deferibit.
Similibus c(l
foliis latifolio
albo, paulo ta¬
men anguftio-
ribus,inter fo¬
lia promens e
membranaceo
inuolucro , e-
iufdcm ma¬
gnitudinis flo¬
rem breui pe¬
diculo innite-
tem, fex foliis
conflantem
violacex ad
cscruleum ten¬
dentis purpu¬
ra: colore* vn-
guibus & fu¬
mo pediculo
faturatiorc
purpura nite-
tibus:radix al¬
teri fimilis, &£
in edenda (o-
bole fatis fcc-
cunda inter¬
dum. Nonnu-
quam,fed val¬
de raro , fert
vtraque ha»c
rotundu exal¬
bidum femen
in triangulo
capitulo.

t>rima»,fccundas,& quarta: (de quo paulo poft)
fpccierum meminit lol. Simlerus in Heluetix
deferiptione , atque iftic in montanis inucniri,
eoiore purpureo candido, & vtroque mixto: 4*211*:
trteff' vulgo vocari, Se i Iurq montis incolis(apud
quos in ui premo iugo etiam nafcuntur) Aeffrat;
addit radicem fuibus ede gratam.

Audio & inBaldo monte agri Veronenfis pro-
uenirc. Nonnulli primum genus Crocum vernu
ob foliorum & floris cum legitimo Croco fimi-
litudincm vocant:Grxcc o k&x.&' io.extle dici pof-
fet : alii Crocum montanum appellare malunt,
(aliud .'tamen montanum Crocum poftea dabi¬
mus) Turea: Z afran vocant Crocum , & voces
addunt al<, mor , fari3 quum aHaum,Yiolaceum?flju
To:n. II.

XIX- s**

uum eoiorem exprimere volunt.’

Croci filii. verni tria obferuauitgenera Dale-
champ. Primum minimum radice bulbofa, exi¬
gua, rotunda, multiplici cortice veftita , inferni
Cepa: modo fibrata : cauliculo dodrantali dua¬
bus latiufculis foliis obuoluco , vfque ad floris
exortum fere afeendentibus , quatuor infuper*
aut quinque foliis ex lateribus vtrinque enatis?
oblongis, anguftisjhnea candida qua: media in-
terfcc.it, diuilis : flore Croci hortenfis,paruo,fu-
perne purpureo, inferne fl.iuefcentc, extantibus
in medio flaminibus croceis. Secundum priori
in multis fimile cft,in quibufdam diucrfum : ne-
pc quod radice fit ampliore , ac denfius fibrata :
caule proceriore, grandiore, crafliufculo : flore
maiore & latiore. Tertium radice eft gemina»
Gladiolimodo,la:uiore, integriore>minulque la¬
cero cortice obdudaiparum fibrata : foliis qua-
ruor , aut quinque, longiflimis,fed anguftiflimis,
linea media catididiflima diftin&is : caule foliis
vacuo, redlo : flore media fui parte purpura ni¬
tente , fupra &c infrit candido, interdum prorfus
albo. Crocus filucftris in plcrifque Gallip locis,
fcd in Allobrogibus potillimum nafeitur, prae-
fertim primus 6c tertius in niuofls montibus, ter¬
ra nigra «Se pingui. Liquata niuc,& fub finem
Maii flerem folia flarim promunt. Hanc ob
caufam opinatur Clulii appellandum Crocum
Vernum ,qu6d flore fit Croci, Vereque floreat.

Tres quoque figuras habetDalcchampius,&de-
feriptiones, nos priorem «Sc tertiam accipimus,
fecunda minus placet , quare ex noftris ficcis v-
nam cum latioribus foliis.

Crocum fane montanum filu. obleruaui Bur-
mii Rhetorum cum flore ac etiam femine Iunio. *
Gencute etiam cum citem reperi Iulii principio
in monte Thuyri, verum iam defloruerat <5e ade¬
rat femen: tranftuleram in hortum, nos autem il¬
lud deferibere negleximus, purpureum eoiorem
in ficcis animaduemmus:

Croci mei vbi primum erumpunt cum flore,
quidam extra terram, vix per quatuor vnfias ex-
tant,vnciarum fere duarum inter folia herbacea
qui interdum cafuperant, in flore fex folia «Sc
apices lutei,quos non animaduerti extra florem
eminere vt demonftrat figura Dalechampii, flos
defniit in capitulum cx breui «Se vnciarum duaru
aut trium pediculo tenui , in quo femina: folia
herbacea tantum terna, angufta, Croci : qu;e fu-
perant florem, & potillimum vbi incipit euane-
icere,& tandem ita cxerefcuntvtpalmum excc-
dant,& latiora euadant multo quam in llorten-
fi. Pictor nofter perperam pinxit quatuor folia
pro tribus : membrana: aliquot tenues lata: am¬
biunt fimul pediculum floris & foliorum prin¬
cipiamus exprimuntur in figura Dalechampii:
membranea etiam alia tunica ample&itur cau¬
liculum floris, ad cuius initium vfque , nec pe¬
diculus ita nudus cfl, vt pingit nofter pidlor, qui
per negligentiam eam omifit : radices plerum¬
que duplices, vt in Gladiolo, tunicis reticulatis
teguntur, fubfunt deinde capillares radicula:.

Cur Frater Phy t.feparet Clulii vernum maiorem
tertium a Lobclii Violaceo toto nondum ani-
maduertere polium.

Gefner. hort. Crocus filu. flore candido pul¬
chro prohlientc fub finem Februarii.

An Campi, hort. Crocus vernus purpureus.

Et apud Matthiol. Germ. Repcriuntur aliquot
fpecies Croci filu.potiir.in altis montibus, flori¬
bus albis purpurafcenribus aut ca:ruleis [blanv}
vt plurimam Vere floret, in lura monte dicun-
Hhh z

Vires &
Vfus.

HISTORIA PLANTARVM

tur £effrat,in aliis motibus Hclueticis J>utrrt(f. ;

Sarpius miraturChifiusfe, nec in Auftriacis,
nec in Sryriacis,ncquc etiam in Pannonicis mo¬
tibus, vllum Croci verno tempore florentis genus
inuenillc, tamctfi diligenter pcrlullrarit, quum
Heluetici Alpcs.illis etiam frigidiores, aliquot
eins genera lpontc alant.

Crocifilucft. montani flore albo radice foris
duntaxat quidam vtendum cenfcnt, tam Cluiio,
quam Lobel.te(libus,intus non perinde : illitus
pubi vrinas elicit crebras atque eradas, tumores
Hydropicorum difcutit,fpicula cucllit.Ifto agre-
fti facilius abigeret e luis interulis pediculos Ges
Hibernica, nam virolior cft,& pcnctrantior. Ve¬
rum vulgatior pritcrquarnquod Hibernis raife-
ris tam importunos hofpites, quietis & famis ho-
ftes abigit, etiam colorem floridum, vegetumque
calorem,vigorcm,& animorum ferocitatem ar¬
tubus &alit& auget, illuuicque fordidas velles
colore commendat, militiae idcirco non parum
conducibilis.

CROCVS VERNVS LATIFOLIVS
perpetuus flore maiore.

fo candicans^
wfix fuperio-
ribus fimilis,
foris mem¬
brana fufci
obduda , fi¬
bris infima fe-
de donata , 6c
intus alba.

C1 ulium in-
telligere eun¬
dem Crocum
cum Lobelio
alfcrere non
audemus: ean¬
dem iconem
habet , qui i
nobis in no-
llra tabella
notata eft I.
dc altera ico¬
ne notata II.
agemus pau-
lb poli, fub Croco verno latifolio albo verlico-
lorc fecundo fimplici.

PErelegans Clufio in poli. hift. Croci verno
tempore florentisTertia fpecics latifolia pur-
pur. flore maiore ,quam ei mittebat Dodifllvir
Ferdinandus Imperatus. Eius vero iam marcidi,
& dudum terra eruti bulbum vnicum accipicbac,
qui lequente Vere folia quidem protulit:lcd nul¬
lum florem.Lugduni porro Batauorum,cum aliis
Croci verni latifolii Ipecicbus florem dedit , illis
forma fimilem, hoc cll , fex foliis conflantem,
quorum externa tria paullo longiora,interna tria
breuiora ampleduntur, multo tamen ampliora
quam in fecunda fpecic,licct illis colore ncc val¬
de difparia.nec iniucundi odovis>ma.JUminac6-
tinentem alba, magnis fhuis apicibus pridita, &
inrcr illa Stylum paullo longiorem, extima parte
in tres quafi tubulos laxiores diuifum, aurei colo-
ris:cum flore, e membranaceo , inftar reliquoru,
inuolucro prodeunte, exeunt terna, aut quaterna
filia, proxime dcfcripti foliis no diflimilia,paullb
tamen logiora: radix bulbofa: fuperiore maior, &
ad Quinti fpecici radicis amplitudine accedens.

CROCVS VERNVS ALBVS, CAiRVLEIS
oris in latere folii, Lobelio: & Crocus
vernus latif.albo verficolore
flore primus Cluiio.

Defciipcio T Ob.Obf.&Ic.Pl.Crocus vernus albus l.ciru-
| Jcis oris fparfis in latere folii : ex Italia D.
Bracionus accepit. Hift.Lugd. figuram habet fub
Croco feronno Lobclii.C.B.Phyr.Crocus A.liuc
Alpinus vernalis triphyllus , Lobclii albus. 2.
Croci verni latifolii albi,verficolorc flore primi
fiha Croci fatiui & legitimi folia fatis referunt,
nili breuiora elfent: inter qui bini aut terni pro¬
deunt flores , prima: & fecundae fpecici floribus
maiores,fcx foliis mucronatis conflantes, quo¬
rum terna exteriora (quae pallidafunt foris)rri-
bus radiis cx atro purpurafccntibus,ab infima ba-
fi ad extremum folium dudis ftriata , incerne al¬
ba funt,vc& tota interna tria io\\2,jlaminM]ue in
meditullio habent Croco mcnranofimilia , fed
magis pallentem Stylum : liberalius hic femen
prsebecm triangulis capitibus, rotundum, cx ru-

CROCVS VERNVS LATIFOLIVS

albo verficolore florea, fim¬
plici & duplici.

Varro
Croco Del
(inquit Clu-
fius)vcrno la¬
tifolio albo
flore fimilem,
fed per om¬
nia mino¬
rem , ante
multos annos
in Belgicam
nobis mitte¬
bat C.V. Ai-
phonfus Pan-
titis , Ducis
Ferrar. Med.
cuius florem
interdum o-
donis & dc- '<
nis foliis pre-
ditunj habui.

Iac. Plateau j
etiam duodenis, illiufquc iconem ad me mitte¬
bat, peculiare genus elfc exiflimans : fed infe- •.
quenrc anno limplicem fex foliorum florem
tulic.

Clulius habet in poft.hift.Iconem Lob.cx Plan-
tini iconibus p.i?9- qui in tabella praecedenti,
nobis paulo ante pofita fub Croco verno albo 6c
nocatur II. Cluf.pricerca aliam iconem habet,
cui titulus Crocus vernus latif. duplici flore.

An Lobel.Obf. Crocus fila, albus duplex ma¬
ior Sc minor. Flores illis albis , purpurcis,vioIa-
ccis lineis ftriaii , quos ex Italia priclarus vir
Brancionus accepit. Pagina vero lequenti & Ic.
Pl.p.139. Crocus filv-5 purpureus, obfoletus, pullis
lineis ftriarus, quem D.Brancion Alfonfi Pantii
Fcrr.munerealir, fupra figuram, Crocus vernus
fcrotinusi. flore purpureo rubente,violaceis li¬
neis ftriarus.

Hifl.Lu^d.Crocus ferotinus Lobelii. C.Bauh.

Phyr.

Pbyr. Crocus flue Alpinus Vernalis purpuro
violaceus i.Lobel. Vernus ferotinus 5. reperi-
mr flore purpureo, aujreo & vario. A11 Camer.
horti Crocus vernus flore vario?

LIBER XIX- '6<4

quod, floicm proferret faturatifllma, pyrpura ni *
tentem,quem,vt poce magis lerotinum , conlpi-
ccrc illi nonlicuiifet.

CROCVS VERNVS PVRPVREIS

ftriis virgato flore.

FOlia ex ra¬
dice bul-
bofa ftatim
promit , ali¬
quot nonnihil
repanda do¬
drantalia 6c
longiora, cul¬
mo anguflio-
ra, rigidula:/r^
mitia in cacu¬
men delinen¬
tia, fulco can¬
dicante aduer-
fa paite exa¬
rata, margini¬
bus viridanti¬
bus. Sulco a-
ucrfa parte re-
Ipcndct por¬
ca elatior ni¬
tidi viroris ,
a qua deuexa
caniculata latera colore fere funt glauco: inter
hqc emergut ,mox a radice pediculi palmares &c
latiorcs,teneri,infirmi,maiore parte cadidi,can-
dida membranea vagina diuoluti,fuperiorc par¬
te albis purpurcifque flriis diftindi : finguli//o-
refn vnum fuftinentes fragrantis odoris , nudum,
fpiculum antequam explicetur aemulantem , fo¬
liis conftatem lenis, vncialibus, acuminatis, quo¬
rum extima tria complexu luo,reliqua in occlu-
fo flore occultant, colore intus albicante , foris
flriis purpureis , pallide flaucfccntibus & albis
pulcherrime virgata : tria vero reliqua, coloris
intus fonfque funt dilutioris violacei , excepto
vngue laturata: violx externa parte conlpicuo:
medium oblident tres fibra; puluifculo flauo re-
fperfle , auicula: linguam imitata: , flamina am¬
bientes totidem iaturati crocei coloris.

In horto Ill.E.C.Montbclg.licuit in huius fo¬
liis lufum obferuarc : fiqmdem extima illa ftria-
ta floris folia, vna aut altera profunda carfura per
margines diflc&a animaduertimus : prouenerat
autem ex bulbis ^Genero Chcrlcro Roma dela¬
tis, florebat circa finem Februarii <Sc principium
Martii.

De hoc forte Cluf.poft.hift.Ioach. lungerina-
nusC.V.Ioach.Camcr.exfororenepos mihi Fcri-
bebat in herbatione', quam Comite Iofepho de
Cala buona Serenifli Ducis Flor, limplicifta vt
vocant ad Tirrheni maris littorainftituerat,tres
Croci verni differentias inuenillc. Ex iis elega-
tiorem-,vel albicantcs,velpurpurafccntcs flores
proferre , quorum exteriora terna folia craflio-
res quafdam venas purpura fatura infe&as habe-
■ rent, qua: mirum flori decorem adderent. Reli¬
quas duas maiores cllc, Croco fatiuo non infe¬
riores , & vtrique florem purpureum : fcd in vna
Colchici floris inftar dilutum,in altera a Croci
legitimi flore parum diuerfum. Addebat,Iolc-
phum admonuifle , aliud clegantiflimum genus
uafei in iifdem pratis circa Liburni porcum >
Tam. II. r 1

CROCVS VERNVS LATIF. PVRPVREVS
verficolore flore.

CRociver-
ni quinta
Ipecies Clui.
Hili. poft. flue
Crocus vernus
latifol.purpu-
reo verljcolo-
re flore , quem
Alphonlus Pa-
tys mittebat,
florem ia mar¬
cidum adhuc
retinentem, Sc
femen in trian¬
gulo capite
maturum , cx
quo mihi natee
planta: , qua:
tertio anno
flores proferre
ccepcrut : funt
veroiifuperio-
ribus amplio¬
res, ad tertia: fpccici flpruni magnitudinem pro¬
xime accedentes , fex etiam foliis pnrdiri ,
quorum externa tria foris ex candido, quodam¬
modo purpLiuafcunr, &c laturatiilimce , quafique
atra: purpurjr,tribus vel etiam quinque lineis ab
infima parce Furium alceudencibus inlignita
Funt , interne purpuralcunt, interiora vero tria,
vel dilutioris, vel laturatioris purpurei Funt co-
lqris,circa vngues tamen, limilibus, vt exteriora,
radiis inlignita : femen in triangulis capitibus
lubfufcum: folia FuperioribuS Ipeciebus longio¬
ra & latiora. Tertia* foliis non valde ablimilia,
duabus etiam albis liucis Fubtus diftintta : ' radix
paulo amplior : huius florem etiam odlonis fo¬
liis mterdum luxuriantem habui quatuor vide¬
licet internisjtocidem externis.

In icone Clufii non apparent lincte Furfum a f-
ccndentcs.

CROQ VERNI TRES SPECIES , FLAVA
aurea & pallida.

CRoci verni Mcefiaci latifolii flore flauo ,

prm& fpeciei quaterna aut plura, folia funt, Dcfcripcid
ad quinta fpccici iolia valde accedentia, lon¬
giora tamen & circa exortum latiora, binis cai®
didis venis fecundum medium neruum per lon¬
gitudinem excurrentibus , vt in reliquis Croci
ipeciebus, qua: emergere incipien ti a, florem fi-
mul oftendunt , fex foiiis,dum explicatus eft,co-
ftantem, exterioribus mucronatis, internis pau¬
lulum orbiculatis, fiaurcoloris , vrcunque odo¬
ratum , tria longiufcula latiufculaque flamina
dilutius flaueFcentia , intus continentem, & 16-
giorcin ftylum fummo fafligio in tria flamina
diuifum , fatiui Croci flaminibus pienc conco¬
lorem : cui fuccedit , vc in fuperiore Croci verni
fpccie , membranaceum triangulare capitulum ,
rotundo rufoq; femine plenum : radix cum fu-
penoris radice coqueuit , vel etiam maior cft.,,

H h h 3

-Croci <vcr~

$4+ HISTORIAE

lolida , aliquot candicantibus tibiis, feifili parte
donata, & aliquot tunicis obuoluta : binos ple¬
rumque, ternos aut quaternos , vel etiam plures
profert flores : nulla enim Croci verni Ipccics
nae liberalior in producendis floribus.

Croci au¬

tem verni la¬
tifolii aureo
flore, fpecici
alterius folia
paullo bre-
uiora, tamen
latiora, illius
qui niueum
fert florem
foliis pene i-
qualia , flos
magis aper¬
tus, fex etiam
foliis conflat
altero breuio-
ribus, fere or¬
biculato mu¬
crone coloris
prorfus aurei,
tria fi mina
viid?i licii oc¬
cupantia bre-
uiora latiora-
que:Stylus alteri flmilis, fumma parte interdum
in quatuor ftaminula diuiius, aLccrius Stylo con¬
color : florebat mihi anno 1584. & fcqucntibus
duobus, paullo maturius flauo , multos etiam

dabat flores,

Croci tandem verni latif. pallido flore tertia
Crocus $cr- [pccicsfolta non minus lata habet-, florcfquc fex
nM foliis magis mucronatis conflantes, coloris om-

(h- nin6 pallii, viridibus venulis exteriorum folio¬
rum vngues toris diftinguentibus»cxccrinocx
conueniunt.

Omnes has flaui differentias corrumpebat ri¬
gida illa biems anni & plures quam fexa-
gtnos bulbos iuniores carum femine natos, prae¬
ter ores aut quatuor qui flaui genus conferua-
runt.

Crocus vernus latifol. flauo vario flore , Con-
ftantinopolitanus liuc7.Clufii , dubitat Lobel.
Adu.par.i.an fit Crocus fil. vernus verficolor,au-
rco rutilo panno concolor , quem Galli drap dor
. vocant : dc quo paulo poft.

C.Bauh.Phyt. Crocus n- fiue vernalis flauus.
Item 15. fiuc Vernalis pallidus. Camer.horc.Cro-
cus vernus aureo flore.

Florent autem omnes, inquit Clufius, Croci
montani differentia: ineunte Vere,alix aliis ma¬
turius, Martio, & Aprilis initio : nulla autem diu¬
tius ( ob numerum florum fubinde nalcentium)
quxflauum fert florem, qui omnium etiam
liberaliflime femen prxbet : ea primum Germa¬
nia: innotuit poft annum 1579- Stcphani van
HaufenNocimoergeniis diligentia, qui Conftan-
tinopoli redicnsjinSeruiahue Moefiafupcriorc
fub Bclgrado florentem eruit Martio men-
fe : poltea & alii ante a me admoniti vide
runt iftinc Viennam redeuntes , in Thracia,
non modo flauo flore , fed etiam albo & fub-
ciruleo : fed non eruerunt : Flaui autem varii
pauci bulbi allati anno i^y.O&obri menfe, iiq;
adeo marcidi Sc exfucci , vt verno tempore e-
rutos appareat: nam & flores & folia adhuc reti¬
cebant, empeique fuerant in foro Conftamino-

PLANTARVM»

poli. Vnus aut alter eorum quos redemeram,
terrae commifcram , prodierunt fcqucntc Vere,
vnicu duntaxat folium profcretes,& anno demii
1590.& fcqucntibus , flores quos dcfcripfi mihi
tulerunt Francofurti ad Moenum, Sc Lugduni
apudBacauos.

Tempus

CROCI VERNI LATIF. FLAVI
vario flore 1. Sc z.fpecies , vtraque
flore iimplici &c duplici.

C'

Rocus
vernus

latifolius fla-,
uo flore, fiue
Septima fpe-
cies, , Cluf.
Hiftor.poftcr.
quinque aut
fex habet /i -
lia, tenuia, in-
inftar fere le¬
gitimi Croci,
infima parte
cx purpura ni¬
gricantia , £
quorum me¬
dio vnum aut
alterum flore
promit aurei
fere coloris,
legitimi Croci
odorem non¬
nihil roferen-
tcm,fex etiam
foliis conftan-
tcmivt reliqua
Croci genera,
quorum exte¬
riora tria
paullb angu-
ftiora,Sc ma¬
gis mucrona-
ta,tribus craf-
fiufculis radiis
ex atro pur-
puralccntibus
ab imo ad lu-
raiim , fecun¬
dum folii lon¬
gitudinem ex¬
currentibus,
& multas in¬
terdum venas
in latera fpar-
gentibus,infi-
gnita,tcrna interiora latiora funt , & vngues ha¬
bent foris etiam cx atro purpurafeentes , pedicu¬
lum qui florem fuftinet,tocidem purpurei coloris
faturi radiis notandum, quot funt in flore folia:
\mbilicum occupant tria flaua flamina-, inter qui
ftilus eminet extrema parte trifidus , aurei colo¬
ris: floribus fucceduntcrafliufcula trigona capi¬
ta, adeo faturo purpureo colore infedta , vtarra
videantur & fplendentia,qui maturitate hifcen-
tia, femen continere confpiciunrur fupctiorii-
quale,& magis rufum : radix bulbacea , vtin fu-
perioribus, ledpriter illorum inorem multiplici
reciculatoque cortice obdu&a , Sc multis tenui¬
bus fibris fcffili parce, per reticulati corticis ma-

cuias*

Dc

LIBER

euUs fc exes«nribiM)prrriit.iJ raib adnacos b»l-
bos proferens.

r- Ittius alia eft fpecics,qux nec radice,nec fo-
. liis,neque flore differt, exceptis, radiis, quiadeb
late fefe fpargunt x vt procer oras , totum exter¬
norum trium foliorum-dorfum inficiantjac pedi¬
culus etiam florem fuftinens, totus ex purpura
nigricante fplcndcat. Veraque fpecies aliquo¬
ties florem dedit duodecim foliis conflantem,
fex internis aurei coloris, fex externis purpure¬
is radiis in/ignitis , deinde fexagonacapitulaiin-
terdum etiam gemellos flores vni pediculo in-
hsrcntes^quibus etiam gemella capita, vtraque
femine plena.

Lobcl. A.du.par.2.Crocus vernus latifolius fla-
uo vario flore, fiue 2.ConftantinopolicanusClu-
fii. Plcroque fere Croci fylu. varietates Anglo-
bricannio Sc Belgio inquilina:.

Crocus vernus flore luceo, corona Pbanicea.

Crocus vernus flore luteo, corona Phcenicca au-
thore Lobcl. Adu.Pencs D.Somerum quotannis
Aprili floret, delato eruto bulbo ex horto ma¬
gni Ducis Hctrurio.

Croci liit£< & aurei varietates.

Eius ( inquit Lobel.Ado.par. i.) tres differentias
alunt loannes de Franque ville fenior Sc iunior,
mercatores Camcracenfes huius amceniftudii
cultores egregii. Vtium quippe flore flauo fiue
fuluo,nitido: radice aliis non diffundi. Alterum
rariorem multo, procociflimum , flore faunro
colore fulgente, [ An crocus Vernus latifolius
Clulii flauo vario colore Conftantin.]aurei fplc-
doris foris clegantiflimis violaceis nigris lineis
ftriaco, auro texto Serico panno omuio , vnde
{crocus aureo panno concolor] croci concoloris
aureo panno nomen, Goudlakcu vulgo Braban-
torum,& Drxpd’or Gallorum. Staminibus intus
luteolis : foliis tenuibus eredis : Bulbo fubtus
aliquantulum fibrato, reticulo obtedo inftar nu¬
cis Myrifticoinuolucri, Macis vocati. Hoc alui
Hacknei figulino vafe. Tertium flore pallido
ab aliis diuerlum: exteris vt vr facis refponden-
tibus.

Varietas. Crocus vernus aureo flore Clufli,
variat flore intense , magifquc luteo aut rutilo
Sc aperto. Sed tota planta minor, alioqui om¬
nino fere iimilis.

CROCVS VERNVS ANGVSTIFOLIVS
floribus coruleis liue violaceis in¬
terdum candidis, Hifpanicus.

CRoci verni anguftifolii jfpecies prior(inquir
Clulius hift.po.lt.) terna , quaterna auc plu¬
ra habcr/j/irf,longa, viridia. Crocinis longe an-
guftiora gracilioraque,rotunda&: capillaria fe¬
re, inter qua: prodeunt bini auc terni cauliculi ,
vnciales vc plurimum, anguloliftuftinentes flores
fex foliis conflantes, vt reliquae fpecies, ima par¬
te flauefcentibus, intus nonnihil candicantibus,
cieter^ ad caeruleum tendentibus , flue viola¬
ceis [inueniuntur Sc torivCandidi]odoratos,qui-
businfunt JlaminuU : his fuccedunt folliculi, fl¬
ue capitella trigona , exile femen fuluefeens con¬
tinentia : radix exiguo Auellano magnitudine,
duro fpadiccbquc cortice fiue putamine tcda>
iYuus alba, firma, fubaftringcntc guftu.

XIX-

545

Cluf.Hifp,& Hift.poft.A ppc/htur hic bulbus
k nonnullis crocus vernus, quod f/oredit croci ,
Vereque floreat : folia tamen croci non funt,fed
rotunda Sc capillaria plane. Nomen vulgare Lu-
fltauis Galerio vicinis -apud quos etiam nafei
quidam illius regionis incolae alFerebant, Novel¬
las pequenm, id eft, Auellana paruo.

Lobel.Obf.& Ic.Pl.pag.141. crocus filu. matior
Hifpanicus,flore patulo,vulgb Nozilicha minor
& Nozellas.i. Nucula a radicisforma,quara etia
guftu refert. Crocus vernus minor primus Clu¬
fli- Hift.Lugd.crocus vernus minor.i;

C.Bauh.Phyt.crocus i4.flue vernalis minor.i. , &

Frequens inucnicur a Cluflo Gadibus Prior,
aeque incer Aflndum (vulgo Mcdina Sidonia )

Sc Calpen,locisfalcbrofls & apricis. Floree cum
fequenribus Ianuario Sc Februario.

Anguftifolii croci verni nullas facultates cui- Vires
quam exploratas intellexit Clulius.

Crocus Vernus minor alter flore minore
ex albo purpureo*, '

Croci verni anguftifolii fpecies altera, foliis &Defcripti6
radicis externo conice illi omni«6 iimilcra in
Bemriac collibus Lufiranio finibus obferuabat
Cluf.hift.poft.paulo minore flore , exalbo pur-
purafccntevyix que e terra prominente , atque v-
num bulbum eruebat fiorem habentem e folioiis
odo compolitum, quatuor externis paullo ma->
ioribus : radix erat gemina , candida , vna fuper
alteram infidens , quarum fuperior firma, dulcis
Sc edulis erat, in ferior flaccida.

Crocus vernus minor aiterCluf.Hifp. incolis
Cebollinafparua Cepa] dicitur, quo fere nomi-<
ne folent Hifpani minores omnes bulbos nun¬
cupare. Lobcl. obf. crocus vernus 2.Clulii Hifp.
Ccbolinai. piruaCcpa. C.Bauhin.Phyt.ciocus
11. crocus alpinus gemina radice.

Obferuauit hunc Clulius in Beturio collibus Focus 8t
Lufitanio conterminis , florentem Ianuario. tempus.

CROCVS VERNVS ANGVSTIFOLIVS
tertius Cluflo flore multo minore
coruleo.

forma fimilis : paullo tamen
tiam crafTuifculumi

Tertia

croci ver- Dcfcjripti®
ni anguftifo¬
lii fpecies
Cluflo vbe-
rioribus Sc
cialfloribus
eft/u/m,iifquc
interdum liir-
redis : fles
duarum pro¬
cedentium
flore longe
minor , tocuf-
que cOtuleus*
tribus exteri¬
oribus foliis
exceptis , qua:
foris virefee-
te colore no-
nihil afperfa
funt : huius
radix priori
>r eft y femen e-

Hhh +

HISTORIAE PLANT ARV M»

Crocus vernus minor tertius Cluf. Hifp. lco-
r.em aliam, ponit Cludus in poft. hili. cum titulo j
Croci verni anguftifolii violaceo flore,quam au-
tera pro tertio profuerat in Hifp. plancarum hili,
in poli, ponitur pro Croco tenuitoiio, licet cius
deictiptio non relpondeat.

Lobcl.Obf.Crocus vernus Hifp. ^.minor Clu¬
do. Et Piant. icon.p.i-fi.Crocus ly lu. Hilpanicus
vulgo Nozilicha maior, Crocus vernus ;.CluIii.
Hift.Lugd. Crocus vernus minor 5. Cludo. C.B.
Phyt.Crocus 14.11110 vernalis minor.i.

Hunc Gadibus duntaxat iuxta priorem inue-
nic Cluf.codcm tempore florentem.

CROCVS MONTANVS AVTVMNALIS.

r

V-# 1

'•Rocum
, montanu
primum , in¬
quit Clui.
Hifp.de hiflor.
poft. flore cft
iatiui Croci,
fed dilutiore
& minore, tri¬
bus intus cro¬
ceis Jlamini-
b'<s3Sc ftilo lu¬
teo fumma
parte in ali¬
quot ftaminu-
la diuifo: folia
illi quaterna
Crocinis fitni-
lia , breuiora
tamc, interio¬
re parte, linea
quandam can¬
dicantem fecundum longitudinem, exteriore ve¬
ro, binos tanquam canaliculos fcu Iuleos vtrin-
que fecundum ncruum excurrentes habentia, ra¬
dix minor quam in latiuo, candida > plena, Se ve-
luti internodiis diftin&a , quia [ quod omnibus
aliis Crocis generibus , gladiolis de Sifyrinchio
etiam accidit ] planta florente ,luperior radicis
pars augefeit , inferior autem flacceflit Se mi¬
nuitur, vtraque tamen dcnfo quodam cortice e
multis villis contexto inuoluta Se tecta , tenui-
bulquc fibris per corticem fecxcrcntibus, feflili
parte donata: fubdulcis porro illa elt initio, de¬
inde ingrati faporis.

Hunc Theoph. lib.tf.c.7. xfsKox •ifiivov appellat,
Latini Crocum montanum Se lilueftrc. Lufitani
Piedeborro ( pedem adninum ) vocabant. Qua
vero de caufancfcit Cludus. An Adu par.z. Autu¬
mnalis Crocus diu. line foliis vt Colchicum vul¬
gare flores laxat. Item Obi. Crocus montanus
Autumnalis Lulu.de Hilp.etiamquc noftris, vul¬
go Pted de borro. Plant.ic.p.158. Crocus monta¬
nus Autumnalis. Hift.Lugd. Crocus montanus
Clufii.C.B.Phy t. Crocus j.hue Alpinus autumna-

lis.Camcr.hort.crocus montanus Theoph.

Nafeitur in nonnullis Lufitanii rupibus , pr«-
fertim iis qua: non procul a mari abfunc,vbi No-
uembri obferuabat Cludus Se cum luo flore er¬
uebar, anno 1564. & amicis in Belgium mictc-
bac.lllic etiam Septembri floruit, Vienlix Au-
ltrii Se Francofurti ad Moenum, Odlobri, inter¬
dum maturius ; Maio tulit cralfa , augulofa ca¬

pita , femine plena , quale Croci verni latifolii
Quarti Ipicici lemen ell.Bclgis,tcilc Lobd. hor¬
rentis & inquilinus faclus,e maritimis Ludeaniq
collibus delatus.

Crocus anguftifohus 4. flore purpurei
faturati coloris.

Croci verni anguftifolii quarti adCluflummit- Dei
tebat diligcntill! vir lolcphus de Cala bona ali¬
quot bulbulos , quorum nonnulli fequentibus
annis verno tempore florem tulerunt. Erant ve¬
ro illis rerna auc quaterna iuncca foha,^ riori an-
gullifolio nifpanico modo deferipto (imilia,in-
ccr qui vncialis, tenuis cauliculus prodibat,mcm-
branaccum folliculum fuftinens , ex quo fLfculus
emerde fex foliolis conflans purpurei iatiui eo-
loris, quibus vugues albis venis diftindli, i

tus ex vmbilico prodiens: fugax admodum fuit
hic flos, ve pote qui vnico duntaxat die apertus ■
manferit , radix Hifpanici anguftifolii radici
par, multis tunicis,fiuc corticibus duris tedla.

Apud Cludum cfl icon, nefeimusan pro hoc .
quartopolita an pro tertio : In iconibus Plant.p.
i4i.polita fuit cum priore Cludi anguftifolio fub
titulo Croci filueftris minoris flore patulo.

Crocus montanus fecundus flore purpurea
foliis orbiculato mucrone.

Croci montani alterum genus.Cluf.Hift.poft.fe- j)
re dmile pn\notfcjrem fine f Itis promit Septem¬
bri , vnciali aut longiore pcdiculoinnittentcm,
fatis odoratum, fex iqualibus foliis orbiculato
mucrone proditis, Se faturatioris purpurei colo¬
ris pineque violacei, conflantem , tribus exvm-
bilico prodeuntibus flauis flaminibus , de ftilo ex¬
tremum mucronem multifidum , crafliufculunir-
que habente : nullum adhuc fmen mihi obferua-
re licuit: nec qui bulbum mittebat, vllamcius
mentionem inepiftola faciebat: radix prioris ra¬
dici valde fimilis, cortice e multis villis contex¬
to inuoluta , oblongos interdum nucleos fatis
procul a matre fpargens. Hoc [ Alrcrum ] Croci
lilucllris appellatione mittebat Nobilis ,idemq;
DoctilI!vir,Ionanes Boillot, veterc amicitia Clu-
fioconiun<5his,Francofurtum anno 1591.

CROCVS MONTANVS TERTIVS.

CRoci mo- Di
tani tertii y
Clufio Hiflor.
poli .flos ino- i
dorusctia cfl,
vel tenuis ad- <
modum Se e- .
uanidi odoris,
fenis , vt reli¬
qua Croci ge¬
nera , follUy
quorum inte¬
riora terna

paulo breuio¬
ra fune, omnia
autem orbicu¬
lato mucrorie,
albicantis i-
nitio coloris,
fed in quo de-
indc,tcmporia
diccclfu»

LIBER

(«ccefTu* 4iiwcfUs quidpiara «rruleum perfufium
videatur : flamma cx vmbilico prodeunt terna,
fUua,&: in vuz&io fltlus , /iuc pcnicilius , in tria
vel plura flaminula diuifus , flaui etiam coloris:
flaccefcentc vel iam marcido flore, quina , fena,
rarb plura emergunt in ambitu folia ex tenui mc-
brana, quat florem initib obuoluerat, Croci ver¬
ni latifolii foliis pxnc iimilia, hoc eft, paulb la¬
tiora quini fatiui,alba linea fingula folia per 16-
' gitudinem Alpina parte diftinguente , & prona
binis : fetnen hadtenus nullum obfcruauitCluflus
licet multis annis aluerit : radix digitalis , vel
etiam pollicaris eft: cuflitudinis.orbiculata fere,
siba > folida, tunica ipad icei coloris obdudla ,
muicis albis fibris fub ea nafccntibus prxdita,
qux florum fatis ferax eft :nain & tcrnos,& qua¬
ternos, interdum etiam quinos profert flores.

■ i MiCum eft hoc tertium Croci genus Byzantio
•'anno i^.O&obri menfc Zafran maby , hoc eft,
^Croci cxrulei. nomine, quod tamen, prorfus cae¬
ruleo non elTe flore, idem mcnfls declarauit : na
doCtiduo poftquam terre commifilfct flores pro-
.1 ferre ccepit.

XIX- s+7/

cedere videtur ad Crocum montanum territu*

Clufli.

Crocus vernus capillari folio .

•CROCVS SYLV. BYZANTJNVS SEROTI-

nus candidus tantillum fubcxrulfcus.

DEberur
authore
Lobel. AdUi
pat.a. Perele¬
gans Croci
iylu. autum¬
nalis feroti-

num genus
D. Ioani Par-
kinfon Lon-
diiicnliPhar-
macopolx c-
gregio,&: Rei
Hcrbariar a-
mantiflimo ,
qui eius bul¬
bos Byfancio
delatos fedu-
lis doctiori¬
bus amicis
Herbaruni
cultoribus

iBritannix ingenue impertitus eft : vt Domino
iloan. Nafmith Botanico primario,,^ Chirurgo
Regio prxftantiflimo , gencrofo item viro D.L
'Coys harum peritiflimo,& D.I.de Franqueville.

' Vniucrfa planta quinas & fenas vncias altitu-
idine xquat, In palmari delicatiore cauHculo,va.-
Iginula prxditOyflures laxat candidos, aliquantil¬
lum diluta cxrula vmbrarriixcos , ampliufculos,
Colchici paulo minores, fenis foliis conflatos :
iribus flaminibus luteis inferioribus * Croci ver¬
ni fylu.fimilibus, tocidemque ternis fefc exeren-
tibus exilioribus concoloribus ftamimilis aut fti-
lis. Floruit in hortis prxdi&orum quorundatn
Botanicorum per menfem Nouembrcm in fex tu
aut oCtauum Decembris, vn* cum foliis dilutio¬
ris viriditatis(obfcure virent Croci fylu.motani
folia) fparfis, ternum vnciarum , lineis albis me¬
dio exaratis, qux paulatiminarcefcentc flore ad
palmarem altitudinem & vncias quatuor excre¬
scunt. Kadjx adulta Nucem Myrifticam xquat,
xtiamque iuperae, rotundior tamen Gladioli fi-
milis,iiitus alba, cortice obdufta lubfuico. Ac-

Mittebat Venerius Clufio fliftor. poft. Croci
verno tempore florentis genus capillari folio *
quod Burdegalenfi agro locis defertis nafei feri-
bebat,& duorum generum imieniri , vnui pur-
purafeente folio : alterumfqiiod rarius>]albo.Ec
cerre illius quod carrulcum habet florem aliquos
ipfi bulbos lernel atque iterum miflt. Ac illius
quod albo eftflore,ne vnum quidem bulbum ab
ipfo impetrare potuit: in alios liccc magis libe-
, ™lis fucric : certus enim eit eos, qui illud habe¬
bat ab ipib aecepille; Id autem exiguam radicem
habcbat,bulbofam, duro fpadiceo cortice tetfta,
inftar illius quod in Hilpania obferuabat ad A-
nam flumen, vel cius, quod Caftbonus ei mit-
tebat:c qua infequente anno bina aut terna pro¬
dibat quali capillaria folia, viridia, furreifta, inter
qu xpediculus veritis quam cauliculus vncialis 16-
gicudinis aut paullb maior, ab vna parte planus,
luftincns fcmuncialis magnitudinis florem lex:
foliolis conftante , quorum terna exteriora paul-
16 longiora erant, & purpurei coloris,tribus ve¬
nis iaturatioribus Iccundum longitudinem
exterius diftin&a, tria interna breuiora 8c dilu¬
tiore colore prxdita,omnia autem interne dilu-
c^purpurafccbanr, &C ungue; habebant pallidos j
ternis venis diftin&os , prodeuntibus ex vmbili¬
co tribus breuibus, longo apice flauo

prarditis,& medio ftylo extrema parte diuifo.

Florem proferebat initio Maii,quiSolc fple- TempU*
dente aperiebatur , fub noctem autem claude¬
batur, & paucos dies durabatinullius, auc perte¬
nuis odoris.

Crocum montanum Pyrenium Autumnale.

Anno itfozA Gallo quodam f/^07 iuoy qui multas
plantas in Pyrenais montibus erutas adferebat,
aliquot redimebam (inquii Cluf.Exot.par.2. Ap-
pend.z ) inter quas binos aut cernos Croci bul¬
bos : horum vnus infequente anno Septembri
florem ferebat , Primi Croci montani flore am¬
pliorem, colorifque faturarioris 8>c quodammo¬
do medii inter illum & alterum in mea Plantarfl
hiftoriaddcriptum,cuius medius ftylus multifi¬
dus furamaparte perinde ac illius, magis tamen
diluti coloris, & prorfus f.;aui : huius item folia
marcefcentc flore , nonftaum prodibant vt in
primo. An porro alii iftius generis liat futuri*
dies nos docebit , fi non peribunt;

Croco filu. fimilis Bulbus-.

Bulbus montanus ignotus fimilis Croco filucftri
miflus cx Flilpania ClufiPann.pag. 194. C.Bauh.
Phyt.Crocus 16. fiuc Croco filueftri fimilis.

Croci TLu,ama.

Croci Zizania , bulbus quidam nuper cum Cro¬
co e Vallefia millus , fuperficies Croci* magnis
interuallis latet & redit. Gefner.

EPH EMERO N NON LETHALE
Veteribus.

Cap. VI.

EPhemeron quod alii Agreftem Irin ~ f . .

jyew ct-^fecr , Aid. cod. xelyoy Lilium, ] appel- e*frjFri

Ephemtri

/sjumac.t’

(tortes.

Colchicum

'vulgare.

M HISTORIA

Unt edulem folidque habet Lilii,fedhxc tenuiora:
flores candidos, amaros: femen molle: radicem
vnam digitali crallitudine , longam, adftringen-
tem. Nalcitur infvluis <Sc opacis.

Plin. more fuo paucis immutatis ita legit. E-
pKcmcron folia habet Lilii , fed minora, caulem
parem , florem cxruleum,[ album Diofc.jfcmen
lupcruacuum,radicem digitali craflitudinc.

Cxterum Ephemcron a quibufdam pro Col¬
chico vulgari habetur. A quibus recedit Lobelius
qui Ephemcron nonlcthale fufpicatur elle Her-
moda&ylos oflici narum. Diuerfum quoque
Ephemeron nonlcthale cft, quod depinxit Mat-
thiol.ab indigenis Giglt e Marro , hoc cft: , Lilium
ftultum nominatum. Fuchfius plantam vulgo Li¬
lium conuallium nuncupatam Ephcmcrum non
lerhalc effe contendit. Ephcmcri nonlethalis ra¬
dicem dentium doloribus remedio efleferibit
Diof. fi decodto cius colluaturjFolia vero in vino
co£taillitaquc,ademara tubcrculaquc difcutcrc,
qux quidem humidi nihildum contraxcrint.Scd
lue Fuchf.Wox ( puris ) pro iry&y [humidi] ex Ga¬
leno legendum cenfct. Galeni verba hxc lunt:
Ephimcrum non illud lcthalc ac deletcrium,
quod & Colchicum nominant, fed alterum quod
tk Irin agrcftein cognominant , radicem habet
adftringcntem,& bonijfuauifque odoris. Ex qui¬
bus palam ht , facultatis, tcmperaturxquccflc
miftx, nempe repellcntis,& halitu [ non hali¬
tu, vt per incuriam Typographi in Hift.Lugd. le¬
gitur, ] euaporantis. Tcftihcantur opera , qux
particulatim cdir.Siquidcm non inefficaciter ra¬
dix eius in dentium doloribus colluitur. Tum
phymatum augmento Sc ftatui folia conucniunt.
Oportet autem ea in vino deco&a , prius quam
pusmoucas illinirc. Liquet igitur cx his Galeni
verbis pro o ypo> 7n>iv elle legendum. Variat tamen
ab hac lectione &Plinius , feribens lib. 2.5. c.15.
Ephemeron habet radicem dentibus praecipuam,
concifam , in acetoquc dccodam , vt tepido col¬
luantur. Etipfaetia radix mobiles liftit.Cauis &
exefis imprimitur, [imponitur,] Vet.Et fcq.lib.itf.
cap.i i. Folia Ephemcri tuberibus atque tumori¬
bus illinuntur , quo ctiamdum ( & tantum CH.)
difeuti pofliint.

COLCHICVM VETER1BVS.
Capvt VII.

DE Colchico Thcophraftum ex profcTo qua¬
dam literis conlignailc non itaconftat: Li¬
cet nondelint,qui Narciilum elTc Plinii &Vir-
gilii purpureum affirment , apud Thcophr. Au¬
tumno Horcntcm,poft Arcturum circa iEquino-
dium. Verba Thcoph. de Hift. pl. lib.6.c.r>.
hxc funt : Neloxurtrcf aut kttatn ( lunt enim qui
hoc , &; qui illo nomine appellent) folium At-

fhodelo limile habet, fed multo latius & Lilii,
■44.Q4.7n? n' y.eo/w i* quali Liliaceum Mare.] modo
caulem nudum quidem foliis , veruntamen her¬
baceum, cui flos in fummo, femen, vclut invafeu-
lo, membrana quadam claufum, grande , nigrum
( ulxcLvd.. legendum, j ur}k/ya, Dod. Ira etiam Cluf.)
figura oblongum : hoc decidens , fua (ponte ger¬
minat: verum tamen id colligentes etiam in ter¬
ra depangunt. Serunt & radicem, quam rotunda,
carnofam Sc grandem habent.Serotinus flos cft,
poft Ardurum enim & circa jEquinodium flo¬
ret. h Qux an Colchico Ephemero

PLANTARVM-'

rcfpondeant , quilibet verba iam in medium
prolata diligentius examinans , abfque negotio
facile iuaicabit.

Cxterum Diofc. ko^koy» aliis etiam t<p»'uy 0/
nonnullilquc CikCor ayexai dici autor cft.Lat.Col-
chicu, Ephimerum,& Bulbum agreftem, & ftra-
gulatorium. Colchicum autem ,vt ille deferibit*.
fub finem Autumni florem edit Croci candican¬
tem : deinceps vero folia bulbi, fed pinguioua:
caulem dodrantalem cum rufo femine : radicem
cortice prxditam e nigro fuluefeente : qux qui¬
dem delibrata candida, tenera, fucci plena,atque
etiam guftanti dulcis reperitur. 11 abet vero bul¬
bus eius mediam rimam fifluramue , e qua flos ,-t
erumpit. Plurimum in Mcflcnia & apud Coi- v
chos enafeitur. Et licet dicat Diofc. Colchicon Cn
radicem habere ciim delibratur candidam , no- £
ftram tamen cum Marantha obferuauimus tem- fft)
poris diuturnitate rufefeere: nec minus cum eam ■
dulcem elle dicit, noftrx partes funt feire , hunc 'l
faporem non nili per Autumnum retinere: nam Ce
cum folia verno tempore profert amariflimaeft,
quamobrem a nonnullis pro Colchico habita M
non cft. m.

Plinius, Galenus, -/Egineta, atque Aecius hu-
ius meminerunt , quamuis non defcripfcrint,ap-
pellantes Colchicum hoc Ephemeron venena- fl
tum.lcthalc, deletcrium.

Quade refequentibus agit Serapio : Serugen >
[id cft Hcrmodadylus Diofc. ) Eft herba quae
Horefcit influe Autumni &c cius flos albus , fimi- ,
lis in figura fua flori croci , deinde emittit folia,
fimilia foliis bulbi, in quibus eft humiditas ad-
hxrens manui , & habet ftipitem longitudine
vnius palmi porrectum,cuius color cft albus, de¬
clinans ad nigredinem, & habet radicem, cuius
cortex eft niger, ad rubedinem declinans , Sed
quando aufertur cortex, apparet radix interius
alba , mollisjdulcis faporis, & plena humiditate.
Eft aurem radix ipfa rotunda > limilis Ccpx bul¬
bi, &: habet radix ifta in medio lui fcifluram , cx
qua egreditur ftipeSjfupra quem eft flos.Nafcitur
multum hxc herba in loco qui dicitur Karin , Sc
terris qux dicuntur Gnagna,hxc herba fi come¬
datur occidit ftrangulando , ficut occidunt
Fungi. Conferunt autem illi qui ipfam come¬
derit omnia qux conferunt illi qui comedit
Fungos malos , eft autem fummum remedium
ei lac bouinum, non egent namque alio adiuto- J
rio qui eam fumpfcrunt,&c.H*f Sergio, qui Ga- St
lenum citat vires enumerans [quas reconflemus®
fub ncrmodadyli titulo ] verum nihil tale apud
cum inuenimus; citat etiam Paulum , fed cx ver¬
bis Pauli cerro alfcrerc non polliimus , de qua
planta loquatur.

Colchici nomine enarratq plantae ordine fe-
quentur. Narcifius Per ficus a quibufdam Colchi-,
cus di<5his,dc quo ngimus poft Colchicum luteu. j
Videtur porro Clufio Colchicum Syriacum aIc- >t
xandrinum quorundam , Tulipagenus Apenninum fi’
de quo paulo poft agemus. Scribit Hift.Lugd.

M eleagndem Dodonxi nonnihil accedere ad fi¬
guram Colchici Orientalis Matthioli de quo
lib.30.

COLCHICVM.

NOn multis communis florendi modus effi-
cit vt Colchicum prius femina ferre quam E
florem vulgus fibi perfuadea: :fedquemadmodu
Crocusjita Colchicum Autumno florem promit

LIBER

filiis nuat) 8c albida, tenufrJUe pediculo purpurei
carnemecolorisin (ena yi/w* obhingadiuifum,
flaminibus in
medio cro¬
ceis: Vere fo¬
lia producit
tria aut qua-
tuor Liliacea,
fcd longiora,
latioraquc, in
ter quae vbi in
diucrfa abire
incipiunt, con¬
ceptacula oriu-
tur feminum
oblonga , Lilii
capitulis quo-
dammodb fi-
milia, e duob9
tribufue locu¬
lis compofira*
marcida &
nigricante
membrana
obuolura , in

qnibifs femina ad Raphani accedentia , petiolis
breuibus ad inediam lineam vniufcuiufque lo-
i culis ad haerefeetia. Rditix fubeft ruftefcem foris, i
intus alba,bulbacea , altera parte comprefla : in-
/karCaftanca\

Diligentem defeription^m Cordi lubet hic
! adferiberequam habet hift.hb.i.cap. 151. Colchi-
. ci inquit [quod hodie Mcimodadtylum vocant)
rces lunt fpecics. Primum enim cum ficcatum
fuerit, foris nigrum, intufque fufeum in candido
colorem habet. Alterum in flauo fubrubentem,
tertium vero candidum. Ex his nigrum, paullb
ante Autumnale xquinodtium florere incipit,vf-
que qub fuperueniens gelu fub ip/Te pruinis fu-
perbientes flores opprimat. Colchicum itaque
Autumno edit quincuncialem,nonnunquam ccia
dodrantalem , gracilem, glabrum, candicantem
atque egregia: teneritudinis caulem, in cuius fu-

1- 1 c T 1I1A A ..

XIX-

mitate Flos Lilio non diflimilis, fcd minime re¬
pandis & reflexis deorfum foliis , fex vt pluri-
| mum foliis longitudine fcfquiunciam aut belfcm
liquantibus, latitudine verb vncia paulb angu-
iftioribus , vtrinque acuminatis, glabris, nitidis,
pinguibus, in attritu gluti nofis^primiitn claufis &
:conuohiris,pofteafe cxplicanribus,conftans, co¬
lore in fubrubente purpura albicans , in medio
Juteo colore flamina , numero ipfa floris folia
'aion excedentia continens: quipoflquam vnum
atque alterum diem durauerint,flaccefcunr, de¬
inde paulb poft fequcntisVcris initium folia pro¬
fert longitudine dodrantali, latitudine vero vn-
;«ixaut iefquiuncix,acuminata, crafla. Liliaceis
forma 8c fubflantix lcnrorc fimil:*-, fed longio-
ra,fub terra ceeunua,& teretem, tenerum, candi-
:cantemque pediculum conflituentia : in quorum
.vnedio prope terram vtriculus extuberat acumi¬
natus, triquetrus , longitudine ad fefquiunciam
plerumque accedens, latitudine vero vnciam ad
plurimum xquans: rotundo, milioq; maiori, pri¬
mum candido, x flate deinde poft folftitium ma-
tu re(cente,ad ruffum in nigro colorem tranfeun-
re femine plenus : quo fparfo folia flacccfcunt.
Inuenitmrur nonnunquam duo aut tres vtri-
culi flmul conjim£ti & ab vna radice prodentes ,
cum eadem radix totidem flores produxerit, fed
vnus tanti\m cx his magnitudine prxftat, alii ve-
ilUtiibovtiiw («ne. Radice nititur longitudine

fefquiunciali,modice i u planum comprefli , Uti-
tudinc vnciam plxtumque quarta eius parte ex¬
cedente, (uperius turbi.'lata,inferius autem lati-
«(cula parte veluti iu paruura vnguem definen-
te , & candidas fibras in terram demittente , SC
paiuis bulbis circa latera enatis fe propagante:

| foris multis in ruffo nigris tunicis veftita : cx
j quorum numero eius xtatem cognofcere potes:

| iingulis enim annis lingulas perinduit tunicas,
quib.us detraiflis reliqua radicis pars carnofa,
totaque candida, & ladteo fucco plena eft, ea-
dem ab vna parte rimam veluti habet, per quam
floris coliculus tranfiuic, hunc enira non e lupe-
riori & acuminata parte maioris radicis Autu¬
mno promit, fcd ab inferiori flaccefcemis vngui,

&c latiore, contra reliquorum bulbolorum mo¬
rem. Ea vero radix a cuius mucrone flos & folia
emittuntur, fulco carct,vlque in Autumnum, do¬
nec fubn.ifcens pumula alia emillo flore pritire
lulccr. Hinc elt quod radices, quibus Vere &
flatis principio folia infident^analicnlatum ifld
1 Iuleum non habeant. Folia cum exaruerint, vc-
| fligi um quoddam turbini imprclflun relinquunt,
j Eadem radix qua: priore anno germinauit , fc-
1 quenti anno flacccfcit , Autumno fuccedit alia
admodum parua, inferius adnalccns , a cuius fu-
perioii parce Autumno flos prodic : nam hic mi¬
nime a maiore exit, minor nxc radix vna cum
flore adolelcir.in Vere aurem & ,£ftate fequen-
tifimulcum femine adiuftam magnitudine per-
uenit,quo tempore prior omnino perit. Siccati
radix cam foris quam intus fuica fit. Sapoi'em
radix habet dulcem fimuique amarum , tenuem,
faliuam prouocantem, CC aliquantulum nauleo-
furn. Odorem vero omnes herbat huius partes,
grauem & naufcabuudum fpiranr. Nafcitur in
piatis tam planis quam montanis folo pingui,
plurimumque in Wirtcmbcrgic.Sucuia, vbi Au-
cumno omnium fere montium dccliuia, campi Sc
prata lus floribus albicant. Colchicum fcliru- Cilibtrum
bens (quod a colore radicis ficcara: ita cogno-/"""*'*'*
minatur) nigro in omnibus notis & proprietati¬
bus affimilatur , prxterquatn quod iiccata cius
radix, quamuis excorcicata, rubefeat. Saporem
quoque & odorem nigro iiniilcm habet, nafci-
turque eiufdem natura; natalibus: rariffime ta¬
men iuxta fe innui nafcuntur.

Olim quampluriini cum magno multorum
vira; periculo abuii funt Colchico proHermoda-
<Stylis,illud exhibentes, cuius rei teftcs eft Hcr-
mol. in Diolcor. dicens. Colchicum haberi mo- rpr™“1*'
do paffimpredicant: Hcrmodaiftyium ,Reccn-
centiorcs pro Euhemero accipiunt. Colchicum
copiose in Colchide nafcitur. Eilque in illis re¬
gionibus venenata herba.

Quod vero apud nos [pergit CcrJ.] prouenit,
amarius cft.quo faporc veneni aliqua pars di¬
luitur , ncc raroen innoxium redditur. Homines
enim quos co pnigaiicrimus, feciffima incurrut
accidentia. Colchicon ait alibi.Bulbus agrcllis
aut flos Autumnalis, non eil: Hermodadtylus.li-
cet id Serapio velit. Quidam vt Brunfejllus Nar-
cilfum clle crediderunt. Sed reucra Narcillus NtniJJitt
plurimum ab hac diffcrt.Colchicum aliqui etiam
Ephemerum appellarunt. Nobis aurem illud
cor.fideritione dignum.an noftrate Colchicum
miniis fit venenatum quam quodinColchopro-
uenit.vtvulc Cordus, cuius argumentum no n fa- Cardus
tisfacit. not.

Nccplacct Ruelliurn non diftinguere Herino-
daftylos vulgares a vulgari Colchico, dum feri
bit : Ofticiu* HennodaCtylon vocant, equo-

»5*

HISTORIAE PLANTARVM»

P Attii
Actii Hcr-
mod non
fuMt Ephc-
meton
C a tu nec a.
Eueh.RoJlrn

Catapotia ad podagras tantopere commen¬
dantur. Habet & in medicina fuosvfus, quo-
rundam venenis pro remediis abutendo, quorum
medicina maioris mali periculum adfert. Hcr-
modadylos quibus Catapotia tantopere com¬
mendantur ab Aetio 6c Paulo , Ephemeron non
elle faris mihi conftac, etfi Recentiores , proE-
phemero vfurpent , cum Paulus feparatim tan-
quam diuerforum mentionem fecerit, tradens
Hermodadyli radicem alui decodioncm moliri,
pnuatim in articulariis doloribus, in defluxione
decodum eius dari, verum ftomacho aduerfa-

I qus delibrata difquamataue intus albicat, tene^
! raque ac mollis fpcdacur,ladeo madetfucco.at-
qucguftatafTt aiAor eft Diofc.] dulcis inucni-
ciu.°Bulbo medio rimula. dehiicit,qua flos erum¬
pit. Qux norx omnes ad amuffim Ofticiiu-
rum Hermodsdylo conueniunr.

Quidam fuperftcs adhuc hodie Medicus Fer-
rarienfis , adierit fc Colchiconguftatfc , ac —

7Ut.

II.

Euch. Kofjlin in Herbar.fub nominibus Ca-
ninecx Gallorum iveiffen 3eytlofcn / iEbicfcrs-
ttccf, Colchici, Ephemcri, Hermodadyli [_quod
Colchicum dicitur ] £ermob«ctcl rcurtj/ 0pm-
fclumcn, confundit mulcas plantas, ac Colchico
rnale falubres facultates tribuit.

Neoterici duo Hermodadyli genera ftatuunt
(inquit Tagaultius) vnum radice oblonga, alte¬
rum rotunda. Qui radice eft oblonga Epheme-
10 n cfl Diofc. Galeni , Pauli &c Aeni. Quivero

.. 1 - _ .... J. U.m.4

Caftar.ex faporem inuenifle, fed paulo poft ftri- C
duram quandam Urca afperatnarccriam prx-
fenfilTc, ac fi manu llringeretur : mox vaccinum
lac bibi(Te,A: nihil incommodi fenfifle. Rura ho¬
die apud nos plancam hanc Canecam appellant,
quod canes deuorara necet. Officina: Hcrmo-
dadylonrocant.

Cxrcrum cum dicit Mcfuc de rotundo Her-
modadylo tanqtiam de meliore le termonem
habiturum id fane intclligendumcft. Nempe
Hermodadylum rotundum , qui Colchicon ell
Ephemcron, meliorem ac perfedioremeflequod
ad ea ad quar valet pertinet, vr puta ad articula¬
rios dolores. Sed iam recitata verba Tagaulcii
tam diftindafunr, vt magis dillingui velint. ,

jn elt Uiolc. vjaicni , rauu cc - . . . - ' ; — t> . o

radicem gerit rotundam, eorundem haud dubie j Quicunquc enim confidcrab.t radices nermo-
Colchicon cfl, c quo Catapotia tantopere ad po- dadylorum & conferet cum Colchici radicibus
dagras Sc arthricim commendaraOtficinx confi- ! noftratibus cxliccatis, infigne delcnmcn perlpi-
ciitnt.Veriun cnimvcrbcum hoc Grxcis omni- i cicc , quicquid dicat Tagaultius de notis qux
tus Scriptoribus, atque ipfi etiam Plinio delibu- i conucniunt.

tonum ac prxfentaneum venenum fit, non ad- \ Dc Colchico quidem nihil prodit Galenus
modum ccrtc tutus clleiufmodi pilularum vfus: j [inauitCornar.] Nec Plm. Colchici meminit,
nili forte dicamus noftrum lv.mcHermodady- j mfi lib.i^.c.p.Oificinx Colchicon vocant Hce- '
lum non adeo venenofum effie vti illud Colchi- j modadylon,lequentes mhoc Serapionem Ara-
cnm eft Ephemeron , id ell , quod in Colcho in- j bem, qui totam Colchici apud Diofc.defcripcio-
iiih nafeitur, Vcmm cum Hermodadyliquibus j nem Hcrmodadylo atmbuit. Verum Paulus h
p.tflim hodie vtantur Officina* in conficiendis \ Hcrmodadyii radicem proponens , non addit &
huiufmndi Caraponis , hx nequaquam radices Colchicum vocari. Et quamuis Colchici leor-
fiuu f innocue enim, prxfcrtim veteres guftari fiim non faciat mentioiicm,tamend^Ephemcro
polTunc 1 quas Veteres & Paulus Aegin. in arti- ■ agcns,no dc veneno loqui fe dicit, led dc co quod
cularibus morbis tantopere commendarunt: fe- Irisagrcftis vocatur. Per venenum autem ni*
curius fane fuerit ab eis in totum abftincre. - hil aliud iplum intelligcre quam Colchicum , ex
Quod autem Hermodadylus de quo feribit Pau- Galeno clarum fit ex quo Paulus tranferipht.
toTlib.-.res alia fit ab Ephemero Sc Colchico, co ' Non dcbuitTet autem praeterire , neque co loco '•
argumento conuincitur , qubd dieat Hermoda- j quo de Hermodadylo agit, Colchici appellano-
dyli radicem, 8c per fe , Sc ipfius dccodum pe- I nem, fi Hermodadylus Colchicum eflet: neque
culiaritcr & priuatim articulorum doloribus in f lib.5-cap.4-8. vbi de Colchico verno agit, nermo-
vpfis fluxionibus plurimftm valere. Diucrfa ta- '• dactyli appellationem, fi Colchicum Hermoda-
men capita de Colchico & Ephemero iam conf- ; dyluseUec. Quare diuerlas rescllc hinccolli-
crinfcrat, quibus nullam vim fanandi arthriticos gitur. Sed & idem Paulus lib.T.cap.j.podagn-

tri&uit. Sed neque Diofc. neque Galcn. neque

Plinius, neque Actius in Colchico aut Ephcme-
ro,veibulum de articulorum morbis loquuntur.
Proinde res alia Pauli Hermodadylus ab Ephe¬
mero & Colchico cfle videtur. Porro tamctfi
Ephemcron apud antiquos Grxcos nomen fit
generis lignifi«ans idem quod apud Arabes Su-
r ligem , apud Recentiores Hermodadylus, di-
dnmquc fir [ v r putauirTheoph. ] quoniam in¬
na diem iugulct : prxeipuo tamen nomine &

carn ex Hermodadylo compofitioncm rccen-
fens: Ik mox eandem purgltoriam addens, Col¬
chici appellationis nullam mentionem facit, li¬
benter alias exponere folitus , fi qux funt oblcu-
riores appellationes. Noltri gcjftlofen vocant.
Quidam etiam ^crbflblumcn. hic Comar.
Qui fui oblitus 1.4.c.i40.Collcgit Narciffiim elfe
ex genere florum , qui anoliris gcirlcfcr» &
<6crbfibltiineit appellantur.

Errat & Tragus qui putat cfle Molv Home-

MCuUaritc? ad Ephemcron dicitur, quod vene- ri , quando feribit: Sunt qui pute.u Narciffiim
no caretjinnocenfque efl,& remedii ratione vim- J cfle Theoph.lik6.cap.tr. & Virgilii I1D.4. Georg.

C okhicun»
cur <h ft/tm.

que falutiferam habet, catum abefl vt lcthifcrum
fit,aut exitiofum. Colchicum vero per Anro-
nomafiam , id cft, Excellentiam loci in quo naf¬
eitur , & ob facinora Medeae vcneficx mulie¬
ris ex Colcho, de venenofo folum Ephemero di-
dum eft. Maleficum hoc Ephemeron, Colchi¬
cum didum, exitu Autumni in pratis florem e-
dic fubcandidum fiuc albicantem : pofterius, id
eft, ab eo tempore, folia bulbi pinguiora:caulem
palmeum vel femipedalem , rufum femen,
radicem rotundam > foris e nigra rufcfccntem.

inter quos eft Philippus Melandhon in Syntaxi
fua. Huicfententix lubfcribo quod ad florem
artinct. At radix nec non folia huius piant*»
nobis a Diofcoriae fub Colchico,Ephcmero,fiue
Bulbo agrefli comprehenduntur. Serapioni cap.
i5?4.Surugcra,Hermodadylum,Liliu fylucftrc,&
Achimeron , quod meo iudicio Ephemcron legi
debebat. Serapio Hermodadylum venenum elle
clamat,vti & Mefue,&c. Rurfus cum Serapione,
Mcfue& Paulo Aegin. ingemino, ac conlfantcr
affirmo Colchicon quod Arabes , & Oificioae

LIBER XIX-

ff5'

Hermoda&ylum dicunt venenum, nunquam in¬
tro fumendum. MeTuc Hcrmoda&ylum Homeri
Moly Germanis pfaffcnbobcn Sc bTatftblumc/
Narcilfus Poetarum tabulis celebratus.. Potell
fieri vt Diofcor.dtiobus in locis feparatim hanc
piatam explicant fub Colchico radicem Sc folia,
ilxb Narciflo florem. Haec Tragus.

Cxtcrum , acteltancc Turnero, prudenter mo¬
net Mitthiol. non amplius Colchici radicibus
pro Hermoda&yiis cjflc vcendum quem errorem
Serapio ac Mauricani medici nonanimaduercc-
tes vel neglige ntes Diofeoridis monita ac coa¬
rta Galcni,Pauli, Nicandri Sc Plinii mentem per¬
peram inuexerunc.

Caftor.Dur.pag.14r. Colchicum, Bulbus agre-
ftis pag.14’. falso Hermodactylus Pharmacop.in
pilulis ad Arthritidem , pro eo non ponant Col¬
chici radices. Itempag.nSfj.Iris fylueftris xoa-
XiyJy liuc Ephemerum Arab. Zurungem. Mi¬
ramur cur Cador ciufdcm plauta: duo faciat ca¬
pita Sc duas ponat figuras : videant etiam le¬
ctores an pul tremo loco non confundat cum
Colchico, Ephemerum lcthale.

Fallop.de purg.Hermodadtyli radix, Arabibus
cfl radix Ephemeii Colchici. Hxc ille qui non
putat venenatum vt poftea oflrendcrur. Non
probo eum non diftinguerc vulgatum Qolfchi-
cum , quod venenatum , ab officinarum Her-
modadtylis.

Cluf.Hifp.,Colchicum vulgare Salmaticenfi-
’ bus , Quit a meriendas , quibufdam etiam Villo-
cita.

I11 hiffc.pl. Lugd.non bene ponitur Icon Col¬
chici vulgaris fub titulo Colchici Orietalis Mat-
thioli, demendam igitur vocabulum Orientale,
ncc placet quod illa ftatuic Colchici fcu Ephc-
.meri radicem medicamentis immixtam non cllc
pernitiofam.

Colchicum, autore Thalio , palfim in pratis.
Rcperirur locisScptetrionalibus,prope Ilenbur-
gum, flore etiam candido.

Tabern.icon. Colchicum mafculinum , §€ite
lofcnmankin. In Hifl. Colchicum 8. Item Col¬
chicum fcemininum ^cirlofcn Weiblein. In Hilt.
Colchicum Non demonftratquain re diffe¬
rant , ncc etiam figurae multum funt diflimi-
les.

Graecis kokx^v [Colchicum] % Diofci

(Ephemerum) iij Q-ckCos HymQ- quibufdam, Bulbus
a agrefiis . Gcrm.^xrbfiblurncrt ^citlofcu/quibul-
1 dam nnfcunhlb faffvan bliiinen/llacfcrl)tircii/
Sc 4ounbsf)obcn/canis tcfticuli. Bclg. judefen.
C.Mortau Chicn , Tue Cbien , Montb.fJta Vivllat-
tes. It» Colchico, TL.rffrano Saluaricoi. Angl.nnlb
0afron. Boh. tDcim. Hung.2k>Ford?un/quo
nomine alias etiam itirpes inligniunt.

Nndusifte flos quem Colclxicon , fcu vt Offi¬
cina: (fecundum Tragum) vocant, Hcrmodafty-
lus. Autumni tempore fundit,hicmis aduentan-
tis nos admonet. Quamquam vero exitu Autii-
ni plerumque appareat: tamen non raro quoque
circa Fcftum D. Iacobi primum in detonfis pra¬
tis, ac eo inde tempore % ique ad finem Septem¬
bris menfis fpedtatur. Folia autem pofl flores ge¬
nerantur, qui primo ftatimVere e terra erum¬
punt. Semen in xftate Iimio potiflinaum menfe
producitur: Nafcitur pallim in omnibus pratis
Germanice. Prata humida (vt notat Gefncr.)nuf-
quam non abundant , Autumno florem Croci
prodit nudum , & nullis omnino foliis. Colchi¬
cum Cluhi omnibus Germanice Sc Vngarixpra-
hs obuium. Colchicum line Ephemcron letKa-
Tora. II.

Ic,BafiIea:paffirr.;n pratis florens Septembri Sc
Odtobri , Monfpclii etiam prouenit , Gcneux
folia protrudit mcnfc Aprili m pratis , Lugduni
ab undatnn monte Kofjber# prope Mafmunftcr
vidi florens Octobri. Montbelgardi pallim floret
Septcinbrij&Odlobri etiam in Horto 111. E. C.
menle Februario : in pratis prope Montbclgnr-
dum vidi aliquot plancas florentes.

Radix 111 cibo accepta, tradente Diofcor.ne- Vires, rc*‘
cat per ftrangulationem,fimilitervc Fungi. De-
fcriplimus iplam,vtnc quis fallatur & pro Bul¬
bo edat. P raster opinionem enim imperitosilli-
cic, ob fuauitatem. Auxiliantur his qui ederunt, auxsIm:
cade quae his qui Fungos fiipfcrut. Lac item bu- Lac.
bilium potu. Quare Ti hoc adiit, nullo alio opus
elt auxilio. Et rurlus inter Alcxipharm. Qui
Ephemerum acceperunt , quod aliqui Colchi-
cum,aut Bulbum lylueftrem appellaucrunt, eos Bulbus
pruritus per totum corpus concomitatur , velut Jjl*.
a Sc.vla aut Vrtica excitatus. lnternx partes mor- signa *f-
fum percipiunt , Sc ftomachus cum multa gra- ^u^rt Co!'
uirate exxftuat. Inualefcente ver6 affcd:ionc,per
alnum feruntur cruenta ramentis ammixris. His
auxilium ferendum eft,vckit his qui Salamandra
hauferiitj& per vomit9, Sc per infula per Clyftc-
rem. Antequam verb inualefeat Venenum dan¬
dum cfl: iplis Quercus foliorum , aut glandium*
aut Malicorii, aut Serpylli decoctum cum ladte
bibendum : Aut Poiygoni fuccus, aut Virgulto¬
rum Viris , aut Rubi , aut Ferulee tenera: me¬
dulla:, aut baccarum Myrti fuccus cum vino. Sed
dc ipfx Myrti, baccx,tufx,tritx, & in aqua ma-
cerarx, auxiliantur , fi cremor ipfarum accipia¬
tur. Facit fimiliter & Caftanearum qux Sardia- QajlaneA
nx glandes appellantur, pellicula media-, cruda Sardmta-
cum aliquo ex relatis fuccis accepta. Originum glandii
item cum lixiuio potum. Exacte vero auxilium
fentiunt,quilac Atininuin aut bubulum calidum
bibunt , & in ore tenent, vthi quibus huius co¬
pia cit , alio nullo auxilio opus habeant. Hxe
Diofc. Eadem Paulus Aegin.de verbo ad verbu
lib-5. cap. 47. Calidum Sc ficcum nonnulli Col¬
chicum in fecundo ordine, feu a medio rcccllu
ftatuunt. Quanquam radix Sc flos huius plan¬
tae ad abigendos Sc enecandos pediculos latis
conferant.tamen vius eorum pfxfertim fi intro
fumantur annuente Trago, minime tutus exiftit,
vt qux pilis detrimenti quam veritatis allatura
fint. Admonendi ergo mihi hoc loco funt ii quo-
ruintereft pilulas pro podagricis prxfcriberc Sc
conficere, ne fuis confcdbioaibus Colchicon, feu
Hermodadlylum adhibere velint , quod hacte¬
nus magno cum ertore eommilfum fuit. Cxtc-
rum articulario morbo Sc podagra laborantibus
vfilcm cllc radicem Colchici Arabes fcripfere,
quod & nos aliqua ex parte experti fumus , Ve¬
rum tum,cum forinfccus imponitur. Ferunt, le¬
gitur apud Hift.Lugd. Tincas Colchici floribus*
vn cum inebriari volunt: eos enim vino mace- res tni£rf
rant,quo epoto adeo lfupidi rcdduijtur,vt in ec-
ftafim abeant. Ad verrucas ani accipitN. L. Du¬
cis Wirtcmb. Medicus Colchicum [jeytlofenjtu-
ditjfupcrligac, excidunt. Ad cxnrpandos ver6
pediculos, lacos pudendorum contundit radices
Coichicijcoquic eum aqua Sc locum affedfumca
abluit.

COLCHICVM ALBVM CVM PVPvPV- ■
rafcerjtibus Lineis.

COlchici pidi radix ,'Jt Sc aliorum bulbofa

foris inrufeo nigricans, intus alba cit3&e^ Dtftripfi#
lii

«5* HISTORIAE

illa parte ( quod a nemine monitum cft ( vnde
florum caules erumpunt, in conum delinens , ad
quem in imo bulbi nbne barba; inftar dependent:

Ex co bulbo
caules nudi,
molles, lplen-
dentes, candi¬
di, ftriati , bini
vel terni pro-
deunt:in quo¬
rum fummo
totidem flores
( reliquis Col¬
chicis figura
limiles ) can¬
didi, purpura-
fcencibus li¬
neis, & macu¬
lis eleganter
perfperli : ho¬
rum quilibet
foliola lex ha¬
bet ad quo¬
rum Ungulo¬
rum princi¬
pium , lingula

adnatay?<rw/iwrf,vt in Tulipis, croceo puluere a f-
perfis. Semen Icqucnte anno in vcficariis trian¬
gularibus Valuulis fert fufcum,fubrotundum>&
cx parte angulofum. lunio menlc maturum.
Iuuenimus in Heluetia in conuallibus ad radi¬
cem montis tvafferfal & in hortum tranftuli-
mus Mcnfc Septembri anno 1598.

Vi

PLANTA RVM,

inuolucro florem promens oblongo pediculo ni¬
tentem, vulgaris fion forma squalem, fex foliis
conflantem, fed minorem, quorum terna exter¬
na maiufcula,
interna autc
tria anguftio-
ra & breuio-
ra,faturatius
paulo purpu-
ralccntia clTc
videbatur.nec
fulta , nec fe¬
men [fiquod
tulit ] obfer-
uarc licuit
Clufio per
morbum.

Lobel. Ani-
mad. part. z.
Colchicu bi-
florum vulga¬
ri fimrlc , la-
turiorc flore
- Cluiii & Ca¬
merarii. Con»
fiderandum

an hoc Colchicum biflorum non fit idem cum
Camerarii verno , licet aliam iconem proponat
Clulius.

COLCHICVM VERNVM CLVSII.

Colchico vulgari ftmiles bulbi.

Paucos colchici bulbos, vulgaribus bulbis valde
limiles Neapoli Francofurtum ad me ( ait Clui.
Hili. poli.) mittebat Fcrdinandus Impcr. qtiimi-
Colcbicum hi Lugduni Batauorum demum flores dederunt,
jsieapcht. vulgaris floribus non difIimilcs,hoc cfl,vcl dilute
vel laturate purpureos. Ex illis tamen , binosha-
bui bulbos , quorum linguli quaternos aut qui¬
nos flores protulerunt anno 1598. & cum infe-
quente, non adeo alte adurgentes vt in vulgari,
fed breuiores , quorumque folia luci oppohta
tellellatim diftinCta apparebant , perinde
ac in dilutiore Fritillarix flore : femen etiam
abunde prxbet id genus , fed in minoribus
breuioribufquc capitibus quam vulgare.
Hermoda- Francofurti ex Italia accipiebam femen vulgari
ftjhts sy- Colchici femini par cum luo laxo capitulo, ner-
rmcui. modaclyli Syriaci appellatione, quod terra: cre¬
ditum necdum gcrminaucrat quum inde difcc-
derem.

COLCHICVM B1FLORVM.

NOuum & rarum Colchici genus cft. cuius
cognitionem acceptam fert Cluiliis DodilT.
viro Moyli Quadrato qui monebat Verno rc*n-
pore fibi obleruatum in montano quodam pra¬
to, noii procul Heydelbcrga,vbi tum domicilium
habebat : cdodum tamen ante, fimilem inucni-
, ri plantam, ex Epit.de Piant. C.V.IoachimiCa-

merarii inclitae Rcipub. Noribcrgem. primarii
Medici. Io.Millerus Pharm. Francofimcnfis c-
tiam aflercbat , libi adolefcenti confpcclum in
pratis nalx Sucuorum vicinis nouo Vere florens.
Perinde autem cratio id conftar bulb ac vnl-
gareColchicum,cx cuius infima parte c.hs emer¬
git quatuor vncias longus , cx membranaceo

QVadragc-
limo pri¬
mo capite 1.2.
mea: Rario¬
rum piant. Hifc
toris , inquit
Cluf.Exot.p.2,
Apped.i. Col¬
chici verno
rempore fle¬
rem proferen¬
tis mentio¬
nem facicba,
quod tandem
biflorum efle
exiftimaflem:
quia nouo Ve**
rc cum fuo
flore acceptu,
deinde Autu¬
mno cum aliis
colchici gene¬
ribus florem confpc::ifllmQmim autem non ni¬
li Autumno flores geftarc pollea oblcruarim,ifta
appellatione i liconucnire non fum arbitratus,
fed prxtcr naturam inlolito tempore primum il¬
lum florem culille ccnlcbam, vr in aliis plantis
interdum contingere videmus.

Vcrumcamcn peculiare Colchici genus repe-
r iri, quod nouo dunraxat Vere, cum Croci verni
& dentis Canini generibus, non autem alio tem¬
pore flores gerat , Dodifl! vir lo. Vcrncrius
anno a Chrifti natiuicate itfei.Iulio menlc. ad ire
feribebar, i3c fex cius bulbos mittebar , quos illo
ipfo anno c monte Socouiti Hilpaniaeruerac.no-
m quatuor infequente Vere ap.»d me flores tulc-
runtivnius florentis, atque alterius cu fuo capite
trigono femen contincnce iconem inftibiedla

tabella

LIBER XIX-

tabella exprimendam curabam. Non porro Ve¬
re cum Der.ee canino , Crocoque verno , ve di¬
cebam, hoc Colchici genus prodire,<S<: vnum aut
alterum florem vna cum foliis producere folet,
primis quidem diebus,ante quam fefe explicare
pandere incipiat, coloris albi > icd qui paullb
poit in purpureum dilutiorem mutetur, breui pe¬
diculo fubnixutn, (ex f olus conflantem, minori¬
bus Se anguftioribus quam in vulgaris flore , Se
Croci verni albo flori forma valde fimilem , lin¬
gulis foliis exinfimafede album flamen profere-
cibus,cuius apex flauus : exteriorum trium folio-
ru flamina interiorum flaminibus lutbreuiora:
e, medio floris vmbilico oblongiulculus exilit
ftyltis, flaminum longicud. fuperans>albus,in tres
partes iummo diuilus. Nafcebatur vero flos ille
inter terna folia carinata fefe mutuo comple-
<flentia,Colchici vulgaris foliis longe anguflio-
ra, montani tame Hilp. foliis paulo latiora ; flori
fuccedcbat criagul. mebranaceu capitula haud
magnum, femen continens rotundum, fubrufum:
radix Colchici vulgaris radici liuc bulbo, forma,
quidem fimilis erat , Se fufea pelle obdu6ta , Icd
longe minor, multas candidas fibras ex infima fc-
de protuberante fpargens. Plurcs llmiles bul¬
bos anno infequcnre cum aliquot aliis eleganci-
bus plantis ad me mittebat idem Venerius at¬
que ad Hogclandium Se Porretum: led meos cum
iis qui prius mifli, Sc plurimis aliis le&iflimis
plantis Itibfequcns hiems corrumpebat : vt pluf-
quam Canncnfem cladem meus hortulus illa
hieme acceperit , tametfl etiam non vulgarem
duabus praecedentibus palliis eflet.

COLCHICVM VERNVM CAMERARII.

Colchi¬
cum Ve¬
re florens, cu¬
ius flore men-
fe Aprili no-
nunquam in-
ucnit Camcr.
in Epit. Mat-
thiol. prode¬
untem ex foli¬
is breuiufcu-
lis,ternis,her-
baceis, quibus
antequam c-
mergat inuol-
uitur. Flos
ipfe obfole-
tiore colore
purpurafeit ,
quam qui
Autumno-
prodit, apices

paruos luteos habet , Se totus etiam minor ftri-
gofiorque apparet.

Gemer.annotauitapud Camer. horti, Colchi¬
cum fubobfcuro flore prae altero Se minore cre-
fcere circa Tigurum in Hcluctia Aprilis initio,
cum alia omnia in Autumno floreant.

Confiderandum, an Colchicum vernum non
fit idem cum colchico bifloro Clufii , vel cius
verno , quamuis Icones differant.

Colchicum Polyanthes fiuc multiflorum purpureum.
Nihil a vulgatiflimo Colchico differre videtur,
praeterquam florum abundantia : denos enim ,
duodenos. Se plurcs purpureos dilutiores Sep¬
tembri profert flores, quemadmodum Colchicu
Tom. 1 1.

Pannonicum polyanthes candidos eodem tem-
pore.In Camcracenfi deuexo agro, miliari paru?
ab vrbe,in villa Nicrui YOcata,quo'loco D.I.Fra-
qucville collegit. Perperam Pfeudobocanici nu¬
peri nugivenduli Colchicum purpureum Au-
AriacunT dixere aLobcl.Adu. par.a.

COLCHICVM POLYANTHES CANDI-
dum eleganci rubore varium.

I N deliciis cft (inquit Lobel. Adu.par. 2. ) per¬
elegans Colchici genus in Belgio , ctiamque Dafcripcio
Londini in-horto plantarum exoticarum ditif-
fimo D.I. de Fraqucville , ob floris amoenitatem
qu nque vtplurimum foliis latiufculis proditi,
nonnullis candidis omnino,aliis vero rubore di¬
luto prorfus tin&is , aliis candore Se rubore hr-
lari fecundum folii longitudinem dimidiarim
diftin£bis,aliis denique medio lineis albis ftria-
tis. Quos flores edidit congeftos , quorum v-
nus quatuor
tantum foliis
conflabat ,
quam alioru
latioribus :
totidem item
flaminibus
luteis praedi¬
tus : at ceteri
omnes qui¬
nis donati
fuere. Folia
latiora vere
erupunt , cu¬
bitalis longi¬
tudinis al-
tionfque,ha-
ftenus neque
femen , nequC
folliculos , iS
odfauo anno
edidit. Bulbus
Colchico Pa-
nonico albo
maior.

COLCHICVM POLYANTHES ALBVM.

STc deferi-

bit Clui. Dcfcriptid
Pann. Se Hift.
poft. Colchi¬
cum , TM-XCLt-
Ssralbo flore.

Multo ru flo¬
rum efl, quod
in quibufclam
pratis Vienna:

Auftriae vici¬
nis , nec pro¬
cul i Danu¬
bio ficis, inter
vulgaris plan¬
tas nafccns
ante multos
annos obfer-
uabam, vt in
horrulu trans^
ferrem , dein¬
de in pratis
arci Staren*
lii 1

«h HISTORIA PLANTARVM

CoL hteum
rubro flore.

Locus 5 i
tempus

Tuber not-

bcrgMagmf.Dn.de Meufenftein yicinis , ma¬
gni copia intientutn eft. Septenos enim > denos,
auc duodenos, vel etiam plures interdum promit
flores lactei candoris,elegantifpcctaculo : huius
etiam folia,vulgaris»Coichici toliis xqualia, led
dilutius virentia, inuence duntaxatVere exeunt:
copiofum fert femen lubrufum in laxis triangu¬
lis capitibus : radix, vulgari bulbo maior , ad Se¬
cundi tameiijfiue infcquentis,amplitudinem non
accedens. Iftic & pauci bulbi reperti, quorum
flores eleganter rubebant.

Camer.cpit.Matth.Golchiconpolyanthon flo¬
res albos proferens. Item horti, Colchicum
Pannonicum polyanthum flore albo: quamuis in
Germania quoque interdum flore albo repeda¬
tur, fcd non ita referto in vna planta. Piant.Ic.
p.144. Colchicum candidum Pannonicum po-
lyanthon Clufii.Tcut.177.

Colchicum limile Anglico flore albo. Au¬
tumno pratis quibufdam Vienna* Pannonis vi¬
cinis, non procul a Danubio eruit Clui. Hifp. ra¬
dicibus magnis, qua* nonrruquam ienos aut odto-
nos flores liraul protulillenr.

Tabem. icon. Colchicum Polyanthos: «Se Hift.
par.z.p.jn. Colchicum 4. Item p.6zo. Colchicum
album Pannonicum T3n£mfd> $culofcn. Hift.
Colchicum 7. Ponenda: erant eius dure icones
fub vno titulo ik in eadem pagina , vna enim
monftrat florem line foliis , altera folia cum fru¬
ctu fine floribus : ncc numero diftinguendac e-
vrant.

Hunc Bulbum chariflimus F.C.Bauhinus mi-
fit Balilea , vegetum admodum mcufe Augulto
ann.nJoS. qui terra: commiifus , floruit in horto
E.C.W.Moncbclgardi Septembri.

Dcfcripcio

'Moly Ho¬
mericum.
Lobel.nor.

COLCHICVM CANDIDO
flore Anglicum.

TStud nuf-
Xpiam Her¬
bariis memo-
rJtum, quia
Angi ia copio-
fiflimum (po¬
te fundir, nec
alibi facile re¬
pedas, Angli-
cum n uncu-
pauimus. Per¬
pulchra plan¬
ta, ladtcis^r;-
bus Ornicho-
gali vel Al-
phodeli ma-
ioribiis,Croci
montani Syl-
ucftris pari -
bus yt aulis fef-
quipalmnris:

. radix dc folia,
alioqui pratenfis vulgaris funt: ea tamen foris
fulca,intus candida. Londini hortis merfx ra¬
dices Hycmcm fcrunr,Vcrc emcrgunc,non fecus
ac in collibus Sc montolis prope Briftoliam &c.
Aduerf.Lob.Obf.& Ic.Pl.p.14;. Colchicum can¬
dido flore Anglicum. An Moly Homericum ra¬
dice nocua.

Conliderandum an Lob. vere dicar Colchicum
Anglicum candidum, nufquam memoratum,&
an dilferat a Cordi candido,de quo multis annis

ante fcripfic in fuahift. his verbis: Colchicum 1
album floribus, foliis, femine, radice Colchico
nigro & lubrubcnci fi nile cft , qualitate tantum ^
ab illis differt: fiquidem radix etiam cum ficcata 1
fuerit foris albicat, quanquam interdum flaucf- -
cat cum muereralcic , intus vero candidiflima»
tenera, in tundendo mitis, mollis &c tractabilis :
exiftir.qux tufa farinam triticeam afpe&u refert.
Saporem habet dulcem & valde fuauem , nulla a-
maritudinc mixtum, (ponte in Germania nafccn-
tem nondum vidi,fed cultam tantum, &e lon¬
ginquis allatam lucis.

Verifimilc cft ( inquit Dodon. purg. hift.& in
fol.) albidi huius peregrini Colchici radices elle,
quee in Officinis Hcrmodadtyli nomine veneunt:
qui non proprie Colchicum dicitur. Monendi
lectores nc confiderato folo colore floris Col¬
chici fibi temere perfuadeant vel non venena¬
tum, vclcundcin cutn Hermodaftylo Officina¬
rum : AnguilLara & Lobel. volunt Hermodadty-
los officin. alterius differentis planta: elle radices,
nempe Colchici Illyrici.

Cluf.Colchicum Polyanthemo Pann.affinc,fi-
uc Anglicum albo flore.

Tabem. icon. fc Hift. Colchicum album Angli-'
cum. Item Colchicum album Germanicum. Duas
icones habet Tabem, velum non demonftrar
qua in re differant planta:.

Thalioin Harcyn. Colchicum flore candido
quod prope Ilfenburgum reperirur. An Camer.
hort. Colchicum flore albo, quod in Germania
interdum inucnitur? Hiftor.Lugd. Lobclii Col¬
chicum flore candido Anglicum.

Colchici albi nomine milium Heidelberga fe¬
men paruum, magnitudine fere limile Papaue-
ris Corniculati, non omnino rotundum, pene ci¬
nereum: fcui Montbelgardi in Horto lll. E.C.A11
idem fuerit cum jnxcedenti dubii hxremus.

Colchicum prarenfe Salmaticum.
Colchicum pratcnfc Salmaticum vulgari minus
Salmacicenli agro obferuabat Clulius in altiori-
bus pratis, dilutiore flore , atque 111 nonnullis
plantis, ladtci omnino candoris, ineunte Vere
lolia duntaxat proferens. Hift. Lugd. Colchicum
vulgari minus , flore omnino lacteo Clufii in
pratis Salmantinis.

COLCHICVM PLENO FLORE

expreilam aduidit.

E Legans cft
Colchici
gcnus,quod a-
pud Belgas in-
ucnitur, cuius ,
quidem cogni¬
tionem acce¬
ptam fero ( in¬
quit Clulius)
lll. Comiti A-
rembergio. Is
Autumno 1595
bulbum ad me
mittebat , vt
florem confpi-
ccrc poflem:
fed cum nul¬
lum prorulif-
fec infcqueii-
tc Nouembri
iconem egre-
Flof vulgari eoiore
perii-

LIBER

perfimilis eft, fed pluribus foliis conflans, nem-
pc vicenis aur pluribus,valde confercis, quorum
fex externa reliquis maiora, vulgaris tamen fo-
iHSjanguftiorajintcr qua: fi amnia, vt in vulgari,
flauis apicibus pradita. Ex alimenti copia ple
num florem culille exiftimabam initio, quemad¬
modum natura interdum ludere folet in aliis
floribus qui deinde ad ingenium redeuntifed ip-
fe Comes affirmabat, tum etiam lo.Boilbt , fin-
gulis annis plenos flores id Colchici genus pro¬
ferre, eofque pIures,maiores,& maiore foliorum
numero conflantes quo bulbus maior 5c vern¬
ilior eft.

Originem ex Germania ducere aiunt, & primum
in Belgium allatum i Rhiz®tomo, cuius nomen
Nicolaus, qui frequenter e Belgio in Germaniam
h Nobilibus quibufdam matronis ablegaretur.
Huius autem Colchici plenos flores anno 1599.
obferuabam e/Te verflcolores 8c folia habere
coloribus flmilibus diftindta, quibus Colchici
vcrflcoloris alterius flores diftin&i funt , hoc
eft, ex "albo & dilutiCis purpurafeente mixtos.
Colchicum pleno flore Antucrpia Londinum
(Lobcl. Adu.par.z.) mifit ClarilT. vir D. Alua-
rus Nunmus fummus Philof. &Mcd. parum a
vulgari Colchico,nec nili concoloris floris mul¬
tiplicabili incremento diffidet. Surreptus fuit
eius bulbus cum aliis plantis Nobilill. Baronis
Zouche.

COLCHICVM BYZANT1NVM
latifolium Polyanthes.

COlchicum
Byzantinu
‘nha.TiKfjuMov no-
uo Vere ger¬
minat, ternaq,
aut quaterna
producit folia
ampliffima,El-
lebori albi fo¬
liis nec forma,
nec magnitu¬
dine valde ab-
limilia , nec
illis miniis ner-
uofa,magis ta¬
men viridia, &:
fefe mutuo am-
plcdenti?: Au-
tum no cum

vulgari nume-
rofos fert flo¬
res , vt vicenos
aliquando ob-
feruare meminerim [ait Clulius Hift.poft. ]ex
eodem bulbo prodeuntes , vulgaris quidem flo¬
ribus forma Sc colore prope flmiles fed amplio¬
res , craffiorequc pediculo fubnixos, foris dilu¬
tius, interne faturadds purpurafeetes, & tanqua
venis quibufdam per foJ ia Iparfls notatos. In
quibus flamma vt in vulgari : latis copiofum fe-
men fert interdum in triangulis laxis breuibufqj
capitulis flue folliculis , triplo craffius vulgari :
eius radix craffiffima ;pugnum a:quans vel etiam
amplior.

Conftantinopoli Angulares eius bulbi bis fut
allati dura Viennae viucbam : Gen.D.de Heufcn-
ftein, d qua prolem accipiebam.

Tom. IJ.

XIX- %

Colchicum LuJttdtucunj purpurei cum Alfa
mixti caloris.

Cum Byzantini flore quandam affinitatem,auto-
re CIulio, habere videtur flos eius Colchici ,quod Defcrigti*
Thcod.Clutius e Lulitania acceperat: nam fex
etiam foliis conflat, purpurei cum albo mixti
coloris : Sc velut teflellatira[vt in Fritiilafi* flo¬
re] difpoliti, floridioris tamen : vmbiliciim et¬
iam occupant fex x\bx flamina , flauis apicibils
praedita , & medius flilus in ftaminula diuifiis,
purpurafcenris fuprema parte coloris : odor aut
nullus, aut valde obfcurus. Floret cum reliquis
Colchicis.

Colchicum Lufiranicum ferotinum flor e albi do
cum tantillo rubore.

Bulbum adnatura flbi annexum habet , inquit
Lobcl. Obf. flos albidus, nitidus,tantillo fummis
foliis rubore confufus : alioqui perflmilis effigie
& magnitudine vulgato noflro Colchico , quale
Licra: Brabantorum floruit Septembri & Odto-
bri in amceniffimo horto Maria: de Brimeu.

Colchicum latifolium Boiflti.

Quartum genus a Boifoto accipiebam ( pergit
Cluf.Hifl.poft.) crallo etiam Bulbo , quod cerri
commiflum non modo non floruit , fedprorfus
periit. Scribebat autem eius florem purpurei
coloris cfle,qui procul afpicicntibus vulgari par
appareret, at diligentius obferuantibus , coloris
ex albo& purpureo diftiinfti videbatur , fatis ad
] Fritillaris colorem accedens : folia item ha¬
bere ampla , ad terram inclinata. Poftea tamen,
confpedto Colchici Byzantini , cuius bul¬
bum ad ipfum mittebam, flore, diuilum a meo
latifolio, fuurn Colchicum elle monebat. Forft-
tan vero idem genus erit , cum Lufltanico Clu¬
di.

COLCHICVM noiKiAAN© e'2
flue verflcolore flore.

COlchicu
7TO/XM<U'0iV
flue tertium
genus [ inquit
Cluf. H.poft.]
habeo munere Defcriptio
Gcnerofi Dn.
de Heuleftcin,
qua: in culcif-
fimo fuo hor¬
to fuburbano
ad Viennam
vrbem , binos
aut ternos a-
lebat,quos vn-
de adquifluif-
fet , ignorare
fe affirmabat.

Non minus eft
crallo id bulbo,
quam Primu,
vel etia era f-
flore .- Otflo-
bri, paullo ferius qiidm fuperiora, binos, ternos,
aut quaternos, producit flores , vulgari breuiores,
bc breui pediculo innixos , vt vix fupra tellurem
attollantur, quorum interiora tria folia ex pur^

Xii 3

I

1 4

W ’ HISTORIA

para qupdamodb rubent, aut Hifpanici montani
floribus concoloria funt, vt plurimum, exteriora
autem tria vel omnino ladtei candoris funt , vel
interne media ex parte purpurea , aut crafliori-
bus purpureis venis radiarim diftin&a , vel pur¬
pureis maculis afpcrfa,omnia vero mucrone ma¬
gis orbiculato & obtufo quam in vulgari: huius
folia ineunte Vere gcrminantia,cx viridi purpu-
rafcunt,deinde explicata laturius virent vulgaris
foliis . Semel duntaxat eius femen legere memi-
mi,prioris femine minus.

Colchicum wa/KcLvtiie alterum.

Aliud ( inquit Clufius) Colchici verficolore flo¬
re genus accipiebam ab honeflo viroTheodor.
Coornhart anno i^j^.quod bulbo , defolits , cum
vulgari prorfus conueniebat,& perinde alte af-
-iurgcbat,//om proferens vulgaris floribus for¬
ma quidem fimiles , fcd diucrlo colore , ex albo
videlicet & purpurafeente vario,diflimili tamen
a praecedente, quia in koc colores magis permix¬
ti, & purpurafccns dilutior : binos vel ternos tu¬
lit flores, quibus fucccflcrunt longa,cralTa,&: tri¬
gona captra , vulgaris capitibus npn dillimilia fe¬
men etiam fimile continentia, Florebat cum vul¬
gari, paullo maturius prxcedente.

COLCHICVM MONTANVM

Terna,

aut qua¬
terna iunt
folia» digitalis
longitudinis,
carinata, fir¬
ma , humi ta¬
men fparfa,
laturarius vi¬
rentia & fple-
dcntia,vix le-
munciam la¬
ta , acidi gu-
ftus,rufcfccn-
tem colorem
contrahentia
dum tabefee-
rc incipiunt:
JIjs fine foliis
primum exi-
lit Septembri
aliquando c-
tiam Augu-
fto, fex longis , anguftis , & ex purpura rubenti¬
bus foliis, totidem medio flaminibus conflans:
hunc flarim (prarter aliorum Colchici generum
morem) folia fubfequuntur,& totam deinde hie¬
mem perdurant, vfque in Mcnfem Maium,vel e-
tiam lunium : radix bulbofa, non magna, multis
ex rufo nigricantibus tunicis amidta,intus alba,
folida,& cum quadam adftri&ionc dulcis , lon-
giufcula fede, quali in cqteris generibus, Sc adna-
tis in lateribus le propagans. Et lic delcripflt Clu¬
fius , qui paflim tum m Hilpanic. tum in Hi-
ftor. pofter. Colchicum montanum Hifpa-
nicum , flue quintum MirrozoMov , aut tenuifo-
Iium , Salmaticenfibus Merenderas vocatum,
appellat.

Colchicum minus femine pnegnans. Item

flore

purpureo.

PLANTARVM-

Colchicum minus florefeens, Colchicum monta¬
num Clufii: Cuius minorem fpcciem, olim l.i-
tiflinns prateniibus pafcuis ad montis Lupi Nor-
bonenfis radices, ad diuerforium publicum , via
qua Gangeri vrbeculam itur, collegimus [inquit
Lobel.obf. ] Septembri flofculus iteilatus cro¬
ceus, aut Colchici vulgaris purpurocxrulcus c-
rumpit, fedminor.Idem clle audio cum Colcjii-
co montano Clulii noftri, quod olim fcuerat in
horto Cl.D. Braucionis pro Erythroneo, foliis
croceis, anguftioribus, in cauliculo yix palmum
atquante, interdum etiam maiore. Semen lub-
rotundum, Colchici vulgaris , il? filiqua trique¬
tra. Icon.pl. p.145. Colchicum minus lemine prq-
gnans L0bel.70.Tcut.178.Lcm Colchicum mi¬
nus florefeens flue Colchicum Clufii Teut. 178. 1
Obfcruandum apud Plantinum in hoc Colchi- *
co titulum , tranfpofltum, figura: autem funt ex J
Cluflo.

Hilt.Lugd. Colchicum montanum Clufii , &
Colchicum montanum minus Clufii.

Tabem, iconp.tfzi. Colchicum montanum
Clijfii &Hift. Colchicum 10. Bcrgseirt lofen.
Itcmp.tfzz. Colchicum minus flcin $eitlofen: & 3
Hift. Colchicum.11. Inepte Compilator ex vna f
planta duas facit.

AnCamer.hort. Colchicum paruutn Hifpa-
nicum.

Collibus Salmanticar vicinis, iblo valde lapi- j
do(b primum eruebam, inquit Clufius,cum luo c
caule, dodrantali, firmo,& triangulari capite, in
quo femen ex rubro nigrefeens, liuc fulcum , la:-
uc, exiguum , fubrotundum Maio menfe, anno
l^64-.Apud Belgas,apud quos, femine quod nata¬
li loco collegeram, natum cft, nullum adhuc fe¬
men dedifle intclligo. Vienna: autem Auftria:,
quoties ex meis ftirpibus femen collegi, capite
inclufum vix terra interdum emergente, 3c inter
folia iam languida latente , aliquando digitali 8c
palmari cauliculo innitente, vti etiam Franco-
furti ad Moenum, & Lugduni Batauorum.

COLCHICVM MONTANVM
m-inus verficolore flore.

Colchicum
montanu ^
minus verfico¬
lore flore (vc
ait Cluf. poft.
hift.) Hifpani-
co non multu
cfl abfimile,
quod lac. Pla-
teau in luo
horto Torna-
ci alere ad rae
feribebat, tum
foliis,tum bul¬
bo : flores au¬
tem differre,
quorum om¬
nia quidem
folia longa &
angufta etiam
eflent,intcrio-
ra vero tota
alba, exteriora media cx parte viridia,alccra car¬
nei quodammodo eoioris.

COL-

COLCHICVM MINIMVM TENV1FO-
lium Gallicium

0 ‘^yTOuum Colchici pumili genus (inquit Lob.

Adu.par. z.)alimus in horto opera Ic Quclt
rhizotomi Lutetiani exHilpania: regionu Galli¬
ci* delatum, foliis Croci montani minoribus, 'hu¬
mi fparfis, binis, ternis,quatcrnis aut quinis, ca¬
rinatis, vncias binas , aut fcfquiunciam longis
(mihi folia duo folum dedit.) Radice Colchici,
Aucllana: paruat nucleum arquante : flore vili
cum foliis prodeunte , fenis conftante foliolis
anguftioribus,purpurantibus ; totidemque/^wi-
ntilisy Hc api¬
culis luteis
pra;ditis,ebre-
ui pediculo pa¬
rum e terra e-
mergente. Flo¬
ruit nobis An¬
no 140;. Hoc
etiam alitur in
hortis Londi-
nenlibus, exo¬
ticis plantis
ditiflimis D.
Coys , &D.'I.
NatTmit Bota¬
nici Regii pri¬
marii Hc Chi¬
rurgi.

HERMODACTYLI VETERIBVS.

Cap. VIII.

QVod magno Hc pcrniciofo errore Serapio
Colchicum Hc Hermodadylum confuderit,
dderibens hunc iifdem plane verbis , quibus
Diofcor.Colchicum, confirmat Paulus Aegin.l.
7.deEphcmcro Hc Hermodadylis feorfum, tan-
quam dc diucriis,tradans,ac quidem dcHcrmo-
dadylo. Hermodadyli radix (inquit)&;per fe,&
iplius decodum vim habet purgandi : priuatim
etiam arthriticis nunc quum humores defluunt
exhibetur: verum ftomacho nimis quim aduer-
fatur. Quidam vero 111' ipfls exacerbationibus,
in omnibus arthriticis purgatione ex Hermoda-
dylo vtuntur , veriim attendendum eft, quia
ftomacho incommodus eft Hcrmodadylus Hc
anxios ac ciborum inappetentes facit; Iu folis
igitur his qui negotiis qiue differri nonpolliint
vrgentur, ipfo vtendum eft,Compcndiocnim Hc
poft duos vt plurimum dies fedat fluxionem , vt
quis ad confuetas fundiones obeundas tranfire
poflit.Noui autem quendam qui non ipfam Hcr-
modadyli fubftantiam exhibet , neque aliquod
medicamentum ex ipf6 compofltum , fed herba
ipfam coquit , cum aliquo ex confuetis pharma¬
cis , vclut Anilo,aut Apio,& decodum bibendi!
prarbet. Et mirum eft quomodo per Ventrem e-
uacuati A fluxione liberantur. Oportet aurem
prarterea quod ftomacho incommodus e^ft, vclut
dixi,poftea ftomacho gratis, & corroborantibus,
«mwi moderata caliditate,ofculum ventris corri¬

gere. Cererum Alexander purgationem ex Co- oommprz
ronopodio, meliorem effc dicit ca qua: fit ex hc r-
modadylo , vt qux eandem euacuationem Hc
doloris fedationein efficiat cum hocmec ftoma¬
cho incommoda flt. Hac Pauli.

Aduauius lib. O/Icth.Med. cap.fT. dc antidor.
compofitiouem habet, quam vocat ex Hermo-
dadylo, podagricis Hc arthriticis , Yt qua? fuccos
cmdos ex alto detrahit , proficuam : Recipito;

Hermodady!i,Galanga:,Pyrcchri,Zingibcris,Za-
duaris, Amfi , Gentiana:, Ariftolochia: , fincmlo-
rum quadrantem,mellis fufficiecem modum.

Inter alias quamplurimas compofitiones
purgantes,quas lue enumerare & longum Hc ta:-
diolum foret, Nicolaus Myrepfus in aurea Ale¬
xandrina recipit Hermodadylum rubrum Hc al- Hefnod.
bum. Qua: quidem compoiitio non inftituitur ru.fer & .
ad purgationem. ***** Nr"

De Hcrmodadylo ha:c Mefues lib.x.cap.tf. de
purg.Hcrmodadylus eft radix herba: cuiufdam
montana: : Hc eavcl digicumlonga, vel rotunda,
ac eadem pi3cftantior,li multum eft alba, incus Hc Htrba
foris, magna,mcdiocricer dura: alter Scilla: au c '***' ^
Raphano proxima, fi creuit,ii Vere leda eft , Hc rltLd*
menfes deinde lex ficcatacft.Rubra autem &ni- dtbu prx.
gra mala eft , &qua: in loco pingui Hc humido
proucnit , qudd inde humor eius inflans , Hc **%
excremencoius ei largior iniit. Rata veroJaxaA
lcuis eft imbecillior.Calidus eft ac liccusordinis Rubra <&•
iecundi initio, cum huiniditatq tamen excrenie- nigra mx*

cola, flatulenca,nauleabunda, qua ventriculo no-

cet , praefertim quando in cum ex partibus aliis
excrementa confluunt,Pituitam craifam prseftr-
tim a iunduris trahit, ob id podagra:, & aliis
arthritidis differentiis confert,non lumptus mo-
db,led etiam Cataplafinate admotus, pr«efcrtim
cum vitellis ouorum , Hc farina hordei, vel mica
panis. Impinguatjlperma auget, vlceribus con¬
fert, quia tergee fordem eorum, & carnem' in ljis Comihti
putrem coniumit. Cuminum, Zingiber , Piper

longum, Libyfticum,Mentaftrum, Maftichc, mi-
fta, Hermodadylum prohibent, nefuo humore
excremcntofo,& flatulcnco hedat ventriculum,
neue flatus crallos Hc naufeabundos, in eo exci¬
tet, aut multa in ipfo excrementa collidat. Si ve¬
ro neiniodadylus cum pauco Zingibere, Hc iuc- Purgadb
co Raphani, vel cum Scilla affata, aut Scilla: fuc-
co Hc Zingibere, & (pica in trochiicos fingatur,
purgat celerius Hc plenius i per fc enim tarde &
imbecilliter vacuat.) Mvrobalani quoque robo¬
rando ftomachum Hermodadyloscirb deturbat,

Hc humoru in ventriculum affluxum prohibent.

Datur ab aureo vno ad aureos duos : aunos tres
feruatur. Oofit

Ceterum Hcrmodadylus radice oblonga, 5c,rm0(i3'
Ncotoricorum eft T agaulcio Ephcmeron Diofc. nJiioca?"
Galeni & Pauli, vt indicatur fiub titulo Colchici tiones &
vulgaris. De hoc autein[quoda multis dicitur & fubftituta;
cenlctur Hcrmodadylus ] fub fu^ titulo. Ephemeron

Exiftimat quoque Dodonaeus Hcrmodadylos
Officin. effe Colchicum flore albo Cordi. An-
guill. contra & Lobelio Hermodadyli officin. Colchicum
hint radices Colchici Illyrici luteo liue flauo florc *lbo.
flote. Colchicum

Brunf.tenct Hermodadylum Narciflum effe
Gcrm.4oornunrj0 blfim.

h crmodadylus Mefua: quibnfdam c ft Pfcu-
dohermocladylus, qui aliis Satyrium Erythro-
nium cenfetut.

nermodadylus ( inquit Tragus) mihi diceba¬
tur Cyclamini parua fpccics, fed falsb.

Hcrmodadylo tandem non venenato congc-
lii 4

Illjriricum

fauo flore.

Leucorum

buibofunt

Theoph.

Settjrum

Erjthrone *

ejuorunda,

Cyclamen.

Iru bulbo-

A

HISTORIAE PLANTARVM.

'tns tube-

rofU.

Talmit
Chrifli fu e
Orchis frtl-
mata.

Hermoda-
ftyls %nde
tilttl;

Tuch/.uot.

Been.

Bttn .

T armenttl-

U.

f*jiin*CA.

ner Lobelio,vidcturIris bulbofa latifolia Hifpa-
nica Clulii.

Matth. fiium Hermodattylum habet dc quo
cap.de Iride tuberofa, qui non placet Lobcl. dc
Dodona:o,ncc nobis.

Hcrmodattyli albi <Sc rubri[Lob.Adu.]Nicolai,
Attuarii & alioniin,no Cathartici,fcdCordi, Ve¬
nerique amici : an fint Bchen album dc rubrum
eadem ? Vocem Hermodattyli zquiuocam fuif-
fc,& Ephemcro Diofc. comparari potuifle , non
modo caput Pentaphylli indicat [ vt cuius radix
Hermodattylus iit vocata, non tam fimilitudine,
quam fupedHtione & incantatoria expiatione,)
led etiam qua: extanr apud Actuarium dc Nico¬
laum celebres admodum compofitioncs arguut.
Quippe Aurea Alexandrina illa dc Diamofchum
Hermodattylo rubro dc albo non carent, mifce-
turque aliis apud Arabes compofitioiiibus cor-
dialibus,<5cc.

Hermodattylum ad verbum interpretantur
Mercurii digitum (interpres autem eftTagault.)
quod digitorum forfitan imaginem quandam
exibeat, quo nomine etiam Pentaphyllon Diof-
corides appellauit. Vndc fattum cft , vtpluics'
Pentaphyllon, Hermoda6tylon,circ arbitraretur.
Verum Pentaphylli radix tantum a noftris Her-
modattylis vocatis differt, quantum lux diftat a
tenebris.

Euchf. vir fua artate celeber in Nic.Myr. In au¬
ream Alexandrinam Hermodattyli rubri dc albi
&c. Per Hcxmodattylos hoc loco dc aliis etiam
Nicolaus intelligit radices, quas Ofticinte hodie
vocant Behen albam & rubeam,Quod etiam fa¬
cit Actuarius. Idcminantid. Efdr£E putat per
Hermodattylum intelligi Been. Et lib. i.c.U. A-
ttuarius certe, vt ex com politione Antidoti Dia-
mofchi Sole Meridiano clarius confpicitur , dc
Nicolaus Myrepfus multis in locis Bchenum al¬
bum & purpureum, nominant Hcrmodittylum
candidum & purpureum , forlitan quod digito¬
rum quandam imaginem radix illa exibeat. In
antidot. Attuarii c Mofcho nullam mentionem
Hcrmodattyli inuenio,vt dixit Fuchfius, habet e-
nim Antidotum propriam ex Hermodattylo , in
qua non videtur loqui de Been, cum dicat eam
antidotum ex alto detrahere. Idem Fuchfius dc
com.mcd.l.i.c.94. Hcrmodattylus Mclue radice
digitali, eft Behen.

Qua: autem radix nobis hodie [ inquit Mat-
thiol.] Hcrmodattylus dici pofiit , difficile qui¬
dem fuerit difeernere, quod ex probatis rei her¬
baris Scriptoribus hattenus neminem inueni-
rim, qui notis vilis eius tradiderit hiftoriam.Ve-
rum tamen fi ex vocabuli etymo coniicere licet,
nil aliud fignificarc videtur Hermodattylus,
quam digitum Herinetis.Vndc fattum cft,vt ali¬
quando cogitauerim , an illa bulbacea radix,
qua: manus humans formam refert , quamque
vulgo Chrifti palmam appcllant,ad Hermodatty-
lum accederepoflct quodque fumpta non modo
vomitiones , led dc aluum cieat, vt ceftis cft Ni¬
colaus Fiorentinus,qui hac radice,pluribus fattis
vomitionibuSjBiliotum quendam quaternarium
curauit. uxe in medium proferre libuit , non
quod ita elle certo aflerere aufim, fed vt rei her¬
bariae ftudiofis res ha:c melius aeftimanda propo¬
neretur.

Gefiier. epift.l.i. ad Occoncm.Pro Been albo
dc rubro,fi tormcntillam ponitis , cur non relin-
quitis,quod ex maritimis trattibus adfertur Been
rubri nomine ? id enim a rormcntilla colore , ©-

dore,faporcue nihil differt: & pafiinacaeautc ra¬
dice, quam been albo fubftituitis,toto genere dif- |
fert tum forma, tum viribus. Ege pharma- ■
copolis noftris vt vel radipes , vel flores a
albos dc rubros , Saccharo prarfertim conditos, ,
pro Been lubftituant confulo. Verum quidem v-
trunque facile haberetur e Syria : cft enim quod !:
Allabe Barbaria: vocat Auiccnna. Qrj: radix, ,
inquit Belluncnfis, fimilis eft Rhaphano paruo, i
oblongo,aliqui Hcrmodattylorutn fpecicm qua-
dam cllc dicunt, & appellari apud Arabes etiam a
Buz.eiden.Sic ille. Actuarius etiam pro Bcc»,mo- ■{
do Hermodattylum album dc rubrum: modo hc- 1
lenium album & rubrum feribit.

Diofc.[inquit Tragus]nullius meminit inferi- -1
ptis fuis Hcrmodattyli , prxtcrquamiu Penta- •
phyllo, quod alias Tormcntillam vocant.

Syluiusin antid.pro Hermodattylo in dolo- -
ribus iuntturarum luftituit folia Anchufx dc di- •
inidium Bdellii. Quod idem Placot.facit.

Notat Caftor Dur.quod in pilulis aduerfus ar* •!
thritidcmproHcrmodattyliSjPharmacopcci non i|
ponunt Colchici radices , fed pro fucccdaneo y- \
tuntur Centaurio minore.

Radix Hermodattyli habet virtute n laxati- -i
uam, & fimiliter aqua in qna bullierit , datur au¬
tem proprie in doloribus iuntturarum, in tem¬
pore fluxus humorum ad eas , verum ipfceft
malus ftomacho. Confert dolori Podagrae , &
cft laudabilis finis operationis eius , verum ni¬
mius vfus eius facit putrificari mufculos. Con- -i
fert tamen iuntturis multum. Sutugen albus ;
augmentum efficit in fpermate. Albus cft bonus i
po-dagrx,fcd rubeus occidit, & non eft frigidus i
nimisjita quodnarcotizet, quia fi hocelfet, non 1
eflet laxatiuus. Hermodattylus eft calidus in 1
primo gradu. Rubeus occidit , & albus con- -
fertpodagra:, &deficcat vlcera antiqua, &ab- -
ftergitea,&eftfrigidus & ficcus in fecundo. Si :
Hermodattylus elfet calidus , mordicaret vlccra, .
Hermodattylus eft calidus , mult.r caliditatis. .
Eft calidus & ficcus in principio fecundi gradus, ,
&c habet proprietatem fedandi dolorem iunttu¬
rarum tdc Podagrx , dc conferre variolis , dc :
meliodcx eo cft ille qui eft interius dc exterius .
albus, & quando frangitur , cft confractio eius
facilis,& non dura. Niger vero & rubeus fiunt l
ambo interficientcs.Errauerunt autem quiputa- /
uerunt quod ipfc iit Lagiaagreftis qua: defertur
ab Africa, nam illa Lagia impinguat mulieres,
quando bibunt eam, &humettat corpora ficca,
dc augmentum efficit in carne, & facit rubere fa¬
ciem colore bono,quando datur in potu cum Sa-
nich, cft calida, calidirare forti, dc commoucc
fanguinem,&: acuit cum multum , dc fortaflis in¬
ducet potanti fe dolores calidos,aduftiuos,& in- '
fert nocumentum magnum , dc xgritucjincs fi¬
ent Erifipelam in capite dc facie, dc in membris
aliis corporis. Harc dicunt apud Serapionem
varii, qui etiam dc Hermodattyli temperamen¬
to dc facultatibus contraria videntur ftatuere.

COLCHICVM MINVS MALIGNVM,
fiue Hermodattylus Officinarum.

OFficinarum Hermodattyli, radices referunt
noftri Colchici, fed quancumuis inuetera- D
ri extento funr cortice minimeque rugofo,fulcOj
comprcfta Caftanca: figura, in turbinem faftigia-
ca : ima parte fibrarum vcftigiis apparentibus,

vndc

LIBER

viidcadijucroncmper longum infculpcus cer¬
nitur canali¬
culus. Subita¬
ria (olida in
qua nullum
vel vcltigium
fibra: vilius

apparet > faci¬
le inpollinem
teritur , fub-
dulcem , em-
plafticapulti-
cula linguam
emollientem.

Ruellius
exiftimans
Hcrmodady-
los Olficina-
rum elTc Col¬
chicum, vene¬
num putat ef-
fe : vti ante
didum.

Tagaultius

quoque Differentiam offendens inter vulgares
Hcrmodadylos Sc Colchicum vulgare fecurius
ait in totum ab eis abitincre,ac aflerit non elfe
Pauli Hermodadtylum : eius fententia inprjece-
dentibus pofltacft.

Hcrmodadyli duofaftigia facit Mcfues apud
Syluium,vnum radice digitali Iongitudine,qUod
Ephcmcron c(Te videtur Diofcor.Galeni 8c Pau¬
li, radice oblonga. Alterum radice rotunda, & ea
foris vel nigra [ quod Colchicum cft Ephemerii
Sc dclctcrium,pr;edidis autorib9 paflim freques,

' flore Croci per Autumnum erumpente) vel ru¬
bente, vel alba, vt intus, quam eligit folam , fl
: cralfafit ac modice dura,& ex loco edito leda:

■ calida ficca initio fecundo, gradus, ftomacho ad-
uerflflima cft. Pituitam craffam a iunduris prq-
fertim extrahit, ob id podagra: , Sc ipfi arthritidi
prodeff , per fc, vel dccodofumpca , auc etiam
admoca cum farina hordei, vitellis oudrum,mi-
ca panis. Hxc omnino cft,quam Paulus Hermo-
dadfylum vocat Sc ab veroque Ephemero fe pa¬
rat, Veteribus indidta radix , vti Sc qua: rubens
. Mclux dicitur. Au vero qua: in officinis offen¬
ditur, horum fle Hcrmodadylus vel Colchicu,
difeernerenon eft difficile his qui legunt, aut in¬
tegras habene radices, nam delibrata: ad nos co-
uehuntur. Canis tamcn.largam eius vim per me
. depaffus innoxie , & multorum tueo hac radice
purgarorum experientia quotidiana facit, vt cre¬
dam, vel Hermodadylum hunc clle Mefusfc , Sc
Ncocericorum Veteribus indidum , vel faltem
non clfe Colchicum. Aduarium miror inter
purgantia flmplicia hunc non defcripfifle , cum
toties eius meminerit in compofltis medicamen¬
tis, epf/o<A,'^7i/xoy \ivxov ij clkivov , alicubi appellans.
Serapio Hcrmodadyli nomine principio Diofl-
coridis Colchicum reprarfentat , deinde etiam
Ephemeron. De omni hoc genere Mufa in exa¬
mine flmpliciu, Sc Tagaultius fuis in Mefuc fim-
plicia annotationibus dodis pariter ac luculen¬
tis accuratius feribunt. Hcrmodadylus Me-
fux probatur radice rotunda. Quae in Officinis
cll affirmatur mihi ab his qui legerunt frequen¬
ter in Gallia Narboncnfl &: Prouincia, clfe folio
• nigro^porraceo, flore per Autumnum Croci, line
Croco tamen, foris nigra radice : qua: res decla¬
rat effc Colchicum , innoxium tameii,aut faltem

X S X-

innocentius experimur : forte quia flccatum eft,
nifl recens nobis vfurpatur.

Tragus nermodadylos ofticfaarum reci¬
pit pro Hcrmodadylis Serapionis Sc Mcfue
verum quod ait ijpfos cum Paulo venenum dice¬
re, putat idem dic cum Colchico, & iis abftinen-
dum in intcrnis,forinfecus eis vtendum,vt fece¬
runt Arabes.

Fuchflo quoque tcfte,Herinodadyli Mefue , duo
facit genera : Ynum radice digitali longitudine,
quod non elf nifl Bchen, Sc minime Ephcmeru,
non lethale , vt nonnulli exiftimant. Alterum Non
radice rotunda : quod itidem in duo partitur mertim '
genera. Vnuf enim habet radicem albam, crafsa,
ac modice duram, aeque is eft,qui iri hodiernum
diem nomen Hcrmodadyli in oificinis Medico- H.ermo^
rum retinet. Ac d Paulo quoque Hcrmodadylus ttj™ ojfi-
appcllatilr. Hic alui dccodionem molitur , pi- an.
tuiramque craffatn ab articulis pra&rtim extra¬
hit. Caiterum isjPaulo authorcjffomachonimlfl-
quam aduerfatur. Proinde aliqua quae eiusmi- Hermati.
liria corrigant ac vehementiam coerceant, illi pauIh.
mifcendaerunt : Vt fune Cinnamomum, Mafti-
chc. Zingiber, aut Piper longum : Datur cum
Oxymellite Scillitico, aut meile rofaceo,poderc
drachma: vnius aut plus aut minus , pro fumen-
tis viribus. Alterum genus nermod.tdyli rotun- Hermod
di, foris nigram aut rubentem radicem obtinet. gmus */-
Atque is cft , qui Croci flores per Autumnum terum ejl
paflim inpratisoftcntat,&' vulgo Hcrmodady- dolchcum.
Ius nuncupatur. Grxcis vecuftioribus Colchicon
dicitur: is intra corpus ur pote venenatus, tuto Colchico*.
haud fumitur.

Hermodadylus non minore copia reperirur
apud Monachos in Mcf.In montanis, inquit,pra-
tis , Sc aliis locis grofli , Sc pulchri liinr , quod fl
ndciu i liemus eos dic malignos , aliquando co- ^ocus
mediifemus ipfos. Quonia|_vt Diofcor. refert] re¬
centes magnam voluptatem afferunt afpicicn-
tibuSj&prxcipuc incautis deillomm malignita¬
te , eo maxime quod dulces guftatu fentiunrur.
Sedncfcimusdeliccarecos ficuc Orientales fa- Hermoda-
ciunt. Pluribus enim modis tcntances experiri 0r,en\
ipforum deficcacioncm, nnmquam eftedum de- ** *'
fiderii noftri confequuti fumus. Etenim multos
delioc mtcrrogauiimis a quibus varios accepi-
musmodos. Verum tamen femper omni modo
efficiuntur duri vt lapides, rugofl, Sc vti Carbo¬
nes nigri, forfan quia alio folo .3cc^lo nafcuntur.

Colchicon Grx ce idem cft quod Hcrmodady-
lus. Latine etiam Bulbus agreffis dicitur. Au-
thorenim nolferin proprio capitulo diio gene¬
ra facit. Vnum quod elf longum, vt digitus , a-
liud rotundum: Rotundum quippe elf Colchi- gus"* ***
con. Pro longo autem juramus inccllcxifle E-
phemeron , de quo Diofcoridcs feparatim capi¬
tulum fccir. In quo dixit Ephemeron habere
radicem &c. Non obftanreqiiod dicat fcolchi-
con etiam ab aliquibus Ephemeron,vocicari.Si- Epbemer».
militer Serapio in vno fuo capitulo de nermo-
dadylis , duo cap.Diofc. conftrinxit. Scilicet c. Serap>o
de Colchico Sc capitulu de £phemero,vbi per E-
phemeron Barbare Achimeron legitur. De ro- ’4
tundo autem, quod elf Colchicum, Audior no-
Ifer iimiliter,vt Serapio, poluit rres differentias,
fcilicec, quod iicrmodadylorum alius eft albus,

Sc alius rubens, Sc alius niger. Et quod albus Hcrmod.
cft eligendus, rubens vero «c niger fune mali. y,rom>tt,z'
Hermodadyli qnidem aromacariis Sc Herbariis r,orHm’
noti funt. Sciendum tamen quod recentes non
fune adminiftrandi. Tefte ipfo lilio Mefite, qui

dii

S ■ iC'- ‘

fMfe

66 o

Error in¬
terpretis A'
mcen.

Hermoda-
&ylt z /pe¬
ctes Dodo¬
na..

:■* " ■

■4s-

Serapio re¬
pi rk indi¬
tur.

Raiciendi

Hermoda-

aylSm'i.

Crivem-
hurgtui no¬
tatur.

i < U

HISTORIAE PL

fic ait . Et meliores funt,in quibus iam praeteriit
medius annus , poli bonam eorum exliccatio-
nem. Auicenna autem dicit , quod eft radix
pianti' habentis Rolas albas Hc ciuinas : in qui¬
bus rebus manifcftatur vel iptius> vel interpretis
eius mala intelligentia , iciiicct quod pro flore
Croci albicante { vt in Diofc. legitur ) intellexit
florem Croceum , fcilicct Citrinum , & album.
Vnde dixit : Rolas albas Sc Citrinas.

Secunda lpccics Hermodadyli Dodon. gall.
qux inuenitur in oflicims vocatur a Paulo Aegi-
ncta, Mefue, Serapione, & a quibuidam aliis an¬
tiquis medicis Grace t?uoJa.yJ-j\o(i Lat. Hcrmo-
dadylus , ac hoc nomine in Oflicinis cogtioici-
tur.ls autem quo in medicamentorum compoli-
tionibus vtimur ( ait idem Dodon. hift.purg. &
infol. ) ab illo differens cft.Bulbus nempe huic
magnitudine & forma latis rclpondcns, verum
rdiccatus,tS» albidus permanens , neutiquam ru-
golus, modice durus,tudique facilis,cuius puluis
candidus eft. Valerius^ Cordus Colchicum
quoddam reperiri (cribit iuperioribus fimile,fcd
horc candido. Nondum ego auhm allcrcrc
cum Dodon.Colchicum album Cordi idem cum
Hermodadylo Officinarum. Cordus non 1'cpa-
rat figura , led colore albo a vulgari Colchico;
Colchicum autem Illyricum cuius radices vo¬
lunt clfc Hermodadylos Anguili.& Lobel. dif¬
ferunt colore luteo Sc figura.

DilucidumeltCronemb.de comp.mcd.dup E-
phemeri genera ab Hermodadylo Pauli dilcre-
taexiltcrc, & quam imperite Serapio dumvni-
co velut pallio fnfeitiam luam tegit, de triplici
planta prodiderit, lamii fynccro iudicio,8cad
amulfim, vtdici iolct, Diolcoridis atque alio¬
rum Gracorum Colchicum lpedcmus.confcra-
mufque vulgari Oflicinarum Hermodadylo,
procul dubio eandem omnino radicem compc-
riemus. Quapropter haud ini uria ellct,ab con-
fuetudine medica eliminanda. Ec fi quilpiam im¬
perite arrogans mihi quotidianam eius fecuri-
tatem obiiciat , illi refpondco , vel eo mitiorem
noftris hominibus videri, quod in Colchico lolo
nonexeratur : Sed in vniucrfum innoxiam ei-
fc , nemo lapiens pronunciarit. Ego nulli au-
tor ero, vt temere periculum fubcat. Croncm-
burg.nullam facit differentiam inter Colchicum
vulgare & Hcrmodadylos Oflicinarum , licet
manifeftum fit diferimen.

Matth.vc ante oitendimus cap.de Colchico,
exiftimat Colchicum idem cum iiermodadylis
Oflicinarum ; erroris accufat Scrapionemfl-u-
chfium , & Monachos : denique reiicit omnino
Hcrmodadylos oflicinarum vt venenatos.

An Anguill. de hoc loquitur diccns:Colchicu
inGrarcia Sc circa Sclauoma differt ab Italico, ra¬
dices portantur in Italiam & venduntur pro Her-
modadylis. Noftri [ Hift.Lugd.] Colchici radi¬
ces edamfi pro Hermodadylis a quibufdamv-
iurpentur, fciendum tamen ab Oflicinarum Hcr-
modadylis plurimum differre, ni enim pere-
rcorini fune, non pernitiofi,vc multis feculis plu¬
rimum vfus cdocuir.Tabcrn.HcrmodaCtylus Of¬
ficinarum ficrmobatrrfn. Gabr. Fallopius tracf.
de fimpl.mcdic.purg.c.^j.tit. de Hermodadylis.
Hermodadylus eft duplcx,vnus eft radix oblon¬
ga digiti fimilitudinc,& eft Hermodadylus Pau¬
li. Hermod. vero Mefucs eft rotundus , & eft E-
phemeron Colchicum Diofcor. «Sc ifte eltinvlu
inofficinis:& quamuis in Colcho fit venenum,
camen in hac regione non eft venenum. Vfus

ANT ARVM>

i pfius pra:cipuc eft conficiendas pilulas de Hcr-
modaCtyliszpro dccodionc autem, Se pro intu-
fione r u oelt invfu. At empirici probant vlum
HermodaCtylorum,quia in morbo Gallico exhi¬
bent puluercin i pforum , & vinum etiam quod¬
dam cx ipfis. Seddodi viri non exhibent lub-
ftantiamHermodadylorum, nifi6c ipfi vtantur
aliquando medicamentis empiricorum : at cre¬
bro exhibent pilulas de Hermodadylis. Dolis
Hermodadylorum aic Me(iic,eft a drachma vna
vique ad duas. Sed Fallopius non vtitur Hei

i iijuv a.. ~ - r -

modadylis in fubftantia: nec vidit vnquam

Tai

vllum dodum virum . ipfis vcentem. Nullo
modo aflcntiri pofTumus Fallopio nullam fa- '
cienti differentiam inter Hcrmodadylos Offici¬
narum peregrinos & Colchicum noftrarum re¬
gionum: quod non foliun in Colchide venenum,
verum etiam apud nos , aquocaucant omnes,
quicquid dicat Fallopius : non fumus etiam vfi
Hermodadylis Officinarum, quum non defint
nobis certiora medicamenta.

COLCHICVM ILLYRICVM SIVE
Gracum non venenatum flore luteo.

VEneriis 'munere Alberti Martinelli Aiepo

i Syria* cuulfas a fratre Cequino habui [in¬
quit Lobel. Obfer. ] Colchici Anguillara plan¬
tas, pronis palmaribus lcptcnis , dcnis,& duode¬
nis foliis Colchici, ftriatis, mucronatis , reflexis,
inammftum faftigiatis,imbricatim, «Sc lateratim
ftipatis,e quibus mpuiillo pediculo, flores exe- D
runtur lutei, pallentes, terni vel quaterni, Col¬
chici parui minores , flaminibus item concolo¬
ribus: Siliqua non diffundis. Radix foris Cepa
concretio¬

ne: intus cua-
nida & victa,;
quia in cau- .
lem, folia, flo¬
res, frudum,

Sc femen vis
tota eruperat.

Angiu lia ra .
ScCcquinoal- *
ientiendtim,
quibus acce¬
ptam refero:
mihi cantum
iiccata arida- *v
que vila.

Lob.Obf.fc
Ic. Pl. p. 147.
Hcnnodadyli
non venenati
Oiflicinarum.
Colchicum Il¬
lyricum fiuc
Gracum non j
venenatum Anguillara: [Lobel. Hift. Lugd.] Ta¬
bem. icon. & Gcrard. Colchicum Illyricum
(Drtcdnfcfi nnfen 3ettlofcn/ (Greccfc silebo»
Saffran.

Colchicum quod proqenitin Grxcia & par¬
tibus Sclauonia circa Sebenium Anguillara, non
illud eft quod in multis locis Italia inuenitur,
producit enim folia angufta,fimilia bulbo, refle¬
xa in terram radices cuelluncur,ac in Italiam ve¬
nales feruntur pro Hermodadylo. Profert in
Autumno flores limiles floribus Croci , fcd mul¬
to minores, tres aut quacuor in fummicace cau¬

lis.

/

LIBER

iic dodrantalis. Colchicum Illyricum &ji«*uill;
tx nunquam Ciufio confpe&um.

XIX

'66 t

COLCHICVM FLORE LVTEO

quorundaip.

Subcft bulbus oblongus, mediocriter magnus,
vndc fibra: aliorum more dependent , fapore
prarditus amaro : flia e radice flarim exoriun¬
tur, accedentia ad Leucoium bulbofum, carina¬
ta , acrouircnti.i»&fplcndida, inmucronem ob-
tufum modice delinentia, cralla, vnciam plus mi¬
niis lata, non totum dodrantem longa: inter htec
taulis fu.rgit palmo brcuior , compreflus, in cuius
falligio, hiante folliculo membraneo,/^ appa¬
ret totus luteus , Colchici florum forma , fex
folnsjtotidcmquc flaminibus & ftylo luteis con¬
flans.

Hunc bulbum fic dcfcripfit Qufius: Narcilfus
Autumnalis
maior. Pcrfi-
co Narcillb
v.ij,de affinis
cANarc.Autu-
nalis , tamctfi
neuter flore
Narciflum x-
mulcrur, fcd
folis foliis &
radice. Qui¬
na autem &
fena habet fo¬
lia, oblonga,
pollicem lata ,
prx viriditate
tere nigrican¬
tia , fpleden-
tia, humi ple¬
rumque fpar-
fa , inter quae
breuis exit
cauliculus vi¬
ridis, rotundusjvix fupra terram fc attollens, cui
infldet flos Uiperiori forma fimilis, fed brcuior,
flaui omnino coloris, ex membranaceo folliculo
cmcrgCns, cuius exteriora tria folia interioribus
maiora funt ,eaquc vclut ampledluntur , omnia
autem mucrone lunt magis orbiculato , quam
Pellici folia : fex flamina fuis apicibus ornara;&:

A 1 ' floris vmbilico cmergunt:radix cralfa cfl.

Hilus c

rotunda, intus candida, foris vt Narcilfus nigri¬
cans. iiuius alialpccies inuenitur anguftioribus
foliis, in reliquis cum illo conucniens.

Dodan.hiA.Lat.Narcilfus autumnalis maior,
& Narcilfus Marcclii dicitur. Lobel.Obf.Col-
chi cum luteum , an Ephcmerum non venenato
Diolcor.congencr? Narciflus Antumnalis Mar¬
celli Vitgilii. Mutono flore luteo pallente. Li¬
tium alterum Theoph.Dod. Adu.ps it..',. Colchi¬
co Narcilfus Botanicorum : Narcilfus autumna¬
lis peritilf Herbariorum, flue Colchicum luteum
vocatum, cum a floris figura, tum a tempore flo-
rclcendi , verum de hoc maiore & de minore ad¬
huc certatur <Sc ambigitur hum referri debeant
ad Colchici familiam aut Narcillbs, quia vires
non lunt explorata.* : quare peritiores multi in
dubium rcuocarunt, vt Io.Moutonus : Carolus
de Houciu. Ancipitis vtriufque natura: videntur:
Radicis flquidcm concretio &
f. "■

Autumno cum flore luteo e breui pediculo pro_
deunr. Proinde liberum cuique erit Narcillu,
aut Colchicum,vcl Colchico Narcilfumnuncu-
pare.CIuf.Hifp. Narcilfus Autumnalis quorud a
tic maior Hilp. nat tntar illas, id eft. Lilium

liauum. Idcmhifl.poft.dicit, Nonnulli vocant
hanc flirpem Narciflum Autumnalem , aliiCol-
chicum luteo flore , dim cainen nihil cum Col¬
chico commune habeat prxter florem, rcl.qu*
lunt Narcilli. Quod fl Colchicum dicendum,
omnia Croci genera etiam Colchicum appellare ^
licebit: E Thracia allatum eflCcdonfan nomi- ex Tbr **
ne. Pollet non incommode for/itan ad Lirium A*,
alterum 1 hcophralli referri vel oymexvos
Grarce dici.

Tabem. icon. Colchicum luteum. Narciflus
autumnalis maior, ©cd ftifen jcitlofen. Et u.
Colchicum tertium.

■ Bauhin. Phy t. Colchicum io. luteum : Li-

rii alterum genus Thcophr. lib* (T.cap.vlt. variat
in hortis Belgii angullionbus foliis autorc
Lobcl.

SiibAugufti finem, autore Clufio,& Septem¬
bri, germinare incipit, & plerumque florct.Gau- Locus &
det montanis quibufdam nilpanix pratis, etiam tsmPus*
i in Italia (ponte nafei audio , [ ait Clufius. ] Ex
i furacia ante paucos annos etiam adferri cepic,
cuius bulbos quod flccitatc pallcfcerentinirib
Perfici Narciffi cllc putabam : fed emergentia ii*
licb , pollquam telluri fuerunt commiili buibi,
folia, omnem dubitandi occalione.n ade nerunt»

‘ olchicum flore luteo accepimus a H.Belle fon-»
tainc, placandum in horto E. C. Vidi Argentinte
in horto Di.Friderici Meier, a quo bulbos etiam
habui: qui in cius horto virentia habent folia
Februario, & Martio : anno iCpfuinfine Odob.
floruit in horto Ill.E.C.

NARCISSVS PERSICVS CROCI FLQRE
melino, Colchicis affinis.

AVv*©-

plane cfl
Cluf.in Pann.
& in pollhift.
Narcilfus Pcr-
ficus & c floris
duntaxat pe¬
diculo prazdi-
tusveiuti cro¬
cum Colchi-
cumque : cxi-
litcrgo e me-
br.in.icco cu¬
ci/ 1 jtanquam
ex v albulo, aut
theca flos ob-
lon gu s, Croci
aut Colchici
floris aemulus,
fex foliis con¬
flans ex flauo
palielcentib9,

quorum tru

interiora paulo angtiftiora lime, externa latiora.
& lumino mucrone nonnihil incurua, liue mi-
<?ynt quandain habentia, qua interiorum mucro-
nem amplectuntur &comprehedunr, inarati o-
textura Narciffi doris & Pauperi» quali virus redolenti* ,%min4

1’lirnnr plr* raireri Ll — _ _ .

amilix quam Colchi» proximior eft: extera i fcx mediumWetL 3t"

aagts Colchicum «raulanmr. Folia atrouirentia guikis nata , fed internorum foli, ■ ™

orum rey.qvns

1

Nomina
Littum a
ternm
Thtofbr,

HISTORIAE f lantarvm.

longiora, exilitc medio oblongior filius > g«ci-
■iis>& line capite, Folia illi tunc Hcmerocallidi
Valentinx non multum ablimilia,lara,plana, e-
iufdemque cum illis coloris, hoc cft,ad aerugi-
licum tendcnris.qiue vc plurimum conuoluuntur»
aut fete chrtiraagimc : radix cralla,bulbola,a bi¬
li ( qua: multis libris donata cft ) ftatim extube¬
rans , intus candida , foris pallidior quidem, led
aliquantum etiam nigricans.

Semel duntaxat Conftantinopoli allatum eft
hoc bulbi genus, mihique ( ait Cluf.communica-
tum a Philibcrto de Bruxcllis , cuius ante memi-

ni,anni 1575. initio , quem poftea variis amicis
cum 111 Belgica tum in Germania diftribui. Initio
Narchlum Autumnalem maiorem , ex bulbi for-
raaeite coniiciebam, in qua opinione valde mc
coofirmauif Hos fub Hnem Septembris emer¬
gens-. Sed poftquam folia non fubfcqui am-
maducrci,&ineunce demum Vere prodire ob-
fcruaui, caque ab illius foliis colore differentia,
tum exactius collata inter le vrraque planca , dii-
pares ede manifefte deprehendi : a:ltacc breue
inter folia caput pollicem cr.dlum , breui pedi¬
culo inh^rens, & ici.nma tellure vix emergens,
ferre aliquoties oblcruaui, quod cum inane clicc,

{'eminis confpiciendi Ipcs omnis lublata.

Nomen Scheda; illi addicx inferiptum erat
l' Zaremcadaperfiano, id cft , Narcillus Pcrficus.

Multum vero conuenire videtur , cum Nare illo
ucl Lirio altero Thcophrafti,cuius meminit Hift-
Plant.libX.c.tf. florem amplum illi tribuens, co-
loremqac [ vt eruditiores volunt ] melinum non
nigrum,figura oblongum , ferotinumque admo¬
dum , polt Arcturum & circa /Equinottium lele
ortendentem , vcl,vt leqiicntccao.aic , Autumno
primis imbribus, quemque lib.y.nift.c.u.caulcm
cantum floris habere dicit.

Icon noltra facta elt ad iconem' quam habe
_ _ .. nA.- u.n- mu

nunc debemus D.Leet,infigni Londinenfi nun¬
tiatori, Conftantinopoli a fuis mercacoribus I
cum aliis rarillimis bulbis tranfmiflum.

COLCHlCVaM PARVVM MONTANVM Ii
luteum, aliis Narcilfiis.

NArcilTus Autumnalis alter flue minor[Chif. I
Hift.polt.] Octobri menfe quemadmodum :i
Perlicus, nudum e vaginula membranacea pro- j
ien florem fex oblongis & anguftis foliis conlU-
cem, non squalibus , nam exteriora paullo lon¬
giora & latio¬

ra funt, omnia .|
autem mucro- 1
nata foris fla- !i
uefcentia , in¬
terius flaua,
ad maioris co¬
lorem magis
accedentia,
flaua Jl amnia
medium flo¬
rem occupat,
odoratus cft
hic flos , folo-
que pedit nlo
inniccns , fu-i

pra terram no ■
attollitur: flo- 1

re iam marci- ;
eido, emerge- 1
rc interdum
incipiunt fo¬
vi pluri- -1

ha, . . r —

miim autem , ineunte Vere duntaxat, terna auc
Icon noltra facta cft ad iconem' quam iwui- quaterna, plana, viridia, & fplcndencia inftar fo-
bac Cluiliis in Pann.cam autem inpollr.hift.mil- horum maioris, fcd longe anguftiora ,& prtmr
t&uit quod folia attinet. _ ' aliorum motem feli contorquentia, & cincinno- •

t f -U: fluo itiflinn flore. . nim inlVir rnnnnliipnn.i • fcnietl DlunUlUlTl 1P11S 1

iuitquoa uHiddumt-s.
C.Baub.Phyt.Colchicum ti.fiuc melino flore.
Narciffus Pcrficus Clulu.Quo nomine a Tabem.
icon.S: hift.cum Cam.hort. cognominatur. Fri-
<-ori noftro libenrer alliicfcit.

Cilcbiaim vernum fl.no flere.

Scribebat Iacobus Platc.nl [ inquit Clulius Hili,
poft.l Colchicum fc liabuiflc quod verno tempo¬
re fl-iuum dotem ptotulillet: led bulbum cum
cruiiTct corruptum reperifle.

Huius, ni fallor , meminit Lobcl. Adu.par.i.
Narcillus luteus vernus D-Lcct facie Natcilli
Autumnalis lutei huc Colchico-Narciffi Bota¬
nicorum . Narciltinx claflis videtur notia, ranfli-

ma,& clcgantiffima pLmra,qusequainuistotata-
cic Natcillum Autumnalem huc Colchicum lu-

teum vocatum cum a floris figura, tum a tempore
;um Colchico florcfcendi referat.Narciiiimme

CUIHVaUiUU».»! . . . .

propior, quia vere nouo flotes la.vat. Nouus igi¬
tur hic Byzantinus Natcilfus folia cum floribus .
luteis Vere laxat , atrouirentia.htu initio bina.

duviuiM iiiwri.iii av&v wv..itorquentia,&: c -

rum inftar conuoluentia : femen plurimum iplis
tulit anno 1591. initib Iuniiin capitulis vnciali-
bus,fere trigonis, rotundum , nigrum, cui inhx-
rcbac albicans quxdam& fpongiofa ab vno la- -
ccre materia : r.idix pufllla, nigra tunica cc£fca, in- -
fenoreque fede tenuibus fibris firmata. Secundus s
hic Narcilflis poteft dici ottocivoV i ui/m-

tz°o(. Mihi millus a Gcncrofo viro Carolo de :
Houchin Colchici lutei minoris nomine , a la- •
cobo Platcau vero Colchici montani minimi lu- ■
tei appellatione.

Lobcl. icon pl.p.14^. Colchicum paruum mon¬
tanum luteum D.io. Monnel Tcut.182.lccm Ad-
uerf.par.i.dc Narciflo autumnali minore adhuc
certatur &: ambigitur, num referri debeat ad Col¬
chici familiam aut Narcillos.

Tabem, icon. Colchicum montanum luteum
minus, Flem cjecl scirloftn/ & Hift.Colchi-

cum 12.

C.Bauh. Phyt. Colchicum 14. montanum par¬
uum luteum.

1UIC15 > - . ,

deinde vtrinque plilra , binum & ternum vncia-
rum , qux poftea excrefcunt longiora , Colchici

Autumnalis lutei quadantenus : minora tamen
paulb, & breuiora : cauliculus compedius ter¬
nas & quaternas vncias longus, floribus dc ftami-
nibus luteis faftigiatus,prxd.Colc.lutci fimilib9,
fcd minoribus.BulbusNarciiro Autumnali huius
{pecieifimilis,(acis magnus pro Piant* racione.

NARC1SSVS AVTVMNALIS
minor c c flmiles planta:.

VNicum iauhculum , digitalis longitudinis,
. ' ' - - -

T gracilem , vacimm,habcc hic NarcilPus, in
cuius fummo jhrem Narciflinum odoratum ,fex
foliolis albis conftantcm , dc in medio exiguum
calicem flauuin continerem : flori iucccdit

exile

L! BER

exile trigonum Cdput> exiguum, nigrum, angulo-
fpmqucfcmen continens : radix Narciflb Iunci-
folio valde fimilis , minor tamen, multis candi¬
dis tunicis, Icntoque fucco prargnantibus con¬
flas, fed nigra quadam membrana tecta. Tota
planta amara cft , vt fuporiorcsNarcifli , vere¬
que dixit Plinius, odorato faporem raro vili non
amarum.

Icon quam damus plantula? a Clufio defeript^
figuram Se magnitudinem affabre fane expri¬
mit.

Clufi h if. Narciflus .quartus fine autumnalis
minor. Et
poft.hift.Nar-
ciilus feroti-
nus iiuc Au¬
tumnalis mi¬
nimus : Inco¬
la: in Hiipa-
nia T orni ad a
appellabant.

Plant.icon.
pag.izz. Nar-
cillus autum¬
nalis '( vc Se
Dod. in fol. )
paruus Cluili
L0b.tf2.Tcut.
158. Lobcl.B.
158. vTIctrz fp&~
bc ll.uciffen.
C.Bauh.Phyt.
Narciffus 29.
fiue (cumTa-
bern. icone)
autumnalis
minor Clufii.
Nafcitur plurimus ad a nam flumen inTurda-
lis, vbi ( inquit Clufius ) florentem, & luis capi¬
entis iam maturefeere incipientibus eruebam
fub Octobris finem, nullis e bulbo natis foliis,
nec vlla eorum veftigia obieruans,quod lane mi¬
hi admirationi fuit. Quantum intelligo per fra¬
trem C.Bauhinum,quicoinmunicauit, prouenic
in monte Spliegel.

SPARGANIVM PLACjE NARCISSO
fimile flore albo Lilii.

SVpra Valentiam falebrolis <5c petrolis locis
nafcitur quasdam planta bulbacea, binis foliis
praedita, humi Aratis, longis,crafliufculis, ex viri¬
di nigricantibus , Narcilfi maioris Autumnalis
foliis fere fimilibus, fed quibus interna parte fe¬
cundum nerui medii longitudinem , albaqnxda
latiufcula linea dudta eft : mdixbulbofa multis
tunicis conAans candicantibus Se lenti vifcidiq;
fucci plenis, ingrati amarique faporis, foris ni¬
gro cortice obdmAis. Etiam C. V. loan. Placa
Medicus Valcntinus, pedalem caulem [ nam ra¬
dicem cum foliis dumtaxat , eruebam, ait Cluf.
Hilp.&hift.poftr.]lxuem,aliquot in lumino flo¬
res Lilii cernulos, candidos ferentem, habere, de¬
inde rotunda capitula , in quibus exiguum femen
contineretur, afferebat, &Spargaaiuin vocabat.

Calp.Bauhin.Phyt. Colchicum 12. fiue Colchi¬
co luteo flmilis(lupplc planca, )Sparganium Pla-
cx Clufio.

XIX.

TVLIPA SIVE LILIO NARCISSVS.

Cap. IX.

BVlbaceas inter ftirpes, rccenfetur merito pe¬
regrina illa planca, qua: ob iniignem in flore
colorum varietatem , omnibus longe gratifliraa
elfe foler.Qua de re lo.PoAhius.

Multipifcrtfincit florum genus omne colore
Hucvfque a Geticis Tulipa mijfa tugis.

1 Hanc vulgus Tulipam , do£fciorcs verbLilia-
narciffum appellant. Cum autem non occurrat
nobis , an aliquis de Tulipa verba fecerit , an¬
te Dodlifl. Se diligentiffimum Botanicum no-
ftrum Praeceptorum Gcfncrum, lubct hic fubii- j

■ r Gejner. de

cere , qua: in fine operum Cordi, de hac memo- Tulipa.
rix prodidit.

Anno a Naciuitate Domini 1559. initio Apri¬
lis, Augulhr, Dcfcripcio
in horto Ma¬
gnifici viri Io-
han. Henrici
Heruuarrividi
inquit is, her¬
bam hic exhi¬
bitam , ortam
e femine quod
Byzantio (vel,
vt alii, e Cap¬
padocia) alla¬
tum erat. Flo-
rcbat tum te¬
poris ftorevno
pulcherrimo
rubente , ma-
gpo,inflar Li¬
lii rubri, odo¬
nis condito
foliis,quoruin
quatuor foris
funt,& totide

intus,odore fuauiffimo,leni,&fubtili >qui breui
euanefeit. Color interius pallidus cA aut fub-
flauu s\Seftamina tanquam Croci, in medio inter¬
cepta, ceu geniculo , i pia quoque octona, ex qui¬
bus itidem alia exterius paulo funt,alia interius.

Calix nullus. Caulis eA circiter pedem altus.

F oha in eo quaterna albicant,crafliufcula, folida,
duos palmos ( id eA digitos odio) longi, Orchc-
6>ij, fere foliorum figura , modice recurvato mar-
ginc(non adeo quidem vt piccura prx fe fert,
quam antea exprellam amicus quidam ad nos
milit,) ex his tria inferiora maiufdtila funt: fum-
mum , paruulum. Maculxnullxdum cranGquas
in adultioribus foliis apparere aiunt. Radicem
non vidifled aiunt eflp bulbofam inAar Hermo-
dadtyli fere,vcl Porri forma & magnitudine, ter¬
tio anno florem producere: propagari de radice,
bulbo puro adnafccnre , femen nullum proferre,
line natura, fiue noftri cceli culpa. Turcico voca¬
bulo Tulipam vocant aliqui. Sunt exTurcis(/«-
quit KentinannuSi ) qui Tuliparri dicunt nomen
habere a flore , qui formam refert pileoli Dal¬
matici. Lilii rubentis eenusT pergit Gefner.k.rt. 1 _
videtur etiam luiipa lurcarum, cuius pi deuram, r,^e„s
cum ad virum quemdamDodilf.mififlcm is C y- c ynorrbo*-
norrhodon Plinii [vel vtipfe legere yiauultCri-
norrhodon] elle putatiit. Sed ita dictum a Plinio <^rworrhoz
Lilium in Italia quoque nafcitur : Tulipa vero
ifia ( nam Se alia quendam hoc nomine vocatur
herba luteo fiorc)ltalix (ni fallor) pvorfus pe-
Kkk

Tom. 1 1.

6*4

HISTORIA

PL ANTARVM-

regrina eft,nifi in horto aliquo confpiciatur.Cy-
norrhodi quidem Lilii Hyacintho limilisHcfy-
ErJtrla' chius etiam meminit. Satyrium Etythraicum
pTrubt* forte e A Tulipa a Tureis di<fta : quam vidi Au-
T uhpaAl- guftx in horto Magnifici viri lo. Henrici Heru-
i*. uarti,quanquam femen ferre negant. Er btc is de

Tulipa.

Nos quidem Tulipam flore rubro , ferere fe-
rium mina obicruauimus, qux non rcfpondcnt iemi-
trifhyllon mbus Satyrii a Diofc.traditi,ideo Satyrium Ery-
thronium dicere non pollumus : Tulipa tamen
alba, multa habet qux refpodentSatyrio triphyllo
Diofc.Sulpicamur prxterea priorem Gelncri Tu¬
lipam efte inter Clulianas,dc quibus poftea,prx-
cocem- rubram di<5lam , in eo tamen diftert
qubd Gcfherus tribuat flori otlona folia:Clunus
autem tantum fex: Secunda forte referenda eft
ad Bononicnfem deinceps tradendam.

Xarcitfus Inepte Matth.proponit quandam iconem fine
5.1 ylla deferiprione fub titulo Narcifli 5. qux ad

^untotit- '1'ialipam referenda videtur, in cuius caule folia
*^r odio (pellantur, in flore lex foliola , in epitome

vero leptem in caulc,quinquc in flore.
lotus her- Notatu digna funt qux Guilland.in Theone de
k* h emero. Eae planta lcripfit : De herba non arbore intcl-
aU Zem- |cxjc Homerus in Iliade 5. quando Ioucm rem
^lorts Dio/ cum lunonchabuifle canit , terra lubter Lotum,
lo:L Crocum & Hyacinthum gignente. Ac an ea Iit
Lotus quam Tu rex AWLcmpul vocant, Itali Tti-
Itpa, nomine barbaro & proinde peregrino, qux-
rendumiquanquam parum reierre Autumo,li vel
I .obeinjen- pro vrbana vel filucllri Diofc. Loto capiatur. Ve -
ttnts*. c m Cl'im Plinius tres laudafle flores annotet, Lo¬
tum, Crocum, &: Hyacinthum,ncc Lotorum, qui
apud Dioicoridem habentur flores , ^rxftanci
Pjticn forma commendabiles lint , vix fieri polle
2 htoph. rcQr> Homerum de iis locutum. Cxterum Lotus
Aegyptia etfi flore conftec pulcherrimo, nullum
tamen hac parte locum occupat , vt pote qux in
licco nafei recufet, Croco & Hyacmtho nequa-
quam in aquis proucnientibus. Ncc funt aqutj
ad coitum aptar, fundum petente corpote.Sulpi-
cari quis poliet Tulipam [ inquit Doaon.qui tres
differentes fpecies agnouit ] elTc Thco-

phrafti , li edulisbulbusclTet & cogendo efficax.
Nam aiTM quidem a Theophr. inter edules
bulbos refertur &: herba cft , qui lac cogitur , vt
ait Hcfychius.

Gcfnerus Tulipam Satyrium efle exiuimauir,
an autem conuemat &c quantum, ex Satyriorum
deferiptionibus relinquemus diligentius co#fi-
derandum.

Dodonxi icon prior, cft apud Cluflum pro
Tulipa prxcoce alba varia. Secunda autem eft
pro Tulipa prxcoce rubra : in hift.flo. vnica erat
icon, qux a Lobelio exhibetur in Obf.2.1oco,cui
floris foliola non definunt in acutum.

Dodonxi fufpicioni fubfcribit C.Bauh. dicens
rAn*mtne , Matth.Licet alii ad Ancmoncm Limoniam

iZnncrrho- Thcophrafti,alii ad Crinorrhodon Plinii : alii ad
don Ph»si. Satyrium Erythraicum referunt, videtur tamen
Ssttjnum ad77i,T/«V<tTheoph.refcrenda. Gefnero Anemo¬
ne Limonia.

Tradit Lobel. in obf.Lilionarcifli varietates
'Isisenareif- quamplurimas,inquiens : an purpuro-NarcilTi
{utpurfu- pHnii » Turearum Caje Lale , Z auipul ? Omnibus
voNMrctf* Tulj fiuc Lilionarciffi fpecicbus foliorum nu-
<Z*fe,L*lc. merus i*i caule pedali Se fefquipcdali,ternus,
2 amput ouacernus, quandoque quinanus,feptenus & o-
F olitorum donarius: flores fenis foliolis, interdum pluri-
numerus. buSj quorum yneues flauent, calathum cfligian-
Qtrpur**' 1

tes , conftant : quorum alii prxcoces » alii autem
fcuotini.i.Flos fex foliis obculis purpurei f&ngui-
nei Lilionacciffi conftat : Radix item Sr cauli*
pciflmilisjinquo quacuor,& nonnuuquam plura»
folia, liliaceis &porrinis media: interdum inna¬
tum bulbum in lolio notauimus apud D.lo.vaja- Or 1
der DilfjCiiiufmodi in Moly Homerico. 1. Lucu¬
lento pandente flore, fupremis foliorum oris & z
fundo ad baflm luteis pallentibus , medium cin- -
gente fanguineo lubfufeo : calyculorum oris fic :
media carina foris luteis : extera eunda fangui- ■
neo fufeo exoleto flmilia : medio intus flamine :
nigro, flaminibus croceis obdu&o. Semina , vti i
reliquorum , comprella iu oblongo tripartito, t
membraneo angulolo folliculo ; qux itidem fa- •
ta colorum varias fubeunt mutationes , & fxpe ;
degenerant, vt longo vfu diligentiflime animad-
uertit clarilf.vir.D.Ioannes Boilfot.

r*

C Eriophori vocati radix cepacco innolucro
j obducicur,molli fericco tomento farcio, calla- Ga¬
nearum ritu : flos vt reliquorum ; fed calathi
| fundus flue foliorum vngu es atri & medio iu-y^
tei confpiciuntur.

Luteo & medio pullo, fundo.

Maculofo,mcdio fufeo folio.

Sanguineus toto calathi fundo pullo.

Vngue toto luteo.

Vnguc pullo,triangulis luteis:

Flore odorato, aut inodoro.

Totus luteus maior Chalcedonicus,fangui-
nco puniceo par, <5c fimilis : odoratus Croci x-
mulationcSc inodorus: prxcox & ferorinus
aut pallidus.

Niuco candore & rubore confufus cocci-

t

neus.

Purpureus fanguincus , puniceufue obfole-
tus, candidioribus oris,carinam intercurfantc
albo rubore mixta diluta linea , imo adbafin

croceo vngue.

Purpureus coccineus, rubentibus oris > me¬
dio folio exteriore candicat, vnguis luteolus,
fumum* medio tenus coccineo luculento
cruore.

Coccineus purpureus punicans , tribus ex¬
terioribus mucronatis foliis : internis vero re-
tufls.

Rubellus pandente flore in acutum modice
faftigiato.

Rubidus candore mixtus , nitidus , niueis

oris.

Niucus , extremis & fummis rubidus ori;»
vndamibus in caule foliis.

Candidus,ftriatis fuaue rubentibus oris.

Patulus, rubidus, candicans.
y Rubicandus,rutilans,lutcola carina.

Sanguineo, puniccoue faturo liuefcens,futn-^
mis candicantibus oris , expaflus, folio latiore, m
mucronato. Jj

Obfolcta purpura,fummo albicans , purpu-
rante medio.

Imo & fummo luteus amcenus, medio coc-

cineo,fanguineo.

Luteus ihiatis rubentibus oris.

Rubellus niueis oris ftriatis.

Luteus hilaris oris phceniceis.

Niueus totus, fundo tantilliim luteo.
Lureus,phoenicco confufe mixtus.
Luteolus phaniceus,dilutus.

Luteus coccineis rubentibus oris.

Candore & rubore confufls , Rofx dehif-
centispallidx colore.

Luteo

LIBER X! X-

Luteophocniceus luceouircntibus orisjlcp-
tcnis peramplis foliis.

Purpuroviolaceus.

Hidenus Lobclius apud quem haec confidcran-
da. Folia Tuliparum nobis non videntur eile
virore Liliaceo , nec feminis deferipeio placer,
qua: nec plurimum differt ab Ariflolochia: pra:-
did.e femine. Dodonarus dicit cartilaginofum
planum. Illud etiam perpendendum venit, quod
Icribunt de Tulipx nomine aliter ac peritilf. Itir-
pium Guillmdnuis : Ncc hoc negiigendum, tra¬
di in Aduerf. florem cum quinque foliolis» ace-
tiam iconem proponi in qua taurum quinque
foliola lub titulo Lilionarcilfi purpurei : eam
autem iconem in iconum 1. Plane, iterum pro¬
ponit hoc titulo, Lilionarcilfus fanguineus puni-
eeufue.Teur.r')!. In Adu. ponit prteterca alte¬
ram iconem fub titulo Lilionarcilfi lutei , plane
diucrfam,ac potius alicuius Narcifli quam fuli-
pa.*, fi non cit error typographicus:] dc eis dici¬
mus , quod ibidem paulo pofl dicit aduerfum
Matthiolum, pueros pueris pingere dc illudere.
De cartcris iconibus Lobclii in obf. dc in lib. ic.
Plautini poftea agemus.

Camcr.apud Matthiol.in Epir.pro NarcilTo 5.
Matthioli ponit deferiptionem dc pulchram i-
conem,qua: fumme placer, & pro plurimis fufli-
ccrc videtur, ac ideo etiam a nobis propolita:
Tulipa peregrina , inquit etiam, dc ante aliquot
annos demum cognita apud nos planta , dc fa-
' cultatibus adhuc ambigitur. Helichryfum Cra-
tcurc non adeo male ad luteum quadrat, quam-
iiis herbam non integre dclcripfcrit, fed tantum
dicat florem cllefimilcm Croco , colore aureo.
Tulipa: differentias quod attinet. Prq aliis flori¬
bus varietas cit in prtcoci : Praicox lurca vel pla¬
ne aureo colore , vel pallido. Adha:c vel ru¬
feris maculis confpcrf* , dc alia maiore ex parte
rubens. Item vel aureo fundo vel nigro. Semi¬
na etiam difcrcpanr,qiuc in nonnullis flaua funt,
in aliis nigricant. Prircox rubra, caquc vel pur-
uralc?ns,vel coccinea. Item purpurafeens al¬
is oris decora. Ncc non dilute rubens , vel in¬
carnata , vnguibus vel inferioribus foliorum
particulis candidis. Alba, fere prima omnia flo¬
rere loler, led dc frigoris vehementia: aliquando
fuccumbit,li non ficis profunde intra terram ab¬
datur. Elf vero qiuedam penitus candida ,
excepto fundo qui nonnihil Haucfar : quaedam
diluta rubedine inficitur, dc tertia violaceis ma¬
culis pulchre di ftinguitur. Media line Dubia, lu-
rca,aurea, pallida: itemque conglobaro florc,no
vt reliquarum patulo: dc lutea media fufea, pur¬
pureis flaminibus, dc prarter has,qux virentibus
flriis variatur. Denique nana flue pumilio flo-
fc aureo. Riibra coccinea , fundo flauo,nigro,
fubuirentCjin cxrulcum vergente. Eif inter lias
quqnigntm fundum habet dc foliorum in flore
virentes apices. Praeterea paruula admodum
ftridtis foliis , colore faturo rubro. Incarnata, lan¬
guidi coloris, nigricantibus flaminibus. Seroti¬
na. Hxc plerumque maxima eA dc pulcherrima,
led minore colorum diiierlitate commendabilis.
Lutea nimirum, aurea, pallida , itemque tenella
flridfifolia interhafcc, latifolia quoque rurfum ,
caquc diclonos , ncc non criftata Papaueris mo¬
do, liuc iV , id quod ctia in rubra admodu

grandi notaui. Efl dc luaui rubore purpuralcens,
qualis in Paeonia colos. Tandem quee Solis ocu-
1 lus vocatur, fundo nigro, quem circulus aureus
ambit,rcliqua floris parte eximie rubicimda:cu-
ius varietas etiam in odore habetur, qui in qua-
Tom. IL

dam plane Lilium conuallium df&um aemuia-
tur. His plerifque interdum accidit, vtprolifc r<j-
lmt extra terram, id efl, vt inter alas folioru pro¬
trudant bulbum , qui lcnfl.n rabcfccntc marris
luperficie incrementum capeifit , quemadmo¬
dum hoc a C. Cluflo in Pannonicis affabre dc-
pingicuu.

Carterum miratur Adrian.Spieg.4mcr Narcif-
los relatum cum Horcm,qucm vulgus peregrino
vocabulo Tultp anum tk D.iltpanum vocat. Ipli
enim inter Liin genera redius videtur collocd-
dus. Quo nomine Veteribus dicta lit h.ec plan¬
ta, multi dubitant. Sunt tamen peritiores non¬
nulli , qui ad Satyrium Diolcor.qiubuldam r$i- Satyium
q,v»w cognominatum referendum cenfeant j trjpbylka.
ad cuius fime deferiptionem multis notis ac¬
cedit.

Hadcnus autem Tuliparum bulbi nobis [ in¬
quit Clufius qui Liliaceam flirpem appellare vi¬
detur] Byzantio milii lunt,prxcocis quidem Cd-
felale. Serotina: ucro Caitul.t lale : a locis nimi- x.ocus;
rum vnde primum Conftantinopolim illati fu ut
appellatione indita: Caffxv rbs efl in pcninflfla
Gazario dida,quce ititer Propotidem &Euxmu
Pontii lira efl. Cinalhi verb in Macedonia vrbs
maritima. Sunt qui Tulipam prxlertim pur- Cofmofah-
pureum Cofinofandiiionelle velint, a Veteribus
inter Coronarias herbas numeratum : Nos Tu¬
li px duo primaria genera oblcru uimus : prxi x
vnum , feronnmu alterum ,-tainetfl inucni-antur
quardam veluti dubia:, qua: medio inter vtrurn-
que genus tempore florere loleant , podiis came
inter ferotinas babcndiC , quam i : 1 co\ prarcoces.

Praecocior Tulipa vnicum fert caulem,pcdal era
maxima cx parte, interdum ampliorem, rotundu, Tulipa
virentem, & breu; quadam incaiiaquc lanugine^"*??®"*
afpcrfum,nonconcauum,fed firma medulla ple- ‘ ' ‘
numthunc plerumque terna amplectuntur folia,
nonnunquam quaterna & quina , inferiora lara
admodum, vt edam palmarem latitudinem ex¬
plere viderim, dc liliacca,longiora tan;cn;& c ral¬
liora, cari nata , lupra terram fefe pandentia dc
conrdrqucntia , fuperiora autem minora ,dcan-
guftiorajcaquc vel propendentia Sc nutantia, aut
interdum furrcda,omnia autem colore ex ca:ru-
leo virente aut x rugi neo,& veluti farina alperfo;

Summo cauli inficiet magnus filos, amicus (gemi¬
nos etiam aliquoties vidi, vel fuiiimo caule con-
iundim iialcentcs,vel bihdo inharcntfcVluifium
(pedans, fex foliis vt plurimum conftansftamct-
li leptenis dc odonis conlpcxerim ] eiufdcm ini¬
tio cum caule oolorisjec interdum ad terram fi¬
le inflectens , iilique incumbens, vt colubri ruit
ferpenris caput in terra decumbentis ementia¬
tur, deinde paulatim ici e fublctuuSj& colorem
mutans, atque tandem fele explicans , dc c il.tchi
Cyathiitc inflarin fundo pandens, cx quo fena
aut totidem quot foliis conflat, flamina prode¬
unt, modo lutea pallida , modo nigricantia, pe¬
diculis etiam qua: flamina luftincnt, mirum in
modum variantibus. Exculfo flore , fucccdic
membranaceum triangulare caput, latis magnu,
'oblongiufculum , vel breuius vcnrrcque magis
prominulo, quo in tres partes a fumo dchiltcn-
te,confpiciunturfex ordines feminis planfcarti-
laginoli, liliacei fere, & circinata: propcmodu.n
rotunditatis interdum, altera tamen parte , qu.e
capitis centrum tk interiora pertingit, .oblon-
giufculi vtplurimum, pallidi, fului, aut rubefccn-
tis,& fi imbres frequentiores ceciderint , etiam
fufei. Radix bulbacea inrcrdum,brcuior cft,no-
ntuiquam oblongior, crafla, inferiore lede nonni-'

*

«« HISTORIAE

hil prominente» vti Colchici radix fere, fibris a-
liquot tenuibus donata , & foris- fuluefeente,
fed magna ex parte nigricante,membrana obdu-
&a,qux interna parte lanuginola cft , Caftanca-
ium corticis inftar , aliquando autem adeoden-
fo tomento plena, vtmolliflime recubet bulbus,
qui folidtis sft,firmus, &velut albumen oui coctu
candidus, guftantiquc dulcis , falcem non ingra¬
tus. Summa autem in prxcoce .cft coloris va¬
rietas : nec maiorem in vllo alio flore vide¬
re memini, nili forte in Papaucre. Etenim aut
omnino luteus eft,aut ruber , aut albus , aut pur¬
pureus : interdum etiam bini vclplures ex his
coloribus 111 eodem flore permixti conlpiciun-
cur. Non defunt qui cxrulci omnino coloris ie
vidilleallerant, mihi fane hactenus videre non
contigit.

TVL1PA PR/ECOX FLAVA.

DcCqjjptio

Ttthf* fU-

HA.

Lthottarcif-
fui AlIfAt.

LVtea Tulipa vel ad auri fulgorem accedit
[ pergit Cluf.in hilt.polt. ] aut pallet, folio¬
rum autem vngues plerumque aurei funt, licet
etiam habuerim veluti fuligine afpcrfos : odor
quali Ccrx recentis, flue etiam Croci , interdum
nullus, vel admodum imbecillus.

Hic notandum a Clufioponi in poftr.hift. ico¬
nem qux non
erat in Pan-
nonicis, aliam
iconem habet
rro Tulipa
flaua fiuc lu¬
tea quam
ponit poftea
pro Tulipa
prxcoce alba,
vt iterum rao-
nebimus.Quq
vero hoc loco
proponitur in
poft.hift. pro
lutea ponitur:
eaeftin libro
Iconum Plan-
tini delincata
hoc titulo p.
150. Lilionar-
ciflus albus
parmis &c pa¬
tulus, medio iuxta carinam rubellus nitens , Lob.
Teut.i55.AnSchvven.in cat. Silcf. Tulipa lutea
1. Ayf ttaVn \npwi* Theoph. Narcifius tf.Matthiol.
(Bcclcr (Eulipan, ©elbe £urcfifd?e ffUrriffcn.
plures fune nobis Matthioli imprcfliones, verum
in nulla imicnimos iconem Tulipx lutex.

Habeo Trt Horto E.C. Tulipam luteam prxeo-
ccm,qux palle t,Yngucs aurei parui florum, folia
quina in cufpidem delinunt, floret principio A-
prilis.

TVLIPA PRAECOX RVBRA.

RVbrx Tulipx color nunc faturatioreft, mo¬
do dilutior, & gratiflimi afpcclus, interdum
etiam inelegans, Sc obfolctus : foliorum vngues
uel lutei omninb, aut tanquam leui quadam fu¬
ligine in luteo aiperfi,in quibufdam nigra macu¬
la medium vnguem lutcuin tantummodo inficit,
in aliis totum fere ita occupac,vt nihil nifi lutea

PLANTARVM.

quaedam Unca nigrum vnguem ambiatis confi¬
ciatur : interdum adeo magni funt ifti wiguasy
vt dimidiam folii partem occupent. Huius verb
odor alia*
gratus cft ii>
Itar Mali au^
rei, magna ve-
rb ex parte B
V alde obfcu-
rus, vel Papa-
ucris virus
quodammodb
referens. Hxc
Clulius hift*
poft.

Cluf. in Pa-
non. & Hifp.
eandem ico¬
nem habebat.
Icon eadem c-
rat apud Pla-
tinum p.u5.
hoc titulo Li-
lionarciifus
purpupurcus
iaguincus pu-
niceufuc quintus Lobel.55.Teut.152.Hift.Lugd.
ponit pro Tulipa maiore Clufii quam feribit cf-
& Narcilfum quintam apud Match. Idemfentil
C.Bauh.qui pro icone Match,ponit fimilem ico¬
nem Ciulianx.Camcrarius in hift.Germ.& in E-
pit.nouam iccmc ponit Tulipx nomine. Schvvcn.
Tulipa prxcox rubra. Narciftus 5-Matth. Kotec
Turcfifdicr Tulipan.

Tulipam rubram primum vidi Montbclgardi
in horto Ill.mei Principis allatam ex Italia , pul¬
cherrimus fane flos omnibus admirandus,cx ru¬
bro fufeus cum vnguibus luteis quotidie fc ex¬
pandens Se recludens, .multis diebus integer re-
manfic mefc Aprili.Cafp.Bauh.attulit bulbuxttts
non fepropagauic,& tandem periit.

TVLIPA PRACOX ALBA.

TVlipx albx flos omninb canctidus cft,nifi
tria exteriora folia dorfo cineracei vel in¬
terdum etiam cxrulci quidpiam coloris admir
ftum habere viderentur : vngues lutei , nonnun,-
quam veluti
fuligine af-
pcrli , apices
& ftamina

pallcnc.Habui
(inquit Clur
fius ) quibus £
vngues pror-
fus albi cilct»
apices nigri¬
cantes. lara
ante monui¬
mus iconem
hoc loco pofi-
cam,inPann.
olira locatam
i Cluflo fub
titulo Tulip?
pricccis lu¬
tex, erit fott£
ex prxdifto
lpco rrans fe¬
renda

LIBER.

rend* didla flaua flue lutea & qua: hic alba dici¬
tur cb releganda: nobis ramen nouus inde ori¬
tur fcrupulus quod in Iconibus Plantini pag.no.
hxc eadem lit icon l'ub hac inferiptione Lilio-
NarcilTus fanguineus puniceufue obfolctus tri¬
bus exterioribus mucronatis foliis, internis vero
retufis Lob.67.Teut.1tf5.fane icon non rclpon-
det titulo : interna folia non apparent in icone
retula. Tulipa alba praecox in horto lll.E.C.W.
multis annis durauienon fe propagans, ad hac
forte potiflimum rcferendusNarciflus Matthio-
li 5. Lob. etiam in Obf. meminit Lilionarcifli
prarcocis niuei.

TVLIPA PR/ECOX PVRPVREA.

PVrpurc^. Tulipa alias faturatior cfl, Sc viola¬
ceum , fiue aniaethyftinum colorem habet,
alias PiEonii floris armula , nonnunquam dilu¬
tior, CSc Damafccnam liuc Prouincialem ( quam
eruditiores Prameftinam vocant ) rofam colore
rcferenshnterdum vero adeo diluta, vtalbefcere
videatur, aliquando ex purpura nigricat &C ob-
folctior cft: omnium autem vngues cum apicibus
aut pallent ,
aut lutei funr
coloris , ta-
metfi nigros
etiam apices
habeant non -
nullae , & pe¬
diculos eas
fuftinentes
quadam vclu-
ti fuligine in¬
ferios. Inue-
nitur & odo-
ra,& inodora.

Facere ve¬
ro non potefl,
quin hic adii-
ciat Clufius,
qua: circa fim-
plices has , &
vnius coloris
Tulipas ob-
feruauit. Ha¬
buit enim anno 1585. & aliquot fubfcqucntibus,
cuius flos cum pra:ccdcntibus annis elegans ru¬
ber fuillec, poftea varie commixtus ex rubro tk
flauo inter fc confufis coloribus , modo flauo
medium quali folium occupante , modi) rubro,
vel vtroque radiarim per oras difcurrcntc,fucrit.
Similiter flauam qua: flauum rubrum : & pur¬
puream quae album & purpureum colores varie
inter fe commixtos , &c radiarim folia fccantcs
habuerint. At illud etiam oblcruabat, quotquot
fic natiuum colorem mutarunt,fubinde corrum¬
pi folitas , voluiflc tamen ante, hac colorum va¬
rietate heri fui oculos obledtarc , tamquam ipli
extremum vale dieflura:. Quam hic iconem po-
nic Clufius pro Talipaprxcoce purpurea , apud
icones Plantini p. 115/. polita cft pro Lilio-Nar-
cilfo purpuro violaceo Lob.tf7.T.!itf5. InPann.
hift.aliam iconem habebat Clufius pro Tulipa
prxcocc purpurea, qu* in lib.Ic. Piant. ita inferi-
bitur,Lilio-Narcillus fanguincus piiniceufue 8.
Lobcl. tftf. Teut.KT?.. Schvvcnch. Tulipa pur¬
purea prxcox > leibf&rbncr Turchfd?er fiuliz
pan.

Tom. 1 1.

xix- •«*

TVLIPA PR^COCES VARI/E.

TVlipa varia adeb multiplex efl, vt difficile
lit omnes eius differentias verbis exprime¬
re. Nam cuiufcunquc tandem prarcocis Tuli-
pse femina exculfa,<$c cellure fepulta germinent,
non omnia retinent natiuum matris colorem,
in varios colores transformant flores, praeferciiu
Albsc,cuius femine prognatas plantas infignem
colorum varietatem pra: reliquis nancifci,expc-
rientia & diligenti oblcruationc didicit Clufius.
Semina enim in eodem capite nata , a femetiplo
collc<fta,eodemque fere momento terrae Autum¬
no commifla[quo temporc,non verno , ferenda
fune omnium bulbacearum & tuberofarum fe¬
mina , vt feliciter proueniant, vel etiam matu¬
rius, cum fponte defluant] plantulas proximo
fubfequentc vere produxerunt, qua: poftquin--
tum,fextum,feptimuiTi, imo etiam [ vt alie aliis
facilius adolefcunc,] o<5lauuin , nonum,& dcci-
rnuin annum flores protulerunt, eolque aut om¬
nino albos & matrem referentes , aut albos va-
rios,vcl purpureos,ac purpureos varios, quorum
videlicet purpurea folia albis oris ornata fuere.
Quantum ad Flauas aut Rubras attinet, plereq>
proles matris colorem retinent : lepe etiam in
alium commutant.

TVLIPA PRAECOX LVTEA VARIA.

LVtca: varia: Tulipa? flos explicatus, nonnun¬
quam primis diebus totus luteus apparet,
quarto deinde, aut quinto demum dic, illius fo¬
lia rubris virgulis, cxtrinfecus leuiter per oras
diftinguuntur,interiore parte omnino lutea re¬
manente, prcefertim tria externa , & vnguem
nonnunquam
habent vduti
fuligine tin¬
ctum , apices
interdum lu¬
teos, &c pedi¬
culos eos lu-
ftinences fuf-
cos. Inter¬
dum externa
floris folia
circa mediu
raris rubris
radiis iilfign i-
ta lhnt, inte¬
riora autem
frequenti-
oribus, ffcad
extremum
vfquc folium
fere exen ric¬
tibus , atque
aureos vn¬
gues : pallida flamina habent. Nonnunquam
exteriorum foliorum ora: foris plane rubent, in¬
terius a medio ad extremas oras rubris virgu¬
lis diftinguuntur.interiora folia cxrqrne omnino
rubent, interni autem a medio ad lummum, ru¬
brum ne tuum protenfum habet : latera verb ru¬
bentibus radiis exornata. Sunt letiam quorum
exteriora folia dorfo omnino luteo lunt,pcr oras
verb .dilutioris cinnabaris colore virgatim di-
ftinda, interiore parte ad vnguem vfquc cinna-
[ baris color tota occupat: interiora autem* folia.

Kkk 3

w «

'568

HISTORIAE

cinnabaris etiam colore omnino infe&a confpi-
ciuntur,nili duplex neruus luteus fecundum lon¬
gitudinem, & lutea: virgula: in extremas oras ex¬
currerent, illius apices nigricanr, pediculi eosfu-
ftinenccs lutei , nonulla tamen fuligine infefti,
vngues aurei, magni, ftamina quodammodo iu-
perant. Aliorum exteriora tria folia mucrona¬
ta & lutea funt, praeter oras, qux purpura rubel-
cece radiarim lntcrcurfanrc infigmuntur,deiiidc
extremae orx lutcx funt , interna parte circiter
medium folium, frequentes rubri coloris radios
habent : interiora folia , orbiculato mucrone
prxdica ab infimo ad fiimminn oblongis rubris
lineis diftinguuntur , prxtcr extremas oras qux
lurex funt, interior pars minus radiaraquim cx-
terior,vngues magni lutei , quemadmodum fta¬
mina cum luis apicibus, hi odorati. Eft & cuius
folia extremam culbidcm orbiculatam habent,
foris omnino aurcajutcis oris : intus aurem om¬
nino lutea, aurei fiu e potius rubri coloris , flauo
-permixti, linea radiarim medium folium , tranf-
uerfimque fecancc : pediculi lutei funt. apices ci¬
neracei : aliquantulum odoratus eft. Cuius irem
folia orbiculate prorlus lunt vnucronc,dorfo in
cxcrcmuravfque mucronem luteo , oris latis, ex
aureo rubris , vnguibus luteis dimidium folium
occupancibus,ftaminibus dc apicibus lurcismon-
nihil etiam odorus. Alii limilitcr huic pares, fed
dilutiore colore prxdiri, flaminibus & apicibus
duntaxat variantibus : fed nec hi odore carent.

Icon a Cluf.propofita ianl olim exhibita erat
in Pannonicis lub eodem ticulo : eodem lib. i-
con.Plancini repcriturp.153.cum hac nomencla¬
tura Lilio-NarcilTus luteus coccineus rubenti¬
bus onsLob.67.Teuc.167.

PUANTARVM

foris minii colore interiora folia fere tota occu-\
pante , virgatim tamen in oras luteas dcftnente

TVLIPA PR/ECOX RVBRA VAPUA.

« VLIP^

Dcfciitni*

T prxcocis
rubra: varix
flos, exteriora
folia magna
cx parce mu¬
cronata ha¬
bet, interiora
orbiculata. A-
liquando au¬
tem vrraque
magnis oris
auri fulgore
fplcndenbus,
funt prxdita,
magnisvngui-
bus liitcis,api-
cibus vel ni¬
gris vel obfo-
lcca purpura
tinctis & fla¬
minibus ea
fuftinentibus

plerumque veluc fuligine infedtisihuius flos la¬
tis odoratus eft. Interdum exteriora folia lurcas

oras foris habent , interiiis aurem dilutius ru¬
bent, & quali radiarim in luteas oras latis latas
rubedo definit? interiora vero limilitcr rubenr,
fed latiores oras habcnt,rubro colore , radiarim
vt in exterioribus delinente., vngues luteos , fla¬
mina cineracei coloris: & iftius Hos nonnihil o-
doracus. Nonnunquam dilutiore minii colore
Tubcnt vrraque folia , mediocres oras habentia.

magnis vnguibus fiauis,api'cibus cineraceis , pe¬
diculis ealuftincntibus luccis , flos vteunque e-
tiam odoratus. Aliorum exreriora folia, medio
dorlo lurco fanguincis virgulis diftincta funt, re¬
liqua parre rubra , oris tamen luteis: interiora
omnino fere rubra,fed rubro colore radiarim in
aureas oras deflnenrc , interiore parce cora pto-
pemqdum lutca,nifl circa medium folium rubris
radiis di ftinguerentur, vngues cum pediculis lu-
teis,apices nigri. Quorundam folia omnia mu¬
cronata, excerne dorlo lutei coloris, reliqua par¬
te languinei, prxreroms qux lutex funt,intcrne
fanguincis radiis tota refpcrfa,cxtiemis tameo-
lisluceis: interiora foris languinis modo omni¬
no rubent, lurex fcu flaux orx funt, coloribus ta¬
men fcfeinuicem commifcentibus,intcrnaparte
omnino flaua funt,ni(i circa medium crebriori¬
bus fanguineis radiis inftar orbis quodammodo
i nflgnita eflent : vngues, ftamina, & apices cum
fuperiore genere conueniunt. Sunt aliorum ctia
omnia folia mucronata, oris aureis reliqua parte
rubris : prxrcr exteriorum foliorum dorfa , qux
aureis quibufdam virgulis alperla funt, omnium
vngues lutei radiatim in rubro coinixti, pediculi
lutci,apiccs nigri. Nonnullorum externa folia
mucronata, interna orbiculata , rora rubra, exce¬
ptis oris, qux aurei coloris funt radiatim in ru¬
bro delinentis: exteriora ver6 folia facuraciora
funt , omnia tamen interiore parre magis aurea
funt,vngues, ftamina, pediculi , cum prxcedente
conucniuncromnium iftorum flores latis odora¬
ri. Inucnicur etiam cuius folia paruas oras aureae
habent,elegantiflimo rubro colore reliqua occu¬
pante, vngues flauos, ftamina vcluti fuligine tin-
cta,apices obfolecv purpureos.HfC C lujms.

Clulius icones duas luas lub eodem ticulo po-
fuerat in Pann.quanquam ante in lib. icon.Planr.
p.ijj.finrpoflrx cum his titulis, inccgra planta
pro Lilio-NavcilTo luteolis aucrfa parre foliis
fecundum oraftriis rubris decorato, incus vero
luteo amccno :plantx non intcgrxticulus, Lilio-
NarcilTus luteus hilaris, oris rubris, ftriatis, cari¬
na fubuiridi : Teut.167. *

TVLIPA PRALCOX ALBA VARIA.

TVLIPA D

prxcox
alba varia aut
omnia folia

risjfiuc carnei,
vr ira dicam,
colo-

LIBER XIX-

cotoris funt t interiora, verb magis purpura-
fcMitV vngues lutei , deinde exalbidi , fta-
mina cum fuis apicibus flaua. In quibufdam
exteriora folia exalbido funt dorlo purpu¬
reis virgulis afperfo , reliqua parte purpu-
rafcenre aut incarnata : interiora folia om¬
nino purpurea funt , vngues ftcllatim fla- jj
ui , deinde albi , apices lutei > pediculi jj
eos fuftinentes voluti fuligine afpcrii. A-
liorum externa folia albo etiam lut dorfo , plu- 8
ribus purpureis pun&is diftin&o, interiore par- )
ce dilutiore purpura nitentitria interna foliafa-
curatioris funt purpurcE qua in fuperiorc,vngucs jj
flaui radiati ftella: inftar,apices nigri, fufei pedi¬
culi. Interdum externa folia magnas oras car¬
neo colore praeditas habent, reliqua parte alba :
interiora verb quali carnei funt coloris. N011-
nunquam externa folia pallelccnte funt dorfo,a-
liis omninb alba , prteter oras quas foris breui- I
bus & raris purpurafcentibus radiis exornantur : I
interiora tota alba funt. Quorundam exterio- I
ra folia dorfo & extremo mucrone pallent, alio- S
qui candida omnino, ora: interiore parte paucis j
purpurafcentibus radiis diflingunntuninteriora j
folia a medio fere ad extremas oras purpuraf- I
centibus radiis foris afperfafunc,intus verb orn- j
nino alba,prteter oras quas rarioribus virgulis j
diftin&as lunt.Aliquado externa tria folia pror- j
fus alba funt : interiora autem oras nunc paucis,
modb multis purpurafcentibus iiuc carnei colo¬
ris virgulis diftin&as habent : omnium vngues
flaui iunc, apices & pediculi pallent. Inueni-
tuc etiam cuius omnia folia coloribus quidem
albo &c carneo permixtis prasdita funt , kd qui
cineraceum carneo colori temere perfufum rc-
referant,vel fimilis plane coloris cum renuiore
illo fericeo panno carnei coloris , cuius fubceg-
men album cft , Germani 0iIbcrfarb/hoc clt,
argenteum colorem vocant : huius vngues cxal-
bidi,apices obfoletcpurpurafcentes,pcdiculi al¬
bi funt.

Lobel.Icon. Pl. pag.127. eadem cft figura cum
Cludina [ quam etiam in Pannonicis habebat ]
cui titulus cft Lilio-Narcillus coccineus, ruben-
ribusoris , mediis foliis candicans, & ad bafim
noculis rubris cordis effigie, afperfis , Lobel. 67.
Teut.165.

TVLIPA PRdECOX PVRPVREA VARIA.

PVrpurete Tulipse varia: flos magna cx parte
omnia folia mucronata habet, interdum ta¬
men externa duntaxat mucronata funt, interio¬
ra autem orbiculato «Scobtufo mucrone prasdita:
eft etiam cuius omnia folia orbiculatum habent
mucronem, vt ex Angulorum deferiptione vide¬
re licebit. Nonnunquam igitur omnia folia
mucronata Pasonite polyphyllo, &: pleno flore,
purpureum colorem imitantur , orafque habent
ex albo purpurafcentcs,vngues,ex luteo viridiq,
coloribus ,umul quodammodo pcrmixtis,fubob-
fcuros, exalbido orbe radiarim eos ambiente, pe¬
diculos flauosjlcd veluti fuligine infe&os apices
nigros: illius flores magni funt &c admodum
patuli . Mucronata etiam flnguia folia, foris vt
plurimum purpurea funt , interius media parte
carnei coloris , oris ex albo pallelcentibus, vn-
guibus ,ftaminibus,&: apicibus flauis flue luteis,
interdum omnia folia mucronata, foris & intus
purpurea funt omninb, exrremafquc oras albas

habcncyvngues luteos albo orbe circundutos , a-
pices ob/bietepurpurafcentesinitib, deinde vbi
obuerfl funt ( lolem enim omnqs bulbacei ge¬
neris floru apiccsexplicantefefe . flore fc aperire
Scinucrtere ) flauo polline afperfos,flauos pedi¬
culos. Aliorum lingula folia etiam mucronata,
& faturatiorc purpureo colore prodita, omniu
orx exalbidae, vngues albi, in imo tamen flaui, a-
pices& flamina pallida. I11 quibufdam omnia
iimiliter folia mucronata , fed color purpureus
dilutior,maghque floridus,or^ exalbidae, vngues
ex viridi pallentes , pediculi nigricantes , apices
pallidi: odoratus eft plerumque illarum Tulipa-
rum flos , reliquarum inodorus, vt etiam fuble-
quenrium. Reperiuntur quorum omnia folia
mucronata ,
obfcurioris
purpura:
quali amethi-
1 tinae colore
praedita funt,
magnis aute
oris albis, vn-
guibus,ftami-
nibus & api-:
cibus flauis,
Quorundam
contra fioru
lingula folia
orbiculatis
1 une orisjiifqj
magnis & al¬
bis , reliqua
parte fatura-
ciore, niten-r
teque purpu¬
reo eoiore
praedita, fla-
uos vngues a-

oit aious orbis , cineracei apices, flaui pediculi.
Nonnullorum interiora folia aliquantulum or¬
biculata , dilutiore purpureo colore Iplendent:
interiore parte tota fere alba funt , omnium ora;
magna:, albx,vngues, flamina ik apices flaui co¬
loris. Reperitur etiam cuius externa folia mu¬
cronata & reflexa, exteriore parte obfcurioris
purpura; colore praedita funt , interiora vero or¬
biculata & dilutius purpuraicentia , vtraque ali¬
tem ir. magnas albas oras delinentia,& interiore
parce veluti purpureum orbem , totum florem
per medi um ambientem habentia, luteos & fla-
uos vngues albo orbe inclufos , apices obfolete
purpurafeentes, flauos pediculos. Eftpracrcrca
cuius omnia folia mucronata, & tria externa fo¬
ris purpurea,omnia aure magnis oris albis pr^
dita,interioreque parte omnino alba,nifi media
eorum partem veluti purpureus orbis fecaret Sc
varium faceret, cius yngues flauos ambit albus
circulus, ftamiaa cum apicibus pallent.

Sed antequam finem huic capiti imponam
(ait Cliuius j adiicienda putaui , qux circa Tu-
lipas,femine Conftantinopoli mi fio naras,obfer-
uabam. Magnum ieminis illarum cumulum ac?
ceperat Ili. vir Augeriusdc Busbequc cum pl'e-
riique bulbaceis ftirpibu^co anno quo Viennam
veni: haec, cum fcquemeanoin Gallia proficif-
ccrcrurfmihi reliquif.ca verb demum anis 1574.

& fequente i^s.confcnim [quod vetufta dient,
& vieta , vix que nafcicura exiftimarem ] terrae
mandaui. Ex his tamen ingens Tuliparum nu¬
merus prognatus eft , quarum nonnulla: quinto,
lexto, atque etiam iequent! bus annis flores tu:

Kkk 4

tf7o HISTORIAE PLANTARVM

Ierunt inflgni colorum varietate commendabi¬
les. Nam tUuos omnino, rubros, albos, &: purpu¬
reos, vel ex his coloribus inrer Ce commixtis, hoc
eft flauam variam , rubram variam , albira va¬
riam, purpuream variam, natius £um prxcoces;
fed ititer illas etiam luerunt, qui diligentius ob~
feruanti, potius ad Dubiarum vel Serotinarum.
Tuliparum claUcm referendi videntur , quatn
Prxcocium : nam licet xquaii cum prxcocibus,
magnitudine nonnulla* ailurgant , eodem tamen
cum Dubiis , flue fcrotinis,ccmpore florere ani-
maducrtr.de iis autem fuis capitibus.Tulipx By¬
zantini genus alterum flore bino , rubefccnte Se
vario,nulIu:n cum hac inferipeione Lale de dnoi
/jri,habct etiam Clufius, Prxcocium fle eonclu-
dens t radiationem. Hxc funt qux de Prxcocium
Tuliparum varietate commentare libuit, nec me
fugit, quin plurcs alixdiftcretix tradi potuilTent,
fed ciufmodi, quas ad ia enumeratas, tanqua pri¬
marias reduci, aeque comprehendi (ub illis polle
exilii mo.

Lobcl.ic.Plrp.iijJ-habcbat eandem cum Clu-
fto iconem fubticulo Lilio -Narcilfi rubelli niti¬
di, candidis oris Lob.67. Tcut.nJt». Ipfe etiam
Qllf. habuit in Pannonicis.

TVLIPA PR£COX AMETHYS-
tina varia.

AD prxeo-
ccs pur¬
pureas varias
Clufli nobis
videtur refere-
daprxcox no-
ftra Amctby-r
(lina varia cui
Bulbus, cuius
folia Amethy-
llino colore &
faturatiorc
quadam pur¬
pura tindhis,
albis hinc inde
maculis conf-
pcrfa.Orx pul¬
chre variant,
fed dilutiores
vbique, in ex¬
tremo etiam
fere candicat,
verfus quod purpurei ftrix excurrunt , quoddam
quafl fcamcn rcprxfcntantcs. Vngues fpccioli
aurei , ad tertum folii partem Brias flauasquo-
que,aurcoquc nitore fplcndcntcs, emittunt. A-
piCes flauijftilus vt in aliis triquetrus.

I®cus St Aprilis initio floruit in hortulo DucilTxWir-
tempus. tcmb.qucm colit elegantiflimum in Cafiro Mot-

bclgardcnfl.

TVLIPA SEROTINA7..

SErotinaTu!ipa,maiore cB amplitudine, cubi¬
talem enim tripedalem interdum habet

caulcm,firmiorcm,crafliorcm,rotundum,fungo-

fa materie plenum, & breui etiam incanaqucve-
luti lanugine, flue cfflorclccnna quadam afpcr-
fum : hunc alternarim amplectuntur qua¬
terna plerumque folia , nonnunquam quina
& fena > carinata , firmiora , quatn in Prx-

coce , ve plnrimiim ere&a » non nutantia aut
ad tertam inflexa , atque oris interdum a-
deb reflexis, vt litiuofa videantur , aliquando o
mniaxqualia. Summo cauli.qui pedali vel ma¬
iore plerumque , imb cubitali etiam nonnunqua
logitudine, nudus fupra foliacminct,vnicus infi-
det flos magnus 6c oblongus , cyathi modo con-
cauus fex foliis conBans, extremo apice omninb
mucronato vel orbiculato , aut tribus exteriori¬
bus duntaxat mucronatis , interioribus orbi¬
culatis , vt iu

Tulipa /srotimi ■nhCy.ywoc w tinjr-

Prxcoce , Se e
concra: caput
in illa triangu¬
lare, membra- Dt
naceum , crai-
flus vtpluri-
mum,& pro¬
minulo ven-
cre,q«o afutn-
rao dchifc en¬
te, fex ordines
feminis plani,
cartilaginofl,
fului , autru-
bcfcentis, ma-
iorifquc quim
in Prxcocc
confpiciuncur:
radix prxcoci
fimilis.longio-
re tamen ma-
ioreque bulbo
confiat , plera¬
que in reliquis
cum illa con-
ueniens.

Tainetfi au¬
tem hqc Tuli-
pa non le-
cus ac prxcox
vnico vtpluri-
miun confice
caule, cum ta¬
men interdum
uivt £C
ramoium ha-
bcc : nam nat*
mihi funt ru¬
bro flore atque
etiam flauo
priditx, qui¬
bus ex infimi
folii ala al¬
ter nudus 6c
pedalis ta-
mus, graciliot
tamen , &

ad fummi fo¬

lii exortum tertius , craffiiudinc primarium
caulem propemodum xquans, cademque altitu¬
dine nudus cxcrclccns ,adnafccrctur , flngulie*
tiam fuum florem fuftinentes: interdum quater¬
ni, quini , & plurcs, frequentius vero accidit vt
vnico ramo donetur, quam binis aut pluribus. in
hac porro tam infignem colorum varietatem
non deprehendi, fed fiauas duntaxat, vel ad auri
colorem. inclinantcs,& rubras, rnguibus plctuns-
cuc nigris,orbc aureo cin&is, ealquc vel odora-
io,vcl inodoro flore.

Habebar Clufius in Pannonicis iconem Tuli-

P*

Liber

pai polyclonos minacis.. Schvvencxf. CataL'

Tulipa lutea z. Tulipa lacca polyanthos, (£
<Tuitp«n rmtviolcn blumcn.

l.Silcf
, (Bclcr

TVLIPA SEROTINA FLAVA CVI
quatuor folia in caule.

TVlipa fe-
rocina

flaua ciufdcm
fere coloris
eft cum Prae¬
coce , hoc eft,
dilutioris &
quodammodo
flaui , velpal-
lcfcentis, vel
intenfioris, &
quafi auri mo¬
do rutilantis,
vidLctiam cu¬
ius foliorum
orte {anguine¬
is guttis alper-
Cr ellcnt : fo¬
liorum vngues
plerumque
CTra: recentis
colorem refe-

runt,interdum nigricantibus quibufdam venis
diftindi.c.onIpiciuntur>vel nigra macula notati:
apices ciunpcdiculis vel flaui lunt coloris, aut
cineracei, vel fuligine quadam infedi,automni-
nb nigri.

Apud Lobclium Obf p.66.& in l.icon.Plant.
p.i?5.Figura eft eadem cum Clufiana,cui titulus:
Tulipan fiuc Lilio-NarcilTus Latifolius obeu-
fus,phcEniccis rubentibus oris Lobel. 66. Tcut.
189. Hift/Lugd. Tulipa liuc LilionarciUus lu¬
teus latifolius.

TVLIPA SEROTINA RVBRA.

RVbrx ferotina’ Tulipa: color plerumque fa-
turatior eft,& quali nigricat, interdum di¬
lutior 6c perclegans:foliorum vngues aut omni¬
no flaui fune , quales in quibufdam praxocibus,
aut omnino nigri , qui Sole illuftrati carruleum
quidpiam permixtum habere videntur, vel ma¬
cula nigra nunc min6re,mod6 maiore[caque re¬
nui orbe aureo inclufa,vc oculum quodammodo
exprimere vidcatur,qua de causa a nonnullis O-
ibio di Sole , hoc cfl;, Solis oculus cognominatur]
flauum inficiente, nonnunquam etiam totum fe¬
re occupante : rrpices cum pediculis vel omnino
flaui fiunt, vel nigri, interdum apices cinerei co¬
loris , & pediculi flaui. Ceterum harum Sero¬
tinarum Tuliparum quae vel flaui, vel rubri co¬
loris flore praedita; funt, nulla: hadenus varieta¬
tem in fationc Cluflo pepercrunt, nili quod in¬
terdum ex rubra: femine, flaua:: contra ex flaua:
fcmine,rubrar,nata: funt, vnguibiis fxpenumero
variantibus.

TVLIPA COCCINEA HOLOSER1CEA.

TVlipa Coccinea, per terram Ipargit folia la¬
ta, longa, carinata , <Sc crebro flexu rcfle-
>uquc pulchre vndulata, colore glauca, aliae

XIX. *7f

caule orta repada,non ita vndulata: caulis rcres*.
virelcens, florem fuftinet vnicum omnes cocci
cortinas amamitace fuperantem, foliis furredis
calathum effigiantibus coccineo colore tin-
dis , tribus tamen exterioribus externa
parte minus hilaribus , atque his quidem foris
vngues luteoli, intus nigri Iuleo crocco ambiri:
intenoribusjtam extra quam intus vngues . nigri
Iuleo iimiliter crocco circumfcripti : infundo
latent tres apices breues nigri , ex duarum mc-
branarum quali coitu feu coha?fucompofici,puI-
uilculo atropurpureo confpcrfi, quorum mediu
occupat ftilus longior triquetrus ex luteo vire-
fcens , capite triplo latiore, fimbriis multiplici
implexu crifpis compadili , florens Aprili in

horto I11.E.C. r

TVLIPA DVBIA.

TVlipa: medio inter prdrcoceni & ferotinam
tempore florentes, videlicet qua: marcc-
fccntc prxeo-
Tultpadubia 1. piai*r. cium flore fu-
os explicant,
&c ferorinis
florere inci¬
pientibus iam
lencfcuntdmb
interdum cum
illis etiam flo¬
rent : Dubia
quodammodb
appellari po£
funt, cum v-
triulque ge-1
neris natu¬
ram referant.

Sunt verb
inter eas non-
nullce,quarum
flores & ipfa
planta fero ti¬
narum magni¬
tudinem ’ x-
quant : aliae
quse prococcS
non luperant,
nec illis for¬
ma funt abli-
milcs , & illi
quidem vel
ampliflimis
floribus prae¬
dita:, vel prar-
Cocc noa ma¬
ioribus : funt
etiam qaxdt
praxocibus
humiliores.
Singularum
autem differe-
cias quam di¬
lucide poteri¬
mus hic expli¬
cabimus, earu
videlicet qua:
nobis funteo-
fpcds : nam
quis reliqua¬
rum infinitam1
varietate^ verbis exprimere queat?

Tulipa dubia 1. maior altera.

Dcfciipti

«71 historiae p

Duhtu Dubia: icitur maiorc$,florcm non minus am

. . I 0 r . • _ lll _ _

LAN TARVM.

bulbum Byzantio aliarum habuit Generola Dn.

1 de Heyfenftcin,qus illius prolem communica-
uit : floruit quidem illa anno & bonum le-
men dedit , feti fubfcqticns rigida hiems cum
matre corrupit: letncn anno fcqucnrc terree co¬
mitium, Vienna: in meo hortulo (inquit Glutius,)

tUUAorot - - - . - - . - j A

cuUns ons flaua,extremas oras orbiculatas habent, ad prs- j relictum.

flos maturi aurei Mali colorem accedentes: flamina Alccra flaui elegantis coloris florem habet,

cuius omnia

tor- pium habent quam ferocius. Illum autem vel

pallidus. admodum, vel flauum , omnibus loliis

^ °s' mucronatis. Se vnguibus flauis inftar Cera: re¬

centis.

fUu*orbt lnuenitur etiam cuius omnia folia omnino

liULUU - -•*** - - * - -

cum apicibus flaua lunt, illius flos odoratus.
A#re-t- Alja cuius eoior omninb aureus , exter¬

na deinde folia flauo dorfo prsdita,ora$ dilutio
ris cinnabaris colore radiaiim diflm&as adqui-
runt : interiora vero folia cinnabaris etiam co¬
lorem, atque inluper binos luteos neruos fecun-
dulfi longitudinem j & flauos radiolos in latera
excurrentes : vngues huius magni, flaui , altirudi-
nemfuperant .'picum,qui nigri lunt, pediculi fla¬
ui, fcd fuligine infedti.

F Uua ea/» Nonnunquam omnia folia orbiculato mucro-

rubrss Se- ne pr«dica flaui coloris funt, rubris venis fecun¬
dum eorum longitudinem excurrentibus , nunc
tenuibus, modo crallioribus, atque etiam totum
dimidium folium interdum inficientibus.

Sunt quibus flores dilutius rubcnt,& cinnaba¬
ris colotem quodammodo referunt, omnium fo¬
liorum extremis oris mucronatis ; vel laturiorcs
funt,iSc quodammodo nigricant , exterioribus
foliis mucronatis, interioribus orbiculatis: vn-
auibus flauis, magnis vel paruis , nonnunquam
vcluti fuligine afperfls,vcl in omnibus foliis, vel
in exterioribus duntaxat : apices modo flaui Se
lcuiter nigricantes.

Mb.t exole- aliarum flores fune coloris albi , exoleti, qui
**• dici queat ; nam folia ex albo pallcf-

cuntjcorumque dotium flauelcitrintcriora folia
orbiculata,vngues 5c apices pallent.

Orbiru!.u.t Nonnullarum flores omnia folia habent ex-
cAmcx. tremo mucrone orbiculata , dilntiflimi purpurei
coloris, & quodammodo carnei , maximos vn¬
gues albos , qua capiti adhaerent flaucfccntes,

, r cum flaminibus Se apicibus.

Rubefeens. Qaarunda:n paullo faturatius purpurafeunt,
oC aliquarum prs^ulcium prscociorumque ru-
befccntium vuariim quas Germani Terminer/
Auftriaci inufcatcllcr appellant, colorem refc- ?
runr.intcriora folia orbiculata , vngues cum api- i
cibus flaucfcunt. |

Sxttsi epur- Reperiuntur item quarum flores latura: ad-
fureil' modum lunt purpura: , Se nigrorum accitiorum
Coraliorum luccum psnc referunt , Auftriaci
jocixcl farb vocant : haesum vngues vel lubcae-
ruleifnnt, vel ex csrulco nigricantes , flamina
fufcafunt.

Lthonarcsf- Tulipx dubis primae maioris Cltifii icon fuit

Jus luteus. inccr icroncs plantini p.154. hoc titulo,Lilionar-
ciffus luteus phceniceus confuse mixtus Lobel.
tf5.Tcut.16G Alteri autem Tulips iconi titulus
liho-N ar- fuit, Lilio-Narciltlis phceniceus peramoenis oris
ajfus fhx- luteis Lobel. 65 .Tcuc.kT 8.

folia mucro¬
nata , nigri
vngues , nigri
apices, fuligi¬
ne iufc&i pe¬
diculi. Hsc
anno 15S9.
florem mihi
tulit fedecim
foliis confla¬
te m ,eius ve¬
ro proles tre-
dccim : at fc-

Def

quente anno,
mater dunta-. u
xac odo, pro¬
les fex.

Tertis flos f*.
ex flauo Se rm
rubro colori- re
bus permix¬
tus, magnis
fex mucronatis flauilquc foliis conflans, qus ab
ungue omnino nigro, rubras venas per foliorum
longitudinem radiarim excurrentes, Se in latera
tparfas habet,nunc raras admodum, mododen-
las Se confertas.

1 Icon Clufli eft in lib. icon. Plantini p.ijisum
• hac inferiptione , Lllionarcilfus candidus fuaue
, rubentibus oris,Teut.itf7.

TVLIP^ DVBIA TERTIdE
medis fecundum genus, flore
prscocibus squali.

T

TVL1PA DVBIA SECVNDA
media prima.

TVlips Dubis mcdis,qus amplilTimum flo¬
rem habent, paucs fune a me obferuarx. Ea¬
rum vna valde pallidi coloris , codcum fulphur
fere referentis .propterca Aultriaes nobiles ma¬
tronae 0d?ucbclfa:b / id eft , fulphurei coloris
cognomen illi indiderant: omnia cius folia mu¬
cronata , vngues fuligine infedi. Eius vnicum

‘Vliparum Dubiarum mediarum > quarum
flores Prscocibus lunt squales, Se caules in¬
tra illn.ru ma

Tttltpa Dubia

ifcA

gnicudinem
nonnunquam
conftituuntjVt p(
plurimum au- *
rem Dubia¬
rum maiorum
altitudinem c-
quant, multi¬
plex cfl genus,
cuius differen¬
tiae difficilius
diftingui po(-
fut quamPrs-
cocium,ob va¬
riam colorum
mixtione per
totos flores
interdum dif-
fufam , vt lon¬
ga Se diligente
obfcruatione
didici, inquit
Clufius , ali-

I

LIBER X IX-

quis timcn « his quxvcl mihi floruerunt ,
vel apud alios crcviifle lignificatum efl.qulpotc-
ropcripicuitare , pro ingenii mei renuiracc de-

fcribam.

Sunt igitur quidam Flaua: dilutiores vel
palldccntes , quarum externa folia quodam-
modb foris

Yulipa Dubia media z .

'verficolor.

virefeunt: a-
lix quarum
folia orbicu¬
lata lunt, vn¬
gues tamen
iubuirefcunw
quarum item
folia flaui co¬
lo ris elegan¬
tis, interiora
tria fuperne
orbiculata, &c
quibufdam
{anguineis
guttis afper-
ia : Non¬
nulla omnia
folia flaua
habent , vn-
gues cerci
coloris, qua¬
les alioqui fe-
rotin? habet:
alire quarum
vngues nigra
& fplcndcntc macula funt infigniti, vel ex fufeo
& viridi coloribus commixtis perfuii.

Nonnulbe Flaux varix funt, nam licet omnia
folia initib flaua funt , tertio tamen vel quarto
die poftquimexplic?,ri funt flores , fmgula folia
tenui limbo rubro exornata conspiciuntur, no-
nunquam etiam in prolibus [nam fatis fcetifi-
ca eAJnullus apparer, vel alternis duntaxat annis
confpicitur: quxdam flaua folia habent, oras
autem cinnabaris fere colore infe&as : aliarum
folia pallidiora funt, & rubris venis ornatas ha¬
bent oras : quarum item folia etiam pallent, fed
perfufus eft Mali aurei praematuri color, prxfer-
tim circa oras : inucnitur etiam verficolor clc-
gantiflima, cuiiiscolor flauus & ruber ita com¬
mixti funt , vt e fcriceo pannncf flauo, cuius fub-
tegmen rubrum eft, conflare flores vidcancur,il-
lius vngues nigri funt.

Aliarum flores albi quidem funt,fed in flauu
degenerantis coloris qui dxfi>A«yJws-,qualis in Du¬
bia maiore deferiptus eft, harum folia vel omnia
mucronata,vel interiora orbiculato mucrone co-
ftant, vngues, ftamina,apfces pallent.

Quarundam flores <ax£9Mux« etiam funt colo¬
ris, fed alius color adiun&us , nam cuiufdam fo¬
lia omnia mucronata, extremum illum mucro¬
nem rubro colore tin&um habent : alia palli¬
diora funr,& oras rubris venis diftincftas habet:
in nonnullis foliorum orx , vel purpureis venis
diftindbx, vel carnei coloris omnino funt, qui c-
riara media folia occupat.

Vnam habui A.V. ferotinx femine nata quse
anno ^Bjj.florcm prorfus album protulit , licet
initio virefccns color perfufus quodammodb
con{pieeretur,ftaminum apices fufci fuerunt.

Nonnullarum flores A- V. funt odaux A-V.
orxcoci iimileSjiique, vel dilutiores , interiori¬
bus foliis quodammodo orbiculatis , vngui-
bus nunc exalbidis circa fummum purpurafccu-
tc macula inflgnic is, flaminibus exalbidis, eorum

apicibus nigricantibus, modo vnguibus & flami¬
nibus candicantibusjvel vnguibus exalbidis fub-
cxiuleoorbc incluiis,albis flaminibus, nigrican¬
tibus apicibus : aut faturatioribus foliis pixfer-
tim exteriore parte , exterioribus mucronatis,
omnium oris candicantibus, vnguibus exalbi&ii
fubcirulca macula infigmris , albis flaminibus,
apicibus eorum nigricantibus : quarundam fo-
lia mucronata dilutiorifque futit coloris auc la¬
culatioris. Inucniucur etiam quarum floresplu»
rimum ad A-V. pr^cocis fecundx &: tertix co¬
lorem accedunt : & alia femine i Boifot miifo
nata elegans in cuius flore purpurex ven^per
totum folium difpcrfxfunt, floruit hxc primum
anno 15^0.

Purpurearum flores coloris nunc funt dilu¬
tioris & magis floridi , foliaque interiora orbi¬
culata habent, exalbidos vngues, purpuralcentia
flamina, eorum apices nigricantes : modoquafl
limiles Purpurex dilutiori dabix maiori, candi-
cantibus oris,vnguibus vel ex albo flauefcenci-
bus, vel flauis o.nninb,aur veluti fuligine infe-
6tis,aut ex cxruleo,flauo , & lubuirelcente co¬
loribus commixtis: modo laturatioris coloris,
cui albicantes tamen quxdarn venx -permixtas
funt, vnguibus aut ex flauo nigricantibus, auc
flauis omnino,aut ex viridi nigricantibus , aut
fubcxruleis , flue ex cxmleo fiauefccntibus, aut
cxrulcis onminb,nili flauclcens orbis ambiret J
Sunt etiam quarum flores diluce^purpuvci illum
fere colorem- refe-runt, qui in Caryophylleis flo¬
ribus lcmifle miniatis e Silciia prunum delatis
confpicitur, Viennenfcs ite Sileiiacx matronx
.pomcrangfarb / quali aurei Maii colorem illis
tribuunt , quia dilutius rubenti cc^ori flauus
quodammodo perfufus videtur, horum color vel
dilutior, ptxfertim interiore parte & per oras,
vel faturatior, interdum interne diluciflimus,fo-
as laturatior.vngucs vel flaui, vel flauum colore
fuliginofus ambit otbis , velox viridi nigricanr,
vel fufci funt : vidi etiam quarum flos ad polire-
mam difhrrcntiam Secundi genens valde acce-
deret, rubro tamen colore alium luperante : quq-
dam plurimum accedunt adeamquq inter Du¬
bias maiores ociauo loco repolita elflverdm hu-*
milior, foliis interioribus orbiculato mucrone
prxditis , vnguibus vel omninb albis , vel can¬
dicantibus^ fuperiorc parte ad cxruleum colo¬
rem tendentibus,ftamiinbus exalbidis, apicibus
ad fufeum vrgentibus,vcl vnguibus cxrulcis, aut
cx c^rulco virefcentibusjvcl nigricantibus : aliae
Dubiarum maiorum nono generi limiles rere, li¬
cet minores, quarum vngues vel fulci funt, vel ex
cqruleo nigricant, vel flaui nigro orbe flauum
colorem ambiente.

P-V .florum folia vel dilutiore colore purpu- g
reo funt prxdita , vel faturatiore , omnium orx
mucronatq,vel interiorum orbiculatx exalbidx
funt, vngues auc altu, auc fljbcxiulci,aut albi qui¬
dem , fed quos larus orbis carnei coloris ambit,
flamina plerumque nigricantia.

inter reliquas Rubrx mihi narx quarum folia
foris ad purpurafcenccm colorem accedebant, ^ ‘
interius autem coccinei fere coloris erane , vn¬
gues , flamina , apices , flaui : item qua¬
rum flores rubri, Foliis tamen cxcerionbusfcca-
dum longitudinem flauus color afperfus : &
quarum color {plendens/ed obfcurus ite ad late¬
ritium accedens .ungues flaui vel nigri: prxee-
rea quarum flores R.ferotinx flmiles,quq ab vn-
guibus nigrisjflauo orbe cftiftis. Oculus Solis co*
gnominaca eft.

7- Purfffl
rea „

Rxhra.

*74 HISTORIAE

Alia item cuius flos nondum mihi confpedus
dum haec feriberem; verum pictura a nobili viro
lo.de Hogclande Lugduno Bacauorum milia an¬
no 1590. deinde illius vnicx quam habebat bul¬
bus ciufdcm anni Autumno, cuius flos omnia to-
lia mucronata habet : eaqucvtipfe Hogelandius
ad me fcripfl:,initib quidem omnino viridia,de-

inde oris velutipallefccncibus, qua: tandem in

rubrum colorem mutantur radiarim fele alteri
colori coramifcentcm, color etiam ille viridis fe-
ncfcence flore clanguefcit , prxlcrrim interiore
f0li°rum parce : CScfane fubicqucntibus annis
bulbus ille florem mihi dedit, qualem defcriplc-
rat. Sed & alia femine mihi nata cft, qua: funi-
iem florem produxit Lugduni Batauorum an¬
no 1595. , .

Sunt omnes hx dubix medix lccundx ciailis
[ prxeer poftremum genus ] mihi natx femi¬
ne , vel Byzantio allato , vela Nobil-Viro.
Ex vncoci- Jp-Boifpt communicato, vel ( quod magis nutan-
bls meer- dum )’ aliquot etiam prxcoccs. Nam annoi^' -
dumjeron- ex purpurea pixcoduc florente habui P.fcrotl“
"*• nam elegantem dilutiorem : e P-V.auccm pra>

coce, P.lerotinam ad rubrum quodammodo ten¬
dentem , & P-V.ferotinam dilutiorem elegan¬
tem: Anno fcquente rurfus e P.prxc. Rubderot.
elegantem ,ad carneum colorem acccdentcm,vn-
guibus ex cxrulco nigricantibus: 15MS. autem an-
iio e P.prxc.ftxt' ■luy-ov ferorinam : R. ferot. vn-
guibus 6: flaminibus flauis,P. lerot. nigricantibus
vnguibus,& P-V.lcrotinam :cx A.prxc. Flauam
ferot. & P-V.fcrotinam.Contra ex A-V. ferotina
natx lunt prxcoces Alba,Flaua,Rt»b:a,vnguibus
flauis-, Rubra Ocbia di SAe,8c P. dilutior.

Caiufdain porro R-V.qux anno 1^9-». pri¬
mum Bruxcllx florem protulit, femi ne, nadus cft
jam didus Boifot, &: quxdam Nobiles matronx
Dubias etiam Tulipas mira colorum varietate
ludentes , vt ad me perferiptumefl : etenim &
flauas &c pallentes,ex albo item pallefcentes, li-
uc purpuralcentcs, intentius aut dilu¬

tius rubentes, lateritii coloris, atque aliis colo¬
ribus inflgnitas habuerunt : quibus etiam fimiles
&alix clcgantiffimis coloribus varie mixtis po-
ftea milii icmine natx, & lingulis annis adhuc
fo ot. 9/- nafcuntur , quibus pares numquam ante- conlpc-
tidti.duph' dx: ita Deus in iftis floribus admirabilem fuam po-

O foliorum teftAtem o fundit.

tn flore Je • Cxcerum anno 1595. mittebat lac. Plareau T u-

lipx,qux illi femine nata erac,montlrolx quidem
icdnon inelegantis , iconem, colore a reliquis
differentem : eius enim flos,ipfo rcferente,pror-
fus viridis, interne lex parua crailaque aiia etiam
viridia complcdens , caput ambientia , vt initio
parua Braffica florida flue Cypria videretur. Pri¬
mo quo florem tulit anno,fc neglexillc feribebar,
vitium aut natur; ludum effc exiftimans:fcdcum
fubfequcntibus quatuor annis florem non varia¬
re animaducrtcrcT,nullum autem probum lemen
prebere, cius rei pcrtxfus, bulbum alteri dona-
uir.

fertt. 9/* Sed & mihi biennio pbfljC.x femine natis lero-
ndn.oru mjhj florem dedit lex foliis,vr reliqux, con-

ftanrem , prorfus virentibus , exceptis oris qux
pallidx eraiit,&vnguibus,quicx viridi pallclce-
banc.Fioruit etiam mihi anno 1596. alia viridis
«uius 01 x albx fuerunt. r>reuirer,fiih
guli anni nebit proferunt nonum
aliquod Tuliparum genus. nec
ante cuipiam confpeclum.

Colorum ;n
Tul.ptt
fumma
netur.

PLANTARVM

TVLIPA BVLBIFERA.

NOs Tu-
lipxBul-
biferx icone
proponimus
ex Cluito, qu;
vero dc ea
fcripfit paulo
poft, vbi dc
cultura tra-
dabimus, re-
ccnfcbuntur.

Schvveu.
Cat. Silcf.1.2.
Tulipa bulbi-
fcra,Lihonar-
ciffus bulbum
ferens in hor¬
to. Tabem,
icon. Tuli¬
pa bulbifera.
tUrdjfc» U*
lien.

TVLIPARVM ICONES EX LOBELLO,
diucrfx ab iis qux Clufius habet
inpoftrema hiftoria.

MVlrxfunt figurx & icones Tuliparum ex
Lobel.cutn luis titulis in lib. icon, pl.quse
noafunt in pofter. hiftor. Clufii, de quibus hic
agere flatuimus vt illuftnor fit hiftoria Tulipa¬
rum.

TVLIPA LVTEA OBTVSIS
foliolis florum.

k TOs fxpius obferuauimus in horto Ill.C.
L^Wirtemb. Montbelg.pulchrum genus Tuli-
px flore lutcojcui florum foliola obtufa,qux no.
le multiplicabat : cui optime refpondebat [ po-
nflimiim quoad florem £c folia] icon a Lobcl.in-
Oblcru. p.65. •
fecundo loco
polita, cui ti¬
tulus cft: Lilio
Karctjfus Chafc
c edunt cus totus
luteus , [angui¬
neo punteeo par,
&limilis huic
in icone flo¬
rum cui folio¬
la in acutum
non delinunt:,
exiftimamus
tradi a Clulio»,
pro dubia fe¬
cunda flaua.
Dodonxus li-
br.fl. catn ico¬
nem folam po-
fuit pro Tuli¬
pa. H. Luga.
Iconem habet
cui flos deorfum inclinat, alioqui non multum
differens a iam dido : dc eo Icribit ea: Tulipx

genus

LI B ER

Tulipx gemis quidam e/Te arbitrantur plantam
quam Oulondiatn Graecum vulgus appellat.

TVLIPA PHOENICEA LVTEIS ORIS
flcrrc patulo.

LObeli-
us ob-
feru. icone
Tulipie ha¬
bet cu hac
inferiptio-
ne, Lilio-
Narciflus
luteis oris,
flore patu¬
lo : nuius
deferiptio
forte clf
qua: ante
polita eft
Lobclio fe¬
cundo lo¬
co. In Ico.
Piant, hbr.
huic figunt
titulus efl:
cft Lilio-
Narcillus

phceniceus luteis oris,flore patulo. Hift. Lugd.
coniunxit hanc iconem cum alia fub tituIoTu-
lipx lutex.

TVLIPA COCCINEA PVNICEAVE
Rutilans.

XIX.

'candidis dri$
Teuc.itjtf. Nu¬
dam &: hic
abfque deferi-
ptione exhi¬
bendo iconem
Lobelius , Lc-
ttores dubio*
& incertos re¬
linquit.

tVLlPA RVBRA , ORIS ET VA-
ginulis albis.

HVic , qualis aliis, radix bulbofa ; folia quo¬
que confimilia , non vndulata : caulis lin-
gularis,cubitalis,fufcus. Flos fenis, itidem vt a-
lix, foliis conflans: fingula fanguineo rubore iri
media maioreque parte tinda , oris circumqua¬
que &c vnguibus albidis : apices crocei : ftilus
vt exteris /riquetrus. Hxc noftta forte ad prae¬
cedentes cubias Clufii referenda.

Schvvcn. in Cat.Silef.meminit Tulipxrubrx
candidis oris,Lilionarcifli rubelli candidis oris
Lob.Kotcr (LuUptmmit fteiffert fpitjcn.

IN libro Ico¬
num Plantini
p. iz8. cft figura
cum hac inlcri-
ptione : Lilio-
NaccilTus coc¬
cineus puni-
ccufve rutilans,
Lob. 67. Teut.
165. Dolendum
clhquod Lobel.
Tulipas fuas, no
dcfcripferit nec
natales earun-
dem aflignarit,
vt rei herbarix
ftudiofi certio¬
ris aliquid con¬
cludere pollent;
Amplius igitur
dc his cogitan¬
dum.

TVLIPA NIVEA TOTA.

SVnt in libro Defcripcic
Icon.Plant.p.

151. figurx dux
cum hac inferi-
ptione : Lilio-
narciilus niueus
totus,Tcur.i66;

TVLIPA COCCINEA CANDI-
dis oris.

Libro Iconum Plantirtvpag.130.eft figura cum
hac inlcriptionc ; Lilio-Narcifliis coccineus
Tom. II.

TVLIPA CANDORE ET RVBORE
confufa.

I Iaiic icdiiem inuenimus' tantam in libro
Lll

HISTORIAE PLANTARVM.

Iconum Piami¬
ni p.iji.titul. Li-
lio-Narciflui ca-
dorc &c rubore
confufus Teut.

if>6.

TVLIPj£ pvmiles.

Tulipa dubia pumilio.

Tulipa pumilio altera.

TVlipa du¬
bia pumi¬
lio , pedalem
altitudine non
luperat , imb
vc plurimdm
infra eam co-
fiftit, foliis &
flore ad frx-
cocem proxi¬
me accedens:
floris autem
folia omnia
mucronata:
fcd exteriora
multb loneio-
ra,foris oblcu-
re rubra, extre-
mis tamen o-
ris virentibus,
interiora om¬
nia folia inte-
(t: rubent &
fplendcnt: vn-
gues flaui ra¬
diati, fedquos
nigerrima ma¬
cula fic inficit,
vt orbis au¬
reus & radia¬
tus eam dunta-
xat ambire vi¬
deatur, & orcu-
lum quodam
modo emen¬
tiatur : flami¬
na cu fuis api¬
cibus nigricat:
huius radix
bulbacea in¬
terdum erio-
phora eft, nam
exterior illa
mebrana bul¬
bi fubftantiam
amplcctens Sc

tegens plurimo, denfo,candidojmolli<juc tomen¬
to luiFulta cft,vt mojliflimc bulbum recubarc ne-
celTe fit.

Inuenitur etiam alterum pumilionis Tulipa:
genus , quod mihi ( Clulii vcrbaXunt ) quidem
conlpe&um non eft: fcd iconem fuis coloribus
exprcllam accipiebam anno 159^. ab erudito vi¬
ro lo.de Ionghc , Eccleliafte Middclburgenfi
in Matthiacis3addita hac deferiptione: Mitto ad

te Tulipq cuiufdam iconem, ad ipfius plantae fi-
militudinemexprellam, hoc eft, eadem qua Tu¬
lipa magnitudine, paribus caule, flore»foli;s[qux
paullo longiora &anguftiora : habere debet J Sc
bulbo quem erui,vt pidor commodius exprime¬
ret. Tribus iam annis continuis in horto habui
florem proferentem, fed vnicunv.ncc florem ha¬
buit quadiu lingulari folio prxdita fuit, aliarutn
Tuliparumodo : na fuperiore anno habui flore
fuo onuftam,& aliam unicum folium produccn-
rem,qux nunc quaterna folia nada, primum flo¬
rem demum tulir,alteri prorfus limilem , vtcctr
tum fit id genus maiorem amplitudinem non ad-
quiiiturum.H<tc7cm/J ille. Tota vero planta[quan-
tum ex icone deprehendere potui] palmo maior
non cft,quatuor promens folia angufta,carinara>
Tulipx Mompelianx foliis fimilia , incerqux
cauliculus prodit vncialis aut paullo longior, nu¬
dus ( prxeer aliarum Tuliparum morem) ex viri-
dipurpnrafcens , lummofaftigio florem gerens
fex foliis conflantem, foris nonnihil purpuraf-
ccncibus, incus candidis , vmbilicum occupante
oblongo capitulo fex flauis ftaminulis lepto,
quod an femqn protulerit,ignoro : florem autem
tulilfe Aprili inde coniicio, quoniam flib Maii
initium piduram mittebat, cuius bulbus exi¬
guus, bulbi tamen aliarum Tuliparum formam
referens , ex fpadiceo nigricante cortice tc&us.
Icone accenta , Croci verno tempore florentis
genui initib c^iftimabam.

Cxtcrum non omnes flores diu in fua coloris
elegantia & vcnuftatc pcrdurant,verum nonnul¬
larum magis caduci, breui marcefcunt , aliarum
firmiores iunc & coloris gratiam diutius reti¬
nent, prxfertim ferptinx Sc dubia: , omnes cerre
nubilo c$1q fefccontrahunt,& pluuio facile cor¬
rumpuntur, etiam ante quam expandi poflint in¬
terdum, fi continui cadunt imbres : contra tem¬
perato Sole i-lluflrati, explicantur Sc diutius con-
ieruantur : at vehcmcnre etiam eius ardore ni¬
mium cxco&i >6: fuo humore cxhauflijfacile de¬
fluunt.

Neque omnes vcrficcjores , tam prxcoccs, ^
qu^m ferotinx , fingulis annis eandem coloris fer
gratiam perpetuo retinent , fcd alternis variare r«i
ixpius obfcruaui : exempli gratia F.V.A.V. **
vno interdum anno. nitidifTnrx funt , ie-®*j
quente vix alius color, quam flauusvel albus
in cis confpicicur , iic R-V .& P-V. non nunquam
magnas habent oras flauas Sc albas , fequente
valde exiguas.

In lib.icon.plant.p.ny.Tulipa pumilio , Teut,

164.

Cxterum tarnetfi feminibus terrq mandatis Tu
Autumno [inutilis enim bulbacearum, Sc tube- /*/
rofarum maxima ex parte verna eft latio] huius cu
plantx genus confcruari foleat : interdum tamen
& nucleis maiori bulbo ndnat;s propagari^, icd
nulla inter prxcoccs Tulipa s fercilior, rubra
albhomnium autem maxime ferotina rubra,c;u#
adeo foccunda cfl , vt etiam icminc nata , & vix
b ma alias pro^s generet biennip aut trienniq

ante-

LIBER XIX-

antequam florere incipiat , quod etiam faciunt
pleraque dubii. Solent enim omnes Tulipx
nondum adulta:, & antequam flores proferre in¬
cipiant, vt plurimum lingulis annis reda & quali
ad perpendiculum in dodrantale & palmare alti¬
tudinem profundius defeendere ( Apermineas
excipio, & quafdani alias, qua: non in altum , led
in latus & obliquum, ante quam floriferx lint :
proles e longis venis dependentes Ipargunt, vt
proximo capite declarabimus : ) ferotinae autem
ilice <Sc dubixiam didhr.ctiain veteris bulbi exu- ■
uio qd fubftantix relinqucre,qu^n aliti bulbum
eftormata , limiliter in exuuio fubftantix quid-
pia.m rclinquit,qux in alium bulbum tranlit : vt
liquis cum dexteritate quadam & induftria tri¬
mos k quadrimos eruat , eximiorum vcftigiafc-
quendo , nonnunquam vclut catenam aliquot
bulborum cohxrentium, k ex primo exuuio or¬
tum ducentium inueniattlicct interdum accidat
vt R.ferotina iam grandior, nondum tamen pla¬
ne adulta, indar Tulipx Apenninx liue B0110-
hienfls proles in latus fpargat , vt in meo hortu¬
lo, in quo varii generis bulbofas ftirpes florum
elegantia k varietate commendabiles alebam k
excolebam, dum Viennx agerem, non femei ob-
fcruaui.

Memini & bulbos infima ala , quali fumma
tellure natos, in ferotinarum & dubiarum gene¬
ribus , prxfertim (licet etiam in A-V, P-V , k
quarundam aliarum prxcocium alis bulbi mihi
nati lint,) qui telluri commifli, eiufdem coloris
cum matre florem fubfcquente anno produxe¬
rint : eundem colorem etiam retinent bulbi ma¬
tri adnati.

Ex feminibus veroqux fit propagatio , plane
[vt dixi] incerta cft, in prxcocibus nimirum k
dubiis: nam ferotinx magna ex parte filum ge¬
nus conferuare videntur, quemadmodum fupe-
riorc capite dictum clt,aut li aliquam mutatio¬
nem adquirunt, exigua caeft , k plerumque in
vnguium&: flaminum varietate, aut coloris in¬
tentione vel rcmiflione confiftic.

Solet caulis c medio bulbo erumpcrc:fed ipfo
cum foliis iam marcido,& ficcato, li bulbum e-
ruas,ad latus illius ehatum conlpicics [ quod eria
cuenit in Iride bulbola , Colchico k congeneri¬
bus aliis,] nouo bulbo paulatim fuccrcfccnrc, k
totius plantx fuccum ad fc recipiente, qux tem¬
pore conimodiflime erui poteft , erutus bulbus
diu extra terram adferuan , k in alia loca etiam
procul diflita fine noxa transferri.

Omnes autem cuiufcunquc generis Tulipx(vt
etiam hoc breuiter annotem ) quemadmodum
longa experientia didici , quamdiu florem non
ferunt plane funt,& vnicuin folium lin¬
gulis annis proferre lolcnt:at fi, dum cmerfit,le-
le explicare incipiens,fccundura etiam eo inclu-
fiim appareat, illo info anno florem prolaturum
fpes cfl,nifi pruina,aut aliud ab infc&orum ero-
fione incommodum cam intercipiat.

Inutilem fanc fationem Vernam Tuliparum
obleruauimus,quiaTulipx multx in profundi¬
tatem defccndunt,<5cfic perduntur : bulbis no-
Uimusqui fubftcrnant tabnlas lapideas: infolej j
macro k liceo fosliciiisproueniunt,quiim in pin- I
gui k argillolo : plurimi fceliciter xftate bulbos |
terra exii»ut,'6c per plures feptimanas extra ter- I
tam referuant.

Tulipa,fi quidem fides habenda Lobelio , mc- j
dio iam V ere floret, non modo in Italis, fed etiam |
Belgicis k Gallicis hortis. Naturas luxu k lufa i
huius quim multas vcauftiflimas florum in de- 1
Tom. II.

liciis habent inter Belgas D. Carolus de Crojv
Princeps de Chymey, D.Io.de Brancion, D.lo
VandcrDiJf ,D. Maria dc Brimeu. Io. MoutQ-
nus. In Thracia eriani,tefte Dodonxo, & Cap¬
padocia Tulipa exit : Italias k Belgio peregrinus
flos. Aprili menfe florem Belgium videt : Thra¬
cia vero etiam Iaiiiurio,velun ceflis eftAugerius
Bufbequius in itinere Conftautinopolitano ,
qui ingentem vbique florum copiam media pla¬
ne hieme , lanuario menfe Iclc inucniflc refert.

Horum florum infignem varietatem obfcruaui
ego Stutgardix k Montbelg. in hortis 111. E.C.
Vvirtemb. Vires Tii-

An iifdem facultatibus cum Satyrio Tulipx lipx.
prxditxfinti neminem periculum fecifle intelle¬
xi, inquit Clutius. Io. Mulier Pharniacop. Vicnn.
multos Tulipx bulbos condiit , radicum Orchi1
dis inftar,quibus longe fuauiores , k palato gra¬
tiores deprehendebam : an vero id prxftarenc
quod Satyrio tribuitur, nondum intellexi. An-
tuerpianus quidam Mercator cum horum bul¬
borum non exiguum numerum ab amico cum
byffinis pannis Conftantinopoli libi milium ac-
ccpilTetjCcpas ellc exiftimans,ex illis aliquot fub
prunis alfari iuflit k vulgarium Ceparum modo,
ex oleo k aceto in camam tibi parari: reliquos, in
horto , inter Braificas k alia olera defodit. Dc
viribus & ‘facultatibus Tulipx, nihil compertum
habet Dod. aut a quoquam compertum reperit.

TVLIPA MINOR LVTEA NARBON.

Inores Tulipx (inquit Dodon.) foliis funt T ulipami-
anguftioribus k fere porraceis : cauliculis ner£)0‘i-
tenuioribus ac breuioribus : floribus minoribus»
k minus in latitudinem fefe pandentibus : bul¬
bis minoribus, alicubi in Gallia Narbonenfi ac
in Italia nafei feruntur.

NonnullisHermodadtylus flore luteo dicitur, ^
fed perperam tamen. Neque enim Hermoda-
6lyli fpecics aliqua clle videtur. Narboncnfem
Lilio-Narcilfum luteum montanum, Tulipx fpe-
ciem 3 erutam e Seucnx Narbonenfis iugis
a plurimis iam annis,inBelgium deferenda Lob.
k Pena Adii, curauerunt amicis Antuerpianis,
qui primum Tulipam illam vocarunt, ipli vero
Narcillo-Lilium luteum audacius forte ( vtilo-
lent, quo rerum cognitioni diftihdtiori confu-

lant)indigitancrunt.

Flos itidem

fihgulo bulbo Dsfaiptic
k caule Nar-
ciili minore ,
tenuiore, deli¬
catiore , vni-
cus, luteus, fe¬
nis foliis con¬
flans , ad Liliu
auc potius ad
Lilii lutei Af-
phodcli flore
accedens, fila¬
mentis luteis
e medio ena¬
tis. Bulbus e-
xilior multo,
nucleum ob¬
longum Allii
sequat, fibique
fxpius adua-
tum Allium
exili filo ad_

Lll i

•' ii
'y

\ y m

«7? HISTORIA

nexum habet : folia crafliora, pauca, e caule mt-
«fio,porracca.

De hac Cludus : Tulipa: Apennina:* fitnilis
pene cit Narboncnfis c Cebennis montibus a
Lobelio primum eruta , & amicis in Belgicam
milia : minor tamen cft in omnibus , flores foris
magis virentes, incus flaui, delicatius quiddam
ipirant : radix etiam e tenuibus ncruis in. latera
ioboles & bulbillos fpargit.

HiiLLiigd.dicitur Tulipa minor Dod. & Ca-
mcr.in horc. Tulipa minor Narbon. odorata &
cum mediis fere florens.

Nos hanc Tulipam ficcam habemus ex plan¬
tis ficcis Valcrandi Dourez,caulc palm ari, bulbo
fublongo,fib quo mule* radiculx , titulus eft,
Narcimis luteus : icon quam proponimus cftcx
iis quas fculptas emimus.

TVL1PA HISPANICA NARBONENSI
paulo minor.

Erria in monte quodam Araniocs vicino na¬
ta, in Belgicam a Franc. dc Hollcbequc Rc-
^io hortulano milia , Narbonenli paullo minor
eft : eius florem non vidit Clufius > fcd Narbo-
Defenpwo ncn(] fimilemcfle incelleXit,qui folia tamen ha¬
beat foris nonomninb viridia, verum purpuraf-
ccnte etiam colore perfufa. Illius bulbos ali¬
quando aluit ; qui vnico duntaxac folio femper
germinarunt , adeoque inanes paulatim fadi
iunt, vt tandem pericrint.Miftratprarccrca idem
Franciicus & alios aliquot bulbos ( vcHifpania
bulbacearum , & variarum aliarum elegantium
ftirpiummaximd ferax cft, ) quorum maximam
partem in Hilpanica fua peregrinatione non ob-
leruabacClulius , qui tandem Belgicum acrem
rclpuentcs,conrabucrunc.

TVL1PA LVTEA BONONIENSIS.

M Edlocri'

J V Iter ma¬
gno bulbo
prodita cft h?c
Tulipa,oblon-
gOjfibrofo, fa-
pore dulci &
grato , qualis
eft Tuberum
terrae , fpadi-
cco,vtait Clu-
fius,cortice te-
cta,quiin bi¬
nas aut plures
res fobolcs
lingulis annis
diuidilur,pro-
ximo anno
flores daturas,
qtim 8c alias
iubinde obli¬
que & in late¬
ra fpargit/prxiertim,qux nondum florem tulit)
non in altum re#* mergit : caulem profert cu¬
bitalem^ bicubitalem, nonnunquam in rames
binos aut ternos Cluf.ac etiam plures ab vna ra¬
dicent aflerie Camer.diuifum,anguloium , colo¬
re herbaceo.faftigium verfus purpurante : folia
dodrantalia aut ampiiora,aliqua minora,vnciam
lata, param a radice ftatim,parrim i caule excut,
nullo pediculo, carinata, colore glauco. Flos vni-,
cuique ramo.odore luaui Leucoii Cheiri dicli,
fcd imbecilliore,mediocrircr magnus , foliis lex

PL ANTARVM

conftans, interdum odto Cluf.quorum exteriora
tria , extrinfecus a luteo purpijrafcunt aut vi-
refcunc , intrinfecus lutea : tria reliqua penitus
lutea nili quod mucrone tantillum rubent : in
medio apices lucei leni cum ftilo triquetro viri¬
di. Succedit filiqux magna. Semen,tefte Clufio
vt in reliquis Tulipis,fcd longe minus.

Lobel.Obf.£c lc.Pl.p.145. Bononienfis Lilio-
narcilPus luteus [liue Tulipa] Norbonenfi folio, i
caule,& flore proximus,omnia tamen vegetiora
& grandiora, quandoque flores in caule biparti-
to geminos ftellacos , & nonnufquam ternos vi- ;
dcaSjiucundo Leucoii lutei odore.

Gefner.infin.hift.Cordi,Tulipa alia Turcica
eruditis in Italia, quam Guillandinus Satyrium
triphyllum coniiciebac : Lonchitis, inquit C*- J:
falp.cuius opnionemnon probamus, i Lance*
culpide cognominata,quidam NarcilFumluteura
vocant : folia fert Narcifli, &c.

Camcr.hort. Tulipa Bononicnlis , qn* maior ;
Narboncnfi & plerumque polyclonos , odorata.
Item apud Matth.Germ.NarcilFus y. Tulipa Bo- ;
nonienfis : Qu* planta fit Matth. Narcillus no- 1
nushic,autin Epit. Matth. Lat.8. nefcio,nifi fit !
h<tc Tulipa. Sane Icon qu* cft in epi. MatchioL 1
pro Narcillo 8.Tulipam aliquam denotare vide- I
tur polycloncm non accurate pi&am nec deferi- 1
ptara , quod vulgare Matth.

Hift.Lugd.LilionarciiTus luteus Bononienfis.

Schvven. Tulipa Bononienfis Narciflus
Matth. Tulipa minor lutea Italica, ejeci

HarrifjVnhlicn.

Tabern.icon. tulipa Italico, i.tfarctffcn lilicrv.

Floret cum feiotinis aut paulo ferius. Nobis ^
floret Montbelg.manfe Aprili in horro 111. Prine. * ;
cum binis floribus in vno caule, magnis,luteis,
qui diu durant, poftea oriuntur magni calices.
Midi bulbi ab lll.Guillclmo Landgrauio nomine
Tulip* Bononienfis, videram alias Bononiam
horto 5.Saluatoris,folia iunt terna : ea multum
multiplicat, florebat principio Martii : facilius
careris apud nos videtur multiplicari nec facili \
perire.

TVLIPA PVMILIO ANGVSTI-

folia alba.

TVlipa pumilioni anguftifoli* flos fenum E 1
foliorum, albus : internis tribus candidis, la¬
tioribus : anguftioribus vero tribus exterioribus,
interne item albis,exceme ex fufeo rubentibus ,
Croci floris

lutei fere pa¬
ribus & fimi-
libus. Trago-
pogi inftar fo¬
lia angufta ,
quina aut fe-
na,humi pro¬
cumbentia,
caulis palmo
aptior. Radix
Monfpelien-
fis Tulipa
maior. Bono¬
nienfis fere
par , fubfufca
foris. Maxi¬

mo in pratio
habetur Sc fe-
dul6 colitur
(tefte Lobel*
Adu,

LIBER XIX*

Adu. par. 1.) in horto ainaeti iflr.no D. Ioh. dc
longhe Mefopoli Mattiacorum conciouatoris,
huius ftudii callcntiffimi.

, TVLIPA PVMILIO ALBA ALTERA
Lufltanica.

VNcialis \

aut lcf- j|

quiuncialis Ij

haec plantula j

hoc anno itfoj

a N. lc Quclt |

Botan. Lute- I

tiano egregio ,
o o

accepta, exi¬
lioribus bre-
tiioribufque j
anguftifoiiiE
Tulipx fupe-
rioris foliis : ;
fi ore albo , c-
xili breiiiquc
pediculo: flo¬
rem flecum ,
vidit Lobel.
Adu. par.i.al-
bum, fenis fo¬
liolis donatu,
ftaminulifque

totidem: Bulbus valde paruus efligie aliarum
Tuliparum , duriore inuolucrO , externe pullo ,
fquamofo, obductus : interiore autem rubens,
quem ftudiosc in horto alere incepit,vt eius de¬
lineationem preflius cum multis aliis exhibere
liceat: fponte in monte iuxta D. Ouc ad maris
litrora.

COLCHICVM ORIENTALE ET
Syriacum quorundam.

COlchicii
Orienta¬
le Italis, Z af¬
far an j Qrien-
t /ile Matth.iw
epit. minori¬
bus exit foli-
is,anguftiori-
bus,6c magis
acuminatis,
caule rotun¬
do, flore gra-
diori. Radice
bulbola , cui-
dcnterfciira,
&: 1 adeo fu c-
co prxgnan-
tc. Camer.
in Epit. Mat-
thiol.aucta o-
mifit tu.n ic.
tum deferi-
ptionem.

Lobel. eam iconem habet Obf. cum hac in-
fcriprione,Colchicum Syriacum Alexandrinum,
Adu.p. 54. & Ic. Piant, p. 146. Colchicu Syriacu
Alcxand. Colchicum Orientale Macch. Tcut.
179. De eo autem feribunt Adu. Colchicu deco¬
ris Guaiaci, ad Luem Venercam,aliifque fudo-
Tom. 1 1.

liflcis magno remediorum compendio & xgro-
rum commodo, adinifcuifle Chirurgum queada
Venerum edodtum illic a plebecula.

Tabem, icon. & hift. Colchicum Syriacum,
Alexandrinum , Orientale , 0yrtf d? jettlofen.
Gerard.Colch.Syr.AleS.Zlffynan fcTTet^oto @afs=
fran. Caetcrum Colchicum Syriacum vel Ale¬
xandrinum a nonnullis exhibicum,nihil aliud ef-
fc Clufio videtur , quam Tulip.x genus quale A-
penninxum fortc,cui pitfcor nimis orbiculata
folia tribuerit, ipfl vero plantx nimis lata &
breuia.

NARCISSVS AFRICANVS BIFO-
lius flue exoticus.

ECraffa le- r . .,
taque V- Dercr,PU‘1
trinque com-
p refla, Iquamo-
fli , velati nu¬
cleis compa¬
ra radice, bi¬
na tantum c-
dit folia , vn-
cias duas lata,
latioraque : Sc
vncias quinq,
longi , viri¬
dia, ixiiiaque,
fub tellure ta¬
men aliis duo¬
bus foliorum
rudimetis pro¬
diens hic pe¬
regrini! > bul¬
bus , paruum
pugnum ma¬
gnitudine xquans , cuius Lobel. Adu.par.i.co-
piam fecit prxclarus vir D.Iacobus de Keyfer.

Frater cius Gouarus dc Kcyfer.bulbos eruir locis
vicinis portui flue Capo bonxSpei,de primus in
Belgium derulir.

Narciilum exoticum appcllauimus cui pro¬
pior elle videtur , quoad nomen magis conue-
niens nobis innotefeat.

NARCISSVS AFRICANVS

folio rotundiore.

LObcI. Adu.

par.i.p.503. Defcriptifl
NarciflusAphri-
canus folio ro¬
tundiore dc co-
plicato apud
Dominum de
Kcifcr variat.

L II 5

68o

HISTORIAE PLANTARVM»

SATYR.IVM qyORVM BfcA M
Erichronium Bifolium flore vnico
radiato albo Sc purpureo.

Capvt X.

SAtyrium hoc elt radice duas vjicias longa , al-
ba,cralTuifeula,>Sc intima parte crafliorc,fupe-
riore vero parce gracilcfeente:/y/M promic bina,
raro terna, inquit Clulius, oppofita, primo mutuo
fe complectentia & florem occulentia , per ter¬
ram fufa,Lilii conu allium autAllii vrfini forma,
crafliora & magis carnola,ex angultiorc princi¬
pio in ventre
iextantem la¬
tum dilata,
dein . fenfim
in mucronem
defmencia, a-
liquando fub-
rocunda &la-
tiora,fi, quod
interdum fit,
vnicu habeat
folium, iongi-
tudine pal¬
mari, maculis
ex fufeo ru¬
bentibus, vel,
vtaicClufius,
ex albo pur-
purafeeeibus,
latis, magnis,
variegata: in¬
ter qua; furri-
gitur alicuius
vnicus, beuis,
cnodifque,te-
res,ruber,pal-
maris, cui in-
Cidetflos vnus
deorfum nu¬
tans , ex fex
foliis oblon¬
gis, mucrona¬
tis, nonn un¬
quam albis,
nonnunquam
purpureis cu
vnguibus in¬
tus albis com-
poficis, qui v-
bi acris[Solis
radiis excal¬
facti ] tepore
fc explicat, ra¬
diato politu
foliorum vi-
fendus ca fur-
fiim refle&ir

Cyclaminis initer in medio fena atropnr-
pureaftilum circumdant longiorem, album, tri-
cufpidcm : nulla odoris gratia, inquit Clufius
placensjfed lola elegantia comcndabilis-.fuccedit
filtqua triagularis, nutas vt flos,in viridi fpadicca:
Capitulu fiue filiqua tefteCluf.conciner aliquot
femina Leucoii bulboli pnecocis alterius femini-
fiibus fere refpondentia,fed longiora,graciliora-
que , flauefcencis coloris. Quamdiu nullum flo¬
rem dat h<jcplanta,vnico duntaXac exit folio.

Elt a nobis aliud genus in kalia obferuatutn de
quo feribit Clulius: Ei folia longiora, maculaa al¬
bas diutius retinentia, initio dum exeunt, flofeoi
etiam ampledentia , qui fuperiore maior pla>
rumque elt, vel laCtei omninb candoris , vel mi¬
liis purpurafeente alboque coloribus conflans,
flaminibus albis , apicibus nigricantibus, huic
luccedic trigonum caput femina alteri paria con¬
tinens : radix etiam longa & fuperiore crallior.
H*ec ille.

SacyriaDiofc.vera vix adhuc Herbariis bene
funt cognita,
tamen ex Da-
lechampii co-
icdura potius,
quam certa af-
leuc ratio ne ea
hic exhibet
Hift.Lugd. E-
rythromum,
rnontofis Sc a-
pricis nalci-
tur: rsdicc bul-
bola, ima parte
fibrata, oblon¬
ga, Porro non
dilfimili, fons
fu b rufa , intus
candida, nulla
grauitate odo¬
ris iniucunda»
veluri Or-
cheos, tenera,
gultu princi-

pib dulci, qualis ell Caftanea:,dcindc acri. Cepi?
Alcaloniae modo, quam aiunt femine perfedo in
globofum caput colligi, mali figura, crelcente ve¬
ro caule extenuari, ac in longum produci, vt cau¬
li quod latis <>t alimenti vclut dc luo fuppcdicct,
nunc fimplici , nunc velut e duabus in vnurti
coeuntibus iunda , fubnafccntibus aliis perpe-
cuo,&coha:rentibus duabus , tribufue , ac inter¬
dum pluribus,qua: exhaufta crafliore, poltca ma¬
gis augefeunt : caule, li ortum eius a radice conii-
dcres,proccro,tereti,fupcinc rubenti: filiis Ru-
micis,;uit Lilii, minoribus, binis , nonnunquam.
ternis,aliqtiando quinis, ad terram infradis, vi¬
rentibus, led rnaculiS rubris confj>erlis,ta crebris,
vt rubere magis quam virere videantUF^/orr piu-
purco, Lilio rubro, quod Martagon vocant, figu¬
ra fimili,priufquam pandatur, oblongo, dumrc- ^
ferarus elt, fex foliis conftanrc, ad radicem candi- ’
cantibus , reliqua fui parte oltro purparafccnri-
bus, apicibus totidem quorlunt foliola, niueis
fu perne velut atro capite confpicuis.

Alterum , trifolium vidciiccc , inuentu rarius,
priori omnino confiniile,niliquodguttis Sc ma¬
culis lacteis folia variegantur, nos candicat.Vcri-
que lcmcn oblongum liliquis includitur, nunc
rriangulis,nnnc quadrangulis, copipfum.Inucni-
tur genus quoddam vnico, ac lato folio, fine fio-
iCjfine fruCtu. Marem appellant Herbarii.

Florem Aprili Sc Maio menfibus. Satyriorum
hiftoria: id repugnare videtur , quod rotunda Si
globofa radice non fint , qualem requirit Diofe.
At fi Satyria non funt,tamcn ob infignem deve-
nuftam figuram deferibenda fuerunt vulgato a-
pud Herbarios feruato nomine* quoad verius fic
inucmuin,aut e Veterum libris erutum.

Icones quatuor habet Hift.Lugd. prima: tirulus
cfl Sacyrium rubrum Dalechampii. SccufidsnSa-

tyriflm

LIBER XIX-

tyriu trifolium feu album Dal. Tertia: Sacynum
£)alech. forte Pfeudohcrmodadtyhv Mattliioli.
Quart^ autem c.i^.PfcudohermQdadtyliisMatrh.
In icone prima Uo a placent duo caules nec radi¬
cum figura: in hiftoria etiam diiplicec color ra¬
dicis , ik quod globo/a dicitur, ac etiam nume¬
rus foliorum , qui plurium cfl plantarum fimul
proucnieritium nonvnius folius.Non videocur
Satyrium cum la&cis maculis & flore albo ma¬
gis trifolium dicendum iit , quam pra:cedens:
.quod flore rubro: ac cur id quod vnicu fert foli¬
um dicendum (it genus 'quoddam mas neflei-
mus, quandoquidem potius vitium cfl: quoddam
fatpius quoque inTuiipisobferuatum.Icon z. re¬
jicienda non vidctur,vcriim melius placet tertia. !
Quarta aurem cx Marthiolo alio capite omnium
.pelli ma cfl.

Lobcl.i^c Pcn.in Adu.innotuille feribunr non
multis abhinc annis bulbum perelegantem, cui
, amici Satyrion nomen fecerunt, quiq; a conflui¬
tis Medica: materiae pcritisLugdiincnfibus ( qui
condiendum curaifent ik exploratum habuillct)
vifus, Diofcor.genuinus /it habitu$,nulla dc/ide-
xata nota pneterquam coloris, qtii valde variat
loci varietate, vc in Squilla, Camis ik aliis bulba¬
ceis videre /it: Folia cum habere bina3plurimum
terna : flos ex albe purpurafeens.

IconLobelii nobis di/plicct, nec terna folct
vt plurimum folia fcrre,/ed bina : no/trae etiam
icones quas fculptas emimus non placent.

Satyrii Erithronii Lobel. Obf. lcu Satyrii Sc
■_ Dentis canini Belgarum,Hcrmodadtyli tk Pfeu-
clohermodactyli Italorum Matth.flos aut purpu-
ra rubet, auc candoue micat,aut purpura ik can¬
dore confufis pallcc. Hermodadtylus & Pfeu-
dohermodaCtylus Italorum putatus foliis con¬
fiat inferne anguflns, qua radicis ceruici inni¬
tuntur.

, Dentem caninum Dodon. depurg. Satyrium
plxriquc appcllant,<Sc quidem Erythronium di-
r’ Chim,dc/ideran:ur tamen nonnulla. In Matth.

huic fimilis , ( li non eidem eadem eft ) herba,

„ pro PflcudohcrmodaCtylo depingitur. Quod fi
aute ha: c cfl, perperam, duo addiirur bulbi. Ephe-
mcron.E)iofc.clle pollet, ii in deferiptione pau¬
cula aliter Ic haberent.

Cluf. Pannon. Dentalis i. /eu purpureo flore.
Dentalis z.fcu lacteo flore vulgo Scyria: Medicis
<Sc Pharmacopofis Dcnrnh appellata , a nonnullis
rulticis @4>ofct tnnrrc. Ex Italia: Apennino Pleu-
dohcrmodaclyli, & Dentis canini nomine mif-
fa : cx Allobrogibus vero Satyrii Erythronii. Ea¬
dem leguntur in poft.hifi. vbi Dentem caninum
purpurafeente Sc albo flore inferibit. Nos De-
tem canis C. virum Vly/Icm Alexandrum Bono¬
nia:: D.Gcfner. & D.Mclchiorcm Guilland.Hcr-
modadlylum nominare audiuimus.

Camer.in Epie. Matchiol. figuram pulchram
habet fub titulo Pfeudohcrmoda&yli de Dentis
in. canini,qui vulgo It. Hermodattlu bajtardo. LedVo-
res huius Satyrii hiftoriam conferant cum iis
qua: Veteres de Satyriis Icripferunt, qua: Anno-
oca tauimus cap.de Orchidibus vbi etiam reperient
<cquiuoca.

& Nafcicur flore purpurpurco copiose ad quoru-
s dum montium radices folo herbido vdo,in Scyria
non procul Gra:tzio. t Similis plane cum hac co¬
loris, in Allobrogum montibus erutam Valera-
do Dourcz libi aliquando milPam meminit Clu-
lius : fed & circa Baionam nafei , vicinis Canta¬
brorum montibus, rc-fcrcbatC.V. idemque Me¬
dicus Regius lo.de la Riuiere. Floret Aprili , in¬

terdum etiam maturius, in horck praeflertim cul¬
ta. Flore albo aliquando accepic a C. V. Viyilc
Aldro. eum a lac. A iiconio Coxcufo Patricio Pa-
taumo>t.Se ab Achille Cromcro Medico cum Pa-
cauii viuexee: verum flmiles etiam radices Frun-
cofurcum mi/ic Io. Vincent. Pinellus. Vtraque
frigoris patientiifima. Lugduni florebat Aprili
in horto Valer.Dourez,(im6 lo.BauJjini ) eiura
monte, cuius fedulitate primum nobis, inquic
Lobtl. innotuit, erutaAlpibus Lemano finitimis:
depoficain collibus Taurincpfi Pado,fleflquileu-
cain diffluis, eandem eruimus. Florentem m fine
Februarii ik Martio floribus albis vidi, in Mon¬
tibus Euganeis inter Aponenfle Balneum & Ar-
qua ac aliis in locis illorum monciu:Hanc etiam
in horto Priuli obfleruaui. Antea ficcam videram
apud D. Gcflncrum. Ferraria: vi/aincamobioS.
Dominici a l' Angeli , ik copiose in collibus cir¬
ca Bononiam. Item BafilecE flore albo, menfle
Martio, in horto D. D. Plateri. Aliud floris ge¬
nus colore differens nempe rubro ex purpura:
album dat in hortis <Se /ponte copiose circa Ge-
ncuam florens Martio ik in colle la Bajiie : Lu¬
gduni habebam in horto mcoGeneua a^erfitum.
Prouenit mihi Montbclgardi m horto cx radici¬
bus Gencua miliis protrudens folia ik florem
Martio, & Aprili cuane/cens.

Styriacas mulierculas radicis exiccattepolli-
nem pultibus puerorum inlpergere folerc ad e-
necandas ei i cienda flq ne ve.icris tincas Clu/io re¬
latum efi. Ex vino autem hauftum, mirifice coli
dolores mitigare expertus efi D. vir Thomas
Hauvvftcin Sercnilfl Archiducis Caroli prima¬
rius Medicus: [qui multos eius biflbos non fe-
melVicnnam vfque mi/it,]iniuper corporis vires
reficere fk nutrire : ex aqua vero pueros epilep¬
ticos iuuare. Ad excitandam , autore Lobclio ,
venerem magnam vira habere oftendit , humida
ik calida fubfiantia , cum acrimonia: paululo
lundfca.

MALEAGR1S SIVE FRITILLARLA
faturatior & dilutior.

Cap. XI.

MElca-
gris ex
radice emergit
bulbofli , can¬
dida , /olida ,
nullis tuniefls
fepta, Qufio,
fed vclpti in
binas , cafque
vt plurimum
intequales
partes fle.dla . c
cuius luc-dip
protuberat
quali puluj-
nus quidam,
vnde caulis
emergitj/eflili
parte, multis
fibris dopat^:
caulem pro¬
mit tehucnj,
fingularem , dodrantalem & pedalem, interdum
etiam maiorem , floris ex viridi purpur^fcerge/n
vel flufco obfolcto colore proditum , teretem &

Lll 4

Defcript

68i

wl‘k.

HISTORIA PLANTARVM

t

Tempus

leuem, incus fungofum : ad quem fine pediculis
adnara hinc inde, nullo ordine filia Trago-
pogonis purpur. quinque lex , fepeem medio¬
criter longa,

angufta , cari¬
nata, fubacido
faporc praedi¬
ta : in Ium n. o
caul eflus Cxpc
vnicus aliqua-
do bini, inccr-
du cerni, qua¬
lem nos exhi¬
bemus (omnes
aucore Clulio
eodem tempo¬
re lc aperien¬
tes) ex pedicu¬
lis vncialibus,
cauli concolo-
ribus,incuruis
nutantes de¬
pendent , pul¬
chri, Campa¬
na: inftar, ma¬

gni , ex foliis lex compofiti [ Clufius habuit cum
S.& duodenis jtcllcllato emblcmatc,fritilli feu ta¬

bula: lacruculoru diftin<ftis,plagis alterno rubore,
carneo, Iagttine6uc,&albetiinc picfcis,afpccftu pul-
cherrimojintcriore fiipcrhcic iacuratiori purpu¬
ra Iplcndcncc: lingula folia ab imo cofta.n clc-
uatam habent , ad folii vfquc medium abeun¬
tem, in cautillo punicco, luteolam : i:i floris me¬
dio , flamina fex , capitulo farina crocea afpcrfo,
filium ambiunt rricuipidem , coloris herbacei, o-
doris nullius; florem vero excipit capitulum , an-
gulofiun,vel,vt eradit Clufius , triangulare , vn-
eiam plerumque longum, lupcrna parte crafiius
&finc corona, alioqui Narbonetis Tulipae capiti
fimile; quod in fe continet femen pallidum, com-
prclTum ,Tuliparum femini accedens , vel, vc ait
Clufius , Tulipa: Narbonenfis femen quali refe¬
rens membranaceo margine lariorc , in quo nul¬
lum, contra quam in Tulipa , germen confpi-
citur.

Ea ex qua cura uimus parandam noftram ico¬
nem fpcciofiorcft& colorat io r,paulo citius flo¬
rens; altera,colore dilutiore cft, minus Ipcciofa,
& nonnihil tardius florens.

Flos interdum variat. Floret autem cum prae¬
cocioribus Tulipis , interdum etiam Martio in
hortis : praecocior vidclicct,na genus etiam inuc-
nitur magis fcrocinum,& cum Tulipis ferotinis
flores explicans, cofquc vel faturatiores maculas
habentes, vel dilutiores, quemadmodum genus
magis praecox* magna auccm ex parte , fatura¬
tiores.

Clufius Icones duas proponit : vni , titulus in
Pann.p.175. Fritllariafiituratior:p.i70.altcri, Fri-
tillaria dilutior. In hiiior. vero Fritillaria
8c p.155. Fritillaria dilutior. Is ait ad fc
primum millam hanc plantam a Pharmacopcco
Aurclicnfi Nocle Cappcr^n vocato,qui nomen in¬
diderat: quod eius areola: vcrficolorcs Fritillum
quodammodo aemulentur: vulgo Lilium varie¬
gatum ante appellata fuit : Mcleagndem alii ap¬
pellare malunt, quoniam eius foliola variis colo¬
ribus picta fint,vti pluma: Mcleagridis auis , qua
vulgus Gallinam fiue Perdicem Barbaricam aut
Guinca: vocare folet,diuerfis tamen.
Cxcerum,qui lateNarcifll nomen cxtcndunt[in-

quit Dodon.] non modb Tulipam, fcd &: Mclci-
gridemcb reterunt, quae tamen i Narciflis diffe¬
rens elt, Tulipa: fimilior,fubindc florem germi-
nans,quam nonnulli Fritillariam vocant.

Lobel.Obl'.& plant.icon.p.ijtf. Fritillaria fiue
Lilio-Narcilfus purpureus variegatus, Meleagri s
flos Dodonaei Teuc.170. Item Aduerf.par.z.Li-
lionarcillus purpurcouiolaccus tcflcllatus niger*
laturauc, diluta: aut obfoleta: purpurae>pra:c6cil-
fi mus, praecox, & icrorinus ; liuc Fritillaria a fri¬
tilli fimilitudinCjC Lilio-Narcifli genere , pra-
tenfibus Aurclianis oriunda iam diu omnium
primo in Belgium delata fuicjdeindecx Xantoni-
cis,Pidtauicnlibus 8c aliis Gallia: pratis , in Bri¬
tanniam, aliafque Borcalcs plagas ab amicis mil¬
ia &c. Praecox florem Februario frpe laxar,ob-
folctioris purpura:, nonnunquam dilutioris. Me¬
dia menfie Martio cum praecocilfimis Tulipis flo¬
ret , cui flos colore hilarior paulo, pronus pro-
penduliiftuc Campanulae inltar , Tulipa: minor,
naturx admirando opificio variegatus, quodam
quali eblemate,fiibalbi,purpuro-violacci laturio-
risjvariommquc colorum,pi<5tus, tcflcllatus, fcg-
mentatulqiie.Scrotinx Xantonicx flos pulcher¬
rimus elt dtCituriore nitidioreque purpuro-vio-
lacco nigro colore gratillimus. Hxc nobis Ant-
uerpix iam multis annis elapfis in deliciis fuic.

go triquetro vrrinque fiipcrne comprdlo mem¬
braneo pcricarpio.

Sponte quibufdam pratis ad Ligcrim flumen Lt
non procul Aurclia,vrbc Gallio»: celebri, nafcicur,
vnde primum ad me (aic Clufius) milia fuit Ma-
chlinram,& Belgicae communicata anno 1571.
[nafei etiam in Nortsnannia -Se Britannia mino¬
re inrclligo.JDeindc Viennc^Aultrire, aliquot bul¬
bos accepi triennio pbft,muncre 111. V. Ioh.dc
Vuicop.Mifit etiam aliquot poit annos Ill.V. Ali¬
gerius dc Boufbequc. Anno verb 1579011 quibuf¬
dam pratis quatriduano itinere infra Budam
Pannonia: , ab iis qui Conftantinopoli redibant,
mcnfe Martio florens obferuata cft.

Sed ik. poltca plerxque femine mihi natae Tc
fiinc,quxfepcimo & odtauo demum anno, vel c-
tiam ferius floruerunt: quarum alia: binos , quae¬
dam ternos, nonnullae vel geminos, vel duodecim
foliis conltanccs flores tulerunc.Mclcagris nobis
per aliquot annos floret menfe Marcio CL Aprili
111 horto 111. Principis noftri,milI 1 per Ill.Landgt.
Philip, foclicis recordationis , eam nobis etiam
miiic cx Burgundia peritus Pharm.TolI.anusCa-
rolus: obferuauimus non primo anno nccfeoido
flores proferre, ac cum incipit vnicum, fcqtiejati
anno duos, poftea etiam tertium ; ea autem du¬
plex tum coloratior, rum dilucions coloris , fert
flores Martii principio, & femine deciduo lc mul¬
tiplicat , verum primo Vere foltim vnum tenue
folium proferc.Scmina vbi matura committenda
fune terrae*

FRITILLARIA NIGRA.

FRi tiliaria quar nigra aut obfcurior apud Lob. Dc!

Adu.par.i. vocatur, interne cx lurco virefeit
cum reflexis oris , viridibus hr.cis ftriara; a
medio ad centrum fubfufca rcirulatacft,//</rvn-
ci alis longirudinis,vti aliorum congencrum.Tcl-
fiiiisa medio interno fimilibus prxdita cft,cuius
flos hilarior purpurafccns. Obloletioris coloris

cx luteo

LIBER XIX'

ex lurco magis viridi, parum fubfufc a:intus mi¬
nus teflulata,qucmadmodum Fritillaria ex fufco
& luceo fublurida, cuius flos iongicudine fcfqui-
unciam arquac:omnibus per floris macuricatem,
fena folia reflexa fune.

MELEAGRIS SIVE FRITILLARIA
Py remea flore minore.

Mittebat Venerius bulbos Fritillarias cuiuf-
dam [inquit Cluf.hift.rar. in append. par.
2.) e Pyrenaeis montibus erutos, e cuius floribus
quos infequente anno proferebat, diucrfam eile
c obferuabam ab iis quas cap.n.lib.n. hifl. Pl. ex-
f hibui.

Bulbum quidem habebat Fririllariq illo c. dc-
ii feriprx forma flmilcm, minorem tamen : ex quo
prodibat pe¬
dalis caulicu¬
lus , gracilis ,
viridis, fenis
aut feptenis
foliis fepcusjcx
viridi cinera-
ccis,qualia Ie¬
re funt in aliis
Fritiliariis, in
cuius lumino
fafligio nafce-
batur/?0.f,alia-
rum Fritilla-
riarum flore
minor,fex fo¬
liis conflans,
qua: extimas
oras, nonnihil
reflexas habe¬
bant, vt parui
tintinnabuli
formam ex¬
primeret , quorum terna exteriora , incernis e-
rant anguftiora, omnia obfolcti foris coloris,cir-
ca oras tamen (prarfertim interiora) venis qui-
bufdam flauefcentibusdiftir.Aa, interne vero ex
viridi flauefcentis & fplcndentis, k mediis por¬
ro foliis ad ipfosvlque vngucs[qui fimilem co¬
lorem habebant] plurimis maculis faturatepur
purafccniibus tdlellatim dilpolitis notata : ex
vmbilico prodibant frx breuia flamma longis a-
picibus pallidis prodita, trilulco ftilo e medio il¬
lorum procedente : odor eius grauis, quali Phalli
odorem referens , &c proxime ad cum , qui in
Spatula fcecida percipitur accedens.

In earum porro Fritillaritc Plantarum qua: e
Pyrcnads montibus eruuntur, floribus, non mi¬
nor obferuatur diucrlitas quam in illis qua: vul¬
gares in diuerfis Gallia: Prouinciis reponuntur:
nam licet omnium qqos mihi[loquitur Cluf.Ex-
ot. in app. altera] quidem confpicere licuit for¬
ma quodammodo fimilis fit, fex videlicet foliis
conflans , corumque terna interna folia magna
exparte tribus externis fint latiora Sc ampliora,
'* quidam tamen flores illa repanda habent , hoc
efl,illorum extimas oras reflexas habent : non¬
nullorum ver6 ora: vel non funt reflexte penitus,
vel certe minimum:rurfus illi flores qui extimas
foliorum oras reflexas habet: alii aliis facuratio-
ris lunt coloris, quidam etiam adeo faturi , vt
nigri videantur, pnefertim externa foliorum par-
te,qua:iiec telfellis diftindta apparet : at interna
purpureis quibufdam maculis diflin&a, vclfre-

quennoribus vel minus fr edentibus, aur magis
faturis , aut dilutioribus,eaquc /piendec. Ilh ve¬
re flores qui folia repanda non habent, vel quo¬
rum ora: paullulum duutaxatfunt reflexa: , ex¬
terna parce vt plurimum virefeeutis coloris funt,
interna autem ex viridi flauefcentis & fplendcn-
cis, quali pame praeditus cft tenuior ille fericeus
pannus vulgo tafetas \dcafat nuncupatus, ex
flauis & viridibus Icriceis flaminibus contextus:
atque in illis teilcllarum illa diftindio obfcurius
apparet: fingulorum autem foliorum vngues in¬
terni nonnihil caui fubuiridem macula imprefla
habent : ex floris vero vmbilico fex alba flamina
prodeunt,quorum apices pallidi,inter qu$ trifi¬
dus exilit Itylus paulo fupra flamina fefe exeres.
Florent paullb ferius quam vulgares ierotinse
Fritiilarise, & femen ferunt in thecis fiuc capiti¬
bus triangulis, vulgaris Fritillaria: inftar, planum,
vulgaris lemini prorfus fimile,in quo nullum e-
tiam germen confpicitur-. Interdum ha:c planta
binos flores in eodem caule profert , quemad¬
modum vulgaris. Audio huius generis plantas
reperiri qua: proferant florem p^-ne flauii, quas
nondum videre mihiconcigit. Lobel.Adu.par.

Fritillaria Pyrenea nigra foliis lationbus.qui-
nis aut feni.s in caule pedali, alcioreque. Floruit
Londini menfe Aprili.

MELEAGRIS SIVE FRITILLARIA
Aquitanica reflexis oris.

NObilis
Vir Ioh.
Boiflot genus
habebat Fri-
tillarise

Defcripti*

magis
feroci nu, quod
toto bime Ari
poftprimuflo
ruilfe ad me
(aicCluf.Pan.
& hifl. poft.)
feribebae bi¬
nis ornatum
floribus , mif-
lus bulbus Au¬
tumno : Maii
fubfequcntis
initio florem
aperuit fex fo¬
liis, vt in prar-
cociore , con¬
flantem, quo¬
rum extremx ora: nonnihil reflcx^ erant , dorfi
ncruus paululum extuberabat , atque vi refeebat,
interiora terna folia externis eranr latiora, om¬
nia autem exterius ab imo folio ad extremas o-
ras , oblolcta: purpura: radiis,fub quibus nonni¬
hil flaui conlpiccrctur,diftinguebantur, interitis
vero colore ex viridi flauefccnte pra: dita erant,
vcluti fericeus pannus viridis, cuius fubcegmen
flauumfit: lex flamina ex vmbilico prodibant
pallidis apicibus obfita.alia aliis longiora. Nul¬
lum femen tulit , proximo anno imminutus bul¬
bus florem non dedit, tandem fubfequens rigida
hycms omnino corrupit.

Fritillaria luee Aquitanica fiuc fecunda Ipe-
cics commode Meleagris aut Fritillaria appella¬
ri nequit , quandoquidem coLorum in ea varie¬
tas fimili modo non eft dirtinifla,vc inpriore:ta-
mctfi Sc caule qui aliquantulum tenerior, <k fo-

>

si 4

HISTORIAE PLANTARVM.

ii

h i. *

!f Jiat;

i M

liis,quae in hic paullo anguftiora magifque her¬
bacei colorisjvidentur , & radice , aeque etiam
floris forma nonnihil illam aemuletur.

Fricillaria Aquitanica Clufti Sc Boiiroti iero-
tina videtur Lobel.Adu.par.2.quadrarc cum va¬
rietatibus Fricillaria nigra.

■ ' •

fi:

MELEAGRIS SIVE FRITIL-
laria flaua.

©eferiptio

A

FRitillariar
quoddam
genus habuit
loan. Somer,
qnod florem
produxit fex
quidem ieliis
conflantem &

nutantem , vt
caccra Clulii
genera : ied
quorum folia
fune flaui co¬
loris rubris
maculis di-
ftindi,illorum
medio ncruo
prominulo &
vi re fce nris co¬
loris.

Fricillaria
lutea Lobelii
Adu. par-.i. differt ab aliis floris colore luteo,
rubris maculis fcgmcnrato. A Somero Medio-
burgenfl fludiole colitur : Iconem Londmiiam
biennio clapfo accepit, led minus affabre dcli-
ncatam,vti D.Cluhus monuit.

Fluius Fricillaria lutea bulbos Lutetia Londi-
num mifit I.Robinus Bocanicus Regius ex Py-
renais montibus delatos, proucnit autem in Py-
renaorum Canlfaure.

Fritillariam flauo flore ( de qua Cluf.rar.
piant. fcripfit ) vidimus oblatam 111. Prine. Sybil-
la Anhalcina Ducilla Wirt. florentem Aprili,
qua erae ex horto Stcckii , ftrias habentem in¬
terna parte potillimum flauas.

Fritillaria alba ex pbtro purpureo tcffellata.

Fricillaria alba.clcgantillima ex phao purpureo
tellellaca , collecta in Albania a Somero Con-
ftantinopoli in patriam redeunte : flos interne
rubicundior cft,vnguibus albis praditus , Lobcl.
Adu.par.a.

Fritillaria floribus albis notulis afperfa.

Floribus albis notulis item fortuitis afpcrfis , a-

fiud Pidones Gallia Aquitanica reperiri, Lobe-
ioAdu. par.i. retulit Petrus Naudin Salmurii
Pharmacopoeus egregius, FritilIariam;non procul
ab arduis laxoiis viis , Paffclourdin vocatis , iuxea
S.Benedidi vicum, miliari a Metropoli Pidayio
diflitis , vbi vipera commendabiles ad Theria-
cem, exili collo 6c cauda,capcantur.

FRITILLARIA ALBA ALTERA.

F Ricillaria alba altera ,quam in Lufitania mo¬
te oriundam iiuta vrbetnfme vocatam anno

16^0;. florentem memini ( inquit Lobcl.Adu.par.
a. ) in horto D. Matthia Craen Mcdiocaftrcnh
Mattiacorum aqua mariuc adorum Scriba. An¬
no 1504. huius copiam cmitLondini I.dc Fran-
qucuille a quodam Botanico Gallo, qui manipu¬
lum floribus praditum albis , nullis maculis di-
ftindis aut ccllulatis vendidit.

Fricillaria repertas ofle plantas inrclligic Cluf.

Exoc. append.

. qua album
florem gcftiit,
quaprqcocio-
rifnc generis
an ferotini
fint ignorac,
quia nullam
limilem plan¬
tam hadenus
videre ipfi li-
cuit,&: rarifli-

\

vs£>*^**

me inueniri
intelligic : vi¬
delicet inter
aliarum my-
riades inter¬
dum vnam
aulc alteram
plantam. Mit-
rebat crudi-
tilf. Venerius
anno itfo?. ali¬
quot Fricillaria albo flore bulbos amicis.Ho^e-
landus altero pofl anno binas habuit plantas qusc
flores tulerunt, notis quibufda difcretas-.vnius c-
mmflos totus albus fuic,alcetius foris ecia albus,
intern» autem parte venis quibufdam purpuraf-
ccntisdiflindus: Porrectus vnicam habuit, cu¬
ius flos totus albus fuit.

An apud Recentiores medicum in vfum ve¬
niat Fricillaria Clufium fugit. Ob florum tamen
elegantiam & vcnuftarem expeti & diligenrerin
hortis coli potius exiflimar.

TIGRIDIS FLOS : DRACVNCVLI
Ipccicsputara.

Cap. XII.

PAri que re- Dei
la cum Do-
don. Lobelio,

<k C. Bauhino,
Planta huius
peregrina hi-

floriair

aggre¬

dimur. Siqui¬
dem nec nobis
hadenus vifa.
Eius tamen Ei*
concm apud
Cl. Alcxandru,
vitiis depidam
coloribus vide¬
re contigit Ge¬
nero H. Cher-
lero. Qualem
Lobel. affabre
cxprelTam a I.
de Brancion
coloribus ait:

i

LIBER

Virentibus oblongis angutlis& acuminatis fMu
c pullo radicis bulbo : flore luteo, exiguis quam-
plurimis notulis fortuitis punicatibus variato;'c
cuius medio fuaue rubens Jtylus exeritur:Omni-
bus herbarias ftudiofis ipfam plantam hactenus
incognitam: Eiufque bulbum edulem credi per¬
bibet.

Lob.Obf.& Ic.Pl. p.m. Trigidis flos an Dra¬
cunculi fpecies? Tigris autem,cuius florem Dod.
videre nondum coriccluim eft , quo referenda fit
cognofccre,ncc dum poruir , videtur tamen ex
bulborum genere:aut,quod vcrifimilius,interAri
genera reponenda, & Dracunculi aliqua Ipecies
cflc,niii piftura imponat. Hift.Lugd.de Gerardo
Trigidis flos.

Gener Ckerlcrns eius parte aliquam, illam
potiff qua: floris nondum panii fpecicm ferebat
apud Robinum Herbarium Regium Lutctite vi¬
dit : (altem ex limilitudinc cius quidam moti
ita cenfuerunt. Verum ipfammet viridem planta
non vidit. Videant curiofi Rhizotomi an alicii-
de ad nos inuehi poflit. Scimus enim k Magna¬
tibus plurimis admodum deliderari.

XiX

6% 5

LILIVM ALBVM VVLgARE.

Cap. XIII.

',Lorum deliciar Lilium , ex radice bulbofi nu¬
cleis multis conftante , caulem furrigit re-
dum cubita¬
lem & fefqui-
cubitale.ro, vel
ctiain altiore,
lingularem, te¬
retem : cui ab
imo ad fum-
mum admtta
filia, nullo pc-
diculo -.flores in
fcapo lene
quadam plu-
res non eodem
tempore pan¬
duntur, odoris
fuauicate exi¬
mia, colore la-
<foro,fenis pin¬
guibus repan¬
dis foliis cala¬
thum imitati:
in quoru me¬
dio filum lon-
giufculum ex
albo viridan¬
tem trifulcum
circumibant
Jlamina, foliis
numero & co¬
lore paria ,
.quibus apices
infide nt cro¬
cei. Lilio ad-
fcribitCadalp.
femina rotun-
da,oflca cx to¬
to, nulla con-
{picua medul¬
la, fedentia in
angulis & c.

Lilium Veteribus.

•Lilia qute coloris differentia inter fe diftant,au-
torc rheophraft. vnicum fere caulem habent»
duplicem raro : quam differentiam cadum &tfo-
luai eihciut. Ex lingulis caulibus aliquando vnu»
aliquando plura Lilia emergunt : pars enim fu- .
prema germinat. Sed harc rariora. Radice eft
copiola, carnofa,rotunda.Fru<ftus detraftus ger-
minat,&: Lilium emittit ,fed minus. Reddit
lachrymarum confluxumqucndam,quem etiam
Ierunt. Gaza, nclcio qua ratione motus, vcrcir.

Fecit & lachryma ccecum quoddam coufluuium
quod etiam ferunt.

Cancrum quod dixit Plinius rubens Lilium
Crinon vocari a Gra:cis,do6li quidam legendum
ce alent, vQ&y y.elvov» vel compolica voce ipy-^i-
*enw; nam etiam album Lilium Crinon vocant,

C^uod autem Lilii florem Cynorrhodon vocari
apud eundem legitur, alii ex Hefychio ledionc
hanc retinendam, ali i Falli fufpe£tam,& Crinor-
rho do n legendum ccntepr. Cynorrhodi etiam CrtrMf>
appellatio nihil cum Lilio commune habet, ve- themtn.
r|m id Rofam fylueftrem multis aliis locis Pli¬
nius vocat. Crinqrrhodon vero proprie Lilii
rofam & florem hgnificac , quem Hippocrates
netvdyQiy.Gv appellat.

Lilium etiam (i omnibus vbique fere notum
lit,[inquuConiar.J tamen affabre admodum i. Lilium
Plmio lib.zi.cap.5. depingitur. Lilium rofte no- .

bilitate proximum eft, & quadam cognatione vn- DdcnPtw
guenti, oleique, quod L'rinon appellatur. Et im¬
politum etiam maxime rolas decet , medio pro-
uentu carum incipiens. Nec vilis florum exccl-
fitas maior, interdum cubitorum trium, languido
lemper collo , & non fufticiente capitis oneri.

Candor eius eximius , foliis foris feriatis , ik ab
anguftiis in latitudinem paulacim fefelaxanti-
bus,cthgie calathi .relupinis per ambitum labris,
renuique folio & femine, Itantibus in medio cro¬
cis. Ita odor, colorque duplex, vt alius calycis,
alius ftaminis, differentia angufta. Et pttulu poli
de rubente Lilio , itemque de purpureo fubdit.

Eft & rubens Lilium,quod Gratci Crinon vocat.

Alii florem eius Cynorrhodon. Laudatiflimum

in Antiochia Sc Laodicea Syrice , mox in Phafc-
lidc. Quartum locum obtinet in Italia nafcens.
Sunt &c purpurea Lilia,aliquandogemino caule.

C yntrrho*
don.

Lilium

ctfrnofiore rantiam radice, maiorifque bulbi ,1'ed
vilius , Narciifum vocant. Huius alterum genus
flore candido , calyce purpureo. Differenda k
Liliis eft & htec , quod Narciflis folia in radice
lunt,probatillimis in Lycia: montibus. Terti©
generi extera eadem , calyx herbaceus. Qute de
tingendi ratione fubdir, inferius recitabatur. Ec
heee parcimde dJib.Hift.ftirp.Theophraft. trans¬
lata iunt.

Lilia, inquit Diof:oridcs,coronamentLS fe de¬
dunt, Liria a quibufdam vocata , tradunc & pur- Dl<jfc ^
pureainueniri.Si.c Lilii deferiptionem perftrin-
gcns-l.^-sc.^9.

Theophraft.Lilia exiam vocauit Narciffos : ac
tradit edam LD-ulius <r*<m , Sufanna &; Sofanna
dici.

Horatius breue vocat , quia non diu durat.

Vndc D.Bafilius in explicatione Pfalnai 4 naul¬
ium florem hoc melius exprimere fragilem hu¬
mante natura* condicionem refert, Idqueedam
Theocritus.

Azv.ro v 'r- iu>mv oh , udpcuvirsa wwjl. tjvVt/i.

Candidum eji Lilium x tabif.it vsrbtiim dr-
\ tidit.

ss6 HISTORIAE

Hebrafis Scofchdm : Arabibils Sufeti Sc Alcoflam» \
/Egyptiis Sjmpbsphon, aliis Tidlon ? Syris Sttfr. A-
phris AbhbUbun Se Abiblabon.KeiW,^ x:/2<is,Grq-
cis: [ Crinon baiilicon, Crinanthemon , Gally-
rion,Graliirion alii,incer fpuriaDiofeoridis |Lac.
Lilium,fiue Ianoma, aut luncnis rofa, Lilium
candidum Officin.&vt Adu. tradunt. Lilium Sa¬
lomonis. Gcrm.Vtfetfsltlcjen/lilicii ober CDtl0cu.
Belg.juitte lolie. Gall .Lts,& Its blatic. Hifp.^r/ee-
;ia Sc Licio blatteo. Lob S: Pena aiunt Lario blanco.
Angl.tvcttlily. Bohem. lilium. Hungar.^cvcr li-
licn.

Obfcurus eft Thcophr.l. i. hift.pl. c.i. locus de
Lilii &; Hippofelini generatione, quem cum ncc
Theodorus, ncc Bodinus [qui male yEquapium
pro Equapio legit, ] fatisfaciant: fic intclligcn-
dum ccnfcmus : Propriiifimam fcilicct genera-
riouein cllc Lilii Sc Hippofelini,quum lachryma
iiue fuccus Occatus fuerit: id quod obferuatur in
Carpis, Alliis, Croco, Tulipa, Corona Imperiali,
Sc aliis,qux c terra eximuntur Sc liceantur , per
aliquot menlcs vt fa-licius fcqucnti anno pro-
ucniant& floreant, idque non line ratione ma-
nifefta : Illud tamen perueftigandum an cx cau¬
libus concifis nafcatur Lilium : quaraam fanc Li¬
lii genera «Sc Moly cx caulibus producunt
bulbulos in caulibus , quibus fe propagant, licet
ex radicibus etiam, licuti Lilia alba producunt
bulbos.

Cxterum, Lilia adeo omnibus notiflimafunr, vt
plane fuperuacaneum clFe cum Matrhiolo pu¬
tem , exemplo Diofc. addu&us, vel ex nobis eo¬
rum faciem reprarfentare , vel alterius hi ft oriam
referre: fcd tamen quoniam iis quandoque mos
gerendus eft, qui femper hortis nouis ac variis
floribus refertis dclcdantur-.idcirco filcntio pre-
ccrirc non potui, quin hic infercrcm , qua ratio¬
ne, quoue mangonio alba Lilia [ fi tanta fides
prifcis rei herbaria: authoribus adhiberi poteft)
purpureaficri pollint. Quod cum Plinius docue¬
rit lib.u.cap.s.vbi de Liliis latius dillerir,idc6e-
ius verba lubiiciemiis. Inuenta igitur eft, inquit
Plin. Sc in his ratio inferendi , monftrihcis
hominum ingeniis. Colliguntur namque men-
fc lulio fcapi arcfccntes , Liliaque fufpendun-
tur in fumo. Dein mundantibus fe nodulis,
in free nigri vini , vel Grxci , menfc Martio ma¬
cerantur , vt colorem accipant , atque ita in
fcrobiculis feruntur, heminis farcis circumfufis.
Sic fiunt purpurea Lilia , mirumque ita ligni ali¬
quid, vt nafcatur i nfe&um.Hxr P littius.

Lilia (vt Anatolius tcftatum reliquit ) totum
annum viridia durabunt , ficum occlufa filent,
ncc dum patentia dehifcunt,dccerpta , nouis fi¬
nalibus non picatis [lagunculis picatis ne quid
acris fubire poflit, An.Mizald.] indito diligenter
operculo recondantur : fic enim claufa perpe¬
tuum annum vegeta manebunt. Sed vt inter¬
medio tempore ad vfum promuntur, ftatim ad
Solem [vel tepida aqua: vaporem. An. Miz.jpro-
ducla,cum fenferint cius calorem , aperta pan¬
duntur. PoYro vtviciflim, & variis temporibus
flores pariant Lilia, bulbi ita feruntur, vt aliqui
duodecim digitorum altitudine obruantur, alii
odo tantum,alii quatuor duntaxat profunditate
mergantur,fic diuerfis diebus dabunt Lilia:quod
Sc in aliis floribus fieri pollicetur.RubclcutLilia
fi eorum bulbis diligenter apertis puluis aliquis
rubri coloris, modo non fit erodens , iniiciatur.

PLANTARVM.

& pingui (olo committantur.Si verb etiam alio
colore quis ipla oblinat, cuiufcunque coloris vo¬
luerit Lilia gignentur. Camcr.& Florentinus rei
ruftica: Scriptor.

In Lilii florente caule refedo etiam bulbo fe¬
mina proucnire oblcruatum : quod etiam oblcr- ‘
uaui in Iride bulbofa. Lilium plantetur ( inquir. 1
Crefcellt.) mcnfe Octobri , Septembri, Nouem-
bri in terra pingui & bene fubada : ac accipiun¬
tur bulbi cius virides, vel iicci,ponunturquc per
vnam fpannam , vel linum pedem , quod eft mc-
lius,feparati: ficut fit de aliis.

Lilii vires tradidit Diofcor. lib.j.c.99.fic in- Vi.
quiens : Ex lilii regii flore paratur vnguentum,
quod ncruos, priuatimque vulua; duritias emol-
lic: feruefada quoque , aduftis proficiunt: aceto
vero condirijvulneribus profunt. Ex eorundem
fucco in ameo vale dccodo , adiedis aceto Sc
mellc,liquidum fit medicamentum,vcteribus vl-
ceribus recentibufque vulneribufque vtilc. Inaf-
fata radix Sc ex rofaceotrita,igm ambufta fanar, •
vuluam emollit , mcnftrua ciet , vulceraque ci¬
catrice obducit. Cum mcllc autem detrita, pra>
ciflis neruis luxatilque medetur : alpholque , le¬
pras Sc furfures emendat. Quin Sc vlccra in ca¬
pite manantia exterget, faciemquc purgat fimul
Sc erugat. Eadem trita cum aceto aut liyofcyami
foliis Sc farina tritici , teftium inflammationes
demulcet. Semen vero potum,ferpcntiuin mor-
iibus aducrlatur,eryfipelatisaurcmfcmen& fo¬
lia trita cx vino imponuntur. Citcriim in Syria,

& Pafidia Pamphilia* Lilia vnguento confiden¬
do eflicaciflima nafcunrur.

His prceterca facultatibus pollcre-Lilium, Ga¬
leni quoque comprobatur teftimooio , qui libro
-.fimpl. medie. facult.dicato: ira de eo fcribit:Li-
lii flos , inquit, temperaturam miftam obtinet,
parrim cx tenui, partiin ex terrena ellcntia , cx
qua vrique habet, vtguftufit amaro , partim ex
aquea,eaque rempcrata.Itaque criam quod cx ea
conficitur oleum, citra morium digerendi ,fimul-
que emolliendi facultatem habet : vnde fit vteri
duritiei apriflimum. Porro raflix foliaque per
fe rnta deliccant Sc abftergunt moderate , proin¬
de ambuftis quoque competunt. Radicem ergo
toftam, deinde cum rofacco contritam,ambuftis,
quoad obducatur cicatrix , imponunt : quippe
cumalioqui Sc aliorum vlcerum omnium bo¬
num fitinduceda: cicatrici rcmcdium.Quinetiam
ncruos emollit , menfdquc prouocat.Folia vero
praxoquenres , «Sc ipfa ad obdu&am vfquc cica¬
tricem imponunt , non in ambuftionibus dunta¬
xat, fcd aliis quoque vulneribus. Sunt & qui ace¬
to ea condientes ad vulnera fuo tempore1 vtun-
tur. Plus tamen ineft abftergemis facultatis in
radice quam in foliis, quanquani tamen ncc iri
ea ipfa inultum iniit: nam in primi ordinis ab-
ftergentium eft medicamentum. Itaque cum
aut vitiligines , aut ploram , aut lepram
aut aliquid id genus extergere volumus, com-
milccmus ci aliquid aliorum medicamento¬
rum validius extergentium , cuiufmodi eft mei.
Cactcriim li id moderate illi ac conucnicnter a d-
milccatur, tfcadncruorum djuiliones competit,

S: ad alia vniucrfa,qu:c valenter exficcari poftu-
lanr abfquc morfu. lmpofuimus ver b etiam
quandoque Sc foliorum fuccum cum aceto Sc
mcllc coctum. Quin que partibus fucci plus vrro-
que erat, atque infigncmcdicamcn ad omnia ca

qu£

LIBER XIX-

qti$ exficcari poftulant abfque morfuxeu vulne¬
ra omnia ingentia,& maxima qua: in capitibus
nuifculoruincucniunc, tum ea quainitpis mol¬
lia lunt &: diuturna , atque icgre ad cicatricem
perducuntur.

Porro medicum vfum Lilii exponit Plin. l.zi.
c.19. vbi inter extera habetur. Succus qui flore
expretius eft,ab aliis ilici vocatur , ab aliis Syriu,
- ad emolliendas vuluas, fudorcfque faciendos
fuppurationes concoquendas. Falso autem le¬
gi, mei vocatur : ik legendum cilc, Phafclinum
vocatur : ex eodem Plinio pater, qui hunc locum
citat i.2$.c.5.Lirinon,inquit,qiiod & Phaiclinuin
& Syrium vocauimus, renibus vtiiilTimum cft,
fudoribufque cuocandis,vulux mollienda:, con-
coqucndilquc intus. Sed & laudacifl. in Laodi¬
cea Syria*,&: mox in Phalclidc Lilium dic , ipte
Pliii.lib.ii.e.y.dixit>vclut locus iupra addudtus
ccftatur.

Ex Simeone Scthi odoratum frigido capiti
prodeft. Oleum vero quod cx ipfo paratur, vim
habet difeutiendi Sc emolliendi. Huius autem
radice quidam vtuntur ad vulnerum fanatio-
Jicm.

Tradit Matthiol. elixam Lilii radicem, vereri
axungia exceptam 6c illitam,pcdum clauos tol-
Iere,led ante triduum rcmoueri non debere. Ea¬
dem ex adipe & oleo adhibitam fluxos pilos re¬
plicare : cum mulso autem potam , fanguinem
extra vafa concretum per aluum eiiccrc , fuppu-
purationes moliri & concoquere , &c duritias
quafcunquc emollire. Stillatitiam floram aqua
dari vriliter potandam aegre parturientibus, & ad
pellendas fecundas addito croco Sc caflia. Olcu
quodex floribus paratur , valere ad omnes fri¬
gidos ncruorum morbos , nempe ad conuulfio-
nes, ik refolutiones : prarftatitcm ad emollien¬
da articulorum impedimeta, tk Icirrhofos quof-
rtinquc tumores. Illinitur quoque puerperis
vteri dolore languentibus, addito oleo e Lini fc-
mine,praifcrtim cum fuccida lana iis calidis im¬
buta ventri fuperponitur. Additur clylmatibus
ciim induratas feces mollire fuerit opus. Lilia,
qua: diu in oleo macerata fuerunt, illita , prius
calefa&a, apoftemata calida citra dolorem ma¬
turant ac digerunt, prxfcrtimca qua: funt in ar¬
ticulis.

*uius aqua ftillaticia cx floribus parata in par¬
tu facilitando & fecundis expellendis ( inquit
Camcr.hort.) eflicaciflima, vnde non temere in
aliis affedtibus danda. Folia incodta vino au-
ftero & vulneri diuturno impolita (ecundu Ga¬
leni dodr.in lib.y.de fimpl.Med.facult. multum
iuuarCjin eundem authorem annotauit Exccll.
lulius Alexandrinus Cxfarius Archiater. Sifcr-
pentium i&ibus auxiliare quifpiam aggredia-
turM,aranthxconfilio Lilii folia illinat: ad ve¬
tera vlccra , cius fuccurmad ambufta, cius radi¬
cem : nam fi indifferenter omnibus eius parti¬
bus ad omnes holce aftedus vtatur, fcopum non
alFequetur.

Lilium (inquit Porta ) qui radices fquammo-
ias habet lichenes, lepras & furfures in facie e-
mendat,& vitiligines emaculat.

Lonicerus aliorum veftigiis infiftens, Lilioru
vires ita profequitur : Flores mixta: funt natu¬
ra:, radix & Folia diflipant,cxficcant, atque mun-
difleant, plurimum tamen bulbus. Oleum infimo
Ventri ihun&um , matricem refrigeratam vehe¬
menter calefacit, eiufquc humiditates induratas
emollit. Radix decocta, tumoribus duris appli¬
cata, cos maturat. Tofta verb contufa, cuma-
Tom. 1 1.

qua rofacea commixta, ac reiteratis abs inter-
uallo vicibus admota ignem faerum extinguic.
Simili modo vulneribus impolita farcotica ha¬
betur. Eadem prargnantis ventri fuperpofita
partum promouct. Radix Lilii albi domeftici
dccodla,tufa,ac Oleo communi mixta, adhibita
tumores emollit. Sed haec fuper hanc rem di<5ta
fuflicianc.

L1LIVM ALBVM SYR1ACVM
Railvvolffii.

Illii quoddam genus in Maiori Batzaf pere-
_/grinum mihi obferuatum [inquit Rauvvolfh
in mercatoria potiflimum officinis , quodinpa-
ludibusjftagnis, vdifq; prouenire mihi narratum
fuit. Caulem erigit oblongum, colore &craflitfe
noftratium perfimilem, latiorem tamen multo,
fuperna po-
tifnmum par¬
te , qua trium
digitorum la¬
titudine excc-
dit,ita vtfpar-
thcE feilfim
in acume de¬
linenti con¬
ferri poflit.

F oh a hunc
vtrinque ili-
pant plufcu-
la, tenella, fa¬
tis longa, an-
gufta tamen,
decidua. Sum¬
ma Lilia ali¬
quot occupat
noftratibus

Defcriptio

limilia.

Cluflusfic r-. , .
defcnbit : Jcnftu,
Caules ta-
mctli vulgari
Lilio non fuc
breuiores , fi
quis diligen¬
ter contulerit
graciliores cl-
le deprehen-
diitur , rario-
ribufque &c
minoribus fo¬
liis fcptl, atq;
etiam ipfius
flores aliqua-
to minores.,
ceque tamen
ac vulgares

odorati.Non-
niillre vero
radices in ta¬
tam molem
cxcreuerunc
vt vix veraque

manu comprehendi pollent : vna etiam illarum
plurcs quam (exagenos flores protulit: caulis au¬
tem planus fuit,& tres fere vncias latusianno ve¬
ro fubfequentc ad ingenium rcdiir.Sic interdum
natura in plantis ludere lolcr.

Liliacea radix mifla Coudenbcrgio : quae illi
flores huic omnino fimiles tulit : quam quoniam
M m m

I .ilium fa¬
tuum.
Sultan
zambach.

M artagon
Conflant.

M artagon
candidum

QhtUtd.

locus-

«ss HISTORIA

plerumpuc in extremo caule confertim nafceba-
tur,‘&: interdum vitium faciebat, iplc Lilium fa¬
tuum cognominare folebat.

Conftautinopoli radices itrilEe nomine Sultan
Z ambach , quibufdam amicis in Bclgiam pro
Martagonc Conftantinopolitano : Hinc apud
Belgas modo SultanZambach appcllatur,modo
Marcagon Gonftantinopolitanum flore albo,
cum camen,tefte Clufio, vnica cadcmque fit pia¬
ta, nondua: diuerfa;.Sultan Sambach» propter a-
niasnitarcm Sc floris decus , vel forte quod ma¬
gno Sulcano dicatum. Lilii hoc genus appella¬
tum videtur.

Lobelio Obf.Radix illi Lilii cruenti, fcd noculis,
labcculifuc purpurantibus variata , nuper Con-
ftantinopoli miifa. Marcagon candidum Chalcc-
donicum , Indidem delatum vifenda: venufta-
tis,vc fi quid aliud,iltud Lilium afleritur: folia Li¬
lii albi noftratis candidiora, & radix ite cogna¬
ta. Icon. Pl.p.ir>$. Marcagon album, Lilium candi¬
dum Byzantinum Teut.ioz.

Rauvvolf.it in. Lilii albi genus vifum in ma¬
gna Batzar dc quo Theophr.lib.4.c.9.

Hift.Lugd.in appcnd.p.50. Lilium album Sy¬
riacum, quidam elle volunt Lilium a Theophr.
memoratum lib-4.c. 9. Cartcrumdc Scraciocc a-
quatico Theophr. verba incclligenda fune , cuius
meminere Achcnxus lib.14. & Plinius capic.15.
libr.Z4-

Camcr.horc.Lilii albi fpccics Conftancinopo-
li allata. Apud Macth. Germ. Sultan Zambach.
C. Bauli. Ph/c.Lilium 1. iiuc album peregrinum,
Clufii Sultan Zambach. Lob. Marcagon album.
Lilium;. Iiuc album peregrinum alterum Rau-
vvolfii. Lilium pulchrum.

Lilium Byzantinum album offendit Nobililf.
Frid. Meicr Argcntina: mcnfc Maio, quod non¬
dum florebat.

HEMEROCALLIS VETERIBVS.

HEmerocallis (vt Diolc.dcfcribit) folia Sc
caulem Lilio fimilia habet , viridia veluc
Porrum : jlores in ipfo caule funt per lingulas
propagines tres aut quacuor, hllura , Lilio limi¬
tes, quum hiare cccpcrint , colore vehementer
pallido : radicem v. magnam Sc bulbofam. H.ec
trita pota, Sc cum mcllc in lana appofita, pcllum
pneber,qui aquam & fanguinem ducit,Folia tri¬
ta i mpolita>mammarum cxparru,& oculorum
inflammationes mitigant. Sed Sc radix Sc folia
ambuftis commode imponuntur.

Hemcrocallis interca qua; folio tantum co¬
ronant Plin.numcrat. Alio in loco , Hcmcrocal-
!es;incuic, pallidum e viridi Sc molle folium ha-
bet» radie em odoratam Sc bulbofam. Qux dc
Hemcrceallide Diofc. accipienda cAe , pcrlpi-
cuam eft.

Ex illis vero qua: Thcoph.lib.^.c.i.dc Hemc-
:ocallidc prodidir, colligere liccc , eam a Diofc.
Dulbofa dilPiderciRccenlcns enim futfrutices co¬
ronarios, hanc inter illcs,lignola efle radice , Sc
minutis conflare foliis aitirmat.

Quanuo vero Plin. Hcmcrocallcs folio can¬
tam coronari tradit, fibi minus conflat :Thcoph.
enim(vt Dalcch. annotat ) limplicicer has cAc
coronarias feribit : ac cius deferiptione alibi tra¬
dita truncaram & deprauaram efle parer confe¬
renti cum Diofc.

Athcmeus exThcoph.Hemerocallcs inter co-

PLANTARVM-

ronarios flores numerauit , dicens lib.5. Dipnof.
ex Cratino:

Pafciturmhi caput ex charo wemerccallc.

Floris Hemerocaliis qui nodtu flaccefcit ad ex¬
ortum Solis mox rcuiuiiccns , Cratinus in Effe¬
minatis iic meminit:

Anmonarum vernis CAlicibtis , Serpillo , Croco j
Hyacintho, Elychryfi ramis, Oenanthe,
cartjqttetnihi Hemcrccalle.

Notatu fanc digna qua: Dodon.de Hemcro-
callide literis confignauic : Hemcrocallidum, in¬
quit, vna frutex, alia flos eft. Hemerocaliis fru¬
tex ex genere eft coronariorum Sc lignoforum dc
quo Thcoph.l.<.Plin.l.u.c.ai. Alia Hemerocaliis
Hos cft,cuius deferiptio apud Diofc. eft fufpcda:
quod enim radicem addic *uoias!2okCa Ivu in¬
nuit deprauatam: vel enim fuperfluis videliccc
ampliatam : vel duorum Liliorum mutilas def-
criptiones,in vnam contra<flas,Hemerocallis vi¬
delicet Sc alicuius alterius Lilii.Niii fortaffis Sc
bulbofum aliquod ficLilium apophifes faciens, &
vnius tantum diei florem luteum habens: quale
tamen nondum conflat alicubi repertum efle.

Ccetcrum Hemerocaliis Theoph.Sc Plinii fru- He
tex coronarius vulgo creditur. C*1

Dod.& alii quidam Hcmerocallidem Diofc.& zcl;
Athensei ccnfcntclfeLiliuin Afphodeii radiet, & 110
foIiis,florelucco.

Pancratium MonfpclTtilanum,quod quibufdam
Scylla maior alba , noftro iudicio non bene dici¬
tur Hemerocaliis Theophraftiac etiam Diofc.

Corona Imperialis Clufio dicitur Hcmero- O
callis, eft autem nobis occafio cur dubitemus,vt fer
poflea dicitur.

Habetur Sc Lilium Pcrficum Hemerocaliis, - '
fiuc SufianumPennachio , Pcrliano folio pur¬
pureo.

Dicitur quoque dc Lilio rubro vel croceo mi- £,/
norc,vidc Lilium rubrum. br*

Hemerocaliis Cornario Lilium flore nutante
ferrugineo. Item Lenic. Gcfnero Hemerocaliis
purp. C.Bauhino an Hemerocaliis ? ycr

Eft tandem Hemerocaliis altera Matrh. nobis hl
Lilium flore miniato. Ttt

LILIVM RVBENS VEL CRO-
ccum maius

PArcft ma-
gnitudine
Lilio alboi nili
qubd folia in-
condita,minus
fine lata,at fir¬

miora , ncruc-

iiora,atrouiro-
rc fplendcntia,
longiora quam
in bulbifero»
caulis macula¬
tus , bicubita¬
lis, fummicas
in pediculosa-
liquoc facef-
fcens , fingulis
fingulos flores
inhxxcntes fu-

ftinct. Liliaceis
magnitudine,

for-

LIBER

form.LfoUorumquc numero fimiles, verum co¬
lore rutilo com(cantcs>(a,turatioribus incus di¬
gmatis pimCzizi.Hadix iTibclt bulbofa e (quammis
compadbilis,alba,ex qua ramuli repences nouos
generanc bulbos.

Hcmcrocallin Matchiol. Vulgus Lilium filu.
nominat , cuius Flores colore perquam pallido,
ve Diolcor.aic, adeo vr fulgencis auri modo ru-
tilenc. In hid.Gcrm.Kotc Cf5olblih}cn. Hcmc-
rocallis.Boh. liiltuin jlatc.
r. Figura a Camer. pro hoc Lilio pofita non
placer. Facile crediderim Loniccrum fub his
verbis (Lilium croceum, COcIb lilgcn/ quod cx-
crefcic interdum ad duos cubicos , Lrditurque
a nimio Sole) ieribere de Lilio rubence maiori ,
quamuis figura id minus exprimar.

Dodon.Gall. Lilium alrerum rubrum ab Her¬
bariis Martagondidtum. Iceni hift. fl. &in fol.
Lilium purpureum maius, quod Matthiol.Liliu
fyluedre in Italia appellari, de Hcmcrocallidaei-
fc, aic : quod camen verilimile ed nemerocallida
non clfe.

HidXugd. p. 1493. Lilium purpureum maius
Dodon. de d. Ec pag. i^S.Hcmerocallis prior
Matchiol.

Anguill.de hoc Lilio ait clle Marcagonis (pe¬
dem radice alba, floris magnitudinis Lilii , &c e-
piftola 15. aic: Non inuenicur planta qua: melius
corrcfpondcac Hcmerocallidi Diofcoridis,qu4m
Cinorrhodon Plinii, id eft, Marcagon Liliaceum,
Lilium rubens vel croceum alterum, Hemero-
callis Matthiolo, quod Italicum cognominat.

Lobel.&Pena Adu.> Lilium purpureum flue
Chymidarum Marcagon. Gall.Lfl urange. Colo¬
res Lilio candido quaefleos mangonio fuille,cr-
iirci rudicas Scripcoribus Plinius aHcucrct,tame
purpurei Lilii duo genera {ponte non arcc oriri
cum Diofcor. plurimi montes hodie tcdancur.
Senefis vocis huius ignarus, Phceniceum Lilium,
valde alioqui notum, dicic clle, colore perquam
pallido Diofc.falso ccdeadduido.

Tabem. icon.& hift. 2\ot fjcybntfcf) £,i\icn.
Marcagon rubrum. Figura Tabern. placeret pro
Hcmcrocallide Maccluoli , quamuis aliter len-
tiat,qui ei patrocinari (latuit.

C.Bauhin.Phyt. Lilium q.liue croceum maius,
rubens Plinii: Lilium rufum Trago. Aliquando
flore pleno repentur, vidimus Sc candido. Irem
apud Matthiol. Lilium croceum maius, rubens.
Plinii forte Hemerocallis Diofcor.Brunf.Fuchf.
Gcflicr. Lilium rubens Dodonso. Lilium ru¬
fum. Lilium purpureum maius Lugd. Camer.
Fuchfio 6c Loniccro.Lilium croceum. Tab.riliu
croceum maius. Gefnero Marcagon. Lilium
purpureum maius Cadalpino : Lilium fylu.aurco
flore. Tragi Lilium rufum mihi ad minus refe-
rendum videtur non ad maius , Idem etiam de
Lilio rubente Fuchfii &: Gefneri : Tabern. Liliu
croceum maius mihi videtur potius ad minus ac-
cederc,nec velim cius figuram ponere pro Hcmc-
rocallidc i.Matthioli. Camer.apud Macthiol.no-
uam figuram ponit pro Hemcrocallide.i. qu£ no
placet , 8c qua: forte Lilii rubri minoris. Li¬
lium purpureum maius Lugd. huc non referen¬
dum exidimo, vti ance didtum, maius pro minus
feriptum. Marcagon Gcfncr.de hortis fl2.04.huc
non pertinet. Caefalpini deferiptio conuenit mi¬
nori Lilio rubenti.

Nufquam non prolienit [tede Matthiol. [in I-
talia, quandoquidem circa me liem in aruis inter
fegetes,in pratis, in montibus, & in vallibus au- ,
reo colore emicat. Ego Lilium croceum maius
Tom. 1 1.

XIX-

flue rubens vidi Badie* in. horto Di.Doft. Fedi-
cis Plateri : Montbelgardi habeo in horto Ill.E*
C.Wirtemb. delatum ex Marbach ducatus Wir-
tembergici,vbi florebat lunio.

Ec licet fecundum Dodon.purpureorum Lili- tempus?
orum in Medicina incognitus fit vfus,& facultas
incomperta. Scit tamen Lobel. bulbos Lilii
punicei eadem polle qua: Dioflc. vulr.de Heme-
rocallide.

LIL1VM RVBENS VEL CRO-
ceum minus.

^ Quam matus bulbus caulem promit angulo-
Oflum (lriatum,altitudine fefquicubitali, cui te¬
mere folia numerofa adnafeuntur atro virore
(plendencia, perquam anguda, fecundum longi¬
tudinem neruofa: caulis faftigiura in aliquot pe¬
diculos firmos, pundtis rubris variegatos , modi¬
ce hirfiitos diuiditurrquorum vnicuiquc flos infi-
det Liliaceus , colore ex rubro flauefcente fcu
croceo, folia intus fulcata Sc pundtis faturatiori-
bus notata habens, odore fuaui , flaminibus 8c pi~
Jhllo flori concoloribus.

Lilium rufum,Germ. Kot Plin.

& Diofc. te-

Dcfcriptio

dantur Lilia
rubra arce fie¬
ri polle, quod
au verum fit
necne, ii affir¬
mare potcrut,
qui hoc exper¬
ti fuerint. Ne¬
que fatis con¬
dat Trago, an
hoc Lilii ge¬
nus Plinius
Rufum dixit.

Hierony¬
mus Brun-
fchvveigNar-
cifliim roca-
uic.nec teme¬
re quide, cinn
3c Theophr.
ipfc Kb.tT.cap.
6. Lilia Nar-
cifli voce appellarit : Crediderim equidem ra¬
dicem huius quoque Lilii, ficut & albi, maturan¬
dis- & emolliendis quibufeunque ablcelfibus pro-
delfe.

Pingit Brunfel. Germ. Lilium hoc croceum
minus, (ub genere alio Lilii (Solbrourij &<Solb-
cfilcfc n/ auc Rot0t!$en.

Apollin. (Sclb lilicn/cui tribuit eafdem vires,
quas Lilio albo.

Meminit Anguill. cercia: fpeeiei Marcagonis
radice alba : quam exidimac Hyacinthum Ho¬
meri, Theocriti, Sc Patffanise , ac Ouidii : air e-
tiam Diofcor. & Theophradum huius planta:
meminifle. Non errauerit (opinatur Gefncr.hor-
ci.Jqui Hemerocallidem alpinam appcllaue-
rit. Pingitur ait idem pollea & Matthiolo
pro Hemerocallide altera. In hortis hoc etiam

diu viuit &c. Gefnero an hic aflentiendum
dubitamus. Si enim Matthiolus hoc Lilium in-
telligit per Hemerocallidcm,quod non exidima-
mus, flores male pi£ti. Dod.on. & Lobelius He¬
merocallidem ab Lilio rubro minore feparant.

M m m b

Gefnnoil

ili

•Sf; ; i i;

/ t

Tt. i»

H Luget.

i

■1LY «)

HISTORIAE Pl

Cjufivis vocat Lilium rubrum minus non bulbi- |
ferum. Hift. Lugd.p.1499. Lilium purpureum '
.. maius {fctibendum,vtiamdixiinus,erat minus]

Qmdimt** Dodon.Itcm p. 14.94. Alterum purpureum i ilium
minus.

Dodon.Gall. Lilii fecunda Ipccics ™

Lilium rubrum, Lilium rufum. Ouidio Hya¬
cinthus. Bclg.ioobcliltcn.Hilc.Lat.fl.dc in fol.O-
uid. Huius generis Lilium Hiacinthum appellat
ab Hyacintho adolefccntc:

Flos (/ritur,fjmuniq'te capit ,qr/am LiHa,finon

Purpureus color Inspargente:1 s ejfet m illis .

Non fatis hoc Phoebo cft , [ is enim fr.it atitbor
honoris ]

Ipfe fuos gemitus foliis inftribir.&c a/, ai.

Flos habet infinptvm , fnnejiaque lirer a Au-
da cft.

Huius Hyacinthi meminit etiam Theocritus in
Epituph.BionisEidy Ilio 9.

SiV UcUUY^t KrtKH stt rl pfZUUcLTU i, 7&t07 eu ea,

A elu.IZa.yi r>7< tmahoist.

Vt & Virgilius in Bucol./Eclog.j.

- Phoebo fu a femptr apud me

M uner a fiint Lauri, & fu au e rubensWyacinthus .
Dicitur rubens Hyacinthus , ejui ab Ouidio pur¬
pureus appellatur. Color fiquidem florum ru-
tjclis , fubinde nominatur purpureus. Exiftima-
rur&iftc Hyacinthus ferrugineus cognominari,
qubd ferruginis indar rubear. Sed non omnibus
hincfententia probatur , quibus ferrugineus non
alius videtur, quam ad caeruleum accedens dee.
Hyacinthum purpureum flue rubentem Rcccn-
tiorum plcriquc Hyacinthum Poeticum appel¬
lant , at nobis magis placet hunc Icriptum Hya¬
cinthum dici. Theocr. Eidyll. 10. Hyacinthum
yfslirrofiid elf, icriptum appellat. PaufaniasCo-
rinth. lib. 1. Scriptum Hyacinthum auccifi-
millimum florem Comofandalon ab Hermio-
nenflbus appellari , memoria: prodidit. Sunt in-
quit,corollce ex flore contextae, quem xqo.omvJk\ov
incola: appellant. Hyacinthum illum exiftimo :
cft enim ei tum magnitudine tum colore perfimi-
lis : habet prsterea cafdem ludbus indices litc-
ras.

Lobel. & Pena: in Obf. pag. 84. & Adu. pag.
61. Lilium purpureum minus , Chimiftaru Mar-
tagon. Gall. Lis orange. Ital. Gtglto rojfo. piant,
icon. pag. 164. Martagon Ghimiftarum. Lilium
purpureum flue Phceniceum vulgare. Lobel. 84.
Tcut. 104.

AnCamer. apud Matth. Germ. }\otc (Dolb^
gilcfen/Hemerocallis.

Tabcrn.icon.&hift.CBrofi cfolb flilgen.Lilium
aureum maius. Quamuis Compilator maius vo-
cet,huc reducimus , quia figura fatis accedit ad
minus: praeterea maioris bonam figuram alio
ponit titulo, miror eum qui Patrocinium Matth.
fufeepit , hanc figuram malniflc alfumerc prima
Hcrocallide.Caip.Bauh.Phyt. Lilium ii.fiuc cro¬
ceum minus.

Lilium croceum minus, Bafileat in hortis pro-
uenit; Nos habemus Montbelgardi in horto fc.C.
id etiam collettum in Paflauanc in horto Dj. ab
Andlavv.plancaui in horto E.C.Hoc
Lilium rcptrices propagines
ex fe dimittit multas.

ANTARVM»

T ab, net.

L1LIVM PHGENIC.EVM

rtV-

DILVTVM.

LOb. icon,a‘
Pl. p. 1^4-
Martago Chy-
nnitarum al¬
terum: Lilium
phoeniccum
dilutum Tcut.
104. C. Bauh.
Phyc. Lilium
^.fiuc phami-
ceum.

L1L1VM CRVENTVM

LATIFOLlVM.

Br Ibo innititur
omninb tali*
quali Lilium albu:
caule verb dona¬

tur, non vt caetcra
Lilia, craflo, qui
florem producit u-
nicum, cruentum,
fex foliis latis con¬
flantem. Cauli fo¬
lia rara, valde la¬
ta , Plantagini fi-
milia.

Tabem. icon.&
hiftor. Brcyt blct-
terid) blut 0il*
0cn: Lilium eruc¬
tum latifolium.
C.Bauh.Phyt. Li¬
lium A. flue cruen¬
tum latifoliu.Tab.

LIL1VM BVLB1FERVM MAIVS.

B

Icubicali

> interdum
aiFtirgit caule,
firmo, craTo,
f.lits fepto li¬
liaceis , luba-

Del

tris,iniumrais
alis cralliores
bulbos geftans»
& amplos flo¬
res rubros. Li¬
lio punicco
minori non
bulbi fero con¬
colores. Tene¬
riores huius
plantae , ante
qi^tm flores
fc-rre incipiat,
bulbis fecun¬
dum caulein

LIBER XiX-

inter folia natii fton minus donata: fnnc , quam
reliqua: dux fpccicsilcd quando robuftiores funr
florcfquc aliquot annis protulerunt , vix, nifi in
funHttQ caule,vbi in alas diuiditur , fecundum
flores,maiores bulbi nafeifolent.

Liliacea ftirps, feu Lilium bulbiferumi. Huc
vt Cluf.appellat cruencum,Marcagon bulbiferu
1 1. Liliaccallirps Cluf.fcu Liliu bulbiferum, flue
vt appellant, Lilium purpureum flue rubrum ma¬
ius, Martagon bulbiferum maius.

Lobcl.Obf. Lilium cruentum bulbos gerens
fummo alis diuifo caule ; Lilii cruenti varietas
Martagon, cui flores rutilant, bulbos nucleis lti-
patos lumino caule alis diuifo profert. Icon.Pl.
pag.i^.Lilitim cruentum Teut.205.

Hili. Lugd. Lilium cruentum bulbos gerens
Lobelii.

Cafp.Bauh.Phyt.Liliuin 7. fiuc bulbiferum la¬
tifolium.

Floret ha:c planta Liliacea cum duabus fub-
fequentibus lunio, alia alia paulo maturius, fe¬
menque perficit Augulto , bulbi in alis ( inquit
Clulius ) ha:rcrc folent, donec vento aut conta-
<5tu excutiantur,imb interdum planta: adhuc in-
hiErcnteSjfibras dcorluin Ipcdlantes agere folct,
tanquam ad communem matrem terram alpira-
tes , &c illa fe condi cupientes.

Fbec quidem nullibi fponte nafccns^ Clulio
obfcruataelljled ca primum Lira: conipexic Clu-
fius in horto Maria: de Brimcu, qute deinde bul¬
bis in terram dcpadlis , reliquis Belgicis hortis
breUi tempore communis fadta eft , atque etiam
nunc Vienncnfibus ac aliis vicinis, Cluiii opera:
nam ipfa aliquot maiores bulbos e Belgica mit¬
tebat.

Solent vero tum ha: , tum alis duz non bulbi-
fera:, cum primum Horii gemmas oftendere inci¬
piunt, ii formicis admodum infcftari,fic vteo te¬
pore nunquam immunes ab ipfis conlpiccre li¬
ceat : non fecus ac Paxmia: flores ante quam ex¬
plicentur , qui mirum in modum etiam a formi¬
cis appetuntur, prazfertim qui plewus elt, ille
etiam explicatus atque apertus.

L1LIVM BVLBIFEKVM 1NCANVM.

Vix cubi¬
tale ( in¬
quit Clufius )
excedit alti¬
tudinem, caule
etiam elt fir¬
mo, flriato, ex
viridi nigrica-
tibus foliis prq-
dito,qux’ tame
cum fummo
caule incana
lanugine pu-
befcunt : eius
flores igneo ru¬
bore non ru¬
tilant , vt in
fuperiore , fcd
magis palle-
fcunt.&r ad Li¬
lii punicci no
bulbiferi ma¬
ioris colorem plurimum accedunt. Eius adul-
tioris caules paucos etiam bulbos, cofque fupe-
riorc minores , nifi in fummis alis geftare fole*c.
Tom. II.

L iliacea ftirps , Lilium puniceum 3 flue, [ vt
Clul.hift.appellac) cruentum : Lilium bulbife¬
rum , flue Martagon bulbiferum 2. Et Pann. Li¬
lium purpureum flue rubrum bulbiferum, Mat-
tagon bulbiferum incanum. Clufius proponit
figuram qu£ eft Ic. Pl. fecundo loco Lilii cruenri
bulbos maiulculos gcrcntis,vbi dua: figuras fluit
fub vno titulo.

Cafp Bauhin.Phyt. Lilium 151. bulbiferum in¬
canum.

In montanis pratis Auftria: & Scyriae fponte
crelcit , fcd rarior inuentu. Ccetcrum omnium
flores terram fpciflant,(5c per interualla in fum¬
mo caule nafcuntur, foliaque ad pediculum re¬
flexa habent:femen etiam in trigonis capitibus
duplici lerie in Angulis angulis cotinetur, fufcu>
planum , cartilaginofum: radix luteo Gchrse co¬
lore infedta cft, quam ob caufam i Germanis
(Bolbwuvg/ id elt, aurea radix appellatur.

LILIVM BVLBIFERVM REPENS.

Q Quammato
Cjbr.lboc uma-
liis huius ge¬
neris conucmt:
exterum 1 aulis
firmus, ftriatus,
cubitalis , ac
inhior multo ,
maculis nigris
notatus ,lanu-
ginofus, in alas
diuifus , flores
multos profert
amoenos , Lilii
forma, nec non
aliquatenus ,
odore, ex fenis
repandis ali-
quancum foliis,
mulco croco
tindtis , incrin-
fecus multis
litis alueratis
(qua parte Sc color folii medii dilutior punftilq;
faturate fanguineis noratisiextrinfecuslanugine
lcui perfufls : quorum non nulla elatiorem 9
latiorem, faturatioremque coltam, profundo v-
trinque ad latera fulco, habet: medium florem
obfident reliquorum inftar fena Jlammu fijlil-
lumqitj triquetrum, eodem cum flotc colote prx-
ditu: folia fere Martagonis , quorum alis bulbi
frequentes inlidcnt. Multum le propagat bulbis
ac etiam maioribus repentibus.

Lubct hic labnedterc Clufli defcriptior.em qnx
fic habet : Inter Lilium purpureum bulbiferum
maius &c incanum , media clt magnitudine, non-
nunquam etiam primum a:quat : fcd caules fune
infirmiores, graciliorefquc , ipsique cum foliis
dilutiore virore proditi : flores fecundo generi
fimiles. Hoc peipetuo fcecunda Bulborum inter
folia nafcentium fobolc onuitum eft:eiu(qiic ra¬
dix prioreminor e lateribus propagines iparge-
re plerumque lolet , qua: ad lingula genicula in
candidos bulbos excrefcentes, fubinde nouas in
circuitu plantas producunt , Lilii rubri minoris
non bulbiferi modo : eius bulbi ifi alis nati , fe¬
cunda: fpccici pares, priori tamen magnitudine
inferiores : omncfquc terra: commifli fui gene¬
ris plantam procreant , & fecundo anno in cau-
M m m 3

Locus &
temp us.

Deferiptic.

locus

tempus.

6,1 HISTORIA

Jcm bulbillis omiftum excrcfcunt. Ferunt ta¬
men omnes ha: pUnn* in capitibus triangulis fe-
me latum cartilagineum fubfufcum.quemadmo-
dum Lilium vulgare.quod non fterile eft , fed fui
oeneris etiam plantas profert: verum qua: ex
bulbillis in alis natis crefcunt plantx longe ei-
tiilsadolefcunt.

An Gefner.hort. Lilium rubens feminiferum.
Lilia crocea qux femina in caule habent: An
Cluf.Pann. Lilium purpureum fiue rubrum bul-
bifcruin minus , Martagon bulbiferum minus.
Martagonbulbiferumpratenfe. In hift. Marta¬
gon Liliacea llirps : Lilium puniceum fiue ( vt
vocat ) cruentum. Lilium fiue Martagon bulbi-
bulbiferum 3: AnLobel.Obf. Lilium quartum
Lilio purpureo maiori par : fiorc Martagonis
rutilo : & fecundum caulem fefquicubitalcm
bulbulis a medio ad fummum vfque ornatur:
Lilium cruentum 4.Icon.Plantar.p.it>8. Lilium
cruentum fecundum caulem bulbulis donatum
Teut.aos. An Dodon. rat. lilium purputeum
tertium, lilium bulbiferum: Hiftor. Lugdun. Li¬
lium cruentum aliud Lobclii. Cafp.Bauhin.Phyt.
Lilium 9. fiue bulbiferum minus. Habemus
81 copioft in horto E.C. quod fe facile multipli¬
cat ex bulbulis deciduis , quales etiam Stut-
gardiae colledtos plantauimus. Bulbulos inter¬
dum fert priufquam florem producat : alioqui
in magnam crcfcit altitudinem & multa fert
Lilia.

PLANTARVM

L1L1VM CROCEVM.
flore pleno.

fN Iconibus co-

Jlorc depittis
111. Principii!#

exprelfa harc fi-

£Ura *nno l6°*'
colore cft cro-
cco*

%

LIL1VM B V L B 1 FERV)M
cruentum angufti-
folium.

LObel.Iconibus Plantarum, p.166. Martagon
eruentur^ anguftifolium exiguos alis diui-
fo caule nucleis compa&os bulbos gerens,
Teuc.nS6.

CBauh.Phyt. lilium ottauum , uue bulbire-

nguftifo-

Lobelio

rum
Iiura
Martagon cruen¬
tum anguftifo-
lium.

LILIVM FLORE NVTANTE
ferrugineo duplex maius Sc minus.

“■Vluus hu-

ius. bulbus
cx fquammis
acuminatis co-
pa&ilis , fub-
dulci & vifei-
do fapore, fi¬
bris donatus
albidis,aliisin
imo , aliis qua
cauli commic¬
ti cur, quem e-
rigic bicubi¬
talem , tere¬
tem, pundtis
rubecibus ma-
culofum : cui
ex inceruallis
radiata cir-
cumnafcitur
foliorum Lilia¬
ceorum atrouirentium feries : circa caulis etiam
fummum , Angularia folia temere qua fors tulit
apponuntur : caulis faftigium ornant Liliacei
penduli//cm,fex foliis pinguibus purpurafeemi-
tibusjfanguineofaturaciorc guttatis, reflexis ad¬
modum, conflantes: quorum meditullium occu¬
pant rocidem ferruginei apices cum pijtillo» odore
graui.

Cordus fic defcripfit : Caulem erigit plerum¬
que bicubitalem , tcretem,gracilcm , & viridem,
(olidumque , inferius purpurafeentibus macu¬
lis confperfum i foliis quincunciaiibus longitu¬
dine, &: duarum vnciarum latitudine , glabris,
cx rotundo turbinatis, Sc pinguibus vcflitum,iif-
que iuxta annexum anguflioribus , fupernenl-
aricantibus , inferne aurem viridibus , cminen*
ubus, ramofifque, a tergo & in mucrone coeun¬
tibus venis : flores xftacis initib proni fummo
cauli adnafeuntur Lilio figura fimiles , multo ta¬
men minores:na fenis vncialibus conflant foliis
medii digiti latirudine,furfum reflexis, colore 111
pallido rubentibus, incufq; purpureis maculis co-
iperfisjfubftatia pinguibus, carnofis & glutinofis:

Di

LIBER

rt-amina ferunt finguli flores fena, foliis numero
i'c/pQiidentia,in quorum extrcniieata oblongum
& cran/ucrfum quiddam tat , colore in ruffo pur¬
pureum jtubiginofo puluifculo , ftatimquc per¬
cute cotifpcrium : e medio ftaminum prodic
iacuruus apex in triquetrum rabenfque capitu¬
lum defiutnsjviridi & triquetro folliculo infi-
dens, qui dcfluencibusflorum partibus /olus re¬
manet , Sc refupinus furCum incuruacur, paula-
timque incre/cic, donec vncia longior & iemun-
cia latior fiat,qm inferius anguftiorcxiftit , ide
icx eminentibus angulis totidemque lateribus
coibat, intus autem tribus membranis ceu parie¬
tibus m tres camcrulas per longitudinem diui-
ditur,in quibus bini conrigui,paruorum, latoru,
planorum , lenium, Gbi inuiccm fuperiacenrium
& flauorum feminum ordines continentur. Ra¬
dicem habet bulbofaiti > diuturnam, nudandis

qiiantirate,pingiubus,craflis,acummatis& iiauis
aut luteis iquamis, velllti nucamentis furfu (pe¬
dantibus compoiitam : a qua alii exigui prode¬
unt bulbi, quibus fc propagat. Saporem babene
lentum ,glutinoium dc naufeofum, eam dotes
quam radices , Lilii fiipori rc/pondencem. Na-
/citur in.fyluis & irutetoiis locis, tam editis
quam planis.

Cimius in poll.iiiflr.duas proponit icones : v-
nacfl: titulo Lilii montani nue fyhi. i. maioris,
qute apud Lobcl.ie Plant.pag.iSS.cftpro Heme-
rocallide flore rubcllo,Tcut.io7. Alteri vero i-
'coni appofuit Cltif. titulum Lilii montani iiuc
fylu. 2. minoris, eam autem iconem Lobcl.inrer i-
cones Planrini p.tcd.ponic pro Lilio mdtano.L.
Sy.Teur.r07.

Brunf. Germ.ffiolbftnirg / ffiolbcftlcfcii. A-
pud Dotf os, inquit, nec apud Dioic.certum no¬
men nondum inuchi : quamuis aliqui ad Haftu-
Um regiam & Aifodilum aprare velint. Com¬
munia Herbaria , Aifodilum nominant,qu.od G.

' JBcybmfdicbliiincn/ vel -hseybmfc^e giiffcn

appellant

Cord.inDioicor. Hcmerocallis fylucftrc Li¬
lium eft, quod Gcrm. ffiolbrpolnc/fiue ®o!b»
rourn appcllant.Pharmocopolae vero A/phodc-
lum.led talso. ffiolbtlilcferteriam dicitur.

, Gefner.Cotd.in itill.addit figuram ex Tram,
diccnsiHcmevocallis rubens, qute Italorum Mar-
tagon videtur , quo pro Alphodeh imperiti qui-

1 dani hadenus abuli limt. Olim in ea fui [inquic
Trag.]fencentia,vt crederem ffioibrouri; & fjey?
bmfdibhimert clle Afphodelum leti Haftulam
regiam Diolcor. fcd animaduertinon eife, nec
video quo redii iis referri poilit hoc Lilii genus,
quam ad Hyacinthum Poetarum, de quo Vir-ri-
lius Accgl.tcrtia & Ouidius. Idem mecum fen-
tit Mafcus Platearius.

Appollin. fol. 94. vocat ffiolbrouit; / milbn
fdADcrrcI fluod non placet.

Puchf.hift.cap.40. Afphodelum Officinarum
AfFodilum.Germ.fficd&tnnirij/ Afphodelum fce-
rainam vocat , quam proprie- Haftulam regiam
vocari dicir.hanc exhibet pro Afphod. ftemina,
Theophraft.lib.y.cap.ir. &pro Aiphodelo Hc-

. /Iodi, &c Galeni lib.z.de alim. facult. Haftulam
regiam etiam Apulei putat. Verum in Ic. libro

■ Fuchfius mutata lententia vocat Lilium purpu¬
reum & ©olbtwum.

Cornar.In Germania pauci aut nulli verum
Afphodelum norunt , nam ea radix quam Offici¬
na: Afphodihim corrupte vocant non eft. No-
ftris dicitur ffiolbroiitg. Hemerocallideifi D;o-
fcor.drdam Plinius ex Theophraft. Hemcrocal-

XIX

S»;

les appellatllB.il. cap. to. &deeo curfus eodem
I1br.cap.21. Galeno Hcmerocallis appellatur,

Hctbanis Lilium fyhieftrc aut marinum. Noftris
xlleerlilim aut tvilbe jjeybnifdje Iiiien. Qui-
da.ra ta.™e', hunc Afphodelum effit : Alii & vc-
riilmiliuSjNatciili /pcciem volunt.

Theophr.Golius in Onom.Hyacinthus,(5olbc G&ttinn'.

nuirgel / ffiybmfdy blumen. Afphodelus idem.

Haftula idcm.Oportebat fcribetcquemHyacin-
thummtelligcrct. AutoteMatthiol. Inter Lilia
merita annumerari poteft quod Marragon Chy-
miftte appellant., & fuchiius Afphodelum fe¬
minam pucaucrat eflc, fcd hanc fuam mutauit
ieiitentiam, fui erroris confciUs fadtus . Item
Epit.cumadd.Camer.pag.57r. Marragum Chy-
miftis. 0

Apud Anguill. fit mentio Martagonis vuDi & Martagon
Alcliioiiftarura, radice Iukea,de hoc loquentem, &

VC pUCO. * * Alchim.

podon.Gall.>,t/.e£s^,M/V,Liliuni fylu. in qui- „
bufdain Officinis Alpliodelus , qua non fine raa- callis.

gno errore vfiirpant pro Aiphodelo. Belg.£oD Non eft
efens ron (faluarten/ Jjeybcns blnmcn ik. wiU afphodelus
bc lciltcn. Hitt.flor.&infol. Lilium fylueftre: Lr!,um
Call. Lu fatii.ugt'. Non amplius ergo facie He- Dod.muta.
merocalliucm. fenteH,

Djhgcnrcr inquirendum qua in re differat
Hcmerocallis ha:c Lobelii a 1'uo Lilio monca-
no. Oicend.muis autem Clufium eam iconem
ponere pro Lilio montano liue filu. 1. ma¬
iore.

Cxf. Lilium in fyluis vulgo Martagon, Liliu
lilu. Lilium purpureum gerens florem.

Thal.Harc. Lilium purpureum fllu. falso pro Lilium
Afphodelo habitum, OJobmur^paflim.H.Luad. p*rpur.
Martagon Matth. Camer.horc.Lilium filu.Mar- D,0(c'
tagon flore lubrubro & albicante falso olim pro
Aiphodelo habitum. In hiff.Match. Germ. dicit
flore ptene albo.

Tabem. icon.& hifl.pau.pag.;i7,^'cpbnifEb
lihen manlcin / Lilium Sarracenicum anas. A-
tem ic.p.tr4o.& hiit.par.2. Ijcybnifd; lilien ba®
ractblein.

Cafp.Bauhin. Phy t. Lilium ip. flue montanum
noftrum maius. Cluflo Lilium fylu. 1. Gefnero
puipurcum mas. Lilium 20. flue Martagon m5-
tanum minus. Idem apud Marthiol. Lilium itr.
flue Martagon flore rubello, an Hcmerocallis
Diofcor, Huius duas proponit icones Tabern.
nomine Lilii Sarrabeni maris &: fcemimc. Vt ve¬
rum fateamur nondum intelligimusdiuifloncm
C.Bauhini, dubii harremus an Tabern. Lilium
Sarracenicum mas, fit noffrum Lilium flore nu¬
tant fe maximum de quo paulo poft.

Lilium purpureum Marragon didtum flore in¬
clinante, vidi Ferraria; in horto Monaffeni S.

Dominici a PAngcli , Patauii in Horto Triue-
iani. Montbelgardi fponte copiose in monte
Rar. Ex horto meo tranffuli in hortum E.C. Ba-
fllex Frater obfcruauit in monte Mutctz, vbi e-
tiam obferuaui. Geneuaein montibus abundar,

Paffim vtrumque genus Clufli prouenit in iil-
uis & vmbrofls pratis Lcyteuberg, eoiumq; mo-
tium,qui a Calemberg Auftria: , ad .41pes vfque
procurrunt: Nafcitur & in plcrifque Scyri^ ac
Vngarite filu is, atque montibus illis filuofis, qui
non procul Francofurroin ripa Mcrnifico , ad
Septentrionem abflmt. Minus autem olim ob-
feruare meminit in multis Germania; filuis, non
modo editiore loco litis, fed etiam in plano.

Plantatur hodie in hortis hic Narciffus: ( inquit
Tragus) ficut alia quoque florum genera>volup-
M m m 4

Locus.

m HISTORIAE

catis gratia. Alias in altiffimis fyluis Heluetio-
num,&ea quoque qux Hercynia dicitur, ncc no
monte Tonitrui , qui a Vuafgoia non longe ab-
efhfponte fuaprouenir.

_ . Qui difficulter vrinam reddunt , radicem in

^r“ vino decoctam bibant: prodeft id medicamenti
tagoms i mujjcrjkUSj inquit Tragus, quibus menfes impe¬
diti funt.Omncs calidi ablceffius <3 c tumores ra¬
dice tufa emolliri poliunt, prxeipue vero mam¬
marum & gcnitaliu. Quidam vini fecibus prius
concoquendam tradunt. Radix in cinerem reda-
&a, cumque meile temperata, illita alopecias ex¬
plet. Reliquas cum Lilio albo vires obtinet.

Perhibet quoque Camcr.Empiricos vti radice
incontufis membris & vlccribus. Contra Dodon.
& td.net. . yfu;11 hoc Lilii genus in medicina nullum

habcre,cum tamen olim illiHcmcrocallidis vires
afcripfcrit. Minime tandem viribus, quas Apol¬
linaris ei tribuit, fides clt habenda.

LlLlVM FLORE NVTANTE ALBO.
0«fcriptio X Ilii montani fiue filucltris tertium genus fil

T molis montibus ad Francofurti Septentrio¬
nem inuentum, humile , Secundo generi proxi¬
mum : florum tamen colore varium : nam ante
quam explicentur , foris carnei quodammodo
coloris funt, explicati vero , intus albi , Sc notis
quibufdam purpureis infigniti.

Similem ilirpem habui, inquic Clufius, mune¬
re N-V-BoiTot veteris amici,qux tandem adole-
ucrat perinde ac primi generis planta:: iedeius
radix Ochrx colore minus tindta,quam lupcrio-
ru n.Scd Fnncofurtcnfis quidam ciuis vnamha-
b.bat,cuius flores interiore parte omnino niuei,
nec vilis notis diftin&i. Habui etiam a Doutifl.
viro Ioachimo Venerio fenilis plantx bulbum
Burdigala milium , cuius forma ab illius bulbo
non ditfcrcbatjlcd cius caulis Sc folia magis ca-
dicabant , flores autem ante quam expanderen¬
tur multa lannginc erant obfiti: explicati vero
prorfus niuei, nec vilis maculis i nfcdti, flaminum
2pices non ferruginei coloris vt aliis, fed flaui.

Eft nobis Montbclgardi in horto Il.C. Wir-
ccmb. Lilium flore nutante, quod extera iimile
prxccdcnti flore la<5teo, flaminibus herbidis, qui¬
bus infident apices lutei: piftillus virclcit florens
Linio. Attulit Gener io. Hernicus Chcrlcrus
Roma ex horto infignis Parmacopxi Coruini.
Floret Montbclgardi lunio.

LILIVM FLORE NVTANTE MAXlMVM.

BVlbus maximus profunde in terra latitans:
caules aliquot cubitorum : florum ingens
Defcriptio numerus,qui videntur minus maculati : fulta a n-
guftiora videntur, multo plura,& quxdam ver-
ticillatim difpofita.

Hoc primum vidi in Than Alfatix vrbe in
horto Dj. i Pfirt parte vmbrofa, vnde tranftuli
Montbelg.in hortum Ill.E. C. Wirt. Obfcruaui-
mus poftea in Duc. Wirtebergici vrbe Marbach
in horto Ludimodcratoris florens lunio.

Hoc genus fufpicamur depingi &: delcribi a
Lobel.Adu.par.i. Lilium fllu.liue Hemerocalhs
molchaca Polyanthes , Martagon Imperiale nu¬
perorum, Inlulanis noftris Gallo-Belgis , M<*r-
tagon a 1‘Efgtnete: Hoc Lilii montani notium ge¬
nus a florum fcetura coronata, id art agonis lmgc-

PLANT ARV M>

naits nomine infignitum aut vocitatum, confpe-
xi. Percgrinx elegantis planta gauifus fum.Elap-
fis aliquot annis mihi huius bulbos nonnullos
munere dedit
D.Ioh. de Fra-
queuillc , ftir-
pium & floru
rariorum cal-
lentiffimus
qui annis plus
decem illos
Infulis a quo¬
dam Botanico
nadtus eft Sc
aluit,fouftquc
ftudiofe in
horti delitiis>
vbi rara tran-
fplantatione
florum pyra¬
midatum accr-
uum , centum
viginti & plu¬
rium , fuauifli-
mo fpc&acu-
lo, iucundilli-
mi Rofx Mofchatx bdoris aemuli , denfiffimc
bicubitalem ex purpureo fufeum caulem fafti-
giantem. Flores pares,fimiles Hemcrocallidis
lecundx nobis modo dclcriptx ; dilutiores Sc lu-
cidiores,per exortus quinque aut lex varie Sc fu-
fc caulem ornant , fortuitis ex fufeo purpureis
maculis latioribus diffuli , circum agunt &co-
ronant. Semen in vafculis comprclFum , aliis
fere par Sc fimile : Hoc primi ance omnes Bota¬
nici Gallo-Belgx na&i funt : fed vnde delatum
nefeio. Anicon.Pl.x68. Hcmerocallis flore ru-
bello,T.zo7.

AnCluf. Lilium montanum 4. quoddam ge¬
nus , cuius flores primo non diiTinailcs, fed ie-
rius fele explicare ibliti , iliique non inluaui o-
dore prxditi.

MARTAGON ALBICANS PICTVM
a^ iconem cum coloribus.

rc albicante,
qui hoc anno
i6o8.non flo¬
ret in horto
111. Prine, fed
picta colori¬
bus icone ex¬
primere cu-
rauimus, to¬
tus albidufc
eft cum colo¬
re fubcxru-
lco Sc pun-
£tis plurimis
notatus, api¬
ces cum ca¬
pitulis lon¬
gis purpu-
reis,altirudi- -
dine exce¬
debat quatuor pedes, Anno 1604. Itinii 1. <£olb-
tvnrR Ytiafcriprum iconi.

LILIVM

I ILIVM FLORE MINIATO NVTANTE,
/iuc Hemerocallis Chalcedonica aliquibus.

EX radice
bulbofa,c-
mergit 1 caulis
bicubitalis,
minimi digiti
fere c.aflitu-
dine,ima par¬
ce pim&is ru¬
bentibus gut¬
tatus , cxccrk
virefeens, c 6-
cauus , paulb
poftquam e
bulbo clu&a-
tus eft, radia¬
tas fibras cir¬
cumquaque
emittens :pcr
quem freque-
tia oriuntur
folia indige-
fta, Lilii Mar-
tagonis, ftria-
ta,acuminata,
per margine
nonnihil vc-
luti pilofi o-
ftentantia, fa-
pore olera¬
ceo prardita,
flos cauli llim-
mo reflexo in-
fidet plerum¬
que vnus, ali¬
quando duo
aut plures, co-
lore pha-ni-
ceo pulcher-
rimo,quorum
finguli Lilia¬
ceis fimiles
fenis foliis
conflant , vt-
cunque angu-
ftiorib9 quam
Lilii albi, harc
ftriis notata ,
qua: extrorfu
reflexa: , ceu
Martagonis ,
apicibus cir¬
ca caulem
cocunc, pro¬
minentibus,
nudis, minia¬
tis apicibus,
quos pallida
Jtamina fufti-
nent, quorum
medium obti¬
net pjlillum
apicibus con¬
color. Semi¬
na, Clulio te-
ftc , funt in
angulofo ca¬
pite plana,
Martagonis

XIX-

c?’ r

aut Lilii lyluefcis femini feri fimi Iit, Cei nigi i
ora > minora,neque adeb Ipongiofa, cerre com-
mi/Ia prodierunt, planaque foliola tulerunt : Ra¬
dix vtplurunum non cfl adeo magna vc quidam
exiflmiantjfcdLilii fcmeftris radicem haud mul¬
tum fuperat, calorcque dum recens eruta efl a-
deb llliperlimilis [etenim hdiuciiis extra terram
adlcructur purpurea fere tota eft Subinde qui-
bulda nons larurate rubenribus infpergicur] vc e-
tiam in ftirpium cognicione admodum exercita¬
ri. mh eas mcerfe confcranc,diflicile difceruerc
poflinr : Huius tamen radix e tenuioribus fqua-
mis conrexca efl, nec minus fibris fupra Sc infri
quam illa donata.

Bulbum acccpi (inquit Clufius) qui primis an¬
nis vineum florem femper mihi prorulic, tandem
quaternos , alcero cum infcqucnce anno fenos,
colque omnes exfummo excimoque caule fimui
pLodeunrcs,quemadmodiim alccri floruit, trede-
cim flores extimo caule, eoque vnciam lato,fu-
ftinensjfaturaterubcnccs cum pra:cedenrc anno
quinque duntaxac extimo etiam fubrotundo cau¬
le vt meus culilLer. Sed & Pacticia qua:dam Vie-
nc nhs aliquot habuir plancas, inter quas vna ex¬
timo caule duas vncias lato tres & viginci flores
tulic. Gcn.Io. Dan bcr £)ilf plantam habuir fe¬
mine naram, qua: primo quo flores proferre cx-
pic anno oftonos , proximo aurem infequente
quadragenos protulit. Piftura i Raffio mihi
donata vicenos aur plures flores ab extimo cau-
le plano propendentes habebat. Binas habui fa-
turatiorcs flores gerentis plantas , quarum prior

quaterna, altera leptenosdores tulerunt ,oinnej , r ■

fummo caulis faftigio ^qualiter innafeentes, no ZZ',Z'
temere per caulem lparfos , quemadmodum Li¬
lium album aut filueftre ferre folenc: lingula: au¬
tem hoc peculiare habuerunt, vt vnus medius in-
ter reliquos furredto pediculo nafcerecur , & in
altera quidem ille duodenis foliis conflans , &
quodammodo gemellus , vc in fecunda fubie&a.
icone videre licet. Casterum duorum gencru el-
fc videtur h xc planca : vna videlicec dilutioribus
floribus prxdica,alrera faturatioribus. Ego fani
lon|a experientia didici,eas plantas qux dilutio¬
res ferunt floresjcaulem 5c folia viridiora habe¬
re iis quibus faturatioresfuneflores : poflremis
enim caules & folia plerumque cx purpura ni¬
gricant. Deinde mihi conlpedbe funt radices
Conftantinopoli allatq, quibus color purpurafees
ruit,dilutiores promhlle flores: alia: contri fa-
turatiores. E florum vero numero,an certa ali¬
qua diflerenria (vt inicio exiflimabam] confti-
tui poflit,pIurimum ambigo, cum eas ftirpcsqus
numerofos tulerunt florcs/ubfequente interdum
anno ,paucos,auc vnicum duntaxac, habuilfeob-
feruauenm: at Leto & pingui folo depolitos bul¬
bos, plures vc plurimum proferre flores animad-
uerlum.

Ob floris venuftatcm plerifque Itali^ locis Ri-
z,o de U Signor a appellatur hacc planca.

Lob. Obf.& Icon.Plant.pag.n^p.Hemerocallis
Chalccdonica purpuro (anguinea polyanthos,
Lob. 85. Teut. io8.ftnlbe lilicn votn (Taluaricn /
rorufonffanttnopolcnmitpolc fclocmen Belg.
Iterum Hemerocallis Bizantina altera Teuc.ao8.
In indiceHemerocallis flore rubcllo:Bel^.64>0^
on Claer Welle lilie pon Caluaric. Lilium Cal*
cedomcum miniatum.fiue Hemerocallis, admo¬
dum elegans hoc Lilii genus ob floris decus co*
loruque flammei nitorem : vtrmfque Cinnaba¬
ris natiui& fadtitii,intenfi aut diluti coloris, mi-*
iliaci tintillacione Iplendidiorem : eius duas ya-

Loca' &
ccmpus.

Vires.

Defcripcio

■6«6 HISTORIAE PLANTARVM»

J ietites aut piares obferuare licebit.Prxcox>qui-
r.os, fc ri o s ,cfcnofquc vt pluri m u m ptofert flores:
Se nonntinquam cius radix cxcrcfcit & luxuriae
vt caulem edat duorum cernumue digitorum la¬
titudinis , qui Lobcl. de Pena: in Adu. amici (que
fepe -triginta & plures flores protulerunt. Sero¬
tinum quandoque dhi multifquc annis vnicum
florem edic : at temporis conlequcntis plures,
•fcd ferius, fuperioris Martagonis floribus elapfis,
-erumpunt flores quemadmodum amici nolquc
iamdiu obfcruauimus. Caulis cubitalis, extera
non diflimilia.Lilium rubrum,Z ••Jiniarc, Lilium
■rubrum flue miniatum Chalccdonicum Con-
■ftantinopoli mitium, Z mbachy ab aliis de¬

nominatum Corona di Re, hoc cfl, Corona regia,
dee. Habetur prxterea Lilium Byzantinum mi¬
nus faturato flore wbavju^V.:. Lilium Byzantinum
miniato dilutiore flore. Relatum eft, confpcdtas
efle Lilii huius Byzantini plantas , qux florem
ferrent prorfus niucum , in exteris alteri pa¬
rem.

Hiftor. Lugdun. p. 1498. Hcmcrocallis altera
Matthioli: qux Lugduni in horto quodam Da-
lcch.induftria crcuit.

C.Bauh. Phyt. Lilium 17. flue Marcagon pur¬
puro (anguineum polyanthos. Hcmcrocallis 2.
Matth.Chalcedonica Lob.Lilium 18. flue Marra-
gon phccniceum vnico flore Clufio. Lilium ru¬
brum Zufiniare. LobelioHemerocallisByfantina.

Floree lunio aut paulo ferius,Conftanrinopoli
Viennam Clulio deiatum,cx hortis vitra Bofpho-
rum in Alia fltis bulbi allati : Nouo Vere 1'olct
emGrgerc. Lilii genus flore vnico minii coloris
inclinato, ve Martagon , habui Montbelgardi in
in horto E.C.milFum Sturgardia, vbi florens vidi
I ulio : folia vorare tolenc infefta quxdam ru¬
bra : in horto Montb. protulit 2. flores. D.a belle
fontaineVeCiinzio mifle mihi bulbum cum hac in-
feriptione: Hcmcrocallis Chalccdonica. Hcidcl-
bergse licca planta nos donauit Dominus Spren-
gerus.

De facultate huius comperti habemus nihil,
niflDodonxo Circumforaneorum aliquis, quo¬
rum plena funt omnia, pertinaciter rcliftcre co-
netur.

L1LIVM PRAECOX NVTANTE
flore rubro.

HAbebar [ inquit Cluflus Hift.poft.] AmplilT.

vir Io.Murcorf.Par.Fuanc.gcnus Lilii rubri
ex Stucgard.lll.D.Wirt. horto acceptum, quod v-
no fere menfe maturius Byzantino flores profe¬
rebat: nempe fub finem Maii aut initium Iunii,
vt mihi referebant qui viderant. Erat autem flu¬
tis color ( illorum teftimonio ) minus fatur de
de longe dilutior eo,qui in floribus prxcedcntc
capite deferiptis apparet: caulis fane,vtcx planta
quam mihi donabat deprehendere licuit , gra¬
cilior de breuior erat Byzantinis adultis, cubita¬
lem videlicet alcicudincm non multum exce¬
dens : /«/Liquxinhxrcbancanguftiora de magis
faturata viriditate prxdita : bulbi fquamx ( nam
fquamatam radicem habet perinde acBizantinu)
longe etiam breuiores erant : tulerat vero illo
anno tres flores fummo caulis faftigio xqualircr
infidenrcs , mihi autem Lugduni apud Batauos
fequente proximo anno vnicum ( tam longa e-
nim in itinere mora radix valde afflicta fuerat, )
eius, quem fupra dixi , coloris , proxime autem
inlequente binos duncaxac. Licet autem matu¬

rius altero flores^proferrer, illo tamen fcriils ger¬
minare folebar. Cxtcrum , fub initium anni
1594- monebat me Tliobias Roclflus , Io. Somcf j
varias de elegantes ftirpes actulific* inter quas bi¬
na cllenr Lilia miniato icu rubro flore , maturius ,
Byzantino flores proferentia , quorum alterum
anguftiora folia haberet illo quod Conftancino- 1
poli allatum : alterius vero folia mulcb bre-
uiora cllcnt, ac paullb latiora. Horum ico¬
nes fuis coloribus cxprclFas , fcd radice mutilas*
cum aliquot vtriufquc plantx folijs fequente lu¬
nio ad me mittebat.

Ltlium prxcox flutante flore rubro ,
tenui folium .

VAldc autem diucrfum cft A ngufti folium 5. Li
Clulij, non quidem floris forma /( nam cius Pr,
etiam folia circumuoluta de reflexa ) fcd colore,
qui Lilio cruento maiori, non bulbifcro fimilis :
cft, tum litu, foliorumque per caulem fparforum
diflimilitudinc : multa enim de conferta fert/;-
/M,cubitalem.& ampliorem caulem confuse ve-
ftientia , admodum angufta , & longa , inftar px-
ne foliorum Tragopogi : caulis item faftigium
flores profert non eodem ortu , vt in Byzantino ,
fcd in fummis alis, intcranguftillima foliola
ytMjKuf nafcentes : an vtriufque radix Byzanti¬
ni radicem xmuiecur, me fugit, ait autornofter :
nam neutrius plantam videre mihi contigit. Sed
triennio poli iconem fuis coloribus expreflam
ad mc mittebat idem Io. Somcr , qualem ille de¬
pingi curaucrat ad normam cius plantx qux ipft
eodem anno quinque de triginta flores protule¬
rat. Illius floris ( Exot. par. z. Append.z.) colo¬
rem plurimum adMali Aurantij prxmaturi colo¬
rem accedere obferuabam : odorem autem non
adeo fuauem vt cius quod prxcedenrc capite de-
feriptumeft, fed potius Lilij montani flauo flo¬
re odore referre. Habebat porrb Ampliis, vif
Nic. Vanden Branden Conliliarius Bruxcllcnfis
plantam fimilcm Somerianx , qux anno aChri-
iti natiuitace itfoz.longe etiam plures tulifle fer¬
tur flores in vnico,led illo plano,caulc: anno au¬
tem infequente non minorem florum numerum
tulifle ad me feribebat. Cxrcrum aliud cius ge¬
nus repetitur etiam prxcox de anguftifolium, lo¬
ge nitidioribus floribus quam Somcrianum pro¬
ditum ; nam prorfus miniatos illos fcrt,vt Byzan¬
tinum, certe magis faturos quiin Somcrianum »
nec cos inodoros. Prxfcctus Curforum Bruxelle-
fis fub extremum annum 1602. pufillum bulbum
cius genens mittebar , quem ex Italia recenter
acccpiflc feribebat : & licet is bulbus Nucis A-
ucllanx magnitudinem vix fuperaret , fequente
tamen anno quatuor flores tulit eius quem dixi
coloris: eius etiam folia licet angufta vt alterius,
magis tamenfarura viriditate prxdita , de magis
fplendcntia mihi videbantur , atque inordinate
queadmodum flores in caule nafccbantur : ob-
lcruabam etiam cius caulem & folia non adc5
breui marcefccrc vt alterius , fcd diutius perdu¬
rare. Vtrumquc genus , abijs qui diu aluerunt,
Martagon Pomponij vocatur , de hac appellatio¬
ne ex Italia fe accepifle aderunt. Rarum adhuc
cft in his Prouincijs , quia adnatis difficillime fe
propagat , ncc apud quempiam ipfam plantam
femen prxbuifle intellexi.

De hocLob.Adu.part.2. inquit. Eximio or¬
namento decorat Botanicorum paradifos He-
mcrocallidis Macedonicq renuifoli^ miniati co¬
loris: Lilii filucftris montani Macedonici, dc

Mara

LTBER XIX

6 97

CORONA IMPERIALIS SIVE

Talai aliis.

^farcagonis Pomponei/plcndifTimi miniati co¬
loris, D.I.Somcri : Martagonis Pomponci So-
mcri: Lilii rubri praecocis Clufii, luculentus flos,
intaminate fulgens,miniati coloris & c. Debe¬
tur hxc planta , pnefato D. Somero, qui primus
cius bulbum e Macedonice montibus e flo uum in
Belgium detulit, & amicis communicauit. Hanc
quoque aliquot annis ob florum decus N.C . Arc-
fcergius ftudiosc coluit , nec non alii Mediobur-
gcnles.

LILIVM NVTANTE FLORE FLAVO.

E Legans Lilii montani genus ^ nemine quod
Clulius dc fciat feri-ptum: cuius bulbum mille
Io.Robinus & defcriplit , florem habere ex au-*
reo flauefcentem, foliis inftar Lilii montani, aut
Byzantini,vt funt Lilii montani flue Martngonis
Matth. flores. Mifit ad mc,in.qraBurdcgala crudi—
.tilE Io. Venerius iflius Lilii craffos bulbos , mo¬
nebat alterum altero magis prxcoccs flores pro¬
ferre : addebat inlupcr fe aliud adhuc genus ob-
ferualle , cuius flores nullis pundtis mterne di-
ftindti: nalci in ^.igcire en b*rcj)i nuncupatis lo-
cis,atque Pyrenxorum montium aliis, vndcjpfe
retulerat. Ac fefponcenafcenicscrmfle natos in
monte C a?npfuure vocato, & alio in loco qui a
Lilio nomen fumlir. : llllcque k rufticis Cjtifol
appellari jid eft, Confolidam , quod eius radice
contusa 3c impolita, tam hominum , quam ani¬
malium vulnera, mirum in modum curari refe¬
rant: atque adeb Pyrenxorum montium inco¬
las nullum aliud remedium vfurparc.

Lilium montanum flore flauo Lobel. & Penx
Adu.non diflimilem vultum , ortum > 8c natales
habet, montium nempe Pyrenarorum, Lilio Bi-
iantino miniato aut fylueftri montano Lilio.

MARTAGON FLORE LVTEO PRAECOX.

HEmero-
callidem
liuc Martago
flore croceo ,
quod £ur-
cfif

vocant , vidi
flauefcentem
cum o-Ro flo¬
ribus infra re¬
clinatis in hor¬
to Stockii, no¬
dum tame ex-
panfis lunii 8.
videtur pr«e-
cociorca He-
merocallide ,
quam habent
in horto Prin-
cipiflx, in qua
nondum appa¬
rent flores mc-
fis lunii 9. Ei,us flores funt miniati vt ait hor¬
tulanus : Martagonis autem crocei flos apertus
fuit 11. lunii, intus pundlis notatus,capitula api¬
cum crocea fere.

RAdix bulbofa,rotiinda , cralTa, diuerfa k Li-
liorum forma, eft enim comprclFi ex magnis
crafliflimis Sc fucculentis Iquainmis compabta,
colore interdum albo,nonnunquam etiam pur- ,
piuafcentc,fxpe paUldo,odore fcetido Sc viroio,
vti &c foliorum : Colchicum olente, Cluiio vcr6
hircum , nares etiam procul feriente, qui eruit
binas & amplius libras pendentem, c utilem tol¬
lit lingularem, bicubitalem auc etiam altiorem,
digitali craflitudinc , inferiore parte plufquim *'”**•*
pollicari, firmo, intus fungofo, viridi, rotundo,
quidem, fed ad cubici altitudinem ftriato , fotiis
magna parte
ftipatum nu-
meroiis,fplen-
dore viridanti
nitentibus ,

Liliaceis vel
Lilii montani
floribus Lob.
pluribus indi¬
dem ortis, ec¬
quali ordine,
aliis incondi-
tis, nullo nixis
pediculo, fed
latiore fui par¬
ce cauli adna-
tis, ita vt ap¬
pendices pam*
lum eminen¬
tes ab iis pro¬
pagatis cau h*
reddant n0h-
nihil angulo'
fum. Supra1 au¬
tem denfius
hoc foliorum agmen, caulis ad pedem ,nonnun-
quam etiam cubitum protenditur nudus,finc fo¬
liis, gracilior quam inferius,& teres, neque ftria-
tus dc viridis,led lxuis &purpurafcentis coloris,
Serpcntaria: inftar maculofus,qui iu fummo toti¬
dem pxne in angulos delinic quot flores fuftinc-
bit,ncmpe binos,tcrnos, quaternos , quinos , fe-
nos,auc plures, omnes Vere quafi xqualiter/cd
contrario fuu nafcentcs , fingulofquc inter bina
folia inferioribus longe minora 6 c anguftiora,<j-
quali fere longitudine, quum flores primum e-
rumpunc, inter folia latent, eandicantefque lunt,
deinde paulatim incrementum fumunt , vnietiS
fuccrcfcence ea caulis qucu illos fuftinet nuda
parte : florum vero pediculi qui fcxcimcialcs in
augmento deorfum inrit&mmir c quibus flores
pcn.hili funt circum circa regum coronas unita-
ti, Lilii candidi, vel Martagonis pares’, flammeo
colore rutilantes, Lobclio ex phamiceo ruben-
tcs,patuli, fenis conflant foliis latis, per extre¬
mum mucronatis,pulchra ftriarum iaturatioru,
fmc purpurearum Cluf. d. murfantium pidura
variegatis, laciniata exfura iiibinde ludentibus,
vngue autem, inquit Clulius, Angulorum folioriz
nonnihil foris eminente, 6c ex nigro purpuran¬
te , quorum vniufcuiufque fundum oblcuriore
colore pidtum oblidet gemmantis liquoris mar¬
garita argentea limpidiflima cc dulciffima , per¬
tinaci s durationys.poft multos etiam dies k refe-
(ftione, de quo liquore Clufius ait : Flos abfo-
lutus& maturus expanditur, tintinnabuli mo-

/jfs HISTORIA PLANFTARVM

V-mcttts.

S'Mmra.i

Ceror:*

plures.

O»** mul ■
ItjiiJ,

tufus

fur*.

do propendens, aurei Mali fiue Citrii colore, fed
pallidiore , venis purpureis fummam venuftatcm
adurentibus : lingula floris folia interna parte
in iplis vnguibns lingularibus tuberculis candi¬
dis prxdica funt, qua; meridiano etiam Sole lim-
pidiflxmam dulcemque aquam cxftfllanc lachri-
marum in morem, vt vniones propendentes Lo-
belio vifei grano fcrepares,vidcantur, fcd abun¬
dantius pluuio tempore : ea deinde tubercula,
marccfcccibus floribus in albas lacunas abeunt.
Ex ipfo penitus floris vmbilico prodeunt pto fo¬
liorum numero, flamina candida adeo coniun-
ba , vt pro vno fallant obiter intuenccm , apici¬
bus maiufculis in Ochram vergentibus : breuio-
re trifido flilo inter ea laticantc : Caulis reliquus
fupra nudus eminet fupra florum coronatum ag¬
men, conferta duntaxat minorum & anguflio-
rum coma: interdum etiam mihi, inquit Clufius,
liari luat fupra flores non v nidis cauliculus liuc
ramulus , fcd bini terni aut plures , fuis etiam fo¬
liis finguli ornati : Circuit porro Vienna plan¬
ta vndenis pluribufque, :uc paucioribus floribus
prodita; caulis fupra ieptenos arqualitcrpropcn
dentes denuo nudus , quali dodrantali longitu¬
dine adurge ns , reliquos flores linguios inter lo¬
lia nafccnrcs protulit , longa, deusa > Se multifida
alia foliorum coma lapra eos lusa. Sed & in
telligcbam ab his qui aliquot annis Conftanti-
nopoli hxferanc, caulem nonnuquam fupra prio¬
rem illam florum xqualircr propendentium fc-
riem , dodrantali longitudine atcolli > aliamquc
florum feriem gcft.irc, aliquando etiam tertiam,
ac tum demum foliorum comam fupcrcmincu-
tem : eas vero ftirpes vnicum florum ordinem
fubfcqucntibus annis plerumque ferre oblcrua
ui, vt peculiare genusmon Iit ccnfcndum , fed
Natura luxuriantis quidam duntaxat lufus, licet
mihi etiam altero anno duplicem florum feriem
gcftare fimilcm plantam meminerim. Habuit
autem Viennenns quxdam Patricia , cuius cau¬
lis fupra terram planus pedali longitudine exta-
bat , deinde in binos ramos findebatur xquali
longitudine cxcrcfcente , fingulos vndenis fiori-
nbus onuftoss magna etiam tusa fupra cos folio
rum coma. Habuerunt Se alij Se ego fimiles pia
tas in binos caules cubitali pine fupra terram
altitudine diuifas, quorum alter obo aut plures ,
alter quinos aut fenos flores tulit : mea vero pla¬
ca hoc etiam peculiare h tbuit, quod eminens co¬
mi mutlifida fuit. At Vicum obferuata Tufai
piata, reliquas quas poftea obfcruaucrim florum
numero fupcrauit : nam quinquagenis aut plu¬
ribus floribus o nu fla fuit.lll. Cattorum Principi
Wilhelmo floruic planta quadragenis floribus.

Iacobus Garctus Ciuis Londinenlis monebat fc
plantam habufiffc qu<; binos Se feptuagenos flores
protulerit. Habuerunt & alii fimiles interdum,
in quibus plures flores nati,viccni nempe, trice¬
ni .me quadrageni : quotquot autem tam nuinc-
rofos flores tulerunt > planos, latcfquc & valde
ftriatos habuifle caules animaduerti , atque pro¬
ximo infequente anno ad ingenium rcdiilfc , hoc
cft, caulem rotundum, ternis, quinis, feptenisaut
odonis floribus priditum habuifle. Nos quo¬
que infignem Iulum in eadem planta notauimus:
vno anno vnicum caulem ferentem cum coro¬
na multorum florum, alio anno duos caules cum
magno florum numero , in vtroque caule coro¬
nas: lipe nullos produxifle florcs,nonnunquam
adfuiffe caulem line floribus dcc.Foccunda lutu¬
ra capita furfum eriguntur magna Dei prouiden-

tia, inquit Clufius , ne dehifccntibus femina an¬
te maturitatem excidant.

Cxterum ( inquit Clufius! aliud genus cft, nec Tu
caule, nec foliis, nec florum forma a lupctiore r,e>
differens : nam & illos in extrema liuis &nudi
caulis parte xqualitcr fere in ambitu uafcentes»
lingulofque inter bina angufta folia fuftinet , vti
fuperius, fed colot variat , necvtin priccdcntc
flauus,vel verius pallcfccns,fcd rubet, aut landa-
raci Sandicifquc colorem refert, inflat AflaeS
elixi chelarum fere : (ex cciam latis & mucrona¬
tis foliis conflat, vnguibufquc ex purpura nigri-
cantibus,cum fuis interiore parte candidis tuber¬
culis limpidum rorem ftillantibus , &fex ftami-
nibusjftiloque iquali longitudine propendenti¬
bus. Hoc genus iuperiore magis vcnuftum mi¬
hi videtur.

Variat item in nonnullis plantis florum color:
cft enim vel medius inter utrumque genus , vel
ad prioris, fecundiuc eoiorem quam proxime ac¬
cedit.

Sed Se quartam quandam differentiam ob- j*<
feruabam,licct cius Horum color proxime ad Se- "
eundum genus accederet : anguftiora enim folia ^
habebat , illaque Se radicem nullo tetro odore,
quantum quidem naribus manifefte percipi pof- «
lcr, prxdica.

Idem Pann.p.iu.& Hiftor.poft.U.c.i. Habe*-
nus r.ullam plantam obferuarc memini, qu*
Hcmcrocallidcm Diofe. dcicriptam exactius ( in
hoc a Clufio fumus alieni) reterat : alia cft He-
mcrocallis cuius Athemus meminit : Paucius
iconem mittebat , Coronz Imperialis nomine
infignitam,quam appellationem apud Herbario¬
rum vulgus adhuc retinet : bulbi vero a Cxfaris
Oratoribus Conftantinopoli mifli , qunc Ttnf-T
Jjtacbt , modbTufiiyCmeTovfrt.Tvfihai autem [vt L
ab iis intclligcbam qui Conftantinopoli vixe- *!
rant,] lilium regium ligni fleat. Interdum etiam
bulbi mifli Turfani & Tv.rf aruit appellatione: fcd
poftremx hx voces a Tureis duntaxat nominibus
udiici folent, ad rei , cui adnexi fune, magni¬
tudinem exprimendam. Ex Perfla vero Con-
flantinopolim delatos illius bulbos omnino mi¬
hi perfuadeo, quoniam cum accipiebam inter re¬
liquas hxc fuit inferiptio, T ufn .fur rmrfiano r^jfa
o diftjl -ritu, cuti latefta ab.tjf/ , hoc eft , TuGii, flos
Pcrficus ruber aut decolor nutante capite. ^

Vidit inter alias rariores ftirpes hanc etiam
nouam plantam noflra itas,qua vocant Turcico
vocabulo Titfaty nam Conftantinopoli allata cft.
Alii Lilium Pcrficum , a natali loco, vulgo ob fi- .
railitudinem Coronam Imperialem flue Regiam
appellant, quam pcritilSnuis rerum fimplicium R
C.Clulius, fummus mc-us ( inquit Camcr.Embl ) "
amicus ad Hcmcrocallidcm Veterum non male
referri cxiftimat.Huius flos maturus expanditur,
ac in fuis propriis pediculis plane deorfum fle¬
bitur, at quamprimum flacccfccrc incipit,fuc-
ccdunt illi latis magna capita [ vt quoque in
Lilio rubro fieri foler,' qux exculto flore ftatim
furfum eriguntur, ne lcilicct,li deorfum dchifcc-
rent diutius, femina nondum matura putrcfcanc
ac excidant.

C. Bauli. Phyt. Lilium influe Corona Imperia--
flore luteo , Lobcl.Corona Imperialis. Lilium
ia.liue Corona imperialis flore rubro , Clulio
Tufai’ Lilium 15. liuc Corona imperialisinulau
flora, Clufio Tufai:.

Lobcl. Obi. Lilium flue Corona Imperialis,
Turfani «Se Lalc I Icrbariorum.k.Planr pn» Li¬
lium

LIBER XIX-

iiura fiue corona. Imperialis Tcut. 210. Irem
pag.!72. Corona imperialis phcenicea duplici
corona aut ferie florum.Tcar. 211.

Aducrf.par.z.pag. 512. Lilium fiue Corona im¬
perialis Herbariorum,cuius varietates perama?-
1, na: Sc perquam fpeciofa: Belgio Sc Anglo-Brita-
iiia? iam noftra aetate inquilina , oble&ationi
oculorum magis , horcorumque ornamento,
quini naribus dimanent : tecrum namque hir¬
cinum halant odorem Imperiales Corona?, qua¬
rum varietates in caule , flore , & folio perfpi-
cua?. Praecocior qux ftatim Martio , necdum
lapfo floret:' folio lato eft, dilutiore viridi , Sc
flore non diflimili, fed pallidiore , a frigore for-
te.Qux media,cft elatior,folio ite pallidiore fed
anguftiore:&: flore item dilutiore. Platicaulos,vt
Liliu albu Sc Martagon flue Hemerocallis Byza-
tinainterdu cuetu fortuito fit Imperialis Corona
numerofo florum incrument : foliis anguftiori-
bus>& Minii coloris faturiorib9, floribus afpedki
incudis, quales floruereLondini in horto D.Ioh.
de Franqueyille Anno 1^00. Sc Hacknci in horto
Nobilifl.BaronisEduardi Zouche ifToi.Serotina
latioribus foliis atrouirentibus : flore autem ex
, faturo phccniceo colore. Multis numerosifque
latioribus foliis conflat , ftipatira bicubitalem
caulem ab i. no amicient bus, florum clegantifli-
morum faturorum duplici ferie coronauc , non-
nullifquc floribus caulis Gomofum faftigium in-
ternafccntibus,afpechi iucundiffimo.Hax variis
in hortis alitur Sc in honore habetur.

Inter fylueftria Lilia Dod.Lat.venit Sc nume¬
randa Imperialis Corona didfa Lale StTurfani
patriis vocibus appellari affirmatus.

Hift.Lugd. Corona Tmperialis Dodonaei. Co¬
rona Imperialis i. ^RdnicfoFron/ Sonicjslilicn.
Et Corona Imperialis 2.polyanthos,<Befult
mgoFron/ Lilium Perficum, T ujfui , aut Tuufu.

Floret Aprili, interdum etiam Martio, fi acris
temperies paullo calidior fuerit. Semen lunio
maturum. Nufquam fponte nafcentem hanc pia¬
tam confpcxit Clufius, fed Conftantinopoli de¬
latam ,co quoad Maximilianum n. Viennam e-
uocatus eft anno, primus Belgicae hortis com-
municauit :Sc in Vienncnfibus repofita fbelicitcr
prouenit. Ante ipfius tamen difcclFum ex Belgio
cius iconem [ qualem Dodon.in purg. hift. Ap-
pend. exhibuit] ill.V.Toh. Brancioni nflferat t .
V. Alphonfus Pancius Ser.Ducis Fer.Mcd. Ob
feruaui Stutg.in hort. Ill.E.C.vndc translata in
eius hortum Montb.floret Martio, ac hiemem
fert non repofita : Vifa etiam Bafilcae florere eo¬
dem tempore, ac femen maturum proferre lu-
nio.

An apud Tureas medicum aliquem vfum ob¬
tineat, non intellexit Clufius , arbitratur tamen
venuftatis Sc ornatus potius causa hanc plantam
in luis hortis illos alere, quam obvllas cius fa¬
cultates.

Hemerocallis vires licebit videre ante.

CORONA IMPERIALIS MONSTROSA.

EX Iconibus coloribus depidtis Illuftriflimae
Prine. 1608. In magna icone multo plures
Tom. 11,

erant flores ac
folia. Eft rao-
ftrofa Corona
Imperialis,

L1LIVM PERSICVM SIVE SVSIANVM.

DOnauit • . :

D.Chcr- DefcllP“'
Iero meo No-
bililLCortufus
Patauii inter
alia raricatis
plena, Lilium,

Perficum ei di-
dlu n : cuius
caulis proce¬
rus, non mul¬
tum c rallus,
cubicalis,rotu-
dus, filiis ab i-
raa parte fur-
fum vorfum
dense ftipatur.

Lilii crocei fo¬
liis, anguftiori-
bus , acutiori¬
bus , digitalis
longitudinis ,
longe quam Coronee imperialis anguftioribus,
illis fere fimihbus qua? in fummo iplius capite
nafcuncur, virclcentis ex cineraceo coloris , fiue
quodammodo aeruginoii ( inquit Clufius,)qualis
in Tulipje foliis confpicitur , contorquentur
vero illa, buxeique finit odoris : fummus caulis
longum gerit thyrfum florum , fefquiuncialibus
Sc longioribus pediculis haeredum, numeroforu,
pendulorum , terramque fpedlantium , Leucoii
bulbofi , Thcophraft. Sc nolas imitantium , fenis
foliis conflantium , fatura purpura rindtorum, fi¬
ue, vt ait Clufius, foris purpune valde obfoletae
colore pra?ditos, incerne autem dilutiores, ino-
doros,vnguibus fubuirefccntibus. Ex vmbilico
fex inaequalia flammula prodeut purpureis apici¬
bus primum confpicua,qui obuerfi, flauo polline
conlpcrfi apparent : tria deinde longiora ftami-
nula coeunt , ftilumque medium florem occupa¬
rem semulantur Sequuntur deinde fexangula
capita fiue triangula, quoru finguli anguli bis a ir-
lis funt praediti, Coronae Imperialis capitibus fe¬
re fimilia, fed minora Sc breuiora : femine etiam
fimili , paululum tamen breuiore : Radix qua¬
lem nos habuimus bulbofa,Pomi Arancii magni¬
tudine , fubrotunda, filia : magnis fquammis \o-
N»n

HISTORIAE PLANTARVM.

iicata»ex albo flauefcens , tenui membrana cin-
<5ta,fubftanria cius qualis in reliquis bulbis: Ima
feflilis foramine plurimum percufa caulis vefti-
gio. Sapor fubftanriae peramarus, horribilis-
's.tpor Clufio radix eft magna,Tufai radici pxne x-

qualis,e paucis fquammis contexta, candidiori-
o&r, bus tamen Sc aliquantulum longioribus , nullo¬
que tetro aut graui odore nares feriente pra:-
dita.

Nomi»*. Miffi aliquoties pauci bulbi Tufai bulbis per¬
mixti cum iufcripcioueTufai Fur Fer fi ano , Ji dj-
manda Penacbto Perfiano : tandem poftremb ac¬
ceptus Su/km-giuU appellatione , quod c Sulis
primum Conftanrinopolim allatus fit : hacque
deo causa Lilium Sufianum nuncupaui (ait C1

i nuncupaui (ait Clu¬
dius.) Munere Magnif. V. Iac. Contarcni pa¬
tricii Veneti ex Italia in Belgicam Ill.Io.de Bra-

cion millus bulbus Penacbto Perfiano nomine, bi
cubitalem aut ampliorem tulit caulem quinqua¬
genis floribus onullam , nullum autem femen:
jmo negerminauit quidem fubfequcnte anno :
illius iconem dum florebat fuis coloribus expri¬
mebat Raphael dc Coxia Regius picftor,&: exem¬
plar mihi mittebat, ex qua noftra icon imitata:
flores funt magis patuli, quam in pi&ura expref-
li. Iconem habeo cum magno artificio depi-
61am munere Nicolai Raflii Regis Gallia: Chi-
rurgi,qui Hyacinthi nomine appellabat. De hac
plauta feribebat Alphonfus Pandus : Penacbto
Veffianj e pianta belli {fima , & e /pecte di Gigho
b Manaoottydttterfj dclla cauli* Imperiale.

