JA 

S NIA 
Uu E HRSY 
PU 


i ^GVLIELMI 


RON DELET I I 


DOCTORIS MEDICI 


ET MEDICINAE IN .SCHOLA 


MONSPELIENSI PRO- 
EER-SOSSO. R-I.S R E- 


GII. 


Libri de Pifcibus Moins. in quibes. 


vera Pifcium effigies exprefla funt. 


Que in tota.  Piftium bua contineantur , indicat. 


Elenchus pagina nona e deciima. 
? 


Poftremó accefferunt Indices neceffarij- 


PR ShAB; 3. 
Apud Matthiam Bonhomme. Ear 
NE CDOLTISA 
4 iA h- ^ 2 ! y 
Cum Priuilegio Regisad duodecim annos. 
€ Ro ' 
p^ M 
v d, it 
" 2 t | My 


Ame Li 


y 
Priuillege du Roy. " 

RI ENR Y Par lagrace de Dieu Roy de 

* Wes France ànoz amez & feaux Confcilliers les 

"ecl FW genstenans noz cours de parlement à Paris, 

£i) 'TholofejRouan,Bourdeaux, Aix, Grenoble, 
Diion,Senechaux,Baillifz &Preuoftz defdits 
lieux, Lyon; Poi&tou,Berry,Champaigne;Tu- 
ge d'Aniou & du Maine, & à tous noz autres 
AEN iuíticiers & officiers ou leurs lieutenans;falut 
QEL OE & dile&ion. Noftre cher & bien amé maitre 

GvirLAvME RoNpzLz T do&eur regenten la faculté de Medecine 
en noftre ville de Montpelier, nous ha fait remóftrer que auec gráds 
fraiz & labeurs auroit recueilly vn erand nombre de poiífons tant 
de Mer que de Lacz & Fleuues : defquelz poiffons il auroit fait ana- 
tomie,& leuer le pourtrait au plus prés du naturel, pour iceux inferer 
dans les liures , qu'il en auroit composés , & de long temps y auroit 
prins grand peine & diligence pour en faire vne hiftoire au plus vray 
qu'illuy auroit cfté poffible mettre en lumiere auec lefditz portraitz: 
En(emble vn autre ceuure intitulé Dg Fog uis REMEDIORVM,& 
CoMMENT AIxEs fus Diofcorides, auec vne O r F1 c 1N E pourles 
Apoticaires : lefquelz liures pour n'eftre moins vtiles que agreables 
aux Lecteurs , il defireroit faire imprimer: mais il doubte que aucuns 
Imprimcurs ou autres,que ceux à qui il auroit donné charge, fe vou- 
fiffent ingerer d'iceux liuresimprimer,ou en fairc faire extrait,ou cpi 
tomoe;ou les rraduire en Francoys, ou autre langaige,; chofe qui ne fe 


peut bien faire au gré ou intétion de l'Auteur,$zqui luy pourroit def 
guifer fon ouurage,& le fruftrer de fon intétion de le faire.Et auffi en 


cela luy tollir les fraiz de fes labeurs , qu'ilz ha fait,& conuiendrafai- - 


re;s 1| n'auoit furce noz letres de permiflion ou priuilege:Nous hum- 
blement requerant icelles luy ottroyer pour le téps quil nous plaitra: 

Povxcr Eftil, que nousinclinant liberalement à la fupplica- 
tion dudit RowpsrrrT, & enceft endroit luy furuenir àce qu'il fe 
puilfe aucunement releuer des fraiz, qu'ilz luy ha ia conuenu & con- 
uiendra faire tant àluy queà ceux qui auront charge de luy, pour 
mettre en lumiere & impreffion le(ditz liures,A icelluy RowpzrzT 
& à l'imprimeur ou libraire ayant charge pour luy , auons de noftre 
gracc fpeciale donné & donnons priuilege , conge, licence & per- 
mifhon d'imprimer & faire imprimeren telle marge & de telz cha- 
ra&eres que bon leur femblera, & mettre en vente & diítribuer tous 
& chacuns leíditz liures auecinhibitions.& deffences àtous de qucl- 
que qualité quilz foyent , de ne traduire en Frangoys, ny faire autre 
epitome defdits liures. Et à tous libraires & autres ne les imprimer,ny 
faire imprimer en quelque forte que cc foit, ny en apporter vendre 
dautres Imprimeurs autre part, ny en debiter, ny en diftribuer d'au- 

e 


E 
à 
e * ? E | eau " " o E 
tres quc ceux imprimes par celluy qui aura charge dudit fuppliant, 
iufques au cemps & terme de douze ans, conter du iour & datte,que 
la premiere impreflion defditz liures fera paracheuce d'imprimer , & 
cc fur peine de confifcation defditz linres, & d'amende arbitraire , & 
de tous defpens,domaiges & intereftz enuers les parties.Et outre vou 
lons & tel eft noftre plaifir , que mettant ledit fuppliant ou l'Impri- 


meur ayant charge de luy,en bricf au commencemét ou à la fin def- 


ditzliures le contenu en noz prefentes letres au vray, Queicelles 
letres foyent tenues pour fuffifamment fignifiées & venues à la co- 
egnoiffance de tous Libraires , Imprimeurs & autres : Et que cefoit de 
tel effe& & vertu , que fi ellesauoyent efté expreffement & particu- 
licrement fignifiées (auf s'ilzvouloyent pretendre que le brief extrait 
du priuilege mis aufditz liures ne fuft fclon la verité de ces prefentes. 
Et pource en demanderoyent exhibition leur cftre faite. Auquel cas 
leur permettons faire telle demande que bon leur femblera , par de- 
uant le Senefchal de Lyon ou fon lieutenant feullement;fans ce que 
autres iuges en puiflent prendre cour , iuriídi&tion ou cognoiffance, 
laquelleleur auons du tout interdit & deffendu;interdifons &deffen- 
dons par ceídites prefentes. Et vous mandonsà chacun de vous en- 
droit foy,& comme à luy appartiendra , que noz prefens priuilege, 
congé & permiffion: & de tout le contenu en icclles vous faites,fouf- 
frez & laiffez icelluy fuppliant & tousccux qui auront charge pour 
luy;iouyr & víer plainement & paifiblement , fans leur faire ou don- 
ner empeíchement au contraire: Lequel fi faitymisou donné leur 


eítoit, reparez,& remettez,ou faites reparer & remettre incontinant 
& fans delay au premier eftat 8 deu.Et à ce faire foutfrir à& obeir con 


traignez ou faites contraindre par toutes voyes deücs & raifonna- 
bles:car tel eft noftre plaifirNonobftant oppofitions ou appellations 
quelconques , & fans preiudice d'icelles: pour lefquelles ne voulons 
eftre differ&,en quelconques letresà ce contraires.Donné à Marchais 
le xxviij.iour de Iuin,lan de grace mil cinq cens cinquante quatre, Et 
dc noftre regne le huidtiémc. | 
Parle Roy en fon confeil, Dc Lomenie. ... 


L€'U € $, publices &) euregiftrées aupapier dela cour de [a yene- 
fihaucée de Lyon , owy fur ce eMonfieur le procureur du. R9 en ladite Sene- 
fehaucée à ce confentant. Fait à Lyon le eunztéme iour d e/Aauft lan mil cinq 
cens cinquante quatre. n 


I^ Tino: LOI rts 2 4 (yoppet. 


EN 


KR D I- 
BISEICEBBOAHNOGGIDSSOCOO A 
TVRNONE Gi V;E4 I, E,.L; MV. S 


R'O'N/DUE-E'E! viov! s $i 
2E LOoRIA HO MINIBVS EST MAXI- 
mum ad praeclaras resgerendas incitamen- 
^&| tum Cardinalis illuftrifsime , vixque inueni. 
VA tur qui laboribus fufceptis periculifque adi- 
4), dis non quafi mercedem rerum geftarum & 
EC vera virtutis fru&um defideret gloriam , hu- 
NN S d (c) ius gradibus in czlum afcenderunt tot illu- 
D eme uo. dires Greci & Romani viri, quos priora fz- 
ÜESSSECÓXSS LAE culatulerunt,ex quibus ij gloria maximé ex- 
cellere iudicantur,qui fiue pacis ftue belli artibus przftantes maxi- 
mis beneficiis Rempublicam fuam cumularunt. Q uos imitati ma- 
iores tui in Gallica noftra Republica gerenda tam fortiter ac pra- 
clarc fcfe gefferunt,vt fumma eorum virtutis ac magnorum in pa- 
triam meritorum fama illuftris apud omnes fit peruagata , atque 
idco in fempiterna gloria fint futuri. In eodem curriculo tanta cum 
laude femper verfatus es,vt maximis negotiis obeundis , & guber- 
naculis Reipublicx tractandis maiorum tuorum gloriam pluri- 
müm illuftraueris. Verüm hzc gloria, quoniam etiam fi non con- 
cupifcas, fponte tanquam vmbra virtutem fequitur, per feipía defi- 
dcrabilis;atq; expetenda mihi effe no videtur, fed potiüs virtus ipfa, 
quam Deus Opt.Max. hominéfque omnes tum maxime probant 
cuum in aliorum cómoda confertur . Nihil honeftius,nihil hominc 
Chriftiano di enius quàm de vniuerío hominum genere bene mere- 
ri, atq; omnium cómodis vtilitatiq; fcruire. Quod vt pro mea parte 
facerem,omni ftudio füm conatus. À te enim impetrata quiete ob z- 
tatem jam ingrauefcentem morbifq; obnoxia,cepi ruríus in hac no 
ftra przclara Monfpclienfi Academia tra&are & contemplari res 
cognitione dignifsim as,diuinam & nondum omnibus planc pesfpe 
&am corporis humani fabrica,ftirpes plantáfq; multiplices & varias 
quibus regio noftra abundat, metalla;pifces,ali&que plura quz mc- 
dico vcl neceffaria funt, vcl perutilia: neq; enim breuibus cancellis 
a 5 


A, 


AES 


uw :i 


- circunfcripta eft medendi fcientia,fed multarum & magnarum re- 
rum cognitione inítru&us atque ornatus effe debet is,qui Medici 
nomine dignus haberi velit. Ex iis omnibus cüm tractationem quan 
dam De pifcibus, quam iam olim quum in. comitatu tuo cffem in- 
choatam habueram,tibi do&ifque multis non difplicere intellexif- 
fem,retexui1 atque in ordinem redegi, muldüfque & iuftifsimis caufis 
inductus, vt in nomine tuo opus id appareret,effeci. Nam qui pi- 
Ícium,plantarum,;atque aliarum huiufmodi rerum fingularum hi- 
ftoriam confcribit,fi fit in tenui rejfi perpetuó domi & in Bibliothe- 
ca fedeat,fi fic illi cum libris folis, mutis magiltris confuetudo, pau- 
ca pro multis,fzpe incerta pro certis, falfa pro veris proponens in- 
temperanter abutetur & otio & literis. Magni igitur Íumptus in 5 
&oresjn fcalptores,atque alios artifices faciendi funt , diuerfa 

ca diligenter perluftranda,do&i viri, & in ea re de qua fcribitur 
exercitati , atque in literas literatofque omnes bene affe&ti fepe 
conueniendi, fepe cum cis agendum & differendum , vt corum 
iudicio experienuaque in rebus certiüs diiudicandis vtamur. Qux 
omnia per te fum confecutus: Quum enim Galliam , Germaniam 
faperiorem, Italiam obires, atque vnà tecum effem , liberalitate & 
benignitate tua adiutus(neque enim mihi aut priuato cuipiam ho- 
minijfed Principi aut munifico alicui Moecenati fumptus in eam 
rém faciendi fuerant) omnia fubcifiua tempora. contuli in ea con- 
quirenda, qua ad inftitutum opus De pifcibus pertinebant , vfus 
fum etiam iudicio & confilio eruditorum hominum,quos fumma 
tua humanitate atque egregia erga literas voluntate ad te allicis, 
fouesacornas. Quare foetum hunc tuum domi tuz natum iurc 
tibi vendicare potes,quem vt vrfi facere folent, qui fatus informes 
lambendo figurant, domi expoliui atque auxi,quantüm mihi à pu- 
blico docendi munere atque à dometticis negotiis vacauit. Eum 
itaque cüm iam exire pofle videatur,ad te mitto, vt meam fin- 
gularem erga te voluntatem ac referendi benceficij cupidifsimam 
teftatam apud animum tuum relinquam. Nam vt liberales vi- 
ti & facultatibus abundantes vinci fe beneficiis turpifsimum effc du 
cunt:ita qui ab iis beneficium acceperuntfi gratiam referre nó pof- 
fünt quanta debetur;nifi tamen habeant quantam maximam animi 

capere poffunt;iis turpifsima ingrati animi nota cft inuréda, à cuius 
criminis etia fufpitione me alienifsimum effe;no poffum tibi certiüs 

teftificari atq; demonftrare, quàm mittendo hoc munere,quod fum 

mis Jaboribusmaximis vigiliis, maximo impendio mihi conftitit,vt 

co nomine tibi gratius efle debeat,quód rarifsimü fit,& carifsimum. 

Q uod fi cibi placere intellexerojanimum meum valde confirmauc- 


ris, 


ris, maximamque in fpem veniam fore,vt aufpicio tuo multó tutiüs 
in publicum prodire poffit , ac improborum quidem & maleuolo- 
rum maledicta effugere , in bonorum adtem & literatorum 
hominum multitudine multó ornatius atque fplen- 
didius comparere. Bene vale Cardinalis 
Illuftriffime,Calendis Augufti. ; 


PREPBVS.GOSTVS AD 


GVEIELMVM RONDELE- 
TIVM MEDICVM PRAE- 
STANTISSIMV M. 


E 


Uidimus ingentes immania corpora cetos 
Fiumida natalis linquere tecta foli: 
Offenffgue tuis uicbor "Neptune quadrigis 
c/ Ad nos fe ex mediis eripuiffe vadis. 
"Uidimus & propriis orbatum pifeibus aequor: 
"Nec patrios retinet carula turba finus 
V/A eft porticibus, primo te cumdice, noflris: 
fca, mare & terras alueus cunus babet. 
Seilicet bac cuna eft laudu,cvir fummeytuarum, 
"Ur quod erat pelagi. feceris e[Je fol. 
Quicquid &/ Euphrates fuluis [peclatus arenis, 
Quicquid € effufis parturit Ifler aquis, 
"Uluma quod Thyle,g/ celeres cvidere Britannz, 
Quicquid & immenfis cAfrica. cvarticibus, 
Quicquid Arabs tota dubius fpettauit Erytra, 
Et mirata fuo eft Capia parta fmu, 
Quicquid &/ Oceamu praua[lin fluchibus ambit, 
Hoc totum cna tui contimet ora libri. 
& 3 


NM av 

P n 

P A 
AR 


CAROLI CILYVSIT.. 
- E^CRJENGIITA. 


Quifqui (quamigevos pifces,genus omne natantum 
ANo[Je cupis prefens perlege Lector opus. 
Quod tibi florenti contexuit integer «uo 
Rondeletus Medici eloría vara chori. 
Inuenies bic qui faxis [labulentur opacis, 
Incuruifque colant proxima litoribus. 
Ziclupus immitis folee,trigle,melanuri, 
Tyachurenque greges fepia,muzil , elops, 
JIAnthias bic, carus c perce,turdique »irentes, 
Hippuri celeves,Iulides &&* lamis: 
Et murena ferox auríque imitata colorem 
Chryfophrys, (argus, [corpiusatque faber: 
Et congri,va pidique canes e plaucus »troque 
Solstitio nunquam con[piciendus,adefl: 
Et qui praduro clauduntur tegmine pifces, 
Cancer C9 obliquis grefsibus &quor agens: 
AMifsilibus [binis horrens [De&katur echinus, 
Et varijs raudens polypus infidyjs: " 
Fallax limofas pi[catrix rana paludes 
Incolit c rigido conficit ore cibos, 
Difficilifque trygon,quo cernitur equore toto 
Nil mage pe[tiferum fed medicamen habet: 
Callida torpedo vira fe fraude tuetur, 
Dum pifcatorum membra vigere facit: 


Nautilus equoreis cautus [Datiatur in yndt, 
Et gaudet celeres aféimilarve vates: 
Sulcantem puppim flukus echeneis , c» altis 
Flatibus impulfam,fola tenere poteft: 
Inuenies blandos curui delphinis amores, 
Vt duri xiphie in trifHa fata vuant: 
Vt Phoce catulos miro feClentur more, 
Vt flolidus fcomber vetía [Ponte fubit: 
Quas pelagi fedes teneant immania cete, 
Vt pa[Sim rapiant [quamigerum omue genus. 
Denique quicquid babent co pontus ce afpera faxa, 
Codice in angu[To picta videre licet. 
Ergo cum "vario celebrentur carmine vates, 
Et quifquis medica nomen ab arte tulit, 
Et qui folertis natuve arcatia vecludunt. 
Cur laudem pre[ens non mereatur opus? 
Ex bot nanque potes verum cognofcere cauas, 
Orta vel immenfo monjHl e gendi mari. 
Quinetiam morbis medicam [upevantibus avtcur, 
. Vinus fepe tulit pifcis, alter, opem. 


ELENCHSVS LLBRO- 
RvM OMNISM.- 5 
D'ESP- SC I-BV.S. 


Primim qua ad vniueríam pifcium omnium cogni- 
tionem perünentquatuor libris tradütur , fcilicet: 

Quz pifcium differentiz fumantur à vita Viushdi- 
queratione:à locis, in quibus degunt:ab aliments, 
quibus vefcuntur. 

A partium fiue communium ftue propriarum mul- 
tiplici varieiate ,à fubftantia, figura , magnitudi- 

. ne, fitu, numero, exuperantia , defeCtu , fapore, 
odore, colore, 3l (vyxeiss. 

A. Íingulis corporispifcium partibus,capite , oculis, 
auribus, ore,roftro,maxillis,dentibus,fiftula,bran 
chiis, &c. &ab earundem vfu. 

À pifcium generatione , motione, refpiratione, fen- 
fibus , moribus. 

Sequuntur fingulorum pifcium defcriptiones, quo- 
rum fingula genera fingulis libris explicantur , iis. 
igitur comprehenduntur. 

Lau & compreísi & fquamofipifces,vt aurata,fpa- 
rus & fimiles. 

Saxatüles atque his Prrgpm eis ex parte lau & 
comprefsi. 

Pifciculi, vt aphyarum genera, & quz figura proxi- 
ma funt, etiam fi magnitudine differant. | 

Becorim genera , fphyrenz , acus, thunni , & 
cyanel piíces. 

Pifces feré rotundi & non comprefsi , fquamoft , vt 


mugiles, lupi, afelli. 


E "N . 
" 


His rotundiores,rubefcentes crafsóque capite, v vtcu- 
culus, miluus, mulli. 

Planinon cartilaginei,rhombi,pafferes, folez. 

Plani cartilapgineipaftinacz,raiz,& fimiles, 

Longi, conger, ferpens, murzna. 

Peregrini, orbes, orthragorifcus atque alij plures. 

Cetacei , beluz marinz , monftra. 

Hac funt genera pifcium fanguine praeditorum,qui- 
bus fi ubiunguntur piíces fanguinis expertes. 

Molles polypi, loligines, fepia. | 

C'rufta tenui contecti,locuftz,cancri. 

Hzcfunt quein hocopere continentur;quibus pro- 
pediem fuccedent reliqua genera , que fesignue 
vacant. fcilicet, 

Quae teftacea vocantur , concha , fiue vnica, fiue du- 
plici tefta conftábres 

Turbinata & cochlez. 

Infecta & zoophyta. 

Vt mari proxima fünt marina ftagna, ita de pifcibus 
marinorum ftagnorum proximé dicetur. 

Tum de pifcibus aquarum dulcium vt lacuum ma- 
gnorum. 

De pifcibus fluuiorum. 

De paluftribus & terrenis. 

De amphibiis. 

Quibus omnibus vniuerfa piícium hiftoria compre- 
henditur. 

P R Z7E2 


Ww 


L. 
í 


AD LECTOREM. 
3 


2ESUSSO V EMADMODV M cniuerfitatem re- 
) rum qua omnia continentur, bominis caufa con- 
A V ditam , ita bominem "Dei caufa creatum fuiffe 
Qj) nemo eft fana mentis qui non. fateatur. Quam- 
z obrem bomo ín boc [blendida domicilio , evel po- 
x tius in pulcherrimo theatro collocatus calum u- 

: SY mna, [lellas, aerem, aquam , terram , plantas, 
PL) ammantia omnia denique mundi corpora , tan- 
MR ra arte condita, tam excellenti ornata [pectegjam 
mirabili harmonia connexa, tanta eui praedita tam pulchro ordine di- 
ffributa. contemplari: debet .. "Primum «vt. illufiribus teflimoniis quocun- 
que oculos circunferat de "Deo. opifice atque architetlo totius. butus. opera, 
fumme bono, [apiente,Cverace ufo, benefico animum confirmet, quó ad eum 
amandum venerandum ,colendum magts ac magis. incitetur: deinde 7vt bis 
quein fui gratiam condita, effe agnofcit ad. cominoditates. fuas cutatur, 
ad Dei gloriam omnia referens. Fi autem qua non nouit nemo rette cuti 
poteft.Quare omne fIudium,omnem operamyndu[Iriam curam in id confer- 
re debent praclari uiri, cut eorum omnium qua in terra,aere, aqua gignun- 
tur caufas aCbtones,rvires, facultates, formas imternofcant. Hac equidem 
exercitatione nibil praftantius e[fe duco,nec ullam rem. aliam effe. existimo 
(dempto «uma "Det «verbo quod. facri. literis continetur ) qua illufirius 
Deum nobis ob oculos ponat, quaá, in bac evita nofira. caligime , &) tanta 
opinionum cvarietate nobis prapius in[Piciendum prabeat , quoad. ipfum ar- 
chitetfum eternum Patrem, Filium. & Spiritum. [anéium coram intuea- 
mur. "Uerum hac pulcherrimarum verum cognitio magnas ac varias mul- 
tiplicéfque difficultates po[leris ad eam a[pirantibus reliquit:cum emm. diner- 
fisin loas &. à diuerfis bominibus tradita &) demonf[trata fuerit,im difcen- 
dis diuerfis linguis maiar &) melior etatis noftra pars conterenda. eft, fed ne 

boc quidem. fatis fuit:znam qua eft mentis humana umbeaillitas,à vero Jepe 

aberrant. homines interdum qua recle literis mandata. funt, cuel temporum 

iniuria interciduntyuel bominum ignorantia deprauantur. Ratione yitur QJ 

canformata,atque inflruclo ad. diudicandas res ingenio opus fuit. Quare 

differends artem coeluti organum. [eu certam viam, cuel ad recle, ordme, 


perfpieue docendum,ruel ad ea qua tradita, [unt expendenda &. ad. calculos 


yeuocAnda, feriptam vobis reliquerunt.Cui vicinam artem adiunxerunt, qua 
de omni re propofitayornaté copiose T [Plendide adhibitis luminibus orationis 
docet dicere His artibus inflruélus. facilius atque certius in rerum cogno[cen- 
darum [Indüs cverfari potefl Gy ea qua nouit re&bius QJ. dilucidius explicare. 
Cum cverà res difcende,fingula atque 1deo mfinita. fint , quibus cognofcendis 
plurimorum hominum tates nedum cunius, non. fafficerent , ingeniofi cimi 
cuniuer(am methodum excogitarunt d efl certam "viam atque rationem, 
ordinem,quibus veluti manu deducimur ad ves. fingulas in[piciendas. Fac 
methodus plulofopbia naturali €) mathematics continetur. His enim corpa- 
rum principia prima,elementa,cau[a traduntur,qua his acciduntimmnutatia- 
nes,eárum caufa tum à. [apertoribus tum ab inferioribus corporibus. profecta, 
atque alia huiufmodi qua c dristoteles libris oxseA quis. cuepos($os , Qe 
SpduE y oteA "fusos xa] gYyopüs,zrseA pat leopoNoxiv,7r &eA jussis ,aeeÀ etoSs- 
ws € aqoSertla, atque aliquot alus libris proprie arque ingenuos explicauit. 
Hac eft cuniuer[a verum contemplatio,qua cot primum ita non. folum tenen- 
da efl, fed ad fingula deuemiendum,-vtpote quorum gratia comuer[a. difcun- 
zur:am cot prudenter fcripfit Galenus comuerfalium. fcientia nece[Jaria eft, 
deinde particularium exercitatio. Quamabrem c/Arisloteles ad particularium 
exercitationem de generatione animalium,de eorum partibus, de Hiftoria li- 
bros edidit magno illo Alexandre ad ea qua conquirenda erant. fumptus. fup- 
peditante.ldem de Plantis fcripferat,qua cum inchoata reliquiffet, Tbeophra- 
flus difcipulus perfecutus efl alidque plura cot pifces ymetalla lapides,qua ma- 
gno fludioforum incommodo malore ex parte interciderunt. Huic proumca fe 
adiunxit. Diofcoridesqui ea qua allo nouerat,rvel ab aliis acceperat fum- 
ma diligentia literis mandauit. Plinius cer inter omnes. famma lande dr- 
gnus qui ex melioribus autoribus optima quaque decerpens,integram natura- 
lem bifloriam contexuit cum quo,quem conferre polfemus autorem nullum 
haberemus, filongiore evita à Dco data quedam recognofcere,& its iudicium 
adhibere potuil[et. Cum igitur fieri non poft,cvt cunus omnia prafletyeuzm de 
literis pofsime mereri exifiimo,qui non diligenter in eandem. curam. &) flu- 
dium mcubueritquique pro curibus fludiofos bac in parteiumare non conten 
derit.Quam ignauia culpam cum effugere cvellemyctmque in literas &) lite- 
rarum amantes optime femper fuerim animatus,pro «virili parte. [um cona- 
ins pifcium bifleriam nec ex cveterum libris fatis bodie intelle&lamynec à re- 
centtoribus recle explicatam literis illuflrare Neque cveró me à feribendo de- 
£erruerunt illi qui de eadeu, re libellos nuper ediderunt , in quibus Junt. qui 
con|bectis £hartis mets,argumenti nouitate (2 £012 pulcbruudine inpul- 
fr hdneque gloriam. mili praripere colentesymagnam. partem. fcriptorum 
fuorum ex mets con[uerunt, fed ad eam rem traíiandam tam mparatit, cut 
m pifcium partibus ad eorum notitiam nece[farus , exprimendis turpifsumg 
ballucinati fnt,im pifcibus nominandis in eitandis cveterum locis, 7 temere 
Ad fena fua accommodandis graui errarint,adeo cut ex borum libro. 
rum leéhione nibilo peritior euadat lector. Ego contrá magno labare , magna. 


rtt fA 


Li Lo RE ^ 


LI 


reif amiliaris iactura, in nofiro litoregm Galliam Iralia,aliz/que £n locis pifces 

din conquifiei nonnullos per amicos recuperaui, dif[ecur, internas & externas 

partes diu maultimque fm contemplatus. c/Aristotelas, Theophrasti, Galent, 

c^dthenai, Oppian: edeliani, "Plináj teflimonia adhibui , ex quorum fde& 

üoiiriná pifces tá exprefsrmus,cvt non folum €05,0H1 hi librà depinguntur, fis 

cogniturut, fed etiam ad aliorum. omnium qui fe[e afferent notitiam, cuia tib 

ft mumta.Horum autorum locos alios ad nece[Jariam confirmationem C de- 

clarationem eorum qua proponuntur proferimus alios explicamus alios emen- 

damus G) meliores reddimus. Cuius rei Leélorem admoneri oportuit , ne te- 

mere coniettos &) confarcinatos effe autorum locos ad implendas paginas exi- 

Jfüimet. Flac omnia fi quis confideret,non vnius hominis opera perfici potuife 

intelliget. Hac itaque &u&Ulera. meain lucem emitto multorum eruditorum 

£ bonorum cvirorum dotkrina & iudicio cufus autoritate atque adbortatio- 

ne compulfus. "Primum omnium Gulielmum Pelicerium. eMonfpelienfcm 

Epifcopum in bonestiféimarum (£ pulcberrimarum. erum: cognitione pracel- 
lentem , non folum pifcium , fed etiam. fhirpium plantarümque ac multarum 
aliarum rerum bistoria cognofcenda faa[arem , autorem atque praceptorem 
 batui. Gulielmi Caulij ellobrogum "Prafechi , antiquitatis peritifiumi , G7. 
erga literatos omnes liberalifeimi opera librum de conchis. & turbinatis au- 
Ghiorem reddidi. Eo acce[ferunt bortatores affidui &. adiutores Monspe- 
lienfes "Doctores Medici , necnon *Parifrenfes Medici darifimi , lacobus 

3yluius & lacobus Goupylus .. Quibus omnibus atque alus multis, 
quorum in bifce libris memini , tantam habeo gratiam , quan- 
tám debeo , gratáque erga omnes animo me perpetuo fu- 
turum profiteor. T6 cuero , fludiofe Lector, hoc 
tojirum opus candido animo excpe , Inte- 
rim dum que ad Pifcium hiftoriam 
omnino perfiaendam fuperfunt, 
excuduntur , atque. ca -| 
gnitu perutilia ttbá 
praparantur. 


H 


7 2f 


IOANNIS PELISSONIS 
CONDRIACENSIS 


LIBROS G. RONDE- 
LETIPDOCTORITS 
MEDICI. 


Optimus ille mihi medicus fit iure colendus, 
| Cui vis LAslvorum copnita pre bet iter. 
Et quod apit jnouit,nec eum variantia fallunt 
Tempora uec quod ei mens agit augurium. 
Sed venturorum prefagus,cafibus huius 
Mortalis "vite quo medeatur babet. 
Nec finit e[Je locum morbis, dum creditur illt, 
Datque voluptati frena falutis amor. 
Nam mores babithque bominum pernouit , eg horum 
Ex in affectus estimat c7 vitia. ME 
Morborum [Becies «7» curfus , atque recur[us, 
Vires,cau[as,e*» femina prima tenet. 
Quid priis erumpat quid mox fobole[cat , acerbis 
Quanta fit appendix inde futura malis. 
uomodo fuccurrat tuto ,acbene confulat &pro, 
Cumque Deo miferum liberet intevitu. 
Q uod fi forte graui qui nos fepe inficit a€v, 
Impediat cuvamyvímque malo adiiciat, 
Et remedi gnarus Bedicus doclifSimus ille 
Aera rins temperat avtis ope. í 
Et tempestates ac fingulatempora feruat 
S»derea[que "vices no&te dique "videt. 
Nectibi terra parit de quo medicamina fiant; 
Quod quoque non idem calleat omne tibi, 
Stc igitur tandem prouifis omnibusille —— 
Te faluum, felix reddit e&* incolumem: 
Quod fi Neptuni luflvauevit Ennofigat 
Mirificu opibus regna Juperba Dei,. 
Notorímque fibi cumulis adiecevit inde 
Omniaque mentis condidevit fludiug;, 
N« mihi quum totum difcipline ambias orbem, 
Poftit /Alexicaci nomen habere patri. 
Quam laudem fam&mque tuam quum-yicevis , et» iam 
Rondelete tibi ceffevit inuidia, 
Ittis qui fcriptis decus immortale merevis, 
Et de Principibus principis effe loc, 
Quid nift doctor esex omni iam pavte votundus 
Perfe(Eum numeri quod eor. effe fui : 
FINIS. f 


IN 


RN. OLI LL 


IN GRATIAM AVTORIS 


Mauritius Sczua. 


J«m celum c tellus longé patuere, fcd vltra 
Quam fuerint prifcis edita de tabulis. 
Re[labat tantüm Neptunia vifere vegna, 
umida vepna [uis qua patet quor aquis: 
Que Phabus,qui Sita videt,non nouerat »nquam, 
-Affiduo quamuis decubet Oceano. * 
ANunc,quod nulli hominum licuit penetra[Te licebit 
Ire fub 'vndofas,atque aperire vias: 
Nofcere fquamofas hominum urma(que girantum, 
Atque Ops perfimiles quas alit ip(a feras. 
Pelea quot varijs lufit Thetis vda firuris 
Tot Mon[tra bic pinnis funt variata [ui. 
Ac folum formas fed ab his noua phavmaca di]ces 
Haud fecus atque herbis cernis /apoll ineis. 
Jtondelete, [uo quantum terra addita Ponto, 
Tantum Mnemof[yne debeat illa tua. 


IN EFFIGIEM G.RONDELETII 
Iacobus Dalecampius. 


Squamofos pifces yvitreas qui corpore felcant 
Vudas ,atque greges Protee diue tuos, 

Qui nitida primus Latio defcribere penna 
Es auus noflro tempore talis er -t, 

Docli ingenium libris per fecula viuet, 
Vendicat hac facies corpus ab interitu, 

Sic vtraque fui reftabit parte nec vnquam 
Occidet ,eternus po[leritatis honos, 

IN EANDEM, IOANNES CAVLIVS. 


Dotta manus potuit viuos effingere vultus, 
Veriüs exprejsit doctum opus,ingenium. 


IN EANDEM, IOANNES 
Nicolaus Victorius 


Quorfum opus hos buxo pallenti incidere vultus? 
Aut facra viclura ora referre typis? 
EJJe folent mifevis flux bec folatia vit e: 
7Maius mortali hic-vertice culmen habet. 
Tolle tuas Lyfippe artes:fibi con[cia virtus. 
Nullius externe nititur artis ope. 
Qui vaga luflrauit Glauci penetralia Regis, 
Et mira equoreas arte retextit opes, 
Ille pote[t laqueum fevali mittere Parca, 
Et Sryriam intrepida fronte videre vatem. 
Dum torta Triton perflabiu cerula concha, 
"Inequorei[que canet clafSica rauca Deis: 
Dum vitreo pafcet Proteus [ubeurzite phocas, 
Neptuníque petent pa[cua nota greges: 
Florebit viuax antoris gloria:quum iam . 
Vícka ftu buxms,eraque puluis erunt. 


IN EFFIGIEM. GVLIEL. 


Rondeletij Medici Pre- 
ftantifsimi, 


3 


O [itam veré tenui te ponere celo 

Ante oculos hominum qui potui[Jet evat: 
Q uám bene venturo liber hicdeliniat &uo 

| Ingenij vultum, fpémque decifque tui: 

Iam non fe docto Magnus iaclaret pelle, 

Nec Phidiam efferret clara Minerua fuum. 
Illa habeat cefos alieno munere vultus, 

It tu animi Phidias diceris efe tui. 


e 
I 


I 


9 6 6 00070 07020 € 9 
[d - 


à M Cf odie y 


Er vow adu bI 
BODINDIE LB ILI 


DPREUUBMCSSOC T D Vs 
ECGEIB Ll 


E 


Pifcium differenti cur initio cognofcenda. 
QerHPurwop 


OGNITIONEM Contemplatio-- 
némque pifcium via & ordine tra&aturus, 
1 non videor mihi aliunde commodiüs ini- 
tium facere pofle,quam à differentijs quibus 
à fe diftinguütur. Vtenim eorum quz in ter 
ris gienuntur fiueanimalium , fiue ftirpium 
fine notis proprijs certisq; , quibus diffident, 
notitia nulla haberi poteft: fic nec eorü quae 
? inaquis nafcuntur,nifi differentijs fuis, quas 
difcernantur. Quare à quibus rebus ex petàtur 
primüm oftendemus:deinde fingulas ordine breuitérque pertracta- 
bimus. Sed antequàm hocaggrediamur , exponendum eft, cur tam 
folicité pifcium differentias inueftigandas effe cxiftimemus. Propo- 
fita enim rci vtilitas , eáque permagna & ftudiofosad noftra atten- 
tiüslibentiusq; legenda incitabit, & maleuolorum reprimet maledi- 
&a, qui noftram hac in re diligentiam , effufosq; fumptus vellicant & 
reprehendunt : fe bene do&os;ac fe de rebus vix folo nomine cogni- 
tis prclaré differere exiftimantes , quum in (cholis de fuggefto,nul- 
lorepugnante, apud imperitos cum admiratione & applaufu multa 
effutiuntinepti fané & ridiculi , qui ca quz non noueruntconfiden- 
ter doceant,& impudenter oftentent. Duz igiturimprimis funt cau- 
[zz cur pifcium differentias indagare necefle fit: vna,vt illorum natu- 
ram ficut variamyita abftrufam & mirabilem perípe&tam habeamus: 


A. 


» 


DE PISCUITNMS 


altera,vt fingulorum formam figurámque internofcamus.Q ux duz 
caufz tam neceffariz funt , tamque inter fe connexa , vt alterutrius 
ope deftitutus perfectam de pifcibus cognitionem pararc non poffis. 
Natura cnim ac temperamenti cognitio quid prodeft formam & fi- 
guram non agnofcenti? Aut cur pifcium nomina quzdam celebra- 
mus,cüm eos non poffimus, quum offeruntur fclieerezCommemorat 
alius antiquorum Poétarum verfus de pifcibus , alius zarum mul- 
lümque , acipenferem alius laudat, innumeros item alios , alius fem- 
per in ore habet,quos/fi proponantur , non poflit internofcere. Sca- 
rum, fquillam,melanurum videre cupiunt multi,querunt etiam ftu- 
diofiflimé , quostamen non raró manibus tractant , ac ijs infcientes 
veícuntur. Vranofcopi fel , przíens ad oculorum fuffufiones reme- 
dium efle aiunt Medici, paftinacz iecur ad pruritum conferre predi- 
càt, coracinorum falfamenta ad carbunculos difcutiendos,remoram 
ad iudicia & amatoria veneficia valere affirmat. At his omnibus,mul- 
tifque alijs przftatiffimis remedijs,deftituti funt ij, à quibus pifciü no- 
titia neglecta fuit.Iam cóuenientem vi&us rationem fanis aut gris, 
quomodo przfcribet is,qui folas piíciü formas habet in promptu,tem 
peramentu illorum ignorat?Corporis autem naturam tempceramen- 
tumq; nüquam istenebDit, cui quibus alimétis vefcantur piíces,quibus 
in aquis vità traducant,num in littore,num inter faxa, num in oftijs 
fluminum degant;non exploratum fuerit:vt melioribus vtatur, à de-- 
terioribusjiisq; qui naturz fuz accommodata loca pabuláq; na&ti no 
funt;abftineat.Cognofcenda igitur forma naturág;pifcium,&ex illo- 
rum differentijs petenda : quz omnibus, & Medico prafertim expe- 
ditz effe debent. Qua enim Medicinz pars fanitatem tuetur , hinc 
zítate, ficcioribus naturis, pueris, denique omnibus quibus humi- 
dior victus ratio conuenit, alimenta depromit accommodata. Quz 
veró morbos depellit , innumerabilia ac efficaciffima remedia inde 
accerfit. Quot emaciatos & pené marcore confectos , fquillarum 
vel cancrorum | víu priftinz fanitati reftituerim : Quot oculorum 
fuffu(iones ac cicatrices vranofcopi, acranz pifcatricis felle curaue- 
rim , nihil attinet. hic recenfere. Quid? iuuenem quendam olim 
cüm fcirrho hepatis pen? confirmatoiamiam in hydropem omnium 
iudicio prolapfurus videretur , nos prxter omnium opinionem me- 
dicamento ex oleo hepatis centrinz,maftiche , fpica Celticaac mo- 
dico ftyrace confecto curauimus.Inueteratam neruorum contractio 
nem, & remedijs maximis rebellem , eodem hepatis centrinz oleo 
non fine magna admiratione plané fanauimus. Alia item innume- 
ra ac praeclara funt, à nobis à pifcibus parata remedia , qua fuo loco 
commodius exponentur, " 

dis 


- 


EEFDERTCT 


Quz fint pifcium differentia. 
"urs dedo AA 


f£ V M perutilis neceffariáque fit pifciü cognitio,& illa ex 
«3 corü differentijs pendeatquz qualéfq; fint nunc recéfe- 
» reoportet, fi prius admonuerimus differétiz nom hic 
EA $0 latius patere,vt omne id quod aliud ab alio quoquo mo 
CEdoc 76-7 do differre facit,fignificet fiuc id accidens fit,quod pof. 
NERA o differre facit,fignificet,fiue id accidens fit,quod pof- 
fit, vel non pofsit feparari, fiue proprium. Cüm enim verz differetiz 
maximéque propriz paucifsimz fint & inuentu difficilimz , in tanta 
penuria;antiquorum Philofophorum exemplo ad alias nobis confu- 
eiendü fuit, quibus ita perfpicue & dilucidé res indicantur,vt carum 
diftin&io pernofci pofsit, etiam f1 differentijs maximé proprijs carea 
mus: nam vt fcribit Arift. etiam accidentia ad cognofcendum quid 
res fit, valde coferunt.Pifcium igirur,vt cxterorü animaliü differen- 
tiz à vita viuendique confuetudine,à partibus,ab a&tionibus,à mori- 
busomnino fumuntur,& his tanquam illuftribus notisjomnium que 
in aqua viuunt,animalium difcrimina diftinguemus. Hanc viam no- 
bis indicauit Arift. & eà animalium naturam eft perfequuzus: eádem 
in plantarü hiftoria defcribenda progreffus eft Theophraftus, ecádem 
& nosin ea quz mare continet penetrabimus ,ab iique initijs profc- 
&i totius nollri negotij & originem, & progrefsionem perícquemur. 
Pifcis enim vniuerfíi generis nomen eftquo infinitz diuerfzque for- 
mz concluduntur:quód fi eadem fimilium diíciplina,cur non fimi- 
lisin omnibus erit inueniendi tradendique ratio? Similem ergo in 
omnibus curfum teneamus,& ab eo quod primum in partitione po- 
fitum eft,hoc efbà pifcium vita illorum differentiasinquiramus. —— 


De differentijs quz à pifcium vita fumuntur. 


(-4TUT: 


anERSPICV A magis & le&ori iucundior fiet fe- 
jf. quens oratio,fi quid fit é &isjid eft;pifcium vita viuen 
*) dique ratio, breuiter declarauerimus. Quam ergo pi- 


mis difparitatem,quó;nifi ad aquarum & alimentorum naturam re- 


A 2 


1;b.1. de 
Hifl. A nim 
£4p.t. 


l 


Libr. x. de 


Hif. plan- 
TAY fno 


Libr. s. de 
Hisl. Anim. 
Cap-it. 


Lib. s. de fa- 


D'EZPHS CJDNTS 


ferre debeamus , non video:cuius rei locupletifsimus teftis cft Arift. 
Quemadmodumjinquit.ftirpium & quadrupedum animantium ma- 
gna eft pro locorum varictate differentia , cim ad omnem corporis 
commoditatem,tum maximé ad frequentiorem coitum , generatio- 
némque:fic in pifcibus locorum ratio caufa efl maxima corum diffe- 
rentiz.non folum in magnitudine & optima nutritione,fed ctiam in 
coitu & partu,vt ijdem alibi magis;alibi minus generent.Q uamobré 
folea,lupus,mullus,pafferyrhombus,mugil, aliiq; multi in mari capti, 
fucci faporisque gratia longe eis excellunt,quos ftagna maris, aut flu- 
uiorum oftia aluerunt. Marinum mullum à lutario fic differre guftu 
ipfo experiri licet, vt non minor inter hos quàm inter pratenfem & 
montanam perdicem diflimilitudo comperiatur: fic lupi qui in lumi 
nibus aut eorum oftijs degunt , ab ijs quiin alto natant tantoperé di- 
ftant, vt etíam veteri ac perito pifcatori diuerfz fpeciei effe videiur. 
Hanc differentiam Gal.diligenter annotauit. Mugil, ait , ex fquamo- 


cdiaidine forum pifciü eft venere,nafciturque non in mari modó,verüm etiam 


for um. 


in ftagnis & fluuijs: proinde particulares mugiles magnum inter fe 
difcrimen habent,adeó vt pelagici mugilis genus diuerfum effe videa 
tur,ab co quod in fluminibus,flagnis lacubus;aut riuulisvrbiü cloacas 
expurgantibus prouenit.Eorum fané caro qui in aquis limofis acfor- 
didis degunt,excrementitia eftadmodum & mucofa: optima autem 
corü quiin puro mari degunt,przcipué cum ventorum procellis agi- 
tatur. His aliquanto poft fubiungit. Fiunt mulli optimi vt c«teri 
omncs pifces , tum ob maris puritatem ,tum ob alimentorum pra- 
ftantiam: alioqui enim non infuauesfolüm,fed ctiam ad concoquen- 
dum difficiles funt, malique fucci : Simile eftijs quod cecinit Ho- 
ratius his verfibus. ^ E 


Lbesfomm; — "Undedatum fentis , lupus, bic Tyberinus, an alto 


Satyra z. 


Tib.8.cap.16 


Captus biet , pontéfne iuter iAClatus, an amnis 
Oftia fub Tüfci ? & cactera. 


Extat & apud Columellam non illepidé di&um huic loco accom 


modatiffimum. Cüm ad Numidiü hofpitem Caffini Philippus diuer 
tiflct, & fibi é vicino flumine lupum formofum appofitum guftaffet, 
expuiffétque, dixit , peream,ni pifcem putaui effe. Víqueadeo à tybe- 
rino vel marino differre cognouit, vt illum nomine pifcis indignum 
iudicarit. Verüm his omiffis, fi rationem ipfam intueri voles, verifsi- 
ma ifta omnino efle comperies. Quem enim corporibus noftris aér 
ambiensvfum,eundem aqua pifcibus prebet.Q ui enim corpora no- 
ftra aér continet , ea nunc calida reddens, nunc frigida , aliàs humo- 
re fuperuacanceo perfundens;aliás preter modum exficcans, alijsque 
multis modis afficiens, varié commutare folet : fic pifcium naturam, 
atque fubítantiam aqua fimiliter immutat , vndique circunfufa za 
uo 


LZ 55A L ; 


fuo humore imbuens,atque peruadens,ac intro alimenti & rcfri gera- 
tionis necefsitateattracta, fimilem inuehés intemperaturz fuz con - 
ftitutionem. Calidior fiquidem aqua;aut frigidior , aut ficcior ( falfa. 
enim facultate ficca dicitur)piíces fuo temperamento fimiles cur non 
efficieePorró cum eiufmodi foleant efle corporum habitus, cuiufmo- 
di fant humorum quibus nutriuntur conftitutiones , taléfque in his. 
fucci generentur;qualia funt alimenta quibus illa vefcütur, pifces qui 
pura temperatáque enutriuntur aqua, temperat fimiliter & optima 
carne effc neceffe eft:contrà qui in inquinatisjimpuris;maléque tem- 
| peratis aquis adolefcunt;illos etia pabuli vitia retinere oportet. Vtriuf 
que modi,naturzque fluuius ladus fpectaculum nobis przbetjin quo 
piíces non pauci natant,fpecie formáque pares,carnis firmitate, fucci 
prcítantia longe difpares,hic ab infimis montium Cemeneorum radi 
dicibus oriens,primüm leni tra&u é fontibus labens,puro folo excipi 
tur, nec torrentes incurrunt qui placide manantis aqua alueum tur- 
bent:itaque incorruptusidémque frigidiffimus,& vbiq; fontibus fuis 
fimilis primüm Buit:illà deinde mox Monfpelienfis ager excipit;hinc 
torrentium aquis,agrorum quos alluit humore craffofordibus,& clu 
uie cloacarum infectus priorem puritatem amittens , limofus & im- 
rus, in ftagnü fluit Latera di&u. Ergo qui in eius fontibus,fuperio 
ribufque locis aluntur pifces,fluminis integritatem, & puritatem fer- 
uant,hifque falubriores,& delicatiores vix vlli habentur. Atqui infe- 
rioribus in locis defederunt,vt pabulo inquinatiore funt alti , fic car- 
nis, faporifque gratia nulla przditi funt, 1mó adeó infalubres , vt ve- 
fcentibus non raró febres ex putredine generent. Non igitur medio- 
criter confert in pifcium conítituendis differentijs, quibus illi in locis 
degantquibus cibis alantur,cognofcere,atque pro horum varietate, 
picium quoque naturam variari manifeftó liquet.Salmonem aqui- 
tanicü Plinius marinis omnibüs przfert , amia byzantia, rhodia vul. 15:74»: 
pecula;anguilla boeotica;ponticus mus, megaréfis thynnus, chariftiz 
mznides,eretici pagri, maximé commendantur.At cur,fi locus & pa 
bulum nullum adferant emolumentum? Salpa quz circa ebufum ca- 
pitur, inter veterum delicias numeratur:fed obfccenus pifcis alibi, & 
qui nufquam percoqui poteft, inquit Plinius , nifi ferula verberetur. jiden: 
Lutetiz raia eftin preciozitaque & ditiorum epulis comparatur. hanc 
Gallia Narbonenfis fpernit , nec in ea feré quifquam eft , qui huius 
víum iucundum habeat,aut fibi falubrem effe putet. Item cyprinos, . 
lucios , tincas reliqua Gallia celebrat , & ijs libentius frequentiüfque 
quàm alijs vefcitur: At. eofdem fpernunt- Narboneníes , damnant, 
vt vidimus , Romani , quorum omnium caufam, pafcuorum probi- 
tati & locorum conftitutioni debemus tribuere. : 
ADHI GU sumam cU icit cioe t DE DÉ t age r 


6: 


Genefeos 
CA4p. Te 


DE PDISCITBNYXS 
Aquam pifcium locum efle proprium. 
C CTUUTouia. T | 
e V M fingulaque cxli complexu coércentur ; effe&or 
ZeNI^ omniü Deus crearet , que primum à fe facta funt, eain 
€ GO operis reliqui materiam fibi delegit,vt cuique rci nouz 
! 2 49 cfficiendz conuenirét: pifces itaque geniturus;à fe crea 


rarum teftimonio, cui fidem abrogare non licet , confirmatur. Iuffit 
Deus, inquit Mofes, vt aqua natatiles ederet animantes , & volucres 
que fupra terrà per aérem volarent , creauitq; Deus ingentia cete , 8c 
omne genus fluitantium animalium,& alatarum volucrum,quecun- 
que ex aqua originem trahentia mouentur : quam rem cüm videret 
effc bonam , benedixit ijs,his verbis, Foetificatemultiplicamini,reple- 
tc aquas in mari. Mira fané potentia bonitáfque omniü rerum Crea 
toris : hacbenedi&ione ( vt facre Ícripture vocabulo vtar ) vt aque 
fponte fua pi(ces producerent;effecit,1dq; quod humani ingenij vim 
excedit,nulla feminis intercedente natura. Huius aquatiliü genera- 
tionis primordijque rudimenta non raró apparent, argumentum in- 
compreheníz potentiz & diuinz artis. Poffam certé quod vidi verif- 
fimé fcribere. Locus eft inter Montempelium , Pezenatium & Beti- 
ras collibus vndique feptus:hunc fons nullus irrigat;nullus fluuius;pa 
lus aut lacus alluit:denique in illum prater imbrem de cxlo nullus hu 
mor influit , eum forté pluuiz paucis anté diebus quàm illac iter fa- 
ceremus compleuerant,natura pifcibus exornauerat, cyprinique in- 
ter alios plurimi apparebant. Hoc idem in Galliz ftagnis intueri liz 
cet, in quz nulla vnquá principia aut femina multorum variorümg; 
pifcium qui in his reperiuntur,funt inie&a. At hzcconftare quo mo- 
do poffunt , nifi ex aqua fint geniti? nifi cadem pifcium. propria fe- 
des , ac vitz congruens fit domicilium ? Hzccerté fententiz noftre 
plurimüm fuffragantur,& pifcium proprium effe elementum aquam 
docencilli aqua generati,cadem educati augefcunt;nec potiore cibo 
patti, ocyüs ad iuftum incrementum perueniunt, in cadem commo- 
dilsimé omnc vitz tempus tranfigunt;proli incumbunt,lufus , iocos, 
pugnáfque frequenter exercent: & quod mirari liceat,domos priua- 
tofque receffus deligunt , in quibus falubriter viuant , autfi grauior 
vis alicunde inciderit, fecuri delitefcant4Hinc vulgatum illud,quum 
eum qui profpera & integra valetudine fruitur,Pifce faniorem effe di 
cimus. Quarc propria pifcium fedes eft aqua: hinc nifi per vim. non 


abdu 


IIFr5bBRS.L 
abducuntur, occidunt, etiam celeriter, fi extra eam diutius retinean- 
tur. Quomodo enim à naturali elemento feclufi quicti confifterene? 
neceffarioque natiui caloris pabulo, id eft , aqua deftituti , quomo- 
do non extinguerentur? | 


A mari,lacubus, fluminibuspifcium 
. differentias fumi. 
CUOI TUPUDP€SHE 


V M aqua cóueniens & commodus fit pifcium locus, 
& vcluti proprium elementum , cam ob caufam inde 
varias pifcium differentias fumpferunt Philofophi. 
: 72/2 Quositaque mare continet, hos 9&2 Graci , nos 
Ex wszrezi marinos dicimus. Q uos fluuij,vt cy prinos , phoxinos, 
barbos,aliofque huiufmodi pepererunt:ab illis 9644052 nobis fluuia- 
tilesappellantur.Q ui in lacubus gignuntur;aut lacuftrium aquarum 
pabulo magis gaudent,quales bramz;carpiones,pigi lauarcti,vt vul- 
gari verbo vtarjà Grzcis »ujdjo , à nobis lacuftres nominantur. His 
TEL dus, id cft;paluftres addemus:nam quó veriüsranam & lutaria 
teftudinem, quam iuS« vocant, referemus? Hac igitur & fi qua alia 
memoria & literarum luce digna paludibus occuluntur , diligenter 
inquiremus , & in apertum proferemus. Ergo conftitutis his quatuor 
fummis differentiarum generibus , pifcium omnium varietatem in- 
dagabimus,exordium à mari ducentes, quo digreffi ftagna paludéf- 
que ingrediemur, ad flumina poftremó venturi. 


De differenujs quz à mari fumuntur. 