Lob.Obl.Adu.par.z.& Ic.pl. pag.170. Lilium
PcrficumLobelij,vulgb Pcnnachio Perfiano.Hi-
€for. Lugd. Lilium Pcrficum Lobclij. Camer.
hort.p.S9.& Tabcrn. icon.dc hift.pcrfifcfic <23il-
jjjcn/Liiium Pcrficum. GBauh.phyt. Lilium 12.
iiuc Pcrficum maius de minus, Lutetia ad nos mi-
fir D.Iohan.Henricus Chcrlerus. Audimus nos
Gujllandinum exiftimafle Pcnnachio Perfiano ejfe
Hemerocallidein : verum hree opinio , mihi non
fatisfacit, multa non refpondenc de in primis co¬
lor.

Hemerocal - Floret Aprili, femen illius maturum cumTu-

lu Gmil. pa| aut paulo poft: Inter bulbos Conftan-

rinopoli milia fuit Viennam: ternos tulit caules,
fingulos ternis floribus prqdiros,hic vicenis, ille
triceis, tertius plurib' .Bulbos cii feledtiftimis qui-
bufqjaliis rigida de alpcra hies corrupit.Non mo¬
do florcsjftd abunde femen maturu protulerunt
Lugduni Batauorum. Vcrifimile cft [ autore
Clulioj cSufa vrbe Sufiana: regionis Perfidi vi¬
cina: primum delatam fuilfc Conftantinopolim.

Camcrar.hort. Lilium Pcrficum: Iral.Prw-
nacln dei Perfiano apud nos quidem perdurat c-
tiam in hyemc non nimis acri,fcd bulbus femper
dccrclcit, nec florem quod ego fciam, in Germa¬
nia produxit. I11 Belgio de Germania rarum ad¬
modum fuit : Anglitehodie alienigenarum opera
conferuatur de propagatur, Lobel.Paflim in nor-
ris Italia: colitur, vnde a Cherlero elegans allata:
Ipcciofos ex Italia ad nos attulit Cl.D. Bierdun-
pfelius Mcd.dodtor , de ftudii botanici fagacilii-
mus excultor ,quos hortus 111. Ducis Montbelg.
habet.Florct Maio de Iunio,Montb.poftea periit:
vidimus Argentintcin honoDj.Frid.Mcicr.

a;

LILIVM ASPHODELI RADICE
Luteum , liuc lilio Afphodclus
quorundam Flore luteo.

D vwuvel duos cubitos cxcrclcit,e4«/c tenui
fedjrigido, tcretbcauo,lsui,ab(que foliis in

fummo i« ali¬
quot ramos dr- ^
uifo , radice fi'
brofa,glandu-
lis appenfis
donata , Al-
phodcli radi¬
cum xmula:
multa: oblon¬
ga: ab vno ca¬
pite dcfccn-
tes , foris
buxea , intus
alba , faporc
fubdulci,ex ea¬
rum annexa fi¬
bra: quxdam
c ralliores fer-
punt , quibus
in plurcs pia¬
tas multipli-
cantur.Fo/irfei

funt numerofa,Porri aut Afphodcli, longa , cari¬
nata, ftriolis perlongum donata : flores odore
plane de forma Lilii , fcd colore penitus lurco,
poft flores inquit DodonxralLc, triangulares gi¬
gnuntur filiqua: in quibus femen nigrum de Iple-
dcns,Pa:onix paulo minus.

Gcfner.de horr.in append. Gladiolus Indicus in
a Calceolario milliis Typha: fimilis , radicibus
nodis Filipcndula: fimilibus , que iamdiu in hor¬
to habet , iifilem fere floribus quibus Canna, ^
nempe croceis, Liliifpecie, fed ii line femine de- fo
cidunt. Lilium luteum Ephemerum quod Tur- £/
cicum aliqui vocant, alii Gladiolum Indicum, Gt

quem Afphodclis cognatum deprehendi: dec. Si :

Gcfnerusintelligit, Lilium nonbulbofum , com- £*
paratio floris cum canna [ fcilicet Indica] non t(,
placet.

Lobcl.de Pena? : Afphodclus Lili florus de Li-
rio-afphodelus , lilium luteum vel Alphodcium
Pharmacopceis Venetis.

Dod.in pofl. hilLnon meminit amplius Lilii
non bulbofi lutei maioris de minoris, fcd tantum
vnum tradit luteum, de aliud obfolero colore ru- •
bens : dc quo mox,ficuti etiam dc luteo.

Cxfalp. Liliagines vulgd appellantur dux
Afphodelisaflines,floribuscroceis,figura de ma¬
gnitudine Lilii. Maiori caules cubitales, fl.orcs
ampli, colore quafi igneo, qui celeriter marccf
eunt. Altera minor in totum non excedens di¬
midium cubitum , floribus aureis, radices vc in
Afphodelo, maior in Vere tantum floret, minor
diutius propagatur. Homerocalies videtur apud
Dio/c.pradcrtim qua: maior : cui Diofe.tefte Bul¬
bo ingenti fimilis, videtur autem accipere glo¬
bum radicum ingentem. Thcophr. intcrfunru-
ticcs coronarios rccenfct.Theodorus Elium ver¬
tit. Hermo!, in Dioftr.non Elium legendum pu¬
tat , Sed Lilium marinum. Plinii Hemerocal Iis

deferiptio detruncata videtur aedeprauata vt pa¬
tet conferenti cum Diofc.

Hiftor.Lugd.Liliumnon bu!bofum,Hcmero-
callisDod. Et p.1590. Liriafphodilus, Liliflorus
Lobelir. C-Bauh.Phyt. Lilium 2i.fiue luteum
Afphodcli radice. Tabern. icon. & hift. (BcH
2Ipbot<ellicn , Afphodelus Liliaceus luteus i.
ClufPann. Lihafphodelus luteo flore elegant
& odorato, Vng. 2 eod Leltonv. Croatisapud quos
etiam flore albo inueniri alfetunt lllian Z vvet.
Idem hift. Liliafphodehis luteo flore.

Camer.

LJBER XIX-

Camei-.hort.Lilium non bulbo/u.n,fiue Arun¬
dinaceum flore luteo, odorato admodum. Pro¬
fert interdum germina in fummitate caulis, vbi
flores Ane femine deciderunt, qiis terrae com-
mifla llatim radices agunt.

* Peregrinu Belgio: Floret cu Lilio purpureo ma¬
iore & paulo ante. Lilia candida praecedens, Do-
donsus. In Vngaria maxima copia fponte na-
fccntem in multis vliginofis pratis , non procul
ab oppido municifTNemehvvyvvar inueni,Cluf
Lilium non bulbofum flore luteo plantaui in
horto Ill.E.C.vbi facile prouenir& fe multipli¬
cat , non ,ita ramen vt purpureum , femina pro¬
ferens. Montbclgardi nondum vidi : Hanc plafi-
tam primAm obkruaui Bafiles in horto Di.Db-
6loris Fcelicis Piateri. Frater Cafp.Bauh. arrulit
mihi Patauio ex horto Di.Triucfani , qui anno-
tauit dici a Guillandino Afphodelum Herma¬
phroditum Rccentiorum. Erifembacb Arabum.

L1LIVM RADICE ASPHODELI PHOE-
niccum,fluc Lirioafphodclus
quibufdam.

NOn ad¬
modum
abflmilis efl
ha:c plantaLi-
lio Afphodeli
radice prarce-
denti , fed in
Angulis parti¬
bus maior, ra¬
dix quippe co-
fimilitcr glan¬
dulis oblogis,
filo connexis,
flrumola , al¬
ba, guftu pro-
pemodum fa¬
tuo : caulis
digiti craflitu-
dine,duos cu¬
bitos altus &
maior, fiftulo-
fus,enodis,cu-
ius fafligium
in aliquot alas
diuiditur : f^lia maiora , carinara,latiora,quilm
Lutei: flores in caulium ramis, altero tineo ma¬
iores, Liliaceis pares, foliis lenis conflantes, co¬
lore triftiore rubent intrinfecus , lutea Irnea per
medium decurrente ad vngues vique totos lute¬
os: cxtrinfccus vero folia ad luteum, magis dc-
uergunt.

An Camer.hort. Lilium non bulbofum , flue
Arundinaceum flore fubcroceo.

Cluf.Hift.Liliafphodelus punicco flore quem
Hemcrocallidem cfle Dodonams cenfet. Hc-
mcrocallis flos efl qui nocte tabefit. Oriente ve¬
ro Sole pullulat, Athenxo tcftc, quale illud non
bulbofum Lilium, prarfertim quod purpureum
& fugaciflimum efl, hoc enim vno tantum die
de vigct>matutinofiquidcm tempore exortum vef-
peri flaccefcit,quamobrem & proprie />-

ab vnius dici pulchritudine dici poteft : Cum
Diofcor. etiam deferipeione conucnit exceptis
radicibus. Flores proponit vnius generis Ochra:
luteo colore : alterius vero purpureos. Purpurei
etenim Coloris & Hemerocollidem aliquam cfle
Tnpp-jfovfcf nomen,inter nothas appellationes re¬
pertum oftendit : Neque obftat Dod.in fol.quod
Tom. II. H

Diofcor.Hemerocallidis magno bulbo flmilem
tribuit. Omnia nomina conueniunt excepta
tantum Bulbi Hseinatici appellatione :

IhV autem vox purpureo propria efl.

Lobel.Obi.Lirioaiphodcius phceniceus.Silnt Porphjr^
qui Ephemerum &: Hemeuocallidem dixerunt thes.
Piant. ic.p. 95. Lirioafphodclus Lob.48.Tcut.117.

An Bellon. Lilia rubra Turearum?

Gefner. hort. Lilium rubens arundinaceum
Turearum Bellonio. Si quis a radicis forma Cy-
norrhodon vocare voluerit aut a foliis Cannor-
rhodon, non abfurde fecerit.

Dod.de fl.& in fol. Lilium non bulbofum flo¬
re rubro purpureo.

Tabern.icon.& hift. Afphodclus Liliaceus ru¬
bens Kot2IfFoMl liliert. Hiftor.L11gd.pag.1590.
Lirioafphodclus phcrniccus Lobelii. Ec p.1499.

Lilium rubrum non buibofum,radicibus cantum
diflerc a Lilio non bulbofo luceo, quas multum
fibratas habet. Non feparabo a Lirioafphodclo,
donec aliqgis me moneat vbi viderit cale plan¬
tam.

C.Bauh.Phyt. Lilium iz. flue rubrum Afpho-
dcli radice : Hcmcrocallis Diofc. TheophraiLdc
Plinii non poteft cllc Hcmcrocallis Theophr.cft ^ SfJ
enim frutex. ' not ’

Lilium non bulbofum habeo in Hono Ill.E.
C.Wirtemb.Montbelgardi,quod mire multipli-
car,quorannisflorcr,femcn autem non prolerc.

Bafilea: obferuaui in horto D. Fa-licis Piateri: ocus‘

Sua autem propagante & reptante radice odio-
fum, ac multo magis quam pfteccdcns. Vald£
luxuriat(vt Clufius teftatur)in omnibus Aultriq,
plurimifquc Germania: hortis.

Facultates Lilii non bulboii incompeme funt,
cum nullius hac state in medicini aut cibatu lit
vfus.Hemerocallidis vires tradit Dodon. Viro

GLADIOLVS SIVE XYPHION.

Cai>. XIV.

CVm Iride
bulbofa
multa habent
fimilitudinem
Gladioli, folia
culuratiyftria-
ta,caulem va- Defcriptid
gina tanquam
conclufum a-
liquotifq; cir-
cumplettcn-
tia : caulis fe-
fquicubitalis.

Angularis, te-
res,gcnjcula-
tus, nonnihil,
circa fummi-
tacem maxi¬
me, purpura-
fcens : cui flo¬
res longa ferie
e vagit. «1 pro-
filientes adnafcunrur , quafl intorti , longi , ali-
quomodofimiles Iridi, fcd minores mulco , nunc
vnoverfu eodem vcrgcnccs,nunc duplici,colore
fuauerubenti, forma Liliacea, foliis fenis confla¬
res , quorum tria inferiora , Zonam habent per
longunvdecurrentem , modo facuratius purpu-
rafcentem,modo in medio zlbcCccntcm, apicibus
atro purpureis medium occupantibus. Radix
duobus conflat bulbis,guftu aeri, altero aiteri in¬
cumbente, altcroque magis quim altero vegeto,

4 Nhn x

\

historiae plantarvm>

adnatis quoque per -intermedias' fibras fubin-
de bulbillis quibus fe propagat , fub bulbis tunc
dux radices latis craflx, tres vncias circiter lon-
gx,prxter fibras qux defiunt in icone Matrh.No-
ilra etiam figura tam empta ficulpta dilplicet.

Hunc porro Cordus hift.fua diligenter fic defi-
cripfic. Victorialis fcemina,id eil liiu.Gladiolus,
rectum &c mucronatum emittit folium : e quo
alia d.uo aut tria erumpunt, Iridi fi milia, multo
tamen anguftiora,utrinque ltriata,& Iridis modo
libi inferta: iunceum,tcrctem,cubito longiorem,
& glabrum caulem amplectenda : in cuius lumi-
tate quinque , fex aut fieptem egregia* fi gu¬
ra & coloris flores y S ole cancrum ingrediente,
fe proferant, afieinuiccin diftantcs , in ynam
partem caulis fe inclinantes, & deorfum nutan¬
tes : conflant hi fex foliis,vncia parum longiori-
bus>fimul ab vno exortu prodeuntibus : ex qui¬
bus quatuor fcmuncia paulo latiora funr,colore
lofeo, fed multo fetiore & pulchriore : interdiu,
cum Sole tanguntur, ignis «Se fcintiUarum modo
exteriori lupcrficic coru!cantia,& veluei flagran¬
tia, reflexis labiis profundioris calathi figuram
referentia : reliqua duo foliola prxdictis multo
tenuiora fune, ac intra florem conftituta , infe¬
rius aliquantulam prominent,& candidam , lon¬
gam , «Se in medio latiorem maculam habent,
quam vndique purpurea linea circumfcribit > «Se
rerminat zfupcriori floribus folio flamen lubeft
trifidum, & inter hoc «Se folium lingularis .apex.
Floret paucis diebus , ab inferiori parte inci¬
piendo : aperiente enim fe qui in fummitatecft
flore,infenor flacccfcit «Se clauditur : floribus
linguli folliculi fucccdunt,in rotundo modice o-
biongi, tenuibus venulis diftincfci. Nucis Auclla-
iix quantitate : qui cum immaturucrunt intres
partes diuiduntur,& tenuia, paleacca, flauaque
Jernina oftendunt : in quibus rubens, carcilagi-
ncus,Se paruus eft nucleus-.radicem habet non pro-
fundam,paruam, rotundam, bulbo fiam , ab ima
bafi verius germen turbinatam , aliquot crinitis
& reticulatis tunicis,veluti loricis veftitamtqui-
bus detradlis duo exigui candidi , carnofiquc
apparent bulbi vno alteri infidete,fupcriori qui¬
dem Veris initio, minore fed vegetiore finferiore
autc maiore & latiore, verum flaccido & fungo-
fo : perit enim Se flaccelferc incipit,prioris anni
bulbus Veris imcio,fupernalcencc alio: itaque fi-
mul dccrefcentem &increfcentem radicem ha¬
bet : nonnunquam etiam inferiori lubeft tertius
bulbus, lcd adeo flaccidus Se inanis , vt inter ef¬
fodiendum ( quia non eft fpc&abilis ) ncgliga-
tutjdum floret luperior Se minor bulbus increl-
citjvincitquc foliditate «Se qualitate inferiorem:
nam ciun tlaccefcerc flos incipit, digiti craflitu-
di»cm,& globuli figuram acquirit : fibras ab
inferioris bulbi balc emittit tenues, cadidafquc:
faporem radix habet pra: exteris herbx parti¬
bus excellentem , nempe dulcem & modice a-
ctem, relinquit enim in palato aliquandiu lin¬
guam Se fauces aliquatulum vrontem Se laliuam
elicientem. [ flores ite folia idem faciunt ] acri¬
moniam.

Xiphion feu Gladiolum arrideo flore deferi-
bit Tragus, cuius defctipdo integra pbft trade¬
tur fub Inde tenuifolia Michclfcld.

Gefner. Gladiolus vernus. Gladioli fcgctalis
[lingux ccruir.x Apulei Dodon.l plerifque dicti,
flores [ purpurei : ] vulgo appellatur Monacucic :
AtsLb.HaJiflore. ItA.Gladioh. Etquamuis Diofe.
tradiderit quod fuperior radix magnitudine in_

fenerem fuperct , plerumque tamen contrarium
vifitur.Plin.hac in hifloria a Diofc.difletitzfiqui-
dem in paluftribus «Se aquolis inueniri exiftimat-
Ex quo facile crediderit Matth. Plinium illum
vocare Gladiplum quem paflim Oflicinx Aca-
rum nominant. Lobcl. Se Pena Admp.47.i7f/Gi',
Gladiolus,Germ.0cI?roerrel. GalLjgUu. Segetalis
Romanis. Hxc ille qui ait Narbonenfc vnum
habete florum ordinem,Ttalicum duos. Item Qbf.
Se Ic.Pl.p.5)8.Gladiolus Narbonenfis. Adu.p.47.
«Scpag.99. Gladiolus Italicus binis florum ordi¬
nibus.

Idem Adu. par.2. Gladiolus minimus, minor
quam vulgaris Narbonenfis Gladiolus : floribus
concoloribus, minoribus vno verfudigcfl*s in
pedali gracili caule:foliis item duplo minoribus.
Radix Sify rinchii aut Gladioli parui. Floret in
hortis Londinenfibus D.Guill.Gfl; Se D.deFran-
qucuille Maio menle. Floris omnino albi Gladio¬
li radices & femen anno 1601A D.I. Robino Bo¬
tanico regio Lutetia accepimus. Sata Londini in
horto D- de Franqueuille viguere.

C.Bauh. Phyt. Gladiolus. 1. vtrinque floridus
Matth. Lob. Italicus 2. Gladiolus floribusab vna
parte caulis digeftis filu. Cordi. Narbon.Lobehi.
Item hift.Match. Gladiolus.

Nalc-i tu r Cordo editis, fruteto lis & herbofis
locis, magis tamen planis nec adeo altis: ac fo-
lum amatlutofum, proucnit copiofiir. in filuu-
lis frutetofis circa pedem Lantcrbergi.quem ho¬
die montem Diut Petri vocant, vno atque altero
abHala Saxonica miliaribus. Frequesm Hetruria
& in comitatu Goritienfi,in pratis Se in aruis in¬
ter fruges, vnde Segetalis plerifque dicitur,Mat-
thiolo. Paflim Monlpeliiinlegetibus proucnit.
Florentem vidi menle Aprili , Hanc plancam
prius videram m horto Di.Gefncri Tiguri,poflca
Patauii in horto publico, & Di. Triuelani, &JDi.
de Mufali al ponte Molni, Vcnetiis,acfponte inter
Ferrariam & Bononiam: Lugduni habebamin
horto: Gencux frequens in hortis florens Maio:
in Iulii principio reperi copiose in prato vbi
Gratiola Si Oenanthe quidam inter Burdigni &
Thuiri florebat &lemcn habebat.Montbelgar-
di habeo in horto Ill.E.C. tranlplantatam ex
hortulo meo , Se ex horto Dj.a Morlot fenioris:
D. Agerio tcfte , qui plantam liceam de¬
dit, proucnit in pratis pallidiore flore , plane al¬
bo vidi Sturgard. in horto Ill.C.Wirrembcrg.

NuncEnlis appellati radix dulcis dccotta Se
trita farinx admixta panem dulcem arque inno¬
xium reddit. Per mulcas iuxta eam fcolopendras
reperiunt , tefle Theophr. gaudent enim ea her¬
ba , frcqucntcfque congregantur in ea. Poteft e:;
aurhoritate Diofcor.fupcrna radix cum vino Se
thure impolita , Ipicula Se aculeos extrahere.
Cum farina vero Loliacea ite aqua mulfa , panos
dilcutic. Vnde ciulmodicmplaftris additur. Du¬
cit Se mcnlcs appofita. Tradunr etiam luperio-
rem radicem cum vino potam , Venerem ftimu-
larc : inferiorem vcroftcriles faccrc.Quin&fu-
pernam radicem cum aqua bibendam cornfhodc
exhiberi pueris , quibus ex inteftinorum hernia#
inteftina in Icrottimd elabuntur.

Similes vires ei fte Plin.lib.25.cap.21. attribuit
dicens : Xiphii radicis fuperior pars cum thura
trita, xquoponderc,admixto vino , olla fracta e
capite extrahit , aut fi quid in corpore fuppurar,
vel fi calcata finr olla. Etrurfiis de eadem lib.
if>ic.8.Xiphii radix fuperior vrinamciet. Infan¬
tibus cnccrocclicis datur ex aqua,& illinitur ve-

LIBER XIX.

fioc vitiis. Et rurfus c.To. Appetentiam Veneris
facit radix e Xiphio fuperior , data potui in
'vino.

Galene Gladioli radix, Sc maxime altera fu-
perna,attrahcndi, difeutiendi , Sc nimirum jfie-
cindivim habet. Et 8. de facidt. fimpl. med.
Xiphii radi-x maxime altera qua: fuperior cft,at-
crahit,digcrit,deiiccatquc.

IRIS BVLBOSA LATIFOLIA FLORE

ca:raleo Sc candido.

SE na vt
plurimum
hab ct folia, 16-
giufcula & la-
tiufcula. Hc-
merocallidis
Dodonaei, fiue
Liliaiphodcli
foliis fere fi-
milia,brcuio-
ra tamen i al¬
ternarim in-
uiccm ample¬
ctenda, mol¬
lia, in terram
prona,fuperne
cx viridi pal¬
lentia, inferne
vero incana:
c quorum me¬
dio flos exilit,
e membrana¬
ceo inuolucro,
vnicus» odoratus, cxrulcus [interdum laCtei ca-
doris] nouem foliolis conftans, Iridis figura,quo
marcefcentc,vtrinquc alii lingulares fucccdimt.
Nullus eft illi fcd flos longo duntaxat pe¬
diculo infidctjvt iri Croco: m/ix bulbofa,candi-
da,Auellana: inftar dulcis,multiplici cortice ni¬
gricante inuoluta, cui ( praefertim dum floret) a-
liquor, pne^cr libras, craflie, longx radicula: fiub-
nafcuntur, vt in Hyacinthi radicibus interdum
fieri folet.

Huic Cluf.Hifp. Iridis latifolia: purpuree fiue
cosrulqx cognomen dedit. Hanc Hilpani , vel
Lirio fimpliciter,vcl Lirio efpandannal, Cordube-
fes Lutos adules * appellant , hoc eft, Livium ,
enliforme , Sc Lirium cseruleum. In Hiftor.
verb poft . vbi eadem repetit , Iridem bulbofain,
latifoliam , fiue primam vocat. In Piant; Icon.
pac.ptf.Poctarum Hyacinthus !atifolius,Iris bul-
bola, Latifolia Hifpanica Clufii.L.50. T.155.

Inueniturin Lufitaniae , Bstic^que collium
radicibus , non procul ab Aha flumine fitis , Sc
copiose circa Antequeram & Cordubam. In Lu-
fitania porro Ianuario,in Ba:tica autem Februa¬
rio florentem obferuabatClufius,& eruebat , a-
pud Belgas delata[Corduba enim ad amicos Bel¬
gas aliquos bulbos mittebar] nondum flores de¬
derat, quum oiStenio poit inde difccflit,ad CsEfa-
rem Maximilianum 1. profcCturus, ideoque nul¬
lum femen ebieruate potuit : in illis tamen, quas
in Hifpania eruebat, ftirpibus , infimam partem
pediculi,qui primum florem fuftinuerat,& inccr
lolia reconditam, in rudimentum longi triangu¬
laris capituli definere confpicicbat, multa candi¬
da granula continentis: quo argumento adduci¬
tur , femen Aprili aut Maio maturum illic cfle
polle.

Tdm. II.

- - — - - in*—*.

IRIS BVLBOSA TOTA VIOLACEA

vel caerulea.

HVic nu¬
cleatus
bulbus , non
minias altum
nobis caulem
prOtulit , qua
Hifpanicus
Poetam Hya-
cinthus,pluri-
bus vtcunqufc
foliis ftipacu,
paullo latio¬
ribus, infigui-
ter tamen a-
cuminatis ,
carinaris , dc
interna parte
mebrana can¬
dida fuccin-
Ctis, foris ftri-
atls : flores bi¬
nos protulit >
alterum alteri
fucccdentcm;
inferiore paullo orni , cx vagina laxiore quani
Hifpanicus iamditftus,nouem foliis fimilitercd-
Itantes ,lcd extimis repandismulto per omnem,
dimenfionem maioribus, excrema parte fimbria¬
ta, modicequc fifsa , carmleo-liiolacea s mediaque
fui parte , pro villofa fimbria maculam lutcaHi
oblongam minorem, quarque non per folii Co-
ltam,vc in Hiipanico,decurr4t , habenrc,4 cuiuc
lateribus Zonula: alba: virgata: excurrunt , vbi
vero arCtari folium incipit, ( quanquam interni*
altero tantum lacius eft Hifpanico ) per Coftatn
totam pun&ulis oeruleis albidilquc guttatum
eft , cxtrinfecus autem fere virclcens : hilcc tri¬
bus totidem fuperpofita lunt puipurocairuica »
anguftiora quam in Hifpanico, nec vt in illo ap-
prcfla,fcd intcruallofatis magno recedentia, bi¬
fido nihilominus extremo, quibus fubftmtligu-
lx,qui repanda folia ipectanr, albo purpureoque
virgatx, altera parte violacea: : tria tandem iur-
riguntur violacea, anguftiorc Ceruicc quam in
Hilpanico,fcd latiore cxtremicate.

Hancfic deferibit noftro iudieio Cluf. H.pofh
Crailiore Sc latiore folio, ac Vcluti Ccpaceo, vi¬
ridiore , parte interiore carinato, fiue ftriato,
multifque quafi bulbi i argenteis rcfperfo:cral!b
firmoque caule , quem quaterna aut quina folia
amplectuntur : binos ex vaginulis,vt plurimum*
promit flores inuicem fuccedentes, interdu vni-
eum duntaxat, nouem foliis conftantcm , viola¬
cei prorlus Sc elcganciflimi coloris, interdum di¬
lutioris , inodorum tamen , quorum tria maiori
lunt,ad terram inclinata Sc pronas vt invulgari
Iridc,& labrorum inftar propendentia , tria alia
angufta Sc extima parte bifida, alataque iis incu-
bunt, vique ad luteam maculam [qua: maioribus
pro fimbria eftj pertingentia, tria alia furredta ,
lhprcmaque patte latiufcula, infima vero Yalde
angufta 5 floribus fuccedunt trigona laxaque ca¬
pita : quibus femen rugofum s fuluefccns. Erui
magnitudine, quod maturum,in capitibus crepi-
tatjiimoueantur : radix magna, plurimis mem¬
branis cenacibus , nigricantibus circumuolura,
intus alba, Sc feflili parte fibris prafoita , qu:e
lingulis annis nucleos cyrca latera deponit, hu-
N rin 2

§;

704

HISTORIAE PLANT ARVM»

ius folia nouo Vere demum germinant.

Elthxc Clul.Hilp. Irisbulbufa anguftifolia
purpur. Et hift.poll. Iris bulbofa violacea due i.

Lobcl. Ic. Pl.p.94. Hyacinthus flore Iridis
Thcoctici & Poetarum , in Anglia proucnicns
Lobcl. 4S. Aducrf.47. Teut.iio. Adu.par.z. Iris
bulb fa Pyrenea, qua: prouenitin Souton mon-
te,Anglo-Briranica vocata minor, forte eadem.

Quia vero Lobcl. hanc Iridcm primus Belgis
communicauerat miflisex Anglia aliquot ad a-
micos bulbis, (ponte iftic nafei Cludus exiftima-
bat & in Angliam profb&us anno i-j-i.fruftra in
agris & collibus requirebat, donec Briftpliutn
quum vcnillet,vbi Lobelium conueniebat, ab co
intelligeretjifticprimum illi innotuiile , ex hor¬
tis, in quibus colebatur, erutam, vnde Londinum
amicis midflec. Vcrifimile, Hilpanicis nauibus
qui plerumque Briftolium comeabant, primum
illuc cx Hifpaniaaut Ludtania delatam. Multos
polt annos erudirilEvir Io.Vcnerius, Cludum E-
XOt.app.2.moncbar,hanc plantam maxima abun¬
dantia (ponte nafei in Pyrenaei montibus, atque
anno a Chrifti natiuitate if. 01. fe inter multas
myriades earum qux cirulcum duc violaceum
florem gerunt , vnicam plantam rcperille , qui
florem prorfus niucum haberet : annoaucefn
infcquentc,quum denub montes illos confccn-
dillcr , venuflarum plantarum qui in illis naf-
cuntur conquirendarum canfi, paucas dmiles re-
perifle icri bebat, quarum vnam Io. Hogelandio,
alteram ipd Cludo mittebar. Ea priccr expe-
ftationem [nam valde adflidta] anno 1^03 .bi¬
nos flores tulit prorfus niuci co!oris,pritcr par-
uam maculam flauam , qui vt in iis qui viola¬
ceum colorem habent, terna repanda folia infi¬
ciebat illofquc vc violaceos odoris expertes.

Montbelgardi in horto Ill.E.C.floruit Iunio.

minus elegantes , &c perinde odorati, rtabui c-
tiara anno 97.multas Iridis bulbolx plantas, qu^
quaternos flores tulerunt.

IRIS BVLBOSA , CAiRVLEO

ik albo Verdcolor.

RMxhuic
bulbola,
adnacis bul¬
bulis fubinde
fc propagans,
colore albo:
caulem tollit
ad cubitum
vnum & di¬
midium , re¬
di um , geni¬
culatum, te¬
retem; CUi /u-
lia adnafcun-

H(

IRIS BVLBOSA VERSICOLOR

noAwcAayor.

’ ABVI
L( inquit
Cludus) anno
1591. plurimas
Iridis bulbo-
fx vcrdcolo-
ris plantas,
qui propter
magnam hu-
miditatem , a
frequentibus
imbribus , fe¬
races fuerunt
proferendis
amplioribus
jlortbuty binis
fcilicct , vel
ternis: binas,
qui quater¬
nis floribus c-
rant onufti.
SwnmoyCaulis

faftigio innati bini ex iifde vaginis emergentes,
quemadmodum in Secundo genere folent,altcr
alteri fuccedentes,in nonnullis criam cercius: A-
Iii,pneferrim verdcolores,laciflori faturatiores,
priter geminos illos flores in fummo caule na¬
ros, ex lingulari vagina infra illos dra, & altera
fequente, lingulares produxerunt ramulos, tere¬
tes, genicularos,fuflinentes binas vaginas, e qui-
emerferunt dngulares flores , primariis non

rur, canna-
ta , pelluci¬
da, argentea

membranula
incrinfccus
obuelata, ex-
triniceus co¬
lore eido

flriato , quorum latera cis fafligium,quod per¬
quam acuminatum vix dimidii culmi latitudine
elfc nonnunquam,coalcfcunt: flos ex vagina glau¬
ca emicans,pcdiculo canaliculato inii der amoe¬
nus, noucm foliis Iridum more conflans, quo¬
rum tria furriguntur, non tamen capitibus coe¬
untia, fcd modice diflita,colore , dilute cirirlea:
his totidem alternarim interiiciuntur repanda,
quorum coda per longitudinem difeurrens ex
luteo virelcic ( bads vero tum horum tum
priccdentium lurca cll , ) excrcmamquc par-
,qui latior & fere rotundata, magilque ter¬

ram uerfus reflexa,albam poffidene 3 loeoque fu-
percilii imula fimbrii , crocca decurrit Zona
ad ipdus vfque folii cum pediculo commilluram*
a cuius lateribus inrerna parte obliqui line»
purpurafccntcs excurrunt : atque hifce quidem
tribus totidem incumbunt folia,ex nlbocirulea,
exaflc zonam cum virgatis lateribus obtegen¬
tia , eoufquc donec repanda folia dilatari inci¬
piant, ibi vero zom lutei dnem denudantia, bi¬
fida extremitate , inrrorfum rcfledluntur, quibus
fubfunr lingulis dnguli occultati liguli,qui re¬
panda folia (pectant lutea: qua veio polirema
h:ec,albida.

Hanc ni fallfmur,dc tradit Cludus : Ei quin¬
que aut fex fune folia angufh & tenuia,cubitalis
longitiidinis,inrcrna parce ftriata & candicantia,
externa autem rugofa, viridis cum ci : -taceo
comixti coloris, caulem amplcxanriacubiralcin,
interdum etiam maiorem, nodofum , vnicum
plerumque florem , raro binos , c membranaceis
vaginulis profcrenrcm, Iridis anguftifolii flori¬
bus forma dmilem.&c.

Tertiam hanc Iridcm Cluf.in Hilpan. bulbo-
fam angultifoliam flore vario Hifp .Lino Illyrie :
In poft.vcro Hiftoria, Iridem bulbofam tertiam
duc verdcolorem appellat. Piant. icon.p.9<:. Hi(-
panicus Poetarum Hyacinthus. Iris bulbolaan-
guftifolia flore vario Cludi, L0b.48.Tcur.130.

Copiofam habeo in horto lil.E.C.Monrbtfl-

gardi.

\

UBER XIX-

gardijh ».foetur criimStutgardi»: floret Iufiio:e5-
viem attulit Gener Roma cx horto Iih legari Hi-
ipani, a Coruino Bclga eiufdcm Pharmacopaeo
experientifljficuti alia plura. Sxpius nobis pr6-
uenit ex femine fato primo annd vnicum profe¬
rens florem.

IRIS BVLBOSA LVTEA.

VErficolori per omnia fere fi nilis (inquit
Clul.in Hifp.)Iris bulfcofa anguftifolialu-
ceo flore , cui
a floris colo¬
re, fl.iux, fiue
luteae cogno¬
men indidi,
quSmque Lu-
lua.ii *ey lia¬
bit ey, vocabat:
In poit. ver6
Hift.irisbul-
bola 4.fiuclu-
tea : breuiore
tamon eft
ca le , graci-
lioribuique
Sc ex viridi
pallefctnci-
bus /i //is: [Ijs
vnicus inter¬
da. n bi.ii,co-
tra&iores>la-
tiores tamen,
ex vaginulis
lummo cauli
inhorrentibus prodeunt, lutei coloris , inodori,
medix inter fecundum & tertium genus magni¬
tudinis, quemadmodum tk.fili(]ua,lc\\ caput tri¬
gonum , mqnofimen fuperiori fimile contine¬
tur: radix tertiigeneris radici fimilis, qua; nu-
cleis,non fecus ac illa, propagatur. Sed hic in
flore quandam etiam diflerentiam habet , licet
exiguam : nam inucnitur latiore aliquantulum,
faturatioreque & magis rutilante aureo colore,
radice item breuiore, & crafliore,membranacca
praxerea illa vagina, vnde primum folia emer¬
gunt, fanguinco colorc,a fummis vagina; oris in
inferiorem illius parte-m radiarim delinente,
magis infe&aeft, quitn illius , qua; dilutiore cft
flauo colore :nam illa interdum fanguinco hoc
colore caret. Vtriufquc autem, quemadmo¬
dum & Tertis, folia ante hiemem germinare
folent.

Lobcl.Icon.Pl.Hyacin thus Poet irum luteus,
Lob.49-T.152. Cuius in p,u\2.Adu. aliquot tra¬
dit fpccies.

Nafcitur (inquit CLfius) pingui folo, & pe-
trofis collibus ad Tagum jfiiis , l. pra Olyiippo-
nem,vbieam eruebam Decembri Ann > y . cu
aliquot aliis rariffimis ftupibus,& indo ad ami¬
cos in Belgium mittebam. Fioret tamen paui-
lb maturius Tertio genere, eodem fere quo fecii-
dum tempore : breui tamen fe nurtub confe-
quuntur , & interdum fimul florere confpici-
untur.

IRIS BVLBOSA C^ERVLEA LVSITANICA.

QVinta( inquit Clufius) Iris bulbofa,mihi
primum confpe&a Lugduni Bacauorum.
Nihil vferb ea differt caule',- filiis, &; firma floris.

ab Iride biiibofa, cuius flores Terficolorcs, folius
Horis color diuerfus eft. Nam nouem, vc ille, fi¬
liis coiiftat,qiioruin terna inflexa &c terram Ipe-
dtanwa, csruleiim Kabenc colorem, venis fatura-
tioribus a medio folio, 1,1 latera excurrentibus
diftin&uvn, & ab illo ad vngue.n vfque, macula,
flauam fatis latam, mediu.n tolium per lo.igitu-
dinem Tpcanrem: terna iliis incumbenda^ gib-
bofa eiufdcm etiam coloris,paull6 camcn dilu¬
tioris: tria iurredta folia magis fatura,odor ps.ie
florum Tilis : binos autem , ternofuc m eodem
caule fer 1 flores , qui reliquarum Indum bmbo-
larum floribu s magis-fum ferotini, iifquc mar¬
cidis demum aperiuntur fub initium luni. Flo¬
ribus fuccedunt triangula oblo.ig.i capita , vt in
verficolore Iride bulbofa. E LufitamVporro
hoc Iridis bulbofs genus , paucos ante annos ;
primum in Belgicum defertur. Scquemc autem
anno , e tribus bulbis ab amico acceptis , vnus
florem longe elegantiorem iam deierpto pro-
tulit,amplioribus labris nempe conftancem, tri-
bufquc loliis lurrecds latioribus , gibbis etiam
amplioribus, totumque adeo florem multa la-
turatiorc purpura nitentem, & magis expan-
(um,idem tamen qui in altero odoncaulis prz-
tcrea circum nodos, quibus foiia inhccrcbant>ex
purpura nigricabat. Harc quum mihi fponte na-
lcens non Iit obfcriiata, nullum nomen vulga¬
re intellexit fed qui hortorum cui ura dcledcan-
tur BaraufLufitanicq cognomen dederant.Om-
niu porro iftarum florib9,illiu.\ prxlertimcju^ va¬
no cft florc(quiavr opinatur Clufius , rofeidum
quedam fuccum in lateribus exfudaot)formicz
mirum in modum funtinfeftar.Prztcrea omnium
iftarum,cam illarum quaru n mentionem feci¬
mus , quam fublequcncium, flores marccfccre ii
incipientes , hanc peculiarem notam habent ,
qubdmiiuinorum vngium inftar contrahantur:
quod etiam aliorum iridis generum floribus c-*
ucnit.

IRIDIS VERSICOLORIS CLASSIS
2. Lluiio.

SVnt, auchore CIufio,alix Iridis bulbofi» Ipo-

cies non ex quidem aliunde inutCbe ,fed £e- Dcftriptio
mine apud Belgas nacx,quaruin hiftoriaprztcr-
mittendanon videtur, canique ob caufam,fupc-
rioribusfuhneftendam clfe cxiftimaui.

Prima igitur verhcoloris quoddam genus cft, i
fuperioribus diuerlum;non lohis,cauic,a.ucradi-
cc,his enim cum Tertio aut Quarto genere con-
uenir,fcd floris colore:qnia tria cius folia ad ter¬
ram inclinata, liuelabra,flaua funt, & Quarti
generis foliis propendentibus liliorum ii>ftar
Fcrefimili i. magna camcn r.ureamacula iri pro¬
minente <R' reilexo labro infignica , ad quam
infimo lolii vngue mtrihfccus excurrunt ali¬
quot vena: quodammodo purpurafemtes : tria
autem gibba de illis incumbentia , dorfo & alis
pallem, lateribus candicant : tria vero furfum e-
re£ta,cx albo fubcxrulca lunt,hoc eft, albicantis
funt coloris , quem lubcxrultse laculatiores vel
dilutiores vcn.c diftinguunr.

Alterius terna inflexa folia pallent, <k labrum
habent flaua macula infignitum, a qua ad vngue
vfque viguftiora (unt , vtin cztcr.s generibus,

& interne quibuldam venulis puipuralcentibus
diftindta fune : tria gibba folia ligulam tegentia
dx&Mw funt colons,vel albicant, lummo tamc
N n n 4

?°S HISTORIA

gibbo pallefcentc : terna furre&a exalbida funt,
neruus tamen per longitudinem excurrens flaue-
fcir. Vcriufque flores odorari , Tertii generis fu-
pra dclcripti florum inftar : radix etiam non mi¬
niis quam in illo fcccunda producendis nupleis.
Illas habui munere IoRBoilTot anno 15S6/ qua¬
driennio \*ero pbft , tres alias communicabat,
qux infequente anno hos flores protulerunt.

Prior qux erit illius Tertium genus ab ipfo
acceptum,latiore, breuioreque fuit flore, cuius
terna infleta folia, lato &: propendente funt la¬
bro, media aurea macula ( quam albus orbis am¬
bit ) infignito,per oras crilpo , cxrulci coloris, a
macula autem vfque ad vnguem folii, extenditur
neruus extrinlccus virefecns , intrinfccus palli¬
dus, multis purpureis venis in latera excurrcnri-
bus , tria gibba alataquc folia purpurafeentis
funt coloris .gibbus albicans, ala: cxrulcx.tria
furfum erecta folia,e* cxrulco purpurafeunt.

Altera , huc cius Quarta , florem habuit , cu¬
ius terna folia terram lpedtantia, flaui funt colo¬
ris, aurea macula labrum occupante, a quo ad in¬
fimos vngues : interiore parte fparfx funt quar-
dam vena: dilutius purpurafccQtes : folia iis in¬
cumbentia exalbida funt, prxrcr medium ner-
uumad extremum folium excurrentem 8c gib¬
bum, qui pallidi furit coloris , furtfedta terna fo-
lia,infima parte cx cxrulco purpurafccntibus ve¬
nis funt direin£ka,{upema candicant»

Tertia: flue Boilloti Qmntx fltfri, terna incur-
ua fiue inflexa folia,prorius ladtei candoris fue¬
runt, prxeer maculam raam medie labro impref-
fam, quae aurei coloris erat : gibba prxccrca fo¬
lia illis incumbentia , alba fuerunt , vt & terna
erecta, excepta illi infima parce circa vngues,
qux tenue quidpiam lubcxrulcum habere vifa
cft. Odorati etiam hi flores erant. Ex cu¬
ius generis femine nara: fint hx varietates , nihil
ad me pcrfcriptum,ncc foriitan quifpiam ram c-
xacte obferuauit: odor tamen qualis in Verfico-
lore illa in Tertio genere fupra deferipta , me in
fulpicionem adducir,cx illo originem lumpfilfc.

IRIDIS BVLBOS^ VERSICOLORIS
clailis tertia Clulio.

QVas[ inquit Clufius ] Irides bulbofas primq
Flaux-Varix a Boifoto primum mihi millx,
ftmincego nadtusfum anno i55?o.duobufquc il¬
lum fequcntibusjfubiiciam.

Vna,quam F-V. hoc cft Flauam-Variam ma¬
iorem , ik omnium elegantiflimam merito ap¬
pellare polium, caulem non minus altum habet,
quam Tertium illud genus vcrficolorc flore a me
tertio loco deferiptutn , videlicet cubitalem aut
ampliorem, folia latiora & breuiora , media fere
inter illius & Secundi generis folia , florem ma-
iufculum, cuius terna folia inflexa & terram
fpedtantia lutei funt coloris, & aurea macula in
medio labro inflgniuntur , oris quodammodo
purpurafccntibus anguftiore foliorum parce qux
gibbo integitur, intrinfccus multis fubpurpurcis
venis in latera excurrentibus notata: gioba &
incumbentia folia diluto purpureo colore funt
prxdita : tria eredta valde fatura purpura nitent,
6c quafi violacea funt , prxfcrtim medius per
longitudinem extenfus neruus.

Altera etiam F-V.& latiflora , fcd paulo hu-

PLANTARVM.

milior terna ad terram inflexi folii Aiul
coloris haber,aurca micula infignita* i qua, ad
infimum folii vnguem ,mulcis purpurafccntibus
venis interiore parte funt diftindta : gibba folii
quodammodo purpucafcunt.ncruum tamen fub-
flauum habent : tria folia crcdla , purpurei funt
coloris.

Tcrtix F-V. floris forma eadem , & terna illa
folia inflexa flaui coloris, €utca macula infi-
gniuntur,qua vero parte bifidis & c gibbolis illis
loliis intcguntur,radiis obfolcte purpuralcenti-
busdiftincta funt: furredta terna folia ex exru-
leo purpurafeunt , medius autem per longitudi¬
nem excurrens neruus flaucfccntw eft coloris*
& tria aliis incumbencia,obfoleti, cui flaui quid¬
piam permiftum cft.

F-V.Quarta,ctiam latiflora /terna inflexa fo¬
lia pallida habet, aurea macula infignita, qua au¬
tem parte camerato folio integuntur , purpuraf¬
ccntibus venis funt diftindta : gibba folia , c-
tiam purpurafeunt : tria vero credtiora folia,
cxpulcum habent colorem.

Quintx F-V. qux anguftiflora cft , tria ad ter¬
ram lpedtantia folia, flaua funr,aurea etiam ma¬
cula medio labro infignita; & incumbentia illis
foliaCandicanr,ncruus tamen eminentior quo¬
dammodo «xfs KtiMof : furfum alfurgenria folia
cxalbidafunr , ima parte fubcxrulcis quibufdam
venis leuiter diftindta.

Sexta F-V.etiam anguftiflora, & humilior,
non valde abfimilem macri, hoc eft, Primae a Boif-
foto miflx, habuit florem : fcd quibufdam notis
/ecundx ab ipfo acceptx relpondcnrcm,vt media
quxdam fpccics inter vtramque ccnferi poflir.

Latiflora cft, ik elatior Septima F-V.cnius in¬
flexa folia habent latiora labra, flaui coloris, au¬
rea macula infignita, qua vero parte gibbis fo¬
liis inccguntur, ad vnguem vfque, interius cx cx-
ruleo purpurafeunt : gibba & alata folia etiam
purpurafeentis funt coloris, gibbo tamen dilu¬
tiore : furredta folia latiufcula funt , & illlis ma¬
gis purpurafeunt ,cxrulcique quidpiam admix-
cum habere videnrur.

Humilior, latiflora tamen, eft Odtaua F-V. cui
terna terram fpedtantia folia flaua lunr, aurea
macula maiufcula nocara , interna parte qux ca¬
meratis bifidrique foliis tegitur , pnrpurafcenti-
bus radiis in latera excurrentibus diftindta: gib¬
ba criftataque folia , purpurei cxruleo commix¬
ti funt coloris, ipfo gibbo cx purpura flauefecn-
tc ; eredtiora folia, cxrulci purpurx permixti
funt coloris.

Anguftiflora , fcd humilior etiam , eft Nona
F-V.cuius trium foliorum v terram fpedtantium
labra longiora funt & pallida, orifquc aliquan¬
tulum purpurafccntibus macula aurea longioie
infignita, reliqua parce bifidis foliis tccia, interni
purpuraiccntc, prxtcr medium ncruum qui au¬
rei cft coloris,foris ex viridi pallcfccntis : gibba
cum fuis criftatis foliis,purpurea , gibbus paullb
dilutior : furredta terna folia, purpura facuratio-
rc nitent.

Decima ciufdcm fere altitudinis cft cum fupe-
riore, ciulque rerna folia ad certam prona, pallel -
ccntc funt labro , breui flaua macula in longos
radios definente infecto , anguftior folii pars fo¬
ris vircfcesjincerne viridibus venis prxdita: alata
& bifida folia,exalbidafunt , ad uxm.wmv colo¬
rem tendentia .gibbus pailefeens : tona folia
qux furfum attolluntur, alba fune, medio ncruo
circa vnguem pallefccmx.

Vnde

L1BEP,

Viderim», eadem qiiidcmr forma,, fcddifliini-
iis prorfus color ; nam terna inflexa folia alba
funt., flaua tamen macula infignita : gibba his
incumbentia, purpurafcuut: tria furfum credfca

2urei, fcu violacei funt coloris : breuiter non
hm abfimilis eft Anguftifolix verficolori fa-
mrxfln prima ckffc.

Media quodammodo inter Lati floram Sc An-
guftifloram eft Duodecima,caquc elatior, labris
trium foliorum teream (pedantium ex albo pur-
purafeentibus , aurea- macula notatis , qux me¬
dium etiam lolium per longitudinem fecans, ad
infimum vfque ynguer» anguftior protenditur,
cius iatera interius faturatioribus venis purpu¬
reis diffinfta-: folia criftata&: bifida illis incum-
bemia,diluti purpurei, Sc quali ad rubedinem te-
dentis fi|nt coloris,gibbo paulo magis faturo : fl-
milis pxnc coloris lunt furreda folia,eorum ta¬
men vngues aliquantulum facuratiores. Ifta-
rum porro omnium flores odorati funt, dc Ter¬
tii generis floribus verlicoloribus odoris gratia
refpondent.

Et hx quidem fummxfunt differentix Iridum
bulbofi radice prxdicarum, qux mihi femine F-
V.primx BoilFoci natx : alix tamen etiam natx,
fcd quarum colores proxime ad iftarum colore
accederent : propterca minime huc inferendas
putaui.

Illud prxtcrca in iftarum Iridum plantis fe¬
mine natis obfcruabam,j3lurimarum vaginam il¬
lam initio emergentem, e qua vt in primo deferi-
ptis exeunt folia, rubri flue fauguinei coloris ra¬
diis elfe atfcdam , non fecus ac Quarti generis
primx fpccici in prima Clade vaginulam.

- Sed Sc Decimum tertium genus femine mihi
natum, quod florem demum rulit anno 1594.
quadriennio videlicet poftquam femen telluri
creditum. Cubitali vero aflurgit caule, nodolo
& geniculato, inftar aliarum Iridum huius gcnc-
iis,quem ambiunt longa & angufta folia,carina-
ta vt in fuperiaribus reliquis : lum mus caulis fu-
ftinctflorem reliquis. forma limilcm Sc noucm
foliis conflantem, fed colore diucrfummam ter¬
ni maiora labro propendete prorfus cxrulea lut,
tumente macula, aurei coloris a medio labro ad
infimum folii vnguem difereta, his incumben¬
tia, fornicataq; & alata folia faturx purpurx co¬
lore funt , ligulamq, tegur,tcnu furrc<fta,oblon-
ga,angufta, iatura purpura ( cui rubedo Icuis ad¬
mixta) nitent : odor tenuis, nec ad eas qux ver-
licolore funt flore fuauitatc accedens : capitu-
latrigona longiquc inftar capitum verficoloris,
quq tamen nullum femen tulerunt: radix bulbo-
favt reliquarum Iridum bulbofarum , plurefqiic
nucleos ad larcra generans. Floruitprimo anno
circiter quindecim dies ance illas qux cxruleo
Sc flauofmt flore : altero cum iifdem, Iunio vi¬
delicet. Huic prorfus fimilem Hilpali accipie¬
bam anno 1595. ab cruditilFviro D.Simeone dc
Touar Hifpalenfl Medico, vt cx cius flore, quem
infequentis anni Maio dcdit,obferuarc potui:an
vero femine ipli nara clfct,aut aliunde miffa,ni-
hil adferibebat.

Superioribus annis vt ante di&um eft , inFla-
ux Iridis bulbofx lernine naris plantis nullam
varietatem obferuaucram : at anno 1597. cum in
ur hac, tum aliis infignem varietatem habui. Nam
■- ,anno i^.fcorfim in diucrfts puluinis Flaux,Al-
bx,F.verficoloris femina terrx commiflfub fine
Nouembris: natx ex iis plantxnec loco motx,
quarto pbft anno flores protulerant : ex Flaua
quidem , aut flauos prorfus , aut flauos quorum

XIX- 767

| furreda folia aut pallebant aut exalBida.vel cx-
I rulea erant, vel fuligine in feda cum fornicatis
foliis : cx F.verflcolore aute, flauos, flauos item
quorum furreda folia alba erant, vel initio la¬
bra habentes flaua aurea macula inlignita, de¬
inde flauus ille color maculam ambiens exru-
lcum colorem prorfus contraxit, folia fornicata
| «Sc.lurreda fatura purpura nituerunt : vel etiam
I alios illis pcrfliniles,quorum tamci> flaua labra
i oras auream maculam ambientes habuerunt vi-
rcfccntis ex cxrulxo coIoris,& alios matri fimi-
| les : cx Albaverb pallidos , furreda folia alba
aur exalbida habentes, aut cx cxruleo purpurea,
aut matri propemodum flmiles. Quam varieta-
| cem producunt reliqux plantx illis feminibus
natx, indicabit dies. togem Iri.

j Idem Exot.par.i.App.i.ait.Cxtcrumex Epi-
| flolaquam ad me dabat Venerius illo ipfo anno ^ ^p'
qnolridcm illam niuco flore mittebat,varia alia ren.m0T^i.
Iridu bulbofarum genere ab ipfo inPyrcnxis mo- l>us.
tibus- obferuata fuilic intelligebam : qux lcripto
comprehenderat , vt ad mc mitteret exadam ea-
1 rum plantarum deferiprionem : Verum, dum in
variis illorum montium iugis, qux pxnc fexage-
I na confccndit,j)erliiftrandis erat occupatus,fcri-
j ptum illud ipli excidille Stpcriille magno cum
luo dolorc:fe enim non probe quxnam inter illa

Icflct differentia mcminiilc, certo tamen fe lcire,
vigintifex generum deferiptionem fecilfc : eam
autem Iridcm qux flauum aut rubrum habet flo¬
rem, in carum numero non comprchcndhquonia
in illis montibus nullam flmilis coloris reperic.

IRIDES BVLBOSA1 ET ALB£.

\ /f Iro colorum incremento bulbofx Lob.Iii
i V \ Adu.par.i.Iridcsffacu non fecus ac T ulipx
prxcoces latx, femineque ortx,albxpotifiimum,
varianr,qux infigni mctamorpholi, colorum va¬
rias flibeunr differentias : In bulbo alioquin fo¬
lio , caule, cxterifque plantx parcibus diferimi-
nis perexiguum. Has differentias alunt cul¬
tiora D.I0I1. de Franquevillc noftraquc vireta.

Dc Iridum bulbofarum viribus nihil comper-
rum habet, aut ab aliis traditum accepit Cluiius.

SISYRINCH1VM VETERiBVS,

Gap. XVI.

ET hoc quodammodb Theoph.auc I.7.C. 13. de

Hift.Planc.ad bulborum genus redigi deflde- Dcfcripuc
rat , quod radice orbiculetur. Nam colore quide
penitus diferepat, candet enim, nec fquamis con-
llat.Huic peculiare datum eff,vt ima [ vna,Gaza
legit] radix primo augeatur Hieme, tam ineunte
Vere, quod in imo exercuerit, contrahatur,fupcr*
numque crelcar quod manditur. Radix(vt idem
inquit dc cauf.)vt reliquarum generis ciufdem,
dulcis cftjpartes vero fuperiorcs cx caufa ftccita-
ris infuaues Sc propemodum infipidx.

Poft Thcophraft. inter genera bulborum,qux
Grxci fecere, Plin.l.iy.c^.Sifyrinchion numerat:
perhibens , mirum imas Sifyriitchii radices cre-
lccrcHycme: Vere autem,cum apparuerit Vk>-
| la , minui Sc contrahi , tum deinde bulbum pin-
gucfccrc.

Dcfcriftio

Locus.

703 HISTORIA!

IRIDI BVLBOSj£ AFFINE
Sifyrinchium maius.

I Rides bulbo-
fas proxime,
line cqrftro-
ucrfia,fubfcqui
debet planca
quasdam flore
Xyridis,mino-
rc camcn , Sc
orbiculata, vt
Xiphium, cu¬
ius duo gene¬
ra in Hiip. pe¬
regrinatione a
Clufio obfer-
uata , Maiu
& Minus. s
Maius fle
deferibie : o-
blongis angu-
ftifque fotus ,
mollioribus
quam Iridis
bulbofa: folia,
& ad Allii aut Hyacinthi botryodis folia proxi¬
me accedentibus, ftriatis, viridibus, & humi ple¬
rumque fulis : rotundo, dodrantali , ftriato, flr-
moque caule : qui ex multis inuolucris tanquam
e vaginulis, flvtes promit quatuoraur quinque,
alternarim prodeuntes , hoc eft , vc primo mar-
cclcentc alter fucccdat , deinde tertius,& fle de¬
inceps, Xyridis potius florem referentes , quam
lridis,ex nouem foliolis compofitos.quorum tria
vt in iam deferipris Iridibus bulbolis,dcorlum
inflcxa,pro fimbria, luteam maculam etiam ha¬
bent: alia tria furfum aliquantulum attolluntur:
tria vero reliqua, quse in aliis ligulam tegere fo
lent,furrcdta,fumma parte diuiia & bifida. Eft
vero totus flos pulcher alpedtu , coloris carrulei,
praeter maculas illas, Sc odore quidem prxditus,
fcd valde fugaci: floribus iuccedunr folliculi , va¬
ginis quibufdam cutaceis inclufl , adeo tenui
membrana conflantes , vt femen rotundum , par-
uum,fubrufum,quod in illis continetur conlpi-
ci poflic: radix bulbofa, gemina, planca ipta flo-
rentc,& altera alteri iniidens Xiphii modo , fu-
perior,plcna,candida dulcis, edulis, & pueris ex-
petita,inferior[flaccida totam nimirum fubftan-
tiam ad ie trahente fuperiorc , vt in Croco Xi-
phio,] &c tandem euanefccns cum inhzrcntibus
fibris : multiplici vero cortice reticulato, craflo,
nigro integitur , Xiphii radicis inftar , & adna-
tfs fefc propagat : nam quinas, interdum etiam
ienas , aut plures plantas quarum finguli bulbi
fuo retiformi tegmine inuoluti erant , alio villo-
fo capaciorcquc tegumeto fimul comprclEis eru¬
ere memini , in collium fupra vrbem Olyflipo-
nem accliuicatibus , apud fuburbanum Magn. &
Gen. viri Ferdinandi C«rinho , equitis Luiitani,
multis peregrinationibus in exteras regiones fa-
<ftis, clari : atque etiam Gadibus , non procul a
ponte, qui eam infulam continenti nunc con-
iungit : vnde eius bulbos in Belgium ad amicos
mittebam.

Cluf. Hifp.& hift.poft. Sifyrinchion maius,
Lufitani Nozelhas ( quali Nuculas flue paruas
nuces ) appellant, quod pueri iftic eius bulbo pe¬
rinde atque Auellanis vcfcantur,&: in deliciis ha¬
beant. Planr.ic.p.py.Sifyriiichium Cordi &Clufii

PLANTARVM

Lob.^o.T.ijt.Sifyrinchium Cordi nobis, & bal¬
bus fllu.Fuchfli.

Floret vtmmquc genus Martio, natali folo:fed Tei
apud Belgas Maio duntaxat : interdum etiam
Iunii initio, idque valde raro , vc pote quod al-
ccrnis vrplurimum annis , duntaxat prodire fo-
leat, imo paulatim plerumque contabefcens,
prorlus tandem farpenumero pcreac.

IRIDI BVLBOSi£ AFFINE
Sifyrinchium minus.

SIMILE
eft ( inquit
Cluflus ) prse-
ccdcnti , mi-

Dc

nus tame,gra-
cilioribufquc
foliis : flores c
vaginulis pro¬
deuntes, colo¬
re fuperioris
floribus fimi-
miles, fed ma¬
gis odorati;
tenuiores e-
riam folliculi
minore 8C e-
xiliore femine
pleni : radix
iccin minor,
non minus ta-
men,quam fu¬
perioris , reti¬

culato cortice te<fta,&: gemina.

Sifyrinchium minus,icu genus alterum , quod
H\Cy.Lirio , nonnullis Mafucas dicitur, ad cum
bulbum accedere videtur quem Thcoph. 1.7.0.43.
hift.CTffi/e^ux vel «7<rje<)X'0V cognominauit.
CrefcicValenrino Hifpania: regoo,fed Murciano
frequentillimum obferuabat atque eruebat Clu¬
flus, prarfertim tribus leucis fupra eius regni Me*
tropolim, Murcia vulgo appellatam , qua: Vereri-
bus Afwr^i/,dicebatur,itinerc Granatcnfi.

Ad ventris tormina (inquit Cluflus) vtile eflc
referebant incolo: fcd deuorata radice, illicb cor¬
pus faltationc elle exercendum.

io

FLOS PERSICVS SISYR1NCHIO
congener.

F Loris Perfici [inquit Cluflus Hift.poft.] fu-
premam caulis partem cum flore fuis colori-
bus duntaxat exprcllam, anno 1594. Praga acci¬
piebam ab Efaia le Gillon,mco fororis filio:pul-
cherrimusjfummo cauli fatis gracili & virefeen-
ti innitcns,& ex mcmbrananacco inuolucro in¬
ftar folliculorum,qui Iridum flores ambiunt, e-
mergens, tribus tantum foliis (fi pictura fides eft
adhibenda) conftans,mucronatis , binas vncias
longis, minimum digitum latis , do rfo elatiore,
ca:rulci coloris adeo elegantis . vt cum centia-
nella carrulcis floribus contendere pollit : inter¬
na parte ramofa quadam ftamina in multas te¬
nues fibras fcdla continere videtur rufi coloris,
apicibus vero albis : infra illum addita erat alte¬
rius floris gemma fuo membranaceo folliculo e-
tiam inuoluta. Exprcffa autem fuerat h.TC icon
Conftantinopoli apidtore induftrio , de altera,

quam

LIBER XIX-

euaifl pi&orqhidam PeirUcus e Pedia attulerat,
vbi nalci,& bule vocari alferebat. Conftantino-
F°li vero dTe ignoram hanc plancam . Bule' por¬
ro» Thicis florem iignificarc , ante dicere me¬
mini.

IRIS WL.GARIS VIOLACEA SIVE

purpurea horcenUs &Ulueftris.

IRis hortis noftris vulgitiffima, radice per obli¬
quum agitur cnfsa , rugosa , guftu acri
confumptbque-fupcrfluo humore tandem odora¬
ta : caules cubitales &: fefquicubitales , ramo/i,
reretes: folia vnciam lata aut latiora, rigida,ftri-
ata,in cultratum mucronem aut gladii excuria:
flores amcEni,violacei,tribus foliis repandis, per
oras infimas albo violaceoque variegatis, Cofta
interius ad medium vfque folium crocatis apici¬
bus villofa: totidem furrc&is , obtufis mucro¬
nibus , Sc fere rotundis, carinata inclinatione
coeuntibus : intra quae tria longe praedidtisfex
minora, dilutiore viola tin<Sfca,in fummo fifla ,
quibus poftica parte totidem concolores fibrte,
albicantibus apicibus apprimuntur.

Quandoquidem Cordus in Hift. fua nebis
diligenti/lime videtur Iridem vulgarem deferip-
Uflc Jubet eius
Idefcriptioncm
ubiugercj.qu!
ait: Iris qua:
apud nos in
hortis, vineis
ac murorum
coronis feri
tur,ab vnoex-
fpite plura &
ercfta erigit
cubito longio-
ra folia, duura
digitorum la
titLidiiie,re<5ti-
uenia, inferius
in radicum ca¬
pitibus coniu-
dta, ceu ex o-
mnibus vnum
fiat , Sc fibi in
ilicem inferta,
Ungulorum a-
perto Sc incifo ventre ceu carina alterius
dorfum excipiente, fupcriiis vero ala: modo in
latitudinem explicita, &in mucronem gladii fi¬
gura delinentia : e quorum medio caulis affurgit
lefquicubitalis,rcd9,tercs,& glaber, veluti cine¬
reo polline conlperfus, facile abfiergentibus ce¬
dente, quinque aut fex geniculis intcrfeptUS , cx
ex quibus fingula exeunt Une pediculo caulem
ampledentia folia, inferioribus eo minora , quo
fummitati propinquiora://ym in fummitate poft
medium Veris perinterualla erumpunt,primum
conuolucis in turbinem membranis , paulatim fe
in noucm folia explicantibus : ex his tria infc-
riora digitali funt longitudine^irca exortum an-
guft a, reliqua lui parte vncia multo latiora , dc-
oiium inflexae linguae figura, foris liuidicolo-
ioris in cinereo, & iuxta principium viridia, in-
6,us vero purpurea, latis Sc ladeis venis fe viola-
laceo lplendori mifcentibus , maxime vbi verfus
exortum gracilefcunt : adhxrct iis in interiori
hnu inferius lutei coloris & in longitudinem
exporreda lanugo, oblongis pilis, hirfuta: campae

...... ..... . 7 6$

aliquam firailitudincm referens : in fumma to-
tu folium Iridis omnes colores repr^fentat,vndc
nomen iuuemc, lanuginem cuiufquc folii aliud
paruu.n obtegit folium , in fummitate in duas
partes dilfedum , ab vtroque latere herbacei co-
iovis}m medio liuido extante dorfo : reliqua
tna folia , Sc ipfa linguae aut cochlearis formam
habent, primis tamen l-atiora,&paulib breuiora
exiftunt: Sc quemadmodum illa deorfum incur-
uata alcendunt,Uc haecUirfum verfus reflexa id-
gunturrcolor his cft vtrinque in cinereo liuidus,
qui vero prioribus alterno politu adneduntur
purpura macula: luteo colori iuiperguntur : du¬
rat fere odiduum lios,dcindc contra-hitur,cxic-
catur Sc decidit,infcrius oblongum, ac fexangu-
arem folliculum relinquens, i^cus in tria locu¬
lamenta incerfeptum,in quibus rbtarida funt de
oblonga femina. Radicibus mutue multis,inui-
cem in latitudinem Ubi adnacis,duum digitorum
cralUtudirtc ,. geniculatis, in tranfuerfum Una¬
tis , per fuperUciem terra: fparhs , foliis modice
in flauo rubentibus,intus autem candidis, cx in¬
feriori parte longas tenuefque fibras in terram
agentibus , ex his aliquot, qua: adhuc nafcuntur
lutei coloris in fine aut capite exiftunt : graui-
ter tota herba , vc fambucus fere, dum teritur ,
fpirat,pr*fertim radix , qui* etiam guftata, coc-
cognidii modo hruces exurit.

Silueftris Iris, inquit idem ‘ ordusjFatiua: Umi-

lis cft,pauciUjuc notis a fatiua diit.nguitur, foltts Iri* fylue.
minoribus Sc hyeme prori ,is no i apparentibus, fl™ Cordo.
cum fatiua: folia hyemis (quinae co. icum.iater
reUftant : caulem etiam quam fatiua breuiorem
fert, e quo flores fere viginti diebus ante faciuae
flores erumpunt, colore magis purpureo, quibus
defluentibus, pollicari quantitate fuccedilnt fol¬
liculi , fex lineis Concauis in longitudinem ftrii
ti, in maturitate tribus commilTliris fe aperien-
tes, rotundo Sc cartilagineo pleni. Radi-
ceni habet digitali crallitudinc , dodrante breui¬
orem , geniculatam, tranfuer£tm a pofteriorc
parte. Ungulis annis putredine -cantum fere a-
mittentem , quantum ab anteriori parte i flati¬
bus capiti refti t ui t u r, nec facilia: in modum den-
furn caelpitem conftinientcm. Sapore & odore
atque aliis qualitatibus fatiui relpondet. Na-
fcitur edicis Sc cliuoUs locis inter arbufta : Li¬
lium 0c^e>‘bei' fycn} ebey Jjdffet / quod omnium
primo floret.

DE IRIDE VETERVM SENTENTDE.

IRis [Cbnfecratrix] Theophraft. paffim ita
delineantCjodoratam adepta radicem folium
non vt Gladiolusjfcd harundinaceum potius. O-
dorati autem radi-cis rationem calori in terra
conclufo imputare debemus. Verum neque li-
mofam , neque pinguem, neque lentam, glutino¬
sa mque terram ellc oportet. Hac enim de cau-
la Iris melior in Illyride, quim inMacedonia eft;
in Thracia vero , CEterifquc frigidioribus locis, J,'s lllyri-
ac minus coitioni idoneis, odore penitus caret. cacur w*
Ager enim praepinguis , Sc humor multus Sc l‘°r‘ ,
hycms vehemens prohibent. Tepidis tamen at- c**™
que gracilibus minus odorata creatur propter f»odora%:
mollitiem aeris. Floret &Confecratrix ( Iris ) b>-
tffta te,& Lauaria dida,flos afpedtu pulcher, fed
caret odore. Odoratorum igitur [quibus ad
vnguenta vtuntur) in Europa, vt tractu frigido,
nullum pneter Irin inueneris, qu$ tamen opu-
ma apud Illyricos exit : non quidem parce mari- jlljncA'.

HISTORIAE PLANTARVMi

Theofh.net .

'Rxdtx'.

Illyrie*

_V2 aeedunt-
ca.

si fnexn x
Illyrie A di% ~
flex.

S ternuta -
menta me-

Ptjtdtc *.
KLolhgendi
Juferjhrto-
Jut modus,
feruore

tima,fed mediterranea,magifquc ad Septentrio¬
nem fita. Verum loci a locis differunt , ita
vt producere meliorem poflint. N011 immeri¬
to iane ni rcucrentia prxftarct Nos in Thco-
phraftum inuehercmur,ln Europa namque mul¬
ta odorata proucniunt,Nardus Celtica, Phu, A-
farum, dc alia qux hic recenferc non ftatuimus.
TimrTheopb.Guitus nullus ci accommodatur nili
quod ablaqueatam foleant rcllccarc: radiculx e-
nim quas Thracia fert, vidilicet qux odore Nar¬
do flmiles , & alim quxdam paruam exilemque
odoris gratiam habent. Virides enim aut nihil
olent aut non xque:ficcatx nimirum redolent
vt Iridis radix.

Illa quoque non omittenda differentia cft[in-
quit Plinius lib.n.c.y. ] odoramentorum multa
nihil pertinere ad coronamenta : vt Irim atque
Saliuncam , qnanquam nobiliflimi odoris v-
tramque. Sed Iris radice tantum commendatur
vnguentis dc medicinx nafcens. LaudatilTima
in lllyrico.Et ibi quoque non in maritimis, fed in
fylucftribus Drilor.- s & Naronx. Proxima in
Macedonia longiflima hxc & candicas, & exilis.
Tertium locum habet Aphricana,ampliflima in¬
ter omnes,guftnquc amariflima. lllirica quoque
duorum generum eft, Raphanitis a fimilicudine,
qux & melior. Rhizotomos fubrufa. Optima,
qux ftefnutamenta tradu ( falfo legitur pro tra¬
ctatu iuxta veteris manuferipti codicis fidem
Comar. ] mouct. Caulem habet , ^ cubita-
fem , eredum. floret diucrfi coloris fpecie , li-
cut arquus culcitis, vndede nomcn.Non impro¬
batur & Pifidica. Et folluri tribus ante mcnfi-
bus mulfa aqua circumfufa, hoc velilti placame-
to terrx bladiuntur,circumfcriptamucroncgla-
dii orbe triplici: & cum legerint eam,protinus in
cxlum attollunt.Natura clt feruens, tradataque
pultullas ambufti modo facit. Prxcipitur ante
omnia vt cafti legant. Teredines non ficca mo¬
do verum &in terra celerrime fentit. Optimum
antea Irinum Leucade dc Elide ferebatur : iam
pridem enim & feritur, nunc e Pamphylia. Sed
Cilicium maxime laudatur atque Septentrio¬
nale.

Diofc. qui vnius duntaxat Iridis meminit, fic
de ea dillcrir : Iris a (imilitudinc arcus cccleftis
nomen habet. Folia profert fimilia Gladiolo,
maiora tamen Se latiora ac pinguiora : Flores in
caule xquali inter fe diftantia litos , incuruos,
varios. Aut ( hic legitur Attico more pro x,
Lac.) enim albi, aut pallidi (*x?* Fuchl. vertit
virides quam bene iudiccnt alii:) aut melini aut
purpurei, aut cxrulei confinduntur. Vndeob
varietatem ccclcfti Iridi ammilati funt. Radices
lubfunt geniculatx.folidx,odoratx, quas poft le¬
ctionem invmbraficcatas, & filo tranfmilfo re¬
ponere oportet. Eft autem melior Illyrica & Ma¬
cedonica:^' inter has optima cft,qux denfam ra¬
dicem habet, & aliquantulum obrufain & xgre
fragilem, & colore fubfuluam : & qux valde o-
dorataeft,&gultu amarior, & odore fincera , &
non litum redolens : qux dum tunditur fternu-
tationes mouet. At Africana colore alba , ad
guftum amara, faculrate fecunda eft. Invctufta-
te vero teredines fentiunt, odoratiores famen
tunc fiunt.

Matth. 8c Amatus fcripferunt , fc tum Anti¬
quorum tum Recenriorum repcrilfe neminem,
qui in fimplicium medicamentorum libris , Iri¬
dis Aftragalitis meminerit, ideo quid certi hac de
re proferendum, fe non habere.

Cxterum Gal.lib.i.dccpmp.med.fec. locos 6.
i.ex Sarano tranferibens meminit Iridis, qux co¬
gnomine Aftragalitis dicitur.

Alibi quoque [lib.io. Sc poft eum Marcellus j
Medicus mentionem facit Iridis Chalcedoni»
dc alio loco Iridis Illiricx.Idcm lib.5.1impl.c.2.

Iris Grxcum nomen ( inquit Cornar. ) apud
Latinos rctinuit,noftri ab odore TioliVuri5 vo¬
cant, vulgus Herbariorum Lilium ca-leftc, a co¬
lorum varietate qux in floribus confpicitur,
appellat. Sed quam idem vulgus intealrisdc
lreos diftinCtionem facit , iuxta vulgatum ver-
fum : Iris purpureum florem gerit. Ircos album>
ea vaniflima habeda eft. At melini flores funt, qui
Cydonii colorem referunt. Illyrica Iris laudatifli-
ma eft, poft eam Macedonica, quam etiam Gale¬
nus lib.7. xjtTw ytvn in Afclepiadco quodam aco- 1
po habet. Sicut etiam Carthaginenfem in qua¬
dam ther. lib.2.dc antid.recipit,quanquam eam
qux ex Libya magna fua artate plurima afFcreba-
tur,tantum ab Illyrica deficere alferat quantum
mortuum corpus a viuo : etiam fl in aliis genti¬
bus non ita multum Illyrica inferior reperiatur.
Sicut hodie de Italica &c Gallica ac Germanica
teftari polfumus.

Athenxus lib.15. Dcipnofoph. teftis eft Pliniu
feribere Iridis flores Lupos nominari ,quod Lu¬
pi ridui Iabrifque flmiles fint. Iris radix autorc
Mefue flmpl.purg.l.n.c.8.] eft herba:, quam xer
r&TAjid eft Lilialem,vocatauthor Grxcus , cuius
flos vel cxruleus, ac verflcolor, vt Iris arcus cx-
lcftis, vnde illi nomen, vel albus. Alterius radix
vel optima eft, fl magna, dura , denla, crebrb gc-
niculatata, ex albo rubefcens,odorc ceu viola a-
romatico, faporc acri,& mordente. Veris initio
collcda fecundam bonitatis rationem flos obti- y,
net, cxruleus prxfertim: albus enim ad omnia lej
eft imbccilior. Lilium codefte, inquit Gorop. st
Iris cft.Lilium Francis. Iris fpei tenera. Nimis™
audaces illi fuerunr,qui varia ungularum herba- „0
rum nomina principiis capitum in Pcdacio a- f*
dult. ademerunt. Corrupta elle pleraque fateor, D
vtin Iride fadum,vbi legitur 9fJwnA*vel ut Mar- tn
ccllus legi polle putat, Talpida. Quid clarius fi
legas 1 tif oi J' /AXvsuu/V oi J‘ i\7nJk. Iridein alii EI- % ,
pida, idcft,fpem &c.Iris Iunonis dicta. Ternarii
vis in Iride 2cc.

Iris flue lreos flue Iridis in genitiuocafu pro¬
feras [ait Cord.in Diolc.] eadem eft,quaproptcr
inepte , quidam tanquam diucrfasdiftinguunt,
Iris dc Ircos. Eft autem Iris Illyricae^ radix
qux in pharmacop. Ircos & Gcrmanic. Ynol-
\\jurt3 appellatur : non quod vere fit viola: ra¬
dix , fed quod odore violas imitetur. Ea pro- 1
propemodtim fbla ab Authoribus eundis aliis
eius fpccicbusprxfcrtur. Sed fuas habet quibus
ab Illyrica diftinguatur notas. Eft enim horri-
bilior,odore iniucundior, dc inulto maiore acri¬
monia guftanti moleftior , faucefque grani Gni-
• dii modo exurit, quapropter caliditacc quidem
Illyricam plurimum luperar : fed quanto hxc il¬
la elt fupcrior,tantb etiam aromatico odore &
faporc inferior exiftit. Vehementius quoque a-
luum quam Illyrica purgat. Eft etiam in floribus
differentia, liquidem noftra Iris purpureum fert
florem, in arcus cxIeftis,colorcm variatem, vnde
totum Iridis genus nomen inuenit. Illyricum ca-
didum vero producit. An Cordus degufta- Co
rit viderit Illyricam virentem anciptes hxre-
[ mus. Noftra enim Iris odoratior & flccata,ac fic-
I catione mulcaruin plantarum acrimonia Sc ma-
1 ligni-

UBER

ligniras retunditur : illud etiam perpendendu an
in Illyrica omnis Iris /it candido flore.

Placet etiam hic fubiicere defcripcionem 'Iri—
i**, dis Tragi,vt Ledorcs corifiderenr,an eafdcm cu
W’ Cordo intelligat : Iris ( inquit ille,) qu<e Gladio-
’ lorum omnium pra:ftanthiiniacenfetur,radicem
habet fqrpentem ac contortam , qua; fupra ter¬
ram potius quaip intra humu .1 compiciendam
le praebet, nam primaria radix :md i kcct , nec
contegitur, at radicula: illi adnatar intra

humo

humum latent, a quibus candida Sc primaria ra¬
dix nutrimentum recipit» Maio mcn.lc inter fo¬
lia qua: gladii formam iimtaucur, caulis exit ro¬
tundus, Horum vafculis fcu calycibus oblongis 6c
ii acutis conipicuus. His oblongis quos diximus
calycibus maturitate ruptis, flos exit diuerfico-
: lor. Nam tria illius praecipua folia, ea parte qua
r' vcrfus terram inflectuntur , ex viridi & pallente
: colore diluta purpura, purpureis fimul lineis, fcu
venis per hos ipfos colore dudis intus vero
purpureo colores admixtis candidis, &c puniceis
1 Iineis,media denique fui regione lutea lanugine
1 fuperciliorum formam rcpraefenrante, emicant.
His contraria tria alia in altum globi inftarqoa-
da fefc attollunt,aquei coloris, ex purpura /imul
: albicantis & lutei,non aliter atque reflexus /ple-
i doris auri fulgentis, aut cuiufdam admodum ex
variis coloribus intertextis tela:. Germani cin
Itnbcrfdjcm vocant. In medio integri floris,

1 tria alia foliola breuia , angufta, arcus cceleftis
inftar,coloribus variis tinda apparent. Ex his
1 quae de floribus Iridis Germanica: diximus, colli—

: gimus illos nouem foliis, totidemque coloribus
1 conftarc. Hi ipli flores odorati/limi cum mar-
i ccfccre ac decidere capcrinc, nullum poft fe
' vclfemen,vcl frudum ( quod ego fciam ) relin-
i quuntmeque etiam paflim h xc Iris;nifi plantata
: fuerit, reperitur. EgO namque omnes fere Ger-

1 rnaniae regiones crcbris,herbarum gratia,profe-
dionibus fufceptis,perluftraui,nec v/piam loco-

j Tum cam/pontt? nalcentcm inueni, ni/i in altif-

2 /imo quodam & graminofo monte non procul a
Valentia arce /ito , vnde euulfam in hortulos

1 meos illam tranftuli. Radix illius non perinde
1 dura ac folida eft, atque illius quam Genucnfem
dicunt, neque etiam adeo odorata,licet feruentis
fle fiporis , & linguam guftata adurat , non
minus quiin peregrina , quo fit vt in plantis di-
uerlicas regionum magna confticuat diucrfirate'.
Qnemadmodum enim frumenta & vina pro fleu
& locis natalibus abinuiccm diftcrunt,irahcibz
Qc radices pro ratione terra: in qua nafcuntur, &c
cceli temperie, vel deteriores, vel meliores fieri
confueuerunt. Quanquam haec noftra Iris, ea
qua quotidie vtimur longe fit inferior , multum
tame affinitatis cum eadem habct,fi formam &c
temperamentum confideres. Quapropter vo¬
camus illam Iridem, non quidem Illyricam , fcd
Germanicam. Et alibi:Geruleus vero,Gladiolus,
radicc,foliorum forma, caule denique ad Acoru
! adulterinum fere acccdit,nifi quod flores huius
[qui &ipfi tria folia furfum , tria alia deorfum
vergentia, & in orbem pulchre circumadfa, obti¬
nent] cx caeruleo colore purpuranr,& nullo pofl:
fc relido femine decidunt. Dicimus infuper v-
tramque in caput 11.1.4. apud Diofcor. collocan¬
das, quo loco quam nonnulli letv etyeidv , I-
rim fylueftrem, Cacos,& Gladiolum vocant,dc-
/cripta eft. Quod ii cui videatur Zi$/ov [de quo
alio loco egimus J vocandum, cum eo minime co-
tendendum exiftimamus. Gladiolus caeruleus
Tragi, forte idem cum Iride fylu.Cordi, id rame
Tom. 1 1.

XIX» • ■ 7*

diligentius confiderandum : ne/cimus cur i 7/e ^
non iunxent Gladiolum fuum caeruleum potius
cum Iride qikm cum Gladiolo flore luceo flue
P/eudo acoro.

Iris nititur radicibus torofis , odoratis, 6c gc- PraparUe*
niculatis quas apud nos in Gallia (inquit Ruel- dt r*no m
lius) adhuc exitu Veris terra erutas deficcant in
orbes,& funiculo traiedas priusflixiuio macerat
ad exhauriendam fucei vim,quo tinearum inia-
riis, quibus adhuc h^rentes funt oportuna: , mi¬
nus pateant : dein ficcatas recondunt. Plerique
curatas ad huc modum Iris taleas armariis induti
vc /uo perquam iusundo odore velles commen¬
dent: nec iis praeparandi Veterum vfus exoleuit;

Inuenicur, inquit praeterea , apud nos frequenter
flos emaculati candoris,cuius radix cum Illyrici
de odoris principatu contendit. Quod fi vires
quibus donatur radix libeat confidere > depre¬
hendes qua: a Dodoubus traduntur, ad amuffim
refpondere. Cum ergo tota Diofcor. pidura
huic, quam Lilium vocant ca:lefl:e,fulfragari co-
gnofcatur,eam e/Te Irin nemo ibic inficias. Sunt
qui pudendo cjrrore aliam aflignent herbam rc-
£to, aliam calui paccrno,vt Iris ab lreos,taquam
purpureus colorihniueo difbingui putetur Her¬
bariis. Verum haec opinio anilibus nugis adnu-
meranda,nec digna quz cfibilecur,nedum a pul¬
latis & rudibus explodatur.

Quam vulgus inter Ireos & Iris diftindione
facic,aic Comar, iuxea vulgatum verfiim

Jris purpureum florem gerit , & Ireos album:
ea vanifffrrra: Macedonicam Gal.I. ha-

ber,(icut etiam Carthaginen/cm in quadam the-
riaca lib. 2. de ancidot. Irin Raphanicin Fuchfiij kaphani-
qux i fimilitudine Raphani fic eft dida , Gal. •**

Paulus, Actius, Aftragaliriii,quod radix eius cum A^raiA^
Aftragali radice fimilitudinem habeat , vocant. Florentina
Florentinae qui cantum Officina: vtuntur, Ger¬
manica non dilhmilis fapore acri Sc mordaci.

Iris in vniuerfum fatiua & filueftris. H<jc duo- lns [**'"**
rum eft generum: altera fatiua & vulgari fimilis,
foliis tamen,flore,caule, radiceque paulo mino- w/ L,;.
ribus. i„ "

Iridem Illyricam nouipraeferri [ inquit Mat- iris il/yri.
thiol. ] non quod genere vel ipecie a noftrate c* mn d,f'
diffcrat,fed qubd caeli folique illius conucnientia^*^”*'*
pr^ftantioribus polleat facultatibus. Satnia( vt TL/frate.
arbitror) ex agrefti originem duxit. Sunt qui pu-
tene nullam Iridem domefticam reperiri , quod
fcripferit Theophraft.nullura Iridum cultum ac- Tf,etphr.
commodari. Sed ii meo quidem iudicio deci- exfi,caf*Ti
piuntur , quandoquidem Theophraft. eo in loco
non de omni in vniuerfum Iride dilTerit , fed de
Illyrica tantum :qu^ cum loci accqli clementia
in Illyrico tradu optima fponte proueniat, non
eft neccllevt colatur. Prteterea cum hodie lri«
domeftica paflim in Irali^ hortis /pedetur: filu.
autem in pluribus montibus fponte nafcatur,
floribus & foliis fatiuz longe minoribus, radi ce .
tenuiore, breniore de aridiore , nulliquidem ab- °CUl8 ‘
futdum videri debet , fi nos vtramque depingi
curauimus. Sylu. plurima oritur in Goritienfi z-r
gro,Saluatino monte , & iapidiz collibus inter
laxa, odore non ingrato, & in campeftribus non
longe a Sontii ripis. Recenti Illyrica deftitui-
mur. Sibi manifefte repugnare videcur Plini
quod lib. 21.C.7. Raphani tem, qua: candicatjRhi-y^^'^^
zotomoqux rufe/cit antepo/uerit : c. autem 2. $bi prose*
contra, I si srufFa melior eft quam candida.Diof- »>f
cor. przftar quz fubrufto conftaf colore. Cor- IlJjr,c* de*
narius Irim Aftragalitem & Aftrugalum
circ exiftimat, quin & Plinio per Iridem Rapha-
Oee

Iris Astra-
galttts fcr
Raphanitis
non ejl

A/lrapalus
ut Suit
Comar .
Indis non
meminit
G.iL m
fi/npl.

M atth no¬
tatur.

Ireos Ofpic

/rtf flore
luteo,
pallido,
furfureo.

Irit, |
Illyrica.

Tlefcnittur

pltnius-

contra

Matthtol.

yit. HISTORIA

nitem Aftragalum intclfrgi ccnfct : verum ita Iri-
- dem Aftragaliccm a Galeno cognominaram elie
pucaucrim, quod radice referar Aftragalum:
quemadmodum Raphanitis a Plinio ditia cft,
quod radice Raphanum rcprxfentet. Indcm
memoria; prodicam fuille Galeno in lib.Utnp.
med. nulquam rcpcri. Si Ius fylu. MatthiM
ganeum paulo minor cft farma , to :n co cantum
differt vc primo dicit,nulla opus erae figura, ii ve¬
ro, vc air,libi contradicens longe minor, icon pa¬
rum cius dcmonftrac plantam. Quomodo Icit

an I ris Illyrica differat genere .vel fpccie, ii non

virentem viderit & contulerit cum Italica. Idem
in poft.Com.lat.& ital. cum magn. fig. Iris capi¬
tula edit oblonga Gladioli modo , c rallior a ta¬
men, in quibus lemen concluditur rotundum Sc-
fama: magnitudine , quo fit vc ii errore ducan¬
tur qui Ir. dem nullum ferre femen contendunt.

Iris cuius tantum radix a medicis commen¬
datur, .ea cft herba, Amato hic 1'cribence ,quam
hodie officina fub nomine Ircos monftraiit, Rc-
periuntur varii colores , in vnoquoque flore,
candidi, pallidi, lutei , purpurei, vr plurimam
ccrulei, vc facile quis inteliigerepoffic Irim di¬
ci, nouobdiuerfitacem colorum infpecie, lcdin
indiuiduo poriits. Qjanquan non abs re eflee
quoque dicere , Irim iic nominari , ob diucrhta-
tem varictatcmque colorum in Ipccic.Quum Iris
quxdam albos flores habeat , alia luteos , alia
vero pallidos, nonnulla autem purpureos, vc Fer¬
rarii in horto Magn. Marci Pii adnoraninius, £c
cas diligentiilimis ciifcipulis nolfris indicaui-
mus. Imo hanc lentendam veriflimam efle , va¬
ria Diofc.Grxca exemplaria atteftantur : cui Pli¬
nius fubfcripiic lib.u.luj; Nacur.hilf cap.7. quu
dicit: Floret Iris diuerfi coloris fpccie, ficut arcus
cxleftis, vnde & nomen.Oeteuim Iris Illyrica,
omnium confcnfu ceteris prxfercur , &

mnium eft laudati ffima , quanquam tamen in
multis orbis regionibus , minoris licet nomi¬
nis nalcitur : nempe in Hifpania , Germania,
Gallia, & Italia, qui li non Illyrica , aut Mace¬
donica , quibus primas 6c fecundas Diofcorides
adfccibic : bona tamen cenfenda cft,&: eo magis
quanto odoratior fuerit. Illyrici vcro,vt refert
Plinius.locoa nobis citato dux funt lpccics , al¬
tera Raphanitis , ob funilitudincm fic di&a qua
eius radix cum Raphano habet. Altera lhizoto-
mos, quarum melior habetur , qui ad lubrubo-
rem tendir,vrin p cadenti locoDiolc. tradit, a quo
nec Plinius diffidet. Matt.Plinium(pcrgit Ama¬
tus ) errantem offendere nititur , quum tamen
Matthiolusipfc magis reprehcnfiouc dignus fit.
Nam Plinius nihil quicquain a Diofcoride hac in
re variar.Plinium accufat cum innuere videatur,
quod Raphanitis melior cft Rhizoromo fubrufa,
adeo vcfubrufam poftponatnon fubrufx, quum
tatnenDiolc.lridcm colore fub rufo maxime lau¬
det^ exteris anteponat: At hxc tam parua funt,
vt paucis opus habeant refponfis.prxcipue fi li~
teram legerimus , vt in codice antiquiffimo
ad hunc modum legitur: Illyrica quoque duo¬
rum generum cft , Rhaphanitis 4 iunilitudinc,
qua & melior rhizotomos fubrufa. Sic enim le¬
gendo omnis diluitur dubitatio. Ncccnim aliud
quifm litcra vna permutatur: vt facile loco , qua,
perperam pofteadi£tio ,qux,fcripta fuerit. Sca
efto phrafis,vt in Frobcnanis habetur codicibus:
legatur, lciliccr, Rhaphanitis a limilitudinc,qux
gcmelior rhizotomos fubrufa,i.n6 contrarium,

qui vel mediocriter in letlione dodtrinaquc Pli-

lantarvm-

niaiu verfatus fuerit, deprehendet , qiium di<ftio
qux,non referat aliud,quani Rhizotomos fubru- h
fa, qux, & melior.Quod Plinius vero fic intolli- £
oendus iit , &quod cum Diolc.lubrufamiuidcm J
Taudarit , non aliunde comprobatum iri volu¬
mus, quam ab i pfo Plinio, qui fc ipfum declarat,

8c cum Diofe. fubrufam lr idem. laudat lib.ii.c.

10. quo Indis profequitur iuuamenta, dicens: Iris
rufa melior quam candida: h*c Amatus.

Iris Illyrica figura non differt ab It ala? nec alia
in ea differenda cognofcitur , quim qubd tum
Vere tum Autumno floret. Hanc autem plan¬
tam clle Hyacinthum Latinorum cx Palladio ap¬
parer & c. ‘ Quod ad verba Diofe. [ pergit An- '
guill. ] r v9ii A ‘oh ks-mK'2 rragctx\>jz* &c. ea non funt
vertenda vt quidam faciunt: Flores in caule 1-
qualibus inter fc fpatiis diftant , vt apparet fed
verterem flores lfimmo caule alterno litu &c.

Species [ inquit in Antid.Mef dift.5. cenf.m.]
Iridis i Mefuc didx,paflim reperiuntur: quarum
radices in noftra Italia cum liceantur, ita ritgofx
Sc parux deucniunt , vtvix prxter corticem [fl
cum iplo cortice ficcentur ) quicquam de fua in¬
teriori parte feu alba odorata pulpa rccineanr.Si-
ne cortice verb, quali ad nihilum rediguntur, cum
liceantur. Qux autem radices huiulmodi e pia- /1
gis OricntaLbas deferuntur decorticati ,& fic- 0
cx,funt carnofx>& lcues,tanquam li tunc reccn-
tiflime fuilfent collettx , quapropter noftratibufi
meliores indicantur. Huiufmodi enim pianti, y
fere omnibus noti funt. Qui autem Illyrica 1
dicicur,eft fpcciesin Illyria, id cft, in Sclauonia 9
nafcens,3c eft illa quam Diofc.meiiorem ellc te- '
ftatur. Ipfa autem quam in noftro horto habe¬
mus, florem magis gerit quam Ircos, diuerfi-co-
lorcm,lineatum,viridem,liue cxleftcm, & rubcu,
vt eft cilcftis arcus,id eft Iris.Folia enim exilio¬
ra , nec non & minores radices, fed virtutes [vt
putamus] maiores, quam di&um Treos habet.
[Hxc Monachorum Iris Illyrica fortfMatch.
lylueftris minor.] Eftctiammim (prxter prifa-
tam ) in Illyria & altera Iris, noftrati limilis. A-
pulivulgb Spathulam appellant, fed no faitidam,
Sck nonnullis Lilialis £ c Lilium dicitur. Qua- /
propter quandocilque Ireos reperitur feriptum, *
abfolute lcilicct,quod non fpccificatur de albo, ^
lemper purpnrcum eft ponendum. Et fi haberi
poterit de Illyrico adminiftrctur: fin autem non,
Orientale , vel noftras fubftitucndinA erit. Si-
mifjtcr quandocunq.ue reperitur feriptum Ircos,

&c non fpccificatur dc flore, feroper radix mtelli-
oi debet. Folia enim [quod fcia.nus] non ha- *
bentur in vfu.Itcm' li quqratur aqua Ireos, & non ”
prxcife feribitur lubjimata,lcmpcr luccus radi¬
cum, vclfaltem dccocfc io iplarum ( vbi deficiunt
virentes radices) debet intclligi: ( Idem ccnfct
Fuch.; Hoc etiam notandum in radicibus Ireos» J
fcilicct quod rcccntcs quali, inodon iudicantur, f
ficcx autem maximum & luaucm fpiranc odo- ,,
rem.

Dodon.Gall. Iridis prima fpecics i qmiiccC
duas proponat deferipeiones iatiux Iridis, vnam
tamen fohunmodo figuram exhibet: per primam
intcliigit Fuchili , cx quo deftunpta icon, Tragi
& Matth.primam qux in hortis colitur : per
fecundam intcliigit album proferentem florem,
quam Iridem Flocencinam vocat, idem de fl.ait:
Iridis fpecics floris colore differentes complu¬
res cifc Diolc. innuit , non in vno colore, vc
Lacuna cxiftimauic: fed indi uerfls, vrtcftis cft
Mufa,&c. iris Matth. alia eft fatiua eaque ftl

citu-

LIBER

carrulcis vel nideis floribus. Cum fatiua & /II-
ueftris in hortis rcperiatur,neque hxc opinor in
illam cultu degenerer, fpecic eas differre exifti-
0t' mandam cft.Matthiolus indiftinde loquitur qui
L impliciter Illyricam ab Italica nihil diiferre di¬
xit : Theoph. verba non intellexit. Itidem Apol¬
lonius cx Elidc,ac Cilicia probabat.

In Thracia ac reliquis locis frigidis & in Ger-
raania[ ait Cioncmburg.)odore pellitus caret. In
L Officinis corrupte genitiuum pro . rebto vfur-
[j. pant. Vanum quoque eft,quod aiunt,

lrn purpureum flirctn gerit , Ireos album :
cum vna codcmque herba fit, licet aliunde inuc-
[ro Cta, odoratior habeatur : Qua gratia puluisradi-
cum armariis, &c vcftibusinfpergi,non line hi¬
laritate , & eximia fragrantia confueuit. Sed
* dubitauerit lnc aliquis qua ratione iftx radices
*. vemftarc odoratiores fiat, cum h^c quatuuis ficca
a- corrumpere folcat? Cui refpondco, id per ficci-
tatem fieri, humore nimirum exhaufto, acvelu-
ti cxco6lo,ficcitas fiquidem, autore Theophtaft.
odoribus conucnicntior cft, atque omnia in vni-
uerfum odorata, eb inclinant. Hodie promif-
~ CLfc Florentina 8c Germanica pro Illyrica mal£
v- vlurpatur. Herbarii Lilium cxlefte nominare
p. malunt. Biennium feruatur Mcfue , aliisquin-
*- quennium. Iridem noftratem line odore clfe
quis dicat? liccara enim fuauiter olet, ctiamli
macerata fuerit in lixiuio feruente , quomodo
folet h. mulieribus fieri vt linteis gratum conci-
lientodorcm : Florentina Iris vlualis non male
nobis videtur vfurpari pro Illyrica : potifiimum
pro ea quam obferuauimus aliquando vendi pro
eaivtraque enim radi^,non parum differt a Ger¬
manica, qua: ficcatatota rugofa.

Ob coloris florum Iridis cccleftis imulam
varietatem PrifcaGes hanc plantam Iridfcm vo-
cauit, Grxca nimirum origine, quibus[vt anno¬
tat I.ob.bc Pcn.]l’e»V,etiamque tk dxu-

u (MTDf dicitur,id elf, /aera cccleftis, atque admi¬
rabilis , qualem arcum faideris poft diluuium d
Iehoua fanbti narrat diuina pagina. Hodie cii-
Ctx ferme Gentes deprauate vocitant , Gcrm. e-
nim (Dilrfcn / 0d;rocircl / Flandri,Itali#Hi(pani
Lilium. Galli etiam Glayeitl , propter floram cu
Lilio &: Gladiolo fimflitudinem. Quod idem
vfu veniffe Poetis & impofuifle Hilforicis in Hy¬
acinthis bc Liliis dicetur. Multiplicem forritur
varietatem, non modo viribus fcd etiam magni-
tudine,odore,& potifiimum florum colore.(_u-
SDS multiplicis venuftamiftura,non modo in di-
uerfis plantis, fed etiam in vilius duntaxat flori¬
bus fpcctanda venit. Elegantia: fiquidem hor-
tenfis amantes non modo purpuream (qui vbi-
uis ferme Europi ruri oritur, omniiimque fre-
l quentiflima vifitur ) fed etiam quafdam floribus
candidis alunt, non item luteis vt quidam do-
' bfus putat.

Ab omnibus authoribus (id atteftante Lobcl.
Adu.par.i.)Iris Illyrica celebrata cft& primum
locum fortita. Florentina autem paflim hodie
nobis pro Illyrica obtruditur^ pluris fit a mer¬
catoribus quam Veneta, quia candidior &c fra-
grantior: attamen cx Illyria, hodie Selauonia
dibta, Iris Venerias deferri folet : quare Veneta,
Illyrica legitima omnibus vno ore cenfctunfub-
ftifli coloris, non candidi, etiam Plinii & Diof-
cor.fuffragio , omnibus pnferenda. Non aiul-
tum a Lulitanica biflora foliis differre liWis
rodidit fidiflimus feriptor Clulius nofter:peda-
caule, rarb ampliore , & flore ffidis Lulitani-
ci forma.colore & odore perfunili,paul6 maio-
Tom. 1 1.

xix. 7,,-

rc tamen : radice nodofa , & genieulata, odons
dum recens eff,ingrati,at ficcata faris grati, infi-
pidi initio guftus, pbftea tamen fetuidi, faucefqj
virentis. Sccundilm locum libi vendicat Macc-
ccdonica Plinio , longi/fima radice, tenui Sc al¬
bida : In quo quantum & Diofcor.diftet & quo¬
modo inter fe conUeniant fuse profequitUr : cui
enarrando fuperfedcriius,cfim iam cx aliis fupr&
de hoc ablum fit.

Iris apud Camcr. hort. dicitur : Hyacihthus
Virgilii, Coliimcll^e,Palladii,inaxime fecundum
Anguill. In Illyria hodierno adhuc die eius flo¬
ribus vtuntur in coraliis quemadmodum Thcd-
phraft,bc Attyenius quoque tradunt.

Tab.hift.be ic.Iris. Et Iris vulgaris z. Item
Iris fila.

Cafp.Bauhin.Phyt.Iris.i/ue vulgaris cirulca,
variat colore floris vel ciruleo vel purpureo >
cairuico obfoieto , cinereovc. Iris 5. fiuefilu.
maior, qui fatim vulgari fimilis. Iris filu.Mat-
thiol. in folio Lat. pag. 17. & Icon. 4. pag. 2. Iri5
filu. maior. Item Lacum. Non feparo has tres
Irides Tabcrn.quia non indicatdiferimen.Mac- q s n^
thiol. autem dicit filu. fatiua paulo minorem. I- '

ris cifulea vclputpurca , alia vulgatior cft ob-
folctioris coloris nec tam grandi flore , foliis bc
radice,ncc etiam tam odorata hic quam fequen-
tcs. Iris donaeftica flore cirulco qui ab Illyri¬
ca non differt nili quod Illyrica fit odoratior b£
bis floreat in anno Cxtcrum , falfum id elfe
compcrimus,qnod AdfiamSpicg.placet,Iridi ne-
pe florem ellc fine frubtu. I11 aliquot fiquidem I-
ridibus frublum vidimus.

Itis, mf, $a-juasr'r , •apa/u t ab admiranda cile-

n- _ JNomina

Itis arcus nnllecoloris imitatione, *. Ga- lingUaruna
leno : radix Illyrica: fic enim legit Hadrian.Iun;
apud Diofcor.pro putetK&> lubrico errore inferi -
ptura A, quod geminatum fit M. AI. Blatv cfiU
S5m / blaft) fct>«?crtcl / Diolwnr^ / bimmcU
fdjmcrtcl. Bclg.ilifdj ouerjer GAl.VtambeiGla-
yeul. Ital. Giglio oz.urto b celejle : inos Scinde:

Hifp. Lino cardeno.

Incipiente foliorum defluuio colligendas ra¬
dices docet Diofcoridcs. In fine Veris Iridem
colligit Crefcent. beficcat, perque duos annos
fetuat. Irim Illyricam paruam Sc tcnuiflimarn
planrat Conftant. ex recentibus plantis lanua-
rio vfque ad Aprilem menfem. Vulgarem bc o-
mnium tritiflimara Iridem in omnibus , quas
Cluf.adiir, Prouinciis obferuauit,vel hortis, -vel
muris,aut etiam interdum tedis innafeentem.

Nataliciis gaudet non admodum feruidis vt A-
phrici,neque ita frigidis vt Septentrionum : fed
montofis temperatis &c riguis, cuiufmodi ex Hi- £x rr^
fpania hodie valde odoratam laudatiflimam fe-
tuntjbc ad fluminum crepidines canit Nicander
Neronianam Illyrici non maritimi, fcd Septen¬
trionalioris &c rigui a flumine Macedonii , fic
vocaro.

Tranftnli in hortum 111. E.C.vbi non folum
Vcrc floret, fed interdum Autumno. Monfpelii Loc'us &
obfcruaui florentem menfe Martio & Aprili : In tempus'
Iraliailon longe a Verona copiose fponce ad fe-
pes prOuenicntem : Florentini ik Lugduni;
magna copia a la roebe in hortis florentem Apri¬
li. Gen-aui & Bafilci in borris floretem Septerfi-
bri anno 1 571. Pirouenit in vicinis montibus radi¬
ce etiam odorata, unde mihi allata perD.Petrum
Turnerum Medicum Anglum. Audio abunde
prouenire in MunchlleiU.

Vis omnibus excalcfadoria, extenuans, conrrd Vires
tuflim efficax : humorum qui «egi4 eiiciuncur,

Ooo z

7*4 , r

crafliticm digerunt, vel attenuant -.bilem, cral-
famque (cralDdc choleras Plin. ) pituitam ex
hydrcmelite drachmis feptem epota: purgant.So-
num conciliant , lachrymas ciunt, torminibus
medentur. Exdem.pota: ex aceto ferpentium [dc
areanormn Scorpionum,in pane vel aqua addit
Plin.]i<ftibus auxiliantur,licnofis,conuuliis, per¬
frictionibus , horroribus , dc quibus genitu-
ra[ genituras abfumit , Plin. ]] effluit. Mcn-
fes ex vino pota: pellunt. Decodtum earum fa>
minarum fotibus vtiliter imponitur , ad emol¬
liendos locos, laxandaque in cis venarum lpira-
cula, ilchiadicis ( dc lumbis cum telina illinitur
Plinio. ) infunditur. Fiftulas ac.ftnus carne ex¬
plet [ farcotica cft.] Radices ex- meile glandis
(glandis modo,fcite Collyrii modo,vcrtuntjmo-
do 1'ubdica: partus extrahunt:quinetiam coctae dc
illita: ftrumas vetcrciquc duritias emolliunt.
(Succo duritias omnes emollit. Plin.) Sicca: quo¬
que vlcera replent dc cum meile purgant (capitis
prxeipue fuppurationes veteres. ) Nudata olla
carne operiunt. Doloribus capitis cum aceto dc
rofacco magna cum vtilitate illinuntur.Admotae
cum albo veratro, dc duabus mellis partibus, len¬
tigines dc vitia cutis in facie a Sole contra&a e-
maculant. PefTis,malagmatis,& acopis inferun¬
tur. In vniuerfum , magni funt ad omnia vius.

Diofc.crgo dc Plin. naribus fubdu&am fternu-
camenta moucre tradunt. Sed hic ( inquit Cor-
nar.fubditapro fubdudta falso legitur: quod vi¬
tii etiam in aliis locis occurrit , vclut alibi indi¬
catur.

Addit Plin. Infantibus eam circumligari ia-
lutarc eft. Dentientibus praecipua cft,tinearumue
vitio laborantibus inftillata. Contra canum
morfus ex oleo imponitur ,<Sc contra perfrictio¬
nes ; fi£ dc neruorum doloribus. Dolori capi¬
tis cum Cotoneis Malis aut Strutheis illinitur.
Crapulas quoque dc Orthopieas difeutit. Vomi¬
tiones cic duobus obolis iumpta.Olfa fradta ex¬
trahit impolita cum meile. Ad paronychias fa¬
rina eius vtuncur. Halitus oris commanducata
abolet, alarumque vitia. Sedis rimas dc condy¬
lomata, omniaque in corpore cxcrcfccntia lanar.
Exeoquodconftctlridcm calidam dc ficcam ac
tenuium pardum , amaramque cum aliqua ta¬
men dulcedine clTc,concludit Galenus, Eam v ti¬
nas dc menfes prouocarc , bechicum elle medi¬
camentum, pleuriticis, peripneumonicisac pu¬
rulentis congruens : conferre item comitialibus
fpafmis, palpitationibus dc tremoribus i ut dc li-
nuofa vlcera carne implere , purgareque: latens,
iecoris,lienifue dolores fedare,vt dc capitis : nec
non genitura: profluuio congruere dc ad vteri fo¬
menta.

Iris calcfa&oria dc multum tenuium partium
eft [atteftantc Paulo] extergirque ac concoquit.
Ad tuflim itaque conducit, dc humores in thora¬
ce edudu faciles efticic, dc tormina lanatdcvlce-
ra fordida purgat. Pota vero cum aqua mulfa al-
uum euacuat. •

Radix ( vt nobis autor eft Mcfuc) cft calida
ficca ordine tertio,acris : tergct,coqtiit, refoluir,
lenit, aperit obftrudta,fedat dolores , pituitam
crallam, dc miftam illi bilem purgat, ac praeter
hxc aquas ferofas, idque clementer. Materiam
eradam, lemam , haErentem in thorace , ac pul-
mone,coquit,tcnuat,ac prompte educit, vifcera-
que omnia expurgat. Hepatis quoque ac Lienis,
dc vicinarum partium tollit obftru&iones : affe¬
ctus ab ea excitatos, hydropem, dolorem , tumo-

rcm,duritiem, dc fimiles fanat aut lenit. Omnes
quoque tumores etiam duros,dc ftrumas digerit,
pradertim neruorum dc iun&urariim maxime cd
Beta: velBraflicq fucco vel vino,& mcHe,&:oleo
chamannclino. Cephalalgiam veterem fanat:
pra:fcrtim cataplafmate impolita, & fucco eiu&.
in nares attrafto.Hic enim fternutametu monet,
dc per nares detrahit vim maximam excremen¬
torum in parces alias, per meatus occultos alio-
qui defluxorum.Succus autfm cx eave abfinthio-
excrahicur. Cum fapa autem tuflim veterem ab
humore erado, lcncoftactam, multum iuuat, dc ab
eodem fpirandi difficultatem. Vtcrum prtecetea
expurgat. Pello .quoque fuppodea vel cmplaftro
admota , vteri dolores fedat, menfes euocat, ab-
orfum facit. Vlcera antiqua, fordida,putridapur-
gat,tcrget,carne proba implet , quali etiam olla
nuda veftit. lfchiadi falubriter aut clyfterc inii-
cicur,autemplaftro imponitur. Os u colluitur
aceto cuiinco&afueritjdentium dolorem fanat,
dc rheumatifmum fiftit : fuppolita item ha?mor-
rhoidas aperic. Inuitam feminis vacuationem
fumpta cohibet. Succus eius cum farina faba¬
rum dc cinerum illitus,facicm expurgat , ciufquc
maculas deterget. Oleum denique Irinum ner-
uos dc iundluras firmat, fpalmum cx repletione,
Cephalalgiam,dolorem hcpatis,fplcnis , renum,
vteri,iuntfurarum, thoracis dc podagra:, pleuriti-
dem, peripneuinoniam, oblitum iuuat , catar-
rhum coquit , fomnuin conciliat tempo¬
ribus inun&um : aurium dolores inftillatum
auri,narium graucolenciam ipfis iniedlum corri¬
git. Fit autem Oleum Irinum ex floribus Iridis,
dc radicum dimidio,vt rofatum oleum dc viola-
tum.Ne ventriculum laedar , fumatur cx mulfa Sc
pauca fpica,vel cu fero la&is,melle,dc Maftichc:
ad afFcdus autem thoracis, fic pulmonis, cum^-
pa,vt dixi, propinatur.

Gladiolus qui ca:rulcos fert flores [duce Tra-
go] hoc cemporevtrifquc corporis partibus ad¬
hibetur calida: tcmperaturafheiba , dc expellen¬
tis ac reficcantis facultaiis. Radix lutei Gla¬
dioli aftringit. Aqua ccerulei Gladioli ftillatitia
pota aduerlus omne genus veneni , ad febres ar¬
dentes tempore peftis facit , nec non ad incen-
fumEpar, dc pleuriticum morbum. Radix eiuf-
dem vino deco&a dc potahydropem expellit,mc-
lcs frahit,dc calculum renum ftillicidio vrin$ au¬
xiliatur, aqua eius radicis diftillata trium aut
quatuor cochlearium menfura , aliquoties per
diem pota vlu gratior eft , fcd in expellendo
camala qua: recenfuimus non perinde efficax.
Eadem tamen continuo, dc frequenter pota,ob-
ftruttiones iccinoris foluit, vicia thoracis dc pul¬
monis expellit, expurgatque , doloribus liems Sc
matricisac torminibus opitulatur, aluumque fg-
luit. In vniuerfum magni ad omnia vfuseft ra¬
dix Iridis, nam nonfolum in vinum , dc Ccrui-
fiam fufpcnfa,hanc dulcem conferuat, illud verb
iucundocum odore, tum faporc commendat, fcd
dc piftoribus ad parandum formentum triticei
panis magnopere vfirata.

Piccter vires quas illi adferibit Diolc. (fiMat-
thiolo credimus) aliis pluribus poPet , quando¬
quidem compertum eli , maniam oris halituirl
commendare : dentium dolores mulcere , fi radi¬
cis dcco&o iidem foucantur: coquit item, abfter-
gir,digcrit,rcfoluit,lcnir, rcfcrat,cxpurgat,dc de-
iicit : vulnerariis medicamentis immifta larcoti-
ca cft. Radicis expretius fuccus bilem flauam,pi-
I tuitam, dc aquas cutem fubeuntes pellit: hccmor*

rhoi-

HISTORIAE PLANTARVM-

LIBER

rnoidas fiJcu dicit. Radix ipfa contrita, Sc cx a-
cctobibica,omnibus aduerfatul venenis. Succis
naribus infufus ccrcbrmn a pituita mirifice pur¬
gat: ventriculo tamen nocet, ciam perfc tantum
bibitur : ideoque a peritis medicis exhiberi non
(olet, nfti admifta mulfa Sc Indica Nardo.

Illyrica regio [ ait Amatus ] hodie Sclauonia
dicitur ex qua hodie quoque ad nos Iris optima
•adfertur,qiiiE calida Sc Cicca prope tertium gra¬
dum temperamenti locatur, & ex ca cclegmain
Officinis contra pectoris vitia paratur.Nam tuf
fi vtiliseft,&: huinores vifeidos Sc contumaces
extenuat : communis autem Iridos (nam Illyrica
ficca ad nos defertur ) fucco contra hydropem
vtimur, nonconcemncndoprofedtb iuuamento,
vt curatione 15. Centuria: primae noftrarum cura¬
tionum abunde diximus, voiviiciam integram c-
letffcuarii e radice cum meile parati , pro aluo
fubducenda propinamus: Imo Sc fucci huius no-
ftratis Iridis, ad vnciara vfquc vnam , nonnun-
qu3m cum meile rofaceo colato* aliquando verd
cum decofto Sena:, vel aqua mellis mixtam pro¬
bemus.

Noflratis fuccum, aiunt Aduerf Hydropicis .
propinant Mcdicclli ( cx horum No*. Wier.Obf.)
freti quidam : incertum maiorene cruciatu an
«ommodo .Tgros vexet? Exhibent autem , tcfte
Fallopio,giij. aut iiij. fucci (radicis ) Iridis, & c-
ducic aquam fatis copiofam , fed tanto cum do¬
lore vt nt mirum: idebhoccc remedio vti mini¬
me tutuiYi, quamuis id cOmmendaric Brallauola.
Aquam diftillatam e purpureis floribus Iridis cu
Ipeciebus Diatrionfencaldn Sc Cinnamomo , vt
efficaciflimam in hydropicis commendant, tefte
Camer.Holerus Sc Gefnerus.

Ad Hydropem valet fuccus radicis Ircos, de¬
bet autem capi agreftis [inquit Gatinaria] quia
fortioris eft refolutionis,Hireos etiam hortula¬
num vtiliter operatur.

Dicit Gordonius quod fanat cos qui funt pof-
fibiles fanari.

Vnguentum Irinum piof.ita parare praecipit:
Olei lib.7^.& quincunem , Spathx lib. 6. Sc bcf-
fem fumito. St Spatham ammixtis aqua: heminis
decem tenuiflime cdncufam,in ahenum ad oleu
immiflam coquito, donec odorem contrahat.
Deinde in cratcrem meile oblitum excolato. Ex
hoc aromatis imbuto oleo primum Irinum prae¬
paratur Iride infpiflato oleo, vel vt pneferipeum
cft,maceraca.Aut hoc modo.Olei lib.70.& quin-
cuncemdigni Balfami lib.$.& fextantem contufi,
velut ditium eft , fimulcoquico. Deinde exem¬
pto Balfami ligno, Calami contuli lib.5?.& dexta-
tem, Myrrhae vino vetete odorato macerata: gru¬
mum iniicico: Poftea acceptis ex fpilfati ita
Sc aromatis imbuti olei libris 14. Iridis
contufa: squale pondus immittito , & ad dies ac
nodtes duas linito , deinde fortiter ac violenter
exprimito. Et fi efficacius hoc efte voles, squa¬
le Iridis pondus iterum atque iterum in ipfo ma¬
cerato, & excolato. Optimum eft qued odore
nihil aliud prarter folam Iridem redolet. Tale
vero eft quod in Pcrga Pamphylia: ,Sc in Elide
Achaiae prxparatur. Vim habet calefaciendi Sc
molliendi. Cruftas vlcerum & putredines ac for-
des repurgat. Et affe&ionibus circa vterum co-
•Uenit , & inflammationibus Sc prxcluliohibus.
Fcntus item ciicit,& hxmorrhoidas aperit. Facit
Sc ad auriu fonitus,cum Aceto & Ruta & Amy¬
gdalis amaris. Et ad deftillationcs diuturnas, na¬
tibus ex eo illitis, & ad ozxnas. Purgat etiam al-
uum cyathi menfura potum. Facit etiam ad val-
Tom. II. r

XI5C-

7i?

| uulofas affifdlion es. Mcraet quoque vrinas. Ec
aegre vomeribus opitulatur digitis aut vomitoriis
ex co illitis. In anginis etiam illinitur, aut cum
aqua mulis garganfarur. Ira etiam in faucium
aiperitate. Datur item his qui cicutam, aut fun¬
gos, aut coriandrum biberunt. Irini praeparatio
laris clara eft. Aerius Sc Paulus idem parant, fed
fpillameatis pluribus inditis, qttim Diofcof. in
duobus parandi modis habet. Hodie /Impliciter
line fpiiramentis paratum in Officinis habetur.
Apud Strabonem libro 12. laudatur Selffica Iris,

& vnguentum quod ex ca fit Silgeiium appella- !,i‘
cum. Quod dixit Cornar. optimum eit quod Co-
lam Iridem redolet , inGraco habetur «W fai-
so pro fyy.

IRIS DALMATICA MAIOR FUORE
vulgari mimis violaceo;

SPcdlatifc

pulchritu- Dsfcripcid
di nis , Sc ma¬
gnitudinis eft
hydris ; caule
bicubitali , te¬
reti , minimi
digiti craflitu-
dine : alis cre¬
bris donato, iii
quorum extre-
mis flores mul¬
ti; magni, toti
cyanei , exce¬
ptis paucis in
vnguium alis
ftriis obliquis
vcrficoloribus,
akernorumq,
foliorum fim¬
bria crocea,an-
gufta quidem
fed elata : folia
vero , qu^min vllaaliain horto 111. C.E. latiora,
vncias tres latanonnunquam : explicatas Aqui¬
li alas referunt, vltimo proximum finu fuo fem-
per excipientc,colore glauca.

De hac ni multtim fallimur Lobel. Obfi& Ic.
Planc.p.^i.Lcuc.Sy.Iris Dalmatica maior , cuius
afpedhis hilaris; peruenuftus fdlioruexortus,ia-
teratim traie6lus,& radiatim alas Pauonis expli¬
catas imitatus : floribus pluribus ex vno caule
multis concauo alis, luculentae magnitudinis* vi¬
olaceis nitentibus fenis foliolis , alternarim etia
repandis. Vireta Belgica hanc in dclitiis habent,
munere Cl. Medici Pancii Ducis Ferrarienfis.Se-
men profert in Aliquis angulofis.

Iris Dalmatica maior Cluf. Hifp. Vulgari for¬
ma Sc magnitudine fimilis, fed flos elegantior Sc
vnicolor , arque in fummo caulis faftigio Sc ra¬
mis confertim nafcens : femen in breuiore Ali¬
qua angulofum;pallidum,& rugofum: floret Ve-
re,fed lcrius aliis apud nos falcem. Et Iridi A-
liacicae cxrulea: omnium Iridum ampliflima:,Iris
maior latifolia tertia Cluf Hift.poft.fiue Dalma¬
tica maior , non valde abfimilis eft , quam ante
multos annos in Belgicam vfquc mifit Alphonf.

Pandus, nifi quod flores concolores,fummo caja-
lis faftigio magis confertos habere videtur , iii-
cundiflimo fpe&aculo : femen etiam in breuio¬
re capite minus, pallidum, angulofum,rugofumv
Ooo 3

-X6 HISTORIA

Tabetn.icrtp.Irii Dalmatica maior . ©alma*

T Ab.„i. t.fcb wlrounjjn h&tt)iel»un5 ven € onfiut*
tinopcl. Iris Chalccdonici altera. Egregius Her¬
barius Tabem. vel eius Compilator , dclcnptio-
ni Lobclii huius Iridis addit . cx conTidecanone
pjurai non plantx.ac prxter mentem Lobelu &
ciulii dicit habere folia nonnihil augufta rtc a-
enta: titulus in hiftoria tranfpofitus competit
alteri figurae.

C.Bauh.Phyc.lrisy.fuie Dalmatica. _

Camer.hort.Iris DalmaticaCluhi , quxforfi-
ran ad Illyricam nomine loci pollet referri.

Iris Afiatica amica omnium Indum
ampliJf.Dalmatict affinis.

Sena.feptena , obtonaque habet Altera fiha.om-
DcfcriDtio nium Iridum ampliflima , & in latum cxpanla,

P viridis cui a: rugo permixta videatur coloris, mu¬

tuo fe ampledtentia , e quorum medio caulem
promit felquicubitalem, interdum etiam bicu¬
bitalem vel ampliorem, firmum , curtiorem lu-
periore, lieuem , geniculatum , multilque alis
concauum , e quibus copiofi (nullam enim le-
raciorem confpcxi ) vaginulifque incluii pro¬
deunt// rei,magni,nouem foliis conflantes.quo-
rum terna infkxa dilute purpurafeentis atque
ad c.xruleu tendentis funt coloris , multis purpu-
r albentibus venis ab infima parte, & flammea
fimbria flaua in longitudinem Sc latera excur¬
rentibus : bifida folia exalbefeunt , gibbo tamen
illorum dilute purpurafeente: tria qua- fefe attol¬
lunt folia , anguiliore# ima parte quibuldam
purpureis breuibus vcnisdillincla funt, vbi vero
lc in latum expandunt lubcxruleum habent co¬
lorem , dilutiorem adhuc quam inflexa :& flo¬
rum Sambuci odorem, grauiorem tamen , quo¬
dammodo x ululantur : iis fuccedunt rariores p-
Imua, flue «pira eradi, magna, triangularia, &
obtufo mucrone prxdita,qus maturitate dehil-
centia femen continere deprehendurur crallum,
anaulofum.durum, flauefcens.lupenon fere par:
radix c ralla ell, magna.nodola , multis longis
crallilque fibris donata.latcribus, vtrel.qux , le
propagans, & fi repurgatacxficcetur.odorata.

Cum CluC-petiilfet a Magn.D.dc Vngnad libi
mitti Conftantinopoli al.ua xufant, hanc conle-
qnutus cfl.qux magnam liabec alhnitatem cum
Dalmatica maiore Belgis nuncupata. Eli 11}
Pann. ipfi Iris r. Afiaticacxrulea : in poft.ve
rbHill.Ins Afiatica cxrulea , liuc latitsrlia ma-

10 Cafp.Bauh.Phytt.Iris 8. Indi Dalmaticx af¬
finis.

IRIS DALMATICA MINOR
flore purpura dilutioris.

Delciiotio TR»1' Lufitanica leu biflorx fimilis [ inquit
P J[ciufius Hiftor.Hiipan.] quam Panctus ad nos
milit nomine Dalmaticx minorisinfignitam,nih
qubd paulo anguftiore/./lo videatur : flores pur-
purxdilutiorisA terni aut quaterni 111 lingulis
«viite.oblongiori pediculo inhxrcntcs, femen
inbreuiore triangula y/7igwd,angulofum , palli¬
dum & rugofum : floret ferius Vere.

Lobcl.Obf.fi: Ic.Pl.p.tfi.Teut.SS.Iris Dalma¬
tica minor biflorx Iridi facie , ommque fui par¬
ce perfimilis, ledeeea minor deflores dilutiores

PLAN TARVM

aliquantb-.Alfon-
ftPancii Medici
Ferraricnlis mu¬
nere mifla,&Bel-
gii inquilina fa-
da.

Cafp. Bauhfiiv
Phyt.Iriszo.

Iris maior latifolia Byzantina DabliMica
a pjntio mjffi fimilis.

Iris maior latifolia 18. Clufii Byzantio milia fb*
liis quihto generi ( Iridis maioris latitol.5.
Afiatica: purp.)non diflimilibus,fcd breuiore ali¬
quantulum caule , in aliquot ramos diutio, qui

fuftinenr flores vaginulis emergentes, wm dittis

paullb minores, quorqjn color medius inter ic-
cundi & quinti generis flores : radix quinto ge¬
neri fimilis. Icon quam Clufius ponit pio lara
dida Iride eft: Icon Plautini p. 61. fub titulo in¬
dis Dalmaticx minoris.

IRIS DILVTE C/ERVLEA
inuolucro albo>fort£ Dalmatica.

TAbern. hi-
ftor. & Ic.
nj£iluuiri3. Iris
dilute caerulea
inuolucro al¬
bo.

Proponit Ta-
bern. vel eius
Copillator fi¬
guram non in¬
tegram fine vl-
la deferiptio-
ne,fi ftirps no-
ua cur non def-
cripfir,curMat-
thiolum imita¬
tur : ii liceat
aliquid conie-
dari , fufpicor
polle ad Chal-
cedonicam re¬
ferri , quae ei
non ndta,vt apparet cx deferiptione Dalmati¬
cx, cui tribuit folia nonnihil angufta & acuta,
qux verba addidit de fuo ingcniolus vir deferi-
ptioni Lobclii, conliderata potius figura quam
planra,cuius nomen in hiftoria tranlpofltum Yt
antedidum.

C.Bauh. Phyt.Iris 4.ilue dilute cxruleainuo-

Ta

( '7

lucro albo Tabem.

JLxij

UBER XIX-

Iris maior IftifSa fu\6 Damafcena c&rulea Clufio. 4,

Iris maior latifolia qmgta fi uc Damafcena Clu-
Jyinon difpar eft foliis & radice Iridi Dalmatica:
maiori,quamN.V.Io. abHoghelande -mifii Lu¬
gduno Batauorum anno 1550. Damafcena: no-
mine,ipfi femine natam.

Cubitalem au tem bienio poft aut paullb ma¬
iorem protulit illa caulem , in quo multi vt in A-
fiztica.csru\ea.fLre,fs totidem quot ea foliis, nec
minus amplis conflantes , eiiddemqucpame co¬
loris, terna tamen inflexa paullo dilutius purpu-
rafcere & ad caeruleum colorem tendere viden-
|i° tur,atque magis complicari : terna bifida tk gib¬
ba villof» fimbri» i cumbentia , anguftiora tk
cinerei quodammodo coloris : terna vero
furredta dilutioris c»rulei funt coloris , tk latis
interdum candicantibus venis externa parte co-
fpcrfa funt : ode* Afiatica: fimilis. Hoc autem
in cius aliquot floribus obferuabatur , vnum ex
illis foliis quse furfum4atcolli folent , fubtus per¬
inde, atque inflexa albefeere, etiam aliquantu¬
lum inflccli,fin>ilis coloris efle, & fimbriam illa
multis villis conflantem habere. An porro lin¬
gulis annis fimiles proferat flores, tempus do¬
cebit.

Iris Afiatica purpurea maior latif

[0 Tolia habet fimilia Iridi fecunda: ( Inquit CluC)
fiue Afiatica: curule», paulo tamen breuiora, tk
anguftiora: inter quae exit caulis cubitalis, rotun¬
dus , digitalis crallicudinis, in aliquot ramos di-
uifus , qui promunt e membranaceis thecis flo¬
res fuperiore minores, nonnihil odoratos, quorii
labra, fiue folia ad terram inflexa, faturatioris
funt purpura: , & infra circa vnguem, qua vide¬
licet hirluta illa & pallcfccnS fimbria excurrit,
variis venis diflindta : his incumbunt tria alia
latiufcula bifida folia, qu» candicantes ligulas
tegunt : deinde e lateribus furgunt terna etiam
folia , eleganti purpureo colote prodita , flori
Lufitanica: biflor» fere fimilia, latiora tamen :
fuccedunc triangulares filiqua obrufo mucrone,
in quibus femen inequale: radix cubcrofa,Sccun-
dx fimilis.

[' Efl haec Cluf. Pann. Iris tertia , fiue Afiitica
purpurea, milia Conftantinopoli nomine Alata
Sufam . Huius iconem pofuit in pofl. Hift.nomi-
.ne Iridis latifoliae maioris 5-*. qu»cft Ic. Piant.
pag.59.. fubhoc titulo, Iris noitras vulg.lib.3z.
T.85.

Cafp.Bauh.Phyt. Iris 9. fiue Afiatica purpu¬
rea Clufii.

Milfa etiam h»c Conftantinopoli ab lll. V,
Dauide Vngnad. Floretque Maio.

Iris maior latifolia flore purpureo cum
aliqua rubedine .

Iris maior latifolia fexta, quam ad iiie(inquit
Cluf hifl.poft.) Viennam mifit io. Boilfot
congener fuic Afiaticq purpurea:. Similia enim
folia habuitjcaulem paullo maiorem, flores fimi¬
les , aliquantulum maiores , inodoros , quorum
rernafurredea folia aliquid rubedinis habere vi¬
debantur *. radicis amplitudine conucniebant.

Iris latifolia maior purp. quibit fdam Illyrica.

Itj0 Iridis maioris latif. genus 7. in Francofurtcnfi-
bus hortis obferuabae Cluf. hift.cui Illyrie» co-

717

gnomen dederunt : longa autem lataque folia
habcbatjDalmatica: maiori pamcpariajCauieno
minus grandem , nec rariores minorefue flores
proferebat , nouem,vr reliqui, foliis conflantes.,
quorum terna inflexa & terram fpedtanria,pia-
nc purpurei fiue violacei , dilutioris tamen, fune
coloris, nullis, nili circa infimam partem , venis
diflindta, fimbria mediilm folii nemum occupan¬
te, albis ftaminibusjflauo apiccpratditis donata,
tria furredta folia eiufdcm fere , fed magis d lu¬
ti coloris, vt Sc tria bifida ligulam tegeti», & lim¬
bi iae incumbentia; odor facis fuauis.

Iris maior latifolia cui in flore crafft vena purpures:.

Iris maior latifolia o&aua fiue vulgatior altera,
quam Cluf.in hortis Francdfunenlibus confpi-
ciebat , fimilia habet folia praecedenti fext» Illy¬
rica: cognominata:, ;ab exortu circa radicem pur-
purafeentia , caulem cubitalem aut ampliorem ,
multos c vaginulis,purpurafccntibus radiis infi-
gnitis profcrencem/Lrejj nouem foliis conflan¬
tes , quorum terna incurua multis craflis venis
purpureis iunt notata, fimbria ad labrum infle¬
xum protensa, capillaribus flaminulis flauo api-
ccpr»ditis donata , terna eredtiora plerumque
bifida fune, coloremque habent obfoletum , ili
quo purpureum quiapmm magis vel minus fatu¬
rum elucet, alata angufla folia fimbria: incum¬
bentia eiufdcm cum iurredtis funt coloi is , prae¬
ter medium neruu n in longitudinem excurrcn-
tem,qui ex caeruleo purpura 'cic : odor florum
Sambuci. Breuiccr,Iridi obfolet» Belgica: val¬
de fimilis efl.

IRIS LVS1TAN1CA VERNA VIOLACEA^

Sc Clufii maior Latif. nona cum
venis purpureis.

TPJsLufitanf-
J.ca verna Lo-
bcl .Obf. Dal¬
maticis Iridi
maiori Cum fo¬
liis, tum caule
& ternis 0113-
ternifue flori¬
bus limil s,fed
colore omni¬
no violaceis,
leu purpureis
fat urati ori buSi
ciuiifmocii ip-
fam vidilfe iu-
uat hoc Vere
in Viridariis
lll. D. Io. vari
der Diif , tk.

Mari» @d>C0.

Icon. Pl. pag.

63. Iris L14»-

tanica Verna Teut.89.

Cafp. Bauhim Phyc. Iris iS, Iconem eandem
cum Piant. Habet Clufius pro Iride latifolia ma¬
iore nona, cuius deferiptio eiufmodi cft. Mihi
milium Bruxcllis a N.V.lo.Boiifor, Iridis maioris' Defcrl pii
genus,quod Maio florer, quodque breuiora quam
Iris maior odtona habec folia, alioqui non diffi-
milia, nec miniis circa radicem, qua inuice am-
pledluntur , purpurafeentia : caulem cubitalem-
tk ampliorem , in alas diuifiim , in quibus multi
O 00 4

*i* HISTORIAE

flores, cocldemquot procedentes foliis proditi*
quorum terna deorfum inflexa per oras fubco-
rulea. circa v.igues ex Hauc candicant , deinde
multis cralliulcuiis latura: purp uro venis ab imo
in longitudinem cxcurrentib .i Unr prodica,fta-
minum fimbria fuperiori ii niliscibccrnacreda
folia candicantis ex corulco -funt coloris , co¬
ram oro quodammodo flaucfcunr , vngues te¬
nuioribus venis dillinguunrur,bifida 8c alara fo¬
lia fimbriam. tegentia frere cx fiauo candicant:o-
dorproceaend iimilis.

Iris maior l atif.ang:> floribus fohiSypur puteis
floribus minoribus Ctufio \y.

^«rfcris maior latif.T^.Cluf.Byzanrino magnitudine
*9- par,anguftionbus tamen foliis , quam a BoifTot
accipicbamjcaulc gracilipedem Sc fcmiffcfn,in-
terdum etiam cubicum alto, in ramulos diuifo,
quibus infident flores om libus prodictis mino-
ites , tribus foliis ad terram incfinatis,dilute pur-
pure:s,cnbus vero eredis obloleti purpurei co-
loris,quilis in vulgaris quodam genere confpi-
citur : radix non magna, nodofa. Eius flos mi¬
hi primum conlpcdus anno 1590. citeris flo¬
rentibus.

Iris maior Utif. Romana cirulea C/w/14.

PLANTARVM»

I/is latifolia maior flore verficolorel

Irin latifoliam maiorem u. [qua: Gufio periit] qJJJ
prseccdcnti fatis oolorc (cribebat rcfpondtfrc lo.
BoiiTot, Sc peculiare id habere , vc inflexa folia
duobus diucrfis coloribus fecundum longitudi¬
nem fint difereta, altera videlicet parte reliquo¬
rum foliorum colori refpondenre,altera diuerfo: „

eamque a Rruxellenfi ciue acccpille , qui femine i
natam ibi aHererer,cum aliis Iridibus , quarum,
nonnullo vnicum duntaxat folium variegatum,
habebant, quodainrcrficolorem tantum ncruum
medium folium fecantcm , cumque ve! amplio¬
rem, &: latiorem, vel anguftiorem , vt mirum di- i
du fit quomodo Naturain his floribus ludat.

Iri s latifolia maior verficolor csru-
lex dilutiorCluf.il.

Irin latifoliam maiorem n.Ciui Bruxellenfi fe¬
mine natam feribebat Io.Boiflbt indar duodeci¬
ma varietate colorum confpicuam,non adeo ta¬
men elegantem, fcd coloris ex cineraceo pallcf-
ccntis,vc verficolor corulea dilutior dici queat.

IRIS ALTISS. BICOLOR OERVLEO
obfoletocincreoue mixta.

/.-// mutor his maior i4.Iridi i$.fiuc Illyrica par, Viennam
'Uttfotty. mihi mifla[aic Cluf.]^ l.Soiflot Roman^ maioris
caruleo flore nomine : etenim caulem, lolia , ra¬
dicem omnino fimilem habuit , anno verb 1585.
florem etiam parcra^xceptis tribus furredis fo-
liis,quoad caeruleum colorem magis tendebant,
fimbriaque inferiorum magis flaucfcente > & o-
doic vulgaris Oxyacantho qui in procedente ad
bifloram Lufitanicam magis accedit.

Iris latifolia maior yCui ors ad flauum
cb fictum accedunt »

Iris maior latifolia 10. Cl-ufio, a Io. Boifiot miifa,
int mater paulo humilior, quam nona : flores geflans , ei
latif 10. porma qnidtm fimiles , dinerfi tamen coloris:

nam terna inflexa folia,liccr illius foliis non fint
difparia , oras ad flauum obfoletum accedentes
habent, vcnafque paullo dilutiores, .terna fur-
fum ercdaobfoleti funtcoloris,ex flauefccntc Se
purpurafiete mixti verficoloris,cius quam a Ca¬
merario accipiebam, foliis non abfimilia, paullo
tamen dilutiora, circa vngues etiam magis flauef-
ccnria,&: tenuioribuspurpurcis venis notata,an-
gufta, alataque folia fimili colore prodita, pro-
tcr medium neruum qui magis purpurafeit: odor
etiam florum Sambuci omulus.Pr > Irideunodo
dida figura apud Ciufium cflquo Icon.Planc.p.
^p.ponirur nomine Iridis candidis floribus.

Iris latif lia maior cum oris purpurafeentibus.

frit latif
mater 11,

Iris Clufio latifolia maior Vndecima,a Iohan.
Boifiotjfimiliter communicata decimo paria ha¬
bet flia , inter quo cubitalis fere & dicto oqua-
lis aflurgit caulis , ternos aut quaternos c vaginis
viridibus,oras purpuralcentes habentibus, ferens
fl->resy quorum color obfcurior Sc l'aturarior,qui-
bus nonnuuquam infperfo lurido maculo &c.
Odor idem cum fuperiore.Paulo tamen hoc fc-
lius floret.

RArior DtlJ
hoc Iris, ■,
proceritate
vulgarem fu-
perans : f lis
non minus
lata : floris
autem fuaui-
ter odorati, te
vulgari mi- "
noris.non ob-
uia amaeni-
cas, cuius tria
extima folia
ccpanda,lum- • •
ma ora fatu¬
ra purpurea
tinda funt,
inde vlque ad
fimbriam cro¬
catam huma¬
ni fupercilil
omulam,faturis lineis purpureis longis campum
album percurrentibus, verinque autem «l fimbriae
lateribus obliquo ferruginea: lineo luteos margi
nes diftinguunf.tcrna quoque foiia,vt in hoc ge¬
nere fieri lolet , intrormm curuata furriguntur,
colore magna parte ex ferrugineo cinereo obfo-
lero,ima parte ridigiufcula lutea fatura ferrugi¬
ne guttata: peniriflima 6c vltima ccrna in colu
fons intufquc lcuiaila<5c fordida purpura pal¬
lent, vtrinque lateribus luteo lurido inrcdis.

Lobcl.Obf. Item in append. Irisfiorc coru¬
lco obfolcto cinereovc. Piant, icon. p.tfo. Iris
flore coruleo, cinereovc polyflora,Lobcl.

Bafileo in horto D.Falicis Plateri vidi Iridem
maximam 3c pulcherrimam, cui flores non mul¬
tum dirfcrunc a vulgari purpurea fiuc corulca,
folia repanda funt cccrulea , fuperiora nefeio
quem ruborem habent , dedit mihi plantam,
quam plantaui in horto E. C. vbi nunc abundat

florens

LIBER XIJC.

Stores Maio>ciiius mihi videtor habere paulo mi’
notem Ipcciem nonnihil variantem.

Irit maior latifi purpurea filiis repandis eandicanti-
busipurpurcis venis dfiinttis Clufio 21.

Iris maior foliis duobus coloribus dfii'nffis>albo
& viridi C lufi 16.

Iris maior latifolia iff.quo ex eorum numero
quasBoiflot mific,Iridi maiori latifoliae 15^ [fiue
lutea: variegata:] valde fimilis,& illius quidem fe¬
mine natam putat Clufius : Volta tamen illi bre-
uiora &r ( quod rarum ) magna ex parte
duobus coloribus deftincfta , albo & viridi*
{ic quidem , vt albus per longitudinem ex¬
currat , nonnunquam dimidiatum folium
occupans, interdum fere-totum , aliquando eius
duntaxat partem : iifdem etiam coloribus inter¬
dum difiindlo vagina 'flores includentes: qui ter¬
na ad terram inflexa folia fuperiori fimilia habet
fcre,ftaminea tamen fimbria tota flauaelf, bifi¬
da folia illam tegentia flaua,cuiU$ etiam coloris
funt terna illa fele attollentia & tota fere furre-
fta,vt in procedente, infima autem & anguftiore
parte , purpureis velut maculis interne afpcrfa
funt : odor qualis in procedente , nonnunquam
adeo imbec illis vtvix deprehendatur. Floret
Maio cum fuperiorc.

Iris exotica colore qiutfi pallido fuligine per fu fi
Camerarii Clufio 14.

Cluf. Pann.Iris 5. exotica Camerarii, fiue obfole-
tior,quo ex Irid^Vuria caulifera Pannonica nata
cenfetur. Hift.poft. Iris maior latifolia 14. cui
ampla funt folia , 8c latiora longioraque quam
in procedentibus, viridia admodum, rugofi, ali¬
quantulum crifpa, mucrone nutante, equorum
medio emergit cubitalis aut maio tcaulis, louis,
rotundus, viridis,in aliquot ramuloS diuifus, qui
e virentibus vaginulis litis amplos promunt flo¬
res , nonnihil odoratos, «Se ad vulgaris Oxyacan-
tho floris odorem accedentes, quorum tria re¬
flexa folia pallida multis eradis purpureis venis
a foliis infima fede,& a fimbria, ad extremas oras
iparfis, prodita funt, labris etiam fatura purpura
nitentibus : tria illis incumbentia, fub quibus
occultantur ligulo, coloris pallidi tanquam fu¬
ligine perfufijVt etiam funt tria ere<5ta,fcd magis
luridi: nullum mihi ha&enus femen tulit, tametfi
multos annos iam aluerim. Maturius paullo flo¬
ret fecunda , Sc color floris aliquando faturior,
interdum dilutior. Hanc na&us cft a Ioach. Ca¬
merario Reip.Norib. Medico primario,vnde ve¬
ro ille habuerit ignorat.

Cafp.Bauhin.Phjt.Iris 12. fiue exotica Camcr.

Iris maior lati fi p ali efc ens ex albo cum
purpureis venis. .

Iris maior latifolia 17. Clufii , quo a Boiflbt mif-
fa, pedalem habuit caulem , rotundum, genicula¬
tum, binos aut ternos,ex membranaceis vaginis
promes flores , quoru terna terra Ipedlintia folia
pallefcentis ex albo funt coloris , multis purpu¬
reis, venis ab infima foliorum bafi,quoanguftior
eft,in latera,tum k fimbria , quo flaua eft, ad ex¬
timas foliorum oras procurrentibus, quibus lin¬
gulares , interdum bino purpureo maculo funt
aiperfo : bifida folia fimbriam tegentia
xk funt coloris, cuius etiam terna fu rrctSca[excc-
pta eorum anguftabali, qua: flaucfcens] multis
purpureis venis in latera procurrentibus.

Iris Clufii maior latifolia zi. Non minus mitius IrisCtfifi
ampla haber /^/iaquam zo. inter quo caulis ai- ZI*
lurgic pcdalisjteresjgenicuiatus, v iridis, fufti nos
membranaceas thecas virides , per oras leuiter
purpurafeente$,e quibus emergunt bini aut cerni
flores , iam dclcripto paullo minores , nouem fo¬
liis conflantes, quorum terna terram Ipe&antia
ab imo anguftiora, candicantia interius , laturo
purpuro venis eleganter diftinarafimi; , latiore
vero parte omnino purpurea : villofa fimbrra in¬
ferna parte flauelcic . fuperna purpuralcit : bifi¬
da foliola fub quibus latet , floridipurpurei fit
coloris,vt terna folia furreda : flos tenuiter odo¬
ratus. Hoc mihi inquit , nata cft Francofur-
ti ad Mcenum, lemine fponte deciduo, Sc florem
dedit anno 1592. Maii initio.

IRIS FLORE ALBO.

rV1 pLlp

puteam

vulgarem Iri- befiajfa4
dem recte no-
rit,is nullo ne¬
gotio hanc al¬
bam afleque-
tuf : hulldm,
quippe in radi¬
cibus, filiorum
florumque for¬
ma differentia
notabiicm a-
nimadlterti-
musj in quibus
tamen vtiifqj
coloris nori
modicum eft
diferimen : fi¬
lia enim colo¬
re ad glaucum
magis acce-
s pauco, Ted eo tamen grato odore pr^-
diii,ladeo candore perfufi funt, extimorum co¬
llis non minus quam Purpureo cXtra viren cibus ,
quibus intus lutea crocomata relpondenr, imo¬
rum autem foliorum margines luteo ftrio per¬
currunt.

Tradit Ruell. iriueiiiri fraquenter Iridis flo¬
rem emaculati candons,euius radix cum Illyrica
de odoris principatu contendat.

Cord.iu Diofc. &Obf. Sylu. Iris Illyrica flore illjticA\
candido. Non placet Cordum Illyricam afttuerc
flore albOjVtpoltea dicerur.

Brunfch.& Gefn. hort. Iris flere albo.

Efl autorc Matrhiol.in facinorum genere, quq
niuei candoris flores profert, quam in pluribus
Hetrurio locis vidit, cuiufque radix fragrantia
5c virium robore Illyricam fere oquar.

Dodon. Gall. Iris:alrcrafiore aibo , Iris Flo- jr^ ^etr^
rentina. Officinis Ircos: Gall. f lambe blancbc , n*.
Germ.tvci£TioUft>un3&: fcfymrtd. Belg.

tvittlif A) / quo omnino procedenti fimiiis,foliis,
caulibus, forrpa florum & radicum,iiifi quod flo-

dut, flotest:

res nori habet diucrfos colore, fed mueos : Ra¬
dix paullo minor, dr optimi odoris maxime fic-
ca. Cur Florentina potius cenfenda fit ea quo
albo flore quam alcera,non video , quandoquide
ibidem copiofa,nee etiam radix nobis obferuatas

Dod.ncti

HISTORIAE PLANTARVM.

Platttin.i-
tones mt.

Tab.nor.

C.B.UpJus

Ciani.

Locus &
tempus

Iris F lorerr
em a.

'flljric*.

minor, fed potius maior.

Plant.Icon.p-59.Iris noftrls vulgaris candidis
floribus. Lob.51.Adu.51.Tcuc.85. Figura tirigofx
Iridis apudPlantinum non placcc pro alba,alba c-
nim non vidi ftrigofam, fed cum craflls nodofis
radicibus. Lobeliuspofuic eam figuram in Bclg.
pro vulgari lilu.Iridc ; hinc forte accidit vt tr.
C.Bauh. duas fecerit Irides albas.

Camer.in hort. Iris alba Illyrica vulgo, vel po¬
tius Florentina. Item apud Matth. German. Iris
Florentina cum floribus albis.

Tabern.hiftor. &Icon. Iris alba tvci($ ttteil-
tvuitj. Item Iris Florentina tociltourg*
Duas proponit figuras Tabern. fed non demon-
flrat in quibus dilferant.

C.Bauh.Phyt.Iris i.fiue albo florc,Matoh. fati-
ua muci coloris , Lob.tioftras vulg. candidis flo¬
ribus. Iris tertia, fiue Florent.alba,Geinero Flo¬
rentina: Cordo Illyrica : radices ficcatx non
corrugantur & differt a prxccdenti,quodhxc ra¬
dice In minore : Cur Frater feparct Iridem Flo¬
rentinam albam a Matthioli alba nefeio : quum
Florentia iit in Hctruriavbi obfcruauit Matth.
flore albo : Gefnerus non dicit Iridem Floren¬
tinam cuius meminit flore elfc albo : Florentis
obferuaui frequenter vtriuique coloris radices
qua: (olent pto Iride Florentina vendi, (unt ma-
iorcsjcrafliorcs, folidiores, candidiores, odora-
tiores,quam vulgaris noftratis : an regio folum-
rc Iit tantum in caufa diucrlitatisanoftra allc-
rere non aufim,vcl an iit fpecies diuerfa,vidi ali¬
quando radice ctia vendi pro Illyrica Iride, qux
lane folida odorata, (ed minor Florentina:
Cordi verba prxccdenti capite adduximus , vbi
non dicit an Illyricx radix lit minor vel maior
vulgari.

Iride alba aliquando primo Vere collem ple¬
num rcpcritCamcr. circa Priucrnum vrbem in
itinere Neapolitano. Vehemcntioreshyemes a-
pud nos xgre ferre potefl in primis a niue li¬
quefacta, Sc rurfiisgelafaente tutanda. Iris al¬
ba in Auftria: Sc Vngarix hortis rarior, & Clufii
tantum opera illis cognita, acceptis e Belgio ra¬
dicibus.

Bafilex accepimus datam ex horto infignis
Pharmacop.Ioh. Heitzman , quam plantauimus
Monrb.in Horto Il.E.C. eam primo videramus,
Bononiae & Florentis in horto Nic. Ferrarienfis

aliis flore in totum niuco , exceptis apici¬
bus luteis in medio foliorum : poftea obfcruaui-
mus Geneux& Lugduni. N011 videtur nobis
propter colorem album particulatim vocanda
Iris Florentina, quum veraque abundent Floren¬
tini, &vtramque indiferiminatim fumantia bo¬
nitate autem potius vtramque Florentinam de
nominari, non pnopter colorem : quanquam v-
triufque radix (oleat etiam candidior crallior &
folidior vulgari eile. Narrabar mih; olim infi¬
gnis Pharmacop.Valeradus Dourez,qtii in Illy¬
ria fiue Sciauonia fuerat, Iridem ibi dari flore al¬
bo potius quam purpureo, fponte in montibus
prouenirc Sc radicem fimilem Florentinx viren¬
tem guftuclle , non minus feruenti quam nn-
ftras , eam qux in humidioribus locis nafeitur
deteriorem qux nonpoflitiiccari.

Iris maior latif. candida cum multis fi¬
bris purpureis Qlufioirj.

tr-is maior ^ata PeAabfquc fere longitudinis folia habet e-
<ATtfi 7. *egans aliud Iridis gcnus,Iridis Aicholrzwnx fo¬
liis prorfus fimilia , radicem edam caulem.

qui perinde atque in illa , ad foliorum latus cx
radice nafqiturpedalis,tenuis,inquo fingularcs
aut gemini flores a vaginulis cx pallido vi refeen-
tibus prodeunt , forma Aichoftzianx Jfimiles,
fed colore variantes , nam terna folia propen¬
dentia candicanc,purpurx cxolctx venis ab infi¬
ma eorum fede per latera excurrentibus vfque ad
extimam fimbriam lubcxruleis villis conflan¬
tem, tria aurem incumbentia & ligulam fiue fla¬
mina tegentia, alba funt , earum tamen gibbo
fubcxruleo : terna furred! a etiam candida , & ab
infima,fed inultis purpureis venis diflindla , do¬
nec in latitudinem expandi incipiant : flori fuc-
ccflit triangulum caput binas paene vncias lon¬
gum , craifmfculumquc qnod maturitate dehif-
cens Iulio , femen oftendir rugofum , fubfufcum,
erui magnitudine : radix hieme folia non re¬
tinuit.

Floruit Aicholtzio primum Maii initio , An¬
no 15S4. vnica quam habuit planta,eadem areo- ^cnl
la in quaiN.Aicholziana repofita erat,6c qux e-
ciam oppofiram areoleam occupabat. Itaque •
non dubium*quin cius femine deciduo nata fit,
tametfi huius flos odoris gratia commendabilis
non fuerit , qui tamen in altera deprehendeba¬
tur. Mirum enim in modum variant qux cx fe-
mine nafcunrur Irides , non fecus ac prx- <
coccs & dubix Tulipx,atque Papaucra, vt longa
experientia didicit.

IRIS LVTEA , FOLIIS FLORVM

repandis variegatis.

AMama
eft flo¬
rum huius Iri¬
dis elegantia,
alterna cx ex¬
timis tota lu¬
tea funt folia,
nigricante
purpura cir¬
ca imum gut¬
tata ; alterna
pulcherrime
virgata, firiis
fuprema folii
parte intrin-
(ecusatrofan-
guineis peral¬
bum Campa
difeurrenti-
bus : inferna
vero eiufdem
faciei parte
ad fimbria?
crocatx latera vtrinque minus faturis lineis,cre-
bris admiftis concoloribus guttulis , luteolum
campum ebliquo dudtu pingentibus, excrinfccus
vero ex luteo herbida funt: intima tctfna folia bi¬
fida penitus lutca,rergo appretias habenc ligulas
hcrb;das,apicibus laCtcis.

Hanc ficdcfcribitClulius. Iridi latifolix ma¬
iori 15-rugofa funt fuha, minus rame laca,longa,
& viridia quam in infecundum radicem omni¬
no imerdum purpurafeentia , equorum medio
caulem promit cubitalem, lxuem , viridem, ali¬
quot ramulis donatum, quibus infidenc florei c
vaginulis emergentes, magni vclprorlus inodo-
ri,velOxyacanthx vulg. florum inftar ociorar»,
colorisyaiiccatecommendabiics : nam tria folia

quse

Dc!

LIBER XIX-

qua: furfurn fpetffcam & attolluntur, rarb Ce mu-
tu6 ample<2:untur,aut cacumine nutant , fcd ple¬
rumque ( nifi marccfccrc incipiant ) recti fuuc,
i ve in Iride bulbofa, nonihil tamen conucxa,an-
| gulti ora, lutei coloris,qucmad.& illa qua? ligu-
I las fimbriam qe' 'ucontcgunt:tria ad terram inlic-
xa , circa bifim & exortum pallent, reliqua par-
i re candicant, multis tamen purpureis radias ab
ipfafede ad extremas vfqde folii (quod plcrum-
; que faturatius purpuralcit in earum ftirpium flo-
i ribus,qua» circa radicem nulla purpura funt fuf-
fufie) pallidas oras, eleganti pidLura decurrenti¬
bus: villofa fimbria, qua parte integitur, lutea eft,
extrema vetb exalbida, palleres ligulx,magna tri¬
angula &obtufo aliquatulum mucrone prxdita
capita,y£we» Orobi magnitudine,fufcum,rugofu
Continentia : radix nodofa,vulgaris' Iridis inltar,
foris flauefcenstmultis vtrinque n a fc en tibiis fi¬
bris firmata, qux repurgata & cxficcata ,-odora-
tilfiitia eft,dc cum Illyrica, qux in Odicinis habe¬
tur , odoris gratia contendere polle exiftima-
tur.

Eft hxcipfi inPann.Iris4.variacaulifera,Pa-
rionica,fub quo titulo eam & Tab.cxhibet. Lob.
Obi. Iris lutea variegata. Icon.Plant.p.tTC.Teut.
5>i.rara fpecics. Flores funt lue ei Chamxnidis
Monfpeliacx tribus* repandis 'foliis pere¬
grina elegantia ftriatis, obfcure violaceis. in Bel¬
gii hortis prouenic munere Clufii.

An MaLch.Ital.cum rnagn.fig. iris flore luteo,
quam in multis hortis Bohemix vidit», &: non
vult inteliigi Acorum vulg.ire: Oportebat de-
monftrare diferimen inter Iridcm luteam & A-
^ eorum vulgare, ii poterat.

C.B. Phy t. Iris tf.fiilc fatiua lutea, Matth. Iris
fatiua floribus audtis.lris ic.fiue varia cauliiera,
vel^.Cluf. Iris itf.liuc lutea variegata Lobel,
Iris 17.Varieg.ata Camerarii filu.alia.

De hac Camcr.hort.ait : luis variegata e luteo
& purpureo obfolcto flore,'qucm in locis natali¬
bus non promit : in hortum verb tranflata', con¬
tra aliarum fylueftrium plantarum naturam, al¬
tero anno floret, & quotannis poftea , ac longe
. latequeferpit. Idque verum die experientia me
d^cuitjcum eius generis plantas cx monte quo¬
dam Franconix prope arcem Comitum de Ca-
ftello mccum deporraftem in hortum. Foliis eft
Acori vulgaris, id eft, Aquaticxflauxlridis,fed
latioribus, 6c rariffime vt aliorum credis , fcd
plerumque mucrone languido ile incuruo.

In montanis fupra arcem Diui Gcorgii, herbi¬
do folo, & collibus Stamphcn immincntibusjiii
Vngaria tranfdanubiana , aliquot miliaribus fu¬
pra Pofonium, primam obfcriiabatClufius, genus
illud cuius folia purpurafeerite colore circa ra¬
dicem non funt perfufa : deinde frequentius v-
trumque genus in Lcytenbcrg monte lupra ma-
derftorf,& liccioribus pratis Sopronio vicinis.
Crefcit etiam in collibus non procul abEntze-
ftorfin Lange-thal, Magnif. D. de Entzeftorf.
Floret Maio: fub lunii finem femen maturum.
Eft mihi in Horto E.C.pulchra Iris primum vifa
Bafilcx :poftea Scutgardix in horto Ducis Wir-
temb. Bafilex in horto Guarini florentem vidi
Maio : folia vulgari Iridi fere fimilia,caules ma¬
gni, flores lutei, qui in repandis foliis pulchras
habent ftuias violaceas : habui Bafilda & Stut-
gardia.

Iris maior latifolia Ochroteucos clufto z8.

18. Iris maior latifolia 28. multa habet /»/w,inuiccm

7li

I ampledentia , exterarum Iridum inftar, vnciam
lata, inter qua: pedalis geniculatus, teres, viridis
exilic c aulis i fuinmofaftigiofiiftincns binas mc-
bran aceas vaginas ex viridi pallefcentes , e qui¬
bus emergit// os reliquis Iridum generibus for¬
ma fimilis , colore autem dhierfus > nam ex albo
pallcfcit,!iue ax&\iu)ioe eft, ik terna repanda fo-
iiaab iino ad exci mas oras flauefccntibus venis
luntdiftintta, fimbria albicante , led quadan-
tenus a bifidis foliis[qua? fnnili colore funt prx-
dita, gibba tamen dorfi nonnihil purpurlfccnte]
integitur , flauefccnrc : furreda folia ab imo
gracilia, interna parte multis in latera fpaffis
venis obfolcte piirpurafccntibus lunt diftiuda ,
vbiverofefe in latum expanderunt, ax&teSx*'
funt coloris.

Nullum in hoc flore odorem deprehendi : fcd
cius ftirpem Maio florentem obfemabat Cllif. ’
Francofurti in Mylcri Phannacopaii horto. Ei
fimilem, nec vlia fere in rc differentem etiam a-
lebat.foli flores difcrimen faciebant,, qui patillo
candidiores videbantur. Non dubium eft multo
plura inueniri maioris Iridis genera.

Iris maior lari f. furrcctis floris f Au s flanis & pur¬
pureis lineis dtflinttu Cl: f 10.

Irisinaior latif. zo. Clufio a BoifFot milia, qux Iru clufi*
biennio poftduntaxat florem tulit, a Decimano- 2°'
na , nec gracilitate caulis} qui in ramos etiam di-
uifusjiicc anguftia foliarum }ncc ra.luc differt :flo-
res fiirnliter magnitudine pares habet , fcd di-
ucrfi coloris: naunefna ad terram inflexa, dilu¬
ti, & quidem obfolcti purpurei funt coloris, mul¬
tis laturatiorispurpurx venis a fimbria ad oras
fc fpargentibus : fimbria flauis flaminibus con-
ftaf.bihda folia illam tegentia obfolcte flauefcut:
terna iurreda inferne angufta flaua etiam , led
purpureis venis diftinda , latiore aure parte pal-
lefccntis coloris, quodammodo tamen fuffulci,
lcuiffima,& qux vix apparet, purpura: Samb.uci-
riura odorem refert , fcd paulo grauiorem.

IRIS' LATIFOLIA MAIOR SVSIANA VEL
Chalccdonica, flore maiore varie¬
gato Clufio prima.

S Ena aut o-

Ctona ha- n„r . .
bet/JMjridi, DercI,f,t10
Lufitanicx bi-
florx foliis
nonabfimilia,
rnutub fefe -
vt in aliis Iri¬
dum generi¬
bus ample-
dentia : e

quorum me¬
dio caulis exit
cubitalis ' aut
amplior, rotu-
dus, genicula¬
tus , digitalis
ctaflitudinis ,
florem firftines
omnium quos
vnquam in I-
ridibus con-

fpexerim maximum , noucm,vt reliquorum , fo¬
liis conflantem, colore tamen ab illis differente.:

7^

HISTORIA PLANTARVM

nam tria ad tertam inclinata folia craffa funt,in-
teriore parte omnino nigra, nifi cjusdam veni
ex purpura candicantes intercurfarent,ab infima
baii ad medium vfquc, nigri panni indar , me¬
dium folium occupante , toris multb dilutiora
funt : terna illa minora eis incumbentia qua: li¬
gulas tegunt, fornicata &: bifida lunt,& eiufdcm
fere coloris, paullo tamen dilutioris,licet ad ob-
fcuram purpuram accedentis : rna furrc&a, pal¬
maris fune amplitudinis,&: membranacei pine
tenuitarismlurimis lineis ab infima bafi ad ex¬
tremum vlquc folium excurrentibus , partimni-
gricatibus,parcim cx cineraceo candicantibus,vt
Americani ^auonis expanfam caudam tere imi¬
tentur, interne circa vnguem nonnihil hirfuta.
Nullum odirem in hoc flore deprehendi , fed fo-
li coloris varietate commendabilis eft. lllifuc-
cedunt, fed raro admodum, capita trigona craf-
fa , vncias tres , quatuor & quinque interdum
longa, numerofum femen-, rugofum , fufeum. Pili
fere indar magnum,concinentia.

Iris maior latifolia i.fiueSufiani Clufii , qui
ob floris amplitudinem & venufiatem primum
locum merito fibi vendicare videtur , Condan-
tinopoli milia cd Alata Sufant &z Alaga Sufam no¬
mine cum hac additione , fiort belli ptnrati , evan¬
no buotu odflrcjh.e.eleganter pidi flores boni odo¬
ris: atque fi (i r bunco & ne £r<j,id cd , florem fert
ex albo 8c nigro varium : elegantem fane florem
comperimus fed nullum gratum odorem depre¬
hendimus. Ego [ ait Clulius ] quia ex Sufa, Su-
fiam Prouincn Metropoli, primum in hortos
Conflantinopoli vicinos vitra Bofphorum fitos
illatam puto ( nam id nomen indicare videtur,)
bufianam nucupo. Hiemis iniurias difficilius fert
in horto repofita reliquis Iridis gencribus,quod,
vt Scplerique alii,noflro damno cxperci fumus.
Rarius etiam citeris floret, &: vnicum , vt pluri¬
mum, florem profert, Maio ; femen maturum Iu-
lii initio.

Lobel.Obfip.34. Iris Chalcedonica maxima
varicgata,luculetq magnitudinis,maculis fortui-
tis,tranfuerfis & obliquis,giluis, cinereis & pu¬
nicantibus, foliis tantillum,gladii ritu, vndanti-
bus. Cicera cundfa Iridi vulgati aut Dalmati¬
ci limilia.Vidimus Bruxcllis. Plant.icon p.67.
Iris Chalcedonica variegata L.54.T.91.

An Camer.hort. Iris Bizantinaa C.D.lo. Ai-
choltzio communicata, qu^hyeme in fidlilibus a-
pud nos alleruanda ed.

Tabern.icon. Iris Chalcedonica variegata
tvcilmunjnnt ntan4>erley farben typfflein be?
fprendpr. Itera Iris Chalcedonica a. nuclmurQ
ronConflantinopcI. Quam intclligat Iridem
Tabem, vel cius Compilator nefcio,non def-
cribit.

C.Bauh.Phyt. Iris 19. fiue Chalcedonica ma¬
xima.

IRIS BIFLORA LVSITANICA
flore' violaceo Clufio 11.

IRidi Lufitanici feu biflon 11. folia funt vul¬
garis breuiora & angudiora:alioqui nQn valde
dilfimilia: infummo pedali caule flos e puipu-
rafccntibus vaginulis prominer, nouem, vc alia¬
rum Iridum flores,foliis condans, violaceiom-
nino,fiuc faturatioris purpuri colaris, qui in in¬
flexis «3 c propendentibus foliis intenfius nitet,
viollofa illa fimbria qua donata funt, prorfus can

dida. V nicum autem fingulxres caules plerum¬
que florem fcrunt,intcrdum, fed rarh , alteram*
rariffime tertium > lingulari quemque vaginula ^CP
inclufum, iu-

cuudidt.nt o-
doris, &Oc-
uauthem Li¬
lium conual-
lium cogno-
minata pnu-
lantis:confpe-
&us aliquan¬
do mihi cius
flos duodenis
foliis condas,
vt interdum
Natura in flo¬
ribus luxuriat:
femen angulo-
fum,rugofum,
in triangulari
capite fatis
cralfo^fcd ra¬
rius fer V.radtx
illi lubed, no-
dofa , genicu¬
lata, folida; pollicaris craflitudinis,gibba, intus
candida, ingrati faporis initio , & paullo pofl
feruidiffimi guftus, mulsis fibris fumma tellure
hirens, 6c fubinde in plurcs propagines e laxe-
rjbus nafcentes diuifa.

Nafcitur multis Lufiranix locis fupra Tabum ttoet
vel pingui folo & in aruis , vc circa Conirabri- t€ml
cam, celeberrimam Lufitann vrbem, vbi illam
florentem mcnfe Nouembri eruebam , vel fale-
brofis& lapidofislocis,vt circa Caxcays mari¬
timam vrbem & portum, vnde delatam Oly-
ffiponem , ad amicos , deinde in Belgicam
j mifi , inter chartas repofiram cum a-
! liis plantis ipfe detuli : nam licet integro anno
| idic latuilletjrerri tamen commiila in horto 111.
V.Caroli Audomati,fequente Vere floruit, po-
dea etiam Autumno , cuius rei caula biflorara

cognominaui.

Lob. Obf.& Ic.Pl.Iris biflora Lufitanica ,an
Adragalitcs Actii I.13.C.3. nodro Belgio, Hifpa-
nico delata folo, etiam inquilina fa&aed : Vere
& Autumno florem odoratum violaceum,fin-
gulis caulibus cubitalibus & fefquicubitalibus,
lingulum aut alterum, villofo candore fimbria¬
tum proferens : denfabreuique radice, frangen-
tique contumace, facie & foliis Dalmatici iimi-
lis.fcd magis fparfis.

C.Bauh. Phyt.lris 13. Vere & Autumno flo¬
rens.

Camer. hort.Iris Lufitanica biflora £ Clufio
dcpiida in Hilpanicis & ad me milia.

Iris Illyrica biflora finiti •sQlufioiy
fiort purpureo.

Non multum ii Lufitanica biflora (inquit Clu4
Ilus) differre videtur , quam aliquando Venetiis
accepit C.V. Io. Aicholtzius Iridis Illyrici ap-
pcllationc,in cuius cultiffimo horto florentem
Maio confpiciebam. Quina enim aut fena ex
fingulis radicis capitibus promit/0/14 , illius fo¬
liis limillima: caulem , raro ampliorem , qui in
fummo e vaginulis purpurafccntibus florem pro¬
mebat Lufitanici forma perfimilcm, paulo ta¬
men maiorem & teneriorem , nec adeo fuauis

odoris.

LIBER

odoris,licct ad e.um fatis accederet : nullum fe¬
men obfcruabam : radix nodofli Sc geniculata vt
fuperioris, odoris, cum virens eft, ingrati, exfic-
cata vero fatis grati:& inlzpidi initio guftus, po-
ftea tamen feruidi,faucefquc vrentis.

Calp.Bauhin.Phyt.Iris 14. flue Iridi biflori af¬
finis.

IRIS FLORE VIOLACEO FOLIO V1REN-
te,an Clulii 25. caule foliis nudo.

IRis quidam
eft, foliis la¬
ris virentibus,
ad colorem
foliorum Spa¬
tula: fcetidi
accedentibus,
qua: ftrii ma-
nifcfti per¬
currunt. flos
culmo infidet
dodrantali aut
pedali, totus
violaceus , fex
foliis conilas
alternarim re¬
pandis , iuxta
quorum cilia
partim alba ,
partim viola-
eea,ftrii alba:
excurrunt,fur-

re&orum foliorum dorfo fingulo lingula appri¬
mitur ligula,cxtremo bifido. Inter furrcfta \ ero
& repanda folia apices oblongi , cirulci, farina¬
cei , purpureis infident pediculis. Radix cralla,
rraniucria,internodiis diflinda , plurimis fibris
crafliufculis ad fummam baiim donata : fubllan-
tia molli, aquea, laporc amatiufculo paulo pod
fauces vrcntc,nullo odore notabili virens.

Obferuata milii primum in Vireto Nobililf.
D. Baronis ab Aigle pierrescui ex Belgio allata di¬
cebatur. Mihi ab hinc per plufculo.s iam annos
in horto Ill.E.C.Montb. culta. Floret Aprili.

Conlidcrandum an iam deferipta ut Clufio
Pann.fub iride 7. flue caulifcrapurpurta.Et poli,
hift.fub Iride maiore latifol.15.de qua inter alia
hic habet. Peculiarem autem habet hic pri-
ter ciceras Irides notam, vt nulla folia per hie¬
mem retineat,fed omnia flacccfcant Sc exficcen-
tur,nudaquc confpiciantur , deinde incunte Ve¬
re noua germina proferat.

Cafp.Bauhin. Phyt.Iris n.fiuc hyeme folia a-
mittens.

Iris maior latifolia purpurea caule nudo
alia Clufio 16*

Iris maior latifol. 16. Clulii , fine dubio ex cius
femine, quod cum aliarum Iridum feminibus de
multarum radicibus,ante aliquot annos in Belgi¬
cam ad amicos Vienna mittebam , prognata ell
elegans Iris, quam ex Aiiglia rediens florentem
conlpicicbam Augullo in horto Nobilis Viri Io.
deHobokc,archigrammatci Antuerpiani : per
omi^a refpoiadebat 25. nifiquod folia’ circa ra¬
dicem faturatiiis purpurafeere mihi vifa funf.an
porto hyeme folia amittat,mc fugit,

Tom. II.

XIX- 723

IRIS HVMILIS LATIFOLIA COLORE "
violaceo, Sc faxatilis eadem, nec valde
fimilis,Clulio primum genus.

Chamiiris niuca.

IRis hic pu- ^
lilia plantu-
la eft , radice
cralla,alba,ru-
gofa,acri : a
qua folia exe¬
unt aliquot,
Iridis vulgaris
foliis fimilia;
femunciam
lata, duas tref-
ue vncias lon¬
ga : caules bre-
uiffimi , qua¬
drantales : flos
violaceus Sc

purpureus , vc
in Jridc vul-
g trijfcdpcro-
mnia minor,
nec odore ali¬
quo excellens:
Hanc hc tra¬
dit Lobclius :
Minima Sc
rarillima om¬
nium Iridum:
radicis plcxu>
fubftantia de-
f.i Sc colore
Illyrici non
abfimilisjcau-
le vero nullo,
prxfercim na¬
taliciis , folio
laciufculo ri¬
gido, mucro¬
nato, palmum
altOjCuiulmo-
di Gladioli :
flore, lcminci
filiqua, Xyri¬
dis fcetidi.

Hic mox quu

e terra alfurgit humilis remanet, proindeque
nonnullis Chamiiris nuncupanda videtur. Ex
quo Cam e Mordpelicnli agro in Belgium Sc An-
gliamtranfiuili, frigido hiunentique loloexccpta
non fccus ac innumeri calidarum regionum
peregrini llirpcs,foli Sc cili temperie varias lu-
bit mutationes. Caulis illi quippe dodrantalis
nonriufquam pedalis, flores albidi aut lutei , aut
violacei, alibi caule vidui, dilute rubentes, vio¬
lacei, ftriati, ex luceo pallentes, obleniantur. C 5-
modam habet iconem Aduerf.Iris parui, qualis
iponte proucnir. In Obf. aliam ad cultam flue
farinam. Vtraquc eft icon. Pl.pag.54 cum his ti¬
tulis r. Perpulilla? Iridis latifolii varietas. Clu-
fius pro modo didis Iridibus Ic-oncm aliam po-
nit,ncinpe eam qui ell Icon. PLp.5v .fub hoc ti¬
tulo. Chamiiris niuca aut candida Lobel.35.
Teut.91.De Chamiiride autem Latifolia, de qua
hic agimus, feribit hic Cludus in poli. hili. Iri¬
dis genus humilius 111 Lulitaniifaxofls&: mari-

PPP

HISTORIAE PLANTARVM.

ni aurea afflatis locis fupra Olytfiponem obfcr-
liabam, cuius' folia ciufdcm fere cum Lufitanica
biflora erant latitudinis, fcd bicuiora : radix illi
fimilis , geniculata & obliqua : Flos mihi non
confpe<ftus,incniis enim erat Noncmbcr,fcd lili-
quas fiue capita acuminata, inania in humili &
vix fupra terram alTurgetc cauliculo reperiebam
triangularia, magna, pro planta: proportione.
Similis vero planta: femen ad Ill.V.Io.de Bran-
cion milfum eft a Lobelio e Mompclio : ex quo
nata: plantx fuperiori tere fimiles , qux florem J
dederunt vel cxruleum dilutiorem & quali cx-
leftem, ternis labris deorlitm inflexis paullo la-
turatioribus, aut candicantem omnino, aut pal¬
lente, cumque modo dilutioris & quali exalbidi,
modo faturatioris &ad flauu proximi coloris,aut
purpureum flue violaccum,& illum etiam diffe¬
rentem : nam vnius color plane mjnx violx,
alrcrius prona in terram terna folia, ab ipfa bali
& exortu, ipfaque fimbria flaua* albas S: fatis la¬
tas venas dudtas habebant, &z variegatum Lima¬
cis dorfum fere reterebant: femen in triangulis
magnis capitibus, Orobi magnitudine, pallidum,
ruuofutn,oualis formx. Omnium vero flos ino¬
dorus Aprili plerumque aperitur cum fcqucnti-
bus.

Pro Iride fua latifolia Clufius ponit iconem
Chamxridisniuex aut candida: Lob. Icon. Piant.
pag.55.

C.Bauh.Phyt. Iris 11. Dodon.hift. Iris mi¬
nor. Cluf.Hifp. Iris humilis latifolia flore
purpuracco fiuc violaceo. Item Pann.Chamxi-
ris latifolia maior coloris faturatioris nigra: vio¬
la:. In hift.pdft. Chamxiris latifol. genus 1. Iris
minor i./.auKof plxrumquc purpurea. Item apud
Matth.Germ.lris fylu.humilior purpurea maior.
AnTabcrn. Icon.Iris lilucftris minor latifolia
Flem brcytblertcn^ jjimmcl f$mcvtcl,cuius fi¬
gura non placet.

Plurima,authorc Lobelio, oritur in agro Nor-
totus. boncnfi, locis aridis & faxofis , fecus fpccum il¬
lam fcfquimiliarc Monfpclio diditam , via qua
Frontignanam itur.in cuius, & rupium commil-
furis frequens adolcfcit prope Foiulam.

Eft mihi in horto E.C.Moncbclgardi.

Dcfc:ipt^>

S HVMILIS LATIFOLIA MAIOR
acaulis: Clufio Chamxiridis latifolix
genus alterum*

y^Hamxiri-

V^-/dcs [ in'

quit Clufius]
prorfus bou-
\t/y fiuc cxcau-
les,nunc def-
crifiendx re¬
flant , quarum
videlicet flo¬
res nullo cau¬
le fuftinentur,
fcd fucculen-
lcntis& infir¬
mis duntaxat
pediculis inni-
tuntur,vt Cro¬
ci. Colchici,
<5c fimilium.
Iflarum etiam
dux differen-

maioribus latioribufquc eft foliis, ki<jiS maio¬
ris foliis latitudine vix cedentibus: AheiA paid-
16 minoribus & anguftioribus , tamctli Augwfti-
folix lridis,qu.nn deinde dclcribemus ,-folus |a-
tiora fint.

Harum igitur maior breuibus eft folik* inter-
terdum tamen etiam pedalibus , Iridis vulgaris
modo latfs, & fcciidum radicem magna ex parte
purpurafccntibus ; inter qux multi flores e vagi¬
nulis prodeunt lingulari pediculo dodrantalique
fulti, vulgari paullo minores, Lufitanica: biflorx
xmuli, tum magnitudine, tum colore , qui fatu¬
ratioris nigrx violx eft, prxfcrtim tria idia ter¬
ram fpettantia, qux villolam fimbriam, vfquc ad
bifida illa, qux ligulas tegunt , folia ,cx cxrulco
purpurafccntem habent , fub ligulis vero , fiuc
ftaminibus , luteam : omnia autem florum folia,
tam qux furfum attolluntur, quam qux repanda
terram fpc&ant > inferiore & feflili parte, albis
quibufdam radiis variata funt. Sunt autem cius
flores , vel aliquantulum odorati, vel inodori :
triangula capita magna, mucronata , in quibus
femen orobi magnitudine pallcfcens, quodexfic-*-
catum rugas contrahit &fuluefcit : radix no-
dofa eft, vr reliquarum Iridum, & adnatis fc pro¬
pagat. Illius femine natu eft BoilForo Bruxellx
Chamxiridis latifolix maioris genus, matri per
omnia fimile, prxtcr florem, qui non purpureus,
fcd cxruleus elegans fuit.

Icon quam Clufius exhibet pro Chamxiride y
latifolia maiore ea eft Ic. Piant, pag. 1S5. fub hoc
titulo. Chamxiris latifolia flore rubello Lob.
^.Tcut. 91. Non eft acaulis quamuis talis in de-
fcriptionc dicatur ipfa planta.

Lob. Obf. Irides Auftriacas humiles fpcciofis £
rubris floribus & violaceis odoratis ClarilT. virp fi,
D. Brancioni Vienna mifit Cluf. vnacum Clu- 1«
mxiride purpureo odorato flore.

IRIS

HVMILIS LATIFOLIA MINOR,
dc cius varietates quinque.

Chamxiri-
di latifo¬
lix minoti
Clufio tefte>
bicuiora AOr
guftioraque, ®
paululum funt

filia , qualia
Chamxiridis
Latifolix Hif-
panicx aut
Gailicx, de
quifcus initib
huius capitis:
flores paulb
minoresu apitd
triangula &
mucronata e-
tiam minora:
femen minus,
in floribus
(limma varie¬
tas : licet fcr£

omnes fimbrix villa* fupra ftamina cxruleos ba-
bcaut, infrivcrbvt in mod£> didta luteos. Ex
his ver6 paucas duntaxat adnotauimus , nam 0-
mncs,valdc difficile.

Vna faturatioris purpurx colore nitentem ha*
bet florem, interdum etiam dilutiorem, illumque
odoratum, hunc minime : ternis foliis qux attol¬
luntur

libeA XIX-

luntur Sc inflexa quodammodo fuperne Te mu-
tub contingunt, invtraque, modo orbiculatis,
modb longioribus Sc bifidis.

■#ri, Altera odorato eft flore , cuius inferiora la-
,ior bra nonnihil purpurafeunt, furredavero caeru¬
lei funt coloris.

' m Tertia; flosquodammodb rubet, interdum di¬
lutiore Sc fuaui quadam rubedine vcltitiquc car¬
neo colore proditus eft,pra:fertim foliis furfum
eredisrvillofa: fimbria: fuperior pars albicat,in-
ferior lutea cft : eft autem odetatus > aut inodo-
rus.Horum omnium flamina ca:rulea.

V** In quarta floris color pallcfcens, noilnunqua
| cxalbidus:folia furfum fpedantia ab ipfo ftatim
exortu in vtroque genere purpurafceiiiibus qui-
bufdam lineis decorantur , deorfumvero infle¬
xa , in pallcfcente exalbida funt, in albicante au¬
tem viridi colore perfufaipallcfcins item Oxya-
cantha: vulg.floris odorem prorfus ;emulatur:al-
tcrius etiam odorus.

Quinta folo floris colore a Quarta differt : is
te- enim flauefeit, Se fuperiora folia purpurafeenti-
i bus virgulis liuc radiis exornatur , propendentia
labra vel nigricante , vel diluta purpura in me¬
dio infeda funt : odoratus huius etiam cft flos.
Stamina porro huius Se quarta: alba funt.Omniu
Vero foliola flamina Se fimbria: , magnam parte
tegentia,bifidafant,binafque pinnas furredas,
vt ca qua: in Iridibus bulbolis, habent. Purpures
pra:terea,albc,Se verficoliors folia fecundum ra¬
dicem plerumque purpurafeunt.

Nafcuntur omnes in nudis Se apertis collibus
1 Pannonia: Se Auflris:Ca:terum tamen infignem,
inquit Cluflus , varietatem ex femine deciduo
i {ponte gigni non cft dubium. Nam verficoloris
i femina a me in hortulo terra: commifli(illius e-
nim ob floris elegantiam periculum facere vo¬
lui) & pallidas , ite albas, Sc verficolores matri li-
miles protiilerunt,Se alias prarterca ad eam qui¬
dem accedentes , fed leuibus quibufdam notis
inter fc difcrctas , quales verbis exprimere diffi¬
cillimum , vereque de iis illud Poeta: dici polfe
exiftimem:

facies non omnibus una,

Nondtuerfa tamen, qualem decet ejfe fororum.
Cluf. pro Chamsiridc latifolia minore, prima,
excauli, iconem proponit cui caulis foliatus, qus
in Iconibus Piant. pag.52.pofita cft fub infcri-
ptione Iridis violaceo: parus Lob.;3.T.89. Eftc-
tiam cum caule apucl Clulium ic. cui fuper feri-
ptum,Cliamaeiris latifolia minor 4. qua: Icon.

. Plantini pag.66.infcripta, Chahisiris altera lu¬
tea T.91.

Iris humilis latifolia minor tenerrima ,Clufio Cha-
nuirts lat ifolia minor /exta.

Chamsiridem latifoliam minorem fextam infra
io Budam in Pannonia Mcefis finitima Decembri
erutam, dum Conftantinopoli Viennam rediret
Ianuario fequente mihi(inquit Clufius) Stepha¬
niis von ^aufen dono dedit, quam propter te¬
neritatem fidili credidit , Scade© diligenter fo-
uit , vt Maii fcquentis initio fl errem dederit : a
Latifoliis autem minoribus iam deferiptis nec
radice differt nec foliis, qus circa radicem non
purpurafeunt: ncceius flos illarum floribus dif-
/imiliseft, plurimum enim ad Quintam genus
accedit : labra tamen propendentia obfolctum
colorem pallido permixtum habent,Se ab eorum
ima parte vfquc ad extremam fimbriam qua:
pallida eft, purpurea: excurrunt verne: pinnata
Tom. II-

f*5

terna folia qu$ alba flamina regunt expallido
albefeunt : furfum vero creda pallida funr,circa
imum tamen obfolete purpurafeentibus radiis
afperfa. Illo quidem anno Z.Kcwxof fuit. Sequen¬
te tamen breuem admodum caulem, vix ternos
digitos fupra tertam eminentem habuit , cui in¬
foderunt bini flores. Eam cum reliquis fere Iri¬
dum generibus , Sc fclediflimis quibufque aliis
ftirpibus penituscorrupitanni 1^85. afperrima
hyems. Ceterum apud Belgas multo plura
Chamafiridis latifoliae genera aluntur , femine
nata.p referrim Bruxellis. Inter exteros autem
Ioh.Meitens, illius vrbis Medicus, diligenti cul¬
tura fummam in ifta flirpe varietatem adquili-
uifle perhibetur. Aliquot eaf um genera commu¬
nicabat mihi 1590. anno N.V.Io.BoiflbtTedcum
quxdam perierint, ancum fuperius deferiptis
illarum aliqua: conueniant, nihil affirmare pof-
fuin : duarum tamen quas conferuaui, Sc qua:
biennio poft florem dederunt : vt quarundam
etiam aliarum, qua: in meo horto fponte natxi
eodem anno fldruerunt,hifloriam adiiciam.

ilf ‘

IRIS HVMILIS LATIFOL. MINOR ELE-
gantilfi varie pida,Clufio Chamxiris 7.

C^Hamxirirt chamttr/c
Aatifoliam 7.
minore 7. Boif-
fot’admemic-
tebat , inquit
Clufius,clegan-
tiffimam : qtiai
radice quidem
neque foliis £
reliquis diffe¬
rens , neque e-
tiam floris for¬
ma : fed color
diuerfus, Sea-
deo varie pi-
dus, vt diffici¬
le fit, cum exa-
d£ verbis ex¬
primere : Scc.

Flori fuccede-
bat longiufcu-
lum triangula¬
re caput, quod pliluix corruperunt. Florem cum
aliis Chamxiridibus Aprili dedit nulla odoris
gratia commendabilem.

Clufius iconem notiam proponit.

Iris humilis latifolia minor fere vario eius foliis
valde incuruis: C lu fu Chamairts 8.'

Cfiamxiris latifolia minor S.authore Clufio , a-
liquam affinitatem habere videtur cum feptima
fiue clcgantiflima ei fponte nata Fracofurri: flo¬
rem Cum aliis dedit Aprili. Nouem autem vt re¬
liqua: folia habet; quorum triadeorfum inflexa
Sc terram fpedantia , longa, Sc prxter reliqua¬
tu ti Iridum morem adeo incuruafunt, vt extre¬
mo mucrone floris pediculum aucrfa parte am-
plcdantur: colorem verb habent infima parte
flaucfccnrem,dcinde dilute purpurafeentem , fa-
turatioribus tamen venis diftindum,ab infima
bafi Sc villosa fimbria candicante,flauefcennbus
apicibus donata , quam integit bifidum folioluni
exalbidi Sc pallefccntis ex dilute caeruleo colo-

PPP *

M

fl il

li

•v

locu»;

Tempus

Chum/ttrit
Unf.l.
QlttJIe 9.

Cham*/rst
l*ttf minor
Clttfio. io.

Defcriptio

7* HISTORIAE

ris, quali etiam furre&a tria fatu folia : odor fe¬
re Horum Sambuci aut Thali&ri.

Iris humilis Idtifol. flore pallid', albican¬
te & vario ^an Clufio Cbamsiris
latij .minor .9.

Eft nobis Mbntbelgardi in horto lll.E. C.Iris
parua latifolia flore ex luteo pallido 3c albican¬
te ac vario, qux nobis milfa Vczuntione iD.a
Belle fjmaitie : Eam prius videramus non loli¬
go a Marnant in Burgundia in horto Nobilis ab
Aiglepierre anno 158$. dorcbat Apriii.

Confiderandum an hxc non tradatur per
Cludum in pod.hid.pro Chamxiridc latifolia
minore nona, de qua ait : Quaina Iacobo Pla-
tcau accepdlc icribebat Boiflocus, radice , foliis,
floris forma,cxcetis Chamxiridibus erat fimilis.
Eius tria folia terram (pedantia erant

coloris , ab imo ad extremam vfque fimbriam
purpuralcentibus radiis alpcrli : fub fimbria ve¬
ro, qua folium fefe magis pandit, purpurea ma¬
cula erant notata,radiatim in lacera fe fpargencc,
orxa.ute erant exalbida: : fimbria ab imo ad folii
inflexionem flauis villis conflabat, vbi vero pur¬
puream maculam atcingebat,albis : bifida folia
cam tegentia alba erant , quemadmodum & ter¬
na folia fefe attollentia , led ncruus medius in
vcrifque riy^b.myOf, infima pars (urredorum fo¬
liorum obfoleex purparx radiis di(linda,fuprc-
mavcrb,intcrne paucis notis leuitcr purpuraf-
contibusinfcda : expers aurem licet odoris , co¬
loris tamen gratia non carebat. Illi non dilli-
roilis (ponte nata Francofurti,qux eodem anno
flores dedit.

Iris humilis larifol.minot ' flore vario
violaceo, Cliu fu C^ama.tns 10.

Chamxiris latifolia minor 10. mihi , inquit Clu-
(ius, Francofurti nata non inelegans , qux femi-
pedalem cauliculum profcrebat,teretem , genicu¬
latum, fummo faftigio gedantem membrana¬
ceum folliculum purpuralcentes oras haben¬
tem : e quo. emergebant bini flores non magni:
nouem etiam foliis conflantes , quorum tria re¬
panda bafi erant angufla , foris purpurafeente,
interne autem candicante , & faturx purpiutr
venis diftinda.vfque ad folii inflexionem: labra
ve ro propedentia adeo faturi violacei coloris,vt
quodam modo nigrefeere viderentur : fimbria
villofa flauefcebat infima parte , reliqua purpu¬
rea erat : terna eam integentia' purpurei erant
coloris , veluti 8c terna furreda folia : nulla
autem odoris fuauitatc commendabilis.

Iris humilis latifolia tninor flore vario, foliis
inflexis candicannbus,Clufio Chamai-
ris latifolia minor 11.

Clufius fcribit Francofurti libi natam Chamxi-
ridem latifoliam minorem vndccimam non ine¬
legantem, qux i tuberofa radice dodrantem aut
pedem longa producebat folia , indar eorum qui¬
bus alix Chamxirides funt prxditx , lata videli¬
cet & mucronataiinter qux adurgebat cauliculus
duas aut tres vncias longus , (udinens fummo
fadigio , veluti folliculum binis membranaceis
foliis condantem : e quo prodibat flos nouem
foliis prxditus eiufdcm formx cum aliaru Cha-
raxiridum flore , quorum terna verfus terram
inflexa , latiora, candicantifque coloris erant.

PLANTARVM,

ab infima fede (qux angudior ) multis venis
ex flauo purpuralcentibus in latera expanfis di-
dinda,vlquc ad extimam fimbriam, flue fuperci-
lium,iifque deinde a fupercilio ad extremas oras:
qux albefcebat,cralTiorib9,& coloris purpurei m-
cidioris:tcma vero furrcda,qux inter illa nafcc-
bantur,infima parte valde erant anguda, venifq^
quibufdam furui &c luridi coloris didinda,podca
in latu fc pandebant, tenerrimaque erant, Sc exal¬
bidi coloris : terna reliqua,qux breuiora & in
fornicem conucxa , bilulcaquc, erant, aliquantu¬
lum reflexis furfum alis, ligulam pallefccntcm te¬
gebant , & fimbrix fiue fupercilio trium propen¬
dentium Sc terram (pedantium foliorum im-
mincbant.colorifquc erant albi, cui fubcxruleus
color nonnihil admixtus > prxfcrtim in ipfo gib¬
bo : odor nullus aut ualdc exiguus.

IRIS ANGVST IFOL1A MINOR
Clulii quarta.

St nobis Iris angudifolia ficca cx plantis Va-
jlerandfDourez,dodrantalis, ac etiam minor
& maior: ra¬
dice obliqua
torofa,fub qua
cralfx fibrx al-
bx : veterum
foliorum ve-
digia multa,
folia autem an¬
guda grami¬
nea in acu*
men definen-
tia : caulis ipfis
foliis breuior,
in cuius fuprfc-
ma parte ma¬
gna capita,
leu fili q it a, qua¬
les in Xyride
liuc Spathula
vulgari,cx te¬
nui vagina
prodeuntes :
Quarta Cludi,
nec foliorum, nec florum forma nec capitibus,
femineue,aut caulc,& radice differt a Tcrcia: hu¬

milior cd duntaxat , cius etiam flores paulb mi-
norcs,&: angudiores,mcaquidcmopinione , at¬
que etiam dilutiores. Primx tamen floribus fa-
turatiores. Illi porro Iridis mar.nx minoris
nomen cd impolitum , quoniam non nili locis
maritimis fponte proucniat.

De hac ccnfcmus feribere Lobcl.& Pen. ^du,
his verbis: Iris maritima Norboncn(is,an Me¬
dium Diofcoridis ? &c.

Hxc autem planta eadem videtur cumXyriJe
maritima Hid.Lugd.de qua hxc tradit : inter
permulta & varia purgamenta qux in litcora flu¬
ctus ciiciunr, planta hxc firpiiis repetitur, quam
Xyrim marinam vocant Herbarii. Radice eft
longa, cralfa, geniculata, cortice rufo obdu&a,
multum fibrata: caule pedali, foliis vndiqucag-
gedis operto, longis , virgatis, in cacumine mu¬
cronatis. In caulis fadigio tres quatuorue fili-
que prominent, 2c iplc rurefcenccs,angulofe , fe¬
minibus far&x velut comprelfu dilatatis, rufa
membrana contexis, perlpicua tamen vtrinque
macula in medio nigra: cum manduntur lignofis
2c duris, gudu fubaitringearibus.

Naf-

D:

LIBER

Nafciturhoc genus Clufii quibufdam Hifpa-
niac 8c Gallia Narbonenfis locis maritimis, ve¬
lati nonprocul Valentia , monte Setio vnde
in Belgium delatum , fua varietate hortos iftic
exornat , non minus quam Auftriacos , Clufii
opera iftnc e Belgio accerfirum nam illo genere
carebant Auftriaci.

IRIS GRAMINEA CVI PEREVNT
quotannis folia,

PVlchrum
quoq; fui
fpc&aculum
oculis offert in
tanta Iridum
varietate , Sc
hqcpufilla ) ex
cuius radice
inodora, tenu¬
iore Sc gr;
liore quam ce¬
terarum Iridu
nodola, nigro
cortice tedta,
obliqua, breui
tempore ma
gnutn csfpite
occupante, vt
eum difficulta¬
te erui queatj
caules palma¬
res tenues fur-
riguntur '.flos amoenus e fubicdto calyce fex pro¬
fundis fulcis, totidemque acutis pojeis exarato,
emicat* foliis quidem fenis aliarum more con¬
flans, fed multum diuerfis : primum enim tria
extima folia repanda , extrema ori albis viola-
ceifque flriis obliquis variata func,inde contra¬
ctius folium quafi ex ifthmo elu&atum paulla-
tim latsfeit purpurafeens in lateribus, nulla in
medio hirfuta fimbria, cuius locum fupplet linea
lata lutea ltriis purpureis piCta , cuiextrinfecus
refpondens cofta ex luteo virefeit : hifce iucum-
bunt fimiliter repanda tria illa bifida folia, qus
in medio quidem e viola purpurafeunt , a lateri¬
bus autem e diluto rubore fere cinerea funt,qui-
bus auerfa parte apprimuntur flamina latiufcula
cultrata coloris ferruginei : hifce alterno pofitu
interiedla funttria reliquis minora duplo folia,
colore violaceo, ncutiquam in fununo , reliqua¬
rum more coeuntia, fed apicibus conuolutis a fe
muicem diffita. Odor riobis gratus Prunorum,
Clufio Armeniaci mali. Succedunt capita
lublonga Sc turgida , valde eminentibus coftis
prodita: Hanc vocamus gramineam propter
lolia tenuia angufla valde , non rigida , virentia,
longa, Sc qua? hyeirie accrcfcunt. Clufiusait
fe huius Iridis duas differentias deprchcndiife,
vnam pedalem interdum adquirere caulem te¬
retem, binofquc aut ternos in eo plerumque ge-
Ilare flores . Alterius caulem vix dodrantalem
fuperare altitudinem,& vnicum*magna ex parte
florem proferre.

Efthsc iris illa Illyrica ab Hermolao vifa
Padux in horto Farlicis Sophia: odore Pruni pre-
maturi. r

Cord.Obf.fylu.Hcrba Irinis foliis Ollingero
ex haha proinde Illyrica milia. Iris filu.altera
Matthioheft foliis Gladioli longioribus, radice
tenui, hgnofa, geniculata, fubrufa, inodorW:
Tom. IL ^

xix- *

; caule breui , flore csreris longe minore , odore
Armeniaci Mali. Conflat hic foliis nouem
purpureis , quorum extima, fuperiore taiitum
parte aureis pinguntur lineis: funt qui hanc le¬
gitimam Illyricam putent, in quorum fententiai®
etfi iampridem deuencrim, tamen rem longe ali¬
ter fe habere poftmodum compcri. Quandoqui¬
dem prsferri Illyricam npaerim non quod gene- illmc* dif.
xc vel fpecic k noflrare differat , fed quod cceli , ferent, a.
folique illius conuenientiaprsflantioribus pol¬
leat facultatibus , quod docuit ante Galenu The-
0phr.l p.c17. Seritur iam Iris fylu. altera di&a*

Sc in hortis frequens efl, tum ipfius floris amce-
nitare, tum coloris proflantia, tum etiam quod
nouis delcClentur homines. Sylueflris vtrinque
generis plurima oritur in Goritienfi agro Salua-
tino monte, Sc lapidis collibus inter faxa,odore
non ingrato , quamtiis etiam ambas viderim in
campeltribus, non longe aSontiis ripis. Iridem
efle Illyricam Hermolaus Barbarus exiftimauici
fed ab Illyrica & legitima Iride eam differre* Atf-
toniusMuza in Examine fimplicium, fatis oflcn-

Nos( inquit Dodon.h.fl.)Chamsiridem nun-
cupauimus, antiqua deftitutam appellatione, nifi Contra
forte Iris fit Aflragalices di&a * cui aliquatenus Hermol.
fimilisefl. Irispcrpufillafilu.anguflifoliaLob.

Obf. quam iamdiu defcripfcrunt , Sc vocarunt
Chamsiridem Herbarii noftri, foliis gramineis,
rigidis,fpithameis Sc pcdalibus,pufilli gladioli fi-
milibus, floribus cxpaflis , csrulouiolaceis , ali¬
quando ptirpuiouiolaceis, nouem foliolis con¬
flatis: caulis palmaris & dodrantalis : radix gra-
cilis , minimo aigito duplo minor , acris, guflu
Xyridis:in Germania & Belgio frequentior pro-
uentus. Chamsiris autem inter Irides minima
efl , folia habet Gladiolo minora, angufliora,
pinguiora: radices foris ruffje>intus candids,du-
rs, guftuquc feruentes. Confiderandum an fit
minima Iris Sc folia an fint pinguiora quimGla-
dioli,nobis non videtur.

Piant. Icon. pag. 69. Chamsiris anguftifolia

Lob.54.Teut.97.

Peregrina Iris Dod.non modo Belgio aut Ger¬
manis , fed Sc Italis , vt fertur, efl : non nifi in Locus &
hortis reperitur. Floret Maio menfc ; folia tempiis.
hyeme pereunt : Vere erumpunt nona. Proue-
nit vtraquepaflim in pratis Vienns Auflris vi¬
cinis ad radices raonrium fitis,prsfertim qus in
altiorcm caulem alfurgit,plurefq; flores profert*
nec; differre putat Clulius ( minorem faltem ) ab
ea quam Dodonsus Ghamsiridcm fimpliciter*

Lobelius autem Iridem perpufillam filueflrcm
anguflifoliam, appellant , Belgicis hortis iamdu-
dutn familiarem.

Efl nobis in horto 111. E. C. Iris qusdamparua
cui folia hyeme aecrefeunt. Geneus in hortis
habent : folia producentem ibi vidimus Martio
Sc florentem Maio : Gcneuaadferendam curaui-
mus Sc plantandam in horto E. C. vbi nobis flo¬
ruit etia Autumno : Lugduni habebamus in hor¬
to, nec non alii : Placentis in Italia obfcraaui in
hortis , Sc Bafilcs, audiui qui vocarent (0raf^
lif$cn , Lilia graminea : quibufdam Cofmofau-
dalum didta fuit.

Facultate Sc viribus hsc Iris aeris Sc impense
calida efl,aliifque Iridibus fimilis.

IRIS TENVIFOLIA MAIOiTfLORE

csruleo & flriato, Anguft.2.

PLurimum differt huius radix ab aliaru:Efl e-

nim' Sc compluribus fibris albis, cum non- Dsfcripsia
PPP *

HISTORIAE P LANTARVM>

Dcfcriptio

nulla acrimo¬
nia adftrin-
gcntibus con¬
flata : folia au-
ccin cubitum
aur fefquicubi-
tu longa, fcmu-
ciam lata, qux
attritu olera¬
ceum quid re-
dolent,acumi-
nata: caulis fo¬
liis longior,
ceres , in eres
aut 4. furculos
diuiditur,quo-
rum lingulis
finguli inlidet
flores, Characi*
ridis herbacea
magnitudine,
fed amceniore
clcgantia:quo-
rum tria folia
repanda per
extremitatem
violacea funt,
inferius paullo
albo violaceo-
que variegata,
nulla fimbria
Zonulaue vi¬
caria donata,
fed pulcherri¬
mis ltriis logis
obliquis , vio¬
laceis, albidis,
ferrugineis pi-
tturata: hilcc
tria bifida fu-
prapofica pur-
purouiolacca,
ligulas atro-
piirpureas oc¬
cultantia: reliqua tria violacea furriguncur.

Piant. Icon.p.59. Iris fylucftris Byzantina per-
ramcena.Teut.py.Falluntiuqui Irin n.fiue angu-
ftifoliatn mediam, fiuc variam Irin anguftifoliam
Pannonicam Clulii vario flore , Conftantinopo-
li collectam putant,& ideo aut Illyricae maioris,
autfilu. Conftantinopolitanx cognomen illi in
Belgica dederunt : cum Clufius non inde adue-
cfcam, fed in vliginofis pratis vrbi Vicnncnfi vici-
nis erutam, & ipfius femina in Belgicam miferit.

Iris angufti folia altera qux perelegans eft nul¬
libi Clufio Hift.poft.fuit confpedta ante quam in
Auftriaproficifcerctur: habetque cubitalia , in¬
terdii etia longiora, folia, admodu angufta,mini-
mi digiti altitudinem noni excedentia,viridia,no
tamen fplcndentia,fumma parte mucronata, in¬
fima vero qua fub terra latent , purpurafccntia,
nullo ingrato odore , vt pleraque aliarum angu-
ftifoliarum, praedita : caules habet fcfquicubita-
les,nonnunquam bicubitales aat ampliores , re-
<ftos,teretes,firmos,licet.intus cauos, genicula¬
tos, virides, fummo faftigio in binos , aut ternos
ramulos diuifos 5 quibus infident bini aut terni
flores, Iridis bulbofx verficoloris latifolix flo¬
ribus forma fimiles,odorati : quorum terna fo¬
lia deorfum inflexa, infima parte, & quatenus bi¬
fido alatoque folio ligulam occulente reguntur.

furuo colore fune , reliqua vero parte (qux in
nonnullis breuior & latior efl,in aliis oblongior
& anguftior ) nunc candicante, modo purpureo®
feu violaceo colore , venii facuraciore purpura,
nitentibus per folii longitudinem excurrentibus,

& fimbria fiue fupercilio carentes: tria furfum
eredla anguftiora fune , & cum bifidis illis
exalbidas ligulas tcgenribus,purpurci faturi fiuc
violacei fune coloris : breues deinde fuccedunr
filiqux, fiuc capita triangula , breuiora quam in
prx cedente, neque adeo mucronata , neque ge¬
mina colla eminente prxdita,qux per maturita¬
tem nigricantem colorem contrahunt, & dehif-
cunt,femcn inxquale,angulofum, nonnihil com-
preffiim <k durum continentia : radix nigra, *
renuis,dura,nodofa,inflar fuperioris, fibris duris
& tenuibus prxdira.

Cluf.in Pann.&poft.hift.prxtcr modb didlam
Iconem aliam habet ,‘cui titillus Iris anguftifo-
lix z.fpecies altera, qux non parum differre vide¬
tur, licet in deferiptione nulla fiat differentix
mentio.

Iridis anguftifolix filucftris varietates, Belga¬
rum fedulitatc in nollris hortis ( inquic Lobel.
Obf ) culex vifuntur , anguflifolia & latiore fo¬
lio fefquicubitali Irides : fed verique flores
rerni & quaterni iuxta cauliculi cubitalis ra¬
mulos , exteroquin cum fuperiore haud abll-
miles. Eas virentes primum videndi copiam fe¬
cit in fuo viridarioperitiflimus Allardus Rucrius
D.Medicus Infulanus : pofl,ea loh.0ouue/ alias
rojjdfancf: aliique non pauci. Quas Irides i n-
telligat Lobelius cerro affirmare non polium. *

Primum illam fponte proaenicntem,non pro¬
cul Vienna Auflrix in pratis fupra Himbergam,
Eberftorf ad paludes, atque Auflrix pratenlibus
locis [ait Clulius ) reperiebam. Mittebatpoftea
ad mc illam ficcam , in Sudctum montibus eru¬
tam Ludo. Camerarius. Anno vero 1579. fre-
qucnrillimam circa Sackrurniam 111. Comitis de
Zrinio arccm,aliifquepratis vliginofis inter Mu-
ram & Drauum Hungarix Cifdanubianx flumi-
na,quemadmodum etiam in Comitatu Saladien- I
fi inter Lindvva Sc Mufam fluuium obferuabam.
Floret & femen profert eodem quo fuperior
tempore. Irishxc cenuifolia maior habetur in
Horro lll.E.C.mifla Stutgardia.

IRIS ANGVSTIFOLIA FLORE ALBO.

IRin candidi9
floribus an-
guftifolia,Lob.
Adu. par.z. Iri¬
di Clulii voca-
tx , fiue Iridi
anguftifolix
Clulii fccundx
limilem in pefl-
lilibus Adoni-
difquc hortis
alebat Medio-
caftri Mattia¬
corum D. Cor¬
nelius Cooruc,
fcfquipedali-
bus aut pctic
longioribusftf-
/m,paruum di¬
gitum latis, in
fefquipedali
aut bipedali
caule ,

LIBER XIX;

caule : floribus albis alpedu ftiauiffimis donato,
quoru terna rcpada folia latiora venis fiuc ncrilis
luaue rubentib. iucunde infignitafiint ,nec non
: oris perpolite breuionbus lineis concoloribus
I ftriata:aliis vero incumbentibus ternis, &c tocid£
anguftioribus furre&is foliis penitus candidis,
i Rtidice Iridis Clulii vocata:, liuc anguftifoli* fe-
ctind* non abfimili, multis fibris donata. Fran-
couallcjvulgo Franckf dal a Nicclao voti Br abiit in
Belgium primum milia.

i IRIS TENVIFOLIA FLORE VIOLACEO,
an Clulii tercia?

HAnc apud D.Platerum vidi, f lio duriore,
folidiore,rigidioreque,quilm Iridis grami-
ncasjcolore glauco Iridis vulgatioris , longitudi¬
ne cubitali. Caulis cubitalis, flores geut intense
purpureos, paucos , foliis non ita vt vulgo vide-
mus,rcflexis, inftar florum Iridis gramine*: cui
etiam fimiles funt fubfequcntes Jtliqua angulof^.
Nos Balilea Montbclgardum in hortum lli.E.C.
Wirtcmb.tranftulimus.

C^onfiderandum an h*c iit Iris anguftifolia
tertiia Clulii hift.pofi:. de qua fcnbit : Ex radice
nodofa multaproducit folia firma logiora quam
fccunda,& prioris foliis magis angulta, fatura-
que viriditate pr*dica,n6nihil etiam foetida: in¬
ter qu* cubitalis aflurgit caulis, firmus , aliquot
flores proferens , Secund* floribus longiorcs,&:
Prim* floribus p*ne limiles,fcd longe laturatio-
re purpura & quali nigra proditos : quibus fucce-
dunt capita prima: capitibus fimilia , femine c-
ciam fltnili plena : radix , vt dictum eft, nodofii,
dura,foris nigra , minimi digiti craffltudine,in-
terna parte ex albo flauefcens , antrorfum ite. in
latera progrediens, aliarum angultifoliarum I-
ridum inftar, & tandem veluti in orbem fefc
fpargens ( quod omnibus Iridibus elt commu¬
ne: ) multis fibris donata gracilibus, duris, ficcis,
lentis tamen, &c fradtu contumacibus , quarum
anteriores 8c nouell* crafliores, molliores &
candid*. C*terum huic fu* Iridi terti* Clufius
Iridis marina: maioris nomen indidit quoniam
iifdem in locis cum quarto proucniat.

An Dodon.Hift.& in fol.Iris quam minorem
flue teauifoliam appellant , aliis quidem hmilis,
fed minor aut tenuior, qu* folia habet breuiora,
anguftiora , nigrioraque,aut caflii quali coloris,
qua: confricata,gtauiufculum reddunt odorem,
Spatula: foetida: propemodum pcrfimilem,’fcd ta¬
men minus graucolenrcm : caules limilitor bre-
uiores,f*pe vix cubitales i in quibus flores bini,
tcrrfiue,alterni, colore camilco faturaro,fubinde
Violaceopurpureo , forma aliarum Iridum pro-
pemodum fimiles nili quod iplius foliola flngnla
anguftiora flnt , &fupcriora contra in fc rautub
no adeb rccuruentur/ed fere crcdta cofiftanf.in-
feriora vero ac deorfum reflexa fimbriam non
habcantjfcd folam lineam luteam : qua tamen
parte calyci proxima, nonnihil hirfuta cft : ra¬
dices quoque obliqua: , nodofie, & fibi inuieem
implicit*, & quandoque qudm aliarum denfio-
res,l6gas,multafque fibras inferius demittentes ,
foris ruffa, intus fubcandid* aut fublutu*, guftu
feruido,vti aliarum.

^ Nafcitur in Germania , tcfte Valerio Cordo,

& non procul. Floret eodem quo ali* tempo¬

re. Videtur nonnullis Plinii Rhizotomos. Sed

Rl-azoton-ios’ Illyrie* eft fpecies & quide pr*-

ftantior,Plinio audtore ; h*c vero contra aliis o-

dorc& potentia infevidr , nec ili Illyride fed irt
Germania reperitur: proinde non Illyrica , aut
Rhizotoinos,fedfiiigeneris Germanica & te-
nuifolia qu*dam Iris, qu* Spatulas fcetid*ipe-
cies haberi pollet fi femen quod in filiquis gigni¬
tur , non vti aliarum Iridum planum , fedvclut
Spatul* fcetid* rotundum eflet.

C*tcrum potentia huius radix vehementer
calida fcruenlquc eft,facultate tk viribus aliis I-
ridibusnon inferior: adcadem,adquqill^ , ea-
proptcr,pr*fertim recens,vtilis.

Vt verum fateamur Iridem Dodon. non pof-
fumus alfcrerc eandem cum Clufiana 3. quia ic.
a Dodoncjo propolita pro Iride minore, aClufio
ponitur pro Iridis anguftifoli^ 2.1pccic altera :
pr*tcrca ignoramus an eadem fit cum Cordi ite
Gefneri Iride tenuifolia.

IRIS TENVIFOLIA M1CHELFELDENS1S
fpontanca : forte Clulii Anguftifolia
maiotflue prima.

F Requc ns
cft in paliH
ftribi * * * * & * * 9 Michcl-
fcldenfis pro¬
pe Balilea Ipo-
tanea qu*dam
Iris>t aule du¬
os cubitos fu-
peranrc : flore
magno latis,
c*rulco , vel
purpurafeente.
Siliqua, magna,
longa , foliis
cubitalibus ,
anguftis,angu-
ftioribus in¬
quam , qu^m
Gladioli. Hanc
nobis Fr.Cafp.
Banhinus loco
dido colleda
niifit.

Confiderandum an h*c fit Iris tenuifolia
Cordi H, pl. [ qu* Gefn. annotante, non procul
Tiguro nafciturjtcnuior fatiua,filueftri & Xyri¬
de, foliis dodrantalibus aut pedalibus, femuncia
latitudine nunquam fupcranribus,plurimis ade-
fo radicum c*fpitc alFurgentibus. Caules fatiu*
Iridi fimiles profert , multo tamen graciliores,
in apricis pratis cubitalcs,in frutetolo vero pro¬
ceriores, flores foliorum numero politu & for¬
ma faciu* fimiles habet, nifi quod minores ma-
gifq; purpurei fint,& fkua erue* fimili lanugine
careant,cuius vices occupant : iuxra fingula cria
inferiora & inflexa folia, totidem linentis in
purpura coloris ftamina. Radices lubfunt mulrq,
cranfuerfis , graciles, in lupcrficie nigricantes, ite.
propter vetuftas foliorum reliquias villol*,intus
candidq , libi ipfis implicit*, a quibus pr*dida-
rum Iridum modo exeunt fibrc& Cirri: trita, re¬
centis adhuc folia medium inter fylueftrcm Iri¬
dem & gramen odorem fpirant : Radices verer
pivcfcripcarum more fauces exurunt. Nafcitur in
apricis planlfque pratis, & frutetofis ac humen-
tibus campis &c.

Hqc puto(inqtGefn.hort.)eft quq in pratis humi-
dis quibufda apud nos crcfcit copiose': ite femina
quoque profert, Illyrie* fimilis, vt audio : cora-

ppp 4

F AcnltAU

Dcfcripfii)

Locus,

Iris ATlgufi.
F-

75° HISTORIA PLANTARVM

Jnuni vrbana vndiquaque minor. Eadem in hor¬
tulo meo iam aliquot annos durat. Ab hac dif¬
ferre puto duas filucftrcs aMatthiolo exhibitas,
in montibus & collibus faxofis nalcentes.

Tragus,forte hanc tradit his verbis; In qui-
bufdam humedlis pratis &: campis , qua: Rheno
prope Vormariam > & Oppenheimium oppi¬
da, adiaccnt, Gladioli ccerulci quoddam genus m-
ueni, cuius flores aquei pene coloris, fcd cum cx-
ruleo mixti videbantur elfc, ternis verfus terram
inflexis foliolis fingulipra:diti.Ca:terum quod ad
reliqua attinet, hoc clt, lolia, caulem,& radicem:
Iridi de qua Icquenti agemus capite , per omnia
accedic hic Gladiolus, nili qubd totafua fubftan-
tia magis exiguus,&anguftioribus foliis 6c acu¬
tioribus illa ellc deprehenditur.Scmcn fertin o-
blongisac triangularibus liliquis , non aliter at¬
que Gladiolus luteus. Intcromncs Gladiolos nul¬
lus faneextat , qui mihi quidem aptius ad Xi-
phionleu Gladiolum Dioic. referri polle videa-
tur,quam hic ipfe Gladiolus cmrulcus exiguus,
quem Germani flcinblfltt? 0d;tvcrtel vocant.

Iris anguftifolia maior Clulii Hifpan. Iris io.
Pann.Et Hift.poft.Iris anguftifolia prima & ma¬
ior, qua: multa profert folia longa,rigida , angu-
fta, nigra,qux compretfa vel confracta, ingratum
tecrumque odorem fpirant.propemodum vt Spa¬
tula fmtidx vulgo appellata: folia, minus tamen
graucolentem : inter qua: caules teretes, oblongi
6c cubitalcs,interdu:n etiam longiores exurgunr,
quaternos aut quinos flores ex vaginulis latera¬
libus promentes , Iridis bulbola: verficoloris
floribus forma non admodum dillimiles , colore
ctmilcofaturatioreprarditos , quibus fuccedunt
oblonga capita trigona fubrufa,multo firmiora,
magifque cartilagi nola , quam latifoliarum Iri¬
dum , iis paria qua: in Tripolitana ,angulis etiam
eminentibus, Sc quodammodo geminis , qua: dc-
hifccntia, femen duplici ferie digeftum, aliquan¬
tulum comprcllum iangulofum , olleajquc du¬
ritiei , fubrufefccnte membrana tectum often-
dunt : radices obliqux, longa:, nodofx, gracilio¬
res quam in latifolia , Tripolitana: radicibus
xquales, fons nigricantes, intus candicantes, aut
pallcfcentes, fiporc acri i feruido , multas lon-
galque fibras fpargentes. Iftius genus inucriitur,
iam deferipto per omnia fimile , prxtArquam
qubd in eius foliis confradtis nullus grauis odor
percipitur.

Primi generis primum confpiciebat in Bel¬
gicis hortis cultam, deinde anno 15^. plurimam
Iponte nafcentcm in ampliflimo quodam prato,
flumini Rheno vicino,viaqux Mogutia Oppen¬
heimium ducit, obferuabat : aliquot deinde poft
annos, herbolis quibufdam locis iuxta vias, & ad
quorundam pratorum margines non procul a
Mandcrftorf, quinto a Vienna Auftrix mil-
liari , atque etiam apud Walterftorf : po-
itremum anno 1597.10 pratis quibufdam Nunga-
nx apud Lindvva llI.V.D.Banafy arcem.

Floret vtrumque genus Maio, interdum dun-
taxat Iunio,fi alperior hiems prxcellerit : femen
maturum eftAugufto.

Iris angnfli folia flore violaceo,reflexis
fAus lacteis , & purpureis venis
vanis. Clufiiti.

Iris anguftifolia quinta nec foliorum forma, nec
radicibus multum differt a maiore marina : nifi I
qubd folia habere non videatur tam atra viridi.

tate prxdita : flores etiam plurimum differunt:
nam tria furrebta folia purpurei funt coloris &
violacei, tria vero reflexa , & terram fpedantia
paullo latiora funt,& multis la&eis purpurei fq;
%’cnis alternarim permixtis ab ipfo folii vngue
c corientibus, atque fecundum longitudinem &
in latera (e fpargentibus,gratiifimam varietatem
dh • iunt. Floret cum marini , ferius prima, lu-
nio videlicet mente , femen maturitatem adqui-
rit Septembris initio. Hanc fponte nafcentcm
non vidit Clufius, fcd in Belgicis duntaxat hor¬
tis cultam obteruabat.

IRIS TRIPOLITANA FOLIIS
longiflimis flore aureo.

PRoximis annis ( inquit Ciufius)Tripoli adfe-
rebarur Iridis genus quod 1599. florem pro¬
tulit Amftclrcdamcnfi Ciui,qui eius caulem cum
; flore & filiquaadme mittebat iunio menfe : i-
pfam etiam plantam biennio ante mihi commu-
nicauerat,qux quidem ctiamnum viget , fed flo¬
rem nondum tulit : Eft vero hxc Iris Tripolita¬
na e celtiorum aut altius adurgentium genere*
fjha habens reliquis quas cofpexcrim multo lon¬
giora, bicubitalia videlicet, medix inter lati¬
foliam & anguftifoliam latitudinis, vnciam vide¬
licet lata , reliquarum Iridum foliis magis viri-
dia,non tamen lplendcntia , vt Xyridis : caulem
habebat inter folia prodeuntem, quinque pedes
longum , vel etiam longiorem , rotundum , fir¬
mum, licet non valde crailum , nodofum , & ali¬
quot breuioribus foliis proditum : in cuius fum-
mo bini & terni flores e vaginis prodeunres,nou£
foliis in ambitu quodammodo Imuofis, conflan¬
tes, Iridis bulbofe flauo flore floribus forma non
dillimiles, aurei coloris, quorum tria maiora ver¬
fus terram valde reflexa , & iis incumbentia tria
alia minora alata ligulam flauam tegentia, tria
reliqua e lateribus maiorum prodcuntia,aflurge-
bant inftar illorum qua: in Iridibus bulbofis con-
fpiciuntur,bifidumque mucronem habebant: flo¬
ribus fucccflcrunt trigona capita, in /ingulis late¬
ribus gemina cofta fiue neruo fecundum longitu¬
dinem eminente , nondiflimilia capitibus Iridis
anguftifolia maioris, fimilibus etiam feminibus
plena: radix digitalis craflicudinis, nigricans,&
nodola,inftar radicis anguftifoliarum.

IRIS TVBEROSA BELGARVM.

EAndem, Dcfcr:

inquit Lo-
bcl. Obf. qua
noftri hodie
Iri dem bul-
bofam nun¬
cupanti per¬
peram Matth.
Hermoda&y-
lum verum
facir,cum Al-
droando pe-
ritiores Itali
pleriq; Diofc,
priorem Lon¬
chitidem fan-
xerunt , quod
nulla extarcc
planta pro¬
pius Lonchi¬
tidem adum¬
brans.

LIBER XIX-

brins. Volia i^li Hyacinthi poetici , porracea,
ftriata, rigida^quadrangula, in mucronem culpi-
datim faftigiata. Ylos quadantenus Iridis, cuius
pfolia repanda, fcu galericuli hiantibus comicis
perfonis iimiles , obfcurc virente*, fimbriis ni¬
gricantes. Semen inuolucris claufum, ( Lancex
Iimile,triangulum Diofc.) angulofum. Radix tu¬
berofa varie depada : qux in plurcs digitatim,
flore marcido.mropagatur : vnde Hcimodadyli
i nominis occafio. Quem ad vinum depingi Bo¬
nonia; curauit bencuolentia Cl. praeceptoris V-
lyflis , ab hac noftracc tantilliim variare vide¬
tur.

Piant. Icon.pagi 98. Iris tuberofa Belgarum ,
Tcut.134.

Ad Irides pertinet ( inquit Dodon.infol. ) &
quam tuberofam cognominari contingit : folia
iunt huic oblonga Se angufta, fere Lhamxiri-
dis folia referentia : tenuis cauliculus : flos
vero in cacumine erumpit forma Iridis, ventm-
tamen Sc mi nor, de angufliomm foliorum , qui
obfcure viret, ac, quo iridis floribus fimbria lo¬
co, nigricat ; capitulum fatis magnum perfedo
femine dependet, in tres rimas facifceus : femen
rotundum, Ochro minus, initio inalbicat: non
vnius forma* radix,antc florem duo aut tres ve-
luci bulbi cohxrem,hoc vero enato in plurcs fin-
guii extuberant propagines , quarum nonnulla;
digitum referunr. Peregrina ftirps cit, qu.x cx
Orientis partibus , & vicinis Conftantinopoli
regionibus, & in Italiam, &in Belgium iliaca
fertur. Iridis fylucftsis genus elfe videtur .* at¬
que idcirco i forma radicum, Iris tuberofa dici
poteft. Matthiolus Hcrmodadylon elfe : alius
Lonchitim priorem elfe fufpicatut. CumHcr-
modad*ylo,quo Oiiicinx vtuntur,a Serapione fic
appellato haudquaquam rcfpondcc. Si autem
idcircb Hermodadylus , qu6d radix digiti figu¬
ram quandoque referat, alium elfe a Serapionis
Hermodadylo oportet. Nam Colchicum Dio-
fcor.Scrapioni cft Hcrmodadylus ; ab hac Iride
aurem differens cft Colchicum. Lonchitim ve¬
ro hanc elfe priorem, non ita quoque conflat: Si
etenim exeo Lonchitis nomen habet , quod fe¬
men triquetrum lanceae cufpidi fimile iit , haec
Lonchitis elfe nequit : cum iemen non fit trian¬
gulare. De facultatibus autem huius Iridis nihil
lcribcndum occurrit.

Hcrmodadylus Camer.apud Matth. ipucJlU-
tvx©- dicitur, Arabibus Surnhgcn. Ital.FLm -
dartilo. Folia hic mittit praelonga, binum dodra-
tum, ac etiam longiora. Porri aut Afphodcli
quadantenus fimilia, longe tamen angufliora:
breuiora vero funt, qux circa radicem exeunt.
Radices habet quatuor ex vna eademque bafi
prodeuntes, digitorum figura, colore fubrufcfcc-
t e, albis in fummitate vnguibus : caulis e medio
profilit tenuis , in cuius fummitate oblongum
prominet capitulum Pyri figura , Ephemeri Col¬
chici modo.

Oritur in Orientalibus rcgionibus,& in Arabia.

SPATVLA FOETIDA,PLERISQVE XYRIS.
Cap. XVI.

NOlentibus volentibus ab Equo ad Afinum,
ab odore, inquam, grato, ad fcetidamqplx-
rilq; Xyrin vocatam delcendentibus,hoc folatii
©ccmric , Deum & naturam nihil vnquam fru-

V ftra fccifle. Quemadmodum enim A/inut ad iter
‘'perficiendum , quamuis non tanto, ramee lerL
tamque expedito curfu , vt Equus accommodet*,
attamen ad melius elle faltem necellarius eft.
Simili plane modo Spatula foetida licet non ita
iucunde ad curfum mundi huius faciat perficic-
dum,ad mala tamen plurima prxcauenda & cor¬
rigenda multum prxftat.

Radix itaque incuriia, Dodon. in nouellis pia¬
tis, rotunda Hc vcluti Bulbi auc Cepa: alicuius ca¬
put , ex qua
nbrx depen¬
dent craifiuf-
cule, veteri-
bus& multo¬
rum annoru
plantis, mul-
ix, longe, ge¬
niculata , libi
iuuicem irn-
plicatq, ma¬
gnum vcluti
c.Efpitcm co-
Aituentcs,d<.*-
nique vt for¬
ma , ita <k a-
crimonia in¬
cenia ad Iride
accedit : fllta
mulca cubita¬
lia & fc/qui-
cubitalia .in
cultratu mu¬
cronem deli¬
nunt , angu-
ftiora quam
vulgaris Iri-
dis,atro viro¬
re Iplcnden-
tia, fcetidum
Cymicum o-
doretn attri¬
tu obolentia:
inccu hxc cati'
les plurcs gla¬
bri, craflitie
mediocri per
media folia
redi aflurguti
quorum lin¬
eali canalicu¬
lato calyci in-
fi dentem fe-?
runt florem 1-
lidis, fed mi¬
norem , no-
uem foliis conflantem , quorum tribus repandis
cx purpura obfoleta albicantibus, virgatis, nulla
fimbria villofa donatis,terna, modico interuallo
impolita , fuliginofo colore, bifida , ligulas con¬
colores occultantia: reliqua tria modice ereda,
ab exortu ad medium vfquc circiter fufea, dein¬
de ex albido lcuirer purpurafccntiaiLobclio flo¬
res dicuntur Iridis lilu. ternis fsliolis furredis
nec reflexis, purpura faturatiore Viola: Martix,
& in medio venis nnullios lutcis,&phceniceis:
floribus fuccedunt filiqua ob'ongx , ( vel vt ait
Cordus filucftris Iridis folliculis fimiles vtricu-
li , fed paullo maiores & triquetri,) qux per ma¬
turitatem PcSonixinftar dehifcentes femen ofte-
tant rotundum, rubrum, minoris Pifi magnitudi¬
ne i guftu feroido : figutx adpofits , quas iam

75* HISTORIA PLANTARVM-

JTjrit $era
Cordo-
S patula
fanda,
floret con¬
tra opimo-
uent <juo-
Tutndatn.
Gladioli
J 'feetes ,
Angutl. du-
buat.

locus &
tempus.

fculptas emimus non piacenc : radix non bene
piftajapud Fuchfium St Marth.quoq; non placet.

Hanc his verbis lib.4.cap.n. delineauic Diof-
coridcs : Xyris iolia habet lridis,& latiora , St in
cacumine acuminata : quorum e medio caulis
erumpit cubitalis , fatis craifus , in quo liliqua:
funt triangulares, St iuper iplis flos purpureus,
medio puuiceo : femen in folliculis limilc fabis,
rotundum, rubens, «Sc acre : radix crebris cincta
genicuiisflo.iga ac rufa.

Xyris apua Cordum, line dubio eft illa Iridis
fpecics qua: ab It ilis Spatula foetida nominatur,
quam al qui line flore efle mulecrcdiderunt.Pro-
ducit vero Xyris filucltris Iridis fpecics , folia
caules, fiorcs,dc radices fatiua: xqualia «Scfimi-
lia,nifi aliquid impediret, nam flores magis fa-
turaca arrident purpura.

Xyris ea Gladioli ipccics efle videtur Corn.
quam oificinx Iparulam .foetidam appellant.

Si Spatula: Fa-cidae radix colore vri St flos rc-
fponderent dclcripcioni Xyridis Diofcoridis ,
Xyridem allererer Anguillara.

Spatulam foetidam vulgo dictam Cordus «Sc
alii Xyridem Diofcoridis faciunt. Sed Diofc.Xy-
ridi caulem craflum cubitalcmquc dedit,quinon
cfr, inquit Gcfncr.in Spatula.

Lobclii &Penae Adu.dcfcribunt, & Xyridem
adftruunt,ac putant legendum apud Diolc. '/.t/n l/
pro radicem paruam. lis porro tcltibus

(eucriorcs iiti notarum exactores, vt plurimum
indicant Ic ncc multas plantas vernaculis nata¬
libus eruiife , neque virium periculum rnultu fc-
cifle. Dum enim nefeio quid coloris St magnitu¬
dinis deflderant in radice St flore, no racminerut
vtrauis harum, vrplcrafq; aiias facile nonnihil ,
non ira magna dc caufa,nuicari. Etenim li Iridis
radices St hores colore,magnitudinc, deniitatc ,
bonitate St odore adeo variat , vt cu Florencina fl
noftia coponas longe alia colore St odore putes,
quid ni poflit rancilla mutatio Xyridi contingere.

Lobel.Obfcru. St Ic. Plant.p.70. Xyris agria
Thcophr. Tcut.98. z-j/c flue i eas ttyjtt Thcoph.
Adit. <jhmV, flue xctrJos appofire quidem yjzu lk ob
folii flmilirudinem, quali raforium cultrum aut
nouaculam dixere. Eft enim illi folium, ancipi-
ti nouacula: fimilius, acutiore acic , St tenuiore
ridigioreque quam Gladiolus aut Iris mucrone.
Lat.plerumque Xyris, Iris filu.5c Spatula fa-tida,
tum ob eandem folii figuram (Spata enim gla¬
dium fignificat ) cum quodgraucm exhalet odo-
rem,vulgb nuncupata eft. Gcrm.tvdfd? fd;n?er-
tcl & ivautleuf Fraur/a cimicibus nccandis.Bel-
gic.wanrluyfliscyt, nnlbtlifd.) St ftincfenbc lifdp.
Gzll.S patule ou Glayeul puant.HiCp.Ciriffpadaudl.

In Hetruria St aliis Italia: locis fponce exit: a-
pud Belgas [ autorc Dod.] vix aliis locis, quam in
hortis reperitur : florem edit Iulio St Augufto,
femen Autumno maturatur. Sponte nafcens qui-
bufdam pnefertim Gallo-prouinciz & Angliz,
vbi quam s berrima, prope vda prata St littoreos
maris aggeres infpiccre licet Lobcl. Flores appa¬
rent Iunio & Augufto in Anglia. Paflim Monf-
pelii prouenic inter dumeta fecus vias. Floren¬
tem vidi Maio, eadem mihivifa in horto Cl. V.
D. Fufchii. Gcneux habui etiam in horto femi¬
ne turgentem Octobri. Patauii vidi in horto Ie-
fuitarum St D.T riuefani, & Pafqualigo. V cne-
tiis in hort. Nob. Comari. Veronae in horto
D. Alexandrini Serratii Medici St Nobilis , dufti
Mufardo. Ferraria: in horto Monafterii S. Do¬
minici a L’Angeli. Bafilea: in hortis D. Dodtor.

Ftelicis Pl ueri «St Zvvingeri cum fru&u menfc
lunio. Habeo in horto E.C. cuius Stugirdix
in horto Ill.Ducis collegi femina.

Ea vi & acrimonia praedita eft radix , camccfi
Cotulam aut Cimices oleat , vt contra capitis
vulnera [Diofc.q 1 idem reltej faciat St fracturas:
educat auculcos «Sc omne telum extrahat citra
dolorem: admixta floris aeris tertia parte, radi¬
cis Ccntaurii quinta, «Sc meile, faner tumores «Sc
inflammationes cum accro impolita. Radix
cum pallo contufa bibitur ad conuulfa, rupta,
coxendicum dolores , vrinz ftillicidia , St alui
profluuia. Semen ad ciendam vrinam cfticacifli-
mum eft trium obolorum pondere in vino po¬
tum. Idem& lienem ablumir cum aceto po¬
tum. Lobcl. Ad alui profluuia bibitur non le¬
cus ac Rhabarbarum St Alarum: ventris fluo¬
res, materiam per vrinas deducendo «Sc auerten-
do , fupprimit : exterum opilionibus & ruftico-
rum plebi 111 prxfcbtura Somcrfeti Angliz , hu¬
ius radicis decobtum, auc etiam infufum purga¬
tiones, Iridis modo, molitur. In omni alui pro-
fluuio nolimus experiri hanc feruidam radicem»
forte pollet tolerari vfus in profluuio alui picui-
tolo.

IRIS PALVSTRIS LVTEA SIVE
acorus adulterinus.

Cap. XVII.

IN obliquu
«Sc compli¬
catas radices
agit multum
fibratas , quas
propter fo¬
liorum vefti-
gia «Sc vene-
nofas reli¬
quias foris
villofar nigr^-
que lunr , in¬
tus vero ru¬
bentes, lub
flantia poro-
fx, «Sc ceu filis
quibufda vc-
nofx , faporc
adftringcn- '
tes ftrenues*
nouis . quo¬
tannis oculis* •
inftar Typhz aquatica: gemma: : F ulia Gladioli,
vel Iridis potius, longa, mucronata, quorum ca
quz prope radicem fita funr fubrufa nonnun-
quam apparent : caulis duos cubitos squat, Sc
interdum fupcrar,rcdhis,lzuis, teres , fpongiofus
St interdum aliquoufquc inanis ,in alas diuifus:
flora Iridum forma fere, lutei, inodori : quoruin
tria folia reliquis fex maiora , extrorfuni repan-
daflurea , fimbriae fupercilium imitantis loco , «Sc
vtrinque adiacentibus folii marginibus lineis
nigris variegata : hqcce intercedunc tcrna,alter-
no politu, furrcbfa , valde angufta & breu»,tota
lurca :flcut «Sc intima qux crifta bifida rcliqua-
que forma cum iride violacea vulgari conue-
niunt,lolo colore illo luteo quo fulgent excepto,
quibas a dorfo app refla feraina,ex luteolo rube¬
dine quadam prxdita : faporc eft flos totusferui-

diflimo.

LIBER

«juidmpriifto Qccuifa, verum pau¬
lo pot^ fauces ofiwji Pipere ardentius vfk : filiqiu
\ longj; , iki Spatula , femen continent ruffinn,
i compreiliAT? Lupini inftar. Odorem tota h.crba
i uonlpirat. 1 Vagus femen tribuit luteum latum
ejuod forma viciam compreflam referat, faporis
i iugrati plane.

I Petiuafum cfton>nibi*s Acorum efle qua: Cordo
i (Kclbfd)\vcrtd, leda veritace diftit heee opinio.

, Her.molao Barbaro , Acorus falso vocatur

• Iris lurca huc Pfcudoacorus. Noftri Scpla-
i /lari (iuquir Tragus cum BrLinfel.tSc ManardoJ
! Sc Magifvri illorum contendunt Gladiolum lu-
i teum. Acorum ciTe a Diofcor.lib.i, cdp. z. deferi-

i ptum,fcd no -i conueniimt : Gernn *5<U ttnfter
[ gtlcjcn /Liliivn aquaticum luteum ,Sc £)ratf&
i twirij Sc CCalft-V^arcl / hoc eft, luteum Gladio-
i lum vocant , dicimus inJfupcr in cap.ia . lib- 4. a-
1 pudDiofcor.collQcandumquo loco _^vp/< quam
[ jionulli letv iyuew, I rinTyluel trem , Cacos ,& Gla¬
diolum vocant, deleri pc a eft. Qui Syluio fre¬
quens oden di cur, paluftris Acorus eft, infipidus,
inodorus, non vcendus nih Medicus imperaue-
rit,

Apollin. qui vocac CBclMilicr» > male cum
HieuBrunlch. Acorum putat, Sc deterius vires
: confundit vtrarumque plantarum, quae multum
incer le diferepant. Figura quairt habet efta-
pud Tragum pro fygiu leu Gladiolcroeruico mi¬
nore.

Fuchf.Icoa.pag.?>. Gladiolus luteus* vel Aco¬
rus vulgaris , (Declfd^wcrtel. Gladfdlum lu¬
teum leu Irim luteam Officina: perperam Acoro
appellant : Sc maiore cum errore radicibtls cius
pro legitimo Acoro vtuntur : Pleriquc hac ccca-
iionc Pfe.udo-Acorum nominant : Dodon.
Iridem luteam fylu. aut potius Pfcudo-Iri-
dem nuncupare mauult , Iridi pro Acoro fimi-
liorcmd

.« Gcfner.hort. Acorus faIfa,idcft,Lilium aqua-

* tiCum flore luteo.

Lobel. Sc Pen. Adu.Obf. &Icon. PI. Acorus
noftras palufttis , id eft Lilium aquaticum lu¬
teum Matthiol.ai. Butomon Theoph.Valerando
Pfeudoiris Sc Iris litrea Dod.

Cluf.poft.h.Iris paluftris nonnullis,peritiores
verius Butomon appellant.

Tab. Ic. &h.Iris paluftris lutea, d5celwaf]er?
fc^itjertcl.

Iris paluftris lutea ,Pfeudo-Acorus,fiuc Aco¬
rus adulterinus , (Bcel (Bilgcn / £fcelf d^mcrtcl /
m-j^eclw«flcrf:l<Jcir / 0eclft>aflerfd;romel/J0ra5:
cfenWur^el/ Bclg. (forclUfQ &c 2ooex boonen.
Gall. GUyeul&Y lambe bajlar de ,• Angi. (Blfi*
bonor falfc^lcorue.

^ Nafcitur vbique in paluftribus aut his coniu-
£bisac vicinis locis cuiufmodi funt rigua prata
&fluuiorum margines : Pfcudoacorus paflim
locis paludofis circa Montbclgardum , proucnit
copiose etiam in hortis quod maturum ob-
feruaui Septembri. Monfpelii vbi abundat
Circa aquas floret Martio Sc Aprili. Bono¬
nia ad montes Apenninos florentem vidi Apfi-
li,vt etiam in horto S.Saluatoris. Bafilca: Sc Lug¬
duni Maio, fleuti & Genens vbi abundat circa
Arut . Tiguri aliquando deguftaui flores,qui mi¬
hi tantum ardorem Sc feruorem excitarunt 111
faucibus vt fummam acrimoniam vix potuerim
mitigare Oxycrato : 'radix autem inlignitera-
ftringit.

Radix lutei Gladioli, autore Trago, vino de-
cotta& pota, continuas alui fluxiones fiftit, do-

XIX-

7ii

Iorc-s vc fica: Sc coxendicis mitigat, Sc ad omnis
generis fanguinisprofluuia facit. Acorus Offi-
cin. raro intra corpus atfumirur. Sunt qui e flo¬
ribus eius aquam deftiljent,ad inflammation^p
oculorum. Alii Eclegma e radicibus aduerfus cal¬
culum conficiunt. Nulh fuaferim cum Trago Trigm
vium tam acris floris ad inflammationem oculo- ”9t-
rummec tam acjftringencis radicis ad calculum,
no:a bene etiam percipimus quomodo dolores
veiacq Sc coxendicis mitigare poflit. Abfurdum
videtur quod Tulfi Ducketus ait radicem Aco¬
ri vulgaris cum calidirate aliquid adftridionis
habcfuejiquidcm infignem habet. A:i vero ha¬
beat cahditatcm nobis nondum conftat. Inue*
teracus eft [inquit Tum. ] error Medicorum & Noneay
Pharmacopa-orum, herbam fumentium pro ye- coli!
ro Acoro forma quidem fimilem, Fed plurimum Turn.
viribus differentem. Acorus calidus eft in tertio.
Gladiolus paluftris (quem pro Acoro fobfticuuc)
frigidus eft, mirumque in modum obftipans Sc
adftringens. Guftus abunde moilftrar eius radi¬
cem imraenfam adftringcndi facultatem obti¬
nere : hinc eft quod diuerfam plane a Veri Aco¬
ri radice vimfortitaiit: nam vc hac tenuium eft

partium Sc facultate calida,atqtie adeo detergir,
extenuat, atque difeutiefita illa confiftcntia craf-r
farum partium, Sc facultate frigida coufttingic,
defat,cogic Sc cotrahitiQuare vrinam non cic,vE
verum Acorum , nes meiueseuocac, fed potius
fupprim it : fanguinem etiam vndccunquc mana-
tem cohibet : proinde recte Pandcdt. author
feribit , cum qui Fecum Acori radicem geftet , a
nullo/anguinis profluuio corripi : Sc ex Rccen-
tioribus aliqui hanc facultatem Acori noftri ol>
fcruarunt:atque hinc adeo rraduut eius fuccuni
igne exprellum , menfes nimium prominantes
conftringercpoflc,id quod certe de Acoro vero
affirmare vaniflimum erit.

Notatu digna hiftoria occurrit apud Clufium,
yic Medico Vicnnciifi magna: autori. .tis viro.:
Clufii verba ha:c Funt: Vienna: magna autori-
totisMcdicus magnopere Fc mirari fcribcbac,me
iil Acori hiftoria non adFcripflilc cius radicis v-
Fuiii , ftcrilicatcm mulieribus inducere: ego ro-
fpondebam me magis adhuc mirari quod hac
fcriberct,quum non ignoraret , neminem^ Ve¬
teribus hoc Acoro tribuere. Sed bonus vir ad¬
huc in vulgari multorum opinione vcrlabatur,
qui existimabat Butomon, cuius radice nonnulli
magno errore pro Acoro vtuntur,lcgitimumA-
ccrum cllc , quum tamen prorfus diifimilesfinc
vtriuFquc facultates. ExnacHift. Clufii patet
quanta in harefi verFentur omnes Iuniores Me¬
dici ( vt quondam Nic. Lqnicerus ad Iiieron.
MonochiUmFcite vereque fcripfit) qui herbaru
Sc aliorum fimplicium mediCa nentoritn inda¬
gationem , non ad medicos , Fed ad pharmaco¬
polas pertinere opinantur, fata interim hbminu
non Fua Fed aliena fiducia gubernantes. Nos in¬
terim 'non exiftimamus PFcudoacori radicem
fterilitatem mulieribus inducere, quinimbvei-
lcm putamus ad promoucndam conceptionem
mulieribus nimium humidis ac gonorrhaa labo¬
rantibus. Radices [inquiunt AduerF.] vt Dodfcus
Belga ait, tantopere adftringunt, & plane Iridis
facultatibus aduerfmtur , vtneutiquam futilis
aiitor literis mandari t,haFce vel dun-
taxat appenfas apprcfsafque
corpori quemlibet f an¬
guinis fluxum
fiftere.

*

*

‘H

HISTORIAE

Neuros.

Iru.

ACOR VS VETERIBVS.

CAP. XVIII.

APud Thcoph.nihil obferuauimus , quod A-
coro Diofeoridis rcfpondcat, legitur qui-
dem vox Acori hilloria Eu lib.i.cap.iz.vbi Gaza
vertit Veneria,non bene noftro iudicio.

Acorum depinxit Plin.iib.2<S.c.i5.dicens : Aco-
ros Iridis folia habet, anguftiora tantum & lon¬
giore pediculo, radices nigras minufque veno-
fas, cetero has Emiles lridis,guftu acres, odo¬
re non ingratas, rudtu ( ruptu Vct.crutu ) faciles.
Optima: Pontica:,dcin Gaiatica’ , mox Cretica:,
Sed prima: in Coldhidc iuxta Phalin amnem , Sc
vbicunque aquofis. Recentibus virus maius
[magis. M.fortaiTis, vires magis ] quam vetuftis.
Crccicc candidiores Ponticis. Siccantur rribus in
vmbra digitalibus fruftis. Nec non iuueniuntur,
qui Oxymyrlinx, radicem Acoron vocant : ideo-
que quidam hanc Acorum agrium vocare ma¬
lunt.

Acorum folia Iridi llmilia habet [inquit Diof-
cor.lib.i.cap.i. ] fed anguftiora ,& radices non
diiEmiles ied perplexas , Sc non in dire&um
productas , fcd obliquas vt plurimum , Sc fu-
pcrhcic geniculis diftin&is , lubalbas ( utx>-
kvjw , id cft , interprete Rudlio , albican¬
tes : poteft tamen vocabulum , vt quidam
volunc,fignificarc,nonnihilinrus vel lubcus albi¬
cantes, Turn.)guftu acres, dc odoris non iniu-
cundi. Pracftat aute Acorum dcnlumSc album,
incorrofum , plenum Sc odoratum. Hoc autem
Dclcftus eft quod in Colchide & Galatia Afplc-

tion appellatur.

Flores addit Serapio, & dicit clle Croceos.
bjpiettin. Csterum in Diolc.fuppof.fCornario tcfte] di-
ckoruf a- c^.ur> Aliis etiam Chorus,aur Aphrodilius-.Ro-
rtnere* raanis Venerea, nonnullis Radix nautica , Gallis
pyrr Piper aqueum.

queu/n. Vires Acori ex Veteribus quod attinet , tra¬
dentur e.r poftCalamum Aromaticum vulgarem.

Neceftarium fane non fane non folum,aft ctia
fcitu iucundum Aiquiuocum Acori Sc lubftitn-
tum.Nam Calamus aromaticus Ofticinarum plu¬
rimis cft Acorum , quamuis GarciasSc Acofta
Calamum aromaticum verum huc Indicum non
fuille male cenfcant. Habetur Sc Acori nomine
Galanga maior Sc- minor , Sc Acortis Qualcc-
beni in Epift.ad Matth.CamcT.apud Matth.Ger-
manic.loco Acori habet Acori vulgaris particu¬
larem Ipeciem,inThurirjgia : Lobcl.autcm Otl.
Iridem luteam in Bohcmia. Gladiolum carru-
'jchilUa l^Lim fiuc Pleudoacormn Tragus. Perperam
Millefolia quoque olim Pfeudoiridc lurca \ ii lunt pro aco-
firatietei. ^ ro. Hxc a nobis traditur lub Iride palullri lu-
MillefohS cea , (cu Pfeudo-acoro. Xxc^cTheophrafti , Vc-
neria,& Herba di % mere Anguill.VbiAcorus apud
Thcoph.l.i.c.iz.lcgendum £&<>•.'& vel e’x0«yct,quod
non animaduertit Anguill. nec Scaligcr apud
Thcophr.obfcruauit, ncc Lobcl.de Pena, nec Ro-
bert. Conftant. Acorum fyluaticum dicitur dc
Achillea. Millefolia: ftriatioti attribuunt nomen
Acori fyluatici.Acorus fyluaticus Grxcis Myrio¬
phyllon Apulco : de quo fub Millefolio aqua

F1ANTARVM.

buitur Acoro. Acori cfefe&u ad flatus Sc 1
& lienem iuuandum, Cumini par pondus, & ter¬
tia partem Ariftolochia: fubftituut Auic;^tia> Syl-
uiusde Placotomus, Borgar. Fay a. cius in Gal.
de fimpl.iib.tf.c.ii. Pro Acoro , P^adix Acanthi,
T rad. quid pro quo ex Galeno.

CALAMVS AROMATICVS
vulgaris multis Acorum.

QVam notaScplafiis radix , Sc antiquam no-
^cn,tam ignota inultis feculis cxftdtit pia¬
ta: totius facies.

Ea igitur radix, qua: olim fola era t in Offici¬
nis admodum vulgaris, habebat figjuram plantae
fub terra repentis, qua: nonnunq' jam excedebat
longitudine palmum, qua: tamr-n comprcfliorc-
rat , quam rotundior , ger.ic*ilata ( attamen d,
non cralla vt
in Iride ) intus
alba , odore
grato prtedita,
latis amara dc
acris. Multa:
fulturum partes
Eccx, murilx-
qruc reperie-
banttir, adhe¬
rentes , Iridis
arundinacea
folia quadan- )
tenus pra: fc
ferentia : cx
hortenE autem
plantam lic
deferibemus.

Radix lon¬
ga, multis ge¬
niculis in^qua-
lis, fumma ter¬
ra obliqua feu
tranfuerfa hx-
rens : externa parte candicans , quum fub terra
latet: fupra terram extans , virdeens : interna
parte candidilTima , firma , atque amara , innu¬
meris inferna parte adnatis fibris ciajhs Sc albi—
cantibusjctiam odoratis donata : ferpit autem Sc
fumma tellure icfc diffundit, e lateribus, Sc lingu¬
lis fere articulis feu geniculis propagines altcrna-
tim in obliquum fpargensjvr breui tempore ma¬
gnum ipatium occupcnr \j.ha furgunt cubitalia
cC felquicubitalia aliquatenus Spatula: fa*tidx,
anguftiora,cc!orc herbaceo, margine fubinde tu-
bente,&: propter terram penitus rubencia,mcd»
cofta claeiore, (Clufio Iridis cenuifolix maioris
fere, Ied multo longiora, faporc fubaniaro acti
Sc aromatico, tritaqiic iucundo Sc aromatico fpi-
rant odore , quem etiam rcficcara Sc exfucca.
vel poft multos annos , inquit Clufius, rcr.nent»
fub hiemis initium marccfcunt Sc liceantur,
ineunrc autem Vere noua germinant, vr in Irtdc
anguftifolia : pro flore iulum feu nucamentum
profert rigidum & oblique furrcCtum, teres, fen-

tico Mattii. Non defunt , qui Acorum { inquit i lim inaciunen dcEnens, fquammulis imbricatis

Rucll.p.285.) Oxymyrfinx radicem vocent,
J navaliis, hanc vero Acorum filucftrc. Alii vero Acori fyl-
ueftrisnomcn Anagallidi communicarunt. Aco¬
ro dcfficierc,radix Azari fubftiniituriGal. Fi.chf.
Borgar. quod non placet propter vim pur¬
gantem per inferiora Sc Eipcriora , qux non tri-

virencibus compactile, apicibus exertis multis,
luteis,prodiens e Enu medii folii ftatim a radi¬
ce cum aliis exorti , vt reliquis anguftioris bre-
uiorilquc, ita Sc craflioris : Iulus vnicus[ aliqua-
doTcftc Clufio , ) fed rariffime geminus : Polcu-
lis,dum fe explicat pallidis, mufeofis, inodoris,

qua-

LIBER XIX-

quatuor foliolis conflantibus , plenus : is pau-
latim deinde inerementum fumit, donec huma¬
ni fere digiti longitudinem , crallitudinemque
adquirat frequentibus tuberculis viridibus tam
eleganti ferie difpofitus , vt recentem Pinaftri
conum aemulari videatur.

Legit & in M-eotide odoratum na fci Calamu
Hcrmolaus,radice fubaibida, & line fiftulis:ple-
na intus & amara, fpecie Acori : de quo <3c ralfi
quidam funt, Acorum eam putantes. Quanto
autem amarior, inquietanto & calidior eft Indi¬
co. Vtrumque tamen genus Acorum odore fu-
perat. Teredinibus vt Acorum inceditur : 'om-
ninoque vicarium pro Acoro eft, ab Ionia, &
Ponto , &c Herculis Columnis, prorfufquc apud
omnes, qui mediterranea colunt Aphricx , vt li
eadem non funt plane, maxima tamen germani-
I cate vifantur , vt autores plcrique tradunt. Sed
fallitur Hcrmol.dum noftrum Calamum aroma¬
ticum vulgatem Diofc. putat.

Fallitur & MarcelL qui- odoratum calamum,
fua tetate adeo notam elfefcribit, vt non fit 16-
"J gius de eo agendum. Apparet ergo Marcello non
fuiflc notum verum calamum, qui non erat tunc
vulgaris,nec etiam nunc.

Hinc verius ait Syluius : Qui in Officinis ca¬
lamus eft, non Calamus , fcd radix eft, neque ea
Calami , fed planta: alteri usmeque ex India vi¬
detur afferri, quia vili venditur, Sc fxpe recens
multum cernitur jfubalbus» non puluerulentus
inter frangendum , ac viribus pollere indicant
,w odor & fapor aromaticus. Acorus : quibufdam
Calamus aromaticus : ignotus quibus adhuc eft
1 verus Acorus, eius loco vtuntur interdum Cala¬
mo odorato. Verus Acorus multorum iudicio
nihil aliud eft quam radix qua: hodie in omni¬
bus totius Europa: pharmacopoliis. Calamus a-
romaticus appellatur.

Illi aurem lententia: fubfcribit Cordus in Dio-
: fcor. Vulgo, inquit, in omnibus Pharmacopoliis
Calamus aromaticus eft, fed nihil habet cum ve¬
ro Calamo fimilitudinis, eam opinionem etiam
ante nos oppugnarunt Manardus 6c pareni Eur.
Cordus: Vocatur in pharmac. abfolute Cala¬
mus , aut cognomento aromaticus , neque geni-
culatasharundinis modo ex intcruallo radices
aut culmos , habet, neque iubatam in fummitate
panniculam, fed maguunrflorem Iridi squalem,
i colore luteum, caulemquc &c radices folidas: in
fuma Iridi cognata eft piata, nihilqj aliud quam
verus Acorus. Nihil mouct nos Hermolai Bar¬
bari authoritas , feribenusfe legiffe in Msoti-
dc etiam odoratum nafei Calamum radice fub-
albida&c. Calamus quem Barbarus dclcribit i-
1 dem cum vocato vulgo Calamo aromatico exi-
ftit, ideoque non merito eos reprehendit qui A-
comra elle putant. Htc Cordus, quem miramur
I Calamo vulgari aromatico tribuere flordm Iridi
squalem , luteum , quum nullum tamen florem
ferar, fed vcluti Iulum Iulo Coryli fimilem.

Brunfgerm. Tragus & Manardus Acorum ea
cfte radicem fenciunt,qus Germ. (falimi» /Lar.
ik OfficinisCalamus aromaticus d i 6la fuerit, fcd
perperam.

Calamus Aromaticus feu odoratus verus ( air
Fuchf. ) in officinis noftris non habetur. Nam
qui hoc nomine venditur Calamus non e Ii fcd
ladix.Nequc habet eas notas qu.c illi a Diofcor.
tribuuntur. Siquidem Arundini fimilisnon eft,
nec odore fragraaciffimo prreditus eft: Hftulis
denique totus plenus nequaquam eft, ncccx In¬
dia affertur. Qui igitur in officinis proflat, ra-
Tom. 1 1.

755

F Mch/.ttot»

dix eft, non quidem veri odorati Calami, flquide
vili pretio venditur , &c fspe admodum recens
cernitur, fed eius qui in Msotide nafeitur. Porro
cum hsc radix in commanducando glurinofa
/it, linguam adftringens,amara 6c fubacris, eique ^erf C*/*-
propemodum omnes veri Calami Indici nota: mt'
quadrenc,profc&b tuto,& citra vilius reprehen-
honem pro vero Scpla/is in cius penuria vti pof-
funr. Argumentum Fuchfli ab odore non placer,
quia non videtur nobis deefle in vulgari Calamo
odoraro, in eo prsterca adftridionem nonani-
maduerruiius qualem Fuchfius afferit.

Cornar.hsc de Calamo ait. Calamus aroma¬
ticus fine odoratus officinarum genuinus eft &:
non Acorum Diofc. vt quidam ailcrit, qui etiam
hodie in officinis nomen retinet, dc verus habe¬
tur, & noftri, fleuteft , tvoiVad>enbe (fabnua
fturne! vocant. Quare non audiantur qui Ca¬
lamum odoratum fc nunquam vidille afferunt,

Sc non calamum, fcd radicem, camque magis al¬
bicantem quim fuluam, huc ruffam , vclut ipfi
y./ffw vocem interpretantur, pro Calamo vulgo
vendi afferunt. Nam radicis Calami vfuscft, no
1 p fi li s calami. Verum deferiptio Calami odora-
ti,qua ab aliis calamorum generibus diftingui-
rur, parcim ad Calanium,id eft,harundinem ipsa
percincc,partiin adipflus radicem. Quod enim
dicit optimum elle qui fuluus eft ad radicem re¬
ferendum eft: quod frequentibus geniculis prar-
ditum ait,&: allulosc in multa Tegmenta diftrin-
gi & hftula araneis plenam habere,fad Calamu:]
quemadmodum etiam in nollris Calamorum
generibus videmus : hodie fubalbidus maxime
probatur , quum alias fere adfuluum colorem
declinet. Nos Cornarii diftindtionem non pro- c ^
bamus: Diofcoridem omnia de Calamo dicere, y**”**'
non de radice exiftimamus. Verifimiie Cor-
narium nunquam vidille verum Calamum aro¬
maticum , nec etiam Calami aromatici vulgaris

plantam incegramftn qua nullus Calamus : Ca¬
lamum verum habemus qui fimilitudinem habet
cum arundine.

Non tamen probamus figmentum Matthioli
in Calamo aromatico. Radicula: enim ( vt
cum Theophraft.loquar)qtns Thracia ferr,vidc- rhrJaa
licec qua: odoris Nardo fimilis funt 'ion Theoph.

t,i KrtcJh) 'STdBtnufioii 7 iw oul/j) t\ov) & alia: quaedam,
qua: paruam exilemque odoris gratiam habent :
videntur elle radices ilhe,aut eiufmodi quas Air
vocanc Incola: : nos falso Calamum aromaticii.

Nafcuntur enim in Thracia & Ponto. Calamus AroZu.
autem trans Libanum. Qui non amplius conuc- falso.
hiturad nos.

Bachanell. de confenf. med. dicit Verum
Calamum non haberi, & pro eo accipi radicem
Acori.

Acorum Diofcor.facit Lonic.officinarum Ca¬
lamum, proauc Acoro in El.Diacori fumir,quo-
niam fane refpondear deferiptio Acori Dioico-
ridis. Sed Loniccrus non concentus figura vna, I .onicerut
iterum aliam ponit, qua: olim poflta fuerat i not-
Matthiolo pro Acoro,& vopac Acorum Apothc-
cariorum quali differrent.

Helfricus : Acorus, Calamus Acori, Calamus, Helfrid er-‘
ano^ov, , Galanga. Si Galanga rer-
eadem cum Acoro cur feparac Helfricus.

Falluntur Monachi fufipicantes Calamum A- McVri .y
romaticum vulgarem elle radicem veri Calami: error!
Calamus aromaticus officinarum [aiunt hi] non'

'eft calamus, fed /i culis dixerit quod harc radix Calamus
que-e recipitur in Officinis pro Calamo eft radix
ipfms Calami : hoc fortalfis poterit clfe. Ve- ZZOUtK*'

Acorus ron
Calamus

7, fi HISTORIA

rumtamen cum petitur Calamus non eft acf*'
pienda radix , nifi vrgencc neceflitacc in ipiius
Calami penuria.

Calamum Aromaticum qui in Officinis pro
Nonitrut Calamo venditur nonefle Calamum odoratum
* Amni. .fufpicantur Manardus lib.tf.cpift.Fuchhus

in paradoxis : Se Hermolaus, qui hunc Acori vi¬
carium fecit.

Equidem npn video [ inquit Aloil.Mundcll.J
quomodo quorundam deferiptio Calami a-
p udDiofe. vulgari conuemre poirit,tanquam ab
eo longe aliena. Q»arc plurimum dubitamus ne
Aetruf. verus iit Diofc.Calamus, fed magis ad Acori ra¬
dicem accedat, quemadmodum etiam Ma-nardus
& alii nobilcum fufpicati funt. Pergit Qualceben.
ad Matth. Calamum vulgarem , quem Acorum
in tuis Com. affirmas nec malc,fi florem Iridis fi-
milcm in Acoro requiras ( cuius tamen non me¬
minit Diofc.)omnino metuo ne verus fit Acorus,
quia ad vitiginei floris modum cifiorefcit. Huic
refpondet Matth.Sole clarius Calamum vulgare
noftru nil aliud clfe quim legitima Diofc.Acoru.
Crediderim cum Manardo aliilque nonnullis id
omninb legitimum Acorum efle, quod non mo-
fUsJim,lu db Scplafix , fed omnes in vniuerfum Calamum
indu. falfb odoratum vocant: Foda qua: integra ad nos
vni cum radicibus [vt hxc pictura dcmonftrat]

T MrtAticA. I Conflantinopoli allata funt,ferme Iridis.Retu-
lit mihi lo.Mcrula , qui pluribus annis degit a-

rlpjr pudLithuanos, frequentiir.in Lithuania&cir-
ygi ca Tartarorum fines : fobis Iridi aemulis : flore
Non genus cciam (imili, colore rofeo purpurafccntc nulla ex
Jnd/s. parrC vario: vocatur ab incolis fuo idiomate Tdt-
tdrfchi Zeht , id eft , Tartarica. Non potui non
maxime Bralfauolum admirari,quod libi tam fa¬
cile perluaferit vulgarem Calamum legitimum
&c Calamum odoratum elTe a Diofc. Thcoph.Ga-
leno Sc Plinio deferiptum. Idem in Com. Lat.
cum magn. fig. & Italicis: Acorum legitimum
quod falso Calamum aromaticum vocant foliis
Iridi anguftioribus , radicibus haud in rebtum
dcfcendentibuSjIcd in obliquum a£tis,in caulium
eacuminibus,vt affirmabat Qualcebcnus, nuca¬
menta, legitimae Acori plantae imaginem damus,
quam Conftantinopoli ad me mifit Cl. Augerius
de Bu(beckc,e Nicodcmia petita. Veritati le op¬
ponunt qui dicunt Calami aromatici radices Iri-
ridinon clfe fimiles : delirant cum contendunt
nihil aliud clle vulgaris Calami odorati radices,
quam generis cuiufdcm Iridis. Infaniunt cum
dicunt recentes calami radices omni prorfus fa-
porc & odore deftitui , & paulo pbft affirmant
cafdcm recenter cfFoffas efle amarifT.& odore ad¬
modum ingrato: minime hoc credendum iudico,
vtqui reccntifli.hafce radices dcguftauerim , ac
etiam Tartaros compertum habeam fapidiflime
proobfonio cum pane deuorare: Legatur An-
guillarii libellus. Hift.quoquc Gcrm.falmiw/A-
corum,Bohemice pruft irorcc. Braffavoli porrb
C bftntnm. fententiam refutat Matth. his argumentis: Pri-
MMtk.tr- m^mcx ipfa Calami appellatione, deinde cx co
iZZL quod dixerint Thcophr.dc Plinius non differre
Ummm hunc forma a rcirquis fui generis,id eff ,ab omni
r*m. Arundinum genere , vtique conftat odorauicn
Calamum genere & forma Arundinem prae lc
ferre,odoratum tamen , non autem clle radicem.
Quocirca Plinius Diofc.fortalfe fccutusdixit.Fi-
ftulx(hoceft cauitati) meft araneum, quod vo¬
cat florem:non autem radici,vt contendit Brallu-

uolus araneum illud inueniri in vulgari iiloOffi-

cinaru.Prxterea vulgare calami radice» quas A-
cori effe celemus afiuloQ nequaqui frangi pol-

PLANTARVM

funt: fed tranfuerfim, quemadmodum dc Iridis-
Cxterum has radices non efle calami , euidentet 1
intuentibus apparet, quandoquidem etfi com¬
plures illius Acori radices habeantur , quae ficu,
gerunt in cacumine folia , Iridi omni cx parte fi-
milia : nulla tamen vfquam inuenta eft ,.qux fe¬
cum Arundinis trunculum cacumini annexum
deferat: nempe Acori proprium, non odorati
Calami eff, Iridis folia ferre. His itaque rationi- •
bus Fuchfn quoque fententia improbanda mihi i
videtur. Porrb minime compertum habeo Diofc.
nedum Galenum dixiile aliquid odorato Cala¬
mo inefle amaritudinis , quam tamen in Acoro t
haberi Galenus prodidit. Prxterea maioi ineft i:
vulgari Calamo acrimonia quAm fuo referat Ga- -i
lenus.

Cronemburg.de comp.mcd. fentiteum Mattb. *
nonefle vulgarem Calamum verum &nos co C|
deftitui. Nihilomninus tamen concedit fubfti-
tuere vulgarem eius loco non clfe piaculum.

Amat.Lufit.fe opponit Matth.his verbis : Poft c&

longam inucftigationem firmiter alfeuero ,com-
munem Calamum aromaticum verum efle Aco- ^ j
rum. Ex India Lufitani noftri fingulis annis ad- ^ j
ferunt, veluti Mercatores ex ipfa India per ma-yjl
re rubrum in Chairum,& Alexandriani deferen- i
tcs. Venetias portant, Calamis fimilem , vnde j
nomen accepit, odore fiiaui,& aromatico, album fi
& fubrufum,crebris geniculis, qui quum frangi- {
tur in alfiilas multas diflilir , fiftulofus , araneolo M
illo albo plenus, nam quum manditurglutino-
fus cum quadam adftridione fubamara fenti-
tur, vt facile fiidicare dcbeamus,Calamum odo- l|
ratum vulgarem Officinis verum efle.Matth.cre- tj
didit Calamu aromaticu harundinem liue Cala-
mu, non vero radicem, clfe debere: At mea lente- ij
tia decipitur Matth. quum licet Teoph.Sc Pii- ■(
nius in Calamo odorato calamum & non radi- j
cem laudare videantur, alibi tamen Calami aro- 1
matici radicem defiderenc, Sc eam exteris par- J
tibus calami anteferant:Vt apud Pliniu eft I.Z4. .j
c.n. In quo, quum Calami odorati iuuamenta 4
enumerat , inquit: efficaciflima autem in omni J
harundine,qux proxima radici : efficacia & gc- i
nicula.Per qux verba manifefte percipitur, quod J
ex omni Calamo fiue harundine radix efficacior ifl
eft pars: qua de caufa Calami odorati radix (J
qilim Calamus potius in opus trahenda eft, vt i
merito ha&cnus pharmacopolx,hac prxtiofa Sc I
exotica radice pro vero & germano Calamo o- 1
dorato, vfi fine. Nec enim eft quod alium dc- *
fidercnt,modo vulgarem recentem,minime vero ii
inueteratum habeant, quem ex odore Sc fapore 1
facile difeernere poffimt Quantum vero ad Diof- I
co ridem attinet, li quis introfpiciens cumaccu- I
ratius expcnderit,inuenict illum potius dc radi- 1
ce loqui quim de Calamo, quum radix geni-
culata dicatur , calamus vero potius nodis cin- i’
&us.

Amato refpondet Matth.in Apologiahis ver- *
bis. Quod Plinius ait elficaciflimam in omni ha-
rur.dine cam efle partem , qux radici proxima,
quis non videat de harundine non de radicibus ;
intcllcxifle Plinium. Namque examinaturus p'
quxnam partes in vniucrfo Calamo exteris prx-
ftent, partes radicibus proximas exteris prxftare :'i
inquit : quod facile prudens animaduorret le- s
btor.Ncccnim aliam ob caufam putat Plinius M
maiori vi pollere eas Calami partes qux prope
radices habentur,quam qubd exdern ibi craflio-
rcs,vcgetiores>robuftiorcfque in omni harundi-

nura t

LIBER XIX-

genere rcperiantiir, quam in exteris earundem
locis : quo fit, vt etiam Calami ipfius genicula
efticaciora pariter ipfc exiftimaucrit Plinius.
Quippe & genicula robuftiora funt & cralliora.
Quam db caufam Calamu illum prxtulit Diofc.
quin dense fuerit geniculatus. Quod Calamum,
non radices, dcfcnbat Diofcorides, aperte qui¬
dem conflat, cum ait : Calamus odoratus in In¬
dia nafeitur , melior cftfuluus, dense genicu¬
latus, & qui alTulosefrangitur,plcna araneorum
fiftula.Hxc ille. Qux tamen perperam Lufitanus
intelligit.Quippe Calamus in primis harudinem
defignat non radice. Prxtcrcapropriu harudinis
e fi pluribus conflare geniculis,^ afliilose frangi.
Deinde fiftula, in qua quiddam aranex telx li-
mile concluditur, calamo tantdm debetur , non
radici, qux folida,dura,lignofa, &c vbique occlu-
fa fpcdbatur, in omni harundinum genere. Ad-
hxc fuluus color Calamo fanc debetur , non ra¬
dici. Quippe quod radix in harundinc perpetuo
albicet. Ad id autem quod proprium fit radicis
(vt ille contendit ) vtipfa geniculatadicaturjca-
larhus vero potius nodis cim5tus,Diofcor.ipfe re-
fpondet. Quandpquidein is non modo quamn-
dam plantarum radices geniculatas facit, fc J e-
tiam caules,& calamos nonnullarum ftirpium
reddit geniculatos,vt facile quis certiorficri po-
terit,qui eius Codice legerit in Hydropipcrc,in
altera Cyclamino, in Gentiana,aliifque nonnuL-
lis. Pliniustritici culmis genicula quaterna, far-
ris fena, hordei odlona tribuit. Hinc libro fe-
nedl. Culmo geniculato inquit Cicero. Conflat
.praeterea hafce radices ex Lichuanix,& Tartarix
finibus, quinctiam ex Ponto , vbi paflitn fe¬
re prou cniunt,’ad nos conuchi. Quod maximo
cuique argumento efle potcfl, cos prorfus hallu-
cinari,qui eas ipfas radices Calami odorati cllc
contcndunt.quod nullus extet autor (quod vidc-
rim)qui fcripferit odoratum Calamum alibi pro
ucnire , quim in India & Syria.

Sed de his quid nobis videatur, intellige. Fi¬
gura (S c deferiptio Calami vulg. Acori pollremo
a Matthiolo. exhibita, fatis demonflrat iconem
non fuiire fadlam ad plantam milfam Conftanti-
nopoli ( vc ipfc ait, fed potiiis arbitrio, vt quon¬
dam plurcs alias plantas : fatis id indicant folia
ad Iridem nimium accedentia. Non clt quod
cum furore ( cius verbo vtimur) Anguillaram
delirare dicat, qui dixerit generis cuiuldam Iri-
dis,quandoquidem lpfcolim fcripfit ex Io. Mc-
Fulxautdrkace flore elle Iridi fimilcm ; qux fa-
ne verba in poftrcmis commentariis rion debe¬
bat omittere fi vera, fi falso addita, corrigenda c-
rant : Nolimus tamen dicere cum Angiullara
Iridis Ipeciem , quamuis habeat non paucaeum
Iride communia, & meritb Iridi fubncdlatur, li¬
cet flores, iulis Corylorum fimiles , multuni dif¬
ferant ab Iridis floribus. Argumentum Mat-
thiolid trunculo Arundinis infirmum erat, quia
decfl etiam Iridis caulis : Matthiol. dicit partes
mutilatas ficcas reperiri : adhxrcntcs Iridi fimi¬
les, Apollo autem arundinaceafolia quadante-
iius prx fe ferremos vrrunque non male dici pof-
fc exillimamus. Theophrafl. lib.y.cap. iz. feri-
bit Harundinaccum potius conflare folium I-
iidi.

Argumentum prxtered Anguill.ab odore gra¬
tiori in ficco Calamo aromatico vulgari vt de-
monflret Iridis fpecicm Sc non Acorum , minus
firmueft: Theophr. enim 1.5. de cauficap.17.
non foluin radices Iridis ficcatas reddere air,

Tom* II,

7J7

fed etiam Arundinum & Iuncorum , & Gla¬
dioli.

Amatus Lufit. Matthiolum temere reprehen-
j dir,& aferibit radici vulgaris Calami notas,quas-
Diolcor.vero Calamo attribuit : fufpicor etiam
non verum quod ait has radices ex India defer¬
ri.

Cala muta vulgarem aromaticum exiftimauic
Manardus elfe Acorum,cum quo non fenticAn- rePrehj
guiil.credcns potius aliquam ipccicm Iridis , ob
quafdam partes quas habet conuenicntescum ,4dl
Iride: nempe quod hxc radix fit coloris carnei nmMorm
(incarnati ) interne, &qu6d habeat folia qux ci
videntur fimilia:quod quo magis ficcatur,eb me¬
liorem acquiratodorem , 8c cum carie corrodi¬
tur odorem habear gratiorem,id quod dicit Dio-
fcor.couenire Iridi. Recens vero cfl ingratilTimi
odoris &fumme amara.

Aduerf. A corus Diofc, & Acoros Theophraft.

Officinis falso Calamus.

Radicem qux intef aromata ex Oriente alla¬
ta venditur vulgo pro Calamo aromatico fpera-
bat Cxlalp. flores Sc frudtus , quales in Iride vi-
funtur, daturam vt folia , cum potius conuenire
cum iuncis reperta fit , huic faris conuenitCofti
Arabici deferiptio, quamuis pauca: eius notx ab
Autoribus tradaniur.Sunt enim inxqualcs Cofti
radices & tubcrofx , vt patet cx Hcknioquoa-
dulteratur>& cx radice Rhodia cui Diofcor. Co¬
llum comparat.

Noflrarum Ofticinarj! Calamus (inquit Clufi
apud Garc.) nihil nili radix cfl cui omnes notx C ofhu a-
Acoro a Veteribus adfcriprx pulcherrime con- rub;c^.
ueniunt: Solebat Antuerpiam Vlyfliponcadue- 4c0r’*t _
hi Calami genus vfnali noflro fimillimum , fed C„u^7etrt'
tetri odoris & faporis horridi. Quale genus retri odoris.
odoris fuerit confiderandum : de eo vero quxda
capite de Calamo aromakco vero
Bcmard.Palud.in extrema LithuaniaT.trMr-
Jii ab incolis appellari atterebat , quod a Tarta¬
ris illius vfus primum ipfis elFet demonftratus.

Indobti pracbieanres pro Calamo aromatico
Antiquorum, inquit Tabcrn. vero Acoro falso v-
tuntur,qucm errorem confirmauic Cornarius.

Gerard.Angl.Acorus Odicinis falsoCalamuSi
Baftarb orfalfc (fafamue.

Cafp.Bauhin.Phyc. Acorus i.fiue Oflicina- Acorus^n.
rum Calamus aromaticus, huic volunt aliqui deditius.
conuenire Cofti Arabici deferiptionem apud ■<*-

Diofcor.lib.i. cap. 15. Alii Iridi volunt cogna
tum, alii cum Inficis magis conuenire flatu- ' gnmtut

/uncus.

rernpu§.

Viret iaodie planta.tcftis cfl Cxfilp. apud Se-
renifT. Magnum Ducem foliis valde odoratis : f°cus a
gaudet aquis. Anno 1574 .Clufio primum con- T
lpebta cll Viennx Auftrix legitimi Acori planta
virens, munere lll.V. Augerii de Boulbeque, Da-
uidisVngnadjbc Caroli Rym,qui6ncs Legatorii
ofticio apud Turearum Imperatorem delundli
fuerant. Hancporrb,cum frigoris patientiflima,
hiemis intemperiem non reformidet, quamplu-
rimis communicabam, adeo vt nuite vulgariili-
raa fa6la lit.Ingenti quodam lacu ad radices p'q-
celfi montis iuxta Prufam Bichynix vrbem lpo-
tenafei intclligebant,&humidis locis gaudere,

& fecundum fluenta longe felicius proUcnire
quam ficcis experiebantur. Sed 3c C.V.Bcrnard.
PaludantiSjCopiosc admodum fupra Vilnan? vr¬
bem in paludibus, extrema Luchuania Mofkouia
fpedante iilueniri referebat. Habeo in horto
lll.E.C.Montb.vbi fc multiplicat , & iulos fert,'
i me apportatum Stutgardia ex horto 111. Ducis.

0^9 *

Vires

75S historiae

ante etiam attulerat lll. meus Princeps ex Pfor-
tzcim Marchionis Badcnlis.Vidi Lutetia in hor¬
to Io.Robini regii hortulani : Argentinx in hor¬
to Di.Melchioris Sebitzii Medici, Stutgardix in
horto DucisPhartnac.inlignishanc plantandi ra¬
tione docuit : Calamus plantandus lolo 'humido
& arenofo Se non remoto ab aqua : quotannis ex
terra eximedusSc abfeiflis radicibus fummitates
in terram reponendx , diilantia palmi : hac ra¬
tione valde multiplicantur atque vt plurimum
floret fecundo anno a tranfplancatione,iulus ad-
cfllunio,lulio & Auguflo.

Vim habet Acori radix calefadoriam , deco¬
rum iplius potum vrinas mouct , ad lateris Se
thoracis ac hepatis dolorem , ad tormina itent Se
rupta ac conuulfa commodum. Lienes confu-
mit. Prodefl Se vrinx ftillicidio , & ad virulen¬
tarum bcftiarum morfus Se adinfclfiis velut Iris
ad menfes ducendos. Succus radicis depurgat
ea quae pupillis tenebras offundunt. Radix autem
& in Antidotos vtilitcrammifcetur,Diofc. Aco¬
ri radice vtitur Galen. qux gulluacri& modice
amaro, odoreque non iniucundo, ordinis tertii in
calefaciendo ite exliccando. Vnde conflat quod
facultatis calidxefl, Se confiflcntix tenuis. Huic
conlentaneum eft,vt vrinam moueat,& lienes in¬
duratos iuuet. Acorum in fua natural.h.paffim
commendat Plin.ad pexioris dolores , adlenel-
muin, ad duritias ite collcdioncs omnes, ad con-
tufa de cucrfa,& ad interiores fceminarum mor¬
bos. Cum radix Calami aromatici vulg. inquit
Fuchfius , in commanducando glutinofa fit, lingua
aflringcns, amara, de (iibacris,cique propemodum
omnes veri calami Indici notx quadrent, profe-
do Se citra vilius reprehenfionem pro vcroSc-
plafix incius penuria vti poliunt. Ledores con¬
fiderent qux Fuchlius de glutinofitatc Se allri-
dione in Calamo aromatico vulgari dicit. Aco-
rus ( autore Matthiolo] in vino aut hydromclite
codus,auc eius puluis infperfus de haull9,tollit 4
frigida pituita aut flatibus ortos morbos, quales
funt dolores colici, laterales, tulIes,conuulliones,

obflrudiones hepatis Se licnis:prodefliw in qui¬
bus ex i diu, aut contufionc fanguis coiit , Se dif¬
ficulter vrinam reddentibus, difficulter conco¬
quentibus datur quotidie Acori puluerizati ?i.
cum pari portione Cinnamomi ex vino abfmthi-
tc calido. Vbi recentis Acori copia cfl, conditur
Saccharo aut mellc,quo modo ad nos importari
folet,etiamque in Germania Se Italia eadem ra¬
tione condiri confueuit, ad omnia prxdida dh-
cax. Ex Acoro fit Oxymcl ventriculo Se frigi¬
dis infigniter vtile,hoc modo In pulucrcm cral-
fiufculu tcritur,affunditur acetum, operculatur,
poli triduum ad dimidias coquitur, perque lin¬
teum tranfmittunturi dein additur mei pro arbi¬
trio: iterum coquuntur ad aceti confumptio-
nem. De hoc Oxymclitc datur quotidie vncia
vnacum lupr4 dido Acori decodo. Dodonxi
state eclegmatis non abfquc frudu additur
quando crafii > crudi > frigidique humores pul¬
monem Se pedus occupant. Referebat Clufio

Bcrn.PaludanusTartaros plerumque circum ferre

hanc radicem, Se aquam non bibere , quin prius
Acori radix in ea fuerit macerata. Simile quid-
piamde huius plantx nomine etiam tradit Mat-
thias a Michovv Sarmatice lib.a. cap.u. Recen¬
tes vero radices fiio cortice delibratas Se diligen¬
ter repurgatas condire folent Conflantinopoli,
atque in vfum adferuare : mane enim iciuni
plerumque manducare folent aducrfiis corrupti

PLANTARVM.

acris contagia , vt referebat N-V. Philibertus de
i Bruxclla. Condiunt etiam nunc in Germania
Nobiles aliquot matrona; in domefticum vfum,
& plcriquc Pharmacopad , quorum nonnullos
[ adeo nunc vulgaris iftic cft planta] fin|ulis an¬
nis ad centenas libras colligere intelligit, & non
contemnendum ex eaqutdfum facere.

GALANGA MAIOR

GAlanga maior rldix cft duorum pollicum,

n "" a-._

. _ .maioicuc craflitudinc, crebris pollicaribus

1 apophviibus fubinde donata, cortice fatis exten

apopnynuua wuiuuu - - 1

, fo, circularibus zonis cindo, fufeo, aut rubente. De
•J fubflantia folid»ufcula,cincrea,albicanteue,pun-
1 dulis (qux extrema funr fibrarum) notata, matri-

Galanga Clufii •

GaUnga Acofli.

.. magis fuf-
ca, fungofaq;,
odore grato a-
cuto , fed qui
cedit Minori,
vt Se faporis
acrimonia.

Binum fcr£
cubitorum,in-
quit Garrias,
altitudine afc- /
tollitur , foliis
mucronatis in
modum Lan-
ccx , radice
craifamodola,
ft ore candido,
feminifera
cfl.

Cofla au¬
tem fic deferi-
bit: Duorum
cubitorum al¬
titudine cref-
cit, nonnun-
quam am¬
plior: fJta ha¬
bet Orcliidi
Diofc.fimilia,
longiora ta¬
men Se Iatio-
ra,fupernc fa-
curaiius- infe¬
rius dilutius
\itcua:caulcm
ex foliorum
inuolucrisc6-
flantem vei in
Orchidumge-
ncribuy.florcm
candidum , i-
nodorum fe¬
men exiguum
ncglcdum:r.<-
ditem fecun¬
dum caput
craflam Se
bulbofam, re¬
liqua ex parte

Zingiberi fimilcm , fed maiorem, nonnunquasi
capitula Haflulx regix modo proferentem.

Euch.Rofl. pro Sklflfin ( Galanga ) habet
nCfcioquam fiditiam iconem.

Lonic.iub hi* verbis : (Croflen GJaltfan/ Ga-

larga

LIBER

langa maior &c. Figuram planta: non viftc ponit,
qua: potius nonnilul ad Calamilm vulgarem
acccderc videtur.

rus Galangam maiorem [ ait Anguill. ] Acorum
n cfle eenkc Lonicerus , qux opinio verifimilior
quam Munafdi. Tureis ik Arabibus adhuc ho¬
die dicitur irae:e} (ltgimus nos a Serapione Rbu-
lungen dicijiicut ab Auicenna Cafnrndar)c^io no¬
mine Serapio Acorum appeilauit : color qui at¬
tributus a Plinio A.coro lib.15.cap. 13. in Gaianga
reperitur :cur vocata fuerit hnge radix Gaianga
nefeio , quia non cft Arabum Gaianga.

Scribit Matthiol.cpift.ad Qualcebenum, To¬
to cxlo errare cos qui Galangam Acorum elle
contendant. Brailau. Ailererc Acorum Diofc.

* aliud non elle* quim radicem, quam Offic.Mau-

ncanos fccutx, Galangam vocent : adeo vt ma¬
luerint cum Loniccro errare, quam cum Manar-
» do bene fentire. Braflauolu lecutum cfle Fuch-
iium : Eumquc cum libi nimis pumila: videre¬
tur prioris Gaianga: radices quam vtAcori refer¬
rent , ac propterea BralTauoli fcnrentiam non
probandam duccrcr3in fuis dcflirp.comment. al¬
teram cralliorcm Gaianga, qua: iam pridem in 1-
t aliam fertur Acorum contcndiile, verum eam
non elle Iridi h nilcm. Maiorem Galangam mi-
. norc ignauiorem,coIore etiam dilutiorem , mi-
nulquc odoratam. Explodendam Monachorum
inMcfuen fcribcnrium opinionem , qui contra
0 Brallauolam ik Fuchlium quali velle videtur Ga¬
langam potius odoratum lu ncurn elle quam a-
corum , quod tamen plane falfum. In poftr.
Com. cum magn. fig. Lat. & Ital. addit aduerfus
Anguillaram , lcuem eorum rationem elle qui
velint vno tantum infpcdu Galangx folio elle
Acorum: tametfi concedant facile folium illud
fuilFc Gaianga: , quod fciat hanc folio elle Cy¬
peri latiore, vegetioreque, Iridi non omnino dif-
limili : Ait poiro in hift.Germ. Galangam Dio-
fcor.& veteribus Grxcis ignotam , eamque elle
duplicem maiorem Sc minorem. Matthiolus o-
lim allcrebat Galangam non elle Iricii fnnilem,
nunc ait folia Iridi non admodum diffifnilia : 116
puto illi vnquam vifam virentem fuiirc.

Neque Acofta,neqiic GareiasabHorr.Clufto
fatisfaciunt in Galangx maioris deferiptione ,
prxfercim 11 ca qua Europx Officinx vtuntur le¬
gitima cft Gaianga maior : etenim cius radices
muirb maiorem habent fimilitudinem cum Iri¬
dis, quam cum Alphodcli aut Zingiberis radici-
: bus. Et certe Omnino fibi pcrfiiadct Galangam
noftram maiorem Iridis genus elle, huic forte fi-
mile quod in lua Pannonicarum ftirpium hifto-
ria primum cft, nihil tamen ftatuit.

Hift.Lugd.Galanga maior Pena:. Item Gaian¬
ga naaior Acoftx.

Caftor.Durant.figuramCoftx habet, quam c-
tiam nos ponimus, licet non placeat , quia in-
lignem dcmonftrat varietatem ii bene f.ida :
quod vix puto.

Gaianga niaior feritur in India* Iaua , dunta-
xat radice Vt Gingibcr non femine , licet apud
Auctores aliud reperiat Garcias. Sed tamen ik
cx femine lata proucnit in Ihdia,in hortis, fed
exigua quantitare , quanta videlicet acctariis&
huius Gentis vfui medico fufficit.Cum elfcm Pa
tduii Galangx maioris nomine plantam vidi in
horto NobililFviriIac;Cortulii,Iridi valde limi-
lem foliis & radice.

& Calida cft liccaque tertio gradu: idcbquc con-
. fert phlegmaticis & Stomachi humiditatibus ,
digcltioncm calore fuo iuuat , cruditates fiattif-
Torn. II.

XIX-

75$

que ditFolucndo. Colica: opitulatur, anhelitus
fuauitatcm conciliat. Renes calefacit, femen ,
virgxquc erectionem concitat,Serapio, Galan-
gx puluis naribus inditus. Cerebrum confortat.
Confert etiam Cordis palpitationi. Syncopas a-
bigit. Vertiginolis ex plantaginis fucco auxilia¬
tur. Omnibus denique morbis a frigiditate or¬
tis confert , Lonicerus. Inlignc Pharmacum,
quo 'hos [inquit lo.AgricolaJintolcrabilem cru¬
ciatum ledare adfucuinuis, qui nonnunqua circa
vngues digitorum pedis cuiutpiam dolore inxfti-
mabili aftligic , vt Paronychia dici polFet. Ac¬
cipio aurem Scobem Croci Martis , lic Chymi-
fta: Cuprum appellant, collige illam fub incude
fabri eius metalli, mifce fere cum tantundem
Ixuoris Galangx, adpone dolenti loco, villico
ingentem illum dolorem fedabis.

Adcoautem vulgaris cft , tcftc Acofta,apud
Malabarenfes huius radicis vhiSjVt non modo in
mededis morbis ea vfurpent, led in farina etiam
Cdnucrtantjcx qua,feu nucis Indicx ladfee , non-
nunquam Sura, aut lagea excepta, certum quod¬
dam panis genus pinlunt in tenuium piiccntu-
larum formam, quod Apasv ocant: in dclitiis cft
hic panis, prxbcurque iis qui ventriculi debilita¬
te 1^ frigiditate laborant in alui, doloribus, vtcri
afte£tibus,&vrina: difficultatibus : ac miram c-
ius efticaciam experiuntur, ftue obhu mores crafi-
fos ik piruirdfos, flatu <vc aut arenulas in vrcteri-
bus aut collo vcficx congcllas, vnnx difficultas
Orta iit , vel etiam ex carnis excrcfccntia in ipfo
veiica: collo aut meatibus nara. Prxbcnt vero c-
dendum huc panem, deinde hauftum Ninipa(qux ^T- ^
vcluti aqua ardens eft ) concedunt : in inguini-
bus verb fupraque pubem &c collum vclicx,folia
Nymphcx dccoda in aqua ik macerata, atque
adhuc calentia applicant.

GALANGA MINOR.

TAleolx [qua Icilicet forma importari folct]

minoris Galangx digitalem , & minorem Dc^riptj0
radicis crailitudinem arguunr,vndeiuncexcraf- r Pao
iitudinis apophyfespronafcuntuf, ca fere forma
qua Cyperi radices confpiciuntur, Zotnilifq; cir¬
cularibus, perinde vt maior,cinguntur,cortex ex¬
terior ruffclccns , ac multo odoratior : lubftantia
interior , vt fiibricam xmulcrur;dura,compa«fta
matrice parua folida * laporc & odore longe ve¬
getiore genero/ioreque quam Maior, & feruore
aromatico totas fauces abunde implente. E icon
cum pracedentc habetur.

Garcias hanc dicit dilorum palmorum alticu-
dinc frutefcctCjfoliis Myrti, radice nodofa.

F.uchar. hoc titulo. Gaianga, (Baitfan / fi¬
guram habet falfum, quam etiam pofuitprO Cy- Roefl.noi.
pero.

Gefn. in cat.pl.Cypcrus Babylonicus rax^ct,-
(Sal0anhnnrc/(Dftlcf?0al. Cjperut

Matrh. Gaianga miftor: Cypcrus Babiloiiicus. Kabiion.
Lonicerus fub nomine flem (Gaicfan/ fidtam L™,cei‘'
liabct figuram, qux nonnihil ad calamum ato- n° *
maticum accedere videtur.

Aircrit Garcias Galangam veteribus Grx-
cis ignoram , Arabibus non fatis perlpectam.
HisC<*/tfffi<w/,licet omnes Mauritani & Serapio
corrupte legat Culungen aut Galangen:cfsequc du¬
plicem , Altera rainefrem in China Lauandoa.

Alteram maiorem in Iaua Lamuaz. In India v-
tramque Lancuas appellari. Auic. & Serapio¬
nem cxa&am huius plantx notitiam non ha-
buifte hinc fadfum putat yc duo diuerfa capita dc

0.3*1 ?

1 !L

i

r.

74»

7A:orHf* no

Monach;
ofinio
Sohocnanf.
Gauclgta*
luna odo¬
rati. radix
Monach .

'Acorum.
Galanga
minor $■
jurganda.

Cjfcrut.
Folia Mjr-
th/.

Locui.

HISTORIA P

c*i [quod etiam annotant Aduerf.] fcripfetinc.
Antonium Mula Lcontceni teftimomo.vellcGa-
langam cilc Acorum Veterum , fcd non cllc. Ex¬
plodendam M0nach.dift.uc.4-t.in Mcfuem , opi-
nioncm.qui Galangam Schmnanthi radicem ye-

l*nt*

Galanga ( inquic Acoftaex verf.Clufii) medica-
camentum vfibus humanis valde ncceiliriiim cft»
dignumque vt Pharmacopola: in luis OiHeinis

perpetuo habeant: vna minor, altera maior. Ara¬
bibus dicitur Cuuclgtitn,dcciL confuleAuiccnna,
videntur Greci Se Arabcs,vt Auic.& Serapio, non
habtiille perfc&a eius cognitionem : Belluncnns
in luo Dictionario ait Auiccnna feribere dedua-
bus,Iicct tantum una.Opinio Monach.dum Icri-
bunt Galangam elle lunci odorati radicem, a ra¬
tione longe abeft, quam cttam redarguit Amatus
in Diofe. Galanga minor adfertur ex Ghina.Hac
aliqui dicunt elle ACorum:fcd lolia gladiolo non
fimilia, Galanga non cft radix Schinanthi vt vo¬
luerunt Monachi.

Gariophyl. Galanga minore vtendum in om¬
nibus compolitionibus luadec Cordus in Dilp.in
Arom.Garyophyl.

Galanga minuta fine minor quam vocant Oifi-
cinae,an fit Cyperi Ipecics potius quam Galanga:
aut Acori, cft: Lobel.de Pena: m adu.duficilc Ita-
cucre. Folia fi fune Myrti, ut quidam aifirmant,
non parum ab vtroque illorum ctiamque maio¬
re Galanga dillidebit. Veriitmile, aut diuerlas
putatas fili (Ie Arabibus vtramque Galangam aut
non admodu notas Auic. Scrap.ac propterea
cos caput duplex de ea inftituille : Lob.Obl.ybi
figura ex Clulio lc.pl-p.5d. H.Lugd.qui ablur-

dilfimum elle dicit, Galangim lunci odorari Ipc-
cicrn ftacucre:& Tab.icon. Galanga minor.

Minor cum Rhabarbaro ex Chinarum regio¬
ne in Indiam aduehitur.

RADIX S.

helenal

Ipecics.

Defcnptio

GALANG/E

EX Flori¬
da radices
quxdam ro¬
tunda:» ad nos
importantur.
Sunt ea: lou-
gx , nodis di-
1 tincis , qui¬
bus dillcctis
pcrforatifque
fiunt Sphsru-
lx prxeato-
rix,qux ficca-
tx rugantur,
ollcamquc ac¬
quirunt duri¬
tiem. Extrin-
fccus nigrx,
intus candi¬
cant. Cortex
adeo adhxret
mcdullx , vt
vnumfiat co-

tinuum. Sapor cius aromaticus eft Se gratus vt
Galangx quxdamfpccics elle videatur: pollicari
funt cralFitudinc aut circiter. Herba vero parum
habet caulij,8c humi Ipargit ramos: fjha fert am¬
pla admodum viridia.

Nafeitur communiter locis humidis io Flo-

LANTARVM-

rida.

Monard.par.i.Ind.occid.l. i.c.4. Pater nofler de
S.Htlena, quia portu quondam proueniat ita di- Lot
do. In Clufii veri. Radix S.Helenx , qui an- 1
notat ex deferiptione facultatibufquc huius pia- c
tx colligere licere , ad Cyperi genus aliquod re- clti
ferri pofte,led videant Ledores qux Gufius de
Draclccna feribit cap.fequenti.

Hift.Lugd.Patcr nofter,vcl Radix S. Helenx
Monardi.

Calida cft in fine gradus fecundi, ficca in pri- r*
1110, aut aliquid magis. Herbam Indi lapidibus
terunt, eaque vniucrfum corpus balneaturi fri¬
cant . aiunt enim cutem adftringere, membraque
roborare odoris gratia. Hocque fxpius faciunt,
ob infignem vtilitatem qux inde ipfis relultat.
Puluerem tcnuiftimum cius tam Indi , quam
Hifpaniin vino infufumad ventriculi dolores,
falici cumiucccllu hauriunt.

DRACKENA RADIX.

Cap. XIX.

R^di.vDrackenx ita bene deferiptx &dcpidre De
apudCluf.de pereg. Se Exot . ve nihil adden¬
dum videatur.

Londini ( inquit)mihi donabat Gen. EqueS
FracifcusDra-
kc quafdam 1

radices , cum
tribus aut 1

quatuor lapi- 1

dibus Bezaar
Peruanis,
quas Autiim-
hoprxcedcn-
tc [ abfoluta
liauigatione,
qua totum
Orbem, fupe-
rato Magella-
nico treto,
circumiuerat)
lccum retule¬
rat, illas fum-
ms apud Pc-
ruanos xfti-
mationis elle
allerens , pro¬
pterea , illius
qui mihicaS donabat gratia , huic radici Drake-
nx cognomen indebam. Se ipfam in tabella ex-
prdfam ledoris oculis proponebam.

Semunciali autem hxc , magna ex parte , erat
cra{fitudinc,& prxloga,fubindc in nodos Se in^-
qualia capita extuberans, atque in fummis capi¬
tibus, veluti e craflis lquamis conccxta,Dentarix
T£4ir--^.*,fiue verius ctvectivV.*, [quam cap.n.lib.5.
mcx Rarior.Pl.hift.dclcribcbam ]fcre inftari fo¬
ris nigricans,rugofa Se dura, quia rcficcata, inte¬
riore parte alba : tenues fibras hinc inde adnal-
ccntcs habebat, quafdam crafiiufculas, &maiuf-
culas,duras is: lentas, a quibus alii nodi depende¬
bant : nullo manifefto odore prxditam elle ob-
fcruabam,fcdfaporcm habere deprehendebam
nonnihil adftringcntcm Se linguam exliccanrcm
initio, diutius vero manducatam, tenuem fua-
uemque acrimoniam in ore relinquere. Ma¬
gnam quidem affinitatem habere videbatur cum
radice S.HcIenx , de qua Nicolaus Monardes
lib.Simpl.metkcx Occidentali India delatorum.

Sed

LIBER

Sedcum N.Eliot, qui Drakcinca nauigatione
comitatus fuerar , Hifpanos in Peru maximo in
pretio habere % nec nili difficulter redimi polle,
i referret , ab irfquc didiciflec , folia prxfcns ve¬
nenum efie > iptam autem radicem , non modo
illius veneni, lcd etiam aliorum antidotum elTc,
Se cor ac vitales facultates roborarc,li pollinis in
modum trita mane ex pauxillo vino mmeretur,
ex aqua febris ardores mitigare : carum faculta¬
tum ratione, valde conueniret cum radicibus ,
veneno aducrfantibus,de quibus eodem libro
Monardes,in his tamen aromaticum faporem,&
&. coloris gradum defiderabam , quem illis radi¬
cibus tribuit.

Hift.Lugd. Drakena radix. Tabern. Icon.
Bezoardica radix. Nofter Gener Io.Chcrlerus
anno ifiotf. ex Anglia Londino redeuns,muncre
celebris Pharmac.Iacobi Garcti attulit radices
Drakenas, quas cum aliquandiu mafticarem, a-
crcdinem molcftam adhuc fentiebam , quam
poftea etiam dcprchcdcbam,6c in iis, quibus an¬
no 1509. Bafilex Cl.V.D. Iacobus Zvvingcrus
,,me donabat.

DRAKENA AFFINIS RADIX.

DRackcne
radici

quodammodo
affines videba¬
tur [ inquit
Cluf.Exot.] ex
radices , qua:
in ingente illa
Prxtoria naui
Pro regem ex
Orientali In¬
dia reuehente.
Se ab Anglicis
Naucleris oc¬
cupata , reper-
tx fuerant. Et¬
enim tuberolx
crant,&: quan-
tu ex carii for¬
ma colligere
licebat, fumma
terrx fuperfi-
cie repentes ,
multifquc vil¬
lis & fibris obfitx,fuliginofo eoiore prxditx,no-
nihil tamen ad flauum tendente, faliuam , dum
manducabantur inficientes Se amara:, foliorum
quidem aliquos pediculos adhuc retinentcs:qua-
iia verb illa fuerint, nemo facile dixerit. Cqte-
ium magni vius apud Indos fuille , verifimile c-
rat, quandoquidem prorex eas referret cum no¬
bilibus aliis medicamentis in Orientali India
natis. Iacobus Garctus cum fequente plantula
reficcaca mittebat.

Contrajerua radix.

Ex Charcis prouincia Peruana radices quxdara
venenis rcfiflentes ( inquit Manard. apud Cluf.)
aduehuntur, Iridis radicibus valde fimiles } fed
minores,& ficulnei [folii odore. Hifpani Indias
inhabitantes C ontrayerua appellant , quafi dicas
alexiphahnacum , quoniam earum puluis ex al¬
bo vino fumptus,aduerfus omne venenum cuiuf-
«unque tandqmfir generis, prxfenciflimum eft

XIX-

remedium, vino fublimato excepto, quod fola la-

tlis potione extinguitur, vomitione illud reiice-
re faciens, aut per fudores euacuans. Sed&a-.
matoria pocula,eopulucre haufto,educi ferunt.
Ventris e^iam animalia pellit. Guftata radix,
aromaticum quiddam fapiteum acrimonia con-
iun&ulmquare calida videtur fecundo gradu.

ZEDOARIA.
Cai». XX.

Defciipti®

Edoaria duarum circiter vnciarum longitu-
*..jdinc , minimo digito minor , foris cinerea,
cxtenfa , intus ex cinereo fufea, duriufcula, fo-
lida, tanquam concretus quidam fuccus , paucis
apparentibus per fubftantiam fibris, fapore a-
maricante, &acri aromatico. Huicpcr omnia
fimilis altera , figura duncaxatbreuior,cra{Iioc,
tuberofi

Radicis peregrinam naturam indagantibus
Veterum notx fc primum offerunt annotandx.

De Zurumbet igicur,id eft,Zedoaria, Serapio Zurumbet
ex variorum autoritate ita feribit. Zurumbet *r*b.
funt radices rotundx, fimiles radicibus Arilto-
lochix rotundx , in rotunditate earum , & fune
fimiies in fapore Se colore Zinziberi, Se afferun¬
tur dc Zcni. Zurumbet eft calidum Siliceum in
fecundo gradu. Se impinguat, impinguationc co*
uenientijdc aufert ventoiitaces. Er de pioprieta*
te eius eft,quod aufert odorem Aliiomm,^ Ce¬
parum Se vini: proprietas cius eft quod confert
morfui venenoforumj&rctinct ventrem, Re-
foluit apoftemata proprie quxfunt in matrice.

Se retinet vomicum Se confert ventoficati co-
licx.

Ex Auiccnnafi rogcs,Zedoaria quid cfb Re-
fpondet is : Porrioncs fimiles Ariftolochix , mi¬
nores tamen c x,Se clt in fua virtutS. Et melior
quidem eft illa,qux cum Napcllocrcfcit, Accius
vicinicasdebilicat plantam Napelli. lccm Zu¬
rumbet quid cjh Eft lignum fimile Cypero fed eft
maius Se minus odoriferum. Natura : Calida
eft Se ficcain tertio. Operationes cr proprietates ,

Rcfoluit Vcncoficates. Decor at io \ Eft impin-
guatiua , Sc abfeinditodorem vini, & Alliorum,;

Se Ceparum. Membra anhelitus & pedoris. Eft:
Jxcificatiuaconforcans cor. Membra nutrimen¬
ti. Recinet vomitum. Membra cxpulfionis,ftrin-
gic naturam , Se confert ventolitacibus matricu.

Venena : Confert mordicationi venenoforum
vermium valde, ita ut propinqua lit Zedoarix.
Permutatu: Ponitur loco eius in venenofis,quan-
tum ipfa Se medietas Cius durungi. Se dux cerciae
ponderis cius de taraxacon fyludlri,Sc medietas
ponderis cius dc granis Citri.

Auiccnna igitur cafdcm vires rccenfcc, quas
Serapio cx diucrfis aucoribus fuo Zurumbet af-
fignat. Hoc tantum diftant,quod a uiccnna ca¬
lidum Se ficcum ordine tertio Itatuit. Serapio
autem ex AbenMcfuc calido Se ficco duntaxat.

Hic conferre morfibus venenatorum , ille valde
conferre morfibus venenatorum vermium, ita vc
ad Zcdoaria proxime accedat. Quibus verbis in-
nuit(inquit Hift.Lugd.) aliquid elfe inter Zuru-
bet Se Zcdoariam dificriminis.

Serapio de temper. fimpl. cap. z6i. Zurumbet

aliud deferibit. Ex Galeno tradens id elfe cxfpc- Zurttm **'
ciebus odoriferis,ac proptcrca admifceriin con-
fedionibus aromaticis,& elfe calidum Se ficcum
prope tertium gradum, & in virtute fua fimile
Caflyc lignea & Cubebis. Et c* Poffidonio Ci-

Soraf mr.

7. adura.

vfus

Attubo.

Cojtus

Zurumbet,

^ 'edoartn

rotunda.

Zurumbet

Sera/K.

zedoaria .
^arumbet .

urumbat .
z^arnahi*.
damaba-
fitum.

74? HISTORIAE

namomo Cubcbam lubftitui polle : Ec Paulum
eadem qua: Galenus iifdcm effierre vdbis.
Male autem pro Caflidonio legit Poilido-
nium. Zcrun.bct vero cum Pauli Arnabonc
idem facit:ac ciuldcm dcfcripcioncm flibiungit
authore Ilaac , Mefarugia Se aliis , inqiticns:
Eft arbor magna qua: nafcirur in montibus Lub-
nem,ideft in Oriente, nullum faciens frudtum,
habens folialonga,quorum color cft inter viri¬
ditatem Se Citrinitatem , iimilia foliis Calicis, Se
ita color cft ramorum etiam , Se habet odorem
ftcut odor Citri , cft calida Se licca , Se Se Cy¬
prica , refoluit Se ftringic ventrem. Virtus c-
ius cft ficut virtus Nucis Mufcata:,verum cftlub-
tiliorca.Quum fitfternutatorium cumeo,(Scoleo
violaceo, c6nfcrt dolori capitis Icruido Se humi-
do,& confert ftomacho Se hepati propter luam
aromaticicatcm. Ex quibus pcrlpiccrc licet Se¬
rapioni Zerumbcth &: Zcdoariam cafdcm dic
radices, nili dcpr.iuara fint cius exemplaria; item
aliud Zerumbct arborem. Auiccnnce verb di-
ucrlasclE.pUnt.vs, vt qui Zedoaria: radices Ari-
ltolochia: radicibus comparant, Zcrumbeth li¬
gnum Cypero : nili hic lit Interpretum crror,qui
Zurumbcth Ariftolochi.e radicibus, Zcdoariam
Cypero comparalle dcbuillent:pra:fcrtim cum ei
qua: Cypero limilis cft, cafdcm prorlus tribuerit
vires quas Serapio Zedoaria:, veoftendimus. Hdtc
Artb.i de Zedoaria Se Zerumbct litcris-iuanda-
i*ur.t. Ex quibus expendere oportet, 2n dua: ra¬
dices , quae in Officinis Zedoaria: Zc-

rumbet nomine venierint , ea: lint quibus vli
funt Arabes. Sed hic quid dicendum, ex Icqucn-
tibus colligemus.

Zadurx , alii Zcduaiix radice [de qua Serapio
cap.iya. ] nunc fere noltrar artatis [ inquit Rucl-
1 i as] Medici.contra pcftilcnris carli contagia v-
tuntur. Ofticin* & Medic6rum vulgus Zcdoa¬
riam nominat. Zadura permultis Rcccntiorum
medicamentorum compofitionibus expetitur.
Arnabo Mauritanis nomine Zarumbeti venit,
qui de ea re parum libi conftanccs Zcdoariam
alibi interpretantur , nomenclationis aucupio
plane nobis imponentes.

Vulgaris vfus Zedoaria Anguillara: cft Coftus.
Zerumbct & Zedoaria rotunda res exdem lunt
fecundum Serapionem, hodie poteft videri Vene¬
riis , quo fatis adfcrtur.Zurumbct (ve feribit Syl-
uius) Serapioni, Auicennar,aliifquCj&Zedoaria,
Acluario in aurea antidoto dicitur , **?

eidem in Jiax^/ifc^Se in diantho > alibi &
£* h-.&i : res cft ac nomen barbarum Grarcis prio¬
ribus incognitum. Eft autem Zedoaria radix Ari-
ftolochi.c rotundie atmula, faporc Se colore zin¬
giberis, calida licca gradu lecundo, cade Serapio¬
ni dicitur zerumbct Ime h.

Idem fentire videtur Fuchf.qui de comp. medi¬
cam. ita feribit zadura, zaduaria, zudar,zadcra Se
zaduar pofterioribus Grxeis appellatur, officinis
zedoaria, Serapioni zerumberh. Sapore ac eoiore
fcrezinzibcris.Quod Mauritanis zurubet nomi¬
natur, id rcccntiorib''' Grccis zarnabu zarnabadu,
vel Carnabium & Carnabadium. Paulo autem
Arnabo dicitur.Scrapioni cft rotundat: globofa,
Ariftolochi^ rotundq radici limilis. Hxc hodie
inter zcdoarias longas ex India Se Oriente affer¬
tur. Hinc eft quod plcriquc zurumbet inter¬
pretantur zcdoariam llmplicirer , fcd miniis rc-
&e, nam adiiciendifm erat rotundam , udifcri-
mena vera & longa zedoaria hac adie&ionc
innueretur. Quapropter pro zurumbcth,rotun-

V LANTARVM*

da illa nobis vocata zedoaria accipienda erit . Fa¬
ciem Gingiberis reprarfentat, inquit Matthiolus>
radix illa quam \laiiritani , Se Officina: zcdoa¬
riam appcliantjodoranor tamen , amartufcula,
neque adeo ve Gingiber acris. Huius nulquam,
quod fciam,mcmincre veteres Grxci,ctli Rccen-
tiorcs ab Arabicis edocti, nempe Accius & A-
dluarius,eam luis medicamentorum compofitio¬
nibus admilceanr.Zeduaria [ vt cap.r/i.tellis cft
Serapio ] conuchitur e Sinarum regione vitra
extremas India: oras. Non dcfunc qui crcdc-
rint, quod Arnabo, de quo feribit Paulus , Se
Mauritanorum zedoaria vnum Se idem referant
medicamentum. Verum Serapionis^ ccftimonio
cap.271. Arnabo apud Graecos nihil aliud dcli-
gnat,quam zurumbet apud Arabes: quippe qubd
hoc loco de zerumbct eadem feribat Serapio,
qua: de Arnabo ante ipfum adnotauit Paulus. Eft
autem Arnabo , vt ex Serapionis autoritate me¬
moria: prodidit Ilach, arbor procera in Oriente
proueniens. Quibus facile patet, Arnabo non
modo zcdoariam non clfc , led nec in Europam
ad nos aduchi. Quo ht vt Cordus aberralfc dc-
prehendatur: quippe qui zurumbet zcdoarix
genus exiftimer. Hunc fortallc fccutus Fuchlius
inlib.de comp. medie. non fine magno errore pu¬
tat zurumbcth & zedoariam idem elTc.

Cxtcrum zingiberi aroma aliud iimile Ama¬
ro videtur , quod zedoariam Officina: : Arabes
vero, zurumbet vocant, a Grarcis prxtcrmiftum,
quia Carpefum Cubeba eft , non vero zedoaria.

Diu cxiftimauit Garc. zcdoariam qua: celebrior
cft,cam effie qua: zerumba dicitur,& medicamen¬
tum eft Perlis expetitum , quod hinc [ ex India ]
Ormuz defertur, inde Alia in minorem Se Vene-
tias: zerumbct appellatur Arabibus , PerfisSc
Tureis zeruba: in Guazarate, Dccan, Se Canara
C acbjraa: in Malauar cua. Copiose proucnir
in Malauar, Calccut videlicet Se Cananor Eluis
fponte. Si autem pangatur aut feratur , plurimis
etiam locis: inde a multis Gingiber filucftre ap¬
pellatur, nec id fine ratione, quoniam cius folia
Gingiberis loliis fimilia funt, longiora tamen Se
magis aperta : cius item radix Gingibere maior.
Radix eruta , confcinditur Se ficcatur, deinde in
Arabiam , Pcrliamquc defertur, in Gida & Ale¬
xandriani ; vndcpoltca Venerias Se in alias re¬
giones transfertur. Condirur etiam Saccharo, &
Gingibere prxftantior cft.

Auicenna lib. 2. cap.745. duntaxat Zerumba
aut zerumbct nouit. Sed quoniam eam vidit in
frufta rotunda, interdum vero in oblonga, con-
cifam ad Sinum Pcrlicum vehi , duo genera ef-
fe cxiftimauit zerumba Se zerumbct. Hac etiam
de caula lolia , qua: non viderat , prxtcrmilit : Se
quemadmodum ipfa radix ex India in alias re¬
giones transferatur, dumtaxat exprcllic. Et certe
etiam hodierno dic.diuerfum clt pretium cius
qnx in rotunda frufta rcfc&ra cft, ab illius quq in
oblonga concifa cft , vt minores Gingiberis ra¬
dices vilioris xftimanrur quam prxgrandcs.
Quod verbiuxta Napcllum na Ici optimam feri-
frir, plane fabulofum cft: quandoquidem Napcl-
lus vix hic reperitur [ non funt enim huius regio¬
nis filux procreando Napclld apta:,] Se zerumba
plurima, vt diximus,nafcitur Eluoiis Malauar lo¬
cis: tum etiam aliis multis fata proucnir: nec
quemquam [ tamctli diligentiflime perquili-
ucrim | hanc radicem iuxta Napcllum vidil-
lc intellexi. Pra: te rea ex reliquis Auicenna: iam
addutlislocis manifcftuincft, quam fibi parum

cenfter.

LIBER

fcftnftet , vt facile hinc iudicari poffit cum Zu-
ftimbet hiftoriam plane ignorauc.

Serapionis aurem legitimi Codices non ha¬
bent additam expolitionem Zerumbet, id eft, Ze¬
doaria, fed ab inrcrpretc infertam vcrilimilc eft,
qni differentiam inter Zcdoaria Sc Zerumba i-
gnorabat. Id ex fequcntibils facile deprehendi¬
tur, cum ait>e Chinarum regione aduchi,raram-
queapud Indos inueniri.Zerumba verb abunde
in India nafeitur.

Non defuerunt qui crediderint > Aruabo, de
quo Paulus lib.y.cap.j.fcribitjidcm cile cumZe-
rumbet. Verum ex vtriufque hiftoria , fatisma-
nifeftum cft,diucrfas effe plantas. Siquidem Ar-
nabo Pauli arbor eft procera > fuaui odore fra¬
grans :Zerumba verb graminea eft planta,vcmo-
db diximus.

Cxtcriim minus fune audiendi, qui aut Ben
album & rubrum, aut Carpefium clfe volut: quo¬
niam hoc vtrumque medicamentum huc non
line quxftu conuehitur. Zerumba verb hinc in
exteras regiones exportatur. Prxterca longe di-
uerfa eft vtriufque facies a Zerumba.

Cludus apud Gurciam ait Zeruba iiue Zerurn-
bafordtan erit ea radix, quam capite de Cofto
Venetiis adferri dixi, Zingiberi adeo fimilcm,vt
nihil iupra,plcrumquc tamen maiorem, Sc intus
pallefcentcm. Inuenitur Antuerpix apud quof-
dam aromaticos Zedoariq quoddam genus illis
Bloczevval, id eft,tubcrofa Zedoaria nuncupatu,
rotundum inftar Ariftolochix rotundx, foris ni¬
gricans , interdum cinerei coloris , intus candi-
eans,guftu vfualis Zcdoarix. Idem in append.
hift.Dodon.Gall.cap.iS.Zedoaria rotunda Ara¬
bibus Zurumbet (quamuis Serapio deferibat a-
liudZurumbet arborem) recentioribus Grxcis
Z Offic.Gallix Zurumbeth. Belg. ^cboar
b lo cf .Interdii reperitur cura Zedoaria vulgari,
veriLn ignari Pharm.reiiciunt vt inutilem : Ex
deferiptione Ifaaci apud Serapionem apparet
Zedoariam Arabum diuerfam i vulgari Offici¬
narum. Rondcl.opinarur cllc Diofcor.Coftum
i.fiue Arabicum : paucas notx deficiunt.
f. Zeduaria fiuc Zadura herba & Zerumbet :
Proflant [vt volunt Lobcl.bc Pena inAdu.jpc-
regrinx dux radices in officinis, neutra Grxcis
memorata: & vtraque & nominis fic radicis eiuf-
dem racritb putatur. Eidem Lobclio alibi: Ze-
duarium Officinarum, Belgic. Blockzedoar vi¬
dendi &: habendi copia fuit Antuerpix.

Hift.Lugd. Zerumbet Serapionis& Zedoaria
^ eiufdem radicis partes. Zerumbet Serapionis .
Clufio.

Cafp.Bauhin.Phyt.Zcdoaria i. fiue longa qux
ad Coftum Syriacum Diofcor. referenda. Zcdoa¬
ria i.( qux Grxcis recentioribus Z^/upct) rotun¬
da. Vnam tantum radicem ccnfemus , licet for¬
ma differant, fed eiufdem radicis partes diuerfas.
f* Zcdoaria 5. fiuc tuberofa foris niricans, Zerum¬
bet Serap. Clufio. Vnam Zedoariam exiftimo
non tres : neminem inucnio qui duas rotundas
faciat.

Vfus ad colicos cruciatus , prxfertim aduer-
fum venenata, certiflimus.Lob.& Pena Adu.

ZEDOARIA GARCljfi.

QVodnos hic [inquit GarC.lib.i.Arom.Hift.
cap.42.] Zedoariam appellamus, Auicennq;

. lib.z.cap.752.(tamctfi nonnouerit) Geiduar di¬
citur , aliud nomen ignoro , quia nafeitur regi-
gionibusChinenfium prouincix vicinis. Magno

AIA-

verb emitur Geiduar , nec facile inuenias , nifi a- Geiduar
pud Circumforaneos quofiiam & circulatores, rarum
quos Indi loji/cs.Mauritani Crtam iares appellant,
hominum genus quod peregrinationibus Sc ftipe 'tTjffl
emendicando vitam fuftentat. Ab his enim &

Reges & Magnates Gciiunr emunt. Eli verb Gei-
duar magnitudine glandis.ciuldemquc fere for-
ma:, colore fublucido. Vnicum huius Geiduar
fragmentum , quod circiter dimidiam vnciam
pendebat,^ NiMmoxafcmcl impetrauiifed id in
Lufitaniam cuminfigni lapide armenio milium,
vnicum naui periit. Oftenderam id prius Phar-
macopolis in Chaal & Goa : fed nemo illorum
noueratquidcllct. Aliud pauxillum apud illos
circulatores vidi 1 fed non emi, quod fraudem
metuerem. Vtilc eft autem illud Geiduar ad GeiJuat
plurima, fed prirfcrtim aduerfus venena, ac vira-/''"'*'1"’’'
lentorum animalium 1 '-tus, morsuique.

Porro hoc medicamentum Diofcoridi inco¬
gnitum fuit, tum etiam Auiccnnat. Incognitum
etiamnum Europardfc putat Geiduar CluChie
deferiptum , Scdirticultcr cognitum iri credendi
efl,ob eas rationes quas noder Author in me¬
dium profert. Nam quam Zedoariam vocamus,
nihil minus tft quam Geiduar: fed ex Zerumba: zdeant
forfitanerit generibus, quam feqiienti capite 110-
der Auftor delcribit. Tamecli nondefint , vc-
lutiin Codo diximus, qui eam inter Codi gc-
neraDiofc.defcript» referendam ccnfeaht.

Hid.Lugd. Zedoaria Garciar.

Calp.Bauhin. Phyc. Zcdoaria 4. qux Geiduar
Auic.

ZINGIBER ET EIVS SILIQVA.

CAP. XXI.

Zingiberis

ra°ues Der«.ptm
pluribus tube¬
ribus planis ,
vnciam atir fc-
fc unciam lon¬
gis , digitali
craflirudine
angufta cerui-
cc commiflis
conflant ea fe¬
re ratione qua
Anemones ra¬
dix , veftigiis
foliorum ccu
Zonis prxein-
blx , cortice
cxccnfo, ex ci¬
nereo fufeo,
fubftantia in¬
tus cinerea 9
albicante,foli-
diufcula, fibris
longis & crebris intertexta , fapore feruido aro¬
matico, Piperis aemulo. Prior noftra /coweftex
Lobclio parata , quam tamen rciccit , aliam vc
veriorem ponens.

Zinziber fic deferibit Garcias.Eft fimilibus I-
ridiaquatiexaut Gladiolo[non Amndinijfoliis,
magis tamen nigricantibus : caule cum foliis
duorum aut trium palmarum altitudine , radice
etiam Iridis,nonferpentc , vt voluit Ant. Mufa
exam.fimpl. At nec admodum acris eft * prxfer¬
tim eius quod in Ba$aim natum eft, ob nimiam*
qux dominatur humidiratem.

Gingtbtr.

Uiofc.Htt.

744 HISTORIAE

Zingiber fui generis planta eft,autore Diofc.
fn Troglodyrica Arabia magna cx parce nafccns:
cuius radices Cyperi modo parus lunt, candican¬
tes «5c odorata:, atque Piper laporc imitantur.

Non cft [ inquit Plin. ] imius arboris ( Pi¬
peris ) radix vt aliqui exiftimauere , quod uocant
Zimpibcri,alii vero Zingiberi, quamquam fapore
fimilc.

Gingiber,vtin Plinii Codice legitur , herba eft
nomenclatura Barbara, antiquitati viribus quam
facie notior: vtcuius Diofc.radicellas duncaxat
paruas ut Cyperi memorat, eui tamen nonfimi-
les admodum & multo maiores funr. Effigiem

qux eft tota Iridis aut Xyridis , exvirore nigri¬
cantibus loliis furrc&is, hic damus, aiunt Lobel.

Siliqua.

i

C a rd amo¬
eni filrjkts
ftmtles.
iconem fu a
priorem
fniiarn fa¬
tetur Lob.
y.inJcot*»t
icon tilegi-
ttmn.

Icon KOUA
i.obeht.

Pena Adu. nulli dum dcpi&am, qualem alebat
Antuerpianus Pharm. Guill. Driefch. cuius mu¬
nere accepimus: tamctll flores vt pote Septen¬
trionali rigidoque cxlo, nullos prompfit. Sili¬
quam perelegantem habemus Morgano recens
allatam cx Indiis Occiduis , puftllx Mclegettx
parem: fed triplici carina triquetra graciliorem,
Sc admodum Xyridis filiqux accedentem: fed
cortice capillulis obdu&am , albidam , intus op-
>letam femine pari , lucido, Mclegcttas manfu
'acili,& multo gratiore > Gingibcr prorfus tc-
ftantc:fubtus etiam quafiliqua hxlitfcapo arguit
Gingibcris ftipitem : quare omnes iftas filiquas,
Cardamomi clfc plantarum confimilium , nec
Gingibcri ablimilium , non abs re quidam pere¬
grinator narrabar.

Huic Lobel.in Obf. tribui r femen aromaticum
fubaltringens guftu , Zingiberis colore, album,
Cardamomo maiori fere par, fed oblongius, mi-
nufque feruidum,in triquetra item liliqua,rugo-
fa.duriufcula,vilbsquibufdam &cirris obducta,
chamqiridispufillx filiqux non difpari. Libello
autem de Baffamo ait, vifo Zingibere legitimo.

perfpicue percepi Zingiberis iconem munere
millam a Dreilch Commentitiam & cftidam e

Radias de¬
fer iptto.
f oharlt un.
Amnem.

quodam veteri Botanico Germano efTe. Nonus
variarum rerum , rariorumque Indicarum ftir-
piumauthor Io.Hugo Linfcottus Batauus non
nili illegitimam zingiberis effigiem dedit, nos
legitimam effigiem damus. Arundinem Valla-

prx

fc fert

nuper

enatam. Calecut

ager profert zingiber , vt notat Vartoman-
nus, quod haud dubie radix cft, cruirurquc non-
nunquam pondo vnciarum duodecim. Nec
omnibus eft eadem amplitudo. Plus non agitur
in profundum radix, quam adrernosvcl quater¬
nos palmos, Harundinum modo. Cum eruitur
Zingiber , relinquunt internodium radicis in
fcrobe,vndc erutum eft Zingiber , terramque
radici aggerunt , feti femina cius radicis,
proximo anno eruturi frudum , id cft , Zin¬
giber. Qui Zingiber viderunt in India,hac fa¬
cie [ id nos docente Rucll.] rcprxfcntant. Radix
geniculatis ferpit internodiis , crcbroqtic cx iis
cx acumine nonas radices fpargit : folia bis
rcrue in anno fundit arundinacea, fed qux in
breuiorem exilitatem faftigiantur : in totum
Gramen dicunt aemulari , nec quicquamin
ca regione frequentius inucniri. Subdunt
nonnihil fubclle difenminis in fapore quod
maxime fentitur cum prxcox vel intempe-
ftiua fuirmeifis. Oportunum legendi tempus
cum folia inarucrint,aUoquin & teredinibus ob¬
noxium cft, & carie tentatur: Cxtcrum [ inquit
Cornar.jquod Diofcoridcs radiculas Zingiberis
paruas elle dicit, quales funt Cyperi, id cft lunci

FLANT A RV M>

quadrati: id etiam hodie in picrisque appareti
Secundum notandum cft (monentibus Mona¬
chis, ) quod Mefucs in fineipfiusdcfcriprionis
docet nos cognofccrc qualitates & notas boni
zingiberis , dicens. Er fit zinzibcr album &c Z\
mundum, & recens: dicit autem album ad diffe-
rentiam illius quod videtur efTc rubei coloris: ^r'
quod quidem non cft purum fed tin&um cura /eienj
quodam bolo, non Armeno ( vt dicunt) atque v- &,lm
tinam effer, quoniam inde minus malum pvouc-
niret:fedcubolo Apuleix,fcu alterius loci noftrx
regionis.Tingunt aurem iplu,non vtbonificetur,
fed vc fic magis pondcrofii,& vt impicantur fora¬
mina vermiculorum, ne videarur pcrforatum,&
non recens. Excufantcs enim malitiam dicunt,
quod ad meliorem ipfius conferuationcnt
hoc faciunt, Attamen nos experti fumus, quod
ita corroditur a tineis tinctum. Primum nempe ditCr
zinzibcr cft album, &c quod quxrit in prxfenti
Se fcqucntidcfcriptiombusj&aliislocis. Vnde
fcquitur,quod tinctum fiuc rubrum , &non al¬
bum zinziber,non cft admittendum ad medicinq
vfum.

Aduehitur , inquit Mathiolus , Gingibcr in I-
taliam copiofum ex Calecut magno Indix em¬
porio, atque ex Traglodytica Arabia non foluni
rradtu remporis exiccatum , fcd& faccharo rc~
centiffimum afferuatum , vel quodam mellis ge¬
nere, quod quibufdam c filiquis cxprimunt.Id lar
nc longe magis Vcncco prxftac : cum hoc Offici¬
narum mangonio cx aridis fiat radicibus , longo
temporis rradtu, modo acerrimo lixiuio calce,
quernoquccincre parato : modo muria : modo
dulci aqua maceratis & edomitis , quibus odor
non modo dcperditur,ac euanefeit : Icd & fapor
&: acrimonia fubtrahitur. Illud vero ftatimjcume
ccrra cffollii nulla fere maceratione codiatur,Vi-
res facultates non exuit, fed casfcruat.Quan- Sr'
quam Braflauolus non redte velle videatur, quod refn
Vcnetiis magonizatum Gingibcr guftantibus
plus acrimonix relinquat ,quam illud quod rc-
ccnriflimum in India liliquarum meile , aut Sac-
charo conditum alTeruatur, Sc cum aliis aroma¬
tum generibus ad nosconuchitur. Quod quan¬
tum a veritate & ratione diflonct , ii iudicare
poterunt, qui diu in myropoliis verfati, rem om- .
ninocxploratamhabent. Mondihi de Carie con-
cratium allerunt contra Amatu dicentem: Aduc- tl„ gl
hicur porro zingiber ex Infula Cananoris. Radix rubr
alba,qux nc euancfcar,ac vermibus corrodatur, *-'"i
terra quadam rubra aqua dilloluta inficitur, ac
fi c infectam, rubrum zingiber appellant. Recen¬
tes radices, faccharo aut melleo quodam liquore
ab Appollinc condiuntur, natali folo delicacio-
res,& fidtilibus in Italiam apporrantur, vt idem
htVcnctiis&: Mediolani , omeinarum mango¬
nio, cx aridis vcrcrafccntibufquc radicibus: Vc- ,
rumcamcn facillime deprehenditur ex Bi alfauO-
lo, quoniam ex recenti zingibere conditum , mi¬
nus acre cft , & guftu dclc£tabilc,cx veteri autem
inordicat,necicaguftumfatiat,acin fine nonni-
hil,vclut filamcntum,in ore relinquitur. Huius
Matth. verba corrumpit,ncc fynccram hominis
mentem alloquitur ,potiflimum quod acrius il¬
lum dixilTc noter, Vcnetiis mangonizatum Gin¬
gibcr, dulce autem viride propria in patria con¬
ditum, quod fi fcripfcrit prxdidta legentes diiudi-
ccnt : Enimucro minus acre legitimum cenfet,id
cft minoris acrimonix, fophiltico comparatum,
quod cum acerrimo lixiuio, ex querneo cinere,
calccque maceratu, modo muria,modb dulci aqua

mace-

LIBER

modo muria maceratu'>modb dulci aqua maccra-
*ur:in His etenim etfi odoris, ac natius acredinis
parce fpolietur,non potcft tame teporis curricu¬
lo^ extranea, ac incima fubeure induere acri¬
moniam, cx maceratione praeter naturam imbu¬
ta, eaque acqtlifititia,acrnis quim rec£s alferuatu
appclkri , quod fi aridum, non prarmaceratum,
condituram fufferret, maiori profc&b acumine
guftum vellicaret : Sicque Matthiolum etiam
impugnarec,qu6d humidicas aquea in viridi Zin¬
gibere de qua Gal.7.f.acrimoniam hebccat:ac ni¬
li alios fales, rccentioraue afferat , anagyrum
mouebit , & a probatillimis viris facile refelli
poterit.

Maximil. Tranfde Molucis infulis Gingiber
hoc modo (tefte Cluf. apud Garciam cuius de-
fcriptionem iam ante pofuimusjdefcripfit. Gin¬
giber vero pailiin in fingulis Infulis huius Archi-
pclagi nafeitur : aliud feminatim, aliud fpoate
prouenic,fed quod feminatur nobilius eft. Hctba
Smilis illi qua; Crocum(Indicum incelligc , fiue
Curcuma) Icrt,& eo modo cius radix fere nafei-
tor , qua: Gingiber eft.

Nunc Gingiber [vt Acofta ex verf. Cluf. deli¬
neat] trium aut quatuor palmorum magnitudine
afTiwgitjfoliifquc eft Milio maiori, quod lachry-
ma tobi vulgo nuncupatur, admodum fimilibus,
caule vero Afphodelini crafiitie, ex multis folio¬
rum inuolucris conftatc, vt veluti exigua quarda
arundo appareat ; radicibus quodammodo Iridi
fimilibus. Mirabilis eft figura Acofta: , qus non
reipondetdcfcriptioni,eaq;idc6 omittimus: Co-
pil.H.L.fcribit foliis Lachrymslob, feu Milii
Solis : melids verb Clufius vertit. Milio maiori.

Hift.Lugd. Zingiber Pens.Itcm Zingiber A-
cofta. Anton.Zigafetta narrat in infula Thido-
oa re nafei Zingiber, idque reces panis modo, quod
recens acre non fit veluti eft ficcum, parui plan¬
tam qux caules ferat palmum altos, folia item
fimilia, fed anguftiora & breuiora,quorum nul¬
lus vfus.

Plant.Ic.p.70. Zingiber Lob.37.Adu.33. Teur.
99. Et p.71. Zingiberis filiqua cum gras fuis Lob.
37.Teut.95).

Zingiber Graecis {lyyi&ei : Germ.3mber/
t £ber. Belgis , (Bentfeber/ (Dcntfbcr/ (Bcmbcr/
ra (Dirigebar : Gallis, Gmgembre , Z ingembre. It.
Gengeuo , 'Lenz.iero. Hify.Gengeure, Gengtbre va-
ladi. Anglis (Dcngcr . Appellatur Arabibus
(vtait Garc.) Perfis & Tureis Gengibil,non Len-
gibcl [vt corrupte legunt Serapionis lib. fimpl.
cap.j^.cxemplaria] in Guzaratc,Decan,Bcnga-
la,cum adhuc recens & viride eft,.<dr4i:ficcatum
vero. Stulte : in Malauar,tam viride quira ficcu,
tmgi : in Malayo,*/id4.

Pharmac. Guill. Driefch alebat Antvverpis :
Succulenta recens condicar cx India: variis locis,
nec non Aphrics finitimae in Europam vltimam
Septentrionalem & Meridianam vxnum ferun¬
tur. Fliflclings Zelandorum vidit Lobel. Obf.
in horto 111. Principis Mauritii i l^ailavv , vbi a-
lebat,fololeui, lateritiis fragmentis rubris quo
gaudee permixto. Perfimilisaut eiufdem Zingi¬
beris radices ibidom duo Pharmacopcei. Na¬
feitur Gingiber in omnibus Indis prouinciis
Garcis cognitis Temine aut radice fatum. Nam
rH quod fponte prouenit,exigui eft momenti. Opti¬
mum & frequcnciflimum eft Malauaricum, Ara¬
bibus & Perfis maxime expetitum. Secundum
locum obtinet quod in Bengalainuenitur. Ter¬
tium quod in Dabul 8c Bc^aim , totaque ea ora
maritima nafeitur. In folitudinibus & medicer-

xix 74

raneis vix crefcir,neque inde ad nos adfertur.ln-
ucnicur etiam in Infulis Diui Laurentii& Co-
maro, qus Aethiopis funt contermina:. Inde
lumpfcrunt occafionem nonnulli , vt feriberent
apud Troglodytas dc Arabes nafei. Colligitur
& eruitur Decembri & Ianuario,deinde aliqua-
tulfim ficcatum limo obducitur,non qub maioris
fit ponderis, led vt foraminibus obturatis diu¬
tius fine corruptione in fua humiditate naturali
confeructur. Nam non probe obdu&um, teredi¬
ni obnoxium eft : Galen.lib.tf. fimpl. e Barbaria
conuehi fcribit.Sipcr Barbariam Indiam intclii-
gic, bene quidem , ac fi eam Africs partem qus
nunc Barbaria dicitur,male.Diofc.aucem lib.z.C.
i^i.in Troglodytica Arabia nafei tradit: ( Plin.in
Arabia tSc Troglodytica: ) Nafeitur quidem apud
I roglodytas dc Aethiopes , Icd adeo exigua
quantitate , vt ipfis incolis vix fiiftiuar. I11 Ara¬
bia vero non nalcitur , quandoquidem ad Ara¬
bes exportatur.

Radices Zingiberis prsceptore Diofcor. eligi
debent, qus teredinem non Icnferunt. Celeriter
enim,actcftante Plinio,cariem fentiunc,quamuis
in tanta amaritudine.

Viridi herba ad multa vruntur, quemadmodu
nos (inquit Diofcor.) ruta, in potionibus qus ci¬
bo prsmittuntur coquentes, & aliis coiftmis am-
mifccntes. Vim habet calefaciendi, concoquen¬
di, aluum molliendi, moderate ftomacho como-
dam. Facit etiam ad ea qus oculorum pupillis
tenebras oftundunc. Ammifcccur quoque anti¬
dotis. Et infumma Piperis facultatibus quodam¬
modo fimile eft.

Zingiberis radixftefte Galeno] vtilis eft, quam
veique cx Barbaria ad nos conuchunr.Excalfacic
fortiter fednonftatim primo occurfu vcluc Pi-
pcr:vndefir.e& ipfum miniis elfe fubtiliu par¬
tilium partium quini Piper exiftimandum,fiqui-
dem in tenues iolucrctur partes, & celerrime a-
6tu,vt illud, fieret calidum. Apparet enim illabo¬
ratam, & craffioie adhuc quandam ei incile fub-
ftantia, nec eam liceam dc tcneftre , fed humida
potius atque aqueam. Quo fit vt facile perfo¬
retur, cum fcilicet rccremeticia infir humiditas.
Neque enim quicquam eorum qus aut plani*
licca funt, aut humida,fcd elaboratam & fami¬
liarem continentia humiditacem, huic vitio ob¬
noxia funt. Idem vfu venit Piperi longo : Atque
hinc eft quod diutiusperfcucrat qus proficilci-
tur a Zingibere aut Pipere longo calidicas, quini
qus ab albo aut nigro. Nam licut ab audis ca¬
lamis flamma fimul celerrime acceriditur,&: vfi-
dequaq; difpcrgicur ; eunde ih modu qus i ficcis
poteftate medicamentis editur calidicas. Atqu^
prodit abhumidioribus,ceu ligna funt viridia, dc
tardius accenditur , & durat diutiis. Ex quo fit
vt vtriufque medicamenti diuerius fit vfus. Si¬
quidem vbi totum corpus celeriter excalfacere
confiliumeft, ca tunc exhibenda funt qus &
celerrime i caloris noftri conta&U incalefcanc i
celeriter quocunque ferantur. Verum vbi par¬
tem quamvis refrigeratam recalfacere ftudemus
contrii agendum , nimirum qus rarde calefcen-
tia plurimo tempore perdurant , ea prsbendo.
Cstcrum licet Zingiber & Piper album hae la¬
tione [ alii legunc longum ] i nigro Pipere diffe¬
rant, non magna tamen eft differentia : atNa-
fturtium, Sinapi, Thaplla, dc agreftium Colum¬
barum ftcicus maiori tempore perdurant. Ra¬
dix Gingibcris condita ad affedtus veutriculi fri¬
gidos confert, fumpea ruan£ jejuno ventriculo.
Corrigit omnem ventriculi humiditatcm,ac orii-

TngUiijtA

Gtngtbern

Deltcl a*.

Vires St
vfus

-4« HISTORIAE PLANTARVM-

jicm corruptionem generaram in eo ob nimium
efum fructuum. InSyrupo auc Saccharo con¬
dita confert tuiii & refrigerationibus : pedus
purgat, atque maturat pituitam vilcidam & len¬
tam. Valet contra obitructiones hepatis, gene¬
ratos a frigiditate dc humidicate,memoriara iu-
uar.Spcrma auget 8c ad Venerem incitat. Deni¬
que Gmgiber calefacit ac vtilccit in cibis, da¬
tum cum purgantibus vchementionbus,vt Colo-
cinthide, Homodadtylis dc fimilibus, eorumque
malitiam corrigit.

Calidum clfc i.gradu dc nonnihil humidum
D*dona:us (latuit.

Imbecillo itomacho [aiunt Aduerf.] vires in-
ftaurat,calorem fouct , aluumque emollit Diof-
coridi: nempe ii matura:, fed tenerae, rccentefquc
radices comcdantur,nondu exhuuito humido lu¬
bricante 8c purgante , vti vidimus in Iride, quare
verniliores liceant potius dc iiilunt aluum.Succu-
lcnta* autem recens condita:, multa commenda¬
tione cx Indue variis locis, nec non Aphricx fi¬
nitima: in Europam vltimam Septentrionalem dc
Meridianam vanum feruntur: tametii lam vi
emolliente exoleta: maceratas lixiuio condiunt
faccharo etiam noftrates Veneti, Antucrpicnlcs,
dc alii Inltkores paifim.

A multis, vt tcitaturPlin.ob. id , quod teredi¬
nem facile fcntiant , radices Zingiberis condiri
folita: funt. Quem ad finem Fuchl. Sc Croncm-
burg dc comp. mccU-zingiber conditum Mcfuae
Defingi- ita conficiunt. Recipiunt zingiberis recentis , ii
tere ccn ' habere poflinr, aut falcem arte humccfcati,parcem
d"°' vnard,ciim Sacccari partibus tribus, dc coquunt.

Sunt tamen qui zingiber hume&acum cum tae¬
diaro clarificato triplo condiunt.Humedlandum
autem zingiber album,purum, recens, aqua frigi¬
da affata. Qua ratione non folum radices, fcd &
fructus ficciorcs recentibus timilcs redduntur.
Biduo enim fine coctione , in aqua frigida mace¬
rata hiec omnia intumefcunt.Sunt qui zingiberis
dc aliaru radicu libra vna coquunt in aqua,doncc
tencrclcant, deinde tritas pcrcribrufctaccii tra-
iiciut,dc denuo cum Sacchari libris tribus ad mel¬
lis conliilcntiam coquunt. Zingiber vero conditu
intemperiem ventriculi frigidam dc humidam fa¬
nat, dc ab ea tardam ac deprauatam concodtio-
nein, qua: cibos in acidam cruditatem corrum¬
pit. Vifqerum lubricitatem corrigit , flatus diffi-
par, alimenti in iccur dc vmuerfum corpus diltri-
butionem accelerat.

Z iHg bcris ffieacs Mechinum dict*.

Eil mihi zingiber, colore externo magnitudi-
Defcriptio 1K & figura ad vulgare zir.gibcr proxime acce¬
dens , quemadmodum dc fapofis feruore. Ve¬
rum confiltcntia cit compadtiori , duriori,
paucioribus fibris intertexta , coloris cx ci¬
nereo nigricantis:de quo ni fallorLob.Conditur
etiam dc proftat in Officinis alia radix Mcchi-
iium hodie dicta zingiberi cognata , a quo nec
maturitate aut improbitate differt, vt parum ve¬
re fcripferunt, fed potius lpccic dc concretione,
( caret quippe fibris dc filamentis) pcrfpicuitate,
fufccdine,loiiditatc,dc acriore guftu,ncc teredi¬
ne exedi folita.

Lobcl.dc Pena Adu. deex iis Hili. Lugd. Me-
clnn dc zingiber fufeum Ofiicinarum.

Secacul [inquit Rond. dc cur.morb.in para-
ly.jclt quod vulgo Mcquicum appellant, radix
limilima zingiberi,dc conditur vt zinzigcr,fcd cft
calidius, ime humiditate, qux tair.cn reperitia:

in zinzibcre. Ob id zinziber patitur cartcm
non Mequinum,qua nota diftinguitur azz. ficut
etiam filamentis dc villis quibus caret Me quin u,
non autem zz.

ZINGIBERIS MECHINI RARA
varietas.

M

Ec vn- Dc

qua no¬

bis vita antea
hcc quam ico¬
ne exhibe¬
mus Mecnini
fpccies,nupec
ad ferri ccc-

pta , ciuus
Morganus ali¬
quot emit li¬
bras. Vulga¬
tum zingibe-
rern aut Me¬
chinum re¬
fert, fed ele-
gantiorcafpc-
ctu , colore
Mechini,cor-
tice zingiberis
albi,fed fqua-
matim geni-
cularo,& fere

articularo veluti Doronicum: afpcdtu pellucido;
gultu quam zingiberis multo acriore, dc ficciore:
carie non exefa.

Lobcl.dc Pcn. Adu.dcIc.Plant.Mcchini rara

varietas.

Hitt.Lugd. Mechinum Pena:. RaraMcchini
fpccics.

CVRCVMA SIVE TERRA
merita Oiftc. radice Crocea.

Cap. XXII.

CVrcuma
duumgc- D<
ncrum pro-
mifcue in my-
rochcciis rc-

peritur : vna
breuior , craf-
lior : altera
gracilior, lon¬
gior : maxima
longitudo vix
duas exredit
vncias , mini¬
ma plus quam
dimidio mi¬
nor: in vtro-
que genere o-
culi fabinde
conlpiciuntur
dc radicum
nouas propa¬
gines, adhate
zona: circula¬
res. Superficies rugofa , coloris crocei, quiin

penitioribus partibus intentior apparet, quo dc

1 aquam in qua maceratur aut laliuam ii maitice-

tur.

LIBER XIX.

sur aut falioam fi mafticetiir , tingit. Subftantia
iolida 6c compa&a, ncc ita teredini obnoxia vt
Zingiber, faper amarus ciyn acrimonia arOma-
rica,nonnihil ad zingiberis faporem accedens.

Garcix radix rccens,incus crocea, foris Gingi-
bcri perfimilis:vehementi amaritudine & acri-
monia , dum recens eft, caret : ifccata vero acris
eft, fcd non adeb vt zingiber, putoque fine noxa
polle fumi: foliis eft Milii maioribus, cauleque
foliaceo.

Acoftx,maioraladoraquc habet Crocum In¬
dicum folia quam Orchis Scrapias ditb.i, colore
foliorum Scilla?, dilutiora tamen ik tenuiora.

Quid Plinio Diofcoridique fuerit Cyperus In¬
dica herba, non facile fuerit oftendcrc,cum luo
nomine ncc Othcinis,nec Herbariis quibufcuq;,
fcd quodam potius afeititio & vulgari nofcatur.

Defertur ad nos ( Ruellii (crmocft)ex In¬
edia radix , quam olhcimr Terram meritam ap¬
pellant. EaGingibcri permifta fxpius inucni-
tur, &prorfus effigiem eius refert, manducata -
que magnam Crocati liquoris vim reddere co-
gnofcitur,pitftoribuside6oprim£cog!lita, & iis,
qui pro phaleris equorum ea vtuntur. Siquidem
I indubia verum auri fulgorem mcntitur,quarc au-
riloco ad exornandas amens laminas opifices v-
tuncur. Hanc igitur Plinii Cyperidcm , fiue
Diolc. Indicum Cypcrum id cllc , quod terram
meritam officinis appellari modo diximus , non
ngm ambigimus: cum ex India cum 'Gingibercdefe-
ratur,cxtcrxque dotes ei ab iis Autoribus attri¬
buere refpondcant, ncc effedtu rcclamante.Nam-
que filibe.it vim cius experiri, inuenies partes
pilolas ea perundtas confeftim glabrefcere , tam
aperte pilos detrahit. Hxc Rucllius a cuius o-
pinionc ntm videtur diferepare Sylu.

Hoc interdum inter Zingiberis radices iriuc-
hitur ( aitFuchf. dc comp. medie.) & Curcuma
Scplafiis nominatur. Porro Serapionis Curcu¬
ma, vc ex vtriufque Hiftorix collatione patet,
non eftnifi Chelidonium maius. Quapropter
de Serapionis fententia Chelidonii potius radi-
™ ce, quam Cyperi Indici Pharmacopolis vtendum
efiTct. Nihil autem refert vero vtantur , quod
Cyperus quoque Indica prxfentem Diofc. atte-
I ftantc,pfilothri vim illita exhibeat. Idem Mo-
nach. in Mcf. Croncmburg: dc comp; med.lib.
i. Apollo. & Cluf. in fine Dodon. Gall.cui
&e TvJ}/# grxee dicitur , Lat. Cyperus aut Cy¬
perus Indicus Diofc. Oliic. Curcuma, & Comar.
ColLeg.mcd. Florcntin.idem facit,quanquam vi¬
deantur contrarii omnibus fere reliquis cum di¬
cunt de hac radice : Illud Curcuma Veterum elTc
non abs re plerique exiftimant. Idem cum fu-
perioribus lcntic Amatus, qui dicit : Rucllius
Cypcrum Indicum, radicem quandam efte,qUam
f'i Omcins Terram meritam appellant, ait, quam
nifi Curcumam Officinarum intelligat, procul
* dubio errat.

Curcuma, qux a Veteribus Cyperus Indica
14. dicitur, Cordo in Hili. duplicis eft difterentix ,
videlicet longa & rotunda &cc. Idem in Diofc.
ait, Cyperus Indicus cui a DiofcoK tribuitiir a-
maritudo , quam vbique Curcumam in Phar-
macopoliis vocant , quidam etiam Terram me¬
ritam.

Officinarum Mauricanos fecutarum Curcu¬
ma ( ait Matth. ) prx fc fert omnes notas , quas
Indico Cypero reddidit Diofcor. Quandoqui¬
dem Gingibcri fimilis, cius odorem ferine redo¬
let, guftii fubamarefeit, & manfa Croci modo
inficit. Quibus etiam illud accedit, quod depi-
Tom. II.

747

I laroriis medicamentis quibufdara adrnifcwur.
Vcrumtamen (ciendum cll hanc non cllc Curcu-
mam ^ Serapionis Interprete pro Chelidonia
acfcriptaiu : ipfe enim nihil aliud pro Curcuma
mtelligit, quam Djofcoridis Chelidonium : quo
nt, vcuon defit fufpicio erroris vel Interpretii
vel Scriptoris , cum Curcuma neque Maurita-
num, neque Graecum fit vocabulum: Aphri enim
Chelidonium Kauroch appellat, vnde palam eft
Curcuma pro Kaucoch in Serapione deprauace
legi.Quo faduimeft, vc priores tum Medici tum
Seplalurii, qui nunquam hxcpcrpcnderunt,fu-
erinc hallucinati: quippe cum eos iatcrct,cuiul-
nam plantae radicem , Indica Cyperus referreti
Chelidonii maioris radicem cllc crediderunt, oB'

Crocei fucci fimilicudinem. Itaque Serapionis
deprauacam lebtionem lccuci , Indicum Cyperu
Curcumam vocauere. Indici Cyperi meminie
Serapio Diofcoridem fecu tus, proprio capite de
Cypero. Ex quo aperte conft.it, Curcumam Se-

rapionideprauateinfcriptam,Seplafiarum Cur*

cumam , qux procul dubio Indicus eft Cyperus
eflenequaquam. Crocum Indicum, inquit Garci
in Canara appellatur 4/ad: fic etiam in Malauari
fed proprie manui e : in M.ilayo , cunbct : a Per*

(Is, dar^jrd, quod lignum luteum fonac : ab A-
rabibiis b.ibe: . Huius mentionem faccrbvidc-
tur AuicJib.i.cap.ioo.& Calcdfium fiue Chali-
duninni appellare. Fieri autem poceft,vt corru¬
ptum h c vdcabulum,voedtaque (ichxc radix ini-
tio Arabibus Alcd,quemad. nodum & Indis ,po-
(lea vero corrupte Culcdfium. Vt autem hoc fa-
dlifis credam, me impulit, qiibd cum , caput de- c*rcmM
Curcuma fiue Cucurmani hb.2.c.i66.[quod etia
huic radici fimile eft,] fcripfiflTc videam. Solet
enim Autccnna dc iimpl. aliquo medicamento
dubitans, efiucrfa (criberc capita. Neque eorum chelidonii
audoritas nic mouet,qui per Curcuma Chclido-
nium inteliigi dicunt , quoniam crocea fit radi¬
ce, feribatque oculis perutile cile , qux nota? etia
Chelidonio cohucniunt.

In noftris exemplaribus ( inquit Cluf. apud
Garriam) Auicerina lib. 2. cap. 100. Chelidbnifi
dcfcnbir. Capite autem 16tf.de Chotcumani fi¬
ue Chorchumma agit,cum hac interpretatione:

Et cll fqx olei dc Croco. Officina tum Curcuma,
Diofcor.Cyperum Indicum volunt Reccntiores.

Prxter nomina ab Orta enumerata ait Aeolia ex
verf.Clufii, Crocum Indicum , Arabibus etiam
C unum , Turciss.im/iapjDcllari.

H.Lugd.append.p.n. Crocus Indicus Acoftx.

Terra merta.

Tab.ic.Curcuma,Cyperus Indic9, (Dilbmirqel.

Plant.Ic.p.72. Terra merita , Curcuma Phar-
mac.Cypcrus Indicus Diofc.

Cxterum Curcumam feu Terram merita Of- AequiuoJ
fic. nos verum Indicum Cypcrum (latuimus. Nec cationes.
illorum (entfentia nosmouetqui Galangam,Cy-
perum Babilonicum cllc tradunt. Sicudncc e-
orum,qui per Cyptrum Indicam, radicem Cheli¬
donii inteliigi volunt.

Nafcitur plurima in regionis Malauar parte,
videlicet inCanahor,& Calecut. Prouenitetia Locwc
hic Goa?,fed exigua quantitate. Magna eius co¬
pia ad Arabes, Pcrfas& Tureos defettur : qui
omnes apud (e iion nafci,fed ex India adferri fa-
tfcntur.

Dc viribus hxc prodidit Diofc.Narratur& a- yi:ct
lia fpecies Cyperi in India na(ci , zingiberi (imi-
lis : qux commanfa crocea & amara reperitur;
illita autem, pilis corpus denudat. Eft per fc,ait
Plin. Indica herba qux Cyperis vocatur, Gin-
Rr x

74*

HISTORIAE PLANTARVM»

C«£IWB«'

ft'r-

Kioflut A-

r*bicus.

Cefiuj

InAuut.

Sjrtucxs.

Delcftus

Adulter tu,

Tempera.

jExulcerat.
Ad ijthiu-

giberis effigie : commanducata Croci vim red¬
dit. Cypero vis in medicina pfilothri. Illinitur
pterygiis. Plinius non diftinxit vires vt Diofe.
qua: enim Diofe. attribuit primo Cypero , hic c-
tiam fecundo attribuit.

Hxc Sc nonnulla alii fic tradunt Auerl. At vi¬
res perquam limiles quafdam habct[prxter Cro¬
ceum luccum quem m^nlu remittit] cum zin-
gibcrc,tamctfigudu ignauiore , ingratiore , dote
autem referandi vifccra potiore : ideoque hodie
plcriquc cum zingibere mifcent ad Iderum. Vis
aurem philothri illa feruida videtur clangucfce-
rc,longa temporis Sc locoru intercapedine^atque
teredine,cui eadem obnoxia ed, led minus quam
zingiber. Pidoribus Sc Chymidis hodie fre¬
quens -ed. Croco indigeno [inquit Garcias]
vulgo vtunturad tingedoscondicndofquc cibos,
cum hic, tum apud Arabes &Perfas,ob eam ni¬
mirum caufim, quod viliori ematur, quim noder
Crocus, qui apud eos etiam proucnit : huius ta¬
men etiam in medicina vfus ed,prrefcrtim autem
in ocularibus medicamentis : tum etiam ab plo-
ram, fi cum Mali aure:e luceo Sc Cocci , fiuc Nu¬
cis Indicae oleo mifceatur. Ad eofdcm affcdtis
commendat etiam Auicenn.Cnrcuma.

C O S T V S.
Ca r. XXIII.

rAd lurx-

OMilTa dcfcriprioncCodi , genera Sc dclc-
dtum ita delineat Diofe. Ex Codo prxdat
Arabicus, qui albus ed & lcuis ,& plurimum ac
iucundum habet odorem. Secundum locum
obtinet Incficus qui plenus cd Sc leuis,& niger,
vclut Ferula. Tertius cd Syriacus, grauis,coiorc
buxfus, odore nares percellens. Optimus au¬
tem reccns,albus, plenus per totum,denfus , ari-
diis,honcorrofus i tcrcdinibus,nongraue olens,
ad gudum mordax ac feruens. Vim habet cale¬
faciendi, vrinam cicndi,mcnfes ducendi, &: adv-
tcriaffcdiones auxiliarem, & in pedis & perfu-
fionibus ac fomentis. Contra viperarum morfus
fextantem bibere proded: & ad thoracis dolo¬
res, & ad conuulfa ac inflationes,cum vino & ab-
finthio. Sed Sc Venerem dimulat ex vino mul-
fo : Ducit etiam lumbricum lacum cum aqua , il¬
linitur quoque cum Oleo in rigoribus ante fe¬
brium acccdioncm,ircmqiic refolutis. Purgat &
maculam Solarem illitus cum aqua aut [pro le¬
git jt, Mare, quod ad me attinet malo legere»;
quum ita legeritGal.de fimpl.] mcllc. Ammifce-
tur etiam in malagmata Sc Sc antidotos. Sunt qui
admidis Helenii Comagcni radicibus adulte¬
rent. Quod dcprchcnfu facile ed. Neque enim
ad gudum feruens ed Helenium, neque odoris
gratiam validam Sc nares percellentem exhi¬
bet.

Codus leuiculam, plane amariim , plurimam
autem acreirfcalidam iu fe qualitatem lunul Sc
facultatem continet, autore Galeno , adeo vt c-
tiam exulceret , cum ex oleo corpus eorum qui¬
bus per circuitu rigor inuadir.ante acccffioncm
illo confricatur : licvcro etiam in refolutis Sc
Hchiadicis, atque inlumma in quibus excalface¬
re partem quamuis , aut ex alto in fuperficicm
extrahere quippiam ed opus, ad Collum confli¬
gitur. Eadem de caufa vrinas menfcfquc prouo-
cat,& ad rupta , conuulfa, ac laterum dolores
congruit. Porro ob amaritatem qua: illiineft
lumbricos necat.ob eandem 2c ad contradas vel
ex Sole maculas,* 9^Ai/r Grxci vocant, cum aqua

aut meile vfurpant. Incd item flatuofa quedajri
i illi temperiei humiditas , per quam & Venerem
excitat cum vino mulio. Hadenus Galenus.
Libro vero de fimpl. ipti attributo quatuor Codi
traduntur fpecies, Aigyptius, Arabicus , Indicus,

Sc Syrius.

Cxterum Theophr. inter ea [ quibus ad va-
guenta vtimur] Codum reponit. Amaracinum
enim ex hoc fieri (cribit. Acredinem quandam,
inquit, cum caliditate moderatam habet.

Plinius de Codo fic paucis agit : Radix & fo- ^
lium Indis ell maximo pretio. Radix Codi gu-
llti feruens, odore eximio , frutice alias inutili.
Primo datim introitu amnis Indi in Patale infu¬
la, duo funt eius genera , nigrum, Sc quod me¬
lius, candicans. Pretium in libras itf.

Auiccnnx fpecies tres funt. Arabicus ed, in¬
quit, albus. Ieuis,aromaticus. Alter ed Indus, qui
cd magis lcuis. Tercius cd amarus, grauis odo¬
ris, qui nominatur garyophyllara. In quo k
Diofc.dillcntir, feribente tertium cllc Syriacum,
graucm,colore buxco,&'odore feruentem.

Serapio de Codo omnia ex Diofcoridc Sc Ga¬
leno cxfcripfic.

Officina: Arabes fecutx Codum fecere dupli¬
cem, dulcem & amarum. Diofe. tamen & Plinius
neque dulcis, neque amari mentionem vllam fe¬
cerunt.

Horat.Achxmcnium Perficum dicit. Achx-
menii enim Perfx didi ab Achxmino Rege, vn-
de Codum venit.

Codus verus (fi Bacch. credimus) non habe-
tur,fed pro Codo quaedam vulgaris radix vendi-
tur,nec inucnitnr dulcis Sc amarus, vt vulgus pu-
tat, fcd albus Sc niger , nunc Veneriis optimus £tr
venditur. net

Codus amarus, fiue Codus amara , fiue Co- Ctf>
dum amarum (omnis enim generis Monacho- (U‘
rumtedimonio legitur) in Mcfu. AnticL & in
in multis aliis locis dicitur ad differentiam dul¬
cis. Nec conniucnduin cum afferentibus dul¬
cem Codum in rerum natura non reperiri , cum
Colli finr plures fpccics, &quod aliqua ipfarura
dicatur dulcis probetur per plures non ipernen-
dos authores. Nos autem non polTumus deter-
minare de Codo, quoniam adnuc nec Codum ^
Amaram, ncc Codum dulcem (fupple veram) vi- efi\
dimus : quiahxc radix, qua communiter hodier¬
ni aromatarii pro Codo vtuncur, non ed Codus,
ncc Codi fpccics: Etenim quilibee legens feri-
pta dodiorum dc Codo,clarc percipit, hanc Of¬
ficinarum radicem, non cfle veram Collum.Diof-
cor.quidem,Scrapio Sc Auicenna tres deferibunt
Codos, Arabicam fcilicct, Indicam Sc Syriacam:
fcd cum loquuntur dc codo Arabica , dicunt,
quod cd alba, lcuis Sc Aromatica , & nihil dea-
maritudine tangunt. Quod autem fubticuerunt,
Macer Sc Condantiiuis aperte dixerunt, quod no
cd amara. Vnde Codus Arabica,quia non ed a-
mara,rcclc dulcis potcd appellari. Sed quia nec
amara , nec dulcis vera habetur Codus,loco eius
| fecundum Auic. ponitur medietas ponderis cius
1 de optimo Pyrethro. Et fecundum alios , loco c-
] ius ponitur Helenium, id ed Inula vulgb dida.

Dc Codo velut derc nora[aitCornar.]Diofc.
tradit,vt cuius radicem folum expeti condet , id
quod Plinius quoque dixit. Radix Codi gudu
feruens, odore eximio , frutice alias inutili. Scc.
Diucrfaab hoc ( ait prxterca) herba cd iti¬
dem codus appellata hortenfis , Piperitis
aut Siliqiudrum potius ccnfenda. Ac quod

xn po-

H-

LIBER

in potu auxiliari coftutn aVipera raorfis fcmun-
cix pondere dixi , in Grxeis corrupte habetur,
ConSa^ias S.nhi rlQ- , id eft auxiliatur fextaatis,
hoc efl duarum vnciarum pondere. Pro C. ergo
lego notam «fx/Vs©-, nimirum hanc C. qua etiam
*yyw vox requirit : Se fextantis pondus alias
nimium elfe apparet. Reliqua nota funt in hoc
capite. Et de lumbrico lato in Com. medicis a-
gemus.

Veri autem Cofti( Coid.loquitur) in antiquis
_& bene inftrudis per Germaniam Pharmacopo-
liis,fpecies deprehendimus duas , quarum alteri
Syriaci,altcra Arabici Colli hiiloria rcprqfcntat.
Altera enim radix eft duum vt plurimum digito¬
rum laritudine , per tranfuerfum in taleolas fc-
&a,colore candida.pondcrc lcuis,guftu acris, a-
romatica, acrimonia lua diu palatum oblidens,
odore acris,iucunda,oi ifquc halitum ad longum
rempons lpatium bonitate odoris commedans.
In fumma, nihil dedi quod ad Arabici hiiloriam
attineat. Altera craflicudine iam didfcam aiquat:
fcd buxeo colore, de pondere dif£crt,odoretame
acfaporc Arabico omnino fimilis. Tales qui¬
dem funt Arabicus Se Syriacus Coflus. Indicum
vero nondum nobis videre licuit.Interim Phar¬
macopolas hortamur vt verum Collum emere
iludeant , Se repudient tandem adulterinu. Vul¬
gare illud Coilu grade, tctcrrimum& rancidum
iaporem habens ex Heluetiorum alpibus Se Ita¬
lia ad nos ad fertur .Hactenus Cord<u.

Illi autem contrarius eft Matthiolus , dicens :
Qui in myropoliis paflim habetur Collus adul¬
terinus eft : quippe nec vlla odoris fuauitace co-
mendatur: nec gullu adeo acri deprzhenditur,vt
admotus exulceret, vtGalen.inquit.Proindc me¬
dicamentis, qux Collum excipiunt non eric meo
iudicio>imponendus,cuna prxtereanos plane la¬
teat cuiumam planta: fic radix. Cxterum Sepla-
, liariifii legitimum confequi nequeuntia pfcudo-
coftis abfti neant , Se Galenum, velaudtoremillu
fequantur:qui li Collus defcecrit,ammoniacum,
vel helenium fupponiiubet.' Sunt infupet , qui
Colli loco Angeiicam Recentioribus vocatam
fupponendamcxiftirnetiquorum fententiam ma¬
gis probandam cenferem,quara eorum, qui Pfcu-
docoilis vtuntur. Coftum enim hzc radix non
obfcure refert : quandoquidem eximia illa odo¬
ris fuauitate tam iucunde fpirat,vr Angelica: no¬
men libi merit® vcndicallc videatur. Acris pra:-
ccrca eft, nec amaroris omnino expers. Quapro¬
pter cos haudquaquam damnandos putauerim,
qui Angelicam Colli genus elfe crediderunt. H^r
Mattb.

Huicpoftremx opinioni dc Angelica confcn-
titCollegium Mcd.Florcnt.

Extant.[id feribente Fuchf.]in officinis Medi¬
corum fub Colli appellationibus dulcis Se amari
radices dus e,fed ^ Veri Colli notis plurimum di-
ilantes. Nam n«c candidx,ncc lcucs, nec gullu
feruentcs,nec odorata: funt. Sulpicio eft Mentha:
Sarracenicx,alteram faltem clle radicem. Nos
vt fperamus veras Coftos dulcem Se amaram in
altera noftrarum ftirpium hili. Comm. editione
pithas dedimus. Nicolaus quoties citra adie-
&ionem Cofti mentionem facit, femper amaru
appellatum intelligit, vtqui guftuferuidus iitw
Cilm paucis adhuc vera Collus nota lit, eius fu-
mendum fucccdaneum cum Galeno in fuisanti-
baliemonis, nempe Helenium, cum vtriufque i-
dem temperamentum fit, nec viribus inter (c di-
ferepent, vt ex ambarum ftirpium hiftori^ colla¬
tione omnibus fit manifcftiilunum»

Tom. II.

XIX- 749

Noftcr vulgans Collus (inquit Cronemburg.)
mendax eft. Quando autem verum habere non
polium [quem irunen in Officina Ioannis a Gale,
ctun Michridatium coilfarcjnaret anno L. omni¬
bus notis fupra fcriptis,& vidi &guftaiti] rumex
fuccedaneis Galeni tantumdem Ammoniaci, vel
Helenii fuftituo. Vfum Pfeudocofti plane intet-
dico. Hodie vero in Officinis Sc myropoliis,vt
habet Amat.dulcis & amarus dicitur Coftus,quu
tamen amarum tantum exhibcant,& pro eo her¬
ba: cuiufdam radicem capiant, quam hortulafia
Romanam,liuc Mentham Romanam aut Sarra-
cenicam Scplaliar ii vocant.

Multi (ane Sunt, qui ftatuutZedoaria vulgare
elfe Coftum. Sic enim Carialp. inquit: Cofti ge¬
nus tertium quod colore buxeo traditur forte
Zcdoaria fuerit vulgo appellata. Sed quod nobis
videtur cum Calan o aromatico vulgi fatis con-
uen it Cofti Arabici deferiptio. Adulteratur
(Brunfel. in Onom.) Collus Emila campana. Ho¬
die pro Collo (inquit Cxfalp. ) venditant Ferula:
rad ccs, concifas in taleolas, faporc quidem fer-
ucnte,fed iinq odoris gratia : vt neque Coftum
nigrum dici poflit quamuis Ferula: limilc. Co¬
ftum Tragi eft Pctalitcs quam opinionem repro¬
bat Cordus Collus niger quibufdam dicitur
Angelica. Demum carpit iam circumferri [no- .
tandbus in Monachis ] Se ?ilia' radix alba , ama-
r aquc>qiiam nonnulli Medici Romi Collum iu-
dicauerunt , atque pro Cofto vera mediqinis ad-
mifcent. Sed an-vera Collus lit ignoranius. He¬
lenium Comagcnum nihil aliud eft ( vt vult
Zvving.)quam coftus dulcis Sc albus Officinam,
quar& alium habent amarum Sc nigrum, qui
quid lit vix (cire poteft. Quidam pro cofto ni¬
gro exhibent Thapiiam radicem qua: vitanda.

COSTVS ARABICVS ZZ. SIMILIS.

RAdices
funt, qua¬
les a triginta
annis penes
me habeo ,
pollicari craf-
nrudine, lon¬
gitudine fe-
Icunciali, aut
duarum vn¬
ciarum 5cfe-
mis,tuBcribus
exftantibus
hinc inde in¬
aequales, Zin¬
giberis in mo¬
rem, interdii
digitatim fif-
fte : colore fo¬
ris intiilque
Zingiberis
albi diifti , co-
crctione non

itaetiam diflimili, folidiufcula , fibris refperfa*
fapore amaricante grato, cum acrimonia fub fine
non ignaua,qui cum Zingibere Lugduni folebat
reperiri.

Coftus hodie Lugduni frequens eft Arabicus,
qui Syluio millus ell inde a Carolo Paludano
Medico: non tamen quem Arabici Scriptores
dulcem Sc amarum foli inuexeriint. Matth. le¬
gitimus coftus Arabicus apud Calccolar. Apud
Rrr i

Ccfimt W-
g*ru.
Cejius <tr-
ra.

Succcdu-

Ammonut^

cum.

Helernum.

Menth *
hortulana,

Aejutuoca «
ttonts Co-

A

Ctftut fitt-
jut radica
alba.

Deferiptio

75« HISTORIAE

Garriim:YenetI?$ adfertur Cofti quoddam genus
Gingiberis radicibus adeo fimilc , vc nihil iupra,
intus etiam fibrofutn fed pallefccns, Sc eximis
amaritudinis. Non defuntqui Zedoariam vlua-
lem inter cofti genera referant : Sc primum apud
Diofc. deferiptum Coitum cile autument , quod
multas notas habeat, quae Arabico illius Coito
pulchre quadrent.

Hift.Lugd. Coftus Syriacus & Arabicus.
Camer.hiit. Germ.ad Epit.Matth.Coftus Arabi¬
cus omnino zingiberi cognata radix, not.G.

Lob.& Pen. Adu.zingibcris effigie Coitus A-
rabicus Se Syriacus: Item radix qua: cspiteSy-
ria& Aegypto Venetiasafportari zcdoarix efh-
gie : primus omnium Valerandus Dourea ve¬
rum Coitum eflc cenfuic , cui Gefncrus primum
fruftum inter magnam copiam zingiberis forte
repertum Ipccimen futurum Venerias ituro dc-
dcrat.Turcs inftitoresperfiepe venditabant Va-
lerando raticfle zmgibercinlylu. EaVcnctorum
Medicorum collegio oblata adeb placuit vt di¬
gnam cenfuerint quiThcriacs inlerercturanno
15*? Si cui propius zeduariam videtur expri¬
mere noiter Coitus Syriacus Zingiberis radice
fimili & maiore, fuafane opinione fruatur: nam
& hanc dicunt ab vfquc vltimis Occcani Oricn -
talis Chinarum plagis in Periiam& Syriam, vbi
etiam fed pauca oriatur, tranfmitti.

Tabem. Icon. & Init. 0yrtfcb CoftcminirR/

Caip.Bauh.Phyt.Coiius i.liue Arabicus Diof-
cor.

COSTVS 1NDICVS CLVSII,
quibufdam locoftus.

JOcoitus nobis cognitus eft radix pollicari
crafTitudine,cortice teiftus craiTo , rugofo , 8c
in.equali, fufeo foris,intuscandicante,quictiam
color eft reliquae radicis , fubftantia vero folida;
fapor amaricans cum acrimonia , quem manfu
promit , vni
cum odore
violaceo vel-
Iridis Floren¬
tinae. Adhae¬
ret fruftum
caulis ferula¬
cei, ftriati, fu- |
gofii, &exal- j
bido fuluef- |
ccntc mcdul- i
la copioia j
far&um.

Lobel. in
Obf. Coitus |
cum caulis j
ferulacei fru-
ftulo, radice j
pulla , num ‘
Diofc. Indi¬
cus Coitus? i
Et Coitus fa- |
cie radicis
Cctaurii ma¬
ioris. lam decem & quinque annis elapfis Ve¬
nerias adferri ccepit. Coitus ille nigrior eximia
Iridis fuauirate,mixta tamen cum tantilla hirci
graueolentia. Antidotis minime excludendus,
«tfi guft j peramarus & ingratus.

Pinc.Icon.p.74.CQftus facie radicis Ccntau-

PLANTARVM.

rii maioris cum caulis ferulacei frultulo , radice
pulla. Num Diofc.Indicus coftus?Coftus Indicus
Cluf1i.L0b.58.Tcut. 104.

Garc. in ea eft opinione , vt vnum duntaxac f
cofti genus elFe credat. Coftus,inquit, Arabibus
dicitur Qofi aut Caji : in Malaca vbi cius pluri¬
mus eft vfus , P uchoy&c inde, vehitur in Chinarum
regionem. Grarci Sc Latini ab Arabibus nomen l'fj-
mutuati funt. Nam quod Serapio lib.fimpl.cap. **
5i8.C/;o//appcllat,comiptum clt exemplar, legen-
dumque Caji ; & quotquot conucni Arabes , eum
nunc Caft , nunc Cw//,nunc Cojh vocant. Defcri- C<>P
bitur autem Coftus ab iis, qui viderunt, Sambuci (

effigie, & Arbuti aut Azimbri magnitudine, flo¬
rem odoratum proferens. Porrb quod Arabes
eius duo genera faciant , amarum & dulce : fa - *»4,
dtumeirc puto, quod hoc medicamentum cum
recens eft «Sc incoiruptum , nullius amaritudinis
fit particeps, candidiufqucperliftat : vbi autem,
vetuftaie corrumpi incipit , amaritudinem con¬
trahit, htque nigricans.

Non videtur Cluiio in Garriam huius Cofti
dcfcriptio cum Veterum Cofto conucnire. Nani »
cx Diofcoride , inquit , fatis manifeftum eft , il- *
lorum Coftum radicem fuilfc, cum ait : Sunt qui
admiftis Helenii Comageni prarduris radicibus
adulterent. Verifimilc cmm non eft , fruticis
ramum tantam habere cum radice afhnirarcm, vt 1:
radice adulterari poflit. At noft ri aurhori s Coftus
minimum radicis haber,& fere nihil nili lignum
eft fuo cortice conte&um. Quare aut Veterum
Coftum ignoraile dicendum eft, aut Arabum Co¬
ftum (fi is quem deferibit illorum Coftus eft ) k
veterum GrscorumCoftodiuerlam clfe plantam. u
Cofti genus Antucrpiam e Lufitania inuchitur
folidum, cortice cinereo,intus candicans,intcr-
dum vero cinerei coloris: odorata eft admodum
radix, violaceum fiue irinum fpirans odorem,
prxfertimdum manditur : ei caulis fragmentum
quod e terra exrat , plerumque inharrere adhuc
confpicitur , ferulaceum quiddam referens, &fu-
gofam medullam continens , vt facile appareat
Cofto noftn Aurioris plurimum conucni rc.

An Amatus in Diolc. dc hoc ait, dicens, Fran-
cifcus Luiit. qui Ancona: agit , mihi aliquot radi¬
ces dedit, quas fub nomine Cofti allatas cile di¬
cebat, vt erant Venctias amicis mifi, qui omnes
verum Coftum cile fenfere «Src.

Hift. Lugd. Coftus Indicus. Marth. in poft. J
com. Ital. Coftus delatus cx India , vbi lpfis In¬
dis C o(l dicitur quem exiftimo verum Indicum «
Diofc.

Camer. ad Hift. Germ. & Epit. Matth. Co¬
ftus Lufiranicus qui Iridcm redolet.

Tabern.Icon. & Hift. 3nbianif4> <fo|t tvur^
tjd. Coftus Indicus.

C. Bauh. Phyt. Coftus z. Coftus Iridem redo¬
lens, an Indicus Diofc?

Nafcitur circa Guzarate, inter Bcngala, Delii, j^oc
«Sc Cambaya, in Mandou & Chicor : Inde multi
currus onufti Vplor aduehuntur in vrbe primaria
regni dictam Amadabar,qua: in difertis fita eft,&
in Cambayetc non proculi mari litam vrbem :
vndepofteaper maiorem Alii, nonnullam Afri¬
ca: partem , Sc vniuerfam Europam deuchuntur.

Prjccellit qui intus candidus eft, cortice cine- Vire
reo : inuenitur tamen etiam colore buxi , corti-
ccpallcfcenrc.Tanta eft odoris fragrantia prqdi-
tus,vt plerifq; nares feriat, & capitis dolorem ex¬
citet: guftunec amaro, nec etiam dulci, tamerfi
iam fenefeens interdum amarefeat. Nam recens

acri

LIBER

acri guftu eft, vt reliqua aromata. Hoc vtuntur
•in multis medi camentis Indici Medici.

COSTI MOLVCENSES DVO.

RVpellcnfis Medicus Louanicus duas radices
pcrcginas £oftuni admodum fimulantcs,
Lob.&Pe. Adu.impcrtiuit quas acceperat a Nan¬
de rfs c Molucis Infulis,quarum altera maior
corticem refe-
rebatSambuci
adultioris &c
cineracei , ru¬
gis & pHcis
frequentibus ,
faporc & odo¬
re vehementi:
altera minor
radices Solani
furiofi effigie*
colore diluto
pullo, guftu v-
rente , vc vix
ardorem lin¬
gua ferre aut
luftincre que¬
at. Illis iam
perfuaium c-
rat Cofti cftc
fpcciem , ta-
mctfi parum
odorum effiet,
has autem

ambas Moluccnfcs minus odoras iudicio ftudio-
forum fubdidimus.

Plant.Icon.pag.73. * Coftus Molucenfis cor-
ticofus,rugofus : t» Coftus effigie radicis Solani
furiofi. t* Molucenfis lignofus feruidior Ad. 55^
Teur.105.

Cafp.Bauh. Phyt. Coftus ;.fiue alius cortico-
fus. Coftus 4.1ignofus fcruidus.Coftus ^.fiue effi-
gie radicis Solani furiofi. An a Cafp.Bauh.Ex du¬
obus coftis Molucenfibus Lobeliiin Adu.bene
tres fiant confiderandum.

Hift.Lugd.Coftus Molucenfis corticofus.

COSTVS HELENII FACIE OFFICIN.

MOnuit
Cordu

Diofcor.quof-
dam pro cofto
Comagcni
Helenii , hoc
eft Inula: in
Comagenc
Orientis re¬
gione prouc-
nientis, radi¬
ces vendere.
Sunt e ni nt no-
ftra Campa¬
na Inula den-
fiores , qua¬
propter facile
hodie imperi¬
tis pro vero
cofto fubfti-
tuuntur , ac
hodie non mi-

XIX- 75*

nus quam olim aaferuntur. E t pi&ter huiic nuJ-
lum alium habent Pharm. vero cofto fimiliorem.
Noftrati Inulce per omnia eft fimilis,nifi folidi-
tate tantum difterree -.colorem habet in cinereo
candicantem , faporem amariufculum vt 110-
ftra , non tamen adeb acrem, idque adeo quo¬
niam inucterafcit antequam ad nos perferatur.

Lobeh& Pena Aducrf. Fufca, granis ,& inodo¬
ra radix Helenii , compa&a , concretione igno¬
ta, qua Officina: hodie abutuntur Pro cofto.

Piant. Ic.p.73. Coftus Comaguicus adulterinus
Officinarum,Tcnt.ioa.

Cafp.Bauhin.Phyt.coftus tf.fiue amarus Offi-
cin.fcu Helenium Comagcnum Diofc.& Cordo
Helenii Comagcni radix: &c Lobcl.Ic. coftus
Comagineus.

A11 Tabem. Coftus Officinarum amarus,
ter coftcnrourg.

COSTVS DVLCIS 6FFICfN\RVM
Ccntaurio magno cognatus».

R

ADIX

.V^pud Ca-
mer. in Epie,
notata D. Co¬
fti pharmac.
fpccics ma-
ior,lolidi,po-
dcrola 6c
craffii re.d:ce,
lineis a cerro
radicis ad fu-
pcrficicm du¬
ctis apparen¬
tibus multis*
Ipccies vide-
turCentaurei
maioris , etfi
bdorem cius
non habet, fa¬
porem vero
lubdulcem.

Confidere-
tur qux dicu-

tur aCamer.de odore Ccntaurii maioris : illud
ctiani notctur:adhift.Gcrm. ponit figuram nota¬
tam D.fed radicem non fcpafari a Cofto notato

B.C.nec ibi fieri huius maioris Cofti metionenij
vnde igitur tanta di (Tonantia.

Tabem. Icon. & h. Coftus Officinarum dulcis
@ufj (TofTcntvurR, ita dictus , quia nullum lin¬
gularem faporem aut odorem habet, ponderofior
& folidior eft amaro cofto, contortus & rtigolus:
Nonaufim alTerere , coftum Camer.& Tab. eun¬
dem. Vna tabella vcriiifquc figuras, propoilimuS.

C.B.Phyt.Coftus 7. Coftus dulcis Offic. Tab.
Ic.p.s>o4.CoftusOffic. dulcis. Camerario litera

D. cofti Pharmac.fpccics maiori

Deferat.

Tom. IL

COSTVS INGRATVS SIVE
Thapfia: fpeeies.

NVper vendi coepit ( autore Cordo in Diofc.) Dcfcrjptj0-
cofti vice radix per tranfuerfum in taleolas
j las fedta, craffiitudinc plerumque manum com-
I plens,foris ftifco,imus candicante colore ,cor-
j tice cralTo,fub(tantia rara & leni : odore , cum
teriturjrancidam aliquam pinguedinem olens.

Rrr 5

7<» HISTORIAE

gjftu lupra modum acris > naufeofa,rancida, fa-
uani creans Se ftrangulationem comminans:
non fine vira: periculo iumicur : eftenim Tha-
piiar fpecies mmoccGaigano cfloira,vtipiicx A-
gyrtis audiuimus, qui femen cius nobis attule-
runc,in vmbcUis,fa:niculi auc Anethi modo,ena-
tu.-n,craiTum, nigrum, magnitudine Sc figura Tri¬
tici, faporc radicis fui, quam Agyrtx corrupto
«omine vni cum Italis Cujtor.ts, quali Coitum a-
niarum vocant : foris impolita crficacius etiain
vero Cofto, & profundius attraliit ruborem , t ti¬
moremque excitat Sc exulcerat.
C.Bauh.Phyc.Collus odauus.

An Camer.ad Epit.Macth. Figura notata A.
Coitus clt amarus Pharm.lcuis,albus , intus me¬
dulla per medium magna, lineis in cortice tranf-
uerfis, ingrato admodum Sc vitiofo faporc,medi-
cato tamen.

CANNA SIVE ARVNDO INDICA,
quibulciom flos cancri.

INquilina
Orbi no-
ftro ,caule ge¬
niculato cubi¬
tum Sc ffelqui-
cubitum alto
furgit : f citis
quam pro plS-
ix modo ma¬
ioribus , cor¬
nicula charta¬
cea conuolu-
ta primo pul¬
lulatu aemu¬
lantibus, qux
ubi explican¬
tur infigniter
apparent am¬
pla, duocuin
palmorum la¬
titudine , triu
quatuorue 16-
gitudinc, te-
ncra.membranea, modice in acumen delinentia,
a nemo medio fecundum longitudinem decur¬
rente, exporredis in margines agmine prxdenfo
venulis obliquis : caulem fummum otnzntjlores
minio faluratiorc tincti , Gladioli haud ita abfi-
miles, capitello vcrrucofoinfidentes ,quod dcla-
pfo flore grandefeit, triangulumque ht &c veluti
lpinofum ( inquit Clufius,) vt Ricini fructus , in
quo continetur femen per maturitatem filicum
acrum,& rotundum,Fabx Veterum , fiue frudus
Loti magnitudine : radix nodofa Sc craflionbus
fibris ftipaca, alios radicis nodos adnaicentes ha-
bens,qui ftolones etiam matri fimiles proferunt.
Hanc edam deferibir Clufius, nec fere aliter.
TU/ CUcri. quo nomine Veteribus dida fit hxc planta
Cluf.fc ignorare ingenue fatetur. Nonnulli
C mtstA/. xzzlc> qUja filius flos nondum apertus , can¬

cri vulgo dicti chelas , forma & colore referat,
Florem Cancri nuncuparunt : alii Cannam In¬
dicam, quia ex America primum delata fit , & e-
ius ftolones Cannarum liuc harundinum modb
nodoli fint ; appellate maluerunt : Hifpani&
Lufitani Cuenras dicunt,;! numcro>qubd ex huius
granis fpheryjx ad numerandas prcccs idonex,

CAP. XXIV.

Dcfcripci

PLANTARVM.

fieri foleant, non fccus ac ex tenellis Malis Ai;-
ranriis.

Lob.Obf.p.29. Arundo Indica, florida , Can-
nacorusquorundam. Et p.A^.FoliaCann* in¬
dicar, quibus G.Elcmiinuoluicur. Aduerl.Lobcl.
&Penar, Arundo Indica florida, ambigux inter
Cannas & Acorum natur* Sc figura:. Parum mi¬
hi videtur habere fimilicudinis cum Cannis fiuc
harundinibus Sc Acoro , nili id propter radices
dicatur nodofas.

Gefn.paflim Canna Indica : Gladiolus Indi¬
cus, iifdem fere quibus Canna , floribus , nempe
croceis, Lilii fpccic,ab Hifpanis Cbenr* vocata,
Arundo Indica. Non placet comparatio Gla¬
dioli Indici cum Canna Indica, longe diucrfus
flos : Gladiolus autem Indicus Gefnero cft Li¬
lium non bulbofum flore luteo qnibufdam di-
dum.

C.Bauh.Phyt. Arundo Indica latifolia.

Hift. Lugd. Arundo feu Canna Indica Clufii
&Datechampii.

Canna Indica Montbelgardipulchrc mihi pro*
uenit , fiita in Horto E.C.ac floruit Septembri,
eam habui Lugduni in horto, vidi etiam menfc
Septembri Baiilexparuam plantam in horto D.
Fcelicis ante multos annos, & poltea anno 1592.
mcnfcNoucmbri repofitam pulchre florentem:
mihi etiam antehac obferuata erat folio lato Sc
oblongo menfc Aprili Bononia: in horto ad S.
Saluador. Dodus virGcorgius Pcrfburger Pa-
tauii annorarat ex Di. Guillandini colloquiis,m
horto Patauino Cannam de India efle Caffiani
Baffi Mcllocalanum : Frater etiam C.Bauh.annc^
tauit fc ita audiuifleGuillandinum nominantem.
Nos Elemi relinam huius foliis aliquoties vidi¬
mus inuolutam.

Lufitani* quibufdam monafteriis valde fre¬
quentem videbam, inquit Clufius, fub ftillicidua
ad muros fatam , etiam ipia bruma florentem:
nunc paffim ii rei herbari* ftudiofis alitur in fi-
dilibus , ornatus gratia, raro tamen apud Belgas
ad frugem perucnir, quod terb admodum germi-
net,ncc hiemem ferre illic potis fit,vt in fcquen-
tem annum fcructur. Vicnn* autem Auflri*,
multis annis in fidili alebamus , fingulis annis
flores proferentem, & probum femen interdum
dantem, licet non adeo nigrum, vt quod in cali¬
dioribus regionibus crefcic , fcd fufei duntaxac
coloris, mirifice etiam fefe radice propagantem,
adeo vt alternis annis fidili eximere , Sc nodos
diuellcrc cogeremur, ea ratione, plures plantas
ex vnaadquirentcs : verum hieme in hypocau-
flum feu vaporarium recipienda erat,& proximo
fcneflr*vitrcx loco, vt acre excerno per rimulas
ingrediente nonnihil refici poflet , frigidioris a-
perti aeris, atque etiam camerat* cellx impa¬
tiens , femcl autem aut bis ad fummum , fingulis
hebdomadibus , adfula leniter aqua riganda. Il¬
lud etiam in hac planta obferuabam ,.c vetuflig
ftolonibus,cummarccfccnrcsin vaporario prx-
fcinduntur,lachrymam exftillarc albam , Traga-

canthx xmulam,fubdulcem Sc lentam , at¬
que in ipfis foliis iftic etiam fenefeen-
tibus, tenue quoddam excre¬
mentum nitri faporc.
v v + *

. * ★ * .

¥ ¥

• ■*

ORCH)6

Ctrm

rxs.

Ghb

Indu

'"M

Chem

Cejiu

LoCCr

(emp

Meji

num<

Eltri

liber XIX

7»

ORCHIS SIVE TESTICVLVS

in genere.

CAP. XXV.

Vm bulbis,Ca:pa fc. Porro, Allio , Hyarin-
*vtho,A(phodclo, Cr oco, Colchico, Tulipa ,
LiIio,Iride,atquc alii shis affinitate quadam co¬
gnatis, & Orchidcs censere conucniat. De qui¬
bus Tbcopb.hxc fcriphc.Quod ii vera iur,qua;(mi-
rabilia& rarajdc Scorpionc[hcrba]narracur,ia «Se
reliqua huiufmodi haudquaqua incredibilia dici
couucnic , qua: aliarum plantarum viribus attri¬
bui videntur. Humanis ergo corporibus vitra
illa qua: fanitarem, morbos, mortemque fpccftac,
herbas quoque alias luis viribus quid conferte
polle afhrmant, vt puta generandi feminis facul
tatem,atquc fterilitatem , & quofdam ex eodem
" valere vtrumque facerc,ficut qui refticulus(?jx^)
appellatur. C&m enim gemini fint , alter ma-
gnus,altcr autem paruus, magnum cfliqcem ad
r coitum datum e ladtc caprino eradunt, minorem
vero obefle , ac inhibcrc.Habet foliu fcillaccum
(cry.^AalcTfe.- iLaleriSjVcrum Leuius atque min9:cau-
lem fimillirnum (itxfiio^lpmajjqiiam Pirum vo¬
cant Mirum ergo eft, ab vna eademaue natura,
diuerliracem tantam virium proficifci. Nam vim
'eiufinodi efle duplicem , abfurdum pu¬
tari minime debet. Tum enim alii quidam, tum
Ariftoph) lus Pharmocop. plataicus , vires quaf-
dam compertas fc habere dicebar , partim ve
quis magis coire valeat, partim vt nihil penitus
valeat. Id quoque fe prorogare plus, minufve te¬
poris polle, ceu bimcnle^ut crimenfc : qua quide
herba vel ad temperandos, caftigandofquc adole-
fccntes aliquando fc vti aiebat.

Orchis,quam Gnrci Cynoforchin vocant, fo¬
lia habet ( iudelcribenrc Diofeor.) per terram
lirata, circum caulem Se fundum , olex molli fi-
milia, anguftiora tamen Se lamia ac longiora :
caulem palmi altitudine: in quo flores purpurc-
os:radiccm biilbofim.oblongam, duplam , angu-
ftam vclut olca,alrcram inferius: Se alteram plc-
d- nam,alteram mollem &rugofiim. Orchis au-
. ccm altera, quam alii Scrapiadcm vocant , vclut
etiam And reas ( oy £. ffipamJk i&xusiv tv/ni «V A y-
Marth.excmpl. ) ob multiplicem radicis v-
lum. Folia habet Porro fimilia j oblonga,fed la¬
tiora & pinguia, in alis incurua: cauliculos pal¬
mam altos : flores fubpurpurcos. Radix 1'ubeft
tcfticulis (imilis.

Cynoforchin , inquit Plin. aliqui Orchin vo¬
cat, foliisOlex mdllibus,ternis,pcr caulem femi-
pedis longitudinis, in terra ftratis: radice bulbo-
sa oblongi, duplici ordine, fuperiorc, qua: durior
eft,& inferiore quae mollior. Idem etiam de al¬
tera Orchi Diolcor fententiam exponit , partim
itcmTheophraft. Sed inter pauca mirabilis eft,
inquit,Orchis herba, fiue Serapias , foliis Porri,
caule palmeo, flore purpureo, gemina radice , tc¬
fticulis fimili.Quidam folio Scilla: efle dicunt,l^-
uiori ac minori, caule fpinofo.

Cxtcrum Theophraft. locum mendofum efle
t teftacur Plinius, ve redle Hermolaus annotauit.
Non enim Silphii, feuLafcris folium habet Sc-
rapias, vt Gaza conuertit , cjxqofu pro «nc.-MeJe/W
legens, licet id vulgata exemplaria habeant. Et¬
enim Silphio folium eft Apii , non Scillaceum,
aut porraceum, vtSerapiadi.

Deinde quod fequitur de caule, Se Gaza fle
xeddid.it : caulem nmillimum fpince , quam Pi¬

rum vocant: penitus fa Ifum ac corruptum e/t
Siquidem fpinofus huic herbs cauJh , Apio
( Raphano fllu. ) inquit Hermol.non Piro flmi-
liseft.

Carnarius tamen legendum arbitratur , tbV $

*>*/y j oiioiomoy civit,). Sed llihil

pronunciat,-ftudiolos falrem admodnuiile vult ,

6e clwSclS,, Plinium legifle ; &e radicis flue tc-
rticuli,ad^h radicem, qus Pyriflguram habet,
limilitudinem efle: Se e iaCaco vocem temere
accreuiffe libi videri.

Orchis [inquit Apul. ] Gracis dicitur Satyrion,
alus Cynoforchis, aliis Extaticos,Erychron, Pa-
nion, Scrapi°n,aliis Orchis, Aegyptii Menem*

Galli Vram, Itali Priapifeon, alii Orminalem.a-
lii tcfticulum leporinum nominanr.

Multa jteftc Rob. Conii.] Orchidis genera orehuod£
deprehenduntur,inicr qua:,quod Laferem refert reLdferk^
odore,vulgo dicitur Benion. £<mon.

Orchis Fuchiio di<fla herba eft,. quod radices
iibi inuiccm haud lecus atque duo tclliculi co-
harreant. Cynolorcnis vero qu6d canum ccilicu-
lisflmilem radicem habcar.Nota eft herba vtra-
que Orchis Se Herbariis Se Officinis.

Nollri ( ait Cornar.) priorem Frftut

appeflant : pollcriorem / vtraq; ab ef¬

ficacia ad Venerem excitandam. Officina: Ter TejUculat
llic uium canis vocant «Se cum Satyrio confunduc. cnntt
Ledorcs ex fequentibus facile cognofcerc pof- SAt1r,ttrP“
lunt an dua: Orchides Diolc.ica none vt flbi per-
fuadet Cornarius.

Errant(Matthioli quidem fentetia) omnes fe¬
re huius qtatis ScplafT quippe qubd Canis telli-
culis legitimi Satyrii vice paflim in mcdic.vcan-
tur.Nam ha* p!anra:[ li Diolcoridi credimusjno-
tis ac facie maxime inter fc diftant,quamuis vi¬
ribus & facultate noirloligc fint diflrniles.Vcrff
autcSatyfium hadenus in Italia videre Matth.
non licuit. Tefticulorum porrb in Ananienflbus
montibus aliilque compluribus locis non modd
duo inueniuncur genera : fed alia quoque longe
plura,quibus Se illud addendum efle exiftimaue-
rir, cuius radix humana manus fimilitudinem
refert. In eo errafl^ videtur Fuchflusqubd Sa-
ryrium triphyllum, perinde atque canis tcfticu-
los cum duabus radicibus pidura exprefiit con¬
tra Diofcor.dclincarionem. Hallucinantur prx-
lerca, inquir illc,Tn^ cum Mcfue Patres illi rcue-
rendi , qui eius antidotarium commentati funr:
quippe qui male flbi perfuaferint , tot efle Saty¬
rio radices ,quot Cani telliculos. Verum i 1 Diof-
coridcm conlulant , & hinc quam aperte deopi-
antur,intelligent. Sed his facile errandi occa-
fionem potuit dedifle Plinius, quem lib.i<?. cap
io.Orchin,id eft,tefticulum,cam Satyrio turpiter
confudiflc conftac. Matthiol. proponit aliquot
icones Tefticulorum fine defcripdonibus quas
difficile difeernere &potilT. cx magnis iconibus.

Multa fan^ OrchiosSc Satyrii genera in noftris
regionibus(infit Tragus lib.2.cap.S2.)na(cuntur,
qua: vno vocabulo Germ. iHar^cnbrcficn vo¬
cant, proptcrca qubd nonnulla eorum folia ma-
culata,ac lirurisquibufdam lugillata appareanr;

Anicilla: alias,qua: plerumque variaru perita; ar¬
tium ©tei^clmurR/SnabcnFraut/ ^ (fr eu%<
blurncn/ appellant. Theophraft. omnes fub
opxw voce comprehenduntur. Diolc. duo Or-
chios proponit genera, quorum alterum y.vyor 00-
X'v vocat,hoc eft,Telliculum canis, alterum ve¬
ro nqctvrcttJk cognominari tradidit. Nefeio quid
inhift. Germ.lib.i.cap.T22.faciat figura Orchios,
cfim in contextui eius nullam faciat mentionem,

iRrjf 4

HISTORIA PLANTARVM

ea merito in hift. Lat.omiffa fuit.

Orchis fiue Tefticulus, dcCynoforchis latis no¬
tus dl ( vc libi perfuadct Anguill. ) diciturque
Herbariis Tefticulus canis dc Cvghomdi canine:
alterum genus dicitur Satyrium. Huius pianti*
inulta funt genera : vni generi fune rres tefticuli
&erl>4 Se- meminit Paulus Aeg.l.+.c.^-.ac vocat her-
bam Scrapiadcm dc Triorcnim.

Orchiti herbam i.tcfticuium,mulci vulgo Saty¬
rion vocant non recte inquit Gcfn.in cac.pl. Or¬
chis vero altera ( '^xi< *?>?* ) Serapias nomina¬
tur. Idem hort. ait, Tefticulus vel Orchis alba,
fpccics quampluri.nas complectitur : Radices
omnium e gemino quifi bulbo condant : qui in
aliquibus palmatus fcu digitatus cft: repentur
Ipecics vna minor bulbo lingulari. In hortos
tranllatx vix vitra annum mihi durarunt aut ad
oluos ad fummum.

Calt. Dur. %tx,f etiptvlymv. Tefticulus, Arab.
Sbafi Alcbelb. Primus, vel fecundus,vcl vtcrqtie
Cynoforchis cft a Diotc.dclcripcus,in cuius del¬
eri ptione deprauatein Grxcis exemplaribus le-
gitur {/.et/* u*?.*.k* proywM;' Confirmat

hanc Dodon.de fl.lcCtionem,Theophr. dc fimili-

Plinii &
Theofh. le •
<?/o depra-

UAt.X.

Tefittult
Satyria,
feneret
bulbi .

Crthidum

fenera.

Ex €orn,
Htmma.

ter Plin.vc ante diitum.Eft caracn m vtrotjiie au-
tore huius Orchios ddciipciodcprauata. Pro
s/MKtSSu (iquidem, vt Marcellus legir.in nonul-
lisThcoph.exeplarib9,qu^ G.u.e maiarcouerfio-
nis occatione dedere, perperam legitur crAt-iVu.
Sequitur deiildc,To?«/?y.«tvy-5V kuP.eta.-tvi *Tzv,rTc / ct-
irv f>, >»t a/ ax«hj9*i>quod penitus corruptu videtur.
Apud Plinium legicur,cauie lpinolo, dc fimiiiter
deprauate: Cornarius tamen hac Plinii leCtionc
feucur,ac Theophrafti locum hoc modo pucauic
reftituendum : toV/s v.i u/tlv sustrOvAi ‘!?Xtv susio-
T3? *■*». Quomodo autem hxc Thcophr.dc Pli¬
nii corrupta ioca reftitui debeant expendendum
relinquimus.

Eadem in generis tribu cum bulbis (teftibus
Lob.dc Pena Adu.)Cxpaccis, Hyacinthis dc aliis
plerilque reponenda: Tcfticuli differentia atque
Satyrii, qux longe plurcs funt, qu^m quot Prilcis
memorata: : omnefqueabcffigic radicis Qr(bis ,
ab effectu nonnulla: Satyri* vocata:, quod Veneris
inccnhui cllcnt prx ceteris buibis , vei poftea a-
pud Latinos Plinium dc Apulcium Venerei di¬
cerentur : e radicis tamen bulbo inita cftdiftin-
ccio. Vnicus namquebulbus Satyriis cft, genu*
nus vel didymi fpecic Orchidi , quorum Cani¬
nus, Vulpinus , dc Hircinus,& infigniores indide
petita: varietates.

Cornelius Gemma profclTor regius in celeber¬
rima Louanicnfium Medica fchola fex dc trigin¬
ta Tcfticulorum icones arguta & propria manu
affabre effigiatas Lobclio vt videre eft in Obf.
communicauir.

Primum genus, inquit Gemma, cft C ynojbrcbi-
dum : fecundum Seraptadum: tertiam vero Dacty¬
lidum, vel digiti vnius atque alterius fpediem
aptius pra: fe terentiu.C ynojorchides voco duobus
ordinibus proditos pectinum ritu, vt linguli vo¬
luti lingulas manus, pra: le ferant, interdii duobus
digitis,interdum pluribus; quili a radice reliqua
pre fe ferantur, tanqua procellas meri vel apophy-
lcs, optime congruent Diofc.notar, vtCynof.br-
chcos vel Canini tcftis,nomcn imponi pollit: at¬
que ad hoc vnicum genus infinita: fpccies rele¬
gantur, quanquam qux lub eodem infigni mili¬
tant, potius fcemincr lexus ideam quam malcu-
|am, reprxfentenr. Serapiades autem exacte vi¬
rilis tcftis imaginem referunt, atque in hac prae¬

cipue animalculorilm diucrfiflimornm fpecicS
mirabili Narurse facunditate atque ludibrio de¬
pinguntur. Medium inter harc genus cft a Dio(-
cor. quoque fub Cynoforchidc comprchenlum*
quod etiam oliuis oblongioribus liue compreftis
bulbofx partes illarum optime congruant , niti
non li miles efle putemus, quia in oblongiores
digitos cncrucntur. Eorum etiam futnmorum
generum fpecies fuse de exaite tradit idem Gem¬
ina, quibus recenlendis hic Iuperledcmus,lpccia-
tira dc Orchidibus eorumque differentiis dein¬
ceps adturi.

Ait Hift.Lugd. adcorrcCb.Dodonxi . Priorem
in Diofcoridc Ic&ionem agnouit Plin. Orchi
Olcx mollia affignans folia, de Thcophr.vt cx eo¬
dem Plinio colligere licet, non dc Cynoforchi»
fed dc Orchi Serapiade hic verba facere videtur.
Orchios genus Serapias ab Antiquis cognomi¬
natur autorc Diofc. quoniam radix ad multa vti-
lis lit. Sunt qui a Scrapi Alexandr inoram Deo
fic cognominatum velint,inquit Fuchlius, propter
iafeiuiam impudentem qua is Deus Canopi , vbi
Templum decultu de religione excellens habebar,
colebatur , vt videre eit apud Strabonem lib»
Gcorg.17.

Eadem H. Lugd. ex Dodon.hxc tradit: Offi-
cinx Orchies, Satyria nominant, de eorum bulbis
legitimi Satyrii vtee vtuntur. Prxbuiffc occa-
fionem vidccur Apuleius , qui nullam inter Saty¬
ria & Orchies differentiam facit , fcdvtrumque
Satyrium cum vtroque Orchi , canis videlicet di-
(fto,de Scrap adc, confundit.

Orchis, Cynoforchis de Tefticulus canis, Ca-
mcr. horti. Maior flore dilute purpurafccnte, fi-
uc incarnato. Medius purpureo flore , Minor
guttato (anguineo.

d'rXlf auc Rob. Conft. Kwcf os^/rdCf*-
p&7na.f ; Orchis , de Cynoforchis. Tefticulus ca¬
nis , Offic. Arab. C bafi alkelb , fcu Cbafi alcbelb.
Germ.l\nab n Fraut/Stcnbclfraur/ KagttJtirt}
de EJnfer framen tnsd?cn. Gall. Satyrtum , ou
Couillon de Chien. lcal. Tcjluulo di cane. Hifp.
Cs y^nde perro , Boh. rcfiatvac.

Nafcuntur in pratis, collibus, filuis, montibus,
vmbrofis,apricis, liccis, humidis, alix atque ali*
fpecics ; In lapidofis «Se arenofis locis Orchis icu
( - noforchis Diofc. Legit cas Apuleius mcnfc Iu-
n‘o,vel I11I10. Varia genera Orchidum, in pratis
circa Monfpclium florentia verno tempore coni-
peximus : Circa Lugdunum etiam diucrfaproue-
niunt : nos particulatim delcribcre negleximus.

QuxThcophr.de viribus annotat vide ante.
Orchios fcu Cynoforchios radix Dioicor. cditut
codta vt bulbus. Et dc hac narratur, maiorem ra¬
dicem fi a viris editur, mares generare : minorem
vero fi a faminis edatur, faminas. Illud infuper
narratur , etiam mulieres in Thcffalia teneram
cura la&c caprino bibendam dare , vt Venerem
excitent , aridam vero ad inhibendam ac cxol-
uendam Venerem : exoluique alteram ab altera
t\ bibatur. Serapiadis vero radix impolita vim
habet «lilTi pandi tumores , repurgandi vlccra > dc
cohibendi herpetas. Abolet dc hftulas,dc inflam¬
mata mitigat impolita. Eadem arida nomas fi-
ftit, & vlccra putrcdinofi , dc in ore maligna fa¬
nat. Siftit etiam aluum cum vino pota. Narran¬
tur autem dc dc hac quxeunque de Cynoforchi.

Eadem dc P in. tradit , Cynoforchis radices e-
duntur vt bulbi codli, in vincis fere inucnri. Ex
his radicibus fi maiorem edant viri, mares gene¬
rari dicunt : fi minorem fesminx, alterum fexum.

In

LIBER XIX-

In Theflalia molliorem inkuftc caprino viri bi¬
bunt ad ftimulandos coitus: duriorem vero ad
inhibendos. Aduerfatwr alrer alteri. Orchis al¬
terius radix maior , fiue vt alii dicunt durior? ex
aqua pota excitat libines : minor huc mollior e
Jadle caprino inhibet. Eiufquc radices fanant
oris vlcera, thoracis pituitas. Aluum flftunt e
vino potx.

Orchis,inquit Galenus & Cynoiorchis eadem
herba nominatur. Vis radicis cius, qua; bulbo-
fa eft & dup]a,humidaeft& calida , Se guftaiui-
bus dulcior ( duriufcula Hift. Lugd.male ) appa¬
ret. V erum maior radix multam fupcrHuam Se
flatuofam humiditatem habere videtur. Quare
etiam pota Venerem excitat. Altera vero minor
vice veri latis elaborata cft?vttemperamentu e-
ius ad caliditatem Se liccitatem repat. Vnde non
folum id Venerem non excitat, fcd etiam iu to-
tn.n contra inhibet Se reprimit. Et mox f.bdtt.
Orchis quam Scrapiadem vocant,hcciorem vim
habet quam prior. V ndc ad Venere non fnnilitcr
idonea eft : Sed impolita tumores difcutit. Se
vlcera fordida purgac,& herpetas fanat. At licca-
ta multo adhuc magis liceat , vt etiam putredi-
nola Se maligna vlcera fanet. Nam & fubaftrin-
gens quid habet. Et propterea cum vino pota,
aluum iiftic. r

Camer. Radix Orchidum in vino ftiptieo co¬
da Se rurfum exiccata non laeui fucccdu datur in
dyfenceria.

75*

SATYRIVM VETERIBVS IN GENERE.’

SAtyria duo tradit Diofcor.Vnum,quod hm-
plicitcr Satyrium vocatur ab ipfo , quodq; i
alii Trifolium ( 7fi<tvte0v J dixerunt , quoniam
ve plurimum folia tria(Marc. «V ttdm/. Lac.
vero legit in antiquo sVh«A> as
7f/<* <pegft y. Aa.ay.-cva.. Sic Se Serap.&Orib.)
ad terram refrada profert , Lapatho , autLilio
fimilia,minora tamen Se rubicunda. Caulem ha¬
bet nudum [ TasVI longitudine cubitalem , flore
Lilii fpccie, album : radicem bulbofam , magni¬
tudine (!w) Mali(num quantitate, nura alia ra¬
tione fimilem Malo velit Diofcor. valde ambi¬
guum, Gemma,) fuluam ( voppai', fuluam potius,
quam rutilam dici putat,idcm Gemma)intrinfc-
cus albam, velut ouum,guflati dulcem Se ori ^ra¬
tam. Alterum, quod Satyrium Erythronium aut
Erythraicum cognominatur , quodque iemen
habet Lini femini [ quis fcit an deprauato co¬
dice Grxco pro xivoojj epfxa lit legendum a/So «c-ej-
(/.(y, vel xeaoa rigpi» ] flmile , fed imius, rcbuftum
(pofMXco/){plendcns,& lsuc.Eft radicis eius cor¬
tex lubgracilis[Orib. 7tukvos id eft, denius Mat-
thiol. ] Se fuluus : interna verb pars alba, gufta-
ti dulcis,& ori grata. Nafcitur inapricis,& mo-
tanis locis. Et hoc inter ipuria Diofc. alii Me¬
lium aquaticum vocant,alii Extaticon,alii Pr a-
picum, aliis autem eft Satyrifcus,aiiis Orchis , id
eft Teftis Satyri. Romanis Molorticulum Ve¬
netis.

De Satyrio ita Plin. : Duo Satyrii genera: vna
longiorib. foliis qua Olex, caule quatuor digiro-
iu,flore purpureo,radice gemina ad formam ho¬
minis teftium, alternis annis inciirsefcente ac re¬
lidente. Altera Satyrion Orchis cognominatur
Se fcemma cite creditur. Diftinguitur internodiis
^cramoiiore friitice,radice falci nis vtili.[ego fa-
ne hic pro virili mebro fafeinum didum accipio:
vnde Horat.Odc 8.epod. Minufue laguet faleinu.

Naicitur fere iuxta mare. Gr xci Satyrion , foliis
Lilii rubri minoribus, & tribus non amplius c
terra exeuntibus tradunt,caule lcui,cubitali,nu-
do, radice gemina : cuius inferior pars Se maior
mares gignat, fuperior ac minorfoemipas.Eta- satjrium
aliud genus Satyrii(Erythraicon appcllant)lemi- rjtl/rAitS
ne viticis maiorc,leui:dur<£ radicis, cortice rubro
intus album includi, fapore fubdulceiferc in mo-
tolis inueniri.

Subiccit (inquit Co-n. ) & hoc genus Satyrii
Plinius adprzccdcns. Galenus vero & poikrio-
rcsGrieci Srtynum Diofc. polle rms omiferunc.
Dalechamp.ait Plinium lnifcuilTc Orchcon .Sa¬
tyriorumque defetipriones. Planta quaiGraicis
Latin. quoque Satyrion dicitur [inquit
Matthiol.] Arab. Gafi alchaieb, Cbttji altraltb huc
Tatanch -.lulsattrioSc Safmont. Gcrin. ©ten?
bclttlirg : Hiip. satyrion , & supmjs itKapofa.

Gall .SAtni.n, Sed quum Marthiolus ante dixe-
tit verum Satyrium videte libi non licuiilc, cur
tribuit illi inaniter vulgaria nomina.

Dolet Anguil!. libi incognitum Satyrium pri-
mmn & fecundum : Ncc vix adhuc Herbariis
vera Diolcor. Sityria bene cognita fune. Nec ita
obuium eft .quam plantam per Satyiium Balili-
ciim.cnius icinen adEpilcplram commendat, m-
telligit.

Amatus ait veros Satyrioncs adhuc delidera-
ri.

Fuchfium reprehendit Matthiol. quod Palmas
inter Satyt igeneradcping-ac , cum potius inter
Canis teflicuios lint rcpra-(i ntaiuie.

Idem notat Mefucni de Monachos, quod Sary-
riisduos tribuant tcfticulos. Francif. Alexand.
vero ait contra Mitth.Mefuem non di.villc Saty¬
rium fiuetclticiilu.n vulpis duos habere teli cu¬
los.

Satyrium autem Mattliioli primum a Calce- Satyrii a?,
olario ei milium, tefle Pona iu defetiptione mo- qwnoca.
tis Baldi Phallou Hollandicuin eft, cui adaptata
tria folia Lapathi, dc eo agemus lib. 40. de Fun-
gis.fub Fungo Phalloidc. Satyrium quidem E-
ry throni um dictum , volebat Val. Dourez elLe Cumpbri
medullam Nucis Cuciophorxjvt monimus lib. 3. n uus me~

£11 & Satyrium Erythronium quoruudam bifo- ■

lium flore vnico albo aut purpureo radiato , de
quo hoc libro poft Tulipas egimus. Tulipu tan¬
dem rubro fiore forte eft Satyrium Erythraicum
authorc Gefuero : nos hanc opinionem impro-
bauimus. Satyrium tamen criphyllon Diolcor.
habet, quod conuenit cum Tulipaalba. Nunc
Hyacinrh.ltellaris dumetorum quibufdam Sary-
rium verum dicicdr, & Satyrium Erythronium ,

quam opinionem Dodomrus in fol. reprobat.

Vltimb habetur Satyrium EdrhroniuniM.uthi-
oli a Cerhino miffum , aurore Lobelio. Corn.

Orchis fpecienr, Satyrium primum exiltimar di¬
cens : Satyrium nolcunt & nominant etiam Of¬
ficina, criamfi cura Orchi confundant. Noilri
otenbelfourrj dicunt. Syluius Orchis (jiccieut
fomniat Satyrium.idcm Monachi in Mef. idem
Cordus in andd. ac propterea eum iuycrbe re¬
prehendit Francifc.AIcx. Satyrium Trifolium
Fuchf.inHift.pl. eft Orchis Ipecics: De comp.
vero medicam. ait nullum Satyriorum cognitum,'

Tragus fu b Satyrii Ce Orchios nomine iy, plan¬
tarum Ipccics.ni fallor, comprehendit. Manh.
ait omnes fere Medicos huius itatis & Scplafia-
dos errare.qubd canis colliculis legitimi Satyrii
vice paffim in medicamentis vtantur.

Pro Satyrio quidam Manu Chrifti & Palma Amhbafo
Chrifti vtunturjFnchfro reftede cemp, fed mald, meQ1‘

Vites

HiSTOR \A

- vi .,1: , au [ibidi ac.n nullam impetum exci¬
tae. Pro Satyrio fubftituit Fuchftus radices Or-
chios vel Cynoforchios. Cronemb. ait lolere
SeplafiariosColonicnfes fumere Orchi n Fuchlii
marem aiigufiifolium. Satyriorum vice Colent
fuicipi canum tefticuli,vc aic Amatus.

Opera; ptxriam ducit T ragus, paucis comme-
morare, vndeSatyriones primam luam originem
trahere videantur. Non enim ex leminc pro¬
prio, vt fuafcrt opnio, hx planta: primam ori¬
ginem ducut>led ex alieno potius, hoc cft,cx fper-
mate Turdorum & Merularum. Cum namque
V ere appetente antequam Turdi terra noftra ex¬
cedant, aucscommifcentur,mira videas, maxime
cum in Iuniperorum montibus , & pratis contic¬
uerint, ita vt verifimiic fit c-x fpermate horum, ii i
quando in terram forte deciderit , Satyriones
priinumnafci. Nam qucmadmo'dum ex hiftoria
illorum videre e fi, tertio demum anno Satyrio¬
nes primos proferunt flores , quos nullum vt di¬
ximus femen conlcquicur.Dcindc confiat >Saty-

riones, nufquam laetius proucnirc,quam in mon¬
tibus Iuniperorum & pratis, in quibus locis aui-
culx cieas fuas querere affolcnt.

Satyrii Triphy ili radicem bibere oportet in vi¬
no nigro auftero adOpifiothonum. Vtere '.prae¬
ceptore Diofe.) etiam ipla, fi voles cum muliere
coire. Dicunt enim iplam impetum ad coitum
concitare : trychron: u.n vero fertur non fccus
atque Scincus libidinem excitare. Proditur e-

ciam,fi modo radix manu teneatur Venerem fti-
mulare , coque magis fi bibatur in ladtc Ouis
colonica: ( in laete Ouino M.) data,ncruos inten¬
dit: eadem ex aqua remittit. Altera tumores Se
vitia partium carum erumpentia, cum polenta il¬
lita fedat, vel per le trita. De Erythronio ait: Ve¬
nerem etiam, liomnimo manu Erythraici radix
teratur [teneatur alii C.od. j fiimutari narratur,
adeoque fi bibatur in vino auftero. Arietibus
quoque Se hircis fegnioribus in potu dari , a
Sarmatis, equis jobaiiiduum laborem pigriori¬
bus in coitu , quod vitium profedamum vocant.
Er paulo poft. In totum quidem Grarci quum
concitationem hanc volunt fignificare. Satyrion
appellant. Hxc Plinius.

idem de Indi herba apudTheoph. Prodigiofa
fiunt qux circa hoc Theoph.autor alioqui grauis,
feptuageno coitu durare contadtu herbae cuiuf-
dam , cuius nomen ipecicmquc non pofuit. Pof-
fit itaque & haec Satyrium appellari : ficut idem
plin. Ariftolochiam Polyrhizoneflc dixit.

Satyrium , aut Triphyllum ( inquit Galen.)
humidum Se calidum temperatura cft. Quamo-
bre guftu quoque apparet dulce. Attamen recre-
mcncitiam & flatuofam humiditatem poflidct:
quocirca ad Venerem concitat. Hxc vero Se her¬
ba: ipfius radix prxftare poteft.Porro, vt quidam
aiunt > ex vino nigro auftero potum fanat opi-
fthotonum. Haede Veterum Satyrus.

ORCHIS BARBATA FOETIDA.

Hiftoria Orchium vfquc adeo obfcura eft
propter infignem varietatem, vr nefeiamus,
qua: nobis praemittenda fit : videtur tamen Or¬
chis quam Barbatam foetidam vocamus , a exte¬
ris Orcindibus tot manifeftis lignis differre, vt

facile a quolibet, a exteris difiingui p oflit , qux

occafiovcab ea incipiamus Orchidum differen¬
tias reccniere :

PL ANTARVM*

Eiuc igitur bulbi , & reliqua: plantx partes, fi
cum congeneribus confer., itur plerumque ma¬
iores videntur: quippe cum balbos iuglaiidem vni
cum fuo callo
carnofo equi- c c
tesmigaicudi-
nc obleruaue-
ucrimus : fJu
multa, magna.
Liliacea , lx-
uia,& a radi¬
ce , Se in
caule , ad i-
pfam vfque
lpicam fere
nata : caulis
cralPus fpicam
denfam fufii-
nct florum foe-
tidorum : quo¬
rum finguli pe¬
diculo viridi
[cui appofitum
foliolum fc£-
tante longius]
intortOjventri-
cofoinfidcnt.calcariadmodum breui. Si viridi,
galea Se alis foris ex albo virentibus , intus
purpurafeemibus puudtis <5c ftriis notato: d la¬
bello exterius albido,intcrius purpura pumftato
aruncus demittitur triplici cincinno viridanti
compolitus, quorum laterales ccilpi brcuiorcl-
quc,& conuoluti interdum, medius longior bifi¬
das propendet : odor grauis Se vifeofus: femen in
caplulis palillum, vel vtait Dodon.in valuuliso-
blo; ;gis ikriatis perexiguum.

Hanc coguouit Dodon. feribens in Hift. Gall.
T>*yo>xif* Tcfticulus hirci, Gall .Cmillonde Bouci
23oc.vculIcFen» / vocatur etiam Tefticulus lepo¬
ris : finciud cio in Officinis vfurpatur etiam pro
Satyrio. Item hift. fl. Se in fol. Trngorchis cui
folia maiora qu&m aliorum Orchium. Tefticulum
leporis plcrique appcllant,nos ab odore, quo hir¬
cum dum in Hore eft,refcrt, t />ayoo^iv,S: Hirci tc-
fticulum,dicere maluimus.

Lobel.Obf. Tefticulus hircinus Adv.p.62. Or- u ,
chis Sau rodes vel Scincophorajaccrtaruxnuila-
tionc.Corn.Gcmmx: Ime Tragorchisaltera,vul-
garis tefticulus hircinus feu Tragorchis, Se Lepo¬
ris tefticulus noftras Adv.p.tfi. Lobelius duas ico¬
nes propuluit vnius plantx, cur autem diuerfis
locis pofuerit nclcimus. In iconibus Plantini
vnicam, eamq; ponit qux pofterior p.90.

Hift. Lugd. Orchis Saurodes vel Scincophora
GemmxjTefiiculus Hircinus vulgaris.

Tab.lc.&: Hift.Orchis hircinus 1. Se 2. 2$o
f)oblc 1. Se 2. Duas proponit icones : non ra-
men demouftrar qua in re diffcrant:videntur lane
dux icones vnius plantx.

C.Bauh.phyr.duas facit diucrfas plantas:vni ti- C.
tulus , Tefticulus 14. hircinus longidrc anguftio-
reque folio. Alteri autcm,Tcfticulus 15. hircinus
breuiore, latiorequc folio. Addit inter vtrainque
non magnam cite differentiam : Anipfc eam
an imaduerterit confidcrandum.

Solo pinguiflimo nafeitur, Lobcl. Floret cir-
ea finem Maii ac fere vlquc ad medium lanii: -j-£
proucr.it in collibus mufeofis , prxlcrtim inter
vmbrofas conuallcs. Circa Montbc'gardum lx-
piiis vidi etiam in horto lll.E.C.priulquam ador¬
nare

LIBER

nare curarem, fponce enim multis in locis proue-

Iniebat : Inibi floret Maio.

Dodon. in hift. Gall.dicit: odor militum olfa-
cientibifs capitis dolorem creat. Radix Tefti-
culi fucci plena, potiffimumTefticuli hircini fl
edatur, aut coda cum la&e caprino bibatur , Ve¬
nerem excitat, roborat Sc corpus nutrit: Hcdicrs
Sc iis qui alimento egent lingulare remedium.
Eum vero in Hift. Lat pkeraque omittere placet,
ait autem :■ Noftra stas omnium Orchium bul¬
bis ad Venerem excitandam vtitur : &pharma-
copcei compoficionibus eo facientibus indiffe¬
renter quoluis admifccnt : pracftanciorcs funt
Tragorchios bulbi. Aflumendi autem non funt
ambo bulbi, fcd durior, plenior &: fucci plus ha¬
bens ; flaccidior ac rugofior minus idoneus cft.

Eft ante plenior, .non letnper qui maior, fed non
rarb minor , li videlicet bulbi c olligantur priuf-
quim ftirps defloruerit : aut cum primum caulis
erumpit. Nec etenim fucculentior, alterum ma¬
gnitudine fuperar, prius quam femen maturari
ea-perit. Nam alternis anilis vnus bulbus incu-
mefeit , alter vero relidet ac perir, ac cum du¬
rior ac fucco plenior crefccrc incipit, alter rlac-
cclcit rugafque contrahit, donec maturato femi-
: ne vnH dum foliis Sc caliculis fubinde totus f ib-
fideat ac pereat : eo qui interca creuic vegeto ac
fucci pleno :&viciflim. Cur Dodon. ehgirpo-
tids fcecidos, an quia foetent, vt Hi rei qui i alaccs
1 funt?Quod ad nos attinet, nos exiflimamus odo¬
ris boni Sc grati potius roborare corpus, alere,
i & (penna augere quim foetida.

I Omnia Tcfticulorum Sc Satyriorum genera [ vt
Trago placet] qux Gcrm.@tcnbeltvurr3 appcl-
1 Iant, calida lunt Sc humida. Nec debent nili ne-
: ceflkasid poftulauerit intro fumi. Foris cataplaf-
n matis indar imponuntur. Radices rotudarfic ple¬
niores ( funt enim vt diximus nonnulla: vaCiuc
; inarcidte Sc rugota:) omnium Satyrionum , in ci¬
bo vel eclegmate vfurpata» , ad Venerem (limu¬
los addunt iegnioribus. Vtilis cft ha:c medicina
adcoiafcruandum Sc augendum genus humanQ,
modo rite Sc quo debet modo vuupetur. Rur-
fus aridas Sc marcidas Satyrionum radices Vene¬
rem inhibent, quo nomine coenobitis qui cafti-
. tatem vouerunt (vt hi loquuntur ) vtiles fuerint.
Paucos tamen in co ordine hominum reperias
qui id medicamentum expetant. Radices ple¬
nas in ladte captino bibi poliunt , aut cum albo
Pipere Sc melie,i nftar Eclcgmaris, confici ac a f-
fumi. Radices Satyrii maxime eius quod odo¬
ratum efle diximus cum vino Sc meile dceo&te,
vlcera oris & quascunque eius vitia finant. Ra¬
dices easdem tufic, & illitas, inflammationes lc-
niuntjtumorcs difcuciunt,vlccrafluentia purgat,
fanantque veluti Aron Sc Dracunculus maior.

ORCHIS GALEA ET ALIS
fere cinereis.

HVic bulbi fibrasque appenfas haud aliis ab-
fimilcs : folia duas vncias lata, quatuor aut
fex longa, quaterna aut quina: caulis dodranta-
lis flores fuilinet in (picam digeftos , odoratas i
quorum linguli pediculis femuncialibus inli-
dentes, calcar breue exprimut: guled aUfque foris
cinereis, intus rubentibus Sc feturatioribus pu-
mccis lineis ftriatis , quibus interie&a bina fo¬
liola oblonga, valde angufta>riibentia : labellum
»blongum,in bis binas alas rubentes differtum,

'XIX-

intus albi¬
dum, punrtis
rubris pirtu,
foris ex albo
ad purpuram
declinans :in
rirtu apices
'herbidi. Cir¬
ca Montbel-
gardum abu-
dat in colli¬
nis pratis flo¬
rens Maio >

Gcncuae iti¬
dem copio¬
se.

Fllchf.hift. Orchi* m*c
Orchis mas Urifoli*.
in vniuerfum
maior quam
fcemina, pro-
ceriorquc , vt
pirtura ipfa

puicnrc aeciarar. Icon, dicitur G.£rcit fuo^
benhaut mcnnlc. Is autem pr<J deferiptioue
lux Orchidi.s ponit dclcriptione Dipfcondcam,
non tamen indicans (e Diofcor. dclcriptioncm
poncre,quatlancnon rcipoijdct iconLfolia enim
non fune Dicae fimilia.

An Trago, Saryrium ibas quomiidam , pri- Satyrii
mum idemque vulgatiflimum , Maio mcnfc flo-
rens,quod in pratis repe ritur, re ruis aut quater¬
nis plerumque foliis vcflitum, Liln limilibus.

Porrb in duas fpecics hoc genus, quod ad florem
attinet dirimitur. Aliud namqj flore comar pur- Aliud flora
purco, aliud niuco, coque Ariltolochiae vulgaris purpureo,
flori conflmili, Scc. Eius autem Icon Fuchlia-
nx fimilis cft. Altui. j

An Matthiol.in Diofcor.pirturam habet no¬
mine TGlliculi,poftremo lpco. Camer.in Epit.
hanc iconem omifit, & aliam fubflituit mutata
nonnihil delcriptione: dc planca autem, cuius i-
conem Camerarius exhibet lub Orchidc albi
calcari longo agemus.

De noftra Orchidc Dodon. Gall.Orchios pri¬
mum gentis, le prewier comllon de cbtefi viafle.
o :x« > Orchis, Cynoforchis, juu>$? Tefticu-
LiSjTcfticulus canis: Odicinis Satyriones,quam-
uis paruafit limilitudo.Foliis Lijii conuallii,flo-
res odorati atque variegati Dodonxiis ean¬
dem iconem ex Fuchfio habet quam nos : ve¬
rum lib. de flor. Sc infol.mutauit iconem «Sc nu¬
merum, Sc dicit : Cynoforchis altera foliis lanii-
bus, oblongis Sc latis eft, fed quam antecedentis
(Cynoforchios prioris Dodon. )minoribus Sc an-
guftionbus , quinque aut fex, nonnullis caule a-
plcrtentibus,qui dodratalis elt: lpiea densa,bre-
ui , in qua flores multi , colore ex candore pur-
purafeentes , multis purpureis puntftis,dc inte¬
riore partes obfcurionbus copiolis exiguis lineis
ornati : forma galeam aut hiantem cucullum,
quoque referentes, dependente ex lingulis vcln-
ti animalculi quadrupedis, aut homunculi exten-
(is brachiis& diuaricatis cruribus abfque capi¬
te corpulculo, eodem fere modo,quo ex Saturni
ore depingi (olent dependentes pueruli : radices
fublut dujE globofe, nuclei Nucis Myrifticae ma¬
gnitudine : adhaerentibus ad annexum fibris ali¬
quot crafliSi

Lobel.Obf.Cynoforchis maioris fecunda fpe- (

cies Aducrf.pag.tfz. Cynoforchis altera Dodon.

Angi. Alia icon eft in Planci

nt HISTORIAE

ai iconibus p.i75-hoc ciciilo, Cynoforchis maio¬
ris Iccunda Ipecics :■& Gynof. altera Dodon.
T.214.

Hilt. Lugd. Orchis x.fpecies Dod.>j. Matthioli.

Ic.ex Matth.quam non audemus dicere priorem
Dod. lib.fl. nccin poft.hift. fufpicamur potius
fccundam,cuius deferiprionem etiam ponit hift.
Lugd.fcd male noftro iudicio ad alteram iconem
refert.

Tab.Icon.& Hift.Cynoforchis maior. i.(Bro0^
Fnabcnfraut 2. Et poft ,Tell:iculus latifolius 5.
Matthioli , Brcyt ©renbclimirn. Duas figu¬
ras vnius planta;.

C.B.Phyt.Cynoforchis tertia latifolia hian¬
te cuculo.

Thal.Harcyn. Orchidis Dodonaei fecundum
genus.

Pefcriptio

ORCHIS STR ATE V MATIC A MAIOR.

SVnt& S rare u macies vel Anthropinxtdi<ftx
qua: iudicio plunmoru exteras pulchritudine
vincut:flores vcgale^ vel galeati homunculi tru¬
cis duntaxat
inanibus pedi-
bufique. Prior
eminente tau-
Uyfolio amplif-
limo,id eft, lo¬
go limul &c la¬
to , & fubro-
tundo inter i-
iiitia,//ar intus
candidus , ma¬
culis purpureis
inccrltindus,
foris vclut fi¬
bris purpureis,
ac citrinis,im-
pcnlius rubes:
huius proucn-
tus vbcrior in
fvluula Flori¬
da vallis : eru¬
pit menle De¬
cembri , floret

a Maii aufpiciis ad finem vfque.

Lob.Obf.& lc.PLp.1S4. Orchis Srrateumati-
ca,vel ftratiotes maior, fiuc Militaris GGemmar,
quam meri tb Bafilicam tertiam vocitare licet.

Hift.Lugd. Orchis ftrateumatica maior Balili-
ca tertia Gemmae.

Tabcrn.Ic.& hift.Tefticulus 5. militaris 0ren-
belrour^.

Orchin latifoliam alteram , qux haud dubie
genus Orchidis ampliflimis foliis cft,Clufius non
modb in filuis Ncmcthvvivvar oppidi vicinis,
fed etiam in Lcytano laltu fupra Manderftorf
obferuabat,foliis quidem magnis & latis, fed in-
frafuperiorum amplitudinem, caule pene cubi-
rali,magnis floribus lpicatim congeftis, eiufckm
cum aliarum Orchidum floribus lormx , purpu¬
reis maculis afperfis,exalbida galda flores lnigu-
los tegente, radicibus geminis, craflis , fuperiorc
tamen breuioribus.

C.Batih.Phyt. Orchis i8.bi folia altera Clulio,
Orchis latifolia altera. Gur C.Bauh.voca: bifo-
liam? Clufius non Icribic talem eflc,quinimo ico¬
nem , cui multa folia in poft.hift.ponit qux a Lo-
belio Stratemnatica dicitur : eam autem ipfc C.

Bauhin.fcparans a Glufiana latifolia altera facit

Orchidum 54-liue militarem maiorem.

PLANTARVM»

ORCHIS STRATE VM ATI C A MINOR.

COgmatuStra-
teumaticx al¬
terum genus ( in'
quit Corn.Gemay)
folio quidem lato,
fed breuiorc,coma
magis propendu¬
la, propiulquc co-
fertis floribus, &
ad vnum latus nu¬
tantibus galeisxo-
ior foris ex albo&
cxruleo nonnihil
cincritio miftus;
habet maculas co¬
loris punicei:hi ad
nos e montofis 6c
afperis non pro¬
cul a Bruxcllenfi

ciuitatc mittutur.
Flos apprime vc-
nuftus vtrique ge¬
neri, fed inodorus.

Lobel.Obf.p.9*..& Ic.Pl.p.ify.Orchis ftrateu-
maticam inoi C.Gemmx. Defcriptioncm Gem¬
ma: pofuimus, qux rcfpondet noftrx Orchidi ga¬
lea 5c alis cinereis, pro qua tamen Lobel. cciain
videtur habere iconem : diligentius hxc hift.

De fi

examinanda.

Hift.Lugd. Orchis Straceumatica minor 'Gem¬

mae.

Tabcrn.Icon.& Hift.Tcfticulus ftrateifcmati-
cus minor 10. ©mibclrourtj.

€.B.Phyt.Orchis J4.fiue militaris minor.

StrateumatuafoLio Liiu-folus quamfimilhma.

Procter iain dictas Strareumaticas, vel Militares,
vidit aliquando Corn. Gemma &c tertium genus
folio lato,Lilii foliis qoanifimilimo, oblongo lci-
licet,& in mucronem fubrotundum delinente,
cui flos Lilii ladteus plane columbarum eifigiem
alis cxporrc&ispedibufqucquam optime reprx-
fentans. Gaudet montofis & aridis: floret eo¬
dem tempore cum Anthropinis.

"CYNOSORCHIS PRIOR DODON£l.

CYnofor-
chios pri¬
ma Ipecics,
Dodon. hift.fl.
Sc in fol. folia
habet lata,
pinguia, Lijii
foliis prope-
modu fimiliaj
caulem peda¬
lem, aut alcio-
rem, angulo-
fum j & in eo
floret copio-
1'os , lpicatim
digeftos, colo¬
re rubentis di¬
luta: purpura^
cucullo aut
galex parenti
fimilcs , cx
qui-

De:

uber

quibus parce inferiore laciniofum quiddam, ca¬
nis auc alterius animalis quadrupedis exuuio fi-
mile depcudetjdiluce & iplum purpuralcens,pu-
dulis magis purpureis relperfum : pro radicibus
prxter fibras fupH adhaerentes ,gemini fune bul¬
bi velati tefticuli , forma aliquantulum oblon¬
gi , quorum vnus plenior ac vegetior alter rugo-
iior.

Cynoforchis inquiunt Adu. omniu nocillimus
frnagiiitudine , in pratis frequcntiflimus riguis,
primo pillularum fpeciem habet Elleboris erum¬
pentis, vel Colchici , deinde Lilii conuallii aut
vulgans : folia cxcrit terna aut quaterna, lenta,
crallii,&:mucor« turgentia. Caulem vero fefqui-
pedem longum.glabrum^itidumjcauum in fum-
mo : fpicato flore confpicuum, odoratum, purpu¬
reum, maculis albicantibus, atque pullis variega¬
tum : radix geminis conflat bulbis effigie relti-
culorum, quos quafl pubes fuperne multa: .mal¬
unt fibrx, quibus, non fecus atque ipfa planta fu-
perior, bulbi alimoniam adipifcuncur , & alter¬
nis perennem : alteri nempe iam flaccido 6c va¬
cuo, altero fucccdente turgido &c fucci vifcidi
limpidi pleno, albuminis Oui, quafl foret femen
genitale, magnitudo quanta maioris dadyli , ili¬
cetum Nucis iuglaudis adulcorvicto vero,& ru-
gofo multo minor,& litus inferior. Dulcis fa-
porjmucagiiieusjcmplafliaisjinflilfus, odor can-
didus,pcllucidus.

Lobcl.Obf.Serapias Diofc.Cornelio Gemmq:
flue Balilica Syderites vclErythrxa floris omni¬
no purpurei, 6c aliarum omnium facile princeps.
Cynoforchis noftra maior p .61.

Icon. a Lob.& Dod.propoflta fimilis admodu
eft Cynolorchi maiori alteri Lobclii Sc Cynofor-
chi tertio Clufli : neuter tamen certum aliquod
dilcrimen tradere videtur: Ledorum prartcrca
erit perquirere an haic ab aliquo alio Botanico
tradatur dclcriptionc vel icone.

Hift. Lugd. Cynoforchis maior 5-Lob. Sera-
pias Diofc.Gemma:.

Tabem. Ic.& H.Cynoforchis maior. $. (Bro0
fnabcnftaut : Icon eadem cum Dodonaeo 8c
Lob.dcfcriptio autem diucrfa k Dodonqi deferi-
ptione,quamTabern.poluit pro fuo Cynoforchi-
de priore, vtdidum.

C. B. Phy t. Cynoforchis 2. latifolia, altera Li¬
lii folia.

Thal.Harc.Orchidis Dodonafl primum genus.
Eiufdem alia fpecics foliis quatuor vel quinque
multo longioribus,dodrantalibus.

ORCHIS ORNITHC^HORA FOLIO MA-
culofo Lob.Ic.Plant.p.i§5.Teut.2i‘;.

ORrchios Ornithophone foliis maculofis C.

Gemma: funtjtefte Lob.Obf.difFcrcntia: ac¬
cidentales plurima:. F loribus : purpureis , pur-
purafccntibuSjalbiSi. Foliis: pra:grandibus,par-
uis,oualis figura:,exlato in acutum delinentibus*
ex acuto in amplum & rotundum.

Floret medio Aprilis fere, &c quandoque fub
initium Aprilis vel finem Martii menfis.

Flift.Lugd.Orchis Ornithophora , foliis ma-
culoflsjGcmma:.

Tabcrn.Hift.&Ic.Tefticulus 15. Ornithopho-
rus fatis latis foliis, ftriatis,valde maculatis , di-
uerlorum colorum floribus, purpureis,albis,& cx
purpureo pallido. Tefticulus vulpinus,

Tom. 1 1.

xix- ,59

f)ublein. Folia lata cum neruis apparentibus „
multismaculis alperfa , flores au i volantifimi-
les, purpurei. Lc-
dores cofiderenr»
an dux icones &c
deferip tiones va¬
nius planta: : non
videmus occatio¬
nem cur Compi¬
lator fepararit ca¬
pite.

C. Bauh. Phyt>
Orchis 51. dequ.\
Lobelius.

ORCHISMAGNA LATIS FOLIIS, GALEA
fufea vel nigricante.

FOlia habet
quatuor
aut quinque,
magna, Luia-
cea,p ilmaria,
ik. lc( quipal-
maria, vncias
circiter tres
laca,ftruta,ni-
tida, iSepixter
hxc duorum
foliorum in
terra rudime-
ta: cauli, ftri-
atusjfelquicii-
bitalis, luperi-
ora verius
purpurafeensi
in quo [i rum
thyrfus maiuf-
culorum, galea
breui atropu-

rea ftriara, quibus apprimuntur bina: alx conco¬
lores, calcari paruo,ad pediculum longiufculum
contortum angulosumque apprdlo : ex pediculo
pendet labellum exutiias martis aut zebellini
expanfliSjCgrcgie exprimens , vna cum crufculis
& cauda aduerla parte ex albopuipuralccns: in¬
tima floris pcnecralia rubro candidoque variata
funt : odor leuis non ingratus : Japor vifeidus
inluauis.

Hancobfcruauimus in Ducatu ^irtembergi-
co cum contenderemus per montem ex vrbe
Dornftet ad vrbem Nagel, florentem melis Maii
medio.

Icon quam proponimus ex iis quas fculptas
emimus quod radices & folia attinet , ndn male
conuenit planta: deferiptar , verum flores non
placent: conflderandum an ab aliis Botanicisfit
deferipta,

Sff

Defci

7 6o

HISTORIA PLANTARVM

ORCHIS ALIVS PVRPVREVS, ALIVS
ex rofeo candidus Trago fiuc quartus.

ORehidishqc

i

^_/icon quo fit
referenda conli-
derandum , nos
iam fculptam e-
mimusjhuic fere
fimilis eft apud
Tragum, cui ti¬
tulus Satyrion
primum Diofco-
ridis , bas 4*
0tent>cltvuri3
Ylknnltr». Ei¬
dem Trago eft
alia icon cui ti¬
tulus, Cynofor-
chis mas quarto
loco deferipta.
Hoc icon acce¬
dit ad iconem a
Trago inferi-
ptam , Satyrion

J 1 i Ll J 3 5 - - -

chidis galea & alis cinereis.

Tragus aurem fic deicribit : Quartus Tcfticu-
lus duumeft generum fi florem , quem alius pur¬
pureum prorfus, alius vero ex rolco candidum,
purpurcifque ac exiguis maculis notarum pro-
fcrt,confideres. Planta eft omni ex parte latis
magna, cuius viridia & mollia folia Lilium fere
relerunt: Radices illius quo fucculento funt Sc
dulces binis oblongis auicularum ouis, aut vep¬
ris galli gallinacei tcfticulis, conferri poflfunt
Conlidciandum an alius quilpiam botanicus
huius Tcfticuli meminerit , & inquirendum an
Tragus forte intellexerit Orchion maiorem to
tum purpureum, licet noftra iconac eriam ico¬
nes ambo Tragi minus rcfpondere videantur.

CYNOSORCHIS DELPH1NIA MACV
lofis foliis flore purpuro-violacco.

Cei

CYNOSORCHIS MINIMIS SECVNDVM
caulem maiyulofis foliis, floribus purpureis.

' Ynolor-
vehis Del-
phinia Lobcl.

Icon. Pl.p. 174*

fellilibus eft &:
maculofis,ob-
tufioribufque
foliis: flore pur¬
puro -viola¬
ceo j caule fef-
quicubitali
maiulsulo , o-
liuari gemino
bulbo T. 114.
Vide H.Bclg.
Lob.p.114.

C.B. Phyt.
Tcfticulus 8.
morionis fo-:
liis fellilibus
maculatis.

Icon noftra cx

empticiis an conueniat confiderandum.

C’ Yuofor- De(„r
vchis.Lob.
lc. Pl. minimis
& fecundum
caulem peda¬
lem maculofis
fohts : floribus

purpureis,
Lob.Ic. Planr.

pn75.Tcut.a1 4.

C.Bauli.Phyt.
Tefticulus 7.
morionis mi¬
nor foliis ma¬
cularis.

ORCHIS MAIOR TOTA

purpurea non maculata.

GEmino bul¬
bo magno
donata eft hoc
Orchis, altero o-
blongo : folia
quaterna aut le¬
na, longa,lata,lo-
uia, lpleudentia;
caulis dodranta¬
lia Sc cubitalis
craflus, in fura-
mitate purpural-
cens: flores con-
fertim multi pur¬
purei , & inter¬
dum albicantes,
odore fere nul¬
lo: labello tripar¬
tito, medio teg¬
mento proten¬
tiore, raris pun-
(ftis purpureis in
viridi albicanteue notato , alis foris intufque
purpureis, calcari fatis longo purpurante. Hxc
etiam folio maculato reperirur de qua ante.

Fuchf. Orchis fccmina minor.lcon. p.n<>. Or¬
chis focmina altera, 0dmal FnabcnFraur Wci?
ble bas anbcr, Minor eft vt figura demonftrat.
Non placer f uclifium iconem 4.1ocqponcrc nec
demonftrarequainreea Orchis ditferac a pro¬
cedentibus, quo*oftro iudicio non erat fepa-
randa a fecunda fiue maculata Orchide.

Dodon.Gall.Orchios 4.gcnws , Second couillon
de chten femellc»\Ade fimile foliis fecundo(nobis
di<fto,Orchis maior tota purpurea folio macula-
co:)flores carnei coloris cu maculis paruis fufeis
( brunes :) Radices rocundo>fublongo,fimiles ouis
auium,minorcs radicibus fecundi. Dodon. Ico¬
nem Fuchfii haber > an eandem plantam quam
nos incelligat alfirmarc non poflumus.

Mar-

F u<\'

LIBER XIX

Marhiolus multos Tefticulos dcfcribit , fed tan¬
tum icones pr®ponit,& primo loco in vna tabel¬
la duas guas differre videntur , quo atitem refe-
rend«x,nobis certe incertum, fi licet conic&ura-
ri,acccdere videtur vna ad Fuchfianam ance di¬
dam : De altera icone eiufdcm tabella: vix ha¬
bemus quod dicamus , conferatur tamen cum
Cynoforchidc tertio Dodonari.

Hift.Lugd. Iconec Matthioli duas in vna ta¬
bella proponit fub hoc titulo: Orchis 4 .& quin¬
ta Dodonxi i.Matth.

Tabem. icon.& Hift. Cynoforchis maiorpri-
ma dJrof fnabenFraut/ defcribitur&Dodonxo
&c Matthiolo foliis latis pinguibus, Liliorum fo¬
liis valde ffmilibus : caule angulolo palmum al¬
to vel paulb maiore ; flores fpicae modo purpu¬
rei, galeam apertam referentes, labrum inferius
pundispurpureis notatum: radix conflat duobus
globulis. Icon deferipta cft ex Matthiolo : de-
Fcriptio autem ex Dodonaro de floribus [ nulla i-
con] fed diuerfa i Matthiolo: Dcfcriptionem
Dodonaei conuenire cum icone Matthioli dicere
non audemus, nec etiam Fcimus anextet Orchis
caule angulofe.

Item : Tefticulus vulpinus 3. <Jtid>al)6birin.
Compil.ponir iconem valde foliofam per cotum
caulem[qualcm habet Matthiol.Fub prima Tcfti-
culorum Fpecie] hanc non dcfcribit,ca enim de-
Fcriptio qua: dt tertio loco non perci net ad Or-
chide cui numerus tertius afenptus : Iconum p.

pro tcfticulo jz.pofuit iconem (linedcFcri-
ptione) foliolo admodum caule.
Cafp.Bauhin.Phyt.Tefticulus 6. morionis foeini-
na alter.

Hanc Orchin florentem Aprili in pratis ob-
feruaui prope Maffouium Abbatiam : de prope
ponrdeRuide Burgundi*, prxccdcntem folio ma¬
culato , & non maculato, de qua hoc capite : vt
& hanc cum fequenti in eodem prato. Macu¬
latam collcdaiu in monte Far tranftuliin hor¬
tum 111. E.G Circa Monrbclgardum &: Bcffor-
diam, circa dumeta floret adhuc Maio.

puo

ORCHIS ORNITHOPHORA FLORE
colore herbaceo.

It:

JAm & quin¬
ta ( inquit
Dodon.) Cy-
noforchios
quaedam fpe-
cies reperitur
filiis, vti fccu-
dus ( nobis di-
dus Orchis
galea & alis
cmcreis)canis
tefticulus:<rai<-
Ic pedali: [pi¬
ca longa : flo¬
ribus colore
herbaceo fub-
uirentibus, ex
quibus quod
lacinia: limilc
dependet, ob¬
longum eft ,

& quafi quadrangulum.

Dodonxus omilla icone &defcriptionc quam
habebat in hift.Gal.pro quinta , aliam in hiftor.
flot.ponitjcuiin fbl. iconem addit plurimum dif-
ToiUi II.

7&

\ 'Ferentem , de qua Lobel.Ic. Pl.pag.182. Tcut.2157;

Et Obf.Orchis Ornithophora , vclOrnithes
'folio leeui C.Gemmae. Tefticulus nofter papilio¬
nis alas expanfas rcfetens,Adu.p.tf2.

An Lob. Adu.p.65. Tefticulus vulpinus foliis
latiufculjs & toto caule appreflis, floribus Papi¬
liones volantes > alifuepailisFe librantes adu¬
lantibus.

Hift.Lugd. Orchidis Dodonam quinta quxda
fpecies reperitur : floribus caule herbaceo fub-
VirentibuS &cc. Pro hoc quinto Orchide forte
.male pofuit Hift. Iconem Matth. primam quam
poftea Iconem Lobclii & Dodonaei ponar fub ti¬
tulo hoc:Orchis Ornithophora folio heui,G6m£

Cafp.Bauh.Phyc. Orchis 50. (pica ex herbaceo
fubuitente.

ORCHIS ORNITHOPHORA CANDIDA.

PLant Icon, p,
183. Orni&ho-
phora candida
Teur.n<?.Vide h.
Belg Lobcl.

C.Bauhin.Phyt.
Orchis 32

ORCHIS MINOR PVRPVREA ET ALI-
orutn colorum cum alis vi tentibus.

RAdtx in te-
ftes duos
rotundos, alte-
rum fuperio-
rern , alterum
inferiotem,di-
uifa,cum fibris
aliquot adna-
tis : fJta odo
aut vndccim
nonnullis ,
magna, duas
vncias aut
paulb plus 16-
ga, angufta i
1 au lis palmum
aut Iclquipal-
mum altus vel
altior : Flores
fuaueolcntcs ,
vna vice fe pa-
dentes, ruben¬
tes, labello latiore, quam procedens, fimbriato,
calcari etiam breuiore , faturatioribus pundtis
puniccis iri albo carneouc diffindi : aU media
parte virentes, magis tamen intus quam foris
STi 1

Defcriptic

m

•fd i

; 's •*

f !

rapias.

T riorehis
T rtorchu
m.ts,

freh.

HISTORIA

reliqui rub«nt*S,(ltiati,(ingulorum florum pedi¬
culis appolitum folium putpurafeens.

In hoc genere duplex floram varieus reperi-
tur praeter ia m didam : vni enim labellum albi¬
cat, tix tantillam purpurei liabens , purpura fa¬
ciente punctatam, per reliqua cum iam deferip-
ta conutnicns : altcriflosroruscumcalcarial-
bet, nonnihil ad luteum inclinans : alas cumiu-
perpofito folio ftrix virides percurrunt; folium
quoque floris pediculo appoticum virclcit. Hxc
Orchis multi m ludie magnitudine & colore.

Fuchf. Hift. %-yi< n-t.-n-u, aur Paulo de

' Actio tcftibus,Gr'*cis dicitur -.Scrupus Latinis:
Germ. Kagwurr,/ Gall. S Annum a trois couiUons.
Triorchis Scrapias mas. Triorchis manifefto
ex ea appellatione argumento, quod non duabus,
fed tribus tcfticulatis radicibus in terra nitatur.
Quo facile i prioribus dlfcrumnatur Orchidi-
F „A[. bus^ Irem lc. Triorchis mas minor. F ucbfius

ponir dcfcripcioncm Diofe. pro fua,non demon-
ltranscllc Diofe. quod non picum difplicet. Si
Orchis de qua hic agimus repentur cum tribus
bulbulis liue reftieulis , id cucnit propter iumo-
reni plantam adiunctam & primum proueniente.

Diiplicct & Dodon. qui in hift. Gall. huic Or-
Dodon. rt' chidi, r.ifui deferiptione tribuit tuesbulbos, li¬
cet non viderit , quod patet ex lib. cius florum &
poftrcma hiltoria.vbi lcribit in nulla Orclrdc no
contiaifle piares videre quam duos bulbos.

Mitth. 111 Diolc.quarco loco Tefliculi fpccics:

In epir. pio tertio fine dclcriptionc. In hiltor.
Genu, pro fecundo.

Poterit confiderari icon Cynoforchis morio¬
nis foiminx Dodon. & Lobclij dequaante-. qua:
videtur exprimere Orchi deni de qua hoc loco a-
gimus , inulta rclpondent , eadem cft etiam in

Hift. Lugd. ve ante diiftum.

An Tabem. Icon. & Hift. Cynoforchis morio
a. fficfprenrtt Xnabcnfrsfit : Hkc poftrema Cy-
noforchis habet folia lamia, anguft.1, ftriata.fimi-
liaaneufts: Plantagini. Flores valde expanfi, re¬
tro p£det vcluti corniculum: eis foliola quidam
auriculis Morionis iimilia.Icon Tabern. eadem
e ficum icone Cynoforchios Morionis famins
Lobelii ni Obf. & Icon. Piant, de qua ante pro-
ximo titulo egimus.

Tabem, icon & hift. Triorchis mas minor
Stem Kagmfire tTiamilcm. Icon modo dicti
cft ex Fuchlianis.qualis noftra.cnius defcriptio-
ncninon ponit,* non bene feparat canite pro¬
prio ab aliis Orchidibus : nullam pome delcrip-
tionem conuenientem. ,

An Cluf.in Pann.de hift. poft- hanc tradit, cum
lcribit : Orchis colore vario , iiue quinta , qua¬
titor aut plura habet folia . Cumina tellure lacen- |

tia, Belgici Orchidis qua paffimin pratis matu- j

re purpureum florem fert, iimilia , fed nullis ma- ,
cutis alperfa: caulem palmarem , aliquot mino- (
ribus foliis feptum: cuius fummum, multi flores , .

exigua galea duobus foliolis conftante.tnbnfqitc !
aliis foliolis galeam ambientibus , latiore barba •

propendente, & obtufiore calcari praditi , & m j

t . * r • - <-r\lr»r«c aur nilVDU- I

PLANTARVM

ix candida: crafliufcula: fibra:. Inucniunturpaf-
fim in pratis Viennae vicinis.

Clulius pro fu a Orchide quinta,ponit iconem
Tcfticuli morionis maris Dodon. Hift fl.de po¬
ftrcma: , liue Lob. Obt.dclc.Pl. C ynoforcludis
morionis cui folia maculata : Confide fandum
an fit eadem cum noftra purpurea minore, cui
alo: virentes ,quamuis C.Bauh.lcparct.

C.Bauh.Phyt.TcfticuJus o. morionis fol isfcf-
filibus non maculatis. Oichis cojorc vano Clu-
fii. Tefticulus morionis fcemina Matihiolo
lcon.p.559.‘Tcfticuli (pectes tcrtia.Lob. Cyno¬
forchis morio fcemina.

Hunc Orchin minorem cum praecedenti ma- i_.,CUy
iorc obferuauimus florentem ex primis Aprili in Ti-inp,
pratis humidis circa Montbclgardum : & piope
Moruillars flore albo de cxrulco de albido, hos
etiam florentes Maio circa Monibclgardum
tranftuli in hortum lll.E.C.Eftex primis lpccic-
bus Orchis vere florentibus , ac cum magno
toto purpureo floret : Geneua: quoque obferua¬
uimus.

ORCHIS SIVE CYNOSORCH1S
tertius Dodon. Lobel. maior alter.

NOs leonem quam hic ponimus cum aliis
fculptam emimus, de qua Fuchf. icon.p.?i5h

i • A- • . (GiJ — .1 Cn.b.n

luiijiuiii iiunuuj, uv

Orchis fcemina anguftifolia, ©chrnftl fnaben-
Fraut . In hift. Orchis fcemina maior, vt pidhi-
ra fatis demonftrat. Fuchfius iconem ponit ter¬
tio loco, fime

propenaemv.» w*- - i.

{picam nafccntcs 'exornant], coloris aut puipu
rei Saturatioris, aut dilutioris , aut fere carnei , i
atque etiam omnino albi , barbi tamen plerum¬
que vel exigui s.vel maioribus maculis fature pur-
purafcentibusafpersa , interdum etiam prorfus
nullis, prxfertim in ladeis floribus : fenum vt in

reliquis contortis vafcuhs continetur : geminas

radices , vnam fuperioris anni flaccidiorem , al¬
teram recentiorcm, fuccuientain, tegunt mul-

vlladcfcriptio-
ne , non demu-
ftrans qua in re
ab aliis diffe¬
rat.

Dodon.Gat.
Orchios tertiu
genus , premier
cjuillonde chien
femllcy magna
de lata habet
/u/M,Lilior6m
foliis pene fi-

milia:/Lmcx-
rulei \_perfes: ]
radices rotun¬
dae de fublongae
forma Ouo-
rum auium:fu-
perior rotunda
de parua , infe¬
rior nonnihil
longior & craflior,vtraquc faporis valde dulcis.
Dodonseus iconem Fuchlianam habet in fuahift.
Gall.Quo nomine tradar inhift-fl-c.tfi. aflcrcre
non audemus, nullam ibi figuram habct,confide-
randum andeferibae his: Tertia Cynoforchios
fpccics folia edit angulb. dee. Dodonteus in fol.
eandem hiftoriam habet de iconem, quam inicii-
pfit Cynoforchis tertius. Hxc autem Icon cft
apud Lcbel. Obf.p.89. cum hac iilfcnptionc Se-
rapias Diofc.lecunda C.Gen>ma:,d:c. Icon poftr»
Dodon.de Lobelii tantam habet fimilitudinenl
cum Cynoiorchide maiorcLobclii de priore Do-
don.in poft.hift.vt infigne aliquod dflcrimcnfta-
tuere non poflimus.

Hift.Lugd.Scrapias Diofcor.a.Gemmx. Or¬
chis Bafilica altera , Cynoforchis altera maior

Lob.

Hift<

LIBER XIX

7S;

Tabem. lc«n. & Hift. Cynoforchis maior 4.
(Brofi fnabenfrftut. Icon Tab. eft eadem aux
Lobelii & Dodonari in poft. hift, fed line deferi-
ptione.

C.B.Phyt.Cynoforchis 1. latifolia floribus pu-
niceis intus albicantibus.

ORCHIS MAIOR TOTA PVRPVREA
maculofo folio.

ORchis U14-
ior tota
purpurea folio
maculofo, qua
in re differat de-
ptis maculis ni¬
gris in foliis
confiderandum
ab ea quam ma¬
iorem totam
purpuream non
maculatam di¬
ximus : dicitur
Fuchf. icon. &c
hile. Orchis
mas anguitifo-
1 a , Sd;inal
fnabmlraut
Htennle / Al¬
terum genus
anguftioribus
foliis quam
Orchis mas latifolia , &c maculofis magis, flori-
bufque purpureis conftat.

An 1 rago Cynoforchis mas, Tcfticulus quar¬
tus duum generum , de quo paulo anti feripii-
mus, alius rofeo candidus.

Matth.Tcfticuli penultima flgura ex Fuchfio
fine delcriptione. Figuras tamen ex Plantino
- melius placent quam Fuchlii quas hic habemus.
Hift. Lugd. Iconem habet ex Matthiolo cum
hac inlcriptione,Tefticulus morionis mas Dodo-
nasi, ibidem deferiprio ex Dod.de floribus: addit-
quc,Orchios fecundum genus facit Dod. Matt.
Tefticulum quartum.

Apud Dodon.Gall. Icon Fuchfiana : Orchios
fecundum genus primo (flue ei cui galea & alae
fere cinerca)nonnihil limile , foliis tamen angu-
ftioribus, tenerioribus, cum maculis nigricanti¬
bus : Flores modo asrulci obfcuri (pen obfcuri)
modo nitiei candoris , Radices oliuarummodo
ff rorundee : vna noua &c plena, altera fur.gofaru-
! gofa & flaccida. Idem hift. fl.& in fol. i cllicu-
lus Morionis mas,cui folia funt qu ;iique,aucfcx,
longa,lata,la:uia,Lilii foliis linniia. quasdam mi
nora, lupcriu? maculis aliquot fubmgricantibus
lignata : quorum vnum & lubinde aiterum cau¬
lem quoque circumplectitur: caulis dodrantalis:
flores in fpica purpurei, circa vmbilicum albidi¬
ores, odorarij& alpeiftu grati, pofterius cornicu¬
lum habent propendens , limile fere corniculo
Regii floris : anterius vero cucullum auriculam
& criftatum Morionis referunt. Nam cuculli
cuiufdam & patentis galex modo flofculus hiat *
& angulta foliola,qux a lateribus furgunt, auri¬
culas : quod vero e medio attollitur , criftam re¬
fert : radices gemini funt globuli nucleo Nucis
Myriftic^ fimiles,fiiptAquos hbrx exeunt; Si Do-
don. eandem quam nos intelligic , Confideran-
dum an icon bene rcfpondeaf .

Tom. II.

Tab.Hift.&: Ic. Cynoforchis maculata $71az
rientrefyer iJlanlcin. Cynoforchis morio mas,
(Befprtncjt fnabcnFraut : Quintx fpcciei fo-
liaiiinr ccafTaik lata,multis maculis aipcrla. Flo¬
res prioribus fundes, coloris nonnihil viridis,
huic ftmilis fexta foliis maculatis : qux maculx
ityitex nigro virctes, flores albi &: purpurei gra¬
ti odoris,limiles capitiis Stultorum, icon prior
Tabcrri. accedit ad iconem Matthioli,fccundaad
iconem Dodonxi : quas autem plantas intclligat
non afferimus adhuc.

C. B. Pliyt. Tefticulus 4. morionis mas foliis
maculatis.

Ordrii foetidi fiim* Clufio.

Similem quintx (Orchidi colore vario) obferua-
bam [inquit Cluflus in Pannon. & Hiil.poft. ] in
pratis vrbi Londincnfl in Anglii proximis, vbi
criam erucbi n grandiore paulo* florum pur¬
pureorum ipica teterrimi fcetoris,

Calp. Bauli. Phyt.Orchis ^.focdicillima Clufii.

ORCH1DIS GENVS PARVVM FLORE
prortus puipureo odons fuauiflimi.

Vintuin
Jj^Mciliculi
JJC-J.U', Tr.igo
bipartitum eft,
verumque filio
veftitum Lilio
fimi! i : flue
emicans pur¬
pureo prorfys,
nec enim illas
oftendit litu¬
ras , coque in-
ftar frumento¬
rum in fpicatu
delinente cacu¬
men: quod in
hoc genere mi¬
nimum exiftic
fuauiflimo co¬
mendam r odo¬
re^ ad Gario-
phyllxam ac¬
cedente. Nafcitur vtrumqtie in afpcris plerum¬
que montibus fubter Iuniperos, terra forti & al¬
ba gaudens. Orchis quinta odorata, Qa&j.
0 i ii c£)t nb VU a i‘0c n b re n.

Tragus propriam huius habet iconem : con-
fiderandum an icon nollra ex empticiis proca
poni pofiit,vel an aliquam poenis denotet Or-
chidem.

Perpendendum etiam an a Clufio in pofl.hift;
fic tradatur : Orchidis genus elegantiflimu 1 li¬
ne tertium binis craflis bulbis prxdicum, vno
fudcipleno, altero flaccidiore,quodin Orchidi-
bus vulgare eft : foliis longis,anguftis : caule in¬
terdum pedali , ipica florum elegante , odorata,
quorum galeola obfcuru purpura nitet, hiatus
cum propendente labro candicant, purpureifquc
maciilis;infigniiintur. Inucnitur i.i pratis Ne-
meth-vvy vvar Dn.de Batthyan vicinis,fupra Ra¬
bam & inter flumina Muram & Drauum.

C.Bahin.Phyt. Orchis decimaquinra obfcuro
purpurea.

Sff 5

G/trioptijU
Ut odor.

7H historiae

ORCHIS MINOR FOLIIS TENVIO-
ribus reflexis flore pup.icance.

r. Orchidis :nin,or IpcciesThalii,f«//fn c(l tenuiori¬
bus interrii reflexis, quinis,fenis,fcptenifuc:f**:<-
iiculo brcui,d;gitali>auandoquedodrantali,tenui,

fpica breuior florum punicantium pauciorum.
Nafcitur locis apricis circa Gcrcnrodam.

ORCHIS PARVO FLORE RVBRO
liue phoeniceo.

- - * 1 /^vRchis harc

V J palmo ma¬
ior fjltis plurib9
non magnis, cau¬
lem multum am-
plcxatibus: flori¬
bus vcluti in {pi¬
ca fcxcuuciali
longa, &pcne vn-
ciali lata, par uis,
rubris>& pene v-
nius eoioris : an
forte Tclticulus
morio rectius
Dodonaei?

Icon quam po-
frones fu- nimus cft ex iis

pra fofit*. , quasemim9,quq

aliquatenus ex¬
primit noltram
plantam.

Confiderandum an de liic lcribar Cluf. H.pofl.
Orchis z. cui folia funt plura > quam latifolii*
alteri,angu(fiora:caulis gracilior , pedalis, flores
rubri pulcherrimi,qualcs fere in Belgico illo Or-
chidis genere videre memini , quod e pratis Lo-
uanio vicinis cruabatur. Crefeit in eodem iugo
Greben pone arcem, & plerifque grajnineislocis,
inter flumina Muram& Drauu,tum apudSack-
turnyalll. Comitis de Zri.-iioarce. Tradidit aute
hanc prius iifdcm plane verbis in Pannon. fub
hoc titulo; Orchis flore rubro elegantiilimo.

C.B.Phyt. Orchis 19. flore rubro elegantiilimo
rubro. Montbelg. menfe lunio florerem vidi.

TRAGORCH1S MINOR FLORE
fuliginofo.

LOb.obf.p.90.

8dc.PLp.177.
Tragorchis mi¬
nor Se verior C.
Gcmmxjliue Co¬
ri ofmites, vel co-
riophora flore in-
itar cimicu : Flore
cft fuliginofo, fi¬
gura, color Se o-
dor Cimicis,/.'/»#
non abfimile mi¬
nori Delphi nio
Satyrifeo : gau¬
det irriguis:floret
cum Dclphiniis.
H.Lugd.Tragor-
chis minor & ve¬
rior Gemmae.

C.B.Phyt.Teft.
itf.fiue hircinus
minor.

Tab.Ic.Telliculus hircinus 3.minor,FIein Bocfe
hdMe. Icon quam his pofuimus an refpondcrc
pollit Tragorchi minori confidcrandum.

P LAN TARVM.

ORCHIS BATAVICA ’

Dodratab af-
furgit 1 attlb
quem terna auc
quaterna atnbiut
angufta folia: fu¬
mus caulis fufti-
nec breuiore Ipi-
cam florum ele¬
gatis interius ru¬
tri coloris: rrifi-
do labro propen¬
dente.

Orchis 6. fiu«
Batauica ( Cluf.
Pann.& H.polt.)
ingrati odoris
e it, quam 116 ine¬
pte Tragorchin
minorem nuncu¬
pari polfe cenfct
Io. Hogheladius.
Rara inueittu crefeit in marinis aggeribus , in¬
terdum etiam reperitur circa Hagam Hollandix.
In hortos autem tranflata, latius explicat florum
comam,in meta: quali formam definentem.

ICONES ORCH1DVM QVARVMDAM.

ICones pro-
polftx, fune
ex iis quas
fculptas emi¬
mus , confide-
radum an fine
plantarum di-
uerfarum a
iajn traditis:
miignis enim
varietas clt
Orchidu.Sunt
nobis lanc ali¬
quot Orchidu
diftereti§,quas
accepim9, Ar-
geutinaa Do.
Vldano Che-
lio in/igni Me¬
dico ex plantis
vt exiftima-
mus Dj.Agge-

1 ii ftirpiumdi-
ligeptifli/ni in-
ueltigatoris,ac
ab aliis , quas
deferibere niic
11011 valemus,
nec pingere
1 ubet, quia ni¬
hil certi pro¬
ponere pollii-
mus,ac iguora-
mus vbi collc-
«x, an line
iam deferipta*.

ORCHIS

Defei

LIBER

ORCHIS MINOR ANGVSTIFOUVS IN
fuprema parte longis foliis.

TEfticuli i5".
minoris

(FlctnSnabcii^
Viwnj ) Tabem,
morcfolito nul¬
lam exhibet dc-
feriptionem. Si
Icon $d plantam
fadta , notabile
cft Orchis ge¬
nus, in eo ditte-
rejis a exteris,
quod folia fupe-
liora iuxta flo-
res Ant longa,
cum aliis lint
breuia.

C.B.Phyr.Or-
this 19. Tab. 16.
minor.

ORCHIS PARVIS FLORIBVS , MVLTIS
pundis notatis , An CluAo Orchis
Pannon. 4.

B Vibonem al-
terd oliuari,
altero rotundiori
fibra: adnafcun-
tur vt in exteris:
caulis fcfqujpal-
maris Se dodran¬
talis, cui circuie-
dta folia quina
feptenaque, fef-
qui unciali lati¬
tudine, longitu¬
dine palmari ,
quorum aliqua
repanda , alia
caulem inuol-
uunv. fores in fpi-
cam fatis breue
confcrtim dige-
ffci , ferrugineum
conum in fafti-
gio caulis ante¬
quam explicentur xmulantes,odpre melico: flo¬
res Angulares exigui, calcari herbido breuiflimo,
galea ferruginea, alis vel totis herbidis, vel ex di¬
midio purpurantibus , intus rubro pun&atis: la¬
bellum Amile quodammodo animalculo quadru¬
pedi tripartito vel quadripartito,alato , foris pe¬
nitus albicante,intus creberrimis puinftisfatura-
tc purpureis notato : apicibus in ri&u luteis.

An Trago , Tertium peculiare quoddam Sa¬
tyrii genus, caulem proferens teretem & molle :
folia Lilio flmilia : radices gcmpllx Se rotundx,
cxigux,florc copiofo,ac racemi inftar coado,fo-
ris fpadicco,intus ver® candido & minutiflimis
maculis afperfo plenum. Gaudet humo argillofa
nafciturque tam in pratis quam montibus. Pro^
inde Iunio menfe florere incipit.

Nos iconem Fuchflanam proponimus [ qux
non placetjdc qua ille Icon. p.5zo. Orchis angu-
ftifolia fapmina tertia : 6d?mal Pnabcnfraut

xix-

jueiblc bae brftf. Verum quam Orchidem in¬
tellexit Fuchflus propoAca icone perquirendum,
quandoquidem nihil annotauirprxter nomina.

Dodon.inhift.Gall. Iconem Fuchfli habet fub
hoc titulo Orchios quintum genus, le tters couil-
lon de cbienfemelle : Valde Amile efl foliis fe-
cundo(quod vocamus Orchin purpuream maio¬
rem maculatam, )flores parui , limul conglome¬
rati, externe coloris Caflancarum, interne albi,
plurimis maculis notati: radices dux fimiles dua¬
bus Nucibus longis <3 e rotundis, vna maior al¬
tera.

Dodon. iu Hift, fl.&in fol.omiflthanc hifto-
riam Se iconem, quafi deplanta incognita Se que
non extaret olim lcripflllet.

Cluf.Pann.5c Hift.poft.Ac delcribcre videtur:

Quina aut fena funt Orchidi quarrx folia : fpica
elegantium puAllorum florum purpuxafcece ga¬
lea tedorum, prominulo labro Se in quatuor bar¬
bulas diuifo , albo , purpureis pundis diflindo ,
paruo calcari a tergo prominente, tenuis odoris,
fubquo, vnn feliquis Orchidibus torofum Se
contortum efl: capitulum exiguum femen fcobis
inftar concinens : geminas radices habet rcfticu-
lorum modo cfFormacas,vnam plenam , alteram
marcidam ,Iupra quas ex imo caule ortx fibra: ex¬
panduntur. Nafciturad montis GlcCcnfeld im- Locus,
minentis radices , binisfitpra Neapolim Auiftriq
miliaribus, abundantius tamen in montium te¬
nui gramine jfedorum dccliuicatibus , fupraRa-
daun,Mcdding, Baden, <Sc plcrifque aliis editio¬
ribus ficcioribufquc locis Vienna: vicinis. Illi A:
milem eruebam montibus Greben proximis, fcd
longe ampliorcm,crafliorequc &• longiore Ipici
praeditam.

Icon qux proponitur ab Hift. L. fub Orchide
quinta Dodonxi exhibita cft a Dodonxo vti di-
dum,,& Fuchfio. Verum aii ei conucniat deferi-
ptio appofita ex libro florum pro Tertia Cyno-
lorchidis lpecic,confiderandum:quia Dodonxus
in fol. pro ea longe aliam iconem proponit, nec
fcimus an deferiptio ex libro florum Dodon. ei i-
coniquam nos etiam habemus refpoudcat.

AnCamer. hort. Orchis minor.Cynoforchis. locin
Tcfticulus canis minor flore guttato fanguinco. tcm?us*

Circa Montbelg.abundat ac floret Maio : Ge-
neux Obleruaui florentem Maio : Frater Cafpi
B mifit colledam in pratis prope Dornacum.

ORCHIS ROTVNDVS DALECITAMPlI.

E St nobis in¬
ter plantas

noftra.s Aceas Defcripcib
Orchis rotun¬
dus Dalcchain-
pii cognomi¬
natus : quem
Hift. Lugd. Ac
deferibit : radi¬
ce conftat ge¬
mina , tefticu-
lis Amili , car-
nofa , fupernp
Abrata : caule
vnico, cubital i,
rotundo : fultis
ad fu minum
tribus vel qua¬
tuor, latis , ve -
nofis , pallidis.

Arundinis iiv

Sff 4

7M HISTORlyE

ftar e caulis amplexu fefe explicantibus : flore pu-
niceo in capitulisgloboilsic aliquantulum com-
prellis , non aliorum generum modo in thyrfo
longo Se (picato emicante capituli vertici vc-
lucde induftria affixo : Cliuolis pratis frigido¬
rum montium gaudet.

Thal.dc deferibit : Orchidis fpecics tcfticu-
latas radices minores obtinens : folia etiam ali¬
quantulum minora quam exterarum fpccicrum,
quatuorfere, lxuia,lplcndcntia : cauliculum le-
<itum > pedali non multum maiorem, in cuius
himmo rafciculus florum paruus conlpicitur,
non quidem fpicatus, fcd in vmbclhe paruxferc
modum explicatus: figura Schxnoprafi.

C.Bauh.Phyt. Orchis $9. lutea globofo flore.

C jf. ner. Orchis rotundus Dalechampii. Oniris rotundus
Dalechampii non cft flore luteo, fcd flore puni-
ceo : nolim Orchidem Dalechampii locare inter
pufillam [*8. ] Clufiii & Frifiam ( 40. ) Lobelii:
Dalech.cnim planta magna cft, differunt* praete¬
rea $8.&T40.colore.

ORCHIS SIVE TESTICVLVS
maximo flore.

APudMat-
thiol.fine
deferiptione
extat in Coin.
cum magn. fig.
Lat.& Ical.fub
titulo, Tefticu-
li tertii , Icon
quxdam cum.
maximo flore:
in eadem tabel¬
la alterius pla-
zx i«on cui cal¬
caria longa, quq
forte ad Orchi¬
dem aliam cal¬
cari longo re¬
ferenda. Apud
Hift.Lugd. lub
titulo certix
fpccici Matth.
[vbi didarum
plantarum ico¬
nes] extat iam dicta.

Tabcrn.Icon.& Hift. Tcfticulus 15. 0tenbcb:
tinirtj, fnabciiFraut.

C B.Phyt.Tefticulus3<T.Tabern.

Pulchrum hoc genus Orchidis attulit nobis
ex Italia Gener Chcrlerus

ORCHIS FVCIFLORA , GALEA
Se alis purpurafeentibus.

FOliorum huius,qux Plantaginis anguftifolix
foliis refpondem, alia reflectuntur, alia r*t//-
l em ambientia furriguncur : in caule palmari^ Se
dodrantali flores rari calcaris expertes, galea Se
alis purpurafeentibus, linea vireicentc a lummo
ad imum decurrente: quod .labelli loco cft > am¬
plum exiftit Se pingue folium , fucum pulchre
cxprimens,colore fuiginoio Se ad obiedum lucis
hilariori vel triftiori, eleganti luteolarum linea¬
rum diiCurfu variatum, ne ve areolcxtres circu-
los,mcdio ferrugineo dcicxibanc : ridu conca-

PLANTARVM*

110, viridi, fupra quem in roftello latent apice: lu¬
tei, ima Labelli ora luteola, ceu cauda, futfum
reflexa,auerfa parre albct,in ambitu ad ferrugi¬
neum decli¬
nans : pedica- Dcfcrj
lus incuruus,
ventriofus,cui
appolitum fo¬
lium (urredu
fcfqu i unciam
circiter lon¬
gum , angu-
ltuin.

Triorchis fer-
mina ¥ucbfii>
Kfl0ivurix
rociblc. Or¬
chidis Sera-
piadis feu
Triochidis al¬
terum genus
flores obtinet
diuerlis colo¬
ribus diftin-
dos , purpu¬
reo videlicet,
candido,viridi,& nigricante : inferioreque par¬
te fuci plane effigiem exibec.

Orchis fexca Tragi, bae *. V?lar^cnbrebcn.
Tefticulus fexcus.Satyrium alccrumDiolc.prouc-
nir in afpcris plerumque montibus fubter luni-
peros,tcrra forti Se alba gaudens, radice gemella
! latis magna;binas Nuces Myrifticas repixfenta-
tc, dulci ,Tucculcnta>flore diuerficolore,nam con-
ftat is purpureo, luteo Se viridi, qui tamen com-
mifccncur. Forma floris ita fe habet vt infe¬
rior illius pars craboncm,fupcrior vero qua: ca¬
pitulata & alata quodammodo efte cernitur, aui-
culam,rcprxfcntec. Exiguum huius Tcfticuli ge¬
nus ( cft enim hic magnitudine foliorum, cau¬
lium^ radicum di(fcrecia,)foliaAllii ferr,maius.
vero Lilii.

C.Bauh.vultTefticulum tf.Tragi effie Orchi¬
dem Mclitriam,dc quo mox.

Triorchis DodonxiGall. Orchis Serapias foe-
mina. Triple couillon de cbienfemelleyou Movf.be-
Gcmi.Ka0nu»ri3.Bclg.J\ba0Wortcl. Is in ea¬
dem Hiftoria Gal. affingebat Se tribuebat rres
bulbos in fua deferiptione , quali ipfe obfer-
uallet , Se iconem Fuchfii proponebat: in hift.
fl. aliam pofuic, Se in polfcer. duas nouas : illi
qux in lib. florum prxponiturtitulus,Orch:sSc-
rapias fecundus minor: alteri, Orchis Serapias
fecundus maior.

An Lobcl.& Pcnx Adu. Vulpinus tcfticulus
minor foliis bims aur ternis caulem fpithamcum
imum ambientibus, fummum verb floribus lu-
tco-fuluis paucis, Fucum colore Se cffigicprxfe
ferentibus -.exigui bini fubfunr tcfticuli.

Tefticulus Vlpinus fecundus Lob. Obf.p.88.
videtur Sphegodes Gemmx. Nefcimus cuius
culpa in iconibus Plantini hcc figura omiflafic,

alia pofita p.i79.fub titulo iam dido: de hac
icone poftea lub titulo , Sphegodes hirluto flore.

Item Obf.p. Sphegodes C.Gemmx,Gall. M.. be
.g/^fjBelg.tVcfpe.Tcfticiili vulpini varietas Adu.
p.tfi.Htiius e (bla magnitudine Se foris intcnli Sc
remiffi colore varietas gemina confpicua. Icon.
pl.p.:b‘. Tcfticulus Vulpinus maior Se Sphegodes
Teuc.ziT*

Hiftor. LugduncnL Orchis Serapias fecun¬
dus

LIBER

dus Dodon.Matth.Tefticulus fecundus. Sub di-
<fto tirulo Hift.Lugd.eft icon &c ex Fuchiio. F.ft
&alia ciufdem plancas fub titu]o,Orchidisz.fpe-
cics , cft ik Orchis Spherodes GemmjE.

Tabern.Icon.&lnft.Tefticulus 7. Sphcgodcs
0tcnt>elft>urt3.Tefticulus vulpinus z. fucfispcb;?
lin.Iu defcript. Folia quinque aut fex ftriata la-
tiufcula, Plantagini anguftifoliae nonnihil fimi-
lia,quardam rcflcxa,caulis palmaris,cum florib9
quinq; vel fex, qui foliolis aliquot coftat,in quib.
partes inferiores habent aliquid nigri , quod re¬
fert imperfectam apim. Non placet Compila¬
torem ponere Tefticulum modo abeo dclcrip-
tum , capite diuerfo ^ Sphcgode , quem non de-
fcripfit : fi enim hic non idem, falcem eric v^lde
fimilis. Huc etiam referendam cenfemus inepta,
figuram cum flore quadripartito fine defcriptio-
ne Tabernas iconum &Hift. cui titulus Trior-
chisfeemina, Ka^tvurtj roeiblcin.

Cafp.Bauhm. Phyt. Orchis zj. Fucum referes
maiorjfoliolis fuperioribus candidis & purpura -
fcentibus.

Montbclgardi abundat florens Maio, etiam in
horto Ill.E.C.

ORCHIS MELITTIASi.

LOb. Obf.

8c Icon.
Piant. pagu8o-
Orchis Melit-
tiasjfiue Apis
cadauerulum
exprimens
Bclg.Biemt
Teut.zi7.

Hift.Lugd.
Orchis Mclit-
rias Gemmas,
qua: videtur
referre Or-
chin Scrapia
Dod. in hift.
ftirp. Gall.

Tab. Hift.
& Ico. Orchis
Mclittias,Btc
blumlicf ©yD
ttttir 9.

Cafp.Bauh.Orchis 24. Fucum referens minoe
foliolis fubuirentibus : vel Orchis apeni referes.
Orchis 6.&Satyrium alterum Diofc.Trago: Or¬
chis Mclittias Lobelio.

Orchidis tertia: Tragi meminibus nomini
Orchidis Fucifioris, vbi eius defcriptionem
propofuimus , conlideretur an & icon : perpen¬
dendum etiam an noftra icon ex emptitiis eo
referenda,vel eadem cum procedenti ad ftrigo-
fiorem plantam minus concinne pidtam.

ORCHIS SIVE TESTICVLVS SPHE-
gode,s hirfuto flore.

alafque expandit virentes, triftionq-
& obfoletiore fuligiuofo colore fucum po¬
tius aut vcfpam quam apem profert : folium in¬
fimum hirfutum,quod pro labello cft, in quo no
lutearum linearum, vt in illa,difcurfus vllus con-
fpicitur, fed fo lum modo liuido duo reliquo fo¬
lio heuiores , depreffiorelque tranfuerfa lineola

XIX. 7%

coniundto H. maiufculam Roraanofura eftor-
mant : alias vero duobus locis coeuntes infulam
Ouali figura , lignofam hirfutaiwquc eircumferi-
bunt.

Pianr.Ic.pag. 180. Tefticulus Vulpinus fecun¬
dus fphegodes
Tcut. zi7.LobeI.
Obf.p.88. nomi¬
ne Tefticuli vul¬
pini aliam po-
fuit iconem, quae
apud Dod. in h.
poftrema eft no¬
mine Orchidis
Serapiadis fecun¬
di minoris.

C.Bauh. Phyt.
Orchis 25. Fuctt
ferens tertia.

ORCHIS MYODES GALEA ET ALIS
herbidis : &c Orchis Serapias tertius
Dodon.& Myodes.1. Lobelio.

F

'olia tria i
quatuor
aut quinque,
vnciam lata

Dcfcrip, tib

nonnunquani
anguilioca,
longitudine
circiter pal¬
mari ^ caulis
tenuis , pal¬
maris , bipal-
maris &c ma¬
ior : flores fu-
ftinct ex pedi¬
culo furredtoi
ventriolo, cui
appofitum fo¬
lium ad ipuus
floris cacume
vfque pertin¬
gens , raros,
nullo calcari;
galea & alis colore herbaceo, reliqua parte muf-
co corpufculum affabre exprimente, prona par¬
te albida oris ferrugineis, lupina Vero colore fu-
liginofo,Zona fiibca:rulea feptum cingente, in ri-
clu geminis corniculis ftipato apices lutei occu¬
luntur.

Lobel.Adu.pag.tfz.Tefticulus Vulpinus flori¬
bus mufcam,fed colore rubigineo obfoletoque 8c
inamxnafufcedinepurpuralccnte Fucum expri-
metibus. Confiderandum anha:c conucniat cum
icone fequenti de qua Lobel. Ic.pag. i&. Itein
Obf.Orchis myodes prima C. Gemma:, floribus
mufeam exprimens.

Hift.Lugd. Triorchis Serapias tertius Dodo¬
naei. Male impolitus titulus Triorchidis , cum
Dodonaeus dicat duos tefticulos non tres vifos.
Hift.prxtcrea ait : Orchis myodes prima GcroK

HISTORIAE P LANTARVM»

T6i

mx videtur referte Orchim Serapiam focminam
Dodon.in hift.ftirp.(Gall. ) Conferenti non vi¬
detur nobis relpondere.

TA.not. Tabem. icon. & Hift. Tcfticulus mufearius
i. ©tenfcclrourrj. Icon eft eadem cum Lobelia-
na: verum nefeimus cur Compilator hunc tefti-
culuin oc exteros feparet capite proprio.

C.Bauh.Phyt. Orchis ztf.mufcx corpus refe¬
rens.

Circa Montbelgardum abundat florens
Maio.

ORCHIS MYODES FLORE
grandiufculo.

LObel.Obf.&
Ic. Plane, p.
182. Tcut. 129.
Orchis Myodes
altera CGemmq
folio lxuiore &
flore grandiuf-
culo. An Lob. 3c
Pena Aducrf.
vulpinus tefticu-
lus foliis Planta-
gincis, venofis,
rcflexis,&c.

Hift.Lugd. Or¬
chis Myodes al¬
tera Gemma:.

Tabern. Hift.
ScIcon.Tcftieu-
lus mufearius
quartus 0tcn?
fccln>urj£.

C.Bauh.Phyt.
Orchis 28. muf-
cam referens
maior.

ORCHIS MYODES LVTEA.

QVadrupli-
cem vulpi¬
num tefticulum
meminerut Lo-
bcl.& Pena flo¬
ribus quxfitum:
Papilionis nem¬
pe, Fuci, Mufcx,
poftrcmi e colo¬
re qui luteus to¬
tus & exteris ra¬
rior multo nec
delcriptus.Erue-
runthunc Nor-
bonx xftuolis 8c
aridis Herilibus,
decliuibus inter
Ciftum marem
& Ilicem Coc-
ciferam, atque in
herbidis Gra-
muntix iilux vi-

'JbtAitmi* cinis.

Lobel.in Obf.habet iconem multis annis ante
iPodonzo de flor.exibicam pro Orchide $cra-

piade tertio, ea omifla eft \ Lobclio inter ico¬
nes Plantini : nefeimus igitur an Lobelius beni
poluerit Dodonxi iconem profua Orchide lu¬
tea : Dodonxus non tribuit fux Orchidi florern
luteum : An conucnire poffit ea quam hic po-
fuimus dubitamus , nos eam cum exteris latn
fculptis emimus. Apud Plan.Ic.p.iSi.alia icon eft
non parum diucrfa a Dodonxi & noftracum hac
inlcriptione : Vulpinus tcfticulus fiue Orchis
Myodes lutea 'Narbonenfis congener pum mi¬
nimo Tefticulo Vulpino , floribus mulcam co¬
lore & eftigic prx fe ferentibus, Teut.218. In hoc
titulo nos non intelligimusquid luteum dicat,

& mufeam colore prx fc ferre , mufex enim vul- Lee®
gares non funt lutex.

Obferuauit Dalechampius apud Hift. Lugd.
ineditis montibus Orchios genus humile,ra- j
rum. flore luteo, tribus aut quatuor foliolis con¬
flans, exteri vulgo cognitis fimile , prope oppi¬
dum Monfpclio vicinum Vcganium nomina-
tum,id genus nafeitur.

Tabern.Hift.& Icon. Tefticulus mufearius
luteus, Q5cel ©tenbelttturtj.Tabcrn. imitatus eft
Lob. aftiimpfit figuram Dodonxi, an bene iudi-
cenr alii.

C.Bauh.Phyt.Orchis l.mufcam referens Lu¬
tea Lob.icon.p.181. Vulpinus Tcfticulus Myodes
luteus Norbon.

ORCHIS PARVA AVTVM-
iulis lutea.

DVobus ^
aut tri-
bus foliis Planr
caginis quin-
qucncruix fi-
milibus, veno-
fis,glabris,imu
caulem com¬
plexis, donata
eft : ipfe ve¬
ro caulis iun-
ceus, pedalis,
interdum di¬
midio minor
thyrfum gene
longum flofcu-
Lrum pufillo-
rum,ex herbi¬
do colore in
luteum ver¬
gentium , fua-
tiimofchi fere
odore fragan-
tium, <* caule
apprefto veluti calyce prominentiumifr ulbus cau¬
li imo adhxret vnicus exiguus, i quo fibrx pro¬
pagantur quibus vnicus aut alter bulbus pendu¬
lus adhxrclcit. Hoc Orchidis genus attulit no¬
bis, non recordamur vndc,Gencr Cherlerus.Ta-
lcm Orchidcm attulit nobis Guilleimus Vaif-
fant Chirurgus cx Mefihe in montibus Burgun-
di Xjfranches montagnes didis , vbi Burgundic£
pajfmies vocant: Icon noftra quam iam fculptam
emimus non male exprimere videtur: nos exilli-
mamus hanc depidam apud Lobdium Ob(.&
Icon.PLp.187.Tcut. 221.

LIBER XIX.

An Cluf.Pann. Orchis pufilla, pallida, odorata:
&c Hift.poft. Orchis feptima.

Tabern.Ic.& H.Triorchis lutea 1.&2. (Ged
Ka0t»ur 13 i.& 2. An Gefner.Hort. T fiicuii fi-
uc Orchidi* ipccies minor bulbo iinguuri , <ic
qua prius aiebat , Satyrii ipccies an Orchidis
herba,qua:reperitur bulbo lingulari femper fi
milis alioqui caitcris, fcd minor,foiiis binis, con-
fiderandum:Monorchin dixeris. C.Bauh. Phyt.
Orchis 58. odorata , radice vaica, roruada, Pifi
magnitudine, Tefticuli ipccies m(nor bulbo lin¬
gulari Gefn. Orchis pufilla pallida odorata
Cluf. Orchis4i. Triorchis lutea foliis oblon¬
gis & glabris : Triorchis lutea C. Gemma; Lob.
P*g-94-Obf.& Icon, pag.187. vbibina iungatur
liguri at fecunda intclligenda. Orchis 42. Trior¬
chis a-ltera lutea. Orchis minor Leodicnfis Lob.
Obf. p.^o.&Ic.p.iSy. C.Bauhinum tres ftatuere

filantas confiat, vnam cx Clufio , duas ex Lobe-
io, perpendendum quot fint. Sufpicamur apud
Lobelium duas icones vnius planta: nec fcimus
an Clulii Orchis pallida diucrfa iit, quamuis v-
nius tantum bulbi meminerit, v ti etiam in icone
nofira vnicus bulbus appRtus.

W

ORCHIS FRISIA HIRSVTA,

LObel. Obf.

& Ic. Piant.
pag.185.6c Hift.
Lugd. Orchis
Friiia littoralis
Gemmae.

Tabem. Ic.
& Hift.Tefticu-
lus luteus , Or¬
chis lutea, GTeel
Fnftbenfraut /_'
quam Lobelius
deferibit in fuis
Obl.6c nominat
Orchidem Fri-
fiam littoralem,
duo habet folia
bifolio limilia,
paulo minora
qu&m Plantago
anguftifolia, a f-
jpera & hirfuta
ta&uxaulis palmum altus; Flofculi multi ex lu¬
teo virides, vtin Hyacintho maiore; radices
duzparua: rotunda:. Icon eftLobeliana.

C.B. Phyt. Orchis 4o.lutea,hirfuto folio. Fri¬
iia littoralis Lobelio, vbi duas iungir,ac prima fi¬
gura huic conuenit.

Orchis fiue Triorchis lutea altera
nonnihil hirfuta.

Triorchis lutea altera C. Gemma; Lobcl. Obf. &
Hift.Lugd. folio cft rotundiore & latiore quam
fupcriorisjvircntiore trifolia, 6c nonnihil hirfu-
ca: videtur eadem aut congener cum Orchide
Friiia Orientali : qua; gemina inferiora folia Bi-
folii , Plantaginis latifolia: anguftiora edidit, &
in dodrantali cauliculo herbaceos iiue luteo vi¬
rentes flofculos in horto D.Braneionis.

ORCHIS SiVE TRIORCHIS LVTEA
tertia oblongioribus radicibus.

LObel. Obf;

pag.93. Tri-
brehis lutea ter¬
tia C. Gemma: a
oblongioribus
radicis oliuari-
bus bulbis,Planr.
icon. p.iSrt. Tri¬
orchis lutea ter*
tia (Dulr&gz
tturg 3.

C.Bauh. Phyt,
Orchis ^ 3. fiue
Triorchis lutea
radice oblonga a
fibrofa.

ORCHIS SPIRALIS ALBA ODORATA.

DVplici radice nititur bulbosa, oblonga, vil¬
losa, ima verfus acuminata , aliquot fibris Defcripclo
donata. E cuius fummo folia, vaginato pedicu¬
lo vncialilurgunt viridia, pinguia, fenmnciam
lata,vnciam aut amplius longa, dorfo crailba-
uerla parte, qua ex atro virentes venula;, ab imo
ad fummum conlpiciuntur. luxta h*c coliculus
quoque erigitur dodrantalis aut pedaliSjtcresTo-
liolis acuminatis ceu vaginis vefiitus,iifdcm ta¬
men vix ac ne vix quidem prominentibus. Flof-
culorum odoratorum thyrfus, albidorum, claui-
culatimque heerentium ira nutat, vt fpirarum in-
ftar fumma verfus citcumagatur.Hi interna par¬
te ex luteo virent, ad latus vero duo foliola can¬
dida veluti ala: haerent : Vtriculi fuccedunt vt iii
reliquis fere OrchiHibus, parui puluerulenro fe-
minib referti. Thyrfus florum amaricat & iu-
cundi odoris eft.

AnTrago Satyriiim 7. minimum bafj 1'Ieinfi
Sartrion a
quod ait pro-
ucnire locis
humidis Sep¬
tembri. Re-
periuntur ,
inquit ille;
bina Satyrii
genera ad¬
modum exi¬
gua , quoru
ilofculi aui-
Culas volan--
tes imitatur»
coloris ex vi¬
ridi lutei.

Caules horfi
haud temerd
digiti longi¬
tudinem ex¬
cedunt. Na-
fcuntur par-
tim in apri-

770 HISTORIAE

cis montibus Iunio menfc , partim vero Autum¬
no appetente in vliginons campis &: pratis.Tra-
gus habet iconem refpondentem noftr.e Otchi-

Trxg. net. di Ipicacs albar,in fua deferiptione intelligit for¬
te etiam lutcam,quamuis nondiftinguat aut par-
ticulatitn deferibar.

Brunf.Tom.i.Saryrion odoriferum.

Cordus hili:. Tcfticulus candidus odoratus
minor. Etfupra figuram, Telticulus pumilio
Tragi.

Tcfticulus odoratus Dodon. Gall. vocatur ,
Cottill. * odoriferati : : Bclg. wolriecficnbe Qtans;
bel cruyt Se Flcin 0tant>cl cruyt.Eft hic Dodon.
hift.fl.es: in fol.Tcfticulus quintus odoratus huc
pumilio nuncupatus, omnium foliis minimus.

Lobcl.& Pena Adu. Tefticulus odoratus , mi-
nimuS omnium flofculis, odore Lilii conuallii.
O bf.T c Ilie ulus odo r. O rch is fpiral i s C. Gem ma: .
Icon.Pl.p3g.i8tT.Tcut.iz!. Et Obi. Tctrorchis al¬
ba lpiralis vel autumnalis C. Gemma:. Tcfticuli
odorati varietas : non aliud a fupciiorc , fcd vt
plurimum oliuaribus oblongis Dulbis donatur.
Icon. Piant .pag.i36.Tcuc.ii6.

Orchidcm flore albo , odorato vel Spiralem C.
Gerami ad Camer.hort.milit ex Silciia D.Fridc-
ricus Scbizius.

H. L.Tefticulus odoratus Dodonaei. Tctror-
chis,vcl Triorchis alba Gemma?.

TA not, Tabem. Icon.&: Hift. Tcfticulus minor , odo-

ratuSjflciniuolricd^enb Fnabcnfraut , cui folia
intcrOrchides omnium minima Plantagini non¬
nihil fimilia : lcd valde angufta Se parua , colore
viridi,caulis tcnuis:flores multi parili, albi bene
olentes: floret Augufto dc Autumno. EtTriorchis
odorata, (Srofl Wolried;enbc FnabcnFraut. Non
erat fcparanda capite hxc Orchis a prarccdcntc.

C.Bauh.Phyt. Orchis 44.Triorchis alba odo¬
rata oblonga radice Lob. Orchis 45. Orchis alba
odorata minor. Satyrium odoriferum Brunfelf.
Satyrium exiguum Se 7/ITago. Tcfticulus odo¬
ratus fpicalis minor Lob.

Locu». Editis incultis & aridis locis plurimum repe-
ritur : Augufto aut Septembri flores promit, Do¬
don. Sabulofis arentibus atque fquallidis locis
Norbona: maritimis Se Anglia: mediterraneis
nalritur, Lob.

Tempus Autumno. ante Vergiliarum occafum in are-

nofis , ficcis Se accliuibus pratis interdum e-
tiai» humidis floret. Montbelgardi nobis oc¬
currit Augufto Se Septembri non longe ab horto
ferarum , V.ndc in hortum lll.E.C. tranftuli.D.
Turnerus Medicus Anglicus dedit nobis colle¬
ctam Hcidclberga:. Circa Balileam ad Byrfech
caitrum.haud ita infrequens.

y. Radix Orchidis potiflimum odoriti codta in

irCS vino & pauco meile fanat vlccra putrida oris,

inquit Dodonams , qui cur huius facultatis non
meminerit in poftcf ma hiftoria ncicimus.

ORCHIS RADICE REPENTE.

PVlchram Orchis fpecicm radice repente mi-
lit inlignis Medicus D.Doldius , quem fic
deferibit Camer. hort. Orchis minor flofculis al-
bis,/c//mcraflis nigris, radice repente geniculata,
vbi folia emergunt, apparent puhlla rudi¬
menta tanquam natura tefticulos eflingerc co-
ziacis. Nafcitur fponte in opacis filuis,in ramen¬
tis arborum, quje longa vetuftate emarcuerunt.

PTANTARVM.

Ad hortos tra-
flatus durat,
fcd colorem - 1
acquirit magis
pallidum, ne c
tam crafla ma¬
nent folia.

’ Camer. hort. j

Se Icon. p.35. i

Orchis minor
radice repente.

C.B. Phyt.
Orchis 46. ra¬
dice repente
Camer.

ORCHIS LILIFOLIVS MINOR
Sabuletorum Zelandiae Se

ORtu &
facie, co-
paCtiliq;ftjlia_
marum feric
fimilimus E- J
riophoro Bul¬
bo, fibrillis,
impadtus fo-
lo ; eminen¬
tibus bul¬
bis fubuiridi-
bus. Caulicu¬
lus palmaris,
flores non an-
notati fuere a
Guillelmo N.
mercatorcBa-
tauo,qui hanc
deferiptione
dedit Tcuto- ,
nice,& ptoue-
nire ait iuxta
maritimos fa- 1
btilofps aggeres Hardemo proximos , in filua
Terrea vulgo jErbcnbo|’d) i</em/rf«f reor(inquit
Lobel.Adu. par.2.cum noftro nono Satyrio Ze-
landico infra Icripco , in herbarione olim reper¬
to, ehpia arftate 1603. iuxta aggeres fabulofos
Walachria: inter Pyrolam nafccnte, quod omnes
quadam foliorum iimilirudinedudti , nec non
flofculorum herbaceorum (ni labat mcmoria)&:
longiufculi feminis fuliginoii inuolucri , Orchi- Sd/j
dis Lictoralis Friliar, Orchin iabuletorum mari- «a**
timorum diximus. Radix illi geminajquandoque lanL
terna, (ed raro, altera alteri innata, foliaceis albis
inuolucris tc<fta,intus viridis, guftu 1’uauis. Infi¬
ma fibrillis impacta labulctis , arida,inutilis Se
flaccida. Cauliculi binum , ternum vnciarum:
folia bina Liliacea duas vncias longa. E regio¬
ne pagi Ooft-CapelM cft, facelli Orientalis, a me
vlnmumcollcdta. InBarauis elt Chami-Orchi-
dis nouum genus aggerum Zelandis.

Figura non rcfpondct defcnptioni , potilTi-
mum quoad radices , qux nihil limile habes:

cum

Batauia:.

LIBER XIX-

’ 77*

'cum Orchidibus, in quibus fibra: renues ex bul¬
bis prodire non folent , fedfupra 6c iuxea bul¬
bos.

Orchis amplifimafoliis binis fplendentibtu.

Orchis prima ampliffimis foliis , quae a nemine
(vr fufpicatur Cluf.) obleruata, bina habet folia.
Ellebori albi foliis amplitudine nonccdcnria,
aliquot venis d pediculo ad' extremum vfque fo¬
lium produdlis infigtlita,fupcrne virentia, infer¬
ne dilutiora, prorfus tamen fplendenria : caulem
<ubitalerri,paucis foliolis fiue inuolucris prodi¬
tum, pentagonum : flores in fummo {picarim
coh*rcfttes , cuius autem coloris,cuiuive formo
ignorat, cum antequam aperirentur , plancam
duntaxat obferuauerit : radices binas, crailas &c
parui Napi modo oblongas, fupra quas infimo
cauli mhsrcnt aliquot fibro fatis cralfo.

Solum confpcda elfhxe Orchis Maio mcnfc
anni 1579. in dcclinirate montis . in quo extru¬
sa eft arx Ill.V. Balthafaris dc Bacthyan p. m.
Grebcn nuncupata , inter Drauum & Saum am-
ncs,binis vitra Warafdinum miliaribus.

C.Bauhin.Phyt.Orchis bifolia latifiima.

ORCHIS ALBA CALCARI LONGO.

HErma-
phrodi-
rica Orchide
hanc haud te¬
mere dicas, vt
quo Cynofor-
cheis & Scra-
piades dictas,
quod quidem
ad radicum
Formam atti-
• nec, medium
quiddam ob¬
tineat. Ra¬
dix enim du¬
plici conflat
bulbo fublon-
go>pyriformi,
productiore
denuda fibra,
quo in capite
alias piureso-

que crailas quaquaucrfum excrit. A qua in imo
itarim fult a infignia prodeunt dub vel tria, lata,
plantaginca , minus tamen ncruis infignita fiu-
perna parte, laruia, fature virentia. Reliqua vero
o&uplb vel docuplb minora»anguftioiaque cat.
lem nullo ordine decorant pedalem aut fcfqui-
pedalcm, anguiofiim,ftriatum; Cuius fumma_/?c-
res fpicatim occupant odoratiflimi , albi ,
Papilionem expanlis alis omulantcs , quorum
fbliorum fupremum leuiter eredum obeufo mu¬
crone fub fe bina in lummo , inclinatione qua¬
dam coeuntia,hcrbaceo colore prodita compre¬
hendit : lateralia duo alarum nillar expandun¬
tur: propendet autem longum folium, mirius re¬
liquis, album, Sc fere herbidum, linguo canino
exercoinfiar,quod,vt inpriorc limihtudine ma¬
neamus , papilionis corpus referre dixeris:aucr-
/a floris parte prominet calcar longiflimum, pro¬
pe floris balin album, cotera viride : vnicuique
autem pediculo intorto herbidoque appofitum
cft folium acuminatum: fapor foliorum amarusi
Tom. II.

Radicum aqueus infipidus,

Dchac Dodon.Hilt.fl.& in fol. Tefticulus fl¬
ue Orchis Serapiasi. folia profert duo aut tria,
louia, latiulcula , at Lilii foliis multo minora :
caulem dodrantalem aut altiorcm : flores in eo
raros, candidos papilionibus cxpahfls alis quo¬
dammodo flmiles : &c. Eius icon cil bifolia , D od.tmon.
ql:m i.11 hijft.Gall.lib.2.cap.46.cx Fuchiiocrat tri- ft*m t*.
folia, ac dicebatur Tefticulus Vulpis: Gall.

Cvuillon de\enard Gcrm. 0rof ©rcnbelixauf.
Bclg.CDrect ©tenbclcruyt.

'Sclvj ex'.v t ntvixw Grarcis , Satyrium trifolium
Latinis, ©flicinis . noftris ( inquii Fuchf.) inco¬
gnitum aut inufltatum : vulgo Tefticulus Vulpis
aut facerdotis. Germ.0tcnfreUw*rg: Gall. Sa¬
tyrium atnis feitilles, nominatur. Satyrio au¬
tem nomen fecerunt Satyri , qui primi fyluellres
dii colludentes nymphis per fyluas ik antra ad
firmiorem Venerem heibam hanc inuencrunt.

Trifolium vero, quoniam tria fert folia ad terra
verfa. Folia tria fert Rumici aut Lilio fupiliai
minora tamen & rubentia. Caulem nudu,longu,
cubitalem, Florem Lilio iimilcm, album. Radi¬
cem bulbo iimilcm, mali modo extuberantem,
foris rufam, intus ouimodo albam, guftu dulce,

& ori gratam. Quod vero hic dicimus Lilio fi-
milcm : non fic intelligcnduin venit quafi quan¬
titati &c tota figura Lilio fimilis flos fit , quando
euidcnriflimum fit Lilium quantitate fu a Satyrii
florem multis modis fupcrarc. Denique nec fi¬
gura etiam per omnia rcfpondcriquarcharc fimi-
litudoad colorem Ik floris .eilentiam referri po¬
tius debct,quar plane eadem eft cum Lilii colore
& cllcntia , id quod conferenti hos duos flores
manifeftum fiet. Jcon.pag^oS.Saryiium tnto-
lium wci0 Qtenbdrounj. fuchfiusnondefcri- p , ■
bit plantam cuius iconem exhibet, fcd detorque- >u ‘ ' nU‘
do accommodare conatur deferiptionem Diof-
cor. fu® iconi, quam hic ponimus trifoliam , vt,
cam firulptfcm emimus, quod ci non commime*

Matthiol.in Diofcor.cum magnis Icon. Latd.

3.cap.i2tr. piCturam lolam habet li. c defcripriqnc
fub TefticuJi fpecic tertia. Inltal.cap.157. Ei ap¬
pingit tantum duo folia : fub co tamen titulo yi
eadem tabella icones duarum plantarum.

Dicitur Lobel.Obl. Tefticulus Vulpinus pri¬
mus Anglis jjorce iBalloFce. Hilp. Satyrion.

Icon. Plancar.pag. 178. Tefticulus vulpinus pri¬
mus cuius flores culices exprimunt. Lobc-lius ifi
l’ua icbr.c duo tantum Habet folia : is praeterea a-
liam habet iconem parum differentem nomine
Orchis Hermaphroditic® de qua mox: confide-
randum in quibus differat.

Hift Lugd.Tefticuli tertii {pccics Matthiol. iri

ca uabclla ex Matthiolo tlnre icones diucrfiuum ^•L’errer>
plantarum, praeterea I LI}, Lugd. ponit ciufdcni
piant® iconem alteram llib hoc titulo: Orchis
Scrnpias primus Dodonai : ponir <k tertiam tri-
foliamjCuin hac inferiptione : Tefticulus vulpis
Dodon®i,rres igitur icones vilius piant® fub di-
uerfis ponit titulis.

An Thal.Harc. Orchis bifolua, flore purpureo
&: candido etiam in montibus pafllm ac pratis, flos fur.
Triplici autem difteifntja reperitur. Aitcra la- 1urtus-
tifolia eft , foliis orbicularibus fere, vnciarum
fex longitudine,q(iatuor latitudine : tertia bre-
uiora omnia continet.

Camer.horti. Orchis bifolius , qui nonnun-
quam trifolius nafeitur , vnde Fuchf. Diofco-
ridis Satyrion elle placuit.

Tabern.lcon.pag.tfdy.&Hift. iib.a. pag.394. Te¬
fticulus Vulpinus latifolius, fhc*

Ttt

d.S m(.

Locus &
Tempus.

ritt.

77/1 H I S T O R IJE

rfcnblumcn / Item Icon. p.574.Hift.553. Saty-
iium trifolium, Btcfegcyl.

Tabern. in iconibus <Sc hift. fili immemor
quatuor diuerfas tradit huius icones : ac Com¬
mentum videtur quod Ic.pag.tf7j .Se hift.555. ha¬
betur fub hoc tituIojSatyrium Triphyllu 0tcn-
behvurpi.

C JSauh Phyt. Orchis Serapias 19. bifolia mi¬
nor flore Papilionem referens. Satyrium trifo¬
lium Fuchfii. Tcfticulus vulpinus primus Lob.
variat, communirer quidem cft candido : reperi-
tur& purpureo. Huius bina: icones apud Tab.
nomine Tcfticuli Vulpini latifolii de Triorchis
maioris. Njs in hoc genere purpureo flore non
obfcruauinius, nefeimus etiam cur C.Bauhinus
Orchidcm 19. iam didtam a 21. fcpararit,dc ea
fcribit:Orchis trifolia maior.Saryrium trifolium
Fuchfii : Huius du=e icones apud] Tabern. Saty¬
rii Triphylli nomine Se lub Trioreni tri-
folia:inter hanc 6: Orchidcm bifoliam minore,
parua nili ratione numeri foliorum differentia.

Non longe Montbelgardo eundo Hcricuriam.
Obfcruatiimus prartcrca variis in locis, nomina-
tim in valle montium aridorum didta(Bric£bfldj,
vbi florebat Se Iunio odoratiflima.

PLANTARVM-

tantum oblongas
partes diuiditur.

E it nobis nefei¬
mus vnde Orchi-
dis genus caule
palmari & pedali»
cui radices qua-
tuor crailx vncia- *
lcs,&: fcfquiuncia-
lcs, folia plura,vn-
cias tres longa,
angulta , in acu¬
tum delinentia.
/W/parui,fpicaii>
fub lingulis folio¬
la longiufcula.

ORCH1DES , CVLICES MINORFS
triphyllae.

ORCHIS HERM APHRO-

ditica bifolia.

O

Rchis Her-
maphrodi-
rica lecunda C.
Gemma!, Lobcl.
Obf.liue Orchis
Pfychodcs(id cft
flore Papilio¬
nis ) diphylla:o-
blongis cruri-
bus,lolo gaudet
paluftri: flos
rumpit menfe
Iulio , omnino
candidus, tener,
qualisOrcadum.
Icon. Pl. p.178.
Sphecodesrfortc
legendum Ply-
chodcs Teut.
aitf. Quantum Se
in quibus haec
differat a pricedente perquirendum.

Hift.Lugd. Orchis HcrmaphroditicaGcmmi,
liue Orchis Pfycoides diphylla.

Tabern. icon. Se Hift. Tcfticulus vulpinus 4.
hermaphroditicus , ftid?e^6bltn. Non placet
Compil.nonfubiungcrc hunc Tefticulum Te-
fticulo Vulpiuo latifolio fuo. C.B. Phyt.OrchiS
lo.bifolia minor altcra,vcl Hermaphroditica.

ORCHID1S GENVS QVIBVSDAM
Satyrion ea liratum. . Item aliud
genus cum quatuor radicibus.

LOb. Obf.p. 97. Satyrion caftratum vel Eunu¬
chum ex gencie CynoforchiosC.Gemmi.lc.
Php.192.Teut.2z5.

Hift. Lugd. Satyrium caftratum Gemma:.
Tab.Ic.&: Hift.Tefticulus fextus,Caftratus.
C.Bauh.Phyt.Satyrium ^.cviius radix in dua

Con. Plantini
p.i78.pofita Ico
cum hac inferi-
ptione , Culices *
triphylli Teut.

217. Cafp.Bauh. '**i
Phyr.Orchis 22.
trifolia minor.
Culices minores
triphyllar Lobcl.
Icon.179. Vida
deferiptionem in
hift.Bclgica Lo-
bclii.

ORCHIS BATRACHITES.

LObcl. Obf.

Orchis Bar
trachites vel
Batrachoides
CGemmi.Lo-
fccl. Obl.Bclg.
Porffcna.i.Ra-'
nula a floris fi¬
gura : Ex eoru
genere qui fe-
xus ambigui
funt,vt Se Her-
maphroditicu
Tcfticulurfi no
male -appelles.
Sunt enim me¬
dia inter Sera-'
piades & Cy-
nofoicheis,
maxime quoad
forma radicii.

Hift.

LIBER

Hill.Lugd. Orchis batrachoides Gemma; .

Tab. Ic. & Hili. Orchis batrachoides fr efd)z
6Iuinli4>t (Beyltrurrj.

Cafp. Bauhin. Orchisjy. fine Hermaphrodi-
tica.

Buzeiden fiue Buz.'idam Arabum.

Ait Auic.Buzeidem clle medicinam ligneani In¬
dam , in qua fit virtus fimilis virtuti Becn. Et
Serapio, Buzeidcn,inquic,ell fpccicsSatyrionis.
Salomon Ebehafem.] Buzeiden fimt radices du-

rx, alba:,fimiles bchen albo,con fert podagra:, &
doloribus iundturarum. Et ell medicina Indix,
qui nos parum vtimur. Quidam vero detulere
cam ad nos, 6c vidimus eam fiepe. Aben Mcfu-
ai ] Melius quod eil ex buzeiden, ell album, ha¬
bens lignum groilum, <5c multas rugas. Illud ve-
rb quod ell fubcilis ligni, habens fuperficiemle-
nem,parua: albcdinis,e(lnon borium, nullius iu-
uamenti. Habix dixit licut ille. Et dixit cum
hoc, quod iuuainentum eius ell ficut iuuamcd-
tum hcrmcda&ylorum ,ad remouendos dolores
iundiirariim,& ad conferendum podagrx. Me-
fiuugix.) Buzeiden eil calidum,auget in fperma-

te. Et de proprietate eius eil , quod laxat
quam citrinam.Scd illud c(l malum reiliculis. Et
reclificatio ciuscll cdm Sinapi, & melius exeo
c(l nouurn. Et dolis eius , pondus ell drachma-
marum duarum.

Digiri Citrini Arabum.

Afahafafra fiue Digiti Citrini Eunt, autore Auic.
figuro: vola: manus colore mixto ex citrinitatc
albedine duri & nonnihil dulces , quidam fimt
citrini & puluerulenti abfque albedinc. Digiti
crocei , vt exemplaria habent , fiunt gummi leu
vena tindorunr.Rhalis.

PAMATA SATYRIA IN GENERE.
CAP. XXVI.

7vetw Gemulo; Grxcis, Satyrium regium Lati¬
nis. Odic. Palma Chrilli. Atab.Buihaden :A uic.
Digiti Citrini.Gcrm.vfreUQblumcn. GalLwi/7-
rium rojal. Palmam Chrilli propter fimilicudi-
nemquam eius radix cum humana habet manu
dixerunt. Verum Satyrium, inquit Matthio-
lus , hadenusin Italia videre non licuit. Pal¬
ma: Chrilli radices , Auiccnna Digitos Citri-
nos nuncnpat , etfi eas Digitos citnnos clfe per¬
peram , nullaque, quod libro luo legerim , ra¬
tione dudi, negent Monachi illi.

Fuchfius Palmam Chrilli non rede inter Sa¬
tyrii genera depinxit , fiquidetn ca potius meo
iudicio inter Canis tclliculos erat reprxfentan-
da.

Palmis duabus ChriftiadibusSc Scrapiadibus
(aiunt Lobcl.& Pena Adu. ) acccnfetTriorehim
Serapiada Aegineta (addere enim tertiam quan-
dam videtur,) terno donatam didymo, quam a-
lias Palmam Chrilli opinabamur: tum quia fae¬
culenta miniis, ficciorque clt, 6c vehementer dc-
tcrgetjintrb forifque vlccribus admota: tum c-
tiam quod Melancholicis, Qupcernariis, Epilep¬
ticis , neruorum offardu,& pituitofafaburra op-
prefiis miram prxltet opem , Huxum dylenrericu
fillat, quot qualefque facultates Palma Chrilli
.Recentiores vendicant, [ ne cuiquam imponat
Tom. II.

xix- , Vi

Palmse Chrilli vehementer purgantis hcjmony-
mia,] dignandas fane Aegyptiis Veucrandx Se-
rapiadis des Augullo cognomina : alioquin
nihil attinuit a exteris fccreuille, Serapiada?
nuncupalfe, Rationibus hifcc faucbat ex iedio-
ne conicdura, nam vbi mhvxW- multi vfus,le<-
gendum multifidam radicem : 3c forte

vtrumque,raultifidum multiquc vius radicem iu-
nuebat, & mox inferius vbi Diofcor. f/(ei 'ju msi
oixo/*,\d ell, Radix fube-lltciliceliis fimi¬
lis ,aut pufiilis tefticulis, legebam multifida leui-
ore inctathefi multo, quam in luperiore capite,
vbiproOlca fuffecerunt meritbquidum Squilla
teneram Pancratium. Verum tamen li cui hae
miniis allubefcantSerapiadcs, exploret fuperio-
rum Orchium facultates , qux multo tamcivi- ordidis
gnauiores &c mucore elumbes magis videntur, fasnUaieti
aut alias aptiores adducat,& lubemer vlrraindi-
clas illas Palmatas Antiquis profitebimur.Hcr-
bidos pratcnsefque colles frigidiores amant tum
minor tum maior, legimus eciamin Alpinis Ra-
uifburgi & Nozoreti Germania:. Maio flore &c
foliis exit : maior foliis fimilibus,fed latioribus
Porri, mucronatis , ad terram reflexis, craffis,inr
terdum maculatis fufeis, &c nigricatibus notulis:
flores purpurafeentis Cynolorchis adeo limiles
fune, vt nili propius Ipctles eafdem putes. Ra-
dici item geminus ell bulbus, altero euamdo,al-
teroprxgnante& fucculcnto, veroque came ob¬
longiore, nonnihil compreiro , &:iina fui parte
in fibras iniequales ternas aut quaternas veluti
digitatas abeunte. Hunc marem appellant. Fce- P*b»*fx*
mina ver b floribus candidis , vel e purpura rube-
tibus,diluteuc cxruleis,cucularii>,crcbriores ma¬
culas purpureas Sc ridlum ollentantes habenti¬
bus : fpliis minoribus,& infperfis pundlulis,: ra¬
dice couliinili. Sunt vt hili. Lugd. notat, qui vo- :

eant Palmam Chrilli Buzeiden , line Buzidam
Arabum. Satyrii autem huiufce radices nihil mi¬
nus quim lignex fiinc , ncc ex India petuncur,vt
voluerunt Aujcenna & Serapio. Matthiolus Sa--
tyrium Bafilicum fiue Palmam Chrilli Auicenjjae
Digitos Citnnos clfe vult: At Satyrioms Bafi-
lici radices dura: non funt neque crocex , neque
ad tingendum veiles. Quare id a Digitis citri-
nis Auic.& Rhafis pcrlpicuc di tferre videtur.

Thalius Harcyn.pag.m. Satyrium recentioru
Graecorum inxea Dodonxum mas, alia,s Palma
Chrilli : Serapias mas Anglis,Orchis autem fcc-
mina Tragi. Atqui Saty rii huius maris cuius
videlicet lolia maculis dellituuntur„ diuerfx ali¬
quot differentiae in tjarcynia occurrunt, quxfu,b
duobus pexapue generibus comprehendi pot9-
runr,quorum alterum iit latifolium, alterum an-
guilifolium : quorum etiam vlccriorem tradit
dillributionem.

Orchis Serapias Lobclii Camerario horti, fcu
Satyrium bafilicum aliorum, flore candido, dilu¬
te rubcfccnte 6c rubello. Ex his tertium folia in¬
terdum maculis cruentis afperfa gerit, interdum
(An Plautini icon.pag 1H8. Palma Chrilli mas?)li:
ne maculis. Priora verb duo maculis in hort®
meo nunquam carent,nelcio an alibi etiam.

Satyrium Balihciim mas & formina amarum
eft, referente Fuchlio , magis tamen amaru quod
maculofisconflut foliis. Ideoque nonperperiin
ccnfent Auicenna& alii quidam ex recentiori-
bus medicis , qui calidum elfe & ficcum in fe cu¬
do ordine tradunt. Vfus eius aderogandamcu-
rem, ad neruorum dolores, Sc contra no^cia me¬
dicamenta . Fertur & amuletum elfe radix gu-
ftata. Semen ex vino fumptum nouem diebus, cd-

M HISTORIAE

miri ales fanat. In eundem effedum vinum
diluitur herbae decodo. Scobs radicis propi-
naturin vino ad arcendam quartanam >quam
vomitione curat paulo ante acceffionem pota-
Plura inprifenciarefcirc de huius facultatibus
non licuit. Satyrii Balilici radiccs,Orcheos ra¬
dices fapore &t guftu referunt , quare & faculta¬
tibus iimiles exiflimantur. Nicolus Florenti¬
nus capite de quartani curatione vim habere ait
Se per iuperiortm & per inferiorem ventrem
purgandi ,£caduerflis quartanas febres inuctera-
ras,poft purgationes radicis partem pollicis lon¬
gitudine tulam cum vino ante accellionem vti-
liter exhiberi, hocque remedio ter fumpto B ilio-
tum quendam poft 44-auc 45.acccflioncs,afebrc
quartana fuilfc liberatum.

PALMATA NON MACVLATA.

\

Defcriptio

PEdalem hic caulem erigit,in quo fel ia oblon¬
ga fefquiunciam lata, liuia , nullis admo¬
dum obfcurisfugientibufque notis maculola:/7>
rei fpicati,purpurafccntes , alas pandunt vtrm-
que purpuran¬

tes , mteric-
dum autem
folium galex
imulum non
item: labellum
dilute purpu-
rafcens, gutta¬
tum, tripartitu
demit tunncal-
car paulo vitra
mediam pedi¬
culi longitudi¬
nem protendi¬
tur: vnius ve¬
ro cuiulque
floris pediculo
intorto adpo-
fitumeft foliu
mucronatum,
fcmunciale Se
fcfquiunciale,
nonnihil ru-
befcens. Radix fubefl gemino digitato bulbo
conflans cum fatua dulcedine aliquantulum a-

mancans.

Lobcl.ObflScrapiasmas liui folio, floribus
dilute purpureis notulisconfperfls.Satyrium Ba¬
filicum primum Dod. Palma Chrifli Herbario¬
rum: Belg.^flnbcFcna cruyf»Gerni. Crcuts bluin
/ Icon.Planc.p.iSS. Tcut.tz; Satyrium Bafilicum
primum,fiuc Satyrium bafilicon maius Dodon.
de fl.quod pleriquc marem appellant.floribus eft
dilut^ purpureis cum pundis. Palma Chrifli
vulgo dicitur: Gcrm.CvcuK blurncn : Bclg.ban
bcfcrt0cruyt/Gall.S4ryriowrcy.t/.Sunt qui velint
Buaeidem vel Buzidan Arabum efle: l'ed abfunt.
Matth.Satynum Bafilicum Digitos citrinos Aui-
ccnni ellevult: & Monachos dubitantes ea de
caufli reprehendit. Dodomo tamen magis pla¬
cet Monachorum hifltatio quim Matthioli af-
fertio. Satyrium bafilicum vulgo vocatum a Di¬
gitis Citrinis Auicenni & Rhalis differunt.

Tabern.Icon. & hiftor. Palma Chrifli mas.i.
VitUi'. * ^enbtlcn6n)urt?^ncnnlan/vfrcuRblum.
Matth bJ- C.Bauh.Phyt.Satyrion 4. balilicum pracenfe
fentu. lat-ifolium : Satyrion fcemina Brunf. Palma

PLANT A RVM>

Chrifli mas liuifolio Lobcl.

Oblcruaui Gcneui foliis non maculatis. Flo- Locus
rct menfe Maio in pratis circa Arue fluuium. *craP«V

PALMATA SPECIOSIORE THYRSO,
folio maculato.

CAulem pe¬
dem al¬
tum & fefqui-
cubitalcm ali¬
quando erigit
fubpurpureu,
in cuius fafti-
gio fpicatim
dilpofiti flo¬
res rubentes»
vel dilute pur¬
purei, calcari
trientem pol¬
licis circiter
longo, criftis
duab9 credis:
galea e duobus
foliis cui ter¬
tium appref-
fum incumbit
compofiraj la¬
bello in tres
lacinias diuifo, faturata purpura gutrato,pedicu-
lopurpurafccnte, cuifeinpcr appofitum acumi¬
natum folium e viridi nigioue purpureum : hu¬
ius flores obleniantur Si intentius purpurei Se
penitus quoque albi, folia plura qualia Ovchi-
dum vulgatillimarum , & a radice orta caulem
ambientia, Se c caule lpfo nata,inferna, fublon-
ga, fatis lata , fupema angufliora, alterno fitu
pofita, crebris maculis nigris notata ; radix cx
gemino bulbo compofita , quorum alter maior,
efleetus alter albus,vcgctior,i n quatuor aut quin¬
que digitos abit,ad quorum coniundionem pro¬
pagantur fibri.Sapo»: radicis aqueus, vilcidus,
non fine Iqui amaritudine, folia multo amario¬
ra. Huius e foliis non maculolis petita varietas,
nullo alio difcriinine,confpicuo,de qua ante: Al¬
tera quoque varietas cx bulbo maiore trida-
dylo.

Icon noftra ex emptitiis non in omnibus pla¬
cet : cam autem Fuchlius poluit pro Satyrio Ba-
filico fcemina, Se Digitis Citrinis Auicenni : e- 1
ius deferiptionem recitamus fub Palmata angu-
ftifolia purpurea. InIconibusFuchfiip.410.fi-
gura? titulus cfl,Satyrium bafilicum mas alterum
^rcugmeimlc bas anbcr.

Conlidcrandum an Tragus huius iconem ha¬
beat , hoc titulo , Orchis fcemina altera,
vfrcunblum / tveiblm / de qua feribit , Sary-
cii alterum genus, radix qui formam reprifcn-
tat binarum manuum inuerio ordine inuiccm
fuperpofitarum,quarum recentior natu cum flo¬
re augmentum capit , altera marcefccntc. Naf-
citur hoc genus Orchios inquibufdam pratis Se
nonnullis gramineis montibus. Radices tam
huius quam fuperiorum Tcfticulorum fere dul¬
ces gu flati.

An Matth.in Diofc. Palmi Chrifli , cuius ra¬
dices Digitos citrinos appellat Auicenna, genus
maius, quod Ananii Vallis montibus inucnitur,

&: folia fere Lilii habet lxuia , patula, maculis
quibuldam nigris rcfpcrfa : caulem rotundum,
laruem : florem fpicatum , varium,in purpura

LIBER XIX

albicantem, odore non ingraco : radices duas,
qu^-fane tefticulos refcrrent,nili ramis quibufda,
<juafi digitis, humanam manum exprimere vidc-
> net* rcntljr> fcan ^ Matchioio propolita non refpon-
der eiu$defcriptioni,porius videtur Icon noftrx
Palmare cum longis calcaribus rubellis.

Dodon.de fl.Satyrium alterum maius : quod
fceminam vocant , Satyrium alterum Baiilicum
dicitur.

Lobel.Ob(.(& exeo Hift.Lugd.)Setapias fae- '
mina pratenlis, loliis notulis iniperlls,nue Pal
ma Chrifti : Adu.pag.1S3. Satyrium Baiilicum al
rerum Dodon. Icon. Pl.pag.188. Palma Chrifti
Serapias fannina pratenlis, Teut.223.

Tabem. lc.& Hilt.Palma Chrifti maculata.

C.Bauh. Phyt. Satyrium ^.Baiilicum pratense
maculolum.

Thal.Harc.Satyriumfcemina, foliis macula¬
tis paftim.

& Paftim fccus vias & in dumetis obferuatur :
t. Cuiufmodi in locis vteunque obuiam per comi¬
tatum Montbelgardenfem obferuauimiti Maio
& Junio florentem. Eadem obleruaca nobis in
valle Grielbachiana ad thermas acidas, is filex
quoque >;uldsin locis occurrit. I11 hortum Mot-
belgartlonfem tranflara maximo Sc Ixtiftimo flo¬
rum Thyrfo prodiit , qui tk. 'palmum altitudine
fuperaret Cum dlemus Gcncua: obferuauimus
Florentem menfe Maio.

PALMATA MACVLATA.

NOh in eam
altitudinem
cxcrefcit in qua
prxccdcns, radi¬
cibus tamen tc-
tradacftylis con-
uenit,necnon/v-
/i o, nili quod eui-
dentiiis maculo-
fa line. floret ve-
rb purpureo co¬
lore prxditflfatu-
rifque punbtis
notati , criftas
duas erigunt,ala-
rum expertes : v-
nicuique autem
flori appofitum
folium acumina¬
tum faturate
purpureum.

. Plant.Icou. p.

i88. Palma Chrifti Serapias fcemina prateniis
Lob.95.Teut.z23.

Dod.de fl. Satyrium Baiilicum alterum.

PALMATA ALBA.

PAlmata: maculata: flore albo ante memini¬
mus qu£E^ praecedenti forte folo colore dif¬
fert. Icon quam his ponimiTs,ex cft iis quas emi¬
mus iam fculptas,quie accedere videtur I obclia-
na: albx,qui eam lepurar a procedenti: de ea le¬
gitur Lob.Obf.& Icon, p '9. Serapias candido
flore montana maculatis foliis.Cynofoichis mo- 1
tana, folio maculofo C. Gemma: , pratis item ea¬
dem niueo flore crebra viiitur^tera haud abli-
milia.

Tohi. II;

Hift. Lugd.Sc-
rapias candido
flore Lobcl. exte¬
ra haud ablimi-
lia Satyrio Baiili-
co altero Dodo-
'nii.

Tabern.Icon.&:
H. Palma Chri¬
fti maculata mo-
rana ^enbefene
tvmtj.

C.B.Phyt. Sa¬
tyrium 6. bafili-
cum montanuiA
maculofum'.

PALMATA SIVE SERAPIAS PALVSTRIS
latif olia flore albo fubpurpurafctnte.

SErapias palu-
ftr:s lari lolia j
Cyiioiorchis pa-
lu liris platyphyl-
la folio lxui, lato¬
que flore albo
lubpurpurafccntc
C.Gonmq,Lobc-
lio Obf. Prxco-
cior 'cft Violacea.
Cynoforchi Ico.
Pl.pag.190.Teut.
224.

Hift.Lugd.Cy-
noforchis palu-
ftris platyphylloS
Gemmae.

Tab. Icon. &
Hift. Palma Chri¬
fti paluftris 3.

W Affer fjflbMcne
___ «furg.

C.B.Phyt. Saryriu 2.baiilicu maius latifolium.

PALMATA. SIVE ORCHIS PANNONICA
floribus cxalbidis,&: alba Grielbachiana.

Lilii jjrimum
en alcen tia
folii tria , aut
quatuor habet
Orchis 7. Clufii
in Pann. odlaua
in Hift. poft. £-
ue PannonicaB
dilutioris &c
quali pallentis
viriditatis, nul¬
laque macula¬
rum alpergine
notatis,ingrati
fapOris : pal¬
marem caulem
ampie&Untur
aliquot foliola;
in cuius fummes
faftigio flores
fpicatim digeltj
Ttt 3

locus &
tempus.

77« HISTORIAE PLANTARVM

nafcuntur , exalbidi & quafi pallcfcentis coloris,

nullis pun<ftisd)ftin&i,antenus morionum hian¬
tibus cucullis iimiles,vtrinquc auriti,& latiufcu-
lo pallido labro propendente , pofteriore veto
parte corniculum habentes>vtConfolida regalis,
aut Linaria,fcd latius te obtufum , grauiter odo¬
rati, florum Sambuci odorem referentes: ad ho¬
rum exortum lingula foliola nafcuntur pallen¬
tia, & floribus colore refpondentia : radica ge¬
mina;, veluti palmx, in binos, aut plures digitos
dift ributx fune, quarum vetuftior fungofa, ni¬
grior^ flaccidior cft, altera candida, vegetior
ac folida, paucis fupra earum exortum nalccnti-
bus fibris.

Aliud genus cft forma, magnitudine, cseccrii-
que notis illi par : fola varietas in floribus , qui
in hoc purpurei funt, foliola fub floribus naicen-
tia etiam piirpurafcunt.Inucnitur vrrumque ge¬
nus non modo in Lcytanofaltu fupra Mandcr-
ftorf, aliifque Auftrix inferioris liluis : fcd criam
editioribus quibuldam pratis Vienncnfi falcui
proximis. Floret autem Aprili > nonnunquam
etiam Maio, pro mitiore videlicet aut rigidiore
vernalis acris conftitutionc.

C.Bauh.Phyt.Satyrium 13. flore Confolidx re¬
galis Sambuci odore.Collegimus Palmatam flo¬
rentem Maio Sclunio, in valle fontium acido¬
rum Gricfbachiana ad Herciniam filuamcui ra-
d ices te folia refpondent iconi propofitx ex Clu-
fio : Eadem cft cuin iam A nobis dcfcriptaPal-
mata flore albo circa Montbclgardum obleruata.

Pahnara & Serapias Batrachites.
Lobel.Icon.Pl.p.193. Serapias Batrachitcs vel
MyodesTeut.iif).

C.Bauh.Phyt Satyrium i4.batrachites. Vide
Hift.Bclg.Lobelii.

PALMATA CV1VSDAM ICON.

Non occur¬
rit nunc
ad quam fpe-
ciem Palmatx
hxc icon fit re¬
ferenda, ea eft
cx iis , quas c-
mimus iam
fculpras.

PALMATA SERAPIAS PALVSTR1S
leptophyll •, violacea,maculara te
non maculata.

CY noforchis paluftris aicera C.Gemmx, Lo-
bel.Obf.feriusflorens,coma violacea, foliis
interdum lxuibus, interdum maculofis. lcon.Pl.
p.rfjo.Tcur.n^.Icon I.obelii non dewonftrat fo-
fia tenuia, vel anguftaelle.

Hift.Lugd .Se¬
pias paluftris al¬
tera lcptophylla*
Gemma:. lie Se¬
rapias paluftris
3. Geinmq. Miror
Compilatorem
cx duabus iconi¬
bus i Lobclio
propoiitisiub v-
110 titulo , duas
ftatuere plantas*
vna ex iconibus
repr^fentat plan¬
tam iuuenem,
qux caulem non
protulit.

C.Bauh.Phyt.
Satyrion 3.bafili-
cum maius laci-

error. ■

PALMATA ANGVSTO FOLIO

viliflima paluftris.

✓'"''Ynoforchis
V^paluftris lacui
folio & angufto,
fcu leptophylla o-
mnium viliflima
C. Gemma: , Lob.
Obf.qux lcon.Pl.
193.T.126. Figura
Lobclii non dc-
monftrat folia an-
gufta.

Hift.Lugd. Cy-
noforchis lepto¬
phylla Gemma:.
Tabcrn. Icon.Sc
FI. Palm a Chrifti
paluftris i.tvaflec
£cnMcn itusrR.

C.B.Phyr.Sary-
rium 16. paluftrc
folio lxui.

PALMATA SERAPIAS MON-
tana folio ixui.

mx.

Tabcm.Icon.
Hiftor. Scra-

Serapias montana folio lxi

pias montana
£ei-0 fnaben-
Fraut.

C.Bauh.Phyt.
Saririum 11. bafl-
licum monta¬
num bicubitale,
i Lob.

PAL-

SE rapias mon¬
tana folio Ix¬
ui. Cynoforchis
montana folio
lxui C.Gemmx,
Lobcl.Obf.& Ic.
Pl. p.191. Teuc.
225.

Hift.Lugd. Se¬
rapias montana
folio lxui Gem-

_ _ _ LIBER

PALMATA FLORIBYS IMPENSE RVBRIS.

LObeI.Obf.&

Ic.Pl.p,g.iji.
Cynoforchis
Draco ntias foliis
& floribus iinpe-
s£rubris G Gem¬
mae, floree circa
finem Aprilis ,
aut initia menlis
Maii. Nafcitur
in humidis , Sc
vliginolis , prae-
fercim vbi nigri¬
or terra eft.

Hilt.Lugd.Cy-
noforchis Dra
concias Gemmae.

Tabem.ic.Tra-
gorchis Bocfs#;

Male ponit
Compil. hanc i-
conci n fine de-
Jcriptione capite ieparato ab aliis palmatis.

C.B. Phyc. Satyrium 18. paluftrc foliis & flo¬
ribus rubris.

PALMATA PALVSTRIS NEPHELODES

("^Ynofor-
Gchis palu¬
ftris , Lopho-
des velNc phe-
lodes C. Gem¬
mae. F los illi
communis fe¬
re cum caeteris
maculofis, pro¬
inde huic co-
munem appin-
ximusdeflorc-
fcentis Satyrii
formam , vnk
cum cornicu¬
lis quibus fe¬
men atomon
prorfus inclu¬
ditur, LobeL
Obf. & Icon
Piant. p.19^.
Hift. Lugd.
Cynoforchis paluftris altera ,Lophodes Gc
Tabem. Icon.& Hift. Palma Cluilii paluftris.
1. roaffer ^enMen ttMirrj.

Calp.Bauhin.Phyc. Satyrrnm 17. paluftre alte¬
rum maculatum.

PALMATA , SIVE CYNOSORCHIS MA-
crocaulos galericulata C.Gc , . 1 nae.

CYnoforchis macrocaulos,vel Conopfea,fiue
galericulata C.Gemmae. Floret circa mediu
bnemque menlis Maii vfque adlunii fere me¬
dium. Lob.Obl.Flores in hac icone inulti .1 ha¬
bent limilitudinis cum praecedenti noftra Palma¬
ta calcaribus longis.

Hift.Lugd.Cynoforchi$ Conopfca.

XIX

777

Tabem. Icon,
Hift.Tefticulus
galcrrculatus ,
^snftbenFrflut.
Compilator po¬
nit palmatam
hanc extra ordi¬
nem aliarum cum
Orchidibus, cui
bini ccfticuli, nui-.
Ia addica deferi-
peione.

C. Bauh. Phyr,
Satyriu.n n. m 6-
tanum bicubi¬
tale.

PALMATA CARYOPHYLLATA.

PLant. Icon.

p.J94. Orchis
Serapias Cary-
ophyllata femi-
nepraegnans. Er
T.n p. 177. Flos
Orchi dis Sera-
piadis Caryo-
phyllatae flue o-
dorarae defeript^
p.zxt;.

C.Bauh.Phyt*
Saryrion 1. bali-
licum maximin
Vide HilLBelg,
Lob.

PALMA t A ANGVSTIFOLIA MACVLA-
ta purpurea.

PAlmatam
quam ob-

feruauimusin -

,, . n Delcripti!?

valle Grielba- r

chiana aci¬
dorum f c/h-
ti u 111 , floren-
re.Iunii prin¬
cipio , foliis
cft anguftis ,
maculatis 8c
non macula¬
tis , quinque
vel fex alrer-
natim per
caulem proue-
nientibus, in¬
feriora latiuf-
Cula,vnci i ca¬
me mulco anj.
guftiora,retr&

Ttt 4

'77? HISTORIAE PLANTARVM;

nexa, quatuor vel quinque vncias longa, fupe- ,
riora, breuiora &c valde angufta : caule cu- /
‘bitali , ali^s maiore , interdum etiam minore: |
//ore/multi,fpicambreuiorem exprimcnccs,pur- l
purei : radices pluribus digitis condant.

Icon quam proponimus eft ex iis, quas iam
fculptas emimus . qua: aliquo modo exprimunt
noftram Palmatam angufti foliam.

Defcriptio

^Cam. not.

L*gd.

n»t.

PALMATA RVBELLA CVM
longis calcaribus rubellis.

Duplioi nititur radice palmata, vigore vicifli-
tudinario annuatim in iis pulcherrima ob-
feruatione fe exerente ■, nam ca qua: cauli pabu¬
lum pariter &
fulcrum fub-
miniftrat, tota
flaccida appa¬
ret cffcctaque,
qua: vero fe-
quenti anno
caulem produ-
«ftura , plena
fucculentaq;,
faporc vifeido:
plurimis alio-
quin digitis
vncias longis
prxditx funt.
Obfcruati Pa¬
ne nobis in v-
traque ad vi-
ginri quatuor:
infra lupraquc
palmatas radi¬
ces alia:,cra(Ii-
tudinis fibra¬
rum Hcllebori : folia prodeunt palmum longa
caulem ampledtentia, angufta,qui cubitalis , fef-
quicubitalis, atque etiam altior, quem parua &
angufti quaedam foliola ftipant , fuprema verb
thyrfus occupat pcramcenus dodrantalis plus
minus, flufiulorum rubellorum , calcari prarion-

fo,&vnguiculis auium recuruo,pr<jdirorum,qui-
us dehileentibus fuccedunt vtnculi ftriati, fimi-
tiio puluerulento ferrugineoque : odor non ve¬
hemens ncc ingratus.

Iconnoftraeftexiis, quas iam fculptas emi¬
mus, quae non male refpondet noftrx Palmatae,
& a Fuchfio exhibita , nomine Satyrii Bafilici
maris primi .

Matth.in Diofc. Palma Chrifti. Defcriptio
non refpondet iconi:in comm.cum Iconibus ma¬
gnis Latinis , Palma Chrifti maior. Item Epit.
p.5<?i.vbi etiam defcriptio non conuenit cura
icone.

Camet.fn Epit. aliam pofuit iconem quam
nondiuerfama noftra fufpicamur,in ea tamen
non bene exprimuntur calcaria , defcriptio
quoque non conuenit. Item in Hiftor.Germ.
Marth..p.Tefticulus, Palma Chrifti.

An Lobcl.Obf. & Piant. icon.p.i§9-Serapias
minor rubello flore nitente, anguftifolia , nullis
infperfis pundulis, Lob.95.Teut.224..

Hift.Lugd.p.^a.Scrapias minor rubra Gcm-
mi. Item p.i^S. Satyrium Bafilicum maius Do-
don.Piane difpiicet quod hift. ponar iconem cx
Matrhiolo 6c dcicriptionem cx Dodonaeo diuer-
iz planta?.

Tabem. Icon. & Hift. Palma Chrifti niindt
mas, flem IjcnMens murij VTtfnnltin, (frcuR
blum. Palma Chrifti fcemina (jcnblena tvurR
ftciblcin. Prima icon eft ex Lobelio , alcera eft
ex Matth.

C.Bauh.Phvt. Satyrium 7. bafilicum angufti- •
folium, Palma Chrifti maior Matth. Orchis fcc-
mina Trago. Satyrium 9. bafilicum anguftifo-
lium tertium, Serapias minor rubello flore Lob.
Nobis dubium anduxplantx,fufpicamur vnara.

Palmatam quandam cum paruis flofculis ru- ^
bellis & longis calcaribus in longis veluti fpicis
inueni Iunii principio in prato inter Mafmun-
fter& S.Gcrmain. Tranftuli Montbelgardum
in Hortum 111. E. C. Item inter Raupach &Bef-
fordiamlulii principio , prouenit etiam circa
Montbelgardum : olim collegi Tiguri.

PALMATA MINOR ODORATISS.
purpurea liue nigra.

PALMA*
Chrifti, fiue
Digitorum Ci-
trinorum A-
uic. genus mi¬
nus Matthio-
lo quod in A-
nanix monti¬
bus habetur
foliis conftac
Croci : caule
dodrantali, iu-
ceo,laeuique:in
cuius cacumi¬
ne flos emicat
purpureus , a-
maranthi x -
mulus, qui re-
ccns odorem
quim luauifli-
mum reddit.
Dodon. cx
Matth. Satyrium bafilicum minus. Satyrium
bafilicum alpinum, flore cx purpura nigro , tan-
quamadufto ( vnde Brandlein nomen impoli¬
tum :) odore omnium fuauiflimo , feu Styracis:'
quem etiam aridus & in pollinem tritus , diutif-
fime retinet.

Nos [ait Gcfner.horti) etiam aliquando plan-
tauimus Laufimnar : fed vix vlcra annum puto m
hortis durare , & femen inutile efle , licut reli¬
qua Orchis genera.

Bened. Aret. Palma Chrifti minor Matthiolo.
Satyrii fp^ecics odorata, &pr«eftantiHima33ra»hs
Min.

Minus modefte, inquiunt Adu.facit Sen cnfis,
quihxrentibusCitrinos digitos Auicennx ellc
hafce Monachis conuiciatur , nullamque alla¬
tam rationem conqueritur : cum ipfc ne vmbrain
quidem adferat vilius. Et vires Digiti Citrini
huic aflerit, magno incommodo eorum , qui fi¬
dem illi adhibituri forent.

Hift Lugd. Palma Chrifti minor3Matth. Saty-
rium Bafilicum minus Dodon.

Tabern. icon. fle Hiftor.Palma Chrifti minor
fcemina, Flcin fjanMcne ivurR ftcibletn.

CBauh.Phyt.Satyrium lo.Baillicum angufti-
folium Alpinum,florc ex purpura nigro.

An Camer.horci. Orchidis Scrapiadis fiue Sa¬
tyrii

LIBER

tytifc&a filici odor.itiflimO flore minimo quasdam
f^ccies alpi na, coloris ex punicco nigricantis,
quem Dy (entericis 'prsbent frixurn cum Ouis,
vel in puberem redactum ex vi no propinant.

■Satyrion bafilicon minus odoratum in pere-
gr: natione noftra Rhastica per Vallem Tclinam
inuenimusin monte Burmio, tunc nominatu fuit
• 'nobis G.£recnle,& Italice ibide Morete.Cum ef-
femusMofpelii delata hxc planta ex motib.circa
| Gangcn. Geneua» cum tempore peltis inferui-

|remus,inucnimus in monte Saleue. Huius exfic-
cati puluis ( inquit Matthiol. ) ex aqua ignitum
chalybem experta, epotus (vt perhibent ii qui ita
elle experimento comprobarunt, ) dyfentericis
! maxime prodeft. Idem aquam prasftare aiunt,
que per vitrea organa ex iis elicitur. Radices
. huic lrmilcs,fed qua: alteri magnitudine cedunt,
i Excalfaciunt vtrxque ( vtauthor cft Auicenna)
ificcantque fecundo reccfTu. Craflii corporis ex-
; crementa pellunt,facicmque detergunt. Dan¬

tur maniacis magno iuuamento: quin &c in ner-
: uorum affc&ibus. Seminis puluis drachma: pon¬
dere cx vino potus,comitialibus fubucnit. Item
j radicis decodtum vino diutius commiftum,qdod
bibendum paratur tam in prandio, quam in c ce
: na.Radiccs,Nicoli Florentini teftimonio , febre
.quartanam fugant: is namque carum tantum
! vfu Biliotum quendam curatum retulit.

SATYRIVM ERYTHRONIVM MATTH.

SAtyrii Ery-
thronii vo

Pi

li eftigie, corn-

\ ce tenui & ru-

| fo: candida in-

ll m

1 tus pulpa , la-

* pore dulci, o-

riquc non in¬
grato, Damaf-
co Syriae miiit
ad me [Clufiu]
CechinusMar-
tinellus Rauc-
nas Pharmac.

prxftantilfi &
rei herbaria:
admodum ftu-
diofus,cuius i-
maginem ex¬
cudi curaui-

Hift.Lugd. Satyrium Erythronium Matthioli.

Hanc, inquiunt Adii, oftentabat nobis (quali
nunquam vidiflimus) & pene inuitis rifum excu¬
tiebat Iacobus Cortufus,dicens,fe manibus dun-
taxat attre&ando torum turgere Venereis libi¬
dinibus.

Nosannotauimushiftoria: noftree lib. tertio
•Valcrandum Dourez exiftimafle Satyrium Ery-
chronium Matthioli elle medullam Nucis Cu-
ciophorx.

OROBANCHE ET H^MODORVM
Veteribus k in genere.

D

Cap. XXVIL -

Vplicem efle Veterum Orobanchen ex
mox tradendis colligere licet. Ynaraqu?

xix- m

legumen fir,aut leguminum,Efui prsfcrtim , vi-
j tium dc pcftis. Alteram qux caulilculus cantum
j fitfubruber.

| Hanc Diofcor.dcfcribit his verbis ; Oroban-

che (o^f Ciyx*i ) cauliculus eft fabrubcr , ad duos
dodrantes( felquipcdalis,) k interdum maior,ift-
furgens, foliis Iiibpinguibus,hirfiitns, cener, flo¬
ribus fubalbicantibus aur melini coloris prxdi-
tis. Radix fubcft digiri craffirudine perforata,
vt inde caulis reficcctur. Videtur nalci inter le¬
gumina quasdam, & ipfaftrangulare. Vhdeecia
nomen accepit. Editur oleris modo crudus &
codas, ex patina velut afparagus. Quin k cum vfmin
leguminibuscodus facere putatur , vt ipfa ci- bo
tius coquantur.

Inter reiedanea, Alii legunt xOvopioeeovialii \iov- ^ nomorio
•7K [Lconem:]Cyprii Sr^paivl/jj vocant.In communi uo Thjrfi ,
xJx@-[Lupiis] nominatur. Sed ne ftateram,quod ne
dicitur,tranfgrcdi videamur, Theophraftura,qui
primam k fecundam Orobanchen feu legumen
depingere videtur,adorimur. Quxdam autem
fune [inquit lib.8.c.8.Jperfpicue multorum com¬
munia ,ledquia in quibuldam maiorem vim ha¬
bent ( 'daAtmyfic legendum fenlu ita poftulante,
non «t<&gy«y,vt in publicis exempl.legitur,)horum
exift imantur,veluti Qrobanche (Eruanga G izx) Orobanche)
Orobi,Aparine Lentis. Sed Orobanchc quidem Eruanga
Eruum vincit propter imbecillitatem , Aparine
autem intcrlentes bene nutritur : k ea quidem
Orobanche quodammodo fimilis cft, quia totam
plantam aggreditur & vcluri brachiis - amplexa¬
tur : fic enim ftrangulat, vnde ei nomen. Quod
autem ftatim a radice Cumino k Fcenugrasco\&-
Ktpcp) fubnafciturHxmodoron[A/U5t4.^y-i- , cuulA- Orobanche'.

legendum vult Hift.Lugd. GazaHxmodoro.] Llmodor°s
vnicaule cft, nec diflim, ili caule, verum breuiore tt***
multo, &c fuperne quoddam vcjnti caput habet,
radicem autem fubrotundam. Idem de Cauf.ii.
de iis feribens , quas vicinas plantas interimunt,
ait : Orobancha vocata Eruum necat amplexu
comprcfsuque fuo : & Limodorou <u t-h&v le-
gedum Hift.Lugd.) Fcenugrascum interimit pro¬
tinus radici adnafccns.

Orobanches quoque leguminis in diu.,eriis lo¬
cis meminit Plinius. Eft,inquit,herba , quse Ci- (
cer enecat k Eruum circumligando fe , vocatur
Orobanche,quam alii Cynomorion appellant, 4
fimilitud. canini genitalis : cauliculus eftfine fo-
li is [quod male,vt dicetur,]pinguis, rubens» E-
ftur &pcr fe,in patinis cum tenera eft dccodta.

Et necatur cuminum ab imo do^fo (legendum ab
Hasmodoro Hift.Lugd.)

Illius k Galenus recordatur fimpl. 8. k AJ-im.
i. his verbis. Aparine non modo non efculenta Orobancf3!i
cft,fcd plantae Lentis dumallurgic, vndique im- ,n£e”ere'
plexa, ipfam ftrangulat, fuffocat & detrahit,non
aliter quam Orobanche Eruum. Sicca: frigidaqj
eft temperatura: primo ordine.

Sed Cornar.in Diofcor.ccfte,Plinii locus prior
de Orobanche cxThcophraft.lib.8.hift.tranfcri-
ptus. Quod porro lib. 22. dixit fine foliis, nos
evfao/rx&wtjntiscv in Diofc. legimus j k foliis fub-
pinguibusconnedtimus. Noneqim penitus fine
foliis eft,fcd in fummo caule folia habet k inter
ipfa flores prodeuntes. Ncc ignota herba eft, fed
nomine peculiari carec, riifi quod vnfraut bet
tPicfeb noftri eam appcliaiyr. Cornario fubfcri-
bitDodon.

GEtce,fic-& Larine Orobanche,Er-
ui angina [ k Tneod. Eruanga] ab Erui ftrangu-
latu nomen adepta eft, nempe quod clyx***
id eft, quod Orobum liuc Eruum ftrangulat. Ne^

’ Cjsomorie

Oroban-
che xqai-
uoca.
Cujcuta
Helxtntfe-
rrttne trs.l-

Dcfcrip,'

780 HISTORIA PLANTARVM

ga etiam vulgo (quali Necam dicere vellent) ap¬
pellatur, rapiendo enim leguminum inter qux
nafeitur , alimenta, ea luffocat & necat.

Hxc cum Thymo adnafeatur , aicMarantha,
Epithymi nomen fortita eft. Orobanche Theo-
phrafti an lit Cufcuca, ut vult Marantha conlide-
randum. Orobanche Theophr. & Galeni forte
Conuoluulus niger Gcfn.qui nobis Helxinc fc-
mine triangulo dicicur. Videtur fane Trago,
quod prxfens vitium. Angina , feu Orobanclu,
alter Cullus Serapionis fit,de quo cap.4-i.ita 1'cri-
ptum rcliqueric.Eft fecunda [Cudi fc.lpccies ] eft
nigra, & nominatur fic propter fui nigredine ,
habet femen nigrum &c. Nomina hxc adfcribit
Lcbleb, & Volubilis minor. Cum vero Oro-
banchar deferiptio , qua: apud Diofc.extat , huic
non per omnia quadrer, iudicium candido lcdo-
ri committit. Eft prxterea Orobanche Galeni
&Thcophr.force Helxinc Ciflampclos. Oro¬
banche Diofc.Gefn.quad.p.42. Acgoletros Plinii
[ni fallitur Gcfn.quad.]Rufticis Malus flos , aliis
Malus Hcnricus didus , perquam fimilis eft
Orobanchsc.

OROBANCHE FLORE MAIORE.

CVbitali
altitudi¬
ne cxlurgit
maiore, £4«/e
redo, tereti,
hirfuto,palli-
do,aut luteolo
aut fubrufFo,
concaua : in
quo non tam
fuliay quam lo¬
liorum rudi¬
menta, angu-
fta,longiufcu-
la, feu ligu¬
la:, celerrime
marccllcntes
rara: : quorum
etiam iingulx
lingulis flori¬
bus funt fub-
icdx: flares in
ThyrfoOrchi-
dum morc,fed
ex longiori¬
bus intcrual-
lis , Melillcj
Fuchfii , ma¬
gni , hirfuti
impenfc, co¬
lore ex purpu¬
reo obioleto
pallido ( fub-
albido Mat-
thiol. ) ridum
edigiantes , e
quo prominet
apices nigri¬
cantes ftami-
num albidoru:
labrum autem
quod demit¬
tunt in tres
lacinias eft di-
uifumnpicquc

floris fundus melleo fucco vifeido madet. Radix
bulbola e fquammis compadilis, non admodum
alte demergitur. Sapor eius admodum amarus.
Flores verum odorem ipirant haud ita ingra¬
tum.

Orobanche , quam vidimus [ inquit Matth.] Or
omnibus notis iegitimte refpondct : etli fcriptis
mandarit Theoph.lib.8.dc hift.& 5. de Pl. caulis} .
Orobanche Eruum necare amplexu : ea tamen
quxa Diofc.rcpr^fentarur,&: a Plinio lib.12.cap.
vltimo,nullofane amplexu, fcd lua tantum prx-
fentia legumina, fegetes , Cannabin, & Linum
interimit,qux prope ipfum oriuntur : quam ob p4
caulam Ananienlcs,quod vicinas ftranguiet, ner-
bam Lupit vulgo appcllantmonnullis C odacli Icone
appcllatur.aliis vero herba tora quod vacc$ ea de-
uorata[yt paftores fado periculo teftatur]ftatiin 1
Taurum adeant. Sunt qui [ vt loco citato feri-
bit Plinius ] Cynamorion eam appellent k limili* i
tudine canini genitalis : non inconcinna reprx-
fentatione:nam li quis eam contempletur,glabro
fingularique caule profilientem,confardos inter
fe florcs,& quali in glomum collcdos monftrau-*
tem, genitalis canini cftigiem referre perfpiciet»
quod 111 fummo craifius,& veluti galericulo con- 1
tedum ccrnirur, Ex quibus omnibus non temere
dicendum cxiftimaucrim,vel Theophraftum hac
in re deceptum elfe, vel aliam a Diolc. &c Plinio
Orobanchen conccpifle. Inpoftrcmis mutata fi¬
gura. Fruftra Matthiolus repetit Diofc.defcri-
ptionem nihil addens de fuo,quafi non nota ci 1
fuerit planta.

Orobanche, in quit Turnerus.in multis Anglir
locis prouenit , Variis quoque Germania: locis ;
obferuaui. Inueni quoque fxpenumero radici-
busGcniftx vulgaris pertinaciter iiiiplexam.Itcm :
iuxta Trifolium pratcnfc marcidum quod «-
necaucrat, vt ex fo/Iione comperi , reliquis om¬
nibus circumcircaTrifoliis vegetis 6c, vernanti¬
bus. Orobanchen interpretari licet Angi, ifbo-
fefirfdpc vel 0tran0lcrocbc.Falluntur,quiCu{-
cutam credunt cftc Orobanchen Diofc. Alii line
caulfa nuper Orobanchen noftram inter Satyria .1
retulerunt. Quod Ma/r/i.contra Theophraftum .
feribie ( dicentem Orobanchen amplexu fuo c<5-
plcxuque legumina enecare ) foia pnefentia lua
idefticcrc, non placer. Quomodo enim legami-
na necet , folafua prxlencia cuin venenata non .
fit ? cum etiam nc venenatx quidem planta: eas
inter quas nalcuntur, interimant :Thcoph.quo- •
que & Diolc.repugnat. Forte Matthiolus , quo-
nia nulla inOrobanche folia aut capreolos lupra .
terram oblcruauit , arbitratus nihil habere, quod l
ftrangularc poflit,cxccpta lola prxfentia : ncqtle :
perplexas radicum fibras animaduerrit > quibus
non line errore caret figura ab illo propofica}
Tragus tamen rede fibras cxprcllcrat , titulo Sa¬
tyra Erythronii.

Repericur plauta Rapo Genifta: omnino fi-
milis, caulibus fufeis [brunaftres ] Sc coloris li- m
vidi, altitudinis pedis, floribus formae & coloris
RapiGcnilLe: Rapum Geni ftx line dubio fpe- L
ciescft Orobanchcs [ait Dodon.Gall.]& Limo- £j-
dori: ei autem limilis planta eft Diofc. o&Cdyxii &
Lat. Orobanche & Eruangina, non tamen Oro¬
banche Thcoph.fed ?julJopuyt Limodorum aliis i
vt Phocioni , o>Msrj\tay , id eft, leguminum
Leo. Idem Hift. legum. Limodorus cauliculus 1
eft pedalis auc maior, fubrubens,fiftulofus,fragi- •
lis: flores fubcandidi aut fublutei vrticx immix¬
tis floribus haud multum abfimiles: floribus lue- •

cedunt i

cedunt oblongi caliculi >, id quibus femina mi-
nutiircandicanria <3c inutilia. Radices fubfuiit

tomnd2,turbinare,digici aut pollicis cralfitudi-
ne>foris fquamis nigricantibus contc&x : intus
vcio fubcandidx aut /ublurca: : arida: vero cor-

LIBER XIX

vindhauftum , prtfenseiTc ad Coli dolores re
medium Belgxprxdicanr.Clufius.

7*1

\ai

\be/,

- - - ..«L/iuioa. auu.i, VUU CUI-

nu modo durefeunt. Thcopliraftiis liuiufmodi
vitium A/fieAij,? appellat .vcluti hoc eft fa¬
mem adferens , frugum enim alimentum ad 1'e
trahit , de perfecte adolefccre non finit. Item
Hift.infol. Limodoron , feu Rapum Geniftx,
rota facie OrobanehenDiofc.refcrt.hoefoloab
ea differens, quod non inter legumina exeat: fed
ex fibris radicum Geniti je quibus adhxrefcit.

Lobel.Icon. Pl.pag.isg.T.a.Orobanche Hy-
pogenifla,& Rapum Gcnillx i fimilitudinc. Ico
eadem cum icone a Dodonxo propofitapro Li-
modoro fine Orobanchc. Orchidibus quodam-
modb cognatum e(UwiA,0, , fiuc ujiiJa^rTbe-
ophraft. vel iScf<!jx»Diofc.& Cynomorion Pii-
nii, cuius varia genera inucniuntur multis pro-
uirteiis communia. Orobanches fiquidem lc.>iti-
mx i Ilius Diolcor. fiuc aiuoJhjpn Thcophraft. va¬
rix funtfpecies. Alix enim latiores fur.r, alix
humiles , albx.exalbidi coloris , alix flauefcen-
tis, alix fufci.aiite iubcxrulci: nonnullx aliarum
radicibus adnafcunrur, pldrimx perfe fubfiftut,
& folx inrer alias plantas 3: gramina nateuntur:
plerxquc autem omnes vnico fimplierque caule
lunt prxditx , interdum ramofiim & multifidum
illum habent. Omnium verb maxima pafliinin
omnibus Europx filuis nafcitur.vt exiftimo:cer-
tc nullas adii , quin iplam non repcrcrim : eam,
quia apud Belgas firmius vulgaris Gcnillx radici¬
bus innafcicur, Herbariorum turba Rapum Ge¬
nito appellat , Belgx Brcm Kacpe > Hungari,
quia reda alliirgic & firma eft, Wse gyertbya mif-
talem candelam ,fiue cereum appellant,quac fuia-
cjeruleo eft flore , Cardui vulgaris inter Lc&ctcs
naiccntis radicibus mhxrcntcm olim eruere me¬
mini cum Mompclii viuerem.

Eandem habet iconem Clu/ius nomine Oro¬
banches prima* qitam nobiicum propofuerunt
Dod.& Lob. r

Ruellius Plinium fecutus Orobanchehaltc-

Orobanche flore minore.

^Orobanches vulgari /imi lis eft, caute fim-
plice dodrantali , piirptirafcemc , hufuto,
/i/ iorum acuminatorum fqu aminatian incumben¬
tium ,prefercim circa ima m, rudimentis veftito:
rtdicum fibras habuiire vulgari /imiles adhuc in
planta ficca apparer. spica floribus conftar con¬
fertis cucul-

laris , labello
apem referen¬
te , calyce hir-
futo multifi¬
do, eiufdcm
cum caule co¬
loris, /ubi edo
femper vni-
cuique flori,
folio oblon¬
go, acumina-
rojhirfuto.

Hanc Oro¬
banches /pe-
ciem vbi col¬
legerimus n5
recordamur:
deferibim9 cx
planta iicca :
huic fanc con¬
um it figura
Tiiber. noftri

. quaciam parata erat minus placet. Forte ad hanc
j Orobanchen referenda qua Monfoclii oBfcrua-
i uimus. 1

l Ta bern.Icon.3c Hiftor. Som mcrtmirR/ Oro-
{ banche prima Orobanche Matthioli floribus cX
i lu'co Pallidis., £rncnt»urgcr dicitur Gernian.
j Thcophraft. ^/y.dJb^v, Cauda Leonis,Maia her-
. ba, Herba Tauri, & Herba Vacca:.

Lo

ram Diofc.itadcfcribic,vt cum Icguminofa hanc

confundar.

Ex emendato Thcophraft. infigne in Plinio
mendum corrigendum. Legimus enim Iib.zo.c.
io. Et necatur Cuminum abnuo dorfo , cum le¬
gendum fic ab Hajmodoro.

Tab.Hift.& Icon.OroBanchc z. iSriicniVUr-
gcr. 0oinmcrnhirg.

Schvv. Orobanche Dio/c.\s»ii75j2*^w. Qomz

mcrtuurr3/0d)mcnmin3.

Prouehit in agris confltis Aitena,Pifis, Fabis,
Lentibus, &: aliis vbi Genifta non prouciiit. In
Belgio (Scarenolis maris lictoribus non rarb rc-
peritur Dodon. Na/citurin /egetibus inter le¬
gumina: Etiam in fylu.fub Fagis. Maio tk lunio
tloretjSchvv.

Montbclgardi multis in locis vidi Orobanche:
Gencua: florentem vidi Maio & Iunro paflim au
plampaUu, & pratis : Bafilea: etiam florentem
Maio, vbi copiose prouenit. Monfpelii cuiticf-
lem offendi florentem menfa Aprili in monte
prope Caftelneufvc & alibi.

Orobanche, inquit Matthiolus, dicitur aliqui¬
bus herba tora, quod vacca? ea deuorara ( vc pa-
ftores fado periculo tcftantur ) ftacim taurum a-
deant. Orobanches maioris Rapum Genifta:
.nuncupare, reficcare &tricx puluerem ex tepido

OROBANCHE MINOR PvfcpVREIS
floribus fiue ramofa.

R

Amofo
eft caule.

farpe vero etia
plures dodra-
talcs, auc bre-

uiores, emittit
caules , mulco

tenuiores,
quam Oro¬
banches vul¬
garis, rigidio-
rcfque, duros,
r u fle /c entes ,
hirlucos,in.ra-
mos fubinde
diuifos, folio-
rura duntaxat
vcftigiis qui-
Dufdam orna¬
tos: F lor.es fpi-
cati, minores,
purpurei , oK-

longi, hiantes, c multifido calyce emergunr, cui

locus &
tempus.

Dcfcripiio

HISTORIA PL ANTARVM

lingulo fingulum appofftum foliolum acu- i
tum: fequutur capitula turgida puluiiculo ple¬
na radix tubcrofa Aucllanaz magnitudinejhbraru
propaginibus donata. Sapor plantq aliquantulum
amarus. Catfalp.Orobanchc altera ramoia.

Cainer.in hift.Matih. 0oiimicr wurn/
uenger, Orobanche.

Vidi Montbclgardi prope C urcelle pagum in
agro florentem Septembri , <Sc primo prope Mol-
pelium,vbi in fegetibus menfe Aprili proucnic-
bat. Bafilea: etiam vidi, pnccipue in agris Can¬
nabi confitis. Non vbique vulgaris clt, multis
tamen in locis repcritur,vt inThuringia:Camer.

OROBANCHE MAGNA PVRPVREA
MonipclEulana.

ORobanche
aiHnis, plan¬
ta florens prope
Monlpclium me-
fc Aprili in fflua
Gramont , cui
digitalis cralli-
tudinis altitudi¬
nis autem bicu¬
bitalis caulis ado-
lefcit totus pur-
purafeens > cui
ferie quadam
fur fu m v orfum
apprimuntur /t-
ha fatis breuia,
amplcxicaulia.
Scapum oblident
flores purpurei,
Orchidis flori-
bus limilcs , cal¬
caribus breuibus,
finguli foliolo in-
retti : radtx ftiperiorem refert partem radicum
Orchidis, nullis tcfticulis tamen aut bulbis dona¬
ta. Sapor amarus, teterrimus.

Lobel. (cuius icon non placet ) calcaria nulla
appingit. Eidem dicitur Orobauche maior c
Gramontio luco Monlpclicnfiun».

Conlidcrandum an ClufHiftor.pl. rar. huius
meminerit nomine Pfeudolcimodon Mompc-
1 i ani , eius verba fcquuntur cap.de Plcudolci-
modoro Auftriaco Nido auis affini.

OROBANCHE AFFINIS

nidvs AVIS.

DE Ni¬
do Auis
feribens Tra¬
gus, ait flore
cfTc Sc folio
viduum, nihil-
que aliud ctTc
quam pingue
iScredtum Al-

fiaragu. Qua-
is vero nobis
perfedtior rc-
pert9 caule (ut-
liiicbat modo
lingulare, mo¬
do duos vel
tres pedales,
aut cubitales,
albicantcs:fo-
liis veftitos
concauis, pel¬
lucidis^ ftria-

tis,neutiquam acutis,vt Lob.figura docet,fed ob-
tutisjfupcrna parte quodammodo cordis figuram,
exprimentibus. Quorum lumma//c/r/v?«T/^r/i//,
Orchidum modo forma, pccupat,coloris hel-
ui aut pallidi , qualis & foliorum tabidorum. Ac
occluli quidem ex breuibus pediculis, vt Tragus
pingit : ad quorum exortum foliola patua lin¬
gula fele exerunt. Vbivcro fc aperiunt, Orchi-
dummorc hiant. Galea exigua, lub quapiltii-
lum breuc cum apiculis albicantibus: quod v-
trinque ad latus bina foliola cingunt. Labellum
magnum ima floris occupans canum intus. Nul¬
lus odor notabilis. Dehifccntibus floribus, vtri-
culi puluifculorum fuccedunt ftruti,anguloli,rc-
iiduis Horum foliolis marcidis infigniti. Radix
cratlis fibris,fucculentis, fragilibus, tota perplexa,
nidorum auium ftrudhiram imitans,quorum ex¬
trema haud acuta obtcruauimus , vc Lob. pingit
in fuoNido auis,fcd obtufa,vt Tragi 6c noltra^ <
exprimit. Sapor radicis ac totius planta: amarus,
horridus.

Dodonaeus confiderata forte icone Tragi tri- Doi.n
buic flolculos, denegat folia. Dicit namque in Niiu.

hiftor.Gall. quibufdam Belgis Nid UJ*\L

d'oifeau eft fine foliis , flores cum caule coloris r *
ligni. Lobcl.lcon. Piant. Nidus auis ex fpeciebus
Satyrii abortiui , Orchis abortiua,Satyrium a-
bortiuum, fpccics Hypocifti.

Non dubium eft Clufio quin Leimod^ris ad-
numeranda fit, ea quam Lob. Orclndem aborti-
uam Genn.inor0cnbrej)eii/ Bclg. T?o0ch?-ncfl
appellant, quamque nonnulli Coagulum Plinii
etle hariolantur.

Nidum auis inucni florentem mcnfcMaioin £ocu
monte Bar quod medio miliari a Montbelgardo terap:
diftatjinucnimus etiam Maio in fylua Abietum,
itinere Montbelgardo Porentruum ad radicem
Abietis. Audio prouenirc Bafilcx verfus Augu-
ftam ad Rhenum : Tiguri cubitalem collegimus.
Lobcl.repcrit in altis montibus Scucnes in Gallia
Narboncnli cu fpeciebus Dcntaria:,prouemtx:tu
in Belgio in fyluis humidis.Hinc retteTragusj In
! Vliginofis &c vmbrofis fyluis nafcicur Maio mefe;

OROBANCHE ET NIDO AVIS
affine Pfcudo Auftriacum

violaceum.

AuuoJb$0v Au¬
ftriacum Clufii
in Pannon.
Pfeudolcimo-
doron in poft.
Hift. congene¬
rem plantam
Orobanche,
qus fuperna
parte ipfam ~-
mulaturiu mo-
tanis firpra Ba-
denfes thermas
obferuabat,qu$
nulqua antea,
quod memine¬
rit, ipfi fuiteo-
fpc&a. Pedali

alfurgicillat'4«-
le , frequenti¬
bus fecundum
radi-

LIBER

radicem foliolis, tanqua Vaginulis,inuoluto:lpica
geftas florum quatuor foliis coftamium , fuperi-
orc incorniculum defluente, Sc promufeide qua¬
dam intermedia folia prominente, cui adnatx
-dane dua: tenues barbula: : floribus ftriata Se lon¬
ga fublunt capitula, femine exili Se Orchidum fi-
mili plena: lubrotundam radicem non habet,
qualem fuo hadmodoro tribuitTheoph.l.S.Hift.
l}lant.eap.8.fcdcrairas,longas,& obliquas fibras
habet,quemadmodum ea planta qu^ vulgb Hel-
leborincs nomen obtinuit. Tota ftirps faturo
purpurae Se plane violaceo colore prardita eft.
Floret Iunio.

Lobel.Belglc.Pl. DocfeUncf?/ Nidus auis cx
fpcciebus Satyrii abortitii, Orchis abortiua. Sa-
tyriurn aborciuum ,fpecics Hypociftl.

Confidcrandum an Lobelius male fuo Nido
auis eam iconem adaptarit , quam etiam mira¬
mur diuerlis locis Sc nominibus propofitam line
defcriptionibus,quali icone tenus tantum ei fue¬
rit nota planta, vel perpendendum an duas plan¬
tas confundat.

DENTARIA APHYLLOS MINOR
Tabernamontani.

TEnella eft:

plantula
Spithamca: alti¬
tudinis, fuccule-
ra, alba, fine fo-
liis -.cauliculus ar¬
ticulorum qui-
bufdam ve fligi is
diftindlus vide¬
tur. Cuius lum¬
ina ftofculi tenel¬
li aliquot occu¬
pant, ad Orchi-
dis flores quam
proxime accede-
tcs.Radix alb.i eft
denticulata. In
montibuscrefcit
Augufto.

Ha:c Tabem.
Icon. & Hiflor.
flein Faal fraut/
Dentaria aphyllos minor. Videndum quantum
dilferat ab Orobanchc noftra alba.

ANBLATVM CORDI, SIVE APHYLLON.

AD Orobanchesfpeciem qiiandam accedere
videtur,ha:c planta : qua: ex radice multi¬
plici , mira Equam marum denticulatarum con¬
gerie ftipata,alba,molli,&:fuccofa, caulem erigit
minimi digiti fere craflitudinc, dodrantalem aut
altiorcm, teretem, fucculentum, fragilem, tenui
membrana vefti tum, aquea pulpa abundantem:
Iuxtaquemex longis interuallis auricula: qua:-
dam membranea: aemula: prodeunt , ad-
uerflequidem,fed altera tantillum eminentiore.
Tertiam &fuprcmam coliculi partem flores oc¬
cupant plur es hiantes , eodemque modo,riutan-
tes.Sc antrorfum fpedantes omnes , breui pedi¬
culo appenfi, a quorum tebgo-pediculorum quo¬
que exoctum foliola muniunt. Floris colorem
ex ruifo vel purpura candicantem dicunt : mihi
haft«nus nonvifus. liliis fucceduut vafcflla A-
* Tom. 1 1,

xix- 7*j.

uellan* fere magnitudine , i pediculo ad mediu
calice foliaceofubfiirfuto , tenello , fucc«io Sc
quadripartito ,Vcftita';lirieis quibufdam ac cana¬
liculis quadripartita , femine rotttnd® oua pilciu
minima ^mulante.denlillimc far6ta,quod matu¬
rum totum nigrum eit, papaucrinum, fcdfextu- ,

pio maius. Tota ceterum planca guflu, eft aquofo
acerbiufculo,non fiuc aliquo amarirudiius fapo-
fc,qua: tamen in femine mngis conipicua.

Cordo hift.lib.i.cap.jo.addira h^c annotatio
a Gefnero vtputo. Anblttum Gcrmad efl Aphyl- Aphyilte:
lon. Orobinchen aliqui putant , non caiwciea,
fedei fimiiis. Nos aliquando Plinii Aegoiethro 'ieioistbr^
(quam herbam ni fallimur noflri ruftici bie bd$
blum & ben bdfeti Ijeinrid). ) c ifc pueauimus.

Vult Dod.lib.frum. ad Limodqri genus refe¬
rendum Valerii Cordi Anblatum. Anblacum
vero etiam Dentariam aliqua vocari feribir Mac-
thiolus. Carfalpinus Dentariam vult elfc Ara-
chidnx /pcciem: fed cum Theoph.Arachidna ni- T

dicio meo nihil comune habet : de quaintbr Le¬
gumina lub Arachnida Honorii Belli.

Copiose reperi Anblacum in Montbclgardefi
monte /?*;• : Medio Maio competi in montibus
vmbrofis fub arboribus eundo Porencruo S.Vr-
fanum : flores pnccerierunt Sc femina erant pe¬
ne matura,tranftuli in Hortum iil. E. C.

Priftans eft ad rupturas , fi in pollinem re-
dadba herba
drachmarum
duarum pon¬
dere in iufcu-
loinquoSym-
phytum bulli¬
erit quadra-
gintadiluculis
continuis fu¬
matur. Impo¬
nenda quoque
herba ipla fra-
«flurte, dtbite-
qne liganda
p.irs. Eadem
ratione hatifta
vulncribusin-
ternis , variif-
que aflebtibus
a defluxione
ortis prodeft.

Magnus vfus
aqua: deftilla-
ta: in fluxionibus & Epilepfia, Camerarius. Ad:
ftringit, refrigerat & abftergit : Datur puluis iri
potu,ad cftcbtus matricis Sc colicos,Grfalp.

A R V M.

Cap. XXV11I.

BVlbofaAlIii radice , bulbulis adnatis, nititur, .

cadida : a mixflia cxeutjoblongajcriangula, *-'c-crif>cio
fagicta: dida:,{ed latiora, minufque alata, lupra
infraque fplcndbntia, fed hinc minus, inde ma¬
gis viridantia, maculis nigris interdum refpcrfa,
guflu , vc& radix, acerrimo, Se lingqam cultelli
inftar tranfadigente : inter qu k.caulis furgit pal-
maris,tcrcs,ftnacus,incuius fafligio b membra¬
nea vagina longa prominet pji\Uuni atropurpu-
rcum,infima parte apicularftm corona ardte cin-
dtum > fub qua racemus baccarum,per maturita¬
tem miniato cplorc pidfarum,dcnloftipatu con¬
fertarum.

u .

»i> r

Luphu.

'silsmos
Thymos ,

£Jr AContt.it

\Zotac*J5s«n

Tltn. nor.

'No Arum-
Colocapton.
Ars) arum
'Dracuncu¬
lus txt-
guus.

Serpent u-
rsa.

Colubrina.

/urus.

Drstcun-
fulus ens-

par Dtofc.

HISTORIAE

Ari folium,
inquit Tlieo-
phraftus, quod
admodum am¬
plum fpargi-
rur,eft cum la¬
titudine cauu
atque Cucu-
meraceu; cau¬
lis, vt etiam
flos,nullus;Ra-
dix inter Ole¬
rum genera
multo ma¬
gis carno(a,la:-
uis &cralla:al-
tera tenuis at¬
que neruola,vt
ianc quifpiam
dubitauenr, an
inter radices
h«rc poni de¬
beat : Avfcy quod autore Diofc.apud Syros Lupha
dicitur,folia emittit Dracunculi, longiora(codex
Anguill. ex cod. antiquo , Oriba.
Sc Crat.f</xpoTif«t. Matth. omnia excmpl.micro-
tcra) paucioribus diftincU maculis (*Vtiac7*p<*.i.
immaculata) caulem dodrantalem , fubpurpu-
reum, piftjlli fpccie: a quo croceum femen[Dra-
cuncuio minori conucnit fru&us croceus Ca:-
falp.J radicem Dracunculi albam : Hoc autem
inter Diolc.fpuria, alii *>.///« ,alii fyj.t y , Alii /,»*-
y.zyriiVt Cyperii etiam koKc/J.u<h'jv dicunt.

Plinius de bulbis agens, Arum omnino fic def-
cribit. EU inter gene ra , inquit, quod in Aegy¬
pto Aron vocant , Scylla: proximum amplitudi¬
ne , loliis lapathi, caule recto duiun cubitorum,
baculi crallitudine, radice mollioris natura:, quse
edatur ( cllur CH.] Sc cruda.

Hermol.cui (impliciter Aros dicitur , quam
dlantam pro Aro incelligat non dcmonftrat.Hcc
afimilitudineilla ad Dracuntium, ab Officinis
Serpentaria minor appellatur: itemque larus Sc
Aron.

Plinium notant Marcellus Sc Cordus : ille
quod Aron cum Dracunculo confundat:hic vero
qued radicem magnam habere feribar.

Tragus tres tradit fpccies : Vnum, Ari pri¬
mum genus Sc vulgare. Alterum , inuoktcro Sc
pillillo ex albo luteolo. Tertium Ari genus
cum nigris maculis. Deinde ait : Omnes vno
conlcnfu Herbarii, tradunt cam herbam , quam
Germani dlron vocant , Arum effie Diofc.lib.j..
cap.itfi. quod ille Lupham, Alirnon , Thymon,
Dracontium Sc Colocalion cognominat. Mihi
vero non Aron ied videtur efle. Arum

quod iugillata lituris folia profert forcalfe exi¬
guus Dracunculus fuerit. Arum nonnulli , Scr-
pentariam , Colubrinam, Dracontium mi¬
norem nominant. Dicitur apud Simonem la-
nucnfem, larus, Barba Aron,&: Pes vituli.

Figura Macchioli fiditiaex Billorta Rumice
& bulbo.

Fuchlio,cui Dracunculus minor Diofc. vide-
. tur Aron Sc Aris, larus Officinarum , Pes vituli,
Serpentaria minor,&: quorundam Sacerdotis vi¬
rile. Anguill. aflent noftrum Arum elFe Diofco-
ridis,ac apud illum legendum u//.jo7s?<* Sc non f ut-

Arum,ait Amatus in Diofc. non vbiqueacre,
mite Galeno * Diofcoridi candida radix , Plinio
nigra.

PLANTARVM-

ArumdeferibitDodofl.eiufque figuram exhi¬
bet , ac fecundi pro Dracontio minore pro-
ponic , quod quomodo fadum lit , non oc¬
currit.

Diofc.videtur>aicTurner. oftendere Aron in :
fua patria,non fuifle adeb acre ac apud nos com- * *'
peritur. Galenus quoque fcribic Aron candidum
Sc liccum cile in pnmO : Quod autem apud nos
prouenir,calidum certe eil in tertio, vnde forte
dixerit quifpiam, noftrum Arum, non e(Te Diof*
coridis Sc Galeni. Verum Galenus feq. verbis lib.
z.dcalim. fac.duo effie rellatur An genera, alte- ^r4f^
tum mirius , alterum acrius.

Aron vulgare, [aiunt Lob. Sc Pena: Adu. ] eft
plebecula: Barba Aronis, Sc Sacerdotis veretrum
auc mentula , racemo purpura punicante minia¬
tulo : foliis maculis nonnullis nigricantibus
in(ignitis,vnde etiam Dracontium vocantur.

Gicherum (eu Gigarum Caclalpino vulgb ap- cithm
pellatum, foliis maculolis,maculis candidis vel {tu a
nigrisjcorniculo pallefcente fosdi odoris, frudu rkr
croceo in aeftare : radix radu pullulas excitat.

Diofc. hanc Dracontium paruum appellat,quan- d,cjc
quam quaedam fuperflua in eius dcicripcione le- s»petf>
gantur, aiFumptacx altera Draconu,iis refecatis "*
apcrtifficric hilloria. Plinius Dracunculum vo- e*tnf
car,diucrfum ab eo,quem vidit in Lulitania radi¬
ce lubrutila , quam quidam ab Aro non diitin-
guunt.

Arum vulgare,inquit Camcr.horri. Aliud du¬
riore folio, virente per totam cellarem , Sc aliud
grande , piftiilo albicante, rotundiore folio ,
itidem durante in multam hyemem.

Obferuauit C. Bauhinus Phyt. Aron vulgatum,
aliud folio maiore Sc acutiore, aliud rotundiore,
aliud duriore per totam crftatem virente. Sic e-
ius quod maximo eft folio, iplius folii vena: om¬
nes albicant , quod apud Italos frequens ali¬
quando maculis albis alperguntur. Repetitur
quod nigricanribus lituris , ^liquando purpurei*
lignatunquod vero apud nos vulgatiflimum nul¬
lis maculis notatur. Sic Sc piftiilus colore va¬
riat , alteri purpureo , alteri cx albo lutcQ colo¬
re eft.

AmmAoev offic. Germ. -^ronfraut/ pfftffcn*
p int/ Tcutfc^cr3mhc»'-C.^alet>oct.Gaii.f,/t<(</r Nomii
ve au , Vir de cbien. Ital. Aro Sc c tgaro. Hifp^wo, ia&m-
juta deyaro. Angi, (focljolbpint vel Kflinpc/vcl
21ron.Hung.lTatrfl0ulya quibufaam.

Arum in Hctruria Sc in agro Goritienfi fre-
quentift.prouenit in campcflnbus , in vineis , in Loiwtji
(emitis propter fepes , prxfcrtim in maritimis
Senenfibus. InBohcmia 111 montibus quibuf-
dam copiofum admodum prouemt minus , Mar-
thiol. Arum cum maculis nigricantibus vbique
viarum, vix dum hieme exada folia edit , Eo-
bclius.

Aron Monfpclii mcnfc Martio Sc Februario ien,PB
prouenitiMcnlc autem Iulio frudu vidi ferente
ad formam racemi. Balilea: ctia abundat.ini talia
habet tres fpecics Ari,vna cu maculis nigris, alia
lureis,rcrtiam line maculis, vtPatauii,vbi Ianua-
rio,Februario, Decembri, Marcio: Ferraria: cum
maculis nigris in monallerio S.Domin.^L’An-
geli, Bononia: mcnfe Aprili cu maculis pallidis in
monrc Apcnnino e regione S.Mammam:Gcn£U$
paffim infepibus qua ituri..t«n virens Martio.
Montbelgardi paflim in (epibus virens Martio,

Aprili producens florem. Collcdum in L‘ijle
fpontaneum. Cum nigris maculis plancaui ia
horr.Il.E.C.

Qucsrit

LIBER XIX

Qiiqrit Io. Fabr.quid cauf? fubfic, quod Aron^
vulgaris alioqui herba in vicino illo ( Curi?
Rhede?) tradfcu nufquam reperiatur,cum tamen
inde ad vnum miiliare in maxima nafcatur co-
pia,refpo«det has aliafque caufas ad occulta na
tunc vim reiiciendas,vdpotius ad iplum natura:
magiftrum &: artificem.

Ari autem radix,autorc Theophrafto, ciboi-
donea eft:& folia ciul'dem( decocta in aceto nu¬
di nimirum poliunt,) fuauis profc&o , & ad fra-
<fta vtilis.

His addit Diufiur. Radix ctiain deco&a efcur ,
quippe qui’ minus acris fit. Folia vero ad efum
condiuntur, Sc arida per fc deco&a manduntur.
Radix, femen , & folia eafdcm cum Dracunculo
vires obtinent. Priuatim tamen radix cum fimo
bubulo podagricis impolita prodeft. Citerum
eodem quo dracunculi radix modo reconditur ,
ac in lumina ob miriorem qua prodita eft acri¬
moniam cfui aptior eft.

Plinius Ari vires medicas perlongum exponit,
quibws ex ipfo recenlendis fupcrfcdcmus, eadem
qui habet ex aliis plenius tradituri.

Galenus ex terrea Sc calida edentia Arum co¬
llare dicit, Sc propterea extergendi vim habere,
fcd non fortem vclut Dracontium. Elie igitur in
ficcando Sc calefaciendo primi ordinis. Radices
autem eius maxime veiles funt, iuquit, i<c in cibo
accepti c rallos humores moderate fleant, vt ex¬
puitionibus ex thorace idonei fint. Sed Dracon-
tionad hxc commodius eft. Idem z.dealiment.
radicem An limilitervc Rupi edi air,cx aquaco
<5tam,cum Sinapi aut aceto , oleoquc ac garo :c ii
quibufdam item intritis,tum aliis,tum qu? ex ca¬
leo parantur.

Radix Arhyt vult Tragus, eius maxime quod
maculata habet folia, luic licca tiue recens tufa ,
ac ad minus drachma: pondere fumpta, remediu
eft prilcntiilimum ac minime fallax aduerfus
venenum Sc peftcm : quidam tanruindem adii-
ciunt theriaci. Succus herbx expreflus meniura
eochIearis,aut maiore, potus, eafdcm habet fa¬
cultates : quod fi illi parum aceti acfinificucris,
quominus linguam vellicet efticit: Ardn in pul-
ucrem redactum, ac interdum drachma: ponde¬
re cumbinis facchari drachmis lumptam, fufpi-
riofis prodeft,craftam enim Sc lentam pituitam

incidit, excreaiionesiuuar,pulmonum &petfto-

ris vitia purgat Sc ad tuffim eft maxime vrile: ide
remedium fto inachum phlegmate, & atra bile in-
Fedfcum purgat : radix Ari fiuc recens fine arida,
tufa ac Iiimpta, mulieres a partu valide purgat,
potcftque hoc pa£bo & iumentis purgandis exhi¬
beri : eadem tuccus cxprellus Sc aqua dcftillata
poirunt. Tradunt etiam aquam Ari dcitillatam
ramices fanare, fi nguiis vicibus binis vnciis aut
minore meniura potam : ad pcftem ac anthrace
vix pnftantiorem ac falubriorem herbam noui,
ac folia Ari recentia impolita : eadem liuc arida,
liue viridia , ad inueterata Sc putrida pedum vi¬
cena faciunt: aqua Ari Sc Caecus, quiuis vetera
vulnera purgat unatque. Ari lolia cum radice in
vino ck oleo decodta, infcllionibus calidis ficus
fanant, Sc ledem procidentem retrahunt : non¬
nulli muliercula: folia Ari calcis vermiculis fca-
tentibus imponunt , qui fit vt abacftis vermibus
calci hac ratione a corruptione vindicati diu¬
tius durare poflinr.

Non defunt, inquit Mattii, qui radicibus Ari
Calzolarii vtantur ad arcendos a filis menfis Pa-
rafitos ,Sc voraces Lurcones , carum puluercm
delicatis epulis admifeentes : nam vbi fauces oc-
Tom. II.

785

cupaueric, tam contumaci ardore afficit , ite
pofthae quicquam vorare queat, nili bubulo ca-
prilloueladte diutius gargarizato , aut recenti
butyro fenfim degludto. Abftergic Arum,acce-
tenuat,aperit,incidit &c prouocat.Dcco&a radii:
meile excepta, medetur pedoris morbis omni-
buspituitolis,expettorarenim valtentiflime craf-
las lentafque excreationes, ideoque afthmaticos
maxime iuuat. Datur elixa, vel feruentibus cine¬
ribus tofta,vtiiiter tuHiendbus,ex amygdalino o-
lco.Idque belle quoque prodat lac potum,in quo
radix lpfa fuerit incocta, illinitur eadem , aqua
prius elixa, epiphoris, fugillads, inflammatifquc
confillisjfabacea farina addita, Sc defruto fub-
adta. Subigitur quoque oleo, Sc tumentibus he-
morrhoidibus comode illinitur : Radicis fnccus
exedentia Sc contumacia vlcera curat , quemad¬
modum Sc narium polypum (omnia vlccrafuc-
Cus,Plin.) folia ambuftafanant. Dantur vtiliter
feminis drachm? dux ad mcnles educendos , &
fecundas pellendas ex vino. Noftratcs mulieres
ex Ari radicibus ftillutitins aquas ad fucum pa¬
rant , quas ad faciem erugandam iiluftrandamq;
magnis laudibus efferunt. Id quod ctiain effica¬
citer prxftat iufolaius radicum fuccus , cetullx
fpccicm referens i quem Gerfa vulgo nominant,
is Equidem mirum in modum carni Iplendorcm,
Sc candorem conciliat.

Nunc quid Porta importet videamus : Arori.
folia diftinda maculis habet , dehoneftantiuin
Lun? macularum imagine. Dantur vtiliter femi¬
num drachma: tkiar ad ciendos mci.fes. In Aro
figacis nature artificio multiplici membrana
munitus factus. Partus omnium animalium ex¬
trahit, natur? oftio circumlitum ( idem Plinius,)

&: feminis vel radicis drachm? duc in vini cya¬
this duobus fufHciunt,fi a partu non puigatur,ad
fecundas trahendas. EiHgics Ari fructus ibidem.
Calculoiis confert (lo.dc Mont.cxpcrt.) Ari her-
b? Sc radicis contui? fuccus cum vini cochleari¬
bus tribus , quinquies iciuno ventriculo alium-
ptus.

Patet autem ex ha&cnus dictis falfum cflq;
quodfcribit Fallop.tradt.de med.purg.limpl. di¬
cens: Neuter Dracunculus, fcilicctncc Aron,ncc
alter, qui noftrisSerpcntaria dicitur,cft purga¬
torius , quamuis fecundum opinionem Mchies
nurgec.Scd vtcuque fit non funt in vfu.Scd liceat
hic lubiungere,quod Oduf.vem cite contendit:
Vrfum , inquit , tempore fuilatibuli nihil edere
certum eft.-quippe quSd neque exeat : SC captus
ventre mtcftinoquc. inani videatur. Natrantc-
ius inteftinum, pet inediam itaconucnire,vt ad-
dudtum prope eohxrcac : Itaque Vrfum latebra
eguelliun, primum herbam Arum didtam degu-
ftare, ut inteftinum laxetur, & hiet.

F Allc^nitl

ARVM I3YZANT1NVM.

Cum ance aliquot annos huius Ari tu- Defcripwo
beremn aliis tuberibus bulbifque Conftan-
tmopoli allatis, Vienna: acciperem , inquit Clu-
lius, hxrebam , verum ad Ari,an Arifari genus
referrem : deinde cum folia profctrcccepic, pri¬
mis duobus annis pro Arilaro latifolio habui,
ducente me iri eam lentendam foliorum quada
fimilicudine. Nam eaconfpicicbam fatis ad A-
rifari latifblii folia acccdciiria,nec valde mucro¬
nata, led potius orbicularem figuram referentia;
nec radicem valde diilimilem. Verum poftquarrit
ca augeri cccpit , digitalem longitudinem adqrif-
Vu u 1

A'

;f t

1»

7ss historiae

fiuit,multis tu¬
berculis inae¬
qualem , & vn-
cialcm aut am¬
pliorem cralfi-
tudinem, ir.ul-
tafquc proles
adnatas ha¬
buit: folia item
protulit longe
maiora, ad Ari
foliorum acce-
dcntia,ncc illis
minus fplcn-
dentia fuperne
Se inferne :eius
autem florem
duntaxat vi¬
dere contigit
anno i59e>.licct
toto odten-
nio ante alu-
iitrm , lingulis annis nouo Vere emergcntem,at-
que interdum etiam artte brumam. In Vernis
tamen foliis quandam differentiam obferua-
bam , non quod ad formam & figuram attinet,
fiunt enim illa pro rfus lim ilis formx,fed inxqua-
li s magnitudinis Se [ quod valde mirabarjin qui-
bufdam plantis, licet ex eadem matre abrupti,
(vnicum liq.uidem tuber Confhntinopoli acci¬
piebam) folia erant nigris aliquot exilibus ma¬
culis diftin&a, alia minime : rum etiam flos co¬
lore variat,nam planta: maculis nigris notata fo¬
lia habentes, penicillum purpureum folliculo in-
clufum habuerunt, alia: vero candicantem Maio
menfe anni 1596. Atque pofttema folia ante bru¬
mam plerumque germinare folcnt,alterius nouo
Vere duntaxat.

ARISARVM LATlFOLIVM
quibufdam.

Gap. XXIX.

Defciiptio

DVordm,
tefteClu-
fio , cft gene¬
rum Arifaru,
tametfi Vete¬
res vnici tan¬
tum hiftoriam

fiofteritati re-
iquerint , An-
gullifoliii fcili-
cct Se Latifo¬
lium. Hoc He¬
dera: aut Smi¬
lacis fere filia
habet tria, aut
quatuor , viri¬
dia, mollia, fa¬
tis tamen car-
nofa , acris ia-
poris, oblongo
pediculo inni¬
xa , anteriore

parre, qua pediculo adhxrent vtrinque pinnata,
Ari foliorum inftar , fcd obtufioribus ce quafi
orbiculatis angulis : inter qux pediculus duas vn-
cias longus , multis rubris maculis dilUnttus

P-LAN TIARVM»

cmergit,cui oblongus flos infidet ^ monachalis
cuculli, fiuc Ariftolochix floris modo efforma-
tus, amplior tamen, extrema p^rte fufei coloris
quideorfum radiarim tendit, in exteris albus,
caninum olens, piJhllumobtul'\im , incuruum, Se
vcluti ex cucullo profpiciens continens: radrx
rotunda, globofa, Aro minor, foris nigricans, in¬
tus alba, aliquando etiam ruberofa & oblonga,
initio dulcis, deinde acris, minus tamen Ari ra¬
dice (licet Veteres contra fentiant) fibris ali¬
quot fupra eam expanfis,vt in Oichidibus.i4//«i
cius genus etiam inuenitqr paulo amplioribus
foliis , Se rotundioribus aliquantulum atque
mollioribus , pluribus tuberculis le propagans,
oblongafque Se cratias radiculas fxpius in larum
•Se obliquum fpargens.

A Yiata»f [ ex Diofc.fententia ] exigua herbula Anfa
cft, cuius radix Oliux magnitudinem implet. Veteri

Eius mentionem fecit Se ipfe Plinius.Arisfin-
quit] in Aegypto nafeitur , fimilis Aro, minor
tamen , minoribufque foliis , & vtique radice,
que tamen Oliux grandis magnitudinem implet:
alba geminum caulem, altera, vnum tantum e-
mittens.

Arifaron multo minus Aro cllc Galenus ait,
fcd eodem acrius , radicem verb Oliux ma¬
gnitudinem habere : eadem verba vt allolct,
iranfcripfit Paulus , nec plura de ipfo tradide¬
runt.

Apud Hippocratem in hb.de articulis , legitur
vox aeiVjfcd non pro herba , verum pro inllru-
mento fcobina appellato. Galenus autem in glof-
, fis Hippoc. inquit d suf»ov «j 0/ 70 c fjam» a/Act Kj
; /joTtmj 77 < :7&>f G/CfUt^tTcu. Dicit itaque Gale-
| nus,nonfolum inftrumcntum, fcd etiam herba
! cllc , qux appelletur. Nec intelligcnduin
cftvllo aliquo loco, vocem, pro herba apud

Hippocratem reperiri. H^c igitur asif Potum an
fit eadem qux d 'eiou&v , pro certo affirmari non
poteft.

Acjfarum nihil aliud, quam Aronparuum efie
putafCornarius, quid aurem per Arum paruum
intelligat non demonflrat.

Corrupere, inquit Hermolaus,nomcn Arifari Arutat
herbx Medici, vt ab ipfis iam non Arilarosfcd * u*, -
Afarus dicatur. Eft& Arisherba Hippoc. nec
qualis fit. Se an pro Arifaro capienda fit, non J
conflat. Arifaium Plinius Erim [ Arim,]fed,vt
credit Marcellus , corrupta ex Arifaro voce, ap¬
pellat. Dubitauic in Plinian.caflig.Barbarus di-
minudua ne forma non Arilarosicd Aris , quafi
paruum Aron vocandaplanta hxc fit. Sed vo*-
candam Arifaron elfe Paulus tellattir.

Arifarum Veronenfium Plinii Aris. Virentis
Arifari magna copia Lobel. «Se Penam donauic
Francif Calceolarius. Iidcm in Adu.quod mirum
ex Matthiolo iconem aflumunt: ac applicant A-
rifaro fuo Veronenfium : Matthiolus tamen non
dicit fuum Arifarum a Calceolario miffiim cfle*
cur igitur Matthioli figuram adaptant fuo Arifa¬
ro Veronenfium , an quia Matthiolus dixit
Arum minus nullum per Calceolarium : cur
in Belgio fatum deferibunt , aliter quam vi¬
derint : flores tribuentes, quos non viderunt,
quandoquidem ex radices quas dedit Calceola¬
rius aliam formam affccurxfunt progrelfu tem¬
poris, indicium cft Lobclium&: Penn. fuamdcl-
criptionem concinnaflc ad iconem Matthioli,
quam pro fua ponunt prx terito eius nomine. Se
non ad plantam qux crcucrit in Belgio : nec pla¬
cet fane libro Iconum Plantini, figuram Lobclii

ex Ad*.

LIBER XIX-

7*5

Qiujric Io. Fabr.guid caufe fubfit, quod Aron,
vulgaris ulioqui herba in vicino illo ( Curi<£
Rhctic$) tradtu nufquam reperiatur,cum camen
jndcad vnummiiliare in maxima n.ifcatur co¬
pia, relpondec has aliafquecaufasad occulca na¬
turae vim rciiciendasjvcl potius ad ipfum natura;
magiftrum &c artificem.

Ari autem radix, autorc Thcophralto, ciboi-
doneaefl:&: folia eiuldem( decocta in aceto ma¬
di nimirum poliunt,) liiauis profe&o , & ad fra-
da vtilis.

His addit Divfior. Radix etiam decodta eftur ,
quippe qux minus acris iit. Folia vero ad efum
condiuntur, &c arida per fc decoria manduntur.
Radixjfcmcn , & lolia cafdcm cum Dracunculo
vires obtinent. Priuatim camen radix cum fimo
bubulo pod.igricis impofica prodeft. Carccrum
eodem quo dracunculi radix modo reconditur,
ac in fummaob mitiorem qua pnrdita cil acri¬
moniam elui aptior efi.

Plinius Ari vires medicas perlongum exponit,
quibws ex ipforecenlendis fiipcriedcmus, eadem
qua: habet ex aliis plenius tradituri.

Galenuscx terrea & calida elFentia Arum co-
flarc dicit, d propterea extergendi vim habere,
fed non forccm vclut Draconcnim, Elie igitur iri
ficcando & calefaciendo primi ordinis. Radices
aucem cius maxime vtiles funr, inquit, «S: in cibo
accepta: cralFos humores moderate fecant,vc ex¬
puitionibus ex thorace idonea: fine. Sed Dracon-
tionad ha:c commodius elt. Idem 2. de alimeiu.
radicem ArilimilicervtRapiediait,ex aquaco-
riairwcum Sinapi aut aceto , oleoque ac garorcu
quibuldam item intritis,tum aliis,tifin qii^ ex ca¬
leo parantur.

Radix Ari,vrvult Tragus, eius maxime quod
maculata habet folia, liuc licc.xiiue recens tufa ,
ac ad minus drachma; pondere lumpta, remediu
elt prarienciflimum ac minime fallax adticrlus
venenum Sc pellem : quidam cantumdem adii-
ciunt theriaes:. Succus herba: expreffus menfura
cochlearis, aut maiore, potus, caldcm habet fa¬
cultates : quod fi illi parum aceti admifeueris,
iquominus linguam vellicet edicit: Aron in pul-
ucrem redarium,ac interdum drachmcc ponde¬
re cum binis facchari drachmis fumptum, fulpi-
liofis prodeftjCralFim enim & lentam pituitam
incidit, cxcrcationcs iuuat, pulmonum Hi perio-
ris vitia purgat & ad tullim cft maxime vtile: ide
remedium ftomachumphlcgmate,5c atra bile in-
Feriumpurgat : radix Ari fiue recens fiuc arida,
tufa ac fumpta, mulieres a partu valide purgat,
poteftquc hoc pario & iumcntis purgandis exhi¬
beri : eadem liiccus exprclFus & aqua dcftillata
polFunt. Tradunt etiam aquam Ari dcltillatam
lamices fanare, fingulis vicibus binis vnci is aut
minore menlura potam : ad pellem ac anthrace
vix pra* fiant i orem ac falubriorcm herbam noui,
ac folia Ari recentia impolita : eadem fiue arida,
fine viridia, ad inueterata &: putrida pedum vl-
ccra faciunt: aqua Ari & fuccus, quaiuis vetera
vulnera purgat lanatque. Ari folia cum radice in
vino fk oleo decoria , infeffionibus calidis ficus
fanant, & lcdem procidentem retrahunt : non¬
nulla: muliercula: folia Ari calcis vermiculis fca-
tentibus imponunt , qui fit vc abiriis vermibus
cafei hac ratione £ corruptione vindicati diu-
rius durare poflint.

Non defunt, inquit Matth. qui radicibus Ajji
CalzoTarri vtantur ad arcendos afuis menlis Pa-
lafitos , voraces Lurcones ,cirum puluereni'
delicatis epulis admifceutcs : nam vbi fauces oC-
Tom. II.

cupauerit , tam contumaci ardore afficit , nc
pollhac quicquam vorare queat, nili bubulo ca-
priflouclarie diutius gargarizato , aut recenti
butyro feniim deglutito. Abllergic Arum,acte-
tenuat,aperit, indidit &: prouocac.Decoria radix
meile excepta, medetur pedoris morbis omni¬
bus pituitolis,expedorat enim valentiflime craG
las lcntafque cxcreationes, ideoque allhmaticos
maxime iuuat. Datur elixa, vel feruentibus cine¬
ribus colla,vrilitcrtiillicntibus, ex amygdalino o-
lco.Idquc belle quoque pnriht lac potum, in quo
radix lplafueric incoda. lliinitur eadem , aqua
prius elixa, epiphoris, Pugillaris, inflammhtifquc
tonfilliSjfabacea farina addita , Ik defruto fub-
ada. Subigitur quoque oleo, &c tuinencibiTS hc-
lnorrhoidibusco.node lil nitur : Radicis fuccus
exedentia & contumacia vlccra curat quemad¬
modum 3c narium polypum (omnia vlccra luc¬
ens, Plin.) folia ambullalanant. Dantur veiliter
feminis dr.tchm^ dua: ad menfes educendos ,
fecundas pellendas ex vino. Nollrates mulieres
ex Ari radicibus ftillacicias aquas ad fucum pa-
ranc , quas ad faciem erugandam illultrandamq;
magnis laudibus efferunt, id quod etiam elhca-
citer prseltac infolaius radicum fuccus , cerulis
(pccicin rclcfens , quem Gcrfa vulgo nominant,
is liquidem mirum m modum canii Iplcndoicm,
ri candorem conciliat.

Nunc quid Porta importet videamus : Aron
lolia dilliuda maculis habet , dehonellantium
Lunc macularum imagine. Dantur vellicer femi¬
num drachmae dure ad ciendos menfes. In Aro
figacis natuve artificio multiplici membrana
munitus fcetus. Parrus omnium animalium ex¬
trahit, natiirq olfio circumlitum ( idem Plinius,)

& leminisvel radicis draclim^ diu,; in vini cya¬
thi;, duobus liirhciunr,fi k partu non purgatur,ad
iecundas trahendas. Effigies Ari fructus ibidem.

Calculofis confert (Io.dc Mont.expcrt.) Ari her-
b q & radicis contufc fuccus cum vini cochleari¬
bus tribus , quinquies ieiuno ventriculo afium-
peus.

Patet autem cx harienus dictis fallam cflc,
quod feribit FaIlop.trafl.de mcd.putg.fimpl. di- 'faI)C{>' ntr'
cens: Neuter Dracunculus, Icilicct nec Aron, nec
alter, qui noltris Serpentaria dicitur, elt purga¬
torius , quamuis fecundum opinionem Mefues
purget.Sed vtcuquc fit non fune in vlu.Sc-d liceat
hic lubiungcrc, quod Odut.veru cite contendit.

Vrfum , inquit , tempore f.iilatibuli nihil edere
cerrum c(l:quippc quod neque exeat : d captus
ventre inteftinoque inani videatur. Narrant c-
iiis inteltinum, per inediam ita conucnire,vt ad-
durium prope coh.ereat : Itaque V rfuirj latebra
cgrcfihm,primum herbam Arum diriani degu-
(tarc.ut inteltinum laxetur,dc hiet.

ARVM BYZANTINVM.

Cum ante aliquot annos huius Ari tu- t>efcript«o
bcrcum aliis tuberibus bulbifque Coultan-
tinopoli allaeis,Vienn« acciperem , inquitCIu-
lius, hcerebam , vtriitu ad Ari, an Arifari genus
referrem : deinde cum folia proferre ccepic, pri¬
mis duobus annis pro Arilaro l.acifoliohabui,'
duccntc me in eam fententiam foliorum quada
fimilitudine. Nam eaconfpicicb.am fatisad A-
rifari latifolii folia accedentia, nec valde mucro¬
nata, fed potius orbicularem figuram referentia:
ricc radicem valde* diffimilem. Veriim pQftqnam
ca augen ccepit , digitalem longitudinem adqni-
V u u i

7k historiae

iluit, multis tu¬
berculis inae¬
qualem , Se vn-
cialera aut am¬
pliorem craifi-
tudinem, ir.ul-
tafque proles
adnatas ha¬
buit: folia item
protulit longe
maiora, ad Ari
foliorum accc-
dcntia,ncc illis
minus fplcn-
dentia fuperne
Se infcrnc:cius
autem florem
duntaxat vi¬
dere contigit
annoi59t).licct
toto octen¬
nio ante alu-
iflfcm , lingulis annis nouo Vere emcrgcmem,at-
que interdum etiam ante brumam. In Vernis
tamen foliis quandam differentiam oblerUa-
ba.n, non quod ad formam & figuram atrinct,
funt enim illa prorfuslimilis forma:, fed inaequa¬
li s magnitudinis Se [ quod valde mirabaff]in qui-
bufdatn plantis.licet ex eadem matre abrupti»,
(vnicum Ii quidem tuber Contemtinopoli acci¬
piebam) folia erant nigris aliquot exilibus ma¬
culis diltinCta, alia minime: rum etiam flos co¬
lore variat,nam plantae maculis nigris nocata fo¬
lia habentes, penicillum purpureum folliculo in-
clufum habuerunt, alis vero candicantem Maio
menfe anni 1596. Atque poftrema folia ante bru¬
mam plerum que germinare folent, alterius nouo
Vere duntaxat.

ARISARVM LAT1FOLIVM
quibufdam.

Cap. XXIX.

Defcripfio

DVorum,
tefteClu-
fio , cft gene¬
rum Arifaru,
tamctfi Vete¬
res vnici tan¬
tum hiftoriam
poflcritati re¬
liquerint , An-
guftifoliu fciii-
cet Se Latifo¬
lium. Hoc He¬
dera? aut Smi¬
lacis fere fulta
habet tria , aut
quatuor , viri¬
dia, mollia, fa¬
tis tamen car-
nofa , acris fa-
poris,oblongo
pediculo inni¬
xa , anteriord

parre, qua pediculo adhxrent vtrinque pinnata,
Ari foliorum inftar , fed obeufioribus Sc quali
orbiculatis angulis : inter qux pediculus duas vn-
cias longus , multis rubris maculis diftin&us

plan t;arvm>

emergit, cui oblongus flos inlidet 1 monachalis
cuculli, fiue Ariftolochix floris modo effor ma¬
tus, amplior tamen, extrema parte fulci coloris
qui deorfum radialim tendif,in exteris albus,
caninum olens, pijlillum obculiun , incuruum, Se
veluti ex cucullo profpiclcns continens: radix
rotunda, globofa. Aro minor,foris nigricans, in¬
tus alba, aliquando etiam tuberofa Sc oblonga,
initio dulcis, deinde acris, minus tamen Ari ra¬
dice ( licet Veteres contra lenciant ) fibris ali¬
quot fupra eam expanlls,vc in Orchidibusf.i/iwi
eius genus etiam inucnin^r paulo amplioribus
foliis , Sc rotundioribus aliquantulum atque
mollioribus , pluribus tuberculis fe propagans,
oblongafque Secraflas radiculas fxpius in latum
Se obliquum Ipargens.

A 'p/CTtpoy [ ex Diofc.fentcntia ] exigua herbula
cft,cuius radix Oliux magnitudinem implet.

Eius mentionem fecit Sc ipfc Plinius.Ari$[in-
quit ] in Aegypto nafeitur , limilis Aro , minor
tamen , minoribufque foliis , Sc vtique radice,
que tamen Oliux grandis magnitudinem implet:
alba geminum caulem , altera , vnum tantum e-
mitrens.

Arifaron mulco minus Aro clle Galenus air,
fed eodem acrius , radicem vero Oliux ma¬
gnitudinem habere : eadem verba vt allolct,
tranfcripfit Paulus , nec plura de ipfo tradide¬
runt.

Apud Hippocratem in lib.de articulis , legitur
vox eteiV,fcd non pro herba , verum pro inft ru-
mento fcobinaappcllaro. Galenus autem in glof-
1 1 s Hippoc. inquit iexf»»u u.ow 7* «fpmr» a Met' i)
jSo7ttV»i 7 it »7&>f o/CfMt^fTuu Dicit itaque Gale¬
nus, non folum inftrumcntum, fed etiam herba
cllc , quae «e«V appelletur. Nec intelligendum
cft vllo aliquo loco, io ‘r vocem, pro herba apud
Hippocratem reperiri. H^c igitur ao< /WV» an
fit eadem quae iellm&v , pro certo affirmari non
poteft.

Aijjfarum nihil aliud, quam Aronparuum cflc
putafCornarius, quid aurem per Arum paruum
intclligat non demonftrat.

Corrupere, inquit Hermolaus,nomcn Arifari
herba: Medici, vr ab ipfis iam non Arifaros fed
Afarus dicatur. Eft Sc Arisherba Hippoc. nec
qualis fit, Sc an pro Arifaro capienda fit, non
confiat. Arilarum Plinius Erim [ Arim,]fed,vc
credit Marcellus , corrupta cx Arifaro vocc, ap¬
pellar. Dubitauic in Plinian.caftig.Barbarus di-
minutiua ne forma non Arifaros fed Aris , quafi
paruum Aron vocanda planca harc fit. Sed vo¬
candam Arifaron clle Paulus tcftarur.

Arifarum Vcronenfiura Plinii Aris. Virenti?
Arifari magna copia Lobel. Sc Pcnam donauic
Francif Calccolarius.Iidcm in Adu.quod mirum
ex Matthiolo iconem alfumunt: ac applicant A-
rifiaro fuo Veroncnfium :Matthiolus tamen nort
dicit fuum Arifarum a Calceolario milium effe,
cur igitur Matthioli figuram adapcantfuo Arila-
ro Veroncnfium , an qifia Matthiolus dixit
Arum minus milium per Calceolarium : cur
in Belgio fatum deferibunt , aliter quam vi¬
derint : flores tribuentes, quos non viderunt,
quandoquidem cx radices quas dedit Calceola¬
rius aliam formam allccutx funt progreffii rem-
poris,indiciiim cft Lobelium Sc Pcnn. fuam def-
criptionem concinnaffe ad iconem Matthioli,
quam pro fua ponuncprxtcrito cius nomine, Sc
non ad plantam qux creuerit in Belgio : nec pla¬
cet fane libro Iconum Plantini , figuram Labelli

ex Ad*.

Anftm

Vetm

Arum'

Ajjutu.
Ani h
Eni *

.1

LIBER XIX-

787

cx Adu.vel potiis Matthioli , Se iconem Clirfii
poni fub vno titulo^, ita Vt fint vnius planta: dux
icones. C.Bauh. Phyr. Arifiirum Diofeor. Aris
Plinio, a ri/arum.i. latifolium maius, Arilaru
latifolium alterum Cluili hift. Hifp. quod foliis
eft amplioribus , mollioribus. Arilarum 2. la-
tifoKum: Arilarum latifolium primum Cludi.
a rifarum latifolium Clufii,num idem, cum Nar-
bonenfi Lob.Obl. Idem apud Matth. Arilarum
Matcliiol.Dracunculus alter, fcu Hexicophyllos
Cordi. Cordi Dracunculusnobis diuerfus eftab
Arifuro Matth.& eft Arum Mathioli,dc quo ea- ,
pite de Aro.

Au Cxfalp. Aron paruum quod in locis afoe-
par- ris nafeitur > Se inter laxa plurimum in monte
San&i Euliani prope Pilas : &c.

& Arilarum latifolium in collibus Lufitaniq fre-
Js quens fa.lebrofis Se lapidofo folo, in fepibus &
iuxta vias : vbi Nouembri Se Dcccmbti floribus
fuis prxdirum eruebam, inquit Clufius , atque c-
tiam nonnullis Beturix locis lolo fcecundo &
pingui,fecundum publicas vias de hortorum ag¬
geres, vbi lanuario Se Februario.

Arifari herba, autorc Diofc.longc maioris eft
acrimonix,quam Arum. Vade impolita nomas
fiftir. Collyria itci:'. ex ipla fiunt ad fiftuias.Cor-
rumpic eadem indita cumfuis animalis puden¬
dum. Medetur vtraque[Aris Plinii] vlccribus ma¬
nantibus. Item ambuftis ac fiftulis, collyrio im¬
mitia. Nomas fiftucdeco&a folia iu aqua,&r po-
ftea trita rofacco addito. Sed vuum miraculum
ingens cotacfco genitali , cuiulqj fceminini fexus
annnal in perniciem agi. Amatus addit, multos
** * tanquam pretiofitii.no lecreco apud Germanos
inferiores contra pcftis contagia vti, quod latis
mirari non popeft Clulius , quandoquidem cius
tempore toti Belgio fuerit incognitum.

AIUSARVmT ANGVSTIfOLIVM.

Folia huiUs
longa funr,
dcangulta, in-

ftar fere Plan¬
taginis angu-
ftifolix folio¬
rum , viridia,
fplendentia ,

quina , aut fe¬
na , poft qux
flos fcu cucul¬
lus longior &
mucronatus ,
retrorfum in¬
flexus & albi¬
cans prodit , e
cuius rima ob¬
longus vcluci
vermis exilit,
fpithamx in¬
terdum longi¬
tudine , infle¬
xus, coloris aut purpurafeentis , aut ex purpureo
virefeentis, non iile quidem obtufus extima par¬
te, fed mucronatus 1 fructus racemi infbir confei-
tus,albus(non ruber, vt quidam j qui non obfer-
uarunc, prodidere ) vix terra emergens liio tem¬
pore fubfequitur.

Huius pideuram Matthiol. lub titulo Arifari
alterius cxhibct,non quod probet(non enim ve¬
rum putat ) fed vt dc hoc aliorum etiam fit iudi-
Tom* II.

cium. Lotiic. DioCc.olelw&r : Hifp. Yrajlitlos yer-,
«4,id eft Fraterculos : ^Tlimd^jjofcen, vulgo ge¬
nitale Monachorum. Cajt. Durant. Pfeudoari-
fariim. Cluf!Hi fp . Arifa ruin alterum & 'Arifaru
anguftifolium. Gefner.&c horti s, A ri la r u ift . An-
£/iz//.epift.n.p. 17^. Arifaru m foliis anguftis. Lo~
bel. Arilarum anguftifolium cum fciictu racemo-
fo albo &c corniculo purpurafeente. Icon. Pl.p.
559.Arifarum Angulti folium. C.Bauh. Phyt.A-
ri(arum 4. anguftifolium. Idem apud Matthiol.
Cxfalp. Arifaron > corniculo cum fu a theca pur¬
pureo.

Lobel.in hortis Belgicis, Gallis,& Anglls Coli¬
tur. In 'tricetis Se Filicctis Liguriae prouenif.
Anguillatius Matthiolo Patauio milit, qui refta-
tus eft plurimum nalci in agro Romano: Hinc
confirmatur quod Cxlalpmusicribic, inter fepei
non longe ab vrbe Roma lnucnin. Clufius fp6-
te nafcens,(vc ego qui ficcumlolum habeo folii?,
quod CortufusParauii commuriicaiiit,) nonvi-
ditjfed delatum in hortis aluit, vbi floret Yererat
Iulio Se Augufto fine foliis frudum profert. Vi-
uax magis ele latifolio Arifaro,ncquc tanta cari
indiget.

DRACONTIVM SIVE DRACVNCVLVS
Veteribus Se jn genere.

Cai*. xxx.

Apzy.ovTJci uiyJ.kn (inquit Diolt. ) aliis Aton, alii?
llaionjdiis laron, aliis Hicracium, [ iipxuivQ- ]
aliis Biaron , aliis Hurmiagrion, aliisCypcds,
Romanis Colubra, aliis ivlauraria, aliis Siugia-
gialios: Caulem habet l^ucm,rcdnm, bicubitale,
baculi crallitudine, varium co!orc,vt Draconi li-
milis (it,purpurcis maculis abunde relptnus.Fo-
lia fert Lapathi figuta ititer le implicr ta. Frudd
producit in lumino caule racernoliim, cinerei
primum coloris, vbi vero maturuit croce: ac pu-
nicei. Radicem habet magnam , retundam, al¬
bam, cottice telini obdudam,

Dc minore vero Diofcor.fcquentia prodidit :
(Pfnxowov , Dracunculus ( aitet Marcell.Diatun-
tium minus Hermo!. ) folia habe; Hcderx figura,
magiia, maculas albas habenda, caulem redam,
bicubitalem, varium, anguem referentem , pur¬
pureis maculis relpcrfum i cratiitudine baculi :
[qustclcfcaulc hit: polita, Iilpcrflua . fiunt: Cxialp.]
frudus in fummo racc nolus .colore primum qui¬
dem herbaceo , maturus autem croceo, guftujri
mordens. Radix quodammodo rotunda eft,
bulbi ipcciem referens, Aro fimilis,corticem ha¬

bens tcuue-m.

Pliniusjqui Afum eum Drncontio con fundi ti
plura cius genera facit. Nec fanc caret diflicul-
cate,ni quoque confulione fcatet , quod fparfim
Actius dc Dracontio prodidit.

Diffonant aliquantum in hoc genere Scripto¬
res. Alii Dracunculum ab Ard leparant , Alii

idem e\iftimant:Thcophraftus Aron putauit ge¬
nus elfe fub quo Ipecics plures continerentur:
Didfcor. quacuor videtur fccitie genera. Dra-
cupc.Niaior. Dracnttc.inin*r. Ar.n. Arifarunii Ser-
pentariam funt qui vocent : Eft Se herba apud
Hippocratem Gpliis vocata cuius femen mulie¬
bribus medicinis veile dicit. Qux ari eadem lic

cum D iracundo lapis nonconftac. Idem Hippocr:
Candidam radifcem cdm nominat Dracuntii
radicem, vr Gai.Vulrdntelligcs. Galenus, Paul is,
Aviulcius, Serapio, non noucrunt alterum dc uii-
1 V u u 5

Locus. Se
cempUs.

Dracunct*-
1*4 alter.

7ss HISTORIAE

norem Dracunculum. Accredit Marcell. v-
num cantum a Diofcorid. ti1idicum,quamuis in
eundis «Se antiquifs. Graecorum codicibus v-
rrumque cius caput legatur. Nos vnum cantum
Dracunculum nouimus Se qualem exceptis foliis
Diofe. in vtroque capite deferibit : nouimus de
Aron. Quum Plinius triplex Dracontium libi
demonftracum dic dicat, Galenus autem vnum
tantum norit,idquc Aro limile: videtur Cornario
in Diofe. fuppolicitium cllc alterum caput, quod
TirAcuncu- Dracunculum maiorem deferibit, idcoquc-ipfum
€nlut Snus hoc loco exemit. Nam omnino de eodem ca-
D/o/f. fup- cJcfnc^duncQ^fcddiucrnsvcrbiSjVtcxalioScn-
pojtntmt. ptorc capUt adlcriptum cllc appareat. Multi
apud omnes tandem momenti lir,quodvt Lugd.
refcrtjin vetuftiffimis Latinis codicibus,vnicum
duntaxat habeatur Dracunculi caput , alterius
veftigium nullum.

Dracontiaduo,prxtcr tertium, quod in aqua¬
tilibus locis gignitur , facit Dodon.maius Se mi¬
nus^ pro minore, quod non conucnit, Ari figu¬
ram proponit.

ApuleiusDracontion Draconteam appellat,
& mulca cius peregrina adfert nomina , quae an
maiori vel minori aut vtrique conucniat,non cx-
piicacur : vr Pythonion, Alclcpias, Anchomancs,
Sauehromaton , aut Saucromaton, Therion,
Schoenos , Dorcadion,Thyphonion , Crocodi-
lion, Theriophonon,Eminion.

Alterum caput , Dracontii maioris nomine
inferipeum, quod merito a nonnullis inter Diol-
cor.notha repofitum cft, tanquam legitimum a-
guouerunc,Oribafius , Marcellus. Matthiolus Se
Amatus Lulicanusj ac illud quidem priore loco
collocanc, hoc vero pofteriorc. Ego vero [An-
ton.Sarrac.jcum Serapione illud alterum,quauis
in codicib9 nonnullis occurrcrec,c6lulcb prarccr-
mnijtaquam luppofititium,& exCrateuq, aiiufue
fortalfe cuiufpiam feriptis perperam contextui
Diolc.adiedum : maxime cum in vtroque capi¬
te diucrlas quidem vteunque voces, Se vnam ta¬
men eandemque hiftoriam animaducrcercm. Si
etenim lingula expendamus , vix aliud occurret
difcrimen,quam quod Dracuntii folia Diofe. hc-
derx comparatjillc quifquis lic , lapatho : Itcm-
que colorem frudus a principio herbaceum a-
gnofeit Diofe. [falso enim in Aldino exemplari
6z apud Onb.^oxaA» legitur , avii 'ne ille
hoc eft cinneraccu.Scd fortafle Diofe.
ad folii colorem,lxuorcm,firmicatemuc : ille ad
ciufdem longitudinem refpexit.Cxtera, fiue dcl-
criptionem liue vires Ipedes, fcrcconlcntiunt.

Porro fi duplex cft Dracontium, quemadmo-
dumVeteres teftari videntur infcriptioncs,maius
inquam Se minus:maius Dracotiuin idagnofccre
poirumus,quod in plcrifqi hortis vifitur,Autoris
noftri deferiptioni apte conucniens : minus ve¬
ro , Aron pallim circa fepes nafei folitum : Sic
enim Serapio Dracontii duo conftituit genera,
vnum quod Dracontium fimplicitcr > alterum
quod Aron appellaretur : ac idiplu innuere quo¬
que vifus eft Thcoph.dmr. tradidit Dracontii ge¬
nus quoddam Aron appellari. Attamen quo-
nia cognatx ac congeneres funt hx planrx,ac vi¬
ribus criam iifdem pr<jditx, earum nomina nihil
mirum apud Plinium & alios rei herbaris Auto-
res fere omnes paflim confundi : quod vel ante
1'ua tempora faditatum teftatus cft ipfe Plinius,
hb.14.cap.nJ.

Asetxey77«r Se ^ta.JuvTiur iiue lortgcv Diofe. Lat.
quibufdam Serpentaria , Dracontium Se Colu¬
brinae Arab. Lufdlluffizim. 6c£l«n0enFr<;ur/

PLANTARVM,
tlattcrwurK Se ©ratbcntvurg.Belg.^pefrftor*
tekjbracbcmvortclc / GiW.Serpentatre ou Serpat'
tine. ltal. DrAgomeb > SerpentinA : Hifpan. Tra-
gontm.

Nomen quidem 0cblan#cnfraut ( Serpen-
tarix) a figura fumpfit -.caulis enim glaber pur-
pureisque rclperius maculis , vcrficolori facie
coipus anguinum reprxfcntativxl icauda,quq il¬
li fubiutilaeft Se Draconis intorti modo , inquit
Hermolaus.

Dracunculus maior & minor Diofeoridis in Loca*
vmbrofis circa fepes Se macerias gignitur. Colli¬
gitur dum maturefeit, & fuccus exprimitur ficca-
turque in vmbra. Radix quoque meflibus (Hor¬
deo maturefeente , Luna crefccnte Hermol. )
clotaque parciculatim concidi, Se funiculo tranf-
fixa ficcari in vmbra, atque ita recondi, folet.

Maior Diofe. Dracunculus excalefacit cum ^ *tC1
commixto vino. Elixus Se toftus e meile 111 ec-
legma datur Orthopnoicis, cullicntibiis,rupcis, ,
conuulfis,diftillationibuspituitx. In vino iura-
ptus cupiditates ad Venerem mouct. Vlccra ca-
co'ethe:phagedcnafquc fanat fuba&us cum meUe
aut illitus : maxime li cum vite milccatur alba.
Collyriis quoque vtunrur ex eo fadtis ad fiftulas
cum meile. Item ad partus eliciendos. Vitiligi¬
nes cum meile abigit. Polypos in naribus Se car¬
cinomata omnium gencru diftipat. Succus iple o-
culorum medicamentis afeifeitur : caligines,nu-
bcculas , «Se albugines difcutir : herba «Se radix
grauidis,qux recens conccperint,abortum olfa¬
ctu inferunt. Idem prxftat triginta feminis gra-
nar,vtique fi bibantur in pofca. Quidamiuccuin
infudere cum oleo aurium dolori. Folia feu fpif-
fantia impofucrc vulneribus etiamnum eruen¬
tis, ficutin vino decoda^Jcrnioncs habentibus.

Eum qui folia manibus coiitriuerit feriri pollet
ferpentibus negant. Radicem quoque omnino
habentem cffolum animalia eadem fugiunt,

ExprelFus vero e minoris Dratunculi femine
fuccus cum oleo inftjllarus,auriutn dolorem mi¬
tigat : naribus etiam ex lana impofitus, polypum
abfumit: carcinomata illitu filtit: triginta cius
grana,fi in pofca bibantur, abortus inferunt , o-
dorem aiunt poftquam flaccidi flores cmarcue-
runtjConceptus adhuc teneros enecare: radix ex¬
calfacit : orthopnoicis, ruptis, vullis,tu(Ii,dcftil-
Ltionibus, auxiliatur : humores pedoris excrea^
tu faciles reddit, fine codta toftaque eum meile,
aut per fele edatur, liue farina cius ex meile de¬
lingatur : vrirvam pellit, Venerem excitat , cum
vino potus , Phagedxnas vlccrura , 6e qux ca¬
coethe vocanrur,tritus cum meile Se Bry onia al¬
ba , expurgat, «Se ad cicatricem perducit : colly¬
ria ex ipfo ad fiftulas Se ciicicndos partus fieri
(olent: qui radice fuas manus perfricuerunt, a
Viperis feriri negantur : illita ex aceto vitiligi¬
nes emaculat: lolia recentibus vulneribus li¬
namentorum vice > conucnienter imponuntur:
decoctus in vino pernionibus appofitus prodeft:
cafeus foliis inuolutus > a putredine defenditur.
Succus radicis ad nubeculas , albugines, & ocu¬
lorum cai:."« csconuenit.Radix cruda codlaue ,
au lanorum vil:s , pro olere recipitur : in Gym-
naiiis infulis , qua* Baleares vocantur, codfam
radicem cum r.-ftic multo in conuiuiis placen¬
tarum loco offerunt.

Dracuntinm refte Galeno, quiddam Aroperfimi-
le obtinet tc.r. foliis tum radice : ceterum illo
tum acrius , tum amarius : ac proinde calfa&o-
riura magis Se tenuiorum parrium : habec etiam

leui-

LIBER

felliculam quandam adftri&ioncm:ca:tera ad ca-
dc-m fere eum commendat ad qua: Diofcorides :
addens frufhun valentiorem clle non foliis tan-
tum,fed Sc radice.

Idem Gal.z.de Alimenr. Dracunculi xque at¬
que Ari radices bis terue clixatas , iis interdum
in cibo offerri tradit , quibus craflorum lento-
rimque humorum copia in pedtore pulmombuf-
Hecongcfta cft. At Thcophraft.lib.y.hift.ftirp.
Dracontii radicem ad cibum ineptam ac pror-
fus medicamentosa facultate praeditam die rra-
didit,hifcc verbis : Radix Dracontii, &: elui ine¬
pta & medicamentofa exiftit.

DRACVNCVLVS MAIOR VVLGARIS.

DRacun-
culo ma¬
iori profunde
in terra depa-
Om radix cU fe¬
re orbiculata,
volam imples ,
cuius lateribus
parui bulbi piu-
res , quibus lc
propagat, adna-
Ici confueue-
rut , foris colo¬
re buxeo , intus
candido, (apore
feruido: caulis
vnictis , re&us,
pollicaris Sc
crafTior, cubi¬
tos duos altus,
miraculofa co¬
lubri tergora
affabre mentiOns, & runicis conuolutis conftans:
ipfa verb folia pediculis dodrantalibus fungofis
donata, in fegmenta digitata finduntur , lasuore
& fplendorc Ari , cralfitie Sc colore pari :
e quorum medio eludatus caulis vix digiti mini¬
mi craflitudinem aequat , e cuius fcapo vagina
pedalis exit, colore toris herbaceo, intus in pur¬
pura rubente, e finu fifiillum promens nigrum a-
ri piftillo majus ,in mucronem acutiorem dcli
nens : fubfequitur frudus racemofus, granis per
maturitatem rubentibus : Odor floris vald6 foeti¬
dus.

Vtrumque (fi Diis placet) Dracunculum Tri¬
denti Sc Venetiis vidit Matth. Alterum quidem
feu minorem Sc omnibus vulgarem, dicit elle fo
liis Hederaceis , albis quibufdam maculis con-
fperfis. Nihil video limilitudinis cum foliis He¬
deram Dracunculo maiori vulgari, quicquid di¬
cat Matthiolus.repercns Diofcor.vcrba pio rei
fe vifa,idquc fuo more.

Amato addita elt per Conflantinum icon Dra¬
cunculi Fuchfii , non tamen exiftimo Amatum
hunc tradere, quin putonefeire quid feribat.

Scribit Anguili. Veteribus fuifle duo genera
Dracunculi, cx Crateua additum Diofcoridi ca¬
put de maiore, quod non fit ex textu demendum
vt adulterinum. Dracunculum hunc maiorem
elle Serpentariam noftram communem,nec hanc
elfe Dracunculum minorem Diofc. Videri Thco-
phraft.de hac Serpcntatia communi loqui lib.7.
cap.n.

xix- 7*,

Dracunculi feu Dracontii aut Serpeiitaria: Theophri
Species duas ftatuit Gefner.hort. cuius vnam in ^r*cm>c^
appendice tradit, qu#m vocat Dracunculum mi-
110 rem.

Dracuntia, Serpcntaria maior quin fit Diofc.
Dracontium maius ( aiunt Lob.& Pena ) nullus
inficias ibit. Ncc vniuerfo traOfu Graco vljia-
lia Serpcntaria Scc. Noucllx planae potuerunt
Plinioperfiiaderc pluresvt conflitucnt Ipecies
Dracuculi,mifccreq; Ari ac Arilari cognatasdif-
fercnxias,vt in Bcchio.alnfquc locis iili contigit. Diofc. gc-
Nec alterius planta: vidcturgcminata deferiptio
apud Diofc.fcd ab alio quopiam, paulum diuersc *crlPr>9'
deferipta.

Tabern. icon. Dracunculus minor.flcin 0ra^
4>cmviii-5/aut C5cblan0cmpuv5.

Gerard. Angi. Dracontium maius , (Urcat
0ra<jens.

B.Bauh.Phyr. Dracunculus. 2. polyphyllos , qui
Diofc.maior videtur & Plinii. Apud Matt.idem.

Dracunculus maior apud Flaudros Sc Gallos,
Italo(que,procerecrefcit,inquic Amatus.Nos va¬
nis locis obicruauimus.

Teftiseit Lobelius in Anglia aquam e foliis Vire*
Dracunculi ftillaticiam cum aqua Dracunculi e-
fculenti, graflante peftc , in vlacilcad fudores
prouococandos, fi vtriufquc cum Theria-
cx ijj. fumatur. Dracontium calidum Sc ficcuin
infecundo ordine effe dicit A :ut*s, Sc ahium
quoque tentare, idque experientiae 1 onotid; na
indicare, idcoque Manardum mitius bene Me-
fuem taxare certpm eiFe. Dracunculum vir, ha-
bere aduerfus ferpentes feribie lo.Fabr. cuius rei repreh,
argumento elle pofiit, caulis eius lamis, vcrlico-
lor,maculis purpureis diftindus, ira vranguifi-
milis videatur, quiti Sc florem habere mirabilem,
ori hianti exerraque lingua: fimilem, ficut & A-
ron. Reliqua: vires ante tradicx fuere.

DRACVNCVLVS AQVATLCVS.

NOn bul¬
bo !am a-
lior im Dratii-
culcrum Ari-
que more , ra Dcfcripota
(in em habet;
fid digitalis
craflitudinis,
pralongam ,
geniculatam ;
tranfuerfo fitu
liir.ofo paln-
ftriiiui locoru
folo incumbe-
tcm,cui figitur
* cx articulis de-
mifia fibranuii
fobolc nume¬
rosa., boftry-
chifeu cincin¬
ni inftar. Fulta
exiifdem ena-
fcuntur geniculis dodrantalibus h«rentia,Hcdc-
raccis paria, figura quoque iimilis, nullis perajn-
birum angulis, in acumen definentia,pokita,vc-
nofa : in folii finu t quod lumino cauli innafei-
tur, racemus comprehenditur, ei fjmilis quem a-
ron profert.

BcllQn.Obnib.i.cap.iS.Dracunculiis folio h£~
dera. Apud Cordum' ihDiofcor. qifdam ar t-
Vli u 4

m «

* '

79°

notat : Eftex alia fpccics Dracunculi. Plinio
IBaftcraron. Cprdus in hiit. lib. t.c. a*. Dra-
cunculus palufttis. Fiuftif. Icon. Dracunculus
Plinii tertius, roatTir SdjluniJcnFraut. Matth.
Drxc*ncu- Epit.cum Camer. addic. Dracunculus aquaticus,
lus
tus.

Locus fit
Ttnipus.

Vires

Italis Serpentana aquatici : Gcrnt. resflernat»
tcrir>tirr3- Turn. Dracuntium tertium variis 111
locis Germ. proucnit,vbi vocatur flerer Qapl&na
jgtnfreiit/in Anelia vero minime. Gefner.hort.
Aron paluftte Coldcnb. Camer. Hori. Dracun¬
culus aquaticus Plinii. . Cador. Dur. Dracuncu¬
lus aquaticus Italicus: Serpentina aquatica. Do-
don. Gall. Dracunculus palufttis, quibufdamA-
rum paluftre. Gall. Serpentine i'eau eu aqmtique.
Belg.tBrafenroottcle.Germ.Wftffer gr^langcns

fiaiit/roaffcrSrufenrour^/ hift. Lat.in fol.p.
519. Dracunculus aquatilis & palufttis non abs
rc. Perperam verb Hydrcpipcri rubens dicitur.
Defcribitur iftud Dracuntium i Plinio 1. 14.016.
& tertiaeius fpecies eft. Lob. &PcnaAdu. A-
quatica Anguina fiue Dracuculus.Ic.plant. Dra¬
cunculus arundinacea radice Plinij. Hift. Lugd.
Herbariis Dracunculus palufttis , quem Arum
paldftte alij vocattt.Gill.Afrpewoirc d‘eau eu aqua-
nqtie. Tabem. Ic Dracuntium paluftte , tuafler
©recfeuWurtJ. Gerard. Angi. Dracunculus a-
quaticus, tuettrr ©rsgema.

C.Dauh.Phyt. Dracunculus 5. paluftris.atun-
dinacea radice Plinij. Item apud Matth. Dra¬
cunculus aquaticus.

Dracunculum aquaticum vidi anno 1595. men-
felunio in horto D.Sprcngeri.poftea habui Ar-
gentinx ex plantis ftccis D. Aggcrii. Fr.etiam
CBauh.milit pulchram plantam liceam, quam
accepit Hamburgo , Nafcitur vhginofis palu-
ftribuique locis ,& in iplis paludibus ac pigris
camporum riuulis : io io macro £c putrido maxi¬
me gignitur : pingui vero dc lutolo nondum mihi
vifa elt nalci:Cordus. luxta riuulos 2c labentcs
aquas frigidarum Sc calidarum regionum , urin

Belgio,Northmannia,Apulcia,&Hilpania Gra¬
nata, {ponte emergere alferebat nobis,qui in hor¬
tos fuos tranlplancarunt : Tobelius.

Facultas huius Dracuntii aquatici. aliorum,atqr
fpfiiis Ati llmilis eft, fed minus potens, minufque
etricax videtur , Dodonaeo & Matth. in Epitom.
autoribus.

COLOCASIA

H I STORI v£ PLANTARVM

beu*i , fed aucria patre nctui obliqui in marg^
nes excurrunt cralfiufculi , a neruo per longum
dilcurfante produefi , quos venulx intercedunt
vndatim,pcdiculus autem craftus non excremo
lolii, fed aliquot digitos integro folio inlcritur.

Meminit huius TheQghraftus lib.4xap.10.de
plantarum hiftoria >vbi ita icribic. Faba Aegy¬
ptia in paludibus , ftagnifque exit. Caulis eius,
qui longiftimus, quaterna cubica perficit : crafli-
cudo digitalis cft>limiiis calamo molli, non geni¬
culato. Rimas intrinfcc* habet tenderes per totu,
lilii modo. Caput in cacumine orbiculatu,velpa-
rum fauo non abfimile, Inquc fingulis cellis lin¬
gulae faba: continentur, paulo fuper id emineres,
multitudine plurimum terdenx. Flos papaucrc
duplb maior colore rofcus in plenum caput. Su¬
per aquam folia ad fingulas fabas amplexa ex-
eunt.Fabam quamque conterenti amarum illud,
ex quo pilula fit, inHexum patelcit.Fru&us ira fe
habet. Radix illi crafliflima, harundine plenior,
rimas fimiliter atque caulis habens : manditur
Sc cruda , Sc elixa >& alfa : coque cibo , qui inco¬
lunt paludes, vcuntur. Nafcitur itaque fponce
vel plurima, cxterum& feritur in limo paleis lar¬
ge admixti s,vt dcfcendar,ineoiruptaque maneat
licque fabeta faciunt. Si autem femcl apprehen¬
derit, perpetuo manet. Radix enim valida eft,
nec procul harundinum ftirpibus , verum fpmis
fubhorres.Quamobrem eam Crocodilus refugit,
occurrens oculo offendatur, quoniam acute
non videt. Nafcitur hact etiam in Syria, Cili¬
ciaque. bjftenusTheophraJlus.

Hanc ampliflima emittere folia tradidit Pli¬
nius libro iu cap.15. vbi fic inquit. In Agypto
nobiliflima eft Colocafia, quam Cyamon vocant
aliqui. Hanc a Nilo metunt : caule cum cpiftus
eft araneolo in mandendo : thyrfo autem, qui in
folia emicat, lpcdtabilis : foliis latiflimis, etiam '
fi ad arbores comparetur, ad fimilicudincm corii,
qucPerfonaca in noftris amnibus vocam9.Adco-
que Nili fui dotib9 gaudent, vt implexis Coloca¬
fia: foliis, in variam lpeciem valorum potare
gratithmum habeant. Seritur iam ha:c in Italia.

I)<tc Plinius.

Aegyptia Faba [ut Galenus autor eft libro priJ
mode alimentis.] ficuti noftracem magnitudine
longe prxccllir,ica & naturam humidiorcin,ina-
gifquc excrcmentitiam fortica eft.

Colocafiam qua: Aegyptiis Culeus , nemo cWr/
floribus vel fructibus viquam prxdicam vidit: Jjg
vnde lemper multum m iratus eft Alpinu^ Diof- ^
cor. Aegyptiam Fabam flores atque frudtustcr- Ctil(
rc ,Sc eam item Colocafiam cileprodidifle.

Arum Acgvptium , /Egvpciis hodierno die
Colocalia nnfta, Camer. hort.' Vienna, in alterum
annum egregie virebat , totaque planta acerrimi
crar faporis.

Fabam Aegyptiam Marth.candcm cum Colo¬
cafia vulgo dicta noftro fcculo non dubitamus
'cfIe,quamuisMatth.duas aiferat diuertas plan¬
tas. In Faba eius Aegyptia flores & femina ad
deferiptiontm picla clfe alferimui , donec nobis
aliquis oftendat plantam cum loliis Colocaiue
vulgaris Sc cum iiraihbus floribus Sc feminibus.

Arum Aegyptium Gcfner. horti eruditiores Aru.
quidam, vt Guiilandinus Sc Maranrha elfc do- Qtll>
ccnc , quod aliqui nftper pro Colocafia habue- '
runr. Matthiolus hanc Fabam Aegyptiam exi¬
lii aiauit*

Ari fpcciem illam [ inquit Marantha ] quam
Aegyptium Arum eruditiores appellant: colo-

calliam-

Cap. XXXI.

Ryldi.v t li¬
be rofa

duplex . al¬

tera alteri
impofita in-

rcederc cer
uicc , vt lage¬
nam imitari
videatur, alba,
vcfca , fibris
adnatis fc pro-
pagans ; f.lia

terna au: qua-

rerna , Nym-
pheie folioru
figura Sc ma¬
gnitudine, lo¬
gis vtrinque
lubrotundis a-
lis , fimiliter
donata , erilia

£

LIBER

cafum bona pars materi* medie* Profeflornm
erteomniafleueratione affirmat, quat cum in
Aegypto, Iicc non in Sicilia ( vc audio ) perfe-
Cliifime crercar, omuefqae lui partes compleat :
in Italia tamen neque femen , neque florem, ne¬
que etiam caulem vnquam [quinis diuerfis locis
cofita i multis fitjvel certe raro proferre cft vifa:
hinceffedum ell, vt eos tmilti acriter damnaret,
qui illam cllc Colocafiam contenderent : nili
hoc folu tn argumento , quod h*c planta caulem
non proferat [ quod non loci ratione, vitioque,
in quo h*c formatricem vim dcbilifliinam ha¬
bet, nequevltcrius quam aj folia *dcnda exten¬
di pote!!, fed fuapte natura cuenire exiftimabat,)
quaii vero fi caulem proferte t.Faba Aegyptia di¬
ci dcbeat.Ergo hi rede quidem [vt mea fert opi¬
nio ] illos reprehendunt , vt qui in errorem de¬
labantur: fed non reda reprehenlionevtuntur:
quando illa planta inter Ari fpecie» reeenfenda
omnino fit : quod ex foliis & flore , quem nobis
licliit videre, a Luca Ghino viro nobis inptimis
charilTimo,dum viueret.miffiim: qui, pr*ter ma¬
gnitudinem, nullam ab Ari flore didmiilitudi-
nem habebat.

Aaguillar. qui Colocafiam noftram allcrir
Fabam Aegyptiam Theophraftueomin argumc-
ta refutat qui aliter fentinnt : ridet aliquos qui
attribuunt femini qu* Diofcorides radici tkc.
De radice fpinofa aliter feribit quam Bcllonius
Obf.cuius verba hxefunt: Colocalia in Creta &
in Alcxandria proueniens nominatur etiam Lo¬
tus & Faba Acgyptia.Pcrquifiuimus cur Veteres
vocarint Fabam Aegyptiam cum nullas Fabas
ferat. Erroris occafionem muenimus , nempe
quod Herodoriis de duabus plantis locutus fit ad
Nilum prouenientibus , quarum vna radicem
habebat rotundam qu* erat Colocafia : Altera
in capite quodam ferebat quiddam Oliuaru nu¬
cleis limilcireliqui poft eum authores alter alte¬
rius vcftigia fcquentes ad arbitrium deinde de-
fcripferunt. Nam quod Thcophraft.radicem il¬
li (pinofam tribuit.rein aliter te habere experie-
via ipla docet. Diolc.Fabam Aegyptiam deferi-
bens Theophraflum fere fecutus di,& vtrumq;
interpretatur Plinius. Facefl*nr,inquit,Clufius
qui Colocafiam fuie Fabam Aegyptiam efle ne¬
gant, quia flore & ftudu caret, fed Arum Aegy¬
ptium cilc cerebrose & pertinaciter contendunt.
Item apud Garciamt Inhame Luiitanis vocatur
planta qu*dam ampliffiinis foliis, etfi nonnul¬
li Arum Aegyptium efle ccnfeant , Colocafia
potius nobis videtur.

Lobcl.& Pena Adu. Fabam Graeam & Ae¬
gyptiam apprime olim innotuifle Thcophralto
& Diofcoridi- certum eft. An vero fit illa quam
Commentator fibi perfuafit , fides fit penes Bi-
zantiam pi&uram.quam fnbfannant aliqui. Nos
flores ( legendum folia) &bulbi, Aronisfpcciem
efle monuerunt. Et vtinam otium non defuif-
fet Matrhiolo, quum illi ofledebatur vera Colo¬
cafia, nx ille accuratius (lirpem verbis expref-
lillct. Lobel. Obf.figuram habet hoc titulo ,
Colocafix fiuc Fabx Aegypti* (pedes , Arum
A egyptium Dodon.dc Reccntiorum,Hilp. Maura
denuefira Semora, Icon. PI.p. 59. TCUC.70A.

Flifl.Lugd. Lotus Aegyptia Dodon. Bry fra¬
tres Ind.Orient.parq.Icon pag.15 ,T„Uj[r , Arum
Aegyptium Ctlcu.

Dodoil. in fol.pag.;is.& pag.5S3.eam fub Aro
Aegyptio &:lub Loto Aegyptia pingit Scdefcri-
bir.inquit C.Bauh. apud Matthiolum.

In Creta ad magnos tiuos copiofam reperit

XIX 7„

Bellon. Colocafiam Iponte fine cultura prouc-
nientem. Aegyptii quotidie fere vefcunturra-
dice Colocaii*, qu* pertptam Aegyptum ma¬
gni efl: reditus : nihil venalius, inter Gazaro Sc
kama: inucnic idem Colocafia abundantem pla¬
nitiem quam aqua ex puteo rigabant.Er h*c qui¬
dem fparlim traduntur i Bellonio. Apud Acgy-
ptios non fecus qulm noflri (inquirAlpmus)Ra-
pis.agn Colocaftis pleni, ibi (pedantur. Bel¬
gio fatam hiemis ficuitia dclcun. Frequens cft
multis Lufitani* locis circa riuos.ex Africa pri- r rv
mnm eo dclataividitClufius etiam omn . .-.a- „
ximam & amphffiims foliis Hilpali in horto ar-
cis Regi* , vbique tamen & florem & frudum
ferre negabant. Rauvvolf. qui illam toto anno
venalem Tripoli Syri* confpcxit , vt qua incol*
frequenter vclcantur , & tanta copii in Halcpo
coli alierit , vt eius radice , non minor numerus
hominum alatur, quam in Germania rapis , licet
illis, & flatia paftinaCa non careant: addit in ri-
uulis iponte nafcentem obfcruaire, florem aurem
vel frudum nunquam vidifli. Nullis etiam bli-
ditns florem pofleprolici tradit Lobelius. Co¬
locafia dl nobis in horto IIl.E.C.MontheN.Stut-
gardia delata, qu* facile fe propagat,vcrum Hic-
me reponenda.

Culcas radices in iure co atque
aliis inultis modis in cibis paratas allidue eliut, Vira St
& cas tum crudas, tum codas libentilE Vene- VTus
ri indulgentes mandunt, quia putant tum femen
multum gignere , tum libidinem praualide
excitare, Alpinus. Per Lufitaniarft .valde a mcui- -*iFanr'
cipiis Aethiopibus expctitur.caque crud.i & co-
dH vcfcuncur.

Aquam coacertiarts planta.

Apud Sibcros nationem Americana inucnitur
radix qu* fupra terram cmincns.ampiiffimaHa-
bet folia, in quibus aqua continetur, non Iccus ac
fi 111 vale aliquo ailcruarcrur , vt emanare facile Radier, a:
non ponit. Quin & ex radice dimidium fiepe rU.
cantharum aqua: exp redit, Bcnzo. dema.

In regione Saboris reperit Vir. Schmidel. de
nauig. Amer.no.paucis iw locis radice extra terra
protuberantem,^* magna lata gerebat folia, a- Locu’
qua referta, quam continent in tempus nec facile
effluit. Singula; radices lingulas fere menliiras
dimidiatas continebant.

HETICH THEVETI. Cap. XXXir.

HExich ra-
diciscraT-
Ee aurorcThe-
ueto de Gallia
Anrardtica c.
5^. duo repe¬
lluntur gene-
ra:alterum co-
dtura flauc-
fcit , mali Cy¬
donii inftar >
alterum ve¬
ro albefeie ;
vtrique fit a
funt Malua-
cca: [emenso.-
ro nullii fert
quo fitvcfyl-
ucftres ifti A -
mcricani iii
taleolas difciC
fis radicib. te ira; denuoCommifhs propagent:’

751

H I S T O R \JE PLANTARVM-

Americano folo frequentes lunt ha: radices.Non
aliud fere Americanis in vfum cibarium ecdic:
itaque «que vulgaris illis ac nobis panis.

Hetich Americum, Oetam cllc Plinii lib.ri.c.
i^.putat Dalcch. apud Hift.Lugd.pro quo apud
Thcoph.lib.i.hift.cap.n. mendolc legit Vingum.
Sic Plinius : Mandunt Si Octum , cui pauca
folia minimaqtie,vcrum radix magna. Thcophr.
vero Folia eius magna, germen brcuc,^pet^V[non
vt Gaaa pulillu n ] radix longa , iaporc pipilan¬
ti cibo idonea, qua: pro fructu colligitur, cum a-
mnis inalucum redierit, coque Deorum arasco-
ronant. Qux aurem Thcophr.folia ampla , Pli¬
nius pauca Sc minima dixit.

Robcrr.Conft.in Thcoph. vocem h eticb cor¬
ruptam dicit a voce onev Thcophr. ac depingi in
America: Obl.quomodo defcribit Tlieoph.

C.Bauh.Phyc.Rapum Americanum.

FAAL1M THEVETI HELENIO
foliis limilis.

Cap. XXXIII.

AVthore
Theueto
Flclcnio, f o-
liisprqfertimj
limilis cft her¬
ba quq Faalim
vernacula lin¬
gua nuncupa¬
tur in Mom-
baze infula,
qua: olerum
optimorum Si
limplicium
mcd. omnis
generis fera-
cilE atque co-
rmn potilE
qux venenis
Icrpcntiumo-
mnium, qui¬
bus regio harc
abundat, ad-
uctfantur. Huius herbx experimentum fe vidif-
fc ait in duobus commorfis i ferpente , partim in
terra degente, qua illic Alefah vocant: cuius mor-
fus adeo lcthalis cft, vt nifi [ftatim fuccus huius
herbe admoucatur neceflc fit hominem interire.
Hift.Lugd.Faalim Theuet.

B AT AT AS. CAP. XXXIV.

TRia huius plantae funt gcncra,qup Bxticam
peragrans oblcruabam (inquit Cluliushift.
pofter. ) colore externo inter fe differentia,
etiam gullus Inanitate : nam aut cortex externus
quodammodo rubcfccbat,fiue purpurafccns erat
[ Sc hoc genus piaeftantiflimum indicabatur, ]aut
pallefcebat,aut albus erat : iir.gula tamen geucra
albam interius carnem habebant.Producunt au¬
tem illa Cucumeris lilueftris modo farmei ;:a liu-
mi difFufa, fatis cralEiTucculcntadpiiia , quibus
inhaerent /o/m vtcunque carnofa , tx viridica-
ncfccntia, Ari foliis > Icu potius Spinachii, haud
diftimilia : florem an frudum fetat , e nemine in-
telligere potui ; radu e autem hr fatio : ea plerum¬
que dodrantalis cft,grandi$ raphani nonnunqua
amplitudine , nam memini Londini me ineunte

anno 159'. re¬
centes admo-
dum,& optimi
quidem gene- Dcfcrj
ris emere, qua¬
rum vna li¬
bram & am¬
plius pendebat,
inaequalis , cui
rarx &c breues j
adnatae funt-
vcluti fibrx:bi~ ’
nx autem , ter-
nse , vel plures
ex eodem tan- 1
quam capite
dependent ali¬
quando radi¬
ces, Sifcris ra- i
dicum inftar,
vel etiam lin¬
gulares , ima
parte obtufiores , deinde furfum progiedicndo
graciliores.

In Hifpania[Indix ] infula,vc Cardan.fcribit,
Batata folio cft Hcdcre, radix admodum vtilis le¬
getis loco : crefcit altitudine Erythrodani.

Anton. Pigafettain lib.Nauig.B<ir/<jdtt inBra-
ftlii infula.

M. Fumee in Hift.gen.Ind. Occiduae , Batatas
radices dulces.

Vt Lobclio Obf.fidusClufius teftiseft, Batatas
Hifpanorum,fiucCamoccs, autAinotes, foliis
eft Icabuis,& reptantibus, mulcis,Cumcrisafinini
xmulis. Piant. lc.p.647.Batata Hifpanorum,Ca-
motes ftue Amotos.

Quidam lgnamc putant clle Thcoph. lib.i.hift. ^rAn
cap. 11. rncicy.ottJsr liucefeina luoiov , non,vt apud C «m.
Plinium legitur, Aracos. Satis conucuit hift. ra-

dicis Thcoph.niliThcophraftuslcriberct lolium iU%
non habere, neque foliis quicquam fnnile.

An Veteribus , inquit idem Lobelius, fue¬
rit cognita haec planta Clufius haeret ac ,pro-
pterea nullum nomen Graecum aut Latinum
addit: Hifparu Rutatas, Carnutes etiam nonnulli,
aut Amotes , quidam etiam Aicsvocanc, carnetu
nonnihil, vt aiunt, inter fe differant , fitque Ruta¬
tas radix longe tenerior Si fuauior, Qui plura dc
hac radice volet confuiar Scaligeri cxerc. 181.

Nunc adeo frequentes funt in Hifpaniis, inquit £0CUJ
Manardus apud Clufium, vt lingulis annise Vc- Smim
lez-Malaga decem aut duodecim longx naucs, n>jf*
quas Carauellas appellant, , iisonulix Hifpalim M1*
lniuhantur. Seruntur vero aut minores integra:,
aut maiores in frufta concifx, le>lo bene culto. Si
in fuos fulcos dudo, fcelicitcrquc nafcuntur: nS
intra o£bauum menfem in cam craftitudinem ex-
crcfcunt , vt edi, Sc in alios vfus parari poftinr.

Ipto veroClulioaurhorc fponte nafeitur in no-
uo Orbe,vicimfque lnfulis,vndc primum in Hif-
paniam delatam ferunt: nunc in multis Bxti-
cx maritimis locis feritur , vel integra , vel
in ta|eolas fecla , principatum autem obtinet
Malacae nata , qux & Gades Sc Hifpalim , im6
Vlyftiponem etiam vlquc deferri iolet. Habuit
isaliquoties in Belgio fatis recentes, fedqux
I germinare noluerint, imo breui corruptae fine,
trifidiore nimirum regione. Sed &quas Londi-
111 eruebat , diuturniore mora [nam Viennam
deferre volebatjanrcquam telluri comittcrepof-
fer, corrupti funt.

r Bata-

LIB ER

vatiam bona pars miterix medies Profeflorum
eireomnialTaieratione affirmat, qua: cum in
Aegypto, nec non in Sicilia ( vt audio ) perfe-
dtiffime crcicat, omnefquc fui partes compleat :
in Italia tameii neque femen , neque florem, ne¬
que etiam caulem vnquarn [quauis dioerfis locis
coiita i multis titjvel certe rato proferre cftvifa:
hinccffc&umdl, vt eos multi acriter damnaret,
qui illam cife Colocafiam contenderent : niti
hocfolum argumento, quod ha:c planta caulem
non profetat [ quod non loci ratione, vitioque,
in quo hxc formatricem vim dcbiliffimam ha-
bet, neque viccriiis quam ad folia tedenda exten¬
di potdt, fedfuaptc natura cucnireexiilimabar,)
quali vero fi caulem proferret.FabaAegyptia di¬
ci dcbeat.Ergo hi reite quidem [vt mea fert opi¬
nio ] illos reprehendunt , vt qui in errorem de¬
labantur: fed non reft i rtprehcaiione vtuntur:
quando illa planta inter Ari fpecies reeenfenda
omnino fit : quod ex foliis& flore , quem nobis
licuit videre, d LucaGhino viro nobis inprimis
chatiflimo.dum viuerer.mifliiai: qui, ptattet ma¬
gnitudinem, nullam ab Ari flore diffimilitudi-
nem habebat.

Anguillat. qui Colocafiam noti ram aflerit
Fabam Aegyptiam Theophrafthcomm argumc-
ta refutat qui aliter fentiunt : ridet aliquos qui
attribuunt femini qux Diofcorides radici &c.
Dc radice fpinofa alitet feribit quam Belloniut
Obf.cuitis verba hxefunt: Colocafia in Creta &
in Alexandria ptoueniens nominatur etiam Lo¬
tus & Faba Aegypcia.Perquiliuimus cur Veteres
Vocarint Fabam Aegyptiam cum nullas Fabas
ferat. Ettoris occationem inuenimus , nempe
quod Herodotus de duabils plantis 1 Acutus tit ad
Nilum ptouenientibus , quarum vna radicem
habebat rotundam qua: erat Colocafia : Altera
in capite quodam ferebat quiddam Oliuatu nu¬
cleis fimilc:reliqui poti eum auchorcs alccr alte¬
rius vcltigia fcquentes ad arbitrium deinde de-
lcripferunt. Nam quod Thcophrati.radicem il¬
li lpinofamtribuir,rem aliter fc habere experie-
tia ipfa docet. Diolc. Fabam Aegyptiam deferi-
bens Theophraftum fere fecntus clt,& vtuumqj
interpretatur Plinius. FacclIant,inquit,Clu(!u«
qui Colocafiam fiuc Fabam Aegyptiam clle ne¬
gant, quia flore &: fructu caret, ied Arum Aegy¬
ptium eifc cerebrose & pertinaciter contendunt.
Item apud Garciam: InhameLufitanis vocatur
planta qu.vdam ampliflimis foliis, etfi nonnul¬
li Acum Aegyptium cife cenfeant , Colocafia
potius nobis videtur.

Lobel.& Pena Adu. Fabam Gratcam & Ae¬
gyptiam apprime olim innotuifle Theopluaflo
& Diofcoridi certum eft. An vero fit lfta quam
Commentator fibi periuafit , fides fit penes Bi-
zantiam pifturam.quam fubfannant aliqui. Nos
flores ( legendum folia) & bulbi, Atosts fpcciem
clle monuerunt. Etvtinam otium non defuif-
fet Matthiolo,quum illi oftedebatur vera Cola-
Cafu, nx ille accuratius itirpem verbis expref-
ltifct. Lobel. Obi. figuram habet hoc titulo ,
Colocalia: fine Fabre Aegyptia: ipecies , Arum

Aegyptium Dodon.8cReccntioru:n,Hilp.Manrrf

demejira sennorj, Icon.Pl.p. ^ y.Tcuc.yor .

HilLLugd. Lotus Aegyptia Dodon. Bry fra¬
tres Ind.Orici^par.4.Icoiipag.iy.r.rf,F/e , Arum
Aegyptium erit -c.

Dodon.in fol.pag.jr®i|£ pag.ySj.eam fub Aro
Acgyptio&lub Loco Aegyptia pingit &defcri-
bit, inquit C.Bauh. apudMatthiolum.

J.n Creta ad magnos riuos copioiarn ceperit

XIX- 7„

Bellon. Colocafiam /ponte fine cultura proue-
mentern. Aegyptii quotidie fere vdeunturra-
dice Colocafii, qua: per tptam Aegyptum ma-
gui cft reditus : nihil venalius»inter Gazaro <Sc
Rama: inucnit idem Colocafia abundantem pla¬
nitiem quam aqua ex puteo rigabant. Et hic qui¬
dem fparfim traduntur £ Bellonio. Apud Aegy¬
ptios non fecus quam noff ri (inquit a lpinu$) Ra¬
pis , agri Colocafiis pleni, ibi Ipedaiirur. Bel-
gio fatam hiemis fieuitia deleuit. Frequens eft
multis Lufitanu locis circa riuos,ex Africa pri- r # ■
mum eo delataividitClufius etiam omnium ma- re neoltni
ximam & amplillimis foliis Hilpali in horto ar¬
cis Regii , vbique tamen & florem & frudum
ferre negabant. Rauvvolf. qui illam toto anno
venalem Tripoli Syrii confpexic , vr qua incoli
frequenter vcfcantur , tk tanta copia in Halcpo
coli aflerit , vt eius radice , non minor numerus
hominum alatur, quam in Germania rapis , licet
illis, & flaua paftinaca non carcant: addit in ri-
uulis Iponte nafcentem ob/cruaile, florem autem
vel frudum nunquam vidiife. Nullis etiam bla-
ditiis florem poife prolici tradit Lobelius. Co-
locafiaeft nobis in horto lll.E.C.Monchelg.Scut-
gardia delata,qu® facile Ic propagat,vcrCim Hie¬
me reponenda.

Aegyptii Culciis radices in iurc codas atque
aliismultis modis in cibis paratas a/Sduc ciirdt, Vires &
&cas tum crudas, tum codas iibeutiiE Venc- Vfis
ri indulgentes mandunr,qui.i putant tum femen
multum gignere , rmn libidinem prxualidc
excitare, Alpinus. PcrLuiitaniam valde a man- Adyener*
cipiis Aethiopibus expetitur, eaque cruda <Scco-
dl velcuntur.

Aquam coaceruans flama.

ApudSioeros nationem Americana inuenitut
radix qui /upra terram eminens, air.pliflima ha¬
bet folia,inquibus aqua continetur,non fecus ac
ii in vate aliquo afleruaretur , vt emanare tucile Radicet
non polTit. Quin St cx radice dimidium farpe ejuam red%
cantharum aqux expreflit,Bcnzo. dentet.

In regione Saboris reperie Vir. Schmidel. de
nauig. Amcr.no.paucisia locis radice extra terra
protuberantem, qui magna lata gerebat folia, a- Locus
qua referta,quam continent in tempus nec facile
effluit. Singuli radices lingulas tere menfuras
dimidiatas continebant.

HETICH THEVETI. Cap. XXXII;

HEtich ra¬
dicis craf-

fi autoreThe- jycfci;
ueto dc Gallia
Antardica c.

5?. duo repe-
riunxur gene-
ra: alterum co-
dura flaue-
fcit , mali Cy¬
donii inftar »
alterum ve¬
ro albefeit :
vtrique. folia
fant Malua-
Cea : femen ve¬
ro ntillfi fert :
quo fit vt fyl-.
ueffres i/tt a-

taleolas difeif-
fis radicib. &,'cenx dcnuocommiffispropagent;

79*

H I S T O R \A PLANTARVM.

Vtngum.

■

i; I

Americano folo frequentes funt hx radices.Non
aliud fere Americanis in vfum cibarium cedit:
itaque zque vulgaris illis ac nobis panis.

Hetich Americum, Octum clle Plinii lib. ii.c.
is.putac Dalcch. apud Hift. Lugd. pro quo apud
Thcoph.lib.i.hift.cap.n.mendole legit Vingum.
Sic Plinius : Mandunt & Octum , cui pauca
folia minimaque,vcrum radix magna. Thcophr.
vero Folia eius magna, germen breue,f:st^V[non
vt Gaza pufillum ] radix longa , laporc prxftan-
ti cibo idonea, qux pro fructu colligitur, cum a-
mnis inalueum redierit, eoque Deorum arasco-
ronant. Qux autem Theophr.folia ampla , Pli¬
nius pauca Sc minima dixit.

Robcrc.Conft.in Theoph. vocem Hetich cor¬
ruptam dicit a voce ohov Theophr. ac depingi in
America: Obf.quomodo delcribit Theoph.

C.Dauh.Phyt.Rapum Americanum.

FAAL1M THEVETI HELENIO
foliis limilis.

Car. XXXIII.

AVthore
Thcucto
Helenio, fo¬
liis pr^fertim;
limilis eft her¬
ba quq Faahm
vernacula lin¬

gua nuncupa¬
tur in Mom-
baze infula,
qux olerum
optim" :um &
limplicium
med. omnis
generis fera¬
ci lf. arque eo¬
rum potilE
qux venenis
lerpcntiumo-
mnium, qui¬
bus regio nare
abundat, ad-
uerfanrur. Huius herbx experimentum fe vidif-
fe aif in duobus commorfis a ferpente , partim in
terra degente, qua illic Alefah vocanr:cuius mor-
fus adeo lethalis eft, vt nifi ,'ftatim liiccus huius
herbq admoneatur necefTc fit hominem interire.

Hift.Lugd.Faalira Theu-.r.

B AT AT AS. CAP. XXXIV.

TRia huius plantx funtgenera,qux Bxricara
peragrans oblcruabam (inquit Clulius hift.
pofter. ) colore externo inter fe differentia,
etiam guftus fuauitace : nam aut cortex externus
quodammodo rubefccbat,fiue purpurafeens erat
[ «3c hoc genus prxftantiflimum indicabatur, ]aut
pallefccbat,aut albus erat : lingnla tamen genera
albam interius carnem habebant.Producunt au
cem illa Cucumeris Elucftris modo [armenta hu¬
mi diffufa, fatis cralfa:fucculcnra,la:uia , quibus
inhxrcnt folia vtcunque carnola , ex viridi ca-
nefeentia, Ari foliis , feu potius Spinachii, haud
diftimilia : flarem an fruttum ferat , c nemine ih-
celligere potui ; radice autem fit latio : ea plerufti-
que dodrantalis eft,grandis raphani nonnunqua
amplitudine, nam memini Londini me meunte

anno 159’. re¬
centes admo¬
dum, & optimi
quidem gene¬
ris cmcrc,qua-
rum vna li¬
bram ik am¬
plius pendebat,
inzequalis , cui
rarx 6c breues
adnatx lunt-
v eluti fibrx:bi-
nx autem , tcr-
nx, velplures
ex eodem tan-

Defcr:

quam capite
dependent ali¬
quando radi¬
ces, Sileris ra¬
dicum inftar,
vel etiam lin¬
gulares , ima

parte obtufiores , deinde ftirfum progrediendo
graciliores.

In Hifpania [Indiae ] infula,vt Cardan.fcribit,
Batara folio eft Hedcre,radix admodum vtilis le¬
getis loco : crefcit altitudine Etythrodani.

Ancon. Pigafetrain lib.Naiiig.Bd/-Mdfj inBra-
filii infula.

M. Fumee in Hift.gen.Ind. Occidux , Bacatas
radices dulces.

Vc Lobelio Obf.fidusClufius tcftiscft,Bararas
Hifpanorum,fiuc Camotes , aut Amores, foliis
eft feabris,& reptantibus, multis, Cumeris afinini
aemulis. Plane. lc.p./>47.Batata Hifpanonim, Ca¬
motes liue Amotcs.

Quidam lgnamc putant efTe Theoph. lib.i. hift. x,aci
cap.n. TvccpMnJ${ iiucafuiuo iuQjjy , non,vc apud C *m-
Plinium legitur, Aracos. Satis conuenic hift. ra-
dicis Theoph. nifiThcophraftuslcriberer tolium
non habere,neque foliis quicquam limiic.

An Veteribus, inquit idem Lobelius, fue¬
rit cognita hxc planta Clulius hxrctac pro-
pcerea nullum nomen Grxcum aut Latinum
addit: Hifpaai Balatas, Camotes etiam nonnulli»
aut Amotes , quidam etiam Aies vocant, cametu
nonnihil,vc aiunt, inter fe differant , licque Mata¬
ras radix longe tenerior & fiuuior. Qui plura de
hac radice volet confulat Scaligcri cxerc. 181.

Nunc adeo frequentes lunc in Hilpaniis, inquit £0CUx
Manardus apud Clufium, vt lingulis annis e Ve-
lcz-Malaga decem auc duodecim longx naucs,
quas Car anell as appclUnt, , iis onullx Hifpalim
inuthantur. Seruntur vero aut minores incegrx,
auc maiores in frufea concifx, lolo bene culto, &
in fuos fulcos ducto, fcrliciccrquc nafcuncur : na
intrao&auum menfem in cam crafticudinem cx-
crclcunt , vt edi, Sc in alios vfus parari poftinr*

Ipfo vero Cl ulio authore fpontcnalcitur in no-
uo Orbc,vicinifque Infulis, vnde primum in Hil-
paniam delatam ferimt : nunc in multis Bxci-
cx maritimis locis feritur , vel integra , vei
in taleolas fedta , principatum autem obtinet
Malacx nata , qux & Gades & Hilpalim , im6
VI': fliponem etiam vfquc deferri lolet. Habuit
isaliquoties in Belgio latis recentes, fed qux
germinare noluerint , imo breui corruptx line»
frigidiore nimirum regione. Sed Sequas Londi-
nicrucbat , diuturniore inora [nam Viennam
deferre volebacjanrcquaui telluri comictcrc pol¬
let, corruptx lunc.

Data-

Bacatas in omiiibnslndiaeprouinciis admodfi
communes , cibum multi alimenti dic exiftimat
jMonardes,mcdia:que veluti cllc fubltanrisc inter
carnes &(. fru6cus,Haculentas tamen : fed affata
flatus deponunt , praffertim ii cum gcncrofo ali¬
quo vino edantur : cx iis etiam fiunt Conferua
non minus grata: > quim Cydoniorum carnes,
morfelli ,placentuhE,& alia edulia gratiflnni la-
poris : idoneae, enim fiint ad omnis generis Con
lenias conficiendas, & edulia. Temperata fant,&
cocta: vel alia ventrem emolliunt : at cruda: efui
nonfunt apra:, quoniam admodum flatulenta
fimt,difficih'lque digeftionis. Eftur, tefte Clu-
fio , ab ipfis incolis, aut cruda , aut eodta : nunc
Hifpanis etiam in deliciis ob laporis gratiam tic I
teneritatem, praffertim, fi fub cineribus.coda, 3c
exteriore tenello cortice repurgata, deinde in or¬
bes concifa ex pauxillo vino, ItiUaciique rofaru
liquoris & Sacchari momento edatur. Suncqui
ex oleo &c aceto, & fale efit.ee: nec defut qui radi-
ces recentes codas fic repurgatas Saccharo con-
dianr,& in vfu n feruet. Sed ic-radixno co da,
dum corrumpi incipit, fi cultro fccetur, non
fecus rofam olet,quam ipfa Rhodia radix.Quo-
cunquc modo condiantur alfie vel elixa:, nulli
cruftulo,aur alio cuiuis edulio cedunt dulcorata
mollitie , cutis aliquanto tenacior, quam tuberi¬
bus aut Napis. Comeduntur Sc cruda: , viridis
caftanea -guttum tum imitantes.

BATATIS^ AFFINIS IGNAME
fiue Inhamc.

LEdori non
ingratum
fore exiftima-
uit Clulius fi
Batataru hifto-
rite, alterius cu-
iufdam c ralla
radicis deferi-
ptionem lubii-
ceret, quando¬
quidem India
Occidcnralisd:
infularum qua-
rundam incolis
familiari in vfu
eft.

Varia autem
interdum eft
forma radix il¬
la, &■ Ign amey fi¬
ue I nhame ap¬
pellatione cx
D.Thomse infula, fub Aquatore lita, non procul
ilprouiiicia Manicongo continente, delata anno
i<59(T. radices habuit , quarum nonnulla peda¬
lem aut ampliorem longitudinem aquabant,
brachialem autem craflitudinem,vcl etiam qua¬
rum diameter eirct quatuor vilciarum: pleraque
dodrantalem longitudinem vix attingerent, nec
earum diameter binas vncias excederet: aliquot
etiam breuiores, fed c rallas , &in aliquot quali
breues napos infima parte protuberantes, tedas
omnes Icab ro &c inaequali cortice , vt Ariftolo-
chia longx legitima radices, & multis exiguis
fibris Iparlim nafcentibus praditas : ipfa radicis
fubftantia alba, lenta, & fucculenta eft, atque ve¬
luti grumofa, tenera tamen, acc ingrati laporis,
jxiguo autem poft momento nonnihil afperi

79\

acnufculi: aflu vero,tenerior cftcaftane«ff&py -
riinftar, cui grumofa futtantia , edulis. Qua¬
lem caulem, aur folia habcar,non intelligebat.

Extat figura apud Clufiuin in poft. Hift. du¬
plex, titulo Inhamc Luiitanormn, quarum mino¬
rem pomt Pft
Icon, pag.647.
iub titulo Ign/t-
me. , & ante eu
Lobel. & Pena
Aduerf. de ea
ita Icribcntes :
Sifaro Anglico
non parum ac¬
cedere vide 11-
turBattades feq
Ignames radi*
ccs, qua infn-
Iulis non pro-
^ cui nouo Orbe
dillitis, fuapte
Iponte oriun¬
tur. Pijltdef
vernacule tum
indigcna,tum
Hifpani illic
vocant, quibus
• Ilie in patina
& Veneris illicia freq.ueccs veprunt: 'linouli bul-
bi,tcretcs, oblongi, Na^um vtrinque obrufum a-
quant,color puifijs illis foris, albulus inrus, fa-
pou gratus valde & cener, quafi Milii delicatio¬
ris, aut Fabafrcfa,ebquc guftu infulfiefunt n:fi
condiantur. de verbo ad verbum recitat
Hift. Lugd. fub Bacatis Clulii, negledi iaterini
Lobehi k Pense Aducif.merjtionc.

Pct. a Inares Nauig. fgnanjc radix cx qua fit
panis. Munft.Colm.dc Noua Alrica,Igname.

Diui Thoms infulanos ea.afsa &eiixa vefei Vires
intelligebat Clulius , ciulquc rei gratia Lulitani
quidam,qui multos ifthiccum viros, cum lami¬
nas &c pueros cincranc,YtVlyfljjjcme pro manci-
cipiisrvenderent,iftas radices iu naucs intulerat,
in miferorum alimentum. S.ilc,Aiupr Aducrf.a-
ceto & oleo interdum eduntur, &vino perfun-
duntur,nonnunquam coda: prunis.

lgn.tme genus aliud.

Accipiebam inquit Clufius h. poft. a Wilhelmo
Parduyn radicem cum pracedenti lgname fiue
Inhame,ei ncc forma,ncc colore , nec magnitu¬
dine dillimilem,quam lgname etiam vocabat I u-
Htanus,qui illam ipli dabat,licer aliud genus effe
non inficiarctur : fed totius radicis cortex magis
i rue qualis erar,& veluti quibufdam tuberculis
oblitus : e quibus tenues fibrae emergebant, pra-
rerea radix fummo cupitu , paullo crallionbus
durifque,& pedalis fiue palmaris longitudinis, fi¬
bris, fcu verius viticulis, magna exparte Ipinofis»
erat pra;dica. Nonnulli Icam Pen .

Confiderent ledoi.es quantum differat i Ma-
nihot 8c lucca dc quibus mox.

Ages,

cap. xxxv.

AGiu fpccies innumera fuht apud Hifpanio- 4 -uy:

\x incolas, quarum a foliis & floribus va- ]pea 'e.%
rictas dignolcicur ; harum fpecfes yna dicicur

LIBER XIX.

1

HISTORIA PLANTARVM

GUdndgudx,bx.c cft incus forifquc albida : alia I
Gu*ha. Guarag:fet,j colorem habet violaceum foris, imus
lu*x autem candidum , appellant .llias Ages

ueios> hi rubofeunt foris, intus candcfcunc , alias
x~aueios. Squiuetes s intus forifquc albidi funt. EftT unm
s<juiueres. vbique violaceus. H jb: s fl auefeie pelle carneque.
Tunn* Ho’ .xlia dida Ar\b,mc:x pciic,violacca, carne ca-

^hrtbumttx didua. mguainar cute violacea eft,inccrius albe¬
ri uAc*r*L- lcit.G UACcursccd pelle cadcfcir,vio!afcit carne. Siit
e*. multa pr.ecerea, qc#: nondum ad nos deiata lunt.

Ages colunt in infula Cuba. Magis pro ferculis
aut fructibus punitur, quam advfu.n conficien¬
di panis : vei noftri rapis ; raphanis , tuberibus.
Napis, Paftinacis. Sc h iiufccmodi rebus: Hanc
«Agium brcuemHiftoriam Pe:. Martyr, lib.Occan.
pluribus in locis tradidit.

MANIHOT THEVETI , IVCCA

PAnis gc-
nus,vt tra¬
dit Bcnzo,ha-
bent Indi Oc¬
cidentales,
quod Carabi
vulgo appel¬
lant Id cxl-.c-
c.t conficitur,
radix elfc Na¬
pi cralfitudi-
ne,qux nullu
cx lc femen
fundit , fcd
canas tantum
qu*.ldam no-
dofas dc foli-
d as, viridibus
foliis, vt Can¬
nabis.

Thcuct.de
Gallia Antar¬
io*. dica cap.1r4.fub Manihot, haber quaedam dc Ar-
bore fucco venenato, cx qua farina & panis fit,vt
videre cftfub Arbore farinifera fucci venenati.

Leri hift. Amcr.cap.p.Manihor radix bona in
farinam reduda 8c bene coda,li aliter comeda¬
tur venenum cft.

M. Fumee hift gcn.Indue Orient. ltb.i.c.iS. In
Hifpaniola parant panem ex Yuccq radice,cuius
venenatam luccum exprimunt. Item lib.i.c.71.

Yucca in Infulis Cuba, Havri,& aliis , cruda le-
thalis cft, in Infula S.Marthx,falubris, comedunt
crudam , coftam & codam*

Ex S.Dominici
vrbe accepi [in¬
quit Manard. cx
veri. Cluf.] folia
rerbaj cx qua
Cafdui fit. Cala-
ui autem panis
cft, quo Indi tot
feculis vitam fu-
ftentarunf & ho¬
die etiam vefcu-

tur noftri Hifpa-
ni : fit verbex
icrba ab Indis
T uad nuncupa¬
ta: cuius delcri-
ptionem, vires Sc
noxas pluribus
profcquitur,vr dc
Gomara Hiftor.
gcn.cap.71.fimi-
milia propemo-

dum cum Manardo dc Yucca referens.

Communis infula: Canaria: incolis paftus fiuc
vidus arborea radix quaedam e ft [ inquit Vef-
put.]quam in farinam facis bonam comminuunr.
<?c hanc radicem quidam eorum Tucca , alii vero.

Tgnaw vocitant.

Cicerum multa dicumurcfte Iuccaru genera.
Vnum alrei-j fuauius, aeque aliud alio pretiofius
cft , quo Regulis edulium paratur. Sunt quibus
VC cantur nobiles, fune C\. quibus populus.

L iigd. hift. duas habet figuras, vnam exTheue-
to, nomine, Manihot qualem exhibemus : Alte¬
ram., nomine Yucca, dc qua nihil prxtcr figu¬
ram dc nomen. Gcrard. Anglusinfuahiftoria
cum Yucca , vt vulc Lobclius,confundit aliam
plantam de qua mox. •

Brafilunis fr.qucnseft harc radix Manihot,
totiqnc Aincricx,inquit,Thcuetus.

Radices, ait idem, Manihot Americani aut in
mortario contundunt , tam ficcas quam virides,
aut radula ex amplo arboris corticc,iapj! lis duris
vndique obfitajVt nos dentatis laminulis ferreis
Nuces myrifticas , in farinam redigunt , quam
cribro excieram ,adicdaaqua, igni lupcrpofi-
tam in vafe calfaciunc , quoad Manni granati
inftar grumefear , cuius mirifica bonitas 6c nutri¬
endi vis , potiflimum fi ca recens fuerit : vtun-
rurque vt nos pane , tam cum carnibus quim
cum pifeibus.

FINIS LIBRI DFXIMINONI

7 s>i

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER VIGESIMVS.

DE RAPVNCVLIS, CAMPAN VLiS

IT HIS AFFiNIBVS.

IA M de RapinnuUs-dixific conneniet,fi ifijius ordo feruari debear. Rapunculos dicimus , ti radicum forma,
quibus ,quiabulb,fa nonnihil <tmulanturtillis & fubiungendjs duximus. hi.ibenr& idferl commune inter fe
Rtpunculi, q::bd Campandf/tos flores,venujios fune r unquam arrham communis familia gerant.

RAPVNCVLVS VVLGARIS CAMPAN VLATVS.

C A P V T. I.

E r n z s accrariis expetitus I
I Ripuoculus vulgatis , radiet' !
h. minimi digiti fere craflicudine, !
N ipi parui funilitudine , alba,
dulci ‘flia ex oblongo pet ex-
demum rotunda , per terram
fp aguntur, nonnihil incifiv, hir-
futa : caulis cu¬
bitalis & fef-
quicubitalis,
hirfutus, Iatftef-
ci ns 3 foliis vc-
fbtus acutioii-
bus , pediculo¬
rum expei ci¬
bus : flores no¬
las imitantur,
per oras laci-
niaii , cxrulei,
quos v a f cula

cxcipiur t o-
blonga.

Tabern. Ic.
dchift. Rapun-
culus,i. e. Ra-
puntgcl. C.
Bauh.Phyt.Ra-
punc.i.liuc ef-
culcntus. Item
apud Match.
Ripunculus 4. fiuc efculcntus, forte R^ipum
i>f iiiv.Diofc.&Plinij. Cxfalp Rapunculus vulg&.
e. In hoc genere videtur apud Plinium Iafione feu
ner. Lafflnc ,vt quidam perperam legerunt , tefte
Hermolao. Fuchhum manifelto errore putare
Rapum filv. eilc Rapun.uUim vulgo dictum

re&c annotant Mzcthiolus & Lacuna. Sed figura
Matthioli nihil valet, nec per GlolTator ,-m me-
lior eltrepofita. Camcr. apud Matih. Rapun-
culi , Pes locuftx Auic.

Schvv.Cat. Sil. Rapunculus aruenfis Rapum Pes loeufl*
horcenfejGerm. Rapunrjcl vocatum/Tragusin- spjer in¬
terpretatur, Sifcr & Silarum, dc quo Columel.
lib.ij. cap.5. &Iacob. Manlius fuper Theriacam
A iic. qiu quidem putet, & non male, minimum ' '*
Naporum geniis.

Gefner.de coli, ftirp. Rapum filueftrc*. flore
Cala. hi conuleo,t>ier£d>ten Rapfint$cl. Item
Rapum filv. Rapunt$cln>commune p ro ce 1: Al¬
mum. Idem de hort.ait elle Rapi filv. multa ge¬
nera, quod tamen Diofc. (impliciter fic vect i vi¬
deri fibi id, quod Tigurini vuigd Rapunculum
nominent.

Lobcl. & Pena Adu. Rapuntium paruum.

Rapulum vulg£>,Pes Locuflx Auic. LobJn Obf.

Icnoit quod albis floribus variet fccus Brugellette
Hannonis oppidulum.

Loniccr,hiiUib.5,cap.a4i.?vapant5cl;Rapun-

culum.

Dodon. Gall.pi (flaram habet,ac feribit ytyyehri
*>e«i,Rapa fylueftriSjNeotericis Rapontiu-, Ra-
punculum paruum:Gall. Raiponcr.G tr. Flcin R*s s-
puntjcl. Bclg. clcyne aur jjljemeine Raponcc*

Icn. Et in Lat. de flor. Quintum genus Rapi
fylueftrrs facit, ac vulgb Rapunculum nominari
tradit ,quafi paruum Rapum. Anguill. %/ipon*
ciolt. Fuchf. Rapam filu. vulgd Rapunculus
Germ.Rapountscln. GrM.Refponce , aut Repvrr*
thoit. Clui, in Pann. dc Hifhpoft. Rapunculus
vocatur vulgaris. Brunfelfi Tom.i.p.56. Rapo-
ncoli,fine deferiptione.

Rapunculus vuigh di&us,aciam fi tumh»n?i-
X x x

7 oe HISTORIAE

nibus fub primum Ver ad efum , cum aceto & c-
lco acfalc, efFo.dientibusr tum fuibns , quibus
gratifEmus cibusefl, eruentibus, raro comperia¬
tur ad eam altitudinem progrefTum, quam ipfi
Diofc. attribuit: &: fi perueniat, i paucis cogno-
fcatttr , tamen aplcrifque verum & genuinum
fyluettte Diofc.rapumelfc creditur. Necnos(in-
quit Comar. in Diofc. ] nunc refellere volumus,
quum aliud quod pro eo oflendamus ron ha-
Ccrnamot. beamus. Rapunculus non refpondet Rapo filu.

Fucb. Diofc. liccc crebro Sz plerumque ad cubitalem
altitudinem progrediatur, ac etiam excedat, quic-
quid dicat Cornarius. Ruiponccs confundere
Fuchfium cum Rapo filucfl. te flatus cfl Lacuna.
Eorum autem fententix, qui putant Ramimu-
lutn, Rapum efle filucflre Diofc.rcpugnat Thcr>-
phraflus lib.y.c.tf.dc plant.hifl. quippe qui /ilu.
Rapum radice conft . re lo^ga Raphani modo,
breuique caule ron fi flere feribit.

Locus & Rapunculus paflr.u.pruijcnit etiam in Horto
tempus E.C.Montbelgardj, actota liyeme virct.Geneux
obferuaui colligentes Februarii principio. Mon-
fpclii florentem vidi Aprili & Bafilcx qui itur
Moutets Odlobri : vt & Patauii: Nafcitur in ar-
uis non cultis , in collibus & pratis , quin etiam
in hortis iam feritur, vt grandiores edat radices,
Matth. Non mocib hortis & fatis familiare vbi-
uis , fcd etiam filuofis & fxpibus tum frigidarum
tum calidarum regionum , Lobcl. Inter fege-
tesprouer.it. In hortis etiam ad acetariorum v-
fum feritur. yEftate floret &c femine prxgnar,
Schvv.

Vires & v- In caliditate& frigiditate [ait Matth. in Epit.
fus. Cam. ] radix nonior geabefl i temperatis, imo

ncc in aliis qualitatibus. Eftur cruda radix, ac pa¬
riter codla in acetariis, quod maxime guflui pla¬
cear, & appetentiam exetet. Crediturquod ra¬
dix elixa ,& cum longo Pipere deuorata , laciis
vbertatem in nutricibus faciat. Radix, tcftc Lo-
bclio , candida , tenera, acetariis Vern.x quadra-
gefima? longe qu^m Rapo aut Raphano delica¬
tior. La<5lis copiam augeri quxdam nutrices eli¬
xa radice, exPiperc /umpta exploratum habent.
Mfintbelgardi (k Geneux hyeme fi non rigidior
fir, vt .5: Vere, non folum radices in acetaria aflu¬
it) urit, fed etiam folia.

CAMPANVLA PARVA , ANGV1LLAR/E
Cantabrica.

Defcriptio /^Ampanula, quam Anguillara facit Canta-
V_/aricam, ritAke cfl alba , crafliufcula,modice
fibrola, fubdulri , aquaexcunt cauliculi . non
(urrcdli, teretes, virides, aut fubpurpurci , qno-
rum folia primo ortu aliquatenus Violx Martix
primis minoribus foliis fimilia , minora , cx fe-
muncialibus 8c vncialibus pediculis , qux mox
laciniata fiunt Hederaceorum inflar in Iatumqiie
magis proficiunt : at progrelfu temporis , ea po-
tiflimdm qux fuperiorem caulis partem obfl-
dent, formam multum diffimilem acquirurf,
quantumque iis dc lati tudine decedit , tantum
& plus longitudine proficiunt , fic vt duos
digitoslonga euadant,vix culmum interdum la¬
ta: denfo autem agmine caulem flipant, acrimo¬
nia nonnulla &amaritudine prxdita.

Clufius fic deferibit. Alunt etiam fumma illa
iuga prxfertim in rupibus &prxcipiriis>Campj-
ntiix vel Rapunctili genus, cuius radicaics fibra:
valde ferpunt, Sc vicina loca occupant, fubinde
germinantes, & nouas flirpes procreantes : ha-

PL-ANTARVM,

bent illx initio orbictilatif^ic folia, deinde fla-
tim aha angufla confenini nalccntia , C.u/o-
phyllei fecundo loco fupradcfcr.pri Loliis adeo
fimtii.i,vt incautos plerumque foliae, qui inter-,
dum cum fuo c.rfpitc emunt , Caryoj.hyllxr.m
collegiflc exdtimantes. Emergit deinde cx ho¬
rum medio gracihs cauliculus ,m multos renues
ramulos daiifus , oblongioribus folio. is , nullo
feruato ordine nafirntibus , feptus : flofculos e
ftnguli* ramulis dependentes peofecens Ca u-
pirmfx , fttie Rrpunaili vulgaris floribus for-
mifimdcs , vel eleganti ca-m.‘eo c do re prxJi-
tos, v ei fatura ro purpurxroloic , i;t;e violaceo
nitentes, vel dilutiore purpureo colore 5: quali
cineraceo, confiucuos, i ntciduin etiam iliacos:

capitula de¬
inde Rapun-
euh vulgaris
capitibus fi-
m:ha,au: po¬
tius illiCam-
panulx mi¬
nori , qux
cum in Belgi¬
ca , tum ple¬
ri fque Ger-
manix locis,
ad agrorum,
aut filuularu
margines ,
fub fruticibus
fecundum
profundioics
& canuexas
\iasin yanbia
prouefur. *

Elorvt Iulio ,
interdum et-

iam Augtrfio. Tota etiam ladlefcic.

Campanula filtieflris minima fiue out.ri
pollet forte Rapi filucllris cile fpeei es /feci quia
radix edulis non c(l, ideo Dodonaeo alib refe¬
renda videtur. An eidem in hift. Gail. Campa-
nula coerulea minor & fylneftris.

Cluiius Pannojm. Campanida minor Al¬
pina , vel Trachelii genus, ji fbl. Campanula
minor Alpina rotundioribus nnts foliis, Cioitc.Io
Campanulxminoriqux in Belg-ca <k Germania
ell. Q_uam CampantiLi«vfec*md.j loco tntcl.'-gat
Clufius nondum nos intelligere fatemur pro
Campanuia minore Alpina rotundioribus fo¬
liis.

C. Bauh.phvrop. Campanula mrior rotund:-
fi)ha prima. Rapi (y!u genis minus quod Cam-
panula cccrulea Gefr.de hort. Campanida mi¬
nor rotunda: aliis Phyreuma , aliis Cantabrica
Plinii lib.25. cap. 8. alii Rapi filueltr. genus : flo¬
ribus efl communiter cceruleis, fubinde candi¬
dis.

Cluf. inpofl. hifl. Iconem, eandem proponit ph)rf*
quam Lob.& Dodon. Schvven. etiam non facit Cam*
dmerfam Clufir Campanulam aLobelii Campa-
nu!a,qux occalio vt hoc capite^onamCiuGtd*-
feriptiorem nec feparem, vt facitC Bauhinus,
donec quid re&ius fuerimus cdodli.

5chvv.Car.Sil. Campanula minor rotundifolia
DodCampanuIa fi !u. minima, Clui.Pann. C.im-
panulaminor Alpina. R'

Talicrn. Rapunculus filu. minor 2. %\cinc fUum
Usdtbriloudin/llcinc tDciffe cxfiptintjcIniTota
laflcfat. Item Campanula minor rotundifolia I
niuco flore, FIcuic tociffc WUldoglddin.

An

LIBER XX.'

8 &
3US.

^ An Gerard. Angi. Campanula rotundifolia,
2\ooubtleafieb BoflfloUJev. Campanula minor
alba.,£Ltttlcft>f)ttc Boflflotvcr.

Campanulam paruam qua: Anguillarar dicitur
Cantabnca,vidi Patauii in horto D.Cortufii,Ge-
j neua: ad radicem montis Saleuatjincipientem fo¬
lia producere in principio mcnfis Februarii. Ba-
iilcaf vitra Rhenum in fylua qua iturBintzo flo¬
rentem adhuc Octobri, Lugduni cum flore Sep¬
tembri. Montbelgardi paffim in vrbe abundat in
Arcis muris & portis , florens Iunio &Iulio.
Menfc Auguflo obferuauirnus non longe ^pa¬
go Cron redeundo Porcntruo Campanulam
paruam flue Cantabricam Anguill. cum flore
albo.

Campanula minor rotundifolia
altera C. Bauhini .

G.Bauh. Phyt. Campanula 6. minor rotundifo¬
lia altera. Cluf. Campanula minor alpina : flos
nunc purpureus aut violaceus, modo colore di¬
lutiore & quafi cinereo , interdum niueo. Clu-
flusin hifl.poft. in folio pro Campanula minore
alpina habet iconem Lobelii & Dod. qua: occa-
fiovtCIufii defcriptionem reliquerimus capite
praecedenti :Schvvcn. quoque non diuerfam fa¬
cit plantam Campanulam Clufii & Campanu¬
lam Lobelii , vt ante demonftratum. Nos ad¬
huc ignoramus quam plantam intelligat per
fuam 6. Campanulam, nec fcimus de qua fcriban-
uh. tur fequentia, Schvv.Cat.Sil. Campanula minor
pratenfls Cafp.Bauh. Campanula minor.z. [\)ice
fen 0l6cflm/@c^dccn. Hxc i ntcgra farne tegit
prata. Succus ex flore carruleo expreflus viridem
efficit colorem.

Campanula Lini f ha c<erulea,vel Rapunculus
Camp anulatus Limfolius.

ptio Campanula tertii Linifolii cirulei C.Bauh.in
phyt.exradice tenui,emetguntr(r«(erquini,(eni,
plures , pauciorefque , palmares & (efquipalma-
res, graciles, rotundi, in ramulos non diuifi , foliis
oblongis, angulofis, lino (ilv.fimilibus , confufo
ordi nc inferne, at luperne fere nullis, (epti
euh e caulium fummitate dependent , cirulei,
Camp-anuli forma, quibus fuccedunt capitula
Rapunculo vulgari fimilia. Hic alunt potidi-
rnum rupes & fumma iuga montis IBttfjerfall/
vbi eam anteannos quatuor collegimus.

^ Rapunculus 7. fiue Campanulatus linifolius
J j 'ii 5 coliculos profert non admodum redtos
ed procumbentes, foliofos, brachiatos, adnatis
refertos. Folia ei primb prodeuntia (untvncia-
liafere.lubiottindmra, in mucronem tamen pro-
ducta,in ambitulenitcr dentata, fimilia foliis qui-
buldam violi tricoloris,quam vulgo Florem tri¬
nitatis vocant : citera , qui caulem frequenter
ambiunt, longiora euadunt, (ed tamen ftnftiora
exiitunt , lini foliis quodammodo affinia. Flores
plures, cirulei, plicati, in ambitu diuifi in hoc cer¬
nuntur. Vbiuis autem hic (peciesfrequens eft.

hchvv Rapunculus filv. Campanulatus lini-
rotms , f Ume Kaptmrsdn/ ffetne ffilocf hn / A l-
pens & petrofis oritur. Quantum differat
Campanula Linifolia d noftra Campanula parua

ne cimus nobis quidem confiat eam depolitis

prioribus foliis rotundis acquirere folia Lini &
pene diuerfam videri. Rapunculum 7. (eu Cam-
pannlan Thahi deferiptio, non videtur male
■l em, 1 1.

79?

quadrare noftrx Campanulx parux. Schvrenck.
tamen diuerfum facit.

CAMPANVLA FOLIO HEDERACEO,
fpecies Cantabrim Anguillari.

TEnella eft
plantula,
coliculis tenui¬
bus palmaribus
aut fefquipal-
manbus, ramo-
fls : per quos
f^lia tenera , hi¬
lari virore per-
fufa,Hederq vel
Cymbalansjfed!
quorum lacinia:
fint acuminata;:
flofeulus pedicu¬
lo fili inflar te¬
nui longiufculo
infidet, vni vni-
cus , gracilis, o-
blongus i per
flammas orasla-
ciniatus , cceru-
leus, citeroqui
pallidus.

A Fr. C. Bauh. accepi nomine Campanula* LocU*
Hederaceo folio : GenerChcrlerus ait Te colle
gifie nma Aureliam in filuula palufiri. Hanc ad
nos (inquit C Baubin.) Lutetia Io. Henr. Chcr-
Icrus PhiIof.D.& nunc in Academia NcmaufanI
1 hilolophu profeffor, vnit cum pluribus aliis
railit.

Defcriptid-,1

CAMPANVLA ROTVN DIFOLlA

minima.

CAmpanula 7. fiue rotundifolia minima C.

Baub.m pb/t. herba eft vix quatuor digitos
alta qm ex rad.ee exigui, oblonga, alba famulet
profert aliquot exiguos fubrubentes & (ubhir-
futos, cortice afpero vefiitos,quos ambiunt filio-
U ex rotunditate oblonga, ferrata , rigidiulcula

quoruminferiora latiora : cuilibet ramulo qui’

Ixpe vnus, plerumque terni vel quaterni Jlofcubv
infidet vnicus , !uDciruleus,deorfumfpefhns,
forma calathi ex vno folio icxangulo, cui c apuu-
(«'«forammubspettufum ,vt ,n Campanula an-
gultifob a,(uccedj t,iu c\uo femen minutum.

HancmRhiticis montibus, ciim Italiam An¬
no ,577. pet eremus , Septembri menfe , adhuc

noribus onuftam inter faxa copio/iff vidimus.

nec maiorem muenimus.quam alm Patauii No.

bilnl. lac. Antonio Cortufo Patritio Patauinp
o Ite nderemus,Cafitabricam Plinii nominauit. .

Deferiptio.

CAMPANVLA LINIFOLIA RARA,

flore ciruleo.

RAra admodum videtur effe planta , caule eft
cubitali ftriato , foliis non ita multis vellito,
tenuiibmis & quouis gramine anguftioribus ,
duas vncias longis, (uperni parce breuionbus
temere pofitis, quo loco prouenere quidii pro¬
pagines exoriuntur in minutiflima foliola dc-fi.

Kxx t

Deferiptio

HISTORIAE PLANTARVM.

flentes. In fumrtio rami vcdigio flores furlum {pe- \
lances in vnum quafi glomerem congefti funt,
Campanula: plane fimiles , in extremo difle&i.
ccErulei , vt ficcaPIateriana infirmat, ipfequc Cl.
D D.F.Platerus adierit. Hos flores Calyculi fo¬
liacei minimi fuftinenc.

RAPVNCVLl GENVS FOLIO
ferrato rotundiore.

C Complu¬
res ftatim
^ radice tollit
caules , cubito
altiores, non¬
nihil angulo-
fos , fubhir lu¬
tos , fimpli-
ccs, qubusab
imo ad fum-
mura adnafi
cuntur alter¬
narim / dia
nonnihil hir-
futa , vncialia
& fefcuncia-
lia , femuncia
circiter lata,
piuca vnciam
attingunt , in
acutum mu¬
cronem deli¬
nentia, per ambitum ferrata , obliquis venis a
medio nemo in margines exporicdtis. Summus
{capus flores ex interualhs profert , Rapuncuh
vulgaris floribus fimiles, calyculo exiguo pinna¬
to perfimili,ex pediculis vnciahbus 5c fefcuncia-
libus tenuibus. Radix alba Rapunculi vulgaris
craflitudinc,multifida,longiufcula.

Rapunculum vocaui plantam delcriptam,vn-
d cautem habuerim non recordor, fimilis,fi non
eadem , Argentina: 1599. Iulio ficcaperDum. A-
gerium demonflrata nomine Campanula: pro¬
pe Geftin in Styria colledta:,in floribus ficcis di¬
cebat colorem fuifle dilute cxruleum , piftillus
longus extra florem apparebat : Folia in princi¬
pio caulium rotunda fere, latis profunde crenata,
breuillimis & vix confpicuis pilis oblita.

ER1NOS, ERINEOS, VEL ECHINOS
Veteribus Sc in genere.

E e<v©-', quod aliqui Ocimodes [cx///o«<AV]aIii
Hydreron [v/pnger] quali aquaticam herbam,
Romani Ocimum [<»wf/oy] appellant, nafeitur,
Defcriptio autorc Diofcoride apud fontes & fluuios, foliis
Ocimi [ax.uu.oK o\j.out\ fcd minoribus (ujy.^p^et)
Tragus putat legendum parte fumma.

diuilis : furculis quinis, lenifvc dodrantalibus:
flore candido, lemine nigro & acerbo : folia &
caules la&eo lucco turgent (ita Rucll. quam lett.
probat Matth.& Dalech. Cod.meus Bafil. & Pa-

Ctmcn ur €Vy,hquore plenus: ) Huius lemen

jmtn pur- drachmarum duarum pondere ad mellis cyathos
Ad oculet, quatuor ammixtum , ad oculorum fluxiones li-
Ad Muret, flendas illinitur. At fuccus aurium dolorem fedat,
cum fulphure viuo & nitro inftillatus.

Herba quoque quam Grarci Erincon vocant,
inquit Plinius , videtur reddenda in hoc loco
[ poft Caprificum] propter gentilitatem. Pal¬

mum alea e It , cauliculis quinis, fere Ocimi fimi-
litudine, flos candidus, femen nigrum, paruum:
tritum cum meile Attico oculorum Epiphoris
medetur [ duabus drachmis cum cyathis mellis
Attici quatuor. Cumulatim decerpta : Hze ve¬
tus lectio Com.] vtcunque autem decerpta ma¬
nat ladte mulco & dulci : herba pcrqukm vtilis
aurium dolori, nitri exiguo addico. Folia refi-
ftunt venenis.

Echinos acerba eft & repellendi ac ficcandi Eihmi
vi prodita, ait Galen. de fimpl. & ex eo Paulus: . .

qui prfterea aquaticam efie feribit , cuius femi- Ad°am
nis drachma, cum mellis drachmis quatuor illi¬
te, oculorum fluxionem fiftant. Succufque ad
aurium dolorem faciat.

Paulus bis eandem proponit plantam vt mo- paulut
net Cornar. primo ex Diofc. fecundb ei Gale¬
no, in eo, noftro iudeio , demonftransfibi noti
cognitam plantam : facili lapfu apud Galenum
per Amanuenfes feriptum crediderim Echinos
pro Erinos , quod non animaduertit Paulus*
quanquam Macchiolus Ruell, & MafTar. dicunt
m venuftis aliquot Diofcor. codicibuslegi Echi¬
nos: ad Jit priterea k Nicandro in antidotis Eri-
noninfcribi- Hinc non refragatus fuerim Io. A-
gricolx, cui herb. Erinos eadem eft, cum Echi- /cm^a
no, licet Paulus aiuejfas faciat, tetvov Diofr. pro- Echino
pter fimihtudinem, poft Ocimaftrum defcripfit.

Sed quia ladte manat vt Caprificus, codcmque
cenfetur nomine, ipfi fubiunxic Plm. ipfamque
Er.ncon vocans, aic eius folia venenis refiftcrei
Quod vt dodte Conftant.in Lexico notae, fum-
pfit ex Nicandri Theriacis. Quin Scholiaft. ex
Diocle tepori) i&cnov dici oftendir. Galenus de E-
rino tacens,Echino omnia tribuit, vbi iy £-n.

[ addendum ^uhuflpms -x Sc lyrt* voces, idem
in hac herba exprimenda fignificant.

Qux Plinio Ladtoris dicitur, quamque vul -Amllu
gb notam feribit, hsc & Lactaria & Anabula
nunc dicitur. Eandem aut fimilcm aliqui vo- Mtht*
lunt, illi quam Militarem vocant. Et licet non £rvrdt
defint,qui Diofc. Ennon facianc,attamcn Gcfne-
roincataI.pl. congeneres non eardem viden¬
tur.

Eft autem Erinos herba appellata Cordo in
Diofc. qubd Caprifici modo ladteum liquorem
remittat , hodie autem incognita eft : quamuis
Ruellius eam cognouifle videatur, qui hxc feri-
bit.Eft & apud Hippocratem Echini herba: men¬
tio. A Recentioribus Herbariis herba la<5tis ap¬
pellatur, a quibufdam Ladtoris,& militaris,ahi$
Ocimum aquatile. Laftariam rura vocanr,trien-
talibus ramulis , quinis , fenif/e foliis,Ocimo
longioribus, parce fuperna diuifis,a!bo flore.fc-
mine atro, pufillo, acri, duro. Herba fucco ma¬
nat, ladtis tum colore, tum dulcedine, vnde La-
6tarix nomen apud vulgus inualuit. Secus fon¬
tes & fluuios inuenitur. Has infuper ci vires
przter eas , quas Diofc. Plin.fc Galenus Erino
fuo adferibunt, aflignat. Succus cum fulphure,
nicroque inftillatur , difeutit oculorum caligi-
nes,vomitionefque ciet. Folia in cibofumpta
pariendi prxftant facultatem. Vulnus ferro fa-
1 ctum intra parcos dies impofita cx oleo fa-
j nant.

j Carterum obfcurus eft Diofc.inquit Anguilla- EriMt-
1 ra cap.de Erino, cdm ait It* $ui$df i sir 0 xau\oe if
Ttt Tn-mKA, an intelligat fimpliciter fucco plenum,
aut fucco laifteo: dc Tithymalis folet dicere S*oJ
ui&\\*vx£c! , quicquid fit, nullam noui plantam
1 qu.x Erino refpondeat.

1 Nunc quod reliquum eft, Erini&Erinei no¬
men

Liber x x-

malus

s Co.

f folio
hirju-

iaxi-

*Atcc

tdtit.

na

£o»

tnen fcquentibus tribuitur plantis.

Matthioli Erinon volunt aliqui e fle Hieracii
fpeciem,de qua nos agimus lib.24. fab Hieracii
Sabaudi genere.

Dalechampius habet -Tuum Erinum , quem
hoc libro pofuimus inter Rapunculos.

Erinum quidam exiftimant efle Efulam fiue
Tithymalum dulcem,de qua 1. 34.

Quierunt aliqui, an Noli me tangere fit Erinpss
de qua lib.2.1.

- Rapunculus dicitur Erinus Nicandri & Dio-
Fcor.

' Videntur aliqui exiftimarc Rapunculum co¬
rnorum efle Erinon.

ErinoS Columna: ad Rapunculos referenda,
cum eiuldem Erini fiue Rapunculi genere mini¬
mo, de quibus libro pr.cfenti.

Credit C.Bauhinus Elatincnl Polyfchidem H.
Lugd. eandem cum ferino minimo Columnx,
verum fallitur vtdcmonfiratumhb.25).lub titu¬
lo Alfinc folio oblongo, hirfuto.

Erineon quidam putant efle Scrophulariam
maximam radice fibrofa, de qua hili.!. 28.

Inter Diofc.afcnptitia Epimedio Erinei no¬
men tribuitur, Erineospro Acino apud Plinium
lib.21.c15. quam Epitetron vocant, vtapud Dio-
fcor. Epimedium vbiErineos, Fab. Columna,
cui Epimedium eft Lunaria minor botryoides.
Vide de his Hifl.l.35.

Enneos,Erinos, Erineon, Erinia,Frina de Ca¬
prifico, vnde Erinos herba nomen accepit , vide

Hift.l.i.

79$

ERINOS MAIOR FAB. COLVMNA-, RA-
punculo affinis:

'iptio

R Adite c6-
ffat car-
nofa non ma¬
gna , paruum
Raphanum ae¬
quate ad fu tri¬
mum, candida,
guftu fuaui, ex
dulci acerba, a-
cctariis expeti¬
ta, la&efcente,
in medio , vel
imo, parum ex¬
tuberante , a
qua folia ex¬
eunt primo
Vere , Ocimi
foliis fimilia,
minora vero,
medii Ocimi
foliis aequalia,
per ambitum
ferrata, faperne hirfuta parum , atque viridia, in¬
ferne vero lxuia , atque polita , albidioraque:
caules poftea ab radice emittit plures , fecundum
loci annique temperiem , pedales , vel maiores,
angulofos, hirfutos :qtios folia ablque petiolis
alternatim circumdant, longiora admodum , an-
guftioraque,minu(que ferrata , ita vt qui viderit
plantam line caule , atque poftea caule pnedi-
tam,diuer(am abfque dubio effe cenfeat,nifi do¬
mi cultam obleruauerit : folia quidem , qua:, an¬
tequam caules ederet, habebat terram tangen¬
tia, marcida euanclcunt, nec in illa ampliils in¬
veniuntur. Ex foliorum alis ramuli exeunt? in

Tom. II»

in quibus ficut in caulibus flores Maio exeunt
petiolisparuis hicrentcs, caui , quinque diuifu-
risin extremo dilledti , colore albicantes, & et¬
iam purpurafeentes, intus thyrhim habentes qui
in tres curuas partes diuiditur : quibus ficcatis
florum bafis extuberat , qua: hirfuta eft & m
quinque viridiafoliola delinit , feliien perficiens
Iunio & Iulio, fufcum , minutum , comprclTum, fem "A*
guftu acerbum, quod cilm perfetftum & ficcatum
eft , per bafis foramina qua: tuneperuia funt,de-
cidit.Tota planta ex radice, ad florum calyces vf-
que lade manat dulci,di'frupta.

In locis aquofis ,fluuiorum ripis,ac vallibus,
ad fontes- & in Montium radicibus vbique fre-
quentiflim?.

His igitur videtur,nataii, loco, forma foliorum,
la£lis copia &fapore,qua: nota: priuatarfuntide-
lineationi Erini Antiquorum refpondere.

LocuV.

ERINOS FABII COLVMN^E MINORI

ERini , fiue
Rapunculi
minimum ge¬
nus, noua eft
plantula atque
pulchella ex D .
Maria: Virginis
monte adue-
£la : qua: radice
habet paruam
admodum , fi¬
bris diuifam,te-
neram , atq ue
Raplinculp fi¬
ue Erino si me
depiefto fimi-
lem fapore , la-
(ftefcetemque :
folia emittit
parua.adiaodu,
digiti longitu¬
dine, paru hir—
futa, oblonga, latloraque in funrimo,& pet extre¬
mum ferrata rans diuifuris,nam qua: proximiora
funt radici odio dentes circum habere videntur:,
luperiora vero minus , atque floribus Hxrenria
binos, caulem emittit ab radice, ex lingulis foliolis
alis duifum, ita vt fruticofa videatur, angulofum
hirfutum, tenuem: flo/culos edit Aprili me nfe 8c
Maio, inter folia,ex calyce paru hirfuto, in quin¬
que folia delinente , vtin Rapuntio &Campa-
nula pyramidali dicta vifitur,exeuhtes, obldgosj
cauosjlimiles Trachelioru flori,purpureos,intuS
apicem vel thyrfulum luteum in fummO triplici
diuifuraintortum,vtin congeneribus,continen-
tes. Semen perficit Iunio, & Iulio, minutum ad¬
modum, fufeum. Tota planta laifteo fucco tur¬
get dulci jvti Rapuntium, ita vt gratus fapor pa¬
lato.

An Erinos Cxfalpini , quiinadificiisnafcitut

riguis, palmi altitudine ramofa:folioks breuibuS

angulofis , Vnguis latitudine v, flofculosin alis
fert, figura Rapunculi > exiles, fubcandidos, aut
purpurafeentes: vafculum paruum figura Ra¬
punculi ,in quo femen mmutiflifnum,la6ie ma¬
det dulci.

C.Bauh.phyt.Erinon Columnz refert ad Alfi-
nem, verum ibi non reponendam capvte de Alff»
nedemonftrabicur.

Xxx 3

Dcfcripti&

S ct

HISTORIAE PLANTARVM.

AV1CVLAR1A SYLVII QVIBVSDAM.

Defciiptio.

MOx i»-
dtce Ixpe
plures fundit
caules infirmos
dodrantales Sc
cubitales, foliis
vcftitos molli¬
bus, oblongis,
per extremum
rotundis, non- <
nihil ferratis,
crifpis: e quoru
finu flores in¬
conditi exeunt
pulchri, purpu¬
reo violacei,
quinque con¬
flantes foliis,
qua: Occiden¬
te Sole in tur¬
binatum api-

Trachelo proficua fit , Trachelium dicenda vi¬
deatur.

Trachelio autem minori radix faporc grato, caulis Ratum
ramofus, hirlutus , fed tenuis .breuior , folia y
brcuiora , anguiliora , crenata , hirfuta parum,
flores in ramulorum extremis, fi raul multi con-
fertim , pulchelli, cxrulei aut violacei , tamquam
Campanulx , oris in quinque lacinias dilper-
titis.

Gefncr. de hortis ait. Ex Rapi fylu. gene¬
ribus ede Vuularias quibufdam didlas in pratis
nafcen tes.

Dodbn. lat.de flor. 8c in fol.fcribit , Rapi
fylu. tertium genus plxrifque Ceruicariam mll
noremdici. Gali. autem Tracheliu minus, Peri¬
te Gantelee vocat.

Trag.Ccruicaria & Vuularia exigua, sapffcn-
fiAtir/^abficut-

ocm coeunt , a-

picibus in medio luteis, longis viridantibus foliis

radiatim floris bafi circumpofitis, quae fummum
poftmodum coronant fafligium daux quadratx
vncialis quam delapfi flores relinquunt: radix
fingularis,tortuofa,lignelcit.

Dodonxus qui in hili. Gall.hanc nollram pre-
fentem plantam Onobrychin appellauit , ait de
flor, tertiam quandam Campanulam humilem
Anonymon non e fle Onobrychm, quod quan-
Lobelncr'. doque filfpicatus fuerit fatis conflare. Et hinc
patet, quam male Lobel. Obf.fequutx fint Do-
donxum, vocando cius & Belgarum Onobry¬
chin alteram. Gefner.de coi. flirp. (ane melius
inferibit Auiculariam Syluii , Violam quandam
anonymon. Iac. Thcod. Icon, par.i. p.304. dici¬
tur, Viola aruenfis JTaurocn fpicgcMtem p.316.
Pentagonion, Viola pentagomofiinffccfte 'CDc*
ycln.Duas habet figuras vnius plantx, prior ma¬
la, fecunda bona, non debebat feparare.

Male etiam ab Hili. Lugd. Onobrichidis pri-
mx Dodonxi nomine exhibetur.

Audiui qui vocarent Auiculariam Syluii , her¬
bam cubitalem , cui flores pulcherrimi angulofi,
violacei,folia parua, fu})rotunda,mollia.Copiose
in legftibus prouenit, Monlpelii vidi florentem
Maio, Balilex Iumo & Iulio : in agris inter Bafi-
leam & toagcnc. Fr.C. Bauhinus obferuauit in¬
ter fegetes prope S.Iacobum. Geneux habebam
in horto pulchre virentem menfc Aprili, floren¬
tem Maio & Iunio. Patauii obleruaui primd ori¬
entem inter fegetes medio Februario. Attuli Ar-
gentina femen datum D. Fridcrico Meier femi¬
nandum Montbclgardi in horto E. C. quod fa-
F er- tum Martio, prouenit &: floruit Iunio. M ajfafer-
-*tA' rataCottaloin agro Patauino,aflercnteD.Ran-
tzio Medico apud Fontem admirabilem.

lac-Theod.

not

tty-ugd.

not

Locus &
Tempus

TRACHELIVM MINVS MVLTIS.

Lobel. & Pena Adu. Tiachelium minus fiue

Ceruit.

DeGcriptio

Tf

Rachelus , Tf»**©- ^ Gratcis appellatur
A collum /atque adeb tota fpina a vertice
vfque ad os (aerum, -ns 7f*%/W©-,hoc ell,ab
afperitate : qux nominis ratio & huic plantx
<$nuenirc potelhnifi ob dotes nonnullas quibus

Ceruicaria minor, cui folia afpera Rapuntii aut eXtg. 1
Saluix, pilofa:floresdenfi,pu!celli. Obferu.Tra-
chelium minus. Adu.p.139. Trachclii varietates,
Paflim illud etiam alpensfaxofis Anglix & Gal-
lobclgii filuolis fruticat: led flrigofius , hilari
miniis &amccno afpedu : alioqui perfimile
congener. Item Trachelium minus. Radice h-Trache,
brola purpurantibus floribus flipatur , alioqui
exteris haud fimilc. Icon. PJ. p. $z6. Trachelium
minus Lob.175.Teut.400. Lobel. nobis obfcu-
rus videtur. Iconem habet Trachelii minoris
ramofi, qualem habet Dod.& Glufius.

Camer. Icon p.tf.R.ipunculusfilu.vmbellatus
p.94/ videlicet apud 1 halyum , ] cuius tres dif- [
ferentias depinxit congeneres iis quas auihor
[Thalius] delcnpfit , quamuis non eafdem.
Quarum vna, nempe elatior lignata i.refpon-
det iconi a nobis propofitx , qux elt ex iis quas Rafur-

emimus iam fculptas.

Tabern. hili. & icon, ©mn^emfel/ Symphy- M,Ht
tum petrxum. 1. Confohda petrxa pnma.

Thal.Harcyn. Ceruicaria minor Dod.

Cluf.in foIJ1b.5-cap.55. Ceruicaria Sphxrooe-
phalos. Trachelij genus floribus fummo cau¬
lis & ramorum faftigio confertim, &'quafi pilx
inflar,in orbem nafccntibus, cuius etiam fecun- £^y*
dum genus efl paulo minus , flores lingulares pe:rM
per caulem fparfos habens , prxter fphxras illas m*.
lummo caulis faftigio innalcentes. Ceruu

C.Bauh.phyt.Campanula 13. fiue pratenfis.

Schvv. Trachelium minus pratenfe vmbclla-y/^,
tum.Ceruicana minor, Flein bal^Fraut. los

Abundat paffim in pratis Montbclgardi, etiam
in horto Ill.E.C. fponte , vbi copiose floretlu-
nio , Septembri & Oclobri , Balilex quoque & C*mf
Geneux obleruaui. Argentinx vidi in horto D.
Fad-Meier, Iulio florens, flore purpureo cine- mnus
reo & albo. Trachelio minori udem natales[cum Locui
maiore Lobeliijlqualidorum marginum &mon- tempi
tium pratorum Germanix & Anglix funt. Cer¬
uicaria minor Dod. Thalio paflim locis apricis
maxime. In Silefix agris & pratis aridioribus fre¬
quentem feribit Schvv.

Trachelii minoris folia Rapuntii fapore pri-vfusj
mo V cre acetariis etiam adduntur, Lob.

TRA-

LIBER XX-

8oi

■ ■R— “ 1 ■ ■ ■ ■

TRACHELIVM RA ^OSVM FLORIBVS
plerifque fu.jularibus.

E St nobis ne-
fcimus vn-
deplanta ficca,
ex Tiuchelio-
rum minorum
genere fpeciofa:
radix cradiufcu-
la , vncias qua-
tuor longa pa¬
rum fibrofa : fo¬
lia ad radicem
multa cx breui-
bus pediculis
vnciam vnam
velctuas longa,
mediam lata:
caulis hirrutus
pedales in ra¬
mos diuifus,
qui definunt in
foli.t breuia,lata,
ex quorum me¬
dio oriuntur magna Campana: purpures , ple¬
rumque fingulares.

TRACHELI1 MINORIS species DVAL

fiue Rapunculus filu. vmbellatus
maior & minor Thalio.

LActco eft fucco ,- ficut reliqua: Rapunculo-
rumfpecies. Duplex verb reperitur: maior,
qux rarius obuiam fit, ex vn a radice numero fi (li¬
mos profert co/iftd extenues, teretes, lcabros,hi_
fpidos,fefquipcdaIes, foliis plurimis ,oblongiuf-

culis,angufiis,fimbriatis,ac hifpidis proditos, in

vmbella parua fleres coeruleos continentes -. fe¬
mine fuluente exiguo. Minor fpccies locis aridio¬
ribus ac Soli expolitis » maxime veroarenofis
frequentioreft/oliis & caulibus breuioribus,vt
& vmbella fua ccerulea.

Thal.Harc. Rapunculus filu.cceruleus vmbel¬
latus maior & mi nor.

C. Bauh. phyt. Rapunc. 5. fiue vmbel. Iatifol.
Thalio , Rapunculus filu. ccetuleus vmbellatus
minor. Camerario Hort.Icon. 8. Rapunculus r>.
fiue vmbellatus anguftifolius Thalyo. Rapun-
culus filu.coeruleus vmbellatus maior.

Schvv.RapuncuIus filu. coeruleus vmbellatus
anguftifolius, quemC.Bauh. t^labclici>t tvalbt
J\apun^cl vocat, dicitque Auguffco flores fer¬
re in montanis rece/Iibus ad Qui (Tum fluuium.
Qua: fit hscplanta nobis nondum confiat : Ger¬
manica: lingua: periti confiderentan vmbellatus
benedicatur Germ.£|5baltd?t.

TRACHELIVM MINVS ALBVM.

ripti® y^vBferuabam anno 1596. Augufto menfc in
V_y culti ff.harto Domini Friderici Meier, Tra-
chcliumrcunusfloribus albis non magnis, multis
fimul in extremitate caulis, cubitalis, lamis : fo -
his longo pediculo vncias «:es longis, duos latis,
non in acumen delinentibus , vt exterorum
Jracheliorum, feiratis,vix afpcris, glabris.

Hoccx ficca delcribimus. Idem verb fufpicor
Tora. II.

TRACHELIVM ALTISSIMVM HIRSV-

TVM A SPE RIVS , FOLIIS A NG V”

fiis, floribus paruis.

RAdice eril¬
ia nititur
& fubdulci,c4//-
lem erigic bicu¬
bitalem vel tri-
cubitalem,craf.
fiulculum, hir-
fiitumftoliis or¬
natum angu-
fiis , longis , ad
Echii folia acce¬
dentibus, alpe-
ris : flores con-
fertim conglo¬
merantur, vtin
Trachelio mi¬
nore , campra-
nulati, led mi¬
nores , cum ta¬
men planta
mai or.

Hoc Trache-
Iii genus inue-
nimus 1592. menle Iunio florens, inter Sultz
Alfatiie & Zcnne vrbes , attuli plantandum in
hortum Iil.E.C.Montbclgardi.

TRACHELIVM MAIVS PETRALVM.

A radice ligno(a,$c rugoia colore pallido pur-
purafeente exeunt cauliculi multi ftriati^
fubhirfuti, cubitales, &: cum rubore vi-
rides,qui inordinate cmittunt/o/M oblonga, cre-
nata , nigricantia, fua pariter hirfutie communi¬
ta , parte prona potiflimum,vbi etiam albicant,
& Saluia: folia referunt, magis tamen augufia
& mucronata , inter qua: paruula quardam folio¬
la prodeunt : in lummo caule lunt flores multi a-
ceruatim congefii , quemadmodum in vmbella-
ta Ccruicaria Penae : & inferids ex eodem globuli
quidam, at minori numero, & inferius magis in¬
ter caulem, & folia, alii, & adhuc pauciores, for¬
mam repradentant illorum iam didbeCeruicarii;
fed minores, albi , & in quinque , & quandoqufc
XxX

Historia plantarvm

Viret &v-
fus.

Defcriptio.

feptem mucro¬
natas fciflu-ras
diuifi : e quoru
centro multa
exeunt flamina
fublutea, quo¬
ru vnum modo
Probofcidis e-
greditur, verfus
cacumen fatis
cratium , quod
dum maturatur
bifurcatum &
aduncarum eua-
dit : decedente
Augufto florens
confpicitur at¬
que talis per
plures dies co-
feruatur. Vnde
Pona hadlenus
femen minime

obferuare potuitiinter rimas illorum alpcrrimo-
rom lapidum Baldi, folum circa Corom Tem¬
plum pullulat.

Trachehum hoc non acre , non amatum, fed
tantum adftrmgens ellefenfu dignolatur, mul-
toaue magis ipfa Ceruicaria.

lam , n^m in ea pro foliorum crenis longi pin¬
guntur p ilii

TRACHELIVM TRAGGPOGI
lolio montanum Fab. Columna.

rOnefto- Dc(-a
\ tum for-
, natali lo¬

co , annique
tantum tem¬
pore quo flo¬
ret , fed Gla¬
diis copiaTub-
ftantu folio¬
rum , & fapore
totius pianti,
Trachcliorum
varietati , fle £
Recentiori-
bus , quia tra-
chei locifque
vicinis medea¬
tur, vt didlurn,
appellatarum,
reddenda eft
hec noua plan¬
ta, in D.M.Vir-

NnC

TRACHELlO MAIORI PETRyEO

Pons flmile, fi non idem.

rOua hic
tj nec hadle-
nus nobis vifa
planta caulem
furrigk [ vt in
ficca quam ha¬
bemus apparet]
cubitalem aut
altiorem , craf-
fum, firmum, li-
gnofum, incano
tomento pubcf-
centem , in ra¬
mos nullo ordi¬
ne diuaricatum:
fultis alterno fi-
tu vefticum cre-
natisjittdem to¬
men tofis , ied

magis parte a-
uersa qux & in¬
cana. Ipfa porro

cauli haerentia folia quidam vncialia , longiora
«tiam, fcmunciam fere lata , quidam breuiora,
prifcrtim & anguftiora qui in lumino conftu
tuta. Qui vero ramis hirent prididtis multis
numeris minora , ramorum lummitatem florum
occupat glomer denfus atque cralTus , colore in
ficca non latis apparente , facie quodammodo
florum Petafitcs, e quibus flamina emicant pri-
longa, & quantum comicere licet , nullus ma-
nifeftus necodor neque lapor.

Hancplartam accepimus ^Fratre C. Bauhino
nomine Cnfli Galli Recenuorum ex 'monte
Baldo: Longe tamen diuerfa eft a Criftis Galli
quiaCampanulasfcrQvt primum animaduerti-
musnSoti. ex pulchra planta Verona millia per
infignem Botanicum & Pharmacopccum Petru
Ponam. Nos quidem tenemus elTc idem cum
TracheUo maiori petrio Poni , qui in monte
B*lio eius iconem propoluit minus artificio-

ginis Monte, fic vulgo dido , exoriens.

Radicem quidem habet cralfiufculam albidath
ladle/centcm,&: cx ea plures propagines haben-
tes fulta anguftajlonga^uriulcula, Croci autTra-
gopogi forma , dc magnitudine. Veris fine cau¬
les pedales edentes lubrubences ,atque hirfutos,
qu:bus/o/i.t alcernatim , rataque hirent,in quo¬
rum 1'ummo fex aut feptem fimul flores purpurei
Noli forma,Trachelii vulgaris modo,cx bafibus
fingulis quinque foliolis viridibus conftrudlis,
exeunt: fruttus atque /iTwfiiaTrachelio etiam fi-
milia Acfiate perficit. Radix p'erennis efl , atque
dulcis,elui apta,ficuti vulgareTrachelium,5c Ra-
puntium.

Clui, in fol. Trachelij genus elegans obferua-
tum a Fab. Columna.

TRACHELIVM SIVE VIOLA
Calathiana Herb. Angi.

CVr nulla
prifentis
planci dcftrip-
tio & nobis ad-
feratur, ratio eft
quod ad herba
icone expref-
fam, eam teme¬
re more alioru
effingere no¬
luimus. Siqui¬
dem nec viua
in noftru confi
pedium vnqua
venerit , nec
nos, quod equi¬
dem ingenue
fatemur, lingua
Anglicana qua.
a Gcrardo pag.
365. deferibitur,
calleamus , nec
quifpiam alius pnter eum,Trachelium hocdeli-
nearit. Vocat autem hanc Violam Calathianam,
Angi. vF£c truc CiiUthun PtcUr.

CAM.

LIBER XX-

Sd,

CAMPANVLA LYCHNIDEA.

RAdice fi¬
brata eft ,
palmum longa,
nigricans , ntr-
uutn intus ha¬
bens , in pro¬
fundum adta,
fapore dulci
cum adftri<ftio-
ne. Ex ca ra¬
mulos fundit
multos, rotun¬
dos , villofos,
incanos , vix
palmum exce¬
dentes , in qui¬
bus folia angu-
fta,pilofa, inca.
na, per caulicu¬
los incerto or¬
dine diftributa,
lcuitcr adftrin-
gentiatin fummo caulium vertice flores exeunt
Campanelix fimiles, quales in conuoluulo, ro¬
tundi, ex candido nonnihil purpurei-

Lychnidis fpecicm, Myconus appellauit, a fo¬
liorum figura , & florum quadam fimilitudine:
qaanquam non tam calida fit , acreliqux Lych-
nides a Diofc. & Galeno tradit?.

H. Lugd. Lychnidis filv. fpecies Myconi.
C.Bauh.Phyt. Lychnis 14-liue filv. Campanula:
fl.ore.

In montibus 5 c locis maxime ficcis proucnirc
Myconus ait , nec alibi a fe vifam quam in mon¬
tibus D. Maria; a Monteferrato. Floret Maio
fnenfe.

CAMPANVLA ANGVSTIFOLIA
cxrulea &c alba.

PRocera eft ad cubitos duos , caule angulofo,
rigido, ex atro virore fplendenitc : folia (i ri-
£ta, non multum culmo latiora, palmo longiora,
rigida, leuiterdenticulata, proxime cauli altcrna-
tim adnafeuntur , <£que eorum alis pediculi pro¬
deunt, vnum,duos , aut plures flores fuftinentes,
Campanx vel
Calathi figura,
vt in Rapun-
tio , fed magis
patulos , in
quinque acu¬
tiores lacinias
dehifcentes ,
colore pluri-
mdm cxruleo,
rarids albo , a-
picibus conco¬
loribus : fuc-
cedunt capitu¬
la, tribus fora¬
minibus per-
tufa, fupravm-
bilicum fefe
tollentibus
quinque folio-
lis.Radix qu&m
Rapuntio mi¬

nor , niagisfi-
brofa tortuofa-
que. An Theo-
phr. i.r, hift. pl.
t.zi. Iafone. An
Plin. I.21. c.22.

Iafone. olus.

Autore Gefc
nero hort.Ger-
manis quibuf-
dam ir.feriori-
bus,Campanu-
l.i cxrulea, qua
Coudenber-
bius Rapi filv.
quod Rapun-
culum vulgo
dicunt,fpeciem
minorem facit,
eamque hor- „ . ■ .

f .. Belle ‘infe-

tenfem , Belle re
•videre , CiucBel-
//fdfrcjvocatur.

Non defunt. annotante Matthiolo, boni Sim-
plicifts qui volunt plantam cuius figuram exhi-
ber, elle verum Phyteuma : qua de re tamen Phyteuma';
adhuc aliis iudicium relinquit. FguraMat-
thiolidepiifta eft ad ficcam herbam.

Campanulam cxruleam fatiuam Dod. in hift.

Gall. vocat , Germ. BlatV (flocfens : lib. de flor.

& in fol. Campanulam hortenfem maiorem, eo-
que rtomine depingit: dicens: filueftrium Rapo¬
rum fpecies vulgo Campanula nominatur , plx-
rifque Beluidere. Matthiolus Phyteuma elle
exiftimat -,ei tamen lafionc Theophr.& Plinii fi-
milior videtut. Non fanxit autem Matthiolus
Campanulam horrenfem e(Te Phyteuma , vt
Lob.& Pena allerunt his verbis. Noftrates Cam¬
panula: dux hortenfes , Pcrficifolix, la&icinofx,
flore volubilis: eis nolx ,cxtulex,albidaiPutan-
tur merito Theophraftilafione, capitula inlunt Mdttb. n&
foraminulis peruia , quod impofuit Commenta¬
tori, qui idcirco putauit & fanxit Phyteuma.

Cluf.hift.poft. Campanula Perficx [ Mali ] fo¬
lio nunc caeruleum, modb album florem profe¬
rens , alibi vero Campanula anguftifolia , fiue
Matthioli Phyteuma.

Tabern.Icon.& hift.CampanuIa anguftifolia
Flem glodjlem. An eidem Icon. & Hift. Rapun-
culus tf.nemorofus i. nialbt Kftpuntjcl. Item
Rapunculus 7.nemorofus 3. tvalbt Rapuntbcl.

Gerard.p.367. Campaula Perficiflora p$ead>
liiftb BoufiOtuer. Item Campanula ltitea linifo-
liayetto iv TOoflflomer. Fallus hic titulus pro Ra-
punculo nemorofoj.Tabern. cuius icon a Ge-
rardo proponitur.

An C.B.phyt.Rapunculus 8. fiue nemorofus
folio oblogo crenatOjTab.Nemor.z.Rapuculus
5?.fide nemor.brcui folio crenato Tab.Nemor. j.

Huius aliquot fpecies obferuare licet , vt & Tha-
lius in fua Harcynia monet , huc enim eius fe¬
cundus , quartus & quintus pertinent. Rapun¬
culus 10. fiue an^uftifoliusnoncrenatus , Tha-
lyo camp anulatus neriifolius 2. Item Campa¬
nula angufti folia, Lpbelio Perficifolia.

Rapunculis annumero, ait Thalius, ftirpes ii- 1
las latfteo fuccoprxditas,ac[Rapunculorum mo¬
do oblongioribus & ladlefcentibus radicibus,’
fuperne protuberantibus conftantcs, & Cam-
panulatos flores edentes , vnde Campanularum
nomine communiter Herbariis vocat? veniunt:
quibus omnibusfolia fune Nerio fimilia , Ion1-

Locus &c
Tetnpuj

Vires &
vfus

Drfcripqo

804

HISTORIA PLANTARVM

giora ac latiora quibflfdam fpeciebus , inqui-
bufdam etiam breuiora ac anguftiora. Hincque
eas rapunculos vtip/oqitovf appellant . Harum ab-
quot (pectes facile admodum induftriore her-
baiiipcrftrutatori patebunt, Ego verb recenfe-
bo hic tot,quot illo in genere ha&enus per Har-
cyfciamnoftram mihi obferuare licuit. Rapun-
culus ergo Campanularus Neriifolius privius
caulembabet fefquipcdalem , teretem, parum
ftriatum,interfolia adnata quidam feubrachio-
laexplicatum : fAia autem Nerii quincunciaii
longitudine, vncialiquefermS lati cudi nc:/Lr<,#i
Campanulatum , coeruleum , in ambitu orificii
parum diffedtum. Secundus folia obtinet prio¬
ri crebriora, pauloque anguftiora, longioraque
multb,vtpote dodrantalia : caulem item craflio-
rem : florem priori maiore m. rer/iitf &ip(e
quoque folia exhibet anguftiora, fecundo tamen
breuiora : flores vero ampliores maiorefquc,
Cymbali alicu.us patcntioris in modum , in ex¬
tremis oris diuifos. Quartus caulibus breuior -
bus , foliis item minoribus , quorum ea qui ra¬
dici propinquiora funt, vnciarum ferme trium
funt longitudinis , dimidii autem ^latitudinis:
qui verb per reliquum caulis confpiciuntur , iis
breuiora iunt : floribus eft autem admodum pa¬
tentibus repandifque,fcd tertii minoribus. Quin¬
to caulis eft pedalis , paulove procerior , alper,
non admodum foliofus : folia verb funt nigrio¬
ra, vncias quacuor,aut quinque longa, vnam ve¬
ro pene lata: flores cymbalares, minores,apert ,
ventre tamen eius non in rotundam cauitatem
expanfo , vtin illarum fpecicrum floribus, quas
iam recenfui, videre eft > fed plicato. Sextus Ra-
punculus Campanulatus aut Neriifolius nrinor,
caules erigit pedales, angnlofos ,fcabros : folia
eius, ea videlicet, qui radici proxima funt , vn¬
ciarum quatuor longitudinem ailcquuntur , v-
nius verb latitudinem : reliqua qui cauli appen¬
duntur, triuncialia funt, & breuiora etiam : cau¬
les huic fpectei infummo in brachiola diuidun-
tur crebriora, tenuiora , floresexhibentiaCam-
panulatos,cceruleos , plicatos, in ambitu adori
licium diuifos.

Schvv.Campanula anguftifolia coerulea ma¬
ior Matth.? Itvjua Diofc . Lob. Campanula Per¬
fici folia noftrastt>alb^l6fFlctn/ wulb Gymbcln/
daubc0locfcn , (Broffc 0d?eflcn. Campanula
minor anguftifolia flore albo, rocifjc toa\bg\fe
cf in. Item Rapiinculiis aut Campanu -

latus.Thal.tvalb tapuiit3e!/»t>6!b (Blocfcn. Mi¬
ror non annotalTe Schvvenck. quem Neriifo-
liumThalii ex iam recenfitis intclligar.

Campanula anguftifolia flore coeruleo & al¬
bo copiose prouenir in horto Ill.E.C. flore cae¬
ruleo inueni fponte florentem Iunio in Alfatia
inter Sultz & Zenne Vrbes , al bi priterea flore
modb coeruleo , modo albicante variis in locis
inter dumeta inueni. Geneui cum eflem abun¬
dantem vidi circa Montem Salem, & virentem i-
bi pnncipib Februarii inueni , prouenit etiam
copiose non longe ^ Geneua in colle la Bajlte.
CampanulaanguAifolia maior Schvv.in collibus
apricis & frutetis Iunio &Iulio floret, vfus nc-
gle&i.

Horti voluptatis caufa habent, tametfi in ole¬
re mandi queat, Lobelius.

VIULA MARIANA DODONAEI
bufdam Medium.

RAdtx vefca, dulcis, alba, longa, craffa : qua
caulem emittit plufquam bicubitalem, tere¬

tem, hirfutum, afperum,inramos diuifjim: JAia
TracheliiliueCampanuli maioris, qngiiftiora,
longipra , hir-
futa , crenata,
Armodice per
margines c rrf-
pa : pares ra¬
mulorum ex¬
tremitatibus
in fident, cala¬
thi feu Cam¬
pani for nla,
maiores quam
Trachelii, ven¬
tri oft , oris in
quinque laci¬
nias diuifts,
colore cceru-
lco feu viola¬
ceo, purpureo
aut albicante,
in quorum
medio ftaminx
latent lutea
ftiiufquc e-,
retftior, luteo
puluifculo re-
fperfus: infi-
det autem to¬
tus flos caly¬
culo crebris
thorulis hir-
futis iniqua-
li, in quinque
acuminata fo-»
hola floris la-
tembus ap-
p refla d • lic -
<fto. Semen ex¬
iguum, fpadi-
ccum.

Rapunculi n‘°r<!

1 . 1 tmeni,

alterum se-
P

nus grandius
D ofc. Medio
vocat : apud
quem autore Gifalpinojegendum Seridi [ fl dia
fimilia] vr. legit Oribazius [ac etiam Ruell. &
Marcel).& Matthiol.] non Iridi, vt vulgati Codi¬
ces habent.

Gefn.Rapi fylucftrisgenus maximum , quod
aliqui Medion vocant.

Tabern. Hift. Q?ct£ tllzricn glod}st

Flctn , Viola Maria na alba: &'23fflun iTTahcn
0lod?Flrin,Violn Mariana purpurea : Medium,
Germ.(Dlocfcnbuun.

C.Bauh. Campanula 17. Viola Mariana. Sunt
qui Rapum filu. Diofc. alii eiufdera[Dodoniusj # * m
Raphanum filu. alii Medion Diofc. fed mald, au¬
tumant. Variat flore nunc purpureo , ciruleo:
nunc fuballido autla&eo: Repetitur quoque
flore pleno.

Gerard. Viola mariana , Wlcrcuriee violet*
(fouentric Kapca / ITIarictcs bUft> & vomite
«fouentric bele, & Viola Mariana flore albo. Ra¬

pum ll Iu. Gricis ytyyvW ay&ta-
Violam Marianam Recentiorum plirique Me- -MeJun
dion eire volunt, quamuis ViolaMariana ,Dod.
tefte , non admodum refpondeat Medio h Diofi
defcripto.Quare non Mediurn,fed potius verum
Diofcoridis Rapum filu. videtur ( pyyfa* ciyex*R'ttHm
queGricis dicitur)cum cuius defcriptior.e magis

LIBER XX-

(£d.

conuc-mt. Cuius tnmcQ defer; ptio fu perfluorum
quorundam acccflionc corrupta.

Viola: Mariana: varietates tradit Clufius. Vio-
Ix Marianx quibufdam Medium crvditx, vt plu¬
rimum quidem Violicci colorisflores geflant:
fed tamen etiam albos, interdum exalbidos, non-
minquam cineracei coloris, atque etiam vcrfico-
loris, hoc efl, ex albo & violaceo, vel maculatim
vel radiatim commixtos.

£ Violam Marianam Dodon.fjijc Medium quo-
rnrdam habui Gcneux in horto. Bafllcx vidi
in horro D. Fcelicis Platcr.: Patauii in horto D.
Cortufii, lanhu.irio.is vocabat Medium : Bono-
nix in horto di S. Saluador,?.! burgo di S. Gaiha-
rina-. Montbelgardi cx femine mihi f e- 'i cite:' pre-
uenitin Horto E. C. flore pene candido & pur¬
pureo copiofius:primo anno non fert caules, vhi
autem fcemina caules cui: c peri£& femine deci¬
duo (e propagat. N.ifritur , vt aiunt , in filuis &
montibus, nec non in opacis quibufdam tracli-
bus vtMatth. refert, plxrifque It.ihx ac Gcrmanic
locisiapud Belgas in hortis co!]igttur.Iunio,Iulio
& Augufto menflbus floris cius produdfcio : fe¬
men interca ad maturitatem perucnit , neque
enim fimul fed particularim floret.

Cxterum , quod ad facultates attinet , fi Do-
donxo credimus , radix Violx Marianae refrige
rantis & nonnihil adfbingentis efl potentix : e-
fui, vt aliorum fylueftrium Raporum, apta c(l, &
non incommode acetariis additur.

MED1VM DIOSC. RAVWOLF."

INter frute"
ta (epefque
m altum
exurgir. Violx
Marianx D«-
clon. perfimilis
cft planta, nec
itaobui.icuiuis
differentia ap¬
paret , prxeer-
quam in foliis
qux m haedi-
uifa magis , Ci¬
chorii inflrar.
Flores etia ma¬
gis panduntur,
octo foliolis in
orbem difpofi
tis conflantes:
radicis aulleri-
tas maior qua
capituloru fe¬
minum, qu? ta¬
men nondum erant matura:Raiivvolf
Rauvvolf. Medium verum Diofc.& Mindium
Rhazis, cuius icon apud Rauvvolf par.^N». 184.
Medium Diof. vel Mindium Rhazis foliis Plan-
tagnis minoris, Hili. Lugd. Qux male conuertit
tPcgfta-rt vocabulum Germ.Plantaginem, cum
fit Cichorium.

C.Bauh.Phyt. CampanuIaiS. Viola Mariana
laciniatis foliis, peregrina.

In profunda tenebrofa &c afpera valle Libani;
Rauvvolf.

%

so5

CAMPANVLA MAIOR ET ASPERIOR
folio Vrtica:.

lam Icu Me diu
qmbufdam di¬
tium accedit;
radix alba , R.i-
punculi dapale
non minusgra-
to, caules cubi-
tslcsAraltiores,
hirfiiii:. n qn.jb9
alterratim rnf-
cuniur' flia
Viticx , pilofa,
acutiora ‘.flores
ex foliorum a-
hs cxrulci, vio¬
lacei, aut albi,
nolx fimiles,
Marianxue
Violx , fed mi¬
nores, calyce

j- aii.o,nr.c vL ; n ii!a torulis cannulato,in lacinias
quinque, ficut; & tlcres,diuifo : (lilus triceps, co-
or. piupuraCoote , asbido, vel herbaceo, fuire-
ctior,ltanun ul s circumflip.itiirlufcolis.

I uJ.d. '-amp^nuia.Geim.^5ai0ri\uit,hocefl:,

Cemicaria. G iil. Gands y.ojlre D>mc,nt Gantelee.
^Dodon. ce fl°r. Rapum filuoftrca. Belgis
Oa«(Jcvuyt. Ceruicaria maior , Gnci
plxruquc Vuul.m?. In hifl.Gall.Ceruicaria Iceni
.01. v^ettrearia maior, cuius flores ane co-
ore candidi , aut dilute purpurei , vcladcxru-

■ ?-jminc.ir,arites.^Iuiusfpcc;esquedameflfoiiis

aliquanto lxuioribus : foribus elegantioribus
coloris purpureo cxrulci, cuius radix aliquot an-
ms vmax reftat,& Vere regerminat.

Cluf.m Pann.& Hift.poft. Tracheliuni foliis
vrticx ,& Trachcliumauc Campanula vulgo di-
cca.CarnpanuIa quibufdaiu Herbariis vocata 4r
changeJica.

Lobel..S£ PenxTrtjf/M-itfuc Ceruicati,» & V-
UKlana, Belg.* Germ. ^Jalgfntur. Trachclium
fmc C^-u.can., • VmtlMia Tragi & Herbario-
rura, Ca™P^u :1 Fachfii & Archangel.ca q„o-
randam Trachclii varietate;. Paflim iftnd etiam
.gv-ris («ofisAogli.e SGallobelgii filuolis fca.
tn.at.-icd ttrigo/Ta*,liiIari minus & amceno aCpe-
ttu alioqm perfimile & congener.

Thal. Hatc. Ceruicaria maxima', foliis vrticx
uaaions, caule frpi tticubitali , floribus ma-nis

cmruleis,quandoqne etiamalbis. °

Tao.hill:.lib.i.&Icon.p.+ii,41j.&4,4. Cerui-
cana.Vmilaria, Campanula maior I. ^alfjfrsiit.
Maior 2 ffirogj,8|g Fra6t. Tertia alba.FIcm (,«[g
naut. Ponit Taberna quidem icones : fed dif-
crimen non tradit.

C.Bauh.phyt.Campanula 11. folio Vrticx. Va¬
riat flore candido, dilute purpureo, vel ad creru-
Ieum inclinante. Repetitur Ck ftrigofior. Cam-
panula n. foliis Vrticx, fed lxuioribus, Dodon.
Ccruicaria maior altera.

Gerard. Angi. Tracheitum 1. maius, cantab^
riebcl^. Trachelium 2. maius albo flore. Tra-

chelium 3. maius Belgarum Lobeiii , burcb
Crote voort [ Tab. Ceruicaria 4. alba.] Trache-
hum 4-minus 6m«a cantcrbfific bde. Taberri.
Ceruicaria 5. alba.

An Gefner.horr. Rapi fyliieflris genus mas

Dcfcriptio

ii j

l"'-,

Ceruicitr/.t

tiUit.Jpccue

i

Tai/, not.

HISTORIAE PLANTA'RVM

80^

Lyciis &
tempus

Vires &

Ttpciam

foliis fere vitior. ,

Schvv.Tracheliurn maius purpuro-uiolaceum
23raunc (BIocFcn / Braun fin^er Ijimlin. Tra- ,
chelium maius albo flore. Cerwcai ia alba Tra¬
go ,tpciffc n>alt> t)!ocfcn,3apffenfraur. Tracfie-
liuin alpinum maximum. Ccruicana maxima, ac
hominis proceritatem fxp£ aflurgir.

In Pann. Auftria, tefle Glulio, nullx montofx
fune liiux, qux Trachclium vrticafoltis fubcce-
rulco flore non alunt : fublimiora iuga , vt
Schnecberg &a!tafimilia, itidem quod ;.lbo flo¬
re ell. In Silefix pratis Sc filuis caeduis faltuofis
inuenifSchvvenckfeldius : maius flore albo in
conuallibus ad Bobcrum vmbrofis Iulio floret.
Alpinum maximum, farpe in foueis niuahbus
vdis h^rrbidis allurgit, Iulio flores campanulati
prominent.

Paffim in comitatu Montbelg. prouenit Cam-
panula Fuchfii Aofc dilute purpureo * vel ad ccr-
ruleum inclmantC, vidi etiam candido prope
l‘ljle Burgundix, vnde tranftuli in hortum Illud:.
Principis. In monte Kofjbcrrj prope
fler inucni florentem menlc Otftobii , Geneux
etiam florentem Maio , Bafilex menfc Iunio ex¬
tra portam 0tdn in colle ad flniftram, aliis
locis multis, radices fimilcs A fphodclo , in f) lua
qua icur Balilcain Bir.tze Marchionatus florens
Odobri: VidiPatauii in horto Domini Cortu-
lii.Campanulam Fuchfii flore omninb albo vidi
in dumetis eundo Baflleam prope Feuray pa-
gum,mcn(c Iulio 1/507.

Gufluadftringit , vt hinc cxficcandi illi vim
cllc qmfqueconiiccrc queat. Adftrirgendt ha¬
bet faculcatem , idcc.quc deco<5tum illius vn.ee
adoris-exulceratior.es , ahaque eiufdcm mala,
qua; adftri&ionc indigent, confert. Vtibs etiam
haud dubie ad alia quxuis vlcera , ob inimnem
quam obtinet in exiccando facultatem , Fuch-
fius. Radices porro omnium horum refrigerantis
potentia: funt St nonnihil adflringentis, poliunt
autem omnes vnicum aliis in acetariis eat. Sunt
etiam qui Ceruicarix radicum decotflum sduer-
fus incipientes oris & tonflllarum inflammatio¬
nes conferre affirmant, Dodon. Radix alba tene-
rain acetariisapta ieiunio verno prxlerdm,Lob.

CAMPANVLA SIVE CERVICARJA MA-

iorlaruior, flore albo magno.

E)efcr;ptio

NObis de¬
dit Domi¬
nus Agcrius
plantam nomi-
he Cctuicarix
maioris flore
albo , foliis gla¬
bris, differt mul¬
tum i noftra
Campanula
maiore Scafpe-
riore, ea enim
vix apparentes
habet pilos ,
fcrracurx etiam
minores, nec ita
inxquales , flos
Campanula: a-
lioqui magnus,
albus. Tota
pl arta prxdnfta
«nitor atque te¬
nerior apparet.

CAMPANVLA ALPINA GLABRA FLO-

re diluuflimo coeruleo.

PVlchra Ca- Dcf«r-
panula eft,
qux nobis i
Domino Age-
rio Medico Ar-
gctinenfi data :
fL-r e coloris di-
luriffimi cceru-
lei, is collegerat
in vei tice moo-
tis Tyrolenfis:
nihil hirfuti, aut
afpcfi, nobis in
hac planta ap-
paretjparuusra-
muscftferc pe„
datis : folia ali¬
quid habent fi-
militudinis cum
Hieracio Sa-
baudo, in cir¬
cuitu ferrata,
minora funt quimCampan ulx noftrx minore
flore, flares etiam paulo minores videntur in v-
num iatus verfi, ex breui pediculo nutantes.

CAMPANVLA SIVE CERVICARIA BQ-
nonienhs paruo flore.

TNfignis Scdi-
Jtligcns Bota'
nmus Dominus
Do&or Agc¬
rius Medicus
Aigentincnfis
pulchram plan¬
um dedit no¬
bis nomine
Ceruicarix Bo-
nonienfis , vt-
pote qux Bo-
nonix copiose
proueniat. Ea
licet non inte¬
gra , bicubitalis
erat , caulis ro¬
tundus, fungo-
fus, nonnihil a-
fper , filia per
caulem line pe¬
diculis hzrent,
cum fere ample&cntia , in quo differt i noftra
Campanula repente flore minore, funt edam iis
latiora, latitudinis pene trium vnciarum , longa
quatuor, plus minus, (errata , inferni parte albi¬
cantes pilos habent valdeexiguos : fummitas
qux ftortbus vcftita pedalis eft , St quamplurimie
abundat Campanulis , quibuldam ex breHibus
pediculis cauli hxrentrbus , aliis ramulis breuibus
duarum aut trium vnciarum.

CAMPANVLA REPENS FLORE MlNO-
re cxruleo.

CAinpanule Fuchfii aflimilis,fed radtximyot- Defcrij
tuna petulantia reptat, alba, cralfafic fatis
fibrata.

LIBER

fibrata , guftu duici,(uaui vcaules cubitum vnum
aut alctrumalti, brachiati, fubrubentes , fere
glabri in quibus/i»/i4 alternata, ferrata, minimum
hirfuta , nec afpera , vt Campanuli iam di<fli,&
anguftiora, qua: in caulibus quidem carent pe¬
diculis , at in-
feriora , vt la¬
tiora funt ita
longis pedicu¬
lis iunt app6-
fa:ex foliorum
alis c ampanuU
fingulares
prodeunt, vio¬
lacei , magni¬
tudine & for¬
ma Rapuncu-
li fatiui , apici¬
bus chloris, (il¬
lo tricipiti, ca¬
lyculo in quin¬
que lacinias,
qu^t fcilicec
funt floris la¬
ciniae, diuilo.
Floris verb fe-
fti lacinia: pi-

lofi confpiciuntur.Nondum expanfus flos pen-
tagonus eftjintcrquc angulos pulchri carinatus-.
Figura qui Fuchliana eft , nec prima folia habet,
ncc in citeris nimis affabre pi£ta. Tolerabilis ta-
wt- rnen.

Gcfner. de coli, ftirp. Rapum minus fuis radi¬
culis ferpens.

Dodon. de flor.& in fol. Rapi quartum genus.

Clui. in Pann. & hift.polt. Trachelium aliud
mollioribus foliis, radice mire ferpentc,cuius rei
causii rei herbarii ftudiofis eft exofa.

Montbelgardiin Horto Il.E.C. prouenit mihi
Campanuli genusj radice reptante > qui ita re¬
plet arcas vt vix eradicari poflit : eandem vidi i n
* & horto Di. Daucurtii in Audincourt , & aliis pagis
vt Katt' Floret Auguilo, Septembri &Odlobri.

. & Bafilei copiose prouenirc obfcruauit Frater.

Similes facultates ac temperamentum huic
Dodon. tribuit quod tribuebat Campanuli Fu-
chflijdiccns, refrigerantis potentii &: nonnihil
adftringentis, ac radices edi polfe in acetariis.

CAMPANVLA SIVE CERVICARIA ME-

DIA T^AllO FLOR1BVS CAl-
ruleisparuis.

XX

'80^

pt;o

CEriiicaria Media Thalii , locis montanis &
Soli meridiano expofitis nonnunqua pro¬
dit yCaule tereti,afpero,/d/ih plurimis amidto, mi¬
noribus multb , Viridioribus filpcrius , inferius
candidis, lanugine Vellitis, quali folia Althii,fi-
Cut &folia mediam figuram inter Vrtici maio¬
ris breuiora folia & althsi referunt. Caulis vt
plurimiim vnicus ell fine ramofis adnatis, fipe-
numero tamen in plures diuiditur brachiatas
virgulas. Circa medium fere caulis vbi maiora fo¬
lia exoriri definunt , frequentes iz&ryvffiif ad/iaf-
cuntur, ordine per certa interualla vfque in api¬
cem caulis confequenter , ac ex alis peculiaribus
ad latera erumpentes, tenuibus quibufdam fo¬
liolis iifquc incnfpatis parum ac agminatim den-
feque fibi cohirentibus conditu ts , ex quibus I
longa feriein fcapo flores crebri prodeunt ele- I
Tom. II. \

ganter cirulei , fimiles prioribus , fed multo nVi-
notes.

CAMPANVLA PVLCHRA

^ TolTano Carolo milia.

Defcrtgsii

HVius

dix , ino n
alce quidem vc
illa demittitur,
fcd innumeris
tamen 'fibris la¬
te cifpitem oc¬
cupat, candica-
tibus,la6lifluis,
dulcibus, caules
coplures duo¬
rum aut trium
cubitorum al¬
titudine coneae
ui funt , minimi
digiticrafficudi-
ne,flriati, mini¬
mum hirfuti :
folia Vrtici,
Campanuli
maioris quidem
forma, hirfuta,
palmari $c fefquipalmari longitudine , latitudine
palmari , in ambitu ferrata , alternarim ex certis
interuallis cauli apponuntur : ex quorum alis
fingulis linguli flores , parum furfum vergentes-,

& partimdeorfum inclinantes ex breui pedicu¬
lo purpurafccnte,aibidi cum ccrruleo, calathi effi¬
gie , fiue Campanuli, in quinquekcinias longas
acutas partiti , foris glabii.intus hirfuti, oriuntur:
apicibus totidem luteis, flilo dilutiore qui infu-
prema parte in tres partes finditut* , qui circum-
flctluntur: Calix quinque cufpides longos ha¬
bet: flore marcefcentefucccdit magnum capitu¬
lum Mefpilo fimile, deorlum inclinatum, in quo
femen. Folia inferiora erant in icont noltra pin¬
genda latiora-.

C.B.iuh.Phyt. Campanula io.fiiie foliis Vrti¬
ci latifllmis, quam in horto 111. Ducis Vvirtemb.
Montbelg. collegit. Clufius hift. poft.& Lobcl.

Obf. &Icon. piant, tom.x. hanc videntur expri¬
mere nomine Tracheiii maioris Belgarum.

Tolfanus Carolus Pharmacop. Stirpium /lu- ,£ort:s &
diofi/Iimus pulchram hanc CampanuJam ex Bur- ^us
gund.ia mifit: qui quotannis Montbelgardi in
horto lli.E.C.floret Iunio & lulio.

TRACHEL1VM CANDIDVM ANGLI-
cym maivs, foliis Fere Di¬
gitalis vel Campanuli.

S Emina venulli& rari/Iim? pianti ad Lobe- G&cfcriprfd
lium mifit D.Thomas Penneus Medicus Lon-
dinenfis: ex boreali Anglii tra&u delata, vbi co-
piofa &nufquam alibi , vel i quoquam obferua-
ta. Tota facie Ccruicarii maioris iam deferipti
abfimilis , fcd folia fere digitalis : Flores item Tra¬
cheiii vel Violi Mariani, candiiiimi &r maiores
& longiores. Caulis binilm & ternilm cubito¬
rum furre&us. fibrata, crafliufcula, la&efi-
cens , varie diuaricatur. Semen Tracheiii, fcd
maius.

Lobef. Obf. Anglicum Septentrionale m2ius
Trachelium candidum»

Yyy

HISTORlxVE PLANTARVM.

GErard. Hi-
ftor.'Angk
p.j<‘>5. Traokc-
iiura Gigan¬
teum Anglts
(Diant5 tT^ro*
teauort.

'0mm

PYRAMIDALIS VALERANDI H1KSVTA

Dcfcriptio

coerulei

PRimo anno
mihi caulem
non produxit
qui fcqucnte
demum anno in
tantam excreuic
altitudinem , vt
facile lanceam
xquaret , hirfu-
tus. medulla al¬
ba firdlus , foliis
veftttus inferne
& fuperne hir-
fuiis , acumina¬
tis , ferratifquc,
Campanulx
Fuchfii acceden¬
tibus: flores loga
ferie,Campan u-
las imitati , Ra-
punculi vulgati
haud maiores,
, per oras laciniati,ex vno pediculo plu-

lotus

ryrxmid*-

l*

Campanulam maiorem fue maximam ^ tefte
Dodonio , sut

qui Columna- Columadr
rem & quidem
Plinii iudicent,
cum
herba:

tamen
: Colum¬

naris nomen a-
pud hunc non
reperiatur, Alii
Awthemum e-
iufdem faciut: knthcmu
fed legendum
lib.z07.cap.8- E-
ranthemum,
quod Anthe-
midis fpecies
eft multum
Campanulis
differens.

Camer.hort.
Campana py¬
ramidalis fiue
Ia&efccns yj. t’

IfyxJ/jy , prx reliquis plurimo laiSle fcatcns.

Lob.Obf. LactefcensCampanuIa maior. Py¬
ramidalis Lutetiana. Icon. Piant, pag.^7. Teut.
40i.Tabern.hiif.& Icon. Campanula Lactaria fl¬
ue ladtefcens U)ilcb0'6iFlcin.

Gerard.. Campanula la&efcens pyramydalis
0tccplc nn!Ftci5oflfIoU'cr-

C.Bauh.phyt.CampanuIa 2.la£tcfcens.

Pyramidalis nomine ante plurcs annos , her¬
bam vidi Balilex in horto Domini Dodt.Zwinc-
keri, vnde femen habui, quod fatum Montbelg.
in horto 111. E. C.prouenic,&: fequeniit anno fe¬
men tuht,h.cc autem Pyramidalis differt h Vale-
randi Dourez Pyramidali , hanc enim ad tantam
altitudinem prouenientem non vidi , praeterea
folia differunt, in hac glabca ,in alia hirfuta, qua:
etiam in hac non ita ferrata : radices vt Rapun-
culis,qux facile fe multiplicant.

RAPVNCVLVS MCVNTANVS , SIVE
Trachelium montanum.

Tmolia multa Defcri

Locus

ccmpu

Quum Lugduni Medicum agerem prouemt
mihfin horto meo, ex femine per Valerandum
Dourez affinem ex Sclauonia delato , ipfe Pyra¬
midalem nominabat.

PYRAMIDALIS LvEVIS.

LA£te turget radix, Rapunculi fimi lis, reffi-
bili fertilitate, fe multiplicans , etiam ex fru-
Dcfcnptio ftulo repullulafcens : ex qua caules trium qua-

tuorve cubitorum furgunt , \tacu: foltts veftiti
glabris, oblongis, fortuitis crenis incifis, verum
inferiora folia palmum aut fefquipalmum longa,
palmo latiora , per extremum fere obtufa , & ea
quoque glabra , raris «admodum exfuris difleda,
& vix dtrtft ferrata tflores * medio caule adfum-
mum vfquefalfigium caerulei campanulas oris
Iaciniatis exprimunt.

Videtur nobis Hift.Lugd. Pyramidalis noftrx
Ixuis duplicem & deferiptionem & iconem pro¬
ponere. Ac primam quidem pag.641 .fub hoc ti-
tfflo : Pyramidalis Rapunculi genus Dalech. Al¬
teram , p.827. quam Campanulam la&efcentem
maiorem Lobelii, feu Pyramidalem LutetJanam
infcnbit.

_L propttfr
terram in qui-
bufdam dua¬
bus vnciis lon¬
giora , in aliis
quadruplo ad
Echium acce¬
dentibus , ex
angulfo princi¬
pio fenfim la-
tefcentia , fen-
limque dein¬
ceps in acu¬
men definen-
tia , vtrinque
hirfuta, nonni¬
hil crenata, co¬
lla medium fe-
came. Inter
haec furgit cau¬
lis fere cubita¬
lis jhirfutus, enodis , vno aut altero foliolo exi¬
guo donatus : ftcres in caulis fcapo fuperiore,
quinque aut plurcs , finguliin fir> gulis pediculis

non admodum longis,magni,CampanulxFueh-

fii fimiles, ex caeruleo albefcences , calyce hifpi-
do Ualincompledcntc :radix cuffuifcuh &Ion-

giufcula.efuigrata.

Hift.Lugd.Trachelium montanum.
C.Bauh.phyt, Campanula 15. fme foliis An
chtfia:.