DO 


- 


partibus cóftituemus.Q uare fic mare vniuerfum diftribuemus,vt imis 


Á 4 


7 


v 
Pa 


DEPSZSGIBIVS 
iris & altiffimis eius locis primum locum tribuamus: alterum , lito- 
ribus tetrzquz vicinis aquis: tertiutn faxa alluentibus. Qui igiturin 
intimis profundifque receffibus degunt , litora continentique pro- 
piores vndas euitant, quales Thynni, amiz, lamiz, zygznz, galei o- 
mnes,raic;paftinace, glauci,erythrini,congri,pagri,fcorpiones,afelli, 
alijque huiufmodi qui prada raptoque viuunt;hi primam differen- 
tiam efficient,à Grzcis zéAcyior, à nobis, inimo profundoque maris 
degentes nuncupabuntur. Qui muco cluuiéque maris iique purga- 
mentjs quz in continentem vndarum fluctibus propelluntur, vitam 
füftinent.atque ideolitoribus terrzá; proximas fedes elegerunt apaa- 
Ad51s, id eft, litorales appellantur:huiufmodi (unt canthari fcarabei à 
Gazanominati;oculata,mugiles, mulli, zobij.Przter hos alii funt qui 
meliori gaudét pabulo, & vt minus noxijs delicatioribufque alimen- 
tis vefcuntur,ita alijs meliores falubrioréfque habentur,hi mufco;aliif 
que marinis herbis pafcuntur , & cius rei gratia proxima faxis domi- 
cilia deligunt,& in illis puriora falubrioraque pafcua carpentes con- 
fenefcunt,quos «x &afos Greci, faxatiles Latini dicunt. Huius ordinis 
funt fcari, cynzdi,turdiymerulz,percz,exocceti. y oTH93V 198 


De differentia pifcium ex marinis. 


ftagnis fumpta. - 


S f M^) 
2/. ' 


NV 
/j tis probant veteres hiftoriz:idé etiam efferem te fefe à 
xd eise ut^s fuis fedibus maris vnda, patrum noftrorum memoria 


apud nos contigiffe accepimus.Q uin & marisaquasé proprijs finibus 
in latifsimos campos iam: maris magnitudine non contenta homi- 
nis deduxit induftria. Cuius rei fide faciücin Gallia Narbonefi;ma- 
ximé Monfpelienfium agro ftagna magnis operibus , ingentibus ef- 
fosíis alueisin am plifsimos agros deriuata , fpeciem maris , ftagnum 
effe non animaduertentibus , przbentia. Hzcánnumerabilem pi- 
fcium multitudinem continent,nec pifcium copia varietatéque à ma 
ri valde fuperantur: itaque in his totidem feré pifcium forma de- 
gunt, quot pelagusà natura donatum eft, aut certé.in eis pauoe 
fpecies defiderantur. Quarein ijs folez., pafferes;rhombi,lupi,mor- 
myri , gobiones, fquillulz, cancri , mytuli, pelorides, frequentifs- 
mé capiuntur : tamen vt verum fateamur ; carnis firmitudine, 
fucci bonitate , (aporis fuauitate , multó marinis inferiores , qua 

nota 


LIBER TOME 


nota maximé à marinis fecernuntur , & Aquja2«z ss , id eftjin ma- 
rinis íta gnis degentes nominamus. 


De pifcium differentia ex lacubus 


paludibüsque fumpta. 
^— C4 PUT UII 


( V M marinorum pifcium tribus generibus quartum ex 
E23 marinis ftagnis fumptum proximo capite adiunxeri- 
2, musjpfa rerum nominifque affinitas , luminibus tan- 
59 tifper relidtis, ad dulces aquas ftagnantes, quibus lacus 

paludéfq; comprehédimus,diuertere nos cogit.Q uem- 


admodum igitur ftagna quzdam mari extra littora diffluente , qua- 
dam hominum opera facta (unt , ita in decliuia , & inferiora loca ex 
montibus irruentes aquz, in eifdémque afferuatz, ftagna,lacus palu- 
détque replent, nonnulla inundanté fontibus & fluminibus fponte 
promanantesjinterdum etiam hominum arte deriuatze aquaz,horum 
plurima maximi funt nominisin Gallia & Italia,fed illa potiffimum 
celebrantur,que magna quzdam flumina praterfluüt,aut ex quibus 
cadem ipía oriuntur. Omnia pifcium maxima varictate abundant, 
nec ijs accolz marinos praftare putant: quibus quidam propri funt, 
quorum fimiles & ciufdem generis nulli in alijs ftagnis reperiuntur. 
Lauaretum(fic incole vocant)folus Lemanus lacus alit,carpionem in 
Italia vnus Benacus profert.In alpium radicibus,Larius & Verbanus 
lacus tantüm pigum nutriunt;czteris lacubus infolentem. Plurimos 
tamen communes habent, quorum genus aliquod vix in vno fuerit, 
quod ctiam in alio non reperias: hi magna ex parte funt barbi, lucij, 
percz cy prini,alijdue ianumeri qui à loco nomen,vt di&um eft, for- 
tiuntur : nam velouycja vel vequatiouni dicuntur. Sed f1 quis miretur 
lucios hic inter lacuftres;alibi veró à nobis inter fluuiatiles referri,in- 
telligat pifces quofdam ancipitem agere vitamjid cfthoc loco, aqua- 
rum diflidenté contrariamque confe&ari naturam, vt ijdé in fluuijs, 
lacubus,paludibus,vrbium arciümq; foflis reperiatur , nec minis hic, 
quàm illic gratis pabulis fruantur: huiufmodi funt lucius , cyprinus, 
perca, brama, alijá qui gulz magis ventriq; dediti funt,quàm efcarü 
intcgritatem probitatémq; fe&étur, nec omnibus fine difcrimine flu 
uijs,aut lacubus dele&antur,fed ijs potiffimüm qui fuz voluptati funt 
accómodatiores:quamobré,eos tantüm fluuios aut lacus/brama(exem 
pli gratia) fe&atur qui ftagnorum naturà canquillitatémq; imitan- 
tur: qui przcipiti ac rapido curfu torrentiü modo ruunt, bramam no 
alunt, in placidis alioqui lenitérq; fluentibus aquis frequenté.Etenim 
ha pinguesíunt, & faginandis pifcbus mirifice accómodatx. Brama- 


Cap. $ 


IO 


DE PISCEIBYNS 
rum delicias, & gratiffima paícua, huiufmodi fluuios & lacus Gallia 
Belgica multos habet , in quibus frequenter capiuntur ,&in Arari, 
qux Lugduni lota dicitur, quam nonnulli muftellorü, alijgobionum 
eneri afcribunt, de qua quid fentiam,dicam (uo loco. In flagnis la- 

cubüfque tincz, cyprinique capiuntur, non modo numero multitu- | 
dinéq; celebres, verum etiam corporis proceritate infignes:cüm enim 
muco & fordibus vefcantur,in iiíque locis degát,qua harum copiam 
permagná fuppeditent, neceffarió fit,vt celeriter in magnam molem 
accrefcant.Q uz cüm ita fint,hi etiam pifces differentijs à locis in qui- 
bus viuunt,petitis diftinguendi funt. Quare qui in fluuijs geniti edu- 
catíq; fuerunt,sorájuo , qui in lacubus »uvdjoi , qui in paludibus 7:A- 
paliaíoi ceterorum modo appellabütur.Q uotics igitur in pifcium an- 
cipitis vitz mentionem inciderimus, de quibus loquamur epitheton 
oftendet: nam fi(verbi gratia) de lucio fit fermo,fluuiatilem vellacu- | 
ftrem adiungemus. Hactenus de pifcibus qui in dulcibus aquis fta- 
gnantibus degunt:iam de fluuiatilibus agendum. 


De differents pifcium à fluminibus fumptis. 
C')cdieP. NET LU 


GgVEMADMODVMmarinorum piícium,corümq; 
) qui in aquis ftagnátibus viuunt;ita fluuiatilia quog;plu 
A I ra funt genera. Horü enim alij in fluuijsgeniti , ibidem 
j) XROELA perpetuó viuunt, fuifque fedibuscontenti,fua laticar- 
po punt pabula, externa minimé conquirétesjalij in mari, 
mariniíve ftagnis procreati, fua faftidientes alimenta,vtpote quzin- 
gratiora fint,fedes mutant,& dulces amnium vndas fubeunt : illic ci- 
borum copia & fuauitate delinitijaquarum tranquilitate alle&i,recef 
fuum amornitate capti,reliquum vitz tempus tranfigunt, priftini do 
micilij vitzd; plané immemores. Huius rei fidé facit , quod in fluuijs 
ftatis anni temporibus,ciufdem generis pifces femper capiunturalijs 
minimé.Porró alij funt qui fuorum etiam pertoef1,& ijídem,quibus fu 
perioresamnium illecebris captimare deferunt,& in flumina fefe in- 
finuant,vt lampetrz,falmones,fturiones,alofz. Sed hi à fuperioribus 
differunt,quód natalis foli no omnino obliti,vt profe&tionis,fic reuer 
fionis certa ftataq; habent tempora.Etenim maximé ineunte vere do 
mo excüt,totam hác anni parte in fluminü pafcuis amoeniffimé tranf 
acturi, zftate veró appetente, zftum & ardorem pertimefcentes, hu- 
more dulci faginatijin fuas fedes redeunt. Iam veró funt etiam in 
fluminibus geniti ( incredibile, ni fidem faceret experientia ) qui 
fuis aquis naturalibufque fedibus relictis, in terram prodeunt;quin 
& liberiüs & latiüs per campos expatiantur.. Quemadmodum 
enim ex mari quidam exeunt in terram , vt marini mures , polypi, 
mure 


EA 


PEGiBPEgRK 1L ii 


* * 
murena:hinc,vt Plinius ait, miratur Arcadia exocoetum fuum,appel- L2». cas. 
lat ab eo quód in ficcü fomni caua exeat. Ita é fluuijs quum enaza- 
uerüt quidam,in terra deerrant: hinc circa Babylonis rigua deceden- 
tibus fluuijs, in cauernis hebetes aquas remanere , quofdà exire ad pa 
Ícua pinnis gradientes crebroque motu caudz,& contra vcnantes rc- 
fugere in fuas cauernas,& in ijs obuerfos ftare,& circa Heraclea;Lyco 
amne decedente;ouis reli&tisjin limo generari pifces quofdam,qui ad 
pabula petenda palpitent exiguis branchijs Theophraftus comme- 
morat.Sed & anguillz huiufmodi efe cenfentur,vt quanquam in flu- 
minibus generentur,nec earum prater dulces aquas vlla fint princi- 
pia, amaros tamen lacus, paludéfque fulphureas & alumen redolen- 
tcs ingrediantur, ibique reli&o natali folo, eóque dulcifsimo viuunt, 
in fontes puteos cftternáíque illabütur, ftagna etiam marina frequen 
tant:in quibus ( mirum di&u ) libenter agunt , humorem falfum diu 
fuftinent, atque codem non modo augefcunt , fed etiam faginantur. 
Cótrà in marejà quo ftagna illa profluxerüt,rarifsime irrepütjin quod 
femel ingrefIe macie cóficiuntur , pifcatorümq; teftimonio breui in- 
tereüt:nos inter faxa & arentia loca reciprocis decedentibufq; lumi- 
nibus relictas, aliquot dies vitam fuftinuiffe vidimus , nec parum diu 
viuas,exemptas aquis pifcatoresnoftri feruant,pro pabulo arenam fup 
peditantes. Eaídem in Normania Galliz prouincia extra aquas va- 


gari affirmant,& ferpentum more in ficco victum qugritare. 


De Pifcibus qui extra aquas viuunt 
corumque differentijs. 


Cc I LI a o 
£g VONIAMDPifícium qui extra aquas viuüt , quorum 


mut ieitur prater illa quz fuperiore capite di&a funt , oftendemus 
multos effe huiufmodi piíccs,qui libéter in terrà fecedantjin eáq; ver- 


I2 DEIPMSREmMDSS 


fentur ad tépus : multos item qui fub terra reperiantur, quos jguxroos 
Philofophi appellant, id eft, foffiles. Ariftoteles ipfe multos pifces in 

Lib. de Pifci- terra viuere & effodi (cripfit. "T heophraftus quoque multos effe qui 
id E uh excát ad pabula circa Heracleam, T oroné & Lycum amnem. In pon 
wp. 5 . to genusvnum cfle, quod extremas fluminum oras fe&etur cauer- 
náfque fibi faciat in terraatque in ijs viuat reciprocis amnibus ficca- 
to littore : effodi ergomotu demum corporum viuere eos affirmant. 
Idem tradit in Paphlagonia effodi piíces gratifsimos cibis terrenos al 
e . tisfcrobibusin ijs locis vbi nulle reftagnent aquz,miratürque & ipfe 
pututid gigni finc coitu. His fubfcribit Polybius,qui narrat iuxta Narbonem 
. agrum effe per quem feruntur fluuij Illeberis & R ofcinusjin quo fof- 

files pifces reperiuntur folo macro , copiofo gramine , fub quo terra 

arenofa cíbad duos & tres cubitos altitudine,fluuiatili aqua fcaturien 

tejin qua pifces per cauernas fubterraneas excurrunt.Idem experien- 

tia noftra frequens nobis perfuadet. Nam in terra anguillas, ranas, 

aliofque pifciculos ibidem etiam generatos fzpenumero vidimus: & 

é terra defoffas anguillas aliquoties fpe&tauimusin villa Ioannis Sci- 

ronij viri do&isfimi Monfpceliensi(que fcholz principis, in qua fo- 
phiftarum barbarie Mediciná miferé confpurcatam fuo nitori xefti- 
tuit.Huiufmodi veró piíces vitz breuitate diuturnitatéq; diftinguun 

tur : alij enim in terra diutius viuuntalij difficilé magnaque moleftia 

vitam trahentes celeriüs intereunt. Q ui pulmonibus cxterifque,qui- 

bus aér in interiora fubitinftrumétis à natura donati funtjij longiore 
faciliorémq; in terra vitam ducunt.quód liberiüs fpirent conceptám 

que anima mcliüs retineat:ideoque illa vitali aura aqua vice recrean 

tur. Huius gencris funt vitulus marinus, crocodilus , cordylus, vtra- 

ue teftudo , marina fcilicet & lutaria, rana , cxterique huiufmodi 
rcípirandi inftrumentis prediti. Q uibus etiam minüs hiantes funt 
minüfque diductz branchizijs longior vita conceffa eft:nam affatim 

non fubit aér qui exiguum calorem opprimat & extinguat, & quum 
tantus,quantus calori natiuo reficiendo fatis fit,fefe in(inuauerit,non 

facilé remeare poteft. In his numerantur anguilla , murena , ferpens 
marinus, exoccetus, qui tamen branchijs carere exiftimatur. Contrà 
breuioris in terra vitz funt qui pulmonibus carent , quique patentes 
minüfque conftrictas habent branchias:nam illi quidem in terra ca- 

loris natiui commoda rcfrigeratione recrcationéque deftituti ocyüs 
exanimantur. hi veró aeris affatim irruentis copia opprefsi protinus 
extinguuntur. Item quibus valde exiles an guftzque funt viz,quibus 

aér intro fubit, quód inftrumentorü incomoditas fatis fuccedere nc- 

ceffarij ad vitam producendam alimenti non patiatur. Iftis pifcibus 

extra aquam degentibus ji««oo3epua que dam,hoc eft;cruíta intecta 
addemus:horum etiam alijs breuius,alijs longius vitz curriculum na- 

tura 


BuDERLUI 


tura circunfcripfit : in his funt locuftz, aftaci,quibus longior quàm 
Íquillis vita tradita eft : diutiüs viuunt cancri minores & fluuiatiles, 
mzas veró & pagurus citiüs obeunt. His annumerari poffunt quidam 
molles vt polypi,fepiz , vrticze. Item quedam ócpaxiSeppd cft.fili- 
cum duritia te&a,vt oftrea,mytuli , Ípondyli,purpurz, cochlez,cha- 
ma,dequorum omnium refpiratione fuo loco dicetur. At dicet qui- 
fpiam, quod nouum pifcium genus hic conftituitur , cüm prius fit 
oftenfum aquam illorum proprium effe clementum,cuius vfura fi ca- 
reant ftatim interituri fint. Viuunt quidem hzc omnia que comme- 
morauimus aquis exempta/fed fine illis vitz curriculum à natura da- 
tum conficere non poffunt: quamobrem qui fponte aquas deferunt, 
aliquanto temporis interuallo in terra commorati in fuas fedes rc- 
meant,vnde áugiGii dicuntur.Q uód fi per vim in ficco diutiüs deti- 
neantur, familiari n ature fuz,conuenienti ac neceffario fomento de- 
ftituti, moriuntur. Quorum ctiam difcrimen à mortis modo ftatui 
potefl,alijs enim facilis placidáque mors con tingitjid eft,nulla ij ve- 
hementiore corporis agitatione motüque , vexati animam efllant: 
alijscontrà non fine acerbiffimo fenfu doloréque vita. diffoluitur,cu- 
iufmodi funt quz maiore,dum viuunt,membroruni contentione mo 
uentur & incedunt,quorum corpora molis magnitudine tegmento- 
rümque pondere premunturquibüfve artus funt breues & imbecilli: 
Huius rei domefticum exemplum fpe&taculümque referre poffüm. 
Marinam teítudinem ingentis magnitudinis duos feré mentes alui, 
quz in aqua ita expedité natabat,vt nullo medo ingreffuifed folüm 
natationi;nullo modo terrz,fed aque duntaxat natum animal dicc- 
res. Eadem in terra cum valido adhuc effet firmóque corpore, veluti 
mole corporis preffa ,tegmentorümque oneri fuccumbens difficile 
moucbatur,nec finc magno corporis conatuymagnáque alarum pal- 
pitatione & verberatione,vt conuelli tota videretur , paftum capeffe- 
bat:longiori veró quàm par effet tempore,;natiuo folo pabulóque or- 
bata tandem concidit:fed priüs aliquot dies vix animam trahens mo 
ribunda confpiciebatur, magnos interim ex imo corporis fonitus 
edens,egré vitam rclinquentis acerbique doloris teftimonia.Q uare, 
quz aquas egrediuntur;ad eas,vt recreentur ac reficiantur,non mul- 
tó poft redeant oportet:neque enim vt extra eas diutius viuant, fieri 
poteft,quamuis in terra aliquantulum commodiffimé verfentur:nc- 
que veró fabulofum eft aut monfítri (imile,quod de. pifcibus foffili- 
bus Ariftoteles & T heophraftus literismadarunteetià fi aquis exempti 
nulli diutiüs viuant. Etenim loca in quibus terreni ifti pifces delite- 
fcunt aut limofa funt humoréque multo perfufa,aut velut per cunicu 
los ac terre venulas fubterlabentibus & errantibus. aquis irrigata. 
Quare qui luto ceenoque gaudent;illic generati;aut in ca loca flumi- 
B 


14 


L5b.5.cap7. 


DB: PASIGHE EVS 


num exundantibus ac rcfufis aquis depulfi , ibi terta humore multo 
diluta vel limofa aqua,ferpentum more vitam fuftinent. Huiufmodi 
funt anguille,& ranz vt pauló anté diximus.Huius piíciü vitz ipíe-- 
met fum teftis oculatus:nam marina inteftina maximi digiti craflitu- 
dine in arena mihi vifa funt,quatuor feré cubitüm longitudine , hu- 
manorum inteftinorum gracilium inftar,quibus nulla erant fimilitu- 
dinis cum reliquis animantibus veftigia,nulle notz,nullz linez, nul: 
la membrorum lineamenta : denique totum corpus erat informe, 
fed intusarena plenum. Eft & echinorum genus quoddam dentibus 
carens, oris inteftinorümque fitu à reliquis difcrepans, quod arena fo 
la viuere,cáque femper far&tam habere teftam comperitur. Capiunt 
quidem, vt diximus hzc cibum ex terra fed non fola, verüm aqua per- 
fufa.Q uàd fi quis aliter exiftimauerit,fabulis & vanitati potius quàm 
vctitati credet,nec fummorum philofophorum Ariftotelis & Theo- 
hrafti hiftoriam de piícibus foflilibus intelliget. Horum pifcium alia 
rurfus differentia conftitui poteft. Quidam enim luto coenoque de- 
le&anturjideo voluptatis explendx caufa é finibus fuis egreffi, loca 
coenofa adeunt,hos caenofos fiue lutarios appellabimus : hinc Plinius. 
lutarium mullum, & ccenofam falpam vocat, & Pelamydes ' Gracis 
di&tz funt,e«pà 9 tv TG vA uid, id eft, quod in coeno fe occultent. 
Quidam veróin litus exeunt;& arena fabuloque fefe operiunt , illic 
aliquandiu vi&itantes, cuiufmodi eftà Germanis grwzdel di&us qua 
fi fundulus,iffos omnes ab arena «L«usiras nominabimus. Sunt & qui 
guxál,id cft,alga mirific&capiuntur, quam in litus proiectam magno- 
pere perfequuntur;ac in illa nidos fingere dicunturjinde phycides di 
&z : coracinus etiam gobióque pifcatorum teftimonio alga vidi. 
tant,ac in cadem nidos conftruunt. Sed hecquanquam proprie ad. 
has differentias qux ab alimentis fumuntur pertineant , tamen hic 
idco commemoranda fuerunt,quod ad hos cibos capeffendos aquas 
relinquunt pifces,cuius naturz omnes vno genere hic complecti vo- 
luimus. Sunt autem his plura alia pifcium quz à locis fumi poffunt 
difcrimina, quz diligens natura indagator poterit fuo ingenio in- 
uenire : nobis nunc ifta enumeraffe fatis fit , iam ad alias differentias 
properandum. | : 


De pifcium differentijs ex alimentorum varietate. 
| C ou UT XE 
«4 XPLICATIS piícium differentijs à locis in qui- 
QE" bus degunt petitis , fupereft eas qux ab alimentis fu- 
* muntur tractare; hec enim omnia pifcium vita vi- 
uendique ratione contineri diximus. Quemadmo-- 
dum igitur beftiz terrenz; gule voluptatifque caufa 
varia 


LZ 


ad 
3 f 


varia ciborum genera expetunt , vel naturz fuz vel libidini accom- 
modatiora, vt cicuram [turni , helleborum coturnices, glandem fues, 
faenum boues: Sic aquatiles quoque alijs atque alijs pabulis dele&an- 
tur , & queque vel magis fibi familiaria , vel gratiora , naturali im- 
petu perfequuntur : algam czteráfque marinas herbas faxatiles pi- 
Íces leporem marinum mulli, auratz cochleas, loliginem murenz, 
cucurbitam falpz auidé confe&tantur : denique omnia qua in aquis 
degunt, fuo quodam & peculiari paítu gaudent , quanquam vrgen- 
te famc omnia quidem in omne etiam alimenti genus feruntur ac 
promifcue, f propria cupitáque defint, ad aliena depellendz famis 
explendzque eulx gratia ruunt. Quz pabuli varietas folain caufa 
eft; cur eiufdem ctiam forme generifque pifces, carne fucco,faporé- 
que adcó differant,vt difhcile fit nobis aliquando de ijs iudicium 
facere.Q uare fi qui promifcué quouis alimenti genere vtantur, nulla 
propria fucci nota ab alijs quz funt diuerfi generis diftinguentur,fed 
pro varia multiplicique pabuli natura, alio atque alio fapore fucco- 
que effc fenfusipíe diiudicabit. Contrà vero,í1 cuiusque generis pi- 
Íces ciborum dele&um habeant , vt proprijs vefcantur ab alienis ab- 
funeant , manifeftis euidentibüfque notis ab alimentorum natura 
temperamentoque fumptis fecernentur. Nam qui muco vefcuntur, 
fubftátia funt glutinofa,vt anguillz;tince fluuiatiles & paluftres:Con. 
trà qui radices , herbas , aliaque ficciora temperatioráve pabula de- 
pafcuntur,quod omnes feré faxatiles faciunt, non glutinofa, fed fria- 


bili duro mollique temperata carne przcditi funr;alij duriore ficcioré-- 


que funt carne quales farcophagi : alij media quadam inter eos fub. 
ftantia,vt lupusjafellus: aliq; permulti meliore ciborum dele&u vfz. 
Non defunt qui no folüm przdura funt carne fed virofum & tetrum 
aliquid redolent,que omnia alimentis accepta referre oportet: caufg. 
enim extrinfecus occurrentes vt diuerforum. & contrariorum Ízpe 
funt effc&rices:fic maxime quz intus fumuntur continuó appulfu 
adhafionéque: qualia ipfa funt;talia efficiunt corpora quz nutriunt. 


Idem perípicué-oftendit. diuerfa partium -& internorum vifcerum - 
compofitio:nam vt viuendi generejita moribus differre lupum à mü- 


gile oris eulzque figura & conformatio docet. Mugili noncarnium 
voraci, (ed continentiffimo & piíciü iuftiftmo natura os paruü fing 
détibus tribuir,lupo veró hians vaftümq; quod gule ventriq; deditus 
carnibus veícatur & rapto viuat.Ille paruü habet & gallinará mod o 
denfum carnofumq; ventriculum , quod muco vel aqua folü vefca- 
turcbic amplü & capacé quid; etiá integros pi(ces voratos capere. pof 
fic. Poftremo , varijs cibis dele&ari pifces ctia vulgó notü eft; qui va- 
rias efcas pifcibus capiédis idoneas przparare folét;& hamatis pabu 
lisvel ex imis latibulis euocant.Cuius rei,ego pifcatus ftudiofiffimus, 
A s ps 


U 


16 


ONE ERO xa 


p D IPISCIBYS 


[pe fpe&tator fui ipféque coniectis in aquam cibis ijs quos grátos effe 
arbitrarer, multos cepi. Extant & apud Conftatinum Cefarem com- 
pofitarum efcarum exempla multa, quibus pifces in ficcum euocan- 
tur. Quz cüm ita fint , ab alimentorum varietate , natura, tempera- 


mento, nec pauciores , nec minis infignes quàm à locorum varieta-: 
tenotz & difcrimina pifcium conftituentur, ex quibus non modó: 


o 1 
morbifque multis fanandis perutilia remedia füumuntur. 


Quibusin vniuerfum alimentis pifces vefcantur, 
;quódque aqua & ad refrigerandum & 
| ad nutriendum conferat. 
Lodi PTS X M 

XPONENDA deinceps mihi primüm videntur 
omnia;quibus pifces vefcuntur alimenta:deinde pro 
corum varietate pifcium quoque varia differentia. 
Suntautem hec in. vniuerfum, aqua, mucus, lutum, 
arena,caro,vermes,herbz,radices,ftercus,terre excre- 
hac,fi quz fint alia, facilé ad. ifta referri poffunt. His 
autem ali pifces, prater peritorum pifcatorum authoritateri: expe- 
rientia ipfa confirmat: diffe&tis enim ipforum corporibus , velalgam 
vel arenam, wel quid aliud ex ijs que predicta funtjin illorum viíce^ 
ribusreperias. Sed hzc omnia vt nutrire , non ira omnibus eundem 
víum prebere pofluntzex illis enim aqua n6 magis ad educationem; 
quàm ad corporis refrigerationem ànatura eft condonata:cüm enim 
non folüm ex alimentorum fubftantia corporis materia moléfque au 
geatur;fed etiam calor natiuus exciteturjincrementümque accipiat, 
neceffe erat aliquid preter aliméta affumi, quod caloris vim acceífto- 
némq; mitigaret , & velut ab incendio prohiberet. Q uare qui carne, 
radicibus , herbis , aliifque folidis cibis vefcunturjij aquam hauriunt 
refrigerádi magis quàm alendi corporis caufa. Cuius rei certiffimum 


ifcibus cognofcendis , fed etiam vi&us rationi re&éinftituendz, 


eft argumentum fubitus aquz per branchias exitus, cuius vfus gratia 


bráchix ipfz pifcibus funt attributz:dum enim cibos hiante ore aui- 


diüs vorant , fieri non poteft quin liquida ffuentifq; aquz copia. vnà 


cum cibis intró fubeat, ficá; ventriculi capacitatem repleat,vt necef- 
fariü alimentü capere non poffit/Pretercà flu&uaret in tanta hümo- 
ris copia pabulum, & à (arcophagis deuoratos integros pifciculos in 
ventriculo natitare, & illic aliquadiu viuere nihil prohiberet: quibus 
incommodis folers natura profpexit. Nam vt branchias ad expulfio- 
nem cibü fequentis aquz dedit, ita ne nimia aque copia inter máden 
dum fübiret,vt vorarent;non vt manderent;effecit. Quidam tamen 

: mandunt 


Á 


LuBDERRTE a7 


mandunt, qui fcilicet latiores internas maxillas habent, vt aurata;far- 
gus,pagrus;fcarus, qui ruminarecomperitur. Ex ijs ergo efficitur eos 
pifces qui folidioribus cibisaluntur,vnà cum his aquam haurire refri 
gerationis tantüm & cibi facilius in ventrem deducendi non nuti- 
menti caufa:eos veró qui aquam duntaxat hauriunt,ea ctiam nutriri, 
vnde pifces Juyoéiegorà Grzccisid eft,frigida (iue aqua nutriti, non vt 
Calcagninus , vir alioqui eruditifsimus, malé vertit alfiofi nomi- 
nantur: aquam enim Greci Jv» à frigiditate fumma. quee illi 
ineft : Latini frigidam appellant. Quod cüm plurimis veterum au-: 
thorum exemplis conftet , vnicum ex: Matthaeo protuliffe nobis hic ca,; 
fatis fuerityig] os £y aorioy va. üt puxpüy Td]ov ao ripicy Nuyeot pre eis ropa 
— gaSpfls ; & caetera. Nemini autem mirum videri debet.fiaqua fola nu- 

triri pifces quofdam affirmemus, neq; enim aqua noftra fimplex fyn- 
ceramque eft elementum,fed compofitam miflámque effc fenfu ipfo 
experimur: nam fummam illam frigiditatem aqux non ineffe tactu, 

& hancamaram illam falfam;aliam dulcem & puram,vt Diofcorides 125: 04.15 
ait, guítu percipimus. Etenim primüm aér qua eft fubtilitate , omnia: 

facilé permeans & penetrans eam immutat:deinde terrz , per. quam: 

fluit eorumque que indc cffodiuntur admiftio eiufdem fynceritatem : 

vitiat & corrumpit: poftremó motu calorem concipit : ventis enim: 

maria agitata fic tepefcunt,vt in illis inclufum effe calorem marife-: 

ft& fentias , atque etiam ex iugibus puteis aquam calidam trahi, & id: 
maximé hybernis fieri temporibus videmus. Eidem etiam ad miftum 

effe calorem primüm ipfe liquor, tum'aquz declarat effufio, que ne- 

ue conglaciaret frigoribus,neque niue pruináque concrefcerct , nifi : 

cadé fejadmifto calore liquefacta ac dilapfa diffunderetiitaq; & aqui 
lonibus reliquisque frigoribus adie&is durefcit humor,& idem vici: 
fim mollitur tepefa&tus & tabefcit calore. Quz omnia non fimpli-- 
cem,fed miftam compofitámque cfle aquam arguunt, rectéque Plato 
quiignem, acrem;aquam,terram,matceriam potius igneam, a&ream, 
aquam,terream nominauit,quod neutiquam fyncera im permiftaque 

fintfed horum quodlibet omnium aliorum fit particeps. Nam quod 

Gal. Ícripfit, neque epotam aquam , neque extrinfecus occurrentem coop: 
natura aptam effe ad folidas animalis partes humectandas : ideo nuc A pier. 
trire non poffejid de corporis noftri aliorümque fimilium partibus ' PT 
intellexiffe exiftimes , de pifcibus nihil hic cogitaffe: huic enim tum 

ratio, tum experientia quotidiana manifeftiffimé repugnant. Si- 

quidem humanum corpus folidius calidiusQue eft, quam ob .cau-- 

fam vt alatur reficiaturQue. folidiore ac firmiore alimento indi- 

get. At pifces in aqua geniti altique , principiorum fuorum liqui- 

dam naturam: retinentes, ad carnis partiumQue reliquarum cffen- 

tiam mollem reficiendam , aqua praíertim pauló craffior , & magis 

B s 


19 


sx 
"i 3 
ao 


- DE PISCIBVS 


permifta fatis nutrimenti poteft füppeditare. Sed quid rationibus 
opus eft, cüm fenfus veriffimus iudex effe poffit? Sunt in principum 
& diuitum domibus ex lapide exedificatz & ftratz pifcinz, in qui- 
bus permulti diuerfi etiam generis pifces aliquot menfibus fola aqua 
viuunt incolumes. Lutetiz , Lugduni,& in magnis aliis vrbibus que 
prafertim procul à mari abfunt , pifcesin nauiculis perforatis incluft 
neceffarió aqua fola illic victitantes diu commode afferuantur. In. 
Gallia Narbonenfi curiofi quidam in vafis vitreis aqua plenis diu 
nutriuntcertumque eft quo purior fuerit aqua;eó diutius vitam pro- 
ducere, celeriter auté interire, (1 quid aliud preter aquam vt panem, 
aut aliud quippiam folidioris alimenti in vas coniecerint. Hoc modo 
fuauiffima coniux mea tres annos pifcem domi aluit,ficque educatus 


incam corporis molem accreuit, vctandem nec vas eum capere, nec 


quà ingreflus fuerat, eádem exire potuerit. Quód fiquis morofior 
his contentus non fit , confyderet oftrea , mytulos , holoturia , lepa- 
des,mugiles, fardinas, aphyas. Vnde quao, holoturia nifi ab aqua 
alimentum accipiunt,cüm duo folum eáque perexigua foramina ha- 


beant,per quz nihil prorfus alimenti,dempta aquajntró ad vitz füb- 
fidium meare poffic? Vnoigitur neceffe eft ad alendü corpus aquam. 


recipi:altero quod füperuacaneum eft expelliquod etiam experien- 
tia docet: nam ex ipfis holoturijs manu compreflis multa aqua per 


cos meatus exprimitur. Q uid lepades faxis hzrentes alimenti prater 
aquam poffunt accipere? Atforfitan animalia hzc non effe conten- 


des,mugiles igitur fardinas, aphyas cotemplator, quos pifces effe ne- 
mo fanus negaucrit. At omnium qui pifcatum exercent teftimonio 


:] 


horum vitz ratio fola aqua continetur. Quare tum ex iftistum ex a-- 
lijsquz in progreffu operis dicenda funt, aquam non temere inter 
pifcium alimenta annumeratam efle cuiuis perfpicuum fore arbitror, 


, i :üxrdericae 
Quód aqua maris nutriatjin eáque 


(SERA cesomnes aqua folüm nutrire videantur,marina veró 
e NEA aqua minime , quód falfis,amaris , acidis non nutria- 


mur,fed folis dulcibus,vt medici loquuntur;non alie- 
SxZ«-4 numiàre propofita fuerit,nunc paucis deca re differe- 
re. Acprimüm huic difputationi multum lucis accedet;fi quid dulce 


Libr.4.de fim fignificet,explicauerimus:nam hic y2vxo 3, 5S0, eftjdulce & iucundü 


plicium med. 
facultatib. 
Cap. 10. 


idem funt, vt aperté ex Galeno colligitur. Dulce ; inquit , duplex eft. 
Vnum quod impletid quod vacuatum eft,cuiufmodt eft nutrimen- 


LEIBBR!T ag 


tum : alterum quod medetur cijquód mutationem aliquam accepc- 
ritquod iam medicamentum eft. Hac fignificatione mel & faccha- 
rum fimiliaque omnia quz fuaui illa qualitate & fapore guftum de- 
mulcent, eique grata funt,dulcia dicuntur: Illà,omnia' quibus fenfus 
capitur & dele&atnr, nec minus horum quàm illorum fuperiorum 
appulfu gaudet, fimiliter dulcia fiuc iucunda dicuntur,quz etiamfi à 
melle & faccharo aliiíque huiufmodi dulcibus plané diuerfa & con- 
traria qualitate przdita fint , ea nihilominus dulcia & iucunda redté 
nominantur , quzcunque faporis differentia temperata fint , modó 
oti palatoque probentur & placeant , tandémque nutriant: qua ra- 
tione helleborum coturnici,cicuta fturno,cichorium homini , & alia 
alijs animantibus dulcia erunt,cibique , quz alijs effent valde noxia 
velingratiffima.Item aqua quz optima eft nulliüfque qualitatis par- 


ticeps,eft,vt Diofcoridis verbis vtar (902935 5j yxXvxs, id eftfyncera & 55, , eat: 
dulcis , & quód hoc loco Diofcorides i3op yowxi; Paulus xgineta déea Ll.cspso 


dem re loquens 53) vocat. Quare cüm innumera fint & diuerfa cibi 
potionifque genera, quibus quotidie tum fübftantiam corporis au- 
gemus,tum eam quz fluxit & perijt recuperamus, fiue hac fiue illa fa- 
poris fuauitate & gratia przdita, fiue etiam infignis qualitatis exper- 
tia int ,eáque omnia dulcia & iucunda appellarint medici: quid. ve- 
tat aquam marisin eo numerari genere, habita pifcium ratione qui 
cüm in ea generentur;alantur,commodiffimé femper viuant, neceffe 
eftillam fuz naturz conftitutionique fedem, locum, alimentum effe 
conueniens,aptum,familiare,denique dulce & iucundum. Q uód fi 
aliter res habeat, cur,cüm facilé poffintmare non deferunt,& ad dul 
ces aquas non confugiunt? At ex innumerabili pifcium multitudine 
paucos.admodum effe conftat , qui fluuios fubeant, quorum maior 
pars mare repetit. ftatis temporibus. Quod autem Galenus fcripfit 
nullá animal amaris nutriri , vnde in ftagno bituminofo Syriz pale- 
ftinz nullum neque animal,neque plantam confpici,cümque duo in 
id luuij longó maximi cófluant, pifciamque copia fcatentesmaxime 
qui prope Ierichétem fluit Iordanis, nullum omnino pifcium fluuio- 
rum oftia excedere , ac fi quis captos in ftagnugn conijciat , celeriter 
mori:id fententiz noftre non repugnat , quanuis falfa aridam exfic- 
cantémque naturam habeant, cuiuímodi facultas cim immodice in 
amaris infit , ob id nutriendo corpori prorfus inepta effe exiftiman- 
tur:nam falfa maris aqua ab illa qualitatis afperitate ficcitatéque exi- 
mia: & idco ab amara multüm abeft. Quocirca in illa pifces com- 
modé viuere cadémque ali videmus. Adde quod in medijs vndis fal- 
fis permultus humor dulcis continetur admiftüfque eft , quem pifces 
in alimentum familiare tranfmutant , quam ob caufam frequentifh- 
mi in pontum migrare folent,& ibi pinguefcere,quód ea maria. dul- 
B 4 


11.4. de fip. 
medi. faxnal. 
«4p. 2o. 


E DE PIAESBEIO | 
cibus aquis abundátifsimé alluátur. Quód fi quis hoc ceu nouum ad. 
mirctur in aqua falía dulcem contineri,is nature rerum parum peri-- 
tum fefe prodit. Quare legat Ariftotelem diligentifsimum rerum 
indagatorem. Is in mari liquorem effe dulcem , exaquz tranfmiffio-: 
nc ac percolatione docet:fi enim ex cera vas tenue finxeris , idq; funi 
culoappenfum in aquam demiferis, die ac no&e vna humoris dulcis 
copiam intra fe colliget. Rurfus nautz, & qui arentia maris litora in-: 
colunt, aquarum dulcium copia deftituti , puteis vix tres cubitos al 
tis ad litus effofsis , fuauem dulcémque liquorem ex mari deducunt; 
qui per arenam tranfcolatus à falfugine feparatur. Pretereà fi-quis: 
ambigatqui fieri pofsit,vt in falis aquis perpetuo natantes degentéf-- 
que pifces humorem dulcem hauriant,veniant illi in mentem plantae 
innumerz, quz non modo in litore fed in medijs flu&ibus nafcun-: 
tur,quas omnes fine humore augefcere nemo fanz: mentis crediderit, 
quem & fi trahant ex terraytamen eum ab aqua quz hanc terrz parté: 
humectat irrigátq; prouenifle, fateri eft neceffe : qui humor fuccüfve: 
fi dulcis eft,dulcis in mari aqua neceffarió inerit;fin falfus,aqua falfzey 
cx qua genitus téperatüíq; eft plantz humor;nutriédi vim attribuere: 
oportet. Quid ergo herbis,arboribusaliifq; maritimis omnibus aqua; 
maris conueniens alimentum fufficiet fupeditabitque , pifcibus veró: 
ex fe generatis , quofque Grzci Jv eofógus appellant, nullum fugge-: 
rc? Meo quidam iudicio pifcium generi natura nulla in re defuit, o 
mnibüfque ad vitam fuftinendam neceffarijs facultatibus donauit; 
quibus,quemadmodum reliqua animantia & plante alimentum at- 
trahunt,& ex eo quod familiare eft fecernunt & affimilant;quod alie- 
num & fuperuacaneum reijciunt. Huic difputationi de aqua modum: 
finémque faciam,fi hoc vnicum adiecero,etiam folidas pifcium par- 
tes aqua nutriri: nam fi quz fluunt manantque vt vinum Xanguis,lac, 
caterique liquores,partibus folidis animalium formandis , nutriédis, 
promouendisproducendifque materiam prabent,cur aqua pifcibus 
non poterit? Cüm prafertim ex alijs miftam miniméque fimplicem: 
& Íynceram effe,eaque ali pifces fit demonftratum:fed iam vltra pro- 
grediamur, & candgm ad duriorum ctiam corporumcompofitio- 
nem & nutritionem deducemus. Oftrea,mytuli,chamz,pc&tines, le- 
pades,& vt breuiter dicam, oninia ózpoxcósegua, ex fola maris aqua na 
tura fabricata eftjeadémque fola vitam fuftentant:faxis enim harent, 
illicque infixa,vagantium predantiümque modo,non poffunt aliun- 
de fibi vi&tü parare. Verüm ne quis imperfecta effe animalia obijciat, 
anguillas proponam. Hz nulla feminis intercedente natura,quod eo: 
carere , nec etiam coire longa multorum obferuatio prodidit, ab - 
aqua fola generantur eaque purifsima,& quanuis inter czteros pifces: 
molli multoque humore diflluente carne conftent, fuis tamen fpinis: 

ovi NEL UM |. efsibüfque 


LHLJBRENRN SL L.29 


W 

ofsibusQue non carent,quarum perpauce,vt fcribit A riftoteles,& cer- p Mcd 
tis locis, limo eduliisque cxteris, fi quis apponat, vefcuntur,contrà —— AU 
veró plurimz folo humore dulci pafcuntur & augefcunt. Quam- 

obrem vt idem tradit, ij quibus viuaria anguillarum curz funt, dili-.- 

genter dant operam , vt quàm maximé pura fynceráque fit aqua af- 

fluens & effluens femper per ripas vbi viuaria extruunt:nam nifi aqua 

limpida fit, breui ftrangulatz intereunt. Sunt autem anguillz perfe- 
&a.animalia , nec quifquam nifi rerum. aquatilium plané imperitus 

aliter exiftimauerit;nifi forté Homerum fecutus quia pifcium natura 

eos feparauit. At funt prater eas fardinz, rrichides,aphyz , mugiles, T 
vt fuprà diximus, innumeriq; alij quos breuitatis gratiaomitto,quos —— 
fola puráqueaqua viuere , refici;augefcere, ex eaque carnes ipforum, 
Ípinas , cartilagines , offa conftare, genita fa&aque effe experientia 
fenfuumque teftimonio eft long? certifsimum. Non ar fubtiliore 
tenuioréque natura cft quàm aqua? Át fola aéris infpirarione ali-. 
quandiu quot viuunt animalia? quot hominum corpora eiufdem hau 

ftu tanquam optimo pabulo recreata funt ? Aflomos qui , vt fcribit 

Plinius, halitu tantüm viuunt; & folo odore quem naribus trahunt, D^7. ee 
miffos facio,fabulofum forté hac: tamen ab alijs qui Plinio longe ve- 
tuftioresfuerunt,literis proditum eft , vires in fyncope & animi con- 
Íternatione admotis odoratis. maximé refici & inflaurari. Romz 

annos qua draginta facrificum quendam fola. aérisinfpiratione vi- 

xiffe , ex Leonis Pontificis maximi , & multorum principum. cufto: 

dia, & Hermolai Barbari hiftoria fidéque certiffimum eft. : Quz 

noftra ztate aut patrum noftrorutn memoria acciderunt libentiüs 
commemoro. Puellam annos tres in Gallia Narbonenfi omnes 
audiuimns , vidimus multi , & Spirzin Germania aliam extitiffe 
accepimus , doctorumQue & bonorum virorum literis proditum eft 

annos multos, nullo prater aerem cibo potüque vitam falubriter 
traduxiffe. . Aliam etiam nos vidimus , quz ctiamnum hodie viuit, 

eodem vi&tus genere ad decimum «tatis annum perueniffe , tan- 

dem grandem fa&am nupfiffe , & felicem prolem fuftuliffe, / Er- 

go aér folida firmáque corpora nutrire & reficere poterit , aqua ve- 

ro longé craffiorum partium. pifcium folidas: partes non. nutriet? 

Sed nimiüm fortaffe ab inftituto digreffi fumus. Quare ad rem 
redeamus , & quc ab alimentorum ratione pifcium differentiz 
conftitui poffunt;deinceps inquiramus. | | 


9 DE BRLSCIBVS 
De differenüjs pifcium ex alimentis: 
C cA Sp Aq ur m 
POET 


o7 V M pifces alijsatque alijs alimentis vefcantur , & pro 


"M gr corporis, temperamentique conftitutionem & diffe- 
DA NicszZ759 rentiam fortiantur , cumque horum alij; promiícué'& 
5*7 nullo dele&u ,in omne genus alimenti ruant, alij qua 
nature fuz magis accommodata funt,folum confe&enturalij quan- 


quam omnibus fine difcrimine paícantur:tamé naturz propria qua- 


dam vi quibufdam dele&antur, que alij fine extrema pernicie ne at- 


tingere quidem aufintzinde tres precipuz differentix exiftent. Qui 
alga;ftercore,carne cxterifque omnibus alimentis promifcué vefcun- 
tur, vt mulli , lupi,cancri,omniáque pa2cxógpaxa dicuntur epe yot. 


Qui vno alterove alimenti generc contenti funt , viuüntque conti- 


nentiüs,vt mugiles,fardinzaphyz, trichides , aliique huiufmodi, jo: 
Yógaya nominantur. Rurfus horum alix funt differentiz à cibis qui 


fingulis magis peculiares funt fumptz:/ Qui enim pifcium carne 


(fic eorum fubftantiam Plinius , Paulus »gineta omnéíque nomiz: 
nant)tantüm vefcuntur , quales funttefte Ariftotele , cartilaginei: 
congri , hiatulz, aliique permulti, ij (2»yogya dicuntur : quanquam: 
alij funtà porgs;yos qui carne vefcantur, vt zaugéyo omnes, Íquamo-: 
fi omnes dempto mugile aliifque perpaucis, ique maxime fluuiatiz 
libus : cartilaginei tam plani quàm longi , item omnes qui offeum os: 
denté(que habent, cetacei omnes,belue marinz omnes. Balenam ta- 


ui 


men carne veíci quidam negant, quód in eius etiam feceris capta vi- 


Íceribus preter mucum,aquam & fpumam nihil reperiatur,quz ratio 
mihi non omnino vana vidctur : quamuis enim corporis mol vafta 
Íittamén quia optima temperatura à natura donata eft, multorum 
hominum modo ocio pinguefcentium , pauco cibo iners craffefcit à 
faginatur. Sed cüm incredibile videatur tantz magnitudinisbeluam 
tam tenui cibo augefcere & fuftineri ; quid de ea re fentiam, fuo loco 
dicam. Porró carnem efitant quidam molles , polypus, loligo;fepia, 


& pe Nsxbepuxa, ili inquam, (zpxogd^yoretiam dicütur,fed minüs pro- 


prié,cüm prater carnem omnia quoque 'alia depafcantur , ex quibus 


quzdam funt etiam carne ijs gratiora. Quare in fingulorum naturis 
intelligendis, vt diftin&iüs ómnia tradantur , epitheto alii ab alijsfe- 
parandi funt,& ex euge qui carne vefcuntur, zajigáyo s] (gpxo- 
q&yo appellandi:ficut à uovgdyos ij qui carne folüm aluntur poóbgayyor 
«gj gpxopsyo. Pratered poregáryov alij gux& , id eft;alga, pafcuntur , vt 
falpa, quare appellanda jvigeryos 2, guxcgdvyos. Eadem in cateris o- 
mnibus feruabitur differentiarum & nominum ratio : Supereft ter- 

tium 


^65 :«4 eorum varia natura variam quoquc & multiplicem - 
CU? TRO : 


EI BIER LO, 7^ des 


tium genus eorum,qui naturz proprietate quadam alimentis quibuf- 
dam vtuntur , quibus , alijs (ine detrimento vti non licet , hi ($9$ogo; 
nuncupabuntur:quód fi alijs omnibus etiam vefcantur,vt mullus al- 
ga,carne,conchis,coeno,& quibus deterior redditur,cancellis,ij z«uq4 
yet, xt, iSi $ogo: nominabuntur , fi non omnibus, faltem multis , z«22- 

Qyoi xg] iSióvpogo. Ac ficut uevogityovà cibi genere quo vnico delectan 

tur, variz funt differentiz, fic iwfógovab co cibo quem peculiariter 

& vnicé amant,& à quo alij omnes abftinent.Ex co genere eft mullus 

qui lepore marino venenato velci falubriter folus creditur,quáquam 

Ícarum codem vefci teftis cft Achenzus.. Salpa cucurbitam fola aui- 

diffimé perfequitur,fcarus mercurialem amat;suntq; alij permulti hu-. 
iufmodi de quibus fuo loco plura. Propofitis igitur initio quatuor 
fummis generibus ex quibus tot & tam variz pifcium differentiz 
oriuntur, explicatifque ijs que ex locorum alimentorümque ratione 
petuntur, quz duo vitá pifcium viuendique modo comprehendi di- 
ximus,reliquas fequentibus libris pertra&tabimus. : 


DE -pbSseLD V.S 
bung 11. 


De quibus pifcium differentijs 
deinceps fit agendum. | 
GNE VE A 

Sx? V O' D diuerfis in locis pifcescommodé vi 
xU) uere foleant, quód alia atque alia vtantur,vi 
&us ratione ,tum quot qualé(que & à loco- 
rum & ab alimentorum varietate inuenian- 

í tur differentiz,abundé fatis à nobis primo li 
A 


broeft demonftratum.Q uód fi quibus ad fe- 


Q 


"Ms LAT ybyng E 
NN e y 1 


 paratá ab vniuería tra&atione,fingulorü pi- 


ZR Ícium defcriptioné properantibustum hzc 


Lb. 5: 


i DE PISCIBVS 


ab alijs fcripta,partim mihi longa experientia, diffe&tionibüíque mul- 
tis pifcium cognita exploratáque jsdo3i«ds perfecutü fuiffe,vt nonijs. 


modó pifcibus qui à me particulatim explicabuntur,fed omnibus etia 
alijs quibufcunque in regionibus aquifve illi reperiantur,facilé co- 
gnofcendis & ad genus fuum reuocandis, labor hic meus fit profu- 
turus. Quz fané inftituti meiratio cogit me, quz ad vniuerfam pi- 
fcium do&rinam neceffaria funt perfcribere , càque breuiffimis, ra- 
tionibus pro rerum natura confirmare, neque enim perpetuó certif., 


fima illa & potiffima àc3u£4,fed fxpe exemplis , fummorümque au- 


-.. thorum qui hoc in negotio £cliciter verfati funt, authoritate vtimur, 


quod res aliter non ferat:nam non femper vniuerfa;fed fingula etiam 
tractamus , quorum fcientiam non effe plané notum eft. omnibus, 
Huc accedit,quód qua hic traduntur,cüm magna ex parte fenfibus 
fubie&a fint;nulla egeant demonftratione. Imbecillis enim ingenij 
cfLinquit Ariftoteles, demonftrationem eorum quzrere,quz. fenfus 
ipfe docet. Sed vt có,vnde digreffa eft,reuertatur oratio , de pifcium 
differentijs quz à partibus fumuntur deinceps eft agendum, quas ex- 
plicare conftituimus,priufquá eas quz ab actionibus moribüfque in- 


ueniunturjattingamus : perfpicuam illà methodum fequuti qua qua 


. priora notioráque funt, priüs,quz pofteriora minüíq; nota pofteriüs 


docentur.Cüm enim partes actionum caufz fint vel inftrumenta,eas 
natura priores & notioresjideoque priore loco exponendas effe meri- 
to cxiflimamus. 


Pifcium partes multas & diuerías effe. 
DOPO T 

V'M vna eadémque particula varijs multiplicibüf- 

que actionibus obeundis fatis efe non poffit , fed ijs 

duntaxat quibus eius materia, figura,tota denig; com 


Co 


FX 


SY 


: NN Qu pofitio à natura accómodata cft , oportuit tum pifciü 
T xj tum caeterorum animantium corpora, permultis atq; 


inter fe difcrepantibus particulis conftare, vt carum varietas actio- 
nibus varijs atque infinitis,vel ad viuendü neceffarijs,vel ad commo- 
dé viuendum perutilibus refpondeat:neque enim eadem parte audi- 
re, vidcre;odorari,guftare pifces poffunt,neq; cadem parte cibos con- 
ficere;& natare.Q uare vniuerfum corpus animz inftrumentü ad na- 
turales,vitales, animales functiones obeüdas , ex multis alijs organis 
partibüfq; cóponi neceffe fuit.Q uinetiam partes ipfze totius compofi- 
tionis minimé funt expertes:ex alijs enim fimplicibus ijfdémg; diuer- 
fis particulis coalefcunt.Porró ipfz quoq; fimplices ( quz quod fenfui 
tales appareant fic appellantur ) ex diuerfis, fcilicet ex quatuor hu- 
moribustanquam proprijs clementis conftant, quemadmodü rurfus 
api 


a 


L'SBDRISTES C 2 
ipfi humores fuccique ex quatuor elementorum permiftione fuam 
naturam temperamentümque fortiuntur, necnon & ea quz id comi 
tantur,vt odoréfaporem,colorem atque his fimilia. Verüm quanti- 
tas figura,numerus fitus comodus ad uópi deyavecg ( vulgó partes in- 
ftrumentarias appellant)proprié referuntur,quorü particule fimpli- 
ces vt os, cartilago nihil huiufmodi ex fefe habenc,fed illa pro natura 
& differentia organi quod conftituunt ;his infunt, nifi f1 quz particu- 
lz fint fimplices etià dictz,que quia folz vel munere aliquo fungun- 
tur, vel vtilitatem quandam adferunt , figurámque ac alia fimilia ex 
fce habeant,in organicis partibus habeanturjin quibus eft aculeus & 
Íquama :quz duo quanquam fenfu fimplicia effe diiudices , tamen 
hzc per fe magno piícibus eft vfuijille figuram habet ad pungendum 
aptiffimam. Sed vt res omnis dilucidior fiatinflrumentorum tres o- 
mnino claffes defcribemus. Primz claffis erunt partesqua. fimplices 
nominátur, vt arteriz, venz, offa , cartilagines, vincula , membranz, 
aculei,(quamz. Secundz quz ex fimplicibus,& ijs quz primz claffis 
funt,coponuntur,vt cerebrum,oculus,pinna,cor,bráchiz, pulmones, 
hepar,fplen, venter inteftina, vterus;tefticuli , mentula, pedes, caput. 
Tertia veró corpora ipfa continebit ex varijs organis contexa. Nam 
vt corpus humanü animz hominis inftrumentum.fic corpus delphi- 
ni, animz delphini inftrumentü effe iure dicemus.His omnibus par- 
tibus fimplicibus pifces à fefe varié difcrepare fuis locis docebimus. 


De communibus & proprijs pifcium partibus. 


Ced DU 1T. I1 


7? ARTIVM illarum que multz funt & valde difpa- 
E : 4 e nh. ; : 

res,ex quibus corporis puce veluti fabrica conftac 
3 aliz piícium propriz funt, aliz cum cxteris animan- 


vnde Graci huifmodi animalia vnico vocabulo idque feliciter , vt 
| M EUN C 


26 DE PISGQGIPENS 


Yib.w.de bif. 


«nimal.caz&. 


Tib. de bif. 


animal.ca7. 


T:35.8.de bif. 


ima. A6 


Lib. de bif. 


animalcapa 


omnia goxi3ola appellant, & qoXis tefte Ariftotele,fquamis fimilis eft: 
aliquando rigidior & durior , vt in teftudinibus & crocodilis:ali. 
quando tenuior, vt in Ícrpentibus & lacertis. Spinz pifcibus peculia- 
rcs funt;neque in alio animantium genere reperiuntur,que carni ad 
cius ftabilitatem affixc (unt; pluréfque in ijs qui in aqua dulci degunt, 
vt in alofis, herbis,caterifque huiufmodi:multz etiam in murenis re- 
periuntur , cuius rei caufa explicabitur,cüm ad partium declaratio- 
nem ventum fuerit:non defunt tamen qui lacertos & Íerpentes fpi- 
nas habere putent,multitudine ac tenuitate coftarum decepti.Porró, 
circa ventriculum appendicule Greci àzogvá3as x9] ixgud3us vocant, 
non íolis pifcibus verüm etiam auibus, quibuídam peculiares funt. 
Aucsquidem fubter & paucas habent, pifces fupra & circa ventricu- 
lum,vt fcriptum reliquit Ariftot. Nostamen fubter magna ex parte 
pifcibus ineffe comp erimus:alijs complures,vt lato,lacerto;coracino, 
Ícorpioni,gobioni,citharo,mullojfcaro:alijs paucas, vt hepato , glau- 
co.Iam veró pifcium propriü cft lapides incapite habere: neq; enim 
in vllis quadrupedibus nobis etiam diligenter perícrutantibus conti- 
git vidiffe. Habent igitur lapides in capite lupi;ymugiles,corui, cora- 
cinivmbrz,pagri;auratz, fpari, hepati , omnéfque feré fquamofi: ex 
planis folea fiue bugloffusquorum neque naturá neque vfum per- 
fcripfit Ariftoteles.fed folüm annotauit omnes illos pifces quibus la- 

ides infunt in capite,hyemem pertimefcere, id tamen in paucis fe 
obferuaffe : nos veró formam, naturam, vfum fuis locis docebimus. 
Hic partes pifciü proprias annotaffe fatis fit, quarum poftrema eft ve- 
fica in ventre interdum vnica, interdum gemina aére plena,maximé 
in fluuiatilibus naturz prouidétia illic collocatz, vel ne fubmergan- 
tur,vel potiüs vt in aqua fufpenfi facilis natent.. Quz cüm ita fint, 
pifcium alias quidem partes cum cateris animantibus effe cómunes, 
alias veró corum duntaxat proprias , quibustum à cxteris animanti- 
bus tum à fefe differunt, arbitror effe perfpicuum. 


Alia partium diuifio quibusà fefe pifces differunt. 
C. BREED T. I4. 


ARTES eas quarum alias proprias, alias commu- 
|. nes effe modo diximus: alia rurfus diuifione diftin- 
guemus,vt alix edem inter fe fint;alie omnino diuer 
Íz;;aliz alijs ad portionem refpondentes. Eadem fpe- 
^5 cie funt partes dextrz ac finiftre , fimiles funt oculi 
pagri & rubellionis, cynedi & perez. — Ad portionem alijs refpon- 
dent,que neque exdé:neq; eadé fubftantia aut ftru&tura, verüm eun- 
dem vfum przbent.Cancrorum yyX(forcipatum pedem vertit Ga - 
za)manibus hominum pro portione refpondet:vtenim manu cibos 


appr c- 


BRODDEHNN (EE. 277 


apprchendimus, ijfdem corpus ab iniurijs tuemur, illatas propulfa- 
mus-fic cancri, aftaci chelis cibos apprehendunt;ac ori admouenzijt- 
dem vel fe defendunt, vel alios impetunt: at figura & cópofitione ma 
nui diffimiles funt;imó plané contraria ratione conftant: nam foris 
offez vel lapidez funtjintus muículos habét quibus mouétur , manus 
contrà intus dura & offea;foris mollis & carnofa, in quinque digitos 
diuifa. Quare non huic (ed róftro potius auium figura fimiles dici 
poffent.Sunt ctiam Íquamz pifcium, & pluma auium perzquapro- — 

ortione:nam, vt red fcripfit Ariftoteles,quod in auibus penna eft, n Ks 
id in pifcibus eft íquama:& vt plumis obducitur auicularum corpus, ^ — ^. 
quó fint àcaloribus & frigoribus tutiores(hyeme enim calefaciüt plu 
ma,xftate corpori vmbram prabet)fic ad propulfandas iniurias mu- 
niuntur frequentibus fquamis pifcium nonnulli:neque enim omnes 
Íquamis integütur,vt aues plumis,vnde quidà leues dicti.Sed vt fqua 
mz vfu,pennisauiü refpondent,ita his neque fubftantia,neque figu- 
ra.fed hominü vnguibus potiüs fimiles effe dicas:que omnia. de par- 
uis plumis non de magnis qux alis infuntjintelligi volo, volatui ma- 
gisquàm iniurijs repellédis accommodatis , quz pinnis proportione 
rcípondebunt.Branchias neque fubítantia,neque compofitionis mo- 
do ítructuraque pulmonibus re&é compares,víu veró fitüq; & vrili- 
tate perbellé:nam quemadmodü quiin acre viuüt , illà ad fpirituum 
agitationem refrigerationemque intró trahunt.calfa&ümque refpi- 
rant, fic branchijs aquam fpiritumque aquz permiftü ad eafdem vti- 
lirates viciffim trahunt reddüntque pifces. Palatum carnofum eft vi- 
ce linguz j percipiendorum faporum gratia: nam pifces omncs pa- 
lato carnofo przditi nullam linguá videntur habere;nifi imperfectif 
fimam;quod in cyprinis,bramis, tincis obferuauimus. Ac vt fumma- 
tim dicá,partes omnes equa cü ijs portione effe dicuntur,quibus cum 
eundé plané vfum fitümq; habent,cum parte,cuius officio fungütur, 
etiam fubftatia ftru&uráq; valde difpares,vt palatü carnofum in ore 
eft; branchic circa cor,pinnz ad latus vel fub ventre,chelz prope os, 
articulofq; habet articulis cubiti fimiles:vt ad os fle&i poffint.Hacte- 
nus de partibus ad portionem refpondentibus,nunc de diuerfis quz 
maximé funt organicz,figura, magnitudine,numero, fitu;contrarijs 
affectionum qualitatibus odoris;faporis, coloris,agendi patiendiq; vi 
rum manifefta tum occulta,exuperantia defe&tüq; à fcfe differentes. 
Subftantia quoq; diffident, que fimplices dicuntur , quarum ratione 
organicz etiá fubftantia funt diffimili.Ouz omnia in genere dixiffe 
mihi fatis efe non videtur,nif1 particulatim & ordine fingula decla- 
rentur:nam vt vniuerfas quidem res priüs nouiffe oportet, tum quód 
ad rerü fingularü cognitione facilem przbeant aditü;tum quód fine 
illisintelligi nullo pacto poffint;ita fingularü notitia fic illuftrantur 
QU 


; IE PIESCHHAVS 


vniuerfa vt illis omiffisconfufamjindiftin&tam,rudem imperfectàm 


que rerum cognitionem tecum circunferasnifi adhibitis fingulis tete, 


explices, euoluasatque confirmes. Quare nihil hic temere congerc- 


re voluifed ita rem fufceptam tra&tare vt eius doctrina parari. poffit... 


Nunc igitur ad partium fingularum differentias aggrediamur ab illis 


o o , . $i 
exorfi quz fubftantia differunt:eft enim hzc aliarum differentiarum 
veluti fedes & fundamentum. . 


Depifcium ex fubftanüz varietate differenüjs. 


Ü c4 PDT TU 


p), 
re non folüm fenfus arguit/fed etiam ratio id neceffa- 
riü fuiffe docet: nam quz fled aut ab externis rebus 
affici debent,minimé ex terrea duráq; fubftantia , fed 
s molli conftare oportet : fentire enim eft quodammo- 
do pati,difficilé veró patiuntur que dura & ficca funt;cotrà facile quz 
mollia & tenera. Quamobrem lingua parteíq; omnes fenfu aliquo 
przditz , ex molliore aliqua nempe ex carnofa vel neruofa fubftan- 
tia conflatz funt:ex dura veró & ficca que ad tutelam defenfioném- 
que ac ftabilitaté aliquam funt coditz, vt fquamz,aculei,fpinz , offa: 
nó enim,vt proucrbio fertur,é quouis igno fit Mercurius, fequacém- 
que oportet effe materià reiq; facienda aptam. Pulmoncs à bráchijs, 
Íquamas à crufta, vel offeo lapideóque tegumeéto,offa balenarum,del 
phinernaieiicistcasetuH UR marinorum à pifciculorü fpinis, & 
orum carnes ab illorum carnibus fubftantia differre quis non videt? 
Sic mollium,fquamoforum,cetaceorum,crufta inte&torum,faxatiliü, 
fubftantiam aliam aque aliam effe nemo non dicet:nam exempli gra 
tia,mollium vt polyporum fubftantia, mediam inter neruum & car- 
nem natura obtinet:eft enim carne durior,neruo molliorjdque non 
fine fümma naturz prouidentia, quippe cüm neq; fquamas neq; fpi- 
nas,neq; offa habeant, flu&uü exagitatione fubftatia corum mollior 
difTolueretur,& diffoluta difflueret, neq; durior tam bene fle&i in o- 
mnes partes poffet:Contrà faxatilium caro mollis teneráq; eft.Proin- 
de ex hac fubftátiz varietate quz dà nomina pifcibus pofita funt. Di. 
cütur enim quidà Cartilaginei,& 9e:« quafi égid cft offea.Sed prae 
flat tantam varietaté fubítantiz fiue carnis pifciü in genera aliquot 
redigere, fingulorümq; exempla fubiungerc.Eft igitur pifcium quo- 


AQ 


rundam fubftantia ficcior duriorque:contrà nonnullorum mollis hu. 


moréque multo diffluens : inter has media eft duro mollique tempc- 
rata,fiue quodammodo ad hanc te perantiam accedens. His fuccedit 
quartü genus eorü qui carne funt-ja6vpz,id eft friabili. Aliud eorum 


qui 


23 VBSTANT IA ftit materia partes pifcium differ- 


L/ISBEp RI TILG3 ^ 29. 


Qui carné tenacem & velut glutino compa&àá habent, id genus Gre 
cis yAcvpgor dicitur, cum celío glutinofum dicemus: poteft & effe ali- 
quod inter ifta medium. Poftremó alia eft pifcium caro pinguis , alia 
epis d eft,nó pinguis (iue macra:fic enim celfus.Dura carnis funt : 
draco,cuculus, miluus; fcorpius,corax, vranofcopus, hirüdo, trachu- 
rus, eepaxilvoua omnia, déptis oftreis & mytulis,& mollia omnia,mol- 
liainquam , fi teguméta ractümque fpectes, f1carné,dura, polvpi, fe- 
pizjlolieines. Mollis carnis funt,fparus, cantharus, aphyz , trichides, 
men: inter hos medij funt lupi, coracini,auratzdentices, rubellio- 
nes pagri,mylis.Friabili carne funt faxatiles omnes.Gíutinofa;oceani 
gallici pola, raia,congrus, ichthyocolla, quam Gallorà molluam effe 
putanc denique pifces omnes longi. Pingui carne funt mugiles, ma- 
cra, galei:neque enim adipem neq; feuum babent praterquà in hepa 
te:quia cartilaginei funtiij enim vniuerfi pingui carét demptismure- 
na fluuiatili & fturione.Pratereà non pinguefcunt crufta inte&i, ne- 
que molles.Ha&enus explicat funt fubftantie pifcià (implices dif- 
ferentiz, ex quibus inter fe colli gatis atq; im plicitis fiunt compofita: 
nam piíces quida funt carne dura & fragili,«t thombi, mulli:alij dura 
& glutinofa,vt bugloffus:alij dura & pingui, vc chunni:alij dura & mà 
cra,vt galei : alij molli & fragili; vt faxatiles, & pafferes:alij molli & 
glutinofa & pingui,vt anguilla:alij molli & no pingui, vt aphya;athe 
rine. Neq; veró tanta. fubftantiz diffimilitudine folummodó pifces 
diuerfi,fed etia ijdem à fefe diffidenc,vt chunniquiceruice;abdomi- — 
ne comédantur atq; clidio;inquit Plinius , viliffima quz caudz pro- 14.9.04.» 
xima quia pingui carent.Eade de caufa glauci spdloutv tantopere lau: 
darunt cupediarü ftudiofiores. Sed antequá hoc caput concludamus, 
alienum à propofito nó fuerit de faxatilium fubftantia ex Galeno & 
Athenzo pauca addere: Diximus ex Galeni fentétia faxatiles omnes 
molli fraeiliq; effe carne:isenim lib. 111. de alimen t.facult.aperté fcri 
bic illis effe carnem JaveelaTtu x, avere meritoq; in faxatilibus 
piícibus nullum effe inter cos;qui ciufdem funt generis difcrimen ma 
nifeftum,vt qui perpetuó in puriffimo mari degant;acuàmq; dulcem: 
& ex dulci marináq; miftam fugitent:Et no multó pótt, faxatiles nec 
alimenta nec loca mutare,necin dulcibus aquis viuere,ob cámq; cau-' 
fam perpetuo effe inculpatos. Athenzus veró, qui faxatiles vocan- Lil.$. 
turjinquit, vt eobiones,fcorpij,pafleres,hifque fimiles corporibus fic- 
cum fuppeditant alimentum, augéntque & nutriunt admodü;faciles 
funt ad concoquendü, neq; excrementa multa;neq; flatus gignüt,qui 
bus mox fubiungit.His fimile cft genus eorü qui pao«oxdleapxoi, id ett, 
molh carne przcditi funt, vt turdi & merulz & fimiles. funt autc hi fu 
perioribus humidiores. Qui cüinter (e pugnare prima fpecie videan- 
tur, minimé tame difiicta & cótraria dici ab js cftimabit qui nouerit, 
C 5 


» 


DEJPISGEBIVIS 


pifcium qudé faxatilium vniuerfé mollem fragilémque effe carnem, 


fi eoscum alijs compares,quorum quidam molli (unt carne , fed glu- 


tinofa , alij minimé glutinofa , qua in re faxatilibus funt fimiles , fed 


durajin quo diffimiles.Verüm faxatilium ipforum alios effe quiin fa-- 


- xis procul à litoribus delitefcunt , alios qui degunt in faxis ad litora, 


illorum minüs mollis ficciórque eft fübftantia,horum mollior humi- 
diorque,vt ait Athenaeus: vnde paXuvto(zupxss Grxci vocant , illi ad 
pelagiorum ,hiad litoralium naturam propiüs accedunt. Ex his igi- 
tur perfpicuum effe arbitror pifces effe in magna fubftantie difpari- 
tate, quz partim ex prima natiuáque pifcium conftitutione , partim 
ex alimentorum varietate proficiícitur , de quibus libro primo fatis 
abundé multa 


De differentia pifcium ex figura. 
(Pet npo) qaot p 


«x VEMADMODVM fubftantiam fiue materiam 
2A VÀ partium variari neceffe fuit, prout illas varié agere pa- 
J rique oportuit, vt proximé demonftratum fuit;ita di- 
3 uerfis partibus alia atque alia opus fuiffe &igura cenfen 

jw se dum eft,quód inftrumentorum actionesà figura po- 
riffimüm dependeant,vel certé figura meliores deterioréfve reddan- 
tur. Ventriculus fpherica figura conftat , tum quód hzc omnium fi- 
gurarum fit capaciffima , tum quód difficilimé patiatur. Manus in 
quinque digitos diuifà eft , eámque figuram na&a vt omnino rem 
complecti poffit , meliüíque apprehendat. Idem fané de eorum pi- 
Ícium partibus, qui moribus & actionibus differunt,eft iudicandum, 


pro quorum differentia varias natura figuras effinxit. Neque veró 


folüm partes natura differunt, fed etiam diuerfa cft, diuerforum pi- 
Ícium totius corporis forma,ob varias partium ex quibus componun 
tur figuras, tum ad faciliorem rerum diftin&tionem,tum ad Dei opti- 
mi maximi potentiam nobis ob oculos ponendam , qui innumerabi- 
les rerum formas fpeciéfque ex eadem prima fubftantia materiave 
procreauit, & genuit. Vt lepus marinusà lolligine differt, fepia à po- 


- lypo,locufta ab aftaco;aftacusà fquilla, íquilla à cancro,oftrea à pon 


dylis,fpondyli à mytulismytuli à chamis,chamz à pe&unculis , pur- 
puraà cochleis & buccinis. Quód fi quz funt eiufdem generis, 5gu- 
ra differre fecit, quanto magis quz diuerforum funt generum? Vnde 
alijs fpharicam figuram tribuit,vt orchi fiue orbi, alijs ftellz, vnde & 
pifci nomen;alijs cunei vt mugili, alijs iugi, vnde ($yaw« Latine libe]- 
la. Iam egépojra. à noftris pifcatoribus & Italis /Perro , Luna,xiphias , à 
verujlunz;gladij in roftro figura nomen inuenerunt.Denique a£ocs, 

2 cucum 


EGO PRVIEBE :tL y 
cucumeri, vuz,hippocapo aliíque infinitis,à rerum terreftrium figu- 
ris nomina funt pofita , non magis quód rerum varietate dele&etur 
natura , quàm quod earum dif(tin&io nobis fuerit neceffaria. Quid 
enim effzt aliud inter nos quàm chaos quoddam & rerum omnium 
confufa congeries,nifi forma, colore aliiíque huiufmodi intetnofce . 
rentur quo pacto lapides,herbz,piíces à fefe difcernerentur,fi per o- 
mnia fimiles fibiipfis effent? ne illa quidem linguarum confufio in 
Babel tantum vnquam negotij exhibuit , quantumilla rer omnium 
fimilitudo exhibuiffet: nemo Platonem à Cicerone dignofceret , fi 
huic ciceris notaque in facie fpe&tabatur;illi fcapularum latitudo de- 
effet. Solemus enim finguloshomines,naft,oculorum,fuperciliorum, 
menti barbz;oris,aurium,capillorum, reliquarümque partium colo- 
re figura,fymmetria à fefe diftinguere: fic abfinthium à la&tuca,aco- 
nito,vcratro;quis diftingueret? Venenum proculdubio pro medica- 
mento,& venenum pro alimento quotidie vfurparemus magno no- 
ftro malo. Vix poffumus,quz eft mentis noftrz imbecillitas , res ali- 
qua fimilitudine coniunctas difcernere:quid futurum fuiffe puta- 
mus, fi omnes figura coloréque inter fe conuenirent? Quz cüm ita 
fint non temcrejfed fumma cum prouidentia magnoque noftro com 
modo, natura pifces non folüm viribus & probitate fucci , fed ctiam 
varia partium figura , varia item totius corporis mole, de qua mox 
dicemus, fefe difiunxit. / R 

Depiícium ex partium magnitudine differentia. 
C. eX E LA yo M. 
pm ECT E quidem maiores noftri magnitudine & exi- 


2» magnitudinis autem differentiam ov & (rao parti- 


SS 


Marcellus Virgilius contra Diofcoridem & rei veritatem id. fcripfe- 1» 4 pe 
rit.Neque etiam quz magnitudine differunt,femper ijs particulis ex- Difcand. i 


C 4 


» 


DE PISCIBVS 
fert delphinus nofter à mar(uino vulgó nuncupato.item acus longif- 
fimum roftrum habet,lacertus breuiorem,(phyrena longum & acu: 
cam, lucius fphyrenz reliquo corporis habitu fimilis , roftxo eft bre- 


uiore & minus acuto : vül pecula marinz altera caudx pinna ad fal- 


cis magnitudinem accedit,quo nomine à maltha , acanthia , canicu- 
laaliitque galeis differt. Cuculus, hirundo, lucerna à multis pinna- 
rum magnitudine difcrepant , ógfa»yuio. quz à Gaza oculata dicitur, 
oculos maiores habet reliquis fquamatis. Item hepatus ab alijs fui 
fimilibus oculorum magnitudine diftinguitur:fed,hzc omnia clario- 
ra fient cüm de partibus figillatim dicetur. Quae ad alias partium 
diffcrentias properandum. | 


De partium differentia ex fitu. 


CA DU IU E 


i S IVERSORVM pifcium partes quafdam figura, 
NO magnitudine , numero fimiles quidem effe, fitu veró 
ita variari contingit, vt in his & in illis contrario fepe 
modo pofitz videantur. Atque vt à capite incipiam; 
id inanimantibus magna ex parte fupetiorem vel an 
teriorem locum optimo iure occupat, vt pote quod cüm aliarum fa- 
cultatum,tum diuinz illius & immortalis que ?ysuswx? dicitur in ho 
mine fit domicilium:in cateris veró animantibus, illius facultatis fe: 
des qux fenfum motümque toti corpori fuppeditat. Multos tamen 
piíces videas , qui inter pedes & ventrem pofitum caput habeant , vt 
funt polypi,loligines,fzpiz:caput illis ca in parte effe indicio funt ocu 
liqui femper in capire fiti funt. In cancrorum genere caput ea in paf 
te fitum etin qua pe&tus in refpirantibus effe folet, vtrinque pedes 
lateribus hxrent, quanquam Gal. lib. vii: . de vfu partium, cancris 
caput deeffe affirmet:fed hoc verü non effe,arguméto funt oculi , qui 
à cerebro per neruos opticos videndi vim accipiunt , quorum gratia 
caput fa&um effe codem in loco ipfemet contendit: quód fi illis in- 
fint oculijinerit & cerebrum,fi cerebrum, caput quoque ineffe necef- 
fc cft: id enira caput appello quod cerebrum in fe & fenfuum inftru- 
menta circa fe contineat, neque cerebrum temere à Grzcis &yxégaoor 
dictü crediderim,fed quod reuera fem per in capite (itum fit.Quem- 
admodum enim nares,aurcs, linguam,ita etiam oculoscerebro pro- 
pinquos effe oportuit, ob magnam fpirituürcopiam fenfibus illis cffi- 
ciendis neceffariam: quz vt cofcftim fuppeditari & tranímitti poflet, 
cos propiüs abeffe ab origine voluit natura. Omnis enim fenfus mo- 
tüfq; à cerebro tanquam à fonte deriuatur, neque cft quód quifquam 
putet caput id genus pifces non habere;quód ceruice careant : ceruix 
enim non capitis, fed gula & afperz arteriz gratia inftituta eft: Sed 

| vtco 


n"; 


PIDEN. SLUT. 


vt eo redcamus vnde digreffa cft oratio,oculi ipfi fitu quoque variát: 
funt enim quibus oculi fupra caput celum verfus pofi funt , vt vra- 
noícopojin alijs ad latera magis fpe&at.Sed de oculorum differentia 
fuo loco fufiüs. Pinnz fitu differunt : in marinis enim ad partem fu- 
periorem verguntin fluuiatilibus magis ad ventrem. Fel quidam in 
hepate habent, vt (quamofi & galei:in alijs, in inteftinis fitum eft , vc 
in amia & pelamyde : in nonullisin capite , vt in aphyis tyxeacvyéovis 
ob id cognominatis. Cauda parté pofteriorem, vt caput anteriorem 
occupans fitu nonnihl differt : nam in mugile, lupo alüfque infinitis 
fecundum fpinz longitudinem fita eft,vt aquam findat,cuius ratio- 
ne tranfuería eftjita vt latitudine fua aquam tangat & verberet in del 
phinis ac balenis. Necnon aculei ad tuendum corpus à natura dati, 
diffident:alij enim in fronte habent,vt fquilla;aftacus:alij & in fronte 
& in toto corpore, vt locuftz,cancri marini:alij in ceruice,vt araneus, 
vranofcopus,cyaneus vulgó derbius:alij à ceruice ad caudam feré,vt 
perca;aurata , fargus , thynnus: alijin thorace & branchijs, vt vra- 
nofcopus:alij in pinnis, fargus,cantharus,fparus,coruus ,melanurus: 
alij in cauda tantüm, qui proprie radius dicitur , vt paftinaca: alijin 
cauda & reliquo corpore,vt raiz nonnuliz.Porró in omnibus linca à 
capite ad caudà ducta eft,qua in marinis magisad dorfum vergit,in 
fluuiatilibus magis ad ventrem.Eadem in quibufdam re&a plané cft, 
in alijs obliqua. Iam veró vterus locum na&us eft ad feptum tráfuer- 
fum in ijs pifcibus,qui intus concipiunt & ex ouo viuum pariunt,in 
alijs vtin Íquamofis inferiore in loco. Quinetiam in delphinis, vitu- 
lis,balenis mammarum fitus alius efljac in mulieribus quod in illis ad 
pudendajin his in thorace locatz fintfed fingula perfequi nimis lon- 
gum foret , cüm in piícibus pauca fint partes qua eundem feruent 
fitum: nam pro corporis figura , actionibus, moribus , alium atque 
alium fitum fortiuntur. | 


De pifcium differentia ex numero partium. 
| Qurepey m dx | | 
MI LAÁSiau pifcibus partes effe quz numero diffi- 


deant cuiuis perfpicuum effe poteft : ideo breuiter 
hanc differentiam perftringemus.Branchis alijs funt 
i binz , alijs quaternz, alijs o&tonz:earümque forami- 

5 na varia funt: nam in lampetris feptena, in omnibus 
fere galeis quina, in murenis & congris vnicum ex vtraque paite. 
Aculei in dorfo eriguntur;in nonnulis duo, vt in acanthia & centri- 
nain alijs tres , vt in araneo pifce & vranofcopo:in alijs plures vt in 
mugile, aurata , perca, fcaro,fargo,cantharo,radius in cauda paftina 


3 


34 


ü 
* DE TPLSCIPAM S 
cz aliquado eft vnicusinterdum duo veltres fuperadditi. Pinnz ali- 
quibus duz funt, nonnullis quatuor, alijs plures,& qua in dorfo cft, 
nonnüquam vnica eaque à capitis fine ad cau dam continua eft, vtin 
amijs & pafleribus : in multisin tres pinnas diuiditur , vt in afellis &c 
multis lluuiatilibus:interdum vnica eft ad caudam, vt lampetrz inter 
dum vnica ad caput. Appendicum ventriculi etiam numerusin di- 
uerfis variatur: nam coracino funt o&o,plures trachurojamijs,lacer- 
tisquibufdam pauciores, vt cuculo;accipitri. Prztereà vifcerum ipfo- 
rum numerum varium effe diffe&io ipfa docet. Nam qui per pulmo 
nes refpirant,duos cordis finus habent:qui per branchias,vnicum, vc 
rectiffimé fcripferit Gal. finum cordis dexirum pulmonum gratia 
factum effe. Galeorum hepar ita diuifum eft,vt nó vnius plures lobi; 
Ícd plané geminum effe vidcatur vtraque ex parte fitum.Poffem hic 
plura de dentium aliarümque partium numero dicere, fed alio loco 
commodius explicabuntur. *u 


De partium differentia, ex earum. 


exuperantia & defectu. 
C TpHEntm Ee 


"ARTIVM exuperantia defe&üfque ad earum nuz 
|f. merum rcecté quidem videtur referri poffe : commo- 
C (4 diüs tamen fore duximus,fi hxc ita fetungeremus, vt 
» numero partium pifcis à pifce differat,cüm eius quod 
; vtrique commune cft, huic plures infunt particulz,illi 
pauciores:exuperantia veró defe&tüque cüm vnam , pluréfve partes 
hic habeat, quibus alter omnino careat,& contrà:neque enim piíces 
omnes partibus omnibus fiue communibus fiue proprijs conftant, 
ctiamfi perfe&ti habeantur,vt delphinus & vitulus marinus partibus 
quibufdam przditi,quibus cxteri carent;fel non habent.Q uare exu- 
perantia defectuque pifces differunt earum partium, quz vel ad com 
modius viuendum,vel ad ornatum, vel corporis tuendi caufa à natu- 
ra funt comparatz. Omnescrufta inte&i,molles,oftrea,partes interio 
res indiftinctas habent,fi Ariftoteli credimus.ozpaxé3tppa oculis & au 
ribus orba funt.pulmones marini vulgó di&i, quos vernacula lingua 
potes appellamus , capite carent. Renibus & vefica carere permul- 
tos pifces, experientia ipfa docet: qui tamen pulmonibus refpirant, 
renes habent,veficam, teftes & mentulam:ijs enim propter fanguinis 
copiam calidis admodum , pulmonibus opus fuit refrigerationis cau 
fa. Prztereà eofdem ob eandem caufam ferofis excrementis abunda- 
re necefle eft, quz cüm propter cutis duriciem expurgari non pof- 

fint , neque in partes vllas abfumi, natura nó renes duos, fcd in vtra- 


que 


EIBERQUES C — ws 


que parte propé infinitos racemi modo coglobatos donauit: ex qui- 

bus efficitur, vefica,teftibus,&mentula fimul donatos effe,quibus par- 

tibus Íquamofimolles , aliique infiniti pifcescareant. Pinnis vacant 
murenz, chelis íquillz , quibus aftaci & cancri abundant. Squamis 
operiuntur permulti:contrà lzucs funtjid eft(ine fquamis omnes car 
tilaginei,anguillz, murenz, lacerti magni & parui. Os pifces omnes, 

gulam non omnes habent. Q uibuídam podex deeft, ex quorum nu- 

mero cancellum effe qui in purpurarum & cericum teftis degit, quan 

quam Arift.fit author,tamen id fal(um effe fenfus ipfe demonftrat.In 1/4457. 
Orpho feminis meatus non inueniri fcribit Athenzus , caudam can- E. x 
cris non effe exiftimauit Ariftoteles:rem tame aliter habere fuo loco 14.44cbf. 
docebimus, luna pifcis in rotundam figuram definens, nullam cau- GEGDHES 
dam habere videtur, fed duas tantüm pinnas, vnam fuperiorem alte- 

ram inferiorem caudz víum przbentes. In Galeis funt qui aculeos ha 

bent, vt acanthias,centrina,alijs defunt. Rhomborum alij leues funt, 

alij aculeati. Raiarum quarundá corpus multis aculeis eft horridum, 

aliarum leue , nec nifi in cauda aculeis armatum:mullis alijs eft bar- 

ba , quos ob id barbatulos appellarunt Cicero & Varro , alijs de- po ados, 
eft. Quare his atque alijs pifcibus infinitis quos perfequi longioris 5^4erere: 
effet operz , natura tum ad varictatem,tum ad diftinctionem diuer- Dee 
fas partes tribuit. | yn 


De differentia pifcium ex faporc. 


21550 le I A; | 
E EE ACTENYV S partium maximé carum quz organi- 


2 Nas 
à 5zsdE 
v 7 


cz dicuntur,differentias multas expofuimus:nunc alig 


rc fententiam rogandi non funt, fed qui citra falem , acetum; oleum, 
butyrum apparatos pifces efitantjidque ad mare:longa enim vectura 


* 


aln DE PISCIBVS 


I5b. 2. Cap.z. 


fuccus corum fapidior acriorque redditur: cuius rei caufam aliástra-. 
demus. Quare in aqua mediocriter elixi vel fuper craticulam affi 
cdendi funt,quod ex hoc apparatu ita non immutentur,quin odorem 
faporémque natiuum fatis referant. Adhec ijdem varijs tempori- 
bus deguítandi funt: nam pro temporum natura alius atque alius eft 
corundem fapor & odor,vt lampetra à partu dura eft & iníuauis, an-: 
te partum longé minüs. Et mugiles mulliq; lutum aliquando magis: 
aliquando minus olent. Spe&anda eft etiam diligéter locorum códi-- 
tio,quoniam, vt lib.i. demonftrauimus,loci ratione meliores deterio- 
réÍve pifces efficiatur, vt lampetra marina amara cft, in aqua dulci fa 
ginata,dulcis & minimé infuauis.Et A rcheftratus ille Jo3s/9vovs que: 
loca no peragrauit,vt in fingulisoptimis quibufq; fele&is ac degufta - 
tisgulz ventríque fatisfeceret ? His igitur diorifmis vtendum effe 
non inutile fuit admonere, vt de pifcium fapore odoréque fyncerum: 
iudicium fieri poffit,quod ad oer: pifces deligendos, deteriores 
reijciendos non parum habet momenti. Sapor igitur pifcis proprius 
ille dicitur, qui in omnibus eiufdem generis codem in loco degen- 
tibus percipitur. Sunt aliqui pifces fapore acri, vt thynni cauda,far- 
dinz caput,alij acri & pingui:alofa marina,thynni venter:alij amaro 
vt olothuria zftate, & mytuli.Amariffimos efle pifces ad Pelen infu- 
lam & ad Clazomenas Plinius refert: contrà ad fcopulum Siciliz, ac 
Leptin Aphricz,& Eubacam & Dyrrachium.Rurfus ita falíos vt pof- 
fint falfamenta exiftimari,circa cephaleniam, & Ampelon & Paron, 
& Deli petras:in portu eiufdem infulz dulces,quam differentiam pa- 
bulo conftare non eft dubium. Dulces funt fquillule,& xvga fquille, 
cancri aváruuor, pe&unculi,chama magnz,afelli;faxatiles feré omnes: 
Infipidi pholis,paffer fluuiatilis , & alij permulti.Salfi pe&ines , con- 
chz, locuftz;polypi, loligines;fepiz.Nullos comperi acido aut aufte- 
ro effe fapore,quanquam Gal. lib. 1 1 1. de aliment, facultatib. fcribat 
AsÜxictoy T dXXa. pSjo Gsotov eratfle TG XQ Nux 9 por 5 Bpocy ta] Tu xe. 
Alu) Édy puxportpa , xà] Tl y&tos éEvtpay id eft , Leucifcum in. czteris 
quidem omnibus mugili plané effe adfimilem , at pauló candidio- 
rem,capite minore,& fapore magis acido,cüm contrà fapore fit ma- 
gisinfipido: quód fi quis acidus aufterüfve fitis proculdudio in alu- 
minofis fluminibus,czteriíq; huiufmodi querendus eft. Verüm & nos . 
mugiles fluuiatiles ex T yberi qui propter albulas aquas nonhil alumi 
nofus effe poteft, deguftauimus,& nihil acidi in eis percepimus.Q ua- 
re locum Galeni corruptum effe iudicamus, & pro ew é£vrépay le- 
gendum cenfemus d&vevyyerteau,& hanc germanam effe huius loci le 
&ioné fufius aliàs fumus oftéfuri.Hzc omnia feré de totius corporis 
fapore dita funt,nunc de partium fapore quzdam fuübiungenda. In 
chamis circa jujxeva( papauer ad verbü exprimens dixit Gaza)partem 
| Nur: .. aliquam 


LVEBBHOR it. : 4 


aliquam amaram fenfu percipimus, qua in medio eft alba,dulcem.Si 
partes fapore non differunt, cur veteres,qui rcrum qua palato gratz 
funt peritiffimi fuerunt;caput glauci;thüni epigaftrium,clidium,lum 
bos ,fcari vifcera,dorfum congri;caput & hepar mulli,caudam mugi- 
lis czeteris partibus pretulerütCur ex cancris,locuftis,anguillis;aliiía; 
pluribus mares reiicimus,foeminás elieimus? Cur mugiles circa Setiü 
monté Galliz Narbonenfis,& maximé ea parte ftagni , quod lingua 
noftra 7au dicitur,captos tantopere laudamus? Cur in ftagno Prouin 
ciz quod /Martegue appellat,piíces cxteris przeftatiores? Cur antiqui 
anguillas Bceoticas,mure ponticü,thynnos Megaréfes,moenides cari 
ftias, pagros Ereticos,carabos fcirios adeo celebrarunr, nifi ex faporis 
differentia & praftantia huiufmodi dele&tü pifciü feciflen? Nos veró 
thynnorü carne vefcimur,à delphinorü carne abftinemus;acáthias,ca 
niculas,fquatinas;malthas libellas, & huiufmodi cartilaginea faporis 
ingrati caufa negligimus.Ex ij(détamé cartilagineis lapetras & fturio 
nes qui in aqua dulci aliquádiu vixerint,quod palato optimi iudicen- 
tur, in delicijs habemus.Sed de piíciü (apore fatis fit hec admonuiffe. 


De pifcium differentia ex odore. 


G, ed ilio Sb ck rdad. 


3 DOR & fapor fefe mutuó confíequütur;atq; adcó in- 
WE) terfe natura funt coiun&ti,vt in reinfipida nullus o- 
? dorineffe pofht;id quod ex plerilq; brutis animátibus 


nifi prius naribus admoucrint,& probarint,nec quod odoratuiiucun 
dum fuerit reijcere,quod iniucundum vorare foleant,vt fimic fues,ca 
nes,equi. Verüm faporü quidem differentiz propriz,nobis funt per- 
Ípe&iffimz, odorum vcró minus notz. Cuius rei quznam caufa fit, 
cürque animantes multz odorandi vi hominibus preftent;non abfur 
dum fuerit exponere,priufquàm de pifcià odore quicquam dicamus. 
Ta&u qui toto corpore equabiliter fuíus efthomo animalibus omni- 
bus longe antecellit,quód ad media illam & exquifità temperatione 
corporis propitis accedat.Cüm enim in medio feré fit omnis exceffus, 
ideo omné exceffum;qui fub tactü cadit, percipere potefl: nam ener- 
già omnis fenfus organüjid effe no poteft:cuius percipiédi gratia àina- - ^ 
cura eft inftitutum, fed facultate tantüm, natüráque przparatum effe. 
oportet ad fimilitudiné rerum,quz fub fenfum cadüt.Ex quibus effi- 
citur guftatü quoq;;qui ta&us quidá eft, in homine effc exquifitü. , vc 
ui omnes faporü qualitates lingua palatoq; percipiat, no infigniores 
modó manifeftáfq; fed & plané infipidas,neq; folum fimplices & im- 
permiftas,verüm etiá vel natura vel axte téperatas,vt que dulcia fimul 


y-. à Auc, os 


$4 ^ DER SIGUE 


Lib. de fenfn. 
er fenfili. 
Lib.4.de fm- 
plfacult. 


Lib.i.de am- 
mal.cap-5- 


Tibr .de. odo- 
Yat. 

Lib. 2.de ani- 
mal. cap. 9. 


Is. Sg. c. 126, 
Lib.4.c4.161. 


Lib.5.ca. 136. 


amaráque funt , quale agaricum effe creditur, quz dulcia & acida;que 
dulcia,amara, & a(tringentiaquale eft rhabarbarum .. Cur veró odo- 
res non fimiliter,(ed infignes tantüm proprié,& extremas earum dif- 
ferentias,quibus quid bene vel malé olere dicimus,cüm ta&us & .gu- 


ftatus in homine fint exquifitiffimi ,omniümque fenfuum quafi fedes. 


& fundamentum fit ipfe ta&usiHoc vt apertius fiat, rem pauló altiüs 
repetamus. Odor,Ariftoteli fumida eft & ignea exhalatio, vel vt Gal. 
cenfet;eorum quz fub odoratum cadunt &rjó5vs)id eftvaporofa fiue 
halituofa,fi ita dicere liceat, fubftantia eft, quód ea qua à corporibus 
effluunt ambienti aeri primüm permifta , deinde per infpirationem 
naribus in cerebrum delata fenfum molueant. Pratereà vt modo di- 
ximus ex Galeni fententia lib. de odoratu, à natura praeparatum effe | 
oportet omnis fenfus inftrumétum ad fimilitudinem rerum que fub 
(enfum cadunt,vel vt Ariftot. ait;id quod fentit tale faculate eftjqua- 
le id ipfum quod fenfum mouet,eft energia. Q u are odoratus fedes & 
inftrumentum,vt nunc omnes loquuntur, necefle eft vt fit &àvuoq3is, id 
eft, vapori fiue halitui fimile Gal.aut hore:talis enim eft odorum fub- 
ftantia fiue materia,vel vt fcribit Arift. facultate ficcum. Cüm enim, 
inquit , odor fitficci, vapor humidi , odorandi inftrumentum tale 
erit facultate. Qua cüm ita fint , homines quorum cerebrum ex fefe 
natiuoque temperamento frigiditatem magnam habet cum magna 
humiditate coniunctam, ad odores aperté & exquifité difcernendos 
erunt ineptiores.Contrà,animalia quorum cerebrum ad calidiorem 
ficciorémque conftitutionem vergit,longé magis odoratu valebunt, 
cuiufmodi (unt cancs,prafertim venatici, qui ea odorandi fagacitate 
praditi funt,vt etiam veftigia ferarum,& dominorum longo póft in- 
teruallo perfentiát.Q uod ft vel morbi,vel humidioris regionis, cofti- 
tutionisve aris caufa,obtufiore fint odoratu,cerebri temperie bumi- 
diorem,fulphuris víu corrigüt venatores.Item vultures eandé ob cau 
fam,auibus omnibus odorandi vi preftare creduntur,& trecentis mil 
liaribus ad cadauera Troiz aduolaffe.Hanc ob caufam odoris diffe- 
rentiz minis nobis funt cognitz,& proinde nomina propria ijs pofi- 
ta nó funt:faporibus veró quód guítatu precellamus,minimé defunt, 
quz per translationem odoribus accommodata funt. Dicuntur enim 
odores acres, &,dulces,aufteri & acerbi,& pingues.Veruntamé qui re 
rum fingularü natura diligentius perueftigarüt , ijs non contenti,plu 
ra ex rerü aliarum fimilitudine mutuati funt, quibusodorü differen- 
tias quàáplu rimas explicarent,vt Diofcoridi Ambrofia eft 7? oc» ómó- 
37s ,id eft,odore vinofo , & Narciffus rw BoravsSz &mogopày Vy4 , id cft, 
herbaceum virus olet.Idem alcyoniü 66s é(drid eft, pice olere fcri 
bialia quedá odore effe mofchi,denique multis alijs odorum tranfz 
latitijs nominibus vtitur, quz fufiüs:perfequi;noftri non cft infti- 
tuti 


FAIR DARITILS 39 


tuti.Nunc ad pifces redeo,quos odore admodüm differre negare pof- 
funt ij,qui affos tantüm aut falitos,aut valde recentes edunt: nam affi 
omnes nihilaliud feré quàm iuz/peuse redolent, faliti garum'& mu- 
riam,valde recentes pifculentum vel marinum quid.Q uare qui odo. 
rem cuiufque noffe velit, tum fluuiatilestum marinos nulla arte ap- 
paratos,alio atq; alio tépore (zxpe cotre&tare,& naribus admouere n6 
recufet , nec Philofopho indignü exiltimet.Odoris igitur pifcium ge 
neratim duz funt differentia:hic enim iucundus eft, ille iniucundus. 


Porró iniucundi alius marinus eft fiue pifculentus , qui omnium pi- - 


Ícium communis eft, necnon eorum omnium quz in mari gignun- 
tur.Nam ambra cx fe gratiffimum odorem fpiransjin litus eiecta ma 
rinum quid olet,quod tempore deponit. Alius ex eorum putredine 
ortus peffimus quidem & grauiffimus. Sed quidam citiüs , quidam 
tardiüs putrefcunt:fluuiatiles longé citius , ob dulcis aque maiorem 
hamiditatem ob quam facilius putrent,qua de caufa feré viui foetent, 
mortui ftatim peffimé : prudentérq; in Gallia fuit inftitutum, vt nul- 
li nifi viui vendantur. Tardiüs marinis putrefcunt , ob falfuginem, 
ob quam ctiam marinorum odor acris eft & mordax:fluuiatilium ve- 


ró odor huius acrimoniz eft expers. Adhzc iniucundum & ferinum . 


quid redolent cetacei omnes. Grauis etiam odoris funt cartilaginei, 
vt paftinaca,rana pifcatrix , galei omnes, fturionis hepar. Vulpecula 
marina odorem vulpis tereftris,à qua nomen accepit,refert Athenzo 
authore.L epus marinus emittit odorem ingratiffimum,quo naufeam 
mouct,abortum prouocat,pulmones 1zdit.Jam veró iucundi odores 
varij é pifcibus exhalant: viole odoré refert qui vulgó Esferlaz dici- 
turab vnionum colore,quos perles appellamus. Aphyz Gracorum 
fimili odore funt przditz: Scari inteftina , fal nuper cocretum. Thy- 
mus pifcis Ticini lluuij nobiliffimi thymum redolet , mofchü ofmy- 


lusépolvporum deà Grecorum vuleó uoovirgs dicitur.aua. 
polyporum genere,vnde à Grecorum vulgó uoxírws dicitur,qua 


nota ab alijs polypis fecernitur: eft enim odor huic ita proprius, vc 
ablutus & ficcatus eundem perpetuó retineat, modó non putrefcat. 
.Sunt& alie permultz odorum in pifcibus differentiz parum nobis 
cognitz quibus omiffis fcrmonem ad eorum colores transfero, 


De pifcium differentia ex colore. 


ULM 
M NIV M rerum quz füb afpe&tum veniunt , nulle 


mW perinde fentiuntur, magiíq; ad rerum diftin&ionem 
7 faciunt quàm color & figura. Q uare meritó pifcium 
7 7.) colores diligenter funt obferuandi,vtpote quiad ho- 
"ETUDES D rum cognitionem non parum conferant. Verüm non 
co lorum fumma duntaxat, & pauca genera, fed fpecies eorum tenere 
Ds 


Lib. $; 


:6 DE. PISGEBIVS 


oportet:turfus harum in alia diuifiones quoniam ratione maioris mi- 
norifquz diuiduz funt;& latiffimé funduntur.Sunt enim album, fla- 
uum,Czruleum,viride,purpureum,puniceum,croceum, nigrum, fu- 
fcum,rufum,rubrum,liuidum,fuluum,aureum,luteum;glaucum,cz- 
fium,& fubalbum, fubuiride , fubpallidum, fubrufum fubflauum , & 
exaturatü;purpureum, vel quoduis aliud.Sunt & colorum nomina ex 
rerum aliarum fimilitudine fumpta, vt finopis optima cenfetur Dio- 
Dbs.cap1m: fcoridi jzríGeocjd eft, hepatis colorem referens,& Chryfocolla lau: 
d datiffima 72 xpóx stoGodlpos mpaci sad eft,viriditate porri exaturata: - 
& Gal. bilis fpeciem ic«wra3y X, ao? ab ifatidis & porri coloreap- 
pellauit. Plinius fcombrosin aquis fulphureo colore effe fcribit. Ad- 
hzc non fimplices modó fed etiam permifti quidam funt colores , vt 
ex albo rubefcens;ex albo palidus,ex rufo palidus, ex viridi flauefcés. 
His & pluribusalijs colorum differentijs Diofcorides herbarum flo- 
rümque difcolorum varietates pulcherrimé notat,& oratione repre- 
fentat:iifdem nos in pifcium veluti pi&ura exprimenda vtemur, non 
more P'oétarum Oratorümve, & aliorum qui vniuerfé naturam re- 
rum contemplantur:illi enim fepe x9&yers'ds ea vfurpant,hi minu 
tas differentias negligunt:fed Diofcoridis,Galeni,Plinij, aliorumque 
huiufmodi veftigijs infiftemus,qui rerum fingularum naturam dili- 
gentiüs funt perfecuti. Pifcium igitur quidam albi funt ,vt quos vul- 
g9 Efperlans, & Cappellans appellamus,aphya alba, atherina. ^«/a- 
exos à. candore carnis di&us eft , flauus eft qui nobis awrzol dicitur. 
Ucogpvs à fupercilijs aureis nomen Wd D eft cynzdus, viri- 
2. gobionum & turdorum aliqui,alij ex flauo virides qui 39po; pro 
prié dicuntur. XAcpo enim neque viride, neque flauum fignificat, 
Ícdvel ex viridi flauefcens, vel ex flauo virefcens : qualis color vifi- 
tur in malis medicis maturefcere incipientibus , quorum pars vna 
vireat , altera flauefcat , que inter has media , veré y5/pos eft. hunc 
ipfe facilé conficies, parua aruginis copia croco multo permifta. 
Ex his colligere potes cur interpretes 32po modó viride, modó 
flauum conuerterint. Alij funt turdi ex viridi coerulzi , alijex vi- 
ridi nigri. A' glauco colore Glaucus pifcis cognominatus eft , qui 
veré cocruleus vel caius eft : quanquam apud Ciceronem hi colores 
differant qui czfios oculos Mineruz facit, coeruleos Neptuni, nifi qui 
minus coerulei fint, eosproprié cafios nomines, qui magis cceru- 
leos glaucófque. aliter Vergilius vfurpaffe videtur: cüm. glaucam 
falicem dixit, quod ex albo virefcat. — Galeusitem caeruleus eft,qui 
glaucus eft. Zliano , non is cuius pars anterior tantoperé com- 
mendatur , qui à noftris Derbius dicitur, quod fuo loco demonftra- 
bimus. Suntqui ex coeruleo virefcunt, vt lacerti minores. Purpu- 


rciviolacci funt, turdi nonnulli , & anthiasoppiani. Rubri funt per- 
multi, 


LGPHBCE-B- HIE AI 


multi, vt mulli ram barbati quàm qui barba carent , quos mulleis 
calciamentorum genere cognominatos putant , vt 1s ^r^ 
gradus in cis exprimeretur. Rubri etiam funt lyra , pifcis cataphra- 
. &usquem salarmat dicimus ,fynagris , pagrus , erychrini fiue ery- 

thrici à rubro colore nomen habent. Rubefcunt ex cancris leo- 

nes nuncupati , & feré omnes crufta inte&i cüm cocti fuerint. Sunt 

& multi nigro colore , vt is quem antipolis incola zzore appellant. 

clephas ex locuflarum genere , coracinus ex fententia Oppiani , & 

cius enarratoris , quód xpo, Grzcis nigrum fignificet , vnde coraci- 

nus , & xipa£, id eft , coruus, & cocacina pix P alladio di&a, & Vi- 

truuio coracinus color pro nigro: quanquam Athenzus libro fe- 

primo cognominatum coracinum efle fcribat, Xi 72 Sibwvexds xdpas 

xoci, id eft, quód affidué pupillas moueat, apud quem Numenius 
coracinum ocjoAc» , id eft, vario colore, & Epicharmus alibi 4x, 

alibi xe1943&z , id eft,cerei coloriseffe facit; Sunt enim eodem Athc- ;;, ,. 
nzo tefte coracinorum plura genera in Nilo: nam quod idem li- 

bro o&tauo coracinum ex Nilo vnum nigrum,alterum album ftatuat, 

albus xye42437s dici non poteft: cerz enim color non albus fed luteus 

eft,vt ex ipfiufmet Epicharmi verbis colligere licet, uis, &qreeírt, xo- 
paxtraree xzrejodSées : àxgng«a enimyid eft,cynaedi toti lutei funt, Plinio 5; —... 
credimus, & Athenzo fcribenti ài 73s ro jd Gor sere1o] Xe sro mopgu- Ib. 
eiCoYecs 3£ xT' loa. ucpy , id eft , omnino cerei effe coloris alpheftas, nifi 

quod quibuídam partibus in purpureum vergant. Hic veró non inu- 

tile fuerit annotaffe nigrumfrequéter pro purpureo, vel cceruleo exa- 

turato accipi:fic Plinius elephantem à locuftarum genere nigrum di- r5, ,, ,,. 
xit,qui ex cceruleo niger eft. fic Diofcorides flores Circzez nigros qui 1314. 
purpurei exaturati funt , contra , violam purpuream , quam nos ni- Pu 
gram dicimus. Eft colorisindici turdorum fpecies quedam , raia- 

rum, galcorum fpecies aliz funt colore fufco , ali cinereo: Rurfus 
animaducrtendum elt, cüm dicimus pifcem hunc nigrum effe , illum 
rubrum,alium flauum,denique quouis alio colore depictum , id acci- 
piendum efíe non de toto corpore ,fed de eius maiore patte : nam 
Ícorpoena , verbi gratia, rubra quidem eft , fed multis partibus nigre- 

(cit : vix enim inuenias ex infinita pifcium turba vnum aliquem qui 

vnius omnino fit coloris, fed eorum qui minus varij funt , maxime 

illuftris in cis color predicatur : qui magis varij funt xolij appellan- 

tur , quales potiffimum (unt faxatiles. Sunt tamen nonnulli varij, 

quibus ab vno colore nomen eft inditum, vt auratz ab aureis fu- 

percilis , cüm dorfo fit ceeruleo , branchijs purpureis. glauci ali- 

quot generibus , quz fuo loco exhibebimus, à glauco , id eft, à cocru- 

leo dorfi colore,cüm alijs partibus minime funt coerulei coloris.Mul- 

lo à rubro colore dorfi & capitis , cunt ventre fit albo , & aureas 

D 3 


Lib.7. 


DEI!IPFHMSTJIFBIN 5 


lineas habeat. In oftracodermis varij fpe&antur colores : funt 
enim quzdam rubro cojore, vt pe&unculi , quzdam nigro & albo, 
vt pe&tines, mytuli nigro, pinnz fpecies quaedam perfpicua eft cor- 
nu fimilis: molles feré omnes albi funt , tamen polypus dum viuit, 
breui temporis momento multas colorum varietates. reprefentat: 
vrticz aliz alba funt;aliz purpurez;aliz rabre;aliz coerulez;aliz vi-- 
rides,aliz variz. Pratercà ex colore, maris & foeminz fit diftinctio: 
murena varia eft, myrus vnius colorisfcilicet pini vel laricis: fcor- 
pium & fcorpenam vulgus eiufdem generis efle exiftimat , eoque 
differre, quód fcorpzna ruffa fit. fiue rubra , fcorpius niger. Verum - 
ramen differentia hzc magis ad locum referenda eft, quàm ad fe- 
xum: vt quz fÍcorpzna vulgó exiftimatur , fit fcorpius pelagius ruf 
fus, fiue ruber , vel etiam fecundum Epicharmum aoxóvs id eft, 
varius. litoralis autem fiue lutulentus , fit osuitov , id eft , nigri- 
cans. Sepiz masvarius magis quàm foemina dorfoque cft nigrio- 
re. In faxatilibus pifcibus, foeminz magis exaturatum. colorem 
habent. Porró nonnulli pifces diuerfis temporibus diuerfis colo- 
ribus diftinguntur: nam mznz & fmarides hyeme candidz, fta- 
te nigriores fiunt , vel potius varie, longis coeruleis , purpureif: 
que lineis depi&a. Mutat & colorem phycis reliquo tempore 
candida , vere varia. Poftremó etiam interiores pifcium | partes 
coloredifcrepant. Eftenim hepar in ijs qui pulmones habent, vt 
delphino, balena, phoca , fanguineo colore, in alijs vt íquamo- 
fis colore minüs rubro, in alijs colore albo, vtin eo quilota dici- 
tur, muftella fluuiatili & marina , anthia albo, & in omnibus feré 
albicantibus. Paftinace & cuiufdam raiarum Ípeciei hepar croceo 
eft colore, Galeis magna ex parte cinerei eft coloris : folen quoque 
in diuerfis magis minüfve rubet, in multis nigricat , vtin fcaro : 
& caeteris. Item fel varium eft. Vranofcopus plurimum fellis ha- 
bet , quod confiftentia & colore oleum refert. Hirundinis & Galeo- 
rum multorum fel porri eft colore: fcaro fel vt (plenem nigrum 
tribuit Atheneus ex Ariftotele: permultis fel cft lanum. Oua 
etiam colore funt difparia, nonnullis vt fquamofís fc. 
ré omnibus funt alba, hirundinis oua coralli — 
colorem imitantur,fimiliter.& cancrorum 
aliorümque cruftra inte&orum. Oua 
etiam Hippocampi rubefcunt.Pa- 
latum in omnibus album eft, 
praterquàm quod in hi 
rundine quz ru- 
brum ha- 


bet. 