& Inlieni iri peregrinatione mea Rhxtica , cum
D.Gefnero Burnonii, florentem Iunio. Habui
etiam Argentinaiex plantis Agerii , qui collegit
ih montibus Styria: prope Celticam Nardum.

pns

£ TR ACHELI VM PVMILVM ALPINVM,
lanugine pubefcens, fingulis floribus ex
fingulisramulis fatis magnis,
riptio. r | TRacheliiim pumilum Alpinum Clufii , do-
1 drantaliseft plahtula cauliculo ftriato , in
plures ramulos diuifo, quorum finguli iuftinent
florem fatis magnum, cauum , Campanula: in ftar
cflormatum , in quinque angulos definentem,
quemadmodum vulgaris Trachelii, aut Campa-
nuls vulgo didta: flos, cinereo colore proditum:
floribus fuccedunt capitula facis magna , trigona,
nutantia, feu deorfum fpedantia,qu«jcontinenc
femen vulgaris Trachelii femini nondifpar , fed
minus Se exalbidum : folia qua; per cauliculum
fparfa funr, latiufcula bafi eum ample&untur, &
in oblongum mucronem delinunt : qua: verb
fumma tellure ftirpi inhaerent , latiufcula funt,&
longiore pediculo innixa: radix pro planta: exi- !
litate fatis magna, candicans , fuperna parte in
plura capita extuberans, & quibufdam fibris hir-
futa : Tota plarita lanugincpubefcit, la&coque
fucco abundat.

s C.Bauh.phyt.CampanuIa itf.

Naici tur in Scbnceberg, aliariimque vicinarum
Alpiumiugis. Flores profert Iulio.

LIBER XX-1

gi. C. Bauh. phyt. cuius iconem exprefiim non¬
dum vidir.

Alopecuram Alpinam quibufdam di&am, aliis Locus;
E:hii fpeciem, quod non placet, cum Gencuae ef-
Icm , audiuireperimn altiffimisSabaudis mon¬
tibus.

03C

ip no

ALOPECVROS ALP1NVS QViBVSDAM
Echium montanum Dalcchampii .
pollicaris cra/Iitudinis habet radicem , fenfim
graeilefcentcm,palmo longiorem , in apo-
phyfes aliquot abeuntem , teneram , rubentem:
caulis lefquipalmaris aut dodrantalis, craflitie re-
fpondet radici, cauus, fingularishirfutus,crebri-s
fultis veftitus, aliis palmum fere longis, aliis bre-
uioribus, potiflimilm luperioribus , latitudine
femunciali, hifpidis,ad Echii folia accedentibus:
thyrlum triuiri vnciarum,aut palmarem, fi maiu fi¬
cula fit planta; gerit , florum in ter folia emergen¬
tium ex caeruleo pallefcentium,oblongorum, &
peroras ladniatorum , erumpentibus £ medio
flammulis.

Hift. Lugd;
Echium mon¬
tanum Dale-
champii : aliis
Alopecurum
montanum.
Trachelium

, Clufi
Pann.Ceruica-
ria maior te-
nuifolia , Tha-
lio. Trachelium
Clufii,
St Ceruicaria
maior te-nuifo
lia, Camer.
hort. Camp s
nula- 14. foli-
Ecliii,fiue Cera
u i cari a mar-

tenuitolia Tra-

RAPVNCVLVS SPICATVS SIVE CO-
mofus albus <?ccceruleus:itemque fo¬
lio maculato.

Tom. II.

Oyif' pat'

V^Uurn Ra-
pu dicas, Ra-
pnntiuin , vel
Rapunculum
vulgus plan-
tanindigica:,
ob folius radi~
eis, qualapore
& magnitudi¬
ne cum culmi
Rapunculo
habet, fimili-
tudinem: alio-
qui folia (unt
Violae Martir*
longis appen-
fa pediculis*
nonnunquam
ftigra macula,
notata , quarv-
quam videas
St ftrifta ob-
longaqjin cau¬
le bicubitali,
inani, angulo?
fo ,Jac manan¬
te :in cuius fa-
fligio fpicatus
pulcher flot
caeruleus aut
purpurouiola-
ceus, ex mul¬
tis corniculis
circa bafin in
fegmenta ar¬
cuata fiflis
compaftus.
Huius flos al¬
bus cinere A fi-
ve quoque re-
peritur.

Piant. Icon, p.jzy. Rapuntiuni maius Alope-
curi comofo flore, Lob. 175. Teut. 403.

Tabern.Icon.&hift.Rapunculus nemorofus.i.
&ftpunt$el.

C. Bauh. phyt. 8t apud Mat-th. Rapunculus 1.
fiue /picatus albus , foliis maculatis mas, St non
maculatis fcemina, floribus albis cinereis. Ra-
punculum j.fiuefpicatum purpur. Dod. Rapum
filu. maius Lob. Rapuntium maius Alopecufi
comofo flore. Rapunculum 4.fiiie fpic.eerulcia.
Trago Rapunculum filu.

An Cafialp. I.9.C.30. Dua: flofculosferunt ve-
luti in fpiea difpolitos dense , quarum vna foliis
Rapunculi confiat : Altera Archangelicx mino¬
ribus.

Dodon.Gall.Rapum fiylueftrc maius, Rapun¬
tium maius St fecundum. Ga.il. grande Roipoma
Yyy z

D ;fcript£8

HISTORIAE PLAUTARVM.

loci* &
Tempus

Vfas.

Germ. ffirog Kttpiinrtcl. Bclg. COrotcraponcc;

len,quod fine dubio eft <t?.v77sj«yp©-&Cauda vul¬
pis a Theophrafto defcripta, Lat.deflor. Rapi
inquit, filueftris fextum quoddam gen«s. Ra¬
punculum festum, colore alias candido, aliis cx-
ruleo, alias purpureo , nonnulli Alopecuron ap¬
pellant: Sed alia eft. Tragus deferibit flore exru-
leo : vocatque Rapunculum maius & Rapuncu-
lum fylueftre , Gcrm. Kopunjcl. Inhift.

Germ.Sic anbcrc rnb gree Kapuntjd.

Lonic.fpcciera globofam habet flore purpu¬
rante. 'ivxlb rapmitsel/ jjrof Walb rspuntjcl/
Rapunculum fylucftre.

Lobel.Sc Peni Adu. Rapuntium maius Alo-
pecuri comoiofloreiLobcl.Obf.pingit cumlon-
ga fpica.

Gcfner.hort. Rapi fylueftris generain fyluis
ac montibus, quorum flores ceu infpicafunt,
alii cxrulei, alii, pallidi. An eidem de col.ftirp.Ra
pum (ylu. floribus vnguium inftar recuruatis?
Item Rapunculi fylueftris genus floribuscxru-
lcisinferecuruis’

Clul.inPann. & Hift.poft. Rapunculus Alo-
pecuroides longiorefpici , aut breuiote,colbris
albi vd violacei.

Schvv. Rapunculus montanus albus,Rapur,-
culus montanus cxruleus.

Thal. Rapunculus fylu.communior, foliis Cet-
uicarix mai. mucronatis, caule cubitali,lxui,tere-
ti, flore (picato, ex viridi leniter albente : paflim
in pratis 8c locis quibufdam montanis. Mihi vo¬
catur Rapunculus filu.fpicatusalbens:licet cius

fpeciemin Thuringiaca filua, floribus prorfus
candidis viderim. Eiuldem (pecies floribus extu-
leis,&c.

Camer.hort.Rapunculus flore purpureo, can¬
dicante: (picato purpureo & albo.

Geneux albus cum longa (pica, variis in locis
& prouenit , vt inter Vrficm Montbelgardum
Charmontey,&in fylualeChefnoyihabui etiam
in Horto E.C.a me plantatum.Rapunculum flo¬
re purpureo & albo globolo, fere vt in fcabiofa,
foliis minoribus , quale Geneux etiam vidi.vbi
prouenit aliud genus cum lo nga fpica plena flof-
culis albisin monticulo laBaftie. Hocgenuscc-
&um comedi in acetariis Montbelgatd^ . talere-
perit Frater in monte Mutenfi Bafilienfium, Ra¬
punculum fpicatum reperr mcnfe Februario in
montibus Euganeis Italix. Rapunculum flore
globofo Dalech. vocabat, ni fallor, Aphyllantes
genus, eum qui globolum habet florem : Ex vi¬
cinis Montbelgardo locis magnum Rapuncu¬
lum (pica longa tranftuli in Hortum E. C. Ra¬
punculum flore albo folio macolato obleruaui
florentem Augufto.apud Fontem aridum S. Pe¬
tri. Minus hxc eft Lobelio obuiim multis locis
necnifi montofis aut alfiofis pratis Sccouallibus,
vti lunt Mindeni & Notbonx Aquitanici vici¬
nis pinguibus, etiam Belgii Sc Anglix nemorofts.
Nataleseius, inquit Schvv. momofa&alfiofa

prata, conuallefque nemorofx.Iunio fprea viget.

Radix, vtferibit idem Schvvtnck. ptiufquam
caulem protrudat , elixa cum (ale , aceto & oleo
macerata.cibi appetentiam patit , ftomachopro-
dcft&vrinas elicit.

do,fuperna viridi cui inhxrebant aliquot folia,
quatuor vnciaslonga,in ambitu ferratajdodran-
taii pediculo in¬
nixa, & ea qui¬
dem qux infi¬
ma: parci caulis
adnaca erane,
fecundum pe¬
diculum, vncia
aut pollicem
lata , deinde
fenfim in mu¬
cronem defi-
nentia,qu<£ ve-
rb medio cauli,

& fummmas
eius parti in¬
horrebant, lon¬
ge erant angu-
ftiora,& breui-
ore petiolo
fulta, non mi¬
nus tameloga:
fummum caulis
faftigiu deline¬
bat in breuem &quafi orbicularem florum fpica,
qux folis flaminibus ex purpura cxruleis , con¬
flare videbatur:qu*bus deciduis apparebant cali¬
culi pentagoni: radicem non adferebat,qui in iti¬
nere obferuabat,quia eruere non potuerat,inter
faxa &confragofis locis nafcentem. Tota autem
planta ladteo fucco abundabar,non fccus ac reli¬
qua genera.

R-.punculus Alopecuroid.es orbiculari pene
fpica Ciuf. Hi fl.pofl.fi ne icone.

Geneux collegimus globulum purpureum ra- L
dicc longa.

RAPVNCVLVS MlNlMVS FOLIO TE-
nui gramineo.

OMnium

Rapun- Dcfcrip
culorum mini¬
mum in monti-
tibus Rh^ticis
inuenimus, cui
'radix crafliuf-
cula : coliculus
tenuis duum
vnciarum co-
mofum gerit
florem exruleu,
Rapuaculi fpi-
cati : folia cau¬
lem comitan¬
tur , ipfo pene
longiora , fili
inftar 'tenuia,
numerofa.

C.Bauh. phyt.
Rapunculus 7.
flue vmbella-

RA.PVNCVLVS FLORE GLOBOSO
purpureo.

Dcfctiptip vbit.u afn,rgit altitudine uult fatis gracili, •
V_,parte infetiore purpurafeente quodammo_ i

tus folio gramineo.

Florentem obkruaui Iunio in Rhxtia.

rapvn-

LIBER XX

Sii

RAPVNCVLVS ALPINVS
partnts comofus.

criPtio' D Adtce

JVfquammis
veluci compa¬
rili , ex veteri¬
bus foliis refi-
duis,vt in Nar¬
do Celtica pe¬
ne videre eft,
craffiufcula ,
fenfim attenua¬
ta, proditus elt:
folia fundente
numerofa ,vn-
ciam vnam aut ^
alteram longa,
culmum lata, ad
Nardum Celti¬
cam acceden¬
tia , longis nixa
pediculis :inter
qux cauliculus
furgit , duum
vnciarum , non fine foliis quxanguftiora : cuius
cacumini flores infident Rapunculi comofi,qui
cxrulei, quantiimex ficca planta colligere licet,
fiylis longis recuruis prominentibus : pifta fecun¬
dum eius magnitudinem, funt tamen nobis plan-
tulx quidam paulo maiores. Hxc planta vide¬
tur habere nonnulla fimiliacum Rapunculo m5-
tisBaldi , cuius etiam vafcula hic pingenda curaui-
mus,quiaiam fculpta erat eius figura, vc paulo an¬
te di dum.

is & Habui ex plantis Di. Agerii pro Rapunculo al-

116 pino Cam. flore cxruleo collero ,in Styrixmonr
tibus.

fiptio

RAPVNCVLO COMOSO SPICATO
aliquatenus affinis ex Baldo.

PAlmaris eft
caulis ad
imum fquamma*
tus, foliis infimis
Buttonarix Bel¬
lidis cxrulex di-
6txfimilibus,fu-
perioribus Belli¬
dis maioris pro
funde ferratis .la¬
tioribus qu&m
inferiora , qualia
etiam in fummo
caule radiatim
crebra flori fubii-
ciuntur, qui cau¬
lis comofus : fin-
gulares flores e-
tiam maiufculi ,
vtrem inflatum
referentes , ima
parte laxiores, al¬
bicantes , fenfim
tenuantur in ceruhrem violaceam per extremas
orascrcnatam , vnde longe florem fupereminens,
flamen tenue nigricans in tortiles veluti capreolos
definens emicat.

Hanc eandem plantam ni fallimur colleram
Tom. II.

in Balfaucnllbus montibus accepimus h D. Age-
rio,in qua folia vndique ferrata & latiora cum
valculis ad Rapunculi vulgaris vafcula acceden¬
tibus, qux curauitnus appingenda in tabella Ra¬
punculi parui Alpini comofi , qui nondum crac
fculptus.

De hac planta hxc tradidit Ioh. Pona in defi
cr'ptione montis Baldi. Trachelium petrxuin
minus in ipfius Baldi altioribus fuinmitatibus,
cuiufiiis alius plantx ftenuffimis , inter prxeipi-
tes illas cautes ab ei/dem veluti cadentibus pen¬
dens, germinat. Eam fuse dcfcribens,ac .addens
perenem &adftrmgcntem e fle plancam.

C.Bauhino ,: um Rapunculum ii.fi ue Alpinum
fpicato finrJem collcrumin Baldo D.Guillandi-
no oftendiffet , is Rapunculum montanum , at
Nobili/. Cortufus Cantabricam alteram Anguil-
larx nominauit. Eundem ^Dre. Io. Ne ?dorf-
fero accepit, vt apud Matth. feribit. cuius vnara-
dix,qux tuberofa-eft inxqualis Rapunculo vul¬
gato trip.o .naicr : Ab eodem & duas alias Ra¬
punculi fpecies cx monte Sumano, necdum def-
criptas h,*bet.

Icon noftra ficuti & deferiptio facftx fimtad
plintam ficcam ,quam adhuc habemus, qux de¬
lata fuerat ex monte Baldo per Abrahamum Be^-
chium Medicum , quamque Frater C. Bauhinus
Bafilea mifit.

R*pti»ru[.
montanus.
Q.Mntabn-
c/i a-

RAPVNCVLVS SONCHI FACIE
vinbellatus.

GViiland.deMera Medicus rediens ex pere- Dclcripti.

grinatione Italica communicabat R.ipun-
culum numquam ante Clufio confpecftam, qui
abruptus fimilis erat, vt Rapunculus flore glo-
bofo purpureo, & fine radicc,quam exim re non
potuerat. In pedalem autem excreuerat altitudi¬
nem, vel etiam breuiorem: plura,quam Primum
habebat/ii/i.», breuiore pediculo , eoque plano
fubnixa, fuperne viridia, inferne exalbida, inftar
foliorum Sonchi , quibus valde forma refponde-
bant , erant enim, vc ilia , in ambitu dencata,fcd
minoraTummo cauli innitebatur veluti vmbella,
longiufculorum calyculoru ftriatorum ,in quin¬
que angulos definencium, in quibus/Zur, coloris
non comperti, quia neque ipfc Mera referebat,
neque vllus,in tod piant? umbella, reftabat, ex
quo conic£hiram facert licui flet.

Confiderandum quantum Rapunculus Son¬
chi folio Clufii differat ^ Rapunculo,montis Bal¬
di ant£ difto.

» — — — '■» ■■ '■ »aa

RAPVNCVLVS CRETICVS PETRO-
marula.

HErbam teneram la<fte turgentem floribus
cxrulcis vifui gratam Imperati , fic def-
cribit Honorius Bellus. Folia profert ci-
choracea, magna, profunde incifa,in orbem dif-
fufa , fature virentia, inferne fplendentia , ad
purpuram aliquando tendentia>vt Cyclaminus,
lxuia,cdm autem femine nata prodit, prima eius
folia Violx nigrx foliis fimillima funt, rotunda, &
aut nihil , aut parum duntaxat ferrata : cauliculos
autem multos habet , rotundbs , ftriatos,
bicubitales , aut tricubitales : quibus innafi
cuntur flores copiofiflimi , purpurei , hyacinthi
Orienta *s florum xmuli, dens£ compa<fti,vt fpi-
cam;eamque magnam referre videantti.r;quibus
Y y 7 5

HISTORIAE PL.ANTARVM,

Putra Ma-
rola.

J_affuc*Pe-

tr*a.

Rapuncuit

genus.

Locus &
Tempus.

fuccedunt femina minutifluna : radice firmatur
matjna alba , in alas d:ffli(a, eduli, fapore rapun-
culiradicem imitante. T ota planta laAc abun¬
dat.

Rapunculus quem Creticum ac in acetariis
gratum dicit
Imperatus, her-
ba eft Creti fi-
uc Candis pro-
pna ditta ibi
Pietra Marola.

Rapunculi
fpcciem a No-
W Va ^ ' biliifi Cortufo

M"uU

a nomine accepit

, Vocatur vul-

gO Tm^CUCLOiKO.

hoc eft , Petraa

\ r _ Lafhi.i , licet

nia Cretx ] cum

V-rlJyi- V>7T"iU?cA.’.k| La6tucis nihil
--V-'.a aliud commune
habeat , quam
quod ladte abundat. Et quia radix manducata
tum etiam caulisadbuctener.Veneremftimula
re vulgo dicitur, ideo nomine obfccrno mS-
y&vK 1 vocatur.

Rapunculi genus videtur Clufio.

Hancexhibetlo. Popam delcriptione Baldi,
nomine Petromarulai.feu Laftuca:Petra;jt Cre¬
ticae Belli.

Cretica planta eft , & milquam alibi quod
fciat Hon. Bellus/pomeprouenit, eateperitur
vbiquein aruorum marginibus, fecus viaslarto
folo, inter faxa & (uperparietes. Floret verb &
a-ftfltis principio ,Maioquc & Iumo atefeit tota,
prieter radicem , qua: Octobri folia proferre in
cipic,& viret tota byeme.

ERINVS DA LECHAMPII.

Defcripcio

Locus.

ERinon
quod Da-
lechampius
prope Lugdu
num collegit
inriuo fubter-
fluente extre¬
mos fubuibiu
verfus pontis
fornices , quo
Rhodanus
iungitur, tadi-
ce eft in mul¬
tas fibras diui-
fa , caulibus
multis, palmu
alcis , angulo
fis , furculofis
cum franaun
tur la&e ma¬
nantibus , gu-
v al de ace r-
bis,cana lanugine prope verticem obdu£tisyfo-
Otimum et- ^lls ocimi, minoribus tamen quam in primo gc-
trAiym, nere, quod ocimum citratum Serapie vocat, in

ambitu minime inci-fis,nec crenatis,

um faftigiaj^ttvfaS^i- f/spwV ■ ifri/j* >’. n q u i rD. o fi-
corides , in lorsgum & anguftum vcluti filiis pe¬
ne inftar Pinaftri.

Qui litEnnus Dalechampii , vCvemm cum
Fratre C.Bauhino in phyt.p.427. fatear,nondum
mihi confla:: hoc mihi valde, quod Dalccham-
pius flores & femina pingere curarit,necdcfic»ip-
ferit: figura priterei non videtur refp.ondere
deferiptioni , vnum enim habet caulem, cftm Da-
lechampius dicat multos habere. Sed & Fabio
Columna tefte , non eft Erinus quam poftrcmo
Dalcch.hift.iib.p.cap.iyi. proponit, foliis minime
incifis. Ac an recle fupr^t citata Diofcoridis
verba verterit, & vera fitabipfo depidta planta,
quilibet ex fupradictis indicabit.

D alecb. n
tatur. 1

DIGITALIS PVRPVREA.

EStvbicubs Defciip:

cos duos
/uperat Digita¬
lis purpurea,
caule pollicem
cratio, angulo-
fo,hirfuto,fub-
rubence , con-
cauo ,ex radice
fibrofa, amara:
flsres in thyrfi
longioris mo¬
rem : frequen¬
tes ab vno cau¬
lis latere , pen¬
duli , breuibus
hiriutis pedi¬
culis, quorum
fingul s e ll ap-
pofituin folio¬
lum acumina¬
tum , calathi
aut dig'talis fartorii munimenti effigiatura .colo¬
re foris coccineo , excepta inferiore parte qui
propter nonnullam admiftam albedi nem carneo
eft, intus verb fimiliter purpurci-.inferiorepartc
( qui & pilis longis Qbfita ell) verficolores, albis
maculis nigro guttatis : floris bafi penitius ad-
nafcuntur flamina alba,aut purpurafeentia, con¬
torta, qui apices didymos croceos guttatos fu fi¬
di nent : Jhltis tenuis purpurafeens ex hirfuti
oblongique pericarpii mucrone protenditur,cui
poftea inclutum co minetur femen minutum. Fo¬
lia Verbafci opinionem re&efuftineant, oblon¬
ga, in acuium delinentia, hirfuta,in ambitu ferra¬
ta, fuperne atrouirentia,inferne incana.

Digitalis purpurea Anguill.Fuchfio,qutm mi- Fudtfmf
ror non diligentius eam deferibere.

Hanc pulchre defcnbit Dodon. Gall. non ta¬
men addita figura dicens : hic herba vocatur
Digit.dis , Campanula fylucftris &Nola fylue-
flns: eft, vt quidam feribunt, fpseies Verbafci,

Gricis di6ta & a 'oua.to.tt cum qua magna

habet fimilitudinem : de flor, autem , fatis com¬
mode depingit & deferibit , dicitque : Fuchfius
appofite Latine Digitalem nuncupauit,dcfcrip-
tioautem Lychnitis nonconuenit.

Digitalem flore luteo & purpureo vna figu¬
ra [qui ad -luteam videtur pertinere] & deferip-
tione Tragus comprehendit, non diftinguens
plantas nifi colore florum, ac ait.Quod ad caules
& folia attinet, pollet hic planta Vcrbafcis ad-

iungi:

Cap. II.

m;

Tlnor huic
Lqu^m Pur¬
pures magni-
tudoinec di/II-
milis radix: cau¬
les angulofi ,
nonnihil hirfu-
ti : folia angu-
ftiora, longa, in¬
ferne neruishir-
futis rugofa, fu-
pcrne penitus
glabra , atroui-
rentia, in ambi¬
tu crenata,fapo-
re fubamaro &
acri : flores Digi¬
talis purpures
pares, forfs in-
tufque hirfuti:
fedcolor© , ex-
trlk quidem di-

% LIBER XX-

iungi: At fi vel florem vel eius facultates fpe&es,
videtur fane ad Galiopfin referenda , de qua
Diofr. lib.4. cap.<;o. Nos Campanulam feu No¬
lam filv.nuncupamus.

An Ruell.lib.j.bift. cap.37. Baccharis herba,
noftrates Officinx non-norunt , rura apud nos
Diux Maris Chirothecas appellant.

GBauh.phyt. Digitalis i.feu purpurea. Digi¬
talis, inquit is, di<5taa florum nmilitudine , qui
digitale referunt : Sunt qui ad Veibafcum,alii ad
Aliimatis alterum genus apud Plinium referunt.

Digitalis purpurea Acty.7i/A/77f Tabern. Gcrm.
fm^erfraut/ brafm fintjctFraur/

braun fm^ei^urt/ WAlbglodtflm <Sc ivalb fefiefl.

B. Thritjer I)oct cruyt. Gal .Digitale }doigtier3gatids
nofir e Dame.lt. gantelli. Angl.foxc cflouc. Hung.

Dy fiu^yjeufiu.

Digitalem purpuream habeo in Horto Exc.C.
quamplantaui Sc ficmmaui,colle<5fcam prope Gi-
rarmegni vbi fodinx argenti , copiose etiam
reperi inter Mafmunfter & S.Thamarix in mon¬
te Rofsberg, vbi etiam collegi femen, menfe O-
<5tobri florebat adhuc fub arboribus, altitudinis
hominis,ni etiam maior, cum foliis latis & valde
fiirfutis: non longe ^ Lutea prouenit , 8c in
mo:ntibus circa Thermas Plumbarias florens Iu-
nio. Geneus habebam in horto , Bizantii vidi in
horto Domini Dodoris Chiffleti , Bafilex in
horto Domini Dodoris Fcelicis-Plateri : Bono-
Xi ix in horto S.Saluaroris al burgo di S.Cathari-
na. Montbelgardiin Horto E. C.floret Iunio, Iu¬
iio, Se Augufto , flore purpureo 8c pxne rubello.
Semine maturo Iuiio : prope Caftellum Palla-
uant Ludrenfis ditionis. Flore albo in horto
Montbelg,

DIGITALIS FLORE MAGNO CANDIDO

Bicubitalis eft planta, cui radix digiti craflitu-
dine, alba -.folia Digitalis purpurex,hirfuta:
florum magnitudo par, ied color ladeus , infer¬
na parte intrinfecuspundisfufcis afperfis.

Icon. Plant.p. 571. Digitalis alba. Teut.674.
Digitalem flore albo a fe vifam Bafilex feribie
Fr.Cafparus Bauhinus : Eam ego cum pulchro
magno flore purpurea: fimilem habeo Mont-
belgardi in horto Ill.E.C. florentem Iunio & Iu¬
iio.

DIGITALIS LVTEA FLORE MAIORE,
folio latiore.

lute luteo , intus vero croco faturatiorejangui-
deque luteo verlicolores.

Figuram Fuchlii Dodon. Gall. habet, non au- c,.0r
tem defcribic : fed tantum colore floris luteo di-
ftinguit i purpurea, licet foliis multum differat.

Digitalis tercia eidem de flor.

An Digitalis lutea Anguill. Digitalis 'Fuchfii
minor floremaiorc, Gefner.horr. Digitalisma-
ior flore grandiufculo pallido, Cadalp. Digita¬
lis lutea ,©cdfinr}crjmtt , Fuclif Thal. ac Ta-
bern.

Cafp.Bauh.phyt. Digitalis z.fiue lutea manno
flore. Sunt qui Calathianam Violam apud Plin.
lib.ar.cap.tf.cenfeant. Haic non foltim floris co¬
lore a purpurea variat, fed & foliis , qux in illa
Verbafco fimilia , in hac vero ex viridi nigrican¬
tia, fed lanuginofa.

Digitalem luteam flore maiori luteo reperi Locus &
copiose florentem Iunio inter Montbelgardum tcmPus
<Sc Meruelize , eandern habeo in horto E. C- per
me fatam ,vbi ex luteo pallido & albicante flo¬
rens Iunio & Iuiio : Bononix in Italia vidi ia
borto S.Seruatoris al burgo di S. Catharina:

Quum eflem Geneux reperi in monte Thuiri ‘ ' -
menfe Iunio'cum fuis magnis floribus, foliis la¬
tis & hirfutis : prope Caftellum Pajfauant in Lu-
drenfi ditione flore ex luteo albicante copiose
florentem Iuiio vidi.

DIGITALIS FERRVGINEA FOLIO
angulhore.

Defcripcio

TRes aut
quatuor
cubitos altus eft
caulis mediocri¬
ter cralfus , te¬
res, IxuiSjCuius
fcapus fummus
in alas aliquot
fcinditur : folia
Digitalis fublu-
tex anguftifo-
lia: foliis proxi¬
ma , lcnga , an-
gufta, acumina¬
ta, atrouirentia,
neruofa, aucrfa
parte fubhirfu-
ta , leui crena¬
rum vefligio
per ambitum
incifa , alterna-
tim cauli adna-

fcuntur: flores longa ferie thyrfoeide difpofi-
ti , Digitalis purpurea: , breuiores, rigidio-
tes, foris toti hirfuti , ferruginei, intus eodem
colore feturatiore & flriis variegato pidi, labro
produdtiore villo fo dependente , in medio ri-
dlu hiante latentibus fub fuperioris folii margi¬
ne apicibus luteis: infidet autem floris recurua
bafis calyci fellaro quinque radiis conflante.

Digitalis giluoflore aliis ferrugineo,anguftio-
re calatho, foliis atrouirentibus Lob.Obf Dlgi-

talis ferruginea Ic.plant.p. 573. Teut.t)75.C.Bauh.

phyt.Digitalis 4 . fiue anguftifolia flore ferrugi¬
ne*. 3

Annoijiia.prirmimi me vifa Digitalis quam Locus &
Ferrugineam exiflimo vocari : floruit pulchre in templl!
horto Ill.E.C. per me plantata: mifla autem fuir
planta per Infignem Medicum D.Chriltopho-
Y/y 4

H I ST ORI AL PL ANT A'RVM

Vires

rum Schwartz ex horto IlLDucis Wirtembergici
Principis mei, cui prxeft , pulchra fane planta
qux floruit Iunio .Sc Iulio.

Tragus cilm Digitalis amara fit herba , facile
colligi potfe autumat, illam natura (ua calidam
& ficcamelle. Itaque vfum illius extare po fle in
iis.qui excalfacio nem, extenuationem , abfter-
fionem,& purgationem cxpoftulant. Fucfius af-
feueranterlcribitjHetbam hanc haud dubie cum
opus eft extenuatione, abfterfione, purgationis
& obftiuCionis liberatione, efficacem admo¬
dum efle. Nam, vt teftatur Galenus lib.4.
fimpl.fac.cap. 17. amari fapores abftergunt, &: ex¬
purgant, & qui in venis eft, craflitiem inci¬
dunt : quamobrem menfes etiam qui amara
funtmouerc poliunt, vt ex thorace & pulmone
pus educere : poteft ergo harc herba fere omnia
qui Gentiana. Plurimi vero fit vulgatior illa &
purpurea ad omnia vulnera lananda , inquiunt
Aduerfaria : de qua etiam in Obf.Lob. Somer-
feti Anglii ruftica turba huius decoCo febrici¬
tantibus purgationes & interdum fuperpuiga-
tiones Sc vomitiones,humidioribus aluo , moli-

niumDiofcoridis,& primum Plinii.Fiftula pallo¬
ris Auiccnm.

In peregrinatione noflra Rhitica cum Gef- fipCUs *
nero Digitalem cum floribus minoribus repen, tcmPu*
cui afcripfi flores huic albos efle odoratos , folii
fatis (olida , glabra > bicubitalem caulem & fln-
ruilFe Iunio circa STalffatt.Digital -m ha. Gcne-
ui ex vicinis montibus in hortum rranftulcram,
virebat mcnfe Ianuario , florebat Iunio. Bafilei
qui itur Moutets,in monte MoVtets, & iuxta
Bafilcamcxtra pertam S. Albani, florens menfc
Iulio. Frater obfcruauit etiam in monie Munch-
llein vicino. Montbelgardi qua itur Ditu, eun¬
do Abevillars. In monte Rolsberg prope Maf-
munflcr inucni adhuc florentem OCobii,alri-
tudinis trium circiter cubitorum , flores tamen
minores molth quim tn Lurea qui minar, huic
folia glabra. Montbelgardi in Horto II. E. C. mcn¬
fe Iunio, & Iulio & Augufto,flore:u pulcherrime
flores ex luteo fere albi.

DefciipMQ

DIGITALIS FLORE MINORE , SVBLV-
teo,anguftiore folio.

DVoium
cubitorii

altitudinem 1-
quat vel etiam
fuperat , caule
digitali , ramo-
fo , Ixui , ex ra¬
dice pollicari e-
micante : cui
alternatim ad-
nafcuntur flia
fpithamam lo¬
ge aut breuio-
ra , duas aut
tres vncias la¬

ta, acuminata,
in ambitu cre-
nata , fuperne
glabra , atroui-
rentia , inferne
herbida , fub-
hirfuta : flores

tanquam thyrfum longa ferie cfhgiar tes , quan-
quam ortu diuerfo , eodem tamen fere omnes
vergunt , dimidio minores Digitalis purpurei
-floribus , colore luteoin herbaceum languente,
idque tam intus quikm foris, labro intrinfccus
villofo , quorum vnicuique ad pediculum fo¬
lium acuminatum penitus glabrum eft appofi-
ulis

tum.Se/HeHtn loculis aliarum huius generis 1

IESMINVM MEXICANVM , 'SlVE FLOS
mexicanus multis.

Gefner.de col.ftirp.Digitalis flore minore, al-
biore-.Eidem hort.Digitalis maior flore maiore,
cui forte attribuendum nomen quod citat {Bpit5
ftmnt) Fraut. Dodon. de flor. Digitalis quarta
flore fubluteo. Digitalis lutea , Aduerf. C.Bauh.
Digitalis feu lutea flore paruo. Duas Lobclius
Icon.pingit. Hanc enim noftram minore ramo
expreflit, qui ad bicubitalem altitudinem apud
nos excrefcit , folioque eft longiore, & latiore,
pallidioriJq; qu&m fit Digitalis Lutei flore ma-
gno.Quam verb pingit oblongis anguftifque fo-
itis« necdum vidimus. Hic cenfetur Damafo-

Cap. IU.

TAfminu Me- Defer
Xxicar.um i
natalibus dixe¬
runt plantam
radee niten-
tem,crr,fTa,Ma-
dragori fimili,
cubit km lon¬
gitudinem fXr
pe excedente,
paucis fibris
donata, circu¬
los Mechoaci
inftar fi tranfi-
uerfafecetur o-
ftentante, foris
nigra , intus al¬
ba , fapore pri¬
mum fatuo,de-
mde nonnihil
acri , & fauces

vexante: qui
terram verius in ceruicem paullo minore, rugo-
fimdefinens , caules deinceps plures producit

proceros, quadrangulos, nitidoR;nonn:hil hirsu¬
tos , fucader.tos , qui in ramos du:iduntur,non.
illos quidem oppofiios , fed afpyts tuberofo ad
ortum & veluti geniculato principio , mox alios
aliofque eodem modo parituros , caulis inftar
quadrangulos : flia ramorum origini fubicwli
aduerfi parti ramo vacu$ foliis rcfpondenr, foliis
Solani Belli donni fimilia, acutiora, nucrla par¬
te nonnihil candicantia , vtrinqueglabra,fapore
feruido & virente: flores Solis impatientes cx ra¬
morum alis, eorumque fafligiis ex breuibus pe¬
diculis Conuoluuli maioris fcd minores , itidem
vt illi integri, in calathum Irtiufculum , plicas
quinque habentes diffunduntur, fenfimquein
tubulum gracilefccnres, globulo paruo folliculis
multifidis amplexo infciuntur , colorum feftiu*
& hilari varietate ludentes, iam lutei, iam puni-
cei , alias puniceo luteoque confufis vcrficoio-
res [quam varietatem in eadem planta eft obfer-
uare ] fibrarum cirrhis e tubulo prominentibus,

odore.

\ I:

LIBER XX-

odore non infuaui.Vnieuique flori fuccedit femen
pulchrum magnum , Ciceris fer£ , pentagonum,
rugofum, nigrum metlulla alba , quod relido fol¬
liculo luo facile excidi c.

Et licet nunc adeo vulgaris fit notitia,vt nulla
ferefit opus acuratiori defcriptione, Clufii ta¬
men Hiftoriam , vt qui plura notatu digna ob-
feruaritaflumerelibuit. Primum igitur emergit
Ocymi quod Cereale nonnulli cognominant,
aut Orcqra Lutetianaferc modo: deinde caulem
promit cubitalem vel etiam interdum amplio¬
rem, pollicari craffitudine,fucculentum, firmum,
ex viridi flauefccntem , frequenter vti Balfami-
na caulis geniculatum , &inmultosramoseof-
demque fimiliter nodofosdiuifum ; qui ex ipfis
prodeunt, non bini vtrinquc , & ex aduerfo op-
pofiti,fed lingulares duntaxat, alternarim modo
in vnam, modo in alteram partem vergentes, &
quem primum feruarunt ordinem aut feriem,
perpetuo fere retinentes.,hoceft)vctert!us,quin-
tus, & leptimus ramus in eandem partem (pc-
dent in quam primus: quartus vero, fcxtus, &
odauus [fi modo tot primariis ramis planta fit
pradita] eodem latere nafcanturquo fecundus:
foliain Angulorum ramorum nodis bina aduer
fis pediculis femper nafcentia , Siliquaflri foliis
pan e fimilia,vindia, fatis carnofa,fucculenta, cir¬
ca pediculum ampla , extremo mucronata, qua:
trita, Siliquaflri grauem odorem, guftata verb,
ingratum faporem,& tandem illius,vel foliorum
Tabaci etiam acrimoniam propemodum refe-
runt:flores in extremorum ramulorum alis fi n
guli,longi,concaui,in quinque finus , antequam
aperiantur, complicari, explicati vero Tabaci flo-
libus non valde diffimilcs, non tamen in mu -
cronatos angu!os,vt illi, delinentes, fed in obtu-
foSjCor.uoluuIi florum inftar, Tabaci etiam flo¬
ribus ampliores, elegantiffima interdum purpu¬
ra , fiue Kermefino colore nitentes, nonnun-
quam Lateritii, aliquando flaui, aut pallentes, in¬
terdum prorfus albi , vel exalbidi duntaxat, non
9fcf' nunquam obfolet£ rubentes aut flauefcentes,
fet.is binis coloribus fimul elucefcentibus,

vel purpureo mediam floris partem occupante,
aut radiis modo purpureis alternarim totum di-
ftinguentibus , velinterdum magnis , nonnun-
quam exiguis purpurafeentibus maculis vario
ritu & mixtura per totum florem, vel flauefctn-
tem,pallefcentcmue,aut album, candicante mue,
vel obfolctum , afperfis, odoris fatis fuauis , &
Narciffinum quidpiam referentis, fex oblongis
flammulis , ftiloque paulo longiore e medio flo¬
re emergentibus: valde autem caduci funt hi flo¬
res : nam cum rodlu explicari incipiant poflri-
die fub horam odhuam antemeridianam [ per
xflus prafertim fefe contrahere incipiunt, florum
conuoluulimodo:at temperatiore aura, integro
nonnunquam die expanfi permanent , & fub
nodemduntaxat contrahuntur : fingulis tamen
diebus alii recentes aperiuntur , qui fi integri
quotidie decerpantur, &: in ter chartas reponan¬
tur [diu enim colorem retinent ] atque deinde
inter fe conferantur , iifdem quidem coloribus
conflare deprehendentur: aceorumdem fitu&
mixtione , inter fe variare , quifquis diligenter
obleruaueritjanimaduertet.QMrf fane infignis va¬
rietates', quotquot 'iftum florem obferuant in
fummam admirationem, non immerito rapere
debet: etenim diutiflime viret , & alulio menfe
ad Odobrem vlque [ nifi pruina i n terne n ia ari
numerosa florum fobole luxuriare folct : caliculi
flores ampledences, & in quinque mucronatas

&5

lacinias funt diuifi, virides &quafi membranacei,
in quibus vnicum femen , nulla membrana liue
pcricarpio inclusu, mucrone, cui flos infedic ob-
tufo, infimavero, qua caliculo adharct , parte,
unquam exigua corona ornatum pentagonum
fere , bacca myre: prope magnitudine , initio vi¬
ride, maturitate fufeum, & quibufdam veluti tu¬
berculis obfitum , fponte, vel tenui vento,vel
leuiflima comotianc decidens, nticlcuque conti¬
nes album, qui tritus in candidi flimam, & amyli
inftar niucam friabilemque pulpam refoluitur:
radix fatis cralla & ptttttyaJhr efl,intus alba, foris
nigra, aliquot fibris pradita, guflu nonnihil a-
cri , cui admifta fit fuperficiaria quadam dulce¬
do. Eam licet annofam initio cenferemus [ nain
fingulis annis nobis erant ferenda , hyeme radi¬
cem in horto relidam corrumpente] viuacem
tamen elfe , ab optimo & peririffimo viro Seba-
fliano V Volmario III. D. VVirtemb. Pharmaco-
poeo, & horti Medici tum temporis Prxfedo, fu¬
mus admoniti. Is enim ciim fub Autumni exitum
aliquot plantas erui flet, & caule pricifo, ex illis
vnam , propter forma: elegantiam exiccandam
feruaffet, initio autem Martii fequtntis cuidam
amico offendere vellet, eam fucculentam &qua-
fi reuirefcehtem deprehendens , terram fidili
obruit, & paucos poft dies folia proferre coepit,
deinde circiter Cal.Iulii etiam flores. Cuius rei
poftea nos etiam aliquoties periculum fecimus,
atque etiam alii noftro exemplo. Sed exigui mo¬
menti eft compendium illud conferuandarum
hyeme radicum : nam nouo Vere terne commif-
fa, forfican flores proferent quindecim diebus
ante quam illi planta, qua femine terra eodem
empore credito, fu tnata. Aliud autem genus l‘sz-TH r0
habuimus, quod licet a fuperiore , caulis magni- '
cudi ne crafIirudine,ramorumque fitu Sc folio¬
rum forma non differret , color tamen flojorus
& florum diflimilis eft : nam dum primihn terra
emergit, cauliculi foliorumque pediculi, vti Beta
rubra iam recens nafccntis , purpurafeunt ,ma-
netqueis color in adulta; etiam caule & ramis :
flores vero rubente nitidifiimaque pprpura in-
fedi videntur, fex etiam tenuia flamina longio-
remque ftilum continentes , eiufdem cum fupe¬
riore odoris. Hi vero non mutantur , fed vnius
perpetuo funt coloris, & quem primi habuerunt,
reliqui deinceps retinent : femina in caliculis
fingularia, fupenoribus rcfpondentia: radix non
diflimilis. Hoc genus e fuperioris femine, cui ru¬
bri flores infoderant , ongmcm trahere non eft
dubium , quia proximo anno &c aliis fubfequcn-
tibus, vtriufque genens femina feorfim terne
ma 'dauimus , vt diligentius iftatn varietatem
colorum diftin£tionem obferuare pollemus , <S c
comperimus ex rubri floris femine nullas alias
ftirpesiprognatas , quam cas , quae rubros flores
darent, idem periculum fecimus de granis flauo
flore genitis, e quibus prouenire ob(eruauimus, uo fiere
qua: nullos alios flores darent, qu^m flauos. Si¬
mile etiam de alborum florum femine faduin
periculum, ex quo nata: planta:, albos quidem i- A dmir.Afto
nitib flores dederunt : fed qui fub Autumnum flore
primum explicabantur duorum colorum euade-
bant, commixtis in eodem flore'albo & purpu¬
reo , minus tamen qu^m in verficoloreprimu n
deferipta. Illud praterea obferuabam inifta di-
ftin&afatione , ex folis plantis rubra’ femine na¬
tis, flarim ab exortus initi o agnofci poffe , quos
flores fint datura : ex verficolorum autem , fla-
uorum Sfalborum femine prouenientibus, nul¬
lum certum indicium , fi mixta fine fata, fumi

HISTORIA PL ANTARVM

poffcjquiaeiuUera omnes funt coloris in tene¬
ra scate. Aliud porrb Rubri genus mihi Vienne
rejjo natum, femine ex Italia allato I afmin rojjo, hocelt
lafmini rubri, nomine : in fictilibus quidem na¬
ta planta: , pulills &humiles erant, late nihilo¬
minus ramos fundentes : quae autem in horto
fatz, fuperiori generi rubros flores gerenti lon-
gc ampliores, & latiffime ramos fpargentes , ea*
dem ferie qua in fiipra deferiptis alternatim na-
fcentes,eunddmquc ordinem feruances,vt vide¬
licet alternis in idem latus femper vergerent, at¬
que fpe&arent , ipfi fimilitercum luo caule ad¬
modum fucculenti , & frequentibus nodis fiue
geniculis prxditi , atque magna ex parte purpu-
rafcentcs : folia in hoc genere magisatra , magis
fplendentia, interdum maiora, altera parte ma¬
gis prominula, & inferius fuum exortum in ner- ‘
uo habentia , fimilis tamen cum fuperioribns 5z ,
odoris, & faporis : flores aliis forma pares , eo-
demquemodoex poftremarum alarum finubus
nafcentes,oblongiores tamen , tenuiores, &co-
lore dilutius rubente, extrema etiam parte mi¬
niis ampli, fex funditer ftaminula cum Hilo in
meditullio continentes , fuaucmque odorem
fpirantes : femen in caliculis, rubro alteri fimile,
hoceft, angulofum , & tuberculis oblitum, fed
breuius & magis craflum : radix etiam breuior
& cralfior altera , interdum iD binos aut ternos
ramos craflos diuifa. Magis lerotina eft reliquis,
& nifi Solem valde apricum habeat, vix ad fru¬
gem peruenitin frigidioribus regionibus. Ex ra¬
dicibus tamen , per hyemem in fisftili ficca terra
pleno, conferuatis loco calido , plantas Viennx
habui, quae maturum femen protulerunt : fed
cum per meam abfentiam, ex horto non elfent
eruti fxua illa hyeme anni 158^. corruptae funt,
& aenus illud mihi intercidit : Lugduni vero i-
pud Batauos femine peregre accepto , denuo
natum 155)9. Sei illud mirum in omnibus his
plantis & obferuationc dignum, quod , cilm la-
befcere incipiunt, primum folia , deinde integri
ramorum articuli fimul decidant , & circa nudos
i-am remanentes nodos, candida quidam efllo-
refeentia interdum adnafeatur , qux temporis
fucceflu concreta, falis guftum referat : cuius po-
ftrema notxC-V.D.loach.Camer. pro noftra a-
micitia primus me admonuit-Ge/erim; peregrina
& venuftahxc planta, varia pro regionum di-
uerfitate obtinuit nomina : Etenim cx Hifpaniis
femen primum milium c RyMarabiUaf dei Peru ap¬
pellatione, propter admirabilem florum in ea¬
dem ftirpe varietatem : deinde arreboleras no¬
men inditum : ex Italia nunc Indici, nunc Mexi*
cani lafmni nomine , ob fuaucm videlicet eius
florum odorem : Belgx Solanum odoriferum , k fo¬
liorum cum Solani foliis fimilitudine , & florum
odoris gratia vocarunt ; Peruanos, ^ quibus ini¬
tio femen ad Hifpanos peruenit , h achal indi,
crafla& in palato formata pronuntiatione, no¬
minare intelligo : Muliercula: Viennenfes, apud
quas etiam in deliciis eft , (ScfcbcFet 3n^ian*f"
CjqJ not. c^eblumen, ideft: , verficolores Indicos flores
nuncupant, h attenus iUe , qui videtur notus fru-
<Stus huius Mexicam floris male Arbori trifli
quondam appinxilfe: eius autem figura melius
•placet qu&m Pianti ni.

Gelfeminum rubrum nuperrime vifum flori¬
bus puniceis putat Carfalp. Mandragoran apud
Theophr.vocari. Sed non placet Cxfalpini opi-
mo,quandoquidem comperitur in hac piata fru-

NpJDDiM

&us racematus , vinofufque luo fapore, qualem
requirit Theophr. v ires etiam non videntur co-
uenire. Melius fentit Camer.de hac piata in hor-
to-fcribes:Gelfeminum fiuc Iafminum Indicum,
lub quo nomine cum primum fuerit cx Indi.is a-
liis communicatum , fcmperprflea hoc nomen
rctinmt,quamnis fit planta fui generis , & pauca
habeat cu Gelfeminis communia. Magis propii£
Flos Mexicanus a loco natali : bewyae-nJk quidam
ex Hifpanico Marabillas.

Hift. Lugd. Iafminum rubrum Dalechampii,
Flos coccineus.

Habui femina a Fratre C. Bauhiro cum hac
inferiptione :fcmcn Indicas pianti pulcherrima?.
Habui a Volmario irfigni Parmacopio 111. Du¬
cis Vvirt. A.D D Fcl Platero ,qui vocauit T au¬
matii hin Perttuianttm ScFtacquerin Indorum. A
Do. a PfafFerlap cx femine collero ir-Si flz. Ac¬
cepi temen Scutgardia quod milium fuerat ab
Hortulano Ducis Florentini cum hac infcriptic-
n c Meramglta di Verti maggicr. Item Merauiglia
dt Peru flore ilbo. Accepi \ TolTano Carolo ex
Burgundia cum hacinfcriptione,F//ta//i Indit. Se¬
mina hic in horto 'Montbelgardico 111. Ducis
Vvirt. fata plantas aliquoties proferebar t, qua:
femen maturabant Septembri & Odtobri , cuius
plurimum, vbi nigrefccbat, Iponte cecidit. Mo¬
nitus i D. Camerario ramos in terram depofui
qui apprehenderunt.

Scnpfit ad Clufium Patauio amplillimus Vir
lac. Antonius Cortufius, cius qui vario eft flo¬
re radicis binas drachmas intro fumptas egregii
aquas cducerc. Quod e fapore indicare potefi
autor H. Lugd. aquofa & humida eft quedam
eius portio ; ignea vcio, calidaque & fuca altera,
qui difcutct*e valenter poflic tumores frigidos.

CAMPANVLA SERPYLLI FOLIA
Ioh. Bauhini.

Cat. I V.

Viticulas
habetfru-
ticofas Ser¬
pylli , longas,
multas , in va¬
rios ramulos
tenuiores diui-
fas : in quibus
folia cx ad ucrfo
coniugatrm po-
fita , Serpylli
imula , iis ta¬
men quidam
maiora, alia mi¬
nora , crenaca,
nonnihil pilo—
fa,hreUifTimis
pediculis adnd-
nexa. Ex ra¬
mulorum cx*
tremitatibus
pediculi oriun¬
tur palmares fere,foliis nudi, in quibus flores bi¬
ni tcrniue,deorfum nutates,CampanuIarum for¬
ma , minimi digiti vngui magnitudine cedentes,
colore, fi recte recordor, czruleo.

C Bauh.phyt. Campanula sjfiueSerpyllifolia
Io. Bauhini.

LINIFO-

Lo;us.

Tcmp»

Vire*.

Defcri.

LIBER

& Hanc in Rhytia florentem s.fhtte intlfcmmus.
Frater indidem liceam fine flore mi fit anno 1592.
Gener Io. Henr. Cheilerusex monte Gotthardo
attulit.

.Hgd.

LINIFOLIA CAMPANVLA
lutea.

C ai-. V.

Folia, per
caules fere
fefquipalmares
alterno fitu, o-
blonga , angu-
ltaque,Lini fa-
tiui foliorum
annui a , laujs:
caules fuperius
in ramos abeut
qui flores ge-
Aant infignis
magnitudinis ,
vncia longio¬
res, croceo com¬
iore micantes,
calyce in quin¬
que logas ari-
ftas filio, capi¬
tulo /equente
Lini, fed magis
turbinato : ra¬
dix longa, crafla.lignofa, in plura capita tuberofa
diutfa.

Depingunt Scdcfcribunt Adv. 'aefie denomi¬
nant ; Campanula lutea Linifolia Montis Lupi,
flore volubilis. Hxc J-obel. Gbf. videtur Viola
Calatbiana Plirvii, flotc luteo.

Hifi. Lugd. Hyifopus nemorenfis & lutea.
Sciendum autem nos iconem folilm H. Lugdu-
henfis, huc referre, non item defctiptionem,qux
non congruit figurse.

Piant. Icon. pag. 414. Campanula Linifolia,
Teut. 500.

C. Bauh. phyt. Campanula 4. fiue Linifolia
lutea.

Cum ellem Monfpeflnfi mihi allata ex proxi¬
mis montibus Linifolia Campanula lutea. Ge¬
ner Cherlerus attulit collediam in planitie prop¬
ter montem Lupa

SOLDANELLA MONTANA
quibufdam.

Gap. VI.

iptio Jf^VBliquam agit radicem , nigram , craffiuC
V_>/culam, fcuberofam, multas longas fibras
quibus terr» h$ret , demittentem, folia tria,
qu«tuor aut quinque pediculis c radice ortis
duum aut trium vnciarum nituntur , vncialia
aut paullb maiora, circinat» rotunditatis , cralfa,
folida , atro virore fplendentia, in quibus ner-
wi vix nifi ficcis apparent obliqui : caulis inter
folia furgit vnicus v t plurimum, vel duo,d odran-
tales,nudi,qui fuperius in ramulos pauco s diuifi
flores gerunt duos trefve, nutabundos, nolam
imitantes, c»ruleos , fimbriatos , ftylo longiore
prominule- Succedunt cornicula vnci& brcuiora.

XX- s:)

flriata per fu-
premam orarn
crenata , femen
continentia'.

Hanc fic
depingit Clufi
Sena habet ,
aut octona fo¬
lia , craffa , in
orbem fere
circi nata,- Bra .C
fic» marina:,

\\ quam vulgo
Soldanellam
vocant , Aemu¬
la, fcd duriora,
fu perne viri¬
dia , inferne
diiutrore viri¬
ditate fplen-
denp»a, guftil
primum exfic-
cante , dein¬
de acri & ingrato : flores gerit in lreui , nudo,
gracili , fubrubro , palmariquc cauliculo binos
tet nos aut plures, purpurx vel fatur», vel diluta*
colore5inoddro3,Campanulxm.odo efFormatos,
deorfum fpect.mtes,& propendentes, vnico fo-
} lio in quinque profundas crenas (qu»aliquan-
culilin laciniat» funt)& totidem alias lingulares,
diuifo, conflantes e medio protuberante velati
quodam vmbonc* ui longum ftilum definente^
qfli in vAfculiim# vel corniculum potilis euadit;
oblongum, durum, membranaceum , mucrona¬
tum ,paruum,durum,virefcens, fimul congeflum
femen continens : radices fibrofr, candicantes,
ex vno veluti capite dependent , quod adnatis
fe propagat.

Eft Sc aliud genus minore folio i neque circa
pedculum,quibreuior graciliorque efl,adeb cir¬
cinato , fed fenlim ab ipfo in latitudinem excres¬
cente.

Inuenicbat etiam in ^fcenfu montis Herren-
alben in quibufdam ,'vmbrofis /locis quoddam
genus amplis foliis, fed tenellis admodum, qux
parte inferiore non virebanr,fuperiorum modo,
verum non minus rubefeebant, quam Cyclami¬
ni flore odorato folia. Soldanellam montanam
Aduerf.fineflorepingunt, licet illi florem Gen-
tianell» minoris c»ru!eum affignent. Dalech.
apud Hifl.Lugd. florum pi&uiram habet, fed ma¬
lam. VocatLunariam minorfm & Afdepiadcm
quorundam. Ic. Piant, p.602. Soldanella monta-
na.Teur.715. Camer.apud Mattb.Soldanellaalpi-
na. Violam alpinam foliis Afari minoribus hanc
inferibit Gefner. hort. C. Bauh. Phyt. Soldanella
tertia fiue alpina rotundifolia. Et altera fiue 4-
folio mimis rotundo. Variat prior foliis Sc flori¬
bus : alia foliis fuperne virentibus, infernedilu-
tiore virore fplendentibus : alia foliis inferne vi¬
rentibus : flos purpureus, nunc faturatior, nunc
dilutior, flore etiam niueo reperitur.

In arduis montibus &celfis Alpibus qu»Inf- Locus S:
purgum &R.auifpurgum ambiunt colligi :ac in tempus
quibufdam pontibus Auenione non dimtis ma¬
gna glifeere copia audiunt Aduerf. Copiofe naf-
citiirin Auflri» &Styri» Alpibus, perpetudni-
ue obfitis, nufquam vero latiorem , aut vberio-
rem confpiciebam, aitChifius, qu^m in iugo ;
Vvechfel nuncupato, fupra Afchpang Magn. vi¬
ri Eiafnv a Khunigfpeig m. liberi Baronisf vbu

S>S HISTORIA

anno 1576- vnicam plantam ladci prorfuscan-
doris flore inueniebam. Floret ifticlunio, inter¬
dum Iuiio,& Augufto , niuium maturius aut fe¬
ritis liquefcentium ratione. In hortos autem
tranflata, etiam Aprili, vet cum Primula veris ru¬
bra floret : difficulter autem cicurari poteft.
Hanc herbam pulcherrimam florentem vidi¬
mus in montibus Rhxticis di&is Chempfeche &
Albula, Iuliomenfeitfoi. Tunc fuit mihi deno¬
minata Cyclaminis fpecies. Habuimus anno

PLANTARVM

1595-in Horto II. E* C.Montbelgardi, allatam Ar-
gentina ex horto D. Friderici Meier.

Ex Theophraftinis illis irufcafloribus non*,
nullos huius foliis , cuticula fumma deglubitis,
afciticique abdomini admotis , aquas educere, &
vulnera illicd mirific^que carne Sc cicatrice clau¬
dere, tradit Lobelius, quod non vidimus.Folium
crafliufculum «ft , & fubadftringens, amaricante
fapore, Soldancll^ plane fimiflimum.

FINIS LIBRI VIGESIMI-

attot

4.

r A-

tuus

iit.

HISTO RI/E

VNIVERSALIS

PLANTARVM

liber vigesi mvs primvs.

HERB^ SILIQVOSjE, pler^q^e acres, inter

qjr AS MVLT^C C V UNARI JE.

■pO^T Rapunculos , quid potius fiubiungi mereatur quam Rapa, ac his confimiles Napi,Brafiiu, 6~ buiufimodi
X. alia'! quas fi plerafque in culinas accitas quis dicat, vt rumen impleant, vt tdle ait , nulli reluttabimur .
Illud potius Herbans. Studiofis oftenfium volumus, omnes infra dicendas plantas id habere cmmune,vt femina
Jtliquis ihcluja gerant , acria fime pleraque ficut &ipfs planta.

BRASSICA VETERIBVS ET IN GENERE.

C A P V T. I.

ORTIS & culim familiaris
Braflica quam Thco-

phraft. trifariam diuidit hift. pl.
lib.7.cap.4. Ac primum quidem
in eam,qu? crifpa x\ocpJMx:dein
in eam qua: Iiuia
habet folia: & tertiam agrcftem
[ctyefitv.] Videtur autem priorum [duarum,) Braf-
ficarum ftmiliter & hic elfe differentia>qu6d ha¬
rum quidam nullum , quaedam malum femen
habent. Invniuerfum autem crifpa [«aj7,] & me¬
liore fucco, & maioribus foliis eft, quam liuis
[***«•]

Notandum autem non hic folum Braflicam
tvv pcKpdeov k Theophrafto nominari , & ita
sk Theodoro conuerti , fed aliis etiam in locis fi-
pifllme , in quibus Scaliger ^ wt&pavov pro Braf.
fica vfurpat , & non pro radice neque radicula,
qui pctipawh quoque & Graecis vocatur. Ipfe
etiam Ariftoteles Braflicam intcrprctatur.Scribit
enimlib^.cap.i^.hift. Nafcuntur Eruci ex vire^-
tibusfoliis, maxime Raphani , [papen-*] quam
nonnulli xpctpt^^^Braflicamjvocant.

Adhic & Athcnius lib.9. petpcmYTheophraft.
npctpPnv e lfedicit, ita iiquidem illic ait»Thcophr.
vero ad hunc modum feribit. [ tSs Ji p apten]
(\iyo JV' 7»V Rfctp iG»v) n /alv t&v «AoipwMigH, » «-

yti* : Raphanus, Braflicam dico, altera crifpis eft
foliis, altera filueftris[l^uis Dalcchampius.]

Antiquos Raphanum Braflicam vocafle raorp-
ftrat Apollodorus Caryftius.

Raphanum fcio vocare nos: at hofipitis
Vos Rrafiicam.

Piinius negligentius legit, imo nec animad¬
vertit quidem, qmTheoph.ac Ariftoteksde-
Tom. Ih

Braflica fcripferunt , ipfe Iiquidem lib/19. cap.5.'
Raphano radici tribuit , ac rur/us eiufdem libri c.

ad Braflicam quoque retulit, Catonem,qui illa Cateni
ex Thcophr. tranfcnpfit > his verbis citans. Sed &*£**%,
Cato Braffic^ misas canit laudes, quas in meden¬
di loco reddemus. Genera eius facit tria : vnam
[latis Cato] extentis foliis , caule magno: alteram
crifpo folio , quam Papinum vocat: teteiam mr-
nutis caulibus, lenem , teneram minime pro¬
bat.

Idem Plinius eadem tria genera Iibr.20.cap.57.
reperit. In tres, inquit, fpecies diuifere Grici an-
tiquiflimi. Crifpam quam Sclinada [ legendum
videtur Selinoidea , fiue Selinoiden , ex Catone
c. 157. vocauerunt, d/imilitudine Apii foliorum,
ftomacho vtilem , aluum modice mollientem.

Alteram leam, latis foliis £ caule exeuntibus. Vn-
de caulodem quidam vocauere, nullius in medi¬
cina momenti. Tertia eft proprie appellata Cra-
be,tenuioribus foliis. & fimplicibus denfifllmif-
que,amariorjfcd efficaciffima-.

Quo vero Catonis fententiam de Braflicq ge¬
neribus clariorem reddam, verba eius ex cap;i57.
adferibam. Nunc vcicognofcas genera earum, *
prima eft leuisjqui nomioaturAH*, grandibus, Cnfr*-
& latis foliis , caule magno , validam hic habet
naturam, &vim magnam habet. Altera eft crif.
pa, qui 4 fimilitudine Apii osa/j-bmcAiV vocatur.

Hic eft & afpe&u, & natura bona ad curatio¬
nem, validiorqueeft qu&m fuprlk feripta eft. I-
tem eft tertia , qui xpduli» vocatur, minutis cau -

libus,tenuioribusfoliis,&acerrimajomniumeft

iftarum tenui fixeeo vehementiffima.

Atque hic tria genera Braffici agnofdt etiam
Eudemus Athenienlis libr, de cleribus apild
Zzz

**«> HISTORIAE

ftalmytds Athe'nium lib,9.tiimirum quod Halmyrida[quia
1 cfphyllon nifi io maritimis non prouenit]Lciophyllon,&
Selinufium.

Diphilus Septinius contra , videtur duplicem
Braffici ftatuere differentiam , fpcciofiffimamj
feu dulcem , qux Cumis: & amaram, qui in Ale-
xandria oriatur. Quod autem femen in Alexan¬
driana e Rhodo fertur in annum efficere braffi-
cam dulcem ,fcd qui poft id tempus pro natura
loeiamarefeat. Nicander in Georgicis:

L&uis quidem Braftua, interdum vero fylueftris
obuidy

Cum feritur foltofi,in areis horrorum pubefeit:

Crifpa vero , fruticofa >Tyrio colore foliis nitenti¬
bus t

Aut Phceniceis>& Halmyridi fimilis ,

Cymis decolor afper a, fimilis efl

Soleisyquas affuunt mutatoriis calceis.

Cirerum , tria iam dicta genera compleditur
D:ofc.fub Braffica fatiua , /ub qua etiam ALgy-
ptiam habet, qui propter amaritudinem in /£-
gypto noneftur, aitPlmius. Addunt autem Dio-
fcor. & Plin. adhuc genera duo, fylueftrem alte¬
ram, de qua paulopbft : Scaberam marinam5dc
qua Hift.n. lib.15.

Sed £< citera genera complura funt , pergit
PIiniu$>Cumanu fe/Iili folio, capite patulum. Ari-
cinum altitudine non cxcelfus, folio numero-
fius,quam tcnuius.Hoc vtiliffimum exiftimatur,
quia (ub omnihusper.c foliis fruticat cauliculis
peculiaribus. Pompeianum procerius caule ab
radice tenui, intra folia craflefcit.Rariorahxcan"
guftioraquc, fec teneritas in dote, fi frigora non
tolerat : quibus etiam aluntur Brutiani pregran-
des foliis, caule tenues, faporc acuti. Sabellico
vfquc in admirationem crifpa funt folia:quorum
craffitudo caulem ipfum extenuat, feddulciffimi
perhibentur ex omnibus. Nuper fubiere Lacu¬
turres ex conualle Aricina, vbi quondam fuit la¬
cus turnfquc qui remanet : capite prigrandes,
folio innumeri. Alii in orbem porrexi, alii in la¬
titudinem torofi. Ncc plus vilis capitis poft Tu¬
rianum cui pedale aliquando conlpicitUr, & cy¬
ma nullis ferior.

Ex omnibus itaque generibus qui ex cultu,
locis & forma nomen adepta apud Plinium, duo
noftris vulgo notiffima funt, inquitCornarius:
Alterum feffili folio , atque ita conflexo , vt om¬
nia fimul vnum caput efficiant. Quare etiam fa?
pusFol, id eft, caulem capitatum vocant: ficut et¬
iam Grici x.paL[sJibj) kkpclmtIw dicunt: Alterum ex¬
tentis foliis, caule magno, quod partim ©c^lausr
d?en, parum £ofen, partim ©tauben appellant.
Caulium itaque & coliculorum appellationem,
de Braffica etiam noftri habent , in eo quod i-
pfam F6I vocant, quamuis aliqui etiam frflut no¬
minent, id eft olus, quomodo item Latina ap¬
pellatur, ob excellentiam.

Etfi plurima fint Braffici genera , vtex vete¬
ribus rei ruftici Scriptoribus liquet, quatuor ta¬
men duntaxat , quas hodie vfitatas effe feribit
Fuchf. pioducit : quarum vna GricisA^* [liuis]
nominetur, grandibus & latis foliis , caule ma¬
gno :& Germ.Brcitcn ober ^roffer Fott vocetur,
Gall fimpliciter Choulx. Altera crifpa,qui a fimi-
litudine Apii tr£A./v«H<A*Y,id eft , Apiana nuncupe¬
tur, vulgo cnfpus caulis , Germ. "Eraufer Fdl,
Gall. choulx crejp/s. Tertia qui proprie Crambe,
minutioribus cauhbusA' tenuioribus foliis, flo¬
re luteo. Germ.lsleincr Fol , vt ab aliis difcerna-
tur, nominari poffit ,aut fimpliciter , & fine ad-
ic<ftionefpI> Gall» Choulx rouges. Quarta , qui

PLANTA RVM>

feffilis fit folio, & capite patula.

Braflicarum nobis notihi , inquit GeCner'
hort. Alba, nigra, crifpa , hirfuta & rubra, qui
non multum differt £ nigra, ita vt fipius vna in
alteram mutetur, quod Olitores teftantur.Item:
capitata Bra/fica hortenfis vbinam (ponte nafca-
tur nefeio.

Tragus pri ter fyl ueftrem, hasrecenfet rraffi-
cas. Biafficam fatiuam maiorem. Braffici latiux
maioris fpeciera alteram. Brafficam crifpam, Sc
capitulatam,de qua feparatim egit.’

Matthiolus fua B.rafficx genera Veterum ac¬
commodare ftudens ita feribit. Satiua Braffica,
Theophr. Sc Plinio authoribus in multiplici re-
cenfe tur gemere. Id quod & horti in Italia atte-
ftantur :nam in iis multiplex & varia crefcit Braf¬
fica. Inter quas nominatim & ca ( Braffica crifpa)
quam Plinius Sabellicam appellari tradidit, qui
crifpis admodum foliis , Ladhicx modo in fc
concluditur,intus albicans,tencra, fubdulds,&
qux hac itate omnium priftantiffima habetur,
hft Sc capitata conglomeratis vndiquein orbem
foliis, Plinio Lacuturris appellata, qui vulgb Ca-
pueei dicitur. Eft infupei ex iis, qui noftris Italii
hortis proueniunt, alia quidam [ Braffica rapo-
fa jcuius caulis Rapi in morem extuberat, man-
diiurque fubinde medulla , piegui iure incodhi
raporum modo. Huius non reperio meminifle
Plinium, nec eo vetuftiores alios ,qui de horto¬
rum fationibus fcripsere,ficuti necillius,que fo-
!iis'admodum per ambitum laciniatis , minutira-
que interci fis affiirgit.

Ex mullis Brafficifpeciebus quatuor recipe¬
re videtur Camer.horti:Cypriam, fiue Pompeia-
nam[multifloram,]quam vulgb caulifiori vocant:
Rapicaulem , Apianam crifpam , & Albam Ge-
nucnfem qui nobis Braffica tenuiter fe&a.

Lonicerus meminit Braffici a!bi,lan}crifpi, Loff/e
capitati, & feffilis , fed,quod mirum,nullam dc-
feribit.

Simili mode Ryffius ofeitanter Sc ieiune ni- Rjff n
mis de Braffica folis nominibus certat.Quatuor,
inquit,earum genera. Prima Imis [ Breitei:
fdl : alteri crifpa, l fimilitudine Apb
Fraufei- Fpfl, vocata : tertia K?duC* , Flciner Fdl/

& quarta KpctuCv y.iqmxaTii, Latinis Braffica Lacu¬
turris, vel tertia aut feffilis, fiue capitulata , Ger¬
manis tfappie Franr , Gallis, Capmi vel Cabini
coles, nonnullis albi vocati , reliqua Brafficige-
nera Galli communi vocabulo Chouls [ caules ]
appellant. Facit Sc qujtuor genera Amatus, qu^
non deferibit. Horum genus alterum Lacutur¬
rem & Caputium vocat- Hifp.RepoIho,Colhes
Morcianas : Capnrio, Gall. choulx pomm/s : Germ.
ifdpnea Fraut.Hxcin orbem porre&aait, claufa
Sc apprime dura , per medium fedla, innumero
cernitur folio. Amati verborum teftis fuerim, fi
ea de quarta, & non de f&udafpecie tradiderifT

Noftra itas , vt ait Dodon . non paucas quo¬
que obferuauit,vel colore, vel forma differentes,
Brafficas. Quidam enim feffili folio patuli funt:
aliecontra&o capitati , nigri nonnulli, pleri-
que albidi , vel etiam faturato colore virentes.

Iam & liui folio ifti: illi verb crifpo , aut laci-
niato.Eft Scin caulibus differentia. Nos dc eius
odto fpecicbus [ Braffica fc. vulgari , fatiua5rubr*
capitata, crifpa , fehnoide, filueftri Crambe di-
<fta, capitata albida, Sabauda Sc cauliflora,] quas
depingit & deferibit, feoifim tra&abimus , vti &
de ca qui filueftris ab ipfo mfcribitur,& filueftri
perfoliata ,quam Perfoliatam filiquofain voca¬
mus.

Cammc-

Liber xxi-

4

Eradica

Commemorat Aug. Gall. Brallicam , Caudi o
Verz.i,mjfpi,capuaian,Vcrz.ifiori,Vcrz.i rapi, & ca
pucci ferrati.

De Braflica duplici campeflri Clufii agemus
fub titulo Perfoliatx filiquofxi Caules fiue Braf-
ficx,quas Aduerfaria tradunt diucrfas , funthx
Alba , Seflilis, glomerofa, aut capitata
Laducx habitu.

Eadem conuoluta & arde ocdufa,
apud Belgas, rubro colore,enematibus
aprior.

Sabauda , vulgo S anoye , patula &
minus ocdufa , foris virens , intus al¬
bicans.

Raccmofa nonglobofa, vulgo Ita¬
lice Cauli flore , fiue florida Pompe-
iana.

Laciniofa alba , & Rubra Cumana
mlgatior.

Nigra,vndantibus,crifpis & lacinio-
Cis foliis.

j Marina multiflora,S/Iueftris,mono-
| fpcrmos.

Caulorapa , braflica peregrina , me¬
dio caule turbinata & rapata.

Obferu. Braflica vulgaris fatiua , ca¬
pitata, floridarbotrytis tenuifolia, laciniata. Et
Icon. Piant, Laduca fatiua feffilis, fiue capitata:
vulgaris fatiua, alba, feffilis,gIomerofa ,autcapi-
tata,la6lucx habitu : patula crifpa Sabauda aefti-
ua : Sabauda hyberna, florida botrytis, mari/ia
filueftris multiflora monofpermos : RapaBraf-
fica peregrina, caule rapum gerens-, tenuifolia,
laciniata, & fimbriata. Dalech. apud Hift.Lugd.
Braflica: tria prima genera facit. Brafficam fati-
uam/ilucflrem & marinam. Nobis relidis dua¬
bus poflerioribus dc fatiua hic tantum fermo fit.
Diuidit autem fatiuam in albam & rubram. Alba:
feptem tradit fpecies. Albam vulgarem feu lx-
uem fatiua :_Aloam crifpam, Capitatam albidafn.
Capitatam polycephalon, Pompeianam aut Cy¬
priam, Brafficam floridam Dodonxi, Afparaga-
dcn;&- Rapofam. Rubra: agnofeit fpecies 4.R.U-
brxfpeciem primam , quam Cumanam vocat, &
Brafficam Ixuem Catonis, eamque primam om¬
nium h Fuchfio deferiptam elfe dicit : fecundam,
qUamDodon. Brafficam Lacuturrem appellet:
Tertiam , Dodonaro en*/yoeiS>iy Lat. Apianam di¬
dam: & quartam quam Dodon. nigra, fed Fuchfi
Crifpam & iW/i»6««A>V Apianam i. fimilitudine
Apii cognominet. Huic infuper adiungit Crif¬
pam Tragi, &Tenuifoliam laciniatam Lobelii,
cuius gemina varietas. Braificasfuas Taberna in
duo primum di ftrahit genera :in domcfticum fi¬
ue fatiuum,& filueftre, de quo poft.Satiui aliud
cflelxue, idem que duplex, ex viridi album, &
rubrum. Aliud crifpum, capitatum aliud : aliud
proliferum floridum , Italice Caulifiori didum.
In fpecie quidem recenfet has. Brafficam 1.F0L
Fraut 1. Brafficam 1. FolFraut 2- Brafficam ru¬
bram .KotterFol. Brafficam capitatam, (fappes/
Fraut / (fappc« Fol. Brafficam capitatam rubram
^ott (fappee.Braffieam crifpam Frauft F ol Frdtit-
Brafficam proliferam, £fifdt>e IFol Fr aut. Brafii-
cam cripfam proliferara,Buf4>d Frauf F6I. Braf¬
ficam prolifera floridam. Slfimer» Fdl. Brafficam
Anghcam , iEn^ltfd) FolFraut. Brafficam Sabau -
dam0ap^oyfd> Fdl/de qua dubitamus an eadem
fit cum Braflica capitata rubra: Brafficam Sabau
dam crifpam , @apt)oyfi±> Fraut Fdl Fraut. Braf- .
ficam tophofaro , BiicFel Fol. Brafficam Selin.-
fiam latifoliam, BreytFraufl Fol.Braflicam Selini-
fiam anguftifoliam ©c^malFratip Fdl. Caulora-
Tom. II

pum, fiue Rapocaulem , 2\ubcn F^IA Caulo ra¬
pum longum, ilan^rubenFdl, quas nos non fc-
paramus , & Brafficam rapicaulem infcnbimus.

De quibus omnibus fuo agemus loco , vt & C.

Bauhini 26. fpeciebus, ac etiam Hadriani Iunii
fex, inter quas & marinam numerat.

Braflica olus eft vulga tiflimum, ait Cxfalp.flo-
res pallidi aut candidi, color aliis virentior eft,
aliis candicans: aliis ad purpureum vergens:crif-
pitudo& Jxuitas tum in genere virenti,quod ni¬
grum vocatur, tum in candido reperiuntur. Ac
purpureum nequaquam crifpum adhuc vifum
ell. Omnium cnfpifl.inter nigra repetitur: Plinio
Sabellicum :Theoph. Crifpum. In hoc genere Se-
linida & Apiana Plinio. Candida & purpurea
breuiore caule , fed qui migis crefcit in caput fo¬
liis rotundioribus : Crifpa inter candidas crcfcit
in caput oblongum, candida , tenerrima. Lxuis
no n nifi ex iure pingui paratur. De hac Plinius
inquit, Ixuis con flat follis e caule exeuntibus:
vndeCaulodis didaefl, nullius in medicina
momenti : hinc fumptum vulgare nomen Cauoli
apud nos. Quidam in caput rotundum crefcunc
Caputios vocant. Plinius Cumanum vocat. Qui-
bufdam caulis in caput extuberat Rapi fimilitu¬
dine vulgo Tor^utos vocant &c.

KpJ.u@v (braffica) Grxci, quali KopauCw , inquit
Suidas,quod pupillas oculorum. quas Grxci Kppac
vocant, hebetet. In qua lententia fuit Columella
ciirhfcribit:

Nunc veniat qu amnis oculis inimica C or-

ambl e.

Et melius quafi KOfdufen dida eft , quod

xoof du.C’i '■ vel redii iis d-rriCn t id eA , qubdl
crapulx fatietatique aduerfetur ,vc dicitur. Grx-
ci veteres etiam (vtididum) pa.pa.voy vocarunt, ob
mutuam quandam amicitiam tk affinitatem v-
triiifqiie fcminis,vetuftioris prxfertim, vtramuis
plantam generandi. Nicander Colophonius in
Gloflis ajiud Basotos yarlpat Braflicas nominari
ait. Hoc tamen Dalech. non ad alias , quam capi¬
tatas, vel eas , ad quarum radices velut Rapum
extuberet, refert. Braflica a Latinis appcll atur,
quafi prxfeca , inquit V arro , quod huius fcapus
minutatim prxfecatur : fiquidem nunc tonfili,
nunc cymofo caule (pedatur. Sunt qui didam
exiftiment quafi pafficam , qubd ex caule minu-
tim pixfecetur vt palla fiat, vel cItto t«~ id efl
^ vorando didam verifimile eft. Eflur enim to¬
ta ^ plebecula, tum cruda, tu coda,vei muria fer-
uata:^ Geru .fol. Bclg.fool: Gdl.Cboux. Ital.C/*w- Nomina
li,Cat/olo:Hifp. Verca CoI'jom Angl.C olc/(fohl>ur^ finSaarU11*
tce : Hu ng a r . T)dr de fapuflaiBoh.faposra&Jircly.

Cxteriim, Olus hoc Lachrymis Lycurgi a Li¬
bero patre vitibus adalligati natum prodidit
Ne flor , in eo libro qui Alexicepos inferibitur:
perniciali forfitancum ea ( Viti ) odio flagrare
hifce fabularum inuolucris innuens. Vitis enim
& Braffica tanta laborant difeordia , vt fi in agris
olus hoc affitum Viti profiliat, vel vinum exilius
proferat , vel ipfa confeflim marcefcat, vel certe
(armenta eius contabefcafit. Tam perti nax inter
has plantas inimicitia , vt fi defluxionis impe«
tu vua procidat , aut laxior in fauces decumbat
iniedo 'capiti Brafficx crudx:fucco in excelfun
oris protinus refiliat. Si Brafficx fuerit vicina Vi
tis, luxuriantes eius palmites potitis repandi cur-
uabuntur , qu^m redi velint propius accedere
inteflinxnon immemores difeordix. Similiter fi
quis feruefeenti in olla Brafficx vini paululum
guttatim inftillaueric ne amplius quidem exco¬
quetur, fed fuis viribus deftinda ad pernicienf
Z 2 z 2;

«M? HISiTORlAE

trahctur.Vitem viuam oleris huius odore fugari
Theophr. affirmat, aflicamque ad olus diffugere
Varro tradit. Quin & Braflicd corrumpitur in
dolio vinum f.pore & odore , quod bcci foliis
demerfis reftituitur. Braflicam inter olera, vt le-
gereeft apud Athemum Mantin ( vatem] Pri-
fci vocarunt. Non autem folus Menander Btaffi-
#am appellauit Sacram. Eft enim apud Hippona¬
ctem in lambis diCtum huiufmodi:

Elapfis ille fuppl ex Braficam a Jurabat

SeptifAiant , aut eamfuccofam Pandora

Sacrificabat 'fhar gelu s,ante quam Pharmacum bi¬
beret.

Iones iureiurando poft Braflicam fiiam fidem
adfirinxifTe,conftatcx fequentibus j Ex multis
nominibus per Braflicam, temaxime diligo, in¬
quit Ananius Teleclidcsin pritoribus,perBraf-
iicashociuro , dixit, Epicharmus in terra & ma¬
ri , itidem per Braflicam hoc afleuero. Eupolis in
Baptis, Per Braflicam ita eft. lufitirandirm veto
Ionicum hoc videbatur : necabfurdum fuit per
Braflicam deieraflc quofdam , cum ZcnoCit-
tienfis , qui Stoicam feclam condidit , imitacus
iureiurandum Socratis per canem conceptum,
per Capparim iuraucrit,vt Empodus autor eft in
fuis commentariis.

& Brafliciin hortis paflim coluntur.Frigidis vc-
rb Scpluuiofispofitioearundem optima. Saifis
etiam aquis innari Braflicam, &c iis rigatam me¬
liorem fieri tradit Theophraft. quare nonnullos
nitro aquipermifto afpergere Braflicam, vt Ae¬
gyptios, atque ita multo dulciorem teneriorem -
que effici ,ficuti & fi priufquam coquatur , falc
commaceretur, Martialis nitrata aqua viridita¬
tem conferuari fcribithis verfibus.

Ne tibi pallentes 'moneant fajlidt a Caules,
Nitrata •viridis Brafiica fiet aqua.

Palladius non nitratam aquam, fed nitrum ipfum
infpergi iubethisverbis:Ce!erub coquitur virore
feruato.fi dum eft trium vel quatuor foliorum,
nitrum tritum cribello defuper fpargas , vtfpe-
ciem pruim candentis imitetur. Braflica au-
nem Plinio ex Columella toto anno feritur, quo¬
niam & toto fecatur. Vtihffime tamen ab iqui-
nodli^ Autumni. Transfertur cum quinque fo¬
liorum eft. Cymas a prima fe«ftioneprirftat pro¬
ximo Vere. Hic eft quidam ipforum caulium de¬
licatior teneriorque cauliculus , Apicii luxuria,
&: per eum [ perinde ] Drufo Cifare faftiditus
[blanditus Vet. ] non fine caftigatione Tiberii
patris. Poft Cymam ex eadem Braflica contin-
guntiftiui, autunmalefque cauliculi, mox hy-
berni , iterumque Cyrni . nulle reque genere
multifero, donec fua fertilitate confumatur.Tcr-
Wa circa Solftitium, ex qua fi humidior locus eft,
iftate, fi ficcior, Autumno plantatur. Humor fi-
mufquc fi defuere maior faporis gratia eft : fi a-
bundauere, Iitior fertilitas. Fimum afininum
maxime conuent. Eft hic quoque res inter o-
peraganei , quapropter non pigebit verbofius
perfequi. Pricipuus fit caulis ftpore ac magni¬
tudine, primum omnium ii in rcpaftinato feras:
deifi fi terram fugientes cauliculos feces, i terra¬
que proceritate luxuriofa attollentes fe, exag¬
gerando aliam accumules , ita ne plds qu^mca-
cumen eminear. Tritiarum hoc genus vocatur,
bis computabili impendio tedioque. Cuicunque
autem generi pruina: plurimum fuauitatis con¬
ferunt : & nifi obliquo vulnere defendatur me¬
dulla, pl unmum nocent. Semini deftinati non
/ecaruur. Eftetiam fua gratia nunquam pianti
habitum excellentibus ijbalmyridia vocant,quo- ;

PLANTA RVM,

mam nifi in maritimis non preuetmmt , naurga-
tione quoque longinqua viridibus adieruatis.
Statim deledti ita ne humum attingant , in cados
olei quitu proxime liccatos>obturatofquecon-
duntuT,omr.i fpiritu exclufb. Sunt qui plantam
in transfeter,do,aIga fubdita pedicuio , nitro ve
trito , quod tribus digitis capiatur , celeriorem
i d maturitatem fieri putent. Sunt qui femen
trifolii nitrumque flmul tritum afpergant foliis.
Nitrum in coquendo etiam viriditatem cufto-
<iit: aut Apicianacodlura , oleo ac fale , prius
quim coquantur maceratis. Eft inter herbas ge¬
nus inferendi, prxeifis germinibus caulis , &ia
medull im femine ex aliisaddito [abdito m.]
Quid autem fit Cyma in Braflica declarat i-
dem Plinius. Cymas , inquit , a prima fc6tione
priftat proximo Vere. Hic eft quidam ipforum
caulium delicatior , teneriorque cauliculus. Et
paulo poft. Poft Cymam ex eadem Braflica con¬
tingunt xfhui , autumnali (que cauliculi , mox
hyberni, iterumque Cyrni. Celfus hb. 17.C ij.
Cymas , inquit, leu cymata prxtaneros dicimus
in Braflica prxeipue coliculos. Vere appetente
progerminantes, vehit plane fint, id eft,

fastus, dutfta tranflatiane a ventrem fefentibus
fosminis ad Braflicam, que ineunte Vere, turgens
fucco, &cumplurimiimcymofia fobole graiuda
coliculos enititur. Cyrni, inquir Ruellius,funt
quidam (caporum delicatiores teneriorefque co¬
liculi, quos & primafcdlionepriftant. Nccmc
fugit recentes quorundam olerum germinatus,
turionefve, vclut Armoraciorum, Sinapi, Napo¬
rum, Rapi , Cyme? ciaflicis Authoribus appella¬
ri. Cyma qu oque,ltcet muliebri fexu frequentius
(oleat vfurpan , nonnunquam genere neutro
Grxcorum imitatione legitur,ut apud Columel¬
lam in carmine , quod hortorum cultui nuncu-
pauit.

T unc quoque c.nferitur ,toto qua plurima terra
Orbe virens , pariter conferitor plebi ,regtque fu -
perbo :

Frigoribus caules, & Veri Cymata mittit.

Et quod Galenus adnotauit kJu* yj.Kt0j7.htDt, xji
oiwajotoiy 70 J/z Tfuoy mW,&Qav hintLT&~, Ktysu&v. toJ
nunpctTQ-,8cc. i. e. Braflici igitur germen ,quod
[Braflici germen ] nonulli xJucl nominant, per
contractionem nominis trillylLabi xvnutbtQ-,6cc.
Eadem cymata prototomi caules appellantur i
Galeno, quo loco ccfi corrupta fint vulgaria [ex¬
emplaria, qui habent 'O&tgu* xcjjkZ
xi>xS*c wsii Jicfyxifstf £}j //fjttfaf ST. , non dubium
eft quin legendum fit 'ufjTOTvu* kouk7„ & citcra.
Id eft. Prototomi caulis decoCli cyathos duos
ieiuno ad dies nouem exhibitos. Cuius auxilii ab
Archigene ad renum affectiones prifcnpti effi¬
cacia , & prototomorum caulium IcCtio i D10-
fcoride confirmatur n 3 «u/Tfr (xp duCnt ) xinue i,in*
qui t,i , feinii 7rpop '5 , •Jwm.uTx-vr»

Id eft, uraflici CJyma ftomacho commodior qui¬
dem eft,fed acrior,& magis vrtnara ciens.
Eorumdem caulium meminit & Martialis.

Et faba fabrorum, prototomique rudes. Irem,
Quum mihi boleti dederint tam nobile no¬
men.

Prototomis, pudet heu \ fer itio cauli cujis.
Appellantur autem prototomi h prima feCtione
accifura, quando videlicet ad feminis genera¬
tionem augefeentes fucciduntur , & in ciborum
vfum veniunt. A Marcello caules Haplofiles *
teneritudinc,Grica appellatione, dnfti funt.

Quod autem Plinius ait. Sunt qui femen Tri-
folii, afpergant folus : hoc dudum cx Confla na¬
no Cx-

LIBER

no Cxfarc & Palladio Cornar. declarauit, parum
animaduertemis fui fle, vt TfitpvMov yiyouivnv r.$Ju-
Phv, in Trifolii femen conuertcret.

Braflica decimo a fatu die fe demonftrat , nifi
femina qux folo mandantur, vetuftate fine exu¬
via : tum enim in aliam degenerare ftirpem Mar¬
cus Varro tradidit. Semen vetus tantum valet in
quibufdam rebus, vt naturam commutet. Nam
Ctac femine Braflica: veterc fato,nafcuntur Rapa,
6c contri ex raporum Braflica. Secari non debet
qux femen ti defti natur. Sed occurrit ingens dif-
cordix miraculum. Hoc olus vitem fugare dixi-
mus:Cyc!amino & Origano, pcrarefcit.

De Brafficx latione hxcColerus : Ante hie¬
mem excolitur terra & bene adxquatur , menfe
Februario feratur femen Brafficx, etiamfi conge¬
lata fit terra ac etiam tefla copiofa niuc , poftea
fparge fupra fimum Gallinarum : prouenient
Braflica: planta: pulcherrimx & optimx ad tranf-
plantandum, qux non corrumpentur. Item cir¬
ca diem k Matthia denominatum bonx matres
familix ferunt fapfamen aut Hjoifamen, li terrx
poliunt committere.vel ante terram colunt, de¬
inde circa diem Matthia: ferunt, etiam fupra ni-
uem. Qijxdam inMartiis terram madefadam
rtiifcentcum femine & ferunt in hypocauftis fub
fcamnis : vbi gelu prxteriitin terra (erunt. Ait
idem, in Martio, Braflica alba capitata [ivetffen
F£<51,} feritur in Martyrum feptimana,circa S. Vr-
bani diem tranfplantantur,ager bis arandus:vna-
que planta diftet fe/quipede, tribus feptimams
pbft ad radicem cumulanda terra & fodienda:
plantando loco vbi meridianus Sol parum lu¬
ceat, non enim facile Solem tota die perfert.

Braflica fatiua * vt fcribit Diofc. aluo commo¬
da eft, fi leuiter feruefadaedatur. Percodta vero
aluumfiftit,& magis qux bis coda ,&in lexiuio
coda eft. Stomacho autem incommoda eft. Et
xfliua acrior eft. Qux vero in digyptoeft, ob
amaritudinem edi non poteft. Cxcutientibus
tamen & tremulis in cibo auxiliatur : & noxas
ex crapula & vino , i reliquo cibo fumpta extin-
guit. At Cyma ipfius flomacho commodior eft,
fed acrior eft.& magis vrinam ciet. Eadem con¬
dita , flomacho incommoda eft, & aluum turbat.
Cxterum crudx fuccus cum Iride & nitro deuo-
ratus, aluum mollit.Cumviho verb potus,morfis
k Vipera opitulatur : cum fcenigrxci farina &c
Acbto , podagricis & arthriticis , fordidifque ac
veteribus vlceribus , impolitiis prodeft. ,Idem
per feipfum naribus infufus.caputpurgat.' Cum
Lolii farind appofitiis menfes duc.t. Folia impo¬
lita per fe, aut trita cum polenta, faciunt ad om-
neminflammarionem , & tumores. Ignes item
facros, & pullulas nodurnas , Bc lepras fanant.
Cum fale vero carbunculos emarginant. Conti-
nentetiamdeftuuium capillorum in capite. Ea¬
dem elixa (YUV-s va) & melli ammixta adgangrx-
tiarum nomas Faciunt- Si verd cruda cum aceto
edantur,fplenicis profunt.Sin commanducentur
vt fuccus deuoretur, vocem intercepta [a>7n:xD77»V
10f' & non retufam vt male Ruell.] reftituunt. De-
codum ipfius potum , aluum & menfes mouet.
Flos in pe (To appofitiis poftpartum, conceptio¬
nem impedit. Grxcelegitur 7d' <tr vatovpp
bvv anrnY.vytnv '©ysidiV 7n<rcf,C[UX fic Ruellius,flos
poft conceptionem in peflo fubditus , partum
abortu vitiat. Semen maxime eius qux in Ai-
gypro nafeitur potum, lumbricos expellit. Am-
mifcetur etiain in antidotos Theriacas. Et fa-
tiem ac lentigines depurgat. Caules virides vn^
eum radicibus vfti, & adipe fuillo vetere excepti
Tom. II;

xxl %

ac impoliti lateris diuturnos dolores fedant.
Hac lDiofiorides , in quibus qux de foliis mandu¬
catis tradit : Alclepiadcs, Galeno tefle , de cauli¬
culis ad vocem interceptam prxfcripfit. Braffi-
cx viridis , inquit, cauliculos abfterfos mandu¬
candos praebe, & quod inflat palearum exuccum
eft,expuere iube , fuccum vero delingere. Alia,
Brafficx fuccuiri cum meile codum delingen¬
dum exhibe, auxiliabitur confieftivri.

Braflicam Athenis cibo parari folitam fuifle
pro puerperis mulieribus commemorat Athe-
nxus,velut idoneum medicamentum quoddam',
Bc apram nutriendo corpori. Ephipp. in Ge¬
ryon.

Oleoque Braflicam infafiicules collettam inco¬
quere. ,

Antiphanesin Parafito Braflicam memorat tari-
quam vilem cibum his verbis.

Braflicam tamen vnftam coquunt »o dij\
Diphilus in Infatiabih :

Adueniat , quacunque bona funt afferamus fa¬
tim :

Braflicam vnftam.

Apud /Egyptiosin exnis flatatum eft, inquit A-
thenxus , ante omnem cibum braflicam elixam
(ad arcendam cbrietatcm)comefle,& ad compo¬
tationes ita fele prxparare.Multi fan£,vtab ebri¬
etate vindicentur, prxlumunt Brafficx femery.
quamobrem Sybaritx , vt inquit Timxus , antea
quilm potarent, Brafficarum efu fe muniebant?
Alexis.

H er i bibifli plus fatis : nune graue caput ,

Sentis ,medendum eft huic malo iciunio :

Deinde Braflicam tibi dabit quifpiam
Elixam. Eubulus alicubi:

Vxormibi Raphanum fi tu afferas ,

Hanc crapulam e veftigu difcujfens
Ni fallor omnem.

Anaxandrides:

Si Lauabitis),

Raphanumque inultum editis fh&c mox defluet
Vexare vos capitis gravedo ‘.frontibus
Nubem injicientem triflibus difpergite.
Nicochares :

In craftinum Raphani loco nos balneum
Quod crapulam fanet tuam parabimus.

Amphis :

Nullum remedium efl ebriis paratius ,

Quam fi mole fi quidpiam forte accidat
Subiti) etenim mirum in modum illud diflipat j
Raphanus vt non magis
Ad id valeat.

Brafficx hanc facultatem Literis mandaijit
Theophraftus,& hoc preterea, vitem etiam,duin
viuir,odorem Brafficx auerfari.

Cur autem crapulam fedet, id caufx fubdit A-
riftoteles in probi, quia eius fuccus crudos hu¬
mores flevinofos in aluum attrahit , acipfain
ventriculo remanens refrigerat corpus , quo re¬
frigerato tenues Humores in veficam ferutur. Vn-
de cum humores vtrinque abigantur, refrigera 06
corpore , illo crapulam fedari perfpicuum eft,
prxfertim quum fequax vini vapor humoribus
deorfum conuerfis deuncetur,& prxeepsadima
deuoluatur, quifefe efferens in caput, mentis
Srcem obfidet, bc temulentiam graurtatenique
creat.

Galenus ex Apollonio in dolore capitis ab
ebrietate ad refrigerandum repeIlendumq«fc,ro-
faceum per fe &c cum acero,aut hederx, aut Braf¬
ficx fucco prxfcribit. Quin Bc ipfa Brafficx folfi
calida macerata , capitique circumpofita, ac oblf
Zzz 3

H 1 SIT ORIAE

gata naturaliter ebrietati refillere ari.

Apud Grxcos porro adeb frequentis fuit in
cibo vfus Bralfica, maxime qux dicitur,vt
bis c©<5tafaftidiri cceperit, & apud Apicios in
rouerbium abierit^/VxfitaS.-iSstv-attQ-jquo etiam
odie vtimur, cum rem iterum atque iterum re-
p citam, non fine moleftia , fignificare volu¬
mus.

Quid fi hxc eadem illa fit , qux tot exercuit,
imo fere occidit, Grammaticos, illo Satyrici fena-
riolo vaticinante quantum crucis nolitis olira
Criucis poneret.

Occidit miferjs Crambe repetita magiftros
Antequam aurem Medicos populus Romanus
reciperet Bralfica fcxcentis annis ita vfusclt, vc
nullus morbus oriretur quem non hoc olere,
Marco Catone id annotance,curaret.Ex quo vires
cius perlequi par efto.

Braffica omnibus oleribus ante llat.Eam efto,
ait Cato, vel coalam, vel crudam. Crudam fi edas,
in acetu intingit® >mirifice concoquit, aluum bo¬
nam facit, Iotiumquc pramouer,ac ad omnes res
falubris ell.Si voles in conuiuio multum bibere,
ccenarequc libenter , ante exnam efto crudam,
quantum voles ex aceto. Et item vbi ccrnaueris,
comello alia quinque folia^rcddent te quafi nih 1
comederis,b!berilque,bibefqi quarum voles. Vc
aluum deficiat quomodo praparar.dadcdanda fit
docet. Sivero xgre lotium it Sumito Bralficam,
inquit, conjicito in aqua ferucmd, coquito pau-
iilpcr, vti fubcruda ficr, poftea aquam defund^o
non omncm:eb addito oleum, & falem, &Cymi-
ni paulultimiinferue facito pau-lifper, poftea inde
iufculu frigidum forbere , &ipfam Bralficam clTe
oportet, vti quamprimum excoquat, quotidie id
facito. Qux vocatur j7tx/Ko«<AiV hxc feptem habet
bonain comedura. Et prunum lcrio:dc omnibus
Bralficis nulla ed Crambe tertia medicamento-
lior. Ad omnes tumores, ad omnia vulnera eam
contritam imponito. Hxc omnia vlcera purga¬
bit, lanaque faciet fine dolore , tumida con-
coquet,vuInera putrida cancrolque purgabit, la-
nofquc faciet , quod medicamentum aliud facere
non poted. Verum priu/quamidimponas, aqua
calida multa lauaro. Podea bisin die contritam
imponito. Ea omnem putorem adimet. Sican-
ceratereft,isolet, defamem fpurcam mittit. Si al¬
bus, purulentus eft.Scdfi fidulofus,lubtus fup-
purat (ub carne. In ea vulnera huiufcemodi tere
bralficam, fanum faciet: nam optima ed,ad huiuf.
modi vulnera. Et luxatum fi quid ed,bisdic ca¬
lida foueto , bralficam tritam apponito , citb fa-
rumfaci et. Si bis dic apponitur, dolores auferet,
& fiquid contulumed, erumpet, fi bralficam
tritam appofueris, & fanum faciet , & fi quid in
mammis viceris natum, & carcinoma , bralficam
tritam apponito , fanum faciet. Et fi vicus acri¬
moniam cius ferre non poterit, formam hordea¬
ceam mifceto , itaappontto. Huiulmodi vlcera
omnia hxc fana faciet quod aliud medicamen¬
tum facere non poted,nec purgare. Et puero, &
puellx fi hulcus erit huiufcemodi, farinamhor-
deaceamaddito.Etfi voles eam ede, confe&am
lauta ficcam, fale ac aceto fparfam edo , falubrius
nihil erit. Quo libentius edas aceto mulfo fpar-
gito, mentham addens ficcam, dc rutam, decorian-
dru/n fale fparfam paulo libentius edes. Id bene
faciet, & mali nihil linet in corpore confidere, &
aluum bonamfaciet. Si quid antea mali intus
erit, omnia lana faciet. De capite de dc oculis om-

PLAINT A RVM*

nia deducet, & fanum faciet. Hanc mane elTc
oportet ieiunum. Et fi bilis atra cft,ddi lienes
turgent, de fi cor dolet, & fi iccur, aut pulmores,
autprxcordia,vno verbo, omnia lanafaciet qux
intro dolitabunt:eodem filphium in radito , bo¬
num ed. Cum venx omnes, vbi fudlatx funtex
Cibo,n.on poliunt perlpirare in toto corpore,in-
de aliqui morbi nafcuntur , vbi ex multo cibo
aluus non it,proportione Bralfica fi vteris(vtice
moneo) nihil idorum vfu veniet c.x morbis. Ve¬
rum morbum articularem nulla res tantum pur¬
gat , quantum Braflica cruda, fi eam edes cum
ruta,decoriandro concilam.Sic dc I-alcrpitium in-
rafuin cum Bralfica ex aceto oxymelli , dc lale
Iparla. Hacfivtcris, omnes articulares morbos
poteris expellere. Nu-llus fumptus eft,dc fi fump-
tusedee, tamen valetudinis caula experirer, eam
mane oportet ieiunum effe: Omnis quiinfona-
niofus ed , hac eadem curatione lanum facies.
Verum aliam Bralficam , & vnflam caldam falis
paululum dato hominiieiuno. Qu^m plurimam
ederit, tam citiflimc fanusfietex eo morbo.Tor-
mina quidem moleda erunt , fic facito. Bralfi-
cam macerato bene , podea in ollam coniicito,
dcferucfacito bene , vbi codta eiic bene, aquam
defundito. F.6 addito oleum bene, dc falis pau¬
lum, de cuminum, dc poilinem polcntx. Podea
bene feruefacico , vbiferbuerit,in catinum indi¬
to. Dato edat fi poterit Ime pane, h non , panis
parum ibidem madefaciat, & fi febrim non habe-
bir,dato vt vinum ahum bibar,cito fanus fiet. Et
hoc , fi quando vfu venerit , vt quis debilis liet,
hxc res lanum facere poted, fi bralficam edet ita
vtifuprifcriptu ed. Et hoc amplius : Lotiucon-
leruato cius , qm Bralficam elitauerit, id calefaci¬
to', eo hominem demi.tico, cuo fanum facies
hac cura,exper um hoc cdiltem, pueros pufiilos
fi laues eo lotio, nunquam debijes fient : &: qui¬
bus oculi fune parum lari, eo lotio inunguico,
plus videbunt. Si caputaut cexuices dolent , eo
lotio caldo haurio, delinent dolere. Et fi mulier
eo lotio locos foucbit, nunquam ii virofi fient.
Hac ititer ali a Cato , qux maluimus formali eius
Mmerua reddere , ne quid verborum eiusdepe-
riret,?.ut aliquid in detrimentum fententiq omit¬
teretur , aut mutarerur, quod dum nitori oratio-
nis candidum volunt, fieri conlueuit.

Bralfica laudes , inquit Plinius , longumed
exequi, cum de Chryfippus Medicus priuatim
volumen ei dicaucrit per lingula membra ho¬
minis digedurn , & Dietichcs : ante omnes au¬
tem Pythagoras deCato non parciris cclebrarint.
Cuius lententiam vel eo diligentius perfequi
p.redjVt nr.lcatur qua medicina vius fitannis
DC Ro. populus. Cato crilpam maxime probat,
dcin leuem grandibus foliis, caule magno . Pro-
delfc tradit capitis doloribus , oculorum caligini
Icintillationibulquc ,veldomacho , prxcordiis,
crudam ex aceto de meile , Coriandro , Ruta,
Mentha , Lafcris radicula, fi.mptam acetabulis
duobus matutino : tamamque elTc vim , vtqui
terat hxc, validiorem fieri fe fcnriat. Ergo vel
cum his tritam , lorbendam , vel ex hoe intindlu
fumendam. Podagrx autem, morbilquc articu¬
lariis illini cum Rutx,Coriandri, dc Salis mica, ac
hordei farina. Aqua quoque cius decodla , r.er-
uos articulofque mire luuari. Si foucantur \ul-
nera, dc recentia & vetera , etiam carcinomata
qux nullis aliis medicamentis fanari poflim.Fo-

ueri

LIBER XXI- 8T5

ucri prius aqua calida iubet,ac bis die tritafh im¬
poni. Sic etiam fiftulas cluxatas , & tumores cuo-
cari, quasque difcuti opus fit. Infomnia etiam, vi-
gihafque tollere decoctam, fi ieiutii edant quam-
plurimam ex oleo &fale. Tormina fi decotta
iterum decoquatur , addito oleo , Tale , cumino,
polenta. Si ita fumatur fine pane , magis profu¬
turam . Inter reliqua bilem detrahi per vinum
nigrum pota. Quin &c v ripam eius qui uraflicam
efitaucrit , alleiuaii, calefadtamque nertiis reme¬
dio e Te. Verba ipfius fubiiciam , ad exprimen¬
dam fenter.tiam. Pueros pufillos li laues ex vri-
na, nunquam debiles fient. Auribus quoque ex
vino fuccum Braffica: tepidum inftillari fuadet.
Idque etiam tarditati audientium prodelfe affe¬
cerat. Et impetigines eadem fanari fine hulcere.
Gra:corum quoque opiniones iam Sc Catonis
caufaponi conuenit, in iis duntaxat qua: ille
pra:termi ferit. Biles detrahere non percoctam
putant. Item alutim foiuere, eandemque bis co¬
ctam fiftere. Vino aduerfari , vt inimicam viti¬
bus. Antecedente in cibis caueri ebrietatermpo-
llea fumpta crapulam difcuti. Hunc cibum & o-
culorum claritati conferre multum-, fuccum vero
cruda: vel anguhsnnttim tadtiscUm Attico mei¬
le, plurimum. Facillime concoqui , ciboque eo
lenius purgari. Erafiftrati fchola clamat, nihil elle
vtilius ftomacho neruifque , ideo &c ptralyticis,
Sc tremulis dari iubet : & fanguinem excreanti¬
bus ,Hippocratescoeliacis &dyfentericis bis co¬
ctam cumfale. Item ad tenefmon,& renum cau-
fa: laiftis quoque vbertatem puerperis hoc cibo
fieri iudicans, &, purgationem fceminis. Crudus
quidem caulis fi mandatur, partus quoque e-
mortuos pellit. Apollodorus aduetfus fungo¬
rum venena femen aut fuccum bibendum cen-
fet. Philiftion Opifthoconicis fuccum ex ladte
caprino cum falc meile. Inuenio & a poda¬
gra liberatos edendo eam , decodtzque ius bi¬
bendo. Hoc & cardiacis datum Sc comitialibus
morbis additofale. Item Spleneticis in vino albo
per dies 40. Iftericis , nec non & phreneticis ra¬
dicis cruda: fuccum gargarizandum bibendumqj
demonftrat.Contra vero finguhuscum Corian¬
dro & Anetho, & meile ac Pipere ex aceto , Illi¬
tam quoque prodelfe inflationibus ftomachi- I-
tem ferpentium ictibus, &fordidis vlceribus,ac
vetuftis, vel ipfam aquam cum hordeacea farina:
fuccum ex aceto vel cum Freno Graeco. Sic aliqui
& articulis, podagrifquc imponunt. Epiny&idas
acquicquid aliud ferpit in corpore, impofitale-
uat. Item repentinascaligincs : has & fi man¬
ditur ex aceto. Suggillata vero & alios liuo-
res pura illita. Lepras & pforas cum alumine
rotundo ex aceto. S;c & fluentes capillos reti-
net.Epicharmus tcftiu & genitalium malis hanc
vtiliffimi imponi alferir. Efficaci tis eandem cum
Faba trita. Item conuulfis cum ruta. Contra ar¬
dorem febrium & ftomachi vitia cum ruta: femi¬
ne: & ad fecundas: Et muris aranei morfiis, folio¬
rum aridorum farina alterutra parte exinanit.
Ex omnibus Braffica:. generibus fuauiffima eft
cyma,etfi inutilis habetur, difficilis in coquendo,
& renibus contraria. Illud quoque non eft o-
mittendum, aquam decoftre ad tot vfus lauda¬
tam freterc humi effufam. Stirpium Braffica: ari¬
dorum cinis, inter caiifticainteJHgicur. Ad co¬
xendicum dolores cum adipe peruetufto. At
cum Lafcre &: aceto in vicem pfilothri euulfis
illitus pilis :nafci alios prohibet. Bibitur & cum
oleo fubferiiefadtus, velper fe elixus ad conuul-
fa & rupta intus, lapfumque ex alto. Nulla ergo
Tom. II.

funt crimina Braffica: ? imo vero apud cofdema-
nimx grauitatem facere, dentibus & gingiuis
nocere : Sc in Aegypto propter amaritudinem
non eftur.

Sed de Braffica: facultatibus dilferit Galenus
his verbis. Braffica: fuccus facultatem habet pur¬
gatricem , corpus autem ipfius communi ficcan-
tium ratione fiftit magis, qu&m ad deiiciendum
incitat. Quum igitur qux in ventre continen¬
tur excernere voluerimus , e propinquo cacabo
in quo coda cum Aqua fuerit , extradam ipfam
protinus in vafa ,in quibus oleum cum garo pa¬
ratum fuerit , conficere conueniet : nihil autem
retulerit, fi falem loco gari fumpferis. Quod li
humencem aluum ficcare voluerimus , priorem
aquam, vbi Braffica mediocriter coda videbitur,
effundentes , aliam calidam mox inficiemus : ac
deinde rucfilm Brafficam , quoad conmbuerit, ei
incoqucmus.quod non facimus cum ventris de¬
ficiendi gratia fumitur: volumus enim hoc cafii
proprium ipfius fuccum omnem non deponere,
fed quoad maxime fieri licet, retinere. Porrb ni¬
hil quod coquitur proprium fuccum feruare om¬
nino poteft : quin potius omnem abiicit , fi co-
dum diutids fuerit : BrafUca paucum habet ali¬
mentum, & edulium eft non firmum, (ed laxum.
Succum habet non probum, vt Laduca,fed pra-
uura & gtaueolentem. Quod verbad vrinas at¬
tinet , nihilipfas, quod fciam , infigniter neque
prouocat, neque moratur.Brafficzgermen quod
nonnulli nominant , minus quam Braffica
ipfirficcat:tametfi aliorum olerum caulis tempe¬
ratura vt plurimum eft quiim folia fieciorc , pv-
tiflimuffi quum iam prope eft , vt femen pro-
fundant. Et , Braflica cfculenta dcficcandi vim
habet, tum efa , tum foris impolita, non tamen
etiam admodum acrem. AIioqui& vkera gluti¬
nat, maligna vlcera fanat: prreterca phle-
gmonas iam induratas, ac a:gre folubiles , &id
genus quoque eryfipelata. Eadem facultate e-
pinyctidas& herpetes fanat. Habet quiddam
etiam in fe abfterforium, quo lepras curat. Por¬
ro femen eius potum lumbricos interficit, maxi¬
me Braffica: Aigyptia: quanto fcilicet ea tem¬
peratura ficcior eft. Sane amara: qualis femen
particeps eft ficut videlicet alia omnia medica¬
menta, qua: ad lumbricos idonea funt. Eadem
facultate ephelidas Sc lendes , & quacunque
modicam abfterfionem poftulant,adiuuat. Por¬
ro caules Braffica combufti cineres efficiunt ad¬
modum deficcantes , vt videlicet iam& caufti-
cam vim participent. Hac ratione ei veterem a-
dipem commifcentes : ad inueteratos laterum
dolores , & fi quid eius fuerit generis adhibent:
nam valenter digerens medicamentum effici¬
tur. hac Galenus.

Simeon Sethi : Malum, inquit, Sc melancholi¬
cum fuccum Braffica procreat, vifum hebetat , Sc
fomnumper tumultuofa infomnia interturbat.
Succus eius aliquatenus ptirgat : corpus vero
cius ventrem fiftit. Quapropter in quibus hu-
medam aluum ficcare volumus , ipfam modice
decoquentes , aquamque primam abiicientes,
confeftim alteri aqua? feruenti indimus : nihil
enim neque aeris, neque frigida: aqua: quod bis
coquitur tangere debet. AeftiiuBcafficapeioris
fucci eft quam hyberna. Vrinam ducit, lum¬
bricos interficit , Sciis qui ex vino crapula labo¬
rant auxiliatur. Fertur autem ab h-umrditate or¬
tam hebetudinem fanare. Co&acum pingui car-
ne,plurimilm noxa: atque vitii amittit. Flos eius
proprietate quadam femeri genitale corrumpit
Z z z 4

S:6

vtcro imponens, & mulieres concipere prohibet.
Pulmonem lxdit. Tradunt quoque fi ante alios
cibos affumpta fuerit, ebrietatem arcere. Et quod
eius fuccus cum meile fumptus, magnifice defe- '
£fciones vocis iuuat. Vulneribus impofita ea
conglutinat ,& malefica vlcera & induratas in¬
flammationes fanat.

Brafficx femen craffiufculecontufum , inquit
Matthiolus , & in carnium iure feruefadlum, po¬
tumque vnacumipfo iure colico dolore labo¬
rantes prxfentaneo remedio iuuat. Braflica tor¬
mina difeutic , fi bis edatur co<fta,addito Cymini
femine, Sale, Oleo,&hordeacex farinx polline:
prxfertim fi fine pane deuotetur. Idem facit ius
deco&x cum vetere gallo. Hem prodeft iecino-
rofis,lienofis,& renum calculo laboratibus. Pro¬
deft perco&a tabidis, fi frequenter edatur. Suc¬
cus ex meile codfus vifum clarificat, angulis tan-
Wim oculorum illitus. Datur fuccus vtilitcr po¬
tandus aduerfus fungorum venena. Co&a, &
longo pipere afperfa vnaque cumiur-c fumpta
nutricibus la&is vbertatem prxbct. Caulium
medulla ex cremore amygdalino dcco£h,& cum
meile in eclegmate parata, datur lambenda ma¬
gna vtilitate anhelofis.

Braffica, vt feribit Cardanus, triplici nobilita¬
te prxftat , nam cibus cft & medicina , adeovt

Romani non aliam nouerint tam in externis,
qu^m interioribus morbis: Vi tam egregia, vt
incodta vafis in quibus aqux fcrucre lolent,cru-
ftas ab illis auferat : partibus enim tenuibus &
nitro fimilibus prxdita cft. Sapore adeo fiiaui,vt
aplxrifquc nobilioribus eduliis prxferatur.

Cxterum feribente Dodorxo, Braffica omnis
rcficcantem &c adftri ngertem facultatem habet:
atque vna nitrofam quand.im vehementius ab-
ftergentem qualitatem : hancautem fuccus aut
deco&um ciusiibi vendicat:fubftantia fine braf-
ficx corpus adftnngentem fle rcficcantem reti¬
net. Deporit etenim bralfica dccodlione nitro¬
fam hanc qualitatem qux fucco ac humido eius
infidet.-quam omnem aquaJr qua primb deco¬
quitur , ad fe pertrahit. Quam ob caufam deco¬
rum eius aluum mouet : veluti & fuccus fi biba¬
tur. Abie&o autem primoiurcin quodeco&a
eft, aluum bralfica ficcat & adftri ngit: alimentum
aurem corpori prxbet exiguum ‘fuccum verb in¬
generat nonprobum,vt pote craffum ac melan¬
cholicum, miniis tamen craffum aut viticfutti,
quxalbidx funr:qux idcirco flcalns praftant.

De Braflica Ba ptifta Fiera fic cecinit.

Ium veniat folio Chryjippi Braflica crifpo.

Vel patulo & lcui>vcl glomerata comas.
Vrima falutifera , & ventrem lenire parata,
Bullierit modico fi tamen igne, placet.
Omnibus ardor ineftgrauior tum & efca fe¬
cundis. ,

Ne capiti noceant vina fuperba premunt.

HISTORIA PLANTARVM

f

fubdulci : Tctii
qux primum
erumpunt lata
habet fle am¬
pla , fubrocun-
di,nullis effatu
dignis iaciniis
finuaca, longis
craffis pedicu¬
lis hxrencia,
coftis neruif-
que albicanti¬
bus intertexta.
Quorum infe¬
riora atiulfa ,
aut forte deci¬
dua , jhpitem y
relinquunt
denfa veftigio-
rum feri e ru¬
go fum & mx-
qualcm: Superna vero qux remanent lata quo¬
que & fubrotunda,& ex viridi albicantia & cx-
fia , mutuo incubitu in caput maximum durifli-
mum conglobantur : tam ardto complexu , vt
difficile feparentur. Horum interiora plane al¬
bicant. Porr b glomer appetente Vere, quo tem¬
pore feminii ergo tranfplantari folet,parum de-
hifcens, e medio caulem ere&iorcm profert fto-
nbus\utcis aut iuteopallidis , quibus delapfis
filiqns. longx nafipnuir teretes , acuminatx : fe¬
mina parietum medulloforum intetfeptu clau¬
dentes rotunda. H.ycmem non durant, nifi
contra frigus muniantur. Rei familiaripotiifi-
mum hxc expetita , propter v fum , & quia diu¬
tius in cellis adferuari folent. Hac »ntcrdumr-
legantiflima naturx varietate ad ^o.CapituIa mi¬
nora fert, magni illius glomeris loco , vt inferius
fpecialius tradetur.

Caputium hodie di&um olus, Germ.Capui^,
Ernflicx genus eft,inqut Cordus , quod Cuma¬
num Plinius vocat : fcflile folio & capite pau¬
lulum , non tamen vbique fimilitcr prouenit;
tri t i a n a m , i mp e ri al e m , y.fau Cbxi \oriu) , fu fp ica-
turefTc H.Inn. quam Nicander nominat i»
tumidi ventris figura.

Fuch.Icon.Brafficx a.gefius : & hift. Braffica 4.
feffilis^uam. vulgus Caputos caules quali Capi¬
tulatos appellat. Nonnulli Brafficam albam fle
caules albos.

Dodon.Gall. Brafficx prima fpccics alba : &
Lat.in fol.sraffica tr.inter albidas 1. quam vulgo
Capitatam nuncupari ait : & h nonnullis Braffi-
! cam Imperialem , Brafficam Tritianam Plinii,
1 quemappofite notat quod eius Caput terrae ag-
geftione, tale fieri affirmet : quod non aggeran-
: do vel accommodando terram tale [ pedalcfci-
[ licet interdum ] nafeitur , fed fua natura, fi tem-

H epar & obftruftumfcemineumquefcemur.
Arida Socraticam pareret ni Braffica bilem ,
Iure erat in morbis omnibus illa fatis.

Extumidam referant ve ftcam , agrumque ite- | porc & lo o idoneis tranfplantetur, capitatum

efficitur.Ipfe autem Dodon.olim Fuchfianam fi¬
guram habebat quam nunc ponit pro rubra,flc
nouam habet pro alba.

Caulem capitulatum [quem Germani <£ap*
pcB vocant ] ego [Tragus fib.z-c-53.] fatim BiaC
fi cx genus ellcexiftimo, Quibusdam Caulis Ira-
lis Imperialis dicitur. Alii Caputium capitatum.
Caulem capitulatum, & fimpliciter Caulem vo-

Slcuti vfu frequentiffima eft Brallica alba eant, Auicenna Cannabari [ quam vocem ego ad
capitata , ita in hoc genere prima nobis de- Betam pertinere fufpicor,] Senp.Cormub vocat,
ferbetur. j Petrus dc Crcfcentiis, Sambufium , Stephaniis

Caulem ergo hxc producit craffum, albican- 1 de Coruo, Carncbum appellat. Apollm. iveiff-

tpl & fcppie frout vocat , ac confundere videv-

titf

BRASSICA CAPITATA ALBA.

Mcuti vfu frequentiffima eft Braffica alba
^capitata , ita in hoc genere prima nobis de-

, albican-

cerr.,cralTo cortice tedum, medulla parum acri fle

LIBER XXL

tur Braflitam cum beta.

Gefner. hort. Braflica capitata.

Monach. in Mef. Caules Caputii.

Lobcl. & Pen. Aduerf. Braflica alba fcflilis
'glomero/a. Qbf Braflica capitata. Icon.Platit.p.
243.Teut.25>?.

EftMatthiolo inDiofc. capitata conglomera¬
tis in orbem foliis > Plinio Lacuturris appellata.
Braflicx capitatx , qux vulgo Captati dicuntur.
Itemhift.Germ.Cappce/ Braflica capitata, qux- 1
dam viridis, quadam alba.

Tabern. Icon. &: hift. Cappem? atitCappte
Fraut/ Braflica capitata Caulis capitatus.

C. Bauh. Phyt.&apud Matth. Braflica i. flue
capitata alba, Lacuturris Plinii videtur : aliis Cu
manaeiufdeiTKaliis Tritiana. Bradica.?. fine plu¬
ribus capitibus conglobata. Ha zc non videtur
fepnranda £ priore,cuius videtur monfhrum.

Cxfalp. Caputii.

Hift. Lugd. Braflica capitata albida, Tertia al-
bx Braflicx fpecies : Gal..c/?0« capn , id eft Caulis
capitatus. Plinio Lacuturris cft Bra/Jica vtvult
Mitth.& Dodon. Bradica Tritiana. Sed verifimi-
lius eftLacuturrin noftram elfeBrafticam capi¬
tatam candidam. Tritianam vero noftram eftt
Braflicam capitatam viridem. Eft & alia Brallica
capitata pol) cephalos , Quidam id teri x,cui fe¬
men creditur,vbertati aferibunt, qux tam copio-
fum alimentum prxbet.

Braffica capitata, Grxc. y.?a.u@>i y.^ethan. Germ.
Cappcs&Cappcsfraut/ tvetfl LolEraiir. Belg.
«nrte ©Iuifi foolen &c Cabuiffookn. Gail
Cbotix cabuzj. Ital. Cabn2jZjO.Ca.ulo Capitccio, Cap-
puzjzsino. Yi\i\p>.Rcpoll)j yGolbes morcuinos. Angi.
Cabbuge. Hung. Fejes Kapoz,ta.

Copiose colitur in horto E. C. ac aliis Mont-
belgardi Braflica capitata : longe maximam vidi
Argentinx : Bafilex abundanter colunt etiam
in agris & in Alfatia, habent etiam Lugduni :fe-
mel uidi Geneux congelatas Ianuario. InDuca
tu Vvjrtembcrgico vt circa fontem Admirabilem
agri ea conferuntur, menfe Octobri oftenditmi-
EiDS.Dr. Rontzius in KircJcen Braflicam hanc
in qua erant ad 50. capita parua magnitudinis
Ouorum,qualem curauimtts dcpingendanv.ftmi-
lem polycephalon dicebat fe habere II. Cei.
Vvirt. Hortulanus in (Boppingfcn / tales mihi
etiam aliquando in Alfatia ^<mcnfd?tmller de-
monftrarx in horto N0b1l1lI.viriD1.I0.Iac.Vval-
dner afreubflein compatris mei. Hoc genere in
plxrifque Gcrm. partibus , Bauaria potiflimun
autore Fuclifio per integrum anui curriculum
quotidie vi&itant. Albx & rubrx nufquam ma¬
ior prouentus &: fcctura qu&m apud Belgas, vt
teftatur Lobel.vifitur, qui naues onuftas in vici¬
nas Germanix, Anglix &Hifpaniae regiones dc-
uehunt.

Semen Caulis capitulati teres & fufcum,quod
non peruetuftum fit , tempore quadragefimx
Martio menfe terrx mediocriter pingui commit¬
titur, e qua fexto aut feptimo die erumpit, ac mfi
frigoribus aut pulicibus terreftribus opprima¬
tur , breui tempore augetur noua illa eruptio.
Quamprimdm vero recentesillx & tenerx plan-
tulx [Germani Set^lmc? appellant] quatuoraut
quinque produxerint folia , id quod in Solftitio
xftiiiait circa Feftum D. Medardi fieri lolet , tum
euclluntur,acin ftfciculis colligatx aliis regioni-
Lms in quibus femen aut perinde prouenite fo-
Iet, communicantur. Deinceps vero rurfus plan¬
tantur explantulx,in terra pingui & probe ftor-
corata* Semen huius oleris peculiari quoque

arte Hortulani elicere folent. Na capita feu cau¬
les capitatos vna cum radicibus eucllunt , inque
cellis vinariis lumina cura conferuant in Mar¬
tium vfquc menfe n , quo tempore capitulatum
olus ad collum vfque, hoc cft * cralTus ille ac
callofus caulis-, humo rurfiis inferitur. Hoc vbi
xftatis vim & calorem fenferic,nouos emittit co¬
liculos per capita fuperne erumpentes, viridibus
&c auguftis foliis veftitos , Aprilique menfe cdm
& arbores florent, copiof©, luteo, & violis fimiK
flore comantes. Porro flos in loreas tandem abi,t
Iniquas, rotundo &fu(co femine refertas.

Hoc olere in Germania in cibo, & hominibus
& iumer.tis nihil frequentius eft, Quin itavfus
eius inualuitin plerifque locis , vt vulgus homi¬
num maxime eorum qui amplato familiam alere
nccelfe habent, vino potius quim hoc cibi gene¬
re carere velit. Non foliim enim ftomacho fatis
facit, ac famentes probe alit , meliore fui &inter-
na parte, prxfertiin eos qui ciufmodi cibo aflue-
uerunt , fed & exteriora tuis folia , exterxque
partes pabulo bubus exhibentur non ingrato.
Quamobrem quod ad me[ Tragumjquidem at¬
tinet, quiquid alii dicant, nolim fani hocgerms
oleris plane contemni, neque etiam facili omni¬
bus indifferenter eum cibum interdicere con ful¬
tus velim, maxime iis qui illo alfucucrunt, neque
alio perinopiam vi&i.tare potiunt. Confuetado
enim qux in naturam fxpcnumerb tranfit , re¬
pentinas mutationes omninbnon potellferrej,
tefte Hippocrate. Hxc tenuioris fortunx homi¬
nibus fcribimus quibus per vitx rationes fplen-
didionbus epulis vefei non licet. Meo certe iu-
dicio Caulis capitulatus bene paratus , Conditus
&co£tus , multb falubrior cft , condimentis illis
peregrinis,& fumptuofis.Ohux inquam, Cappa¬
ris & Citrorum , qux omniaad cos potius perti¬
nere videntur, quibus nihil mft peregrinum pla¬
cet, afpernandbusdomefticd, qux vtpafiim ob¬
via funt , ita dubio procul magis falutaria. Sed
vtut palato fuo ifti blandiaritur certum tamen
eft apud plerofque Caulem capitulatum ita in
cibo expeti & vfurpari,vt ab eo fe diuelli non pa¬
tiantur, vt qui vtilicates eius, haud obfcure de¬
prehenderint, Nemo igitur non nouic caulem Tcm ^
capitulatum coftum , maxime cum pinguibus ^ •
carnibus &fuillis,ftomachum latrantem conipef-
cerc , quanquam & in medicina vfum fuum non
contemnendum habeat. Braffica cnpitulata[ vt
moris eft Germanis] in cibo ftomacho xftuanti
prodeft, quare illa eos qui operas exercent vefcf
conuen t. Vcihseft& ipleneticis,cibi appeten¬
tiam inducit, fitirn fedat. Folia huius inflamma¬
tionibus & tumoribus vtiliter imponuntur, non
aliter atque Betx.Ius conditx brafficx facris igni¬
bus Angulari experimento illitura medetur.

Quod ad reliqua attinet vidte fupra;

BRASSICA ITALICA TENERRIMA
glomeiofa flore albo.

Hxc caule & foliis adeoque tota intet albas Dcfsript^
candidior,teneriorque videtur: Folia quo¬
que qux ampla funt atque rotunda per fe
dilutuls virentia candicantibus venis intertexta
funt, quxdam etiam eorum modice crifpa ac va¬
rio contortu nonnihil rugofa. Foliorum quoque
pediculis breuibus auriculx quxdam foliacex
adhxrent. Flores albi quadrifolii vti exterorum
quos nonnifi tepidiore Sole llluftrata profert,
quippe algidi frigoris impaciens,minds ar<5to/p-

HJSTORI^ PLANTARVM

tum implexu glomerem laxiorem miroremque
cfiformans. Euius j .'emina ftmt vei reliquarum
Lautior hxc, quippe tenerior,delicstioribus ex¬
petita, eorum potiliimum qui eius norunc gra¬
tiam mentis apponitur.

Dc hac ni
fallor Dodon.
Alia capitata,
albida quam
Sabaudam vo¬
cant , oblon¬
gioribus capi¬
tibus , minuf-
que ardecon-
clulis , qux Ii
Vere explicen¬
tur , caules c-
mittunt ramo
fos, floribus al¬
bidis fpecio-
fos.

Dodon. Gal.
Braflicc 2. fpe-
cies , qux Sa-
baudica dicitur
Plinio Braffica
Lacuturria:

Tempus Sc

lpCUSi

Gall. Chou deSauoye. Belg. @auoy FolcmLat.in
fol. Braffica 7. Brabantis Sabauda bralfica. Lo¬
bel. & Pena Adu. braffica patula, Sabauda vulg.
intus albidis, foris virentibus fa^is, floribus al¬
bis. Icon. pl. p. 144. Brailica Sabauda hiberna

Tcut.294.

An Matih.in Dio ic. Brailica crilpa-.Plinius eam
Sabellicam appellari tradidit, qux crilpis admo¬
dum foliis, Laducx roodoin le concluditur, in¬
tus albicans, tenera, fubdulcis,& qux hxc xtate
omnium prxftantrffima habetur. Item Hift.
Germ.3rau£ fol Ftauf/Braffica crifpa.

Figura ^ Camerario polita, aliam brafficam de¬
notare videtur.

Tabern. icon. & hift.Btaffica crifpa FraufJ fol
Fra&f.An eadem bralfica Sabauda 0ftffoyf$ Pol .
Figura eft Matthioli.

C.Bauh. phyl. Braffica fecunda fiue alba capi¬
te oblongo, non penitus claulo.

Hi ft.Lugd. Braffica alba crifpa, braffica Sabau-
dica,C hou deSduoye. Dodon. Lacuturris, Catonis
crifpa, Plinii Sabellica.

H.Iun. Bralfica Lacuturria Plin.B. ©auoyfdjc
Fdlc.Gall.C/jott de Sauoje.

In horto Montbelgardi 111. E. C.VVirr. excoli¬
mus , inquo florentem vidimus Septembri &
& Odobri. Hanc frigoris admodum impatien¬
tem tradidit Lobelius. Hyemis vigorem non lu-
ftinet,inquit.Dodon. neque ad V er peruenit,nili
admodum clemens hyems fuerit.

BRASSICA SABAVDA RVGOSA.

Dcfcriptuj

H Vius folia rotunda , rugofa valde, ac ita
quidem rugis inxqualia funt, vt lingula ceu
ex velicis aut valuulis qmbufdam conlimilibus
congefta videantur, fubtus extuberantibus at¬
que prominentibus aucrfaparte, cauis, exbre-
uibus pediculis hxrentia , color foliorum ex
luteolo quodam & atro viret , quae pallide viri¬
dantibus collis quoque intertexta lunt. Eadem
etiam in denfiim globum coguntur, fed paruum,
& candicantem, dum extremitates interim ob-

fcuriiis virent;

F/ 'S luteus , fe¬
men vt in reli¬
quis. Hyemem
non fert.

An Dodon.
Lat.Brallica Sa-
baudi Cuius
nomine figu¬
ram pofuit,qux
non videtur
refpnndcredcf-
criptioni.
T.ibern.Icon.

& hi A. 03?
pfioyfcb Fran£

Fd!/B 1 alii ca crif¬
pa.

Lobel. Icon.
p.214. Braffica
patula crifpa
Sabauda xftiua
Teut.294.

C.Bauh. Phyt Braffica 9. fiue alba crilpa, Mat-
thiolo crifpa, Lobe!. Sabauda xftiua. Qu/bufdam
cenfetur Lacuturris Phnii : aliis eiufdem Sabelli-
« a,Matth.Gefner.horr.Lac. Bralficacrifpa Lugd.
Bralfica alba crilp a Lobel. Bralfica patula crilpa.
Sabauda xftiua Dodon. Braffica Sabauda Ta¬
bern. In hac magnam colorum varietatem ob-
fcruauimCis : eft muea tota: eft qux canddiffi-
ma,&e. Hac Frater. Matthioli crilpa an fit ea¬
dem cum Sabauda rugosa dubito propter deC-
criptionem k Macthiolo politam qux rcfponde-
renon videtui\alii diiudicent,nihi! affirmo : Pre-
terea varietatem colorum tantam non exiftimo
cadere in Brafficam Sabaudam qftiuam , (ed po¬
tilis ad Brafficam crilpam laciniofam referendam.

Eft mihi Montbelg. in horto Ill.E.C. hyemem ^ocu**
difficulter proferens : obleniam quoque Gcep-
pingxin horto III. E.G.Vvirt. & in Vl&rfcnflei$
in horto 111. Comitis.

BRASSICA RVGOSA, LONGIORI-
bus foliis.

FOlia ampla fefquicubitalia ex longis pcdicu- Dcfctij»
lis,infetiore parte amidta. H(jc qu^m Sabau-
d:cx feriptx dilutiore virore candidiorumque
Collarum interceptu , candidior apparet , tota¬
que rugola,ac vcluti lacculis referta eft. Tenera
quoque magis videtur , nec in capita cogifolet,
vt Sabauda flore lurco hiemem vix fert.

Montbelgardi in hoito Ill.E.C. V virtemberg. Loca*

BRASSICA MVLTIFLORA.

PR^ampla hxc quoque fert folia, cubitalia, Ion- Defcript
giora qu&m Brafficx capitatx albx, necita
lata, nulla infigni laciniarum diuifura , diluti
virentia, quaedam etiam colore magis glauco^x-
tcrioraprxlertim , neruis candicantibus conlpi-
cua, per ambitum ex longiulculadiftantiadenti-
culata,& veluti ferrata. In fdpwr glomeratur, fed
mollius , minus dcnfo foliorum incubitu forma¬
tum. Intra quorum linum flores denfiffimo fti-
patu prodeunt exigui , pallidi aut candicantes,
velut in vmbelU pofiti , qui cijm Cauliculis fiiis

afp ara-

LIBER XXl-

afparagorum

tenellis tene¬
ritudine &
gratia certare
videntur, at¬
que ob id lau¬
tioribus tan¬
tum patinis
expetiti : Et
ipfx quoque
Eruca: , huic
apprime con¬
colores , fape
eamdepafcun-
tur , vt pro
Braffica, srafili-
cq cadauer re¬
linquant.

Dodo. Gall.
qraffica 3. fiue
Pompeiana:

NeotericisCy-

ptii:ltil.Caultfion:Ga\.Choufieuri , Belg.Bloem
Fbolch. Idemhift.Lat Braffica 8. Caulifloram
nonnulli Cypriam vocitant , ea autem cum Pli-
nij Pompciana conueniic videtur.

Lob. & Pena Adu. Braffica florida aut potius
raccmofa, vel Botrytis Pompeiana. Obf.Brafhca
florida botrytis : Icon. Php.245.Teut.195.

Cam. apud Mattb.G.2$lum Fol/Italis Qaulifiori
optima adfertur Genua, aliis Braflica Cypria, qui
exiftitTuntPompeianam Plinii: cfui optima deli¬
cata, diu poteft hieme in cellis referuari. Caulis
floridus. Idem horti, Braflica Cypria, fiue Pom¬
peiana. Tabern. Icon. & hift. BIumen fpl/
Braffica prolifera florida.

C.Bauh. Phyt. & apud Matth. Braffica 7. fiue
cauhflora, Pompeiana Plinio : 1 heophr. videtur
meminiile, dum feribit genus efle quod nullum
aut paruum femen producat.

H.Iun. Braflica Pompeiana Plinii.Cypria Rem-
berto. B. Bloem f«5Ie. G.C boux fleurif. Ital.
Cauli flores.

Hifl.Lugd. Braflica: alba* quinta (pecies. Braf-
fica Pompeiana aut Cypria. An Gefner. hort.
Brafficx genus quod c Syria defertur,1 Conabit fen
C onauit vulgo di&um.

Cafalp. Genus capitata Braflica: a flore co¬
gnominatum, Cauli flores.Theophr.videtur nul¬
lo demine aut paruo.

Polyflora Braflica fiepius nobis prouenit
Montbelgardi,in horto II1.E.C. Vvirt.ex femine
peregrino : veriim hieme reponenda , & vix fe¬
men maturum profert. Stutgardia in eiufdem
C.horto copiose cxcolitur*& editur, vti etiam in
E.C. hort. Gccppinga : Vidi & in horto 111. C;in
tPiefcnficig.

BRASSICA ALbA VVLGARIS.

iprto. Adix topho faeft, ex qua ftipesqui/n/mner-
XVuorumque diuifura,atque intertextu , rubra:
quodammodb refpondet:/o/id tamen fubrotun-
da, ex longis craffis pediculis delicatiora viden¬
tur , in quibus in circuitu praefertim ferratura
quadam apparervt.Tota planta albicat , & cafio
quodam colore obdudh eft , auriculas habet yci
prodicta:. Flos albus eft.

Hnac altera fimilis fi non eadem quam hortu¬
lanus diiierfamputat,^t pote cuius folia magna.

829

nonnihil crif-
pa , interni
vero qua: ad
vmbilicum
pianti magis
candicantia,
aut certe ma¬
culis albis infi-
gnita , qua¬
dam etiam per
ambitum leili-
ter ferrata.

C. Bauh.
phyt. & apud
Mattii. Braflica
6. fiue alba vel
viridis. Trag.

Braflica: fatiui
maioris fpc-
cies alrera. Al¬
terum genus
purpureo af¬
fine forma

foliorum candidorum ad caulem accedit ca¬
pitulatum , fed quae in caput minime extube¬
rent. Hoc quoque genus hyemem contemnit:

Caulem fundit admodum procerum, vt qui vni-
cus tot folia fuppeditare? queat quot ad ferculum
requiruntur. Tragus Germ.defcribitcum rubra.
Gefner.hort. Braflica alba. Monach.in Mef.Cau-
lesalbi. Lob. & Pena Adu.Brafficalaciniofa al¬
ba, Braflica vulgar $ & vulgatiff. exalbido 3c
pullo albicans. Matth. Germ. Braffica lanis alba*
fol- Hifl.Lugd. firaflica alba vulga¬
ris, lauis.fatiuaTheophr. Catonis &Plinii:foliis
ex viridi exfio candicantibus , flore tum luteo
tum albo. Cafalp. Braflica laeuir , Plinio caulo-
dcs. Hort.Lufir. Braffica alba , wctffcr f<5h Sci;

@cfab« ByleFaal.

Gcneua Braflica alba hyemem ferebat in
horto , in fine Nouembris anno 1569- in ea ap¬
paruerunt adhuc Eruca. Monfpelii Braflicam al- Modiis &
bam cum flore albo copiose in hortis colunt.

Flore albo'.

BRASSICA ALBA EXPANSA.

ALba vulgiti in multis adfimilis eflle vide¬
tur. Verum folia hxc fert ampla, cx longis Dcftriptl*
& auritis pediculis , duorum aut trium fere cit-
bitorum, laruia , vix vilis laciniis diuifa, fed tan¬
tum nonnihil complicata aut conuoluta. Tota
planta adeoexpanla eft ac patula,vtarnpliflim£
tabula: conferri poffit. Italicam putamus, nec
exiftimamus hyemem perferre po(Te.

In horto 111. E.C. Montbelgardi colitur:0«flo-
bris fine nondum caulem , nedum principium tLocUs &
cius apparuit.

tempus.

BRASSICA cavlorapa.

AT rarior multd Braffica illa fpecies , qua

patulis foliis glomerem nullum facit, ve- O^fci-ipcic#
rum,quo folo figno facile ab aliis feparetur , bre-
uis caulis, qui foliorum comafubeft, in rapum
cfculentum extuberat.

Dod. Gall. Braflica 4. hodie diifla Rapacau-
lis.Gall.fft?» /•^«/.Belgic.raepefoclcn. Et Lat. irt

*3°

HISTORIA PLANTARVM

fol. Braflica 9. R.ipocauks vulgo. Braflica caule
rapum gerens. Brallica: cuius caulis Rapi in mo-
rem extuberat , manditurque fubinde medulla ,
pingui iure incodta Raporum modo , non repe-
ritMatth. me-
meminifle Pli-

Zocus &
sempus

nium,nec vetu-
ftiores alios.

Camer.Germ.
Matth. Ruben
fol/ Gaulo ra¬
pum. Italorum
Torz,utos Plinii
Lacuterrcs. I-
dem hort.arafti.
ca rapicaulis.

C.Bauh. phy t.
& apud Alattb.
Braflica 8. liue
gongylodes,
Rapitius colis,
Catoni forte.

Caulorapi
cinnum vtriuf-

que natura: vi¬
dit Scaliger, fed
Braffic^ radix
fub terra condita fuit. Rapum fupra terram in
ftipite turgefeebat

Cifalp. vulgo Torturi, Plinio Lacuturres , ca¬
pite praegrandes. Putat Gefner. bort. Brafflcam
hirfutam Monachis in Mefuem efTe genus illud
cuius Matth.meminit,tanquam Veteribus igno-
ti,cuius caulis,inqtiit,Rapi in morem extuberat.
Confidcrandum an Monachi non intclligant a-
liam.

Lobel. &Pcna Aduerf. Cauiorapa , Braflica
peregrina, medio caule turbinata & Rapata. I-
c0n.plant.p-i4.tf. Rapa braflica peregrina, caule
Rapum gerens.

Hift.Lugd. Braflica y.fiuc Rapofa,Veteribus
incognita [mfi fit Rapitius colis Gatonis ] ytyp-
KM&uGri nominari poteft.

Tabern. Icon. & Hift. Rubeti Fott , Caulora-
pum. Item lancji ubmfofl/Caulorapumi. Nos
vnam eandemque pla*ntam facimus, idcoque
non feparamus.

Braflica pulchra qua: ad radicem magnum ha¬
bet rapum , efui commodum. Non vfquc adeb
crebra eft. Bafilei primdm vidi in horto Do6tif-
fimi mei Pnceptoris Cilii Secundi Curionis.
Albam hancBraflicam habui Geneui in horto
pulchri virentem Januario. D. Dalcchampio di¬
cebatur Braflica rapofa & ^>y}v\enpeLuC>i : Mont-
belgardi fata in Illuft.E.C.VVirt. horto prouenit.
ObTeruaui cum eflem apud fontem admirabi¬
lem in rtufen fici# in horto Ill.Comitis.

BRASSICA MONOSPERMOS ANGLICA.

Vnere Domini Fridcrici Meyeri ex Anglia

Dcfoiptio J Vlvfquc adlata femina habeo, Brafli ce mono-
fpermi Anglicani , alia nuclei Cerafi magnitu¬
dine, alia altero tantb maiora , figura vtrir-
que turbinata,& acuminata, & thorulis quibuf
dam fecundum longitudinem donata, vel alias
tuberculis afperata , colore cinereo-
De hac Aduerf.inquiunt, locis eft oriunda An-
ghz maritimis ad Portlandiam Infulam/edquia
inculta, negle&a , hifpidior multo, cibo tamen
toleranda : cuius fejnine lamdiu Medicus An-

L<k us.'

glus hac parte cxercitatifumus Turnerus nos
denarat, eamquei/s^oi^ev, 3c t/tfycazr=o^«:',vocan«
da.n^ femine lingulari volebat. Sunt enimin
florum pallen¬
tium alborum
congerie elo-
ganti,dcnfa, 8c
vmbcllofa ,
multis in ra¬
mis

breuiorescraf-
fiufcula: , qui¬
bus lingulis
lingularum in-
eft femen. fo~

Ita eadem fer¬
ine qui Braffi-
ci nigri , fed
crafliora & la¬
tiore afpechi,

& fimbriis vn-
dulatis plicifi-
que admodum
arti ficto fis.

Lob. & Pe¬
na in Aduerf

Braflica marina filueftris multiflora mo^ofper-
mos. Tabern. icon.& hiftor. i£n#!ifd? folfraut
Braflica Anglica.

C.Bauh. phyt. Braflica iz.fiue Angi. Tab.Braf-
fica lS.fiue filu. maritima. Lobelio marina.

Hift.Lugd. Braflica marina filu.Monofpermos
Peni.

Prouenit mihi in horto ill.E.C. Montbelg.ex Locu*
femine mifTo ex Anglia per D.I. Gargilium Sco-
turn,vbi mulus iam annis durat fe propagans et¬
iam furculis, folia valde cralla,qui interdum ru-
t,ent:fapor non ingratus.

BRASSICA TOPHOSA.

TAbern. I-
con. &
hilt.bucFel F6Q/
Braflica topho-
fa. Compilatori
more fuo pefli-
mo fufKcit nu¬
dam iconem
orr.ilja deferi-

T*btri.r

ptione propo¬
nere. Natalem
faltem aano-
taffet , ac ita
medium eam
inueftigandirei

herbarii ftu-
diofis reliquiC-
fet, necfefuf-
pe&um figura¬
rum %fttrum
reddidi flet.

BRASSICA ANGLICANA MINIMA

muea.

MEminerunt Aduerf.Lobel &' Peni, etiam Defcript
in Angliahorto pufilla: Braflicdlam, to¬
tam mueam,priterquam exci emas oras lacinio-
fas fimbriatafque plicis cnfpancibus , & vndulis

LIBER

rngofis,purpnreis alpcrfas maculis, quas etiam
adotrollas & olfadloriola nedlcnda dum tenel-
ja adhuceft in hortis colunt,

BRASSICA NIGRA DICTA.

Da

Odon. Gall. Braffica 5. qui ait, (ub Braffica
alba comprehenditur Braffica peregrina
valde,qiix dicitur nigra, chounoir. Caulis niger.
Ital. VJegre cautes, Belg. 6'^tvotre foolcii, Lar.
Bra^c*IO*mgra cognominata , de qua dubitat
* an ad Brutianum Plinii referenda fit.

Figuram ponit Fuchfianam,qUam olim pofue-
rat pro Crifpa,idqm facit Hift. Lugd. qui Braffi-
cam nigram Dodonsi vocat.

|crjpcio

BRASSICA CAPITATA RVBRA.

QVod folia
attinet al-
D«eli*nilia quo¬
dammodo fut.
At colore ma¬
gna varietate
ludunt. Qujc-
dam enim a-
tropurpurea,
quardam atro-
uirentia,aut e-
tiaiH dilutius

- AV

m

virentia : non¬
nulla quoque
exfio nebula:
afperfit glauca
funt: At omnes
rubris coftis ac
neruis inter¬
texta. In caput
quoque cogu-
tuz.Flores lutei.

Hyememfert.

t)odon. Gall. braffica: rubra: a.fpccies:braffica
Lacuturris, Gal. Ghou cabit rouge. Belg-Kooffcns
& Koobe 6luyc Foolcn. Lat.in fol.brafficar alte¬
ra Ipec.es, Brabant.Kooffena vocanf.Latine Ro-
faceam brafficamdixeris. Dodonms pro hac po¬
nit figuram quam olim habebat cxFuchfianis
pro alba.

LobcI.& Pena Adii, braffica conuoluta & oc-
clufa apud Belgas rubto colore enematibtis ap¬
tior.

Matth.Germ.Tabern. Icon. & hift. &Hort.
Lufit. 2\ott (fappee iVaut , Braffica capitata ru¬
bra.

C. Bauh.Phyt. braffica 4. fiue capitata rubri.

Hift.Lugft.braffics rubra: i.fpecies.

Brafllcam capitatam rubram habui exSuItz,
ex horto D. Clara: a Rinack vxoris prxfe&i, qua:
plantata in horto E.C.Motbelgardi tulit pulchra
capita colore rubro vario tinda, potifllmiim hie¬
me repofita. Hiemem facile perfert. In Belgio
magnus eius prouemus tefte Lobelio.

BRASSICA RVBRA VVLGARIS.

iiftio' T^Rocerior hqc reliquis <
X namque veluti arbore

j,- , ede videtur. Stipite
namque veluti arborefeit alto , duorum,
*iium,aut quatuor pedum, aut etiam cubitorum,
‘ Tom.lL

xxi; sjt

erado, atropur-
pureo , ima par¬
te verrUcofo :1-
li^sfingulo, a-
lias in ramos di-
uaricato. Quepi
flia fortuito
pofitii Ripat la¬
ta , ex viridi ru¬
bentia, alitis fan-
guineo rubore
aut obfcuriore
etiam tota per¬
fida , non fine
obdudu nebu¬
la- cuiufda glau-
Ca: : crebro craf-
farUm venartirri
difcurfu n-gofa,
jix patula, fir uata-
• ' que. Flores lutei
cauli erc&o ha:-
rent : quos filiqua excipiunt palmares , in quibus
femen ruffum, rotundum. Huius folia patula ma¬
nent, ac expanfa. Hyemem perfert : aciippe pra:-
fertim culta, arboream acquirit proceritatem fir¬
mitatemque , ac ita in plureis duratannos. Sar-
pe etiam lateralesproducit ramulos. Hyeirie po-
tiflimum culinis expetita , vbi frigus extrinfccus
pradenferit. Ramorum extreina aduentante Ve¬
re delicatioribus in acetaria expetuntur.

Trago Lat. & Germ. braffica. Foci traut , brafi
fica fatiua maior, braffica: fatiuce primum genus.

Fuchf. Icon.& Hift. braffica 1. genus , braffica
lauis : m Ia Germ. breiter aut groffer Foci. Gallis
Cbot/x fimpliciter dida.

H. Iun. braffica Cumana, Imis , rubra ,

A«oeyM©- : Al. Brctrcr Kottcc Foci. B.Oroote
coobe Fol Sloorc. Gal.C bou rouge.

Dodon. Gall. Braffica rubra prima Catoni,

Gratce xpau£>, , Plinio btaffica Cumana: Gall.
Cboux rouge & poly : Germ . Brcitcr roter Foclcn/

Belg. dJrootc roobc Foolen. Lat. braffica vulgaris
fatiua fiue prior.Theoph.AKo?yMoy:Plin.vno loco
\Hcty } alio Cumanam cognominat : eandem &
caulodem quofdam vocitare ait : Cato hancla:-
uemjappellat, vulgo Rubra Gaulis, Dodona:us
Gal. Fuchfianam habebat figuram , quam nunc
ponit pro braffica minore: pro rUbra verb no«
uam iconem proponit.

Lobel. (ScPena Adu. Braffica laciniofa rubra
Cumana vulgatior. Obf.& Icon.pl. braffica vulg.
fatiua, Anglis Kcale & Cole: Gal. Cheux verds3ou
collets.

Matth.Ger. braffica Imis , (Blatt ober Scfftctfjt
Foci Fraut/rubra.

Hift. Lugd. Braffica: rubra: prima fpecies, flo¬
rem ferens altero anno > ficut& caulis capitula¬
tus. Hic hyemis frigoribus rari fl.heditur ,guftu
aliquantulum amara ac falfa , maxime vbi adolc-
uerit hiememque attigerit.

Monach.iU Mef. braffica fiue caulis rubea,fiue
nigra.

Gefner. de coli, ftirp. braffica. Tabcr.Icon.S*
HifbKotcr Foci, braffica rubra.

C.Bauh. Phyt. braffica 5-fiue rubra.

Hort.Lufit. Braffica rubra, BrunerFoel/rottec
Fol Koemifd) Foel. Scl.Boly 6«^«Icf /tPobre
Saab

Copiose feritur quotannis paffim in hortis locus
vti etiam in horto £. C* Hanc brafficam per ali- tsjnpu':-
A aaa

%> HISTORIAE PLANTA RVM,

quot annos ex (emine deciduo in muro 8 regio
ne feneftraruru xd.umin quibus moror duran¬
tem vidi.

BRASSICA CRISPA LACINIOSA

OMnium
hxc clc-
gatiffima fert
fdta , ex lon¬
gis pediculis
auritis, oblon¬
ga , cubitalia,
altiora, neruis
albidis clcga-
terpi&a, at
que multipli,
ci eorum duia-
ricatione in-
tertextatambi-
tn quoque fuo
multiplicibus
conuolutio-
num fpiris fi-
nuaco , ita crif-
pavt ftrutii anis
plumas , mili¬
tibus gloriolis
criftamm loco expetitas quodammodo reprx-
fentent. Cojla plerumque etiam dilute purpure*
funt,ficut& ipfi caules/fiw luteus. In cibo rubris
non inferiores.

Fuch.hift. braffica altera crifpa, qua: a fimilitu'
dine Apii ovavptiJtie, ideft, Apiana nuncupatur,
vulgb Crifpus carulis : Gemi, fraufer f 61 : Gal.
Chuux crefffs.lcon.p. 1-2.54. brafficx 2. genus.

Dodon. Gall. brafficx rubrx quarta fpccies,
braffica Sabellica. Neoter. Braffica crifpa , Gal.
Cboucrcfpu > lielg. £t^ccronPcIbc F6len. Et Lat.
in fol. Braffica j.Crifpa: Theophr. cJao^oMck nomi-
nat.aique inter Erafficas primo loco refert : Ca¬
toni a.eft, Plinio Sabellica. Olim figuram Fuchfii
proponebat quam nunc pro nigra ponit , & no-
uam exhibet iconem pro Crifpa.

Lob. & Pena Adu. Braffica nigra vndantibus
crifpis &laciniofisfohis : Obf.braflica fimbriata.
Icon, plant.p.147. Non reperit Matth.meminilTc
Phnium , nec eo vetuftiores alios , brafficx qux
foliis admodum per ambitum lacimatis, minu-
tiniqueintcrcifisalTurcit.

C.Baub. Phyt. Braffica 13/fiue foliis laciniatis
Fuchf.2. Lob. fimbriata. ApudMatth. videtur
mihi Frater fub braffica crifpa Sabauda tradere
varietatem colorum infignem , noftrc brafficx
crifpxlatifolix.

Hift. Lugd. Figuram Fuchfii pon:t pro nigra
Dodonzi: brafficx rubrx 4.fpecics : Nigram Do¬
don. vocat Fuchfius brafficamcrifpam : GzLChou
crefpu noir.

Tempus Montbelgardi habemus in horto Il.E.C. Wir-
°cus' temb. cam obferuaui cumellem apud Fontem
admirabilem in Vvifenfteig in horto Il.Comitis.

Braffica crifpifolia prxftantior eft lxu i, inquit
Porta ex Thcophraft. quia ficcior eft, ob id fapi-
dior.

Dcfcriptio

BRASSICA LACINIATA RVBRA.

A Vulgari rubra deferipta vixdum magnitu-
ne variat. Folia potiffimam faciunt differen¬
tiam, qux profundis laciniis finuatis nonnihil

variant» iifdcm modo in latiores , modo in mi¬
nores rm/us fe&iSjVt tota pen€ crifpa videatur:
idque poiiinmum propter minorent laciniarum
contortum. Huius quoque//<?j luteus eit.Vafala
tk femen , vtin reliquis. Hycmem & hxc fu {Fert
Montbelgardi in horto 111. Ex.C. Vvircentberg.
haud fccus ac vulgans illa {cripta, coque potil-
iimurn tempore meniis expetitur.

BRASSICA LACINIATA ALBA.

RV brxla-
ciniatx
haud multum
abfimilis pre-
poitione eft,
non penitus
alba ,caulcin-
terdum pur-
purafcente:cui
folia pallidd
viridaria, glau-
ca quadam ne¬
bula obdmfta
fu nt.Fo Lorum
quoque laci¬
niae profundd
quidem di ui.'?,
minus tamen
cnfpx. Fert Sc
hxc hycmem
Montbelgardi
in horto E. C.
cftque vt illa flore luteo, fed minus in cibo acce¬
pta, vt hortulanus perhibet.

Tabern. Icon £$chilt. vocatur fdlhraut 2. braf-
fica 2.

Dc

BRASSICA TENVISSIMA LACINIATA.

HAdr. Iun.
Braffica

Apiana Plinii,
Sabellica eidem
crifpa Plinii:*/.»
Nicad. «Vfii/Mof
Theoc.hr. cnf/./-
ycwe/wV Catoni:
< Tixiyvffra : Achc-
nqo,7s2/va{ Plin.
Al. ^Ntaufct
F6l. B.(f3erouc*
Felbe oft 0e£ac-
Fclbc Foci. Gal.'
cbtux crefpus.

Tabern. Ic5*
& hiftor breyt
Frftiifs Fol, Braf¬
fica Selinifia la¬
tifolia. Item,
©comati Frauf?
Fol, Braffica Sc-

Icnifia anguftifolia.

C. Bauli. phyt.Braffica i4-fiue Apii folio angu¬
ftifolia. Bralfica i5.fiue Apii folio latifolia.

Trag.Germ.& Lat.bas anber Fol Fraut , cuius
tria aut quatuor genera, Frflfift Fol. Plinio Apia¬
na aut crifpa. Bralfica crifpa leu Alpina, Te tia
Brafficx fatiuq fpccics, cui folia culpa & per am-
* bituiq

LIBER

tam incifa : in hoc genere quxdam frequen-
tioribus&r profundioribus , alia: rarioribus &c
magis exiguis incifuris diUetftae apparent , ita vt
plura cius fa Aigia co nftituerc licear.

Monach.in Mef.Caules crifpi.

Dodon.Gall.Braflica j. rubra : Grxc3 <n\ivoli-
•^iV, Lat.Braffica Apiana : BeIg.r$c£ncFeIbc Focjs
Icn.cal l.cbou n feuilte decbiquetee. Et Lat. in fol.
Braffica quarta foliis 'fi ffis. Grxcis ,

Latinis Braffica Apiana diSia. Plinius' Crif-
pam fic di diam Vult i fimilitudirie foliorum
Apii: funt autem Apii folia haudquaquam cri-
fpajcd in varias partes diiDdla. Icon, piant, pag.
i^C. Braffica tcnuifolia laciniataiTeut.i^y.

Camcr.hort. Braffica Apiana crifpa.

Hifl.Lugd.duas habet figutaSjVnam fub titu¬
lo, Btaflic^rubncj.fpeciesDodon.^A/micAiV: al¬
teram vero fub Braffica crifpaTragi , & Braffica
tenuifolia laciniata Lobelii.

Brafficam habemus Montbelgardi in horto
!f “ IJI-EC.VVittcmberg.teruiiffime diffidam, qui
v ' hyemcm perfert;

Ijri ip»io

BRASSICA THYRSOIDES.

Erubii uraflici genere eft, patulis ex viridt
atrorubentibus foliis ffubinde laciniatis, per
qua: paffim lupina parce noua criiporum foliolo¬
rum foboles conffirgit.pulchris lemnifcis, naturi
lu(u ipedando, hincinde exorientibus , ntlnc
breui amento tenuiqueappenfis.nunclatiufcu-
culo petiolo hircntibus.atque etiamnum in alia
deinteps fertula ftruppofque luxuriantibus, /fo-
ris,fliiqtu', femenque ad Brafficam rubram vulga-
tiorem accedunt.

xx i:

] nuioribusjWiir -/flore luteo, Germ. XlcincrFofr
vt ab aliis difcernatur,nominari potefl. Gall.
cboux rouges. Icon.p. Braffica: tertium ge¬
nus. °

Dodon.Gal).
Braffica rubrx
quinta fpecies
minor. Germ.
Fletner Folerr,
Gal. petit cbou.
Bclg. Sloorcn,
Catoni proprie
ytdixCu. Omniu
rnininia filue- '
ftri pcn3 fi mi¬
is , foliis prima:
rubrx , mult<5
minoribus , a-
lioqui omnino
fimilis, feritur
propter femen,
ex quo oleum
paratur , quod
venditur pro
Napi feminis
oleo. Dod.Gall.Figiirain non habet, fed eam pro
filueflri pofuit ex Fuchfio. Dodo. Lat. braffica
5. minor natura fua fil uefttis: idcircb nec in ciba¬
tu defiderata: feminis autem caufa prxeipue fe¬
ritur, ex quo fubinde non exiguus quxflus ac-
cedit.Hxc efl Veteribusj. quam Plinius proprii
xpctu€w dici affirmat. Pro hac inhjfl.Lat.ponit I-
conem a Fuchfio politam pro braffica 1.

C.B.iuh.phyr. braffica i7.fiucfiluefl. Trago,
Sylu.Fuchf.3. 5

1 aber.Icon.& hifl.25ufd>cl F61 Fraut , Braffica
prolifera.Item £ufd;el frauc Ul/ Braffica proli-
fera.

Mira e A 6. Brafficx fpecies Hifl. Lugdunenfis,
quam Afparagtadem efTc Herbarii cenfent, cuius
mentio fitin Geoponicis Caffiani Conftancino
attributis. Caulis radix eadem qua: in exteris
b rafficx generibus. lolia nunc fune laciniata , &
frcquentiffimisdiuifurisincifa , qualia Brafficx,
ciifpx,nunc plan3 lata, &expanfa. Eadem non-
nunquam tota virent , noununquam venis per
ipfa folia di(perfis,& media cofta rubent. Huic
vero id peculiare efl & infigne.quod ex foliis ra¬
muli multi breucSj torofi, folioli nafcuntur, flo¬
rentes fuo tempore, & femen edentes , non ali¬
ter quam in reliquis plantis, ex caule,vel Aioite,
quorum ramulorum cum afparagis fimilitudo
fecit, vt hanc Brafficam afparagadcn Grxci vo-
cauermt. Hi tenelli afparagi in lure aliquo pin¬
gui, vt Capi, aut Veruecinx eduntur.

Cafp. Bauhin. phyt. sraffica 10. fiue ex cu¬
ius foliis ramuli nafcuntur. Dalechamp. Afpara-
odes. Braffica 11. fiue Afparagodes crifpa. Ta-
crn. crifpa prolifera. Vnam tenemus elfc
plantam, non duas.

Vidi in horto AdmirabilisFantis, & in %ixc
d?eu vrbe VVirtembergica in horto D. I. Lutz
Pharmacop. dicebatur .fcfccrfpl/ fatis ampla
mihi prouenit Montbelgardi in horto Uluflr.
E.C.VVirtemberg.

BRASSICA RVBRA MINOR.

BRaffica tertia proprie vocatur Crambe a
Fuchfio in hifl. minutioribusf/f«fif-«jJ& tc-

Hifl.Lugd.Pofl/emum brafficx rubrx genus
Dodonxi. sraffica filuefl. Item Braffica agreftis
KpduCv dyela. , cui plane fimilis efl: tertia brafficx
fatiux fpecies Fuchfii. Figurx ambx funt valde
fimiles.

^ Trago Germ. Crambe vulgaris Kaud)tt>alb
FolFraut/ber 4.F0I. Lat.Braffica filu.foliis vulga¬
ri fatiux pene confimiljbus, fed magis exiguis 8c
afperioribus , gufliique amarioribus. Brafficx
vulgaris fcu fi lue Aris.

BRASSICA SILVESTRIS.

B Rafficx trifariam dari digeflidnem fupcriiis
dictum efl. InSatiuam quippe, SilucJlrem,Sc
Marinatu. Et quia de Satiua ha&enus adlum efl,
fequiturvt Silueftris tra&ationcm fufeipiamus.

Silueftri,infit Theophr.plant.hift.lib.y.cap^.'
folium leue, fed paruum atque rotundum. Hxc
ramis foliisque permultis condita efl : adhxc
fuccum afpcrum & inftar medicamenti habet,
quamobrem eo Medici ad affium purgandam fe-
pe vturitur.Et rurfus cap.tf.Nunc de filueflri, feu
ea quam aruenfem vocamus, pariter indicare
tentandumeft. Hxcafpedtu vicina vrbanx efl,
prxterquam quod foliis minoribus, caulibufque
fcabrioribus conflat, &fucco (quiaficcior) po-
tiffimum acriori , vehementiorique condituri
caules fortitur rotundiores, leuiorefque quim
fatiua : & foliorum appendicem illa lata, hxc ha¬
bet rotundiorem, vt folium ipfum minus angu¬
latum: nam exteri quidem fcabrior tum cauli-
bus,tum foliis conflat.

Brafficam filucftrem fatiux fimilem fcribiC
quoque Diofc.fcd candidiorem , hir/utiorem
amaram

Aaaa x

«34 HISTORIAE

CcUbrauit & filucftrcro brafficam liuc Erra¬
ticam Plinius. Hanc, inquit, alii Petrxam [ quia
in maritimis proruptis nafeitur, Diofc.]vocaru,i-
flimiciflimam vino, quam prxcipue Vitis fugiat,
aut ii non pofiit fugere , mori atur. Folia habet
bina,parua , rotunda, lamia; plantis oleris fiml-
lior, candidior fatiua & hiriucior. Sed Plinius hic
vt notat Dalcch. Marinae & fihieftrishiftoriam
c»r.fundit. Folia rotunda, parua , lamia marinx
funt. Nemo bina e fle tradit. Res ipfxfalfum
hoc efle monftrat. Similitudo cum braffica hor-
tfenfi,folia candidiora, &hirfutioraqu^m in lati-
ua,& (quod aitDiofc.) amara ,filueftris brafficx
funr. Videtur tamen Cxfalpino Plinius potilis
interpretandus , quam confufionis hoc in loco
arguendus. Ita namque fcribit.Sylueftris braffi-
ca fponte nafcens, guitui ingrata , in maritimis
afperis,qualis in fcopulis Ilux nafeitur , foliis cft
ex candido purpurafeentibus, fimilisfatiux pur-
purex,tantum minor, nechirfuta , vt Diofcori-
dis. Hanc Plinius Petrxam vocat, eique folia bi¬
na tribuit, per qux binas foliorum appendices
rotundas intelligit. Theophraftus, vtex eius
verbis colligere licet, hirfutiem negat. Defcri-
bit alibi Brafficam filv. Plinius, Theophraftum
imitatus. Tertia, inquit. proprie Crambe vocatur,
te/mioribusfoliis, Sc fi m pii cibus, dcnfiffimifquc
fedefficaciffima. Alibi Raphanum vocat , cum
inquit, Grxci tria genera fecere foliorum diffe¬
rentia, crilpi , lxuis , tertium filueftre : nam lic
Theophr. Grxce vocat quam Diofc. Cramben,
& Latini Brafficam. Sed vt no (Iram hac dc rc di¬
camus fententiam. Theophraftum & Plinium
nomine Raphani & Brafiicx filueftns , mariti¬
mam defcriphlTc Brafficam exiftimamus , vtfuo
dicetur loco.

Braffica filuefttis traditur a Matth. in Diofc.
foliis domefticx (imilibus , fed Hyofcyami modo
hirfutis,amaro acinfuaui guftu.

SylueftrisDiofcoridi nuncupata Braffica , fa-
tiuarum minori quinto loco deferiptx [ brafficx
noftrxrubrx minori]fimilis effet,aitDodonxus,
nifi hirfutior,albidior,acfaporc amariorforetffo-
lia fiquidem, flores, filiquxque fatis rerpondem.

&yeU a Diofc.|grxcc dicitur ^ quibufda Ha-
milridia: Lat. braflica fy lu.$c braffica rufttca : Gal.
C hou fauuage ou rufinjue.Cctm. ^cc FoIcn/& IPil-
be 3cc Folen : a Neotericis Caulis braffica marina,
differens tamen a braffica illa , quam Diofc. hoc
nomineinferibit , # Rccentiores Soldanellam
appellant, de qua fuo loco. Allumitautem pro
braffica filu. Diofcor. Dodonxus figuram, quam
pro tertia , vel minore exhibuit Fuchfius.

Tabern. Icon. &hift. tPtlbc Foci , brafficam
filu.vocat. Nullam autem ponit defcnptionem,
fufpicor fa&am figuram adLobel.in Adu. Braffi¬
cam monofpermon .

Locus. Nafci aurem hanc in maritimis prxruptis Dio-
fcorides tradit : repentur vero ait Dodon. &in
multis Zelandix altionbus tumulis iuxta mare.
In maritimis Senenfibus, Argentario promonto¬
rio, aliifque <um Tyrrheni, tum Adriatici littori-
bus frequens nafeitur. Hanc non longe ^ Terra-
cinavrbe,via quaitur Neapolim plurimam vidit
Matth.

Vires Huius cyma, inquit Diofc. in lixiuio coda ori

non cft infuauis.Illita verh folia vulnera conglu¬
tinandi, ac tumores inflammationefque difcu-
tiendi vim habent. Braffica, autore Catone, erra.
ticamaximam vim habet , cam arefacere , conte-
rereque oportet bene mi noti m. Si quem voles
purgare , pridie ne cccnet , & mane iciuno dato

PL-ANTARVM.

braffic? tritx,decodeque aquq cyathos quatuor,
nulla res tam bene purgabit, neque hellcborum
neque fcimoncum , Sc fine periculo, & fcito fa-
lubrcm effe corpori. Quos diffidas fanos facere,
facies. Qui hac purgatione purgandus erit, fie
eum curato. Sorbitione liquida hoc per dies 7.
dato,vbi elTe vblct , carnen altam dato. Si ede
non volet , dato brafficam codam, panem, Sc
bibat vinum lene dilutum, lauee rar6,vtaturvr-
dione : qui fic purgatus erit , diutina valetudine
vtetur, neque vllus veniet morbus nifi fua culpa.
Etfiquis hulcus tetrum,vel recens habebit, hanc
brafficam erraticam aqua infpergito, apponito,
fanum facies. Et fi fiftula erit, turundam intr&
trudito, fi turundam non recipit, diluito, fuccum
exprimito , cuminveficam indito , veficx cala¬
mum alligaro & ita premito, vtin firtulam fuccus
introeat. Ea res fanum faciet citb. Etadomnia
vetera vlccra, & noua , contritam cum mcllc ap¬
ponito, fanum ficict.Et fi polypus in nafo intro¬
ierit, brafficam erraticam aridam tritam in ma-
lumconiicito , & ad nafum admoucto. Icafub-
ducito furfum animam quamplurimdm poteris,
triduo polypus excidet, & vbi exciderit , tum ali¬
quot dies i dem facito, vt radices polypi perfanas
facias. Auribus fi parum audies, terito cum vino
Brafficam , fuccum exprimito, in aurem intro te¬
pidum inftillato , cito intelliges te plus audire.
Deinde impetigini parce bralficam apponito, far-
nam faciet, Sc vicus non faciet.

Brafficx filu. fiue ertaticx,inquitPlinius , im-
menfo plus effectus laudat Cato, adeo vt aridx
quoque farinam in olfadorio colledam,vel odo¬
re tantum naribus rapto, vitia earum graueolen-
tiamque fanare affirmct.Hancir.fiation-bus me¬
deri, melancholicis quoque ac vulneribus recen¬
tibus, cum meile ita ne foluantur ante diem: ftru-
mis, fiftulis,m aqua contritam, Chryfippus autoc.
cft. Etaliiverb compefcere mala corporis qux
ferpant : nomas vocant. Item excrefcentia abfti-
mere. Cicatrices ad planum redigcrc.Oris hulce-
ra& tonfiilas manducatam Sc codtam fucco gar¬
garizato cum meile tollere. Item pforas &lepra«
veteres ipfius tribus partibus cum duabus alu¬
minis in aceto acri illitis. Epicharmus fatis effe
eam contra canis rabiofi morfum imponi.Melius
fi cum laferc, & aceto acri. Necari quoque canes
ea , fi detur . ex carne. Semen e us toftum auix-
liatur contra ferpentes, fungorumque venena,
tauri fanguinem. Folia co<fta fplencticis [fplenicis
ch.] i A cibo data , & cruda ilutacum fulphure Sc
nitro profunt. Item mammarum duritix. Radi¬
cum cinis vuxin faucibus tumenti ta&u mede¬
tur;# parotidas cum mcllle illitus reprimit :fer-
perttium morfus fanat.

Braffica agreftis, vt notat Galenus, quodam-
modb calidior , ficciorquc eftquim domeftica:
ceu alia propemodum omnia agreftia fui generis
domtfticis vtraque facultate valentiora funt.
Quamobrcm neque intra corpus citra noxam
fumitur , vtqux longuls ab humana rcccfferit
temperatura. Eadem de caufa & guftantibusa-
marior cft quUm domeftica : quanquam domefti¬
ca quoque acrimonix nonnihil & amaritudinis
contineat *. fed vtramque agreftis habet validara:
quare etiam exterget , & digerit, quam domeftica
valentius.

Eft,ait Dodonxus, braffica filueftru calida,#
quia amara, extergens quoque.

ACHA-

LIBER XX i :

$55

ACHANACA INDORVM BRASSICA
foliis.

! In h 15 fpmasdc hi fle , «thn in ftimmitatendll»
| confpiciantur.

tcripuo

lia bifur¬
cata & acumi¬
nata furit,Braf-
ficx amplioris
foliisfimiilima,
fed non ita
cralTa , & te¬
nuiore cofta,in
horum medio
frU&us nafei-
tur oui magni¬
tudine, colore
luteo , quem
Alfard nurteu-
pant , alii Le-
fach> nomine
/erp entis con¬
coloris. F ru¬

dius is magno
apud eos eft
in pretio. Tota

planta tibiae hominis craflitudine.
Hift.Lugd.Acha nacaTheueti. .

C. Bauh. phyt. Brafllca 19. flue Braflicx folia
pcftgriha. 1

In regnis Mely &Tombotuad fluuium Se-
hegafitis , Medier, Bifrains appellati, aduerfus
tnorbum,qui illic frequentius graflatur, Boroz,ail
nominatus, aut Z.ti/ Aithiopum lingua , qui cx
immodica Venere, cui multum obnoxii (unt, or¬
tum h.\ber , herbx Aihanacx didtx deco&o , vt
refert Theuetus,potifiimum vtuntur. Morbus
autem is genitales partes plurimdm occupat,
qux in homine Afib , in fosmina Affabatas nomi¬
nantur.

Brafica folio Nymphe* Caiou-a.

Vidi, inquit Lerihift. Amer, cap.75. Braflicx
genus, quod filueftres homines vocant Ca-
iou-a , quo in iufculis interdum vtuntur : folia
luntei lata&pxne Nymphexlimilia.

Vius fo- ;PERFOUATA siliqjosa.

BRASSICA SPINOSA.

E St hxc C.

Bauh. Phyr.
Brafllca itf. [apud
Matth.fi. ] fiue
fpinofa , quam
cum integram
Patauii in horto
Cl. Bembi non
viderit, eamvf-
que dum integra
offeratur, fiedef-
crihit. Ramulus
cftfinefoliisjaut
faltem obfcuris

prope

:aulis e-

Xortum , in fum-
mo caulis fafti
gio fp inx tenues,

SEfquicubi- &efcdpt2&
tahs & at
tior eft , caule
tereti, tenui, &:
in alas diuifo ,
ex foliorum fi-
nu prodeun¬
tes : folia non
diuifa , cblon-
gadfibrotunda'.

Napi , colore
glauco , rigida-
la, pinguia, frar
gilia^ caule vi¬
dentur quafi
tranfadigi, fa-
pore oleraceo:
flores exalbidi,

Braflicx : fili-
qiitt perquam
longx, angulo-
fx femen conti¬
nent, Radix te¬
nuis, alba5gufi:u
Braflicx.

Trago Germ.’

'Sc Lat.perfolia-
ta altera , batf
«nbcr burd^ss
Et hxc,
ait i , hauddu-
bie fecundum
Ehofcor. Co¬
tyledon , fed
vt Marcell .
VocitjAcetabtP
lum, aut Vmbi-
bilicusVenerisi
[frfiivcn nabel/

& quorundam
Cymbalion:

Sed ego nun¬
quam hanc ad-

Tr,„ miferim cuiri

Ttagoprt, Vmbilico Venetis, Cotyledonbvb.

ra .cx agreftis fpecies alia [fic enim propofi-
tam a nobis plantam infctibit Cordus , &exeo
H.Lugd.] cubitalem habet caulem , teretem, gla¬
brum , aliquantuldm concauum, & in famulos
diuifum : folia cx interuallo fingula profert /ecus
ramulorum cruptibnes,crium aut quatuor vneia-
mm longitudine, paulo anguftiora,fubrotunda,
glabra, & Braflicx modo caimofa (in repetitione
verborum Cordi in Wifl- u

Tom. II

auli concolores
digiti articuli 16-
gitudine , ita vt
Videantur folia

o - — - - - ^11 icpctmone

verborum, Cordi in Hift. Lugd. mala feribitur
corrofa ■.) flores Veris exitu candidos & oblongos
fert,quibus fingult fuccedunt filicula, digito lon¬
giores, anguftt, Sc quadrangulares, oblongo.ni-
groque/rwiue plent. Radice nititur exigua, li~
gnola,femeftri3einutili. Folia BraOicam guftn
imitantur : femen verb amarius cft ,& aliquan-
tulumacre. ] Nafcitur pinguibusaruis , lento <?c
glutinofo fdlo.

Dicitur autem Cordo Braflicx agreftis fpecies
| alia, quia iam ante lib.i.c.31. alterius meminit , de
quapaulbpbft.fub Glailifolu Cichoroi.de, fuit
Turriti 1. Cliilii.

1 A.a a a j

Hifl.

Fiw ctibfcj-
tih:

S}5

HISTORIAE PLANTARVM.

Hfft. Lugl' Et licet colSetur Hift. Lugd. Clufii Brafficam
n,t campeftrem i. diuerfam facere a Brafficx agrertis

fpecie alia Cordi, cum ait Clufius aliam pingit &
_ defcripfit : Id tamen conttamentcm Clulii ten-

Brafiica c.
ftfiru.

s verba-hxc funt, Braffica campeftris [ad¬
dit in pofl.Hift.flore albo] pedales habet caules,
candicantes, rotundos, aliquot ramis proditos:
folia ex interuallis , Perfoliatx foliis non valde
dillimilia, albicantia, & colore fere Brafficx vfua-
lis : caulem fic ampledentia , vt tenella: planta;
ad Perfoliatam plurimum accedant ,guftu ferui-
do : ramulos c lateribus prodeuntes , fuftinentes
flores aliquot albos , Brafficx floribus limiles,
deinde cornicula longa, quadrangula, in quibus
continetur femen Brafficx femini minus, 'ex rufo
fufcum. ita r.uncupaui hanc &fequentem , tum
quia in agris & campeftribus nafcentescofpicie-
bam & menfe Martio florentes , in Murciano
agro,iuxta vias ad Eliocrctam vrbem vulgo Lor-
Xocus & ca di diam , vbi Martio florebant : tum quia quid
rumpus. Murciani CoBeion appellabant , id eft Brafficulas.

° e,on Cordus hanc primam fpeciem non ignorauit::
nam Brafficam Campeflrem vocat, quam veri fi¬
mi I e eft apud fuos in agris nafccntem obferuaf-
fe,ac propterea agreftis nomen indidi lTe : non
defuQt qui Brafficam femine quadrangulo vo¬
cent inepte : k corniculo potius , in quo femen,
nam femen quadrangulum non eft. Sed &hoc
genus fponte crcfcens obferuabam magna copia
in aruis Viennenfisagri,Maio florens.

Piant. Icon, p.ipfi. Perfoliata Napifolra An-
glorum fiIiquofa.Lob.215.Teut.4S2.

Taber.Icon. & hift. Perfoliata napifoliaiSur^
dMVacba mit ©toefruben.

Dodon .Braffica filv. perfoliata, quam alteram
campeftrem Brafficam nominantrnonnulli etiam
montanam , vel perfoliatam. Huius etiam me¬
minit Camcr. apud Thal. quando inquit : In ar¬
uis Thuringix non admodum diuerfa Braffica
filv. folio Betx Thalli nafeitur, quae cum Brafiica
campeftndefcripta 4 Clufio in Hifp. obferuatio-
nibus plan£ congruit.

Hort.Lufit.Brafiica campeftris Clufii. H.Per-
foliata filiquofa, tVilbcr Fol.

A me fata in horto 111. E. C. quotannis fe re-
nouat femine deciduo , eodemque maturo Au-
gufto. Spontaneam magnam obferuaui in fege-
tumagri&Ducatus Vvirtemb.circa Marbach, vbi
Romanorum olim erant limites , menfe Iunip
florentem cum filiquis longis.

Eius acrimonia proxime ad Braffica: facultates
hanc plantam accedere indicio eft, autoreClu-
fio,& illi valentiorem forfitan efle. De huius fa¬
cultatibus compertum nihil habet Dodonxus,a
nemine enim in cibum admittitur.

Ver foliata filiquofa purpurea Clufio.

Firmioribus eft'yirgi.r,nec adeb ramofis, cuius
folia i n fummo aliquantulftm feriata, reliquis
notis i Prioris foliis non differunt . & feruido
funt etiam guftu '.flores Prioris floribus fimiles,
maiores tamen , Leucoii aut Hefpcridis floribus
magnitudine pares, colore autcrp Lunaria: grx-
cx flori, purpureo videlicet : cornicula fucceden-
tia prioribus fimilia & fimile femen continentia.
Radix , licet dura fibrifquc quibufdam prardita
fit,viuax tamen non eft, fed prolato femineperi-
rc folct.

Cluf.Hifpan. &exco Hift.Lugdikafficx cam¬
peftris aliud genus, fiue fecundum. Hift. verb

poft.Braffica campeftris 2. flore purpureo.

Brafiica filv. maior latifolia Tbalio.

RAdicibus conftat inutilibus, lignofis , candi¬
dis: crf«/i.’1fefquipalmari,non admodum re-
cfto,rotundo, fimplici, nennunquam etiam bra¬
chiato, foliis mollibus, Ixuibus , fubflauis , inte¬
gris, fine incifuris aut finuofis crifpatuns, mucro¬
natis, duas vnciaslongis, vnciamlatis. In fummi-
tate in exiguis pediculis racemus florum candi¬
dorum exiftit, ex oblongis vafculis B-rafficarum
fatiuarum modo prominentium : 'quibus deper¬
di usfiliqua oblonga: pronafcuntur,/t7/;/;*4 Brafii¬
ca: fatiux minora continentes.

C.Bnih.Phyt. Braffica 25. fiue filv.maior lati¬
folia Thalio.

Turritis vulgatior.

NAfturtio filueftri adiungitur planta , qux
Turritis vocatur : inquit Taberna,r4<fii*fi-
brofa,vt in Plantagine videre eft :Ima lpfiu % filia
per terram hinc inde fparfaiacent , Saluixfoliis
confimilia : ex radice caules aliquot rotundi, exi¬
guis , acuminatisque , & Ixuibus foliis donati,
emergunt, qux aceto/x foliis comparari poliunt,
in fummitate caulium , multa exigua tenellaquc
foliola conueniunt , ficutiir[&aubcnrocf]Hip-
puride , qux velutcx ariftis eompofita lunt. In
caulis culmine exigui flofiuli funt confpicui, qui
fi deciderint, tenella: acuminatxque refidux ma¬
nent capfulx [tifcfilm]. Cur aurem hxc planta
Iberidibus annumera tafifci it plane me fugit,nifi
forte ob acrem ipfius guftum contigerit.Confar-
cinator credidit fe hic demonftrarc valde indu-
ftrium, cum tamen ex icone , male confiderata,
male fingat defcriptionem.Ex flofculis enim fin¬
git perulas fiue capfulas,ac ex filiquis facit folia
quod facile eft animaduertere ex fequenti Clu-
fiana deferiprione.

Sic autem Cluf.de Turrita vulgatiori. Drabx
2 .& tertix congener vifletur planta illa, qux vul-
gb apud eos qui ftirpium cognitione & ftudio
delectantur Turritx nomen obtinet, ab extre¬
morum caulium forma, qui in mete aut pyramidis
effigiem definunt: habet vero prima,qux & fre-
quentior & vulgatior , conferta circa radicem fo¬
lia, binas vncias longa, fucculenta, hirta, & afpc-
ra , faturatiore colore viridi prxdita : inter qux
pedales, aliquando etiam cubitales promit caules
quos inordinata ambiuntfolia , circa pediculum
latiora, deindein mucronem definentia, fuccu-
lenta & hirfuta : fummo caule confertim nafcun-
tur multi exigui flores, quatuor foliolis albis con¬
flantes : quibus difcuflis , alii apparent, caulis fa-
ftigio fenfim,veluti in metxformarr,fefe attolle-
te,vt tandem frequentibus longiufculis cornicu¬
lis cin^um confpiciatur , qux pufillum , rufum,
acre femen continent : radix illi alba, multis fibris
prxdita, quam tamen viuacem elle non pilto".

Tabern. Icon. & hift. Gerardo & Icon.php.220J
Turritis. Teuton.252. Turrita 1. vulgatior.

Sponte prouenit in plxrifque Auftrix colli¬
bus lapidofis & falebrofis. Floret Maio, femen
maturum eftlulio.

R

GLASTIFOLIA CICHOROIDES IOH.
Bauhini:& Turritis fecunda Clufio.

Ailice eft annua mediocriter crafta, alba,non-
.nihil purpurafeente , fibrofa, fubacri : folia.

T .tlern
darg.

Turrin

Dcfcrip

LIBER XXI-

germinatione prima antequam caulem proferat
partim laciniata, Cichorei vulgaris inftar, vel Hie-
racii, alia nullo modo incifa, glauca, Ifatidisfoliis
/imilia , palmo fi pe longiora femunciam lata
Januginofa , fapore acri & amaro : adulta & qua:
in caulibus funt integra nulla diuilura incifa, gla¬
bra, vtrinqueglauca , oblonga,ita pinnis alarum
coeuntia, vti caule perforari videantur, fapore
Braffic* vulgaris. Caulis cubitalis,& bicubitalis,
tenuis,colore herbaceo, admifla aliqua purpura,
multisramislongis tenuibufque brachiatus : ex
alis Sc fumrriis ramis flores prodeunt multi fimul
i.uniSti ex pediculis femucialibusjex luteo in albi¬
dum languentes, odore nullo manifeflo,qnater-
nis foliis conflantes , qu* totidem foris circum-
ilant, led longe minora & virelcentia, mucrona-
taque, cum illa lubrotunda lint,in medio crocata
flamina multa , cum flilo viridi. Succedunt tan¬
dem Siliqua longa: ,re6t*,gracilcs , in quibus fe~
'ics ™n-

<rrr£a. An Cordo hifl.PIant. Braffica filu. virgata: <j. Si

tamen nollram plantam intelligit, omifitinfua
deferiptione folia inferiora Cichorio fimilia.

,ck , AnThalio Harcvn. Brallica fiylueflrislonei-
folia? °

Huic firtiilis efl,aic Camer.in addit.Thalii,fi non
eadem , qua: in Thuringi* faltubus locis *dicis
ffellim nafeitur ab incolis@d;ogtT&ut vocata, qua
tamen voce alibi ali* piant* appellantur.

AnClufHifl. poft. Turritis maior liue altera?
Rariris, inquit, inuenitur priore , Sc vmbra magis
deiettari videtur , quare facilius in’ c*duisfiluis
quiim apertis colli bus ( quibus prior gaudet) naf-
citur. Floret Aprili & Maio. Huic valde limilis
[nili eade fitjnatalacobo Plateau, femine nefeio
vnde accepto. Illius ad me iconem etiam cum va¬
riis aliis mittebat. Non videtur abfimihs Braffic*
virgat* Cordi. Defcribit& hanc Hili .Lugd. aic
depingit fub inferiptione Sinapi albi.Hxc autem
funt cius verba : In afperis Sc laxo Cis hoc Sinapi
adolefcit,radice dura Sc lohda,candida , brachia¬
ta^ nonnihil fibrofa , foliis proxime radicem in
orbem fparfis , multis infedlis Cichorii modo , a-
dulto caule pereuntibus, Sc exarefeentibus , in
caule numerolis, l*uibus, craflis, in cufpiderau-
cronatis,qua caulem attingunt lunatis , caule cu-
bitali.nonnunquam altiorc,rotundo,inferne ru¬
bente, in ramulosmultos fuperne diuilo, flofeu-
lis multis Icatentes , candidis, quibus fucccdunt

fraciles Sc pr*long* filiqus,muIto femine graui-
*, acris &feruidiguflus, eleganti fpecie filiqua-
rum tanquam vallo quodam circa caulem Sc hir¬
culos eredarumr Floret Maio menfe. Quidam
Thlafpeos , alii Drab* genus elTc nolunt. Placet
deferiptio Hili. Lugd , quamuis in floris colore
nonnihil differat : ac Icon, licet folia inferiora
quodammodb Cichorio accedentia habeat , ni¬
hilominus melior clt noflra emptitia.

An Iaeob.Theod. Tabern. hanc intelligit per
Vac cariam, fuam par.z.p.z^S. SufiMumen/ $£m
ftrt Vtlarien Hoflln. Icon Tabern. male repo¬
nitur inter Lychnides , male etiam dicitur Ger-
man. itTlarien rofilin , quandoquidem nihilha-
bet cum iis commune : funt enim huic filiqu*
Iong*& flores minimi, vtdemonllrat eius icon,
an lit autem n o lira planta affer crc non aulim, fo¬
lia Cichorii inferiora appifta non habet qu*

C(t refpondeant noftr* piant*.
rg. C.Bauh. Phyt. Brallica 20. liue lilv.foliis circa
radicem Cichorii modo infertis. Cordo Braffica
: & lilv. virgata. Sinapi album Lugdun.

:s: j. Glaftifolia mea Cichorioides abundat Mont-

belgardi in Horto II1.E.C. Vvirtemb. fpohtanea
florens Aprili, & filiquas habens Iunio : tota hie¬
me viret cum foliis Cichorii. Gargilius oblerua-
uit circa Bafileam in fabuletis ad Rhenum iti¬
nere Grentrachiano.

tvrritis pvlchra nova.

c

Aule fur- DefcrfptW.
git tricu-

bitah , ftriato,
hilari virore
perfufo , fub-
hirfuto : folio -
rum inferioru
qu*dam tres
vncias longa ,
angulla , cir¬
cumquaque
integra , pedi-
culo longo, alii
longiora, qua-
tuor aut quin¬
que vncias
colligentia ,
peditulu ver-
fus profudiuf-
cul£ incifa : at
enim qu* per
caulem conf-
p ici untur la¬
tiora Sc breuiora funt , fextantalia ciroiter , cau¬
lem pinnulis complexa, Myagri foliis aliquate¬
nus fimilia , fapore nullo euidente. Colorom-
nium viridis , porrb ex fojii vniufcuiufque per
caulem , cubitali ferie fiirfum verfus , ramulus
prodit, vt in Glaflifolia Gchoroidg noflra , cuius
extremum occupant conferti flofitili exiles,folio-
lis oblongis albis conflantes, fatuo fapore. Suc-
ccQuntfiliqua longx.

Hanc Argcntin* in horto Dj.Friderici Meyeri focus &
florentem collegimus menfe Maio, qui Turritim TeftlPus
pulchram nouam denominabat;

BRASSICA SILVESTRIS PRO-
ceraThalio.

TTyEc radice fulcitur multifida, candida, ligno- Defcriptte
fa ,iuxta cuius caputin terrareclinantur fc-
lut quincunciaii f*pe longicudine,vnciali latitu-
dine,hifpida, integra }caul em erigit vni cum, ple¬
rumque f*pe etiam in duos trefve aut plurcs a-
hos iuxta radicem diuifum, bicubitalem, redum
teretem, flexibilem , iuxta radicem etiamparurri
hifpidum, deinde tota reliqua parte l*uem : cui
folia appenduntur fextan tali longitudine , vn-
ciali latitudine, fubcincrea, l*uia , non hifpida,
vt priora, mucronata : quibus ceffantibus , po-
flea longo ordine , caule videlicet fubind^ pro¬
cerius cxcrefccnte, in Angularibus exiguis pedi-
culi sflofetili pai uuljj, can diduli protenduntur , i-
ifque euanefeentibus fubnafcuntur filiqua ad Ia- )
teracompreflx, tenues, digiti longitudine, qui- '

bus numerofa /£»»«4 paruaque continentur. Ex '

foliorum autem Angulis alis non infrequenter 1
noua adnata progrediuntur,& ipfa copiofos flo- !
resac filiquas proferentia. Nafeitur montibus
apricis ac locis c*duis,dflque fapore amaro.

C.Bauh.phyt. Braffica ir.fiue filu. foliis circa c.bA
radicem integris Sc hifpidis , Thalio filu.procera.^

Aa a a 4

HISTORIA PLANTARVM

JLobel. Turritis. Aliquando & fruius folia ad
radicem, Cichorii i nitar, inferta funt.An Turri¬
tis eadem lit cum Thalii Braflica , vt vult Frater,
adhuc dubius fum, de Turriti fecunda dicit CIu-
fius folia nonnihil crifpa di finuofa , non tamen
ait Cichoriiinftar inferta, de prima nihil etiam
tale dicit, nec icon demonflrat : tamen,vt verum
fatear , Turritim fecundam malim referre ad
Thalii Braflicam filucflrem lolfgifoliam.

Braflica filv.foliis membranactis Thalio.

IN Ienenfibus montibus aliquoties, hancob-
feruauit Thalius : lam vero didis minor eft,
radice parua, candida , fupcruacanea, caule breui,
geniculato, qui dense ambitur filis foliis, quae
membranacea: funtfubftantii, fiibflaua , fplen-
dcntia,!a:uia,vncias duas longa, vnam lata.

C.Bauh.Phyt. Braflica zz.fiuc filv. foliis mem¬
branaceis Thalio.

Braflica ftlv. filio Beta Thalio'.

Bcfcripjio _ . yAfcimr harc, inquit autor nofter, copiose in
l>Hainleitta fylua non procul ^Sondershu-
lio lub fagineto. Radice conflat lignofa, multifi¬
da, fibrofaque : folia beta: , rotundiori ambitu in
terrae fuperficic multa difperguntur , plumbei
fufeiue coloris, laeuia, durioris membranae inftar,
fextantalia,c4«/er eriguntur teretes , felquipeda-
les, fplendentes, fufei , pauca,oblongiufcula,ac
mucronata folia continentes ,flotefque candidos
proferentes,exiguos, fcd filtquas longiores cite-
ris fpeciebus.

Braflica fllv. media Thalio.

Defcriprio _ Reuiora continet fMa , numerofa circa radi-
j3cem,vncialia*oblongiufcula,in obtufum mu¬
cronem finientia, mollia , femuncialilatitudine:
quae cauli appendunturdodrantali, ea parte qua
adhaerent vtrinque vclut alares pinnulas promi¬
nentes habent.

C. Bauh. Phyt. Braflica a 3. flue fllv. media
Thalio.

Braflica fllv. minor Thalio.

FOliolis multb minoribus , canis , coliculis
quadrantalibus, filiculis anguftis paruifque,
Thal.

CBauh.Phyt. Braflica 14. flue fllueftris minor
Thalio.

£APVMSATIWM rotvndvm

& oblongum.

Cap. II.

Defctiptio T} Apis folia per terram fparguntur ampla, ad
X\Braflici rubra: folia quodammodb acce¬
dentia ,'atrouirentia , afpera, 6c ad collam vfque
ferelaciniata, faporis holeracei : flores lutei ‘.fe¬
men in Aliquis rufium, rotundum, Braflica: proxi¬
mum : radix feflilii in ventrem ampliflimurn, ca¬
piti humano interdum paullo minorem extube¬
rat, tenuem fibram alimentum fuduram de¬
mittens, aliiis pugillari par, aut etiam fuppar,
quibus vtrifquc caro candida .firma fatis , fapore
atri , magis miniifue vegeto praedita : eft etiam
vnum genus longa crafla radice, non in ven¬

trem extube¬
rans.

Raporum
tam Vetstes
quiim Recen-
tiores duo
prima confti-
tuunt gefiera
Saciuum & fil-
ueftre. Theo-
phrafti qui¬
dem verba de
Rapo fitiuo
hic funr. Ra¬
pi ( yiyyiKiJl i)

alii cire , alii
non e (Te di-
uerfitatem ge¬
neris putant,
fed mare tan-
tiim, fcemtnd-
que differre,
nafciqj ambas
exeode fcmine:fed vt e floemi nentur, raras depo¬
nere oportere : nam fi dcnfipufiti > omnes
mafculefcere. Quod idem futurum fit fl in terra
vitiofa feratur.Qua de caufa femine fatas plantas
transferentes deponere. Semen quoque dete¬
rius, meliufve vifupcicipi poife: quod enim
probum fit, terue fer. tiri , quod vitiofum , era C-
fum. Gaudere di frigoribus Rapam , di fi c eam
dulcefcere putari , fliiiulque incrementum in ra¬
dicem, non in folia verti. Auftrims atque ferc-

nis temporibus celeriter caulefcere.

Plinius Thcophrafti fententiam repetit his
verbis. Raporum genera Gnci duo prima fece¬
re ,mafcul,faemininumq;>& ea ferendi modo, ex
eodem femine. Denfiore enim fatu mafculefce-
re.item in terra difficili , femen praeftantius qub
fubtilius. Species vero autin latitudinem fundi,
aut in rotunditatem globarirtertiam fpeciei^ lil-
ueflrcm appcllauere. Sedde Rapis &c. abundi
dixifle poterat videri Plinius, mfi Medici mafeu-
lini fexds facerent in his rotunda: latiora verb
& concaua fceminini. Pr iflantiora fuauitatc di
ad condiendum faciliora , qui fipius fata tran-

feuntin marem.

Quod vero Galenus inter Rapum , quod yry ■
eft, & Napum qui non diftinxerit,fa-

dlum putat Cornarius, quod Theophraft. (vt a-
pud Athenaeum habetur ) Bunj^da non nomi¬
net, marem quidem vocet quoddam Rapum , &
fortafiis hoc Bunias fit. Galeni verba hic funt.
Siue r vyyjKiStL vocare volueris, flue hanc

plantam,oleraceum in ipfa eft id,qucd e terra e-
minet,quod vero in terra continetur, radix. Ra¬
pi porrb fatiui duplex clle genus planum fccic
Nicander hb.z.Gcorg.apud Athenaeum:

Rapiyaducrte animum, genus duplex ejl,vr & Ra-
dtcula:

obl ngum alterum , alterum rorundum , in artit
hortorum confpiiitur.

Diofcorides re<fte diftinxit Rapum, & noftri, in¬
quit Comar, adhuc hodie vtrumqueagnofeunc
ac habent, latum & rotundum.

I Tragus Rapa depingit di defcnbit , dicens,

1 Rapum vulgare cum oblonga figura mafeuh-
num, cum rotunda fccmininum ex vno & eo¬
dem femine gignuntur.

Ex Theophrafto colligere eft, inquit Turne-
rus , Rapum fatiuum 1. infigniter magnum effe
■ faeminam, alterum verb fluelongiil» SciLneo-
| flus.

LIBER

fius , quod Plinius ait in Litum crefcere Marem.
iRapum maius,orbicuIatum feu turbinatum, Ad-
uerfariorum variat radice terete atque rotunda,
oblongiore, tk Napo fimiliore effigie, fed ma¬
iore triplo. Hxc eadem, aut certe iimillima Ve¬
netis olitoribus vinum fertur in foruro.Hycme
purpura nitidi & pellucida radice, gitftu tenerio-
ie,{uauiore, in acetariis cruda cum Eruca, Labu-
ca & aliis illic efitari folita.

Lob.Obf.p.i>S.&Icon.plant.p.i*97. Teut. 2.35.
figuram habet Matthioli figurae ii mile m. Item a-
liam ex Matthiolo cui titulus, Rapum tereti ro¬
tunda oblongaque radice, Aduerfp.Ctf.

Tabere. Icon.& hift. Rapum orbiculatum,
0d>etbe rube. Rapum orbiculatum rainusjflein
f4>ciben J/tappen/jdcm @d>cibcnrubert. Rapu
longum» Ungruben. Rapum longum minus
l ang 6topffcl rubliti. \

Gerard.i Rapum maius(5reftt Turncpe.Item
Rapum minus , @ffial Curnepe, Icones habet
Tabem.

Sic &c Cxfalpinus inquit , Rapx quxdam fef-
fili rotunditate conftant iucundiores : quxdam
in rotunditate oblongx funt: a fi: color omnibus
candidus. Theophrafto mas & fcEmina. Plinius
Grxcos fecutus duo prima genera fecit mafeu-
lum &fcEminam.

Contra commune fententiam decernit Mattii,
dicens: Rapum fatiuum in triplici differentia,
feffile, longum, & rotundum: tamctfi Pii n .liceris
mandauerit longum erraticum efle.Quqdam co¬
lore purpurea. Matthiolum autem tunc non ani-
maduertiffe quid aftrueret manifeftum fitexe-
iuspoft.com. cum magnis’fig.Lat.&ltal. Item.
hift.Germ. quibus in editionibus Rapa duo tan¬
tum commemoratjRapum rotundum fiue feffi¬
le & Rapum longum.

C.Bauh. phyt. & apud Matth. Rapa i. fiue lati¬
na rotunda feu mas Theoph. & Plinio: variat ra¬
dice, reperitur vel viridi, vel candido, velpuni-
ceo colore, fic pamitate& magnitudine : com-.
muniter tuberofa eft , raro globi inftar orbicu-
Iata:frequentius in latitudinem effufa, quare Ta-
bern.quatuor habet figuras : Habentur nunc
qux foris & intus flauelcunt: fic & Bernx qux
obfoletx nigrae, vtplurimiim rotundx, rarius ob-
longatx,qux vulgatis dulciores funt.Rapa 1, fi¬
ue latiua 1. oblonga, feu fccminaThcophraft.&
Plinio. Tabern. duas habet figuras. HxcCafp.
Bauh. Ego quidem Tabern.duaspnores figuras
refero ad Napum, ac feparo ii Rapo.

Schvv.Rapum longum vulgatius, Rapum ob¬
longius Dodon. Rapum orbiculatum.

Qjjx y>y)v\t)8c yfiyyuKifj item pcLQVf&C p sltrk Gl'X-
cis. Latinis Rapum & Rapa dicitur , vndediminu-
tiuum nomen apud Horatium R4p«/«w.Hebrxis
[tefte nomenclatura Elix Leuitx , Trag .]L<tpber,
Arab. Seliem>Selgem, Selgiem,fi\ic Alfegiem. Germ.
^uben. Belg. Kapcn. Gall.Rdw* &Naueau.h.Ra-
fo-. Hifp. Nabo: Angi. <Tuniepe.Hung.2\ep<t. Bo-
hem.&$tpa.

Grxci quide ^yyjxm aut^jvAi/^-vocabulum

figura qux plerumque rotunda efte folet , de-
torferunt: nam quod in rotunditatem circum a-
ftum eft yiyytx oy,- hoc eft spoyyvx ov dixerur.Et Hip¬
pocrates gongyli vocabulum pro globulis orbi-
culifiie , qui deuorantur vt catapotia, vfurpauit.
Rapa vero quod ex terrx rure, quafi ruapa,Var-
ronc tefte, nominata eft. Alii qitbd paffim rapia¬
tur, rapi nomen inditum effe putant. A Grxcis
tamen manalle id nomen facile videri poteft,qui
^«haphyn&rapynauctore Athenxo dicunt. Ra-

XXI- $0

pas Lacedemonios jetstfafid eft, ventres voca¬
re Apollas apud eundem Athenqum tradidit.Sed
Nicander Colophonius rapas Zaceltidas appel¬
lari voluit. Amerias & Timachides non Rapas,
fedCucurbitas ita dici arbitrantur. A rapo rapina,
Gallis Rabiere & Rapitium deflebitur, vndera-
pitios caules dixit Caco.

Rapum in hortis Sc aruis cultis potiflimum
xftate,Iunio aclulio menfibus.cbpiofiffime Gc-
neux ferunt pro alimento Dum hominum, tum
pecudum, Bafilex maxima habent & abundanter
vefcuntur.Conferuntur etiam agri rapis Montb.
& in Horto Il.E.C.Vidi Gccppingx Rapas allatas
Vlma venales , qux parte fuperiore rubebant
menfc Augufto. Sed & Obobri fine nabus funi
alias ex horto Ill.E.C. Gceppinga allatas, longitu¬
dinis cubiti & lemis, ad palmum rubentes, quam
partem dicebant fupra terra extare. In Italia no-
tiffimaprefeitim apud Infubres,;vbi ftatimpoft
meflem xftate Iunio ac Iulio [tefte Matth. ] men-
fibus in aruis fecundo feritur : deinde menfe O-
cbobri e terra eruituruadix in aliquibus locis tara
magna gignitur, vtplus quam centenas libras
pendeat. Ad librarum triginta pondus nos fx-
pitis innumera Rapa vidimus in Ananienfi agro,
longa, & colore purpurea.

Rapa quamuis in vniuerfum in omni aere ha¬
bitabili prouenianc , attamen folum putre & fo-
lucum pluribus iterationibus aram, vel raftri,Iar-
goque ftercorefatiatum poftulant. Namidplu-
rimOm refert, non folum quod melius ea prouc-
niunt, fed quod etiam poft frubum 'eorum fic
trabum folum fegetes optimas facit , defiderant*
necdenfa nafcuntur humo , fed campis &locis
humidis Ixtantur. Loci proprietas horum femina
commutat. Namque in alio folo Rapa biennio
fata conuertitur in Napum, &viciflim ex Napo
fic Rapu, Semen Raparum trium annorum pro¬
ducit Brafficam,& contra Brafficx Rapas. Riguis
locis rebe ii Solftitio feruntur : ficcis ultima par¬
te menfis Augufti, vel prima Septembris. Iuge-
rum agri non amplius quatuor fextariis Rapa¬
rum feminibus obferendumeft.Rapa igitur duas
fationes habent, fed rudiorem menfis Augufti.
Si xftate ferantur nc Culex tenera adhuc prore-
petia folia confumat,puluis etiam , qui fupra Ca¬
meram inuc.nitur , vel etiam fuligo qux fupra fo¬
cos tebis inhxrc-t, colligi debet : deinde pridie
quiim fatio fiat,comifceri cum feminibus, & aqua
confpergi , vttotanobe fuccum trahant. Nam
fic macerata poftero die rebe feruntur. Veteres
quidem autores, vt Democritus,prxcipiunt femi¬
na omnia fucco herbx , qux fedum appellatur*
medicare, eodemque remedio aduerfus beftiolas
vti,quod verum effc nos experientia docuit. Sed
frequentius tamen , quoniam eius herbx minus
larga eft facultas fuligine: & prxdibo puluere
vtimur, fatifque commode tuemur his incolumi
tatem plantarum. Rapx /emina Higinius puta
poft trituram iacentibus adhuc in area paleis in
fpergi debere , quoniam fiunt vafti ora capita
cum fubiaccns foli duritia non patitur in altum
defeendere. Nosiftudfxpe fcuftra tentauimus^
itaque Rapum, & Raphanum , & Napum melius
exiftimam9 fubaba terra obrui. Locis frigidis,vbi
timor eft ne Autumnalis fatio hyemis gelicidiis
pertiratur,arundinibus humiles canterii fiunt, iif-
que virgx tranfuerfx imponuntur, &c virgis ftra-
menta fupra iaciuntur , Si fic h pruinis femina
defenduntur. Vbi vero apricis regionibus pofe
pluuias noxia incefferunt animalia , qux h nobis
appeilantur Erucx , grxee avue nomman

Locus &
tempus

Cultura.

Sa/fi

ai*

';t*/

Vire*

M KISTORIvE PLANTTARVM

tur,vel manu colligi debent , vel matutinis tem-
jporibus frutices olerum concuti. Sic enim dum
adhuc torpent nocturno frigore , fi deciderint,
nonampluls in 4tiperiorem partem prorepunt.
Id tamen fupeuucaneum eft facere, fi ante datio¬
nem femina, vti iam prxdixi , fucco herbx fedi
macerata funt: nihil enim fic medicatis nocent
Eruca:. Sed Democritus in eo libro , qui grxee
inferibitur wib irrnaAUi affirmat hasipfasfieftio-
las enecari, fi mulier , aux in menftruis eft, folii-
tis crinibus &nudo pede vnaquamq; arcam ter
circumeat, pofthoc enim decidere omnes ver¬
miculos^ ita emori. Hacienus Columella-,

Rapxfi ferantur diebus calidis, autoreTbco-
phr. celerius caulefcunt , femenque ocyus red¬
dunt. Item, fi rarx ferantur, magis grandefeunt,
ideoque vbi nimis fpilTx eius plantulx natx fue¬
rint, ciim aliquod robur acceperint, cuelluntur
aliqua?, vt exterx roborentur. Naporum medi¬
cina eft, inquit Plinius , filiquas vnii feri, ficut O-
lerum Cicer : arcet enim Erucas. Quo fi orniflb
iam natx fint, remedium eft abfynthii infpcrfus,
&aizouu&c. Nebulis &: pruinis, inquit idem, ac
frigore vltrb aluntur amplitudine admirabili.
Quare non funt in Gallia qu^m in Lemouicis co-
piofiora, fuauioraquc , affatim fuppedi tante eius
regionisccrlo nebulas, frigora, pruinafque. Fri¬
gore enim dulciora fieri exiftimantur, & gran¬
diora. Folia qub plura adimuntur, eo maiores
manent radices : Rapx malcdi&io, vtin iis agris
quibus fane nunquam proueniat bonum fru¬
mentum, etiam fi fimo multo emendetur. Col¬
liguntur menfe Odobri , cum radix fummoper£
extuberauerit : quod Nicander in Gcorg. hifce
teftari videtur:

Rapa collige Btrea frigoribus iam domita,
Hyerni grata ,/ amnii fque, tum demi otio fis.

Rapx demum quia tenui «Sc diluto corticein-
teguntur , facile cxficcantur, imbecillcfquead
perdurandum penitus funt ,idco fi terra coope¬
riantur , vfquc ad xftatem , vt vult Theophr.du-
rare & crefccrc poliunt. Quxverb corruptxfic
marcidx videntur calente aqua madefadx reui-
uifcuc,&ad efum aptx redduntur.Rapi coda ra¬
dix , inquit Diofcorides , alit , inflationem parit,
humentem ac fluxam carnem creat, Venerem fti-
mulat. Decodo podagrx pernionefque foucn-
tur.contritoque Rapo atque impofito iuuantur.
Si excauatx radici tofaceum ceratum adigatur, &
feruente cinere eliquefeat, exulceratis pcrnioni-
btisproficiet. Cymxeius decodx manduntur, -5:
vrinam cient. [ Grxcc habetur, c di t* «tW
sfQbtl Ji Jiouatmy.if
Ideft,ipfius Afparagus , &c. Plinius cymas
dixit , vterque autem turiones fiue thyrfos caulis
interfolia ex fummo Rapo emicantes intelligic.]
Semen antidotis &theriacis, prxfcrtim quxfen-
fum doloris auferunt, anodyna vocant, idoneum
eft, [75 di ff7n ut a.vTsJjTi{ ygj dne&K&f dnJvmt
ivkrrov. Idefl, femen antidotis & theriacis , qux
doloresleniendi vim habentadmodum vtile eft.
Quare Ruellius minus rede dvlJ^tL qux fen-
fum doloris auferunt, interpretatus cft:funt enim
ea vapy.eivyj, , id eft , ltupefacientia , qux fenfum,
non proprie dolorem, tollunteximia fua frigidi¬
tate. Anodyna verb qux non extinguendo fen-
fam aut ftupefaciendo , fed partes relaxando , &
demulcendo dolorem leniunt & mitigant.] po¬
tum contra venena falutare eft: Venerem conci-
tat. Rapum muriaconditum minds alimenti fuf-
ficit,feci multo magis appetentiam recreat. D -
philus SilphiniusMedicus,Rapum,inquit apud

Athenxum , extenuat, acre eft, xgre coquitur,
fl Jtufque gignit. Afturfi vero ficilius coquitur, &
valenti iis extenuat. Huiift meminit EUduJus in
Ancylonc hoc pado : Altandum hoc Rapum al*
fero: Item Alexis in Fanatico: Alloquor Ptolo-*
mxumdum frufta Raporum a fto.

Rapum fale conditum magis extenuat , quam
elixum ,acprxcipuefi addacurSinapi , vt ait Di¬
philus. Veteres autem, vtauidiorcs cibi forent
vfos Rapis fui Ite aceto & Sinapi condi tis, planum
facit Nicander libro 1. Geo rg.his verbis:

Abfcinde radices Raporum, & corticem nondum
exuccum ,

lllaqtte purgata minutim feca,&infolatu

Exiccara paululum, in /eruentem cumdemjr -

fil'n

Aquam, & ait a feris, obrue multa muria

Nonnunquam vero muftum album fimul cum
aceto met itor.

Par pari, & in ollis ftipata Rapa fale tege :

$ aptus aurem infperfisvuapajfa acinis, piftilU
tritum

Sinapi mordax femen additur, cui f accedit

Acen fax , halitu caput t ditabit vel robujlifii*
munu

Sic condita Rapa e muria tu hauries , & * cum
tempeftiuum erir,pr*bcbis cibo indigenttbun
Porro eundem ferd Rapi vfum cum Diofc. tradit
Prini us. Eft & Rapo, inquit: vis medica. Pernio-
nes fcruchs impolitum fanat. Item frigus vellit
ex pedibus aqua dccodnm. Et ius feruens po¬
dagris etiam frigidis medetur. Et crudum rufant
cuin fale cuicunque vitio pedum. Semen illitum
& potum in vino , contra ferpentes & toxica fa-
lutarc clle proditur, A multis vero antidoti vim
habere in vino Sc oleo. Democritus in totum
ea abdicauit in cibis propter inflationes. Dio-
clcs magnis laudibus cuiir , etiam Venerem cb
eis ftimulari profellus : item Dyonifius , magik
que ii Eruca condirentur. Totum quoque ar^
ticulorum dolori cum adipe prode fle. De Rapis
vero vt cibis idem ita feribit. Aliis vfus prxftan-
tior quam his non eft. Ante omnia namque eun¬
dis animalibus nafcunttir, nec in nouiuimisfa-
tiant ruris alitum quoque genera , magifquefi
decoquantur in aqua. Quadrupedes & fronde
eorum gaudent. Et homini non minor rapacio¬
rum (melulseX vetere codice legaS Rapitiorum)
fuis horis gratia , quim Cymarunr.flaccidorum
quoque, & in horreis cxiccatorum, vel maior
quam virentium. Ipfa vcr6 durant 8c in fua ter¬
ra feruata : & poftcapalTa pene ad alium pro-
uentum , fimemque fentiri prohibent. A vino
atque mefle tertius hicTranfpadanisfnidus.

De iifdcm .fic Galenus. Huius plantx olera¬
ceum quidem eft quod cerri extat, radix autem
qux terra continetur , dura quidem eft nifi co¬
quatur, &non efculenta: aqux autem incod*
nulla plantarum congenerum miniis nutrit..
Hanc quoque varie vulgo apparant, adeo vt ace¬
to vel muria condientes, in totum annum ipsi
vtantur. Succum autem in corpus diftribuit me¬
diocri crafliorem. Proinde fi quis ipsa liberalilis
refcatur,fuccumcrudum alTeruabit,potiffimilm.
fi ipfam minus iufto in ventriculo confecerit
Qijod vero ad ventrem attinet , nemo
ipfam , neque deiiccre , neque fiftere dixerit,
prxfcrtim cum coda belle fuerit. Codionem
enim diuturniorem poftulat : eaque eft laudatif-
fima , qux coda bis fuerit , Quod fi fumpta
crudior fuerit , concodu eft difficilior , ac
acflatulcnta, ftomachoque noxia. Nonnun-

quam

'dio

LIBER XXL

§4?

quam autem & vtntrem mordicat. Prxterea feri -
bit Galenus Rapi femen Venerem excitare, vt
pote /piritum flatulentum procreans. Sic Eradi¬
cem codu difficilem elle, inflare, & femen gene¬
rare.

His adiungenda Symeonis Scthi de iifdem
fententia. Rapa admodum nutriunt, inquit, vri-
nam ciunt,in flant, genitale femen gigunt, fauces
leniunt atque thoracem. Crebrior illarum vfus
craffiim humorem generat, & obflrudiones ic-
coris parit. Ventrem nec fiflunt,nec mouent. Si
cum aceto E fale edantur , appetentiam exci¬
tant. Horum femen tritum , E hauftum magna
copia Venerem fufeitat. Aiunt enim qui hocip-
fum femen cum calamintba E lemnia terra
fumpferit,eo die neque veneno, neque venenati
animalis morlu lardi. Appenlum inguinum mor¬
bis peculiari quadam proprietate mccfctur.

Rapi domeflici,authore Matthiolo, radix ex¬
calfacit E humedat. Semen vero calidum eft, E
fecum : cum autem etiam fit amarum , ab-
ftergit, aperit, digerit , atque flatus gignit.
Conflat experimento , femen valere ad variolas
E morbillos : nam potum fcmidrachnxx ponde-
re,morbillos latentes ad cutim cxpellir.

Valet,inquitSchvv. femen Rapi longi ad faci¬
liorem Scabiei , Morbillorum E variolarum
eruptionem. Nam humores ad cutim propellit
3.1. pondere potum. Rapi orbiculati fub cinere
calente affi infimus orbiculus calidi ffimus , pofl
aures applicitusmagna efficacia rcuellit, capiti f-
que E dentium dolores citiffime fedat magno
fecrcio. Raporum longorum allatorum fuccus
cum Saccharo ad tuffim infantium vfus non con¬
temnendi.

Rapx non folum omnis flatus hominibus cibo
E alimento, fcd E quadrupedibus E eundis ani¬
malibus pabul© nafcuntur. Quid ?qubd E Anfe-
res, Anatcfquc fronde eorum gaudent. Dccoda
per Ce radix fatiat , inflationem parit, flatufque,
humentem ac fluxam carnem creat, modicumque
alit, Quamobrem vt id vitii emendetur, /olent
nonnulli eam cum lade decoquere ,vt palato ma¬
gis arrideant , E efficacius nutriant. Necdefunt
qui Rapa condiant, ficuti EBrafficas capitulatas;

BaptiflaFierade Rapis, E Napis ita cecinit.
Sunt calida & rigido gaudentia frigore Rapa,
Wumidus bine illis turgiduli fque liquor ;

Gloria Nur/ini s ,Jiti entes cedite Napi
Educet ipfe licet vos Amiternus ager .

Cum fapiant Veneri magis b&cft crajfa & obefa
Gcena ea po fremo lenta fub orbe ferat.

Ex Rapis, apud Crefeentium fiunt compoflta
cum aqua , vt pro coquina tempore hyemis E
quadragefimx habeantur: vt etiam alia cum A-
ceto E Raphano,Sinapi,fceniciiIis E fale : qux
apud ipfum videri poliunt.

RAPVM SILVESTRE ysyyj^n ayexA
Veteribus.

C a p. III.

RApum filucflre [ yayfrin ayelct ] in aruis
nafeitur, inquit Diofcorides > frutex altitu¬
dine cubitalis , ramofus , in fiimma parte laruis:
folia habens Ixuia , digiti latitudine, aut etiam
maiora-, frudum in filiquis[Ae/3c/V:] verum apertis
feminum inuolucris [ -sfeota/j^^alia intus filiqua
capitis fpecies efl[^t?ctAo«^iV a„CoV, ] inquafunt
femina nigra ,fed intus alba. Ammifcentur in
fmegmata faciei E reliqui corporis , qux ex fari¬
na Lupini ,aut Tritici, [vrvejvuv,] aut Lotii, aut E-
rui fiunt. Hanc aqtem Piofcoridis deferiptionem

corruptam efTefcribitDodonxus , fiquidem ea
qux de l^uitate caulium ac foliorum, E feminis
nigredine , ac interiore cius medulla candida Dod>
traduntur, alih pertinere dicit. Afl ego cur fen-
tentiam Dodonxi probem non video.

Sylueflre Rapum fine Raporum 3.fpecies,au-«
tore Plinio, in aruis maxime nafcitur/ruticofum
inlongitudinem radice procurrente. Raphani
fimilitudine, folio augulofo , fcabroque, femine s,™enc&
candido, duplo maiore qu^m papauens,fucco a- * hfn
eri : qui circa meflem exceptus oculos purget,
medeatur que caligini admiflo lade mulierum.

Hoc ad Jxuigandam cutem in facie , totoque
corpore vtuntur,mifla vrina pari menfura. Erui,
Hordei,Tritici,E Lupini radixad omnia inutilis.
Quxpoflremain publicis exemplaribus depra-
tiffimafunt : ea enim verba , mifla vrina pari
menfura E extera, ad ea de quibus hic agitur
nihil prorfus faciunt. Quare ex Diofcoridc fic
corrigenda. Hoc ad Ixuigaudam cutem in facie
totoque corpore vtuntur, admixto infmegma-
ta,qua: ex Erui , Lolii, Tritici , a ut Lupini farina
fiunt. 4

Placent quxCxfalp.de Rapo iylu. prodidit
his verbis : Plinius tertiam inquit efle Rapi fpe-
ciem, quod idemTheophr.innuit.AtDiofc.lon-
ge aliter deferibit Rapam filu. quam in hoc ge¬
nere nequaquam adhuc vidi. Nec vllam adhuc
Turn.comperit plantam , qux per omnia Rapi
filu.defcriptionem expleret. Etfi enim Prxce-
ptores fecutuSjRapunculum vulgatum effie, Ra-
piftrUm,feu Rapum filu.Diofcoridis putarit, pe¬
nitius tamen perpensa deferiptiene , in mulcis
nonconuenire deprehendit , Quocirca cogitur
E Matthiolus Fuchfii fententix refragari , qui
manifeflo errore putat Rapum filu.elfe Rapun-
culum vulgo didum : quippe quod illi minime
refpondeat. Nondum noui,ait Anguill. Rapum
filu.licetfit,quidicatfefcirein Italia prouenire,
ego nunquam vidi.

Quod autem Matth. aflerit filu. Rapis fcatere
vbiqueHetruriam , nullis reclamantibus notis.

Cur obfecro easnotas non clari iis oflenditf Cur
in pofl.com. non patefecit?cur aliud Rapum filu.
tradidit. Sed h£C Rapa filueflria qualia fint , vi¬
deamus.

RAPVM SILV. MATTHIOLI.
C a p. iiii.

IXmaginem *
quam hic ( ait
Matth. in pofl.
com.Italic. eu
mag. figuris , vm
Rapo Saluatico : E
Lat. acEpit. vbi
Rapum filu. Sed Rapam pi;
non Dio fc. Et mn D,0frx
H. Germ. vbi

tualbrfibcrt vo¬
cat) appingi cu-
rauimus,ctli fyl-
uefl. Diofc. Ra¬
pum non referat*
refert tame plu-
rimdm domefli-
cum. Rapum
fylu.noflrum.fre”
quens in Bohe-
irjia in agrorunjt

i •

fc*

• »

'-tf

'\

HISTORIA PLANTARVM

marginibus aafcitar: exit fjli93CAule,flort, femine,

Virw. domefhco fimile, fed agrefiioribus foliis. Radix
illi ineft Raphani modo longa , craflaque , fed
fapore per omnia domcfticura refert. Legiti¬
mum n afei copiofirn in Hetruria diximus non
qubd ipfum vfquam \ nobis vifum fit , fed quod
id ex aliorum relatione intelleximus» Noftri fe¬
men cdminligniter amarum habeatur& abfter-
foria fit facultate pra:dituro,alterius loco fecurius
illini poterit, vbi cutem detergere fuerit opus:

'Mttth.nor: quin etiam necandis vermibus vtile quoque fue-
rit.H^t ille. Sed quantum fidendum fit pi Auris,
alTertionibus & deferiptionibus Matthioli, vel v-
nicus hic locus fatis demonftrat,non vilam plan¬
tam dicit nullis redamare notis ^ Diofc»ridea:
quioccafio, vtfufpicor, eius Rapum non differ¬
re ab eius Lampfana , ac etiam ab Eryfimo [ per
qui intellige Rapifirum noflrum ] ei non bene
notis : quam opinionem augent, quod Gloffato-
leSjPatrocinatores & Simii Matthioli verbote-
nuseius duntaxat meminerint, nec demonftra-
rint veras notas quibus poffit difeerni a Rapi-
ftro.Vix etiam puto Lacunam fcire quod feribat,
quando dicit. Nabo filuejlre funt craffi &corpu-
lenti,non tantdm quantum fatiui.

Lobeb&Pena Adu. Rapum fiylu.nonbulbo-
fum. Eft frequcntifCmum prxfercim apud Flan-
dros, GermanoSj-.qui ferunt hoc, quo folia bobus
pabulo cedant. Luxuriat enim tanto foliorum
numero ,vt radix iam non tuberofa autRapofa,
fed exilis nec ventriofa, vfpiamfic,alioqui fatiui
rotundi turbinati non difllmilis, fed diferetu
facilis,crifp)ore,rugofioreque foiio &c.

Lobel.Obf. Rapumfilu.nonbulbofum, Hifp.
Nabofaluage. Adu.p.tftf.&Icon. iy$. Teut. i\6.
Licet Lobelius ailumat figuram Matthioli Rapi
fiylu. aliter paulb tamen Itylueflre aut axuorum
Rapiftru difcnbit:qu<j tamc de Rapo fylu. feribit
poliunt Conuenire Rapiftro , quod an ei bene
notum reuocauuTuisant^ in dubium.

Tabern.Icon.& hift.Rapum filu.Otlb Kubert :
Figuram habet Matthioli nonnihil mutatam , Sc
nihil praeterea particulare.

Gerard. Angl.l.a. c.z. Rapum filu.tPilbc
ncpce Tabern.iconem habet Gerardus.

C.Bauh.inphyt. Rapa }.filu.& apud Matth.
Rapum rerftum, Rapa filu.non bulbofa, Rapum
fiiu. Muth. Rapa filti. Cifalpino. Ego igitur
abo refero Cifalpini Rapum filu.nempe ad Sina¬
pi Echinatum.

NAPVS.

Cap. V.

i «feriptio TL TApus fatiuusc4H/e afiurgit cubitali&altiore,
multis alis concauo : folia parte infima pin¬
nis caulem ramofque ampleduntur , pediculis
deftituta,aut iis membraneis hirentia:& inferio¬
ra quidem finuata , fuperiora vero non item
in acumen definunt : /fare/ lutei Braffici : femen
quoque fimile aliquatenus in filiquis longis , at
radi x rapi ti a cft,m i nus tamen in ventrem extube¬
rans , altiufque demifla , fapore carnis compa-
dfcioris C2ndidx acriufculo.

^ Napum Buniadem Grzci nominant, omnibus

olira cognitam, nunc Medici, pace tamen eru-
ditorum dixerit Ruellius, prorfus ignorant : Sed
mirum cur Ruell.non defcribat,& plantam, vt di-
tic, prorfus ignotam,notis fuis noh manifcftct.

Apud Athe-

nium habetur,
Theophrafluni
C;i/m#A quidem
non nominaAc,
cum Nicander
eo antiquior
eius mentio¬
nem fecerit, fed
quoddam Ra¬
pum mate vo-
c.iife, quod for-
talfe Bunias fit.

Nufquapor-
rb , quod lcge*
rim , Napum
defcripficDiofc,
neque Plinius,
licet hic cx
Theophr.gene-
*a eius quinque
faciat.de quibus
Tub Raphano.
Raphanidas enim Theophr. Plinius Napos elfe
putauit , atque ita tranftuht. Pliniusporrb veluc
horum quinque Naporum generum oblitus,
duas rurfus drffcretias facit , vt alter fauvicv de quo
lib.27. agemus, alter CawttV appelletur, vtrum- Pfar.wl
que confundens. De hocinquit iNiporum alte¬
rum genus Bnniada appellant, ik Raphano &

Rapo fimile. femir.is pnclari contra vcnena.Ob
id in Antidotis vtuntur ipfo.

Quia autem Napi in Raporum genere viden¬
tur elfe, & Rapo fimiles ( foliis enim & radice
Raphinos referunt , caule verb floribus & femi'
ne Rapum xmulantur, ] ideb opinor Galenum,
inter Rapu qui yeyyuhif vocatur , & Napum qus
(Scuy/aV nullum ftatuiiredifcrimcn,vtfufiusiaai fu-
pra di&ura.

Huc accedit autoricas Turneri, dietntis. Ga¬
lenus Napos (ub Rapis videtur conprehende-
re , nufqtum enim in lib.de fimpl.facult.fa&am
inucnio mentionem, Priterea Paulus Rapum &C
Napum coniungit. Et hinc forte Cordus Napos
Rapis congeneres efle feribit ,denfiores tamen,
acriores, &: minores. Inucniri etiam luteo &|cro-
ceo colore Napos in Bordueldiano Brunfuiccn-
fis Ducatus agro , quibus pricipua laus & auto¬
ricas attribuatur.

Trag. Alterum fatiui Rapi genus,plan« 3t vul- Nafil,
gari diuerfum , Rapum fatiuum alterum oblon¬
gum [ prilongumaixiiTcr, fi memoria labi non
voluillet ] fiue Napus,@techubcn,Baumf)olbct:
Kubcn/0ncFclnibcn/ Brotfeibt|*d>c ruben[ma-
1£, ab oppidulo e im Bortfelb / vbi nafcuntur, '
Bru' fuicenfesBorfelbifdjc nominant:,] Verus
Napus Veteru, Grxcc CwabSerap .Seliendi&us.

Matthiolo &Fuchfio genera duo funt , varie,
interim diuidunt. Fuchfius enim in fatiuu & fil-
ueftire di (trahit. N*pi,inquic,fiue Buniadis.quem
Galenus &alu Veteres in Raporum cenfum rc-
ponunt,duo funt genera, filucftre & fatiuum. Sa-
tiuum quod forma proxime ad Brafficara tertix
fpeciei accedit, radicemque longiorem obtinet:
Germani huiuS generis Napos Crflcfen fieefrii^
ben nominarunt. Dc filucitri mox acemus. Mac*
thiolus in album & flauum his verbis : Napi Maitki
Theophrafto(vt fomniat Matth. non enim recor- **['.
datur Naporum Theophr. ) & Plinio plura pro.
duntur genera, quanquam ego mea tempeftate
duo tantum repercrim, nempe album & flauum.

LIBER XXI-

Flaui tamctfi albos craflitudinc fuperent,magif-
que colore placeant: (unt tamen infipidiores, &
guftui od id miniis grati.

Matchiolum (equitur Lacuna , qui duas quo¬
que tradit fpccics, albam, quam praefert in Italia,
<Sdutea,quamin Hifpania,vt teneriorem , qualis
eft ea qua: prouenitin SomolEcrra.

Dodon.Gall.Napus hortenfis, fiue domeftica,
Lat.Napus.

Napus quem Nationem vocant , inquitCzfal-
pinus, radix eft in longitudinem extuberans, a-
criorrapa, amarior raphano: color aliis candidus,
aliis buxeus.

C.Bauh.phyt.& apudMatth.Napus i. fiue Ca¬
tina. Napum radice nigra legimus in horto
Monrbeig.IllD.VVirtemb. quem colit Frater Io.
Bauhinus.

Gerard. Iconem Rapi totundi Tabern, pofuit
pro Buniadc.Iconem autem alteram Tabern. Ra¬
pi minoris, ille pofuitpro Radicula (atiua mino¬
re.

Graecis, non B vytoy, Lat. Napus , Germ.

©tiefruben / 0ticfelruben/ Saxon. & Brunf.
Borbfclbifc^crubcn. Belgis, parufdjc ruben.
Gall.7 lauet &c naueau , Ital .nauoni >k napo. Hifp.
ttabicas.naboltengobdelgado. Atigl.&aneW.Hung.
Ha ro repa. Bw/*«/bVappellationcm h tumente fi¬
gura, quam pra: (c fert haec planta,Gra:ci deflexe¬
runt : namque radix eiusin amplitudinem ex-
crefei t .& in rotundum extuberat. Cliuos, colles,
vcrrucofaque loca &W nominant.

Napus deuexam amat , & liceam, tenuique
propiorem terram.Itaque glarcclis fabulofifquc
aruis melior exit. Plinius pro Rapa de Napis
lute meo iudicio (cripfit. Napi vero Amiterni,
quorum eadem fere natura , gaudent arqiuj frigi-
dis.Ecalio in loco. Palma Roma: Amiterninis da¬
tur, inde Nurfinis,tertia noftratibus.Et Martulis
Murfinas pilas appellat his veriibus:

Nos Amiternus ager fcelicibtis educat hortis.

Nurjinas poteris parcius effe pilas
Seritur, transfertur, feinenque perficit , eo¬
dem quo Rapum tempore. Rapum etenim
tranlferri , & in alium locum defigi debere
cx cuius femine nafeiturum cxlpettatur Rapum,
certum eft: eodem modo & Napus tranllatio-
nemdefiderat. Nota tamen [yt capide Rapis iam
annotatum] ex Plinio, quod Naporum medicina
Et , Eliquas vna ferere. Quo ii omilTo iam natx
Erucxfint, remedium eft AbEnthii vfus , decoCti
infper(u-s,&Sedi quod Aizoum vocant. In horto
fatu» celerrime nafeitur': tertio enim die erumpit,
De Napis vide plura capite de Rapis , vbi qua: ex
Columella citantur, hisomnia conuemunt.

Buniadem habemus in Horto E. C. necfre-
quens alias eft: Montbelgardi. Monlpelii copio-
Eim vidi florentem Vere: Lugduni &Geneuz
Aprili copiose in cibis vtuntur , vti & Patauii vbi
N avont vocant.

Codla Napi radix in flat, vt rc&e (cripfit Diof-
coridcs , modicum alit. Semen eius potum vene¬
norum vires hebetat, ob id & antidotis admifee-
tur. Conditur murii radix. Galenus medicamenta
Emplicia,qux in theriacam adduntur expendens,
filueftris Napi femen ex Creta (umendum e fle
ait. Cui omnino adftipulandum eile ccnftt Mat-
ihiolus , quoniam Andromachus, nec (atiui, nec
Elueftris meminit, fed dulcis (eminis Napi, quod
dc (atiui femine potius intc-lligefidum videtur,
quia in agrefti nulladulcedo in(it,fed potilis acris
quaedam amaritudo /infatiuo vero contra. Prx-
terca Iunior Andromachus , item Democritus
Tora. II

*4*

Napi tantftm femen requirunt. Quibus accedit
Diofcoridis autontas, feribentis Napi lemen fi
prxbibatur,Iethalia venena in efficacia reddere,&
antidotis admifeeri. At fortafle Galeno comper¬
tum erat Elueftris ex Creta femen peculi iri qua¬
dam virtute ddtrerfus venena pollere , atque ob
id in theriacam addendum , quo tamen Edefti-
tuamur (atiui femine vtendum in antidotis
eflecenfct MatthioIus. Id femen etiam,eodem
Matthiolo authore , necat interaneorum ani¬
malia 'ex limonum aut arantiorum fucco potum:
ex adianthi fiue lentium deco&o cum -lia exan¬
themata, tum fublimia illa, qua: vulge!» Morbillos
vocant, ad cutirti pelli tj tum quod ab imis corpo¬
ris partibus ad extimas pattes lrtorbificam mate-
riamducit, tum quod propria vi morbi maligni¬
tati rcfift it. Datur vtilitcrccchlearis menfuraex
vino, addita feminis lini drachma, ad ciendam
vrinain. Ventriculi cruditates vomitione extrahit,
li ex oxymelitc & tepete aqua hauriatur.Summo-
pere etiam prodeft multis diebus eius feminis
drachmam cx marrubii dccodfo propinare i (fle¬
ri cis, & aquae intercuti incipienti. Exter re Napo¬
rum idem vfus, qui Raparum. Napus in fecundo
ordine calidus eft,& in primo humidiis.

NAPVS SILVESTRIS.
Cai». VI.

dis vice abutuntur. A ruribus tamen quazdam
hetba colitur Rapo , radicique fimilis, quam N<r- c ibat,
uetam appellant>foliis Rapi,lxuioribus,poftado-
lefcentiam Erucx modo laciniatis , cubitali fcapo
aut interdum alcioie , radice minufcula, floribus
eidem proximis , Rapitio caule cubitali vel altio-
re, cuius foliis non fecus atque rapaceis vefcuntur
agri j praefertim cum ruflicos olerum inopia pre¬
mit. Ea tum cotfta tum cruda acoto & fale condi¬
ta deuorant. Nec tam crebro frondium autilfu
coercent , quominus in eaulem erigatur , quod ih
Rapis fieri certum eft, vt in radicem incrementa
cape liant , fed in fcapum attolli patiuntur : nam
vberiore (eminis prouentu non mediocrem qu?-
ftum faciunt.Semen huius calfadtum trufatilibuf- . .
que molis prelTum magnam olei vim remittit,^0'®'’
quo non ad obfonia modo, fed ad lumina quoque 0ieHrf ,
lucernarum vtuntur. Auiculas caueis redufaS, .tuet
Cardueles, Miliarias, FrigillasJ& id genus Emiles,
feminc huius apud nos aucupes alunt.

FLtret, Dcra;

femina, Sati¬
us proxima sut:
folia crebrius
di(Tctfta,lacinia-
raque, nullis iti¬
dem pediculis
cauli annexa.

Verum radix
fylucftrem na¬
turam fapitimi-
hor, & pollicis
articulum pa¬
rum fuperans,
turbinata, fapo-
ris acris.

Dc Napo filu.
bxc Ruclluis. menfr°^‘'
Medici nunc^/wr
fuffetfto quoda Nauctk
(ylueftris Rapi
(cminio, Bunia-

»44 HISTORIAE PLANTA RVM,

Fuchf.N.tpi alterum genus fiIueftre,Gcrm.2\A0
fle ef ruberi, foliis (uis Eruca: non diffimile eft, radi¬
ce ampliore & rotundiore.

Tragus Ripam ;.fiue filueftre, tPifr rtiben/&
fclbruben/ fine icone, cui eadem tribuit, quae
Rucllius Naucta:. Tertium, inquit, Rapum vul¬
garis faciui fylucftcis clt fi'c:ics , qua: cibo non v-
lurpatur. Seritur ilia quibufdamin locis, maxime
apud Mcdiomatriccs [ his enim nuces e quibus
noftris regionibus oleum conficitur , non in mi-
gnacopia nafcuntur ,] feminis e quo oleum lfti
conficiunt gratia. Quod ad formam attinet, aequat
hoc Rapi genus fylueftrium Pyrofum magnitu¬
dinem, guftu amarum. Hortulani noftri in Au¬
tumno ferunt , Aprili deinde menfe, vcluti & fa-
tiuum Raporum genus , caules iliius longi profi-
liunt, flore comantes violis fimili, luteo, copiofo,
Sinapis inftar. Folia eius antequam excaulelcit la¬
tis molliora (atiuo genere , & viridiora , qui fit vt
Martio mcnlc inter 'cactera olera decoquantur.
Semen habet nigro Sinapi perfimilc.

Dodon.Gall.qui depingit, Napus filucftris.Lat.
qui iconem omittit, Napi filu. fpccies, Gallia: ruri¬
bus Nauita,RueIlio tefte,appellata. Que cx non
tranfplantati femine fulcitur & foliis Sc caule , re-
liquifque Napum zmulatur , led radice non craf-
la,oblonga quidem, & haud magna.

Aduerf Lobel.& Penz fuerit forte Bunias fiue
Napus filu. quz conquerantur deceptos Plinium
ac Matth.quafi cum Bunio confuderint. Piant, t
Icon.aoo. Bunias filu. Napus flore luteo T.238.

Gerard. Bunias filu. Lobelii ttVbC t^AUeW.
Icon pofita k Gerardo eft apud Tabcrn. iconum
p.4.off. pro Rapo longo minore Jiang 0topffel
rtiblin.

C.Bauh.Phyt.&apud Matth.Napus 3. fiue filu. !
cx non tranfplantatorum femine etiam nafcicur.

Camer.apud Matth.Si Napi non tranfplantan-
tur.vt Rapx filueftres fiu t,& pofsut vocari filu.
Napi.Hi&enus non obferuaui legione vel audi¬
tu Napos trarilplantari.

RsfttmfilH. Schw. Rapum filu. Rapaceum femen , (Dri* ;

famen. Autumno feritur leminis caula. Aprili flo-
V fui ^ U5 rct fi,ccrefcente femine copioffi Ex (emine oleum
extunditurpauperum culinis inferuiens. Auicu-
lz eo pafcurtur etiam. Ego fufpicor intelligi Na-
Locu* pum.

Seritur in agris ad oleum, habemus etiam in
horto E.C. In agris Montbelg. & vicinis pulchre
florere confpicitur menfe Aprili & Maio: radices
fubrotundz funt, modblongiorcs,qua: nonfo-
lent ad cibum a (fu mi, faporc Rapi. Folio autem
magis accedit ad Napos vel Braflicas.

RAPISTRVM FLORE LVTEO.

Cap: VII.

TAnta Rapiftri lutei, vbi adoleuit, cum Sina¬
pi affinitas vt obiter intuentem fallat : ra¬
dix albalignofa : cauli t cubitalis & bicubitalis, in
ramos crebros diuifus : folia Rapitia , fed quz
attrita non acri illo Sinapis odore nares feriant ,
fed oleraceo penitus : flos luteus , minime diuer-
fils: atin filiquis l >ng£ maximum diftrimen : fi-
quidemei in Rapiftro duplo longiores confpi-
ciuntur, quam in Sinapi , nec vt iHrr quadran- ,
gulz comprefla: , fed raultangulz & turgidulz : ,
quibus dehifcentibus/tv;;/)u comparent fimilitcr '
membranula: mediz adhzrentia , fed numero

plura , caqui
lucida & nigra*
cum Smapios
fint rufTa nec
vllo nitore
perpolita, qui¬
bus tamen a-
crimonia pa¬
rum admodum
cedunt. No-
flra figura Fu-
chfiananon in
omnibus pla¬
cet , priora fo¬
lia finuata non
bene demon-
ftrat.

Ex Plinio&
Theophr. ipfa-
que adeb qui-
licunqueDiof-
coridisdef' np-
ptione colligit
Cornar. Irionem non ede aliam herbam, quim
cam quq inter fegetes, Hordei maxime & Auen$,
nafcitur, & i noftris «^cbcrid> vocacur.refpon-
dens deferiptioni Eryfimi ( Inonis) Diofcor. vt
patebit conferenti cum ea quam ponemus por-
ftea poft Erucas. Lampfana i Diofc. nullis nons
defer bitur , inquit Marthioius , quare dixerim
cumPlinio inter filv. Braflicas Lampfanam cfle,
pedalis altitudinis, hirfuus foliis, Napi fimillimis,
nili candidiorellet flore. Nafcitur harc frequen-
tiffimain Hctruria, Apulia, atque plzrifque Italiae
locis, iis prsrfertim campis ,qui aratrum co anno
minime fenfere , tametfi nobis hac tempeftate
non fuerit , fuli vrgente annona: penuriam ali¬
mentorum vfum recepta. In Hift.Germ. tTilbc
F61 Lampfana floribus pallidis quales Braflica:
aut Rapz. Egregii interpretis Diofcor. officio
fungitur Commentator qui ait Diofc. non def- Mattkf
cribere Lampfanam.- ipfe etiam nullam deferip-
tionem exhibet contentus figura , de qua dubi-
t-nt Gloflatores & Patrocinatores nec quic-
quam certi proponunt , quod non mirum. In
Com. dicit Matth. flore efle Napi candidiore ex
Plinio : In hift. Germ. flore pallido : Glo flator
appingere videtur flores &filiquas Rapiftri flore
albo, idem facit Patrocinator, non tamen intclli-
gic plantam ,fcd eandem nobifeum nempe Rapi-
ftrum flore luteo. Matthiolus przterca videtur
capite de Irione (euEryfimo eandem plantam
confunderein icone, folia enim & flores ac no¬
men Germanicum vidtntur copetere Rapiftro:
ac talem fui llr opinionem Gloflatoris fatis appa¬
ret : diuerfa Patrocinatoris vt dicetur fub Ery- \
fimo.

Camer. ad hift. Matth. Germ. £ebcri<^. Eryfi-
mum vel Irio i. Figura ex Fuchfio non competit
deferiptioni Matthioli.

Lonicer. =6eberic^ / «8eibenrcfticb , ttnlfccr .
Qcnff. Armoracia , Raphanus filv. officin.Rapi-
fttum,A«V4^,Cheria, Ponticis Annon,Leucon:
flore luteo interdum albo. Meminit idem c. 1.95 .sumf$j
lib^.bcfgclbcn nrilben fenf [Sinapi filv.LmciJ UteMm'
quod quo referamus non videmus, nifit fit Ra-
piftrum hoc luteum, figura tamen non placet
pro Rapiftro.

Gcfner.hort. Rapiftrumpaflim in aruis nafci¬
tur, idem quod Lampfana , vel cognatum agrefte
olus. Item in car.Eryfimum. Raphanus filv. Grz-
cisChcria, Latinis Armoracia, alus Leticon,offi- Chru

cinis

UBER XXI-

cinis hodiS Rapiftrum, xt?« apud Theophr.
«Sebcrtcf).

wv,f/*. sunc ailCorc Gxfalp. Armoracix radices filuc-
ftres parux ac prxdurx floribus luteis , exteris
iifdem cum Radice flue Raphanide-

An Anguill. Eryfimum vulgare ? An eidem
Lampfana notiffima nomine:apud Mediolancn-
fes diLandriySt Abruflios di Lafana , & in Grx-
cia maxime in Creta vocatur Lampfagida.

Dodon. Gall. Rapiftrum Neotericis , quibuf-
dam Sinapi filueftre. Gall. Velar aut Tortellc,
Germ.^ebertcj?: Belg. !>crid). Videtur Eryfimum
Theophrafti , quod Gaza vertit Trionum : non
autem Eryfimum aut Irio Diofcoridis. Lac. in
fol. Rapi ileum, nonnullis Sinapi filv. Germ.
berid).Figuram Fuchfianam retinet, nec amplius
Eryfimum Theophrafti dicit.

Rapiftrum ( aiunt in Aduerfi p. 66. Lobcl. &
Pena) aruorum vulgo vocatum e Raporum cen-
(u. cft,p.i/Tim viarum margines & fegetes ornans,
vbiqueprxfertim Septentrionalium, floribus lu¬
teis numerofis Brafllcx aut Rapx , in caulibus
fcfquicubitalibus folia inftint Lampfanxaut Ra¬
pi filv. Brafficx virore 6c Ixuore non Eruca:, vt
debentur Irioni Diofc. radice tenui , neutiquam
fibrofa,guftu item Rapi filueftris , cuius faculta¬
tes prope forcita eft,fed vehementiores , tametfi
yfiis negle&i aut ignoti. Neutiquam eft Eryfi¬
mum Diofc.certe admodum affinis eft Napis &
Sinapi :tufum namque femenSinapi ementitur
& vfus explet ruiiicis. Item pag. 6<j. Item
p.70. Aau4.cu^[Italis d\ Landri & di Lafana: G illis
Siiuu.es blamhes , quali Sinapiftrum album] Na¬
pum filueftrcm vocarunt olim. Olus fyluefcrc
Plinii quo vixerunt Iuli j Cxfaris milites , perpe¬
ram Theophrafti Eryfimum putatum h Dodo-
, nor nio. Columella hanc intellexit Lampfanam.
Senenfis infertis alienis plumis ambigenus euo-
lat -.Miramur Nos Aducrlaria dicere Rapiftrum fo¬
lia habere Lampfana: , cum ipfis autoribusfit
Lampfana : Prxterea ea dicere. folia non e Ile E
tucXjCum dixerint Rapum habere folia laciniofa
Eru cx : Nefcimus etiam cur Eribant habere
folia Braffica: virore & lxuore, confiderent qui¬
bus nota planta, an talia fintfolia : Hinc nobis o-
ritur dubium , an Rapiftrum diuerfum fit ab eo¬
rum Rapo filv. non bulbofo.

Hiftor. Lugduncnf LampfanaMatthioli. Et
Lampfana vera , falsb Theophrafti Eryfi¬
mum Dodonxo. Item Irio Matthioli. Tres
'£d- figurx vnius plantx, prior inepta ex Matthio-
lo , & tertia ex eodem, qux videtur compofita ex
Rapiftro.

Tabern.Icon.& Hift. Lampfana flore melino:
iiefer Fol mtt blcid; £ecle» blumcn. Taberna-
montaniCompdatot nondemonftrat qua in re
dttr- differat Lampfana cius ab Armoracia fiue Ijeiben
rettig.

Icon. ArmoracixTabern. per Gerardum An¬
ium polita eft pro Raphano fily.ttulbe rftbifd)/
ores ferens luteos , veriim , vt poftea dicemus,
Tabern. dicit de fua Armoracia,vocari Rapiftrum
album : Gcrardus prxterea pro Lampfana &
£)ocfc creffe» ponit iconem Lampfanx Tabern.
verum tlle fatis indicat fe ignorare quodfcribat.

In doferipeione tradit flores effe Hieracii,in Ico¬
ne vero & in planta quam reprxfentat flores
non funt fimiles Elieracio : hoc etiam annotan¬
dum , Lampfanam quorundam flore Hieracii
non effe referendam adNafturtium fiueCrefles
Ar.g!orum,vt iple facit.

Tom. I 1*

C.Bauh. Phy t. Rapiftrum i.fiuc luteum :Mat-

th. Lampfana ; variat foliis , aliquando habet fi-
nuata, aliquando non inctfa , vnde quidam duas
fpccies conftituere volunt. Apud Matth. Qux
pro Lampfana ^Matthiolo pingitur, Rapiftrum
clfe aruorum ex eius epiftolis falis liquer. Hoc
Rapiftrum \ fimilitudine cum foliis Rapx di.
dum videtur : eft flore luteo,cft albo, aliquando
etiam purpureo : i. Rapiftrum luteum, Lampfana
Matthioli. Frater ponit figuram Matth. ^Ca¬
merario au 6tam filiquis & floribus vt mihi per-
fuadeo Rapiftri flore albo.

Schvv. Rapiftrum luteum : E fvapgy Cordo &
Raphanus filv. Lampfana Matth. Lampfana
Diofcor. Tabern. (Beelfjeberid? =0cibeiiretti^j/
04mobfcnf/tt>tlbfenf/E Raporum filv.cenfueft.

An huc referenda fit Armoracia Schvvenckfcldii
dubitamus, ( qUamu s icon Tabernamontani
poffit conuemre,) quia Tabern. dicit vocari Ra¬
piftrum album.

Rapiftrum flo re luteo, Lugduni obferuaui-
mus, florens menfc Maio,Geneux Decembri, Ba- f-ceus St
filex cum flor c& filiquis menfe Odtobri, in vi- TcmPu*J
ncis ad montem Moutcts. Montbelgardi abun¬
dat in fegetibus florens lumo & Iulio , Augufto
cum flore & femine maturo , prouenit etiamin
horto Iil.E.C. Plurimum, inquit Schvvcnck. in¬
ter fegetes hordeaceas & Rapaceasinuitis Agri¬
colis luxuriat,vt interdum totos agros cooperiat
Iunio &: Itilio.

Reficcantem autem ac extergentem, nonni-
hilque digerentem facultatem obtinet, Galenus Vire^'
apud Dodonxum hanc efam malos fuccos pro¬
create fcnbit : Diofcorides vero plus alere ait
qu^m Rumicem , $c ftomacho vtiJiorcm. Co¬
quuntur autem, eodejnaudtore, caules folia-que,

& in cibum recipiuntur. Acrimonia pollet vt &
Naftur.ium. Semen feruens & acre guftu,vrinarrt
prouocat.

RAPISTRVM MONOSPERMON.

RApiftn D,fta^u

mono-

fpermi ramUm
iD. Rychnero
Medico Bafi-
licnfi habemus
cui flores lutei.

Frater Cafpa-
rus eandem
apud Matth. &

Phyt. talibus
deferibit : Ra¬
piftro MortoR
permo ex radi¬
te longiufcula
albicante , pa- ,

rumfibrofa,

caules pedales,' . .:v, ,
quandoque al-
tiores,rotundf, %

tenues,ramofi,
eleganter vire^ -V

tes, leuiterque hirfuti exurgunt : folia humi fpar-
(a craffa func,Rapi foliis fimilia,ad principium la- -Q

aniata , dein fiibrotunda, icuiternnuati & fub-
hirfuta : flores fecundum cauliculos palmares Sc ^

tenueSjVelutin fpicadifpofiti:quadrifol:i,elegan-
ter lutei aureiue,quibus fiitqu/t fuccedunc rotun-
dx[elcganter propter ftrias, per eas quemadmo-
Jbbb a

'V/

$4«

HISTORIAE PLANTA RVM,

locus &

ccmpus.

dum in femine Coriandri difcurrcntes ] in fila- .
mentum oblongum abeuntes: que quali gcmin<£
libi infiden^psrtc tamen fuperiore maiore, cum
in .ea femen paruum, oblongiufcuium , fcdvni-
cum [vnde ei nomen] contineatur.

C. Bauh. apud Matth. Rapidrtim i. Phyt.
quartum fiuc Monofpermon. Huius femen no¬
mine Lampfanx monofpermi D. Doldius mifit,
& hrcBafilex in horto D. Zuingeri Maio menle
floruit.

Hoc ipfum poftmodum , fed multb ftrigofius
[illud enim cultura elegantius] in agris qu^ Au-
guftam Rauracorum i tur, ad rubram domum ob
leruauimus : idem led humilius & valde ramo-
fum, foliis paruis > eleganter virentibus , in agris
circa Huringcn ad fy luam inuenimus : dc finnlc
MonfDclio vbi quoque fponte crcuit habemus.

RAPISTRI GENVS AVSTRIACVM

FOlia a radice fpargit.hirtis pilis vndique obfi-
ta, fed potiffimiim & vel magis in aucrfa par¬
te, profundis legmefuis laciniata , qux&ipfa
crebris denticulis ferrata funt. Caules vero om¬
ni hirfucic carent. Folia item fuperiora qux ad
ramorum exortum harrent tota glabra funt, non
totnectam profundis fegmentis dilTedla , infe¬
rioris quoque multb nnnora. Fines in ramorum
cxtrcmisvmbellati,lucei,Rapiftri vulgaris, fcd mi-r
r.ores : QvLosJiliqts* excipiunt. Hanc ficcam no¬
bis communicauit Agcrius colleftamin Auftria
inter fegetes , non curauimus pingendam , quia
non integra planta & quia nobis non bene no¬
tum Rapum lilv.Matthioli, cuius figura: non ma¬
le conuenire videtur.

RAP H AN VS.
Ci.P. VIII.

Pcfcript'®

Tmolia proxi-
1 mc ad Ra
pi folia acce
dunt , fic vc fa
cilc verfacifli.

mis imponere
poffint : paulo
tamen magis
funt finuofa

extera etia mi.

nas conue -
niunt. Rapha
no enim flos
purpurafeens,
quadritolius, a-
picibus luteis:
filiqua crafSo
res, puIpofx,ixi
loculos tnbe-
rofosjconualh-
bus interce¬
ptos, diftin&x,
in quibus femen rubrum ,acre : Radrx crallajon
ga , magnitudine varia , alba , vel rubra , gufhi
acri & mordaci , re ch> vix furgit rjw/e,cubi
tum vr.airi aut alterum alto.

Diofcor. duo Raphani genera facit filueftre
& fatiuum. Hoc alii Polyfdes Eryngium,Roma
ri Radicem noftratcm, Aphri Thorparhappcl
/ant.

Theophr.in JttpUna/

plura-eenera Rapk*nu,
L . o , RmJix vt

• , w , R*dtx vt

Raphanum dl-

ftribuit. Di¬
di nguunt hxc,
inquit , foliis,
r;dicibus, colo¬
ribus , fapori-
bus , reliqui C-
que eiufmodi.
Vc Radicis ge¬
nera Corin¬
thium , Cleo-
ntam, Liocha-
Lffium , Bceo-
tium. A. «ph (fi¬
me Corinthia
adolefcit , qux
vel dirpe con¬
dat deteida :
hxc enim fur-
fum verfus pro¬
truditur, ncc vt

exterx tn ter¬
ram ampliari folita cd. Liothalfia, quam Thra¬
ciam vocant , validiffima aduerfus frigora tradi¬
tur. Bcrotiadulciffimaeft,& figura rotunda, nec
vt Cleonaea, prxlonga. Quibus folia Ixuia, dul¬
ciores fuauiorefque lunt. , quibus autem fcabra,
acriores. Genus prxtcrea redditur, quod foliis E-
rucx fimile confcet. Radicis genera hxc notaue-

Athcnartis Theophrafti jocum hunc citat h s
verbis : Thcophr. 1 b. dc pia r cis quinque Ridi¬
cularum (*for?rty/<&iv) genera ede cradid.t: Corin-
thiam,Lioth ifiam,Clcon$a - , Amorrhcam,Bceo-
n. D icitur vcio i quibuldam Liothafiam
Thraciam clTc ; Boeotiam dulci flimam omnium,
rotundam figura : in vmuerfum dulciores ctlc,
quarum Ixuia funt folia.

Cxterifin, quoniam qux Athenienfibus eat ane
dicitur. aliis nonnullis, vti &Callixapud Athc-
nxum p; IzavQ- ( quod autem Raphanum Radicu¬
lam dixerit ex Aridophjne perfpicuum ed ) ap¬
pellatur: id obiter aamonituin J-.c&orcm velim,
ptfcpc vocem plero fque antiquiores Grxcos , vt
cx Apollodoro Carydio docet idem Achcnxus,
libro i.pro Braffica vfurpalle : vnde Plinio erro¬
ris anfa, qui variis locis Raphanum cum Braffica
confundit , Raphano tribuens qux Veteres illi
dc Braffica prodidere , quemadmodum &hb.iy.
cap. 15. napis tribuit, qux Theophradus lib.y.hiit.
cap.4. ^ '?a<par'iJb> i», hoc cd de Raphanis;tradidit
his verbis : Iidcm ( Grxci ) Naporum quinque
genera fecere, Corinthium, Cleonxum , Liotha-
fium ( non Liothaffium , vt in vulgatis Theo-
phrnfti exemplaribus exaratum ed ) Bocotium,8c
quod per fc viride dixerunt. Ex iis in amplitudi¬
nem adolefcitConnchium,nuda fere radice. So¬
lum enim hoc genus fupcrn£ tendit, non vt ex¬
tera in terram. Liothafium quidam Thracium
appellant, frigorum patientiffimum.Ab eo Boeo¬
ticum dulce cd , rotunditate etiam breui notabi¬
le, neque vt Clconxum prxlongum. In totum
quidem quorum tenuiora folia ipfi quoque dul-
ciorcs:quorum fcabra & angulofa , & horrida: a-
mariorcs.Ed prxtcrea genus filueftre, cuius folia
funt Erucx fl milia.

Cxterum , Raphani radix (autoreTheophr.)
qnafi ex carne & cortice condat. Contr^ Plinius
ait:Cortice & cartilagine condant Raphannmul-
tifque eorum cortex craffior ctiam,quim quibuf-
, darn

v

LIBER XXI- *4?

<lam arborum. Amaritudo plurima illi eft pro
ciuscraflitudine. Cxtera quoque aliquando li¬
gno fa.Scrip fit Mofchio Grxcus vnu volumen de
Raphano.

Vulgare & rotundum Riphani genus no¬
bis e fle videtur* inquit Tragus, quod Theo-
phraftus Corinthium , Plinius Syriacum, voca-
uit.Quinquam &Bccotius Raphanus rotundus
fit,teftc Theophr.guftuque dulcior. At Rapha¬
nus pr<jlongus quem Metcnfis agar fundit, Theo-
phrafti noftra lententia radix cft Cleonaea, Plinio
Algidenfisappellata.

Fuchl.Raphanus fatiua, Raphanus minor Of-
ficinaium.

Lonir. Raphanus, alius longus,alius rotundus*

Matth. Radix illi varin , nam nonnullis longa,
alba, teres, tenera , fragilis , nec admodum acris ,
qua? exteris in Hctruria prxftantiar habetur: ali¬
quibus crafla >Napi pene figura , altera longe du¬
rior, acrior, & guftui ingratior. Differunt quoque
colore. Namque & alba & nigra , vbique fere
habetur. Sed hxc altera miniis frequens. Rapha¬
nus j. Raphanus z. Icones dux apud Matth. vix
mihidiferimen monftrare videntur.

Habet Camcr. horti prxter vulgarem Rapha¬
num alium radice nigra, qualis frequens eftAr-
gentir.se. Ht alium radice lutei.

Dux funt Raphanifpecies ait Lacuna: Dome-
ftici, teneri, delicati, quibus vulgh vefcimunSilue-
ftrcs,duri & a/peri, Plinio Armoracia , Romx di-
nor. «ftiRamoracii.

Ofcitanter fare ac turpi errore Gcfner. horti,
cum Bcrn. Defle nio Plinium fecutus tria Rapha-
ni genera jcrifpum , Ixue , &campeftre ftatuit:
Brafficx hxc Theophrallus affignauir. Sed quod
^Plinio Algidcnfe dicitur , longum ,fiiccofum,ac
trarflucidum re&£ in Raphanorum numero rc-
ccnfuit & ede feribit, in hortis inferioris Germa-
nixtam frequens , vt nullumfere aliud norint:
hoc'apud Batauo-Pbryfios in eam magnitudinem
crefcit : vti viderit quod triginta libras penderet.
Quamobrem minimd mirandum, in Germania
infantium puerorum magnitudinem xquarc, Pli¬
nium fcripfide. Vulgaris eft Raphanus, qui virilis
brachii amplitudinem non excedit. Sunt autem
hi tranflucidi : & adeo fragiles, vtin taleolas abf-
que ferro confringi queant. Multum ab acredine
illaacfaporis vehementia, qua fecundum genus
pollet, recedunt: & falfuginc imbuti, linguam vf-
que adeb non vellicant. Alterum genus Rapi fi^
gura Syriacum appellatum , in fuperiori folum
Germania proucnit : vehementiflimum & tener¬
rimum , nec multa humiditate redundans: qua¬
propter parcitis editur. Nam qui affatim inge¬
runt, prxtcr frequentes ru&us,rofionisquenaam
fenfum in ftomacho experiuntur.

Raphanum, inquit Amatus, Columella Radicu¬
lam appellat oleris vulgatiflimum genus, herba
caule vno arboreo fere vt in Ruta confpicitur, af-
(urgens : quare multorum Grxci , </W£.oa«^ok ,
quafi olus arboreum nominant. Nec Gaza Theo-
phrafti interpres aliter vertit. Huius tria Plinius
memorauit genera, lxuc,crifpum & campeftre.
9%t Diofc.quoquc trium mentionem facit, hortulani,
lilucftris,atquc alterius Apios diifti. Amatus prx-
liccnter in Raphani hiftoria hinc inde oberrans
diuagatur. Nunc enim falfis illis tribus Raphani
Plinii generibus talpx inftar cxcus incedit locu¬
los mentis aperire aebuilfet , & confideraffe hxc
Theophraftum ^quo Plinius fua mutuatur, Braf-
ficx tribuidc. Prxtcrea Diofcoridcs non tria, fed
duo Raphani genera fetic , quod per fe clarius cd

Tqfa.ll.

qu^m vt offendi debeat. Diofcor. enim lib.4. A-
pium* montanum aut filuejUrem Raphanum, ab
aliis folilm ita vocari,tradit.Qux occado vt etiam
ipfe canquam de toto genere diucrfis,non tantum
capitibus, fed libris egerit diucrfis.

Cxtcrtlm non minus turpi excitatis nota cor¬
rector cius ,feu ccnfor (eucrus Rob. Conft. inu¬
rendus eft, vt qui errores hos non annotaric.

Cxfalpin. Radix vulgo aquibufdam Radicula
Grxcis, quafi radix perfpicua : cft enim tenella ac
fragilis, candida , ferme tranflucida, flores purpu¬
rei aut candidi. Radicisplurcs differentix: nam
quxdamin longitudinem crefcit , quxdam in ro-
tunditatcm,has vulg bRatianellos vocant, quorum
alii cortice nigro conflant, alii candido. Longa¬
rum quxdam vafto cortice craifo, qui gratior eft
interno corpore : Hxc Armoracia vocamus, om¬
nes fatiua.Theophraftns Raphanida vocat, Theo¬
dorus Radicem vei tit.Plinius,Raphanos vocat.

Turnor. Genera fatiui Raphani duo. Radice lon¬
ga , paffim in Anglia & Belgio, quibufdam
Radice rotunda , Rapo non abfimili,frequentioc
circa Argentinam, nonnullis Radix Bceotia, aliis
radix Syriaca, Angi. Kounberatucc/Kflptrabtctf
rard in Anglia confpicitur.

Thcoi .Dorft.Raphanus minor vel communis
radice interdum magna &c oblonga, interdum
verb rotunda &nodofa, flores fert candidos.

Aduerf Rhaphanus magnus &: parmis purpu¬
reus. Lobel. Obf. duas habet figuras ex Mac-
thiolo,vna hoc titulo Raphanus magnus Aduerft
p.67. primus Matthioli : alteri Raphanus minor
purpureus Aduerf.p.ff;. fecundus Matth. Figurat
mihi apud Lobclium videntur tranfpofitx.

Tabern. Icon. & hift. Raphanus rotundus,

Kiinher rerricJ/Raphanus orbiculatus, ©djcibel
retti0. Duas icones ponit non indicans diferi-
men: Rapum referunt, potiflimum fecunda orbi¬
culata radice.

Gerard. Pro Raphano orbiculato , Konbra*

Wft> ponit Iconem Tabernamontani : eandem
& iconi Raphani rotundi infcripfit. Raphanus
pyriformis,pcarefaffion Kabif4>‘. Praeterea pro
Raphano fatiuo , (Barbenrcbifd) poniticonem
Tabern. Rapi longi ; pro Radicula fatiua minore
0<$mal0arben Kabtfcb- Icon.Tabcrn.Rapi ro¬
tundi minoris fiuc Kunbt t^appen ei diifti.

Brunfcl. Matth. in prior, comment. Ryffio,Ca-
mer.hort. Anguill. Gefner.de coli. ftirp.& cat. Ra¬
phanus. Doaon. RapbantSy fiue Radicula fatiua.

Radicula fatiua minor. Hift. Lugd. Raphanus fa-
tiuus : Raphanus z. Matth. Raphanus purpureus
minor Lobelii.

C.Bauh. Phyt.Raphanus 1. fiue maior, floribus
purpureis aut candidis. Raphanus z. fiue oblon¬
gus: colote variat, nofter albo eft cortice : Italis
rubello, cuiufmodi eft etiam Montbclgardi. Ra¬
phanus 3. fiue niger.Raphanus 4. fiue lat. Rapha¬
nus 5. fiuc Byzantinus.^pttrf Mdrr&.Raphanus pr?-
cox , alius ferotinus : hicque albus & niger & ru-
bens:albus,oblongus: ruber oblongus,qui fibras
rubentes per fubftantiam difeurrentes obtinet, Qs.qtfi
habetur & radice lutea. Raphanus 1. Raphanus z.

Hac Frater , cuius icones non mihi videntur mon¬
ftrare differentiam.

Nicol- Abr. i Framboifi Raphanum, raiforti
& Rapum , raue.

Theophrafto, Diofcoridi,ac Galeno , aliifque
Veterum Grxce'f>a^a.m dicitur : pofteriores pa-
tpctyoy appellant : Antiquiores autem & Attici,
Brafficamprt^ct^ vocarunt. Latinis au te m^ctyarie
Radix & Radicula dicitur : Offic. vero Rapha-
*bbb 1

$4*

HISTORIAE PLANTA RVM»

nus. Serapioni } annotante Trago, Ttigal , fttic
fugiel » Aucrrhoi Alphdgel , Hebr. Zenon, Rabinis
& Th&lmudtftis Vugla , & conucrfis literis Fi/yrf .
Germ.J\crn0,Belg.Kfibyo. Gall. Radi,Raifort : ft.
2 tfhano ik Rtdice : Hilp.R4u*no&. Rauariillo , An¬
gi. Habifct? : Boh.^vjctfctv. Radicula: femen Ci-
liusa Marcell. ,j Empiriro Bacanon dici affirmat;
fiiuiliter ab Actio. Cornarius tamen Cacanon le¬
git. Raphanus quidem u.rn -ti p* pixln&ca authcre
Athenio, id eft,qui>d facile appareat, fibi nomen
afeiuit: nam tertio a fatu die profiht. Radicis vo¬
cabulum, vt amhorcft Varro , eGricia venit in
Latium, cum Veteres Grici radicem dixerint,
quam nunc Rhaphanum. Nrfi quis forfitan ar¬
bitretur nomen accepilTe, quod ceteras amplitu¬
dine fuperet , vel qu*tm pauciflimis magnitudine
cedat.

Satio Seri vult Raphanus , qualiter videre eft apud

Plinium, terra ioluta, humida. Fimum odit, palea
contentus. Frigore adeo gaudet, vein Germania
infantium puerorum magnitudinem iquer. Se¬
ritur poft Idus Fcbr.vt vernus fit titerumque cir¬
ca V ulcanalia , (Aliis circa ortum Canicula: , aliis
Calendis Augufti,) qua: fatio melior. Multi &
Martio & Aprili ferunt & Septembri. Incipiente
incrcmcnto,confert alterna folia circumobruere,
ipfos verb accumulare. Nam qui extra terram e-
merfit, durus fit atque fungofiis. Ariftomachus
dotrahi folia per hyemem iubet , & ne lacuna:
fhgnent accumularc.-ita in iftatem grandefeere.
Quidam prodidere, fi palo ada&o caucrna palea
inlternaturfex digitorum altitudine , deinde in
femen fimumque & terra congeratur, ad magni¬
tudinem icrobis crefccre. Pricipik tamen falfis
[De Brafficahoc Theophr.cap.7.hb.2.Canfi.] a-
luntur. Itaque etiam talibus aquis irrigantur , Sz
in Aigypto nitro Iparguntur , vbi funtfuauitate
pricipui. In totum quoque falfugine amaritudo
eorum eximitur, fiuntque' coctis finules.Aigypto
mire celebratur propter olei fertilitatem, quod e
femine eius faciunt. Hoc maxime cupiunt ferere,
ii liceat : quoniam &: quiftus plds quim h fru-
mcnto,& minus tributi eft,nulliimque copiofius
oleum.

Gaude6autcm[authore Theophrafto ] frigo¬
ribus Radix [f&feu-ify] & fic eam dulcefcere pu¬
tant, fimulque incrementum in radicem non in
folia yerti. Auftrtnis atque ferenis temporibus
celeriter caule frit. Hyeme cum maxime viget ra¬
dix terra obiuca.vc nullum imbrem admittat , ac
direptis quibufilam foliis mira craffitudine di-
flenditur. Sed Raphanus quia nullam vim ger¬
minandi ab imis obtinet , alimcntumque capit,
quod non furfum tranfmittere apta fit : idcirco
fubtus cratiatur , ampliffimaque efficitur. Caufa
verb , vt nulla putredo , nulla corruptio accede¬
ret, humo congeftitii datur, qui aquam arcet , &
in totum , omne quod alienum eft , admitti non
patitur. Poft iftatis Solftitmm Iunioaclulio
& commodiffimc feritur.

5 Raphanum vidi florentem Aprili flore cccru-
leo ; Geneui Nouembri , flore cceruleo & albo,
ibidemque cum pauca cirulei parte Maio. Bafi-
lei Raphanus eft in vigore Augufto & Septem-
bri. Lugduni priacipio Maii habent edules. In
pago Ftntjpa (inter Bafileam & Otmersheim ad
Xhenum /ere fito ) vidi Raphanum radice rotun¬
da Rapi inftar ; ita vt non facile quilibet diftin-

guerc poftit,nifi guftu , quem cum mente Septe-
Eri deguftarcm, non videbatur differre a longo

iallato Argentina , vbi eum Raphanum quoque
oblcruaui ; talcip quequevid» inMafmunftcr,

qui loco humido creuerat , non poterat mantt
ample&i, ac fapore erat non admodum acri. Pa-
tauii habent rotundum3breue, album, non vlquc
adeo acrem Sc rubrum , ficut& nigricantem ob¬
longum. fatis magnum, valde acrem Jn Paflauant
Abbatis Lutrenfis n horto Domini VValtherab
Andlavv , vidi crafliffimum A: maximum ad ma¬
gnitudinem cruris excrefccns : talem habemus
in horto Hx.C. Hortulanus hyeme reponendum
feminat, huius radix fub terra tota latet, ac toti
hyeme ad cibum adaptari poteft vfque ad Ver:
vt & alterum longum, tenerum, album, extra ter¬
ram eminentem : cuius radices habentur edules
Iunio. Ethicpoceft dici longi /Iimus & price-
dens craftiffimus. Longiffimi habemus gerius
cuius pars extra terram eminens rubet. Rapha¬
num nigrum attulit mihi Hortulanus 111. E.C. ex
horto Gcepping. duplicem , vnum paruuni qua¬
lem aliquando vidi Argentina milium , & qui
Montbclgardi etiam prouenit in horto Ill.Ex.C.
magnus cralFus eft. Viderentur diligentius noti
indaganti duo genera , veitini tempus farionis
tantum differentiam facit in radicis forma : vtet-
que mcnfc Oiftobii datus.. In omnibus autem
probandis, Plinius maximd fpe&at caules. Im¬
mitium enim rotundiores , craflior^fquc ; folia

vero triftiora& angulis horrida»

Raphani fiue Radicula vires, Diofc. declarat ^0CUJ i
his verbis; Flatus gignit & excalfacit: ori quidem Tempus,
grata, at ftomaebo minimd commoda:ru<ftus pre-
tereamouet, arque vrinasciet : alnum quoque
bonam facit , fi quis pfam fummo cibo futnpfe-
rit, quippe qui tum dilhibutionem magis adiu-
uet:pri(umpta verfc cibum fufpcndat: quare
ante cibum vomituris conueni^quin & fenfuum
aciem excitat. Eiixa vet o fi fumatur , valet ad eos
qui tuffi diuturna infeftantur, quique craffiorcs
fuccos in Pt&orc cumulant. Atcortex ipfius ex
aceto mulfo fumptus , vomitiones pocentids
moliet, hydropicis accommodatus : impofitus e-
tiamnum lienolis cftvtilis. Cum meile vero no¬
mas filtir, Sc fub oculis fugillata tollit. Auxiliatur¬
ae a Vipera comfnorfis , necnon & Alopecias
denfas atque lentigines cum Loliacea farina ex¬
terit. Eft & auxilio tam cibo quiim potu iis qui a
fungis ftrangulantur,menftruaque'pellit. Semen
vomitiones excitat, vriftas eiicit , & lienem ex a*
ceto potum extenuar. Deco&um anginofiscum
aceto mulfo calente gargarizatu prodeft , & con¬
tra Cerafta: morfum cx vino potum auxiliatur.
Cxterum ex aceto iliitumgangramas etiam va¬
lenter emarginat.

Raphani vis mira [ rede hic Plinius de Ra- vires at
phano tradit ) coiligedi fpiritum, laxandique ru- r(u*
6tum. Ob id cibus illiberalis , vtique fi proximd
olus mandatur, fi vero cum Oliuisdrupis , rarior
ru6lus fit,minufquc foetidus. Co&i dulcefciinc
& in Naporum vicem tranfeunt. Crudos medici
fuadent ad colligenda acria vifcerum dandos
cum faleiciuniscfle, atque ita vomitionibus prg-
parant meatum. 1 radunt & pricordiis necefla-
rium hunc fuccum : quando phrhifin cordi intus
inhirentem , non alio potuifle depelli comper¬
tum fit in >£gypto, regi bus corpora mortuorum
ad ferutandos morbosinfecantibus : Atque vt
eft Graica vanitas , fertur in templo Apollinis
Delphis adeo citeris cibis prilatus raphanus, vt
cx auro dicaretur , r beta ex argento , raptim &
plumbo. Scires non ibi genitum M. Cu¬
rium Imperatorem , quem Samnitium Legatis
aurum repudiaturo afferentibus, Rapum torren¬
tem in foco inuentum Annales noftn prodide-

Uber xxi-

M

rc* Scripfit ScMofchion Graecus vnum deRha-
•phano volumen. Viliffimi in cibis hyberno tem¬
pore exiftimantur: iifdemque dentibus fempet
inimici , quoniam atterant. Ebora certe po¬
liunt. Satiui decori mane poti ad ternos cya¬
thos, comminuunt & ciiciunt calculos* Iidcmin
pofca deco&i contra ferpcntiummorfusillinun-
tur. Ad tuffirn etiam manS ieiunis rhaphanus
prodeft cum meile : Semen eorum toftum ip-
fumque commanducatum ad Lagonoponon
[Ilium cruciatus e flatu, & calculo :] Aquam fo-
Ii i s cius decodis bibere , vel Aiccum ipfius, cya¬
this binis contra phthiriafes , phlemoni lpfos il-
linirctufos , liuori verb recenti corticem cum
meile, vcternofis [Veternum , fine animi, fiue
corporis ftupiditatem & ignauiam vocant : ftoli-
dum Catullus,graueacfuneftum Horat.appellat:
Catullus.

Nunc eum volo de tue ponte mittere pronum ,

Si pote fiolidum repente excitare veternum.]
autem quam acerrimos mandere , femenque
tofturti dein contritum cum meile fufpiriofis.
Iidxm & contra venena profunt. Cxtero Sc fcov-
pionibus aduerfatur : vel ipfo , vel femine infe¬
ctis manibus impune traCtabis : impofitoque
Rhaphano Scorpiones moriuntur. Salutares &
contra fungorum aut hyofcyami venena xque,vt
Nicander tradit. Et contra vifcum quoque dari
Apollodori duo iubent. Strd Citieus femen
ex aqua tritum.Tarcntinus fuccum. Lienem item
extenuant : iocinori profunt , & lumborum do¬
loribus. Hydropicis quoque cx aceto aut finapi
fumpti & lethargicis. Praxagoras & ilio fis dan¬
dos ccnfet: Piiftonicus, & coeliacis (ftomacho ta¬
men aduerfari Diofcorides teftatur. Verum coe¬
liacis prodeft, quoniam vrinasciet.)Ihteftinorum
vlccra [illa detergendo , alioquin irritant:] fa¬
nant : purulenta pr^cordiorum, fi cilm meile e-
duntnr. Quidem adhxc coquere cos in luto il¬
litos malunt: fic & fxrninas purgari. Ex aceto
&mellc fumpti, inteftinorum animalia detrahut.
Item ad tertias decoCto eorum poto cum vino,
entcrocclisprofunt , fanguinem quoque inuti¬
lem [In vcitica concretum & inteftini$:ex naa-
tifeij, &vtero,] fic extrahunt. Medius adhxc&
fanguinem exeteantibus coCtos dari iubet ; &
puerperis ad la&is copiam augendam. Hippo¬
crates capitis mulierum defluuia defricari rha-
phanis, &fuper vmbilicum imponi, contra tor¬
menta vulux. Reducunt & cicatricem ad colo¬
rem. Semen quoque cx aqua impolitum , fiftit
hulcera qux phagcdxnas vocant. Democritus
Venerem hoc cibo ftimulari putat: obidfortaf-
fisvocinoccre aliqui tradiderunt. Folia quxin
oblongis duntaxat nafcuntur , excitare aciem o-
culorum dicuntur.^ Vbi verb acrior Rhaphani
medicina admota fit,hylTopum dari protinus im¬
perant. Hxc antipathia eft. At aurium grauitati
fucccum Rhaphani inftillant. Nam vomituris
fummo cibo elfe cos,vtili/Iimum eft : (Diofcori- ;
des vomituris dat ante cibum : ^ cibo verb vt
roboret ventriculum & cibi diftributioncm ad-
iuuet : hic itaque obliuiosb Plinius vomituris
fummo imperat cibo.)

Sed Galenum audiamus de Rhaphano tum vt
cibojtum vt medicamento ,loquente. Vrbani, in¬
quit, homines (olam radicula cruda vt plurimum
ante alios cibos cumjgaro alui deiiciendx gratia
mandunt , quidam autem aceti quidpiam admif-
ccnt. Ruftici vero cum pane fxpenumerb vef-
cuntur , vtaliis obfoniis quxfua fpontcproue-

niunt. Radiculx autem caulem etiam ac folia
mandunt , fed coa&i potius quam voluntarii.

Radix aurem exiis eft quibus affiduc vefeimur,
eftque obfonium magis quam alimentum : nimi¬
rum qqx ipfa cum rnanifcfta calfadtione at¬
tenuandi h&bct facul tatcm.Nam qualitas aeris in
ipfafuperar. Vere autem caulem quendam , qui
in altum afliirgit-gigncre confucuic,quemadmo-
ditm &alia orrtnia qiixcaVilem funt productura:
quem caulem ehxantcs mandunc cum' oleo IX
garo & cum aceto ,vc Rapx caulem, ac finapi, &:
latftuc? , nutritque magis caulis ifte, quam cruda
radicula, vtquiin aqua acrimoniam omnem po¬
nat: pauciflimum tamen &ipfe habet alimetum.

Quidam autem non caulem modo, fed & radicu¬
las in fas cli xantes mandunt , non aliter ac Rapa.

Et alioin loco , Raphanus, excalfacit quidem or¬
dine tertio , deficcat verb fecundo. Quin & fc-
men ipfum planta efficacius eft, facultas ei ineft
digerendi. Itaque ad fugillata , dc alia id genus
liinda,ob talem facultatem accommodum exi-
fiit. Cxtcrdni, cum Medicos, tum idiotas illos
mirari ftibit, qui a ceena crudos eos concoctionis
iuuandx gratia edunt. Ipfi quidem fe experientia
id abunde compertum habere dicunt, nullus ta¬
men exemplum illorum fine damno potuitimi-
ri. Haftentts Galenus. Cuius equidem verba eb D/o/L Me-?
libentius rccitauimus, quod non foluhr vulgi, fed
etiamMedicoru errorem lepidb notare videatur, ^ nQt'
qui crudas Radiculas h cana efitabant, iuuandx
concocftionis gratia : quibus quidem verbis
Diofcoridem obiter carpere videtur, quippe qui
hoc loco ita fenfifle videatlir , idque tum robo¬
randi ventriculi tum cibi diftributionis adiuuan-
dx gratia.

Simeon Sethi difcrcpantcs hafce fententias
adhibita diftirnftione componere nititur: dum
quibus aliius facile fubducitur , quique flatibus
caret, iis vult exhibendas ance cibum Radiculas:
contra vero a cibo , iis qui flatibus laborant, qui-
bufque cibus in ventriculo fupcrnatat,ac ctiam-
num difficilis eftaluus. Vcrumtamen neque hoc
ipfum quenquam citra damnum experiri poltdi
cum Galeno crediderim.

Rhaphani recehs minutim incifa radix (vtferi-
bitMatth.) albo meraco in fperfa ,& in fartagine
calfa<5ta,pubique admota, remoratam vriftam pel¬
lit. Idem prx flat eiufdem fuccus duarum vncia-
rum pondete cx vino Cretico hauftiis. Corticis
vnciacum mcrcurialis pari pondere, croci granis
quatuor, pulueris caflix odorati drachma , fucet
fabinx drachmis duabus , omnibus fimulin mor¬
tario contufis ceuimmo linteolo exceptis , vteri-
que cdruici admotis, xgre parturientibus mirifice
fubuenit. Eiufdem radicis fuccus cum oleo dul¬
cium aut amararum amygdalarum , & vini albi &
colocynthidis momento aurium fonitu? tollit,fi-
calidus inftillctur.

Raphano autem cpmefto la&icinia efTe vitan¬
da, quod corrumpantur & vitium in.de contra¬
hant, monent: Raphanus ^ cana rnanducatugra-
uem reddit anhelitum , fi quis ftatira ab e.a fump-
ta fomnum experit. Grauidis vt apud Dorfthe-
nium legimus, non conducit , expellit enim fce-
tum, trahit menfes,educitaue fecundas. Saccus
eius inueteratis vlceribus illitus , ea renouat gan-
grxnamquc in cis erodit. Idem prxftatpuluis
eius. Succus Raphani cum meile deco&us , atque
modico aceti admifto , percolatus, prodeft con¬
tra febrem quartanam, & contra oppilationem
lienis, fi in potu fumatur, Cutem fubeuntibus s-

& HISTORIA PLANTARVM

^oiSjlicnofifque vtilitcr Raphanus cmplailri mo¬
do imponitur, vt Diofcorides teflatur.

Raphanus domefticus efculcntus,ait Fernelius,
fine offenfione vlU vomitione purgat , atque
ventriculum blandd exinanit : quicunque nimi¬
rum in eo craiTa fune attenuat , qui lenta fune de-
tergit, ac demum ftimuUta expultrice vi (urium
cxtollit,nuIli ztati neque prxgnanciinfenfus.Te-
runtur autem radicis eiusconcifi vnciidui,af-
fufaque mulfu fuccus exprimitur tepidus offeren-
dus.Seminisfquod efficacius fit] femuncia vel jiii
fimiliter teruntur addita mulla aut fero la&isaut

C. YVirtem.Montbelgardi non proucnit: poftea
I DanieI du Vcrnois Medicini candidatus attulit
nobis fine nomine plantam collc&am Bafilex in
horto clarifi. viri Domini Iacobi Zvvingeri pro
Raphani foecie rara: Nobis quoque filiquas cum
j feminibus nomine etiam Ramuli Cretenfis Ba-
I filei inpndi&o horto collegas, commumcauic
‘ Dottus VirConradusPfiilherusBafil.

RAPHANVS SILVESTRIS VETER VM-

aqua hordei.

Radicem cum fale tritam in malignis febribus
fub pedibus ligati teftatur Schvvenckfeldius.
Scribit Caraer.apud Matthiolum Gcrm.fi in exea-
uatum Raphanum aqua Maioram immittatur, &
per aliquotdicsfub terra defoffius detineatur ,a-
quam illam vifus debilitati mederi. Si in Rapha¬
num cauatum veretrum immittatur, lapidem [te-
fte Font.jni magnitudo obfter,trahet.Quidaro in
Raphano cauato crocum adiiciunr. Nec folum
calculi caufahnc fit: fed etiam in difficultate vri-
nac ob crafium vilcidum & glutinoium humorem,
aut (anguinis trombum meatum obftruentcm.
Aqua Raphani[ radicis, hic enim minutim conci¬
ditur , ac diftillatur] per triginta dies mane ac vef-
perifingulis vicibus tribus autquatuor vnciis po¬
ta medetur calculo , facitque ad aquam intercu-
tem, modb igrotus a nimio potu abrtineat. De
citerovtilis ad omnes ha&cnus reccnficos affie-
dus. Fit & ex fucco Raphani expredo cum Sac¬
charo aut meile Syrvpus , apprime idoneus calcu-
lofislicnofilque. Oleum quoque cx hoc parant
ad dolores auiiiim>fpinxdorfi,atqucrcnum,i Fri¬
giditate ortos.

RAPHANVS BYZANTINVS.

DE hac fcorfim agendum duximus, ca potifli-
mum de causa . quhd qualis fit , hodie non
conftet.Radiculaigitur filucflris [ fupejrit <tyel* ]
quam Romani apud Dio fc. Armoraciam vocant:

F uha habet fatiui [ Eruci Theophr.qui Raphani
quintum genus Facit & filueftre vocat]fimilia,(cd £rM(M ^
qui ad Lampfanam propuis accedant. Radix cll
gracilis^ longa,(ubacris. Eft [inquit Plinius libr.

19.C.5,] ctiamnum vnum filusdre [ Raphani gc- /•//*.;
nus,] Gnci Agrion vocant, Pontici Arrnon , alii
Leucon , noftri Armoraciam , Fronde copiofitK,
quam corpore. Idem lib.io.c.4. Raphanum fil- ieU(0B>
ueftrera effe diximus. Laudatiffimum in Arcadia Armor*
quanquam Sc alibi naFcitur.

Porrb tam folia, qu^m radix , authorc Diofc.
olerum vicc decoquuntur. ExcalFacitautcm, vri-
nam ciet, xfluofaque eft. Vtilior,tradcnce Plinio, VuCf
Raphanus filu.vrinx duntaxat ciendi. Citerb,
bilem detrahunt cortices in vino. Priter ca,qui
circa eos di&a Fune , ftomachum purgant , pitui¬
tam extenuant, vrinam concitant. Eli & (atiui
[legendum filueflris] v(us in Italia , ScArmora-
ciam vocant.

Agceftis Raphanus, tefte Galeno, in tertio oc-
dinc*calcfaciendi,&in fecundo deficcandi Fatiuo
efficacior eft.

Ccfcriptio

Dcfcriptio

RAphani Byzantini femen habuit Camerar.

horti Conftantinopolitani , qui i polle a ta¬
men degenerauit in communem , ac foloj flores
ac Femina protulit radice penitus lignefeente.

RAPHANVS RAMVLA CRETENSIBVS
di&a.

RAphani vulgati feu noflratis’modo ( capum
erigit cubitalem autfcfquicubitalem, itidem
brachiatum. Fidwpofitu & ordine vt in pridi-
#0, fed liuia , tenera , & pri glabritic non¬
nihil fplcndicantia, figura vt in illa varia. Qu$da
namqjdifTc&a magis, quqda magis integra & iub-
rotuda:fuprcma ad Lapfanx quodamodb acccdc-
tia. E ramorum Fuprcmis alternato poficucx vn-
ciali fere pediculo flores dilute purpurei emicat,
raphani noftratis fimiles. Succedunt vapula, a-
liis ucioxMtl.djdtiks gemina , aliis longa teretiaque,

fed omnia in exacutum mucronem faftigiata , /e-

tnen continentia Raphani, rotundum , in pulpa
fungofa dclitefcentu, fapore grato , minimum,
aut etiam nihil , acri, ita vt ad auellanarum nu¬
cleorum etiam faporem quodammodo accedere
videatur , quatenus ex ficco deprihendere li¬
cuit. Radix tenuis, fibrofa, candicass, qualis qui¬
dem ha&enus nobis obferuata.

Ramuli Cretenfis nomine i Fratre C.BauhL
ao femen accepimus quod fatum in horto 111. Ex

RAPHANVS SILV. MATTHIOLL

Atthiolus, vt prx exteris fe, non dico Rhi- ^cfcript
zotomum’, fed quarumlibet ftirpiura Rhi-
zorichum[cradicatorem ] ac Numen quafi omnif-
cium oftenderet , ita dc Raphano filu. in fuis in
Diofc.com.diffierit. Romani fium antiquam Ra¬
phani filu. appellationem retinent, qui ipfum pri¬
mi liceri Metatheii Ramoraciam appellant. Ci-
teriim, cum fylucftris fatiua longe durior, acrior-
que deprehendatur , Diofc. codex hic etiam men¬
di fufpicione non vacat , vt pote qui Armoracii
radicem reddat teneram, mollemuc Sc fubacrcm.
FuchfeamcfTc ftirpem putat quam Raphanum
rufticum nonnulli vocauere. Siis Romam vn-
quam profc&us effiet , nunquam [ vt arbitror ] in
errorem i ncidiffict, (ponte namque [ ait in Epit.]
prouenitin campeftribus in agro Romano. An-
jguill. Raphanus filu. vocatur Romi Aramoraci
Ik Rcmolaci c Mazorchi.PerRi*M4nt«[Raphanos]
filueftrcs Lacuna intclligic duros afperos qui Pli¬
nio dicuntur Armoratia , & nomen antiquum
conferuant , ac Romi dicu ntur RAmoraeei.

Lat. Armoracia \G*{\\\.Xaram.tgo.\ix\.Ramty-
tacci: Uatthulus qui temere nimis Diofc.codicem
mendo laborare feribit, non demonftrat quam
plantam intelligat.nec cius GlolTatores patroft i
& Simii: melius fibi confuluillcnc, fi icone, aut

falcem

t

LIBER XXE

*5t

faltem defcriptione, quam plantam intelligercnt,
indicalTent. 'Lacuna quidem videtur inteliigere
Raphanum fatiuum longum, cratium > duriorem,
qui per hiemem referuari poteft.

RaPISTRVM flore albo striato,

Sinapi agrefte album Trago.

itio

\not.

RApitlrum
flore albo
ftriato folia ha¬
bet Sinapi Eru¬
ca: u e diuifura
fimili , hirfuta,
tapore olera-
eo : caules ra-
mofos, hirtos:
flores albidos.
Eruca: maioris,
ftriis carruleis
variegatos, api¬
cibus luteis, fili-
quas pulchras,
longitudine fe¬
rti digitali , vbi
maturuere no¬
dis inftar caudq
Scorpionis di-
ftin&as,ftnat*s:
in quibus pro
nodorum numero femina : radix fatis tenuis, alba,
alias funplcx, alias multifida.

An Trago finapi fylueftrc ad aquas proucnicns
flore albo?

An Dod.Gall. Sinapi tylucflre [oivim
quod idem cum Tragi Sinapi fufpicor elTe,quam-
uis figura ad Erucam maiorem pertineat.

A n Turn. planta V Veiilcnburgi ttmf()ebcrt4>,
Scquibufdam tvffbretn^didb? Is quidem exifti-
matelfe Radicem filueftrem Diofcoridis.Harceb
loci femper inter Rapas nafeitur, Rapiftro flmil-
lima, breuior, flore albo, radice exili , tapore ali¬
quatenus & forma Raphani longi ; folia incita
feu laciniata Raphani tabui modo , lamiora
nonnihil qu^m Rapiftri. Videtur Plinius hanc
pro Lampfana fumere hb.io.cap.p. & falso inter
Bratlicarum genera reponere : cdm inter Rapha¬
nos collocare debuerit. Siquidem Plinius multis
locis Radicem appellat , Brafficam appellandam ,
vtlib.n.c.23. & hb.27.cap. 24. atque ita vtramque
plantam videtur confundere. Eius verba, qua:
huc me inducunt, funt ifta,interBrafficasfylu. &
Lamptana &c.

Caffalp. Lampfana , flore candido, Diofc.olus
(ylu. Plinio inter fylucftres Brafficas Lampfana,
qua Iulius vixit apud Dyrrachium. Lonic.(5elber
fl?tlbcr@cn|f [ Sinapi luteum fili». ) cuius figu¬
ra, qui fuo more nefeit quid feribat , videtur de-
monftrare Rapiftrum, de quo hoc capicc agimus.
Piant. Icon. pag.199. Rapiftrum flore albo , Erue*
fbliis Teut.237. Tabern.Icon.& hift. Aimoracia
=focibcrctttd? .quod quidam volunt La .pfanam,
alii Raphanum filu. alii nominant Ri iftrum al¬
bum , quidam Armoraciam. Et alibi Rapiftrum
purpureum, Brain £>ebcricfi.An Rapiftrum flo¬
re albo fuerit bene notum compil. T abern. nos
ia^ec , quia album non delcribitur apud eum nec
an colore floris tantum differat pui pureum, an-
fioutur:ille alioquipro mainfigni prudentia to-

let icones diuerfas exhibere plantarum folo co¬
lore differentium : Le&ores tamen confiderent»
an extet purpureum & diuerfum ab albo , aliis
notis quitm colore. Schvvenck. Armoraciam Ta-
bernat ad Rapiftrum flore luteo refert, quod non
improbamus, fi confidereturicon : verilm no¬
men Rapiftri albi non videtur conuenite, vt an¬
te di&um, Item Rapiftrum album. Raphanus
filu. Lampfana fcu Brafllca fiiu. Matth. meig^c-
bcric^. Ad iconem purpurei Rapiftri Tabern.
feribit Gerardus , Rapiftrum aruorum Charlock
autChardick, quam plantam intelligat perpen¬
dendum. C.Bauh.phy t.Rapiftrum 2.fiue album;
hoc flore purpurafeente etiam reperitur.

Floret psflim in agrislulio& Augufto,obfcr-
uaui etiam Monfpelii,Geneua:,Bafilea:>Montbel- Loctis &
gardi pafliinin agris. Campis rapaceis cultis & tempus
inculcisjfcd rarius occurrit Schvvenckfeldio.

Semen, autore eodem, excalfaciendi, ficcandi,
abftcrgendi,& digerendi vi pollet. v*rcs

ALSINE NODOSA DALECHAMPIt.

TN agro Monf- .

Ipelienfi pluri.
ma gignitur» ra¬
dice fimplici,
longa . parunt
capillata, cx ca-
diao flauefccn-
te : foliis prope
gerram multis
longiufculis,an-
guliis, Alfines
haud multum
di/Iimilibus ;
caulibus multis»
pedalibus , flori
albo , ex quin¬
que foliolis co-
pofito : femini
in nodofis ftria-
tilquc globulis
multis , fele or¬
dine confcqu»^
tibus,& quafi verucula transfixis, peculiari om»
ninb figura.

Hift.Lugd. Alfinenodofa.C.Bauh.phyt.Alfine

2j.fiue femine globofo.

RAPHANVS SYLVESTRIS, SIVE ARMO'
racia multis.

RAjlix crafta , furculofa, repens, fapore fer-

uidiffimo : caules fingulares bicubitales , ^c^cr,p^a
concaui , ftriati, redi & rigidi : folia inferiora,
antequam caulem proferat ampla. Lapathi, ru-
gofa, vbi caulem autem piofert , in eo folia pal¬
mum longa, vnciali latitudine aut paulo maiore*
in ambitu profunde fatis ferrata , guftu minus,
feruido quiim radix : cx quorum alis furculi te*
nues prodeuntes flores fuftinent pofitu & form&

Nafturtii paluftris cum apicibus luteis.

Habent (inquit Turner.) Diofcor. & Pliniua
Raphani genus,quod Grjecis dicitur iyfi*.,

Lat. Armoracia, Ital. Ramoracia, tefte Matthiolo.

Tradit Diofcor. Radiculam filu. folia habere Ra¬
phani hortenfis , nifi quod ad Lampfan*

g« HITORIAE PLANTA RVM-

propids acce-
danr. Quod Ii
vctumcft, erra¬
runt quicunque ■
plantam illam
folio Rumicis» !
radice acerrima, 1
Gcrm. tftetr
rsttidj & Angi.
Kebcolc di¬
ctam, Armora-
ciam aut Ra¬
dicem filuelfcre
putant. Nihil e-
nim limile ha¬
bent, Rumicis
& Raphani do-
mcftici folia.
Scribit ide Dio-
fcor. Raphani
fylu.radicem c(-
fe gracilem , te¬
neram , fubv
erem, vt vulgati Codices Grxci habent, quan-
quam emendatiores legant (xetupei pro t/etxttx»'.
At Gcrm. iTIecrrcm<$, radicem habet admodum
acrem & mordacem. Quare nequit die Radix
filu.Diofcoridis.

Thlafpi maius, inquit Cordus in Diofcor. fine
dubio cfh ea herba quam ego tTtccrremd? ap¬
pello & Arabes Nafturtium album.

Brunfelfio: Armoracia aut Raphanus maior.
Matth.palfim in fuis CommcnUrijs. Thlafpi Cra¬
tem, Raphanus vulgaris , Raphanus ru¬
fticanus, Raphanus rufticus fiue maior, vt vulgd.
Cam. apud Matthiolum Raphanus fylu. Rapha¬
nus montanus, raro reperitur femen, vnde Pe¬
trus Crefccntius feribit femine omnind carere;,
do6ti vocant Thlafpi Crate ua:, & multi vocant
Thlafpi magnum. In horto , Raphanus rulticus,
vulgb Armoracia.

Gefner. m car. piant. Armoracia vulgb Rapi-
ftrum p^p ia >> y.t?* Theophr.fylu. Braflica , quibuf-
dam Lampfana. Riphanus fylu.Ponticis Arraon,
aliis Leucon : Officinis hodie Rap ftium vt qui¬
dam volunt, ego autem exiffimo fcTfeerrattid) ef
fc Thlafpi alterum.

Tabern.Icon.&hift.Raphanus marinus ineer-
ratticb, Thlafpi alterum Diofc. Sinapi Perficum,
Raphanus maior , Raphanus c6dimentorius,Ra-
phanus obloniorum Arab. Nafturtium album.

C.Bauh.phyt. Raphanus <?.feu Thlafpi aherum
Diofcor. Apud Matth. Raphanus rufticanus fiue
lilu.

Gerard. Raphanus rufticanus.

Schvv. Raphanus rufticanus , Raphanus ma-
gnus}Sc’p^(wif d^ietDodon. Armoracia Plinii.
Raphanus rufticanus, Lapathi folio, videtur Lo-
feelio&Pena: in Adueif capite proprio Moly-
pdena Plinii. Sinapi Perficum. Potcft dici hydro-

E etiam h?c, quam nonulli Lepidium Pauli Sc
dixerunt. Raphanus rufticanus plebecula:.
Lobel.Obf.figuram habet ac feribit, Raphanus
rufticanus Thlafpi & Sinapi Perficum, Armoracia
Tragi, Thlafpi Cratenx Diofc. I.obeLin Obf. in
Appcndp.425. CrafTa radice Raphanus ruftua-
nus florens, Aduerf.pag.i55.& Qbfiyj. Planc.I-
con.p. 310. Raphanus rufticanus, crafla radice,
Lapathi folio, Lobel.175.Lobcl.in Appcnd.Tcut.
304.

Nomina Raphanus fylueftris , fiue Armoracia multo-
lipgunum. rum vocatur Hipp. de njorb. mulier.

I

*;«. Gefner in Cat. %■>!& ruitxt Theophr. Gernii
VTleerratticb : Gi\\. Ratf ar t fauu age. Angl.^orfc
3\abif$ , tflountaihc Kabifct) (Drcar/Kaifort/
2\eb;rcole Gerardo. £ocus ,

Copiose alimusin horto E.C.ob eius multum Tcmpu
vfiimin coquina hyberno temporeiabundat pro¬
pe Lure iponte in agrorum quorundam margi¬
nibus, abundae extra portam Hclicurianam iuxta
agros Canabinos , qui itur ad cedes carnificis :o-
diofus in hortis fuo reptatu. Geneux in hortis
floret Maio, Balilece abundat in mulus hortis(iti-
dem Lugduni : vidi Patauii & Veronxin hortis:
paffim humidis & vmbrofis hortorum locis,
Schvvenckf.

Extrema: plane eft acredinis , annotante v Jrc*
Schvvcnckfeldio : Aperit, pellit, incidit, prouo-
cat, attenuat, abftergit. Teritur cum vino, aceto
& meile Condimenti vice. Appetentiam facit. Ve¬
rum caput Ixdit, & nidorofaseruflationes rao-
uct. Biliofis & caput dolentibus noxius. Vrmam

arenas valenter pellit, Menftrua prouocat. Io.
de Monte Expcr.Senex Monachus cdm fendret
fe calculis vexari Raphanum rufticanum Wlccva
ratrid? tcnuiterinfecabat , in linteolum repone¬
bat , in vino macerabat, & mane&vefperi
cilm vellet ire cubitum poculum ebibebat per
triduum, hoc folo remedio vfus non vexatus am¬
plius fuit a doloribus ob calculos & arenas.

SINAPI VETER1BVS ET IN GENERE
Cap. IX.

Sinapi licet nec a Theoph.nec i Diofc.in gene¬
ra diuidatur , aut defcnbatur, Plin. tamen triu
generum elfe dicit. Vnum gracile : alterum Rapi
foliis firaile: tertium Eruca:. Sed alia adhuc poteft
ex femine defumi diuifio, quod colore vel eft al-
bo,vel atropurpureo, vel rubro.

Cxtcnim,triafc obferuare genera feribit Ru^
ellius, & ex eo CarolusStephanus, quem fequi-
cur .Gefner.hort.Silueftre vbique fponte nafcens,
exilius , quod vulgus gallicum a minori proceri¬
tate SaneUtn vocet. Aliaautcm duo nuraero-
fioribus , altioribufque ramulis brachiari , Ra¬
po fimilia, fcd folio minori & afperiore. Vc-
rdm femen vaiiare,in vno rufefeere, in altero
candicare ex toto. Hanc Blancham Moujlardanh il¬
lam nigratu rufticos vocare , vtramque vero com¬
muniter Seneue.

Tragus capite de Sinapi fatiuum [ cuius alte- Tr*£- »
rum fufeo feu pullo , alterum vero albicate prx-
gnat femine) Jcfjlueftre rccipit,ibidemqueplu-
res planta' infuse tradit.

Fuchfius quoque&poft cum Ryfhus, genera '4mAtu>
duo agnouit, non femine tantdm, fed & foliis & L***
floribus diftantia. Prirmlm fiquidem rapitiam
frondem exprimere videtur, floremque luteum
obtinere, ac femen album proferre : Alterum vo¬
ro in Erucx folium lacimari , floreque albicante*

& femine vefco pulloque conftare, feribio.

Trium Plmit Sinapis generum meminit Mat-
thiolus,eaque in Italia obferuari feribit. Horum
autem vnumf Sinapi eius tertium ] quod tum fo¬
lio, tum etiam femine tenui dicit , erraticum [ H.

Lugd. qux Matthioli genera & figuras recepit,
j Sinapi filu.] facit. Videtur hoc nobis Sinapi Ery
1 fimifblio. Alterum ver6[fecundum]qu« a Rapi
fronde conftat, exteris maius hotrenie [fatiuum
H.LugdJvocat.De hoc dicctw fub Sinapi filiqua
1 hirfuta

liber

fairfuta albo, non refpondentc defcriptioni. Ter¬
tium [in infcriptione primum] &ipfum fatiuum
[hortenfe H.Lugd. ] ftacuit, femine albo, minuf-
<que acri. Dicimus & hoc Erucam maiorem.

C. Bauhinus vt & Camer. apud Matth. Germ.
eafdem Sinapis exhibuit (pecies , nifi quodhic
pro filucftri , aliam plantam dederit , qui nobis
videtur Eruca quorundam filu. repens.

Lonicerus aliter diftinguit : in Luteum enim &
album ^ flore fumpta varietate diuidit. Illud du¬
plex rurfum tradit, hortenfe & filueftre, ambo
feminibus albis. Exhibet autem pro hortenfl lu¬
teo , Sinapi album. Sylucftrc exiftimamus effe
Rapiflrum flore albo flriato. Sinapi album, quod
Grccc Euzomon, Latine Eruca vocari fcribit,fimi-
litcrin fatiuum & Agrefte dirimit.Satiuum album
fatiuo luteo; agrefte album, agrefti luteo , inquit
prxterflorcs in omnibus rcfpondcnt. Pro Sinapi
filu.albo ponit iconem Eruca: fatiua?.

Brunfel. duo Sinapis genera agnofeere videtur.
Album & nigrum. Ita namque feribit. Eruca al¬
bum Sinapi eft, nigro virtute calorifica fimilis,a-
deb vt fine damno in vfum venire vix pofIit,ni
lattuca addatur, ^ cuius frigore ad temperamen¬
tum adducatur.

Dodon.Sinapios tria genera efle tradit: fatiua
duo,& filueftre tertium. Satiuo priori flares cf-
fc dicit cum femine luteos : alteri flores quidem
luteos, fed femen e nigro fubruffum , interiore
medulla e luteo virefeens. Sinapi fatiuum Do-
donii priOs , quoad figuram , Erucam maiorem
fatiuam flore albo demonftrat : Alterum Sinapi
album exprimit. Silueftrc , cum Sinapi Eryfimo
Tragi cognatum credimus.

Lobcl. & Pena in Adu. prxter duplex Sinapi
fatiuum, Erura? & Rapifolium , duplex quoque
Agrefte conftituunt. Primum Apii, aut potius la-
ueris folio >quod quale fit,fatemur ingenue, nos
adhuc ignorare. Et alterum Sinapi iilu. minus,
Irionis veri folio, aut Burfipaftoris. Hoc fi ex fi-
t$r guraLobelii Obf. &Icon. Pl. conic&ari liceat,
Sinapi Eryfimo fimile fuerit. Lob.Obf.&lc.plat.
fub titulo , Sinapi fatiuum Eruca: aut Rapi folio
Adu. p. 67. iconem falfam exhibet. Erucam enim
maiorem potilis ex Matth. exprimit. Sub Sinapi
etiam agrefte Apii aut potilis Laucris folio Adu.
p.tfS.malc adaptat figuram Sinapi albi, vt dicetur
fub Sinapi filiqua hirfuta,albo.

Cifalp. Sinapis triplicem differentiam affignat-
Rapx folio, flofculis luteisjemine fuluo, fatiuam
&filueftrem. Tertiam, folio laciniato, floribus
quidem etiam luteis, aft femine ex flaue candi¬
cante. Efthoc nobis Sinapi album illud vulgare,
femine rufio.

Atque has Sinapi differentias , vt & eas , quas
G.Bauhinus in Ehyt. inter Erucas recenfet , cum
noftris mox feorfimdiftimftifls trademus. Plu¬
rima? lane priterca extant planta? , qua? pafllm a-
pud Antores Sinapis nomen fi bi vendicarunt, vt
Sinapi Perficum, Alliaria, Capparis, Lepidium,
Eruca: , & alia plura, de quibus fingulis fuo quo¬
que pertradlatur loco.

Apud Athenxum di&ione Sinapi vfus eft Ni¬
cander Colophonius in theriaqs :

Eji vel Cucurbitulam aneani^vel Sinapi.

Idem in Georg.

llordaxque femen Sinapi. Et alibi.

Najlurtium vernum foliis nigri [que Sinapi .
ni Grxei plirique civyym & ciynm , Attici vero , vt
uum aPud Athcnxum legitur dixerunt, fic Gale¬
nus appcllatjPaulus (k Actius. Diofcorides vtro_
que modo vocat , Latini sinapis ScSinapi. Arabe

s

X X V «5*

Cardel: Hebr. Chardal> Quemadmodum in Cant.
cap.7. Rabi Salomon teftatur.Germ.0enjf.Belg,
$7ofUcrt: Gall. MouJiarde,Seneue. Ital. Senape ,
WiipMojtaz.a: Caftal. Mojlalla: Port. Moflarda.
Angi. iTUiflcrb & 0cubetye. Boh. Mordet
Hung.illujlar.

Notandum autem his nominibus & condi¬
mentum, quod ex huius pianti femine conficitur
appellari. Plinius Sinapi etiam ^ quibufdam
Thapfi : ab aliis Saurion dici refert. Eft autem
tam Sinapi , qu&m Nnpy fua ratio ac interpreta¬
tio. rfetzrJ etenim dicitur, autore Athenio, quafi
vz'<puy quia , fine natura fit : ve¬

hit Aphia , quia ob paruitatem natura priuarum
fit. Quod obpufillam molem nor e(Te, autvix
cfte credatur. Alii Napi per priuationem, videli¬
cet Nm/) qua fi immite dici volunt, quoniam acri¬
monia? vehementis particeps fit. vero , o7>
<nvi-ru ms utto.!7~, ocTjuf, quia olfaftu oculos Ixdat.
Et hinc forte meritb i Poetis , fletum fa&uraj
lachrymofa 8c triftis cognominatur , apud
Athenamm Crates Cleonem ira percitum , con-
tra&a fronte, & indignabundum ,excandefccn-
temque innuens dixit :

Sinapi confpexit ,& frontem contraxit.

Quod vero Gallis MouJIarde vocatur, ex eo fa-
ftura videtur, quod cum mufto Sinapi ad intin¬
ctus conteri folcat. Camerario tamen apud Mat¬
th. germ. Muftarda dicta placet quafi Muftum ar¬
dens , quod ignea vi femen nares & cere¬
brum apprehendat, lachrymas excutiendo, nullo
afperrimi faporis priuio odore. Vnde natum a-
pud Francos diqcrbium, quo , cuminfigncm ve¬
teratoris aftutiam indicare volunt , inquiunt.
Callidiorem etfe Sinapi.

Terram, vt inquit Palladius,diligit aratam, & fi
fieri poteft, congeftitiam , quamuis vbicunque
nafeatur : farculari debet aflidue , vt refpergatur
puluere,quo fouetur : non miniis gaudet humo¬
re : dc quo femen legere difponis , fuo loco ef Te
patieris ; quod ad efcam parabis , robuftius facies
transferendo. In Sinapi vetus femen inutile eft*
fationi,vel vfui : quod dentibus fra&um, fi intus
viride videbitur,nouum eft, fi album fuerit, vetu-
ftatem fatetur.

Sinapis fementem auf^icantur Autumno, Ve¬
re perficiunt, quinto die poft fatum comparet.
Acerrimum, inquit Plinius, faporc, ignei elfc&us
ac fahtbemmum corpori Sinapi , nulla cultura
prouenit, melius tamen planta tralata. Quin c di-
uerfo vix eft fato fcmel eo liberare locum , quo¬
niam femen cadens protinus viret. Eligere prq-
cipit Diofc.quod non obaridum fit, & fiiluum, Sc
adultum: fed quod fraCIum intrinfecus viride,
& velutfucculentum fit ac exfium colore. Tale
enim recens efle & in vigore conftitutum. Por¬
ro Antiphancs excellere putat Sinapi Cyrium:
optimum commendat Aigyptium Plinius , pro¬
bat Alexandrinum Galenus , Pythagoras princi¬
patum habere ex his quorum infublime vis fe¬
ratur, ludicauit: quoniam rfon aliud magis in
nares & cerebrum penetret.

Sinapi in medicina multa: 8c magnae vires;'
Nam, autore Diofcoride adcalfaciendum , atte¬
nuandum , attrahendumque efficax eft. Com¬
manducatum alitem valet ad pituitam capitis eli¬
ciendam. At fuccus ex aqua mulfa, contra tonfil-
larum prxduros tumores, veterefque & callofas
arteria? fcabritias gargarizatu prodeft.Ipfum ver&
Sinapi tritum & naribus admotum fternutamen-
taciet. Comitialibus quoque auxiliatur, &vul-
lua: ftrangulatu opprelfas excitat. Qmn Si le*

«54 HITORIAE PLANTARVM.

tlaargkorura capiti dcrafo illinitur. Ficis au¬
tem admixtum di impolitum donec rubefeat lo¬
cus, valet ad 'CoxtYidium cruciatusjliencs.ac in v-
niuerfumid quemuis diutinum dolorem» c&m
ex alto in funlmam cutem quidpiam extrahere
«fi in animn,traflato fcilicet inaltcram partem af -
fcdlu. Alopeciisetiam illitum medetur , faciem
purgat, & oculorum fugillata tollit, cum meile,
adipe, aut cerato. Cum aceto vero, lepra: & fercc
impetigines co perunguntur. Sed di contra Fe¬
briles circuitus aridum bibitur, polenta: modo
potu: infperfum. Emplallris quoque extrahen¬
di vi prsruitisjii fque qux ad pforam faciunt, vtili-
ter ammifcctur. Succurrit auditus grauitati in-
certifque fonitibus cum fico tritum , auribufquc
inditum, ipfius vero fuccuscum meile ad ocu¬
lorum hebetudines genarutnque fcabritias con-
ucnicnter lungitur. Cxtcrum exprimitur recen¬
ti adhuc Femine fuccus , atque ita in Sole ficca-
tur. V fus cius, vt feribit Plinius , etiam pro pul¬
mentario lh patillis deco6lo, vitra intcllcdtum
acrimonia:. Coquuntur & foliaficut reliquorum
olerum. Ad ferpentium i£lus & fcorpionum
tritum cum aceto illinitur. Fungorum venena
diFcutit.Contra pituitam tenetur in ore[manfum
capitis pituitam elicit , , Diofc.] do¬

nec liquefeat, aut ga-garizatur cum aqua mulfa.
Ad dentium dolorem manditur. Ad vuam (ad
tonfillas , diutu ; nafque & calloFas arteris Fcabri-
tias Fuccus mixtus cum mulfa garganzatur,] gar¬
garizatur cum aceto & meile. Stomacho vtiliffi-
mum contra omnia vitia , pulmonibufque. Ex-
creationesfacile Facit in cibo fumptnm : datur di
fufpirioFis. Item comitialibus tepidum cura fuc-
co cucumerum . Sternutamentis caput purgat,
aluum mollit,menftrua&vrinamciec. Hydro¬
picis imponitur : Cum fico & Cumino tuFum
ternis partibus comitiali morbo. Et vuluarum
conuerficnc [ftrangulatu Diofc.] fufFocatas exci¬
tat odorc,ace o miflo : item lethargicos.

Cale Faci & ficcat ordine quarto , Galeno af¬
ferente.

Vox (inquit Cornar.) lithanicos, falso pro te¬
tanicos apud Plinium fuppofita. Nulli enim funt
lithania,fed tetanicorum affedlio media efl inter
Opifthotonicorum di Emprofthotonicorum af-
fetlionem , vtramque comple&ens : quando di-
ftentio aut rigor ncruorum , ante & rctrorfum
contingit.

SymconSctfu feribit Sinapi vim habere diiToI- |
nendi , &difcutiendi hurniditates quanneapite
di flomacho funt. Conferre etiam lienis afFedi-
bus ab humiditate & flatu procreatis. Item quar¬
tanis morbis, qui ex adufta pituita contradi funt.
Adhxc & podagris k pituita fadis. Officere vero
vifui, di calido capiti, di iccori. Adiuuarc conco-
dionem di diflributioncm ciborum crafTarum
partium. Minuere quxin ventriculo funthumi-
ditatcs. Illitum lepris eas in melids mutare. Lin¬
guas etiam humiditate grauatas ficcare. Sicwm
meile Fumatur , tu fies rcfoluere. Cum caricis ve¬
ro ifchiadicis illitum, di henofis vtile elTe : trahe¬
re enim qua: intus funt ad corporis fuperficiem.
Suffitum vero & incenium fernentes Fugare.

Sinapi infcoibuto,inquitMarccl.Kirfch.Tran-
Fylu.vtihfii.num eft. Hincnautxin magnis na-
uigationjbiiscopia Sinapi fefe munire folent , eo
tanquamprarfentiffimo prophyladico Theriacx
vtentes. Habet enim vim calFaciendi,cxtenuan-
di,dillblucndi A: difeutiendi hurniditates in ven¬
triculo 6c lienis «ficdibus , adiuuat cancodio-

nem & diftributioncm ciborum cradarum par¬
tium.

Qui ex Tridentino agro in Germaniam mu-
ftum componant, auchore Matthiolo , Sinapi al¬
bo cadis impofito , dulcedinem mu fti , confer-
uant.Folia ( dc vulgari Lnbcl.loquitui)cencra Si¬
napi in acetaria veniunt.

Qu^omodo porro Sinapi ad condituras Salga¬
morum & ad Embammata prxparari debeat do¬
cet Columella, in hunc modum. Semen Sinapis
diligenter purgato, & cribrato , deinde aqua Fri¬
gida cluito ,di cum Fuerit bene lotum,duabus ho¬
ris in aqua finko,poftca tollito , dc manibus ex-
preflum in moituiium nouum , autbene emun¬
datum cor.iicito,& piftilhs conterito , cum con¬
tritum Fuerit , totam intritam ad medium morta¬
rium contrahito , & comprimito manu plena:
deinde cum comprelIeris,ficriFocato,&compofi-
tis paucis carbonibus viuis aquam nitratam af¬
fundito, vt omnem amaritudinem eius, di pallo¬
rem exaniet : deinde fhtim mortarium erigito,vt
omnis humor chq etur. Pofthocalbum acre ace¬
tum adiicito, di piffillo permilceto , colatoquc.
Hoc ius ad Rjpa condienda optimd facit.Cxte-
rum fi velis ad vfum conuiuiorum prxparare,
cum exaniucris Sinapi, nucleos pineos quim re-
centiffimoj , & amylum adiicito , diligent^rquc
contegito infufo aceto. Cxtcra,vt fu prodixi ,fa-
cito.Hoc Sinapi ad embammata non fohim ido¬
neo , fcd etiam fpeciofo vteris : nam eft candoris
eximii, fi fit curiose fadhim. Hac ille.

N©fhi autem mulleum femen nocte mace¬
rant aqua, deinde manibus cxprellum adieifto a-
ceto pila terunt, acerrimo ciborum condimento.
Alii per vindemias cum mu flo maduerit femen
conterunt, ita magnam acrimonix vim exuit, to¬
toque anno fercatur. Nec hodie quicquam hye-
me ad mtindtus vbique cibis frequentius immi-
Fcctur,gratifIimo obfoniorum condimento: nihil
quoque Frigidis diebus magis epulas videtur
commendare. Quod ii vel aflidua confuctudine,
vel efu, gratia ciborum exolefcit,huius acrimonia,
faftidiofis guftum reuocant, & hoc vclut irrita¬
mento clanguefccntcm appetentiam inuitant,
quo vclut igniculo morofids palatum titillante,
vorandi moliuntur auiditatem. Sed huius vis
confeftim in fublimc Fertur, vt ex Plinio diximus,

| nec aliud magis in nares ac cerebrum penetrat.
Quare fi modus abfuerit, huius odor naribus ra¬
ptus, ftatim fternutamenta ciet, di vellicans fen-
Fura lachrymas elicit, quod & reflatur Columella
canens:

Seque laceffenti fletum faftura Sinapis.

Ad dolorem capitis Fxpe recurrentem , caput &
tempora , cum oleo & Sinapi parato pluries illi¬
nit Wirt.Empiricus. Sed abolcuit oleum Sina-
pinum , etfi vbi ad fummum excalefaccre opus
fuerit, maximam opem prxftarc valeat. Hoc au¬
tem nonnifi collachrvmantibus oculis exprimi
poteft : tan ta enim cfl vaporis acnmonia,vl con-*
cepto vapore illico prodeant Iacbrymar. Mifcc-
j tur quandoque cum co,quod c pifiaceis nucibus
j elicitur: perungunturque eb gcnitaliain Frigidis,
i vt Felici ds coeant, addito Lafcrc, &Mofcho. /-
qua Sinapis ex herba florente Iunii principio de-
| flillata, pellit vlcera gingiuarum.ore faepids exca
colluto - Conducit ad membrorum Phthifim, fi
fxpius inde fricentur, inde enim vigorem, & car¬
nem rccuperant.MeduIlam offium calefacit, fi fz-
piusex ea Fricentur , & per Fe iterum ficccntur.

' Prodcll contra Frigidum morbum articulorum,

fi inde

LIBER X XI-

(i indefricentur & iterum 'per fe fitcefcant.

SINAPI SILIQVA LATIVSCVLA GLA-
bra fcm.ruffo, (lue vulgare.

AD cubicos aliquot excre/cit , caule ima parte
hirfuto,fuperiore glabro , frcqu&ntibus ra¬
nas brachiato,
eoque tereti &
fungosa medul¬
la pleno : filia,
inferiora qui¬
dem lata, difle-
6ta tamen,R.->pi-
tiisfimilia, hir-
fuca , fuperiora
vero tenuiora &:
glabra , odore fi
terantur ecdjm
qui in femine
percipi folct :
flores Erucx mi¬
norem , & Rapi-
firi lutei, ex qua-
;uor foliolis api-
cibufque mediu
occupantibus
compofiti, quoS
quatUor foliola
pallido herba¬
ceo colore prxdita obuallant, odore fuaui : hos ;
excipiunt fili qu a glabra:, fatis breues , Eruca: ma- i
ioris fimiles, fed minores, ex breui pediculo, qilx I
commilfurx ratione, vtin illa, dehi/cunt, femina I
claudentes plus minus oifto. cum in Eruca multo i
fint plura, coloreminffs obfcuto,&: paulA niaio- |
ra, in hoc k Rapiftri feminibus differentia , qubd
ruffafinc nec lucida , cum illa nigra fine & nitida,
exterum Sinapios huius femina^ tenui membta-
Jna feparantur , cui ordme adhxrent , fapore acri :
radix candida ,Iignofa,fragilis,fibrata. Nullus,
quodfciam, bonam iconem exhibuit Sinapi de
quo hic agitur, vfixque ab aliquo rite deferiptum
videtur: pro p cerea placuit id , .Sede nono defen-
bere,& depingere.

Brunfel.Sinapi . Cord.in Diofc. Sinapi horten-
fe, herba cum femine fuo omnibus nota. Notat^
ibidem Gefner. fatiuum afilueftri cultura folum
differre. Fuchf.Smapi vulgare omiGr.

Tragus Sinapi fatiuum , (Bcmcin ©enfffam,
vnbt 0artci» @cnff mir braunen famen. Miror
f.wfl/. Tragum alioqui Botaniclim diligentem nec figu¬
ra nec deferiptione hoc Sinapi rite dcfcripfiffe
aut diftinxiffc a Sinapi albo. Ait quidem Sinaoi
far,, ii duo genera, quorum vnuru fic femine pullo
/eu fufco,de hoc loquens.

Lacuna proponit plantam Erucx facie pro Si-
tnaer- napi primo, Se delcriptionem , qux mihi non vi¬
detur competere Sinapi vulgari , fed potitis Eru¬
cx.

Dod. Sinapi hortenfis fecunda fpecies. Neote¬
ricis Sinapi commune , Gallice Seneue de iardin ,
Moujlarde : Germ. Warner fenff. Belg. gfyc-
mein^noffam : Item Sinapi filueftre. Lat.in
fol. Sinapi alterum fatiuum ex quo condiirien-
tum conficitur , quoad ciborum intinctus vtun-
tur fivvTri y.vttcuo/. item iilueftre. Non e ft Dodo-
nxo in hift.Gallic. figura pro Sinapi fecundo fiuc
vulgaii» in Lac.habct figuram Sinapi albi. Quid
per Sinapi fiiucftr.mcclligac nefeimus, nifi tradat
fponcaneum : Is enim fibi non conflit: iri hiftor.
GaJL proponit figuram Erucx fub titulo Sinapi
Tom. II. r

^55

Glu. in Latina verA appingit Iconem filu.Mat-
thiolijfigurx (ane dux non parum differentes.

Aduci f. Lob. & Penx, Sinapi fitiuum Erucx,
aut Rapifolium , Gall .Seneue d.weftiqiic , Germ.
6cnff.Angl.mufib|icr 3e©enbrye. Magis ab-

cit Sinapi ci Napo virium acrimonia-, quilm fpe-
cie , facie, vel nomine. Napi enim immite aut ve-
hemens interpretantur , filiqua rapacea , fe*iine
minorc,acerrimo,oleo(b. Item p.5S. S,inapi agre-
ffe Apii , aut potui? Laucris folio , Gall. Sensui

fauuarreyGerm.wilbcr 0enff/ Belg.nnlbcn£77oi^
ffa.rt , ruribus femen nigrum penuriam fatiiVi re-
fa rei t, quod oflendit fiores (k. filiquas,ad fatorum
vi.irtimque riuulos & depletas folias luxunire
folitum.

Hiff. Ltrgd. Sinapi hortenfe exteris maius &
vulgatius nigrum Galli dicunt, filiqux hirfutx
plenx (cnaine Viiffo , nigrefeerite, calido & acri.

Male dicit filiqua': hirfucas, male etiam Erucam
reprxfentantem figuram ponit.

C.Bauh.phyr.Erucal Sinapi Apii folio : Si¬
napi gracile Plinio : Sinapi Brunfclfio : Sinapi lu¬
teum fatiuum alterum pullo feu fufeo femine
Trago. Sinapi agrefte Anii aut potitis Laueri s
folio Lobel::. In femine differentia apparet , a-
liud enim fubrufFo aliud albo efl.Item apud Mat¬
ri). Sinapi 2. A pii folio , gracile Elinit) : Sinapi
Briinf. Sinapi fat.luteum Trago : Sinapi alterum
Matthioli, Lac. Cxfalp. Sinapi primum Caft. Si¬
napi hortenfe Fuchfii : Dodon.Gall.&eidem in
filio. Sinapi z. fatiuum: Sinapi fatiuum Lugdun.

S-napi fi I ii- luteum Lonic. Si Frater non tradit
locis citatis , Sinapi vulgare femine ruffo , nefei- Wr$

mus vbp eius meminerit auc quale inrelligat,
Brunfeifiusfane de vulgari /cripfic : Tracus me¬
minit eius in deferiptione , nomine feminis pulli
feu fatiui , non item cum in titulo iconis pofuir.

Sinapi luteum fatiuUm (Cafcr fenff, titulus enim
hic&icon furit Sinapi albo femine. Lobelii Si-
nnpi agrefte Apii folio deferiptum in Aduerf. an
huic iungendum nefeimus, nili dicamus eum in-
telligerc vulgare Sinapi non cultum: figura quam
Lob. eo titulo pofuiteftSinapifeminealbo.Vul-
gare autem Sinapi femine albo reperiri non exi-
ftimamus,quod femine eft albo , fl.iuoye diuerfa
eff fpecies \ ruff),r.on colore tantdm , verum er-
iam figura. Sinapi luteum Tragi cum vuigari
non confundendum. Matthioli figura pofita pro
Sinapi z. non conuenit cum vulgari : Cxfalpinr
primum eft vulgare : Lacuna per fuuiri Sinapi i.
non intelligic vulgare, nec defcriptione,nec figu¬
ra. Fuch/ius non tradit Sinapi vulgare : Dodo-

nxo in hiff. Gall. Sinapi hortenfe eft album , di-
uerfum i vulgari , in hiff. Latina Sinapi vulgare
dicitur ei fecundum, fed figura non conuenic.

Lugdun. hiff. fatiuum Sinapi eff album. Loniceri
fylu.Iuteum non eft vulgare , nec deferiptio nec
figuraconueniunt , Lonicerus fuo more omrlia
confundit. Figuram Sinapi vulgari cohuenien-
tem apud nullum Matthiolum, nec per C.Bauhi,
num audum, nec in exteris cditionibusvideo.

Confiderent Ledorcs an Gcrard.lib.z.c.p.per si»*?i(yL
Sinapr filv. roilbe iffluffarb inpelligat Sinapi
gareiquamuisicon non refpondcat , quam Ta-
bern.pofuerat pro Eruca paluftri minori , quxa-
lioqui parum conuenitcum Smapj.

Hoc Sinapi obferuaui Geneux , florens Maio
&Iunio, Augufto, MonfpeliijLugduni, Bafilex»

& aliis locis. Montbelgardi femine maturo Iu-j^,.,.. ^
10 5 proueniens etiam m Horto U.E.C. acalibi Loctij ‘
non fatum : fed ex femine variis locis ex impro-
uifodclajpfo.

Cccc

HtSTORIAg PLANTA RVM,

4 SINAPI ALBVM SILiqVA HlRSVTi

femine albo & ruifo.

Ri’:

1 acuti*
nat.

' t

Adix ein-
k dida digi¬
tali eft craflitu-
dinc , longitu¬
dine palmari,
Se fc (qui pal¬
mari , mlilcas
longas h lateri¬
bus fibras o-
bliqu.s emit¬
tens : ex qlia
caries furgunt
aliquot , duos
aut tres cubi¬
tos alti i crafli-
tudine pollica¬
ri , mult.s alis
concaui , hifpi-
di,inanes : filia
Rapa: profun¬
de linuata , pi-
* li s /p:nulifud

fuprainfraque donata : flores , fiuueolcntes,Braf-
ficar , eoiore luteo : filiqua ex pediculo vncia lon¬
giores, afper.r , hirfuti , in hoc ab Eruca dif-
fcrentesjcui glabri, in latam cufpidcm definen-
tes,qui excidentibus duabus filiqui partibus re¬
manet appenfus, cum interie&a membrana luci¬
da, qui folct fepararc femina pauca, rotunda , alba
vel fl.uiefccntia , maiora quam Eruci , & Sinapi
vulgaris , nec itaacria vcSinapi vulgare : Snapi
iam deferiptum reperitur etiam femine ruffo.

Piant. Icon. p. zo;. Sinapi agrefle Apii aut po¬
tius Laucris folio, Lobcl.ioo.^ Tcut.z4i. Figura
aliqUomodo refpondct non item titulus.

Brunf.Eruca, iveiffer fcnff/ male no (Iro i u-
dicio.

Cord. in Diofe. I 'ifyuw > Latini Erucam : Ger¬
mani tvciffcn fcnff vocant , quoniam fimile per
omnia Sinapi lic priterquatn femine cand do.
Gefnerus ibidem ait : Errat Cordus nam quod
Smapi aJbum Germani vocant , omnino Sinapi
fpecics efl : Huicadllipulatur Theop. Par.in A-
nato.viuo. Sinapium pro Eruca ha<flcnus3fed fal-
sb, accepi fli.

Fuchf Hifc. Sinapi primum genus rapitiam
frondem exprimens , flore luteo, fcmiac albo,
quod Gcrm. £cclcn ctarrcn fcnff nominant, Ic.
Sinapi horter. /e, ^anter fcnff.

Trag.Sinapi luteum fatiuum, (Baler fcnff, gaiu
rnb g-flmu fcnff urit mcijfci» 0amcn. Sinapi
albicante femine. Hoc,inquit»quibu(dam Eruca
eft,Diofi.oridi lvfyy.br. Atqui vt ingenue dicam,
inquit is, quod fentio , ego Eluci nomen vbicu-
oue offendo, dc Rucula, Germ. Kautfch, & non
ae albo Sinapi intclligo , neque quid hac in re
Seplafiarii Se DocLores ipforum pronuncient,
magnopere follicitus furti.

Lacun. Sinapi fecundum, foliis Raphani pau¬
lo minoribus , fionbus luteis, filiquismrfutis, fe¬
mine albo, ph.umacopCEi interdum confundunt
hoc Sinapi cum Eruca. Quod in Pharmacopceis
culpat Lacuna, ci eucnit, confundit Sinapi cum
Eruca, vt fuis dicetur locis. Figura quam ponit
quadrae dcfcnptioni, &in eo melius quiim Mat-
ihiolusdocuir.

Matth.Smapi tertium Se ipfum fatiuum efl, fe¬

mine albo, minufque acri. In poft.cdm.ttai.ideni
tradit, addens hoc femen dici Roccbera. Figura Si¬
napi albi eft apud Matthinlum pofita pto Sinapi
i. is non videtur agnouilfe diferimen irteer Sina¬
pi Se Erucam. In hift. Gehn. in defcriptiotnbu$
omnia confundit, in defciiptione primi Sinapi,
uieminit filiquatum hirfutarum quod noftro Si¬
napi albo competit , verum eiufmodi filiqui hir-
futi furitin figura Srnapi eius fecundi. Dcfcriptio
ibi nulla qui m omnibus conueniat olm Sinapi
vulgari femine ruffo, ncc figura pofita pro Sinapi
tertio rcfpondet Sinapi femine albo.

Idelhln Epit.cinn addit. Cam. Sinapi alterum
Gr.tcis dyijm ‘7f£cr. Itali s.SVa.qif , fiuc Senanro ful-
uatico : Gerni. (6 clbcfr 0c» ff Cornicula ci hirfu-
ta. Item Sinapi tertium. Italis Sinape blanca fiue
Roccbera: Gallis Moufiardc blambe. Semine eft albo*

Ex epitome Mattbioli apparet , cum confiindcrc Cx»
Sinapi genera St eorum nomina: Camerarius o-'
milia figura Matthioli alum ponit pro tertio Si¬
napi huc non pertihentem , efl enim Eruci fylu*
repentis. Efligics a Camerario ad hift.Germ.pofj-
taqux mutata, pro Iccundo cum filiqua hirfuU
non difplicet pro Sinapi albo, ac mchfls placet
quilmPatrocinatoris, qui glabram appinxit. Si¬
napi illud, ait idem Match. quod tumfolio > tum
etiam femine tenui nafci.tur; erraticum efl. Item
in poft.cdir. curh AdditamentisC Baiiium. Erra-
f ticum folia habet tenuiora plura cJt vno ramufeu-
lo prodeuntia, caulem rectum, firmum, afpetum,
hirfutiimque,;! medio ramofum.-corniculis nume-
rofis atque hirlutis. Nafcitur locis incultis , in
campcftnbus &inccr rudera. Poflit quisexifti-
mare Matthiolum per Erraticum Sinapi mtellige-
re non cultum , fi non diceret corniculis hirfutis*
priterea figura polita pro Sinapi primo Erucam
potilis denotat, priferenda tamen figuris nouis
Glolfitoris Sc Patrocinatoris Matthioli , quifih-
quas hirfutas appinxere qui non funt hirfuti,
nec in Eruca, ncc in Sinapi vulgari femine fubruf-
Fo.Icon a M.:tthiolo pofita pro Sinapi z.non gpn-
ucmt cum vulgari, fed efl: Sinapi femine luteo fi^
uc albo, cade cum Tragi &Fuchfii figura. Matth»
in Hifl.Gcrm.Sinapi primum,(0artenfenff Rapi*
fimile , flore luteo , liliqui hirfuti in quo femen
©cfm^rtsrotiideft fubrulfum,Rapotum femini
fimile. Secundum Sinapi hortcnfc , non ita alt£
crefcit , foliis Sinapi fimilibus, flores interdum al¬
bi interdum luteijfcmen h5rlcc4>tcr/ id cft,rubcl-
lum. Sinapi filu.proucnic in agrisfloreIuteo,fati-
uo fimije nifi minuis femen $Sotfd>n?<trf3 fubruf-
fum. MattHioI. in fua hift. Germ. omnia obfcu-
liora reddit : mutato ordine in defeription*
i iVnon in figuris , prima enim efl qui Erue*
fimiliSjCUiCamerar.in hiftor. Gcrman.& Epr.fit
C. Bauhinus addiderunt filiquas hirfutas : priui
j Sinapi conuenit cum vulgari fi non diceret fili-
‘ quis hirfutis: pollet Se filueftrc aliquomodo qua-
drarc cum non culto Smapi.Secundum Sinapi la-
tiuum quo referendum non videmus , confufa
delcriptio videtur : Figura refpondct Sinapi al¬
bo.

Aducrf. Lobel.& Eenx Sinapi alterum fatiuui
GdlisScneuc blanc : Belgis tPyt rtiofUcrt : Germ*
'CDtiflcv fcnff. Exiflimo Lobclio non fuifle no¬
tas differentias Sin api,ncc fciuilfe quid elTtt Sina¬
pi album : figura quam exhibet Obf& Ic.pl. pro
Sinapi agrefli, Apii aut potiib Laueris folio Adu.
p.63. aliquatenus conuenit noftro Sinapi albo,
non item titulus.Cefalp.Sinapi i.folio Rapi, Aoi*
culis luteis j filiqua btcui,(eminefulwo. Sinapi y

folio

UBER

tollo Eruca*, floribus Luteis, filiquis in latera incli-
natis,feminibus ex flauo candicantibus maiufcu-
lis, vulgo Rucum vocant.

Loricer. Sinapi. (Belbtr (£«rtcn fcnjf. Iteni
cjaiten fen jf/obcr $amc Kancf en : Euzo-
tnosiLar.Eiuca. Confundit Lonicerusfuo more
Sinapi album cum Eruca: ac Sinapi albi duas pro¬
ponit figuras ignorans quidlcribat.

'*/* 0}m t I^°don. Gall. Sinapi hortenfe. Sinapi album,
civ»™ KVTRtToy. In officinis Belgicis Eruca, GaikSmr-

vebUnc Germ.tPcflcrfeiilf/Bclg.tPitOTollscrt.

Item hilt.in fol. Sinapi fumum prius in defcrip-
tione , in figura Si napi S itiuum alterum , Sinapi
iatim femcquod luteum & maius Belgii Officina:
proEruc-e femine exponunt: vulgo tamen £Pit
ion.not. Tuoftart fat nominatur. Melids Dod.in hift. Gall.
poiuic iconem, quhm in Latina, vbi pro hoc Sina¬
pi ponit figuram dcmonftrantcm potius Eru-
cam,& ea Icon qui huic Sinapi conueriebat ma¬
de ponitur pro Sinapi fatiuo altero.

yC.Bauh. Phyt.Eruca 7.Sinapi rapi folio, luteo
femine, forte Diofc.&Theophr.alterumPlinii:
Sinapi primum Matthioli lib.i.cap 14I Sinapi fa¬
cilium Eruca: aut Rapi folio Lobel. Obf.p.ioo.
Icon.p.202v Item apud Mattb. Smapi Rapi folio,
luteo femine * & Sinapi alterum Plinii. Sinapi. 1.
Matth. Lacun. Carfalp Sinapi Matth. in Ic. Gefn.
hort.Caft. Sinapi a.fpecics Dodon.Gal. Sinapi fa-
tiuu.i.fol. Sinapi hortenle luteum Lonic. Sinapi
hortenfe Cordo in Diofc, Lugd. Sinapi fatiuum
Erucx autRapi folio Lob. Qtofcoridcs dicit Sinapi
uhim. eligendum valde rufum^s ergo album vel luteum
uU~ non intelligit:cur hoc potitis fit Theophrafti non
videmus : nec etiam cur Plinii alterum Rapitii
fronde , id enim magis conucnit vulgari : Cur
Matthioli primum dicatur non atiimaducr tinnis,
quod Matthiolus tradit primo loco non d'dtur
femine luteo veUlboffigura etiam pofitapro Si¬
napi primo potius Erucam demonftrat. Noftrum
verb album in deferiptione efc tertium , «S: inter
figuras Sinapi. 1. Lacum quoque non cfl pri¬
mum .pro co enim pofuit figuram Erucam refe¬
rentem, deferiptione autem quid tradat nelcio,
puto eum confundere Sinapi cum Eruca. Sinapi
vero femine luteo vel albo proponitur a Lacuna
pro fecundo. Ciefalpino non eft primum fed ter¬
tium femine ex flauo candicante , eius enimpri-
mum cft noftrum vulgare. Apud Gcfncrum non
primum putat , fed illud S-napi quod candicat.
Dodomo in hiffi Gal.roh eft fecundum fed pri¬
mum. In hift. Ldt. Quidem efl: primum quoad
deferiptionemtquoad figuram vero alterum. Icon
qu$ pofitapro primo, potius Erucam refert,quam
Sinapi noftrum luteum fiue album. Loniccri
luteum efle concedimus. Cordum per Sinapi
exiftimamus inteliigere vulgare, non hoc de quo
hic agimus. Lugdunen.Gum Sinapi hortenfc cft
femine rufo nigrefeente: ergo non huicconuenit
deferiptio, nec etiam figura qus Erucam imita¬
tur. Sinapi verb noftrum album exhibet pro Si¬
napi fatiuo femine.Quod Lobelius ponit in Obf.
pro Sinapi fatiuo, non poteft efle hoc, id conflat
exAdu. p.6-r.Sc6S. vbidefcribit vulgare : figura
etiam^Lobelio pofitanon conuenit, qui prius
Erue* fimilis.

_ Gcrard. Sinapi fatiuum dJarbcntfttoufUrb»
pro Sinapi albo ponit iconem Barbare*
maris Tabern.

Sinapi album filiqua hirfuta habebam Gene-
ux in horto femine hiaturo Iulio, hoc etiam colo
Moncbelgardi in horto IU.E.C. VVirt.vbi ex fe-
&*c deciduo iterum yir« Auguflo. Semine
f «m, 1 1 j

x xi. *5f

ruffo fcmel tanttim obfcruaui, nempe Aono

iffoojn horto prsdiao.vndenaftus fuerim noa

recordor.

SINAPI ERYSIMO TRAGI COGNATVM

fiue limile.

CVMralis cft planta, radice nixa , craffiiifcula
candida,paucis fibris dousktz.Cauhcidos fur-
rigit pedales, cubitales* altiores, teretes , cana &
mollicella lanugine pubefeentes , in ramos Ion.
gos diuaricatos: Folia inferna Eryfimi Tragi,oro-
fundis laciniis diuifa : fuperna angiifliora, fagittx
minoris inflar
alata , paucis
aut nullis laci¬
niis difle&a.

Per cauliculo¬
rum extrema
cx pediculis
flores prodeunt
lutei quadri-
fohi , Eryfimi
prxdi&i flori-
ous maiores.
Qujbua fi/iqux
etiam longio¬
res fuccediiiVt
trientales fere,
anguflx, tere¬
tes , caulibiis
non appreflx:
femen conti¬
nentes exi -
guum , fufeum»

_ . . acre,

in Anltna fccus viis obferuata & leifla a D.A-
geno Botanico egregio & medico inligoi Ar- ’-ocur'
gentime. 6 -

Matth. Sinapi j. Idcmincom. cum magnis fig.
ic editione vltima ci. m addit. C. Bauhin,.' In hig.
Germ.wilhcr fcnjf. Sinapi filu. Mi/„ non bene
condat quam plantam exprimat Matth. icone
propofica.pro Sinapi tertio : quia eiua tertium
incom. quoad de/cnptionem attinet , ed no-
drum Sinapi leminelueeo fiue albo.

An Lobel.dc Pena Aduerf.Sioapi filu.minus U
nonis veri folio aut Burfir palloris , andis locis
nixta margmes & rudera , prope vrbes nafatur,
foliis laciniofis . admodum Btufai prdoria: fimili-
bus fedacmionbus. Minutioribtifque lacmiisi
Vmbcllofi flores Jcliliqui fecundum fiimnUa-
tes bioms Diofcor.caulis pedalis, fed tota plan5a

guftu Sinapi feruid, fu nia. r v

An Lobel. Obf & Icon. Pl. Teur. r4+. Sinapi
filuedre mmusBurfe palloris folio , Hilp.JUatff
«M«ic,Aduer(.pag.fi8. Lobel.usal»mpfit fi¬
guram Matthioli. r

C.Bauh.phyt.ErUca ^Sinapi burfae folio , Eru¬
ca huc Ruculamarina minor, & Sinapi «?.Tra-
gop.toj.lib.i.cap.jz. Sinapi fdu.mmus.Burfipa-
do r l s f ol 1 o , Lo b. O b f. p . ! ° , . Sclcon-p-io;.' Lutcd
«albo flore cd. Item EryCmum a. flue liliquaF.-
rtic* ? Cur Erucam Tragi bicponatnf fcio,ca enim
eadem efl cum fua Eruca j. fiueluteoflore , qui
non refpondetLobebiSinapi, vnde colligit lu¬
teo dealbo flore- 6

Hid. Lugd. Sinapi filu.Sinapi tertium Matthio-
b erraticum quod Lob.& Pena appellant Sinapi
hluedre mint» Bur&padoris folio.

Dodon.in fol.Sfnapi filuedre. Figura ed Mata
thioii,an relpondeat eius dcfcriptiom nefeio.

Deferiptio

HISTORIAE PLANTARVM.

JtS

Tabetn-hitt Icce.Wfjjfcnffi.ErylimoRl.
CerjtS.no* GerafdL Angi. Erues fatiu* nomine piqpon it
f<tur. iconem Tabern.lcd mali.

SINAPI SYLYESTRE MONSPESSVLA-
namlato folio, flofculo luteo minjrao,
fifiqua longilhm

Deferipeio T^Er buius ^t-fqi:icnbica\cs,nonnihil ftri:-

X tos,tcrcics fere, Se folidos > folia confpiciun-
tur Den is Leonis foliis refpo hde otia tum nu-
gmtudmc <u Vi Lanata diuilara, glabra aut nul-
gs certe dFuudignrs pilis donata; odore &hpo-
xe aevi mxdsta : JLrcs lucti , parui : ftliqna dem o-
riuncur dejifif-
ftmx & longi t- \
fimae , admo- '
dum e eri lenii-
ne refertr.

An Cxfalp.I-
rionis fpecics
altera amplior.

Hmc eandem
plantam aut lal¬
lem valde fimi-
lcm attulit imfti
Fr ter ex horto
P.irauino no-
mire Eiyhmf.
Floret & fih-
qtns iere circa
Mmfpchurri
menta Martio
locis liccta.

SINAPI MONSPESSVLANVM SIUQVA
afpetahirfm*.

STatim e rrf- Defendi*
dtee lignoG*
folia exeunt fre¬
quentia, ftmilU
fere Eruca: mi¬
noris foliis , a-
cria *- inter que
haec caules ali¬
quot palmares
aut etiam cubi¬
tales, in ramu- ,■

J0S aliquot di-
uifi : floribus S i*
napeos luteis,
paruis,deciden-
tibus filiquA
fuccedunt, ere-
brx, vnciam 16-
gx, teretes, af-
pera: , aliq.ux
fecundum cau¬
les ramofve aC
ccndcntes,alix longe ab iis abfcedentes & velu-
ti reifta foras proter ix, femen claudentes minutif-
fimum;(aturat£ rufium.

C.Bauh Phy t. Eruca 13. fiue Sinapi paruumfi-
liqu;i afpttra Fwti i* Io. Bauhiru".

Mcnlc Autumno inucni inter Monfpelium I«r*
& Montem Effer uti : nos paammobferuauimus, Tempo*
magnum oblcruaui. Gener Cherlerus in vdis
foitulis inter Monfpelium & Thermas Bellclu-
canas.

SINAPI ECHlNATVM.

Deferiptio

SINAPI GLNEVENSE SYLVESTR.E j

ITa appello
fpontancum
quoddam S: na¬
pi Genetis i
me obieruatu,
cui ex radice
ii mplici alLa ,
ligneiVente,
multi fbtim c-
xonuncur cau¬
les propter ter¬
ram nonnihil
hirluti, ramofi:
per quos folia
Eruca: fimilia,
diuifura non
mintis frequen¬
ti dille&a , ve¬
rum latitudine
Monfpelfulano
maiori ceden¬
tia, diuifurac-
tiamdiueria : ii< et flores MonfpelFnlani floribus
finem:- i : : r e- s i (ibqux ex pediculo mediocriter
longo gracile s,ttcs vhcvs longae '>femen bipaten¬
tibus \ aiuis clauddr.t tenuiffinvjm ruffurn,

Idem tot te efl quod vidi apudDominum la-
cohutn Zwmgetum in horto flore luteo, fohis
tamen mulio maioribus , culturi for*£ id cau-
(pr. te.

e Eget ibus Deferipe
i3circa Monf¬
pelium

fami¬
liare cft Sinapi
E:hi natum, cui
caulis fcfqui-
cubitalis, teres
afper & pihs
rubris hirfu-
tus, multis alis
concauus: fohd
ad Cichorea
fylueftris folia
accedunt ,fiue
Hcdypnoidis t
vel Hicracii,
iuterdum eitif-
dem magnitu¬
dinis, alias ma¬

iora : flores per
ramos copiofi,
Eruca: floribus

fimiles lutei, e quatuorfoliolis compofiti : quos
excipiunt filiqua breuiflimx, trientem pollicis vix
xquantes , fed crail'jE,&quatuorcoftiscrifiatiJ,
in medio lacuna donatis pinnata:, femen conti¬
nentes. Hxchcrbaaciimonia non caret.
C.Bauh.fcruca l-j.ftuc echinata liliqua,
Hill.Lugd.Sinapi echinatum.

An Carfalp. Silueftris Rapa , de qua feribif:
fponte in aruis nakitur: radice noncraffa, nec

rotun dg

4uh.

L I BER

rotunda, fed fenfti, &k>nga j vt Raphani fjdue-
Ihris :foliis Rapa; minoribus , hirfutioribu$,fimi-
licerangulolis : caule breui,ramofo : floribus au¬
reis, capitulis Fabx magnitudine, angulolis: intus
odeum quid continetur : vnico femine ob fili-
qux breuitatem. Mihi omnia vidqntur conue-
nire cum Sinapi Echinato > quamuis Frater ex
/ilu. Cxfalp. Rapa faciatMatth. Rapum filvi ve¬
rum deferiptio capitulorum fcm. Cxfalp. non
conuenit cum filiquis egregie a Matthiolo pi-
cftis.

Floret in fegetibus circa MonfpcfTulum, meh-
fe Martio, Aprili & Septembri.

ER.VCA MAIOR SATIVA ANNVA
fiorc albo ftriato.

X XI-

'Jptio

AL

X\.ie

Cap. X.

Lba,Iignofa , tenui r adiit cft donata, (apo-
e acri : C4///wfubhitfuti cubitales &fcfqui-
cubitalcs : folia Sinapi albi , minora, ter.era, gla¬
bra, eiufdem cum radice faporis : flores quad n fo¬
lii, e cxruleo albidi , ftnis nigricantibus picti,
quales Sinapi albo agrefhTrago , cx calycibus
hirlutis , fllicjuA ex breuibus pediculis gkbrx,'
quales in Sinapi fihqua glabra, (ed longiores \
lateribus fe aperientes : per membranam diitin-
ftx , cui adhirent multa femini flaua , maiora
quam Sinapi um dido , minus etiam rotun¬
da.

TheoplmE-
rucx meminit
latius inter o-
lera , cui tribuit
radicem hgoo-
fam.

DiofcorideS
* u^uuev’ [ita c-
nim Eruca grx-
ce vocatur] do-
na filicum nofi
def ribit.

Plinius de
Eruca inquit,
tantam inelTe
in coftdiendis
obfoniis fuani-
tatem , vt Grx-
ci tv^ai/ov ap-
pellauerint.

Cord. Hi-
flor. Erucula

ma;ot:, cuius commoda deferiptio. Gcfncrus
addidit figuram ex Trago. Trag. Eruca fiuc Ru-
cu!a marina maior, (Ctagraucf cn/ Sinapi S. Fu-
chfius huius figuram habet pro Sinapi altero ge¬
nere, ciiius etiam deferiptio non male quadrat:
vocat Germanice mtiffm $Mtcn fcnff, ait etiam
eo loco perperam eos agere qui altero genere
Sinapi pro; Eruca vtuncur. Confiderent autem
Le&ores an rite diflinguat Erucam h Sinapi. Is
enim cap.ioo. huius iconem iterum h.-bet nomi¬
ne Eruca: filu.& milbcr tDciffcr^criff/^ri etiam in
Iconum libro. Eius tamen deferiptio Erucae filu.
nullo modo conuenit.

Apollin. tPci0 fcnff. Pro eo pingere videtur
Erucam fatiuam,an eam intclligat helcio. Ai guiU.
Eruca Diofcoridi lberixdidta (ylueftris.

Matthiol. in Diofcorid. pingit titulo Erucx
f^ua?, cuijusin coim. Ital. poft. aliam habet figu-
riiu , ac cadera tradit. Idem ruifum eandem
Tom. IL

habet figuram £ib titulo Sinapi primi : qfaodirv
• textu vocat Sinapi fatiuurU tertium. Inpoft.quo-
que comv Italicis cap.^i.eandemtctinec figuratn
quamolim habebat pro Sinapi primo, ac addit.

Sinapi 'tertium vocant Erucam.Iterh.in hift.Qerm,
tPcifJr^ftrtcn fc n ff/ ob er &aticf crt. Eruca fati-
ua- idem etiam Eruca: figuram habet hoc titulo
©ciber aut Koter 0cnff/Sinapi. Marrhiolus mire
confundit hiftoriam Sinapi albi cum Eruca maio^
re,vt & aliorum Sinapi generum cum Erucis, vt
nullus fe ex eo extricare poffir.

Si apud March. in Epit. & addit. Camer. femerl
minus fingeretur, & nihil hirfuti in filiqua , figu¬
ra bene placerer: prxtcrca figura pofitapro Sina¬
pi. i. Erucam melius refert quam Sinapi. GlofLtor

Patrocinator Matthioli pro Sinapi primo Mat-
thioli figuram ponunt accadentem ad Erucam, /ed
non conuenit fihqua hirfuta appofita , neque Su
napi neque Erucx.

Lonic.U^cif nulber 0'enff/obcr VPilbe Kau^ LtmctrM\
efen. Sinapi filu.album,fiue Eriica filueftris. Stir¬
pium imperitus Lonicerus Erucam a Sinapi non
nouit diflinguere.

Dodon.Gall. Sinapi filu. Sehetie fauuage. Iterrt
alibi Eruca Romana, RuijuetteRomainr^ocinfd)^

Kfilrettcn. Lat.in fol. Eruca faciua,flofculifublu- Dx>don l*py

tei. N.h eA7/?n/io Doaonxo notam Erucam fati-A^^n»

uam, quia cius figuram pofuit in hifl.Gall.pro St-
napi filu. licet nonrefpondeat deferiptioni eius
Si h api filu. Erucam Romanam non abfolutedef-
cribit,ncc figuratn apponit. In hift. Lat. Laudabi¬
lem figuraiii habet : fed non bene tribuit flore*
luteos : Prxtcrea p.^t>4.pto Sinapi jfatiizo pricre
figuram habet multilm acccdentemsd Erucam
fjtiU.im flore albo, quq non rcfpOndetdefcriptio-
ni quam ibi ponit Sinapi fiitiui prioris;

Latun. Eruca fariua, flores lutei. Quamuis La- tactmA
cuna ponat figuram Erucx, exiflimo nihilomi-
nus ei incognitam, quia tribuit flores luteosipre-
terea fimilem fere figuram ponit pro Sinapi pri¬
mo : in deferiptiore dicit Sinapi habere flores ai-
bicamescumformacnicis , qitx Erucx videntut
competere: vt verum fatear, puto illum confun¬
dere Erucam cum Si napi.

Gefnero pafTiiii Eruca, Eriica flore albr. Eruca
hortenfis.

Dorflli. Eruca fatiUa ferme fimilis vero Sinapi,

Camer. hort Eruca maiot.

Brunfclf& Cxfalp. Eruca.

Lobel.&PenaAdu-. Erucx fatiux duplicis me-" ^ . ..

mincrunr, quxque illis Eruca noftras dicitur vul- Y i"
garis nocimma,eam clim Hifpanica compararunt,
tanquamex qua hxc Facillime percipiatur. Lob.

Obf. Eruca fatiua , Eryfinpum Gcfncri. Miror fi
nota fuerit vulgaris curnoh demor, flrarint dif-
crimen in colore floris infigne : tribuunt enim
Hifpanic^ coloremlutclirntnec video cur in Obf*
pofita huiuS Erucx figura ex Matthiolo defump^
ta fub titulo. Sinapi fatiui Erucx aut Rapi folio,
Adu.pag.67. Hifp.Moftaza. Figura pofitapro E-
ruca latiuademonftrat noftram vulgarem : apud
Gcfnerum per Eryfimum, intelligo Erucam pe¬
rennem flore luteo culcam. Piant. Icon, fatim'

Lob.ioi. Teut.24i. Apud Elantinump.201.efl
etiam alia figura ex Matthiolo mali pofita pro Sir
napi fatiuo Erucx aiit Rapi folio Lobel. ice-
Teut.241.

Hifl. Lugd. Eriica fatiua. SimiRiii figuram E- ^.t u^.
rucx habet H.ft.Lugd. fub titulo Sinapi Horter^ n«r,
fis,qux non refpenaet deferiptioni.

Nec placet Gcrardum iconem alterius plafitx
alfumere ex Ta b ern . pr 0 E^uca %i ua. yj .

Cccs i

HISTORIAE

C- Bauh. pbyt. Eruca i. Eruca latifolia alba fa-

Noraina

linguatum.

¥ rigorum
contem¬
ptrix
i-ocus &
IClDpUS.

Vires.

Reno cum
‘ventrem

nuaDipfc. Idemapud Matth.Eraca Cordo Dio-
jfcor. Caefalpino Eruca. Cordus olira apiid Diofe.
■perErucnm intclligcre videbatur Sinapi album*
quemadmodum etum vult ibidem Gefnerus.

Et^ausy Grxeis : Eiuca Romanis : >£gyptiis
E threcice : Afris A furis nominatur : Arab. lagtr,
Ergirjeugt.regn . Germ. Kaucfcn , BeIg.Kod>er/
2\ftFetrc, Gill.Rcqtiet/e , hui Riuhetra Se Rncu/a:
Hifp. Ortiga cr Arttga. Hxcautern noftras Genn.
<£rc(5 ?\6uc?cn: Trago fcnff, Belg. Kco?
imfd)c Kr,ci crcn/ Ai .gl.Q5vcat Kocfct. Boh.£y-
lir i)otcicc.

El^auv/ didlum volunr , quod iura commen¬
det , habe atque pcculiareibin eis gratiam : quod
dixit Plmius,in cor.diendisobfomis tanta cll E-
rucx fuauitas,vt Grici appellaucrint : E-
rucam vero , quod erodat: r am fi deguAaueris,
bs & linguam fatis acriter vellicabit: Alii fic ap¬
pellatam putant , quod vrendi licentiam nanci-
fcatur, quali dicas Vrucam, u.in e.versa. litcra.Eft
etiam Eruca apud Latinos belliola, qux Grxeis
Campe dicitur. VPcifl fcnff vocant noflri ( ait
Cornar.)quafi dicas Sinapi album , eb qubd iilu.
maxime Eruca: femine, Hifpani pro Sinapi vtan-
tur. Qurbus emeoniis Poeta* hanc ador narint, in¬
fra de viribus patebit.Theophr.meminit Erucam
faciuam celerrime prouesire , Columella:

Itcmque Eruca filax facundo pronam horto.
Plinius Aiftate &Hycme facillime nafei , frigo¬
rum prxeipue contemptricem cifc.

Erucam maiorem faciuam vidi Monfpefluli,
Lugduni, Brfilex, &Geneuiin hortis floren¬
tem Noucmbrijbc tota hyeme virentem. Mont-
belgardi in horto E.C.vbi a me fata ex femine de¬
ciduo fc rc-nouat.Veronx, florentem Martio ob-
fertK.ui. Nemaufii fludiose coli a quibufdam ob-
feruauit Gener l.Henr.Chcrlcrus , qui memores
(vt illimet referunt) verfus illius:

Excitat ad Vcnercm»tard,s Eruca maritos.

Cruda Eruca, vt fcribitDiofc.coitumlargiore
cibo concitat: ac ipfuis quoque femen ciufdtm
eft effeftus. Vrinas mouet, conco&ionemiuuat,
aluoquc eft accommodata. Semine in condien¬
dis obfontis vtuntur :quod vti diutids perennet,
aceto lafteve fubaflum in pafnllos digerunt, at¬
que ita reponunt. Eruca: facultatem & vfum me¬
dicum , Plinius explicat his verbis. Diucrfx cA
qua n Lactuca natu rx, conciliatrix Veneris : id¬
circo iungitur illi fere in cibis , vt nimio frigori
par feruor immixtus temperamentum xquet. Et
alio in loco. Erticx femen Scorpionum venenis
£■: muris aranei medetur. BeAiolas omnes inna-
fcenccs corpori arcet, Vit:a cutis in facie cum mei¬
le illitum: lentigines ex aceto. Creatrices nigras
reducit ad cantlorcm cum fellc bubulo. Aiunt
verbera fubituris potum in cibo, duritiam quan-
dam contra fenfum inducere. Putant fubtrita E-
ruca fi fricentur oculi, claritatem rcfbtui.Tuffim
infantium fedari. Radix e us in aquadecodta
fradla olla extrahit . Tria folia filueffciisErucxfl-
niftramanu decerpta, Sc ttita in aqua raulfa fi bi-
bantur,regio morbo medentur. Galenus quo¬
que fcribit hoc olus mani fejl illime calefacere:
quare lolum ipfum mandere , nili Ladtucx foliis
inifceatur,non elTc facile. Semen autem genera¬
re^ coeundi appetentiam excitare. Capiti etiam
dolorem inferre , prxfertimfi quis ipfo (olo vel¬
atur. Non folpm autem fupr adi diorum ar.tho-
rum , fed Poetarum etiam tefbmonio Eruca fli-
mulandx Veneri rata videtur. Martialis.

E; Vener em reueeans Eruca lucrantem.

PLANTA RVM>

Columella:

It qua frugifero fer itur vicina Priapo <

Excitet vt Veneri tanios Eruca maritos*

Salacem Ouidius nominauit:

Nec minus Erucas iuheo vitare falaces ,

Item Lanr.Lyppius 2.

Dcuorat Eri:casyq:'i cupit ejfe falax.
Foliis,vtamhor elt Matthiolus,codlis,<addit6que
Saccharo, tufflentibus pueris propinatur itlfcu^
lum, quod tufTim fedat , femen contufum cx vino
potum, lumbricos interimit, tumentem lienerrt
\ minuit. Folia contufi palpebris impolita , Vifttrrl
acuun t: femen cum meile miftum , maculas om¬
nes fcnxuos faciei illitu tollit, efficacius ver 6 ad¬
dito fellc vaccino aut bouino. Oflium fragmen^
ta extrahit radix in aqua decodta & impolita, fi¬
go prxfcro fi>lia radici quicquid fcribat Matthio-
lus. Sunt qui pro ceito, inquit Camerarius , affe»
! rant multos fele annes ab apoplexia & eiufmodl
afFedtibus immunes prxftitilfe pulucie ex Eruca4
& Cymini partibus xquahbus.

ERVCA ROMANA SEV GENTILIS
qua ai: guA;i,folio lato.

SILL

N

Orimberga i Domino Doldio pro ErUcS
Romana leu gentili quorundam accepi her¬
bam noftra: fi-

rucx i flore aLbO
fimilem , fotus
latis , cautibus
kiifutis , filiqtiA
diucrlx admo¬
dum, lunt enim
tenues vald£&
longx,flores in
ficca albicant»
De ca fcribit
Doldius : Eft
Eruca 4lia ah
Anglicar.a i&
horto Camera¬
rii, latiore folio
rugoiiofdqtTe i
Verbcnje fupi-
n.t qtioad infe=
riora fimiliot»
fcd floribus al¬
bis , annua»
quam ftocOa-
I nam vocant, an fit dubitoificcrem hanc eandctft
j. cum Hifpanica Lobeiii fi filiqux non impedt-
: reht.

ERVCA SATIVA HISPANICA MAIOIt
flore luteo.

SAtiux dux cibis gratiores &: nobiliores : Ma*
ior Hifpanica vocata, a noflrati maioribus fd-
lns Sifymbrii Sc femine nigro , floribus luteisj
corniculo Sinapi maiore dilfat : haec quia in con¬
dimentis lautior , vel ad Venerem vegetior eratj
Gentilis viifgb vocata Fuit : quo vocabulo Hifpa¬
nica «Sc Itala gens dcGgnat quamlibet rem aptarri
reddere hominem Ixtura. Monachi in Magaloh#
infula maris Narbonenfis , huius Gentilis Eruca?
S femine H Fratre quodam Hifpano donati, quot¬
annis hocce ferebant & in menfis cuilibet Ve-.

Btferfptf

maximo gulae iriiramcnto vel blandamento p lt-

Feri5

UBER XXI-

iptl«

Ferebfcfit.Non eget ? traliis fufioris deferiptionis,
quum vulgaris iit noti/Iiraa > & ex illa facillimi
percipiatur Hifpanica,Lobelius.

Lobel. & Pena Adu. Eruca maior fine Hifpa-
iy'ca& Gentilis. Miror non demonftraridiicri-
men infigne in floribus : qui vulgari non lutei,
feminum etiam color diuerfus: eandem hanc Fa¬
cerem Erucam cum Romana deferipta fi fi liquor
non impedirent : Monfpclicnfes Monachi hanc
non habebantin. hortis, quod animaduerterim:
fed vulgarem prarcedentem flore alboftriato.

Magalonx in monafterio noftro tempore,
inquit Loj?eIius,fup ererat copiofiffima Eruca.

8X?i

^RVGA ANGLICA FOLIIS LATIS, FLO-
ribus minutis luteis filiquis ftri&ilT.

ERuca Anglica foliis latis, fimilibus Verbena-
cx vulgo di<ftx,fed Iastius virentibus \ floribus
minutis luteis &c pacuum relinquentibus poft Fe
femen in ftri&iffimis filiquis,Cameranus.
Cainer.hort.Eruca tertia Anglica.
G.Bauh.phyt. Eruca z.fiue latifolia Anglica.

ERVCA TENV1FOLIA PERENNIS
flpre luteo*

SYlueftri* E.

ruca radice
alba, cralla, fa¬
tis longa , ex
qua multi pro¬
deunt caules ,
crebris alis.co-
caui,ftiiati, pa¬
rum hirfuti:/d-
/Mctcbrisinci-
furis Dentis
Leonis, aut ar-
gutioribusuie-
racii minoris
diuifa, alias Na-
flurtii, cuius e-
tiam folia colo¬
re atrouirente
& glabro imi¬
tantur, fapore
feruidoSatiux:
cutus' & flores ,

fed colore prxditi luteo, feriefimili difpofitos ge¬
rit odoratos : filiquis fliccedentibus longis, angu-
lofis.

Icon noftra quxexFuc4fio,in quibufdam non
placet: & mulco miniis Lobelii & Camerarii Eru¬
cx fylueftris qua: videtur potius conuenire cum
Eruca noftra inodora.

Diofc. iv^afjcov aye/ov [Erucam filu. ] nominat,
dicitque maxime in Iberia,qux Occidentem fpe-
4tet,nafci.Seddefilu. Eruca tam ex Diofcquiim
cx Plinio vide plura inter vires.

Fuchf.Hift. Eruca hortenfisleu fatiua : In Ico¬
nibus vocat etiam Erucam fatiuam ^amer meif?
ferfenff.

Dodon.Eruca fatiua &hortenfis, Belgice tPiU
fccKafctte. Lat. in fol. Eruca filu. ErucafiueRu-
jcula marina minor, flcinrflucfcn. Sinapi nonum.

Matth. ( qui figuram folam line deferiptione
proponit.) Camer.in ciufdcm Epie. Lob.& Penx
Adu. Obf Ic. Plant.Teut.p.i'4+.^ Lacune, Eruca
tilueftps,

Anguill. Eruca in Italia Rt/loia SiRuchetta.

Gvfner.hort. Eruca flore luteo, Eryfimon hor-
tenieputo. Syiucftris Eruca ab hoc Eryfimoge-
nere Affine non videtur , Eruca fyliwftiisCaro-
lo Stephano .Item in cat.plant. Eryfimmn , apud
Italos Nobilis Eruca : Maipcv Eruca genera tiU4.

Hili. Lugd. Eruca filu. EtalibiEryfimutnve-
ram.Lusd.Htft duas figuras vnius herbs mihi vi- *"•
detut haber^prior eft cx Matthiolo fine deferip-
tione, altera eft noua.

Cirfalp. Eruca altera friuicofa.

Lonic.VPc.ffcr fcnfjySinapi aquaticum. Figura,
qux apud^Lonicerum eft, conuenit cum Tragi E- <n,c ”oty
rilca , verum non nouum Lonicero fine indicio
dc plantis feribere.

Tabetn. Icon. Jcbift; Eruca filu. VtVhe Kuiix T*l„ Up.
»cn/ VPilber VPc:|]crfcnj7.Si Compilator intelle- /**•
xit vulgo didam Erucam fylu. vt omnia indicare
videntur , indjftinde dicit luar priori valdefimi-
lemrnullafafta coloris mentione , in primo enim
dixit coloris c(Fe albi, vulgaris autem eft lutei : fi¬
gura prxterea non placet, qux potius conuenit
Erucx noftrx inodora».

Gerard. Iconem habet Taberh. dicens, Eruca
filu. flore luteo.

C.Bauh.Phyr. Eruca. t. fine flore luteo maior c B ner,
lylu.an Diofcor.fyjueftris? Item apud Matth.Eru-
ca maior fylueftris Matthioh,Ei uca fylu. Cur Eru¬
cam Tragi minorem fiuc cius Sinapi nonum ab
hac fe, paret & ponat nono loco fub Sinapi Burfx
folioj nefeio. Non placet cum alTunipfiirc figuram
Taberriamontani.

Eruca tenui folia perennis fiorb luteo, fiue fil- Nom,ni1
ueftris Gr.rce n;.ei»1Germ.tt)ilb fcijf/roiU
&e laiitfcn/fu-iti Ksiirfcn, ITilbc Kuf.tc. Gall.
petite kvquette & Roquette fauuage. Ital. Rucbetta
gentile & RuctiU faluatica.tlifp. Qruga fylv. Angi.
tPilbc Kocect.

PaffimproUenit circa muros &in muris acru- Locus Si¬
deribus , florens Geneux adhuc copiose mcnfe tcinPa^
Nouembri : Lueduni & Monfpcfluli Martio &

Februario. Bafilex in hortis Julio & Augufto.
Montbelgardi h me fata in hortulo rneo.nc etiam
in Horto E.C.muros occupauit,in quibus durat,

& prxterea femine deciduo /e multiplicat , hie¬
memque patitur,floretIulio & Augufto.

Sylueftris Erucx femine tradi t Di ofeor. Iberix
incolas, maximi) qui Occiderem fpedent, pxo Si¬
napi vti, ElTe porro , qu&m fatiua, ad monendam
vrmam efticaciorem, 5c mulco acriorem, quod fa¬
cile crediderim, fiquidem ferui.do magis eft fappr
rc. Sed hic contra mentem Diofcoridis fcncire
videtur Mitth. vt qui omnia ea,qux dc fniua,fi-
ue priore Eruca a nobis tradita funt , efficacius
prxftare fcripferit.Magis,inqiiit,excalfacit, ficcac,
at: enuat,apcrit, incidit, extrahit, extergit, prouo-
cat, quam fatiua, valentius tamen. Coifta & de-
uorata infantium tuffi medetur , addito faccharo
Proditum adhxc tria filu. Erucx folia, fi niftra ma¬
nu decerpta, illicoque deuorata,auriginofos fana¬
re, quo nolim vti remedio, quia fuperftitiofum Sc
vanum exiftimo;

ERVCA SYI-V. ANGVST1FOLIA

flore luteo.

PRoriait inflexis cijbitalibu^ faulicidisflvres lu-
teos Erucx fylueftris. Cornicula fehq tarnm
Sinapi funt aut Naftifrcii fylueftris , vbi femc.t
acre , vti/^4anguftiora, Erucx fylueftris conco:

C c c c 4

HlTORlAE PLANTARVM.

Eruca filueftris anguftifolia.

loria , fed mini¬
me diuifa, Ta-
raconis fere pa¬
ria, qui Erucam
aut Trionem la-
piunc,quibus id¬
circo affinis na¬
tura putatur. In
horto Coldcm-
bergii noftri
(inquit Lobei.
Obf. ) non vul¬
garis peritix vi¬
ri oritur.

Lobeb Obf.
& Icon.PLEraca
filv. anguftifo¬
lia.

C. Bauhin.
Phyt. Eruca 14.
fiuc anguftifo¬
lia.

Hift. Lugd.

ER

V C A MINIMO FLORE
Monfpel.

HAnc nas
Monfpe-
lii florentem
circa Aeftatcm
in quibufdam
muris obferua-
uimus ‘.foliis ac¬
cedit ad Eru¬
cam luteam fil-
ucftrcm , qux
in noftra icone
non bene in
acumen deli¬
nunt 1 Flores
funt minimi
lutei : filujud
vnciara lon-

sx-

ERVCA INODORA.

Iidi , quatuor foliolis conftant : filtcfUA , vnciai
duas longx graciles-. Nullum cgoinbac planta
flue odorem flue faporem infignem ahimad-

Taberc. hift. &Ieon. Eruca filv. VDilb u*
tfcn/ itulhcr tveifler fcnff. Figura Tabern. ex¬
primit noftram Erucam inodoram, fed deferiptio
Tabcrn. & nomina extera non conucniunt no- 3 -Ai1rnm
ftrx Erucx inodorx. Sed hoc non nouum Com¬
pilatori figuras non ponere fuis locis, quanquam
icon etiam Lobelii & Camerarii pro Eruca filue-

ftripofita, hanc nebis melius exprimere videtut ^

quam Erucam filueftrcm ab iis traditam.

Erucam inodoram voco herbam i mereper-
tam florentem Iulio in terra argillofa vitium qu?
fur.t vltril Rhenum ad Burckheim generofi Ba¬
ronis a Schvvcnde, vno milliaii ab vrbe Buf*
faeo.

tryfuno flmilis herba S. Alberti.

HErba Sandi Alberti (irfitCxfalp.c.(J5. libri
8.) vulgo appellatur quxdam Irioni fimilisi
taule ftriato, redo, cubitali, alcioiiquc '.foliis ma¬
gis laciniatis, Ixuibus iflofcuhs luteis, in lummis
ramulis redis : filiquas fert grandiores , ac firmas;
in qtiibus/<??HM fimile prxdidis : eo vtuntur a{i
fiftulas:

C.Bauh.Phyt.Eryfimura 4.fiue Eryfimo Imulis,
( lxuis,laciniata, floribus luteis. Herba S. Alberti
Cxlalp. Cxlalpini deferiptio videtur conueoi-
re in mulcis cum noftra Eruca inodora , eandem
tamen allexere non aufim.

Eruca Yrbcuetatia floribus albis , flliquis
birfutis.

Deferiptio

scJ \\

FOliis donatur maioris Erucx, fed hirfutisicau-
libus dodrantalibus t floribus albis ; flliquis
Rapi fi milibus , hirfiuis : tota planta a tertio ge¬
nere Sinapis (Sinapi albo)diftai folilm parmeate,
& florum albedine,Cxfalp.

Genus hoc Erucx, inquit nofter autor, fpont£
nafciuy: 1 n parietibus , & ruderibus , frequens in
a:*ro Vrbeuetano.

IRIO, SIVE ERYSIMVM
Veteribus.

Gap. XI.

ERuca ino¬
dora mihi
dfdta , longa {
nititur radicef
funphcc ,cum
paucis fibris
i.gnefcente ,
fatis gracili :
caulis cubitum
xquat ramo-
fus ; folia do¬
drantalia fere,
Erucx lutex
filv. culex,
quodarilmodb
diuifura , q«a-
quam inferio¬
ra Iacobex pe¬
ne inoJb la-
tefcant: flores
ex luteo pal-

DE Eryfimo [quod aliqui Chamxplion,Magi
Herculis Alphita.h.e. polentam, ALgyptii k-

rethmu , Romani Irionem vocant] Djofc.licet fa¬
tis ciar£ feribat , dicatquc hoc ellc foliis Erue*
fylucftris : cauliculis in lori modum fequacibus,

& flexilibus, floribus luteis, filiquis in cacumine
cotniculorum figura & gracilibus , vti Fcenogrx-
co, quibus exigua concludantur femina, Naftur-
tii fimilia, feruidoque guftu. Attamen ?hnius
Eryfimum,herbam iamiam a Diofcor.defcriptam*

& inter plantas acres ab eodem reccnfl tam, folio
Erucx filueftris, cum Irione, quam i Grxcis Ery*
flmon vocari dicit, 8c Thcophraftus inter legu¬
mina connumerat, & Sefarho fimilem facit.Trio-
reinquc Gaza vertit , admodum inconfiderate
confundit. Irionem , inqtiit i inter fruges Sefa- SI

mr fimilem elTe diximus & i Grxcis Eryfimon
vocari. Galli Veiarum [vetus codex Cornaru Vc-
1 rn habct-Vppcllant.Et addit : Eft autem frutico-
fum/oliisEiuc^angrftierihnspaulo.-fcmincN*'

flnnif.

QUf*

LIBER

Quia porri. Galenis quoque & inter fimpli-
cia Irionis /em. n facultate feruidaac calidaNa-
fturtio acrimonia & ignea facultate prodito com¬
parati inter alimenta Irionem corporis edentia
fere eiufdem generis cum Sefamo ede dicit > fed
efuiucundiorem , minus etiam alimenti corpori
prxbere,& omnino deteriorem ede: Perfpicuum
fit, hac Eryfi ma inter fc multum differre , etfi Pli¬
nius ea non diftinxidc, /ed pro eadem planta ac¬
cepi ffcj videatur, quamuis idem medicamentis an¬
numerandum pomis, quam frugibus lib.n.con-
tCndat.

oca Eruca filuedris angudifolia Lobelii , vtapud

^ Hi it.Lugd. videre cft,Lugdunenfibus Erydmum
yerum videtur,(ed mal£. Ed&firam Eryfimon
cum aliis Trago , quod Verbenam fccminam vo¬
cat. Hermolaus fk Rudinis filueftrem illam E-
rucam , quamNobilcm vocant Itali , Eryfunum
eRe dixere: quorum fententiam Matthiolus im¬
probat, & duo alia Ery fimi genera, attamen fal-
fa , propofuit. Priori notas fere omnes a Dic -
fcoride traditas competere putat. Alterum ,
cui folia funt minora,cornicula paulo vegetiora,
magis genuinum elfe cenfct. At Matthiohim re¬
prehendant Pena & Lobelius , quod Rapidrum
vulgo k Rapi /aporc & aliqua foliorum fimilitu-
dinc fic didfum ,loco Ery fimi prioris acceperit,
quod neque Diofcoridts Eryfi 110 refpondet, ne¬
que cum Mitch oli Eruere filuedris foliis fimili-
tudin em habet. Tu odor, 6c /apor rapi non adeb
vtinEryfimo acris reclamant : prxtcrea Ery fimi
vires, de quibus mox dicemus. Ed & Ery fimum
Theophradi quorimdxm , quod nos Fagotriti
cum lib.aj.itdcribimus*

a E^vcnuov Gnccts dicitur, quod Lat. Eryfimum fk

um Iro, German. (jebetid? Uulbcr fenffj Belg. irnrtc
fcTloflaerr. Gzil.V dar>de latorrells , Ital- Irione.
Hify.KincbavVi Hung.&cfem: fiu,hoced, ama¬
ra hetbai

i.'qbff7uoy quidem asm 71 f/ ipetKfw , id ed a multi¬
plici foliorum fedlione : nam Erucae modo laci-
niata cor:/pjciunt»r. Alii ab oleris praedantia di-
dum volunr,quafi ifmuov, quod edpretiodim &:
notabile. Nonnulli amlmiftpuw , qubd ob fuaui
calidicacem maxima trahendi facultate prxditum
fit. Irionem autem Latini ab irruendo nuncupa¬
runt , quod ignea vi & feruido /aporc irruat in
guduro.

Eryfimum circa vrbes,domorum areas, autho-
re Diofc.hortofquc nafeitur. Ery fimi femina fi
cum meile delingantur, tradente eodem , contra
thoracis fluxiones , purulentas exeeeationes ac
tudes , morbum regium, & ifchiadem, efficacia
funt. Bibitur & femen contra venena. Ex aqua
vero aut meile illitum , proded carcinomatis oc¬
cultis, duritiis , parotidibus , actedium mamraa-
riimqueinflammationibus. In fumma attenuat
& calfacit. Caiceriin ad eclegmataredditur mi¬
rius & accommodatius, fi aqua maceratum tor¬
reatur , aut linteo illigatum fubadtaque farina
oblitum inafTetur.

De Eryfi ni viribus Galenus fic /cribit. Eryfimi
femen ficutguduNadu.rtio apparet firailc.ita fa¬
cultate igneum cd & calfaciens. Porro vbi in ec-
legmate vti exvfued, priedat aqua maceratum
refrigerare, aut linteolo i nuolutum , & cruda pi-
Roria circumlitum torrere; Vtile edcumecleg-
mace adpromouendas craiforum len torumque
pedfcoris pulinonifquc humorum expuitiones.
Quin & parotidas indur itas , & duritias ant
quas vberum c c tcdiculorum iuuat. Refert D o
fcprides quod cura aqua & meile cataplafmatis

XXI-

8<T$

modo illitum occultis profic cancris. Eadem tra¬
didit Plinius, & p ricter c a quxdam alia habet. E-C
ryfimum vtili/fimnm tu/ficnribUs cum meile , &
in thoracis purulentis excreationibus. Datur &
regio morbo. & lumborum vitiis, pleuriticis, tor¬
minibus, coeliacis. Illinitur vero parotidibus &:
carcinomatum malis. Tcdium ardoribus c3c aqua*
alicis cu.n meile. Infantibus quoque vtiliffimum.
Item fedis vitiis & articulariis morbis cum meile
& fico. Contra venena etiam efficax potum me-
detur, & fufpiriofistitcm fiduhs cum axungia ve-
terc,ita neihjtus addatur.

ERYSIMVM TRAGI , FLOSCVLIS LV-
teis iuxta muros prouenicris,

RAdix minimi digiti ed craffi tudine, ligno fa, Dcfcri{itftf
alba, aaL,$:'Raps fapore : caulis rubefeit,
hirdituSj/c/quicubitum altus , fultorum ortu al¬
terno dipatus, quorum forma ad Erucas aut Rur-
fas accedit : funt
enim alie fi-
nuata , hi‘ futa^
ce Burfic foliis
non p:,u’;b ma-
ioia,dporc ole-
racco : flofculi
pu filii , luteoli i
quatuor foliolis
condant : f v.cn
in filiquis lon¬
gis at ]ue rc=
cbs iont: netur
pu filium , fc rui¬
dum.

Cordo ih
Dio fc. tiJsruty &

Lio: Germanis /rlQ
fd/nobfcnjf, a-
fias fcfilfitfcnff/
ftciufcnffjSc iui-
pericis,lrio,qiri
a Diofcoridc'
hoc loco defcribitur & fcemin a Verbera eriam,
verum, vt ait, magno errore. Nam Irio. Sinapi co- ^rbend
gnata ed herba. ‘ fe™»*

Tragus Gcrm. SEifcnFrautbfl0 tveiblin/bas 'sw^ic^
@ibe nt fcnffTrawr. Ei q uidein non placet nomeh gn*t*
SHifcnPraat, e.tidimac enim elfe D«ofcor.&' Sera¬
pionis Erylimon aut Irionem. Quare coiifide-
randum proponit , an non Irioni melius cotiue-
niat quam Verbenaca fupina.

Fuchfius prxfentcm hanc nodram phntarri y£ryen/tC4i
exhibet titulo Verbenae^ redLt fiuc \ftuis,quam yerben ^
in contextu alio nomine Cridam Galli vocari **&■*
faibit. iEyfentraiit ‘Octo racnnlc. Item Sinapis al¬
terum genus fylu.CBrojfci* rcilbcr fenff-

Dodon.Gall. Eryfimon Diofcoridis & rion
Theophradi, Latine Iriojquibufdam^aetfs^/^.

Lonic. ifrifenFrflutttJciblin/numeratum inter
Sinapi genera: Lat.Verbena foemina. Item Lrio & Verbenk
Eryfimon. ' f*™»*

Gcfner. hort. Eryfimum Tragi vel Dodonxi, re^e-
Verbena foemina nonretde didita h quibufdam
cum Sinapis fyluedris potius genus fit.

Brunfelf.Verbena foemina. Hicrpbotanc fcc-
rnirta. rerben a

Matth.paffim in com.Eryfimon, Irio. Et Iri ftj*#'**
Germ.Irio,i. 43cbcn'd). Fudifium aperte erralle ^
exidimat,qui Verbcnacx rutellorem luteum tr i- urJ,'ffi%Te-
buat : Errorem autem Fuchfii Brunfeifium forte prefy,. *
I

HlT O RI AE PLANTAP-VM.

fecuti facile deprehendi poticputat,qubdin{uis
com.pl.primo editis pro Verbenaca foemina eam
plantam depinxerit , qux a Diofc.cxrerifque an-
Zygtrtn. tiquis Scriptoribus Erigeron fiuc Senecio nun-
senea$ cupatur, umetfi mutata lententia lib.i.de comp.

mtd. Vcrbe nacam pctperim Sinapi alcetam fpe-
ciem elle contendat. MattbtUus (uo more ptopo-
la' nit figuram plantxfibi incognita: , quam puto
lain ctrnpo- compolitam ex du abus plantis : priora folia &
fta ex dua- flores videntur fa&i ad Rapilhum, hinc fit vtG*- j
bus flantis proponat pro eo iconem Fuchfianam , qua: *
Rapiftri flore luteo-.nomen Gcrm.<0cbcrid? eam |
ctum plantam notat: verum filiqux non conue- i
niunt qux EryfimiTragi videntur nnterca egre- |
gius Commentator eam figuram propofuit line i
delcriptione ,m coni. anni ts^.&anni 15S3- qtfx
vero dixit in comm. Ital. cum mag.fig.& in hiftor.
Germ.quadran t Eryfimo Tragi , cuius figuram C.
feaulmmsappofauMatthioli , [ea inpircemul-
tdrn diffidens a Camerarii fententiai ] Non vi-
Stnecie deo quomodo Vcrbc na flore luteo Brunft U11 &
Fuchfii pollic efle Senecio fiuc Erigeron , vt vult
Alatthiolos >ego mihi perfuadeo [ quod ei con¬
facturo] non intellcxiflfc quid icriberet.

Lob.&Pcna Aducrf.Irio fiiic EryfimumDio*
/cor. Angi. (fa^locfe/fcblocfc Hi dicunt elle Irio¬
nem quem Medici do£h notis & experimentis
tommendent his verbis : Dum poftrcmo in Irio¬
nes cohimcntabatur Scnenfis Didlator , augura¬
batur non defuturos canes [fic fe do&iores foli-
hUtth. ntt. tus nuncupat] qui fe fux imperitia: allatrarent,
Vdnam habuillet ille canes limilcs non ad la¬
trandum, fed veltigandum Eryhmum, quod vel
Pharmacopceorum Moufpelienfium lixx pof-
fintilii hodie in tiiuiis Si ruderibus paflim indi¬
cate: efl enim ibido£lis<Sc indo£lis vt vfu fre-
quentiil. ita multiplici Si felici fucccllu notifli-
mum, fcd in Angha non item , quamuts non mi¬
mis obuia,N.un ne Medicis quidem aut Phamia-
copaeis peritior.uUS ccrtuin quinam fit Irio*,
hoc facium, aut quia in vfum Medicum nondum
fuit hic deduftus, aut quia i Matthiolo, cuius
commentaria plerifque lunt veluti Sybill.e folia,
Rapiitrorr. vulgi a (apoic Ripa: ySc nonnulla fo-
lioriim fimilitudine loco Irionis acceperunt.

T.ibern.icon.Se hillor.Eryfimum, Irio 1.

'M*ttb Ir 10

locus &
tempus.

Vite».

fcnff/ £)cbcnd>.

Geuid. Ecy fimum Diolcor. Lobclii , J5^ufcn
£ref]c. . . . , . ,

C.Biun.phyr. Ery limum 1. Iiuc Irio vulgatum. ^
Item apud Manbiol. Iiionis nomine Matthio- '
Ium Rapiflrum proponere, fune qui ftatuant,vc-
rdm ex verbis , qua: cx fecunda editione adicci-
musjcolligere ctl eum intellcxiflc id quod vo¬
camus i.Eryfimumdme Ino, vulgatum : Irio Ea-
ctinx, Ca flori, Cxfalp. [Lacunx etiam Eruca fa-
lax.]

Eryiimum Tragi obferuaui Gencux cum flore
menfcMaio:Monfpel»i,Lugduni,Balilcx,Mont-

bclgardi paflim& circa cancellariarn in caftello.
in compitis , fepulchretis , Si rinnclis, vt Aduerl.
perhibent , locis frequens, multis Gdilix regioni¬
bus notiffiraum ,fed in Anglia non item quamuis
non minus obuium.

Lobe!.& Pena, tanta* Attribuunt ei dotes, qu?
aflhmanas &c tardui puhnon um , vocique raucx
etiam dmturnx Scprops inuidx ,funt adeo prx-
ienti prxlidio, vt hJcmfermS faperent. Eft enim
inquiunt , moderata quxdam tenuis fubltartix
& incidentis, cum humidis abftergentibus par¬
tibus, permixtio, cuius beneficio cratfx pituitx ci-
|r^ exficcauoncm mmwm inciduntur, &incifs

propter flatum nonndul rorrmixtom non ma¬
gno conatu expedtoramur & r.l fterguntur : ar¬
teriacum igitur cfl laudanffimuni, nempe vnum
Si idem pr.rparans Si educens : eXcmpla fnccnr-
runtquamplurima , qux fecundiflime tum prx-
ceptoribu.*, tum nobis poftea fucccflerunt. Pho-
nafeos memini tum iuuenes , tum xtatis proue-
dtx, quibus ferme latti arnifla vocc & fpiritu, lim¬
pida foriotaque vox pauculis diebus reftituta
fuit. Vno Eryfimo & ooera eximii prxeeptoris
Rondeletii,qui primus vfum monuit. Sjr.de En/i*
tuo cflicaa fimus: cuiUs beneficio iuuenculx decen¬
nio raucedine Jaboranres, percuratx. Ri Eryfimi
totius rcvetis M. fi. Radicum Helenii ,Tufli!aginis
fucco adhuc prxgnantium , glycyrrh-zx an.vnc*
ii. Borraginis , Cichorii Capillorum Veneris an.
M.i.f.fioruni cordialium , Anthos , Stocchadls vel
Bctomcxan.M.f.anifi ^vj. paifularum mundata¬
rum ^ij incifis & conciliis fiat omnium decoctio
cx arte in fufhcicnti q.aqux hordeidiydromehris,
& 5 v j.fucci Iiioms.ad lib.dur^ veltres: expreflio-
nidillcluc Sacchari q.f. fiatSyrupus: quo diu&
continuo vtendum purgato corpore.

ERfSIMON ALTERVM MATTHIQ^.1 Si¬
liquis paruis quibufdam Dcn-

LEntas cu-
bicoquclo-
gjojes tortuo-
fas virgas pro¬
fert : /. ha infe¬
riora quidem
Inonis Tragi
foliis aliquo-»
modo fi milia*
profur.d£ ad
neruum vfque
propemodum
difleda : reli*
qua vero , qux
per ramos cre¬
bra , leuiterla-
cioiata,vnciara
plds minus 16*
ga : cx quorum
alis flofiult lu¬
tei emicant
quibus delapfis
fuccrefcunt filiqtu crebi x , modice in arcum cur-
uatx, femuneia longiores, plurcs ex eodem pttn-
dooriundx*oifores:yrwj«j continentes copiofum,
perparuum , ruffum : radix alba lignelcit , paucis
fibris dohata.

Pidor & Sculptor fion bene imitati fontlco*-
nem quam imitandam propofueralnus.

Matth.in Diofc.Irio alter-', fiueEryljmam aliud
omnibus Irionis notisprxditum. In Hift.Germ.
Irio a.£fbcridv qui ipfi videtur mclids conu,cni.
re cum deferiptione Irionis. Sed Irionem hunc>fl
bene notus fuilfct Matthiolo, meo mdiciode-
fcripfiflet.

Camer.adMatth.Germ. fctibit abundare pro¬
pe mare Venetorum : cxiftiraairequc primb An-
guillaram Irionem efle Veterum. Gcfner. hort.
Dentclaria alia (Irto quibufdam feu Ery fimum pu¬
tata', in Italia fic di6la , quod filiquulas fere denti¬
bus fimiles toto caule emittat. A n.Anguill. Eryfi-
mura fiue Irio*

M*«nioli

D cfctip

.73»'
M*tn. *

LIBER XXL

Matthioli xquanimitas, aiunt Aduerfaria quafi
fur imbecillitatis confcia , primo fuo Irioni fub-
didit alium in poftremo auctario, quem potiorcm
primo putat , quia folia minora, & cornicula pau¬
lo vegetiora lint,ut ex iconibus, inquit Comme¬
tator, patet. Sic nos auidos difeendi huius mu¬
tat? fententi? caufam aliqua, v.tfo!ituseft,in ficco
de/erit. Quid hic folia minora, &cornicula vege¬
tiora agant nefeimustvt vt fit nos benigne omnia
interpretamur , nempe tantum Virum [ vt con¬
flantis animi opinionem , quam de fe dodis viris
fuis Commentariis excitauit,retincrct & foucret]
noluilfc quicquam demere , aut demendum clTc
fufpicionem dare, fed humano more & prudentia
taciti meliora , qua: a meliore tum fuo,tum alio¬
rum iudicio profeda eflent , deterioribus fubde-
re,quafique vniuerfumopus dc integro recoque¬
re .- Magni Ciccronisexemplo,qui le dedit reco¬
quendum Moloni Rhodio oratori. Hac Aditer f ex

net. quibus apparet nondum fui (Te illis notum illud
Eryfimum.

Hift. Lugd. Irio altera Matthioli. An eidem
prEterea Saxifraga aurea Lobelii. Carfalp. Itionis
fpecies tertia parua.

C. Bauh. Eryfimum 3. fiiieplurima cornicula
ifcn&a habens. Apud M.itth.Eryfimumz.fiue plu¬
rimis corniculis iundis. Videtur H. Lugd. Saxi¬
fragi* Romanx nomine proponere.

Inonem D°.Cortufio dictum vidi in horto Di.

8 Gefneri,qui dicebat ab Italis vocari Dentelariam.
Geneux & Montbelgardi habui in horto : fort£
Dentelaria dida eo modo quo Dens Leonis, ii fo¬
liis , cuifimiliavel Burfie paftori.T, aut Cichorio
filueflri, ita enim funtdeticulata, maxime prima,
led multo minora , Floret & femen profert Iunio
& Iulio.FratcrG.BauhinushabuitBafileoc in hor¬
to patris. D. Cortufus mifit mihi femen quod in
Horto E.C. latum hanc habebat inferiptionem:
Irion fcu Eryfimum. Gener Io.Henr. Chcrlcrus
alleritcrefcerc circa Monfpelium copiose.

DELPHINIVM MINVS C^SALP. FLORE
albo,fiIiquis longiffimis.

do /^Auliculo fimplici conflat [inquit Cxfalp.libr.
^-"8.cap.<)7.] vitra dodrantem j in quo folia vf-
que ad medium fine pediculo hxrentia,non laci-
niata,vt reliquis , fed tantdmin ambitu ferrata,
dorfo incuruo , vtDelpbimum ob id dici poflit,
fubhirfuta: in cacumine flofculi infunc candidi,
& filiqux longiflimx,numerofx,redx,tenucs:in
quibus minuta femina : oritur in afperis, fed ta-
riien riguis. Idem Jib.tf.in fine C./T9. Parua plan-
ta,’foliisDelphinicffig'e,curuo dorfo. Forte mi¬
rius Delphimum inter affines Irioni deferiptum.

ERVCA PVRPVREA, ALIIS CAiRVLEA,
fiue viola Pctrxa.

'ti° T> ildicerrititur Eruca caerulea mihi dida reda,
••-^■palmari, alba vclfubrubra, tenui , fubacri, fi¬
bris aliquot capillata, matrice lignofa : folia per
terram fpargit plurima oblonga ,hirfuta, Burfx
pallori? diuifura profunda , crebra, fapore olera¬
ceo quodammodo , colore viridi aliquando in¬
ferna parte rubente: caules modo lingularis, mo-
do terni , quaterni , leni & plures , pal¬
mum nonnunquam luperantes , interdum
cubitales , hirfuti , Itriati , proptef humum

86$

purpurantes j fupern^ virefites i concaui,
brachiati: in quibus ex interuallis folia, infimis a^
lis breuiora,la~
titudine iis
parum ceden-i
tianec tam al¬
te vt plurb-
milmlaciniata*>
flores ex ramo¬
rum lateribus
& fummo fa-
fligio alterno
ficu multi infi-
dent pedicu¬
lis /emunciali-
bus tenuibus,
tantilla lanu¬
gine oblitis,
odorati fuaui-
ter,cxrulei aut
purpurei , vel
purpuroviola-
cei, albivc.lua-
ueoletes , qua¬
ternis foliolis

. latiufculis con- •

flates, ltaminula lutea cu Hilo cotinentes : quib.
dccidentib. fuboriuntur filiqua oblonga?, glabrx,
in colibus femen mi nutum, acre. Variat hxc xtatis
ratione , nec non loci, proutlxto folo furgit, vel
fquallido &fabulolo nafeitur , ac fxpe iifdem
in muris modo maior modb minor, foliis vald£
varians. A plurimis anni* hanc plantam Erucam
denominauimus purpuream, propter aliquam fi-
militudincm foliorum cum Erijca,& quia in mu¬
ris pnm6 inueneramus. Inter plantas ficcas Do- y
mini Agerii compcri dici Violam PctrxamDann-/r,*<«
Hardero.

C. Bauh. Phyt. Eruca 6. fiue palullris cxrulca Locus S;
maior Eminor. ApudMatth. Eruca terciafiuc
ccerulca.

°b^uau,^ancElwcam verno tempore , vc
Martio,florentcm in muris circa templum & Ca¬
elium Bcffordienfa, irem Bifanriiin muris.Icem
circa S.Sufannam pagum HI. mei Principis cirta
nipes. Septembri florentem vidi BefFordix , 6c
C arxvallis muris : In 1’ljle abundae m Vinctis,
in Sandi Hippolici oppidi inuris. Frater C. Bau-
hinus mifit repertam Bafilca: p:op£ S. lacobum
atque Wlunfyftein. Vidi etiam flore rubefcentq
Sc albo.

VELLA ERVC/E FOLIIS FLORE
violaceo.

IGnota hodie Vella , quxin lib.firnpl.mcd. ad
Paterniaciim Galeno attributo /equentibus
delcribitur : Vella herba eH foliis quidem minor;
quim Eruca,fcd non diffimilis,/?0re violaceo : fe¬
men habet velut in folliculis oblongis,ordinis fti-
pati , prout Naflurtii: & guftu calcfadoria eftj
fubmordens,& viribus relaxans, vndead tulfcm
veterem , & ad regium morbum cum meile opti¬
me facit. Ex his autem mamfeftum fit hanc nec
Plinii Gallorum Veiarum ( aut Veiam, vt vetus
Cornarii codex habet) quod Irionem inter fru¬
ges & quidem Sefamx, firuilemcflp, ac i Grxcic
Eryfimon vocari dixit, cfle pofle. Ncc (quod
Nafturtium aquaticum Anguil.vult,)Sifymbrium
fecundum kFucbfiopidwq. V?jla fiquidem fij-'

*« HISTORIAE ELANTARVM.

re violaceo' elle dicitur. Irio iutem flore luteo,
vt & Nafturtium aquaticum albo. Ncc, quam
Vcllx Galeni Guiiiandino aliquando nomine
exhibuit nobis Frater C. Bauhinus. Hxc enim
r.obis videtur Sifymbrium Cardaniines fpecics

,rd.' r,;e, qua:cjam inftpida.

's eat* 7.74- i 1

S1MAPI AGRESTE FLORE PVRPVREO,

Dc.crptio ;q jJdircfirrfSaUTrparua , terrui, fibrosa, parum
d-Mub terram descendente, albida, ex qua fili*
exeunt Chchdomi maioris i n ci Tura ,di flant quod
nec faecum luteam edunt, nec carfia,fcd viridia,
fafnt , afpcra hii faiie obfita, atque extremum fo¬
liam non rctuflim , vtChclidonium/fedacutum
habent, atque nm ora funt: caulis angulofas eft
atque alis nfhltts diuiditur : flores edit purpureos,
vmbcllatos, /crd quatuor foiiohs cunftru&os,
Chelidonio paics : f.l iqvas poftea aherratim,
fVequcntt.que hxrcntes i redtas , quarum extre-
liis&partcs cadum verfas tendunt , quibus fpica
conhei videtur iihqttajrum duorum digitorum,
quxeum fixiccan irTcipufrsT ,flau<?Fctrnt , atque
vento flante , vel aliquo illas tangente, difrum-
punturabimo , atque femina jaculantur flaua
Cardamintc modo y parta •, guftuacri • ficuti et-
iam lolia.

Fab. Coi. Si-
tiapi agrefte, Si¬
napi alterum a-
grefte ncflns.

Cafp. Baub.
rhyt. Eruca 10.
fiuc Sinapi no-
rc purpilreo
vmbellato.

In valle fa-
pra xdem Di-
x Maria: Vi¬
ta: , inter Ru¬
bos , Cyno-
cramben /Leo¬
nis dentes , 5c
Ranunculis ,
oritur noua
hxc, &: elegans
planca, ncc aii bi
oriri /cic,nccfc
in Herbariis
hanc vidffleaft

Fab.CoIumna. Flore t Martio , & Aprili mcnfe
'perficitur : nifi diligens fit culccrr, huius fermna
non colliget.

iViIbcr fctiff. In hift. Eruca fylu. In hiftot.Fuctifii
delcriptio conuenire videtur, fed figura eo locd
pofita longi
diucrfaidefcri-
ptione. Thal.

Huc. Iberis
Nafturtii folio
altera flonbui
luteis. An Gefn.
dc hortis , Na-
Ihirtium altui
paluftre flori¬
bus luteis Si¬
napi 'forte ad-
nbmerandum?

Dodon. qui
Erucam Glueft.
vocat , eandem
cumFuchfio fi-
•guram habet. V
Camcr.in e-
pit. Matth. Si¬
napi tertium.

Ad Hft.Germ.
iM&ci* fchfc
Sinapi fylucftrc. Cur GlolTator relt&a figura
\ Matthioli altam propoYiat valde differentem ne*

| feto.

I Tabetn.Hift. flem tv affer Kaucfcrt. Eruca pa-
luftris minor. An Taberna intcJligatErucam nO-
fh-am repentem afiercrc non aufim , quia Com¬
pilator non indicat cuius coloris fit flos : me er-
lam laictqtne fit cius maiorcui tribuit floics al- !
bos.

Gcrard. Iconem Tabcrn. ponit pro filueftri' Si¬
napi, lVilbe iTTujlftrt), an bene inquirant alti.

C. Bauli. phy t. Eruca 4. fiue flore luteo minoY
fylu. Eruca 5.1111«; paluftns luteo florc;.Eruca pa-
luftris minor Tabet n.

Hxc copiose prouenit Gefieuar en pl at /1 palati:
Montbelgarai ad ripam fluminis quiitur Cour-
celle,Se ad pontem, etiam in horto IlI.E.C.fponte,
odio/a faorcputuhomilarro. Inuemetiom pro¬
pe Porenrruum loco arenofo ad fontem mirabi¬
lem di itum Crttferih , qui veluti dpuceoproue-
niens profundo , vbi interdum pafum aquat , ita
interdum fons cfferue/cit, vt torrentem magnufh
confli tu at , quiTorentruum fertur* fons vifudi- dtp*
gnirs. Obferuaui Erucam HancBafilex, quiitut
Newhans , Lugduni in prato d tllcamrr. Circa
Bcff ifcliain copiose florens luito : Eruca fylueft.
Fuchfii copiose proucnic-s & florens in horto
lll.E.C.Iitnio irto^prope hortum arborum pere¬
grinarum fponte Stutgardvj.

- - - — - - - -

ERVCA QVIBVSDAM SILVESTRIS RE- RADICVLA SYLV. SIVE

pens flo Icuio purpureo luteo. paludris.

Dckiiptio

SPithamam vnam aut duas altos hab ticati!ess
ltriatos ; modici pertufos interdum ruben¬
tes : qiubus/>/i.i adnalduntur Nafturtro vel Eru-
cx pana,confimrlrtcTq'ue crebris dluihiris infcila,
latiora in inferioribus partibus , guftu oleraceo,
x-oloreatrouircnte ‘.floreo partu lutei, quadrifolii,
acrtliporc: quibus Tuccedunt fthqtu c/lindra-
ccx.brcaiores quSmin Eruca, loriidoresqnhm in
Radicula iylu. Dodon.1 cum qua magnam habet
arfinitatetn : faner, continentes minutum. Radix
ir.iigr.icer re pens , albet , lapore magis ignauo
Uitam Raphanus.

•Fucliiicen. Sinapi primirm genus lylu/flcincr

E Rucx iylueftri aliquatenus fimilis locis non
aquofis prouenienti : pro diucrfitate loci
muitdm fjlits ludit , quidam enim lata & 'ferra¬
ta tantum , caule vnico , fubinde rubente, modi
cubitali , modb tricobitali cra'fliore,'in ramos di-
oifo,maiorc quam Erucx fylueftris : Tollis etiam
latioribus , longioribits , quanquam nonnun-
quam fatis ‘tenuiter difledlis , 'fapoTe Rapha¬
ni, fedlcuiori : flores lutei , minimi , multis n ti¬
meris minores quam Erucx fylueftris , Jilb-
qn:< itidem breuiores &crafTiores. teretes : radit
interdum vnicacum fuis fibris. Hxc planta affi¬
nis cft Smapi meo aquatico Patauino-

Tsfccir.

liber xxi.

Dpi

Tabern.
Icon. & Hift.
Rapiftrum a-
quaticum.

C. Bauh. in
Phyt. Rapi-
ftrum 3. Ge-
rard. Rapiftrfi
aquaticum.

Dodon.haric
depingit & dcf-
cnbit:ei dicitur
Raphani fe¬
cunda fpccics.
pa<pxy/r #'%!&.
Ridicula Jyl-
ucftris, quibuf-
dam Radicula
paluftris. G*
Raifjrt / tuuage ,
011 Raifjrt
-s ■%»# • „ , d eau ’ Gcrm.

VT..bcr «amtf. Belg. tmlber Ratuca/dc tmtee
rabtee.

, Hanc obferuaui florentem Maio GeneuauMor-
belgatdi in pago c ourceUe ctim flore Iulio & Au-
guftoicirca pontem Vauiaucourt,nccnonih Hor-
to E.C. Aquatica eft planta. Frater C.Bauhirus
vidit Bafilei in filuis. Ex lemihe deciduo multum
fe propagat.

RAPHANVS AQJ/ATICVS
Tabern.

Ra

::jpuo

Aphanus
^.aquaticus ,
tv>affer rattt^/
Tabern. icon. &
Hift.multum dif¬
fert a R.iphano
vulgari fua radi¬
ce rotunda .lon¬
ga, incurua, &
folii s acutis pro-
fundeincifls,Ra-
phani tamen ge¬
neri aflignatur
propter acrem
faporem.

Gerard. Ra¬
phanus aquati¬
cus , ttnmer Ka?

bifd^ / flore lu¬
teo.

Confideran-
dum qua: planta
hxc, &c an ab alio aliquo autore tradita fub alio
nomine.

ERVCA PALVSTRIS MAIOR
flore albo.

RAdice nititur crafsa , lignosa , afpera : cau¬
liculis donata pluribus , magnis , rotun¬
dis , mediocriter altis : quibus infident flores
multi , exigui , candidi, quatuor foliolis con¬
flantes : his decidentibus fuccedunt filiquuU o-
blonga:, tenues - femen acris faporis includentes:
Tora. II,

8*7

folj.ieins magna,
piro&inde feira-
ci , acumina¬
ta.

Taber. Icon.

& Hili, Eruca
paltiflris maior,
tnaffer

1 Auctcn.

G “tardus pet- <r*

peram iconem ror '
Tabern. ponit
pro Sinapi fati-
uo altero.

SINAPI AQJTATICVM
Patauimira.

Dcfcrifitio

QVbd in
^quis &
propui: aquas
lnuehtum Sina¬
pi icfcrat , ira
indigitauimus;
fila quidem
minutim diller
(fla , diuifura
Chondryilx a
Matthiolo ex¬
hibita: :qua ali¬
te m iuxra radi¬
cem fum, latiori
min ulque < illl:-
(fla exiliunt,per
fcgmentbium
oras (enata ; ra¬
dices parui fere
digiti crafllt 11 di¬
re, fcfquipalmn
Jongx, cenerjr,
alba: , paucis fi¬
bris donat* , fapore acri & amaro , quo & folii
funt praedira.

Talem obferuaui Patauii repertam ad Portam U citi i
Liuianam in aqua &iuxca aquam, menfe Februa- Ttrmpis,
rio:eius caules, ni multum fallor, attulit poftea Fr.

C.Bauh. nomine Sifymbrii aquatici D. Cortu/o
cauos,in varios ramos diuifos, cubitales , cralTos,
in quibus fecundum diuaricationes folia fimpli-
cia, longa, angufla: in extremitatibus flores multi
lutei non magni , quibus videntur /uccedere fili-
qua:. Cum Radicula fylucftri Dodonci aliquid
fimilitudmis habete videtur, potiffimum quod
folia inferiora attinet, non tamen eadem e fi.

CAKILE QJVIBVSDAM, ALIIS
eruca marina, & RaphanUs
marinus.

Vamuistenuis,!onga tamen fatis eft haiusD;'
radix: numerofost aules proferens dodrante
flddd

Se¬

rapioni/.

Et UC* folio.

flore.
Eruca ma¬
rina-
H \.ugd.

locus &
Tempus.

Virss

HISTORIAE

g altiores^/uRe-
$ fede s minora,

f 0 pinguiora , gu-

ftuacri , fublal-

Sfo : florei pecu¬
liaribus furculis
lateralibus in fi¬
dent, Erue* aut
Brafiic^ poficu
& forma , co¬
lore purpureo ;
filique. craffiuf-
cular,breues, bi-
ii a femina fin-
gulx conclu¬
dunt.

Angui II. &
Lobel. Obf.
Cakile Sera¬
pionis. Adu.&
Icon.Plaac.Ca-
kile Serapio-

nis,Erucz folio ;N.-pi flore «vulgo Eruca marina.

HiE. Lugd.rres figuras vmus plantrc habet:
Prima: quidem titulum fecit , NaEurtium mari¬
num. Alteram infcripfit Erucam marinam.
Hanc autem Myconum ita vocaitc dicit
quod faporc Erucam xmuletur, &non mfi in
maritimis nafcatur : Catalanos de ap-
pellai e. Tertiam, Cakile Serapionis Synonymon
fecit. E; qira hanc eandem plan£ , vel certe fi-
milcm d:xic cum Eruca manna Myconi , magis
nvrari <ubit,cur fruftra tam fuo , qu^m emptoris
impenfutot icones propofucrit.

C.Bauh.Phyt.Eruca \Cu flue marina, filiqua ha-
ftx cufpidi fimili. Cakile hei ba, quam olim no-
minaui Raphanum marinum, propter odorem,
faporem, & acrimoniam, quam cum fioc omnes
fere partes communem habent.

Apud mare cdm citem Monfpelii florentem
Vidi, & filiquas ferentem menfc AuguEo.Ge-
neux in horto meo floruit Maio. JMontbelgar-
di prouemt mihi in Horto E.C. Vidi Hcidelber-
gx in horto D. Sprengeri florentem lunio.

Mycomusfrcquenti fe experimento obferuaf-
fe & compertum habere feribit , aquam huius
[Okiles] Eillatitiam tepidam, quatuor vnaarum
pondere mane potam, colicis doloribus , nephri¬
ticis, & caiculofis, mire conferre.

CAKILE SIVE ERVC A MARINA
Latifolia.

PLANTA RVM,

N2

SCOPA REGIA VETERVM.
Cap. XI.

fObis de-

D. A-
genus nomine
Eruca: marina:
foliis non inci-
fiscolleft; iux-
ta alteram apu/i
mare Adriati-
cum , folia huic
Uci/iiiata qux-
dam,fednonin
partes paruas
diuifa,vtin vul¬
gati : funtenim
lata , & plera¬
que tantum fi-
nuata.

SCopx regix , Plinius de Violis verba faciens, Scepa rtgU
grauem odorem affignat, non leuiorera ei, Odor C -/«
quam Calatham appellat, quanqumi folia eius #
oleant, non flores. Idem vbi de Side rite fertno- ^,jertlUm '
nenihabet,ait:Noftc;cam , quxlaiiffimo (hetif-
fimo ver.) eft regias vocant. Medetur Vfus

anginis fuum.Hxc Plinius dc Scopis regiis>qucm A»jw»a
non regias, fed potius dtfiolutai fiupas tradidi fle
dixerim. Quod enim genus ci fit inter Violas
Scopa regia. parum liquet. Eli quidem Scopa rc- Viola.
gia, fecundum Hermol.in Coroll. Sideritisprima St dentit, r.
Diofc.de qua H.n.lib.zS. Diofr.

Scopam regiam , faciunt Diofcoridis Buniuna, r^tHei»
Rucllius, Gefnerus ex afeript. Diofc& firunfcH .dictuum,
in Onomaftico. De Bunio agetur lib. 17.

Scopa regia dicitur de Tagete fiuc Garyophyl- Hjpmcm
lo Indicano.autore Gcfncroin cat. de hoclib.2.5.

Scopam regiam Plinio Sideritim laiifoliamdi-
dam eam elleRui Ilius ctedident , qua: Herl/a
Carpentaria vulgo dicitur : Et hxc cit Barbarea
no lira, dc qua mox dicemus.

Scopa regia Pand. ell herba S. Iohannis quam
Hypericum lib.iy.infcripfimus.

Scopa regia, qua: apud Plinium demorflratur,
ramis oblongis,foliis ex interuallo,la6tucinis,fed
rigentibus & ianuginofis : flore luteo , radice
promilla, tenui iuxta Gcfi.cn opinionem, forte
Pulmonaria Gallica fuerit vac etiam S.dcritis illa Pu[m„A
Plinii,Scopa regia appellata. GaUtiZ

Scopam regam Sideritim quidem e fle putat
Dalecn.apud Plinium , ied Achilleam cuius folia AcbiUeaSi

odorem multtlm Ipirant , non infuauem , verum *tr,ut'.

medicatum , autore Diofcoride , rtpro latiflimo
folio cap.^.l.i^.lcgendum fir tenmfTimo,vel quod
magis placet. Ixtiflimum folium intclligamus to „
tius plantx comam lati/Iim^ fe fpargentem. N/>rn
multis virgis multumque fpatii occupantibus ea
planta furrigitur. Coronis autem expe.citur flo*H« « 4
cx albo aureus. Quamobrem inter lu£eos flores
hic ^ Plinio reeenfetur.

Scopam regiam quam Plin^is inter Sideriti-

fle

des connum erat , Cxfalp. Sclaream vulgi clL
contendit. V.dctur hxc /lobis Gallitnchum fa- „. M
tinum de quo l1b.18.HiCr.r1. Sed quod nosintanyj M
ta Veterum & luniordm diuerfitate nihil habea-s,/,,**

mus , quod certb 'londudamus , nullus equidem
mirabitur, fiqo.idcm ab his nulla fatis certa hifto
ria fit defer ir,ca.

BARBAREA.

Cap. XII.

RAdiccz Iba donata eE> mediocriter cratfa &
blonga, faporc acriore: caules dodrantales &
altiores , flnati , multis alis concaui : in quibus
filia Raphanis minora , lacinia extrema Na-
Eurtii folium extremum xmulance , atro virore
fplendentia , fapore rainds vegeto quim radix :
flores parui, lutei : filiqua confimiles, multx,te-
nues,terctes , in quibus Dodonxo autore , exi- Carpent*
guum Sc colore ruffum femen. notum ker

Hanc vocauit Rucllius Carpentariorum her- . .

- i. ~ r . Siderint

bam, Sc Gallorum Carpentariam, exiEimans P1 i^foltoUnf.
nii Sidcritim,folio latiflimo,fiiue Scopam regiam, sapa n/>4

Fuchf.

S i

■tr.
'otu.
re -

ww,

ir44

'r*

omum

obu-

rb.

n.

At.

emk-

Gc

)tbu -

>*«-

Dtofc.

'3»*‘

&

LIBER

fuchf. Dius
Barbarx herba
[©. Barbarcn
Fraut] Herba¬
riorum.

Trag. qui
herbam S. Bar¬
bara; vocat, ac
Smapi 5. facit
flore luteo,
©cnff Fraut/
luatlci fcnff.
Sylueflre ge¬
nus Nafturtii
aquatici & Si¬
napi refte fta-
tuitur.

An Anguill.
Pfcudo-buniu ?
An eidem Sco¬
pa regia qux
inuenitur in li-

Gefnt-r. hort. S.Baibars herba , Carpentaria,
Gnllis vulgo di&a, Noftris [ Tigurcnfibus ] tiaba
freffi^/aliquibus Scopi regii. Ait hiefibi videri
Matthiolum herbam S.Barbarte vulgb diiftafn pro
Eryfims pingere. Eidem in cat.pl.Bnniuirnquod
quidam interpretantur tpdb frcijjl#/ 6 IBar#
bard fraut : Herbe au cbarpemier. Item Sidentis
Plinii latiflimo lolio.

Dodonxo , qui Batbarxam , ac etiam Naftur-
tium , &Cardamum hybernum vocat, ■IhvJbfovvtcv
[falium BuniumjDiofcoridis videtur, nec efle Si¬
deritis latifoliam Scopa tegia,vt aliqui putent.

Aduerf Lobel. & Pcnx voIuntB.ubarcam non
efle Pfeudo-burium vocandum, fed potiusPfeu-
dobuniadem. Etflc Lobel.Obf.& Icon. Plantin.
/cribit.’

Videtur Hift.Lugd. Erucis annumeranda her¬
ba illa quam alicubi in hortis colunt & acetariis .
immilcent, Sequam vulgares Herbarii S.Baibars
herbam appellant.

Tabern.Ic.& H.Barbarea mas & flumina. Com¬
pilator ponit duas icones vfque adeb limiiesvt
nullam demon ftient differentiam, nec etiam in
defcriptione vlla traditur. Gerardus pro B.ubarea
pofuit iconem Barbares fceminx Tabcrn.& prx-
tcr omnem ratiohtm, pro Sinapi fatiua iconem
Barbarex maris Tabern.

Quam plantam Francilcus Indix,de qua mox ,
ititer vires ihtelligat perScopam regiam , nefei-
mus nifi velit Barbaream.

Ad Scoibutum laudat Marcus Mirfcli. plantam
qux Pfeudobunium Diofcoridis iudicatur, ncc
nonNafturtium aquaticum maius.

In ompeftribus paflim,tefte Fuchfio, nafeitur.
Maio & Iumo menfibus floret, ac fubinde in Ali¬
quis femen profert:in campis, ait Dodon. ac hor¬
tis in quibus Olera feruntur , tum alibi vel uti fe¬
cundum femitas ac vias quandoque nafciturr To-
tahieme viret. Locisincultis,vt vult Hifl. Lugd.
maxime vliginofis & aruis humidis. Barbarea
ptouenit Monfpelii, Bafilex florens mcnfe Maio,
Iunio,& Odobri ad ripam fluminis l£krfc&in
paruaBafilea ad portam ^fetnenr^or in pratis:
Patauii & Bonomx in horto S. Saluatoris al bur¬
go di S.Catharina.Geneux virebat menfe Martio
in horto meo, florebat Maio. Montbelgardi
paflim floret Aprili , femen maturum Punio : in
horto E. C. quotannis fe renouat femine deciduo .
Barbaream flore pleno circa Bafileam repertam'
Tora. Ii * *

bris falso Galeno attributis.

xxr- s,*

ArtoIdCibcmuf'110 <kta'” ’ dcmonftrau!traihi

Fuchho guftanti ptimilm fubacris efTe, dein Tempa.
pnium etiam adftringere videtllr, vtcalidam&
liceam eflc neitio dubitare debeat. Vulnerariam VlIes'
nerbam e fle Sc temperamentum eius & experien¬
tia docet. His veri potiflimtim vlceribus med»-
tur, qua: impurabunt ,& in quibus caro fuper-
cre icens fuemtnam quia valen ter ficcat, ideti for-
des extergere, & carnes minuere potell. Valde
ait Dodon. excalfacit ac reficcat , vt pote fapore
acris , & Nafturtio facultate afiSmilis. acetariis ve-
rb additur hyeme prttfcrtim, cdm Nafturtii cooia
deeii : Medetur vtro & eadem Scorbuto non mi-
nus quam Nafturtiiim. Semen admodum quoque
acre, calidum ac ficcum , adeoque tenuium par¬
tium, vc vnnas euncet, & cobarentei calculofzs
arenulas diffoluat dc expellat.;, Calida & ficca fe¬
cundum Lobel.initib /ecundi exiflic : terres iub-
ftantis nonnullius paiticeps , ideb gargarizatur
ad anginas pituitofaj & Vuas relaxatas. Succus
Commode Clymeni vite & ticu exterforiis fiue
mundrficatiuis vulgo vnguentis ad fordida vl-
cera mifcetur. Vrinam ciet,calculos & farftus Ve-
nex deco&o aut cibo pellit , vti Lauer, cuius fere
pargufiu. Inexplicabili cum aigrotantifim iuua-
mento apud Franc. I n d 1 ai de Gu tta , vomitorium' remitorif.
medicamentum paratur, cum aqua ftillatia Aran- AV«- M
tiorum immaturorum tepida, & fgfficienti quan-
titate pulueris Scopi regat , hoc quidem medica¬
mentum mirabile eil atque diuinum , & i paucif-
fimis Medicis probe cogni lum , quod podagricis,
Gonagricis, ac Ifchiadicis affeflibu* pra-cipue
prifentaneo , & maximo eit iuuamento. Bilem
enim prariertim , & alios poftea humores per lu-
periora & perinferiora iiirunduis abfquc com¬
paratione expurgat.quim Thlafpi ab Aeno adeb
in hoc cafu celebratu, nullum imprimit calo reni,
foetum non perimit, neque edikit.vt efficit Tblaf-
pi , nullamque acrimoniam & mordacitatem ha¬
bet: quare hoc eft medicamentum longe ipfo no¬
bilius, tutius , atqlieiucundius. vt experientia fic-
piffime i me fuit comprobatum.

®38QR3Gap®G® GSKSCffiJMPQSCfflGSSQ

BARBAR.EA MVRALIS IOH. BAVHINI

BArbarxa muraria radite !ignofa,albida tenuif-

fimis fibris c.ipi!lata,fapore oleraceo eiheaulis Defctipiio.
teres , hirlums, interdum rubc(cens,rea:us,peda-
lis vel cubi talis, ac etiam maior,- ramofus aliquan¬
do : ad ^ cuius imum folia mulca circumquaque
procumbentia jvtplurimiim , vnciam longa, ali¬
quando longiora, trientem vncixferdJata,fubro-
tunda, hirfuta afperiufcula, flrrata, pediculis bre-
uibus aut nullis, interdum vbicaulefccre potifli-
mum incipit, fatis longis pediculis adhxrent: in
caule minora nuite» pediculo annexa, pinnata. ia-
pore eodem cumradice: flores in ramulorum ex¬
tremitate multi fimul iundli, candidi , quatuor
foIiisconftantcs,apicibus in medio Iuteis,quibus
fucccduntfiHqite copiofx,lo ngx , teretes , fecun¬
dum caulem furre&x.

C. Bauh. Phyr. Eryflmum 5. fiue Eryflmo ii-
milis hirfuta non laciniata floribus albis , quam
ciim Patauii D. Guillandino oftendiiret Dry<>-
phanon Plinii ( cuius lib. z8. cap. p. meminit J k
Drabam alteram nominauit: atNobil.Cortufiif
Eryfimum tertium vocabat.

An Lobel. Obf.Barbarea, Herba S. Albcrti Bo-
nonienfuim. HancIitetfraterC.Bauh.feparet
bddd i

HISTORIAE PLANTA RVM>

locu* &
tempus .

mea Barbarea murali >?ocetque eamin pkyt. Bar- |
bareamz.fiue minorem > quam icon« exprellani J
nondum vident, meo tamen iudicio , eft vna ea-
demqucplanta,tdeb minime feparanda.

Floret Vetc Mon/pclTuli : Genens maiorin
horto meo virebat tota hieme , nec primo anno
caulem aut flores ferebat:at pbft femina profere¬
bat IunioiCopiofum inucni rncnfe Iulioin mon¬
te Thuiri cum Aliquis plurimis longis in caulibus
re&is.In l'ljle Burgundiac omnium maximam vidi
in muris quibufda <Sc radicibus caftelli, virens Ia-
lutario & Februario: Montbelgardi in muris qui-
bufdam Caftelli inueni > nunc fata in Horto 111.
E. C. occupauit nouos muros & fcipfam in illis
propagat. Fr.C. Bauhinus obferuauk Bafiles in
muris moeniorum : attulit mihi Patauio.

StlidAfo

locus 8c
rempus

DRABA LVTEA QVIBVSDAM.
t) f ‘ T ^Uetlrad^ alba , minimo digito m.nor,
p _L/upore Raphani rulticani, miniis feruido : et
qua caules aliquot attolluntur, rcvfti, rigidi, cubi¬
tales & maiores, r.lmoli : quibus/o/i* ab imo ad
lummum crebra alccrnatim adnafeuntur , omnia
vniformia, longitudine quadrantali & maiore,
latitudine circiter vnciali , acuminata cx angufto
prirteipio , qua pedicelh. breui adne&untur,hir-
liiti, ferrata, fapore reraifllore qua n radix: fljfcnlt
Eryfimiduteoh, quadripartiti : quibus fuccedunt
fiiiqiiA : quxin ficcailla ( quam Pet.Turn. Angi.
Heidelbergx ad Ncccarum colle&ammihi ateu-
lit) femen claudebant tenue, longum, ftriatum,
ruffum.

Camer. apud Matth. Gcrm. & in horto dicitur
Arabis quorundam floribus luteis , quain com¬
mode referri polle purat ad Sohdagincs,quo no¬
mine aliquando ex Anglia imlla fuit.

C. Bauli, phyt. Draba 5. lutea ftii&iliima lon-
gifque liiiquis.

Viridem vidi in montibus Rhsticis : Burmii
Iunio menfe florentem altitudine duorum cubi-
torlim cum dimidiorqux quia vide batur odorem
habere Raphani,tunc nominaui Raphani od( -
rem habentem plantam :Stutgardix in horto III.
E.C.floretIunio,vnde attuli plantandam in hor¬
tum eiufdem Celf.Momhclg.

DRAB/E LVTEi€ ALlQVATENVS SIMI-
lis pro Spirsamifla cx Lufatra.

PLanta ifthic pro Spirxa Theophrafli forte
Clufio (lib.i.plant.hift.cap.sj. ) milfafuit Ba-
hlcamC.Bauhino , inde ex Lufatia : cui iafn fic-
catx , caulis tenuis erar,fungofus, fradhique faci¬
lis non ligneus , vt hac quoque ratione cenfca-
mus,non fruticem e fle vllum ,fcdcx plantarum
genere habendum , Drabxiam dichc lutes ali¬
quatenus fimilem , forma porrb caulis rotunda,
ncrui fecundum eius longitudinem decurrenti¬
bus insqualior reddita, modb albido, modb vc-
rb punicco afperfus color e: folia per continuum
caulis dudlum, nullo ordine fparfa, duasvncias
longa, in ambitu altrinfccus ferre in morem afpe-
tata , ftipcrna parte paulo faturatiorc virore, vt
inferna dJntiore, tin&a :neruoque fubpuniceo
per folii medium fpatium confpicuo fatis dona¬
ta , tenera fiue admodum fragilia , ramus definit
velut; in fpicam , aut vuam flofculorum exilium
mufcofam,anguftam , duas circiter vn.ias lon-
g^ra, albidam ,guftu amariufculam : Sifpicafiue
\ uam ramo quem habuimus lac.'- e!Trt,non ma¬
le exprimeretur per iconem Spires Theophrafli
f t Clufio: Ledorum erit rcin diligentius ex¬
aminare : ramum quem habemus dedit nobis Ba-

filex if>o3. diligentiffimus Botanicus Gillcnius
Haflicus Medicins D.cui dono dederat FraterG
Bauhinus. Hiftoriam autem & Iconem Spires
Clufii pofuimus Promptuarii nollri fide «i i flor,
gen.hb.s.

SINAPI PVMILVM AI-PINVM FOLIO
Bellidis Ciulio.

SEna aut feptena , humi fecundum radicem sx-
panfa , habet illa foliola , Bellidis foliolis non
dilfimdia > teneriora tamen , & ieui acrimomi
prsdita: e quorum medio, tcr.ellus &. gracilis
prodic cauliculus » raris foliolis feptus, palmaris,
aut paulo altior , in cuius fummo feni am fept&-
ni crantflofculi > quatiur albis foliolis conflan¬
tes, in quibufdam plantulis totidem fineflote
fthquaCwic cornuiila fatis magna pro plantulx ra¬
tione, duplici ferie , quemadmodum in Cardamu
nes alterius &finuhum corniculis : femen conti-
nenda exiguu,
planum, rufef-
cens , nonnulli
acrimonia prs-
d tii: radix fum-
ma t» II ure fer-
pens,noua ger¬
mina fpbinde
profert.

Plantulam
Cardam i o es
mulam , Sinapi
pu luium alpi-
num , an ad
Cardamines,an
ad Sinapi gene¬
ra referre de¬
beat, nondum
apud fc confli-
tu:t Clufiuf.

Cafp. Bauli,
phyt. Sinapi 12,
fiue alpinunl

marinum.

Obfcruabat eam Clufius in Ec/cheriano
fcopulisinhsrenccm.

lUgO

BVRSA PASTORIA , SIVE PILOSELLA
fili quo fa.

AFfinis eft
hsc Burfk
paftoriz mini-
ms : r,.djclVtiU
lius , tenuis, 8t
fibrofa , vbi rm-
mma nnn
bro(a •* fulta fu
militer per ter¬
ram fpjrfa,non*
nihil hirfutajvi-
ndia, interdum
nonnihil ru»

bra> in minima
minora, qu^m
Alfines minor,
ln aliis vulgaris
•^bines migni-
fudinis,vel ma-
,Qra , funtetiarft
non nunquam
maxima Burfit

pafto-

L I BER

palloris inon laciniata : caulis interdum adeo ex¬
iguus vt vnciam non excedat,aliis etiam dodran¬
talis & maior , iuxta terram nonnihil hirlutus &
rubcr/uperius glaber & viridis3& non nunquam
foliis nudus , aliquando vno aut altero donatus, i
ramolus vel non ramolus : flo finii aliquot albi i
ordine nullo, Burla: vulgaris : filiqiu longa:, tere- I
tes & tenues,ex fatislongis pediculis.

Ad Myagros referendam cenlebat Gefnerus, I
vt patet ex annotatione ad plantam meam lic¬
eam. Exiftimo di^am fuifte Dalechampio Ai-
2«on thelyphonum.

( An Thalio, Pilofella filiquata maior & minor?
Acrem habet (aitCamcr.adThalii hifL)h$c plan-
tula faporem inftar Nafturtii, eam Gefnerus in- I
ter Myagri fp« cies retulit. Hscille,qui eius ico- I
nem habet in fine horti , fub titulo Pilofelli fili- |
quatar. Ea fa6la eft ad plantam ficcam meam
quam rediens Monlpelio Gefnero mifcram.Eiul-
znodi icones & delcrtptione9 pallim Gamer. ha¬
be, quas Gelnero prsccptori meo communica-
ram,mci tamen non meminit.

C. Bauh.phyt. Burfa palloris 7. fine Burfa* pa¬
lloris limilis filiquola. PilofellaminorThalio &
Icon. Camerarii.

Schvv. Burfa palloris Myagri folio , fragcl?

fraut.

Moofpclii in agris viridioribus florentem ob-
leruaui Vere : Geneus mervle Martio & Aprili:
Bononia in muris palatii atque in iis locis mc-
dipefis magnitudinis , vtpiog tur ^ Camerario.
Montbelgardi mediocrem &c ad muros horti fera¬
rum maximarminter S.Tliamarim,vrbera & Than
ad Alfatiam,in sgris mediocrem. BefFordis in ar¬
ce lupra murum obferuaui omnium minimam, i-
«» vt deferip Ierim aliquando pro planta parti¬
culari.

x xi.

»71

DE LEVCOIO EX VETERVM SEN-
tentia.

Cap. XIII.

LEucoium (A<^xoV*y) notum ell , fiquidem
,Diolcoridi fides habenda eft , fed eft in flore
differentia. Namque aut albus, aut luteus, aut
cccruleus.aut purpureus reperitur. Hermolaus &
Marcellus in hocDlofcor. contextu illa verba, aut
coeruleus , in Leucoio abundare exiftimant,pu-
tantque alcititia elfe , ideoque extirpanda. h»
adfttmulatur Fuchfius , ac Plinii autoritatem ad¬
ducit ,qui lib-ii. cap. 6. Viola: plura genera enu¬
merans, purpureae , luce* & alba: duncaxat me¬
minerit. Marcello (inquit Matthiolus ) Diofcori-
dis interpreti fubfcribendum puto, qui Leucoium
cosmicum hoc loco accrcuifte fulpicatur , vetu-
ftilT.Diofcoridjs Longobardis literis feripti tefti-
monio nixus, in quo nullum plan* dc cceruleo
Leucoii colore verbum legebatur. Sufpicionem
hanc augent, earaque comprobant Oribafius&
Serapio, quos item id verbum hoc loco non ha¬
bere compcrit in fimplicium cenfu,cdm alioquin
reliqua Diolcoridis referanr. Coeruleum Leu¬
coion (repetit Cadalp.) in hoc genere non vilum,
i folo Diolcor. poli tum, nifi fuperfluum fuerit id
verbum , vel forte Cyanus flos intelligendus.
Cxterilra,dum ( p /£ew reue ktvKo'i* ) radicem
Lcucoiinigri inlib.de nat. mul. in vinobiben-
danvprarcipit Hippocrates, fxtkwQ* nomine pur-
pureum haud dubie defignat, nam hic color pro-
xii?ie ad nigrum acccdir. Sic & Umko» Thco-
Tom. II

phrafto dicitur, Viola mitti* li nigriculi Ssput-
pur* flore. Sic& cceruleusnojn aliusindicatcisi
Diofc.cile videtur cornario, eju am albus, qui le-
ui rubore amtmxto ccrli colorem refert. Super-
j clt vt quod noftrum haede n/firiudicium, libere
icamus. Verba igitur illa , autccEruleiis, nullo
modo penitus aicititia credimus , camvelfoldm
ob cautam, quod in cuncflis Diofcoridis Graicis
codicibus legantur. Ad autoritatem Plinii re-
pon ctur Fuchfio ■, Pliniumnon loqui de Leu¬
coio loco citato, aut fi loquatur. Leucoia 4 Violis
non bene diftinguere , & per purpuream Vio-
am artiam rantiim intelligere : per albam ve-
ro, Leucoium bulbofum Theophrafl. florum pri¬
mum diffum. Quod vero Matth. in Italia natei Mttth.titr-
nonfciat, ac ideo Marcello fubfcribat, inepte fa¬
cit, non cmm vna fert omnia tellus. Late fiqui-
em patet natura vis, & admirabilis eius Maie-
as qua poteft multa quandocunque & vbique
variate & quar nobis, noftro orbi ,& faculo ne-
g.iuit,abu dediirc. Oribafium & Serapionem in
deprauatuin exemplar incidifli potitis dixerim.
Diofcondem porrb per cmruleum Leucoion
Cyanum non intellexi!]?, quod Cxfalp.poft Her¬
mo aum & Marcellum iomniat,tum vtrorumqufc
florum differentia, tum folia, tum caulis, tum tota
denique pLyuxfaaes, clare demonftrat. Cur de- ^7"«s
mque Diofcorides voce difiundliua vius eflet, fi,
quo Cornario videtur, per coeruleum album in-
dicare voluiflet.

Stat igitur quatuor cfli Diofiorid* genera, foli
florum colore diferepantia. Nec hoc mirum vi-
dcr. debet, cum & apud Tragum recentiorem,
quinque diucrfa Leucoii genera extern, idiuer-
f.tate colorum apud Germanos fortita nomina,

ri^Tt tl Tiput|,1,rcum ibra'"’] rofeum-

[lctbfarb] & rubrum. S,d de his & mflm

«1‘f‘rmisdijferntnifeorfirn tradabimus.

eucoii [ TB~ Aevto/s ] nomen quamuis proprie
Violam albam figmficet, fi eius graicam vocabuli
compofitionem ipedtes, attamc quotquot de his
fcrip(etunt,omnia Violarum genera cuiufcunquc
tandem lint coloris vnica hac Leucoii appella-
tione defignarunt. Non clt tamen quod pei pur¬
puream hicintelligaseam,qu* Gncisr.x&Lati-
njs proprie Viola dicitur: nam earum alia ab his
de quibus lue agimus familia < ft.huquetum qua¬
litate tum facultate, adde etiainfotma contrarie.
Homines enim illorum florum capti vcnuftate&
fragrantia, inquit Pena, vtvfumad coronamenta
iic nomen commune fanxete , pofteaque magis
coniuctvidmem , aut florum fimilitudinem quim
rationem fecut , multos & vanos flores violas
nuncuparunt, idem nomen variis atque longe di-
uerfis plantis quales funt Viol* & Leucoia im.
poncntes.Eft& Leucoium bulbofnm.Qia omnia
luis locis declanntiir.

Hocporrb Violarumgenus,aitDiofc. alii Re¬
gium fiuc Balilion , Romani Violam albam , alii
Auguftcam, nonnulli Violam matronalem , aut
Palierinam , aut Polyphuram vocant.

Hermolaus Barbarus teftimonio fretus Colu-

clla: , Liguftriam Romanis hanc Violam voca¬
tam tradit.

Dicitur Arab. nunc C/?eiri,nnnc Alcbeiri 3mX- Nomina'
polito articulo : Germ. Vciektv. Bclg. Diolcrcn. hngusrurt
GalJ. Violettes , It. YieU. Hifp. V lolett as.. Quidam
yero Violam albam [ Leucoium ] appdlant^ i fo¬
liorum canicie , non a florum colore , qui, vtdi-
£him,aut albus eft, aut purpureus aut luteus, aur*
quod eum nonnullis Adrian. Spieg. negat, csru-
leus.

t)ddd ^

S~z

HISTORIAE FLANT A RVM»

; Tarentinus apud Ruellium Volari puipuream
poft Idus MartjaSjitcm Calendas MaiJs fert iu-

Vires

Vfus.

'Lcueotuh*

Semen.

>et:fed viciam qui faturus eft terram ftcrccra-
tam & repaftinatnu pedis altitudine in pul-
uinos redigat, atque ita plantas hornotinas, (cro-
biculis peaahbus fa&is arte Calendas Marti as,
difpcfiias habeat. Semen autem Violx, ficutole-
ium , duobus tcrriponbus in areis feritur , Vere
vel Auturr no. Colitur eodem niodo quo & exte-
ra olera , vt runcetur, vt farriatur, vt interdum
etiam rigetur. Nalcitur vitis modo efupernis qua-
fi e puppi dicas non prora.

Ad fecundas educendas, Sc fanguinem cxvte-
ris pellendum , Leucoii feroen tritum , cum vino
bibendum exhibet Hipp.de nar.mul.&ad eadem
eodem modo radicem fumthdam tradit. Eft
autore Diofc. ex Leucoiis commodum ad medi¬
cum vfum cui color melinus , huius flores aridi
deco&i ad infefius,ad vteri inlRammatior.es, A: ad
ducendos munies faciunt. Excepti vero cerato,
rimasin fede fanant: cum meile teruida oris vl-
cera. At femen ipfius duarum drachmarum pon¬
dere cum vino potum: aut cum meile appontum
mer/fes, fecundas, Sc fcfctus ducir. Radices cum
aetto impofit^ , lienem reprimunt & podagricis
-'profunt. Leucoium frtircx vniuerfus extergen¬
tem facultatem poflidet, plus tamen flores, & in¬
ter hos qui lint licciores magis etiam quam viti-
des , adeo vt oculorum cicatrices crafFas exte¬
nuent. Turfi menfes quoque eorum dccodtum
mouer,& lochia.partumque emortuum elicit : ac
fi bibatur abortum facit. Elt ergo id medicamcn-
nim, vt ll quodaliud.amarum. At fi quis vilium
eius vehementiam multa aqua admifta retundat
acraitiger ,autcerte id genus aliquo , habebit Sc
ad phlegmoncm non malum lUedicamcn.Sic dc-
co&um eius fi non merum fuerit vteri phlegmo-
nas, identidem perfufum fanat, potiffuoum qux
diutino tempore ad fcirrhi modum induruere. Sic
cum Cerato vlcera argre ad cicatricem prouc-
jiientia curat. Sunt verb etiam qui cura meile Sc
ad Aphthas adhibeant', lemen cdm eiuldem fit
facultatis apriffimum eft duarum drachmarum
menfura potum , tummenfibus ciendis lmpofi-
tum conucnire creditur partumque viuerttem ite-
rcrficeie ac fnortuiim eiiccre. Radices fimilis
0’-ooue facultatis , ni fi quatenus cralfioris funt
cflenfx, Sc magis terrens : cum aceto lienes in¬
auratos fananr. Nonnulli vero &phlegmonas
i':duratrs iis curan'. Extenuant,mcnftrua Sc vri-
nam ciunt.Sed,cefte Piinio, minor vis eft recenti-
biis,ideoque aridis poft annum vtendum. Lutea
dimidio Cyatho in aqux tribus , menfes trahit.
Radices eius cum aceto illite (edar. t lienem. Item
Podagra Sc oculorum inflammationes, cum myr-
rha & Croco. Folia cum meile purgant capitis
vlcera, cum cera rimas fedis, &qux in huraidis
unt. Ex aceto vero rolledtiohes fanant.

Inter omnia Violarum genera , luteas calido
cr^tempersmento prxduas eife , pradertim ari-

• : ,teftatur Tragus. Flofculi harum recentes in
:.:deco&i Scpotr, conrra vulux inflaramacio-
. valent. Succus oculis inditus purgat illos,
i.nefque maculas & caligines Jjfcutit. Idem fi e

• b:batur,non foluVn mcnfes,(ed Sc fecundas,

■ : ruos parttis extrahit. Neque debet exhi-

/ummain neceffitatc conftitutis. Aqua

• ' . ,per diem bis pota,quatuor aut quinque
icar:.; i .nenfura, vitiis hepatis & renum ap-

■ it , & Venerem ftimulat. Pcrali-
dies continui vfurpata t omnia interna

membra roborat , fanguicera & nantem exhila¬
rat , dolorem fedat Sc quietem inducit* Cum
meile oris vlcera fanat.Conferua huius cum aqua
eius ftillaticia crebro furnpta(vt rei huius teftis eft
Camer. horti) prxfctuic ab apdpKxia &iuuat ,

ralyticos. Mcfues Oleum deKeiri, ex flori bus,-,,^

Lutei Leucoii conficir,vtChamxmelinu,ac quod
tenuet , digerie , ob id dolores thoracis } renuiilj
ncruorum iedet.

LEVCOIVM L V T E V M VVLGO
Cbciri flore limpiici.

Jyj"Otiflimu Difctiinte?

parietinis
\J quod Cheiri
M cum ArabibuS
vocant Oflrci-
\AA n? , t aditibus >

Myh fur culi f\ue feti
ramulis vber-
\n tim fruticanti-
i) v bus , lignofis*
quos obfident
foha nullis ap-
penfa pediculis*
crebra , vncialr
Sc ampliore 16-
gitudine.ex an-
gufto principio
fcnfim dilata ta>

1 virentia, aut ca-
nefccntia , id-
que maxime
prona parte, fa-

pore fubacn : flores crebri,lutei, valde oaorau,fa-
pore milii ingrato, quatuor foliis conftantcs, fta-
minibus ftnis ftdoqnc chloris in medio penitus
fere latentib us. Succedunt y7//iyw.< longx inqui-
bus femen latum, ruffum,guflu acri Sc amaro.

Matthiolo in prior. com.Leucjium: in cc/m.curA
mag.fig.vt& apud flauh.Lrwcj 'in aureum: in hilh
Germ .Leucoiuin luteum , (5clb nc^clpidrt /Chc)ri
Arabum. Trago. Fuchf. hift. Gerard. Viola lutea
Dodon. de flor. Sc in fol. Lob. Adu. Icon.M.

Schvv. Leucmum lutent». Ob {.Leucoiuin floribus
luteis.

Gefncr.incat.pl. Hefperis, Viola lutea,
ris Checi , nonnullis Herba Gallica , Leucoion*
Vioiaalba & Lcocoium Diofc.

H.ft. Lugd. Leucoiuin aureum Matthioli^fl»
nio Viola lu:ea: verius dia \ov ^ojr^VThcophra»
fti periti Herbarii autumant.

Cluf.Pann.Leucoium luteum fatiuum.

Camer.horti.Lcucoium flore luteo fimplid.

Tabern.lcon.& Hift. Viola petrxA lutea.

C. Bauh.Phyt. Leucoium io. fiue luteum foliis
virentibus, Brunfelfio in 4^.4 9. Leucoium»Qui-
bufdam Theophr. qubd batus flos flamv

mei, id eft, lutei fit coloris.

A&Miw ufo ivc/, Leucoium luteum , Leucoium Nomini
luteum flore fimplici, Arab. Sc Oflic. vulgo C hei- liagrtau)®;
r fiue Keyri. Germ. (Hecle t>cyclen / (Brclct^c^
rtd t)eilicbcn. Belg. (Bcd uioflcrcn ©rcin vio*
liacn/parietinas,autfaxatile5 Violasdixcrit Do-
don. Gall. Vtolettes iaultses: Motixb.Vidittesde
S.Gcorge It. Viola gtatta. Hifp. Violettas amanl-
has & Albetis. Angi. tt\*8e (ByOofcr > walbc
loricr & ©rocfcgdoycr.Hung. Sarga Viola.

Leticb^

LIBER

& Leucoium lateum floret Monfpelii tota hye-
tne. Pafflm, vt Bafilex & Montbclgardi ia mutis
copiosi proucnit, florens Aprili, Maio , Iunio,&
Iulio , & Augufto vidi etiam in Horto E. C. Cia -
rattallx Septembri.

J-EVCOIVM LVTEVM PLENO FLORE-

NCn vide¬
tur differre
ab eo cui flos
fimplex , nift
quod diutiils
durat, & magis
arborcfcit,quod
cultura faci» ni¬
mia floram lu¬
xuries ei non

f»,ermittendr,a-
ioquifacile pe¬
riret , vti folet
Leucoium fim-
plex, poflquam
fa liquas pertu¬
lit, qua: in hoc
interdum leui-
ter apparent,
fed ad frugem
non perueniu:,
quod ha<5tenus

obferuauenm, licet Pi&ornofter non vifasflli-
quas noftra: iconi appinxerit.

Viola lutea multiplex vel polyanthos quam H.
Lugd. (pedandam proponit, efi flore deniifl' fo¬
liolis ftipato & congofto, fuauiflimi odoris, nullis
filiquis, nullo femine , abeuntem florisamplitu-
dincm eo fucco quem filiquarum & feminis effe
oportebat , cultu &mangonio talem euadere a-
iunt, prarfertim fl tenella: planta: antequam flo¬
ruerint flrpius transferantur.

Dodon. de flor. Leucoium flore multipli¬
cante.

Lobel.& Pena Adu. Leucoium luteum duplis
floribus.

Icon.PI. & Schvvenck. Leucoium flue Keiri
duplici flore multiplex (J5ef6t cjcci ‘Dcicl.

Gerard. Viola lutea imilupUx : ^ofible VTflll
flower.

Camer.hort.Leucoinm flore luteo pleno.
C.Bauh.Phyr.Leucofum n. luteum pleno flore.
Leucoiutn luteum flore pleno , Vidi Bifantii in
Variis hortis,vt in horto Di. Abbatis de Van Prio¬
ris in Telpach. Scurgardix in horto Ili. Ducis,
plantaui in horto E.C.Montbelgardi. Baflle* ob-
ferrtaui in horto Di.Dis. Felicis Platcri,&:D.Iaco-
bi lfelc,vnde Montbelgardum attuli, floret Apri¬
li & Maio : ramulis depactis in terram propaga¬
tur.

Leucoium luteum arborefeens

LEucoium accepimus Stutgardia ab Illuftriff.

noftra Dualia Sybilla Anhaltina vxore 111.
Ducis Wirtemb. Principis mei Clementiflimi, an¬
tehac non vifum feribunt, ac florem fimpliccm in¬
terdum perucnire ad amplitudinem moneta:
quam Iuliam vocant : nos adhuc tantiE magnitu¬
dinis non vidimus, licet planta: noftra: Moncbel-
gardi floreant & Aliquas ferant. Quamuis ex fe¬
mine prouenianc , propagatur etiam ex furculis,
yf quod flore pleno eft. |

XXI.

'*75

LEVCOIVM LVTEVM SYLVESTR.E,

Clufii.

SYlucftre au- Defcrjpci^
tem ‘ caules
fundit multos
dodrantales &
fere cubitales,
angulofos,ftria-
tos , multis alis
concauos : folia,
alia 'quidem fl-
nuata,fcmuncia
lata & anguftio-
ra,vnciam &fcf-
cunciam longa,
angufta, null6-
que modo inci-
fa, viridantia, in
h certis cului
multo magis lu-
xuriant dupla
latitudine lon-
gitudineq;: flo¬
res multi coacer-
uati leucoii lu¬
tei fatiui, colore item luteo pra:diti,minores qua-
tuor conflantes foliis , odore grato: poftmoduui
filiqua nafcunmr tenues Clufio , plano femine
plena:.

An Lobcl.Obf. Keiri flue Leucoium marinunl
flore luteo, facie Keiri vulgo lutei: folia item viri¬
dia : fed maiora , l.irior.i & flauentia ex viridi , in
Belgii hortos tranflata.

Cluf.Pann. Leucoium filv.Rhizoromx mulier¬
cula:, VPtlb cjclbe X?cyl vocant.

An Camer. Hort. & apud Matth. Germ .Leu¬
coium lilu. quod Norimbcrga: pafflm in locis
montanis prouenit, cuius pulchram & raram fpc-
ciem reperit Bononia: ? Thal. HarcLeucoii lute*
fllu.fpccies,foliis dodrantalibus tenuioribus hor-
tcnfi,&c.

Tabern.Icon.& Hift.ficut & Gerard.Lcucoium
flfu.4.

C-Bauh.Phyt, Leucoium iz. luteum filu.angu-
ftifolium.

Leucoium lutetim fllu. fatum in Horto E. C.
ex femine colledoin Gallia foelicitcr proUemt: ^ocui
florens Maio, Iunio5Iuho,& Augufto. Tale etiam 1CmpU*
collectum a Genero Cherlero in Lio Venetoiu,

&horto Pataiiino : D. Ageriusattulit Bononia
Leucoium fllueftre folio valde ahgufto. Inue-
nit Clufiusin montibus fupra Badenfes thermas
& in Lcytenberg, locis Meridiei obuerfis & fale-
brofis florens Maio.

LEVCOIVM LVTEVM SILV. PANNON.
ferrato folio, obtufo & acuto.

LEucoium luteum fllu. ex Pannonia per D. Defcrip^
Agerium delatum caules habuit fere flmiles
pra:cedcnti:fohain obeufum deflnunt,in ex¬
tremitate ramulorum flores multi glomerati lu¬
tei, quales in prxcedend: An huius flt alia fpc~
cics vel varietas tantftm afferere non audemus.

Quum iconem noftram curauimus parandam no
erat nobis iam deferipta planta: fed tantum £&
mus iam depi6tus,in prycedpiiti tabella.

P d d d j.

Defcriptia

HISTORIAE PLANTARVM.

lEVCOiVW HYEMALE ET D1Y DY-
rans purpureum &: rofeumjac
etiam alburu.

NOn tam florum , quim caulis & foliorum
color Leucoio nomen fecit : fi quidem fulta
incondita lemundam aut vndam lata , palmum
vnum aut duos longa, tota albent , obfufeo mu-
cronejincana molli que lanugine pubent : caulis
cubitalis & (cfquicubi talis , ligno Tus , in ramos
multos filius , incanus limiliter & tamentofus :

flores extremis
ramulis herent,
ex oblongo ca¬
lyce pilofo e-
rumpentes 7 e
quatuor foliis
compofiti , co-.
lore vel albo,
vel cocciheo,
vel faturatiore
Viola eo prxdi-
li : vnde Jiliqua
nalcuhtur pal¬
mum circiter
longa: , qux
duos continent
feminum verfus ;
qua: comprelTa,
orbiculata , ruf-
fa.faporc prxdt-
t.i lunt acriuf-
culo : radix li-
gnofa,alba.Por-
rbex eo genere* quod florem gerit purpurafeen-
tem, fpearoen habeo quod flore multiplici infi-
gne-

Figura noftra Fuchfuna non vndique placet,
quia non arborelcens picta.

Diofcor. x&rMds flore purptireo & albo.Plin.
Viola: purpurea: & albx. Tragus Germ. JDinfeV
Tholcn, 4. Matronalis, roeifi perfilgcn broun.Vio-
Ixhyemales 4.albx,incarnatx,tubrx, purpurei.
Lat. Leucoium liue Viola purpurea, coerulea, ro-
iea, candida, Braim/ro^lcibfarb TPiolfttcn, qux
altero demum anro florent.

Dodon.de flon& Hilt. infol. Leucoiigenus
candidum maius a foliorum non fiorum colorr
nuncupatum, Bclg.0rocfriolmn nomma^flo-
rerubc nti,car.dido,auc ex purpureo pumceo, aut
cineri candidiori proxr:no,fubinde vario.

An Violx matronales Veteribus Grqu's& La¬
tinis cognitz luerint necne nondum compertum
habet Fuchlius, Gcrm. dicitur tvclfd) rctcl, Gall.
gyruflees. Tria fur.t genera , candida , punicea , &
purpurea, nec differre admodum nili folis flori¬
bus videntur. Ibidem apud Fuchfium Lugduni
exculum quidam addidit. Violx matronales ibi
di&ae , nobis Bacchares videntur. Fuchfius qui
tres figuras pofuit , nonannotauit vllum dilcri-
men inter hyemalia & xftiua Leucoia, ponit tres
icones qua: potius demor lirare videntur xftiua
quimhyberna,quas fruftraforte curauic pingen¬
das fi colore tantiim differant nos eam quam
proponit pro Viola matronali purpurea huic ca¬
piti prqpoluimus, quia iamerat inter cas quas e-
mimus & paulo melius accedit ad hycinalem
qu^m alix dux qu^s ad xffiuas relcgauimus.
Quam hic poluimus Hiff.Lugd. non bene ponit
pag.8e4. errore forte typographi pro Viola ma-
trpnah aiba,quagr nos Hesperidem vocamus.

Violx ttrr 7« itwj. Leucoium, non i florum al-
bedinc, led foliorum .canitie , cineri ove colore
dirfhim album Lofc*l.& Perx in Aducil. videtur.
Etiamnum hode,vti Diolc.aiio vulgatifi. cogni¬
tionis illa triplex e floribus varietas : \bims pro-
pemedum Gentium : (cd alba & purpurea cceiu*
lea ron mfilatu. Obf. Leucoium purpureum &
album, Leucoia Diolcoridis. Icon.Plant.Viola al¬
ba & purpurea Teuf.up.

Tabern.Icon.& Hift. Leucoium album. t. pur¬
pureum i. violaceum 5. fvdfcbe Vicln/ iV(i0/
2?rautl/vcycl braun. Tres ponit icor.cs,nec de-
monllrat in quibus differant, indiftir de de iis e-
tiam fcribens , Compilator Tabcin. Hxc prxte-
rea Leucoia potuillet relinquere iuxta Leucoiu
luteum.

Camer.hort. Leucoium album bortenfe fiuti-
cofum. Item rubrum &: purpureum nec non vcr-P*'***'
ficolor. Dilcrepanc etiam quodxftatem vni-
cam durent quxdam plantx, quxdam aliquot
annos. Atque infunt etiam purpureo ob colo¬
rem dilutiorem & faturatiorem aliquot diffc-
rentix.

Gefner. in cat.pl. Viola albd, Leucoion Diofc.
purpureum & caruleum.

Corn. Leucoium nigrum Hippocratis.

Mnch.in com.cum mag fig. Leucoium albuto&
purpureum. In hift,Germ.tUei0/ror/bntun T5eyd/
Leucoium album, rubrum & purpureum.

Hiftor.Lugd. Leucoium album & purpureum
Macch.

- C.Bauh. Phy t. Leucoium t. folio incano maius
flore albo, cinereo, purpureo. rubro hitcojverfi-
colore.ln hoc genere non puto extare luteum.

Geurd. Leucoium album, purpureum, viola¬
ceum jiv^itc purplc nola colour 0tocfe flotver .

Leucoium hiemale &: diu durans flore ro(a- £oc0
ceojMontbclg.in horto E. C. quod hieme repo- cm^
nere oportet. Monfpelu habent Leucoia mixta
ex albo & purpureo , alba & purpurea qua: in
hei bis tota hyeme florent , vti & menle Mattio
5cMaio. Gcneux in hortis vidi florentia O&o-
bii & Noucmbri alba Leucoia & purpurea , &
interdum in hortis hyemem perferentia, Mai6q$
florentia : Lugdum varia habent genera, vbi et¬
iam variegatum vidi. Bononix flore purpureo»
in horto di S. Saluator al burgo di S. Catharina»
Leucoium prouenit M« nibelgardi in hortis,fo-
liocincritiocumquibu/dam^cinii», vt in mari-
Monfpchano lpontaneo,Iunio & Iulio flores
albos odoratos &: filiquas proferens.

LEVCOIVM PVRPVREVM FLORT
plcno-

SPcciofiiseft admodum flos l eucoii purpurei
fiue violacei pleni , in exteris non differentis
^ prxcedenti hyc-mali purpureo fimplici , de quo Pvtfm
Aduerl.Lobcl.^c Pe nx: Mangonio holitorio , rc-
petitaque crebriore transplantatione Leucoii
purpurei , flores magnitudinem luculentam afle-
quuntur : multiplici finguli prxgnanti foliorum
fatura , Rofam mofchatam xquante : fed ftmud
orba fit.

Icon. Plart. I cucoiura fiue Viola purpurei Vdm
flore pleno. Rubrum Leucoium flore pleno,rm- p***)
gno, pulchro, admodum iucundi odoris colitur»
tefte Canier. apud Matth. Germ.in Belgii Vileh.
tiana Monte Henaut : inde in alia loca trann
fertur, difficulter hyemem perfert , ac cx furculil
propagatur.

Vitlittitif

LIBER XXI-

s & Vidimus Lutetia: men/c Augufto florens in cul-
tifT. horto Robini hortulani regii. Nobis proue-
nit Montbelgardi Leucoium purpureum flore
pleno ex femine mi flo Argentina perD. Fri-
dencum Meierum, crcuit etiam sx lurcuiis,is ctia
iiccam plantam miferat.

tEVCOIVM ^stivvm flore

875

j radicis, qui acris eft, abliftdc docet Fuchfium.
Humiditatem autem multam , Galeno lib.4.cap!
r8.de/impl. medie, facult. tefte, eb qubd amarae
non fint,admiftam habent. Incidendi & digeren¬
di per habitum vim obtinent. Ideoque radix vt &
folia decodta in aqua >conuulfis, diflicultatcfpi-
randi laborantibus, & veteri tufli auxiliantur. V-
ri nam & men/es ducunt, fudorefqus ciendi fa¬
cultatem habent.

purpureo & rofeo ac albo.

Binis foliis
emergunt,
hyemalibus
Leucoiis fi mi¬
libus , minori¬
bus , te neri ori¬
bus, flore nunc
purpureo , &
ro /eo, nunc al¬
bo. Leucoii ca-
didum gcnu‘s
nunus qubd
Belgae I)efte
tnolcren vo¬
cant, & maiore
non forma, fcd
magnitudine

foia differt:C4«-
les foti /(que ha¬
bet flmilia , fed
minora : flores
etiam non v-
fiius coloris: fed vd candidos vel rubentes , vel
punicantes , vti maioris \Ji liquas etiam 8c femina
flmilia. Vocatur autem &hoc candidum & fo¬
liorum canitie, vti ditium.

Tragus Germ. 6ommcr violcn/ Viola: xftiua
Ies,VioIaruin tertium genus.£cibfarb/rot/brauri
pnrpurfarb/ wei0: Lar. Viola: diucrficolores al-
flofx flotealix aIbo*alue rofeo, nonnulla: rubro,
quxdam purpureo.

Lobcl. &pena Adu. Viola annotina , flores
exoleti coloris in coeruleum vinaceum languef-
centis ferens.

r uhi C.Bauh. Phy t. Leucoium 1. flue folio incano

minus, floribus candidis, rubentibus, punicanti¬
bus , vti maius , il q-uo fola magnitudine differt.
Sed quod Frater ex Dodon. hxc duo genera fola
magnitudine differre fcribit , id approbare non
polium. Differunt enim etiam in eoqubd non ar-
borefcat:folia etiam prirrja differentiam aliquam
, m fallor habent.

Alteram exFuchfii Iconibus ponimus , qua:
pro ambabus elfcpoflit ciim etiam eas nonnifi
colore differre tradat.

Hift. Lugd. Leucoium album & poftea Leu¬
coium puniceum Fuchfii re6tii\s fle appellatum
qu^m Viola matronalis punicea, quo nomine Fu-
chfius pinxit.

Leucoium xftiuum flore purpureo & rofeo in
inultis hortis feritur, vti etiam in E. C. Horto, ex
femine variis ex locis conquifi to : Stutgardia no¬
mine Viola: Lombardicx : Vere fatum floret Iu-
lio^uguftojSeptembri-.Autumno perit,nec hie¬
mem perfert etiam repofitum , quod flore albo
marcefcendo acquirit aliquid purpurafeencis.
'Floret hoc genus, non quidem Vere apud Dodo-
nxum, fed Ionio , Iulio, aut Augufto , & eodern
quidem quo fatum eftanno :hyetne perit.

Violam matronalem albam , paniceam & pur¬
puream ad rho dum calidas efle fapor foliorum &

LEVCOIVM HIEMALE DIV DVRANS»
flore albo, folio viridi & flui¬
do glabro.

PAri eu Leu

coio , cui Defcriptia
folium inci¬
nam , magni¬
tudine eft, flue
caules, flue ra¬
mos , feu folia
fpedtes : huic
tamen folia gla¬
bra, atro virore
fplendent: flores
fuaueolentes al¬
bent , Leucoii
iam dnfti forma:
nec diflimiles
bipatentes fili-
qua feminibus
plente.

An Lobel.

Obf. Leucoii
maritimi fpecies
albi floris colo¬
re duncaxat va¬
riatis , & folii
exilitate ^ Leucoio marino luteo, cui folia viridia
in Belgii hortos tran flata.

An eidem Icon. Piant. Keiri marinum flore
candido t Ic. enim non male conuenire videtur.

Dodon. in fol. Leucoia non nulla, quorum her-
bx folia haudquaquam candida , mollia aut lanu-
ginofa, /cd virentiora, ad lutei Leucoii foliorum
lxuitatcm & colorem accedentia.

Camer.horr.Lcucoium rarius, folio plane vir:-*
di , flore albo admodum odorato, quod per ali¬
quot annos durat, fed hyeme eft in cella alTer-
uandum. Item apud Matth.hift.Germ.

C.Bauh. flhyt.Leucoium 57. flue maritimum can¬
didum.

Gerard.Leucoium marinum flore candido Loj
belii.

Leucoium folio viridi, glabro , flore albo in
horto FctlicisPlateri , quod plantaui in horto ll.

E.C. Montbelgardi, primo i fationeanno rarb Tempus
caulem profert : apud nos hieme /ilb te dum re- ^ocus %
ducendum: quafdam plantas obferuaui eodem
anno fatas Montbelgardi florentes Auguftoffed
flore minori & minus fpeciofo: Bafilexi^o^.in
horto fratris C. Bauhini hiemem pertulit, plantas
a'ttulimus Montbelgardum.

LEVCOIVM MARITIMVM MAGNVM
Latifolium.

Eacoii maritimi radix priu /quam caule fcat, Dcfcriptf*
mollis , tenera, longa, crafla,alba,guftu acri
non ingrato. Raphanum xmulant e-, folia la¬
ta multa e radicis capite funduntur, fgliis leucofl

I75

HISTORIAE PLANTARVM.

fatiui hortcnfis,
pariajlongijUci-
niata,vnciam pe¬
ne lata , caulis
ciafliufculus:
quinque vel 6.
vn.iatum : flores
quadrifolii pur¬
purei.

Tale Leucoiu
obferuatu Mon-
fpeln,idem eti¬
am attulit mihi
Frater caule cu¬
bitum exceden¬
te, craflo, cum fi-
liquis longis &
laciufculis villo-
fis, omnium pri¬
ma folia ( vti in
latis obleruaui')
funt angufti, no
laciniata, talia etiam lupenora, fcd breuiora Clu
fio, flores odorati, coloris dilutioris purpura:,fed
quodammodo obfolctae , in filiquis duplex ordo
feminum planorum, lubruforum , intercurrente
membrana : radix multifida , non perennis, fcd
poftquam planta florem &£ lemen protulit [quod
fecundo plxrumque anno , interdum &c tertio
fieri folet,]pent.

L6bel.& Pena Adu.&Icon.PJ. Lcucoium ma¬
ritimum maius.

Clui, qui in Hifp. & Hift. poli, in fol. Leuco-
iun> marinum maius vocat: Aifumpfit iconem
LobcIii,cui ille Ico n. Pl.p.jji. titulum fecit Kcpn
marinum flore candido : venim caicon diftitui-
tutfoliis diuifis qualia fuo Leucoio in delcriptio-
ne Clufius tribuit.

Camer.hort.Leucoium marinum Clufii maius.
Et apud Match. germ. Leucoia mxta mare re¬
perta.

Pidura Hvft.Lugd. qua: Leucoiu m maritimum
maius vocat, fadtaeft ad plantam ficcam & ag¬
glutinatam, quam habemus cxValcrandi Dourez
Sirpibus : inferior pars planta: erat acaulos Leu¬
coii (vt nobis videtur) maioris , rami autem cum
floribus & filiquis adiun&i ex minori Leucoio
marino.

C.Bauh.Phyt Lcucoium.5. maritimum purpu¬
reum (inuato folio. Tabern. Icon. & hift. Leu-
coium marinum , maius purpureum 5. (Brofi
bratin ITieer rcycl. Gcrard. Leucorum marinum
purpureum LobeLi , pciplc @ca ftotf QitLo?
florocrs.

Locus & Obferuauimus ad mare Mediterraneum pro-
tcoipus p£ Monfpelium florens Aprili,vbi etiam Frater
viditflorens Maio & Iunio.GenerCherlcrus an-
notauit in toto Narbonenfi littorco tratlu ob-
uium : In Stutgardiano 111. E.C. V virt. horto, ob-
feruaui florens adhuc Nouembri. Bafilez in hor¬
to Di. Zvvingeri cum filiquis & flore Septembri.
Ex femine prouerit Montbelg. in horto quod
excolimus pro III. E.C. VV. quod anno 1597. non
tcdfcum hiemem pertulit, ac faporis erat acris ac¬
cedentis ad Raphanum, flore purpuufccntc va¬
rio, id etiam reponimus hveme.

“lEVCOIIS AFFINE TRIPOL1VM AN-
guillant, Se Leucoium maritimum
. . Camerarii.

Dcfcripuo. -r^Rouenit Tripolium inter Scillam &Carib-
X dim circa S. Georgium. Folia fimilia Planta¬

gini ,angu itio-
ra, & craffiora,
exiht £ medio
caulis palrntim
a!tiis,in tres ra¬
mos fluidus :
florei fimiles
Viofi matro¬
nalis : radix al¬
ba acris, odo¬
re Raphani,
cr-dfi, non o-
doxata vt vulc
Dioicor. quia
Ciatcuas legit
ruxi-n?* fi tri¬
pliciter , que¬
madmodum &
Plinius , vox
igitur 'dielJ'» cft
fuperflua : An-
guil.

Camcr.hort. Leucoium marinum aliud , Tri-
polium Aloifii fiue Crucigera. Icon. p. 14. Leu-
caium marinum.

Icon Leucoii marini Camerarii non mihi vi¬
detur refpondcre deferiptiom Anguillarz , non
enim iunt folia Plant agini fimilia.

LEVCOIVM MARITIMVM

angulbfoiiuin.

E radice cran¬
ia, lignofa, Delcripr
alba, cui plu-
rescraflx fibrae
& plura capita
eife folent ,
multi caules e-
xoriuntur fin-
gulares vel ra*
mofi , mtiltfr
tenuiores &
candidiores
quim prarce-
d entis, palma¬
res, dodranta-
lefve: folia bre*
uu,parua, can¬
dida, nullo aut
cbfcuto laci¬
niarum vefti-
gio incifa,qu^,
vc ait Clufius,
mollia & incana , neque ade6 cralfa aut diuifa:
flores in ramulis (u peri ori [fiuc maiori] minores,
coloris pulcherrime rubentis, & dura flaccelcc-
re incipiunt laturatiores, quales Leucoii vulgarii
rubti flori s,& odorati quidem ilh, vcrdmmimU
fuperioic : filiquula (ucccdunt tenuiores multi.,

&c breuiores quam in pra^odenti, teretes i/tmint
copiofominiujffimo rufio referes.

Lobcl. ScPena Adu. Leucoium marinum mi¬
nus, vehementids acredine lingua vellicansquam
maius. Obferuat. Leucoium marinum minus
flore purpurante. Hefperis Theophr. quorun-
dam. Icon. Leucoium maritimum minus an-
guft1fol.Tcut.400. Cluf. Hifp. & hift.in fol. Lcu¬
coium mannum minus, quod ob coloris in flore
mutationem nonnulli Mompeliani, dum iftic ef-
fem Tripohum vocare (olebant. Triplii

Hift. Lugd. Leucoium maritimum manus, ra¬
dice

'IIS,

LIBER XXL

puo

dice parua,brcBi, candida /oliis multis. Leucoium
maritimum minus Hift. Lugd. facile nobisperfua-
dcmus idem elTc cum minori de quo hoc capite
agimus, quamuis figura multdm differatquifor-

fadta ad plantam primo florere incipientem,
prima enim folia non videmus, nec (cimus an ^
quoquam pi<5ta: quae occafio vt ad noftram ico¬
nem addiderimus /eparatim, Folia ex Hift. Lugd.
Hoc prxterea notandum Leucoii huius minoris
fuperiores ramos pi<5tos fub figura Leucoii maio-
ris,vtante di£him.

Tabern. Icon. & Hift. Leucoium marinum i.
flctne rdttl cd?tc £]Iccr TJeiel. Item Leucoium
marinum minus luteum flcin 0ccl ffilcct TD cici:
primo Leucoio fimiie , excepto colore luteo.
Compilator pro Leucoio luteo marino minore
ponit iconem propofitam & Clufio & Lobelio,
qui colorem non tribuunt luteurmprctcrcaCom-
pilator vidit luteum , quod alii alio colore vide¬
runt: oportebat annotare locum vbi viderit , ac
curduas ponit figuras cum colore cantum differ¬
re dicafc.

C.ftauh. Phyt. Leucoium 5. maritimum latifo¬
lium, :Lugd .Hift.maritimum minus. Leucoium S.
mavitimum anguflifolium, Clufio & Lobelio ma¬
rinum minus, flore dilute purpureo, quandoque
tfubro & luteo. Cur non feparemus Leucoium
maritimum Hift. Lugd. a maritimo ar.guftifolio
ante diximus.

Gerard. Leucoium marinum flore candido Lo-
belii,tr^itc 0Cft ffocfe rfillofiloivcre / frpoftea
Leucoium marinum.miniis,Lob.& Cluf.0f)maU
ydoft» fift ffocfe (BtUoffotVcr.Gcrard. icones Tab.
habet: verifin per priorem intclligit forte Keiri
marinum flore albo Lob. Icon. PI.p.352.

Dodon. de flor.Sylueftre quoddam Leucoium
humile & panium, quod in Zelandia locis exit
maritimis , aciuxta Monfpelium quoque vti Gel-
nerus feribit. Lat. in fol. Leucoium fylu. argufti-
folium,quod fub nodfcm odorat/us tft,& Hi-fpe-
ris efle creditur : qu-t, Plinio aurore^nodte odora-
tior. Camer.horr. Leucoium marinum minus.

Monfp, cum vidimus ellcmus iuxta mare Me-
diterraneu florens Augufto,fratcr C. Bauh. Maio
•&Iunio. Floret, autore Clufio , Iulio & Augufto
eodem quo fatum eft anno , deinde perit : Nafci-
tur Mediterranei maris littoribus per Hifpanias
& Narbonenfem Galliam multo frequentifl.Non
modo Zelandix maritimis fponte nafei tradit
Dodon. verilm tSc in Narbonenfi Gallia , ac plu¬
ribus per Hifpanias locis maritimis Mediter¬
raneis , cuius odor apud Hifpanos fub nodem
Occidente Sole intenditur, qui alias per diem
exiguus.

877

cedunt tenues
filique: florens
vidi Argentinx
in horto prx-
didri men/e Iu¬
lio, & menfe
O&obri. A.
Thoma Plate-
ro Medico e-
tiam datum
eft.

LEVCOIVM MARINVM PARVVM
folio virente crafliuf-
culo.

PAruum fane eft Leucoium mihi marinum de¬
nominatum ^ D.Friderico Meyer ftirpiu ftu-
diofiflimo : cuius caules obferuaui renues , pal¬
mares , folia pcrillos rara, quidam vncia digiti
paullo longiora, nonnihil finuofa , fucculsnta,
& craffiufcula, glabra, virentia : flores latis magni
pro herbx proportione , purpurafeentes , fuc-

LEVCOIVM MARINVM CRETICVM
duplex.

TOfephusCafabonUs,ex peregrination.e Creti-
Aea redux , lemen adCIufium mittebar Leucoii
marini appellatione , e quo tres diuerfx planta:
orti, Earum maxima ik prima, caules habuit oro-
cunabentes, rotundos, duriuftulos, multis ramis
donatos, in quibus flofculi quatuor foliis con-
ftanres,initib rubentes, deinde cx coeruleo pur¬
purafeentes, extremo bifidis, & cordis, vt vulgo
pingitur , effigiem propemodum referentibus,
quafi ex vmbella, Inonis vulgaris inftar, fenfim
prodeuntcs,qui [vbi florisfolia conjungebantur,
radiantem imitabantur flaUam ftellam : floribus
fucceflcrunt duarum fere vnciarum filiqux fiue
cornicula teretia , in quibus femen oblongiufcu-
lum caftanei coloris. Ipfius vero plancx folia
longiufcula fuerunt * ^ Thlafpi foliis non valde
differentia, rlullis [in caule prifertim] euidenti-
bus crenis donata, craffiuf:tila,& aliqu.intuliim
amara. Altera priori fimilis erAc,ni!a flofculosha-
buiflet dimidio minores , & initio prorfus albos,

1 deinde tamen paulatfm purpureum quidpiam
j contrahentes , fed nihilominus magis ad albcdi-
! nem inclinantes. Floruit vtraque Iulio , medio
! Vere, hoc eft, Aprili fata. Tertia promebat ini.
i tid prxcedentibus duabus longiora folia , eui-
dentibus &confpicuis crenis fecundum orasdo-
' nata, Leucoii Diofcoridis Lobeliani inftar, e quo¬
rum medio exiuit cauliculus recftus palmari alti-
tudinemmor : quum florere incipit, nempe Au-
gufto , a latere vero plures fundebat ramulos, in
quibus flores , fecundo generi amplitudine pa¬
res, colore tamen differentes. Nam propius acce¬
debant ad Leucoii marini Lobeliani latifolii co¬
lorem, magifque purpurafeentes erant , quimit*
primo genere.

HESPERIDES FLORE PVRPVREO , AL-

bo & vario.

Gap, XIV.

R Aditibus aliquot paruis,lignofis, & albis ni¬
titur : caules erigefis cubitum &pluiquam
fefquicubitum altos, hirfutos: in quibus alterna-
tim/(//i<tErucx,fednonitalaciniata, in ambitu
feirata ? acuminata, fiirfuw^n virore nigricantia,

IM

»• »>

Lentetur» .
y iolst pt/r-
pure*

Truf.no/.

*>* HISTORIAE

fapoteacriufculo : ex foliorumahserumpunt ra¬
muli , in quibus flores , for mi ad Leucoium lu¬
teum accedentes, odoris fuauifllmi, colore nunc
albo , nunc purpureo , alias confufis cum albedi-
ne maculis purpureis variato : femen in fihquis
longis continetur, ipfum oblongum, ruffum , a-
cre.

Fuch(.A£t/xo/er , Viola aIba,c6dri;fCdrf: Germ.
TDcicl, Gall.yio/icr, Leucoium Diofcoridis* Hic
ille, qui duas figuras habet, alteram nomine Vio¬
lae ptirpurei. Fruftra duz figura: : priterea mi¬
rum eum has v(quc adeo diilimiles plantas i
Leucoio luteo. Leucoia faCere-

Trag.Germ.& Lar.vocat Gerrfl. lingua rointcr
Diolct» , eb quod hyemem ferre poffint , aut ad
difcrimen aliarum, (l)ro(5 THolcn:(cribitque Her-
mol. Perficam, Parihicam & Peregrinam vocare.
Quod fi priterea hzc Viola radicem haberet ni¬
gram & inftar cornu duram , facile dixerit yfi-
thiopida Diofcor. Verum ciim &in Arcadia Ae¬
thiopis nalcatur canquam peregrina planta , ni-
fiatucrr poteft. Infignis Cane error Tragi

locus.

Fiefperts

hil

exiftimantis Violam Perficam Hermolai , quan¬
doquidem is ibi

Gelfeminum cra
dit.

Gcfner. hort.
meminit nomi¬
ne Violi matro¬
nalis FtKhfii [fed
fido ab eo no¬
mine, ] Violi
hyemalis , Iira-
ban torum moffe
Moomcn , Ti gu¬
re nliurn vfinfl
l"lc0clc/& Violi
Hifpanici Sole-
rii: Aliquos in¬
terpretari Hef-
peridcm Vete¬
rum: flores ferre
anno fecundo,
albo*, interdum
rofeos , aut quod
ramis fubru-
bentes.

PL ANTARVM.

to odore feriat , interdiu aut nullum aUt leuftfi-
mum Ipirct. Matronalis Viola dicitur qubd ma- ricUi
tronis atque virginibus fit in deliciis. Murrv

Violam matronalem vel Violam Damafce-
nam & marinam, quorundam Violam mofchatel-
lam vocatam, albam & purpuream Erucam, Thla-
fpi aut Rapunculum guftu laperc (cribit H.Lugd.
quibus idcirco affinem natura Sc facultatibus »or.
proximam putat : cflm tamen cum Rapunculo
nihil commune habere videatur. Non bene prz-
tcreafub titulo Violi Matronalis alba pontal-
con Leucoii purpurei*Fuchfii , vt ant8 dc Leu¬
coio iftiuo monuimus.

Cafp. Bauhin. phy r. Viola matronalis fiue
Hefpcris prima hortenfis : variat colore floris,
modo candido, modo dilute purpureo,nT6d6 ru¬
bro: habetur & minor floribus albis.

Schvv.Hefperis alba,Hefperis purpurea,

Prouenit fponte in Sequanorum vallibus qui £0CI>
Rhenus fluit iub fepibus , floret Aprili, Maio & tyup:
lunio menfibus. He/perides vbique in hortis, Ti-
guri ,Bafileac, Ferrarii obferuaui : Lugduni &
Mombelgardi copiose, florentes adhuc Septem¬
bri , vbi hycmcm (olent perferre : Patauii viren¬
tes Decembri & lanuario : Februario florentes
flore purpureo. Geneui virentes I.inuario. No»
tatu dignum Hefperidem purpuream fenefccri-
tem interdum mutare colorem, & varium
pulcherrimum acquirere ex albo & purpureo
i ftfiatum.

Iln Syrupo Magiftrali ComitilFi , prz/cribiC
Wicr.de Scorbuto , (uccum e floribus Hcfperidii
exprcflum,cum alus vocans barwt|iblumen.Sunc
autem harum Violarum folia , gultu quidem a-
cria & calida, Eiuci , cuius fpccies videntur Do- E r***
domo faporc & faculcate proxima. Matronalem
porro Violam, tulfi, conuuIfis,& difficulterfpi-
rantibus mederi traditur apudCIufium : vrinas
infuper & (udores propellere..incidere,abfterge*
re, & digerere. Semen 3cre,fu(cum aut ruffefiens,
£rucam,Thhfpi aut Rhapuntium [Rapunculum
H.Lugd.] guftu totafapir, inquit Lobehus , qui¬
bus idcirco affinis natura putatur.

HESPERIS PANNONICA INODORAT

Lfucoium

Dodon.de flor.Viola matronali' , coloris can¬
didi aut rubcntis,diiuuve purpurea , Eruci /pe¬
des videtur.

Camer. horc. Hefpcris noftras. Lobelio non
placet dici Violam marinam.

Conlultc , inquit Lobclius, non faciunt , qui
ift.nn plantam Mannam Violam Damafcenam & i
Exoticam vocitant , cftmin Nitu>brigummon- j
toiis & (iluofis locis , et:amque in Angliapra-
tis fruticet. Obf. Viola matronalis & Dimafccna,
Viola alba Tragi. Ecalia,qu*m fuauiffiodoris to- |
tamque minorem Cv floribus albis alit in horto !
Ioh.Mutonus. Icon.plant.Viola matronalis fiue
DamalcenaTeut.tpS

Clufiusin Pann.& Hiftor.infol. eandem cum
' Lobelio iconem habet pro Hefperde inodora
Pannonica (ilu.Dc odorata autem alibi in lib. ci¬
tatis ait : Hefperidi nomen inditum authore
Theophr.lib.tf.de caulis planr.cap.25.quod node
plds redoleat, quam interdiu, cui luflragatur Pli¬
nius lib ii.cap. 7. Communis opinio obtinuit , vt
ea quam nonnulli matronalem Violam vocant,
&qux inter Leucoii genera referri debere vide¬
tur, Hc/pcridis nomen fibi proprium adfcifceret:
quoniam cius flos, fub vefpcram prilertim gra-

SYlueftre hoc H (pendis genus , cubitali aftur- ^«(«1

.

Igit alucudinc,dudm generum foliis donatum,
infima

an-

gufta ccruice
mox dilatantur,
tandemque ia
acumen defi-
nunt , finuaris
neruis pridita*
alia lata , (effili-
que bafi cauli
adnafeuntus, v*
traque ferrata*
hirfuts, candi¬
diora, molliori-
que qu^m ift
iicfperidc no»
ftra vulgari : fU-
res ex quatuof
compofiti fo-
liisjcolore exal-
bicante , vel
purpura/cente ,
forma tamen ?-
na cum fiubfe»

queri-

LIBER XXI-

<quen:ibus longis torofls Aliquis» fewinfquc rufio,
cum vulgari Hcfperide conucnir^it.

De hac Cludus: Vulgari Matronali Viola? adeo
Jfimiliseft , vt ex vtriufque collatione vix diferi-
men confpici pofdt. Flores in extremi? ramulis
copiod exalbidi , qui statis fucccflu purpura-
fcunt : cornicula , femina, radix etiam ipfa cum
vulgari omr-inb conueniunt: folo floris odore,
cuius in hac nullamgraciain percipere potui, dif¬
ferunt.

Camer.hort.& Icon. Hefperis Pannon. ikClu-
fio exhibita. An Gefner. hort. Viola matronalis
filueftris ? Cluf.Pann. Hefperis altera Pannonica
inodora fylu. Hifr.in foh Hefperis tertia, Hefpcris
diu. Clulii icon cfl eadem cum Lobelii icone
Obf quam pro Viola matronali pofuit.

C.Bauh.phyt. Viola matronalis, flue Hefperis
z.filu. inodora.

Argentinx Dominus Vldaricus Chelius dedit
plantam ex Ager ii ftirpibus ficcis,cuiusinlcriptio
erat. Viola matronalis feu Damafcena Auftriaca.
Solet altero plerumque i germinatione anno, &
Amaturo femine, perire.Crcfcit paffim Viennen-
fi agro ad montium radices, Si vinetorum in col-
libuslitorum margines. Floret cum vulgari,
nempe Maio & Iunio.

HESPERIS FLORE VIRIDI.

criptio TN horto quodam Bafilex legit Frater C.Bauh.

J nefperidem , qua: magnitudine quoad omnes
Iui partes h vulgata diftert , dein floriscolore qui
viridis elt, & fine odore. Infcribitur ideo abipfo
in Phyt.nefperis i.fiue hortenlis flore viridi.

An.Schvv. Hefperis viridi flore , Viola ma¬
tronalis viridi flore, (Brurvmntcr Diolcti, Iunio
Iulio florens.

admodum inelegantis & obfoieti,& fului, infini¬
tis venulis ex atro purpureis intercurfantibus,
odore interdiu nullo,aut adeo tenui, vt vix nari¬
bus percipi poffit, Icd fub vefpcram gratiflimo
^ fuauiflimo: flori luccednnt oblonga, torofaque
cornicula quadrangula, in quibus duplici ordine
femen continetur , vulgari He/peridi dmile,flib-
ruflum ; radix fibro Ia!

C.Bauh. Phyt. Viola matronalis flue Hefperis
4. montana pallida odoratiflima;

Hefperis colore ineleganti prouenitin Horto
H.E.C. Montbelgardi Anno 1588. ex femine quod
collegeram Stutgardix in horto Ducis : florem
protulit Augufto eodem anno quo fata: & Sep¬
tembri. D.Iacob.Mieg Medicina: candidatus Ba-
filca: nomine Reyri marini: Bafilex etiam obfer-
uaui florens Septembri , in horto D.Dris Martin!
Chemelecii Poloni.

Radix vfplurimum biennium non fuperat,fed
poflquam defloruit & femen tulit, perire folet,
fi tamen prxcids caulibus ad frugem peruenire
non finatur , noua germina interdum producit.
Sponte nafcentcm & femine prxgnantem pri¬
mum inueniebat Clufius in Prellenberg Ham-
b urge n fi monti vicino, Vngarixque extremo. qua.
Auflriamfpeftjt, menle Iunio anni 1576-. Eius
deinde femen terrx commiirum fubfcquente Ve¬
re, plantas protulit, qux altero anno duntaxat
floruerunt Maio, & fcqucnte hieme perierunt.So-
Icnt vero qua* femine nafcuntur plamx}floris co¬
lore mulultn variare, nonnullis maternum colo¬
rem retinentibus, aliis aut dilutius pallefcentibus
aut magis obfoletum adquirentibus , omnia ta¬
men folia crebris venis ex atro purpurafeentibus
diflinda habentibus.

HESPERIS SYRIACA.

HESPERIS COLORE INELEGANTI.

a fi lex in hor-
IJto D.Chmie
Iccii collegi
Hefperidem
quam Clufi Al¬
pinam primam
denominabat.
Folia fere fefqui-
palmum longa,
duarum vncia-
rum &c femis la¬
titudine, nonni¬
hil finuata , mu¬
crone obtufo,
hirfuta Sc afpe-
ra : flores quales
in Hcfperide
vulgari, fed non
expanfi , coloris
minime hilaris
fed pallidi, mul¬
tis venulis di-

Sic deferibit Cludus , cubitali excrefcit altitu¬
dine , multifque ramis prxdita eft , quosconfnfo
ordine ambiunt folia , Matronali Violx fimilia,
pauli b tamen latiora, Sc crafliora, ar.idinfculo pri-
miimguftu , pofteaacri 8c faliuam ciente , extre¬
mis ramis in oblongis pediculis infident flores d-
tnileSiquatuor foliolis , vt illi, conflantes , coloris
Tom, |I. J

Dodranta¬
lia filia,
aut minora, pal¬
mum lata, valde
afpera &c hirfn-
ta longis nixa
pedi ciths, obtufo
mucrone non¬
nihil in ambitii
finuata. Flores
in breuibus
caulibus fignrS.
quidem noflra-
tis & vulgaris
Hefperidis , fed
colore fufeo &
lurido , multis
venulis per eo¬
rum folia dif-
currentibus.Si-
liqu& inflgnis
longitudinis fe-
quuntur recuruxitorofx, femen duplici ferie con¬
tinentes;

Cludus dicit Hcfperide iam deferipta [ quarti
nos flore ineleganti diximus] multo vegetiorem,
ampliora habentemfoli 1, crafllores caules maio-
refque flores, quatuor tamen foliis etiam con¬
flantes, eiufdcm plane color/s, fub nodem valde
odoratos , interdiu odoris expertes : Cornicula
multo crafliora , femen paulIo craflius ; Radiceni
non multum abfimilem.

Cainer. hort. Hefperis Syriaca, quam alio no*
E e ec

DefcripiO

*•» HISTORIAE PLANTARVM

i^iinc vocant Leucoium Syriacum, Pan nonicx fi-
jnilis,fcd cra/fior & minus proccra,llliqnis rotun¬
dis^ quafi geniculatis.ltcm Lcucoium Syriacum >
recti iis Hefperis Syriaca.

Cluf.HifLinfol.Hcfperis Syriaca.

C s-mt C.Bauh.Phyt. Violamatronalis flue Hefperis
5.peregrina filiquis geniculatis. Camer.Heipcris
Syriaca. Huius iconem proponit, & aiiam etiam
Hefperidis Svriscae nomine Tripoli fpontepro-
uenientis addidit ; veri\m non videntur diuerfx,
vt& ipfemet Camerarius innuere vidctur.In hor¬
to Cl.D.D. Fct- licis Plateri legimus,
locus & Menfe Iulio florentem vidimus & filiquas ha-
Tempus bentem Pfotzhemix Marehionatus in horto D.

Grienningcn Pharmacopxi infignis. Obleruaui-
mus etiam in Ducatus Vvirtemb. (6rcnt3cnin
horto D. Braun prafc&i pagi. In Syiiar maritimis
crefcit , tefte Cluflo, cuius femen in Italiam alla¬
tum, deinde Viennam milTum plantas produxit.
Semen maturefeere non potuit, quialerius flo¬
ruerunt. Altero etia anno perire folet eius radix.

HESPERIS SYRIACA ALIA.

Dcferiptio T TAncTripoli fporitaneara iuuenit Rauvvol-
X”lhus , & Camerarium quoque aridi pianti
fccitparticipem. Videtur autem oh locos natales
& exiccationem notinihil ftrigoflor pricedente,
alioquin parum diuerfa.

Camer.Icon. Hefperis Syriaca, flue Leucoium
marinum D Rauvvolfii. C.Bauh. Phyc. Non vi¬
detur diuerfa a pricedcnti Syjiaca.

LEVCOIVM MARITIMVM
latifolium flore cxruleo purpurante.

HESPERIS ALPINA SIVE MVRALIS
minor repens.

RAdix Alpini Hefperidis ferpit oblique.fum-
mo ftre cifpite hirens, fibras crebras fu-
binde demittens, capita etiam plura habet : fuit a
in orbem mulca per humum fparguntur , ex an-
gufto principio fcr.flm latefcentia , finunta, &c
ferrata , candicantia, &. hieme quidam rubentia,
pilofa , Barba-
rxi murari*
foliis acceden¬
tia , fapore acti
priditn, at qui
per caules cer-
nuntur,lataba-
li eos comple-
chintur , non
mirus iam di¬
dis dentata!
cicerum flo? es
in dodrantalis
caulis ramulo*-
riimque faftu
gio multi coa«
ceruati albican*
tes , quatuor
foliolis coftac,
quos longa fe¬
ri c fequuntur
f 71: qua , duas
tielue vncias
longi ,al:&s fere fcfquipalnures , anguftx*com-
preli*, in quibus duplex, intefuentu incmbran*,
verfus f n.irium foliaceorum ruforum , faporis
acris.

Defcripti'

ALterum
Leucoiu
marinu quod
alunt horti
quidam Belgii
natiuis mariti¬
mis nataliciis,
non ita diucr-
fis eft/e/m, fed
latioribus, hir-
futioiibus : flo¬
res cirulo-pur-
puratesin pal¬
maribus & fef-
quipalmaribus
coliculis : femen
in Jiltquis mi¬
noribus multo
Leucoii lutei.

Lobel. Obf.
[cuius & def-
criptio eft ]
Leucoium marinum alterum latifolium , Icon.
Piant. Purpupuro-violaceum.

Hilt.Lugd Leucoium marinum alterumlati-
foliumLobclii.

C.Bauh.Phyt. Lcucoium 6. fiue maritimum Ia-
tifol um alterum.

Tabern. H:ft. & Icon Leucoium marinum cx-
rulo-purpureum, purpur braun/ (Bros

ecr veiden.

Cerard. Leucoium marinum latifolium, Broab
loafcb ftocfc (BiHoflojvcri

Noflerpidor non exprcfllt pro arbitrio ico¬
nem nnftrarn.potiflimiim radicem repentem.

Cluf. Pann. Sc Hift.in ibi. Draba altera,fiue
iim.llaab Alphonfo Pancio Leucoii montani
nomine. Drabx foliis filiorum forma &: colore
(inuliSjfubacido fapore initio, deinde acri : ramu*-
Iis lerpcntibus.

C.Bauh. Phy'. Draba i.flue alba filiquofa. Drl-
bai.Cluiu. Draba 3. flue alba filiquofa repens
Lob. Obf. app.yrj, & Icon. p. 161. tom.i. Fratri
Ioh. Bauhino Hefperis alpina minor.

Hilt.Lugd. Eruca muralis Herbariorum , fapore
pr:mo fatuo, tandem fubacri &c mordaci.

Hcfperidcm alplnam collegi Septembri in ru- pocUj f
pibus inter Clarauallim & Ran -.Semen etiam ma- Tempu»
turum in muris horti Caftelli Clariuallist
vidi etiam Salinis in muris horti Nobilis
Vanferrant minorem florentem Aprili. Frater
Cafparus Bauhinus mille Bafilca. repertam in
monte Blauwen. Lugduni nobis prouenit in
horto noftrOjGeneui etiam florebat Ianuario &

Aprili ac Nouembri. Florens Maio copiose in
muris S. Vrfam , vnde tranftuli in hortum lH.fi»

C.& floruit Martio. In parietinis, murorumque
rimis & inter faxa nafei tradit Hift.Lugd. Inuc-
nit in Tauro monte Clufiusuneminit &Fcrraria
in Belgicam ei miflkm : floret Aprili.

HESPERIDI ALPINA SIVE MVR.AR.Lfi
affinis Draba fucculenta.

FRequentibus etiam ramulis conftat , exea* Dcfctiftlf
dem prodeuntibus, tcnmbuSjdeinde in

caput

I>CUS 8c

npus

fcriptio

LIBER

CapuB extube¬
rantibus : ex
quo aliquot
folia quafi in
orbem difpofi-
ta prodeunt,
crafia,lucd ple¬
na , atra viridi¬
tate folendcn-
tia , Auricula:

. vrfi fljre car-
n ei coloris Se fo¬
lii magnitudine
ac forma ferm£
refpondentia,

/ed nonnihil in
lateribus den¬
tata, acri guftu,

& illicb lingua
vellicante : ex
horum medio
... pedalis aut mi-

’or «*'»■ ?r-1c,lls> qiwtn pcc incerualla am-
bmnC&i,r,ple<ftuntur.tefUpel,ot:busmmo„

^ad petiolum latiora -.flores lpicr m(ljr(lipre.
mum caulem ambiunt , vt in Priore , & qui£ot
albis foliolis conflant ; quibus luccedunt ceretia
& oblonga eormasU , duplici ordine, rufum, p„-
(dlum , &planum/s»se» continentia : radix te
mns & repens late fefc diffundit,* notias plantis
ungulis ann.sp roducit , viuax , & tota hymne vi
rens.

Clufius&Lobelitts eandem habent iconem»
veruman de eadem planta Icribantalfcrere non
audemps , diximus autem iconem Clufii & Lo-
belnnonjmia exprimere noftram Hefperidem
Alpinam lmc muratum, verdm Clufii deferiptio
nem non rclpnndcre «ilLLugd.

Arabis fc-u Draba altera Peni & Lobelii.

Clul.Pann.&Hifl. Draba tertia fuccslcntofo
lio .

Crefcit inquitClufins, in declini montis Her-
nalbcn , fupraZcehof , yillam Canobi. Gamin-
genf.s.vbi ferb floret: atin hortos tranflata.ma-
tunus,cum pricedente, nonnunquam etiam an¬
te hiemem. Luxuriat in hortis vbi fauci fata
«Lobel .

HESPERIDI ALPlNa£ , MVRlARlAiVE
iimilis /urrccta Si magna.

IN montibus
inter S. Hip
polytum &
Mefcbe mcnfi
Aprilis fine ob
fcruaui plan
tam trium pen^
cubitorum, ex
radice craftiuf-
culafibrofa,fa
pore aliquan
tum acri , exo-
riuntur aliquot
caules cralHjhir-
futi, redi,/u-
perne ramulos
redos alterna-
tim inter folia
p ro ferentes
lia iuxta terram
— - ?x cralfo pedi-

i ora. l \

xxi. ni

culo dodrantalia ad Helperidem vulgarem ac
etiam murariam accedentia, finuata, * nonnihil
iaciniata,Drabi modb verinque hirfuta, alterna,
tirn lato principio caulem pend ampledlentia,
breuiora priccdentibus, odore accedente ad Le¬
pidium Pauli, fapore amaricante : ih extttmis ra¬
mulis multi flores cum quatuor foliolis albis ad
luteum nonnihil vergentes , in medio apicibus,
externi minimis foliis viridibus ambientibuss/i/i'

‘lms Succedentibus duabus vnciis longioribus,
nondum maturis.

Hic eadem eft forte cum Hcfperidc alpina
maiore aut valde fimilis , qua: Lugduni & Gene-
ui nobis prouenit in hortis noftris s in qua fili-
qua: plurima: Leucoiorum ac Helpcridum, fex fe-
ptcmquevncias longi, latiufculi, compreffi,
glabri, femine compreffo , latiufculo * peni
quadrato. r

In Icone noflra folia ptima nimis angulh*
acuta dcpifla fune.

De hac forti hic tradit Lobel. Communes ina
ter Sinapi , Buniadem * Thlafpi figuram Si vires
habet.Prouenit ea non procul Magdalcm fano,

* caulibus illis celfiflimis Galloprouincn , flo-
rifque Angufto promit luteos, Eiyfimi , nccfili-
quasdifpares : in gracilibus ramis ad fummum

* ituum vna i radice.digitum cralfa, fibrofi.pe.
dem longa Rapiftri folia, Thlafpi autDrabi,
leuiter laciniata, albida & hirfutadapore Eryfimi,
aut Buniadis Barbare?.

AnLob.&Pena Adu. Icon.Plant. fi Htflor. SoT
Lugd.Smapi* Thlafpi media Frouincialis plan- media'

ta, r

C.Bauh.Phyt. Draba 4. Eryfimi flore & fili,
quis Aduerf. Sinapi & Thlafpi media. Fratri |o.

Bauhino licfperis alpina.

LVNARIA MAIOR SILIQVA RO-
tundiorc.

TJ Vlbonac taa/eafTurgit bicubitali Si tricubita. !

■*-,li, in rarhosdiui(o,|fatis craflo , colore glauco
autrubente , hirfuto : folia Vrcici , maiora ali¬
quando duplo Sctnpld, hirfuta, ferrata.oppofita
interdum , aliils aa ramulorum propagationes

fingutaria, fapore oleraceo : ramis infident_/2ara
multi fiinuliundli, vt in Braflica vulgari, pulchre
rubentes aut carneo colore priditi,ilriati, odore
dcbiIi,vngueintuSconfpicuo& albicante, extrj
enim flos totus rubens , fine.vllo vnguis vefti-
gio : flamina quatuor virefeentia apicibus luteis
feuchlotis : hic omnia excipit ealyculns oblon¬
gus phceniceus c quatuor foliolis , duobus ma¬
ioribus, totidem minoribus compofitus: fihqui
oblongi , lati j figura fuaui , comprclEe , filum
fumma parte emittentes argentea braacola ex¬
teriores vtrinque laminas intercedente : fetnint
triaaut quatuor orbiculata, coniprefla: radtx flru-
mofa feu glandulofa.

An Cordo ObffyItl.Herbahedcraceis aut Cu- Lanarid
cumetaccis foliis. Ibi annotatum, Lunaria
fortA

Gcfner.hort. Lunaria Gnca rotunda & longa ^ 0 c
Ollingcri. Rotundam,inquir,inteIIigo, cuius fi-
liquifunt rotundi: longam vero fihquis lon¬
gis. Nafcitur in montibus quibufdam,cdm alibi,
tum Hcluetiorum circa Glaronam & Curiam:
fpcciesdui funt, vna floribus inodoris : altera
odoratis : &hic quidem cditioribus.tanulm lo.
cis , nullo alio diferimine. FacilF femine prodit,
diuatquc in hortis noflris; * folia [ Violi nigra:

iB e e e 1

1

HISTORIAE PLANTARVM

fercfimili* maiora ] perbyemem retinet. Anno
fecundo caulem fundi: ( & circumquaque fr..a-
cans laetiore fo!o ad tres cubitos alTurgit ) c‘im
floribus & filiauis !atis,argentei nitoris cilm ma-
turueont. In ea lxuitatcLunx faciem noftu re-
prxfcatari aiunt : inde nomen. Quo Veteres
nomine plantam hanc dixerint,nondum conflat,
Herbarii quidam B olbcnac t al iiBulbonach nuncu¬
pant , nefeso qua dialectico aut flgnifkatione,
Htfli f.ittcpen vocant. Grxca vnde ut cognomi¬
nata nelcio.ni- |

fi aut nomen
aut res e Grae¬
cia in Italiam
forte primum
illata fi\ Se¬
men latum,
compreflum ,
ruffum, Sc cum
aliqua amari¬
tudine acerri¬
mum eft: vnae
Thlafpi gene¬
ribus adnumc-
ranm,&Thla(-
pi montanum
appellarim ; ad
indicandum fl-
raul formam,
Aliqua: prxfcr-
tim ac feminis,
facultates &
natalcs,potrrit
& Lunare cognominari. Accedit fentenux mea:
Do'don. quiThla(pi,prx(cium Crateux,hoc eJle
putit.

ThL$Jfi non Hon eife Thlafpi Ctateuar contendunt in Ad-

T hU/ri

montanum

fterio S. Dominici ^ l' Angeli florentem Martio:
Bononic in horto di S.Saluator al burgo S. Ca-
tharina. Lunariam maiorem flore purpureo cum
qiltbufdam ftrus albis. Bafilex «n hortis , Floren¬
tis in horto Nicolai Fcirarienfis fl.rentcm A-
prili : Lugduni habui in horto Maitt mcnfe flo¬
rentem & Aliquas pruf renccm: Montbe.lgardi
in horto III. eius Celf.ahundat fcipfam fito fe¬
mine propagat , primo annononfertcaulcsr.ee
floret: fecundo vbi femen maturuit perit.

Calido acriqut &araaro , vt ttadic Lobcl.gu-
flu efl,pr.r/ettim femina . Itd tamen radices ace¬
tariis, vt Rapuntia, manduntur, r.ec perinde fune
acres,vt Crateux Thlafpi radices traduntur. Ab-
flergit modice,calfacit, vanam cit, vti Rapuncu-
Jus. Seincn tritum cum aquis appropnatis exhi¬
beri Epilepticis fcribii Schvvenchfcldius.

LVNARIA MAIOR SILIQVA LON-

giorc. . .

LAtis hxc efl Lunarix prxcedcntis/o/iir/crra- DeflrlPll«
tis , acuminatilque : flos confimilis purpu¬
reus : at quxeum excipit flliqua , oblonga efl , &
qux prsdi&x Lunarix Aliquis latitudine mul-
ttim cedat , binis vtrinque membranis mediam
argenteam fponte per feminis maturitatem re¬
linquentibus.

H effer
Vtol s
bon*>c.
Luntri*

Rafhtn.

LoellS &
Tempus.

ueifPena $c LobtL Iv.s verbis : Lunaria vulgb
nuncupata Raphanitis \ nonnullis Crateux
Thlafpi credebatur, fed cius acrimonia ad Ifchia-
dicos multo inefhcacior: Et rurfus alibi : Bulbofa
foliata , Officinarum Bolbonac, Lunaria Grxca
Rccentiorum, non efl Armoracia , flue fylu. Ra¬
phanus Diofc.aut Thlafpi latifolium Crateux.

Lunaria maior , inquit Camer.hprt. Bolbonac
aliorum . flore coeruleo vel purpureo , Thlafpi
Crateux Dodonxi.

Tabern. Icon. Viola Lunaris, i. (Ttonftcycl.

Schvv. Lunaria Grxca Recentiorum , 0ilbcr
blumcn/ffitrctcn.

Hifl Logd. Viola latifolia.

' 1 Hefperidibus aflinis efl ( inquit Adr. Spieg. )
Bw/' ea quam Violam latifoliam, alio nomine Bulbo-
nacam , Lunariam Raphanitim vocant • item
quam Lunariam odoratam & regiam & Grxcam.
Vtrique folia lata funt : fed Bulbonac^ afperiora
Raphani modo, & crcnata. Grxcx vero mollio¬
ra & per ambitum ferrata. Vtrique flos quoque
Leucoii quadtifolius , purpureus , aut fubcceiu-
JeusTedfru&us latus , foliaceus , fereque rotun¬
dus.

C.Bauh.phyt.Lunaria i. flue maior flliqua ro¬
tunda : varians floribus purpureis & fubccrru-
leis. Lunaria i. flue maior altera Dodon . Lat.mi-
nor prxcedcnti & flore albo.

Crefcere copiose in faltibus Thuringix fiiux
teflis efl Camerar.hort. In Sileflx autem hortis
Maio & Iunio florere, Schwenckfeldius. Luna¬
riam maiorem in Alfatia VVatvvillx in horto
vidi cum Aliquis rotundis , femine maturo : Pa-
tauii in horto Triuefani. Veronx in horto Domi¬
ni Alexandri Serratii Medici : Ferreis in Mona-

Huius fpc - L""*’*'

Vl foho rotmt,

oem cum fili-

quis longis o- „„„
ficndit Domi- ,c
nus Agerius
cum hac irfcri-
pncne. Viola
latifolia odora¬
ta fohis exqui-
flte rotundis.

Vlmx proue-
riens Viola
I.unaris fenla-

jgSteiM] tifolia i. Ta-

S 1 i Izk hem. Hx c fa n £

videtur d'flerrc
h pixcedenti,
folia Tiliam
maiorem ex¬
primunt, ac mi¬
hi Ixuiora vi¬
dentur qu&m
exterarum. Is
etiam demonflrauit aliam titulo Viola: latifolia:
non exquifiierotnrdx fed oblongae : illi fane fo¬
lium multo longibs Lunx modo , qualis autem Lmtrisfl
flliqua fit mihi non conflat , videtur tamen diuer-
I faabeacui nomen indidi h flliqua rotundiore.

Lob. Icon. Lunaria Raphanitis, flue Bolbonac
radice rediuiua p.^ptf.

C.Baub.phyt. Lunaria 3. fuc maior flliqua ob¬
longa.

Tabcrn.Icon.&Hift. Viola Lunaris, l.tflon?

1 Ueyd2. Violx Lunarix.z. radix.

Gcfner.hort.& de Lunariis , Lunaria longa fi-
! liquis longis. Exiftimo ea qux ex Gefnero capi¬
te de Lunaria maiore flliqua rotundiore exferi-
pfirous huc referenda efle. ’

j Schvv. Lunaria Grxca perenni radice ,

, vciclcn, Sile*.

Cluf.m fol. Viola latifolia, Lunaria odorata.

Camcr.hort.Lunaria maioralia flore albicant*
odorato, perennis He!uetiis,vbi quoque copiosi
prouenit.

Thal.

L I BER

Tl«l.Harc.Lunarra Grxca, Viola latifolia Ali¬
dis non orbiculari ambita circumfcripcis , fed
oblongioribus: fcribit apud eundem Camerar.
perenni e Ile radice,& floribus albicantibus, odo¬
ratis.

:us Sc monte Saleua? , non Iong£ ^ Geneua abun-

pUS dat cum longis Aliquis : tranflatain hortos hic
me, ii perferebat, & virens Ianuario, florebat Ma-
io.In monte circa Lacum Seben Abbati* inAgnis
nobilium Dominarum quarum lum Medicus, re-
peri cum Aliquis Augufto. Spirzanno 1595. Iumi
2. D. Teugenagel mihi denominauit &demon-
ftramt Lunariam, quam vocat perpetuam radice,
floribus cxruleis , Aliquis longis. Argcntinx in
horto Friderici Meicr vidi Aliqua longa O&obri.
Bafllex in horto Dom.Zvvingeri Septembri ean¬
dem obleruaui. In montanis Aluis Auftrix & Sty-
riar vicinarumque AluoAs locis , arque etiam in
Pannonia interamni, autoreCluAo Jpontema
gna cppia prouenit.

s Semen abflergit & vrinas prouocat. Qiqidam

in Heluctiis Chirurgus ex Lunari* perenniscon
tuAs foliis & Saniculis parabat vnguentum Vul¬
nerarium non contemnendum. Puluis feminis
amariflirni, cum aqua appropriata exhibetur in
Epilepfla,Camer.

riptic

ALL1ARIA.

CAP. XV.

EX radicula
tenui , li-
gnola,alba, Al¬
lium obolente,
caules promit
cubitales fef-
quicubitales,
tenues, fubhir-
Cutos: fulta pri-
miira rotunda.
Hederae torre-
ftris modo :
mox nonnul¬
lum acumen
aflequuntur ,
ferrata, fap ore
& odore Allii,
.mitiore: ex fo¬
liorum alis ra¬
muli erumput,
in quibus flof-
cult multi albi¬
di, quatuor f iliolis conflantes, in quorum medio
apices ex viridi flauefcentes: femen m Aliquislon
gis anguloAs, nigrum,oblongum.

Ruell.& Fuch. Alluris & Alliaria.Sunt[inquitis]
qui putet Scordotim hanceflc, falA quada odoris
cognationc:Aquidem Scordotis foliis eftfimilitu-
tudi ne Quercus. Alliaria vero frondibus Vrticx
modo fimbriatis : Illa quadrangulo caule, hxc ro¬
tundo: illa flore fubrubro,h*cluteo : Illa tantum
fubolet Allium, hzc ita rcprxfcntat, vtiufto Allii
odore nares impleat.

Trago, pingent. & deferibenti dicitur Thlafpi-
dimn fecundum Crateux,.videtur pofledici Cor¬
nuta Thlafpi fpecies.

Autor Pandedarum Ranam marinam, Alliariam,
& Pedem AAninum vocat.

Anguill.Rima Maria.

Lonic.vulgo Alliaria, Alliaris, Thlafpi Cornu-
tuei.

x x 1.

Gcfner. hort. Alliaftrum vel Alliaftris Recentio-

A llidflri**'

Dodon.Gal.&Lat. Alliaria quorund^mScor-
d°t's , non tamen vera, qu® etiam Scotdium dici- ■

tut Qn^tunt Adt,. LoW.&Pen*. NumCrilU rnAR».

^Herbariorum iit ^Wo£aVo<j>©-?an num po- Meclort-
tius Alliaria Recentiorum? & poilea Alliaria, Pes fhtt-
Almi Pande6larii,an Ale&orolophos Plinii?

Matth. Lacun. Loh. Obi. & Icon. Piant. Ca-
mer.hort. & Epit. Matth. Tabern. Caft. Hort.

Lufit. Alliaria. C.Bauh. Phy t. folio latipmo &fub->
rotundo. Camer.apud Matth. Germ, Alliaris.

AlliariaLat. Germ. friobUud) fraut/ Icuchel, Nomina
Icucpei rraut / @ftlf$fraut. BeJg.Ioocf/ ©onbcc linguarum
joocf/Gall. L‘berbe desaulx, Alltaire ; It. Alliaria.

Boh. OJcfVnFoftNt tyliu*. Alliaria autem dubio
procul di6la,quod folia digitis comminuta Al¬
lium redoleant, /eu Porrum fecliuumcum Na-
iturtio.

Albariam copiose florentem vidi Monfp.men- £ocus
e Martio & BaAlex. Geneua: virentem Decem- e,npus>
fi ver/us Cologni , & Februarii principio, quii
,cu£ S*leue> florentem menfe Mattio in colle iux-
ta Rhodanum , & Maio filiquas ferentem Iunio
cum femine maturo. Montbelgardi paflim fpon-
te prouenit etiam in horto E.C. virens Februario.

bfciuaui Bononix&Patauii menfe Marcio. In
^uc ^Vvirtemb. non longe Monte & Balneo
mirabili circa pagum £oII/& rrt/ femine

maturo Augufto.

Vrinam ctt . teftc RuelIio,fi recens in potu te- Vrirts *
ratur.Slcca in vmo coquitur, ad ferpentium mot- V “S‘

US ’ & ,vcnef,a omnia efficax. In rofiombus rto-
machi,dy lenteri a .contumacibus vrinis, ex mulla
duobus denariis datui bibenda. Lentam pedloris
«allltiem digerit. Contra vetere tuffim ex refina
meile licca lingitur. Longis praecordiorum
mti animationibus cerato colledhprodeft. Poda¬
gras acri aceto circumlitas mulcet. Impolita men-
es excit. Vetera vlcera purgat & ad cicatricem
ex meile perducit. Recentia quoque vulnera co¬
git tanna; conlpetfus. Excrefcentia in corpore
compelcit. Alliaria commode tortiuis fuccis, qua;
embammata fcu in tinctus vocant, adiungicuride-

bet autem aceto, Iale,& gingibere condiri. Eiuf-
inodi certe embammata, quat hoc padto vt dixi¬
mus cx Alliaria conficiuntur, non lunt nimium
reluentia , & Tragi quidem iudicio gratiora ac
etiam vtiliora iis quir ex Sinapi fiunt, multb ta¬
men illis mitior & vfu commodior exiflir. Vis
punt.e huic a Matth. affignatur calfadloria&de-
uccatoria , vertim non adeo vehemens , vtinAI-
lio. Attamen hinc certo colligi poteft. quod ea
crafios humores extenuare, & lentos incidere va¬
let. Semen emplaftri modo impofuum , vulux-
que admotum mulieres vteri ftrangulatu oppref-
fias liberat , & excitat. Semen tritum, naribqfquc
impofitum fternutamenta excitare cerebrumque
purgare Tab.prodit. Herbam in oleo & aqua dc-
codlam pota Afthmaticis fubuenire fcribit Carrr,

Sunt, Dod. teftimonio , qui folia enematis inco-
quant, qu*vel ad coli , vel nephriticos dolores
iniiciutur : in quibus non modo flatus inAgniter
difcutere,fed ex calculo dolores mitigare ac fopi-
re feruntur. 'Excaifacicautem 5creficcat fecundo
ordine intenfo aut lertio rcmifTo. Alliaria fingu-
larem vim ac proprietatem, qua putredini aduer-
latur, habet. Eademque vlcera putrida aefordi-
da abflergit 8c mundificat, minori tamen cum
efficacia quam verum Scordium , Mirum igitur
nemini videri debet, fi nonnulli antiquorum A-
rabumprzcipueproScordio vero Albariam, fub*

Ecce y

«4

HISTORIAE PL ANT A RVM>

flicuerint. Caufa forte fuerit quod Scordium in
illis regionibus minini cieucrit, neque nili fic- j
cum & vt plurimam obfolctum haberi potuerit, ’
Xociis. & biliaria apud ipfos prodierit. Sed quia in exic-
^ cataherba parum facultatis & virium remanet,
c yn t i^c,-rco jp(7s in fine Aprilis auc incunte Niaio col-

tempiti. l r

iigi , & poftquam per diem vnumin vmbra exic-
cata fuerit, minucim incidi contundique in mor-
Sued pr*- tario,& prxlo fuccus exprimi folet, qui in vitreis
p*r*tto<& 'ampulbs, fuperinfufo pauco Oleo , etiam ad tres
rcferuMtio yfque annos referuatur. Idem quoque fartagini
fuccus infufus lento igne infpiflaii poteft & ad
eundem vfum in multos annos referuan. Magma
SjI ex e* tleinde exiccatum & in cinerem redudum, aut
Vfus ex eo Salextra&um maximo cumfru&u mundi-
ficatiuis admifcctur. Succus vero liue fimplex infi
piffatus vnguentis cataplafmaiibufque inditur
ad Gangrxnam aliaque vlcera , putrida , fordida
ac maligna , vti in tra&atu Fabritii Hildanide
Gagrxna & Spacelo videre eft: Abflergit cnim,vt
antea monitum , mundificat & putredini refiftit,
parumque a veroScordio difcrcpat.

Defjjriptio

SISYMBRIVM CARDAMINE , SIVE NA-
fturtium aquaticum.

E Rucx facie profert viridia & atrouiren-
tia,fapore hortenfis Nafturtii, mitiore : cau¬
les proc-dui

JL

ftriati

concaui,ex vi¬
ridi rubentes
nonnihil : flo¬
res quadrifolii,
albi , apicibus

wwf&ifrk) i««» : fini"*

msm

Mc

<3^

21 a furti»

Seneat

oblongx, be
ne habitx : m
quibus exigua
femina , fulua,
guftu acria :
radicis vicem
fupplcnt , ca-
pillaies fibrx
candidx ,quas
a caulibus i-
mis demittit.

Variata in¬
quit C. Bauh.
hxc prout hu-
midioribus, a-
ridioribufque locis enafeitur : illud foliis fere
Terebinthini magnitudine: hoc triplo mino ri-
bus,quamuis viri&usnon diferepent : fic & te¬
nuioribus foliis & fimplicibus cauliculis locis
ficcis reperitur.

ZiavulleuY * -reg/v, tefte Diofcoride,funt qui Car-
daminen,alii Sion etiam appellant. Eft vero her¬
ba aquatica,qux in iifdera quibus Sion locis pro-
uenit, Cardamine ideo nonnullis di<fla,qubd gu¬
ftu Cardamum, id eft Nafturtium, reprxfencet.
foBa primdm rotunda prodeunt : augefeentia
vero Erucx modo finduntur.

Plinio ( qui cum Sifyrubrio priore Diofcori-
confundit,vt videre eft H.n.g.lib.iS.) vocatur Si-
fymbriumin riguis natum jfimile Nafturtio. Paf-
fim vero ab omnibus hxc planta traditur.

Ruellius magna confidentia fertbit neminem
negaturum fore Sifymbrium Diofcoridis , elfe
Nafturtium aquaticum Officinarum & vulgi
Cref tonem.

Cordustradit Sifymbrium hoc alterum Dio-
fcortdis folo nomine priori fimile. NamNaftur.

ti j potius quam Ilius fpeciera efTe. Quapropter
etiam i Grxcis v.afJkuivl/jj Nafturtiariam & a Ger-
man. Brurt frefj vocari,mone»que Recentiorcs
maximo errore Senecionem appellare.

Nafturtium aquaticum (referente Trago,

Gcrm.& Lat.lib.i.cap.ztf. ) dyeiuyAfJkubjj quidam
appellant, quamuis ad pratenfe videatur hxc ap¬
pellatio referenda. Iacob. Manlius Nafturtium
agrefte, Saturagi, Senacion,& Lepidion vnius
eiufdem plantx nomenclaturas elTe cenfet. Non
defunt (inter quos Simon Ianuen fis eft) qui Na¬
fturtium hoc Tlnpfiam Indam , ScelTabram.Ozi-
mu,Carmenu.Hoalmata,nucupata velint , Lom-
bardi (tefte MaIio)Crifonu nominat. MefiicScif-
fabram, Ozimum maius , Serapioni cap.73.Ozi-
mum carmenum dicitur.Sunt qui Nafturtium a-
quaticum , Nafturtiariam Cardaminem , Sifym¬
brium, Smm & Lauer appellent. Tragus autem
eorum fententix fubfcribit,qui Sifymbnumalte-
rum Diofcoridis,Narturtiumaquaticum autcer-
te eam plantam efTe affirmant, quam is Sion non
odoratum, Crateuas autem <rfav,8c PltniusThym-
brxum appellauit , qui fit vt Sion exiftimec. Sed TrA£-rutll
male. Eft enim Sion ipfius non odoratum, Ana-
gr.llis aquatica, de qua fuo agemus loco-

Authoribus Monachis , alterum Sifymbrium
JiDiofcoride deferiptum quod eft aquaticum,
quodqne vulgb Crefitonem& Crefctonem ,$c Na -Cr*ft0 -
fturtium aquaticum nominant, aliqui Cardami¬
nem quafi Nafturtiariam ftatuunt. Nonnul¬
li eriam [vt Diofcoridcs tradit] Sion.

Auicenna vocatiltud Pupillam oculi, & Eru¬
cam aqux, & Apium aqiix , & facit dc eo caput
quod eft de pupilla oculi. Sedexiftimauicidem St0* *
ellccumSio : quia fecit aliud caput quodinfcri-
biuir de Sumiojvbi B lluncrfis pro Sumi over- ..

titSium , & pro pupilla oculi Charealhaimivt fu- *
pra quod eft pupilla oculi: Et (equitur :exiftcns
in aquis liantibus , & in ipfo eft bonus odor, 3c
dicetur in cap.de C \f.&c. In cap.dc Caf. autem
feribenduru Ch.realhain prxfiitum , quod eft
Pupilla oculi.Ergoipfa duo capita funt vnum Si
idem, vt legenti non eft dubium.

Qmbufdam.hoc Sifymbrium aquaticum fal¬
so Lauer dicitur.

Eirant Simon Ianuenfis dc Pandc&arius feri-
bentes Crcfcioncm e!le Diofc. Senecionem.

loubert.in Pradl.fua yocat Senecionem aqua¬
ticam.

Falli dicit eos Matth. qui pro Sio herbam cref-
citfw/, vulgb vocatam,tam ftilicet dulcem, quam

S enettt ;

jvAtn*

acrem , ac fubamaram , in medicamentis vfur-

Cre[cil *

pant. Qifippe quod ea non alia fit planta quim d»!cu-

ISdymbrium aquaticum , quod,Diofcoride tefte, cr,t
aliqui Cardiaminum,alii Sium appellent. Piiftu-, ‘
ram huius Sifymbtii,vel Nafturtii aquatici habet
Matth. fine floribus & filiquis,huiufque fummi-
taces videtur appinxifte fuo Sio. Camerarius ad
hillor.Gcrm. aliam pofuit figuram cumfiliquis &c

[floribus.

Anguill. dicitur Vella (cuius mentio fic in Iib. ?tlUG+
fimpl. Gal. attributis) nihil aliud efTe , quimSi-^Lt
fymbrium i.i Fuchlio pieftum , quod eft 3. Mat- f
f thioli, Sium Crateu?, Sify mbrium l.Diofcoridis,
i quod notum fit in Italia fub nomine Crefcionc)

| & Senecion Serapionis. Confiderandum tameu
, in Nafturtio aquatico florem cfte album , Vellx
vero tribui florem violaceum, vt monuimus cap.
de Vella.

Dodon.Gill.<riW,Sium, Lauer, Gall. Creffona-
ijuaticjue. L.it.in fol.Nafturtium aquaticum. Sion
Cratcux.Lonic.Sifymbrium,Cardaminc Grxco-

rum

liber xxi.

rum , Nafturtium aquaticam, Offic. Lacun. Si¬
fymbrium tertium, Sifymbrium Cardaminon:
Croncmb.de comp.med. Alterum Sifymbrii ge-
nus,Cardamina. Io.V Veyer. Nafturtium aquati¬
cum maius. Murc.Hirfch. Nafturtium aquaticum
minus , Graecis cmnuCmoy xafJit.fj.tvn , didtum Scor-
fcrnti tLvwpap(j.&x,oy : Euch. Roeft. Nafturtium aqua¬
ticum , Senccion. Caftalp. fymbrium aquati-

885

Hift.Lugd. Sifymbrium Cardamine 1. Creflio
vulgaris Matthioli.

Crateuar Sion Eruca: folium, Nafturtium vulgi
furti» [fic enim Adu. Lob. & Peni inferibunt,] quia
'**• non perinde odorato eft guftu , vt Diofcoridis
Sion , miniifque medicato & acri fapore , idcirco
Plebecula Nafturtium aquaticum , Crateuas
•tiam okiijjjd eft, parui faciendam dicit.Huius va¬
rietas duplex, vna minor aequalis ferme Diofcori-
<lis Sioni ftue Laueri,cui conui&or , & fimilis ea-
tenus, vt non raro ruftici vtramuis pro vtralibet
accipiant. Hoc Sifymbrium ni fallor vocant alibi
Adv. Cardaninem aquaticam & Betulam. Icon.
Planr.p.zo5>.Teut.i5o. Tabern. Hift. &Icon. Si¬
fymbrium aquaticum, Grarc^ y^Jituivn, Lat.Sion
aquaticum, Nafturtium aquaticum, Anagallis
aquatica , Sifymbrium Cardamine, Lauer: Ital.
Gorgolcftro , Gall. La Eerle. Hifp. K ab ac as. Mi-
tm.not. rum lac. Theod. tot mifcere nomina diuerfarum
plantarum : confundit cum Nafturtio aquatico
nomina eius planta:, qua: a plxrifquc Arwgallis
aquatica dicitur, quq Germ.Bac^pun^cn: & Gall.
la Berle dicitur.

«rdter- Gerard.Sium minus, @mal roafer (frefle.Graec.
trlov. Eat. Sium alterum &: Sifymbrium, faporis
eft Nafturtii fatiui. Nefcimus quid venerit in
mentem Gcrardo vt poneret iconem Sifymbrii
aquatici. 1. Tabern. cum ditftis nominibus Ta¬
bern. quod deterius,eum mox tribuere nomi¬
na Nafturtii aquatici Sio medio fiuc Pnftinacx
paluftri Tabern. ac id denominare male Naftur¬
tium & Sifymbrium aquaticum.

C.Bauh.Phyt.Nafturtium aquaticum primum
<nm>uCetov iit&v aut xapJbo/mi Diolc. &c Plinii forte
lib.ao.cap.22.

ZimuC&tov t7tyov fcu y.afJojjivH Diof. Sifymbrium,
Cardamine, fiue Nafturtium aquaticum : Gcrm.
25runFrc0/ ober tttftffcv Ftc0 : Belg. roatcrFcrfe:
GiU.Creffm. Ital. Stfen.bro aquatico &c Crefiione.
Hifp. Berros, aut Agriris. Angi. Q^attcr creffcs.
Boh.Kicnd;ft potoctiy.

Sifymbrio montes pLrrique fcatent , inquit
Plinius , ficutinThracia,vbi aqux deferuntexiis
auulfos ramos, feriintquc. Item Sicyone ex luis
montibus , &c Athenis ex Hymecro. Simili modo
& Sifymbiium ferunt. Lacti/limum nafeitur in
puteorum parietibus,& circa pifeinas, & ftagna.
In fontibus calidioribus aqux fupernatare , ac
Maio menfe ingruente flofculos admodum exi¬
guos & candidos proferre, teftatur Tragus. Si¬
fymbrium Cardamine fiuc Nafturtium aquati¬
cum abundat circa Gemmam, vt en piam palais^bi
tota hieme viret iuxta fontem , aceo in acetariis
vtuotur. Gbferuaui in Italia inter Veronam &
Caftelfranc. Monfpelii vidi cum flore Martio
menfe. Montbelgardi multis in locis prouenit
ac tota hieme viret,floret Iulio & Augu fto.

Excalefacir,aurore. Diofc. vrinas mouet,ac cru¬
dum etiamnum cftur. Purgat etiam lentigines ac
vitia cutis in faciei Solis ardore contra&amo&e
tota impofttum & matutinb detratftum. Efficax
eft tefte Plinio, adaerfus aculeata animalia, vt
funt crabrones 2c fimilia. Sedat capitis dolorem :

una

tarum.

Item Epiphoras. Alii panem addunt,alii per fe de-
coquuntin vino. Sanat & epinyftidas , cutifquc
vitia in facie mulierum intra quartum diem , no-
(ftibus impofitum,diebijfquedetradum. Vomi¬
tio nes, fingultus, tormina,ftomachi diffolutiones
cohibet, ftue in cibo fumptum , ftue in fucco po¬
tum. Non edendum grauidis , nifi mortuo con¬
ceptu. Quippe etiam impofttum eiicir. Mouec
vrinam cum vino potum. Quos vigilare opus
ftt,excitatinfufum capiti cum aceto.

Galenus Sifymbrium Cardaminem di&um,ftc-
cum quidem, tertii ordinis calefacientium ac ftc-
cantium efle dicit : humidum verb & viride
fecundi.

Cum Raphano &Petrofelini radicibus ferto,
ex albo meraco & butyro calefa&o , calido¬
que pubi admoto, vrinas educit ac tralut, Matth.
Sincipiti illito veternofos iuuat & prxfertim fo¬
liorum fucco. Quod Plinius fcripftc : quos vigi¬
lare opus fit cxcitatinfufumcapiti, cum aceto;
Matthiolus ait fuccum cum aceto naribus impo¬
fttum id facere: dicit ex fententia Plinii vitan¬
dum grauidis, quia nimiiim pellat. Plebrcula
vt tradit Lobelius in quadrageno veris ieiunio
multum in acetariis vorat, ac potionibus ad cal¬
culum accipit , nec male cedit. Hxc herba ait
Camer.in hift. Matth. eft ex iis, quarum vtilisvfus
eft in obftrudhonibus & putredine Hepatis &
lienis, ideb non folifm Hydropicis valde vtilis,fed
multb magis iis qui laborant Scorbuco morbo
vulgari Saxoni bus &c Septentrionalibus, fi pera-
liquot dies in potu detur.

SISYMBRIVM C ARD AMINE,SIVE
Nafturtium aquaticum flore
maiore elatius.

Afturtium
hoc aqua¬
ticum caules ha¬
bet infirmos
graciler, canali¬
culatos & ve-
luti intortos,
cubitales & bi¬
cubitales , in
ramulos ali¬
quot circa fum-
mitatem diui-
fos :in quorum
extremis flores
fimul multi vc
in Nafturtio
pratenft , ea-
d^mque fer 8
magnitudine,
peaiculis fe-
muncialibus &
longioribus ,

inodori, albi, quatuor foliis conflantes, apicibus
purpurantibus, ftilo viridi : quibus fuccedunt y?/i-
longa:, in quibus femen : folia ex interuallisal-
ternatim in caule 8c ramulis difpoftta odore &
fapore Nafturtii vulgaris , nonnihil amaricante,
alata , quorum lingularia fegmsntaintcruallo di-
ftantia, oblonga funt &: finuata , Atriplicis fylue-
ftrisfere modo , infima vero vbi primum pro¬
deunt, rotundiora, vtin Iberide Fuchfii. Radix
repit, hinc inde demiffis fibris tenuibus.

Figura nifiiamfa&afuiiret meliorem curatfe-
mus parandam: Hanc autem plantam proptet.

ee 4

Defrripfi®

Sfts

HISTORIAE PLANTARVM»

C,Amer.nO'

t«Hr

magnam ftmilitudincm cum Sifymbrio , Sifym-
bnum & Nafturtium aquaticum vocamus. De
hacfortc Thal.in Harc. fequcntibus agit : Sifym-
N *fturtwm brii alterius fecunda fpecies, feu Nafturtiuaqua-
*<]f4Aticum tjcum > amarum , priori omnino firnile e ft : nili
a murum qUod grandius pau!6 alfurgat,ac folia magis a-
cuminata,longioraqu« habcat,& nigriora :lapo-
ris vehementer amari,ita vt priotis modo in men-
fas recipi non pc.Uit, mfi deccdtum , iuribus ta¬
men prioribus abic&is tamdiu donec amaritudi¬
nem omnem deponat. Hoc autem antequam
caulefcat folia exhibet rotunda, ampla admodum,
duarum fere vnciarum. Ac vtraque fpccies non
raro lifdem in locis firnul & femel repentur.

Sion alterum [ fic vocante & fcribcnte Camer.
ad Hiftor.Germ. Matth. ] abundatiuxta riuulos&
locis humidis , potiflimum in filuis , vbi vt pluri-
mdm reperit , caule tenero. lato,Nafturtii fontani
tenuiore &: dclicatiore.Item in lib.lcon.ftue Epit.
Matth. Sium vulgare. Italis. Stofalf). AnMatth.
intellexerit per Sion quod olim pro vero exhi¬
bebat & poftea pro fallo, eandem plantam quam
Camerariu$,conftderationc opus habet. In icone
Matthioli flores minimi, folia Apiorum modo di-
uifa. In icone autem Camer. ( qure quoad folia
potiflimum , minus placet) non itadmifa, flores
eriam maiores : nos igitur quod ante diximus
Iconem Matth. figmentum ex diuerfis plantis
cenfemus. Hoc etiam hic notandum, defcTipuo-
nem Camerarii poflc conuenirc cum Sifymbrio
Cardamine minore.

An Trago Naftursii aquatici genus, Sinapi fex-
tum flore albo in littoribus &: ad foflam guftu
fubamaro.

An Gefner.hort.N flurtium aliud riuale circa
r/«4 . paxa riuorum 0rem frefjtd?. A'tjrum Nafturtii
aquatici genus ficcius dunufque &c acrius. Item
incar. Nafturtium fiylv^ndpJkp»yayetOv> 0tcm

An Lacunae Sifymbrii aquatici alia fpecies ma-
ior.vulgb didlaliijrrazas,qu^ reformidanda, quia
aliqui eius efu mortui.

C.Bauh. Phyt. Nafturtium aquaticum flore
maiore. Sium vulgare Matth. Sion Matthioli &
Italorum Lobelii.

C.Bauh. apud Matth. Nafturtium aquaticum
alterum , quod amarum eft & vitra cubiti altitu¬
dinem aflurgit, foliis magis acuminatis , de quo
Thalius.

Nafturtium ptxdi&um ibferuaui copiose ad
riuos vallis Grilbachiana: , vbi fontes acidi , & a-
pud fontem acidum Bibclfjaft), aliquid amaritu¬
dinis & hirfutieiibi obferuaui. Vidi prxterea in¬
ter KotUn^am & pfulingcn in Ducatu Vvir-
tembergico: inter Mafmunfter & Raupack: inter
Beffordia&Daniutin ad ripam fluminis > florens
Aprili &Maio. Frater Cafparus mifit aliquando
colle dium Baftlez ad riuos : Semel etiam vidimus,
non longe a Molendino Montbclgardi mxta flu¬
men.

Mdtth.

firmintum.

Sina fi.

ddrdomoH

Agrton.

'Lechah:.

Sio»,

Locus St
tempus.

SISYMBRII CARDAMINES SPECIES

quardam inlipida.

D-cLuptio

C Aut es multi cubitales ac maiores, ftriati,gla-
bri,caui : filia dodrantalia alternata, foliolis
conflant in alar propemodum formam digeftis,
aliisaduerfis , aliis alternatis, ad communem co-
ftam gemina pinna caules complexa anne'xis,vn-
ctaJibus,ad SifymbriiCardamines fl ore maiore fo¬

lia acccdetibus,
fed Apiorum
modo incifisjfa-
pore nullo mu-
nifefto : fhfeult
per fummos ra¬
mos conferti,
parni,albi,apicu-
lorum numero
mufeofi vifi :
quos filiqud ex¬
cipiunt lorgir,
vna cum flori¬
bus ir.fipid.r.

H.nc plan¬
tam C.Bauhinus
collectam Pata-
ui in monte
Oftelli , dedit
nomine Vellas
Galeni Guillan-
dmo, forte apud
Matthiolum hancintclligit per Vellum Anguill.

An CarLIpino Accipitrina altera fi nilis prime
(fine Seriphio Germanico: ) foliis cuffius diuifis,
ad Naftartium accedentibus, minoribus; flofculis
candidtSjfiliquis pradongis 8 £ tenuibus. Defcrip-
tio C.cfalpini in quibufdam conuenit cum noftra
planta.

Vidi in horto D .Friderici Mcyer Argentinar,
vbi pluribus annis ad murum durat , fl- nens Ma-
io,vti Montbclgardi in horto U. E.C. vbi planta-

VtlU Gd .

HI.

Locus, i
tempus. »

SERIPHI VM GERMANICVM SiV E i>0-

phia quibuidam.

a;

Lta eft
cubitum
ut fcfquicubi-
tum, compluri¬
bus rumis fru-
ticansjduris, li-
gnofis , in alas
multas diuifis ,
teretibus, fub-
hir futis : folta
tenuiter incifa,
Abftnthii Pon¬
tici officinis di-
dti , faporeole-
racco,lcui acri¬
monia praedita:
fiofculi crebri,
parui luteoli,
quadripartiti:
quibus fuccc-
dunt filtqui. vn-
ciam circiter

longa: , fili ir.ftar tenues , feminum loculos foris
oftentantes:ipfum vcrolcmen minutum,tuffum:
Radix alba.

De hoc Tragus. Nihil refert, inquit,fiue fpecies
Ablinthii fit, nue Abrotoni. Si Diofc. non diceret
Seriphium in Aigypto prouenire , exiftimarem
elTe noftram tTormfraiit, achccpro eo vterer,
vocabo Seriphium Germanicum , & Lumbrico¬
rum herbam. In Btuaria & Haflia femenhoc
tDoll famen appellant.

Gefner. hort. Nafturtii genus fylu.quod
farnen vocant.

C.Bauh.

Dcfcriptii

* \

LIBER XXI-'

C. Bauh. phyt. Nafturtium fylu. Monophyl-
lon latiore & anguftiore folio reperitur , quare
#uas figuras habet Tabem.' Thalidri nomine,fed
Diofc.noneft : nec etiam Seriphium Abfinthium
Vt aliqui' volunt.

Tabem. Icon. & Hiftor.Thalidrum, Herba So¬
phia latif ilia , &opbienl:v&titVtlc;nlein. Thali-
drum , Herba Sophia anguftifolia , 0opf)ien-
frftfit roetMm. Hadcnus aliqui Sophiam exifti-
marunt verum Scriphium,aut Abfinthium mari-
mim, fed errarunt. Eft verum Thalidrum aut
Thahetriim Antiquorum. Herba Sophia quibjaf-
dam dicitur Eruca geratina.

Dodon. Gall. Tlialietron , Thalidron & So¬
phia.

Aducrf. defcribunt ac dicunt, sitnc Sophia
Chirurgorum Thalietrum Diofc.? Sophia vulne¬
raria apud Septentrionales. Paracclfiftx nullum
non vicus, /e ea percuraturos pollicetur, q, didi¬
cerunt h Chirurgis pradicis , qui artate Guidonis
&Petri Argclatx vixerunt. Quxric Sc Lob.Obf.
Eruca Geratina di da Italorum an Sophia Belga¬
rum: an num potitis Matthioli Eryfinluin? Idem
alibi figuram habet hxc fcribens, Sophia Chirur¬
gorum sitne Thalietrum Diofcor. Aduerf p.319.
Thalietrum Dodon. vc! num fit Eruca gerati-
na Italorum ? Perperam Seriphium Germanicum \
Tragi ,Fuchfii,& Cordi, Icon.plant.p. 735. Teut.
goi.

ApudFuchf.in Hift.Lugd. imprefTa pi dura efi:
fine delcriptione cap.123.hoc titulo : Nafturtium
fylueftre. Oportebat apud Fuchfium relinquere
figiiramcap.de Abfinthio,cxiftimabat enimclTe
Abfinthium Seriphium quod apparet ex filiquis,
quas attribuit Seriphio , qua in re merito repre-
Iienfus Matthiolo. Lonicer.tvunnFvaut/roelfa-
men/^abic^siraut/Seriphiurn , vulgo Accipitri¬
na , Officinis Santonicum, hal.Seme fanto , Gall.
viort Aes vers , Hi fp. Semente lumbnz.es . Sophiam
defcribit,'&: depingit fi contuliflet Santonicum
Officinarum, fiue femen Gil.Sc Hifpanice ab hoc
denominatum , vidi fiet fe confundere duas plan¬
tas.

Hiftor. Lugd. huius figuram habet fub titulo
Thalietri Dodone', confundens hoccum Tha-
lietro Antiquorum.C.rfalp. Accipitrina vulgi.

Seriphium Germanicum, quibufdam, fiue So¬
phiam copiofam, obferuauit Tubingx ScStut-
gardi.x Ducatus VVirtembergici, vbi prxeeptor
meus Fucbfius vocabat Nafturtium fylu. Bafilex
etiam florens Iunio, prope S.Iacobum proueni-
re annotauit Frater C.B mhinus : Semine matu¬
ro Odobri abunde vidi iuxta Caftellum F lori-
mont fiue Blumbcrcf. Gencux multam & ex fe¬
mine deciduo virentem menfe Martio. Mont-
belgardi eft mihi fiitain horto Ill.E.C.florens lu-
lio. In Sabaudia frequens circa muros & rudera
vidit Gefnerus. I n veteribus maceriis , locis ru¬
deratis, lapidofis , ac non raro arenofis , ac aliis
incultis exit, vbi femel natafingulis facile recur¬
rit annis. A Iunio in Autumnum vfque>&:qui-
dem particulatim , floret : femen interea perfi¬
ciens.

Facultate, °odcm tradente, Sophia reficcans &
adftringcns eft , & particeps alicuius frigiditatis.
Semen huius affumptum ventris fluores fiftit:
aducrfusdyfentcriascommendatnr : fanguinis
proli uuia reprimit. Cxfalp. ait : Semina laudas
ad lumbricos necandos^ ab iis puto , qui ad Seri¬
phium referebant.

8 8y

SIVM SEV LAVER MATTHIOLO
filiquofum.

Cap. XVII.

QVandoquidcm Matthiolus videtur habere
Sium,quod fi ditium jubet particulatim om¬
nia recenfere qux in fuis in Diofc.Commentariis
annotauit.

Sium legitimum Diofc. in fcaturientium fon¬
tium riuis, quorum aquae hyemc calent, xftate
vero frigefeunt, plerumque nafeitur, anoftrati-
bus Senenfibus vulgo vocatur Gorgoleftro, pin¬
guis eft planta ,caule redo , foliis latis , in ambitu
ferratis, Olufatro fimilibus, fed minorib* & odo-
ratisjflorib9 candidis , femine corniculis inckifo.

Rari admodu funt fontiu riuuli,quib9 aquaticum
Sifymbrium innatet, qui Sium etia non habeant.
Plin.Sium cum aquatico Sifymbrio confudifTc vi¬
detur :quodSio Sifymbrii aquatici vires afligna-
uerit, nominis fortaffe communitate deceptus.

Nam Diofcor. teftimonio Sifyrqbrium hoc,quod
aliqui Cardaminam vocant, noiinulli etiam Sium
vocant , vnde, quod forte exiftimauerit Plinius
Sium & Cardaminam vnam 8c eandem plantam
elfe,vni tantum Sio vtriufque facultates reddidit.

Serapio Sium Senacion vocat : Grxcisefov: Lat.

Sium , Mauritani Rot catbalmi & Inhamebanella ,
feu Hamchanella. Germ. tvaffenneret : Hifpani
Rab~acas, Galli , B erle. Item in Epit. Lat. edita
anno 1571. eadem Icon cum fcqucnti titulo 8c
defcriptione.Sium vulgare, Italis Siofalf, caulem
edit ftriatum , ramofum, inanem, tenerum, fragi -
lemque : folia gerit Apii , non infnauia , flofculos
in fummitate albos , femine corniculis inclufo,
paruo, minutoque : radice fuperuacanea. P10-
uenit tantum in aquis decurrentibus, atque, vt
Sion verum excalfacientis eft facultatis , qux ta¬
men imbecillior illi eft , quam legitimo Sio.

Matthiolus praeter modo didum Sium fili¬
quofum, n fuaEpitone iam d.da aliud proponit
vmbelliferum,cui tribuit nomina, qux Siliquofo
Sio tribuebat. De vmbellifero autem fuo capite
agemus: Smm filiquofum cumdcfcriptione reti¬
net Matthiolus anno 1585.1 n com. cummagn.fig.
quanquam icon fit nonnihil mutuata , folia mi-
niis rotunda, nec ita ordine ferrata, prxterea non
addit Sium vmbelliferum : ln com. itat, cum magn.
figuris 1568. icon eft Sii filiquofi , fub titulo Sii Mattliol*
vulgaris : mutauit nonnihil deferiptionem, orni- errores?!#
fit enim qux fcripfcrat de corniculis , & aliam rt*i
prxterea pofuit iconem Sii vmbelliferi fubtitulo
Sii veri, ln HiJIor Germ. 1563. cum magnis figuris.

Sii filiquofi iconem nonnihil mutatam habet, de
quamodb didum , additis his nominibus2$<;ct)£
ptingen/tVAfjcr mercf : Sium. Ital.sio & Gorgole-
Jlro. Gall. Berle. Boh. patoe riiP. Defcriptio eius
non conuenit cum icone , tribuit enim in ea vm-
bellas. Nomen 2$ad>pfmcjcn folet attribui Ana-
gallidi aquaticx fiue Boccapungx quorundam.

Si liceat nobis candide dicere quod fentimus,Ico-
nem cum corniculis ac filiquis falfam cenfemus,

& tres plantas per Matthiolum confundi, &Mae-
thiolo euenire quod reprehendit in Plinio Sc
aliis , & confundere Nafturtium aquaticum cum
Beccapungo & Sio vmbellifero.

Camer. ad epit. Matth. pro Sio vulgavi Mat¬
thioli ponit iconem noftri Sifymbrii Cardamine
didi floribus maioribus , in Hift. Germ.prq

sss

HISTORIAE PLANTARVM*

0«wr. »p- Si0 altero :*quod non probamus, vtpaulbpbft
tHtMr. dicemus, prxtcrcain Hift.Gcrm. pro Sio & tVftf-
fcrmcrcf [omillb nomine £a$pun0cft,] & in
Epit.proSio vero pofuitSium vmbclbfcrum >dc
quo inter vmbelliferas.

C ia»h, C. Bauh. apud Matth. pro Sio vulgari fiue fe-
ntt. cuhdo.ponit iconem Tabern.qux Matthioli ico¬
nem imitatur, verum eam plancam dicit cile Vel-
VtU* An- jam Galeni, Anguillarx, qux nihil aliud eft quim
t*,U' Nafturtium aquaticum vulgare, de quo ante egi¬
mus depoftea agemus. Is prxtcrea pro Sio vero
iconem ex Tabernam. pofuic qux Sii vmbellifcri,
de quo dido loco. Ad hxc quid Lobelius dicat,
videamus : Sion Matthioli &c Italorum , inquit in
Obf.proucoic riguis &riuulis,vbi Cardaminc fo¬
lio ad Nafturtium horte nfe & Cardaminc acce¬
dente. Cauliculi pedales & interdum cubitales.
Flores albi , & Cornicula Sii Crateuac , guftanti
acres : Plurima hxc Taurinis Pedemontanis col¬
lium & montium rinulis,vbi collegimus cum Pe¬
tro Rapalino pharmacopceo Triuerenfi fimpli-
, , . cium pcritiflimo. Hxc Lobelius. Sed quam
plantam intcliigac , nefcimus , is habetteonem
Matthioli, quam nos ficticiam cenfemus, ut ante¬
hac didum a nobis , nullam (ane nouimus plan¬
tam aftinem Cardam.'n:,cui folia fi nt Apii modo,
qualia dcmonftrantur in icone Sii filiquofi Mat-
S f/yjnbrn tbioli.Noftra Sifymbrii Cardamines fpecies infi-
C^trdnm/. pida accedit quidem ad ico nem Matthioli, Ii folia
na !}>tfter Apiorum cfTent diuifa ; prartcrca dcfticuitur fa-
•nfftds. porc aiiqUo

infigniauc manifefto.

SISYMBRiVM CARDAMINE HIRSVTVM
minus flore purpureo.

Dcfcripcio

R /dices pro¬
fert *

W aft*r ni

AIJUArifl

terti» Jfe

multas
capillatas , te¬
nues , folia fere
fi milia Naftur-
tio aquatico,
mollia , pilis
ornata, fapoic
Nafturtii : cau¬
les multos do¬
drantales ac e*
tiam minores ,
in principio
nonnihil hir-
futos , flcfltl-
hs paruos al¬
bos, quibus fu-
perucniuntyfti-
quA multx lon-
gx, tenues, in
quibus tenue
femen fufeum :
Reperi : etiam ,ni fallor cum cubitalibus cauli¬
bus, inferius rubentibus, fttiatis,hir(utis, maiori¬
bus etiam foliis videtur in humidionbus locis
variare.

Conftderandum an Thaliusdc hacfcnbat. Si-
fymbrii alterius feu Nafturtii aquatici tertia fpe¬
cies , nullam habet figuram : offendi extra aquas,
loco opaco, vitra Vualkcmidam, radice candida,
lignofa , cirris plurimis obfepta: circa quam in
terrx fuperficie dcnfa , foliorum rotund.ufcijlo-
rum, nigroiumque prioris (peciei paulo mino¬
rum, congeries lat£ difpergitur , ex quorum me¬
dio caules or untur plures,cubitalesfcrme, folia
oblorghifcul.coiuir,entes,ac flores ficqucntes.

candidos! Semina huic fuliia funt in oblon- Semina
giufculis ftri&ifque filiculis. Hxc ille.

In peregrinatione Rhxtica collegi plantulam Locu*
quam nominabam Nafturtiolum , longa
Eliqua , folio rutaceo , florebar & filiquas
longiufculas incipiebat proferre Iulio , duas vn-
cias circiter alea, radicibus tenuibus fibiofis :qux
(ane planta an fit diuerfa vel eadem cum prxee-
dcnti allererc non aufim. De ea autem hxc Fra- NAft"rtir
terPhyt. Nafturtium 8. fiue alpinum marinum

1. fdiqua longa obleruaui inter plantas Fratris
Io.Bauhini. Do&or.Thcod.Collado Laufanncn-

lis Medicus ex Rhxcia attulicquod paimialtitu- Naffurt,
dinemxquat, foliis Rhcfedx vulgaris. Naftur-
lium 5. aquaticum minimum. Cardaminc 4 <?.

Dalcch. variat magnitudine forte ratione lod,
nam in aquaticis nuior eft, in Vinetis vero Wi-
lcnfibusriguis,vbj copiose ob(eruauimus,minor
multbjVt dcPatauino.

C.Bauhinusapud Matth.in Diofc.addita noua C. Bank',*
icone (ub tuulo Nafturtii aquatici minimi,diuer-
fum facit a Sifymbrio aquatico altero Matthioli,
ac mutata , ni fallimur lententia , qux erat in fuo
Phyc. vbi tradebat Nafturtium 8. alpinum mini¬
mum fecundum fi liqua oblonga , pro duabus
plantis: vnam tantum nunc facit, ac nede ca tra¬
dit. Nafturtium minimum fihquaionga,quod ex
radice tenui , fibrofa , caules rarius palmares, (td
minores , tenues , ftriatos emitiit, circa quos folia
oblorgis pediculis donata , pleraque tripartito
diuifa , quxdam tamen in partes quinque, vel
Rcfedx vulgans modo diuiduntur. Flores ob¬
linet albos, tenues, in fumor o comantes , quibus
fucccdunt filiqux longx , anguftx, exiguo & lu-
baert (emine refert*. Variat ratione loci in a-
quaucis namque planis maius, in Vinetis riguis
Wilenfibus miliari Bafilea , longe minus reperi-
rur , cuiufmodi & Patauii obfcruauimus. Prouc-
nic etiam in alpibus locis humidis. Dicitur
Cardaminc quaita Dalechampio , Sifymbrium
aquaticum minus,Camer.apuaMatth. Si/ymbrtl

Matth. in Diofcor.edit. anni 1554. Sifymbrium *e]*4ti c»
aquaricum alterum: vbi icon finedefcriptionc.^""""-
Epit.S (ymbnumaquaticumminus,Ital. Crefctotie y™'
ttun-re , folia & caules edi c longe minores ramu- fubjUtnn
lis numerolis : floribus pufillis , tenuibus , albi-
cantibiis,in cacumine tantum comantibus , ncn.
(olumin riguis &aquofis prouenit, fed etiam in
hortis & fccus vias. Imbecillius eft altero : nam¬
que minus calfacit & ftccat : vbi verb alterum
non lit ad manus, hoc vei prxftabit. In com. cum
magn. fig. addit cllc fapore acuto. Idem in Ical.
cura magnis Icon. In Hift. Gerra. Nafturtium Matth *■
aquaticum 2. brun freft 2. si Matth. eandem
plantam nobilcum intclligit lummitates in pi¬
ctura non placent, & denique tora icon.

Camer.m hift. Germ. Matth. & in Epit.omifta
Matthioli icone aliam fubftituit pro Nafturtio

2. aquatico. Placet autem hxc Camerarii melius

quim Hiftorix Generalis ideo, aflumpfimus. C 8 a*% i

C.Bauhinus,vt poft dicetur, Matthioli Sifym-
brium aquaticum hoc alterum idem facit cum
Iberide Fuch(iana,quod nobis non fatisfacir.

An Lobel. & Pena Aduerf. Cardamine fiue
alcesum Sifymbrium Diofcoridis. A Cardamo,
cuius acrimoniam velccntibus refert , di&aCar-
j daminc fuit,veiuti Hellcbonne ab Helleboro,

tametfi propifts accedit Cra eux Laueri , fiue
Nafturtio vulgari aut vero , quam Diofcoridis
Sio , aut etiam quim Sifymbrio : etfi Diofcorldes
Sifymbrii fecerit fpcciem cubuer: que idc-m no¬
minis planta: mentha horienfi fimilkrax, atque

hinc

liber

”*£««An,"C ?tIU3t|c® > ansamque Plinio confundendi
n hoc. 1,1125 Patieris atque huius Sil/mbrii , quod Sion
etiam vocarint. Eli enim fontium iimpidoram-
queriuulorum fe&acrix hic Vbi Sion, led tota
tenella , gcaciUfque : folia promens inia, (Irata la-
tius , inncrucis cauliculis rotunda; Erues, aut
aquatici Nafturtii vulgaris : qua; autem in caule
lelquipalinan vel pedali anguftiora mulcb funt,
etiam que horteniis Nafturtii diuifura: floribus
lummis albidis , acri guftu , ac in acetariis tamen
minoris commendationis. Dubii fumus quam
plantam intcibgat Lobelius : apud Matthiolum
quem citat , cft icon Sifymbrii aquatici alterius
cum flore minuto & copiofilE vmbcllam pene;
referente, verum Lobelius in obferuat. icones
longe dtuerfas proponit floribus paucis & ma¬
gnis , qua; Iberidem Fuchlii exprimunt de qua
paulo poft. 1

Gerard. Cardamine latifolia , (Brc&t lobie
WmoctAn Ge/ner.Nafturtium in vineis nafcens
Zrt.H qu°dK<|bfrefl*4> appellant , foliofum, acrc, Fc-
tf bruario florens.

7,'b. Lacun.in Diofc. figuram habet Matthioli fub
damme hoc ti tuIo,Sifymbrium Cardaminon.

Hilt. Lugd. Sifymbnum Cardamine 2. Mat¬
thioli. Item paulo poft: Cardamine 4. Dale-
Umme c*iamPii ’ Cardamine minima aquatica. Figura
Cardamines Dalechampii quodam modo placet,

& melius quam Matthioli , verum melior Came¬
rarii quam exhibemus.

An Iacob.Theod.kon.& H ili. Si/ymbrium a-
quaticum 2. £run fref.2. Figura eft Matthioh m
qua lummitates non placent, vt di&um, fi ea¬
dem fiteum noftra.

An Gerard. qui iconem habet Matth. ex Ta-
bern. Cardamine latifolia,(5t*catlafcne fmocfg.

15 & PalfimMonlpehi prouemt , vbtflorcs&fili-
quas profert menfe Februario & Martio. Patauii
quoque copiose proueniens obleruaui, & Gene-
lia: [vbi in acetariis vtuntur,] palTim & maxime
inter pontem Ante Sc Lana florens Aprili : Plan¬
tas fimiles ficcas habui k D. Tho. Placero Mcd.
Bafilea: colletftas. Hanc quoque Cardaminem
reperi,auc faltem fimillimam maiorem prope
Mafmunfter loco vmbrofo iuxta aquam ad mu¬
ros , & in propinquis montibus fecus torrentes,
vt in monte Rolsbcrg virentem menfc O&obri:
Fuerit eadem, ni fallor, reperta Iulio cum filiquis
in peregrinatione mea Rhxtica redeundo Bur-
mio,&'in monte Vvefcn Heluctix , cuius odor
tunc mihi videbatur elfe Alii.

XXI*

IBERIS FVCHS1I , SIVE NASTVRTIVM
pratenfc filueftre & flore pleno.

Cap. xviii.

iptio tenui & alba multifque fibris capilla-
_C/ta , caulem profert fingularem dodrantalem,
re&um , teretem , glabrum,& quali contortum,
iuxta terram rubentem, qui in ramos diuiditur,
.in quorum lummitatc flores fimul multi vel albi¬
di purpurafeentes , quatu. r foliis obtufis veno-
fis conflantes, in quorum medio flamina lutea
fena cum ftilo : quibus fuccedunt filiqtU oblon¬
ga:, atropurpure.r,y2/«<?» continentes : folia duum
generum , inferiora enim per terram fparguntur,
rotunda, ex longis & tenuibus pediculis , in
quatuor quinque aut lex foliola rotunda diuifa,
ad coftamper interualla adherentia ; fuperiora
vero qux m caule fune , quaterna auc quina, fine

88*

pediculis cau¬
li adnexa , ifr
tenues por¬
tiunculas qui¬
nas , lcptc-
nas , & ter-

denas ad co-
ftam vfquc
dilfecfla. Sa¬
pore efl to¬
ta Nafturtii a-
qua ti ci.

Trago in-
feribitur Na-
fturtium pra-
tenle , g&udfi
filum, Naflur-
tium 3. Ait por¬
ro polfe voca¬
ri Agriocarda-
mum & Na-
fturtium agre-
fle ; non au¬
tem quodDra- TraSus
bam fufpica-
tur ,multb mi¬
niis quod fi bi
perfuadet ex
Naflurtio a-
quatico fiue
Sifymbrio pro¬
creari, vbi fe¬
men eius pec
inundationes
in prata refici¬
tur : quot funt
obfecro prata
&c v iridaria que
non aluntur
fluminibus , Sc
tamen ea. plan¬
ta abundant.

•Fuchflus af-
erit, quod vo¬
cetur Gr. ifaexti

x aftP&u avvmi auov , Galeno & Paulo alio
nomine Lcpidion : Hiberis , Nafturtium agrefte
Latinis , Germ. (Sa8d>blum,Gill.jw/e rage auc
Nafitorfauiuge: non alia ratione qu.im qubdplj-
cofque , qui in illius notitiam nondum petuenc-
runi infatuet: polle etiam commode Germ.dici,
tuilbct' hcfi : Dicit pnterca manifeftum ficti ex
flore la<Aeo, hoc efl, ex albo purpurafcente,her~
bam cuius pi&uram exhibeat elTelberida. Fucb- Fuchfii eri.
fium autem falli facile cognofcenc,quibus nota e- ror‘
rit vera Iberi s , & qui hanc contulerint cum Ve¬
terum Iberide.

Dodon.Gall. figuram habet ac defcribitrdicens,
ao^Ceuv yapS stu/y>,. Lat.Sifymbrium Cardamine,
quibufdam etiam Sium, Gall. paffe rage fanuage^,
aut petit crcfion aquatique : Germ.(£aijd>blum/tVil-'
bcr Fre0 , & ftufenlref?/ Belg. (foecfocxfiloemerc
& (ffeyn mater Frc£. Herbariis quibufdam flos
Cuculi. Nafturtium aquaticum, noneftIberis,vt
quidam exiftimant.

Gefner.hort.Dodonxi Iberis, Nafturtium pra-
tenfe quoddam fylu. Item in cat. piant. Hiberis,
Agriocardumon y.afj' ay.dvvx.il > forte 0tein fref-f

H4>*

Gualtero RyfEo eft Ibcris , fed planta quam i-
, co^e exhibet , Ron placet 3 ncc nomen additum
■j 0tewFref]rd;,

«?d

CanUm

fiifttlet.

Lobcl.Obfiduas habet pirum differentes ico¬
nes ■ Vm hxcafcribic : Cardamine fiue Sifym-
brium alcerurh Diolcoridis , Adn. p.71. perperam
Nafturtium igreftefiuelbensFuchGo 1 'y «da¬
mam Apulei & Nafturtium Italicam , Naftut-
tium fylueftre Cordi, & pratenfe Tragi.German.
©audiblum : Alcen autem icom , .Cardami¬
ne altera , Eu e Sifymbrium Cardamine fecun-
dum.lbens Sc Agriocardamum Fuchlu!, ©aurflv

blum&»rlt)« frrti- flos Cucul' P0<ion- *tel8'
Flent tDAttev Fv<tTc,& tfoccfcoc.v bloeroc , Gall.

tluLtuuh. tAcrageftuungc. a coloris acrimonia, Lxic nc
altera Cardamine pratis vdn Anglix,Belgu,Ger.
manix & fugidarum regionum, vb. Cardamine
quam foliis imis refert. In pedali caule vtplun-
mdm angularia folia exiUoaNafturtu horreolis
fiue Cardami fimilia. Flores laftei purpurantes
Emcx aut Napi , Cardamines prioris maiores,
euftu vti vniuetla planta , & vitibus Sif.nbnum

referenteselyftcribus & cataplafmatibus Lepi¬
dii, Nafturtii, Sinapi, & congenerum herbarum
ritu.coxendicorum commode mifcetut. Oojiunis

nobis videtur Lobeltus valde , non dcmonftrat
qua ,n re differantdux lux ieones-.prxterea in ti¬
tulo fecundx iconis remittit ad pag.71. Aduerl.
vbir.on fit mentio Iher.dis Fuchfu, qmmmo fit
ibi mentio Iconis Matthioli plunradm differentis
ab icone Fuchfu : apud Fuchfunn prxcerea vmca
icon & deferiptio Ibendis: Lobelius nihilomi¬
nus hic inObffub duobus riiulis diuerfis Ibcii-
bis memini tFuchlii.quafi duarum meminerit, vi¬
delicet minoris Sc maioris. Exdeni ura diftxbi-
nx icones proponuntur in Icon.Pl.cum his in-

fcriptiombiis , Cardamine fiilcS.fymbrmm alre-
rumDiofc.Lob.io«.Teut.a^. Item Cardamine
altera fiue Sifymbrium Cardamine lecundum
Lob.iotf.Teuc. 15*.

Hift. Lugd. v nius phntxduas por.it ^ ngu-
ras & deferiptiones, iub titulis: Siiymbimm Car-

damine ^.Dodonxi. Cardamine. alccra,uueSiiyni-

brium Lobclii. . ,

Tabern. Icon. Cardamine 1. Sifymbrium alte¬
rum Diolc. ® «u d;Mum AT. Iher Fregi. Carda¬
mine a.ffiat.$bliim/Wil&crfr£^^

fpecies altera floribus ladeis, U cig 0*ud)bl un
Figurx dux priores mxta Lobelmm, j". addita,
fumcichat forte vna. Figura Tabern... Lob.r.
& eux Lobcli.Tab.a. D.fctimen harum figura-
rum offendit in Hiit. quod pnmx flores albican¬
tes Setundx lolia paulb maiora, nonnihil ciuua-
ta , & quali cochleata. Tcrt.x flores nonnihil

carnei coloris odfcribic.

Gcrard.La.c.17. Cardamine 1. CotfoWc floucre

/T 0b 1 )■ Cardamine altera, l^ice |niocfc6[Lob.
il Cardam, nc laSea VlIilFc VTljthj

fmocte.CurGerurdus quinto loco ponat plantam
quam alit tertio loco poluere.nefcimus.nec etiam
placetjCum colore differat tantum 1 forte enam et
hxplanrx incognitx.

C Bauh.Phyt. Naffurtium 4.fiue praten le vul¬
gat. us, vai ut flore qu, communicer ex candido
leniter purpuralcit , aliquando prorfus albus elt.
Figura Tragi, Fuchf.i & Matthioli in quarto eum
ea , qux apud nos prouemt mclm q Aml.obe-
1„ & D:.donx. conuenic: Non tamen differentia
inter Tragi (eu Matthioli &Lobeluconftituenda,

T.bt-rn n«. yt fecit Tabern. Flore etiam pleno habetur. Item

Naffurtium 5. fiue pratenle alterum, Cardamine,
fiue filymbnum alterum D10fc.L0bel.Et hxc Ho¬
rum colore variat: cuius nomine Tabem, duas
icones nomine Cardamine 1. poluit. Irem uft-d
JsUlth. Naflurtiiyn pratenfe vulgatius;. Fuchlu

historiae flant ARVM.

Hibciis. Sifymbrium aquaticum 3ltcn1mM.1t-

thioli: Cardamine altera Lobelii,I.ugdunenfi,q«i

huius tres proponi, licet vnius iir,t plamx.iino/t
tusfolu in Icone Matthioli rcfponciere videan¬
tur lberidi Fuchfii non tamen melius totuieniie
dicemus cum planta Iconem Matthioli . quam
Lob. & Dodonxi , nec etiam eandem dicciws
MatthioliWantam cum plantaTragi velFuchln,
nili dicamus ineptam admodum & fallam rum
iconem Matth.tum defcnptioncm : fer bit enim
cpic.p.hC. Bauhino citata, quod enamdemon-
ffrat icofi, flores tenues pufillos : Confidciadui
etiam an Ibens Fuchlu proueni.u co loco vtu
(uum Sifymbrium aquaticum minus prouemre
aicqnx ante cx co reccnluimus. _

Na/ci tr.ulit Fuchlius , lbcrin incultis locis cu-

ca itinera Sc prata : Vcrm. tempore apparere,

Aprili potiflimdm menle & Maio , durareque ad
xttatts initia , quo pnciflimum tempore lacteum
florem fundit: inicib enim purpureo colore ma¬
culatus videtur, cfficacioremquc vlum obtine»,
qubdtumlemcn etiam in filiquulis proterat.

Ibendcm Fuchlu, line Nafturtium pratenle ob-
feruaui Baf.lex in multis locis : frater C.Bauhmu*
extra portam S. Albam. id Biviam ; in Maunun-
ftenGeneiix inter Lumj Sc hnt Si wi» la;P>bl,s
menfe Aprili. Montbelgardi abundat etiam m
Horto lil.E.C.fpontc. Ai no.iyp^.IulnS.D.Friac-
,icus Meier dedit Argcnnnxin luo hotcolbcti-
dem Fuchfii , quam dixit pleno flore , nullam lii-
fantio pcrD .i Belle fmu inc.qBl N.tlhu tu aquatid
Ipecicm faciebat .plantata Montbelgatduiiho.-

to Ill.E.Cpulchre floruit Ixptils.

locus’ &

icmpu» 1

ILERiDi l’VCri:>ll AbHNiS livllOLlA
CaitUminc.

'Cet/trdui
no tAtur.

a Ardaminc Def«i>

i C'\

tti-

/olia nigricanti¬
bus ex putpu-
ra ramulis pet
terram ferpit»
in quibus oblo-
go eiuidem co¬
loris pediculo

terna perpetuo
fJi.i immittun¬
tur , circa pedi¬
culum aligu-
ftiora, perora»
latiora &: quali
orbiculata , in
ambitu nonni¬
hil crenata, ini¬
tio tenella &
viridia, deinde
dma, nigrican¬
tia, acidulo pri-
miim guff u , poft ca acri : CAuliculi tereres inter fo¬
lia erumpunt expurpuranigneantes, palmares,
nullis aut tariflimisjqn* te™ etiam eidem mh*-
rent) foliis prxd.ti : flores extremis ramis m(i-

dent, candidi, quatuorfolioiisconflartcs , Lar-

damines pracenfis,quam Fuchflus lberidem nun-
cup»uit,perf.miles : his fuccedut tcrofe Sc oblon-
J Dentariarum Corniculis fere fimiles,

fcd minores:/r«i#e etiam minorc,licitfinn«ipK-
.... radix fumma tellure ferpit & lubinde paruu-
las' candidafque fibras agit, fic Vt facile ramulis
terra obrutis pangi poflit. Caidj_

L I fe ER

AdCardajnines fiue Si fymbui alterius gcocra
referendam meminit Clufius ante multo* annos
abAifonfo Paneio miflam Machliniam SxncfaUfo-
Iia nomine.

Eam commodius Lobelius ititer Gardamines
recenfuit, mfoliamque cognominauit,de qua in
Obf. hrccfcribic: Cardaminc trifolia \ qtiibufdarrt
hortis cultionb .repertu facilis, Nafturtii Carda-
mines guftu & facie plantula palmaris Sifymbrii
Carda.fed poiitu tcrno,Ox)*s Plinian^ ritu, humi
procumbente. Pios in pediculis albus Ifopyn vul-
garisautCardamincS. Radix multum fibrofa.

InfcribiturhCIufioCardamine alpina i. trifo¬
lia: \ Lobel. Hift.Lugd.&; Gcrard. Cardaminc
trifolia: Tabern. Icon, & rfift. 3. C.Bauh.Phyt.
Nafturtium alpinum trifolium,
cus St Inuenit Clufius in filuofis montibus, nudo fo-
opus lo potitis quim herbo/o,ad Abietum 3c praealta¬
rum arborum radices , tota hyemc etiam viren-
rcm.Floretlunii, in cultis verb etiam Aprili.

Anno 1571. Iulii 7. inter plantas ficcas Aggcrii
Argentins reperi plantam [ nullo tatVien aferipto
nomine] qua: optime rcfpondet figura: Cltifii po-
fit^ inter Pannonicas pro Cardamine alpina trb-
foJia.

X X V &

vulgi nuncupata, hirfuta&afpera , 'fuperhjfc

luti cinereo colore afperia , inferne veri viridio-
ra , fapoteprimdm acido aliquantulam , deindp
calidiufcuio : ex quorum medio prodic cdvinulus
dodrantalis aut amplior, tenuis, albos fleftuhs in
in ffimmis ramulis ferens : deinde Jiltquai teretes;
paruas: femcA obferuare non licuit: radix lon-
grufcula eft, alba, quibufdam fibris capillata.

Nafricur.in Styriir inferioris fcopuhs ad Mo-
nafferium Neubergfquod Alpium iugo illi immi-
henti nomen impoiuit] in Scyria inferiore. Flo¬
rebat Augufto.

3C-ffO£SKICSja?0ac-QgSiKJ

MYAGRVM VETER^VS.

C i r. XIX.

cnprio

IBERIDI FVCHSII ALlQVATENVS SIMI-
lis Cardamine Dalcchampii odorata.

CArdaminc odorata radice eft, crafliufcula,
fcnfim gracile fccntc, dodrantali , granulis
plurimis candi¬
dis , & Corian¬
dri femine non
maioribus , tu-
berofa,a!ba: Sa¬
xifraga: modo,
multdni fibra¬
ta , foliis Sifym¬
brii Cardami-
nes Dodonari,
humi ftriatis*
amplioribus ,
nigricantibus,
guftu acribu*,
lcd odore cum
manduntur
tam fuaui.vt ad
Cinamomum
accedat: floreae
fruftu eft Na¬
fturtii.

Hift, Lugd.

, Cardamine o-

dorata 5. Dalcchampii : fcu Nafturtium odora-
tUm, quidam Callitrichon Plinii lib.zc.cap.n.efte
putant. r

» St tn Sequanorum fiIuis,Abictibus& Piceis con.
■1B. fitiSjCardaminem odoratam vidit Dalcchampms
miifcofo fold. 1

IBERIDI FVCHSII VEL NASTVlLTlO
aquatico affinis Cardaminc alpina
triedia Clufii.

talo /^Ardamine alpina media, fiue 2.Ciufii finefi-

X»vgura, habet/s/w in orbem difpofita , duo-
sum digitorum cranfuerforum longitudine , pro-

ffind, onbus crenis incila, & laciniata.vti in Si-
fmbm, cardaminc, fiue Nafturtig aquatico!

MYagros,quem aliqisi, Diofeofide diflalVtel „■ i r
Melampyron vocant, herba eft furculacea.

( efu>»r»A,e cremiorum genere S irrac.legit.Plin. Di»tr[* /e.
ntpZtrMib, ferulacea ^bicubitalis, foliis Rubim fimi- /t‘‘-
libus, pallidis: femen vero gerit Fainogrico [fic
Rucll.& Sarrac.in verf.Lat. Sed hic in Grxcapro Fa.;

•TKAoFccnogrxco; male collo fimile, ‘Jlc “
retinet,] fimUespingflc,

Non eadem omnino Plinius taadit ; Myaeros ror-
herba ferulacea eft , foliis fimilis Rubue, tripedi- 1

nea,femch olcofuin,quod fit cX eo. *ce*.

Paulus -cEgin.lib.7. l.acis diiobus diuerfis de p^nim

hac eadem planta egit: ac priore quidem tdityeji, Mjap, i*
[quali Muicipulam diceret, fiue Mufcariam, qux tjrnon-
infidentes , fiue priteruolantes mufeas glucine
fuo inipljcct ) appellat: pofteriore verd *****
(quod impurunf fignificat & fordidum.cuiufmo-
di Mclampyrum eft ) nominat : hic quidem Dio-
fcotidis , illic veri Galeni ipfifiima verba refe¬
rens. Quare Cocnarius hoc Pauli locoM.yagroii
vbique meriti legendum cenfet.&ndn Miaron;
quod aha non fit herba i Myagro, ordinemque
lectionis hic perturbacum effc , vt primiim ha¬
beatur Myagn femen , deinde interpofitis qui-
buidam fequatur Miaros , qui eadem fit cuni
Myagto,& fic refti tuendum cife ordinem.

Caiterdm Melampyri nomen dubium putei, ac
ei euenireiquod multis aliis nominibus.vt vnum
de pluribus plantis dicatur:

Praeterea hoc loco forti etiam legendum - vt
admonet Comatius , u^^r.vt etiam habet
Paulus afiglneta hbr.y.cap.,. Vel dicendunl Me- ° '
lampyrum aliud Diofc.aliud Galeni, cuius memi¬
nit lib.i. de alim. dcTheophraft. quod vocaturi
Cornar.branbtl»cii3cn, Triticum nigrum. Inccr,
tum eft,quidintelligat Dio fc.lib. jicap.de Crateo-
gono, peri/o^^.vbi Plin. habet iibiy.c.g.fpi- IT'

cr Piiiici,& Theophr. sito mlfirtv, quod RuelliuS rmam/

i1b.pcap.1i4. fufpicatur corruptum , Corhario i-
de aficrcte.reponuntq) Mejampyron. Fotti non
intclligit de Myagro , quod mihi videtur verifi-
milcicommuniuscnim.vtputo.nomen appofiiif
fet.videlicetMyagtij fed de MelampyroTheo-
phr. & Galeni , quam meam opinionem augent
Plinij verba cilrti dicit. Critasogonum fpici Tri¬
tici finille eft , multis calamis cxvna radice emi,
cantibus,iTiultorumque geniculorum,

Myagri femine, inquit Diofc. torrefafto & tu- V‘*^
fo, virgas oblinunt, iifquc Lucernarum vice v-
tUntuhCaiterdm,Hoc pingui (oleo) corporisfca-
britias expoliri, laiuigarlque conllat. Gaicnus
fcnbit Myign femep pingue e fic : nam, fi tfinda-
tur.oleolum quid effundere , quod cmplafticam
vira habeat: Cmcrfam ab his facultatem tribuit

. . M .

& HISTORIAE PLANTARVM

Plinius huic oleo,«tnpe «ju&dinedacurorisvl- “ Anguill. Myagron Diofc. itiltatia quibufdant
ce[®cs eoperuhftis. in locis Stcrn-^ru, in aliis Durella di&am.

MYAGRVM DICTVM CAMELINA.

t>efcriptio T7X vt\o caule cubito altioresrami , tenues, te-
Abietes, refti, fubhirluti,fungofa medulla far-
dh,ramofi: quibus alternacim latiore bafi adna-
fcuntur folia
Drabi, oblon¬
ga, mollia, non
afpera, & Ru-
bi.t cui Mya-
grum Diofcor.
comparat, pal¬
lida , pinnis
caulem ample¬
ctenda, leuitet
in ambitu fer¬
rata , faporc o-
leraceo: Ex pe¬
diculis fatis
longis , flores
pulilli luteoli,
quadrifolii :
quorum lingu¬
lis lingula fuc-
cedunt peri-
carpia gigartis
VuarXi aliqua¬
tenus fimilia,
turgidula ,ohlonga, cum quatuor angulis vel co-
fti s, femina continentia multa, oblonga, triangu¬
la, Nailurtio minoxa , coloris fere Fcenugrxci,
faporis Nafturtii , qux in ore .retenta contra¬
hunt mucilaginem quandam : R.tdixvbi adoleuit
lignofa nonnihil & fibrofa.

Noftra figura ofei tarter deprauata per Scul¬
ptorem: m ale enim omifti pinnx caulem ample-
dtentes: flores nimis magni.

Tragus Linariam veram vocit,Linariam quin¬
tam, (eu Quin tam Linarii fpeciem facir,(cribens
eam paffiin inter Lmarepcriri, ac Linoadcb fimi-
lemcx.ftere , vt ab illo vix feparari poffir. Hanc
porro aGer. ©orr i. -. Zizaniam, communi om¬
nium vitiorum, qui inter fegetes enafeuntur no-
tnine appellari :eftc Pfeudo-linum: R.un in agro
Vormatienfi Sottcr fraut/ &in Alfatia Friinmcl
& llueldici.

Idem poftealib.a.cap.as.ait. Plantam fuperio-
li libro inter Lunarias quinto loco deferiptam;
Sefami genus efle ftatuo. Tametfi deferiptio
Selamx, qui apudThcophr.hb.9. extat, huic no-
ftriplantx- non per omnia refpondeat, vtrarb
Rirpeminuenias, qui vno & eodem modo a di-
uerfis Scriptoribus depingatur, hic tamen ob-
ftarenon poteft quominus Sefamam noftrama-
gnofearaus. Hic ille.qui etiam innuit Plinii Sefa-
mum,ac etiam Columelli, nec non Diolcoridis
vti & Theophrafti: Titulus in Hift.Lar.figurx clt
SelamSjGerm.flcche 0otter/ln Germ.0ftfjrccbt.
rnt»t$emcmflfid?0 Friiir /0$ fiinfft fraur/
T:*ZnS *tr‘ Linaria vera, fiue quinta. Scdqu&obfecrotzniah-
militudo Sefamar Tragi cum Lino vt vix feparari
pollit : ipfa figura Tragi monftrat magnum difcri-
men, qui viderint Sefami plantam & femen, nun¬
quam concedent Trago .hanc plantam cflc Sefa¬
mum Drofcoridis , Theophr.& Plinii, vtipfefibi
falsb perfuadet. Priterea Tragus non ar.imad-
uertit non vbique neglcftam hanc ftirpero,quod
ipfrapatebit ex Rueljip.

Lobeh & Pena Aduerf. quibus Myagrum, n

Germ.&Gall. Ca/«f/iwfdicitur,quod quidam mi- 1

nus Sefamum putarun t,fcribunt ineptire Senen-*

/em,dum dottis nulla melioris hiftcrii commen¬
tatione aduerfetur , Pfeudo nefeiunt quid intru¬
dens, qui Vacaria videtur*
Dodon.frum.defcnbitdicens:CameIina,Gcrm.
fUd)? 0cttcrn & £cin 0oitern, Gallis Camtftne.

Oflicmi plireque Sefamum appellant, oleoque
huius pro Selamine vtuntur : cftcercale Eryfi-
mum , quod a Galeno ac a Theophraftr?
appellatur. Eadem quoque tradit in fol. vb: Ca-
melinam fitie Myagdon vocat , fiue Theophrafti
Eryfimon,&Myagrion Diofcoridis. In Hift.G.UI.
lib-4.cap.35. depinxerat &defcripferat , ibi voca¬
bat iic/ 7rl°av) Theophralh , Linum triticeum.

falli autem eosquiMyagrum Diofcoridis non
agnitum, arbitrantur elfe Sefamum, refiiatur Gef-
ner.horci , qui primus mihi hanc plantam pro
Myagro monftrauit, nec video quidquam quod
magnopere repugner.

Lacun. Sefamum. Lonir.lcin 0ottcr aut flacce
0ottcr,GncePfeudolinum,OfticinisSefamum.

Yc autem eo clarius offendatur, qu&m cxc£
Ruelliusin Hift. Myagri circumagatur, potio-
rem cius hiftoria: partem duximus aferibendam:
Melampyron , inquit, etfi Tiitici ritium eTe Ga¬
lenus fateatur , eius tamen exoitu degenere, ni¬
hil incommodi fentit. Hoc Siculo Tritico pecu¬
liare fecicThcophr.Cranum tamen innocens, nec
ficut Lolium graue,nc caput tentans. Herba pro¬
diit tripedanea, furculofa , foliis Rubi* pallidis,
femen colli figura, oleofiiir: tortum Hoc.vtJQof-
coridi placet , tundunt &c .frequens SuefTionibus
meis femine in colli fpeciem exporrcQp: rura
noftra Camelinam vocant , de quo in Myagro
nonnih ledam er<t di. enduru.Myagru nfiq.' Me-
lampyron herba fi:rculoia,fenien Foenugrxci &c.
Myagron herba Plinio fcntfacca &c. Hmcrufti-
ciin Gallia ferunt quamuis &f iix fpnntis inter
fegetes inueniatur : Melampyron ideo Gricis
qua fi nigrum Triticum dici crediderim. Noftri
vocant Camellam aut Camarrunam, femen fceni-
culo fimile in vtriculis conceptum. Fatericogit
oculata fides, femen fioc eft Fcenugrici,

non 7f i. e. colli, vt in quibufclamlegitur e-
xcraplaribus ] fimilitudicicm referre &c. Confide -
reru lecloreszn Ruclltus non confundat duas di-
uerfas plantas. Qj.iod enim Camelina Myagro s
!it[inquit Cornar.j nondum fatis probabit Ruel-
hus. Melampyrum elTe illaoon poteft.' Manet
Myagros hcrbaadhucignota,fiue Melampyrum
fiue Melampicnon, eadem etiam vocetur.Mirum
Ruellium priore loco femen colli figura dicere:
deinde pofteriore refellere. Meretur (ane Rucl-
lius reprehenfionem Cornarii; dum tribuit fu^
hcrbi diuerfas figuras feminis.

Eft hoc Matth.tn prior, comm. Sefamum quo
rundam. Cicerum etiam hanc plantam proSefa-
mo exhibuit , quod varia herbariorum de eo fit
fententia : Sibi quidem, vtingenuc fatetur , pro
legitimo Scfamo non placet qubd biftorii refra-
getur , quam dc Scfamo Theophr. & Plinius tra¬
diderunt, fed ea faltem ratione depingi curauit,
vt le&ores admoneret, quod ea notis veri Scfarxii
non refpondeat , quodque in m,anifefto errore
yerfentur , qui fecus opinantur. Eadem repetit
in poft. cora, latiniscummag. fig. omilfa tamen
icone. Ait prxeerea in poft. commenr. Ital.fcri-
berc quiden: Ruejiium,Myagrum nafei in Gallia,

LI BfiR

l fuis vocariCamelinam &Camaminam,fc tamen
non audere Ruellio fubfcribere , quia ha&enus
non viderit Myagrum in Italia. Carterum eos
haud dubie falli crediderit , qui putant vulgare
illud «lurei coloris femen , quod aliqui Drodam,
Drodellam alii , nonnulli vero Dorellam dicunt,
legitimum referre Myagrum. Is figuram ex prio-
ribuscom. ademptam huc reponit, ac praeter iam
didfca (ubdit. Non defunt prxterca qui plantam,
quam Pfeudomyagrum appellauimus, legitimum
eire contendunt. Verum hxc Rubiae folia non
gerit,fed Glafti, femen Nafturtii. Figurx titu¬
lus, Myagro fidfo. Idem in Hift.Germ.dicit: Qui¬
dam exiftimant Sefamum efiTe SLcinQ otter aut
fladjg ©otter/ quod mihi non placet, quia exifti-
mo Icin ©otter eile verum Myagron , de quo in
in 40 libro. Idem in eadem Hift. Germ. figuram
pr.edi&am habet , ac dicitjem ©otter aut flacce
©Otter fumunt aliqui proSefamo , fed male , vtt
diximus , melids cum Myagro conuenlt, de quo
Diofc.lib.4.cap.iu. Vocatur etiam Pfeudolinum.

, vth.nct ex lallegacis locis apparet Matthiolum

non nouille Camelinam Ruellii.Drodellam fuam
& fuum Sefamum quorundam , vnam & eandem
plantam ede , ac eum ea figura male pi&adixilfc
habere folia Ifatidis , achinc putille Aducrfaria
Matthiolum Vaccariam intellexiffe ea figura,
quod tamen ex prxdiiftis non fit verifimile : Fi¬
gura etiam Matthieli, quanam in re accedit ad Li¬
lium vt mereatur dici Pfeudolinum?

Camqr. apud Matth. Germ. Myagrum quorun-
dam : in Epit.Mitth.Pfeudo-Myagrum.

C.Bauh.apud Matth. Myagrum i.fiue fatiuum.
Myagrum i.fiue fylueftrc , aut Pfeudo- Myagrum
idem in Pbyt . homm meminit his verbis : Mustax
Diofc.lib.4.cap.m. meminit , quod aliqui volimt
idem cum My.igro vulgb dicio , at Rubix folia
fuo tribuit Diofcorides: &Plinius hb.17.cap.11.
cuiMyagros dicitur. Quibufdam tamen noftrum
fecundum Myagrum cfl Theophrafti & Galem
fryfimum : aliis Sefamum ob feminis fimilitudi-
nem & olei vbertatem. Myagrum 1. hortenfe*
Myagrum Dodonxi , Cameline Myagrum Lob.
icon.p.124. Item: Myagrum tertium fiue Mya¬
grum fylucftre. Sefama Trago, Pfeudo myagrum
Matth. Hoc fatu tantilm ^ fiiperiore differre vo¬
lunt, cum tamenilludfoliis fit finuatis, hocvero
',nof folio non finuato. Qui confider abit \irie\a.-

tem foliorum Camelinar,& aliqua conferet cum
Rubix foliis * aliquam fimilitutincm inufiniet4
Paruam inuenio affinitatem feminis Camelinx
cum vero Sefamo. Ex figura mala pi&aMatthio-
ii& ex eius verbis de Glafti foliis in eaiudicarc
non poffiim diuerfitatem. Si ftatuendum prop-
tei figuram diuerfum genus feparandum etiam
erit Tragi Sefamum, in quo folia non Glafti, fcd ad
Linum potifts accedentia, & vt ipfe ait,Lino adeo
ftk.ni;. fimilia, vtabtllo vix fepararipoftint. Ego igitur
non feparo fed figuram Matthioli non placere
dico ac effit pianti ei non bene perfpe&x &co-
g' itx.Tra^i autem Sefamum fadtum ad ftrigofam
aliquam plantam fpontancam & ficco loco na-
tainmon propterca aliam.

H.Lugd. vmuspiantm duashabetfiguras. Vni
titulus eIi,MyagmmDodon> Hoc,in|uit,Ruell,
&eumfequutus Dodonsus, atque alii Diofcori-
dis Myagrum, quod & Melaripyron vocari tra-
dtt.ellc putant. Altera infcribicur, Pfeudo-mva.
grum Matthioli. Nec hoc, ait.Matthiolus fine ra-
tioneintrufit. Sunt enim, qui legitimum Mya¬
grum elle contendant, aftciim folia Rubi* non
Tom. il.

XXI. gp.

habeat, 'fed Glafti potius,&femd*ei fitNaftnrtii,
non Fcenugreci, ab eis difletit Matth.& non Mya¬
grum, fed Pfcudo-aiy agrum appellat.

Taber.Icon. Myagrum r. Hift.Myagrion,Cha-
mxlinum.

Gerard. myagrum (Dolbc of plcafure;

Primftm vidi Tiguri in horto Di. Gefhcri : vidi Locus
Bafilex confitum agrum ante 30. annos in qud
florebat & filiquas habebat Maio. Geneuatin
horto meo pulchre virebat & adhuc florebat No-
uembri ex femine deciduo , hiememque perfere¬
bat. In Italia copiose vidi, vt Patauii in horto pu¬
blico: florens Martio & virens Februario & inter
Vicentiam & Villanouam : Monfpelii abundat
in agris. Circa Montbelgardum Myagro confitos
agros habent ad oleum, quod dicunt caputgra-
uarc, vidi ptope Grangcs quod quotannis femine
deciduo fe renouat , quodque maturum Iunii
prinicipio. Agros bene fuba&ofc ( inquit &ucl-
lius) ftercoratofque hoc femine perinde quafl
Napis ferunt. In tanta eftapud nos[Gallos]no-
bilitate , vt ruri nemo non confpiciat : Et iam fua?
fpontis inter fegetes inueni.tur. Affatim inter fc-
getes Lini vbique locorum , maxime verb in Al¬
fa cia,& tradtu Rheni, Tragus.

Rufticis noftris ( inquit Rudi. ) Camelina aut Vires;*
Camamina,oleo diftringedo,quam optime cog¬
nita. £ius femen in arcis pauitis rura flagris decu¬
tiunt^ vannis in auram vento filentem ia&antj
dum filiquarum recrementa vanefeant: tum tru-
fatilibus molis fubiiciunt verfahdoque fubinde
oleum exprimunt , quo hon ad lumina tantilm
Lucernarum, fed & ciborum quoque condimen¬
tis pauperes vtuntur, magno huius olei prouen-
tu. Vixquicquam aliud adeb ab auiculis inuadi-
tur, atque hoc femen , quod animaduertentes
quidam, id colligere ac alendis auicidis referuare
ftuducrunt. Oleum ex hoc femine conficitur
longe prxftantiflimum,eftque Tragi iudicio gra¬
tius & mcundius Oleo Oliux. Sed non video e-
go quomodo prxferri debeat , huius defami o-
leum, Oleo Oliuarum , vt Tragus prxfert ,dum
fibi perfuadet verum Se/amum , ac vires Scfami
attribuit. Audio hoc oleum frigore non concrc-
fccre.Modice, vt Matth, afinotauit , caleftcitatqj
hume&at. Accedit omnino ad Sefami vires fe¬
men aniculis gr a tifTimum. Paratur & ex eo oleum
fimilisfacultatij.

MYAGRVM TVRCfCVM,

HOc longi Defcripas
teneriori¬
bus virgulis ,
qu2tm pnee -
dens, nafeitur,
fed cultura Frutii
cofiorfitfait Ca^
mcr.] femen mi¬
nus in vafculis
vegetioribus
profert. Herba
ciufdem cft fere
natura: cum

Myagro.

Camer.ad hi -
ftor.Germ. & £-
pit. Matthioli.
Pfeudo-Myagru
alterum, fpecies
prima Myagri
puteti, qux quia
sarior eft Mya*

Ffff 4 T *

*

?s-t HISTORIAE PLAiNTARVM

gti Turcici nome fotti tur ab hortulanis. Zuvdife
dyer Icirtbottcr tenuis. C.Bauh.phyt. My agrum
4. flue fvlueflre alterum.

CAMELINA MYAGRVM ALDROANDO.

Defcriptio ‘T7Schxc ex feminibus, qui ab ExcellcntifTimo

E St, . - - .

Aldroando ex Italia nobis attulit Illuflr. Dux
Wirtemb.Creuit in horto Montbelgardcnfi fata:
Tolia numerofa i radice exeunt , longo pediculo
harrentia, repanda, principio fubangufto , oblon¬
ga, laciniata, qualia te re funtBarbarex,cofta infi-
gni pallide virenti donata. i 4ua nerui faturatio-
ri colore exeunt. Caules inter hic prodeunt
multi, pedales, teretes ,ac cra/Ji fatis ,lentiquc,
quibus folia prxcedcntibus fcr£ fimilia,fed fupe-
rius nullo pediculo haeret. Summitatibus flofiuli
yifidcnt candidLfTimitetraphylli , quales Scoro-
dothlafpi velut in vmbelladifpofiti. Succedunt
■v/tfiula fublotig*. Radix alba cft, fim plex , fibs
tenuibuscapillata.Odor foliorum herbidus, ficut
& faper, gratus tamen fatis: Radicis verb ad Na-
fturtii faporem quodammodb accedit, fed miniis
acris, ac mitius palatum & linguam vellicat.

Nemini ha&enus quod conflet cognita aut
deferipta planta nomine Cameline Myagro, i D.
Aldroandodonata, fi Amanucnfis vel hortula-
T & nus benefcripfit.

£eJVMJt Satain horto 111. C. VVirtemb. Montbclg. A-
pcili, floruit lulio.

MYAGRO AFFINIS PLANTA, SILi-
quis longis.

Defcriptio TJVius planta: r4dix,Iignofa,alba,fimplex, fi-
X lbris aliquot donatur , caulis plurimum va¬
riat : eft vbi vn-
ciam parum ex¬
cedit frequen¬
ti iis altior,cubi-
talis vel bicubi¬
talis, Lingularis,
firmus, ftnatus,

fubhirfutus &
nonnihil rube-
fcens, medulla
Sabmucina ple¬
nus ,in furculos
aliqunt diuifus.-
folia * Camelinae
f milia, altcrna-
tim polita., vn-
ciam lata , tres
quatuorve lon¬
ga , ex angufto
principio fen-
fim dilatata,
fcnfirp dein¬
ceps in mucro¬
nem definunt,ta&u afpera, viridia, fapore amaro
pridita rflores parui, multi, conferci , lutei , qua-
tuor foliolis conflantes, apicibus itidem luteis,
fcreuibus pediculis infident : quibus dclapfis,
alternarim fuccrefcunt filiqui tenues, vncia lon¬
giores , quadrata: , femen copiofum , tenue , ob-
jongum, amarum ,claudentes.

Icon.pl.Cftmeitn£,Myagrum alrerumThlafpi

effigie.

Hill.Lugd.funtdui figura: vnius pianti. Pri-
tna,Sinapi am*rum Dalechampu vocata. Altera,

Myagron aliud Thlafpi effigie Lobelii : nec tres
jnobis videntur ftu pes.

C. Bauh.phyt.Sinapi 11. fiue Hiflopi folio, Si- c *.*•#.
napi amarum Dalecham. Myagron i.fiue filiqua
longa: Et Leucoiumij. fiue luteum fylu. exiguis
flofculis. Viola lutea fylu.Tragi,fcd vna. Sedf.c
boni vtrifua ditant opera.

Tragus Lat. & Germ. Silueftres Violi Lutei.

An Gefner.hort. Leucoii fylu.genus minus?

Myagrum alterum Thlafpi effigie Lobelii
Obferu.&lcon.Plant.

Compilator Tabern.duas quoque vnius pian¬
ti fub diuerfis titulis icones propofuit. Ac pri¬
mam quidem Hiltor.hb.a.& Icon.plant.449.E1y-
fimon 3. tvcgfenff 3. Huius iconem Gerardus
ponit pro Eruca fylueft. anguftifolia Vlarrotfl Erypmttm J-.
;lc.;fcb/ivilbc Kocfcr. Alteram verb Icon, p.8 6C. trMC*
Hili. «8. Myagron z. Icinbcrtcr. Addit;& fe-

Myagron 1. ... ... ,

eundam Gerard. quam Camelinam vocat Cre* T*bem,

acb wormfccb , Eryfimum Galeno & Thco- Ci™p*Ufer
phraft. Hanc plantam non obferuauimus «i net*tur.
quoquam di&am Camelinam. Gerardus ico-
nem exTabern. habet, accieucnit, ni fallimur, GeJOrdm
quod illi, vt duabus iconibus vnius pianti, diuer- net.
fos tribuat titulos &diuerfas deferiptiones. Afl
horum faltem in ftirpium ignorantia meretur ve¬
niam.

Floret Iulio & Augqflo , inucni prope ‘Cha-
ftenoy ad ripam aqui prop,3 Molendinum qui
itur Montbelgardo Beffiordiam, pofleaalibilpcis
fictioribus, tranftuli in hortum, vbi quotannis
ex femine deciduo fcipfam propagat, lnueni co-
pioseinpago Courch^ton florente incnfe 06fo-
bri. Sata m horto III. E. Cell. femine deciduo fe
propagat quotannis.

MYAGRON MONOSPERMON.

C Ralla & alba cft radix: cautes profert a.Def«ipjip

liquot, cubitum aut. fefquicubttum altos,
glaucos, tere¬
tes, liucs, fo-
hdos, medulla
candida far-
&os, multis a-
Jis concauos:
folia Glafli fa-
tiui fuperiori-
bus foliis non¬
nihil fimili^j
nonnumquam
laciniata ta¬
men, prifertim
i n fen ora, fi mi-
lit^rque iliis
carfia , nullo
pediculo, pin-
ms fuis caules
ampleftentia >
fapore olera-
«•o : flores lu-?
tei,quadrifolii,
minores mul¬
to quam Brafhci, paullatim nec eodem tempore
fefe explicant, *iiis primulilm a calyce erumpen¬
tibus, aliis in femen abeuntibus, quod lingulare in
fingulis fpiculatis burfulis, furfum fpe&antibus,

& caulibus ,ramulifque appreflis.

Cafp.Bauh.Phyt.Myagrum 5. fiue monofper-
mon. Lotus 1

Aptid Fratrem C.Bauhinum vidi plantam no-TctppW

njift

LIBER

«line Myagri monofpermi qHamdefcripfit.Bafi-
1 e.x anno i595.menle Auguftoobieruani brachia,
tam cubitalem totam iiccam feminibus onuftam
in horto Domini Doloris F afficis Plateri, vncle
accepi femina ferenda in Hortum Ill.E.C. Mont-
bclgardi. Sponte obfcruaui fpoiltaneamin agro
inter Dampierre & S.Mauritium.

XXL

MYAGRO AFFINIS HERBA , CAPI-
tuli s rotundis.

Defctiptia

rus ac
npus

M Vicos cx radice fimplici , lignofa , producit
caules j cubi tales & bicubitales, hirfutos,
fragiles, multis
ali • dodrantali¬
bus concauos
per quos, flori-
k bus te nui Ui-

mis , minoribus
quam in Mya¬
gro , pallidis,
longa ferie fuc-
cedunt alterna,
tim difpofita
caltula exigua,
Coriandro mi¬
no ra, feniti fici a-
libus pediculis
hirentia , per
maturitatem

nigra , in apicu-
lum delinentia,

a quo quatuor
colluis mini¬
ni dm alati ad
pediculum vf-

que porriguntur : in lingulis capitulis femen inelt
vnicum,flauum,oleagino!um, nullo faporema-
rufello : folia Myagro limilia, minora, hirfiita, a {-
fpera, nonnihil fucculenta, qui per caules & ra¬
mos dilpolita , nullo pediculo, amplexicaulia,
alas vtrinque pinnatas proferunt, fapore vilcido,
& nili obftet leuiulcula acrimonia, fatuo , infima
ex longis pediculis leuiter linuata funr.

Sunt autem plurimi anni , ex quo hanc plan¬
tam vocaui Myagro affinem cum capitulis ro¬
tundis. Semen huius miffum a Domino Dodorc
Schvvartzio Myagri nomine.

CBauh.Phyt. Myagrum 6. fiuc Myagro limi,
lis hliqua rotunda, qua? Io.Bauhino creuit.

Camer. adMatth. Germ. Myagri fpeciescum
rotundis capitulis , fere ciufdem natura: cum
Myagro. Et Epie. Pleudo-Myagrum 5. fpecies 2.
Myagri putati, exilior, valculis rotundioribus, ali¬
cubi in aruis Iponte nafcens.

Annua planta flores & femina fert matura
cum Myagro, Iulio, & Augufto , ac quotannis fe
ipfam feminat. Myagro affinis cum caplulis ro¬
tundis & flore luteo in 111. Princip. horto florens I
s Iunir» I

feiquuhtur
fubrotunda, A-
ctiminata, lon^
go pediculo
hirentia , ad
Myagrum cum
rotundis Icmi-
nibusacceden-
tia. Radicula
longa , alba,
fimplex , vel
cum paucis fi¬
bris.

In ter Bono Locus;
niam 3c Flo¬
rentiam reperi
cym floribus
& capitulis.
Dominus A-
gerius quoque
Bononia dela¬
tam communi-,
caiiit.

SESAMVM VETERIBVS.
C a p. X X.

Radiis

SE fimum, vt Thcophr.fparfim Jubet , pingue
cil, redice Figulari c ohairet , numero/iorc ta¬
men, quim Milium :J?irp£a<furgit fimplici, alta,
futium vires fuas omnes intendente: ceule feru¬
laceo, multiplici qtioque magis , & craffiore,
quam Milium , calamo conflat , vnde omnium’
qilxcxxrtiuis lenientibus ager recipit, Sefamum
terrxinoleftifiimuni clfe, plurimumque poifc e-
maciate putatur, flos ctiamfoliis condat. Tota * "
quadraginta diebus h latu confummatur. Sua
prdprietate cernitur : nam femen gerit infiliijiia

Caudex
Cauli s

& virens cum fuis
dii.

• J Sentem

magnopere circumieptum.modo peculiati quim s.uf’

legumina. Sefamum viride nullum animal man¬
di t, propter amaritudinem &grauitatem (aporis,
fed/iccatum acceptius euadit , fruaiifquc eius
fuauis efficitur, candidus dulcedine prxlht, tum
genus quoddaiu candidum.

Plinius tribuit folia (anguinea , caulem fenf TdTJ.%
Iaceum : femen in valculis, ab Indis venire ait, ex ha , Semcn^
eo oleum confici, colorem eius candidum ; Simi- c°lor
lehinceflein Alia Gnciaque Eryfimum , idem-
que fore , mfi pinguius elfet quod Irio vocetur,
medicaminibus annumerandum potius , quam Irie
frugibus. Et paulo inferius , Sefamam in calida ma¬
ceratam exporrigi iubet, deinde confricari , frigi¬
di immergi, vt palci fluefluent , iterumque ex¬
porrigi in Sole ftiper Lintea. Quod nifi feffina-
tb peragatur , lurido colore mucefcere. Diofco-
rides omifla deferiptiohe , vires eius inter fruges
ita perfequitur. Sefamon flomacho nocet,&aniY

tpffihs lunio ^

neruorum craffiticm difeutit , aurium fra&uris & ,

inflammationibus , ambuftis item, & colidolo-
ribus ac Cerafti morfui medetur. Capitis auteffi '

dolores ex ardore contra&os cum rofaceo lenit.

Sed & herba in vino deco&a eadem pixftat , fed-
maxime oculorum inflammationibus doloribufc
que prode 11. Ex ipfo quoque femine fit oleum,
quo Algyptii vtuntur. Sententiam vero verbo¬
rum Diofcoridis fere explicat, inquit Cotnarius, Sef
Plinius lib.22.c.25.his verbis', Sefama trita 1 h Ouo
fuinpta» inhibet vomitiones. Aurium inflamma- .

' ’ w* “

MI AGRO SIMILIS FLORE ALBO.

Cr,?n° KJ Vmero^a ftatim * ra(l'ice fundit folia, glabra,
X^Lvncias tres longa ad Iberidis folia acceden¬
tia, latiniata nonnihil : Inter qua: caules furgunt,
medulla far6ti, alis concaui : Quatum exortum,
folia ambiunt alata,&: velati denticulis laciniata.

. Jelofcu li in faftigiis candidi,cxigui , quo s yafcula
Tom. II,

HISTORIAE ELANTARVM

Plinius z

oleun.

Tlinn errer

Ruell<tis

Sijama

^quiuoca,

tioni illinitur, &ambuftis. Eadem efficit & dom
in herba cft.Harc amplius oculis imponitur deco¬
la in vino. Stomacho inutilis cibus, & animx
grauitatem facit. Stellionum morfibus refi/tit.
Itcmvlceribus qux caocthe vocant. Hoc P Ium
/00? vulgata exemplaria vino, pro Ouo habent
quod venfimilius vetus Codex nofter legit. De¬
inde in vulgatiseft, amplius hoc, quod vetus ha-
bct.H.rc amplius, vt dc herba accipiamus. Quod
autem Stellionum morfibus refiih-rc dicit, Dio(c.
non habet, nili Ccrafien Stellionem reddidir.
Actius certe hb. i c:p. u. ad Stellionis mor/um,
Sefamum vtihter imponi tradit. Ita etiam Paulus
hb.^.cap.io. Sed artuum doloribus conuerien-
ter imponi polle .'pparcjjW/ ;/ enim per o legi
debet non*;' .■/ per o,qtiod intclhnum crallum
fignificat.

Galen.hb 7. Simpl-rlmm Se farnum, in quit,
non paruiu vifcoli ac pinguis in fe habet. Vr.dc
meatus obducit fimulque mollit, & moderate ca¬
lidum cflTandcm vim habet & Oleum ex ipfo.
Sed lib.i. Dealiment.ait . Pinguecft Scfamortim
femen. Quapropter eoam repofitum citiffime
olcofum fit. Ob id igitur cito repi: c cos qui lp-
fum edunt, euertitque liomachum, & tatde con¬
coquitur & pingue alimentum corpori prxbct.
Hinc clarum fit vigorem & robur ventris parti¬
bus addere non polle : quemadmodum neque
aliud quidde pinguibus. E/l autem &craffi lucci
&ob id neque cito cranut. Edunt autem ipfuin
folum non ita valde , fcd cum meile co&o in pla¬
centas eflormant, quas Sefamidas plenquc vo-
cant.Infpergunt etiam iplum panibus.

Oleum Sefammiim, vt tradit Mcfues , impin-
guat,femen auget, afpcram arteriam lcr.it, & \ o-
Cem ob id claram rcd Jir.

Caeterum, vires, quas Scfamoidi Diofc. aferip-
fit. Plinius, dilatore Cordo , Sclamo affignauic,
maleSe/amum pro Scfamoidein hocau&ore le¬
gens. Plinium autcm,quod idem miratur,fccc-
tuseft Ruellius.

Memorabile illud cfl.qucd Q^ Curtius refert,
militem, qui cum Alexandro Caucafum tranfiret,
ac inopia frumenti, cuius nihil, aut admodum exi¬
guum reperiebatur, prope ad famem venirer, luc¬
eo cx Silama expreflo haud fecus,quam Oleo ar¬
tus peiunxifTc.

Sefamum quoniam \ Diofcnon dcfcribitur,fit
vt in eo demon lirando plurimum erretur. Si
quis loca expendat dc Sclamo apud Thecphr.
Diofcor.& Plinium, colligere cli , nullam carum
plantaium , qu* pro. Selamo pa/fim ab Auihori-
bus accipiuntur , cilc verum Selamum. Piior
quidem Selami nomine vulgo rcccpta, dequa

iuiuifTc. Se fa mines flores [Itali lefifuims vocart]

Sunt quia Se femino femine diftirgvctc non va¬
leant , Cordus. Dc hcc fub Gcl/emino. ('•elfemitt* *

Scfaminum cum Sefcmotde confundit Plinius, •W-,V53;^fr
Vti di&ttro#& eum fecutus Ruellius.

Quale porro lit illud oleum de Solyma (cuius S/CtJ"”* *
meminit M. Paulus Vcr.ctus)paruulos nirros fa¬
ciens, confiderandum alus rehnqumius , nos ni¬
hil tale de olcoSefarm annotatum inuenimus,
forte oleum Selami mifcebatur cum aliis.

Officina: plerarque Myagrum [ flccfiebottcr] Subluruti
Sefamum appellant, ac male eo, eiufqueoleo, Myagrunt'
pro Scfacno vtunturj nobis atceftantibus Matth. oieum a
& Dodonam. Scfarai olei vice , quod exhibebar. m)Zd‘ ,»
Haly pueris quamprimum erant nati , ros fdl: ci¬
re r vti confucuimus oleo lini , quod eu..m f.icie-
bpt Valembertus. Scfdmo 'deficiente fubfhtuit
Vract.qui pro quo, Semen Lini.

’ Semen L\

S E S A M V M.

SEfimnl per Defcriptii
caulem cu¬
la* talem folia
habet femun-
ciahbus pedi¬
culis horrentia,
craffiufcula , ex
atro virore no-
mhil rubentia,
oblonga , acu-
minata, fubin-
de quoque fi*
nuata: cx quo*
rum ahs flores
emicant, cala*
thi forma , o-
blongi , albi ,
hincnafcuntut
/ilujtfte redi a fe¬
cundum cau¬
lem afeerden-

'S e fumum
Myagrum

Myagrum
Came Ime

ces , quatuot4

collis donat* : in quibus femen dulci alba me¬
dulla praxhtnm.

Accepi ^Cl. Paludano Selami Indi* Orienta¬
lis nonunc, lemma, alba, oblonga atque compref-
fi, modice acuminata , qualia pr*cedemis , qu*
vix diuerfa exiftimanm. Qu*dam eorum pullo
funt colore, qu*dam fufco^fiipore dulci.

Tametfi Scfami femen, a quo copiofum expri¬
mitur oleum , Officinis noti {fimum fit : pauci ta-
. . . men reperiunrurScplafiarii, qui Scfami plantat

hoc capite agimus vera videtur, led vera ceno a C- 1 viderint vnquam , cum nullum , vel rari /fimum,
firmari non potefi. Sefamum , qui arbitrantur quod agros fteriles reddas, feratur m Italia. Si-
Myagrum Dio/coridis non agnitum decipiun- quidem quod m Myropoliis habetur , cxGrscia

Si. Peloponnefo ad nos conuchitur. H*c Mat-
thiolus , qui in prioribus com. figuram exhibet
hoc titulo, Sefamum aliorum , in polh veruhoc,
c. Ait autem is: Mihi planta, quam pro

C orn C ord.
& <le[ntrut
taxantur.

In Sefami & Myagri explicatione , ait Guil-
landinus, mirum quam Matth. cacutiat , quando
Myagrum e/Te , Sefamum primo a Ce loco loca¬
tum, nefeit. Sefamum Cot di & Tragi, Sefamum
Matthioli quorundam , dicitur nobis Myagrum
Cameline. Non folum Officinis notum cft ho¬
die Sefamum , fed etiam quibufdam locis apud
noftros [inquit Cornar.] nafeitur, & in cioi vfura
venit, Lentis modo codlum : Appellant autem
0cbn\;i>cn.Sed decipiuntur, aiunt Cord. in Diof.
&: Gcln. hort. qui Scfami loco accipiunt 0d>lva?
i>en. Multum rei herbari* confuluiflent , fi9,
quod decuilfet, indicalfent quid per 04>l?Ctfcen
intelligeront. Dicere quis poflet cos ignorallc
quid fcnbcrcnt,aui /altem inter faibgndiun dor-

Sc/amum.

Sefamo hic dc

mo hic depingi curaui, quamque mifit ad me
Ptfis Lucas Ghinus, fi venim fateri debeam, non
placet , quod Hifiori* refragctiir , quam dc Sefa-
mo Theuphraflus & Plinius tradiderunt. Qtjarc
non aufim ego affirmare hanc geminum elle Se¬
famum, qubdin primis ailmum nongerat rr.ilio
^ craffiorem , altiorcm , nu Tcrofiorcmquc, nec
radices longe plurcs, fed fcapum fab* *mulum,
in quo fabarum more filiqu* gradatim exeunt
triquetr* , aut quadriquctr* , m quibus femen :
Deinde qiibd cius Colu non rubefeant , nec flos

herbaceo

Sefamum

udo-fe-

ttth

’ Httur

^uatum Grxc.
goline.

LIBER

herbaceo fit colore. Hanc autem plantam depin¬
gi curaui , ea falcem ratione, vt illud ledtores ad¬
monerem, quod ea, meo iudicio, notis veri Sefami
non refpondeat : quodque in manifefto errore
verfentur, qui fecus opinantur. Non aufim [in¬
quit idem in Hift. Germ.] dicere herbam 'hic pi-
dtam cfle verum AntiquorumSefamum, vt qui¬
dam exiftimanc , poteft vero merito dici Pfeudo-
fe farnum.

Alt dixit fentcnti.im fuara Matth. videamus
nunc alio y, i n K.xc planta pro legitimo Selamo fit
recipienda. Semen Sefami officinarum [ordiun¬
tur in Adv. Lob. Sc pena] perpetuo nomine Sc
vfu Sefamum fiiir, quod fatam vidimus adultum.
amunt Si ruborem defiderat in Sefamo Sencnfis, docti
'tthioli in illo pudorem, vt qui vnius plantulx forte arida:
animaduerfione , de Sefamo aduerlus omnium
indicia ftatuent. Sefamum vocatur Dodonxi
hilt. frugum, &inltal. Carner. in Hift. &Epit.
Matth. Lob, Icon. PI. Tabern.<Sc Anguill. cui
SeSufimani }Sc in Sicilia Giugiulena. Quam bene
vero Wirfung. in ind.fuxmed. vocat, leinbotter
femen Iaftninum , Sedaminum, perpendant le¬
ctores.

Pro/per. Alpin. (Sempfeti , ScmpferA Se Sefamum
dicitur) Hiftor. Lugd. vt «ScCamer. horto Se¬
famum verum. An Tragus de hac (fibi forte
non rite cognita,) Sefamus peregrina «Scipfaiam
pridem ad nos adportataeft , noftrati per omnia
fere fi mi Iis.

Selamum «ScSifamum, Sefama Latin. 5.vm.u0v
£einb0ttcr/fiad?abottcr. Germ. Gall./«-
Ical .Sefanio. Hilp. lorgiltm Se Alegria.
Arab. Sempfnn , fiuc Senfcra. Offic. vulgo g ingo-
/e«4,Camer. Epit.
us. Selami femen acceptum Lutetia ^Chirurgo
infigni Raflio, feminaui in Horto E. C. Habui e-
tiam femen a Fratre Cafparo Bauhino Sc ^ D.Do-
Ctore Io. Schvvartz. Vidi etiam Venetiis, Ba-
filcar in horto Di. Dis Iacobi Zvvingeri, a quo c-
tiam femen habui.

ires301 Oleum quod Aigyptii sitis appellanr,ad cibos
in frequentiffimo cft vfu. Planta: decoCto vtun-
tnr in fotu ad Ophthalmias,ad tuflim , anhelituf-
que difficultatem, pleuritidcm, perimeumoniam
& tumores duros fcirrhofos : mulieres pro vteri
duritie inleffiones faciunt, Sc vtuntur ad capitis
furfures, liuorefque ficiei : Sc ad tumores fcirrho¬
fos : planta Sc feminibus codtis cum meile * ad c-
xicratos neruosj ad combuftas partes, ad calidas
inflammationes : DecoClo in clyltenbus ad
mtn_ colicos dolores, «Scad emolliendam aluum : Ad
u mouendas menftruas purgationes. Seminis
ad cibum yfuseft antiquus, pauci cft nutrimenti.
Oleum fccemque eius bibere ,vt impinguefeant
i»xuef mulieres in balneis familiariffimum habent. O-
ntwt' leo etiam ad multa alia >£gyptii vticonfueuerunt
quippe ad cutis puftulas,afpetitatem, atque om¬
nem defccdationem cx humore melancholico
comitatam, tum epoto, tum in cibis frequentato,
vel ipfis affeCtis partibus inunCtis. Secretum a-
pud quofdam ad cutis pruritus, eius quatuor vn-
cias multis diebus bibendam exhiberi , ad anhe-
htusdifficultatem , plenritim defperatam , peri- \
pneumoniam , ad mouendosmenfes , atque ad 1
Vehementes ftomachi , inteftinorum , vteiique !
dolorum cruciatus demulcendos, intus Se extra, j
Non foliim hxc yfigyptiis mamfcfta fuerunt, fed (
multi alii fbr£ eadem memoriae prodiderunt , vt
cftRhafis , Auicennas, Haly, Serapio, atque alii, !
Sefami vires ex Antiquis ante funtferiptie.

XXI.

TELEPHIVM VETER1BVS.
Cap. XXI.

/8*7

%

TElephium', inquit Diofcorides Portulaca: fi- feiio WrffC
mile efl Sc foliis Sc caule : alas ver6 binas ha-
bet fingulis foliorum geniculis inhxrentes. A
radice ramuli [addit Matth. Codex sW, ktsn*, id
efl: , angufti , tenues,] feni, fcptemve prodeunt,
foliisrcfeiticoeruleis ( HUctvoiHjkjv , quam vocem
Plinius non expreffit , cra/Tis, lentis , atque car-
nofis: flores denique lutei, aut candidi (Vec. tan¬
tum *«/*!. Sed vulgatam le&ionem re&iorem
vult efle Goupylus , quod in Telephio flores lu¬
tei fpedentur, Sarrae.) Nafcitur in vincis &loci$
cultis Vere.

Diofcoiidis Notha tradunt , quibufdam fem-
perviuum fylu.dici , Elie Se qui Portulacam fylu.
appellent, Romanos illecebram, Aegyptios A-
nothjAplnicos Atirtopurin.

Telcphium ita deferibit Plinius,vt ex Diofcor:
tranftuliffc videatur. Verba ciushxcfunt : Telc¬
phium Portulacae fimi i e & caule &fo!iis.Rami i
radice fepteni,o<ftom ve fruticant, foliis craffis,
carnofis. Nafcitur in cultis & maxime inter vi¬
tes.

Foliaiauthore Diofc. ad fex horas impofita, vi- ^
tiliginem albam fanant : verum poftea hordea¬
ceam farifiam adhibere oportet. Tollunt «Sc viti¬
ligines, ex aceto in Sole illita : fcd vbi inarue¬
rint, abftergi ea oportet. Eadem Sc PJinius,nifi
quod in vfu ad vitiliginem diiDntiunt,& hac par¬
te re£tids Cornarii iudicio videtur hoc quod Pli¬
nius tradit : Illinitur lentigini , & quum inaruit,
deteritur. Illinitur «Sc vitiligini ternis feremen-
fibus fenis horis noctis, aut diei. Poflea farina
hordeacea illinitur. Medetur & vulneribus Sc fi-,
ftulis.

Telephio ficcafttem Sc extergentem faculta¬
tem adferibit GaIcnus,non tamen manifefte cali¬
dam, ita vt primo quidem ordine calefaciat , fic-
cet autem fecundo intento, aut tertii initio: pro¬
inde ad putrida vlcera eonuenit , «Sc leucas , &e al¬
phos cum aceto Tanat.

Veniunt nutem nomine Telephii pluresplan- TclcPh“ .
tx: Ac primdm quidem Telephi um Guillandini, ^onis^^
quod nobis placet «Sc Telcphium Scorpioides Tclrph,
vocamus , de quo mox. Efl Sc Telephii genus Scorpioideil
fruticofum peregrinum. An harc Hifl.g.lib.n.Co- Col»te*
lutea Scorpioides rhinor.Nec efl Telcphium, Fa-
baria fiue Faba pinguis, vt quidam volunt apud ZTJcsmfr
Matthiolum. Efl enim harc Anacampferos , d e feros.
qua dicemus Hift.nofUib.55. Telcphium Gal.in
Gloffis Hippocr. diuerfum puto & Diofcoridis
Telephio proprie dido ,& idem cumScmperui- Seium {•**
ui fiue Aizoi tertia fpecie lib. 4. Diofcor. qua: et-
iam Telcphium dicitur : nos igitur non dicimus ?*rHHTT>
cum Cornario /impliciter Telcphium efle U-
ijcnrrublcm , vt dicemus capite dc Sedo parut)
ex flore luteo.

TELEPHIVM SCORPIOIDES,

EX gracili radice aliquot emittit ramulos , pal- De^nPt:c

mares «Sc fefquipalmares, tenues, teretes, fo¬
lia rara, breui pediculo annexa , Portulaca: mi¬
nus fhcculenta , lxuia,indiuifa , candicantia Gx-
falp. quibus fubfunt bina exigua , circinata, Co-
lute* Seorpioidis, forma Se magnitudine. Mihi

m i

1

~%9%

HISTORIAE

Monfpeiii videbatur vix habere faporem mani-
feftUm,nifi forte paululum amarefeentem : lac.

Gargiliius Sco-

tvh,

tus , tamen an-
notauic elfe fa-
pore acriufculo,
& aromatico , Sc
manfu odorem
in nares Abro¬
toni emuium ex¬
halantia: in fum-
mis ramulis
flofculi exigui>
lentis floribus
minores , perfi-
mili tamen For¬
ma, colore luteo:
quibus fiiu jua
fuccedunt Scor¬
pionum caudas
imitata;, crebris
internodiis in-

'Siorfiotdn

Ttlcfhium

Lunarilo-

riJJ*

Scarftudes

Matth.

Htrld 4-
m crif, j

tcrceptx , intor-
txque , authore
Cacfalpino, Meli¬
loto vulgari li miles. Nobis videtur cum Do&iffi-
mo Melchiore Guillandino hxc planta optime
conuenire cum delcriptione TcIephiiDiofcor.Sc
Plinii, quam ante poftiimus.

Iconem huius nomine, Scorpioides fc.fcd fine
deferiptione ponit Matth, ac ait : Suis notis ve¬
ram Scorpioidem referre putamus : etfinonde-
funt Viri Do£tiflimi,qui aliter fentiant, volentes,
Nicandri Scholiafl.authoritrtc hanc ipfam Tcle-
phium appellari tlcbcrc. At ego horum fenten-
tiam prorfus nihili facio , quod no prohibeat no¬
menclatio illa apud Scholiafien , quin recfids
Diofcoridi Scorpioides appellatur.

An de hac Anguill. loquitur, quando ait : Te-
lephium Crateux nihil aliud eil , quim Diofcori-
dis Scorpioides, aut Scorpiurus. Item, Scorpioi¬
des vocant herbarii Banomenfes Lunariborif-
fam. Hinc noflrx dtibitationi anfam prxbet Gef-
nerushort.qui dicit. Lunaria buri (Ta /Emilii (fic
enim Herbarii quidam Scorpioides Matthioli no¬
minant, fi bene memini J herbula cft flofculis lu¬
teolis: filiquis gracilibus, longis, articulatis, infle¬
xis. Qux Telephio noflro Scorpioidi quim opti¬
me conueniunt.

Lacun. Lob. Icon. Piant. I.onic.qui &Scor-
pium Nepam aDiofc.vocari ait: Camer.in Hift.
Germ. Matth. Sc Epit. Cafi. Scorpuides. Dodon.
Gall. & Lat.in fol. H. Lugd. Camer. hort. qui
& Telephium Anguillarx vocat ,Scorpiotdts Mat-
tbioli.

Quxrunt Lobel.& Pena Aduerfi Scorpioides
[ Matthiolo depi<5la , non deferipta] an Crateux
Telephium? Ratio cur dubitent, efl quod vagum

pluriuocum Telephii nomen fit ex Crateua Sc
Diofcoride. Aiunt autem Crat*ux notas, vti rc-
centiores dodlores feite monuerint , Scorpioi-
dem Diofcoridis lib.4» calce penultima exprime-
le videri : nec fane afcs rc , nam facultates illi in-
efie eximias ad difiepulotica & inui6la vlcera,
quod & animaduerfio fa&i periculi crebra refle¬
tur. Recentiorum vero & MonfpcIicnfiumPor-
tulacxfoliam Scorpioidem , vulgo fic didtarn,
qui Telephii fpeciem coniedlent,non infima niti
ratione.

Cxfalp.Telcphium vocat , fcribltque ab Italis
Herbam amoris cognominari , ac ^ quibufdam
Scorpioidem cenfcri. Huius folium cum faliua

PLANTARVM»

applicatum cutim rubificare:aliquandd &
las excitare : vnde nunc iocus puellaris in amors
explorando: fi enim cutem rubefaciat , tantum
amoris putari indicium: fin autem puftula? exci¬
tet, odii. Et hunc vfum Antiquos Poetas 1 ele-

phio tradidi (Te, co n ftare apud Thcocri.um , qui

ob id philtron appellarinr.

C. Bauli. phyt.Telephium 5. fiue Diofcoridis?
fe 11 Scorpioides, ob filiquarum fimilitudinem.

Scorpioidem veram, vc arbitratur Matthiolus?
vidit primum in Foro-Iulienfi agro in ciuitatc
Auflrix , quodam in hortulo Cl. Medici Iuliani &
Maroflica Tcruillcnfis. Sponte in agris cultis
Monfpelii circa Caficlneufprouenit. Florentem
autem obferuaui mcnfe Aprili, Maio & Iunio, fi-
liquas vero ferentem menfe O&obri. Florens &
filiquis adhuc abundans in horto meo Gcneux
mcnfe Noucmbri : menfe Aprili ex femine deci¬
duo iterum proueniens, flores 8c fi Ii quas habens
menfe Maio* Lugduni habebam in horto, Bafileae
prouenit in horto Domini Docl. PlatcriiMont-
belgardiin horto meo, & in Horto l!l. E. C. flo¬
rens Iunio &Iulio.

SCORPIOIDES EX SENTENTIA
Veterum.

xxm.

herbula efl, inquit Diofcorides,
foliis paucis: femine caudx Scorpionis ef¬
figie. Illita Scorpionum idlibus prxfenta-
neo ell auxilio. Ita PliniustEx argumento nomen
accepit Scorpius herba , fi lticn enim habet ad fi-
militudincm caudx Scorpionis, folia pauca. Va¬
let aducrfusanimal nominis fui.

Galenus vcib excalefacere quidem ordine ter¬
tio, dcficcarc verb fecurdo feribit.

CxteiTim breuis hxc delineatio Antiquorum
facit,vtaliamatqnealiam pro Scorpioidc Herba- Tel/pi/imi
rii exhibeant. EfMuum Scorpioides Matthiolo,
quod nos ad Telcphium referimus , de coque
iamiam egimus- Eft fuum Scorpioides Dodonqo • ,

& aliis,nobis Scorpioides , filiqua campoide hi-
fpidade quo mox. Scorpiuri nomen , authore Campoidai
Diofcoride , fibi vendicat Hcliotropium ma- htftida. j.
gnum,quod a nobis H.n.g.lib.35. maius inferibi-
tur. Scorpioides fpecies a quibufdam fit calendu-
la:fed falluntur, tefle Matthiolo: efl H1fLn.gJ.a5. mgJ.ts
Caltha.

SCORPIOIDES SILIQVA CAMPOIDE
hifpida.

EX radice plerumque fingulari,fere buxea,cxu

!i,rcdla, longiufcula , dodrantales vel pedales DcfciipJ^
ramulos paulum humo furgentes emittit,vel per
terram fpaifos,anguIofos.fubhirfutos, ex quibus
cnafcuntur/n/M Bupleuri, pinguiora, miniis ner-
uofa,albida,locis calidis.mcdiocritcr fpifTa, non¬
nihil hirfutajongiufculis pediculis appenfa,fapo-
re fubacido prxchta, Iacobo Gargillio Scoto , mi¬
hi autem videtur habere aliquam acrimoniam: &
ex eorundem alispedicult palmares & fcfquipal-
mares, tenues, quorum fummitati infiderit flofiu-
li duo aut tres, vel quatuor,fimilcs Meliloto Gcr*
manicae Fuchfifiminores, luteoli, quorum fingulis
fingulx fuccedunt filiqux hifpidx, per maturita¬
tem fufcx,Eiucx , villofx,in fcconuolutx,fpiras

imita-

LtBER XXI.

imitati, tuber¬
culis /emen fal¬
cati Luni ef¬
figie continen¬
tibus , gibbo-
(sc.

Dodon.Qall.
Scorpioides.
Bclg. @cor^
pton frtiyt ,
quibufdam
fcnoorc. Gail.
Aurei Ile dc Lic-
ure , Lat».nfoJ.
Scorpioides
prior: ad Scor-
pioides accedit
?c legitima
Diofcoridis ap¬
paret : siPiinio
Litne Scor-
pius herba ap¬
pellatur. Lob.

Adv.Obf,& Icon. Pl. Scorpioides. tepens Buplcu-
ri folio Bodon. cfbg.pS.

Tabem. Ic. & Hifl.ScorpLoidcs Buplcuri folio,
^aupenfrAut. C.Bauh. Phyc. Scorpioides.i. fiuc
Buplcuri folio. Eit hoc quibuldam Clymenum
J)io(c. & Clymenum alterum Plinii f aliis Cata
£ nancc.

Scorpioidem fihquafimiliEruci primb reper¬
tam Monlpelii prope patibulum & Ciflelriau, in
colle mxta viam ad ripam fluuii : Folia videntur
habere aliquam acrimoniam : liliquas fert cum
floribus menfe Aprili : hanc denominaui Scor¬
pioidem, non quidem Diofc.pt iufqtiam vidi liem
ik Dodomo dipi&am, poftea oblcruaui Tiguri
in horto Petri Trigitlacei Chirurgi infignis. Ge-
neuarprouenit in horto , floruit & femen pro¬
tulit, quod Autumno germinans hiemempertu-
lic, virens adhuc menfe Ianuario , poflea emor¬
tuum nouo frigore fuperueniente. Balilciin
horto D. Felias Placeri flore ns & flhquashnbens
lunio menfe , in horto Patris a Fratre fatum Bafi-
lerr. Patauii in horto CortufH pulchre virens
jncnfis Martii principio. Mont.bdgardi fatu faci¬
le prouemtfed hiemem vx perfert, multo maius
quam Monfpel.euadit :,habeo lh Horto E.C. vbi
etiam in maiorem prouenit altitudinem quim
Monfpehi.In Oliuetis &r aridis mo n tofis Monf.
peho vicinis, frequens Lobelio occurrit hic, ali¬
bi rara planta, nec nifiin hortis vilitur.

QdUm rara
fit planta opor¬
tebat annotare
locum particu¬
larem vbi pro-
ucnit,

C. Batihinu*
Phyt. Scorpioi¬
des i. fiue mon¬
tanum Hift^
Lugd. quid ;

HYPECOON VETERltvS.

Cap. XXIII.

HYpecoon .Diofc.autore, aliqui Hypopheon
vocanr. Nafcitur in frumento &aruis. Fo-
Itum habet Rutifimile: erigor pariios. Vim ha¬
bet refpondcntcm fcapaueris fuCco , ScribitPU-
nmsHypccoon in fegetibus nafei, foliis Ruti.

Naturam eius eandem qui Papaueris fucco.

Galenus : Hypcroon, inquit , frigefacientcm Tempera*
vim habet , ex t.-rtio ordine Frigefacicntium , vt k ment»ms
Papaucre pariimabfit: Ita etiam, Paulus. Non
fatis.inquit Cornatius.notum elt hodie qui her,
bafit.de qua hieferibunt pridi&i.

Hypecoum Dodon±i,quod in purg. exhibet, Hypecoi c*
cuique hi floriam Hypecpi Diofcoridis aferibir, S11'»0”-
Hypecoum filiquofum dicimus. Plantam vero
Hif|* Lugd. titulo Hypecoi demonftrat , eamque
falso Dodomum in purg. Hypecoum Diofcori-
dis facere feribit. Thali&rum paruum cite dice¬
tur Iib.30. Nihil tamen miniis cfh qiiim Hype¬
coum Diofcoridis , quod Matth. in com.Ital: &-
Lat.cummagn.fig;& ex eo Camcr.ad Hift.Germ.

& Epit. Matth. Hypecoi nomine pingit. Alcia Alea*',
hic cft» vt videre licet HiAor.noft.gen.hb.z$;

SCORPIOIDES MONTA-

K V M.

, ^Corpioides montanum Herbariis quibufdam
in altis Sc afperis montibus nafcitur,
radice crafliufcula , nigra , in fibras multas &
breues fe diducente : foliis , multis, lorgis,
anguftis , lanuginolis , Leucoio purpureo fi-
nulibus , fed margine non incilis : caule palmum
alto, foliola pauca mittente : flo fu lis tribus
vel quatuor , cirulcis , in exiguum , rotun-
Mumquc capitulum , fiuc Corymbum
conglobatis. Rara hic planta eft , monmim-
que folitgdinibus inacccflis tantum familia-

HYPECOVM SILIQVOSVM.

PLurimos
ex radice
fimplicc. Ge¬
ranii Roberta-
ni vel potitis
mofchati 1-
mula , £ubef
centc , caUlcs
emittit liucs,
pedales,inala5:
ffequentes,cu-
ca fummumd^
uifos: folia mz-
*ore ex parte
fundit quoque
radix , Ruti
fylucftr. tenu?-
folii aut Fu¬
marii fimiliai
flores lutei i
fenis compo¬
nuntur f^iiijf,'

DefcriptivjJ

** HISTORIAE

duobus aduerfis rffcignis, neruo viridi donatis, ex
fublongo quadranguliSjquatuorieliquis incerie-
cfcs multb minoribus, in quorum medib apices.
Semen oblongum fc itJthqu ; : i n cl ufum articulatis,
tres,quatuorue vncias longis, rotundis, multum¬
que falcatis.

Matth.in poft. com. Ital.pi&uhim habet nomi-^
nc Cumini tilu. alterius fine defcriptione.

Aduerf. qua: defcnbutit& depingunt , Cumi¬
num alterum Diofcoridis filiquofum vocant.

Aduerfarioru figuram & situlum retinent Icon.
Piant. & adhuc exhibent alteram , quam Cumi¬
num filii, alterum fil-quofum Lobelh infcribunt.

Is autem Obf. eandem cum Clufio figuram ha¬
bet, cui titulum facir.Cuminum lilu. alterum D/of-
coridisiltalorum Hypxcoum Clufii & Dodon.xi.
Cluiius ponb , qui melius deferipiit quam alii,
potiffinuim florem, ait. Cum primum hanc
plantam obferuareni . illicb mihi vifa eft pluri-
mdm ad Hypccoi Hiftoriam accedere , quod
■Graecis C^neov & dicitor. Non defunt ta¬

men qui ad Cuminum fylncflre alterum Diof-
coridis referre malint, licet facultates fintdiflimi-
les. Vocatur hxcGt.matenfibus & Murcianis A-
doriia. Cur tandem planta, qux Grxcis

nonnullrs -oropa®- tefle Diofcotide , dicitur,
pro Cumino fylueftri fit habenda, nulla occurrit
ratio:pro hac tamen ad fe nullam Matthiolus le-
fert , fi Dodonxum non fallit pidhira.

Camer.hort. Cyminum fyucfire alterum Mat-
thioli vel potids Hypecoum Clufii. Camcr. in
fc#v - Hift.Germ.&Epit. Matth. Cuminum fyucftre al¬
terum, Grxcis, i-nfj:. Ital. Cimino fil-

nuuco fciundo. Huius effigiem Camerarius ex no-
(Iraplanta ficca, olim Gcfncro cum aliis plurimis
communicata,dcpinxit.

Tabern. Icon. Cuminum filv. i. Hypecoum
Diofc.CBroffcr £orn fummcl. Item Cyminum fi-
liquofum minus , Nem $>orn fummcl.

iocus Ic Hypecoum Cliifii,Monfpelii cum eflemrepe-

rempus. ri cum flore & filiquis prope Lacum, non longe
i BaIn.eO,quod a Baleruch cognominatur : quod
non magnum : aqua fdsa & ita calida vt vix
oiiis calorem pati poffit. D. Dalechampius cum
ei deraonftrairem tranfeundo Lugduno ex
plantamea ficca curauit depingendum: Gefnerus
'S/dtridtca admeamdefcriptionemadfcripfit. Securidacis a-
* liquosmalcadnumerarc.FlorcmluniovidiBi-

filex in horto Domini Dottoris Fcelicis Platcri.
Inter femina qux Hortulanus Ducis Florentini
Hjpramm Stutgardiam mCn accepi nomine Hypccoi Can-
dix.quod feminaui in Horto Illuftr.Exc.C.Mont-
belgardi.

DENTARIA QV1NQVEFQLIA.

Cap. XXIV.

Defcriptio habet Coralloidcs prima , i fquam-

^ ^ matis denticulis compadam , albam, niti¬
dam: caules cubitum alti, teuucs:folia quina in 1-
dem pundum coeunt , Pentaphylli modo ,
oblonga, acuminata, circumcirca ferrata , paucis
neruo medio obliquis in marginem exporre-
dis venis: flores fummo caule hcrcntHcfpcn-
dumex albo purpurafcetite colore , quibus &
non abfimiles fuperucniunt femen continentes
filiquA.'

Hanc fic deferibit Clufius. Eft dentata radix,
Xiuc inxquahs &: pluribus craffis fquamis exafpc*

PL ANTARVM’

rata,& raiis fibris inter illas nafccntibus , prxdi-
ta,ex quaprediteaulis rotundus, pedalis,in quo
per interualla quina folia lorgmfculo pediculo
lubnixa, longa,
in ambitu ferra¬
ta , molliora
qukn in fupe-
riorc, neque a-
dtA iacur.i viri-
dicate prxdita:
flores in fum¬
mo fjftigio iam
didx floribus
perfimiles , qua-
tuor videlicet
foliis , Leucoii
florum inftar,
conftantes,colo-
re difpari.

Dodon. de
purg.in append.
Violam appellat
propter florum
cum Lcucous fi-
militudinem.

Camer.ad Hift.Gcrm.Matth. Dentaria dicitur:
in Epic.Dentaria minor ,(iue Sanicula quinque-
folia.ltdl. Denr.tria minore. Germ. ^anfraut. Ei¬
dem in hort. Dentaria bulbifera Pentaphyllos.
Clulio Dentaria 7. fiue pentaphyllea z. ^folio¬
rum vni pediculo inbxrencium numero , non i-
neptefortalfc dici poite videtur.

Huius meminit lofias Simlerus ad finem
Commentarii dc Alpibus his verbis, uulbcr fcnff/
herba cius nominis prior vno pediculo feptena
habet folia, fupremo caule multos flores purpu¬
reos, & partim albos [albos ego, inquit Clufius,
duntaxat confpcxi ] poft quos cornicula fubna-
fcuntur femen continentia minutum [ non fatis
exad« obfcrualfe videtur, nam Hcfperidis femi¬
ni difpar non efijcomprefiuin : radix fubeftalba
alabaftri modo fplendens,fquamea .Nos Denta¬
riam vtflgb nominamus h forma radicum , qubd
ex pluribus fquammis.quafi dentibus compona-
tur.Dodonxus ad Leucoium referre pofTc putat.

Macklinix nafcentem confpiciebat Clufius in
cultiir.horto Ul. V.Io. de Brancion ex Allobrogi¬
bus & Italia acceptam. Ad cubiti altitudinem
crefcitcum Coralloidc altera feptifolia, vmbrofa
loca amat, & latices , primo Vere ftatim emergit.
Simlerus.

Locas l
ccmpu»

CORALLOIDES PRIMA
quefolia.

QV1N-

CaP. XXV.

A radice nodofa , & in plurimos articulos di- Defctip
ftin&a, tcnuibufquc aliquot fibris , ex arti¬
culorum diftin&orum prodeuntibus donata, ex*-
eunt aliquot/o/ix, longis pediculis nixa, in quin¬
que profundas & ad pediculum vfque fc*

6hs lacinias, in ambitu crenatas ,diuifa , fcabra,

& ta&u afpera , fature virentia : (aulis peda¬
lis aut amplior, rotundus, fummo faftigio, qui¬
nos aut fe nos flores > bulbifera: floribus fundes
gerens, colore tamen paulb magis faturatd pqr-
purafeente , qualis fere in floribus Viola: latifo-
lix non viuacis ,quam nonnulli Lunariam Grx-
cam appellant: fuccedunt capitula 1 gngiora/c/wi-
ne plena.

Cefaer-

w

falsis

\p

f

LIBER

Gefner.in Hift.Cordi', figuram ponit c Kent-
manno acceptam,diccns: Ahqui,ni ' fallor, Coral-
loidem Cordi, Saniculam albam vocant, alii teme¬
re Aconitis ad-

U '

numerant-JHic
ille , qui fi plan¬
um hanc no'
ftram intelligit,
figura non pla¬
cet. Cordum et¬
iam aliam intel¬
lexi ile exiftima,-
rim. Idem de
liort. feribit e Ile
Saxifragi mon¬
tani Ipeciem,

ac rur% ean"
dem nomineSa-
nicul^fpliisPen-
taphylii maioris
cxMatthioIo in-
digitat. Ibidem
quoque Sanicu-
lam albam ap-
pellat, & Hefiia-
cam ac Italorum
Dentariam.

MattH.in Diofc.!ib.4.cap. de Symphito , hanc
deferibit dicem : Rcccnietur i Germanis inter
Symphicigcneraquidamfoliis Pentaphylli ma¬
ioribus. In poft.com. Ital. non folum deferibit,
fed depingit quoque, titulo, Dentarii alterius.

Aduerf.pi&uram habent r.on vfqucadeo com¬
modam, hoc titulo : Nemoralis alpina Herbario¬
rum Alabaftritcs, Coralloides Cordi -.Meliorem
hoc nomine habet Lob. Icon. Piant.

Clufius in Pann.hancica infcnbit : Dentaria
Mnthioli,Pentaphy!!os 4. Eft hic inibi fine de-
feriptione. Eandem exhibet Hfft.poft. cum de-
fetiptione, quam hoc in loco pofuimus , fub hoc
titulo : Dentaria 6. Pentaphyllos 1. Sextam, in-
quit,Coralloidem alteram dixilte Cordum , non¬
nulli arbitrantur. Matthiolus Dencariam mino¬
rem : mihi Dentaria prima folio¬

rum vni p-cdiculo tnhxi entium numero , non i-
nep^e fortalfe dici poifc videtur : quemadmo¬
dum nec Dentaiia altera.,

C. B mh. pbyt. Dentaria 1. fiue Pentaphyllos:
Dentaria minor Matthioli.

Ni impeririorTabernaforet,grauem fane ccn-
fiiram mereretur. Tres quandoquidem vnius
pianti figuras proponit Chiarum , quam 1 in
nift.facitdn ic.Dentariani quinquefolia , & Con-
folidam Dentariam vocat.Cui in Hift. 1. titulum
tribuit in ic.Dentariam alteram Matthioli appel -
ht. Cuius in Hift.tertio loco meminit, ea ab'i-
pio in Icon. Dentaria coralii na altera nuncupa-
tui.Egregius,mehercIe,B.otanicus:"

X X f-

quam Galliam via,feruence bello inter Imp. Ca-
rolum V.&Gallix Regem Henricum II.

CORALLOIDES ALTERA SIVE SEP-
tifolia.

Qvi varus titulis lettores ludere nouit.

Carre um ,hi & alii, quia radices habent Coralli1
imulas, ideo Coralloides & Alabaftrites cogno¬
minantur. Sunt autem qui has ad folidagines re¬
ferant & Symphira, alii inter Saxifragas, alii inter
Samcuiasreccnfcant. Nobis in haccontrouerfia,
huc qpllocarc integrum efto, donec vel tu, vel a-
lius aptiorem perquirat locum.

Ad AMobrogicarum Alpium radices fupra Le-
mumim lacum , cum fcquente fponte nafcen-
tcm,obfcruare memini ( inquit Clufius}ante qua-
draginr annos, dum per Heluetios,e GalliaNar
feontnfijiu patriam redirem , priclusa per rcli-

A Lter* b£fcriPti0
jL~3.Coralii
aut alabaftritis
marmoris po¬
liti imulam
habet radicem
obliquam , tu¬
beribus inx-
qualem: caules
cubitales : ex
quibus orti pe¬
diculi foliorum
fuftinent duas
aut tres conju¬
gationes, qui¬
bus fuperad-
ditur femper
extremum in-
ftar: lingularia
verb folia o-
blonga, ferrata*
Coralloidis

prxcedentis foliis funt proxima, paullo maiora:
flores fimditer extremo cauli exlongis pediculis
hirent magni. Leucoii aui prxdidht Coralloidi$
fimiles, e quatuor foliis compoiiti , colore niueo
vel purpurafeente, hofce fequunturin longis fi-
lienis [emina comprelTa.

Cltifii deferiptio hiceft. Huic aliquot e radi¬
ce exeunt folia , quina interdum , fed maxima ex
parte fepten a, longi corti inhxrcntia, foliorum
Fraxini inftar di g cita, hoc eft, vt cx aduerfo bina
femper refpondeant , folium impar extremam
alam occupet , omnia in ambitu ferrata , dilutius
virentia quitu Sexti[ Dentarii 1. quinquefolia?^
folia, & fubtus candicantia : caulem etiam peda¬
lem, rotundum, bini aut terni foliolum ali , iis
qui a radice prodeunt non diflimiles , ornant:
eius aurem fu minum , flores fuperioris floribus
pares, quatuor videlicet foliis conflantes, candi¬
di tamen coloris.cornicula qui fuccedunt, etiam
paria, fimile femen continentia: radix miniis
fquimata, quam pricedentis, Quintx(Coralioi-
dis Enneaphylli)radici fermS refpondcns,&pau-
cis craffioribus fibris firmata.

De Coralloide hac & minore bulbifera hic
Cifalpinustradit : Dui in montibus nafcuntur
frequentes in fyluis , quas vulgo Dentarias vo¬
cant, diftant inter fe magnitudine: nam maior
Folia fert ab radice diuisd. in feptem vt pluri¬
mum partes, Ellebori nigri modo , molli a,angu-
lofa, Cichorii modo, inferius fubcandida: caulem
fimpliccm , cubitalem aut paulo bibiliorem, in
cuius cacumine vnicum folium, fimiliter diui- .

fumfuflinet, e cuius finu ramulus attollitur ,it\ ^ ° f‘’
quo flores candidi , vt Leucoii, & fi liqui fimpli- £>eferjpt,*s
ces, quod in hoc genere paucis contingit : radi¬
cem digiti craffitudine fumma tellure ob\'u\ub hUbjf}>i-
tendentem,frequentibusgeniculispulchre dear-
ticulatam,colore candido, fpler, dentem alabaftri
modo,quafi dentes, vnde nomen alFumpfit,qui
tamen vetuflate nigrefeit, fobolomi lateribus LocU5,*
candidam ferens : hic tantum in altiflimis nafei-
tun Minor ad decimiora etiam loca defcend,ic#

mitioribus ftliltb foliis, &in pauciores partes
T)r*f*ri* diuifis, in caule pluribus per inccruaila djfpoiitis:
mtnof btft- ja(Jiccs figura tenues fert, nigricantes : flof-

Historiae plantarvm.

bifera

culos purpurcos-.filiquas exiles : peculiare huic
in foliorum alis fingulis fobolem gignere,
qu.t funtradiculx cx duobusaut tribus genicu¬
lis conflantes 5 n igrx veltiti parua Mora, quae in
terram decidentes germinant, idtircb ratb in hac
reperiuritut florei &filiqux, cura fobole apta

C,» nrniMoiri Alrpra

LjJkilUlibUi ' - - - 1 - - - |

nata fit facilifls qliara femine propagari. Altera
etiam eft huic fimilis, breuibr , nohTcrens fobo-

ics fupradidlas. Lycoclonum Ponticum Diofto
rides vocat ihter Aconiti gerieri.

Dodon, appcnd.putg.Dentaria altera. Et in
fol.vbi exhibitam repetii: Viola dentaria altera.

Lobel Obf. & Icon.planc.Alabaftritcs altera.
Dentaria altera Hcrbarioiiim :Coralloidcs altera
Cordi. Hift.Lugd. Dentellaria altera Dodonati.
Hi omnespingunteum quinque &cum feptem
foliis fub modo di ftis titulis. Apoll.rad.i.Sanieu-
la alia. Gcfncro horc.Saxifragix montinx fpecies
altera cum feptenis foliis in vno pediculo. Circa
Sabaudiam [ de vttatjuc Ioqtiitur ] Pulmonaria
vocatur.

Camcr.hort.Dcntatiabulbifcr.iHcptapbyllos.

Cluf.Pann. Dentaria heptapliyllos 5. Hilt.poft.
Dentaria?.. flue Heptaphyllos, afoliortim nume-
ro*qux in eodem pediculo nafcunturj fiominata.
Huius etiam meminit loco citato Lofias Simletus
his verbis, tVilben fcnff,Hcrba eius nominis alce- |
ra quinquefolia habet vno pediculo florem |
qui Hcfpcridispurpuralcentcflore, vel Lunaris
Grxcx inodorx eft, non vidijfc [inquit Clufius]
exiftimo , aliis luperiori non difllmilis.- tota fub-
ftantia vtriufquc acris eft. Sinapi xmulans,aut
Raphanum.

C.Bauh.Phyt.Dcntaria l.fitic Heptaphyllos.
locus & Corallbidera fiue Dentariam Patauii vidi
Martio, quo tempore iam defloruerat. Mont-
belgardi in monte Bar Maio deflorueratrSeptem-
folianuncin Hoii.RC.cfh Bafilex Frater ob-
fetuauitin naonte Mutcnfi Scptifoliam. Prope
Neufchaftcl Sulgundix rnenlc Septembri in colle
iuxta pagum Dembeho virens adhuc cum foliis
feptem: Gcneux florebat Aprili & Martio pul-
thro flore coeruleo in borro meo : Copiose pro-
uenit in monte Saleue. In monte Thuiri vidi
cum foliis feptem, & cum foliis quinque menfis
Iulii principio cum fiiiqui$i Quidam rufticus Ri-
zotomus vocabat Re dupoultnon , id eft, radicem
pulmonis, a forma ni fallor : Dalechampius facie¬
bat Aconiti Lycodtoni genus.

CORALLOIDES ENNEAPHYLLOS
Glufiii

ter cifolid i ti *
dicc profert y
terna tantum
in fingulis ob¬
longis pedicu¬
lis nalcentiay
fapetioribus
niultb aniplioa
iiy (cd breuio-
ra: radix nouel-
la alba eft,Vetu-
fta nigricat y
multis articulis
ficdiftin&a y vt
6 plilnriiis den¬
tibus coagmen¬
tata videatur;
Dentanx £-
9 om* radici
non valdi abfi-
milis.

Lobel. Obf»

Dentaria altera fine icon«>

Cluf.Pann. Dentaria iSvX: Dcfita-*

tia coralloidc radice. Hiit.poft. Dentaria TfL

9vM©-: . , .

C.Bauh.Phy t; Dentaria 4.triphyIlos,qui lem-»
per tria folia mn&a habeat. Dentaria pufilla,En-
neaphyllos. t U|

Exit in vmbrofis Auflti* , Styrix , Carinthix*
Pannonixquc filuis ,non modb ad montium ra¬
dices, fed etiamcirca medum eOrdm regionem^
vbi prxaltarum arborum filux vc plurimum > in
Alpibus huiufmodi,dcfin«re lolent. Inuemcbat
Clufius, & vitra Drauum, m monte Greben im- F
mincci, cum Quarto genere1 bulbifcro(Coralloi-
de minore bulbifera) a. que etiam Hcrcinu iilul
Bohemiam ambiente.

Floret Aprili , vicinis Viennae Auftriacx filuis,

& alus humilioribus: fcrainc prxgnans eft Maio»

At in montibus (eruis.

CORALLOIDES MINOR BVLBI FEJR.A

InorCo-
ralloidcs
obliqua radice
geniculatim in*
cedit,'' candida,
tenui , fquam-

Dc&iiplia profert Mjr/rm.firmura.rotundum ,

J/ ixucm , quem m fummo fere ambiunt tres
pediculi (rariffime quatuor, ] finguli terna folia
fuftinentes , ampla, mucronata in ambitu feriata,
facurate virentia, guftu teruido : fummum cau¬
lem exornant quini aut feni F lares , quatuor
foliis conftantes , Dcntarix Heptaphylli flo¬
rum xmuli i deorfum fpe&antcs , dc propen¬
dentes , colore cx herbaceo pallefcente : flo¬
res fcquuntur oblonga cornicula , torofa , mu¬
cronata , qualia funt Dentariarum Pentaphyl¬
li & Heptaphylli cornicula , & in his etiam finii-
icfcmen,hoc eft* Hefperidisfer^, fedcraflius at¬
que virefcens,quod diffilientibus corniculis exi-
)it ance quYu probe initurum videatunilia prar-

Ul,

mata: caulis fef-
quicubitalis fo*

re, teuior quini
vilius prxee-
dentium: vnde
exorti rari pedi¬
culi folia quina
adrachin adne¬
xa fuftinenr ,
mod6 redii i
regione pofira,
modo alterna¬
ti m, fcfcunciam
aut duas vncias
longa,fcmuncii
latiora-.cxtertlm
qux circa caulis faftigium cbnfpiciuntut , nu!-*
Ium talem obleruant ordinem, fcd fingularia for¬
tuito pofitu , longe i.lmdidli s magnitudine con¬
cedunt, non minus reliquis ferrata : extremus
caili» in pc^iciios multos abit, quibus hxrent

flor tf

UBER

fiores, cuittfmodi /u fit procedentium, purpura
(quam magna ex parce ficci amittunt ) dilutiore
flitcntcs:/?w«i Scjtliqus vt heptaphyliar. Verum
& prarter hoc omnia ad foliorum alas bulbi qui¬
dam, veluti in Lilio croceo bulbifero, adnafcun-
tur,per maturitatem nigricantes, ex quibus non
lecus ac eje lemine propagatur.

LobchObf.& Ir.Pl. Dentaria Bulbifera. CIu-
Jius Pann. Dentaria i. Hift.pofl.q.fiue baccifcra.
Cofalpin. Dentaria minor Lycofloni Pontici
Diofc. & Theophr afti Aconiti genus. Vide ante
verba Cxlalp. capite de Coralloide feptifolia
T*ber», Tabern.Hifl. Dentaria 4. Icon. Dentaria fepti-

t9t. tolia. Eccur vocat Septifoliam , cum plerumque

quina proferat , vt pidtura eius & aliorum dc
monflrat.

C.Bauh.Phyt. Dentaria j.fiuc b aerifera.

Coralloidis pulchram fpecicm attulit Frater
colh dam in monte Caftcllo Patauii. Anno 1595^
lunii ( r . eandem n: fallor vidi Heidelbergo in
Horto Di, Sprcngeri cum bulbis in caule,quos
accepi plantandos Montbelgardi in Horto II.E
C Mifit etiam nomine Dentaria: bulbifero : Ha
bui etiam Argeotina a Fridcrico Meyer.

Cotcrum , nullas harum plantarum facultates
Clufiuscomperit»

ACONITVM LYCOCTOtfVM DODO-

noi filiquofum, ad Coralloides for¬
te referendum.

jferipti© Ius icon in peruetnfto rhartuferipto Gloco
non _L-/Codice repemur qui Vienno Pannonio in
Bibliotheca k D.Maximiliano 2. Imp. Aug.inili-
tuta alleruatur. Foliae i funtnon omnino vtPla-
tani,fed lata : caulis tenuis & louis: filiqus. tenues
& oblongo: radices non modo cirros, verum ip-
«s Squillas marinas referre videntur.. Lycocto-
num cercium Ponticum cognominatum Diofco-
r,dj elTe poteft Dodon.H ift. Lat.in Mihi
''videtur figura a Dodonoofi£ba autpe/2im£ ex-
preifa c aeexiftimo h Barbarisitaeffielamplanta
partim ad deferiptionem ,partim ex aliqua plan¬
ta mepte,vtfolebant Barbari: fi confidcrcnturfi-
Iiquo &c flores, forte videbitur habere aliquid
commune cum Coralloide: Dodonoi defaiprio
eftfn rtafllscxfigura. CBauh.Phyt.532. AcSni-
tum 3. hue Ly cocionum fbliis ferratis , filiquis
oblongis : an tertium Diofcoridis?

LYSIMACHION VETERIBVS,

Cap. XX VI.

LYfimachia, quam aliqui Lytron appellant,
inht Diofeorides,C4///fj emittit cubitales, aut

etiam alt.ores,tenues, fruticofos,^ quorum geni-

culis fih* prodeunt (alignis fimilia ,guft„ aftrin-
gent.a -.fles eft fuluus auretKue.Nafcitur in palu-
tcribus & fecus aquas. r

Inuenit & Lyfimachus herbam Lyfimachiam
abeo nomenjtefte Plinio, accepit, celebra¬
ta Erafiftnto. Folia habet Salicis, viridia, florem
purpureum, frutlcofa, ramulis ereftis, odore gra-
111. Gignitur in aquofts.

t^iGrrC‘S dicitur,

Latm. Lylimachia, a Lylimach.j Regeinuento!
re. vela pugna dirimenda : ,J enim cftai!»,™',
^ certamen d, rtmere. Eli enim ei vi, etiam

beiluamm amimfts feroces, & mutuos hodUes
congrelius placandi.

Foliorum (ucciis qua pollet adftringendi vi. Viri
vtieteitDiolcorides, (anguinis reieSli Dnesfup-
piiimtivalet etiam ad dyfentcriam.feu potui da¬
tus, feu etiam clyftere infulus: fluorem quoque
muliebrem fidit, (bbditusin pefTo. Sed & herba
{anguinis e naribus proflumo fubuenit, iildem
indita. Eft & vulneraria, finguincmquc fuppri-
mic. Acerrimum verb nidorem fuffita reddit, a-
deo vt & ferpentes abigat. Se ratifeas enecet.
vim Se vfum medicum (parfim proponitPIi-

nms: V.s eius tanta eft vt iamemisdifeordanti-
bus iugo impolita , afperitatem cohibeat. Lyfi-
machia: odorem fugiunt (crpentesiSi ore fanguis

reiicatur.fiuefmminanimvtero.Lyfimachiapo-

ta.vei illita, vel naribus indita, fili, t ; atque etiam
recentibus plagis medetur.CapillumLyfimachia
tiauum facir.

Galenus. Lyfimachia, inquit , adftringentem Tempi»;
qualitatem prxdominantem habet, ob quam Se
vulnera glutinat, & (anguinis e naribus eruptio¬
nes (iftit,fi nates ea obturentur. Se medicamen¬
tum eft quod etiam alias fanguinis eruptiones
cohioet, tum ipfa.tum adhuc magis Caecas ipfius
Qlim Sepota.se per clyrtercm ir.fufa , dyfente-
nas & (anguinis rttedtiohes Se fluxum muhe
brem lanat.

■LYSIMACHIA LVTEA.

Svbrubente Dcfcriptfc»
radice rep-
trice , /urnmo
c^fpite hxrcn-
te nititur: cau¬
tes autem pro¬
fert fcfquicu-
bicales &

cubitales,ftri4-
tos, hirfutos:
quibus ad ge¬
nicula adna-
fcuntur fjlia ,
terna aut qua¬
terna , rarids
bina,SaIicisla-
cifolix, acumi¬
nata, fuperne
atrouirenda,
infcnrc magis
candicantia, !a-
nuginofa : fo¬
res in extremis ramorum faftigiis lutei , Hyperici
scidi lapoiis.ex quinque foliis componuntur.to-
t.dem flaminibus medium occupantibus, odore

nullo semen Coriandro par, faporehaud/eeni-

ter adltringente. b

Fuchfio.Tabern.Turn.SeCamer.ad Hift.Germ

Matth. pmgehtibus, Lyjimachia lutea. Dodon,

Gall. Lylimachium verum, ku luteum : Iatfol ‘
Lyfimacbium legitimum. Mattii. Lacun. Caifilp
AnguilhCamer.in Epit. ^mar/;ia.Gefn.hort.&
dhallo Lrfimtcljtum luteum. Lonic. ffieelVDsa*
b e n dl ; S. uicar u,Fyn inachium Grxce. ^

Agnofccre officinas Se herbarios di’10 Lyfim’-

diix gene» purpureum Se melinum /cribk
Corn. led a Salicis foliis Salicariam appellare
Contra Angmll.negat efl'e duas Lylimachias di-
uerfotum colorum.

Ggg? j

Locus

Tempus.

Vir fi.

?0 m HISTORIA^

Lobel. 5«: Pena: Adu. Obfi&Ieon.Pl. Lyfima-
chia lutea, fiuc {alicaria.

Rucllius modo hanc Lyfimachiam aflerit,mo-
do altam. Vndecum netfciuilfe quid fcnbcret,
coniicimus.

Caft.Lyfimachia falfa. C.Bauh.Phyt.i.Lyfima-
chia fiuc lutea maior : Lyfimachia Diofcoridis.

Lyfimachia lutea , A vmy.d^ay , vulgo Salicaria.
Germ. (Bcd tPcibcrtcf. Belg. (5ccl , tTcb cr i rf.
Gall. C orneille, Souij d‘Ean,p<rce bofcyou Chajfc bof-
& fe.luUsfk. Hdpanis Lyfimachia.

Lyfimachiam flore luteo Monfpefiuli obfer-
uaui : Geneux copiose an plain palais prope Arue
fluuium :Bafilex florentem vici menfelulio ex¬
tra portam S. Albani. Montbclgardi variis in lo¬
cis, vt e regione arcis in foflis: ltcm extra portam
Helicurianam quam Ruheite vocant. Eft etiam
in Horto U. E.C.i nobis plantata.

PioSuchaa Arabum fiimunt Bononienfes in
filo antidotario femen Lyfimachia: , prxfertim
lutex.cuiT) fit pr.cltar tius quam purpurex femen
cft. Serpentibus & in u fc is Lyfimachiam aduerfa-
ri certum*1!!.

PLANTARVM

LYSIMACHIA LVTEA

IN Pannonia
colle&am af-
feruo Lyfima¬
chiam lateam
minorem cu¬
bitum altam,
hirfuco caule,
in quo ex cer¬
tis interuallis
terna radiata
/i)/i4,quJtm,no-
ftrx vulgaris
minora ,■ leni¬
ter acuminata,
vncias tres lo-
ga , vnam plus
minus lata: ex
querum alis
inxquaii lon¬
gitudine exeut
pediculi , ali^s
nqn totam fc

munciamxquanteSjhirfuti, quibus hxrcnt flores
Ilicei in quinque lacinias diuili, apicibus totidem
in medio luteis:/ti/i^,aurtorc Clufio,reccntia aci¬
da lunt , deinde faliuam cient , infimaque parte
nigris pun&isdtftin&a limt: flores cum grauita-
te odorati : radix geniculata , ex lingulis vt pluri¬
mum geniculis nonas propagines producens , &
fubinde agens, quibus telluri firmiter inhxret.

ChifPann. Lyfimachia prima, Lyfimachia al¬
tera flauo flore.

C. Bauh. Phyt. Lyfimachia i. fiuc lutea mi¬

nor.

Argentinx anno 1595. habui ex plantis D. A-
gerii Lyfimachiam luteam minorem.

LYSIMACHIA ALTERA LVTEA
Lobelio, flore quali fpicato.

C. "Bauhin.

Phyt. Lyfima-
chia 3. fiuc bifo-
lia , floribus
globofis lu¬
teis.

Lyfimachiam Lo u»
fecundam pi-
&am apud Pia¬
ti num , vidi a-
pud Fratrem C.
B»uhinum ,Ba-
filee annoi594.
liceam eandem
habeo.

LYSIMACHIA PVRPVREA
quibuldam (picata.

)Lanr. icon. Lyfimachia lutea altera , aut
Lyfimachia (alicaria*: Ofiagia quorundam

PLuresfpat- Dtfctilti
git radu.es ,
digitales , li-
gnofasj albas,

(Attles ad homi¬
nis altitudinem
Ixiiorc folo a-
dolcfcunt. rigi¬
di , in alas diui-
fi,angulofi,fub-
rubences : fo¬
lia vt pluri-
mdm bina ex
certis interutl-
lis , alicis terna.
Saligna, qu^rtj
lutex Lyfima-
chix ftriftiora,
acuminata, fic-
co guftu : flores
in fpicis do¬
drantalibus,

aut breuioribus, lnlari purpura oculos perftrin-
gunt, quorum finguli fenisfohis conftant.fhmi-
nibusconcoloribusmedium occupantibus, ex
calyculis oblongis ftriatis , fubpurpureis.

Icon noftra eXGuariniana non multilm pla-
cetjdubitamus etiam an hic ponenda.

An Trago Gcrm.iEui £cibnif$ ttunfefrant/
optima vulncratiaherbarepcrta in equo per Lu¬
pum dilacerato. An Lar. Solidaginis fpecics
Bernadmo de Rentzingen ?

Mattii. Lyfimachia altera flore fpicato : Gyi*
taurium magnum ^ quibuldam putatum. Lyfi¬
machia altera Lacunx. Camer.Hort. Lyfimachia
purpurea, Tahcrn. Camer. ad Matth. Germ. Ca-
ftor. Lyfimachia flore purpureo Anguill.Cx-
falp. Camcr.horr. Lyfimacnia 3. Turnero. Gef-
ner. hort. Lyfimachium purpureum cognomina¬
tum flore rubro, non colore foIdm,fed fpecie to¬
ta diuerfum gluteo. Dodon. Gall. Lyfimachium
fecundum : Lat.fol. P/eudo Lyfimachium pur¬
pureum alterum. falluntur, inquit, quiproHe-
patorio colligunt • fed multi) magis , qui ipfum
Ccntaurii fpecitm elfe rentur.

Lobel. Obf. & icon.Pl. Lvfimachia purpurea,

‘ forti

rus &
npus.

II BER

forte Pliniana. Lyfimachia altera Matthioli. Hift.
Lugd. Lyfimachia altera Matthioli. C.Bauh.Phyt.
Lyfimachia ij. fiuc /picata purpurea , forte Plinii.

Lyfitnachiam purpuream qmbufdain flore fu¬
cato vidi Monfpclii & Genenx ac Bafllez floren¬
tem ad Birfammcnfe Iunio & lallo. Montbel-
gardi abundat prope Adincourc & iuxta viam qua
itur Souchaut.

LYSIMACHIA PVRPVREA

Pannonica.

criptio

N°BrsLr‘

ifimachi;
purpureie fpi-
cata: affinis.Pa-
nonica Lyfima-
chia, caule qua¬
drato, in oppo-
fitos ramos di-
uifo , fed te¬
nuiores : in his
folia angufta a-
cuminata , . ex
aduerfo lita ,
ncruo fecun¬
dum longitudi¬
nem decurren-
te in furnmo
caule flores in
longa Ipica co¬
li a:renr,quater-
ni fere, aut fin-
guli etiam alter-
natim e graminei f.dioli finii prodeuntes, colore
purpureo prjeditfif diis fenis contexi) , e calyce
oblongo mitiore qu^m in purpurea (picata no-
ftta , ftriato , ad Galamenthar calyces accedente.
Rarb cubitalem altitudinem hanc Lyfimachiam
fiiperare reflatum reliquit Clufius , foliaque fi
mordeantur gummofa , deinde nonnihil acrimo¬
nia & amaritudinis exciere : radicem duram li-
gnofam, multos caules lingulis annis proferre, & ’
lubmde lateribus (c propagare & multis fibris
in ha: re re.

Cluf.Pann. Lyfimachia i. Lyfimachia minor
tubro flore. Calp.Bauh.PhynLyfimachia .pfiue
rubra non liliquofa. J

& Accepi plancam ex Agerii ficcis Argentina:
1595. qua: colore florum valde placet , qui mihi
carruleus fere videtur, infcripcio erat, Lyfimachia
purpurea Pannonica Clufii.

XXI. j5j

!cthale fiue al¬
terum , & Irin
agreftem cor
gnominat. I-
du Hift. Gerra,
vocat Ephc-
merum non
Iethale florq
albo Diofcor.
Pliniiycro ca:-
ruleo. Quan¬
doquidem au¬
tem Matthio-
lusfuum Ephe¬
merum non
delcribit ? nec
planta Came¬
rario occurrit
eiUsfigune ref-
pondep.s, omi-
fic donec ali¬
quid certi refc.
cifcatur. Mirum

Matthiolum non defcripfi fle plantam vulgo non
notam, fi eam bene agnouit.

Piant. Icon. Lob. tk. Obfi Ephemerum Matth.’
rei potius Ephemerum fpurium. H. Lugd. E-
phemerum non Iethale. Matth.

Tabern. Icon. Ephemerum Matth. VTifcri
^cirlofcn, red;rblumcr).

Macthiolus aliud Ephemerum exhibet, quod
in hortis Belgii aliter , quam ab eo depingitur
ehacumeft : verum illud cum Ephemero Diofc.
parum, immb nihil cbnuenic : Diofcorides Ephe¬
merum ait a nonnullis appell.-wi lexv cLyejcu. Aft
mauult Dodon.de purg.legerey.eiW Narri
fi folium caulefque Lilii , citius Lilium filv. qu^ni
fillieftris Iris videtur nuncupandum Ephcmtron
Matthioli.

C.Bauh.Phyt.in app.Ebhcmerum i.fiue Matth.
Ephemerum 2. fiue Matthioli, vel potilis (puriurri
Lobelii. Vix chdimtis eafdem eire,cflm illi folia
Lilii & radix vrtica digitalis tribuatur : huic verb
folia & radix Ilatidis afcribantuc : imo figurarum
nulla fimilicudo : verum cdni neutram viderimus
nihil flatucre licet.Idem tradit apud Matth.

LYSIMACHIA SILIQVOSA HIRSVTA,
maiore flore purpureo.

EPHEMERON MATTHIOLI.

iptio

PKodut foliis oblongis ,

li -

latis, duriufculis, ve-
luti lfacidis, fed tamen minoribus, cauliculis
compluribus rotundis, cubito altioribus , non
ab (que adnatis: quos (upcruVs Quinquefolii can¬
didi conucftiunt flo fudi , haud magni , (uccefli-
ue prodeuntes, femen fuccedit in rotundis capi¬
tulis exiguum, eradis 6r multis fibris capillata: ra¬
dices t

Ephemeriim quod filv. Irin appellant in Ana-
nicnfibus montibus tam in pratis, quam in filuis
copiose nafeitur , vbi Indigenis vocatur vulgo
Gigli Matto, hoc eft, Lilium flultum. Huic certe,
nifi me fallit iudicium [inquit Matth.] omnes
prorfusnotarconucniunt , qua: alteri Ephemero
k Diofc. rnbuunturJ&. Gal.hb.o.Ephemerum non
Tora, II,-

M

ca¬
pillata radice
nititur, caules
emittens te¬
nues, tereres,
rubentes, fub-
hirfutos : folia
fxpe bina , no
exa&2 aduer-
fa. Salicis, cre¬
nis rubenti¬
bus i ncifa, gla¬
bra, guftu tifi.
eido i aliquod
coloris vefli-
gium relin¬
quente : flores
longis , qua¬
dratis, hitfutis
rubentibus fi-
Iiquis in qua-

p ? ff *

Vitis fi- Defcrlptl4
bris

0**gr*

piomlai

l-bcus &
tempus

PLANT a rvm

90S HISTORIAE

tuorfoliola fatifccntibus infident, dilutepurpu-
ici, ex quatuor foliis cordatis ftriatis compofiti,
in quorum medio fibri ex luteolo herbidi : fili-
qut prxpropcro ortu flores ar.tcucrtcntes femen
continentpufilliimi lanugine cafcdidd inuolu-
tum.

Trago Salicaria altera purpureas ferens Vtolai
*3nfccrc iveberid? mit brauneh VitUn,

Fuchf Lyfimachia purpurea.

Meminit huius Gcfner.in fineHift.Cordicap.
deChamznerio , dum Chamincriifpecicrade-
feribie > quam Delphinium efle putat : Herbarii
quidam [inquit] putar.telle quamF Urum ante
fatrem appellant , quod iiliquam & intus (eirien
ante floris exitum oflendat,rc£Hus fi Parttis aure
Co ceptum ab eis appellaretur, lam aptiuS ^ tere¬
ti» filiquuli per extremum in expanfum florem
excuntc,Buccir.ariam dici audio. Rucllius Bel-
'liumcum Anupatfc confundit, t)elphinitnn non
exiftimo. Filius ante panem vocatur ,ab aliis (in
Germania inferiori prsefertim ) Antoniana vel
S. Antonii herba : Noflri 0d?o0Frant appellant:
Dodonius inter Lyfilnachias dclcnbit.Appellc-
tur,filubet Epilobium. Idem de hort.fcribit An¬
tonianam vel S. Antonii herbam, ab aliquibus
Filium ante patrem, 6c aliis Lychnidem maiorem
& hiriutam appellari.

Dodon. Gall. Ly fitnachta 2». Filius ante pa¬
trem, Lyfimachium purpureum primum. Lat.in
fol.Pieudolyfimachium purpureum i. Quae por¬
ro de hoc tradit , cum ad intclligchtiam verbo¬
rum Gefnen lam didorum conferre videantur
ea adferibere placuit. Ly fimachix fpecies habe¬
tur . &a Fuchfio ante nos , inquit , pro Lyfima-
thio purpureo de/cripta: non cft tamen legiti¬
mum Lyfimachium, fcdfpurium ac Pfeudo-lyfi-
machium.Quade caufa &.-.liis maluit lofum no¬
minibus Gefnerus compellare, 6e Epilotion, aut
Chamxnerion vocitare: ZfaxtC/ly quidem, qubd
flos fit Leucoio fiivilis fupet filiquam nacus,^a-
[aa*' «e«y vero a fimilitudinc aliqua cum Nerio
flue Rhodcndro , pixfertim altius aflurgens,cu-
iufque flos e latioribus foliis compeditus exi¬
guam rofam xmulatur. Idem vero & Antonia¬
nam dici a nonnullis refert : fed tamen 6c aliara
ait Antonianam elfc , qui dentium dolori me-
deatur.Nominatur vero & paffim Filius ante pa¬
trem , propterea qubdfiliqux appareant prius
quam flos. Ccnfeturetiam ii quibuldam Onagra
Veterum, qui & Ocriothcra fiuc Onuris. Dio-
fcorides veiohanc ait die fruticem prigrandem
arboris inftar : Lyfimachium verb lftud purpu¬
reum non nifi herba efl,hyeme etiam inarefeens
tantum abeft vt frutex fit , aut arborem imulari
queat

Aduerf.Lob.6c Peni Lyfimachia filiquofa ,Fi-
Iius ante patrem. Lobel.Obf.& Icon.Plant.Lyfi-
machia filiquofa , Delphinium Diofcoridis Dale-
champio.H.Lugd. Lyfimachia purpurea i.Dodo-
nzi. Tabcrn.Hifl.6c Icon. Lyfimachia filiquofa i.
C. Bauh. phy t. Lyfimachia ^.fiue filiquofa hirfuta
magnoflore.

Lyfimachia filiquofa hirfuta maiore flore pur¬
pureo. Germ.2\ort& Braun mcibcricb. Gcfn.
6d>o0fraur. Eidem Epilodium, Filius ante pa¬
trem, Antoniana , vel S. Antonii herba, Lychnis
maior 6: hirfuta aliquibus, Gal. Lyfimatbierouge,
Dodon.

Filius ante patrem maior folio hirfuto , variis
locis proucnit, circa Montbclgardummcnfe Au-
guflo florentem. vidi inter Dale 6c Audittcourt ,
paludofo loco, ac etiam in horto E.Ceh Prouenit

Monfpelii: Bafilex prope Moutets,& prope Bir-
fam intra vrbcm> 6e extra portam S. Albani ad
Birfam eandem florentem vidi Iunio,Iulio 5c O-
dobii. Frater obferiiauit ad Rhenum extra por¬
tam Ki£th. Ferrarii in Coenobio S. Dominici £
f Angeli vidi. Guillandinum vocare Delphinium
fuihi indicatum. Iuxta ferobium, fofTarum ju¬
niorum ,riuuIorumque margines , aliifque humi-
dis locis repcritutrquaUdoquc tamch 6c in ficcio-
ribus exitjprzfertim quod iatiorisfolii florem gi-
gnit.Tota fere iflate floret.Dodon.

Cicet-um,vfum in Medicina [eodem referen- Mrtfi;
te] cflm nullum habeat , vires quoque eius ac
temperamentum cognofcere non contigit : Gcf-
nerus tamen calidam & ficcam fecundo gradu
iudicauttefle , atqilt ex diuerfis conflare parti¬
bus , nonnullis euidenter adftriflgentibus j aliis
verb modice abftergentibus.

LYSIMACHIA SILIQVOSA HIRSVTA
flore minore.

his vix cubi¬
tum ftiperanS,
caule rubente,
rotundo j fta-
tirti fere a radi¬
ce in rariios
pluri miim op-
pofitos bra¬
chiato : folid
hirfuta ,oblon-
ga,crenata^no-
dice in acumen
definUnt : y?/i-
(juis verb lon¬
gis infident
flofculi exigui,
longe miriores
quim defcript$
fupri filiquof*
hirfutx,colous ex rubro pallentes, vel albidi : ra¬
dix multis fibris eft capillata.

Dod.Lat.fol.Pfeudolyfimachium purpurculA
ulmus.

Tabern.Hifl.6c Icon. Lyfimachia filiquofa i.

C. Bauh.phyt.Lyfimachia tf.fiuc filiquofa hir¬
futa paruo flore.

Lyfimachia hirfuta filiquofa flore minore, pro- 2,ocUt
uenitMontbelgardi,vtin Horto £.C.fpont£.

LYSIMACHIA SPECIOSA QVIBVSDAM
Onagra dnaa.filiquoli.

LY ftmachii fpecies reliquas proceritate lupt-
rat hic quibuldam putata Onagra , tres*
quatuorve aut plures cubitos alta . caule glabro,
canaliculato, lubrubente, copiola medulla alba
lungofa pleno, foliis multisab imo adlummum,
ficut & in ramis, donato, ad Salicis aut Nerii fo¬
lia acceden tibus.oblongis, mediocriter anguftis,
acuminatis, vttinqucglabris , raraquidampef
ambitum crenatim vcftigia ollendenubus, obli¬
quis ad latera venis , a neruo medio lecundum
longitudinem decurrentcdedutais, fapore fub-
adftringente & glutinofo , non fine aliqita ob-
fettra acrimonia ; in ramis ttibetibus longa ferie

nalcn-

DeUtifl

LIBER XXI*

ptie

)lPjj nafcuntur feli -
> qua longi, qua¬
drati, ( ceu in
Lyfimaclva cui
Filius ante pa¬
trem nomen)
rubentes aut
ex rubore in ci¬
nereum decli¬
nantes, fubhir-
futx , biuolux,
in quibus fe¬
men pappo fo
tomento dcli- 1
catilfimo in- ;
tioluitur > per-
pufillum, ob¬
longum cine¬
reum , fili qua¬
rum porro fa-
fligiain qua¬
terna Folia an-
gufta explicantur , flores fuflinentia fpeciofos
Leucoii,purpurafcentes, quorum medium occu-
pa.nt flamina candida , apicibus rubentibus aut
luridis,pifiilIo longiore , in quatuor crufcula de-
finente. "Radix alba , longe lateque repit * guftu
infipido vifcosoque.

De hac Hift.Lugd. > o/vQyp*, Diofi-
coridi* oyoQelfct. Theophrafto, ovccy&v» ovofa&f Gale¬
no , Latine fimiliter Onagra, fiue potius Oena-
gra,5cOenotheris, Oenuris & vino didta. Fru¬
tex eft arboris fpeoe , itadeferibente Diofc.ad-
modum magnus, fidia habens amygdali fimilia,
fed latiora, & Lilii foliis fimilia , flores rofarum
fpecie,magnos, radicem albam, longam, qux fic-
cata vini odorem reddit. Nalcitur in montanis
locis.Eadem Plinius tradit.

Franc. Calzoh inlignis Phamacop. dicit in fua
InontisBaldi deferiptione, proucnireibi Ona-
gram, hanc forte intelligens. Onagram quidem
fiueMulcibrutamin Veronenfi Baldo Lobel. &:
Penafcifcitati funt : ledidrefponfi tulerunt, nul¬
lam repertam plantam qux quadret Onagri.

Nullum inquit Matth.in Diofc. licuit reperire
qui mihi Onagttni, fiue Oenothcram, aut Onu-
rin Diofcoridis , fiue Oenotheram Thcophrafti
oftenderet. Ad mc fcripfit Lucas Ghinus,fipius
bfe ex Apennino tr an flatam , foliis Amydalar-
Quxfane omni ex parte Onagram referre vide¬
tur, etfi iple quoque pro certo non aufit allcrerc
hanc legitimam elle Onagram.

Geihcr.in fine Hift. Cordi, depingens &defi
cribens vocat Elobii quintam fpeciem,quam pti-
uatim Chaminerion nuncupat. Aliqui vero
fcur Fraut/Igniariam. Nec alfentitur illis qui Ly-
fimachii fpeciem hanc efle fulpicantur. Idem ta¬
men rurfus de hort. Antonianam herbam, S. An¬
tonii, Filii ante patrem, fpeciem mJtlraam facit.

C.Bauh.phyt. Lyfimachia io. fiue Chamxne-
rion di da, latifolia, flore cxruleo & albo , fed ra-

P07

Pliniils,Oenothel:ide,cuiiisafperfu c vino feritas

omnium amimaliu mitigaretur. Et per feQeno-
«iera efferantia fele vlcera fanat ,'i'ta
Diofcoridis exponens. Huius radix , inquit Ga¬
lenus, arefa da vinofum quiddam redolet: Sed &
facultatis visi eft maxime.

LYSIMACHIA L/EVIS.

8c Lyfimachiam fpeciofam filiquofam , Dale-
». champio Onagram didam , vidi Bafilex fponte
& in hortis cum flore lanio. Frater C.Bauhinus
obfcruauit inlmonte Moutets. MenfcO&obri
reperi in monte Balctiy florentem Augufto. A-
bundat circa Montbelgardura qu^ itur Adin-
coutt,vnde tranftuliin Hortum Ill.E.C*

Aqua in qua radix maduerit in potu data,audore
Diofc.fcrai mitigat & cicures reddit: illita quoqj
maligna vlcera mulcet. Adiccit Crateuas, inquit
Tom. II.

L^Eurs no- bcltaptfa
men me¬
ruit* roqubd
nullis penitus
pilis fit cfcfita
fed quod v/q*
adeb tenuibus
tam in eauh-
bits bicubitali¬
bus , altiori-
bufque, tereti*-
bus, rubenti¬
bus, ramofis,
quam in foliis
(qux bina op-
pofita, exirl-
teruallis,latiu-
fcnla fcirata)
donata fit, vt
oculorii aciem
Fere fugiant.

Sunt autem

fubadftringente fajppre folia : flores filiqUislon-
_g«dLyfimachix filiquofic hirfutifimiles , fed fo¬
liorum i nitar liuibus, quibus flores infident mi¬
nores dilutiorefque, quam iniam dicta Lyfima¬
chia: femen fimile : radix multis fibris intertexta*
fquammofis ftolonibus fu propagat.

An Aduerf. Lyfimachia: liliquof* altera fpe-
cics.?

An Dodon. Gall. Lyfimachia fccUnda alia fpe-
cierum minima. Locus &

Lyfimachia, fiue Filius ante patrem,lenis, flo- tempus
retmenfe Iunio. Eadem nominaa.Gefnero huic*
ni fallor* attribuuntur, qui alteri hirfutx quam
lxuem maiorem vocat. Bafilex in fy luis obferua-
uitFrater.Montbelgardi florens &c femine matu¬
ro Augufro ;

LYSIMACHIA SILIQjOSA
fpcciofa, anguftrfolia.

SVperiori to¬
ta quidem Defcnptfe
facie fimilis* fo¬
liis eft confer-
tim multis fi-
mul coacerua-
tis, Linarii fo¬
liis & longitu¬
dine & latitu¬
dine paribus •
flores confimi-
les purpuran¬
tes, longis in¬
canis iam di&x
corniculis infi¬
dent, minores:
radix repens
cum prxcedcn-
tis radice con-
ucnit.

Planta hic
Vt ref*rt Hift;

,GS8S }

2o8

Lugd,qu£ Linariam rubram vocat, Herbariorum
quorundam iudicio Thcrionarca cft Plinii , fruti-
tofa, foliis fubuiridibus, flore rofto. Aplxrifque
etiam an Dclphinium fit Grxcorum non fine
caufa ambigitur, quod huius folia incila non vi¬
deantur , qualia Delphinii a Diofcoride defcri-
buntur. At fi diligenter notas ^ Diofcoride me¬
moratas expendamus , ^'Delphinii hiftoria pa-
tum diftat.

Ldbcl.Obfi &Tcon.Pl.ChamxnerionGcfneri>
Delphinium Buccinum Diofcor. Lyfimachia: fili-
quofx varietas.

An Gelnei. hort. Antoniana , Filius ante pa¬
trem minor, Fraur.

C.Bauh. Phyt. Lyfimachia n. fiue Charnxne-
rion dicta angufbfolia. Epilobium [ lov «&•'

Viola fuper liliqba] fexcum Gefnet. ad Cor¬
dum.

Lyfimachiam filiquofam fptfciofani angufti-
foliararepcri Ger.euxiuxta fluuium An/?*D.Da-
Icchampius vocabat Therionarcam Plinii lib - 2.5.
cap.fj.& aliorum Delphinium. Frater Cafp.Baii-
hinus attulit ex Italia nomine Herba mora Cortu-
fD •& Chamxnerii Gcfnero:

Et quia dubitatur an fit Thcrionarca Plinii &
Dclphinium Diofcoridis ,ideo vires etiam adlcri-
bendx earum plantarum veniunt. Thcrionarca
Magica omnes feras torpefeere ,nec nifi Hyxnx
vririx afperfu recreari audtoreft Plinius. Et alio
in loco, Serpentes necat , inquit , & cuicunque
admota ferx torporem adfert. At cum Theno-
narca dicatur, qubd fit Tt.'v0>»£i®y velfomhiC admota
non feras omnes torpefeere & ferpentes necari
fed venenatas tantum belli As , & morfu l&dve
noxiasimelidsfortaire dixillct Plinius. De Del-
phinio vero fcripficDiofcoridesfcminc nihil vti-
lius bibi polfe 4 Scorpione percu/Jis. Aiuntque
obieda herba Scorpiones refolui, atque ignauos
torpefeere: fc.nota verb cd fefe recolligere.

X.. - . - : _

Moli me tangere:
c a p. xxvii.

SVmmo caef-
pite radices
hgie fibrofas
quibus caulh
furrigitur cu
bi talis, diluti I-
virens,
inanis & dia-
phancfcjcopio-
tum fuccum
infipidum
prelfu remit-
tens,per inter-
ualla genicu¬
lis , ad qua: to¬
phorum poda¬
gricam imu¬
la fubinde tu¬
bera, intercep¬
tus : fulta Cy-
nocrambes, la¬
tiora, obtufio-
ra^in ambitu ferrata , mollicella: ex quorum alis
pcdicdli tenejn,iu quibus ex duobus foliolis fefc

explicat/IorejjNaftutti» Indici floribus affimifefy
minores , corniculo intorto , ex flauo rubentes
puri&ulis rubris faturatioribus guttati , in quo-
rum medio exalbida Jlamina.his fncccdunt filiqute
oblbngx Chelidonii maioris* angulofx, qua: raa-
turefeente femine leui conta&u femine exculto
diffiliunt,multis terrorem incudentes* Vcrmicu-
lorumque inltar conuoluuntur : Vnde Koli me
rangerenomen inditum. Non in omnibus placet
figura nollra Guarimana.

Trag. qui in Hift. Germ. Sprinrjfraut /eirt
Wiib J\injjclfr*ut & lVolff£Fraut vocat , ac in
Lat. Mercurialem 4. fiue filueftrem altera, & Efu-
lam 7. feu dulcem llatuit , Leptophyllam Tithjf-
malum appella t.Vcrum hxc opinio peninis dam¬
nanda efl , cum vix quicquam commune habeat
cumTithymalis :nec enim folia, nccfioreS, nec
femina refpondec, quod mecumGefner.pluribus
in locis fentit : Apocy non eminus appellans.

Lob.& Pena Adu.Perficariam filiquofam vo¬
cant, cauendumque etiam prxcipiunc, fle quis
Mercurialem putet , eamefuc in eos vfuS legat*
vt nonnulli hallucinati fuerunt. Negantque cite
Senenfis Phyllon : Statuentes potitis effe alte¬
ram Efulam fylueftr. Tragi: nec agnofeentes fd
Elulam iftim Tragi tradidille pro Pcrficaria fili-
quofa.

Hili. Liigd. Perficarla filiquata: An eidem
Chrylxs? Ac certe: Si Chryfxa Hift.Lugd.non eft
Nohmetangerc,erit ei valde affinis.

Recordor d me hanc herbam primo vifahiifi
valle Leborana,inccr Kapelfrein &c S. Mariam,
vbi fodina: argentijetim ellem adliuc puer, cuius
femen (abito fuo laltu horrorem mouit. Inucni
in mote prope EJhb.n Il.mci Principis^c tranftuli
m hortum E. C. Tubingx ctim eflem Fuchfius
prxeeptor meus Mercurialis fpeciem fauebat:
Balilex vidi ad Pontis finem qud itur ^alri ne
0uen:in itinere ex Morat Bafileam copiolc repe-
ri inter Balftatt tPdIU)ur0/ loco humido flo¬
rentem menle Septi- bri cum feminibus matu¬
ris : Bafilcx in horto D. Theodori ZvvinckeCi
obferuaui florentem Iunio. Frater Cafp. Bauhi-
nus annotauit proucnire in Munchftein. Tiguri
in horto Gefneri vidi. Inueni florentem cum fe¬
mine maturo Augufto menfe in afccnfii moritis
Ballon. Dy. Melchior Sibitzius Medicus Argcn-
cinamibi fcnpfit quofdam vocare Hydropicam
a turgentibus folhculis.Vienfl? Auftriq in filuula
'JPoljf ditta reperitur.

Dillillatam aquam ex herba QpringFraui Vires»’
vel IjirfcbnKlberx dnffam Vraftilauix in calculo
renum mirifice prxdicant : Noli mc tangere, arti¬
culi turgiduli viluntur, ccu demonftrante natura
in promoiienda vrina eius vfura plurimtim vale¬
re. Hanc quoque in Oleo Liliorum aut alio dc-
co&am applicari Gcfucrus non putarit inutile.

Folia eius aliquot viro flranguria laboranti vtili-
terimpoluit, ac miram etiam vim habere dicit in
cienda vrina , ac aquam diftillatam prxfer-
tim : qux ll copiofitis hauriatur vel diabeten
inducit. Folia quinque in poculum vini nu¬
per impofuit mulieri rpayyvo *<rcc , & vino epo-^
to melitis habuit. Canis, ctim dedillet iu/cu¬
lum in quo manipulus eius deco&us erat , per
fefqui horam poftea copiofiffimam reddidit vri-
nam , pluribusverbhorispbftctiamaluusco-

iose meta eft : cati impofita Impatiens

erba facultate fertur perniciosa ac inter delcte-
tena habenda Dodon.

HISTORIAE PLANTARVH.

Defcriptio.

6ALSAMINA

LIBER XXI-

- i

BALSAMINA FOEMINA PERSICI
folia, vel Salicis folio.

Cap. XXVIII.

:ripii«. Affamina, quam Fccminam vocant , radice fi -
J_Jbro/a & candida nititur : caulem autem habet
enormis crafliciei, cum altitudo cubitum la:pe vix
a?quet , raro autem «Sc parum fuperct : citis vero
cortice aut ruffo aut rubcfccntc , aut herbido tc-
&us,fucco fatuo prxgnans, glaber fere, cum inte-
rim rami, quos nullo ordme emittit, tomento le-
ui veftiantur,/y/ifr dense ftipati,SalignisautPcr-
ficx , acuminatis, per ambitum ferratis , (ucculen-
tis , fapore amaricante prarditis : e quorum alis
flores fimuf plures , Impatientis herba’ Dodonici
[ctVuTxj pro fili unt, calcari longo ex carneo co¬
lore herbaceo, reliquus vero flos rubefeit : fruttus
«jualis Bjlfamina? mari..ac,jminatus>vcrrucofus,in
qu o femen clauditur.

Matth. in polt. com. Lat. Ital. cum mag.fig.
Camer.in Epit.Balfamina altera. Ital. B alfamina
tnaggiorc , ifiue fetmina. Germ. Balfam Fraut I
tveiblc. Balfaminafcemina Perfici folu ,Perfica-
na non malorum, Aduerf. Lob.5c Peni. Angmll.
Ballamine altera , Italorum Herba di Sancta Catba-
rina.

Gefncr.hort.Balfaminem vulgo didam , Her¬
ba: noli mc tangere cognatam fufpicatur.

Trag.Balfammx alterum genus.

Cord.Hi (t.Bal famella, cui Ge inerus addit figu,
ram, vocans Balfaminem peregrinam,alceram Fu-
chiii,Dodonan ftEminam.

Dodon.in fol. quideferibit depingit iub ti¬
tulo Baliamina,ait, vulgo Balfaminam nuncupat:

quandoque neutro genere Balfaminum.

Plant.Icon. Bal lamina fceminaPerficifolia.

Tabern. Iconib. & Hift. Cam. apud Matth.
Germ.& Hort. C.Bauh.Phyt.Baliaminafaemina.
Hili. Ltigd. Balfaminum , feuBalfamkia Matth.
Balfamina Furhfii : duasproponitlcones.

* Balfamine fcemindTolio Salicis Montbelgatdi
Cir.i\c proucnit in Horto E. C. non maturefeit
quotannis femen , licet ftepe. Baiilea: habui in
liorto Patris, apud D. Doctorem Fodicem Plate-
rum vidi florentem Iunio : obfcruaui EfltnpxBc
Patauii.

Putant quidam [id quod etiam icribunt] &
hanc iiidem clie ctl n altera Monaordica viribus.
Verum Matth. nullam eius experientiam ha¬
bet.

ISATIS , SIVE GLASTRVM SATIVA ET
Iponcanea.

Cap. XXIX. i

Pollicaris huius radix albida, & lignofa ad cu-
quumaut ieiquicubitum deicendit : caules
te.me», r-gidoique iurrigit , ramoios -.flensin
ramulis lutei, crebri,exigui, ex foliis .ofto, maio¬
ribus, airernante fitu cura minoribuspofitis : fta-
,m"“ (ll£ca : c“?r«l* feminum nigricantes , lingua:
auis (limles, ledmirltb breuiores, anguftioref-
qnc,co IU longitudinem percurrente , fecundum
quam cnam aperiuntur. Frfia ad CynoelolTum
acc: dentia , nonnihil glauca , longa , ad cubitum
etiam, g.anra, quardam ex prioribus interdum
hii-mta, ac etiam nonnunquamfinuata ad Hcf-

m

9o$

p.eridis folia ac-
. cedentia, qure-
quein caulibus
&c ramis funt,
nullo pediculo
interueniente
adnafeuntur,
pinnatis bar¬
bulis ad bafin
donata, glabra.

Duo Ifaudis Dtafc.gtne-
genera tradun- rA dti0
tura Diolcori- „ .

i , / » Uttts do-

de: mtuvu-v;.
Glafcumdome-
fticum , 'luv/ris
cl’x ict3 Glaflum
fylueftre. De
domeflico in¬
quit : 1 fatis fa-
tiua[^€g«fcarcc
Vet. ] quaLa-
narum Infe-

" ttores vtun- ,

3 tur, folium ha- P)‘“Z£m
w bec Plantagini fimtlt
fimjle, verum
pinguius ni-
gruifque: cau¬
lem altitudine
duos cubitos
excedentem.

Silueitris iam
ditftae fimilii,
fed folia habet
maiora, ad La-
duesproximd
accedentia :
caules verb te¬
nuiores , mul¬
tifidos qua-
dantenus ru¬
bentes, c quo-

f rum cacumine

folliculi multi dependenc, quandam linguarum
effigiem referentes, in quibus Iemen:florem me¬
linum & tenuem.

Sciendum aurem, quod fecundum Diofcori-
dis defcciptionem,qUar hodie- apud nos domeftr-

cacfl,hlueftrisfitapudDiofcoridem:&d contri,
qui in aruis nafcitur.domefhca.anguftioribus c-
nitn foliis conflat, & paucioribus ramis, non ta¬
men ea in vfu eft apud I -.feftores noftri tempo.
ris, neque caulem adeo altum gerit.

Verum, praidictas dcfcriptioncs erroneas e(Tc
5: mendofas attcftatur Comatius. Ait enim me.
linum florem, & tenuiores ac multifidos caules
&m cacumine folliculos illos linguarum quan¬
dam effigiem repriefentantes Ifatm habere fati-
uam, non iilueftrcm. Contineri autem in iis ie-
men nigrum Melanthio ( ait Cifalp.) fimile.Sed
& caulem duos cubitos excedentem , & non , vr
quidam dixcrunt.vnum (olum cubitum fuperan-
tem producere. At filueftrem Iiatin nigriora fer¬
re folia,cauliculumminorem & craffiorem , flo¬
rem purpureum , aut cairuleum : fruiftumafpc-
ium, cruciformem, femen includcntemfoliis par-
uis , & aflidue per in terualla quinis diftin aUni.

Hoc modo legentibus, vt Hermolaus leeit,no-
ltrum Gla(lum,teileCie(alpino, fatiua-Ifati ada.
muflim quadrabit : lilucftris autem Ifatis , ea

lfati) fi It*.

Ion* La-

ItitCA f rer
X 1771 A

a*p HISTORIAE FL ANTARVM-

fietis S.
Antentj

Laflucf ge¬
nus.

Brsji/cs

ftiu.

Luteum

VttruuU

fulto.

V secaris

Guadum

Vtrum

Bmts. Glu¬
ta

Lutes

Glaftum

Guadum ,

CuaLlujn.

pafteUus.

Indum.

Egne

'lgKefhf.

f>ocr.

"Vitrum *■
fud Cafalp
Nitrum .
\Asrcelh
error
P «ft'lluS>
Piftellus
N tl Autce.

dn Indtcd

i. D tofe.

planta fuerit 3qiix vulgo herba S. Antonii voca¬
tur ob cffedhim. Nos de herba S*Antonii agi¬
mus lib.zz.citulo Dentellaria Rondelctii.

Plinius vtraihque lfatin inter La&ucas filue-
ftres reccnfct,cum aucore Cxfalpino , aptiusin-
ter Brzflicas filueftres numerari debuiflcnh

Viclorinus (bc eum fecutus Cordus i n Diofc.)
ait Dalech.in annot.apud Plinium , falsb putaurt
claitum e Ile luteum Vitiuwii : I fatis adhxc a Lo-
bel. depila non alia eft , qusUn Vaccaria, de qua
lib.is). Anii quod Fragofus defcribit, quodque in
Occidentali India coli afFbrit , nil nili Ifstidem
Clufius dixerit. Glaftum, vt ait Cornar. Gallica
vox fuit Iulii CxfariS itate, hodie & Itat: bc Galli
guadum vocati t. Marcel. Medicus Empvricus V-
trum appellari dicic herbam, quam orxcilfatida
vocant. Si igitur Vtrum vox recbe legitur, vtlfa-
tidem fignificet, vox Ruta , aut vt alii habent,
Gluta, in fuppoIititiisS’tiquc falso legitur, & fru-
ftra laborarunt qui pro ipfa Luceam quam Hol-
ler.Geldam vocari ait) cx Plinio & Vitrunio ftib-
ftituere conati fur. t : fed funt ha: voces omnes
mcritb nobis fufpe&x.

lfatin fatiuam,inqliic Rucllius , fiue Glaftum,
quo Infectores lanarum vtuntur , Glaftum olim
Grxci dixere , nunc guadum , vel potius gualdum,
nonnulli S. Philippi herbam, alii Indicam, alii Ea-
ftellum. Cxruleam fpumam cortinis innatan¬
tem, Indum noftri vocant Infe&orcs. Diofc. Eg-
nen quoque vocari tradit , quam fufpicor Igheft
ab Hippocrate dici.

Sunt id perhibente Dodonio , qui apud Cx-
farem & Plinium non Glaftum,fc Vitrum legen¬
dum elfe ex-rftiment , ncc defuntqui in Nitrum
commutent. Veriiimilius Marcellum pro Glafto
’ vocc Gallica Vitrum perperam fcripfl lTe , quam
' Cxfarcm aut Plinium pro Vitro Germanorum
<Dl«f,ant ab hoc formatum Glaftum fuppofuirTe.
Extat Paftclii fiuc Piftelli nomen apud Plinium
Valerianum lib.z.cap. $. Ab Au1c.cap.511. dicitur
Nil. Natantem autem fpumam ,qu&m Ifatidis di¬
lutum, cUm panni lanxve tinguntur cru6tar,funt
qui Indicum & quidem alterum Diofc.elfe exifti-
ment, quod tamen non omnino manifeftum,
nam ex llatide efferuefeente Indicum efferri
Diofc. non allent , fedex xreis vafis attolli tan¬
tummodo habet.

DiofcoridcSjaicConftant.fub Ifatidis nomine
duas plantascomple&itur , cantum fylucfttis auc
laciux appolica differentia. Vtramque fuo nomi¬
ne diftinguit Piinius,fatiuam glaftum vocans, fyl-
ueftrem verb lfatin : quem imitari potids debe¬
rent Interpretes, qu^m nomina confundere nul¬
lius authoricate vtramque plantam Glaftum vo¬
cantes.

lfatin fatiuam & fylueftrem , fere omnes vno
ore nominant,fed pnguntFuchf. Matth. Lacun.
Lonic.qui etiam Lytrum vocari ait: Ryffius qui
fatiuan, Glaftum vocat fimplicitcr,filueftrem ve¬
rb , filueftee Glaftum; Amat. Dodon. Camer.in
Hift.Germ.Matth.be Epit. C.Bauh. apud Matth.

Tragus pingens fatiuam tanti; m.filucfirem nihil
differre ait, nift quod ren vb.que lccoiim plan¬
tetur. Cotura Tabern. Icon. bc Hiftor. liluiftiem
tantum exhibet. Lobel.bc Tena in Acu. Glaftum
fatiuum, bc Glaftum ftuc lfatin lilu. nominant bc
defcribunt,ac in Obf.bc Icon. Plant.iifdcm nomi¬
nibus pingunt.

MU'gff,Lar. Glaftum latiuum, bc Ifatisdo- Nomin:
mcfttca. German. tTcib & .'Enbicb Rylf. Brlg.lmguan
tvcctu/ Ga\\. guefde,ou.P(iJiel culttuee: Ital .guad»
doviejlico: Hilp.paftek Angi. tPebcbc ttabe. iWttc
verb Glaftum , feu Ifatis lilu. & Ipontanea,

Germ f vili» ivetb, Belg. nulb tvccb.Gall. pafielfau-
uage: Ital. guado faluatico: Vhfp.pajiel faluage : An¬
gi. imlfc tvabe. Vtramque vocant Mauri^ni dtli,
dtlegiVefiiteiCbatriChaiisialtbar^lden^ui adblcn <jr
rui , Sic & Grxci /ca77v,' Lat. Glaftum bc Guadum
R> ff .1 faci n. Gcrni.bcibt fEnbid>:Belg.i»ccb: Gal¬
li c.du gue/de, pajlel de Languedoc Iral .guado :Hifp.
pajlel : Angi, ivebe & tvftbc : Boh. tvaybt indiffe¬
renter vocant. In Tholalana regione, inquit Lo-
bcl. virens heiba^wa/r , glebx tabefa&x herbx
pajlel vocantur,cxruleus verb ille color,qui inde
conficitur Indicum Germ.3fibt4>. Carol.Steph.in
domoTuli.GiU.gtiudc Siguefde idem cfle fcnbit,
quod Veteribus Glaftum bc Ifatis.

In Ducatu Wirtcmbergico Marbacibc Tubin- ocu* '
gx vidi fponte prouenientem Ifatidcm : obfer-
uaui etiam Balilcx fFratcr annotauitproucnirc
ad Rhenum exrra poitam Ktcbcn : Vidi prxtc-
rea fpontaneam in agris Alfatix : Satuiam vidi
Patauii in horto publico , Bciilex in Horto Di.

D. Fcelicis Placeri. Montbclgardi vidi ferentes
& tranfplantatos agros integros > habeo in Hor¬
to U.E.C que feipfam propagat, femine deciduo:
nefeio an fatiua differat h fpontanea,prxtcrquam >j.cln M

ratione culturx, primo anno non loletcaulcfcc-
rc,caulem vbi produxit plxrumque perit: floret
Maio bc lanio. Brifaci ad Rhenum fpontanea
pulchre virens O&obri & Nouembri.

Cxtcrum feritur in lxtis bc pinguibus agris> Sati»
copiofiflimum in Gallia Narbonenfi 5c in Italia,
vtin Vinbria, circa Noceram, vbioppidumeft
Guadum ideo appellatum, quod ibi Ifatis copio-
nftima ferarur,licut bc in Germani^ agroErphor-
diano. Ea permagnum quxftum iis regionibus
adfert. Sylueftre Glaftum locis incultis bc pin¬
guibus prouemt. Maio & Iunio menfibus ambo
florent. Vt olim ita & nunc Glafto fatiuo Infc-
«ftores lanarum vtuntur. In Neuftria quoque
Gallix,bc apud ciusPromncix Bellocaflios Gls-
ftum feritur, bc calitur, dilutius quidem in pan¬
nis tingendis quim quod prouenit apud Tefto-
fa^es, vulgo {en Loregeois,]indigenis tamen vsrl-
de fru(ftuofum,bc vtile-

Illita folia Ifatidis,tcftc Diofc. tumores omnes V
difeutiunt , cruenta vulnera glutinanc,fanguinis^'1*
profluuia fiftunt.-ignem facrum,Phagedxnas,pu-
trefeentia vlcera , 5c qux ferpunt, fanant , Sylue¬
ftre Glaftum eadem prxftat : potu bc illitu licno-
fis auxiliatur. Plura vide fub nnem-P-iib.ia.

PINIS LIBRI VIGESIMI PRIMI

HISTORIA

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER. VIGESIMVS SECVNDVS.

CAPSVLAS , SEV VASCVLA FER-ENTES HERBA; , ACRES
Sc calida; fere omnes , vc Naftnrcia, Thlafpi Sc fimiles.

A Stliquofis herbis haud i ta Unge recedunt , qm minuta quadam vafiula ferunt profemmii theca Ceu bur .
a, n mf“?enor‘ l!br ? d,“ Parant , nifi hac ip fi feminum receptaculi notd mamfefta dr-

JtinclaJiujjent. P rotndepecuUan Ithn Mas comprehendere hbuit, quem tamen fimus volet appendicem fa-

TJiidTfint' mm"’“ “ CUf'S’ & 'lUm M,UCn f “/,f 5 1uii & h‘ 'lu‘V,e [‘lJ*1ue ‘cm

NASTVRTIVM VETERIBVS.

C A P V T. I.

Oc tanquam notum non def-
cribunt Authorcs : tantum ex
attributis colligere liccc ali¬
quas notas. Diolcorides lbcri-
bem foliis Sc radicibus dua¬
bus (■ odore) Nafturtio compa¬
rat: Eryfimum iemine flauo:
Sifymbriu aquaticum fapore acri. Galenus viri¬
de inquit venire in obfonia cum pane , quoniam
cius mordacitas humiditatis admixtione mode¬
rata fit , non exurens, vtfi ficcum eilet; femen
quoque adurens, vt Sinapis. Theophraftus in¬
nuit latiuum efte , quando ait : mcnfe Iulio Na¬
fturtium ferere allolent: exit k fatu die quinto:
femen autem vetus ederitis prouenit : conftat a-
cri fucco. Genera huic minime plura: diuerii-
tatemenim generis ei deeife Omnino volunt:
Sed & Diofcorides vnius tantum meminit. Pli¬
nius duo tradit , ac alterum album , Sc alterum
nigrius facit, fed nequaquam deferibie ; memi¬
nit Sc filucftrisjcui clfcdum maiorem ad omnia
tribuit.

na Ka.pfct.uoy Diofcoridis Ipuria, nunc Cynocar-
irum damum,nunc lberim,nunc Cardaminace«m feu
Cardamanticam vocantj Aigypt iiSemetb : Ro¬
mani Sc otficiiise Nafturtium ; Barbari quidam
Herbarii Crefiunem h.rtenfcm , Apuleius Carda-
minam, Serapio Norph , A lebep, Marcbita : Auer-
rhoes Alcharf : Mauritani Naf,Alcbef , feu Narf:
Germ.fres/ ©menlrefi : Belg. ferfe/jjafffcrfe.
Gall.Cr ejfun , Crejfon de iardin , Crejfon alutiis oti
Nafitort Dodon. Ital .Nafturtio, Sc Agretto : Hifp.
im: Nafturcyu Sc Malpica. Angi. (£>erbm (frcffye , Sc
«Eorore Crcfjy8.Boh.K3cncba.

Nonnulli yjs^nu.ov Grxcis didum putant, quali
yj.p>)J'ciuov , quod caput domcc : nam arcem men-
“ Tom* II*

tis oblidens fua ferit acrimonia,5cignea vi pro¬
ditum caput tentar. Aliis to kI(>cls p.jjny , id eft,

qubd pupillas coeuntibus oculorum palpebris
ablcondat, ita dici aiunt : nam lun>inibus ad¬
motum fubinde cogit conniuetc. A quo ^cTa-
(xvTfiv verbum declinarunt,quod conniuere dici¬
mus. Nec defunt qui didum arbitrentur « vm » -n7s
K&pJibSi qu6d cor foucat, Sc in fyncopc cardiaca
plurimum valeat, id innuere videtur Ariftopha-
neSjCum ait,s^0;V iipn^oy ^tAtua^ij ^ JW uTT«r;Edi
heri Nafturtia. Quid Nafturtiar is? E t, styD uuav
c Dn&iaViKj CKiTm-nwj va,id eft, qui acri lunt ani¬

mo, iu(Mquc,quiqj Nafturtia tuentur, id eft, acutu
cernunt. Nafturtium vero Plinio audorc no-
mcnaccepit k narium tormento. Et inde vigo¬
ris figniheatione Proucrbium id vocabulum
vfurpauit , veluci torporem excitantis. Qu»
vulgarium Plinii codicum ledio cum vix tolera¬
ri poftit, voce excitantis ad praecedentem gi¬
gnendi cafum non rede relata , cum potius ex¬
citans fcilicct lignificatio, fiue proucrbium, legi
debere videatur , Cornarius multo emendatius
locum hunc legiife videtur, hoc modo. Et inde
vigoris lignificatio prouerbio eiuselum vfurpa-
uit,velut torporem excitantis. Eft enim re ue-
ra proucrbium , ioda v , Ede Nafturtiumi
quod in focordem, ignauum,& hebetem diccba-
tur,propterea quod vim Nafturtio inelfc crede¬
bant animi vigorem excitandi , vc ex Plinio di¬
cemus. C^wdorredicicur, quia perenni fobo-
lc, fummis femoribus, vel etiam Bruma: rigori-
busfpretis, crcfcit. Francigena: etiam C refton
d3 Alenois ab alendo forte vocant.

Omnis eft tepoLis,loci,&: cadi, tefte Palladio,
fimum non dehderat : humorem , quamuis dili¬
gat , ramen deeife 119JJ curat. Si cum Laduca
Hhhh

»li HISTORIAE PLANTARVM;

Locus

Vires &
Tempus.

'rliniMS y
Ctnftdtntt-
nus d Dio -
fcer.dijfen-
ttm/.

Ceratur, nafei fertur egregie. Semen per quin¬
que annos feruatur.

Nafturtium, inquit Plinius, in Arabia mir*
amplitudinis dtcicur gigni. Idem cum Diofcor.
optimum eflfe dicit Babylonicum. Ariftophanes
apud Athen^um Milefium excellere putat.

Omnium femen Diofcoridc autore eftacre,
cxcalficic,ftomacho aduerfatur, aluum turbat,
tincasexcutit,lieneimminuit, pactus exanimat,
menfes cit, venerem ftimulat, Sinapis te Eruca:
fimile mtelligitur : lepras te impetigines abfter-
gec. Illitum cum meile lienem extenuac , fauos
expurgat: pulmonum vitia extrahit ,forbicioni-
busincodtum: ferpentium venenis potum refi-
ftit, atque eas fuffitu fugat : capillorum defluuia
cohibet : carbunculos ad fuppurationem perdu¬
cit^ rumpit : coxendicibus cum polenca com¬
mode ex aceto illinitur : tumores colle&ionei-
quedifeutit: ad fuppurationem pcrducic furun-
culosjillitum cum muria. Herba: ad omnia ea¬
dem effe&us.licet minqr.

Plinius diffxifius Naiturtii vires declarat, te in
quibufda i Diofcoride drilenric. Nafturtium,in-
quit, venerem inhibct,animum exacuit. Aluum
purgat,bilem detrabit potum ex aqua decem de¬
narium pondo. Cum lomento ftrumis illitum
opertumque BraBica prirclarc medetur. Nigrius
capitis vitia purgat. Vifum compurgac.commo-
ras mentes ledae ex aceto fumptum Jicneir ex vi¬
no potum,vcl cum fico. Tulfimex mellc,liquo
tidie ieiuni fumant. Semen ex vino omnia inrc-
ftinorum animalia pellit,cfticaciils adhibito mc-
taftro. Prodcft te contra fufpiria, &tufiim cum
origano, & vino dulci. Pedoris doloribus deco-
dum in ladc caprino. Panos difeutit cum pice,
extrahitque corpore aculeos. Et maculas illi
cum cx aceto. Contra carcinomata adiicitur O-
uorum album. Et lienibus illinitur cx aceto. In¬
fantibus vero c meile vtiliflime. Sextius adiicic
vftum ferpentes fugare , Scorpionibus refiftcrc.
Capitis dolores contrito , & alopecias emendari
addito Sinapi, grauitatem aurium trito irr.pofito
auribus cum fico. Dentium dolores infufo in au-
resfucco. Porriginem &vlcera capitis cum a-
dipe anferino. Furunculos concoquit cum fer¬
mento. Carbunculos ad fuppurationem perdu¬
cit te rumpit.Pfpgedenas vicerum expurgat cum
mellc.Coxcndicibus te lumbis cum polenta ex a-
ceto illinitur : item Licheni ; itetn vnguibus fea-
bris: quippe natura eius cauftic* eft. Silueftri
vero ad omnia ea effedus maior. HacPltmtu.

Diofcorides tradidit Nafturtii femen auuvndw
??B£4e£Mr,id eft, Venerem ftimulare. Plinius con¬
tra Venerem inhibere. Cui alTentitur Florenti¬
nus in Geoponicis Conftantino attributis,^*/ %
inquit, T«f»V9/oy-7Wf 'rLo Jwauiv ytt

£m. Et addit *t£cJ)<nor i%iv.inoSmpjv'^t . Se-d
quum haec tum Diofcoridi, tum experientis re¬
pugnent, dicendum aut eos Nafturtii virtutes no
rede intcllcxiirc,auc Codices co in loco depra-

uaros efte.

Galenus perfpicue cius vires te facultates ex¬
plicat. Nafturtii femen , inquit, adurentis feu
cawfticje facultatis particeps eft,vclut Napy.Pro-
inde coxendicis te capitis dolores lcuat , atque
adeo rubrificationem efficit te excal¬
facit ficuc Napy. Mifcetur quoque reme¬
diis iis, qus exhibentur afthmaticis, tanquam
fcilicet id , quod crallos fuccos valenter incide¬
re valeat,velut te Napy. Nam peromnia ei fimi¬
le eft. Porro te herba arefada fimilcm femini
yim poflidct.Humida verb adhuc ac viridis, pro¬

pter aquea; humiditatis mixtionem, mulcb fenu-
nc inferior eft , adeoquctunc irordacit.is eiue
moderacacft,vt cum pane eovti liceat. Hac Ga¬
lenus.

NASTVRTIVM VVLGARE.

GRacilis eft radix paucifquc donata fibris: ex
qua primulum enata folia minutis incifu-
risdillcda,Eruca: minoribus , adulta vel Erucae
modo diuiduntur,vcl integra in margine dtinta-
xat ferrata crcnataue confpiciuntur , 1'anore acri
acetariis expetita : caulis lingularis in alas mul¬
tas diuifus, colore eft glauco,rocundus, pedcal-
tior,ac etiam cubitalis : fio/culi iibi velpurpura-
fcentes quacuor foliolis conftant : Semen fuluum,
vel , vt ait Dodon. ruffo colore rubens , feruido
guftuin fiiiquts vel valuulis paruis rotundiufcu-
liSjThhpfi vulgttillimijcompreflis.

Thcod. Dorfth. cap. de Nafturtio, tantam de
hortcnfi fcribir,Nafturcii licet aquatici iconem
lub his nomi¬
nibus habeat :

, Na-
fturtium,Car-
damum , Na-
fturtium agre-
fte, Nafturciu
aquaticu , Sc-
nacion,fref]e/
(Barten hefa
fc /imlb frefjtf
fe/Brunfrefs
fe. CAuendutn
igitur impe¬
ritioribus nc
vires, quas ibi
tradit Dorfth.
Nafturtio a-
quarico,quod
inibi pingit,
aferibant. Is
prtterea di-
ucrfaru plan¬
tarum nomina confundit.

Simili modo Domus ruft. Car.Stephari tel.
Licbault confusi de Nafturtio ait: Crejfcn de catl-
ler & alendis £r la Berle , amant loca huinida te
fontium ripas &riutilo3 , nullam requirunt cul¬
turam in hortis praeter continuam rigationem te
aquam ad radicem : vtrique magna virtus. Quid
fit cailler ncfcimus.videtur tamen incelligere Na-
fturnum aquaticum : Qmd etiam ei Btrle dubiu.
Nafturtium aquaticum non alitur. Nafturtium
horrenfc non requiric multam aquam & conti¬
nuam : Vt paucis dicamus Liebaultius nobis
videtur non incelligere nominatarum plantarum
differentiam te culturam.

Gciner.hort Naufturtium maius album & mi¬
nus nigrum. Sylucftre perfimilc hortenfi puto
me in alcis quibufdam montibus olim reperiftR
Iccm inappend. Nafturtium hortcnfe, foliis val¬
de diuifis: hoc duplex ni fallor : minus fcilicet ac
maius, quod ad Ranunculi pratenfis foliarum
forma, tum magnitudine accedit. Nafturtium
alpinuin hortcnfi minori perfimilc : minus iam
altero anno mihi durat & femina protulit.

Nafturtium antequam caulefcac, folia habere
modici lata, diuisaque Marantha tradit : at cum
caulem ediderit folia mntarc^fte enim tunc ob¬
longi, tenuia, digiti longitudinem aequantia.

Sufoicvr

Dcfcripi

D trfit;
Ltp( m.

Llfhdib
wtt mf*

LIBER XXII-

trantb.

us &
pus.

Suf picor Maranth* non notum Nafturtium la-
tifolium,quamobrem confiderandum quam Ibe-
ridem intclligatdc qua agit p.pr.qmam Diofc.di-
cit Nafturtii Foliis.

C.Bauh. Phyt. Nafturtium ii. fiue hortenfe
commune: Nafturtium album Plinio. Aliud eft
foliis fimplicibus , quod lsue & albius, vel fub-
hirfutum,minus que album :aliud foliisvalde^di-
uifis, hoc maius & minus, aliud crifpum & non
crifpum. Snbmrfutum Nafturtium hadfccnus
non vidimus : Meminit olim Gcfnerus Nafturtii
fubhirfuti,vcviderc eft cx eius verbis poftea po-
furtiJ ficis fub Nafturrio latifolio,

'tum. Rucll. Cord.in Diofcorid. Corn. Brunfch.
Matth. Lacun. Lonic. Ryff. Amat. Anguill.
Euch. Roefl. Brunfelf. Carol. Steph. Gcliicr.
colLftirp. Gerar d. Dodon.Gall. Lob.Obf. Ta-
bern. CaTalp. Apollin. Camer. ad Hili. Matth.
Germ. & Epit.Naflurtimn. Camcr.hort» Naflur-
tiiunnnflras. Trago, Fuchf. Dodon.Lat. Hift.
Lugd. Nafturtium hortenfe. Lobcl.lcon. Piant.
Cardamon,NaJturtiu?n hortenfe.

Nomina &c Synonyma linguarum , vide ante.
Nafturtiu vulgare vidi Mohfpclii florcnsMartio,
Patauii virens Februario: Gcncua: tota hyeme
virens. Lugduni femine maturo Iunio, Balilcx
florens Octobri. Montbclgardi abundat etiam in
hortis, vrinHorto E. C. tota hieme viret: vere
tamc feritur ad acetaria quod tenerius multo.

Duo Nafturtia qua: recenfebimus poftea ab
hoc vix differre viribus exiftimamus : Facile pa¬
tiemur etiam nobis perfuadere huic ac cis con-
uenire vires a Diofc.& Galeno attributas , quas
ante tradidimus. V furpatur paflim ad ciborum
condimenta & intindlus , & venit quoque per
teftatcm cum LaCcuca atque aliis herbis oleo,
aceto,& fale in menfis. Attenuat , inquit Matth.
mundat, apcrit,prouocat, incidit , vrit A: tk. rc-
foluit. Nafturtium hortenfe in cataplafmatc rc-
foluit carbunculos, arthritidem>ilchiadicam, fu¬
runculos, & omnis generis apoftemata , potifli-
mum fia4milceatur fermetum. Succus Nafturtii
inftillatus auri, curat dolorem dentium a caufa
frigida. Semen mafiicatum & retentum in ore
vtile ad paralyfim lingua: : in paralyfi aliorum
membrorum applicantur cum faeculis femina in
vino coda : idem remedium confert, colica La¬
borantibus. Honeftus quidam Mercator bi¬
bliopola Lugdunenfis xtate confiftcntc cum j
crudeli dentium dolore cruciarctur,& infomnis :
clfct a triduo, ledo remedio modo feripto : fuc-
cum Nafturtii calidum curauit in aurem inftil-
landum : inde fentit magnum fufurrum, fine do¬
lore obdormiuit, a- longo fomno excitatus nul¬
lum amplius fenfit dolorem : licet hoc medica-
mentum fucceflcrit, nolimus tamen temere cui- i
quam praTcribcre, veriti, nedum pellere velle-
inus dolorem hunc, alium deteriorem excitare- j
mus , nempe inflammationem aliquam in aure ]
Sc potiflimum membrana: extenfas fupra calccm |
qux eft in tympano , vereremur etiam attradio-
nem humorum in eas partes fine inflammatio¬
ne : in caufa tamen frigida non improbaremus
facculos femine calidos , vel ex ipfa herba, ac c-
tiam mafticatoria &; collutiones* Belga: Na-
fturtio cum pane & butyro menle Malo frequen- j
ter vefcuntur. Facit ad graue illud malum, quod
Scorbutum appellant : nec minor eft huius, 1
quam vel Cochlearia:, aut Nafturtii aquatici in j
hoc morbo vis & facultas. Ex alto dclapfis aut j
prajeipitatisdatum confert : faneuinem coagu- i
Tom. II. j

latum difloluit , 6c ne alicubi in corpore coeat
aut coaguletur prxcauet : fudorem eti»mmo-
uct, vt Reccnciorum '.experientia inuentiynac
comprobatum. Cardamomi ldco poiiir Naftur¬
tium Colleg.Forcntinum. Aqua in fine Maii di-,
ftillata, cum meile pcrmifta , lineis pannis in ea
immerus variolis Imponitur. In quem vfum e-
tiam mane ac vclpcri cum aqua Fragorum per-
inifta bibitur. Eadem quatuor vnciis pota dif-
cutit tumorcm,pollit lumbricos ventris; Vlcera
& tumores reprimit, fi ftepius inde fricentur.

NASTVRTIVM CRlSPVM lOJI.

Bauhini. • ’ Dsfcrlptfr

F Acies reli¬
qua , fiue
caulium , fiue
florum alboru
feminumque, cu
Nafturtio vul¬
gari conuenir:
at folia pluri¬
mum difterut,
miris modis
laciniata , Sc
crifpis oris
fimbriata ; fa-
porc & odore
vulgatioris
Nafturtii.'

C. B. Phyr,
Nafturtium 12.
ime ' hortenfe
crifpu in fra^
rns Io.Bauhi- T _ ,
111 horto col-

lcCtum. Nafturtium crifpum primo vidimus in
pago Trcpioin, in horto concionatoris I.Aran,
qui dicebat ex Belgio allatum, a quo etiam La¬
buerat Nobilis Vir D.Michael a Franckniont,cx
iis hortis attuli plantandum in Hortum Ill.E.C.
vbi viret Montbclgardi, femine turgens Augu-
fto, floret, lunio, ic mulplicat femine deciduo.

NASTVRTIVM LAT1FOL1VM
Diofcoridcum lo.Bauhino.

ctaf-

CImP'
v_)fitudinis ra-

bras emitten¬
tem : caulem c-
rigit craflitii-
dine digitali^
cubitalem, fta-
tim i radice in
crebros ramos
diuifum den-
feque frutica-
tem : folia inti¬
ma. per terram
fparguntur
quinque vri-
cias longa,fef-
quiuncia cir¬
citer lata:crenata,fubinde circa pediculum non¬
nihil finuaca, & auriculata> quanquam hoc ra?

H h h h i

Dcfcrip?

pii

HISTORIA PLANTARVM

.iius,fupcriora folia angoftiora exiflunt, aliquan¬
do tamen infimis longiora : flos , fihqua , femen ,
fapor, id.r.cuiufmodi in Naflurtio vulgari: flos |
interim fuauem odorem fpirat, eum. nimirum |
quem Sinapios.

An Gefncr. horc.in apped.Nafturtium Hifpa- |
nicum. Item paulo poli : Naflurtium horcenfe j
aliud cll foliis limplicibus , pollicem latis , tres >
longis, idqtie vel lxue, vel albius, vel fubhirfu-
tunvninulquc album.

Caaicr. apud Matth. Gcrm. folium dcpiclum
habet nomine Nallurrii latifolii , qualiter & in
hort.vocat.

r*b.ntt, An Iac.Theod.Tabcrn.Icon.Nafturtium Hi-
fpanicum , Sc Hill.vbi figura tranfpofita, qua: no
multum placet fi noftrum Nailurtium latifolium
intclligit vt fulpicor.

C.Bauhin.Phyt.Nafturtium io. hortcnfc lati-
folium.Naflurtii Diolcoridei nomine a Ioh.Bau-
kino milium. Forte hoc Nallurrii Hilpanici
nomine Tabcrn.cxprimcrc voluit : at figura non
conuenit,

Tempus Nailurtium latifoliam fimile forma Seguflu
vulgari, demptis foliis inferioribus, qu<j lata vt in
lbcride vera Monfpclii proucnicre, primo habui
Lugduni in horto, deinde Geneux: poflremb in¬
troduxi in Hortum Ill.E. C. vbi nunc viret tota
hieme foliis latiflimis, neminem Icioqui dclcti-
p ferit: ncc recordor vude femen habuerim, i tri¬
ginta annis in hortis colo : hiemem facile pro¬
fert.

THLASPI ANGVSTIFOLIVM FVCHS1I
Nafturtiuin fyluellrc Ioh.Bauh.

Dcfcriptic ^ %

/^vVodNl-
flurtiam
fyluellrc voco,
dod rate maius
eit fatiuo , fi-
mile forma, &
odore , & fa-

pore , ni mi¬
nore eflet ra¬
dice faris craf-
fa, lignofa, fi¬
bris donata ,
alba , faporis
feruidi: ex qua
caules emiteu-
tur plurcs ,
craffitudine
radici fuppa-
res , perquam
ramofi , duri :
folia infima,
caduca , Na-

flurtii vulgaris foliis fimilia,laciniara, multo ta¬
men minora: ab lbcride huic abfimili differunt ,
vt pote cui folia infima per extremam oram fer¬
rata duntaxat auc crenaca exiflunt Sc latiora : na
fuperiora,renuia, angufla, Ibendis pxnc fiint o-
dore Sefaporc vehementer acri : fhfculi minimi
albidi , vitam fere fugiunr,ad Ibendis flores ac-
dentes : quos nec dum dclapfos fili qua numc-
rofiffimx excipiunt ex logiufculis pediculis, par-
uulx, rortnidx, compreflx, Sc fupremo margine
filTac : quibus dehifccntibus duo (eminula ruffa
oblonga cum valuulis excidunr,relicla membra¬
nula alba di lfepiente: Dodonxus acrc &: ferues

femen dicit. In figura Fuchfianahic pfcficade-
funt folia inferiora.

Brunfclf.Burfa paftoris minor, Flcin 0cfcbd f
fraut/ Germ-communircr @ccfclabfd?neifc*en^"*w'
di£ta,qui ex ea ludicrum laciant.

Fucnf.Icon.Sc Hift. Iconem tantum proponit,
fine deferiptione , titulo > Thlafpi angutlifo-
lium.

Trago pingenti Thlafpidii genus, dcfcribcnti
Nallurtii quintum genus.

AnBraflau.inexam.pil.aggreg. Ibcridis fpe-
cics? Cornar. in Diofcor. Thlalpi alterum ge¬
nus.

Matthiol.in poft.hal.com.in Diofcor.figuram
habet Ibcridis nomine, quam fufpicor ellc koc
Thlafpi anguflifolium, quam opinionem confir¬
mat nomen tvilbc n F rej§ in Hili. Germ.politum,
vbi eadem figura, Sc prxterea deferipeio qua¬
drans poriusThlafpi . quam vera: lberidi.

Retinuit idem nomen Germ. Sc eandem figu¬
ram Camer.in Hifl.Matthiol. Gcrm. Ibcridis no- G*mtrl
minesvt& in ciufdem Epir.quam poftcainEpic. »«•
male iterum exhibet pro Lepidio.

Dodon.Gall. cuius deferiptio vald£ ieiunali- DcjjA
guram Fuchfii habet, vocarquc Thlafpi 3. Thia- ^
lpi anguflifolium , Sc Thiapii minus. Lat.in fol.
Thlafpi minimum. Foliola inferiora non pin¬
git Dodonxus,nec etiam habet figura noflra,qu$
iam fa&a erat. Non placet quoque eum dicc- A
re femen valde exiguum , non tamen minus qui
fupervorum : Thlalpi eius ante didlura latius fe¬
mina habet rotunda multb maiora,ficuci eius al-
cerum, oblongum etiam maius.

Ofyridis folio Thlafpi minus hortenfe vulga- £ocuf<-

rc acerrimum vocant Adu.Lob.& Pcnx,& lute¬
um ac album tradunt etiam in Icon.Plant.aiunt-
que : Paulo diligemiores Pharmocopcci Sc Her¬
barii Anglix Sc Germaniae minorem IpecieThla-
fpi vocant Sc alunt in hortis ad medicum vfum,
quia lit fcruidiorisguftus. Eius extero quin to¬
ra facies, ramulis multis , floribus, & foliolis
Thlafpi fatetur, catenufquc differre videtur, quia
tota minor Sc tantopere larmcntofa,vt fcoparum
vice fit ad verrendum non fecus ac Ibcris , cuius
etiam floribus albidis,crcbris.paruis. Eadem in
horto Morgani noflri , etiam luteis floribus vife-
batur menle Iunio. Item HiH.lib.z.cap.37. Ibe-
ris 2. Item cap.;8.Thlafpi minus Germ.fiue 16.

Apud Tabern.tam inlcon.qujlm in Hill.funt
dux icones vniusplantx : vna Iberidis nomine, T*b. *
altera Thlafpi minoris Germanici titulo. Nttl-
la autem pcrfctfta , ncc deferiptio alicuius mo¬
menti : cur etiam Iberidcm Germanice
BeferoFraut vocet, nulla eft ratio.

C.Bauhin.Phyt.Thlalpi zp.fiuc Ofyridis folio.

Burfa paftoris minor Brunfclf. Minus hortcnfc
vulgare Lobcliopag.214. luteum ell&: album. 1-
con Lobel.apud Plant.vidctur reprxfetarc Thla¬
fpi Fuchfii de 0110 hic agimus : verum nonimcl
ligimuscur Lobclius dicat Ofyridis folio , flore
etiam luteo non vidimus.

Schvv.Thlafpi minus Ofyridis folio, Lobel.
Thlafpi Ofyridis folio acerrimum Sc album,

Cluf. Alylfum minimum , Thlafpi minus Gcrm.
CrtcinFrant/ ivectFrcffe / Fleirt BcfcmFratit. Mi¬
hi videtur Schvvenckf.eam plantam intelligere,
quam nos hoc capite tradimus : Verum non co-
ucnit cum Alyflo minimo Clufii, diuerfii admo¬
dum planta figura Sc temperamento, fubacidum
habere faporem dicit Clufius: dubitamus anbe-
ne notum ei fuerit nollrum Nafturcium fylue-
llre* Thlafpi anguflifolium Fuchfii, quod Na-

ffeirtium

LIBER

fturtiumfilu. Voco, Brunfelf. Burfam paftoris
minorem, fleirt ^ef^elfraut/Gcrm.cominuni-
ter 0ecfel abfc^neibcn Fuchf. Trag. Befcru
. fratit Dodon.

tJafilex copiofum obferuaui cum filiquis mcnfe
Odobri &Nouembri ad horraeum Nofodochii
& verfus papyracea molendina, ad fontem pro¬
pe textorum panni folias, & aliis locis , mcnfe
Iunio florentem &filiquas habentem. Geneuae
verfus Nofodochium &; S.Gcrtiafium, folia pri¬
ma omnino vulgare Nafturtium imitantur , fu-
perioraad Ibcridcm accedunt: florebat &ca-
pfulas proferebat Maio. Et in Burckcn ad mu¬
ros fpontaneum: A me Vere fatum in Horto 111.
E.C. floruit Augufto eodem anno a Inueni pro¬
pe Beffordiam cum flofculis & femine maturo
Septembri , Stutgardix fponte iuxta muros 111.
E.C. horti florens cx valuulis Maio menfe. In
Alfatia in hofpitio prope Bcrcken femine matu¬
ro Iulio.

Non placet Brtinfelfium huicplantx eafdem
tribuere vires quas Burfx paftoris vulgari, huic
enim plantae fapor iniigniter acris. Caleface-
‘lf- re & liccare quarto gradu femen , feribit Schvv.
&cauftic<; facultatis, cllc,& ad calculum laudari.

IB ERIS ET LEPIDI V M.
Veteribus & in genere.

CAP. II.

QVoniam in dubium magna verborum con¬
tentione reuocatur, an lberis &: Lepidium
Veteribus iit vna eademque herba, ideo hac de
re vno capite ambas hafcc plantas cotnpleden-
tibus problematicc agere libuit. Ac primum
quidem , eorum opinionem , qui k nobis rece¬
dunt & aflirmatiuam tenent , adducere vifum
fuit.

Herbam igitur, inquiunt,qux k Graecis lberis
dicitur, Paulus Lepidium, &: apoy, id eft,

filueftrc Nafturtium appellari feripiir. Actius
Cardaminem, quia odorem, faporem,& figuram
Cardam i , hoc eftyNafturtii habet , &c Galenus
odore & viribus Cardamofimile Lepidium die
dicit.Quarc in Diofcoride tC-els irm
h>7 pro y&pScf.uiw falso legi Cornarius exiftimat.
Galenus etiam Lepidium eandem die herbam
cum lberide , declarat his verbis. Damocratis
D *• exeat libellus Clinicus inferiptus , in quo-verfi-
ale~ bus Iambicis de tribus dilfcrit medicamentis.
Ac primo quidem co, quod ex herba ,quamipfe
Ibcndem appellar, conftat. Mox fubiungic Ga¬
lenus. In lberide medicum quendam amicum
fuum hac herba curatum dic, quam ipfc Damo-
cratcs Iberidem appellar , vtqui ipfo vifu her¬
bam cognorit, nomen autem eius nullum audie¬
rit , quinetiam idipfum ignorarit is , qui eum v-
fum eius docuit. Verum ex lignis qux feribir,
videtur Ibcridcm appellare, qux k Graceis Lepi¬
dium appellatur, a regione in qua amicus eius
curatus cft , appellatione ducta. Damocratis
autem verius Iambici quibus cius effigiem de¬
pinxit, hic Galenus lubiicic.

Herba hac vbique multaque frequens nafeitur ,
Monumenta iuxta antiqua, muros & veteres,
Tritafque quondam publice pedibus vias ,

Quas iuxta aratrum duxit haud quis agricola.
Semper virefeens, foliis Najlurtii,

XXII- »■.

florentibus vere, attamen maioribus .

Caulem cubitalis longitudinis gerit,

Paulo minorem , aut rurfus amplior em,ab hoc
Aejiate pendent folia, donec multa hycms
Sarmenticiam deducat hac ad imaginem, &
Deietta & exficcata depereant gelu.

Adnata radici tamen cernes aha.

Aeftate florem fert coforelatteo
Multum, tenuem , variumque valde, cauliculis
Ad quem [equitur Jemen penitus fic exiguum,
Vifum fere vt fallens, oculos quoque effugiat.
Odorem habet radix inde acerrimum.

Vero fimilem quam maxime Najlurtio *

Addit rurfus his Galenus. De hac lberide etiarii
Archigenes feribit , Lepidium ipfam appel¬
lans. Dicit autem 8c fplenicis , & ifchiadi-
cis ipfam 'conucnirc. Ad ifchiades & perfri-
gerationes Hygieni Hipparchi authonta-
tc Herbam Iberidem quam aliqui Lepidium vo¬
cant aut Agriocardamum(Nafturcium fylueftre)
colligito 8cc. Cum igitur lberis Sc Lepidium ea¬
dem fit herba, pcrfpicuum eft lbcridis caput cal¬
ci primi libri Diolc. a nimis curiofis Librariis
vel Medicis, non a Diofcoride adiedtum fuille,
cum is Ibcridi locus non re&e affiguetur , fed li¬
bro fecundo, in quo cum permufeis plantis qux
acri facultate prxditx fime , de Lepidio tradar.
Neque enim duobus locis de eadem herba dice¬
re potuit Diofcorides. Adhxc in ciusdefcri-
ptionc corruptus cft locus , ui/Mr Aony
7/ t\nr7oy , id cft, caulem cubitalem aut minorem:
Dccftenim vo x/.ovm 8c t^Uy, vt fic legatur y.»rjx
A y.iiMMcovv ™i%jo.7ov 7i %toy {j iKAtlw , id cft, caulem
longitudine cubitalem , maiorem aut minorem,
fic enim Damocrates habet. Sic & /Ecius
verfum Damocratis , fed lege carminis follita
recitans, & Archigenes inEpiftola ad Arifto-
nem referente Actio, in qua iildem plane verbis
Iberidem dcfcribic, vrvelex Diofcoride exleri-
plifle vidcacur,vcl cx ipfo Archigene ad finem li¬
bri primi Diofcoridis caput de lberide aliquis
attexuerit. Vidimus ( ait etiam Matthiolus) pri¬
mum Iberidem extra duitatem Tridenti, vbi
vulgo dicitur alie Life, effigie mimirum,qua del-
bicur a Diolc. ac aliis pluribus Grascis autoribus.
Huius Gal. in fimpl.cenfu nufquam feparatim
meminit, (cd hanc & Lepidium non nili nomi¬
ne differre prodid r. Quod idem etiam cx Da-
mocrate & Hygieni Hyparchi autorirate lib.9.
de comp.med.fccund. locos, circa finem, vbi de
coxcndidu curatione agit,ceftarur his verbis: Si
coxendicum dolores lcuarc eft animus, herbam
Iberidem quam aliqui Lepidium vocant,aut Na¬
fturtium jhlucft/colligiro : Ex cius certe fen-
tentia aflerere non dubitauerim , Iberidem a-
pudGrxcos eandem cllccum Lepidio Vndeper-
fpicuum eft, hoc lberis caput huiufcc primi vo¬
luminis calti accreuilfe nimia vel librariorum,
vel medicorum curiofitatc. Inquam lentendam
cum antcdictis cauijs,ea rario me potiffimum
deducit, quod conftcc, huius primi voluminis
calcem, non elfe legitimum locum, in quo Ibcri-
dishiftoria fuerit collocanda : quandoquidem
eiufmodi herbas Diofcorides lib.z. ordinate dif-
pofuir, ac de eis difleruit,vbi priuatim Lepidio,
quod Damocrati Iberidem exiftimamus , pro¬
priam aflignauit fede.Quare aperte hallucinari
deprehenduntur Monachi illi venerandi, qui in
Mef.commjfcripl«y:c,cum exprclfe contra Gale-
Hhhh j

Sdrbxrt
£7 RhcII.
t*p[w.

fieri).

Locos

Vfus

Lepidium

Qulluru.

L/turtnt

fali*

9I6

HISTORIAE

leni & Pauli au&oritatem , Se contra rationes ,
quas fuperihs adduximus , aliud a Lepidio Ibc-
ridcmelTc contendant. Mani fefte etiam aberra¬
runt Barbarus Se Ruellius , cum Lepidium illud
eile putauerunt, quod vulgus Herbariorum Ra¬
phanum rufticanum appellar.

Er hic illi qui affirmatiuafn tenent : Sed
antequam negatiuam , quam amplctirimur

Se veriorem adducamus , paucis

de hi:

duabus plantis Veterum placita examine¬
mus. Ibcns igitur , flue Cardaminc Diol-
coridis ( Cardamantica aliis , ) lolia habet
Nafturtii , Vere virentiora. Caulis longi¬
tudo cubitalis eft , plus miniifuc : locis incul¬
tis nafeitur. Aeftate porro la&cum florem pro-
mit,ac tum quoque cfrtcacior cft. Radices binas
habet Nafturtio fimiles. Lepidium vero, quod
aliqui Gingidium vocant, herba nota eft, qua:
muria cum laSlc conditur : folia habet non tam
mollia & candidavi Draba. Plsmtts de Iberi-
de harc habet. Inuenit nuper,& Seru. Dcmscra-
rese primis medeinium , quam appcllauit Ibc-
ridem : quanquatn fleto nomine inuentioni cius
allignato carmine. Nafciiur circa vetera maxi¬
me monumenta , parictinalquc Se inculta itine¬
rum. Floret fcinpcr folio Nafturtii, caule cubi¬
tali, femine tam paruo, vt vix alpici poflit. Ra¬
dici odor Naft:urcii. De Lepidio ait. Peregri¬
num fuit Lepidium. Seritur a Fauonio. Deinde
. quum fruticauerit , iuxta terram pr.-eciditur
Tunc runcatur ftercoraturqj. Per biennium hqc.
Poftcaiifdcm fruticibus vtuntur , fi non feuicia
hyemis ingruat, quado impatientiflimum cfl fri¬
gorum. Exit & in cubitalem altitudinem, foliis
laurinis, led mollibus. Apud Galenum in curatio¬
ne doloris Iftyiiadici legitur fupra polita elegas
deferiptio ex Damocrate carmine confcripta in
hanc (ententiam. Ibcns dicta a regione, in qua,
fanatus Medicus, herba frequens vbique iuxta
muros & vetera monumenta, ac vias,(cmpcr vi-
refeens : fed vere foliis Nafturtii minoribus:cau-
lis cubitalis , paulo maior, vel minor : i quo x-
ftate pendent folia vfquc ad multam hyemem,
donec gelu pereant : flos xftate la&cus : lcmen
exiguum, vt vix cerni poflit : radix odore acerri¬
mo , vt Nafturtium.

Rcccnfitis ita Veterum placitis,Lcpidium idc
clFe,cum lberide non concelFcrimus Cornario &
aliis: Ex Plinio enim Diofcondis forte coarta-
nco apparet magnum difcrimcn. lbcris inculta.
Lepidium vero peregrinum colitur : lbcridi fo¬
lium Nafturtii, Lepidio folia Laurina : Ibcridis
radix tunditur diflicultcr Plinio, Lepidio condi¬
tur Diofeor. Et quamuis dicat Galenus lberi-
dem Lepidium etiam vocari , non (equitur pro-
pterea cire vnam Si eandem plantam , nec legi¬
mus quenquam ex Veteribus id aileruille. Idem
nobis cuenire videtur in lberide quod in Cri-
fanthemo , quod copetit Elichryfo Se vero Cri-
fanthemo , quod deinde vocatur Buphthalmum,
nomine alterius planta: didtae Buphthalinum.
Cur rcmoucndum lit vnum caput ex Diofeor. vt
vult Cornarius,non video, nili rcmoucatur etiam
ex Plinio & Paulo : Quam plantam intelligat
per milbFrcfj inueftigandum : Si Iberis eadem
cum Lepidio Diofcor.vt vult Matthiolus : Dra-
ba quam pingit Matthiol.non poteft elfcDraba,
vt bene annotauit Anguillara S: Guilland. cum
dicat Dlofcor.?yMi<»cnT£* A-tt/wk , a:mAa*7?P« $ Xj
>.vjxoT%<t , Maluimus igitur exiftimare Lepidium
Pauli, Plinii , Se Diolcoridis Se Galeni idem efle.

PLANTARVM.

Ibcndcra autem apud Diol,c. Plinium, Qe ex Da¬
mocrate Gal.Sc Paulum Se alios, eandem planta,
qua-dicatur etiam Lepidiuiiijdiiicrfam a Lepi¬
dio modo dicio. Putat Galenus lbcndcm canuc
cum Lepidio efle , ait Cclalpinus, quodA; Agri-
ocardamon [lilucftre Nafturtium J appcllatiun
cft, fed apud Diolcor.diucrfa eorum mentio re¬
petitur. Lepidium force appellatur , quia Lepi¬
das (iquamas lcproforu.n ) auferat. Patet autem
ex Diofeor. Lepidium diuei fum cflcab ea quam
Iberidem vocauiu : nam lbcridi vires in radici¬
bus: Lepidio in foliis : huius p rare e rea vfus in
cibis : Ibcridis nequaquam. Err,r autem puta-
tium cafdem efle fluxit ex communitate nomi ¬
nis, Se virium. Paulus Aegincta rem aperuit in-
quiens. lichiadicos in totum reftituit fanicati
Ibcridis herba: vfus, quam Lepidion quoque,a-
liiNaufturtium appellanc. Quai vero apud nos
fruticofa. nafeitur: foliis Lauri limilibus,& mul¬
to amplioribus rcfpondcre, multa experimenta
tcftantur ,non folum in coxaru , fed in aliis quo¬
que diuturnis affectibus,& qux fequuntur. Co¬
lumella Lepidii duo genera facit,fylueftrc,& fa-
tiuuin , forte Iberidem pro fylucftri accipiens.

Solum anfara dubitatidipra;bec , quod Diofeori-
des Lepidium herbulam dixit efle , quod lbcridi
magis quam Lepidio conuenit. Sed tamen Dio¬
lcoridis Lepidium idem efle cum Plinii Se Pauli
Lepidio, ac longe differre ab lberide colligi po¬
teft ex Draba, cuius folia 'Lepidio comparantur
a Diofcoridc. lberida qui cum Lepidio eandem 3
efle exiftimant, caputque de lberide tanquam
fupcruacaneum a Diolcor. volumine rcfecandu
efle afleucrant : non ira fortalfc licenter (autore
Marancha ) hoc pronuntiaflent , fiquxcap.de
Draba habcntur,animaducrtiircnt. Fianc enim Dr*b*\ >
vult Diolcorides folia habere Lepidii , fed mol¬
liora Se candidiora, led nulla eft conucnicntia in
foliis interlbcridcm Se Draba: 1: huic enim lata
lunt , illi fatis angufta , Se Nalrurtii more inci¬
la : fl veram Drabam cxiftiincmus [ vt certe vera
cft] plantam illam qux ab omnibus ipfa exifti-
matur, deabAndrea Matthiol. perbeile depin¬
gitur. In lberide folia in prima germinatione
eorum videtur dcfcripflllcDiofcor. ciimNaftur-
tii foliis limiliacire dicit : nam pollquam caule
zdidit,nullam cum Nafturtio retinere ftmilitu-
dinem videntur : ita vt hanc folum obeaulam
multis diu incognita fuerit>& [vt verum facear]
mihi etiam non propter id folum incomperta
diutitls fuit, fed etiam quod folio in eadem arta- ..N
te variare ita foleat,vt vna ciuftleinlpccici piata
alteri diflimilis penitus videatur. Scribit Diofe.
lberida duas radices habere, fed pluribus inucni-
ri, non folum a nobis obferuarum eft, fed a Da-
raocrace feriptum,cum inquit

Adnau 1 radia tamen icriies alia.

E t hic pafiitt: Marantha , qui quam plantam per
lbcndcm, cum ait: nam poftquam cnulcm edidit
Se e. intelligat, mihi nondum conftat. Lepidium
Serapioni Sctragi, ex Dioicor. herbula dt vulgo
nota, Damocrati lbcris appellata , ex Gal. vt e- a™**
tiamab Archigene, in Epift.ad Ariftonem , ex /bfriJi/ ,
Actio. Qui. tu vero lola nominis appellatione caput apu.
differre credantur Lepidium Si lbcris , ideo vel
Librariorum, vel Medicorum curiofltatc, quod
in fine pruni voluminis legitur , Diofcoridiac-
crcuillc putaucrint Ruell. jManard. Marcell. ac
Matthiolus. Cardanus tamen 3. contradicentiu
ita arguit: Lepidium tanquam lberida deferir
bit Galenus , ergo Se e. quale autem lir argumen¬
tum.

LIBER X|XU

tam , nulla liuoris lentigine, fuis diiudicandum
fcholafticis relinquit Apollo,

Quum aurem Lepidium cx Diofcoride herbu¬
la fit, Iberis aurem cubitalis ( fiquidem veritati
magis , qiidn autoritatibus credendum fit ) nec
poliunt , nec debent , Autorcs probi &c eruditi
Apollinis opinionem non candide amplecti , vi¬
delicet Lepidium , ab Iberide diUerfuin ex Ae-
tio,oluselle in Syria folia habens Seridis angu-
ftifoliac. Nulla propterca fulciuntur ratione»
qua Iberidis caput imprudenter arborum a-
ceruo Diofcoridiirrcpfme tueri credunt, & quod
diflbnajnfitione «um hisfocietatem , confor-
tiumque inierit 3 propterca vel expungendum,
aut quo dilfilicrat reftituendum. 'Quod verb
Galenus, atque Aegineta, priuatim huic Iberidi
caput aliquod nodicarint a Lepidio feparatum,
fciendum, quod Galenus Diolcoridi in limpli-
eibus vbique non rcfpondcr.

Eft autem ab hoc Lepidium Plinii diffimile,
in cubitalem exiens altitudinem,foliis Laurinis,
non autem Nafturtii.

Planta:, qua: KefAfa.ucurmc u, xj d.^toyj.oda.-

Grxcis dicitur ; nomen Latinum eft Iberis,
& Lepidium : Pi.ro.\).Sietaragi, Afieitaragi , feu
Sttbaregi,&cHaufab: ltnl.Iberide3Sc Lepidie:G crm.
imlber frefu : HiCpgn.mJlmtvmbntefinoyGa.Wix:.

Chajfe rage, palfe rage : & Nafitortfiuuage.

Dc viribus Iberidis 5c Lepidii dicamus. Radi¬
ces iberidis binas Nafturtio odore fimilcs, ca¬
lefaciendi adurendi vi pneditas, fcd atftatc
cum caulis lacteum florem promat, cfticaciorcs
cire, prodit Diofcorides. Et hinc Ifchiad icis v-
tiles,(i cum axungia fuilfa lalla emplaftri modo,
quaternis horis impolita: fuerint : deinde vero
in balneum defeendant , ac poftea oleo ac vino
cum lana locum affedum perungant. Idem hoc
auxilium de Iberis radice pnefcriplit Damocra-
tes hoc Iambo.

Hanc erutam larga fatis cape copia
Aejlate,nam tunc optima & forti fima efl
Adhuc recens : ficcata fit, fed debilior.

Tufam hinc probe (nam difficulter tunditur )
Vaticd fubattamque excipies axungia.
Oruriquetoti,& maxime coxendici
Adhibebis, & ligabis ,& fines duas
Horas mulieribus, viris fed quatuor.
n inc balneo inductos, nec ullo ex vnguine
Nec fmegmate vllo pinguiore collines.

Sudore fed modico exilientefin folium
Merges, iubens perferre:nam mordacitas
Ingens, caloris fenfus atque exoritur.

Verum hinc rigatos leniter perducito.

Illati enim quatnms manibus fint plurium >

Exibit attamen pedibus fuis valens ,

Ocitcunque confilium boc bonum fufeeperit.

Ad multum oleum tnifiebis hinc vinum modi¬
cum ,

Et concuties , & illines lotos eo.

Ac mox madore terfo & pinguedine
i T otu m teges crus mollibus tu velleribus.

Hos verius aperte 'declarat Pliniushis verbis:
Radici Iberidis odor Nafturtii. Vfus arftatc effica-
cior,& recentitantum. Tunditur difficulter : co¬
xendicibus , & articulis omnibus cum axungia
vtilifliraa, viris plurimum quaternis horis, fcemi-
nis miniis dimidio adalligata , vt deinde in bal¬
neis defeendatur in calidam, & poftea oleo ac vi¬
no corpus perungatur : diebufque vicinis inter¬

poli tis idem flat, fi qua admonitio doloris fuper-
fit. Hoc modo rheumatiftnos omnes lanat occul¬
tos. Imponitur non m ipla inflammatione , led
imminuta.

Galenus eadem ex Damocrate refert. Radix
Iberidis, inquit, odore acerrimo eft , vtNaftur-
tium,haic intula in magna copia ( difficulter au¬
tem tunditur, arftated recens. n mi tunc farti {li¬
macum modica axungia adhibetur toci cruri &
maxime coxendici , finitur per quatuor horas in.
vilis , minus in mulieribus , deinde aufertur, &
crus in balneo ponitur , poft inungendum ex
oleo & vino, ac demum terfa pinguedine, & lu-
dore,tegcndum molli lana, vt ;eger ambulet , 8c
fuis pedibus obeat munia : fi opus fuerit, fepe-
tendum poft dies viginti.

Hoc lane vtendimodo,&imictcratos capitis
dolores , & alias omnes quacunque corporis
parte inucteratas & ;egre loluhiles affediones
ac refolutiones fe curafle Damofrates, 6z omni¬
no vitia in quibus alii remedio exThapfia vtun-
tur fe hac herba perlanafte air.Idem omnino ?.d
Ifchiadas remedium Aerius bis habet. Lepi¬
dium, inquic idem Galenus,ex quarto eft ordine
excalefacientium , fimile Naftunio,rum cdorc ,
tum guftu, tum viribus : fcd minus co dchccar.
Cxtcrum apud Diofcoridcm legit Cornarius,

KV/ O.IW Uil ep/K 7 IX» 7TJ7JC tf 'tPki cST poftcil O-

leo cum lana locus perungatur , pro ^ ixctw u.ifi
oA» tus jimtf Zhxer'aba, hoc eft, oleum cum vi¬
no locis illinatur : fic enim habent Damoctlitcs
& Plinius, vt ex fuper foribus incclligirur. Sic Sc
Actius : z cij-Kalj) A/ -etsr.) m-o ciATb.r&ite , Xj

'aietet^d./alfiOfy-aniTn ro i%iovifioie Ka.Qa.gg7f. EgrcflilS
autem vino & oleo multo perfufusac deterfus,
coxendicem lanis puris rege. Ecalio in loco,
A balneo ad oleum multum paucum admodum
vinum admifqpto,.& illinito.

Iberidem porro a Lepidio diuerfam efle plan¬
tam, vel vius ambarum clarA demonftrac. Au¬
ctores enim locis iam adducis Iberidis radices
folum pnelcribunt , ceu folia Lepidii duntaxat.
Vis foliorum acris & excalfaciens, inquit Diof-
corides, quapropter trita ifchiadicis pnefentiffi-
mum eft auxilium, (i cum Helenii radice , quarta
parte hora: illinatur: licnolis fimili modo pre-
deft : lepras eximit. Radix a ppcnfa collo , do¬
lore dentium liberare exiftimatur. In quibus
verba illa, fi quarta parte hora: illinatur, qua:
Grqce leguntur ZhvQiyfyov <o&t rirafrov efdf, medo
no carere fufpicatur Cornarius.Cum enim carteri
omnes A udo res , vt diximus, cmplaftrum ex Le¬
pidio impolitum, quatuor floras linendum pra-f-
cribant , credibile non eft rede hic legi , vt quar¬
tam horc partem imponaturmeque enim tam bre-
ui tempore vires fuas cxcrcrc poteft: dlicripo-
tuitjVt THp7Di' pro fit luppofitum , quod

facile cucnirc potuit , fi quaternarii numcrinoca
Aintcrprcti fuit exprimenda.

Porro reliquum Lepcdii in medicina vfum, &
ex eius radice amuletum, Plinius aliter quam
Diofcorides refert his verbis, Vluseius non line
Iadc. Lepidium inter vrentia intelligitur. Sic
5c in facie cutem emendat exulcerando, vt tamen
cera & rofaceo facile fanetur. Sic <Sc lepras & plo¬
ras tollit femper facile, & cicatricum vlcera.Tra-
dunt in dolore dentium adalligatam bra¬
chio qua doleat , Compelcere
dolorem.

Hhhh 4

91&

HISTORLfc

Defcripiio

MAttV.ttlt,
IaJ/Jhs .

2)od.nor,

drtM ,!•
fnt.

IBERIS.

Cap. III.

STatim c radice alba,lignofa, mediocriter craf-
fa, paucis fibris donata.crcbros profert caules
dodrantales & altiores , duros, frequentibus alis
concauos : folia quidcmpriina longis pediculis
appcnfa , Icmunciam lata,duas trefuc vncias lon¬
ga, per extremum ferrata : fuperiora vero & qu<^
in caulibus ramifquc , Linaris foliis paria ,an-
gufta, acuta, nullo pediculo donata , nec crena
vlla incita : fapor ommbus feruidus Nafturtii :
flores extremis ramulis Coaceruati hxrcnt, can¬
didi, Nafturtii floribus fimiles : femen contii#-
mr minutum in paruis thecis oblongis , quarum
valuulas dilfepit membranula.

Quam Fuchf. & ex co Amatus , hoc titulo
exhibet, non
fimpliciter I-
beris , vt prac-
fens , fcd Ibc-
ris Fuchfii a
nobis cogno¬
minatur. Hac
Matthiol. in
Diofcor. ne-
glc-fta deferip-
uione pittura
exprimit prio¬
re , Iberidis
nomine: po-
fteriore Lepi¬
dii Diofcori-
dis, ac Dioic.
& Galeni Ibc-
ridem dicit, vt
& Lepidium.
Lacun. figura
Matthiol. Ibe¬
ridis nomine
retinet. Idem
in poft.com. !ta!. Sc Lat. cum magn. fig. eadem
Icribit. Figuram tamen aliam habet , quae forte
non Iberidis : led Nafturtii noftri fylucftris fiuc
Thlafpi renuifolii Fuchlii. Plantae illius iconem
e Ite magis adhuc indicat Hiftor.Germanic.cius,
\bi dclcriptio videtur cilc Thlafpi tenuifolii
& non Ibciidis,prxftitiflet Matthiolum retinuif-
lc figuram priorem liccr nonexadtam.

Gefner.lbcris (fic feribendum fine afpiratio-
ne ) a Matrhiolo depidfca.

Dodon. Gall. figuram Iberidis titulo exhibet
non adeo commodam, potiflimum quod inferio¬
ra folia concernit : quare meritb Lat. in fol. me¬
liorem paulo reftituir. Ait autem Galeno >\-h-
Jtaa Plinio lat. Hibcrin,Nafturtium filu.& limi-
litcr etiam Lepidiani vocari. Lxiftimari etiam
herbam cfFe Grias dictam, de qua Apul. cuius ad
Ifchiadicos vius quoque commendetur.

Aduerf. Lepidium herbuia Diofctiridis, Da-
moeratisde Galeni. lbcris Cardamanricc Naftur-
cifolia : qua: irrcpfit alicniffimo loco Diofcori-
dis codici lib»i. cap. vltimo. Paulus 1.5. cap. de
coxendice eam Iberidem, Lepidium, vel Naftur-
tium agrefte nuncupari fcribir. Lobcl.Obf. Ibc-
ris Cardatnairtica : Gal. Crcff,n fauuage & Pajfe-
rage fana age : Anglii 0cicnca / Frcffc & ttnlbc
Freflc. Germ.ftilbcr Fref?. H\\^. M a fttmofal va¬
ge. Italis Safitor filuaruo. Icon. Pl. lbcris Car-
damantica. Lepidium, Iberis Plinii.

Hiftor. Ltigd. pingenti, Iberis flue Lepidium
Matthioli, quod in contcxTU3dodtifTimoruin , vt

PLANTARVM-

ait. Herbariorum iudicio, Ibcrin veterum Grx-
eorum, fiue Lepidium dic dicir, N ajlurtio faluati-
co Italorum: P affar age fauuage , & Creffon fauuage
Gallorum.

Iberidis nomine pingit Camcr.inHift.Matth.

Germ.& Epit.Thlafpi anguftifolium Fuchfii, li-
uc Nafturtium filueftre noftrum.

Tabcr.Icon.& HiiUbcris l.cuius figura mala.

C.Bauh* Phy t. lbcris. ^ ^

Iuxta veteres muros & inculta itinerum in I- locu*#/'
talia alibiquc prouenit : apud Belgas non nili
hortenfis clL Ab Herbariis colitur in hortis. Terap.u*
In Italia tamen & Gallia Narboncnfi locis in¬
cultis (ponte nafeitur, Hift.Lugd. Iberidem
oblcmaui fecus vias in muris & marginibus a-
grorura Monfpclii : Arelatx & Florentia: in
Autumno floret &: femen fert, toto anno durat.