'LAHBOR? ROTE 34 
De pifcium lsvysej(j. | 
Cod E P E X TTI 


^ ISCIV M diuer(íz (unt & mirabiles i3]losvyxejctaj, 
l^ id eft,propriz & ocultx quxdam vires facultatéíque. 
( ( Torpedini tanta ftupefaciendi vis ineft, vt non fo- 
»» lüm fe tangentibus, fed etiam hamo capta per fer- 
rum,fetam & arundinem in pifcatorem fui torporis 
naturam transferat,quód à Platone, Ariftotele , Galeno , Athenzo, 
4Elianoliterisconfignatum eft,& à me experientia comprobatum. 
Illa ngulari torporem inducendi facultate pifces quos in efcam ap- 
petit;retardat , atque ijs vefcitur , frequentérque mugiles parui , qui 
reliquos celeritate przuertunt, hac arte capti & deuorati in cius ven- 
triculo comperiuntur. Eadem, Diofcoride authore , diuturnis ca- ^s-er 
pitis doloribus admota, cruciatus vehementiam mulcet , & appofita 
Ícdem eueríam procidentémque coercet. Eandem Paulus ZEgineta 
viuam in oleo decoqui iubet , ad articulorum dolores mitigandos. 
Quid mirabilius effe poteft, quàm quod de remora fertur, quam na- 
ues velis remifque concitatas,ac veluti volantes remorari multi funt 
experti? Eandem adiudiciorum caufas & amatoria veneficia. vale- 
reaiunt. Ab Hippocampo Hydrophobiam induci fcripfit ZElianus, 
quam antipathia quadam prohibet cancrorum fluuiatilium cinis, 
maxime fi ex morfu canis rabidi contracta fuerit. Pulmones mari- 
ni vulgó pores à nobis dicti oculos edunt: qui veró à prifcis proprie 
pulmones marini funt dicti, podagris , pernionibus, aliifque morbis 
fanandis conferunt. Stella quicquid contingit vrere creditur, tan- 
taque concoquendi vi prxdita eft,vt cochleas integras cum teftis dc- 
uoret & comminuat. Sunt & partium quarundam propriz & eximie 
vires. Caputmznidum & Smaridum valet ad callofos fedis rimas. 
Draconis marini & fcorpij aculei venenati funt. Paítinace radio 
nihil in mari peftilentius eft, lenit tamen dentium dolores, eos fran- 
gitacexcutit. Lepus marinus per fe, vel cum vttica marina depilat. 
Sunt & quzdam contraria prorfus facultate prdita, vt iecur pafti- 
nacz fuo veneno refiftit. Mullicaro & cancer marinus, lepori ma- 
rino tota,vt aiunt;fubítantia adueríantur. Sunt & aliz permultz hu- 
iufmodi propriz facultates, vel ledendi vel iuuandi corporis noftri, 
velaliarum rerum efficiendarum,quas perfequi nimis prolixum fo- 
rct. Quare hactenus de pifcium differentijs ex ipforum par- 
' tibushzcfint di&a. Nunc fupereft eafdem par- - 
tes diftin&é enucleatéque explicare, 
quod proximo libro fa- 
ciendum crit. 


D 4 


QI DEED t 
c» 


DEiPISIHIBIV S * 


AN | VJ B : A 
A x- dies V E ed NO elo, SZ RS M77 
7 - z »p Cm S a e E ee M A : ^ Ge - [ag i * 
2) ? WE z ; S. M DRE ZZ) 


UG XULOIDY MEME 


Rienpjr Soy qure 


D. R.P.LSLG. I5 V$ 
L. Ond Bolsa ME DM 


. Defingulis partibus pifcium, eorümque differen- 
tjs efle agendum, & primum de Capite. 


Gut oe ul edi: 


S MT ROXI M oO libro. pifcium differentias 
£3 ex fubítantia, partium figuramagnitudine, 
fituynumero;exuperantia defe&uque;atque 
alijs quz hacc confequuntur petitas,fatis dilu 
cidé arbitror nos expofuiffe;& appofitis exe- 
plis illuftraffe. Hoc veró tertio fingulas par 
tes & exteriores, & interiores pertractabi- 
mus,cümque de harum differentijs genera- 
tim atque vniuerfé anteà dictum fit : nunc 
quanam carum differentiarum quibus partibus competant, fingula- 
tim explicabimus,quz omnia fimul eodem libro tradi potuiffenon 
diffitemur;fed illas partium differentias varias, ab hac earundem par 
tium ampliore expofitione ideo feiunximus,tum ne fecundus liber 
in nimiam molem excrefceret,tum ne ex tot rerum coniuncta tracta- 
tione confufio fequeretur. Poftremó vt mihi fupereffet maior cam- 
pusin quo pauló liberiüs vagari,& fufius pifcium partes enarrare pof 
fem, quód null notz perinde faciant ad promptam pifcium cogni- 
tionem,ac partium ipfarum quibus conftant,exquifita. diftin&io:nec 
eft quod mireris quedam quz fuperiore libro dicta funr, hoc repeti: 
illic enim exempli tantüm gratia ea citata fuerunt:hic veró ita decla- 
rantur,vt fingulas particulas fint omnes intelle&uri, & in diffe&tioni 
bus, inuenturi. Á capite autem eiüfque partibus ordiemur,ex quibus 
pifces potiffimüm agnofcimus difcernimüfque,non aliter quàm Phy 
fiognomones;qui fe profitentur hominum mores naturáíque,ex ocu- 
lis, vultu;fronte pernofcere.Caput autem id vocamus quod cerebrum 
cótinet,& in quo fenfus omnes(dempto ta&tu qui toto corpore zqua- 
biliter fufus eft)interpretes & nücij rerütanquam in arce mirificé ad 
víus neceffarios collocati funt, quo etiá motus in vniuerfum corpus 
veluti à fonte deriuatur.Huius varictas in magnitudine & exiguitate 


infigu 


1 LIBER IIL AS 


in figura,partium quarundam numero, exuperantia defe&tüque, co- 
lorejfitu, fubftantia confiftit. Magnitudo exiguitáfque in diuerfi ge- 
ncris pifcibus manifefta eft,qua ctiam in ijs qui ciufdem funt genc- 
ris reperitur. Ex cartilagineis rana pifcacrix capite cft maximo,fimi- 
liter vranofcopus pro corporis magnitudine.E3dem capitis differen- 
tia mugilum fpeciesa fefe diftinguuntur : qui x4g«2vs dicitur , capitis 
magnitudine alios fuperat,eft & capite rotundo:j£cs capite quidem 
magno eftfed longiore:xezpUs minori eft capite atq; eEvpvyyos: xy 
quem Gaza labeonem vertit,capite quidem magno eft , fed no rotun 
do,vtxégaXos. Abijfdem lupi capite difcernütur:funt enim hi capite 
quidem magno primüm rotundo,deinde in acutum definente : mu- 
giles veró cunei formam magis referunt. Ex mullis qui barbatus cft, 
capite eft minore, depreffo , minus quadrato: non barbatus magno, 
quodammodo quadrato,qua parte hirundini magis fimilis eft,quàm 
barbatus,quanquam eadem parte alia rationc hirundo à non barba- 
to mullo differat,quód hac capite fit ofleo,lato,quadrato , & in acu- 
leos quatuor definente.Lyra vulgó gropaurà Nalicraffitudine dictus 
à Prouinciz incolis furcat,capitis magnitudine hirundinem fuperat, 
etfi non duritie faltem ciufdem afperitate , duabüfque promufcidi- 
bus quibus lyrz antiqu« cornua refert. OA2c«s veró malarmat vulgó 
gs quidem habet;fed longiores,& capite eft minore.Cucu- 
us,lucerna,corax;atque id genuspiíces,capitis magnitudine & qua- 
drati forma,tum ab alijs, tum à fefe diftant. Anguillas noftri,capitis 
magnitudine,figuràque roftri diftingunt: mares, qui capite funt ma- 
iore;roftroque obtuftore, marguegnons: foeminas veró,quz capite mi- 
nore acutioréque roftro funt, anguilles fines vocant:crangones & gib- 
bz fquillz,ab alijs fquilis & fquillulis cornu differunt:illis enim é me- 
dio capitis cornu acutum & ferratum prominet , quo lupos aliófque 
piíces deuoratz interimunt,vt eleganter cecinit Oppianus. 

Opi] 8* xdv (gi) ovs erige (À gotas. id eft. 

Occife occidunt boflem, perimuntque necantem. 

Alijs fquillis 8 fquillulis id cornu omnino deeft:cantharus,aura- 
tz capitis figura;fuperciliorümque colore diffimilis: ille enim capite 
cft depreffo & feré in acutum definente , fupercilüfque ex rubro ni- 
greícentibus: hzc capite magis rotundo, aureifque fupercilijs,cui fpa. 
rus alioqui valde fimilis eft,nifi quod capite fit magis depreffo, fuper... 
ciliíque minus tumentibus & ex flauo virefcentibus. Quanquam ve 
ró caput in omnibus animantibus fere fuperiorem & anterioré par- 
tem occupet: tamen in fepia, polypo, loligine inter pedes & aluum 
fitum eftin cancrorum genere qua partein cateris animantibus pe- 
&us eft,vtrinque funt chelz brachiorum vice.Q ux caufa fuitcur Ga 
lenus cancroscapite carere fcripferit , cuius opinionem lib. fecundo 


eT D'E PISCREYVS 


ibis ap37- 


reiecimus. Quare dicemus quibufdam caput effe exertü,vt Íquamo- - 
fis,aftacis, locuftis:alijs minimé,vt cancrorum generi: alijs , vt omni 
oftrcorum generi,indifcretum,vt & reliquas omnes interiores partes, 
cuiufmodi etiam funt naturz,vrticz, echini , ftellz : Quz tamen o- 
mniacerebro, vel eo quod ei proportione.refpondeat, carere nemo 
exiftimet. Oftrea enim claudunt & aperiunt teftas, & conta&ta fefe 
contrahunt.Echini aculeos mouentjiíq; gradiuntur.Hinc eximere le 
ades poffumus,quibus exertum & difcret effe caput dixeris.Prater- 
cà cüm caput ad cerebri quod cótinet tutelà duro integumento con- 
ftare debeat : alijs efl cartilagineü,vt cartilagincorü generi:alijs offeü, 
vt delphinis,balenis, orcis,phyfeterilus,vitulis marinis:alijs media in- 
ter os & cartilaginem fubftantia,vt fquamofis,eáque aliquádo magis, 
aliquádo minus dura,nonnullis cerebrü carne tátüm fed duriore ope 
ritur,vt fepijs,loliginibus,leporibus marinis. Oftreorum generi cutis 
cadem,& cerebro & toti corpori cotegendo comunis eft.Rurfus non- 
nullis horü quibus offeum eft cerebri integumentum;id cute;adipe,pi 
lis munitur,vt in vitulo marino:in alijs cute glabra,& adipe multo,vt 
in delphinis,balenis,piftri:in alijs tenui pelle,vt in murenis , anguillis: 
in alijs nulla plané przterquá teftg modó duro integumento,vtin hi . 
rundine & teftudine.Ceterüm capitis & quarundam capitis partium, 
vt oculorum , linguz, aurium,narium numerus in omnibus femper 
eftidem : quarundam , vt dentium, promufcidum,barba in diuerfis 


pifcibus diuerfus eft, dequibus deinceps eftagendum. . . | 
De oculis. . | ' 
Cop mTT 


RIMV M dicemus de oculis . funt enim non capitis - 
folum fed totius corporis pars preciofiffima ,vt ait Pli 


numcro 


'"EIBERS IL ic 


numero minimé:quoniam fi in homine plures duobus non fint(nam 
quod de uoogÉAuiois fertur, fabulofum efie puto)certé necin vllis ani 
mantibus plures reperias. oportebat enim hominem , czli terrzque 
contemplatorem, oculatiffimum efle,& tot artium inuentorem, qux 
tot tamque variarum rerum obferuatione conftant,non folüm men- 
tis perfpicacia,fed etiam oculorum acie plurimüm valere. Sed ad pi- 
Íces redeo quorum nonnulli magnos habent oculos , vt Góo, cui id 
nomen ab infigni magnitudine oculorum, pro corforis modo pofi- 
tum eft. Melanurus, óéghaA,ua. latiné oculata dicitur,quód ei inter fui 
generis pifces oculi (int naaximi. Hepatus oculorum amplitudine à 
fui fimilibus feiungitur. Torpedo oculos minimos;fi corporis molem 
Ípectes,habet:quamobrem d£i3pxjs,id eft;acute cernens dicitur,quód 
qui oculis funt maioribus videndi vi minus polleant. Illi nonnun- 
quam fupra caput fiti funt,vt in Callionymo, qui ab intuendo czlo 
Spzudoxoarcs nominatus eft : in planis idem feré eft oculorum fitus , nifi 
quod &eavóoxozros rectà celum intuetur, plani magisé lateribus fpe- 
&ant,vt in rana pifcatrice videre eftraijs, bueloffo,paffere,rhombo. 
Sunttamen & ex planis qui oculum vtrinque habent, fÍquamoforum 
modo, vt faber,& tznia longa. Porró alijs omnino in lateribus capitis 
locati funt:znonnullis in fuperiore cius parte fupra os,vt araneo, thun- 
no. Quibuídam in inferiore parte ad oris fciflüram , vt delphinis & 
phocznis:quibufdam medio inter hzc loco,vt fcaro,lupo;auratz,mu 
gili, mullo,lacerto;alüfque permultis.In alijs,adeó vicini funt, oculi, 
vt eorum radices fefe contingant , vt intznia lon ga, farda ; aphyis: 
contrà in alijsetiam fi magna corporis mole non fint, vel cubitotno 
à fefe diftant;id quod figurz corporis attribuendum cenfco,& in vni- 
cazygzna a nobis eft obíeruatum , quz refert figuram T in cuius 
extremis & fuperioribus partibus fiti funt oculi: nam in balenis czte- 
rique beluis marinis,ob vaftam corporis molem mirum effe non dc- 
bet proculà íefe diffitoseffe oculos. Iam alijs in capite conditi funt, 
alijs prominent,fed eorum alij femper prominentes habent,alij cüm 
volüt,modó proferunt, modó in lateribus velut in vagina recondüt. 
Prioris generis oculi funt locaftarum,aftacorü & cancellorü:Pofterio 
ris, crufta inte&orü ij,qui offei & articulati funt,vt in cancris. Superci 
liorum defe&u pifcium oculi,àterreftrium. animalium oculis diffc- 
runt,quanquam aurata velutifüpercilia habere videatur, à quorum 
aurco colore »edscgpus dicitur , palpebris veró omnes carent, quód 
commodé ni&are in aqua non poffent,fed duriores oculi fa&ti, nc fa- 
cile ab aqua falfedine,qua arrodit,lxderentur;palpebrarümque de- 
fc&um cornez duritie penfauit Natura,qua vndique oculum am- 
bit,non ex aduerfo pupillae tantàm vt in hominibus.Ex canicularum 
genere eaquz à nobis milazdre dicitur tunicam,quandam habet,qux 


Cap- 46 


43 DE PISCIBVS 


oculum contegit aliquando, de qua fortaffe Plinius intellexit hb. 1 x. 


hzc ícribes.Canicularum multitudo circa eas graui periculo vrinan- 


tes infeftat , ipfi ferunt vt nubem quandam craffefcere fuper capita 
animalium,&c.Q uem locum in fequentibus interpretabimur. Ea au 
tem tunica palpebra no eft, fed veluti adnatum quid: palpebra enim 
ex cute fit, non ex interioribus partibus, vt illa canicularum tunica; 
Videndi vis alijs pifcibus acutior; vt raijs,paftinacis,itfque qui per in- 
fidias venanturs alijs hebetior eft. Vt fummatim dicam , obtufiüs 


cernuntij quibus oculi funt duri, acutius quibus humidi: quibusau. 


tem fragilia operimenta,ijs oculi fant duri, Thunni altero oculo mi- 
nus vident , quod deprehenfum inde fuitquód dextra ripa intrant 
in Pontum;exeunt lzua : id accidere exiftimatur,quód dextro oculo 
plus cernunt, vtroque hebete. natura. Eft in Euripo Thracij Bofpho- 
riquo Propontis Euxino iungitur,in ipfis Europam Afiámq; feparan 
tis freti angullijs , (axum miri candoris,à vado ad fumma perlucens, 


iuxta Chalcedonem in latere Afiz,huius afpectu repente territi, fem- 


per aduerfum Bizantij promontorium,ex ea caufa appellatum Auri- 


cornu, przcipiti petunt agmine. HacPliniuslib.: x. qua fumpta ex 
Ariftotcle lib. v:11. de hiftoria animalium,cuius verba funt: Thunni 


dextrorfum terram cótingentes fübeunt, fed remeant contra,lzuum. 


enimin latus fe admouent,quod proptereà facere dicütur,quód dex- 


tro oculo clariüs vident fua natura, luo hebetits. Mugiles acuté au- 


diunt;parum vident, hyemis enim tempore ob frigiditatem obczcan 


tur,natura oculos mucagine, aut cartilaginea fubftantia obducente. 


Ocgjis pifcium magna ineft colorum varietas in diuerfis , non in jijf- 
dem generibus: foli enim homini & equo diuerfo colore funt oculi, 
cxteris animátibus in fuo cuique genere fimiles : quippe omnes cani- 
culz,ómnes lupi, omnes auratzomnes fepiz, denique finguli pifces, 
fuos & proprios oculorum colores habent :: alij carfios , alij nigros, 
alij alios: funt in quibus corona rufa fpe&atur , vtin hirundine , in 
alijs aurea ,in alijs viridis:inalijs ceerulea , quz varietas in faxa- 
tilibus przcipué ineft , vitulorum marinorum & hyenz oculi in 
mille colorestranfeunt. Quin & in tenebris , multorum pifcium 
rcfulgent , ficut aridi, robuftique caudices , vetuftate 
putres. Oculi primi fiunt, primique pereunt.In aphyis 
iamiam nafcentibus & adhuc imperfe&is ocülos 
difcernere licet , & in fepijs: & ob fpiritus ( qui 
ad videndum necceffarius eft) inopiam, 
primi in morte debilitantur. 


De 


1:DBERARSCGLII 49 
De Auribus. 
AP UE C ARE 


X infignibus capitis partibus funt aures quibus pifces 
Qr tumab alijs animantibus,tum à fefe differunt. Inftru- 
menta funt ad fonos percipiendos comparata.difcipli 
nz,fermonifque in homine:in pifcibus corporis tute- 
p lz, defenfionifque gratia. Sonis enim territi pericula 
fug i accedüt, de cicuratis intelligo, qui in mari & ftagnis 
dulcibus aluntur, vt nos frequenter in delphinis, lucijs, aliifque hu- 
iufmodi experti fumus. Fitautemin pifcibus auditus, fine infpiratio- 
ne vlla,ctiamfi organum intus pofitum fit,vt veterum quidam credi- 
derunt. Ex diuerfis partibus conftat auris: nam partim ex cartilagi- 
ne, partim ex cute carnofa compacta eft,vt foni ob partium ficcita- 
tem melius refonentiinterior pars turbinata eft,anfra&ui cochlez fi- 
milis, vt etiam refonantior fiat Echo:quibus enim patentiores funt 
aures, minüfque anfractibus circumfcriptz, ij furdaftri funt. In offe 
litho4de foramen eft infigne, in quo velutitympanum eft: obten- 
diturenim membrana tenuiffima & fimpliciffima,cui officula duo al 
ligantur, quorum vnum incudis vicem gerit,dentifque molaris figu- 
ra eft,& perforatum acus modo in terreftribusin pifcibus finuofum, 
quo foramine neruum, vt acus filum , recipit , eoque neruo (ufpen- 
ditur,fimul & membranz interius alligatur. Alterum malleoli officio 
fungitur,ex quorum percuffu.fonus ad cerebrum per neruum defer- 
tur. Necaudiendus eft Ariftoteles qui meatum ad cerebrum perfo- 
rari negat. Huiufmodi auris conftru&tio , in refpirantibus per pul- Por hift. 
montes pifcibus tantüm iuuenitur,vt in balenis,delphinis, vitulis ma Ldugcs 
rinis, quorum meatus exterior, prz cxiguitate difficilis eft inuentu. 
In alijs pifcibus vix conftat qua patte audiant:neícias enim anfora- 
minaantc oculos pofita ad audiendum an ad odorandum data fint. 
Quibufdam veró pifcibus certum eft aures omnino deeffeznam qui 
oculis;ijdem auribus carent,vt mytuli,oftrea,omniáque dura tefta in- 
tecta,quz etfi fefe contrahunt , cum ferreis hamis appetuntur, agita- 
tione aquz potius quàm auditione admonita id faciunt.Eodem mo- 
do fpongiz fentire videnturjminimé autem audire. Cüm enim par- 
tibus multis, vitz alioqui neceffarijs priuata fint:quo pa&to eas quz 
commodioris tantum vitz caufa à natura funt conftru&te habeant? 
Viuunt nanque plantarum feré more.Sed de earum natura fuo loco 
plura. Czterüm pifces qui aures habent , meatus auditus folüm ha- 
bent,fine auriculis.Q uare illos hoc fenfu audiendi obtufiore effe ne- 
ceíle eft:funt enim auriculz à natura conftructz,vt veluti per cas in 


auresinfundetentur foni. Cuiusrei Adrianus Romanoruni Con ful 
E 


So 


Zib.s.depart. 
atim-ap-Me 


(DEPISGIBVS 


teftis eft locupletiffimus,qui càm fenfum hunc lcfum haberet;manus 
cauas quo facilius audiretjà pofterioribus ad anteriora fpe&antes,au- 
ribus obtendebat: & Ariftoteles dixit equos, afinos;canes, & reliqua 
animalia que magnas habent aures,cas lemper cireumagere ac verre 


. re ad fonos,voccíque percipiendas , partium earum vfum à natu- 


Dbaurzap3r. 


raedo&ta. Eositidem quibus abíciílz: funt auricula, minus audire 
experimur. Adde quod, melius audire folemus;fi loquentem fpe&a- 
uerimus , quàm fi nos obuerterimus. Ergo aut pifces hebetiüs audi- 
re; aut perfectioriauditus organo à natura praditos fuiffe, cüm. fine: 
auriculis,quz fonos infundunt;audiant,dicendum eft. Verüm ratio-. 
ni magis confentaneum eft, piíces minus audire , neq; iis perfectio - 
rc auditione opus fuiffe,cüm in aére ca melius fiat;piíces auté ináqua 
degant , & difciplinz cxterarum animantium. more fint inepti. At. 
cüm illi audiendi vi minis polleant;cur vt meliüs audire poffent, au- 
riculas non tribuit natura,maximé cüm anguftiffimos meatus,& vix 
cofpicuos, reliquz veró animantes & auriculas,& patentiffimos mea- 
tus habeant Non fine fumma prouidentia id eftà natura fa&ü.Cüm. 
enim przterquam quod exquifita audiedi facultate pifcibus nihil eft 
opus,vt modo dixi,etià auricularü amplitudo natationi maximé fuif 
fct incommoda. Adhxc, fi apertas auriculas & patentes habuiflent; 
aqua fubinde replerentur,quod ne accideret;folerter meatus auditus 
in pifcibus adeó anguftos & exiguos,vt cerni vix poffint;à natura fa- 
&os fuiffe exiftimo.In vitulo marino vix apparent;mihiquealiquan- 
do vitulum diffecanti & diu quzréti vix reperti funt,fed candé.abra- 
fis pilis , confpe&ti tantz exiguitatis, vt vix acum admitterent;ncque 
enim maiores funt iis qui in delphine pauló infra oculos reperiunzur. 
H«c poftrema obiter adiicienda putaui propter Ariftotele, cuius ver 
ba hzc funt 115.1.de hiftoria animal.cap.xr. Vitulus marinus mea- 
tus habet manifeftos quà audit. At delphinus audit quidem, fed au- 
res non habet. His fimilia fcribit Plinius 115.x1.cap. x xxvi. Sed ifta 
cx diffe&tione falfa apparent:meatus enim audiendi in delphino hu- 

iufmodi comperiütur, qui ad fonos percipiendos idonei efle poffint. 


De Ore. 


x29 Eo viTvR oscuiusnomine faciem totam intelle- 


) Os bomini fublime dedit,celumque cidere 
RO due. 1 e 
[S e eei Scd proprie facies homini tantüm,vt ait Pliniuscae 


. 


tcris osaut roftra.Eft auté os pars omnibus animalibus maxime com- 
» iun 


IdJBBER'HTIL 


munis, qua cibus primum intro demittitur,quo j pfa augeatur ac fu- 
ftineatur. Extriníecus enim appofitus concoqui,confici, deniq; fimi- 
lis ei quod alitur reddi nequit, quód hzc omnia caloris interni fint 
opera. Quare pedibus, oculis;auribus,lingua, carent pifcium non- 
nulli , etiam podice, quanuis omnes excrementa colligant, quod de 
cancellis Ariltoteles fcripfit,& de crocodilo vulgo fertur. At ore nul. 
lum animal caret, verüm neque eodem in luco fitum eft, in pifcibus 
omnibus,neque eadem ftru&tura eft hguráque,neque eadem magni- 
tudinc.His igitur differentiis, à fefe pifces diftinguuntur. Aliis enim 
os eft pofitum in promptu partéque primüm obuia,vt mullis,mugili- 
| bus,lupis;fparis,rubellionibus, delphinis,alifq; innumeris. Alijs omni 
noin parte fupina,vt galeis omnibus,raiis,paftinacis , torpedini , ftu- 
rioni.Rurfus aliis os eft aceporycs,id eft,apertum & hias, id quod apud 
Ariftotelem refciffum conuertit Gaza , quod iis oris fciffura ventrem 
verfus protédatur.Suntq; omnes farcophagi;& ferratis détibus dépto 
lycoftomo.A liis uspor fiuc usfeporjd eft,compreffüm & contractum, 
ifti omnes non funt farcophagi. Habent os pofitum in promptu & 
parte primüm obuia, fimul & hians, ij quibusroftrum cft porre&tius 
& craffius,vt acus,fphyrenz,murenc, delphini qui hac nota à marfüt 
no fiue phoczna fecernuntur,quod illis magna fit ad ventrem fcif- 
fura, quo id effet patentius.Phoczna veró pofitum quidem in prom- 
E habet os , fed fine magna ad ventrem fciffura, cuiufmodi os ha- 

ent pifcesomnes, quibus phocenz fimile caput eft, id eft, craffum 
latumque.Eadé rationc fcóbri à trachuris differunt: funt enim fcom 
bri d£épvyxor magnaque oris fciflura ventrem verfus:trachuri veró ob 
capitis craffitudinem lato ore.Qui osin fu pina parte habent, vt ga- 
lei, cartilagineique feré omnes (demptis fquatina & rana pifcatrice) 
quod illis ob tenuitatem roftrum findi non potuerit.horum aliis os 
minusjaliis magis ventrem verfus fciffum eft.Iti omnes quibus Ari- 
ftotelesin fupina parte os effe dixit,non nifiin fupinum conuerfi ci- 
bum fumunt,quod natura no folüm falutis reliquorum pifcium cau- 
fa feciffe(vefcuntur enim omnes ifti carnibus, qui dum conuertuntur 
alijfuga vitz fuz confulunt)fed etiam ne nimiam vorandi cupidita- 
tem expleant,quod fi facile poffent,ftatim prz immodica plenitudi- 
ne interirent. Prztereà oris quibufdam rotunda elt higura, vt fturio- 
ni,lampetrz:alijs ouata vt hipocampo;fagittario , acui fine dentibus. 
Porró quibus os fiffum eft;aliis fecundum corporis longitudinem fif- 
fum cft:vt locuftis, aftacis cancris, fquillis;aliis per tranfuerfum fecun 
dum corporis latitudinem fiffum eft. Poftremo nonnullis fecundum 
corporis craffitudinem,altitudinémque id quod in vranofcopo , hip- 
pocampo,acus fecunda fpecie,aphyis,atherinis quibufdam obferua- 
uimus.Iam veró alia eft prxter has oris differentia, quod aliis maxi- 

) ET 


S1 


- DE PISCIBVS 
mum patentiffimümque os habeant,vt belue marinz;vt lamirus , & 
lamia quz totum hominem, vel loricatum deuorare poteft :alij ma- 
gnum quidem,fi corpus fpectes , vt rana pifcazrix, fquatina:alij ma- 
gnum fed anguítum, qui fcilicet roftro funt oblongo porre&oque, 
vt delphinus. Contra [unt qui paruum obtinent, habita corporis ra- 
tione,vt caprificus, orchis , & quicunque fpharica funt figura, qualis 
eft qui à Germanis £ufolr dicitur, & echinatus orbis. Denique pro 
varia alimentorum quibus vefcuntur ratione, variam oris differen- 
tiam tribuit natura,nempe carniuoris omnibus os maximum, eorum. 
quifola aqua viuunt nonnullis, os minimum, vt iis qui veluti per fi- 
ftulam aquam attrahunt, in quibus eft hippocampus, acus altera, fa- 
gittarius,holoruriorü genus:alijs os eft media magnitudine, vt alofis, 
mznis. Inter eos veró qui aqua limoque viuuntlatiffimum os habég 
mugiles. Eftin pifcium ore peculiare quiddam,quod in nullo alio a- 
nimantium generc inuenire licet, videlicet quod os quidam protru- 
dant, retrahántque;non aliter quàm homines labra extendunt,& re 
trahunt;atque id in lguibustantüm & (quamofis reperire eft:hancar 
bitror ob caufam, vt pifces quos infectantur facilius corripianr.. Sed 
horum alii breuius;alii longius extendunt. Faber os longiffimà pro- 
trudit,ampliffimümque reddit, lupi, mulli, faxatiles minus. Sturio- 
nes, fphyrenz, acus, xiphiz id facere non poflunt , vc quorum ma- 
xillz in mucronem definant, qua oris forma , ftru&urzqQue. ratio 
huic caufzx aduerfatur , forma quidem. quia roftro quàm nunclon- 
gius protenfo: pifces alii corripi conftringique non poffent , fru&tu- 
rz ratio:quia roftra iis quica producunt reuocántque cüm lubet, ex 
multis offibus exquifitiffimé compa&is , mébranáque tenui reuinétis 
conftant , vnde fit vt cüm retrahant ,ea veluti in vagina recondere 
videantur , quod in vranofcopo, rhombo, fabro euidentiffimé ap- 
parct. Cateri hac oris ftru&tura omnino carent, fed à natura acutum 
firmum, non articulatum, ad tutelam corporifque defendendi cau- 
fa datum eft, quod non extendere quidem,íed roftris tanquam acu- 
leis alios vulnerare,& vulneratos facilé rapere poffint. Sed & aliis 
nullis animantibus, huiufmodi os à natura. datum fuiffe exiftimo, 
quód quadrupedibus quidem cüm cibum mandant, firmas oportuit 
fuiffe maxillas)non tot. articulorum diuifionibus imbecilliores. Aui- 
bus autem quia (etiamfi non mandant) longum eft collum , quod 

quum volunt extendunt,& in fc reducunt, Poftremó neque. . 
mollibuspifcibus, neque teftudinibus id datum;quia 
morfibus pafcuntur, non integris pifcibus. | 
Quamobrem firmum quoque... el 
ps.clle debuit, o sEmisS) suot. oamasei 


LIBRBR!TL 5 
e "9 De Roftro. 
AES Ea T LU 


E D cum toties roftri mentio facta fit,quid prater ca, 
m quz dicta funrjin roftro pifcium ob(zruatu dignü fit, 
3) confentaneum eft hic exponere:ab hoc enim multa 
5.3V pifcià differentic inueniuntur.Pifcium igitur alij por- 
s:25—^. re&um valde roftrum habent, vt xiphix(aliquando 
enim ad duos tréfue cubitos extenditur) (phyrznz,acus,fturiones,ga 
leiraiz,hippocampi, fagittarij. Alij breue vt mugiles.turdi,cynzdi, 
merulz,petcz.Alij nullum,vt phoczna,fquatina,rana pifcatrix vitu- 
lus marinus.Ex iis quibus eft porrectius,alij acutum habent,vnde ££ 
puyxa dicti,vt ftario,xiphias:alij oblongum quidem,fed obtufum , vc 
acus fecunda fpecies hippocampus /fagittarius,delphinus,acus prima 
fpeciesroftro eft acuto & diuifo víque ad os, fecunda veró fpecies,ro 
ftrum habet fiftula feu canalis modo;cuius extremo alligatum eft ve 
luti operculum,vt in hippocampo. Eorum veró qui roftrum acutum 
habencalij non diuifum,vt xiphias:alij bifidum, vt lyra & óézeos.Rur 
fus iis qui non diuifum habentzaliis:ex vtraque maxilla componitur, - 
vt fphyrznis, acubus,(combris.alijs exfuperiore tantüm, vt xiphiz, - 
ftarioni,attilo.Pretercà alia eft in roftris differentia,quedam enim ex 
duriffimo offe compacta funt,vt in fturionibus, xiphiis, quibus etiam. . 
naucs perforant & faxa: quedam ex cartilagine,vt in galeis, raiis:alia 
ex pingui quadam fubftantia & offe,vt in barbis,& in eo quiAntuer- 
pix zz dicitur.hinc ad maxillas tranfeamus. 


De Maxillis. 
Su or Q7 LE AE NET LP 


£z AxiLLIs etiam à fefe pifces differunt: his enim qui- 
: dam carent, quidam non carent. Carent qui fiftulas 
PA E 2, duntaxat,& foramina pro ore habent, & quacunq; 


zX duratefta integuntur, holoturia , vermes; hirudines 
: 22 E ANNI marinz. Maxillis etiam carere crufta intecta verifi- 
mile eft, & ftellarum genus. Maxillas habent quibus os fciffum eft, - 
quales (unt íquamofi omnes,quique roftro funt oblongo. Omnibus 
magnitudo maxillarum non vna eft: nam balznz maximas habent 
maxillasjaadeo vt interdum triginta cubitos equent;qualis eft illa que 
in Móocepelio in zde D.Petri cernitur,& altera Frotignani , quas vul- 
gus magnitudine deceptü , coftas effe putatmaximé cüm nulli in cis 
dentes fpe&tentur.Nos autem maxillas effe inde deprchédimus , tum 
quod ofla fint nulla ratione coftisalijs propofitione refpodentia,cum 
E 


vL 


DE PISGEBMS: 
quod idem mihi balenarum pifcatoribusin Aquitanici Oceani fi- 
nu apud Baionam fit confirmatum . Reliqui piíceslóge minores ma 
xillas habent.Pratereà nonnullis maxilla vtraque xqualis eft, inter- 
dum inferior fuperiore maior,vt in fphyrzna,dclphino , channa : in- 
terdum fuperior inferiore maior,vtin xiphiis.Porró,maxillz, in aliis 
cute carnéque muniuntur,vt in galeis & fquamofis pifcibus. In aliis 
nulla pelle integuntur,fed offez tote funt.Pyxidi(que modo altera in 
alteram inferitur, vfque adeo durz acutzQue,vt vice dentium ad di- 
uidendos cibos vtantur : tales funt fepiarum, polyporum & lolligi- 
num maxille que Aquilarum Accipitrümue roftris fimiles funt,qua- 
re numero non differunt. At figura in his varia effe deprehenditur, 
quod fuperior ab inferiore differat, vt in fquatina cuiusinferior ma- 


xilla in angulum definit, fuperior veró in arcum infle&itur,quz in 


falmone vtroque in acutum definit, furfümque recuruatur,fed in ma 
rino magis,fluuiatili minus:marinum voco quiin Oceano degit , & 


veré flumina fubir:fluuiatilem,qui femper in fluuiis degit vocántque - 


vulgó troctam.Vt apprehendantfefeque tueantur,non vt mandant 
maxillz pifcibus daz funt, demptis fcaro & aurata , nonnullifque 
aliis íquamofis maxillas intus latiores habentibus , tuberculáaue of- 
fca,qui paruis pe&inibus vcícuntur, non integris vt ftellz; fed com- 
minutis quanquam antiquis carum folum ruminare dixerint. Maxil 
larum quzdam fine dentibus funt , quarum aliz leues, aliz afpera, 
Quzdam dentibus muniuntur ,de quibus mox fufiüs, 


De Dentibus. 
Cud' PUT LI 


ED priufquam de dentium differentiis dicarnus, cur 
pifcibus dentes natura dederitjinquirendum videtur: 
nequc enim fine caufa mirum id videri poffit,cüm na 
tura cxterarum animantium ora dentibus muniuerit, 
cüm vocis explanatius efferendz,tum mandendi gra- 


AZ 


NC 


tia,piíces veró & Zgovo (unt & minime mandunt, fed integros pifces 


deuorant,vt ex frequenti diffe&tione com pertü nobis eft. At corporis 
tuendi defendendique caufa datos effe ftatim aliquis dixerit, à quo 
lubensfcifcitor. Cur in quibufdam vt in rana pifcattice & lucio lin- 
gua palatoque dentes affixeritPretereà,cur carniuoris & alga vefcen 
tibus dentes tribuit, minimé autem iis qui à carne abftinent, lutóque 
velaqua fola degunt? Non his vt cateris corpus tuendum fuit;ac iniu 
ric ab aliisillate propulfandz? Hzc fi quis diligentius confideret,ad 
cibos captandos potius; quàm ad defenfionem datos eflc dentes fa- 
tebitur,quanquam non eo inficias pifces quofdam dentibus ad mor- 


fum abuti.Iulidesenim venenato moríu exanimare creduntur.Et ad. 


def- 


"TT. 


EYBER!TIL - 


defenfionem comparatos effe ferratos,& exertos dentes in terreftri- 
buscertum eft:nullis enim eorum que ferratos & exertos dentes ha- 
bent,cornua tribuit natura, vt in apro;cane,lcone,lupo, panthera vi- 
dere eft,quorum illis exerti,his ferrati unc dentes. At in omnibuspi- 
fcibus ferrati non funt.nam fcarum,auratam, fparum, orbem, capri- 
fcum latos habere,nec multüm à fcari dentibus diffidentes;experien- 
tia comprobat,quicquid dicat Plinius lib.x I.Cap. xxxvi11. cuius ver- 
ba funt: Pifcium omnibus,inquit,ferrati prater fcarü,huic vni aqua- 
tilium plani. Czterüm multis eorum in lingua , & toto ore,vt turba 
vulnerum molliant, quz attritu fubigere nequeunt. Multis & in pa- 
lato atque etiam in gula ( fic enim legendum non in cauda vt in vul- 


re) d ] -3- " E ' 
gatis exemplaribus legitur) Quod fi mandedi gratia dati effent;non 


ferratos, vt fere olores, fed molares habetent: Ex his eum effe vfum 
" dentium in piícibus facilé coprobari poffe exiftimo;non vt mandant, 
neq; tam vt fefe tueantur,ac defendàt, quàm vt cibos commodis ca 
piantretineántq;,cuius rei gratia dentes in os recuruos habet. Quod 
confirmat PliniusDentesjnquit,habentin os vergentes,neexcidant Lancia: 
cibi,nullum habentibus retinedi adminiculum.Eadem de caufa can- 
cri chelas.fepiz;polypi,loliginesbrachia habét & acetabula. Etenim 
cüm ob oris, ventriculique angufítiam pifces integros deu orare non 
poffintmorfu diuidunt , quod vt illis diutius cómodiüfq; liceat, mol 
| d modó dixi,veluti brachis;crufta inte&tis chelas,& tanquá for 
cipes, ad pradam captam retinendam , dedit prouida rerum natura. 
Iis veró qui fola aqua limoque viuunt , nullis opus fuit dentibus , ne- 
uead mandendum,neque ad cibum retinendum, qui omnes mites 
"epar & mugiles iuftiffimi funt appellati , quód omninoà carne 
abítineant.Q uz cüm ita fint dentium differentiziam funt explican- 
daz,vt quz ab eorum varietate;pifcium differenriz colligantur , per. 
fpicuum fiat.Dentium igitur varietas confiftit in Bgura , magnitudi- 
ne fitu,ordine,numero, exceffu & defectu. Ac primüm dentibus ho- 
minum valde diffimiles funt:nam quatuor anteriores, quos rou£is ab 
incidendo appcllant,lati & acuti cibos concidunt,& ad diftinttz fer- 
monem efferendum nonnihil conferunt , fuccedunt canini dicti, 
partim lati,partim acuti, qui etiam diffecant , & fi quid ab incidenti- 
bus, quod fcindi non potuerit , pretermifIum fit, frangunt. Poftre- 
mi funt molares,lati & inequales,qui comminuunt & conterunt. Pi- 
fcesautem magna ex parte ferratos habent,alij latos;alij exertos.Per- 
quàm pauci,diuerfi generis dentes (imul habent, vt latos & ferratos, 
vellatos & exertos, fiquidem fcaro & quibufdam aliis latos haben- 
tibus , in anteriore oris parte lati funt duntaxat, & minimé altc- 
rius generis , lateetiam interiores maxille, & afpere , tuberculifque 
offeisinequales , que molarium vfum prebent, fcaro cüm ruminat, 
aurate cüm cochleas mandit. Qui vulgó lepus marinus dicitur , & 


y DEPISCIBVS: 


"Percepierre & Coquillade exratos habent dentes prefsofque,s binos. 
caninosin vtraque maxilla,quos quafi exertos dixeris. Pifcibus den- 

tcs in osrecuruos effe diximus ex Plinio , ícd omnibus id non cótigit: 
nam delphino re&i funt,& equali fpatio diftantes,& in deficcatis rna 
xillis,& in fenioribus delphinis finguli gemini cffe videntur, quód in 
duas pattes facile findantur.Aliis ad latera fpectant , vt ei ex galeis, . 

qui vulgó Adilandre dicitur,& galeo glauco.Sunt quibufdam dentes 

alij aliis minores;alij maiores, vt fynagridi inter ceteros quatuor lon- 

gi & acutiin parte anteriore , phyrenz in medio maxillz inferioris 
vnicus ceteris maior. Orca acuti & maiores quàm noftrorum qua- 
drupedum vlli;cuiufmodi duos ad me mifit vir doGtiffimus &huma- 
niffimus Capellanus H&w 161 Nauárrz Regisilluftriffimi medicus, 

qui figura cornibus vitulorum fimiles funt, dimidium palmáü longi, 
uatuor digitos craffi. Non iniucunda eft varij dentium fitus, ordi- ' 

nifq; cofideratioin pifcibus:nullum enim eftin noftro orbe animan- 

tis genus,fi Ariftoteli credimus,quod vno plures dentium ordines ha 
uri liba; beat,dem pta belua Indica,cui Manticorz nomen eft , cui dentes tri- 
aid pm plici vtring; ordine. At ex pifcibus funt,qui duplicem,triplicem;qua- 
^A druplicem dentium ordinem habeantifcaro & auratz fimplex eft or- 
do:galeorum nonnullis duplex,malthe triplex,fquatine quadruplex, 

& interdum quintuplex,lamiz fextuplex. Alij huc & illuc & fine or- 
dine fparíos dentes obtinent , vt coracinus , vel in quicuncem dige- 
ftos, vt maltha.Sunt quiin maxillis tantàm dentes nai funt, vt qui 
latos habent.Sunt quibus in maxillis & lingua natura détes infixit, vt 
afello.Q uibufdam in maxillis.lingua,palato & gula,vt rane pifcatri. 

ci. Nec minus varius eft eorundem numerus. Alii funt multi;aliis feré 
innumeri,nonnullis quinq;vt quibufdam echinis;ftellz, foli, arbori; 
quibus os rotundum eft,dentéfqg; in ambitu pofiti,qui cum co&untjin 
centro fefe contingunt , ofque claudunt. Horum autem echinorum 
dentes mirabili artificio nature intus exculptos laterng antique com- 
Lil.s.de hif. parauit Ariftoteles. Quibufdam bini in vtraque tantum maxilla , fed 
qim 5 waopivt orbijfiue orchi,& ei qui lima vulgó dicitur. Hi paruofunt 
orejbinofq; habent dentes,vt dictum eft;cofque prominentes,non in 

os recuruos,vt permulti. Deniq; aliis plures;aliis pauciores funt den- 

tes. Nec hoc parum ad pifcium cognitionem confert , Ícire qui pifces 
dentibus careant,qui minime, Q ui enim aliter in galeorum genere; 
eum qui vulgó £piffole dicitur ,à canicula internofceres? Carent igi- 

tur dentibusbalzna, flurio, attilus , à quibus duobus filurus alioqui 
omni ex parte fimilis tantüm differt quód dentes habeat.Carent cru- 

fta inte&i , echinorum genus vnum , cyprini ( vulgó carpas vocant) 

| teftudines, polypi, (xpic , loligines , fed hanc dentium inopiam,alió 
quód portione dentibus refpondeat, penfauit natura,vt dux balenz 
mylticus Grecis dictus ( quem noftram balenam effe puto, vt in lib, 


em 
-—- 


LIBER IIL 37 


de beluis marinis demonftrabimus ) habet in ore laminas, in pilos 
fuilhs (imillimos definétes. Alij os robuftum,& lime modo afperum, 
quale eft in raiis,& ea Galcorü fpecie , quam £zifjole vulgó appella- 
ri diximus.Cyprini in palato ofla , vnà in fuperiore parte; in inferio- 
re duo contrario occur(u fefe contingentia , quibus herbas molliant: 
his veró molles dentes effe falfum inde deprehendas,g roftris auium 
ripacium maxillas , figura, víu, fitu fimiles obtineant. Aliis maxillae 
funt durz;carne vacuz,qua pyxidis modo congruunt , & coagmen- 
tantur, vnde veluti forcipes quicquid arripiunt,diffecant , vt teftudi- 
nibus, polypis, fepiis, loliginibus, Crufta inte&tis, duo offa ad latera 
funt pro dentibus validiflima. In echinorum genere , cui dentes dc- 
funt,tefta veluti labrum inferius in cxteris animantibus protenfa eft, 
quo poffint aquam & lutum in osaffumere, Neque veró illud prz- 
. termittendum elt , pifcibus quibuídam ftatim atque nati funt;aper- 
tos & confpicuos efle dentes;aliis;fcilicet la&entibus , cectos & oper- 
tos,qui non aliter quàm in quadrupedibus, decidüt nimirum fecun- 
dis protrudentibus cedentes , qui initio cafeo recens coagulato fimi- 
les Sapa à primis, veluti à theca quadam fiue operimento cótegun- 
tur.Id quod in delphinis , vitulis marinis , lamiis obferuauimus,non 
fine magna prouidentiz nature admiratione;quz in la&entibus den 
tes prominere noluit,tum ne mammas offenderét , tum vt mcliüs fu- 
gerent,quod cum dentibus commodé fieri non poteftnihildum ne- 
ceffariis,quod folidis alimentis vefci non poffint. | 


De Naribus & Labris. 
(ios PUT Up, | 
Ln$ERs Odorandi fenfu praeditos effe certum eftjid 


quod etiam aliás demonftrabimus , nares tamen non 
9 habent, fed in quibuídam , vt in íquamofis foramina 
? ante oculos apparent. In delphinis nec foramen; nec 
L6 — meatus vllus eft,etiamfi fagaciffimé odorentur ; vt te- 
ftis cft Ariftoteles & experientia ipía confirmat. Q uód autem id fiat; 
cüm de fenfibus agctur,pro virili conabor demonftrare. Labra vcró 
in nullis pifcibus effe facilé quis crediderit: à qua fententia ftatim ab- 
ducetur,fi faxariles pifces fpe&tauerit & contre&aucrit,qui labra car- 
nofa,vera & perfecta,mobiliaque habét , & inter mu giles x;ày Lad- 
néLabeoà labiis nomen inuenit. Labris igitur permulti pifces carcr, 
nonnulli habent, vt faxatiles , qui mufco pafcuntut ;labrífque tan- 
quam manibus cibosapprehendunt,quemadinodum boues, &:oucs, 
czteráque qug lambendo viuunt;quibus labra neceffaria funt;quód 
linguam imperfectam habeant. iniqvo iv 


I:jbyo quar - 
to de bifloria 
animal.c.&. 


$8. D E PISGIDNSD 
De Lingua & Palato. 
AP" Mer Poe dn 


x V M Omnes inftrumenti alicuius. particule , in. 
4 vnam totius actionem conípirare debeant , fitque os 
| pifcibus maxime cibi gratia datum à natura , ad eüm- 
que retinendum comparatos effe dentes iam demon- 
edid) ftrauerimus , fupereft vt quid ad candem rem lingua 
& palatum conferant, quad; fint earum partium varietates oftenda- 
mus:neq; enim lingua in piícium , vt in hominá ore fita eft, vt fonos 
diftin&tos, &preffos efficiat,quia fint pifces feré omnes égevu,neq; vt, 
ficuti ceterz animantes,cibos premanfos vertat, & congregent, quo 
meliüs omnes conterantur,quód minime mandant. Q uare alimen- 
torum fapores vt difcernant,linguam eis datam dicere neceffe eft. At 
qui verum id effe poffit, dicat aliquis,cüm neq; mandant, neq; cibum 
dentibus confician;Q uam ob caufam nonnulli etiam lingua carent, 
vt cyprini & crocodilus. Verüm dele&u ciborum vtuntur, atque alij 
aqua magis dele&anturjalij alga, vt falpa, fcarus linozofti , permulti 
carnibus,mullus lepore marino. Q uonam igitur pacto hàc ciborum 
varietatem diícernunt,vt quod gratum & familiare capeffant , quod 
ingratum & minimé conueniens eft, reiiciant, nifi linguz beneficio 
faporesinternofcant?idq; potiffimü ij qui dentibus pifces vulnerant,. 
ex quorum vulneribus fanguis fucciq; defluetes linguam palatümq; 
titillare,& volu ptate quadam afficere non eft dubium.Q uód fiin iis, 
& in aliis qui carnibusnon vefcütur,non tam exquifité guítandi fen- 
fus afficiatur,quàm aut in aliis animátibus,aut in homine , mirum fa- 
né videri non debet,cüm linguam imperfectam habeant.Q uód fatis 
fit fi non multarum vtilitatum,vt in aliis.(altem alimenta couenien: 
tia difcernendi gratia,ad fuftinendam vitam,eam à natura tributam 
effe.Porró lingua quibufdà deeft omnino , permultis ineftjin quibus 
alij imperfe&tiorem,alij perfe&iorem obtinent.Lingua carent cypri- 
ni & crocodili , vt dictum eft, cuius vice palatum carnofum habent: 
Q uód autem crocodili lingua careant; hoc maxime in caufa effe pu- 
tog in illis fuperior maxilla moueatur,in qua inniti linguam opor- 
tuiflet:lingua enim ei parti quz mouetur alligari debet:quód fiin fu- 
periore crocodilorum maxilla cótigiffet,cibi tranfitus fuiffet praclu-. 
fus,maximé cüm cibos n6 prmaníos deglutiat. Lingua etiam caret, 
qui fola aqua viuunt,vt tefta fimplici & nonturbinata omncs, & du- 
plici operti,quidam toti membranofi,quid enim his,vel teftis, vel fe- 
dibus (uis perpetuó harentibus,faporum dele&ti opus fuit? Item alij 
qui in aqua lutoq; vefcuntur,linguc vice, palatü carnofum obtinue- 
runt, vt cyprini omnes, GallisCarpes appellati, tinea, brama: quibus 
enim 


EL EHBEK.iEIL - 


eaim eft lineuajiis iure optimo palatum carnofum deeft. Rurfus ex 
iis qui lingua carent , funt qui aliud quiddam habeant , quod lingue 
propertione refpondeat,vt locuftz,cancrijaftaci,fepiz;polypi,loligi- 
nes,echini.Ex his autem;qui linguam habet, alij exertam & liberam, 
vt delphini;alij hzrétem,plané immobilem ac imperfe&am,vt fqua- 
| mofi: atque eciam alij carnofam habent,fpifsámque , vt balenz, del- 
phini,quibus eft lingua fuillz fimilis. Alij offeam vel cartilagineà cu- 
nicatantüm carnofa obdu&am , vt qui dentes in lingua habent , qui 
fubítantiz moliiori affigi non potuiflent. Magnitudo in diuerfis jlia 
atq; alia:nam inter oftracea purpura linguam digito longiorem obti- 
nuit.Ceteris veró tam exigua ell,vt nifi labrum deduxerisneveftigiü 
quidem linguz videas. Balena inter cetaceos magná habet linguam, 
& vt dictum eft, fpiffam. Delphin logiorem habet marfuino,marfui- 
nus co latiorem.Lingua femper vnica eft,& quanquam vitulo mari- 
noextremum lingue diuifum fit,vnica tantüm cenfenda eftfed bifi- 


- ; | : 
da.Partium linguz numerus non femper idem: nam quibus dura eft, 


B 
Ípinea;alligata atq; imperfecta, iis neq; mufculi;neq; nerui à Íeprima 
coniugatione dati.Delphin quia mobilem habet linguá & liberam,;in 
ca muículos & neruos feptimz coniugationis, vt fus terreftris habet. 
Sed priufquam caput hoc cocludamus,hoc adiiciendü videtur, pifces 
omnes palatum habere,fed alios carnofum & molle,alios durucarti- 
lagincum;offeum tenuiq; membrana oblitum,qua in re admirari ne- 
ceffe eft fummam Dei optimi maximi prouidentiam,qui iis,qui inte- 
gros pifces deuorant & afperos,nonnunquam etià aculeis horrentes, 
alatum durum dedit,ne facilé lederentur.Q uo fit, vt quibus lingua 
mollior,palatümq; tenerius fit,ab huiufmodi pifcibus abftineant;fed 
Íolüm pifciculis & mollibus nutriantur;quod in dclphinis experien- 
tia compertum nobis eft,vefcuntur enim polypis,fepiis , loliginibus, 
attingunt etiam interdum afellos quod etiam molliufculifint. - 


DeFiftula. .... 