Lugduni fponte proucniens abundat , virens ad¬
huc & florens menfc Septembri &c Octobri. Ti-
guri in horto Gclncri fatam vidi. Hcidelberga
mihi attulit Petrus Turnerus Anglus Medicus:
ibidem etiam fpontaneam oblcruaui : Patauii
paflim circa moenia virentem adhuc Decembri
oblcruaui.

NASTVRTIOLVM ALPINVM CAPS.
Nafturtii vulgaris Ioh. Bauhin.

VIx tres
vncias

altum cft mi¬
lii dictum Na-
fturtiolum ,
radite lignofa,
paucis fibris
donata : Coli¬
culi duo aut
tres , perqu©-
rum fumma
capfulx Na¬
fturtii vulga¬
ris , non diili-
mili ordine,
poiitq : fulix
parua, fimpli-
cia,craila,aii-
gufta , vncia,
quantum ani-
nudiicrti,brc-
uiora : flofculi parui, albi, vt exiftimo.

C.B.iuh.Phyt. Nafturtium 9. liuc alpinum mi¬
nimum 5. caplula Nafturtii hortcnfis,quod habet
Ioh.Bauhinus.

Nafturtiolum mihi ditftum inucniin Rhartix
monte No»;trr,propc Balnea rourmbe: xftatc flo¬
rebar £c liliquas habebat. Ex herba ficca de¬
fer ip 4.

Defcnpti«

NASTVRTIOLVM ALPINVM

tenuiflime diuilum.

NAfturtiolum tenuiflime diuifum,aliis trium
vnciarum plantula , alias fere dodrantalis
(Cluf. vncialis, ) foliola habet minutiflima, terna,
qaina,Icprena ad coftam anncxa[Clufio viridia,
guftu acri & feruido, ] fic vt totainterim alafc-
muncia interdum non fit longior , alias vncias
duas cxccdat,faporc feruido Nafturtii : coliculos
habet plures, nonnunquam vnicum : in cuius
h(iio\o flores multi fuac coaceruati, Candidi pro

plancx

Defcripuo:

LIBER

piant* pro¬
portione ma¬
gni, e quatuor
roluspaftorite
minimae : ra¬
dix alba, craf-
fiufcula , lon¬
ga , fibris lon¬
gis' donata.

Cluf.Pann.

& Hitt. poft.
Cardamine 3.
filic alpina
minima, qua
Gefnerus m
fallitur inEpi-
ftolis Naftur-
tiolum appel¬
lat. Hift.Gen.
piant, p. 11S0.
Tfilaipi mon-

XXII-

l|Klo

tinum minimum Dalcch.

C.Bauh.Phyr.I^afturtfuiwft fiue al pinam mi¬
nimum primum.

Tabern.Icon.Catdaminc alpina^lrj (Danc^

fcfurti

In iplisfcopatis fummi iugi Schncbcrg , dum
perniucrri glaciali duritie confindam ferreis
vncis ad pedes alligatis Cluf. delaberetur inuc-
nit menfe Augufto florentem, vbi niucs iam pri-
& mui.ndiflblui incipiebant-. Inuenitur autem &
in Tiroiculibus atque Salifburgenfibus monti¬
bus tcftc D.loach.Camer. Ex Gefneri cpifiolis
apparet etiam in Helueticis alpibus nalci.

CORONOPVS RVELUI, SIVE
Nafturtium vtrmcofum.

1 primi t
caules , nun¬
quam fulgen¬
tes , fpitha-
mqos, ramo-
fos,rigidulos;
per quos flta
laciniata, cz-
fura foliorum
Nafturtii, nec
ita difllmili
aut odore aut
fipbr eifiofiuli
fecundu cau¬
les minuti, al¬
bi i femmum
loculi fcabri,
inqqualesjlap-
pulas imitati,
quafi echini
parui murica¬
ti, quorum lingulis granum vnieum nigrum gi-
garto vitigineo fere par : radix longiufcula, latis
c ralla i .

Matth.in pofi.com.lt. &Lac.cum mag.hg. al-
ferir,Ambrofia(hanc non delcribit, quali non ri¬
te vifam)aCortufo miltam genuinam adeo refer¬
re, vt nihil in ea defiderari polEt : afi decipitur.
Cum effem Bononia: D.Vlylfcs Aldroand.deno-

$19

refj. Ambrolla £ Matthiolo iii com.

Lat.pi&a , qu^ i Cortulo milia , non poteft
bene agnolci ex figura : pro. Ambrofiaprima
Matthioli milia cficx Italia planta qua: ni¬
hil aliud cft , quam Nafturtii lylucft. genus*,
fieri poteft Matthiolum fuam ex hac planta adul ¬
ta ik feminibus abundante curalle depingen¬
dam. Eidem Epit. Ambrolla : hort. Coronopus
repens Rucliii : Cornu ccruinum vulgo didta
herbula , quxnam apud Veteres haberetur
non audec allcrerc , nifi forlitan , Pes litmil-
uinus , cuius Columella meminit , cuius fenten-
ti* &'Dalcch. cft ,ita enim nobis prxfentibus
vociuk.NaJiurtiiitn autem noftrum verrucofum,
de quo Ruellius hoc loco agit non polle elle Co-
ronopum Veterum lic probamus: Primum vi¬
dentur non polle dici folia oblonga , cum fint
mulrijm dilleda & limilia Nafturcio. Secundb
non audiui cius vfium cllc in oleribus [ quamuis
forte pollet clle cum lit herba mollis.] Tcrtib
non adftringic huius radix , fed eft odefis & fa-
poris Naiiurtii. Quarto nihil habet limi-
lc cum Pfyllio. Quinto folia non lunt liiniha
Holoftio [ li verum clt Holoftium quod exhibet
Ruellius] ncc gramini. Slxib nihil limilc habet ,

cum Ipinis. Septimo longa melius poflunc dici fo¬
lia Cornu C**:ui quam Nafturtii vcrrucaris ioga
ititem elle dicit Uiofcor.cap.de Caranar.cc.

Lobcl.& Pena: Adti.Coronopus Ruellii, mul¬
to melius Corouopi Ipccies habita } quam illa
ScrpcUtaria Matthioli. Item Cornu cerui alte¬
rum vulgi, Coronopus repens Rucliii , echinato L ^ bfjUfi
feminum inuolucro > de quo dubitant ah Cpra-
nopusThcophrafii ? Sed iam clarum quidref-
pondendum Lob.Obf. roganti, Corondpus re¬
pens *an Pes miluinus Columella: Racilio? Ic.
Pl.Coronopus repens Rucliii, & Cornu cerui al¬
terum vulgi. Er poftea Obf.& Icon.Pl. Ambrolla
fpontanca ftrigofipr. nas ctfi diuerfas faciat
Lob.nos tamen cum C.Bauh. vnam clfe cenfe-
mus. Quamuis&ipfc inPhyt. duobus diuerfis
in locis eandem proponit j nunc enim Corono-
pum 3. lilu. repentem Nafturtii folio vocat : nur.C
Ambtoliam 1. lilueftre: Prccrcrca non video cut
Rucliii Coronopus, qua: ad Nafturtium accedit
melius habenda lit Coronopi lpccics,quam Ser¬
pentina, vtvult Lobelius, quam qmcfo limilitu-
dinera cum Coronopo maiorem habet quam
Serpentina. Is demum alTiimit figuram Matthio-
li, Sc titulum ci facit Ambrolin , qua in re inter
nos non conuenit : cft enim nobis illa Icon Co¬
ronopi Ruellii.

Secundam fipcciem Pedis coruini facit Do-
don. Gall. alleritque proxime accedere defcrU
ptioni Coronopi E)iotcoridis, quamuis Ruell.
non poflic induci, vt credat verum Coronopum;
Etquiupulchie hanc plantam delcripfit Ruel¬
lius, nominauit Coronopum Ruellii,Belg.Cra-
ycnDoctaut KaucnDoer/Gall.P/fd dcLvrneil-
lede Rtff/.Hanc luam opinionem tanquam erro¬
rem rctracftac in Hift. Eat.hiS verbis: Cornu cer¬
ui alterum repeps: Ruellius qui hanc ante nos
lib.i.cat).()4.&: cap.134. delcripfit, Cornu cerui
quoque appellari ait,& Pedem Miluinum Colu-
mf.Vlx elle lulpicatur : ad Coronopi delcriptio-
Viem aliquo modo accedere viderctur#nifi quem
Codex Cxfarcus exhibet differens multum ab
hoc Cornu ceruino eilet,ac manifefte pftendercc

minabar Holoftium Diofcoridis , Herbam C,*- . - -

eiufdem etiam opinionis erat Rob,crtus I legitimum Coronopum hadtenus tuille incogni-

noram :
Conftanrinus.

I tum. Quam ob caufam Coronopus dici non
Camer. in Matth.Gcrm.Ambrofi.i, falso didta \ debet, fed Cornu cerui alterum ac repens nomh

Locus S:
tempus.

S» HISTORIAE

nandum : pollet vero & Plcudocoronopus dici,
ll modo hic appellatio retinenda.

Hift. Lugd. vilius planta: eres figuras habet.
Primam titulo,Ambrolix prima: Marthioli: alte¬
ram Coronopi Ruelliiex Dodomo : tertiam
Coronopi repentis Lobel.

Tabern.Coronopus repens , Coronopus arue-
iis,Frtcd)cnbcr / Fr£fienfu£/ felbt Ijtrijljorn/ 2 1 -
efer ^tri^orn. Pofteriora hxc Tab.nominaGer-
manica non placent.

Monrbelgardifponte copiose proucnic circa
vrbcm.vci etiam in Horto lil.E.C. femine deci¬
duo quotannis fc renouat : vidi in AlfaciainCa-
ftcllo Eifenheim (ponte , vbi Floret limio Se lu-
lio, audio copiose proucnire inter Balilcam &:
Argentinam, Se Balilex in horto D. Dis Felicis
Platcri. Lugduni habui in horto. Horbugrinll.
£. C. in AHatiaarcc obleruaui. Geneux copio¬
se.

NASTVRTIVM SYLV. VALEN-
rinum Clufio.

P LANT A RVMV

omnes illarum notis & reliqua necelfuriA matu¬
re pcrpcndo.antequa.n aliqua ftirpem certo no¬
mine donare aggrcdiar,vt facile animaduertent,
quotquot ineas lucubrationes diligenter Se feda-
to animo legent: malo enim interdum ipfas pia¬
tas a/OYvyMf relinquere ( vt mihi adhuc vfu venit
in hisco nmentariis) cum incommodo nomine
applicando mihi ipfc non fatisfacio, quam teme¬
re nomen aliquod , natura: planca: non ficis rc-
fpondens donare. Sed quam quxfo maiorem
afhnitatem habet hxc planta cum Eruca , quam
cum Nafturtio? Si quis vtramque ftirpem fano
iudicio confcrctjinuenict profe&o me, non fme
probabili caufa , Nafturtii lilucftris nomen huic
pianti dedifle,

Cluf. Hilp. Se HilLpoft. Nafturtium lilu. Va-
lcntinum.

Lob.Obf.5c Icon» Piant. Eruca Nafturcio co¬
gnata tenuifolia.

Cafp.Bauhin.Phvt.Nafturtium filu. Erucx af¬
fine.

Kaflttrtium Per uanstn foliolis Lenticula.

Deferipeit X TNicohxc planta aflurgit caule, fed ftatim a
V radicc,fupra lolmn, multis alis diuilo, hir-
furo Se alpero , virente, rotundo, pedalis lon¬
gitudinis: inferna///;* qualia hnt pronuntiare
non polFum ,
quia iam in
lemen magna

bam , inquit
Clulius , qux
tamen fub alis
cauli inhxrc-
bantjtcnuiac-
rant&r multi¬
fida, Nafturtii
vulgaris , Se
legitimi , fo¬
liorum pine
imula , tenu¬
iora tamen Se
viridia , acri,
guftu , vt Na¬
fturtium : ex¬
tremis ramis
fere multos,

Epici in fpccicm,congcftos flofcuhs , quatuor fo¬
liolis pallefccntibus conftantes,in quibus cotide
flamina , quibus cuancfcentibus , fucccduncy?/;-
qutiU breues, duabus valuulis liuc vtriculis con-
ftantcscum lingula prominente, non quidem
furfum crc&x, vt reliquarum congencrum , fed
deorium inflexi, in quibus Nafturtii xmulu;n/e-
men : radix eft lingularis, candicans,faris cralfi,
non tamen viuax, fed qui lingulis annis perit.
Eodem loco , codemquc tempore, nempe Martio,
florentem hanc plantam Se Icminc iam plenam
inucnicbam, quo Alyfton Galeni, Valentino vi¬
delicet regno 5cqttia plcrafquc notas cum Na-
fturtio communes habere confpicicbam, Naftur¬
tii nomen indidi : cui [quantum ex guftu iudica-
rc licet ] perfimiles facultates habet, bimus»
mea lententia , nomen immutare non debuerat 1
Lobelius, qui iplam ftirpem nunquam conlpc-
xit inam plantis mihi antea ignotis&rprimum
obferuatis,feftinantcr, & tumultuario quodam¬
modo impetu nomina dare non foleo,lcd prius

ex parte cua-
ferac planta
cum obierua-

Herbam habet Monardesex Peru allatam Na-’
fturtium appellatam, exiguam , foliaque habe*- Dfj J
tem rotunda, Lenticuli loliis paullo maiora.

Huius triti fuccus recentibus vulneribus in-
ftillatus, ipsaque herba lupcrimpofita, ea curat, N
Se ad cicatricem perducit, haud leeusquam Ta- p.eru*ni'
bacum. Nafturtii eft faporc,& valde calidi tem-
peratun clTc videtur.

THLAPSI VETER1BVS ET IN GENERE.

CAP. IV.

e; .iam» herbula eft, referente Diofeor. anguftis
foliis,digitali longitudine , ad terram conuerlis,
infummo fiflis («x^idW Matrhiol.ait,fulpicor
in Diofe. mendam fubcllc Se hanc notam de fol-
liculis legendam) fubpinguibus : caulem autem
remittit tenuem, duorum palmorum altitudinis,
qui propagines paucas habet, 6c circa totum ip-
lum fructus eft lublatus cfumma parte ( diuiius
Matth.) in quo femen eft fimile Nafturtio (

/«£/«, ) dilci figura ( HoaJlf Ruellius legiile
videtur q>nxotJi< quod vertit Lenticuli cftigic )
velut corsprefliim a^u :Vjv,]cx qua re nome
habet. Florem vero habet iubalbiduin: & in viis
ac parietibus Se fepibus nafeitur. Semen eius a-
crc (feiyv ) eft, 5c calefacit , bilemquc furfum ac
deorfum purgat, acetabuli menfura potum. In- y0™'*
funditur etiam per Clyftcrem in coxcndico mor¬
bo. Ducit etiam fanguinem potu Se internos ab-
fceir«s rumpit.Moucc item menfes Se foetus per¬
dit. Crateuas etiam aliud Thlapli reccnfct quod
aliqui Sinapi Pcrlicum ( cjyrr^vdfinxcv) vocant. Ha- 4

bet hoc folia lata Se magnas radices : fed & hoc hud'
infulis ad coxendicum morbum ammifcctur. panicum. .

Comati us in fu is in Diote. luppol. refert hoc
alios Thlalpidiuin ( fa.acmiJnv, ) alios SinapiPer-
licum ( nwrsr v ) alios Sinapi fylucftrc(c7V>nr/

a-~ )alios Myiren (uvrrLju , ) alios Myopteron
) alios Dalmophon ( Jkcucqay, ) alios
Bitrum ( Crrpv , ) Aegyptios Suitempfoii(#a/iWu-
4*r ,) Romanos lcandulacion (<n@.vJ<!\&y.ijyy)zlios
Capicllam,alios Pedem gallinaceum vocare.

Plui.Thlafpi duo genera facie ; Vnum angu¬
ftis foliis digitali longicudine,in terram verlis,in
cacumine diuifis„cauliculo femipedali,non fine

ramis

L 1 B'E R XXIf

tamis peltarum fpecie, femine inclufb [frudu,
forte deeftCorn.] Lenticula? effigie [ Cornar. vi¬
detur Plinius legiffe ?«c»»£<<AV,]nifi quod infringi¬
tur [W zvnbh&txuivjv ] vnde nomen. Flos albicat.

:us- Nafcitur in (emitis & fepibus. Semen afperi gu-

cs ftus, bilem & pituitam vtrinque extrahit. Mo¬
dus fumendi, acetabuli. Prodeft &c ifchiadicis
pj j>er' infufum, donec fanguinem trahat : menfes quo-
w. que ciet, fed partus necat. Alterum Thlalpi ali¬
qui Perficum Napy vocant, latis foliis,radicibus
magnis, & ipfum vtile ifchiadicorum infufioni.

Thlafpi fere omnes inTheriacam immittunt,in-

'tflum.
fadoc.

9*

c iri-

quit Galenus, id quod ex Creta affertur & quod
vbique nafcitur,colore ex pallido flauum , figu-
ra rotundum,admodumparuum, vt Milio mul-
toties cedat. Melius autem eft quod k. Cappado¬
cia affertur immittere, quod colore ad nigredine
multum difcedit , figura autem non exade ro¬
tundum eft, 6c maguitudine multo maius quim
praedidum , habetque quadam fui parte, velut
paruam quandam compreflionem [ iV0A *.?(**] a
qua etiam Thlafpi nominatum eft.Nafcitur au-
tc,vt hoc, ita etiam alterum in Cappadocia plu
rimum. Quare non (impliciter id quod a Cap¬
padocia affertur optimum eft, fed quod peculia¬
riter in Sauro nafcitur, diflimilcquc eft Cretico
& paftim nafcenti.

Thlafpi femen [ait idem de (impl.mcd. fa-
cult.] habet Se ipfum facultatem acrem j adeo vt
internos [ [inteftinos Paul. ] abfcdfus potum di
frumpat,menfes prouocet, & ( quod Paul, omi-
fit] fastum necet: ab inferioribus partibus inic-
ftum ifchiadicos doiores finit, fanguinolenta e-
Hacuans : Eftalioquin 8c fuperne 8c inferne bi-
lioforumhumorum oxybaphi menfura( acetabu¬
li inftar,Paul.)potum,euacuatorium.

Colligi feribit Corn.ex Galeno duplex elTe
prius TnlafpeoS genus , & tertium cifc quod
Diofc.Se Plin. alterum fecerunt. Cscterum quod
Plinius femen lenticula: effigie dixit,tum de len¬
ticula legumine, tum devafc fidili ad lenticulas
iimilitudincm efformato , accipi poteft : hoc &

< pcLXor&C ipcLKwnf , & Tniexcnyti-W $ctxa>7ty Gra?ClS
appellatur , & fomenti gratia adhibetur , velut
lib.p.c.i. comm. medicorum oftenfu.Diofc. J)?-
xoeJtV dixit,quod Plinius videtur $>«uowAVlegifIe.
Thlafpi etiam a Lacertis, quae iifdem incultis lo¬
cis quibus hoc nafcitur frequentes inueniuntur.
Saurion praster alias ab hoc numeratas appella¬
tiones pofterioresGrqcos nominafte apudM.Vir-
gilium legimus, quali non fatis a feminis figura,
quod infradum & veluti conrufum videtur.in-
dicalfe id fuerit : nifi k notiftimo infedo quod
frequens in hac herba inucnitur adhuc indicare¬
tur. Thlafpion Galeni Se Thlafpofis fecundum
*Hipp. Robert.Conft.in lex.grqco diftinguit 0a*
a-mr.Sc 9xel<rm,v<r, Sinapi Perficum vocat,6c Pede
gallinaceum ; 0a«w-wt autem ear , Thlafpi , genus
herbxDiolc. Sunt, inquit , qui vdeenteam her¬
bam , Thlafpidion, forma diminutiua.Gal.gene-
re faem.BxaVw Hipp. etiam vocat. A-

pudGorrxum, cui herbula eft femine Nafturtii,
acri,qu6d manfum Sinapis modo linguam & os
vellicct,Sinapi rufticum didum fuit a plxrifquc,
ab herbariis autem Nafturtium tedorum. Guill.
Rhegin.Nafturtium erraticum appellat, ac Sy-
napi fylu. elle negat , carpitquc Manardum , di¬
cens : ignotum adhuc nobis exiftimat Manar-
dus, quod paflim quidem in femitis frequens, vt
aperte Diofcorides docet,quale noftrum reperi-
tur : vulgatiflimumque quibufuis colligitur,acre

i ac mordax femen eft,Sc vires habet caudicas;

mifccturquc inTheriacis veneno quouis profli-
i gando idoneis.

' Thlafpi nomine tandem venit Tlafpi vulga- .
i cius, de quo mox dicemus. Thlafpi etiam aliud T
genus Faciunt eam^plantam quam Germ. apud nes.

Corn. Befcmfraut vocant. Et in hoc etiamfi
ambigua res fit, tolerari polfunt, qua de re vide
ante. Thlalpi alterum Craceuas tradit,quod a- Burja pii
liqui Perficonapy vocant, latis foliis,alii Paftoris^ffm-:
Burfam vulgo didam. Sunt & qui Thlafpi ter¬
tium genus , Sinapi Perficum didum , Rhapha-
num maiorem, fylueftrem, &priuatim Arrnora-
cion vocatum, effe volunt. Sed in eo palam falli
videntur. Neque enim Diofcorides & Pii nius
de hoc filuiffenc.

THLASPI VVLGAT1VS.

E l

' X radici
jiatis craf- Defcriptli
la Sc fibrofa,
lignofa , alba^
fubacri , caules
exfurgunc hir-
futi, teretes, ri-
gidi,brachiatii
quibus/j//4 fi¬
ne pediculo
adhxrcnt, lon¬
ga , fenum an-
guftiota red¬
dita, ferrata,fi-
ue crenata, ge-
illa

mina pinnul
Caulem ample-
dentia, fapore
cum morfu a-
cri iflofculi mi¬
nuti, albi, mul-
tijvt in Burfd
paftoria difpo-
liti,quatuor fo-
liolis,conftan-
tes, totidem vi"
tefcentibus ea
fuftinencibus;
apicibus can¬
didis : cap fella
prxmatuio or¬
tu flores occu¬
pant, foliace^»
fubrotudae, in-
fradx in fum-
md, filii j in
quibus femen
acre , Sinapi
aut Nafturtii,
inquit Lobel.

Ruell.irade-
feribir: Thlaf¬
pi, liue vt aliis
placet, Thlaf¬
pidion, quod
Diofc.& Plinius tradunt,eftc nemo inficiabitur
eam plantam quam vocant Herbarii Nafturtium
tedorum, quod fubinde nafcatur in parietinis!
alii fylueftre:vulgus noftrum Sinapi rufticum ap¬
pellat, quoniam digitis friatum Sinapi fubolet.
Hxc in lcrobibus , femitis 8C fepibus muenitur*

5n HISTORIA

C. Stefb.
atr.

Cefn. not.

fnckf.not.

ScdtlduU-

reum.

•Sl/tAft.

•Dodea.net.

foliis in terram fe conuertenribus , digitum lon¬
gis, angnftis,&: quadantenus pinguibus, per ex¬
trema leniter incilis, caule felquipcdcm alto, a-
gnatis ineo paucis calycibus capitulatis , breui
pediculo nitentibus, quadam ligularum vel Co¬
chlearium effigie , in quibus femen continetur
Nafturtio iimile, fcd latius &: velut infra&um ,
Lunata plantarum fpccic. Calyx cum petiolo li-
gulx formam exprimit , qux tumidior vna parte
!it,& altera preflior. Id quod in fummo frudtum
in latus pandi defignauit Diofcorides.Imo is re¬
pando dorfo prominulus extuberat, aduerfa par¬
te funditur in latum. Folia colis decumbunt in
radicem. Semen acerrimi gtiftus deprehenditur,
ita vr manfum Sinapis modo linguam & os velli¬
cet. (Quare vt Galenus feriptum reliquit, potum
rumpitjhxrcntcs menfes ciet,partus enecat. If-
chiadicis auxiliatur/ubter per fedem aluo dirs»if-
fum , vt pote cruenta deiicicns ftrigmc»ta,quip-
peciim eximie purgetjbilem vtnnque detrahit.
Modus fumendi acetabuli menfura.)

Eadem qux Rucllius Car.Steph. tradit , quem
tamen nominare r.ondignatur,lcdpro fuis ven¬
ditat.

Cordus in Diofcor.Thlafpi minus , ©cfdjd*
freffen / vel 0ro0 *0cfcbenfraur /& u>c#Freffe
vocat. De hoc ait in Hift. Thlafpi Cardamoi-
des, liueNafturtiarium femen habet copiofum,
totis ramulis adnafccns in Angulis pcricarpiis,
iifque inferioribus connexis , fuperius aliquan¬
tulum concauis Sc compreffis, geminum : figura
& quantitate Nafturtii, colore rufium. Folia gu-
ftu vehementer acria funt 6c, Nafturtium xmu-
lantur.Semina autem glutinofum lentorem acri-
monix commixtum habent.

Cordo per Gefncrum adaptata eft icon ex
Trago qui aliud tradit , Thlafpi nempe lata fi-
iiqua.

Fuchfiusqui Thlafpi latifolium cognominat,
non fatis demonftrar quam plantam per Thlafpi,
vt vocat, Thlafpiaiu, Sinapi agrcfte,Capfellam,
5‘candulaceum , Gall. Seneue Sauuage , quod qui¬
dam Nafturtium tectorum , Sinapi rufticum &
Burfam paftoris nominent, intelligat. Eius de-
feriptio eft repetitio pene deferiptionis Diolcor.

Ruellius vt Cornario placet , ptimus ca her¬
bam qux ab Herbariis Nafturtium cedrorum ap¬
pellatur, Thlafpi effe cenfuit , & a vulgo Gallico
Sinapi rufticum vocari dixit. Hoc ex Germanis
nonulli fccuti,eam herbam Baurcn fcnff(Sina-
pi rufticorum)appcllant.

Thlafpi tertium deferiptum a Diofcoridcex
Crateua videtur Anguillarx , optime dici polle
illud, quod depidrumif Fuchfio&: Matthiolo,
nociflima in Italia planta.

Qux Herba Grxcis, Thlafpi quoque
Latinis dicitur Matthiol. pingenti. Barbaris Na¬
fturtium cedrorum : Italis Thlafpi : Gcrm-Bcfcm
Frflut : Hifp.P uniquefo de flor blanqtie : Gall. Se-
tieue fauttage.

Lacun in Diofc. qui Grxce 5\d<mi &c ‘Stytym *-
>e<®y,Lat.Scandulaccu & Sinapi lylucftre : Caft.
MoJIaz.a faluage. Franc. Mouftarde aut Seneue
fauuagi f vocat, per totam Italia legitimum Thla¬
fpi ccnfcri feribit.

Dodon.Gall.& Lat.Thlafpi alterum, Neotori-
corum Nafturtium tc<ftorun?,&: Sinapi rufticum:
Germ.Bfturc fenff/autBaurcnFrcfT Belg.Becs;
ren mofiaerr/aut Bocrrcof crf e. Hxc ille,qui Vi¬
detur Thlafpi verum incelligcrc,quamuis ieiuna
deferiptio &: figura.

Gelncr.horc.Tfilafpi verum.

PLANTARVM

. Lobel.& Pena Adu.Obf.& Ic.Pl.ThUfpi vuf-
gatiilwnum Vaccarix folio aut Myagri pinnato,
omnibus Thlafpi vocatum &z receptum. t In of¬
ficinis in vlucft,(5c ad antidota pro ycro accipi¬
tur Thlafpi.

Digna fane Cxfalpini verba, qux adferiban-
tur. Folia fert ab radice Ibcridi fimilia, longiora,
ac fimiliter diuifa,in caule autem folurn angulo-
fa, pollicis latitudinis, caulis prope cubitalis, ra¬
mis in fummis tenuibus,patulis : flofculi candidi
in cacuminibus : frudius lpecie & magnirudinc
Nafturtii, in excremo diuifi : lemina intus fubro-
tunda,nigricancia,acria : &c.

C.Bauh.Phyt.Thlafpi j.fiue folio acuto. Hoc
Matth.Lob.Dod.edit. Latina, pingunt foliis non
crenatis : Ac Tragus , Fuchlius,Lonic. Dod. e-
dit.Gall. Tabem, foliis ferratis, quemad nodum
apud nos proucnit , nec licuit hadtenus figurc
Lob.fimilem videre.

Schvv.Thlafpilatifolium , Thlafpi officinam
(Bro0 fecfdFraur / (5ro£ £cf ^cIFraut.

Thlafpi vulgare circa pontem d‘Arue Geneuae
habebam in horto cura femine & filiquis Maio ,
femine maturo Iunio. Bafilcx in horto D.Platc-
ri,Patauii in horto Triuefani,& alibi obferuaui.

Moncbclgardi multis in locis fponte , ceu etia
in Horto 111. E. C. ex femine deciduo fe propagat.
In Alfatix agris inte,r Bafilcam &c Mulhulam a-
bundat florens Iunio. In foflis , femitis Sc fepi-
busprouenire feribit Fuchfius, Maio & Iunio
menfibus, Acribus &: femine prxgnans. Thlafpi
Cardamoidi tribuit Cordus radicem fcmeftre.
Nafciturlucousdc pinguibus aruis , fecus vias
inter fcgctes,copiohfliiTiuinqnc inter Gofslariam
& Hildefhcymium in Saxonia legitimum reperi-
ri in Italia certum eft ex Matthiolo, fiquidem eo
maxime abundant & Goritiefis ager 8c Coradif-
cx moenia in parte qua Sontius alluit. Nafcitur
& frequentilE &c acerrimum Pago S. Petri non
longea Goriria , aliifquc circunftancibus locis
femine perquam acri. Multo vberrime proue-
nic culeis & incultis aruis Icalix , Gcrmanix«3c
Anglix : fub xftatcm florens,ait Lobelius.

Vires a Fuchfio attriburx huic Thlafpi cx Dio
fcor.Paulo , Galeno &c Plinio ante funt a nobis
feriptx: Is autem feribit femen huius calefacere
& exflccare in quarco gradu: femen acre eft, ca-
lefacitjficcantis eft natur^,attenuat,pcouocat,in-
cidic,vric perinde vt Nafturriifcmcn,Schvvenkf.

THLASPI CAPSVLIS HiRSVTIS.

FRequentcs
ftacim er<i-
duc iimplicc
lignofa fundit
CAules humi
fparfos, tere¬
tes , hirfucos ,
dodrantales ,
aut etiam cu¬
bico maiores,
in alas aliquot
filio s:fjlu in¬
fima quidem
longis appen¬
duntur pedi¬
culis , Eruca:
lafifolix diui-
fura, fuperiora
vero per cau¬
les crcbra,rnil-
lo inrcruenie-
tc

locas 8
tempw

TempetS
& Viic*

Osfcripti-

tth.net.

criptio

LIBER

te pediculo lara bafi luerent » Thlafpi vulgaris
forma, cui & flores albi 'fimiles , ideinque adeo
cftordo numerofarum capfularum infractarum,
perfumma filiarum, nifi quod paullo videntur
«laiorcs, pilis denfis incanis obfitxdingula: bina
femina concinentes rutfa , qua: liquore imbuta
mucu lentum vifeidumque faliuanc : quod a vul¬
gari Thlafpi quomodo dillinguam non video.

Camer.hort. m taliimur , Thlafpi fecundum
fupinum hirfutum.

C.Bauh.Phyt.Thlapfi ^.fiuc villofum, Thlaf¬
pi pilofum Guillandini, cuius femen referente
Cortufo, olim in Italia pro veri Thlafpeos femi¬
ne vfuxpatUm fuit.

Anguil.Thiafp' Diofc.& Creticum Galeni.

An Lobel.ic Pcn.Adu. Thlafpi Syriacum, vel
Grxeum alterum , angulofo bifori pericarpio
lencifolio,quod habuerunt Veneriis &c.nefcien-
tes lit ne illud tertium Matthioli,quodille nulla
apta delcriptionegcnera dillinxeric,led in char¬
tas tancinn negligenter pidturas congclleric.

Thlafpi cum capfulis hirfucisin horto meo
Morbclgardi latum le propagabat ex femine de¬
ciduo itidem tranllatum in Hortum ll.E.C. Fra-

XXI l

T rag.ntt'

ter C.Bauhinus attulit cx Iralia pro Thlafpi pi-
lofo Guillandini.

THLASPI CVM S1LIQVIS LATIS.

VVlgaris
nocitis

cffhoc Thlaf¬
pi , radicula o-
bliqua alba,li-
gnofa, fapore
oleraceo, ean¬
dem iubairia-
ro : caulibus fe-
fquipalmari-
bus 6c cubito
altioribus, an-
gulofis , flria-
tis , alatifquej
folia, line pedi¬
culo adnafeu-
tur finuata,
pinnulis acu¬
tis produeffio-
rib9inatro vi¬
rentia , fapore
inter Braffica

&: Cepas, odore ad Allium accedente : flores pu-
hllbBurfe pafloria:, albidi, qtiaruor conflant fo¬
liolis: quibus fucccdunt fihq.m lata:, rotunda:,
comprdOe, fcu foliacea:, glabne,fuprema ora fif-
fie ,in medio magis eminentes propter femina
contenta, rotunda, cum ftriis circularibus. Do-
don.xo authorc nigricans*,acrc & feruens guftu.
Milium etiam fimul nonnihil refipiens.

Hft hoc Trago pingenti Thlafpi, deferibenti
autem, vulgaris Thlafpidia,& inrcr nomcnclatu-
rasjThlalpi alterum, huc verum, quod aic Diof-
coridcm , fadcrzj, ^Aa.ff-7nJiov,‘<nvnm u^:ev, Sinapi
perficam, Myff cn,Dafmophon,Myopteron, By-
tron, Suitempfum, Scandulacium, Capfcllam Sc
Pedem gallinaceum vocare. Porrb mea in¬
quit is , lententia , Thlafpi & Allaria, Nalfur-
tium tedforum Serapionis fuerit , quod il¬
le Grsece Talaphion vocari tradir. Ei ro¬
tunda:, litatae veluti conqualTatxcrumcnula: vr
in Atriplice, in quibus lingulis , plerumque 8c
nigra, & acri faporis femina, forma & guffu non
fom. 1 1. i

multum a Nafiunio dilfantia. Non placent qu0
dicit de forma feminis, quandoquidem multum
differt a Nafhirtii femine : Tragi icon adaprata
eff Thlafpi Cardamoidi Cordi , licet diuerfum
fir illud Cordi Thlafpi : vc verum fatear icon
Tragi non vndiqueplacec,ii is, vc nobis videtur,
inrelligit Thlafpi noltrum latis filiquis : is forte
tunc ignorabat differre a Thlafpi vulgari ac cum
eo confundit icone &: deferiptione.

DodOil. Gail. /77 » QAa.t77nJ)ov, otvtyTn ajf/ey.
i ^ar‘ > Capfclla , &: Scandulaceum,

i quibufdam Myitis,Byrron,Dafmophon & Myo-
preron. Germ.milbcr frefjc & fvtjjclcruyr; qui-
buldamScorodorhlafpi verum Diofcoridis,Ldt.

Thlafpi latius & primum ; Graecis Thlafpi a fru¬
ctu, qui fcurum exiguum infardtum refert : Re'
centioribus Nalfurtium tectorum , & Sinapi rit-
fticum dicitur, Gcrm.Baurfenf^Baut^rc^.

Match. inpofl.commcnt. Thlafpi alterum 2? * furti*
vocauit,qu6d cius femen Thlafpi haudabfimile "Horum.
videatur ,nafcique tradit in agioPragcnfi, locis S'WrfA' rH'
faxofis & afperis, ac florere medio Vere & I11- f,cum'
nio menfe. Figura quidem Matthioli mihi fatis
probatur : femen minus fimile Thlafpi cftfnon
j Hcile in faxofis & afperis obfcruaui, fcd in agris Lorus.

«1' cultis locis. Is in Hift.Germ.nonpofuic figti- Matthnbr\
ram nec cius meminit.

Camcr.ad Marth.hift. Gcrm. Epit. nonam
pofuic figuram pro Thlafpi z. quod aic haberfc
latifiimasfiliquns.

Lobcl.& Pena: in Aduer. dicitur Thlafpi , fi-
uc Nalfurtium tedorum , Nalfurtium fyhieffrc,
Scandulacea, Capfella^A^, faJws, £ „'VKyn
«XW',Gcrm.Bain-f en{f & frefi / Bcfcmfrant:

Italis Thlafpi : Galfis Sener.e fauuage,\Sc)o.\)QQ£
ren ferfe.

Lobci. Obi. Thlafpi Drabie folio , Icon. Piant,

Thlafpi Draba: & Chamxlina: folio. Aduerfa-
tia quoniam dicebant (uum Thlafpi L)rabx fo¬
lio habere femen oblongum, nigrum Naffurtii,'
ego de alio Thlafpi intclligcbam, donec Lobci.
figuii dcmonlfrauit plantam quam inrelligit,
qua: profedo non habet femen vlla ratione ii-
mile Naffurtio, ncc oblongum , fcd rotundum
cum ltriis circularibus : vt verum fatear lulpicor
Lobclium confundere duas plantas, nec ei a f-
lentimur,Thlafpi quod exhibet filiqualata me¬
lius connenire cum Antiquorum Thlafpi quam
vulgare, quod polfea vocat Thlafpi vulgatifliinu.
C.B.Phyt.Thlafpi 1. fiuc foliis & filiquis latis.
Schvv.Thlafpi latiusHnaius,S/i^OT x^tovfThlal-
pi Diofc. Aducrf. Thlafpi Cardamoides ! Cord.

Nalfurtium filudf. Scandulaceum, Brcit bcfc^el
frant/ ^cfd; e IFreffe / Bamrcnfcnff. S/ Schw. SckK-.hi.
melius contemplatus finilet Cordi Thlafpi Car¬
damoides, dubio procul aliter fcnfiUct.

Thlafpi cum latis filiquis rotundis, foliis
mollibus, glabris, obfcruaui Bafileiein agris , qui
irurMouters cum floribus menfe Octobri. Gx:-
neux cum filiquis Sc flore Noucmbri , femine
maturo Iulio. Hoc Thlafpi Allium olere vi¬
detur. Lugduni habebam in horro. MontbeJ-
gardi in Horto Ill.EtC.vbi Icminaui , feconfer-
ttat femine dedduo,prouenit etiam in agris.Ma-
io, lunio & Iulio cum femine in aruisSilefix vi¬
gere tradit Schvvcnckf.

Vrrum Schvvcnckf. vires obferuarit quaS
feribit nefeimus , dicit femen acre effe , bilem
extrahere , potum internas fuppurationes rum¬
pere.

Lote/.

Locus' &
tempus.

liir

SH

HISTORIAE

DRYOPHONON PLINII.

Myrtus
Hl moralis.

Thlafpi

Crcttcum

Drvopho-
m Itu e
Dryepha-
r. i irijui-
uoc.

T hlsfpi

Crcfitux
fute Cs

A V coris nomen merito fibi vendicat , vt qui
id prima his verbis depinxerit. Dryophono
fi.nilis herba cll(Dryoptcri ) cauliculis tenuibus,
cubitalib^circudatisvtrinq; foliis, pollicari ani-
plitudinc(vel lacitudine,&16girudine. Latitudi¬
ne potius incclligit Dal.)qualia Oxymyrfines,fcd
candidioribus, mollioribulque,florc candido Sa-
buci. Edunt cauliculos dccodos. Semine vero
cius pro Pipere vtuntur.

Hxc paucis immutatis ita reddit Rucllius: Dry-
ophontun olus (ylueftre Filiculam lpeeie a:mu-
lacur,ramulisfclquiped.ilibus , quos circundant
vtrinque folia, pollicari amplitudine, Rulco 1; mi¬
lia, nili quod teneriora lunt,& candidiora, llorc
Sambuci lactco,fcminc guftu mor-laci , vnde eo
vice Piperis vtuntur, conquuntque cauliculos in
cibis adinodu n gratos. Dryophonon Plinius
Dryopreri limilem fecit.

idem Oflicinis Gallorum Myrtum mcmorale
appellari Icribit, fed nullo mado cum Dryopho¬
no coiiucnic Myrtus memaralis. Nos de hac e-
giinuslib. 15. hoc titulo : Vicis Idxa angui ofi.
Cordus Creticum Thlalpi putat, quod pro Dra-
bi Diolcoridis quidam monftrat,vt etiam anno¬
tat Dalcch.apud Plinium. Verba Cordi lui funt.

Qutedim exemplaria Arabam, alia Drabam,
quadam etiam Arabidam appellant. Cxtcrum
non malcair Virg.Marc.miliam cllc apud alios
Authores herbam hoc nomine. Plinius tamen e-
ius mentionem facie fub nomine Dryophani. A-
rabis fiue Draba fecundum Dodonxi opinionem
eft Dryophonon Plinii : Thlalpi Candix vulgi.
Eli nobis Arabis Dodonxi Thlafpi Creticum

PLAN TARVM»

terdum arenatis, potilTimqm infcrionbus,lapo-,
re feruido de fubamaro: fieres vmbellatim cohq-
rent dilute rubentes,vel,vtait Dodon. e coeruleo
rubroque permixtis, vtnfque dilucis , eleganter
pumurafeentibus, foliis quaternis, duobus ma-
ioribusjtotidem mi..oribus,conftantcs : quo sfi-
lujus vel rheex excipiant Thlafpios bifidx , in-
fracfcx, e fiflaraftila.il pr derentvs , quibus/ewcfl
continetur, Dod. aere vcliui Nafturtii. Radicer
plurcs , craflmfculx,durx,alb<j.

An Anguill. Thlafpi Cappadocicum Galeni?
Matthiol.in poft.com. Ital.d. pingit line deferip-
tione,(ub titulo, Thlalpi 4. figura non ad. nodum i

probanda. Dod.gall. :Lat. Arabis de Dta-

bi,Plinii fccudum qaorunda n opinionem, Dryo¬
phonon , Ncotoricorum Thlalpi Candix, voca¬
ri etiam addic -ipst.S/7,vcl laplu facili ex S'

Thlafpi Creticum fiue Cappadocicum quo-
rundam,ti bene meminit Gefn.cpift. quadam ad
Occo.i. acrius amariufq; eft exteris, liueNait.ir-
tii, fiue Thlafpios generibus. Is n horto habet
herb im floribus «Se feminibus eifde.n [ flores v-
triufquc quaternis conllinc foliolis:quoru n duo
femper latiora fune , de alia duo minora,] foliis
vero multifidis, quam Scfamoidis nomine acce¬
pit : Ac dicit Dodonxum Thlafpi Creticum A-
rabam vel Arabin facere.

Lob.ObfA' Icon. Piant. Thlafpi Candix vrft-
bcllatum Iberidis folio.

Camcr.ad Macth.Gcrm.Thlafpi a.Hort.Thla-
fpi Creticum flore purpureo & fubalbido, ama-
nflimo folio.

Cafp.Bauhin.Phyt. Thlafpi 1?. fiue vmbcllatu Thlafpi
Creticum Iberidis folio , quorundam Dryopha- Crenas,

Plinii, aliorum Draba Diofcor. Ecfane, in-

Dryopham

quotundam.dc quo mox dicemus. Dryophonum j it;dd-criptro in ml,kjs comienit , flore eft pur-
Plinii Dcritiorcs arbitrantur RhusPlinii non- i 1 , r . j„r..u,iu« 1. ■ habeturin

Druis.

Plinii peritiores arbitrantur RhusPlinii non
aix yu- nullorum: Cluiius : q ia de re vide H.n.lib.f.

Auchorc Guillandinovtteftatur, Calp.Bauhm.
uJL Barbarca muralis, de qua priori libro didlum , e-

r quo

Jam
Ii.tr bures
muratis

fil/x jlori-
J*.

rac Dryophonon Plinii. Pro Dryophono tan¬
dem Plinii quidam [ aitDal.in annot. ad Plin.]
Filicem florefccntein monftranc. Confulc lib.57.
H.n.generalis.

THLASPI CRETICVM QV1BVSBAM
flore rubente de albo.

CAv.le qui-

jdem pe¬
dalis altitudi¬
nis aut proce¬
riore vnico a-
dolcfcit , fed
crebro alarum
ftipatu vbcr-
tim fruticate ,
duro, lignofo,
glabro , viri¬
dante : foltis
tum caulis tu
rami amiciim-
turlogisangu-
ftis,cx angullo
principio fen-
lim dilatatis,
Iberidis folia
xquantibus ,
nonnihil in-

purco, aliquando fubalbo de luteo .
horto Bombiano.

SchvvcncKf.Thlafpi Creticum.

Propagatur, inquit Camer.non folum Emine, ivpag*1
verum etiam ramulis dcpa<5tis in terram : Tene- tio.
rxplantx priusquam flores produxerint , incel- KepoGdof
laafleruatx, altero anno florent egregie.

Iulio de Augufto menfibus florem ac femen Locu<at ,
profert,Dodon. In Siiefis hortis femen Augu- ccmpu,,
Ilo & Septembri maturum, Schvvcnckf. Thla¬
fpi Creticum vulgo di&umvidi florens Bafilex
in horto Theodoii Zvvingeri & aliis, florens
Iulio menfc de adhuc Septembri. Geneux fatu
in horto meo ex femine miflo per Zvvingerum,
florebat lunio. Sturgardix copiofum vidi : Sa¬
tum Montbelgardi in Horto lll. E. C. facile pro-
ucnit.florct Augufto, Anno 1608. Iulio in horto
ll. Ducilfx florebat Thlafpi Creticum flore ru¬
bente, quod vulgare, & albo, quod nondum vide- ^ ^
ramus, dicebat lc habere flore mixto. c,. ,

Feruentis gullus : ac potenter, idcircbcxcal- Virw
faciens huius non minus quamThlafpios femen,
autorc Dodon.qui ptxterca vires tribuit Drabx,
quxpollea reccnfebuntur ex Veteribus cap. de
Draba.

Thlafpi Creticum f li:s indiuifis ceu Lini amarum.

Thlafpi Creticum appellatur herba, qux etiam
apud nos reperitur locis afpens in monte S. Iu-
liani : furculis dodrantalibus : foliis anguftis, in-
diuifisjCcu Lini: capitula fert cacuminibus : in
quibus flores ftipati , fubrubentes : de fructus in
eodem capitulo llipatos, profundiori fciflione,
quam Thlafpi nigrum : feminibus intus flauis, a-

LIBER XXII.

JtlO

maris & acribus : herba quoque amara eft, Ga¬
lenus raem i m> Cretici Thlafpios.

THLASPI VMBELLATVM
aruenle amarum.

SEfquipalmaris eft <Sc altior placa, coliculi s plu¬
ribus, ramofis,ftriaris,fiibhirfucis> quibus /Ma
adnafcuntur oblonga Ibcridis, cxangufto prin-
cipiolcnlim dilatata. Se circa cxrrenucatem crc-
naca,crafliufcula, lubhirfuta, lapore perquam a-
maro , fuba-
cri: flores tan-
quam in vm-
bella diipofi-
ri , quanquam
intequali or¬
tu , ex albo
purpurafeen-
ccs , aut etiam
penitus albi,
quatuor con-
ftanc foliis,
quorum duo
maiora lon¬
giora, ira vt ex
ns vnum , ii-
lnul vtrunque
inferi9 qquet,
aut etiam fu-
peret, capfulq
hlEe,infradtce,
Nafturtii vul¬
garis femen co-

tinent minutum , ncrc,C.Bauh. Rad/xlignofa,
albida, fibrofa. Htec planta accedit ad Thlafpi
Creticum vulgo di&um.

Eft Trago Thlalpidii aliud genus line icone.
Tabem. Hi I con .T. hlafp i amarum iiue 10.

25ifterbaurenfcn|f/ caule tenui , lcd robufto,
flore albo inftar Coronee.

C.Bauh.Phyt.Thlafpi i4.1iue vmbcllatum ar-
ucnfclberidis folio.

Balilc^ in agris , menfe etiam O&obri, 8c
mcnfc lunio. Lum cllem Gencux inucni circa
Thuiricopiole florentem lunio, idque inter fe-
getes. Montbclgardi variis in aruis , vt eundo
ex Arbris Audincjurt , <k in agris circa la cb.iux:
tranftuli in Hortum II.E.C.florct Augufto,Stut-
gardis colunt in horto 111. E. C. lunio & Itilio
copiofum oblcruaui inter fegetes flore albo 8c
purpurafeente in agris inter pagum Longeuellc 8c
celebrem Sanum nue Salubrem fontem Il.E.C.

W irtemb.in comitatu Montbclgardenfl.

'9&i

■quibus fimeni, ra¬
dix etiam Cretici ^efcrfpuo

imftar,non viuax.

Thi.alpi hoc ab
ciuldcm Clulu
Thlalpi in Allo¬
brogibus inucn-
to , flore muco»
quantum diffe¬
rar cogitandum.

THLASPI PARVVM VMBELLATO
flore muco odoraro.

TPIlalpi 4. (lege 5. ) panium odorato flore ,
quod lacobus Plareau mittebat, inquit Clu-
lius Hift.poft. humile eft, ex femine natum , fin- j
gularibus virgis alliirgit , rotundis , in plurcs ra- {
mosdiuilis, per quos vt per caulem, fparfa e- (
rant angufta tk extremo mucrone Cenata. fulta,
CreciciToliorum «mula , acri guftu prxdita:
fummo caule & extimis ramis , nafcebantur ve-
luti quaedam in vnum caput congeftce vmbellae
florum niueorum , odoratorum, quibus fuccelle-
huit theca, Cretici Thlafpi vafculis ftmiles y in

THLASPI VMBELLATVM TENViTER
dmifo folio amarum Narbonenle.

THlafpi fpccicm,vcl vt alii volunt Naftur- Locus?

tium lyluellre.quod cumThUjpi vmbellato
aruenii amaro pictum cft. Anno r5rt1.de 1562. in-
ucnicbam Monlpelio eundo ad montem E Jpe-
roriiik. verius oppidum Gangcn , florentem in¬
ter faxa menfe Octobri, & prope Cati clue,. /inter
Perutts & Monfpciium in marginibus agrorum
menfe Maio,& veniendo Lugdunum menfe lu¬
nio, h bene recordor : Planta ducem eft multum
acccdcns I hlalpi vmbellato aruenii amaro:fo- Delcrip?
liis crafliulculis cum aliquot paruis laciniis flue r
portiunculis, fere floribus iildcin fed paulo mi **
noribus. Eft femifpirhamca: cauliculi aliquo t TUafft diit
firmiulculi in ramulos diuih : r.tdix lingula- <juoddam.
ris crafliulcula , in fibras diftributa : h«c
verba alcriplic Gefncrus : Selamoids Ipc-
cics minima, qua’ in meo horto mihi nata : \a-ThUfpi
rum ineo fallitur: EJhnihi alia planca intermeas
agglutinatas ftirpcs,pedalis,cum pluribus cauli¬
bus ramofioribus, cui in lummicace ramulorum
flores copiofi ,radix craflior. Scribit Gclncrus
iuxta eam ; qua: IcquicurThlaipidium quoddam
vi<detur,irieft femen tenue, laciufculum, rufium,
fubamarum. FJl mihi adhuc hoc anno inter lic¬
eas cum prtedichs alia plantula monoclonosjal-
tirudinisquaruor vncianim, per totum caulicli-
lum foliola, in quaruor ramulos diuifa, tumco-
piole vmbellato flore: eam Monlpelio .deculic
Frater C.Bauhinus acmifir cum hac inferipeib-
ne, Thlalpi Candiar vinbellacum iberidis flore
ex monte Ceti , florens Maio & lunio : Hae au¬
tem tres planrtclunc cantum vnius ,fed varie¬
tatis occalionis loco. Hoc vero Thlalpi non
mihi amplius vium nili inter meas plantas lic¬
eas , donec hoc anno irt07.confpebtum, fed noil
agnitum ante florem emilfum, in horto Theo- Locus?
baidi Noblot generi mei Pharmacop. Il.E.C.
quod prouenitexlemine Monfpclio milio Do-
6tiflimoMedico,D.D.Danicli du Vernoy,nomi-
rieThlafpi vmbellati,quod prtrccdeci anno terra:
commilfum (multum euarians, vtfolencplantse
qua: ex calidioribus locis in frigidiores trans¬
feruntur) perhyemem edurauit, tk. hosfequencr
ineunte Aprili menfe cauliculos primum pro-
trtldere cccpit ex Yna radice plurimos, ftriacos,

Iii i 2.

9iS H I S T O R VE

loncrafcric foliorum ad extimam vfquc promi¬
nentia caulis donacos.folia autem imafullincn-
tur petiolo vnciali/uoernciu quatuor portiones
crafliufculasdatiufculas^nediaqv-iui parte falca¬
tas delinente, media porro folia lummaq; petiolo
duas circiter vheiai plus minuluclongo proiu-
cuntur , crenarumque imparili numero pro pe¬
tioli longitudine brcuitatequedifterut, ita quidc
vc longiores pediculi 4. vel -quinq; portionib. a
fcinuicem impari inceruallo e regione colloca¬
tis diHicifquc conflent ; breuiores vero modo
duobus,fcd rariflimc,modo cribus,crifolii in mo¬
ti nn, modo quacuor,modb quinque quoque , fed
rarius, difpariquc longitudine dotantur. Florere
porr® coepit iam declinante Maio , erant vero
flofculi in vmbelhe circinnatae morem numero-
liorcs difpofici , vel intra caliculos adhuc condi¬
ti latcntefquc, vel iam fele in apertum florem
pandentes cxplicantefque, albidi, quaternis con-
ftant.es foliolis, quorum externi ad inftar amari
Nafturtii duobus aliis longioribus foliis in am¬
bitum fparfls, duobus vero aliis interioribus brc-
uioribus abfoluuntur , in media vero regione
ftamimbus aliquot croceis decorantur. Folia de¬
nudata faporem amarum acrcmque fenfui offe-
rcbar.t,vc 6c flos manius , rennlfiori tamen gra¬
du. Superucniunt caplulx & femen.

Pena & Lobel.Aducrf.& Icon.Plant. Thlafp
hoc, Thlafpi alterum vmbcllatum Nafturtii ho>
I^Ln - tenfis folio , Narbonenfc , inferibunt. Lobehi
autem deferiptio : vt t<c cius icon non in onini-
Lobel. bus placer.

Ic. Dalechavnp. videtur paulo melior , dc dc-
Dulecb. feriptione raceo,auar lic habetiNafturtium fylue-

ftreDalechalupii* radice cft longa.tcnui. candi¬
da , fibrata : caulibus multis fruticat dodranta¬
libus, Jc fi pinguius folum fuerit pedalibus, folio
eil fatiui, copiofo , dcnfiiis per annos congefto :
flore in vmbclla cx albo purpurafeente : (emine
in latis vaginis.Thlafpcos modo bifidis, guftu a-
cri , Scfatiuuin Nafturtium odore imitante. In
agris frumentariis proucnit , & lapidolis ma-
crifquc.

C.Bauh.Pbyt.TliIafpi i.fiue Nafturtii folio pe-
ThU/fi recrinum. Thlafpi alterum minus vmbdlatu
Nafturtii hortenfis folio Narbonenlc Adu.^ Cur
primi»» Thlafpi dicatur liclcio , mihi potius vi¬
detur locandum poftThlafpi vmbcllatum arucn-
C .«■»«. fc quod ego amatumcognomino : quibus bene
cognita fuerit hate planca confiderent quantum
fimilitudillis habeat cum Nafturtio Kortenfi.

Tabern.lcon.& Hift. Thlafpi Narbonefcvm-
bellatum , (T5>lcfpcuon £an0cbocf init ruelcit
jyeljarff blfimlcm.

THLASPI FOLIIS GLOBVLARIrE.

LOnge Utcqtic ferpit rudiculis longis craffiuf-
culis in aliquot capita diuifis nixum , qua:
. . fubinde reptando demiflis fibris denuo radican-
Delcuptio tHr. terram fparfa, aut in eam reclina¬

ta, fatis crebra. Globularia: foliis quodammo¬
do fimilia, pediculo vnius aut duarum etiam vn-
ciarum.ad exortum rubente nitentia ,vix totam
vnciam longa, fubrotunda, crafliulcula , atroui-
rentia .potilfimum hyberna, fapore amaro •• cau¬
les palmares aur etiam longiores, teretes, glabri,
per quos alternarim nafcuntur falit coloris fere
glauci, pediculorum expertia, ima patre caulem
coplexa,quo fere modo folia Burfie paftoris Per-
foliati folio acuminata. Summum caulis cacu-

PLANTARVM-

ne n confertos fuflinet flores , lbcridis Fucl.fu in
.norcm,ncc itadiflimiles , maijfculos , fnifuilos
. quatuor foliis coloris la&ci conflantes , plufcu-
lis etiam apicibus in calyce viridante latentibus.
Quibus fucccdunr filujua lattufculx comprcllx,
burlularum paftoriarum .-cmulx, cx finu fuoapi-
culasexiguas emittentes. Semen complectentes
fubrufFum, exiguum, accin{culum,&: fubamarum.

Clulius Pann.iSc Hift. poft.Thlafpi montanum
1. flue Thlafpi Badenfe.

Vifa planta florente, nili iam cx Clufio figura
haberem fculptam me abfente, aliam propone ¬
rem , quandoquidem iplnnct .Clutoo non placet
nec nobis.

C.Bauh.PhyrvThlafpi S.fuie Bellidis exrulex
folio.

Tabcrn.Icon.5c Hift.Thlafpi album fupinum.

i.hccjci)troci£
Baurcn Frcfl.

D.Dr.Mar-
tinus Chcm-
nitius dedit
Balilex collc-
dum in mon¬
tibus prope
‘0elfpur£ :
florentem vi¬
di Martio in
horto Ioan.
Hcitzman
Pharm.Menfc
vcr6 Maio rc-
peri prope S.
Yvfane lapido»-
fls locis cum
flore 2c fili-
quispene ma¬
turis. Clulius
obfcruauit in
dccliui mon¬
tis illius glabri , qui vrbi Badenfi imminet, quar¬
to a Vienna miliari, florens Aprili, femenq; pro¬
ferens Maio& Iunio.

Thlafpi folio rotundoL

Quod k Camcr. hort. Thlafpi 7. rotundifolium
Thuringix: & C.Bauh.Phyt.ThlafpQ.folio ro¬
tundo nuncupatur: cius nullam adhuc reperi dc-
feriptionem : confldcrandum anlir Thlafpi no-
ftrum foliis Globulari*.

THLASPI FOLIIS GLOBVLARIAi Ar Fi¬
ne flue Allincfolia cum Myagri foliis.

AD Thlafpi Globularis foliis nobis di&um
nonnihil accedere videtur, fed hoc quam il¬
la exilius. Nam & radix longa , cralTa,in plura
capita diuulfa,& filiola numerofitlima quibuf-
dara albidis pilis oblica, quqdam interdum linua-
ta : fucculcnta, crafliulcula , & oblongiufcula ,
humi fparfa,atrouircntia; quibus prxeeritorum
foliorum filamcnca fubftrata. Ex quibus fu reuh
emergunt palmares aut altiorcs,tcreces, alterno
foliorum anguftiorum fubpinguium atrouirc-n-
tium quoque cx ima parte coliculum ampleCfcen-
cium politu donati. In furculorum diuiforum ca¬
cuminibus ifloftuli quoque plurimi , ladtei, qua-
drifolii, di<Tcae plantuU foliis ftmilcs. Sapore cft

Locus &
Tempus.

Deferipti

LIBER

Haic planta? accedit mulc&m fi non idem Thlaf-
pi petra:um,Myagrodes Ponar.

Quodnam iit Matthiolo Thlafpi tertium, non
polium [inquitCamer. ad Hili Matth. Gcrm.]
diuinarc» mfi illud fit , cuius femen noftris Of¬
ficinis in vfum venit. Similia enim habet folia
Hc radicem, quemadmodum ab eo pingitur: cau¬
les vero frequentioribus foliis fiunt ftipaci,ramu-
lis vero in orbem pulchre digefti flofculi infidec,
neque etiam faxofa amat, quod de luo Marthio-
lus feribit , fed pingui foio nafeitur. Quod&
Pcnnarus Londincnfis Medicus in monte Saleue
prope Gcneuam in faxorum crepcdinibus, repe-
rit: foliola habet longiora,minora , iuxta radi¬
cem paulum crcnata &afpcra,atrouircntia. Sc-
'f' men ruffum quemadmodum Nafturtii valculis
clauditur. Proucnit etiam in monte Ammam
Heluetiorum. Idem in Harc. Omifla Matthioli .
fixatilisThlafpcosiconealiain fubftituimus ex
ipfa plantula depidam, quam antehac nemo ar¬
bitror exhibuit, donec Ma:thiol;Xru illud Thlafpi
[tertium] nobis quoque innorcfccrct. Idem in
Euit. Thlafpi tertium infcripfit. Sed nefeio cur
Thlafpi Othcinaru non potius referatur ad pri¬
mum Matthioli quiftn ad tertium : nec etiam in-
uenioMatthiolum dicere tertium faxofa amare,
pro tertio placet : nec illa planta Catner. ref-
pondet tertio Mutch.aam mutabat icone,oportc
Dat etiam deferiptionem Matth. in Epit. mutare.

C. Bauh. Phyt. Thlafpi tertium faxatileCa-
mer.inEpit.M.itth. Quod enim Matthiolus Ico.

f>ro Thlafpi tertio pingit, non rede exprimit fo-
ia , qua: nimis longa & acuta : Quare Camera¬
rii figura nobis probatur ex planca: viridis cum
figura collatione. Nos eius imaginem exhibe¬
mus in tabula Alfines-foliarcu Myagri capitulis.

In peregrinatione Rhxticacum D. Gefnero,
anno i^tfi.Burmii cum cflemus in monte Nom-
bre reperi cum vafculis menfe lunio. Anno 1591.
Frater C.Bauh.fine nomine ad me mifit,qui feri¬
bit, Te in monte ttmfferfall copiofc collegiffe.

Iri alriffimo monte trans Sandum Vrfinum ex
praeruptis rupibus, quas Rupes Sambra? vulgo
vocant, loco carterum aprico Maio florens, nec
dum femen proferens, ex quo noftra deferiptio.

THLASPI C APS V L A
cordata peregrinum.

PVlcherri-
mum Thla-
fpeos genus
hoccc,primum
Hcnr. Chcrle-
ro in Clarilf.
Zvuingeri ob-
feruatum , pe¬
dalem altitudi¬
nem adfequi-
tur. Caulis in
aliquot ramu¬
los diuiC, fliis
ftipaturlini fa¬
cie , in fummo
obtufis, glau-

XXII.

excipiunt filiqua: foliacea:, cordatae, eleganti vi¬
rore conlpicux, minimi digiti vngueiniac*, li¬
nea quadam bipartita?,& vt vno verbo dicam fi-
liquisThlafpeos latilTima filiqua dicto hguraper-
funiles. Radicula duriufcuia elt Sc alba. Plantae
fipor fubamarus non fme acrimonia quadam.

Semen cius paruum, oblongum, luteolum, acriuf-
culo eft faporc,iriinime ingrato.

De loco indeferiptione. Fioruit ibidem Ju¬
lio 6c Augufto quo iam filiqua: & femina matu- focus jfe
ra a Chcilero in hortum Mompclgardcrifem *eraPUJ'
coniicienda colleda.

NASTVRTIVM VEL THLASPI
maritimum.

TN fefquipai-
X marem &
fere qubita- Dcfcripii*
lfcrn plancam
fruticatjlignO-
fis, facis fragi¬
libus, hirfiicis
fubrubentibus
ramulis , per
terram fpariis:
per quos folia .
vncialia ,pcr-
angufta , in¬
cana hirfucie
obiica , fapore
Nafturcii: flof¬
culi extremis
ramulis con-
gel>i,albi,cum
partibus qui-
Dufdam cya¬
neis , odorati»

Nafturtii fimilesrquibus, fucccdunt capfclU par-
ua*, oblonga*, vtrinque acuminata: : in quibus fe¬
men pufillum ruftum : radix maiufcula , crafla,
alba.

Et hoc illud eft , quod Lobcl. 8c Pena in Ad-
ucrf.& Icon. Piant. 1 hlalpi Norbor.enlis , Cen¬
tunculi anguftifolii , & Alyfli Italorum nomine
proponunr,dc quo aiunt.Fcceranc iatndiu Itali
AlylTon quodpiam , cofque Commentator fe-
quitur,lubcnter, inquit, pofuillcm fihabuiflcm:
igitur fadum bene, quod non habuerit, quip¬
pe dodiorum omnium Mbnfpclieniium fnftra-
gio Thlafpis hac annumeranda non Alyllb.Suf*
picor Nafturtium noftriun maritimum non per
Lobclium difiundum ab Alyifo fiue Thlafpi
multorum. Icon quardam in deferiptioue
Lobelii conucniunt cum Noftro Nafturtio ve- .
ro,qua?dam cum noftro Alyflo minore quorun-
dam, Monfpclienfes id diligentius perpendanr.

Thlafpi maritimum Dalechampii ficdefcribit
hift. Lugd. Thlafpi marinum idque minimum
in maritimis profilic,radicelignofa,longiufcula,
in fiurculos diuifa , candida : caulibus multis,
dodrantalibus, fimplicibus , foliis multis, exi¬
guis, anguftis,longis : flore in luminis caulibus
copiofo : femine flauo,lato,ThIafpi fimili, acri»
in loculis turbinatis conclufo. Idem hoc Thlaf¬
pi alibi habcthoc titulo. Thlafpi Narbonanfc

Tqm. II;

cis, temere op-
poficis. Cuius

vt & ramulo- j Pena?. Eadem etiam fub Alyflo Matth. ita feri-
r,,r" bit : Hanc Plantam Itali fecerunt AlyfTum,vcl

Alyfli genus, quos fecutus Matthiolus lib.5.
dodiorum omnium Monfpelicnfium lententia
Thlafpios generibus adnumeranda eft , non
liii 3

rum cius
crema flofculi
ornant exigui
purpurei, quos

.< f

»S HISTO-RIifi

^tjt.Lufd. Alyfli. Sed Hift.Lugd.illo cap.Narbonenfc Thla-<j
ntr' <pi idem facit cum Macthioli Alyflo i quo non
parum diuerfum : capite autem 45. pro Thlafp.i
Narbonenfiex Adu.Lobclii & Pena: tranfcribit
qua: fcripiit,& iconem illorum ponit, hac ratio¬
ne diuerfas confundes plantas : culpa Compila¬
toris ignari ftirpiutn.

C.Bauhin. Phyt.vocat Thlafpi n.fiue Alyflbn»
diitum alterum &z maritimum , aitque : etli Lo-
belius velit Thlalpi Narbonenfe Centunculi an-
gufti folio, idem efle cum ltalorumAlyflb , variat
tamen. Hoc enim ab Italico differt foliis angu-
fti®ribus, rarioribus, filiquis minoribus, longio¬
ribus, quod optime exprimitur ab audore Hcrb.-
Lugduncnfis.

Tabem. Icon. & Hift.ThlafpiNarbonenle Ce-
tunculi angufti folio : AlylTon Italorum.

Toto anno videtur florere. Vidi florentem a-
pud mare & locis arenolis & fallugine abundan-
tibus,vt vno miliari k Monfpelio mcnfc Augufto
& Aprili, & iuxta aquas mortuas menfe odobri.
Frater C.Bauhin. attulit mihi Monfpelio cum
hac infcriptioneThlafpi marinum florens Maio
&lunio.

locus &
r coipus.

THLASPI MINVS QV1BVSDAM, AU1S
Alvlfon minus.

Defcriptio

NOn vna fc-
per facie

per

occurrit ha:c pia¬
ta , aliis pu lilia
admodum, alias
dodrante maior,
crebris virgultis
duris fruticans,
afpcris&incanis,
in ramos filiis, &
in terram aliqua-
do reclinatis: fo¬
lia infima , cum
caulem non fert,
obl«nga,vncialia
aut fclcuneialia,
culmo latiora,ad-
miftis fxpc aliis
latitudine & lon¬
gitudine iis ce¬
dentibus, qua: v-
traque caulcfcetc planta fere decidunnfuperiora
autem, qua: in caulibus & ramis Citis funt fre¬
quentia , admodum funt angufta : omnibus
porro communis color incanus , magis tamen
parte inferiore , adtadum afpcritas, neruus v-
nicus folium bifccans , fapor fatuus : flores cre-
bcrrimijThlafpcos montani lutei , multi) mino¬
res : colore alias luteo, quam varietatem e ft vbi
in eadem planta obferuarc liceat : quibus feric
longa, vt in hoc genere fieri adfolct,capfule luc-
ccdunt lenticula grano forma Sc magnitudine
parcs,circumado Iuleo in medio protuberantes,
vbi femina fubfuntpufilla, quaterna, fingulis lo¬
cellis membranula difclufis bina , rufla, qua hu¬
more madida mucaginem reddunt, radix demit¬
titur lignofa , alba, plerumque fimplex : annua
ftirps.

An T rago Nafturcii genus quartum Germanis
didum flem ©ecfclfraut vel Jefcfielfi aut/quod
aliter deferibit , aitquefub Thlalpidio compre¬
hendi?

AnDodon.Gal.Thlafpi 4. cui folia longa, an-

PLANTARVM

gulte, afpera, caules iignofos,rotundos, flexiles,
flofculos paruos,albos,liliquas latas, femina, fuf-
pa> guftu valde calido, Nafturtii inftat,adfcribic?
Hoc Thlafpi cut Dod.Lat.omiferit miror.

Hift.Lugd. Aiyflum minus Daiechapji vocat,
de quo ait : Iu fabulofis crefcit radice candida,
parum fibrata , fatis longa, cauliculis multis , 10-
tundis,Lanuginoiisfupra terram parum cxcanti-
bus : foliis inultis albicantibus & tanquam cine¬
re confperfis, Aizoo minoribus, fimilibus,li non
lata forent , «uftu fatuis cum paucula adftndio-
ne: flore in flammis virgis copiofo,lutco,fcmiuc
Lini, minuto, ruffo , inloculis fcuto li milibus,
duplicibus, membrana tenui & pellucida diftin-
dis. Si Dalechampii Alyffum idem eft cum no-
ftro Thlalpi minore quorundam,icon in Hiftor.
polita non placet.

Thlafpi generibus quodammodb congener ef-
fe videtur Clufio Aiyflum minimum, foliolo gu-
ftus fubacidi , fed faliuam quodammodo cientis,
flofculisluteis quinque foliolis conflantibus. An
verb nomen aliquod vulgare obtineat apud eos
populos vbi nafeitur non intellexit , aflmicarem
autem habere videri feribie cum ea planra,qya: k
vulgo Diofcoridis Alyllon elle creditur. Nos fu-
fpicamur Aiyflum minus , fiue Thlafpi minus de
quo agimus i Pena &Lob.in Adu.non diftindu
anoftroNaflurtio,fiuc Thlalpi maritimo.

Thlafpi [inquit Camer.&: Matthiol.Germ.jli-
milis eft plantula qua: quibufdam Aiyflum dici -
tur, flore albo, in lummitare luteo , hirfuta , & c.
Idem ad Epit.Matthiol. ait. An veterum aucoru
hoc fic Alyllon, cum aliis adhuc fubdubito. Hxc
illc.Proponit autem iconem ex Gcfneri Iconibus,
quam eandem efle plantam quam Macchiolus
exhibet nondum concedo.

C.Bauhin. Phy t.Thlafpi 15.fi ue Alylfum didu
tertium luteum.

Tabem. Icon. & Hift.Thlafpi minus clypcaru
i. flem ©cfiilb Befcmfraut. Figura Thlalpi feu
Alyfli quorundam minoris male ponitur aTab.
pro Thlafpi clypcato minore Lobelii,qua: nobis
dicitur Lunaria bifcutqea minima.

Confundit Schvy. hoc Aiyflum minus cum
Thlafpi anguftifolio Fuchlii,quod nos Nafturtiu
fylueflrc die dicimus. Alyllu Marrhioli,,& mi¬
nimum Clufii, 0tcinfranr,Hort.Lulit. idem fa¬
cit, at male.

Genciiie Sc Lugduniabundat floretqu*: men-
fcMaio: in Ducatu V Vircembctgico prope fon¬
tem Admirabilem in monte iEicficlber# flore
luteolo albefcentCjvbi marccfcit Septebri. Mot-
belgardi copiose in mea vinea, flore albo. Nuf-
quam non crefcit Vicnncnfi agro ad aruorum,
vinetotumque margines quibus a publica via fe-
parantur,quin etiam ficcis &c gramineis agris no
modb Aultria:, led etiam Morauia:,&: Pan non kr.
Floret toto Aprili, interdum etiam Maio.

THLASPI MONTANVM LVTEVM.

NOn pauca huic cum Thlafpi quarro Dodo-
na:i communia, potiflimihn \cibfolta ob¬
longa , incana , maxime inferna parte , alpera ,
ad ole* formam nonnunquam accedentia:
radix longa,lignofa, multifida, numerofos, humi
fufosjlignofos caules profert, cinericcos,dodran-
tales & iongiores - ac flores copiofi co ordine di-*

fefli quo in iam dido Thlafpi, multb maiores &
rfaturarc lutei: capfella quoque non diflimiles,
ftilmn e capite proferentes ymbilico prominulo

ferum

Loci» I

Teropas 1

LIBER

fcUien clauden¬
tes. In planta

xxn

:us &
npur.

ficca nullus fa
por infignisap-
parct, aliquan-
din mafhcata,
poftea tamen
habere videtur
aliquam acri¬
moniam lin¬
guam ficcans.

Lob. Icon.
Pl. Thlafpi 20.
huc montanum
luteum .

Shvv. Thlaf¬
pi luteum re¬
pens JLobel.
Thlafpi luteum
lupinum mon¬
tanum / flem
fnecbcnt Cljlftfp \J Arenofa prorcptatloca.

Thlafpi montanum flore luteo voco herbam*
quam fr.C.Bauh. feribiefe inuenifle prope Bafi-
leam circa 25urfccfcn fuper rudera in monte.
Hanc eandem plantam mihi mifiteum flore lu-
lio menfc ex Champagnole Burgundii infignis
Pharmacopaeus Toflanus Carclus , quam cu-
raui plantandam in horto 111. mei Principis,
fed folio multo maiore ad Oleam acceden¬
te , de qiu planta feribebat floribus efe Kei-
rihue Leucoii lutei, ciufdemquc odoris, florere
vere. Floruit Montbelgardi toto lunio
Iulii principio, quo tempore flliquar apparuc

THLASPI MONTANVM MINIMVM
Monlpelienfium folio Liciniato.

Llgnofis , albis , -prolixis , multifidis radiculis
nititur, ex quarum capite furcult emergunt
numeroli, interdii vix vnciales, aliUs trium qua-
tuoruc vnciarum altitudine, ramofl,congefti,exi-
lcs,albi : quibus paullatim delabentibus fenfhn
fuccedunt longiore interuallo difficte filiqua, Mi¬
lii grano a:qualcs,ex rotundo oblonga*, in duos
loculos interueniente candidi membranula di-
uifar,ex pediculis longiufculis pendentes : femi-
na minuta, rufla: folia tum ex radice jftatim,
tum adcaulium,ramommquc diuiflones,vii€ialia
vel femuncialia , in profundas angufliflimas la¬
cinias adeoftam vfque incifa. Sapor acer.

In Bouttonet iuxta Monfpclium , a Genero
Cherlero collcdtum.

Leucoiiim luteum montanum fucinum Ponet.
Plantam nobis mifit diligentiflimus Pona , An¬
no 1^09. cui inferiptio Leucoii lutei montani
Lupini , cafane habet limilirudinem quandam
cum Thlafpi noflro montano , flue Thlafpi fu-
pino luteo Lobclii, folia tamen Omnia rotun¬
diora j iuuenis efl planta quam mifit , in qua
pauci rami, vix duas vncias longi * radix crafliuf-
cula qualis in prxdidto Thlafpi, cum fibris qui-
biifdam.

THLASPI CAPSVLIS
incanum.

SVBL0NG1S

Xradice fatis crafla : cubitum longos ac c-
^tiara longiores, lentofque ramosy& plane li-*

gnofos, rubcii •
, eredtos
producic,in ra-
mulos aliquot
diuifos : fulta
priora longa
quatuor vn¬
cias , 3c vnam
lata , luperiora
Leucoii lutei*
incana aut in
nigro virentia;
fubhirfuta , fa-
pore oleraceo,
^0) fubacri * flores
^ iniequali licet

pediculorum
tenuiflimorum

ortu in vmbel-
la dilpofiti, al-

. .. -- bi3 quatuor fo¬

ns coi datis conflantes, ftaminibusin medio lu¬
teolis : capJuU fuccedunt fublongx» hirfutar.

P°^ coni Lar.6c ital.cum magn.

‘^P1 tcrcium?Figura fola fine defcnptione.
ihai.m Harcyn. Thlafpr Matthioli tertium.
Camcr. ad deferiptionem Thalii addit : Paflim

quoque nafcitur apud nos hoc Thlafpi , fed vi-

^C'ri!i P?rum c°ngrucre cum Matthioli pidtura
5. Thlafpeos, quod in faxolis nafciipfemet afle-
rit: hoc vero nunquam ciufmodi locis inue-
ni , fed potius circa fepes alibi ftrigofo
gramine obductis areis : ideb in noflra editione,
omifiTa Matthioli faxatilis Thlafpeos icone , a-
liam fubftituimuscxipfaplantula depiiflam,qu5
antehac nemo,vtarbitror,exhibuit, donec Mat-
thiolxum illud Thlafpi nobis quoque innote-
lccret. H<ecT/;4/r)defcriptiobeneconucmtcum
Thlafpi noflro incano: an idem Matthioli, alle-
rete non aufim , hliqua: etiam non vndique pla¬
cent: prarterea Matthiolus ponit tantum titulum
Thlafpios tertij cum figura : nec video cum eius
meminifle in contextu , aut dicere in laxofis iia-
ci : dc fuo Thlafpi altero id dixit* quam bene, di-
cetut fubhiftpria Thlafpios cum lata filiqua : de
Thlafpi faxatili Gamerarij fub liomine Allihe-
foli:t cum Myagri capitulis.

An Camcr. hort. Thlafpi 6. incanum frurico-
fum Franconix ?

An Lobcl. Icon. Thlafpi album fupinuixi. I-
con. Lobclij mihi videtur non vndique vera.

Lobcl. Obi. & Icon.pl. Thlafpi incanum Me-
chlinienfe , finitimo Mechlinhc ruri fruticat O-
lcx foliis ,multifque fuihmo diuifis hirtis ramu¬
lis, pedem Sc fdquipedem longis,flos albus &: in
pericarpiis rocundiufculis fummum caulem am¬
bientibus exiguum femen minus carucris.

ClufiusinPann.& hift.poft.Thlafpi incanum
Machlinienfe , Thlafpi genus ^ nonnullis Ma-
chlinienfe cognominatum, folia habens vntiam
longa, dimidiam lata [inaequaliter 5c inordinate
ampledtentia caulem pedalem aut amplio¬
rem , ] cineracei coloris Sc acris faporis : cau¬
les in ramulos diuifi, extremis albos flores pro-
ferunt*quatuor bifidis foliis conflantes , in ca-
>ur cogeftos &c quafi vmbcllatim nafcentcs,qui-
ius decullis, paulatim illa capitafuhcrcfcunt &
producuntur, vafculaqne offendunt mucrona¬
ta , breuia, femen continentia : radix albicans,
fibris, quibuspi^ditaeft , fub terra late ferpit*
Dtabx inftar.

I i i i 4

Taber &
Ltbtl. ntt.

locus.

Vfus.

ScbWtnt^.

n»r.

locus &
tempus

w> HISTORIAE

Tab.Ic.& Hift.Thlafpi duodccimu>fiue album
lupinum 2.1tjJenbttt>«|$bAiirenfcn|f. IconTa- j
bernx fere eadem qu^Lob.apud Pl.cuinomc re- [
fpondere non videtur : pingic enim plantam fur-
redamirtm fupinam. Compilator milii videtur
defcripfille fecundum iconem.

An Schvv.Thlafpi album l'upinum:Tab.Thla-
fpi album i.& 2. Lob.Thlafpi album lupinum,
tveiffer n»c0 aut 23aurcn @cnjf/ Vratiil.n?cif]e
Wc0fref]e/vbifecus vias extra pagos paflim pro¬
venit : Acllatc florefeit & femen fert. Calefacie¬
tis & ficcantis naturx. Herba incensa pedis te¬
pore acris vitia corrigere vulgus credit. Miror
cur dicat primum 5c fecundum Tabern.primum
enim album,cft montanum vt annotauit Clufius,
ac nos etiam obferuauimus,parua planta,non fu-
pina,ncc apta igni , vt cft fecundum : li Tabem,
eandem intellexit [quod nos fufpicamureflc]
is habet iconem Lobclii mutatam nonnihil : ti¬
tulus quo lupinum dicit non placet , id non de-
monflrat icon. C.BAuhin.Phyt. Thlalpi p.fiue al¬
bum fupinum Lobclii. A Fratre non feribitur an
ci notum. Conliderandum an eius 17. folio in¬
cano , flore albo , fit idem cum nodro Thlalpi
oapfulis oblongis.

A D.Sprcngero habui Heidelbcrga femen pro
Thlalpi incognito, fatum Montb. in horto Ilf.E.
C. primo anno floruit ac hieme periit , quod in
cifta rcpolitum fequenti anno floruit per plures
menfcs,ac fecundo anno durauir. Hoc idem re-
peri fpontaneum mxta (Deittcn^eim cum flore
& liliquis Iulio,vbi in quibufda plantis in multos
caules, in aliis in pauciores excrcfcir, ad tres cu¬
bitos eandem etiam reperi. Nalcitur plxrifque
Audriar & Morauia: locis, fecus vias>& agrorum
lnargineSjgramineifquc incultis locis non minus
quam in Belgica Thlalpi genus illud,quod non¬
nulli Machliuicnfe cognominanr,quia mxta Ma-
chliniam Belgica: celebrem vrbem plurimhm na-
lcatur publica via qua Antucrpiam itur.

TbUfpi arborefeens folio viridi. .

Spira: vbi Camera Imperialis, in horto cultilfra-
ris plantis D.Tengnagel Adfefloris>Thlalpi vidi¬
mus anno 1595. mcnfclunio arborefeens, frutico-
fum, folio Linariar, verum non acuminaro, fcd in
exrremitate obrufo,lucculento, cralBufculo, gla-
brodapore acri,flofculi coloris non recordamur.

THLAPSI SEMPER VIRENTIS

fpccics candida.

Mlfit mihi
infignis
Mcdic9Chrift.
@cbtt?ar^ an¬
no i^pi.mcnfc
Aprili planta
cx horto lll.D.
VVirtcmb.cui
prarcd, quam
vocat fpcciem
Thlafpeos fe-
per virentis,

alantaui
clg. Ea
erat ramofacu
multis foliolis
oblongis,inca-
nis fme candi¬
dis , flores in
vmbcllis albi,
fiitquA parux
fubrocunda:.

PLANT ARVM>

An Camer.horr.Thlafpi 4. femper virens bi-
florum, folio Leucoii.

Hid.Lugd.Thlafpi montanum candidum Da-
lechamp.akcrum. C. Bauh.Phyt.ThJafpi 16. fiue
Leucoii folio incano , quod inter fratris Ioh.
Bauhini plantas tantum obfrruauimus»

THLASPI FRVTICOSVM ALTERVM LOB.

Ov

iVumelFc-
'mus cum
lll.noitro Prin¬
cipe Duce
VVirtcb. Hei-
delbergx anno
i^9S.inlignis&:
diligcntiflimus
dirpium inda^
gator Sc Phar-
macopccus D.
Sprcngerus de¬
dit nobis ramix
planta pro
Thlalpi fruti-
cofo Lobclii
altero, palmo
longiorem, te¬
nuem, cuius fo¬
lia altcrnatim
difpofita,vnci£
breuiora , vix

culmum lata, in acutura dchnentia>& albida fiue
cinerea , in fuperiore cau/u parte ex longiufculiR
pediculis altcrnatim capfuU fublonga^ ,

quorum extremitate

cufpis , in extremitate
flores plurimi vmbellam reprxfentan-
tes: vAfulu fimilia Thlalpi quod vocamus fili-
quis fublongis incanum , fimiles florest eadem
vtrorumque difpofitio : folia autem diucrfa.
Nos curauimus pingendum noftrum ramum iux-
ta Lobelii iconem, qui fuum fic tradit : Folio eft
Thymbrx hirfuto : cauliculos emittit plures pe¬
dales fruticis lpecie, e quorum fummis flores al¬
bi & femina in comprcflis folliculis.

Clufius iam didum vel valde fimile
fic deferibit : datim a radice multas emit¬
tit virgas inxqualcs , frequentibus ramis dona¬
tas : folia illius anguda, mucronata, nullo ferua-
to ordine , caulem & ramos ambiunt , fatis ma¬
ni fefts acrimonia: : extremi rami multosalbos
flofculos in caput ferunt, quibus excudis , fubfe-
quuntur plantx theex in Ipica: fpeciem nafcen-
tcs,luperioribus fimiles, duobus vtriculis con-
dantes , in quibus femen : radix crafliufcula,du-

ra,non viuax.

Lobel.Obf.& Icon. Plantar. Thlafpi frutico-
fum alterum. Miror ira iciune dcfcriptumjnec
annotatum locum vbi proucniat , ego vt ante di¬
dum, Hcidclbcrgx acccpi k D. Sprcngeroficcx
plantx ramulum , dicebat ede Thlafpi frucicofum
Lobclii : folia rara,anguda,vncia digiti breuiora,
acuta, cinerea : capfulx oblonga: cum cufpide,fi-
milcs Thlafpi incano filiquis oblongis , flofculi
maiufculi,albi in ficca planta.

C.Bauhin.Phyt.Thlafpi 27. fiue Thymbrx fo¬
lio fruticofum.

Tabem. Icon. & Hid. Thlafpi fruticofum 2.

Cluf.H pod. Thlafpi 5. [legendum 6.] Hifpa-
nicum flore albo.

THLASPI

DefcriptJ

THLASPI FRVTICOSVM FOLIO
Leucoii marimi minoris.

>3r

criptio

Vlrgs nU-
merofx

fparfie , crebris
Leucoii mino-
noribus foliis :
flores candidi,
copioli , Se femen
cOmprclFum
Thlafpi parui.
Radix lignofa,
fibrofa , 111 Bel¬
gii hortis.

Lob. Ob f.&
Icon. Plancar.
Thlafpi fruti-
cofu folio Leu¬
coii marini.

C. Bauhinlis
Pbyt. Thlafpi
26/fiue Leucoii
folio frutef-

Tabern.Icon.& Hift. Thlafpi fruricofum fo¬
lio Leucoii miiicn:is,B(Xumi^tei:Baur fcnff.

LEVCOIVM C.VM SILIQVIS
rotundis flore luteo.

PLureS ex ra¬
dice candida;
fibrata, mediocri
ter crafla , caules |
profert cubitum
altos , teretes ,
jlcuitci: hirfli-

Kcos , Sc in mul-
I tas alas didudbos:

I folia fcmunciam
plus mimas lata,

' palmum longa,
lubhirfuta,& 116-
nihil inc&n&: flo¬
res extremis ra¬
mis copiofe con-
gcfti h«rrent,par-
ui, lutei , quadri-
folii : quibus fu-
perucniunt vrri-
culi turgidi me¬
dium diilcpience
membranula tenui, cui adhirent femina , folia-
cea,orbiculata,ruffa, Leucoii granis fimilia.

Cluf. Hifp.& H.poft. Eruca peregrina > Leu¬
coium femine rotundo vulgo quorundam*
Lob.Qbf.& Icon.plant.Patauinum Leucoium
marinum.

Tabern.Hifl.&Tcon. Leucoium marinum lu¬
teum maius. (Bro^ 0ecl tTlerrcyel n.

Hift.Lugd. Eruca peregrina Clufii , Pataui-
mim marinum Leucoium Lobelii.

C.Bauh. Phyt. Leucoium 7. flue maritimum
luteum, filiquis rotundis.

Gerard. Leucoium marinum latifolium Bro*
ab Icafcb (Billoflotver.

Leucoium cum Aliquis rotundis denominaui
hanc plantam , quia foliis fubhirfuus,albidis,&

LIBER XXI [•'

| femine compreffo magis accedit ad Leucoii
quam ad Erucas, a quibus diflidet non parum-
Lugduni nabebam in horto, Ibi etiam euraui
depingendum. Montbelgardi in horto IU.E.
C. fatum mihi prouenit , ac primo anno floret/
hiemem perferr.nec perit poftquam tulit femen.
Argenti»? vidi virentem Oftobri in horro
Friderici Meieri. Valerandus Dourci annota¬
bit, Aprili menfc florere & in maritimis Utria:
& Illyrix paffim prouenire, D.Iac.Zvvingerus
mifit mihi anno 1595. femen cum hac inferiptio-
nc , Leucoium Patauinum Lobelii quod mihi
prouenit Screpolitmn hiemem pertulit , floruit

lunio,Iulio,& Augufto, quo etiam tempore fe¬
men maturum. Crefcit quibufdam Caltellie lo¬
cis incultis, & fecus vias , vbi Maio floret. In
Bclgiam allata non nililunio&Iulio.

LEVCOIVM SPINOSVM, SIVE
Thlafpi fpinofum aliis.

D£

kOdran-

*tah ferit Defcripci»
cAradue^cczL-
fiufcula, con-
corca, lignofa,
foris prope-
modum fuica,
incus buxea,

111 plura capi¬
ta facellence.

Jhlones ligno fi,
crebri , dua¬

rum , triumue
vnciarum, aut
paullo longio¬
res, fufeo , au£
incano,porra -
ceoue cortice
vcftici , in ra¬
mos frequentes
diuifi , alii in
fpinaslongiuf-

culas,rigidas,mordaces,rcctafque abeunt, politu
& forma Pimpincllce fpinofie \ fAia per imos ra¬
mos pauca, per lupenores conferta, incondica,.
Thlalpios montani lutei,femuncialia, atque vn-
cialia,vix culmum lita, mucrone obeufo , cralfa,
incana , fapore Braflies acriufculo : extremis
ramulis hsrcnt cx mediocribuspcdiculis,gcmi-
no ordine viridantes capfula capitulis Myagri fi-
miles, bifores , dillcpiinento membfanula; luci-
darin duos loculos diftindhtj/ewr» continentes
rufFefcens,rotundum,c6mpreiriim,guftuacri.

Lobfcl.Obf.Icon.pl. & Hift.Belg. Thlafpi fru-
ticofum fpinofum Narboncnfe.

C.Bauh. Phyt.Thlafpi iS.fiuc fpinofum.

Tabem. Icon.& Hift.Thlafpi fpinofum* Qteir
djenbcr £filaff>i/ ober BaurCn Frcf.j

In ipfis praeruptis montis Lupi faxis Sc cauti¬
bus G. Cherlcrus collegit lulio filiqiias feren¬
tem : dudum habui , verum exiftimabam cfTd
Leucoium Patauinum fpontaneum, confideratis
capfulis & non (pinis.

Huc non male poifet reponi Galaftiuida quam
Honorius Bellus dicit fpinofam , foliis ede Leu¬
coii albi, floribus albis,filiquis rotundis, VerCin*
de ea lib.iiidrca finem»

Defctlptio

Hippop^.

flw*

Defcript.

HISTORIA

LEVCOIVM LVTEVM SPINOSVM.

LEticoium
(pinorum
Creticum, quo
nomine appel¬
lem , inquit
Cluiius , dubi¬
us fum. Nata
autem e(l hxc
planta etiam
lacobo Pla-
tcau , femine
peregre acce¬
pto. Illam cer¬
te nafcentem
non vidi , fed
iconem ipfius
manudclinea-
ta ad me mit¬
tebat cum bre-
ui deferiptio-
nc idem Pla¬
team Eam vi¬
delicet crefeeTe ad cubitalem aut maiorem alti¬
tudinem , de in multos ramos duros & lignofos
lpargi > quos cingerent fli j conferti m na-
fcentia , incani de cineracei coloris, peroras
nonnihil dentata: de fpnrlim in ramis multos
fores nafci>flauos, quinque foliis conflantes: eos
autem ramulos inicio latis tenellos clTc, paulo
pbft tamen , duros de Ipinolos cuadere. Quale
ftmen ciuscllet , nonadlcribebat , lcddunraxat
feifeitabaruran Hippophxllum Diofeoridis cllc [
poircc. Sed cum Diofcoridesfuum Hippophx¬
llum , humilem herbam cllc allerat,finc caule, li¬
ne flore, inanib. catum capitulis, foliifqjfpinofis,
radiculas habere molles & craflas,^ quibus,foliis
etiam de capitulo iuccus exprimatur, de in vfum
adferuetut, non video quar2tionc harcplanta e-
ius dclcriptioni accommodari queat.

Quoniam porro folia , Leucoii marini foliis
non valde dillimilia habuillc videbatur. Leucoii
fpinofi appellationem obtinere polle arbitror,
donec aliud magis aptum, de ipfl planta: conuc-
niens repcriat.tametfl flores"eius pluribus foliis
quiim Leucoiorum flores prxditi lunt.

Miror apud Clufiu titulo Leucoii fpinofl ad¬
ditum Creticum, quandoquidem in deferiprio-
ne non dicit Creticam llirpem, fed aliud ibidem
craditLcucoium Crcticum,quod non (pinolum.

THLASPI FOLIO ALLIARLE.

HVic flta infima lata de rotunda funr : qua:

autem fuperiiis in caulibus quos a fi-
brofa,obliqueacla, fcrpente.alba, renui, ligno-
fa. Alliumque obolete r4t//rr,plures cmirtit.tere-
tes,leues,dc cubitales, altiorefquc,/l-//.iinferiora
lunt Alliarix limilia,alia ad Napy folia quodam¬
modo accedunt, oblonga, auersa parte cxlia,ad- \
uersa in luteo virefccntia, duabus pinnulis lub-
rotundis caulem amplcdlcntia, faporc oleraceo,
nonnihil ad Cepas quoque accedente, equorum
alis rami enafcuntur,fimilitcr foliati : flores Na-
fturtii aquatici, albi,quadrifolii : filiqua vno lo¬
culo donatx,fubrotundx, nulli hiXinitfemen con¬
tinent lingula: lingulum,flaiium.

Lobcl. icon. Piant. Camer. horc. Thlafpi Pan- I
nonnum. Cluf.Pann.de Hili. poft. Thlafpn.mon- I

PLANTA RVM

rannrn peltatum. Icon non adeo feliciter in Bel¬
gica cxprelfa vr nccdfc erat. C. Bauhin. Phyt.
Thlafpi 4.liue Glallifolio.

Tldalpi Pannonicum primo vidi Argentinr
apud D. Fride-
ricum Meyer,
deinde Stur-
gardix in hor¬
to Ducis vnde
atculi plantan¬
dum in Horti!
111 E.C.vbi fcc-
licitcr hiemem
pertulit de flo¬
ruit tota arfta-
te, ac deinceps
fe propagat, fo¬
lia inferiora fi-
milia funr Al-
liaria?. Inuc-
nitur vmbrofis
locis ad arcem
StichenlUin,de
qua iter ex
ca arce ad Sne-
berg, nuJqu.un
alibi Clui, ob-
feruatum : nunc vero eius opera , miliis Vienna
I cius Plantis, de femine ad amicos,Bclgicisde An-
glicis hortis inquilinum fadtum. Floret Iunio »
femen luliode Augultoad maturitate peruenit.

SCORODOTHLASP1 VLYSS1S
Aldroandi.

SCito, Uer-
clc, nomine
Scorodothla-
(pi planta hanc
vocauit Cl. V-
lylles Aldroan-
dus rerum Na-
turx fagaciiT-
musveftigaror,
de apud Bono-
nicnfes Phyll¬
eus celcbcni-
mus : Hic Illu-
flrrlf Principe
D.D. Fridcricu
Ducem VVir-
temb. de Tcc-
cenfcm,Comi-
tem Montbclg.
dec. Dominum
meum Cleme-
tilT. edm Italiz
illas oras lu(lraret,multis perclcg intibus femini¬
bus exoticarum plantarum donauit,intcr qua: de
hoc fuit , quod »quenti anno in horto Montbcl-
gardentldidi mei Principis confitum in talem
excreuit plantam,qualem modbdcfcribam:

Radne nititur lingulari, alba, paucis fibris do¬
nata : ca veluri in capita divaricatur numerofo
fultorum ftipatu longis pediculis prxdita , qux ex
principio anguflofcnfimouatam figuram acqui¬
runt ; de fubrotundo ambitu finiuntur , quorum
priora foliis Bellidis quodammodo refpondent ,
quxdam leuiter lacmiata, quardam paucis den-
ticulis,alia fere nullis donata. Color virens cft,
plufculis ex cofta neruis excurrentibus. At qux

alterno

f.ccns i

Tcmpas

Defcript

s&

lis.

lib:er XXII

no pofitu cauliculis hxreiit /<>//*, proferri m fu-
piema , minimis ceu alis caules amplectun¬
tur. Cauliculorum faftigio flofculi infident
albi,pariii, Durfx paftotrfs vulgaris , quatuor fo¬
liolis conftantcs.cum apice in medio, cjuos bur-
fxfcquuntur obliqua:, fubrotundx,cordarx, non
multum comprellx , ad Thlafpeos cordati bur-
fulas accedentes. Tota exterum planta Allium
redolet manifefto odoratu, ac etiam non tacta.
Radicula & folia oleraceo guftu prxdita funt,
grato, & vel tantillum acredinis fapidx in fau¬
cibus relinqucnrc,non fine halitu Alliarix, vnde
apto nomine infignita ab excellenti Ili rho Aldro-
ando , cui viro hoc nomen obferuantix ac me¬
moria: (y.v»ulavm lubentes reliquimus , ciufdem-
que vcftigia hiftorix noftrx,tum alibi lxpe,ex
merito tanti viri imprimere voluimus. Noua
elfhxc plantuIa,ncc^quoquam,quantum nobis
quidem conflat, hadenus prodita. Vnde nec aliis
celebrata nomini b us quam iam prxlibaro.

Montbelgardi .in horto Ill.C. Wirt. quem ex¬
colimus fata produxit flores &c filiquas lulio.

. • . '9&
cantibus : 'fatiis
finuofis, hade-.
raceis , car-
nolis. Flofl
culi candidi'#:
femen exile , in
quibus guftu
habitu Thlafpi.
exprimunt.

Lobel. Obf.

Icon. Piant.
Hederaceum
Thlafpi.

Calp. Bauh.
Phyt. Thlafpi
ii. fiuc repens
Hedere , quod
nondum videre
licuit.

THLASPI ALEXANDRINVM
Cortuii Ioh.Bauhino.

ALISSVM VETERIEVS ET IN GENERE.
4 CAP. V.

MS £

quando Cl. V.
Dn. Cortufus
plantam hoc
titillo, Thlafpi
Alexandrino ,
bella pidnta. Eft
autem herba
dodrantalis, ex
radice lingulari
quaternos cau¬
les emittesvte-
retes , glabros,
multis alis co-
cauos: ad quo¬
rum diuarica-
tiones propa-
gationcique,
fuperiore prx-
fertimparte,/^-
lia fingula vc-
lut Pcrioliatx, ramos ampleduntiir,fubrotunda:
ramorum extremis longa ferie vtrinque ex bre¬
vibus pediculis appenduntur Jiliquadtcinatx,
quales rcreThlafpios tenuifolii Fuchfii, maiores,
in mucronem leniter obtufum delinentes, quas
fecundum longitudinem percurrit cofta , a qua
vtrinque valuulx bipatentis filiqux dehifccntcs
abfccdunt , dilEcpimcnto medio relido,inquc
lingulis valuiilisfingula/twiiiirf comprclfa , rufia,
cx latiore bafi in acutum delinente, videtur ha¬
bere ahquid commune cum Thlafpi Hederaceo
Lobclii.

C.Bauh. Phyt.Tlafpi 11. Alexandrinum Cor-
tufi.Io.Bauhin.

THLASPI HEDERACEVM.

IN Portlandix feninfula , Cornubix vicino
portu piimmouroe / aliilque maritimii An-
‘i,no glix cautibus,repens herbula, dodrantalibus &
lpithamxis gracilibus cauliculis , ftriati<>, puni-

VAuia cft apud audores Alyfli hifioria. Et
quidem ex Diofcoridis lententia u^vacr:*
frutex paruus [vpvylvtiv : Ruclliu$t addit vnicau-
lis ] cUjlubalpcr, folia habens rorunda,circa qu$
frudus, duplicis (cuti figura, in quibus femen eft Lotas;
aliquantulum latum. Nalcitur in montanis &
alperis locis.

}

:

1'

!

:

Hoc,vt opinor, ab Alyllo Plinii diferepat , is
namque videtur Rubiam minorem Alyfliim fa¬
cere, cum enim dc Erythrodano, leu Rubift raa-
iore,dixillct, fubiiingit.Difiacab eo, qui Alyfion
vocatur, foliis tantum, & ramis minoribus.

Aliud inluper& Actius deferibit his verbis.
Alyllon aiunt clfc Sideritin hcraclcam appella¬
tam, qux iuxta vias nalcitur vbique, purpureum
florem habens, ik folia crafliora. Aetij opinio
nem tuetur etiam Paulus. Comatius autem di-
uerfas herbas rede ftatuit Sidcritim hcraclcam,
(k hanc qu? proprie Alyllon vocatur : quum illa
improprie, &,tamen ab aftedu, idem nomen a-
deptalit.

Galenus quoque dc diuerfoab his Alyllo ex
Afclcpiadisauthoritarc loquitur. Alyllbs,in-
quit, herba cft Marrubio fimilis,lcd alperior 8c
magis fpinofa (aculeata,) circa pilulas ( orbicii-
los ) florem ad cceruleum vergentem profert.

Cxterum , Zkwco v Grxcis, fimiliter Alylluin
Latinis dicitur, quod morlos a cane rabido mi¬
rifice iuuet, aucoribus Galeno, Actio,Paulo, Pli¬
nio & Paufania.

Alyfli decodum, inquit Diofcoridcs, potum
fingultus qui line febre luntloluit.Idcm facit Sc
detentum, aut naribus admotum , At cum meU
le tritum, lentigines & maculas Solares de¬
purgat. Putatur & canis rabiem fanare , cum
cibo contufiim & exhibitum [hvffcav y.ujicf uZ&cu,
avyKOTKv ihaputv ii) Jb QiV.Lat.CX VCE. Cod. AwoJbV-
avyno7i£v c y Ithacum JbQiv , CommotlOS k
a rabidis fanat contufum & in cibo datum. ) Sed
& id domo fufpcnfum falutare efle dicitur , tum
hominibus tum aliis animalibus, ne fafeino Ix-
dantur. Quin & puniceo paniculo alligatum,
pecorum morbos abigit.

Quod vero dc fingultu ille , idem PlutarchuS

»+ HISTORIAE

fcripfit > rl/jj '5 x3.xw.l1w Cctuvw ^ AaCsVrtf

(K~Iuj XttftLUom* OI^Kj ®T£-ffCs-4-5t'/7Wj«TO/AstT-

wnu Kvyu* : Ideft, Alylfiim herbam manu re¬
nentes folum,alii vero intuentes, lingulcu libe¬
rantur.

Galenus dilucidius eius facultates declarat.
Mirifice iuuat morlos a cane rabido. Sed tk iam
rabienti data farpe ipfum fanauit. Et hzc quidem
facultas cx limilitudine totius natutx conft.it >
experimentoque lolo cognofcicur , nec ratione
percipitur. Alioqui ex vlu comperitur modera¬
te ilccarc ac difeurere , & aliquantulum exterge¬
re. Hac ratione & vitiliginem ite nuculas faciei
£ Sole prognatas expurgat.

A cane co.nmorlos , Plinio etiam ccfte, rabie
fentire non patitur, potus adalligaturquc. Mini
eft qiod additur, faniem coti/pccio omnino fru¬
tice ficcari Infama fanari ex veteri codice Corn.
legit, qui tamen non infaniam , fed /ingultuin lc-
gendum ex Plutarcho putat. Ex Galeno , inquit
is, & Pi inio clare paret , commorlis a Cane ra-
biofo fruticem liuc herbam Alylfon auxiliari:
Veru m Diofcor. verba ita iaccnt, vt iplius canis
rabiem fanare diccrc videatur: c/ixtT 'j ^ / \tys<u w-
v»V , TjyyoTTiv tJiyuan x> Jb-iiv : nili xi&a* y.au-.f
eam rabiem qui cx Cane nonani inducta /it ac
cipcrc velimus.

LANTARVM.

lylTon Diofcoridis exiftimatum.

Lobel.dc Peu.iniAdu.AlyHbn,5: nonnullorum
Lunariam appellar.:, :c dicunt, nulla melius A-
lylloDiolcoridis quadrare- lidem cap.de Thia-
lpiNarbonen/i, Alylfon Belgarum & Francoru
vocant. Lobel.Qbl.de Icon.Plant.AlyllbnDiof-
coridis putatum.

Cilalp. Lunaria tertia, Alylfon Diolcor.

Hift.Lugd.Alylfum Dodonxi, Rcccntiorum
quorundam Lunaria maior. A^yllum Dalecha.n-
pii.

Cafp.Bauh.Phyt. Lunaria 4./iue lutea afpera ;
ctAi/ar Diofcondis.

Hort. Lulit. Alylfum Dodoruei, Lunaria lutea
/lue Grxca.

Alyllon /iliqua lata > afpera , Lugduni mihi c-
rat in horto. Bafilex in hortis liliquas fert lanio
menie , Septembri femine maturo : mihi etiam £0(.UJ
obferuaca cit in hortis Pacauii Bcrnardi Triuefa- Tcmpu
ni.- Ferrariae MonaftcriiS. Dominici a/* Angeli.
Bononix vc S.Saluator al burgo di S. Catharina.
Florentia: ; & Parmx Nobilis Ant. Lrlacx do- fik
rens Aprili. Montbelg.ird. in horto ll.E.C. hie¬
mem perfert, femenque abundat Augulto dt Se-
ptcmbii,florcns adhuc Octobri.

ALYSSON ANGV1LLARAE.

ALYSSON S1LIQV A LATA ASPERA
quibufdam Lunaria flore luteo.

A L>i;

J\Dio

ifon

Dcfcripiio ® sM, .TXDlolio-

w ?d,,s p""1

herba , radice
hmpiice & b-

cantique niti-
tur.faporcpr^-

cx S113 plure*
eriguntur (»-
/«, rc&i , rigi-
di, incani U-
nu2*nc hirri,
^iii cis failigi^u

bus mjgnitu-

dinc& forma fi;riilcs,exvquatuor foliolis contex¬
ti: quibus dclapfis ftlu]u£ oriuntur ex oblongo
rotundati, villo alpero tedtar, comprcflx , femen
claudentes fimiliter comprcllum : fJia germi¬
natione prima cx oblongo rotunda, poftmodum
in longum protradiora, in obtufum mucronem
delinunc,»onnihil finuatn. Leucoii foliis nmilia,
albicantia , hirfuta &c ca&u afpera, fapore olera¬
ceo pndita.

Dodon.Gali.Alyllon Neotericorum >quorun-
dam Lunana maior.

Gefncr hort. AlyfTos Diofcoridis Dodomo : 1
Lunarix maioris Ipecies aliquorum. Lunarii
Grxci fimiles producens filiquas h rba Alyflo
cognata. Er de coli. ftirp. Lunaria: fpecies. Lu¬
naria lutea. AlylTos quorundam. Lunaria a
Gratarolo milFa. ice n de Lunariis. Ab Vlyf
ic Aldroando herba milia, Lunaria appellata. A-

HOc nomi¬
ne inter
Valeradi Dou-
rcz plancas her¬
bam Hlacnio
fruticofam , ra¬
mis, duris, li-
gnolis , tcrcti-
bus,hirfutis: fo¬
lia fimiliaThla-
fpi minori, vel
Aljlfo minori
quorundam, la¬
tiora , a/periora
hirfuta, fu b ro¬
tunda, in obtu¬
tum acumen dc-
/incuria tfiliq. «
ea fune di /polire
fciiequa in iam
dido Thlafpi,
hirfuris pedi-
cellis hirenrcsjcoir.prcda:, circinati rocundira-
ris, in vmbonem modice protuberantes , triplp
maiores quam Thla/pi modo didti,mulcum afpe-
riyflilum exiguum e fummo proferentes , mem¬
branula lucida valuul.is diltcrminantc. Semen
quale lic, nequeo animaduertere : nec quales
h\enntfl jres au/im, licet adhuc vieti adfint, alle-
rere : videntur tamen lutei vel pallidi fujflc.

Mattii: i n poft. coni. Ital. pingit hoc Alyflum
cx ficca procul dubio planra,ac ait. Cum fciam
multos bonos Simplicift.is plantam, cuius figura
apponimus,verum Alyllhm exillimarc, appone¬
re volui: auamuis non rc/pondeanr omnes note*

• An Lobcl.& Pcn* Adu.& Icon. Plant.Thlaf-
pi Gricum propinquius forte Diofcoridis Poli-
gonaci(Poligom^ folio aut Qlcx, Lentis femine?

Conliderandum /ane quantum diderat hoc
Thla/pi ab A 1 y ffo , de quo Anguillara epilt.
12.pag.ai7. An Cifalp. Thlafpi qnoddam genus
in monte S.Iuliani in Pi/anp, floribus luteis: fru-
<Tu lato ac vald£ depreflo, diui/o Ipecie duorum
nummorum?

An

LIBER XXII-

An C.Bauhin.Phyt. Thlafpi ai.fiue Alyllon di-
dum primum. Macthioli Alylfon Icon. if-p.498.
Thlaipi Grarcum propinquius Diofc. Polygo-
'Mt' gonari folio aut OJpa:, lentis femine Lob.icon.
p.ii^.flofculisalbis inccrdum luteis ? Apud Lob.
in Adu.& Pl. Icon, legendum Polygoni folio &
Typographrerrore politum cllc Polygonati fatis
apparet, qua: obfecro fimilitudo Polygonati cum
olea? in deferiptione prxterea dicuntur folia
pufilla, glauca, albidauc,Leucoii lutei , fed mul¬
to minora: qua: fanc nihil commune habent
cum Polygonato : Miror hoc non corrcdum.
Quilnam Icripfi t de duplici eoiore florum?

LVNARIA BISCVTATA.

BIfeutata
Lunaria
caules habet e-
xilcs, pedales,
& cubitales,
tenues , tere¬
tes, in alas ali¬
quot diuifos,
paucis foliis
donatos: ea e-
nim magna ex
parte ftatim ex
radice medio¬
criter craifi
[ Burfx aut
Malute Lob.]
exorta per ter¬
ram fpargun-
tur , palmum
longa, & bre-
uiora , paullo
fcmuncia la¬
tiora, finu:ira,alpcra , hirluta , era liulcula [ Lo-
bclio albent, Hicracii aut Lcucoii,fcd minora:]
alarum extremis flores coaceruati tenuiflimis
hierent pediculis , luteoli, parui : at qua: hos fe-
quuntur pericarpta pulcherrima, foliacea , pelta¬
ta [ ferine pellucida Lob.] didyma, ad ligulam
extra fcutulam quoque prominulam adnexa,
quorum fingulis fingula clauduntur femina la-
tiulcula, orbiculata, comprdra,ruffa ( Leucoii
purpurei & albi fapore & clHgie potius quam
Nallurtii Lobel.)

Et heee cft illa , quam Lobel. & Pena Adu.
Thlafpi paruum Hieracifolium , fiuc Lunariam
luteam Monfpel.5c Lcucoium luteum marinum
( Bifcutcllam , addit Lobel. in Icon.Pl. ) Luna¬
riam minorem alteram vocitant. Huic nullus
locus certior qidui inter Thlafpi omnium iudi-
do putatur. Ha:c primum culta in hortis Ita¬
licis vocabatur Lcucoium marinum non ita ma¬
gna fimilitudine.

Cluf Pann.& Hift.poft. Thlafpi clypeatum.
Thal.Leucoium montanum.

Camer.hort.Thlafpi bifulcatum,Tel Lunaria
bifulcata a Clulio & Lobciio depida. Crefcens
copiofc prope Capuam , foliis aliquantulum di- ,
uerfis,fere Napi vel Rapiftri,altitudine lefquipe-
dis non multo minor.

Tabern.Icon.& Hift. Thlafpi minus clypea-
tum 1. flctfi @^tlb Tblafpi.

C.Bauh. Phyt. Thlafpi 14. fue bifeutatum
maius folio crallo hirfutiflimo.

Lunariam bifcutatamfeu DidymLvcnomiiu-

bat Gcfaerus, obferuauimus Moni^elii cum ef-
femus fccus viam qui itur Frontignanum & ad _ .

montem .prope Cajlelneuf non longe i fluuio: cc^5s
hanc eandem prius videramus in peregrinatio¬
ne noftra Rha-cica cum Gdncroin monte Bur-
miovicinb ,cum femine maturo Iuniomenle.
Geneua: fata in horto noftro primb pullum cau¬
lem protulit,tota hyemc integri foliis abunda-
uit Ik fequenri anno maio Maio menfe floruit.

Frater C.Bauhinus Monlpclii florentem etiam
Maio& Iunio obferuauic. Montbelgardi in hor-
lll.E.C.Wirt. eodem anno quo fata, floruit Sc
femen maturuit Augufto & Septembri, hiemem
pertulit ; femen fuit milium per fr.C.Bauhinum
cum hae inferipeione, Thlafpi fpecics Bononia:.

Bafilca: vidi florentem cum lcminc maturo
Augufto in horto D.Dis.iac.Zvvingeri. In pia¬
tis Monlpelicniibus hoc Thlafpi collegit Lobel.

&: minorem Lunariam alteram vocitabat. Hac
primum culta in horcis Italicis tk peregrina cre¬
dita. Supra Badenfcs thermas , vicinilque colli¬
bus, adeoque tota illa collium catend, quq per
Acyteitbcrg fc fupra tflanberfforff ad Danu¬
bium vlquc verfus Orientem excurrit , copibfe
authorc Clulio nafeitut.

Cum Lcucoio,purpurco prafertim & albo, in
foliis 6c viribus nonnulla hui.c communia Lob.

LVNARIA PELTATA MlNlMA
quibuftiam ad Thlafpi referenda,

INter Vale-
randi Dou- Delcriptitf
rez plantas fi¬
ne homine
planuulam pul¬
chram reperi-
mus quam c-
tiam Gener
Cherlerus at-
rulit collcda
in Nemaufcn-
fi agro: Eg pal¬
mo breuior
platula , radice
limplice , li-
gnofa , vnde
plures pullulae
ry/*c«/7,fimpli-
ces aliis, aliis
etiam aliscon-
caui, in terram
repandi , te¬
nues, afperi,cx rubore obfcuro incani : per quos
foliola alternata, afpera,& inferiore prafcitim
parte incana , Thlaipi minoris foliis fimilia,
ied multis numeris minoznflofcult lutcqli fum-
mis harent coliculis Sc ramulis , quos denfo
agmine ftipati confequuntur orbiculi foliacei,
glabri, maiores quam Thlafpi dido: fub quo¬
rum vmbonc minimum elato femen coercetur
fingularc,minutum, ruffum.

Thlaipi alterum minus Clypeatum Serpilli
folio Narbonenfe ; nufpiam Lobel. &Pena vi-
fum , nili in agro Norboncnfi Monlpelicnfiquc,
locis fqaallidis, fabulofis , prope pufillas An-
chufas.

Cafp.Bauhin. Phyt. Thlafpi 25* fiuc Clypea¬
tum minus.

Kkkk

Defcript.

Cutio mt

Cornar.

nor.

fir.m[»b

our*

HISTORIA PLANTARVM

#6

BVRSA PASTORIA.

CAP. VI.

BVrfii padoris nonnunquam palmaris, peda¬
lis, tk cubitalis interdum planta , radice niti¬
tur rcbta,alba,fibrofa, fapore lubdulci &naufeo-
io : a qua pro dcunt fulta oblonga, modo integra,
alias profunde in ambitu laciniata, nonnihil hir-
futa, pediculis fere vncialibus , cum fuperiora in
caulibus ncc pediculum quidem habcant;imme-
diateadhxrentia, inter folia exfurgit caulis vnus,
terni,quatcrni,qui rurlum in ramulus diuiduntur,
qui a medio fere ad fummum vfquc fadigium
JLofiulos nullo
ordine emit-
tunt,pediccllo
tenui femun-
ciali, paruos,
albos, exqua-
tuor foliolis
conflantes, &
in medio fta-
w«j»t/4aliquot
lutea haben¬
tes , interdum
corymbatim
in fumo caule
quafi vmbel-
lam conficiuc:
quibus fuccc-
dunt feminum
receptacula
ex acuto prin¬
cipio inlatiuf-
culam bifidam
crumenulam
definentia , femina Brunfclfio parua & nigra.
Hxc magnitudine 6c foliorum diuifura mirelu-
dit,vt quis diucrfas poflit fufpicari fpecies.

Guido , nimis licentiose Galeni locum inter¬
pretans aic Polygonum elle virgam vel Burfam
palloris : Polygonum tk. Burla palloria multum
differunt.

Euchar. RceA. Burfa palloris 8c Perapadoris*
Brunfelf. Burfa tk Pera palloris maior, cui de-
1'criptioncs Diofcor.de Polygonia & Sanguinali
minime quadranr.

Cord.in Diofcor.Burfapafloris, Hctn
d?cHraur/id cll,Burla palloris minor.

Trag. Burfa padoris, Burfa palloris maior &
vulgatiffima.

Cornaf.in Diofc.credit Burfam Palloris vulgi
Medicorum clfc Herbam Medicam. Sed De-
fcriorioMedicx Cornarii non conuenitcu Bur-
fa palloris vulgiMcdicorum,fufpicio mihi aliqua
oritur de Crilta gallinacea , vel Comarium ne-
fcire quid feribat ,’llirpium enim non fuille peri¬
tum fuis ex libris latis apparet : vulgi autem Bur-
fa palloris vel Chiifla gallinacea nullo modo co-
ucnir cum deferiptione Medices.

Matthiolus qui fine deferiptione pingit , ait
non defuifle.qui Thlafpi & Burfam Palloris vul¬
go didlam,vnam & eandem clle plantam exifti-
marint fed eorum fententiam prorfus exploden¬
dam meritb cenfet. Licet enim figura limilis eflc
concedatur, attamen quod Lacuna monet , viri¬
bus & temperamento multum differt.

Cxfalp.qui Burfam palloris vulgi inferibit fo¬
liis Erue* , leminc exiguo & flauo, fapore fuba-

cri : ar tota herba infipido & ghitinofo, ait apud
Antiquos inter Thlalpi genera numerari. Id au¬
tem Thlafpi deferiptionem Diofcoridis partim
offendere : nam folia in cacumine diuifa, 6c fru-
&us in extremo latos huic plantx magis conue-
nire. Ex Galeni hi Horia colligere licere Burfam
palloris ede Thlafpi deterius. Ac Burfam no-
ilram palloris Caplcllam dici inter extera nomi¬
na Diofcoridi aferipta.

Fuchf.hift.& Icon. Dodon.gall.& lat.in fol.
Burfa palloria. Gefner.hort.Burfa palloris ma¬
ior Sc minor. Burfa palloris, Thlafpi fatuum.
Lobel.Obf.Sc Icon. Piant. Burfa palloris. Cam.
hort. Burfa palloris eleganti folio indar Coro-
nopi repentis. Eidem in Matthiol.hid. Gerra.
&Epit.vr & H.Lugd. Burfa padoris. Tab.Icon.
8c Hid.B ilrla paftoria maior. Item Burfa pado-
ria minor.

C. Bauhin. Phyr. b urfa padoris prima maior
folio finuato. Secunda Burla maior folio non
finuato, Burfa padoris folio integro. De quatit :
Naturx lufum tantum exidimabamus , verum
cum aliquot annis ide obfcruauerimus, k priori
didingucndamcenfemus. Tertia Burfa-pallo-
ris media. Tabem. Burfa padoris minor.

Schvv.Cat.Sil. Burfa padoris maior,.Silef.«£e^
f4)elfrftut / <0afd>cnfrfliit / Bluttf raut.

Burfa paderis, vulgo Officin.& It.Bnrftpafio-
ns , aliquibus P era pjjluria , Sc Pera pajlurisy non¬
nullis Herba Cancri , CrifpuU , Sanguinaria 8c Sa -
gumalis dicitur , ncc iniuria, [vt videtur Trago]
cum fanguinis eruptiones fidere podit. Vide¬
tur tanwnipfi non Sanguinalis fed Sagminalis
ede legendum, quod li firmum ellet , certe hxc
planta non procul a Verbena prima Diofcor.di-
lkrct. Nihil tamen affirmat. Inuenimus nps
manufcnptumpcr Leodigarium Ritzianu Bur¬
fam padoris ede Io.Frifioin Di&ionario Lpn-
chitim alreram Plinii, Gcrm. ©ccfclFraur/ <Fe*
febdfraut/ Bluttf raut/ & £irtenfccfel : Bclg.
Borfefcne cruyt. Gall. Bourfe depajleur ou Ber-
ger &T abuurer. Geneucnf. 1’berbe d‘Efpingher.
Caftil. Pan y que filio. Hung. Pafior & Zenye. b oh.
j foboffFa.

Burfam padoriam vidi florentem Martio, Pa-
i tauii Februario. Geneux paflira Ianuario,Mar-
‘ tio, Maio, Noucmbri. Balilcx florentem adhuc
Odtobri, Lugduni abundat. Montbclgardi floret
; Martio, ac interdum tota hicine etiam in horto
Il.E.C.fponcanca,ad hortum feracum vidi flo¬
rentem Aprili, folio non finuato, an perpetuo ta¬
lis nondum obferuaui. InDucacu VVirtcmbcr-
gico circa fontem Admirabilem florens Augu-
do , In monte Tcck Odtobri. Secus vias locis
defertis & incultis, ac in ruderibus vt plurimum
fponte proucnit : & quandoque maior , lubinda
vero minor, omnino exigua. Floret, vigtft, ac
femen perficit tota xdate.

Vires huias non vulgares celebrantur , ex a-
ceto enim , idfcribcnce Fuchlio, trita collcdtio-
num inflammationes refrigerat , ac eb confluen¬
tes humores cohibet: imponitur facris ignibus 8c
quibus ftomachus xduat. Succus eius purulen¬
tis auribus infunditur: cruenta fanat vulnera,
mire efticax cd in comprimendis omnibus fan¬
guinis eruptionibus . b urfa padoris ficcata, aic
Tragus, vino rubro vel aqua pluuiali,in qua cha¬
lybs cades cxtin&us fuerir,decodta,ac pota,dyfe-
tericis ac lientericis, fluxiones alui cohibet, vrin?
fanguinolentx medetur, fanguinis cxcreationcs,
menfiumque abundantiam profluuia fidit, omni-

umque

Nomini

Locus &

icmpw

Vires

937

LIBER XXIL

umque internorum vifccrum quafuis erofiones
fanac : eadem aqua dcllillata per aliquot dies
continuos mcnlura quatuor aut quinque co¬
chlearium pota edicit. Errhinonex lineo panno
fadlum, fuccoque herba: madefadfcum ac naribus
indicum , fanguinem (illic: idem fuccus,Yel aqua
etiam deftillata, vulneribus recentibus colluen¬
dis vtiliflimafunt : Multi in eafunefententia, vt
credant , fanguinem e naribus aliifue vulneri¬
bus manantem cohiberi, li herba falcem , apud
cum hominem incaluerit.

Burfa palloris , autore Matthiolo, ex refrige¬
rantium effc , exficcantium & adftringcntium ge¬
nere. Quapropter prodeft trita de emplallti
modo impolica inflammationibus &z lacris igni¬
bus, decoquitur pluuiali aqua: cum Plantagine
& Armenio luto ,.bibiturqueeius dcco&um ad
inteftinorum di/iicultatem , de ad cruentas ex-
creationes. Sidit menlium abundantiam , lie-
ius 6c Pcrlicarix dccodo inlidcant mulieres : c-
fturqueadidem,& contra denique omnes Hu-
xiones cflicax ed,tcnui pulticula circumlita dc
in oleo frixa : additur iu empladris,qute ad ca¬
pitis vulnera componuntur, ik. in vnguentis co-
plufibus: adgonorrhxam accipitur vncia vna.
iliccie recenti herba exprc0i,cuius li copia non
decur, duplu n iuris decocta: iiccq iierbs, additis
camphora: granis tribus, bibiturque diebus ali¬
quot continuis. Succus cum Aeizoi lucco aut a-
ccto miduspartium calidas collcdfciones , de fa-
cros.igncs cxtinguic. Sunt qui feribant Burfam
padona Idlcrum profligarc,li limul folia, flores,
8c Thecre calceis indanturjvt nudum pede codn-
gat, coque modo ueambuletur.dccodtu in collu¬
tione omnCs fanat fauciii tumores. Succus vtili-
vter podagra: calida: pudendorumque feruidis tu¬
moribus illinitur. Celebris ad languiiy* filtendu
defluxiones repellendas , fueeo poto in fpueo
fanguinisdt dylenterin, trahitur & fuper varos
ad languincm inde fluentem. Oefalp. Herbam
cx aceto terit de carpo adhibet vt fluxum fan-
guiuis liftatjde rigorem tertiante compefcat.Bur-
Li:n palloris frigidam de liceam in tertio gradu
cenlcc Lacuna, ac ideo rcflringcre omnem par¬
tem, de reprimere orrinis generis fluores.

Lacunte bellum moliet Lob.cumque cum plu¬
ribus aliis taxat, dicens: Gullu non perinde vt
Thlafpiacri, fcd exiccante potius quam refrige¬
rante. Nam qui quia fanguinem fillat ( fiftit au¬
tem ftrenue) frigidam faciunt, infelici argu¬
mento vtuntur, etenim vmbella:, florefquc gu-
llanti aliquid acrimonia: inurunt , indicioque
funt ficcando Colligcndoquc lillere , vt porri
fuccus, vitriolum,vrtica : non refrigerando :
trita carpis imponitur , addita Plantagine , ad
tertianas ipurias, purgato prius corpore. Ad ha:-
morrhagiamfanguinis ex quacunque parte fluat
Burfam palloris contufam,cum aqua frigida ap¬
plicat Timot.Roll.parti vnde fluit,d£ fubico cef-
lat. Si e naribus fluit aut cx alio capitis loco, ap¬
ponit capuispullibits, fubitoque fupprimit. A-
quam dellillatam Burf$ palloris aut decodlum e -
ius menllruos fluores de dyfcncerias rubras po¬
tam compefccre feribie Brunfclf. Sic de pef-
lum ex cotone fadtuin dc fucco eius in-
rindtum. naribus indicum languineminde fluen¬
tem lillere. Herbam gcftatam cum naturali ca¬
lore tepcfadla fuerir,idem quoque facere perhi¬
bet, quod dilhculrer credimus, & quia res herba¬
ria cerre infinita ell,id aliorum obferuationibus
iudiciis de experientiis confcrendu relinquimus.

Tom. II.

BVRSA PASTORIS PARVA

folio glabro , fpilTo,

BVrfula i-

fta parua Dcferip
clt , radice vni-
ca , fcd in te¬
nuiores fub-
diuifa : fultum
primum lim-
piex,rotundu,
paruum , alia
Burfie maioris
more aliqua¬
tenus lacinia-
ta, cralla, gla¬
bra, vix fexta-
talia: cauliculi
liuguli vel
plurcs, dodra-
tales,ac etiam
minores : fl f-
culi multi fi-
mul , albi: fili-
qua rotundio¬
res quam in vulgari. In foliis nullum manife-
llum faporem animaduerco, in fummitatibus in¬
gratus e il.

Plart.Icon.Palloria burfx minima.

Tabem, lcon.dc Hili. Nailnrcium petraeum, Q.s.nit.
C.Bauh.Phyc.Burla palloris 4.fiuc minor:Bur-
fr palloris r>. Tragi line icone, h hic autem Bur-
fr palloria: cum non fiat valcula,vc vultTragu^,
acinis peponum limilia, merito cxillimo Tra¬
gi Pafboriam burlam er.huc non referendam,
led adlequcnrem.

Itinere Mafmu,llcr,Than, de fraufmattcn in-

ucninicnfis Aprilis fincBurfam palloriam hanc,

antehac non viiam ; reperi quoque in muris qui-

bufdam inter Remircinont oppidum Lotbarin- ^

gite dc Plumarias Thermas , paruam, lingulari

caule. Nobis etiam data licca Argencinq a D.

Vldarico Chelio Medico infigni. Balilcts ad
o r

margines aruorum vteunque raro , prariemm
extra fyluam prope Wyi pagum obleruauic Ge¬
ner Chcrlerus.

BVRSA PASTORIA MINIMA,
oblongis filiquis, verna, loculo,oblongo.

L5 Vila hzc Defcr;pu0
■^minima,
radice cll re¬
nui flima dc ra-
dem fibrola : £
qua per terra'
Iparguntur fi¬
lia mulca iri
circulum o-
blonga de an-
gufta, de mu¬
cronata , vix
vnciam longa
interdum ru¬
bentia , hirfu*
ta,virecia mo-
d6,modbrube-
tia,orisper ex-
tremu aliquot
Crenis inci¬
lis, laporcpri-'

Kkkk i

Locus &
Tempus

s;s HISTORIAE

mum fubaftringente, tandem acri,niccofo£c rel-
licanretinterqux caulis nunc vnus>ali4sbini,tcr-
ni & plures teretcs,palraarcs .aliquando vix fex-
tantales yflofculos fuflinent timui multos albos,
aliquando purpurafccntes Buris palloris vulga¬
ris maiores, quatuor foliolis bifidis conflantes,
cx pediculis plufquam vncialibus: loculo oblongo
comprclfo nulla lacuna vt in Burfa vulgari , nul¬
loque dilTepimcnto intrinfccus dillinclo: femen
continente minutum , rotundum : Semi¬
ne maturo 6c decidente remanet tenuis mem¬
branula alba>qualis in Lunaria maiore.

Hanc dcfcribens Tragus , Burfam paftoriam
6.2c pofttemam fecit , quam fr. C. Bauhinus in
Phyt.ad praecedentem refert contra meam fen-
tentiam vt iara ante annotatum.

Brpnfclf. pidluram exhibuit nomine (Bch^js
blum / qua: melius placet quam Lobclii. Huic
autem in Aducrf.dc Obf& Icon. Piant. Parony¬
chia Alline folia.

Dodon.Lat.in fol. Paronychia vulgaris titu¬
lo depingit & dcfcribit, ac dicit : Veram & le¬
gitimam hanc cllc non conflat, vt enim Diofcor.

tt&vvX1* Hauvio/jv/ vj.wvr n j e/.stT-

7o-' , 7 v/f 5 ?u».o/f u(7?c;: id cll. Paronychia fruti-
culns efl limilis Peplo, longitudine minor, foliis
vero maior. At vulgaris Paronychia nec fruti¬
cis in modum veluri Peplus aflurgit , nec maiora
ci, led minora quam Peplo 1'unt foliola.

Tabern.Icon.& Hili. Alline minima.

Camer.quiad hili. Thalii Pilofcllam filiquo-
fam minimam omnium vocat , inter figuras ico¬
nem fub Pilofclla filiquata ponit picla ad meam
piata, quam cum deferiptione Gclncro miferam.

Hift.Lugd.Mydfitin partiam Dalcchampii in-
feribit.

C.Bauhin.Phyt.Burfa pafloris 5. liue oblongo
loculo minor dicitur. Hxc, inquit,non folum
magnitudine Sc paruitate variat, liquidem etiam
minima vnciam Sc fcfquiunciam longa reperia-
tur : verum foliorum forma diferepat: habe¬
tur namque foliis integris, vtLobclius, Dodonx-
tis,Lugdun.pag.iii4.1ib.ii.cap.^.& Tabem. Icon,
pag. 708. pingunt:datur & latioribus laciniatifq;
foliis quemadmodum L11gd.pag.wjfil.11.cap.54.
nomine Myofotidis pnrux exprimit. Similem
pofleriori cx monte (rfrirjel/ qua itur in Italiam
habemus, qua: tamen non folum folia in orbem
humi lirata habet , fcd paulo altius quina fcnauc
obtinet lata Iaciniata ,& in cauliculi fummo v-
nicum quod in fummitate tripartitur , capfulam
quin etiam obtinet priore duplo maiorem, cam-
que non oblongam, fed fubrotundam.

Schvv. Burfa pafloris minima, Silctiis m?
cjcrfiblumlm ( llos famelicus ) didla. Credere
enim vulgus ait eius vbcrcm protientum annenq
caritatem denotare.

Gencuae en plain palais , floret principio Mar¬
tii & Aprilis , palfim fccus vias *k in fegetibus.
Montbclgardi florens Martio in muris in Horto
E.C. Monfpelii florebat Vere. Prope Bcftor-
diam medio Aprili inueni cum membranulis te¬
nuibus remanentibus a femine deciduo. Frater
Bafilexobferuauit. In Silcfia [inquit Schvvcck.]
Aprili floret in multam xftaccmduccrclcenrc in-
rcrira femine. Arcnofis agris & hortis plurimis.

BVRSA PASTORIA FOLIIS
Perfoliatx.

BVrfam paftoriam Perfoliatx folio, voco pul¬
chram herbulam, cwiradix tcnuis,fupra vni-

PLANTARVM.

ca.mox fibrola, aliquot coliculos palmares 6:
bretriores (interdum vnicutn) emittens, colore cx
fufeo Icuircr rubente & virente, vcluti glauco ,
liques , teretes , ex folioru alis ramulos noniwqua
producentes : folia iupcrioEaaltcrnatim caulem
Ime pediculis amplexantur , alis eorum fere con¬
currentibus , vt a caule perforari quodammoio
videantur, vnciali longitudine,dimidio angiiftio
ra,den(lufcula, glabra, glauca vt Perfoliatx : fltff
culi politu florum Burfie vuigaris,parui,albi,qua-
tuor foliolis conflantes inuolucro totidem fo¬
liorum in fufeo viridium circundati , ex pedicu¬
lis tenuiffimis fcmuncialibus , in medio Jluniwx
crocea : decidentibus floribus, imo antequam ii
etiam in totum decidant , fubnafcuntur fihqtu
parux Burfx paftorix, forma cordata, veluti m-
fradla,vt in Thlafpi , / eminaque continent parua
comprelIa,rotunda,fubrufFa : Sapor plantx fub-
acris.

Camer. infinchort. cx plantis meis ticcis
fub titulo Pilofellx figuram habet.

Hift.Lugd.fub Thlafpi primo genere a Dale-
champ. oblcruaro.

Tabcrn.duas figuras habet tam in Icon.quam
Hift. Ac prima

Thlafpi oleraceu
Baurcnfcnff ,
infcnbit : altera
Thlafpi minimu
Clufii , Flcinfi
fEfylafpi.

Clufii Pann. &
Hift. poft.Thlaf-
pipumilu, Thlaf¬
pi 3. Thlafpi roo-
tanutn minus, fe¬
minibus acris (a-
poris. Forte ea¬
dem cum noftra,
fed minor ratio¬
ne loci vbi pro-
ucnir.

C.Bauh. Phyr.
Thlafpi 5. fiue
Perfoliatx fure
Brafficq caocftris
folio , maius.

Schvv. Burfam pafloris minorem appellar.

Burfam paftoriam folio Perfoliatx inueni in
Burgundiaiuxta Oppidum Infulam in vitibus ad
dextram qua itur ad Tres Reges, florebat Aprili.
Hanc Monfpelii vidi,vbi florebat & capfulas fe¬
rebat mcnfc Manio. Montbclgardi in Horto
11. E. C. copiose fponrc prouenir : & florere
Manio & Aprili , Gcfncrusad meam plantam
flccam adnotauit : Aci Myagvios retulerim. Of¬
fendimus capfulis maturis mcnle Maio in Du¬
catu VVirt. inter /Leutrcnbcr# 8c Sturgardiam.

Deum

BVRSAE PASTORIAE SVBLONGO LO-
culo aiiinis pulchra planta.

PEr terram fpargit folia, Barbarcse muralis ali¬
quatenus limilia, breuiora , latiora , magif-
que rotundata i duas vnciaslara , per ambitum
ferrata, hirfuta,afpcra nonnihil , cuiufmodi etia
per caules ramofque.fed portione minora , cer¬
nuntur fine pediculis, flarim autem e radice te¬
nui plures emittit caules , alios aliis fccliciusa-
dolcfccnres , cubitum altos &: ampliores, non-
nunquam in ramos plures diuifos, quos non , vr
Barbarca,

Defcript/

LIBER XX1L

Barbarea, cauli
apprimit, fedab-
fcedentcs didu¬
cit : flores lingu¬
lis ramis multi
cohaerent, parui,
albi , quos exci¬
piunt ferte lon¬
ga loculi burfa:
paftorix fublon-
go loculo iimi-
Ics, bifores , qui
in medio ftriam
habent, quorum
altrinfecus ab-
fccdcntibus val-
uis femen appa¬
ret minutum,
relicta diflcpic-
te membranu¬
la.

Hanc piatam
cum liceam ante 30. annos fn i fi flem D.Gefnefo,
adeam annotauit, videri referri polfc ad Mya-
grifylu.fpeciem. Sed perinde ell flue ad Mya-
groli, flue ad Burfam palloris referas , inquit
C.Bauh.in Phyt. qui huic inter Burfas palloris
Textum locum dedit, ac Burfam palloris loculo
oblongo maiorem appellat.

& Monlpelii Martio florentem & filiquas feren¬
tem legi , quo menle etiam Bafilcx locis cam-
pellribus ficcioribufqueproacnirc folet.

Burfe. pa foris affinis herbula filiolis Thymi.

Humilis quardam herbula affinis Bilrfie Pa¬
lloris , copiofa in Sicilia & in Plumbi-
ncnfi agro fecus vias: ramulis dodrantalibus
multis humi procumbentibus : foliolis Thymi,
rotundioribus, caildicantibus,TubhiiTutis : qui’
flofculos fert tota hyeme candidos , veluti in ca¬
pitula aceruatos, in fummis ramulis, odore qua¬
li fimilimo flauo mellis , fruttus minutos Ibcri-
di fimiles : Planta infipido fapore conflat, vt
Burfa: palloris, Cxfalp.

, DRABA VETER1BVS. ^

Cap. VII.

AVthoritatc Diofcoridis herba in cu¬

biti altitudinem afllirgit tenues fpargens
virgas & ab vtroque latere folia veluti Lepidii,
teneriora (arraA^Tipet, quod etiam fignilicat mol¬
liora, ) tamen & candidiora. In lumma vero
parte vmbellam quemadmodum Sambucus [ aV
7/f] qua: flores habet albos (av% mv>&. vulg.Af-/*
(tenues, ) ac fic etiam Manardp legi placct:)Hu-
ius herba coquitur cum ptifana , maxime in
Cappadocia. At fru&us [jj^ptoV iplius aridus.
Piperis ( 7n7A?ieor) loco obfoniis mifcetur. Et
quoniam htec pollrema , At fructus &c. Plin. de
Dryophono tradit, Cordus eoniedtura d udius
( non quidem Tat probabili nollro iudicio,)Dra-
bamDiolcoridis cum Dryophono Plinii vnum
idem eiTe cxillimat.

Serapio Drabam, Oribafio Braben didlam (in¬
quit Sarrae.) Nafturtii generibus annumerat, &c
Nafturtium Orientale appellat. Cxterum in¬
ter notha Aldini exemplaris , hoc ipfum caput,

vt Hermolaus habet, cum Arabidis herba: in-
lcriptionc repetitur, ira vt Arabis & Draba v-
mus & ciufdcm planta: diucrfa nomina fuiiTc vi¬
deantur.

AH ab hac opi mone alienus cll Cornarius ac
Drabam herbam fuppofititiam ede in DioTc. &c
ab aliquo adferipram cxillimat : c b quod bis in
hoc libro habcatur,rum hocloco,tum ad finem
poli Glaftum ante Telephium in^rufa.Sed illic
Arabis appelletur, 8c alias eadcin de ipfa tradan¬
tur » iifHem etiam verbis : vt ncc de nomine,
nec de re latis conflet : maxime quum a-
pud n ullum alium Scriptorem, neque Drabcs,
neque Arabidis herba: mentio fiat , altero lanc
ex altero corrupto. Quarx* non videt, quantum
fidei debeat haberi his , quiNafturtium Orien¬
tale, vel Babylonium cile Drabam dicunt : aut
etiam Cuminum fyluellrc.

DRABA MVLTIS FLORE ALBO.

Vix cubitu Djfcriptjo
Tuperat

Draba, caule
rotundo, ftr i a-
to,cx radice li¬
gno ia Turgen¬
te, multiplice:
quem folia al¬
ternarim bali
ima ampledlu-
tur , oblonga,
vncjam & lef-
cuniiam lata,
finuara : cau¬
lium faftigia in
creberrimos a-
bcunt hircu¬
los , & ipTos
quoque folio-
los : quibus
vmbellatim in-
fident flofcr.lt
candidi , quiV
dclaplis eapfu-
/■efuboriuntur,
corculum imi¬
tata: ex cono
ftylum exiguu
promentes,
qua: binis Tuis
loculis totidc
femina parua
rufFa conti¬
nent.

Nafcitur,in-
quit Matth. in
Ananiciifi a-
gro planta fo¬
liis Lepidio
non difli mili¬
bus, & vrnbel-
la fere Sambu¬
ci, Drabam ad
amuflim refe¬
rens , quemad¬
modum & 111 Galliis nafei Ruelliusteftatur.

Camerarius cui ad Hill.Gcrm.Matth.& Epir,

/lrabis flue Draba dicitur , habet folium in fila
icone valde hirfutum, nos talem hirfutiem non
Kkkk 3

)

HISTORIA PLA NTARVM-

obfcrtiauunus. Pannonica fane Draba hirfuta
cft,verum piiibrcuilF. eiquc non folum ferrara ,
fed ctia}aciniata,vt oblcruauimus in planta no¬
bis per Agcrium data pro Pannonica in Andria
collecta. Monfpclicnli concolor nobis videtur
& ciufdcra forma*. Eidem in horto Arabis ve-

Lobel.dcPcnx Adu.Obl.6: Icon. Piant. Ara¬
bis line Draba. Hilt. Lugd. Arabis feu Draba
Macthioli. Cxfalp. Draba. Clul.Pann.6c Hilt.
poft.Draba vulgans i. folio in ambitu dcntaco
cx viridi cinereo, fapore acriufculo 6cc.

C.Rauhin.Phyt. Draba prima vmbcllara : qua
ait Matthiolum,Lonic.& Lugd. dentatis pingere
foliis, quod hactenus in ipfa planca obferuaucrir:
ac Lobeiium, Caltor. Cluf.Jlicet hic dicat denta¬
ta,] foliis incegris delineare.

Nomina Draba multis flore albo,grxcc , A«|i ;

Sc Ajo, 5;], Arabis flue Draba , nonnullis Naftur-
tium Babilonieum & Orientale, it .Draba. Gcr.
«EtirFifd; frefl : Gall. Dr4//t\

Locuj & Drabam Monfpclii in marginibus quorunda
fempuj. agrorum iuxta vrbem : Patauii in horto publi¬
co &Z apud Corcufum florere vidi mcnfc Martio:
Fraccr florentem obfcruauic Maio. Nulli fere
agrorum margines circa Viennam, toraque adeo
inferiore Auftrii>hac planta, non fune obflti,quq
fubinde in ipfa etiam acua late irrepit. Floret
Maio & lunii initio,fcmcn fub Iunii hnem ma¬
turum clt. Meminit Cludus etiasn hanc plantam
legere in Infula illa qua facit Rhodanus in duo
cornua diuifus inter D.Acgidii Fanum 6c Are¬
latem, dum Malflhamproficifccrcrur.

DRABAE SPECIES GLABRA.

PRo Drabxfpccie dedit nob:s plantam D. D.
Agerius Argencincnfls Medicus, collectam in
Defcriptio horto Bononicnli, qux mulca habet flmilia cum
Draba ante deferipea , cxcrefcit tamen pene ad
duos cubitos, quantiim colligimus cx plantis Ac¬
cis, an vnum vel plurcs ferat caules ignoramus ,
ii tamen funt concaui , glabri : per illos alter¬
narim caulem ampledtentia folia (errata vel la-
ciniaca, fcd minora mulrb longitudine & lati¬
tudine, in ramos fuperiores partes diuidunrur,
qui longiores quidem : fcd minus fc expandunt:
flo/culi minimi albi : quibus capfuU luoccdunt
paruz.

JDRABA MINOR CVM ORBICVlA-
ribus capitulis.

Defcriptio D Raba minor : Drabx genus minus Clufli

_ flne icone, multa promit a fummo radias
capite foliola, .longis pediculis nixa , aliquan¬
tulum angulofa , villis quibufdam obfita , inter
qux gracilis exilic cauliculus , palmaris , paucis
foliolis longioribus prxdicus , qui a medio fere
adfummum orbicularibus capitellis onuftus cft,
membranula in binas partes diuifis,/e;/7CH exile,
fufcum,concinentibus : radix , pro planta; exi-
litate, fatis craira,pauciflimis hbris donata : vi-
uax v» arbitratur , namprxccdenris anni cauli¬
culum adhuc retinebat ea planta , quam Guliel-
mus de Mera Medicus, in itinere oblcruatam, 8c
inter chartas repofitam , floribus tamen caren¬
tem, Cludo Francofurti donabat Anno 15573.

LEPIDI VM PAVU.

Cap. VIII.

EX radice digitali repente furgit caulis flnguli-
tis , tedhis , gracilis, lxun, fungola medulla
farctus : bicubitalis 6calcior : fjlia Mali Cicrix,
fxpius maiora, in ambitu crcnata,rigida,cx viridi
in luteum vergentia , fapore Sinapios : fLf-
cnli puflllijCopiofl, albidi, apicibus herbidis.

Ambx noflrx icones funt cx Guarinianis ,
quam autem plantam denotet fccunda,nondjm
nobis conflit.

Facile autem nobis perfuademus plantam
quam hictra-

Dcfcrij

dim4s,ucmpc
Pipcririn, etlc
LcpidiumPli-
nii Diofcor.

Galeni , &

Pauli, diucrfa
plantam ab’
lbcride Diof¬
cor. Plinii
Democratis,
vt monuimus
ante capite de
lberide : in
quo nobifeu ^
ientiunt plu-
res.vcMaran-
tha.

Qux autem
Veteres tradi¬
derunt de I-
b eri de 6c Le¬
pidio , item
xquiuocatio-
nes , nos tra¬
didimus ante. Ltpiim

FIcrm.hanc cilamd

S annum

Plinii i
rep.

Rafkam*

forte cxifli-
matin Diofc.

Lcpidiu Co-
lumcllx fati-
utim , Plinii
peregrinum
Lcpidiu , Ra¬
phanum in
Pannonia di-
6tunv Pauli
Lepidium.

Rucllius ad
radicetn flue
Raphanum
retulit.

Lepidium
Antiquorum,

Piperitis &

SihquaftrumPiiniimultisputatur, quam fecu m
tus (ententiam aliquando cft Braflauolus : nunc ZneJ!
vero mutauir, & Pauli & Plinii Lepidium exifti-
mar, ac etiam Diofcoridis, diftinguit enim ab I-
bcridc eiufdcm. Serapionis 6: Arabum etiam

Sccireragi facit , oftendens Auiccnnam poflre- _

mo loco dc -Scciteragi cor.fudiflc Iberidem 3c Auuemo
Lepidium. Vocat prxcerca Pencrellam. errori

A Cordo dclcribirur 6c vocarur Lcpidiumfl- rentTt^4-
uc Hiberis maior. Item Pipcrina & Zin zibe-

l. (fidium

Piftntu.

Si/tjuaJIr

Sctu»r*i

Arabum.

I

Lepidia

mefi pi
■itisPha,

LIBER

Lepidiani, inquit Tragus, eit Germanis didhmi ,
pfeffciTraur/ hoc cft, Piperitis ifcnffhttut: nam
ad Sinapi referri poffc neminem lyercpnto.

Matdi.in Diolc.nonpotclhio admirari, quod
tam facile crediderint Hermolaus.Manardus.ac
RucUiusillos fccurus , Lepidiumeam plancam
effe qua: vulgb in Italia appellatur Raphano ; nili
noftratem Piperitim , quic proculdubio Plinia¬
num refert Lepidium, Raphanum vocaucrint.

Fufchf.ab Iberidc diftinguit Lepidium , vulgo
herbariorum Piperitim.

Lepidium Diofe.& Piperitim Anguill. diucr
fam facit a Galeni Ibende Se Lepidio.

Lacun.in Diofe. vocat Lepidium Plinianum
& Pauli, & Piperitim vulgi.

Gcfner.hott. Lepidium Aeginctie , 0rn fib
Fraur.Romai Crapinella dicta.

I 'dfintlU Apoll.rad.t. in Tripheua Saraccnica magna.

Lepidium Plinii, IbcridcmPauli fecundam. Idem
cum Piperite maiori, vulgb Ijerba Puera [ fi her-
”ra r‘' bula: nominc dignaretur, lique Actio non reda¬
maret ] cum Angui llario Diofeoridis Lepidion
concluderet.

Piperitis Neotericorum feu quorundam filuc-
'i fhtnus ftris Raphanus , Gall. Pajjerage, Gemi . p fe (fer^ |
'• / Belg.pcper cruyc/ Videtur Lepidium ]

Pauli & Plinii, non irem Diofeoridis : Non elt
etiam Piperitis Plimi,licct interdii ita vocetur.

Lobcl.Sc Pena in Adu. merito tuentur Ruel-
lium aduerfus Matthiolum cap.proprio de Le¬
pidio, dicentes : Piperitis, Galba: plebi pajferage,
Paulietiamquc Plinii iberidis fiuc Lepidii notas
explet : futiliter Sencnlis Barbaro & Ruellio m-
fulratquuin lapfos dicit , vt pLicarinc Raphano
Italis didtum Lepidium effe : pcripicue Ruellius
hunc errorem detexit. Hodierna die vocatur
Raphanus aggreftis Olhcinis Se mulierculis
Belgis : Gallica plebecula etiam nomine Ra¬
phani fylucftris Piperitim fcu Lepidium vocitat,
vt monet Ruellius Matthiolum decipiens , neu-
tiquam deceptus. Lobel.Icon. Piant. Raphanus
lylu.offic.& Lepidium Aegineta: vocatur : Idem
ait Se in Obferu.vbi etiam Lepidium maius Cor¬
di & Tragi nominatur.

Hift.Lugdun. Lepidium Pauli Se Plinii , Lepi¬
dium i Diofe. prorlus diuerfum. Lepidium Pauli
& Plinii primum, fiuc maius , k Rcccntioribns
Piperitis nuncupatum.

C.Bauh.Phyt.Lepidium i.iiuc latifolium.
Horc.Luiit. Lepidium Pauli Asgin.3c Piperitis
cum Brunfeliio, tum (noneit autem Piperitis
Plenii acerrimo euftu linguam vellicante ) ab
Offic.Raphanusiylu. [nonille quidem dc quo
poftfariuum diximus, neque Raphanus ruilicus]
fed qui a Gall. Pajferage nominatur.

Lepidium fiue Piperitis Geneuxin hortis co-
pioie prouenit & ferpit admodum: inhortomeo
pulchri .denique tota hieme virebat , florebat
menle Iunio. Sponte prouenic apud fluuium
Monipelii. Lugduni, Bafilcx.Sr Montbelgar-
di in hortis meis Se aliorem florens Iunio &
Iulio.fuo reptatu in areis infcfta hortulanis , Pa-
tauii in horto Mufati.vidi & Ferrarii in Coeno¬
bio S.Dominici b Langeli.

LEPIDIVM NON REPENS.

RAdix fibrata, ex qna/o/ia oriuntur primum
palmaria 4: felquipalmaria , anguftiorc
principio , penes pediculum fextantaiem aut
quadrancalcm,fenlim dilatata ad ternas circkefc

XXII

elt. (f
rkarus
:U fantur
ftnfurA
Atrh,

9V

vAbias > fenfim
clcniib in cixu-
fum mucronem
difmciiria, nul¬
lis per ambitum
crenis dentata»
faporc Lepidii
Pauli fe ruido.

Icones lioltrj:
dnse ex Guari-
nianis nobis vi¬
dentur. medio¬
criter exprimere
Lepidium non
repens.

Lobcl.Obf.&

Piant. Icon. Le¬
pidium an¬
nuum.

C.B.Phyr. Le¬
pidium;. fiue
Giafti folium.'

Lepidium non
repens aliquan- _

do annuam pia- rocus ^
r . tempus
tam exiihmaui,
quia farpius in
Horto 111. E. C.
hieme periit fe¬
mine deciduo
fpote iteru pro-
ueniens, tandem
eo. ii peri etiam
hiemem perfer¬
re polle. Idem
vidi Argcntinai
pifchrc virens
Octobri in hor¬
to Friacrici Me-
ycri.

Lepidio Pauli aliquatenus fimilis.

Perlignofos rawox.inxquales.buxcos.vatibdi-
uaricatos , folia Ocymi foliis rcipoiidnitia, acu- D£‘cr'Pt‘»
minara , hirfuta, laporc acriuiculo: flores extre¬
mis ramulorum confertur, cdnoelh.

DENTILLARIA RONDELETlh

S telones Defcriptit»
multos/ef-
quicubi tales
emittit, ftria-
tos, nigrican¬
tes , in alter-
' nos ramos
crebro didu¬
ctos: folia pin¬
nis caulem
copleCluntur,
glabra, at rouic*
rcntia,fcruidi
fapOris , Co-
nyzcj foliis pa¬
riarer extre¬
mos ramulos
multis nume¬
ris minora:
flores cacumi¬
nibus haerent
Kkkk 4

4

I I

I

t '

Vires

Dcfcriptio

HISTORIA PLANTARVM

aceruatimcongcfti, oblongi purpurei , calyce
hiriuto. Semina magna,nigra,acru.

Gcfner hort. DentclariaMonfpelii di&a, Sc
alio nomine Flammula : An de hac loquitur e-
riam Gcfncrus in fine hift.Cordicap.de Chamx-
ncriis? Cluf.Hilp. Antonii Nebriflenfis Lepi¬
dium. Quorundam Molybdena, hoccft. Plum¬
bago Plinii putata, vulgo Herba S. Antonii di¬
cta. Narbonenfium fuo tempore Dcntilariaap-
pcllaca , Granatienli vulgi Belcz,a. Lob.& Pc-
nx Adu.Obf.& lcon.Plant.Dcntaria vclDcntil-
laria Rondcletii & Narbonenfium : Acginctx
Lepidium itidem putatum : Molybdxna Plinii.
Cxfialp. liatis fylucflris HerbaS. Anthonii. Ca-
mcr.hort.Molybdenafeu Plumbago Plinii, Den-
rilaria Rondcletii: Romx, herba S. Antoni, Ita¬
lis C 'repanella , In Illyria Cucunda. Tabem. Ic.
Se Hift. Plumbago quorundam, (tocbfvaut/ivafis
fer pfcffcr/cuiplantxnon conucniunt nomina
Germanica. Claviffi Vir. D.Vlyilcs Aldroandus,
cum Bononix cilcin , vocabat Plumbaginem Pli¬
nii. C. Bauhin. Phyt. Lepidium 5-fcu Dcntilla-
ria.

Sunt i8.anni, quum flirpis huius (cuius tum
florum & fruvftus accuratam pi&uram a me defi-
derabat, meque adhortabatur vt gnauiter in
hoccc Herbario pergere m ,ficut & ipfe in luo fa¬
ciebat , addens bonam cllc inter mortales eiui-
modi contentionem ) deferiptionem cum ipla
planta miti D.Gcfnero nomine Dcntilarix Ron¬
dcletii , vti tunc vocabant Monlpelii,vbi floren¬
tem oblcruabum mcnfc Septembri. Vidi prxte-
rca circa Arclatam^ vno circiter miliari ab A-
ucnionc, iuxtacaftcllum Papx. Lugduni habe¬
bam in horto. Mihi etiam vifa Bafilex in horto
infigni D. D. Fcclicis Piateri , vnde tranftuli in
Hortum 111. E. C.

Hctba acris. Radix ad dentium dolorem
commendatur.

COCHLEARIA.
Cap. IX.

COchlca-
rix radix
fubcft craffiuf-
cula, recta ,
cui adnatx fi-
brx aliquot
longx, albx, a
qua Itacim o-
riuntur folia
rruilta,pcdicu-
lis lccundum
terram purpu¬
rantibus, duas
vncias
c ralla ,

lenta, modice
in cochlearis
fere modum
caua , fat uraro
virore prxdi-
ta, lupina par¬
te profundo neruorum difcurfu fulcata , rotun¬
da, alias angulofa: at qux in caulibus nafcun-
tur, oris reflexis magis funtlaciniaca , longiora-
qiic «Se fine pediculis, gemina ala , libera tamen
caulem amplectcntia : caules a radiccplures,an-

longis,

fuccu-

guloli, fubpurpurei , in ramulos fubdiuifi,do-
drantalcs Se minores , maiores vero cum femen
proferunt : Jlures multi , candidi, quaternis fo¬
liolis conflantes, nuiltifquc ftanunulis croceis eu
ftilo viridi : fucccdit m filiqms ■ femen. Totius
plantx lapor acris, Naflurtium relipicns,ficut Se
odor.

Dodon. gall. cuius figura non placet , Latine Cochlear m
Cochlearium vocat , Germ. IojfclFraut : Gall.

Herbe aux cueilhers : Beig. Icpclcruyt.

Britannicam veram , Britannicam Plinii, Sci¬
mus, inquiunt Lobel.Sc Pena in Adu. vifam cfle
Herbam Cochlearis, verum neuriquam Plinia-
ni dcfcriptioni congruit. Lobel. Obi. Co¬
chlearia Bataua : Tclephium Lacunx , Thlalpis
Se Naflurtiis allinis. Icon.Pl. Cochlearia Ba-

Gcfner. hort. Cochlearia, vt&To. VViera,
quam Tclephium aut Britannicam efle negat,
j De hac Hadr. Iun.in nomencl. rei herbarix:
j Britannica Plinii , Herba Baraaix peculiaris :
i quam Frifios monftralle Romanis militibus tra¬
dit , vt putat , quod confines Oceano Britannix
vclut propinqux cius nomen dcdicauerint : in
quolingux imperitia falfum puto , quum vocis
originem referendam exiflimem ad Breitten /
ita dicuntur cxfpitcs e quibus aggerum moles ad-
uerfus maris impctumlurgunc,in quibus copio¬
se prouenit.

Hodie Cochleariam indigiramus, qiiodin ob¬
longis foliis extremitas in Cochlearii formam
rorundetur . Hollandi inde Icpclcruyt/ «Se lepek
blaben appellant. Non defiunt qui Tclephii
nomine eam dciignari malunt.

C.Bauh.Phyc. Cochlearia folio fubrotundo.

Marcus Hirlchcrus in thef. Cochleariam du¬
plicem facit Britannicam & Batauam.

Cochlcarix femen accepi annoi^o.i fratre
Cafparo Bauhino,quod Autumno fatum Se hyc-
me repoiitum in cella pulchre virens remanlic,
& Maioca-pit florere, folia fimilia primis foliis
Barbarex : remanet in horto , hiemem profert
& quotannis fe femine deciduo propagat,«Sc pri¬
mo Vere caulem producit , florens Marcio Se a-
prili i n horto lll.E.C.Monrbclgardi.

Cxcerdm facultatem habet , tcftc Dodonxo ,
calidam euidenter Se ficcam , virenti Nafturtio
lapore Se qualitate perfimilem. Malo quod
0c©rbud? Germania nuncupat , efficaciter me¬
detur, inlatte aut vino decocta. Se aliquot con¬
tinuis diebus epota. Tales pla;itariun lpccies
in quaque regione a Deo creantur , quales ho¬
minibus & animalibus ibidem natis maxime co-
ucniunt.Quod oculatus teflis multis documentis
monflrarc pollcm , inquit Solenander. Imo tam
confidenter hoc nixus comperimento fxpenu-
mero probaui, ex plantarum nalcentium freque-
tia me fere animaduertere polle , quibus morbis
popularibus , nimirum trJ)iuioic, quxhbct Regio
fiubiccta iit. Obferuamus hoc ipfum apud Da-
nos,Phrylios , H6llandos : quibus Scorbiuus
dictus morbus frequens, iftius quafi proprium
medicamentum, Cochleariam fcilicct , copiose
prouenire.

Britannica :

P litt.nor]
Cochlearia <

Telefhmm i

qttibu/Uam r

Locus

tempus.

Sccrbutui.
Cochlearia «

Cochlearia minima.

Domin9 ‘Koctjlreter Medie9 ofledit mihi Pfortz-
j hemix in horto Dj. Soceri Griiningeri Pharma-
copceiCochlearix genus paruum , florens cum
Aliquis menfis Maii 10. anno 1595. quod dicebat B mannis» \
I fibi nudum nomine Britannicx,ac diuerfum pu-

rabar.

rabat ipr«edeatigciwrc:fo!i4«utcm non mul
to maiora quira in Alline vulgari prbfereb.it.

LIBER XXII

•m

PIPER 1NDICVM, SIVE CA-
Icciicicom, iiuc Piper Siliqiuftmm.

)efcripti©

Cai>. X.

Piper Calemttcum, fiue Cap ficum
ublotmus.

Cap fi cum fi it qua luitor e
& rotundiore.

Piper Indi¬
cam fili-
quofum cau¬
lem profert
fiugulare pe¬
dalem aut cu¬
bitalem, angu-
lofam , hiriu-
tum , foliduin,
Cffitera viren¬
tem laturarius,
ca Jutaxat par¬
te ejui folia o-
riunrur ruben¬
tem : exeunt
aurem folia c
di niidiatis ge-
niculis jPcrli-
carke latiora,
acuminata, a-
trouirctia, aut
cx viridi infla-

1 a glabra, ncr-
uo fecundum
longitudinem
decurrente , a
quo ad margi¬
nes obliqua;
venae deriuan-
tur , pediculo
vnciam vnam
aut duas lon¬
go appen-
la : ex horum
alis ramuli
propagantur.
Foliis confimi-
libus ornati*.
flores vero tum
ex foliorum
alis, tum ad ra¬
morum diuari-
cationes pedi¬
culo longiori,
canaliculato,
faturata rube¬
dine tintfto,
dcorlum con-
feptenis foliis finiatis

torto, itifident exalbid:

Conftantcs,inediiun occupantibus violaceis api
cibus , torum autem florem in ca parte
ampledtente calyculo viridi in mucrones a-
liquot acuminato. Si/K/xrffuccedunr, nunclon-
gtf corniculorum inftar habentes,Vcl redxe, vel
lncurua: : nunc breues & contradar, per maturi¬
tatem punicantes , vel atrorubentes, nitida; : fe¬
men copiofiiiimum continentes comprelfum,ro-
tundum, fuluum. Radix breuis nec caule craf-
-lior,numerqfifiimas a lateribus fibras circum¬
quaque fpargem ; nulla eft planta; pars qua; a-

crifnonia non Ut pedita, (cd praeter reliquas in¬
domitus eftfcihifium & filiquarumferuor vren-
tiflimus.

SiliquaiftriUYi , Fuch/ii fentenda , conucnicn-
tiflimo nomine a Plinio lib.ao.cap.17. dida eft
herba h*c, 4 filiquis nimirum magnis & oblon¬
gis quas producit.

Eadem etiam ab eodem Pipericis,qubd femen Piperis.
eius guitatum Piperis faporem Sc acrimoniam ^u/£°
prae le ferat , nominatur. Alia tamen eft ab ea
quam vulgb Piper i dm appellant, vt monuimus.

Sunt qui Piper Hiffanum, alii Piper Indianum,
nonnulli etiam Piper Cbalecbittwocanz & Bre-
hliciim. Auiccnna^ingiber caninum Fnchfio,

Trago, atque aliis videtur efle: Dodonxo Adua-
ni Capiicum,forte quod femen comcftum mor-
deat, a mordeo. Siliquaftrum autem Pli¬
nii cilcjhcrbam cuius piduram damus, vel inde
conitar , quod Plinius Caftorc Siliquaftrum de-
monftrcr, caule rubro & longo, deniis geniculis,
folns Lauri : femine albo,tcnui , guftu Piperis,

. Et alio in loco: Panax Piperis faporem reddit,
i & magis etiam Siliquaftrum, ob id Piperitidis
| nomine accepto. 1

1 ^anc Piperitidem cum Fuchfio in qnatuor
j diftinguimusgcncra: In Piper fciliccc Calccuti-
j cum nigrum dc rubrum, feu maius & rainus.Pr?-
I ccr qua: , alia funt bina , quorum primum, maio-
i difcriminis gratia. Piper Calecutieum fiue

j Caphcum oblongius j alterum Capficum filiqua

f latiore & rotundiore inferibimus. Alii alias dif-
1 fcrentias notant in fihquis,radone formae & co-
loiis. Forma: quidem , qua; tum longa , eaque
vel craifa, vel gracilis & incuruata : tum breuis,
eaque lata, vel rotunda, & denique ( vt prodic
Camer. horr.) pilofo caule, pilis albis praedito,
latioribus foliis, frudtu longo, plerumque in acu¬
minatam longam appendicem delinente, flore
. quoque quam in aliis maiore: Color aliis initio
; nigcr,aliis viridis, in maturitate aurem , autcro-
I ceus aut rubicundus. Cactera in his omnibus
j non valde diflimiliafunt*

Monard.cx verf. Clui. Axis feu Capficum (-n
verf.Ital. Axicsauz Pepe fliidia, ) Piper Indi¬
cum ( AmeriCum potius Cluf cuius omnia oenc-
ra aliquando vidit colore flauefceme,) folfo vi-
ridi,Ocymo latifolio fimili, flore albojfru&u di-
uerla; forma;, oblongo, rotundo, Melopcpoms
forma aut Cerafiorum.

Credidit cum Rucllio Gefncrus id omnino
cire Mauriranorum Cardamomum vel Cardu-
menum maius,quod nos Piper Indicum appel¬
lamus, attcftantc Matthiolo ( pertinaciter nobis
contrariate Lacuna,) cum nec hc Serapionis, ncc
Auiccnna; Cardamomum.

Matth.Gcrman. Piper Indicum fiue Calccuti-
cum : filiqua vna digitum longa : rotunda alteri
Camer. adHift. <5cEpit.Matrh.dua: figurte;
priori titulus Siliquaftrum fiue Piper Indicum,’
alteri, Siliquaftri varietas triplex.

Apud Cordum , qui Pcpcririm , fiue filiqua-
ftrum Pcruuianum cognominat, eft annotatum,
cllc Capfico forte, aut Cardamomo Arabico co¬
gnatam plantam. Ibidem Gcfncr. ex Trago fi¬
guram appofuit.

Idem Gcfneruspaflim, Capficon reccndorum
Gixecoru, Piper rubrum. Piper Indicum, & Car¬
damomum Arabum, eius opinio, vclallerente
ClufiOjfufticiciitcr refutatur a Matthiolo.

LobeI.& Pena; Adu.Capficum Adtuarii, fiue
Caninum u.Auicenn^Calcuticum Piper recefi-

Nomina
liuguar. ,

Locus &
Tempus.

Vim fc

Vius.

544 HISTORIAE

ribus. Lob. Obf. vnam habet figuram hoc cic.
Caplicum [Tab.Ic.Siliquaftrurn,]PiperIndicum:
6c alceram,Capficumbrcuioribus liliquis. Etpo-
ftca Caplicum., Piper Indicum longioribus lili¬
quis: Pipcncis Cordi.Siliquaftrum Plinii & Tra¬
gi : perperam longum Diolcoridis. Icon. Piat.
Caplicum Attuarii , liue Caninum Zingiber A-
uiccnnar. Calccuticum Pipcr,fiue Piper indicum
longioribus filiquis.

Cafp.Bauh.Phyt. Capficum i.fiue filiquis lon-
• gis recuruis. Capficum z. liue filiquis oblongis.
Capficum j.fiue pilolo caule. Caplicum 4. liue
filiquis latis,cordatis.

Piper Indicum , Calecuticum, Brafilianum,
Americum, liue Capficum yjf\jxor, Siliquaftrum
Plinii, & Piperitis : Gcrm.3nbiamf\i)cr ober
{alccutifQcrpfcffer/ Sdjorrenpfcffcr/ perffi?
lienpfcffcr : Bclg.Brcfihc peper. Gall .Poture
(finde , &c Poture i‘efpagne t& de Brcfil. Ital. Pc-
pe d‘\ndu. Boh.pepc3,lbyanfi yaut Curccfy.

Piper Indicum liue Calccuticum, liue Piper
filiquaftrum vidi Bafilcte in hortis mcnle Noue-
bri cum pulchris longis liliquis : Gcneua: etiam.
Montbelgardiin Horco E.C.prouenit mihi cum
frudu magno longo, k cum frudu magno breff.

Caplicum hoc Itu Piper Indicum diiigcntilli-
me colitur tota Caftclla cum ab Hortulanis, tum
i mulieribus in xdiam fiiarum penlilibus hortis.
Meminit etiam videre Clui, anno 1586. maxima
copia cultum in fiuburbanis Brunnae vrbis cele¬
bris in Morauia, quo culcorcs non contemnen¬
dum qu a:ftum faciunt: eft: enim apud vulgus fre¬
quenti in vfu. Sed $c ha:c omnia genera aliqua- i
do vidit colore flauefcentc in Lulicania, moaa-
fterio quodam circa Olyfiponem.

Vtuntur eo tor.i Caftclla per totum anruin !
cum virente, tum ficco pro condimento & Pipt-
re. Valenter cxcalfacic atque deliccat , inquit
Fuchfius, id quod leminis infignis acrimonia, &c i
foliorum amaricudo cuidenriflime monftrant,vc j
certe non temere plcrique hoc lemincloco veri !
Piperis vrantur, vt quod eafdcm facultates haud
dubie habeat. Dodonxus hoc Piper Indicum
calidum ficcu nque cTc ordine tertio, cademque
qua: Fuchfius dc eius vilibus tradit,quibus addic
cos cibos quibus mifectur, croceo colore infici,
ventriculum cxcaleficri , ciborum coitionem
promoucri,lhu iias, cxtciaquc a-demata dilcuti,
eodem cum molle illito maculas Hcici lcntigi-
nefquc deleri, frequentem tamen eius vfum no¬
xium ede , quod malefica quard.im vis eaque oc¬
culta prsrditum fit , qua canes , fi id comederint,
interimit. Piperitis, inquit Plinius , quam &
Siliquaftrum appellamus , contra morbos comi¬
tiales bibitur : vcilis gingiuis, dcntibus,orisfiia-
uicati& ructibus. Auicenna Zinzibcr caninum,
canes interficere fcribit : calidum elFc ordine fe¬
cundo, ficcum primo, recens cum femine tritum
cutis & faciei maculas lcntefque abftergere, du¬
ros tumores digerere. Particulatim coucifum
(inquit Monard.) &iufculo maceratum , melio¬
rem faporem eduliis conciliat , quam Piper vul¬
gare : ideoque eius vfus eft in omnibus in quibus
aromata ex Moluccis infulis Sc Calecutio delata
commendantur: in eo folum differens, quod illa
multis aureis emuntur , hoc fola fationc adqui-
ritur: nam in vna planca colliguntur aromata 111
lotius anni vfum , minore dilpendio , & maiore
commodo. Flatus difcutic , veile pedtori 8c per¬
frictionibus , calcfacitquc & roborac partes in- j
ternas. Calidicacis Sc ficcitatis in quarto fere j

PLANTARVM.

gradu parciccps,liliquarum dccoCtum rite para¬
tum aquas hydropicorum educit. Indi nonnulli
vnguentum quoddam ad confirmandos denccs
conficiunt cx vnionum feracibus conchis &c
huius plancte foliis crematis vna, k aqua mace¬
ratis, donec calcis candorem referant. Eo illitos
dentes acerrimos reddunt, fimulque ablque do¬
lore femper confcruant , vr tradit apud Camcr.
hort.Benzo Mcdiolancnfis lib.i.c. j.hiftorias noui
Orbis.;

PIPER SILIQJA PARVA BRAS1LIANVM

FRuticofum
hocCapfici
genus , obter-
uatum a Clu-
fio apud Mo-
uardem, cubi¬
talibus ramis,
virentibus, fo¬
liis hortenfis
Solani fere, a-
liquantulum
anguftioribus:
flore candido»
exiguo, vr So¬
lam hortenfis,
frudtu in lon¬
gis pediculis
paruo , per i-
liicia viridi ,
deinde nigri-
cante,vbi ma-
curuir, rubro,
concinente multa femina latiufcula alterius Cap-
lici modo , tam fcruidiguftus , vt fauces aliquot
dies incendat guftatum.

Idemeodum loco figuram exhibet , cui titu¬
lum fecitjCapficum Brafilianum, atque hoc Lu-
ficanos vocare Punient a de Brefil > hoc eft. Piper
Brafilianum.

Lobcl.(Sc Pen.-e Aduerf.Capfici varietas, multo
breuiores, rotundas, turbinaras , eodem Icmine
prxgnantcs,Augufto k Septembri maturans lili-
quas.

Lob.Obf.Capficum breuioribus filiquis. Pl.
Icon. Caplicum, PipeiTndicum brcuioiibus fili¬
quis.

Matthiol.Hift.Gcrm.lib.z.cap.87. Piper Indi¬
cum paruum & rotundum.

Hift.Lugd. Capficum Brafilianum Clufii.
C.Bauh.Phyt.Capficum «j.fiue liliquis rotun¬
dis Ccrali forma,aliquando latioribus , aliquan¬
do anguftioribus eft foliis,hoc pingit Tabern.Ic.
pag.859.Siliquaftri rotundi anguftifolii nomine.
Hocquc plerumque furreOtis eft cauliculis.

In nonnullis Luficanitc locis floret , k fru&u
profert toro Aurumno,& in calidioribus regio¬
nibus etiam hyerne. In Brafilia abundanter,
multipliciquc 111 vfu effe inrclligebac deferi-
ptionis audtor.

Piper fiiiquofum magnitudinis laccarum A/par agi.

Parua funt grana , Afparagi vix maiora , fed ob¬
longa, quippe ouata, cuticula contc&a miniata,
lplcndecc,vci Pfcudocapfici frudhis.Jncus peni¬
tus feminibus fcatct oblongis , flauis, comprelfis ,
per ambitum angtilofis ,qux fivellingux adhi¬
beas

De 'cripfii

Locus &
Tcrapu*.

Defcripti

LIBER

ba?s quemadmodum Sc ipfas baccas tritas auc
difcerpras, mirum quam inhgni acredine eam
a^Joriantur ac vellicent. Sane Pfeudo-caphci
aliquod genus nouum 8c peculiare effe facile
crediderimus. Thomas Platcrus Medicus per-
do«ff us, attulit nobis ex Hiipania , aliaque per¬
multa exotica: elegantis cauia gratiffima, feui-
mus Montbclgan horto Ill.C.Wirt. quem cura¬
mus excolendum.

Piperis Indici partium genus fiiliquis oblongis.

Bafiles in horto D.D. Fcclicis Plateri, mcnfe
Noucmbri obfcruaui cum flore & filiquispene
maturis paruum genus Piperis Indici iiuc Capli-
ci , cui folia flmilia Alflnc maiori , non multo
iferipeio longiora vncia digiti , fi pediculum demas fub-
rotunda,j?/ny//<e parui- ciufdem longitudinis.

Idem eft vc exiftimamus, cuius accepimus ftli-
qua's rubras h D.Friderico Mcyer,cui ritulus,Pi-
per furrectum minus, quod repo/icum in Hypo-
caullo hoc anno 1605. durat cum frugis fpc.

ANiL SIVE NIL INDORVM COLOR.

Cap. XI.

iferiptio

agefut

ireh.

DCUS.

A Nil Arabibus Tureis, omnibufquc iisNa-
X \rionibus didtum , vocatur in Guzarate v-
bi fir, g jIi> nunc vcroplarifque Nil : Herba eft,
qua: feritur lingulis annis, Ocymo ftmilis , eo-
demque modo colligitur , & hccata maceratur.
Hanc deinde probe contulam &. in panes coa-
dtam, per aliquot dies ftccandam exponunt : <S c
hccata viridi colore praidira videtur : quoque
magis cxllccatur, eo magis ad czerulcum tendit,
donec tandem in caruleum exLcuratu n huc
Venetum colorem cuadat. Id Anii probatur
quod maxime purum eft, quodque vftum arens
modo non remanet, fed in tenuiflimam farinam
diffunditur. Alii id proferunt, quod in aquam
coniedtum fluitati Leue igitur clle debet & bene
coloratum.

Pro Ocymo Mangiricam habet au&or [Gar-
cias,]inquit Cluhus, quod vocabulum quouquor
Lufitanos confului Bafilicum feu Ocymum in¬
terpretati funt. At mihi iniqua admodum ifta
comparatio videtur , ftquidem non folemus ex
Ocymo paftillos conficere, led potius ex Ifatide
qua; huius planta: deferiptione multo elegan¬
tius quadrat. Sed hic Fragoft mfeitiam mirari
licet qui in Rhapfodia fua ( quam ex Orca mea-
que in eu annotaciuncula,tuinctiacxMouardc,
maxima ex parte contcxuit,maligne fupprelToo-
mnium nomine) nugatur me velle Mangiricam
eandem plantam elfe cura Ifatide, quam exifti-
mo pluribus notis cum Anii Garris deferipto
potius conuenire, quam Ocymum, cuius fol is
luum Anii depingit. Sed an qusefo Anii quod fic
eulumniator poftea deferibit , quodque in Oc¬
cidentali India coli aderit, cum Ocymo p^culia-
re quidquam habet? Imo ipfum nihil nih Ifati-
dem delcribere , vel mediocriter in re herbaria
verfatus facile iudicabic.

Cofts Ital.Anil Arabum, Turearum quorun-
dam mercatorum Nil, Herba , ex qua hc color
caeruleus.

Camer. Hort Nil huc Anii egregia planta ex
qua ht Indicum.

C.Bauh.apudMatth.& Phyt.Ifatis 4. ftue In-

'

|

XXII- 5+i

dica.

Herba eft in Infula laua , ait Linfchot.de haC
verba faciens , quam Indi E nger vocant , ex qu*
fuum Anii parant. Crefcit ea in locis fylueftri-
bus hne omni cultura. Eadem contufa Bomba-
bacem quoque tingunt. Folia habet ca herba
Rohnarini hmilia,fed non tam longo eft virgula
to , fu rrecfto incerim veiut Thymi.

Nos Hift. noft.l.u. arborem quandam foliis
Colucea:,noraine Anii exibuimus. A.iil nomi¬
ne milia planta Cluho eft Sefbam Alpinide qua
libr. eodem.

Appendix ad Caput vltimum Libri xxu

Cum per loci anguftiam nobis inibi non licuerit
Ifatidis abfolucre hiftoriam,qu^dam & hic de ea
fubfticuimus : nec abs re,cum etiam cum And a-
liqua iit illi conucniencia,6e hic liber proceden¬
tis fit vclut Appendix.

Procer igitur vires quas ex Diofcoride tradi¬
dimus, quadam ex Piinio , Galeno,& aliis fub-
ftituemus.

Glaftum , inquit PIiniUs,fanguinem ftftic;
phagcdsnas &c puctdfcentia vlcera qua: ferpunt
fanat : irem tumores ante hippurationem. Con¬
tra ignem facrum radice vel foliis prodeft, vel
ad lienes potum. Simile Glartum,inqmt Plin in
Gallia Yocatur, quo Britanorum coniugcs, nu-
rnfque toto corpore oblito:, quibufd.im m facris

nuda incedebant , Aethiopum colorem imi-
rances,

Oinucs verb,Csfarair, Ce Britanni Glafto infi¬
ciunt, qubd canulcum efliciat colorem, vt ea ra¬
tione truculentiores vifu,<3c afpt du formidabi¬
liores Sc horridiores hofti fefe inge-rant in.
prsliis: Propterea Martialis caruleos Britannos
indubie dixit,aic:

Claudia c&ruleis cum fit Rufina Britannis

Edita.

Horat.Epodon.16.

Nec fera carulea domuit Germania pube.
Caeruleam vocari dicunt interpretes , ob caeru¬
leum oculorum colorem, omnibus fere Getm*-
nis commuuera.

Turpis Romano Belgicus ore color.

Antiquos vero Germanos herba Glafca ad tin¬
gendos crines vfds fuilfe prodidic Ouid.de
arte.

Toemina caniciem Germanis Inficit herbis ,

Et melior vera , quaritur arte dolus.
lIatisfatiuaGaleno,qua vtuntur Tindtores,fa-
culcatiscft valenter exficcaris, nondum tamen
mordentis. Eft enim hmul amara, arque ad-
ftringens : proinde magna vulnera corporum
durorum glutinat, etiamh in capitibus tnufculo-
rum fuerint , vel fanguinis profluuio laboranti-
bus partibus vtiliter illinitur : tumores oedema-
todeis mirifice digerit , hmul ac reprimit, & ad-
uerfus omnia vlcera maligna, 8c cacoethe mira¬
biliter rchftit, eciamh puerefeant, exedantur
ac erodantur. At h nonnunquam pro aegui natu¬
ra valentior appareat , foliis eius critismifcere,
aut pane, aut hordeaceam farina,aut triticu,auc
polentam, pro vincente nimirum in vno quo¬
que affedu. At Ifatis fylueftris manifefte iam
acre quiddam tum guftu, tum affedtu profert.
Valentius enim quiin latiua hccat,valentiufque
humidis criam putredinibus refiftit, ad exter*
iam didfca deterior, quoniam moderatius & mi¬
nus mqfrdaciter liccac. Vlcera namque caljg

♦« HISTORIAE 1

i meantur his remediis, &: phlegmone inflamma¬
tur. Caecerum ob pocentiorcm facultatem liene-
fis quoque vtilis fuerit, cum altera imbecillior
tantum prodeire non poflit.

Fernelius Meth.mcd. lib.7. Glaftam ponit in
fuoEmplaftro ad Herniam.

V tramque Ifatin vino decodam fie potam ic-
cinorofis vtilem efTe feribit Tragus, ita tamen vt
flmul extrinfecus decocto foueatur Hepar.

Quo. a. anno Glaftum primum terrx madatur,
prxfertim fi tempeftiuusfequatur imber, quater
cxlcinditur,farculo duobus digitis fub terra ada-
do,quo tempore foliis nafeitur Plantagini fimi-
libus, partim fupra terram nonnihil extantibus,
partim humi procumbentibus. Anno deinde
proximo Triticum eidem agro mandatur , qui
Glaftum aluit , non enim Glafti prouentu is c-
maciatur, fed laetificatur potius : fie ex radicibus
quas firmas fic altius impadas aratri culter ne¬
quit profeindere, ac extirpare, cumfegete pul¬
lulant Glafti caulcs,qui in alteram fedionem fe¬
men probent, maioris quam Triticum pretii.
Hec illis fubiicienda q:ut ante de eius Satione dici a
funt.

Paftillos e Glafto hac ratione fieri tcft.uur
Carol. Steph. Decerpta folia in piftrino fubi-
gutur, prclla inucrtuntur,fie feoriimin vafc collo¬
cantur, inclinato,vt fanies effluat : denuo eadem
moli fubduntur, fictum demum in globos dige¬
runtur viginti aut 24-vncias pendentes , in Sole,
aut fi id per acris inclementiam non ficet,in cli¬
bano liccandos : hofce globos quidam in diem
D.Martino facrutn in horreis alleruant , poft in
puluerem rcdigunt,fie in aceruos aggerunt: quo¬
niam vero faepenumerb acerui calorem conci¬
piunt , laepius commouendi erunt, fie recenti a-
qua affusa quantum opus videbitur , probe hu-
medandirvt enim nimia aquae proluuic fubmer-
gurur,itavicifflm parcius affusa aqua comburu-
tur: his igitur fadis , fidem illi pulueris Ifati-
dis acerui in longas porcas digerendi , fie quar¬
to aut fexto quoque die inuertendi, quoad probe
refrixerint, extraque omnem concipiendi calo¬
ris metum fuerint politi : qua in rc fumma cft

\

■lantarvm;

adhibenda diligentia , alioqui fi incaluerit I faris
viribu* exuitur : atque hxc quidem omnia poft-
quam exeeutus fueris,in arcam redepauitam in¬
teres , quoad vendendi tempus fefe offerat , quo
autem diutius in aceruos aggefta fuerit Ifatis , c-
uadit prxftancior. Thololatcs autem , quorum
ager vberem Ifatidisprouentum reddit, nonco-
fueuerunt globos in puluerem redigere, led folia
in dolium capacius conicda prxlo fubiiciunt,vc
laniem herbaceam excludant : ex relicto mag¬
mate globos cogunt > Solique exponunt aeftiuo
ficcandos : ex quibus in cortinas coniedis Lanx
cxruleum colorem fatu ratio rem dilutioremuc
pro lnfedoris arbitrio imbibunt.

Alium modum conficiendi paftillos tradit H.
Lugd.his verbis : Excifa folia fic in aceruos con-
gcltapoft biduum aut triduum, in rotundo paui-
mento,quadratis ftrato lapidibus , decatae molx
ligneae fubduntur , quam oculis pano tedis ver-
fat equus : Sequitur equum circumeuntem villi¬
cus, qui pala herbam a mola difiedam 111 lapides
referat, fic conuetrat , vt a prxtereuntc denuo
mola frangatur. Vbi fatis obtritum Glaftum vi¬
detur , ruftici manibus comprimentes,fanies fuc-
cofavc eliciatur, quae principio nigra atramenti
fere modo, i» cxruleum poft colorom abit,globos
ex herba tufa conficiunt, quantum capere fic am-
pledi vtraqucmanupoiruntjficcos partim info-
latu , fi coelum fudum cft, ficcant,prope molam,
fic arcam vicinam : partim , fi pluit , aut obftat
tempcftashumifflor, in perticis fub tedo aedi¬
bus rufticorum affixis, fic ad Orientem vel Sep¬
tentrionem verfis, ordine difpofitos , quos dura¬
tos fic cxiccatos condunt faecis , fic ad vfum eius
tindurse feruant , qua: nigro colore pannos infi¬
cit. Semine Glafti manlo,vel alias trito, fic fa-
liua vel alio liquore madido, apparet ftatim color
c caeruleo purpurafeens quo indigenae manicaiu
coriunondufordidu cingunt. Eft enim illis vt fic
olim Britannis, grandimus cius coloris afpcdus.
Caeruleam fpumam innatantem, quam ignifer-
uefccntes erudant cortin x,lndum noftri vocanr
Infedores,fic ad pidorum vfus ficcanr.

Fisis libri vicesimi secvndi .

\tlU4 fit

TCoph.

as

ttlu* a

te effiet'

h&*

W'".

ilacbe

\eyst Pi/-

lopc

iluche

b*u

(lalthc. .1
lua no‘

ISTO Rl/E

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER VIGESIMVS SECVNDVS.

MOLLIENTES ET HOLERAGE^ PLERA5QVE.

' f culm‘ln\ taeflei* vnancltfftm cogere h.i ut finit Botenicus nofter ordo. Cmraurmtr
«ifimu mfiaaatem a firme & finitus fimslstuime.eftsmemus. Dide fmt multe UUrectem preceden'-
\ \T' D,cnl*r & f^restnfequentibus. Ajl boc libro Maluacees,& bis quodummodb fimdes, certi pUrufquc

DE MALVA SIVE MALACHE VETERIBVS,

& in Genere.

Alva [ dc ; herba, non de ar¬
bore nobis fermo eft]ex opi¬
nione Thtophrafti , in altum
fe atto!lit,atquc raenfibus fe¬
nis, aut feptenisin arborem
tranfit,ita , vt longitudine,
cra/Iitudincque hafta: inftar
grandefccns > commode ad vfum baculi veniat:
tempore vero longiori exadto pro ratione magis
quoque incrementa capcffit. Alibi dc Malua in¬
quit: Annuo caule conftat* inter olera non nili
coda manditur : Malui folia a Sole atque Sideri¬
bus affici fentiuntur» Affidue namque circuma¬
guntur cum Sole , leque eodem inclinant, quo
Sol perfertur. Caufa vero in detradione humo¬
ris eft; Eodem namque inclinantur,qub Sol hu-
mosem feruefaciens prouocaucrit.

Lucius Columella idem hexametro hoc refla¬
tui-.

Et Moloche prono [equitur qua vertice Solem.

Quo loco obferuandum eft, cum dicit Mal¬
liam Solem fequi, id in minori Malua maxime
videri. De filucftri air,^ Medicis Althiam voca¬
ri : Theodorus Hibifcum vocat, de qua infra di¬
cemus.

Diofcoridcs Maluam fatiuam [ rccen-

(et inter olera , Malachen \putOc ctpgiV] vocans, ad ci-
b*m magis idoneara,quam filueftrem. Sed neu¬
tram deferibit, tanquam notiffimam.

Apud Plinium non vnum fatiui genus, fed
duo cite traduntur, totidemque filueftris : hic
amplitudine foliis difeernuotur. Maiorem Grici
Malopem vocantin fati uis: alteram abemoliicn-
do ventre didam putant Malachen. E filueftri-
bus, cui grande folium & radices albi , Altilia
vocatur ab excellentia effedus , k quibufdam A-
Tcr*n II

riftalthara : reliquum genus filueftris non deferi-
bit. Ex his colligere licet noftram vulgarem Mal¬
uam quamuis non colatur, in gencrc°domefticx
apud Antiquos excitille : Alterum verb genus
i quod fpcdaculi 'gratia feritur in hortis, Malopen
■ effe apud Plinium,quam videturintelligere.cum
alibi de Mallia loquens inquit:in Arabia tradunt
authores Maluas feptimo menfe arborefeere, ba¬
culorum vfumpriberc extemplb.

. t) e prompta aurem hac fune ex Theophrafto,
de ea qui cultu arborefeit. Ex Theophr. igitur
colligimus, id quod apud nos feritur, fatiuum al- Th?£'m'
terum ganusfuiffe apud A ntiquos. Quod verb **
Theophr. ftatuit Maluam in arborem tranfirc,
hoc non concedimus, fedomninb dicimus effe
particulare genus , nec vnquam cultura in arbo¬
rem abire. Sume quam voles Maluarmcole, pro¬
ceriorem quidem , at nunquam arborefccntem.
necfpecic a priftina differentem efficies.

Galenus filueftris 8c hortenfis quoque roemi-
nit,acpriuatim eius, quiawAj'/^(iA#^i nuncu¬
pamur.

Sunt ergo Malui plura genera. Eftcnirfi Malua 'Authores
id eft, hortenfis , fiue fatiua: & Malua fil- tlcMalm *
ueftris , non qui in filuis , aut afperis locis , fed
qui in incultis fua fponte nafeitur, quam^poaf^
Diofcorides vocat, qui vox incultam& inela¬
boratam terram fignificat,qualisin femitis, pratis,
aliifquehuiufcemodi ruris & agri partibus eft. Et
filueftrem hanc Maluam, vulgarem hoc capite in-
telliginaus, non Althiam, nec Alceam,de quibus
poftea dicemus.

Differenti* quoque multi, ex florum figura
& vario colore. Alia enim rubras, alia candidas,
alia in purpura albicantes Rofas producit. Et
has rurfusjicque illas, vel multiplici foliorum tqf"

tin

\

.9+S

HISTORIAE PLANT A RVM

^ircs &
▼ Ius

Ex D >ofc.

turi fpnftcntes. Ex ipfis Malus folfts. Vru ii qui¬
dem folio finuato , altera rotundo , nonnulla e-
tiam crifpo cermtur.Vna rurlflm altius attollitur,
altera pumila eft: R hurhr iacet,de quibus poft-
hac agemus.

In genere omnis Malua i Gtxtis di-
citur.a Lat. Malua, ab Arab. Chubez.eleuChubas:

R femen illius Sideri C habes z, : Trago, Germ.
papelen. Bclg. Hlafuroc/FrcfTens cruyt .- Gall.
Muulur. H.(\>.Maluasa Angi. Hlalloft/Boh. @1)?$
Hung.Hlalua.

Vt porro Malua Latinis, quali Moluaquod
aluum molliat, di&a gftjau&ore Varrone, ita
Grxcis ab emolliendo Vintre , quia jxc t-

fi.oLiJeiy mollire fignificat.

Plinius maiorem a Grxcis Molopen vocari
mfauuis , alteram Malachen, Icripfit. Athenxus
UAxiyVu Attice dici, in multis autem Antiphanis
R Epicharmi exemplaribus u.zhly\ju per o feri-
petim reperiri memoris prodidit.

Antiquos Maluis exterorum olerum modo
velcifolitosfuilTejfubduecnds allii gratia, vel ex
A luumjhb- Theophr.confbat. Vnde Martialis:

Exoneraturas ventrem mihi villica Maluas:

Attulit y&v artas q; as habet hortus opes. Et

Ve/cere lactucis, & Mollibus vterc Maluis,

Nam faciem durum Phcrbe cacantis habes.

Quare icripfit Diolcorides , Malua fatiua efui
longe aptior eft filueftri , ftomacho adueifatur,
aluum iuuat , fed multo magis caules : interaneis
'R veficx vtilis. Cruda folia cum falis exiguo
manducata xgilopas ex meile fanant : verum
cdm cicatricem trahere coeperint , ea demum ci¬
tra falem vtendum eft. Contra aculeatos apum
vefparumque i cius illita efficax eft:eadem cruda
cum oleo trita pcrunifli non feriuntur : vlccra
manantia in capite , furfure (que cum vrina fanat.
Sacris ignibus ex ambuftis deco&a folia tritaque
vtiliflime exoleo imponuntur. Eius deco&urn
vuluasinfeflione mollit: prodeft erofionibus ve-
ficx,R inteftinorum,vulux,fcdifque,cIyftere in-
fufum.Ius decodx cum radice fua contra omnia
venena auxiliatur , fi continuo a bibet: cibus rc-
uomatur. Contra phalangiorurt* morfus reme¬
dio eft. Lac euocat. Semen i n vino potum , ad¬
dito Loti filuefhis femine, vcficx cruciatus leriic.

D? hacperfpicue dilTerit Galenus his verbis.
Quemadmodum be/dk/m , qua: Ladluca agreflis
elt , ab hortcnfi , ita Malua agreftis £ fatiua dif¬
fert. Plantxcnim congeneres eo inter fe diffi¬
dent, quodagreftis quidem ficcitate , fatiua vero
humiditate faperat . Porro fucco Malui lentor
quidam tncft, quod La&ucxnon ineft,arefrigc-
randoqua abeft perfpicue. Id quod etiam an e-
quamedas intelliges, fi vtrumque olus viciflim
calido alicui affettui , vc erylipclat', cataplasma¬
tis modo applicueris,quod etiam vulgb faciunt.,
tenera folia diligenter ad exa&um lxuorem con¬
terentes. Senties enim in hoc cataplafmate La¬
ctucam quidem mamfefte refrigerare : Maluam
autem calorem quendam habere moderatum ac
«tepidum. Cxtcrum hoc olus facile fubducitur,
non modb propter humiditatem , verum etiam
propter lentorem , & potiffinruim quando quis
cum oleo Rgaro copiufamipfam fumpferit. Nu¬
trit autem Ripfa mediocriter. Et rurfus, Malua
agreftis digerentis paululdm Remollientis le-
uiter eft facultatis . Hortenfis quanto plus habet
aauexhumiditatis , tanto facultate imbecillior
eft. fru&us eius tantb validior eft, quanto Rfic-
Tjior. Porro huius generis eft quae Dcndromala-

Ex Galepo

che nuncupatur , fed efficacifllma cotnptchenfa-
rum in digerendo.

Plinius diffufius virtutes Maluarum explicat. V#w m
In magnis laudibus Malua eft vtraque , inquit, &
fatiua & iilueftris. Omne folum m quo feruntur
pinguius faciunt. Huic contra omnes aculeatos
i«5lusefticacior vis, prxeipud Scorpionum, vcfpa-
ruin,fimiliumque , & muris aranei. Quin & trita
cum oleo qualibet earum perun&i ante , & ha¬
bentes eas non feriuntur. Folium impolitum'
Scorpionibus terpoFein adfert. Valent & contra
venena. Aculeos omnes extrahunt illiti cruda:
cum nitro , pota: vero deco&x cum radice fui le¬
poris marini venena reftinguunt , & vt quidam
dicunt.fi vomatur. De 11 (dem mira Ralia tradun- MiiE de &
tuf.Sed maxime fi quotidie quis fucci ex qualibet iuxfaenUa^
earum lorbeat cyathum dimidium , omnibus te-
morbis cariturum. Vlcera manantia in capite fa¬
nant ctim vrina putrefa<ftx,lichenas & vlccra oris
cum meile. Radix d:co<fta furfures capitis, R
dentium mobilitates. E us qui vnum caulem
habet radice circa den tem qui doleat punge , do¬
nec definat dolor. Eadem ftrumis R parotides
panofque , addita hominis filiua purgat citra
vulnus. Semen in vino nigro potum & pituita
R naulcis liberat. Radix mammarum vitiis oc¬
currit, adalligata in lana nigra. Tuflim in la<fte
codta,R forbitionis modo fumpta , quinis diebus
mendar. Sromacho inuti!esSext:us niger dicit;
QlympiasThebana abortiuaselTe cum adipe an>
feris. Alii purgari fceminaS fi^is earum manus
plena: menfura, m oleo R vino fumptis. Vcique
conflat parturientes Folii s fubftratis cclerifts fol-
ui, protinus h partu reuocandum ne vuluafequa-
tur. Dant R fuccum bibendum parturientibus
ieiunis,in vino dccodla hemina. Quin R femen,
totum adalligant brachio, genitale non conti¬
nentium. Adeoque ex Veneri nafcuntur,
vt femen vnicauhs afperfum genitali fcemi-
narum auiditates augere ad infinitum Xe¬
nocrates tradat. Item tres radices iuxta adalliga¬
tas tenefmo R dyfentcricis vtiliflime infundii
Item fedis vitiisivel fi foueantur. Melancholicis
quoque luccus datur cyathis ternis tepidus, &
infanientibus quaternis. Deeo&x comitialibus
heminae fucci. His R calculofis i R inflatione, &
torminibus, aut opifthotonico laborantibus te¬
pidus illinitur. Et faciis ignibus, R ambuftis de¬
cocta in oleum folia imponuntur , R ad vulne¬
rum, impetus cruda cum pane. Succusdeco£lx
neruis prodeft, R veficx , R inteftinorum rofio-
nibus. Vuluas R cibo R infafione emollit in
oleo : fuccus deco&xpori meatus fuaues facit.

Scribit Simeon Serhi , Maluam ventriculum £* S-.men
facile lubire , non folum propter humiditatem, StfW*
verdm etiam propter lentorem , atque imprimis
fi cum oleo R garo offeratur , vino quo editur
tempore irrorata. Veficam, thouccm, pulmo¬
nemque iuuare, R raucam vocem linire. Silue-
ftris Malua, vt ferunt , comefta dolores ex vefpa-
rum i<ftu tollit. Si quis morfus a vefpis aut apibus,
fucco Malux prsfertimfilucftrispcrungitur,con-
feftim dolore lcuatur : Dicitur etiam huius deco-
(ftum potum lapides conterere, fomnUra conci¬
liare , facilemque partum prxftare , fi mulierel
crebrius vtatur.Ilbta inflammationes lenitiRquq
indurata funt mollit. Illud Malux peculiare cftjvt
vcfparu R apum idibus impolita dolores leuet.

Malux herbae nomine fequentes infignimus
plantas. Vulgarem flore m;ioreR minore , feu
folio finuato R rotundo. Maluam Stellatam:

Maluam trimeftrem cum fnguibus purpureis.

haa.

Hin ac*

\ 9.

ha* lu¬
sa

e* te-
fitme (c-

So!t-

u*

| {natum
tfites
| *gyru

LIBER

Mafcix fpecien? Cobes. Malliam rofearn , fiue
hortenfem. » Maluam Crifpam. Maluan! arbo¬
ream : de quibus ordine. Sed plures adhuc (de
quibus iuo loco) apud Bctanicos Malux titilo
habentur piant*. Ait enim G.Bauhinusin Phyt.
Altera Malache e lilv.cui grande folium &radi-
£esalbx , Althaea vocatur. Sic Harch. in Euch.
Althxam k Galeno Anadendromalachen [arbo-
refeentem M fluam] vocari teffatur. Scribit Ga-
mer.hort. Eaffmacam (Germ. addo) agreftemin
pratis nalcentenijMalachcn agriam dici.

Et Cxfalp. per Maluam caule altiori
fere ad Malopcn accedentem , Althxam,
qua: Sida cognominatur , intelligere videtur.
Sed & Malua Theophrafti Taberna: •& aliis
nihil aliud eff, qu.V.n AlchxaTheophraffi, vel lu¬
tea. Ncc Malua Hi (panica , aut Malua filneftris
alia eft ab Alcea. Sic penitus nihil differt Malua
quetna ab Alcea tcnuifllme leda. Eadem quo¬
que clt Malua Veneta cum Alcea Solifcqua.
Matth.in corri. It. titulo Malux quartx,quam non
delcribit ,Geranium maluatum exhibet. Tan¬
dem quam alii Maluam equinam vocan t , Pctafi-
tes mihi dicitur- Cur demum cum Ruellio & Lo-
nic. Anagyrulem nonulli Maluam terreltrem vo¬
cent, mihi non conftat;

XXI-

criptio

hx

fui

ytlei

onyma.

r l

MALVA VVLGARIS DVPLEX, V NA
flore maiore , altera minore: vna
folio iinuato , altera
(rotundo.

QVam vulgaris efthxc Malua, tam eft vtilita-
te multa commendata : radicem lortita latis
tenuem, eximii candoris, dulcem gultu & lubrico
lentore vifddam : caules ad cubitum interdum
excrefcunt hiriuci, (ubrubentes, perhumum rep
tant es: filia rotundata, nonnihil laciniofa, pilo-
/a , atrouirentia , in ambitu crenata , in caulibus
folia laciniata :
flores parui in¬
ter folia exeut
cx pallida pur¬
pura albican¬
tes , purpureis
lineis llriati,
quinquefolii,
cirris purpu-
rafccntibus
medium occu¬
pantibus : Se¬
men comprcffi
orbiculi vmbi-
licati inftar ha¬
bet ,guftu per¬
quam vilcido ,
fatuo. Altera
procerior didta
in hoc h prx-
cedenti differt,
quod flores
fpeciofiores ,
Alcex, purpu¬
rei, maiores. Semen, radix, confi milia.

Eft mihi Malua data per D. AgeriumBo-
nomavollcda cum hac inlcripiione, Malua vul¬
garis rnaio* flofculis minimis , Cobel Plinii : hxc
pilislongiorbus & calycibus nonnihil differre
videtur, qutr varietas forte eft a natura loci.
Quemadmodum Cord. inDiole. Malux iilu.
Tom. IL

tantum men¬
tionem fecit»
lic in hiff. vna
foliim deferip-
lit , quam Ma¬
luam ftlv. re¬
dam vocat>
cui per Gelne-
rum figura co-
ileniens addi¬
ta.

Erraticam,
feu fiuefttem
(#f micer) Ma¬
luam in duas
diftribuit fpec-
cies Fuchfius: ?ufcb.B<£
in fy lue ftrem
pumilam , &c
filv. elatiorem*

In figuris au¬
tem eius dif.
crimen non rite apparet, ac videntur vmus eflp
plantx potitis quam duarum.

Ec licet Tragus vnicam habeat figuram , nem¬
pe eandem cum Fuchfji pumila . hoc titulo, Malua
vulgaris , (Dcmcm pappeln. In delcriptione
tamen diftinguit vtFuchiius , eam autem pingere
videtur qux magnum florem fert.

Cornar.in Diolc.Malua filu. alia altior.

Dorllh. fub his nomenclaturis:

Malua, Malua minor, Lien caprx [ Porta feri- Lieh capri
bit Malux folia Magos Lien caprx appellare , ob
eam quam cum liene fimilitudinerh habet,] Mu- Mur,t
risvrina, duas habet icones , quarum vna refert n' ai , ■
Maluam minorem flore maiore : prior verb vi- jus **
detur diuerfx plantx quippe Calthx aquaticx. Ommmor*

Malua quam Antiqui Ommmorbiam appella-
uerunt vulgaris adeo notitix eft,inqU,tMatth.vt
nulli fere referiantur qui eam no a nouennt.

Bellum fine didam. Nulli non fere nota Mallia «4

Matchiolo, illo excepto, qui non nouit in vulgv *
ri Malua vnam maiori flore, alteram minori , qui
fibiperliiadet Italicam arborefeentem cultorum
mangonio talem elfc : quum fit diuerfa,vt poftea
dicetur : tueantur Matthiolum Gloffatores & Pa- C.S. noti
trociriatores fi poflunt.

Lacun. folarri minorem videtur pingere ex r‘e^\
Matth. cdm tamen vnam humilem , alteram ela¬
tiorem ftatuat-

Gefn.hort. Malua agreftis maior &■ minor.

Dodon Gall.&c Lat.vtramque Fuchfii figuram,
iifdem titulis exhibet.

Lob. &c Penx Adu. Malua filu.vulgaris proce¬
rior : Item Malua filii. minor. Lob. Obf.& Icon.
Plant.pingit ambas, a c vbcat , Maluam vulgarem
proceriorem : Item Maluam filu. repentem pumi¬
lam;

H.Lugd. Malua vulgaris Matthioli: Malua filu,
pumila rep ens: & Malua filu. maior.

Tabern. Icon & hiff. Malua filu. maior, £<: M^Ji
ua filii.minor.

Camcr.hort. Mallia vulgaris duplex, maior &
minor. Eidem ad Hiff. Germ.Malua minor, Et;
Epit.Malua,Malua maior & minor.

Schvv. Malua filu. pumila albo flore fwtAct'#
d'yzi&. Malua officin. Malua fylu. procerior Ma-
Malua filu.rcda Cordi.

C.Bauh.Phyt. Malua. l.fiuefylu.folio rotundo,

Malua BrunfcIs.Trago prima, Lob.pumila. Maj-
ua x. flue fily. folio finuaco. Brunfelf. cquma
LUI a

C.s ptt.

Nctnina

linguarum

locus &
tempus

Vires &
Vfu»,

Tempera-

mentum

Z>enftJ

F ducet ex a'

fperata.

Raucedo

'Putret

Partum

frornouit

purgat

Omnium
erbex.
Jilalua om-
ntmorbta

Raucedo

Stranguria

Perniciei

infectorum

HISTORIAE PLANTARVMi

Trago altera fpecies. Lcb procerior : htte in ge¬
nere domcflicaxum fuille apud Veteres videtur:
Et apt\$ riatth. Malua i. fiucfylu.folio rotundo
quam Thcophr.coqui 8c cibo idoneam* c/fc feri-
b.c. Tigurampcnit cx Tabern.qutr cum minore
flore ,cur autem potius eam quam qu.r cum ma-
joii flore, ignoro , /atis magni videntur flores in
figuris M.uchioli.

Malua folio firmato flore maiore Gricis put?d-
sP a^ia > a Diolc. ua^ayv %?cgusl3 i nonnullis ard-
^rf,quafi doloais mitigatiua: item & kkio^Ucc.O-
finaca.Dodon.GcTm. Koppttppcln/ @.3ol) p*tp ^
pdn/lVilbefot^e pappcln Sile/. Gall.M4w/«e/^/<-
‘‘■gf- Aur Malita foiio rotundo flofe minore,
©ent? F££/aut fiafcn pappcl/Flcin vnbr ejemem
p«ppcl.Be(g. Flem fc]]ftlouroe/ GalK petite Maul-
ue, Montb.desfjiirmugets, Hung. ^65 mallis.

Syluefiris Malua prfor incultis locis exit , /olo
tamen fo:cundo,non flerili,iuxta vias, hortorum
/epmienta j agrorum margines , locis nonnihil
humentibur. Proxima non raro in ruderibus, ac
aliis perinde incultis ac negle&is locis repemur.
Aluniomcnfcin multam xflatem flores proferr,
interea tamen femen rarum adj maturitatem
pcrucnit. Malua pingui delebatur Ioco,& hu-
mido,gaudctla:ratninc hortorum. Malua Monf-
pclii frequens: Bafiicx florentem vidi Maio &:
Iunio ac Odobn extra vrbem & intra vrbem.^
Lugduni & Gcncurc proucniunr. Montbeigardi
paffimac etiam in Horto lll.LC.vtraque proue-
nitfponte /upra fimum, aut culta in horto.

Vires ex Dio/cor.& Galeno videant Le&ores,
quas referendas exiflirrumus ad modo prxditflas
noftras Maluas. Malua: radix ficca [calida & hu-
Tnida, Port. ] inquit MatthioIus,die vna in aqua
macerata, & deinde madida papyro circumunlu-
ta, & fub cinere feruenti decGdta , & iterum fic-
cata,vtiliter vfurpatur ad dentrificia ; mundat e-
nim affri&a dentes , & g/p/eam materiam /«luit.
Foliorum dc radicum dcco&um gargarizatu exa-
/peratas fauces lenit,mucago vero acrimonias c-
rnendat :Feruefa&a folia in cibum appofica rau¬
cedines expediunt,ex oleo autem, fale,& recen¬
ti butyro aluum citant. Fit e foliis cum falignis
frondibus tutis prxftanti/IImum medicamentum
ad venenoforum mor/us. Succus auribus inftil-
1-tus dolorem fedat. Decodra vni cum radice ad
lentorem vfque datur potanda xgre parturienci-
busmagno iuuamento : id quod etiam prxftat
fuccus Iclibne pondere hauftus. Semen ex vino
rubro potum naufc.mi tollit. Cauliculi molles
dcco&i dehbratique comeduntur ex aceto, & o-
leoA' falc,Afparagortim in modum, prima flati m
menfa, ad citandam aluum. In fumma, Malua ad
multa vtilis efl : idcoquc non immericb Antiqui
Maluam Omnmorbi am [omnium orbiccm] appcl-
lauciUnt- Datur vtilitcr fuccus potandus meian-
cholicisfex vnciarum pondere , at infanieatibus
vncixodfo propinantur.

Ad raucedinem recipit Bapt.Codronch.aq.ftil-
latitix Maluarum gui. Aceti /cyUitjjiiir cuius por¬
tiunculam (ingnlo dic per horam vnam vel alte¬
ram, non fcmcl .rgrum per nares attrahere iubet.
fed etiam bis, prout opus fit. Et hoc errhinum k
fe experientia comprobatum fer bit. Maluam
vulgarem maiorem & miriorem cum Allio vino
incoquunt ad tertias & bibunt contra ftrangu-
riam : Hodie Maluarum deco£to vti /olemusin
Clyfteribus ad aluum ciendam Si vrinas. Aclia-
nus farina Malua: fucco fuffusa lacertis & fimili-
bus infertis perniciem afferri perhihe>.

MALVA STELLATA.

M:

Alux pulchra fpecies , cui caules tenaes, Defcifp^
cubitales vel bicubitales , ramofi : fili 4

priora in tenel¬
la planta funt
cx longis pedi¬
culis parua , ro¬
tunda , /errata,
vbi autem ado-
lcuit per ramos
ex breuioribtis
foliis , in fatis

magna , in tres
partes diuifa,
quorum qux-
dam /agictam
exprimunt : fa-
por ingratus, no-
nihil vifeo/us:
flos magnus pur¬
pureus ftriatus,
quinque foliis
cordatis con¬
flans :ir, medio
piflillus albus
ex multis apici¬
bus conflans: cius calyx prior membraneus vti
& /ecuncius , inquo cuipides iresftellam quo¬
dammodo exprimentes : femen quale vulgaribus
Maluis.TotjpIantxhufuta.

Argenti na: primum vidi florentem &'cum /e- ^0Cp* ^
mine maturo Septembri , in 'horto D. Friderici
Mciet Argenti na: > qui Maluam ftcllatam nomi- M*tus
nabat, is kmen ii Dmnino Agcrio vc audio acce-
perat.

MALV/E TRIMESTRIS FLORE CVM
vnguibus purpureis.

PEdali altitudine cre/cit hoc Malui genus,
caule rotundiufculo ,tercti, viridi, lanugine
tamen ahquanculdm obfito , quem rara &i nulli
certa /crie diflribuca ambiunt filia , tenella , viri¬
dia fupern£, in¬
ferne dilutiora
infimo cauli ad-

nata , circinata:
fermi /unt ro¬
tunditatis , in
ambitu /errata:
/upremum cau¬
lem & ramulos
ample&entia an¬
gulo/a fu nt , ad
foliolum Althxx
formam pxn e ac¬
cedentia : fores
fummis ramulis
inhxrent fatis

magni , quinque
foliis extimi par¬
te lunati , con¬
flantes: purp.ura-
/ccntis coloris,
vnguibus fatura-
tiore purpura in-
feTis , prodeuntibus ex vmbilico flaminibus
pa lidis , villis purpureis \fmeni n foliaceis capi-
Ui’ s planum: r.rdix efl parua , candicans , tenui-

bt»

Dcfcrip^i

<‘)cfcriptio
!: Synon.

jlc/ciipMO

LIBER XXHi.

bus fibris prxdita i annua tamen, aut potids tri-
meftris, quam fubfequens hycms corrumpit.

Huius liceam plantam fuis floribus onuftam»
& charae implicatam mittebat ad Cludum N.V-
Ioannes Hoghelandus anno 1591. ex qua fubic-
dim iconem delineari curabat.

calyci geminato, canaianuginepubefcenti > (e-
tneHque poft fc relinquunt, in paftilli formam
comprefFum. Radix longa , alba, lentum mu- Radix.
corem remittit , non alio qu&m Malua: fylueftris
fapore.

Huius etia Ipecies inucnitur folio amplo, ficusj

profunde laciniato. Varier as.

Cordo Malua hortulana , rara vi lu , ac quafi Malua ta-
ignota, & Romana Malua dicitur. ra^t/a.

Trago in inferiptione Malua Romana, & in- Ro-
ter nomenclaturas , Rofa nobilis , Hortcnfis m1na'
Malua, Metenfium Rofa vltramarina , Malua *’

Theophrafli & Diolcoridis ( apud quem huius Roja 9/rret-
nominaliore hnt ) , Anthema [iiPytha- marina.

gora, Dodon.] Diadema [ i Zoroafte:] Chocor-

Cobcs etiam (eme ego quondam recepi, quod tcm C ^cgypt. ] Capra: hen [rt<>dfo-TAj;v,] Mu- D‘°jl
fatum in horto 111. E. C.Montbulgardi , fednon ' ns cauda [ Vrina,«^^u6f , Dodon.] Maluahor- thema.D,*-

MALVA* SPECIES COBES.

CObes, Malua: fpecies non inelegans futura,
quantflm ex rudimento colligere Camer.
hort. poterat, fi ad frugem pcruenilfet, Clar. V.
D.Paludani exSyria reduasmunus. Semen re¬
liquarum Maluarum femine minutius.

prouenir.

C. Bauh.phyt. Malua nona Syriaca, Cobcs
Camer. quod Paludanus ex Aegypto allatum,
Kobcs nomine Patauij communicauit.

MALVA ROSEA SIVE HORTENSIS.

Hk

ALC fi, vt
.Roiar, na¬
res conciliaret,
nulli dubium
quin de prarfla-
tia & pulchritu¬
dine cum ipfis
Rofis certare
pollet. Cxce-
rum Arbufculx
magnitudine a f-
fcquitur, ftipite
cralfo , (olido ,
hirfuto , redto ,
rari iis ramis ali¬
quot brachiato :
folia alternatim
longis medio¬
criter & lanugi-
nofis pediculis
ex caule oriun¬
tur, fingula, la¬
ta , quinque fe¬
re diuifuris obi¬
ter infedta , in
ambitu crenata,
fupr^ atroui re¬
tia , infrlk albi¬
diora ,vtrinque
pilofa : ex quo¬
rum ali s flores e-
micant luccc/Ii-
ueplures,RoGe
magnitudine &
colore, id eft,
rubro, au: puni-
cco , aut faturo
(anguineo , aut
carneo, aut al¬
bo : ijque mo¬
do fimplices
medium occu¬
pante cono api¬
culis (ubluteis

& purpurafeentibus prardito , in multa foliola
Rori cocoloria /cie explicante : modo multiplici
foliorum fcetu luxuriantes : infidenchi autem

C. Betat,

nat.

ten/is : ) Moloche Veierum ( quod videre fit in. dema, c ho»
Aulularia Plauti:) Malua Romana Arabum, alio-
rum Molochia , Maluchia aliorum arborea (cu-
ius femen Kizeri Katmi vocat:) jHebrarorum d.i.Maloche
Chalmuth, 6c Harni, terte Aruch Monfteri. Eft> Veterum,
inquit in dcfaip.colore floris candido, rofeo,ru- Moltchi*>
bro , & ex rubro nigricante , fimplici & multi- M“l£
plici filiorum textura. Harc Tragus, ego non au- chX
fim 3lfererc hanc elTe Maluam Theophrafli , in- muik Har-
clinatanimusin aliam. ai,

Fuch/. Malua hortenfis Diofcon & Galeni. Traj' nots
Corn. Malua %om* Diofc. Malua hortenfis. D^o/c ^hUl-

Matth. Malua folio nigro flore Ro/arum effi- uafoli» m-
gic rubente , candido , vel fubrubro : Malua ar- £re Mal~
borea. Et in hift. germ. vt & poft.com. cum ma- ** eborea,
gn. fig. Malua maior, & Malua maior altera. Be¬
ne /ibi con/uluit Matth. qui in poft com. ceu &

Camer. in eiufdem Hift. Germ. quod in Epit. fe¬
cerat, Maluam ro/eam non amplius vocant ar¬
boream, ac meliils, quam cius Patrocinator.

Lacun. Malua hortenfis , flore purpureo , &
albo : Grxcorum Dendromalache , Lat. Malua
arborea, sed vt iam dixi, hanc Maluam nec ar¬
boream, necDendromalachen /enferim.

Dodon.gall.pingenti Malua fatiua : Lat.Mal-
ua hortenfis, & Malua hortenfis multiplici flore :
de qua ait. Ad differentiam aliarum mka^ y.*™-
77) [ Malua hortenfis : ] dicitur i nonnullis vero Rofahye-
Rofa vltramarina>& Rofa hyemalis. Atque hiec ™*l,s
eft illa , quam in Maluaceo caule fundi Plinius Pl‘n cmen'
tradit : folia oleracea (perperam in plxrifquc ex¬
emplaribus , Olea: , aut olcacea) habens , quam
M ofcueton vocant. Appellari autem hanc Maluam
nominibus ex Trago ad/criptis inrerfpuru Dio-
fcor.repentur.

Gefn. hort. Malua Romana quorundam , Ha-
ftula regia Apulei, flore candido & rubro, fimph-
ci,vel multiplici. Et’in cat.pl. Haftula regia Apu- f/tmn
lei,Rofa Autumnalis vulgi, Malua: genus ttySy-
fi<txa'^/,quodnon concedimus ipfi.

Rcdte meo iudicio dubitant Lob. & Pena in
Adu. Malua rofea fruticofa, an Galeni a 'vctAvfej-
ucLKa^. Lob.Obferu.& Icon.plant.duas ponit fi¬
guras his titulis.Malua rofea fruticofat Maluaro-
fc* multiplex.

Camer. hort. Malua hortenfis fiue Romana,

Bi/malua vulgi , flore fimplici & pleno, multiplici
colorum diflerent.a. Rcperiuntur enim candido,
dilute purptireojfiue vt vulgo vocant incarnato,
mbro,puniceo, nigricante. Atque hxc pofterior
differentia primo anno raib floret. & vix durae
vitra triennium.

Hift. Lugd. quinque proponit figurasjicet tot /r\U&d'

non erant neceflarix,fnb Ius titulis : Malua ma- refre'e *'
ior 1.1.5. Matthioli, Malua rofea fimpliciore flore:

Malua rofea multiplex Ldb ?li/.

Llll 5

NoJcHerc/t.

Hafiula re*
£>*■

Re(a au¬
tumnales.

95i

HISTORIAE PLANTARVM

Totidem & Tab. habet. Quarum i «Malua ar- concauo, & in ramos filio :foh.i palmaribus &

£. S. nct\

borea, fiue horccnfis.z. Malua arborea aiba mul
tiflora. y Malua arborea flore nigro multiplici,
a. Malua rofca raultipiex. 5. Malua rofea fim-
plax.

C. Bauh.Phyt. Malua 5.fiue rofca folio fubro-
tundo flore flmplici , Malua hortulana Brunfelf.
Romana Trago, Rofea Lobelio : Hxc Malua fa-
ciua eflapud Antiquos : Malua qua: cultu arbo-
lefcitThcoph. Plinio Malope : flores candidi,ru-
bcnces,&hi modo faturati, alias purpura: modo
relucentes , non raro omnino diluto colore : iic
&cx rubro, nigricantes. Malua <s. ii ue rofea fo¬
lio fubrotundo.florc plcno,Lobcl:o Rofea mul-
tiple.\,in flore multiplices differentia:, hinc tres i-
concsapud Tabem. Malua 7. flue rofea folio Fi¬
cus , Tabern. peregrina. ItemMalaaS.fiuearbo-
rea Veneta dicta, Arborea. Matth. Icon. quoad :-
concm: & Malua maior eidem fol.Lar. Malua
maior vnicauhs Matth. icon, quoad deferiptio-
nem: & Malua maior, altera eidem Lat. in folio.
Eadem apud Mauhiolum Malua 2. maiorfiue ro¬
fea folio fubrotundo , flore limplici qua: Malua
fatiua efl apud Antiquos . & quam cultu arborc-
fcere fcribic Tbeophr. Malua 5. fiue rofea folio
/ubrotundo , flore pleno. Malua 4. maioraltera
fiue arborea Veneta dicta flore ccriuico. Quis ob-
fecro credet Maluam vulgarem fllueltrem fationc
in Rofeam mutatam, quis prxterea vidit rofeam
in arborem tranliifTe : aliam ego cum Theophra-
ftojPlinio, & Matthiolo vidi, non hanc.

Nomina M**.<L%ijgocuA Diofcor.&x>iw«/7i», D don.Lat.
linguarum Malua rofea, (eu hortenfis , Gemi, (iferten :rnt>
Kdmifd) pcppeln [Romana:] bcrbfr nub trnnrcr
Kofen[Rofa Autumnalis, vindemialis,fiue hye-
malis] jErnrcfcn / ac fi Rofam honoris diceres. I
Belg. it-mtcr Koofc» / fjc:fc|r rofen. Gallis Refe
doutre metyMa lue de iardtnyou cidritiee.lrit\.Mal-
ita maggiorc. Matth. in com. Ital.Angl. fjoly [jocfe.

Malua rofeam ex femine varus in locis colle¬
cto, ac etiam nobis rm(Tb,feuimus in horto E.C-
Montbelgardi , cuius diuerfos habemus coleres.
Geneua habui flore candido fimplici [rubro fim-
plici,candido multiplici, & rubro multiplici , flo¬
rentem lunio ac etiam Nouembri. Bafilcx etiam
in hortis vidi ,Patauiiin hortis, vt Mufati. Bono-
nixin horto S.Saluatoral burgo di S.Catharina.
Primo anno caules non profert fed fecundo, po-
fleavt plurimum perit , fert alioqui hyemem.
Stutgardix in horto Ill.C.VVirtcmb. & in horto
ad fontem admirabilem cum variis coloribus
pleno & fimplici flore obferuaui. Apud Frider.
Meier florentem Septembri folro Ficus jflorecce-
ruleo fimplici , quam ex Italia mifTam dicebat.
Folii fapor vifeofus.

dodrantalibus pediculis, altera patee hirtis , alte¬
ra glabris appcnla, latitudine memorabili, breui-
bus pilis donata , non cantum laciniatafunt , ve¬
rum etiam cre¬
bro flexure fle-

% OCUS &

tempus

Vi

ires & v-

Maluar hortenfis flores coquunt in vino ve-

fus

Porrigines.

Erjfre/**

teri,vt legimus apud Camer.hort. quo porrigines
abluunt & fanant. Vtuntur etiam ad eryfipelatis
rubores compefcendos , imprimis rubentibus
Rofis,imitati coloris fimilitudinem. Ego florum
deco&o fceliciter vtor in ficcitate & ardore lin-
gUx& faucium. Et quia in di&is floribus nulla™
agnofeo adftridHoncm , nondum intelIigo,qu0
io. Licluut fucceftu Io. Liebaut ad fluxum menflriiorum ni*
r’tt- mium Malux rofea: flores prxfcribat.

Defciiptio

xuque per oram
crifpa : flores
conferti, ad pe¬
diculorum, qua:
folia fiiftinent,
cxortum,brcui-
bils plerumque
petiolis infi-
dent , haud ma¬
iores quim
Malux fylue-
flris pumilx
feu prouolutx,
colore ex ddu- Co^,r
tiflimo rubore
alb:cantc , cx
quinque foliis
compofitijcaly-
cc hitfuto, vire-
fcente , quin¬
quepartito , in
quo fucccckint in orbem congcfta ftnnnaM.i\\ix
iamdi-ftx : radir. fubefl dodrantalis aut longior,
alba, mediocriter crafTa,fapore,vt & reliqua plan¬
ta, glutinofo.

Lob.Obf. Malua cri/pa vulgi, & , vt etiam Pl. s n •
Icon. Malua criftaris oris. Dodon.ifclua cri/pa- M*[u*cn
Tabern. icon.&I I fior. Malua ctifpajfrau^pGp^/i**
pcln. Cafp.Bauhin.phyt. Malua 4.fiue foliis cri-

fpis.

Camer.hort. Malua crifpa fiue lacTniofli Cor-
di , Arborcfcere videtur , quamiift tantum fit
planta femeflris,de qua feribithxc,Malua Orien¬
te Sole hiat. Occidente clauditur. fyihagora$,vt
relert Aflianus-nlYu**? d%ir itpanity [ folium
Malux c-lle fandbll.dixit ilb.4. varix htft.] nimi¬
rum quia my fleri a fuainhocohm feriptitabant
facerdotcs. Gcfn. hort. Malua crifpa , Malua Ro-
mana quorundam: Althxa crifpa Sc maforOllin- R>

8eri* , • . . v Alshtd ir

Cordo inDiofc. Malua horfenfls, Malua Ro- />«*.
mana: Malua finuosa crifpitudine , Malua Dio-
fcoridis. Hancidcm deferibit in hift. fub titulo"”^
Malux hortcnfislaciniofx, cui Gcfn.appofuit fi¬
guram inferiptione Malux hortenfis crifpx.

Geneux mihi prouenit in horto, virens Oiflo- a
bri& Nouembri , poftquam femen pertulit c-J^pw
mortua , femine deciduo quotannis fe propaga-,
ac e femine deciduo prouenientem ibi vidi hye¬
mem perferrc.Bafilex vidi in horto D.Dis Theo¬
dori Zvvinkeri, Montbelgardi in horto E.C. flo¬
rentem vidi lunio & Iulio.

Malux crifpx magnam emolliendi vim prx a- Vires!
liis tribuit Camerarius.

MALVA ARBOREA.

MALVA CRISPA.

ALtitudo huicplantx , licet breuioris vitxj
quanta homini -caule crafliufculo , nonnihil
angulofo, viridartfi , glabro, rigido , aliquanuim

MAlua arborea fiiptre adolefcit craflb, ligneo Oefcript
quaternum aut quindm cubitorum, peren¬
ni, folia ampli/Uma, Malux repentis modo finua-
ta, fed lanuginosa Althex mollitie , //omfecun-
dum flipitemMaIuacei,parui.

Et hxcilla efl Malua arborea, quam Rauvvolff.

Halepi ab incolis veteri Arabico nomine h aur
dici faibit,fub cuius gratiofa vmbra deambulare
liceat. Idem meminit Malux aiborefcentisa!tc_

LIBER XXHI-’

554

■ %'M

‘ ' s «-i

K®v>rR«^

#iv

iatth. ta-
i\aur

yvont
\atfh. not.

1)CUS &

mpus.

ojc. de

terius , qua
Alceam arbo-
refcentem io-
Iio virente ^in¬
ferius inferi-
pfi.

Galenus no-
ftro iudicio
hanc et

[.'(Lhclynv voca¬
vit , cuius ver¬
ba ante recita-
nirnus , vt &
Plinii&Theo-
jhrafli.

C\rfalp. Mal¬
li a quxdam ar-
horeftens , «S:
Afndcndro-
mslache Galc-

Omer.hort.
Malua arbore-
/cens, 'hvJ'ecua.*J.xi interdum r.d R.vel lo.ctibitos
afTurgens.Tum alibi in 1 talia, tumfrequensin iti¬
nere quo itu; Pisa ad portum Liburni ab eodem
aliquando inuenta.

Gefn. Malua arborea. In Appcnd. Malua Ar-
borefeens. Dendromalar he Galeni.

Maluam qux in aliquibus locis in Itala arbo-
refdt,nil aliud elfe quam fatmarm cohorum mau-
gonio in tantam magnitudinem alTurgehrem
ignoranter fibiperfuaaetMatth.du dicit : Mal¬
uam qux in arborem degenerat vidi Grignani
ad B enaci ripas in quodam Mon .chorum cceno
bio, vbi eorum otio tk cultu tantam fibi afeiue
rat amplitudinem. Hxcille. Ego vero facile
dederim alicubi Maluam arboream ita humilem
elTbjVtin altum fe non attollat ,fed cultura dein¬
de arborefeat : verum nunquam conceflcrim
Maluam vulgarem fiue magno , fioe paruo flore
arborefeere : colant Gloflfatores & P.Urocinato-
res Matthioli , videbunt quid impetrabunt : cul¬
tura maior cuadct & «fui aptior:fed arborea n u-
quam fiet, nec etiam eundem florem nancifcctur;
vt rc&e etiam fUtuont Lobelius & Pena.

Primo vidi Eflingx apud infignem Pharmaco-
pceum Volmarium ipofteaMonfpelii in quibuf-
dam hortis. Creuit mihi Gcncuxin horto : Bafi-
lex Frater C.Bauhinus habuit in horto. Montbel-
gardi a me fata in horto E.C. primo anno creuit,
ad altitudinem quinque cubitorum circiter: re-
pofita, floruit fcqucnti anno : flores parui : ali¬
quot annis durat, modo diligenter reponatur.

ALCEA VETER1BVS.

Cap, II.

QVxinterfe affinia funt, quafi catena qua¬
dam merito conne&untur , atque hinc Al-
cea c^TAlthxa fcu Bifmalua de neceflltate Mal-
uarum tractationem quoque confequemur.

A! cara igitur, authorc Diofcoride, & hxc fllue-
ftris Malua: fpecies cfb , habens folia fi fla, ad ver¬
benaca: foliorum flmilitudinem : caules tres aut
quatuorjToliorum plenos addit Pii n. ] qui corti¬
cem Cannabi fimflem habent : florem paruum
Rofx flmilem : radices albas, latas, quinque aut
fex, cubitales,obliquasadiungitPlin.ius,qui eam
nafcifciibic in pingui folo , nec in ficco.

Radices, inquit Diofcoridcs , cum vino aut a-
qua p6tx,dyfentericisruptifquemcdentiir. Pli-
hius : VfiiS radicis eK vino vel aquadyfenteficis.

aluo citx, ruptis, conuulfis. Et Alces 'radix colle-
«Stiones difcutit. Etpaulo poft>Spafticis,trcmuIis,
opiffihotonicis Alcex radix bibitur ex aqua mul-
fa. Sic Sc rigores excalfacit. E:,Alcex ficcx farina
torminibus pota cum vino refiflrit. Galenus AI-
cea m in /implicium catalogo prxtercoific. Paulus
ex Diofcoride , Alceam fliucftris Malux fpeciem
clfc* dixit, qux cum vino potad) fenterias &ro-
fiones fanat, & magis ipfius radix. In hoc tamen u / /
Paulus a Diofcoride & Plinio diffidet , quod ^juJpJT
Id cfl:,rofiones, habet pro his qux pilyuam,
id e(i,rup ta,Diofc. & Plinius appellaucre, vt for- Paulus cor-,'
t.r(fe p^cif in Paulo , pro Jifrar legere oporteat, rigttur

ALCEA VVL GA RIR °

SEfqmcubitnlefr. drmaiorem altitudinem vbi

a!reqoirur,cftf«tf//£r/j hirfutjs,afperis3f'ungo- Defcr,Ptl#
CmeciuilafaHhs: folia Malux vulgaris furreSx,
maiora , ad pe-

7 474 iAA

J \wP \

m*

W'

diculum vfque
plerumque in
tria , quinque,
aut fex fegme-
ta diuifa , atro-
uircntia.hitfu-
ta : & cx coi ii
alis , pediculis
qiudrahtalib.
hirfutis appe-
duntur flores
rofei fpediofii
purpurafiente
carncovc co¬
lore , quanque
fohis flriatis
compofiti ,

quorum me¬
dium occupat
rade mutus api-
' cum albicanrm:

femina coniun-

dta cqmprt/Ti cafeon formam xmulantur , ccu
vulgaris Malux: iad;x digitalis lof ga.

Cordo , Trago , Fuchf. Matih. Apollini, I.a- .
cunxj Harchio , Lonic.(cui etiam Herba Suneo- ’ .

nis, fcd eius icon maIa,)Dodon.gali.& Lat.in fr/1 '.‘Lomc.not.
vbi & fpcciei minoris meminit , & Cxfalp. 4/:tv. ^ “*•
Bvunfclf. Alexi Diofcoridis , & Herba Simeo-
nis dicitur: Rucllio, Ruflica Althxa , vel Bifma-4iV''* D“°‘
lea filueflris. Trago Alcea, filueflre Malux ge-
nus, Malua altera, Malua filueflrris. Barbari Cau-y; iVf ’ r
da Leonis, & Perifterion quorundam. Gorn.Ai- filv,

exa Officinarum & Herbar. Malua, & Malua fil- 'fi.
ueft. fpecies. Io. Agrie. Vngarica herba, Thtod.
Dorfth.Dens Leonis, Hermanni Comitis a No-/7|j(n(8 e
uenare Lagopoda Diofcoridis. Malu.t 0f-

Alceam, inquit Matth.paflim fere in Italia, a li- ]>■>». Heri*
qui Bifmaluam^lij Maluam fylueflrem,nonnuIli',p’^'*,'/£'‘’
etiam Maluauifcum agrefle nominan t : Alcxx^”^^’
Galenum meminilTe non reperio,nifl lib. 7. flm-i^ Diofc.
plic. vocet Maluam fylueftrem. 'Bifmalua.

Ait Cronemburg. de comp.mcd. Alceam Dio-
fcoridisquofdamperperam Maluam Theophra-
fli CxiflimalTc. cn agrefle.

Arnat.in Diofc.Alcea,Herba Hungarica. Item Error
cent. 1. curat.5;. Alcea , Maiua V ngarica. r«nd*m ^

Anguiil. Cannabiil fvlu. facit,ac dicit flletba- L e‘ ^ /7*"
nj vocant Hungaricam,aln Alceam:quamvis .iu-
tem non fit A lcea , conantur tam.cn demoiiftra-
redeferiptionem conuenire.

Cxtcnim , y.(W'j.Cte flue Cannabis (yfc.Cann.tb:* .
dicitur, quod ( vt Dodon. vult)ex cortice ,Can=fWr ei,iix
nabino perfimili, funes intorqueri queant.

Llll 4-

HISTORIAE PLANTARVM*

M

Lobel. & Pelta. in Adu. Vulgaris Alcea, Si
Malua fylueftris. Lobel. Obf. flclcon. Plantar.
Horc. Lufic. Sc Ciuf hift. poft. Alcea vulgarii.

Hift. Lugd. AlceaMatthioli : Alcca ydlgaris
Lobehj.

C. Baub. Phyt. Alcca. i. frue vulgaris maior.

Schvv. Maluain lylueftrem, Aiccara di&ant
fcribit *b» *>.i tlw a colore, qubd firmiter dy-
fenterix Sc ruptis medeatur, Kot^e pappcln/
|>crf3 leud>fc. ^

Ncniina a; Grxcis& Alcea Latinis. Germ. 0>*0^
linguarum mare tuuris/ @i0li!U»b0 iVtirR / £ad?lcud;tcn/
ttilfccf>Appcln/Si.hvv,ati0en pappcln/ BrunfcP.
fclritj Cordo , vulgb Herba Snnconis , Btlg.
0i0ittarn cruyf. Gall. Bimaulue vel Gutinaiiue
fau u age. Ital. Bifmalua$Slalua ftluancayMaluaui f-
10 faluatico , Buon vi fluo. Hilp .Malua nvntefina ,
Sc Malua di Vngria. Boh. Jrc!ry0 lotvcrt $an.
Locus & Alceavulgb prouenitMontbelgardi extra mu-

ternpus ros horti Illuft.EC. & prope pagum Nomtnai in
Comitatu Moncbclgardenfi , inter pontem Vau-
rattCGurty Sc Datnpierre florens Iulio j copiose cir¬
ca Matrhat Caltcllum: Mihi vifa cft etiam Mon-
pelij ac Gencux. In Dncaiu VVirtcmbergico
ad fontem Admirabilem florens Augullo menfe.

Ruri notam dicit Schvv. incultis campellribus,
agrorum, fcrobiiimquc marginibus,iuxta vias fe-
pes,& femitas ; florctlunio Sc Augufto.

Vires. Ex cmplafticorum medicamentorum numero

«fle xlccam, & folia qux glutmofum quid ac len¬
tum habent , & etiam radix ipfa , qux glutmo-
fa , dulcis Si modice adllringens apparet gu-
llantibus , abunde monftrant. Hinc fatis con¬
flat Alceara citra infignem,tumcaliditatcm,mm
frigiditatem ficcare,ac plane emplafttcorum con-
Ca]igo ocy. fiftentiam obtinere. Celebratur ad caliginem
lornm oculorum ab empiricis, vt non delint qui credant

radicem Alcea: , e collo fulpenfam aciem oculo¬
rum fupra modum acuerc,& tueri polle. Echine
forte nomen indeptum gcrmanicum &o<tyltu?
cbten : Sylueftre Malux genus, quamAlceam
vocari Tragus dixit,fr herbx St radicis vino vel
aqua decoftum bibatur , torminibus inteftino-
rum remedio eft, ruptis Sc conuultis conducit, &
Inflamma- 0pjtulatur. Breuitcr , Malua Romana , Alcea ,
Malua vulgaris, Sclbifcus , omnibus calidis do¬
loribus totius corporis apprime conducunt.

ALTH/EA SIVE BISMALVA.

Cap. iil

©cftriptio TpX Maluarum familia prxrogatiuam tulit AI-
JUthxa , vtilitatis multiplicis nomine comraen-
datior,radnitKi multis nixa , bene habitis , albis,
niucagi ne lenta, quam manfu macerationeue de¬
ponunt, turgidis : caules bicubitales & procerio¬
res, teretes, ttnues,hirfuti, angufto tubulo peruii:
in quibus folia alternata Malux vulgaris, longio-
ra,finuofa,ferfata, mollicello tomento incana,cx
alis flores proferunt, Malux vulgaris furrc<ftx,co-
locc albo tantillum ad carneum declinante, quin¬
que foliis conflantes , in quorum medio ftylus 4.
apicibus purpurantibus & obfoh tis floridus eri¬
gitur -.femen paftilli comprefli nc u vt in vulgari
relinquitur.

'A libtaDtof Diofcorides Althxx folia tribuit , vt Cydami-
zortUn. no rotuda,lanugine canefccntia : florem rofeum:

bicubitalem cauic : radicem lentam, intus albam.
rltfT* Theoph.de Hibifco inquit: Folio Malux,ma-
vfujf i°“ tamen,pdofionque: caulijws mollibus guftu

Malux: flore melino : fnuftu Malux : radice fi¬
brosa , alba.'

E fylueflribus (Maluis,) inquit Plinius , cui At alna
grande folium , & radicesalbx , Althxavoca- 1 "rlQ
cur.

Synonyma vt 6' alia nonnulla m appendice huius
libri tradentur. . Nomis.

Grxcis Sc dicitur,

Arsbibiis , cluttm yChanniyChalthmiCySt R.fiT-a-
mini : Germ.'Jbifd> ftrybifcfi/ fieyliuits , 0to?
cfn>urt$ Sc 0Ainmcrpappcln. Belg. Wittc buenfi/
rnnbt »t>itcc
tTtaluc : Gall.
Guimaulue ,
qubd gluti nofa
fic Malua :;Ital.
Maluauifco: Hif.

Hierua cannamc-
ra & m armaie:

Angi. Vnaf4»c
^HafleiV : Boh.

WyfoFy 0lci3:

Hung. $cyt r
^Halua/h.e.al-
ba Malua Si
Mazola.

Copiofa nuc Locll, *
cft Montbel- tempus
gardi prorum¬
pens Maio, flo¬
rens Iunio f in
Horto E.G. no-
ftra opera > ha¬
betur etiam in aliis. Monfpclii obfcruaui fponti
prouenienteni prope mare : Bafilex , Gencux Si
Lugduni in hortis. Nafcitur locis vliginofis Sc
pinguibus, humentibus. Si paluftribus pratis, Si
in foflis.Fl oret Iulio Sc Augullo menfe.

Multiplicem eius in medendo vfum ac vtilitv Vire»
tem declarat Diofcor. his verbis :Deco&a Al-
thxa in vino aut aqua mulfa,aut perlc potacfh-
cax eft contra vulnera : item ad ftrumas , paroti¬
da s,abfcellus, mammarum inflammationes,con-
tufionesfedis, inflationes, neruorum rigores :’fi-
quidemdilcucit, Sc excoquit , rumpit, Sc ad ci¬
catricem perducit. Co«Sta,vc di<ftum eft, adicdlo
fuillo adipe , aut anlerino , tercbinthinavc , vt
malagmatis lentor fiat , facit ad vulux inflamma-
tiones , prxclufionelque in pellis /ubdita. De-
coiftum eodem fungitur munere : onera vulua:,
reliquia/que a partu extrahit. Decodhr fuccus
ex vino potus fuccurrit vrinx difficultati , calcu-
lofortim cruditatibus, dyfentencis , ifchiadicis,
tremulis, tuptis.

Plinius Maluarum vfum Medicum, de quo lam
diximus) fufius perfecucus , tandem addit , Al¬
thxx in omnibus fupradidlis efficacior radix,
prxeipue conuulfis ruptifque. Coela in aqua
aluumfiftit. Ex vino albo ftrumas & parotidas
& mammarum inflammationes tollit. Panos il¬
lita. Eadem arida in ladlc dccodla , quamlibet
pcrniciofx tuffi medetur. Hippocrates vulnera¬
tis, fiticntibufquedefe&u fanguinis,radicisdeco-
dlx fuccum bibendum dedit : Si ipfam vulneri¬
bus cum meile & urina, item contufis,luxatis, tu¬
mentibus, Sc mufculis, neiuis, articulis impofuit:
&afthmaticis ac dyfentericisin vino bibendam
dedit. Mirum aquam iadice ea addita addenfari
fub dio , atque ladlefcere. Efficacior autem quo
rccentior. hac Vltnius , quorum quadam etiam
Diofcotidcs habet. Vcidmquod aquam radie

Altbx

Lichenes

Plinius

Dtofcor

LIBER XXIII.

Alchxxaddefifariatqucladlcfceiedixit, idiam ex i
Dlofcoridc atque Theophraftoprotulimus,vtex I
us non immerito dubitet Cornarius an ladlefcc-

re rci5te in Plinio legatur , & non potitis lentet
eere.aut coalefccre. Idem Plin.qui illa de Alchxa
prodidit (eoriurn aliquot locisde Ibifco,vt ab Al-
thxa diuerfo Icripfit. Hibi/cum,inquit,ipaflina-
ca gracilitate diftat, damnatum in cibis,fcd medi-
a V u e' £t Paft'n;>ra fimile Hibifcum , quod
Z-r" Molochen agriam vocant, & Ariftolochiam, vlce-
Anft elachia rl°us cattilaginis, & offibus fragis medetur, 'folia
eius ex aqua pota aluum foluunt, (erpentes abi¬
gunt. Apum, velparum, crabronum idibus, illita
medentur. Et mox, Cclfus &podagris, quieline
tumore funt, radicem eius ex vino decoflam im¬
poni tuber. Etmedetur lichenibus Hibifci radix

cum glutino & aceto acri decofta ad quartas.

Quam re Plinio aperte refragantur Diolcor.des
Catena ego- ^ 3 ends > cstenque Graici, qui Althxamlbif-

trarm, ‘meEbifcum vocauerunt.Sic enim Galenus.

Ebdcus fiue Althxa, eft autem Malua agrellis, fa¬
cultatem habet digerendi, laxandi , phlegmonem
leuandi , mitigandi, concoquendi difficiles coctu
abfccHus.Radix porre; eius Sc femen extera quide
pari foliis modo agunt, verum tenuiorum partiu,
magifque ex ficcatoriam , adharemagis exterfo-
nam facultatem, oftendunt, vt & vitiligines de-
tergant.&femcn renum calculos confringat. At
radicis deco&um ad dyfenteriam,diarrhceam , &
ianguiris iciechioncm aptum eft, nempe cum
adftringentcm quandam facultatem habeat. Et
de Malui s agens. Huius generis efl & ea qux
. Dendromalache nominatur : fed efficaciffima
prxdi erarum in digerendo , appellatur etiam Al-
thxa.

Aqua deftillata Alchxc etofionesinteflinorum
ex dyfentciia , aliaiue cholera: caulfa profeftas
peilanat ,1 ragusiafthmatfcis propinatur vtiliteri
JUdix mmutim concifa, inque lafte aut aqua de-
co“> quoufque in pultem euadat, & cmplailri
ntu tmpofita emollit, & maturat quxcunquevl-
cera , qux fponte fua fuboriuntur , quale id cit
quod in inanibus fipenumerb nafcitur,& a Ger¬
manis Saa mittcl nuncupatur , nec non alia
nuic iimilia , quacunque corporis parte oriantur.

Oleum ex foliis Althxx compolitum , omnes a-
P'™ & V/Plrum aculeatos iflus perfanat, illitu.

Idem poduntfoliaper fe.Semen in pulucrcm re¬
dactum & cum rore , quiMaiomenfe excipitur
temperatum , vitiligines & maculas faciei
emendat. Radix aut femen in aceto decoftaac

cuius folia funt incana & mollia, in '.„.1-
maiores dmifa ; flores etiam pauli, minn r- rn,“
in Pannonica] Belgicx flotrbus magnitudmq
refpondentess

led colore dif¬
ferentes, nem¬
pe qui toti car¬
nei funt fiue
incarnati, mul¬
tis intus ftami-
nibus nigri¬
cantibus : car-
teri vulgari E_

milia: gaudens
humilis(in Pa-
norlia ) locis Sc
fecundum ri¬
vulos fitis, flo-
rcnfquc lulio.

Caf. Baun.
Phyt. Althiea
tertia, fiue la-
ciniato folio*

tertia Clufio.

Dendromn
*che.
ilth 4/»

ladix

'IctrA

leum

ALTH/EA flore grandi alceai,

Thuringiaca Camerario.

DE hac Althxa flore grandi Alcex,feu -vtin

ICfim km> U .u. f.. . / -i- ...

umores

... . . *>* aocLo aecoctaac

calida in ore retenta , dolori dentium auxiliatur:
proinde apud Medicos equarios magni nominis
&vfuseft hxc radix. Hxcille. Tumores duri fi
llnt minores tolb tradit Saxonia impolita radice
Althea: macerata in aqua ardenti, autOxvmel-
litc.

sfcript

althaia profvnde serrato

flue dentato folio-

5 XJO-eAlchexThuringiac* accepi Bafildt

l^a Richneto Alchxam fde qua .am habe-
ban. portionem nomine Althxx Thuringiaca:
Camerarii, m fallor, mterCherleiianas Bafileaaf-
porutas]/oli0 mol(i,hirfuto,vu]garis xmulo.pul-:
c re tamen lacimato, profunda & tenuiter feira-
to.//«.-e maiufciflo.rubente.ftilo apicibus ornato
purpureis vel nigricantibus.

An Clufio Pannon. Althxa laciniato folio fi_

1 i , , o icu ;vc in

iconibus ab ip.oinfcribitur, Althxa Thurin- A« ALtha*

g aca, dubitat Camer. hort. an altera fitfortaffis, . j.
aut tertia ex Pannonicis Caroli Cfilfii > Sed dii. cbtA
" fumus & nos , relinquimufque aliis liberum
cernora perquirere. An igitur Clufi. Althxa
Pannonica 2.
icu Ahhea: a-
liud genus,
quod licet fo¬
liis totaque re¬
liqua facie cil
vulgari con-
ueniar, maiuf-
culos tamen
flores habere
videtur * ? An
verb Althxa
Pannon. 3. vel
tertium AL
thxa: geniis^
de quo fulf-
procedente
diximus?

Caf. Rauh,

Phyt. Althxa
z. iiue fiore
maiore, Al-
.. . thsa altera

Althxa Thuringiaca Camer. Hanc D.

Doldius Norimberga mi At: ac fimilem xMonfpe-
ho a Io.Hennco Cherlero habemus.

ALTHEA

SPECIES

hmilis.

VVLCARf

ALthxa Pannonica tertta Clufi, hiU. poff

fnrtm nor . 1 J A j-ir . — r '

«c terna = & Hdfi' ^ |

HI STORIAE HANTARVM

ALTHj£A ARBORESCENS

Defcuptio-

TN arbuscula
J[ proceri tatem
cxcrefcit Al¬
thxa, ob id ar-
borefccns dicfta,
ihpinhus ligno-
fis firmis, corti¬
ce tomento io
vertitis : folia
Maluarum mi¬

norum .magni¬
tudine , alias le-
uuer finuata, a-
lias Althxx ni -
do , in nonnihil
oblongas laci¬
nias exfa , can-
d?cantia,lariugi-
nofa f pediculo
fatis longo , vil¬
lo fo , nixa : ex
quorum alis ex¬
oriuntur fi ures Milui' vulgatioris ftirrc&x pares,
purptjraCceatibus \ nguibus&ad radicem hirfu-
cis,fbIiofo hirluto calyce , !n quo poftea orbicu¬
lus cfrcumadhmim uminum nigricantium pelli¬
cula alba concettorum fuccrcfcit.

I.nbel.Obf. Althxam arborclccntcm , feti AI

jyr‘on'r th.raru Fruticem Clufii eandem fano exiftimat,
r ‘y < r r>, iv» nrlmrr frrnrf» in Adtierfkriis dcfcri*

* ciyti Althxa arborefccnte in Aduerfkriis dcfcri
pta.Clufius autem luam Althxam fruticem r. feti
Althxam fruticantem , k Lobclii Althxa arborea
tot notatur differre fclibit,ac air. Quam Lobelius Althxx ar-
borex nomine exhibet, ca nobis aliquando Mc-
chlinix femine peregre miifo prouenit , ftoloni-
klce* c*n- bus fingulis annis Hyemcmaicefcentibus , &c-
nabmA (emen qUod miHiim Clufio,non futc Althxx

frtlladttHr arborex Lobclii, ei enim ftolones non pereunt
Hycmc. Ea de qua loquitur Clullus elt Alcea
Cannabina. Scio ipfiim perfeuerare in fua opi¬
nione & Cannabinam fuam ab ea fepararc,
quamLobelii putat arboream: an beneiudicent
alii, de Cannxbina plura fub Alcea.

Idemrurfus Lobel.in Icon. piant, dmerfasfta
tuere videtur, fiquidem eajs fcparat,ac fub diuer-
fis titulis fculptasproponit. Nunc enim Althxam
arborem Oloix in Gailo-prouincia : nunc fruti
ccm Clufii, vorat.

Confuluit fibihacin parte Compilator Hift.
Ltigd.qu Clufii Alihxanv fruticem i. &Penx&
Lob.Althxam arbo*ream, eadem tabella compre¬
hendit , ac Althxam ligiiofam Dalecharhpii co-

prouenicntis,in quibus folia fuperiora in tres par¬
tes acutas diuifa , in exteris non differentia : mihi
data ctiain per Valerandum Dourcz, & ea, quam
haCfenus obfcruauijita vtmihi perfuadea, ac cum
ipfo Lobciio > cui potilis credendum fe interpre-
tantijeandsm Lob.in Aduerf.&Clufii-.v.uiarc au¬
tem arboream Althxam etiam in eadem planta vt
faciunt exterx Althex acMalux. Flores in pi¬
ctura Aducrfi ex ftcca planta male pidtf fatis de-
monftcanc non minores fuifte, quam in Clufii fi¬
gura : nec etiam li rami ex planta qux in Prouin-
aa proucniffet paulo minoreshaberet flores , ac
foha miniis mollia, fcd paulo rigidiora, hoc face¬
ret differentiam : vidimus quotidie quantum im¬
mutentur apud r.os plantx , quorum femina ex
cJidiotiblis regionibus delata: anni quoque le¬
pus facit mutationem.

Aliquando recepi Lutetia a Domino Ralle fe¬
men curahacinfcriptionc: Althxa frutex,ex quo
alleres magni ex Oriente flore rubro : forte flo¬
ris colos , prxter magnitudinem aliud genus k
prxcedenti denotat.

Tabernx Hift.Cfc Ic.in quibus mutata eft non- Tiiyern ntf;
nihil prior icon , vnius plantx , Althxx arboref-
ccntts Lobeiii , & Althex arborefeentis Clulii,
duas habet figuras, cilm tamen vnica fuffeciffet;

Collegi Stutgardix in horto menfeNoucmbri Locus k f
femina, qux Montbelgardi in horto 111. E.C.fata, Tempus »
ex quibus exercuerat ad altitudinem duorum ho¬
minum pulchra fane arbor qux hieme domo te-
dbaconf eruatur , & folia retinet, 6c denuo Maio
fforet.Eam etiam vidi Pfortzcmi D.Guiningeji in
horto pharmacopcei. Bafilex apud Dominum
Zvvingerum : Lutetix in horto Robini noftri.

Quibufdam in locis, terte Lohplio, tk feruidiore
ccrlo [ quale tn mannis Gallo-prouincix ad Ol¬
biam] prouentu tanto fruticat, vt ad fepes con-
ftituendas fatis fit. Tantum iuxta vrbem Hori-
uelam extremis limitibus Valentini regni Mur-
ciano finitimi obferuauit Clufius, Martio floren¬
tem, in vero perpetua ellet fronde,crtm Hifpani-
carum ftirpmm hiftoriam fcripficdgnorauit. Mul¬
tis autem poft annis , ex eaftirpe, qux k Ioh.de
Cafabona niiffaFrancofurti ad Manum nata eft,
deprehendit plantam Folia non abiieere nifi aliis
nouis enatis; vt plxicque ftirpes perpetua fiodc
virentes facere folenr. Frigidioribus etiam locis
hvemem perfert.

ALTHAi/E SPECIES, QVIBVSDAM AR-
borea altera, vel Bryonix folio.

Nno ifjoi.

gnominat.

Contrk,fed male. Cafp.Bauh.Phyr. Althxam 4.
flue frutercentem foho rotundiore incano: A.
thxam fruticem Clufii & Lobel. in Obferu. Al-
thxam lignofam Dalechampii , ab Althxa fua 5.
fiue Aithxi ai borefeente folio actito, Althxa ar¬
borea Olbix Aducrf.feparat,ac dicit :Hanc licet
Lobelius cum prxccdcnte eandem faciat,diuerfa
tamen eft: vtramque bebemus : huius enim flo¬
res minores , Fdlia etiam non vt prxccdentis
mollia nec rotunda , fed acuminata &c.quod cx
hgura facile eft colligere. Sed fi C. Bauh. figu¬
ram Lobeiii in Aduei^fariis diligenti tis confidc-
raflet, deprehcndillcc vtiquc cam non eite bo_
ham,ficUn pluies miniis bonas habet. Sunt no -
bis rami ab ipfo Lobciio dono dau nomine Al¬
thxx lignofx prope H: eres ad iufUqj arborem

^prouenit
nobis in hortd
Montbelg.folii^
rotundis qux
repofita hie¬
mem pertulit &
cxcreuit anno
itfoi. ad altitu¬
dinem hominis,
foliis & floribus
paulb minori-
hi^ : caule ex
viriditate luce¬
te : ramis velu-
ti farina afper-
fls, quibufdam
ex fuperioribus
foliis fubtus
magis candi¬
cantibus > qui¬
bufdam

LIBER X X H I-

quibufdam longiufculis fiuc laciniis.

5)57

Anno etiam i(>02.vcrno tempore f*ita , ad alti-
ttidinempene cu biti excreuit,cui folia ex longis
pediculisrotunda,coIoris Althxx, inferna parce
candidiore, caulis tomento candidus.

Alth&a Dehac fortd Clufiushxcfcribit. Nataforfitan
•tex QIh- hxc planta [ Alth.xa frutex 3.] femine,quali me
donabat fuperiore anno lofeph.i Cafabona , AI-
thxx arboris duorum generum appellatione, re¬
cens ab ip/o in Creta infula colle&o.Vni ex ami¬
cis quibus communicabam, prouenit planta,qux
fequenteanno, valde adoleuit : nam ramos pro¬
tulit bicubitales, cortice viridi te6tos,cui infperfa
cft plurima incana lanugo , feu potius tomen¬
tum, vt in priore quod «iefcripli genere : folia et¬
iam habet incana,angulofa, & per oras dentata,
idlis tamen maiora : flores minores, Althxx vul¬
garis florum magnitudinem vix fuperantes ,
quinquefoliis coftantes, inftar reliquarum Mal-
uarum , coloris rubri valde diluti , & ad carneum
(fl ita vocare licet) inclinantis, multis flaminibus

exalbo pallefcentibus, in oblongiufculo & craf-
fiufculo ftilo nalcentibus, & vmbilicurfl occu¬
pantibus: floribus defluentibus fuecedunt pla¬
na capita^vt in vulgari Malua , femen in orbem
feric quadam diftributum continentia.
nat ^'araer‘ bl°rc‘ Althxa arborefccns, vel po-

me>,no ' tius frutico fa perennisplanta , alia ab Hilpanica
Clufii , & fortaflis eadem cum Prouinciali Penar,
fed non exquifito picfta. Ega Hifpanicam Clufii
Sc Penx eandem puto, diuerfam ab hac, nec hanc
etiam ad Tabernxmontaniarborefcentem refe¬
ro, fub cuius inferiptione eam anno 15.95. Heidel-
bergx communicatam memini.

C. Bauh. phyt. Althara 6. fiuc fruticans foliis
Bryoniq perennis. Ramum ex horto Domini Ca¬
merarii ad nos mifit, inquit is, Do&or Doldius
arborefeentis femperuirentis nomine , cuius et¬
iam fit mentio in horto Camerarii p.u. Althea:
arborefccntisnomine : at ne quis cenfeatean.
dem cum Althea arborem Olbix Lobelii.

:us & Mihi milium femen per Dominum Chrifto-
’PUS' phorum Schvvartz Stutgardia inter femina qux
pro Creticis miferat : Dominus Cafabona idem
mihi tranfmifit, cui tituluserat, Althxa arborea
2.exC?.ndi.i j foliis ad fatis amplam magnitudi¬
nem excrefccntibus. Argentinx vidi in horto D.
Friderici Meier florentem Septembri ,Montbel-
gardiin horto IIJ.E.C. prouenit, & repofua fe-
quenti anno floruit Augufto , Septembri,& O-
ftobri, fed femen non maturuit propter Aeftatis
& Autumni pluuiofam conftitutionem.

ALTHEA SIDA DICTA QVIBVSDAM.

.nptio. ^Idx nomine planta folium habet circumfcri-
Optione Abutih putati , ex rotundo in acutum
mucronem definens, delicatum, molle,villofum,
A: per ambitum ferratum. Flos magnus Malux
rofex florem xquat, oblongus in ficca planta,
flaminibus in medio longis, colore prxditus, vt
volunt Aduerfaria , purpureo , faturatiore qu^m
Paronix aut Malux fatiux, aut Cydni, iuxta &in
fummis cauliculis vifuntur tempore vindemia¬
rum vtrteuli rotundi,oblongi,phqo,vel pullo co¬
lore, Ariflolochix eftigie,prxgnantes Smyrnii fc-
mine,avit Milii colore & magnitudine. Radix
hortenfis M.du x:caulis cubitorum duorum,
m* Dodon. Lat. in folio , Althea 1. Aldicx pere¬
grina quxdamfpeciqsapud Belgas tantum hor¬

tenfis: fruilu tuberofo,rotundd fere ac globosa,
quinquangulari tamen fpecie : radice qual. Al-
thea. Nonnulli , inquit, Sidam e(Ie volunt. Sed

quia Sida aquatilis cft ftirps, capitc qU^m j

Sida r,

: VI

papa

ueris maiore ,vt 1
Theophr. tefta-
tur lib.4.idco Si¬
da Theopbrafti
ad Nymphxan)
referenda.

Lob. & Pena Althaa
Adu. Althxa pa- h*$rit
luftris Cycini
flore , Sida
Theophraft.exi-
ftimata. Obferu,

Althxa paluftriS
Cydni flore. Et:
Althxa horten-
fis Dodon. Sidx
Theophrafti
propior palu-
ftris planta. Ic.

Piant. Althxa
paluftris Cydni
flore, Ariftolo-
chix vtriculis.

Figura Lobelii nullam planta? quam hic tradidi¬
mus partem bene exprimit, Lobelium tamen in-
telligere plantam de qua agimus fatis apparet,
cdm ait,Althxam e(Te hortenfem Dodon. apud
quem figura mihi placet.

Nec meliorem Lobelio Tabern.Icon. & Hift.
nomine Althea: paluftris ,[tvaffcr exhi¬

bet.

Cafp. Bauh. phy t. Althxa 7. flue paluftris. Sida
Theophrafti maioc Bembi.

Nobis prouenit in horto IlI.E.C.Montbelgar-
di: verum non floruit: aliquot annis repofita dtl-
rauit,quotan nis caulibus exficcatis;

Zoie/ius

taxatur

T ahtrn.ritil.

Locu$

ALCEA ARRORESCENS GLABRA,

; Ketmia di£la.

FRuticismodo a(Turgit,y?^/i>«i6ttjlignofis, cor- Defcri^>ti<£
tice nigricante obdu&is , quali etiam veltiti
rami , in quo*
ftolo nes diui-
duntur : hiii
nullo ordine
diftributa ad-
nafcuntur/e/h*,
angulofa , iri
paucas lacinias
difTe<5fca,in am¬
bitu ferrata, fu-
pern£ admo¬
dum viridia,in-
fern£ quodam-
modb palle fc^j
tia ; fummis ra¬
mis innafetin-
tur flores Rofa:
inftar ampli, c-
Icgantcs, quin¬
que foliis con¬
flantes , albis,
que multis pur¬
pureis venis
prxdj^a fun* ynguespurpur»floridiore,quamirf

H* HISTORIAE PLANTARVM.

Sabdarifit flore ,fi infccli : ex vmbilico prodeunt
muJtz flamina fUua,& ftilus albus multifidus. Se¬
men non vidimus.K-'d;x craflajonga, intus ,vi &
caulis albicans.

Synonyma Caincr. hort. Alcea acborcfccns , cuius dupli¬
cem inter icones figuram habet eodem nomine,
ac ciusRauvvoifium meminifle dicit in fuo iti¬
ner. nomine, M.iluc arborcfccntis-.Ego autem huc
non refero Maluam arboxeam Rauvvolfii,fed ad
veram Malliam.

Sii a minor. Q.J3auh. Phyt. A-thaea paluftris fcptimz altera,

flore minore caeruleo &e. Eidem Alcea i.fiue ar¬
borea. Alcea aiboiefcens Camerarii , quorun-
damKefmia Syrorum <h&i. Item : Alcea 7. fiue
Syriaca Lutetia habita a Robirjo. Hi mihi vna
planta non tres, donec demonftietur diferimen.

Ijnper.C/jff/Mto pjar.ta Syriaci di&a fpccies Al-
cxk, friujcofa, quar in Syria colitur ad oculorum
obieciationem. Chetmid planta Syriaci &c Cre¬
tica fpccies Alcece arborefeentis. Clufi Althxa
frutex i. Rarum & elegans, feu tertium AlthxX

Locus & fruticantis genus*

Tempus. Puit hi>m Hanrce plantam primum vidi Lutc-
tixih horto lob. Robi r i hortuhni regii. Poftca
nomine Kermirc in hoito D. Frid. Meyer Argcn-
tinx. Vidi in horto D. Iacohi Zvvingcri Bafilexi
aecius ramum habeo cui Frater Cafp. Bnuhinus

Sii* minor afcripfit nomen Kcttfiu & Sida minoris THeopiir.
Bcrnbo.

alcea Pentaphylli folio

vel Cannabina.

HErba h*c
hominis
altitudine ex*
cedens, colicu¬
lis eft afperis,
lentis , in pl ci¬
res ramulos
diuifis : folia
Cannabinis
fatis fimilia^ex
pediculis bre-
uioribus , in
tres partes fe-
dalor.gas, me¬
diam longiffi-
num , reliquas
vtrinque bre-
uiorcs,qux Cx-
pe iterum in
mi noles fub-
diuiduntur: fic
non tantilm
tripartita, fed modo quinquepartita, diuerljmode
crenata,hirluta, nigricantia, minus afpcra Canna¬
binis, faporc vifeido : flores interdum finguli,in-
terdum bini ex longis pediculis vel ramulorum
poudsextrcftlitaujaus, Alce^ vulgati finales, mi¬
nores tamen, quibus excidentibus fucccdunt ca¬
pitula, qualia in Mallia vel Alcea, parda, foliolis
obuoluta ,:n quiluis/cnnw* Malua* crifpx, nigra:
Radix perpetua , cuius pars vna maior »alia: mino_
res, extra & inti\s alba, guftu admodum vif
eido.

Synonymi Quamuis Alcc.r alteri fatis conuemat Alcea:

defcriptio apud Diofc. & Plinium , magis tamen
videtur Gadalpino conuenire Cannibis fyluc-
fltis* *

Camer.hort. Alcea Cannabina, fecundum nnn- Cannaba
nulle s Cannabis filu.Diofc. fi**

Lob.&Per.a: Aduerf. tk Icon.Plant.Alceafru-^^/*
ticofior Pentaphylli folio. au. renta-

CBauh.Phyt. Alcea 6.fiuc Cannabina, Canna- phjlbfoL
bis fiiv. Diofcoridis.

Dchac ClufiinHifp.& Hift. pnft.in fol.fcribit, df’
nomine Althxx aiborex Lobeiii. Qijamdo&ifl.
inquit, Lobelius Althxa: atboica: nomne exihi- 1

bet, ea nobis aliquando Machlinis nata femine
peregre milio, feliciter prouenit, atque ex radice
crafsa lenraque, qualis in Althara vulgari, duriore
tamen & quodammodo lignofa fumma parte, ali¬
quot ftoloncs protulit humanae proceritatis , qui
aduenientebrumd marccfcebant , lingulis dein¬
de anr is nouo vere plures protrudebant: flores
Auguflo demum producentes , feiiien Septem¬
bri : quo i veniis excudo & deciduo, dia: etiam
ftirpes fponte renafeebantur. Quod verb non claF ***$•
fit Lobeiii Alihaa,quod fibi falsb perfuadet Clu- cu,‘
fiuSjVelex comanifeflum fit , qubdin Lob.A!-
ihxa ftoloncs non marcefcut,niu tota piata fimul
pereat. Ethcetah hac Alccam fiuticofam can¬
nabino folio capite fcquenti feparet , ei tamen
aller.tiri noti poffutu, quamuis quod de flore ma¬
iore feribit noftrz plantq non conueniat. Cattc-
rumIcon,quim proponit Clufius,eft eadem cum
icone Cannabine Alccc Lobeiii.

Nata mihi eft in horto lll.E.C.Morubelgardi, Locus *
ex femine Patauio k Ch viro D.Iac. Antonio Cor- tempus’
rufo milio, nomine Cannabis fylueft. quorudam:
bddente, nec Althcam, nec Alceam elTe. Semen
maturat Auguflo & Septembri, quo tempore tto-
rentem adhuc obferuau1. Milfum eft & eius fe¬
men Stut^ard; a nomine Alccc Venete. Primum
autem vili mihi cfl in horto D.Ccriufi.

ALTH*£A THEOPHR. FLORE LVTEO »
quibufdaui Abutilon.

pVm AI- D^riplic:'

X^/rheavulgari
de mollitie pal¬
ma certat, quod
Abutilon vocat,
radice parua, al¬
ba , fibris ali¬
quot adnatis
donata, fubdul-
ci : caulis foris
tomento molli
totus eft obfi-
tus , pingue
quid attredan-
tis manibus al¬
linens, incanus:
cortici, qui faci¬
le delibratur,
fubeft lignum
Saligni inftar,
candidum &c
durum , medul¬
lam faeculentam viridem cociinens . ex caule/0-
ha nullo ordire nafcuntur,pediculispal natibus,
minus lara,circinatx rotunditatis, mfi in mu¬
cronem acutiorem defincrenc, lanugtnc incana
& infigniter molli obdura : ex hotum alis rami
producuntur : indidem flores itidem prodeunt,
Giryophyllatq aquadde, ifvcence crocer, 'flriati. ^
quinque foliis compofiti , medium occupante
T apiculoruni

i/es ex
•A lene

LIBER

radice dufitixat exprcfiiis-Ip faveri deco&a per¬
nionibus occurrit. Alba: fuccus epiphoras fedat
fronti illitus: aluminis pauco admitto ignem /a -
erum, fine oleo trita fcilicet,aduftis 'medetur. Et
contra eruptiones papularum, co&aque eadem
contra vlcera qua: ferpunt , illinitur, & alopeciis
cruda, & vlceribus quarin Capite manant. Succus
cius cum meile naribus inditus caput purgat.
Coquitur & cum lenticula addito aceto ,vt ven¬
trem molliar Validi iis co&a fluxiones ftomachi
fiftit,& ventris.

Galeno vero authore fuccus Betarum tergendi
vim habet manifeftam adeo , vt ventrem ad ex¬
cernendum incitet , & ftomachum interdum
mordicet, prxfertim quibus natura fenfu cxa&io-
repra-dituseft: ob idque edulium id ftomacho
eft noxium, fi largius fumatur i corpori autem ab
. ipfa,vt ab aliis oleribus, paucum alimentum acce-
1*^’° dit' °bftrii£l:um hepar Malua magis ape¬

rit^ multo magis fi cum Sinapi aut omnino fal-
tem cum aceto mandatur. Lienofis item eodem
modo furapta eft vtile medicamentum. Et, Beta \
nitrofx facultatis particeps eft , qua tum digerit,
tum exterget,& per nares purgat-Csteriim codta
nitrofitatem omnem exuit 3 fitqueleuiter difeu-
fciens. Porro ad detergendum digerendumque
validior eft Beta alba: nam nigra adiuneftum ha¬
bet quidpiam adftrictionis , & magis in radice
qu^m in aliis partibus.

ExSimeonc Sethi seta: fuccus mediocriter ab-
ftergit, ventrem etiam ad effluxum proritat , &
ftomachum aliquando ve!licat,eorum praTertim,
qui huc valde fenfibilem habent. Quapropter c-
dulium eft ftoraacho infeftum , fi plurimum co¬
medatur. Exiguum eft eius alimentum ficut ce¬
terorum olerum . Vtilis vero eft ad iecoris ob-
ftru&ioncs cum aceto comefta.Pari modo fi eda -
tur,& lienis obftrudionibus bonum fit medica¬
mentum. Conftat autem Beta ex contrariis fa¬
cultatibus: fucetis enim eius calidus eft, ventrem
conftringit,& fitim adfert. Eius vero corpus craf
larum partium , fiatuofum , conco&u difficile, &
frigidum,ventrthnque fiftit : maxime fi aqua in
qua eo£tum eft,fubinde abiiciatur.

■rigenti* Ad Betarum coituram vinum & piper expeti
*m feribit Martialis his verfibus:

Vt faciant fatu a fabrorum prandia Bet&

O quam fape petet vina piper que coquus .

Pra:tcreaeiufdcm BCtx radicibus conditis v-
tuntur. Conditur autem Betain aceto hac ratio
ne,cum foliis & radicibus integrum eradicandum
Betae olus, aqua deinde bene, nccnon edam cul¬
tro mundandum : Inaqua ex hoc ebulliendum,

& tranfuerlim in particulas fecandum,pofito ve¬
to in vafe aliquo figulino , aqua reie£ta,fale Carui
vel granis Iunipcn condies, his fuperinfufo ace-
to,cyatG vho atque altero pleno, pro Beta: quan¬
titate.

Nihii in culinis Beta hortenfi frequentius elfe
tcftatus eft Tragus. Tfam in cibo vfurpatur.Tem-
peramento calida eft Beta, maxime quod ad radi¬
cem attinet, id quod hinc manifeftum fit, ciim e-
iiim fuccus naribus excipitur,adurit, & fternuta-
mentaproritat.Beta in cibo ficut Spinachiapara-
ta facillima eft conco&ionis , iifque mprimis
conducit qui ftomachi imbecillitate laborant.Be-
txhortenus plantula: recentes cum radicibus le-
uiter bullita: , & ex aceto poltea deuoratae cibi
appetendam adferunt, fitim compefcunt, chole¬
ram in ventriculo reprimunt. Debet vero eiuf-
m«di cibus sftate potiffimum vfurparL

t Stmetne
thi

ftru&io

‘k ccn-
nda rn -

npetA.

xxiti; ' >#

Bayrus emplaftro e radicibus Bets emat acho

BETA CRETICA SEMINE SPINOSO.

BEti Cretici folia noftratinon mukilm difli'
milia, nifiqubd vix ad eam magnitudinem
quantftm ob- j
feruarc licuit» •
proueniunt,c?-
teroqui fati*
carnofa, per ex¬
tremum rotun¬
da , aut faltem
obtufa , < iuxti
pediculum an-
guftum nonni¬
hil ala a: flofculi
parui, lutei, (pi¬
cati in ramoru
extremitatibus:
echini circa cau¬
lem nafcuntur
cx foliorum a-
lis in tres fpi-
nas radiatas ae-
fi nentes, coftis
pulchris dona¬
ti, tranfucrfifqj
. , cancellis reticu-

lati, quorum vmcuiquc/o»™ineft vmtm oblofi-

gum.pelitcu a ruffa tedum, medulla alba. Rami
multi cubitales vel minnosexr radite annua ia.
pra cerram fe extendunt.

Si hxe non iam vfiirpaitic nomen neti, ad La-
pathum vel Spinachiam potilis referrem. Cafp.
auh.phytjteta e>. file Cretica femine aculeato.

Betam creticam femine fpinofo vidi Bafilea: » „

r595; Auguftifine femine maturo in horto Do- tempus
mini Iacobi Zvvingeri , quod attuli ferendum
Montbclgardi in horto E.C.quod prouenit. Ac¬
cepi otiam a D.PhihSeb. Sprengero nomine Bct$
fpinofie Candix.

BETA LATlCAVilS MONSTROSA.

ADm/randa: Beta: quam H.Lug- oefct; *e

dun.pi&ura exprimere curauit,euitis caulis ‘■Ilfn-e

eft quatuor digitoslatus , circa quem parUa funt
folia, & quem totum femen opcrit,fed in eius fa-
ftigio ita denfum : vt caulis profpc&um adimat.
Aliquando prope D-Ramberti oppidulum Allo¬
brogum in pingui quodam prato talem vidit
Dalechampius filueftris Cichorii caulem.
C.Bauh.phyt.Beta 7-fiuc lato caule.

Nos quia in monftrofis plantis numeranda
eft , eam merito ii prarccdcntibus fepatauimus $
nec pingendam quidem e fle duximus,

SPINACHIA MAS ET FOEMINA.

FAtuo guftu tota eft planta ; radix tenuis, al" DtfcripuT*
ba , folia Dentis Leonis, latiora , profundi fi-
nuata, miniis tamen crebris laciniis, pingiufcula,

&farina tenui Atriplicis modo rcfperfa : caules
fiftuIofi,ftriati,in alas diuifi: flores in alis & cau¬
libus,^ medio fere vfquc jjdfaftigium,crebcrrirr£

IVI mm m ^

s>fe HISTORIAE PLANTARVM

fi, osbct^ido pju[>ui»fccnces:/f»i«j aculeatum.

Vetertb»:

incognitum

olus

5c , Yt nomen-docct,(pinofum: alias Lentis modo
compreiluin* oxbiculatum 5c innocens.

Hoc olus Ve¬

teribus ( quod
mirum eft ) in¬
cognitum fuif-
fc videtur, cum
de eo nihil illi,
quod legatur,
literarum mo¬

numentis tra¬
diderint : vel
forfitan quod
cibo,quim me¬
dicini potius
natum e liet,
nec quicquam
illuftrc forti-
tum,ob id in¬
genii fegnitie
obfcurum , vel
qubd , vtcon-
iici poteft,non-
dum in. vfum
vulgi ,literato-

nimque cognitionem eo fxculo venerat, qui eo¬
rum qux fua fuerunt memoria prorfus intaiflum
nihil intentatiimque reliqucrunt< Non enjm fi_
lentio tam frequens cius abol,5re yoluiftent ,fed
potius celebratum in lucem prodere. Monfpelii
prxeeptor Rondeletius. clitum Veterum voca¬
bat^!* opinio mihi non penitus difplicet.
clut Hfjfu. Trago Hift.Germ.5c Lat. vocatur OJus Hrfpa-
mcum nicum,Spinachia altera (eu vulgaris.&Spinachia
'Seuthlom*. hlueftris. Seutlomalachcn, inquit Rueliius, re-
UchcRueU. cens Graecia fecit olus , quafi dicas Maluaceam
Betam,quod,vt rcor,parentum adulterio natum
exiftiment, Vctenbusinauditum, forte quod fi¬
gura, & deticulato feminis habitu jietam,5t mol-
- SeuthloU . Maluam mentiretur. Sed forte Seutlolapa-

fathiu Gef. thumiait Gcfn.hort.hoc eft,media: inter Betam &c
■m Rumicem natura:, potius qu^m Scutlomalachen

'Blitum Ve
rerum

'Sexut Sfi-

Cenent

Spmuchi

appellandum. Spinachiam manifeftum habere
fexum feribit Scaliger. Coniicio autem marem ab
eointclligi illum, cuius femen fpinofum cft : fm-
mirum fincfpinis. Ab hisnon penitus diffona
iunt,quzapudCamer.hoit.5s: Hift.Lugd.lcgun-
tpr. Spinachia: genera duo, fatiuum , 5c filueftre.
Satiuiitem duo,mas&fccmina,Mas femen fert,
Joemina floret quidem , fed feminis infcecundr
flenle/cit.-

Spinachiadefcribitur 5c pingitur h Lob.& Pe
na Adu.Obflc.plant. Dod. Hift. Lugd. Fuchf.
qui & Spinacium olus vocat. Brunfellfio. Ca-
mcr.in Horr.& Hifl.gcrm. Matth. qui Spanachiu
infcripfit. Tabcrn.Ic.5c Hift. Amato,atqucMat-
thiolo.

Amatus quidem domcfticum Rumicem flue
Lnpath.bor - hortenfe Lapathum, Spinachiam noftrameftefi-
bi falso imaginatur , quod 5c Cxfalp. fentirevi-
<%£ ** detur. Quare merito Robert. Conftant.eum hal-
hullutiuun- lucinari fcnbit dum fine autoritate aut ratione
eur hoc contendit : Conftantino in co adftipulanti-
bus Grapaldo 5c Matthiolo.

n°neii‘uhi Fa^untur & » > qui Plinii Boulapathon apud
nsr.t/t Dodonasum elle exiftimant : Lapathi fiquidem
genus Boulapathon eft-.radicis tantum altitudine
Konefi Bli- aliis differens, vt ipfe refert. Nec quoque Hip-

tum J pocratis Blitum eft,quod velati linguam efiTe feri-
Hfppocrutts bit iib.i.dc morbis mutiebr.N2m Micer fubdititia

'Rumex do>
tnefttcus

i iftudrefertur,qua:rubrum fluxurti muliebrem re-
I primunt ac fiftunt. Talis autem Spinachia: facul-
I tas haudquaquam eft adftri&ionc omni carens.

I Nec eft Chryfolachanum,vt vult Monardus.

C.Bauh. Phyt. Lapathum hortenfe alterum,
feu Spinachia femine Ipinofo. Idem apud Matth.

Atriplex i. Lapathum hortenfe alterum, Spina¬
chia mas quibufdam. Item Phyt. Lapathum 4.
fiue hortenfe alterum , feu Spinachia ftenhbus.

In Matth. Spinachia 5. fterilis.

Spinachia fiue Spinacia 5c Spinaceum olus, Ntmina
quod Latini appellant , recentioribus hnguarum»

Grxcis dicitur, ab Arab.&Serap. Hifpanac : ^

Germ. ©pmefobcr Bmctfd) : selg. 0pin«0tc:

Gall. Efpwocbes ou Efpinars : It. Sptnaai 5c Spinace:

Hifp.E^i»4M:Angl.0pina$c: Boh.©pwuF:

Spinacia quidem 5c Spinaceum olus ab infi-
gni femmis fpiculorum nota , quod tam glabrx,

Sc mollis herba: femen in fpinas occalefcat. 2sam-
vero fumpto nomine i raritate, qubd raro il¬
lo medici vterentur- Quibus hacc vocabula difpli-
cent, A triplicem Hifpanienfem vocant, Maurita-
ni Hifpatucb , id eft , Hifpanicum olus, fortaftc
quod inde primum duxerit originem , ad exteras
tandem nationes tranllatum: quidam Seutloma-
lachen.

Spinachiam colimus Montbelgardi in horto Locus &
E.C.marem 5c fceminam. Paflim in hortis feritur ccmpus‘
nullum folumrefpuens, cum Martio & alio tem¬
pore, tum Septembri menfe,exeun$ feptem afa- Qui(/(rA
tu diebus, folio primum triangulo, molli, mox in¬
tubaceo, non horrens Hiemis frigora, qua: fi ini¬
qua nimis , Iuglandisfoliisconferuantur: vt Ve¬
re cibum fuppeditet, quo tempore femc profert:

Hieme enim reftat:Martio verb fatum intra duos
menfes perficitur, hinc Iunio 5c Iulio flores 5c fe¬
men edit.

In culinis, tefte Trago, nihil fere frequentioris Y^u*
eft vfus, pultibus ex Spinachia recenti confc&is.
Temperamento illa frigida & humida eft, cibo 5c
medicina: accommoda. Pultes Spinachia: aluo a- Temp*..
ftridliori profunr,poteftque id oleris in ©mni pe¬
ne xgritudinqctbo deligi, nam meo iudici» in¬
ter omnia culinaria olera Spinachia laudatiflim*
cft,5c gratiflima. Spinachia aluum emollit, guttu¬
ris afpemati medetur, & arida: tufli confert, tefte
Conflant. Succus & aqua diftillata Spinachia
pota, calorem reftinguit , ftomachi rofiones mi¬
tigat , 5c lac elicit. Spinachia cataplafmatisinftar
ftomacho 5c epati impofica, inflammationibus
illarum parcium prodeft, doloremque tollit. Ea-
demi&ibus fcorpionum, 5c aranearum impoflla
fuccurrit. Spinachia primx refrigerantium 5c hu^
mediantium claflis , nec omnino vacat nitrofa
qualitate Camer. Aluum emollit, melius Atripli¬
ce fuppeditac alimentum, fed aluo parum hxrcns y

faciU exigitur. Flatus colligir,& vomitiones con-JJf^

citat,mfi excrementitius humorabneiatur : ven¬
trem decofti iure proluit. Citra aquam coquitur
hoc olus , qubd magnam vim humoris inter co¬
quendum remittat, 5c veluti proprio contentum
iure alienum afpernetur. Bibitur cius fuccus ad
fcorpionum & aranearumidlus , ac etiam vulneri
illinitur: quinetiam cocfa lenit exafperatas fau¬
ces: fed naufeam facile parit,nifi 2inzigcre,aut a-
lio confimili condiatur: Recipitur & inter cruda
acecaria recens enata.

SPINACHIA SEMINE NON PVNGENTE,
Folio maiore rotundiore.

LOnge maior maioribufque eft foliis, qu^mD^ri’pfl®
Spinachia vulgaris > non rotudioribus>

carterpqui

Beta candida*

LIBER

denus rc-
cenfitis ex¬
terna? faciei
neceflitudo
intercedit.
Verum cum
& ipf? emol¬
lientes fint
& holcracei
hiccollocarc
voluimus.

Beta quam
ex radicis &
foliorum ar¬
gumento can¬
didam vocat,
Radicem li-
gnofam ha¬
bet minimi
digiti craffi-
tudine, me¬
diocriter 16-
gam , candi¬
dam : folia
dilutius vi¬
rent , Lapa¬
thi , cralfa <S c
fucculenta,
fapore nitro-
fo : caulis
duos cubitos
altus, aut e-
tiam maior,
gracilis, Itria-
tus , multis
alis conca¬
vius : in qui¬
bus longa
feric flofculi
exigui,ex fo¬
liorum alis,
apicibus lu¬
teis conltan-
tes , quinis
calycum fo¬
liolis obual-
lati : femen
rotundum ,

8c crifpa fu-
perficic af-
perum , fuf-
cum. Huic
perlimilis
Nigra di da,
foliis breuio-
ribus , atro-
virentibus.
Itcmquc &c
ca qui vulgi
Rubra efl , fo¬
liis rubenti¬
bus. At K ti-
bra alia non
tantum fo¬
liorum dif-
crimen a-
griofeit, fcd

de radice qute
ventriofa ,
Napi inltar,
intus forif-
que fangui-

xxni ,

neo colore faturo iitfe&a efl/ Reperitur
tea a iamdida radice buxed fohimdffferens. Or¬
nant priterhas 111. E. C. Vvirt. hortum dux alii:

Vita albis, lati/Iimifque coitis ornata : altera ve¬
ro rubris,quarum femen Argentina milliim, quas
facile pereunt.

Diofcorides & Galenus duo genera tantum fa- *f,0fcor- &
ciu n t, nigram &c albam. * ' &ene> *

Theophraftus candidam fapore priftantiori Qandtd*
c(Ie tradit, paucionimque feminum , quamSicti- T hecph.
lam quidam appellauerint : caule carnofo : radi- SscuU
ce fingulari, & carnosa, longa , cralfa & reda, vt
Rhaphani : fuaui,vt crudam nonnulli mandant.

Silueftris etiam meminit in genere Carduorum
aculeatis foliis non conflantis.

Beta bortenfiorum , inquit Plinius , leuifliixui * xphnio
eft. Eius quoque a colore duo geccra Gixci fa¬
ciunt jiigram & c^»dii<t;«,quampra:ferunt,parcif- Eet ar"Zr*-
fimi feminis, appdbntque Siculam, candoris fa^
ne diferimirepratferentes, vtLadncam. Noftri
Beti ger^cra faciunt. Vernum & Autumnale, \
temporibus fa tiuis : quanqijarn & Iunio feratur.

Et mox rurfus. Mira differentia fi veraeffeandi-
dis folui aluos modice , nigris inhiberi. Iccmlib.

20.cap.8. ElfttX Betam filucftrcm idem fcripfit,
quam Limonium [ vt Theophr.Jvocari tradit, &
Ncuroidem , multo minoribus , tcnuioribufque
foliis,acdenlionbus,vndecim firpe caulium. Sed ph*. refm *
hanc Diofc. non nouit, Limonium a Betis valde tittur
difiungens. Et Galenus filueftrem non efle cjici.c,
nifi quis Lapathum feu Rumicem ita nominare
velit. Quibus verbis Galenus tam plaufibilcm
acrcceptam Platonis fententiamki Timxo am¬
biguam nobis effecit, latinas omnesplantas olim
fuilfc f. ras , neque a fc iplis .cultu differre. Cum
enim, inquit Scahgcr, Lapathum a nobis multo
ftudio huius rei gratia cultum , nunquam indue*
rit Beti faciem , aut faporem , etiam nunchxre-
mus in illius lententia, non omocm plantam mi¬
tem, fui (fc prius agreftem.

Cxterum, videas hodie qui fe perititfimos vo- ^or tr*
cari cupiunt, qui quid interfit inter Betam & Bli- ?l,4ru
tum , nec legendo in libro ,nec in horto oculis Marum
manuue contrcdando di (cernere queant. Apud
Monachos in Mefufem ita feriptum habetur. Her- Elitum
ba quidam [Blitum Indicumjhabet folia Betx,fi-
ne, quod idem efl: , Bliti. Hos igitur Betam cum
Blito confundere dubitationi nullus eft locus.

Porro varii varias filucftris Beti nomine in-
feribunt plantas. Nam Limonium Tragi , quod
Germanos Betam pratenfem [ Wifcn VTiantfoh]
vocare feri bit, efl Trifolium paluftre Dodonxi, Trifolium
de quo lib. 17. diximus, fceti filueftris fpeciemfa-
cit Dodon.Lamplanam : eandem Lobeljus Lam- stftort,
pfam nomine depinxit. Betam filu.Biftortam efi- pyrol.t
fc Gefner.in cat.pl. iudicat. Suntetiam,quiBeti t‘yoU 4l\
filu.fpeciem Pyrolam facere non verentur. Alii, 'ter*'
vt Lonic. confundunt Betam fylu. [ Limonium ,

Tragi ] cum Pyrola altera. Myofotis , Auricula J0j0'“
muris , vt tradit Gefn.in cat.pl. exiftimatur a Me¬
dicis Germ. Beta liluefltis. Aliis, vt Cifalp. Beta
filu. Plantagofmaior] vocatur. No-n nullis, tefte ffaitidjp
Anguill.Plantago aquatica. Gcfncr.adhxcm eat. Pla*t*g»
pl. setx filu. nomen Potamogeto adlcribic. La- “‘t***":*
pathum ait Galenus, licetappellare Betam agre- Pot* me^
Item. Sed CarduUm pratenfem miilti Betam u^athum
filu.faciunt. c«rd»us

Betam primam nobifcUm appellant candidam f raterft
Matth. [qui tamen hoc titulo nigram proponit, E,(:* can~>
ex tranlpofitidne & incuria Typographi , & ex '■

Matth. H.Lugd.JTrag.qtu hancagreftem feu er-
M m m m *

qm

.s5i HISTORIAE

micam Bitam ceafet : ) FuchC Dod.gall. Si Lat.
infol. Cord.in Diofcor. Lacun. Hift.Lugdun.Jc
Schuvv cntkfeldius. Betam altam T urn. Gcfner.
Jiort. Lonic. Lob.OM.fcIc.plant. Hort.Lufi Ca-
mer. borr. Ep.t. & Hift. Matth. germanic. Betam
flteramCzlUfinas . Betam Brunfelf. & Tragus
pingens. Betam i. fiue albam Caf.Bauh.ad Ma«h.
in Piiyt.4.

Betamur* Beta nigra nominatura Mattii. ( qui vti dittum
MMk zrhoc nomine »lb?m pingit. ) Trag. ( apud quem
Trar. n « P«P«am filucftre Beti genus creditur: ) Fochf.

Douon. gall. Gcln.hort. Lacun. Caftor. Hiftor.
Lugd. (qute cum Matth. eam tranfpofuit, accan-
diuam dicit:) Caip. Bauh. phyt.& uort. Lufatii.
Schvv. vocat Betam n: er ait) ii foliorum colore er
obfcuro magis virentium : Betam vulgatiorem:
Betam rubram Dod.Lat.infol.Lonicerus. Betam
Taberna.

Seta rubea Rubra memineruntBrunfelf Tragus. Hanc in-
fcnbit Lob.Obf. Ic.plant.&Hift.Lugdun. Betam
rubram vulgatiorem , Betam 2. fiue rubram vul¬
garem. C.Bauh. phyt. &: apudMatth. pro Beta 1.
feu nigra pingitur.

Sua taba Beta rubra radice crafla ea eft , quam Matth.
: -e J„r nomine Rufi ita exprimit : In Carmania tamen

habetur&Rnfa, non modii foins , fed etiam ra-
dice,qua:illi Raporum oblongorum magnitudi¬
ne extuberat :colorc adeo rufefeente, vt eius luc¬
etis viumnfanguinem reterat. HancLob.Ob(.&
Icon. Caft. Gefn.hort. cui& Seutloftaphilinum:
Camer.hort.Epit.de Hift.Matth.Germ. & Schvv.
cuieriam Rapum rubrum dicitur, Betam rubram
vocant, Dodon.gall. & Lat.infol. Betam nigram
Romanam: C.Bauh. phy t. & apud Matth. Betam
5 ‘Ceu rttlnfin radice erafid : Corn .in Diofc. Rapum
fatiuum rubrum.

Hift. Lugd. refie vnicara dcfcriptioncra dua¬
bus liguri» accommodat , non enim ea: ab inui-
cem differunt , licet diuerlis titulis infcripferit.
Vocat nunc Betam Erythrorhizon Dodonaii,
nunc Betam rubram Matthioli. Fuchfius, inquit
ca , inter Raporum genera recenfet , & Rapum
rubrum vocac.cum tamen Rapi fpecics non lit,
Bria /arra Bcra lutea traditur a Camer. hort. Eftlixcea,
j quam Gefn.hort.flauam nuncupat, Ca:lalp. Be¬

tam 4*radice buxea. C. Baujh, Phy t. Betam 5. (iue
luteam.

femUf/M Manifefte veritati contratiaturCotn. qui fo-
lum ex radicibus , & non etiam ex foliis Betam
albam & nigram dignofcipolle falso contendit.
Hoc quidem facile vemm foret , fi omnes in rc
herbaria, vt iplc, cxcutirent.

t>orflk.t*. Dorfthcnium Betam nunquamguftalle , ne
natur. dicam vidi ile, credimus. Brafficamliquidem pto

Beta monftrat.

Nomina Quod olus Graecis fimpliciterrafTA«v , vel aij.
linguarum Txw vocatur, id Latinis Beta dicitur : Arab.Detka
& Celb, Hcbr.TermliB.Germ. STlanttolt/picfjciv
2v6unf4>F6l/prcf}F61/ &r Ronigrag: Belg. Hieta
Ga\\.Beie,poTree,reparee,&lottc,\ti\.br{lola, Hifp.
■Afelgat , Angi. Betis , Bohero. tTUnjjoIr.Hung.
tfacFla.Cum adiefhoneverb, Gr. >.»»»» yUam
Lat. Alba vel rub ta aut nigra Beta, Germ.
iKot ober recisiimnjjolt : Brlg.nuttc oberKoobc
ibeerc: GiW.blancbc jtt tonge bete. Angl.n?|)ite obet
Ixcbbe Betis. Particulatim vero Beta radice ru¬
bra, craffa, Gricis 7ic7/,o 3. .V. Gcrman. Kott
‘.liangolt/Kon Kuben , quali Rapum rubrum
dicas, Beyaifcii Kuben. Rapa Bauurica, force
quodeopiofa inibi aut crcfcanc.aut aliis preftent,
& Kotrc Sodcttvurgetl. Gall. des Bendesr. uges,
ftal. i'if( e! a ; (fa. porro Grxd ab impnllu

PLANTA RVM

nominarunt : etenim cultus ratione quadam in»
crementum capelcit arboris, neque vlii horten*
iiuin latitudo foliorum maior. Beti nomen libi
adfcimt, quoniam figurat» S liter* gnet dumle-
mine turger, referre videtur.Nam iummitatem in
cacumine reflexam obtinet. Id quod teftatum
nobis reliquit Lucius Columella m luo carmine
de cultu hortorum ita caneRs:

Nomine tum Grato, ceu lit eia proxima pruna,

Pangitur ia cera doclt mucrone magifli 1 ;

Sic& humo pingui ferrata tujpidts Ut 11

Dtpnmtrur,follo vlndis pede candida Beta.

Et quamuis Siculi cognomfto Beta Mummodii
candida veniat , vtThcophr. &PUn. raemorii
prodiderunt, tamen nunc extriti litcra vna, feri
omnibus noftri licuh Medicis Sida , omnis Beta s,rU
nominari ccepit.

Betam cx cultu arfeorcfcere feribit Theophra-
ftus, germinare radicem a latere ilulio, vtcitera, C»fr»r»
qua: Sementis poftera vocent , ferendam : xftate
fexto, hieme decimo die erumpere : ex lentitie
paucas prouenitc anno primo, fed longo tempo¬
re pbft pullulare, anno fc.fequente Si tertio ,cas
aquis !al(isimiari,& iis rigatas meliores effici.

Monlpdii colunt Betas valde magnas albas Locui
& nigras, (ed vbique paffiin m hortis feruntur
Rubra vero radice cralfi multum ini Germania
prouehit : Omnes reccnficas differentias Mor.t-
bclg.in horto Ill.E.C.VVirtemb. quondam cale¬
bant.

Betanigra , vtferibit Diofcorides, coquitur
cum Lenocula,vt ventrem liftat, quod magis ra- *“*
dice eius priftatur (genus id cibi tot Ktpdeb* Ve¬
teres appellarunt.) Candida aluo vtilisett. Vtta-
que tamen propter nitrofum humorent , quem
habet in fe, noxii eft fucci. Vnde fuccus earum
cum meile naribus inditus, caput purgat, aurium Cafutpm.
doloribus auxiliatur. Deco&um radicis & folio- g-r /««•».
rum, furfures lendefque deterget : perniones fo-
tu mitigat. Crudis folris vitiligines nitro antea
perfridas, alopeciarum inanitates , fcalpendo Ahputu
pm)s exafpcratas, atquedepafcentia vlceraillini Vlin, '
prodeff.Eruptiombus papularum, igni faero^im.
buftifque cotffa medetur.

Plinius dc Betis, vt de olere & alimento hic Bim m
tradit. Vfus iis & cum Lente ac Faba, idemqse W'"**
qui oleris, (edpricipuus vt linitas excitetur a-
crimonia Sinapis : Medicimnocentiorcm qnatu
olus e 11 e iudicauere, Quamobrem appolitam
non nemini deguftare etiam religio eft, vcvali*
dispotius in cibo fine. Geminans natura &ole-
ns,& capite ipfo exilientis bulbi. ( Namcumfo-
liis humi fparfis caulis ex illorum medio prodire
incipit, cius capittguftu Si callofa quadam firmi¬
tate bulbo fimile effc videtur. ) Ec paulb pbft.

Mira differentia fi veraelf, candidis foluialuos, ...
modice nigris inhiberi. Etcum urafficacorrum- 1 ^

pitunn dolio vmi fapor , odore Beti foliis de-
merus reftitui. Scdidcm alioinlocovfum medi¬
cum ex neta prifcnbit, tunica qui Diofcorides,
tum alia recenfens. Nec eeta fine remedio eft.,
vtraque. Siue candidi fiue nigri radix recens &
madefa&a , (ufpenfa funiculo contra (erpencium SerpmiiK^
morfus efficax cfTedicitur.Candida Beta coifta.Jc “W
cum Allio crudo fumpta, contra tineas. Nigri ra-
dices,itainaqua cofti porriginem tollunt , it.™*
que in totum efficacioreffe ttaditur nigra. Suc¬
cus eius capitis dolores veteres , Si vertigines , i- *t .
temfenitum aurium fedat, infufus iis : ciet vri- '
nam. Medetur dyfentencis inieda , & morbo rc- Djf.ntariai
gio. Dolores quoque dentium fedat illitus fuc- Mnb. r»«.‘

cus.Et contra ferpentiumiftus valet , fcd huius^v*

udice

I Vfres ex
Gitlen e

Objlrucfit

irpiftii

E* Simccne
i Stthi

pb/frufiie
f tente

Corrigenti*
Betxm

Bete con¬
diende rx-

Temptrx.

LIBER

radice duntaxat cxpreltus-Ipfc vc tb dcco&a per¬
nionibus occurrit. Albx fuccus epiphoras fedat
fronti illitus : aluminis pauco admitto ignem fa-
crum,fine oleo trita fcilicec,aduftis 'medetur. Et
contra eruptiones papularum, codaque eadem
contra vlccra qua: ferpunc , illinitur, & alopeciis
cruda, & vlceribus quae in capite manant. Succus
eius cum meile naribus inditus caput purgat.
Coquitur &: cum lenticula addito aceto ,vt ven¬
trem molliat. Validius coda fluxiones ftomachi
fiftit,& ventris.

Galeno vero autbore fuccus Betarum tergendi
vim habet manifcftam adeo , vt ventrem ad ex¬
cernendum incitet , & ftomachum interdum
mordicet, prxferiitn quibus natura fcnfu exactio¬
re pra:ditus efl: : ob idque edulium id ftomacho
cft noxium, fi largius fumatur : corpori autem ab
ipfa,vt ab aliis oleribus, paucum alimentum acce¬
dit. Verum obftru&um heparMalua magis ape¬
rit^ multo magis fi cum Sinapi aut omninb fal-
tem cum aceto mandatur. Lienofis item eodem
modo fumpta cft vtile medicamentum. Et , Beta
nitrofx facultatis particeps cft, qua tum digerit,
tum exterget, & per nares piHgat.Cxteriim co£ta
nitrofitatem omnem exuit , fitqucleuiter difeu-
tiens. Porro ad detergendum digerendumque
validior cft neta alba : nam nigra adiun&um ha¬
bet quidpiam adftrictionis , & magis in radice
quim in aliis partibus.

Ex Simeone Sethi Beta: fuccus mediocriter ab-
ftergit, ventrem etiam ad effluxum proritat , &
ftomachum aliquando vellicatjeorumprxfertim,
qui huc valde lenfibilem habent. Qu,apropter e-
dulium cft ftomacho infeftum , li plurimum co¬
medatur. Exiguum eft eius alimentum ficut ex¬
terorum olerum . V tilis vero eft ad iccoris ob-
ftru&ioncs cum aceto comcfta.Pari modo fi eda¬
tur^ licnisobftructionibus bonum fit medica¬
mentum. Conftat autem Beta ex contrariis fa¬
cultatibus: fuccus enim eius calidus eft,ventrcm
conftringit,& fitim adfert. Eius vero corpus craf-
farum partium , flatuofum , conco&u difficile, &
frigidum, ventremque fiftit : maxime fiaauain
qua (iodum eft/ubinde abjiciatur.

Ad Betarum coduram vinum & piper expeti
feribit Martialis his verfibus:

Vt /aptant fatua fabrorum prandia Beta
O quam fitpc petet vina piper que coquus.

Prxtereaeiufdem bccx radicibus conditis v-
tuntur. Conditur autem Betain aceto hac ratio-
ne,cum foliis & radicibus integrum eradicandum
Betx olus, aqua deinde bene, nccnon etiam cul¬
tro mundandum : tnaquaex hoc ebulliendum»
& tranfuerlimin particulas fecandum,pofito ve¬
ro in vafe aliquo figulino, aqua reieda.fale carui
vel granis Iunipcn condies, his fuperinfufo ace-
to,cyato vno atque altero pleno, pro sctx quan¬
titate.

Nihil in culinis Beta hortenfi frequentius clfe
teftatus cftTragus.Nam in cibo vftirpatur.Tenr-
peramento calida eft Beta, maxime quod ad radi¬
cem attinet, id quod hinc manifeftum fit, cdm e-
nim fuccus naribus cxcipitur,adurit, & fternuta-
mentaproritat.Bctam cibo ficut Spinachia para¬
ta facillima: eft concodionis , iifque inprimis
conducit qui ftomachi imbecillitate laborant.Be-
tz hortenfis plantulx recentes cum radicibus le-
uiter bullitx , & ex aceto poftea deuoratx cibi
appetentiam adferunt, fitim compefcunt, chole¬
ram in ventriculo reprimunt. Debet vero eiuf-
modi cibus xftatcpotiffi num viurpari.

X X I ii

5)<?3

B ayrus emplaftro c radicibus Betx cura t acho ttteplxftri
res. i

BETA CRETICA SEMINE SPINOSO.

BEtx Creti cx folia noftrati noTi multdm dilfi-
milia, nifi qubd vixadeam magnitudinem
quantum ob-
fcrUare licuit,
proueniunt,c^-
teroqui ia fis

carinofa,pci: ex¬
tremum rotun¬
da , aut faltem
obtufaj iuxea
pediculum an-
guftum nonni¬
hil flufculi
parui,Iutei, fpi-
cati in raraoru
extremitatibus:
echini circa cau¬
lem naicuntur
ex foliorum a-
lis in tres fpi-
nas radiatas de-
fir. entes, coftis
pulchris dona¬
ti, tranfuerfifqj
cancellis reticu¬
lati, quorum vnicuique jetnen ineift vnum oblon¬
gum, pellicula ruffa tedum, medulla alba. Rami
multi cubitales vel mir< it s ex radice annua fu-
pra terram fe extendunt.

Sihxenon iam vfurpa flet nomen Betx,ad La-
pathum vel Spinachiam potitis referrem. Cafp.
Bauh.phyt. Beta 6. fiue Cretica femine aculeato.

Betam Creticam femine fpinofo vidi Bafilcx jocus &
1595. Augufti fmc femine maturo in horto Do- csmpus
mini lacobi Zvvingeri , quod attuli ferendum
Montbelgardi in horto E.C.quod prouenit. Ac¬
cepi etiam a D.Phil.Seb. Sprengeio homine Bctq
fpinofx Candix.

BETA LATICAVLIS MONSTROSA.

ADmirandx Betx^*TOX^X(J^jqiiflrn H.Lug- Dcfcripti»
dun.pidura exprimere curauit,cuius caulis
eft quatuor digitos latus , circa quem parua funt
folia, & quem totum femen opcritjfed in eius fa-
ftigioitadenfum : vc caulis profpcdum adimat;
Aliquando prope D.Rambcrti oppidulum Allo¬
brogum in pingui quodam prato talem vidit
Dalechampius filueftris Cichorii caulem.
C.Bauh.phyt.BCtay.fiuc lato caule.

Nos quia in monftroiis plantis numeranda
cft , eam merito £ prxcedentibus feparauimus $
nec pingendam quidem ellc duximus.

SPINACHIA MAS ET FOEMINA.

FAtuo guftu tota eft planta : radix tenuis , a 1- Defcripticj
ba , folia Dentis Leonis, latiora , profundafi-
nuata, minus tamen crebris laciniis, pingiufcula,

& farina tenui Atriplicis modo rcfperfa : caules
fiftulofi,ftriati,in alas diUifi: flores in alis & cau¬
libus, a medio fere vfque adfaftigium,creberoiTq
M m m m 3

t

tme£nir»m

eius

Blitum Ve

urum
Olus Hif{*
ntcum

s*+ HISTORIAE

fi, ex herbido purpurafcentes : femen aculeatum,
& ,vt nomen docet,fpinofum: alias Lentis modo
compreflurn, orbiculatum 8c inno cens.

Hoc olus Ve¬
teribus ( quod
mirum eft ) in¬
cognitum faif-
fe videtur, cum
de eo nihil illi,
quod legatur,
litcrarum mo¬
numentis tra¬
diderint : vel
forfitan quod
cibo, quim me¬
dicina: potius
natum ellct,
nec quicquam
illuftrc forti-
tum,ob id in¬
genii fegnitie
obfcurum , vel
qubd , vtcon-
iici poteft, non¬
dum in vfum
vulgi ,licerato-

nimque cognitionem eo fxculo venerat, qui eo¬
rum qua: fua rueruntmcmoria,prorfusintadlum
nihilintentatumque reliquerunt. Non enim fi-
lcntiotam frequens olusabolcrc voluiflcnt ,fed
potius celebratum in lucem prodere. Monfpelii
priccpcor Rondeletius Blitum Veterum voca-
bat,qux opinio mihi non penitus difplicct.

Trago Hift.Germ.& Lat. vocatur OJus Hifpa-
nicum, Spinachia altera fcu vulgaris, & Spinachia
Semthlem. 4. filueftris. Seutlomalachen, inquit Rucllius, re-
ItdeeRueU. cens Grxcia fecit olus , quafi dicas Maluaceam
Betam.quod.vt reor, parentum adulterio natum
exiftiment, Vetcribusinauditum, forte quod fi¬
gura, & deticulato feminis habitu Betam, & mol-
SeutbloU. Maluam mentiretur. Sed forte Seutlolapa-
CeJ‘ thum,ait Gefn.hort.hoc eft, medii inter netam &
Rumicem natura:, potius qu5m Seutlomalachen
appellandum. Spinachiam manifeftum habete
fexum feribit Scaliger.Coniicto autem marem ab
eointelligt illum, cuius (emen (pinofum eft : fet-
minam Gnefpinis. Ab hisnon penitils dtflbna
(unt.qux apud Camer.hort.& Htft.Lugd.legun-
tnr. Spinachia; generi duo, faeiuum, & filueftre.
Satiuiitcm duo.mas&fmmina.Mas (emen fert,
Foeminafloretquidem, (edfeminis inftrcunda
fterilefeit.

Sptnachiadefcribitur & pingitur i Lob.& Pe.
na Adu.Obf.Ic.plant. Dod. Hift. Lugd. Fuchf.
qui & Spinacium olus vocat. Brunfelffto. Ca-
mer.in Hort.Sc Hift.gcrm. Matth. qui Spanachiu
infcripfic. Tabcrn.lc.&Hift. Amato.atquelBat-
thiolo.

Amatus quidem domcfticum Rumicem ftue
hortenfe Lapathum, Spinachiam noftram effe fi.
bifalsb imaginatur, quod & Cxfalp. fentirevi-
ddtur. Quare meritb Robcrt. Conftant.eum h al¬
bi ctnari feribit dum fine autoritate aut ratione
hoc contendit : Gonftantinoin coadftipulanti-
bus Gtapaldo & Matthiolo.

Falluntur & ii , qui Plinii Boulapathon apud
Dodonrum elfc exiftimant: Lapathi fiqutdcm
genus Boulapathon efliradicistantum altitudine
ab aliis differens, vt ipfe refert. Nec quoque Hip¬
pocratis Blitum eft, quod veluti linguam effe (cti-
brt Lb.i.dcmotb;s multcbr.Nani inter /ubdititia

Sexus Spi<
narhia

&entr*

'Spmatht

‘Rumex di •
•nefrens
Lapathher-
ttnfe

bimatus &
C*J*lp.

hallutiaan-

tmr

B eu lapathi

ben ejl

PLANTA RVM

iftnd refcrtur,quicubrum fluxum muliebrem re¬
primunt ac fiftunt. Talis autem Spinachiz facul¬
tas haudquaquam eft adftri&ione omni carens-
Nec eft Chryfolachanum,vt vult Monardus.

C.Banh. Phyt. Lapathum hortenfe alterum,
fcu Spinachia femine fpinofo. Idem apud Matth.

Atriplex z. Lapathum hortenfe alterum,Spina-
chiamas quibufdam. Item Phyt. Lapathum 4.
fiuc hortenfe alterum, feu Spinachia fterihbus.

In Matth. Spinachia». fterilis.

Spinachia fiue Spinacia & Spinaceum olus, Ncmifia
quod Latini appellant , at uvz%oy rcccntioribus linguatum.
Grxcis dicitur, ab Arab.& Serap. Hifpanac : i
Germ. 0pinef oher 25mctf4> : Belg. ©pinaejie:

Gall. Efpmoches ou Efpinars : Ic .Sptnacci Ikspinace.
Hifp.F^i»4M:AngI.0pinftdic: Boh.0pinftF: ' *•

Spinacia quidem Sc Spinaceum olus ab infi- .. . ..»%•
gni femmis fpiculorum nota, quod tam glabri,

& mollis heibx femgjf in (pinas occalefcat. 'S.mvi-

yta. vero fumpto nominet raritate, qubd raro il¬
lo medici vterentur- Quibus hxcvocabuladilpli-
cent, Atriplicem Hifpanicnfem vocant, Maurita-
ni Hifpanach , id eft , Hifpanicum ollis, fortafle
quod inde primum duxerit originem , ad citeras
tandem nationes tranflatum: quidam Scutloma-
iachen.

Spinachiam colimus Montbelgardi in horto LocU5 *
E.C.marem & fccminam. Paffim in hortis feritur KmPu**
nullum folumrefpuens, cum Martio &aho tem¬
pore, tum Septembri mcnfe, exeun s feptem i fa- r ,
tu diebus, folio primum triangulo,moIIi,moxin- ** **rA
tubaceo, non horrens Hiemis frigora, qui fi ini¬
qua nimis , Iuglandis foliis conferuantur : vt Ve¬
re cibum fuppedicct, quo tempore feme profert:

Hieme enim reftat:Martio verb fatum intra duos
menfes perficitur, hinc Iunio &Iulio flores & fe¬
men edit. :

In culinis, tefteTrago* nihil fere frequentioris T*"u*
eft vfus, pultibus cxSpir.achia recenti confedhs*
Temperamento illa frigida &humida eft, cibo Sc
medicini accommoda. Pultes Spinachixaluo a- Temperi
ftri&iori profunt,poteftque id oleris in omni pe¬
ne xgritudine_cibo deligi, nam meo iudicio in¬
ter omnia culinaria olera Spinachia Uudatiflima
cft,& gratiflima. Spinachia aluum emollit, guttu¬
ris afperitati medetur, &aridx tu fli confert, teftc
Conftant. Succus Sc aqua diftillata Spinachic
pota > calorem reftinguit , ftomachi rofiones mi¬
tigat , & lac elicit. Spinachia cataplafmatisinrtar
ftomacho epati impofita , inflammationibus
illarum parcium prodcft,dolorcmquc tollit. Ea¬
dem ilibus fcorpionum, & aranearum impofita
fuccurrit. Spinachia primircfrigerantium & hu-
meftantium claflis , nec omnino vacat nitrofa
qualitate Camer. Aluum emollit, melius Atripli¬
ce fuppeditat alimentum, fed aluo parum hirens v

. ^ e5J.'g'tur* Flatus colligir,& vomitiones con-*^^*
citat, nin cxcrcmcntitius humorabiiciatur : ven¬
trem dccotti iurc proluit. Citra aquam coquitur
hoc olus , quod magnam vim humoris inter co¬
quendum remittat, & veluti proprio contentum
iuie alienum afpcrnetur. Bibitur eiusfuccusad
fcorpionum & aranearum i<5his , ac etiam vulneri
illinitur: quinctum coda lenit exafperatas fau¬
ces: fed naufeam facile parit,nifi 2inzigcre,auta-
lioconfimili condiatur: Recipitur & inter cruda
acetaria recens enata.

Ifon ejl EU -
if tppt cratis

SPINACHIA SEMINE NON PVNGENTB,
Folio maiore rotundiore.

LOnge maior maronbufque eft foliis, quim Dtp
Spinachia vulgaris , nec non rotudiorrbus,
exteroqui

ijcfcriptio

nonyma

lumex
(luojus
■ dirtujf
*lg*rv
InerarsA.
'pentium
i' C o lu¬
na radix

(a Sona,
tus H en¬
te

caeteroqm
mollitie & fa¬
tuo fapore fi-
milibus : que¬
madmodum &
fi oribus proxi¬
me circa cau-
Iemad pedicu¬
lorum exortu
mufCofis : at
femina fubfr-
quuncur con¬
glomerata
multa veluti
in racemulum ,
lenticulis fere
paria, totunda,
nullis (pinis
horrida, cinc-
ricei coloris
Trago efl
harc Olus Hif-
panicum i.nohiliffimum, fine Spinachia i.nobilis,
Spinachia fatiua folio Lapathi feu Boni Henrici,
caule Beta;, feminio nequaquam fpinis horrente.

C. Bauh. Phyt. &apud Matth. Lapathum al¬
terum femine non fpinofo,tcrtia Atriplex. Spi¬
nachia femine non fpinofo.

Spinachia femine non pungente,folio maiore,
rotundo,rarior habetur, cilra Hiemem non faci¬
le fcrat.Palferes Sc ali* aucs feminum huius val¬
de auida:.

BONVS HENR1CVS.

OXylapathi
buxea crafi-
sa radice nititur:
fed tenuiores
complures cau¬
les emittit, ftria-
tos,partim cre-
Aos, pani m lu¬
pinos : folia tri¬
angula, Atripli¬
cis, atrouirentia,
i farina tenui re-
fperfa , faporc
nonnihil nitro-
fo : flo/culi in
thyrfo,mufcofi,
herbidi , femen
rotundum Ra¬
phanino fup-
par.

Trag. quem
Bonum Hcnri-
cum cum Fuchfio inferibit, & Rumicem vndtuo-
fum , [ @4>mcrbd , propter vn&uofa folia ]
vulgarem vulnerariam herbam Germanos [ 0c-
iitcin fttu&t fratit/ ] nonnullos etiam Serpen¬
tium vel Colubrinam radicem [ob folia, quibus
vellitur, Ari aut Vngulae afinina: fimi lia, ] vocare
dicit : Rumicem tertium filueflrem Diofcoridis
quem ille Plantagini fimilem , & in terra iacen-
tem dicit cum Fuchfio clle iudicat, ac pro Spina-
chin fylu.lubcnshabet.

Totam Bonam, Spinacie facie,feu Bonum Hen-
ricum magni ducunt Aduerf. Lob. Sc Pen* , ica

namque de ca loquuntur. ScdToU aonaper-

Tom. II. r

LIBER X X H t pq

quam optima magifque vfu quam vlla pe

ruii recepta , Mercurialis credita fuit iamdiu
5 plebe muliercularum, aut ilhs nonraultb pe-
ritioribus Pharmacopceis Anglis, quam adhuc
infeitiam magis pertinacia qn^m vlla ratione fo-
ucnt,quia fauit illis euentus. Siquidem cfl huic
piant* decerforia facultas rnultb quam Mercu¬
riali tutior in morbis feruidis-, nec tamen cll i-
gnauarin attrahendo facultatis, cibis verbmultb
Mercuriali gratior , tametfi plufculilm flatuum
haber,& non ita procul £ Spinaciis natura abeffe
videtur. Lob.Ob/.Tota Bong, Spinachia: facie, Rttmex
Rumicis j.genus Futhfii, z.Turneri. Eidem Icon-
piant. Tota Bona,fiue Bonus Hcnricus.

Dodon. gall.&Lat. infoh qui fub Tota sona
deferibit & depingit : Ait Bonum Henricumi BoWtfiw.
lingulari quadam vtili facultate vocari-: veluti &
perniciofam quandam plantam Malum Henri-
cum appellcnt,de quo alibi dicendum.

Camer. Epie. & Hift. Matth. Gcrm. Tabem.
Icon.&Hift. Brunfelf Si Hort.Lufit. Bonus Yien -
ricus. Thalyo Tota Bona Dodonari. Atriplicis ge¬
nus intermedium. Clufio Tota Bona. Gefn.coll.
flirp. Lapathi feu Rumicis genus , vulgb Bonus
Hcnricus vocatum. Atriplicis filu, fpecies. H.

Lugd. Lapathi fiiu.a.genus.

C. Bauli. Phyt. Lapathum 5. fiue mftuofum Zapathmi»
folio nonnunquam maximo inftar Aaronis. Sc
ignarum Botanicum oftendit Dorflh. dum fub
Colubrina: nomine ponit iconem Boni Henrici
Sc ffiu jriirg nominat.

Bonus Henricus,G.(5uttcr j)einri^,0t^wicrc Nomina
bd. Belg. ,2flcjoebe Sc (fammefena oocc. Gall. linguarum
Toutehonnei. Tota bona, vti vocant Lob.& Dod.
bon uenry.luLncrba informata. Angi, j £n$Ufty
WTcrcury.

Bonum Henricum multis di&um vidi Monf- I-ocus &
pelii,allatum cx montibus circa Gangen,florcn- TcmPus-
tem menfe Maio. Gencua: quii itur ad montem
Tbuyri copiose offenditur : Bafilea inter portam
cineream Sc lapideam menfe Q&obri florens,
Montbelgardi copiose Iulio.

Vulneraria herba efl Bonus Hcnricus, ac miri- yircs
fice ad fordida pbrganda , ac glutinanda vlccra yiCer*.
confert, ficut appenfa etiam ac trita vulneribus ValntrA
impolita , vermes qui in iis nati fiunt excidere fa-
ciat.Hsc Fuchfius > qua: Camer. in Matth. Germ.
tribuit Atriplici fostid*. Scd Fuchfio fubfcribic
Dodonxus: acinfupcr Dodonarus teftatur lolia
cum oleribus codta, atque efitata , lubricam red¬
dere aluum. Praefertur, vt videre sfl apud Matth.
ad vencnoforumanimalium ictus. Radicis fuc-
cus illitus fcabiem fanat , Sc cutis maculas t
git,pr»fertira fi cum aceto mifceatur.

TIAtl

; cxt«- ScA.rr

DE BUTO IN GENERE.

'C A P v x. I V,

THeophraftusoIus hocfcribitvtraque parte
fiudtificare, fcilicct cacuminib.,& lateribus,
ideo copiofius,protinus enim nodis lingulis, fe¬
men i nfidens, racemati m gerit : caret radice illa
lingulari ,qu.x in -redam tendit, fed continuo ab
extremo multas crallas, prolixiores quJlm Atri¬
plex gerir,lignofas.

Quamuis autem Diofc. Plin .& Galenus nullau
Bliti proponant differentias , attamen plurcselTc
cum ab aliis , tum & nobis obferuatum cft,dc qui¬
bus poflhac dicqndum erit

M m m m 4

5 6 6

HISTORIAE PLANTARVM*

Ncmina b/wot olus hoc Grarci dixere , I. acini binum

linguarum ^g)rptiij vt inter Diofc.notha legitur , tchlotori

Echo/onp*

£•*!*. £l<s .

tldAgti

Locus

Tempus

p*w/, alii Xip/rfw, Daci Blrs vocant : .\rabes batba- ;
lAfamenia, &c b.r-.hale ahcnunie , Germ. ITJeyc»
^lutWiirR Apollinari, vtinb ^otljnicycr; Galli
llette d‘Efpaonc , Fuchf. dublit , breyjn Sabaudis: ,
Ita!, blirc bicdoni,sk burdone, Hifp.fcrcbos & blc-
dos : Ang! imlbefirtc ©n’Sgc:Boh. Blyt.

Plinius Bliti nomen ad ignauiam & fatuitatem
referre videtur. Blitum iners videtur , inquit, ac
fine fapore,aut acrimonia vlla. Vndc conuicium
foeminis apud Menandrum faciunt mariti. Di¬
cuntur etiam fsepe Hippocrati Chr-r.) ei luTr&WKty
fi Aerati, ftnpidi.& attoniti.

Fefiusa W^dcducir. Efi autem nomen cu-
'iuldam pifeis omnino inutilis , & qui nulli ani¬
manti efi cfiii : lic£t fk inertem , ftolidum , fiu-
pidumqne dcfignct.Sc Antiqui £Xmr>murcraos,
ftoliaos, bardos, fatuos,bliteofque dicant : inde-
que conuicium apud Gallos in vulgus emanat:

B tUrrettn* focordcs , nulliiifque momenti homines behtres
*' & bhtres , Grcrca imitatione nominantes. Viden¬

tur Latini, Betam pr» fpccie Bliti , aut pro Blito
ipfo accipere , ni fi , vt art Lobelius , lepidiffimus
Martialis non bene r.ofcat diferimen lllodifli-
rfco:

Vt fttfitam fatus &oAc quibus ante.

Blitum non tarttum in incuitis protienit , fed
& in hortis feritur , quod cilm fcmcl natum fue¬
rit ,ipfum fe permulta fxculafeminis deiecboUc
reparat ,vt,ctiamfi velis.vix poffit abolerhfatiim-
qucfcmel pluribus annis reitibili fertilitate pro-
uenit,necruncari,nec farririflagitat.Martio men¬
te feritur, floretque media illate & Autumno
femineque prxgnans cfl.

Rlitum cftur oleris modo, inqtiir Diofeorides.
Aluo vtilc cfl, nullius in medicina vius. Blitum
& Atriplex authore Galeno, aliis oleribus funt a-
•uofiora,& qualitatis expertia: quo fit,vt non ex
folo oleo &garo ipla madant, fed acetum etiam
iniiciant i nam alloqui ftomacho funt noxia. O-
lera autem huiufcemodi ad facilem dcie&ionem
funtpropcnfa, prxfertim ficum humiditate lu¬
bricum quiddam habeant : Porro alimentum
TtmfirAm. corpori prxbentexiguum. Et,Blitum oluscft ef-
culentum,humidx frigidxque temperature in fe¬
cundo maxime exccfFu a temperatis. Hippocra¬
tes contri,/3A;;T0" teribit elTe 2i$uov i J)a%jc)jvy.av,id
efl, calidum cfie,&ad excernendum non incita¬
re: Imb fluxum muliebrem rcficcarc.

Plinius inutile ftomacho elfe ait : ventrem a-
deb turbare, vt choleram faciat aliquibus. Dicit
tamen aduerfus fcorpiones potum e vinopro-
dciFe ,&clauis pedum tilini , item lienibus , & j
temporum dolori ex oleo. Hippocratem men- I
ftrua fifti eo cibo putare.

Blitum album Tridcntina rura Bredone vulgo
appellant, vt feribit Matthiolus, &£nojinulTis
in cibum admittitur. Primum aqua decoquunt,
dcin afFufo oleo, Vel butyro,in fartagine frigunt,
additis Allio, & Omphado,vel aceto, fed is. cibus,
vt is vfu fefe comperifTe teftatur, vomitiones mo- ,
uet , ventriculi Scintefiinorum tormina facit ,&
alui fluxiones ciet excitata bile. Mirum igitur, fi
Hippocrates,Galcnus,Plinius, Matthiolus, vera
fcripferunt , quod dixerit Diofeorides Blitum al¬
uo vtile efle,nullius in medicina vfus.

Blita hxc numerantur. Blitum pulchrum re-
dtum magnum rubrum. Rubrum minus. Pu!

Vfut t u
P"J‘-

gx Plinio

referuntur. Amaranthus purpureus. Amaraft-
thus pannicula fpeciofiicnftata. Simphonia Da-
Iech.liue Amaranthus tricolor.

Efl praeterea nobis Blitum 4. Tragi , Atriplex,
Pes anferinusdidb. Item & Blitum 5. eiuldem,
nobis Atriplex , ditius Pes anferinus alter , fiue
ramo fi or. Blitum illud fcetidum h quo apud Plau¬
tum Blitea meretrix cognominatur, dicemus A-
triplicem foetidam. NcCeft vt quidam falso pu¬
tant Spinacbia Blitum. Oflicinx quoque non ra¬
ro cum Blito Betam confundunt. Erranc demum
qui putant Cynocrambcn efle Bliti genus.

Mxxivri,
fue Ani*.

puifurttu

pjUm.uU
jfecioJ«.
J'rSceler .
D-flt* pet
t,njennu/,
Atrsfltx
fertsd*.
SpmAcbsdt

Vt*.Cyu,%

xtr.be

BLITVM PVLCHRVM RECTVM MA-
smmi rubrum.

FAcitisadolcfcentinVxdtrr pollicari fatua,vt &
tota planta, caule fiftulofo , intus extraque
fanguinco ru-

Dcfcriptid

yoftiseunt
monet.
Alnum cit

•Diofe, not.

'Blitum rt
brum

album ma- c^rum magnum,, album. Album minus. Ere-
*nlt Yils/um &iMS>flUC ?• Tragi Maximum ,fiuc Amaranthus
trtfhut, nuior , femine albo. Sed &; hxc ad sltti genera

bore perfufo,
concolorem-
que fuccunt
prelm remit¬
tente. folia Be¬
taceis minora,
magis lUgofa,
qua cxlum fpc-
tlant ex rubro
nigrefeunt, pro¬
na parte hila-
ri iis rubent ;
fiof.it li mu f cofi
fecundum cau¬
lem , apiculis
pallidis con¬
fiant , femen A-
triplicis lylue-
ftris , vel Ama-
ranthi nigrum,
nitens.

An AduerC

Lob.& Penx, Blitum rubrum intense rutilis fan-

guincis caulibus, foliis tx rubro liuentibus, & 1-
con.plant.Blitum tubrurrt : An Dodon. gall. Bli¬
tum magnum rubrum fine icone ? An Lat. pin¬
genti Blitum rubens : Efi Apollinari fub nomine
Blut rmin3 pi&uramala, qux videtur aliquate¬
nus Blitum maiuf exprimere. An Hermol. quod
Fuchfius affirmat: Blitum fiue Blitus [Grxci etiam
Blctonjrubens? An Matth. Blitum rubrum, qui in
poft.'comm.It. jpmgit hoc titulo , Blito rolTo : in
Lat. Blitum rubrum: inHift.Gcrm. Kotter 11
ycr / aut ^lutfraflt? An Lob. Obf.cum Matth.
hoc pingit hoctiiulojBlitum? An Anguill. Blitum
nigrum, cuius meminit Alexander Trallianus lib.
S.cap.7? An Ruell. qui partem fuas hiftorix &
Hermol» fumplitiBlitum rubens & rubrum o-
lus,vcl poreta rubra vulgb? Sed videant Lepo¬
res ne forte Porcta rubra Gallis fit Beta rubra.
AnGefn. hort. Blitum peregrinum, vel Blitum fa-
tiuum rubrum , vel Blitum vulgi.

TabCr.ic.&Hifi. Blitum. C.Bauh.phyt. Blitum
3. fiue rubrum maius. Hort. Lufat. alitum ru¬
brum.

Vidi Bafilcx in horto D.D.Fcelicis Materi, cu¬
ius femina Montbclgardi cerrx commili , qux
plantas protulerunt Iulio & Auguflo menfibus
florentes , fcminaque Odlobri maturefeentes,
f^que ipfas quotannis ex deciduis feminantes.

An Lob.
blitum ru *
brum

Apclhndrit

notutur

Fuchf.net.

Lob.net,

An roret*
rubr a
RueU ,

LOCUS &
tempm

eu-

Liber xxhi.

BLITVM RVBRVM M1NVS.

Dcfcriptio C Aris magnam redirem pro pianti latione ha-
yjbetjtuben terit j fibrolam , ex cuius capiteplu-
res caules oriun¬
tur , fiipini,ru-
bentes: &in his
folia multa. So¬
lani hortenfis,
minora, neruo-
fiora , colore a-
trouirente , fa-
pore fatuo : ex
quorum alii fe¬
cundum caulem
numerofi naf-
cuntur flo [culi,
ex herbidis &
mufeofis fibris
compofiti,obtu-
tum fere elu¬
dentes.

Tragus,^ quo
cap.de clito pri¬
ni ilm defcnbi-
tur , vocat bIi-

i . . . , _ , tum nigrum, A-

tnPlldr<lueri,lLgenus facit dicit polle vocari

HnJ Atriplicem fimariam[^ni(inultcr».]

, Ut. minus Aduerf. Lob. &PeniE Blitum minus rubrum.
ubrum. Lob.Ic.pl. Blitum rubrum fupinum. Dod.Gall.
lit‘rub- Blitum rubrum paruurm Camer. Hift.Macth.
tpwum Germ. Blitum rubrum : & Epit. Blitum rubrum
minus. C. Bauh.Phyt. Blitum 4, ime minus peni¬
tus rubrum.

Seritur in hortis,nc eti&m in iis fponte proue-
nit , vt fie prarfertim in iis locis in quibus fimus
pecorum aliquandiu alleruatus fuerit.

BLITVM PVLCHRVM MAGNVM,^
album.

p‘ "p St hoc fi mile rubro, nec ab eo nifi colore dif-
ferens, caule vt illud adurgens vnico, magno,
firmo, ad duos trelve cubitos erc6to,albo : led fo¬
liis maioribus, nifl locus interdum aridior diuer-
fitatem faciat.

L mu An Hermol. Blitum candidum ? An Ruellio,
nUulumf qui partem Cux Hiftoriar delumpfit ex Hermol.
teli taxa, cuius tamen non recordatur. Blitum candidum,
r.TuygZ quod Turgon in Narboncnfi Gallia eile fetibit,
aft male, meo iudicio,videant Lectores. An Mat¬
tii. Blitum albumJcuius figura ex Fuchlio defum-
pta videtur, ac alterius ede planta:.

>> } Quam Aduerfaria Lob.&Peme Blitum maius

•>;s * album vocant , vereor ne cum Blito 3. Tragi con-
fundant,cui folia Ocymi tribuit. Dodon.Gall.ni
fallor,hanc delcrihit primo loco, ac vocat Blitum
magnum album, figura autem , quam ponit. Bli¬
to 3 -Tragi debetur: Lat.forte m fol.lub Blito ma¬
iore, iconem Lobeiii, qua: ltielius conueniupro-
ponit. r

Gefn.hort. Blitum latiuum album. Hid.Lugd.

ici albi maioris titulo Blitum 3-Tragi exMatth,
depinxit. C.Bauh. phyt. Blitum i.fiue album ma¬
ius. I lort.Lul.Blitiim album,
icus In Burgundiorum Vaudtife vidi : ac plantaui
Montbelg.in horto E; G.

B litum album ihinuf

RAduem agitprofundam, eradam, fibris mul¬
tis co n d a n te m , euul fu didicilem, albam, m
lup eri ciri parte nonmliil rubefeentem:^»/^ plu-
res, in principio aliquantum rubentes , ad do¬
drantem, pedemue plurimum per terram Iparlos
rungofoSjlucci plcnos,albos,fcrerotundos,non-
nihi. Ariatos, fra&u faciles , foliis alternarim dif-
pofitis :inferioribus, breiiiore pediculo,fupcrio~
bus maioribus longiori hzrentibus, oblongis, (u-
/ bro tundis, in extremitate obtufis & filiis, ex viri¬
di nigricantibus, ornatos: ex quibus ad cubitalem
vel ampliorem altitudinem pro ratione loci vnus
eleuatur, definens vcluti in fpicam , principii?
florum Bliti, vel Amaranthi maximi fimilem, flo¬
ribus & feminibus plenam. Ramulisetiam in fo¬
liorum exortu inficient flores fine pediculis, ra-
cematim coh.trentes , virides : odor ex viridate
quodammodo grauis : lapor quoque vifeides.

Herba inter hortorum vitia valde odiola, quia
le expandens alias luffocat.

Trag. Blitum 2. feu Atriplicis filu. genus alte- jtrhlex
rum : Atriplex fimaria propter rationem iam di- flufuf
ctam. Lob. & Pene Adu. Blitumminus album, finwa.
Dodon.gall. Blitum minusf aU tigeverde ] Ca-
mer.ad Epit. & Hifl. Matth.germ. Blitum album. Conhortt*
Hanc Gefii. mihi Colchorum vocabat.

Montbelgardi abundat pa/Iim Blitum minus r
album vel potius viride. Geneua: quoque fre.™5
qwens: 1 ubing.r, ac Tiguri,in agris non cultis le-
cus itinera, in hoitis & areis.

Blitum nigrum /eu Sanguinaria illa , a mulier- vires,
culis nonnullisin dyfcnteriis & finguine fiften- DyJenterU
do vfurpatur. Succo eius exprelfo minii vice in Sutcumi
feriptiohe vfurpafle fa:pe in puerili state te meJcr,ber!im
minit Tragus. Refrigerat , inquit Matth. huinc-
ctat,& emollit. Menles remorantes prouocantur,
mol^ 8c fecunde educun tur,fi fcemine vapore de-
coefli calidi fufliantur, adeb vt vapor ad vteruru
afcendat.

BLITVM ERECTIVS , SIVE

First »•“«*

tiM' , parum alc8
demiflls, non¬
nihil rubenti¬
bus ,quo etiam
colore predift
lunt caules qua¬
drati, dodranta¬
les aut cubita¬
les, exfucci,ra-
mofi: in quibus
nafcuntur folia
ex interuailij
modo aduer&j,
modo Ocymi,a.
li^s acuta, altes
obtufa, miniis
crebra quam iri
aliis Blitis, ex
quorum alis &
in ramorum ex-»
tremis racemati flofculi cohcrent purpurafeen-
tes : fu bfeq uenc-' paruo femine nigro Portulacc,
ungm neo fl orido colore ex iffn& 1 tinzencc. R- ’

;. Tragi.

HISTORIAE PLANTARVM.

Synon.

F Hchf.ntt.

Ded. na/,

A far. nat.

H. Lugd.
ntt.

Po/yfpcrsn

1‘ol)]permi

I.oeus &
fcmpus

gura Ftichliana non in omnibus placet.

Hanc pingit Tragus hoc titulo, Blitum IT laicr:
ac pro Blito j.[ 0rirtc lUift VBiltcn] dc(cribir,ac
addit : Eli & h.cc Atriplicis lilueftris fpecies, her¬
ba innoxia, qua: inter cetera olera non raro legi¬
tur, potcft fieri vt sliti fit fpecies.

Fuchf Hift.& Icon. figuram Trago fimilem ha-
bet,verum defcriptio ex Hermolao ad aliam plan¬
tam pertinere videtur.

Dodon.gall. figuram Fuchfii habet fiue Tragi
hoc titulo, Blitum , vlette. Defcriptionum autem
quas Dcdonaras pofuit nulla conucmt. Latin.in
fol. eandem ponit iSzdcfcribit, fub titulo, Bliti mi¬
noris.

Matih. pidluram habet qux videtur fa&a ad
imitationem figura: Fuchfii, cui titulum facit, Bli-
tumividetur tamen non rcfpondere dclcriptioni
aut planta: quam exiftimamus eum intclhgerc.
In comm. Ital. eandem figuram habet fub titulo
diti albi : Itera in Hift. Gcrm. Mirum cur ponat
duas figuras, cum dicat Blicum album iifdem foliis
prouenirc quibus rubrum.

Iam didlam M.uth. figuram proponit etiam H.
Lugd.fub hoctituloiBlitum album maius, afbcius
dclcriptio non conucnit.

An Gefn. hort. huius meminerit nomine ali¬
ti filueftris lectoribus confiderandum relin¬
quo.

Anguill.5: ex eo H. Lugd.& Lobel.Obf Poly-
fporon Cafliani Baffi. Ic. Piant. PolyTpermon , h
feminis, vtin Obf. contendit, florifquc mufeofi
botrydinondiflimilifcetura, quibus onultinu-
merofi cauliculi.

Gcneux proueniebatin hortis: Monthclgardi
fatis vulgaris : (pontaneus etiam in Horto E.C.
femine maturo Augufto. Mcnfpelu quoque ob-

fcruaui.

BLITVM MAXIMVM, SIVE AMARAN-
thus maior, femine albo.

nift. Gcrm. apud Camer. Blitum VngaricumSc Blitum**.
Epit. Blitum. E*t Icon. Blitum rubrum maius. Do-

don. Lat. in fol. Amarathus maior floribus obfo-
leti coloris: Lobel.& Pena in Adu. Blicum maius
Matthioli vocant. Lobel.Ic.plant.Araaranthus thus
maior floribus panniculofis,fpicatis, purpureis.

Gefn.hort.Amaranthi fpecies maxima, femine
albo, Peunachia Italorum forte. An eidem ex Mo¬
nachis, Blitum Indicum velTopiarium, planta ex
Indits nuperinuentis allata.

Tab.Icon.& Hift. Blitum Indicum. An de hoc
Pct. Circae. 40. par.i. Chronici, Ouittn*, [vt vult P*"”*‘h*

ClufiusJ cx qua potionem parant, aut elixa vcl-
cuntur.

Cxftlp. Bliti genus aliud, fiuc peregtinum.de Blitum pe.
quo ait: Seritur hodie in hortis non foliim ad ci- regunum
bos,fed etiam magis pulchritudinis gratia,ob co¬
loris venuftatem, grande eft, fpecie fere arborea :
folia funt Blito longiora, rubentia, caulis cralfus,
ftrntus , tubero (ufque, ad quaterna cubita acce¬
dens, ex alis, 6c exfummis ramis panicula: lon-
giffimx exciit ac tenues, colore nigricantis Rofit,

"fpecie floris Amaranthi , line odore : femina in

irs milita continentur, candida. Panico exiliora,

qua: in cibos veniunt. An hic Eryfimum fuerit Ery[J»rum

apud Thcophraflium inter fruges, quod Trionum

veitit Theodorus, Plinius Irionem vocat?

H. Lugd. Caft.Bhtum rubrum maius. Cnfp.

Bauh. Phyt. Amaranthus i.maximus, fiue erilia-
tus: Apud Matth. Blitum maius Matthioli. Hort. ° 'j1a
Luf Amafanihus purpureus maior.

Blitum maximum liue Amaranthus maior fc- Io^Uf &
mine albo fimili Milio excorticato, Geneux in- lcnij,us
terdum excedebat altitudinem hominis .Lug¬
duni etiam in horto meo florebat Septembri &

Oolobri fSlufile* in hortis variis vidi florens
lunio. Montbclgirdi in hortulo meo , & Hor¬
to E.C.fatum facile prouenit. Aliquando acce¬
pi nomine Amaranthi Indici : floret Augufto,

(emina matura Septembri. Habetur etiam in fi- vfu*
ddibus adfcncftras opacandas.

Pefctiptio

Synon,

B Litum ma¬
ximum in
hominis alti¬
tudinem ex-
crcfcit , caule
crallo , canali¬
culato , fubru-
bente , ra¬
mis crebris fti-
pato : fJitt A-
maranihi ,acu-
minata,fed ma¬
iora , cx viridi
purpurafeen-
tia,rugofa,infi-
pida :flcres tum
e fumino cau¬
le extremifquc
ramis , tum e
foliorum alis
emicant, in fpi-
cas palmares
& fefquipal-
maresdigefti , ealque frequentes , &iuba:inftar
nonnunquam in latum luxuriantes , colore fuli*
ginofo, aut purpiyx obloletions , ftamimiHs lu¬
teis, quibus/fwr/u luccrcfcuntminuta, alba, Milii
excorticati aemula.

Et hoc eft illud , quod Matth. in poft. comm.
cuBimag.fig.It. & Lat. Blitum maius vocatur.

AMARANTHVS PVRPVREVS.

FLori eximia: venu Ibitis Amarantho purpu¬
reo , radix cralTa, Bliti , (ucculenta , e rubore
candicans -.caulis Angularis , purpura<cens, po-
tiflimum propter terram , ftriatus, alternis alis
concatius, cubitum, aut fefquicubitum altus :/*-
lia Bliti, acutiora, miniis vt plurimum rugofa,
atrouirentia,
per margines
, fg, nonnihil ru-

, T bentia,fapor«
%ijf fatuo : e quo-

jZPTi rum alis ma-

gm gratia://»-
res coccinei
pediculis fuis
mfident tadlu
Iiues , modo
cui fpica: lin¬
gulares, modo
coniunilqplu-
res, quorum fi

quinis foliolis
totidcq; apici-
bus conflant,
Pg Semen per m a -

turitatem ni¬
grum, parutim,
nitidum

Dcfciiptio

i/cd^tio

lonyma

'umex

iuofus

dtftus!

'neruria.
■f entium
Colu,
iti rudr.v

\& fi en.*.
ius lien-

LIBER XX H I-

s«j

cxteroqui
mollitie & fa¬
tuo (apore fi-
milibus : que¬
madmodum &c
floribus proxi¬
me circa cau¬
lem ad pedicu¬
lorum exortu
mufeofis : at
femina fubfe-
quuntur con¬
glomerata
multa veluti
in racemulum ,
lenticulis fere
pjtia,tb:unda,
nulli? fpinis
horrida, cinc-
ricei coloris-
Trago eft
hxc Olus Hif.
panicum i.nobiliffimnm, (lue Spinachia i.nobilis.
Spir.achia latina folio Lapathi feu Boni Henrici,
caule Berx, femiriio nequaquam fpinis horrente.

C-Bauh. Phyt. &apud Matth. Lapathum al¬
terum femine non fpinofo,tcitia Atriplex. Spi¬
nachia femine non fpinofo.

Spinachia (emine non pungente, folio maiore,
rotundo, rarior habetur , ci\m Hiemem no n faci¬
le ferat.Palleres &alixaucs feminum huius val¬
de auidx.

BONVS HENRICVS.

OXy lapathi
buxe? craf.
sa radice nititur:
fed tenuiores
complures cau¬
les emittit, (fria¬
tos, parti m ere-
dos, partim lu¬
pinos : folia tri¬
angula , Atripli¬
cis, atrouirentia,
farina tenui rc-
fperfa , fapore
nonnihil nitro-
(o : flofculi in
thyrfo,mufcofi,
herbidi , femen
rotundum Ra¬
phanino fup-
par.

Trag. quem
Bonum Henri-
cum cum Fuchfio inferibit, & Rumicem vnduo-
fum , [@d>merbcl , propter vnduofa folia ]
vulgarem vulnerariam herbam Germanos [ ge-
incin iPtlnbr hvvtif/] nonnullos etiam Serpen¬
tium vel Colubrinam radicem [ ob folia , quibus
veftitur, Ari aut Vngulx afinina: fimilia, ] vocare
dicit: Rumicem tertium filueftrem Diofcoridis
quem Ifle Plantagini fnnilem, & in terra iacen-
tem dicit cum Fuchfio elTe mdicat, ac pro Spina¬
chia fylu.lubcnshabet.

Totam Bonam, Spinaeie facie, feu conum Hen-
ricum magni ducunt Aduerfi Lob.&r Pena: , ita
namque ae ca loquuntur. Sed Tota Bonaper-
Tom. II. r

quam optima ,' magifque vfu quim vlla pc
ritia recepta , Mercurialis credita fuit iamdiu
a plebe muliercularum, aut illis nonmulcb pe-
ritioribus Pharmacopceis Anglis, quam adhuc
infeitiam magis pertinacia quhm vlla ratione fo-
uent,quia fiuit illis euentus. Siquidem eft huic
planta: deterforia facultas mulc6 quam Mercu¬
riali tutior in morbis feruidis, nec tam6nefti-
gnauxin attrahendo facultatis , cibis verb multb
Mercuriali gratior , tametfi pluftulum flatuum
haber,& non ita procul ii Spinaciis natura abeffe
videtur. Lob.QbfiTota Bona,Spinachix facie. Rumex,
Rumicis 3.genus Fuchfii, i.Turneri. Eidem Icon,
piant. Tota Bona,fiue Bonus Henricus.

Dodon. gaJI.Sc Lat. infol. qui fub TotaBona
defcribit & depingit : Ait Bonilm Henricumi Bonus Hen-
lingulari quadam vtili facultate vocari: veluti & s W<
pcrniciofam quandam plantam Malum Ilenri-. ’
cum appellcntjde quo alibi dicendum.

Camer. Epit. & Hift.Matth.Germ. Tabern.
Icon.&Hift. Erunfelfi & Hort.Lufit.^««j
rictis. Tbalyo TotaBona Dodonxi. Atriplicisge-
nus intermedium. Clufio Tota Bona. Gefn.coll.
ftirp. Lapathi (eu Rumicis genus , vulgb Bonus
I lenricus vocatum. Atriplicis fila. fpecies. H.

Lugd. Lapathi filu.z.genus.

C.Bauh. Phyt. Lapathum 5. fiue vnduofum Lapathum
folio nonnunquam maximo inftar Aaronis. Se
ignarum Botanicum oftendit Dorfth. dum fub °r* ' ”° ’
Colubrinx nomine ponit iconem Boni Henrici
& f()u ttHiiR nominat.

Bonus Henricus, G.CBiittcrhcinrrdjjS^mcri: Nomina
bel. Belg. ^Icyocbe &c tfamirtefcna oore. Gall. linguarum
Toutebonne 1. Tota bona.vti vocant Lob.& Dod.
bon Hcnry. Ital.aerba infirmata. Angi. jShgfifty
Vttcrcury.

Bonum Henricum multis didum vidi Monf- Focus 8
pelii, allatum cx montibus circa Gangcn,floren- TemPus*
tem menfc Maio. Gcncux quii i cur ad montem
Tbttyri copiose offenditur ; Bafilcx inter portam
cineream & lapideam menle Qdobri florens,
Montbelgardi copiose lulio.

Vulneraria herba eft Eonus Henricus, ac miri- y
fice ad fordida purganda , ac glutinanda vlccra yull*:
confert , fiait appenfa etiam ac trita vulneribus Vulnera,
impofita , vermes qui in iis nati funt excidere fa-
ciat.Hxc Fuchfius , qux Camer. in Matth.Genn.
tribuit Atriplici ffcctidar. Sed Fuchfio fubfcribic
Dodonxus: ac infuper Dodonxus teftatur folia
cum oleribus coda, atque efitata , lubricam red¬
dere aluum. Prxfertur, vt videre eft apud Matth.
ad venenoforum animalium ictus. Radicis (uc- ,<flus ^ene”.
cus illitus (cabiem fanat, & cutis maculas exter-
git,prx(ertim fi cum aceto mifceatur.

DE BLITO IN GENERE.

C A P V T. i V.

THeophraftus olus hocfcribit vtraque parte
frudificare, fcilicet cacuminib.,& lateribus,
ideo copiofius, protinus enim nodis fingulis, fe¬
men infideris, racemati m gerit : caret radice ilia
fingulari,qux in redum tendit, fed continub ab
extremo multas crallas j prolixiores quim Atri¬
plex gerit,lignofas.

Quamuis autem Diofi:. Plin.& Galenus nullas
Bliti proponant differentias, attamen plureselfe
cilm ab ahis , tum k nobis obferuatum eft, de qui¬
bus pofthac dicendum erit-

M m m m 4

Nomina
linguarum
Ecto&onp*.
R*fU. Blcs

rkd.igiHm

Beli/ res %k*
rfr?

Locus

Tempus

Vfus ex
¥>•/<>

Temftrgm,

Ex Pltnio

fomitum

monet,
ejtduum eit

toiofc. nat.

JUitum ru»
brum Cr
album ma¬
ius <y mi¬
nus. Tihtum
c rodius.

}66

HISTORIAE PLANTARVM»

BxiTw olus hoc Grxci dixere , Latini blitum'
afcgyptii, vt inter Diofc.notha legitur, Er7;/omi-
KiplawiVzd B les vocant : Arabes bacha-
lafan.crita , & baibale alternante , Gerra, £Heyer
BlutfrurQ Apollinari, vrtnb Kot^meycr ; Galli
blette d'lfpagne , Pueli/, dubltty breyon Sabaudis:
Ital. blito bieUoniiSc bietelone, Hifp.brctioe & blc-
dos : Angi. jtnlhcfinc®rr age :Boh. Blyt.

Plinius Bliti nomen ad ignauiam &fatuitatcm
referre vidgcur. Blitum iners videtur , inquit, ac
fine fapote, aut acrimonia vlla. Vnde conuicium
fccminis apud Menandrum faciunt mariti. Di¬
cuntur etiam fxpe Hippocrati Cu-7 zi u kmr^r/. 7t/>
fiderati,ftupidi,&: attoniti.

Fcftus ^.Sxet^deducir. Eft autem nomen cu-
iufdam pi/cisommnb inutilis , & qui nulli ani-
manti eft cfui : licet Sc inertem , ftolidum , ftu-
pidumque deiignet.Sc Antiqui Curxr, murcidos,
ftolidos, bardos, fatuos,blitc6fquc dicant : inde-
que conuicium apud Gallos in vulgus emanat:
focordes , nulliii/que momenti homines behtres
Siblttres, Gnca imitatione nominantes. Viden¬
tur Latini, Betam pr® fpccie Bliti * aUtpro Blito
ipfo accipere , nifi , vtait Lobclius , lepidifiimtis
Martialis non bene nofcat difcrimen illodifli-
cho:

Vt faqtant fattu &c. de quibus ant£.

Blitum non tantiim in incultis prouenit , (ed
Sc in hortis feritur , quod clfm femel natum fue¬
rit ,ipfum fe permulta ficula feminis dciedione
reparat, vt,etiamfi velis.vik pofJTt abolerii/attim-
que femel pluribus annis reftibili fertilitate pro-
ncnit,nec runcari,nec farriri fligitat.Martio men-
fc feritur, floretque media xftate Autumno
femineque prxgnans eft.

Blitum eftur oleris modo, inquit Diofcoridcs.
Aluo vtile eft, nullius iR medicina vfus. Blitum
& Atriplex authorc Galeno, aliis oleribus funt a-
quofiora,& qualitatis expertia; quo fit,vt non ex
folo oleo & garo ipfa madant , /ed aceturri etiam
iniiciant : nam aiioqui ftomacho funt notia. O-
!cra autem huiufcemodi ad facilem deiedionem
funtpropenfa , prarfertim ficum humiditate lu¬
bricum quiddam habeant : Porrb alimentum
corpori prxbentcxiguum. Et,Blitum ollis eft ef-
culcntum,humidx frigidxque temperature in fe¬
cundo maximi excelTu a temperatis. Hippocra¬
tes contrii,$A»,Ta}' feribit eflc So^uov *
eft, calidum cfle ,&ad excernendum non incita¬
re: Imo fluxum muliebrem reficcare.

Plinius inutile flomacho cfle ait : ventrem a-
deb turbare, vt choleramfaciat aliquibus. Dicit
tamen aduerfus fcorpiones potum e vinopro-
defle, &clauis pedum illini , item lienibus , Sc
temporum dolori ex oleo. Hippocratem men¬
strua fifti eo cibo putare.

Blitum album Tridcntina rura Kr edone vulgo
appellant, vt feribit Matthiolus, & a nonnullis
in cibum admittitur. Primum aqua decoquunt,
dein affufo oleo, vel butyrodn farragine frigunt,
additis Allio, & Omphacio,vcl aceto, fed is cibus,
vt is vfu fefe comperifTe teftatur,vbmitiones mo-
uet , ventriculi & inteflinorum tormina facit , &
alui fluxiones ciet excitata bile. Mirum igitur, li
Hippocrates, Galenus, Plinius, Matthiolus, vera
fcnpfcrunt , quod dixerit Diofcoridcs Blitum al¬
uo vtile cflejnullius in medicina vfus.

Blita hxc numerantur. alitum pulchrum re-
dum magnum rubrum. Rubrum minus. Pul¬
chrum magnum, - album. Album mihus. Ere-
dius,fiue 5. Tragi Maximur» , fiue Amaranthus
maior , femine albo. Sed & h*G ad Bliti g«ncr»

referuntur. Amaranthus purpureus. Amaran-
tbus pannicula fpcciofa ctiftata. Simphonia Da-
lech.fiiv- Amaranthus tricolor.

Eft prxterea nobis Blitum 4-Trcgi , Atriplex,
Pes anlcrinusdid.i. Item & Blitum 5. eiufdem,
nobis Atriplex , didus Pes anferimis alter fiue
ramofior.Blitum illud fcetidum h quo apud Plau¬
tum Blitea meretrix cognomin-.rur , dicemus A-
tripiicem foetidam. Nec eft vt quidam falsb pti-
tant Spinachia Blitum. Ofticinx quoque non ra¬
ro cum Blito cetam confundunt. Lrrantdctruiiti
qui putant Cynocrambcn cfle bL ti genus.

Maxlmii

fiue AnsA*

ranrhu/

nuter.

Purpureis/

pannicula

jpecsoja.

'1 rscolcr .
Duplex pet
uti j er s ruti,
Atriplex
fcetuia. 1

Spwxchij'
Beta Ci„t4
erambe

BLITVM PVLCHRVM RECTVM MA-
gnum rubrum.

FAcilisado!cfter.tix;r4ritccpollicarifatua,vt & Dcfcriprj0
toraplanta, caule /ilrulofo , intus extraque

fanguine.0 ru¬
bore perfufo,
concolorcm-
que fuccum
prelTu remit¬
tente: fulta ue-
taceis minora,
magis rugofa,
qu^ cxlum fpe-
dant ex rubro
nigrefcunt.pro-
na parce hils-
rids rubent :
flofculi mufcoli
/ecundura cau¬
lem , apiculis
•^allidis con¬
flant, femen A-
tripiicis fylue-
ftris i vel Ama-
ranthi nigrum,
nitens.

An Aduerf An Lob-
Lob.5c Penx, Blitum rubrum intense rutilis fan- ru *
guineis caulibus, foliis ex rubro liuentibus , Sc 1-
con.plant.Bhtura rubrum : An Dodon. gall. b!;-
tum magnum rubrum fincicone ? An Lar. pin¬
genti Blitum rubens . Eft Apollinari fub nemini:

23 Ili t wurp, piduramala, qux videtur aiiquate- ^Pcll,,>4ri>

1 ' * • ah i j notatur

nus Blitum maius exprimere. An Hermol. quod
Fuchfius affirmat: slitumfiuc bIkus [Grxci etiam FUch^f,oe,
Bleton]rubens? An Matth. Blitum rubrum, qui in
poft. comm. It. pingit hoc titulo , clito rolfo : in
Lat. Blitum rubrum: in Hift.Germ. Kotter rn c<
ycr ' aut Blutftuuf? An Lob. Ob/.cum Matth. Leb.not.
hoc pingit hoc titulo, Blitum? An Angttill. alitum
nigrum, cuius meminit Alexander Trallianus lib-
8.cap.7? An Ruell. qui partem fux hiftorix Sc An
Hermolao fumpfit: Blitum rubens & rubrum o-y1""
lus, vel poreta rubra vulgo ? Sed videant Ledp-
res ne forte Poreta rubra Gallis fit scta rubra.

AnGefn. hort. Blitum peregrinum, yel Blitura fa¬
cilium rubrum . vel Blitum vulgi.

Taber.ic ccHift.Blitum. C.Bauh.phyt. Blitum
jTiuc rubrum maius. Hort. Lufac. alitum ru
brum.

Vidi Bafilcxin horto D.D.Foelicis Placeri, cu-L0CUJ y
ius femina Mombclgardi terrx commifi 3 quxccmpu, *

_ Sr A _ fl„ _ ri ‘ ‘

rubra
' Rucff.

plantas protulerunt Julio & Augufto menfibus
florentes , feminaque Odobri maturefeentes,
feque ipfas quotannis ex deciduis feminantes.

BLI-

Si

! Atripl ge-
I atr* Veie-.
I *»”> <& Re-
sentiorum

LIBER

fibrofa. Nec alia
Atriplici fatiux
rubrx faci es, nili
quod fanguinco
colore tota pi&a
eft.

Diofc.Atripli-
r- cem , Chryfola-

chanum vocat,

— &c olus cogni-
tum,idque in fa¬
ti uum & liluc-
ftre , vt etiam
Plin.tSc Galenus,
diuidit.

Theophraftus
radicem ligno-
fam tradit, vnam
alte defcendcn-
tcm , vnde alix
exeant, copiosd
frutificare , nam
protinus nodis lingulis femen infidens racema-
tim gerit a latere & in fummis, femen foliatum,

Vt in Laferpitio. V

Sed licet Atriplicisduo genera tantiim tradant . . .

Diofc.PIin.& Galenus, fatiuum & filueftre , atta- | qmdem odtauo a fatu die prolilit , confeftimq
men dari & tertium , quod eft Maritimum, nemo incremento proficere con (pici tur: fidem celeris

XXI II- -9ft

Cluyfanthernum vocat, quod hadenus apud ne'-,
minem melegiflc memini.

C.Bauh. Atriplex i.horten/is alba. Atriplex 2.
horten fis rubra: ad Mattb, Atriplex 1. hortenfis
rubra. Atriplex domeftica:&ab haedifferehs, co-,
lore poti/Tiimim.horcenfisalba. ,

Gerard. Atriplex /atiuaaJba : Atriplex fatiua G*r«r*'**t\
purpurcaiproquaabipfo male ponitur icon pe¬
dis anferini i.Tabern.

Prxfens planca Latinis ih genere dicitur A- jyomi- ^
triplex. Gixcis^-TfdfaZtr y xp^h&vov. [ aureum lin^amm
olus] Arab.Cata/, (cu Cara/. Germ.VTlolten/VTiii? *
fcn.ReIgVLiali>e : Ital. Atriplice, Se Armda,Trapefe
Reppue & T rcppicc Gdl.Arroucbes, Bonncs Damcs,

J prendes fenimes.Montb ales Arables. Bizont. Des Ar-
m 11 e- Gc n c u r , b'o/cJfes , Hi (p . Ar molles : A n gl . o na oe
feuo rsche : Boh.lcbcba.

Aniplexum,vt Feftus refert , appellabatur ab Atripi;cjs
atro,vc aliqu: putant,colore. Verum a voce Grx- Etym<m
ca potius quam ab atrorc fluxit nomen. Nam
Atriplicis olus a.’-7?dq>cit/v Graecis dici Columella
teftatur , Hippocrates appellat. Hefy-

chius rj. / c^c^jqubd a dpeor Smdas a^ct-

Atticis, d literam in t mutare frequenter a-
mantibus] t T«/if Kn.^<iv\s,o do uJy.ioo nu^i-ru, id

e(l , quod Ifcatim in amplitudinem adolefcat : fi

TucV[ Atri¬
plex duplex
Trtgotn-
flcx

Tabe/n.n

Lomc no/.
Error mul¬
torum Arri¬
pi flltlUA
non tria fu-

ff.l «2<t.

ieot.

inficiabitur : cum tefte Marantha , ex frondium
feminum, radicifque fmilitudinc liquido appa.
rcat, non habere aliam differentiam, nili quod
(alfoguftufic, propter maris contiguitatem , fo¬
liaque fubalbida habeant, quod omnibus mariti¬
mis euenire (olet. Sed milio filu.& maritimo, de
fatiuo hoc cap. traclabimus,

Fuchfus itaque videtur vnica deferiptione &
r figura, quam Atriplicem hortenfem fubfcripft,
ambas proponere. Tragus Atriplicis (atiux tria
faftigiafacic. Scribit enim quandam proferre fo¬
lium rubicundum.-aliam ex luteo languefcens,po-
ffremam nigricans.

Videtur lac. Theod. Tabern.cum Hort.Lufit.
in eadem fpecie rubrx ponere trds colores, aliter
quam Tragus: certum, eff albam permanere al¬
bam, & rubram rubram, quicquid dicat Theodo¬
rus. Nos ponimus duas figuras quia exFuchfia-
nis erant fculptx.

Matth. qui alias folflm domefticam nominat,
in mff.germ. Atriplicis Graminis modo virentis,
rubrx vt ignis, & pallide lutex meminit. An-
guill. Atriplex domeffica. Lonic.cuius figura dif.
plicct, ruorAn, albam & virentem tradit. Gefn.
hort.Dod.gall. Atriplex fatnia,alba & rubra. Non
ejfc autem cum Trago Matth. Lonic.& aliis Atri¬
plicis 'fatiux tria con ftituendafaftigia docet Do-
don.Lat.in f >1.

Lob. &: Penx Adu. Atriplicis fatiux duplicem
cqjiftituunt fpeciem.Vnam , quam Chiyfolacha-
non vocarint Diofcoridis tum Antiquiores tum
Pofteriores- , cui folia marcefcentia a luteo vel
flauo in aureum vergant. Alteram,folio & flore
purpuream, liuentem.

Cxlalp. Atriplex , folio colore ex viridi palle-
fcente. Camer. hort. Atriplex purpurea grandis,
{emel fata poftea decidente femine proucniens.
Hiff. Lugd. vnicam licet Atriplicis fatiux exhi¬
beat iconem, albam tamen &c rubram recipit.
Albx, inquit , folia edm tenella funt, candicant,
cumadoleuerunt , colore ex viridi in luteum e-
languefcunt. Alterius folia,caules, flores in rubro
fuluefeunt.

Alph. Morefch. Atriplicem improprie fane

X Ofn» 2

I

augmenti facit ereptum in confinio exteris her¬
bis alimentum. Ac ne in hortis quidem mxta
eam nafei quicquam tradunt, nifi languidum:

id eft aureum olus grxei appellant,
quod auri colorem reprefentet. Alij tradunt ab
aureo fue luteo flore nomen hoc inuenille.

Atriplex alba & rubra hortenfs, non mf fata Locus &
prouemt, a/Jiduoque humore fatiari amat. Fre- tejnp.us
quens Montbelgardi etiam in Horto E.C. Gene-
ux obfcruaui paruas plantas virentes , cx femi/ie
deciduo Ianuario , & florentem vt aliis conftic-
uit Iunio & Iulio : Porentruti magnas areas Atri¬
plice ferunt, & maiori in vfu quim Montbelg. In
Hctiurix hortis rara admodu Atriplex, freqUen-
tiflima aurem apud Infubres feritur, i ruricolis
in hortis Sc in campis. Hxc inter coquinarias
herbas ocy/Iime alTurgit , nam poft quindecim
dies^a latione vfurpatur in coquinis & tantunt
Vere edulis.

Atriplex, vt feribit Diofcorides, cotftl eftur vt Vires
olus,aluum mollit : panos difciitit fue cruda, f - Ex D, io/ei
ue co<ftaillinatur. Semen cum aqtia mulfapotiim
regium morbum fanar.

Atriplicis, vt oleris, in cibis vfumcum Blito - Morbtcsre -
declarat Galenus,quade re antea diximus. Vlum
medicum & temperamentum alibi f c explicat. ex^Cxlena
Atnplex frigida & humida temperie eft , humida
quidem fecundi ordinis, frigida vero primi, quam
vtiflue tepidam clfc cahditatempofuimus,cuiuf-
mofli Rolis ineft : non tamen adftri&ioms eft
particeps,fed aquea eft, & minimflm terrena , fi-,
militer ac Malua. Quin 3c ventrem f militer per¬
meat vtilla joblubricitatem. Hortenfes autem
Atripliees Ac Malux quatnagreftes tum humi-
diores, tum frigidiores. Quare phlegmonis &
phygethhs incipientibuss, glifcentibufque &
mollibus etiamnum , ac velut feruentibus hor¬
tenfes: vigentibus autem ac declinantibus. Se
indurefeentibus commodiores furit iigreftes. Se¬
men eius abftergendi vim habet. Itaque ad mor¬
bum regium cx hepate obftru&a obortum vtile
eft. Ex quibusfane verbis tota Diofcoridis fen-
ten tia declarata eftf

Atriplex ccflucftre eft, inquit Plinius ,&(ati=

N n n n

/

A T *St A fe¬
cundum
Pjthxgo -

r- HISTORIAE

uum,accufatum i Pythagora tanquam factftt hy¬
dropicos mnrbolquetegios, & pallorem, coque-
returque difficillime: ac ne in hortis quidem iux-
ta id nafci quicquam > nifi languidum culpauit.
Addidere Dionyfius & Diocles plurimos g’gni
exeo morbos : nec nifi mutata fxpius aqua co-
S olonnota- quendum. Stomacho contrarium elle , lentigi-
lf*r nes & papulas gignere. Miror quare difficulter

in Icilia id nafci tradiderit Solon Smyrnxus.
Vutuurum Hippocrates vuluarum virijs id infundit cUm
\irr<* Deta. Lycus Neapolitanus contra cantharidas
c ri- bibendumdedit. Quibus fubiicit ea qux Diofc.

& Galcnits tradiderunt. Sylueffri, inquit prxte-
rca,cip:Ilos tingunt , & ad fupradi&a vtuntur.

Hippocrates quibus genitura in vtero immo-
ratur,ibique putrefeit, & molcftiam cxci a^Atri-
plicis agreftss (eme i&- xynif w^cVJvcl fae¬
cum cum meile delingendum offert.

Scribu Serapio Rhszim vidilfe hominem que-
danr , qui ex Atriplicis femine duarum drachma¬
rum pondere fumpto, tam crebris vomitionibus
tum alui eicdionibus,adet> vexatus fuit vtad ex¬
tremam virium imbecillitatem deuencrit.

Et Matthiolus pharmacopaeum quendam fc
tiouille ait , qui ad rufticos purgandos Atriplicis
tantum femen exhibebat , quod iis non (inc mo¬
le (lia magna aluum ciebat abunde , acfimul et: a
MMtth.net. crebros vomitus prouocabat. Quam facultatem
quum fcnbat Matthiolus , paucis ludtenus cog¬
nitam, ca tamen a Plinio non prxtcrmilla l.zo.
cap.ao.

PLANTA RVM

^4

n

ATRIPLEX SVLVESTRIS.

k Vi fatiuam Atripliccm noutrit, is nullo ne-

oVi

Defctiptio V / gotio & hanc liluaticatn i> ttoucrit (pontis
fu^ Ati;plicem:qu«f4«/e angulofo ftrigofior non
ita adole(cit : foliis feri rhomboidxis , finuatis,
qux inferiora, (uperiora vero longiora , quaedam
pardm (inuata , alia in totum finuata, xcrampe-
linisjpcr margines (ubinde rubentibus , puluri-
culo farinaceo rcfpcrfis: flores racematim mul¬
co fi per ramos vifuhtur, quibus femin* (uccedunt
parua, rotunda, cortiprella', lxui nitore nigrican¬
tia. Figuri funt Fuchfnnr,nec admodum placet
vnam etiam ct illis habet Dodonxus.

Awlex Corn. Atripliccm filueftrem>e& quod cacatio-
jierlirsiiM nes inducat , ftercorarum [ ©c^cij? iftilt rnu*

Atriplex t -
XtgUM

M ~tth tA'
XAtUT

fcbetjf moltert
cum alus] cog¬
nominat. Tra¬
go eft hxc A-
tnplex agre Itis
& exigua, llcin
Acfcr milt,
Fuchf Anguil.
Gefn. hort.
Dodon.gall.&
lat. in fol. (qua
fucco etiam ru¬
bente reperin
aitjha & albam
adllruic. ) La-
cun. Atriplex
filuejlris.

Acnplicem
/ylu. hortenfi
omnibus prO-
p£ notis re(-
pontiete feri-

bit Matth. pr*-
terquim foliis,
qux albidiora
ipe&entur. I*
elimfolam ico¬
nem habebat
Fuchfianx (imi¬
tem, nunc irt
cort*. cum mag.
fig. &c Gertn.

Hift. omilfis
prioribus ver¬
bis d. as icones *
fine delcriptio-
ne pro vna po¬
nit , nec carum
vlla mihi vide¬
tur refponders
praemiHae.

Lob. & Pe- Atriplex
na AdmAtripli-
cemfilUvfinuatu
non diftare (pecie a domeftica aiunt. Lob. Obfi
Atriplex filu. vulgatior (hoc vocabulum in Ic.
piant. non habetur) fir.uata. Is autem iconem
pene eandem habet cum Matthiohna poffrema
cui (ummitates cumlappuhs. Videndum an refe¬
renda potitis ad noltram Monlpehanam cum
lappis.

Thal. Atriplex fi metari a maior. An Cxfalp. Atriplex fi. ■
quod C. Baun. affirmat j Cyhocrambc ramis cu- ’*ft-*i<*
j bito minoribus, candicantibus : foJns veluti cinc- A"
reafperfis, alioqui Atriplicis (ilu. fed minoribus,
ac (enatis , Mi ramalis modo, feminibus racc-
molis,(ine flore*cxiguis & rotundis ?

Tabem. p& ni. figuram line deferiptionb >hoc Tdhern.nie.
titulo . Atriplex fliu. i.

Gerardum pro Atriplice (ilu. ponere polylpct- GerMrJ.mtt .
mon Tabernx non placet , prxtcrea pro Atri¬
plice marina iconem Atriplicis lilucftiis ciufdem,
fed excufandus vt qui non exa&e noucriu ac
ideo milcticri;.

Lohic. Atriplex filu. maior. Hift.Lugd. Atri¬
plex lilu. i. Matth. primi editionis, hort. Lufit.

Atriplex (ylu. vulgatior (inuata. G. Bauh.Phyt. c.B.n$r.

A triplex 4. liue filu. altera. Eccur Frater apud
Matth. non immediate eam poft (atiuam collo¬
cat ? cur cum Lapatho hortenfi commifcer. An
Atriplex Lapathum : & e contra Lapathum Atri-
phccinquis vnquam dixerit ?

A*7f*<pelZrr<lyei* i Atriplex filu. Germ. @c^ <i0
171 iltcii/ «ilb tn.lrcrt / Jtter nidtcti. Bclg. 1

VPclbc Vllclbc. Gall. Arrouchesfatiuages. It.
picefaluatico. Angi. lTilbc -2lred?tVSclau.P(orea
Lobeda. Nunc in Grxcu fecundum Anguilla-
ram filu. & domefttca indifferenter Atrepfi de
CHryfolacano vocatur.

Atriplex fylu. Montbclgardi etiam in horto
111. E C. Monlpelij. Geneu±,Balilex & alibi, vias, ^-ocui ^
femitas , ferobes , agrorum margineS , vrbium iemPus-
moenia, & fimep, vbique locorum occupat , flo¬
rens vt fatiua Iur.io ac lulios & fubinde Augufto,
quo tucnfe & Septembri (eme maturat paruum»
nigrum, (uperuemente gelu quotannisperit.

atRiple^ angvstifoLia

laciniata minor.

TAbern. lcon.5c tiiff. Atriplex (ylueffris 2,
Si Tabern: collegit 5c noUic , cur non de¬
fer ip fi *

AnJHripleit
fimeta/ 1*

LIBER

fcripfit. Nec
plactc Came¬
rarium Atripli-
cisfilv.3. titulo
appofuiffe icft-
nem line def-
cfiptione: pr&-
terca Matthio-
Ius rton memi¬
nit Atriplicis
tertii.Si figura
facta eft ad
plantam , de
qua hic agi¬
mus , vt fufpr-
cor,folia opor¬
teret clle fi-
nuaca non acu¬
leata.

An Thal. A-
tripkx fimeta-
ria minor ,
quod Cafparus Bauhinus Phyt.allcnt , ac Attipli-
cem filv.^-facit ,fiue minorem»

XXHI.

Defcip. Se
Synonyma

ATRIPLEX S1LV. FOLIIS INTEGRIS
racemola*

C’mer. ad
Hift.Gcrm.
Matth. Atriplex
filiA fl/. z. Icon au-

'fj tem propofita a

' Cimerario non

. parum differt ^

/ 'A Matth. icone:

■Iy/\ appingit enim

racemulos non
Iappnlas , vel
potiiU latiufcu-
los folliculos: is

'1$ non defcribit.

f Cafp. Bauh.

Phyt. Atriplex
3 . fiue fyltieftris
folio finuato.
$2» Apud Matth.

^ Atriplex^. Atri-

* plex filv.2. Mat¬

th. Lug.Taber.

Atriplex filv. Cordo in Diofc. Cifal. Atriplex 1
finuata Lobelii. Frater alfumit figuram Tabern. '
qui mihi diucrfa videtur ct Matthioli filv.2. ace- |
tiam Hift.Lugd.& Lobel.

Obferuauimus varus in locis in Sundcouia
circa fimos.

... 7

\W-

S71

Vncn ofteridit) mmA. ...
in comm, curri **tur.
mag. fig. Lar.

Atriplex filv.
itai. Atriplice
fatiuo. r. Hift.

Gcrm. Atriplex
2. ITilbc mcU
ten. Lob.At^v.

& Ic. Piant. A-
triplex filv. Po¬
lygoni , aut
nelxines folio.

Dodon. gall.

Atriplex filv.
minor : Lat.in
fol. Atriplex

filu. humillima,

<. _ _ _ ramofior, folii*

argnftiotibus;
floribus ; (e-
minibufque
prioribus ref-
pondens. Cx~

1 lp. Atriplex

filv. hreuior l a-
timijfilio fiiTii-
li , fed minore,
ac nigriore ,
coque circa
fimimilm cau¬
lem tenuiore ,

& fenfim lon1-
giore, femini¬
bus fi militer
depreffis , ni¬
gris. Camer.
horc. Acriplex
filv. Polygoni
folio. Hiflor.

Lugd. Atriplex
filv. 1. Matth.

Polygoni folio
2. editionis,

C.Bauh.Phyt. Atriplex 12. fiue anguflo centi-
nodii folio, Dod. Siiv. altera Lob.Polygoni aut
Helxines foliis. Foliis cornmu niter oblongis, an-
guftis,non ifinuatis : rcpeiitur tamen aliquando
foliis ad principium duabus alis donatis. Apud
Matth. Acriplex 7. fiue angUfto Centinodix fo¬
lio. Atriplex filv.i, Mattii, inter maiores figuras,
inter minores enirh non expreflit. Dodom Atri¬
plex fllv.humillima & quarta.

Montbelgardi &BaiiIc± pirbiienit in vinetis Locus
& agrorunl ltiargimbuS.

ATRIPLEX VVLGARIS ANGVSTI-
folia cum folliculis.

'tfefyUol y^WBfcuri us huic virent folia , vt pine atra
V^/flnt, ad Polygoni folia ptoxime accedentia,
latiora , acuminata , fubinde [quanquam rarius]
Iiuiflime finuata : cxcrefcit autem ad cubitalem
&c fcfquictibi talem altitudinem : flos radix , Atri¬
plicis filueftns finuaci : folliculacca fert pcricar-
, fip£ etiam rhomboidea , conferta , qui
dchifcentia femen oftentant,fingula finguium,ro-
cundum,comprelfum.

Efjhic Matth. (qm non defcribit* necdifcii-
vTem. II.

| eft breuiore (quo miiltftra differt ab A- ^ , . .

I JT triplice Matth. i.j albicante, fintiato, Atriplicis Defcypu*
vulgaris, breui pediculo conflante : inuolucris
feminum angulofis , quodammodo Cynogloffi
noftri cbpiarii fimilibus, intra ramulos &fo!io-
rum pediculos prodeuntibus, femen includenti¬
bus paruum, compreffiim , nigrum : lappis etiam
multo maioribus i nec vellit in /picas definenti-
bus : ita vt habere aliquid videatur fimihtudinis,
qu d lappas attinet , cura Atriplice prima filv.

Matthioli in poft. figuris, melius tamen accedit
ad fccundaiil,quam facil® ex ftimanm.

Nnnn z.

An A tripi.

/a*.».

M atth.

C.S nor:

974 HfSTORIAE

An Matth.ifi comra. cummag.fig. Lu.&Ital.
Atriplex fylu.i. ? In hilbGerm. Atriplex fylu.i.

An Lobei.Obl.&icon. Atri¬
plex filu.linuata ? Camcr. in Epit.& Hift.Germ.
Matth. Atriplex lilu.i. HiftLugd.p.535. Atriplex
filu.z.

An CBauh.Phyt. Atriplex 3-fiue filu.folio fin-
uato ? Hanc, inqtiit.Atriplicis fylu.hifpidae parui
redti nomine a D. Dolaio accepimus : eandem
Mor.fpelii Augultomenle frater Ioh. Bauhinus
collegit. Apmi Matth. Atriplex filu.lappulas ha¬
bens, i nobis primum deferipta, cauliculi Icuifli-
m&hjfpidi.. Hic frater. Ego quidem anno 15(11.
Monfpclii collegi, & deleri ptionemmifi Do. Gef
nero cum ipfi planta , ait nihil hirfutiaut hilpidi
obferuaui. Conlidetandum an D^.Doldius luam
hifpidam dixerit £ capitulis & inuoluctis angulo-
fis feminum.

Dcfcriptio

Synstfi)

ATRIPLEX HALIMOlDlS LOEELII.
Tripi ex naiimoidis AeItiua.c(t,r4M/a edens

A • .

z ^jk-ternilm & quatermmt cubitorum , & folia

Locus

Halimi://orcj & femina rafcfemofa titerarum more.
Mibiprimihn vifa in viridario Ioh. Mutoni Ner-
uienlis Pharm.. Semitas 5c rudera amet, Lob.Obf
C. Bauli. Phyt.Acnplex 11. Halymi folio.

ATRIPLEX ARBORESCENS.

Delineatio

SEmen quoddani ad hos mifit Lutetia Robi-
f

nus Botanicus Regius , nomine Atriplicis ar-
borefeentis infulx Calix di&x. Iftud fere magni¬

tudine Milii clt, cinereum, rotundum ac modice
comprelTum, hylo candicante, faporc fatuo , nec
effatu digno.

Scribit hanc plantam femper virere :a nebis <c-
mipata elt Montbclgardi in horto Ili. E.C.V vir-
tembergiquem colimus. *

ATRIPLEX MARITIMA.

Defer jprio

PLANTA RVM

( qui dicit Diofc^^c Gilen. huiils non memini fte:)

Dodon. Lat. infol. H. Liigd. Atriplex marina ,
tflccrttleltert.

Cobel. & Pena: Adii. Atriplex marina repens
&c. Lob.etiamObl.S: Ic. Piant. Atriplex marina
repens. Sed repentem dicere nonconuenir.fpar-^ nii-
faeil fupra terram, non repit.

Camer.hort.[quiait rubro & herbaceo femine
inueninJEpit. & Hift. Matthigelm. Atriplex ma¬
rina.

An Cynocrambes 3. genus, in maritimis vifum* AtCnt*
ramis humi procumbentibus , candidis follis, ve- efamU £
luti puluilculo argenteo alperfis , rotundiori-
bus?