IRR LZ REA UNI. CEPR ERE 

m Y A OZ Latinis fiftula inftrümentum eft; per quod 

2j/- piritus permeat, omnis figura'in re&tüfr/protenfa; 
M un inquit Achenzus;hoc à ftomacho differens; ftoma- L^s 

3f chus capacitatialicui przponatur: nam ftomachuseft 

zo ds omni ventri collum prepofitüjinftar ifthmi cuiifdam 

anguítum autore Galeno initiolibri 1111; de vfü partium , qui renes 

per ftomachos vriná attrahere , & vuluam femen per ftomachü exci- 

pere dixic.Eftigitur fiftula pifcibus quibufdà per pulmones fpiranti- 

bus meatus fiue du&us,quo fpiritü hauriant,&aquá inorecollec&tam 


Zia 


6o 


DE/BISGEPRVXS 


reiiciunt ab intima palati parte ad extimam perforatus, duplex fe- 
ptoq; diftinétus, nariümque noftrarum foraminibus ad palatum de- 
ductis quodammodo proportione refpondens. In extima parte vni- 
cum foramen apparet , figura C literz, in quo operculum eftex cár- 
ne pingui fiftulis impofitum, quod eas aperit & operit; Non folum fi- 
(ichs: (cd etiam ora interdum vocauit Plinius, vt lib.ix.cap.vi.Ora; - 
inquit;balenz habét in frontibusjideoque (amma aqua annatátes in 
fublime nimbos eflant:& proximo capite. Branchiz non funt bale- 
nis nec delphinis.Hzc duo genera fiftulis fpirant,quz ad pulmonem 
pertinent;balenisà fronte,delphinis à dorfo.Fiftula igitur piíces cüm 
ab aliis animantibus,tuma fefe differunt: nam vitulus marinus & te- 
ftudo quamuis pulmones habeant, fiftula carent,fed eius vice vitulus 
marinus narium rimas habet , teftudo alterius generis foramina pro 
naribus , quibus non aliter quàm delphin aquam reiicit. Plani pifces 
& cartilagineibina foramina ad os deduc&ta,eiufdem vtilitatis gratia 
comparata,hóc à balenarum delphinorümque fiftulis di(crepantia; 
quód proculà fefe diffita fint. Hic obiter reprehendenda eft eius au- 
dacia , qui Sucuiz pi&uram edidit, fiquidem balenas canalibus adeo 
eminentibus expreílit, vt aures effe dicas , quo fitvt plura alia ex- pi- 
&oris potiüs arbitrio , quàm ex Authoris fententia depicta effe cre-- 
dam,vt ex aliorum pifcium figuris coniicere licet. 


De afpera Arteria & Pulmonibus. 
(Up Pep pps or: 


EQVITVR Vtrpoftfftulam de afpera arteria 
i: ehe & pulmonibus dicamus , fiquidem omnes ex partes 
SO ad candem actionem, nempe refpirationem condu- 
SS Rd | cunt. Etenim pifces fiftula donati per eam non aliter 
ECT 2 quàm nos per nares aérem hauriunt , qui fubitó con- 
fertimque illapfus,fef£que penitus immergens cor frigiditate fua of- 
fenderet. Quare ad eius immutationem , pulmones in thorace ne- 
ceífarió ponendi fuerunt, ea capacitate quz aeris permultum conti- 
nere poflet , ne crebriores anhelitus fierent: veruntamen perinde ac 
cor cadem aéris frigiditate offenderentur ( vtin iis quibus confoffus 
eft chorax,vel quibus Columella decidit experimur , quód omne fri- 
gidum pe&ori fit inimicum,vt fcripfit Hipp. ).nifi veluti du&us qui- 
dam & via;que afpera arteria dicitur,& Columella pre pofitz effent: 
ab hac enim aéris impetus violentia frangitur , ab illa frigiditas tem- 
peratur. Caterüm alpera arteria non tantüm excipit animam eam, 
qua ducta cft fpiritu.candémque à pulmonibus refpirat , fed & , tan- 
quam ex abundanti , vocis formanda inftrumentum eft, pro cuius 
lon- 


LV ODER:-TIII. 61 


longitudine latitudiné que vox vel acutior velgrauior efficitur. Sed 
hzc ha&enus de partium harum ordine & víu. Nunc confideran- |. 
dum quibus pifcibus edem wtiles j inatiléfve fint; Vtilitas vocis, in- ^54 *f* 
x cocgdeee m Y » Ul ertiti cap.9. 
quit Galenus,pifcibus certé nulla eft,vt qui in aqua degant,fed ne re- 
Ípirare quidem licet ipfis per fauces, quomodo ne nobis quidem ipfis 
quando in ea meríi fuerimus. Non igitur quemadmodum volucri- 
bus ac gradientibus animalibus, ita etiam illis é re fuit, maximum 
vnum refpirationis ac vocis ortum effe meatum,fed earum quas bran 
chias nuncupamus, conítru&io ipfis vice pulmonis eft: cüm enim cre 
bris ac tenuibus foraminibus fint branchiz hz interceptz , aeri qui- 
dem ac vapori peruiis,fubtilioribus tamen quàm pro mole aquz, hác 
quidem foras pellunt;jilla autem prompté intromittunt. Huc adde 
etiam quód natura frigidiores fint pifcesquàm vt ipforum cor ma- 
gna indigeat refrigeratione. Indicant autem eorum temperamen- 
tum tum alia multa,tum maximé fanguinis penuria, aut enim eo ca- 
rent'omnino;aut plané paucum habent.Q uocirca que aquatilia mul 
to fanguine funt przdita ac calida,vt delphinus,vitulusbalena , hzc 
omnia cx aere refpirant incredibili quodam refpirationis modo.Hec 
Gal. Afpera igitur arteria in iis pifcibus qui pulmonibus fpirant, du- 
cendi fpiritus & refpirandi gratia eft conftru&a , eiüfque aliquando 
retinendi cohibendique , vt furfum faciliüs ferantur: aér enim re- 
tentus velut fufpendit in aqua demergique prohibet. Cuius vtilitatis 
caufa veficam aére plenam quibufdam branchias habentibus dedit 
natura. Arteriz veró conftructio in pifcibus ab arteria terreftrium 
animalium minimé difcrepat:nam iifdem partibus , eadémque pla- 
né ftru&ura conftat. Etenim primüm eft caput arteriz Adpvyla gre- 
ci vocant, fequuntur bronchia, deinceps infiniti in pulmones ramu- 
lifparguntur. Larynx tribus cartilaginibus conftat, quarum dux 
nomen habent, tertia aécruuss eft, quod nulli eorum qua fenfu per- 
cipiuntur commode comparari potuit.Prima & maxima JruptodSus di- 
citur à fcuti fimilitudine:tertia &p/loqo437s quod. &géraqras referat , id 
eft:vafculum ligneum quo naute fuperuacuam € naui aquam exhau- 
riunt,vel quo olitores ortos irrigabant,vel tefte Hefychio quo oleum 
in lucernas iufundebatur:hec enim omnia &pvrofvrs nomine fignifica- 
ri autores tradunt,& quodcunque vas prominenti labro. vbi afpera 
arteriz cartilago vltima definit;iibi (ecunda cartilago érómjros incipit, 
cidémque arteriz cartilagini plané incumbit. Succeduntcartilagi- 
nesà larynge ad pulmomes vfque, quz quod parte interiore ftoma- 
chum contingant,ne eum premant ledántue;non ex integris circulis 
conftant,fed forma noftri C.aut antiquorum figna figurate funt,vn- 
de eJ ps4Xás appellari Galenus autor eft, edem membrana. copulan- 
tur;praterquam alia interior , alia exterior eft.cüm veró claues pre- 
F 


62, 


DE PISXHUIBNJIS 


tergreffa afpera arteria in thoracis capacitatem peruenit, bifariam 
diuiditur. rurfus ex vtraque infiniti propagantur ramuli in omnem 
pulmonum partem, cüm vafis qui ex corde exoriuntur fparfi. Cz- 
terüm cüm particularum inftrumentum. aliquod. conftituentium 
qualibet,conuenientem conformationem pofitümque ad totius in- 
ftrumenti actionem accommodatiffimum habere debeat, pulmo- 
néfquetum fe contrahant afpirantes, tum fe fpiritu dilatent , necef- 
fc fuit ramulos iftos quos in omnes pulmones difpartitos effe mo- 
do diximus, à tota reliqua arteria figura conftru&tioneque differ- 
re, quemadmodum eiufdem afpera arterix actiones ab "huiufmodi 
pulmonum actionibus diuerfz funt.Q uare neque laryngi precipuo: 
vocis formandz inftrumento fimiles funt;neque reliqua arteriz car- 
tilaginibus e/Js43coi fpiritui deducendo ad infpirationes & expira- 
tiones vocémque accommodatis, etiam f1 Galenus id plané exifti- 
mauerit. Eiusenim L 1 5. v1. de víu partium hzc funt verba. Vbi 
veró primüm claucs pretergreffa arteria , in thoracis capacitatem 
peruenit, ibi diuiditur atque in omnem pulmonis partem fertur cum 
vafis quz à corde proficifcuntu rin omnes eius lobos diftributa. Non. 
tamen difcedità natura quam parte fuperna obtinet: neque vlla in 
re diffident aut variant foboles cius omnes,fed fimiliter omnes car- 
tilagines multe eryusd3eis membranofis ligamentis contente , vfque 
ad extremos vifceris lobos conferuantur. Rurfus eodem libro. To- 
to thorace, inquit, dilatato;deinde confecutione ad id quod vacua- 
tur dilatante, quod in arteriis eft membranofum in longum & la- 
cum facilé diducitur, in partibus quidem evyusd3es cartilagines com- 
ple&entibus, in latum, in conne&entibus veró cartilagines ipfas, in 
longum. Verüm fi quis diligentius rimetur,& nullam: non pulmo- 
num partem diffe&ione perfequatur, àvroi ipfa ftatim conuince- 
tur,& aliam arterie in pulmones diffeminatz con(tru&ionern fateri; 
& Dei optimi maximi incredibilem prouidentiam;atque excellens in 
huiusarteriz dilatatione & comprefhone opificium admirati: nam 
tota ftatim atq; in pulmones fpargi coepit, vndique tenuibus cartila- 
ginibus contexta cft,que fquamulis, (eu potiüs pouGod5e? figure funt 
haud diffimiles,fic ordinate vt cüm pouod5s altera fuper alteram in 
medio fui fteterit,vtrinque in eo quod. hiat fpacio fitz fint alie dug 
fuis angulis acutis aliarum duarum conta&um attingentes;atque 
ita vbique & vndique femper inter fefe difpofitz & mirabiliter con- 
textz, tenuibus membranis reuin&z funt, quemadmodum fuperio- 
ris arteriz cartilagines , quarum membranarum benefcio latiores 
fiunt angulis acutis & duabus pes fe tantibus in medio fui, procul 


Afefecedentibus in pulmonü dilatatione in eorum veró contractio- 


ne angufliores,nimirum in vnum fe cogétes & conftringentes vnius 


an d 


HHRBdRSIM. s. 6 
angulo acuto proximarum duarum fuper fe ftantium contactum fu- 
pergrediente, altero eiufdem angulo duarum etiam fuper íe ftan- 
tium oppofitarum conta&um (ubeunte. Ac quemadmodum ex 
mufculis epigaftrii fine detrimento maximo nihil adimi poteft(nam 
fi tranfuerforum aut obliquorum quempiam fuftulerisexcrementa 
omnia ad ilia aut coftas protrudentur)fed neceffe eft omni ex parte 
effe mufculos qui vndique pari momento comprimant , ita arteria- 
rum ramulis iftis vndique neceffarie fuerunt cartilaginum veluti 
fquamulz , vt nulla parte alteri cedente pari momento vbique,ma- 
ximé in pulmonibus contrahendis fieret aéris expulfio, vtin iifdem 
dilatandisattra&io. Prater hanc intermediam membranam alix 
duz funt vt in fuperiore arteria,vna interior;altera exterior. Hzc de 
afpera arteria in pulmones diffeminata à nullodum,quod fciam ob- 
fcruata, neque fcripta ifto in loco, ideo à me commemorata funt, 
quod non folüm in homine, terreftribüfque omnibus animantibus, 
fcd ctiam in pifcibus qui pulmonibus fpirant;ea omnino fit eius ftru- 
&ura & veluti fabrica. Atin pifcium pulmonibus non ineft raritas 
illa, & afftmilis fpongiz mollitudo, qualis cft in caeteris animantibus 
omnibus: ex denfiore enim & craffiore carne conftant, ob id fortafTe 
quod maior validiorque fit eorum motus in infpirationibus & expi- 
rationibus, aut ne aqua in pulmonum fubftantiam permeet.fed po- 
tius in afpera arteria hzreat, & qu collecta eft expirando per fiftu- 
Jem reijciatur,alioqui neq; figura;neque fitu , à terreftrium animan- 
tium pulmonibus differunt. 


De Branchiis. 
C uc DI 2 1 T. 
2-229 PIRIT VS duo effe inftrumenta in pifcibus pulmo- 


; E — . / . Y n 
(455-2 nes qui Grzcis zvé/usrs dicuntur às» 48 evéUugris , 


TEN NC id eft,à fpiritu,& branchias ex iis qua fuperiori capi- 
A 3s pite ex Galeno citauimus, fatisliquet;in quo cum de 
EZ «S —4 afpera arteria & pulmonibus abundé di&um fit:nunc 
de branchijs differendum, quibus nullum animal demptis pifcibus 
przditum eft, quód fi quis cordylum quod pedes habeat, opponat, 
reípondemus Ariftotelem fecuti,cüm quoq; ex aquatilium genere cf 
fc. Branchiz igitur pifcium propriz funt,quibus tum à fefe tum à cz- 
terisomnibus animantibus differunt:Sunt autem branchig veluti pili 
ordine difpofiti, femicirculo offco infixi, vtrinque cor refpicientes;ad 
ipfius refrigerationem ibi pofitz, vtque pifces aquam ore collectam 
remittant,fed eam refrigerationem per aquam fieri credit Ariftote- 
les, Galenus veró peraérem. Verüm priufquam earum differen- 
F2 


64. 


pr pISSZETmES 
tias explicemus, qux mihi fxpe multümque branchias contemplan- - 
ti venerunt in mentem , hic exponere minimé abfurdum effe duxi: 
hanc maximé ob caufam vt ftudiofosadmonerem, vt nunquam te- 
meréà magnorum & vetuftorum autorum fententiis difcedendum 
effec eorum dicta omnia tanquam ex oraculo Apollinis pythij edi- 
ta,non efle femper accipienda,fed omnia circunfpicienda, diligenter 
obíeruanda , experientia(quando licet)comprobàáda, quia tot tàmq; 
miranda funt nature opera, vt nondum omnia penitus etiam à dili- 
gentiffimis perfpici potuerint, fempérque reftent aliqua perueftigan- 
da. Quod fi diligentia noftra effecerimus,vt aliquid quod à veteri- 
bus minus accuraté traditum fitjilluftrare poffumus,vel incognitum; 
obferuauerimus;id liberaliter omnibus communicemus,& in verita- 
tis lucem proferamus. Quz igitur inbranchiis animaduerti hac 
funt : Primum illis fer immotis opercula offea impofita dilatari & 
comprimi:deinde in branchiis foramina nulla effe , aut cauitates per 
fc attrahendo aéri vel aquz, aut iftís attra&tis ad. cor tranfmittendis 
accommodatas , quz faciunt vt dubitem, num hiatus illius operculi 
offci dilatatione aperti, & eiufdem compreffione occlufi , potius 
quàm branchiarum beneficio fiat refpiratio. Quis eft igirur bráchia- 
rum víusin pifcibusznempe vt cibus per hiatum illum ad refpiratio- 
nem à natura comparatum non efflueret , fed branchiis veluti clau- - 
ftris contineretur,& re&a ad ventriculum delaberetur,& aqua fimul 
cum cibo baufta reiiceretur. Sed ad id vnde digreffi fumus reuerta- 
mur Branchiarum differentiz confiftunt potiffimüm in fitu nume-; 
roque.Ác primüm eorü qui branchias habent alii te&tas,vt fquamofi, 
quales funt lupi, auratzícari,cynzdi,thunni, xiphiz, fphyrenz: Alij 
detectas habet vt cartilaginei omncs demptis fturione;attilo,quibus 
offco operculo integuntur Branchiz,& fi cartilaginei (int. Quibus 
ofleo operculo te&c funt branchiz;iis fciffura longa eft,quibus dete- 
&z ij foramina habent:quidam vtrinque (ingula;vt murenz,anguil- 
1x,congti , cartilaginei quina, lampetrz. vulgoque nuncupati catuli 
feptena. Rurfus quibus te&z funt ez in lateribus funtquibus dete- 
&z vt cartilagineis planifque in patte fupina,vt torpedini,raiispafti- 
nacis. Rotundis vero & longis cartilagincis in lateribus , vt in quo- 
uis galcorum genere cernitur.Rana pifcatrix & fquatina plani cum 
ánt cartilagincique pifces in lateribus etiam fitashabent, non fpi- 
nco quidem integumento fed 3igus.743] , id eft, vt ita dicam cuticu- 
lari opertas. Pretereà funt quz nec pulmones necbranchias habent, 
vt oftracoderma, quod iis paucus infit calor, qui fatis per cutim 
perfpizat,vt autor eft Ariftoteles in libro de Refpiratione. Malaco- 
ftracis non defunt fed pilostenues & confertos effe diceres in lateri- 
bus difpofitos. In corum numero qui branchiis carentjmurenas non. 
! E NAA. repon- 


E 


LTDBIBRB 2HIT, | 6s. 


rcpono, nec Plinio affentior qui hec (cribit r t 5. 1 x. cap. x x. de 

innis loquens, binz omnino longis,& lubricis,vt anguillis & con- 
gris. Nullz vt murenis quibus necbranchiz. Nam Ariftotelesà quo 
hzc mutuatus eft id plané non afferit:eius verba hec funtlib.fecundo 
de hiít.animal.Nonnullisé longis null omnino funt pinnz,vtmu- 
renz;nec branchiz integre vt cateris pifcibus habentur. Non igitur 
abfoluté murenis branchias deeffe, fed imperfe&as effe affirmat:nam 
necíciffuram longam habét vt fquamofinec foramina multa vt car- 
tilaginei, fed vnicum, quod fub(int branchiz imperfe&z.Eiufmodi 
funt cogro,& capriíco, & orthragorifcojin quibus perfectiores quàm 
in murenis branchias non comperies. Qui omnia autorum dicta 
mordicus tenent,nihil aliorum obferuationi ex perientizQue tribuen 
tcs, hunc Plinij locum de fluuiatilibus murenis, quas lampetras vo- 
cantiintellisendum effe contendunt;quod fiita fitjnon minus falfus 
erit locus.Hz enim vt murznz pinnis carent quidem , fed branchias 
habent. Ex iis conftat opinor murenas ex eorum numero non effe, 
quz branchias non habent. Sed deearum. numero dicamus. Aliis 
pauce funt, aliis nullz, aliis (implices;aliis duplices, aliis multiplices, 
verüm pari femper vtrinq; numero.Caprifcus fingulas babet eafque 
duplices, elops & dentex quaternas & fimplices:alij quaternas & du- 
plices, dempta vltima, vt turdus, perca, glaucus,cyprinus : galei qui- 
nas & duplices vt acanthias leuis,& canicula. Non defunt qui o&to- 
nis donati funt ob ingentem fciffuram vt xiphias. Verüm omnia 
perfequi prolixum nimis foret. Q uare cxteraex fingnlorum hifto. 
ria petenda funt. : 


De Diaphragmate. "s j 
CIA TPDAUP XII ! 


ONSENTANEVM hoclocofuerit de diaphra- 
i724 gmate pifcium aliquid annotalffe.Diaphragma Graci 

Esp etiam gpóas vocant, & Sif&oye. , fiue móeops.; Pli- 

pL nius Przcordia , Ariftotelis & Galeni interpretes Se- 
sx 22) ptum tranfuerfum conuertunt;quia per tranfuerfum, 
corpus cingit , quo differt ab aliis feptis thoracis, narium, cxtero- 
rümque huiufmodi.Eft autem mufculus qui in quadrupedibus non 
ex vnica membrana.fed ex peritonzo, & ea quam »rrüra ee Qoxtla 
vocant,conftat,rotundus, hoc à cateris difcrepans mufculis,quód in 
ambitu carnofus in medio aponeurof(in habet, cüm alij in medio fe- 
ré femper carnofi in aponeurofin definant: partibus anterioribus & 
fuperioribus pectus attingit inferioribus & pofterioribus lumborum 
vertebris alligatur in refpirátibus. Per hoc feptum vena caua ad cor- 
IEonts 


66. 


Lib. 


* 
DE PISCIBVS | 
enetrat,arteria à corde ad inferiora demittitur, & gula in ventricu- 
je definit,neruos à colli vertebris recepit vtrinque pericardio inni- 
tentesne facilé rumperentur. . Ad huius motum pulmones mouen-: 
tur,vnde à Philofophis & Medicis precipuum refpirationis inftru- 
imnentum effe dicitur: tantus eft illicum corde & cerebro confenfus, 
cognatioque vt eo lzfo pereat animal, co inflammato ftatim mens 
ex fua fede & flatu dimoucatur, multó magis quàm lzfo ore ventri- 
culi,velaliis internis partibus,quibus per neruos fextz coniugatio- 
nis magna eft cum cerebro cvumS4« . Cuius rei caufam hanc effe exi- 
ftimo, quod maior fitimmodici caloris cum cerebro & corde com- 
municatio eo lzfo, quàm ceris partibus interioribus Etenim prout 
noxam acceperit, vel refpiratio omnino tollitur, vel lzditur , qua de 
caufa frigidi aéris infpiratione & calidorum halituum expiratione 
impedita cor non refrigeratur.Sed de his plus fatis.nunc de diaphra- 
matis vtilitate. Qui pifces pulmonibus non refpirant, eos vt pulmo- 
nibus ita fepto tranfuerfo carere neceffario confequi videretur,quo fi 
careant, omnes cor in ventre habere necefle eft: quare de afello tan- 
tüm hoc non eratannotàdum, quod ex Ariftotele tradit Athenaeus, 
Ícd de cztetis omnibus.Sed rem aliter habere experientia ipfa com- 
probat: nam & feptum in omnibus feré eft: quod fi non effetjnon 
minus aliis omnibus cor in ventre effet quàm afello. Quis eft igitur 
diaphragmatis vfus? Subiiciet fortaffe aliquis ex Ariftorelis libris de 
partib. animal.hunc effe eius vfum , vt fentientis animz principium 
(quod ille cor effe exiftimat) à ventriculi halitibus non lzdatur, & id: 
àccteris animantibus ad pifces etiam transferctfed id proculà veri- 
tate abeffz ratio ipfa oftendit:nam etiamfi nullum fit feptum quo pa- 
&o cordi pericardio inclufo , € ventriculo fublati halitus infefti ef- 
fent & noxij? Idem Mcdiciseft fentiendum qui cerebrum fentientis 
animz principium conftituunt.. Qui enim quao diaphragma im- - 
pediat quominus ex ventriculo per gulam,ex arteriis venifque fur- 
fum ad caput ferantur fumi & vapores Quare vtilitatem diaphra- 
gmatis duplicem effe dicemus.primüm quidem $& maximé : vt fit re- 
fpirationis organum : deinde vt ad excrementorum  excretionem 
conferat;ex Galeni fententia L12.y.de víu partium. Q uibus addere 
poffumus à diaphragmate, mufculis abdominis vndique prementi- 
bus fecludi inteftina à corde atque femoueri, ne illud opprimant , & 
tandem extinguant.neque etiam Philofopho indigna eft ratioquam 
Plato in Timzo attulit,vtjinquitjin zdificijs fuerunt diuifionibus di- 
ftincte habitationes virorum & mulierum : fic Phrenes funt interfe- 
prum inter partem przftantiorem feu magis virilem , & inferiorem 
quz veluti culina eft.De pifcium diaphragmate ita ftatuendum.illud 
noflro fimile ac zqué perfe&um ad refpirationem, excrementorum 
: hi ; j : ES 


DTÉER MIL CTSNE 


expulfionem & vociferationem à natura habent. qui pulmonibus 
reípirant, vt balena;orca;phyfeter,vitulus marinus,teftudo,delphin, 
phoczna.Squamofi & galei id imperfectum ,ac non mufculum, fed 
membranam obtinuerunt,vt quibus minore opus fit refpirationejiif- 
dem pericardium inferiore in parte duplicatum eft , anteriori parti, 
non dori vertebris,vt in quadrupedibusalligatum. Sub corde fitus 
eft (ine gula ventriculus, magna capacitate qua in caufa eft , cur dia- 
phragma imperfe&tum & membranam duntaxat habeant. : 


De Corde. 


COUED PETT 


VM Partes aliquot cordis potiffimüm caufa à natura 
9 conditz fuperioribus capitibus fatis, quantum ad hoc. 
2» noftrum inftitutum pertinet,explicatz fint, iam ad cor 
759 ipfum aggredior,partem fané non folüm in animan- 
tibus terreftribus, fed in pifcibus etiam , confidera- 
tione contemplationéque digniffimam,tum quód cordis fabrica lon 
- géalia ratione conftetin plerifque pifcibus,quàm in caeteris animan- 
tibustum quód in ipfo pifcium genere,figura fitüfque plurimüm dif 
ferat. Squamoforum igitur pifcium cor tribus partibus con(tare exi- 
ftimo. Infima, qux fanguini coagulato fimilis eft, & fubftantix he- 
patis craffitudine.In hanc vena ab hepate afcendens inferitur,cámq; 
finu dextro cordis ceterarum animantium proportione refpondere 
puto, ad immutandum fanguinem concoquendümq;,acgienen- 
dis fpiritibusaptum efficiendum , à natura comparatam. — Media, 
quz eft colore carnis, folidiore durioréque fubftantia, habétque in 
medio finum , quo venam ab infima parte excipit , finiftri finus cor- 
dis reliquorum animalium, in quo fpiritus generantur vicem ge- 
rentem , cui fuprema pars conne&itur , membranofa , alba , dura, 

quz verruce non abíurdé mihi comparari pofle videtur, fi fecesiin- 

teriore in parte paruulis fibris , veluti lineis diftin&am videas , inde 

meatus prodit, tendens ad medium in quo branchiz omnes inter fe p ipdese. 
copulantur.Hunc meatum Ariftoteles Zu g»«Bordupóó nuncupat; fPratime- 
re&iüs meo quidem iudicio Zyl&io «ryejd3es appellaturus ;ex quo 

hinc & inde pazuulz arteriz tanquam ramuli propagantur.Suprc- 

13am hanc partem ad quam finus medie partis pertingit , tum tran- 

Íumendi fpiritus, qui in media parte elaboratus percodtüfque eft, 

tum ex fele , vafis «ugrzejd3us producendi gratia à natura conditam 

faifTe arbitror. Nec fum nefcius folam hanc partem de ipfius Ari- 

ftotelis fententia; cor ipfum effe:id fi verum fit; quis quo reli- 


* 


68 


DE: BISCABNMP 

quarum duarum partium , finu&mque quibus vafa excipiuntur, vfus 
eri? Quód fi vnius alicuius partis nomine cor defignandum foret, 
certé mediam partem cor ipfum efle dicerem. Pifcium, qui pulmoni- 
bus refpirant , cor à terreftrium animantium corde feré non differt. 
Aures enim,quas vocant vtrinque habet, fimiliter finus duos & arte- 
rias qAs2é31s , & venas eurrejód Ms, tunica quoque inuoluitur,quam 
7r&ejgpoir vocant,nutritürque maxime vena à parte inferiore, ipfum 
cingente ac veluti coronante. Hoctantüm intereft , quód vt in ter- 
reftribus;non ita in pifcibus adipe fit munitum. Cüm veró adeps fiat 
ex fanguinis parte magis aérea pinquique & fluxili,quz vbi in frigi- 
dum incidit locum,cogitur & concrefcit/fi veró in calidum, abfumi- 
tur non aliter quàm aqua,vel afperfum oleum à candente ferro : cer- 
té prater rationem in hac parte calidiffima , atque adeo caloris ipfius 
fonte nafci videri poffit,nifi prouidentiz diuinz ratio habeatur, que 
ne corin immodico calorein uepacyer, id eft, fummam deficcatio- 
nem facilé incideret , imz eius parti adipem affudit , vel vt famis 
tempore pabulum cordi eflet , & innati roridi fubitam confumptio- 
nem remorarctur : non enim aliter intelligere oportet partes adipe 
nutriri,quàm refici aliquando & leuari, quoad folidum & proprium 
accedat alimentum. At pifcibus, quód terreftribus animantibus 
longé fint humidiores frigidioréíque , nihil opus fuit hoc ( quód à 
fumma exficcatione & fubita roridi innati confumptione multàm 
abfint) tanquam remedio & alleuamento. Situscordis in pifcibus 
varius eft in iis , qui per branchias refpirant , propius os cor locatum 
eft, vbi videlicet branchiz dextre finiftreque coéunt , que caufa 
eft cur extra aquam fubito füffocentur , nimirum aéris appulfu & 
impetu repente affatimque fa&to, à quo exiguus calor non aliter 
quàm paruusignisà magnalignorum copia fuperinie&ta extingui. 
tur. In iis , qui per pulmones refpirant, pauló inferiüs cor fitum eft, 
vt afperz arteriz locusfit. In terreftribus veró animantibus paulà 
adhuc inferiüs in medio thorace. 


De Peritonzo. 


dx o DNO EN MENS Cir 


EPITONA I O X Membrana eft omnia, 
que fub diaphragmate funt vifcera contegens ac in- 
uoluens ,à qua cadem fuas exteriores tunicas acci- 
piunt.Nomen à tenfione pofitum efbin pifcibus fim- 
5 «& plexeft, faciléque prafertim in coctis ab aliis parti- 
busfecernitur. Eam folo colore differre obferuaui : afello , mugi- 
li, auratz, falpz nigro colore perfuía eftjin aliis albo. 


De 


IIBER ELIT 
lioib ascolie; Gula. : 


bolE IMS X1 


Geumé A CTEN V S Expofuimus partes casque ad rc- 
A 2! fpirationem,vitalémque vim à natura funt condita. 
Ld E) Hisluccedunt qua naturalibus maximéque nutrien- 

x 3 m di actionibus miniftrant , quas breuiter percurram 

Z4 ez225 facto à gula initio. Nam de dentibus initio di&um 
ft. Quam nosgulam, Grzci proprio nomine oi(sgcyor, communi 
«tug appellant , du&um. fiue viam , qua cibus ab orein ventricu- 
lum , tanquam in cellam penuariam demittitur. Ingreffum cibi pi- 
Íces omnes , qui in perfe&is animalibus numerantur , habent,gulam 


N e. ELA A 3 » xti 
non omnes,verüm ij , maximé qui pulmonibus fpirant , vt delphini, 


vitulus marinus , balzna, orca, teftudo omnis. Illi ventriculum ori 
continentem hàbent: hi fatis procul difiun&tum , idque pulmonum 
caufa , qui refrigerandi cordis gratia facti, multó inferiore , quàm 
nuncíunt loco ,. vt fub ventricule commodé locari non poterant: 
neque enim tam facilé externus aér intró reciperetur, neque calida 


[ Y 
e 


[S 


& fuliginofa excrementa foras mitterentur. Ventriculo. veró infe. 


rior locus longé aptior fuit , tum vt ad melius concoquendum mul- 
tis calidis particuliscircumuallaretur , parte fuperiore à corde, infe- 
riore ab inteftinis, parte dextra ab hepate;finiftra à fplene , pofterio- 
rcà vena caua afcendente & arteria magna defcendente , anteriore 
à fupernatante epiploo , & mufculorum epigaftrii oppofitione , tum 
vt excrementa , qua deorfum ferrentur , facilius expurgarentur. 


Sunt & aliz multz fitus harum partium caufz ; quas lubens omitto, 


& ad pifces redeo, quorum multi gulam habent , etiam fi pulmoni- 
bus careant, vt qui oblongo & tenui funt corpore,vt congri, ferpen- 
tes , acus , anguillz , fphyrznz; lucij : qui omnes, fi ori ventriculum 
continuatum haberent , propter corporis tenuitatem , aliarümque 
particularum vicinitatem , ventriculus nihil cibi capere vel retinere 
otuiffet , cui incommodo profpexit natura , gula per angufta loca 
ad ventriculum liberiore in loco iacentem dedu&ta : mollia gulam 
habent longam & anguftam , quz in caufa eft, cur pifces integros 
deuorare non poffint , fed morfu diuifos deglutiant.. Gulam etiam 
habent cruíta intedti pifces, quod & annotauit: Ariftoteles, & ex 
difle&ionc manifeftum eft. Gula in omnibus rugas habet in longi- 
tudine & latitudine : in aliisbreuior eft, in aliis longior , vt in echi- 
nis ,ferpentibus marinis , murzna , lampetra , denique in longis o- 
mnibus: in a]íis latior , vin lamia fiue lamyro à gula latitudine no- 
men adepto. | lilio 


Lib.a:de biff- 


4imal.cap.si 


DÉ!SISE£RHMST 
De Ventriculo & eius appendicibus. 
(AUT. .XUIL | 


VLAM Sequitur ventriculus, in quo retinentur, 
coquuntürque cibi totius corporis nutriendi caufa: 
varia eft huius magnitudo figura, fitus. In magnis 
NS) enim magnus eft yin paruis paruus In iis,qui ad ean- 

URL dem feré magnitudinem perueniunt , diuerfus com- 
peritur,vt lupus,luciüfq; multó ampliorefunt ventriculo, quàm mu- 


gil,vel fturio,quibus ventriculus eft paruus,carnofus, ventriculi gal- 


linarum modo.Cuique fuus efl pro natura ventriculus;gulofis & far- 
cophagis membranofus , & amplus , vt pifces integros capere, in o- 
mnémque partem facilé diftendi poffet:aqua mucoqj; viuentibus,exi - 
guus & carnofus.Huius figura;corporis figure fimilis eft:znam oblon- 
gis oblongus eft,;rotundis rorundus,& breuis,& latus. Rurfus quibus 


pulmones funt & gula;is in medio feré cauo corporis fitusequalibus 


ferc fpatiis diftans ab ore & podice.Ventriculo appendices multe ad- 
hzrent,qua in magna funt varietate. Nam coracinus, latus , vmbra, 
coruus,appendices octo vel nouem habent. Pelamydibus funt plures 


ezque maiores.Á fino trestantüm;exqQue breues.Denique pauci funt, 


qui appendicibus careant , qua parte à terreftribus animalibus pifces 
differunt.Harum vfus effe videtur,vt quoniam in pifcibus imbecillus 
eft ad coquendum cibum calor , is in ventriculum & in appendices 
veluti in plures partes diftributus , facilius conficiatur : fic enim faci- 
liàs vinciturá calore,quàm is qui in vnum coa&us eft, vel vt non fta- 
tim effluat, fed in appendicibus diutius afferuetur , in tempore futu- 
rus vfui.Q ui pulmonibus fpirant,appendicibus carent,quod plus ha- 
beant calidi innatijideoóque melius concoquant. | 


De Inteftinis & Podice. 
Uc DET YU 


NTESTINORVM .6Satis magna eft. varietas. 
, Cartilagineis enim denía funt & lata, fturionibus , & 
iis qui pulmonibus fpirat,denfa & angufta,& per cor- 
poris longitudinem deducta in podicem definüt , vbi 
c3»25 latiora funt, mefenterio anne&untur ; venafque me- 
faratcas excipiunt.In quibufdam re&a ad podicem defcendunt,vt in 
galeis;aliifque longis. Lucio longum inteftinum furfum recurritjin- 
de ad podicem reuerfum illic definit, quz caufa eft , cur tam gulofus 
fic. Sunt quibus inteftina pinguedine obducuntur & eduntur , quód 
dura non fint , vc mugilibus qui nutriuntur muco. Eadem de caufa 
men 


LELBER:-IEFHL 


menfis apponuntur inteftina fturionum, balenarum,delphinorum 
& Ícarorum , qui inteftina fpiffa habent, pinguia ; non dura,violam 
olentia. Podicem in omnibus effe pifcibus qui ore cibum capeffunt, 
ratio ipfa perfuadet,vt id quod in alimento à naturaipforü alienum 
eftideóque in fuccum verti non poteft,alio loco quàm fumptum fit 
expellatur, quem locum Graci eof nos Podicem dicimus. Hunc 
habent faxatiles magnum & patétem, vt inteftinum aliquando pro- 
labatur,quod in turdis , merulis , cynzdis frequenter obferuauimus: 
aliis ita paruus eft,vt nifi ventré premas vix appareat. Prztereà non- 
nullis omnino in extrema cauda eft fitus,vt in locuftis;fepiis,aftacis, 
fquillis, denique in omni crufta inte&orum genere: aliis pauló fupe- 
riore loco fitus eft vt in longis & tenuibus, quales funt anguillz , mu- 
renz, ferpentes,acus, congri,fphyrenz & his fimiles : in aliis magis 
à cauda diftat,vt in auratis, lupis, mugilibus, fcaris, percisturdis,me- 
rulis: in aliis in medio feré corpore vt in bugloffisiin aliis ori propior 
eftquàm caudz , vt in rotundis,& qui figura funt rhomboide. Non 
defunt qui eadem feré in parte os & podicem habent vt holoturia 
purpurz , cochlez, & feré omnia quz rotunda funt, demptis echinis 
in quibusin parte ori aduerfa pofitus eft... Sepiz: codem meatu atra- 
mentum & excrementa reiiciunt autore Ariftotele: Ego atramétum 
earum excrementum effe puto,quod per partem fiftule. in fimam ex- 
pellitur.Omnium commune eft ore podicem minorem habere: que 
enim affamuntur,vel mole, vel duritie fuperant ea que egeruntur, 
quz femper vel liquida,vel in tenues partes comminuta funt. 


De Hepate & Splene. 


G oT UU S X IX. ! 
: Y ISCIV M aliis hepar eft difcretum, aliis non difcre- 


; tumquod tamen hepatis functiones obit. Cüm enim 


4 2 e / LE :; e : À X h 
x (6) fuccoue aliquo nutriuntur ventriculo, hepatc;intefti- 
PZ57:5:54 nis carere non poflunt. Quibuídam vnicum fim- 


cx rübroalbefcit vt in candidis qualiseft qui vulgó à noftris cape- 
lan dicitur ,ex Anthiarum gencre. item in muftella : aliis cinereo 


7A 


1).4.de hift. 


ATH CA eT 


DEB PISE&TOIWS 


eft colore,vt galeis & raiiszaliis croceo, vt paftinacis: aliis coeruleo, vt 
lampetris.Denique nulla feré pifcium pars eft; que coloris varietate 
magis diftinguatur. Differt etiam hepar hoc ab illo faporis bonitate: 
vnde mulli hepar tantopere in deliciis olim fuit. Cartilagineorum 
hepar ferinum quiddam olet, vt galeorum , fturionum , & cetaceo- 
rum,éftque faporis plané ingrati.Sic fplenem non omnes pifces, di(- 
cretum habent.Is in nonnullis magnus eft & longusin cetaceis maxi 
mus,in quibufdá exiguus & niger,vt in fcaro;in aliis fanguinis colo- 
re eft,vt quibus hepar albet, iis fplen rubet. Pofitus eft in mullis iuxta 
hepar;in aliquibus fub ventriculojin lucio in fundo ventriculi. 


DeFelle eiüfque V efica. 
DM POQUITO 


N Omnibus fellis vefica ex hepate dependet, vtbi- 
: /P (i, lem,que in hepateáfanguine fecernitur excipiat. Ve- 
a eA (557 rum hoc intereft , quod in quibufdam hepati ipfi ad- 
A CD hzret : in aliis per inteftini longitudinem extenditur, 
SX efc 2/5 & in cam per venulam;tanquam per riuulum fel deri- 
uatur,vt in thumnis, pelamydibus, glaucis. In quibus hepati ipfi ad-- 
haret,vel eft in ipfius fumma parte per venulas bilem trahens, vel in 
ipfa eft hepatis fubftantia, Sc in ca fic, vt ita dicam,immerfus & obru- 
tus,vt vix apparcat, nifi conquiras curiofiüs , id quod in galeis obfer- 
uauimus aphyisifxpacvyónos ob id di&tis,fel eft in capitequam ob cau 
fam caput abfcinditur,cüm faliuntur,ne fel garum vitiet. Carent vc- 
fica fellis vitulus marinus,delphin. Vranofcopus, fi corpus fpe&tes, 
magnam fellis copiam habet;fubftantied; tenuiffimz. In aliis fel mi- 
nus eft & craffius.Galeorum & aliorum multorum fel viride eft , fca- 
ri nigrum,paftinace croceum. 


De R enibus & V efica. 
(^ euilepto)n gu onis p 


PENES &veficam non omnes pifces habent,quem- 
jà admodum nec aues nec animalia;que repuntjid quod 
55$ ex anatome peípicuum eft.Q uzcungq; veró renes,etia 
: | veficam habent:nam cüm renes naturá ferofa fangui- 
ec nis excrementà attrahant & fecernat;necefle eft , vt eo 
quod fi;nutritioni referuato , quod tenuius eft, per meatus 
Sprritpes in veficam velut inlagenam effundant.Renibus igitur carét 
& veíica Íqu amofilzues,cartilaginei. At habent omnes qui pülmo- 
nibusfpirant. Etenim ob multam fanguinis cópiam , multis ferofis 
ex- 


excrementis abüdarc cos oportet, quod cüm neq; in pilos neq; fqua- 
mas;(imile(ve particulas abfumi poffit, verias hoc onere lcuari à rcpi- 


TX 


bus id attrahentibus,ac tandem per veficam foras pelli-neceffe eft. In 


horum pifcium numero funt balenz;phyfeter;orca,vitulus marinus, 
delphinsteftudo.Renes vituli marini renibus vitulorum terreftrium 
fimiles funtjid eft,quafi ex multis exiguis renibusconftat : in iis enim 
diuifiones parus cernuntur,vt in puerorum recens natorum renibus: 
id quod indicat Ariftotelescüm fcribitjmorbos renum curatu diffi- 
ciles effe ; proptereà quód quafi multi fint... Delphinorum renes ra- 
cemi formam maximé referunt: fic inter. quadrupedes Lutra multos 
racemi modo conglobatos habet , id quod ea de caufa iftis eueniffe 
arbitror , vt ferofa excrementa quibus abundant,faciliüs trahant: & 
Íecernant. Cum enim a&io;vt Philofophis vifum eft, contactu per- 
ficiatur,quo plures fucrint rei immutandz partes, quas id quod agit 
vndique contingat & complectatur, eo facilius eiufdem rei fiet. im- 
mutatio, atque tota actio celerius abfoluetur. Quare ferofus fan- 
guis in plures veluti renes diftributus quemadmodum .chylus in 
omnes hepatis particulas deriuatus, & aérin omnes pulmonum ar- 
terias fefe infinuans , minore opera vincitur, immutatur, fegrega- 
tur. Quantum ad veficam attinet, ea in iis quos.diximus pifcibus 
duplex eft: vna fc] , altera vrinam excipiens, quemadmodum in ter- 
reftribus animantibus. In fluuiarilibus prater has alia reperitur ae- 
ze plena & in quibufdam gemina, in marinis quibufdam: eadem re- 
peritur. In aliis: huius vice fpatium eft inter Ípinam & peritonzum 
aere plenum. sie : | t 
- De Teftibus & Pene. 

acus PORT Ice M db ATA AEGEGN 
XeRIST OOTELES libroquarto de partibus anima: 
yy lium , pifces omnes teftibus à natura priuatos efle au- 
£A tor eft. Teftes, inquit;nullus pifcium nec intus nec fo- 


' ris habet,neque animalium pedibus carentium vllum, 
* neque ferpentes: meatum veró & excrementorum , & 


nulli teftes funt:& paulopófkPifcibus,vt modo dixi,teftes nulli funt, 
nec ferpentibus;fcd binoshabent meatus à fepto tranfuerfo penden- 
tes ex vtraque fpiniz parte, coeuntes fu perné in vnum, atq; víque ad 


. excrementorum exitum pertingunt:quod autem ad fpinam eft id fu 


perius nomine.Hi coitus tempore femine pleni redduntur;ex quibus 


Lib.s.de part. 
anim . cap.9. 


Cap.15. 


Capt. 


DE PISCIBVS 
attritu femen album cffluit.Ha&enus Ariftoteles , cuius fententiam 
ipfa duros redarguit. Habent enim delphini teftesintus oblongos. 
digiti magnitudine, id quod ctiam perinde ac fui oblitus Ariftoteles 
alio loco affirmat:nam initio lib.teruj de hift.animal. Delphinum in- 
ter cos annumerat quibus intus funt teftes,cüm alibi, vt pauló anté ci 
tauimus , fcripferit nullum pifcium, nec intus nec foris teftes habere. 
Habent teftes etiam & mentulam vituli marini,& balz na. Nullis ve- 
ró omnino teftes funt foris pendentes:nam & natationi maximo cf- 
fent impedimento,& ab aqua nimiüm refrigerarentur: quamobrem 
in omnibus quibus hz partes non defunt,;cas delitefcere & intus in- 
clufas effe neceffe fuit.Nec folüm maribus , verüm etiam foeminis te- 
ftes funt fed pofitu differunt:nam in foeminis ad vteri cornua: in ma- 
ribus ad imum ventrem, non procul à vefica fiti funt: multó etiam 
magis mas à fcemina diftinguitur vaforum fpermaticorum fubftan- 
tia & przfertim magnitudine.In maribus enim multó minorajin fce- 
minis maiora,& vuluc fimilia funt,fiquidem in his maior moles; in 
illis femen etiam exigua copia,valde efficax continetur. Eadem vaía 
in nonnullis à noftris differunt , & multó plura funt,vtin delphino 
innumeri feré venarum arteriarumque ramuli;ad teftes pertingunt; 
quod confultó à natura, feminis fcilicet preparandi gratia factum ef 
fc exiftimo. Cüm enim coitum citó perfici neceffe fit,quia refpirátios 
nem reprimit,& remoratur,femeniam anté przparatum effe opor: 
tet,& fubitó affatimque eiici , quod in caufa eft cur meatus quiid-à 
teflibus ad mentulam deferunt breues fint admodum. Penem autem 
habent qui refpirant,quibüfque funt teftes , vuluz ceruici: longitudi- 
ne parem:ac quantó propius atq; arctius in cóplexu venereo iungun 
tur animalia , tantó breuior cft mentula:quántó minus copulantur, 
tantó longior vt afinorum,equorum, boum , ferorümq; animalium, 
quz doríoà foeminis admittuntur,vt femen calidum,& fine vlla fpi- 
ritus iactura,in intimas vteri partes perferatur.Hanc ob caufam im ba 
lznis,quia ob corporis vaftitatem in comifcendis corporibus propius 
coniungi non pollunt,Penis quatuor & decem cubitorum longitudi- 
nem zquat. Vidi equidem balenz: métulam tátam quz etiam à pro- 
cero homine humeris geftata,vtrinq; terram contingeret,vnde quan 
ta fit, cüm balznz libidine concitate feruntur,coniicere oportet. In 
delphinisbreuior eft ea pars,quia faciliüs,copulari poffunt;nec vulua 
in alto corpore fita eft.Subftantia, ftru&tura,color in-omnibus feré fi 
miles funt. Figura plané non eadem: in Phocena enim duplicaturjin 
delphinis re&tior eft. Hac parte carent qui attritu & compreffu folo 
partium genitalium cocunt, non femen eiaculando, fed fuper oua 
Ípargendo. Sunt & quibus mentula decít,quod foeminz quibuícum 
cocunt,mcatu amplo partéque extima fito comodé femen ex cin 

e 


ITIBER IH. 75 


De Vulua*& Mammis. 
puro TTE 
2g VEMADMODVM Teftibus & pene , ita vulua 
VÀ & mammis pifces à fe diftinguntur. Ac primüm de 


LA C 


ZA x 9 vulua dicendum;quam balenis,delphinis, vitulis ma- 


z 


I1.3.de anima 
€ 4p.20. 


libi.de bif 
CApAR — 


76. 


1iba. de bif. 


anim.cap.13. 
Lib.i.de biff. 


€4p.12. 


Tib.4.de par. 
«nim.cap. to. 


DEg PISCIBUS 
Quemadmodum autem teftes pifcibus omnibus alio loco adimit, 


alio delphinis tribuit Ariffoteles,fic etiam aliquoties eadem pagina, 
modo pifces omnes mammis carere , modo delphinos & cetacea ha- 


berc fcripfit : fed'ne in citandis hislocis longiores fimus, fatis erit lo- 


cum indicaffe,qui eft lib.fecundo de hift. animal.capit.x 111. Verüm ; 
Ariftoteles delphinum & balenam & quecunque Gooróx2 funt,& ce. - 
tacea,& fiftulam habent,pulmonibüfque fpirant v /x8Vor, id. eft, pi. 


Ícium,fiue à» iv/3pov, id eft aquatilium nomine proprié non com- 
HEAR ,neq; etiam terreftrium:fijinquit;pedeftre eft quod acrem 
aurit, aquatile aquam,vtrunque enim participant. ' ij 


De Spinis. 
C UP URSI TIILD 


PINARVM in pifcibusiseft vfus, vt carnem ful- 
D ciant & contineant. Ee oflibus portione refpondent. 
NL Spinis carent beluz marinz;iique pifces qui pulmoni- 
GNU [238 bus fpirant,quarum vice offa dura & deía , qualia funt 

Su 5.—4 terreftrium animantium, habent. Cartilaginei neque 
fpinis neque offibus fulciuntur,fed cartilagine. Spinas habent omnes 
alij vt fquamofi, lzzues;fluuiatiles,& ij qui in fluuiis nafcuntur , & qui 
rclio mari flumiria fübeunt,vt alofx qua plurimis fpinis abundant, 
& ur alij paucioribus firmantur. fic etiam earum quzdam te- 
nues funt admodum & breues, quales habent fardinz,mznz , alofz, 


T 


aphyarum generaquorum omnium fpinz tanta funt exiguitate , vt - 


fine noxa deuorentur,capillorum enim quzdam tenuitate referunt, 


De Collo. 
(-4TUvTr XXU. 


RU ACTENVS partespifcium prafertim interiores, 
(EY f tradidimus:nunc fuperfunt paucz aliquot exteriores, 
z- ie de quibus nonnihil dicendum: ac primüm de collo, 
X9) Q) drxéra & pé Graci vocant,quam partem omni- 
2:3 no pifcibus deeffe affirmat Ariftoteles.Pifciumjinquit, 


nulli collum;nulli artus;teftesjaut mamma. Q uid autem fit collum, - 


qua cius partes,quis vfus,ex ip(omet Ariftotele proferamus. Collum, 
quod inter faciem & thoracem eft,cuius pars anterior guttur , pofte- 
rior gula;pars veró cartilaginea & anterior vocis & refpirationis du- 
&us,arteria carnofa:at interior adípinà sóuaxosjd eft gula,extima au 
tem colli pars ceruix: & alibi. Collum eft omnibus animal parienti- 


bus: Ouum parientia,alia habent;alia minimé:quazcunque enim pul- 


monem,etiam collum habent.Et pauló póft collum arteriz caufa fa- 
E | | e ' &um 


WO PBRPIST IDEL SA 77 


&um eft: propugnaculum enim eft, cámque & gulam vndique con- 
tegens.Quz cüm ita fint cur vitulis marinisbalznis,delphinis, teftu- 

dinibus marinis, & paluttribus , collum noa tribuemusinam & artc- 

riam ifperam habent, & pulmonibus fpirant, & collo caput thora- 

ce fciungi experientia comprobat,in aliis quidem magis manifefte,in 

aliis minds , vt in balzna & delphino.in quibus collum indifcretum 

effc dicemus,eiufdem Agiftotelis exem plo;qui in canctis caput effe P^depa 
afferit, fed indifcretum : fic enim Plinius exprimit quod Ariftoteles m de 
&leyev appellauit. j MTM 


De Appendicibus circa os. - 
UC WELUN (ODE 


SS E LA SL 
ea (a 6. 
GEN 


2, 


nam fade M barilos mullulos, & barbatulos mullos apud Cicere- 


2uam & labrum inferius nafcitur membrana tenuisquz foris pro- 

pendens in filium carnofum vermiculo fimile definit, quo tanquam 

eíca allecti & capti pifciculi attrahuntur,& deuorantur, quod in vra- 
nofcopo à nnllo quod fciam,(criptore obferuatum compcri.Sub men 
to appendices habent muftellz , mulli : alij (upra oculos vt fcorpio, 

Ícorpzna lepus vulgo di&tus: alij é collo pendentes tanquam iubam, 

vt hippocampus, quod non nifi in nuper capto,& in aqua natante ap 

paret. Alij per totum corpus fparfas ornamenti caufa, vt raiz mari- 
ne:Neque defunt fluuiatilibus fuz appendices. Gobioni, barbo anté 
os pendent,cyprino in lateribus fiue in fine fciffure oris fite funt qua- 

- fi uices. Habet etiam appendices Padi. pifcis copf2 vulgó di&tus , fed 
& dentes qua de caufa puto his appendicibus pifces allici, alle&tos 
dentibus apprehendi & retineri.Sturionibus ante os propendent ma 
gis prohibendarum feftucarum aliorümque corpufculorum OCcur- 
rentium quàm pifcandi caufa:dentibus enim carent, fepiüfque ven- . 

"triculis eorum diffe&is nihil preter fnumam mucumque reperi.Quo - 
fit vt exiftimem pifcibus eos non vefci,datáfq; à natura effe appendi- - 
cesmaximé muniendi oriscaufa,prefertim cüm fint ore rotundo & 

' apetto vt vix bene labra iungi poffint, Tu | 

i . | | (uds * 


Yib.a.de bif. '» 
AK 


€CAp-13- 
Lib.4.de par. 
41m. Cap. 13. 


oy C: 4 5 I Pi NS 
CoL PUT: ERA 


-INNAR VM Nominequz pifcium proprie funt, 
IW. & auium alis proportione refpondent, non folàm eas 


e (6) ctiam reliquas omnes que v8 in dorfo funt , vel ad 
SAU podicem & caudarum extrema, intelligimus propter 
fimilitudinem. Harum magna eftin magnitudine,fubítantia;figura, 


colore, numero;exceffu defe&üque varictas.Miluo, cuculo, hirundi- . 


ni magnz funt: czterís longé minorcsjiin nonnullis longiores;in aliis 
breuiores fed latz.Q uedam fibris tenuibus feu filis conftant &z mem- 
branis, vt in fquillulis:quzdà ex cartilagine,vt in cartilagineis:aliz ex 
cartilagine & offe,vt in beluis marinis : aliz pedum figuram imitan- 
tur,vt vituli marini priores pinnz. vrfi pedibus , pofteriores pre 
reliquorum caudis potius quàm pinnis, vrsive pedibus fimiles funt. 
Teftudo quatuor pinnas habet, priores alis funt fimiles.Q uz dam ró- 
tindz funt,vtcin luna pifce;nonnullas alis auium re&té conferas, vc 


hirundinum marinarum pínnz, magnitudine, fubftantia, fipura,co- 
lore vefpertilionum alis funt quam fimilimz. Sunt quibus pinna- 


rum extrema vnguibus munita funt,vt teftudinibus marinis & vitu- 
lisin aliis minimé. Aliz pinnz funt albz ,aliz flauz , alix cegplez, 
aliz variz. Nonnulli quaternas habent; binas fcilicet ad branchias, 
& binas in ventre: quidam binas rantüim ad branchias,vt anguilla: 
alij nullas vt murznz. In fquamofis, pinnz & quz in dorfo funt, & 
quz in ventre & ad podicem,aculeis innituntur:fed in quibufdá ter- 
nz funt,;in nonnullisbinz:in aliis vnica parua: interdum vnica qui- 
dem, fed à capitis fine ad caudam continua,In thunno,pelamyde , & 
lacertis omnibus,plurcs funt circa caudam,ex equo a fé diftantes;alie 
paruulz à podice ad caudam,& ab vltima dorfiad caudam vfque. — 


De Pedibus & Manibus. : 
(PUT XXUILL. (La 


er 
[un 
Gu bus x&»« adimit Ariftoteles. Collum;inquit; pifcium 


nihil enim fuperuacaneum nihil fruftra facit natura.Cum veró fan: 


guinc praedita fint cffentiz' fuz ratione,quod quidem natatiles fint 


. * pin- 


* 


(£6 quibus inter natandum. pifces Edu impellunt,fed- 


ERRESTRIVM Quidem animantium corpo-- 
LÀ Nr Vo Ei LN * i 

ra,vniuerse in ventres,& inde pendentia membra fiue 

artus,Greci x&A« vocant, diuidütur.At pifcibus omni 


Seren nullus habet neque artus vllos:& alibi. Pifcibus nul- - 
li artus dependent; quod fint natura natatiles,effentiz fua ratione: 


"De Pinnis- ith cun Cue 


E e , 
LWuBER OIL 79i 

pinnas habent : quód autem non gradientes, non habent pedes : pe 
dum enim appofitio ad motum , qui fit & eio , id eft , in folo vtilis 
. eft. Si quis igitur Ariftotelis autoritate motus ifta ad viuum refeca- 
re velit, pifcibus pedes tribuere nefas effe exiftimabit. At ficommu- 
nem Grzcorum loquendi vfum, atque etiam fortaffis rem ipfam 
propius fpetes , non inepté pedes pifces quidam habere dicentur, id 
quod Ariftoteles ipfe etiam interdum ait. Ac primüm incipiam ab 
co loco,qui eft capit. j . libri quarti de hift. animalium , ftatim in ini- 
tio. Pifcium,qui molles dicuntur,exteriores partes bz funt:primüm 
pedes qui vocantur : deinde his continuum caput : poftremó aluus, 
quá& totum corpus continet. Et mox , mollibus omnibus accidit in- 
ter pedes & ventrem caput habere. Pedes quidem o&toni omnibus 
funt;per quos bina acetabula difperfa funt, dempto vno polyporum 
generc. & eodem libro: Pedes habent locuftz quinos vtrinque , cum. 
extremis chelis: fimiliter cancri denos cum fuis chelis.Ex hisigitur & 
aliquot aliis autoris locis fatis conftat, pedes pifcium non abfurdé no-. 
minari , quos ettam idem eexG»as vocat, Plinius brachia. Polypi; 12»o quare 
inquiunt , brachiis vt pedibus & manibus vtuntur: & polypi à cate- n 
ris mollibus differunt , quód illorum parua fit aluus, pedeslongi.ho-i5.5o. — 
rum autem magna aluus, pedes breues, vtingredi non pofhnt. Ad.—— 
lizc polypis non folüm ad nandum , fed etiam ad ingrediendum pe- 
des funt vtiles , eodem Ariftotele tefte. Polypi (oli mollium in fic- 12.45; 
cum exeunt duntaxat afperum, leuitatem odere : his enim verbis Pli. P957 
nius Ariftorelis locum interpretatur : Quz cüm ita fint , non folàm 
polypis,qui à pedum multitudine nomen inuenere,(ed etiam omni - 
bus crufta intecis, dempto vno echino,pedes non improprié tribuc- 
mus,vt locuftis , aftacisytum fluuiatilibustum marinis, leonibus, ele- 
phantis, íquillis , cancris omnibus. Et ne ab eodem Ariftotele rece- 
damus. Vituli marini, inquit, vt aquatiles quidem pedes habent, vt Ne 

edeftres autem pinnas, pofleriores enim pedes omnino pifcium 4epeni. eni- 
modo habent.Sed de pedum appellatione fortaffe nimis multa,nunc 7^7 
horum differentias expendamus. Mollium pedes vt polyporum, fe. 
piarum, loliginum, conftant ex carne dura & flexibili , funtque gla- 
bri & fine articulis.Crufta inte&orum pedes foris offei , intus carnofi 
articulis aliquot conftantes afperi in quibufdam hirfuti. Pritereà 
crufta intectorum pedes ad latera fitum habent: mollium pedes qua- 
 fiabore pendent & habent acetabula , quibus polypus,vt fcribit Pli- 12.5.745.5o. 
nius , hominem in aqua comple&itur & forbet , ac numerofo fu&tu 
detrahit eum: hzc enim acetabula non aliter quàm cucurbitulz par- 
tes quibus adhzrefcunthautiunt,& validé retinent. Ex (epiarum & 
loliginum pedibus alij breuiores funt , duo longiffimi , quibus fe fir- 
mant veluti anchorís , & tanquam manibus cibum apprehendunt. 


Lib.9.cap.19- 


colligere fit 
fale, 


GV 


KR OANJDELISEJIII 


LILEID.IONDELÓ 


DE PISCIBVS 
Lisrza IIIL 
E 
Quid A&io, & quz eius genera. 
AES Medi or 


—(C^ V M Fieriomnino non poffit , vtad quid 
($93 agendum quaque partes à natura conditz 
4A fint, fcire poffimus,nifi prius numerus, figu- 
ra,fitus,connexio denique omnis earum có- 
ftructio , quz xa&exéur Grecis dicitur , co- 
| gnita fitatque à/feis ipfa plané perfpecta, 
3) redté mihivideor pifcium partibus proximo 
3 librotraditisja&iones eorum moréfque fub- 
[ANCE $&» jungere. Etfi veró fingulz partes ad fuas a- 
&iones ita apté appofitéq; fa&z fint , vt ex harum diligenti contem- 
platione , poffit folertis conie&urz vir actiones diuerías , moréfque 
pifcium varios colligere : praftiterit tamen de iftis quedam expli- 
care , vt ordo opcrisinitio expofitus poftulat: fic enim & perfpicua 
magis & iucundiora legentibus hec mea de Pifcibus Commentaria 
forefpero. Ac primüm quid A&ioquaque fint eius genera, dicam. 
A&io motus eft ciens & agitans. Huic oppofita perpeffio , motus ab. 
externo aliquo fa&us , quo nomine Galeno autore , prifci motus o- 
mnes etiam qui naturaliter fiunt , nifi a&iones fint , defignauerunt. 
SicPlato fenfuum immurtationes zz&; appellat, cum iunioribus, in- 
quit Galenus,nefcio quomodo fit vifum , vt videlicet de co folo , qui 
prater naturam fit motu,id nomen víurpent. Re&e veró Plato fen- 
fuum omnesimmutationes,etiam voluptatem, zzJes nomine appel- 
lauit.cüm quicquid motu cieatur externo,& quoquomodo immute- 
tur, id pati atque affici meritó dicatur , vt ex diametro opponatur ei, 
quod cüm quouis etiam modo agitetmoueat,atque mutet, agere ab 


32 


Lii. NEA. 


DE PISCIBVS 


omnibus dicitur. Hunc fecuti Ariftoteles & Galenus,fenfum patien- 


do ficri &fentirc effe aliquid pati cenfuerunt:nec id preter rationem, 


nam oculi à fplendore,coloréq;:auresà fono;nares ab odore: lingua, 
palatümque à fapore : omnes corporis partes , quz fenfum habentà 
primis qualitatibusimmutantur & afficiuntur , (1i modicé & blande, 


cum-volu ptate:fi vehementer & infigniter , cum magna e in 


quibus fenfus habitant;ia&tura & dolore:nam & radij Solis aciem o- 


culorum przftringunt, & tonitrui, tormentorumq; bellicorum vio- 
lentus fonus furdos reddit.Sed vt ab exterioribus fenfuum fedes affi- 
ci,vt fenfus fiat,neceffe eft:ita aliquid interius eft,quod agit, vidclicet 
animus qui videt,audit;odoratur. Foramina veró illa, quz patent ad 
animum à corpore,callidiffimo artificio natura fabricata eft , vt tan- 
tüm fint viz quzdam,& quafi feneftre fenfuum. Quz temereà no- 
bis adícripta non funt,fed ne quismiretur nos, qui de pifcium actio- 
nibus hoc libro agimus, fuo loco de pifcium fenfibusdifferere , quód 
partim a pedo pam aliquid patiendo efficiantur. Verüm de nomi 
num explanatione fortaffe nimis multa. Nunc a&iones partiamur, 
eaíque potiffimüm, quz ad inftitutum noftrum faciunt. Gubernant 
animal ( vt in lib.de placitis Hippo. & Plat. à Galeno demonftratum 
efbrres diuerfi inter fe generis di. dUwápdsjd eftfacultates,fiue ani- 
mi partcs;fiue fpecies,toti corpori ex fuo veluti fonte quzq; diftribu- 
ta. Eftenim earum quzdam ad alendum animal neceffaria , ac cum 
ftirpibus communis,que iecur veluti pro fonte habet,canales veró ab 
hoc in totü corpus fparfosjpfas venas.Hanc feu appetentem, feu na- 
turalem,feu altricemvoces nihil intereft. Altera eft,que non modó vt 
ftirpibus vita preditis,fed etiam vt animalibus,anima eft infita. Hzc 
fedem in corde habet,ipfo quoq; infiti caloris feu fonte quodam. Ab 
hoc canales arteria funt, vocatürq; hec multis fané nominibus: nam 
& facultas vitalis & animofa,fiuc irafcibilis dicitur.T ertia ratiocina- 


trixin cerebro domicilium habet:vtitur & hec particulis quibufdam : 
feu canalibus,nempe ipfis neruis , fenfum motümq; per hos in totum. 
corpus tranfmittens. Ab his tribus facultatibus totidem actiones pro- 


ficifcütur,naturales,vitales,animales, que rurfus in alias aGiones dif- 
tribuuntur.Naturales enim actiones funt attractio , retentio, immu- 
tatio,expulfio,generatio;alizq; plures.Animalesin fentiendi, loco fe 
mouendi actiones,& in eas, quz principes di&tz funt, diftribuuntur? 
Rurfus fentiendi actiones, videndi,audiendi;odorandi,guftandi, tan 
gendi a&ionibus conftant.Principes ez funt,quibus imagines rerum 
comprehendimusquibus ratiocinamur,& meminimus.Harum plu- 
rimis quidé à natura donati funt pifces quibufídà veró priuati. Qua- 


xe actionibus pifcestum à fefe,tumà ceteris animantibus difcrepant: 


ác quibus deinceps tra&abimus à naturalibus ducto principio. | 
De Natu 


!"LÜBBE!TH UO 
- De Naturalibuspifcium a&ionibus;attractione, 
' retentione,immutatione,expulfione. 


CHR VBII qni 


triculümq; ad os pofitum habent, valdéq;hians,&amplum os. Iam 
alimenta immutandi coquendiq; vi nonnulli piíces cxteris animan- 
tibus przftant, non fine fumma naturz prouidentia.Q ui enim piíces 
integros deuórant; cüim eos dentibus non conterant , vt confici. faci- 
lius poffint(quia minimé mandunt co quód quicquid effet melioris 
fuccijid ab orc efflueret) huius a&ionis priuationcm magno conquo- 
quendi facultatis robore penfauit natura.Sunt veró alij qui alimenta 
duriffima & quibus cum nulla. illis naturz , fubftantixüe fimilitudo 
familiaritáíq; intercedere videtur,coquunt,euincunt, atq; affirfflanc. 
Q uod alimentum durius effe poteft marinarum cochlearü tefta pla- 
ne faxea?At ftellarà eft genus , quod illis alitur faginatürq;. Libet hic 
referre quod vnà cum multis qui mecum erant;vidi.Stella vix pedem 
vnum longam inlitus proie&am,non procul à Magalona diffecui, 
in cuius ventre cochleas tres integras:duas alias emollitas & femico- 
&as inueni.OQ uod facit vt verü efle credam;quod de innato ftelle ca- 
lore Ariftot.fcriptum reliquit:Stella;inquit,qua vocatur adeo natura 
calida,eft vt omnia quz cepetit protinus decoquat. Et Plinius. Huic 
tam igneum feruorem effe tradunt vt omnia iri mari cotacta adurat, 
omné cibum ftatim peragat;Porró quód balna quz (ola aqua mari- 
na minimé fimplici impermiftáq;,vt primo libro demoftrarum eft,& 
fpuma maris nutritur,in tam vafta corporis molem excrefcat;cuiinifi 
infigni caloris natiui a&tioni-attribuemusinam certum eftomnia que 
alütur & crefcuntcótinere in fe vim caloris;fine qua neq; ali poffent, 
neq; creícere,qua quàáta fitin balena ex co cóiiciendü nobis eft,quod 
Ex 4qua fpumaq;fpiffiore défioréq; per conico&tioné fa&a,folidz par 
tes,pregrandiágq;offa augeícác.Idem de fturione mu giléq; nobis eft iu 
dicandiquosaqua mucóq; viuere cóftat,accómodata ad id. vétriculi 


T 


Iib..de hift. 
CApA5. 
ILb.9. ca.6c; 


94 DE PISCIBVS 


Ls.cepar- ftructarade qua fuo loco. dictum eft. Pratereà acrétio,qua: fupra di- 
&as actiones nutritionémque, etfi non perpetuo, neque. neceffarió, 
ficpius tamen confequitur,in pifcibus maxime euidens eft: citó enim 
ad magnitudinis conftitatum certrümque modum prouehuntur. Et 
quanquam genus omne pifcium celeriter adolcícat , & przcipué in 

. Ponto,tàmen amiz long? euidentiüs, quarum incrementum fin ulis 
dicbus perfpicitur,ficuti murznz, & hippuri : id quod non folüm ali- 
mentorum humorifque copiz;fed etiam calido natiuo acceptum re- 
ferre oportet. Nam domeftica multa animalia quotidie faginantur, 
& multe auesin humore degunt,vt fulicz & erythrophoeenices,qua- 

rum omnium incrementum longé tardius cernitur. His pifcium az 
&ionibus explicatis, ad alias fermonem transferamus.: ipi 


De Pifdum generatione. 5.55 
[wu pp 


CgvATVOR Adiones,idelicetattractio, reten- 

(5 V) tiopimmutatio,fiue concoctio & expulfio (quz quales 
265] D (intin pifcibus, vtrumque di&um eft) ad nutritio- 
NW OPEN ; : 11, : Ja sn -: 
GN QA nem referuntur , illiquetanquam auxiliares & admi: 


S ( 


i ET 


AU EO udo niftrz parent: Quz quid à generatione differat , pri- 
mum breuiter explicandum videtur: deinde de pifcium generatione 
dicemus. Nam cum nihil plané nutriatüur,nifi ex alimento conuerfo 
atq; inmutato,parti(que alendz fubítantiz affimilato, nutritio fand 
nihil aliud quàm partis fubítantiz corporis, quod alitur, genera» 
tio videri poffit. Verüm (i confideremus generationém;mutationcm 
e(fe fimpliciter ad fübftantiam , cuius prius nihil omnino erat ; nutri: 
tionem veró ad eam,quz iam efl,eique iam exifteriti adherentem acc 
cedentémque,facilé intelligemus diuetíasre ipfa a&ioncs effe, facul: 
tatibus muneribü(q; diftingui.Pretereà nutritionem ad id;quod pro- 
creatum eft fuftentandum, generationem tanquam fubfidium ad 
immortalitatem opificij (uiquod propter materiam , ex qua conftat; 
neceffarió interit , natura comparauit: fic proprie pifcium generatio 
intelligitur. Verüm etiam cüm de cuiufq; animantis generatione di- 
cimus,varias generationis cuiufque efficientes caufas,variofque mo- 
dos, diuerfam materiam , alias atque alias partes ad hancactionem à 
natura conditas accipimus. Hoc igitur modo de pifcium generatio: 
ne loquimur Pifcium igitur alij generant;alij minimc.Eorum,qui ge 
nerant, alij viuum animal pariunt; vt beluz marina : alij ouum , vt 
Íquamofi, crufta intei, ficuti fquille, cancri, aftaci; & molles ; & ex 
cartilagineis fturio , lampetra, rana piícatrix, rai, galeus qui vídeyes 
dicitur. His addc te(tudines marinas & lutarias,que oua pariunt vti 


gal- 


E PBIESKS GLIMIE 


galinz. Rurfus eorum quz animal pariunt, alij ftatim e femine, 
quadrupedum animalium modo concipiunt , perfe&ümque edunt, 
vt vituli marini , phocenz, delphini , balzne, orcz , phyfeteres, 
homines marini:denique moní(tra omnia marina, que & lacte fce- 
tus fuos nutriunt. — Alij autem. viuum quidem animal pariunt, 
Íed prius oua prope feptum tranfuerfum in vtero concipiunt, 
quz ibidem excludunt, vnde viuus fcetus prodit, vt in terreftribus 
vipera, in pifcibus fquatina;acanthias, galeus leuis, centrina, lamia, 
vulpecula, alque permulti cartilaginei. | Porró. oua parientium 


95 


nonnulli perfe&a , nonnulli imperfe&a edunt. Perfe&ta oua voco, . 


quorum poftquam conformata funt,tefte rumpuntur , vnde perfe- 
&us prodit pifcis: qualia funt oua raiarum , ranarum , canicularum 
quz vàeje dicuntur. . Oua imperfe&ta: infinitorum funt pifcium, 
parua fcilicet & mollia, tum quia vterus anguftior eft quàm vt tan- 
tam ouorum , fi maiora effent , copiam capere poffet . tum quia fri- 
gidiores & humidiores fint , quàm vt tot ouorum partem extimam 
& ambientem , duriorem folidiorémque poffint reddere. Hac fo- 
ris tempore augeícunt perficiuntürque, quorum incrementum per- 
appofité confert Ariftoteles fermento, quod ex paruo magnum fit, 
folidiore parte humefcente , humida fpiritu diftenta. Id efficit in 
animantibus animalis caloris natura,quod in fermento humidi per- 
mifticaliditas. Cur foris augefcant in caufa eft pifcium fcecunditas, 
quz tanta eft, vt intus totum fuum incrementum capere non pof- 
fint: celeriter foris augefcunt , ne, fi generationi foris augefcendo 
mora 2fferatur, totum genus pereat. Quare masin hoc pifcium ge- 
nere ouis vitale virus aípergit (fic enim conuertit Plinius quod Ari- 
ftotel .in pifcibus Jopov vocat , qui in caeteris animantibus yo fiue 
y5vs dicitur ) mas enim plus feminis habet quàm ad coitum fatis fit, 
mauültque id natura in ouorum iam repofitorum. incrementum 
abfumere, quàm in primam ipforum conftitütionem.Confert etiam 
ad incrementum marini humoris diuina vis, & foccunditas ex fpi- 
ritu & animali calore.Hicannotaffe abfurdum non fuerit , quzdam 
non folàüm non oua imperfe&a,fed ne oua quidem proprié dici & ha 
beri,quz in oftreis,& aliis huius generis fponte nafcentibus reperiun. 
tur: quippe quz ad generationem nihil prorfus conferunt , fed me- 
lioris nutritionis funt indicium, quemadmodum in fanguine pradi- 
tis adeps , quamobrem tum melioris funt fucci. Poftremó oua pa- 
riunt aliquando feeminz,cum maribus congrefíz: aliquando foemi- 


: * o n & 2 : 
nz tantüm fine vllo cum maribus congreflu, vt in erythrinis , chan- 


I1b..de ge- 
nera.animal, 
€4p.4- 


Iib.9. ca . $0: 
Lib. de bif. 


animál.c. ao. 


nis,& quodam pafferum genere.Hi pifces omnes foeminz dicuntur, 


de quibus fuo loco fufius. 
H 


86 


Tib. s.de ga. 
(4p ile 


Tib.s. de gen. 


mm. cap.it, 


Lib.6.celiff. 
Cap. $. 
LiT. 


DEJJIISCHBNS 
De Pifcibus fponte nafcentibus. E 
"Du tp MM | 


LHBEBR "IIT 


poft multos imbres nafcitut. Purpurz , & oftracoderma ex materia 
putreícente & limo. Buccinis ortus idem.Limmoftreorum origo coc- 
nofis locis exiftit,conchz , chamz, vngues, pe&ines in arenofis locis 
formantur. Pinnz recte byflo alligatz;in locis arenofis & coenofis: 
denique teftacca omnia fponte fiunr in limo pro limi differentia. In 
ceenofo oftreajin arenofo conchajin petrarum cauernulis holoturia, 
balani;per fumma adhzrét lepades,neritz.Mytulis,purpuris & buc- 
cinisorigo duplex. Aliorum oftracodermorum,inquit Ariftotcl. na- 
tura fponte conftat , quorundam, emiffa à fe facultate aliqua;quan- 
quam hzc quoque fzpe fponte oriantur:& alio in loco. Purpure & 
alia oftracoderma 6 limo feré , & materia putrefcente fiunt.& mox. 
Oftracodermorum ea quz fauos conficiunt, eodem modo quo alia 
oftracoderma fiunt.Hac prior eftorigo,de qua eti pauló anté. Alte- 
ra eorum eft que dicuntur xsej4cd», id eft fauos conficere, quod faui- 
ficare & fauare conuertit Gaza , fiue jAdorpay , 7o dV. iw elovxorelov 
aufi, id eft eodem interprete fauaginem, quz eft veluti fauusapum, 
condere,quod Plinius dixit de purpuris , eas mutuo attritu lentorem 
cuiufdam cerij faliuare. Id faciunt mytuli;purpurz, buccina autore 
Ariftotele. Nam emittunt lentorem quendam fiuc humorem mu- 
cofum velut à feminis natura, fernen veró eorum. nullum effe exifti- 
mandum eft. Ex illo purpuris verno tempore congregatis, veluti fa- 
uus quafi ex putaminibus cicerum alborum inter fe coherentibus 
coagmentatur,quem pro maris fpuma Pharmocopolz quidam falsó 
oftentant: nullus autern huic meatus eft apertus,neque fiunt , neque 
nafcütur ex co purpure, fed eft veluti expurgamentum. Nam cüm fa 
liuare incipiunt ex lentore mucofo,vt dictum cft;putaminibus fimi- 
lia iffa componuntur,ex co veró quem in terram emittunt ichore, id 
eft tenuiore humoris parte,eo in loco fiunt in terra coagmétatz par- 
uz purpurz,non aliter quàm effufo in terram fungorum decocto, 
fungi permulti breui enaícütur. Ex his duos Ariftotelis locos in qui- 
bus de iftis agit,dilucidiores fore fpero. Alter eft lib.111.de genezatio- 
neanimalium. Alterà Gaza malé conuetfus libro quinto de hifto- 
ria animalium citatus ctiam ab Athenzo lib.tertio,quem fi cum Ari- 
ftotele conferas menda aliquot facilé emendabis, maximé veró illud 
&gltei dV ó elyer sis Tw tw, cüm legendum fit ex Athenzo &gívo? dU? 
Dydpa. le 19) Aw, &c. necnon Plinij locus r15. 1x. in quo fcribit muri- 
ces & purpuras faliuario lentore prouenire, clarior inde fiet,quám ex 
Maffario;qui faliuarium lentorem fauaginem interpretatur;ex qua, 
vt ex fuperioribus liquet,purpurz minimé fiunt , fed dum putamini- 
bus cicerum fimilis congeries fauago Gazz dicta fit,ex mucofo hu- 
more;qui faliuariuslentor à Plinio nominatur, huius tenuiore parte 
interram effufa; proueniunt murices & purpurz. Huiufmodi ortus 
H z 


97 


Lib.s.de gen. 


Ame ape Me 


Lib. de bif. 
Capa. 


Lib. 9.CAp.36 e 


Libsdebift, 


animal.ca1$. 


Cap.it. 
€ npa s. 


Cap.s1. 


$5 


EM S. 
L " 


DE IPISCHB VS 


Lil.dege- rationem idem Ariftoteles comparat plantis,qua &x r£ ewpafAaqisdy 


nera.aniinal. 
«ap. 0 


T:5.5.de bif, 
M E 


Ibidem; 


Lib.s.de bift. 


ettimal.c. s. 


id eftex fobole,aut fi verbum € verbo exprimas, ex adgerminatione 
procreantur, vt ceparum genus. Hoc modo, inquit, mytuli gignun. | 
tur, quippe qui minores Íem per circa eos qui primi nati funt;prouc- 
niunt. Purpurz & buccina quzque fauos conficere creduntur eo- 
dem modo. Quare magna corum copia oritur, quando origo ali. 
qua priüs extiterit: nam cum omnia hzc fponte fieri contin gat ,ra- 
tioni confentancum eft, cm origo aliqua pracefferit , multó plura 
formari. A fingulisenim eorum quz prima (unt originis,quibüfque 
rcliqua adnafcuntur, excrementi aliquid effluit, Quód veró prima 
iftorum origo ex materia putreícente fiat , certiffimo indicio eft id 
quod in ftagni noftri parte quz eft ad oppidum Zalerw vernacula 
lingua nuncupatum , multorum & magnorum mytulorum feraci, 
accidiffe vidimus. In hac cüm fepes piícandi gratia difpofitz,prz ve- 
tuftate computruiffent, iis reuulfis, locus mytulis caruit , quoad fcpi- 
bus repofitis,& ligno tempore limum contrahente, rurfus locus my- 
culorum copia abundauit. Sed hzc de varia pifcium generatione fa- 
tis.Nunc ad alia his proxima tranfcamus, oa 


Quomodo Pifces coéunt,quomodo con- 
cipiunt & pariunt. 


(iod PAD UO 


V M Pifcium corpora eorümque partes diuerfis ad- 
modum formis figurarit natura, perfpicuum eft, va- 
riam quoq; iis effe coéundi rationem, qua fi vlla alia 
pifcium a&io , certé nobis eft obfcura & incomperta. 
32) Congrefluri enim latebras querunt , & receflus fuos 
petunt,cxterorum animalium ritu,vel etiam quamuis maris partem 
incolantjin profundum fe recipientes, & tanta celeritate cocuntes vt 
vifum fallant, obferuari vix poffunt. Ariftoteles. 2 JU dowyo? awodlos 
ay aloe Dy OUtoy O2 ey dois ópira| , du To Ta éos. jmoNiEa , mra pevaioirTas, 
tore 'erTa| xg) 1 tci TU TOY óXEie. yrouSyor Svo 2v rpówsor. V erus pifcium 
oua parientium coitus raró cernitur, quoniam con greffionem quàm 
primüm digreffio fequatur, fieri tamen ita eorum coitum vifum eft. 
Sunt tamen quidem qui moram aliquam coéundo faciunt: moran- 
tur enim in coéundo diutius,que animal generant,quàm qua ouum. 
Delphin & cetacei omnes,nec parum;nec multum temporis, fed me- 
diocre in ipfo coitu confumunt , codem Ariftotele autore. Pauca 
igitur ex Ariftotelis hiftoria, & ratione experientiáque comperta de 
pifcium coitu proferemus.Pifces omnes, inquit Ariftoteles , demptis 
planis cartilaginei generis,mutuo attritu fupinarum partiü coéunt, 


plani 


ECPIBPERO HTIDIE 


plani autem & quibus cauda eft,vt rana piícatrix, paftinaca, & fimi- 
les non folüm,vt dictum eft, fcfe applicantes,fed etiam fupinis parti- 
bus fuperuenientes foeminarum pronis,nifr cauda ob craffitudinem 
impedimento fic. At fquatina;torpedo,& quibus cauda maior elt, mu 
tuo folüm fupinarum partium attritu coéunt. Sunt qui vidiíTe fe affir 
ment cartilaginea nonnulla auerfa,canum terreftrium ritu coherere. 
Non aliter teftudines tam marinz quàm paluftres coire creduntur, 
foemina fcilicet marem dorío admittente;habéntque ad id accommo 
datos meatus.Piíces longi vt anguillz(erpentes, congrimurenz mu 
tuo partium fupinarum complexu coéunt;vidi equidem [pe anguil 
las hoc modo copulatasin Lado capi.Non defunt qui auerfi quadru- 
pedum retro meientium,vt leonum , leporum ,lyncum ritu coéant, 
vt vituli marini,& malacoftraca,vt locuftz;aftaci, vamrnari , (quilla- 
rum & cancrorum genera, vrí1. fit autem coitus is foemina caudam 


89 


protrudente, mare femen fuperponente,neque enim aliter ob caudz 


conílru&tionem poterant coniungi.Molles vt polypi;fepiz, loligines 
mutuo brachiorum complexu , & ore ori compofito fiftulà coéunt 


non orc:cüm enim fiftula pariant,eadem vt coéant neceffe eft. Qua-- 


1c abfurda eft eorum fententia qui ore femen admitti exiftimant , fc- 
men enim velin ventriculo cocoqueretur,vt in illis euenit qui alio- 
rum femen vorant , vel alimento permiftum extinguercetur, & peri- 
ret,vel alimenti conco&tionem diftributionémque prapediret. Ma- 
res cattilaginei feré omnes circa podicé,appendices duas habent qui- 
bus coire creduntur. At ego illas fepe multümque contemplatus,non 
video quo pacto his coire illi poffint:potius igitur ad retinendas fce- 
minas factas effe arbitror. Verüm vt varia eft pifcibus veneris explen- 
dz ratio;ita variis temporibus & concipiunt & pariunt.Etenim Deus 
optim.max.non folüm huius vniuerfitatis rerum qua omnia conti- 
nentur , opifex & zdificator, fed etiam re&or,cuftos & conferuator, 
rerum infinitarü quotidianü interitum,;& diffipationem nouis fubin 
de renafcétibusinftaurare,vacuiq; nihil effe voluit.Q uamobré terre, 
mari,aquis aliisprocreandi vim indidit,beftias alias mares , alias foe- 
minas fecit,& in iis commifcendorum corporum miras libidines ex- 
citauit.Harum aliz quouis temporc cientur ad venerem. Áliz vere 
tantüm, aliz zftate;aliz autumno... Homo quocunque tempore & 
omnia fere quz cum homine viuunt, ob alimenti copiam & ocium, 
ex pifcibus murenz , Íepiz , vituli marini , cyprini, omni parte anni 
& congrediuntur & pariunt : alij femel tantàm , vt thynnus, pe- 
lamys, & cxteri huius generis. Nonnulli bis coniugia agunt, vt 
lupus, & trichias,& faxatilesomnes. Mulli ter, fcorpioncs bis,ac far- 
givere & autumno. Cartilagineorum fola fquatina bis parit, au- 


tumno, & circa vigiliarum occafum. Molles potiffimüm vere, 'fta- 
H 5 


9o 


DE PISCHOD Ww5 

te:delphini, thynnides circa folftitium. Mugil qui xx» vocatur,item 
uiEmos coéunt menfe Decembri , ferunt vterum dies tricenos. Quin - 
etiam anthias acftate parit, mox aurata, lupus , mormyrus, denique 
omncs qui dtpoug.Xs ab Ariftotele;à Gaza curfiones vocantur. Pela- 
gici etiam magna ex parte «ftate pariunt,cuius rei argumentum eft, 
quód minimé per id tempus capiantur. Mxnides bruma pariunt. 
Parit folitariorum genus in vere. Denique plurimis partus circa 
zquinoctium vernum agitur. Et vere potiffimüm non folüm pifces, 
verüm etiam alia omnia ad vniuerfi renouationem confpirare viden 
tur , plaptz ftirpéfque omnes beftiz fiue nantes, fiue volucres, fiue 
fcrpentes,fiue gradientes. Cuncta enim tunc glifcunt,& in animan- 
tibus feminis copià vafa diftenduntur,cüm przceflerit optima nutri- 
tio,& conco&ionistriplicis perfectio à calore innato , qui hyeme & 
vere maximus,omniümque actionum naturalium eft autor,qui veris 
tempore./folifque radiisiin quibus tepor ille coeleftis ineft , excitatur, 
euocatur,fouetur, vt veriffimeé didum fit, eius acceffu rerum ortum 
cxiftere,& eiufdem receffu interitum confequi. 


De mora,numero foetuum in vtero,locis in quibus 
signuntur,& eorumeducaüone. —— 


C cA TENDIT T 


a ISCIVM Vtczterarum animantium, alij breuiore;. 
^ E23») JJ. alij longiore tempore vterum ferunt. Quorum oua 
2A CC funt imperfecta , citiüs illa edunt, vt fquamofi , leues 
qo quidem, vt acus,& qui fzpius anno pariunt. Qui enim 
D Le diutius Vterum ferrent cyprinus, & mullus, cüm hic 
terjille fexies anno pariat?Contrà,qui ex ouo viuum animal concipi- 
untdiutiüs grauidi funt vt acanthiz,galei lzucs, vulpes & iis qui (ing 
ouo viuum animal concipiunt , menfibus aliquot ad feetus coforma- 
tionem accretionémque opus eft: quare menfes nouem aut decem 
vterum ferunt,vt delphini,vitulus marinus)balzna;ceterzque beluz 
marinz.Pratercà illi quorum imperfecta funt oua, innumerabilia fe- 
ré,& parua edunt, quippe cüm magna eorum pars pereat, genus hoc* 
pifcium valde faecundum eft, naturá interitum ouorum copià com- 
penfante. Qui ex ouo viuum pariunt, pauciores foetus concipiunt: 
etenim cüm cx ouis fatis magnis concipiantur , fieri non poteft vt 
vterus multorum , & magnorum ouorum fit capax. His VérÓ pau- 
cioresedunt;qui quadrupedum ritu é femine ftatim cócipiunt. Nam 
binos edunt,cüm duo tantüm fint vteri finusquanquam negare no- 
lim,vt mulierum, ita horum quoque quandoque tres foetus effe pof- 


Íe 


EBDER IHE 
Íc. Balznz vnicum, ad fummum geminos edunt. Vituli geminos. 
Delphini aliquando geminos , fxpius vnicum, quoniam fieri nequit 
vt multas & magnas beluas fimul pariant. Quibus veró contingit 
duos pluréfve parere , cüm vteri duostantüm fint finus, id ideo illis 
accidit,quod vno iam vel duobus animalibus é femine conceptis:vte- 
rus rurfum aperitur,& femen apprehendit retinétque, quod locum 
in vtero idoneum na&tum , fi commodé tam vteri, quàm fuo calore 
innato foueatur & regatur,fit fuperfotatio. Diuerfa autem loca in 
quibus pariant cligunt pifces.tum propter pafcua natura fuz conue- 
nientia,tum propter teporem partu , foetuumque educationi ma- 
gis accommodatum. Alij enim totum mare peragrant,vt in ponto pa 
riant,vt thynnijqui non nifi in ponto parere confueueruntfcombri, 
pelamydes idem facere credunturzalij alios maris receffus relinquen- 
tes litora quxrunt,vt multi ex galeis: alij ftagna marina fubeunt , vt 
ftagnum noftrum latera di&um, mugiles,lupi, auratz , pafferes , bu- 
gloffi. Alij lumina & magnorum fluminum oftia,vt mugiles,aurate, 


91 


lupi:alii in faxis pariunt,& viuunt femper,quales funt veri faxatiles, 


cynzditurdi;merule:alij &géxojid eftjin alga vt que inde nomen in- 
uenit phycis.item gobij,hippocampi.mullus fua oua limo committit. 
Coracinus poft mullum,inter algas fcetificat. In litoribus atherina & 
coruus.In alto orcynes;fcorpij,afelliziuxta terram rana , inter cartila- 
gineos numerofiüs fotificat.fed quia oua facilé pereunt , fit vt pau- 
ciores reperiantur: In terra juxta aquam teftudo oua fua ponit:ibi- 
dem vitulus marinus catulos fuosin lucem edit,quos pofteà fenfim 
in mare pertrahit. Glani grandiores ftagno altiore pariunt;minores 
minis alto contenti funt gurgite.In ftagnis lluuiorum , & arundine- 
tis lacuum phoxini & percz parere folent. Vt breuiter dicam, non 

ifces folüm fed etiam animantes omnes naturainftru&z querünt 
paftum & latibula,tum ad fobolem propagandam,tum ad fe feetáfqi 
fuos alendos ac tuendos neceffaria.. At pifcium alij foetus valde cha- 
ros habent, denique fouent & educanc: alii ftatim editos neglieunt, 
atque etiam in fuos fine difcrimine graffantur.Nam qui ftatim perfe- 
&i fünt,& patris matrífque tutela carere poffunt, ij ftatim etiam li- 
beri fuo modo viuunt, vt fquamofi feré omnes,& lzucs.. Contrá;qui 
la&e nutriuntur diu matres fequütur,vt balenarum, delphinorümq; 
catuli. Thunni quoq; quanquam la&e non nutriantur, diu parentes 
fequuntur,& ab iis «eré diuelluntur. Glani mares oua fua quadragin 
ta,vel quinquaginta dies cuftodiunr,ne ab aliis deuorétur.Hocidem 
cyprinum facere fcribit Ariftoteles. Galei foetus fuos & emittunt. & 
intra fe recipiunt:idem faciunt fquatina & torpedo: vifamque fuiffe 
ait Arift. corpediné grande que foetus circiter octoginta contincret: 
id & glaucus, liano tefte facit. Acanthias ob fpinam, paftinaca ob 


Lil.s debiff. 


Anima.CA. 14e 


Ihid.cap.io, 


92 DE PISCIBVS 


radium,raia ob caude afperitatem,rana pifcatrix ob capitis magnitu- . 
diném aculeofque, partum intra Íe recipere non poffunt. Delphin &: 


phoczna catulos lacte non aliter quàm capra hoedos;nutriunt,& in- 
firmosgeftant:non minore cura vitulus marinus fuos quadrupedum 
more educat , quos paulatim affuefa&tos , duodecimo partu die ad. 


mare deducit.Sed hxc ad pifcium mores potiüs pertinent. Deinceps. 


de altero a&ionum gencre dicendum. 


De Pifcium differentiis ex actionis 
mouendi varietate. 


TS 


e 
à 
T 


up 


pote que multas & infignes pilcium differentias no-. 
) bis fuppeditent, & iis qua à naturalibus actionibus: 
uc  fumptz funt: ideo hotiores & illuftriores , quód fub. 
fenfum noftrum cadant , pofsintqueà nobis in mari , fluuiis, aquifve, 
aliis fumma cum voluptate fpe&tari. Verüm à mouendi actione pri» 

muüm ordiemur,cuius dux funtin pifcibus differentiz. Altera , qua, 

totum corpus loci mutatione mouctur , vt in iis qui pinnas, vel pe- 

des habent, vel qui ob corporis longitudinem varios flexus faciunt. 

Altera, qua partes alique duntaxat fefe vel dilatando vel conftrin- 

NN. gendo mouentur , reliquo corpore immobili , & hzrente defi- 

ibrey.debi- 9, : C : : ; e^ : 

Sw XOque. Animalia, inquit Ariftoteles alia ftabili [ede degunt, alia 
fcdem locümque mutant. Quz ftabilem fedem habent , in aqua 
duntaxat degunt. nullius tereftrium fedes ftabilis eft. At in aqua 
permulta haerentia fedibus fuis viuunt, vt oftreorum genera mul- 

ta. Quod cüm veriffimum fit , non tamen defunt qui repugnent , & 

contra veritatem affirment, in terra defixa animalia quedam repe- 

riri ,id quod mihi aliquando audiffe contigit ex homine, gente qui- 

dem Hebrzo , fed religione Chriftiano , qui Ariftoteli Rabinorum 

fuorum autoritatem opponebat,quos cüm nimis przfra&te defende- 

ret,non potui non opinionem hanc huiufmodi rationibus improba- 
re.Namfi terre hzrent,num plantarü modo,ex ea radicibus alimen- 

tum trahunt;ac vcluti íuguneViíceribus igitur& fenfu omni carent. 
quorfum enim iftis potius quàm plantis fenfum tribuiffet natura? 

Hac fi ita fe habent , animantes effe nullus dixerit, càóm animantes à 

non animantibus fenfu & motu diftinxerit natura , num alimentum 

aliunde querüeat terrz,vt ais firmiffimé affixa (unt. Q uód veró prz- 
 fensatq;in promptu femper alimentà illis effe poteft , quemadmodü 

aqua 


D.UVHIRR 2i1II 


aqua pifcibuszaére certé nullum animal perpetuó vefci potcft.Quód 
fiquischameleontem proferat,non folàümvulgi fed do&orum ctiam 
fcriptorum aére folo vi&titare afferentium autoritatem fecutus, re- 
fpondeo vidiffe me cum multis fide digniffimis viris mufcas venan- 
tem , illifque vefcentem. Qu uate his & aliis fimilibus minutisani- 
malibus , vel herbulis vitam eius fuftineri certum eft. Quóàd fi non 
a&re , quo alio conuenienti alimento fruentur animalia ifta terra 
affixa? herbis fortaffe inquies: Aut igitur herbz ille perpetuo erunt 
folio, aut deciduo: fi perpetuo, arrofis & confumptis proximis prius 
fame pereundum illis fuerit , quàm noua renafcantur : idem dici 
poteft, fi vnà cum fructibus hyeme decidant folia, proximo vere 
aut zítate renouanda. Quare commentitia ifta & fabulofa effe o- 
mnibus conftat , quibüfque non maiorem quàm Luciani veris nar- 
rationibus ( quantumuis ille dele&ationis habeant ) autoritatem de- 
bemus , aut fidem adiungere: Cenfendum eft igitur in mari folüm 
animalia reperiri , quibus ftabilis fit fedes. Alia veró byffo , id eft, 
delicatiffima & tenuiflima lana alligantur , vc mytuli & pinna: alia 
ad íaxa adherent , vt lepades , neritz , vrticz : alia aliis adhazrent, 
vtholoturia oflreis: alia inarena defixa funt, vt pernz , pinnz , vn- 
gues: Alia fuper terram iacent ob teftz grauitatem , vt oftrea ma. 
gna: parua fuper arenam , item fpondyli , pe&ines , chamz,, telli- 
nz: quanquam funt qui affirment pectincs fupra aquam volitare. 
Purpurz ,cochlez , buccina mutant fedes. Q ui enim aliter ad efcas 
venirent & congregarentur? Quo paco alio tempore magis alio 


minus laterent , vt fcripfit Ariftoteles? Et nosfzpe in mari cochleas 4 


erreftrium cochlearum ritu moueri vidimus, prztereà fefe circum- 
uoluendo natare. Quz binis teftis ficuti valuulis integuntur, vt 
mytuli , pernz , pinnz , chamz , pectines , tellinz , oftrea , fpondy- 
ly , membranarum bencficio dilatando fefe , & conftringendo mo- 
uentur, nullam fui partem foras emittunt. . Vngues aperta tefta ca- 
put exerunt, & retrahunt: quorfum enim Natura altera tantüm par- 
teteítam colligaffet, fi non aperiretur? Vrticz alias frondem expan- 
dunt;aliás ita contrahunt , vt nulla appareat:fimiliter quz Pouffepiede, 
Gallorum vulgus appellat , & iis quos ego à fimilitudine penicillos 
marinos voco, frondem fpargunt & contrahunt. Vermes rubri ali- 
uando faxis, aliquando oftreorum teftis bzrentes , partem ante- 
riorem ex fiftula proferunt & reuocantquz tubis vel herbe que vm- 
bilicus Veneris dicitur,non eft diffimilis. Balanorum in faxorum ri- 
mis degentium,fimilis eft motio. Quz tefta clauata & turbinata in- 
te&a funt,caput exerunt & recondunt.Cancellus ex genere ctufta o- 
pertorumjn conchis purpurarum buccinorü & cochlearum eode fe- 
1e modo mouetur,cochlez vità degés,partem enim fui durá tantüm 


9j 


Tibroquinto 
de life, ci. 


24. 


DEPISCIBVS |. 

foras promit, mollem tefta femper abfcondens. Sunt qui fpongias 
cóntrahi & dilatari arbitrentur, quod falfum effe, iifdémque fenfum 
& imótum omnem deeffe fuo loco docebimus. Hz funt motionum 
differentiz, quibus pifces ftabili fede degentes à fe differunt. 
 Dedifferenuispifcium totum corpus mouentium. . 
s NUNAPIU EC C ANEABPRA. | 


AD 


inopiam,pifcium copia defiit abüdare:& vberiorem,feliciorémq; pi- 
fcatum, in iis maris partibus femper effejin quas multa & magna flu- 
mina influant;animaduertere facile quilibet poteft. Q uare pifciü alij 
natant tantüm,alij eradiuntur tantüm;alij natant & gradiuntur;alij 
natant & volant;alij natant,& fefe trahunt.Natant folüm pinnis pre- 
diti,vt fquamofi omnes galei,& planiquorum alij latitudine fua tan 
tüm natant, vt raiz,paftinacz ex fententia Ariftotelis : alij latitudine 


& pinnis , quz in quibufdam ad branchiasin ventre & in cauda fitz 


funt, vt in pafferibus,bugloffisrhombis,rana pifcatrice : in nonnullis 
in cauda tantüm,in quibus vel cauda in pinnam definit , vt in torpe- 
dine,fquatina, vel (uper caudam pinna ere&a eft , vt in raiis & pafti- 
naca. Pratereà nátant longi vario corporis flexu , & qui pinnas ha- 
bent,vtanguillz,congri;ferpentes , ophidion Plinij: & qui iis carent, 
vt murenz,lampetrz.Q ui longi funt & rigidi;pinnis natant , vt acus 
genera, fphyrzna,glanus. Natant folüm beluz marinz,ex mollibus 
Ícpia;ex crufta inte&is fquillz,aftaci,locuftz , cancri Maze & £zoxis, 
id eft,equites,qui propter longitudinem tibiarum ingredi nequeunt, 


fed illis tanquam remis impelluntur. Gradiuntur tantüm cancri o- 


mnces;quibus crura breuia funt,)non natant autem,tum quia caudam 
corpori applicatam,& appreffam extendere nequeunt,tum quia pin- 


, niscarent.Natant & gradiuntur vitulus marinus,cordylus, crocodi- 


lustcftudo marina & lutaria fcolopendra minor:nam cetacea etiam 
mult 


«39gVEMADMODV M terrenz animantes, vt | 


&l5 tos , quorum permulti , etiam fi aqua fola, qua fem- 


L'YBEgR. INIT 


multos pedes habensjingredi non poteft ob maximum corporis pon- 
dus. Natant & volant hirundines,milui,mugilum ea fpecies que qua- 
tuor pinnas longiffimas veluti alas habec. Loligo quafi voligo prima 
litera commutata.NNatant & fe trahunt polypi:nam acetabulis fuis fir 
mé hzrentesbreuem aluum facilé trahunt,quod neq; fepiz,neq; loli- 
ginesob maiorem aluü facere poffunt.Hirudines marine & paluftres 
ita ore & cauda, vt Polypi acetabulis/hzrendo fe trahunt;natát etiam 
vario corporis flexu. Vermium marinorum idé qui hirudinü motus 
eft: Neq; veró his folüm differentijs fed ctiam motionis celeritate tar- 
ditatéq; pifces fe differunt. Tardiffimé omniü mouentur beluz ma- 
rinz;ob carnis & adipis copiam & veluti faburram.At velociffimum 
omnium animalium non blüm marinorum delphinus,fed ocyor vo 
lucre;acrior telojinquit Plinius,& Thunnus &zo 78 34v x3] opu jid 
eft,quod celeriter moueatur & impetu feratur cognominatus eft: in- 
ter íÍquamofos mugil celerrimé natare creditur: vt fummatim dicam 
qui c£devyyo: funt , ac pinnas habent neq; paruas, neque longas ad- 
modumy,quíque gracili funt corpore, velociüs feruntur. Contrà tar- 


95 


TLil.9.cap.8; 


dius qui magno funt capite,vt rana pifcatrix,vranofcopus orchis:pla- 


ninon magna admodü celeritate incitátur,neq; qui pedibus natant, 
vt polypi, fepiz,neq; cru(ta intecti,cauda & pedibus natantes. Teftu- 
dines latitudine corporis , & potiffimum pe&oris in aqua fufpenfz, 
alarum & pedum impulfu celeriter feruntur. Troglodytz inquit Pli- 
niuscornigeras habet,vt in lyra annexiscornibus latis,fed mobilibus, 
quorum in natando remigio fe adiuuant. Celetum genusid vocatur 
eximiz teftudinis fed rarz.Cur veró alij alijs celerius natant, natan- 
di ratio & modus maxime in caufa eft.Q ui enim re&a feruntur;cele- 
riüs iter conficiuntqui veró fulcando vt hyzna piícis aut capite ob- 
torto,tardiüis: vt qui J771944Uds à pafferina figura cognominati funt, 
vt Rhombi lxues,& aculeati;bu vane: Denique omnes quibus 
vterque oculus in eadem parte fitus eft, ij fic natant vt monophthal- 
miin terra ambulát;id eft contorto capite.Hippocampi capite elato 
& ob id minus celeriter natant. Rana pifcatrix & vranofcopus capi- 
te depreffo cauda furfum fpe&tante natant, quo modo impetus mul. 
tum inhibetur.Porró eorü qui gradiuntur alij etiam celerius, alij tar- 
dius mouétur:cordylus extra aquam non minus celeriter,quàm ftel- 
"io,autlacertuscurrit. Crocodilus pro corporis magnitudine ccleri- 
ter fatis ingreditur.Cancer celeriter & progreditur & regreditur,ob 
cdum multitudinem & breuitatem. Locufte ingredi non poffunt, 
quod pedes in obliquum conuerfos habeant,natationi quàm ingref- 
fui aptiores. Vitulus marinus,& teftadines omnes pinnis fuis innitun- 
tur & gradiuntur,fed cum magna contétione etià f1 pinnas vnguibus 
munitas habeant;anteriores veró teftudinum marinarum pinnz alis 


Lil.g.capieg 


D E PISCIBVS 
auium , quàni pedibus animalium fimiliores ; magis àd natandum, 


quàm ad ingrediendum fa&tz funt , qua de caufa multó melius nà- 


NY » e : N * 3 . . - 1: ; 
tant,quàm lutariz aut terreftres : hz contrà celerius illis gradiuntur, 


quippe quz pedes veriüs habeant, quàm pinnas : marinarum autem 
.pinnz tam magna funt, vttam gradiendo obíint , quàm natando 


rofint. Vitulorum marinorum pedes anteriores vngues & digi-- 


tosindifcretos habent , vnümque duntaxat articulum ad omopla- 


.tam,his ingrediuntur:pofteriores,piícium caudis fimiliores quàm pe- 


-dibus;iftis natant: nam fieri non potelt , vt eadem pars exaquo&ad 
.natationem & ad ingreffum valere poflit. Quemadmodum vetó de | 


pifcium natatione & inereffu , ita de volatu quoque nonnihil dicen- 


b s n 
dum. Pifces quofdam extra aquam volitare fenfus perípicué docet. 


Vidi equidem hirundines marinas ad lapidis iactum extra aquam in 


aére volitaffe;& miluos,& mugilum genus illud alatum,de quo pau- 


lóanté. Huiufce rei locupletes funt teftes,qui ad Herculis columnas 


nauigant;quo in loco hirundines multe volare videntur.Sed pifcium 
alij aliis longiüs,celerius,& frequentius volant. Q uibus enim priores 
pinnz funr longiores, latiore(que & valentiore membrana contexte, 


ij meliüs volare poffunt,fi rimam branchiarum paruam habeant, ob 


quam diutiusin are viuere poflint,longius etiam volant. Quare hi- 


rundo volatu omnes alios anteit , quippe quz pinnas habeat latiffi- 

mas,longiffimas & robuftiffimas , branchias quoque parum apertas: 

fecundas fert mugilis fpecies ea , quz pinnas quatuor habet magnas: 
^ 


.tertias miluus. Exocoetus faltat veriusquáàm volat, vt troctz fluuiati- 


Lib.9.c4p.z5* 


les,qua: furfum contra aquam mouentur : item falmo aquarum fon- 
tes petens: loligo etiam volitat extra aquam fe efferens , quod & pe- 
&unculi faciunt fagittz modo , autore Plinio. Volant autem pifces, 
vt perfequentem fugiant hoftem, quanquam Trebius niger ex Mil. 
uaginis extra aquam volatu tempeftatum mutationem colligi velit, 
Miluaginem,quem modó miluum dixi; appellans.Hz funt mutatio- 
num loci in pifcibus differentiz. 


De Pifcium refpiratione, & an pifces 
omnes refpirent , necne. 