Gerard. vt ant3 diffum j pro Atriplice tttarina
Matth. figuram Atriplicis filu.demonlfratj quid Gtr*f
pro quo.

C. Bauh. Phyt. & apud Matth. Atriplex p.fitie
maritima.

Atriplicem maritimam habeo \ Valerando LocW,
t)ourcz. Iac.Reinaudcto, fratrcC.Bauh.qui Ve-
netias attulit ex Lio. Frequentem offendi feribit
Matth. Tergeffi ad falinas in maris litorc: Lob.in
maritimis mediterraneis & Adriaticis nufquam
non obuiam,humi liratam.

Vis Atriplici marini qux citeris Atriplicibus, Vire*
led propter lalled inem, qua referta clt magis qui¬
dem aluum citat , magilque abftergit E e carnis AluurhfAs
iurc decocta edatur , Matth. His addit Camcr. mr
Digerit, incidit, attenuat, liquat, ii putredine vin¬
dicat, 3pcrit, & abradendo expurgat, liumentcm
ventriculum liccat»hydropicos luuat, pingues cx- h)<lr6Pi
tenuar. Atriplex marina primum crclccnsinAe-
Ifuariis Venetis, vnde quandoque ciherem pa- r
rarrt ad conficienda vitra.

A Triplex
mariti¬
ma humi
Ipargit caules
cubitales nu¬
mero fos , ex
cralfa latis radi¬
ce exortos , to¬
tos albicantes,
per quos &/.•-
lia candicantia
finuata. Pedis
anlcrini firai-
lia. F lofculi per
extrema potili
limum ramu¬
lorum racema¬
turi congtlli,
Hores Portula¬
ca: marini imi-
tantm.In icone
a nobis ptepo-
lita radix picta

nimis cralTa.

An Cordo in Ob/.iilua, Atriplicis fylu.gcnus
guftulalfiim\\lattb.intorn ’

ATRIPLICIS MARINA SPECIES
Valerando .

ATriplice
alia ma¬
rina ha¬
beo datam &
iam ditSto Va¬
lerando Dou-
rcz Pharmaco-
pceo cui hxcaf-
criplit; Atripli¬
cis marinar Ipc-
cicS) Pfiiyrpe-^
ron Caffiam <;«>*(
Bafli quorun-
dam. Hecv^d£ r»nA*»i
fimilis Atriplici,
fyluelhi vulga¬
ri, mE eadem:

ATRIP LEX FOETIDA

Vix hinno tollit caules,vt p!urimum,ramolos, rtefcfiBtf»
dodranta'es . anr . _ 1'clt ‘

V dodrantales

Veltiunt fulta cx rotunditate modice in acumen
delinentia, potiffimum fuperiora, in inferiori¬
bus quidam finuata , farinaceo puluifculo af-

'l . . . ’ Miiiidico pUIUUCU

Ut &. Jt.& Hilt.gcrm. f ferio candicigcia,odoris vifo/i intolerabilis, vt
1 qu«

w

>fixnonyma.

'Cdro/mum

LIBER

qui vel atta¬
ctu Icui manus
ita inficit vt
longo tempore
'vix poffit clui.
F Ijfctili race-
friofi Atriplicu
aliarum fyluc-
ftrium modo.
Radix gracilis
fibrata.

Cord. hift.
Girofmum, A-
greffis Atripli¬
cis mima (For¬
ti minima)fpt<-
cies , Vuluaria.
Garofmon au-
tc dubio pro¬
cul ex eo dicit,
quod , fi-
ue liquamen

pifcium redoleat.

Tragus Atripliccm caninam Sc foetidam , &
Blitum foetidum , &B tnum Hernicum appella' ;
!| Tonus Hen- Germ. 0ut ober ffolt3 43etnrtd;> / jjunbetmltcn.

i\icut. Vicium, inquit. Atriplicis potilis elt , quamquid-

otntm A ■ uis aliud.

terrlr 7>*- Sed ^ Lonic.hanc Boni Henrici [(Butcr^cn-
„h „c lotu- ri^] nomine deferibit , nullam cumTrago po-
\trt- nens figuram , ac nomina Boni Henrici male af-
cribens.

j fragium __ Dodon. gall. Tragium Germanicum, quorun-

\icrmamct*. darn vufualia; Lat. jnfol. Garofmrts , Atriplex
fcetida.

Gcfn.hort. Atriplex altem, Garofmon.
f,r'tlr* Lob.Icon.Bhnt.A triplex pufilla, olida, Hirci-

itruna. „ 1 \ .

sarumoles na’ Vuluaria vocara. Garum olens. De hac aiunt
Aduerfaria : Eli in Nitiobrigum agro, aliifque lo¬
cis quimplurimis hcrbulaAtripIid accenfenda,fe-
cus vias frcquenti/Iima, tenera , paruula : humi
de milia folia candore micant , quafi polline in-
terfperfa. Hanc notiflimam fecit odor, & ferine
infamem : odoratu namque «ircus te t erque fpi-
ritus opplet nares,quo imbuti queruiur permul¬
ti fc mcrerricum impuros loculos fubodoratos
effc : planeque referre odorem illum virofum
quem proftitut* libidinis fc orta ex impura coi
luuiccongefta fpirant. Inde vulgo F utuanam di
ditant : atque autumant ; hac illitas vcftium
muliebrium plicas canes fagire, atque arredto ve¬
retro Veneris *ftu adtos, illas amplexas cupcre
inire,pr$fertimin templis vbi tetrius odorfpirat
Sc miniis ventis difflatur. Hxc vulgi funt,tota ci¬
bis abdicanda. Lob.Obf. Atriplex olida, Vulua-
Cjnocntm- ria, Garum olens,Garofmum Cordi.

Cxfalp. Cynocrambe affinis herbula folio mi
nime ferrato : fine flore : femine racemofo , exi-
^Diefcorid ^ gu°,rotun^° : vulgo Connirutj nam redolet mu-
clfrlf .ljp. ^bria i videretur Conyza tertia apud Diofc^i-

| fafamir
'{oratu.

I :Uti*artx

Atriplex
Uda

dem. Sed quod huic piant* Csfalp. florem negat,
errore f atet.

Vuldariam apud Hift. Lugd. ^feetido odore
Tragium vocauic Dodonaeus. Gall. Herbe de Bouc.
Quia vero duo funt alia Dio fcoridi Tragii gene¬
ra, ad horum diferimen Tragium Germanicum
cognominauit. Alii Atriplicem caninam dixe-
runt.quiacam ex vrina canum nafci putant.

Hanc Tabern. Vuluariam ( 04>amfr3ut/
VTTvXiitjcrifraut) appellauit,dida nomina in Hilt.
Iere omnia adferibens. Gerardo, Atriplex olida
Tom. IL

X X I H.

dicitur. Angi. Sttr,Ij<;j ©cad,. C.Bauh. Phy t.

Atriplex 19. liue fetida. ' Ioa,s

Atriplex fetida , qux a nobis Moncbelgardi,
Geneux,Baiilex Sc Lugd. obleruata eft,iuxta pa¬
rietes proaentre didtur,& locis fabiilofiSjpreier- Tempus
tim qux lotio canum fipiiis afpergantur. a£liate
media flom.editque iemen.Vbi Icmel ad hortos
tranllata diutids recurrit.

Ex vtero laborantibus grauitate odoris pro- f!,.
deiTe polle teftatur Dodoneus. Fceminisftran -fl*Urui
gulatu vuIikc opprelUs, conterre creditur , rnaxi-
mefi vmbilico imponatur. Bonus hic Henricus, n',is
inquit Tragus, vermes in vlceribus putridis ani¬
mantium quadrupedum natos excutit certillimo
experimento, Ii herba tufa vlceribus imponatur
id quod non fcmel iple vidi. Sunt qui vermes
enci dicant, It herba toliim adalligeriuriumento.

aoasKJfflfKssaccsiK '^Dosoasasa

ATRIPLEX , DICTA PES

Anferi nus.

PErfimilis Defcripua
eff Atripli¬
ci fy lucffn fi-
nuatx vulga¬
tiori, feci huius
f Ita ampliora
laxius i^ rari ffs
finuata,atroui-
rentia , caput
grauance odo¬
re pr*dita://or
racemofus A-
triplicisiam di¬
di*. Semen exi¬

guum, rotun¬
dum. Radix h-
gnefeit fibrofa;
caulis cra/Iiu(-
cuius ,redlus,
cubitalis.

Tragus hanc Synonyraj

inter Solana ren/et , Sc Solanum 4. venenofum nu
Sc furiofum, ©dnvcing tobf/Mortem po^o- um,
0ch>plft0,fupphciuni f.iffm, ab effedlu expertas
vocare tradit aniculas. Idem Sc cum eo Fuchf.

Dod. gall. &Lat.infol. Tab. Gerard. & Gefn.

de coli, ftirp. ( qui tres Sc Chenopodium Plini) che**f,0‘i'*

vocant,) pedem ahferinum nominant.

Matth. in poft. corra. It. & Lat. cum mag, fig.

Atriplex fylu. 5. Icon fine deferiptione.

Lob. Sc penx Adu. Atriplex fylu. (fiue pes ar-
ferinus) latifolia. Obf. Atriplex lylu. latifol. Atriplex
Ic. planr. Atriplex fylu. (fme pes anfbrin.us,)lati-
folia, laceris laciniis.

Hiff. Lugd. fruftra duas icones proponit, ac //.
deteruls diuerfis capitibus. AnThal. Atriplex mt.
fimentaria grandior? Carfalp. Cynocrambe» ge¬
nus alterum , quod Hernaol. teflatur apud Pli¬
nium Chinopum elle : i. e. Herbam ffinilem an-
ferinopedi. C.Bauh.Phyt. & apud Matth. Atri-j r
plex 6. fiue filu .latifolia, Cynocrambe, non au- ^
tem Diolcoridis.

Atriplex dida Pes anferinus , cognominatur Ntmina
\ Germanis (Bfitig fu0/ quibufdam 0ci\? ober ljn£uaiLH?
04>nicin0 tobt / Sc S^civ. pfct0. Belg, (Bdnfen
por. Gall. Pted d‘oye. It.Pcdedi dcka. Arig.25oo*?
fe footc.

Secus veteres parietes, vias,femitas , alibiquie locusj
incultis ac defertis humentibus nonnihil loci^

Nana f

HISTORIAE PLANTA RVM

Vites;

frequens exit, viget ac fi otct vn^ciim Atriplici¬
bus reliquis. Hanc Lugduni, Gcneua^ncc ruwi
Montbelgardi obferuaui.

Herba plane lethalis & peftfera maxime fi h
fuibus deuoretur , Fuchfio & Trago ausioribus.
Facultate Fr gida Sc humida eft,& quidem non

Hanc noftram parietariam Helxincs nomine Dicfe.illUt
delineat Diofcorides his verbis. Cauliculos pro- ftr,tlMy-
fert tenues ac fubrubentes, folia Mercurialis, hir-
ftlta: circa caules velut exigua femina, afpera,
veftibus adhxrenti i.

Matth. Brunfclf. (cui & Parietaria, & feptima Synon.

mimis Atriplice •. fcdvti apparet, etiam amplius Parthenii fpeeies:) Anguill. Fuchf. Dod.gall.Gefn./LerrArv/»»

refrigerans, fecundo ordine.

5|'non.

Rrrror Ge-
mrdi

Lpcus

ATRIPLEX DICTVS PES ANSERINVS

alter fiue ramofior.

B Litum 5 . &
Atriplicis
quintum ge¬
nus Tragi cft
fimile 4. [(id cft
Pedi anferino]
h quo fere ni
hil differt , nili
quod folia ha¬
bet acutiora &
magis nigri¬
cantia.

Taber.Icon.
& Hift.Chcno-
podium , Pes
anferinus 1.
(Banfj fug i.
Gerard. Atri¬
plex 1. fatiua
purpurea pur^
plc(Dtacfy Qui
male pro Atri¬
plice purpurea ponit pedis anferini z. figuram.
C.Bauh. Phyt. Atriplex 7. fiue fylu. latifolia al¬
tera acutiore & nigriore folio.

In antiquis areis &foflis fimi ac pagis inueni-
tur.

Etymo h

Dcfcriptio

PARIETARIA.

VVlgaris no¬
titia cft ^
natalibus ditfta
Herbariis Parie¬
taria, hirfutis ca u-
/litt^ramolisjdo-
nata : folia Mer¬
curialis, hirfuta,
atrouirentia &
nitentia : flofculi
cSferti circa cau¬
lem ex foliorum
alis floccos cocci-
nei fenei imitan¬
tur primulum c
nodulo emican¬
tes; poftfe/?4j;«-
na oftenduntob-
fcurS , ex albo
purpurafeenti-
bus apiculis, in-
uoluta, qui fi
ftilo euoluere coneris, fubfultim excuflo pulue-
recum impetu fpectaculo iucundo , _lc expan¬
dunt repanda, in medio feminu rudimentum cir¬
cumdantia. Radix fibrof^. Eft hac maior & mi¬
nor.

I hort. Lacun Lob. Adu. Obf. &Ic. Piant. lmi\.pe'^,c,l>n
(cui & pcrdicion ) Caftori.H. Lugd.Cxfalp.
mer. Helxine. Trago. Lonic. Cord. in Hift. Dod.

Lat. in fol.&rTab. Parietaria. Helxtne altera &

Muralium > Cord.in Diofcoridem. Per Herbam
venti Fucnf. Adolph. Occo. Cord. Apollo. Lumi¬
nare maius, & alii Helxinem , fiue Parietariam in-
cclligunt.

E .*yv» & Tr^Ji/.nv Grxcis , Helxine , Perdicium
& Perdicaria Lac. vulgo autem & officinis Parie-^^4^4
taria,aut corrupta vocc Parietaria appellatur ocA lurttu.
Muralis : Extant vero eius & alia nomina , evim sident*
apud Diofc. & Plinium , tum apud Apuleium & Heraue*
paffim alios, vt Sideritis, Heraclea feu Hercular»,^*'^4"4
Vitriaria, Vrccolaria, Veratrium , Ixine lili^ftris/ tlfJAr,A
Clibadium,Polyonymon,Elitis aut Alitis, Amel-
xine, Eufine , Amorgine , Sucotachon, Pfychua-
con,Mclampcton,Cittampelon,Anatetamenon.

Diofc. Plinius & Apuleius Parthenium quaque
appellant. Sed animaduertendum eft Plinium
huius nominis homonymia deceptum , duasy
herbas diucrlillimas confundere, nimirum Par¬
thenium Diofcoridis.& Hclxmem hanc noftram,
fiue Parietariam:

Di&a autem eft Helxine, quod afpera folio- T, , ■ .

, , , . * r. Helxmt V»»

rum hirlutie , alpcroque Icmine , tenaci nexu ve- rfc
ftimentis obun/ adhxreat. Perdicium, a perdici-
bus,qux eam clitare folent: Parietaria, quod ln
parietinis exeat , atque eadem decaufa Muralis
& Mural.um. Herba vitri, Vitriaria,Vrcex)laiis &
Vrceolaria, qubd tergendis vrceolis, vafifque vi¬
treis efficax fit. Dicitur Germ. ra£ Plinbt ^ «4^? Nomina
non tamen ea, qua: luteis purpureis & fimilibus linguatum
floribus infignis eft ( 0. Petere fiant / ffUut:
fvaut;Belg.(&l&£ cniyt.Gall.P^cr^rriHi/p. "Ser-
ua dei muro: It. Parietaria: Angi. p>dlitory oftthc

KVal

Nafcituriuxta muros, parietes, fepes, in rude- locus it
ribus, ac fubinde in vinctis , ac ipfis muris. In tempUs
hortis etiam plantata itaprouenit, vt inde vix a.
bigi poflic:Maio menfc exit: Iulio,ac Augufto fe¬
men prof/rt: radix hieme fola reftat. Introduxi in
Hortum E.C.ac etiam in mcum,vbi hiemem per-
fertacnon folumfc radice multiplicat verum e-
tiam femine: Patauii paffim prouenit ; Monfpchi
toto vno virctin muris : Montbelgardi verb pe¬
reunt folia & Martio mcnfc prorumpunt. Lug¬
duni vidi virentem Septembri & O&obri. Gc-
neus non longe b Porta Riue in fepibus & ih va¬
riis hortorum muris.

Vim habent folia Helxincs refrigerantem, au- YjfP’
dorc Diofcoridc, &: adftringeruem, quare impo-
fita fanant ignes facros, condylomata, ambufta, StoxiH
panos incipientes, omnem inflammationemae
tumores. Succus eius Ccrulla admixtaillitus|ery-
fipelata &herpetas fanat, & podagras cerato cy-
prino, aut adipe hircino exceptus: prodeft & tnf-
li diuturna: fuccus cyathi menfurahauftus. Ton-
fillis quoque inflammatis vtiliter gargarizatur &
illinitur, aurium dolori cum rofaceo inftillatus
prodeft.

Helxineinficiclana$,?nquit Plinius, fanat ignes PUarefc
facros & vlcera quxferpunt( in vulgatis exem-
plaribus verba hac, &tumorfcs colledionafque

perperam

E* i4et'to
4 1 opta a

Zrror muU
orum
Idjfringit
'Ujlus
'a latius

'rinatn

louet

■morrhot-

fcripcic.

liber

perjxitam leguntur cx priore verfu repetita ) &
guttura incipientia turgefcere. Item veterem tuf-
fim cyatho haufto,& omnia ( in oretumida,fic e-
nim legendum)ficut tonfillas: Et aurium dolores
cum rofaceo. Eadem exemplaria habent varices
cumroface», nullo fenfu. Hclxinc enim cum ro¬
faceo in varices nihil agere poteft, nec eius facul¬
tatis meminerunt Diofcotidcs, neque Galenus.
Vetus codex arietes vocem h.ibet,fed itidem cor¬
ruptam & nihil indicantem. Quare locum fie>vt
pofuimuSjCornarius cmendauit cx Diofcoride.

Abltergendi &leuitc*r adftringendi vim cum
fubfrigida humiditate illi tribuit Gafenusad pre-
di&osafFc&tis etiam commendans. Facit, inquit

y£tius, ad alopecias & impetigines herba ipfa
perfcaflidue affriccata. Aperit &1ismorrhoidas
fedis, & fi llulas fanat , & finus occludit cum
modico fale trita , & cataplafmatis modo
impolita. Ex his iutelligere licet multos mel-
xine abuti, qui eam in frigidis vitiis pro fomento
vfurpant, cdm refrigerandi conftringendiquc vi
prodita fit. Caetertam cum adftringendi facultas
ei quoque infit(cft enim guftu nitrofo, bliteo, &:
fuperficie ahftergentc,)poteft etiam calculofis,&
iis qui difficultate vrinae laborant exhiberi. Suc¬
cus enim eius trium vnciarum pondere hauftus
au&ore Matthiolo fuppreffam vrinam mire pro-
uocat,eademqucfuper tegula calefa&a, vinoque
Cretico irrorata, & pubi illita,calculofis& vrinx
difficultate laborantibus mire auxiliatur. Pocilfi-
nunn , inquit Fuchfins,fi aliquid quod maiorem
abftcrgeneh vim habeat, admifccatur. Sic Actius
h$morrhpidas aperire tradir,fi cum fale cui deter¬
gendi visineft, trita apponatur. Multi hodie vfus
eft in encraatibus ad ventris & vteri dolores pa¬
ratis, & ad balnea, abftetfioni accommoda. Eiuf-
dem vis magna ell ad recentia vulnera lananda.

Si enim recens femi contula vulneri alligetur, ter-
tioque die loluatur , non erit opus alio vti medi¬
camento. Succus in ore detentus dentium»dolo-
res mulcet. Stillatitia cius aqua faciem abftergit,

& nitorem addit.

XX HI-

i>ppola lilueftris. Ocimi foliis herUm , Helio-
j tropu genus, Gefn. aliquando putabat : nunc de
j Ocjmafttum vctnicarium appellat. Lob.
Obi.evlc. Piant. Circxam Lutetianam dicit. Ta-
bern. Ic. Herbam Diui Stepham Hift. Lagd.
Orcteam Dalecbampu. Sed non placet planta
baiepro Circia Diolc.In defer, ptione ctiamDa-
lechampu fune , qnun iplaplanta non obferuo.
Schw. eft Orcsadomeftica , Ocymaftrum ver-
ruc. Item , Orcea filuatica , Helicine filu. fiue flu-
manlis Tab. [Thal. legendum ] taft lit(j vmb
l Udit : mmor cit tota & tamdldm rubens. Sola-
ni naturam xmulatur.

C. Bauh. Phy r. Parietaria;. Helxinefilv. fen
nuutatilis & riuab* maior & minor Thalyo quid
clt.- Item Solanum 9. Solan, folia, Circia difta
ratione loci variat.In monte Frafto multo minor
e‘t vix palmi dimididm aiquanr-

Ocimaftrum verrucarium Mombeleardi in
lylua te Chcftioy:ncm in lylua inter F/fi/fan & Mef-
nn,D«,£ra[vndeih Hortum E.C.tranftuli-.l Baf-
!f* m¥a's,ncc non Gcncuq.Sc propS Mafmun-
Iter, nuis & vliginofis gaudet, locis opacioribus
ircqocns. Inueni etiam ad putridos arborum
truncos. In hortis reptatu luo odiofa.

yui.i

orro.

OClMASTRVM verrvcarivm.

EX radice tenui, fibrofa,fufca,c*«fnfurgit fin-
gularis, teres, hibhirlutu- geniculatus , ex vi¬
ridi rubefeens , nitidus: filia ex articulis aduerfa,
Solani vulgaris, acutiora, atrouirenda, aui cx vi¬
ridi purpurafeentia, per ambitum leuiter linua-
ta : flores in thyrlulis pulchelli, quadrifolii, colo¬
re carneo, bi-

patefeant, co
diti, ftaminu-
lis concolori¬
bus medium
occupantibus
fubieftis, hir-
futisglobulisj
poltmodum
in lappulas
abituris: quo¬
rum lingulis
modo vnum,
modo bina
femina oblon¬
ga recludun¬
tur. Noftra
icon fa&a eft
ad plantam
ramofam.
Trago gejm;

Ocima/tri i

K'trrnc.
CsrcaaCur
fet/ana.
Herba S.
Stcphani,

CVot*

H elxtnc

fit 9. '

He/xinf j
tsuhs.

foetis

Tcmpu

MERCVRiALiS
foemina.
CAP. V.

Rnnn

mas ET

MErcUria- Defciiptio
1 em ma¬
rem Fcetruna
fit a minimi
difti'nguuc,que
inter Ic fimilli-
ma,ad Parieta¬
ria: foNa acce¬
dunt, /ed gla¬
bra , atro viro¬
re fplendemlai
& in aiiibim
Errata, l.iport-
nitrofo cali¬
di ufcnlo !k

naufeofo : can¬
tes vtriquean-
gulofi (piti, a
mxi , ac etiam
maioresi geni¬
culati , Ixii es :
ex folioru alijs
fermina: quid|
ligula: reftx

emicant , te¬
nues , quas
vciticillatim
ceu in ffiica
ambiunt fhfcu-
H glomerati,
mufeofi , qui
in quatuor fo¬
liola herbida
fefe explican¬
tia, Cii*» hos api-
culorum , lu¬
teolorum aut
herbidorum o*.
flentant (nullo
/ucccdcnte fe¬
mine pereun¬
tes.) Mari au¬
tem ex ii fd e rrjl

i

57$

Mercurta-

ItS JetttUet

M treur.
Dicjc.

LincZsoftis

Parthenii*
O/mio .
Hcrmupoa.

Synon.

Xfercur.
j impliciter .

M er curi a-
t vias

ilisbteucs pediculi orittntar.quoram finguhs te-
fticuliti burluh, nonnihil cotnprcfla, hirfuuque
infidet,cemma yrmiiM recludens [Dodonaeo ad

Aparines & forma &afpcritate accedentia, com-

pteffiora tamen.] Radix vtrique tenera & h-

Eft Mercurialis fatiua & filueftris. Veraque
mas Jcfamina. Nos hoccapitevulgb receptam
'•'Jruttfrt: fine fatiuam proleqtiemur: filueftrem, feure-
vi ti- fa- pentem, qua Cynoctimbc dicitur, (eqtremi ca-
pite tradituri. .

Mercurialis, vt traditDiolcorides.foliaUa-

mo fimiliahabet, Helxini cognata, (ed minora,
ramulos duplici.geniculorum nodo cindlos, ala¬
rum caua multa, den (a: fructum fecmina copio-
fum, racemofum, mas e foliorum finu depen¬
dentem, paruum, tocundum , ceu binos telticu-
losvna cohircntcs : frutex elt dodrantalis aut
minor.

Ex plimo plmius dc eadem re paulo aliter icriplit. la-
nozoftis fiue Parthenium Mercuri) inuentum
cft; Ideo apud Grxcos Hermupoan multi vo-
-icrmufoA. cane ea«,apud nos omnes Mercurialem. Duo e-
7 tner* ;lls penera, mafculus & fdcmina,quxefhcacioi.

Puch/. Mattb. Dod.gall. &Lar. infol. Gein-
horr.fqui de coli, ftirp. Linozoftin vocat:] An-
nuill. i-ob.dbf. Licun. Lonic.Caftor. Tab.Ca-
mer.hott. epit. [ vbi Mercurialis Ampliarer in-
feribitur] 8chift.Matth.germ. Hift.Lugd.MfM»-
rulis «wi.Trago, Mercurialis a.vel tefttculaia.aut
teffeculata. Lob. Ic. piant. Linozoftis, Mercuria¬
lis mas. Cordo rn Dio fc. {cui 8c Phyllon Arihc-
'hy/LnAr- no-otlon-| &Turn.Mercuiialis mafcula. Brun-
'<-,)({ Mercurialis, 8c fexta Parthenii fpecics. Cx-
ifalp. Mercurialis fruitum ferens. C.Bauh.phyt.8:
adMatth. Mercurialis i. fiue tefticulata. Schvv.
Mercurialis fatiua mas.tefticulata.

Matth. Fuchl.Tutr. Dod.gall.Sc Lat. infol.
Lacun. Gefn.hort. Lob. Obi.8cIc.plant.Cord.in
Diolc. Callo r. T abern . Camer.hort.epit. fx hilt.
Matth. germ. Hift.Lugd. Mercurialis fteruna. Tt.v

go, Mercurialis vulgatis 8c i. Cafaip. Mercuria-
lts florens. Cord.ir, Diolc Phyllon Thelygonon
Theoph.afti. C.Bauh.phyt.S: apud Matth.Mer-
curialis a. fiue Ipicata. , „ ,

Maith.aitnondecirc , qui velint Phyllum a
Linozofti [ Mercurialis non differre. Venlm fe
non poffe cum illislibereconfentire. Sed hanc
tanquam erroneam opinionem in poftremis
comnfent.ltal. & Lat. merito omifit.

Anguill. Diofcoridis caput de Phyllo corru¬
ptum clle feribit [ quod tamen non dcmonftrat ]

admifcens.quiTheophr.dixit de Arrhenogono

•&Thelygono,qui dux pianti sfunt Mercuria¬
les du?.

Tragus & Dorfth. vtraroque vna icone expn-
ihUnt.

Apud Ryff.m Diolc. figura Cynoctambes po¬
lita pro Mercuriali mare , & (djinini, Mercu¬
rialis pro Cynocrambe , Mercurialis maris pro

foemina. . , ,

Hier. Btunfch. ineptam habet figuram, in edit,
anni 1595. quipoflca iterum ponitur pro Con-
Jolida media. Aducrf Peni & Lobclii ma-
ren*= & fceminim agnofeunt , Linoloftidemque,

feuPatthenium.St Mercurii fitrbam appellant.

Gticjs CAa «,[Hermu-

botane, aut vt Manlius legie, Herrn ponna ] vel
,V*(Pfertirapoa, id eft, Mcrtum hetba,] .La¬
tinis IMetcurialis [ Mcrcorella Pattrn. ] quod a
Mercurio intienta fit, vt ait Plinius. InOcibafii
Med.ccunpen^io Lineum colleum habetur, pre

'HISTO RIAE P L. AN'T ARVM>

Mercuna-
Uf fccmma

Matth hai-
Incinatur

'Anguttl.

njt.

ftyf.raxA-

r»r

Brurrfth.

Nomina

Tinguatuo

quo tamen Linozoftis fit legendurfi 3 vt i.ra-
gus prudenter monet. Sic & Lmoloftria luper Ei.
de Sebeften &El.lemtiu. repentur. Aliblel: Auer-
rh. PhyllumTheophr.Dod. Germanis StngcD
friiit/fuiOirct.Mcrciiruie frsiit. Trago ivir.tcr-
rtrun. Belgis Binrfd crftyt .Mcrcunata. Gallis
ie U Mercnr;ale. liil.mercarelU.. Hilp.niereunale 5c
Vruguammtu. Anglis j^rcud) Mcrairy , Mas
Thcophr. Gtxce , Ftemina verb Ssmj»-

/@-appdlacur. Notandum autem clfc adhuc Sc
aliud Parthenium, & apud Diolcoridem quoque
aliud Phyllon. .. ^

Reperitur Mercurialis in hortis olitoriis, vine- Locas w
tis,aIiifquclocis humentioribus ac vmbrofis, fe- tsnnpas
cus hortorum aruorumque lepimenta. Tota Ae-
ilate veraque viget : Augufto rnenlc femine prx-
gnanseft mas: In foemina enim nondum vidi fe¬
mina, fed tantum flores. Hyeme plurima parte
intercidit. • ..

Vtraque Mercurialis Medicis, Seplanarns om- Vires;
nibus, atque etiam mulierculis notillima eft fub-
nitrofo fapoie,^ nonnihil virofofucco purgan¬
te & medi cato , ad multa perquam vtili. Vtraque
enim, auiftorc Diofcoride,aluum moueti olerum
modo comefta,co(fl;a inaqua, & ea epota bilem
Scaquola ducit . Creduntur prxterea f oeminse fo -
lia trita & pota, poft pucgitionempudendisap-
polita,vt{crminz concipiantur efficere : mafculx
verbiimihter adhibitis, mares generari'. ^

Plinius de medico vcriufquc vfu paulo aliter
quam Diolcondes tradtauit , eundemque 'fufius

ex Hippocrate declarauic, quietum hodie in li¬
bris illius extat, maxime eo qui de ftcnhbus in-
fcnbitur , &in duobus de morbis muliebribus-. fo,r/fucUr:
Verba Plinii hxc lunt. Mirum eft quodde vtro- ‘r*:
que genere eorum proditur.vt mares gignantur,
hunc facere, vt fccminXjillam. Hcccontinecre fi
a conceptii luccus protinus bibatur in pallo , e-
danciirque folia decofta ex oleo & lale,vel cruda
e* aceto. Qmdam decoquunt in nouo fidili
cum Heliotropio , & duabus aut tribus Allii fpi-
cis.donec percoquatur. Decodum dari iubent:5c
herbam ipfara in cibo altera die purgationis mu¬
liebris per triJuu , quarto dic \ balneo coire eas:
Hippocrates miris laudibus in mulierum vhi pr?^
dicauit has. At hunc modum medicorum nemo

nouit. Ille eas vulux cum meile, vel rofaceo, vel

irino admouit.Item ad ciendos menfes,ad fecun- ^ ep'js' •
dalque. Hoc idem prxftare potu fotuque dixit.

Inftdlauit auribus olidis fuccum,munxitque cum Sfr kngl^
vino vetere. Aluo foha impofuit epiphoris.
Strangurix & veficis dccodum crus dedit cum
myrrha, & thure. Aluo quiderti loluendx vel in
fcbn,dccoqiiitur quantum manus capia't,in duo¬
bus fextariis aque ad dimidias.bibitur fale & ihcl-
lc adrhifto , ncc non cum vngilla fuis aut gallina¬
ceo decoda. Salubrius purgationis cauf* putaue-
re aliqui vtramque dandam per (e, fiue cum Mal-
ua decodam. Thoracem purgant , bilem detra¬
hunt, led ftomachum lxdunt.

Mercuriali, inquit Galenus,vtuntur omnes, ad Thorax
ventris purgationes duntaxat.Verum fi quis eius Ex Gateffl
periculum facere voluent in cataplalmate , fanc
admodum eam cfte digerentis experietur faculta¬
tis. Hxc Galenus. Eiushod ein enematibus fre-
quentiflimus eft vius. Et multis in locis Phar- jfcj
macopcri multum vtuntur meile quodtMercuria- r,4ttioi
tum vocant-Succi exprelli libris trious incoquunt

mellis boni libram vnam cum femifte , vel libras 'obfcruyi
duas ad cncmata , &; muliebria encanffiifmata.
Obfcruatum eft Verrucas omnis generis vtnuf-

que Metcuriilis foliis tolli vel earum lucco. Iteni

Cyni*

Mercuri*-

Usfit*.

M crcur.
m*fiul*.
Heaer*fo-
Uo.

Vires.

itrtflex
ifc non efl
onera
lucti.

'ynocram-
e G alent
H Jpocj-

byllon fo¬
ti incano

«fcriptio

LIBER XX hi:

vtriu£jue feme*. cum Afciimhio deco&umiae
ii«os mirifici iu*irc, malisqu^ <erpunt fuccum
cum aceto mederi. QusantiM ' Ium literis
mandauitRuellms.

CYNOCRAMBE VETERIBVS,

Cap. VI.

CYnocrambe fine Cyhia,quam aliqui Mercu-
rialcm^/yo^iy^jfilu. mafcnlam vocant cauli¬
culum duorum palmorum altitudine emittit, te¬
nerum [7?y$t£«V mollem Sarrae.] fubalbiditm - fo¬
lia Mercuriali aut kederx fimiliajex interuallis
fubalbida: fatim foliisadhxrcns par«um, rotun¬
dum. Vim habet caulis & folia , tum pota, tum
olerum modo in cibo accepta , aluum mo¬
nendi. At decoctorum iufculum,bilcm & aquo-
fa ducit.

Verum huius Gynocrambes cilm neque Theo-
phr.neque Galenus, neque Paulus, neque Actius
fneminerit , videtur Cornario hoc totum caput
ex prxcedenti temer£ repetitum Diofcoridi ac-
crcuifTe & fupexuacuum elle , ac redundare. A-
dulterinum caput eft, inquit Maircellus , maximi
cum in vetuftis codicibus minime repcriatur.Cy-
nocramben autem Ruell. eandem cum Atriplice
fylu. facere videtur, fed mal£ , prxfertim , qubd
Diofc. de filu. A triplice lib. 2. de Cynocrambe
vaco ad fi nem quarti ,tanquam de diuerfis plan¬
tis tra&auerit.

Sed Galcnus,Paulus&aIii,atquectfamDiofc.
alterius Cynocrambcs mctioncmfecere fub no¬
mine Apocynide quo fuo loco.

Eft verb Cynocrambe llonor. Belli & Cafp.
Batih. nobis Alfine fcetida de qua Hift.n.g.hzjj.

Cynocrambe Gerardo Anglonon bene dici¬
tur de Phyllo Hift. n. libro prarienti. Efl: tandem
alia Cynocrambe fiiie Mercurialis filucftris, de
qua iam agendum.

CYNOCRAMBE MAS ET FOEMIMA
fiue Mercurialis repens.

PLurirhis fibrofis radiculis perennibus &
lentis , fapore nonnihil dulci fed faftidiofo,
per terram repit Cynocrambe tam mas qu&m fce-
mina , neruo
duro fibrarum
Hellebori in-
ftarfir&is '.cau¬
les furriguntur
aliquotiterctes,
conCaui, longis
internodiis ge¬
niculati, peda-
les,’prcpterter- j
rami purpurat I
centes : folia ad
articulos, bma
oppofita lxuifi ;
fimajanuaino-
fa, foliis Mercu¬
rialis vulgaris
fimilia, tenera, 1
duas aut tres I
vrcias longa, I
inferiora tamen
mwlcb minora'

> icumina^

,ta > in ambitu
ferrata , pedicu¬
lis breuibus,gu«,
ftu naufeofo,ex:
foliorum aLis
pediculi exeuti
in mari qurdem
breuiores, qua-
tuor vel quin,
que , vnciales
aut femunciales
ac maiores, bre¬
uiores alios in¬
terdum a latere
proferentes ,
quib.infidet^V
finii herbacea
cr.lore praediti
ternis foliolis
coftantes, quo-
, , . . . ru,T1 medium

occupat loculamenti feminum rudimentum, ex
tuius cacumine emicant apiculi bini corniculati
cXtrorfiim reflexi : loculi hirfuti compre/E, m ge¬
minos ccflicellos, Lentis magnitudine diuifi , fe.
mina bina continent diUbpimen to membranula!
diftin&a in vno pediculo tergemina : At in Cy¬
nocrambe f cerni.-, a ck foliorum alis pedieuh fur-
rigutur tres ^.auaqumque vncias longi tenues,
ftriatijin quibus flokuli in fpicam digefti, mufeo-
fi, cernis foliolis herbaceis compoffc, in quibus
flaminulaaliquot herbaceaiqui hullo fuccedcntc
femine intereunt. Dodonaro tota herba viroff.
odoris ingratum redolet.

Anguillara ait Cynocranbcm fibi incogni¬
tam. 6

Canina: Braftlcx , kivjia>7c j, fiue cumMatthio-
lo, Cynocrambcs nomine, Cord. in Diofc.Mercii-
rialem filv. & quidem cum Matthiolo Trago,
Amato,Aduerfariis & H.Lugd. mafculam tantum
proponit ; In hoc enim genere inuenin fcemi.
nam negat, fed non abfque errore. Eum autem Frror Ctr*
falli aefoemiham haberi, ipfemetm Hiftoria pa-
Jam facit. Inibi namque errorem fuum agnofeit,
ac duas defcribit, Vnam quidem titulo Mercurii
lis mafcultefyluefliis , alteram vero ferminx , cui
Gefn. figuram addit. Is prxterea in Diofc. in
hac herba demonftranda Rucllium erralfc feri- R»'M‘ eri
bit , id quod Matihiolus clare* demonftrat, rw%
Videtur, inquit, Ruellius exiftimaflc Cynocram-
ben eandem herbam efle cum Atriplice filucftri.

Qua in re (fi ita credidit) aperte errafle depre¬
henditur. Differt chim ab Atriplice filv. non mo. Jtriplex
db foliis & facie, fed etiam caulis proceritate. S i- flK-non cfo
quidem Atriplex filv. quandoque ad dudm cubi,
torum altitudinem affurgit. Cynocrambe vero
binum palmorum longitudine contenta eft.

Cynocrambe nihil aliud eft, inquit Gorn.qu&m
filuellre Linofoftidis genus. Hanc Officina: falso
AtPphcem fiIv.vocant,vnde quidam, fcPilfctmcU Li„0vefa;
ben/8d>ei0mclbertnominant. offiem. e. r*

Dodon. Gall. quamuis folflm marem pingat, ror.
tamen Cynocrambes fceminam qupque ftatuit. Dt‘lon •
Lat.autem in fol. duntaxat vnius meminit, ac fi- x"f"r'
guram Plantini fub titulo Cynocrambe, Mercu¬
rialis filucftris ponit, ac defcribit, aitque eam ha¬
bere femina mafculx Mercuriali«:attamen m eius
icone funt pidi flores fcemi n*, quafi eftlnt flo¬
res maris. Ego fane hadlgnus non obferuani e/.

HISTORIAE PLANTARVM-

\v?fn. ht'
?{"*•

Cajlagna-

na.QaJira-

gula

fyror alius

Atriplex

fattdat
Leb. rtfrth

Rjff. icon
tranjpofua

Cynoeram-
be fiue
Mercuria¬
lis repent

Cynitr- i.
fine Mer-
curixlu re¬
pent fumt-

Nomina *
linguarum

locus &.
tempiii

feminx floribii» ", maris femina prouenire.

Fallitur Gefn. hort. qui Mercurialis agteftis
marem duntaxac effe afferit, ac abttalis CaHa-
gn artam , vel Caftrangulam vo cari tradit. Idem
prxterea i n cat.plant. Gynocramben Eraflicam
caninam , Cymam Officinarum , Atriplicem filu.

& Sprtn0fraut vocitat. Quod nomen germani-
cum ita conuenit,ac fi prunum lilu. Acaciam di¬
xeris.

Lob.Obferu.&Ic.plant.figuram habet cyno-
crambes marem & feminam exprimentem , an
vero laudabilem iudicent alii. Is. alias priuatim
nec maris, nec femini meminit.

Ryffiusin Diofc.male habet pro cynocrambe
figuram Mercurialis femina: proprio errore vel
Typographi. Cynocrambes enim rtlaris figu¬
ra eft fub titulo Mercurialis maris.

Matthiolo cynocrambe , cuius Galenus non
meminit*

FUchf. Amat. Dodon.gall.& Lat.in fol.Lobel.
Obf.& lc.plant.Caft.fqut nullius momenti figu¬
ram habet.] Hift.LugcL Euch. Fab. Columnr,
Apollini , Cynocrambe. Fuchf.icon. Camer.hort.
Epit.& hift.Germ. Cynocrambe tnaf. Eidem hiftor.
Germ. Thal. m er curialis JilucJlYis mal. Trag. Lo-
Tnc.Mer curialis fylucftns. Cxfalp. Mercurialis alre-
tavcl montana. C.Bauh.Phyt. Mercurialis $. fiue
filu.tefticulata , apud Matth. cynocrambe i. fiue
Mercurialis montana tefticulata. Schvv.Mcrcu*»
rialis filuatica Ku&tKtJufhi Diofcor. cynocrambe
Matth. & Dodonxi*

Gamer.horr.epit. & hiftor.Matth.germ.Thal.
cynocrambe femina. C.Bauh.phyt. Mercurialis
4. fiue filu. fpicata. Apud Matth. cynocrambe 2.
fiue Mercurialis montana fpicata.

K(wt>K?e.'jL$>v>*iwidL>x} Acvo^om Grxcis, Lati¬
nis cynocrambe, Braflica canina > cynia& cani¬
na etiam fimpliciter, ac paflim Mercurialis lylue-
ftris : Aphris hermas , aliis afumeslabon : Gcrm.
bunba Fol/ Fraut , rnbt wilbt 23inj$cl-

frotifr Belg. tvilbt Marcuriacl/ ttnlbtBingel-
cruyt. Gall. chou de chten & Mercuriale fanuage : I-
tal. Mercor ellabaJlarda.Hilp.Verca perrujid. Angi,
wilb Mcrcury.

In fyluis ac aliis perinde vmbrofis gignitur, vi¬
ret, vigetque eodem quo altara Mercurialis aruai
tempore.

Cynocrambcm marem & feminam obferuaui
Gcneux prorumpentem Martio & Aprili : Bafi-
lex cdm effern in monte prope Moutets viren¬
tem adhuc O&obri, &menfe lumo iuxtaLeu-
rack,6^in monte roafJVrf&l .* Abundat mas cum
femine Maioin Montbelgardcnfi monte Mori-
bar.

Facultate Mercuriali alteri refpondet, fi prx-
ftat qux Diofcor.fcribit[vide ante.]

DiofcoridescxCrateuatradit Phylli duo g£-
nera. Phyllon , inquit , quod alii Elxophyllon, r*u"°hyli!)H
Bryoniam nominant [ funt qui legant, quod gryonfa

nfiifci modo exeat, qui fyvtr Grxcis dicitur ] i n fa- .

10 fis na Ici cur. Ac illud quidem , quodThelygo- ThtUgontn
non(qVlafi Fmminiparum) dicitur, •folium veluti
Bryon, Ole.r pallidius gerit , fed colore magis

herbaceo : caulem tenuem, breuem : radicem

gracilem : florem album : ferrten Papaueris roa-
iufculum.Arrhenogonon (Mariparum)iam di&o Arrhenog*
fimile, mfi quod femen differt : habet enim race-
mofum>ei quodammodo fimile, quod poftquam
defloruit Olea , primum emergit atque confpici-
tur. Pcrhiberur autem , Arrhcnogoni potu ma¬
res generari iThclygcini verb feminas. H^c me- Cr/teua r
morix prodidit Crateuas: quanquam talia mihi *”'■
videtur hiftoria tcnus,tanquam fama auditione-
uc accepta, proponere.

Plinius eadem fer£ prodit: in codicibus tamen sjinn kc»p

cius non Arrhenogonon,fedArfcnogononcor- corruptum

rupt£ legitur.

Galenus, Paulus, & pofteriores Medici Graeci»

1 r c » Galenus fa-

inter fimplicia, Phyllon non recenluerunt, torte

Vltn. &

G.tz^a re -
?reb.

^ cimum
rzpra/en-
/ant.

F rudfU O
Ua

PHYLLON EX VETERIBYS.

C a p. V I I.

PHyllimeminitTheophr.de piant, hiff. lib.9.
cap.19.vbi ita feriptum reliquit: Quardam ad

Srocreandum marem , aut feminam valete tra-
untur-.eamque ob caufam herbam aliam [juMoy
qnod nec Phn. nec Gaza agnouit, hic vero her¬
bam quindam fimpliciter reddidit,] marificam &
feminificam facientes, marem & feminam dixe-
rmnt,fibi inuice mfi miles, &Ocymi figuram ha¬
bentes ambas : fructus feminificr mufeofo flori
Olex fimiliSjpallidulque. Alterius figura nuper
ex mufeofo flore incipientis Oliux cohirens fi-
hi, gemindmquc tefticulonim hominis modo»

quod nullum eius vfum , vt Cornatio videtur, phjlhnt»
Medicum viderent , & ci ,quem prioresde ipfo meminerit*
tradiderunt, parum fidet haberent : Aut, qubd
non fecus illis ac nobis fuerit incognitum. Quo
fit , vt mirari non liceat , fi adhuc quoque legiti¬
mum nondum fit compertum.

Videtur quidem Ruellius exiftimafTe Perfi^-
riam, quam maiorem cognominant, effe Phyl¬
lon. Qua in re aperte fallitur :fiquidem Perfica» frr|/
ria illa humentihus ac vliginofis locis prouenic:

Phyllum vero in faxolis nalcitur , vt Diofc .tefta-
tur. Qui tamen &ipfe , vteius verba accuratuh
expedenti liquet , nullam huius herbx cognitio¬
nem habui fle deprehenditur, mfi eam , quam ex

Crateux hiftoria habuit. Non defunt tamen, qui

velint Phyllon a Linozolti ( Mercuriali) non dif-
ferre, qubd pluribus tum notis, tum facultatibus u M9nV
fibi inuicem refpondeant. Verum cum iis con-
fentiendum non eft , qubd .vtiam ant^ quoque
dicVum eft. Mercurialis folia habeat Ocimi ,HcI-
xinx cognata, non autem Oliux: florem herba¬
ceum non albunr.quod nafcatur paflim in hortis
etiam & vincis,non faxofis tantfim: qubd de his
denique feorfim diuerfifquc capitibus fcripfcrint
Diofcoridcs & Minius, vtpote de rebus inter fe
differentibus.

Ex Theophrafti porr.o verbis colligit Mat-
thiolus , Diofcondis codicem effe deprauatum,
quandoquidem Theophrafto Theligonum non Dl0fCtrUu
nafeitur mufei modo , neque folium habet Olex codex da-
viridius,vt in Diofc. feriptum legitur:fcd fruftum prauatus
quidem fert in modum mufei Olex , pallidiorem
tamen'

Sufpicantur quidam apud Hift. Lugd. duarum
herbarum eandem & repetitam effe delineatio- run
nem , quare Diofc. caput de Phyllo vtramquC
Mercurialem marem & feminam exprimi, quod
vtrumque omnino erroneum eft.

Alii alia Phylli adinuerierunt. Eft enimPhyl-

lon quoddam Arrhefiogonon^cTheligonon fo¬
lio incano MonfpelTulanum quod Diofcoridis
putatur Dodonxo & aliis, vtpaulbpoft videre

eft. •

Eft vt fuum Phyllon Diofcoridis Agetio , de
quo dicemus hift.n.g. lib. lp.fub Garyophyllo'
holofteo tomentofo.

Phyllon, ea planta, quaraMatthiolusin Salua*
tino monte inuenit , nobis Cynocrambe femina
eft. Non enim cum P^ix & Lob.Adu. Noli rae

unge-

ungere

Ifbyoglof-

Jifol sum

•tinus

' edum [er¬
utum
‘edum , tlpi .
um mim-
•uifelin.d-
< ercum

lalech.
tujct genus

llphsum

'lier*

4* htb*-

num

eucuci+-

'arduus

'*rt*nns

LIBER

tangere canderti fufpicamur.

Phyllon Amatus cenlct ni multum fallimur
OphyoglotT°n,<ie quo hb..S3.

Folium [(fyMozj herbam ■, marem & fceminam
etfcylyrsov Xj Qtjtoyiyoy] ellc pXitat Gcfn. iri cat.pl.
quam ifinblat voc-nt. Hanc nos Bifolium mi¬
nus, huc Ophr> n.cftc dicemus Iib.^r. Mcritb au-
temde hortis Germ.eos increpat Gcfn. qui Sedum
ferratum cum C?falp.& H.Lugd Phyllum cogno¬
minant &ftatuunt. Quod autem idem Gefn.in
defer, montis fradi in fine lib.de LunariaiSedum
alpinum rtiinitdis foliis ciDcreum»PhyIli genus fa¬
cit, miniis conuenit:

Aha adharc dun Phylla Dulcchampiu* apud
Hift.Lugd.pingit &r dei i ibit , vocatque primum
firtipliciccr Phyllum anhenogonuhi : Alteram
vero Arrhenogonon maius quod nos Phyllum
Dalechampii,mUfct genus interibimus, dc quibui
lib.i?.

Phyllon Hippocratis LibycUm & Aethiopictlm
Silphiumeft, quod tradetur lib.17. idem
vocat olera condimentariaiRuum, Mentham* A
pium , qua: aliis dum emebantur , adiici folebant.
In Actio (zp c Phylli voces lcguntur,pro Folio, &
foliis Malabathri.

De Leucacantha in genere dicetur , quod no¬
tha voce Phyllon adpellctur. Eft tandem Leuca¬
cantha aliqua quam Phyllon alu cognominant,
nos vcrb,ceu lib.20. patet, Carduum mariahum
appellamus.

PHYLLON ARRHENOGONON ET
Thclygonon folio incano
MonfpelTul.

efrriptio

Cp

:on.

/Ion

fc.

Vbitales &
pedales ha¬
bet caules mul¬
tos totos candi¬
do tomento
pubefcentes &
per aetatem ii-
gnelccntes qu
in ramos et ad-
uerfo politos
ordine certos
abducuntur :fj-
lia obloga fub-
rotunda, craf-
fiulcula, neiuo-
fa, mollia, lanu-
ginofa, incana,
ad articulos o-
liamm : flofculi
minimi, in mare
quidem ad iun-
dhiras breuibus
pediculis nixi,vix apparentes ante fru&us , funt
duo apices ochra: colore pallido. Fructus autem
/untgemellijtefticulatiyvtin Mercuriali mari, Cy-
nocrambe & Aparine, villofis loculis comprc-
hcnfi:femina,ir\quiz Lobelius,vti minoris Hclio-
tropii eXiliunt , immatura albida , matura verb
Cyaneo nitent colore, rotunda flequim Papa-
ueri« maiora , guftu feruida,flc nonnihil pinguia.
lWi.vlignofa,cxilis : In foemina flores fpicatira-
cemofiquc,veludi in Mercuriali foemina.

Monfpelienflbus h*c planta meritb Phyllon
Diofcoridis appellata eft, quamuis vo¬

cari tradit propter fimilitudincm fort$ quandam
Cum Oleaifoha enim habet oblonga & candicatio
Ole* : Item fyw/iu propter florem mulcofum.

XX H l

Ab Aduerfa-
fiis ambo pin-
gunturhis titu¬
lis: Phyllea mas,
feu Arrhcno-
gonum Mari-
parum & The-
ligonum Phyl-
lon,fiue Fabrili-
niparum. Lo-
bel.in Ic. Piant*
eandem figu¬
ram retinet, li¬
cet non valdi
boham ac Phyl¬
lon theligonon
& Phyllon ar-
rhenogonon
infcribit.Sediri
Obf.pland omi-
fit, Arrhenogo¬
non , Phyllon

marem, Theligonon fceminam vocans.

Matth.in poll.comin.non dubitat , quin Phyl- rb,!um ^
Ion i Cortulo milliim fit verum Phyllum. Eum rHm
autem mirari lubit, fi is Phyllum nouent,cur non tltuS '**
defcnbat, fcd tanrdm pingat.

, f)odon. Launfol. fcieminam pingit, ac idcircfl
Phylinn Theligonon merito alcripfir. Duorhm,
inquit, generum Phyllon elt, mas flefeemina, ve-
luti Mercurialis.

Phyllum diij. Ici eft Veteribus, inquit Clufius.

Quod Theophraftus manficum [ etf^yo^vov] ia
Diofc.Fceminiiitu[d«>^w] facit. PrxtcreaTheo-
phr. [cuius fententiam potius fequimur] Phyl¬
lo Ocimi folia tribuuiDio/c Ole*. Illud inter alia
ei cum Mei curiali , Cynocrarnbc, & Heliotropio
minori commune eft, vt erurar radices tempotiS
fucceflu cxruleum colorem contrahant:

Icones nollre qu* cx Clufio defumptx nobif
abftntihus ( licit non deelfent piant* ipf* ) cor»
rupta fuere per pi&orcm & ftulptorem.

Camer. in Epit.& hift. Matth.germ. ambo pin- *mtr t6‘
git vocans in hift. Phyllum marem & fceminam, mer,t*t
Bih^cIFrAfit. InEpit • fjyhuytlvov Xj
&Ppiyc^yev-Sed temere nimium, meo quidc indicio,
Diokoniis contextum huic Phyllo afcripfit.qua
fi abfque cortroucrfia atque errore Diofcoridis jn£}.xtitHr
Phyllum diceret. Figur* autem pofit* a Camer. 40
luntGefn.cui mileram ante multos annos plantas
ficcascum dcfcriptione vtriufque. Sed qu* tanta
Camerarii ingratitudo, vt nccmei , nec Gefneri
mentionem fecerit. Cuculum fermi dixiflem in¬

gratum.

y Lugi.

H, Lugd. Compilator non animaduertit fe nit.
duas vmus figuras piat* proponere.Phyllu enim
Theligonu Matth. & Phyllu ThcligonuTheoph.
quod cum ciufdem Thcophr, Phyllo Arrhcnogo-
no ponit, eft eiufdem glant*.

Tab.icon,& hift. Phyllon mirificum, tPelfc^
Bfn£jclFi-flfit©a6rii«nnlcrn. Phyllon faminifi-
cum,tPclfch Bin^ clfrawt DOciblm.

Gerard.Cynocrambe !0O0e iTIcrcunc.i. Phyl¬
lon Theligonon, gtyil&vine iTIcrcin ie. Icone*
duas Phylli habet ex Tabern. Quis autem ex cynocr*M>
Phyllo tcfticulato fecit CynocUmben, vt facit bg
Gerardus. .

Caft.Darant.Phyllun,

C.Bauh.Phyt. Phyllon i.fie l.fiue tefticulatuni
& fpicatum. Arrhenogonon fle 'fhelyg onon.

Nafcitur veraque, vtfcribitGlisfiws^multii Hi=

fSi HISTORIAE

fpamx & Gallis Naiboncnfis* locis fecundum
vias,vbi Aprili, ir.terdum maturi usi|floret. In Bel¬
gio vero non nift z fla te : &fin^ulss annis cx fe¬
mine deciduo germinat apud nonnullos rei hcL-
barix ftudiofos. Has plantas vidi circa Monfpe
liurn vircntesJflorentcs,& femina ferentes men-
fe Aprili, Maio, Iunio & Augufto» Phyllon vidi
in horto D. D. Fcrlicis Platcrt Bafilex, quod
cultura maius euadit, Geneux mihi prouenit in
horto.

v'-c* Arrhcnogoni potumafculi feXus fieri partus,

vtTheligom foeminei , Theophraftus & Dio-
fcorides feripturrt reliquere. Silmanticenfes v-
c.»uf >■•<- triufque dcco&um omnibus animalibus i cane
- r,6/: s labido demorfis propinaht,magno (uccclfu , vt
inquiunt. Granatenfibus veto, Miuritanis prx-
fertim,ad muliebres morbos magno in vfu eft.

PL ANTARVM--

COR.CHORVS VETERIBVS ET
i ti genere.

C a p. VII.

("^Orchorum oleraceis adnilmerat Theophra-
,*>ftus , qui ob fui amarorem in prouerbium
(quod alii ficjCorr/^rw^ inter Olera) abiit, ei u (que
folium Ocimum qmulatur: Plinius iis,qui fponte
nafcuntur , quibus plerxque gentium vefcuntur
'Alexandri- *n cibis.Corchorum,inquir> Alexandrini cibi het-
m ab/ her- baeft , conuolutis foliis ad fimilitudinem Mori»
ba Prxcordiis,vtferunt,vtilis,alopeciifque, & lenti¬
gini. Boum quoque fcabiem celerrime fanari ea
inuemo apud Nicandrum & ferpentium morfus
antequam floreat.Sed cum Thcophraft. Corcho-
rum Ocimi folio elTe dixerit, mirum eft Plinium
ex alio fortalfe autore fcripfifTe Cordiorum her¬
bam effe conuolutis foliis ad fimilitudinem Mo¬
ri. Quare quidam legunt, (ii fcil.qui corchorum
Pilofellam maiorem effie concludunt,de qua fuo
loco) commaculatisfoliis,ad fucci Mori fimilitu¬
dinem, q»x in ea perfpicere liceat.

Lea,o j;. Sed varia ledlio eft Corchori. Suidas enim,
tterfa : Cor- quod magis probo, Kop%0£ff habet, xopxa^cr Hcf/ch.
choros.Cor- & Varinus. Notat etiam Hermolaus K Ipxxp©* h
eoros. C er- h(Lyuiote apud Gr^cos multos legi,vertim id men-

raurn e . ' . L

rho. tax a
fur

dos£.

Aquiuoca

maioribus, dui*
rum aut trium
vnciarum longi¬
tudine , fefeun-
ciam latis , per
ambitum (erra¬

tis , qua: parte i
ma barbulam v-

Cxterum inultis hac xtatecum Plinio Ana-
gallis Corchorus dicitur , quorum opinionem
Anagalht non probo. In Anagallide enim folium non eft
ay.iuafif. Corchoii cuiufdam ( non tamen Vete-
Angeltca 3 rum) nomine Ange)icx$.fpccicm , quam repc-n-
refens tem infcriplimus,intclligit Gcfn. horti. Idem Bli¬
ti fpeciemquandam (Blitum i. &i. Tragi ) facit.
£Utum\.^ Djiechampius Corchorum elTe (ufpicatur plan-
^ r £ tam eam,quam pro Myofotide ( auricula muris)
maiore Tragus depinxit acdefcripfit , quamque
j>tl ofella nos maiorem quorundam vocaui-

Jia/or. mus. Lycophron falfus eft , kopxa&v putans elTe
Tifncnlut pilciculum quendam, Eratophone tefteffift enim
quidam vti dictum , olus quoddam agreftc,& vile in Pe-
^ue^Mslo- ^°Ponne^°-Dmcr(umabhis prorfusCorchorum,

tnnque vnam,
feu apophyfin
ligulx inftar te¬
nuem poffident-
Siliqua, breui pe¬
diculo hxrenc,
fingularcs , qua-
tuor aut quin¬
que vncias lon¬
ga:, ftriatx, fen-
fim ad mucrone
vfque attenuate,
complures fe¬
cundum longi¬
tudinem por¬
tiones dehifcentes , femen cljudentcs copiolum,
cinereum, angulofum, paruum , guftu vifeidum»

Tlores , telte Alpino , parui funt,crocci, Leucoiis
minores.

Profp.Alpin.pl.digypr. Melochia. Canierar.
hort. Corcorus fiue Melochia. | Qlusludaicum.

Hic inter icones ex Gefneri typis femen & folia
cum barbulis exhibet , qux in Lobcliana pidtura
fuerunt omifTa.LobeI.Obf.& lc.plant. Corcoros
Plinii, MolochiaScrapionis quorundam. C.Baul).
phyt. Corchorus.

Me^ochiamfeminaui in horto E.C. ex femine
milio per Fratrem C.Bauhinum qui mihi etiam I ociit
ficcam plantam attulit» Augufti fine nondum Ttml>u4
floruit. Crcfcitcopiose in hortis Halepi.

Semina Melochia: fune in maximo vfu apudy^613,
Atgyptios ad omnes affied:us,quibus femina AI- tacuit*
thex conducere compertum eft. Nam Melochia Althtx
facultate plane fimilis AIthe»P videtur, proinde
ad fuppurandos,refoluendos atque emolliendos
tumores duros, c-ius maximus vfus eft, habet et-Tam>ref
lam maiorem vifeiditatem eiusmucilago qu^m
Althxe. In cibis nihil eft ipfa i^gyptiis familia- »
nus, decoquunt in aqua vel iure carnium, cx eiusC' ' ”*t '
cibo multi male fe habent, parum nutrit, & fuc-^
cum vifeidum gignit ex quo difficiles vifcerum
obftru&ioncs. Foliorum deco&um eft pe&ori Deecfl.f»
amicum , ipfum enim hume&at,ex quo ficcis af- Tnjiit fu
perifque tuffibus pri:fcntancum cum laccharo
candrdo eft auxilium, atque xgre fpirantibus. Sc~Se'nin4'
mina pondere duarum drachmarum fumpta zaJ*r****J
piofiffime purgant omnes humores. Alpinus»
Ravvolffius acidi faporis herbam dicit, cui fi cre¬
dendum prxdictis contrarias habet facultates,

Molochiam Serapionis quoiundam multi fta
tuunt,quibus & nos facile fubfcripferimus. De
hoc igitur agendum»

DE LAPATHO , OXYLAPATHO,
& nippolapatho , Veterum fenten-
tix, & in genere.

C a p. VII I.

CORCHORVS SIVE MELOCHIA.

Dcfciiptio /~'Vbit3li hini: plantam obferua-

e V-tat j/ali/iCynocrambes (cre vd Mercutial/s

EX inftitutobocin loco de Lapathis agemus,
cu Beta enim,& Blito his intercedit affinitas#
in (emine , foliisjatqueadeb tota planta. Adde
quodemolliens eft & holeracea.

Lapathi generis eft,inquit Diofcorides, quod i.apdtheh
oZuketgudvT dicitur, in paluftnbus nafcens,durum,0x^^4/
«Caliquantuldna in exttemis acuminatum. Eft &

alterum

Lapathum

filuefirc.

Oxaht

Atiuxjrit

Hippo lapa¬
thum.

Vim m con¬
fiunt.

. liber

rtcrHm Iiortcrifc, primo non *‘x faw Onb. legit
„fT"’n”n >" omnibus, cui lectioni lubfcribit

Plinius &Matth.nec legerim non difi

fimilecun, Hift Lugd.](5mile. Tertium filuellre
eft,paruum,fimile Plantagini, molle, humile. Eli

& quartum genus, quod aliqui Oxalidem.aut A.
naryiidcm am Lapathum filu.Lat.ex yet.

cod. addic ) vocant. Cuiusfoiia fiJueflri & paruo

Lapatho fimiliafunt: caulis non magnus : Se¬
men lubacutum,iorundtlm,acre,in caulc& pro
pagmibus, Atverh Hippolapachum , oIusPmt
§ um e It, in paludibus quoque nalccns.Dio/i ha.
draw.qt" quinque Lapathi genera , non eo quo
loletjfcd perturbato ordine de/crip/It.

Plinius /Ibi minus cor flans modo Lanatbnm
fatiuum.modb filuellre Rumicem vocat P h
Lapathum inquit Galenus , poteft quis filuc-
nuftu 17? drrC ’umm 1,fnile r,t’ non 'antiim

guftu.fed facultate, horteniiBct*. Quandoqui¬
dem vero Beta mcundior eft Lapatho . ob ,d ma¬
gis homines ipfam edunt. At Oxylapathi .& qua¬
litatem, Si facultatem, nomen ipfium indicat ■ Eli

Uf. enim Lapathum acidum. Hippolapathum autem

m paludibus nalcitur. Confundere videtur Gale
nus Oxylapaths quorum hoc cll ab ;'g©- faceto
leuactdo fapoie] illud ab acutus, p, opter fo-

liaaciua.Tna amem Lapath. genera Gal.es toto
agfloicit, Lapathum fiinpliciccrdi&uin, O.vvlr.
pachon;&Hippolaibon. y

Thcophr. qui duo Lapathi genera tradit, filv.

& vsbanum, Oxalidcm cum Oxylapathd quo¬
que confundere videtur. 1

Aetms breuis cll & oSfcuru s in Lapathi ge¬
neribus annotandis. Vicus, inquit .canis rabidi
peifundaiur radicis Lapathi, quod dxahdcm vo-
cant5decodo. Silueftrc Lapathum cfl foliis '
m tendf^nrihnc mr-i..-.,™ i. .1 1 i_

:xiii,

■92}

Theoph

'atur.

r le-riut not.

icatur

*a/i

J Lapatnuin clt foliis in

acutum tendentibus , radicem l.abcns oblbgam,
\9ie grSe- vc Vu Raphanum partium. ° ’

“t'm“ J Auiccnna & Serapio Lapathum omne fine
■*/**• delcnrmnc Aretofam nominant , perperam fub-
fcnbeneeMatihiolo.ad faperem rePfc,lcs q„od
ad foliorum figuram retulit Diofcoridcs.

. 1113 Aa.zu\c & Kv.rmSoy [ vt videre ell anud Hifl

inguarum. Lugd > Gntcis d,c, tu, /qni Rumex Latias , H
baris Lapathion. Lapathus autem
C^didus eft, quod valet exinanire , & pro ven
trem leuare vfiurpatur. Lapathum Arabes

kuHamad appellant : Italus,*, 4, „
8cUPar,o,GCIm Jlmpffcr. Hifp. Libae*. Cai-
9nde terum Oxylapathum non ab acore & addo fa-

■ pote, fed ab acumine fidiorum appellatum a(Te-

tmnis. Oxaidem alitem proprie Romani Ru¬
micem appellarunt , forfitan quid ab ea fuccus
hon aliter atque mamma, quam Rumem Veteres
ducte , Iu, entibus exugifoleat , nam foliorum
acor a qui bufdam hauritur, vtlac ab agnis, qui in
fuit matribus lubrumantur.De quo Vireil.
b mex, Malua, VioUque vire.

Nifi quis i teli fimilitudineduaum nomen esi-
ftimct, quod Sparo cognatum in modum pedis
recurujfur, cuius meminit Lucilius: *

porre T“* Kumices portentur, tragula

>tp,U. pXtefi!f0ni0i Adf"tur tamcn & hic verfus i
■hum & . ’ Pr° Rumices habet Murices- Hippo-

I y 1 9“? g«"d" Lapathum dicunt,

Sg^^sstessK

apud Plinium in bumafto Vua,& Btimelia Fraxi¬
no : itemque apud Theophraftum.

Dpita(fat l°rUij bi/loria ex Veteribus relata , fu- Vices & r,

o^sSr:Sifbira"‘'-«n sc'

lTcendfdUfdUmis,Ul au°tCc°cocoMen

nxalid? dl l,CL1“,'S”t lylueffris & Oxylapathi &
t„.„ / c.um a1u* vino Vfilitec contra dvfen-
terlas, coeliacos affcdfus, ffomachi fafiidia fcor

Pionumqueidlusbibimr c, « • q 1 cor
pr*fumat,nibiliaq? patietur S Radi'^''"^0"1
ex aceto & cruda: iliitr U Kad'c” 'Pfarum
brofque vncues fanant' .fBf35 » ,rnpctigines ,«ra-

nritrofn Sflfpe^ JricZnta J &
earum (edar T. f eft-Pm"ttis decorum

carum ledat , fieo fouitantiir. r

' ^na^nadfi ^
tflP°r>tX f<Em'naramfluiiones fiftunt. De

emeXr.VCa"culoP!veYcC| commf ' ’ “"5?“* ^

ft v ant' d'a,S *“Vne,

Vbj autem luce eximm

habet , lego ego thure exinuo ■ Et vh, m i ^ r/£

lego meliceriaas : Vbi poto vino 7““’
ex vino poto F “ vm° > lego femine

ctuduiuedunt^urairsmul^r^filbmaf

OxilMScrT1” PUed S"lo‘'- Sed h«dc

Ktn^ndlmUS'CUm'iUaGa,-0^'at-a-

Kuncfcito Lapathi varias effe fignificationes-

fotXu^&h^

Lapathi '™tum '”in»«um : Lapafhum flcXut''

cum minus, Lapath. LioTorunXXpXum “X
pathum anthoxantum : Lapathum acutum erit

&^7^Tofi=lir,,w

neum.fnie Sanguis Diacon,^ herL, dr^tuffin
I fbumbxTd""""* ^ &L.pa-

neeT’ Ox Td°ai' L a Ai IpcaeTmmTr llt

i

ch.aTXl qm cum Amato contendunt Spina-
co Z r LaPathum fatiuum. Lapathum Diof-
condis tertium nen eft Bonus Hcnticus.vtqu,-
dJm volunt Apud Gefn.in afcnpt. Diofc. falsi
abetur Phyllitm effe Lapathum filueftre.

lapathvm acvtvm sive

Oxylapathum,

AnXX &lier'3U,icubiti altitudinem exefef- ...

J -»-cir’r«dc mulus alis concauo, ftnato, fiubru-

O o o b ' ' [ ' • )

# 9

9° 4

HISTORIAE

bente : folia

PLANTARVM

menfe Odobri,Geneui, virchsmenfis Februarii

Beti , logiora* principio. Marcio menfc,vt habet Tragus, folia e-
rugofiora* & j — T D r"

nonnihil in
ambitu cri<f»a,
modo acumi¬
nata i alias fu-
brotunda , fa-
pore fubacido:
flores mufeo-
fi , copiofi ex
fibris com-
pofiti : qui
bus femetl tri

Vi rei. 4c

rgunt, appetente Iunio floret, fpontefuagi-
gntunn Immeetis hortis, paluftribus locis,pratis
& circa folias.

Ex Oxylapathi radicibus aqua deflillatur, qui *f^s'
ad pui'tu!asvalphos,ion:hos, vitiligines, lichenas,
omnefqiie denique cutis, prifertun faciei, macu- curuStf'-*
las delendas plurirmlm facit. Decodum Oxyla- F*ae>:m*-
pathi ex vino diebus aliquot potum atirigmem cflf*oclum%
pellit & cutim priltino nitori reftituit. Credunt
quidam (ex fuperffitiofis ) lippire nunquam eos Su?erplt„;
qui Rumicis fylmraJicem Luna decrefcentc ef-
folTam fecum p.ortauerinr Hift.Lugd. Radix La- Radix
quetrum fuc- j plthi acuti fons ad lotione* , fotus, & linimenta, Lxpathdm
ccdic , mem- ! etiamejue intr& in dccodi$,vfurpari Officinis fo-
brancis foliis lita,vc & ramuli & folia,
ternis cx viro¬
re rubefce/iti-
bus conclii-
fum. Radix do-
dr an talis cir- j
citer, craflitu-

dinc digitali, crocea, (aporc amaro.

Gcfn.hort. Lapathum illv.Oxylapathum voca¬
tum , ii foliorum figura acutiore, non quidem
omnibus Lapathis , fcd nonnullis. Er de coli.
Lapathum cuiuS radicis vfuseft ad fcabi«m.

Cord. in Diofc. Lapathi 5, fpecie* i Oxylapa-
thon,Ruineiacutus,Lapachum acutum/ilucltri
fimile,nifi anguftiora & acutiora haberet folia. j
Lob. &PenxAdv. Lapathum aditum, fiue
acutifolium., nufquam nonin pratis. Lob. Ob-
feru. &Ic.P!ant. Lapathum acutum , Oxylapa¬
thum» qm figuram habet , qui hon nui Itum pla¬
cet. Noftram emimus iam fculptamex Fuchfianis
quam etiam retiiict Amatus.

Dod.gall.O\ylapathon,Run1ex acutus, Lapa-

tium acutum Offic. EcLat.in fol. Lapathum 1.
Lapathum filv. fiue Oxylapathum.
l hi Fuchf Lapathum 1. Diofc. fiue Lapattum acu-
f,?», ficario tum Officin. Oxylapathum cuius quamuis an-
anhi*' ceps in acidum faporem , vel acutam figuram, vi¬
deatur fignificatio.tamcn nomen foliis, qui in
mucronem definunt,iccepilTe videtur.

Brunfel/. Hiero. Brunfch. & Apollini , Lapa¬
thum acutum, Oxylapathum. Helfrico, Rumex
fylueftris,**^^ Wirfung. Rumex. H’p-
, fh pohpathum, Officinis Lapatum acutum.

Sjr Hiff.Lugd. Oxylapathum Diofc. prinium La¬
pathi genus, Offic. Lapatium acutum. -ditio,
Sylucftre Lapathum a. in aquofis nafcens, folio
admodum acuto , quod Oxylapathum Diofcori-
dis rede opinatur.

C.Bauh.Phyc. Lipathum -7. folio acuto , Oxy-
lapathum Diofcoridis , & Plinii. ApudMatth.
Lapathum acutum , & Sida fylueftris Auicen-
n x.

Schvv. Lapathum acutum, c^AetTiadByDiofcor:
Lapatium acutum Offic. ©db fpit} / <D<fyfcn?
?un0c ©pm.Hort.Luf. Lapathum acutum ,Oxy-
lapathura acutum, <Selb ®d>fcrmun$/ (Bflrtbt-
»»«3.

fcemina Lapathum acutum, cfyKthrt&oY , Gcrm.(Bnrib-

linguartim ^urt-cf Trag: ©pig ampffcr / ttnlber cmpffcr,
mangdnmtn , nulbcrman^olt , ©trcijfiourR?
Aittcr tvfm, Belg-pand) &pacrbid)/ Gal l.parelle.

L*P‘

Sida (ilu.
Athfcnnt.

LAPATHVM VVLGARE FOLIO
obtufo.

FOliis fuperne retufis , breuioribus quam in Dafcripiie
Lapatho acuto, rotundioribus , & quo,te(fe
Lobclio, femine, caule, flore & radice vix dtfcer-
nenduro.

Ledores per¬
pendant qua¬
le deferibat
MatthioliiS i in
poft. comni.
cum magna fig.

Lapathum fpo-
taneura , an de-
(criptio Forte
non fida ad
plantam , fi ad
plantam fada
an pofllt con-
ucnire Lapatho
cui folium re-
tufum.

Defcriptio-
nem Matthioli
Hilloria Lugd.
pofuit pro La- not.
patho fatiuo
Tragi , & figu-
tam Matthioli Hippolapathi pro eo Lapatho co-
tra mentem iplius Matthioli.

An Anguill.Lapmthum filueftr e, foliis citerii
rotundioribus ? C.Bauh.phyt. Lapathum 6. folio Laparh.fot.
Libratu n do, Lapathi tertia fpecies Dodon. Hift. f*br6t"n *•
Gall.

Lfdem locis nafeitur, quibus vulgadllimums iocuP
circa rudera Sc areas.

LAPATHVM SILV. MAGNVM
vulgare.

LApathum Rumex dgrcftis quidam qui i p^fcypuo
Pharmacopolis Lapathum nunc dicitur , a
Germ. ^afen ampffer / (0af|e touvty & Buttec
ftinpjfcr/ Buttcr lattic^, quoniam ruflici Butyic
rum eius foliis inuolutum in vrbes venale fe-

Locus &
tempus

rant: non defunt etiam qui Bugloflum eum vo-
ltal.Rombre lapatio, Hifpan. paradella^apaccaiSc cent , MifTenorum & Wittenbergenfiufn Saxo-
Romaz.d, Anel.bocf. num Germanico vocabulo decepti , autore Cor-

Montbclgardi Oxylapathum fiue Lapathum i do in Diofc.
commune paflirn proucnit etiam in horto E.Cel, Tabern. Icon. & Hiff. Hippolapathum filue-
fponte: obferuaui Monfpelii.Bafile* cum femine ! ftrc,ftfUt> ^ert^dreur^jainiTlcuivcn nfurgef.

LIBER

Schvv. La¬
pathum vulga-
tiffimum, Lapa¬
thum Officina¬
rum. 04>fen-
Z&ngt ,23utrer-
blcttcr / 0£m-
blcttcr/ (Brinfc-
iVur^. Herba
vulgaris noti-
tix.

Hippolapa-
thum non fo-
lum in palu-
ftnbus prouc-
nire vidit Mat-

th. fed etiam in

montibus > h*
prarfcrtim in lo¬
cis, vbi pecudes
diutius ftabula-
ri folent, & vbi eoru fi no pingue(citfolum,illi
|IM idbdrl* plantaromninorefpondcns , qua: (ubRhabar-
*r*m bari nomenclatura , pafllm hodie in hortis ac vi¬
ridariis colitur. Loc s humidioribus in areis
°CUS pagorum ad (tabula plerumque teperiri tradit,
Schuvvenchf.

Radices , eodem autorc, tritae illinuntur con¬
tra fcabiem aliifque cutis infe&iones. Addunt
vnguer tis quibus capillos flauos reddunt , ca-
pitifqne furfures abftergunt. Folia calidis deflu¬
xionibus vtiliter imponuntur. Pares obtinet
c>*mOxylapatho vires: nec ab co diftingucre vi¬
detur Dio (corides.

f/ ires & v-

LAPATHVM ACVTVM MINIMVM

►elineatio

OMnibus
partibus
minus eft Oxy-
lapatho vulgato
cacterii ei fimilli-
mu : interim hoc
peculiare habere
videtur > quod
ftatim i radice
fer i caulis M alas
incipit diuidi, in
quibus flures ex
certis intcrual-
lis verticillatim
nafcuntur niuf-
cofi, luteoli, An¬
gulis fere verti¬
cillis appofito
foliolo ligula: in-
ftar : qvlo verti¬
cilli tamen ex¬
trema carent.

, - Lob. Icon.Pfant.ivipathum acutum minimum.

4 Tab. icon. &H ft. Horc. Lufit. Lapathum mini¬
mum. C.Bauh. Phyt.p.185. Lapathum S.fiue mi
riimum.

as & Circa Montbclgardum prouenit locis humid.5
pus florens Iulio & Augufto,-

LAPATHVM SATIVVM LAPAS.

«(criptio \ TErahottcrifis Rumex, quam Laufannx Sa-
4 V btiv^iaonoido prouenire laibicTragus,La-
Ton? I!

xxin.

patho maiori > fiue Rhabarbaro Monachorum;
qnadantenus ftmilis eft , at folia tenuiora funt
pinguiora & molliora, ac etiam magis exigua,
quare inter olera reliqua ob dulcedinemTuam iri
culinas recepta eft. Rumicem domefficum ,$a-
baudienfes Lampe & Lampade vocant. Gefn.
hort. Lapathum horten/c in Sabaudia tantiam vi-
dit circa Lau/arinam & alibi, vbi Lampe Vocatur s abludo.
Vulgo, Lapathum maximum eff,quod aliqui apud rum
nbs in hortis ferunt: Rhabarbarum Monacho- L apathum
rum. Cord. in Diofo Lapathum , Rumex fatius ”-fxL ,
(Bancn ampffcr. ^ Rhi

Crt 1 ni T „ n*:hornm

.I5auh. Phyt.Lapathum i hortenfe (lue fccun-
dumDiofcoridis , Rumex hortenfis, vel fatiuus
TragC quem Hippolapathi filu. nomine pingit HippoU.
Matth. Icah& ex eo Lugd,p.r>05. Lapathum faci- thun
uuiti Lugd.tfoi.

Cur dicatur ^fratre Lapathum fatiunm Tragi
pingi per Matthiolum pro Hippolapatho ant-
maduerfete heh poltum. Tragi Lapatho folia
funt magi* exigua , Matthioli amem Hippolapa- H ^ ^
thi folia Rh ibarbaro omnihb refpondtht : in co „0,*~
imitatus eft Hift. Lugd. vbi Lapathum (atiuurti
Matthioli & Lapathum Tragi idem elTe cradun-
tur,& corfunditurcum Hippolapatho Matth.

Confaronator Lapathi deferiptionem

ponit cx Mattlnolo, deinde ei iungit Tragi di Gef- Compti.
neri fer tentiam de Lapatho (atiuo : pr±fti:iflet »»t.
pohiille deferiptionem ex Trago>vel dare nouam
herbxquam dicirdu Lupas vocari: Cur icones e-
iufdem planta Matthioli diuerfis locis pofmtKtfr
pro Lapatho (aciuo Matthi ii , cuius affihnpffc
dcftriptionem , pmit iconem ^ M^tthiolo non
propofltam pro Lapatho fatiuo (ed Hmpolapa-
tho : cur dicit Lupas rura in hortis tolcrc idcinde
in hortis non fori ? Cum h cir Agnis contufio ap¬
pareat, noslcCToriblis iudicandum relinquimus
an vtrxque icones Matthioli non fmt referenda:

Lapatho vulgari (ylu. maiori, deferiptio aucem ex
Matthiolo. Lapatho folio obtufo: Nomen Lapaii
in hirto.naLugd.amphiboloffiam habere videtur;

Sed vt libere dicam quod (entio : fufpicot Tra¬
gum oc Gefncrum pro Lapatho horrenfi Laufan-
nenfi obfcruafle Rhabarbarun^ Monachorum
ptimoanho fatum, quod tunc delicatius eliquem
fequentibus,ri quis nos alitet doceat refti grataift
faciet

LAPATHVM MAIVS SIVE RHABARBA-
rum Monachorum* y

H' Ominis

jSl-ocrjiri- Dercr.ptic(
itera interdum
aftequitur,frf«/e
furgens ftriatd,
rubente , (upc-
riora vetius m
nurrlerolcs fur-
culos diuifo,//j-
ribtis(e:lc longa
per totos ferd
ramos mufeoflk
femine fubft-
quente angulo-
fo,foliic-jlis rac-
braneis circum¬
dato : fulta pe¬
dalia cC fefqui-
pedaha, lata , a-
cuminuta, duriis
rigida , rubenti^

0e«o ^

$86

HISTORIAE PLANTARVM

Synon.

Rhabarbar-
rum horto-
Tuth

Different ia
Rhab Mo -

n meliorum.
a extern
Ramicibus

Hipfota-
■pHth . Ru¬
men gradu

at.tb. Se¬

rum magno
eat ore

furfum aliquando reflexis oris nonnihil , vt Ca-
nalem quendam imitentur ,p«diculis rubentibus
longis. Radix prolixa^ craffa, multis adnatis fibris
donata, intense crocea.

Quod vulgus Europi [ait Sylu.de fimpl.) pro
Rhabarbaro paflimin hortis Ierit, Lapathi genui
omnino videtur.licct radicis colore Rhabarbaro
nonnihil fit affine , viribus tamen plurimum
abeft. At cum reliqua Rhoi vtriufque hiftoria
nemini (cribatur,conuincerc nequeas, congcne-
rem plantam, vel degenerem &diuer(am, nifi ex
partis vnius natura.

Tragus in H.ft. Germ. Rhabarbarum Mona¬
chorum ait clle herbam peregrinam , primum in
Hircinia filua repellam, aepofteain ctifcnobiis
Monachorum excultam , vocatque h ppolapa-
tbum& Rumicem grandem ,ab aliis Rumicibus
in eo tantilm differre tradens, quod folio & cau¬
le magis rubeat & proceriore iit.

Ge(n. hort. Lapathum maximum , Rhabarba¬
rum Monachorum di&um : idem aut omnino
proximum Hippolapatho in paluftnbus locis,
aut montanis nafcenti.

Lapathi ve! Rumicis fpeciem , quam in pluri¬
mis Gcrm.inix locis ferunt , magno errore, ait
Cord. in Diofc. verum Rhabarbarum clle cre¬
dunt.

AndehocMonardesdc fimpl. noui orbis lib.$,
cx verfione Clufii.Planta quam multi inHifpa-
nia Rhabarbari nomine fcuerunt Rumicis folia
obtinens , cuius genus illam effe exifttmo , quo¬
niam fecundus Rumex rubentem habet radi

Patientia

lA.

tlfol/um

longd

rotunda

forma

C amer net

Patientia

\

‘Trouerbtusn

'ffippo/apa-
rhum . _
Jihabaria-
runs,
Furgut.

I

Rhabf-tl-
fum. Rhab
Minackoru

Lob. & Pena Adu. Satiuum Hippolapathurii
latifolium vulgi, A: Rhabarbarum Monachorum,
Ob(. H ppolapathum (atitium latifolium , Rha
Monachorum, Patientia Vulgi. Icon. piant. H>p-
polapathum (atiuum latifolium & Rhabarbarum
Monachorum.

Dcdon.gall. Lapathi 2. (pedes R&zabw nut&Vy
Rumex (a;iuus , Rhabarbarum Monachorum
Ncotcricorumquorundam, & Galeni Hippola-
pathum. Et Lat.i n fol.Hippolapathum,RIubarb.
Monachorum.

Fuchf.L pachi 2.gcnns Dio/coridis: Lapathii
horcenfe , Oxylapatho dillimile, non quidem in
vniuerfum,(ed duntaxat in foliis,qux,Scr'apione
tefte , multo funt latiora Rhabarbaro Monacho¬
rum.

Lapathum latifoliumfinquic Camcr.hort. ]tam
longa quam rotunda, forma vocanr, Rhabarba¬
rum Monachorum , <euod Veteres Hippolapa¬
thum, in dupla dofi exhibitum nihil purgat.Itcm
Lapathum (atiuum :Et alibi-. Rhabarbarum Mo¬
nachorum. Confiderent a utem Le&ores, qua in
re differat Lapathum rotundi forma a Lapatho
rotundifolior prxterea perquirant diferimen
Rhabarbari Monachorum a Lapatho fatiuo.

Gotopio in Vertumno , Patientia vulgo, cui
nomen de Grxoa voce tatudQv i. vacuo , factum.
Eft eidem Hernuth. lib.y.Lapathi genus, delica¬
tius & tenerius citeris, quod vulgus Patientiam
nominat, de quo tritum prouerbium : Lapathum
non in cuiufuis horto prorentrr.

Taber.icon.&: hi ft. Hippolapathum (atiuum.

Rhabarbarum hortorum . a peregrino non ab-
fimile,quod [vt a medicis fidedrgnis Matthiolo
relatum eftjbilem deiicit , quamuis peregrino fit
longe infirmius. Ait is pritercain poft.commcn.
Ical.cffe aliud Rh, barbarum pottus falfum, quam
verum, quod vulgo vocant Rhabarbarum Mona¬
chorum. Sed nullam facultatem veri Rhabarbari

habere, licet contrarium crcdiderintal qui. Idem
in hiit.vocat Hippolapathum verum fiue Rha¬
barbarum Monachorum.

C. Bauh. phyt. Hippolapathum i4.fiue latifo¬
lium Rhabarbarum Monachorum diiftum , Hip- Rurne^
polapathum Diofcor.Gal.Sc Plinii. Rumex vrba- rheophrl
nus Theophr. Rhapontico (ubftituunt.

Lapathum maius , fiue Rhabarbarum Mona- Nomina
chorum : Germ. £?Iuncb Kbcbarbarum. Galli, linguaruai
Rheitbarhe des Moincj , la Par iane. Belg. patientie
Burg. chou lafibou.

Folia merfe Martio emergunt, appetente Iu- Locus 8t
nio floret : & (ponte (emi ne (e propagat.Hippo- Tempus,
lapathum horterife Matthioli (critur a pluribus
(pcdacuJi caufa in hortis & viridariis : filueftre
(ponte na(citur in paluftnbus.Nos in variis Ger-
manii,Gallii A: Italiae locisobfcruauimus.

Rumicis,qui Rhabarbarum monachorum vo- vires &:
catur, radix purgandi vim obeinet autorc Fuch- Tcmpeti^
fio, fi in pulucrem redaifta drachmx pondere fu- mentum,
matur. Neque id mirum admodum, cum etiam
Diofcor. ipfe omnium Rumicum olus decorum
aluum mollire, atcjlic dccoiStas cotundem radices
cum vino,reigio morbo correptos emendare, ob
bilis nimirum per inferna eductionem ,teftetur.
Quomodo vero ea vti deceat, Tragus te docet.
Magnarum virium, inquit, hxcradix cum pauxil¬
lo Zingiberis fumpta, phlegma & bilem perin-
feriora euacuac,hoc modo.Rad. aridi drachmam*

Zingiber. s (crupulum, in puluercm redige, fiime
iciunusin iure calido. Pro Rhabarbaro qui fub- RhxbArbafi
ftitmint, duplici dofi vcuntur. Radix d-gerit, ab - JuccedaneU:
ftergit, prouocat, mundat, aperit, nonnihil ad-
firingit. Bilem flauam (erofos humores educit.

Folia cencra in oleribus eduntur ad emfcllien- Folu\
damaluum. Radicis fuccus, ait Matthiolus, cara
(ulphurc illitus (cabiem (anat, cum Li pinorum Dilutum
vc: 6 farina lentigires , alphos ,•& alias cutis in- r*A.
fofbones exterit. Radicis d lutum, ex vitio pa¬
ratum prxflat ad pellendos renum calculos.

Idem facit ficci radicis puluis: drachmx ponde¬
re cx meraco potus : quin etiam ex marrubii de-
coCco hauflus auriginem curat.

LAPATHVM MAXIMVM AQVATICVM
fiue Hydrolapathum.

MAgU Huic in fibras didudh eft radix , qu2tm Defcrtycf»
vclOxylapatho>velH.'ppol2patho,foris ni¬
gra, intus buxea :cum notabili adftridtione ama¬
ricans : idules (urgunt ad cubitos duos, flore $c fe¬
mine Lapathi acuti, cui dcflia fimilia,(ed longitu¬
dine fere fi (quicubitali,lxuior4,mifiufqtie rugo-
(a,leuitcr culpatis oris , (ubacida,& ftrenue ad-
ftringentia.

Dodon. gall. Lapathi quinta (j)ccies , Hippo¬
lapathum magnum aut Rumex paluftris : Gal.

Gradc Parelle, u Parelle des Maretz Germ. tPaflct
ani p (fer : Belg. (Drottc paticf/ aut ftatter pti?
ticf. Et lar. in fol. Lapathum,fiue Rumex 3. Hip¬
polapathum didtum folio ampliore ac maiore
fatiuo. Idem pofiea Hydrolapathum vocat, in
fodis ac ferobibus requirendum. Hum autem
Hydrolapathum non nouifle , commonft at fi¬
gura, quam pro Lapatho fatiuo propofuit. Hip¬
polapathum etiam vocant Cordus,Tragus, &

Lobelms. C- Bauh. Lapathum ii. aquaticam
folio cubitali. Apud Matth. Hydrolapathum filv. M-*#
Matth. & Cafl. Lapathum, paluftre Tabern.

Schvv. Lapathum paluftre maximum vf&xamt-
Or:/ plyt. iiippolapa^tinj fily, Matth. Rumex

locus &
tempus.

LIBER

aquaticus, <5ro£
roaffcr ofcer
tt)Gid>crampffcr/
IVilfc* fcTiuud?
Kf)abftrbar-
wuvt%.

Maximum La¬
pathum aquati¬
cum prouenit in
follis vrbis , id
exiitimo variare
& vulgari Oxyla-
patho propter
litum , qui facit
vt diuerfa videa¬
tur planta ob in-
fignem foliorum
amplitudinem.
Nafcitur aquofis
paluftribus , ac
ftagnantibus lo¬
cis Se fodis hu¬
mi dioribus.

Quidam Antuerpiani &c Galli audaculi Sc-
run/tm*0' P^a^ar*i medicos vfus fufficiebant Behcn ru¬
bro , cuius facultates &: notas non minus adum-

bra&>tefte Lobeho,quam Limonium. Radix ctaf.
fa, crocea lenit aluum. I&eritiam difcutit. Folia
Podagricis calidis, & vlccribus vtiliter imponun¬
tur fluentibus, Schvvenckf.

Itterus.

Vicerit.

LAPATHVM AQVATICVM
minus.

H Vicetiam aqux funt natales , aiunt in Adv.

Lob. & Pena , fed non mfi limpidi & fon¬
tani, trans quas e fundo exerit cauliculos tene-
riufculos , flac-

7

o nttlnfa-
'o. pu filium
.uputtoM*
mellum.

eidos, graciles
non abfque
hinc inde fila
mentis , vtex-
terx aquaticx;
ftipantibus &
dendulis : fi/ia
fune item ad¬
modum tenuia
& mollicella,
nec tamen a-
qux innatan¬
tia ritu Pota-
mogetonis) fed
ered:a, viridan¬
tia ex atro,Lan-
ccolx , angu-
ftiora multb
quim Potame-
getonis. Lob.
^ Pena Adv.
Pufillum Fon

tilapathum,&: Lapathiolum vocatum tenellum.

Lob.Tabern.& Hift.Lugd. C.Bauh.Phyt.La
pathum iz. aquaticum minus. An Gefn. hort.
Lapathi genus filv. quod circa lacus Tigurenfis
ripas nafcitur in ipfa etiam aqua* Schvv. Lapa¬
thum palufhe minus Hydrolapathum minus.

Folia mifcenda colligebant fedulb quidam
Pharmacoposi Narbonenfes, prxfertim Nemau-
fi ad vnguenti Martiati nominum & rerum farra¬
ginem eonfufifllmam 3 tuebanturque femper
Tom, II.

dantur mufeofi copiofiflimi alas fere _

oblident, ex herbidis tribus foliolis apicibulque
multis luteis compofiti : quibus femina fuccc-
dunt triangularia, nonnihil rubentia.

Gcln. hort. Lapathum filucll. circa Friburgum Vonym»
Heluetiorum, foliis ferd rotundis. In anp.Lapa- ^
thum totundum.Rhabarbamm appellatum pro-
pterfimilitudjnem aliquam. Anguill. Lapaihu
rotundum, quod non vultdiccre Rhaharbarui
Lob. & Pena Aduerf. Obf &lc.plant. Hippola-
pathdm rotundifolium , PfeudoRha Reccntio- ;
rum. Figura non muittim placet. Camer.hort.La- ,
pathum rotundifolium, quod nonnulli Rha per- '
peram exilbmant. H. Lugd. Hippolapathum ro¬
tundo folio Lobei. Pfeudorhabarbarum Reccn-
tiorum. C.Baub.phy t. Lapathum is. Hippolapa¬
thum rotundifolium. Schvvcnclcf. Lapathum ,
domefticum rotundifolium. Lapathum

Nafcitur, autore Clufio , in o-mnibus itigis AI- tumhfai,
pium Stiriacarum & Aofriacarum, prxlertim cir- Loca,
cahumidiora illa loca, ad qua: armenta ftatfohem
i ili c habentia atftiuis mcnlibus aquationis gratia
conuemre (olent frequentillimi. Olimin pere¬
grinatione meaRh.tticacum D.Gefnero inueni
in Rbxtix alpib lis, habui etiam Geneua: in horto
allatum ex vicinis montibus vbi durabat cura Io-
iis amplis rotundis. In horto 111. E.G. plantatum
fe propagat.

Nomine Rhabatbari vtebatur Lazarus i VireaJ
Schvvende , qui aiebat purgare , ii ad duplum
Rhabatbari exhibeatur.

LAPATHVM ANTHOXAN-
thum.

LApathum |iu. 4. Dalechampii, eam plancam

quidam efFe putant , quam nonnulli Pa. pana;/s
naccs Chironiuna folio] Lapathi , flore aureo, ;k {Jbirentum
Plinio didum elfe arbitrantur. Radice eft breui,
furculofa> fibrata, dura,lignofa: caulibus duobus^

Oooo 5

_

S*s HISTORIAE

aot tribus5a?ignlofis3paImi altitudine i foliis Oxy-
palathi.obIongis,anguftis : flore in (ummis ramis
aureo. Vnde Ancoxanthon,id eft, lutei floris La¬
pathum nuncuparunt.

PLANTAR VM

LAPATHVM PvLCHRVM BONONIENSE
iti.aatum.

Ca(p. Bauh.
phyt. Lapa¬
thum 10. filue-
ftre flore au¬
reo.

In follis Si v-
Iiginofis locis
prouenit. Nam
Si C. Bauhino
hoc ad palu-
ftria circa No-
rimbetgam
colledum
tranfmifit D,
Doldius.

PVLhrum
(an* eft
Lipathu quod
a diligentilT.
itirpium inda¬
gatore D- Age-
rio Medico Ar-
gentinenfi ac¬
cepimus coile-
'dum Bono¬
niae , cx cralft
radite multa fo¬
lia , pleraque

Defcriprf*.

duarum vncta-
rum pediculis

tenuibus ciu(-
dem ®en£ lon¬
gitudinis pro-

LAPATHVM ACVTVM
crilpum.

ferens, vndam
lata , in medio
profudo vtrin-
que (inu ref-
pondente, fubrotunda : Cautis palmaris : in eo
1 calices hifpidigeniculatimdifpoflti.

5ynWma fT'^t>ern-Icon- & Hift* Lapathum acutum cri-
1 (pum,Frcu£0piR mencfelivurK.

Caf. Bauh. phy t. Lapathi folio acuto folia fxpe
anguftilLoblonga Si crtfpa. Schwentkf.Lapa-
thum anitum crilpum,£^#VyMw,0piRiijjer Fraus
fer ampfer.

Humedis gaudet.

LAPATHVM FL VITANS LONGO

ferrato fuho.

LocUe

LAPATHVM MARlNVM SI-
nuatum.

E Legans harc ■
Lapathi fpe-
cies , cauliculos
emittit humi
procumbentes,
alias oblique e-
redos, dodran¬
tales, in ramu¬
los diuifos an-
gulofos, atque
ftnatos, quibus
folia vnciahbus
fe.c pediculis
hxrent,alterna-
tim pofita , la-
ciniata , duabus
infignibus laci¬
niis imam par¬
tem in totidem
appcdiccs diui-
decibus , figura
oblonga, equo¬
rum ramulis ramulorum exortus eit : qui velut

in fpicaslongas ex femuncialiinteruallo,/?<jyr;//cr
minimos aggeilos habent, obTsicti coloris & ex
luteolo virente-quodammodo albicantes. Radix
ruftefcenSjfimplex fere paucifque fibris donata.

Gener Cherlcrus Iunio florentem collegit
prope Aiguetmrtcf*

Elusr.fdixeft Dcfcriptio

/sen

eniculata
ex ungulis ge¬
niculis fibras t'
mitt n>',qu;bu<
vado inhxret,
primis interno¬
diis rubefccns:
caules edit mul¬
tos , rotundos»
quinque aut (ex
cubitos longos,
in aqua fluita-
tes : fjlia palma
atque co am¬
plius longa, an-
gufta,in ambitu
crenata , alter-
natim per cau¬
les nafcenria,
guftu fatuo &
ficco» In cau-
eminet ei prorfus (pecie,

lium vertice thyrfu:
qui in Potamogeitone vifitur. Nafdcur in vadis
amnium pigriorum, vt Arans.

Oxylapathum aquaticum Dalechampii. Cafp.
Bauh. Phyt. Lapathum i$. in aquis fluitans foliis
cre natis» Lapathi genus filv. Gelncri.

LAPATHVM SANGVINEVM, SIVE
(anguis Draconis herba.

FAcilis cft huius a Lapathis reliquis diferetio,
(anguineo fiicco quo (cacet , ncruis per folii
Lapathi minoris, acuminata, crebris difeurrenti-
bus,varioque implexu ruborem atrofanguincuitl
virctuibusfohis cencilia-ntibus : quorum fuccus

& manus

Dcfcnpdfc

LIBER

Synon.

VunstAt

T.*fatkum

»•£*

C.tr r ^hc-
t »»-!.■///

C. £ »0f.

& manus & alu¬
tam primum
purpureo , mox
in carruleum de¬
generante colo¬
re tingit, quo ii-
mul & pediculi
foliorum tur¬
gent. Reliqua
effigiatura non
abhmilis Lapa¬
tho acuto, mfi
quod magnitu¬
dine fuperatur.

Dodon. gall.
Lapathi quarti
fpecies altera ,
parua & filue-
ftris, tota rubra,
floribus & Temi-
nibiH. Reperiri
autem in hoc ge-

hum n,gr,,m appellari Ictibit , k moderni,
biarirnbliirt. Et L,t.ir fi.l.Lape.hrm 8.fiue ru.

bens;L pathum nigrum & nlgt r Rumex.pcrpe.

rarn,inquit,faaunt,qui faecum huius, qui ex fioc

indar vinirubrm.scxp, imitur, Sanguinem Dra-
c°m, vc! effe (nfpic. ntur.vel nuncupant,
H-d.Lugd. Lapathum filueft.tertiumiTertium
Lapa.h-nln. genus Diofc.ind, arum. Lapathum

nigrum & Sanguis draconis. Lobel.&Penc Ad
ueri.Ohl.&Icon.pIant. Lapathum (anguineum
Canter, hort. Lapathum (anguineum Sue San
guis Draconis, Gr.ras

G-Biuh.Phyt. Lapathum ,. rubens. Apud
Matth. Lapathum (anguineum. Car/euerus cen
fm conmn Hid.Lugd. non potiilsimitatua fit i
conem Camer.quam I.obelu nefeio.

Hort. Lufit. Lapathum (anguineum, Sangui:
D-acoms herba. s

Locus

Fempus,

& Smpmneum Lapathum I me /atum Mont-
belg.m horto III. E C. facile prouenit & fecundo
anno caulem profert , (emine deciduo (e multi.

phcat &propagat.fl uetqilunioiB filer & Lue

dum habui i n horm.B umn^vidl in homo di S
S duador ai B irgod, S.C itharinaiTubing* ctln
eileni apud F.ichltum ei dicebatur S inguis dra¬
cones. Septentrionis hortis (ponte etia n oritur
rarus in alidis plagis.

Folia aluit tu cient in iufculo.aurexpreffliafuc-
«us (anguineus totius plantie, Lohel.us. Guftu
mtrnnore quim Oxylapathum eflX deprehendi¬
tur. Reliqua ftnt cum eodem communia. Semen
puluerifitu n & in aliquo decofto adringente
potum fingularem habet efficacitatem in riden¬
dis nimiis menfibus Sc (imihbus fluxibus , Came-

rarius.

XX7II.

P3j f

te pr.Tdita,cum
adiLri&ionc ad-
admifta,fputum
etiam tingit
comma nfa.

De eo plura ex
Veter u & R ecen~
turum Sententia
inbius fecundi
Tumi Appendice,

rhabarbarvm.

Cap. X.

CRraffx ra¬
dicis taleo¬
la fur.t , quas v-
traque manu in¬
terdum vix co¬
pi- c£t * i i s , corti¬
ce mgiicante
obdu&x, circu¬
laribus Zonulis
rugof^, vallecu¬
lis tuber bufque
inaequales ,me-
diocritcrgraues
etfi fuMlantia
nonnihil inte-
rim/it fungofa,
crocea , crifpo
linearum ru¬
bentium difcur-
fu veluti vndu-
lata,non ffne al-
i n / bedine aliqua

adiTiiita, iapore amaricante haud ingrato nec ve*
hemente , cum euidente adftri&ione. Liquorem
cui infunditur colore croceo tingit.

Hic Rbabarkarum tantum defir ibimus, plura de co
wd?ascx V et erum & Recentar um fentenna in hiiuu
Secundi Tum Appendice truditur ':.

Defcriptio
C orux

S ubjl.trtnt

OXALIS VVLGARIS FOLIO
Cap. XI.

'roagoiL socr^so go

RHAPONTICVM.

Cap. IX.

|^$tn>tio p Hxpotjtici radix, qu.im odenduntS-pIadi,
£\ Raphani medi. icrisciaflitiidn ec/l Rhib-r-
bato grauior.compaftior.r :;olo, fulcoque coni¬
ce obdu&a, fedla pier tra- f.crfuin Ipoas oden-
dcn.s, colore vario , muni q u rui.ro qui n Rhi-
harbaifi, amarore vix eutdci.ee Sdeiedulu laoo-
Tom. II. f

HViclibro Oxaiides fine imponant. Qu^n.

tuin enmi accedant ad Lapatia,vel hortula¬
nis notum eff,a quibusplerifqtieL.ipatij nomine Deiineac*^
veniwnt.Oxahs igitur vulgaris f -lio longo,cubit©
altiores promit caules flriatos,concauos , in alas
d uifjs : flm Bftorts minora, acuminata,
qui pediculo a- horrent falcata pinna, ave ,

1 m u I c n t a , a t ro u i ren ti a> 1 a por e aci d o .florei &fe~
rien Lipathi acuti : Radix fibro (a , lutea, ftrenuc
fia .mtt & adftringentefapore.

Brunf. Acetofa & Lapathum acetofum,

O oo o 4.

Synn:

Aterc

HISTORIAE

Apud Hier.
Brunfch. in c-
dit. anni 1550.
male cum Ace-
tofa iungitur
Vnifolij figu-

PL ANTARVM»

in febribus vtiiis. Semen medi- S m A.

A »*gyri.

*grejAs.

0x4 Iis can •
dsd+%

M 41*1

mutus-

& l

obftru&ioncs ,
camcntis additur cordialibns. Aqua deftilista &
fuccus in frequenti lunt tfu febrientibus contra
acftum , fitim & lapfatu appetentiam. Aeftiuis
menfibus Acetofa ciborum multorum vtile con¬
dimentum.

Lonic. Ta-
bern.Dod.gall.

& Lat. in fol.
Cifalp. Oxalu,
Acetoft , Cor¬
do in Diofc.
cui etiam La¬
pathi fiue Ru¬
micis quarta
fpecies. Fuchfi
hiftor. Lapathi
quartum ge¬
nus Oxalis.

H.Lugd.O-
xalis maior- La¬
pathi iy lu. genus 4.Diofcoridis [vt& Trago] alijs
Oxalida , aliis Anaxyrida , aut Lapathio n agrefte
] vocatum. Plini j filueftre genus [Lapathi]
Oxalis dicta, Latinis Rumex, nec alia Lapatha
.Aitio, Lapathum Oxalis vocatum.

Lob.& pena Adu.& Ic.Plant.Oxalis fiue Lapa¬
thum, Oxahda,Acetofa. Obfcru. Lapathii. Oxa-
lida. Anguill. Lapathi fiuc Numicis fpecics, <=’£*-
hnfk vocata, aliquibus Lapathum acutum. Caft.
Acetofa maior. Adolph. Occo Sup. vng. mart.

I apath. 4- Lapathiolumi.Acetora.Gcfn.hort. Lapathorum

culum. fpecies minima , Oxalis di&a maior , pratenfis ,
longioribus f diis. Item Append. Lapathi genus
minus, acidiorquc Oxalis didta , cuius femen dif¬
ficulter colligitur,nam (ubitb decidit,priufquam
probe maturefeat.

Amat. Oxalis, Acetofa,Oxylapathum Galeni,
hortenfe , latum. Canter. Epit. Matth. Thal. O-
xalis maior. Hort. Lufi Acetofa maior vulgaris.

C. Bauh. Phyt. Acetofa 1. Pratenfis. Lapathi
quartum genus Diofc. &c Lapathum fiiu. Plinij.
Apud Matth. Acetofa pratenfis fcu Lapathum
4 Diofc. Aliquando media foliorum parte per
longitudinem candidd : nonnunquam vtrinque
ab exortu duplici fagittali figura.

Schvv. Acetofa maior vulgatifllma o&tX/r
Diofc. « Acidus Rumex, Lapathum,Oxa-
lida.

Matth. in Diofc. Oxalis vulgo offic. Acetofa
appellata. Illud Lapathum quod ab acido fucco
Grxcis dicitur (etfi id filentio inuoluat
Diofc.) duorum eft generum, maius nimirum &
minus. In com.cummag.fig.Oxalida.

Oxalis , Grarcis ifyixtc & a.: i£^up/f- Gal. etiam ojjju»
N<* ina 1. acidum Lapathum, fiue acidus Rumex,

linguarum Offic. Acetofa. Germ. ©ftUWrAmpffer. Bclg.

©urcfele/ 5urincf. Gall .Odeille,& Oxaille, i non-
nullis Aigrctte&VMtte LUgd Salterte : h. Ade¬
deras. Angi. 0orrel.Hung. ©olFa/©oUu/JGLa*
pucb>Kafaht5a ©5&Wi-

Vbique & pratis & hortis quolibet anni tem¬
pore vigere feribit Lobelius : vt & nos obferua-
uimus.

Recentiores Acetofam ftatuunt e fle frigidam

Vi,

Te-

tebres btho - *

OXALIS CRISPA.

H>Ec natali Dcfciipti»
loco.sem-
pore , & cref-
cendi modo i
priori nihil pla¬
ne variat, qu ira
quod natura
foliis crtfpis in
hac mire Indat.

Eam autem ico¬
ne exprelTam
exhibere ftatui-
mus , ne Hifto-
rix generali te¬
mere quid de¬
fit.

Taber. Icon.

Oxalis, fraufcc
ampffer. Cafp.

Bauh. Phyt. A-
cetof« praten¬
fis folia crif-

pantur aliquando vt pingit Tabern.

Synon3

OXALIS SILVATICA
maxima.

DVorum cubitorum circiter altitudine eft cnP*10
caulis 3&natus,f vitis ex interuallis certis ami¬
cius, Angularibus, lefquipalmaribus , vnrias tres
latis.,acu mi natis, glabris, inferioribus verb duplo
maioribus, acido fapore proditis.

Oxahdcm maiorem Brocccnbcrgenfem , nihil synonyma
^ communiori d.fferrc fcnbit Thal. ni fi quod loco
vliginofiore nata paulb amplior exiftit , quod rhalu Uf *
neutiquam Thalio conceflerimus. Eft enim in Jus.
noftra quidam differentia , qm non a folo loco

endet.

Iiis

An Caracr. Acetofa Hifpanica grandift. fo-

peramcutu & fi ccam in fecundo , inquit Fuchfius. Digerit,
addit SchvvencKf.aperit, incidit nonnihil hamo-
V trunculi res lentos. Ventriculum iftuantem refrigerat, ap-
commodu. petitum ciborum excitat, Iecinoris calorem con¬
temperat. Biliofisac peftilentibus febribus ad-
uerfatur. Radix Hepatis acMcfaraicarum folu^

mcr.

C. Bauh. phyt. Acetofa 2. montana maxima, o xuimn-
foliis maioribus & rugofioribus quam pratenfis. tunumux.
Oxalidem maiorem Thalius appellare videtur.

Oxalis 5. montana , Oxalis altera Cifalpini.
Montanalcilicet, foliisad Spinachiam acceden-

ub“s: „ . , . r

Schwen. Acetofa alpina liue maior montium,

23er gfam ampffcr,vulgari eft fimilispnter folia,
qui latiora Sc magis fucculenta, nonnihil amari¬
cantia.

Oxalidem fyluaticam roaxinvam Montbelg. in locus &
horto 111. C.Vvirr. plantatam habui,cx fyluis de- Tempm
latam : prids videram cum eile Geneui in monte
Thuiri maiorem & rugofiorem pratenfem , qui
ibi etiam preueniebat. Fraterin montibus Hel-
ucticis & Sabaudicis prouenire dicit , Schvvcnc.
plurimam ad riuulos montium altiffimis locis
herbidis.

Oxalidis maioris radicibus mulierculi ignari yfi,s
imponunt, quod crocee admodum fine, pro Rha-
batbaro vulgari cas obtrudentes, Thalius.

OXALIS

_ liber

OXALIS FOLIO AMPLISSIMO GENICV-

lis tuberofis.

, ■ OPWlS g?m,S in‘“S° WcchfelCInfiujob-

Ptlcuptto VVIeruabar, (atiuo mulli mai», foliis valde am¬
plis; cui hoc peculiare erat, vt in caulis nodis &
geniculis, fubinde veluti tubera quidam adna-
icerentur , e quibus folia tandem lefe explica¬
rem : qua: tubera tellure obruta [periculum enim
lecit/Iut generis plantas protulerunt.

5ynen. CluI.Pannoti.&Hift. Oralis ar uplifllmo folio.

C.Bauh.phyt.Acetofa 4.gcniculis nodo fis.

OXAUS TVBEROSA RADICE

^eferiptio

Synon.

Locus &
tempus

OXalis tu-
bcrofa,
terram fuprii,
Oxalide pra-
tefem refert:
foliis paris
magnitudinis
3cforrHa:,aliis
caulem alis
fuis comple¬
xis , aliis lon¬
giore pedicu¬
lo nixis, flos
ftamineusjlu-
teolus , race-
molus. Lobe-
Jio te fle, radi¬
cibus tubero-
fis Filipcndu-
la: vel Oena-
thes perquam
fpedtabilis

Oxalis exotica, foliis , caule & (emine hortenfis,
quam toto habitu przfert.

Lobcl.Obfetu.&Ic.Plant. Camer.hort. Hift.
Lugd. Tabcrn. Oxalis cuberola. C.Baub.Phyt.
Oxalis 3. tubero fa radice.

Heidelbergi in horto Di. Sprengeri vidi flo¬
rentem Iunio folio longiore. In Belgiis rara&
Generofis D.Brancioni ik Do.Pancio Fcrranenfi
medico miflaXob.

)cfcripri

OXALIS FOLIO ROTVNDIORE
repens.

LVdit fubin¬
de h*c filtis
modb rotundis,
fere Cochlearia:
vel Chelidonii
minoris proxi¬
mis , modo ala¬
rum appendici¬
bus donatis, aldks
Sagittae indar
mucronatis pin-
natifque, veluti
Spinachiae folio¬
rum extremum,
colore glauco,
pingtiiufculis
delicatoqj acore
praedit' n : caules
inanes, cubito
iongiorcsiflofcu-
l i e fibris com¬
ponuntur ex lu-

iCXMl; „

I teo rubentibus, vt inaliis, quibus & fmen ref-
pondet. Radix tenuis reptat vt& caules, fapore
minus acido, icd magis Ilcco qulm folia.

Hift. Lugd. Lapathum alterum filueftre.ter- Synoni
tiumDmlcoridis Lapathi genus, patuum , plan-
tagim proximum , quoddodli quidam vulgi Ace-
toiam rotundam ede rentur.

Rue Ilio lib.rc.49. Acidula aut minuta Oxalis, ^eet6f* r"9:
vulgb dicta Gallice Oz-allemcnun: Oxalis altera o "^s
Hedera foliis. Oxalis hortefisminor,o«itff rm-
ac ,Oz,eiite franche& Oz,eille Romaine , Oxalis ro¬
tunda.

Lobel.&Pena Adu.Obf.&Ic.Plam.Oxalisfa- Ox-.l r,.
tiuafranca rotundi folia repens, Romana vocata, "“**

quia praefertur cundltsguftu & aciduate delica-
tiore.

ATijt.in Dio fc. Oxalis 3. folio hederaceo , Bifa- D r ■ t
cutaReccntiorum. Huius, inquit Rob. Conft a- *j*CMtA
Pud Amatum, horter, fis Oxalidis aliud eft genus
cuius nec Diofc. nec Amatus meminit folio fc.ror
tundo &carnofiore. Sed Roherto nonalTcntior
dum dicit Amato non cognitam Oxalim folio
l rotundo , nifi mihi demondretur diuerfam ellc
quandam folio hederaceo Oxalidem.

Gefn. hort. Oxalis rotundioribus foliis , Lapa¬
thi fpecics minor, fiuc Oxalis alteri minori co¬
gnata quam aliqui Acctofam G dlicam vocant,

Camer.hort. Acetofa rotundis folii*.

Carlalp. Oxalis tertia medire magnitudinis ro^-
tundioribusfoliis.

C.Bauh. Phy t. Oxalisy. rotundifolia, aliquan^
do funt quedam folia non angulofa led in acutura
dennentia:habetur 5c gvadiflimis foliis, qux Ace¬
tofa Hifpanica Camer. Camerarius non (latuit
varietatem vt Frater , fed fepar.it in te rpofita ali ^
fpecie. Tab.iCon & Hid. Oxal:srotunda,fiue ro¬
tundifolia. Hort. Luf. Acetofa roturda franca. AcetoforH
Schvv. Acetofa Sabaudica, OxilisGallic.iRoma- tunti*
na,Ox dis rotundioribus foliis Gefneri.

Plaritaui in horto E.C.ac prouenit ctia in aliis.

Obfcruaui Bafilexin hortis, Lugduni , Genetur,
aliifque locis plurimis: in quibufdam vero m mu- Locu4’’
ris.

Sapidifllmaed,&aquainde deflillata retinens v-
acidum faporem in febribus vtiliter datur. Suc- , *

cus cius acidus embammatis prxcipu^ vtilis.

OXALIS MINOR ACVLEATA
Candire.

Amulos co-

r;

. '-p1 ures do¬
drantales & cu¬
bitales humi Defcrip*;.©
fufos , vndatirri
flexuofos,graci-
les ftriatos5pro-
ducit , colore
propter terram
rubente, alio-
qui viridi ; folia
pauca , Oxalis
verueeinr, pin¬
nis mutil ajlorcs
«x interuallis
per totam ra¬
morum fere 15-
gitudmem muf-
co fi , luteoli:
quibus femen
luccedic trique-
irura, purpura

HISTORIAE PLANTARVM

membranula aculeata circuftlclufum,

*4cetcja
Cretu a

Locus &
tempus

Defcripuo

fces, triplici - - - -

contorto lariutculo fucculento pediculo appen-
fum, radix purpurea gracilis fumma terrri hiret.

C.Bauh. Phyt.& apudMatth. Acetofa lo.fiue
(Cretica femine aculeato- In horto Illuflr. Ducis
Vrrrtemb.qm Montbeleardi colitur.

Inter (emina Stutgardiam miffa per Dominum
Iofcphum de Caffabona fuit femen cum hoc ti¬
tulo, Acetofa aculeata minor Cardia: , ea fatair
Horto Ill.E.C.Monff>elgatdi Aprilis fine dodran
tales cauliculos produxit cum foliis paruis longis
Ime auriculis, floruit Iunio, femina imftuta lulio,
qui aliquid habent fimilitudinis cum Tribulo
terreftri.fed multo minora, nec ita pungentraipr^-
terea adeft pars longa incurua tenuis vt in Cal¬
tha.

OXALIS PARVA AVRICVLATA
repens.

.Xalis minima prolixas habet lignofafque
'raiicts , valde fibtofas .rubentes , huc illuc
reptantes

o

Svnon?

{.af/athurii

Rarntn

OScalir ms-
nima

Acetofella

pluri fxpe
capita diui-
fas, qu xjolitt
emittunt ob-
lonVa fe mun¬
dam aut vn-
dam longa,
ad imum au-
ticulata , gu-
flu reliquo¬
rum inftar a-
cido. F lofculi
longos effi¬
ciunt race-
mos,triangu-
lo fenune
fubfequen-
te.

Cord.in Dio-
fcor. Lapathi
fiue Rumicis
6. genus Ace-

tol* fotma & fapore fimile.multo tamen minus,
in agris nafcens.

Trago Germ.& Lat.Oxalis minima , Lapatio-
lum.ec Acetofella , radice SC femine afpen Si a-
cerrimifaporis, caule Si folio acido vt vplgans.

Lonic. Acetofella. Tab.icon.Si HiftOxalrs o-
«ina.ffcbaff ampffcr. Adhic Oxalis minima i
tlfin' Saurorr ampffcr. Item Oxalis minima i

ffiar flcirt @*u»tr ampffcr. Dod.Lat tnfol.O-
xalis minima, Acecofella. ... ,■

An Cxfalp.Oxalis qu* (ponte nafotut gracili
folo tenuis herbula! Camer.Epit.Matth.Oxalis
minor. Hort. Lui. Acetofa minor ouina. Item A-

cetofa minima.

Oxalis Um- C.Bauh. phyt.Oxalis 8. aruenfis lanceolata. h*c
eaUen ratione loci maior mlnirve repemur : hinc Ta
bern.duas pingit icones P.44S. Oxalidis Oiv.na:
& 441 Oxalidis minimi l.noraine. Harum minor
etiam in montibus Euganeis repemut.Oxahs 9
aruenfts minima non lanceolata. Oxalis minima
i.Tabem. Qui cenfuent [inquit Fratet} hanc re
ferendam ad pricedcntem minorem taci.e ai-
fcnfenmus.

Schvvcnckf. Acetofa Lanceolata minor. OXa-
*" lis minor nobilior edraff ampffcr / eptcg am-
p (fer/ flem cMcr Sarocr ampffcrrpalato gratior

quamvulgaris-.Acetofa lanceolata minor, Oxalis
aruefis fclht ampffcr/icfcr fafirocf ampffcrrqui
femine cdm przgnattota rubra apparer.

Hift.Ltigd. Oxalis minor Mattnioli. Oxalis mi*
nbrtenuifoliafinuata,veruecina nuncupata iom-
nium acidiflifria,o£.n//e menuc, & cx.eille de brebis
Gallice.

Lob.&Pcna: Adu.Obf. & Ic.plant. Oxalis te-
nuifoliafinuata veruccina. Belgis 0caepe(u U
rfcl, id eft, Acetofa verueeina, quia gu itu aude*
pecori non ingrata.

Gefn.hort. Oxalis altera minor , Lapathi fpd-
cies minor. App. Oxalis oblongioribus foliis &
pratenti fimilior,fed tenerior.

Matth.in Diofc. Lapathum minus, Oxalis al¬
tera, fuccofa,foliifque maioris acidior-. Inhift.I
tal.cum magnis fig .Oxalide minore. In epit. Oxa¬
lis minor,c5*A/#m*p*. Ical . AcetojclU, Saccini* &
Sannicicla.

Minima auriculata multis in locis prouenit: todis' &
ac habeo plantatam in hort o E. C. fu 6 reptatu teinpSS
odiofam.Tanto luxu, ait Lobcliu$,fabulofisBra-
bantia?, Picardiz, Nortmanniar,& Angliz ilnpor-
tuna, vt fegeteseriecet , vires aut incrementum!
prspediat/tifco purpureo (emirium, caulium , 3c
foliorum colore folum ipftim operiens. Sabulo-
fis & incultis agris florentem Maio obferuauit
Tragds.circa Glaronam Gcfn. locis ficcis , & lapi-
dofis ad pedes montium circa ripam Limagi.

Refrigerat, aurorc Matthiolo, ac ficcat petin- yJfe$p
de ac alrcra:digerir,& incidit. Omnia beUe po-
tcfl , qu* maior, nec infitmiorib;us pollet viri¬
bus.

O xalis
biltor

OXALIS AFRICANA.

E Leganti ffi'
mc h.xe
planta ptz re¬
liquis Oxalidi-
bus,tum varie¬
tate, tum rari¬
tate confpicua
eft.Vix cubita¬
lem adfcqui^
tur altitudi¬
nem, ramis op-
pofitis fucem*
lentis brachia¬
ta. Ad quorum
exortum /«/ii
exnunc gemi¬
na, oppofita(a-
Jiquado ctiairi
fingularia,) a-
triplicis fiufc
fpinachiz
ra,(ed longe, &
vel portulaca ipfa, crafliora. flofculi fummitati-
bus hzrent ex luteolo virentes & rubello quo¬
dam , figura Oxalidis vulgaris,fola magnitudini*
differentes , quippe maiores, ex recuruo pedicu¬
lo penduli. Quibus vafcula fucccdunt magna,
vnciifia , ferd triquetra, pinnata , rutilo quodam
confperfa , triangulare femen Oxalidum intergt-
rinis parietibus continentia iradixun plex, alba,
raucis fibris donata. Tota emerim planta ed-
(lu dcaciditate delicatiore reliquis congeneribus
prarferenda. .-.j

An de hac Profp.Alp-dcpl.rCgypt. Zaomh.

t)efcrifri4f

I

Locus &
Tempus

Viret

Vulnera

'eferiptio

■ nonyrna
■tmentum

i hedt ra-

I imum

■ Hrum

LIBER

Oxalidem, qua eius infula? Pharmacopcei ad me¬
dicinam vtebantur , infpexi, admodum h. noflris
Oxalidibus omnibus diuerfam, quippe exilis her-
ba ipla e/i, foliis parilis, craflis, oblongis, Caltha:
foliis a:muhs, gullum ve no/ha acido faporefe-
ricns,

C.Bauh.Phyt.Oxalis tf.CaUhx folio peregrino
Alpini. 1 6

Martii fine fata Montbclgardi fub finem Ma-
ii adolcuit , patiloque poit ad magnicudinem
peruenit. Milium erat femen Lutetiia Robino
Herbario regio nomine prardidlo»

HERBA IOHANN1S INFANTIS OXALIS

folio.

Hic prxternnttciida non videtur ea planta,
qua vfi funtiiqui Hi/paniam notiam primi
fubiugarunt, in curandis vulneribus. Cuius vfum
Monardi primus oflendit Indus quidam tiifpani
$amuIus,nomineIoannisInfdntis,iiquo h^c plan¬
ta denominata e/t. Efl autem exigua, foliisOxa-
Iidisjiliquantulum villofis,fiue hi/pidis.

C.Bauh.Phyt-Hciba Iohannis Infantis,MoPar-
dis. At Caftor Durantes p.zz8. iconem habet.

Viridis exigua prxmanfa aut Crira , vulneribuf-
que impofica, fanguinem fiflit , eaque congluti¬
nat. Neruorum aliarmnque partium vulnera di¬
gerit, & inundat, & demum ad cicatricem perdu¬
cit. Iifdem viribus pollet ficcain pollinem reda¬
ma ; qux ad vulnera carne explenda viridietiam
prxfertur.

FAFOTRITICVM.

G

Vm lOxa-
de & Fa-

gotriticu prop¬
ter foliorum &

feminum fimili-
tudinem, quam
cum illa habet,
coniungi defi-
derat. Rubente ,
caule ad duos
pedes aut al tinis :
furgit , flruto, I
Ixui,& in ramos
aliquot diuifo: .
folia' ex' longis !
pediculis ruUxlf-
centibus.uedc- |
racea , atroui- !
rentia , fapore
fatuo: ex quo¬
rum alis fingu-
lares exeunt pe- '

circuli trientales , aut quadrantales , tenues, qui
flofculos in mufeariis fuflinent primilm colore j
carneo , deinde albo prxditos, qtiorum finguli j
quinis conflant foliolis, apicibus rubentibus. Sc- j
men triquetrum, nigra gluma obdu£tum,farinam
candidifJimam contincc,infipidum. Radixlig.no-
fa,alba, longa, multis fibris donatur.

Cord.in Diofc. Frumenti genusfoho hedera¬
ceo. Tragus Qcyraum Veterum Diofc.Plinii &
Platin.xfaat,acab oV.Jrfcito] teflc M. Varrone di-
6hinifctibit,fed quam bGne,oftenduntMa$ch.3c
Dodonxus- j

xxmi.

Exiftimauit aliquando Auguill. Formentone
e le Gramen Parnaflided merito mutauit Icnten- ne
t.am, agnokens ((ed & hoc male ) effe Ocymum
M. Varronis.

Lomcer.co1 Frumentum vaccinum dicitur, duas ..

t figurawam tamen vna fuffeciffet, IZZIT

M ttthioh itaque indicia, Dodon. Tabern. Ca- Lomc n,t.
mt-r. &noftto , Frumentum Satracenicum ( ita 'J“a 9Ar-
emm ,11, in inft.gcrm.in(cripfi.)Vcteribus eft in- 2 Z""’™
cognitum. Quarc errant qUlcUnq„e cum Trago wJIJf
«Anguill. Oeymum veterum ede feribunt. tx-Urf-
plodenda Loniceri opmlo, tefte Matthiolo, jn £«»«■ »)>/»«
imsin D, ofcor.commcnt, quod Frumentum Tur-"^*
ccum, hUe vrphisfintcrJiosCaftor.Camcr.inE-
P^^^^S^M^Mpkccr.SarracM^
quod Tndentina rura VulgS appellant Formcn-r ,
tone.&Foro Iulienfes Strrmm , Ocymum elfcoLT»»”
«illimat. Quinetiani aberralle deprehenditur, W, «a
quod huic pianti omnes odorat, Ocymifaculta
te5 reddiderit.

Apud veteres quidem nullum habere nomen,
nec Ocymum quidem clfe,fiue illud Diofcoridis,
fiuc alterum Varronis & C -dumella: , vel inde
conkat, quod, atteftantc Dodonam ( quiin Hifl.
gall. Tragotrophon, de Frument. autem & Hiftx
Ld.tin. Fcgopyron vocat) Ocymum Diofcoridis
heroa eft odorata : JFagotriticum vero planta fa-
porc & ociore fat_u.it Sicdc Varronis, aliorumque
rei ruflicar Latinorum Scriptorum Ocymum, non
alicuius herba: genus, fcd pabuli nomen efl, ex
fegetibus videlicec,ac leguminibus , veluti Varro
I1b-1.cap.31.de Ocymo fcribensjteflatur. Id genus
pabuli fune, ir.qu t, fegetes virides fefta: antequa
filiqiur. feiant.Iccm &c Plinius hb.iS.cap.m. Apud
antiquos , ait , erat pabuli genus, quod Cato O-
cyinuni vocat, quo ciebant(exemplaria pleraque
minus bene 1; flebant) almirh bubus, id erat c pa¬
bulis, fc-gete viridi difleda antequam gelaret. Su-
* ra Manibus id aliter i nterpretatur,& tradit Fabx
: ^°4!oS decem, Vicia? duos,tantundem 6cEruilis
in iugero Aurumno mifccri & ferifolitos melius
(k Aciena Grxcn , cui non cadit femen admixta:
hoc vocitatum Ocymum; boumque caufaferifo-
licuiiv, Varro appellatum i cejcritateproueniendi
ait. Ex quibus fane euidcnti/Iimum eft. Fego-
pyren proprie Ocymum non elle : fcd frugem
nouam, veteribus vel non cognitam,vel non vfi-
tatam, vel negledam .

Fruflra quairir Lob.in Adu.& Obfi^vbi Lamp -Lob.ncr*-
/anam v^ram qubrundaafTcritjmale, ) An Belga-
rum BoHcFwey [ Triticum Sarrace.nicumj fitEry- L*r}?/Af,a
fimum Theophrafli, id quod in Ic. Piant, non abf- Non £>y‘!'
que errore manifelto mfcriptione fua concludit, rheoph.

Lobelium fcquitur Gefn.in cat.pl. &H.Lugd. ErrorGef-
eodem errore Frumentum Sarracenicum Eryfi. ”cr*
mum Tbeophr. & Irionem Plinii cumimperitio- &
nbusefie fcnbentes. Qua de re lib.zi

Tabern. Icon, & Hifl.Ocymum cereale & Tra-
gopyrum. Formentone C*falp. C.Bauh. Phyt.

Panicum 6. fiue Frumentum Sarracenicum , ceti
etiam apud Matth. vbi inter Tritici genera repo¬
nit & quintum facit.

Ghec£ [Phegopyrum,Pegopyrum,aut Nornina

Fagopytum,quam vocem laudat Had.Iun. Latine Quarum
Fagotnticum dixeris,feuTriticumfaginum qubd Tnttcum
faginaglandem,& forma triquetra & colore (ot- famur-,
dido, lic£t quantitate mulc6 minus, quodammo¬
do refert: Et fane meliore ratione, quam fi Ety¬
mon vocis ad hirci pabuIum,Tragotrophon,Tra-
gopyrum, & Triticum hircinum retuleris. Alii
frumentum Sarracenicu appellare malunt,

$9 4

HISTORIAE PLANTARVM.

V:,ci

i/ flamma¬
rio trilipf*.
Toleni*.

PrtJjan*.

Vfus.

II • DI 'r.
KM

^cybenFovn/ BccffVcttscn / £n4>Weit$cii/rmbt [ caqnfc pjfcuncnr. Semine gailin.;ceU)n genus pa-
cybt Buccfcnfrcybni/ rrmfc ilum citiflirr.e pinguefcit.

(Dru 15. Bdg.Boefivey^r £ucefcnft*cyb
Boccf rPitif. Ga!l. De U Dragec aux Cheuavx Cr
TSlcylt.Vfcmevtonc-Sarflcino. Angi, ^cwriv^catc
DnnbrBofiubcatc. Boheimpofacfu.

Nafcitur qualicunquc lolo, neque vlliim quan-
cumuis aiidum, rhacrumque rclpuit : gaudet im¬
bribus . cito proiicnit , celeriter maturelcir. Bis
in anno feri poteft : Nempe Vere Martio aut A-
prili : ac Autumno poft mellem pabuli caufa.
Plcrifque Gertnanue locis & Brabanticac Campa¬
nte vulgare : Italii etiam non incognitum. Fa-
gotriticum Fxpius feliciter in horto lll.E. C. pro-
uenit florens Iuriio, Iulio «$c Augufto. Copiose
obfeiuaui in Ditione Marchionatu» Badenfis
Rrntelana in 'agris inter Pafilcam & btnzen pa¬
gum. Monfpelii & Tiguri florens Septembri.

Autore Matthiolo calefacit , & humedat, ve¬
rum non multum ii temperatis diflat. Farina ex
la&e decotSa pnftat illita ad biliofas inflamma¬
tiones. Rura non folum cx eapanes pinfunt,
fc d pultciu quoque conficiunt , quam polentam
vocanr,qux non ingratus eft ciblis, vbi recte fiat,
& cafeo & butyro afpergatur. Ptiflanam Quoque
exutis granorum putaminibus, e granis parant
& ex carnium iurc decoquunt adefum. Fego-
pyron, aitDodon. TriticojSecali ac hordeo mi¬
nus nutrit , plus tamen quim Milium aut Pani¬
cum. Pulmentaria ac placentor quxex eius farina
conficit ntur, facile cohcoquuntur , citodefcen-
dunt, alimehtumque corpori atfferunr, exiguum
quidem, non tamen malum aut vitiofum. Panis

A

LVNARIA MAGORVM.
Arahum.

foliis linuatis [induit Lobelius Obleru.]
Lurur crefccnti fimilibush.xc rara planta
Lunari; nomen
adepta , a periti $
rei herbarii ,
quam non nili
conualhbus Al¬
lobrogum inter
montem illum
_ rr\/r W' pr^cdfum , vul-

l>L * ' ' gb Mont Senis

vocatum , 8c D.
Io. Maurum ver¬
nacule Sileande
Morienne , colle¬
gi , nominaque
Lunam donaui,
alii qub dilcer-
natur ab aliis
Lunariis, Luna-
nam Magorum
Arabum dixere.
Exeunt Martio
tenella fclialra-
dicc ligno/a fle-
xuofa, cinerea, Oxalidis franex rotundifolia? pii-

7»

fumem ori
4>eri>* Srirt-
fltt.

qui ex eo aliquando , cogante annona: penuria, | mulum eiuinpentis fimilia, Thlafpi Hederaceo
coquitur, aut farinam eius admixtam habet, hu- 1 fere patia : flores & fttntna necdum nobis vifa.
midtis eft, citiufquedefcendit , ac flattilenti plfls j Icon.Plant. Lunaria Magorum Arabum,
obtinet, quam cx Secali toflus. Herbam viri- I C. Bauhinus Phyt. Lunaria Oxalidis rotund#
dem priufquam femen maturuerit, boues iumen- j folio,quam nondum videre licuit;

FINIS LIBRI VIGESIMI TERTll;

S/wen p
tutum ge*
ntnr

Defcip- 91
Synonyma.
L ■■****• 1*.

Lvim.

/nfcriftioHii

rattf.

'tjmon.
!>iofc. gc>
eralisLa'
;luc.r

io Jum.

i Lttftu.
faJHgia
■ ofcortdi.
i flue A
rtna fi -
i Solda-

u

terti

ttphr.

HISTORIA

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER VIGESIMVS QVARTVS;

LACTVCACE^, INTYBACEAi, Cv£TER,£QVE IDGENVS»

quarum flos in pappum abir.

Pxoximc dicentur Pappofa , & ipfit non parua l&leracearum fucietate Jlipata. Semen lanuginis efti
quam Pappum vocant. Nomen Graci dedere , quia nafccntia florum capitula numerosa diuiduntur
lanugine , ipfis feminibus inf dente.

LACTVCA, THRYLAX VETERIBVS*

C A P. I.

N Veterum lcriptis cum pluri¬
um Ladtucarum mentio fiat
nec etiam pauciores Neoterici
aflignentjde his in genere qua¬
dam praefari Botanicus nofter
ordo nos coegit.

Ladtuca igitur h laftris co¬
pia nomen adepta gratiflimum olus cft,teneritu-
. dine, ac dulcedine citeris prilarum : numero-
fis conftat ab radi ce foliu, ac latis, fc inuicem co-
padtili lerie ampledtentibus , idcirco qui in me¬
ditullio clauduntur, albidiora funt, ac tenerio¬
ra : quia abiniuriis externi aeris & Solis pro¬
teguntur: cum caulefcit amara redditur, &ladte
madet : caulis aflurgit denfis foliis,rcdtus,& cral-
fus [aculeis quibufdam horrens , id quod & fo¬
liis, qua terram fpc&ant, vfu venit, maxime vbi
aliquantulum confenuerint, addit Trag.] qui in
cacumine funditur in ramos candidos,in quibus
pauca funt foliola , fubrotunda, ac viridia : flof-
culos gerit in cacuminibus pallidos, qui in pap¬
pos tranfcitnt: femina fubfunt oblonga, &com-
prclla, aliis candida , aliis nigra.

La&ucam in fatiuam Sc filueftrem diftinguit
Diofcorides. Satiuam quidem, ceu nemini non
notam , non delineat , fcd medicum eius vfum
duntaxat adferibit , de quo infri , vt & Brailica
fylueftri. Nominat vero idem & Ladtucam ma¬
rinam , qui k fatiua prorfum diffidet , ac Solda-
nella hodie a Medicis & Pharmacopccis nuncu¬
patur: de hac egimus libso 15.

Theophraftus lib.y.ac 4.cap.plura genera eire
feribit. In genere Ladtucarum , inquit , candi¬
da dulcior, atque tenerior , cuius tria genera
Tom, II'

reddunt, LaticauId,Rotundicaule,& Laconicum; tacohft/i
huic folium Carduo fimile : & redla ,
ampla , &: caule minime brachiata eft : in- LatUAul*

ter latas adeo quidam laticaules fiunt, vt pro
valuis hortorum hifce nonnulli vtantur. Qui
vero ladtis admodum copiofa, & folio pufillo,&:
caule candidiori confiftit , filucftri fimilis eft.

Plinius Thcophraftum lequutus inquit : La-
dtuci Grici tria genera fecere : vnum laticau- *

lis, adeo vt hoftiola olitoria ex his fadtitari pro-
diderint: folium his paulo maius herbaceo, &
anguftiflimum , vt alibi confumpto alimento :
alterum rotundi caulis : tertium fcflilc,quod La- _ .

conicum vocant. Alii, inquit, coloris Sc tempo- c*uln
ris fatus genera difereuere: efle enim nigras,qua- Sefile fek
rum lemen menfe lanuario feratur : albas , qua- Paconie.
rum Martio: rubentes, quarum Aprili: ae om-
nium carum plantas poft binos menfes differri : Rubeyjtet
diligentiores plura genera faciunt , purpureas. Purpurea,
crifpas,Cappadocicas,Gricicas:longiorahis fo- Crifp*
lia , caulefque lati : priterea longi 8c angufti,

Intubis fimiles : peffimum autem genus, cum ex- °r*r'
probratione amaritudinis appcllauere Picrida : phrit.
eft etiamnum alia diftindtio Atri, qui Meconis
vocatur, a copia laiftis foporiferi : quanquam
omnes fonum parere credantur. Apud Antiquos
Italiihoc folum genus earum fuit , & ideo La-
dtuci nomen adepti : purpuream maximq radi¬
cis Cicilianam vocant : rotundam vero ac mi- C*ciii*n£
nimae radicis Aftylida[ Aftylida Athen. quafi
vrbanam,] quidamque Eunuehiomquoniam hic unuc n>t*
maxime refragetur Veneri. Eft [hic omifit Ci-
falp.] etiamnum qui vocatur Caprina ( Marina caprina.
ex Cofn. Hift.Lugd.) Ladtuca. Ecce cum raaxij
^ FEP

/

P96 HISTORIA

mc cacpic irrepere fatiuis admodum probata

epue Cilicia vocerur. Folio Cappadociar:nm cril-

piun, latiufque eficc.

Quod dc laticaulc Fcribiuur , aliquando hor¬
torum valuis cius caules veiles ob amplam lati¬
tudinem, non videatur mirum : vidit enim Cx-
falpinus inter Anchulas caulem aliquando in
lpeciofam latitudinem crcuilTc : paucis foliis, vt
.pote nutrimento in caulem ablumpto : mulco
autem magis id Lactucx contingere potcftihabi-
tior enim multo eft cius caulis.

Kae Sariuam Lactucam in tria diduxit genera Tra¬
gus. Eorum primum eft, Lcuftuca latiua ma¬
ior : alterum La&uca crifpa : tertium, quai 6c i-
pfa crilpa dicitor, pulcherrima eft.

Matrhiolus in_priorib.comm.plura quidem ac
Kxc*uHs> diucrla agnofeit genera , qualia vero illa line
Jlue jefSilss -non docet, ac li non cognita. Melius certo in
poft.comm.cum magn.hg.& Hift.gcrm.ac etiam
C rU Epic.cum addit. Camerarii doctrinx lux conui-
lic, dum crifpam conglobatis in orbem foliis,te-
neramque inucniri (cribit,ac etiam duram,patu-
lam, ladtefccntemquc haberi, elTe etiam quam a
lato caule Laricaulcm , & a rotundo Rotundi- j
caulem , &c quam Seflilem (excaulcm Ryft.qui
triplicem hanc differentiam habet ) quod humi
procumbat, appcllauerint Graeci: fcvcrb in Ca¬
pitatam, Rotundam Se Crifpam ( ita etiam Fu-
chf. diftinxic & Lonicer. ) diuidere : dif¬
ferre etiam foliorum colore, nam aliam laru-
rate viridem ellc, aliam fub viridem , aliam fub-
candicanccm, aliam eruentis maculis rcfperfain,
e Cypro allatam : effe &c quartum quoddam ge¬
nus, cui in cibo prima laus lit, Romanum vulgo

vocatam. .

Dodonxus gallicus Laclucx fatiux quinque
eradit fpecics, dicirque carum primam abfoluce
Lactucam vocari: fecundam a Plinio Ladtucam
crifpam appellari : tertiam verb Lactu¬
cam Laconicam & fertilem ab eodem Plinio;*
Columella Beticam , a modernis autem capica-
Je* Stfitlu. tam nominari : Quartam fpeciem , cflcCecuia-
nam Columellx : quintam tandem eiufdetn Cy¬
priam fcu Plinii Graecam : &has duas fpecics
modernis effe incognitas. Aft Dodon. Lat. alias,
differentias habet: ait enim cultura mangonio
Ydfiucd non raro folia Lattucq horccniis in alia fpeciem
folio abjeti- transformari: vel enim crifparifie Crifpa a Pii-
rtitt hirrit' nio, Cccilianam a Columella cognominari: aut

« j:i m le in orbem contrahi, vt capitatam Brafli-

f eam annulari videatur , Se vulgo Capitatam,
Scfljlcin > piinio Laconicam , Columella: Bxti-
cain.Crcfccnrio Romanam vocari : atque hu¬
ius quidem media ac interiora folia ea diluto
admodum luteo colote inalbicare : prxrer has
verh & aliam quandara Laducam elle folio obf-
curius virente» aut , vt Columella dicat, viridis
coloris : quam Plinius Nigram appellet , larn Se
quandara fulci , ac veluti purpurei, coloris , li-
ue ex albido rubicundam , hanc Rubentem , m
fallatur, Plinium nominare : ac addit paulo vn-
fri : Purpuret folii, fiue ex albido rubentis , Cy¬
priam elti Columella: , Plinii Grxeam. Videt
pUrexM. Dvdoiiti varium & mutabile caput. IsinHiltor.

oall.Crifpam Plinii , aCecilianadiuerfam fta-
ruit, nunc in fol.Lac.viiam S; eandem pronun¬
tiat.

Lob.in Adu. quaruor adfcvibit Liducse iati-
ux varietates. Satiuam folio Scariolte : Seflilem
itue Capitatam, rugofis crifpi Braflicx foliisfha-
rum duarum filum meminit in Obferu.)Roroa-

PLANTARVM-

nam dulciorem , nigriore & Scariolx horrcnlis
folio,femine nigro: dc Crifpam, non capitarani.

Has quaruor differentias agnofeit etiam
Schvvcnckfcldius: additque quintam Laducam
ful'cam,nigram Cxfalpiuu cognominaram.

Plurcs His differentias adfert Tabern. Ladu-

camabl'oluteinfcripram,capttatam,crilpam pri¬
mam [hanc nos eandem facimus cusi piuldcm
inrybacca crilpa crifpam fecundam, Intybacea
Intybaccam crifpam, Se marinam,qu.e eft capi-
taca,pnufquam caulclcac.

Hift. Lued. videtur recipere Laducam fati- «.£"/4
uam, Crifpam , Capitatam , & Romanam. Sed
cur illam folum fatinam inferibit : nonne Se cs-
rerx tres fatiux fune?

Cxfalpinus has differentias ftatuit. Semina,
inquic,ahis Lactucis candida , aliis nigra : diffe¬
rentia quoque & in foliis : quxdam enim latio¬
re folio conflat : quxdam longiore , quxdam SexrtU 1
crifpo : quxdam plano : quxdam in ambi¬
tu fumato , ac valde crifpo, quam priuatim
Scarolam vocantia cuius fimilitudine Laducas
& Scarolas vocant , Tunicarum plexus intrica-
tos,ceruiccm, Se carpum ornantes: Alia Capu-
tia cognominatur , cuius folia clauduntur ad car
pius ctHgicm: differunt quoque colore,qu<;dam
enim alba.qux frequentior em Alia rubra , ac fi
vinum fohiseilce aiperfum : Alia nigra: (emina
autem nigra Se huic , Se rubrx,cxceris aurem
candida. Harum autem expolitionem cum Ve-
rerum Laducis parum claram eflc , parcim cu-
rioliorem [ labotioliorcm iotelligo,J videri feri-
bit.

C.Baub.Phyt. ex Cxfalp.fua mutuafle Hobis
vidctur.cuius verba hxc funt.Diuidimus Lactu¬
cam fatiuam in Crifpam , Rotundam, Capita¬
tam, Romanam, Cypriam : folio enim alia eft
latiore, alia longiore, aLia crifpo, alia plano,alia
iiuuato, alia eoiore rubro , alia purpureis macu¬
lis afpcrfo, alia obfcurius virente. Sic Se Ca¬
pitata colore differt : alia enim alba, alia rubra,

ac fi vinum foliis effer afperfum, alia nigra : hif-
que duabus pofterioribus femina funt nigra: a-
liis veto candida.

Et hxc in genere dixiffc fit fatis: ab vniucrfali.
busad particularia deiccndamus.

Laducx (impliciter didx nomine duplex in- ^
tclligenda venir .Sdtird Se filueftris.Satiua queda
eft vulgaris capitata Se no capitata & alia rubra: er »»" “t-

alia Romana dulcior: alia longo, & valde angu- *»*"

fto folio : alia crifpa difledla.ar/ar/frn quxdam " „ a
folio laro, fucco virofo, quxdam folio lato, fuc- ^
eo virofo,quxdam Endiuia dicta folio laciniato,
dorfo fpinofo , alia murorum flore luteo : alu
purpureo,Se his afttncs.de quibus ordine.

Deicribitur ab bis diuerfa Lactuca fyluatica
purpurea fylueftris fc. t.sQutdb Thalli. Eft hc.
iiluarica noftra Lactuca purpurea. Laduca er¬
ratica, if iv.r.i ts' Dioiccridis eft, fi Trago cre¬

dimus, qui eam ab Apulcio Lactucam filuaticam
dici ait : Hxc a nobis Hedypnois Fuchfu inicti-
bitur. Idem Tragus Lactucam minorem
id Diofeoridis, ad Ladtucam iilu. pertine¬
re feribit : V'ocatur hxc i nobis , Hieracium mi¬
nus Fuchlii prxmorfa radice. Per Ladtucam
Leporinam Apulei intelligiinus Sonchum lxue
Se alperam Fuchlii : In Syr.de Cichorio Ladu-
cx Ivlu. nomine fumit Ioub. Pharm. Sonchum
afperum. Eft Laduca Leporina Apulei Traga
Hieracii fpecics parua. Laducam filuaricant
Apulei credimus effe Sonchum tertium fiue rc-

r pencem.

Tiie.rAc.mi •
&us x.
primula
$ fr? 't edo-
rata

Lccujla

herba.

R.ipunc.

Grettca.

G a lega.

Anchufa.

Lathyris

Ti thyma.
Ius

Tithym.
myyfinit.
T tthym:
far Myus .
tiehoji o-

p ttt s

M ■- frus

LIBER

penrcni. Laduca minor Dod.gall.cft nobis Hie-
ucui minusprimum. An Capanulq fpccies, La-
due$filu.genus in mutis Gefn.de coll.ftirp. Pri¬
mula veris odoratam Iraloru vulgus Laduca lil-
voftreVocar :l.jo. Accedere vult Dod.Olusalbu
TivKo/J.^Avov , quod Valeriana: campcftris Ipecic
facit Camerarius, Laduca: generibus: vocatur a
nobis Locufta herba. Hift.n.g.lib. 27. Laducam
perneam Creticam Belli infcriplimus Rapuncu-
lum Creticum Pecromcmlam, l.io. Laduca ca¬
praria quorundam cft Galcga de qua lib.17. La-
duca Ahni» Pandedario,Mulccllinaherba,pro-
cul dubio cft Anchufa.H.n.gil.^. Laduca: no¬
men attribuitur ctia Lathyridi , vt videre cft ex
Trago lib.H.n.g 17. Ladjucam caprinam Latini,
Plinio aurorc, 'i ithymalu|n nominanr,H.n.g.lib.
J4* Herbam ladariam ficum inam Grxcos Tithy-
raalum myrliniten vocare ferip/it Vefalius, L54.
Laduca marina Latinorum & prxeipue Corn.
Cclii cft Tithymalus paralyus lib. ^4. Laduca
Solifequia cft Tithymalus Hclipfcopius lib.54. ,
Btyon Laducx foliis , cftmufcus marinus , di-
dus Laduca.

LACTVCA SATIVA VVLGARIS CAPI-
tata & non capitata.

I A

Aducas
^teneras
admittunt no-
ftrarum men-
ftrunl princi¬
pi 1 fubdulccs,
folio Endiuix
atnploirugofo,
lacte pvxgna-
te,pcr prima
addlciceriain
grato,tandcm
amaro &c ci¬
bis abdicato ,
quod fit vbi
caulcfcit pia¬
ta : exterum
folia alitis in
caput conglo¬
bantur , alias
patula dehii-
cunt : caulis
in ramos fin¬
ditur ctebrb
deinceps diui-
dendos: quo¬
rum extremis
flofcult hxrcnt
lurei,parui, cx
fquarhmato
capitulo pro-
fihentes , qui¬
bus in pappos
faceffcncibus
femen luccrc-
fcit paruum.

XXIV. w

pofuimus , cui titulum hunc fecir. Laduca cri-
/pa &iata, frauft v>nbtbreyttcf il&ttid?. Eft au¬
tem ipli ex tribus fatuiie Laduca: generibus pri¬
mum & maximum, latillimis foliis, ex viridi ni-
gricantibus,qucmadmodiim Beta maior, ac ver¬
ius medium coeuntibus, non aliter quam Brafli-
cx capitata: : femine fubalbido : hanc vocat in
margine Laducann. fiuc latiuam maiorem. Ef-
fc etiam in hoc genere Icribit nonnullam foliis
candidis , quxdcipfiin caput quoddam coeat.

Alterum Tragi gtnus, Laduca z*fiue crilpa,
folia acquirit latis longa, quercinisfimilla,inci-
la , herbacei coloris : lemine nigricante.

Laduca latiua cuius imaginem dat Fuchf.
folia Intybo latiuo haud dillimilia habet: hanc Laclr*
rotundam vocat, Gcrm. 2?rcitrcr forrieb. AI-
teram foliis , qux crilpa admodum funt, dunta-
xat a priore variare tradir , aliis per omnia limi- crtfpA
lem , Latine crilpam vocari ait Gcrm. fraufer
latrtcfi , Liticine commune c? crefpuc , i Coltunelli
lib.n.cap.5.(,eciliana u & Beticam. Fuchf, autem
duo haec genera Vnaicoilc complexus cft : &c ter¬
tiam capitatam non niti foliis luis , idque dum
paululum creucrunt, a prioribus differre lcribir,
ac Latine Lactucam capitatam: Gcrm. (Brofjcii
roetfjcn Iattnf; nommat.

Nos figuram ex Fuchlianis qua: placet pro
vulgari hic ponimus . calem etiam piopofuerac jcc,nj
Tragus : quam proponit pro Capitata , licet etiS
conuenirc poftic pro vulgari, & pro c.-tpitata po¬
ni vbi caulc(cir, eam auiem (capitatam) poni¬
mus poftea pro Romana, qnamuis oro ea non fit
polita a Fuchlio,qui e..fdcm habet figuras lub iif-
dem nominibus.

Dodon.gall. Laduca prima foliis longis, pla-
j nis, latis, femine aibo : Laduca fimplicircr dida. LmlinsAL
Secunda foliis limilibus vituli melcnterio i Pli¬
nio Laduca crilpa, Gallice LatStuccrefpuei Bclg. Laft.cri-
(Dheeroncfclbc lettetve. Tertia glomeratis
foliis , Plipio Lactuca Laconica , Laduca fefli-
' lis Columella:. Laduca Bcetica, Neotericis La¬
duca capitata: Gal. Laiclite prmmee ou teftue. Is
vrramque Fuchlii figuram habet ; quam autem
pro Crilpa ponit, proprie crifpa non cft : nec c-
tiam Fuchl. pro fola crilpapofuir. Nos illam fi¬
guram , quam fatiuam inlcripfit, pro Laduca
Romana, non quod de eaDod.fcribat , exhibe¬
mus. Docfon. Lar. in fol. Hortcnfisfiue fatiua
Laduca folio oblongo , lato, Ixui : qux cillturx
mangonio folia ita mutat, vc vel crifpcntur , atit
ita in fe contrahamur, & capitatam Braflieara
aemulari videantur: Laduca latiua Galeno 0e«At-
yiv» dicitur, a nonnullis tustnhxiey : & Pythagoricis , -

... n l • 1 T T - ' . O Marulint s,

<xjvxytiov : Belgis wftlctc. Huius genens cum fo- £HnMhnS.
lia crifpantur , Crifpa Plinio, Cccillana Colu¬
mella:: foliis in vrbcmcoadis, Plinio Laconica,

Colum. Bxtica, Petro Crclccntio Romana,Bclg.

(frop falaer.

Prior figura quam fatiuam iiffcripfit non tna-
le cpnuemt vulgari , cum caulcfcit, amiflis prip- Dili' n6tl
ribus foliis pollet forte accommodari & Roma-
nxnoftra:. Quam ponit pro Crifpa non probo:
folio enim eft laciniato deferiptioni nPn refpd-
vtnnque acu- I dens. Tertia figura cft Capitata: priulquam cau-
tilm, oblongii, I lefcat.

Marthiol. in prioribus cPmment. has noftras
I Laducas intclligit , cum e pluribus ac dlnerfis Matsh.stori
! generibus , quandam conglobatis in brbem fo-

I' liis, crilpam, tcncramque nominat, & alteram
duram, patula ac ladefccntem. Figura autem
quam vbique proponit Macth. pro «rifpa, mihi
videtur non crilpam demonftrarc,fed eam qiiam
PFPP 1

D od.ntfc

Thridac/tti

compreffuin ,
coloris cine-
ricci.

Tragus fi¬
guram habet
eandem cum
ea quam hic

%99* HISTORIA

rotundam in poft.vocat, eadem etiam in polire- /
itiis pro Lactuca florcfcente ponitur: ea etiam
icon quamolim profuerat pro florid.i,quamquc
in hift. Gertnan. florclceutcm facit , relpondct
Fufchfianx, qua: pro Romana Matthioli [de qua
poft] ponipoteft.

Lonic. has pingit nomine Lactuca: rotundx,
be Lactuca: feflllis.

Corn.crifpam ac rotundam Ladtucam vocata
be alteram Capitatam candidiorem illa.

De prxfefitibus Ladtucx fpcciebus loquitur \
Znnuehiort Gelu. de hort. cum ait, Ett lattuca crilpa { ni
Atijhs. fallor) eadem qux 1'clTilis be capitata : cxcaulis,
Pytagoricis Eunuchion » mulieribus Aftylis ^ ftc
enim legendum, ) Cilicia aliquibus, bc Latifolia
crilpa, latiorque Cappadocia, admodum proba¬
ta. Capitata: quide genus minus, in hortis noftris
eft,maius Baiilexqn^fcrtim apud Cxl.Secundu.

Lobcl.Obf.be Ic. Piant. Lactuca fatiua( voca¬
bulum hoc omiiit in obf. ) folio Scariolx. Item 1
Adu.be Ic. Piant, f vbi iconem ponit qux pollet
conucnirc Lactucx Romanx. ) Lactuca crilpa
non capitata, qux eadem cum iam didta effet,
nifiilli effam folia reductiora , contractio¬
ra, & bullatis rugis erifpara : vnde tota tene¬
rior be olere gratior habetur. Semine alioqui
& reliquis partibus, a fuperiore non differt. Et j
rurfus Adu.Obf.be Ic.PlantLnCtuca fatiuafelfi-
lis,liuc [tria vltirr.a vocabula in Obf.non habet]
capitata , rugofis [ dclidcratur hxc vox in Obf.]
crifpis BralTicx foliis : be hxc fupplciulafunt in j
lcon.Plantini.

Cxfilp. LaCtuca folio latiore : quxdain lon¬
giore : quxdam crifpo : quxdam plano : aliaca-
pueia: quxdain alba frequentior. i

H.Lugd. tres icones labet: priori titulusLa-j
btuca farina, i. Lactuca crilpa Matthioli. Prior !
verb floridx Match. altera clt etiam Matthioli i
vulgaris nondum florentis. 5. Lactuca crifpa j
Dod.be Fuchlii, ea figura comprehenditur vera- |
que Matthiolina : eam autem cx Fuchlio propo- 1
riimus.

Tabem. Hift. be icon, lattid} , Labtuca , fiuc
T*l>. »ot. prima Fopfftatid?. Lactuca capitata liuc 1. La¬
ctuca tertia liuc crifpa 1. £ prima tantum diffe¬
rens foliis crilpioribus. Figura quam pofuit Co-
piTator mihi non videtur competere deferiptio-
ni, clt enim folio laciniato.

C.Bauh.Phyr. Labtucai. liuc fatiua la&uca
florcfccnsMatrh. icon. Item Lactuca tf.liue ca¬
pitata. Apud Matrh. LaCtuca crifpa qux capi- |
rata be non capitata : clt illa crilpa Matthioli
bec. Item Lactuca tertia. Lactuca fatiua Dod. \
«Mll.be fol.Lugd.Cord. in Diofc. Laquea florcf-
censMatth.Lacun. Lactuca fatiua Lobel. La
ctuca Gcfncr. Cxfiilp.Camer.Tabcrn.

Gerard.Anglo LaCtuca 1. fatiua, (Barbe lcrruc.
Labtuca ^.capitata ffabbacfe lertucc.

Schvv. Lactuca lata. Lactuca crifpa , be La-
btuca capitata.

Locus & Lactuca vulgaris non capitata be capitata
tempus paffim , frequens prxlcrtim Gcncux , Balilex,
Lugduni, be Montbel.vbi vnamihi candidiori,
alia viridiore colore vulgationcopiole coluntur
Lactucx in Horto E.C. vbi interdum hiemem
perferunt : Monfpclii Lactuca non capitata a-
bundat, capitata tantx magnitudinis ,vt vna
patinam fatis amplam repleat. Tota hieme ibi
in viu. Porcntruti in horto D.Ritncri optimas
be magnas conglobatas dcgultauimus Iulii prin¬
cipio, dicebat le habere cum pluribus capitibus:

PLANTARVM

anno rtfo^.habemus cum tribu* capitibus , qu?r
vix differre videntur a exteris capitatis , capita
tamen minora ; alteram tamen fpecicm cxilL-
marim , quandoquidem cx particulari fora.mc
nobis proucnit quod Hortulanus acccpic.

LACTVCA RVBRA.

ALfalp.cft Lactuca rubra, ac H vinu foliis ef- Defcripyo
Utalpcrlum: hoc genw lariflimis folin coftau
acpatulisjdulciuscxcciis, fcd durius: idcirco ic-
ceutia tantum folia fccant , regerminat cium.
diutius antequam caulelcat : femina ei nigra.

C.Bauh. Phyt. Labtucaj. fi uc maculola ■, La¬
ctuca 5. Dodonxi, LaCtuca rubra Cxlalpini. in Synasv
errore verlktur Dodonxus , ait enim Labtucam
foliis rubentibus Neotericis incognitam , qux Dodta^at'.
Cypria dicatur be Plinio Grxca^ Dudon. verb no¬
tam non fuille exiftimo.

LaCtucamhabcmus rubram in Itouto lll.E.C. .£ocus &
qux interdum hiemem perfert : aliquando attu- cmPus-
li ex Sultz Alfatix : proucnit nobis etiam femine
Jcalico i)«bis per Illuft.C.W irt.dato cum cx Ita¬
lia rediit.

LACTVCA ROMANA

EO jenim

nemine Dcfcriptio
hortis noftris
innotuit, fulto
dulci , oblon¬
go, modice la-
ciniato, be in¬
ferna parte fe¬
cundum co¬
llam fpinulis
armate : flore
be caule La-
dtucx noftrx,
fc d (hume luc-
ccdenrc nigro.

Figura quam
pofuimus ck
Fuchlianis me¬
diocriter ex¬
primere mihi
vidcturRoma-
nam, idebetia
parandam non curauimus.

Lobcl. be Pena Adu p.$6. Ladtuca Romani
dulcior,nigriorc be Scariolx hortcnlis folio , fe¬
mine nigro.

Tabcrn.Hift.be icon.£nbuiun latt»d},L:idtu-
ca lntybacca.

C.Bauh.Phvt. Ladtucxz.ftuc foliis Endiuix.

Lactuca z.Tragi , Lactuca lntybacca Tabem.

Item Lactuca.-, fiuc folio obfcurius virente. La- Synen.
Ccucanigra Cxlalpini. LrfOh/oiTabcrn.confide-
rata fieur.t mihi videtur eadem cum Romana i
mcdicta:a qua mihi videtur Tragi Iccudadiucr- g ,
fa,quia ait loliis cllc Quercinis iuciiis:talia folia ',nt‘
non rcprxfcntat hguraTabern. Cxfalpini ni¬
gra non male eoiiHcnit cum Romana.

An Tragus hanc fub nomine maximx Endiuic
comprehendit non diftinguens a Lactuca filuc-
ftri lato folio, nefeiot : ignoro ccia an cultura pof-
firrautari in Romanam, qux cum lilucltri com¬
munes

lon«M dulcis.

999

laft. inty-

>ACt*

(efobenl^f

tot.

:locus.

ilifcripc.

LIBER XXIV

itumes habet fpinas in dorfo &c alia quaedam.

Cxfalp.hanc Laducam nigram vocat, eique
folium anguftius adferibit ac productius, planu,
colore viridi , qualis in Cichorio : non (arrigi
hanc in caput ait , nifl vinculo alligentur folia :
'fic enim candidiflimam reddi, «Se fragii teneri¬
tudine exteras vincere : (emine rubro.

An Dod. Lat. Laduca quxdam folio obfcti-
rius virente, aut, vt Columella ait, viridis colo¬
ris , quam Plinius nigram appellat.

Geln. horr. Laduca Romana Bahicx in quo-
rundam hortis educari (olica.

Matthiol.in Dioicor.cum mag fig.Lat.& Ical.
Qmirtum Ladlucq genus, cui in cibis prima laus,
Romanum vulgo vocatum, foliis maioribus, pin¬
guioribus; viridioribulque : Id in otiatum caput
extuberat, vbi in cacumine ligetur, ik. exteris
tenerius albiulque cuadir, Se prxfcrtim li terra
circumducatur ad acumen vfquc.

Gerhrd.l.i.c.^.Laduca Intybacea, lumbarb
lettnec.

Schvvcnckfeldii nobis videtur Laduca Inty-
bapea SEnbiuicn lattici: / Roman 0«ilar/ i vul
gari diftas folio nigriore, nec pcrindi fcabro, fe¬
mine nigro : tota tenella , guftu dulcior , eaque
gratior, aptior ventri monendo. Videtur oc c-
ltifde m Laduca fulca, Laduca nigra Cteialpini.
0ihir>avr5cr oalabe / fiorcimner 0a(ab. Sed
illud miramur. cur dicat minus palato fapere, vt
Laducam capitatam (eu feililem , quam tamen
aitpnmx in acetariis com ncndarionis.Non vi¬
deo ego quomodo polline limul &fcmelincode
fubicdo lhbfiftere,cire prima commendationis,
& minus fapere. Qu is nili homo deprauati gu-
(liis ei, quod palato minus fapit,primas tribu; t?

Laducam Romanam longam dulcem primum
vidi Baiiicx,poftea Gencux obferuaui copiofam
in hortis, vnam candidiorem, alteram nigriore,
vtraq; dulcem cum paruis quibufdam (pinis in
colla : vidi etiam in Wattvviller: (emen (olet cf-
fc nigricans : Montbelgardi in Horto E.C. pro-
uenit nobis veroque colore, nempe loliis ex viri¬
di nigrioribus &c ex pallido candidioribus .

LACTVCA LONGO ET VALDE' ANGV-
ilo folio.

HVic La
du exj:-
iui a radice
(fatim oriun¬
tur multa,
palmum aut
fefquipalmu
loga, v Aciam
vnam aut al¬
teram lata ,
fuperiora ve¬
ro vt breui-

ora, itaangu
ili ora , (pinu¬
lis quibufda
per margines
donata, vtra-
que vero acu¬
minata: caul\s
cubitalis 8c
fefquicubita-
)is ramofus: fUres & femen cum Laducis vul-
Tom. II.

garibus eadem , fed fcmnu color fufeus.

C. Bauh. Phyr.Laduca 5. (iuc longifolia a fra-1
ere Io.Bauhino accepta. Et alia quidam huic q
valde fimilis , quam Caft. Durantes pingit , ac synonym*
Laducam Gallicam nominat, non tamen eandei

Obferuauimus hanc Laducam quibufdam in
hortis inter BefFordiam «Se fodinas argenti in i_ocus &
Girardmcgni , ac alibi , vt in pago Tremoyn t Tempus
Plantata Montbelgardi in horto lil.E.C. fe pro¬
pagat femine dcciduo,quod maturum Augufto,

LACTVCA CRISPA LAClNiATA.

DOd. Lat.

in folio Synonymi
quoad figura
non autem
deferiptione ,

Laduca cri¬
fpa.

Tab. Hift.

& Icop.fraup-
fer lamd>,La-
duca crifpa ,
prima. Item
Fraufjlr
biuien lattic^

Laduca Inty-
bacca crifpa.

Ditas figuras
habet meo
indicio vnius
plant£ Com¬
pilator: prior
figura non re-’

Ipondet dc-
feriprioni: Altera figura deftituitur deferiptione.

C. Bauhin. Phyt. Laduca S. fiuccrifpa altera,

Intybacea crifpa Taber. Item Laduca 7. (iue C B
crifpa latioribus foliis varians. Recedit a me
Frater. Separat enim ille, quam ego non feparo,
iungit autem quam ego feparo. Ei autem apud
Matthiol. Laduca non capitata dicitur, Laduca
crifpa Tragi , D -d.gall.& Lat. Lugd. Caft. Tab.

F ucn (io, Lob.Icon.Caeialp.

Proponit hic Frater iconem Tab. Laduese cri¬
fpa: i.ad quam an fit referenda crifpa Tragi, Do-
don.Gal. Lugd.Fuchfii Se Cacfalp dubito.

Lob. Icon. Laduca crifpa non capitata.

Gerard. Laduca 2. crifpa. gurlcb Icrteiiive;

Laduca 4-Sabauda crifpa 0«uoic lewufre.

LACTVCA CRISPA ET TENVITER
dideda.

POtifliraum in f liiscft diferimen, qui ob-

fcure virentia, non vt procedentium Ladu- Defcripii$
carum integra, fed laciniis tenuibus incifa,i(fqtfe
vndulatim intro forafquc flexis reflcxffdue cri¬
fpa. F/oresc onucniunt.

Tabern.Hift.& Icdn.fraufcr l&ttid?. Laduca
crifpa fecunda.

C. Bauhin. Phyt. Laduca y.iiac crifpa. Ladu¬
ca crifpa Trago. Lobel. Icon. pag.142. Latioribus
paulo angiiftioribus foliis variat , quare duas
icones proponit Tab. icon png.4zz.& 413. Noi
contra Fratrem non feparamus Tabern. priorem
crifpa ab Intybacea,vt ante moftratum •. Lobelii
etiam crifpa potiiis ad prxcedenrern referimus,.

pPPP 5

fOoQ

HISTORIAE

An Trago
Ladtuca cul¬
pa Se tertia,
fraiiH lar^
tid? / in dc-
fcriptione
temo loco
exhibita?
Cxfalp. La¬
duca qux-
dam in am¬
bitu finuata
ac valde crii-
pa,quam pri-
uatimScaro-
lam vocantia
cuius limili-
tudinc La¬
ctucas fcSca-
lolas vocant,
tunicarum *
plexus intricatos ccruiccmSc carpum ornantes.

Loniccrus huius iolo nomine meminit, & vo¬
cat Frau£ Iatnd?.

Geraed. Lactuca j.crifpa altera, 0m&ll cnrlcb
Ictrncc.

Ladtuca crifpa Geneux proucnit in hortis :
Moutbelgardi habemus in horto C.Wirtcmb.
Torus hiemem terentem. Watvvilla attulimus femi-
icmpur. na_ Bulliere quoque obfcruauimus.

Qwa: a Lat. Lactuca vocatur , aGrxcis9ei/«?

dicirur,aRccentioribus,vtSimeonc Scthi , u
t \ioy vel {*&ri?joY , 6c Sijcfex/w, quanquam iilucftcc

hn° 'uarum °lus quoddam proprie* appellari Gafe-
iiTgeucr™ nus fcripfcrit, Pythagoricis Bnuchum,
quod cocta coitum r.ucrrat, mulieribus vero A-
Itylida: Hcbrxis>teftc Aruch Monfteri, Chaf&rct,
Mauritanis CherbJs,(eu C bd>‘ Aui c.Alihace: Ger-
man.0ftktlftmd?/ & toqjmaln Fraur/Belg lac-
toun>c,0fc!aer, Gall. Laiftue > Hifp.z;rr/;/^, hec-
tuga y 2c abface : hilLartuca Angl.lcttce: Boh.
0alat & locyta. Hung.0alata.

Lactuca, vtCrefcentius credidit, feriSc traf-
Locus plantari poteft fere toto tempore anni in terra
pingui bene fubada per fc vel mixta cum aliis
herbis, Se qux fata fuerit Autumno vtiliter pla¬
catur JiicnLe Decembri circa arcas aliarum her¬
barum qux tum feruntur. Ipfa enim non timet
gelu, fcd roboratur ex co,& erit bona polt hic-
guxrrjnf. „lcm cum a]iis herbis quoufque femen produ-
fUnttntur- cct sC£jqU? dc natura paFuarum,non tranlplan-
tantur.Qux vero funt ex magnis qux Roman* di-
cutur,quq habent alba femina.tranfplatari debet,
vt creicant & dulcedinem habeat, multum iuua-
tur irrigatione tepore ficcitatis.Scritur Laduca
r toto anno , fcd Martio Se Aprili menfibus potif-
:!o *' limum, binis menfibus inter femen plantamquc
& maturitatem. Proucnit a fatu, inquit Theo-
phraftus,dic quarto vel quinto, recifa regermi¬
nat, cuius regerminari caules fuauiorcs : nam
dulciores , quamdiu teneri funt : quidam hos
magis laduofos elTe: primos autem magis ama¬
ros, Se minus concodos : radix breuis , maxime
vniftirps; quia caret multiplici, radice ; fcd tan¬
tum fibris cohxret : tranflata breuioris eft radi¬
cis, quam fata : quia ex lateribus magis mittit:
(emen lanugine continetur. Transferri autem
debet, authorc Columella, cum fex foliorum e-
xit. Locis quidem apricis , & maritimis opti¬
me Autumno ponitur : mediterraneis , Se frigi-
dit comr^,hyeme non xqiie commode difpergi-

PLAN T A Pv V M'

t«r : fcd Se. huius quoque radix fimo liniri debet ,
raaiorcmquc copiam defiderat aqux , ficque
fit tenerioris folii. Sunt autem complura
Lattucx gen' r.i , quie luo qtixquc tempore feri
oportet : La enim qux fulci , &>yduc purpurei,
aut etiam viridis coloris, & crifpi folii , vti Cx-
ciliana mcr.fe Ianuafio rede difleritur. At Cap¬
padocia , qux pallido, & pexo , denfoquc folio
viret,mc;ue Februario: qux deinde candida eft.
Se crilpilLimi folii , vt in prouincia Bxtica eft fi
nibus Gaditani municipii, mcnfc Martio rede
pangitur. Eli: & Cyprii generis ex albo rubicun¬
da , leui Se tenerrimo folio , qux in Idibus Apri¬
lis commode difponicur. Fere tamen aprico ccc-
li ftatu, quibus locis aquarum copia eft, pene to¬
ro anno Laduca feri poteft : qux quo tardius
caulem faciat , tum aliquod incrementum ha¬
buerit, exiguam teftam media parte accipiat , eo
enim quali onere coccitain latitudinem fc dif¬
fundit.

Si vero Se bonafpccic habere velis Laducas
duobv diebus antea quam es ablaturus, comas i-
ipfarum, h. c.fupcrnam partem, iuxta Conftan-
tinum Cxlarcm, ligato : fic enim albx Se Ipecio-
fx erunt. Inalbat ipfiis etiam arena fuperne
infufa. Si vero velis Laducas facere concauas
Se foliofas, Se in caulem non cxcrcicere, fcd hu-
milcs,oC ad terram depreffas elTc, tranlplantatas
rigabis : quum autem altitudinem palmi habue¬
rint, circumfodies ipfas vt appareant radices, Se
ftcrcore bubulo recenti oblitas obrues, Se ftatim
rigabis. Vbi aurem incrcucrint, germen acu-
tillimo ferro finde, Se teftam non picatam impo¬
ne, quo in latitudinem , Se non in longitudinem
augmentum capiant.

Vt autem Laduca habeat in fc Apium, &
Erucam, & Ocymum , Se alia huius generis ab
eadem radice , caprinum aut ouillum ftercus
Didymus accipit, Se quantumuis paruum fit per¬
forat , Se induftric euacuat , fcminaque dida,
autquxcunquc vclis,incuacuatam partem den-
fc indit,& in profunditatem non minorem duo*
rumparuorum deponit, ftercore tenero ac raro
prxlubftrat, deinde tenui terra aggcfta, & fcnfim
aqua rigat, atque etiam vbi enatum fuerit femen
irrorar,afliduc ftercus infpcrgcndo,&: poftquam
iu caulem cxcreuerit , multo plus diligemix ad¬
hibet, nafciturque Laduca cum iuicdis fimul
feminibus concreta. Alii duas aut tres capri¬
ni aut ouilli ftercoris pilulas confringunt, & fe¬
mina ipfis admifeent , caquc fimul in linteo-
lum mittunt & rigata defodiunt , aliaque item
cura adhib^a Laducam multiplicem Se varia¬
rum fpccierum habent.

Reddetur Laduca odorata, fi Citrii femen
in cius femen imponatur, Se lic lcrarur.

Laducx fatiux, vderibit Diofeorides , refri¬
gerant, ftomacho grarx habentur, fomnum con¬
ciliant, aluum cmolliuni; lac cuocant ( augent
Corn.)veri!m decodx magis alunt. Stomachicis
illotas ctfc prodeft. Epotum femen affiduas li¬
bidinum imaginationes in fomno compcfcit,
& Veneri refragatur (at femen ipfius potum, his
qui ailidue femen per fomnum effundunt, auxi¬
liatur Se coeundi appetentiam avertit. Corn.)
Ipfa vero frequentiores in cibo claritati oculo¬
rum bfticiunt [ fi afliduc edantur vifus hebetu¬
dinem in d ucut: jMuria condiuntur, cum in cau¬
lem exierunt , vim quandam nancifcuntui fucco
ladis filucftris Laducx fimilcm.

Eft, inquit Plinius , quidem natura omnibus
refrige-

Satnm:
tepu t
Hat Ure,

muiigoruti.

Inalb/tuc.

Srjsihs. '
Odor alii* i
nus.

Vires *
^fus in
genere, r*
Diojt.

Ditft. '**>
na Itilti

LIBER

refrigeratrix , iieo sftfctgraMt ftomacho forti-
dium auferant , cibique appetentiam foci
unt. Diuus certe Auguitus Ladtijca confcrna.
rus in xgricudine fertur prudentia Milii:
Medici. Somnum faciendi, veneremque inhibe-
dnxitiiTi refrigerandi, itomachum purgandi (ro-
borandiDalechainp.)fanguinem augedivimha-
nenr, quoniam ii: jndationes difctftiunr, lucfiitq;
lenes faciunt, concodtiones adiuuant. Crudita¬
tem ipfa: nequaquam faciunt, nec vlla res maio¬
rem intibis auiditatem incitat inhibetque cade:
in c.iulEialtcrutraquc modus effi Ambuftis pro-
1'unt recentibus, priufquam puitulx fiant cum fa-
le iilitat. Viccra etiam qua: ierpunt , coercent i-
"itio cum Aphronitro , mox in vino trita. Igni
foro illinuntur. Conuulfr & luxata caulibus
tritis cum polenta ex aqu i frigida leniunt : eru¬
ptiones papularum cum vino &polenta.In cho¬
ici a quoque coCcas patellis dederunt, ad quod v-
rifilfimx quam maximi caulis, & amara. Quida
laitc infundunt. Dcfcniefa&i ii caules , &(to-
macho vtiliilinu tradunrur,ftcutlomno,& faciua
naxime Lactuca,& amara ladhenfque, quam me-
comdcmvocauimus. Hoc lac & oculorum cla¬
ritati cnm muliebri lafte vtilifiimum efle praci-
intur : Semen faciuarum contra fco rpiones da¬
ri : Semine trito ex vino poto & libidinum i-
magin.uioncsin fomnocompefci. Quidam ta¬
men frequentiores in cibo officere oculorum
claritari tradiderunt.

Sed dc iis accuratiffirae Gtlmts. Pk-rique Me-
dicoruni,inquic,hoc olus, vt Ficus Aummnaiib.
frudtibns prarulerunr.Nam inter ipfj aliud me¬
lioris fucci noninuenias. Qiiod porro nonnul¬
li vitio Verterunt, id ci in pracipuam laudem ce¬
dit, diccltces fciliccrcam fanguinem& quidem
multum generare. Er fi ira re vera haberet, no
modo nulli olerum, fed nc optimi quidem fucci,
ac maximi nutrimenti eduliis effice fecundum.

Si vero quia permultum e LaChica fonguinis co¬
geretur, idcirco damnandam cara cenieant, fo-
cillime huiciti.ilo occurri poteft : quippe quum
veiccntibus,&liberaliijs exerceri, Seca parcius
vei integrum fit. HXc ergo aduerfus cos qui olus
hoc non i-affic Vituperant. Illud porro lcirc co-
uenit, omnibus aliis oleribus pauciffimum fan-
gitinem & vitiofum generantibus, exfolaLa&u-
ca non multum quidem, nec vitiofum, haud ta¬
men omni ex parte laudabilem gigni. Vt pluri¬
mum quidem cruda ips.i rtfeuntur : xftatc aute
cum iam in femen proruptura cll, in aqua dulci
pracoquentcs cum oleo, garo, & aceto affiumut,
aut cum aliquo cx condimentis, obfoniifue.prq-
fertim iis qu.e caleo condant. Pl^riquc etiam
antequam cxcaulcfcat in aqua elixa vtuntur , vt
ego iam facio, cx quo dentes mihi deteriores cf-
fe coeperunt. Nam amicus quidam meus cum o-
lerc hoc a longo tempore, me vt familiari cibo
vfuin fuiffie fcirct.videretque pod mandi a me ci-
rra magnam moleftiam non poffic, cofture rario-
hem indicauir. Etenim iniuuentute quoniam
os ventriculi bile eftcrucfccbat, xdus moderan¬
di gratia Ladluca vcebar. Cum autem ad prouc-
(ft.uu astarem perucniiIem,olus hoc contra quam
in inuentutCjiomnum iam omni (ludio &: indu-
ftriaacccrfenti auxilio fuit. Quippe qui eriamnu
iuuenis Umbrandi gratia vigiliis dedita opera
me affiucfcceram. Declinanto iam <;tate ipia ex
Ic infomni , grauius hoc incommodo afficie¬
bar. Aduerlus quod vnicum mihi prafen-
tiffiimum remedium La&uca vefpcre comman-

XXIV-

icoi

FriSUum«go hrt«i dimque fuc- s»,»
P r .non tamen virioium.Iraquc,ficut a- ftrjtmemS
ba °lcra,4 .uda concoctione non excidit, neque
nluum cohiber.vn neque impellit, Atque hsciUi
non nnmento accidunr.quum nec aultera.nec a
cerba fit, quibus facultatibus in vniuerfum al¬
nus hditut ■ .quemadmodum a falfis.acribus, &
onimnb abdergendi vim habentibus ad excrc-
tioucm concitatur, quorum nihil lactuc.e ined.

, al"‘ m la’ ' Laefuca 1, umidum cd frigidumque
Olus , non tamen extreme, fiqmdem edendo non
rorer, verum maxime fecundum aqua: ,vt lic di¬
cam , fontana- frigiditatem. Proinde ad calidas
phlegmones accommodum cd,& parua & lcuia
eryiipelata, non tamen ad maiora. Ed etiam e-
dulmm fiti aduerfum. Atfemenpotu genitura
proHimium conibec , quamobrem iis datur qui
Ubidims fomniis vexantur. Praerej Galenus
a ilncx Archigene recenfens olera , quadoma-
clucia in cibo conueniunt, in iis habet Laducass
& (!>»>«/« , quas mcconidcs laducas conuertir
Cornanus. Appellatur meconis quoddam Ladtu-
ca atra genus, a copia fiicci,& l.itEis foporifcri,
limilirudinc quadam cum Meconio, hoc cd,pa-
piuens lucco : ii !rm, enim Papauer Gracis di¬
citur. Ladfuca firecus, authorc Marthiolo, ex
roiaceo fronti & temporibus illitus , non folffin ** , M"‘
febrientibus fqmnum conciliat.vcrffin etiam ca-
pms dolorem mulcer. Gargarizatur vtilircr cx Fctr/,

1 unici mah fucco, ad colu mella iiiflammarion.

Temculis illitus feminis proiluuium cohibet , Ca l«meiu

pralcrtun addito caphura momento, led venere 1

exrfuguit. Idem praitac epotum femen ex Papa-
nerim feminis cremore baudum.atque etiam ar¬
doribus vrma opirularur.Cauendus Ladfucarum
luCciisfufpinofis.fSgiiinccxcreatib^.pituitoslfq;, s„r<u,

Sc us maxime qui liberis daur operam. »e*

Huius itaque diucrlas ob caulas , diuerfoctia x'“' P'
tempore varius fuit vfus. Antiquitus enim quod
ebrietati obludhrremr , ehnque prohiberer , in "ZJZ
cccnq hnelumebacur : poli vero ad concilianda
appcccntiam,in cani principio fami ca*pra cft 3
vnde illud Martialis exeat.

CUtiderequA cceii.ts Lactuca [olebat anorum
Dic mihi cur nojlrss inchoat illa dapes ?

Hac nunc quoque xfliuo tempore plurimum v-
timur in acetariis. Herba multum falubris3Vn-
de Columella in carmine.

lamque falut ari properet lattuca fapore ,

Trijlia qua releuet Iungi fa/lidia morbi.

Et Paulus Aeginctal.i. ipfam optimi fucci fin-
guinem facere teftarur . Ladlucce caulem 3 fcu
truncum in vfu ciTe faccbaro conditum inteenu
prodidit loubcrtus. ConfcdurafarpiuselHicca, r rr
demulcenda; fiti optima. Si quis (ait Confiant.) cZocZ
viui-radicem Ladtuca: fati ure cuulfam ex terra ditut
ante Solis exortum , latenter fub firatu agri po- ****’•

nat3ipfi fomnum inducit. Ipfa fimiliter quoque
folia quinque numero3aut tna,aur vnum3fomnu
adferent agroto3clanculiim fubpuluinar pofita 3
ita vt partes 4 caule auulfie ad pedes aegroti fpc-
dbentjfuperna vero ad caput aegri verganr. Qui
ieiuni prasfumpferint Ladtucam 3 aquarum vari- NoXM a,
etatibus in peregrinationibus non confiernabu-
tur3neque offendentur: neque vero ab ebrietate
tentabitur , quifquis ipfam prafumpferic. C?-
cerdm La&uca aflidue comefia vifus hebetudine
cohibet, &vifus claritatem inducit, praefertim
fi fit dulcis : & multq quidem in cibum accepte,

ventrem foluunr,pauc(? vero fifiunf, & graucdi-

nem mitigant*

Pppp 4

icot

HISTORIAE

4 A 1

L.ACTVCA SYLVESTRIS LATO
folio, fucco virolo.

EX rudit* minimi digiti crailltuiline,candid.i,
paucis fibris upillata.M«(t tricubicali &al-
tiori adoldcic, tereti, latui, inani, ramolo , lac
perquam amarum, 8c tctrumfaporcra es radicis
1 1 & caulis vul¬

nere fundent:
fultu inti¬
ma lata. Inty¬
bo fatiuo pro¬
xima, nignea-
tia, in ambitu
lenibus lpinu-
lis quali ierra-
t.i, lupcriora.
Lactuca: fyl-
ucftris modo,
Fuchlio & ti¬
liis linuata,
qui terram
{pedant fpi-
nulis per co-
fbe longitu¬
dinem hifpi-
da tfhret con¬
ferci. Lactuca
colore luteo,
calyce fquam-

mato , fubrubcnrc : fmm ex pappofo tomento
pendulum , nigrum. Sculptor picturam noltram

lilu.LacL.ca ] folio breuior. { S«-
•d™» ■) quam fttiux cit, ait Thcophraftus.idque

confu.mnatuu, aculeatae, & caule fitnili modo

breuiorc pctficitut , luccum acrem ac medica¬
tum habet.Nafcicur in atuis.carpitut fuccus pet
inciles. Aiunt eo purgati hydropem , caligi¬
nem ab oculis atteri, de argema tolli cum mu¬
liebri lacte. r ,

A>* 9,i„V; Diofcotidls fimilis cit fatiuzifcd
An EnM- ampliorem caulem habet.de foliis -candidiorem
»/a MI- , sa am%t. , forte cum Thcophtafto legendum

**• {ft«vi'Tv*bteuiorivclutt*»ssf<tnigriota)& gra¬

ciliorem &a(pcriotcm_: eft vcfo laporc amara.
De Lidhicx (ponte nalcentis ptimo genere 1 U-
nii, quam Caprinam vocant, plura dicentur in¬
ter vires.Harc forte cltilla maxima EndmiaTrt-
, (iue i.feu maior, foliis Laduc- quadancc-
nus limilibus , linguam referentibus minime in¬
cilis: femine omnis Latftucx femine magis ni¬
gricante :&e. , , . ,

Tr-i^i fi«mra .ponitur apud Cordum in luitor.
lib.i.c.ij4-pro Lactuca agrefti, quamuis Cordus
inibi de hac non Ictibat.

Loniccrus eandem figuram habet es Trago
hac iiifctiprior.c iEnbtiucn ( Endiuim,) de qua
ait. tfn&iuicn/aut dlimffitn / & (Canjibilitldc
Itbcr bijiel, vulgo Endiuia,lpccics Lafiuc* ,qui
quidam volunt elfe Ladtucam filueltrcm, Gallis
l-.rrtnn didam.

Lob.Adv.Ladtucaagre(tis,Scar:olaTiQiteiilis

folio, Lactucx flore,opii odore vehementi, fopo-
rifero Se virofo : Norbonx apricis locis : La¬
ctuca altera filueltris Rondeletio : Se Lactu¬
ca lilv. vera. Icon.Planr. La&ucaagreftis
H.Luc-d. Endiuia Tragi : Thefion Dalc-
charrpii : item Lactuca filv. vera Dalechampii,
cui adfcripfit ' aporem infignirer amarum.

PLANT A R VM>

LaCtuca: lilv. vera: Dalcchampii defcriptioni
[inquit C. Bauh.] fubiungic H.Lugd. alrcrius La-
Ct ucx filv. hiftariam ex Pena, fine icone tamen:
qux tamen Pena: Lactuca ab hac diucria non cit.

Eandem & rercio pingit addita defcripriouc lub
Thefio Dalechampii.

Camer.horc.Lactuca filv. Anglica, grandis ad¬
modum Se alta, odore prorfus Opii.

C.Bauh.phyt. Lactuca 12. fiue filu. odore viro¬
fo, Thefium Thcophralti creditur.

Laftuca filueltris vera Dalechampii in rupibus Locus &
lapidofis faxolifque locis mafcicur, vbi durum fo- tempus.
Ium pauca terra contegitur : nonnunquam ex ru¬
pium ipfarum rimis cxrlic. VidiGencux, &in
Than Alfatix , ac habeo Montbelgardi in horto

IU. C. , , .

Nunc de huius La&ucq facultatibus dicendum.

Viribus aliquantulum Papaucri fimilis cft , in-
quit Diofeorides, vnde lacteum eius fuccum ali¬
qui Meconio pcrmilcucrunt. Aquam per aluum ^ucemti
elicic porus in aceto muifo fuccus ad duos obo¬
los : argema, caliginemque repurgat : contra a>
dultioncs cilicacircr illinitur cum lade muhe- Sornnmm

(tuitiones crucaeuci «-«i*. - ‘ •/

rura. In fumma fomnum allicir > doloris leua- i0nct
mentum prxftat, menfes trahit : contra fcorpio- M.-f.
num. Se phalangiorum ibtus bibitur: Semen non Semen
alicer quim fatiux libidinum imaginationes m
fomno amolitur , ac venerem arcet.Succus ad
eadem valer, fcd viribus infirmior. Reponitur in
in fidtili nouo lac cius, antea, vt in aliis liquami¬
nibus moris cit infolacum.

De hac Plinius ira tradit. Ladtucx fponte
nafcenris primum eit genus eius, quam Caprinam * ,n,t
vocant (marinam, ) qua pilees in maredcicbta
protinus necantur qui funt in proximo. Huius
lac fpiflatum mox in aceto pondere obolorum
duiim , adie&o aquae vno cyatho hydropicis da¬
tur, quibus verbis exprimere voluit illaDiolco-
ridis Ji //it’ ofytcpo vn mkif Sec. Aquam

per aluum elicic porus in aceto muifo, &c. EiuJ- rof,‘
dem fucci vfum medicum Thcophraltus habet eo
loco , quem fupra citaui. Ex quo & hxc Plinius
dcfcripfit, additis quibufdam aliis. Succus om¬
nibus [ filuaticis] candidus, viribus quoque Papa- ^ ^
ueri fimilis ; carpitur per mertes incilo caule.- con¬
ditur in fidtili nouo. Sanat omnia oculorum vicia
cum ladtc mulierum. Arcec nubeculas , cicatri-
ccs,adultioncfqucomncs,prxcipue caligines. Im- Con^flt
ponitur etiam oculis in lana contra epiphoras. I- f*ca.
dem fuccus aluum purgat in pofca porus ad duos Oetth.
obolos. Serpentium ictibus medetur in vino po¬
tus. Et folia rolta , rhyrfique triti ex aceto bibun¬
tur. Vulneri illinunrur,maxime contra fcorpionu
idtus. Verum concra phalangia committo vino ex
aceto. Aliis quoque venenis rcliltunt , exceptis
quae flrangulando necant , aut iis qua: vefica: no¬
cent : item Pfymmithio excepto. Imponuntur Se
ventri ex meile Se aceto,ad detrahenda vitia alui.
VrinzediiHcuhatcs fuccus cmendat.Crateuascum

hydropicis obolis duobus in aceto& cyatho vi- ^ ^
ni dari iubec. fimis**.

Hxc vero Galenus tradit.Iis qui venercis lom- Ex Ca[„,
niis vexantur agreitis LaCtucx femen exhibetur,
cuius colligitur fuccus, argema caliginefque ex-
purgans,riun aduftioncs cum ladc muliebri inun¬
ctis. Stmm* W-

Qua: argema Theophraftus, Diofeorides, Se ntTt *,
Galenus dixerunt, Plinius cicatrices videtur con-
uertifle. Ad Theophraftum Diofeorides addidit,

^l{ i-ynyjjffcif fuccum illini, Galenus Zhw-
quod idem cit. Sunt autem «fov* Se tbw-

Defcript.

arter a*

n Olus a-
■efte Ga-
ni T lin¬
iem e rit¬
um ?

idiitta

'so.

•.t. Aore-
rGal.

lh. not.

cT. filu.

i/e.

indrtlla

l.

diu i A

<nif , Cea czixdvy-z.r v. oculorum ylceira. Cererum,
per adullioncs hoc in loco qui igne,vel quoyis
alio modo ambulk accipiuc, vehementer errant.
Audbr elotcjuynr Galenp infeript* definit iJnyJvfu*
cile, cum fuperior tuniculain fuperficie iqufta,
ylceratur,aut etiam paulo altiorvlccratio fir,ob
magni fluoris influxum. Vnde non male adeo in-
ultio dici poteft.

LIBER XXfV.

LACTVCA SILVESTRIS SIVE ENDIVIA
'cultis dida , fqlio laciniatoidorfo ipinofio.

JNcqndita
ha^cc per
caulem fulta ,
Sonchi diuilu-
ra, lacinuta,&
ferrata , (pinis
fecundum co¬
llam aijersa
parte donata,
amarp la-
fle prargnan-
ria : ’ caulis
vero bicubita¬
lis & maior,in
principio fpi-
nofus : qui in
fumo iii mul¬
tos abit ramu¬
los, quos flores
ornant parui ,
lutei, lafluca-
cei, in pappos

degenerantes. Huius I. aflue* quadam mihi
lpecics obferuata folio non laciniato etiam per
caules. r

Olus illud agrefte , quod pr*tcr Laflucam fa-
tmam (fbpftyJw) apud Pergamenos in Afla,^-
nomine in viis ipfisnafci : & locis fofla-
rum eminentioribus , &pr*terca riguis ac ple-
rifquc incultis, inucniri tradit Galenus, iitne La¬
ctuca hxc lilucflris, acc nc, cui integrum erit di¬
ligentius perquirere, per nos licet. Nobis fatis iit
ea de Thndacma illa Galcni,hpc loco adferibe-
rc, qux ab ipfo de ea apud Cord.refeuimrur.ExL
guum autem id olus cflflnftar Lafluca: horten-
iis nuper cnat*,amaiorifq; quippiam arx fc fert,

&: multo magis dum adolefcit : vbi autem cau¬
lem iam produxerit, faporem amarum habet, yel
mani felium. Hactenus Galenus.

Dc no lira planta loquitur Cord. in Hili. cap.
dc Lafluca falso Enchuia vocata, dicens: Lafln-
cam agrcllcin Galeni tempore GnecisThridaci-
nen appellatam hodie vbique in Germaniaa ve¬
ntate aberrantes Intybum &c Endiuiam ta Me¬
dici, quam Pharmacopola! vocant. Eius caulis fo¬
lia profert ftatim a terra fere in profundos linus
cxcauata, quorum anterior pars in mucronem
deflnit. AtBrcma: in Saxonia3ea folii portio no
in turbinem filligiatur, fed in rotunditatem e-
xir. Figura qua! Cordo per Gcfncrum ex Trago
addita cll,non conuenit delcriptioni , fedpotids
Lafluca: fliucllri folio lato,fucco virofo.

Tragus lib. i. cap. 8fi. figuram non multum dif-
limilcm habet a Fuchlii hgura, vocatque Laflu¬
cam fllu ditem, & Lafl.liiu.primamjG^eTaxwr/ *-
yeiaj/ Di©fcondis,& Condrillam Galeni. Eadem
C!dCmJ^° CaP* 89' dicitUL- vulgans En-
dnua, Diofcor. Seris & Intybus altera anguli io-

Jdoj

ri folio, aftque polle germanicc .vocati
£,nbmcngc<BmMecn/ Sca nolam aurem &

Slimmm.Crap,0nC *****

Credidcn-mogo Appoll mare per ^ ,

^ Itn&imc/nntdligeK W Lactucam filucltre: '2,“'*'
verum illcpmgit Sonchum nomina quoque for-
te co.nfundeus in alia imprcllione.

Lonicfianc pingit, L5.cap.S5.fub titulo miU
c c latrid) , aitque .veteribus Medicis & Apote-
catusdici Endiuiam. Eiuspoftca ponit deferi-
ptioucm e. 70. quamuis figura non rdpondeat,
qua: Sonchi 11011 alpera: Fuchlii eft.Hanc acpel- L°mc • r<*
lat ««'^‘Ucll/alrque efli Endiuiam filueftrcm.

Figura autem quam ponit pro Laduca lilueftri
11011 iplacec.ncc etiam delcriptiolatisdcmdftrat
quid velit : confundit omnia filo more.

l uchi. Hift.& Icon. Matthiol.in prioribus
cdmm.in Diofcor.itcmquc in poftrcm.cum mae.
hg.lat.&Ir. InHift.gcrm. ac Epit.Camor. Dod. ^
gall.<x Lat. in xo\. Lactuca JilueJlris.

Corn.in Diofcor. Iib.i. cap.m. Ladtuca: filu.
genus, adeb Intubum, aut potius Serin Ladtucae
lmulem, referens, vr officina: ipfam Endiuiam
appcllai-int.

Eob.& Peni in Aducri. Seris do.neliica, altera
Lactucina Diofcoridis amara,anguftifolia, odi - Ser>t to-
cinis iam olim fola Endiuia agnita & recepta ,
perperam Recentioribus Lactuca lUucilris pu-
tata. Dc hac inibi feribunt. Speciem hanc in¬
cultam Seridis fatiue , non varietatem facimus.

E!I enim foliis, dum primum pullulant & emer¬
gunt altius, Scariolae liortcnfis: poltea adultio-
ra in eHigiem Dentis leonis Intuantur dentatis
oris,& nonnullis quali in dorli Ipina aculeis, vti
in noltra vera liluellri Lactuca: Caulis quarernu
cubitorum , hifpidus, vniais,tc(Eusjladtc turgi¬
dus, floribus luteis, pallidis Lactuc? donatus : a-
ma™Sl’ftll>&P1Vcrtim vetuftioris, acri radice,
p Limia, fibrosa. Seridis liortenfis , Syrupo de ra¬
dicibus mifcenda confuetudine PraCtieantium, R*t!,x [y
quos doftiflimos Barbatos, tam protcruc quim r*t°. ra'A
, infcltc , quidam declamatores putidi rideuc , <5e *

j Ipurcis conuttiis lacerant, quod hanc plantam
1 Endiuiam veram putarinc, Sc ctiamnum vfurpet
| non modo ad Syrupos de radicib.,de fucco Endi-
! m? & allos Nicolai.fed etii ftillatitias aquas ei W.
j ea Goficiant,quib. fuas Rhabarbari macerationes
1 parent. Effe quippe nimis calidam.amaram ,in-
; gratam, quidam illorum reprehenforum, alii ad-
tem cfle filu.Ladlucam,nec aliam fe nolfi: difti- L„nut,
tant. Sed enim qui lnftiturum perpenderit vete-/ICv.
ris Barbarorum n o ft rorum Icliole, animadiiertet ,xftftxrtt>n
illos magna ratione & experimento neutiquam
contemnendo fultos. Quippe non (olum hanc
Endiuiam, aptiorem clfe dccofto fucco, Sc ftilla-
titiaad intemperies, obturationes hepatis, Sc
primarum venarum, fed cria macerationes Rha-
barbari,MyrobaIanorum,& fimilium medicame-
torum : cum enim iitpaullb tenuiore & minus
excremcntofo fiumido, melius icfcrat 6c abfter-
git : tum etiam intima rerum macerandam per-
uaditmcc calore exuperat, aut amarore nocer,
cum eius amarer nonfit d calido, aut faltem non
calidus,vt norunt cultioris Philofophia periti, &
ftudiolicociliarc apud Galenum, & Aucrihbtun,
quqftionem de Opio , Meconio , Papauere, La-
duca, &: non parum multis aliis amaris, multum
tamen frigidis. Qu,in Diofcoride docente Seri¬
des filuelhes ftomachomeliorcs fatiuis,quia ipfc
eftuantem Sc tenore refofutum refociUent: in ci-

1004

HISTORIAE PLANTARVM-

■Sonchus
Arbor e a.
'Endius*
#<*•

Endtut*

fpmif*.

Lacluctn*

‘U/

Nomina

linguarum

Serrriol 'a
Pherumbri

Locus &
ccmpus

Vires &
Vfu*.

bis vorat*, & foris admor*:Et notx huius me¬
lius congruunt Endiuix fiuc Seridi amarx angu-
ftifolix , quim Laducx iilucftri. lidem poitea
dicunt cap.dc Laduca agrelti. Seridis fpccies,
quam Sonchum arboream , hlucftrcmqiie qui¬
dam putarunt , nihil Laducx fimile habet, pia' -
•terquam lac & femen. Pharmacopcci hanc vbi-
que pro Iilucftri Endiuia agnolcunt Sc viurpant.
Capit e tandem dc Soncho aiunt. Propinqua a-
deb efk lonchi natura Endiuiis , vt mulci etiam
hodie putent lpinofam Endiuiam noftramclfe
Sonchum afpcram : verum tres cum notidimas
habeamus Sonchos , illam Endiuiam oflicina-
rum retinuimus.

Lob.Obf.Endiuia vulgatior officinarum , Se¬
ris domelfica , altera Lactucina Diofcoridis a-
ntara, anguftifolia. Icon. Piant. Seris domefti-
ca, Laducina Diolc. Ofhc. Endiuia.

Thal. Laduca filu.Cordi ac Tragi.

H.Lugd. Laduca lilucltris Matthioli. Hanc
[inquit Hift. Ruell.lib.i.cap.69-paflim ab ofhc.
Endiuiam dici tradit, id quod etiam Fuchnus
Matth.& Dod. peihibent : verum non fine ma¬
gno errore Lactucam hanc filu. Endiuiam dicit,
ac pro ea medicamentis immifccri. Delinant
quxlo [inquic Fuchfi ] iiac pro Endiuia vti Me¬
dici, fi modh redte contuitum agnscupiunt.

Cxfalp.Endimafitu. dc qua Nicol. Florcnci-
tius , qui eam recipit in iyr.de Cichorio cum
Rhabarbaro.

C.Bauhin. Phyt.Ladhica n fiue filu.cofta fpi-
nola.

Gtxcis in genere DfiV otl; * >c.«, Lar. Laffuca
filucfins, Endiuia multis diffa, folio laciniato,
dorfofpinoio.&aquibuidam Scrriola per du¬
plex rr. quod ferra: modo acutas fpinas Folii co-
fta a tergo habeat: a Zoroafiro vt memini lege¬
re apud Dod.gall.PhcrumbrumappellaturiGcr-
imii.H>ilbcrIatti$: Bclg.rcilhc iatroii-rc : Gall.
Ldtilut faiwage: U.Lattuct fttuMUA -.Hifp.lt-

ttu£* fjllIAgl.

Naici hanc iecus vias , agrorum & pratorum
margines , cum & iuxraicrobcs, autoreftDo-
donius;rcperiri& in vincis, ac hortis, inqui-
bus olera feruntur ; facillime autem , vbi lanei
fata fit, fingulis annis recurrere. Ladlucam
noflxam hancGcncux vidi virentem hieme ex
femine deciduo. Monfpelii incipit prouenire
menfe Mattio ac ibi abundat, licuci Sc Bafilex:
Lugdunivero, vbi ad altitudinem hominis cx-
crelcic, Februario & Martio. Ibidem oblcruaui
foliis non lacimatis prioribus longiulculis.

Recentiorxcas.vt Dod. pcrhibet,loco Intybi
hac non inftrliciter vtitur : Nam ad iocinoris
inflammationes & morbum regium conferti ca¬
lorem fiquidem contemperat, Sc meatus expur¬
gando aperit. Semen huius idem, quod Ladu¬
cx latiux poteft, fc Veneri refragatur.

LACTVCA SILVESTRIS
flore lurco.

MVRORVM

Synon.

mulis exigui , Laducx , plures congcfti , colore,
luteo, quinque foliis comtanf, cotidcmque con-
coloria llairyna in medio exigunt , poftmoduiB
aliorum more in pappus abeunt.

Anguill.Herba Scariolx fllueftris fpecies, cu¬
ius meminit Galen cap.dc Laducis. Gefn.apud
Cord.lib.2.cap.tfi. Laduca fduatica luteis flori-

bus. de hort. F/ofc*ie
Laduca filu.
flore lurco : ar
lia in filuis
humidiscref-
cesad quatuor
aut quinque
cubicos. Son¬
chus forte ar-
borefccsDiof-
coridis : fpe¬
cies vna foli®
oblongo, fub-
dulci dc grato
guftu,angulo-
lo, floribus lu¬
teis. In ap-
pend. Sonchi
genus lxue,

Laduca ilU
[vt dodilf.iu-
uenis Iohan.

Bauh.nos mo¬
nuit] filu. Anguillarx, cuius meminit Galenus.

Lob Obf.Sc Icon. Piant. Sonchus alter folio
profundis laciniis linuaco,hedcracco. Sonchus ' ■

Tabem. Icon. <3e Hift. Sonchi genus ii. Son¬
chus iiluaticus a.

Carfalp. Herba quxdam in ruderibus nafcens,
k Plinio inter Lactucas filucftres Hieraciavo-

AFfatimlac fundit tota planta, qux cx radi¬
ce digitali , amara , taules perquam tenues
^eitnpuw #tjg{5>cubitalcs&iefqUicubitalcs,larues, fubru-
bentes , fubinde inanes, aut certe medulla fun-
gola plenos : ad quorum genicula oriuntur /tf/i*
profunde laciniata, excrema lacinia triangula
hederaceum folium referente , colore qui terra
/pedant purpurafccnte, interdum flofculi in ra-

Camer. hort. Sonchus luteus varius.

C.Bauh.Phyr Sonchus 5.1iuelxuis alter , vel
Laduca murorum lutea. Item: Lactuca 10. liuc
Laduca: fpccies filu.Gefnero. Et Frater has qui¬
dem fciunxit , ego autem (quia Gefnerus non
fcparat,& quia ignoro qux lic ) ambas iungo.Ei-
dem apud Matthiol. Sonchus lxuis alter, vel La¬
duca murorum lutea: Intybus fllueftris ;.Trago:

Sonchus lxuis altera Matt.Caft.& Lu^duncnlis.

Intybus 3-Tragi, cuius nos dcfcriptiowrn polui-
. mus fub Soncho non laciniato, tolio cft prxlon- c’ n9Tm
lgo,angufto, flore luteo & multiplici ac maio¬
ri duobus fuis Inrybis fllueftribus, liue Sonchis.

Hxc non conueniunt Laducx murarix: propo¬
nit Frater iconem cx Tabern. qux probanda pro
Laduca muraria , fed qux nihil mihi vi¬
detur habere commune cum Soncho lxui altera
Marthioli : ncc cum vlla iconum a Matthiolo
propofltarum pro Soncho.

Laduca murorum lilu.prouenit Mombclgar- Focus S
di in muris Caftclli,& filuis vmbrofls, florens Iu- tcmPu5,
lio.Rafllcx obfcruaui itinere Dornacum m
fcrfall ad duos trefuc cubite, s excrcfccntem Au-
guftocura femine maturo, ccu etiam prope por¬
tam lapideam didam.Frater C.Bauh. qui nelcio
qua occalione Chondrillam 2. Diofcoridis no¬
minat , Gcneux in redis, & parietibus mei^c
Decembri virentem conlpexir.

R

LAC.TVC/E MVRORVM AFFINIS
Sonchus Dcndroides Dalechampii.
Aditem habet craflam, nigricantem , cx qua
.radiculxmulrse prodeunt : caules bicubira-

lcc

Vi.

Senchue

JDtudroi-
*trs DaIc-

th.imf.ij
Sertch .ir-
bortjcens
JDiejc.

Racll

fheh,

kgj atque interdum altiorcs , teretes , 1Un„ ltl
p.uis llnuofls, feu per oras ex mtcraalloirffldis,
iacis , Quercia hawd nbfimilibus, Iadc diffluen¬
tibus. Rami in caulibus nulli liint/ed ab imo fca-
P° 3<i fummum vfqne non procul a Angulorum
foliorum cxomi,fmguIi nafcu-ntur petioli, tenu¬
es, qui multos /Lres fflftinent luteos , quales funt
aliorum Sonchorum, aut Laduca?, qui tandem
iu pappes abeunt.

Hic Sonchus Dcndroicks , i. e. arborefeens
Dalcchampii, eft tertium illud Sonchi genus, in¬
quit I I. Lugduneniis, cuius capite de Soncho ter¬
tio loco Diolcorides meminit. Sed hic fcrupnlu
ac dubitationem rei herbaria; fludiofls pradens
dclcriptio Dalechampii iniicit,cum dixerit, ra-
mis nullis, fed foliis ratum & floribus huius So-
chi caules ornan. Diofcoridis autem Sonchus
tertiusjiiuc arborefeens [JdePp&Vw J latis conflet
foliis, qua? quidem caulem. in ramos exeuntem
diftinjguant , ceu quidem in Diofcor.ladno lega¬
tur. Sed hunc fcrupukmcx Grsco codice ita
eximendum effle iudicat , o $ h */>©- <nyx& > 0 3

'Tfvqiet: , Jb^ucPHf i} : tu ji

cher/eToV Hg.uKw. Qua? fle fidelius conuenifflc Ru-
dlius. Alter Sonchus , etiam tchcrcft& arbo-
refccns , ik latifolius : fcd caulem folia diftin-
gu unt.

Sonchus h;c Dalcchampii habet multa com¬
munia cum
Laduca rnn-
rorum;verum-
tamen fl de-
feriptio & ico
Dalcchampii
veraefflneccf-
fario differut.
Vtinam Da-
lcchampius
particularem
locum, vbi re-

LIBER XXIV-

foliis fti-

lodf

pererit, anno
tailee ; pollet
ibi perquiri.
Laducam fa-
ne murariam
fcepius obfer-
uaui in faxofis
frigidorum
montium cli-
uis , vbi Dalc-
champ. luam
Sonchum dendroidem proucnire feribit.

C.Bauhin.Phyt.Sonchiis io.liuc arborefeens,
Dendroidcs Dfflmultumcum Laduca murorum
conueniens.

U

LACTVCA SILVATICA PVRPVREA.

Aduca filuatica purpurea * caule eft bicubi¬
ta _ /tali & altiorc , glabro, tereti , medulla alba

pleno: quem///.? ex interuallis alternarim ve-
Defcriptio fliimt,finuaca,glabra, tenella, fubtus glauca , fu-
pra virenda, nullo aut breuiffimo pediculo do¬
nata , angufto principio , miicroneque , infe¬
riora quidem, vncias duas circiter lata, palmiim
longa, fuperiora vix vnciam ltepe lata,& qui cau¬
li adha?ret interdum latiora quam infcriora,pin-
nataque, iaj>orc nullo excellente : caulis in ra¬
titos aliquot diuiditur , atque hi rurfus in alios

purpitr afcenre , qm in pappum Faccfflunt , femitu
oblongo, gracili : radix fubeft pollicaris, aqua
mdtreTongifflmte dependent fibra?,Fapore grato»
dulcijcum ieuiufculo amarore prxdita;.

Gefn.apud Cordum iib.2.hift.cap.6i.(vbi pul-
chr.i figura) dicitur, Laduca filuatica purpureis /f!#'0/?/1*'
floribus. De horr. Laduca filu.in filuis nafcens, purpJre»
purpureo flote,Sonchus Diofcor. forte. Item: flore,
Sonch. arborefeens Dio/cor.punicco flore.

Ciuf.Pannon.& HilLpolLSonchus 2. Sonchus ,

Ixuis purpureo flore. Sond/.

fabern. Icon. Libanotis Thcophraft. ftcrilis. ^ ^

Sonchiis/iluaticus,n?aU>km4). Hiit.roalb ktc
ttd?/an Libanot. Theoph.Feu Rofmarinum in- Theopbfi^
frugiferum : item Hili, fine icone , Sonchi 10.
genu s.

Camcr.hort. Sonchus ca?rulco flore. Trago,

Laduca flore
purpureo, lattf

tid; mit brau
rot blumblem
Thal.Lad.fil-
ueftris fp9^V-
Stu (2v.

Cafp.Bauh.

Phyc. Lad. p.
flue montana
purpuroca?rU-
lea maior.Hu-
iusgeneris,in-
quic, eft Son-
chus2. Cludi,
quem cubita¬
lem dicit, no-
ftra verb La¬
duca ad tres
& edam ad
quanior cubi^
tos exfurgie ;

. quare ha?c
Clufli Laduea

montana purpuro cxrnlca minor dici poterit.

Gcrard.Anglo, Eryfimum filucftrc. Pro Ery fi¬
mo Gerard.habct iconem Tabcrnamonrani, cui fZ7
titulum fecit Libanotis, dequa ante : fed male :
nihil habet commune cum Eryfimo.

Ladtucdiiluat.florepLirpateoobieruauiMot-

bclgardi in monte EJUbon : aliquoties (eminani
& plantam m horto Ill.E.C. Abundat circa Maf- P '
muniter & Rotenburg.Geneua; mihi vifain mo¬
tibus SalcttcScTbuirii & plantaram hortis flo¬
rens Iulio,ccu Sc in montib.citca Tfgumm. Ba-
iilcac in montibus circa Dornacum °»«|(Vrfaa /

ScMontets, florens Auguito & Septembri. D
Doldius mific Norimberga nomine Ladhiss
hlu. Erythtantemi Thalii. Monte quodam pro-
peSrolbergam ( iugum harcynicum quod vocic,

&ic ^ri3^j)t)cQpiofaeft. Vidit Thal. eandem
crebram monrcs Scmanx dlux in principatu
Hennebcrgenii habete. r

SONCHVS C^RVLEVS LATIFOHVS.

Aflurgit Sonchus cartuleus latifolius caule
bicubitali & altiorc, craffiufculo : folia lj-
ciniata, in triquetram laciniam Hederacei folii
aemulam, in ambitu ferratam defiriunt : fmnmus
caulis hjrfutus, thyrfuth pellat flofVmi Sonchi fi-

"" . 1 .u.m, ... anos milium, fed catruleo colote nitentium, in pap-

minores, qui fores fuftment Ladtucte pates, £ | fos celeritntfatifcentium : hanc dedit frllc.
qumque foliolis contextos , fed colore hilari Bauh.iiccum ex Alfatia delatum.Eundem autem

Syntm.

ipo* HISTORIA

cum Soncho ccrulqo Ctofii fufpicamur , cuius
hxc efl defcriptio.

Cubitali, aut ampliore exiftit caule, rotundo,
ftriato , lanu¬
gine oblico,
intus cauo:
quem ambiut
multa folia,
ampla,aliquot
profundis la¬
ciniis vtrin-
que diuifa,cx-
tremo mucro¬
nata , latiore
pediculo cau¬
lem amplcde-
tia, in ambitu
nonnihil den¬
tata , fubtus
aliquantulum
incana, ladco
fucco plena:
plurimos in
lumino caule
flores profert,
purpurafccn-
tibus & villofis petiolis inhaerentes, vicenis fo¬
liis , vt plurimum conflantes', clcgantiffimi co¬
loris cxrulci , qui per maturitatem in pappum
cum femine cinereo exiguo euanefeunt : radix
pollicaris efl cra(firudinis,oblonga , non in pro¬
fundum ada, fcd obliqua, candicans,dura,vcluti
internodiis diftinda, multas circumquaque fi¬
bras cralTas agens, & viuax , fingulis annis nouos
cx latere caules profert.

Ciuf.Pannon.6: Hift.poft.Sonchus lamis cx-

ttrul.

U - rulco flore i.

fiore

Soncho-Cli-
chori u/n.
Icon,

C.Bauh.Phyt. Sonchus 8.fiuc alpinus carru-
leus.

Camcr.hort. Sonch. caeruleo florc:Soncho-Ci-

chorium. Camer.non deferibit fuum caeru¬
leum , figura tamen arcificiofa efl, exprimens
plantam liccam,qu£m k Fratre accepi, quae occa-
lio, vt potius exCimcrario eurauerimus paran¬
dam noftram iconem,quam ex Clufio, cuius vni-
cum Horem exhibemus. Camerarium per alte¬
rum cfrruleum iutelligcre pueamus Lactucam
filuaticam purpuream : luteus vero varius quis
fir nobis nobis nondum conitar.

Tabern.ic.&hill.Sonchus laiuis 4.florc carru-
lco, blatrer bafenFil.

Thal.lntybus harcinica, cuius fo¬

lia referunt imaginem aliquam Sonchi Ixuis,
floribus carrulcis, interdum ptorfus candidis- fo¬
liis tamen in plures lacinias quim prior difeiflis.

Abunde nafei vidit Cluf. variis locis vmbro-
fis , in quibus florebat luiio & Augufto, quo
inenfe etiam femel ad macuritatem perucnit.In
hortos tranflatus, maturius multo , imo interdu
rempus. menpc junio n u o florct.Thalius quibufda Har-
cini^ locis rcperit.In Alfatia: montibus alrilf lu¬
iio & Augufto florere, femenque proferre Cafp.
Bauhinus feribir.

Lailuufuliis Ttruuiaxa.

Delineatio folia huius erant, quafl Lactucn primam enatae
rudis & adhuc tenella:, fimilique virore prardita , qUE
guftata iniipida deprehendebantur.

Synonyma Monardi ex vcrl. Cluf & H. Lugd. Herba ad
renum morbos vtilis, C.Bauh.Phyt.Laatuca 15.

Locih.

PLANTARVM

flue Laducifolia renalis.

Admodum vtilis eft ad renum affccJus a cai*~
dacaufa proucnientcs, eius fucco cum rolacco
vnguento mixto , parti dolenti illito, tfcipflus fanet
piant* foliis fuperimpofitis : in cryfipelace au¬
tem & inflammationibus fuccus illitus valde
conferre dicitur j nam inflammationem tollit &c
dolorem mitigat. Ex foliis canieduram facit
Monardes perfrigidam elle herbam.

Lattuca ex Penu

**

Ladtica filucflris vocata apud Monardem, cuius Delineatio I
folia Laducx foliis erant iimilia, cx atro viren¬
tia, cx Peru mittebatur.

Monardi cx v«rf.Cluf.& H.Lugdunenfi dici- s
tur Laducafilueftris pumila. C.Bauh.Phyt.La-
Ctuca 1$.

Huius foliorum decodum diutius in ore, qua V;rcy
parte dentes dolent , retentum , dentium dolo¬
rem tollit. Idem prxftat foliorum fuccus dentiu
cauis inftillatus , herba fuperimpofita. Sapore
admodum amaro efl : calidiorem exiftimat au- ‘p r'
dor,quara in primo gradu.

Laclucjmfpanicd nomine mijfa3laciniata.

Laduca hxc ex femine in capfulam ligneam
terra oppletam coniedo fuecrcuitanpo 1609. Iu- Dcfi#ijiuo
nio, lulioquc menflbus. Radix cius vnica, longa,
in imo tenuiflima, ienflmquead fummumvf-
que craffefccbar .pluribus non procul i fumma
cius parte lateralibus radiculis ,capillaccis fibris
donatis conflabat : caulis pofl hanc triqucter,di-
gitalis cralfitudinis : folia ommium primo cx imo
nafccntia, breuiora, laciniis potiflimum duabus
latioribus confpicua funt, fecunda longiora, e-
tiam prxter alias profundas lacinias duas obti¬
nent, exteris longiores, alarum ad inftar altrin-
fecus expanfas,fitquc iubinde folia amplcxicau-
lia, fuccedentia foliis iuxta caulis dudtum pro¬
germinare folent , in fui medio longo neruo
conflantia, donec in fummo caule pofl folia ma¬
xima fcnflm minora multo vifantur, tenerrima,
lcuique atradu ladeum fuccum reddentia : fo- f
lia exteroquin omnia flraul cum caule concolo¬
re in luteam pallidirarem deuergunt, fapore do¬
nata fimili, quo Laducx capitatx, nec dulci vt
Romana.nec amaricante, vt quxdam Laducx.

Eiufdcm Laducam hadenus non vidimus,
prouenic nobis anno 1609. fata cx femine per
Fratrem chariiTmillb.titulo, Laducx Hifpanicq
verx. Eadem etiam proucnit in eius horco Ba-
filex, vbi a nobis conipcda hoc anno.

Egregius vir D.Fridericus Mei«r Argent. in £ocu<i
cac.Plant.fui horti notat Diducam Hifpafiicam
pro planca non vulgari.

INTYBA , SERIDES, ET CICHORIA
cx Veteribus.

Cap. II.

DE Intybis, Seridibus, & Cichoriis Veterum . .

aduri, eorum valde deprauaram, &prx- ^
fertim Diofcoridis eonfufam ledionem ita re-
-ftituimus. "Sstif tHacv [ > Ac Ald.(ica
etiam vult Lacuna:)ac in Parificnf. ifta defldera-
rantur.Sarrac.]<£y n fj.tr aL^ict^ny.fif,n iy />-

Attusir: &C.

Hunc autem Diofcor. locum fic verro. Seris

LIBER XXIV-

JOOy

duplex , quarum vna quidem filiieftris, Picris (fi-
uc amara) qua? Cichorium nominatur. Alia ve¬
to ( filucftris fc. ) eft foliis latioribus , & ftoma¬
cho gratior , quam hortenfis. • Huius vero (hor-
tenhs fcilicet ) duplex genus. Vnum Ladftu cx Ci-
milius, & lata folia habens. Aliud anguftifoliu
&: amarum ( vet fubamarum: ) Omnes funt ad-
ftringcnrcs, refrigerantes, & ftomacho commo-
dx, Scc. Poftea ait. Et maximi filucftres (Pi¬
cris fcu Cichorium, & alia latioribus foliis,&c.)
ftomacho commoda:.

Co rn.letlio Mirum Cornarium fic vcrtere.Seris duplex eft,
improbatur £x quibus filueitris , qux Picris & Cichorium
nominatur,latiora folia habet, St ftomacho ma¬
gis commoda eft quam hortenfis. Et huius
dux fpccies fune , Altera enim Laftucx Scc.
Cornarius tria tantum Seridis ftatuit genera fui
verfionc, vnum filueftre, duo hortcnlu.

Hermolaus quatuor ftatuerc videtur fua ver-
Herntol. fione, vti etiam Anguill. St nos fecimus noftra.

Ait enim Seris fatiua (filu.)quam Picridem ali¬
qui vdcaucrunt , Aegyptii Agon, Romani Intu¬
bum filueftrcm. Duum &ipfa generum tradituri
quorum quod filueftre eft. Picris, cadcmque
Cichorium dicitur. Alterum folio extenfiore ,
gu Ituque gratiore , quam hortenfis. Iterumque
hoc (fcilicet horcenic ) infpecies binas diftrahi-
tur,vnam Ladhicx fimiliorem Scc.

Ruellius aliter vertit. Seris dmlm generum
r utlhf eft. Altera filucftris, qux Picris St Cichorium

ter/io. vocatur. Altera fatiua,latioribus foliis conflat,
ftomacho quam hortenfis yrilior. Qnx(horten-
iis (c.)iceruai in duas fpecics digeritur , vna fo¬
lio latiore,&:c.

Hoc loco male 'dLronei i?* pro ’<s (/j-ofactx®7*?* ha-
bet Matthiolus ex libro fimplicibus Oribafii di¬
cato ; in quo etiam erraucrunt Sarraccnus > &
Hermolaus. Verifimile enim eft horrenfia ori
gratiora elle,quia minus amara filucftribus.Pre-
rcrea infrd ait Diofcor. <u atypica 'd/sb(juixa7*faj'

Cichorii ejeferiptio poteft defumi ex deferi-
ptione Chondrillx apud Diofcoridem, de qua
pbft.

Serapionis verfio habet affinitatem cum
\r*tth,not. verftone Cornarii : conftituit enim tres fpccies
tantum Etidiuix, vnicam tantum filueftrem,non
tot filucftres, quot domcfticas, vt alfcric Mat¬
thiolus.

Intybi hiftonamilluftrare videntur, ea qux
*x pltnt» fcripfitPlinius lib. 20. cap.7. Cichorium refrige-
^.tchorrum rac } j^quit, in cibo fumptum,quod quidem pro¬
pter lingularem falubricatem aliqui Chrefton
.reflo» appgftanc alii pancration. Et filueftre genus,a-
icdypnoH. lii Hedypnoida vocant, latioris tolii. Diligentio-
res plura genera faciunt [La&ucx: ] purpureas,
crifpas, Cappadocicas, Grxcas. Longioris hoc
foliijcaulifq; lati : prqtcrca logi & angufti. Intu¬
bi fimilis. Nec ex eodem genere (Ladfcucx) pof-
funt dici,neque ex alio Incubi, hiemis impatieti-
ores, virufqueprxferentes, fed caule non minus
grati. Seruntur verno plantx eorum, vltimo Ve¬
re transferuntur. Eft St Erraticum Intybu,quod
in Aegypto Cichorium vocant, de quo plura a-
lias. Intubi quoque ( pergit Plin.lib.io.cap.8. )
non extra remedia funt. Erraticum apud nos
quidam Ambugiam[quxdam exemplaria St Ccl-
lus Ambubelam,Corn.]appcllauere. In Aegyp¬
to Cichorium vocant, quod lilueftre fit. Satiuum .
autem Serim,quod eft minus St venofius. Er fil¬
ueftre genus , alii Hedypnoida vocant, latioris
folii. Seris &ipfa La&ucis fimillima.duoru gc-
ncru eft,filu. melior. Nigra ifta & sftiiia. Dccc-
Tora. U.

riorhyberna St candidior: vtraque tamen fto-
maelio vtiliflima. De Cichorio 'in gencte loqui¬
tur lib. 21. cap. 17, ita feribens. Cichorion St ii-
milia circa terram folia habent , germinantibus
( germinanc,vet.)ab radice poft Virgilias.

Seridem fubamarum elfe olus , St magis quod Ser#
filueftre eft, ac ob hoc ipfum Picrida ab aliquib. Pier n
appellatum, a quibufdam vero Cichorium nomi- C tehoriw-
natum, teftacur Galenus. At ambas, Seridem fa-
tiuam 8t filueftrem , adftringente qualitate par-
ticipare,velut etiam Chondrile , quam St ipfiun Ctn^r^
Seridis fpccicm elfe rtadit. De viribus plura in- 9 " 9
fra.

Sed Sc Seris appellatur etiam ii Grxcis' ( Con-
ftautino, Paulo,6c Actio iidZiuoy. Officinae au¬
tem St barbarum Medicorum genus Tfd^/txVy vo¬
cem in Taraxacou corrupcru nc. Txraxaci.

1. Seridis, Intubi, Cichorei , Endiuix,&S'cario- Acquiuocd
cx nomine exhibentur Cichorium filueftre St fa- c “hortum
tiuum.

2. Intubum facilium latifolium, anguftifolium, M

St crilpuin.

5. HedypnoisjCichoriigenus filueftre Plinio. H edjpnoA
4. Condrilla quam aliqui Cichorion, aliqui Se- CondnlU
rim appellant.

V Chondrillx altera fpccies a Matthiolo ad Ci-
chorium etiam refertur.

6. Laducafilueftris,qu.i hodie fub Endiuix vo- £*"*«*■*

ce vmntur,quauauis 11011 lit vera Endiuia. *l **

7. Intubi nomine, male in Virgilio quidaauem
intelligunc,authore Hermolao.

8. Cichorii nomine veniebant foliim iilueftria

olera, Iulio Polluce authore: qux St gracilia Sc olus (U*.
tenuia cognominantur in Oifidio.

9. Cichorium tertium fiue filueftre floribus exi- Hyofirk
guis luteis, inquit Dodonxus, non absrc Hyofi-
ris,aut ( vc quadam exemplaria ) Hyolciris elfe
exiftimatur.

10. Endiuiatn luam maiorem, fiue Serim, aut In¬
tubum latifolium habet Tragus , quam nos La¬
ctucam Romanam longam, dulcem noftram cdfe
fufpicamur.

11. Intybum filueftre duplex Tragi, Scariolafeu
Serriola diCtum , Sonchus afpera a nobis inferi-
bitur.

12. Prxter iam commemoratas Intybi filueftris Soncf, rad
fpecies, aliam quandam ad muros repetem com- repente '
memorat, & hanc Sonchum radice repence no¬
minamus.

1^. Cichorea candida& rofea Traei aCicliorea Cu
cxtulca ( Cicliorioluuclfcri ) ab eo pruno loco t9jett
deferipta, colore tantum differt.

14. Cichoream tertiani habet Tragus luteam
qux eft Hieracium maius.

15. Cichorea quarta eiufdem qux fit nondum
mihi appatet. Eius tamen tertix varietatem Co¬
lum elTc credimus.

if>. Cichoream quintam Tragi, nos Chondril*
lam vimineam fecimus.

17. Pro Endiuia fcu LaCtuca filueftri poteft vfur-

An Latium
ca Romn
n* duleitl

Senet tee
afper*

Hteraeiw

manet

Chondril! A
^tmtrtex.

pari LaCtuca leporina Apulei , inquit Tragus,
eamque inter Cichorcasdc Intyba refert, deleri-
ptam cap.dc Lagopo tertio loco cap.SS.lib.i..

18. Matthiolus £ndiuiamcrilpam,vt vocat, di-
ftinguir ab hortcnfi latifolia in fua hill.plant.

19. Intybaceo generi funt , teftc Matthiolo, qui
adferibant Cyanum, de quo agimus l.z£.H.n.g.

leporina

Cynriu;

CICHORIVM SILVESTRE ET

R

fatiuum.

Adice pollicari , laflc prqgnanti : qux tor-
cuofosfuos caules pro/erc eodem fucco tur^

,^8 HISTORIAE

gidos , hirfu-
tos, vari eque
in r-iwmdiua-
ricatos : folia

_ . . . Vfe &{& Wctif Dentis leo-

Defc"P“0 5r Mt nis, profunde

incifa,alias in¬
tegra , aut
quim leuifli-
ma diffc&a,

crifpa, pilofa:
flores fuccefli-
ue emicat ex
foliorum fu-
premoru alis
& cauliu latc-
rib9,Det'slco-
m«, fed colore
cxrulco , in¬
terdum albo:

__ v . tota planta a-

mara infignittr dcprebcnditur:rad:x, caules, fo¬
lia, flores ;per culturam maius & mitius eua-
dit : in fpontanco interdum caulis monftro-
fam acquirit altitudinem.

Eil,inquitMarc. Virgilius , Qchotion pe-
Cieherh» regrina Grxcis vox , quz omnia Inty-
£tn<- Eorum genera ftrrml indicat. Etfi ab aliquibus
r*Ut ad amarum Intybum contra&a fucrit.Nec quic-
quam videtur in antiquis Icriptonbus circa con¬
generis piant* huius appellationes certum.
Accert£ ex eo facile eft colligere , nullam in his,

nec Grxcis , nec Latinis, certam perpetuamque
appellationem clfe : fcd in Grxcis Cichorium
nunc agrefte , nunc fatiuum Intybum indicare:
Picridem femper agrefte : quemadmodum Se¬
rim plerumque fatiuum. In Latinis Intybum
modb fatiuum, modb agrefte ; Ambubeiam au¬
tem agrefte femper. Nec fore antiquos au&o-
res legentibus aliquid vtilius, quim prxcedcntc
rei conieftura, contra quam in exteris fit , non
cx vocibus res , fed ex rebus voces intellexilfe.
Solus Cclfus lib.i. cap.ap. de vtroque genere a-
gens,ad certas voccsin medecina rem contraf
xifle videtur : fatiuumquc Intybum ,filucftre
Ambubeiam appcllafle.Cenfcrctquc Marcellus,
quoniam graui periculo in medicina hxc va¬
nantur , fatiuumrn Grxcis Serim , in Latinis In¬
tybum. A grefte in Grxcis Picnda aut Cicho¬
rium in Latinis Ambubeiam femper appellari:
vt certa nominum ratio certam legentibus rem
indicaret, nift in medicxmatcrix nomenclatura
audacior videri aliquibus timerer.

Luminare maius vocat Endiuiam alteram Sc
Cichorcam,& Endiuiam magis amaram Auiccn-
Sjnort. nx: Intubum quorundam, aliorum Solfequium,
Sponfam Solis , In tubum erraticum Plinii , Ro-
ftnim porcinum : videtur etiam nominare Sca-
holam agreftem & Bartifcfccre.

Croncnburg. in fyr. de fucco Endiuix Serim
fiue Intubum erraticam, vel filv. Picridem -i£tii,
S< Cichorion Celfi, Latinorum quorundam Am.
bubaiam &: Ambubeiam , offic. Cichoream no¬
minat, dicitquc Tragum hb.i.cap.91. in fex diffe¬
rentias hanc plantam digeflllfe, vbi poftremam
iurc fatiuam afferat , fiquidem in Hollacdia &
alibi» vtretur, omnes pharmacopolx in hortis
l. «am diligenter curcnc, hiemis patientem -.folio¬

rum ftipicvbus lanugine molli veftids.Sed errat.
Tragus non loquitur de Cichorea culta, fed In¬
tubo fatiuoA Cichorea culta differente , de qua
vcfba facit Cronemburgius. Tragus loco d-

PLANTARVM.

taco dicit. Erraticum Cichorium ^rulco flore.

Cichorea i.fiuecxrulea[ in quo genere, rarifli-
meramen , inueniuntur plantx , quxpartim EmrCn »
candidum, partim rofeum geranc florem) eft »e»bur£‘
herba folans, qux Varroni Solfequium, Helio¬
tropium, &AIgyptiis Agon dicitur: Cichorea
fatiua Sc erratica [hinc pingit folo Cichorex Ctch. c#*.
nomine:pro illa Intybum exhib et fatiuum,]per-
tinenc ad caput Diofcoridis de Seridc,potcftquc
fieri, vt apud Theoph.lib.7.cap.7.&: 11. Intyba roj€t
& Porccllia vocemur. Hchotrot

Recedit a Trago Cordus in Diofe. Iib.if.cap.

19;. ita feribens: tocgftart herba didta Germa-^^^T
nis, vulgo creditur efle Heliotropium , fed fxl - Pi°nUm„9t\
so , cum fit Cichorium, i. e. Intybum agrefte: Serit ntt.
erroris caufarn protulit Plinius, qui cxtulcum Verede*
florem Heliottopio tribuit. Idem lib.t.cap. ifio. rW4-
ait. Intybum filucftrc,quod Cichorium & Picris
ob amaritudinem vocatur, & Amarago i Gaza
in Theoph. interpretatur , in phartuacopoliis
cichorea nominatur : flores habet cstrulcos,qui
fere femper Solem verfus inclinantur , vnde c-
tiam i qutbufdam Solfequium flue Helio tro-
pium appellatur,quamnis Hebatropium diuetfa
fit ab Intybo fiucGchorio,5c fuis generis herba.

Defcribtt hancCord.hift.Iua lib.i.c.tfrr.deCicho-
rio fiuc Agrcfti Intybo cuiappofuitfiguraTta-
gtGefnerus ,cui de hort. etiam Intybum agre-
fle dicitur tlncat.pl. Ambubciajlntybus agreftis
& errati cas.Seris & Picris.

Subfcribit Cordo Amatus, qui hanc lib.i. e-
narr.uS.titulo de Endiuia[plures enim didlo lo¬
co aediuerfos titulos habet,] intelligit, vbi grx-
ceeietr aypfit, xr>de*w , d, my-ptr vocatur j latita
Ciehotium.lntubum agrefte,&Ambubeia.ls au¬
tem pto Seride filueftri.Intybu fatiuum exhibet.

Brunfelf. tom.;. Rhapfod.jj. Solfequium Ci¬
chorium facit , ac ex Intyborum genere efle pro-
nunctat, quam bene autem SoUeqDium faciac
etiam ex ' Fuchfio patet. Rudiflimus' , in¬
quit, error quorundam , qui hanc [ Intubum
lilu. fiue Cichorium inferibir] Haliotropiumcf-
fe contendunt: cum tamen pnmum folia repu¬
gnent, qux non funt Ocymo fimilia,neque can-
dida.fed nigricantia magis : deinde non(ieinper)
candidum, fcd magna ex parte catruleum florem
habet. Radix denique eius, vt Heliocropii,non
inutilis, fed experientia tcfte,mire efficax. Qui¬
bus omnibas accedit manifefta cumaliiS fatiuis
Intubis fimilitudo,qii2vna fatis docet Intubum
efle filucftre : Sc non Heliotropium : vt quorun¬
dam temeritatem non fatismirati queam , qui
contra apertam veritatem, & omnium Medico¬
rum confcnfum, fecus pronunciarc audent. Si¬
quidem fpccics eft erratici Intybi, a Plin. ltb.io.
cap.U. memorati, qux Grxcis vixatr dicitur
aot, Lat.Ambubeia,vulgo hctb.& oflic. Cicho¬
rea; filucftris (addit Dod. gall. qui eam hoc ti¬
tulo pingit: Intubum filu.Cichotium , facitque
Cichorea & Sefidein vtxui)^i\\.Cuhor(cfiuu»gt ,
Gcrm.roilb iucgmarr/ Bclg tmlbe £.icoreyc. Ci-
choriumde Intybum (inquit Dod.lat.infol.)eiuft-
dem generis funt. Sed Intybum fatiuum. Cicho¬
rium vero filvcftrc. Et hoc duplex clt Vnum la¬
tioris folii, Hedypnois Plinii: alterum quod a-
marius eft, ac roipir Diofcoridi dicitur ; Lar. In¬
tubum filueftrc, Intubum agrefte , Intubum er¬
raticum ,&Chicorion;oihc. Cichorea,Gcrm.
wcgirart [ quafi viarum cuftos.vel tvcg Kei§

[quod peregrinis quafi viam indicare videatur ,
Fuchf.)f)irtbUuff/ & SwinegWirbtl, Cordo;

Au.

therum.

Matth not.

Error

Matth.

Serts.du -
AnguUl'.

Chrefion.

simbugta.

Curoximu.

fntyb rufti-
chs- Am¬
pulla

AmtcafoUs
T <tra.\acb.

LIBER XXIV

10055

Bclg.iTicdrcyc : Gall. Cichoree , It. Cichorea, Tor-
nafole, Lob. Giirafole, Radicula , Radichio , &
Radechio, Tabern. Hilp. Almerones 6c Cichoria:
Angl.cfycforye : Boh.0tevba£ &c (T^afalFa j his
addic Nomenclator Pannon. Incybum fiin. ci-
rulco Horc Hiingari ccNapra ncz^ofiu vocari: Po-
lon. pobrofuyf,Tabcrn. Arab.Dumbsbc.

Macchiol.in Diolcor.lib.a.cap. 115. duas figu¬
ras ponit , quarum alteri titulus eft, Intybus
filucftris, fiuc Cichbrium : alteri Cichorium fa-
tiuum. Seris faciua , dicit is , in Italia in hortis
colitur, folio erraticae ampliore: in Seridum lil-
ueftrium genere ea etiam Seriola dicipolfct,qu£
paflim in hortis colitur : Plinio Cichorium ipfu
proprie Ambugia, vel Ambubcia dicitur.Ide eo¬
dem capite, Chondrilli titulo Cichorium pro¬
ponit ,vc& in somm.cum mag.fig.lat.&: ital.ac
priterea aliam iconem Intybi minoris, ac aliam
Cichorii domcftici, & aliam Cichorii lilueftris.
In Hift. germ.fimilcs figuras priorum commen¬
tariorum habee : vnam quidem fub hoc titulo :
(6arten roerfwart/ itulber 0cartol : Intubus
erraticus , fiuc Cfchoriu n hortenfc : Alte¬
ram fub hoc : jklb : Intubus erra¬

ticus, ficte Cichorium filucftrc:diciteriam vocari
©omicmmrbel/ Heliotropium.

Nos Cichorii iconem vnam proponimus tan¬
tum, & hanc ex Fuchfianis,qui iam erat parata,
videturque futhccre pro Cichorio filu. & fiatiuo.
non enim ita mutatur cultura, quin fimilitudi-
nem magnam retineat cum fpontaneo : nobisi-
deo non multum arridet icon Matthioli Cicho¬
rii fatiui luie domeftici : placeret potius pro eo
planta , qua: proponitur in coram.cum mag. fig.
pro Intubo minore. Difpliccr quod Chondrilla
luam i.ffonfundat cum Cichorio , quod latis pa¬
tet ex icone , quam poftea in Hift. germ. reiccit
non fubrogata meliore.

Corn. in Diofcor.Silueftris & erraticus Intu¬
bus dicitur. Lonic. Wilb ttccfivcif?, Cichorium
agrefte. Lacuna:, Tum. ( cui & Incubum lilu.i.)
Cord.hift.Geln.cat.pl.Eur.Cordo. (cui & Intybu
lilu.)Cichorium.

Cichoria noftra intelligitAnguill.per Diofco-
ridis Serides duas primas : vnam, quas Picris &c
Cichorium vocatur. Alteram latiorem : ambas
filucftres : primam fponte nafei tradit, qua: li co¬
latur , facere lolia latiora, & in Italia dici li Ra-
dichi. Idem cap.de Chondrilla ait,Taraxacum i-
dem clfe cum Cichorea : id patere ex Auicenna.

Lob.Adu.Seris filu. Picris, Cichorium. Item :
Cichorium fatiuum CKruleum, Picris eadem.
Obf.Seris filu. Ambubcia. Item : Seris latiua. I-
con. Plant.Seris,Picris, filu. Cichorium. Item:
Cichorium fat.casrulcum.

Tabern.Icon.&: Hift. Cichorium. Item : Ci¬
chorium fatiuum. Et: Cichorii fatiui altera icon.

Et tandem : Cichorium album fatiuum. Cicho-
rium(inquit is in Hift.)vocatur in genere a Dio-
fcoride, Theophraft.Gal.& aliis, 7nx.fi < , xjx^?‘°h
ci'ytiov ^ alftf dyticl , Conft. 7fco'tuo\i , Pli¬
nio Intubum erraticum, Chrefton, Ambugia,&
lib.2.de remed.Citroximum, Marc.Emp. Intybus
rufticus , Gaza Amarago 8c Ampulla : Nic. My-
repfo Heliotropium ccruleum,Celfo Ambubcia,
Guil. Placentino Roftrum porcinum , Petro
Crefc.Sponfa Solis, aliis Amica Solis , Sollequiu
casruleum, Endiuiafiiu.Seris erratica , Serap.
lib. de temp. fimpl. cap.145. Taraxacon : Aui-
cennaTaralcun, aliis Arab.Taraxaten , Tarafe-
qui, Tarfequi, Taraxacoron, Alteraxacen,quq I
nomina Arabes k verbo grasco Troximuro mu-
Tom. i I»

tuarunt : dicitur aliis etiam a Steph. glolfogra-
pho Haliabbatis,& a Scrap.Hundebe, Humdebe HundSc
«3 c Sualben, Dundebc&: Dumdebe, qui nomina
orta funt exgrica appellatione Intybi, qui qui-
dcin tam hortcnfe quam filueftrc Cichoriu de- Dmdebq,
notant. Arabes enim filueftre Cichoriu Tara¬
xacon & Altaraxacon folum nominant. Cicho¬
rium flore «ft ciruleo , qui fecundum Solem co- So^m
uerticur , qui mane oriente Sole fepaulatim ape-
rir verfus Orientem, circa Meridiem plane aper¬
tus, lurluui Solem refpicit : poftea fe conuertic
ad occidentem , & occidente Sole omnino oc¬
cluditur, 8c claufus notftti manet donec oriatur
Sol. Et licer cadum nubibus fit obdu<ftum,attame
poliunt ex hoc flore dici partes obferuari. Vt e-
nim nubes Solis curfum impedire nequeunt, fed
lumen folum terra: tollunt : ita priuatio radioru
Solisquidem impedit quominus flos recludatur,
fed curfum eius herba: miniine retardant, quod
internatura: miracula reponendum, A: hinc Sol- Herhtl
ftitialis herba merito nuncupatur. Sccindu ^ dlralJ '
Cichorium cft flore albo. Tertium eft pulchro"
flore, colore rubello ,letbfar8 , Cichoriu m pur¬
pureum. Quartum cft Cichorium cui r i vnlga-
ri limile, nili quod cultura maius Sc cib. , • > n-
modius, flore ciruleo • Cichorium fatiuum 3airs
Cichorii fatiui altera icon. Quintum
Cichorium album fatiuum. CmpiUtor Tabcrn, CompH.
abfquc necelfitate multiplicat figuras, quatuor T*b.norJ
non erat opus: color enim nullam facit differen¬
tiam, qui figura exprimi queat : Verum quidc
eft cultura nonnihil variari Cich.erraticum.

Camer. apud Matth. germ. Cichorium fatiuu,
vel hortenle. Item: Intubus filucftris.

Hift.Lugd. Intubum filu. anguftifolium. Et :
HypochirisDalechampii.Duifiguri apud H. H'L' nm*

& dua deferiptiones vnius pianti.

Et hoc a Calp.Bauh.eriain annotatum. Sed is
non animaduertit Hifioriam infuper aliam fi¬
guram proponere, cui nomen fecit , Intubum
filu. latifolium. Cichorium latifol. Matth. Seris
fatiua Lobelii. Huius quidem folia lunt integra,
qualem differentiam in deferipeione noftra tra¬
didimus.

Gerardo Anelo Hieracium latifolium quoad tT.
r 0 1 r , /• 1 n icractum

nguram.non autem delctiptioncm. Is hguram £r^

Cichoreijliue Intubi erratici Tabernamontani r<u- Gerar.
male ponit proHieracio. Item: Cichorium la- di
tiuum, (Garbcn 0uccorie. 1. Cich. fat. latifol.

Broabe ^arben 0uccorie. Icem poftea : Cich.
lilueftre, milbc 0uccoric. Gcrardus ex Tabcrn. Gerdr^
Cichorii&fatiuialteraiconefacit Cich.latifo-
lium,quafialiafitfpecies:Cichoriifatiuialbiico-
nem Tabem, ponit pro Cichorio ftlucftri.

C.Bauhin.Ehyt. Cichorium 4. fiuc fatiuum :
CichoreafatiuaTragi lib. 1. cap 91. flore albo&
ciruleo, quare huius tres icones apud Tabern.

Item : Cich. 5. fiuc officinarum : Seris , Picris
Diolc. Cichorea Theophraft.Intybwm erraticum
Plinii. Eidem apud Matthiol. Cichorium do-
mefticum flore ciruleo & albo. Itera : Cichoriu
filu. oflic.feu Picris. Ego cura Fratre Cichorium
fat. non feparo ab erratico , qui cultura tantum
mutat nonnihil : fi non colatur,quod fuit latiuu,
iterum fit erraticum. Tragi autem Cichoiteam
fariuam huc non refero , fed ad Intubum , fiue
Endiuiam fatiuam , quoddeinonftrat etiam fi¬
gura.

Thal. Intybus filu.feu Cichorium filu.floreci-
ruleo, duplicis differentia:. Altera enim conftat
folio prorfus integro : Altera in lacinias difru-
pto. lftiitt fpccks, rarius tamen, aliquando flo*;

Qqqq 1

IOLO HISTORIAE

rc candido fefe offert > vt ad Harcyniam circa
Wcmigeiodam.

Sthvvenchf. Cichorium filu. albo flore, Ci¬
chorium album.

locus. Cichorium tilucArc , inquit Dodonarus , non
raodo in horris feritur , led Sc per vniucrfam
Germaniam,tum Sc alibi fccusvias ac locis in-
tempus. cultis exit : ac potifflmum folia habens profun¬
dioribus infurislaciniatajquod^c reliquis ama¬
rius efl. luliodc Augufto menlibus praecipue
-cum floribus reperitur: femen interca perfici¬
tur. Cichorium obfcruaui Monfpclii florens
Iunio ; Balileie ,qua itur Moutets Octobri inter
portam cineream & lapideam intra Sc extra vr-
bcm,& ad ripam fluminis 23tr(cd? & alibi. V idi
Vfus Lugduni Sc Patauii, quibus in locis copiofus v-
rttdicum fus radicum elixarum in acetariis menfc Ianua-
rio Sc Februario. Tanta eft Cichorii fimilitudo
cum Dente Leonis Veris principio, vt dilHcile
iit difeernere has plantas. Cychorium flore albo
cultum Montbclgardi habeo in horto E.C.ex
femine Stutgardia miflo, fcipfumcx femine de-
ciduamultiun pfopagans , Sc non cultum ab er¬
ratico uon differens, licet in loco culto prouc-
niat.

Flos Solfequii , vt Brunfelf.annotat , fcu Ci-
muacSfi. chorii, inicdtis formicarum cumulo in rubrum
vertitur colorem, idque magno natura: miracu¬
lo.

De omni Scridc Diofcorides hxc prodidit.
Vires & v- Refrigerat vtraque Sc adftringir, ftomacho vti-
fus liflima : aluum liftit coda , li cum aceto alfuraa-

tur. Siluellres ftomacho meliores : quandoqui-
Sjlucflrct dem aeftuantem ipfum, Sc quem imbecillitas ve-
c*rd'.tcu xct,cibo leniunt. Cardiacis per le aut cu polenta,
Herb*. vtilitcr illinuntur podagris, Sc oculorum inflam¬

mationibus auxilio funt : herba cum radice illi¬
ta, percudis a Scorpione fubuenit , igni iacro
cum polenta medetur. Succus cum ccrulla Sc
aceto , valfct ad illitus eorum , qua: refrigeratio¬
nem defiderant.

Succus- De Seride eadem fere Plinius. Vtraque Ao-
£x rlmio mach0 vtilifliina, prxeipue quem humor vexat.
deScnde. Qjjp aCeto in cibo refrigerant , vel illitae, difeu-
» tiuntque vel alios morbos quam Itomachi. Cum
olentafilueftrium radices Itomachi caula lor-
entur, Sc cardiacis illintmturXuper mammam
finiltram, ex aceto. Omnes ca: Sc podagris vti-
lesj Sc fanguinem rciicientibus. Item quibus ge¬
nitura fluit: alterno dierum potu. At de Intubis
& Cichorio. Intubi quoque non extra remedia
func.Succus eorum cum rofaceo & aceto capitis
dolores lenit. Idem cum vino potus iocinori-
bus, Scvcfica:, & epiphorisamponitur. Et mox:
Cichorium refrigerat in cibo Uimptum : & illi¬
tum, collcdioncs , luccufquc dccobti ventrem
foluit : iocinori , Sc renibus , 6c ftomacho pro-
dc(t : Et paullo po A. Quod quidem propter lin¬
gularem falubritatem aliqui Chrefton appellat,
alii Pancration. Et lilucltrc genus , aliiHcdy-
pnoida vocant latioris folii. Stomachum diflo-
£ lutum adflringit cocta , crudaque fiftit aluum.

Et dyfcntericisprodcft,magis cum Lente Jlupta
Sc conuulfa vtroque genere iuuantur. Item
bus genitura valetudinis moibo effluat. Ita
: . _ -i .V nomina &: facultatem clare diftin-

gui.

Sub" in a u:r. cf: fflus, inquu Calenus, Scm-
gisqnodaggreilceiLquodcb ul ipfum o, ■
h. e. amaram quidam. nuncupant. Eif autem fic-
l;: frigidrque tcn.p erameMuis • ru:r que pi .

PLANT ARVM>

mo exceilu. Porro domeltica Seris magis etiam,
qu^m agreAis refrigerat , fed& humidicatis
multa: admiAioficcitatetn extinguit: verum v-
traque adltringctis qualitatis cit particeps. Et a-
lio in loco. Cichoria Sc Seris cibarii generis
funt : nam apud nos ruftici hxc edunt Sc cruda
&co6ta. Vticur etiam iis Eraliltratus abunde in
gffc&ionum circa aluum curatione. Facultas
horum olerum fuiFrigida e A , &fubamara, ac
modice adftringens. Et propter has facultates Ct ut'
optima funt pharmaca calidis temperaturis
hepatis : nam pratcrqu&m quod moderate re¬
frigerant, robur etiam vifceri addunt per ad- TcmpcrJ
Aringentem facultatem. Prxtereacommifluras
ofculorum venarum in lima vifceris parte,ac eas yi,eerum
qua: in gibba funt , extergens. Neque vero fri- obpruaso.
gidas intemperies magnopere laedunt , quemad- nes.
modum quae frigidam humiditatera ablque ad- Jq**
Arictione aut amaritudine habent, facere folent. P,lUt
Cichorii decoquitur herba & radix, apud Tra¬
gum, vino aut aqua, & calidum bibitur id. dcco- jrdmfe-i
ctum, aduerfus obAru&ioncs iecoris, lienis, fcd hns.
in principio hydropis, & malo corporis habitu,

[Graecis dicitur] hoc remedio vti con- .

uenit : ad eadem valet aqua di Afflata , imprimis t umores.
verb arAuanti Aomacho,& ardentibus febribus,
imbccillitatique cordis utilis cA. Folia Cicho¬
rii caerulei abcefflbus, rumoribus &inflamationi-
bus, nec non pudendorum puAuiis impofita,do-
lorem mitigant, ardorem extipguuur, calidae po¬
dagrae commodifflma.Verum aduerfus iamcom-
raemoratas affe&iones aqua deftillata maioris
e A mom enti, fi ca in linteolis lineis excepta af-
febtis partibus imponatur,maxime verb hoc pa¬
cto vfurpata anthraci auxiliatur. Aquec floribus
cxruleis deAillara, inflammationibus &caligini
oculorum impofita.potenter remedium adterr.

Coniunbtim quoque de omni Seridis fpecie

Matth.agit. Intybus, air,&: Cichorium feledtif- Ant rax’
fimum prxbent medicamen immodice calenti
hepati, qaocunquc tandem modo vfurpata, fiue
foliis recentibus crudifque aut codtis come-
Ais , fiue fucco, aqua Aillaritia, aut dccobto hau-
Ao, fiue , ficcorum foliorum puluere aflum-
pto : modice enim refrigerant & adAringunt,ro-
bur Sc tonum iccinoris conferuant , eiufque ve¬
nulas obltruttas expediunt , idque amaroris
cauffla : tota fubAantia hepati familiaria funt,
non tantum in calidis eius alFc&ibus , verum c-
tian? frigidis ex vino albo cum Pctrofclino, a-
liifque fi milibus calidis plantis diureticis deco-
bta Sc pota: folia co&a ex accro come Aa gonor-
rhaeam reprimunt. Dccodtum Cichorii Ibtcri-
corum fa-dos colores delet bibitum : femen con¬
fractum , & vino hauAum ante infultum febri¬
lem, cnm mitiorem reddit , Sc tandem percu-
rar. Ego huius folius planta: cx aqua dccodum
egenis lhepc propinaui in febribus vtiliter: effica¬
cius erit remedium, fi Cichorii cum floribus fu¬
mas M j Sc minutim concitum cx vini albi gene-
rofi lib.i.dccoquantur bd medias, bibatur cola-
men mane calidum , quatuor aut quinque hora¬
rum ieiuniofequente : eodem modo diebus ali.
quot iteretur. Quibus natura calidius hcpar,do-
lorescapitis& catharros generat, vinum aqvT
Aillatitia diluunt : radix eiufdcm faccharo, con¬
dita , hepatis calorem rcr. pcrat. Aqua Cicho¬
rei cun: i i:-.r eis impofita fingularc creditur ad
,:iicn • pcAifera remedium. Foliorum eius
! <, cu:n olcorofato & aceto roincco cepha-
. ;r. • , :a:us lenit. Scabiem tollunt Sc cu¬

tem

Ajua c (Ic¬
tibus.

LIBER

tem emaculant, cx contufaCichorii radice offu¬
la: cum aqua rofacea.

Cichorea appofitafcdat Bayrus dolorem ca¬
pitis, &: aquationes a Sole fadas. Flores Cicho¬
rii ad calculum dcftillari meminit Gefnerus.Ioa.
de Monte exper. commendat ad oculorum
calorem &c ruborem aquam ftillatitiam: de
qua vide plura cap.de Unaria lib.29. Idem te-
ftatur radices codas cum carne &c efas certum
remedium effe contra omnes fibras. Radix Ci¬
chorii filu.flore albo , fi certo tempore effodia¬
tur ab obftctr:cibusperitis,crcditur partum ac¬
celerare fubftrata parturientibus , vt feribit
Schvvcnckfeldius. Plura de viribus qui Fcirc
volet, legat Matthiol. germ. & hiftoriam Tabcr-
namoncani.

1NTYBVM SATIVVM TRIPLEX.

lutyb.fativ -latifolium.

AEftiua
eft pian-
ta , hiemis a-
pud nos haud
Facile patiens,
radiabas fi-
brofis , lade
p regnantibus:
folia per ter¬
ram iparla ,
antequa cau-
lelcar , longa,
lata, nonnun-
quam angu-
fta , Ladbuc.e
foliis fimilia,
in abitu fub-
inde crenata,
fubamara,qu^
hortulanoru
magonio cri-
fpa aliquando
coiiipiciutur,
& alba: caulis
cubitalis 8c
fefquicubita-
Ks, lamis, ftri-
arus , inanis,
multis ramis
brachiatus,
tortuofus,vul-
ncre lac fun¬
dit : flores ex
foliorifquq in
caule hedera¬
cea funt , mi¬
nora ) alis c-
micant caeru-
lci. Cichorea:
filueftris : fe¬
men quoque
cofimile. Flu-
ius Ipecies
prouenit no¬
bis Italo fe-
femine, folio
laciniato ,
quod differt
a Cichorio
culto.

Corn.Diofc. Intubum fatiuuin lata folia ha-
Tom. II.

lutyb.fativ. angujli folium

XXIV ion

bens, corrupta voce Endiuia vocacum.Et aiteru
anguftis foliis,Scariola appellatum. Satiuusln-
tubus, quem priuatim Plinio tcftc lib.20.cap.
Serin nominarunt Vetercs,in duas a Fuchfio di-
ftrahiturlpccics. Qiyirum ynam latiore folio
conftarc feri-

Intyb. fatiu. crifputn. bit , ac Ladu-

cx. limiliorcm
facit , Intu¬
bumque fat.
latifol. fiuc
Endiuiam in
hili. &icon.
inferibit, qua
ait in omni¬
bus pro vera
Endiuia debe¬
ri vfurpari of¬
ficinis. Nam
qua hodie fub
hac voce vta-
tur non elle
vera Endiua ,
led Laducam
filu. , vt luo
didum loco.
Alteram , qua
Intubum fati-
uum angufti-
folium , fiue
Scariolam inferibit , angufliora habere folia , 8c
lubamaram effe tradit, ac diminuriuo a Seris no¬
mine Seriolam dici teftatur. Nos Fuchfii binas
admittimus icones, non enim diuerfam ab Intu¬
bo clifpo ftatuimus, licet non parua, ratione cul¬
tura, in his reperiarur varictas.Suffccilfetquide
vna ex Fuchfianis , fed quia iam erant fculpta?,
eas Ledorum oculis nobis fubiicerc placuit.

Exhibet eas quoque Amatus,ac quidem fub
Serxdc filueftri,Inrubum fatiuum latifolium pro¬
ponit: fub Scridc autem fadua, eiufdem Fuchfii
Intubum fatiuum anguftifolium. Nomina autem
qUit Seridi fuse filueltri adfcribit , ei nonconue-
niunt,fcd Cichorio, de qua re ante. Amatus au¬
tem de luis Seridibus a le icone exhibitis loqui¬
tur, quando air. Domcftica vero Endiuia duplex
cft,altcra latifolia, hortis familiarifiima, &qua:
terra obruta, alba reddita, hibernis menfis, oxe-
lxo & lale,cruda,& coda anteponitur, quanqua
vniuerfa Hifpania , lic paratam eam nunquam,
quod lciam, viderit, quam aliqui Endiuiam , alii
vero Cichoriam vocant.Altcra vero ardioribus
foliis Endiuia,a Seri Seriola, poftvero Scairiola
nuncupata eft. Cxterum ab Intybo , fiue Intyba
corrupte Endiuia deduda eft.

Flate eft illa Cichorea fadua Tragi , Seris fati-
uaanguftifolia Diofforidis, quo nomine & In¬
tybus vocari meruit, poteftq; fieri vt apud Thco-
phraft. lib.7.cap.7. tk 9. Intyba &c Porcellia vb-
cetur. Cordi in Diofeor. Intybum fatiu. ab I-
talis Endiuia fatiua vocatum. Cordi in hift.
(cui figura Tragi addica)Cichor.fatiuum ab Ita¬
lis Endiuia hortenfis , feu fimplicite* Endiuia
nuncupata. Matthiol. in Diofeor. Intybus hor¬
tenfis. Et : Intybus hortenfis alter. Iri cdmm.
cummag.fig.Lat.& It. Intubus maior,& Intubus
minor. Endiuia maggi ne & Endiuia tmiure. In¬
tubus crifpa. Et quoque tertium Intybi hortenfis
genus,amplo,foliosoque celpiteproucniens, fo¬
liis magnis,fed vbique in ambitu crifpis ac fim¬
briatis, caule exreris maiore , crafliore,tenerio-

Qiqq 3

Dcd. not.

Serif hr-

t en [it .

Cichorea
/ .mu*
Intjbus
maior.

Intjbum

Endtuiol a.
Fomana.

ion HISTORIAE PLANTARVM

reque , in acetariis expetitum reliqua cumcxtc- i
xis paria funt. In Hift.germ. Intubus fatiuus ma¬
ior, fcu Endiuia , JEnbiuicn. 2.Intub.fatiu.minor
(Bartcn ©cariei/ vera fatiua Scariola. 5. Endiuia
crifpa, (Bro0c Fraufc sEnbuitcn.

Matchiolus ponit[Fuchfium imitatusjduas ico¬
nes valde fimilcs pro diuerfis plantis , eiufdcm e-
xiftiraariin,ncc dcinonftrat , qua in re differat In¬
tubus alter a Cichorio latiuo:cuius icon etiam fi-
milis: in comm. lat.& ital.cum mag.fig.pro Inty¬
bo fiue Endiuia minore ponit diuerlam iconem:
folia enim laciniata appingit, ea placet pro Ci¬
chorio.

Dod.gall. Intubum fatiuum latifolium, Cicho¬
rea doir.eftica i. Endiuia aliorum, oftic. Scariola.
Intub.fat.angullifolium , Cich.fat.& hortenfe of-
fic.Cichorea domeftica.Lat.in fol.Intub.fatiuum,
dea prior , dete uu-icte’. ab Auic.ac Serap. Taraxa-
con.ab Italis Scariola nuncupatur , quam appel¬
lationem plcrxque O.Hc.leruant , qua: & Serio¬
lam ipfam qualiScridem haud perperam vocitant,
fcd minus rcdfc Serriolam per duplex rr.namSer-
riola Ladtuca filueftris eft. Dodon.no n amplius
meminic Intybi fatiui angullifolii, quod mirum.

Gcfn.hort. Intybum( Endiuia vulgo) Italicum
latifoliu , quod ad acetaria hiemis.terra obruitur:
Cichorium latiuum.

Lob.in Adu. Seris, fiue Intybum fatiuum latifo¬
lium, Endiuia, & Scariolaoflicinis. A Cichorio no
tantum cultu, fcd etiam gcncrica diffcrecia diftat:
nullo enim ncgle<ftu,tranfmotione,ali6ue incom¬
modo vifa fuit vuquam in filueftre aut Picrim Ci¬
chorium degenerafle, aut hxcad fpccicm huius
Seridis promouilfe Etmanifcfta radicum diffe¬
rentia, eft enim Cichorii bene habita, carnofa ad¬
modum, grata: Endiuia: vero fibrofa, pene nulla,
nulliufquc vfusin cibis, alicubi tamen in quibul-
dam compoikionibus. Lob. Obi &c Icon. Piant.
Intybum latiuum latifolium, Endiuia & Scariola.
Omifla harc poftrema vox eft in Ic. Plantin.

Anguill. Seris hortenfis 2.Diofc.Endiuia noftra
[Italica] alba.

Lonic. Scariola latiu.latifol. Intubfat. latifol.
Cichorea fat.latifolia.

Tabcrn. Icon.& Hift. Intybus maior , (Brog
J-Enbiuien. Xee«-,* ie*t Zpe&fSc Ki^aexov x??w»tf7W,Pli-
nio& Latinis authonbus Intybum, Intubum, In¬
tybus aut Intubus, Intybum latiuum autdomefti-
cmn, Seris fatiua & Cichorium domefticum, Her¬
bariis Endiuia, Endiuia maior , End. fatiua fiue
domcftica Romana. Serap. 6c Arab. Dunbebe,
Dumbcbe Humbebc, Hundebc&: Endcla , Boh.
©crbaf / Polon. T)olcrr5&fcllelcrt5/inCandia
Endiui.i.Intybus crifpa, Fiaug iEnbiuicn/Endiuia
crifpa: Belg. ££ccrolbc SBnbitite: crifpitudinc fo¬
liorum i pixcedcnti tantum differt. 5. Intybus
minor , fl«ni£nbiuien:cuinominagraecapriori
firailia , hodie vocanr dotov , Serium & Seriola,
Hcrb. Cichorium far.minus, Seris minor, Endiuia
minor , intybum anguftifolium,Endiuiola,pra<fti-
cis Scariola,Neapoli dicitur Scarola: Hifp. Seraya
inuida. Primo fimilis nifi foliis elfet longioribus
& amarioribus. 4. Intybus minor flore albo,Ser-
riola alba,& Scariola alba:£prxcedenti folo flore
albo differt. Monuimus ante plantam folo colore
differentem non mereri propriam figuram.

Camci.adMatthgerm.Endiuia,lntybus fatiuus

a.Endiuia crifpa. (Drofc Fraufe iBnbiuicn. In E-
pit. Intubus maior. Item rlnrubus crifpa : Camer.
proponit tantum duas icones nouasnon tresyt
faciebat Matth.quafi vna fitfuperflua.

Gfrard.Anglo, Intubus fatiua (Barbe &nbi£
tne.2.Endiuiacrifpa,ifurIcb ifnbiue.Itcm : In¬
tybum filu.wilbe Scnbiue. z. Intybum filu. lati- Ger*rd,q,
fol. iTlebotve iEntnue. (der ardus omnia con -Preh-
fundit.

Tabcrn. fatiuum facit filu. minus album
fat.filu.latifolium : Tabernamontani icones fune
plantarum folo colore differentium.

H.Lugd. Intubum fatiuum latifol. Item : In- H.iugd. ^
tub. fatiuum anguftifolium Matthioli. Et: In- not.
tub.fat. anguftifol. Dodonsi [ hxcduoiuntv-
num:] Item: Intubum crifpum.

C.B.Phyt Endiuia 1. fiue vulg.latifolia : Seris
domcftica latifol. Diofcoridis: Intubum &Scrs
hyberna Plinio qucThcoph.u7m^/e*Vcenfetur:ac
cuius etiam meminit Plinius lib.zi.cap.15. flori¬
bus eft cxruleis , raro candidis. Endiuia 2. fiue
crifpa. Endiuia 5. fiue anguftifolia, floribus cx -
rulcis, aliquando albis, cuius caula Tabern.duas
habet figuras. Apud Matth.i. Intubus maior.

2. Intubus minor. j.Intub.crilpa.Endiuia fiue In¬
tybum latiuum , ceu antea quoque monuimus,
propter folum & culturam maius & minus effi¬
citur: crifpa vero tranfplantatione & mangonio
hortulanorum.

C.Schvvcnck. Cichoreum Italicum , Cicho- Cichoreum j
rea fatiua. Italicum.

Intubum fatiuum, f nonnullis Endiuia,ab Ita¬
lis Endiuia & Scariola , quam appellationem Nomina •
plerxque officirxfcruant, di<ffum, a Gr zeis 02- linguarum
appellatur ; a Gcrman. quibufdam
©cariol, vulgo lEnbiuienj Lonic.brcyt obec
0ro£ mc0ivcifl ober tvegroart; Belg. j£nbi-
uc/ jEnbittnc i Gallic. Endtue ou Scariole ,

Hifpan. Endiuia , & vt Dodon. ait, Serraye j An-
gl.iEnbiuc/ tv£iteiEnb4ti/vcl tfarbe jBnbtuic.

Intybum crifpum: Germ. Frant JEnbiuien ,Belg.

JfcfccrolBe iEnbiuie/ GmW.Endiues crefpues\ It.Ew-
diuia crefp a, A ngl.Jlurleb SEnbitie.

Seritur Intybum in hortis, &quod Vere fatum locus &
celeriter adolcfcit, ac ipfa Aiftatc florens femina Tempus,
profert, ac deinde intercidit, luliovero fa¬
tum in Hiemem reftat , Septembri aut Odtobri
tertd obrutum , colligatis prius foliis, niuis in-
ftar candidum redditur , ac deinde menfibus hy-
bernis menfis aliorum acetariorum loco infer¬
tur. Id quod Plinius [aitDod. ) haud ignoralfe
videtur lib.io.cap.8.vbi Seridcm duorum gene¬
rum clle tradit : nigram zftiuam deteriorem j Sc
hibernam candidiorem. Omnes Intybi fiue Se¬
rides in Italia vulgaris funt noritix.Lxtior inul¬
to exit, inquit Lobelius, e femine ltalico,aut cu- Satio.'
iufpiam regionis meridionalis, vade lolent ferc-
rc quidam Brabanti, Angli , & Germani Olito¬
res: fimul ac terna , quaternaue foliola erupe¬
runt, in folum pinguius Laetamine multo trafmo- CulntrA
uetur,lateritioquc frufto media onerantur folia,
quo latius fe porrigant luxuricnrque , qua indu-
ftria amarorem exuit, graciamque init cum hi¬
bernis menfis ad acetaria, feruatur obruta terra,
fimeto, ftramineque.

Hoc olus vt Hieme totaalbis & carnofis foliis
fuis in acetaria veniar, fapore grariffimo, cole¬
re fitdcbes,authore Gefnero. Circa finem Iu-
nii feres non admodum angufte : deinde cum ad
duos palmos, feu digitos o&o excreuit,tempefta-
tc ficca, cucllcs caute ita vt manu radicem infe¬
rius , i. e. remotiussl capire apprehendas,& fimul
corrupta folia fi quae funt feparabis , & rurfus
plantabis, ita vt vndiquaque duobus palmis mi-
niroiim diftent : & folia etiam pi^ncipio fui non-

Repofitio

Vires

Dcfcriptio

Synonyma
C tchfrtum

Zactnth*.

iZichor.

fyerrucarn*

Verruca

XjiUrtlU

LIBER

nihil in terram mergantur. Poftea initio Hic-
mis,antcquatn nix ingruat , rurius euulfasplan-
tas in cella vinaria feruabis, hoc modo. Soli a-
liquodlpatium ad duos digitos terra recenti o-
periesjliuic plantas Intybi impones duabus aut
tribus radicibus Iimul iunltis, donec Ipatium i-
ftud repleueris : tum rurius eas terra operies, &
jfic alternis. Aliqui in vili aliquo vale ligneo,
cum terra vei dictum eft,altcrnis inft rata, fer uant
in hypogeo. Galli & Itali in hortis terra obrue¬
re 8c feruare folent: fed apud nos in hortis & ge¬
latur facile, 8c pluuiis deinde putrefeit.

Balilear pri;n6 vidi in horto praeceptoris mei
Ca: lii Secundi Curionis, tandem habui in horto
Gcncua: , vbi in tranlplanratum partim fe¬
rebat folia lata , partim dilledta , florc-
batque Iunio Sc Julio , non facile ferebat
Hiemem, icleoque arena obruebam. Colmarite
inAlfatia vrbis Medicus D.lacob. Wcckcrusno
cuellcbat e terra, fed inuolueb.it ftramina&cir-
cumaggerabat terra. Montbelgardi tardius ie¬
runt , tranfpl antant, ligant & Hieme in arenam
reponunt.

Magis quam agrefte refrigerat.

P:

CiCHORIVM VERRVCOSVM , SIVE ZA-
zintha Hietaciis adnumerandum.

\ Aullum
admodum
humo tollit
caules graciles
dodrantales,
aut etiam cu¬
bitales , intus
fungofos , ra-
moios.ad quo¬
rum latera fef-
files adnalcun-
tur rar iflof.nH,
alii etiam ra¬
mulorum ex¬
tremis, luteis :
quibus in pap¬
pos euanefeen-
tibus,fuccedut
pcricarpta pul¬
cherrima ver¬
ti cilia rim ra¬
diata , Lupini

feminis magnitudine, in quibus /fTuencopiolum,
LadEucte par,non ita cumprelfum. Fulia oblonga
Dentis Leonis , laciniata, multa per terram Ipar-
guntur , in ramis pauca : radix longa, multis fi¬
bris donata.

De hoc Cichorio loquitur Matthiol. in poft.
comm.cum inag.fig cum ait.Eft &: alia Cichora-
cci generis planta, quam quidam Zacintham vo-
caucre, nobis autem ab eftedtu Cichorium ver-
rucasium appellare licuit. Radice ha:c nititur
Rapunculi figura, fubnigricanti colore, adnatis
circumquaque capillaceis fibris. Folia habet Ci¬
chorei, verum paulo afperiora : caules cubitales
6c quandoque maiores, tenues afperiufculofque,
in quorum fummitatibus flores oriuntur aurei,
cichoradea ipecic,quibus flaccefcentibus femen
remanet fubnigrum, capituli inftar , circumqua¬
que fecundum longitudinem felti, Melopeponis
modo.

Lob.in Adu. Verruca Condrilla : de qua ait :
Condrillam Cichoriumue illud filucftre , quod
Zacyntham , vfque peregrinitatem affedtans ,
vecat Commentator > certum eft oriri in Italia3

X XIV* ioij

ne igitur e Zacyntho infula gr.rca eam cuocer.
Cartcruimdum Lobelius hoc in loco Matthioiu
carpit,ipfe ridendus rcprehendufque videtur,vt Matth. e

cui non fuerit ZacinthaMatthioli nota : perpe- xatur
ram enim putat eandem cum Chondrilla priore
Clufii, id quod in Obf.Icriptum reliquit, dicens. L° 're?r *■
Verrucaria Chondrilla, Chondrilla prior Diolc.

Clufii, Zacynrha Matth. It. Cichoria verrucaria ,

Sc Maduit di caualliero , 8c Maz,z.a ferrata, Angi.

(Durmiic ©liccory.

Cluf. Cichorium verrucatum, Zacintha , de
qua ait. Zacyntha Matthioli , feu Ma^a di ca~
ualliero Italorum nihil commune habet cum
Condrilla noftra priore , Diofcoridis legitima
(Hcdypnoide Monlpelfulana ) vt quidam een- cichri*/»
fent, Zacynthie, fiuc Cichorii verrucarii,iconis, ^elrucat».
qua: apud Matthiolum inepte cxprellaeft , facie Non ejl
decepti Scc. Qua: res adeo me cogit, vt Cicho- C ondnila
rei verfucarii legitimam iconem proponam , o- P"orp'°fc-
mifsa Matthiol? falsa. * frflobT

Gamer.hort.Zacintha fiue Verrucaria Mat- hum
thioli , Cichorium vcrrucarium Gefncri: Matth.jcf

C.Bauhin. Phy t.Chondrilla 8.iiuc verrucaria. talf*

Cichorium vcrrucolum fatum Montbelgardi
anno i^i.pioucnit.Hocacceptum refert Calzo-
iario Matth. qui plantam ad ipfum mifit.

Mira huius planrie facultas eft ad tollendas Locti»}
verrucas. Siquidem fcimus [inquitex Calzola-
rio Matthiol. ] nos nonnullos , quorum manus
verrucis admodum numerofis fcacebant, fanatos
clle, deuotatis in acctario fcmel tanefim huiuf- , .
ce Cichoracca: planta: foliis. Idem prteftat eius
femen , tribus diebus drachma: pondere deuora- yerruc*\
tuin , dum fe cubitum recipiunt verrucofi. Paru
certum cft.auchorc Lobeli©,femel vorata, quod
ait Commentator, & inulti de aliis plurimis fa-
bulantur,delere verrucas : illita vero polfe ccrtu,

&c commune illi eft cum quamplurimis , quarum Mattkniti
fucco exuruntur aut cxficcantur verrucarum ra¬
dices 3c appendices, cum calidis vt Tithymalo,tu
frigidis vt Plantagine, Equifeto , intermediis vt
HcIiotropiis,dex]uo nomen verrucaria teftacur
idem.

CICHORIVM SPINOSVM.

Cichorio

A

fpinofo fo¬
lia indidem
plura , ceu c%
eodem punito*
alternarim ori¬
untur , Cicho¬
rii, anguftiora*
finuata, viren¬
tia: caulis gla¬
ber in ramulos Defcripti
diuiditur rigi-
diufculosinco-
ditos, multifa¬
riam diuarica-
tos , in duras
abeuntes fpi-
nas , Tragaca-
thaaut potiun
Alpalathi M6-
Ipelienfis imi¬
tatione: flores

ad ramorum diuaricarioncs , ipforumque adeb
l furculorum cacuminibus impohti,carulei,den-
' tkulatis foliis conflantes, duplo triplque quam

Q-sqi +

Im+ historiae

Cichorei vulgaris,minores : cui femen fimilc: ha¬
bemus Cichorium hoc tanta copia caulium pe¬
dalium fe diffundens , vt caput pene ambitu x-
. . quet.

Chicorium fpinofum , ait Honor.Bcllus, fru¬
tex eft in maritimis proucnicns, ficcifque colli¬
bus bos , &c arenoiis locis : folia ferens Cichoracea,
profunde diuifa , Craffiora tamen Sc minora, ma-
gifque amara , quam Cichorei vulgaris : caules
dodrantales, albos, in orbem diffufos, crebris al¬
bis fpinis fcatenres , erinaceum quemadmodum
Echinopoda tota facie repra:fentans : flores in-
C*»les. tcr £pjnas Cichorio fimiles proferr,colore cya¬
neos : quibus fucccdunt femina Cichorei : radi¬
ce firmatur lingulari , magna vt Cichorium. Re¬
cens femine nata, antequam in caulem abeat,
in acetariis manditur , fed durior 8c amarior eft
Horti Cichorio. Vocatur vulgo h.e. Hydriae

(pina, quia vulgariter in tota Creta fictilibus hy-
.r ‘emm* driis vtunfurad hauriendam aquam e fontibus,
quas hac herba obturant , ne mures aliudue ani¬
mal intus penetrare poflit , videtur enimadhoc
munus ifta planta a natura formata: nam femper
rotunda figura cernitur. Hydria vulgo dicitur
sxtuvv 8c S.yLTt fpinam fignificat, nomine ab*/j.r9»
corrupto : quibufdam infula: locis dicitur etiam
f&JIxasiQiJ'* h.e. Radichium ftiuidam , obfimili-
tudinem , quam cum Cichorio habet, quod in
Gra’cia vulgariter {Wrwo vocatur , & ftoebe,qu*
dicirur 57 eiju. Huius vfus in defcdu Cichorei.

C htndrill* C.Bauh.phyt. Cichorium fpinofum. Apud
/ftrtiU Matth. Chondrilla fpinofa, Cich. fpinofum D.

l^oldii. Fcrd Iir.pcr. Cicoria fpinofa. Cichorea
omnino fimilis, li excipias caules fpinofos : her¬
ba Cretica. Io.Porue in Baldo,Cichorium fpi¬
nofum Creticum Belli.

locus. Semen in horto Ill.E.C.tcrr* commifi quod

dederat Frater Neapoli ab Imperato Pharmaco-
paeo milFum. Gener Io. Hcnric. Cherlcrus at¬
tulit Patauio , vbi colebant Cortufus & Bcmbus
nomine Cichorii lpinoli. Verum ea planta non¬
dum protulerat florcs,fuaquc habebat folia. Flo¬
ret Iu!io& Augullo, folia amara nonladefcunt,
Sccito pereunt, etiam reliquis planta: partibus
eleganter virentibus.

H1ERAC1VM STELLATVM.

plantarvm;

fa, hirfuta ‘.flores fimplices,parui,Lampfanar, lu**
tei : quibus fucccdunt feminum ftellx radiat*
hirfut*, qus poftmodum falcis in modum incur-
uantur: tota planta lac manat.

Hieracium hoc ftcllatum mihi mittebatur a-
liquarido per D.Dodorem Schuuarzium Stut- Synot*
gardia pro Aftragalo Plinii.

A Lobelio in Obf.infcribitur Hieracium Nar-
bonenfcfiliqua falcata. In Icon. Piant. Hierae.
Narbon.falcatum. A Tabern.Icon.&: Hift.Hie-
rac.Monfpeliacum &Narbonenfe , b&bid^fraur/
roniTtompclicr ober £an0ucbocf:Hierac.io. A
Gcrard. Anglo, Hierae, falcatum Lobelii, ftroon
Fob fjanfetvebe. AC.Bauh.phyt.Scapud Matth.
Hierac.ip.filiqua falcata.

AnCarfalp. Ragadiolo fimilis , cuius femina
ftellam reprefentant.

Abundat in loco pingui Manfpelii ac circa
Bononiam ; Montbelgardi in horto E.C. Iunio,

Iulio & Augufto.

Hiemetis affinis Ragadiolus edulis.

foliis conflat tenuioris Cicorii,finc ladc, &c fine
amaritudine : flofculos fert luteos in alis folio¬
rum , & femina longa, <Sc adunca: reprafentantia
auium pcdcs:ipfa herba dodrantalis , humi pro¬
cumbens, ramofa : floris foliola ex medio femine
videntur crura perc ; cum tamen ex fummo orian¬
tur: nam reliqua pars vagina potius eft feminis.

Csfalpino deferiptionis aurhori dicirur vul¬
go Ragadiolus, in Hctruria, qui aflu-

mitur in cibis crtidus,vr Cichorium.

Cichorio fimilis Spagnin Americanorum.

In America: infula Madagafcar,fiue S. Laurentii,
authoreThcueto,proucnitcordialis herba, qua
Spagnin vocat, fimilis Cichorio filucftri noftrati
[ Galli* videlicet, ] quam applicant vulneribus,
&morfui viperarum, Sc aliorum animalium , ve¬
nenatorum educit venenum.

SONCHVS MINVS LACINIOSA
mitior,fiue minus Spinofa,£5c ape¬
rior fiue fpinofior,

Cav. III.

Befcriptio

AD cubi¬
talem al-
tidinem ailur-
git, tenuibus
coliculis & ra-
mofis , tantilla
lanugine, ni fi
propter ter¬
ram, vix hirtis,
non fine foliis
multis : folia
primum erum¬
pentis Hcdyp-
noid'S, & pin¬
gui folo pal¬
mari & pluf-
quam felqui-
palmarilongi-
tudine,lextan-
tali «Scquadra-
tali latitudine,
nonihil finuo-

LAde tot*
planta tur¬
get amaro^4«- Defcrip
lis inanis,cubi-
tum altus &:
maior,hominc
interdum alti¬
tudine exce¬
dens, ramofus:
folia parum la-
ciniata > te¬
nera Endi-
ui*fcre,fpinu-
lisin abitu do¬
nata, fed paru
aut nihil pur>-
gentibus, cau¬
li immediate
adnafeuntur
flores lutei,
Hieracii , fed
calycc

LIBER XXIV-

\rror e]UO'
vndam

calyce giabro,qui celeriter in pappos abeunt,M-
d:x longiufoula, imiltis fibris donata : Huius
iiirilis parum aut minimum laatiiata acutis
rigidulis horrens' fpinulis.

Thc<^ph radus Sonchum in genere nominat,
cumque inter fpinofa foliara numerat , incilius
caule cum ramulorum prouentu vna flofculus
quoque quidam emergat : peculiaris inter Aca-
nacc.i : qui conceptus non (pinofus.

Diofcorides podquam duo Sonchi genera fa-
ra cit, deicribkque: da Hue capitis tertium addit.
■oj<ort a y num , inquit, filucdrius, magis aculeatum : al¬
tem mollius, ( v,J' -^"'jdclicatiusjdefculetum:
>tofc. rejft- caulis angulbfus,caiuis (Wr,qu;edidio quidem
uitur. in vulge ficibus non lcgitur,led eam habent ve¬

rnili codices <x Orib.Ergo non crit,vt aliqui pu¬
tant, t \ idinio duntaxat repo/itajMatthiol. ) ali-
q . ,.ui > (ubrubens: folia habet per intcrualla
111 i. unitu diuii.i: eorum facultas refrigerandi,
modice hibidringcns:vnde conferunt ftomacho
atftuanti , tk infl immadonibus , & qua: fcquun-
tur: in fine autem addit: Alter Sonchus,qui,&
mollis, arborea Ipccie condat ,tk lato folio: folia
autem caulem cingunt : &hicquoque eadem
prarftac-

Sed Sc Plinius duo genera facit album & ni¬
grum, Liducie nmilia ambo,nih fpmofii cifcnr,
caule bicubitali angulofo, intus cauo,fcJ qui fra¬
ctus copiolo lade manat.

Galenus aitSonchum podquam perfede ab-
folutus Iit , cxfpinoiisplancis cfle.
i Sonchi genera duo agnolcit Herbariorum
pars maior,idquodexiam dicedis clare dei non-
ftramus.

Quia autem Cornar,duo tantum Sonchi gc-
neraex Diofcor.agnolcit,textum Diofcoridis ita
lcgit.Sonchi duo genera iunr. Alterum agredius
ik (pinolius : alterum delicatius dequod editur,
6c qua: lequuntur. At Sonchus delicatus ille ar
borem refert , qua: lata folia habet : Priorem
noftri (fknfcbifrcl (Carduum An feri num dixe
ris,) vocant : poderi orem bafmtol, ideft, olus
Leporinum. Quidam Palatium leporis, qubd fub
njertnHS^ co lepas in ccftei latebras qu.erat. Sed quam bc-
“m ' ne ita legat, videant dodiorcs.Egopr.etcrca p.i-
.lUtmm latum Leporis exiftimo dicendum non palatium,
pons qUia leporibus gratus cibus. Corn. edam fuo
.om.refu- more Sonchum didinguit.

Cord.hidor. Sonchus afpcr maior & Sonchus
afper minor, caule .pedali, foliis pet ambitum
maioris modo (pinulis horrido, lapore amaro.

Mi ror autem T ragu.ii diligentem di rpiu Ger-
rA&- tu' manicarum indagatorem itaneg|igejiterdefcrip-
*tHf fide Sonchuvt difficile lit intelligerc quid velit.
Qnre dicit de radice ferpente non coueniiit Son¬
chis afpcris didis multis, quia cis non repunt :
fcd illi qui inultis dicitur Hicracium: cui Soncho
mulca etiam conueniunt qua: in pqdrcmadc-
feriptione ponit. Sum(iuquit Fuch(.)qui Ladu-
cellam Sc Laderoaem appcllent,a copiofo lacte,
quo' caulis eius dificdus diffluit.
uchf. Fuchfius ( quem fcquitur Amatus , cuius figu-

Lmtt »or. ratn etiam exhibet) luo more non deferibitpar-
ticulatim, nec didinguit Sonchi alterum genus
filiieftrius, aculeatius A: nigrius, quod Sonchum
afperam in Hift.&r Iconibus inferibit , £ Soncho
non afpera: Icon quam proponit ed Sonchi fo¬
lio minus laciniofo, quametiam nos exeo pro¬
ponimus.

Dodon.gall. Sonchus filuedrior, afpera. Son¬
chi fpccies \.L-uh-\n. Lat.in fol. Sonchus afpcr:
fpinofior alter afperior ae filuedrior cognoini-

ioiy

tnchi dti\
erbario-

rrttuni

inchisrH

orn

\*rAt*us

ferinus

nl.it us

ports

natus. Item Sonchus s. afperior marinus. Fi-
gura Dodoniei gallici cft folio non laciniato Fu-
chfii , cui non rclpondct defcripdo. Latmo ed
Sonchus afpcr, qualis Lobclio, nonlaciniatus.

Crefalp. Sonchus latiore folio ac miniis fido.

Gcfn. cat.pl. Sonchus filu. niger, lpinofior,in>>-
Xos-T^ik, wilbcr bafenf'dl/Seubi(IeI. De coli.
dirp.Sonchus agredis marginibus foliorum acu¬
leatis. Item Sonchi genus liiu. procerum , lu¬
teis Horibus, lubduicc , foliis non difTcdiSjincui-
lolis, totum laruc , line aculeis. Item Sonchus
pinguis caulibus & neruis rubicundis. Sonchum
nigrum Gefncri petius repono fiib non lacinia- Gefnjefifc
to, quia mihi in Sonchorum genere fpinofior & ?,fur.
nigrior videtur non laciniatus.

Lob.Aducrl.Sonchus afpera vulgi, flore Hic-
racii, foiiis D acis Leonis: aiias Dinlaci tk La-
ducte,an Diofcoiidis arborclcens Sonchus tene¬
rior latifolia? Lic. fbiram Latiui& Itali ctiam-
1111111 vocan; , . . ...ini (pinam anfeririam. Spino-
Ix namque lunt omnes Sonchi, led quaedam hor^ spina *n\
ri di ufcuU aculeis, quard.i u pcrpufillis aut nullis (*"»<*>
fere vhicur. Quarum duc freq lentiores maiores
(ponte cultis & incultis feg ..bus& vinctis: mi-
l j. niuus obu.a -c .i.n. Alpara quae vocatur,
caulem erigit qnatcrmlm & lenum cubitorum :
vni folia lacimoJa Ddis Leonis, Areri vero La-
ducacca. Obf.Sonchus lamis tenerior latifolia.

Icoji.Pl. Sonchus afpera vulgi flore Hieracii fo¬
liis Dentis leonis,aliasDipiaci Sc Laduca:. Ite
Sonchus tenerior aculeis afperior auc horridiuf- , . My
cula. Icon. Pl. Sonchus lamis tenerior Ipon °
propofita a I.ob. in Obf. relponda' Fuchfianae i
nobis propofita:.

Hid.Lugd.Audryala maior DA. Item Sqn- Andyal*
chus laruis lecifolius Lobelii. Item, Sonchus
afperior Lobclii. Non placet Hid. dinerfis ca¬
pitibus fcribcrc de Andryala Arde Soncho.

Andryala maior Dal. (inquit Cafp.Bauh^Icon
Sonchi afpeti Fuchlii, & Sonchus laniis latifo¬
lius Lobelii funt idem.

Thal. Harcyn. Sonchus Ixuis maximus
fefquicubitalis, foliis dodrantalibus,crctacis pa-
rum,fcd non profunde difledis,in ambitu fplno-
fis,fin uatis.

Schuvcnckf. Sonchus afper * <nyx ©- *

Carduus fuillus, Cichorium porcinum. Endi-
uia fpinofa|lcd>crib fe»bi|tc!.

Sonchus afpera folio non laciniato , Ipinofa x.Qcus &
valde: Gcncux Iunio ; Bafiiea: quoque prouenit tempus;
fk Monfpcliijflorens Aprili. Montbclg. frequens
in Horto Ill.E.C.Wirtembcrg.cum fpinulis mol-
libus,ac etiam hominem altitudine excedens lo¬
co humidiorijflorcns luiio.

Oed. not-

SONCHYS LACINIATVS. NON' SPINO-
fus Sc fpinofus.

P Arna, fibrofa, albaque radice nititur: caule cu¬
bitali & ampliore, intus concauo , purpura-
fccnte: plia longa, lsuia, fere glauca , Dantis
Leonis diuifura, latiora, tcncriora,lade preegna-
tia, altcmatim prodeunt, Alias pediculo longo, a-
lias nullo, fcd latiore bafi caulem ampledentia,
in circuitu quafi dentata: , in quibus velnull?
fpince,vcl molles : flores foliofi lutei , Dentis le¬
onis minores, quorum extima folia auerfa parte
! purpurafcur,& in pappo, s abcunt.^fiwr» patuum
. oblongum > & in falco rubens. Sonchus laci-
niata lirpe fpinis horretac lnulthm variat, vel f-
liis afnplioribus, fpinis minus rigidii,Ycl rainori-

Defcripcib

\

JOlfJ

HISTORIAE PLANTARVNf

bus/o/ji.i,rigidioribus fpinis. |

Defer ibi t autem Cordus hac Soncho leni aut
Defcriptio lacui > Sonchum noftrum laciniarum non fpino-

fum fiuc mi-

Sofh hus UcuuAtus non fptnojus . tiorem. Tragus

Sonchum laci-
niatum com¬
prehendit vt
exiftimo fub
Soncho afpc-
ra. Fuchfiuslc.
de Hiitor.de: ex
eo Amatus, So-
cho non afpc¬
ra , Sonchum
laciniatuxn ex
primunr. Elt
aurem Fuchlio
Sochi alterum
gen*, tenerius,
clculecumquc,
ac minus ni¬
grum , Apulei
Lactuca lepo¬
rina.

Sonchus in
Hetruria vbi
Latinum no¬
men, auchore
Matthiolo, ad¬
huc perdurat,
Ciccrbica vul¬
go vocatur. Vi-
liinturin hor-
tis[Italix]c^m-
pis de vineis
duo Sonchi ge¬
nera ( Sonchus
eius fc.afperus,
dcSonchuspla-
nus , ) fcd ter¬
tium illud ge¬
nus ; de quo in
fine capitis dil-
feruit Diofeo-
rides , nonfo-
lum non inue-
niturin Italia,
vbi non recor¬
dor me hadte-
nus vidillc pia¬
tam qua: Son-
chu arborefee-
tem refcrar.fed
neque etiam

de eo quicquam , quod equidem legerim,mcmo-
rix prodiderunt Theophraftus, de Plinius. Ait ide
incomin.cummag.fig.lat.de Ital. Folia vtraque
Sonchus profert Cichorii modo laciniata in af-

fierocnfpa,aipcia,dcpungcntia,fubrubentiaq;.In
xm vero l^uiujde fpinis nullis rigetia. Huius duo
habcnturgtmera : qux tantum foliis aliquatenus
diftcrunr,ncmpe eorum alterum lseaioribus ha¬
betur foliis , minus quoque laciniatis, ac etiam
magis exrcnfis. i. Sonchus afpcra. 2. Sonchus Le¬
nis. : . Sonchus lxiiis altera. Hic upus haberet Mat-
tltiol. fpongia maxima globatorum de patroei-
nantimi» pro expungendis erroribus. Quam o-
hm pofuic pro Soncho afpcro fine delcripcionc,
ac in poftrcmis rerincc,clt laciniacusSochusmi-
tioi-non fpino4'us>cui tamen inpoftremis tribuit

S;m hus !. hinnum fptnofus

.3«

■OVl I/

ImUUS duo
gener*.

MMihioli

errores

flares.

folia alpera de pungentia. Quid proponi p;»*
Soncho plano in primis com.dc poftrcmis prolx-
ui altera airerere non aufmr.Lc&orcs confiderem
an intclligac Sonchum lxucm Lob. de quo age¬
mus fub Soncho Terracrepoh. Quam propoim
in poftrcmis pro Soncho Leui nelcio , nili fit no-
fter Sonchus radice rcpcatrice , de quo poftea,
quem etiam pro Hieracio maiore exhibere puta¬
mus. Matthiolus non libi conflat: nec dillin-
guit bene fuos Sonchos.

Lac.in Diofc.Sonchus afperus. Sonchus lxuis:
proponit duas fimiles icones,no poflum animad-
uenere qua in re differant , funt autem Sonchi
laciniati nonfpinofi.

Lonic.SaiubiftcljEndiuiafilu.ltcmChondril-
lx alia fpecics Diofeotidis , quorundam farnbb
fici. Loniccrus ncicicitio more quid pingat, fcai-
baciie. Duas icones habet Sonchi laciniati : pri¬
mo loco deferiptio non rcfpondet iconi , dclcri-
bit enim Ladlucam filu.

Dodon.Gall.Sonchus tenerior non afpcra. So-
chus lxuis prior, BrafTica Leporina,Sonchus ce-
neri0r.L1Hift.Gall.eft iconFuchfii folio lacinia-
tolpinolo, cui non rcfpondetdelcriptio: In fol.
Lat.Sonchi lxuis fignra qualis Lobelio, folio laci-
niato non fpinofo.

Sonchus ( inquit Cxfalp.) quae vulgo Cicerbi-
ta vocatur de alicubi Crefpinulus ; Quxdamin
vincis frequens de in aruis locis culeis : Alia in
ruderibus nafeitur : Quxdam in collibus vm-
brofis de filuis nafeitur. Quxdam in montibus
caule bicubitali.

Camer. ad Hift. Matth. germ.de Epit. eiufdem
I tres nouas icones proponica Matthiolidiuerfas.

. Primx titulus cft in Idift. Sonchus afpcra (Son¬
chus in Epit.) Alteri Sonchus lxuis:TeutixSon*

1 chus lamis altera. Harum prima , qux melius
| placet, cft foliis laciniatis, acccdirque ad noftra
iaciniatam lxuem, fiuc minus fpinolam : qux ve¬
ro lamis inferibitur fpinis pluribus fcatet : tertia
qux fit , adhuc me latet. Hanc ait Camer. vulgo
vocari Cicerbitam,5e in Italia Crifpinum deCre-
fpinulam.

Gcln. eat. pl. Sonchus candidus tener de efcu-
lcntus, , quem Diofe. Giccrbicam

a Romanis dici prodiderit , quod nomen ad¬
huc hodie in Hetruria feruetur , ab Herbariis
nonnullis Leporis palarium vocari , quod fortal-
fis eadem Apulei Ladtuca Leporina fuerir. Irem
Sonchi genus ?. tenerum , arborelccns , k folo
Diofcoride deferiptum. <ny%r « »cs“ 7?vpe£«V.
Ift anefi ciu fixfen fol/ latiore folfo.Dehort.Son-
chus alper de lxuis, LaCtucx quxdam fpecies fil-
ueftris.

Lob. in Adu. Sonchus lxuis liciniatis foliis,
Germ. fiafenfdl : Belg. fiafcn Ictafte nube. It.
Cicerbitaltfciu. Oleracea tamctficflepoteft, ta¬
men quia non colitur non manditur. Obf.de Ic.
pl. Sonchus lxuis vulgaris foliis laciniofis , Den¬
tis leonis.

Cluf. Hift. poft. Sonchus lxuior vulgaris pri¬
ma (cft cadcmctnn Lobelij icone,) Sonchuslx-
uior vuigar s fecunda. Clufius has binas lxuio-
ris vulgatifiimi Sonchi fpccics non dcfcribit,led
easinHunc finem tantum in illo capite rariori¬
bus Sonchi generibus prxfigit , vr hxc ab illis
commodius ab inuiccmfeccmidediftingui pof-
fenr.

Hift. Lugd.Andryala minor Dalcchamp. S6-
chus Fuchf. de Dodon.alter humilior, tenerior de
fpinis carens. Irem Sonchus lxuis laciniatis

foliis

Lemc. is
gnarus.

»

Cscerbit 1
Crifpinitf 1
Crijpmu- 1
Ia.

Palatium

leporis.

Lad. lepo¬
rina dpn- »

lo.

M. tugd,
> not.

&d>Me/tcl(£

Locus &
Tempus

Nomina
linguarii
in generi

Sonchi Ety¬
mon.

i C.icerbif£

; nomen D/-
II ofcoridi nti
1 tributum.

VitCsS^
Tempera.
Ad mflum-
muttones i
ytnenato-
tum titue.

UBER

foliis, Lob.i. Sonchus Afpcr Matth.t. Sonchus
lxuis $. Sonchus lxuis altera,Matth.4.. Quod
ance dixi iterum nunc dico, difpliccrc hiftoriam
ponere Andryalam aliocapice , quam capite de
Sonchis. Icon pro Andryala minori eft Fuchfii
qux non caret (pinis, indicante ipsa icone : ca¬
rent fpinis Sonchus Lobcliiheuisj&Matthioli a-
fper, quas duas icones eiufdem plantx exiftimo.
Cur duas l$ues cx Matthiolo ponat nefeio , cum
fit tantum ea quam olimprolxui primo , Sc po-
ftrcmo'pro lxui altero pingit*

Tabern.Icon.& Hift.Sonchus afpcr. Ciccrbi-
fa alpera , (Bfngbifhl / 0«uft>bifM / roilber
t^afcnfdl. Item Sonchus lxuislatifolius,Brcy^
ter pftfcn F61. Sonchus lxuis alter flore luteo,
(Becler pafcnfol. Sonchus lxuis certius flore
niuco, lX*ei|fcr paf cnFol. Non difplicent Ico¬
nes tres I abern.pro Soncho laciniato minus fpi-
nofo : Foliis varie ludit hqc planca.

FcaterC.Bauh.pro Soncho alpera Matthioli,
ponit iconemTabern.folio laciniato fpinofo,pro
lxui lxucm Tab.laciniatum.

Schvvenckfeldius vc ftipatusSynonymis ince¬
dat , idem bis ponit , & quidem primo grxeum ,
Secundo Latinum, Sonchus
efculentus. Et hxc ab inuicem more fu<J fepa-
rat,tanquam diucrfa (onent. Taucologiam co-
miteie , numquid dodte fenei t?

Sonchum non Ipinofum laciniatum vidi M6-
fpelii : vc & Bafilcx adhuc florentem Odobri,
extra vrbera inter porcam Sccin & Efchen. Gc-
ueux,paflim in hortis florens Noucmbri. Mont-
bcigardi paflim fponte, etiam in Horto E.C, fo¬
lio laciniato fpinofo.

Sonchusingencre vocatur k quibufdam Ci-
cerbita , tk. Laducella, cdte Cordo in Diolcor.
Gcrm. 0c«Miielcfe&4^a/ciif61i. Braflicalepo-
rina, icein 04tt>bt|tel / (i>en0bittd/tfto0bi(icI.
Bclg.t>afc Utroutvc/ C£5anfen^t|lcl / tTtelcfwcyc.
Gall. Laijjeron &c Laifteron , Valau de Lieure. Ical.
Lactucella , Soncho , C iurbita fcu Crefpine , C ripitii
& Latifuoli Lob. Hifp .Qorayas , Cerrayas , Cer-
ralbas. (ficcrbita & S4ivl;i|Hc. Boh.tTtlcs. iiug.
Sonchus afpciYSaFicfi, Sonchus , lquis pieFeF.

Grxcis dicitur, fic 6c Lat.Sonchus,a/jn> 7«
mv , id eft , qubd falubrem fundae fuccum .
Ciccrbitam a Romanis vocari, quo vocabulo e-
tiam hodie Hetruria vtitur,in quibufdam Diof-
coridis exemplaribus legitur. Sed nomen id re¬
cens Diofcoridi attributum putat Rucllius,cdm
nufquam a Latinis vfurpatutn inueniatur. A Rc-
centioribus etiam Laducella, eademque fortaf-
fc qux ab Apulcio Laduca leporina nominaturi
quod cuih leporem animus deficit xftu hac li¬
bi foletmederi, Galli Lttitterons i ladis copia
nominant , & leporis palatum , P alaisau lieure,
quod hoc animal vt ab xftu vindicetur, <3c ca¬
loris propulfet incommoda , folcat fub ramis e-
ius decumberci

Hi Sonchi nafcuntur in hortis, campis, <5c vi¬
ncis, Acftateque florent.

Vtriufquevis refrigerat, inquit Diofcoridcs,
modice adftringit , xftuanti ftomacho,& inflam¬
mationibus illici profunt. Succus eorum ftoma-
, chl rofionfesforbicionc mitigat: lac elicit, in vel
Iere appofitUs fcdis ac vulux tolltdionibus opi-
• tulatur. Tam herba quim radix illira vibratis a
fcorpione idlibtis fubucnit.

Galenus de Sonchi viribus hxc fcripfic. Son¬
chus vbi adoleuerit,ex fpinofis plantis cft. Cx-
ccrdm viridis etiamnum & cener cftur , perinde
Vt extera olera filucftr^a: Temperamentum e-

xxiv- lol?

ius quodammodo miftum efl: : Nam Sc adftri-
itionis cuiufdam efl particeps , 6c flue cataplaf-
matis modo illinacur, fiue edatur , aperte refri¬
gerat : poftea vero qu&m plane rcficcatus fuerit,
rerreftre cius temperamentum redditur , modi¬
cam habens calidiracem. Qux prxtcrca Plinius p, .
fcripferit fcire operx prxtium efl. Eftur&Son- * ***

chus, vc quem Thefeo apud Callimachum appo¬
nar Hecale , vterque albus & niger,Laducx fi-
miles ambo,ni(i (pinofielIent,caulc cubirali,an-
gulofo, intus Cauo , fed qui fra&us copiofo ladFc
manat. Albus cui eft laiftis nitor vtilis orchopno- dlbm
icis. Lactucarum modo ( ex embammate addic
Comatius cx veccre Pliniano codice.; Erafiftra- p,
tus calculos per vrinam pelli eo monftrar,& oris ftZtur'
graueolentiam commanducato corrigi. Succus Cuicui*
triu n cyathorum menfuta ini vinaalbo , &oleo
calefactus adiuuat partus, ita vt k partu ambulet Parturr*
grauidx\ D.itur Bcin /oibirionc. Iple caulis de- ^ac^ened
coiftus facit Lactis abundantiam nutricibus, co- rat cuulit
loremque meliorem infantium : vtiliflimus iis
qux lac coire libi Icntiant. Inftillatur auribus
iuccus , calidufque in ltraiiguria bibitur cyathi Str*nZ*~.
menfura» & inltomachi rononibus cum femine rtM
Cucumeris nucleifque pineis. Illinitur & fedis
collectionibus. Bibitur contra ferpenccs fcor-

pioncfquc , radix verb illinitur. Eadem dccoCta

cum oleo in Punici Mali calyce , aurium morbis
png/idium cft. Hiet otuma cx albo. Cleomporus
nigro prohibet vefci,vt morbos faciente , de albo
confentiens. Agathocles etiam contra fanguinc
tauri demonftrat fuccum cius. Refrigeratoriam
tamen vim cflcconucnit nigro, & hac causa im¬
ponendum cum polenta. Sic enim Cornarius cx
eodem vetere codice.

Soncho noftri vtuncur hyemc in acetariis,in-
quit Matchiolus, prxfertimquc cius radicibus»
qnx cum tenerx fine & dulces^ menfis expetun- rnt
tur. LaCtcus liquor e caule manans datur pota- stomuebui
dus [Lectores confiderent quomodo liquor la-
deus excipiendus potadus,]xgrc fpirantibus,

& afthmaticis. Idem auribus inftillatus dolorem
tollic , prxfcrtim in malicorio cum oleo deco-
dus. Tam herba quirn fuccus ad xftuofas fto-
machi lancinationes Heparis biliofas obftru-
diones vtiliflima : ob id Tertianis & putridis ne*b,lufc
febribus conucnit. Sonchus lxuis vulgaris non tndly^'
differt facultac birs. Ex vino ftomachi fluxioni¬
bus medctur.Sufpiriofos &c Afthmaticos iuuac &C
ftranguriam fanat. Succus auribus inftillatus e-
arum dolores mulcet.

SONCHVS REPENS MVLTIS H1ERA-
cium maius.

SOnchum repentem voco, quem multi Hiera-
cium maius , cuius radices longe latcque re¬
pentes non nifi difficulter euclli polfunt, peren* Defcripu^
nes, ladiflux : caulis bicubitalis vel longior in¬
feriore parte glaber , ibi demum pilofus , vbi iii
ramulos diuidi occipic : folia & per cetram fpar-
fa Sc qux cauli adnafcuncur , Sonchi lxuis foliis
fimilia, palmaria & plufquam bipalma ria non
admodum lara , profundis laciniis incifa, fpinis
mollicellisdonata , colore fere glauco : floret
quam Sonchis reliquis paullb maiores, lurei,hir-
fura foliorum atrouirencium compage coerciti,
qui tandem in pappos abeiint. In icone no ftra'

Fuchfiana radix repens dceft.

An Cordo inDiofc. Hieracium maius , In-
tyty/grcftis fpecicj, Germ tpilbe fctvbifte!?

ioi$

M 4tlk
preh.

ftoria, itemquc ;
Iconibus line ;
furticicnci def-
criptionc, indi¬
camus cius
Hicratium ide
cum noftro So-
cho repente.

Picturam
eandem, quam
nos ex Fuchfio
habemus, exhi¬
bet Dod. gall.
pro Hieracio
maiore , fiue
primo , quod
graecc vocari
tradit iifatKioy to
a Lat.quibufidam Sonchiten,Lamplucam, de
Sithelean.

Sed de Matth.in prioribus comm- figuram Fu-

chfii habet pro Hieracio maiore, fine tamen de-

(criptionc. In poft.lat.6c It. item Hift. Gcrm.dc
Epic.[ hic vox maius omifla ] Camerarii, eadem
figura eodem titulo ponitur.

AnLob.m Adu. Sonchi tertia (pccies i Mat-
thiolopi<fta ? ldcin in Obi & Icon. Piant. imagi¬
nem figurae Fuchfii fimilem habet , inferiptione,
Hicracii maioris.

Figuram quoque fere eandem cum icone Fu¬
chfii habet Lonic. hoc titule» : fiabitfifs Fraut,auc
L*e*»jnr. TOilbc |--a'bifrcl.Grsci, inquit, Hicracium maius
h.c. Accipitrinam , Apulcius Lactucam liluati
cam, Pharmac.Cichoream luteam, vocant.

Hiftor.Lugd.Hieracium minus Dalech.maius
Matthioli.

Sonchi noftrx repentis fub Hieracio maiore
folam picturam fine deferiprione exhibet Lacu¬
na.

Cliif.Pannon.Sonchus 3. Sonchus lamis altifli-
♦nus, ceu de Hift.poitcr. vbi Sonchus lxuior Au-
itriacus quintus altiflimusinfcribitur.

Taberu.Hilt.de Ic. Sonchus 3, fiue lxuis angu-
ftifolius , fotid?enfraut,l)afert?ol init fc^malcn
blertcrn. Item: Sonchus arborclccns , Satnu

fcmcbetifratit.

Thalio Hieraciutn maius, fiue Sonchitcs.

Camcr.hort. Hicracium latifolium Matthioli.
An Camcr.pcr hoc intelligat plantam quam dc-
monftrarc videtur figura Matthioli , dubito. Le¬
ctores perpendant. AnCxfialp. Hicracium ma¬
gnum.

C. Bauli. Phyt.lib.3. Sonchus luteus calyculo
hirfuto : Sonchus tettius,vcl Sonchus lxuis altil-
jimus, ClufiotSonchus arborefcensTabern.Itcm
poftea Hicracium maius primum , Hicracium
maius Fuchfii , Lobel. Obi. & Icon, Miffivna
planta & non diucrfix. f v

Schvv. Sonchus arboreficens , myx*
Diofcoridis , a vulgari magnitudine differens.

Sonchus repens, multis Hicracium maius, 1 e-
Nomina e«x/c/ aut Germ.(Bro$ bfibidjFraut: Gall.

linguarum Grande Ci chorte iaulne : Belg.(6rot Ijauitfe rruyt
Dod.dc conyuenFruytTabern. Angl.^aroFe i vec-
y . fccLobcl. .

ccmpus Inuenitur Sonchus Ueuis altiffimus Clufii m

* V paludofis fialicetis Sc harundineris > iuxea puci

HISTORIA PLANTARVM-

Fuchfiuscrim
Hieracii ma- ,
ioris figuram |
ponar in Hi-

nas, ftagnantes aquas fiupra Badam Auftfir vifc
bem,via qux Napolim Auftrix ducit, de fiupra
Triebfivvinckcl pagum,Florct Iulio. Sonchus re-
pcns,molefta fiuo reptatu Moutbelgardi in horto
Ill.C.W. de in agris prope Audincourr ad Dubim
abundat, & palum «libi. Gcncux quoque obfier-
uatur, florens Iulio de Augufto.

Cum porro hxc planca Sonchi fit haud dubid Facultate*
genus, iifidem etiam faculcatibus praeditam dic
veuiimile eft.

SONCHIS AFFINIS TFRRACREPOLA.

R A dic em habet Intubo fimilem / parum fibra¬
tam , candidam : caules multos, cubitales, fo¬
liatos : folia Intubo fimilia fiunt, candidiora , mi¬
nus infiedta ac laciniata , fiucco la&co manantia,
guftatu fiuauia , licet nonnihil amara fint : flos lu¬
teus in pappos cuaticficcns.

H.Lugd. Crepis Dalechampii. ohq>vy\o>y.vKof
( inquic Hiftor.)eft Thcophralto , i.c.in caule
foliata, cuiufi-

Defcriptio

Crepis

Dri/tiham^

?”■

Ttrr*c*£

f>olus.

Hi erue}
paruum.

modi cum fit
hxc planta, de
eam ficruato ad¬
huc Crepidis
nomine Crepa-
lo vocent Itali,
de Terracrepa-
lo , Crepidem
efie Theophra-
fti indicauitDa-
lcchampius. O-
lusfilucftre, in
Hetruria, auto-
re Cxfalpino,
Terracrcpolum
vocarum, Diofi-
corides Hicra¬
cium paruum
appellat , Pli¬
nius de Thco-
phraft. Crepide
vocant.

Nafcitur fponte in aggeribus terrenis agri £ocus&
Monfipelienfis , fiatu vero cultu in hortis uoftns tempus
( Lugdunenfibus) inquit Dalcchapius. Oriri cam
ficribic Cxfialpinus in collibus fiaxolis de in xdifi-
ciis : florere tota Aiftate : Hieme nequaquam pe¬
rire: nam regerminare i latere. Vidi ego Auinio-
ni, de Lutetia: in horto cuiufdam Monachi.

Herba Terracrepolus in cibis cruda exolco Virw
de aceto [vtipfcmet Auinioni vidi ) expetitur,
nam dulcis eft de fiubaftringens.

CHONDRILE VETERIBVS.

C a p. IIII.

A Liqui , vt Dioficoridcs tradit , Chondrf-
len Cichorion,de aliqui Serin vocant. Eius
duo fiunt genqra : Prior quidem, folia de cau¬
lem, &: flores Cichorio fimilia habet: vndede
fipecicm Seridis fiylueftrisclle ipfiam quidam di- Ctchntai
xcre:fcd in totum tenuior eft. At circa ramulosi*
ipfiius reperitur gummilimile Maftich^, magni¬
tudine Fabx. hoc cum Myrrha tritum, magni¬
tudine Oliux in Linteo appoficum,menfes ducit.

Hcrlft

Cbendrtlc

+U* .

Vires

r//«. nat.

T heophr;

LIBER

Herba ipfa uni cum radice contufa,ammixro
meile in paftillos efformatur.qui diluti nitro ad¬
dito , vitiligines deterunt. Gummi vero etiam
pilos agglutinat. Sed & radix recens ad eadem
facit, ii in ipfam acus tingatur^ pilis admouea-
tur. Commoda cft etiam ad viperas cum viuo
pota.Et fuccus ipfius aluum fiftic,co<ftus cum vi¬
no & potus,aut per feipfum. Eft &c alia Chon-
driles fpccics. Folium habet circumrofum , ob¬
longum, per terram ftratum. Caulem fucco ple¬
num. Radicem tenuem , acutam, l^uem ,
rotundam, fubflauam,fucco plenam. Vim habent
concoquendi & folia & caulis. Succus autem
pilos in palpebris agglutinat» Nafcitur in terne
cultae locis.

Condrilem ipcciem Seris efle, Galenus in Se¬
ris tra&ationc dixit : quam etiam, vt & Diofc.&:
Cichorio», & Serim vocari tradit.

Plinius vtrafquc fpecies inter fc confundit, &
qua: Diofc. duabus, ipfe tanquam vni attribuit.
Praeter vires autem a Diofcoridc recenhtas quas
etiam habct,tradit: Aliquos fceminis & oculis,
generationique virorum contrariam putaife. In¬
ter vulgares in cibo herbas etiam Chondrillam
reccnfcri. Chondrillam amaram cilc, ac acri in
radice fucco.

Condrilla , iuxta Rob.Conftantini mentem ,
cft herba Cichorio fimilis, ob idque ^ Xj

bizitfiz quidam vocarunt : apudGal.& Paulum
feripeum, apud Diofc. xoivTeiM» , apud
Plin.Codrillon huc Condrillc,& alybi Condryl-
la,qux melius feribitur per/®7w monente Gefne-
ro, qui fufpicatur apud Theophr. pro Andryalia
legendum Chondrilla Hxc didta fuit,w7ni' t«~ xw-
cT/58,quod cft grumus , & /Mt^quod continc-
chondrtlU re lignificat, quali continens grumos, quos Ma-
Etymon , ftichx fimiles elfe ait Diofcoridcs.

chondrtll Chond liliaceorum generis plantas plurimas
f fectesflu. Pa^m’ eafque diuerfas admodum fpecic reperi-
res. le licet apud Aurhores,qux vix quiiquam facile
dextre certis nominibus Thalio celte, a fc inui-
cem diftinxerit : prxfertim cum rei hcrbari.x
Scriptores, Intybaccouum ac Chondrillaceorum
[quorum camen vbiuis ferme locorum ac terra¬
rum ingens copia fefc offert] hiftoriatn nondum
accurate cxaminarinr-.Solis enim autnominibus
ppiopofucrunt ; aut etiam folis nudifquc deferip-
tionibus delinearunr,non adhibitis iconibus:aut
faltem appofitis figuris & nominibus deferiptio-
nes earundem neglexerunt. Solo nomine pro¬
ponit C. Bauh. Phyt. Chondrillam ifi. fiue fpino-
fam. Hanc, inquit, integram cum nondum ha¬
beam, ea nomihafle fufficiat. Nec dum fcio qux
lit Chondrilla illa , cin tvilb SEnbitlien artGef-
neri in cat.pl. Item Chodrilla altera, ein
ju^cn art, quas folum nominat,
kquiuoca Caercrum e diuerfis diuerforum Au-
\honinll* thorum Chondrillis , cft nobis quaedam , quam
ttrulc *. caeruleam inferibimus. Eft & alia lutea cogno-
.utta.Vs. minata. Sed& Chondrillam vimineam a iam
linea. djucifam ftatuimus. Occurrit prxterca

canitia Chondrillis affinis quaedam laciniata,an Trinci-
**dam atclla Camcrariij Chondrilla adhxc qu.xdam
.hondrtll exiftit hirfuta rubente flore. Sed & Chondrillae
vbenteflc’ cret{Ca» nomine quxdam nobis milia eft femi-
r-dr Gre ne crilpo,de quibus nunc ordine dicam. His fub-
C* [emi- i ungimus Chondrillas quafdam ex Thalio, quas
ecn/pa ex folis nudifque deferiptionibus , non adhibi-
hondntu cis iconibus dilcetncre admodum cft operofum.
ter Ictum Tragus infuper libu.cap.91.duas tradit Cichoreq
wut hir- lutex fpccies,tertiam &: quartam, quas Chodril-
«nm las Diofcoridis facit : Nos Hieraciuin minus
Tom. IE

XXIV- '„9

hirfutum. Chondrilla Thuln
duplex, maior & minor,ac rurfus alia fpccics cui
folia magis in lacinias diuifa exiftunt , An Hte-
racium i.Dod. minus, 8c longius radicatum Lo-
bclii? Galenus, inquit Anguillara, meminit cu-
iufdam Chondrilla de qua non locutus Diofco-
iides, qux nihil aliud eft,quitm planta quibufda
didla Taraxacon , Hcdypnois noftra , liue Dens
Iconis, Chondrilla altera Dod. Thalio. Chon-
drilla prior Clufio plurimum accedere videtur Leonis”*
ad primam Diofcoridis Chondrilla fpeciem. Eft
hxc nobis Hcdypnois Monfpeffi Chondrilla Hedjpnoia
fecunda Diofcoridis Rauvvolffii, cft nobis Co-
nyzanurina. Chondrilla alterius Diofcoridis Un*
genus aliud eiufde Rauvvolffii , eft Conyza ma- conyza
rinx affinis. Chondrillam alteram Diofcoridis murina
Fabii CoIumna,exhibemus pro Cichorio bulbo- Conyza
io. Chondrilla Galeni, fi Trago non fic contra- ™*r1n*
dicendum, eft dytlci Diofcoridis,La(ftuca^-^0r/w;5J
filucftris Fuchfii. Chondrilla alteram fpeciem bulbojum.
Diofcoridis , f JWbiffcl Lpniccri l.^cap.74. (qui Lriiuc*:
eandem antea pofucrat pro Endiuia filucftri) di- Cllu'
ximus ante Sonchum non afperam. Quidam sonchus
curiofiapud Monardem volunt Tragopogonem nonufperA
Hifpanicum flue Scorzoncram , Chondrillx efle Scorz.<mg.
fpeciem , cuius mentionem faciat Diofcorides, r*
verum multum differunt. Chondrilla nomen
fibi vcndicat Cichorium verrucofum : Item Qjc^or
Cyanus, Catanancc quorundam, & Cyanus fo -QerrZofZ:
lioCctcrach quorundam. Eft tandem Chon- Cj unus,
drilla a nobis inuenta folio non difTc&ro. Catanatig

CHONDRILLE VEL CHONDRILLA
carulca.

CHodryl-

h

<la caru-
lea caules eri¬
git cubitales,
teretes, l^ues,
fungosa me¬
dulla refer¬
tos, r amisi, a-
tis frequenti¬
bus brachia¬
tos : fulia pri-
ora palmaria Defcripa»
aut dodranta¬
lia, laciniis ad
Cichoreum
accedentia ,
glabra, &c pe¬
ne glauca, fu-
periora autc
profundiori¬
bus laciniis
incifa , leuius

etiam alias dillc<fta,glabra: infummis ramorum
floresjCtcbri, radiati, cxrulei,ex calyce logo fqua-
mato, in quo femen nigrum longum latum : ra*
dix perennis fimplex, longa, digitali craffitudine,
paucis fibris donata foris renui 6c nigro corrice
veftita: intus candida, carnofa,tencra,& admo¬
dum fragilis. Tota herba lacteo turget liquore,

& guftu dulcis cft.

Chondrillam noftram cxruleam Cordus in
hift. inferibit Chondrillam teneram.

Matthiol.inluis comm.Chondrillar. &: Cho¬
drilla z. De prima ait. Silueftris(veri, in coinm.

Ital.cum mag.fig.) Cichorii fpecies Chondrilla
eft: gracilioribus tamen foliis, caule, floribus, ac
Rrrr

1020

Lattaiucla

Intybus.

Lsttuca

•Uftfrh er-
rgr.

Ca<cittle-
fore- 2
Cttm. n eA

Ctndriiitt
Flt/in-
T e> r ac re

polo.

HISTORIA PLANTARVM

femine. Frcqucntiffima ha:c non modo in He-
cruria: & fccus vias virefeere, ac fuo tempore
florefcereconfpicicurmcc minus etiam quam Ci¬
chorium in acetariis recipitur , qnamuis a-
marior lit. Viiitur 8c alterum genus ( ait de
fecunda ) huic [prima:] non longe diflimile,fo-
liis tamen non ita in ambitum laciniacis, nec a-
deo in mucronem delinentibus. Hxc a la¬
ctis vbertate , quo in omni parte , pr^fertimque
radice rcdundat,a noftris vulgo Latraiuola voca-
tur.Ruraeam fuis acetariis ptoCichorio indiffe¬
renter admifcenc.Gal.l.o.fimpl.Chondryllalntybi

lpeciem: libro autem 2.alim.nec Intybo nec Ci¬
chorio, fcd La&uca: ftmilcm fcci t.Vttnam Glolfa-
tores 8c Patrocinantcs Matthiolo ac eius Simis
lucem aliquam attuliffent,vel errores Matthioli
dctcxillcnr, li potuerunt intelligerc aut animad-
uercere,iplc nunc lubens tacerem : nec veritatem
detegendo odium mihi crearem fautorum Mat-
tliioli : vt dicam quod fentio , Matthiolum luo
more de incognitis luo nomine IcripiilTc mihi
perfuadeo. Figura quam exhibet in com. citatis
Lat. & Ital.pro Chondrillai. Cichorium plane
dcmonftrat hlucftre,ficut dc ipfa delcriptio : [ cx
Cichorio forte edicta planta quales plurcs habet]
quod idem putauit cum Chondrilla : In hili, ve¬
ro Gcrm. longe aliam exhibuit iconem quae Hie-
racium rcprsfcnrat. Quod i. figuram attinet ca
vbique fnnilis. Verum delcriptio multum variat,
irveomm. tum Lat. tum Ital. dicit folia non
ita laciniata nec in ambitum delinentia, qus ver¬
ba non conueniunr iconi propofitx : melius rcl-
pondet delcriptio Gcrm. Fallum quod dicit
cx Drofc. Chondrillam cflc Ipccicm Cichorii, ita
enim ait Diof.e'//Jf ew n vv-:s iirmr tnftJbi A-yexctf ht-
<zr/07*£:y,

Camer.hort. Chondrilla purpijreo flore, radi¬
ce crafla, nafcens in montanis loris Mifnixfiue
Hermundurorum prope vtbes metallicas. Item-.
Chondrilla flore cxruleo , Italis CaccU lepore co¬
gnominata. Qu* autem Ut Chondrilla purpurea
Camerarii a turpium fludiofis allide Icire defi-
deramus , per cxrulcam exiltimanuis Camera¬
rium intelligere eandem quam nos de qua hoc
capite agimus , quamnis apud Matthiolum in
Hili Germ.eiufdcmquc Epitome nullam propo¬
nat iconem hanc referentem. Chondril a eius
prior cft Matthioli icfcrens H cracimn. Clion-
drillx alterius nomine exhibita icon , iconem
Matihioli non reprxfentat, cuius autem fitplan-
tx nondum rrirhi conflat.

An Lofiic.malam figuram exhibenti,Chondril-f
ia, quam Endmix fpeciem dicit ? An Anguill. E-
pifl.7 .Chondrilla Patauii Caccialcpcre dicta?

Dod gall.Condrilla,Condrillx lpecics i.Con-
drulon &Condrillis Plinii , Cichorion & Seris
nonnullorum. Modernorum Condrilla maior.
Lat. in fol. Chondrilla altera. Caft.Dur.CondnNa
etiam Italis & Tirracrepolo , Arab.C4wLm-/ , flore
modo cxruleo , tuodb albo : Condrilla prima.
Item.Condrdlaaltera.

Lob. $: Pena Adv. Belgarum Condrilla exru-

lea , C1choriifilv.autE1ucxfilv.d ll lura. InTa-
fcclla, Condr.lla Uclg. T^raxacon Offic. Obf.
Chrondnlla cxrulea." Ic. Pl. Condrilla cxrulea
Belgarum.

Cifalp. Condhlla in afperis (axofis nafiers
Ladhic$ filueftri reixims fimilis , floribus carru-
Icis , qui color in nullo alio genere fildeltrium
adnuevifus: Condrilla iDiofcoridc primo loco
«ielcripta, Chandras Thcophiafti, Chandralia

Theodori.

H. Lugd. Chondrilla 1. M-atth. Chondrilla 1.

Matthioli, an Chondrilla rara Lohelii ? Proponit
Hiftoria iconem Matthioli Cichorio fimilcm , & ?re
alteram valde laci molam: nullam lucem adfert,
fed inepte inquirit an Chondrilla rara Lobehi,
qux planta plurimum dilfert , nec eius generis
dici poteft.

Tab.tcon.&hift. ChoJri lia caerulea 2.’Chon-
drilla latifolia ccerulea. Alba lolo colore albo dif¬
ferti ccxrulea.Latifolia differt magnitudine radi¬
cum & caulium, & quod folia latiora,non ita pro¬
funde ad neruutn vfque incifa. Chondrilladici-

turSerap.l. limpl.c.45.Candarel, Amiron,Sc alibi Tay ^

Cadaron. Non erat opus icone albx fi tantum
colore differt, vtaitTabern.fufpicor nondiuer-
fam fpeciem latifoliam , quia non annotat vbi
obferuarit , forte lufus tantum naturx.

Cafp.Bauh. Apud Matthiolum pro fecunda po-
nir latifoliam cxrulcam Tabcrn. qux in Phyt.cft
j.Quamcurfubrtituat Mattliiolinqfecundxigno- C .B.mt.
ro , ci enim fimilior, fi non eadem Chondrilla
cxrulea priorTabcrn.Qu.q etiam occafio vt fecu-
dam chondrillamMa tthioli dicat latifoliam non
vidcojcum folia fintin iconeMatth.tenuius laci¬
niata , quam in prima.

Chondrille vel Chondrilla , ■yovJ/iW.»: Germ.

Hem fonncntvnrbcl/aliquibus flemttnrbeLcord.

(fonbrillcn fratit.Tab.Gall.Ierfe™», Hif-
pa n.Lcttugns Sc Lecbugas & Ltetugas & Ltecbugas
detur* los planos , Lob. \iz\.T erracrepolo , Condril¬
la, Matth. Boh.focy IUccF.

Chondrillam cxruleam primum reperiin mo¬
te prope Tubingam prouenientem cum effem a- domina
pud Fuchfium qui tunc Chondrillam mihi nomi- linguarum
nauit. Vidi copiofe Bifantii pafTnn in muris. Ex
femine Bizantio allaroprouemc Montbelgardi in
horto E.C.florens &c femen proferens Iulio. Eo¬
dem anno quo laca.Proucnir in colliculis vbi ter¬
ra argillofa prope Bafilcam. Nafcicur &r alibi edi¬
tis apricifque vincis & montibus, folum amas al-
bicaus,pinguc& calcario lapidi mixtum : vt an¬
notat Cordus.

CHONDRILLA LVTEA.

Defer ip^o

LA&eofuc*
co abun¬
dans, in ixui
glabro c.tule
folia habet, ad
Sonchum lx-
uem acceden¬
tia, multo mi¬
nora , diuifu-
ra fere Con-
dryllx cqru-
lcx , excremq
lacinix palEs
alis librantem
fe in :*irc ci¬
coniam expri-
munt,pcr leg-
mentoru am- ,

bitum den¬
ticulata, quod
notatu dignu>
hacquc nota
non florens facile aCh®ndrilla cxrulea diicerni-

tu«-

Condrilla
Coronof*
te nui folia
■lutea.
Condrilla
X. Dtofe.

LIBER

tur: ex horum finu tumuli exeunt , quorum fin-
gulis fhs vnicus inhdec , Sonchi, luteus , in pap¬
pos euanefeens.

Lob.in Adu. Condrilla Coronopi aut Cyani
tcnuifolia lutea vincarum,quam nonnulli alte¬
ram Condrillatn Diolcoridis dic putarunt > nec
fane ita ablimilis; Ego cum Moillpelii circtn an¬
no [y")2. Condrilla:, vel Sonchi Ipecicm feci, ac
quidem per plurcs annos mihi peifuafieireCho-
Mxrth.ni/. duillam Matthioli fecundam, quia in Hift.Gcrm.

ferbit eam flore luteo confpici : verfim pauca
fides habenda figuris & deferiptionibus Mat-
thioli. An Thallo Condrilla altera Matthioli in
tenues lacinias profunde diflc&a.flonbiis luteis,
duarum fpeciemm maior & minori Hijrco vti
diftum, quid Matthiol. pingar pro Chodrilla al¬
tera, mutauit figuram &: aliam tepofuit.
locuj & Moillpelii floret menfe Februario & Martio
Tempus. in muris nata. Sponte tora aEftatc calidiorum
regionum vinetis & oliuctis glareofis paffim ob¬
ibam clle feribit Lobclius.

'An de hac
locjuttur

ffUj}

CHONDRYLLA VIMINEA.

PVllulartt
primum
per terram in
orbem fparfa
folia magna ,
Hedypnoidis
laciniis , gla¬
bra , qua: in
caulem ungen¬
te planta mar-
celcunt : ipfc
vero caulis
propter terra

XXIV ror,

herba quam ibidem deferibf*, prope lenam plu¬
rimam prouenirc rradens.

Ad eius hiltoriam a Cordo traditam adferibit imfi
Gefnerus nomen a liquore , quem Grxci opon
vocant,quem lxi,i.e. yifei inftar,vilcofum habet,
confingere : fc iimilem herbam in folo argillofo
ad pedem montis vidillc , foliis fere Plantaginis
minoris: radice,cum arida luditur, Iunipcrum
fere olence.

T rago Cichorea quinta & maxima flue proce- Ci chore*
ra , xmt cPgxHw Diolcoridis. Lob.&: Pena Adu. Sc maxima,
Ic.Plant. Condrilla viminea vifcofa vinearum. Condidi*
Clul.Hifp.Condrillaz./iue viminea, mlt. polL D^c'
Condrilla i.liue viminalis, Codrilla vimn aiibus
virgis, Condrilla: genus alterum vimineum, lun-
quenna Salmaticcnlibus vocatum, aliis Aiutitcra,
h . Lugd. Condrilla viminea vifcofa Pena:. Tab.
lc.& Hift.Chondrilla iuiicea,viminea,aruenfls,

Biea conbriUcn/ -21rfcr conbritteu. An eidem
in h. Condrilla lurca quinta line icone? C.Bauh*
Phyt.Chondrilla i.fiue iuncea, vilcola, aruenfls c
prima Diofc. Fab.Column^ C6drilla,Chondril-
lai. Diolcoridis: nam tota vilcofo , atque albo
fucco eft referta , & li quamlibet partem fledas,
radicem , folia, caulem, ramos, flores etiam, ex
rima , vi orta ladeus iuccus exit , qui concrcfcir
paulo poli Maftiches duritie , & colore, ( imb
& odore, quod mirum , nec vilis aliis Condrillis
eucnit : ) fed poftea longo tempore nigre Icit.

Circa Monlpelium proucnit Horens ^Ellate
Autumno. Balilere apud Rhenum qua itur Locys*
(Trent^acf florentem vidi Maio, & Odobri in a- tcclP^
gris ad portam D.Ioannis. Brifaci copiose flo¬
ret, &lemen maturat Odobri & Nouembri.
Proucnientcm plurimam, ac Iunio & Iulio flo¬
rentem vidi cis pontem Caftri noui Moillpelii.

Colpcxrt nafcetcmCluf. Salmaticenfl non modo
agro,poft mellcs in aruis,& ad eorum margines.

An Ixsput
€hrdt.

totus

atque ad cubi¬
tos duos aut
tres afllirgit,
frequentibus
ramis vimine¬
is varie diua-
ricatis fruti-
cofus, foliis aut nullis aut raris, i Ifque graminea
tenuitatis: flores extremis ramulis hxrent lu-
feijLaducaccis pares, nec forma diflimili, fe¬
mine fuccedcnte itidem Laduca: pari , verum no
comprelTo, fcd rotundo fere , ftriato , oblongo ,
cinereo, cum tomento villofo appenfo. Radix
fubefl: fimplex, pollicaris 8c craflior,glutinofifli-
mo ladeo fucco abunde prargnans,cubiti aut fcl-
quicubiti longitudine , non ingrata dulcedine
prodita. Totam plantam amaro clleguftu tradit
Columna, cani ruse deferibens.

De Ghondrilla viminea Cselalpinu loqui cre-
diderim,cum, inquit,ad Condrillas reduci potefl:
quiedam in collibus 5c vineis, & aliquando in x-
dificiis vetuftis frequens: radice valde fuccofa>&:
acri : foliis ab radice Cichorii tenuioris, hirfutis:
caule redo, cubitali, prope radicem afpero , fu-
perne larni : ramulos fert redos : in quibus foli¬
ola tcnuia,non incifa j quali Poligoni : flofculos
pallidos non in fummo,fcd a lateribus, qui eua-
nefeunt in pappos : in huius ramis aliquando yi-
funtur tuberculi nigri,ex concreto lade geniti.

An Cordo in Diofeor. Chondrilla altera, G.
fcfljfcificl? An eidem in Hift. Ixopus intybacea
Tom. II.

dcnlis lp in ulis | fcd plurimis aliis regionibus : copiose per vni-
horret, ucrlam Pannoniam, 6c variis Germania: locis.

CHONDRILLIS AFFINIS QV^DAM
laciniata an Trinciatella.1

CHodril-
lis vel
Hieraciis af¬
finis, cui e ra¬
dice crafsaio-
ga prodeunt
aliquot capi¬
ta , ex quibui
mulca folia
vncias duas,
longa , laci¬
niata, quoru
pars extrema
fubrocunda ,
lcuia , & fatis
crafli,(pifsaue
caules luncei ,
rairofi , cubi¬
tales , interdia
multo mino¬
res: in eorum
extremirati-
bus flores lingulares maiufculi , lutei, in pappos,
delinentes : h«c herba ladefcit line amaro¬
re.

Dricripti*

Rrrr z

ICtt historiae

An Camcr horti,Trinciatella,quo nomine ex
"Synonyma Jtahaaccepic ?

C.Bauh.Phyc.Dcnci leonis fimilis Trinciarei-
la Camerarii. Item Sonchus <s.l«uis anguftifo-
lius Lob.lxuis Matth.Dc Sonchis con.fuic ferip-
iit Matthiolus , maxime vero dc lacui.

Noftram obferuauimus Monfpelii & eiusfpe^
ciem minorem prope Gigam florentem Aprili.
Trinciatclla Camerarii eo ipfo quo feritur anno
flores femen producic, Sc ii per hyemem in fi¬
ctili leructur etiam in plures annos perdurat:
alioquin radices , qux dulces quoque iunt, vt v-
niucrfa planta , primo frigore lxduntur & in-
rerftunt.

X.OCUS&

tempus.

CHONDRYLLA H1RSVTA.
rubente flore.

£>efcfjptio

PLures ex
eadem ra¬
dice , fimplice,
alba, dura, fi¬
bris dona¬
ta , lac fun¬
dente » cau¬
les attollun¬
tur pedales Sc

cubitales, foli-
di , la&iflui,
tenues, ftriati,
fingularibus
foliis do¬
liari : quo¬
rum fingulis
finguli iniidcc
flores mono¬
cloni, colore
ex albo purpu-
rafcente, dente

foliis per extremam oram crenaris ftipati , « ca¬
lyce thorulis hirfutis canieulato , cuiadbaun
haudfecus atque in Hcdypnoidc prominula ap-
poiita folia, caque glabra icaporrb florum lub-
mdc eft prxmatura fcecunditas,vt vix femuncia-
Icm longitudinem ailecuti caulium rudimentis,
iam tutn capitula florum prxludia innafeantur:
folia vel i radice ftatitn vel ab imo caule per ter¬
ram fparguncur , [nam in caule reliquo rariora

funt j Hedvpnoidis laciniis, quibus magnitudine

camen cedunt , vtrinque hiriuta , odore graui:
fuccedunt femina longa, tenuia,cutn pappo.

C.Bauh.phyt. Chondrylla purpurea foetida.
Chondrilla 6. Chondrilla hirfuta rubente flore
apud fratrem Io.Bauhinum vila : Aii Chondrilla
tota hirfuta Camcr.de hortis? Huius &c altera
fpecies duplo fere maior, caule ranaofo , folio la¬
tiore , flore eodem.Dux funt in Phytopinace e-
iufdcm plantx deferiptiones. ^

Variis in locis vidi: in horto vero E.C.W.fata
Aprili floruit Iulio & Augufto menfibus,anua eft
planta , Frater C.Bauhinus obferuauit Balilex
in horto D.Zvvingeri.

P LAN TARVM»

ladtucx fylueftris: Flores Sonchi. Semen pulchru*
incuruum, ex ceruicc denticulata in roftcllum
pulchrum delinctis, per maturitatem ruffum.

An camer.hoct.Hieracium Creticum, pro En-
diuia lutea milTum , femine curuo , afpero , vn-
guiura modo. An Gefn.hort.Hieracium maius
Creticum fatiuum Patauio milium ? An Cafp.

Bauh. Phyt.
Hieracium io.
Intubaceum
flore magno
albido?

Breuis xui
planta ante
hyemem, imb
ante Autum¬
num etiam,
perit : floret
Iunio & Iulio:
Semen iifdem
menfibus ma¬
turat in horto
Montbelgar-
di. Monlpef»
Iuli florentem
obferuaui O-
&obti.

R

CHONDJULL./E CRETICA
nomine mifla femine crifpo.

Adix Dentis leonis: caulis (pinulis horridi,
varie nulloque ordine in alas diuifi : folia

Hieracium,
Creticum ,
Endiuia
lutea.

A nH ter aci
/rfybaceii
C.Bauh.

Locus &-
Tempus.

Condrilla foliis hirfutis , flore vuicei
magno , luteo.

CHondriltehxc fpecies eft/olmfefquiuntiam

latis, longioribufque ,in terrx lupcrficie ad Defcr,P:^
radicis fummum difperfis, hirfutis ,1n ambitu la*
ciniatis,C4w/ccubitali,amplioreque, tereti, ftria*
co, redto florem vnicum proferente, magnum, lu-
teum,in alabaftrino velut calycc detentum.

Chondrilla radice candidula, flonbut
luteis farnis.

CHondrillx fpecies radice candidula , exigui , Defcfipjij
pariim fibrata ‘.folia priora circa radicem
dilpergens,tria,quatuoruc,obIonga,ex tenui pe¬
diculo protenfa, integra, non diftedta, paucis ac
exiguis quafi (pinulis in ambitu prxdita : quibus
fuperadduntur mox alia tria , quatuor , quinave,
longiora, in lacinias [qux tamen maiore ioter-
uallo ^ fe inuicem dirimuntur , atque in altera
Matthioli fpecie,] diuiia.hxcqucrurfusconfimi-
lia alia , fed breuiora , pauciora & aliquantulum
tenuiora per caulem [qui oblique diftorquetur
ac teres quidem eft, fed euidenter ftriatus , cubi¬
talis ferme] confequuntur : flores huic lunt lutei,
parui. Reperitur in locis pratenfibus mon«
tium.

Chcmdrilla maior & minor, flore
Tragopogonis luteo .

Chondrillarum generis fpecies quxdam maior,
caule ptocero , ftriato , bicubitali,qui infummo
in aliquot brachia diuiditur , quorum quodlibet pefcupflq
florem fi ngtilarem profert luteum Tragopogonis
floris inftar. Folia caulis exerit pauca, longo in-
teruallo fe confcquentia, longa , lata : quorum
inferiora in ambitu parum fubinde exfcindunrur,
fuperiora vero profundius circumroduntur ,in-
frcquenrius camen id quim in Chondrilla fecun¬
da Dodo nxi accidit. Huius reperitur & alia

fpecies

LIBER

fpccies flore confimili, caule ircm,fcd foliis de- I
ftituto : ea vero pauciora numero humi rccum- j
bunc , quorum prima lara quidem aliquantulum
funt , led lubrotundiora > reliqua longiora con-
fpiciuntur , ac in ambitu circumrofa, fcd non
profunde, nec admodum crebro.

( Huius generis &c minor repentur fpccics,
radice parua,lignoia, fibris paucis conflate; cau¬
le uuico,redo,cubitali»ac aliquantulum proceri-
ori, tereti, tenui, Ia:ui,foliis carente , qua folum-
modohumi reclinantur, numero fex, ieptem , o-
do,nouem, decem, pauloque piura , quandoque
quadrantalia, in ambitu circumrofa modice. Flo¬
rem itidem hxc Tragopogonis aemulum profert
& vnicum.

XXIV-

HIERACIA VETERVM.

Defcript,

C bondrilla caule hifpidosttodit multis pr adito.

Defcriptio Chondrillq alia fpccies, paulo ab hinciamdidq
minoris( huius fcilicct generis ) lpecici ferme ar-
niula : radice pania, fibrata, nigricante: caule
crallbjflriato , parum hifpido, nodis multis prar-
dito, ex quibus emergunt folia oblongiora, viri¬
diora, circumrofa aliquantulum, fcabra , hiffuto
dorfo prxdita.

C bondrilla caule cubitali afpero , floribus pappaceis.

Chondrillar fpccies caule cubitali,afpero,flriato:
foliis quadrantali longitudine,humi iparfis, qua¬
ternis, quinis,fcnis,fcptenifuc,in ambitu cireum-
rofis modice : iis verb,quze caulem confcendunt,
excifis , ita vt in ambitu euidenter lacinix inde
relinquantur://ori6/n paruis,pappaceis, agmina¬
tim in fuinmo caulis conflitutis , quorum lingu-
lus peculiari petiolo innititur.

C bondrilla minor foliis in dorfo rubentibus.

Qhondrillarcuiufdam minoris fpccies, radice lin¬
gulari, quandoque & bifida, mediocriter crafsa ,
digiti parui longitudine, fibrata, nigra : folia cx-
erit parua, Iquia, carnofa,oblongiufcula,intc gra,
rccurua , angufl a, in dorfo rubenda , numero
quaterna, quina, fena, feptena,odona etiam qua-
doque. Coliculum producit incuruum, rubicun-
du, digiti minoris longitudine , vnico donatum
flore luteo, Tragopogonis ferme alicuius modo.
In pratis pinguioribus nafeitur.

C bondrilla parua , flore fingulari , caule foliis
prorfus defiituto.

H

X Iti

'Hietat'.

magnum

Defcriptio

(^hondrillse parua: fpecies , radice parua, fibrata,
Defcriptio ex nigro fubrubente : foliis quadrantali longitu¬
dine , hinni procumbentibus, afperis, mediocri¬
ter latis, viridibus, confradu facilibus, fenis vel
{eptenis,nonnunquam odonis: caule palmari,
pauloue longiorc,tenui,tcrcti,afpero, modice ca¬
cumen recuruante,foliis prorfus defiituto : flore
lingulari, fimrli Chondrillx Dodoncei alterius.

C bondrilla foliis in ambitu quafifpinofulis.

Chondrilla: alterius alia fpecies, radice candida,
lignofa, inutili: caule cubitali , minoreque vt
plurimum, tenui, ftriato : foliis donato paucis,vi-
ridibus,oblongiufculis,mollibus,integris,in am¬
bitu quafi fpinolulis , flore luteo. In Stolber-
genfibus apricis montibus.

)efcript,

Tom. II.

CAP. V.

lcracii,vel Hieracia: foem. gen.vt apud Ac¬
tium & Homerum legitur (referente Hcr-
mol.) magni 8c parui meminit Diolcor. his ver¬
bis. Hieracium magnum caulem producit afperi,
fubrubrum , fpinofum,cauum : folia habet ex in-
teruallis rarius filia, Sdchoper ambitum fimilia;
flores melinos in oblongis capitibus. Vim ha- Dtofc.
bet refrigerantem modice adllringentem.Quarc Son:ho f*
flomacho arftuanti , & inflammationibus com- mi^e
mode imponitur. At fuccus fifbrbeatur,ftoiTia- Vires
chi roflones mitigat. Herba ipfa cum radice im¬
polita, i Scorpioneidis auxiliatur. Hieracium
paruum folia etiam ipfum cx intcruallis filia per
ambitum habet : caules producit teneros ac vi- 'PAr"1*m-
ridcs,in quibus flores melini circulum abfoluen-
tes. Vim habet & ipfum eandem cum prtedido.

Plinius lib.i0.cap.7nlc Laducc fponte nafcentis
generibus agens. Ex his ,inquic,rotunda folia Sc LtducA '
breuia habentem, funt qui Hicraciam vocet quo- Jpont.tnea
niam accipitres fcalpendo eam, fuccoque oculos P^”'° ^
tingendo,obfcuricatemquum fenfere difeutiant. dedidJm
Eft igitur ex Laduci generibus Hieracium.

Galenus in iimpl.ccnfu id prercriit , velut fub Laduca
Laduca comprchenfum. Ita etiam Actius Sc
Paulus.

l'6^axtt?vDiofcoridi( inquit C.Bauh.Phyt.) Ac¬
cipitrina, ab accipitte qui /qctg nomen habet,
cognominatur. Dicitur Scmyxntif. Hieracium ^capitri*
quidem ab accipitre nomen habere te flatur Tur-
nerus, fcd propterea forte quod pappi eius vei-
les finr ad vomitum accipitribus ciendum.

Hieracii nomine plures donantur plancte , fa¬
cie & facultatibus admodum diuerfte. Plinius e- A
mmfteflc C.Bauhin.)hoc inter Laducam filuati- q 1 °C ‘
cam refert, & cum ea confundit.

Quam nos Laducam muralem luteo flore in-
fcripflmus ,Ca:falp.Hieraciam vocat. Condril
lam Creticam Gcfn.de hortis Hieracium maius
Creticum fatiuum appellat.

Bugloffum luteum an fit Hieraciu maius Cre-
ticum,qusrunt nonnulli : verum fruflra.Efl Hie¬
racium cum capitulisCardui benedidi.

Rcpcritur Hieracium quoddam Sabaudicum
montanum, cuius meminit Lob.in Adu. Obf. Sc
Ic. Plantat. Item Camer.hort.& Cafp.Bauhin.
Phyt.Hieracium grandius apud Belgas Clufii,Ci-
choreum luteum montanum anguflifoliu hir-
futie afpcrum C.Bauhin.Phyt. eiufdemque Ci¬
choreum luteum pratcnfe hirfutum,,efl Hieraciu
maius noftrum hirfutum afpcrum.

Efl Hicraciis affine Cichorium luteum. Hie¬
racium maius Fuchfii, Dodon. Lobel. Lonic.

Camer. Thalii: Cafp.Bauh.3c aliorum, efl Som-
chusrepens noflra.

Hieracium magnum venenatum a Pona miflu,
an eiufdcm in Baldo Hieracium Intybaceum flo¬
re carneo?

Hieracium foliis Sc facie Condrillte Lobelii,
efl Hieracium minus quorundam.

Hieracium minus alterum feu Morfus diaboli,

& nobis inferibitur, Hieracium minus radice pr^-
morfa. v _

Piiofcllam maiorem Gallorum PontaniTha- fremor/*
lio, feu Coflam herbam in Iral ia, alibi Ingraf iam
di Porci vocata, vc arbitratur Camerarius,depin-
xicClufius inferiptione Hieracii latifolii (huic
titulo nos addimus ) ramofl,hirfuti.

Qui vulgo in HcmiriaTcpracrepolus vocatur,

Rrrr $

Laduc»

fit

Laduca

muralis

CondrtlUt
Cretu a

Hierae,
cum c.tpP
tulit.
Cardui-
leae didi
Hieracium
Saba udum

Sonchus re¬
pens

H ter actum
magnum
Venenarunt
Hierae mi¬
nus rjKlbu/g,
dam

H serae, mi¬
nus mdict

Hier ac. la¬
tifolium
ramo/um
birjufftm

10-14 H ISTQRIAs

nobis, Sonchis afShisTciTacrcpoU.

Hieracium longius radicatum Lobclii, effc Hic¬
racium noftrum minus Dodon. longa radiet.

Hicracium incybaccum Tabem. dicitur nobis
Hieracium macrocauloniunccum.

Imtumn Habcrur & Hietaciiun maius latifoliumClu-
fii, & alterum genus anguftioribus foliis.
m.tms /a- Hicracium Britannicum Cluhi, quod Londini
ufaHurn <3j,-|iorjum montanum nuncupabant ,an nicra-
C^n Hiert- cium latif. montanum Gencuenle.
ttum Un- Hicracium montanum darifol. minus Tabcr-
ftl.monra- namontani , appellamus Hieracium latifol. gla-
, num G&t- kmm cx vallc Grielbachian.i ramofum.

Hicracium cit nobis 5- alpinunihirfuto folio,

n ter actum . y

mominum Cludo quodammodo incano.

Hieracium Hierac.montanum vel lex tum Cludi, aliud gc-

Hierac
macrocau
lon tunecu

florem

clmant

Hc.iypr.

*' nus foliis nonnihil laciniatis.
s Hicracium minimum vel o£tauum Cludi , cft
Hicracium no (Irum florem inclinans: Hierae.
Lobclii facie Hcdypnois.

Hicracium maius Diolcoridis Tragi > nicraciu
minus Gefn.cic hort.coll.ftirp.& m Cat.pl.Lonic.
Cordi in Diofc.& Euch.Roeflin.rette a nobis in-
feribitur Hcdypnois, due Dens Leonis.

Hieracium Inter alia Hicracia cft nobis Narboncnfe ro-
Harbonen - tuncJ [folium monoclonum.
ie’ Hicracium foliis floribus Dentis Iconis Lo-

Lclii , Hierae."', due montanum laciniato folio
Cludi , an Hicracium monoclonum hirlutum.

nicraciis afhnes Intybi Species credecim tra¬
dit Thalius.

Cludus quoque dubitat in Pann.an cius Scor-
zoncra 4.fiuc humilis fibrofa radice dt referenda
ad Hieracii genus aliquod. Infcribicur h<EC £ no¬
bis Trogopogonis fpccics,duc Scorzoncra Scc-
Hicracium Narboncnfe falcata dliqua nomina¬
mus Hicracium ftellaium.

Sed Sc Cichorium bulbofum in Aduerfarirs Lo¬
bclii Hicracium marinum Diofcoridis alterum
cognominatur. .... . r

Gcfnerus tandem inter alcriptitia Diolcorr-
Dracuncu <iis Dracunculum Hieracium appellat.

1*41,

Hierae-
1 e Halum
Clihorium
bulb ofu m .

HIERACIVM MVLTIS, ALIIS
Cichoreum luteum, hirlutum & glabrum,
vel minus hirfutum.

Hieracium luteum hirfutum.

Dcfcripcio

FAcic to¬

ta Cicho¬
reo fylueftri
proximum, ra¬
dices crailas
habet & lon¬
gas , fibratas,
lac fundentes
. amarum:vnde
caules plures
furgunt cubi¬
tales & pluf-
quam bicubi-
tales,multis a-
lis concaui,
canaliculati,
rubentcs,alias
admodu hir-
futi , aliis fe¬
re glabri , ina¬
nes : filia orru
primo tam Ci-
choraceis fi-

PLANTARVM

milia , vt diftineuerc dt dif&cile, prxfertim in eo
genere quod folia habet hirfuta: fit enimnon-
nunquam.vt , prxtcrquam per nerui longitudi¬
nem , reliqua Folii pars glabra dt : funt ea autem
Cichorii modo dnuola , aliis Dentis Leonis ritu
profundius incifa : flores pediculis dnguli donati,

Lampfanx florum forma,non^iihii maiorcs,dmi-
liter lutei , ex
Capitulo cana¬
liculato hirfu- J

to,quiin pap¬
pos abeunt. Se¬
men relinqui¬
tur minutum,
ftriatum, fuf-
cu. Icon prior
anobispropo-
dtaeftcxFuch-
danis : fecun¬
da Lobelii ab
eo pro nedy-
pnoide Plinii
exhibita.

Dodon.galL
Hedypnois,In-
tybi 4-fpccies,
HedypnoisPli- Synon'
nii, Gcrman. Hedyfnott'. i
(Bcci wc0-
tt>avt,Gall. Ci- D<>d-raaat, |
choree taulne .

Belg.cjcel <fi-
<oreye. Dcf-
cnptio Dod.
cducnit cu noftro Hieracio,vbi locis cultis 6c hu-
midioribusproucnit, lic£t figura flos maior vi¬
deatur, & in dcTcriptione minor dicatur flore
Dentis Leonis.

Lobcl.in Aducrf Hodypnois Plinii,Cichorium Hedypnoit
luteum pratenfe. Dentis Leonis flore , Hieracii VUmt.
folio : & an eadem dt Vcrrucarium Cichoriun^
luteo flore, & fulcatis capitulis? Obf. Hedypnois
Plinii, AphacaThcophrafti. Lobclium nciciuif- A*h*c*
fede qua planta feriberet fatis exeo apparet Theofh.
quod dubitat in Aduerf.andt Cichorium verru-
cofum,& in Obferu.cum pueauit Zacintlum ean- ^
dem plancam cum Condrilla Cludi .Figura quam
alTumpdtpro Hcdypnoidc Plinii cft cx Dodo-
dona-o. Plant.icon.Hcdypnois Plinii & Apha-
ce Theophrafti : Cichorium luteum pratenfe
Dentis Leonis flore, Hieracii folio. Item Hicra-
cii folio. Irem Hicracium foliis & facie Con¬
drilla?. Prilia figura cft Dodonari minus hirfu-
tutn demonftrans& cultum.

Matth. in hift.Gerin.&: Epie, iconem habet ha-
pro Chondrilla i.flcm 0onncmivnbel / qua
retinuit Camerarius qux nobis videtur exprime- Aphace.
re potius Hicracium, de quo hic agimus quod pe¬
ne glabrum.

An Cam.hort.Chondrilla tota hirfuta frequens
in Haflia,quamin cibocoiftam,&: acetarii quoque
inftar condita, auidc comedunt ? Item Hicracium
foliis &: facie Chondrillc Lobclii? An Chondrill^
nomine intelligat Hicracium hirfutius ailcrere
nonaudm : le&ores diiudiccnc.

An Thal Intybi dlueftris feu Cichorii fylu.florc
luccofpecies quarta.

Lc&oribus condderandum relinquo an Ta¬
bem. Dens leonis tertia de qua in Icon.& Hiftor.
non dt eadem planta cum Dodonxi Hcdypnoidc .

Is autem inhift. per Hicracium Chonc^rilLoides

idem

h teracium luteum glabrum, [eu
manus hirfutum.

liber XXIV-

i Jcm forti imelligit quod Lob. , verum exactam
defcriptione" non habet, qua diftinguar ab aliis ,
ncc icone, fed pro icone, fub N. n. nefeio quo er¬
rore feriptum, Blati» ^abid;fraut Hieracium
carruleum : in deicriptionibus nullius coerulei
Hieracii fit mentio.

Cichorium C.Bauh.Phyt.Cichorium 9. fi ue luteum altc-
luttum ru,vel Hieracium minus glabrum. Hcdypnois
Dod.Hcdypnois Plinii. Item Hieracium 14. fiue
Chondriiia: folio maius ; Apud NLatthiol. Hie¬
racium maius Marchiol. Fuchf. Dod.gall. Lac.
Lob. Caftori , Tab» Hieracium magnum (Zx-
fiilp. Hieracium minus Dalemchampii : Lu^d.
C.B.not. Taraxacon maius Lonicero. Frater proponit
pro Hieracio maiori Matthioli iconem Taber-
namontam Hicracii maioris : veriim ea diftert
multum i Matthioli icone , d Fuchfiana,d Dodo¬
naei , a Lacun®,d Lobelii , d Dalecham. 5c Lo-
niceri : hi enim omnes proponunt iconem Son-
chinoftri repentis. Dcicriptio apud Caflklpi-
num non videtur male conucnire Soncho no-
ftro.

Dens leoni» Gerard. Dens leonis Cichorizaca, @uccorie
btn bc Iton. Item Hieracium maius Diofcor.
Gernrd wccbt* Iconem habet propofitam

„ot. ' a Tabern.pro Dente leonis tertia , iicuti etiam
Hieracii eo titulo exhibiti: cur titulos mutat
abfquc figuris?

Lonic. babid^fraut/ «ilfce fatobifid/tpAun
maius , Accipitrina , Apulei Lattuca filu. Phar-
tehse.tA- inacoPa;ol'Lln'* 1 CicliQiea Ilicea. Lonicerus Hic-
»*tur. tteii mftoriam habct.qnx noftto Hieracio raa-
his hirfuto conucnire polle videtur , licet figura
non rcfpondcac,cft enim Sonchi repentis.

AnClufio in Pann.& Hiftor.poft. Hieracium
grandius apud Belgas. An Thalio Intybi filuc-
Itris, feu Cichorii lilueftris flore lurce, foliis in-
Locus & tegris, Ipecies quarta? Hieracium multis, hir-
tempus. futum valdCGencuac abundae florens mefe Ma¬
lo- Mor.fpclii Martio & Aprili. Montbelgardi a-
bundat inHorro E. C. florens lunio (pontaneum,
femine cum pappis decidentibus Iulio. Id etiam
Bafilcsc inueni cu flore menfe Odtobri qud icur
Moutcts,& prope fluuium Birfam, hoc glabrum
eft , aut faltem non ita hirfucum vr aliud quod
maius hirilitum dicimus , modb paruum modo
magnum. Hieracium vulgate glabrum copiose
nalciturin agris Balilccniibus , vbi florere folet
adhuc menfe Noucmbri.

HIERACII PARVA SPECIES HYOSERIS
anguftifolia alpera.

Xigua, fcd

£>efcriptio

t;- „ -

XLcraHiufcu-
la donatur ra¬
dicula , luccisa
nonnihil , ac fi
prsbmorfa cf-
fcr,pluribus fi¬
bris ornata: fo¬
liis longis &c
anguftis,hirfu-
tis , in terra
fparfis : cauli¬
bus duobus
aut tribus,gla-
bris, e radice
prodeuntibus ,
no multo plus
palmum lon¬
gis, verfus fu-
periora,vt plu¬
rimum i in bi¬

nas alas diuifis, quarum extremitatibus Snfidet
flos vnicus luteus, plenus , fatis magnus : tot»
planta amaricantis eft faporUy Tabern.

Tab.icon.Hyofcris anguftifolia : Hift. Hyofe- c -
r,s » tera, Hem fcrrfltmfrauty Hyoferis angu-

ili folia. Hyofetis fcemella. C.Bauh.Phyt.Hieta- tifi.

cium 1 1. fiue minimum anguftifoiium. A* /**<?/*-

Lucos multum amat : frequens etiam in folo
arenofo, gramineo, & fecus vias;

HIER ACI VM PVLCHRVM.

D Dentem Defcriptiq
^Iconis laci- *"

niis & Cichoriu
filueftre acccdut
huiusfolta, for¬
ma &c hirfuti^*
prima vero mi-
; mus laciniata, a-
f lia alternarim
\ per caulem , at
laporem nullum
manifeftum gu-
ftanti ofFcrunti
qudque altiora
e6 minora red¬
duntur : caulis
vnicus , re&us
ftriatus, cubitalis
hirfuttis,/(//iij al-
ternatim orienti-
l bus ami<ftus,quac
, , , - fine pediculo la-

tam habent bafim cum alis: fUrcsL cacumine
numerofi.cx pediculis propriis, Hieracii fimiles,
lutci.m pappos faceflentes : rtdix non magna cfi
hbns aliquot craffiufculis. Hoc hieracium vi¬
dimus monlpehi florens Maio.

H1ERACIVM ERVOEFOUVM
hirfutuin.

Hleraciiitri .. .

i Genero Dcr‘,,ftid
Chcrlcro' no¬
bis delatum*

quod vt Hiera¬
cium noftrum
pulchrum fin-
gulari affingit
caule ad alti¬
tudinem peda¬
lem , penitus
hirfuto, foliis
vcftito etiam
hirfutis, vnci-
alibus,aut fex-
tantalibus , d
neracei colo¬
ris 5 laciniis
Cichorii Eru-
cajue circum-
rofis, extremo
folii fere tri-

in fummo caule vnicus aureus manifculus.

Flos

HIERACIVM PVLCHRVM RAMOSVM

ISprengerianum.

Nter ficcas meas herbas plantam perclegart-
R t tt 4

.orf HISTORIAE

'Cm cdferuo felquicubitali altitudine , nec-
Jrcicxip. dum integram, pilofam, aliis minoribus ramis,al-
terno litu ex longa diftantia brachiata , ad quo¬
rum alas b&rent inferne quidem ex principio an-

sfesre

I_ocus &
Tempus

Defer:

y xri te as.

w/

w ■

i

re lefcunciam
lata , profundis
Sc amplis incifu-
ris ordine quo¬
dam ferrata, ac
pene iaciniata,
neruo infigni
per medium ex¬
currente: fuper-
nc vero filia
breuiora lato
principio ac vc-
luti alis caulem
ample&untur
pcrfoliatx in-
ftar. Flores in
fummitatibus
lutei quales in-
Ifijf* Hieraciis in lin¬

gulis ramis qui¬
it;, feni, plus mimis, qui temporis progrclTu in pap¬
pos fatilcunt. Tora planta pilofa potiffimum in
extremis -ramis in quibus pili longiores: Pidlor
non fati sfecit nobis , pauciores pinxit flores.

Hanc plantam collegimus Heidelbcrgx in
cultillimo horco infignis Pharmacopaei & Bota¬
nici D.Sprcngeri, florentem lunio.

PLANT ARVM*

| diucrfalit.

j C.Bauh.Phyt. Sonchus u. Tillofus luteus.

Monfpelii prope Peraux inueni, in faxolis &

' apricis, florens lunio mente»

\ Tora plar.ca lacteo fucco turget. Cichorii mo¬

re, gultuque amaro prxdica clt,lcd minus quini
reliqua Cichorea , quorum & facultatem obti-
! net, licet imbecilliorem.

SONCHVS LANATVS
Dalcchainpii.

IN cubitalem
altitudine Sc
i ampliorem ex-

czcCciz filiis per
caulem craftiuf—
culum pilofum.
que fortuito di
ipoliris , dua¬
rum triumue
vnciaram lon¬
gitudine, culmi

latitudinc,non-
nihil finuaris Sc
fubinde vcluti
eorrolis , ad
cyani folia no-
nihil acceden¬
tibus neruo v-
nico fecundum
longitudinem

excurrente, to-
menrofis, nullo
pediculo nixis, ad quorum radices ramuli cnal-

cuntur : fuperior pars caulis ramofior in pluri¬
mos furculos molli lanugine obfitos diuaricatun
fi ores gerens aureos Erigerontis,tandem in pappii
fatifccntcsjcalvcibus circumdatos, tomento deli¬
cato Sc molli pubefccntibus: radice nitityj fatis
cralTa & longa, non multum fibrefa,planta ficca
nonnihil amara : Interdum hxc palmaris cft fo¬
liis minoribus laciniatis.

Hiit. Lugd. Sonchus lanatus.Quidam Mollugi-
nem appellant , quamuis a Plinii Mollugine

'Mtiluge.
Locus &
Tempus.

HIER ACI VM LAT1FOL1VM MONTA-
num Gcneucnfe folio Conyza:
maioris MonfpeC

CAules edit Dcfcr^,uo
plures cu¬
bitales, ac e-

nam maiores,
cauos,craflos,
hirfutos , qui
fuperius in ali¬
quot breues ra¬
mulos diuifi,
flores gerunt
luteos, magnos,
Hicracii capi-
tulis afperis
11 ju pares : ran-

'Jjy' ytf acm in pap¬

pos cuancfccn-
tes filia infima
Conyza: Mon-
peffulanx ma¬
ioris foliis pa¬
ria , palmari
circiter longi¬
tudine, vnciam lata , finuata nonnihil , &quaft
fervat j, per caulem alternarim funt difpofita,cau-
lcm modice amplcClqntia, hirfura, potiflimum
parte inferiore, minus tamen afpera quainHie-
racium afperum. Radices fibrofx , crafiiufculx,
nigricantes Sc craflis capitibus. Sufpicamur
hoc tradicumaClufiopro Britannico.

C.Bauh.Phyt.Hicracium tf.fiue Conyza: folio
caule purpurafeqnte. Hicracium Britannicum
Clufii. An Hieracium montanum maius latifo¬
lium Tabcrnamoncan i > meracitimTzbcrn. fepa-
roa Clufii &noftro Geneuenlr.quiaTabern. fo¬
lia non habet Conyzxtfunt etiam Tabcrn.autore c- B-
i folia tenuia & mollia,fiue non rigida.

Hicracium latifolium inueni in montibus cir- Locuf
ca Gcncuam folio Conyzae Monfpcfliilanx ma¬
ioris. Hieracium Britannicum Clufii , impenQ
amara cft planta, nufquam fponte nafcens ipfi
eonfpe&a : led Londini duntaxat,in hortis Do-
(ftifTl rirorum Ioannis Richxi & Hugonis Mor-
gani Pharmacopolarum Regiorum, ex boreali-
bus Britannis regionibus, in quibus fponte cref-
cit,dclata. Floret lunio Sc Iulio , femen Augu-
fto maturum.

H sente. Ct*

HIERACIVM PANNON1CVM LATIFO-
liumi.CluliojPilofcllx maiori, fiue Pul-
monarix lutex accedens, macula¬
tum Sc non maculatum.

HVIC quina auc fena Cum folia , humi ftrata,

laca, lncybo fatiuo latifolio non multum Defcripfto
diffimilia, per ambitum nonnihil linuofi , inrer-
d um etiam Iaciniata, mollia, hirfuta,nigricann-

bus

Co/ta.
Tngr.tfia
di porcs.
Pilojella
intuor Gal¬
lorum.

t&ierae.

fhlomot-

des.

fcefcripiio

LIBER

bus maculis flepiflime infera, interdum mini¬
me, ladteo fucco turgentia : equorum medio
caulis exit cubi¬
talis, cauus, ra¬
ris foliolis fep-
tus : in quo
plerumque vni-
cus (interdum
alter & tertius)
flus ex crafliuf-
culo calyce, ni¬
graque lanugi¬
ne hirfuto emi¬
cat Hcdipnoi-
dis flori fimilis,
ied pallidior,
plenus, aliqua-
tulum odora¬
tus : femen ob-
longiufculum ,
fufcum,pappo-
s a coma, vtin
Tragopogo ,
prxditu , quod
maturum leuif-
iimo flatu dilpergitur : radix ilii minimi digiti
craflitudine , nigro atque crallo cortice obdu-
6ta,la6tei iucci plena.

Cliif.in Paun.&: Hift.poft. Hieracium Panno¬
nicum flue latifolium primum.

Camer.hort.O/hf herba in Italia alibi Ingrafia
di porci, tk quantilul ex icone cognofcere polium,
conuenit cum Hicracio latifolio Clufii. Item
Hieracium latifolium Pannonicum. Itemapild
Thalium,Pilofclla maior Gallorum Thalii,quam
Vt arbitratu* , depinxit in Pann.Clufius cum iri-
feriptio ie Hieracii latifolii.

An Thal.Harc.Pilofclla maior Gallorum , A^
cur plantam nominabat?

Tab.icon.& Hilhiticraciumphlomoides fi)ul
^ftbicbfraut: is macularum non meminit.

Aflumplimus figuram Clufii,in qua 4.tantum
folia , quia defuit nobis virens, poftea Deofaue-
te melior icon proponetur.

C*Bauhin.Phyt. Hieracium 1. flue latifolium
birfurum macularum.

Gerard. Hieracium 1. Clufii, <T()e firfl fjaufc
tvecbc of/Clufius.

Inuenitur plerifque Hungarhe, Auftria: fupe-
rioris, atque Morauite montibus, gramineis tk
fimul apricis locis , Accioribufque pratis. Inue-
nicbam etiam (inquit Cluf.in pofl.Hift. ) tk ma¬
culis liuidis, & nullis maculis infignito folio, Ae¬
cioribus circa Francofurtum pratis. Floret Ma-
io, femen plerumque maturum lunio.

h ieraciuhi maius latifolium Vannon.i. Clufii*
Cubitales atque etiam bicubitales interdum funt
huic caules * firmi , rotundi , quadam lanugine
obflti : quos inordinata, flue coniufo ordine
nafcefttia,twulta ambiunt/o/i^, tres vncias aut
amplids longa,vnum lata, mollia, in ambitu den¬
tata , ladbeo fuded plena: fummus caulis in a-
liquot ramulos Andituir, fuftinentes imbricata ca
pitula, e quibus prodeunt/Zom lutei,denis, duo-
denis,aut pluribus foliolis, extima parte incilis,
conllantes : medium occupantibus multis luteis
fibris : radix minimi digiti craflitudinem aequat,
multifque tenuibus fibris capillata. Angulis an¬
ilis augefeit, tk ad lacera nouos, frequentiorefq;
Caules profert.

XXIV- 1017

Eiusgenus inuenitur graciliore caule, angu- Genus ^
iftoribus,&: vix femunciam latis foliis:in reliquis llud'
conueniunt.

Clul.Pann.& Hift.poft. Hieracium maius lati- o l
folium Auc Pannonicum fecundum. ynonym __

C.Bauhin.Phyt.nieraciumj. latifolium foliis
mollibus 5c dentatis.

Nafcitur cum fequcntiin extremitatibus Ac- Locus
ciorum pracoruin inter vepres, etiam ad caeduam
Aluarum margines.

Hieracium maius angujlifilium Vannonkurn
3'« Clttfio *

Cubitales & huic aflurgunt caules , rOtundi,fupe-
rioribus minus crafli, & frequentiore alperiore- Defcriprji
que lanugine oblici : quos Amiliter ambiunt co-
fufo ordine filia fuperioribus anguftiora,
breuioraiatque etiam dura, nec miniis ladtc tur¬
gentia , fummus caulis diuiditur quoque in ra¬
mulos imbricata capitula fuftinentes, e quibus
exoriuntur//ym fuperiori fere Amiles : radix
non adeb craifa quam fuperioris, fed non minus
Abrofa, nec in nouis piolibus educandis minus
fertilis, illius etiam genus alterum obferuauit f *r,et [
author anguftioribus foliis tk inulto logioribus ,
licet non minus duris,quod alioqui tota quoda-
modb facie ipA refpondet.

Cluf.Pann. &: Hili poli. Hieracium maius an- Synonymi
guftifolium , Aue Pannonicum tertium.

C.Bauhin. Phyc. hieracium 4, anguftifolium
caule afpero.

Hieracium al pinum hirfuto filio 5.

Clitf quodammodo incano.

Aliquot funt huic filia e tadice prodeuntia , vn-
cialis fere lacitudinis,oblonga, molli crifpaque Defcripch*
lanugine ad¬
modum hirfu-
ta , 8c qUodam*
modo incana,
la&eo fucc®
prcedita : c quo¬
rum medio cau¬
lis pedAlis ple¬
rumque emer-
gic hirfutus ,
quem per inccir-
ualla ambiunt
folia fuperiori¬
bus breuiora,at
triplo latiora,

& in mucrone
deAnentia, non
minAs qu^m il¬
la hirfuta , aut
la&eo fucco
pnegnatia: vni-
cum in fummo
fert capitulum
c multis hirfutis & incanis foliolis compadtuiri
( nonnimquam in lateribus alterum tk tertium )
quod in florem fefe explicat Hieracii floribus fi-
milemimultis foliis luteo colore praeditis con-
ftantem,qui deinde in pappos cum fuobrcui<5£
nigro feymne euanefeie : radix nigricat,multis ca-
dicantibus Abris praedita eft, & flngulis annis
noubs caules profert. Tota planta admodum
amara cft. ..

Cluf.Pann;& Hift.poft.Hleracium 5,alpinum sJ'tlonyfn^

HISTORIAE PLANTARVM.

hirfuto folio. An porro (inquit Clul.inpoft.hift.) i
ea planta quam Dalechampius Sonchum lana- |
tum appellat ?

locus & C.Bauh.Phyt. Hieracium 5.montanum hirfu-
icmpui, tie incanum. Camcr.hort. Hieracium 5. Panno¬
nicum. Gcrard. Hieracium r}. Pannonicum. Clu-
fii, firib of l)aurc fljccbe. Tabcrn.Ic.& hift.Hic-
racium lacirolium montanum.

Inuenitur i., hcrbolis Alpium iugis, vbi Iulio,
interdum etiam Augufto fiorct: at in hortis Ma-
io, iemen vero Iunio perficit. Prouenire obler-
uauit Tabem, in TJcfcbgcbirg, &c in 0d;roarr3
JVftlb [ Harcynia] in fupremis montibus inter
ilutcgaft & Kibclsawer fontes a-

cidos.

Qtthine.

/iequiuoci

Dodott.

torApuA

R*pn flrum
flore luteo.

V Agotnti-
eum.
4ptum.
OaUa.

LAMPSANA VETERIBVS.

Cap. VI.

LAmpfana (itatradentc Diofcoride) filueftre
olus eft, plus alens , ftomachoque vtilius,
quAm Lapathum. Huius folia & caulis codta e-
duntur. Hanc Romani Napium, Aigyptii Euthi-
nc vocant , Gra;ci , inquit Hermolaus , Lamfa-
nciru

De Lampfana Plinius lib.i9.cap.S.hsc fcribit.
Nec non olus quoque fylueftreelt trium folioru,
Diui lulii carminibus, precipue iocis militaribus
celebratum. Alccrnis quippe verlibusexpro-
brauerc Lapfana fe vixifle , apud Dyrrachium,
prcemiorum parfimoniam cauillantes. Eft autem
idCymafylucftris. Er ntrfus dc eadem I1b.20.cap.
fj.InterfylueftrcsBraflicas&Lapfina eft, pedalis,
hirfutis foliis, Napi fimillimis , nili candidior ef-
iet flore. Coquitur in cibo : aluum lenirer e-
Tnollit.

Galen. lib.i. dc alim. dc Lapfana nihil dixit,
velut fub Brafliae generibus comprehenfa. Ve¬
rum 7. fimpl.Pharm. Lapfana, inquit,fi edatur ma¬
lum luccum gignit. Si vero imponatur, extergen¬
di ac difeutiendi vim quandam habet.

Lapfana: porro nomine plures non folum,imo
penitus diuerfas meminimus diucrfos Autorcs
referre plantas.

Dodonarus Lampfanam ftattiit plantam , quae
tcfte Lobelio potius Hieracii congener , aut Son¬
chis cognata videtur.

Pro Lapfana Cornarius exhibet Braflica, qu2
opinio non placet , vt indicatum eft lib.i.H.n.g.

Veram Laplanam Lob.Gcfn.«Sc alii Rapiftrum
flore luteo clle cxiftimanc,poft Rapas a nobis lib.
ii.dcfcriptum.

Rapiftrum album Lampfanam vel lapfanam
vocant Riif.in Diofc. Turn.in Herb.Angl.Gcfn.
de coli, ftirp. & in cat. pl.ac Schuenckfcldius.

Lampfana vera quorundam , Ocymum Vete¬
rum Tragi Lob.Obf.eft Fagotricicum noftrum.

A ctu-ldr» Rob.Conft.in Lexico eft Apium.
Lapfana cur dicatur Euftach. & Euchario
Roeflin dc galla, mihi non conftar.

Lapfana agrefte olus Cordi , cx Braflics ge¬
nere, Germanis Kinfcl appellatum, quo fe apud
Dyrrachium vi&iralle milites CaTari in trium¬
pho cxprobrauerunt,quid?

LAMPSANA DODON^I.

LAc fundit amaru vulnerata, flue radice quam
habet albam 8c digitalem,flue cauUbis quos

fupra cubitum erigit, hirfutos rubentes, ramofos,
concauos: fiu cfMis denique, qua: Barbare*: di- DeCcrif-Jo
£tx inftar formata habet, led mollicella, hirfuta:
flores autem ftcllati,lutci, Hicracii,fcd parui : qui
in pappo, illi fimiliter abeunt. Synouyra,

Dodon.gall.Lampfana,ab aliquibus Napium
appellata. Kucllio,ni fallor dicitur Chryfolacha- Otry oU-
\num Plinii. c”* ,u,n
Gelh.hort. So- ^ ,w/f'

Sonchis co.

chis cognatum gnntu 0/**,
olus ,Tigurcn-
fibus lTuld?cy
vocatum.

Lobelio in Ad-
uerf. Lampfana
Dodomei, qui
ait perperam k
Dodonteo La¬
pfana* nomine
efte exhibitam,
quia ncutiqua
Sinapi ,Na^is,
aut Braflicis
congener , fed
potius Hicra-
ciis. Obf.&Ic.
piant. Lampfa-
na .fed hoc mia¬
rum cur Lobel.
nunc faciat
Lampfanam, cum in Aducrfariis negarit, nec li¬

ne ratione.

Camcr.hort. Lampfana Dodonaei , la&cfccns
planta, paflim obuia, inPruflia Papillaris nomi¬

nata.

Tab.icon. & Hift. Sonchus filuaticti! i.fDilbt
SoncbcnFraut: Sonchus liluaticus 2. Sonchus
filuat.5.

Gerard.Sonchus liluaticus fljocb 0Oft>tbiftIe.
C.Bauh.Phyt. Lampfana i.varians foliis , aliqua-
do prorfus integris,aliquandoin lacinias aliquot
diuifis: an hanc Diolc. intclligat cogitandum.