Ü ev po oT 


veu ESPIRATIONEM Motum cffe, quiab a: 
SCWNU ^9) ; t,.quod mufzulo hora. 
(494 nima &voluntate pendeat,quód mufzulorum thora- 

£s cis& fepti tranfuerfi beneficio frat,vtiam rede à Ga- 


leno demonftratum , fumimus. Satis igitur foret hu- 


«23:4 ius motus differentias in pifcibus annotafle, nifi id. 


prius 


LIBER IIII 97 


priüs in quzftionem difceptationémque vocandum effet, an refpi- 
rent in aqua piíces omnes necne: quod etfi iam olim à veteribus 
multis vt Democrito;Diogene, Anaxagora,A riftotele, Plinio tracta- 
tum fit, tamen quia & variz funt ea de re fententiz,$& Ariftoteles ve- 
tuftorum fententiam reprehendit & exagitatidque immeritó vt ego 
quidem fentio,videor operzprecium facturus , omnem quzftionem 
pauló fufiüs & dilucidiüs explicare. | Ac primüm quid refpiratio , & 
quis cius vfus neceffitáfve fit in animantibus dicemus,ex Hippocratis 
Galeni,& aliorum veterum fententia. Deinde Ariftotelis de eadem 
refpiratione fententiam adiungemus , qua penitus perfpecta , ratio- 
nes quibus contra veteres contendit;pifces in aqua non refpirare,nos 
conuellemus & funditus euertemus,ex quibus facilius, & certis quod 
poftremum eft confirmabimus pifces omnes nimirum in aqua reue- 
rarefpirare & aérem trahere. — R efpiratio eft aéris circunfufi frigidi 
attractio, calidi veró expulfio. Duz funt igitur eius partes £svoy xg] 
| &xao) , id eft, infpiratio & expiratio:fit vtraque per pulmones, per 
branchiasper totius corporis exiguos , & fenfum fugientes meatus. . 
Non folüm veró terrenas animantes, fed & pifces omnes pulmo- 
nibus przditos rcfpirare inter omnes conftat , & per omnes totius 
corporis exiguos meatus ,infpirationem & expirationem fieri pro- 
batum fzpius eftà Galeno ex Hippocrate , qui docuit totum corpus 
noftrum cvv efle x2) ocppev, id eft, confpirabile & confluxile,nec- 
non sizoyer xgj Gcovey id. eft, infpirabile 8 expirabile. Ea refpira- 
tio cft animalium exanguium, quam Ariftoteles in libello de re- 
fpiratione attigiffe, non tamen penitus intellexiffe videtur. | Quo- 
niam animantium , inquit , aliz aquatiles funt , aliz terrenz , iis quz 
admodum paruz funt & exangues , refrigeratio ex circumfufo a&re 
vel aqua fatis eas ab interitu vendicare poteft: exiguo enim calore 
rzditz , exiguo egent prafidio : quam fententiam alio loco eiuf- 
dem libelli repetit. Hzc refpirationis fpecies dicitur JUeovor, id eft, 
tran fpiratio, quz eft aéris per totum corpusintroitus & exitus. Su- 
pereft ea qua per branchias fit, que nunc in dubium reuocatur. Sed 
de hac pofteà, prius fcilicet declarato refpirationis vfu, de quo va- 
riz veterum fententiz extiterunt. Refpirationem Aíclepiades ad 
animz generationem conferre cenfuit, Praxagoras, non ad gencra- 
tionem animz, fed ab. robur, Philiftion & Dioclesad caloris innati 
refrigerationem, Hippocrates ad fpirituum nutritionem & refrige- 
rationem , quz fententia cum multis veterum verbis tantum diffen- 
tire videtur. Cum enim dicit Hippocrates fpirituum nutritionem, 
idem fentire videtur,cum iis qui ad animz generationem, vel robur, 
refpirationem datam effe exiftimarunt.Nam Hippocrati fanguis aut 
fpiritus eft 5 «]vyj: vnde L15. v1. r&v toudypaóy fcripfit ajgpders Jot 
I 


98- 


- 


DEI P:ISSGDBNM S 

44 qieaX, vei gave, cüm veró refrigerationem,cum alijsidem pla- 
né dicit. Pratereà ex Aíclepiadis, Praxagore , Erafiftrati fentétijs e£- 
ficituryob aris fubftantiam refpirationem fieri , ex aliorum fenten- 
tijs ob qualitatem & non fubítantiam. Q uód fi propter fubftantiam 
folam aéris refpiratio fieret, non effet cur animalia plenis aére pul- 
monibus refpirarent, neque fi propter qualitatem duntaxat aér tra- 
heretur,refpiratione opus effet toto corpore refrigeratis, vc mulieri- 
bus ex vtero fuffocationem patientibus, aut apoplexia correptis. 
Quapropter vtrumque vfum prudenter complexus eft Hippoc.arbi- 
tratus animalia refpirare,tum ad fpirituum animalium nutritionem, 
tum ad calidi innati refrigerationem. Verüm ne quis nobisex Ari- 
ftotele obftrepat, nihil acre, vt nec vllo alio elemento fynceronu. 
triri poffe obiicies dicimus fpiritum animalem primum, aptiffimum, 
maximéque praecipuum efle animz actionum inftrumentum, cuius 
tenuiffima fit fubftantia;id quod perfpicué indicat mentis noftrz di- 
uina vis & agitatio,cuius tanta eft celeritas , vt nulla fit que cum ea 
poffit contendere:ob id i: Hippo. rà tvpp.r(s , id eft, quz cum im- 
petu meant, fpiritusappellauit. | Cüm igitur ob fubftantiz tenuita- 
tem , cogitationibus & rebus multis obeundis fpiritus is diflipetur, 
neceffe cft iacturam hanc alicüde farciri. Quamobrem vt folidz cor- 
poris noftri partescibo & potu inftaurantur: fic fpiritus animalis,ore 
& naribus haufti aéris,& fanguinis tenuiffima parte reficitur & auge- 
tur. Áltera refpirationis neceffitas eft,qua calor innatus ventilatur, 
& mediocritas ciusfuliginoforum excrementorum vacuatione con- 
fcruatur. His expofitis quid Ariftoteles de refpiratione fentiat fub- 
iungamus,ne ipfius fenfum alio detorquentes ( id quod aliquando 
in veterum fententiis rcfellendis ipfe facit ) iniqué reprehendiffe vi- 
dcamur. Multis autem locis libelli de refpiratione id clare oftendit. 
Sed hoc potiffimüm. Refpiratione omnino animantium natura in- - 
diget ob animi in corde feruorem. Hzc autem refpiratione effi- 
citur , in iis animantibus quibus non folüm cor ,fed etiam pulmo- 
nem dedit natura. Quibusautem cor datum cft, non etiam pul- 
mo vt pifcibus , ea quoniam natura fua in aquis viuunt aqua fe re- 
frigerantbranchiarum beneficio.Q uz fi vera effent;nullüíque aér in 
aqua effet(vt ipfe exiftimat)Diogenem,Anaxagoram & czteros me- 
rito redarguerer,quód piíces in aqua refrigerandi fui caufa trahere 

cenfuerint. $ed quantum à veritate abhorreant, ex rationum ipfius 
confutatione perípicuum fiet, quas omnes non proferemus quibus 

varios refpirationis pifcium in aqua modos à veteribus indu&tos re- 

fellit(ed eas folüm ex quibus effici putat piíces non refpirare, quod 

acrem in aqua non trahant,cüm nullusa£r in ca fit,ea enim ad prefen 

tem quaftionem faciunt. Ariftoteles igitur expofitis Anaxagorz & 

Diog- 


CH KBEBmR: IIIS 


Diogenis fententiis , rationibus aliquot (quas ideo omittimus quod 
ez Íolàüm nobis im probandz funt , quibus refpirationem in aqua 
heri non poffe contendit) hanc fubiungit. In omnibusjinquit, rcípi- 
rantibus, & fpiritum trahentibus , partis eius qua trahit motum 
| quendam exiftere cernimus,quod in pifcibus non fit. Nihil enim 
corum quz circa ventrem funt mouere videntur;fed branchias tan- 
tüm,& in terra & in aqua cüm palpitant. Quàm infirma fit hecra- 
tio facilé intelliget is, qui pifcium & caterorum animantium diuer- 
fam conftructionem accuratidsinfpexerit. Namin iis quibus pul- 
mones dati funt, partes qua circa ventrem funt, mouentur ideo 
quod mufculi epigaftrij choraci annexi funt. At in pifcibus perbran- 
chias fpirantibus idem non vfu venit, neque enim epigaftri] mufculi 
ad cas partes quibus fpirant pertingunt, id eft,ad branchias & earum 
opercula fiue foramina, quz cüm infpirando & expirando mouean-. 
tur, minime mirum nihil eorum quz circa ventrem funt moueri. 
Proximé fequitur alia Ariftotelis ratio.Quum omnia quz refpirant 
in aqua fuffocantur , bullz excitantur fpiritu vi egrediente:vt f1 quis 
teftudincs aut ranas,aut aliquid eiufdem gerierisin aqua vi detineat. 
In pifcibus autem id non fit etiam fi omni ratione conemur id face- 
re,quod fpiritum nullum foristrahant. Hinc minimé concluden- 
dum fuit pifces non fpirare, fed caufam cur in aqua non füffocen- 
tur, neque bullas excitent inueftigare oportuit, quz cft br iarum 


rima, à natura pifcibusin aqua femper vi&uris data, vt libere i & 


aqua egrediantur, quo fit vt füffocationis periculum non fübeant, 
neque bullas excitent. | At in iis quz pulmonum ope refpirantfi in 
pulmones aqüa ingrediatur , eam retineri neceffe cft, & aeris locum 
occupare, vnde neceffarió fuffocatio fequitur, quz pifcibus-accidere 
non poteft,qui aére cum aqua haufto refrigerati per branchiarum ri- 
mam,vel fiftulam aquam ftatim ciiciunt. Et mox fic inftat. Quajin- 
quit, ratione pifces refpirare aiunt, eadem plané hominibus in aqua 
refpirare contingeret. Non vides branchiarum rimam in caufa effe 
cur nec homo,nec vllum aliud animansin aquaeo modo quo pifces - 
 refpirare poffunt;Q uód fi homini à natura foramen aliquot ad aque 
cxitum in thorace datum effet,cum pifcibus in aqua viueret,& fimili- 
ter refpiraret , verüm mutus foret: periret enim vocis materia nimi- 
rum aét in pulmone colle&tus. Si e nim,pergit Ariftoteles, pifces éx* 
circunfufa aqua in os fpiritum trahunt,cur non etiam trahent homi- 
nes,cateráque animantia? & eum qui ex ore editur , cur non finili- 
teratque pifces trahent?/ Itaque fi illa fieri poffent;hzec quoque fie- 
rentquia vero hec non fiunt;/perfpicuü eft:nec illa etiam fieri.Refpon 
deo homines vt pifces fpiritum ducere,hoceft (imul cum aqua hauri- 
re,fed aquam attractam per aliam partem eiicere non poffe, vt pifces 
P p^ 


Zu 


M b' 1 ^05 - Tay A S F: ^T Me M Sud ^" m 
"Nw ^ " . 


100 " DEL IPIS NEIMIS 


per branchias: quoniam autem neque arem fine aqua haurire pof- 
funt, neque aquam hauftam eiicere,non poflunt vt piícesin aqua vi- 
uere,oppletis enim pulmonum arteriis necellario fequitur fuffocatio. 
Pratercàjinquit Ariftoteles fi refpirant;cur in aére moriuntur, palpi- 
taréque videntur vt qux fuffocantur?Id quidem alimenti inopia illis 
accidit (fic enim vertendum, fi vulgares Grzcos codices fequamur,fi 
veró Latinos quofdam interpretes addenda negatio ) nam cauía, 
quam Diogenes affert inepta fane efl: ait enim eos in aere idco inter- 
ire , quód copiofiorem fpiritum trahant, in aqua mediocrem , ete- 
nim idem gradientibus animalibus accidere oporteret , nullum au: 
tem , eorum quod vehementer refpiret fuffocatur. | Minimé veró. 
ftulta eft hzc Diogenis ratio, fed veriffima. Aér enim cüm tenuif- 
fima fit effentie per os$& branchiarum rimam hauftus vchemen- 
tiore appulfu, & affatim fa&o impetu nimis refrigerat cor inter: 
branchias fitum,& tenui tantum membrana conte&tum : quare nihil 
mirum fi pifcesin aéreextinguantur. Quodautem de cateris ani-. 
mantibus affert,jid nihil contra Diogenem facit: nullius enim terrc- 
norum animalium, vt pifcium cor ita nudatum & aeri expofitum, 
neq; ita ad id affatim & facil aét penetrat,fed prius per laryngé, per 


afperamarteriam,per pulmonü arterias propé infinitas permeans & 
tranfiésimmutaturjnde fenfim à corde trahitur.Id verüm effe mul- 
tis rationibus confirmare poffum: vt quibus confoffum efl pe&us, fi. 
per vulnus multus aér fefe infinuet, grauiter ab eo leduntur,adeo vt 
interdum fuffocentur. Et pifces quibus parua eft branchiarum rima, 
vel f en potiüs, diutius cxteris extra aquam viuere experimur: vt. 


anguillas , quas equidem fepius vidi fex dies extra aquam vixiffe , 8& 
in riuulisexiccatis, & in arena menfes aliquot;atque etiam fub terra. 
atque inde etiam viuas erui. . Exoccetus extra aquam dormit , vel 
quod branchiis careat, vt exiftimat Plinius, vel potiüs ob rimz bran- 
chiarum anguftiam. . Hirundo extra aquam volans aérem trahit 
branchiis: quia veró branchiarum opercula arctiüs connexa funt: 
diutius in aére effe poteft , tum quia non nimium aéris attrahit, tum 
quia attractus aliquantum retitetur & caleícit: non omittam mu- 
rxnas quibus duo funt tantüm branchiarum foramina, quo fit vt 
cor magis tectum aeris externi iniurias non tam facilé patiatur , &. 
extra aquam diutiusviuat. Cancriin terra diutius viuunt propter : 
branchias denfas, ac vcluti ex denfis pilis coagmentatas ac éevofdl-.. 
pa , vt vocat. Ariftoteles, id eft, complicationes; aérem enim mo-: 
dicum attrahunt & immutant , fensimque emittunt... Chamz veró: 
ab hiando di&z citius intereunt , quod. cüm femper hient , facilé: 
ab aére fuffocentur.. At rcliqua feré oftracoderma omnia fi teftis. 
fint parum apertis, & aqua intus aliqua fruantur , diu extraaquam: 

27 VlI- 


qb. g.cap.19: 


Lil. de repi. 


LOLBDBSR 7FPLLT. 


viuunt. Contrà, teflis apertis, & aqua deflituta ftatim moriuntur, 
quód irruentis aris impetum nonferant. Hzc & multa alía huiuf- 
modi ft quis diligentius expendat , iudicabit in aére mori pifces, 
quód eius fubitam vim & appulíum ferre non poffint , in aqua veró 
aut cum aqua hauftum aérem neque tanta copia irruere , nequetam 
facilé per omnia permeare, ideo nec fuffocare poffe. Poftremó addit 
Ariftoteles : Si omnia refpirant, perfpicuum eft ctiam ca animalia, 
quz infecta vocantur , refpirare : videntur autem horum multa, in 
duas aut in plures etiam particulas diuifa viuere , vt fcolopendrz, 
quz quo modo aut qua parte refpirare poffunt? Mirum fané Arifto- 


IOI 


telem id quzrere,cüm eodemin libello (cripferit;id quod anteà cita- : 


uimus animalia exanguia,& exiguo calore pradita à circumfufo a&- 
re vcl aqua fatis refrigerari. An eum ignoraffe credibile eft corpus 
animantium cayer effc € oce. Cüm igitur fcolopendrz & alio- 
rum infe&orum partes difle&z mouentur & viuunt ,tenuioris acris 
aliquid vndique infpirant & expirant. Haec funt , quz me mouent, 
quó minis Ariftoteli aflentiar,contraveteres de pifcium refpiratione 
contédenti. Nunc exponam quibus rationibus inductus cum iis fen- 
tiam,qui pifces in aqua refpirare crediderunt. Ac primum in aqua 
aérem effe ex ipfius Ariftotelis dogmatis colligere facile eft. Cüm 
enim vnum efle ftatuat principium corporum,ex quibus eorum quz 
in orbem feruntur, natura conftet : alia autem quatuor corpora pro- 
pter quatuor principia,quorum duplicem effe motum cenfet : vnum 
à medio , alterum ad medium mundi locum : hec quatuor cüm fint, 
ignis;aér,aqua,terra,omnium fupremum effe ignem , infimá terram, 
rcliqua duo candem quam hac ratione inter fe habere(aér enim igni 
e(t proximus,aqua terra ) fit, vt hic qui circa terram eft orbis his qua- 
tuor corporibus conftet, qui neceffarió continens quodam modo cft 
corporibus cacleftibus quz in orbem feruntur,vt ab illis omnis huius 
vis adininiftretur. Vnde enim motus omnium principiü exiftit, eam 

rimam caufam exiftimare oportet.Inde etiam ccelü,folem,& fi quid 
aliud huiufmodi cft; genitores & patres dici idem teftis eft. Quz cüm 
ita fint,rationi quoque & Artiftotelice do&rinz confentaneum cft, 
quatuor illa corpora,quz elementa dicuntur; ex quibus omnia con- 
ftant;que oriuntur & intereunt,locis diftin&a inter fefe non mifceri, 


I. I. de get 
amm.cap.z 


neq; confundi,vt ex illis alia eignantur,nifi coeli planetarum & fide- - 


rum omnium motu perpetuo,laboris defatigationifq; experte, lumi- 
ne ac radiis quz primum ignem, deinde aérem igni vicinü perpetuó 


commouent,& his inferioribus commifcent,vt terr aquiíq; hzc in- 


elfe neceffe (it,quod ipfe Ariftoteles afferit lib.de genc.animal.Mare, 
inquit, & humidum eft, & corporatum, & natura calida,& omnium 
particeps nimirum humoris;aéris,terre Ergo cüm in aqua fit aér,eam 


Iib.s.de gen. 
anim.cap. Me 


E A s 
" 


102 IDIBEIPLSOQ RBIME 
fincaére haurire pifces non poffunt, quam aérea parte tefrigeratí 
ftatim per branchias emitcunt: quod quid aliud eft, quàm piíces fuo 
modo, vel vt Plinij verbis vtar , naturz fux forte refpirare? Idem de 
terra fentiendum , cuius imis cauernis non folüm aérem contineri 
. dicimus, id quod Ariftoteles de fontium generatione fcribens.exi- 
. ftimauit, fed etiam aliis eius partibus & exiguis meatibus commifce- 
ri. Nam & vermes & talpz in ea delirefcentes , ceteráque huiufmo- 
- dianimalia 4? due) illic refpirant. Jam veró alia eft refpiratio- 
niscauía, quam aut ignorauit Ariftoteles , aut certé iis libris , qui 
nunc extant , aperté non prodidit , ex qua effici neceffe eft , velit no- 
To libro «oj lit Ariftoteles, pifcesin aqua fpirare. Ea eftab Hippocrate tradita, 
pee àGaleno Ízepius repetita & explicata fpiritus nutritio. Aey» Goqys 
avéUuados phres , eo. , Bpoyos , anvéUjutoy xg ANNI Sicceyon . Principium 
alimenti Ípiritus inquit Hippocrates , nares, os, arteria, pulmo ,& 
reliqua tranfpiratio. Nam cüm fpiritusanimalis , vt di&um eft, ma- 
xima tot huius vitz actionibus fiat diffipatio , neceffe omnino fimili 
aliquo ftatim refici. At quod promptius alimentum aéris parte te- 
nuiffima & vitali halitu?Pratereà cüm virium fubftantia fpiritu , car- 
nofa fpecie,& folidis partibus conftet, ex quibus nullonon tempo- 
ris momento aliquid defluat & diffoluatur , fi falui & incolumes effe. 
debemus: horum vnumquodque iis, que fimilia funt , conferuari 
oportet, Ípiritum refpiratione & tranfpiratione , & fanguinis vapo- 
re , quià Gracis dicitur àsedou & 78 ajuglos Aealemoirow 9 sis druevs 
AMcis folidas partes folido nutrimento, carnofas eó quód in humi- 
dorum & folidorum medio eft. At piícesanimantesefle nemo in- 
ficiabitur motu fenfuQue przditos,, ad eas actiones, ad-quasà natura 
conditi funt , fufcipiendas & obeundas, quorum omnium fua funt 
principia & caufz neceffe eft,num alia quam fpiritus animalis Sz ca- 
lorinnatus? Conftant & folidis partibus , & carnofis, vt in fuoge- 
nere ,infunt & pifcibus fui humores,& quibus (anguis deeft pro fan- 
guine alius incft humor.V ndenam igitur quao, fpirituum quorum 
aliquid perpetuó effluit. & diffipatur , nutritio & inftauratio nifi ex 
reípiratione & tranfpiratione? nam prom ptiffimé ex folo fanguinis 
vapore,quód is crafltore fit fubftantia,fpiritus refici, & celerrimé pet- 
meare per tenues neruos non poteft; At cuius alterius. naturg in 
aquis quàm aquz ipfius crit refpiratio vel tranfpiratio;quaret ali- 
quis. Áéris, inquam , & cius quem aér animantibus przbet , vitalis: 
halitus fiue diuini , cceleftis , falutaris fpiritus non folüm in aquas. & 
multó fpifftorem terram penetrantis , fed per totam rerum vniuerfi-. 
tatem permeantis. Quz res, ne commentitia videatur , & verbis 
potiüs fingi , aut mente concipi, quàm exiftere exiftimetur,ex ipfiuf- 
met Ariítotelis philofophiz arcanis reseft eruenda , &in veritatis. 
UE : lucem 


"m "d 


UVsBEROUTUEC uus 


lucem proferenda. Is 1 s. i.meteorologicorum,orbem inferiorem 
iccleftibus orbibus adminiftrari regique ponit. Ergo illum veluti 
materiam effe, hos vt principium motus , primámque caufam qui in 
inferiora hec, motu & lumine vires fuas exerant, quo motu vna cum 
lumine diuinum, & zthereum tenuiffimümque corpus ab ignis & 
caloris elemento diuerfum influit, & in hunc orbem demittitur.Hoc 
illud eft quod lib.fecundo de generat. animal.fcribit foecunda effice- 
refemina his verbis. ert Jp "yer tv vd axcpugrri rep, Varsp arii 
yea. & axtpug ie y T x eS pSyuor 9ppisv , T&'To dU € wüp, dli TusvT» 
Suapus gt, àAXÀ. 19 exe uod Uu Svor iv TG. avteugeri y sd] iv ad &gpddl4 
qeUug., x) "EI eivéUpate qois dud Aoyos sg Td TÜV Geptoy e'oryel) id eft, 
in omnium femine ineft quod foecunda reddit femina, id vocatur 
calor: is autem ignis non eft , neque aliqua huiufmodi vis, fed qui 
in femine , & fpumofo corpore continetur fpiritus, & in fpiritu na- 
tura proportione refpondens elemento aftrorum. Et lib. tertio 54v- 
T&4 dii iv y? xg] &v vyeO & C Ga , X9 TÀ OR diii 45 i£ y? uS vratpydv 
"yeo, tvdls Sall repo, £y TE TUTO «Al Üsppisy (oc oyxtw ; ós TpUTOy 
eiyÀ, aro (axle civ Alpi. Gignuntur in terra & in aquis animan- 


tia & plantz quia in terra ineft humor, in humore fpiritusiin vniuer- 


fo autem calor animalis,vt quodammodo omnia anima plena fint.Is 


fpiritus dicitur aliis ceeleftis & xthereus tepor , Platonicis magnum 


naturz feminarium,Pythagoricis fpiritus vitalis, de quo etiam Vir- 
gilius r 1 2. v 1./Eneidos. | in 

"Principio celum ac terras campo[que liquentes 

Lucentémque globum Luna titaniéque aftra 

ópiritus intus alit, totámque inf ufa per artus 

eZMens agitat molem, & magno fe corpore mifcet. 

Hunc igitur fpiritum hauriunt pifces hoc,refpiratione & tranfpi- 
rationc fpiritus fuos & calorem innatum reficiuntjinftaurant , tuen- 
tur & moderantur: in qua etíam fententia eft Plinius.Spirantjinquit, 
confeffione omnium & pauciffima animalia in mari , quc interno- 
rum vifcerum pulmonem habentquoniam fine eo nullà animal pu- 
tatur fpirare;nec pifces branchias habentes anhelitum reddere,ac per 
vices recipere exiftimant,quorum hzc opinio eft , nec multa alia gc- 
nera etiam branchiis carentiajin qua fententia fuiffe Ariftotelem vi- 
deo,& multis perfuafife do&rinz indaginibus,nec me protinus huic 
opinioni eorum accedere haud diffimulo, quoniam & pulmonum vi 
ce alijs poffunt alia fpirabilia ineffe vifcera;ita volente natura;ficut & 
pro fanguine multis alius humor. In aquas quidem penetrare hunc 
vitalem halitum quis miretur,cüm etiam reddi ab his eum cernat, & 
in terrastantoó quoq; fpiffiorem nature partem penetrare, argumen- 
to animalium quz femper defoffa viuunt ceu talpz. Accedit apud me 


[47 3. 


Ap» 


CAp.Yió 


Lib.g.cap.i 


I04. | DE.PISCLIBIVS 


certa efficaciz , vt credam omnia in aquis fpirare naturz fuz foi- — 
te, primüm fzpe annotata pifcium zftiuo calore quzdam anhela- 
tio, & aliatranquillo velut ofcitatio. Omitto aliaque quiuis ex Pli- 
nio petere poteft. Quz veró Maffarius vir fané do&tusin annota- 
tionibus fuisfcripfit, vc Ariftotelis tueretur partes , ea contra me 
non faciunt. Eftoenim vitalis halitus in aquas penetret , non aliter 
quàm ar , qui cum pondere aliquo delapfo defcenderit , mox fefe 
referens vndamque rurfus compellens bullas excitet , vel vapores 
propter Solis abítractionem , ex terra fubdita mari, vel ex aliqua 
parte terrz cauernofz tranfcurrentes exhalent , vt fit. necefle auram 
aliquam fub aqua remanere non poffe: & fi qua ex caufa predicta 
oriatur ftatim afcendere , funt enim hzcillius verba. Ergo fine aére 
& aura vitali nunquam eftaqua, perpetuó enim & fine vlla inter- 
miffione ccleftes orbes mouentur , & vires fuasin huncinferiorem 
orbem demittunt , & aérem cum vitali halitu quoquomodo omni- 
buscommifcent , vnde aérem & aquam perpetuó agitari cernimus, 
etiam fi placidum ventis ftaret mare. Et quanquam citiflimé aqua 
diuifionem fui in vnum conducat , nihil tamen obftat , quó minüs 
aér longé tenuioris effentiz eam diuidat & fecet,qua fubitó in vnum 
condu&a aér & fpiritus tenuis quaquauerfum penetrat.Ex his lique- 
rc arbitror contra Ariftotelis fententiam pifces in aqua refpirationis 
cgerc , & re vera omnes vt in fuo genere refpirare: neque Íolüm eos, 
quibus elt arteria afpera & pulino , fed etiam quibus branchie datae 
funt naturz fuz forte. Pratereà iniqué ab Ariftotele veteres Philo- 
fophos fuiffe reprehenfos , qui pifces refpirare cenfuerunt, fed re&é 
ne an fecus refpirandi rationes & caufas intellexerint , nobis confta- 
re non poteft, vtpote quorum fcripta ad nos non peruenerunt. 
Quoniam autem iis quz fenfibus cuidentia & perfpicua funt , refra- 
gari nemo poteft, inde fumptam rationem vnam aut alteram Big 
rioribus adiungemus. Siin vafe angulti oris & aqua pleno conclu- 
dantur piíces , illic viuunt & natant non dics aut menfes, fed annos 

aliquot. Si vel manu vel aliquo operculo ita os vafis obtures, vt o- 
mnis aéri aditus intercludatur , fubitó fuffocantur. Cuius rei ipfe 
Ízpius periculum feci. Quod fané in illis non fieret , fi fola aqua ad 
rcfrigerationem fatiseffet. Aérem igitur liberum , & fuo motu qua- 
quauerfum fefe in aquam infinuantem non torpefcentem & immo- 
tum defiderant. Porró fiin codem vafe ad fummum os non opple- 
to neque obtecto , vt maior ari locus fit , contineantur , illic natan- 
tes & ludentes pifciculos,cum voluptate cernas. Si manum ori yafis 
admoueas , tum ceítatim alius alio fuperior in aqua effe contendit, 
vt modici aris víura fruantur.Q uare pifcium genus omne refpirat, 
fed varié:znam beluz marinz & quacunque pulmones habent,aérem 
vnà 


LIBER IIII 10 


vnà cum aqua hauriunt,candem aucem fiftula eiiciunt, qua etiam fpi 
ritum ducunt, veluti nos naribus, vt balenzdelphini,phyfeteres.A lia 


pulmonibus fpirant fine fiftula,vt telludines marina, paluftres,& flu-. 


uiatiles : fimiliter vituli marini , quibus patentes funt nares, pharinx 
anguftiffima;quo fit vt naribusaquam hauftam eijciant, aérem reti- 
neant. Reliqui pifces, quibus branchiz vel apertz vel operiz (unt, 
iifdem a&rem trahunt; & aquam fimul hauftam emittunt , molles 
aquam & aérem trahunt, indicant hoc maximó fepiz;quaz caprz diu 
toto corpore agitantur, aérémg; tractum affatim reiicientes fonant 
flou, que magna expirationisindicium eft. Crufta intecta denfis & 
hirfutis fuis branchiis aperté refpirant;& in aére & in aqua,argumen- 
to funt bullz multz circa oris opercula excitatz./Oftrea tenuiffima 
contecta cute, per illius cutis exiguos & fenfum fugientes meatus rc- 
Ípirare exiftimo,quoniam exiguo calido innato pradita,exigua egét 
refpiratione.Omnia igitur quin mari gignuntur animantia refpi- 
ratione varié à fe difcrepant;pro caloris ventilandi, & fpirituum re- 
ficiendorum magnitudine vel exiguitate : vt ftabili fede viuentibus 
parum ineft fpirituum,beluis marinis ob maiores corporis conatus & 
impetus, longé maiorípirituum copia neceffaria eft, aliis quz inter 
hzc media funt pro corporis mole pro actionum & motionum celz- 
ritate, magnitudine,robore,natura prouida Cos fpiritu s& cum calo- 
rem natiuum qui neceffarij effent, & proinde his refpondentem refpi- 
rationem largita eft. Hac de pifcium refpiratione ifto loco apté dici 
poffe exiftimaui,quain re inuitus equidem feci, vt Ariftoteli contra- 
dicerem,fed ad id me veritas impulit , que apud omnes plus valere 
debet quàm cuiufquam hominis autoritas. - | 


— DePifcium differentisex fentiendi aCtionibus, 
& an íentiant fpongiz, 
CoA PIU X, 


7. neceffarij funt ; ij nimirum fine quibus vita fuftineri 
SOS ^ non poteft;ypartim nó adeo neceflarij » fed ad melioris 
bye 4 vitz víusconferentes.Omnibus predita funt animan- 
t tia quz perfecta dicuntur, alia neceffarijs cantüm.Sic 
& pifces qui cum alijs collati imperfedti iure. dicuntur ( nam pilcium 
genus,vt re&c fcribit Ariftoteles, etiam auium genere murtilatius cft 
ac imperfcáius partibus exterioribus. continuo enim fim plici COI- 
pore à capite in caudam vfque porrigitur) perfe&tis pauciores fenfus 
habent.1 efta inte&a & mollia quxdam vt vrticz , pulmones , lepo- 
pores,priapi marini,fol, ftella, eaque qux infecta dicuntur, oculis at- 


2, X Senfibus quos animantibus dedit natura, partim. 


Lib. depar; 
AH. CApAA3e 


106 DE!PDISCTESXS 


ue autibus priuata funt. Quorfum enim iis quz tefta inclufa per- 
ecuó latent in tenebris oculos & aures dediíIet natura2quorfum aliis 

. qux fedibus fuis perpetuó hzrent,cüm illorum vfus fit in preuiden- 
dis iniuriis, & tuendocorpore? Ta&u quidem & guftatu nulli non 
przditi funt: nam cum alimenta corporis maxime diffimilia fint, & 
diuerfa , pifces veró vt animantes omnes non nifi conuenientibus, 
naturzque fux idoncis alantur, ad horum difcrimen & delectum 
adeo neceffarius fuit guftatus,vt fine co vita teneri non poffit. Pifces 
itaq; fuis quibufdam faporibus gaudent, & eícam imprimis ex pifce 
amia expetunt , & pifcium reliquorum pingue, vt qui guftatu huiuf- 
modi dele&entur , voluptatem qua ex eo genere efculenti capiant. 
Quod fi guftatum,ta&tum quoque habeant neceffe eft,guftatus enim 
tactus quidam eft : huc accedit quód ta&us fenfuum omnium pri- 
mus eft... Quanquam veró ta&tu guftüque omnesà natura donati 
fint, non omnes tamen ex zquo vtriufque facultatis fentiendi funt 
participes: nam marinis pifcibus qui folo prefenti femper alimento 
vi&itantnon eft exquifitusadmodum guftatus, quia variorum cibo- 
rum dele&um habere non poflunt , neque ea oris conftru&ione vt 
alios preter aquam poffint capeffere : illis autem qui vel herbis,vel 
piíciculis, vel aliis alimentis , quz femper in promptu non funt, 
veícuntur , acrior eft guftandi vis, quippe qui ciborum inopia vires 
langueícere cüm fentiant, appetitu illo qui animalis dicitur, incitati 
vndique conquirunt , ex quibus fuauiores , naturzque fuz accom- 
modatiores ab alienis citra guítus fatisinfignem vim fecernere-non 
poffunt.Q uamobrem tangendi fenfum ad vità animantis plané ne- 

ceffariü effe re&té dicimus,non autem fimpliciter ad vitam,vt ex plan 

tis feminibüfque perfpicué liquet,quibus fine fenfu animaliq; appeti- 

tu fua ineft vita.Infinitz pifcium multitudini oculos datos effe, cofq; 

videre qui negaueritjis oculis carere iure dicetur. Stabili (ede degen.- 

tes nihil cernere prius oftendimus:fed de flellis & echinis càm loco 
moueantur,non fine caufa dubitari poffet , càm oculi ad circunfpi- 
ciendum & ad iter dirigendum dati fint;nifi diffe&io omnem dubi- 
tationem prorfus tolleret.illi igitur cecorum ritu huc & illuc temere 
vagantur , cibi quzritandi gratia. Audire veró pifces plané conftat, 

non tamen omnesqui enim non vident,ij neq; audiunt : fed qui per- 

fc&i funt fquamofi,beluz marin , galeorum genera , malacoftraca 
vtlocuftz aftaci;(quillz;cancrorum genera;molliafepiz;polypi,loli- 
Lil.a.debif, gines.Hzxc omnia videntaudiunt,odoranturjid quod confirmat. Ari 
Awm-c48.- ftot. Pifces, inquit;audire & odorari perfpicuum eftfonitus enim ma- 
gnos fugere videntur, veluti triremium remigationes , vt in latibulis 

fuis facilé capiantur.Etenim fi exiguus etiam fuerit extra aquá fonus, 

ex zquo tame omnibus qui in aqua audiunt difficilis, magnus & gra 

uis 


€ VIESH E 211143. 107 


uis videtur,quod euenit in delphinis capiendis.Cüm enim eos repen- 
te alueis circundederunt, fonos edunt in mari,& vniuerfos fugientes 


compellunt in terram , € capiunt ob ftrepitum capite grauatos.. 


Adhzc inter pifcandum quàm maximé cauent , ne vel remo vcl 
retibus moueant flrepitum:fed cum aliquo in loco gregatim pifces 
ftabulari intellexerint , certo interuallo coniectantes retia dimit- 
tunt, vt neque remo neque impetu cymbz ftrepitus ad locum de- 
ueniant pifcium: & omnibus przcipitur nautis, filentio quam maxi- 
mo nauigent, dum gregem circundant. Nonnunquam vbi aggre- 
gare pifces placuerit, idem faciunt , quod in delphinorum captura: 
obftrepunt enim ia&is lapidibus, vt detetriti in ar&tiüs coéant, atque 
ita vniuerfi irretiantur. . Hac de pifcium auditu ex Ariftotele;cuius 
fententiam expetientia noftra confirmat. Namfi pifces non audiunt 
cur poft tonitrua alofas infalubres dicimus? nifi enim audiant quo 
pacto afficiab his poffunt? Qur fturiones eadem expauefcunt?Q uo- 
modo delphini Simonis nomen agnofcunt , eoque appellari gau- 
dent: quomodo permulti piíces, cicures fati adnatant ad nos voca- 
ti, nifi audiane Non abfurdum eft hic referre;quod non milii folüm 
fcd multis in Gallia notiffimum cft.Non procul ab Ambiano in villa 
quadam diui Antonij tro&ta nutriturque vocata ad cibum properat, 
& de manucapit. Glani & cyprini in viuario edium nobiliffimi viri 
à Iarnaco pulíato pariete ad cibum properant, id quod ipfe fum ex- 

ertus. Audio in quibufdam viuariis Germaniz inferioris tintinabu- 
l fonitu piícesad cibum vocari. Iam veró de odoratu non minus 
quàm de auditu certum eft. Etenim eos qui przfenti alimento non 
vtuntur,vt guftatu ita odoratu quoque ad ea quz conueniunt feli: 
genda vti neceffe eft. Ec quemadmodum vultures ad cadauera folo 
odore admoniti € longinquo aduolant:fic & pifces ad familiare ali- 
mentum adnatát vt falpa ad ftercus & porrum,fcarus ad linozoftim, 
polypus ad oleam.Et pifces vario efcarum genere allici & capi longa 
experientia compertum eft. Idem pluribus probat Ariftoteles loco 
ante citato.Plurimi piícesjinquit, eícam non recétem non attingunt. 
Efcis autem non iidem omnes capiuntur fed. propriis, bas odore 
difcernentes.Sunt qui fcetidis capiuntur vt falpa ftercore.. Complu- 
resitem pifcium in fpelücis latentes quoties euocare ad capturá piíca 
tores volunt;fauces [pecus odoribus illinunt cetarijs, itaque protinus 
excitant. Pratercà anguillam eodem modo capi palàm cft. | Vas 
enim falfamentarium ponunt obítaculo in eius os indito, quod 
colum vocant. Nidores denique potiüs genera quxque pifcium 
appetunt. Vnde ctiam carunculas Íepiarum deuftas , odoris gra- 
tia efcam hamis affigunt, ita enim fit vt pifces auidiüs accedant. 


Quz fedibus fuis hzrent perpetuo, vt non exquifito guftatu, ita 
: RV 


a 


108 DE PISCIBVS 


| odoratu feré nullo donata funt , quippe que alimentum in prom- 


Iib.4.de hift. 


animal.c.8. 


Lib.s.de bift. 


«nima-ca. 6. 


Lib.9.cap.45. 


Lib.8.de bif. 


animal.c. 1. 


ptu femper habeant,nimirum aquam,vt nullusvnquam ciborum de- 


le&usillis (it neceffarius. Quz cüm ita fint,que in mari degunt,fen- 


fuum numero differre fatis liquet , neque etiam omnia perinde acri 
funt fenfu. Paftinaca, qua» paruos habet oculos ó£u3ipxsrsob vifus acié 


di&a eft:contrà, mugiles parum acuté cernunt,& facilé hyemis tem- 


pore obcecantur , thunnt dextro oculo clariüs vident natura , luo 
heberiüs. Vcin fumma dicam,acutiffimé vident qu&cunq; pupillam 
paruam habent & oculos non prominentes: contrà , quibus pupilla 
magna cíL , & oculi prominentiores: item quibus oculi offei funt & 
duri. Audiendi vi praftant mugil;chromis,lupus,(alpa:permulti non 


nifi ma gnos percipiunt fonos. Delphin inter omnes piíces fagaciffi- | 


mé odoratur,tefte Ariftotele. Hactenus de pifcium fenfibus & ceteris 
actionibus, de quibus multó plura dici pofle certü eft , fed ca partim 
ex propria cuiufque hiftoria , partim ex yeterum libris & experientia 
hisadiici poffunt. Poftremó huius tra&ationis loco abíurdum non 
fuerit illud pauló diligentius expendere , an fentiant fpongiz nécne. 
Acprimum non fum nefícius videri Ariftotelem in ea effe fententia, 
fic enim de hisfcribit: Sentiunt fpongix,vt aiunt, inde apparet, quia. 
vbiauulforem fenfere, cotractze multó difficiliüs abítrahuntur: idem 
faciunt flatu & flu&u vrgéte,ne fede fua excidant. Multó veró aper- 
tius Plinius.Nafcuntur omnesin petris, aluntur conchis, pifce , limo, 
intelle&um ineffe iis apparet:quia vbi auulforem fenfere , contractze 
multó difficiliàs abftrahütur, hoc idem flu&u pulfante faciunt, viue. 
re efca manifeftó conchz minutz in his repertz oftendüt.Circa To- 
ronem vefci illis auulfas etiam aiunt, & ex reli&is radicibus recrefce- 
rcjin petris quoque cruoris inhzret color. Q uicquid fit quod ab iftis 
velab aliis dici poteft,fpongias fenfu omni carere exiftimo. Ac pri- 
müm ad Ariftotelis dicta refpondeo,dicoque loqui eum ex vulgi po 
tius fententia , quàm quód ipfe ita fentiat, quod eiusindicant verba: 
E^ 3 ajogon(] ás quoi : fenfum;inquit, habet fpongia, vtaiunt. Hoc 
vt ita effe credam facit alius eiufdem Autoris locus: Spongia, inquit, 
omnino plantis fimilis efl : has autem fenfu omni priuatas effe exifti- 
mat. Poftremo loco ante poftremum citato hac fübiungit. Sunt qui 
de hoc dubitent ( deauulforum ratione intelligit) vt qui Toronem 
incolunt: aiunt enim in fpongiis nutriri beftias,lumbricos,& alia hu- 
iufmodi , quz auulfis fpongiis pifciculi faxatiles deuorant,& radices 
reli&tas,quód abrumpanturfpongiz , renaíci eas , & ex eo quod reli- 
&um efLperfici.Quz Plinij fententiam , & auulforum rationem fal- 
fam effe conuincunt : neque enim fi concha aliaque fimilia in fpon- 
giis reperianturjinde cfficitur iis fpongias veíci, quin potius in fpon- 
giis alia qua animata e(Te conftat, viuere. Iam quacunque in. mari 


pifc 


n ing. 


LIBER IIII 109 


pifcibus , vel folidiore aliquo alimento vefcuntur, id vnum in locum 
conco&ioniá natura deftinatum cogünt. At fpongiz cochleas vel 
lumbricos, non vnum in locum , fed omnibus fuis foraminibus exci- 
piunt.Q uód petris cruoris fuccum inhaerere ait Plinius)non cruorem 
Ípongiarum effe ( funtenim in corum numero, qua a/ajus. dicun- 
tur, id eft, fanguinis expertia ) fed (uccum eum, quo aluntur & accre- 
Ícunt effe dicendum eft.Porró quis fenfus fpongtis ineffe poffet, cüm 
in his nullum vifcerum, neq; eorum , quz eandem rationem habere 
poffent,nullum neruorum veftigium infit, vt ex diffe&ione apparet? 
Quantum veró ad auulforum rationem attinet, facile cft intelligere 
à tot animantibusquz in fpongiarum cauis funt,cüm fe peti fentiüt, 
& (e prz metu contrahunt;fpongias quoque fimul contrahi. Has ob 
cauías Ariftotelem fequor, qui plantis omnino fimiles fpongias effc 
cenfet, & proinde fenfu omni vacare : idem etiam Plinius, quod ne- 
Ício an parum animaduerterit , facit cum ex relictis radicibus recre- 
Ícere ait,quod in animantes nullo modo competit, ex nulla enim ani. 
malis parte renafcitur animal,fed in plantis id vfu venit , ex quarum: 
radicibus alix renaícütur,vt in vitibus;oleis;aliíq; infinitis videmus, . - 


De Pifcium differentiisà moribus fumptis. 
Ie Up ERAT COM 
(, ACTENVS Pifcium differentias, quas nobis - 
eorum viuendi ratio;partes,actiones fuppeditant, ita 
nos explicuiffe arbitror, vt qui has diligenter veluti 
vias perfequi voluerit;facilé ad pifcium cognitionem 
S eruenire pofhi. Supereft vltimum partitionis mem- 
brum, nempe & 77», id eft , mores pifcium , qui eti maximé diuerfi 
fint,& proinde cfficiant,vt magna fit pifciü diflimilitudo,tamen nul- 
laaliaexre,quz quidem ad pifcium cognitionem faciat, pauciores 
quàm ex moribus differentiz fumi poffunt.Q uis enim eft,qui in tam 
alieno à nobis elemento , vel in profundo & immenfo mari cam affi- 
duus pifcium fpe&tator effe potelt , vt eorü mores penitus.cognofcat 
difcernátg? Pifcatores quique diu in mari aquifve aliis verfati func, 
auca quz certa funt,de moribus referüt.Eandem ob caufam Arifto- 
telesPlutarchus, Athenzus,Oppianus,/Elianus,Plinius,nó adeó mul. 
ta nec omnino vera , fcd pleraq; incerta de moribus pifcium cxtero 
rümq; animalium literis mandarunt:quod vt minus mirer facit igno. 
rantia multarum aliarum rerum,que alioqui familiares ac domeftice . 
nobis funt.Q uotus enim quiíq; eft,qui eorum quibus cum viuit, ma- 
gnoógq; vu coniun&us eft,mores penitus nouit?Tanta femper fuit, & 


eft hodie nomine familiaritatis & amicitiz fimulatio , tàmque facile: 
K 5 


IIO 


DE PISXIBNU 


' fronteac vultu fuftinetur,vt veriflimé à veteribus prouerbio di&um 


Lib.z.cap.i 


fit multos falis modios cum eo édendos effe quem pernoícere atque 
amicum afciícere volueris. Verüm vt vt obícura fit morum cognitio, 
tamen ne quid à nobis prztermiffum effe videatur, quod ad pifcium 
notitiam coferre poffit, pauca de moribus dicam, fi priüs veterum & 
corum qui illis forté aflenfuri funt opinioné refutauero ; ex qua effici 
poffe videretur omitium pifcium eofdem feré effe mores, aut certé 
non admodum diuerfos.Sunt enim qui exiftimaucrint pifces omnes 
natura calidiffimos effe , quare cüm mores animi temperamentum 
corporis fequantur , vt in libello huic rei dicato demonftrauit Gal. 
non magnum effe in moribus coram difcrimen,qui eodem funt tem- 
peramento.Hanc opinionem refert Ariftoteles lib.de partib.animal. 
Quidam aquatilia terrenis afferunt effe calidiora, dicentes loci fri- 
giditatem caliditate naturz: ipforum penfari , & fanguinis expertia 
fanguine przditis,& foeminas maribus effe calidiores. Et in lib. de re- 
fpiratione,Empedocles non re&té ceníuit ex animantibus calidiffima 
effe aquatilia, & ignis plurimum habentia, quz naturalis caliditatis 
exceflum fugiunt, vt quoniam frigido & humido deftituuntur ,loco 
ipfo hec contraria afcifcant;humorem enim aére minus effe calidum. 
In eade fententia fuerunt ex Latinis Lucretius,& Vitruuius quorum 
omnium ratio etfi prima fpecie vera effe videatur ,falía tamen eft: 
corporis enim affectuum exceffus;contrariis locis & temporibus con- 
feruantur, fimilibus leduntur. Contrà naturales corporis habitus fi- 
milibus gaudent & conferuantur, contrariis lzduntur. Quare ex eo 
quod pifces in locis frigidis & humidis degunt;inepté calidiffimos ef- 
Íe cóc f1i natura effent huiufmodi locis fimilibus fefe tue- 
rentur,contrariis offenderentur.Ergo quantum ad pifcium tempera- 
mentum attinct,vniuerfé dicimus pifces alios fri gidos effe, alios cali- 
dos colatione medij generis,frigidos fanguinis expertes, calidos fan- 
guine praditos.Calor enim in fanguine eft, vt Ariftoteles, Galenus, 
c&terique omnestum Medici,tum Philofophi toties inculcant.. Ob 
cam caufam dicemus animátia cxteris calidiora:fimiliter partes cor- 
poris,tates,alias aliis calidiores quod maioris fanguinis copia abun- 
dent.P'iíces igitur qui pulmonibus fpirant,fquamofis calidiores funt, 
fquamofi mollibus , crufta, tefta intecta, & infe&ta frigida dicuntur, 
quod fánguine quidem,fed non omni calore deftituta fint:nam cüm 
ipa viuant, vitáque in calido fita fit, calorem aliquem ipfis incffe cer 
tum eft, & humidam quendam fubftantiam,qua fanguinis vice fitj&: 
caloris pabulü.Hos caloris gradus manifefté refpirandi ratio oftédit. 
Quibus enim plurimus ineftfanguis,ij pulmonibus fpirát,vt cum ma- 
iore calore donati fint magis refrigerétur,vt delphini; balenz, orcz, 
Carülaginci veró,fquamofi & leues branchiis perfe&is vel imperfe- 

&tis 


LUTTE RS 1EI LH. 


&is , vtpote quibus minor infit calor, proindéque minori egeant re- 
frigeratione.Poftremo teftacea & iníe&ta pervniuerfam cutim infpi- 
rant & expirant,quz cüm parum calidi innati habeant,parua venti - 
latione egent.Q ue cüm ita fint pifciü diuerfa maximé temperamen- 
ta effe conftat,non folüm in diuerfis ipforum generibus,fed ctiam in 
fingulis pifcibus,eáque tam varia & infinita, quàm varia eft & infini- 
ta pifcium multitudo , ex quibus diuerfi & inexplicabiles mores pro- 


III 


deunt.Pratercà quanta morum varietate pifces à fe difcrepent jma-- 


nifefte indicat corporum & partium diffimilitudo. Natura enim,vt 
fcripfit Plato , animantibus corpus animi moribus & actionibus ac- 
commodatum dedit: id quod. Ariftoteles à Platone mutuatus eft. 
Quoniam, inquit, inftrumentum omne alicuius caufa fit , partes au- 
tem fingule corporis alicuius caufa fa&z fintjlludq; cuius caufa ali- 
quid fit,actio quzdam fit , perfpicuü eft totum corpus maioris alicu- 
ius actionis gratia conftitutum fuiffe , neq; enim fe&io ferre;fed fer- 
rafc&tionis caufa inuenta eft. Quare corpus animi caufa conditum 


eft,& partes operum & munerum caufa, ad quz fingulz naturá con- 


ditz funt.Galenus ctiam primo libro de vfu partium fufiüs demon- 
ftrauit omnes corporis particulas animz vtiles effe , quippe cuius in- 
frumentum fit corpus : ob cámque caufam multüm à fe diuerforum 
animalium particulas differre , quoniam ipfi animi maxim? differüt. 
Idem Lactantius Firmianus Theologus, & Philofophus in libro de 


. opificio Dei vfurpauit. Pifcesigitur quidam funt animofi , audaces, 


feroces , hos natura dentibus acutis & validis armauit , vt galeos ferd 
omnces: alios cornibus,quibus arietum more feriant,vt locuftas, afta- 
cosfquillas:alios acutiffimis aculeis in aliqua corporis parte muniuit, 
vt fcorpionem,vranofcopum ,ranam pifcatricem : alios venenatis a- 
culeis, vt arancum feu draconem : aliis in toto corpore dedit , vt vni 
raiz generi,czteris omnibus in cauda,paftinace tantüm venenatum 
& ferratum in cauda radium:alij pifces mites funt & timidi,qui nulla 
à natura ad adoriendum arma acceperunt , fed ea ad tuendum cor- 
pustantüm. hisintegumenta quedam, vt fquamas , illis aculeos dc- 
dit , veluti mugilibus & auratis , quorum aculei in caudam vergunt, 
qui fi non tuendi corporis;fed alios inuadendi caufa dati forent , ad 
anteriora fpe&taffent. Timidi quidam fuga & pernicitate vitz fuz 
confulunt,vt cremys: alij carditatem corporis vel imbecillitatem ar- 
te aliqua;aut facultate, aut ingenio compeníant , vt ranz pifcatrici, 
veluti filum ex anteriore capitis parte propendet,quo veluti linea pi- 
Ícatur. Torpedo ftupcfaciendi vi , qua praedita eft, mugiles etiam ve- 
lociffimos remoratur.Echenceis non folüm pifcesfed etiam naucs re- 
moraricreditur. Aphyz non nifigregatim natant, vt multz fimul 
iniuriis minus opportuna fint. Anguilla & fimiles ob lubricum cor- 


Tib.de par- 
tib.antm. c. $5 


II2 


Lib.9.cap.st. 


i| ^ DE IETSICT RE 


pus facilé elabuntur. Quare differt anguilla à congro, quod illa 
mitis fit, hic ferus.Eadem ratione lampetra à murena , mugil à lupo, 
iulidesà faxatilibus,cremisà galeis.In mugilibus iuftitia & continen- 
tia ineffe creditur: In galeis & polypis crudelitas: in Echinis pruden- 
tia, quia eos traduntinquit Plinius,fzuitiam maris prafagire , corre- 
püfque operiri lapillis, mobilitatémque pondere ftabilientes, nolunt 
Ípinas volutatione atterere.. Delphini gxéypemofunt.Peruicaces & 
animofi galei,lamia,lamirus,caniculz , arietes marini , fcolopendra, 
ceteamia,lupus.Infidiofi & ingeniofi pifces rana pifcatrix, vranofco- 
pus,paftinaca.. Ingeniofa fed timida torpedo. Infidiofz & feroces 
Íquating,& raiz.Paguro fapientia prouerbio tribuitur : dicitur enim. 
& qwytipo (2gís. cüm enim tegumento fuo nudatum fc fentit , latitat, 
donec durum redditum fit quod renafcitur.Poffunt multa huiufmo- 
di ex variis auroribus,qui de pifcibus fcripferüt,colligi.Poffunt etiam 
à fedulis viris experientia quedam deprchendi:fed ca partim ftudio 
& diligentiz cuiüfque relinquimus, partim in fingulorum hiftoria 
dicemus. Quare ne in refatis obfcura,& non multum nobis perfpe- 
a , vti iam diximus, nimis curiofus effe videar,pifícium differentijs 

hic finem facio,quas quàm potui diligentiflimé & comodiffi- 

mé digeffi;non vt omnia quz de illis dici poffent per- 
... Ícriberem (funt enim infinita) fed vt de pi- — 
— fdbusaliquid methodo fcriberem, — 
& ad corum cognitionem 
facilem aditum 
darem. 


Q"YV LTLIELM!] 


EONDITIB T7 


DE PISCIPVS 
EJSBUE:RG V. 
$ 


Quis ordo feruetur in pifcium defcriptione. 


Coe DUI CU 


ONSTAT inter omnesqui red philo- 
fophantur , eam efle veriffimam & veiliffi- 
! mam docendi rationem ,qua primüm ca, 
quz generatim & vniuersé de re quapiam 
dici poflunt, traduntur:deinde fingula par- 
/À tesexplicantur;acin iis le&or exercetur.Sed 

7y) vtvniuerfa, ita fingula via & ordine expli- 
jene Ma Z9 candaíunr. Illa quatuor fuperioribus li- 
GOES ^ bris, Ariftotelis & "Theophrafti veftigia fc. 


cutustradidi. In his veró , id eft, in fingulorum pifcium pi&uris & 


men notis propriíque diffidentes progrediendo. | Nolim autem 
quemquam cxiftimare,ideo nos auratam primüm depingere , quod 
ab A litera incipiat.hunc enim ordinem per literarum elementa,non 
minus in pifciàquàm in herbarum defcriptionibus vitiofum effe exi- 
ftimamus: & hunc fecutos iure quidem à Diofcoride reprehenfos r»praf li: 
fuiffe, Sic enim neceffe cft diffimilia multa coniungere, & fimilia 


Tib.de pifab. 
€4p.18. 