Item : Lampfana 2. fiue filuatica. Sonchus lilu.2.
Tabernamontani. Ego has duas non leparo : lu-
fum enim natura: duntaxateile exiftimo: quod
de Tabern.tribus Ipcciebus etiam dictum lit.

Schvv. Lampfana, Diofcor.papillaris, C;ff n$t.
ivilb 0on<bcn Fr«ut / Kcm F61 / VHil^en. Fo-
liis integris 8c laciniolis.

Parietinis , ruderibus, aruorum & horrorum
marginibus frequentem tradit clle Schvvenck-
fcldius : quod Sc ego obleniam.

Efticax eft in fanandis papillis exulccratis,vn-
de& nomen Papillaris fortitaclTc vidctur.Rcfic-
cat,abftergir, & digerit. Papillas exulceratas im¬
polita fanat.

HIERACIVM CAPITVLIS CARDVI
beucdicti > maximum Buglolfume-
chioides quibufdam.

MVltifida radice nititur, craflitudme digitali,
alba,lac amarum fundente : caulis bicubita¬
lis radici scraflitie a:quar,ftriatus,rubcns,dcnfifli-
mis fpinis acutis , rigidis, fed facile caulem relin¬
quentibus horrcns,luccum itidem ladteum e vul¬
nere fundens, ramis compluribus brachiatus : fo-
ha Bugloife , linuofa, longa, multo magis fpi¬
nis minacibus horrida : flores Hieracii, crocan-
tes, in pappum faccflentes, e calycc,thorulis hif-

pidis

f/ternc. e-
chto/des.
Bugloflum
luteum

'Lingua
boutnu lu¬
tea

* 4n Hie¬
rae. Crctt
cum
C.B n$t.

-

Tempus

UBER

prelis dSana’licdIatd. Noftram iconem melius
pidtam fculpcor corrupit.

Tabern.Icon.& Hfit. Hieracidm Echioides,
BugToflum luceum, jwbhhFtaut/ <5ed <Dd?fcn?
$un0 genant.

Lobel.in Adu.Buglollum Echioides luteum,
quod pluris
hiciunt mulier¬
cula: -Angla? ,
quam Bnglof-
fum Echioides
lurcum Hicra-
cio cognatum.

Caip.Bauh.
Phyt. Bulgoffu
5. luteum : An
Hierae iii ma¬
ius Creticum
facilium Gefn.

F rtijira quaerit
Frater, non eft
Hieraciu Cre¬
ticum 1'atiuum
Gefneri vc
Filis appa¬
ret ex hiltoria
Chondrillce
Cretico: femi¬
ne crilpo. Hie-
racium capitulis Cardui Benedidti maximum
mihi prouenit *Montbelgardi in horto E. C.
Eodem anno quo fata planca caulem produxit,
floruit Augufto, Septembri & Odtobri : Annua
eft planta leipfam leminas, floret lunio& lalio.

B a Illex in horto D. Fcclicis Placeri collegi fe¬
mina matura line meniis Angufti. Hcidelbergc
vidi in horto Elc&oris.

■# v';:

Ji jfHi

HIERAC1VM ASPERVM MAIORI
flore in agrorum limitibus.

SAtis craffae
radices mul¬
ti fidx,complu-
ribus fibris
donata:, colore
ad buxeum in¬
clinate, lac fu-
dences amaro
fapore, verum
11011 infigni
praeditum ‘.cau¬
les ex eadem
radice multi
furgunt , tere¬
tes, llriati, rigi¬
dis pilis alpe-
ri, ramofi, la-
tteum fuccum
manantes, cu-
bitales, bicubi¬
tales & aldo-
res :fjlia infe¬
riora quidem duobus palmis interdum longiora,
fefquiunciam lata,acuminata, primum atrouire-
tia , poft de coloris intentione nonnihil rernit-
tentia,hifprda,acuminata,flnuata per margines,
Sc aliquantulum crifpa : luperiora vero alterna-
tim caulious adhaerent, minora, acutiora , exte-
roquiniimilia : fapor vtriufque fubamarus : jio-

XXIV.

! res fuis finguli pediculis modb longis.modS bie-
Uibus, pottcrioi es prioribus, vt in impia Plinii,
amoribus inlidenc , Tuffilaginis floribus pares ,
iureijfoliola exteriora inaiora,crenara , ex capi¬
tulo ex longis foliolis inultis fquatnuiaco , fubaf-
pero, quod delaplis floribus inferiore parte in
ventrem canaliculatum turgefeit , femen clau-
dens lanugine oblitum. Cum Hieracio maxi¬
mo capitulis Cardui benedicti multa communia Cichoriues
habet hoc Hieracium,quod aliquando Cichoriu Ut eum.
afperum vel ipinoium credideram. Figura no- !im'
itra ex Fuchllanis non in omnibus placet [pro
noftro Hieracio aljpero : folia non fatis iinuata.

Trago Cichorea ( loegrom-t eidem in iriitor. c
germ.)tcrtia& quarta floreluteo, foliis afpcrio- c IT»
nbus (pinulis horrentibus indice longa luteum
fuccum manante, qui in gummi quali gludnofu
coagulatur , femine fubiuteo : ad Condrillam
Diolcoridis referenda.

Thalio in Harc. Intubus filii, fcu Cichorium r
filii. flore luteo, pafliin ferme in tota Harcynia
vulgare , duplex. Aliud foliis integris : quod
rutius foiioium ratione lubdiuicut in quatuor
Ipecics : Aliud diuiiis.

Tab.Ic. Cichoreum luteum, (BccI ttfccfvtotrt :

Hiftor. Cichoreum luteum primum. Eidem in Ciebor. Ia-.
iiilh Cichoreum luteum fecundum. Item Ico. teum
Hicracium Intybaceum afperum , Kaud; wc0a
Wftitcn ^abid;fraut. Hitfc. Elieracium nouum.

Collatu deferiptio &c figura Cichorei 1. lutei re-
fpondere videtur cum noftro Hicracio,quod Fu-
chfius , cum Tubingx clfemus vocabat incubum
luteum tertium. Quale iit Cichorium luteum 2. S*,
quod non depingit led tantiim defcribit,alTererc
nonpoflum. Si qliis tamen duo hxc Cichoria
lutea Tabcrnamontani, ad Hicracium de quo c,
fequenri agemus , vel i t referre , id eius indicio
committimus. Hieracium cius Intybaceum af¬
perum huc collocatum volumus.

Gerard. Cichorium luteum yellofl? ©uccorte/ Hjoferi*
Hyofiuis Plinio , Lobel.Hedypnois. IcemHie- pl,n,°
racium afperum, @d>arpc l)aucfe wcebe. Ge-
rardus iconem Tab.habet Cichorii 1. lutei: ve¬
rum an intelligar noftrum Hicracium alperum ‘
maiori flore, vel fcqucns, lectoribus confidcran-
dum relinquo. Alperum eius idem eft cum eo
quod ex Tab.proponimus.

C.Banhin.Phyt.Cichorium 7. fcu luteum pra-
tenfe hirfutum. Cichorea lutea vel 3. Trago. c;cf,ore*
Cichorium lurcum Tabern. foliis variat, aliud ilnT*
integris, aliud diuifis : illius ratione foliorum
quatuor fpccies,qua de reThaflus» Item: Cicho¬
rium 8. flue luteum montanum angultifolium,
hirfnde afperum , quod Intubum tertium Fuch-
fius fecit, Scariolam tertiam Cortufus , Hiera- C-£\pcr'
ciiim Intybaceum afperum Tabern. Non feparo ' '*
adhuc Cichorium 7. & 8. Bauh. donec mihi con¬
flet aliqwa certa differentia inter hxc duo : & an
vnaquxquefuam differendam femperferuet,no-
lim tamen negare duas fpccics , iudiccnt alii.

Hicracium quoddam afperum vel Ipinofum
mihi aliquando Cichorium luteum nominatum, Locus &
prouenit paliim in agrorum marginibus circa
Montbelgardum,ac edam in horto Ill.E.C.flo-
rens Iiilio,Aiigufto,Scptembri,& OdVobri men-
fibus. Frater C.Bauhinus milit Balilca nomi¬
ne Scariolx rerdas Corrufi. Prouenit in
bet-0 prope iffjafmlmflcr. In Ducatus Wirtcm-
bergici, monte Tcck & Bol in agrorum limiti¬
bus. In Alfatix afpcds collibus fecus agros Sc
vineas, apud Mcdiomatrices verb in montanis
pratis vbertim gigni fcribitTifagus,

Gerar di
tconet

MMHW

io;o

HISTORIAE PLANTARVM-

IDefcriprio

Synon.

lnt)bui.

MiUtaru.

HterMc.

mont.*n~

Locus &
tempus.

HIERACIVM RECTVM RIGIDVM,
quibufdam Sabaudum.

AD cubi¬
tos duos
aflurgir, inter¬
dum proce¬
rius, caulibus
rigidis , hirfu-
tis, rubetibus,
lacte prxgna-
tibus , qai in
fu m mi tat e in
aliquot lurcu-
los faccirunt,
quorum Engu¬
ii fingulos flo¬
res fuftinent
luteos Hiera-
cii vulgaris, fo-
/Mprx omni¬
bus Hieracii,
rigida , oblon¬
ga, rigidis den¬
ticulis linuata,
hirfuta, atrouirentia , altcmatim polita : radix
dura,longis fibris donata.

Lob.Adu.Hicracium Sibaudum montanum.
Obfcru. Hieracium Sabaudum. Icomb. piant.
Hieracium alterum grandius. Tubingx cumcl-
fem prxeeptor meus Fuchfius faciebat Intybi
1'pecicm.

C.Bauh. Phyt. Hieracium 18. fiuc anguftifo-
lium fruticofum. Hieracium Sabaudum Lobclio.
Hoc Patau ii latioribus 8c hirfutioribus foliis &
caule reperitur , quod D.Guillandinus Erihum
Matthiolielle allcrebat, Sc apud Galenum Mili¬
tarem , apud Plinium Ladaridcm,dici.

Camer.hort.Hicracium alterum grandius Lo-
belii,redum & fruticofum.

Tab.icon.5c hilt.Hieracium montanum angu-
fti folium i.Bcrcy ^abi«$frftUt mit f4>m^en
tern. Hieracium 15. Sabaudum didum.

Gcrard. Hieracium intybaceum 5£nbiuc0 I)au-
fc roccbc. Eceur propolita icone Tabcrn. mutat
titulum Gcrardus:

Hieracium didum Sabaudum quibufdam, in Sa-
baudia obferuaui. Montbclgardi abundat prope
vites & in pratis,floret Iulio& Augufto,plantaui
etiam in Horto Ill.E.C.Paflim reperitur in mon¬
tibus ad Rhenum 5c circa Hcidclbergam & in
0jiwalt,fabulofis & petraeis locis , potiflimum
circa montanas arces ©tarcfcnburg 5c 0d?o-
ncnbur£| in Harcynia.

HIERACII SABAVDI
varietas duplex.

Pefcriptio A Ccepimusa fratre C.Bauhino Ladaridis
/\fme Erini Matthioli nomine plantam fic-
cam accedentem ad Hieracium Sabaudum
fi non idem : in foliis tamen difcrimen,vel lufus
in caule cubitum excedente, folia,priora , altcr-
natim difpofita,vncias duas longa & pollice an-
gultiora, oualia fere, non crenata , qualia a Mat-
thiolo pinguntur fuperiora , quofdam dentes ha¬
bent, hirfuta funt: flores fimiles HieracioSabau-
do,lutci,in pappos euanefcentes.Idem nobis mi-
lit cum hac inicriptione Plantam cuius etiam i-

conem damus, Ladaris & Militaris Plinii , Eri¬
ni Martluolilpacics , Guiilandino Patauii. Hxc
fime multum variat Ii non diuerfa plantam cau¬
libus cubito alnoribus hirfutis, folia alternarim
quali lita,auer(.i pocillimum parte hirfuta , tres
pollices longa, duos lata, in acumen delinentia,
pulchras habent lacinias acutas, qua: infuperio-
ribus ramis breuia fiunt &c lata, in ramorum ex¬
tremitatibus flores quales prxcedenti.

An E rinus Matthiolo ? Noncft Erinus,tefte
Columna, qu^

Hieracii Sahaudi -varietas 1. Eri
nus quibufdam Matt.ditta-,

Hieracii Sabaudi varietas altera.

Matthiolo
depingitur,
mutila planta,
fine floribus,
quam nemo
nili ab eodem
depidam vi¬
dit , prxtcri-
plum , qui fc
manus lade
infccilfc ea cx-
tirpata allcr it.
Sea certe folia
ab ipfodcpida
Diofcoridis E-
rinum non re¬
ferunt, vciba
quidem illius
non percepit,
nam folia in¬
cila in luperio-
re parte,folio-
rum fcilicct
int^lligitur, r*3
caulis vt per¬
peram fide de¬
pinxit. Com¬
mentatoris in¬
quit in Adu.
Lobclius, im-
pudentiufculu
commentum
licet depre¬
hendere & ri¬
dere. Is nam¬
que quum libi
vifam &c le¬
dam ad riuu-
los aquarum*
adeo ladco
fucco manan¬
tem , vt co
manus infi¬
cere polfct :
palam &auda-
dader legiti¬
mum Erinum
alTcucrafletmo
verbis aufus

fuit deferibere : fed pingendam curauir plaulibili
in vulgus Pharmacopocorum icone , quinis , nec
pluribus, credis de celpitc caulibus : Ocymi fo-
liorbino , nonnihil crcnato,per interualla dona¬
ta , nulla addita prorfum,qux dubiam vel fidem,
plantam fulcirer, hiftori a : cuius pidurx quuin
eum puduiflet.pollremb de vltimis Commenta¬
riorum interpolationibus curauit expungendam,
nullam interca in huius mifellxfubrcptiriam lo-
ciim fuffccir : ac ne vcibulum quidem lubdidic,
qua id dc caufa dempliflct.

Lacu*

S/noni

AI At sb opi'
p itito expia*
dttur.

Diojc'.

exfhcAt.

M Attii.

CArpitur. •

LIBER XXIV-

.IOJI

Lacuna Matthioli exhibet figuram falfarn
aitque vocari Erinum : barbarice Herbam la-
dis, Sc Ladariam , nonnullofquc per Erinum
Balfamicam maiorem intclligerc.

Caft.Dur.Erinus, Bafilicum aquaticum. H.
Lugd.Erinus Matthioli. Sed Sc Eonic.figuram
malam Matthioli habet lib. <5. cap. 54.1. vbi rcuffer
Bafiltcn /Erinos&TchinosDiofcoridis ,'Ocy-
mum aquaticum vulgi, Lador , Herba ladis.
Militaris, Sc Ariabuia cognominatur.

C.Bauhin.Phyr.tSc apud Matth. fatetur Te ig¬
norare quidlit Erinus Matthioli, pro co autem
ipli oftendebat Guillandinus Hieracium quod
Sabaudi nomine Lobclius propofait.

Defcrjptio

HIERACIVM MiNVS PRAEMORSA
radice,(IueFuchlii.

PEr terram
fparg ii /Aia
longa quxdam,
ad radicem
parum lacinia-
ta ,fic vt inter¬
dum lacinia
oppofito fi tu
refpondeant ,
aliis vero non
item , fdque ex
breuioribus ,
vel longioribus
interuailis, hi¬
lari virore fple-
dentia , fapore
Sc fucco ladco
cum eiufdem
claflis aliis co-
ueniensjfi qui¬
bus donata pi¬
lis, ii rari funt:

inter haec caulis erigitur modo vnus , modo plu-
rcsjcubitales Sc fefquicubitales,nudi.ftriati, ina¬
nes , circa funi mum in alas aliquot diuifi : qua¬
rum firigulx fingulos fuftinent flores luteos fo-
arietat liofos,e calyce oblongo, modice fquammato, in¬
cano, lanuginolo. Radix fibrata, ima parte prae¬
morsa nigricat, per extera candicans , ladc tur¬
gida. Hxc fane planta infigniter variat magni¬
tudine Sc laciniarum diuerfitate.

Fuchf.hift.Hicracium minus. Tragus nullam
habet figuram fui Hieracii minoris, Morfus Dia¬
boli appellati, eandem autem figural^, quam
Fuchlius Sc Dodonxus habent,ponitcap.8'8. fub
titulo Lagopi bafcnfrraud?, vnde tranfpofitio-
nis fufpicio : inibi einm deferiptio non videtur
quadrare figurx.

Sed Sc Matth. in Diofcor.eandcm habet figu¬
ram ,cui inferiptio eft, Hieracium minus : inte¬
rea pro fuo more non deferibit. I11 com.Ital.&:
Lat. cum mag. fig. ccu& Epit. Camer. eandem
quoque retinet, deferiptionem quidem appones,
ied qux non quadrat figura; : folia enim non fut
aiperioraqudm in Cichorio. Nec ca mutat in
Hift.gctm. Camerarius , fed deferiptionem inibi
diuerfam addit,qux non facit mentionem afpe-
ritatis foliorum .

Hxreoan Hieracium minus prxmorsa radice
bene fuerit notum Gefnero de hortis , dicenti;
Pro Hieracio minori Matthiolus herbam Sochis
Dens Uttitf cognatam exhibet,quod ad vires parum intereife
puto a-Dcnte Leonis.

Tom. II.

Synon.
Trag.not ,

lagoptt

gl at th. ta¬
xatur.

Camer.

tttt.

Sertchsfs

A Loniccro pingitur fufe^ titulo ^afcnFof/ vo-
caturque in /lelcriptione fyctfenl&ttidp / Ladu- LAft le?eZ
ca leporina, lyxfenftvaudp / ober 0avmdcf/ So- ^cerhita.
chus non afpera,Laducella, Ciccrbita,& Laicte -
ron Gallorum. .

Lacuna nomine Hieracii minoris, quod quof-
.dam Dentem Leonis vocare feribit , lolam pro- L*ctm.nt>i\
ponit figuram. Verum Hieracium hoc non
lolet dici Dens Leonis fcd e contra Dens Leo¬
nis quibufdam exi ftimatur Hieracium minUs.

An Anguill.Laduca leporina Apulei , Gaz,- Afi
z..ilepre) Hieracium minus Diofcoridis. Item za/epre v
poftea. Hieracium minus1Romx&: in Hctruria Angusll.
Cazz.alcpre , quo in cibis Sc potiflimum in ace¬
tariis vtuntur;

Lob.Aduerf.[vbi Sc morfusDiaboli vocatur:]

Obf. ( vbi ipfi Lagopus Sc Laduca Leporina
Tragi videtur:; Sc Ic.Pl. Hieracium minus prx-
morla radice.

Taberu. Icon. Hieracium minus Diofcoridis :
Hift.Hicracium fecundum : Sc poftea inter no¬
mina, 'npc.y.iw :TtC>v iz>cLXJM Diofcoridis., Accipitri -

Accipitrina minor Herbariorum , Sithilcfadc Sc nammor
Sithcllade Africanorum', Hifpanorum Coyuti de
Galbo l-iicrua ,i.c .Hetbx tefticuli galli , It. Hiera- r*a°
cio minore. Angi, lyrlc mebe / Bclg.^a? Teflscul i

uicfecnjyt / Gcrm. fici» (jabic^Fraut. item ga/li
Icon. Hieracium nigrum , fd>n?an3 habiAphaut»
Hift.Hieracium tert.um. Adhxc Icon. Hieraciu
minus, Lactuca leporina ^afcnflraud)/ tyxfcn*
lattid) ; Hift. Hieracium quarcum. Tandem
Icon. Hieracium aphacoides , ^«'.bichFratit; Hift.

Hieracium quintum , quod Aphacx Thcophra- ^p^lidn

ftifimilcflt. Icones

Camer.horr.Hieracium minus Matthioli, fpo- rd.
tanea herba : Gcrard.lib.i.capni-proponit ico- F‘£“ra 4.'

nes Tabern. fub his titulus , Hieracium minus Gfrarti*

r • • 1 . Hieracium

Diolcor. Hieracium nigrum , Hieracium lepon- „nnMl

num , Hieracium aphacoides. H/erac.ni •

C.Bauh.Phyt. Hieracium m.fiue minus , Ite grum
Hieracium 15. fiueChondrillx folio minus, Hie- Le?0r,nur*
racium Aphacoides Tabern. Apud Matthiol. Ap\c*"0li,S'
Hieracium minus. Theoph.

Hort. Luf.Hieracium minus prxmarsa radice, Amaraga
Laduca leporina fiafenftrauch / tyafenlattidy. Gaza.

Hieracium prxmorsa radice inueni Geneux
in pratis circa Arne flinuum, floret Iunio,Iulip Sc Xem ^
Augufto. Frequentiflime circa Bafileam. In Du- v
catu Wirtembcrgico , ad fontem Admirabilem
floret AuguftojSeptembri Sc Odobri.

HIERACIVM MACROCAVLON 1VNCE-
um flue minus primum Dodonxo.

EX radice crafsa , alba, amara , fucco ladeo pr$-
gnante, complures exeunt caules cubitales,
interdum trieubitales circiter ,.angnlofi , Ixues,
atrouirentes , concaui, in ramos aliquot diuifi : Defcriptri
flores fingulis circulis infidencfinguli,Hcdypno-
idis, lutei, ex fquarrofo modicequc hirfuto ca¬
pitulo emicantes, fuccedcnte ruflo, longo,

adtadum, nonnihil afpcro, cum pappofo tome-
to : folia plxraque omnia ex radice ftafim orta
per terram fparguntur. Sonchi laciniati, inter¬
dum plus minufue laciniata,inobtHfum mucro¬
nem defincntia,tenera,hirfuta raris & longiuf-
culispilis,uonnihil amara. -•

Dodon.gall.nierr.cium minus primum inferi-
pfir, dixicque appellari i nonnullis Intybum a-
grefte , aut Laducam minorem , Germ.FIein
Did^frflUt/ Belg- <Tlcm crnvt.

Sfff

_

TJtr. Dent .

Urnis fnlio.
C. £. nor.

Locus &
Tempus.

Delineatio

HISTORIAE

Lob.Adu.ObC& Icon.plant. Hieracium lon¬
gius radicatum.

Tab.Icon. Hieracium Intybaceum.
ten/ i)abict;Fraur : In hili. Hieracium fextum.

Item Hieraciu
machrorhizo,
l)abtd)Fratir:in
hift.Hieracium
feptimum.Item
icon. Hypo-
chxris,Porcel-
lia , feSrcHcm
Fr«ur: hili. Hy-
pochxris:

C. Bauli. Phyt.
Hieracium8.fi-
ue Dentis Ico¬
nis folio, radice
oblonga. An
Apargia Thco-
pnralt.7.hift.5).
Hieracium 9.
fiuc Dentisleo-
nis folio alte-
rum vnicaulc.
Hieracium 6.
Tabem. Hiera¬
cium n. fiue dentis Iconis folio minus , Hypo-
c barris Tabern. Ante dixi curiungamprard ictas
plantas , verum ndcio quare Hieracium <I.Ta-
bern. dicarur vnicaulc , quandoquidem in def-
criptionc ramofum faciat , Sc figura quoque id
indicer.

Gcrard HypochxrisjPorffellia, 0tlMMC8 3uc?
cocic. Item Hieracium longius radicatum, lang
rooteb Jjaufc ftjcebe. Icones Tabem. habet.

Monfpelii obfcruaui florens menfe Maio ad
ripam fluminis prope Callclncuf , vbi in pratis
lolcr prouenire. Gcncux in muris. Montbel-
gardi etiam in horto lll.C. Wirt. fponte, femine
maturo Iulio, ac florens Aitgufto.Frater C.Bauh.
Rafilcx collectum raifit nomine Hicracii longius
radicati.

HIERAC1VM FLOREM INCLINANS.

RAdixcom-
plurib’ fi¬
bris donata lac
manat fubama-
rum : folia in or¬
bem per terram
fpargic mulca.
Dentis leonis,
hirfuta , alpera,
fpithamxa 8c
longiora , alia
caulibus adna-
fcuntur : atque
hipluresex ra¬
dicis capite o-
uiuntur,nonnu-
quamin ramos
diuifi Sc foliis
donati, alii nu¬
di , tenuiores,
fimpiices fef-
quipalmares &c
bipalmarcs: fcd ^

PLANTARVM.

enim tum hi, tum illi terram verfus nutant rc-
pandi,lpinulis rubentibus , vt & foliorum dorli
colla, alperi , flores Hicracii , lutei, nutant, in
pappos abeuntes : ad radicem florum caules
craliefeunt interdum qua parte fe contorquent:
femina longa fune , nigra, inuoluca quibufdam
partibus fimilibusf<»nnibus longioribus Calth$. ^lgr j

Lobel.Icon.Pl. Hieracium facie Hcdypnois. hS/pIZ i
Tcut.iSs?.

C. Bauh.Phyt. Hieracium i7.fiue minus alteru
capitulo inclinato. Hieracium n.fiue minimum
latifolium. Hieracium minimum,vel 8.Clullo. A» Hier'.

AnClufloinPann.Hicracium 8.fiueminimu: c/aji i"™ '
Hill.poll.Hieracium 9. fiue minimum? A* Hjo- 1

A11 Tab.Icon.Hyoleris latifolia, Hyoferismaf ‘.Jeris IntfoD '
cula, flem fercflcm Fraut? In Hill.Hyoferis.i. ™«fiuU

Gcrard. Anglo Hyoferis mafculaVnaIe0Wincd ** '

0uccorie.

Prope Monfpelium obferuaui florens Aprili & £ocus &
Maio vbi caules folenc elleiimplices : Montbel- tempus
gardi in horto 111. C. a me fatum , folia maiora,
minus laciniaca>caulcsdiuaricantur,florct etiam
Iulio. Bafilcx collegi femen maturum Augtillo
in horto D.Iacobi Zvvingeri.

HIERACIVM MONTANVM

maius latifolium. .

RAdice Diti- ®rfcriPcici
tur breui,
nigro-incana,
fuccifa,d'girum
minorem craf-
ficudine equate
fibris imiltis,al-
bis, in extremi¬
tate bifurcatis
donata , laifta
prxgnante, fa- .
poris multum !
amari : foliis \o-
gis, latis, ctif-
pis,ex albo in¬
canis, rigida la¬
nugine obdu-
&is , Hicracii
Echioidis fo¬
lii in modum
effigiatis , fcd
duplo latiori¬
bus, breui petiolo hcrcntibus,caulcm ampledcn-
ribus,prxlertim inferioribus, breui petiolo hx-
renribus,acuminatis.Intcr folia ad finem Augulli
procedit caulis rotundus, afpcr* pilofus , fpitha-
mam vnam & mediam logus, quandoque in duas
aut tres alas diuilus , in quibus t'4p/r.\'/4cralla c-
xoriuncur,multis foliolis conflantia : florem pro¬
ducentia luteum, plenum, qui ceu alii huius ce¬
neris in floccum abit, ac un* cum femine ni?io
venns uifpcrgitur.Tota planta laede turget. °

Tabcrn.icon. Hieracium montanum maius Ia- c
tifolium: hift.Hieraciumi?.fiue montanum ma- S/noni
ius lacifoi. C6rof? Zcrg {jabic^fraur tr.it brcitren
blettern fecundum.

Gcrard.ChondrillaHifpanica, flore purpureo.

Quam plantam incclligat Gcraid.nefao: icon c(i
Tabcrn.qui non defignar Hifpanicam fcd Ger¬
manicam plancam floris Iurci, Icon haec erat po¬
nenda c.u.pro Hieracio latifolio. Broab leafeia
{uucfe roeeSe/vbi pro eo male ponitur fieuraCi*
chorii Tabern. D

Horr.

LIBER XXIV-

Hort.Luf. Hicracium montanum maius lati¬
folium (5i '00 blcttciid) Jxtpicblraut.

Harcyniq fummis montibus incola > inter
05rie£badv -Zfntetfajr/vuinbr bem Ki bellaro er/
0anrbiurmcn.

HIERACIVM LATIFOLIVM GLABRVM
exva^le Griefbachiana.

PRiore hxc
xmulatur ,
licet radix mi¬
nor fit, &c folia
angufliora, &
paulo breuio-
ra, inferiora c-
tiam longiori
prxdita iunt
pediculo , ex¬
tera vero pedi¬
culo caret, cau¬
lem ampledle-
cia,adcxortuin
angufliqra qua
prioris, tenera,
mollia : caulu
ambit in quin¬
que, Icx , aut
leptem flami-
nula , quibus
fingulis/L-f in-
lidcc vnicus,luteus, prxcedentis floribus par, fed
paulo minor : tota planta amara eft.

Tab. Icon. Hicracium montanum latifolium
minus, fici ix Bcrgf babicbhaut mtt breirren
blettcrn : In hili. nieracium 14. Hicracium
latiloiium montanum minus, Hicracium 7. fiue
latifolium glabrum.

Gerardo Hicracium montanum latifolium ,
(Brcat Icaucfr Ijaufc ipcefrc.

Hicracium latifolium glabrum obfcruaui in
valle Grifbachiana Maio florens, vt&Tabcrn.
deferiptionis author.

HIERACIVM LATIFOLIVM PR/EMQR-
faradicc) caule lingulari, Pilofcllx

SYluas a-
mat , foliis
palmaribus ,
quibufdam
breuioribus,a-
liis longiori¬
bus , vix vncia
latis, quxdam
dotata in mar¬
gine, brcuifli-
mis pilis , &c
quibufdam co-
lpicuis dona¬
ta, aliis mani-
fcftis,quxdam
in acumen de-
finunt : caulis
dodrantalis ac
etiam cubita¬
lis , vnicus ra¬
mus, nullis ra-

maiori artinc.

Tom. II.

mis diuifus,fine foliis.-muhosinfummo cacumi¬
ne cogcllos/fom luteos fuflinens, adinflar Pul¬
monaria: Gallicte, qui tandem in floccos abeut,
ad fingulas diuifiones foliolum tenue anguflum.
Radix librata & prxmorfa.

Hoc noflrum Hicracium videtur habere mul¬
ta communia cum Intybo Thalii in

Harciniade quo paulo poli.

Hicracii Ipecicm nunc deferiptam , accepi
Balilca a Fratre in filuis inuentam , qui Hieraciu
latifolium praemorsa radice nominabat. Ha¬
bui etiam ab Vldaricho Cholio Argcntina ex
plantis D.Agcrii.

PILOSELLA MAIOR QVIBVSDAM, ALIIS
Pulmonaria flore luteo.

HVic radix
geuicula-
ta , rubra, hbra-
raque, lac ma¬
nans fapore a-
1/iarum : a qua
frttt/ijfurgit la¬
cie funditet
prxgnans cum
foliis, cubitalis,
tenuisjhirfutusj
in emus alis fu-
mitatem verfus
ortis , flores in-
fident lutei, Hie-
racii,qui in pap
pos marcidi fa-
ccflunc : F oli a
a radice ftatini
exoriuntur, li-
nuofa, fiipcrne
virentia & hir-
luta , inferne denliorc lanugine canelcentia*
maculis pulchiis interdum notata, fapore amaro
& nitrolo , pediculis fubrubcntibus, villofis, lo¬
gis quibufdam, aliis breuioribus;

Infcribitur hxc a Trago ( qui non meminit
macularum ) Auricula inuris maior ,
t7Icii$or & quibufdam Germanis dicitur jjc
bmfd) tvunMrflUt /hoceft, Solidago Sarracc-
nica*

Pingitur a Lonicero Pulmonaria, quae a qui¬
bufdam Gallica dicitur lub inferiptione , (BrofS
fTlcugbor / Auricula muris , «W , Pilofcl-
lx vulgi , fed deferiptionon fatisfacit.

Lob.Adu.Obf.»3c Icon. Pl. Pulmonaria Gallo¬
rum flore Hieracii, Auricula muris maior Tragi.

Gcln. in cat. Hyofcris Plinii , hodie forraflis
Auricula muris : Dchorc. Pulmonaria Galli¬
ca, Ladlucarum generi cognata : Scopa forte il¬
la regia Plinii ramis oblongis : Et forfan eadem
Sideritis illa Plinii , Scopa regia appellata. Ro-
bcrt.Conll.in Amat. Pulmonaria.

Tabcrn. Icon. Pulmonaria Gallica fiue aurea.
Hifl.Pulmonaria Gallica mas. Is non meminit
foliorum maculatorum.

C. Bauli. Phyt.Pulmonaria 1. fiue Gallorum fe¬
lio pilofilfimo , Hieracii flore : Theophra-
fli lib.7.cap.7.& Plinii lib 21.cap.15. nonnullonl
Corchorus.

Nafcitur Alfine, fiue Auricula muris maior
Tragi in vmbrofis nemoribus, nonnunquam etia
I ex antiquis muris in perpetua vmbra litis pro-
rumpit : iuniomertfe appetente caulem emity*
Sfff 2

DefcrJp«<i

Synonyma

Auricula
murti na*
tor.

Solidago

SarrAceni'

f*

ioj4 HISTORIAE

foliis deftitutitm.Pilofella Tragi <3112 quibufdam
Pulmonaria Gallica dicitur, aliis Hepatica, quam
Auricula: muris nomine Loniccr9 latis bene pis-
xitaMonlpcliicrcfcit in muris & lieris locis,do-
'rens menle Aprili. Geneui vidi virente in radice
montis Saleui Februarii principio. Balilc.e floret
I lilio cum pulchris maculis 111 foliis.

Teniper. Galenus inquit Tragusjlib.tf. hanc rtirpem dc-
lcribic,airquc illam frigidi Se humidi naturi cf
fcjideoque eorhode lacris ignibus adhiberi polle.

PLANTARVM.

his inferioribus pediculi longi , Itiperiori-
ribus per caulem multo breuiores : caules ipli
dodrantalcsjinferna parte rubentes, rotudi,caui,
hirliiti, in paucos ramos diuili : quorum extre¬
mis [Ures inudent lingularcsj.itis magni, lutei Se
pappoli. Nec inradicc,nccin foliis fiporem vl-
ium inlignemanimaducrtimus. Lacus &

lu muro pontis ClareuaUi vrbis, nec alibi me tempus
obferuallc recordor. flores femina decidunt
Augurti principio.

Deferiptio

Locus

PILOSELL.E. MAIORIS SIVE PVLMO-
narii lutei fpccics magis lacfniata.

PRoxime di¬
di cft hic a
radice fimilisr/i.-
lia autem maio¬
ra, latiora, lon
gora,(Sc profun
uius lacmiata,in
angulos profun¬
dos acuminatos
ad pediculi fine
dill.da , fl ellam
med ani repri-
l'cntantia,quoru
quidam rorun-
( a.qt qdam acu¬
minata , pilofa,
lanuginola: t au¬
lis cubitalis Tlli-
cus, vnteo folio
in media fui par-
•tc, magis Lici¬
niato pnditus,
in alas aliquot diuifus,ad quarum exortum, folio¬
lum admodum exiguum, acuminatum,anguftam-
que exoritur : flos in (inc lunii apparet , in Iulio
explicaturae perficitur , luteus plenus , in pappu
abeuns: Tota planta ladc madet.

Tabem. Hift.&Icon. £ud> »exblcin,Pulmona-
riagallicafccmina.

G.Bauh.Phyt» Pulmonaria Gallica z. fiuc lati¬
folia laciniata.

In filuis dentis Se opacis Fagorum non adeo
frequenter occurrit.

P1LOSELLAI MAIORIS SIVE PVLMO-
naris lutes laciniats fpccics minor.

Defciiptto

RAdix huic

era (Ia. adeo,
multis craffiufcu-
lis fibris donata,
vt non ni fi lacera¬
ta eueliipoflit
ha ex pluribus
ceu capitibus vn-
cias leptem loga,
quidam breuio-
ra : quidam pa¬
rum aut vix laci
niata , caque mi-
nora,maiora au¬
tem profunde la-
ciniata , parte fu-
perna vix hiifura,
in aucrfa pili ma-
nifefti in cortis
yel ncruis : jo-

PlLOSELL/E MAIORIS SIVE PVLMO-
narii lurei fpccies angurtifolia.

PRcccd en¬
tibus niti¬
tur radice raa- . 1

gis curta Se Defcnpto
iongioribusfi-
bris donata:
fj lio donatur
logo vt prior ,
fcd anguftio-
ri,pilofo,lanu
ginofo , late
dilledo , nec
profunde la-
ciniato , non
duntaxat a ra¬
dice orto, fcd
& caulem ad
luminum vf-
que amplexo,
in fu m mi t a te
ad alarum c-
xorcum inte-

gro,non laciniato. Caulis Se fios prioribus rcfpon-
denc. Phlmma *

Tabem. Hiftor.& lcon.Bud;f6limt fimialcn
Blertcrn. Pulmonaria Gallica tenuifolia. tenmfoha j

C. Bauh.Phyr.Pulmonaria Gallica), fiue oblo
go,angurtoque folio.

PILOSELLA SIVE PVLMONAR1A
lutea anguftiori folio valde pi-
loia duplex.

Plloiellq ma¬
iori fiuc
pulmonarii lu¬
tei limilis , cu¬
ius tamen fjha
acuminata funt,
longis pilis val¬
de hirfuta, non
tantum a radice
ftatimorta , fed
etiam per caules
pedales hirfu
ros -.flores lutei,
Enguii vel bini,
ac etiam cerni,
maiores quam
in virtgari , qui
nondum palles¬
centes , foliis
obtfertiucur,qui
caui iongique
pili

Deferipri*

Locus.

/iphaca u-
f ut Thcoph.

LIBER

pili ornant, & tandem in pappos euanefeunt: ra
dtces torofx,nigrx,m fibras crafliufeulas definen-
tcs.

jUa (fihiifs Huicfiiwilis fi non lufus cui folia per caules
breuia & lata: folia longis pilis hirluta , infe¬
riora vero breuiores habere videntur pediculos:
priorin icone notatur litera A. Altera vero lite -
ra B.

Pilofella alpinanoftra florebat menfe lunio
in monte Salem prope Gcneuam , vnde mihi al¬
lata qux notatur B. Altera qua; A. iniignitur, re¬
perta a oobis in peregrinatione Rhxtica prope
JOefmin muris , quam Gcfn. Pilofella: fpccicm
faciebat. Simjlcm habemus cx plantis ficcis
Agcrianis Argcntinxdatis cum flore vnico.

APHACA OLVS VETERIBVS.

Cap. VII.

APhacam olus, non legumen, appellat Theo-
phraft.lib.7.cap.7.propter foliorum fimili-
tndinem : ea enim foliis Intubo quodammodo
proximis coditur.Intcr Cichoracea autec.n. A-
phacam vocat inguftabilem,&: amaram , qux fc-
Ainanter floret : led flos celeriter fenefeit , atque
lanugine pappo di&a marccfcit : tum alius iteru
prouenit, atque iterum alius : idque tota hyc-
me, vereque toto vfque ad Acftatcm faditatur :
flos Melini fpeciem gerit. Alia tamen cft Apha¬
ca inter legumina, vc luo loco patet. Mirari fu-
bit Theophraftum,cur Aphacam amaram & qui¬
dem inguflabilcm feribat, 8c tamen inter olera
recenfeat. Plinius Aphaccm vocat : Aequino-
dtio, inquit, nafcetis Aphace , fubinde alio mar-
cefcente flore emittit alium, totaque hyemc, to-
toque Vere vfque in Ae flatem.

Qixnam porro fit hxc Aphaca Veterum af-
fertu difficile fuerit. Fuchfius& poft eum Mat-
thiol. Amat.Cxfalp.Thalius,C.Bauh.Schvvekf.
Scalii, Dentem Leonis efle concludunt. Nos
hanc Hedypnoidcm fiuc Dentem Leonis Fuchfii
inferibimus.

Hcdypnois Plinii, Aphaca Theophrafli Lo-
belio, an Hieracium minus multis,aliis Cicho¬
rium luteum?

Aphacx Theophrafli, non quidem legumini,
fcdherbx(inquit Dodon.) conucnit Erigerifiue
Senecionis foccics , Cichorium foetidum aplx-
rifquc [a nobis Senetio hirfutus geauiter olens ]
appellata.

Theoph.

fiquiuoca pc

Vedypntis

lue dens

Leonis

fuchfii

4n Hierae.

ninus (iue

Zubonum

uteum

Senecto

tir/ufus

rrstuifer

'Urii

c HEDYPNOIS SIVE DENS LEONIS
Fuchfii.

E radice digiti fere minimi aliquando craflitu-
dinc, lac e plaga fundente , furguntnudi &
DeTciiptio inanes p*dic«//,palmares & plufquam dodranta¬
les , aliquando hirfuti lanugine facile cedente,
quibus infident lingulis finguli flores pulchri,pa-
tuli,lutei, maiores quam Hieracii, cuius floribus
fimilesfunt : exterioribus foliis prona parte ex
fufeo rubefccntibws, calyce glabro,multi fido, ex¬
tra quem quatuor aut quinque folia viridantia
reflexa : flores in pappos abeunt , calyce dehifce-
te & circa pediculum reflexo, nudam florum fe-
dem porola pellicula caluitium fenile imitante,
obdudum.

Hcrifiol.inDiofcor.coroll. $<?$.Cichorium fo-
^ny®* lib latiore > Edypnoida,& Leonis Dens vulgari
voce diefla. Cordo, & Corn.inDiofc. Hieracium
paruum : de quo hicait.Et hoc Hieracium prio-
Toim 1 1.

XXIV-

ri non adeb difliinile,exLaducx aut potius In¬
tybi generibus cfl, idcoquc ab Autonbus per fe
prxreritum,& liib illis comprchenfum. Noftri
Hem ^abtc^Fratit dicunt. Alii K«5rf raut. Quo¬
quam lint qui Hedypnoida Plinii , ifta Germani¬
ca appellatione accipiant.Et fanc videtur eadem
he rba die. Apud illum (Cordum) annotatum eflt
die Hedypnoidcm Fuchfii.

Generolus Dominus Hcrmanus Comes a Nc-
uenare, tam (plendida ftirpe natus, non erubuit
rei Medicae dare operam, led fummo Audio ( vt
extera omnia) herbarum cognitionem efl feda-
tus : id quod Annotationes cius dodiflimx ta-
ftantur, quaS
fuo fecundd
Tomo Herba¬
rii adiecit
Brunfelfius.

Ibidem herba,
quam corau-
ni vocabuld
& recepto

Dentem leo- D„, ^
nis vocant, ea nif
putat cire, qux Lapopm
k Diofcoride
Lagopus in
quarto herba¬
rum hift. libro
nominatur.

Sunt , qui Cichorium
Cichorium Sc »»nefi

. v x. t-»— ,11/ iai-vN, Dentem lco-

vNv nis pro eadem

— accipiant her¬
ba , inquit
Brunfelfius.

Tragus Hedypnoidcm hanc pingit , &c delcri-
bit Hieracii maioris titulo , dicens. Generolus
Comes dc Ncucnarcputauic hanc piatam ad La- rtot.
gopoda (Diofcoridis) referri pofle. Ego tamen
affirmo Lagopoda non efle appellandam. Quin ”6n
conftantcr pronuncio efle Diofcoridis lib.5. />«-
kiov 70 , Sonchiccn,La<Tucam erraticam , &c

Sitheliam : Apulei cap. 50 .Qe.iJccy.ivvv ctyelcw, Alpi-
dclon,vcl Afpideion, Picridem, iobonlon,La£tu-
cam filuadcam , Oflicii.arum Sc vulgi Dentem
Leonis, RoflrUm porcinum , Sc Apoficmaticam Roflrum
(vc Comiti iam commemorato placet)dici: Ger- Porc'n*"*
manos etiam, ceu& Hieracium minus, propter
Solem ©ohncnwlrbcl Heliotropium, ) tempo- trtfur*.
ris ratione fcllcrRcnblumcn (Florem Martii,) ptu. f/m
ob colorem 0rtcrblumcn , feu flhcrMumcn Martii.
(florem vtiellinu dixcris,)& quia rafis capitib.fi-
milia fune fcaporum cacumina pfaffcnblatt/ *nut
£Tlund?f:6pff( Caput Monachi, )&■ a foliorum Caput Mt*
forma , leiocn 3*11, (Dentem Iconis) & ttnfett ndtht
lattid)(Laducam pratenfem,)feu tl'e0]artld?(La- Lk{1uc*
(Tueam viarum,) quod forma & lacTeo fucco ad ^a/tlc*
filuaticas Ladtucas pertinere videatur, vocare diarum
folere : polle &c commode ilucjcnrourgel (Ocu- dcularU
lariam radicem ) dici &c. 'radix.

Matth.in fuis comm. Hift.germ.& Epir. cum
addit. CamerariijDens Leonis, de quo aic. Qux . ,
Theophrafli lib. 7. cap. 11. de plancarum hiftoria Theoph,
Aphaca vocatur , inter Cichorii genera elle re¬
ponendam nemo cfl qui ambigat. Huic per om¬
nia in vniuerfum refpondet , qux nonnullis Des
Leonis, aliis Dens caninus , quibufdam Caput D*mcani-
Monachi,aliquib9 Roflrum porcinum, plerifque
vero Ambubeia voeatur.Tametli Plinio Cichor.
ipfum proprie Ambugia vel Ambubeia dicitur.

Sfff 5

Comet dt
N euenart

■

; 1

.

1

30$ 5

HISTORIA PLANTARVM>

Stlfaraxa-

ccn.

I/tfyb. erra-
tum.

Intjbi fi h.
T roxtmtj
Pault.

€ oniri Ua

Vrinaria.

Ptfjenhft

G*Uorum.

Leclimmga

Corona M«-
nachi.

Herba Dia-

Uh.

Solftqmum

lmteum.

oifhaCM

c «/«'?■

'Serio ajrrc-

Pu.

Hedfttnii
DAletU.
flo/ canit.

X.OCUS &
£SPPus/

Lonicerus huius figuram habet lib. 5. cap.71.
fub titulo tjafjKfis Fraut/ rrmbt pfajfcnrprtin/
dicicque vocari ffieracium minus, officinis etiam
Altaraxacon,Grqcis Hedypiloin.

Fuchfius, inquit Angui 11 ara, k quo Hcdypnois
( Plinio etiam Hcdipnois dicitur eo qubd luaui-
ter dormire faciat , vel quod eius flos prxeer a-
lias Serides fuauiccr admodum (picet:] (iueDcns
leonis inferibitur, Intybi erratici fpcciem alteram
faett. ;

Fuchfius cum apud cum ellem vocabat Inty¬
bum filucftrc latifolium , Hcdypnoim maiorem
Plinii, AphaeamTheophrafti,Tfja^u?y Pauli &

Dionyfii Vticcnfis dc rc ruftica.

Amat.in Diofc.lib.i.cnarr.u6.Secunda fpecies
Cichorii agrcltis.

Dodon.gall.Condriila altera.

Lobel.in Adu. Vulgi Dens Leonis, fiueVrina-
ria. Vrinaria herba , pillenlid Gallis pueris di-
da, quali Lediminga : aluum namque luppri-
mendo , obftrudianelque referando Nlefcraica-
rum,plus lotii deriuat in velicam,qiiim quantum
pueruli retinendo fint, prariertim inter dormien¬
dum , e6que tunc imprudentes &: inuiti ftragula
permingunt. Siquidem muliercula: mendicx &
pueruli ruftici in pratis, prope tumulos aggeru-
Iofue Talparu terra lemiobruta ( vcluti Endiui*
cotingit) germina, eoq; luauiora minufq; amara,
candidiora effolla, in acetariis vorant, aut iufcu-
lis indunt. In Obf.Dens Leonis vulgi , Taraxa-
con, Corona & caput Monachi ,Chondrilla Ga¬
leni Anguillara: , Chondrilla altera Dodonari:
Idem antea quoque vocabat,Condrillam alteram
Diofcoridis,Dcntcm Iconis Dodonxfradice lon¬
ga non rotunda. In Icon. Plant.Dens leonis vul¬
gi , fiuc Vrinaria.

Gcfn.hort.Hicracium minus, Hcdypnois alte¬
ra Plinii. In cat.pl. Hicracium alterum quod 8c
minus,tcuffcle Fraut [Herba Diaboli] (£5acl fon-
ncmoirbcl (Solfcqninm luteum,) Intybum fyluc-
ftre.

Huius Cxfalpinus mcminit.quandoait.Apha-
ca, cui innumera vulgb traduntur nomina, qux
lubens pnrtcrco pallim iuxta fcmiras,& circa op¬
pida nafcirur: &c.

Croncmb.de compof.mcdic. Seris altera agre-
ftis, Plinii Hcdypnois & eiufdcm vtTheophr.
Apha , Vulgo Dens Leonis. Lac. in Diofc.Dcns
Iconis, Roftrum porcinum,Olficinis Taraxacon.
Turn.lnuibus filu.altcra, Thcophr. Aphaca, Pli¬
nio Hcdipnois.

H.Lugd Hcdypnois Dalcchampii.

Tabern.lcon. & hilV. Dens Leonis , Roftrum
porcinum , pfatfcn blatt/ fbistor&ffel / >unbe
blum, Flos canum.

C.Bauh.phyt. Dens Leonis latiore folio: Irem
Dens Leonis angufliorefolio.Habetur maior Sc
minor. Quum Hedypnois foliis mirabiliter lu¬
dat & Cxfalpinus tantum dicat reperiri angu-

ftioris folii: ego duas Dentes Leonis non facio:
fed varietatem exiftimo.

Hedypnois fiuc Dens Leonis Fuchfij, vocatur
germ.pfaffen rorttf» / KorFraut / pfafrcnblatr/
pippaw , muncfiFopff. Bclg. papcnFruyt / ^onr^
roogcti & fchorfitblooncu £ aufer bloernm,
Gallice Dent de cbten , 011 de Ltoti : ou ptjftnhct.
Italice Gruam , Radice , Gtrafole. Detir dt
cane & Vifcia al letro. Parauii Pijfo di can. Hifp.
Dente de Lion. Angi. £?enbc Ilion, aut prietfce
crotvnc.Boh.plofffa.

Hedypnoin Plinij fiuc dentem Leonis vidi

Monfpelij , Lugduni florentem toto anno , Paca*
uij Februario, vbi copiose crudam in acetarijs
edunt , Geneux florentem Februarij principio &

Odobri, Bafilca: Maio, Iunio, Iulio, AugulFo, 8c
Odobri inter porcam Jtcin &: iEfr^en.Bifantij
vocant des Pepes : Quxdara Saga in Burgundia
vocabat C raunulor,dc fafeinata afferebat efum fal-
cinum tollere. Montelgardi frequens etiam in
Horto E. C. (ponte proueniens , florens Aprili.

Carccrum prouenic in hortis, in campis , prop&
fepes,& in rui nofis aedificiorum muri$,quincciam
in vincis, pratis & viridarijs.

In apoftematibus ac ardentibus febribus nihil ^ire»
fane vtilius ac efficacius vfurpari meo quidem W®*!

( inquit Tragus ) iudicio poteft aqua huius (Den- ^Utt ^
tis Leonis) dcftillata,fi ea fingulis vicibus mcnfu- (hilara.
ra trium aut quatuor cochlearium bibatur: hoc Oops.
enim remedio pundorij lateris dolores miti-
gantur,fomnus accerfitur,tuflis aufertur vn& cum Hery*
inflammatione : optima collyria aduersus macu- p aflui*,
las oculorum cx aqua eius deftillata fiunt , quan-
quam 1'uccus idem poflit, fed & vehementius &
efficacius oculorum caliginem difeutit : herba
viridis extrinfecus impolita ( quod & de linteolis»
in aqua madefadis intelligcndum eft) omnem*
inflammationem nigrarum & adurendum pullu¬
larum fcdat,fiue illae pedibus, mammis aut geni¬
talibus oriantur: quin & inflammationi mem¬
brorum medetur aqua deftillata, linteolis in ea
madefadis ac impolitis. Poftremo folent & mu¬
liercula: facies fuas hac aqua abluere , vt maculas
excerant , purumq; & immaculatum vultum corw-
fequantur. Adftringit , roborat, atque abftergit,
authorc Matthioloj magis qu&m vtrumqucCi- MattZii
chorium. Coda , ftomachum diffolutum adftrin- Dyftntcr ^
git, cruda vero aluum fiftit : Eadem dyfentericis ifterm.
auxiliatur , fed magis cuin lente decoda. Succus
potus prodeft,quibus genitura effluit:in aceto de¬
coda , vrinae tormina difeutit. Vniucrfie planta:
decodum potum Idetitiam tollit.

HEDIPNOIS MONSPESSVLANA,
liue Dens leonis Monfpeff.

EX radice Dcfcsiptie

crafliufcu*
la caulis furgit
palmaris , cul¬
tura etiam cu¬
bitalis & bicu-
bitalis,crafliuf*
culus , conca-
uus,paullb fu-
pta radicem in
ramos tres,
quatuor , auc
quinque diui-
(us j quorum
vnufquifque
florem gerit V-
nicum magnu,
odoratum, He-
dypnoidis no-
ftratis flori fi¬

mi !em, calyce

mulrb craflio-
re ,pulchiore , pilofo , e foliis multis compsdo.
floris folia extrinfecus rubefeunt ,.cxteroqui lu*
tea:tandem is in pappos euanefeit.

Piant. Icon. Condrillaprior Diofcor. Verru-

An C on-
c-rtlla
tera
corrdui

liber XXfV

caria Condriila. Itenipoft. Chondrilla altera
Diefc. MohfpeLenfium Dens Iconis Aiphpddi
vej Leucacanthx bulbulis.

H. Qua tuor figura: vpj«s ( iftius Hcdypn. Mon-

ntt. fpcil.Jpiantx pro diuerlis Sc dillindis herbis cx-
hibiexapud ifdtoriam habentur.

C.Bauhin.Phyt. Dens 15. Leonis Monfpclia-
nus , Cichorium Conftant.Matthipl.Chondrilla
altera piofcor.Lob. Item Chondrilla 9. Verru-
caria altera, Chondrilla prior Diofcor.Lobcl.&:

Club Eandem piatam duobus locis tradit-Frater.

Z.B.not- QMf?titXpb.in Adu.Monfpclicnfium Dens Leo¬
nis , Afphodcli , vel Leucacanthx palbillis ob¬
longis, an Condriila altera Diofeoridis? Item
deinonftrare videtur minus conuenirc Condril-
' *b 1^ aheri Diofeor. Icdorcs locum perpendant :

" Huius,addit, facilis prouentus in Hcrrurix;Gal-
loprouincix, & Narbonx marginibus fatorum
Matth. t a- & pratorum. Vires quas dicemus alibi oppor-
xacur tunius , latuere noftrum Commentatorem , qui
hunc Dentem Leonis nouitatis & peregrinitacis
titulo iadat Conftantinopoiitanum Cichorium,
cum tamen Sienx illius patrix, inque Hetrurix,

Ligurix,Galloprouincix tk. Narbonx pratis non
parum copiofum illud proucniar. Neque enim :
ii flores.funthuic duplo ferme maiores magilque
pallentes, quam communis , proptcrca putandu
Iit fadicius proucnire aut frequentius Coftanti- ■
nopoli , quim Ma(nlix,aut Monfpelii,vndc fci-
tnus tum Commentatori > tum aliis non paucis
Scriptoribus hodiernis miliis & obtnrfas plmi- j QuiU , baqcfetixcb*.

«jucp ant« pro Aphnc,sJSyntcis,& Conftanti- I Crefeit in leytenbcrff. florctquelnnio.hiera-
nopolitaots.Sic res cadit pigns &arobiuafis m- | cium montanum lacmiato folio Clnffi. Prouc
genus, quos res nondum vilx oblcftant, vtpue- nitinaltis Lotharingte montibus inter Bfpinal
ros pictura capiant de decipiant. Anputarat pe- » - ~ ^

ritosillicb iftud Cichorium admiraturos , quia
Coftantinopolitanum erat& a Cxfareo Orato¬
re milium? An non pudet rantum rei Herbaria:
feruratorem nondum nolle Cichoriumpatrium,
de plus credere oratori occupato muneribus sui-
licis, quam exercitato ad dilcendas varias fpccies
Seridis. Cluf 11 ilp. Condriila prior, Hill.poft.

Condriila prioi Diofeoridis legitima, nonnullis
Ttrua di H^Pa,1^s ^eraa S-Guyt, eri a nuncupata > quo no-
s.Gujcena m,ne & PHylluin ab illis vocatur.

Locus &
tompuft

«•37

hfculum, nigri
pappo inuolu-
nun k vento
abripitur.

Cluf.Panno,
Hieracium 7.
montanum la-
ciniaro folio.
Hill.poft. Hie¬
racium 8. folio
Hedypnoidis:
nicracium mo-
ranuin laci-
niato folio.

Tab.Icon. de
Hili. Hieracium
montanum an-
gullifolium fo¬
liis Cichorace-
ceis.Bcrg
bicbfraur mit
ftym&lcnwcfr:
war ten bkta

tern. Hieracium 17.

C.Bauh.Phyr. Hieracium 1 3 . laci n i a ro>la ijugi*
nofo folio , quod valde conuenirc tradit cum
Hieracio Lobelii foliis & floribus Dentis Leo¬
nis bulbofi. Sed Lobelius pingit fuum differenti
admodum radice & valde hirfutum,cum profun¬
dis laciniis vel fegmentis. Gerard. Hieracium 7.

Se Fonteneus, Tabem.

Defcrlptio

Prouenit Monlpclii in pratis , nec non etiam
in locis liccis in iplis muris vrbis, florens mcnfe
Aprili de Maio , & Autumno vt Septembri. Ha¬
bui in horto Gencux , vbi totam hiemem pertu¬
lit. Inucnit eam CluluisSalmaticcnfi agro locis
incultis, & multisaliis Hifpanix Augullo flores,
vel etiam ferius.

MIERACIVM MONTANVM L ACINI AT O
folio lanuginofo Clulio.

EX radite obliqua & rugosa, minimique digi¬
ti craflitudine, multis eciam fibris 'donata ,
aliquot extuberant capita, vnde fena aut plura e-
nafcuntur folia , vnius,duarum & trium vnciaru
longitudine, femunciam lata, crafliore neruo per
mediam longitudinem excurrente, mollia, breui
incaiiaque lanugine prxdita , infima parte valde
laciniata de anguftiosa , fuperna vero latiora, fed
dentata duntaxat , candido fucco turgentia ; e
quorum medio , bini aut terni emergunt cauli¬
culi , paimares,enodcs, foris lxues , incus conca-
ui : fuftinentes Jhres luteos , floribus Hieracii}.
alpini hirfuro folio fimiles , quibus tamen color
paulb laturutior,/e?«e« maturum tenue, longi-

HIERAC1VM NARBONENSE ROTVN-
di folium caule aphyllo,& Hiera¬
cium caule Aphyllo hirfutum.

ILIud Monfpelio, ex rupibus illi vicinis euulfu,
habuimus. Quod ftatim a radice alatis pedi¬
culis longiufculis filia fundit odona aut dena,
plus minus, rotundis , in ambitu exacutis, fed in¬
noxiis apicu-
lis,vcluti acu¬
leis , donata ,
Ixuia , faporc
manifefto de-
ftituta.E quo¬
rum finu cau¬
liculi

bini exeunr*
palma vix lo¬
gi ores, nudi *
quales in De-
tc Leonis vyl-
gi dido, quo¬
rum fumma
florem fuftineC
luteum, mino*
rem quim di-
dx plante,fed
in elegantem
pappum palli¬
dulum fathif-

10)8

HISTORIAE PLANTARVM

Hoc autem radice nitirur fibras multas
demittente, foris fulci, incus alba , quae aliqua-\
do lingularis , aliquando iusta terram in plura
capita dirimitur , tandem in /nam radicem coe¬
untia: per terram Ipargmuur folia femunciatn
lata , li macojobtufo mucrone, liirfura, coliculi
pedales ,fcfqui

pedales & eu
bitalcs
nucs,llriari,no :
ramo (i, hirfu-
ti, inanes : flos
Dentis Leonis
ex hirfuto ca-
lvce.

' C.B. Phyt.
Hieracium u.
fiuc foliis Ci-
choraccis flo¬
re magno.

Genetur pro-
ucnitpafiim in
pratis florens
Maio , Mont-
bclgardi co-
pioic maximu
quoque , floret
lunio& lulio.

Btferiptio

locus.

HIER ACI VM PARVVM H1RTVM
caule aphyllo , crifpum vbi ficcatum.

Simplicem
pedali alti¬
tudine caulem
tollit, ta&u af-
perum , Se lin¬
gularem, cuius
cacumini flos
impolitus vni-
cus nieracii
quod Cicho¬
reum fylueftrc
luteum appel¬
lant, in pappos
euanefeens: fu¬
it, t ex radice
gracili com¬
plura per ter¬
ram fparfa,de-
fa rigidaq; la¬
nugine (pinu¬
las quodamod.
imitata, hirta
&: incana, fcfcunciam aut vncias duas longa , fa¬
tis lata, diuifione Erucx purpurc^ nobis ciict$,fic-
cata criipa videntur, radix craua.

A multis annis habemus Monfpclii collcttum
Idem quoque attulit gener Cherlcrus,& D.I.Iac.
Micg: diu durantem exiftimo plantam.

lata,& nonnihil incana proferunt : e fio gulis raJ
dicis capitibus, prodeunt inter folia, lingulares
caliculi , duri,nudi,dodrantalet aut palmares tan-
rrtin,vnicuin florem fuftinentes, e multis obion- .

g’s extremo in-
feclis foliis, lu-
tooque eoiore
prxdiris , con-
ftatem: quo de-
fl nente , femen
oblongiufcu-
lumcum pappo
leui aurx flatu
excutitur* A-
liudeins genus
inuenitui, cu¬
ius folia non¬
nihil in lateri¬
bus laciniata
funt,ferme in-
ftar folio¬
rum Leucoii
marini , minus
incana: flos au¬
reo eoiore ma¬
gis rutilat, a-
lioqui per o-

mnia fimile.Vtriufqueplanta Iadkco wc eo plena.

Se amariufeulo gullu eft.

Cluf.Pann.& hift.poft.Hieracium montanum
6. Tab.lcon. & hiftor.Hieracium montanum i.

75crg fVaiit mit fc^nulcrt blctrereit.

Hieracium if>. Gerard. Hieracium 6.Clufii,^aaw
fc tvccbe.

C.Bauh.Phyt. Hieracium le.folio oblongo no Syno»
diflecto. Huius Se altera fpccies, foliis nonnihil
lacmiatis,minu{que incanis habetur. Cam.horc.
Hieracium Pannonicum 6. montanum.

In omnibus illis montibus k CalcnbergDanu- Locu*
bio imminenti ad Alpes excurrentibus nafcitur Tempui
Hieracium hoc fextum Clufij.FlorctMaio.Crefcit
in montibus Alfatiq non longe ab arce montana
funi0 (tcin/qui irur fclbbcr0,Tabern.

HIER ACI VM MONTANVM
6.Clufio anguflifolium.

RAdixy ita deferibente Clufio,digiti craflitu-
dinem interdum xquat,longa, nigricans, te¬
nuibus fibris prxdita,fumma parte in plura non-
nunquara capita extuberans, qux fumma tellure
fena aut plura oblonga folia , femunciam fere

CICHORI V M BVLBOSVM.

VT rarum ita Defoif tit
pulchrfi cfl
Cichorij genus,
innumeris fibris
tenuibus longe
lateq; perreptas,
quibus appcnfi
bulbi , Aucllana:
circiter magnir
tudinc , Alaba-
ftnris marmoris
candore, folidij
fulta fefcunciam
aut vncias duas
longa , fcmuncii
latiora,leuiter fi-
nuaPa, glabra, m
obtufum mucro¬
nem delinentia,
crafliufcula, ru-
befcentia : inter
hxc furguntni//-
culi palmares hi rfuti ; quorum fiihgijs flores infi-
dent Hieracij , lutei, in pappum euanelccnrcs :

hirc

Gondrill a .
fujtlU bttl'
boja.

jin Hx-

ntarrkoida

lu Caji.
DUr ?

Locus &
tempus

Vires

Struma.

ylcjua [itl-

luttnu

Gondituvt

LIBER

H*c planta amata eft «3 c ladeum fuccum habet.

Hiftor.Lugd.Cichorium ftrumofum Miconii:
A foliorum forma vocatur Cichorium , ftrumo-
fum vero ab effectu 3c forma radicis , qua: ftru-
mas refert &c fanat. Quam ob caufam Barcino¬
ne, vbi frequens oritur, Porcellancs vocant, qua.fi
dicas ftrutnofam.

Lobcl.in AduA Icon.Plant.Condrillapufilla
marina lutea bulboia , an Diofcor. radice rotun¬
da orbiculata Strongyle? & anThcophr. Cicho¬
rium , Perdicfonue.

C. Bauli. Phyt. Chondrilla io. fine bulbofa
marina. Cichorium bulbofum Dalcchamp.Hift.
Lugduncnfi. Item Chondrilla n.fiuc Cichoriu
ftruirofum Myconii, multum fiinilitudinis habes
cuna pr«edicta, folio minime per ambitum ferra¬
to. Hoc videtur, Cafc. Dur. Harmoirhoidalis
nomine velle exprimere-.

Per arenam forpit , floret menfe Aprili prope
montem Scti ad mare. Bulbuli Monlpclio a Ge¬
nero Chcrlero allati dc Montbclgardi in horto
111. E. C. fati pulchre quidem folia genucrut,infi-
gniter repentes :in maritimis alioqui Sc Iuncc-
ns.vndc maximo labore cuulfitjcum inter radi¬
ces Iuncorum penitus fere dclitcfcancj obferua-

Ult.

Radicem iltam.globofam ad ftrurtias curan¬
das multiuh cofcrrc fe experimeto didiciffe My-
conius apud Hiftoriam Lugdunenfem alfc-
rir. Quinque aut fex mtegra: cum meile fum-
ptx multis diebus continuis mirum in modum
profunt. Eadem prxftat aqua carum ftillatitia,
vel decoctum, fed inefficacius : item conditum
ex iis cum meile paratum admodum iuuar. Qua¬
re, vti dictum, hanc plantam Myconius Cichoriu
Itrumofum a forma & effectu nuncupauit. Ra¬
dices, quas ferophulis mederi ait Cadalpmiis,fu-
munturex mcllc,velcum farina Triticea in pla¬
centis, vt vinum vetus iuperbibatur ieiuno ven¬
triculo mane & vcfperi : nam elicit fudores , &
ftrnmas in collo difeutit;

P1LOSELLA MAIORI FLORE
vulgaris repens.

SIVE

PAffim fc-
cus vias
obuiaPilofel-
la haud facile
quenquam la¬
teat ) humi
decumbens 6c
repentibus
furculis hir fia¬
tis , amatum
lnc fundenti¬
bus , nouam
fobolcm per
demiflas fi¬
bras fubinde
propagans :
folia pilis ob¬
lita murinis
auribus fimi-
lia, fupra vi¬
rentia , infra
incana, fapo-
re exficcante://om Dentis leonis niinores,lutei,
Matthiol. aurei, extimis foris purpurafeentibus ,
calyce hirfuto,fufco,qui raaturcfcentcs in pap-
polam lanuginem euolant. Radices numerofx,

XXIV- !OJ5>

' tenues, fed humi pertinaciter hserentes.

1 Huius notfflima herbxnonuneminifleriec no- Syrianym#
men vllum ci indidilfe Veteres aiunt Herbarii, .
quamReccntiores Pilofellam appellant a copio- ^ °^*
hs pilis, quibus tum cauliculi, tum folia Veftiun- ^
tur.

Minima quxdam Intybi fpecics hxc eft , in- intjbus
quit Cordus, quod ex floris forma, colore, 8c la-
-tco foliorum liquore facile colligitur , iimilitcr
ab omnibus (vt Diofcorid.) Auricula muris vo¬
cata , edam 'Germanis quibufdam de Italis Pilo¬
fella.

Nomina QTeufifior & f lajJeUraut funt quidc
Pllofelfr, quam pidura exhibet Apollinaris : ve- jfollinkri
rumVires,quas adferibit, funt vtriulque Anagai- enor
lidis : caucant igitur Lcdorcs,nc cum Apollina¬
ri has duas plantas confundant.

BruniclLTonM.Rh.ipfl 4-5. &in quarto p. 171. ^uruul1
Auricula muris. Sed Auricula muris ( tefte Hie- munt
ron-.Brunfch.' 11611 clt Latinorum Pilofella: qua- Bruhfetf.
uis tamen Tr igus hanc lib.-1.cap.93. deferibue A not-
dcpingat lub nomine Auricula: muris minoris.

Sed 6c Thcod.Dorfth.i:onem Pilofellx pro¬
ponit hacinfcripcionc. Auricula muris, uufi'as, DorJih-
Pilolclla.

A11 Fuchf.Hiflr.cap.ff.dchoc loquitur cum ait.

Auriculam muris pro Anagallide qui depidam
offendunt Herbarii, errant. Vt& quiPilofcllam
alio nomine Auriculam muris appellari tradunt.

Caff. Dur. Cxfiilp. Camer.in Epit. [cui in
nilt. Matthiol. germ. Pilofella minor. ] 8c Matth. pnc/}/i^
in fuis comm.Pilofe/U.

Qmdam, inquit Lacuna, exiftimaut, Pilofella !.*/>/*#
cflc Holo(fium,fcd non eft :eft enim pioloffium ™»ltQruri}.
legitimum incognitum : exiffiino fpecicm die
alicuius Graminis. Matthiolus idem ftatiiirA
polfeain poit.Coinm.ciim ann.C.Bauh.fibi ipfi-
met contradicitjb labilem viri memoriam!

Lonic.lib.5.cap.75. figuram bonam Pilofellx
maioris F|ichfu habet, titulo flc n illctifiojjr/ Ltn,c ■ ntt-
n.a0cIfranr/&: prxccrca aliam paruam qua: 116
placet,nec etiam deferiptio.

H.Lugd. Pilofella maior Matthioli.

Tabern.in nifl.Pilofcllam primam : in Icon;

Pilofellam & Auriculam muris cognominauit?

C.Bauhin. Phyt. Pilofella i.fluc maior repens hir-
futa . Thalio , Pilofella media, Auricula muris
vulgi. H. Luf.Pilofella vulgaris, Auricula muris.

Pilofella maiori flore , liuc repens vul¬
garis vocatur Gcfm. f?U‘tffi6firhn/Ha0cllraur.

Gall .Pilofella , Or cille dc rat oti fu uris. h.PeLfma ,

Auricula di tofe. Belg. Llarjd ciuyr/ iTinyfocr.

Gillo-Bclg. Peluette& Veltittte. Hifp. Pilfelle
Boli, (ffilupafccf. Sclauon.fITtifcb Cjirmony
amubuy. Hung.lSrjjSrfil.

Nafcitur extenuato larido foIo,in collibus
& incultis locis , & agrorum herbidis limitibus, _
Maio & Iunio menfibus potiflimum floret.

Amafum lac feda planca mittit : id quod ex¬
tenuantis atque abffergentis indicium df facul-
tatis,inquit Klatthiolus. Tora Pilolclla: planta
vehememetadff lingit, glutinatiCohibet,refrige-
ratjflccat': quapropter huius rei non ignari pafto-
reS maxime cauciit, ne ouium greges in illis paL-
cuis immorentur, vbi huiufcc plurimum gigni¬
tur : quandoquidem dcpafccntcs oues tanta alui
adffridioiic afficiuntur, vt inde facile emorian¬
tur. Hinc didicerunt Medici,eam mederi dyfen-
tericis,& vtcri profluuiis : quin & ex vino aufte-
ro potam vulnera glutinare, tam fcilicct exterius,
quam interius , illatam, ca-liacifquc magno die
auxilio, &bilk)fis Yoniitiombus : cruentis item

Nomina

linguarii

tempus.

Vires
ex Matth;
alns

Gregi »o*

Djfnttrla

Vulnet/t

1040

HISTORIA PLANT ARVM>

fputis, enterocelis, & omnibus in vmuerfumfra-
tvliurt. Cturis opem ferrc.fcd pricipue cjluartat. Non de-
funt etiim e recentioribus qui eam maxime com
mendent ad ramicem, vului relaxationem garga¬
rizatu , ad locinoris &z (plenis affcdfus, nempe ad
regium morbum , incipientem hydropem , & lie-
rf ji*' M nis tumores , quod vilccra hic roboret. Additur
repu* qUOqUC vtilitcr in potionibus inrrinfccorumvul-
rerum,& in vulncunrijs cmplaftris,arque vnguen-
t chorum tis : foliorum fuccus non folum recentia vulnera
fucem. glutinat , fed vlccra quoque contumacia, phagas-
Vlctr a. dcnafque fanat:& prif_rtimoris,& pudendorum.

Puluh. succus dccoctumquc aciem ferri vel chalybis f x -
pe merfam indurat.

Huic autem non abfimilis , fed multo major
Camerario alia Pilwfclla maior cauliculis nonra-
mofis flore magno, quam etiam dclcribit Frater.

fili.

PILOSELLA MINOR FOLIO
a-'gufliorc , minus pilofo, repens.

INfigniter re¬
pit &c hxc: fo-
hjs per terram
fparlis , angu-
ftior.bus mino-
ribus,tam infri
qua fupra gla¬
bris , li raros
quofdam pilos
in aduerfo fo¬
lio fitos exci¬
pias , quorum
inferiora fub-
rotunda , fupe-
riora longiora :
caules procerio¬
res , interdum
cubito altiores,
non fine folijs,
in aliquot pedi¬
culos circa fa-
ftigium diuari-
cati , vbi flores duo , tres , quatuor > lutei vt alte¬
rius iod minores.

Camcr.horc. La&uccll.i Sylu.rcpcns, ambigens
inter Hicracium ScSylu Ladhicam: amara. C.
Bau. Phyt. Laduca 14. La&ucclla Sylueftris Ca-
mer. Item PilofelU 2. fiuc maior repens glabra*.
Auricula muris minor Trngi , fecunda. Pilofella
maior Camerari j. An Horto Luf.Pilofellama-

)or altera , O3ro0 ITlcu^rlin.

PalTim in fyluisprouenit , florens menfcMaio
iunio.

PILOSELLA MINORI FLORE
Hirlutior & elatior non repens.

Sefiriptio T7lbrofa efl huic radix, turge ns la&co fucco acri
X* & amaricante, reptatu fibrarum non fc propa¬
gans , nec humi procumbens , fed Hicraciorum
more, nonnunquamad bicubitalem altitudinem
excrefeit in plures caules modice hirfutos , inter¬
dum hirfutiflimos, maxime vero parte inferiore)
cui folia quidam adnata admodum augufta , vn-
cialia, quadrantalia & palmaria: latiora vero funt
i paulb longiora nonnunquam qui a radice fta-
tim oriuntur, fapore fubdulci,nulla excellente ad-
ftri&ione , qui lac manant ficut & caules , qui

prope furnmum
cacumen in ali¬
quot furculos
quadrantales &
fcxtantalcs di-
uiduntur, hique
rurfum plures
breues hirfutos
pcdicellos pro¬
munt , quorum
fmgulis linguli
infident flofcuh>

Hieracij alicu¬
ius, lutei, pleni,
calyce ambiti
ftriato , lanu¬
gine nigra ob¬
lito.

C. Bauh.phyt. synon*
Pilofella 3. fiuc
maior erc&a ,
qoam fi quis ad
Hieracia referre malit, non cum eo contenderit.

Taber. inquit, videtur eam voluifle exprimere in
Hi(t. (Sclcon. nomine Pilolelli maioris alterius. ^
Imo nobis non videtur volui fle,fedexpreflit. Ve¬
ium quidem eft , quod ea melius pingi potuiflet.

An Horc. Luf. pilofella maior altera (Dro^
tTlaug ofirlctn. IocuI;i

Pilofella hic proucnit in muris circa Mont-
bclgardum. Bafilci collegit Frater in fyluis,Pata-
uio etiam attulit.

Putmonn-

AVRICVLA MVR1S HISPANICA,
alijs Hicracium Pannonicum flore
Liturate croceo.

Vldim* an- locus.

noi6o8.in
horto Stutgar-
diano 111. Prin¬
cipis , & horto
Fontis admira¬
bilis, plantam a
nobis hadtenus
nullibi obfer-
uatam , qui fa¬
nc fpcciofd no¬
bis videtur c ge¬
nere pulmona¬
rii Gallorum , rt*:
qui quibufdam
pilofella diei-
rur. Hac autem A*r**/*

. muni.

vocant Auricu¬
lam muris. Ei
radix cft. fibrofa (

purpurafees a-
mara, manans

fucco ladfco, cx fc emittit climata inftar pilolelli
maioris Fuchfij &i Confolidi medix,qui radicu¬
las albas in tersam defigunt , ac ca ratione pluri¬
mum fe multiplicat Sc expandit : F olia eiprimb
vncias duas longa , poftea palmo longiora, po-
tiflfnnum qui ex caule prodeunt, ca fimilitu-
dinem quandam habent cum quadam Sca-
biofa fyluarica , maiora latitudine vncias
duas excedunt , quidam habent in margi¬
ne veluri denticulos longis fpatijs dif-

pofiros,

LIBER

pofitos,nonihil funtafpera, potiflimuin fupcrio-
re parte, inferiore aucem neruofa, vrrinque eo-
piofi pili : Caules ei cubitales &fefquicubitales,
qui horrent pilis nigris longis , per caulem tria
folia, inferiora maiora, fupeiiora minora , &in
iis denticuli maiores,a principio caulium maio¬
rum oriuntur minores palmares vel pedales, fi-
cuti etiam inter folia caiilium,qu«e rara : ramu¬
li Angulares : in extremitatibus copiofa capitula
florum ex breUibus pediculis prardidte Pulmo¬
naria fimilibus: calyces flue foliola hirfata pilis
»>gris.*menfc Maio , in medio folus flos , qualis
pnedi&a; berbee vel Hicraciorum le expandit :

(. -olore infigni quafi Arandorum non bene ma-
: u rorum , in medio apices plurimi lutei bifidi :
folia floris in circuiru,qualia Caltha;, dcnticula-
t a, flue crcnata : Vbi flos vnicus euanuic in fine
Maii multi fimul florent , & veluti vmbclLm
exhibent : odor paruus fere Hedypnoidis flue
Dentis Leonis: Excidunt flores remanentibus
calycibus,in quibus pili &: (emina, tenuia,lon,ii-
ufcula fufea, femina matura vidi Iunio.

CHONDRILLA FOLIO NON DiSSECTO,
caule nudo & foliato.

Dcfcriprio

RAdlce
firmatur
longa, crafsa,
ladteo fucco
turgente , in
capita aliquot
dinisifolia e-
mittente mul¬
ta, palmaria
longiora,
femucia, plus
minus lata.
Plantaginis
tenui folia: fo¬
liis fimilia, a-
cuminata ,
glabra, crafla,
Chondryll^
ca:mlea: in-
fhr , eiufdem
pene coloris:
caules freque-
tes iuncei ,
dodrantales
ime pedales,
glabri, fiigofi,
foliis plxru-
quenudi, no-
nunquam fo¬
liati, in binos
ramos vt plu¬
rimum didu¬
cuntur, quoru
lingulis fUs
inlidet vnus,
magnus , lu¬
teus, in pappor
euancfccns ,
quibus femina
adheerent te¬
nuia , longa,
ftriata, & ruf-
fa , per matu¬
ritatem paru
mihi confiat

XXIV- HMl

cuius coloris, ex iicca hanc potiffimum defcimii.

Condrilkfpcciem aliquando fcui,hcrbam i
meinuenram florere Iunio circa Curiam Rha: locus &
'horum ad Rhenum. Valcrandus Dourcz hanc
eandem aliquando mihi dedit pro Chondrilla
ex Syria allsita.

SENECIO SIVE ERIGERON VETERIBVS.

Cap. VIIL

SEnecioumcrfinon fundat Laitcum fuccum,
tamen inter Lactarias ftirpes eum rcccnferc
placuit, propeerea quod femen non illius vr ea-
nmdem in auras cuanefcat. Cumque iitvulga-
tiffima hcrba,nihilominus diligentius eius hilto-
riam profecutus cfi Diofcorides,quam vel Balfa-
mi. Cinnamomi, vel Garyophyllorum.Dcfcriptio
igitur Senecionis ,apud eum fic Ce habet.

Senecio , qui Latinis aliter inter Diofcoridis
notha Herbulum, aliis Ercchthitcs dicitur, cauli-
cult) eft cubitali, (ubrubicundo, foliolis crebris &

Eructe modo per extremitates diuifis , fed mino- Erechtb,ttt
nbus multo : /hribufin luteum vergentibus, qui Erue* U .
quidem olo dehifcunt ac deflorcfccntcs in pap- b«
posabcwnr. Atque inde etiam Erigerontis no¬
men Senecio apud Cnecos inueuit quod Vere
florps Capillorum ritucanefcanr. Rcd x cfi fu-,
peruacua. Nafciturporro maxime in maceriis 64
circum oppida.

Erigeron ^Gra;cis,qux a noftris (inquit Plin.

in cod.vet.) Senecio vocatur, herba eft Trixngc- Et,Serf*
nis fpecie & mollitia , cauliculis fubmbicundis:
nafeitur ik. 111 regulis , &: in muris. Nomen hoc /pecte.
Gri;ci dederunt, quia Vere canefcit. Caput eius
numerosi diuiditur lanugine (qualis eft lpin±)
inter diuifuras exeunte.Quare eam Callimachus
Acanthida appellat , alii pappum. Nec deinde
Graecis de ea conftat. Alii Eructe foliis eile dixe- 4‘**0u
runt.ahi roboris minoribus multo. Nec defue-
re qui & alterum genus facerent, nec quale effet fM 9..
demonitrarunt. Theophr. inter olera & netas

Intubacea numeratur 7. hift.7. diutius florens, in.
ter hyberna prorumpens poft Aphacam. l‘“d'

Cietcrum, Senecionis nomine iequentes do- Synonyma
hauimus plantas. Primo quidem Senecionem Sentts .
vulgarem, quem Efygcronem verum line Sene- W/.I-»
cionem credimus. Senetionem alterum hirfu-
tum, vifeidum , maiorem, odoratum. Senetio-
nem folio non laciniato. Senetionem fine Eri- hsrfasae
geronem catrulcum, aliis Conyzam cairulcam. graaster
De bis mox ordine agemus hoc libro. Senetio ma- °l”“
ior, inquitTragns , vere appellari poteft flosS.
Iacobi&pro illo vfurpari tuto poteft. Hic flos h
nobis Iacobsainicfibiturlib.15. De Senetio- Sestetsl
ne marino flue Iacobaia marina agemus libro c"ul‘s“
iam ciifto. Senetionis nomen tribui Carduo Uc'jh‘‘--
benedifto apparebit ex Trago lib.aS.c. de Car-
duobenedidto. Recenriores.tefte Cordo, Si- Cardue
fymbrium Cardamine,fiueNafturtiumaquaticu, btmdi/hdtl
maximo errore Senetionem vocant , vt videre s'fymtfn»
eft lib.aS. tardam,

fttte Na~

fiurtium

"* ' ’ - - - - - HSHAtHHrtl

SENETIO VVLGARIS SIVE ERIGERON.

Fibrosi partimque lignosa «dire nititur Sene-
cio, tenui, alba,liibpurpureiue , fapore olera-
ceo.ex qua attolluntur unies tenu, quini, & pia¬
res, teretes, ftriati, hirfuci,jbrachiati,& concaui ,
foliis donati vncialibus & longioribus , pediculo

T04* HISTORIA

viduis, hirfutis & vcluti circamrofis, alterno pofi
tu nafcentibus : flores in ramulorum faftigijs plu
res fimul iuncti , pediculis breuibus lanuginofis
appenfi,ranquam itaminum luteorum complexus,
qui in pappes celerrime fatifccnres cum ventis te¬
runtur, b^fie autem ambiunt inuolucra calycum
inftar , ftriata , ba.fi lquammulis atro mucronatis
compada.

Synon. Brunfdf.Tom.i.in Diofc.lib.^p.u^. Erigeron

fiue Senccion herba qua hodie in acctarijs vtun-
tur : alias Herba petrcila.

reirell* C. Bauh. apud Matth. & in Phvt. Senecio mi-
1'erben* nor : Verbcna foemina Bninfelf.
far/nm-* Trago dicitur Senecio , Senecio i. vulgaris. Is
Tragt error meo quidem iudicio, Erigeron Diofcoridis

& Aphacam Theophrafti ad vnum genus refert
& omnia ca de Senecione intclligit quaeThco-
phraftus de Aphaca prodidit. Nam & ipfc Thco-
SimonisT* . phraft. Erigcri exprcfsc meminit. Quod vero Si-

nuenj. error . monem Ianueniem Carduum benedidum E rige-
rum appellantem nwnifcfte erralle fcribat , iicut
& illos,qui Nailurtium hoc nomine vocent, a ve¬
ritate minime alienum eft.

A nCArdtm- An Io. Agricola: Ammonio in Nicol. Alcxand.
ceUt*joh A- in fuis paralipomenis Cardunccllum , quodvul-
grtcoU ? glls Omnium menfium florem, Germ.^lller V7Io-
n& blinnlin vocare tradit.

Dodon. gall. Erigeron fecundum, Senecio mi-
Syn°n' nor (& hoc titulo etiam a Caftore inferibi-
tur.) Lat. in fol. Erigerum minus: Erigcri fpe-
cies altera feu minor. Lob.in Adu. ik Icon. piant.
Gcfnero de hort. Tabern. lc. &c Hift. Th.lio Sc
Hort.Luf. Senctio flue Erigeron. Camcr. hort.

Lujluch, Scnetio vulgaris. Apud Eultachium. Roclslin
Roefjl- not. scnccionis figura male adaptatur capiti de Ca-
Geo,g.r,a t ia- Ponitur a Gcorg. Pid. in annor, in A-
e,ror' mil. Macrum cap. 47. dc Senecione figura Naftur-

rij aquatici non bene praeter ALnilij lenten¬
dam. Senecio Matth. Lac. Fufch. (cui omnes
Sette(,9‘ nota* Diofcoridis refpondere videntur: ) Tum.

Corn. in Diofc. H. Lugd. Camcr. ad Hift. germ.

8c Epic.Matth. & Ccefalpino.

Senecio vulgaris fiue Erigeron vocatur Graece
Germ. Creu^ronri$ / (SrinbFraur. Bclg.

<Truyfcruit,(5rimFcruyt.Gall.Se»e«» aut smejfjn.
h.Spellictofa > Cardoncell Patau. Ver^olo, alibi Su-
IazjZjM. Hifp. BonVarm Cardo m*rto& jenta ca¬
na. Ang. (Brounfell. Boh. pnmeruc Fornuy.
lr,,,rum Hung. 21000 fiu/ Konto fiu. Nomcncl.Panno-
e,nde dtcli. nico. H 'yyioay quidem quali vernus fenex , quod
flores capillorum ritu vere cauefcant tk in lanugi¬
nem abeant : vnde Latinis Scnetio.

T & Nafcitur maxime in maccriis>parictibiis,8c cir-

Temper. cum oppida. Montbclgardi paflim fponrc proue-
'nit in hortis , veluti in horto E C. tota hieme &
yEftate viret. Florentem vidi Vere & Autumno
Monfpclij. Bafilea: in hortis & alibi Octobri &c
Maio , Geneuae Nouembri 8c lanuario. In monte
)Lofberg prope Mafmunfter florentem Odobri,
Patauij lanuario & Februario.

Folia cum floribus, authore Diofcoride i refn-
z>/ }*eS ‘ gerandi vim habent: proindeque illita cum vini
Tejhumtur modico aut etiam per lefc folia , teftium ik ledis
(edi/ tnfli - inflammationes fanant : quin ex manna thuris
manonet. c^m rclitiuis medentur vulneribus , tum ijs quae
STk neruis inflida funt. Illiti quoque pappi per fe cum
tJcorr»- cum aceto , idem proflant : verum reccnccs epoti
ftm. fttangulant. Totus [ vcc. hac poftrema perio-
Ex P /■■nto ^ Caret:] autem caulis fi ex aqua codus cum rau-
Snperfi,:». ^ . dctur ^ ftomachi dolores a bile contra-

d os perfanat.Erigeronem, inquit Plinius, fi ferro j

plTmtarvm

circiunfcriptam effodiat aliquis , tang&rque c»
dentem , & alternis ter dcfpuat , ac reponat in
eundem locum , ita vtviuat herba , aiunt den¬
tem cum poftea non deliturum. Doloribus Eri*-
geron cx aceto illinitur. Caetera qua: habet ex
Diofcoride mutuatus eft.

Galenus contentus dixifle Senecionem viin
mixtam, refrigerantem, fimulquc moderate difeu- ^ QA[f„y
t entem habere, reliqua veluc in herba nota omit¬
tit. Cum autem herba cuidenter fit amara , vt fic-
1 cet , abflergat , aperiatque neceifc cft , quare nil
| mirum fuerit teftc Matthiolo, fi fccmina: Epoto
j foliorum fiicco,aut totius planca: dcco&o, remo-
! rances menlcs fibi prouocent,ab aniculis cdodtx.

1 Senecionem herbam fuppurationem accelerare ac^4rlAt
prodidit Fontanus : Carfalpinus foliA recipi in
acccaria.

SENECIO H1RSVTVS , VISCIDVS,

• maior, odoratus.

PErinde vt Dcfcripti®
Senecio
vulgaris , radi¬
ce nititur fibro-
fa: foliis dona¬
tus fimilibus
fimiliterque
incifis , fed la¬
nugine vndi-
que obfitis ,
id coque non¬
nihil incanis,
infuper ta&u
vifeidis, mol¬
lioribus Ik fce-
tidi s\c aulis crc-
dior , proce¬
rior, hirfutus, ,

quem admo dii

& florum lu-
tcoru in pap¬
pos abituroru

calyculi ftriati. Planta nonnihil fapore aromatico,
figura alioquin lfic polita minus placet.

°Tragolib.i. cap. 50. Matricalia fylucftris , Ma- Matnc*.
cricariq lilueftrc genus. An eidem diilo libtoc-sS.

Senecio fecundi maior ? maior Tra-

Dodon.Gallico Senecio maior: ac in fol. Erige- //?
rum tertium, in Cichoraceorumac Intubaccoru senecto mai
familiam reponendum.fxtcns nomuhil.vnde Ci- ^

chorij farcidi i nonnullis appellationem ade- c.fkn.um,
peum eft : fed quud cum Aphacc herba: Thco- intybum.
phrafticonuenirc videtur. Cichorium

Lob.in Obf.& Ico. Plant.amborum meminit, f*‘*d*”*.
pingens Erigerum t. Dodonxi hoc tirulo : Erige- f
ron cotnencofum. Primum vero fiue maius Do- Senetn fa
flonii, in Icon. Erigerum romentolum alccrum. odm.

Cslalp. Senetionisfpecies alcior, & in omni¬
bus maior. Gefn.horr. Scnetio fertidus.

Cluf. Pannon.Tacobxa Pannonica 1. mollior.
Hift.poft.lacobxa Pannonica prima,quibufdam p*nn\.
Senecio fa-cidus didus,finc icone. Clufij.

Tabcr.HilLincer nomina Arthemifi^^.genus,

(Becler wetrcrig/ Sc roilbcr VTL terram / Matri-
caria lutea, Sc Macricaria filucftris. siderint 4J

H.Lugd,1.5.cap.i8. Senecio farridus Dalccham- plmij.
pii,quibufdam Arthemifia fentida, Sideritis quar- H.Lugdnn*
ta Plinii nonnullorum. Ledorum erit confide- ntfarHr-
rare an hic Senctio fcetidus non fit idem cum Se-

npnamc

LIBER

necionis fpecicDodonsi, cuius figuram hoc codc
capite iS.Hiftor. Lugdunc-nfis ponit , quali effer
diucrfii planta, annon etiam Erigeron tomento-
fum Lobclii.

Stneaoin C.Bauhin.Phyt.Senccio 2.fiuc incanus pinguis,
tAn9t f,n' Erigeron i.Dod.gall. Erigeron alterum tomen-
*yu' colum Lob.icon.

locus & Crcfcit lacobxa Pannonica i.Clufii in Panno-
tempui. nix Sc Auftrix exduis iiluis. Floret Iunio Sc jfe-
minc deciduo quotannis Iponrercnalcitur , va¬
riis in locis obieruaiu,i3c lubeo in Horto Ill.E.
C.femine maturo Augulto & Septembri. Fuch-
fius prxeeptor meus cum apud illum eflemvo-
cabat Arthemiilam monoclonon Germanicam.
Vfus Matricarix filueftris Tragi ligna in Iiluis cx-

dms ex ordine compoiica incenduntur , vt ig¬
nis calore terra lationi frugum idonea reddatur.

SENET1Q FOLIO NON LACINlATO.

He

c

TErba eft
[cubitali
alcitudinc, ra¬
di cibus tenui¬
bus, candidis,
lignofis, dul¬
cibus : caute
aliquanriipcr
jpilofo , rotun¬
do , cauo, me¬
dulla lanugi-
nofafar&o: iii
quo folia lunt
exigua, pilofa,
in ambitu fer-
rata,craira,ali-
quantulum vi¬
ridia , inferne
rubelccnta,
qux quando¬
que colore vi-
nofo manus
inficiunt : In caulis fummicate flores ifunt lutei,
iii pappos protinus abeuntes. Sapor totius pla-
aqueus eft, vt vulgaris Senecionis. Nafci-
turiu quercetis, locilque non admodum ficcis,
fedhumidis interdum 6c in pratisl

SENETIO SIVE ERIGERON Cj£RVLEVS,
aliis Conyza cxrulea.

Senecio hic fubinde magnitudine, fcelicius aut
infeelicius folum nattus , variat , alias fcfqui-
: r • . palmaris , alias plulquam dodrantalis : radicibus
librolis, albicantibus, guftu nonnihil aromaticis:
ex quibus caule s furgunc miilti,cepues,ftriati, ru¬
bentes, hirfuti,ramoli, medulla alba pleni : folia
integra , ncc vfquarri difle&a crenatauc,lanugi-
nofa,infcrioraquide vncias fere duas longa , le-
rnunciam laca : luperiora vt breuiora ita angu-
fliora, vrraque lapore acri & aromatico: capitula
quam in Senecione vulgari longe crailiora, ca¬
naliculata, tomentofa, nonnihil rubencia : flori, ni
foliola dilutiore purpura tin&a funr,mcdium
obtinente pappofo tomento exalbido in luteum
vergente. -

inffor/Hs Trago lib.rcap.49.Tin£torius flos alter ( in
u *lter pliftor. germ. bae <mbcr (*<fcartcn bltmien Qt-
r*l* fd)lecht0chartcn Germ.ditta,)Tindorii floris
genusalccrum,primo ( Afteri atrico purpureo )

Tom.

XXIV :04?

haud abii mile,,
fed per omnia
magis extenu¬
atum, & nigri¬
candus , flore
Jlanuginofo,in-
ftar fioru Hie-
raciorum in
auras cuane-
fcentc.

Dodon.gall.
ferigcroj.Gall. V"“m

■ “ r riger 07}

ticrce eipcce , Senec^
de Scnellbn, T htofhr.
Yerum Erige-
ron & Sene¬
cio Theophra-
fti. Lat. in fof.
Erigerum 4.
cito quoque
canefcensjcau-
liculis tenuib.
dodrantalibus,
parum hiffii-

tis , ex obfcuriore rubore jfubnigrieantibus : fo¬
liis angufti.spaucispnollibufque : flofculis in ra¬
mulis eminentibus, pallide luteis, citiflimc ac
non modo eodem dic ,fed laipe intra liorx ipatiu
in pappofam lanuginem abeuntibus. Geln. in r '
fine Hift.Cordi Conyzoides cxrulea, (jcybnifij) dlscUrtA
ivunbrfrant , (Sipci^yn dixeris ) Dentcllaria Ua Gef».
quorundam. Eidem de hort. Dentellariano- Denttiu,
Itra , Conyzoides quxdam herba. rMi

Tabcrn.Icon.Cony7a cxrulxa : Hiftor.

^urtonrij. Cur Tabern. non amplius Conyzam * 'ntt'
appellat?

Quum ciU-m Tubingx Fuchllus vocabat Co¬
nyzam minorem.

C.Bauhin.Phyt.Conyza 14. iiue cxrulea. Cenjk.*

Flos tin&orius alter Tragi in tradtu Rheni in '*r*1**- ^
quibufdam praeis , Iunipcrorumquc nonnullis ~oCUS
colliculis ac montibus proucnic : Iulio & Augu- p
flo meniibus colligitur , pofteaquc venundatur,
qui tin&oribus tanttim in vfu eft. Erigerum
4. Dod.lat.fiuc 3. gall.in vliginofiscricecis, qua-
doque in Iiluis macro & fterili lolo nafeitur. Se¬
necio flue Erigeron cxruleus , flue Conyza cx-
rtilea etiam multis in locis proucnit, circa Mone-
belgarduml

ASTER EX VETERIBVS:

Cap. IX.

Afn? *V7/xoV (qui apud Diofcoridcm ab a- / ,
liquibus inter norna Ailerifcon , ab aliis
Bubpnion , a nonnullis Hyophrhalmop,:i Dacis SH4 /e'r*
Rathybida , a Romanis Inguinalis herba voca¬
tur ) eft virgultum lignofum (p ecfiJlov aJ\;, vir¬
ga lignofa fo.CJicc ver, caulis lignofus Mar- oiofe. $4-

cell .jflorem habens in cacumine purpureum, aut rte Ul* -
luteum , [7 ref(pup«i< ^ uHhtvOvy ] Anthemidis capituli firtrur*
modo diuifuris incifum per ambitum ( ,
vndique vet. Quidam fv^ap/u?

wav ) foliolis ftclix modo radiatis. Qux vero
caulem circundant/a/M , oblonga funt ac hirfu-
ta f vet. aliqui totalequenti periodo carentvt-
que ad Prodeji,&‘f>uo(n.) Exqltuanti Ifomacho,
oculorum & inguinum inflamationibus, fedique
procidux illitu auxiliatur. Aiunt Hc id quod ira

Rt

HISTORIA PLANTARVM-

Dtojc %er*
Ucho.

Inguinalis

herbtu

Subsnio»

fjuophal-

tos.

Stillari*
ntme xyui

U0CU7U

Carduus

ftcUafus.

itquraoc.

flore purpurafcit cx aqua potum , angina labo¬
rantibus, ac plcrifq-, comitialib* opitulari-Ptodeft
vero flos recens ac etiam dum humidus , ingui¬
num inflammationi adhibitus. Si vero aridus li-
riiftra laborantis manu decerpatur , ik inguini a-
«t alligetur, dolore liberat. Pollcriotum Gnrco-
rum reliqui addunt: Nafci inter petras, locifquc
afperis,ac ftcilarcs huius radios lioctu iplendcrc
^cc.quar cum fuperftitioli aliquid cOncincanc,ncc
in antiquiflimis optiitulquc inucniantur , vt
minime Difcoridca,rciicimus.

After, inquit Plinius , ab aliquibus Bubonium
appellatur , quoniam inguinum praclcntaneum
remedium cft : cauliculus foliis oblongis duobus
aut tribus : in cacumine capitula Helix modo ra¬
diata. Bibitur aduerfus Perpetues. Scdadingui-
nuin medicina liniftcamanu decerpi iubent , k
&iuxta cindum alligari. Prodcft 6c coxendicis
dolori ad illigata. Sic Piin.lib.Kr.cap.5. euarians
aliquantum a Diofcoride, qui de ferpentibus &
coxendicis dolore nihil habet: fleue Plinius, de
oculorum inflammatione, anginis , 5c comitiali
'morbo nihil tradit.

ntfavfr autem u'ihtm legunt Serapio > Ori-
balius, Rutilius , Cornarius , & Anguillara. At
Cordus, Marcellus, & Marthiolus,loco difiundi-
uae particiilc , »; , copulatiua, i., rcponunt.Exifti-
mant enim ide gemis Aftcris hic delcribi , quod
floris foliola, quq quidem capitulu ipfum ambiut,
habeat purpurea,mediumverb capitulum luteum
Ac Sarrac.& redenoftro indicio duo Aftcris ge¬
nera floris colore diftinda depingi exiftimat,
quorum vnum illa eadem floris foliola habeat
purpurea , alterum lurca : nam in vrroque gene •
nere quod medium Horis locum tcncr,citra con-
trouerfiam melinum feu luteum viiitur.

Foliorum in flore Inguinalis herbx numerus,
pofltura>& forma , quibus ftellx modo radiatur
cognominem ftdlis , vulgarem alioqnin &c in fc-
pibus nafccntem licrbam fecerunt. Vfus deinde
nicdicorumque extus vtilem inguinibus cogni¬
tam in grecis Bubonion , in Latinis Inguinalem.
Atticus autem After , quod ibi frequentior
qu&m alibi proucnire creditus fit , appellatur.
Huophtalmum etiam quidam vocaucrunt hanc
plantam, quali Suis oculum ,quod totus cius flos
animalis illius oculum referre videatur

A flerem Atticum Herbarios hodie parrim Af-
pergulam vocare,Germ. vero 0tcrnfraut/ autor
cft Cornarius. Nunc, quod monendum videtur,
Aftcrias fiue Stellaria nomen cft multis plantis
commune. Hoc enim nomine donantur Bubo-
nium.Coronopus > Alchymilla , Carduigcnus
Theophrafti,Mvacantha ( Carduus noftras ftella-
tusfiue Calcitrapa,dcqualib.z5.) Perdiciis quo¬
que alterum genus a Plinio Aftericum quali ftel-
larc nominatum. Prxtcr has omnes fua cft Monl-
pclienlibus Afterias liucftellaria,quxa nobis in-
lcribitur Rubia parua caeruleo flore, de qua lib.
3<f.H.n.g.

Aftcrem Atticum clleccnfetVirgilianum Amel¬
lum Matthiolus,[dc eo dubitat merito Gelnerus,
cum adhuc fub indice lis, /it , aliis affirmantibus,
aliis- ver b negantibus, ]de quo ille ita Gcorg.4.

Ejt etiam flos in pratis cui nomen Amello
Fcdre Agricola, facilis quatentibus herba:
Namque vno ingentem tollit de cefptte fylttam
Aureus ipfe,fed m f Missita plurima unam
Vundunrur , viola fublucet purpura nigra.

Prxtcr noftros Aftercs,quorum magnam con-
qnifluimus varieratem, quofquc mox ordine re-

j ccnfebimus , planter alix occurrunt non pauctr,
quibus Aftcris nomen ab aliis inditum.

Conyza enim marina Dalcchampii appellatur
a Lobdio Obi. Sc Ic. Piant. Hift.Lued. After Con)K-A

_ £> marina

conyzoidcs Gclnen. D alcchi

Sic quoque Conyza media dLobel. Obfcru.&
Schvvcncfcldio After Atcicus luteus nominatur. Qtnj^a
ApudCord.inHift pl.lib.z.cap.62. pro Aftere mtdi*.
Attico, 8c fub cius titulo male appolita hgura
Chamtdi aurei quotundam.

Apud Tragum Chamxmelu eranthemum no
minatur ^fter atticus flore medio luteo,

C hamime*

Crithmum tertium Macthioli Lobclius in Obf.

quorunda.

Chamsme-

A fterem Articum marinum cognominat.

Sed & Tripolium,Turpetum Serapionis cogno- «ranthemm*
minarum, a Tabern.apud Vvirfung. After mari¬
nus nuncupatur.

Eft After Hermol.Barb.lib.4.coroll.734. vulgb
Stella didus , hunc H. 11. g. lib. 1 7. Pedem Iconis
Sc Alchifciillam vocamus. Pes Inniti

Afpcrgula Dodonari » fiue Hepatica Stellaria, £rtngimml
multis vulgo ccnfetur After Atticus. De hac dice¬
mus lib. 36.

Aftcrem Atticum vel etiam Afterifcum Ara¬
bum interpretes , & Pandedarum author Mat¬
thaeus Syluaticus cum Eryngio confundunt : alij 1 ,Mm*
Alibium etiam vocanr.

Thcoph. Golius in Onom. Aftercm Atticum H(ryam
ab aliis Vuam lupinam vocari tradir. Sed Vuam VATtf
lupinam flue Herbam Paris non clfe Afterem At¬
ticum eft manifeftum. Aftcrem quidam dicunt,
fed non Atticum multi.

Confidcrandum an Afterion Paulaniae poflic
clle Marrubium album, inquitTragus. Idem ^ ^ „

Tragus Allerij nomen Cannabi etiam tribuit. SfondtUmnt

Spondilium inter Spurias voces, Corn.Dodon. jmperatt-
k Gefncro teftibus , Afterium cognominatur. na.

Aftericum ( Imperatoria ) non eft Meu, inquit
Brunfelf. Tom. z. p.iS. in Corollarijs. Dc Impe¬
ratoria lib. z7. H. 11. g.

Parietariam a nonnullis Aftericum vocari pa¬
tebit lib.z3.cap.de Parietaria.

Hermolaus eft teftis Coroll.5 80. Capita Papa-
ueris Aftcrifcos Grxcis appellari. Vide lib.30.ca-
put dc Papaucic.

ASTER ATTICVS PVRPVREO
k albo flore.

fter Atti-
qii

1 JLCus . . .

creditur, tau- Dckr,Pu*
les habet cubi¬
tales & fef-
quicubirales,
tenues , tere¬
res, duros, hir-
futos, fubru-
bentes , foliis
amidos oblo-
gis, acumina¬
tis , afpcris Oc
pilofls, incer-
dum crenis
paucis incifis»
lapore /ubaro-
matico & fa-
bamaro aefle-
cante : caules
circa faftigin
in fur-

Ztftcr '4tt.
F Ul hjtl.

Inguinalis

Afer fur¬
fureus

Nomina

linguatG

locus &
tempus

tjtfcripti®

LIBER XXIV-

in furculos diuiduntur quibus fleres infident a-
rnceni , radiaro Bellidis maioris politu,fed colo¬
re violaceo'Dod.carruleo purpureo, )aut albo,di-
/-co medio fuluo, in pappos faccllcnce : radix te¬
nuis cranfucrfa iacec , a qua mulca; demittuntur
fibra: , faporc amaro nonnihil aromatico & cal-
iaciente , quidam aiunt nonnihil Caryophylli
refipicnre : femen paruum fublongum. Intybo
non multum diflimilc. Dc hoc autem ait Tra¬
gus. Flos tindlorius primus, tindoribus fpiren-
iibus Sdjartcnfraut dicitur.

Hunc Florem tinctorum i. vocat Tragus, &
Chamannelum tertium , & tinctoribus Spircnli-
bus 04>«rtei»Fraut/ dici tradit.

Matthiol. Lac. Caftori, Fracaft. Camer.ad
Epitom.Matthiol. Schvvenckf. Lonic. Cordo.
Dodon. gall.&Lat. Guilland. Euch.Ra;flin.&:
aliis paflim Afler Atticus. Fuchl. Alter Atticus
purpureus. Gcfn.de hort. Alter Atticus Fuchfii.
Beued. Aret. Alter Atticus Fuchlii flore puniceo.
Camcr.hort.After Atticus flore cseruleo : adH
Germ. Matthiol. Alter Atticus i.Bubonium , In¬
guinalis. Lacuna: Alteris Attici i.fpccics. Thal.
Alter Atticus cxmleus. H.Lugd. Alter Atticus
Matthioli. Wirfung. 0tcrnfrfiut,After.

Clufio Afler Italorum Fuchfii : Is autem
iconem habet quam Lobel. Obf. <k Icon.planr.
ponit nomine Alteris Italorum.

C.Bauh.Phyc.Alter $.[i.apud Matth. ) fiue cq-
iulcus( flore caeruleo, Camer.hort.)vulgaris du¬
plicis difFcrentia:,qui enim maturius floret, mi-
lius alte allurgit , quam qui ferius : deinde habe¬
tur latifolius <k angultifolius. Item : Alter 4.I1UC
montaniis luteus. Vnap/anta*

Alter Atticus vocatur grace aV»'p a7t/xoV ^
B ouCcJvicv,;^ ailCtov, nonnullis Inguinalis, Alterio,
Afterifcon. G.CTltgerFraut/ 0d>atTcnFraiit /
Bruc^Fraut/& 0teruFraut/n?a0fIrott?. Bclg.
0terreci ayt. Gall. Petite Efpargoutte , feu petit
Muguet. H .Bebas, Sc Ejlralla-da.

Nafcitur afpcris , incultis, collibus & conual-
libus variis in locis, florens Augultoifemine ma¬
turo Odtobri.

ASTER ATTICVS MONSPEL1ENS1S
purpureus angultioribus folijs.

COgnarus
clt Alteri
Attico Fuchfii,
caulibus redtis,
cubitalib9, tere¬
tibus, hirfutis :
per quos fulta
crebra glabra ,
ncruofa , Li-
naria; foliis
magnitudine &
forma rcfpon-
dentia : flores
ili frequentibus
pediculis , aliis
palmaribus, ali¬
is vncialibus
vmbellam men¬
tiuntur , Altc-
risFuchfiani fi¬
mi lesi paulo ta¬
men minores,
violaceis in

ambitu foliis, difeo luteo, qiii in pappos refoluu-
sur. C.B.Phyt. Alter i^fiue Tripolii ( Tripolii
flore etiam dicit Lobel. in icon.) variegato flore.
Tom. 1 1.

Alteris Attici Fuchfii fpccies angultioribus Locus &
foliis florens apud ‘mare Monfpelii k me vifa «mpus.
menfc Septembri.

ASTER ATTICVS LVTEVS,
pinus , fpmofus.

SV-

Af

Defcriptic

Ster hic
fupiiius,

cft cauliculis j
multis ab vna
radice proacu-
tibus donatus,
humi magna ex
parte diffufis ,

Itriatis 8c hir¬
futis : foliis nu-
meroliSjfuperi-
ori psne li mi¬
libus , fed pau¬
lo viridioribu^:

Anguli rami
durum &c folio-
fum fultincnt
cauliculum , iri
quo flos luteus
circinata: ro-
1 Aditatis, Buph-
thalmi aut
Chrifanthcmi imulus: quo euanefceute,calycu-
li in adeo dura & lignola capitula euaduhc , vt
vngue vix frangi poflint, atque femt/t , quod in
iis continetur firmiter i niveret , eximi.

Cluf.Hifp.Aller Atticus lupinus fiucfecudus:

Hilt.poft. Alter 2. Lupinus. Dod.de purg, in ap-
pcnd.ubi eadem icon qui apud Cltilium , Altet
Atticus flore luteo : Eandem habet iconem Lat. Afer Atti
in fol.pro Altere Attico fupinbfiue,'. Lob. ObL Da'
& Hilt. Lugd. [ciii Alter humi iaCcns, ] Alter den*''
Atticus fupinus Clulii. C.Bauhin. Phyt. Alter 1.
fiue luteus lupinus. Camer .horti Alter Atticus
repens Clufii.

In Gennanix, Italis, Galliae, & Bohemix af-
pcris& incultis repetitur locis,inlyluis,in colli-
bus,ncc non etiam in pratis : florens Iuiiio, I11I16
& Augufto.

Afler auricomus glaber latifolius folio rtoti rigido.

Non penitus omni pilo caret, verum tam brcuS
tamqtie rarum, tam per folia, quim per caulem
habet, vt vifus vix capiat : adnalcuntur autem
alternarim/»/**, caulem pinnis complexa, vncia
circiter lata,trts lohga,noftnihil in ambitu finu-
ata: ex quotum vniiilciiiiifquc fimi palmaris cir¬
citer emicat pediculu<,florem plerumque vnicum»
aliquando binos fultinens, aureo incenlo colo¬
te micantem, magnum , Ttagopogofiis lutei x-
mulum, difeo luteo , denfo extrinfecus agmine
obuallatlmi foliorum viridantium, lxuiilm.acu-
tmnatorum, tanta: longitudinis vt ipfum florem
interdum fiiperenh Collegit in campeltribus
&c fquallidis quibufdam prope Lupi montem
Cheuletlis Gerier meus.

ASTER PVRPVREVS MONTANVS.

Alteri montano pdrpureo radix fatis crafla,
longa, nigricans , fibrata , in plura diduci¬
tur capita, ac le propagat : ex quorum finguiis
T tt t 1

>046 HJSTORRE PLANTARVM.

Dcfciiprio

emergit coliculus
vnas palmaris,
rarius dodran¬
talis , interdum
etiam cubitalis,
hirfutus, paucis
(olitsv cftitus ,in
fummo fiorem
gcftans , matoie
quam vulgaris
purpurei a lie¬
ris, extera linii-
Icm, foliolis cx-
rulcis purpureif-
uc luteum vcluti
oculu ftcllatim
ambientibus,
quem in pappis
apperXam femen
{equitur : folia
circa radicem
multa, pilofa.vn
ciam vnam,duas:aiit tres longa ,1'emunciam lata,
per extremum rotunda, a utore Camerario in¬
terdum globuli rumcnres villoli prope radicem
adnalcuncur foliolis, cftqirc omnino minor vul¬

gari a Ite re.

Camer. apud Mattb.Germ. After Atticus mi-
^;n0i0- nor , hirfuta veficula qux adnafei folcc, flem
0tcrnFraut : In cpit.ciuldem, After Atticus cx-
ruleus Alpinus.

CluCPann.After Atticus quintus : hrft.poft.fc-
DeftrCluf. ptbniis, Auftriacus quintus, After Alpinus cx-
rulco flore,tiuc feptimus.

C.Bauh.phyr. After r,.liuc montanus caeruleus
magno flore. H.Lugd.Afterpurpurcus montan*.

Oritur herbolis Auftriacarum Alpium iugis.
i.ocu? & Floret Iui io. In hortos tranllatalub finem Maii
tempus-. Se Iunio floruit Clulio, fubfcqucns deinde hiems
abftulit Se corrupit : ex carum enim ftirpium cft
genere > qux cultura vix mirefeere volunt. After
purpureus montanus Dalcchampi i in labulolis,
aridis,& perflatis montium tumulis ac cliuis gi¬
gnitur.

ASTER MONTANVS FLORE
luteo magno hirfurus, quibufdam
Oculus Chrifti.

Deftrlpi.o

GEnicula-
cim veluri
incedit obli¬
que acta radix,
nigricans, craf-
fiufcula Se ca-
pitaca , fibras
fatis longas Se
numcrolas de¬
mittens » ex
pluribus dil-
paratis capiti¬
bus fubinde in
vnum coeunti¬
bus conflata:
caules complu¬
res ex lupina
radice pedales
Se maiores
furgunt , non-
nunquam pal¬

mares tantum, pilis obfiti : foliis vcftiti fuperitf?
raris, frequentibus vero terram proximc,tomcn-
tolis, albidis , vnciastrcsvd quatuor Iongis,fc-
iiiii. laris,ex prmeipio angufto valde vkoCo: flores
in ramulorum extremis cmin.nt lingulares, ma¬
gni, aureis in ambitu comantes foli s , difeo con- 5ynoni
colori,foliis flori circumicdtis albidis, cuancfcen-
tes in pappos .

Lobel.Icon.plant. Alter montanus hirfutus.

Tabern. Icon & hift. iconem habet ex Lobelio
nonnihil mutatam pro a fterc montano luteo fce-
mina, Ber00ternFr*iut»ciblctn. Hift- Lugd.
Aftcrluteus, Oculus Chrifti minor. Irem Alter
Atticus Penq. Noltra icon fadta cft ficuti & def-
criptio ad liceam plantam , in qua flores miniis
paruli,quos expanfos clfe oportebat: forte Lobo-
liana fada ad plantam diligendus ftccatam. a h Co*jz*

Cafp.Bauhin.Phyt. After n.fiue luteus monta- m*ior *lte-
nus hirfutus : An Conyza maior altera Thalio? raTkabo. ,
Item: After 11. flue luteus montanus hirfutus al-
ter.Idcm forte cum prxccdenti.

Alter luteus, fiue Oculus Chrifti minor Hift.
Lugdunenfis in fiibulofis tumulis & aridis nafci-
tur qua Lugduno itur Viennam. Afteris Attici
genus flore luteo magno , hirfutum reperi inter
Nemaufum Se a ucnionem prope tres infignes &
antiquos pontes duGab.

ASTER ANGVSTIFOLIVS
luteus.

PVlchrum cft Afteris gentis ,caule gracili, ri-
gidulo,/v>/;ij xquabili graminea anguftia pal¬

maribus aut
minoribus, a-
cuminatis ,
ncruofis , Se
maxima ex
parte glabris,
viridibus, fine
pediculis vilis,
denfc ftipato:
cuius furculis
finguli impo-
fiti flores ma-
iufculi , lucei,
Calthx vel po¬
tius Conyzx
medix Monf-
pciienfium,cui
congener ri¬
detur, aut Bri¬
tannicae Lug-
dunenfium,ca-
lycc fquam-
matoex viridi

Dc^riptio

incano,hirfuto.

Clulio in Pannon. eft After aJiguftifohius
quartus, qui pingit Se deferibit.

C.Bauhin.Phyt.Aftery.fiue luteus anguftifo-
lius.

In vmbrofis montium vibi Viennae vicinoru
pratis, in ipfis etiam collibus herbolis , atque in
filuula ad Danubium fica paulb fupra iBberfrorf
arcem Imperatoriam , primo cum femifie
ab vrbe Vienna miliari, copiose
crefcir. Floret paulb fe¬
rius pcfteriore.

** * *

+ * *

*

aster.

LIBER XXIV-

i »47

Jclcrip,

ASTERI MONTANO HIRSVTO MAGNO
flore., flue Oculo Chrilli flmilis fl non idem,
flue Conyza teitia Clufii.

E Se nobis
planca ex A-

Defcripii®

gcrianis ftirpi-
bus ficcis prx-
didx k nobis
deferiprx pluri¬
mum accedens,
fi non eadem,
:\jvfe A led forte varias

jf ratione loci :

i ■w wiiyKXfel /ZfviJM f0l i a pnorafnm

pede longiora,
ex angufto lon¬
go pediculo vix
vnciam lata » fi¬
gura Scorzonc-
u, rx foliis acce-
dentia, albicau-

S ’ v j* lofa» p°-

tiliimuui inter¬
na parce, tactu
Ixui : folia vero
per caulem breuiora , &c breuioribus pediculis ,
candidiora : flares fimiles,quibus orbis ex folio¬
lis luteis, in medio apices cx tomenco emicantes,
exterius calycis fquammx fiue foliola albicacia :
flores eres in noftra planca, vnus maior. Ex pro¬
portione parcis quam habemus, videtur hxc pla¬
ca cubitalis. Icon autem eadem qua: Coniz^
Auftriacx Clufii : verique bcneconuenicns.

Floret lunio: ac in locis ficcis & aridis,herbi-
feris tamen nafcitur:Clufius.

C.Bauh.Fhyc. dicitur Conyza 6. fiue Panno¬
nica.

ASTER TERTIVS PANNON1CVS CLVSII
luteus folio hirfuto Salicis.

CAulibus eft
villolis te¬
retibus, dod ra¬
te alcioribus ,
per quos altcr-
natim nafcun-
xux folia , nullis
lubnixa pedi¬
culis, Saligna
circumfcripri-
one,venofa,pi-
lisobfita , lc-
mucia latiora :
nonnunquarn
anguftiora, vn¬
ciam vnam aut
tres longa, le¬
niter in acume
definentia://flj
fummo infidet
cauli, Calthx
par, luteis per
ambitum foliis , concoloribus in vmbilici xquo-
tum fibris , calyce eft hirfuto, viridante, folio¬
lo. Reficcatis floribus, inquit Clufius femen
exiguum in capitulis remanet, quod maturum
cum pappo a vento difeutitur : radix fibrofa ad¬
modum.

Clufio Pannon.After Pannonicus tertius : In
Tom. II,

poft.Hift. Afterfanuginolo folio fiue quintus.

C.Bauhin. Phyt. Aftertf.fiue luteus hirfuto Sali- ^
cis folio: quandoquidem autem fulpicamur Ca-
merarium apud M^tth.in Hift. Germ. hunc quo- /,0 ^ '

que depingere fui? titulo anher ©rernfraut
mit 0clbcn blumcn: Alius Aftcr flore luteo: Et
in Epit.ciufdem ,pro Aftcre luteo flore, aliorum ^er luteCi
Conyza: fpecies : nos aftumpfimus iconem Ca- mer*n*~
merarii : verum ne quis fallatuiTubeteius de- icon.
feriptionem addere qua: eiufinodi eft. Caules Cgn.
profert mediocres per quxdam interualla radi- les‘
cis repentis & fe propagantis ab inferiore par¬
te demiflis fibris rettis , qua: aliquantulum odo¬
rata: funt , /apore aromatico modice ad Cinna¬
momi faporem accedente , fubacri. In luminis
caulibus duos vel tres ramulos habet,quibus flo¬
res lutei difeoin medio apicibus conferto ir.fi.
dent, qui tandem in pappos abeunt. Folia per
caules alterna hirfuta nullo pediculo duab. quafi
aliseofdemamplc&untur. Nafcitur in faltu-
bus.

AS i ERI MONTANO PVRPVREO SIMI-
lis vel Globularia:.

T

Ota pul-
chclla eft
planta ex Ageri
ftirpibus ficcis:

ni8d • Dtiirip.i.
cralia , pro pro¬
portione pufill^
herbx , cuius
cauliculus qua-
tuor vnciarum
foliis alternis
veftitus latiuf-
culisjvnciam 3c
lemis longis,in-
ferioribus cx
longioribus pe¬
diculis quibuf-
dam vncialibus»
aliis duobus &c
femis culmo
paulb latiori¬
bus, in obtufam

extremitatem definentibus : flos lammo eauli
inlidct vnicus,ftaminib. multisglomeratus,fimi-
lis Globularix qux Aphyllantcs dicixuv., folia ac¬
cedunt ad folia A fteris montani purpurei, fed
anguftiora& delicatiora , nec ita hirfuta viden¬
tur, ledtores rem poterunt diligentius perpedere
fi eis fimilis occurrat planta.

BRITANNICA CONYZOIDES , QVlBvsI
dam Aftcr Pannonicus Clufio.

BRitannicam Diofcorid. voluit iloii nemo do-
iftus , Conyis & Aftcribus cognatam planta>
cubitalem , radice obliqua, repente, fibrosa, acri,
cum aliqua aromaticitatc, caule incano villofo,
in alas aliquot circa lummum didudto: foliis ma-
ximis quidem fefquipalmiim longis, duas uncias
latis aut amplioribus, reliquis palmum circiter
longis aut breuioribus, femunciam latis : vtrif-
que longa , dcnfa, canaque lanugine fubruspu-
j bcfcentibus , fapore amaro prxditis, citra vllam
\ adftridtionem quantum polium animaduertere :

I flore Flelenii fed minore multo , luteo difeo in
i pappos auolante.

Tttt 3

.o48 historiae

Plant.Icon.Brirannica Gefncro Sc Lugdun. 1-
con Lobcliana non placet, ncc etiam Dalccham-
pii,ccu ncc dcfcriptio qus ell in Hilt.Lugd.lib.9.
cap.67. ea enim potius fa&a eft ad dclcriptio-
ncm Diofcoridis cjuam ad iplam plantam, quod
facile agnofcet, cui nota fuerit planta quam tra¬
dit Dalechampius,ncc nos in ca agnofcimes aftri-
ttionem : ac dilplicct tribui huic Britannica no-
uas vires non expertas ab iplo Dalechampio, fed
€x pcrfuafione vana.Confiderandum an hac tra¬
datur a Cluiio Pannon.nomine Alteris Pannoni¬
ci primi ,& in poft.H.l.^c.y.Aftcris j.Aultriaci 1.

An Alter montanus praegrandi flore Helenii*
tobeliiH

Tabern.Icon.& Hift. Aftcr montanus luteus
Tab.no/. mas, bet‘0 ©ternfraut ttftaniilem. Dcfcriptio il¬
lius delumpta, vt ipfe fatetur, ex Lobel.intcrea
mutata icon, pro more conlucto, licet non de-
monftrec vbi viderit plantam, ncc notam aut vi-
fam cenfemus : Ctetcrum Britannicam Conyzoi-
dem forte pingit Icon. Sc hift. pro Conyza , qu*
non difplicet pro hac,quamuis aliam plantam in-
telligat, nempe mediam liuc tertiam de qua pau¬
lo poli agemus.

C.Bauh.phyt.Aftcr.io.vel luteus magno flore.

Lobelius hanc magna copia nafc.i tradit Lug-
2.ocus. dani ad moenia & intra pomeria pcninfuls her¬
bidis amocnre, quam alluunt &c diltcrminant duo
fluminaffiinc Rhodanus ab Oriente , illinc Arar
( quae vulgo Sone dicitur ) ab Occidente : &c vo¬
cant vernacule Aynez. Nosobfcruauimus pro-
uenientem Lugduni a Ayno^florentem Odtobri.
Montbelgardi etiam nobis vifa non longe a S.Su-.
fonnapago & alibi, florens Augullo.

baccharis veteribvs.

Cap. X.

BAccharis,vt camdefcribitDiofcorides, her¬
ba eft fruticofa (SauvaJV , quae vox in vulg.
exempl.dceft.) odorata 8c coronaria ( iv£*x%Kc7r,
Battharit' vct .quida, ) cuius folia afpcra magnitudine inter
D,0fr' violam Sc Verbalcum 1« x, ®Aou*,Ald. me¬

dia: caulis angulofus, altitudine cubitali , propa¬
gines adnatas habcns(^?et<£y*<for,Matth. fulpica^
tur legendum mpa.-vvfaetJki) flores purpurei iunt,
lubalbicantcs» , odorati , (Cat. addit Minto*)
radices Veratro [ Elleboro ] nigro ^ fnnilcs,
quibus odor ( vct. quidam addit 1 )

cll cinnamomo proximus. Solum amat afperum
ininimcque humidum. Radix in aqua dccoCta c5-
uulfis, ruptis, euerhs, feu exalto prscipicatis,lpi-
randi difficultati, tuffi veteri (Vet.addit,xsqxtx*x-
■/uk ]ac vrinx difficili auxiliatur.Menfcs quoque
pellit ,Sc contra ferpentium morius vtiliterex vi¬
no propinatur. Subdita vnicae tenellis radici-
buspartus extrahit.Decodhim vero puerperis irt-
fidentibus Ytilc. Vtilitcr quoque in diapafmata
[diapaCmata fum/cs in puluillum derrirq vt com¬
mode inlpcrgi polfintj inferitur, quippe qua: ma¬
gnam habeat odoris gratiam. Folia vt pote quae

atlrmgant ( 7» J;' Sic Acgineta Bac¬

charis folia aftringendi vi prardita agnofeit : at
radici vim obllructiones apcricndi,menfcfquc Sc
vrinas ciendi tribuit:) capitis doloribus adhibita
prolunt,itemquc aurium inflammationi, sgilopis
incipientibus, & mammis a partu inflammatis
atque etiam cryfipelatis. Cxtcrum Sc ipfc odor
fomnum gignit.

Plinius prxter ca quar a Diolc. mutuatus clt

PLAN TARVM»

dicit ad vnguenta oliin commendatam fuifle:
quofdam errore craflo Baccar ruflicum Nardum
appellalle , cuna alia ht herba lic cognomina»;
quam Grsci Afaron vocaucrint. Quofdam e-
tiam Perpcnfam vocafle.

Galenus in Simplicibus Baccharim prstcriic. Bacchara
Sedingloffis Hippocraticis Cx! y.x&exf *vJi IvnuC-
te/ exponit.' Vfurpat nipp.lib.de natura muliebri, p.^*r
tij Cctxx* *A«t»c v Muxsti inquit.

Paulus ex Diofcoridc tranfcripfit , Baccharim
clfe herbam odoratam, limilem Cinamomo,Co-
ronariam, acrem. Cuius radix decocta ab obtu¬
ratione liberet,& vrinas ac raenles moueat: folia
vero adftringcrido fluxionibus profinc. Bacchara ]

Virgilius etiam nouit Baccnarem , nonfoium yirg/lrt.
vt Coronariam, fed etiam vt eL^toveucv fafeini c*
nimia laude.Sicenim habet hi Meliboeo;

Aut fivltra placitum laudarit, Bacchare fron~
ttm

Cingite , ne vati noceat mala lingua futuro.

Baccharis ignota eft Officinis, fed Herbariorum ^ ^

vulgus,£cnetuctcn Fraut,id eft herba Bcncdidi, ^Iria. '
liuc Benedictam vocat; aliqui etiam jjcnbfffiud),
hoc eft,Chirothecas nollrs domina: (cllhxc Ga-
ryophyllata dc qualib.17.) appellant.

Anguill.cxillimat caput de Bacchari fpurium Benedtila,
efle, Sc ideo eximendum ex Diolcoride , Grscis
enim nullam ede herbam fub nomine Baccharis,
ac caput dc Bacchare in Diolcoride idem cfle di
capite dc Afaro: tranfpofirum tamen, corruptum,
diuulfum ab aliquo fciolo, qui huic rei attende¬
re debebat. Quod ad Baccharem attinet Lati¬
norum , nihil le certi feribere polle : cum Vir¬
gilius nihil de cius forma dixerit, Plinius autem
deferibens Combretum dixerit fimile efle Bac¬
chari: vnde patet Baccharim eiusdirferre ab ca
qus Diofc.Bacchacis habetur.

Contra fic Lobel.& Pcn. in Adu. Licentias a-
butuntur Lectoris patientia, qui illud caput £
Diofcoridc quali fpurium expudtum volunt &c--
Labes hxc profeda e fragmentis Crateuar , vbi
Baccharis Diolcoridis Alarum vocatur Sc deferi-
bitur. Quod quidem nos monet , fcdulam appel¬
lationum perpenflonem neutiquam neglectui ha¬
bendam efle accuratis viris , veri fidis venatori¬
bus.

Monfpclij que Baccharis vulgb creditur clt no¬
bis Conyza maior Macthioli. ExRucllionon
poteftinrelliei , quam plantam lib. 5. cap. 57. pro xquiuoc^
Bacchari herba fruticofa inrclligat per D. Maris
Chirothecas, exiltimamus tamen eadem effic cum
fcquenci. Eorum opinionem, qui Baccharin di¬
cebant Digitalem purpuream refellit odorputi-
diufculus. Caryophillatam nonnulli fufpican-
tur efle Baccharcm Diolcoridis, verum dcfcriptio
non conucnit plantae. Baccharim Libani a Rau-
vvolffio traditam non probae Clufius, de ea age¬
mus polt Gnaphalia. Baccharim Germanicam ac
crifpa,Ocymum minus,fiue Bafilicam vocatTra-
<nis. Baccharim Diofcoridis affirmaret Maiora-
nam filucltrem ni ftult^ temeriratis argui fe polle
vereretur Tragus.Si Matthioli Baccharis cltver-
bafei fpccies vt Aducrfaria volunt pag.145. per¬
pendendum an poflit efle Blattaria purpurea.
Baccharim Lonicenus, & Braflauolusiplumfc-
cutus , eam plantam magno errore ellcputarur,
quam quidam Sclaream appellanc, &nos Galli-
trichum infcripfimus. Alteram Oruake fpe-
ciem [Gallitrichura fllu flore minore] Baccha¬
rim.

LIBER

tup ^f&ixpn placet Dodonxo. Bacchatis, vt
tcdar.ur Turnerus in Herb. Angi- par. i. pag. 74.
dicitur Oilicinjs Pulmonaria , quam ad Buglof-
jhjfonac- ^um accedere fcnbiimjs H.n.g.lib.33. Violam
&de»s matronalem Fuchlii albam , purpuream, punicc-

Leucontm amque (Lcucoium) aliqui Baccharinclfe putant.
/tjarttm. H.n.g.lib.zi. Baccharis etiam dicitur Alarum,
quamuis appellatio Baccharis Alaro minime c 6-
ueniat.

CONYZA MEDIA MONSPELIENS1S,
quibufdam Aderis Attici genus folio
glabro rigido.

Dcfcriptio

Ufier 4'"

ttc. Pan».
C luflt Sa¬
ligna fol.

An Tintlo *
rfuiflcsi.
T rago?

£e!hs lutea
Oculus

Or#.

COnyzx
medii; no¬
mine innotuit
Monlpelienli-
bus herba, cau¬
le pedali &
plulquamcubi-
tali , ftriato ,
glabro , duro :
foliis alterna¬
rim politis a-
midto , iilquc
duris, rigidis,
ncruolis gla¬
bris , pediculo
dedituris , fe-
munciam lata
aut paullb la¬
tiora, tresvn-
cias plus mi¬
nus longa, a-
cuminata, le¬
niter in ambitu crenata : flores Chryfanthemi ,
conlpicure magnitudinis, lucei,c capitulo Iquar-
rofo , fucccdcntc cum feminea pappola lanugi¬
ne : atque hi quidem , non iecundum caules &
ramos nafcuntur , (ed Aderufn mode? Anguli An¬
gulorum furculorum extremis inlidcnt: radix
fubeft longa, librata. Icon rioftra fa<5ta nobis
abfentibus non placet, erat pingenda cx planta
virente, viti impcraucramus,fed pida cx hcca.

Exidiiiuamus hanc a Clulio traditam in Pan-
non. pro Adcrc Attico Pannonico fecundo , 8c
inpod.hid.pro Adcrc quarto , leu Audriaco fe¬
cundo, Aflcre Pann. falignis foliis quarte.

An Trago Timdorii floris tertium genus, bfl0
britt 0d; attmbhmicn gcfd>lcd;t.

An Gefnun (ine Hid. Cordi pag.zitf.Tih&o-
rius flos luteus Tragi &Ckow^i- h/V flore luteo?

H.Luod. Aderis lutei genus aliud,pratis vdif-
que locis gaudens , quorundam fententia Bellis
lutea, aliis oculus Chridi vocatus.

An Csefalp. Aderis Attici altera fpccics in ru¬
deribus ramofa, altior: capitulis ac floribus mi¬
noribus luteis?

An C.Bauh.Phyt. Ader 5. flue montanus lu¬
teus Salicis glabro folio: Ader montanus Lobcl.
Jcon.p^o.

Florentem reperi Iulio inter Vauiauceurt &l
Dampierre locis fatis ficcis ad fepes tamen. Plan-
raui Montbelgardi in Horto Ill.E.C.reperi etia
inter Montbclgardum & iuxta vites montis la
&hait , femine maturo Iulii fine. Obferuauimus
etiam florentem inter Colmariam &c polroeillci'
florentem lunio. Frater Cafp.Bauhinus milit

XXIV*

collcdtam Bahlienlibus montifcus, nomine Ade¬
ris Conyzoidis Gcfncri.

CONYZA* MEDIyfi MONSPEL,
atfinis multiflora.

E St nobis
inter no-
ftras plantas
liceas vna cui
manu Valera-
di Dourez a-
feriptum cd
Conyza Mat-
thioli : Hxc li-
miliscftCony-
zx medice Mo-
fpci.di&xfolia
glabra rigida:
verum per cau¬
lem admodum
crebra, breui-
ora& in extre¬
mis minus lata
denique funr,

IhblongUy/lores

lutei quam plu¬
rimi vcluti
vmbellam rcprxfentantes , minores, duodecim
fupputaui,exidimamus caulem fuillc cubito alti-
orem , fatis autem cralEus ed : Sunt nobis li-
miles plamx non recordamur vnde, minores &
cum paucioribus floribus.

CONYZAz SPECIES FOLIIS
virgee aurea:.

ESt nobis Co¬
nyza quqdam
colledla anno
i<j94 Iunio men-
fc. Spira: in horto
C1.& infignis lu-
rifconf.D.Tcnge-
nagel AlfelToris
Camerx Impcria-
, lis Spirenlis ftir-
pium fcduli inda¬
gatoris , ea non
parum differt i
exteris plantis
qux A Ac res vel
Conyza: deno¬
minantur , folia
ennn per caules
alternarim dilpo-1
fita , fere fimilia
Virga: aurex vul¬
gans foliis , qua-
ttior vel quinque vncias longa , cx angudo pe¬
diculo longo dilatantur ad vnciam viiara , deitl
paulatim tendunt in acumen, eo modo quo Vir¬
ga aurea , in iis pilos non animaducmmus,fdlia
iri fuperioribus partibus breuiora &anguftk>ra:
funt cx principio lato : Caules rotundi , cubita¬
les Sc felquicubitalcs, in aliquot farnos diuifi, in
qubrum longis partibus fupremis capitula ma¬
gnitudinis circiter Chamxmcli lutei vulgb
dicti, qux cinguntur corona paruorum foliorum
luteorum,vt exterat Conyza? & Aderes , quaU«
T ttt 4

Conya*
M atfh/ol,
V alerandt

Locus?

Defcriptia

I

»<* HISTORIAE

fit difcus noti recordor : calix conftat cx foliolis
fiucfquammis cinereis vel albicantibus. Tiguri
cum cfleirt anno i5<7r.apud Gcfnertim obferuauc-
ram,ca ei dicebatur Conyza fpecies, eandem rc
peri inter plantas ficcas Valerandi Dourcz cu
iiac inferiprione : Conyza media quaedam.

CONIZA MEDIA MATTH. FLORE
magno luteo, humidis locis
proucniens.

COnyza me¬
dia ad cu¬
bitum vnum
aut alterum ex-
crcfcit , inter¬
dum altius, cau¬
le tereti, lanugi¬
ne inc.maobdu-
cto,lcnto : filiis
crebris nullo or¬
dine accrclccn-
tibus,alis vtrin-
que caulem am-
plc&cntibus, a-
cuminatis , ru-
gofis,albicanti-
bus,villofis://(»-
res ramis extre¬
mis inlidcnt,
Buphthalmi,
circinata folio¬
rum luteorum
Lricdifci medii orbitam concolorem radiarim
S; uony ma ambiente , odore nullo excellente : radix fubeft
caulem craffitie equans,obliqucfcrc ada, paucu¬
lis fibris donata.

Trago, qui eam deferibit lib.r. cap. 54. vocatur
Conyza maior feli mas.

Fuchf. hift. Calamintha: tertium genus , An
ctUrnin- Anguill.epift.p.m. Conyza tertia? Matth.hanc
thu 3 depingit in priorib.comm.in Diofc.lib.?. cap.119.
Fucfi- In polt.cum mag.fig.Lac.& Ital.cap.150.fub titulo
Conyza mcdia(vt Se Lacuna,& Dodon.)(cd non
deferibit : in Hift. Qerm. Camer. Se Eoic. eam
exbiet pro Conyza ;.VUittcl btirnmra.

Lonic.fib^.cap.ioo.Calamintha tertia, (ficclc
Ututintj. Item cap.117. Conyza media Ulirtcl
tmrftjurfj. Fruftra duas figuras Se duas hiftorias
vnius planca; diuerfis locis ponit.

Co»i\f Gcln.de horc. Conyze fpccics ccrtia aquatica,
e "/• Lob.&r Pcn«e Adu.vt Se Obleru. Conyza me-
dia,DioTcoridis lineamentis affabre congruens.

Clulio Pann. p.^ja^. Conyza tertia vulgaris
frequentifllma per Pannonias locis riguis , ab o-
mmbus tertia Diolcoridis aut media appellata,
qu.r duplex clt maior Se minor.

An C '*».*. An Thabo C onyza aquatica duplicis differen-

? • d»f>/<rx lIiF ; alterius Ipccici folia funt integra Se latiora,
Tbaho alterius paulo l! eidiora Se profundius in ambitu

ferrata.

C.Bauh.phyt, Conyza 4.I1UC maior vulgaris.
Conyza maior Trago ime icone. Conyza Matrh.
& Baccharis Monlpelicnfium. Item Conyza 5.
flue media , Alteris flore luteo, vel 5. Diolcoridis;
Cunila: tertium genus apud Plinium lib.2c.cap.
irt.qux Cunilago: plura habet genera Cunilx,vt,
fati uam qu.r Sarurcia cft horrenfis : Cunilam
montanam , qiix Sarurcia fylueftris ; Cunilam I
gallicanam ,qux origanum fllueftre : S: denique I

FLANT ARVM,

Cunilaginem qux Conyza cft. Hxc Frater, ego
Conyzam maiorem Tragi feparo a Conyza Mac-
thioli Se Bacchari Monfpelienflum Lobelii.

Conyza media Matth.flore magno luteo, hu¬
midis locis proueniens,Gcrm.vulg6 dicitur bur>
iviir^/aur *»onbcnt?urn. Fuchl.CBcd
GnW.Calawcnt aqnatic.Hify.jcru* Acias fulgas ole -
refa. Boh.jUry fratit.

Conyzse duo genera in locis humedis aegra-
miiiofis, cuiufmodi fune margines fiuuiorum,
paludibus Sole cxiccatis,humidioribus pratis, &
ad nonnullas tepes nafcuntur. Frequentifllma in
omnibus regionibus quas peragrauit Clufius lo¬
cis riguis. Bafilex, Lugduni, Monfpclii , Gencux
A: Montbelgardi obferuauimus.

Eius facultates Clufio non funt comperta:. Vi¬
res a Dio Ic. Conyza: attributas huic tribuitTa-
bern. atque alias : verum quum fatis appareat ei
non bene notas has plantas Se tribus diucrfls pia¬
tis indilcriminatim aferibere vires noseas omit¬
timus, ne cuiquam illudamus. Solent hanc A-
niculx in dic Allumpcionis Marix, vt vulgo vo¬
cant, colligerCjfuifque fagminibus , Se quas vo¬
cant Verbenis adiungere , ac confecrarc , aduer-
lus Diaboli prxftigi.iSjtcmpcftatumquc iniurias,
fibi perfuaacntcs iis locis tonitrua, grandinefque
minime nocere polle , in quibus Conyza ferue-
tur.Scd relidis his luperftitiombus, ad alia Cony¬
za: genera cranfeamus.

CONIZ/E MEDIAa MINOR SPECIES
flore vix radiaro.

COnyza media altera , radice fere eft vnica,
palmari aut fcfquipalmari, alias pauciflimis
fibris donata, alia plurimis, nunc reda, nunc ca¬
preolorum ricu tortili , lignofa, alba, infipida.

Caules erigit
plures Subru¬
bentes, Cony¬
za: medix

prioris bre-
uiores, fcfqui-
palmares Se
dodrantales,
teretes, liibhir-
futos, Se Gna-
phalii vulga-
rilfimi ritu cis
faftigium ra-
niofosjhoccft,
vt foboles ma¬
trem fuperet:
filia ex inter-
uollis alterna¬
rim oriuntur,
qulm in dida
Conyza mino¬
ra, Senecionis
coerulei fere
paria, vndulataac crifpa,odore rcmifliorc,fapo-
re ingrato : flores minores quam in Media prima
Conyza.Noftra icon parum placet, ita fculptam
emimus. An Trago Conyza fecminaTheophra-
fti ? Inquit Gcfn.apud Cordum in Hift.lib.2.cap.
145. Conyza Tragi , quam hic exhibeo, vt cum
Cordi Conyzis conferatur , videtur Convza mi¬
nor Matthioli. An igitur Conyza Matrhioli mi¬
nor ? Hanc frater C.Bauhinus iibi perfnadcc elle
Conyzam Lobelii, quod facile concedo.

Mattii.

Nomina

linguarum

Locus

Vires

Tnb.norl

Super/htifl

Deferiptio

'MAtth.tHt.

Coo V ali¬
caria Lob.
p fv iltum

O r».

Lcb.refelh-

t «r

locus &
■#empus.

Defcripcio

UBER XXIV-

Mattii. ponit figuram line delcriptioneparum
artificiofam. Lacuna figuram habet Matthioli
Conyza® minoris nomine. Lonic. Conyza mi¬
nor leu fixmina,Flctn burlpun^.

A Dodon.gall. Conyza minor tantum deferi-
bitur , ac ab eo cxiflimatur Conyza fcemina
Thcophrafti. Eadem in fol. lat. pmgiturpro Co¬
nyza minima ,& deferibitur pro Conyz a tertia
vel minore, Theophraft.fcemina : aliis Panion,
vel Libanotis, vt inter nothas appellationes re¬
pentur.

Lobel. &: Pena Adu. Conyza minimafiue Pu¬
licaria. Obf.pag. 187. Conyza minima, minime
omnium glutinola : perperam Conyza minor
ivlatthioli. Pfyllium Cordi. I11 nifir. lib.2.c. 1 157.
Ego exilhmo errore Typograpiii ibi pofitam,ncc
hanc intellcxiflc Cordum vt putat Lobel. Pl.
Icon. Conyza minima.

Camer.ad Matth.Germ. fine icone: lVrua Co¬
nyza NorimbergeX proucniens locis humidis
fccus vias,depidaa Lobclio & Dodona:o.

H. Lugd.p. 10 ^.Conyza minor Matthioli. I-
tem p.1045. Conyza mmima Lobelii. Ha:c de-
feribitur, illa non, vna vero planta. Cluf.Pann.
Se Hift. poli. Conyza: inedia: minor fpccics, vel
Conyza tertia vulgaris minor. An Thalio Co¬
nyza minima.Tabcrn.Icon.& Hili. Conyza mi¬
nor, fldn btirWurR. C.Bauh.Conyza 7. fime mi¬
nor flore globofo.

Conyza: medi^minor fpeciesflorcminus ra¬
diato Montbelgardi abundae locis humidis , flo¬
rens Iulio & Auguflo ante pontem e regione
horti mei. Frater Cafparus Bauhinus obferua-
uit Bafilea: frequentiflimam, & Monfpelii voca¬
ri Herbam S.Rochi. Vbiuis Galli.e, Germanice
& Angi ice locis lacuflribu.s Se liumcntibus amis
multa. In Bcnar?)0rcycn ara& fodis altero a
Londino lapide fruticat Lobel.

CONYZIS AFFINIS HERBA VVLNERA-
ria,(mc SolidagoSarraccnica tertia

DVm Lu¬
gduni
medicinam
faceremus
German9 qui¬
dam dedit
nobis planta
iam funt qua¬
draginta anni
quam nos ad¬
huc integram
habemus , is
autem eam
curauerat de¬
ferendam ex
locis fupra
Spiram Ger¬
mania: vrbem
celebrem, vt
commendata
ad vlcera ti¬
biarum: in ea
ficca obferuauimus, caulem teretem villofum fi¬
lia rotundis pinnis ampledi , nullis nixa pedi¬
culis, acuminata, vnciam aut palmum longa , la¬
titudine vnciali aut femuncia anguftiora , non
multum diflimiliaa foliis Conyzee verq maioris,
nonnihil hirfuta : fuitimum caulis faftigium in

Trago,hirluta.

plurcs abit pediculus, qiiommfingnli//<>r«»ge-
ltanr aureum in pappos degenerantem , calyce
imbricato.Hax ex iicca.

CONVZA MAIOR MATTHIOLI
Baccharis quibufdam.

EX radicibus multis fparfis non aite depadiS
lignofis, fragilibus,odoratis, amaris, & acri¬
bus, lurgunt ad cubitos tres aut quatuoralti cau-
/cjjftipaci , atropurpurei , cana lanugine hirfuti,
fupra mediu
in multos ra¬
mos erectos Defeript,
diuifi : fuha
Verbafei ni¬
gri , minora,
lcuiter crena-
ta , odorata,
faporc acri&
nonihil ama¬
ro : flores co-
ferti , graui-
ter olentes ,
lutci,pappofij
e calyculis
fquarrofis ,
mollibus , vi¬
ridi rubroque
verficolorib9.

An Ardiura
fiue A r durus
Diofcoridis
Oefalpino?

Cordus ni multum fallor hanc deferibit lib.2. Con ■ m
hiltrcap.rj -. noirinc Conyzee Heleniridis , vbi
Gefncms figuram appofuir,cui hunc adfcripfit ti- Corda
tulum, Conyza Helenitis : Eadem aut fimilli-
raa videtur Matthioli Conyza maior.

Hanc Matthiolus I.3. cap.119.in Dioicor. pin¬
git, traditque in Hctruria paflim prouenire ac
vocari vulgo Pulicariam. Hanc eandem forte M^th.
aliter pingitlib.?. c.44. cx ficca planca pro Bac¬
chari Diofcoridis Rom£ ci Lacuna milia. In Pulicaria
Hilt.poit. Italic. cap.130. eandem pingit pro Co- Ir*lor' ..
nyza maiore, Se L3.cr.4ff. eandem Baccharis no- Dlofcor_
mine iterum pingit : Anguillaram exagitans, Maith.
qui puraric Baccharis caput fuperfluum apud
Diofcoridem. Idem Epit. cum addit. Camer.

Conyza. Gra:cis x.mfy , Italis Coniza ffcu Pulica¬
ria: Germ.CBedmiinfei Hifp.Artadegua: Gall.
berbe aitx Piaes. Item Hift.Gcrm.lib.3; cap.97.

OBroffie 0urmurr3 Conyza maior feu mas. I-
terri libro ^.cap. 43. Baccharis. Matthidus nec Mattii.
Conyzam maiorem valde vulgarem , nec Tuam tcnjurd
Baccharim deferibit: idque fuo more, ego fufpi-
cor Baccharim eius non differre ab eiufdem Co¬
nyza maiore * nifi figura, qua: non placet : difpli -
cetin epit. addi nomen (£>eel mtirtR, diucrfie
planta, nbn magis conuenies quam alia nomina:
nec ca planta placet pro Conyza maiore,nec pro
Bacchari, figline etiam non arrident. Cum Mo-
fpcliicllem vocabatur hxc planta a Monfpelia-
nis Baccharis , Se olim Tubingxpqr pixeccpto-
rem meum Fuchfium, Conyza maior.

Lacuna 1.3.cap.47.quamuis Baccharim ficcam ^
inifcritMattthiolo,ab eo tamen rcfupfit figura : **

& exhibet Baccharis nomine : ac iterum pollea
eandem cura Matthiolopc® Conyza maiore de-
pingit. • ^

Hanc, ait Gefi;ctus de horcis,Baccharin Mo-

1052.

HISTORIA PLANTARVM

3ynon-.

tncenfdriA

U Lugi.
not.

Caft.lafjus

jifac/bjax.

Sardiam

Tabtrn.

T Ab. nor.

C s. not.
Locus &
ccmpus

CONYZA HELEN1TIS MELLITA
incana Lobclii.

Defcriptie f"** Aulem emittit fcfquipcdalcm , tomento-
fum i incanum , cx radice fibrofa , Baccha¬
ris vulgaris non abiimili 5 folia oblonga* Digi-
ralis foliis affinia , inferius exalbida , leu cine¬
ris* , fuperius purpurouirentia , foliorum
Rhaphontici inftar : flores lutei , Conyzx altc-
riusfimiles, multo maiores quam Senecionis,

fpelii exiftimata falso ab Aretio. Elie enim Co¬
nyzis cognatam herbam , vocatque Conyzam
maiorem.

Planta noftra a Lob.in Adu. aut potius
nominatur, in Gbl.Baccharis Monfpcl.
Aduerf. 145. perperam Conyza maior Martn.&
Dodonaro Conyza helenitis Cordi. In Icon.
Plant.p-5"4. Baccharis Monlpehcnfium.

Dodon.gall.Conyza maior Theophr.mas, Pu¬
licaria & Cunil.igo.Gcrm.biirivur^ 6c bonner-
1t»ui n;. Lat.in fol. Conyza altera, ab aliis pro pri¬
ma lpccic iudicata.

Lonic. Conyza maior fcu mas (£ro£
itwr ty.

Cxfalp. vulgo Incenfaria , quorundam Bac¬
charis, aliorum Libanotis Herilis apud Theoph.
Mas Conyza Plinii.

Camcr.hort. Baccharis Monfp.Conyza maior
Match. frequens ad Danubium circa Ratifbo-
nam.

Lugd.p.piy.Baccharis Monfpelienfium , Co¬
nyza maior Matthiolo. Item p. 1044. Conyza
maior Matthioli. Eadem figura bis pofita.

Caftor.Dur.p.144. Coniza, «wjtt. Ital.C onyza
Sc Pulicaria, Germ.(Dcdmuni5/ Conyza maior.
Figura non placer , ncc etiam nome» Germani¬
cum quod conuenit tertia; cius Conyzx.

Thalio Conyza Helenitis Cordi.

Horr.Luf Baccharis Monfpelienfium, Cony¬
za maior Matthioli.

Qua: a Matthiolo Conyza: maioris nomine
cohibetur, minime tefte Clufio Conyza clTc po- i
tcft,fcdad Diofcoridis Bacchari m accedere vi- j
detur; eam latis inepte Salmanticcnfes Hclcniu I
laciebant, cum nullis cum Helenio notis con- I
ucniat.

Tabcrn.lcon. Baccharis (Brog hurnuirg qui-
bufdam. Hiftor.Baccharis, quam Loniccrus def- j
cribit, cuiufque Matth.mcminit. Iconem habet j
Matthioli in quaiummitas non relpondct Cony- |
zx maiori, fufpicamur fiditiam.

Gerard. Angi. Baccharis Monfpelienliu plotV-
innue 0piFnarb.

C.Bauh.Phyt.Conyza 4.fiuc maior vulgaris;
Conyza maior Trago , Baccharis Monfpclien-
fium. Conyza maior Tragi eftalia a Bacchari
Monfpelienlium.

Nafcitur Iponte plcrifque caeduis montanis
filuis: muris, lccus vias, &eiufinodi locis, que¬
madmodum obfcruaui Flojentix in Caftello:cir-
ca Tubingam,Monfpelii [florentem menfe Scp-
rembri:]Bafilex [ menfc Odobri adhuc floren¬
tem:] Gcncux,Lugduni,&Montbclgardi viren¬
tem tota hieme, etiam mentis Februarii princi¬
piore Florentem Iulio Augufto.

Radicem cs vino dccodam propinabant
quasdam vetulae ad profligandam fcabicm , in
quem vfum & nonnulli Monachi ex cius
radice & foliis vnguentum parabant: Clulius.

mellis virginei
odore , faporc
acriufculojLo-
bel. C.Bauh.
phyt. Conyza
odaua fiue
Helenitis mel¬
lita incana Le-
bclio Iconum
pag.547.

Nafcirur in
fyluis quibuf-
dam Artcefi^,
vnde propter
raritatem in
hortos aliquos
tranilata.

CONYZA HELENITIS
pilofaLobelii

Pilofa alpina dicatur.

PRoxime
ad Cony¬
zam heleni-
tem melli¬
tam incanam
accedit,/*»/»/,
radice, 8c flo¬
ribus. I11 eo
▼ero potilli-
mum diffe-
runt,quod &
caules Sc folia
admodum af-
pera & pilo-
iafunt:Lob.

C.Bauhin.
Phyt.Conyza
io.fiue alpina
pilofilfima.
Hxc adeo pi-
lofa cft , vc
qurbufdam

CONYZA VETERIBVS.

Cap. XI.

ALiquot Conyzae fpcciebus traditis,fupe
cft vt ad ca cias genera veniamus , qux ;
Veterum Conyzas magis acccdcrc videnti
Praemittemus tamen prius eorundem dc iis fe;
tentias.

Pr&fl at enim exiguam ctrcumlufirare Conyza)
Conyza,inquit Theophr.alia quidc mas cft,al
vero foemina: fecmina quidc tenuiore folio e;
& conftridiorc,& in rotu minor.Mas autem m
itis (k pinguius , habens prxterea vero flore
Iplcndidiorem. Frudifera vero ambo. In vn
uerfumque ierb floret, circa arduriim aut po
ar durum germinat : Grauis autem odor mari
Fccminx vero acrior ( fc.odor)Quam obrei
contra venenata vrilis. Et hxc Theophraftu
ex quibus ftia mutuatus cft P Unius.

Conyza apud Diofcoridem quxdam parua vc
catur, odore pcxftanrior; maior altera, qu;

Synoiy

Defcriptid

Synonyrti*

Pilofa *l)i'
na.

LIBER XXIV

C ii/rcet t
mittet.

i f/ ^rut*cc altioreft, 'foliifque larioribus aeque gra-
Maior ^ ucolcns’ VcriufquejO/w OlcxEmilia, athirfu-
F.lit. ca & pinguia. Et maioris quidem Conyza caulis
B*dicet. in binum cubitorum altitudinem alTurgfemino-
ContraSc- r is vero pedem aequat. Flos fqualidus (vel fria-
ricnat*. bilis Sarrac.)eft, lutei coloris, dcfiibamarus , ac
in pappos abit : radices autem fuperuaeux. Fru¬
tex cum foliis fubflrracu ftfftiruquc venenatas be-
ftias fugat, culices abigit, ac pulices quoque ne¬
cat. Folia vtiliter imponuntur Serpentium mor-
iibus , tuberculis atque vulneribus'. Flores cciam
ac folia ad menfes partuique pellendos in vino
bibuntur: itemque contra ftranguuiam, tormina,
morbumque regium. Eadem ex aceto pota, co¬
mitiales adiuuant. Quin & decodhim infelTu
vuluiE vitiis medetur, mcnfefque purgat. Subdi¬
tus autem fuccus abortum infert. Sed & herba
■ } cx oleo perunda, contra rigores eft efficax: Tc-

Dolorctca. nuiorvcrb, etiam capitisdolorcs impolita Emat:

(nonnulli cod.carenc fcquentibus ad capitis vfq;
calcem.) Eft & tertium Conyzx genus , caule
cralliore mollioreque, foliis medix inter maiore
Sc minorem amplitudinis. Minime aucem pin¬
guis ca eft, at odore longe grauior , atque adeo
laiucundior limul Sc inefficacior. Locis aqaoEs
prouenic.

Galenus tria quoque vtDiofcoridcs, Conyzq
genera aflignat. Conyzam maiorem, minorem
Sc mediam. Maior Sc minor,inquir,/imilis funt
tum temperatura*, tum facultatis , gultui amarx
& acres. Eit Sc cercium Conyzx genus, in lo¬
cis humidioribus proueniens, vcnlque illis cum
graueolcntiiisjcum imbecillius. Sed prima: me¬
morato: tertixEmr ordinis excalfaciendo & ex-
Eccando.

D Jo,iiiquic Scnol.Grxcus,funt Conyzx gene¬
ra.: alia quidem agreftis : alia vero vrbana mi-
tifuc. Verum agrcltis acrior eft farina. Cxtc-
rum inter nothas DioCcoridis appellationes vo¬
catur Conyza magna , aliis Cynozcmatites>aliis
Danais , aliis Tanachion, aliis Phycos , aliis If-
chys, aliis Dinofmos. Prophetis Brcphodonos,
aliis Anubias, aliis Hedemias. Aegyptiis Ceti,
Romanis Intybum, aut Militaris mina, autDcl-
liarium, aut Febri fuga. Aliis Phragmofa , aliis
Mufterum, aliis Pifla. Dc altera Conyza, alii Co¬
ri) zam paruam vocanr,alii Panion,alii Libano¬
tida. Prophetis clt Coronos.

Poftcrior sctas circa Conyzarum k Veteribus
traditarum notitiam nonnihil laborat. Prxcer
Vtrgjt. au- alias enim Conyzq plancas, tradunt quandavn a-
re& jine/o- quaticdm maxima lerratifoliaitl Gcfncrus, Tha-
[tdagint lius , Camcr. Sc Hdrt. LuEtantis , quam Virgx
e*' an 7 <4- Aurearfiuc Solidagini Sarracenicx angnftifolix
jfifoh* afi affinem facimus, eit Lingua auis Dalechampii.
f.nts.

1055

fttu.

Certy^a

terna.

T empera-
tnentum.

itquiuoca

Alifm a
M-vth.fa
plantago
Alpina.

An Conyzx annumerandum ht Alifma Alpi¬
num , Caltha Alpina Gcfncri [ Alifma Matthioli
Eue -Plantago Alpina, ] dubitat Harcynia Saxo-
nothuringicaThalii.

AnSenetio alius fiufc hirfutus eft Conyza fce-
An Senet te trda Hippocratis de qua Gefnerus hort.fub voCa-
ahaf fine Cotula,Thal.fub titulo , Erigeron foetidum

hir [ut tui c O

leu maius.

Senctionem cxruleum FuchEus curri apud il-
Seneno ea- e flem vocabat Coriyzam minorem : Cony-
ruleut. zoidem cxruleamfuie Conyzam muralem Gef-

Ambro fia '

mutbujdam «CCUS.

Aljpum Conyza Hippocratis aliquoru, eft quibufdam
Monfp.fiue AmfcroEa,tefte Gcfnero dc hortis.

Herbarer- Gotqfza tertia quorundam , A lypum montis'
Ceti Lobelii, quam Herbam terribilem Narbo-
ser^fera Hift. Lugd. HippoglofTum Valcnticum

ttbtlff.

CluEus, Ptarmica quidam cognominant,eft A-
lypum Monfpelii Eue nerba terribilis.

Vulgo Connina videretur Conyza tertia apud triple*
Diofc.Cxfalpino, quam Atriplicem fetidam in-
(cripEmus.

Confundit Plinius cum Origano Sc Cunila Ori,*nunt'
Conyzam, cliuerfis natura plantas.

Conyza non eft Thymbra Ecut perperam fen- Thjmbrax
tic Iacob. Manlius, teftibus lo.Agric. Sc Eur.

Cordo.

Pcrficarix dux fpecies lunt, vt opinatur Tra- Rerpcana,
gus in diflerr. apud Brunfelf tom.j. p. 277, Cony¬
za Diolcoridis.

Oliucr.dc Serres in fuo Thef.agr.l.t>.c. ^.con¬
fundit Conyzam cum Pfyliio. P/yllium.

Errat Auerr. dum Harincl OfHc. Rutam Eluc-
ftrem vocatam Conyzam Hippocr. appellar. RtfC* Jj *>

Conyza dicitur Euftachio Rceflin.de Cicuta, cuittay
de qua Hift. n.g.lib^y.

CONYZA MAIOR MONSPELIENSIS
odorata.

rc

AI

Onyza Defcriptio
^/maior
caule fruticat
fclqu-cubitali
Sc bicubitali,
multiplici, li-
gnofo,rigido,
hirfuto, Sc ta-
<ftu glutinolbj
Cluiio , obfo-
leti coloris,in
multos ramos
brachiato ‘.fo¬
lia germina¬
tione prima i
inordinata ,
alternarim
caulera am-
plctftetia , tres
vncias longi-
'i ^ tudme xquat,

non tota yn-

ciain lata , obiter ferrata , adulta vix vnciam vna
longa,mollia,pilofii& glutine quodam lento vi-
fcida,ex viridi pallentia Clufio : flores fecundum
extremos ramos Ipicatim frequentes exiliunt
lutei jGluEo rotundi. Senetionifere Emiles , in
pappos euanefccntes, /fwiwe paruo , cineraceo :

Radix iubcft crafTa fibrofa. Tota planta grauiter
odorata eft.

Figura ex Fuchfianis non eft integra Sc melius Itor:-
pollet depingi, defunt flores &lerraturx in foliis.

Hanc appellat Camer.in horto Conyza maio- Synon.
rem : ad Matthiol.Germ. Conyza minor Eue fe- Cony*~'™
mina, quam alii tradunt pro Conyza maiore o-
dorc grato,quam deferibit Pena , qux videtur^

Clufio tradita Sc Rauvvollho. In Epir. Conyza
minor. Ego feparo Rauvvolffii qilia illi potuit
eflfe nota MonfpelTulana: quamuis in figUra quq-
dam refpondtant Egurx Penx Sc Lobelii in Ad-
uerf.

jDod.Lat.in fol. Conyza maior.

Lobel.de Pena Aducrf. Conyza maior vera ,

Diofcoridis lineamentis affabte congruens. Ic. Lob.

Pl. Conyza maior vera. Figura Lobelii non om- AnCom^d
nibus abfoluta.

An Anguill.epift.p.zjo.Conyza fecunda? magna pe-

H.Lugd.Coriyza magna Penx. HafC figura, vt n*H.Lngd{

ner Camerl
C amer ne,
tathr.

Conyz.*
maior Dii;
C ontxja.
matertera

.05+ HISTORIAE

iara dictum non in omnibus placet. Cum Co¬
nyza magna Penee eandem tradit cire Conyzam
Syria: C.Bauh.in animadu. in hift. Lugd.quam
propterea notat. Nos cum H.Lugd.diucrfas a-
gnolcimus.Nec Conyza magna Pena: ipinas ha¬
bet.

C.s. »ft. Cluf.Hifp.&Hift.poft.Gonyza maior , cuius
radicem Plinius a quibufdain Libanotim appel¬
lari tradit. Hanc Gaza Pulicariam vertit , pro¬
pter ea forte quam illi Diofcoridcs in enecandis
pulicibus tribuit facultatem : nam alia eft Puli¬
caria dida ob feminis cum pulicibus flmilitudi-
nem. Hiipani quidem ycrua pulgera, nimirum
ob flmilcs quas dixi vires, vocant.

Gaftor. nor. Figura quam habet Caitor p.i44.pro Conyza mi -
nore nullo modo elt minoris Conyza: vera:, imo
1 multis exiftimatur maior vti a Matthiolo.

C.B.Phyt. Conyza i.fiuc mas Theophrafti, ma¬
ior Diofcoridis.

Radix, autore Clufio, viuax eft, multis annis
Locus. perflans, quotannis nouos plurefque caules pro¬
terens. Supra Olyfiponcm frequentiflima ad
collium Trago flumini imminentium radices,
Murciano itemValcntinoque rcgno.atque etiam
Narboncnfi agro iuxta vincas Sz vinearum mar¬
gines. Aliquando in Belgica fidilibus fatapro-
Tcmpus. ucnit, & egregie florcsprotulit. Solo maritimo,
vtteftatur Dodonaeus, & auftrino cxlo gaudet,
Sc circa Adriatici finus littora:& circa Roma 8c
florentia rcperitur.In Narboenfl quoqueGallia,
haud procul Monfpelio, fccus vias,ac vinearum
margines. Conyzam maiorem Monfpclii didam
florentem vidi mcnfe Septembri. Paflitn pro-
ucnit Monfpclii , Florentis etiam vidi in arce
circa arcem. Montbclgardi prouenitmihi in
Horto 111.E.C.& aliquot annis durauit.

CONYZA MINOR VERA.

J^cfcriprio

TA

n

■'Am hxc
maiorem
refert , vt qui
illam norit , <Sc
hanc quoque
oblatam norit,
odore firnili,
fed vegetiore;
ca minor eft
prxccdenti, cu¬
bitu fere alta,
vtplurimum re¬
da, quod in al¬
tera non teme¬
re videas, ramo-
la .Folia multo
tenuiora, angu-
ftiora , breuio-
ra, fubhirfuta,
vifeida : flores
iidem, codem-
que fpicato or¬
dine, fed minores , numerofiores.

An Anguill.epit.i^o. Conyza prima , in Apu-
^ PfC4nale,8c aliis locis Pulicaria.

Cluf.Hifp.&i Hift.poft. Conyza z.feii minor.
Conyza fcemina Theophr. quam Gaza Pulica¬
riam vertit, Hanc Clulius non depingit. Gefn.
hort.in appcnd.Conyza vera minor.

Dod.Lat in fol. Conyza prarter maiorem me¬
diam & minimam alia minor, iis etiam odora-
tior , fine icone.

m»r Clufn

PIANT ARVTVt.

Lobcl.Aducrf.Sc Icon, piant. Conyza minor
vera.

H.Lugd.Conyza minor vera Pcnx.

C.Bauh.phyt.Conyza i.fiue fcemina Theoph.
minor Dioicoridis. Floret autem cum maiore,
fub Autumnum videlicet, & fubinde femen pro¬
fert, obferuauimus fponte Monfpclii ( vbi etiam
Clulius ) copiofc proucnientem & florentem
mcnfe Septembri: reperi in Italia inter Saleul&:
Montem gilbi menfe Aprili, vt & Bafilcx flo¬
rentem menfc Septembri.

CONYZA SYRIAi QVIBVSDAM.

PLures ex
eadem ra¬
dice profere
cauliculos , cir¬
citer pedem
aut paulo am¬
plius altos,
quorum non¬
nulli funt fur-
redi, porifli-
ma vero pars
humi procum¬
bit , nouafque
fibras agens,
fubinde alios
cauliculos
producit: lon¬
gi ufcula habec
oles/o//4,pin-
guia,fubhirfu-
ta,fatis grauis
odoris,cui ta¬
men fuauitas quaedam admixta fit : alioqui flori¬
bus & exteris notis h Maiore non valde difli-
milis.

R.iuvvolfF.Irin. pag.54. Species minoris btir^
ftutQel i i. Conyzae] Diofc. Latinis & Grscisdi-
da Conyza: Hanc interlcones parte 4. eodem
titulo pingit.

H.Lugd.append.p.10. Conyza Syris. Huius
plantx authoris non meminit Hiftoria, imme-
ntbfane.

Cluf. Hift.poft. Conyza minor Rauvvolffii,
forte maioris genus.

Conyzam Syriacam C.Bauhin. m annot. in
Hift.Lugd. non paruo errore eandem ftatuit cu
Conyza magna Pena:.

Circa Tripolim Syrice obferuauir deferipno-
nis auror Rauvvolft. fuum Conyzae minoris
genus.

CONYZA MONTANA MYCONI,
folio Hyflopi vulgaris,villofo.

R Adiit eftlignofa , folida , intus candicante,
foris nigrdeente , minimi digiti craflirudi-
nc, guftu aliquantum adftringcnte, exfucca, non
miniis, quam fuberis cortex. Ex hac ttoUnes mul¬
ti prodeunt,tcrctes, villofi,tolidi,dodranCales:in
quibus folia tenuia , Hyflopi vulgaris,fcdgluti-
nofa Ledi modo,odorcgraui &r virofo, & hirci¬
num quid olente. Infummo cauliculorum funt
flofculi Soncho fimiles,luteoIi,in pappos abeun -
tes.Guftufubamaraeftcum lcui acrimonia , ca¬
put tenrans.

Myco-

DefcriptiV

Sptciej mi-
norit Ctnj’

Z.* Dnjc-

C.S ntt.

Locus

Defcript i»

LIBER XXIV-

10 5$

Myconus pe¬
ritus Medicus &
rei herbaria: ltu-
diofus , plantam
hic pi£tam i fo¬
liorum florumq;
forma , odore Ite
fapore Conyza:
fpccicm clle iu-
dicauit , &c b na¬
talibus montani
cognominauit.
Nalcitut enim
in faxofis , prq-
ruptis & monto-
fis,prxfcrtim in¬
ter fixorum ri¬
mas, florens Au-
gufto maximi.
Cxrcrum , hxc
planta forte iri
nifpania perqui¬
renda , vnde Myconus alias plantas miflt Dalc-
champio.

C.BauJi. Phyt. Conyza 11. flue montana gluri-
nofispilolis foliis.

CONYzA MARINA.

CONYZ4 CAPITE NVTANTE.

Defcrijmo

b

1 Aula hi-
jbee plurcS
cubitales; hir-
futos , qui in
varios ramu¬
los finduntur,
quorum lingu¬
lis appolitum
filium vnum ,
longum, fatis
latum , rarius
ferratum,pilo-
fum , Conyzis
nonihil limi-
le , ramuli ad
florem vfque
robufti, redti-
que,pcr extre¬
ma in ccruice
rigidulam co-
torquetur,//c-
rem nutabun¬
dum terramque verfus inclinatum fuftinentcs,cx
multis fcu fquammis compotitum , quarum me¬
dium oblident multi apices lutei , eo ferd modo
difpofiti,quo in Vcrbclinis florem ambiunt quq-
dam longiufcula folia viridantia ftcllx in mo¬
rem radiata. Radices fibrofie , Hellcbori nigri
fimiles. Hanc Bafilex inueni ante multos annos.
Thaliusin montibus apricis Soli Meridionali &:
Orientali obiedtis.

-tjdrofifer H.Lugd.p.io^o.Hydropipcr aliud Dalecliam-

,l,ud Da/.

'abnft- C.Bauhin.Phyr.p. (>41. Cannabina fimilisca-
irf capiru- piculis nutantibus , quam nobis oftendit frater
u nutanti- lohan. Bauhinus, Verbcfinae fimilem
us cajt>. cum capitulis nutantibus no¬

minans. An forte Hy-
dropiper alterum
Dalcchampii;

Lugd.

Tom. II; i

PRolixas

fub terra a' Dewriptio
git radtees nori
line fibris iri
tubcrofum ve-
'luti bulbum
tandem deti¬
nentes. C aules
ftatim copluf-
"culi,dodranta-
les circiter , e-
mergunt, hir-
futi, foliis abi-
dti frequenti¬
bus duarum
triumue vncia-
rum longittidi-
ne,vix culmum
latis, rigidis ,
ne ruo vnido
per longum
donatis : cau-
t „ ;r± maiorisi

luteos, in pappum euanclcentes.

H. Lugd.p.i$(><T. Conyza marina. Lob Obti
& Ic.Plat.Allcr Conizoydcs Gcfncri.Rauvvolff.

Itiner. Chondrylla Diofc.altera.

C.Bauh.Phyt. pag.ii^.Chondrilla u.bulbofa Qon ^
anguftifolk maior. ,

Gener Cherlcrus in Gallia Narbonenti copio- Lugd. j
se obferilauit& collegit in campefttibus illis iu- A(ler . Ca
>!ta Montem Lupi. In Anglia , Belgio,& agro
Louanienti iuxra Academixpomcrria. luxta A-
lepum in aruis repetitur.

CGNYZyE MARINA AFFINIS CHON-
drylla alia Rauvvoltiii.

Jis fuperius diuitils flores pellat Conyz
eleentes.

Defcripsift

COnyz<| ma¬
rina: timilis ;
plane eft radice
tte flor ibus, folia
tamen latioraj
pilofioraquc ,
magifque cine¬
rea funt, perin¬
de vr Holoftix
Monlpelicntis ,
Rauvvoltf.

Rauvvolff. Synonymi
Flodiporici p.

117. Chondrylla chondryiu
alia. Hanc pin- ptofeor gc~
git parte 4.ml-
con. numero
117. pro Chon¬
drylla: Diolco-
ridis genere a-
lio. H. Lugd.
app.p-z7.Ch0n- Chend.bul-
drylla: aliud genus Diofcoridis. ('.Bauh.Phyt. bo/aCafp
p.2i7.Chondrylla ij.bulbofaanguftifolia minor.

Lapidotis agris circa Alepum nafeitur Chon- ^oci,p
dryllx Diofcoridis genus aliud Raiivvolffii. ' :

CONYZA ALPINA.

RAmis frequentibus fruticat , fcfquicubirali
rigido caule : Toliq. alternata fere , pediculis
vncialibus & fefcuncialibus hcerentia,ex rotundo

V uuu

Pcfcriptio

locus

HISTORIAE

nonnihil o-
bloga , vncias
circiter ternas
iaca,paulo 16-
giora, modice
in acumen de¬
linentia, pro¬
funde in am¬
bitu ferrata,
lubcus incana
lanugine pu-
bcfccntia , lu-
pra virentia:
flores ramulo¬
rum extremis
crebri inhae¬
rent , lutei,
Chryfanthe-
mi funiles , in
pappos cua-
nefeentes.

Cluf. Pan-

non.p.576.Iacobia latifolia altera : & inHiftor.
poit.Iib.4.p. 25. lacobxa Pannonica ejuarta, line
icone.

AnGcfnero in defcriptiouc Montis fra&i,
Conyza: alpinx genus (elquicubiti aut amplius
proceritate, corymbis florum luteis, fibris radr-
cum albis pluribus & confertis, fubamaris,quod
a pecore non attingitur, palloribus Boni voca-
tum,aliquibus ©olfcfrut ?

C.Bauh.phyt. lacobxa 7.fiue foliis rotundis,
Tcrratis.

Hanc cum Gefn.in peregrinatione noftraob-
fcruauimus in monte prope tvcfcn, non longe a
lacu Tigurino, florentem mcnfe Iulio.

IACOB^A PANNONICA FOLIO
non laciniato;

TErna,aut

. . . . quater¬
na, aut plura
habet fjta, la-
tiufcula , in
ambitu leui-
ter dentata,
caule fu cubi¬
tale plerum¬
que , angulo-
lum , graci-
lcm,perqucm
inordinata
fparfafunt fl-
Ita , infimis
paulo mino¬
ra, at infupre-
mo angultio-
ra , lata bali
ipfum ample-
CTentia : in fu¬
mo caule qua¬
terni aut qui¬
ni , tanquam ih vmbella nafcuntur flores , laco-
bxx vulgaris floribus non multum abfimiles,an-
te quam explicentur ex atro rubefcenccs,fed vbi
aperti funt auri fulgore fplcndcntes,quos in am¬
bitu ftipant quindena aut plura foliola per ex¬
tremum incila, luperne phomicea , fubcus verb
quodammodo rubentia : ii flores maturi in pap-

PLANTARVM-

pum abeunt, cui inuolutum cdt femen nigncahs-
oblongiulculum , vulgaris iacobxx lemini non
difpar : radix non valde magna,nigricans, tenui¬
bus fibris candicantibus donata, lub AutumnCi
noua denuo folia latiora, ad veteris caulis fedem
lingulis annis producit. Tota planta mollicula,

& quadam lanugine oblita conlpicitur : amari¬
cantis cftfapons.

Cluf.Pannon.p.575. lacobxa fecunda, p.574
Iacobqa Pannon. folio nonlaciniato : Hili. poli.
iib.4.p.n.lacobxx Pannon. z. ff.LogsUub

G.Bauh.Phyt. lacobxa 8. liue foliis nonnihil nor.
dentatis.

lacobxa Pann.2.Clufii nafeitur apud Nemc- L°c u?-
thuuyuuarlll.Balthafaris de Batthyan > alliique
Pannoni* &Auftrix inferioris montolis & car
duis liluis. Floret I unii initio , &c fub eiufdcm
extremum finem, femen maturum cft.

lACOB^A MARINA SIVE
cineraria.

Virus co-

" Delcriptio

xr

V fimilis
Iacobxx co¬
gnominem
hanc reddidit,
natalifque lo¬
cus maritimus
differentia ad-
iunxit : prima
folia Quernis
Ci milia j, rario¬
ribus fiiruris
minulque altis
incila j quae
poftraodum ad
collam vfquc
profundius di-
uiduntur,digi-
talifcte inter-
capedine ftg-
menta lacinia-
ta intercedente , crafliufcula , inferius citie-
ncrco molli tomento vna cum pediculo oblica,
lupcrius atrouirentia , nitida, & nonnulla quo¬
que lanugine fortuita obiter rcfperla , faporc
prxdira parum grato : flores multi coaccruati
lacobxx,Melini,in pappos tandem abeunt. Lob.

Adu.& Ic.Pl.Gncraria, lacobxa marina, Chry-
fanthemum marinum , & Artcmilia marina
Neotericorum. Tabem. Icon. & Hili. lacobxa
marina, Cineraria, 0.3acobs blum. Dodon.

Lat. in fol. lacobea 5. Cineraria vulgo di£la , k
fubalbido cinerum quorundam colore , quem
refert Cincrarix nomen, qux a nonnullis Erigc-
1011 marinum dicitur. C.Bauh.Phyt. lacobxa 1.
iiue manna. Erucam cineream Lugdunenlis bis H Luidun‘
pingit bifque deferibit p.tf^i.A: p.ijfy. qux fane ntt'
eadem cum praecedenti.

Hanc pianram olim vidi in horto di S. Salua-
uator ad Burgo di S.Catharina , Vidi etiam in
horto Nicolai Fcrraricnfis & a Innnocenti:

AZgyptii,autorc Alpino, Artcmilia alba (quae
illi Achaouam , Cineraria, & lacobxa marina
vocatur, ) ad multa vtimcur, quippe deco&um
ex loliis paratum ad renum vclicxquc calculos
pollere aiunt, nec non ad fanandas vifcerum an •
tiquas obftruclioncs, frigiditatem, ftrangulatio-
nem,llcrilitatem , inflationem, atque ad menfes
interceptos rcuocandos,in infellionibus.

1ACO-

t

LIBER XXIV-

i®57

E>«fcriptio

L

L4COBi£A VVLGARIS.

Astius folum nacta trium cubitorum altitu¬
dinem alleqaitur , CM/crefto,rubente,ftria-
to : folia alterna-

^ §51

M#/-

IACOBAIA LATIFOLIA.

JNomina

Iioeuaiuin

Lotus &
Tchipus.

Vi (es

tini polita, Scnc-
cior.js maiora ,
lcui adftridtioic
prxdita : flores
plurcs iundti, Se¬
necionis , maio¬
res, Lutei, vnjbili-
co concolori in
pappos tandem
abeuntes : radix
alba,fibrol.i. Du¬
as figuras ex
Fuchlianis poni¬
mus non vt fpe-
cie differentes,
fed tantum va¬
ri antas.

lacobxa vulga¬
ris dicitur Sene-
no maior, Mat-
thiol. Caftor.
Lugd. Camer.
apud Matthiol.
in Hift. de Epir.
Herba S. Iacobi,
Fuchf. Csefdpin.
Flos S. Iacobi ,
Brunf. Trago.
Lonic. Herba
lacobxa, Tab.
lacobxa , Dod.
gall.de fol. la¬
cobxa, Senetio ,
Lob.Adu.Obf.de
Ic. Piant. Ar-

tcmilia poly.clo-
nos, fcuFlos Ia-
cobxus , Thal.
lacobxa vulga¬
ris, Clufio de C.
Bauh.apud.Mat-
thiol.de Phyc.v-
bi ei quarta eft.

Difterentias ha¬
bet, inquit, in foliis: alterius funt initat Erues
laciniara : alterius ad Raphani folia accedunt,
fed miniis hirfuta.

lacobxa vulgarem Gerrn. vocant 0.
blumcw.quibufdam @.3dbftiisbliJitKti/&0fO0
crciii3 bltimcn. kelg. ©int 'Jacobs cruyt aut
bloeriicit : Gallis , H srbe otifleur de S.laques. It.
G uduncello maggior.

In Pannoniis, Auftria, vicimfquc regionibus
nafeitur Frcquentiflima, lacobxa vulgans Clufii.
lacobxa abundat paflim Montbelgardi florens
adhuc Septembri dcOchobri : Monfpelii obfer-
uaui ciim flore menfc Aprili & Maio : B a filex
qua itur Moutets Odobri , ab fluuium Birfe in-
rra vrbem dc qua itur i&rentjacf/ de verfus (Bo;=
beltingueri prope Molendinum. Geneuar fre¬
quens eft.

Flos S. Iacobi non folum eandem formam, fed
eafdcm cum Senecione vires dc facultates obti¬
net , vr pro illo iure vfurpari poflit, inprimis au¬
tem vulneribus,inflimmati6nibus,&: nftulis me¬
detur , Tragus.

Tom. II.

IAcobxa lati¬
folia caulem
habet tricubi-
talem, teretem»
rubentem , me- Dcfcrjp,;?
dulii alba farT
ctum , in ramos
alterius inftar
diuifum , quoru
extremis flores
infidenr,magni»
lutei , ftellaci ,
ceu vulgarx , dc
tandem in pap-
pofum tomen¬
tum euane/cc la¬
tes: at folia plu¬
rimum differur,
dodrantem fere
longa , dua¬
bus vnciis la-
ferrata 0
'ium feda »
olium acce-

nora

gUbra,raollia>profun<i£ circa principi;
reliqua dc vltima lacinia adBugulx fol
dente : verum cnimuero, quxpcr ramos confpi-
ciunrur paullo magis funt laciniara , Artemifise
fete diiiihira. Radix obliqua, multis fibris ca¬
pillata : (ufpicor annuam herbam.

In Sundcouia florentem Augufto obfcruaui
ad ripam fluuioli.

IACOB/EA PANNONICA LATIFOLIA:

G

■^Vbitali ^
_^interdum
excrefcit cau-
/f,(irmo,ftria- ^
to, que-m am¬
biunt folia la¬
ta, rtigofa,mu-
cronata , per Dcfcrij
Qras ferrata ,
viridia, latio¬
re bafi, &c ve-
luti appendi¬
cibus quibuf-
datil prxdita,
infima parte
qua caulem
a.mpledutur i?
ingrati & nu-
nihil acris fa-
poris:qux ve¬
ro a radice
germinant ,
rotundiora funt dc maiora , led nullos appendi¬
ces habent, perinde tamen ferrata atque fupe-
liora: fummus caulis diuiditur in aliquot ramu¬
los , qui flora omnino luteos fuftinenc , lacdbsg'
vulgari fimiles. multo tame maiores, & ad Buph-
thahni amplitudinem accedentes, maturitate int
pappum ciianelcentes : femen obferuare non li¬
cuit : radix fatis c ralla dc candicans , fubinde fi-
brasyvulgaris Iacobxx inftar,in latera expandit*

Clufio Pann.p.^74. lacobxa latifolia Panno¬
nica tertia.

I i C.Bauhin.Phyt. lacobxa tf.fiue latifolia flore

i Buphthalmi.

V u u u i

eundum radi¬
cem longiut-
cula folidi Ab-
finthio vmbcl-
lifero , quod
infra dclcribe-
tur , ii milia,
cralla, pollica¬
ri longitudine,
in lacinias ali¬
quot diuifa,vi-
ridia ( in no-
uellis tairen
quardam cani-
cies confpici-
tur) a.nari la-
poris: caules a-
iiquot palma¬
res, rarioribus
tfcrcnuib4' dil-
fc&is foliis ornatos, ftriarosdn quib9 vclutivm-
bcllx denum aut duodeniim luteorum flurun/,lci-
cobex vulgaris Horibus non multum abfimi-
lium , & ciufdcm odoris : radix craffiufcula eft,
multifquc candicantibus fibris capillata.

Clul.Pann.p^^.Chryfanthcrmim Iudenbcr-
gcnfc,tiue[ vt inpoft.Hift.]alpimim i.Ad Chry-
ianthemi genera referendum ,aut Iacobxis ad-
numerandum.

C.Bauh. phyt.p.:i5. Chryfanthemum l.fiue
alpinum foliis laciniatis : Hoc attulit D.D.
Theodorus Collado Nemaufanus nunc Medicus
cxHelucticis alpibus.

Chryfauthemum alpinum i. Clufii proucnit
jnludenburg, Spital ,& aliis quibufdam Stirix
iugis,cum Lcucanthemomox deferibendo: eo¬
dem tempore florens.

quot interdum ramulos diuifi,qui fingulos auf
geminos fuftinenr/?i/w Cham^mclo vidgari ma-
loics, inodoroSjomnino flauos, hoc eft, medium
orbem luteum cingentibus etiam luteis foliis,
latis latis : radix fibrofa & nigricans eft , plurcf-
que a latere Ipargit ramos.

C.Bauh.pnyt.Chrylanthemum j.fiue alpinum
foliis Abrotani multifidis.
kInuenitur,inquit Clulius, in Etlchcr,Snealben,
Vcitzalbcn celiis aliis Alpium Stirix iugis. LocusI &
Floret Augufto. Inibi etiam inucniturChryfan- Tempus,
themum Alpinum Snebcrgcnte,Clulio 5-[C.Bau-
hin.4.] Alpinum di&um.

TRAGOPOGON SIVE BARBA

hirci Veteribus.

TRagopogonisfcuTctrapogonis , quem alii

Comen vocant, inquit Diolcorides , caulis Cima**'
breuis eft, folia habens Croco Cum\ia.,radicem 16-
gam, dulcem ( fupinam addit HcrmoI.)In fum-
mo caule calix eft magnus [ ts y&vx £

P*}**»] te cius fumma parte erumpit femen ni¬
grum (tifpmV uU*r) a quo etiam nomen acce¬
pit. Eft autem herba , qua: in cibi vfum ve¬
nit. Et ita Marcellus, Henr.ol. Cornar. Mac-
thiolus.

Hirci barbx, inquit Thcophraftus, radix lon¬
ga 3c dulcis,folia Croco llmilia,ni/i quod longio¬
ra funr : caulis breuisftuper quem calix amplior,
te c fummo vertice pappus canus grandior, h quo
fcilicct Tragopogonis nomen accepit : [ non igi¬
tur a femine nigro vt libi falso nonnulli imagi¬
nantur.]

CHRYSANTHEMVM ALPINVM

Etfchcrianum Iacobx.r aftinc.

Vmcro-

Nt .

xime radi¬
cem nafcun-
tur folia. A-
brotoni ma¬
ris foliis rcl-
pondcntia,di-
lutiorc viri¬
ditate niten-
tia,& odore,
li terantur,
haud ingra-
to,fapore ve¬
ro amarican¬
te & minime
grato : ex his
caules exeunt
pedales, mi¬
noribus foliis
onufti, in ali-

Cxtcrum,Tragopogon [ Hirci barba] &Sca-
dix a Plinio vocatur , nili, quod fufpicatur Her- Scand.x:
mol.dcprauataleftio fit : is alias deferiptionem Plini».
Diolcoridis mutuatus.

Acetarium quidam olus hanc efic falso vo¬
lunt, quam vulgo Barbam petra: & in Gallia Cif-
padar.a Barbulam hircinam vocent : habetur 8c
qux Gcrontopogonon,id eft, Senis liue prcfbytc-
ri barba dicitur, Tragopogoni fere tota fimilis,
nili qubd ladc manat & radice amara eft , non
dulci : a Nicandro Gcros Pogon fortafle nuncu¬
pata. Tragopogona vocari , & in Trago pifce
partem lubguia eius nigricantem Athenxus
auror eft. Tragopogona, Galenus inter lim-
plicianon rcccnlct, inquit Cornarius. Et of¬
ficina: oftcndunr fallam pro vera Hirci bar
ba herbam. Tragopogoai a Galeno cognomina¬
ta eft planta, qua: Ledum feu Ladanum dicitur,

& Barba hircina A tabibus, vt Auicennx &Se-
rapionijteftc Trago libro j. cap. ^.inquit Gefnc-
rus. Amatus quantum videt Matthiolus , eam
plantam Tragopogona putat, qux Fuchfio Apios
dicitur. De hac nos H.ji.g.lib.iy.egimusfub ti •
tulo Chamxbalsnus.

TRAGOPOGON FLORE
luteo, purpurco,ac
puniceo.

IN pratis obuius Trogapogon radice ladc
turgente dulci , minimi digiti craflirudinc,
longa: caulis cub: talis, foliis ab imo ad fum-
mumycftitus, fere porraceis, cajinatis , cau¬
lem

Defcripc.

UBER

lcm anaplede-
tibus : ex quo¬
rum fi na rami
pronafcuntur :
quorum, ilim-
mis infidcnt
flores magni >
dcnfo foliorum
radiatorum a-
gmine ftipati,
lutei : qui in
pappos abeunt,
femine appcnfo.
Ab hoc non
multum differt
atropurpurcus,
& puniccus ,
fiiic fponcaneus
cultus. Qux-
libet plantae fe¬
re pars vulne¬
rata lac fundit
album,cmanas,
mox m luteum
,facellcns,vifci-
dum , quod ra¬
dici reda:, digi¬
tali vel maiori
craflitudincjte-
nerx eopipfum
& dulce cum
fit, culinis ex¬
petitur : caules
inanes ramofi ,
foliis multis
ftipantur Por¬
raceis, qux in¬
terdum valde
lata interdum
tenuiflima '.flo¬
res foliis odo
virentibus lon¬
gis 5c acumina¬
tis obuallati ,
trib9 vnciis, fu-
perantes > qui colore funr vel atropurpureo vel
puniceo: quipoftea in pappos abeunt: quibus
adhaeret femen duas vncias longum, teres, (friatu,
afpcrum, per maturitatem extremam nigricans.
Synonyma TptpTniyev, Hirci barbula , Hctruria vulgo ap-
Safifnc*. pellat Saffcfrica, flore aureo: Ncfciuerim[inquit
Matthiol.in prior, comra.] qua ratione ductus
negarit Hermolaus hanc Thcophr.&: Diofcor.le-
gitima Hirci barbulam elTe,cum illa pulchre hu¬
ius notis rcfpondcat. Sed Matthiolusiriuriam
facit Hermolao , qui de Barba Captx Fuchlii
feribit.

Camer. hort. Barba hirci flore luteo & pur¬
pureo.

C.Bauh.Phyt.& apud Matthiol. Tragopogon
i.fiue pratenfe luteum.Ite Tragopogon a.liue cq-
ruleum.

Anguill. epiit. 7. feribit Tragopogoncm , i.e.
Barbam hirci , in Tufcana dici Salfefricam &
Barbam di prete : Patauii Herbam liflam. Cord.
Hift. Hirci barba.

Hieron.Brunfch. magno errore Hypociftida
in hac herba nafei putauit , Ledum forte intel-
ligcns,queda Galeno Tragopogon nominari,
iamfupra oftendimus.

Tragopogonis & Gerontopogonis H. Lugd.
tres ponit hguras , fufficercnt dux ac etiam v-
Tam. I 1.

H ermoL

reprth.

Hirci bar¬
bula.

Barba Jt

prete

Herba hffa

Hierommi

Brunftb.

errer.

XXIV- «59

na : fi noftra Fuchfiana.pIacuifTet, fecunda m n 011
curalfcmus purandaav : non exiltimarim a Tra-
gopogone diftingueudam Satlificam Italorum.

Tragopogon alterum ( inquic C.B.uth.in .ini-
maduerf. in Hift.) & Gerontopogon p. 20 9. In
omnibus conueniunt , prxtcrqtum in radicis fa-
pore , qui in illaamariufculus, in hac dulcis lta-
tuitur. Sed idcirco duabus liguris non erat o-
pus. v . r.t

Dodon.Lar.in fol/frngopogon'vt Fuchf. Lo- Dod.nott
nic. 6c Cxfalp. ) Item: Tragopogon cum p.ippo:
figura fu perflua.

Tragopogon flore luteo purpurco,ac punieco
vocatur Grvecis, 1 &: vyjfl . Icc.n dc -n- ^

Tfcrzuy-j- Hirci barba. Coma. Germ.Bocfsbart/
(Bau4>fbrot. Belg.£o.Ybaert/3ofcp(>oblccnic.
G*\l.Barbede Bjik. Montbelg.d^/a barbe au Loup.

Ic. Barba de Becco. Hifp .Barba cabrnna & Barba
decabron. Angl.Bocfcs bearbe. £Gh.ifr>$y brebss
fa- Pueri, ait Tragus , qui radice rem ia adhuc
vefei lolent , ficut ix alias herbas , prarfertim O-
xalida dcuorareconfueucrunc,(5ftiid; brot/ qua-
fi Coccycis panem, ob dulcedinem radicis vocat, c*”fu
qux fi Apici is perfpccta forcr,minquam non a-
cetariis Iliis illam prx ceteris herbis & radicibus
infererent. j

Tragopogoncm luteum obferuaui Monfpclii Locus &
cum flore Aprili & Maio & Auguito in pratis, cqpipus.
Gencux virerem in horto meo mente lanuario,
cum flore Maio in pratis , cria Iunio. Lugduni
copiofum in praeis : Patauii vidi menfe Februa¬
rio, & Montbclgardi abundat in pratis florens
Maio. Notandum omnes flores ad Orientem co-
uerti. Tragopogonon purpureum paflirq proue-
nit menfe Aprili &: Maio.

Barba capri tenella a Belgis holiroribus ace-
tariis mifcctur,ac facultatib9 Condrillis adftipu- ^*ltar
latur , lancinarionibus xfluantibus ,iecori , Ito- c ondrslU;
macho, renibus & thoraci auxilio ctt. Eltur Bar¬
bula hirci prior Matthioli , hyeme frequenter
in acetariis, glutinat recentia vulnera , fi folio- Vulneritt
rum fuccus vel eius ftillaritia aqua fplcniis &: at¬
tritis linteolis fuperponatur : radix cxcalefacit,

Panis Ca>

ac etiam primo

ordine humedat : alterius radi¬

cis ladeus fuccus adftringic , cohibet, firmat , &
modice abftcrgit,cfui tamen inidoncaeft. Radix
cruda aut coda cf.i , vel ius bibicum,vrinx ftilli- VrfnA0^
cidio medetur , calculu expellit. Pedoris vitiis
fuccurrit: tufli fc.refpiracioni diflicili, tabidis, ik
pleurifijCeu &c fuccus cius,&: aqua diftillata. Sed Pleuritis
8c vulneribus vtilicer adhibcntur,& lac cius, qux
breui temporis fpatio ad cicatricem perducunt.

Aquam ex herba & radice diftillata Maio menfe,
remedium elfe prxfcntilTimum aduerfus apofte-
maca & dolores laterum lcgicur apud Tragum.

Plura qui volct,legat Tab.

TRAGOPOGON FOLIO L ACINI ATO
flore pallido,& Monfpclicnle
flore luceo.

TRagopogoni radix fimilis rcncra ladiflua , ^

filia priora rcnuia,longa, quadam nonlaci- Dcfcripcio
niata , alii lacinias paruas habent , vbi primb
proucnit ex femine deciduo & locis ficcionbus
culeis: in qua caules plurcs nafcunrur cubitales-'
amplexu foliorum liberi, qux tamen faris cuin
perramos frequentia, triplo quadruplouc vulga¬
ti Tragopogonis foliis latiora , in crebras pro¬
fundas lacinias dilfcda, qux aliquid commune

habent cum Dente Leonis : flos luteus pallens
Yuuu *

ro^o

HISTORIAE PL ANTARVM

Locus &
<c«ipus

qualis vulgari:
ac femen ad
Scorzoncrx
lemina pro¬
pius acccdic.

Fabio Co-
lunx de plane,
nonis p. ii. Sc
zi.Tragopogo
laciniacis fo-
liis. Angiull.
epift. p.iN^. A-
corum Thco-
phraft. tkHcr-
0. t di venere.
C.Bauh. phvr.
fk npudMatth.
Tragopogo
fine laciniatu
primis foliis
penitus gra¬
mineis, inte¬

gris ncc Liciniatis.

In horto Ill.C.Wirr. floret Maio, femen ma¬
turat lii; 'io (5-; I nlio, quo tempore peri t,nec vitra
imum dur.u, femine deciduo quotannis fcpro-
j' gins. Bafilcx, P.irauii, Bononix etiam ob-
leru.uiimus.

TRAGOPOGON FOLIO GRAMINEO
flore albo & luteo cum tantilla

purpura.

FO/hr eft mi-
noribus,Ga-
ryophyllorum !
florum fylu.al- >
borum foliis li- •
milibus , angu- •
ftis &c acucis: f
radix aliis Tra- j
gopogis flmilis
capite capilla¬
to : caules te¬
nues rotudi , in
quorum fupre-
mitatibus capi-
rula cyano ll-
milia.cx quibus
vbi aperiuntur
prodeunt Jl /cu¬
li albi , aliis fi-
miles nili lon¬
giores 6c acu¬
tiores , flmiles
Belli maiori [Ioar.is blinncn:] prouenic incultis
locis humidis-.florcc lunio & Iulio.

C.Baaih. pliyt p.535. Tragopogon 5. gramineo
folio, radice villola.

TRAGOPOGON HISPANICVS SIVE
Efcorzonera aut Scorzonora.

PEdali longitudine eft ^/fixjcraftjfudinc pol- ;

licari,lade dulcilTimo , non flne aliqua ad- ;
ftridione, prxgans , caulis fcfquicubitalis, mul- i
tis alis concauus, inanis , lanugine quadam rafi- 1
Ji obfitus : qua eadem inferius pubdcunc/;/M,la- !
tiorebafi caulem amplectenda, longa,Tragopo-

gonis, fefquiunciam lata vel anguftiora , in per-
quim longum anguftilfimum mucronem deli¬

nentia : flores
infident ex¬
tremis ramu¬
lis finguli.

Trago pogo-
nis , lutei, ex
calycib9 Iqua-
macim com-
padilibus, Ix-
uibus : femen
Tragopogonis
pappofum.

Matth.

Hi/panu*

poftcr.comm. ^ sohem.
cum mag. fi a. ea #4th.
Lac. & Icju.
Scorzonerx
Hifpanicx ac
Bolvmicq me¬
minit, eafque
pingit ac Tra¬
gopogonis co-
generes facie,

aitque Hifpanis Scurzoncram fiue Scorzonc-
ram,quod a vipera demorfis,quam iiScurzo vo¬
cant, prxlentaueo remedio auxiliccur. Viperi¬
nam clfe. Is nonputat cllc quemquam qui de ea
ante iplum fcriplcrit : inuentam cllc primum in
Caralonia Hilpanix a quodam feruo Apliro: qui
propinato radicis fucco incolumes Icruabat
quotquot demorli fueranc:primum miflllc lic¬
eam ioh.Odoricuin Melchionum Tr:d. Rcginx
mediciim,paiiib pofl viridem ex Hifpaniis alla¬
tam: Non nuilcopbft tempore copiolam o^Q-cUndnit^
que in BoRcmia nafei compertum cllc : &c. Non nem eJ
dcelfc autem , qui in Hilpania hanc plancam
Chondryllam efle cenfeant:fed borum fententix
non die fublcribcndum.

Cjdnero de hortis T ragopogon peregrinus vel
Hifpanicus dici polle videtur illa herba qux Hif- 7V‘#/‘W*
panis Efcorzonera, hoc eft,Serpentaria dicitur,
quxquc depi&a eft in fine iconum ftirpium Fu- meat.
chlii edit. Antucrpieofi. Tragopogonjs autem
genus clfe momiitCoudcnbcrgius. In Tarraco-
nenli Hifpania[ nunc vocant Cacaloniam] Her¬
ba Mauri cuiufdam indtiftria cognita eft quam
vocant Efcorzoneram. Exiftimanc eandem clfe
quaolim Ptolomcus liberatus fit, vc Cardanus
lib.6. de rerum variet, prodidit, qui Efcorzone,-*
ram vocat.

Lobcl. Icon.Plant.p.55i.& Obfp.298. Scorfo-
nera , Vipcraria.

Cxfalp. p.^iS. Scorzonera de qua Nicolaus
Monardes Hifp. quam multi exiftimanc apud
Diofcoridem Condryllam cllc,fcd magis videtur
ad Tragopogoui genus reducenda.

Camer.horr. Scorzonera floribus fimplicibus
plenis in multis locis Germanix, aquaHif-
panica non alia ratione quam foli Sc Climatis
ratione videtur differre. Aliquot huius differen¬
tias Pannonix & Auftrix peculiares recenfet
Clufius.

Thal.Scorzonera tenuifolia lutea, de quo flirpis
genere varia varii hadenus (latuerunt. Na initib
planca Hifpanica nonnullis dici expie , deinde
Scorzonerx nomen ei acceflit : plurimis in Ger¬
manix locis reperitur. Differentias verb folio¬
rum ratione & florum etiam euidentes obdner,
ira vc altera fit latifolia , altera anguftifolia. Eft:

cyam

C.B.net,

& Scordo
nerd, i
rentin
Locus

Vire»

Dtlor ca-

ftjis

Comitiales

Febres ?£•
hient es.

LIRER

erilm altera fubdulci, aitera amara radice , qua
anridotaria vi magis praedicam elTe exiftimo.

H^c eadem verba Thalli pro fuis recitat C.
Bauli. Phy t. qui procrea male leparare videtur
luam Scorzoneram i. fiue latifoliam iinua-
cam , feu Matchioli Hifpanicam , ab eiufdem
Eoemica,fi?u fua latifolia fecunda. Macthiolus
liquide m has non diftinguit. Non male quidem
G.Bauh.Scorzoneram Serpcntaria quoque,quod
contra venena ferpciirum efficax habeatur , co¬
gnominari po!fe diceretjlcd id ip(i non donandu
quod Scorzoneram & Serpentariam eandem
ftacuat. Serpcntaria nomen de pluribus dicitur
plantis. Tragopogis porro adnumerandas elle
eas plantas, quas vulgb Scorzoncras vocant,ne-
Trwpogi mo eft,vt arbitratur Chifius, qui dubiter. In eo
lolum differre videntur quod illorum radix mi¬
nime fit viuax , contra quam Scorzonerae.

Tabern.Icon.& hift. ScorioneraHifp. Vipc-
raria. Item Scorzonera Germanica. Miror
tantam limilitudinem pidurae Scorzonera: Hi/p.
cum Scorzonera Gcrm.i.fi diucrfaru plantarum.
Oritur montofis locis, praecipue humedis. Ma¬
ius Scorzonera genus duncaxat in Hamburgen-
fi monte Pannoniarinuenit Clufius, quodaloco
ad. nodum herbofo , & arboribus circumfepto.
Bohemicam nafei feribit Matth.in monte quoda
iiluofo3vliginos6quc, no loge a Poggebroc.Scor
10 ner a latifolia fiue Hifpanica ex femine mihi
fcelicirer Montbelgardi prouenit in Horto Ill.E.
C.vbi caulem & femina pertulit, perit interdum
tamen, plantae non ferunt caulem ante tertium
annum: eam etiam habui Lugduni & Gcneurc in
hortis meis, primo anno non ferebat caulelmLu-
gduni florebat Maio,Geneuie lunio.Patauii ob-
ieruaui mele Martio in horto D. Cortufii: Spirq
vidi florentem lunio in cultifli no horto Clarif-
fimi viri D.Tengnadel Atfcflbris.

Tota planta magni elh vius ad magnos morbos
depellendos. Namque praelentaneo remedio ad-
uerlus viperarum caeterorumque venenatorum
morius idulue , ac peftifcros morbos quofeun-
que , tam e foliis , quam e radice fuccus defumi-
tur, praebeturque potandus : Vtilis repolitacon
ferus modo ad vertigines & capitis dolores, ali¬
quoties in hebdomade fumpta. Comitiali¬
bus item ingruente infultu mire affedis fubue-
nit. Cardiacis irem datur 8c vertiginofis. Enim-
ucro commanducata per le radix tnftitiain dif-
carit,hilaritaremque conciliar. Quin etiam la-
<5teus radicis fuccus oculorum aciem acuit.

Tanta eius vis , inquir Manardus , aducrfus
Scorzoncm , vt fi eius lucco tangitur , torpeat
confeftim: fi iniiciatur in os, pereat : manibus eo
fucco illitis concredatur ferpens praedidus fine
periculo : non enim mordet , atque adeo torpe-
fcit, vt femimortuus videatur : qui fuerit idus, fi
comedat de eius radice , aut fuccum foliorum
bibat, confeftim fanatur, fi inflatus iam fuerit ,
d elidet tumor : fedantur dolores, & deliquia : fi
pradumatur antequam momorderit, non fuper-
ueniunt praua fymptomata : bibitur eius fuccus
clarifieatusjvcl per fc vel cum aliis roborantibus
cor, aut veneno rcliftentibus, non folii adScor-
zonis idum fcd & ad Viper^, aliorumque ferpe-
tium: datur cius aqua diftillata ad fcbrcspeftile-
tes & malignas : prouocat enim fudorem mirifi¬
ce, vbi natura hunc motum tentae : confert ad
itielacholias, triftidas & deliquia: milccrur quo¬
que epithematibus cordi conferentibus radices
condita: per multos dies aflumpta: , & aqua prx-
dida' obftrudiones Hepatis & Lienis tollunt :

lOKf

xxiy.

menftmafquepurgationes moliuntur.'

An porro fimilibus facultatibus praeditae fine
bcorzoner? Pannonica quibus celebrem illam
& adeo decantatam Hifpanicam pollere aiunt,
neminem adhuc periculum fecifle arbitratur.

tragqpogonis species, sive scor^

N fonera humilis latifolia»

f a

atiora bre-
__jUioraque
habet folia, qua
Scorzonera
maior Panno¬
nica I. Cluilia
Bupleuro lati¬
folio, fiue Ela-
phobofco Mo*
pclliano non
valde diflimi-
lia , crafliora
tamen tk duri¬
ora , quinque
neruis , feu ve¬
nis per longi¬
tudinem excur¬
rentibus , di-
ftinda , caeru-
f lei quodamo-
do viridi per-
n v • mixti coloris,

gultu vero aliquantulfim amaro & feruido: cauln
inter haec allii rgit gracilis , pedalis altitudinis*
Itriatus, raris lotiis leptus, cui infidet // i fuperi-
ori limilis, luteus, magnas: quo marcido nafei-
tur in calycibus femen oblogum, alpcrum,Trago-
pogofimilcjfid minus, iji villos i materia alba
lat jus : racltx pollicaris eft craflicudims , inter¬
dum maior, longa, nigro, rugosoqne cortice te¬
cta , incus alba, quae confrada ladeo fucco ma¬
nat, fuccclLi temporis flauclcentc , fuperiore
parte, hirfuta vcluti caefarie donata eft>&: in plu^
ra capita plerumque cxtubcrac, cx quibus folia,
prodeunt.

C.Bauh.Phyc.Scorzoncraj.fiue latifolia ncr-
uofa,Clufio humilis latifolia.

Hanc Ciuf. in monte Badcnfibus thermis im-
minence , vicinifque aliis loci«> obleruauic in
Aufida.

Dcfcripfif

TRAGOPOGON1S SPECIES SIVE SCOR-
zonera humilis anguftifolia.

Irmatur

JT haec crafsa
radice longa,
nigro , denlo,
rugofo corti¬
ce praedita, la-
«ac°A fucco Defcripti»
plena, quae no-
nunquam fu¬
periore parre
in plura capi¬
ta , quemad¬
modum prae¬
cedens , extu¬
berat , cralfi-
tudine mini¬
mi digiti (no-
uellaium pia¬
tarum inftar)
villosa : ex
quibus mulca
V u u u 4

L

HISTORIA PLANTA RVM»

nafcuntur folia Tragopogoflmilia, firmiora ta- i
xnen> brcuiora » &ciufdem , cum prxccden-
:is foliis coloris : inter ea excrcfcit humilis, pal¬
mum vix excedens c«u//.>,aliquoc breuibus folio¬
lis feptus, cauus > flor em in lummo faftigio ferens
fiauum , alteri fere fimilcm : femen deinde in
longioribus caliculis, Scorlonerx Hilpanicx fe¬
mini par, minus tamen , quod maturitate _, le-
uiflimo aurx flatu excutitur , & cius arbitrio
fertur.

C.Bauh.phyt. Scorzonera.4. flue anguftifoli^
prima.

locus & Hxc&fcquens florent Aprili & Maio: le-
Tcmf us. men interdum Maio, aut fub iunii initium ma-
turefeir.

Meminit etiam Cluflus Scorzonerx humilis
fibrofa radice qux illi 4. C.Bauhino verb quinta

dicitur.

TRAGOPOGONIS SPECIES SIVE
Scorfonera maior anguftifolia
fubcxrulco flore.

radice , fo¬
liis, caule gc- Defcripcfc
niculato,fiini-
lis eft reliquis
Tragopogi
generibus,nili
gracilior ( au. -
lis eft, radix
renuis, folium
anguftius »flos
autem luteus
maxime dif-
crepat, & qui
fpicatim coa-
ceruatus fit.

C.Bauhin.
phyt. pag-5S«-

Tragopogum
4. flue Ipica-
tum luteum.

F Rcquc nt ia
huic firnt
folia y longa,
Tragopogi lo¬
liis minora 8c
anguftiora,in-
rcr qux cubi¬
talis allurgit
caulis , cauus
quidem ille,
led firmus,du-
rus,viridis,ali-
quot oblongis
foliis feptus,
& fuprema
parte in binos
aut plures ra¬
mulos diuifus,
ferentes in 16-
gioribus caly¬
cibus florem
Scorfoncrx
Anguftifolix
floribus non diflimilem, nifi quod paulo minor
flt,&; coloris ex cxrulco purpurafccnris,iucundi
odoris , paftillorum c benzoino confedorum
nidorem quodammodo xmulantis , fed fu-
<72 cis admodum: fena deinde, odona, aut plu-
11 in Angulis calycibus femina, Scorfonerx femi¬
num xmula, qux matura, cum fuo pappo k ven¬
to excutiuntur : radix Angularis , minimi digiti
crallitudinem xquat, dcnloquc , foris nigrican-
rc,& nigofo conice obduda, fuprema parte hir-
1'uta, & villofa, qux vulnerata, Auccum cxftillae
initio ladcum, deinde fuluefeentem , guftu pri¬
mum gummofo,poftea aliquantulem acti : viuax
efl, vtteliquarum radices, vetuftacc craflior eua-
dens, & fuperiore parte in plura capita fubinde
extuberans.

Cluf. Pannon. p.^59. Scorfoncra Pannonica
5. HiiE.pofl.lib.5-p.159- Scorfonera anguftifolia
elatior panuon.f. Scorfonera maior angufti-
folia cxrulco flore.

C.Bauh. Phyt. p^jS.Scorzoncra 6. flue angu¬
ftifolia fubcxrulca.

TRAGOPOGON SPICATVS
tenui folius

Ragopogon lpicatus Hiftor. Lugdunenfls,

VIRGA AVREA VVLGARIS
latifolia.

GEnicula- Defcn-pu?

tim hu¬
ius incedit ra-
dtx, oblique
per terram a-
da:fufca, fre¬
quentes di¬
mittens fibras
albicances,fa-
pore aromati¬
co : caules re¬
di & rigidi,
duos aut tres
circiter cubi¬
cos altflftriati,
fubhirfuti,
medulla fon-
gofa fardi: fo¬
lia cum a ra¬
dice, tum in
caule , Sc hxc
quidem alter¬
narim, longis pediculis appenfa , interdum nul¬
lis aut perquam breuibus donata , quorum qux
ima fune , palmum fere lata cxiftunt,duos circi¬
ter longa, fuperioxa minora, acrouirentia, vera-
que hirfuta & per ambitum ferrata -.flores y tum
in fummo caule tum pediculis peculiaribus cx
foliorum alis exortis,frequentes infident, Doria:
vocatx floribus limilcs, lutei , magnam partem
ftaminei, in pappos cuanefcentes.

Virgam auream vulgarem latifoliam multi
Solidaginem Sarraccnicam , jjdbmfcfi tt>unb-
Fraut/ appellant. An autem hxc vera fit Solh-
dago Sarracenica alfererc non vult Matthiolus.

Is in poft. comm.ltal.«Sc Lat. cum magn.fig.quam
vulgo Virgam auream vocant Herbam ludaicara
&c Paganam cognominat , aitque eius flores
lionciTc fimiles Camomilhc , vr Fuchfius in fuo
herbario pinxerit. Negat praeterea efle vllo mo¬
do Sidcricin primam. Non exiftimo ego Mac-
thiolum r.ouiire diferimen inter Solidaginem *
Sarraccnicam & Virgam auream:reprchendit fi¬
guram Fuchfii,quum tamen planta quam pingit,
ei nota non fle. prxterca eius figura, quod folia
attinet minus probanda videtur: xnericb dixit fe

nolle

LIBER

nolle n (Terere , er, fir veri Solidago Sariacenica.

Virga aurea,mqmt Gefn. de hortis, vulgo ab
T cir Isalis dicta, no. ninarura Fucllfio Soljdago Sar-
vcj' *"■ racenica ( latifolia, vc ab ipfo nobis pratentibus
appellabatur:) Verum prxccprori Fuchfio liac in
parte ailentiri non poflimi,quiim lix dux plance
non parum differant.

Hift.Lugd p.1a7r. Virga aurea Matthioli. Ite:
Virga aurea Dodon.ri.' Dux figurat eiufdem
plantat.

C.Bauh.Pliyt. Virga aurea r. fiuc anguftifolia.
H^c flepe flue crenis vel f iltcin minus colpicuis,
aliquando folia circum minutiflime ferrata : fo¬
liis oblongis,: liquando fubrotundis.

Nomina yirgie aurea- hmc planta nomen inde accepit,
quod ramuli floribus grauidi, auricolorcm vir¬
gulam referant. Belg.ttinibc rontie. Gall. Verge
'dat. Sunt qui Leucpgraphiu lflinii autument.
Solidago ScConfolida ab aliis a vinbusdcnomi -
natur.

Locur & Copiose proucnicntem vidi Gencux. Bafi-
trmpLts lea: cum cilem obferuaui copiose florentem
Odtobri in monte Mouicts, ec 111 monte prope
Xmiijacf , menfe ctiain Augufto florentem m
niontepfopc Lcurach.

VIRGA AVREA SIVE SOLIDAGO SAR-
taccilica laiifoliaferrata.

Dcfcripdo

s . 1

l! Lued.

90 1.

Z»frr. G

B.itih,

TRiplo
latiora
huic quiim
iim di,dx/tj-
lia, longiora,
exteroqui fi-
milia, perin¬
de vt caules
ramique : at
veiro flores lu¬
tei , pappofi
non fccudum
ramulos fpi-
cati,fed fum-
mis extre-
rmfquc vm-
bellam quo¬
dammodo ef¬
figiantes hx-
renr.

Hift.Lugd.
p.1271. Con-

folida Sarraccnica maior: item p.1273. Virga au¬
rea alcera Lobelii. Duas figuras vniusftirpis exi-
ftimo duobus diuerfis capitibus deferiptas.

Calp.Bauhin. Phy t. Virga aurea j.fiue latifolia
/errata : Reperi in monte Rofbcrg prope
iTtafimunficr fiorentem Odobri : Frater Calp.
Bauh.in Baltleenfi monte iTluncbcfifrcin.

VIRGA AVREA ANGVSTIFOLIA SER-
rata , liue SolidagoSarraccnica.

Virgam auream anguftifoliam hanc voco ,
ad alterius differentiam qux foliis latiorib9
prxditaeft: quarum vtraquea Virga aurea vul¬
gari diucrfa eft. Hxc itaque, de qua nobis fer¬
ino, bicubitalis Sc tricubitalis cft,’ caulibus ftriaris,
glabris: ex Quibus ihcvnatim folia nafcuntur pal-
muin & fefquipalinum longa , vnciam vnam
dnas lata 3 fimilia fere foliis Salicis aurreu-

xxiv.

latx, Dorix indar per ambitum crenara, fcd te-
nu iora,gIabra, non hirfuta vt in vulgari, faporc
quodam aromatico prxdita, calidi ufcufo : //ores
non fecundum caulem , vt in Virga aurea vulga¬
ri, fed extremis furculis vt in Doria,vt vmbeilam
quodammodo mentiantur, lutei, foliis Jongiuf-
culis , ternis
vel quaternis
conflantes, fta-
mijiibus in Defcriptio
pappos refol-
uendis mediu
obtinentibus.

Trago , Do-
don. Sc Fuch¬
fio, Herba for¬
tis, quibufdam
Herba fortis, Herb* fori
quibufdam c- *“■ ...
tiam Cartafila-
go & Fi Ligo ,
cuin , inquit
Fuchfius Car-
tnphylax dice-
dum e liet cu¬
ius nec deferi-
ptioifti conue-
hit.

C.Bauhin. Phy t..eft Virga aurea 4. fiuc angu- virga au-
ftifolia ferrata cuius aliam adhuc fpeciem elle reu
afferit longibribus foliis. fiifolsafer-

H.Lugd.p.ii7o.Confolidafiiie Solidago Sar-
racenita i conilingendis vulnerum labris a Sar- Herba for-
racenis & Tureis ira dida : Herba fortis Gall. tis.
Confoulde & ConlolidcSarrazinc. Duas figuras Lugd,
habet, vni titulus SolidagoSarraccnica Fucnfii > not'
alteri Solidago Sarraeenica Lobelii.

A me collcda eft in monte Rofberg prope
Mafmunftcr,&: plantara in Horto Ill.E.C.florcns
Septembri, ac etiam Odobri.

VIRGA! AVRE/E SIVE SOLIDAGINI
anguftifolix affinis Lingua auis
Dalechampii.

Lingua ma
ior duo¬
rum aut trium Defcrijmo
eft cubitoru,
caule ftriato,
cauo ,per que
ex longis in-
teruallis al¬
ternata folia
Solidaginis
Sarracenicx
non miiltuna
abfimilia, fine
pediculis ad-
naca, palmum
aut fcfquipal-
miim longa,
fem unciam
circiter lata i
in ambitu fer-

rata,m acutu
mucrone defi-
nenria,& fubrus vcluti tomento oblita : fupre-
mus caulis in furculos crebros diducitur , atque
hi rurfiim in pediculos , in quibus flores lutei So-
lidaginis Sarracenicx.

1064

HISTORlvE PLANTARVM-

linguam*- H.Lugd.p.i057.Linguamaior.Camcratio in-

torH Lugd. ter icones Harcyniarum ftirpium tol.5. Conyza
^,e.,\Urra- maxima ferracifolia.

Zfol. L*m. An Lob.Icon.Plant.p.547. Conyza Hclcnids
follis liciniaris ? Gefn.hort. Conyzq aquaticae
ipccics. Thal.Conyza aquatica maxima ferra-
ti folia. C.Bauh.phyt. Conyza iz.fiuc paluftris
ferracifolia.

locus & Non placet a Dalcchampio reponi inter Ra-
Temper. nunculi genera cu quibus nihil commune habet.

Ante triginta annos planta: caulem cum foliis
non floridum repofui,vbi collegerim non recor¬
dor. Siccam etiam habui a Richncro.

ALISMA SIVE DAMASONIVM
Veteribus.

Ax/c-^st, quod alii A* axi uv, alii &cLudL7ffd?iov»z\ii
/Hy.vgf*9 alii ?.£gg/ vocant , tcftc Diolcoridc,
'ron. Lyw. £0|ja [iabet firailia, anguftiora tamen

Sc ad terram deflexa: Caulis eft cubito altior, ha¬
bes capitula thyrli fpecie, (quidam 6jt{uoHcA»,) flo¬
res funt tenues, albi , fubpallidi , radices ulkav0(
tenues , odorata:, acres, iubpingues:
Amat locos aquofos. Radix drachma: vnius aut
duarum pondere pota cum vino , commoda cil
his qui Leporem marinum vorarunt , Sc quos
Rana rubeta momordit, & qiti Opium haulcruc.
Item ad torlioncs [ s-cI-m ] Sc dylenteriam, tum
per fc, tum cutn pari Dauco pota. Conuenit e-
tiam conuullis Sc ad vtcri attedtiones. Aripla
heiba alnum liftit , Sc fertus rtducit,& impolita
tumores (e /dnuura.) mitigat.

Meminit & Plinius lib.25.cap.io.Alifmatis &
quidem duplicistalterius laciniolis anguftis lo¬
liis, alterius maioribus loliis, vrriuique in iyluis,
extera qua: habet funt Diofcoridea. Eius in cal¬
culo expellendo vires fe calu expertum cllc tra¬
dit Galenus, in dyfenteria autem minime.

Dc Alifmate fiue Damofonio , magna inter
Aequiuoca Pudores controucrfia ; aliis Plantaginem : aliis
Calceolum Marix, aliis Digitalem : aliis Men¬
tham gnecam : aliis Auriculam vrli,akis Primu¬
lam veris, aliis Bifolium maius Sc minus: aliis
Plantaginem aquaticam: aliis Saporiarianr.aliis
Lilium' conuallium: aliis Halymum : aliis Ellc-
borinen: aliis Collum hortenlem > aliis Alifma
Monfpelicnhum,liuc Doriam dc qua iam : aliis
aliam plantam ftatucntibils.

ALISMA MONSPELIENS1VM
fiue Doria.

OBlique fertur t.t^/x,crafiltudinc digitali, al¬
ba, multas longas ab inferiore parce libras
dimittens, concaua,vbi in c<*«/mexcreuit,fapo-
rc aromatico & amaro , caulis trium auc qua-
tuor cubitorum eft: altitudine i redtls, fimplex,
concauus: cui alternarim fmepcdiculo/v//4 ad-
nafcuntur , Lepidii foliis accedentia , non
ncruofavt funt Plantaginis aquatica: , quibus c-
riam funt longiora , acuta, crcnata, pinguia, prio-
ia folia habent aliquid fimile cum plantagine a-
quatica , non tamen funt ita lata,nec neruos fe¬
cundum longitudinem habent, cum pediculis
funt cubitalia. Suntlapoie Angclicx aromatico,
fedremilTiore,amaro : caul s faitigiiun in ali¬
quot diuiditur furculos,qni fljres fuitinent Iaco-
bxx luteos, led minus foliofos,in pappes abeun¬
tes. Sculptor nofter male pro ferraturis vcluti
pilos in icone noftrademonftrar.

Gcfn.hort.p. r

\r r Synonyma
28 Virga au- *

rea, forte Pana¬
ces Chironium
cui Lapathi fo¬
lium tribui¬
tur, nifi id po¬
tius Doria circa
Monfpelium di-
da fit.

An Lobel. Sc
Pena Aduerf.p-
124. Norboncn-
fium Dorea qua-
fi aurea , quam
perperam Doria
vocant : ncuti-
quamDorix du¬
ci rrircmu,quafi
exoticx huius
repertx laudem
vere allerut her¬
barii quidam. An Theophr.Panax Chironium
Se Plinii Pharnaceum. Figura Aduerl. non pla¬
cet.- Lobel.Obl.p^S.Ic.planr p.297-Hcrba Do-
ria.Item Icon.plant.p.277. Herba Doria Narbo-
nenlis.

Camcrhort. Dorcx herba veraque maior Sc
minor ad Confolidam auream accedens.

H.Lugd.p.u7j.Dorea liuc Herba aurea Nar-
bonenfium Penx , vulgo L'herbe Dorec. Item Li¬
monium aliud.

C.Bauh.phyt. Virga aurea 1. fiue maior, vel
Doria, id eft, aurea.

Alifma fiue Damafonium quod quidam Mon-
fpel.diiudicam, habeo in in horto lll.E.C.viua- Locuj &
ci radice quod floret Iulio Sc Augufto , femen 1 ^'Fu¬
maturum Septembri ; Vidi etiam Monfpelii Ma-
‘io florentem ad fluuii ripam prope Caftel-
ncuf : vr Sc Patauii: Tiguri florentem Iunio in
horto D.Gefneti qui Doriam appellabat. Fcrra-
rix in horto monafterii S. Dominici.

TRIPOL1VM MA1VS ET MINVS

TRipolium

vocat ho- Dcfaiptio
dic quidam
herbam mari¬
timam, cubita¬
lem Sc fefqui-
cubitalem, ra¬
dice fibrofa hq-
reutem : filia
ad Limonii
maioris foli3
accedunt, ftri-
diora , logitu-
dinc fere pa¬
ria, neruis re¬
dis Plantagi-
neis donata,
glabra , nullo
ordine per ra¬
mos crefcen-
tia: caulis fa-
ftisium ramo-

fu id fleres gerit furculorum extremis hxrentcs,
purpureos cxruleofue,cui in pappos euanefcunr.
Tripoliura , [ait Diolc.] folia habet Ifatis , arta-

LIBER

men craffiora : caulem palmarem & fupcrna
parce diuifum. Eius flos ccr dic colorem muta¬
re perhibetur, [Id heri polle, inquiunt Lobel. &
Pen. in Adu. iubet credere, 'cum videamus e na¬
tura: officina multo mirabiliora euenire:] itavt
mane candidus , meridie purpureus, vefperipu-
niceus afpiciatur. Radix cll alba , odorata, cali¬
di guftus.

Vltx.kallu-

eiaaiur.

Non ejl
Turbich

b tofc.f*-
bnlolHS

Rcperio
( Matth. ver¬
ba fune) in hi-
floria Tripo -
lii non parum
hallucinatum
eiTe Plinium
libro 21.cap.7i
vbi turpiter
Tripolium cu
polio herba
confundit , a-
deo vt aflerc-
rc non dubi-
tauerit , po¬
lium ter in ■
die foliorum
mutare colo¬
rem. Id quod
de Tripolii
floribus tra¬
didere tum
Diofcoridcs ,

tum Antiquorum reliqui.

7? /710 a./w j inquit Dodon. gall. vocatur Latine
Tripolium , Arabice Serapioni capite 350. i
Turbich > fed non ell Turbith Mcfue aut j
Auicenuz , quidam vocant C amomille bleue i.
vel Marguerite bleue , qua: tamen nomina non
COnuertiunt. Fabulofuin cfl [ ait eciam quod a
Diofcor. adferibitur, tradi nempe vno die ter
colorem floris cius mutari : & mane album, me¬
ridie purptircum , vefpcri <poiv/ x*V> ideft,pha;-
niceuin. Sed tamen tres florum colores vno dic

reperiri polle, veritati haud repugnat. Nam cum
flores omnes, non flmul, fed particulatim Sc feri-
fim perficiantur, tres facile contingit florum co¬
lores obferuari : incipientium nempe, comple¬
torum , & deficientium. Nondum patentes aut
completi fubpurpurei funt: perfe&i patentefque,
quales Icripnmus : deficientes papporum candi¬
dam oflentant lanuginem.

Camer.hort: Tripolium & Lobelio dcpiflum.
C.Bauh.Phyt. Tripoliiim i.fiue maius. Item Tri¬
polium 2.fiue minus. Nafcitiir, inquit Diofcor.
apud Doddna:u, Tripolium locis maritimis, qua:
vnda alluit , reccdenfque demittit. Ac talibus
quidem in Belgii quibuldam maritimis noftrum
reperitur : vt in Zelandix infulis. Neque vide¬
licet in mari, neque in ficco, fed locis, qua: a:fiu-
ans mare allidit, recedens, refluens, retroqiic
commeans deferit. Tranllatiim ad hortos diu¬
tine viget , fed luxurians grandefeit , & in fibras
radices commutat. yEftiuis menflbus flores fa¬
cit. Scatent Mc, tefle Lobelio , Narbonica &
Anglica littora& fluminum crepidines , quas
refluxus & maris teftus irtundant, vbi ferme nul¬
la alia herba comparet. Frequens in littore Ve¬
neto.

Tempera. Tripolii radix, vti Galenus ait, guftanti acris
eft, & facultate calida in tertio exceflii. Diofco-
'sicjudm rides radicem in vino potam duarum drachmaru
irinam pondere per aluum aquam ducere refert: item-
quevrinam. Conciditur etiam ad alexipharma-

xxiv -e,

ca.fiue venenis l-efiftcntia oieJicuncnta.

Caeteribn Tripolium , Turbich Serapionic.
radix alnum non ciet decodlo & fucco pota ait Lcl.rtd,,,?
Lbbclius. Sed ego cum non inrelligo, Si Tripo-
lium quod exhibcr.aluum non cit non erit Diot-
cor. Tripolium quod ® £y«.

EVPATOR1VM ADVLTER1NVM.
Car. XIII.

A Qua,

A. ripas

Defcypud

riarunl
ripas ac¬
colit adulteri¬
num Eupato¬
rium , inflgni
proceritate
duum, trium,
aiit plurium
cubitorum al¬
titudine glif-
cens , caule rc-
flo, tereti, to¬
men tofo & in
viridi purpu-
rantejmediilla
alba pleno ,
gratum dc a-
romaticum
odorem , cum
inciditur Spi¬
rante, multis
alis concauo -
folia per intcrualla difponutur,fed ex eodem ccu
genicula plura exeunt in vnum pediculum coc-
untia,veluti in Cannabe, cuius foliis fimiliafunc
fatis, oblonga, acuminata, per ambitum ferrata,
pilo:a, fapore amaro : florei in mufeariis glome¬
rati, meris fere ftaminulis conflantes, , ex albo
purpurafcunr, in pappos tandem faceflentes. Ra¬
dix fubcft hbrofa, alba, non abfimili Cum foliis
guflu.

Trago Herba S.Kunigundis dicitur , quam Huba^.
Officinae haflenus pro Eupatorio non line erro- K unigun-
re vfurparunt. d,t-

Dodon. Gal.Pfcudohepatonum mas ,Euparoirc pfeujel \]f
baflardmafle : in officinis non fine magno erro- p,ltor,
re pro Eupltorio vfarpatum : Dodlis rccentiori-
bus Euparorium aquaticum, aut adulterinum,
Bclg.(fonin0l)i5rmccru)?t/^erp; claucren *clH**‘

LFcnscruyt mannefm. Dod. lat.in fol. Vulga¬
re fiue adulterinum Hcpatorium vulgi. Eupato¬
riam nonnullorum , Eupatoriam adulterinum
Fuchfii , Cannabina plero tiiinquc £ finnlitudme Cannabi.
Foliorum Cannabis,TerzolaBapcifla: Sardi exi- »* mulus
liimata. Ter^tU

Lobcl.Aducrf. pag.127. Aquatica Cannabina
Eupatorium diela mas, quod permulti Pharma- aquatici.
copcei, Bclgx praTertim, Eupatorium Auicenns
foliis Cannabinis proditum vocitant. Obfcru.
pag.iS4.&: 285.Canriabina aquatica planta , Eu¬
patorium difla , Officinis Gallia: Eupatorium
cannabinitm. Officinis Belgii perperam Eupato- E*?at-cart'
lium Graecorum. Icon. Plant.p. 528. Cannaoi-
na aquatica, fiuc Eupatorium mas.

Amato in Diofcor. Hb.3. cnarr. 16;. Cannabis
filu.& non, vt multi rentur, Eupatorium. Item Cannaba'.
lib.4.cnarr.44.Eupatoriiim Auicenna: , quod ait
falso Ruellium apud Diofcoridem Hydropiper
elfe credere.

Merito Cord.in Dipfcor. lib-2.Cap.191. Ruel¬
lium i veritate aberrafle fcribit,qubd falso voci¬
tatum Eupatorium Hydropiper elle iudicet. A-
dolph. Occo in pharm. Eupatorium Auicenn»

_

«.r

tufM. A-
titc. Matrh.

Eupat A-
rubum.

pfeudohe-
p at. mas.
Lupator.
Ause
■non dide¬
tur cjfe.

Vires l
Tempcr.

**«« HISTORIAE

(ita quoque vocat Rob. Conftant. apud Amat.)
Kunigundis herba & Origanum aquaticum.
Caftor.Durant. p.ryy.Eupatorium vulgare Se A-
uicennx, iis in fine herbarii aliam habet figuram
qua: melius placet. Anguill.epift.i4.Eupatorium
Auicennar non verum.

Matth.in prior.comm.Lat. Eupatorium Atii-
cenna: inlcribit : Euchar.Roeflin. Eupatorium. !
Harchio in Ono. pag.jS. Eupatorium Auicennx, |
foliis Cannabinis. Monach.in Mcf.dift.6.cenf. j
189. Pfeudo Icu Adulterinum Eupatorium.

Fufch.hift.Euparorium adulterinum, Ettpahire
des Arabes. Dccompol.mcdic.Eupatorium alte¬
rum, Eupatorium Auiccnnre, quod pro vero &
GrarcorumEuparorio vfurpari non debet: fed co
vtendum vbi Sepl.ifiarii Auiccnna: medicamen¬
ta conftruunt. Cxfalp. Eupatorium vulgo, Tha-
lio pag.85. Pfcudohcpatovium mas , fcuHcpa-
torium Auicenns quorundam : Camer.hort.Eu-
patoriu.n Auicennarfiuc aquaticum.

H.Lugd.p.io-Tj. Eupatorium vulgare , quod
vero Diokoridis Eupatorio fere omnes fubfti-
tuunt, non rei ignoratione, fcd maiorum virium
obferuatione, experientia du&i , quas etiam
ipfa alpcCfu inlignis planta, foliorum amaritu¬
dine Se odoris prorftantia, fatis prx fc fert. Igitur
propter amicas hepati vires , torte & ob lolia
Eupatorium vocaucrunt , verius Pfcudocupa-
tonum dicendum.

C.Bauh.phyt. Eupatorium 1. ( 2. apud Matth.)
fiuc cannabinum.Tabcrn.HerbaS.Kunigundis.
Schvv. Eupatorium adulterinum. Origanum pa-
luftrc. Cannabina aquatica: Circa ferobium , ti-
uulorum , ac ibgnantium aquarum margines*
fluuiorum ripas , aliifquevliginolis , lubiude Se
in veteribus ac humentibus muris nafeitur : A-
mataquofa & vicina aquis loca,non tamen riga¬
ri omnino poftulat.Iulio Se Augufto floret ac vi¬
get : radix reftibilis eft 5 fcd caules fol aque hyc-
me intercidunt. Obfcruaui varijs in locis, vt
Lugduni, Gencure,Monlpclij,Baliles, Se Mont-
belgardi.

i Herba viribus infignis ; quamuis ab Anti¬
quis filentio fuerit prajtcrmifla. Amarican¬
tis quidem eft guftus , odoris non minus ta¬
men fuauis,quam Agrimonia odorata, cui viri¬
bus proxime accedit, ac nonnullis in afteCtibus
e-xcellentior eft. Obefa: nimis naris erant, te-

PLANTARVM.

ftc Lobeho.qui foetere eam di&itabanr. Radicu
minorum feu fibrarum cius incitarum pugillus
in vino dcco6his,co'atus & potus, Gcfucro per
per horam poft,aluum femel mouit, poftea vero
vomitum duodecies fere cum magno labore : itt
vt Ellebori albi inftar purget , fed longe facilius
Se tutius , profuit lane plurimum, magna pitui¬
ta: copia euacuara. Guftu vehementer amara
eft, inquit Fuchfius, vt calidam & ficcam cllein
fecundo ordine aut in medio tertii non (it du¬
bium. Haud dubie hxc herba aftergit, cxpurg.it-
que, &: qua: in venis eftcrafliticm incidit: Potcft
obftruttiones iecoris Se lienis aliarumque par¬
tium corporis foluerc. Hic frutex , ptafertim

in flore, vulnera &: vlcera fanandi vires obtinet.
Argcntinir, autorc Trago , in pecoribus tantum
curandis vfurpatur. Certum eft vino decoram
herbam aut aquam deftillatam vitiis internorum
membrorum vtiiiftimam : Sulhtu herbs ficcat^
venenata animalia lugantur. Aiunt ceruos telis
larfos remedia ex hac herba petere. Pfcudo-
Eupatorium , vt apud Matthiol.& H.Lugd.legi-
tur, calido ficcoquc eft temperamento : calfacic,
tenuat, abftcrgit,incidir, aperit. Ex recentibus
foliis contufis fnccus exprimitur , Se infolatus
cogitur in paftillos, quorum frequens in medica- Sucus.
mentis vfus. Confert maxime ciufdcm deco¬
ctum, aut epotus fuccus iocinoris doloribus Se Decorum.
aliis eiufdem affcCtibus ab oftruCtione ortis.

Quare vtiliter propinatur hydropicis ob- .

ftruCtionibus vexatis. Datur quoque fuccus ad * 1
ventriculi apoftemata a frigiditate nata, quibus
etiam prodeft herba exterius illita. Foliorum
dccoCtum auxiliatur diuternis, prxfertim pitui- Febres dia*
tofis , febribus ab oftruCtionc prouenientibus. tum*.
Idem vrinas Se menfes pellit : fcabiem pruritu. n- MenJeu
que fanat cum fumaria decoCtum ex caprino fc-
ro:fcd fuccus validior cft,qui potus elephantiafi . , ,
incipienti medetur. Flores illiti vulnera reccn-
tia & vlcera fanant. Datur idem vtiliter pecori- vulnera.
bus tuflientibus Se anhelofis equis, quorum etia Vlcera,
dolores finit. Succus binum obolorum ponde- r“*rd-
re in catapotiis deuoratus inteftinorum vermes
necat. Idem recens cxprcflusillinitur commo¬
de ex aceto & falc aduerlus Icabiem. Addi feri-
bitur a Schvvenckfcldio balneis ad vreri affe-
dus,&lixiuiisaducrfusinueteratos capitis do¬
lores.

FINIS LIBRI VIGESIMI QVART1.

Def criptio

APPENDIX AD ALIQVOS TOMI II. HISTORIA PLANTARVM LIBROS ,off7
_ ' - ali ‘«[‘■-■hl'' -x-m. _ , nu quim m ramorum extremis, medii inter Mal-

ALCEA TENVIFOLIA CRISPA. i repentis & ere** flores, purpu-

1 ralcentes, e quinquefoliiscompofiii , i cal/ce

A Vulga ri magno quem companit duplex foliorum acumi-

A I ru»i in I Darnm m o A«. AA1, —a _ 1 / -

Synort.

Maltta
quem*
■Dens leonis

Q..B. not.

Schtt. re-
frehen.

LocUS &
Tempus.

differt , quod
folium habeat
tenuiffime in
creberrimas la¬
cinias tenues,
crifpas diuisu 'y
ahoqui folio
alterius Alcex
par. Flos pur¬
pureus magn9,
conuenit cum
orbiculata fe¬
minum fubfe-
quentium pla¬
centa. An fo-
liusnaturx Iu¬
lus : 8c an ex
eodem femine
proucniat prx-

cedens & hxc confiderandum ?

Lonic. Maluaquetna , Dens Leoniis,.fclr),'f$/
Hotvcnsan. Ryftin Dtofc.Alcea altera, fegmen-
tis profundioribus laciniata. Camer. hort. &
Hort. Lufit. Alcea tenuifolia folio crifpo.

An Cxfilp. Alcea quxdam pariiain (yluis,
quam ad Cannabin Tylueflrem reduci pofTe pu¬
tat ? An Cordo in Syiu.obf. Alcea tenuifftmis
foliis ?

C. Bauh. phyt. Alcea tenuifolia Camerario.
Has ego non duas ftatuo fpecies , fed tantum v-
nam.

Schvv. Malua fylu. feu Querna, Dens Leonis,
pappcln/fahy0. Eodem cum priori loco
natali, folummodb differens quod fub Quercu^
bus nafcatur. Schvv. praue iudicat,a!iud difcri-
men in deferiptione offendi.

Colledam eundo Beffordiam Montbelgardo ,
plantaui in horto 111. E. C. obferuaui etiam circa
S.Cofmumin Suntgouia : Frequens etiam in
Harcinia fylua & apud Rhenum.

cj ^ - — luxiuiuiu acu

— «.Aicxa in 1 natorum afperorum piloforumque agmen , in
co potiflimum quo (uccedit orbiculata fiminun nigricantium
placenta.

Hift.Logd. Alcea villofa.C.BaBh.Phyt. Alcea 5.

fiue hirfuta. JlceahsrJ**

Valcrandus Dourez^qlio primum habiti pia¬
tam vocabat Alceam montanam. Data mihi Ar- Locu*.
gentinx ab Agerio 1595, vbi audio i‘n viciniapro-
uenire. Copiofam obferuaim & collegit Generi.

He n r . Ch eri e ru s i n v i n e t i s ci rea M o n (pe 1 itim , E c-

cioribus prxfertim & in collem fubfqualidum c-
latis.

j ALCEA PANNONICA CAMERARIO.

ALcea Pannonica cuius femen communica- Dcr“1P“'M
uit Olufius, minutius vulgari, plantaipfa
foliis primum exit nullam diuifuram ha-
I bentibus, rotundis, crena tis , poftea in caulem af-
1 lurgens magis laciniata profert. HaicCamera-
rius.

An Alcex genus tertium Clufio?

| Huius figuram non inuenio apudCamerarium,
j nec in poftr.Hifi.Clufius meminit. C.Bauh.Phyt,

1 Alcea aJiue Pannonica.

i

ALCEA AMPLISSIMO FOLIO
laciniato.

t)efcriptio

ALCEA VILLOSA.

A Lee* vil-
lofx no¬
men dedit de-
fus ille villus
jigidiufculus &
afperquo tota
planta horret.
Rami palmares
aut dodranta-
lesjteretes, hir¬
ti, multi, ex ra¬
dice fimplicc ,
gracili,palmari,
fUtim exoriu-
tur. Fulta par-
ua, plerumque
profunde in
tres licinias
ferratas dif-
fcdfa , lanugi-
nofa. Flores ca
ex loliorum fi¬
li

Mlfit nobis Dete*tio
frater C.

Bauhinus Al¬
ceam pulchram
folio ampliffimo
maniis expanfx
fere magnitudi¬
ne, in magnas
partes diuifo,
glabro, in pedi¬
culis tamen pili
aliqui tenuiores
quam in vulga¬
ri, fi bene iudi-
camus ex Cicci ,
flos etiam quem
mifit feparatfj,

fi eiufdem pian¬
te eft,quod no¬
bis perfuade-
m.us, pediculo
efl tenuiore

l- j quam in vulga-

h’jC longiore vnqiarum trium, folia floris qualia
vulgari: calycis foliola minora, & miniis birlilta.

malva:

indica:

genus.

FORTE

IJX prima nauigationeinlauam^ Batau/s alla-T
vtus eft Clufio [ Exot.lib.a.cap. 1^. decimus o-
AauusjfimSlns fubrotundxin plano formx, vn-Qefcrjp'£{0
cialis fere , nigro aut fubfufco & lxui cortice te- '

&us > in quinque partes diuifo, fub quo latebat
cartiHglnofiis alius cortcx,inxqualis & afper,ex~

X x x x

cleus certi manducatus ,
quid piam prqbcbat.

historiae

tuberans ea par¬
te qua fupenor
cortex diuifiis,
continens in fin-
gulis loculis tu-
mefcentibus qua¬
terna aut quina
grana Alcex &-

gyptii granorum
magnitudine, 16-
giora tamen , &
infima parte qua
cortici adh e fetant
auguftiora , nu¬
cleum exalbida
tunica te&um in¬
tus vero fubuiri-
dem,ccntinentia,
'nullo manifefto

faporepriditum.

An Malux ali¬
quod genus? nu-
lentum Sc vifeofum

ALCEA soliseqva

Veneta.

MVLTIS

PLANTARVM.

Noftra quoque figura qua: erat iam fculptanoh
placet.

Ouamuis quidam hanc Italicam & Venetam
dicant, tamen nulpiam meminimus,amnt LobA
Pena m Adu.in Italia,nedum Venetiis,niii hortis
vidillc. Admodum rudts eft Commentator, qui Matth.not.
Ruti folia huicelle contendit: imponit dum huic
vires Opii afferit. Lobel.Obf. & Ic. Plant.Alcea
peregrina Solifequa. Alcea vcficanaDodonxo, £rr5r
perperam HypeCou Matth. Alcea Veneta Tragi- rumium

Matth.inDiofcor.Hypecoum.Grxc.v^^oy.Ital-
Hj fpecoo.

'Camer.adMatth.Hypecoon Matthioli) alii Al-
ceam Venetam vel peregrinam Solifequam no-
minant. Sunt qui Gallice vocent , L a gloiredu GU>U
Monde, Sc Germanice £atterttbliim. Hort. Luf. mundi
Alcea peregrina. Veneta Solifequa fata in horto
Ill.C.Vvitt. Montbelg.quotannis prouenit : du-
dum artnotaui non mihi placere pro Hypecoo: Locus,
habebim etiam Geneux in horto : floret lumo,
femen maturat Iulio.

Appendix ad cap. ili. lib. XX1U •

Synon.

"i Andidifli-
jmam fed
tenuem ,

c

fibra¬
tam agit radice’,
caulibus dodran¬
te aluoiibus, te¬
retibus, afperis
&hufutis:cuiu(-
modi funt & pe¬
diculi : quibus
appenduntur
folia Alcex vul¬
garis imula , in
tria fegmenta
finuata fubd-.ui-
fa/uperiils atro-
uircntia , ipfc.
ri us rennfllus
colorata , fed
tnagis pilofai
gulhi vifeido &
lento : flores

quim Alcxx vulgaris nnnores, fed peregrina ele¬
gantia acceptiores , ex luteo herbidi , vngu.bus
purpurantibus, quorum medium occupat cuneo¬
lus apicibus croceis &coccircis ftipatus, quibus

SynonI
A Ice a $ e fi¬
caria

Marcell.AIthxa Malua: filuefttiS; Brunfch.Al-
thxa & Malua Hifpanica. Camcr. liott; Thal.

Cluf.Hort Lufit. Ahhia vulgans. LobA Peni
Adu.lc.Plant. Gcfn liort.Althxa &c Ibifcus. Tragi
Gcrm. Ibifcus & Malui genus. Gefn. hort. Mal¬
ui agreftis gcntiS.Cifalp. Malua filucfhis prima»

& B fmalua. Cordo in Diofc. Althxa» fylueflris
Malux genus. Et HifoAIth.-.a, feti Malua p du-
ftris. H.Lugd. Al.hxa Matthioli. C.Baub Phyc.

Althxa i.fcu Diofc. Plinii , floiibus candidis,
aut ex albido dilute purputafcentibusi

Cxterum notiflima h.rc eft Ahhxx titillo paf- Nuifiima
fim autoribus , & omni Chinrgorum vulgo, cx
vnguento maxime quod de Althxa appellatur;

D. buer.it autem noftra itate in maiore nomi¬
nis &: vfushorore Althxa efle:Nec M ro auon- Hibifcur*
dnm pecoris fui gteges virid- compellere Hibi- u*r*nts
fco, ex quo tam honc-ft-im Garciailli appeilatib-
rem fi-:erat : vt fola hxr inter bmr.es naturx
plantas h terto M; d:r inx t. fu ndicaretur : Siqui¬
dem rihil Althxa Grxcis aliud eft, quamfi^mC-
dendo Medicam fimpltcicer dicas : Quibus ccaSoV
in Medicina pharm. cum remediumqueA ah -3*i-
voy verbum mederi eft : fiecnim nominata eft ^

7o 7w?vet?$if Xj7ro?vxci)siv ojJT»{ autore Diofcoride,
id eft, quod inter primas fitvtilis, & plurimis
polleat remediis. Ncc aliter in Theriacis fuis Ni¬
cander cr.?.Q»‘VTa. aliquid fxpe appellar. HancPal-
ladius in Otftobri mcnfe Hibifcum dici teftatm
his verbis : Althxx h.e. Hibifci folia , vel radices,
aut cius caulem tenerum decodum, vt vinum ex
molli fi.tt forte, in dolium mitti aflerunt. Nomi- ibifim
natur tamen etiam Ibifcus , teifte Diofc.feu Ebif- tus eUiJc»s
CUS & Euifcus iCiffZct &T i{&ioy.c(. Item Malauifcus, Maluauif-
rominecx Malua & lbifcocompofito: Officinis c*s
Btfmalui, feu Vifmalba, quafi Malua vifcida, & j,a ht.

circumhcitur vtriculus membraneus hirfntus,
ftriatus , quinis thorulis h medio furfum- verfum
radiatus.

C.Baub.Phyt. Alcea S.fiue veficaria.

Conabamur nonnulli Trago perfuadere Mal-
ALe* Vent- uam feu Alceam Venetam eam elfe ft-rpem qux
t* Diofc.Androfxmos dicitur, fed errant. Exiftimat

M*l*aVe- 1S eam congenerem cfle vel Aithex vel Alcex.

9tt* Gcfn. hort. Malua Veneta : Alcea peregrina. ^ ^ ^

‘m*"* Hypecoum Matthioli , Malux & Alcex fpecies. i D citur undem qioque Dcndromalache &c A-
HjftcQum Item in append. Alcea Bononienfis Volmaru. nadendromalachefA /fc/y.a^o!^ jy amJtifgeustKJi-
MAtrh. Cord.Obf. fylu.Alccxfpecies. ^*la G deno, ceti arborea fiue arborefeens Malua-

1 onic.nor*- Lonic.ftirpium ignarus duas habet figurasA Quidam olus Iudaicum appellant.

deferiptiones vnius pianti. Harum prior eft Mal- P :xter Althxam Bifmalua di«ftam , nobis hx
Hungtnc* ua Venetiana, T5cncbt0cr ober tT etter rofllin.Et quoque funteognitx. Althxa profundi ferrato
Herba Hur.garica. TDn0crfrsut. \ fiue dentato folio. Althxa flore grandi Alcei,

\ Thurin*

, t. ^ o , a

ab excellentia c rredeus a quibufdam Anftalthxa Dendrom*.
[ae/saAfltt/d ] nqimPIinius, hTheophrafto etiam Uche

djfU [ Malija filueftris •. ] Eft enim, vt ait &»*dendrh.
Diofcortdes j :n lilueftnum Maluarum

malache

3Caner5- olui Inda»

E--|T iff _

TOMI, ir- APPENDIX.

P°'c

Alce tr
■JrUr'fcf”*
Jirionia f°~
lio. Sida,
frbutilon-
JKb»filoa.

/n ditum
Malua ar¬
bore a.

Malua r%^-

/ea

Alcea.

Alcea pen¬
taphylli
folio

Ocsmoides.

io Gj

ThutingiacaCamerjrij. AltljEiarborcfcens. Al- dccodbuin cius. Lychenas quoque ex aceto ira-
tb«fpecies quibufdam arborea altcra.vcIBryo- ( pofita purgat : Bibitur contra inflationes «sper¬
ni* folio. Altilia Sidadida quibuidam. Alchata { trlftioaes, febres frigidas, llngultus, tormina, at
flore luteo , quibuldam Abutilon. Appellatur — * ...

etiam Abucilon Indicum & C. Bauh. Althxa. Sed
& Mduam arboream nonnulli Althxam vocant.

Sic quoque Lobelius & PenainAdu. Maluam
rofeam Althaeam faciunt. Maluam crifpam, Al¬
thaeam crifpam & maiorem appellat Olling.apud
,Gefn. hort. Plurimi , inquit Bralfau. decepti lunt,

Alceam cum Altara confundentes. Althara Lobel.

Cluflj mihi videtur Alcca pentaphylli lolio, flue
Cannabisfilu. Corculi. Alchxa demum dicitur de
O.imoidc inter fuppoliticia D ofcoridis apud
Cornarium de qua hiftorix noftrx generalis
liboZf?.

Appendix ad C. IX. L1B. XX Iit.

DE

RHA SIVE RHAPONT1CO
Veterum fenccntix.

Rha. Diofc.
Lorus

Exhibendi

ratita

Rhacoma
Tltnto-
Radix Cofio
fiwil/t.

Vires,

P\*,quvod ali j Pont vocant [ali j p/ety, Rottiani p*
5ro n/iiov, inter fpuria Diolc. ] Nafcitur in locis
rnpra Bolphorum, vnde etiam adfertur, iradix ni-
gra,Centaurio magno limilis .minor tamen & ru¬
bicundior [«Vgpwflir/pa] quantum leuis. Optimum
eft quod terendines non fenlit,vifcosuinque gu-
ftu, cum rem i fla adlhidione (aieteiivtii s-u^sar) &
quod commanfum pallidum eft,& Crocum quo-
dammodb colore refert. Potum facit ad inflatio¬
nes, ftomachi debilitatem , omnis generis dolo¬
rem ,conuulla, fplenicos, hepaticos, nephriticos,
tormina , vclicx & Thoracis vitia , prxeordio-
rum dillentiones , vteri affediones , coxendi¬
cum morbum, fanguinis fputa , anhelationes,
fingultus , dyfenterias , carliacas affectiones, cir¬
cuitus febries , & venenatorum morius. Datur
ad lingulas affectiones fimihter vt Agaricum eo¬
dem pondere, & cumiildem liquoribus, non fe¬
brientibus cum vino mulfi : febrientibus cum
aqua mulfa: tabidis cum palTb :lplenici s cum ace¬
to mulfo : ftomachicis ita vt eft manditur ac de-
Uoratur , nullo infuper liquore ablorpto. Tol¬
lit etiam lurida & impetigines cum aceto illitum.
Et inflammationes omnes diuturnas diffundit
cum aqua illitum ac impolitum. 'Summa vefo
ipfius vis eft adftringere cum aliquantula cali-
dicate;

Rhacoma (ita enim vocat Plinius) affertur ex
his qux fupra Pontum lunt regionibus. Radix
Coito nigro limilis , minor & ruflior paulo , line
odore, calfaciens guftu & adftnngens. Eadem tri¬
ta vini colorem rcdd't , ad Crocum inclinantem.
Illita colledionesinfiammationelque fedat, vul¬
nera fanat, epiphoras oculorum fedat ex pallo
illita. Inlignitacum meile, & alialiuentiaex ace¬
to. Farina eius infpergitur contra Cacoethe &
fanguinem rejicientibus drachma: pondere ina¬
qua. Dyfentericis etiam & Coeliacis , li febri ca¬
rent, in vino :lin aliter, ex aqua. Facilius teritur,
node antecedente madefacta. Datur &deco-
dum cius bibendum duplici menfufa ad rupta,
conuulla,contufis,cx fuolimi deuolutis. Si pe¬
doris li n t dolores, additur piperis aliquid &:
myrrhx : li di Abludo ftorhachi , ex frigida aqua
fumitur,liue incus, liue extr^,purulentisexecrea-
tionibus : item hepaticis, lpleneticis,ilchiadicis:

'as.Arteri^ fca-

pemaccs , cx pitis grauatates , melancholicas ver¬
tigines , laflfitudinum dolores & conuulfio-
nes.

In Rheo(tefte Galeno de Antid.)quoque fraus Rljcum
commitdtur.Nam quibus in locis nafcitur, (iinu- itno
latqueeUulfum elt,ipfum elixant,quo fuccum re- Adulterium
mittat , ac tam fuccum vt fy ncerum & aqux irri-
permiftum,quam Rheum cxiccatum, vt non eli¬
xum ad nos poftea mittunt. Quamobrem Icien^
tia opus eft verum ab adulterino fccernendi,
quam facillime confequuntur , q«i fux fponcis
R heum aliquando viderint.Nam elixi pars qua:
fub afpedum venit , denfa pet totum &compa*
da non eft,led rarior:& guftu tentatum faporerri
ad ftrin gentem , vel nullum vel obfcurum remit-
tit.Cum tamen fi adulteratum non (it.vehcrhen-
tcr adftringat. Cito tamen Sciplumforamirosu
efficitur. Rheum[ait porrfc pal.fimpl.ff.]q‘uldam Vacuitates
Rha nuncupant , mifhm habet tum temperatu- ex Galeno.
ram.tum facultatem: habet enim quiddam terre-
ffre frigidum, ceu indicio 'eft adftridio:& adiun-
da eft quidam illi caliditas : liquidem fi pliifcu- >

lum mandatur, lubacre conlpicitur.Quin ctia ae¬
ree cuiufda fubftantix fubdlis eft particeps, quod
indicat tum laxitas, tu leuitaS:venim [adde mini¬
nae] 5c opera: ob id enim (Ac^d. licet adftringens
tamen) non tantum conuulfis,led & ruptis & or-
thopnoxq prodeft : Sic quoque lmentia & Iiche-
nas fanat illitum cum aceto. Porrb quod adftri-
dio ms opera haudinftrer.ua sut,hincdifcerncre
liceat, quod fanguinem expuentibus, coeliacis &
dylentericis lconferat:nec enim reludatur terre-
ftri frigido tenue aereum , imo co quod dedu¬
cat in altum valentioris effeduS caufa exi--
ftit.

Meminit PJiapotici Paul./Egiheta diuerlis in RkapinticU
locis. Et primo quidem de cruditatibus & vo- ^eg»»et*-
mttu in mulieribus prxgnantibus,vbi dicit , bi¬
bant Ponticam radicem, qux vernacula lingua rA'

Rha vocatur. Idem eodem lib. cap. 44. Si magis
fubducere volumus, de Rheo patumammilce- Rhcon.
mus.item Iib.7. in antid.ex corallio podagrica, &
paulo pbft in Antidoto podagrica Agapeti,dicit,

Rhei barbarici. Et tandem I.7. fub literap.Rheon RhtutnBar
alii Rha vocant, compofitum eft ex terrea frigi- l,ar
da , & tenuium partium aerea fubftaritia, calidi- Su J
que ac leniter acri. Vnde conuulfa & rupta,& e-
reda ceruice fpirationes itiuat. Item liuida , dif-
cutiendo. At aftringendo , fanguinis fputationi- >
bu$,A: cceliacis &dilenteriacis prodeft. Ytraque
vero facultate , hepaticis.

Nunc Mefuem de Rhapdhtico feribentem au
diamus. Rhabarbarum etjam clemens, inquit, &
excellens eft medicamentum, multas dotes me- Tempera-
dicamento purganti maxime expetitas comple- 7"'
xum. Calidum ficcum ordine fecundo potitis
qu^m primo, fubftatia duplici conftat,vna aquea,
terrea, adftringente, corpus dante, profunda, al¬
tera aerea, & ignea (i qua rarum efficitur) fuper-
ficiaria , qua: fuam terream , effentiam adurendo
amarum effecit , & purgatorium , & obftruda li- Amar&m^
berans. Has autem fubftantias ipacerando fepa-
ramus. Vt calida & purgatrix in humorem trans¬
feratur, terrea vero adftringens remaneat. Bilem Exacuat b,,
vero p tuitamque illa vacuat , prxeipue \ ventri-
culo & hepate, & inde fanguinem purgat, obftru'- * -

diones hberat.& affedus male natos fanat, ide-
rum, hydropem , fplenis tumorem , febres putri-

! |

ad renum vitia, fufpiria,orthop'n«.»-..^ - T - — -- - , , - * .

britias fanat ex pallo, tribus obolis potis trita, aut das , etiam diatutnas , dolorenHiy pochondrio^.

,07° HISTORIAE

rum pufi dlorium. Hac vero Hzmorrhagiam pul-
u 'arra nibnuin,vel aliarum partium fiftit : ex cafu quo-
que cor.tufa, rupta .frafta, interna ,& exter¬
na fanat, fi eius drachma vna c um Mtimis granis
duobus-, & rubis tin<fcorum grano vno & dimi-
dio-iSc vino auftero bibatur. Oleum quoque eius
contufis & contracftis mufculis , vtiiicer illinitur:
fingultum item & Dyfentcriam fanat, prxeipue
alium, & cum fucco plantaginis & pauco vino au-
ftero potum. Rhabarbarum quoddam eft Indi-
‘Rhabarb Clim ,a^cerum Barbarum, generis nomine appel-
ir.d,cm. ^acum> tertium Turchicum, omnium ignobdiflt-
Rha Bar- n,um • V t Indicum eft prxftantiffimum, prsfer-
*“*•» tim 1» recens eft , & fub nigrum, in rubrum incli-
*h*umr nari5 : 11 rgrum>camcn graue,fi fra<ftum ex rufo &
Rh.tb.irb a. S*auco » Sternat : fi manfum vel aliquo liquore
lrum mace- fnlutum, croci mc d$ tingit.Indigenx ipfum dies
ranf tndt. quinque aqua macerant, qua ficcata, trochifcos
fingu n t regibus. Reliquum veto etiam ficcatum,
fed iara exanimatum, & vi purgatrice tota , aut
prope tota, priuatum , veralc ad nos tranfmit-
tunt. Hoc aut«:n eft denfum , valenter adftrin-
gens , croci coJore non inficit, confradtum intus
nigricat, amilfa colorum didla varietate. Inno¬
xium eft Rhabarbarum , omni tempore tuto da¬
tur , omni eft stati lalubre, atque adeo pueris &
Tuens prsgnantibus. Efficacius autem agit fumptum
trtgnams- ex fero laftis , prsfertim Caprini : aqua quoque
** tutum' Intybi, & Api j vel plantaginis co&a, & colata
Spica Nur- rnaceratum, ldque omnino cum Spica Nardi a-
ai «ftioaem eius in primis iunante , exprefsumque.

obflrtt- Quod fi ad liberandas obftrutftioncs propinan-
el,onet- dum eft, vini albi puri & odori modicum mace-
y»/§ rando admifeeatur, exprefsumque cius tum fu¬
matur, & ciim deterfione ac purgationc-opus eft.
Quod fi poft purgationem vifccra adftringendo
roborare volumus puluis eius triti datur : fi ad-
ftricftio maior expetitur alfum datur : fi maxima
vftum. Rhabarbarum legitimum & integrum a-
liquandiu teri coquique viribus integris poteft,
rariori autem & laxiori vehemens contritiovir-
tutera refoluit. Datur exprelfum afefquidra-
D*t»r c^ma ^ ^racb*trcs. Tritu vero a drachma vna ad
drach.4.Annos tres aut quatuorintegruincorru-
ptumque feruatur, fi cera fola,ve^ cera cum tere-
ConferMatio binthina liquata circumlinatur , aur meile albo,
aut Pfyllio aut Milio mergatur. Scalig.cxerc.104.
par.8. Raued toti Ponto,atquc vniuerfs Europx
jtMuei. aduenam , Rha tcmer£ vocant lfti Grsculatores.
Rha. Rhacoma vero cum eorum quidam appellalfct
Rb*com*r oftentator.non potui quin excuteret rifum. Item
exerc.iSi. Malaca regnum eft:cuius in agro Cam-
ps longe optime Raued oritunqued ipfi vocant
Calama. Hoc idem cum Rha Pontico exiftimare
Calamo. extremz dementis eft.

Rha.

Rheoft.

Rheu Ptn.
ticum.
Radix r on-

tica.

Rhatoma.
Rha deteri,
bus defli-
tuebatur
purgandi
fatuitate.

Appendix ad Caput IX. Libri XX 111.

Liquet ex Fuchfio pofterioribus Grscis,
Adhiario prsfertim & Nicolao Myrepfo , du¬
plex efte Rha, feu Rheum Ponticum, & Barba¬
rum. DeRhabarbaro poftea : Nuncde Pontico,
quod Veteribus (vt Diofcoridi ) p«T, x, (vt
etiam Galeno) dicitur. Idem interdum cum adie-
&ione ptov tnmM-t (Rheum ponticum)appe!latur.
Vfuseftiifdem nomenclaturis Paulus.Interdum
etiam, perinde atque A6hiarius,p/£V mrrrtdv (Ra¬
dicem ponticam)vocans:Plin.Rhaeoma :Gelfus
radicem PonticarmHoc Rha Veterum purgandi
facultate deftitutum fuit. Siquidem nemo vete¬
rum Grscorum aut Latinorum illi vnquam pur¬
gandi vim ineffe literis mardauitJmo inter Ara-
bcsSerapio & AuicennJfLheubarban hiftoriam

PLANTARVM.

tractantes, nullius prorfus purgandi facultati'?,'
qus illi ineflet, meminerunt. Nullam vero fuiife MJhingto
purgandi facultatem in Rhapontico,
nium maxime oftendit, qui di fer tis verbis in
Rhapontico fupremam & maximam efTe adftri-
ctoriam facultatem aderit. Porro nullam prorfus
habui (le Rha Veterum purgandi facultatem, ex
eius quoque fuceedanco confpicuum cu.idit.Pro .uT”*
eo namque (vt apud Galeo. legitur) Ccntaurio7' * "

Veteres vtebantur. Apud neminem autem Vete¬
rum legitur Centauno purgatoriam inede facul¬
tatem. Denique non habere purgatoriam facul-
tatem Nicolaus eu am Myrep/us, qui pro eo non Sjmphu,
folum Ccntaurio maiore, fed & Symphiti radice Iu<*-*d*ne&,
vtendum effe docet .fatis confirmat. His omni- ”«•
bus accedit, quoft R haponticum illud , quod D.

Gerardus Caro li Quinti Imperatoris apud
Solymmannum j urcarum Imperatorem O-
rator , propriis inanibus in Ponti regioni,
bus eradicatum ,in noftras regiones inuexit, iti¬
dem purgandifjcultatedeftitutumeft. Nam ex.
peri entia compertum eft , duatum drachmarum
pondus datum aluum haud moucre.ledpe.ftus
adftringere. Hic ruchfius.quem talia non expe¬
rientia edoctum , fed automate,du<ftum narrare
credimus , fiquidem vt mox dicemus, tres drach¬
mas purgare experti /umus. • jti.W.

Q31 Volet , inquit Beilon. Ob/. habere Rha.
ponticum, Conftantinopoli Rhabarbarum c-xpe-
tat: diferimen non norunt : eodem enim quo
Rhabarbarum nomine vocant , &ligat radices
longas & nigras, externe & interne Ccntaurio
hmiles, manifeftum eft fatis magnam cfte diftc-
rcnti im inter Rhapohticum & Rhabarbarum.

Hsc ille , qui an idem nobifeum ‘nteUigat Rha-
ponticum altcrcre Veremur, plura videant ledlo-
re^x C!US verbi s qus c. dc Rhabarbaro citatur.

Rhaponticum Antiquorum(ita namque inferi- Rhaptnti.
bicLob. ) Rha e Ponti flumine, Rha Diofcori- cum Anti'
deum, nunc poftremb cognitum, \ Rhabarbaro TJT r
dmerfum , Sequinus Martinellus, fratri Albctto ndeum
ad Angeli Symbolum Venerias mifit, quodMck
dici nulla reclamante nota Theriacis addideruntj
& ad exteros aflecftus incifum deduxerunt: prs¬
fertim Lugduni in Gallia Dalochampius : neuci-
quam purgabat , fed aftringebat. Sic 8c Pharma-
copai nonnulli , vt Valerandus Dourez,huiu^
non femel fecerut 5c viderue periculum faiftum :
fed vt dixi Fufch. (quem Lob. fequitur ) au- Lobe/, nr
thoritatibus,non acurata rerum obferuatione r^i- tatur.
titiu . Sxpius in officina Valcrandi przfcripfi ad
Dyfenteriain , & alios affe&us , purgabat, fed Je-
uiOs qu^m Rlvabarbarum , vtexpertus fum ex¬
hibitis drachmis tribus. Cum ellcm protegor
Theiiacs eiufdena Valerandi , impofita fuitpro
Rha Pontico. Purgatio non videtur irtipedire
quo minus fit Rha Ponticum. Diofcorides ait

J\ euoiot t&J dyafiy.u 'Q&s ly&pev W9©-.

Hoc Rhaponticum vidi Verons apud Io.Bel- locus
licorum infignem pharmacopoeum ann® 15^3.
non differebat ab co quod ante videram apud
Gefncrurn &Fuchfium.Hic fanc Pharmocopcrus
multa habebat pulchra Thcriaces fpecimina. An
merito reprehendantur Matthiolns ab Aduerfa-
riis, annotatum de Rhabarbaro : videantle<fto-
res,vSr confiderent an de fiaftro hoc Rhapontico
loquantur Fuchfius , Matthiolus, Dodonsus,
BrafFauoIus&Syluius.

Quod verb Diofcorides remilTam efTeadftr>* Condiatur
dionem Rhapontici; Galenus autem vehemen- Di0fc. ^r
ter adftringere non adulteratura dicit: Quomo- <?/»/.
modo hic nodus fit foluendus non video , nilji

dicamus

Rbabarb.
<&■ Rha
Ponticum
diuerfum.

Rhabarba-

rum.

TOMI II-

icamus D;ofi:or Jclertt rcfpicere genus aftringen-
yuin , Galenum autem habere rationem eius
ejuod adulteratum, ac cum eo conferre non adul¬
teratum, quod fi conferatur cum adulterato a-
nimaduertetur vehementer adftringere , in¬
terca non refpicere genus adftringentium , nec
cum omni adftringehce conferre : vel forte in
Uiofcoridis codice deprauatam quis dicat ledtio-
nem: dicit enim in fine capitis fummam eius vim
elfc aftringcre : Mefuajus aliter ac Galenus, dicit
illud quod maceratum & exanimatum valenter
adftringere & croci eoiore non inficere.

Appendix ad Caput X. Libri XXIII;

Rhabarbarum inquit, Syiuius in Mefuem, h.
Rhapotico Veterum diuerfa res e/f, prilcis inco¬
gnita. Hoc ex riguis ad Rhafluuium fupra Pon¬
tum [vnde Rhaponticum Gracis & Latinis , &
Radix Pontica Cclfo dicitur] & Bofpborum Sep¬

tentrionali trafhi affertur

parum purgatorium

'Manard.

taxatur.

Rha lndt-

Pentico juf.
jictcndum .

Rhabarba¬

rum.

Raned /ce¬
rti.

Rheon Bar-
bancon.

Rheon 5ce-
mtieum.
Rha hrabi-
cum.

Rhaponti-

tum

•*»*. d.fTt-

T empore
Pauli cceptt
ttmotcjcore
Rkabarb.

TH/ab.irb .
Vetyinca-
\niutm

experientia Poftcriorum, licet inuentu fit rarifii-
mum,& hodie prope ignotum : obfcuratum opi¬
nor a Rhabarbaro feu Indico, quod ex IndiaMe-
ridionahin totam prope Europam quxftu maxi¬
mo conuclntur, odoratum, grauitate infignicom-
mendabilc,aftrif;gcns,amarum, cholagogum ma-
giSjColore cdm manditur plane Croceo. Quod fi-
ue idem fit genere cum Pontico, fiuc omnino di¬
uerfum, aliis difquirendum relinquo, quibusplus
eftotii & facultatis : ctim praffercim etiam cele¬
bres hodie Medici in ea controuerfia fibi non
confient, & niinc.’dem,nunc diuerfum affirment.
Manardus namque in Epifiolis nunc idem, nunc
diuerfum cen/et. Mefues & Serapio fuc Rha-
barbaro tribuunt omnia , quarDiofcor. & Gal.
Rheoi Mihi fatis fuerit admonere, in locum Pon¬
tia iam prope defid Indicum viribus proximum,
& vbique copiofum potftis elfe fufficiendum :
tanto tamen parcius quanto efficacius, &c.

Esdem feri tradit Tagaultius qua: Syiuius,
Rhabarbarum, inquir, feu Rheon barbaricu vul¬
gare, & qiib hodie pnffim ad (abducendam aluu
nobilium praffernm & delicatorum, Medici vtu-
tunradix cft preciocifiima, & ad multiplices me¬
delarum vfus proficiens : Pxnis & Arabica: fi.mi-
li.T-Scriptorihus , & paflim nuhein Officinis Ra-
ued Sceni & Rheubarbarum vocatur. Verum ar¬
tate P. yEginet.tr qui longe poft Diofcoridem,
Galenum , & Plinium vixit, Rheon barbaricum
appellari carpit, quod ex Barbaroriim regioni bus
deportaretur. IdcoqueR* ued Sceni Arabesdixe-
runt,qubd ex ScenitartJ agro dcportaretur.Vnde
Grarca p o fieri tas Rheo Sceniticum vocanir.qubd
apud Sccnit.as Arabes legatur. Quare & Arabi¬
cum iure dici pollet. AuerroisCordubenf. Rheo
hoc barbaricum inter extera purgantia medica¬
mina ponit prarcellentiflimurn. Quem fecutus
Mefue,vbi medica pharmacafolutoriaqua: benc-
difta vocat reetnfet , eius honorificam mentio^
fi em facit. Non idem efie putatur multis Vete¬
rum Rhaponticum & vulgare noftrum Rheubar¬
barum. Hoc enim i. Ex meridionalibus regio¬
nibus ad nos defertur, non autem ab Aquilona-
ribus vt Veterum Rhabarbarum. 2.Nigrum non
eft,fed potius flauum, neque vllam, cumCofto
nigro ftmilitudinem habet , vt Rhachoma Plinii.

^. Vehementem habet odorem. 4. Quo grauius
eo melius,Melux,& noftrisSeplafiariis omnibus
acMedicis. 5. Plurimum valet purgando. tf.Tem-
pore Pauli At.ginetx[qui inter Veteres non con-
immcratur] carpit innotefeere mundo , medicis
qm ante illum Fuerunt plane incognitum.

Tom. H*.

APPENDIX- fe7r -

Rhcum hoc, Rha R.ccemioa'm Fuchfio sp-
pellatc placuit , quia Veteribus Gratcis Diofcnn-
ai.Galeno, & TlicOphrafto, atque inter Arabes
Serapioni A: Auicentia: etiam incognitum fuit:
Recentioribus autem Gncis , Paulo nimirum,
Acluario,& Nicolao, quibus fimpliciter :.iov ap-
pellatur, celebratum .Eius tluo faciunt faftigia.V-
namf/wl^afCapiyJy.hoc til ,Rbeum barbaricum,
quod ex Barbana vocata deportetur, illis dicitur. Ri,e,„ ,„ji.
Alterum pior irAaoV, hoc elRRheum Indicum, pro- cum
ptereaquod ex India , aut locis Indite proXnnis, Scenir* ft'-
nempe Scemtis populis, vtautoreft Stephanus t“l' m
de vibibus Perfidis,.iffertlir, vnde Sceniticum e- r‘rJ,a'
tiani a quibufdam nominatur. Vtriufque Nico-
laUs in Drofato ieptuagefimo meminit , &c|ui-
dem feparatim , vt hinc diuerfa efie inter fe h- apud vtef
queat. Me fuc tria facit Rhei genera, vnum Indi* Rhcum
cnm quod Raued Sceni appellat, omnium pra:- d,cuw-
ft intiflimum. Alterum Barbarum generis nomi- ^^Rbelerr
ne vocat. Tertium Turcicum omnium ignauiffi- barbarum,
mum. Id quo hodie paflim ad fubducendam Rhcum
nobilium & delicatorum alnum medici vtuntur T^cicum
ex meridionalibus regio nibus,pr$fertim cx eius
parte, qua: Barbaria hodie nominatur, ad nos dc-
tertur , ideoque reifie Barbaricum appellatur, Rhabarba-
Hinc fupcrioribuSannis, quum f unifarrv, vel vt ’*™'xTu;
nunc vocant funetum , Carolus Imperator ex-
pugnaffiet, milites cius magnam copiam fecum
in Germaniam attulerunt. Regio itaque vnde a-
fportatur , fatis indicat i Veterum Rheo effie di.
uerfiim. vtpote quod ab aquilonartbus regioni¬
bus delatum fuit. Accedit quod nigrum non fit,
fcd potitis flauum : vehertienter quoque odora- -

tum ejt, aegraue , & quo grauius efi eb melius. & Rbab. *t-
Pliniu deniq; &c, McrcacoreSjaddic, cx Alepo& de m
Syria, aiiint Rhaponticum non differre aRha-
barbaro : fed eandem cile radicem: Rhaponti¬
cum plantam efie iuuen em, ideo nuKoprcditam
odore, nec ita efficaciter propeerea purgare, vt
faci 11 n t alia? radices , qua: ad veram periienerc
perfeffionem :acvbi vnu colligitut ibicL&aliud.

Rheon Veterum 8c Recentiorum Rhabarba¬
rum diuerfa efie etiam fUcuit Manardus in Epift.

Rheon, inquit, faibtint Plinius &Diofcorides
radicem efie abfqiie odore,Gofto nigro fimijem:
cum id quod in vfu cft cum Cofio nigro nullam
fimilirudiniim gerat, magnumque longe odorem
fiecinfuauem iatfiet.Prxterea Rheon barbaruni
^ nofiris vocatum ex Meridionalibus regionibus
ad nos affertur, non Aquilonaribus, vbiBofpho^
rus, Rha fluuius,5t Stagna Mxotica &c.

Contrariam verb fententiam ampleftitur An^
guil.Quod ad me attinet,ait, credo veru itliabar-
baruin non efie plantam diuerfam ^ Rheuponti-
co:quandoquidem videantur multa: plant£,qua:
iuuenes difierentes radices habent ab iis qua: ad
perfe6iionemperuenere , id quod exifiimo in
hac planta fieri, ac id quanto magis viderfius ncc
figura, nec fubfiantia,nec eoiore diuerfam Rha- RhapontU
pontici radicem a Rhabarbari. Quod Rhabarba- tum cjuart
rum purget & non Rhaponticum euenire po- n°np»rget.
teft latione imperfefbionis , vt iam difhim de ra-
dice. Quod odorem non habeat, in caufa efi iu- eorum** ~
uentus , vt apparet in vera Ariftolochia longa, nonesejui
qute odoratiflimaeft , dum autem iuuenis cft, Rhabarba.
nullum plane odorem habet. Eadem stas efficit TUm
vt guftu non fit amara,non arida,non denffi : fed
rara&leuis: inueniuntur enim multa* radices, neo
quibus idem cuenit. Id expertus fum in radici¬
bus , quibus vefeimur, ita vt in eadem fpecie *iu-
uenis multfim a matura differret, qui ignoraffcC»
cxiftimaffet aliud efie^ Huius etiam opinioni^

Xxxx j

HISTORIA PLANTARVM

TJepdtbi
j {pccict

fuitMcfuesRhapoftticum & Rhabarbarum ean¬
dem e fle rem , cum Rhaponticum vocat Rhauct
Turcicum, dicens , debilius reliquis omnibus
praenominatis. Itaque fi Mcfues exiftimat Rha-
puntiamefleRauet Turcicum , & iungat cum
Rhabarbaro: erit iuxta meam opinionem Rheu¬
barbarum, fcd imperfeclum comparatione fadla
cum reliquis Rhaharbaris. Quandoquidem fi
fuilfcnt fpecics differentes } duo feciifet capita,
non fub vno complexus fuiflet. Sed emu fciret
eandem fpeciem non diftinxiffet , nifi bonitate
'minore. Oucd ad eos attinet qui dicunt nafei cir/
ca fiuuium Rha,dico falfum cfle, quandoquidem
iis in locis non nafeitui Rheubarbarum : fed La¬
pathi fpecics, qua: ibi abundat, qui ad nos ad-
fertur, cum autem nefeio quidfimile habeat cum
Rhabarbaro , vocatur cius radix Rhabarbarum
jihabarb. monachorum & Rbeon,vt etiam affirmat Iohan-
\isB.xcborZ nesTzet2e Hefiodi commentator,quem deinde
noftri fequuti funt. Si verum elfet ibi nafei , ma¬
jor eius copiaConftantinopoIi videretur , quam
videatur: vbi minus quam alio in loco videtur.

C lima polle efficere, cur Rheuponticum , hoc cft
Rhabarbarum non foluat,& inodorum fit, credi
pollet, cum multa fi nt nobis exempla , vtin Pcr-
fea, qua: ex Perfia vbi venenata eft in Aigyptum
tran flata ,fub en climate venenum amittit , ac fit
cibus idoneus. Galenus Joquens de vino dicit vi¬
tem Pergamo tran flatam ad vnum ftadium qua¬
litatem manifefte mutare. His 'igitur de c au fis n,n
dicemus Rhaponticum planram diucrfim cjfe d Rheu¬
barbara. Sed h:c ilh perfectius & maturius ejje:
Oux Angudlarxfentcntia nobis non parum ar¬
ridet.

Locus Sequentia, qui exBellonio, Garcia & Acofta

/ubfcribcntur , natales maxime concernunt. Ma¬
xima igitur pars Rhabarban, vt fcnbit Rellon.
quodin Europam defertur, emitur in Halepo,vbi
interdum fimul 12. cameli onufti Rhabarbaro
confpiciuntur , id deferentes ex Afamia vbi dili¬
genter colitur : neminem reperimus qui plan¬
tam viderit Rhabarbari, cui-us vires copiose def-
tamtldie' criP^t Mefues > flu’ non meminit Rhspontici,
quod exiftimauerc Grxci : ipfe qui morabatur
Damafci aut Halepi dicit fuo ferulo Rhabarba-
rum delatum fuiflc cx India & Seni, id cft Afa-
mia aut A (Tyria , & tertio cx Barbaria , quarto ex
Turehia : dicit prxterea indigenas macera fle &c.
fieri poteft vt Mcfues tempore id fecerint : nunc
autem quum magnum videant ex Rhabarbaro
emolumentum , tanta diligentia excolunt , \t
abundet: cum eflemus Halepi venundabant de¬
cem libras pro duodecim ducatis :&c. vt verum
Fateamur Rhaponticum valde fimilc efl Rhabar¬
baro, non tamen idem dicimus, manifeftum ta¬
men vtriuique facultates valde fiir.ilcs. Mirum
quod feribit Bellamus, plantam neminem vidifle
& coli in Mefopotamia femine fatam. Annon
quodlibet femen terre comnvflum radicem pro¬
ferens .plantam quoqu e producit ?

Omne id Rhabarbarum addit Garrias, quod
in Indiam, Perfiam, & Europam importatur , in
rude Rh<*- Chinarum regione nafeitur : vnde perTartariam
barbarum: Ormuz & Alepum defcrtur,inde & Alexandria,
deferatur. & tandem Vcnctias , vnde reliqua Europi regna
petunt. Nos priter id quod nauigiis ex China
infertur, eo etiam vtimur quod Peili Ormuz ad-
uehunt ,qurd minus teredinem Sccariem fentit:
empuA j\Jam Rhabarbarum (ub menfem Maium in Indi?

maritima illatum nifi ante Septembrem abfuma-
tur, plane inutile eft,& in mare abiicicndnm: cor-
rtimpituren:m vt pleraque alia aromata hiberbi?

illis menfibus ( ij noftro auftori funt alio quo¬
dam loco Iunius , Iulius, Auguftus) interea aliud
priftantius & recentius cx Ormuz importatur,
cuius vfus. In montanis verb hieme adferuati
alia efl ratio, putredini enim non efl adeb obno¬
xium. Eamobcaufamqui illud in India confer-
uarc volet, in Difnager aut Balagate perferri cu¬
ret. Referunt genus quoddam nafei in certa
Tartarii vrbe nomine Samarcandar : fed quod
improbum fit, nec nifi iumentorum purgationi¬
bus vtile.Nullum autem efl Rha barbaricum, aut Rullum
Indicum : fed folummodb Chinenfe , quodRa-
uam ChiniPerfi appellant , Mauritani tamen ind.cumftd
plerique folummodb Rauam. Aliquando in Cou- Qhmen/e.
chin intellexi Rhabarbarum ab indigenis inter¬
dum decoqui aut deflillari , &eius decoclo aut
ftillatitia aquafefe purgare, eamque eflecaufam
cur interdum tam facile teredinem fentiat & cor-
rumpatur.Sed cum neminem audiucrim, qui, an
hic ita fefe haberent ,fe vidilfe diceret, affirmare
non aufim.

Rhabarbarum, pergit Acofta j in interiora
Chinarum regione duntaxatproucnit, vnde in
vrbem Cantam [illius Preuincix portum 8c em¬
porium, vbi Lufitani habitant] exportatur & in¬
de nauibus in Indiam aduehitur. Aha item via
ex eadem Prouincia camelis deferunt per Tar-
tanam, quod non adeo cariofum «Scc.Quod verb
nonnulli feribunt eius regionis incolas Rhabar-'
baruui macerare &c. fabula cft, quam inde origi¬
nem fumplifle arbitror, quod nonnulli gentiles
mercatores Rhabai baro fungrfien & vetuftiori
[vt facilius a corruptione liberent] aquam tepi¬
dam adfundant , deinde lineis pannis emunda¬
tum bacillis aut filo traiiciant vt exficcent > &
nonnulla foramina piperis tcnuiflime triti polli¬
ne St cera obturent : dcirde probe ficcatumin
Pfylhi femine adferuent.Hic mihi retulit Merca¬
tor Canarinus.

Rcubafbaium mittitChina , regio vitra Cale-
chut : mor tes Sir.gui uui tatis , & Prouincii Suc-
chur magno Cham lubie&i. Sed in Chorazami
regione Perfidis inprimis mira efl: eius copia,

Id ea conie&uia fe adfequutum feribit Ludoui-
cus Romanus nauig. quod feni Rheubarbari li¬
bri noftro more pondo vnciarura duodecim An¬
gulo aureo veniebant.

Plurimum purgat Rhabarbarum > vt teftiscft Vires
apud Fuchlium,A<fhiarius , flaui bilis impetus, ^us
poti/Iimum Indicum, potenter domat, ideoque ® ',em
vere cholagogum exiftit.Quarc Mefues fenten- deluet t *•
tiamfalfam e fle oportet , qui Rheon hoc plane xatur
in noxium e fle, ac tu 6 tura pucris,tum pr?gnan-
tibus dari pofle literis mandauit. Nam vt quoti¬
diana multorum experientia comprobatum efl,

& idipfum tum Grici pofleriores, tum alii Medi¬
ci teflantur , humores in venis biliofos attrahit
& educit, id quod fine grauiorc agitatione fieri
nonpoteft. Quia vtique agitationem grauidis
penculofam femper , viris: autem interdum mo- mtm
leftam efleabundcconft it Non igiiur rede fa¬
ciunt noftri temporis Medici , cum imbccilliori-
bus& grauidis idipfum exlubent. Nam & ipfe
noui Medicum cui non fatis feliciter ce/Iit Rhei mjbrta
in muliere quadam teneriore exhibitio. Atque
' tum magis purgando liderefolet, quum macc-
| ratum exhibetur. Nam quam macerando cius
j fubftantia calida & purgatrix.qaod Mefue etiam
■ fatetur,in liquorem in quo maceratum eft trans- Tripnant-
1 feratur, terrea vero Sc aftringens,adcoque robo- bnt prafla-
j rans , & purgandi vires nonnihil frangens in re
Rheo remanent, neceife cft rt tum validius pur-

TOMI II- APPENDIX-

g«t,qn^m fi integrum exhiberetur. Pralhret i-
taque imbecillioribus & delicatioribus integrum
exhibere Rheum, quam eius dilutum. Nam hoc
modo illi adeiret, quod vehementiam e'us fran¬
geret, ad ftritftio fcihcet minorum ipfa Hinc e 11,
quod Auerrhoes Rheum barbarum alus pur¬
gantibus medicamentis pr.xfert , vt quod infree-
nans cius vehementiam fecum habeat , exteris
fere omnibus eo deftitutis. Prxgnantibils tamen
& pueris prxftat Caffiam & Mannam propina¬
re, qux maiori facilitate, citraque omnem no¬
xam aluum fubducere poliunt, quam Rhabarba-
Mcfuet (ib, rum>$j Crtjm omni caret vitio & noxa, vt Melue
* & tumores Medici adirmant , cur in eius fum-
ptione infrxnantia.aut vt ipfi loquutur corrige
tia,illi effc adiicienda docent; nempe fpicartt>ma-
ftichen,Cinnamomum,& Iuncum odoratum.
Rheum re- Cxterdn quum purga ndi facultate prxditum
cerinorum fit Rheum Recentiornnr.reprehcnfionc non va-
no dandum cat qUOCJ illud hodie plerique dyfenteria labo
yjentencis ranCibUs exhbenr. Erroris autem occafio nulla
aliafuit , nifi , id eft , peruerfa imitatio.

Quum enim viderent Veteres, tum Grscos, tum
etiam Arabes, in dyfenteria crebro fuilTe vfos
Rheo Pontico , voluerunt &ipfi Rhabarbaro,
qnodidem elTe putaiierunt, in eodem malo vti.
Quod fi vero cius quod nunc vocant Rheum
P > ncum radice pro Veterum Rheo vfi fuillent:
omnem reprehe »fionem effugere potuiflent,
quod eius, vtoftendenius, legitimum fitfuccc-
dtneum. Nam vt Veteres fuum Rhetimindy-
f n:eria-& vulneribus fanadis ede efficax cxpvr-
ti funt, ita etiam Centaurii radix.quam Oflicinx
Rhaponticum nominant, miram miis malis vim
obtinet.

Porro Rheum hoc Rccentiorum datur ex ldL-
6tis fero vel dccodto Intybi fatiui latifolii. Mace¬
ratur quoque in iddem liquoribus, aut in ftilla-
tio Intybi iam didi liquore , idque xftate potif
limum :aut vino albo <Sc odorato, & id quidem
T)ofo ** hyeme. Propinatur per fc* tritum pondere dra-
chmx vnius cum dimidia [ fi trita eius fubftantia
arta addit Aug.Fcrr. ] Mefue aufus eft addra-
chm is quatuor progredi, qua: fatis mulca eft qua-
titas. Dilutum feu infufum vnius , duarum , vel
trium , aut quatuor [ fi purgans al ud addatur ]
drachmarum pondere fumitur. Hoc caftigatione
non eget, vt Aug.Ferrerius de vera M.M. de ca-
fbg. pr.aic. Med. docet, fed Spica Nardi, Schoe-
Rh/tbarb. nantho,Ci namomo,vigorari creditur.
torref no/t Improbat idem prxterea & merito prsefertim
probatur dyfenteria torrefadum Rhabarbarum. Quam
enim morbus requirit , flaturalem & efficacem
habet adftriclionem , & exficcationem vi purga¬
trici coniundam. Prxtereain torrendo, fi mo¬
dum excelleris, non folum remittes medicamen¬
tum , verum etiam purgaroria facultate penitus
deftitues. Cumque porro modum attigeris , vix
efficies , quin medicamentum vftione acrimo¬
niam [ propter quarti & tenuitatem in alui fluxu
Veteres purgantia non adhibebant, quod & in-
teftina roderent , &nouam materiam ad locum
affe&Um traherent] acquirat, prxfertimin parti¬
bus exterioribus , internis vix ignem Tendenti¬
bus.

Rhabarbari vfumin prxgnantibus cum Me-
fueo probo confideratis confiderandis , vt qui
multas focli citer fine vllo damno purgarim: infu-
fionem prxfero fubftantix ,quo enim citius fine
violentia medicamentum purgans euacuat eo
mihi gratirts , ideo Prxceptorem Ror.deletium
fecutiis , non laudo corrctftio nem purgantium i

per adftringentia.

Non approbo eorum morem qui in dyfente-
ria principio aftringentia exhibent, ii augent
morbum dum per ea retinenteducenda, nempe
acres malignos & putridos humores:quo natura
vergit cb ducere oportet , fi per conuenientia
fiat lota : fi igitur ftatim a principio educantur,
conuenientibus purgantibus fubleuantur cito,
& pofteci tutti aftringentibus vti licet. Inter me-
bcamenta purgantia magni ficio Rhabarb.mul-
cifolia experientia edo&us, nolim tamen artere-
- an torrere Rhabarb. fit calidius toftura red¬
dere.

Quia autem Rheum calidum & ficcum hepa¬
tis calid orismors eft,mfi refrigerantibus tempe¬
retur : Ideo illius extractum quod Spagyrici a-iri
aqua vitx parant calorem noui caloris acceffio-
neadaugentes.non magni facio- Si quid laudan¬
dum in eo , eft quod in pilul s poflit commodi
exhiberi , & forte etiam melids conferuari & cir¬
cumferri.

Appendix ad caput vltimutft lib.XXlV.

VERBESINA , SIVE CANABINA AQVAi
tica,flore minus pulchro elatioriac

magis frequens. _ r . .

Erbefina altera elatior, &c crebrior priore, c cnf’tia’
amplior etiam,extra aquas nafei fohta, cau-
les plerumque cubito maiores tollit, rarius mi¬
riores, rubentes, h rftitosjfolidos ; fulia ad articu¬
los bina aduerfa , tripartita , Cannabinorum vel
potitis Pfeuaoeupatorii xmitla .proftir.de fer-.a-
ta,piloTa , fubindeper ramos quoque nullo mo¬
do laciniata : exterum ex foliorum finu profi-
1 mnt ramuli , quorum extrem is flores infident lu¬
teoli, multi, (qu mimis ftriatis purpurantibus in
ambitu , pulchritudine multum fequrnti ceden¬
tes. Semen longum. Ici um, in duos ftilos afperos
definit, qui veftibus adhaerent : totum verb flo¬
rem obuallaht folia , iis qux in fummisconfpi-
ciuntur ramulis fuppariairadiatim difpofita.-Mifi-
ces fibrofa:,intitiles.

Trago Verbena $.fiue fiipina dicitur, Verbe-^™**4
n&quc lupina Di ofcoridiselTcab illo flatui tur, li-
cet,vtipft?met f icetur, Verbena lupina Diofcori-
d-s ipfi petfpe&a ac cognita non fit. Nec pla¬
cet i p furti adferibere nomenclationes fpurias
Verbenxfupmx Diofcoridis , fiquidemeanon

. Pfeudohe-

Dodon.gall. p.4^- PTeudohepatorium fcemi -patfemimt
na; GnUMi/patoire femelle baftard, Bclg. BocIFcne
cruyt royffcn , Eupatoriam Auicennx exiftima-£'"/’'f<’^i
tur,ideoque ti quibufdam Eupator.Auicenna:ap-*,c'
pellatum. Lat.in fol. Hepatorium aquatile, ad
Hepatorttim vUlgare adulterinum referen¬
dum, quod & Terzola dicitur, qua de caufa etiarrt
Tcrzola aquatica dici poteft. Defcriptio ti Dodo-y-^^ ^
uxo pofitaficuti & figura videntur demon flrare juat.
Verbefinam de qua agimus , id tamen aflercre
non aufim ; in poftremis nomen Belgicum hui cD°d-»or,
non amplius tribuit, fed Eupatorio Officinarum.

Thalio Pfeudo-Hepatorium alterum feu fce-
mina. H.Lugd.pag.1039. Hydropiper,Pfeadoeu- ^jdropk
patoriumforminaDodonxi [ Gall.] Chryfanthe-^
mum aquaticum quorundam. C. Biuh.Phyt. p-
541. Cannabina aquatica z. fiue folio tripartito ,
diuifo. Verbena fupina vel 3. Trago. Pfeudohe- ^^fot **
patorium Dod. H uius folia communiter in tres tripartito,
partes,aliquando quinque/cx diliduntur.

io74 'historia

'/f^'u C*' Cafalp.lib.il .capin. Quadam in aquis fere
nafcens, Eupatorio b.reuior , ramofa : foliis tri¬
partito diiuli', capitulis in cacuminibus paucis,
ftcllatisjflore luteo : femimb.us valde compref-
fis,oblorgis,in duos aculeos delinentibus', vnde

njz,eidej. ^ -Schvvcr i kt. Eup atorium Conyzoides pri-
cout^a ... mun^ Conyza aquatica maxima ferritifolia, Eu-
eiUAt- patorium Cannabinum iamaina Septentriona¬
lium fUll.ito &: odoro flore, Lobelio. Nobis non
vna planta fed tres diflin£Vc.Prima quidem Ver-
bc/ina prxfcns c-ft:aiteia;Lingua.aiiis maior Da-
lccha na pii: tertia , Verbciina pulchriore flore lu¬
teo. S JivveficJcf.corifiindit omriia.

Locus & Locis humidis , paluftribus & foffis prouenit
tempus ciica oppidane p.igos.Hepatoriurri aquati IcDa-
donaii, in riguis gignitur, qua: rarb&non nili
ficcifltmis ac f cruenti Almis temporibus , aquis
cajent , prodit vero & intra fluuiorum quorun-
fiamlat^ patcntesalqeos: quod altius crefcit &
flores proferr, orbiculato ambitu, multis exiguis
luteis foliolis ftipatos,Buphtlialmi xmulos.Non
modo autemin Belgio , fcd&in Germania, ac
B •■■hcmiarcpentiir: necdeffitimnmr eo bumida
Btitannix loca. Plurima xftitis parte fioretac vi-
get:femenqtrc perficit,

Vires Verbenaca fupfna ferpcnte's,iliaquc vcncnoTi

'Vencn.t. animalia pellit. velati & Coniza.Potefl etiam dc-
Vlctra pafcenribus, ac longe iateque ferpentibus vlceri-
bus adhiberi ,autorc Tiago. Tcrzola aquatica
Dodonxi amara herba eft, proinde calida Se fic-
ca,vfum tamen in medicina nabere ignoratur, ni-
S trnut*- fi fterniicamentaciec.

meritu ctt.

VERBESiNA PVLCHRIORE FLO-
re luteo.

Dcfcriptio

X TErbefina
7 pulchriore
flore mihi di-
<5Ea , fibris ta di¬
catur multis>al-
bis,tumab imoi
caule , turri ab
cius geniculis
demiffisJapQre
aromatico: cau¬
les cubitales, &
maiores , aliis
minores , tere¬
tes, ftibhirluti»
& non fihil
fubinde ruben¬
tes : folia ad no¬
dos bina aduer-
fa, quatuoraut
quinquej vncias
longa, vnam la¬
ta, ac uta , ferra¬
ta tantummodo, non in lacinias diuifa, luperficie
vtrinquelxui, faporeacriufculo: ex foliorum alis
duo ramuli diueih exeunt, quorum alter altero

PLANTARVM

na: nor etfe folec. Flores multo 'pulchriores qn)n
in Verbciina elatiore , quorum extima folia eX
luteo viridantia ftriis nigricantibus picta , his
proxima aureo fulgore nitent, magna, in oibem
aCta : medium occupant alternarim remiffi fl.d-
culi luteoli quinquepartiti, apiculos nigros ex¬
serentes, fquammulxqiie Ariatx, extimis quidem
fimdesfed fuppares : femen oblongum.compref-
fum/uteum , breuiflwnis ceuariltis alperiufcufrs
capiti adnatis ad veltes adhxrec.

Verbciina [aliis Forbefina] Italis diefti , vide¬
tur Geln.hort.in append. planta floribus Indicis
vulgo diCtiYcognata.

Lob.Adu.pag.117.Fce mina Onab'i na Septen¬
trionalium. Aellato & odoro flore. Icon, planta
529. Eupatorium Cannabinum fcemina Septen¬
trionalium llcti.no & odorato flore. Miror in fi¬
gura Lobelium flores pulchre radiatos rton de-
monltrare, quali non riorit difcriincn inter 'Can¬
nabinam mlnuS fpcciolo flore , & eam qux pul¬
chriorem habee florem. Folia nonnihil relpori-
dent ei de qua hoc capite agitur.

Hilt.Lugd.lib.9. cap.17. vid tur pi-.gerenVo
Hydtopjpcre altero Dalcchampii : quanquarii
non placeant figunt : ronucn t nomen Chrvfin-
themi aquarici , non tamen figura Dodona-i fub
t:tulo Hydropi peris Pfeudo- eupatorii fbmina?
Doaoniri : licet quxdam refpondeant , non rd-
nacn oriania.

C.tf.ilp.hb-ii.c.iT.Bidcns folio non diflfe&o.

T-*bcr.Ia>n.& HilhEupatorium Cannabinum
Chry(an:hcmum voafjcrteimbFratir/ fumcjim&rs
IV aut ivciblc , wafjcr frernliaut / cDccI feber^
frarir Belg.^odfcne cniyt avyfrcn. Eupatorium
ejinabinum foeinina , Virga aureaaquatica, Stel¬
laria aquat:ca,Confolida aquatica^ Vcrcellcnf.I-
talice Tcrzola , qtiia vtilis ad tertianas. Non efl:
Tcrzola Bapciflx Sardi , cui flos cxruleus , ideb
Vocamus Terzollam luteam, hocefl, Temona¬
riam lutearii. Tabern. tribuit huic planca: nomi¬
na Belgica, de quibus fibi non conflatDodon.

C. Bauh.phyt. Cannabina aquatica 3. fiue fo¬
lio non diuifo.

SchwencLfcld. Eupatorium Conyzoides fe¬
cundum, Eupatorii Cannabini?. Ipecics,Hydro-
piper i.Lugd.

Semper obfcrtiaiH in aquofis locis , vbi aqiia
fluit vel relidet , vt in dicione Phrtcnll prope
hJaur wij/^ter.Montbelgard/ circa vrbem florens
Auguflo.In Lacunis & folTarum ftagnar.tibus a-
qtiisqua icur Occlingen prope Baiileam repe-
ritur.Borealibus magis Sc ipfls in vdis aut mediis
riu lis cundtanter fluentibus viuit. In Anglia
y hi que vdorum prxfertim Londini & Auxonx,
Lobel.

Vulneribus , intrb fumpta prxfertim , pluri¬
mum confert,& eadem luperior potis eft : Tri¬
buit, huic Lobelius faculratcs Pleudoeupatorii
vulgans : fiue Eupatorii Officinarum, ne Ledo-
res fallantur prius lnucftigentqu^m vtantur, de
qua Canabina hic loquantur , an de ea qux pul¬
chrum florem habet , an de ea qua: minus pul-
chrum,&qux elatior effi

f orbejtn *.
C*nn*of(c\

mtr.*

H. Luti
Uffm

Et deris folio
non dijjefto

V irpit attr.

Stillarii

.tCJH.lt.

Confol.it.

qu*r.

Eupnt coni ■
X.oides.

Lecus &
templis

TO.Ml SECVNDI FINIS.

OMNIVM PRAECIPVORVM CAPITVM

QVA IN SECVNDO VNIVERSALIS HISTORIA
P LANTARVM TOMO CONTI NENTVR
INDEX-

■ r A

I Bfius folii* ntfolij
' Abuti lon Indicum
i1 Acetum

^ ^ chanaca Indorum

Aconitum LycoUonum Dodonae
A cor tu veter tb ut

*AEgil ops c/uibufdam artflis recuruis
tVEgilops’ Veteribus & tn genere
sAEgilops "Bromotdes
zAEgilops Matthiolo fine
cAges

e Agrimonia fett Eupatorium
t/4lU*m vulgare & fiatiuum
cAlltj gniut ophtojcorodon ditium cpmbufdam
cyclitum j. ue AI oh nonmnum latifihum

ptg.tfl.
91 9-
5>5-
8*5-

901.

734-

433-

434-
456.
439-
793-
398.
534-
559-
ibtd.

z/flltun. b -corne iferum flore tutus albeficefte, cum

/Tria purpura cente externe 560.

^Allium fyluefl. bicorne flore viridi ^6t.

fyluefl . bicorne purpureum prolifirum ibtd.

tAfltumftluefi . Ai nifeffulanum albinum Io. "Ei tbid.
tAttiurn flore luteo fide pallido ^61.

OyAlhuw (juoddam fyluefl re flore purpureo 562.

Utum Sph aro cephalmn purpureum fyluefl re ibid.

t- Allium Sph.tre cepi: alum btfiltum Imltcum 563.

e/tllij genus fine Scorodopraffon alterum Lobelio 564.
e, Allium Pc:r<tum vrnbelltfirum tbid.

c^AUiurn vmbelhfirum pratenfie 564,

Aliturnfiylutfire propufiH, iuncifilium mofchatum 565.
AUfma Monfpdicnfiurnfiue Doria tbid.

Ahfma fine Damajontum Veteribus 1064.

AlhjS affinis pfmdoorchis AI onophyllos ibtd.

Allium vrfwurn bfihum vernum jylnaticum ibid.

Allium alpinurn 56 6 .

Alopccuros Alpinus 809.

Alcine nodofa Da/echampij 851.

A/liaria 883.

Alyffum Veteribus & in genere 9$j.

Alyjfon filiepua lata aff era , epuibufidam Lunaria flore
luteo

Alyffon Anguillara
Anilfiue Nil ludorum
Alcea Veteribus
Alce a vulgaris
Althsa fine Btfmalua
Althaa profunde J er rato fiue dentato folio
Althaa flor e grandi Alcea Thurmgiaca
Althaa fpectes vulgari fimi lis
Althaa arbor efcens
Althea fida dicta epuibufidam

934.
tbid.
S> 4P
953.
ibtd.
954-
W
ibid.
bid.
956.
*57«

I Alcea arbor efcens glabra ibidi

I Alcea Pentaphyth filio vel canabina 5^}.

Althea Theoph. flore luteo, epuibufidam Abubilon ibid •
Amaranthus purpureus 568.

Amaranthtts Pannicula fpeciofa crifhta 969J

Amomum in genere jjim

Amomum spuor undam odore CariophyUi 194.

Amomum nofirum ex tpfo fruilu ibid .

A /nomum Clufij tbid*

Amomum nonum Cardamomi vulgaris fheie yfiue Indi¬
ctu Racemus \

Amomum verum epuorundam 208.

Amomis fiue P fieudarnomum ibid -

AnacokaccedensTPhafcohss totus ruber 26 fa

Anonis fiue refla bonis, vulgaris alba.fpinofit 391.
Anonis lutea nonfpinofdyDalechampio Natrix» $9f.
Anonis non fpinofia purpureo fiorc ibtd .

Ambi at um Cordtfiue Aphyilon 783?

Anthyllis prima epuibufidam. 351;

Apocynon Veteribus 133.

Apoctnum fiue Teriploca fic an dens, filio longo flore pur¬
purante ibid,

Apocyno affinis Secamone flore albo 134.

Apocynum filio rotundiore, flore ex albo palleficente ibid .
Apocynum latifolium amplexicaule 135.

Apoiyni firutlus 140.

Aphyilon Indicum 211.

A phace in gene fe jio0

Aphacaolus veles thus 1035,

Aqua vita y 4.

Arbor Argelina 173,

Ar ac usfiib acens 296.

Aracus fhbaceus ferratus 297.

Aracus veteribus . 322.

ArachidnaV et eribus 313.

Arachidna, aut potiiis Aracoides Honori j ' Belli ibid.
Ar aci, vel Apios IcgurmmfafpeciesCaroloToffiano 32 6.
Arbor Trifilia Indica 369.

Arundines ex Veter tb. 492.

A rundo vulgaris palufiris 485.

Arundo maxima & horttnfii 486.

A rundo Papyrus epuibufidam. ibid.

Arundo AngltcaC.Bauh. 487.

Arundofcnptona ibid.

Arundinis ficriptoriet Indica genus Jpadiceo colore ibid.
Arundo Naflos fieufkrcb toxica figurata ibid.

Arundo nafios feujurch fiue Toxica, gracilis 488.

Arundo humilis, rara ac inufitata 4 89.

Arundo Indica verficolor ibid ,

Arundo Indica verficolor flexilis ibid,

t i

INDE X.

Arundo Indica punicea mollis ibid. ;

Arundo In dica fluitans *bid.

Arundo / ndtca latifolia tbtd.

Arundo Indica latifolia flore luteo punftntc 4 9°*

Arundo Sacchanna, & Saccbarum 5 J1,

Arum 7&3*

Arum'Biz.arttinum 7^5*

Arifarum latifolium quibufdatn 7^'

Arifarum angufli filium 7^7*

Afclepias Veteribus 13?‘

Af ‘cleptas fiue vmcettxicum multis > floribus aoicantt -
bus *bid.

Afilepias fhrlrc rfigro . }+°’

Afclepias Cretica Clufi\

Afclepias Indica *btd.

Aflragalus quibufdam

Aflragalus Veteribus 33a*

Aflragalus %omanus 335-

Aflragalus Matthioli 353*

Aflragalus maior Fuchfio 334*

Aflragaloides , /?«* Aflragalus fyluaticus , Aflragalo
Fuchfi) affinis planta ibid.

Aflragalus rctticaulis hirfuta ibid.

Aflragalus Monffeffulanus 3>8-

Aflragalus quidam Montanus 339*

Aflragalus MonffleffitUno candidior & Onobrichts
quorundam *btd.

Aflragalus Syriacus 34°-

Aflragalus firte lanugino/us 'Baeticus tbtd.

Aflragalus Viofcond. quibufdam J4°-

Affhodelus maior ^5*

Affhodelus bulbofus Dodon. 617.

Affhodelus minor folio fijlulofo ^3»-

Affhodelus minimus albus
Affhodelus luteus

Affhodelus minor radice lutea °33-

Afler ex veteribus

A fler Atncus purpureo & albo flore »044.

Afler Atticus Monffehenfis purpureus anguflionbus
jbltjs loW‘

Afler Atticus luteus,fupinus,fpinofus ibid.

After purpureus Montanus ibid.

Afler Montanus flore magno hirfutus , quibufdam Ocu¬
lus Chnfh 1046-

Afler anguflifbltus luteus ibid.

Afler tertius Pannonicus Clufij luteus folio htrfuto Sa¬
licis ibid.

Aflen Alontano Purpureo fimilis vel Globularia ibid .
Athera,& mW fiue G uten 4 1 »•

Atriplexrubra & alba hortenfis 97 ;>*

A triplex f) lueflr is 97j-

Atriplex angufhfilia laciniata minor ibid.

Atriplex fylufolijs integris raeerr.ofa 973-

Atriplex vulgaris angufltfoha cum folliculis iaid

Atriplex Jylu. Monffeffulana cum pulchris inuolucris
ibid.

Atriplex maritima 974*

Atriplex Halimoidis Lobelij ****•

Atriplex arborefeens ibid.

Atriplicis marina ffeciesValerando ibid.

A triplex fatttda ibtd.

Atriplex, dtflus pes anferinus 97 s-

Atriplex ditius Tes anferinus alter fiue ramofior 976.
Aurtcuia Muris Camerari j 3^7*

Auena alba & nigra 43z-

Aucna nuda 433

Auena ptlofa ibid.

Aurtcuia muris Hiffanicd 1042

Auicularia Sylui j quibufdam 800.

B

Bklfamtnz fucumerarta 2 5 1 •

Battuas 79

Batatis affinis Ingnamt fiue Inhamo 793*'

Bar barca 868.

Barbarca muralis Ioh. Bauhmi 869.

Balfarnina foemina Perfic:f.!ia,vcl Salicis folio 909.
Barnta 959-

Bamia aliquatenus affinis Sabiariffa 960.

Baccharis veteribus 1048.

Betdelfar Alpini fiue Apocjnum Syriacum 1)6.

Bexucco dei Peru. 15f*

Bera fiue cereuifia 4l5*

Belmufcus *A.gypti* Honorio Bello 9 6°*

Beta. i ihtdi

Beta. Cretica femine ffinofo 9^3-

Beta laticaulis monflroft tbtd.

Bonus Htnricus 9^5-

Bodaglam fruflus exoticus Paludanc 188.

Bulbus Efiulentus Veteribus 569*

Bulbus vomitorius veteribus 57°»

BulboCodinm vulgatius 595*

Bubocodturn Htffanicum 594*

Bulbocodturn flore pleno tbtd.

Bulbocodi j pleno flore ffeciofuki genus Veneri) 595.

Bulbocodt j fiue narctfji floris lutet multiplicis varietas
ibid.

Bulbocodturn minus 59 6*

Bulboi odium minimum coronatum tbtd.

Bulbocodturn tenutfolium flore luteo ibid.

Bulbocodturn Tenutfolium aliud flore luteo fimbriato
tbul.

Bulbocodio forte affinis bulbus flore luteo 59^*

Bulboeodio forte affinis bulbus altus flore luteo 598.

Bulbocodturn minimum tcnuifoiiurn album tbtd •

Bubus Eriophorus UU

Bulbus Monophyllos flore albo, an farCiw TheOph. 612.'
Bulbus fylueflris Fuchfi) flore luteo, fiue Ornithogaluvu,
luteum 9*3*

Burfa pafiona,fiue Pilofclla filiquofa 870.

Burfa pafloria 9)6.

Burfa paflorts parua 937 •

Burfa pafloria minima , oblongis filtquis , verna , loculo
oblongo tbtd.

Burfa pafloria fbltis perfiliattt 938.

Burfa pafloria fublongo loculo affinis pulchra planta
ibid.

Blitum ingenero 96^.

Blitum pulchrumreFtum magnum rubrum 966.

Binum rubrmn minus 967.

Blitum pulchrum magnum album tbtdt

Bhtum erethus.fiuc )>Tragi ibid.

Blitum maximum , flue Amaranthus maior femine
albo 96 8.

Bryonia alba maculata iq6.

Bryotua feu vilis nigris baccis ibid.

Bry onia lanis fiue nigra bacctfira C.Bauh. 149.

Bryonia M echo ac anna mgrrcans 151.

Braffica Manna fiue Soldanella 166.

Braffica Veteribus & tn genere 819.

Braffica capitata alba 826.

Braffica Italica tenerrima glomerofa flore albo 827.
Braffica Sabaudica rugofa 828^

Brajfica rugofa longioribus foltjt tbtd

Braffica multiflora *but

Braffica alba vulgaris 829'

Braffica alba expanfa ibid *

Braffica Color ap a, ibid'

Braffica Mona fer mos Angelica 8 jo'

Braffica tophofa ibid *

Braffica Anglicana, minima niuca ibid *

Braffica nigra dicta 8$i*

Braffica capitata rubra ibid'

Brajfica rubra vulgaris tbid'

Braffica crtffa lactwofa 8ji.

Braffica

INDEX.

Brafica laciniata rufa*

Brajjica laciniam alba
JB'*jfica tcnutffima Uiiniate
Brajjica T hyr findes
Brajjica rubra minor
Brajjica 'ylucfiris
Brajfica (pinofa

Brajjica iyluefiris procera Thalia
Britannica Conywides

CApparis (pinofa & non (pinofa 6;.

Capparis officinarum Cortex ibid.

£.ipp*rts arbore jcens 65.

Capparis fabagine a fine Pephos Lutcti anorum 66.

Cappan fere fimtlts Alhaut 66.

Carnpanula Indica 165.

Cacubalum qutbufdam vel AI [me Haccifer* 175.

Cardarnomum Fetoribus & m genere. 300.

Cardamomi aquiuocationes 2.04.

Cardamomi genus Maximum , Grana P aradyfi , fiue
AI eleget a 204.

Cardamomi Jpecies cum fili quis fue thecis longis & bre-

uibus

2°5

Cardarnomum maius m elige tha Jimile , ficus modo tur¬
binatum Cordo 2 07.

Cardamomi fhete (rutius , triangularis malignus 208.
Cantabrtca Veter ib. 155?.

Cat an ance m genere $08.

C atanance leguminofa quor undam 309.

£ alamus aromaticus m genere qiq.

£ alamtu aromaticus verus qutbufdam 528.

Calarnus aromaticus C echini Martcllini 530.

Cape fiue cepa rubra & alba rotunda ac longa 547.

Capa Afcalontcafiuefiffi/is 551.

Calamus Aromancus vulgor is, multis A< orum 754.

Canna (inc Arundo Indica, quibafdam flos Cancri 75 1.
Carnpanula parua, AnguiUara£antabrtca 796.

Carnpanula folio hederaceo , fpecies Cantab. Angutl
lara > 797.

Carnpanula rotundi folia minima tbid.

C-imp anula linifolia rara , flore canit eo ibtd.

Carnpanula lychnide* 803.

Carnpanula angujiifolia c&rulea dr alba ib>d.

Carnpanula Maior & afperior folio vrtii <t 805.

Carnpanula flue Ceruuarta Maior & lentior fore albo
magno 804.^8 c6.

Carnpanula A/pina glabra , fore dilutijfmo c Amico
tbid.

Carnpanula fine Ceruicaria Bononictifis partto fore
tbid.

Carnpanula repens fL>n minore coeruleo tbid.

Carnpanula fue Ceruicaria Aledia Thalio foribus ca-
rulcts paruis 807.

Carnpanula pulchra a T offam Car -Io raiff* ibtd.

Carnpanula Serpylli folia Joh.Bauhmi 816.

[ a^tle qutbufdam , aliis Eruca marina i <jr Raphanus
marinus 867.

C aktle fue Eruca marina latifoH * 868.

Camelina Alyagrum Aldroanda 894.

Chatnacifius Serpilli folio , nigricante, & hirfito 17.
Chamacyjlus anguft ifo lues fore luteo Clusij ibid.

Cham&ctflus foliis Myrti Tarentina , cattis vel cinereis
18.

Chain amor us 61.

Charnatnorus Tforuegica ibid.

Chain amo rus altera Noruegica 63.

C hamae er afus Gefneri , vel chamapericlymetiQfi quod
dam Alpinum 107.

C hin* radix 120.

China ffuria pyrifotmis fue turbinata ui.

C hin* spuria Acori effigie Lobely ii£a

£hamabalanui leguminofa

Chondrtu & halica fiue alie * 4U°

£hondrile veteribus |0Ig#

Chondrile vel Chondrilla carule* i0lp,

£hondrylla lutea 10iOa

£hondrylla vminea - Jo2j,

Chondry/ljs affinis quadam laciniata , an Trinci*teH*f

Chondrylla hirjut * Jubente fore lcmJ

£hondry1U Cretica nomine rnijfa femine crtjpo ibtd.

£hondrtlla folio non dijfefto, caule nudo & foliato 1041.
Chryfanth. Alpinum / udenbergtnfie jacobea affine 1058.
£hry(anthcmum Alpinum Etfchenanum Jacobea affine
ibid.

Cifius (V de eo veterum Jentent i* u

Ctflus mas maior folio rotundiore 2.

£tflus mas z. folio longiore ibid%

Ctflus mas 3. fo/ijs dilutius virentibus 3.

C m(ts 4' Monfp. folto oblongo albido ibid.

Ctfl. mas %. folijs crijpis , & quodammodo finuofis ibid.
£tflts$ fosmina Alonfpeliana fore albo , & Hiffam*
luteo 1

Ci (It Jpecies quidam Hifpanica fore albo ibid.

£iftus folio Halimi fore luteo 5.

( tfhts filio H Alunt longiore incano ibid.

^ifius folio Lauendule £lufio forte idem cum Htltan-
therno reBo ibid.

Ctfl us folio Sampfucbi £luf. cui macula in flore 6.

Cflus folio Thymi £htf. cum maculis m flore ibid.

Ctfhu Ledon latiore folio 8.

Ci (itu Ledon flore macula nigricante notato ibid.

Cifius Ledon , V opuli nigra folijs Clusij » maior & mi¬
nor <y0

Cifius Ledon latifolium Creticum ibtd.

Cillus Ledon 4. Clufi. flore candido 10.

Cifius Ladani fer a, fiue Lediim zJAfonfp, angufio folio
nigricans. tbid.

Ctfius Ledon 6. minoribus angufiioribufque folijs Clu¬
fi1 _ 11.

Cifius Ledon foliis colore cinereo ibid .

Ctflus Ledon foliis Rofmanm Coronaria Clufii , flore
luteo tbid „

Cifius L don 9. Clnfio |i.

Cijhu Ledon Thymi foliis Qlvfit ibtd.

Cijhu annuus Clufio fi.o rotundiore 13.

Cijhu an.uus z. Clnfio, flore pallido, macula punicant e
infignito ibid „

Cifius annuus flor e guttato 14.

Cifius annuus folio Ledi flore luteo ibid .

C/fius minimus folto fiubroiundo ibid ,

Ciit: tpeaes annua angu/iifoha 15.

Ctflus humilis Clufio > fiue Heltanthemum omnino can¬
dicans, flore nunc albo nunc pallido .16.

Cifius H dianihernos flore paruo luteo 17.

Cifius Helianrhemos folto Po/ij montani 19.

(- ifiuptifillus fulto candido flore luteo ibid •

Cifius pumilus monns Baldi , forte Attffriacus tnyrtifio
lius ibid .

Cifii folto arbor exotica, capitulis Piatam n*

Cttrulus folio Colocyn ibidis fetlo , femine nigro, quibuf-
dam Angurta 2$$*

Citrulo affinis melo I\ dicus,fiue P athee*

Curulo vel \1 eloni Indico accedetis Camolang* ibidi

Cicera antiquis 2

Cicer m genere ibid.

Cicer anetinum 2.92.

Cicerfylueflre multifolium 294*

Cicer fylueftre maius Thalij ibid.

Qictr fiylu. trifolium 295'

Cichorium filueftre £r fatiuum 1007.

Cichorium vsrmccfum , fiue ga&ntha , Hicraciis

t »j

INDE X.

lOXj.
tbtd.
1038.
U9-
tbid.
ibi i.
130.

114.
118.
1x6.
1x7.

ibid.
118.
94Z.

pag. 169- »70-

*3 i.&W'
648.
641.
6fl-
ibid.

*5i-

tbtd.

654.

ibid.

635.

636.

6y

daniimer andiim
{ 'ichorium fpinojum
Cichorium bulbo fum
Clematis purpurea flore pleno {candens
Clematis coerulea ferrato folio
Clematis Pannonica flore i&ruleo furreih
Clematis Daphnoides flue prima veter ib.

(flematis Daphnoides minor flore purpureo , violaceo
albo,fimphci>ac pleno ibid.

Clematis 'Daphnoides maior flore coeruleo & albo 131.
Clematitis acris veteribus
( 'lanatis lattfpha fiue Athragenc quibufdam
Clematis 'Bxtica (lu fio
flematis fuc Flammula (candens tenuifoha
Clem.fiue Flamm furrechi alba .

Clem.fiue Flamm. flor e exruieo.

Co.hlearia.

Colubrinum lignum primum : 11. ^iu,

171.171.Cr 173-

Colocinthis Veteribus er m genere.

Colchicum Veteribus
L 0! ibicum album cum purpur. lineis
Colchicum vernum Clufio
Colchicum bifljrum
Colchicum Tolyarthes
Colchicum vernum Camerari)

Colchicum candido flore Anglicum
Colchicum pleno flor e
Colchicum vcrficclorc flore
Colchicum montanum
Colchi um minimum tenuifoliurn
Colchicum mintu malignum , fiue Htrmoda&yltu Off
cmxrum-j 658.

CoL htcum Illyricum fiue Gncurru 660.

Colchicum paruum montanum Luteum , alijs Nar-
liffiu 66i.

Colchicum Orientale & Sy riacum 6 79.

Colocafia 790.

Conuoluultss maior 154.

Cunuo/uu/us peregrinus pulcher 159.

(fonuoluulus 'Bona nox dtllus 165.

Conuoluului peregrinus C.Bauhini 166,

Conuoluulus mannus SoldaneiU affinis 168.

Conuoluulw. tAEgypnacus 169.

Confl* media 1050.

Conyzis affinis herhavutneraria loji.

{ony\a maior JiatthioJi>Baccharis quibufdam ibid.
Conyza Helemtis mellita incana 1052.

Coruza H e lenitis ptlofa Lobehj ibid.

Conyza veteribus tbtd .

C onyla maior MonFfd.enfis ederam 1055.

Co yza media Monipel. 1049.

Conyza v.edu M onjpel. affinis ibid.

Conyza fpectesfoh\s virga aurea ibid.

Conyza minor vera 10 j 4 .

Conyza marina

Conyza Alpina ibid.

Confla Syria quibufdam 1054.

Conyza montana Myconi ibid.

{onyla capite nutante 1055.

Coralloides prnna quinquefolia 900.

Coralloides altera fiue feptt folia 901.

Coralloides Ermeaphyllos Clufij 902.

Coralloides minor buibifira tbtd.

Corchorus 981.

Ceror. opus RueUij fiue Nafiurtium verrtteofum 919.
C ofttu 748.

doftus Arabicus fimi lis 749.

C ofius / ndicits Clufij 750.

Cofii M olueenfes duo 751.

ibo fi mi Heleni) facie officinarum ibtd.

C ofitu dulcis Offic . ibid.

Coflus ingratus fiue Thapfia ffitcits
Qr»cus

Cm. vcmftccu: vurUpag.6^o. & fimumilm
Crocus montanus Autumnalis

Crnto filtuftrii B.tjimims tmd.dH: mullkm fhc7-

ruleus ,

Cropiot rugofus fruttus ^gg’

Qucurbm m ginne, tmfpu fp.eit, varit 48. p», „4.

2-15- itibus vfyuc ad p,g. Z(,.

Cucurbitinus frublus magnitudine out Struthii
C Hi urnis vulgaris viridis fy albus
Cucumis minor pyrt formis
Cucumeres longiffimt.

Cucumis tsEgypttus CU*rc
Cucumis filucfirts fiue Afininus
Cucumeris filu.fuccus 8 Ut trium,

Cynocrambe
Cyclaminos
Cynosbatus veteribus
Cynorrhodon veteribus
Cy perus m genere

Cflurijjtma varia pag^o ktj- fluentibus
Cynoforchis prior Dodonxt
Cynoforcbts Delphmia
Cynoj orchts minimis maculofis foliis

ibtd*

646.

238.

24J.

147.
ibidi
*4«-
tbtd.
249.
9 79-
*76‘& »77*
«•
ibid.
4 99

75?.

760.

ibid.

D

DElphinium minus Cafalp.

Dentaria aphyllos minor Tabcrn
Dentaria quinquefolia
DenttlUria Rondelettj
Digitalis purpurea
Digitalis flore magno candido
Digitalis Lutea flore maiore
Digitalis ferruginea
Digitalis flore minore fubluteo
Draba lutea qutbujdam
Draba lutea fttntli*

Draba veteribus
Draba multis flore albo
Diabafpeci es glabra
Draba minor orbicularibus capit.
Dracktna radix
Drackenaaffnis radix
Dracontium veteribus (fr in genere
Dracunculus maior vulgaris
Dracunculus aquaticus
Dry ophonon Plini \

EP imedium quorundam

Ephemeron non lethale veteribus
Ephemeron Matthiolt
Ennos , Enneos , vel Echinos Veteribus
75>8.

Erinos maior rapunculo affinis
Ertnus Dalechamptj
Eruca maior fattua annua
Eruca Romana feuGenttlH
Eruca fattua Hiffantca
Eruca tenuifoha perennis
Eruca filu angufhf alta flore luteo
Eruca minimo fore Monffiel.

Eruca inodora
Eruca purpurca,ali)S c arui e a
Eruca paluflris maior fl. albo
EryfirnonT ragi
E ry fimum alterum Alatthioli
Eupatonum feu Agrimonia
Eupatonum adulterinum

Uf

783.

900.

941-

811.
815.
ibid.
ibid.
814.
870.
ibid .
9}9-
tbtd.
94°-
ibid.
740.
74*«
787.

789.

ibid.

914.

39*.

647J

905.

& in gener t

799*

811.

859.

860.
ibid.

861.
ibid.

86i.

ibid.

86 j.

867.

863.

864.

398.

I065.

i?

INDEX.

FAalim The neti Helenio filiys fimilis yfi.

taba vel Phaf eoius l ndictu magnus 2,74.

faba arbore fcentis (ftcies varix, 17 j.

Faba , cyanos leguminofa in genae ^78.

ParfiittitiHmcxVeteribiu ( 415.

f e flue a graminea glumis vacuis : effufa iuU : (fi nemo¬
ralia Ut filia 479.

f tfluca lunceofitho C. Bauhini j 480.

Feflnca tunceo filio (pica gemina C.B. tf 44.

f e flue a fexm Tha/ij ibid.

S'ftuca praienfis LanugUofa C.B. ibid.

feii ura dumetorum E tufdentj 5 4 f

Flos Perficus Sifymbrto congener 70

F oenumgracum filuefire , fiue giyoyrriz.a fiiucfiris qui-
bufdam '3jo

Feenugreco fyl.T ragi affinis planta 351.

foenugrxeum 36?.

Fenugrxcumfilu.Dalechampif 36«;=

Fr agar ia ferens fraga rubra (fi alba 394.

Fragarta non frutttfirx 39«,.

Fragie Serapionis I91.

F miliaria nigra 681.

F rutius fquammofus cum granis piperis nigri , an Bru¬
ma rDiofic . 188.

G

A 'anga maior 738.

Galanga minor 73 9.

C-Ua 542.

Gal- ga montana Dalechampij 34^

Galega - emor en fis ver na ibid.

Galrgx nernorenfi verna affinis fiore albo 344,

item fl.purp.fr albo 344.

Gladiolus fiue Xypkwtu 701.

giafhfolta Ctchoroides Bauhini (fr Turritis fecunda
Clufio 836.

Glaux Hiffanica 341

Giauce Veterum
Glaux leguminofa Herbariarum
G*anadilla Hedera fimilis
Glycyptcros fiue Amara dulcis J09

Glycyrrhiza . , 316 -

Glycyrrhtxji Diofcor. ehinata non repens 327,

H

HAbazelin fiue Granum Alze/in veterib. 304.

Haerryua Serapionis fiue Piperella 189.

Halicacabum peregrinum fiue Cor Indum 173.

Hedera veteribus (fr m genere no.

Hedera communis maior (fi minor jii.

Hedera Dionyfias Dalecloampij I13.

Hedera Lachryma H4.

Hedypnois fiue dens Leonis Fuchfij. 1035.

Hedypnois MonffeffuUna 103 6.

Helianthemum vulgare flore luteo 13.

Helianthemum filiis maioribus flore albo 16,

Helianthifnum fiore albo folio angufto, hirfuto 1 7.

Helianthemum tenuifblimn glabrum luteo fiore , 18.

Helianthemum alpinum filio Pilofella minoris Fuchji j
ibidem-i.

Helianthemum filio Thymi incano . 19.

Helianthemum fiue Cifius humilis, filio fampfuchi, ca
pitulis valde hirfiutis 20

Helianthemum ad numulariam accedens ibid.

Hclianthts fpectes rara coma inflexa vt in Hehotropio
ibidem^.

He/xine Cifjampelos lj5.

Helxine Ciffxmptlos multis i fiue Conuoluulus minor

Helxine femine triangulo ,3-7.

Helenium eAEgyptium tx genere forte viciarum 514.

}V

ibid

Herba mimojk ^

Hermo dattyli veterib.

Hemegocallis veterib .

HermodaSlylt veterib,

Hemerocallis veterib.

H efpertdes flore purpureo albo (fi varia 877.

H efferis Pannonica inodora

H efferis colore ineleganti 879;

H efferis Syriaca ibid.

H effer is Syriaca alia 880.

H efferis Alpina muralis minor fiue repens ibid *

Hejpendi Alpina fiue murant affinis Draba fucculen-

ibid „

Hefferidi Alpint murtariaut fimilis furreifa (fi ma-
gn* 88l«

Hypecootu 199*,

Hieracium fl eUatum 1014.

HieractaVeterum 1043.

Hieracium multis, alqs Cichoreum luteum hir/utum (fi
glabrum.vel minus hirfistum 1014,

H ierat tj parua (pectes hyofieris angufiifolia affer a 1015.

H ’ er ac tum- pulchrum tbtd,

Hieracium Eruca folium hir Jutum 1015,

Hier actmn pulchrum ramofum Sprengerianum ibid,
Hieracium latifolium Geneuenfe folio Conyz.ee maioris
tjMonfpeff. 1026.

Hieracium 'Pannonicum latifolium Clufio , Pilofella
maiori fiue Palmaria lutea accedens maculatum
ibidem^.

Hieracium capitulis (f ardui beneditti , maximum 'Bu -
gloffum echiotdcs quibufdam ioz8.

Hieracium afftrum maiori fiore in agrorum limitibus

10^9.

Hieracium retium rigidum quibufdam Sabaudunu

l°3°.

Hieracij S ab audi varietas duplex ibid.

H ter actum minus prttmorfa radice fiue Fuchfij 1031.
Hieracium Macrocaulon iunceum fiue minus primum
* Dodonxo ibid,

H ieractum montanum maius latifolium ibid:

Hieracium hitifoaum glabrum ex valle Cjrttsbachta-
na , 1033.

Hieracium latifolium pretmorfa radice , caule fingularit
PilofiU&,maiori affine 1033.

Hieracium montanum laciniato folio lanuginofo Clufio

jo 37.

Hieracium Narbonenfi rotundifoltum caule aphylloy (fi
hier arcium caule aphyllo hirfistum tbtd.

Hieracium paruum hirtum caule aphyllo crifpum vti
ficcatum 1038.

Hieracium montanum 6. Clufio amigufhfiilium tbtd0
Hordeum veterib. (fi neotericis m genere 419.

Hordeum dtfhchurn 4^9'

Hordeum Hexaftichum pulchrum 429.

Hordeum Polyfiichum ibid.

Hordeum dtflurn germanis. f)riz.a 4 29.

Hordeum nudum fiue Cymnocrithor) 430*

Hordeum murinum 431.

Hyrdeum vxens vornt Hiffania ibid.

Holofltum Alatthtoli iunceum ibid.

Hyacinthi parur facie gramen Triglochin 508.

Hyacinthi hiflor:a ex veter fient entia 47J.

Hyacinthus vernus Botryoides minor cxruleus, anguftto-
rtb folys.odoranu , 571.

H yacinthm Botryoidcs verme* minor s latifolius , exru-

leusdnodoiut 57Z.

Hyacinthus Botryoides albus 473.

Hyacinthus autumnalis mmimus maiov 574»

Hyacinthus maximus Botryoides coma esculea 574,
Hyacinthus Orientalis quibufdam Confhmtinopolita -
nus 575.

Hyaamhtu brumalis albi « 577,

t i»).

I 'N D

tiydcinihi<i minmrn ftrmhiu flcfenlu hyncipihi O ■
r icntalis ^78.

Hyacinthus odoratiffimsu diUus Tibeadi , <fi Muficart
578.

Hyacinthus odoratiffTibcadi luteus 579.

Hyacinthi Tibeadi lutei varietas fine Mufcari lutei
prxcox ibid.

Hyacinthus fiellatus bifolius , & trifilius vernus dume
torum filor e cetruleo,(fi albo tbtd.

Hyacinthus ftcliaris albicans ferotinu* 580.

Hy acinthus fellaris vernus paruulus , flere ex c strui ce
emereo 5S1.

Hyacinthus fle liaris albicans ferotinus 580.

Hyacinthus jtcllaris vernus paruulus , flore ex c strui eo
cyreneo ^87 .

Hyacinthus fellaris maior. tbtd.

H y acinthus fellat us afmus minor 581.

Hyacinthus varius ibtd.

Hyacinthus fellatus Byzantinus 58/..

Hyacinthus (lellatus afiuiu 5X5.

Hyacinthus' trtfohus Thenprafl. Lobel. ibtd.

Hyacinthus comofus Byzantinus Candicans cum finmi-
nulis purpureis tbtd.

Hyacinthus Como/tts albus cum caeruleis fhminib. 584.
Hyacinthis affinis Planta. tbtd.

Hyacinthus Peruutanus 585.

Hyacmrhus Angelicus fueBelg. ibtd.

Hyacinthus Htfamcus 586.

Hyacinthus fellaris cinereus tbtd.

Hyacinthus totus albus Camp anilla ibtd.

Hyacinthus f< re rubro ibtd.

Wyactnthtu obfilctior H ifp. Anglico finitis 5 7.

Hyacinthus minor Hijpan. anguftfilius car ulcus (fi al¬
bus tbtd.

Hyactnthusminor Hijpanicus obfoleto fore 588.

H y acinthus l ndteus tubtrofa radice ibtd.

Hyacinthus Mauritanicus tbtd.

Hyacinthus latifolius Dalcchampij ibtd.

Hyacit.thus Itltofohus / 'fellatus 58 9.

HyacinthusTripclimnus ibtd.

Hyacinthus ex Thracia tbtd.

Hetich Theuett 751.

I.

lo<,6-

tbtd.

IKcobsta Pannonica filio non laciniato
lacobaa Marina fiue Cinerario
Jacobaa vulgaris
lacobta Pannonica latifolia
J heris Fuchfijfiue NaTlurtium pratenfefyluefl. (fi flore
pleno 879.

jberith Fuchji) affinis Trifolia Cardaminc 890.

Jbendi Fuchfij ahtjuatenus flmtlts Qardamine Da/e-
champu odoram 891.

ibertdt Fuchfi] vel lyafurtto aquatico affinis Carda
mine Alpina medta C lufj
Jberis (fi Lepidium V e tertius (fi in genere
Iheris

Jafminum fiue Gelfemir.um flori albo
Jafmtnntn Wtjpamcum flore maiore
Jafminum fine Sambach Arabum Alpino
Jafminum fiuc Gtljcmmum luteum (fi c arui eum

I0S7-

ibtd.

tbtd.

VS-

918.

107.

101.

102.
ibid.

Jafione veterib.

>55-

Intyba, ferides (fi Cichoria ex veteribus

1006.

Intybum Saltuum triplex

1011.

Indis bulboFaffecies vana 70$. (fi fiequennbus

h idi bulbofs affne Jifyrinchium mir.us

tbtd.

Iris vulgaris violacea fiue purpurea hortenfis & fylue -

firtf

7°5>

Iris ex lreterum fi intentio

ibtd.

Iris Dal>. anca maior

7*5

iris Dalmatica minor

716.

E X

Iris dilute carulex innotuero dlh forte Dalmatia ibi-
dem.

Iris Lujitania verna violacea, Cluf. Maior latif.nona
cum venis purpureis

/ ris aUiJf.bicolor caruleo obfelete chereoae mixta 1718.
Iris flore albo _

Iris lutea, fblijt florum repandis variegatis yio.

Iris latifiha maior Sufianet vel ChaUedntict flore ma¬
tere variegato clufio prima ylU

bis btflora Lufitantca flore violaceo cluflo 72.i

lrisf ore violaceo filio virente, an clufii 25. caute filiis

"ui° 72J.

Irss humilis latifiha colore violaceo , & faxatilis eadem,
nec valde /imilis, etuf primum ginno, chamsiris
ntuea

Iris humilis l Ati filia maior ac aulis \ Cluf. Chamaindis
latifolia, genus alterum

Iris humilis latifiha minor , (fi eitu varietates quinque
ibtd.

Iris humilis latifil. minor elegant tjf. variepitla , Cluf.
Chamsiris

/ ris anguflt folia minor Clufii quarta jL6.

Irh graminea cui pereunt quotannis filta 7*7.

Iris cenutfiha maior flore coeruleo cr friato ang,f.
tbid.

Iris anguflifilia flore albo
I ris tenu fiha flore violaceo an Clufii
Iris tenui filt* ALchrl Feldenfs fontanea , fine Clufli
anguflifilia n.ator fiuc prima 719.

Iris Tripolitana fihjs Jo/igtjftrH is flore aureo j$o.

I ris Tubero fa Belgarum tij,d.

/ ris Palufris lutea flue A orus Adulterinus 7 jz.
Irio, fiue £ry fimum Vetenbus 862.

Ifopyronvetenb.

/ / opyr on Cafalpxni tbid.

/ uncus A l pinus cum cauda Leporina 514.

/ uncus Alpmus Bombycinus 515.

Junci genus Eunptcc ^

/uncus panicula arundinacea qi0.

I uncus M atthioli ibtd.

I uncus pungens tbid.

I uncus acutus maritimus C.Bauh. 5 ztm

I uncus filtaceus ^

/uncus filtaceus cap fui is triangulis
luncus trifidus ibid.

luncus maximus holofehenos qn,

luscus paruus cum Pencarpiis rotundis ibtd.

Juncus humilis tbid.

I uncus exiguus montanus Ca f.TSauh. tbtd.

Jur.cus fihatus minimus ^ ij

I uncus minimus firtis admirabilis tbtd.

luncus paruus montanus ibid.

luncus capitulis longis tbtd.

lunccllus Capitulis Equtfeti minor & fluitans C.Tau-
him ,b,i_

luncus lanis, feu fcirpus Indicus cafp.nauh. 524.

/ uncus Syluattcus Tabernamont. tbid,

lunet genus medulla prorfits ntuea Hifi.Lugd. ibid.
luncus acumine reflexo maior ibid.

luncus acumine reflexo alter tbtd.

luncus fondus ibtd.

luncus floridus minor c.Bauh. qiy.

LAfluca, Thryiax veteribus 995.

Lattuca fatiua vulgant capitata (fi non capitata
997-

LaUuca rubra

LaUuca Tfimana longa dulcis ibtd.

LaUuca longo (fi valde angufo filio 999.

LaUuca crtjfia laciniosa ibtd.

LaUuca

IN

Lattuca crifpa flr tenuiter difflctki
LaCluca/itu.fiuc ettdtuia multis dilht, folio Intimato ,
dorfo fptnofo ’

LaSluca filu. murorum flore luteo l00

t aBucx murorum affinu Sonchus Dcndroidcs Dalctka

f n ^ n

Lattuca. Jilu. purpurea

Lampfana veteri bus 1 Q 2 8 ’

Lampfana Dodonxi

Lachryma Mi multis, flue milium arundinaceum 449'
Lapathum , Oxylapathum , & Fhppolapathum , ac de
V Ceterum jentemia , & m genere 9s 7

lapathi fpecies vana pag. 9sj . & feyuem.L
Lathyrus jtue cicercula in genere. ,02

Lathyri maioris fpecies flore rubente , albido, mtm-

re, dumetorum , flue Germanic , ib:d

Lathyrus maior Jmifolia , flore maiore purpureo fpe-
ctoftor f

Lathyrus maior Ifarbonenfls anguftifohus ,0,

Lathyri fpecies lutea

Lathyrus /meus fylu . dumetorum tyl(jt

Lathyrus filtqua hirfuta

Lalhyri/pectesyux Eruti, afllu.Tto donet 304

Lathyrus angulo] 0 femine

Lathyrus flore rubro & altus albo ,07.

Lathyrus ymdam , yuibufdam v£gypt,a Aracus 308.
Lathyrus filio tenuiore flori b. rubris ,b,d.

Lagopus Trifilius yuorundam
Ledum , c '7 Ladanum <j

L,m . . , 3i7.‘

Leporis auricula C afui pini j0 ^

Leucoium bulbofum HcxaphiUon cum vnico flore ', ra-
riits bmo

Leucoium bulbcfum ‘minus T nphyllon ^ , ’

Leucoium bulbofum prxcox Bi^antinnrh
Leucoium bulbofum Polianthemurn tardius florens f/o
ribus minoribus

Leucoium Tnphyllon flore caruleo Someri
Leucoium bulbofum autumnale minus tenui f c ,

Leucoio bulbofo ferte affinis Bulbus flore intus luteo , fo¬
ris purpureo

Leucoio bulbofo forte affinis Bulbus quidam ,bid.

Leucoium ex veter um f ementia 87!

Leucot, fipecies vana 87:. er flecjuenubus

Leucoium cumfliquts rotundis flore futeo
Leucoium fpinofurn . fme Thlafpt fpinojurn alus <?5 1.
Leucoium luteum fpmojum 02 1 .

Lepidium ‘Pauli o^0

Lepidium non repens S\\

libanotidis fpecies Ronde/etii , ^

Lilium Alexandrinum jiue Ornithogalum maonum
, . Syriacttrn g19.

Lilium album vulgare

Lilium album Syriacum Rauvvolfi g

Lilium rubens vel croceum maius
Lilium rubens vel croceum minus gg9<

Lilium Phcentceum dilutum g9Q

Lilium cruentum latifolium ,(,.4

Lilium Bulbiferum maius ffcj

Lilium bulbiferum incanum g 9 ,

Lilium bulbiferum repens ftid.

Lilium Croceum flere pleno g9l

Lihum bulbiferum cruentum anguflifolium ibtd.

Lilium flore nutante ferrugineo duplex , maius & rni-

. nui tbid.

Lilium flore nutante albo
Lihum flore nutante maximum
Lihum flere miniati, , flue HcmeracaUis Chalcedonica
allymhus .

Lilium prxcox nutante flore rubro
Lilium nutante flore flauo ^7

Lihum Per ficum flue Sufiamm go n .

dex.

Ltltum AfphodeU radice luteum ,flUe Lilio Afphode-
lus quorundam flore luteo 700.

Lihum radice Afphodeli phcentceum, flue LirioAfpho-
a e Lus quibufdam Jr

Lignum Colubrinum in genere
Lobus cum femtntbus conuoluttlo maiori accidentibus

l66.

Lobus Aethiopico piperi fimitis , acris ,ggp

Lobus Cartilagineus cx Infula Mauritii, Fhafeoloftue
Faba ntgra ‘

Lobus peregrinus cari, /aginetis , Phafiolo ex pumceo
nigro tanquam anmilo cinElo.

Lobus quadrangularis

Lobus membranaceus planus niger iytd.

Lotus in genere V

Lotus fatiua veterbus *

Lotus fatitta veterum

Lotus corniculata glabra & hirfuta minor ibtd.

Loti Corniculata maior fpecies
Lotus Corniculata filiquis fingttlanbus vel binis , ,c-
711116

Lotus fll qucfa flore flifco tetragonolobus

Loto filiijuoft ahqnomodo fimilU Coronopus , ex Cod.

Cafar J[Jl(j

Lotus Ormthopodii filiquis tyJ(j

Lotus fili quo f a lutea Monfpelienfls 3-9’

Lotus Jattua y odorata annua flere caruleo
Lotus jilu. ex Cod. Cafar.

Lolium quintum Trago Hordei granis anflis non ad¬
modum multis
Lihum gramineum ffiicatum

Lopulus mas cr fcemtna ^ r*

Lupinus m genere etufque fpecies varia 28 8. &fequ.
Lupinus fllu. Italorum rujhcorum Cafalp. di cius 514.
Lunaria maior JiUqua rotundiore 83 j.

Lunaria maior filiqua longiore co,

Lunaria btfcutata !

Lttmrta peltata minima yuibufdam adTblafiircfe-
renda ibtd

Lyflmachtou veteribus 90J*

Lyjimachix fpsetes varix ibtd. & pag. fcqttsnnbtu.

M

MAlcagn, flue F miliaria fatur atior & dclutwr
681. & 68 1.

fj/llalua V tt eribus & in genere 9 47.

VM ah, * (pectes vanx “ 94 9-6 fiant, ndntl.

sJMahnathaUc Thcophr. & Anthaltum Tltmo 504.
rJMattagon albicans ptblum ad, cenem cum color, bus
«94.

cJAiartagon flore luteo prxcox

•JdUmhot Theuett luc,a & Cafiari 7 f

■ Hi &fcqacnttbu,

nJTfelt lotus ^.n genere cmfque fpecies varix pas.14^
&fcquentibus. r a

zjfyfcl Scilliticum

M eleagrts fttte jritiUarid VyrcrtM flore r,

Meleagrio flue f, indar, a Aquitanica
ibtd.

Meleagri! flue Fritdlariafl/aua

6lO.

e minore g85»
reflexis oris

Aiedium Diofc. Rauvvo/f
Medica m genere
AI e dic a fpecies varix
Mechoacan
MelegUeta
Ai ilium

Aiiagri fpecies varix
Ai tagrt fpecies vana
Aioly
AAuflum
Ad ungo

Myrto Ciflus Pennaiflorib, luteis oblongis

684.

S05.

582.

3®7> & fequcmtbus

14.9-

208.

„ . •44-6.G7' 447*

. 892. £7* (eluentibus
o9i.&flequentibus.
561.& fequentibus,
87,
189.

rc«-yi cdtq

'jAytguvw tfcribus & in genere

'N

I N D

851.

NAIturtium Indicum folio peltato fcandens 175.

Nallurtium Indicum fol.angulofo 176.

Naflurli) Indici putata flliqua Peruutana 17 6.

Nachant G arcta 417.

Narcijfus Cyprius luteus polyanthts flore pleno 595.

TJarctjfus foltjs flori* albis, oblongo calice luteo 597.

NarciJJus luncifohus omnino albus calyce longo 598.

Narcijfus lunctfolius albus calyce magno 599*

Narcijfus in genere ibid.

Narcijfus Medio purpureus flore pleno 6oi.

Narciffi varia alia Ifccies ibidem & fequ.vfque ad

pag.609. '

<2\arcifjus P er (icus croci flore melino , Colchicis affinis
661.

Narcijfus autumnalis minor & fimiies planta 66 l.

Narcijfus Africanus btfolius flue exoticus 679.

Narcijfus Africanus folio rotundiore tbid.

Napus 842.

Napus fylueftris 4^5-

Nafhtrtiurn veteribus 911,

Naflurtium vulgare 9,z*

Naflurtium crisfum Ioh.Bauhini 9l5*

N aflurtium latifolium Diofcorideumloh Banhino ibid.
Naflurnolum Alpinum Capf. Naflurtium vulgar. loh.

Bauh. 9*8*

TJaflurt totum Alpinum tertuijftme dmifum ibid.
'IJaflurtium fylu. Valenttnum Ctujio 9zo*

Naflurtium vel Thlajpi maritimum 9*7*

Tferium \lpinum quibufdam, alijs Ledum glabrum, &
hirfutum zu

Nerium flue Rhododendrum flore rubro & albo 140.
Neri) facie arbor 1 4* •

Neri) fllujua effigie Kaye Bdka *bfd.

N*} Arabum quibufddfiue conuoluulus caeruleus 164.
Negundo arbor mat (frfoemina
Noli me tangere 9°9-

Ornithopodio affinis vel potius folea,vel ferro equino,
herba ^ 343-

'Ornithopodium flore flaUefcente 31°*

Ornithopodium tuborofum Dalechampi) 351,

Ornithogalum Coeruleum pallens , & orniihogalum
HiJpanicUm minus 6zi.

Orniihogalum pallido flore ^z4-

Orniihogalum luteum mmus ibid.

Orniihogalum vetenb. 6z~}.

Ornithogalum flneatum flore virente 617.

Orniihogalum jpicatum albo flore Monfpejf. 618

Omithogalon Creticum &T atonicum albo flore 6x9.
Ornithagalum vulgare & venus maius & minus.
650.

Ornithogalum Neapolitanum 631.

Or^Hsfiue Eruum in genere 3*7*

Orobus flue Eruum multis 3*1,

Orobaum cicer L/tbeli) 3ZZ*

Orobo fimilis Lathyrus Cretenfls Honori) Belli ibid.
^ Orobo flmilis Aracw Cretenfls eiufdcm ibid.

™ Ochros in genere z9f*

Omphacium ^4*

Onobrichis in genere 33^*

Onobrichis purpureo flore 337»

Onobrichis f ubcaruleo flore ibid.

Onobrichis pallido flore ibid.

Onobrichis Ctfalp. 34*

Ortz.a veteribus 45°*

Ov^a in genert

EX.

Oriz.a Indit orientali peculiarie 4%.

Orchis flue T efliculus in genere 73$.

Orchis barbata foetida y\6.

Orchis galea & alis fere cinereis 757.

Orchis fltateumatica maior 758.

Orchis flrateumatica minor ibid»

Orchis ornithophora folio maculofo 739.

Orchis magna latis folijs , galea nigricante. ibid.

Orchis alius purpureus , alius ex rofeo candidus Traga
flue quartus 7 6d„

Orchis maior tota purpurea non maculata 760.

Orchis Ornithophora flore colore herbaceo j6t.

Orchis Ornithophora candida ibid,

Orchis minor purpurea & aliorum colorum ibid.

Orchis flue Cynoforchis tertius Dodcn. 7^**

Orchis maior tota purpuica 7^3*

Orcbtdis genu* paruum ibid.

Orchis paruo flore rubro fluephoenteeo 764.

Orchis minor foli)s tenuioribus reflexis flore pnnicante
ibid.

Orchis ‘Batauica ibid.

Orchidumquarundam Icones ibid.

Orchis minor anguflifihus 7^3*

Orchis paruis floribus, multis punEli* notatisy ibid ,

Orchis rotundus Daleihampi) ibid.

Orchis flue t efliculus maximo flore 766.

Orchis fuciflora ibid.

Orchis mehttias 767.

Orchis flue tefliculus (phegodes hirfuto flort ibid.

Orchis Myodes ibid.

Orchis Ser aptas tertius Dodon.& Myodes Lobelio ibid.
Orchis Myodes flore grandiufculo 7^8

Orchis Myodes lutea tbid.

Orchis parua autumnalis lutea ibid .

Orchis Vrtfla hirfuta 769,

Orchis flue triorchis lutea tertia ibid.

Orchis Jpiralis alba odorata ibid.

Orchis radtee repente 770.

Orchis Liltfolitu minor ibid-

Orchis alba calcari longo 77**

Ori his hermaphroditica bifolia 77* •

Orchidis genus qutbufdamfatyrton caflratum 772.

Orchides , Culices minores triphyHa ibid.

Orchis 'Batrachites ibid.

Orobanche & Ham odorum "Veteribus & in genere
779*

Orobanche flore maiore 7°0*

Orobanche flore minore 78f«

Orobanche minor purpureis foribus flue ramofa ibid.

Orobanche magna purpurea Alonjpejfulana 782.

Orobanche affinis nidus anis _ ibid.

Orobanche & nido auu affine SPfeudo \ny.cdupOY Au-
flriacum violaceum ibid.

Oxalis vulgaris 9% 9»

Oxaliscijfa 99°. ^

Oxalis fyluaticamaxima ibid.

Oxalis folio ampliffimo geniculis tuberojis 99l-

OxalisTubcrofa radice ibid.

Oxalis filio rotundiore repens ibid.

Oxalis minor aculeata C an dia ibid,

Oxalis parua auri culat a repent 99**

Oxalis Africana *bid.

Oxis flue Trifilium acidum 3^7*

Oxys lutea 3^*

Palmata Satyria in genere
ralmata non maculata.

Palmata Jpecioflore tyffo , filio maculate
Palmata maculata
Palmata alba.

Palmata fln Scrapias paluflr it

773*

774-

ibid.

775.

ibid.

ibid.

ibtd.
ibid.
'ibtd.
77**.
ibtd.
445-
44.0.
4 M-
ibtd.
396.
397-

398.

ibid.

ibtd.

ibid.

ibid.

ibid.

610.

almata fine Orchis Pahnonica
‘Palmata Scraotat paluftrU le/hophylla , violam. , ma-
eulata er non maculata «75#

‘Palmata anguflo folio pa/ufiris ibid.

P almata Serapias monta ta.

P almata foribus impense rubric 77 7.

P almata palufirts frfephelodes ibtd.

Palmata /tuo Cynojorehu macmauhs gaUriculam
C. Gemma

Palmata Caryophyllata
Palmata angulitfolta maculata ptirp.

P a mata rubella cum longis calcaribus
Palmata mmor odorattffima.

Panicum filueflrt dtchijn er dens [anu
Panicum vulgare puniceum
P amcum caru/eum fiue Indtcum
Panici Americani fefquipedalis Spica
Pentaphyllon Veteribus
Pentaphyllum vulgare repent
Pentaphjllujn retium
Pentaphyllum A /pinum ffilender.s
Pentaphyllum minus molli lanugine pube flens
Pentaphyllum paruum hirfutum
P eutaphyllum minus folio fubrus albicant $

Pentaphylli reth fpet les van&

Tancrattum Veteribus
Pancratiurn Monlfcffulanum multis Scylla alba parua
611.

Vancr aiium Indicum ^

Pancrai tum alterum Vernum Inditum 614.

Papyrus Nilotica \o7.

Tarmnu 97«.'

Pauate arbor foliys mali aurea |0l

Pentaphyllum vtl panis heptaphy/lum flore rubro ibi-
di rn.

Pentaphylloides fupi-:um

Tentaphyllotdes eretlum tyf^

Pentaphyllum fohis inferni: & fup„„'e ineMi
ibidem

Pentaphyllum flue pottiis heptaphyllum flore mufeofo

tbti.

Pentaphyllum Indicum ibid.

Pentaphylli effigies Leucas quibufdam ,bid.

*P 'ertcLymcnum ve, eribus Jo^

Periclymenum plurimis fiue Capr, folium duplex per fo¬
liatum & non per f j tutum
Periclymenum retium, fiutiu rubro & moro
Periclymeno fim> lis
Periclymenum retium folio ferrato
Periclymenum retium frutiu cxruleo
1 Periclymenum paruum Prat erneum Clufii
Pepo rndtcus mmor anguloflu
- Phafelm , Phafeolui , Phafidlm, Dulichia, Smilax hor-
tenfis in genere

PhaJtU fiu Phajioli fexaginta circiter ffeciet varia.

INDEX

ibtd.
ibid „
ibtd}
199.
ibid.
joo.
ibide

104.

106.

107.
ibid.
1 cg.
ibtd.
226.

Pa£- 2)8.259. 160.

< ir f eluentibus vfque ad pag. 7 7g_

"Piper nigrum ,8,.'

‘Piper nigrum Clufii ,gz

Piper nigrum Aco fla ,'g ,

Piper abortiuum, Brafina jg4#

Piper album , fly^

Piper Infula Taprobane candidius Molaga i8j.

Piper caudatum ibtd.

Piper longum fod.

Piper longum Mon ardis ig5

Piper longam Clufii

fiper ex Florida l g ^

Ttper tAithiopicmn filiquofum ^td

Pifum m genere ex veteribus & neotericis 2,9 ^

Tifa potijjimitm vulgaria, parua, alba , fiue amentia

m-

Tifi pulchra Species folio angulojo v -i

%7z:::!zpmcavan‘^' *****

Ttfa minora rubra variegata
Ttja magna , rubra variegata
Ptfa maiora , alba
Pifum eretiius comofum

P,faf, ne , unicis durioribus infhyua magna alba
Pifum Gutnea album fiue Cicer & :y,j

'P'^mfyfl“,r“‘m flauefiens area fufea germen cm

Pifum Brafilianum phoenicium , ©• „i ,rum
rfjum Indicum vanagatum
Pifum Indicum cjuoddam rotundum, fufeum
rijurn Indtcum manis nigrum
Pifum Indtcum umbilico eminente
‘Ttfa Indica flhys longmfculu
Pi/um fyluejirc
Pblygalon veteribus
PdlygahmCefneri
Polygaltim minus faxatile
Polygalo Gefncri affine caput Gallinaceum
Pohgalo Gefnerifimilis planta
Polygalon cor tu fi
r Polyga/a quibufdam
Pote .tilia flue Argentina
‘ Porrum

POrrum fcWisum , & Schamophrajfmmibnfdam
‘ Pfeudo chma radix c luf
‘ PJeudo Affihodelus quibufdam
Pfeudo - narajfus albo flore clufii
Pyramidalis Valerandi htrfuta
Pyramidis Unis

Quamoclk

y R

RAdix Quimbaya.

Rad.xpurgatiua Indica maltaliflu
Radix GarolifanEli, folijs Lup.l,

Hadix Malace yuadam toxicis fagittu refiflens
Radix S. Helena Galanga fpcctes
Riipunculus vulgaris canip anui anu
Rapuncuh gentis foho /errato rotundiore
Rap. montanus, fine Franchehum montanum

iOle

ibidi
ibtd.
ibid.
ibid.
ibid .
ibtd.
3 °9
335-
ibid.
ibid.
ibid.
349-
i s*
ibiii
39».
55*-
555*

lLtd

4-

597.

808:

ibid.

*77

. ,5.,:
ibtd.

*55»

*73-

740.

795»

79?..

808.

/ 'j — - - ...neu niuniarnim 008.

Tap. spicatus Jit, e como fiu albus & candens : ittm*ue
folio maculato

Rap. ficr e ylobofo purpureo gIO>.

Rap . menimus folio tenui gramineo ibid \

Rap. Alpinus pamus cornofus g,£i.

Rap.comofijftcaio aliquatenus affinis ex Baldo ibid.
•Rap.Sonchi facie vmbellatus ibid.

Rap. Crtttctu Petro- maruta ibtd:

Rapum futilium rotundum $ oblongum 8j8.

TfqpHin fyluefire y,-)yvfn dy fio. veteribus 841.

Rapum jy/u. Maithioh ibid..

R apifirum flore luteo 844..

Rapifirum AI onoffermon

Rapifin gem-s Au/lnacum 846

Rapifirum (lore aibo finato, finapi agrefic album Trago

8)i.

Raphanus ^46.

Raphanus Byzantinus 850.

Raphanus Ramula Cretenfibus di fla ibid.

faphanus fylu.veterum ibid.

Raphanus fylu, Afatthioh ibid.

Raphanus Jylufiue Armoracia multis 851.

Raphanus aquaticus Tabem . 867.

Radicula fylu. fiue palufir is 266.

Rhaponticum

Rhtibarbarum ibid „

Ribes vulgaris acidus rubens 97.

Ribes vulgans acidus, albas baccat ferent 5?^

Ribes flore rubente
Rjfles monoc arpos
Ribes Alpinue dulcis
Ribes nigrum ditium folio olente
Rtbes verum Arabum
Ribes Rauvvolflt , aut illi congener planta
Rofmariniu fylueflru quorundam
Rofrnannus fylu. «W/xa? Clufio.
Rofm.fylu. minor Camerarq
Rojm . Coronarius fruticofsu
Rofa.

INDEX

Saccharum Candum
Saccbarum (fandum violaceum
Saccharum Tenidium
Saccharum candum tofaceum
Saccharum cinnamomeum
Saccharum Alheifa :

ibtd.

ibtd.

tbtd.

tbid.

99-

ioo.

*3-

24*

ibtd.

*5-

*7-

Rofa rubra, flore valde pleno > tf-femipUno , & fimplici
fere Yv

Rofa Hierico *°9-

Rofa Achantos, flore pleno : coloris rubelli 55-

Rofa fine fpinis , colore pene fecum vim rubri ibtd.

Rofa pumila Pannonica flore rubello 35*

Rofa fylu. rubella paruo frutice ibtd.

Rofa rubello flore maiore multiplicato ftue fleno, in¬
carnata vulgo $6.

'Rofa folio crifpo , flore rubello ftue incarnato . 3 7-

Rofa rubelle ftue incarnata fimilis ibtd.

Rofa Pranefttna alba vcrficolor ibid.

Rofa HoUandtca rubella ,plena quibufdam centifolia
fpinojo frutice bbid.

Rofa centifolia Bataui r a altera $8.

Rofa pomo fpinofo , folio hirfuto ibtd.

Rofa pomifera Venetijs , Sprengeti , folio hirfuto ibtd.
Rofa fpinofifflma hirfuta *dtd.

Rofa minor rubello multiplicato flore afperis fpinis
armata ibid*

Rofacinnamomea floribus (ubrubentibus jpinofa 39*

Rofa rubello flore paruo , fimplici , nonfpinofa ibid.

Rofa fylu. pomifera Lobelio , flore rubello , fine fpinis
pumila , eadem forte cum preecedenti 4°;

Rofa pumila fpinofifflma foltts pimpinella » glabri
flore albo 4°-

Rofa fpinofifflma pumila flore rubro 41,

RafaaruwaTabern.fptnofd *^id.

R^fa minima

Rofa foliis odoratis Eglenrina dich tbtd.

Rofa Eglentinaf lore pleno 43*

Rjfa fflueflrts , folio Eglentina virente , albo flore er
rubello lb‘d.

Rofa fylu. alba cum rubore , folio glabro tbtd.

Rofa jylu. folio glabro, flore plane albo 44*

Rofa fylu. alba, cum aliquo rubore, folto hirfuto ibidem
Rofa candida plena tfrfemiplena ibidem.

Rofa lafleola 4?*

Rofa humilis ^id.

Rofa mofchata maior tbid.

Rofa mofchata minor flore fimplici ibidem.

Rofa rno/ihata minor flore pleno 47-

Rofa Succharina plena ibidem.

Rofa lutea ibidem.

Rofa lutea flore pleno 4&*

Rofa fubuirtdis & carulea ibidem.

Rofa femper virens Cluf. ibidem.

Rofarum collcttio, delc8us,repofu\u,& fubfhtuiio tbid .
Rofarum vires dr vfus 49-

Rubus maior fruSltt nigro 57*

Rubus minor fruflu c&ruleo 59.

Rubus Id&us ffmofus fruflu rubro, & albo ibidem.

Rubus Ida.ua non fpmofus &°-

Rubus fine fpinis Valentintu ^i.

Rubus Alpinus humilis ibidem.

Rubo Jdao minori affinis Chamamorua 6i.

Rubi facie fentteofa planta Lobelio 6 3.

s

SApafiue Hepfema 87.

De Sambach feu Zdmbach cr lafmino quadam ip-,
gener e *90,

55S.

!5>
558.
ibid.
ibid .

ibidem.

Satyriurn quorumdam Erythronium bifolium flore vnico
radiato albo & purpureo 680.

Satyriurn veteribus in genere 75$.

Satyriurn Erythronium Matth. 779.

Scammonea Monfpeliaca flore paruo 1 36.

Scammonea & Scammonium veterib. & in genere >6o.
Scammonea Syriaca flore maiore conuoluuli 165.

Scammonium, fuccut Scammonea ien fatua 164.

Scorpioides Leguminofa 549.

Scorpiotdcs leguminofa altera $50.

Scopa Regia veterum 868.

Scorpioides ex Jententia veterum 898.

Scorpioides filiqua Campoide hifpida tbid.

Scorpioides montanum 899.

Scorodothlafpi Vliffls AUroandi 932.

Scorodoprajfum ditium 558.

Scheenanthos ftue Iuncus adoratus 5J5.

Scilla veteribus 614.

Scilla rufa magna vulgaris 615.

Scilla magna alba 618.

Scythice radix veteribus 3*8.

Secundaca flore luteo , filiqua lata oblonga 345.

Secundaca altera flue minor 347.

Secundaca genus Triphyllon 373.

Secale 416.

Secale latifolia C.Bauh. 4l7*

Secale luxurians C. Batih. quid '? ibidem,

Seriphium Germanicum flue Sophia quibufdam 88 6.
Se farnum veteribus 895.

Se farnum 896.

Senecio flue Erigeron veteribus 1041

Senecio vulgaris flue Erigeron ibtdemi

Senecto hirfutus , vtfcidus, maior, odoratus 1042.'
Senecio folio non lactntato 1043,

Senecio flue Erigeron. caruleus , aliis Conyzjt tarulea
ibidem.

Sicyopepon compreffus rotundus, Melonis tff.gie 116,
Z/xuOf , 2/xt/etj S/xuf , irtirut iij Mw.o©e*w > Cucumis
Repo, qt Melopcpon, veteribus & neotericis 238.
Sifyrinchtum veteribus 707«

Sinapi veteribus & in genere 852.

Sinapi filiqua lattufcul a glabra femine rufo y flue vul¬
gare 855*

Sinapi album filiquaflirfuta, femine albo & rufo 856.
Sinapi Eryfimo Tragi cognatum ftue flirntie 837.

Stnapifylueflre Monfpeffulanum 858.

Sinapi Geneuenfe fylueflre ^ n tbtd.

Sinapi zJM onjpejfulanum filiqua afperd hirfuta ibtd.
Sinapi Echinatum ibid.

Sinapi agrefle flore purpureo 866.

Sinapi aquaticum Pataumutn 867.

Sifymbrium Cardaminc , flue Naflurtium aquat. 884.
Sifymbrtum Cardaminc flue Naflurtium aquaticum
flore maiore elatiua 885.

Sifymbnj Cardamims fpecies quadam infipida 886.
Sium feu Lauer Matth. flltquofum 887.

Sifyrnb. cardaminc hirjutum minus flore purpureo 888.
Smilax affer a

Smilax affer a minus ff in ofa fiuttu nigro u6>

Smilaci ajflnis Salfapanlla II7*

Smilax afpera Zacynthi Alpino *bid.

Smilax letuis veteribus *54'

Smilax horten fis J55*

Smilax hortenfes, flue Phafulus Anagy^idi flmilts fere,
colore rube fcentc ^l.

Sonchus caruleus latifolius 1<?0f'

Sonchus miniis laciniofa mitior , fiue minus fjnnofa , &
af perior fine /ptnofior 1014.

Sonchus lactniatus non fpinofus & fpinofus 1015.

Sonchus repens , multts Hteraaum matus 1017.

Sonchis affinis Terracrepola 1018.

Sonchus lanatus Delechampij 1016

Sor^ht 447.

Sorghi album , Milium Indicum , Dora , 448,

Soldanclla montana qutbufdam 817.

Spartturn Jpuatum , pungens , Occanicum 511.

Spartum maritimum , fiue Occanicum latifolium • 512.
Spartum paruum Lobelto ^

Spargantum /juibujdam 541,

Spargantum alterum ibid.

Spargantum minimum 'Bauhin. ibii.

Sparganium Placa Narc<Jfi Ji/nile flore albo Lilij 665.
Spatula f ce td.i, piari fejuc Xyris 731.

Spinachia mas crfctmtna 965.

Spirtachia femine non pungente , folio maiore rotun¬
diore 964,

Symphome TJalech. que Amarantbus tncolor 970.

TE/ei hium veteribus §89.

Telephiurn Seorptoides ibid.

'I tiragonolobo Loto \irnihs filiqua 359.

Thtajpi angufhf Fuchf. Na(t unium fylu.I0.Bakh.91y.
Thlajpi .etenb. & tu genere 910.

Thlajpt vulganus 921,

'Thlajpt lapjuits hirfutis 922.

Thlajpt cum filiqttts latis 913.

Thlajpt C 1 e utum qutbujd. flore rubente & albo 914
Th.ajpi vmbellatum aruenje amaram 92^.

Thlajpt paruum vmbclla, 0 jlorcmueo odorato 915.
Thlajpt vmucllaium tenuiter diutjo folio amarurn
Narbonenfe ibid.

Thlajpt fohjs globularia 920.

Thlajpt folys globularia affine fiue Alfmcfolia cu Mya-
gnfoiijs fbid.

Th.ajpi capf.la cordata peregrinum 917.

Thlajpt minus quibujdam , ahjs Alyffon minus 918.
Thlajpi montanum luteum ibid.

Thlajpi mohaiaum mmtmum Monfpeltenfium folio li¬
ciniato 929.

Thlajpt capfulis Jublongis incanum tbtd.

Thlajpt femptr virentis [pectes candida c^o,

Thlajpi frutttofum alterum L«b. ibid.

Thlajpi frutuofum folto Leucoy marini minoris 931.
Thlajpt folio Alharta 932.

Thlajpi Alexandrinum Cortufi Jo-Bauh. 9^.

T hlajpi hederaceum tbid.

Tigridis flos 684.

Tormentilla - j93_

Trafi 504’

Trafi minores ^5,

rr*£os 415.

T ragos duplex Cafalp . ^

Tragorchts minore flore fuliginofo 964.

Tracheitum mmus multis 800.

Tracheitum ramojumflorib. plartf^fingularibtu 801.
Trachelij minoris (pectes duafiue Rapunculus fylti. vm -
bellatus maior & minor Thaho ibid.

Tracheitum mmus album ibid.

Tracheitum alnjjimurn hirfutum afperius , foliis angtt-
JUs,flortbm paruis tbid.

Tracheitum maius petraum tbid.

Tra chetio maiori, petrao Pomfimile , fi non idem Soz.
Trach. Tragopogi folio montanum Fab.Colurnns ibid.
Tracheitum fiue Ttola Calathtana Herb . Angi. tbid.
Tracheitum candidum Angltcum maius 9folysfere Di -
gnalis vel CampanuU ~ 807.

INDEX

j Tracheitum pumilum ^Alpinum , lanugine pudefeen: 2
fingultsflonb.tx fingults ramulis fatis magnis 809,
Tragopogon fiue 'Barba hirci veteribus 1058.

T ragopogon flore luteo , purpureo , ac punieeo ibida

Tragop. folto lactmato flore pallido , (jy <jMonfpelienfe
flore luteo ioj9,

Tragop. fi Ito gramineo flore albo & luteo eum tantilU
purpura 1060.

Tragop. Htffl. fiue Efcorjoncra aut Scorzonera ibid.
Tragopog. Jpectes, fiue Scorzonera humilis lattfi 1061;
Tragop. fpectes, /tue Scorzonera humilis angufhf. tbid,
Tragop. fpecies fiue Scorzonera maior anguftif fubca~
ruleo flore iofoJ

Tragop. /picatus tenuif. ibod .

Trifolium matus & mmus 1064.

Trtf. capitulo (jlomcrato rigido 578.

Trifolium albo- incarnatum fpteatum t Lagopus maxi¬
mus 376»

Trtf. anguftif. Hifpan. fiue Lagopus anguflifolm flore
dilute rubente 377.

Trif glomerulis Perfonata fiber [er i tbid*

Tnfoltu paruum retium flore glomerato cum vngui -
CUlis yj%.

Trif. cuius caules cx geniculis glomerulos oblongos pro -

, ferunt

■* ibid.

Trifolium glomerulis tomentofis , per cauluinOlongitu?

dtnern 379.

Triffolhculaceum , ve ficarium mmus purpureum tbid,
Trifolium caule nudo glomerulis glabris : dr aliud
paruum cum glomerulis , lignofunn ibid.

Trtf.paruum quoddum fiue Lotus pratenfis purpurea
Da/ech. tbid.

Trif. maius albo flore incanum Cluf. 380.

Tnf pratenfe flore albo minus , &foem. glabrum ibid .
Trifolium paruum Monjpeffulanurn ptlofum cu paucis
1 floribus ibid:

Trifolium pratenfe luteum mas flore minore , femine
multo ibide

T rtf affine quadri f. Phetum Lob • ibid.

Trif pratenfe album d Fuchf.depiUum , fiue mas ibid .
Tubulus Tcrrcflris 352.

Tnf ilium argentatum florib. luteis 359..

Trifolium retium Morfpeffulanum 359.

T rtf. album reflum hi futurn vAde . 360.

Tnf. Halicactbum t flue veficanum 361.

Tnfolium in genere 3 61.

Trtfol. fiue Lotus Hierazun, edulis , fi! h-juofd 3 63.
TnfoL Afph.iltites fiue bitummojurn odoraturn,& non
odoratum 366.

T rif Aium Americanum . 368.

Tnf odoratum fiue Alclilotus vulg. flore luteo 3 70.

Trtf. Italicum fiue meltlotus Italica Corniculis incur-
uts 372:

Trif pratenfe, & Lotus prat.vetenb. & in genere 374.
Trif. maculata (p- aerta 374«

Trif purpureum vulgare tbid -

Trtf. purpureum maius , folio & fpha longiore & bre -
utore 37fr>

Trif. matus Cluf. fecundum , non alba, fed rubris ibid »
T rtf manu tertium purpureum Cluf. ibid »

T rtf montanum mmus T halio , purpureum ibid,
Trtf. alptnum Rh sucum Aftragalotdes 376*

T nf. fiellaturn purpureum Monfp. ibid.

Tnf anguftif (ficatum $76.

Trtf. pratenfe luteum fcemina , flore pulchriore > fiue
Lupulino 381.

T riffaxattle hirfutiflimum fiue argenteum ibid .
Tnfolium peltatum Creticum 381-

T rifcochleatum marinum , Medica marina 38}.
Tnf. aculeatum Creticum 388 »

T nf.paluftre . . $9*

Trif hepaticum fiue T r init alis herba, flere cayuL ibidi

INDE X.

Trif. hepatic.fiueTr initatis herba flore rubro 390.
T rtf hepatic. flore pleno ibid.

Tnf. Affinis Anonis pujilla glabra fruticans Cherl.^g^
Trif. Affinis Anonu minima hirfuta Cberltri ibd.

Tuticum veteribus & m genere 3 99.

Triticum vulgare glumas triturando deponens 4C7.
Tritic. cum multiplici Jfiica glumas facile deponens ibid.
Tritic. rufum Hexajly chon 408.

Triric. ditium Far Clufinum Dalech. 408.

Tritic. cincrtceum maximis arifiis donatum, triturando
glumas deponens ibid.

T ritic.jpeciofum grano longo 410.

Triticum fylu. Agrio (hn Crctenftbus ibid.

Triticum Indicum 453-

Triticum Peruutanum album longum 45 4 •

Tuber aria nojlras p4g.iz .

Tuber aria maior Myconi tbid.

Tuberaria minor Myconi !$•

Tulipa fiue Lilionarciffus 665.

Tultpa pracox fi anu 666.

Tulipa pracox rubra ibid.

Tultpa pracox alba. ibid.

T uhpa pracox purpurea 667.

Tulipa pracoces varia ibid.

T“l‘m&cox lutea varia ibid.

T ulipapraetx rubra varia 668.

Tulipa pracox alba vana ibid.

Tulipa pracox purpurea varia 669.

Tulipa pracox Ameihyfltna varia 670.

Tultpa fero tina ibid.

Tulipa ferotinaflaua cui quatuor folia in Caule 671.

Tulipa ferotina rubra *b*d.

Tulipa dubia ibid.

Tnhpa coccinea holofericea ibid.

Tultpa dubia fecunda media prima 671.

Tulipa tertia medix fecundum genus , flore pracocibus
aquali lb*d.

Tulipa bulbflra 674.

Tuhparum icones ex Lobe lio, diuerfa ab ijs qua Cluf ha¬
bet m pojlrema hi/lorta ibid.

Tulipa luthea obtufis filiolis florum ibid .

Tultpa f hame ea luteis oris, flor e fpatulo 6 75.

Tulipa Coccinea Punueave rutilans ibid.

Tulipa coccinea candidis oris 673.

T uhpa rubra oris & vaginulis albi* ibid.

Tultpa niuea tota ibid .

Tulipa candore e? rubore confufa ibid .

Tu/tpapumiles 676.

Tulipa minor lutea ‘Tfarbon. 677.

Tultpa Hifpanica Narbonenfis 678.

Tulipa lutea Bonontcnfis ibid.

Tulipa pumilio anguftifolia alba ibid.

Tulipa pumilio alba altera Lufitanica 674.

Turritis puhha noua 837.

Typha paluftris maior _ 539*

Typha pdluftris media
Typha minor

V

ibid.

865.

67.

75»

87. c 7 88.

VElla Eruca folijs flore violaceo
V itis vinifera
V te i» folio Api)

Vini genera trta
Vim genera varia : Vini natura : Vina f altilia : Vi-
na manna : Vinum melitite: 88„

Vitis fylueflris 113.

V ilis alba fine Bryonia 145-

V ttis nigra quibufdam 147

V teia vulgans fit tua 310.

V icia alio femine 3».

Vicia vulgaris fylu. femine paruo,& nigro frugum jiz.
Vicia fylu. quoji incana flore albo ibid.

V icta fylu. flore albo aha ibid.

Vicia luteo flor e fylu. 313.

V 'icta Jepium perennis ibid •

V icta lutea cum galea fufea 3 1 4.

Vicia multifolia cum latis filiquis ibid.

Victa multiflora perennis , nemorenfis , flue dumeto¬
rum tbtd.

Vicia praua , fiue Cracca minor , cum multis filiquis

hir futis 313.

Vicia fiue Cracca minima /pedes , cum filiquis glabris
tbtd.

Vicia fylu. maxima pifo fylueflri fimilis ibid.

Vicia aliqua 316.

Victa fylu. cum Lentis f liqua ibid.

Victa paruum genus , folio longo ibid.

Vicia pulchrum genus multifoliumt flue fpecies quibuf -
dam ibid.

Vicia qua pitinine Anguillara » lata f liqua > flore lu¬
teo ibid.

Vicia folijs Aracus tAnguillara 317

V 1 iota Mariana Dodonai , quibufdam medium. 804.
Virga aurea vulgans latifolia 1062.

Virga aurea Sohdago Sarracenica latif. ferrata 1063:
V irgx aurea angufhf fiue folidago Sarracenica ibide
Virga aurea fiue foltdagim angufii folia affinis lingua
auts ‘ftalechampij ibid.

Votuulus terreflris 160.

Vftilago 418’

Vulneraria ruftiea 362.

Vua monfirofa barbata 7%

Vua pajfa 8$

z

ZEa in genere ex veteribus & neotericis 410.

Zea fiue Spelta 412*

Zea verna Immer 41?»

Zeamonococcos ,Briza quibufdam 4*3*

Zedoana 74f.‘

Zingiber & eius Siliqua 743*

Zingiber M echini ,rara varietas 746,