Ext - MENU n "EO T. CRRERM 
" " 


E! DE PISCUDOUE 


difiungere.Q uanquam eo vfus fit Galenusin-tradendis fimplicium 
medic.facultatibus opinor,vt memorie fidelis mandarentur: non- 


dum enim tum indicum vfum inuentum fuifle puto. Sed ideo hinc 


coepimus tanquam à notifsimo,quemadmodum dixi , huic atq; aliis 


uàm fimilimos femper adiungentes. Pratereà in vniufcuiufque 
pifcis hiftoria declaranda is ordo à nobisferuatur,vt primüm nomi- 
na ponamus Grzca , Latina, Gallica , maximéque'ca quz in' Gallia 
noftra Narbonenfi, & in prouincia vfurpantur. His aliquando Ita- 
lica,Germanica , Hifpanica addimus.Sequuntur figura & lineamen- 
ta totius corporis , declaratioque partium tum externarum tum in- 
ternarum:nam hinc maximé fumuntur notz , quibus pifces inter- 


nofcuntur. Quz pifcium veluti altera pi&ura neceffaria fuit, tum - 


quód libri Ariftotelis pi Qon? expl byOov quos fepe citat Athe- 
naus , pericrintquibus ingeniofe vt coniicio,animalium & pifcium 


figuras , oratione reprefentarat, tum quod ij, quorum fcripta ad nos: 


peruenerunt , permultorum pifcium , vt eo tempore notiffimorum 
deícriptiones omiferint , quó fit, vt nobis nunc fint ignoti ,id quod 


ctiam in herbis vfuuenit: quarum permultas vt maximé vulgares, 


explicatione dignati non funt. His actiones moréíq; fubiunguntur, 
tum víus pifcis docetur,fiue in cibis, fiuein medicamentis. Quibus 
nonnunquam pifcandi ratio additur.Poftremó preparatio pro carnis 
& facultatis cius varietate. Quorum nonnulla aliquando omittun- 
tur,quia vel nota vel aliis fimilia fintaliquando ordo is aliquam ob 
caufam immutatur.In his tradendis,veteresautores Gracos & Lati- 
nos fequimur, & citamus: horum locos alios emédamurs:alios perfpi- 
cuos facere conamur, quzdam à nobis obferuata & experientia co- 
gnita proferimusquedam ab amicis & doctis viris mihi communi- 
cata: quos debita laude fruftrari minimé velim, fed illorum gratiffi- 
mo animo, quibus in locis corum opera vfus fum, meminero;ac illo- 
rum in me ftudiofofque omnes egregiam voluntatem libéter przdi- 
cabo. Pifces nonnullos obiter tantüm,& paucis verbis veteres nota- 
runt , € non nominarunt: vt Theophraftus de piíce Nili locutus eft 
fuppreffo nomine.Et Plinius r. 1 s. 1 x. Duo locus Italiz in radicibus 
alpium, Larius & Verbanus appelliturjin quibus pifces omnibus an. 
nis Vergiliarum exortu exiftunt,fquamis confpicuicrebris atq; prac- 
acutis,clauorum caligarium effigie. Qui fint hi zeywtas conie&uris 
oftendam. Prztereà funt aliquot pifces,de quibus veteres audita po- 
tiüs quàm vifa fcripfiffe mihi videntur:quam ob caufam eueniffe pu- 
to, vt de iftis quedam long? aliter tradiderint, quàm nos experien- 
tià comprobauerimus. In horum plerifque à veteribus diffentio;ve- 
ritatis tantüm docendz , non contradicendi ftudio, Nemo veró 
miretur , nos qui in plurimis veteres fequimur & interpretamur in 


qui- 


LIBQR)IVI | Ug 


quibufdam eifdem refragari:id enim ipforummet exem plo facimus, 
qui quz ab aliis vera & comperta acceperunz vel ipfi re&é inuenerüt, 
ca nobis fideliter tradiderunt, qua falfa ftatim improbarunt: neque 
enim minus neceflarium eft falía improbare, quàm vera docere, 
quod qui fecuti funt, philofophiam, medicina, denique omnes bonas 
diíciplinasà perniciofis erroribus vendicarunt.. Quód fi à veterum 
fententiis(i quando cum veritate non confentiant, difcedendum cf- 
Íc duximus:multó certé minus mirum effe debet,fi recentiorum quo- 


rundam fcripta, vbi res poftulatjimprobemus:qui neque à fe inuen- 


ta,neque rerum vfu perípecta,neque rationibus firmata literis man- 


dant,fed variorum autorum locos, veluti centones confuünt,vel ab 


aliis dolo emendicata, vel furto erepta ( his enim artibus mihi impo- 
fücrüt inepti quidam Romz & Lutetig)publicant:digni certé non re 
prehefione folüm,fed etiam poena.Hgc lunt qux premonuiffe opor- 
tuit, vt nofter in fingulorum pifcium hiftoria ordo & confilium ab 
omnibus intelligerentur.nunc ad rem ipfam aggrediamur. 


De Aurata. 


ESENSSEN SNSNSNN 

AS ESQSUUTUTt 2 EEESNN S 

MAINE 
CIRCA OPE DATOS 

MA MN. x 

Ade NRI MO Ee 
2c (RENTE 


Nee 6 6 
SES 


zz 


LASACDOEUI. ET 


dm P(sgpw, Latinó Aurata vel Orata , ab auri colore: 
*:) nam pro auroorum rultici dicebant, vt orichalcum 
^ & oriculam , pro aurichalco & auricula. ioíszes ab 
2; Ephefiis autore archeftrato dicitur. Prouinciales & 


cV 


ré nominis rationc, nifi quod Grzci xeXoepwà parte,fuperciliis fci- 

licet aureis nuncupantes , rem melius indicarunt. Hoc quoque tera- 

pore apud Grecos nomen fuum retinet.Id etiam non omittendum, 

a Grecs non folüm pifcem hunc , fed etiam Pompilum seXSgpwz 

appellatum.In Gallia Narbonenfi pro tatis differentia,qua magni- 

tudine definitur,diuería nomina habet. Quz palmi magnitudinem 
dr | IE cx 


Hifpani domade vocant, feruata ab omnibus eadem fe- 


"then. lil; 


"Liben. lib.7- 


116 DE PISCIBVS 


nondum attigit, /auquene dicitur,qua cubiti eft magnitudine, dawra- 
dequz inter illas eft, me/ane; quafi dicas mediam. | Pifcatores noftri 
maximam auratam fuoredaurade vocantjd eft (upra auratam , quód 
communem magnitudinem fuperet.Galli daurée, quem nos fabrum 
cffe dicimus,vocant;ne qui nominis affinitate decipiantur. Auratam 
vcró noftram Prame de mer:quo nomine etiam fparum,cantharum,& 
fimilis figurz pifces nuncupant. Aurata piícis eft marinus,litoralis, 
ftagna aliquando marina fubit , ibique pinguefcit. In dulcesetiam 
aquas conuehebatur ab antiquis. Inde lacus Velinus, inde etiam Sa- 
batinus,& item Vulfinenfis,& Ciminus lupos auratáfque procreaue- 
runt,inquit Columella.Ad cubiti magnitudiné accrefcit,lato eft cor- 
pore,non rotundo fed copreffo : fquamis integitur mediis, colore eft 
vario variisin partibus.Dorfum ex coeruleo nigrefcit, latera argétea 
funt,venter la&eo colore. Superciliis quidem & palpebris caret, fed 
per fimilitudinemjà locis illisin quibus in czteris animantibus fu- 
percilia effe folent , aureo colore fulgentibus, aurea fupercilia ha- 
bere dicitur , maximé cüm fatis accreuerit;vnde illis nomen à Grz- 
cis pofitum. Oculis eft mediis. Branchiarum opercula funt offea alia 
parte purpurco,alia nigro calore perfufa. Os mediocre,maxillz ]a- 
tz & robufte, dentes anteriores ferrati,latiufculijin acutum definétes, 
breuesjin fuperiore & inferiore maxilla offea tubercula, dura, quibus 
vice dentium molarium pe&ines,& tellinas frangit,& mandit. Bran- 
chias vtrinque quaternas habet,duplices. Pinnis natat quatuor, bi- 
nis ad branchias pofitis, longioribus, binis in fupina parte , breuio- 
ribus. Prater has quatuor pinnas ab Ariftotele numeratas,à podi- 
ce pinnam vnam comperies ad caudam feré dedu&am,tribus nixam 
aculeis. Dorfum multis & acutis aculeis, tenui membrana connexis 
horret, quos cüm natat, erigit,dum quiefcit , deprimit, ac veluti re- 
condit. Aculeorum primi minores, medij maiorcs , poftremi in mol- 
lem quandam & pilis fimilem fubftantiam degenerant: A capite ad. 
caudam linez aliquot fubobfcurz du&tz funt. Cauda lata & magna, 
furfum fpe&at, veluti ex duabus pinnis conftans trianguli figuram 
defcribentibus. Peritonzum colore nigro. "Ventriculusfubiacet 
magnus, cum paucis appendicibus,breuibus & latis.fplen nigrefcit. 
Hepar magnum eftà quo fellis veficula pendet longa , pinguedine 
obducta. Fel viride. Inteftina pinguedineoblitajn gyros ducta, la. 
Lil.e dehif. ta.Cor in pe&ore quadratum.Aurata parit zftatemaximé vbi flumi. 
uis na in mare influunt, vt Ícribit Ariftotcles;parit ctiam in ftagnis ma- 
— rini. Dormit interdiu tam ar&te, vt fufcina fzpenumero capiatur, 
alioqui fufcina capi non poffe exiftimantur.  Piícis eft timidiffimus, 

frigoris impatiens:quia lapides habet in capite;quó fit vt hyemisiniu 

rias maximé patiatur. Deinceps qua fit fubftantia fuccove dicendum 

Arc 


115.8.cap. 16. 


L1BER1V. EOS 


Archeftratus peritus opfoniorum zftimator auratam Ephefiam lau- 
dat apud Athen. 7; 

xeGepw & ips 4 qWiova, pu) awupdod bre 

c Auratam ex Ephefo ne pratermittito pyguem. 

Apud eundem Hiccfius ait;pifcemrhunc xg] 72 y2uxor/uyr, Tij Ny 
éUgouia, zelo eua &CAq ov yt] Tpogip cro id eft, & fuauiffimum ,& in- 
ter omnes ori effe fatiffimum,quique maxime alat.Et Eu polt aura- 
tas lupis praefert,cüm fcribit : e«;yuiv Grorriv. DyBüs éempiéóress , povor xl 


Libro 7. 


Ibidem: 


Ibidem. 


AB paxasyvevsogpus 33e id eft pifces drachmis cétum emptos , oco. 


folüm lupos,auratas duodecim.nec puduit Sergium Oratam cogno- 
men inde accepiffe, quód ei pifces durata fuerint chariffimi. Alio lo- 
co Athen. pexuripo dpaAcytló seu(sgpus ,& Mnefitheus Athenienfis 
difficilem quidem conco&u auratam effe ,fed cüm concocta fuerit, 
multüm alere dixit. Et Cornelius Celf. auratam in iis recenfet cibis, 
qui duri funt & robuftiores.Romani tarentinam pratulerunt , eam 
maximé,quz Lucrinum lacum ingreffa;illic concharum efu pingue- 
rat. Martialis: Yn | ' 

Non omnis laudem pretimque aurata meretur, 

ded cui folus erit concha lucrina cibus. | 

In pretio eft apud nos quz capitur in flagno,quod martegue,& in 
co quod latera appellatur.Optima que in ftagno ad motem Cetium 
pinguit.In hac opinionum varietate fic fentiendum. Auratam carne 
effe media, neque molli, neque dura, optimümque fuccum gignere: 
& faxatilium carne paulà effe duriorem : veícitur enim non folüm 
pifciculis fed tellinis,conchyliis paruis, quas validis maxillis frangit, 
Ícarique ritu ruminat. Czterüm pro ratione aatis, locorümque in 
quibus degit, fucco effe diuerfo:nam quas medias priüs vocauimus 
ez fuccibonitate & fuauitate ceteris praftant. Quare qui conco&u 
difficiles effe dixerunt, eas que maiores funt, & feniores intellexerür. 
Eligendz etiam funt quz in profundo ftagno & puro, vel in mari 
mediterraneo capiütur. Nam in oceano rariores funt, & ficciore du- 
rioréque carne.Q uz in flagnis aqui(ve aliis im puris degunt, deterio- 
res. Aurata in cibo iis qui venenatum mel deuorarunt auxilio eft,vel 
fi ex melle fyncero faftidium , cruditàfve , qua fit grauiffima incidar. 
In ftagno noftro fiunt fepes ex tamarice,quibus retia obtendütur , in 
quibus tanta auratarum copia capitur,& fale conditur,vt in tota Gal- 
lia Narbonenfi & Delphinatu,maximé quo téporea carnibusomni- 
no abftinetur,non pauperum modó,fed etiam diuitum menfis appo- 
nantur.Non multum diffimilem auratarum capiédarum rationem, 
veteribus invíu fuiffe teftis cft JElianus.Cüm maris acceffu & recetfu, 
in litore exaggeratà arená naues aqua deftitutz funt , inquit , tum 
piícatores aiborum ramos cum frondibus in mucronem acutos in 

| LL 


lib. 9. 


Lib.;. Cap. 18. 


?li.li.31.c4.5; 


Lib.u. €4.34- 


E DE PISCIBVS 


xb. 9. €4.1$. 


Tib.incap, 33. 
Lib.s.de hift. 


ammal.ca.12. 


arenam defigunt;in circumfcriptum ab his locum mare rurfus acce- 
dens,magnam auratarü multitudinem trahit,que reciprocante eftu, 
in exigua aqua reli&z facilé capiuntur,non folüm à pifcandi peritis 
Ícd etiam à pueris & mulierculis.Preparatur variismodis: Nam fi in 
aqua & vino clixctur , vt Galli parant , palato grata eft , item fi in 
aqua & aceto:optima fiin oleo & pauca aqua elixetur,croco;pipete, 
aceto, vuis paffis additis:vel vt Itali faciunt, fiin craticula affetur, ri- 
gata oleo & omphacio. Quód fi ventri inferatur vmbella foeniculi, 
vel ramus libanotidis, fit odoratior & meliorquod maximé quando 
in (tagno nutrita eftfaciendum.A ffatur & calida comeditur,vel affa. 


tur,aceto piperéque confperfa afferuatur, frigidaque editur. Fariná 


bene fubac&ta & pifta conclufa oleo, omphacio , aromatifque delica- 


tioribus condita,optima etiam eft,maxime fi é maioribus fit. Sale con 
dita in aqua dulci elixatur,& cum aceto editur.Sunt quiaqua mace- 
ratam ad minuendam falfuginemjin fartagine frigunt,& fapa;aceto; 
cepifque condiendo faporem optimum ei conciliant , quo maxime 
noftri dele&antur.Sapa ctenim falfuginem dulcedine fua temperat, 
acetum acorem iucundum,cepa nidorem gratum addit. | 


De Sparo. 


a 


ES 


ESO 
E 
RON 
S A. ( NUN M 
SQOQORGNNGNAAN YER 3 
SERRA c 
ERN NNRH 


MSS 
TSTIÍ 


S 


SECTEUR 


OC PEE 


VRPVRA luxta purpuram diiudicanda , vt pro- 
| uerbio dicitur:oritur enim ex mutua collatione verif- 
274 (3 fimum de rebus iudici. Eam ob caufam pifces fimiles 

SEEDS fimilibusadiügimus,vt monuimus initio.quemadmo- 
TZ SZ dum auratz fparum,qui ob colorislineamentorümq; 


corporis fimilitudinem,aliquandoà pifcatoribus ipfis primo afpe&tu | 


non internofcuntur.avzgos Gracis dicitur:Plinio fparus;aliis argus 


E liano additis literis afpargus. Ariftoteli jus, quod mollis fit , opi-. 


nor 


LDBSBd-. II9 


nor, & facilé diffluat , difipetürque, Italis fparlo;aliquibus carlo 8 
carlinoto,nobis fparallen. Hifpanis Jpargoi! : fparus marinus eft pifcis, 
litoralisfquamis pinnis,earundem fitu & numero aurat; fimilis,cor- 

pore rotundiore, tenuiore,& magis Bur ain ac minore: vix enim 

palmi magnitudinem fuperat. | Superciliorum locus ex viridi flauc- 

Ícit, vt hac parte aurate colorem imitetur.Ore eft minore,capite ma- 

gis compreffo,roftro acutiore.Pinnz quoque flauefcunt,maximé que 

funt in ventre, qu ad branchias minüs. In cauda maculam nigram 

habet, veluti melanurus ac fargus,quáà ab aurata facilé diftinguitur. 
Peritonzum colore eft nigro,ventriculus medius, cum appendici- 

bus aliquotjinteftina craffa & conuoluta. Hcpar ex rubro albefcit , à 

quo fellis vefica longa pendet,fel aqueum continens. Splen paruus 

eft & ruber,corangulatum. Spari altera fpecies effe videtur,cantba- 

ro fimilisfuperciliis ex rubro flauefcentibus , nifi diuerfis tempori- 

bus, vt multialij pifces colorem mutet. Marina ftagna fubit fparus 

cum auratis. ZEftate parit autore Ariftotcle: circa /Equinoctium au- nud is 24 
torc Plinio, gregatim viuit. Qux mein eam adducunt fententiam. CAU 2 
vt exiftimem ZEliani afpargum noftrum effefparum. Pretereàfícri- — 

bit afpargos fapientes efle piíces,ad diligenter penitüfque cognofcen 
damtemporum mutationem , & ineunte hyeme ad vitandam fri- 

goris vim, ex natatione conquiefcere, fimülque commorando ami- 

cc & fraterne fefe tepefacere , pofteà verno tempore aggredi lon- 

- giora itinera , neque modó obuiis, fed etiam quazfitis,& inucftiga- 

tiscibis pafci. Nam in ftagno noftroid (pari faciunt. Prztereà,dc 
afpargo nulla apud Ariftotelem, Oppianum ex quibusfua mutua- 

tus eft métio fit, neque mirum cuiquam effe debct,quód nomen mu- 

tauerit, in plerifque enim aliis idem facit. Poftremó facilis fuic fpari 

aut fpargiin afpargum commutatio.Nunc de eius fubftantia. Hice- r2 ;. 
fius apud Athenzum cenfet, paros manis fucci bonitate przftare, Ls. 
& apud eundem. ameupos Sejuus, &ao X (zrpxt os, &fopopes Ae Opocyos pif 

xs €x reales Gr meos SVastwlos.quem locum qui diligentiüs expen- 

det, facilé mutilum effe iudicabit. Sic igitur reflituimus. £g9?s 5x 
&maflos)id eft fparus acris eft, tenerz carnis,virus non refipit, ftoma- 

cho gratus, vrinam ciens, elixus facilé concoquitur,in fartagineco- - 

&us, difficilé. Cuius emendationis & fententiz ex rerum natura fa- 

cilé poffum rationem reddere , & có libentius quod non folüm in 

hunc pifcem , de quo nuncagimus, fed & in omnes alioscompetat. 

Q uz humida funt,8& ob id mollia,facilé tum à natura noftra immu- 
tantur,tum concoquuntur;quz ficca ideoque dura difficiliüs.Eam ob 5.1. 
caufam difltHippo.vi&tum humidum febricitantibus ominibus con. | 
ferre;propterea quód fiue per putrcfá&tionem,fiue per attritioné fiat ;; 4, op. felt: 
conco&tioinquit Galen.qus humida funt, facilé corrumpuntur vel 24 T4. 


120 DE PISCIB VIS 
atterunturjideo facilius concoqui neceffe eft. Idem in carnibus expe. 
riri licet.Q uz citids,vchementiorique igne ita affz, vt (uccus multus 
adhuc infit,teneriores,fu auiores,concoctüque faciliores funt iis, quz 
lentoigne diu multumque affantur: funt enim hamultó ficciores, 

Lbs. durioré(quejac penitus exuccz, Quód autem alibi in Hippo.fcripfit 
Galenus humidum cruditatis caufam effe , & humidiora alui excre- 
menta cruditatis cffe figna; de fuperuacuo humido intelligere opor- 
tetquod propter copiam nimiam ventriculus ample&ti non poteft, 
inde flatus gignuntur , flu&uationes , denique cruditas. Ex his non 
fparum duntaxat, fed pifces omnes molliores, fiue ideo quód humi- 
diores fint, modó nimio excrementitioque humido non abundent, 
fiuc praeparatione & arte tales redditi facilius coquuntur , in fartagi- 
ne veró co&ti quia ficciores durioré(q; abfumpto humore fiunt , dif 
ficiliüs. Czterüm fparus natura fua molliore carne eft quàm aurata, 
ideo à diuitibus nó expetitur,fed rufticorum feré cibus eft, autumno, 
hyeme & vere. Quamobrem miror Hicefium manis pretuliffe:fung 
enim hz carne ficciore,meliorifque fucci. 


De Cantharo, 


NN 
NEN TN C M 


^ 2 XC "ATA 
veliti tri 
(^ $^. 

AM SC 


Q7 


NS ST 
SORA 


SQ 
NS 
lA Nw 
RN 


SENSE 


QedTDuUI I4HM, 


VEM Grxci xaifeup» vocant, Gaza fcarabeum in 
2) conuerfione fua nominar.In Gallia NarbonenfiPro- 
) P uincia Hifpania parum mutato nomine ((antbeno di- 
00/44 citur.Hodie quoque Greci quidam corrupto vocabu- 

JUS iy west9 lo Crorevpo appellant. Ligures tanado à colore, illis 

enim zazat , color eft , qui pullus Latinis, Gallis erfwmé. Cantharus 

veró à fimilitudine canthari terreni , qui é fimo ingentes pilas auer- 

Libar. c3. fis pedibus volutat , inquit Plinius, dicus mihi videt Vt enim 
hic fimo dele&atur, & in eo hyeme conditur , fic cantharus pi- 


ícis , in luto & fordibus libenter verfatur. Quare in litoribus & 
per 


Lil.e de biff. 


animal.c.15. 


EU DGEN OI 


i 


portubus degit;in quz loca maris fordes flu&ibus pellütur,ceenümq; 

ex proxima terra pluuiifq; confluic. Piícis eft litoralis, aurata vel far- 
go corporis forma,branchiis, pinnis,aculeifque fimilis: fquamis inte- 
gitur paruis: caput& quz circa oculos funt partes,ex nigro rubefcüt, 
quz permiltio pullum fiue fufcum calorem efficit. Ore eft minore, 
quàm aurata yel fparus,dentibus paruis. A branchiis ad caudam li- 
nez du&tz, funt fubaurez , non manifeftz , vt in falpa , fed obfcura. 
Internis partibus non differt à fparo.Lapides habet in cerebro. Aqua 
& ftercore vefcitur.Huius obiter inter litorales meminit folüm Ari- 
ftoteles: & in catalogo pifcium nominauit tantüm Plinius. Sed Op- 
pianus de eius caftitate hac cecinit: | 

Ka Tot po aAeovtozi Op. duvafaus. &Xooyoi( 

Tépmoflay Gueydile r'évos xg) X oo3uqos aj 

. Toà 3 dy e'coyow(i Xj &LEQpIETTOUG AY ext oll 

K4/cupot aJTyd]or Tt , (C. € GAsOreosi yeu"). 
Quz fic vertit interpres: 

"Uxores fargi multas & merulus ardens 

"Dueunt , aft alij contenti coniuge fola 

(antharus atnaus , [Pernentes agmina lecti... 
Oppianum imitatus ZElianus fcribit cantharos non more fargorum 
pro multis coniugibus , fed non aliter quàm Menelaum cum Paride, 
pro vna tantüm decertare. Hic obferuandum eft , videri Oppianum 
atnzum nomen pifcis facere, id quod etiam facit /Elianus multó 
apertius. Cuius hzc funt verba: Sunt & caftitate preftantes pifces. 
ZE:nazus ita appellatus;pofteaquá cum parifuo tanquam cum vxore 
quadam coniun&us,cam fortitus fit;aliam non attingit, neque ad fi- 
dem tuendam fponfalium tabulis illi opus eft,)neque mala tractatio- 
nis poenam timet , neque Solonem veretur , ex quo leges nobiles, & 
vtbes graues profe&z funt,quibuslibidinofi homines non parere ni- 
hil verentur. mihi veró longé fecus videtur.Exiftimo enim etnzum 
epitheton effe canthari, quoniam nulla omnino,quod fciam, mentio 
ztnzi pifcis fiat apud Ariftotelem , Plinium, Athenzum , aut vllum 
alium vel Graecum vel Latinum fcriptorem veterem. Pretereà auto- 
rem habeo Phauorinum , cuius verba hxc funt, in di&ione K6pos, 
KAjyaupot. a4 TYdjot , tydXoi &mro ?. ajmvrs , id eft , Canthari magni ab 
ZEtna. quanquam hic legatur in vulgaribus codicibus, K&&«poi dTyoJ 
proamaája. id quod indicat alter eiufdem locusin dictione «irvdjo.. 
Afrrdios zaifyeupos Ó. uos. citidjor Moy Neysogdynrs stguleupor y. /ottp- 
[T BETIS yep 0pos 72 «TI , V) oT dueqpopot xu yaupot éOei(3or) , id 
eft, Cantharus xtnzus magnus.ztnzum dicit Ariftophanes cantha- 
rum permagnum : maximus enim mons /Etna , aut quod varii in 
4Etna canthari inueniantur. neque veró fum nelcius hisin locis dc 


I2I 


Lib.8.de iff. 
animal.c. 13. 
Lib.31.cap.1t» 
Iib. 1.4uev- 
ZixG y. 


Lib.xs.c.n$- 


In Pace. 


Libre 7. 


Libre T. 


DE PTIS.CJ BAS 


cantharo terreno mentionem fieri:fed ex his colligo cantharum ma-. 


rinum ztnzum pro vario fiue pro foedo dici, quorum vtrumque illi 


apté conuenit,fiue corporis colorem fiue vi&tus rationem locümque, 
in quo degitfpe&tes. Cantharus molli eft nimiüm przhumidáqy car- 
ne,nec boni fucci : quare meritó viliffimus eft pifcis , nec nifi paupe- 
riorum cibus, ventrem mollit elixus, in fartagine cgé&us vel elixus 
cum croco , cinamomo , pipere;zingibere , vel cepa & oleo, vel exic- 
catus multó melior redditur. 


De Sargo. 


d 
| SNNSNN 
SS VOSSIUS 
—À e MSN SIASTIAEES 
E-WN KMS IL s 
p OU NNUS C s 
E URNA Mí SHE d 
E m NOS a 
zi Eco AMARUM EERAS a 


( ED RT 


eese) APT O E Grzcis velfortaffe (2upxos , vt quodam 
ONG P B d Ath legitur, lca:efteni 

$252. locoapud Athenaeum legitur carne multa:eft enim 

ZW pro corporis magnitudine fpiffus, plüfque carnis ha- 
T bet,quàm fparus,vel cantharus. Latinis fargus,noftris 

? x Italis /ajyo.. Greci quoque hodie appellationem 
eandem retinuerunt. Sargus pifcis eft marinus,litoralis, predictis & 
melanuro fimilis , fed corpore rotundiore,compreffo,fpifliore,fqua- 


mis paruis,colore argenteo , nifi quód à dorfo ad ventrem lineas ni-. 


gras protenfas habet, ita difpofitas vt prima latiffima fit & maxima, 
fecunda minor minufque confpicua , tertia primz fimilis , quarta 


fscundz, & fic deinceps ad caudam víque, vt in mormyro vide- . 
re eft. Ad caudam macula eft nigra, vtin fparo & melanuro. Ob 


has notas 14 4oyeaquuss , & moXUyeaiios , S dBpoaruy agilos di&tus eft, 
quemadmodum mcelanurus : cui fimilis eft , vtait apud Athenzum 
Hicefius. Oculis eft valde rotundis,dentibus latiufculis. Pinnz, quz 
ad branchias funt;rubefcunt,& caudz extrema:quz in ventre nigre- 
Ícunt. Pinna dorfi tenui membrana connexa. quz eftà podice ad 


caudam maior eft in hoc quam in aurata.Cauda in pinnas duas val- . 


de 


LbEBERW. "T 


deà (c diftantes definit. Branchias quatuor habet, corangulatum, | 
hepar & inteftina przdi&is pifcibus fimilia. Oppianus fcribit faxati- di dit 
lemeffefargum: — ' 

Axa. dU etu moii Erro rye. [n érogra 

IX$a Queyev ew &qéewr. 

Sunt -ude cantes berbis a fionte cuiventes, 

Fic domus eft farga. | 
Nullus tamen eft alius ex omnibus, qui de pifcibus fcripferunt, prz- 
ter ZElianum , qui faxatilem fecerit , neque carne fubftantiave cum 
faxatilibus conferendus eft , vt mox dicemus. Sentiendum igitur in 
faxis , quz in litoribus funt, degere: nam reuera litoraliseft, & in... à 
ccenofis litoribus frequentior. Hoc confirmat Ariftotelos, vbi mul- UNA 
lusluto excitato abiit, fodere enim poteft , argus defcendit,& pafci- € ?Lsiw Ii 
tur, imbecillioré(que ne eodem adnatent;atcet. Aridem Ariftoteles 2m d We 
mullum inter litorales recenfet. Nos veró fargos alios aliis longé me- M 
liores deguftauimus. quare illos arbitror in faxis ad litora degere, 
hos magis in luto:quemadmodum mullus;qui cancellis vefcitur,mul 
tüm ab aliis faporis gratia fuperatur.Etenim prolocorum & alimen- 
torum varietate, cofdem pifces à fe differre fubftantia & carne , libro 
primo demonfítratum eft.Sareus bis anno parit,vere & autumno, vt 


o v . 
autor eft Ariftoteles: vbi in vulgaribus noftris codicibus pro (Iupyos Libs.de hift. 


; 3 , dO. 
male legitur (2/:s,quod perípicuum cuiuis effe poteft, ex Athenzo er x 
locum hunc citante. Et ex eodem Ariftotele alio in loco.Pariunt pi- (rcp 
. : : : e1]o e Ditto. 4npe 

Íces plurimi his tribus menfibus, Martio, Aprili, Maio. Autumno 44, ;.. 
pauci,vt falpa & fargus.Ex his conftat eos nominis affinitate in erro- 
rem indu&tosqui fargum in mugilum genusretulerunt , cüm non 
fargum,fed fareinum dixiffe oportuerit,ob camq; caufam duos Ari- 
ftotclis locos mendofos effe, in quibus fargum mugilis genus facere 
videtur. Horum alter eft libro quinto de hiftor. animal. Alter libro c«« 
fexto ciufdem operis Ac primüm quàm abfurdum fit, fargum in mu ("7 
gilum genere collocaretum ex iis que iam diximus,tum ex iis que de 
mugilibus fuoloco dicemus,perfpicuum fiet. Nam (argus melanuro 
fimilis cft,vt diximus;ab eoq; difficilé fecernitur ,cüm vtriq; nota ni- 
p fitad caudam , fargo corpus rotüdum,compreffum,caput paruü, 

ine nigro dorfo ad ventré,vt mormyro:que omnia in mugiles, qui 
poffunt cópeterezDeinde locos Ariftotelis, quibus id fentire videtur, 
mendo non carere facile eft oftendere ex diuerforum eius autoris lo- 
corum collatione. fcribit enim fargü vere & Situmno parere. Tác 8 Lib.s.de bifls 
€ 6 Zupyos Sis idipos 1 udlumips.& pauló poft dicit,fargü & falpam autu- adeat 
mno parere,loco non multó anté à me citato.Idé confirmat ex Athe- 
nzojqui de fargo ita fcribit.AejgorOws & eiuzia aee Co» igeejas lod 


Lib.t.c2p-19: 


QU DE PISCIBVS 


d/ly qii. dis , Seupos &ira, uerermopui , id eft, Ariftoteles in quinto de - 
animal.hift.ait (argum bis parere, vere & autumno. His adftipulatur 
"5* Plinius libro nono. Pariunt fcorpiones bis acfargi,vere & autumno. 
Hac cüm vera fint , quomodo conftare poffunt ea , quz mox fub- 
iungit Ariftoteles? Tàf4 5 ua xg] xdiudvos. & 9rpss. Xdui&ivos So A&- 
pole , xig péUs , GeAórr, &, A pyorlay 3 xodv vdy X&g'péGy ÓL So X&Nvores T& 
a(Adledvos , 3i, 6 (2upyes x9] Ó pity x9NSpudvos , € à xépaAos. Ksoi 9 
veséx oro. oacpas : id eft , pariunt quzdam hyeme, quedam aftate. 
Hyeme quidem lupusmugil;acus.Et,incipiunt vterum ferre ex mu- 
gilibus chelones menfe Decembri,& fargus, & qui myzon dicitur, 
& cephalus. Ferunt autem in vtero triginta dies. Iseft ey ]ocus 
ex quinto de hiftor. Quód fi,vt ex fuperioribus liquet , fargus vere 
& autumno parit , quomodo cum mugilibus Decembri foetum con- 
cipit, quem poft triginta diesedat? neque eft quod quis avs4dldya, 
menfem Septembrem interpretetur: nam Ariftorcles diferté fcri- 
pfitmugiles hyeme parere, quod explicans fubdiditmenfe Decem- 
bri concipere , trigintáque dies vterum ferre. Quare hic pro (x- 
yes »(2/pytws , legendum effe exiftimo: & pro x&xvoes( vtid etiam obi- 
€^; teradmoneam) xeAdies. Alter locus eft libro fexto de hiftor, (&- 
yes 9 xviexdlaj USo e d mo(ddVsGya. ulia, xq 5 sptpas eic ox , xg) 
Oy XgAE(1 2 lois exa, vv xeetptov , € piEova , v duly , xj, (v Xe xd- 
s(1 7o (2upyd , id eft, Sargus menfe Decembri concipit , vterum fert 
diestriginta, & ex mugilibus chelon , & myxen eodem & equali 
tempore cum fargo vterum ferunt. Hic quoque farginum legen- 
P dum effe cenfeo, qui à fargo diuerfus eft, vt annotauit Athengus. Ec 
ego cum mugilibus alibi numeratur ab Ariftotele, (zeyivoi, Bsxdvaj , ud 
eWm.api, £oYt$, quanquam hic corrupté legatur jxores pro pd£oves, quam 
vulgarem le&ionem fecutus eft Gaza , qui papaueres conuertit. 
Q uare ex his Ariftotelis locis re&é colligere nemo poteft, fareum 
ex genere mugilum effe. Cetera quz de fargo fuperfunt;perfequa- 
mur, Is pifcis falax eft , vt cecinit Oppianus his verfibus , quos in ca- 
pite de cantharo protulimus. nec folüm alienas vxores deperit , fed 
ctiam miré ardet foedo caprarum amore quam infaniam pluribus 
D^^ - defcribit Oppianus: « | 
Xeypyol dV. aiytio(1 mois &arl iov Cyrsciv, 
Aicy&y dV. iusipsoiy opdatuAois dU: [Bovci(iv 
Ex TUryA0s xe ipei, Xg)] tiVdAtotGt p. OVTts, 
I»uadit fargos caprarum mira cupido, 
Qui madidi fimas cupiunt. traclare capellas 
eAMontani gregibus » quanuas fint agmina ponti, 
Catera pete ex Oppiano, funtenim prolixiora , quàm quz adícribi 
de- 


LUBER WW. "T 


debeant. ZElianusid fcribit. Sargicapras vehementiffimé amant. 
namque cüm caprarum proximé litus pafcentium, vnius aut alterius 
. vmbra in litore apparuerit, protinus gaudio exilientes , fummo ftu- 
dio adnatant, acíaltu non admodum ad faltandum idonei, capras 
contingere affectant , fenfum caprini odoris percipiunt, etiam fi 
fub flu&ibus natentjitaque voluptate geftientes ad eas accedere;ftu- 
dent. Quod autem tanta amoris infania in capras exiftunt , ex iis 
idcirco capiuntur, quz tantopere defiderant. Nam pifcator capri- 
nam pellem extractam cum cornibus induens, infidias parat, fole 
à tergo relicto,atque farinam caprino iure medefactam in eam maris 
partem fpargit, vbi habitare folent fargi , quibus tanquam philtro 
quodam odoris alle&i accedunt, farina vefcuntur , pellis affimilatz 
caprz confpe&tu permulcentur: ex his autem pifcator multos hamo 
robufto capit, cuius linea alba non ex arundine appenfa eft,fed virga 
cornea,fimulac ad hamum adheferit fubtrahere expeditiffimé coue- 
nit,ne alios conturbet. Manu etiam capiuntur,fi quis fpinas quas ad 
tuitionem fui excitant, à capite ad partem inferiorem reuocando, & 
fle&endo declinet;premendoque ex lapidibus , in quos ad latendum 
fe compellunt;extrahat.Hzc ZElianus,qui fpinas quas ad tuitionem 
fui fargi excitant, pinnas dorfi quas erigunt, intelligit. Apud Athe- ,5,, ,, 
nzum ab Hicefio fargus melanuro;alibi apud eundem melanurus au. Liv. 
ratz comparatur, € alibi. (Eipyot 'ügs(1 jov, xg] Gy AEN epay — 
Tpogipiirsgoi, id eft, farei adftringunt & magis alunt quàm melanuri. 
Qui Brundufijj capiebantur, ab Ennio laudantur. Noftri reiiciendi 
non funt, przfertim qui vere & autumno capiuntur, aftate funt de- 
teriores. Dicemus igitur fargos qui in litoribus ceenofis degunt , cz- 
teris multó deteriores efle , qui in faxislitorum habitant, vt Oppia- 
nus autor eft,vel qui in purioribus vndis degunt,fubftantia auratis fe 
1e fimiles, media fcilicet carne;ad. ficcitatem & proinde ad duritiem 
inclinante.Q uam ob caufam fucci bonitate ab auratis vincuntur , & 
magis adítringunt,& multum nutriunt,vt Hicefius dixit. Non folüm 
caprina pelle & caprino odore alle&i capiuntur:vt priüs di&um eft, 
fcd etiam fagena.Q ua ratione cares cofdem pifcarétur pete ex ZElie- 
no.Numeniusin halieutico , narrante Athenzo fcribit: pifcem hunc L2. 
contra pifcantium infidias aftutum :&z Auwoe?vryéeudo appellat, quód 
cum hamo tenetur, lineam ad fcopulos atterat. id confirmat 
Plinius x. 1 s.1x. Archeftratus quód durus fit pifcis, C4p.ss. 
aífum & calidum cafeo,aceto,condiri vult: Vdicion, 
 mollioresautem & pingues 
pifces fale & 
oleo. 


Cap.59. | 


"Kol ellib.z. 


M 


Li 


n6 DE PISCTIPBBMU 
De Melanuro, | me c 


E 
IRAN S 
ES N SAN 
d Y 2 

CNNNU UC EEE AX 

SN vss C 
RIRRIR 

» 
WW AQUA] ( 


C. edP C m CDM 
SERES O GNITO Sargo haud difficile eft mcelanurum 


$4 agnofcere.Eft enim, vt prius diximus ex hicefio,fargo 
S5 fimilis melanurus , & nominis ipfius ratio, melanuri 
S 222/0 ideam nobis proponit,vt ex caudz nigra nota ftatim 
2) ab aliisinternofcamus. At nota hzc illi cum aliis com 

munis eft. nam fparus & fargus ojposvyecvdoi funt;id eftjin cauda no- 

tam habentes, quemadmodum melanurus, qua nota decepti multi 

eum à fimilibus diftinguere non potuerunt. Quare alia defcriptione 

opus eft,& alijs notis reliquis (ecernendus.Ac primüm qui ueAds- 

pos Grxcé dicitur, à Gaza Latiné oculata dicitur. Vtraque appella- 
C4; — tio apud Plinium reperitur r15. xxx1 r.in catalogo pifcium. Mela- 

nurusmzna, meryx, myllus,my(tus, murex,oculata,&c. Q uo argu- 
mento moti quidam,diuerfos pifces effe cenfuerüt. Plantus ophthal- 
miam vocauit.Pernam, ophthalmiam,horeum, fcombrü, trigonem, 
cetü: vt ophthalmia à melanuro diuerfa videri poffit. Ego veró eun- 
dem piícem effe exiftimo.Neque mirum cuiquam videri debet, Pli- 
nium diuerfis nominibus pifcem hunc defignaffe, in alijs enim mul- 
tis idem facit.Plautus autem quem alij melanurü à nigra cauda;ipfe 
ab oculorü magnitudine ophthalmiam appellauit, id eft, oculatam, 
ficuti & nunc Romani ochzado.Mafiliefes oblado ex oculata,c,demen.. 
do & u,in b,mutando. Nicenfes ://ada, noftri Monfpelienfes zzgr'orl, 
id eft,nigrü oculum.Omnes igitur ab oculis nomen pofuerunt,dem- 
ptis Gracis qui à ni gra cauda melanurum nominarunt.Is in litorum 
faxis & eorum locis arenofis degit.Oculis eft;habita ratione corporis, 
admodum magnis ex czruleo nigrefcentibus,ore paruo, dctibus par- 
uis, pinnis,caudz forma auratz fimilis, corpus ex cxruleo nigrefcir, 


cauda antequam in pinnas rubefcentes definat , macula notatur ni- 


gra, 


TT 


x n 
; ISEDIEROUMS. 11 11220 
gra,àqua & pvp & djposuyogix]s nomé habet.Squamis tegitur la- 
tis facile deciduis,à capite ad caudá ducta eft linea latior , ex fquamis 
maioribus & rotundioribus,ineolis aliis frequentibus & nigris diftin- 
&a,ob quas sv yeaupes & pex uyesuipss etiam. dictus eft: huic hepar 
cft magnü,à quo fellis vefica pendet, ventriculus medius, cor angula- 
tumyin ventre vefica are plena,craffa densáq;.Palmi magnitudinem 
non excedit.Imbecillus eft pifcis;fed callidus,qui vel retibus, vcl naffa 
vix capiatur, ciborum illecebris abítinet , tranquillo mari in arena 
defes quiefcit : perturbato tum, perinde ac fi intelligeret à pifcatori- 
bus mare nó adiri,liberé fpatiatur.Q ue Oppianus pulchre defcribit: 1207 

Ov 3) ue dutpoy &moio£) ,€T iuxÜpTo » 

PnSios &zrelldv, T. & Nwotpyti x oro. 

Haud facile paruus melanurus fallitur arte, 

"Nec curua capitur nafsaynec retibus amplis. 

.. Catera ex ipfo autore petas Elianus cadem feré prodidit.In Sta Lu: ear; 
biano Cápanie ad Herculis petram;inquit Plinius, melanuri in mari L5. 
panem abiectü rapiunt, iidémq; ad nullum cibum, in quo hamus fit, 
accedunt: melanurus fecüdum Hicefium minüs nutrit quàm fargus, rper. 7; 
neq; ea eft fucci bonitate, neque tam ori gratus.Carne cít molli;alga ; 
veícitur, vt fcribit Ariftoteles. Vefcitur etia coeno, is deterior eft. Q ui. 12.24e bif 
in purioribus litoribus degit,& pifciculis vefcitur (nam in ventriculo Wu CRIee 
melanuri pifciculos (zpe inuenimus ) is magis probandus. Vt fargus 
velaurata paratur. OMA 


De Melanderino. 


MANNA dS 


FosSshIAT. UIL 

2 EAANAEPINOXZ Grzcis à nigrore cutis dici 
tur.Sunt qui picium Venetiis diciautumant , & eum 
JA Hi effe qui à noltris in Gallia Narbonenfi dento dici- 
a f zà tur fed perperam:dento enim nofter verus eft (carus, 

DOO P cui dentes lati & acuti, non ferrati, fed hominis 
dentibus (miles , vt fuo loco demonftrabimus. Melanderini nul- 
lam quod fciam , mentionem fecerunt Ariftoteles, Plinius,Oppia-. 


nus fed Athenaus duntaxat;qui fignificare videtur melanderinum à 


* 


L4 


| P 

128 DE TISCIDI5 "i 
Speufippo 4»je2»à Numenio 4Jpo appellatum: quód fi ita res habeat, 
vtrobique mendum effe fufpicor,atque in priore loco «Joyspo, id eft, 
ajo piv & turpem:in altero «J&o,id eft,)nigrum & fqualidum. Isin no- 
ftro mari reperitur,& fargi nomine venditurob fimilem corporis fi- 
guram.Et eft melanuro fimilis , fed corpore pauló rotundiore , toto 
fere corpore nigrefcit , circa caput ex nigro purpurafcit,ficuti viola, 
dentes habet acutos;paruos ficuti pagrus.Pinnarum etiam fitu, & nu- 
mero fargo fimilis,cauda differt, quia in duas pinnas non definit, fed 
in vnam latam faxatilium ritu, ventriculum gulamque habet, circa 
ventriculum appendices quatuor magnas,hepar ex rubro candidum, 
à quo fellis vefica pendet , fplenem magnum , nigrum fcari vel lati 
modo, fcl aqueum, cor priüs defcriptorum pifcium cordi fimile, 
lapides habet in capite, carne eft non ita molli, fed feró media,fatis 
boni fucci:vt aurata vel fargus preparandus. 


De Coraano fuübnigro,& Coracino albo. 


f 
"Ne PSY ( 


UA 
$20 4. 
QO MOSS s 

MOT " dj 


SA) 
pe 


(PUT VII 
ORACINYV S Melanuro fimilis inquit apud Athe 


$$ neum Speufippus , mclanuro veró melandcrinus. 
|, Quare hiscoracinus commodé fübne&titur. opis 
appellatio Graca cít, qua feruata coracinus Lati- 

. DAY " 
TEN L- zig ne meliüs dicetur , quàm coruulus velgraculus, vt 
€ lib; L.ciz. à Gaza in libris de hiftor. animal. conuertitur. Neque enim apud 


omm . 


LOIBSESR 7-Va 129 


omnes conftat,à corui graculiue;id cft, nigro colore di&um effe,co- 
racinum, vt docet Athenaus.cvougioSor (oy dé Si 0 Silwexüs (us xopas xi- Dro: 
veirg] S3éndls arae X, dicti funt coracini,quia perpetuó oculos moucát, 

& nunquam moucre definant.& alio in loco.érgugoS:z yep ÀmTEXOo- 0 
pas xui. dictus eft à mouendis oculis.Contrà Cxlius Rhod .z2eà. 7 Libz.cap.si 
xopord eft,rà uie» colore nigro dici putat.& Oppianus. 


^ le e 
Ka] X opeoxtyoy &avu|uor aq yog Xe. RU M 
Et nigro cui nomina dicla colore Tiny. 
Coracinus. 


Ec Vitruuius,vt ditum eft 115. ri.coracinum colorem,pro nigro cs 
dixit. At non omnes coracini nigti funt , tefte Athenzo.Kopaxiics Otx Libg. 
aS velvet edam S& ó axis T8 AdUxS.Coracinus ex Nilo , minor auté niger 
albo. Vel meliüs xeslov,id eft melior niger albo. Numenius ajo vEtbendit z; 
vocatjid eft variü. pzidtos £vtelloya) duoXxilw xopaxdivr. & Athenaeus teftis 
eft, xuejodXéas appellatos coracinos;id eft cerei coloris. Sufpicari licet 
Gazá qui coruulum interpretatur,hypocoriftico nomen facere,xopa- 
xi T9 xópwros, led non re&té:nam xdpaK alius eft pifcis cuius poft cora- 
cinum album & nigrü,meminit Athenzus.óxóga E icpsutos owavrpóvepos.. 1il.s, 
Cuius hypocorifticon nomé,non eft xopuxivos fed xopeoeviSiv. A theneus 
L12. V 11.de coracinis fcribens./aoxoejguxüs 35 avoptuoty durs qeptxpdirus 
iy &qAJojsyot ois (oio: cur xopaaxiiSiois xtd) paqvibiois .. Has ob caufasin 
Athengi fententiam magis inclinat animus, & coracinum Latiné no- 
minandum, retenta Grecorum appellatione, non coruulum neque 
graculum iudico.Grzci enim pluribus nominibus pifcem hunc de- 
hignarunt.Nam authore Athenzo coracinus (gep3ys & «aTieaxis Libr. 
di&us fuit, Nili incolz zóvriw vocant, Alexandrini jjwpor.Sed quod 
in auratajidem in hoc piíce v(uuenit,vt pro etatis ratione diuerfa no- 
mina fortiatur,eodem Athenzo autore:nam maiores coracini eA«- 
Tigixii, qui mediz etatis funt ; ivo; minimi »oflài« nominantur. 
Noftra Gallia Narbonenfis corp , per apocopen vocat, alij dzrdoalij 
«uergoyalij corbau. talia fere tota. corwo. Graci hodie xógase . Coraci- 
nus non eft qui Liguribus zazado dicitur, quem cantharum effe priüs 
diximus:eft enim coracino minor, & multis aliis notis caret, qua co- 
racino infunt.Neq; enim zanado fic varius eft,neque cereus,neque ni- 
gras pinnas veluti alas habet, vnde ueavezlégufor coracinum appella- 
vit Ariftophanes. Verüm ex fequenti deícriptione,quid à cantharo: 
& aliis differat perfpicuum fiet. Coracinus pifcis eft marinus,maris 
ftagna etiam aliquando fubiens,& Nilum fluuium,& Mzotidem la- 
cum,ex fquamoforü genere, Aurate vel melanuro quodamodo fimi- 
lis eft;cubitali magnitudine;aliquádo multó maior,dorfo repádo;co- 
lore fubnizro,circa caput vario:maximé enim cü à mari extrahitur, 
capit fubaureo eft colore; ad purpureum exaturatum vclad nigrum 


j 


Lb: 


130 


Tib.8. 


Lib.s. cap. s. 
Lib.s.cap.g. 


DE PISCIBM Sq 
accedente ita vt aurum fubeffe videatur, colore ex purpureo ni- 
greícente perfufum. Squamis tegitur magnis & latis:oculos magnos - 
habet , prope hos duo foramina ad odorandum , vel ad audiendum. 
Ore eft mediocri, dentibus paruis.In fummo roftro,& inferiore ma- 
xilla foramina quzdam parua apparent. Ad branchias pinnz magnz 
& latz jin ventre maiores nigrz,quá nota ab aliis íquamofis diffider. 
Podex magnus & rotundus,quem fequitur pinna longa S nigra acu 
leis nigris & robuftis innixa. In dorfo alia longiffima eft, conftansacu 
leis tenui membrana reuindtis, duas effe poffis dicere. His maiores, 
pro corporis magnitudine nullas equidé vidi.Cauda in pinnam vni- 
cam latam definit.Ventriculum magnum habet,cum appendicibus 
o&o vel nouem.Omnia inteftina tenuia,hepar magnum fel in hepa- 
tefplenem oblongum & rubrum , in pofteriore capitis parte lapillos 
albos veluti lupus,quos ad morbos quofdam vulgus víürpat, grega- 
lis eft piícis.Semper enim non vnicus fed multi (imul capiuntur. Pa- 
rit autumno poft mullum inter algas,longo tempore fert vterum.Ma 
xime Hippurus & Coracinus hyeme non capiütur;inquit Plinius pre 
terquam zftatis paucis diebus & iifdem femper.Arift. x. 1 ». v 111. de 
hiftor.animal.Pifcium complures hyeme latent, fed apertiffimé hip- 

urus & coracinus:nam hi non capiuntur nifi ftatis quibufdam tem- 
poribus.Ex quibus nemo re&té colliget eum nó effe coracinum quem 
nos proponimusquod plerunq; hyeme in mari noftro capiatur:quo- 
niam ea eft noftra pifcandi ratio per fagenam,vt omnes pifces qui in 
ijs funtlocis ad quos fagena pertingit, quouis tempore capi. poffint. 
Quod in marinis ftagnis reperiri dixerim, veriffimum effe docet ex- 
perientia. Etenim in ftagnis noftris cüm auratis & mugilibus capiun- 
turjin noftris autem fluuiis minimé.Veruntamen in Nilo degere fcri- 
bit Athenzus. Q'eg4 dV à velXos xg] Wa, *yévia o NN. PDEróov, X24 "TOY "Siu, 
ud ig. dU: 73. Tür x paar, TTNNÀ. "yeup xg] v'érov ycv;.Idem alibi,cegexi- 
vos ix 78 vel, &c. Prids enim locum citauimus & emendauimus. Et 
Strabo r 15. x v r1. ixSues ty TO VELA CO TioNNol m» eol xeupoacrinpat id Vioy 
Cyorres xgj taxydejor. yrogjpio acre d Ue ore Oc Upuvycs y 0 Ae airs ng) Ad.- 
vos xg] vas s(g] xopaxiios, &c.Et Plinius. Coracini pifces Nilo pecu- 
liares funt.& alibi.Nilus incertis ortus fontibus, & per deferta & aren 
tia,originem in monte inferioris Mauritaniz,non procul oceano ha- 
bet lacu protinus ftagnante , quem vocant Nilidem.ibi pifces repe- 
riuntur alebetz,coracinijfiluri. Sunt qui coracinum Nili, marino di 
uerfum effe dicát , quód nomen mutent:nam zéxztv vocát 4Eeyptij, 
& Jjurrpor, vt priüs ex athenzo diximus. At in aliis qui lumina fubeüt 
idem non cuenit:nam mugil dicitur , tam qui in ftagnis marinis & 
fluminibus, quam qui in mari degit .& lupus fiue tyberinusfiue ma- 
rinus;& falmo,lampetre,fturio,codem femper nomine dicuntur,fiue 
in 


E LDBESUNI CY 


in mari fint fiuc in fluuiis.Sed ex his effici minimé poteft, diuerfoseffe 
fpecie,coracinum marinum, &coracinü fluuiatilem,vt nec falmo ma 
rinus à fluuiatili fpecie differt,neq; alofa fluuiatilis à marina,fed fucci 
bonitate & fuauitate differunt. nam pifces huiufmodi in fluminibus 
nutriti,longé preftantiorcs funt iisqui in mari capiuntur, & qui pro- 
peftuuiorum fontesjiis qui in oftiis, quibus in mare influüt : vt fturio 
marinus multüm fuauitate inferior eft coqui in Rhodanovel Gará- 
na nutritus eft.aqua enim dulcis pingues piíces reddit,&odoré illum 
marinumveluti eluit.Huius rei guítatum iudicem optimum quilibet 
adhibere poteft. Quare nominis varietas differre fpecie no facit,fed 
ca àfretorum & gentiü varietate inducta eft. Exempli gratia: Amia 
in Gallia Narbonefi Zozztor, in Prouincia palapde. 'Trachurus à Va- 
Íconibus c»zcharou;à noftris fieurel nominatur. Nunc de fubftátia co- 
racini & fucco.Fluuiatilis & maxime é Nilo melior eft, niger albo,& 
clixus affo:eft enim ftomacho gratior;aluo facilis. & apud Athe.Am- 
phis.Q uicoracino marino vefcitur przfente glauco;fane mentis non 


Ij 


Libro7. 


, eft:Niloticosveró coracinos dulces/bong carnis,fuaues effe (ciunt;qui. 


periculum fecerüt. Apud eunde dicitur effe fubpinguis,minimé mali. 
fucci,carnofus,qui multüm alat,facilé concoquatur , & diftribuatur, 
omnino myllo przftantior.Marinus ficcior duriorq; eft,& ob id. mi- 
nis palato gratus.idem efto iudicium de mugilibus,lupis, cxterifque 


huiufmodi,qui in marino ftagno,vel in luminü oftiis capti pinguio- . 


res funt & fuauiores marinis.íed omnes huiufmodi minus falubri effe 
fucco,magifque excrementis abundare cenfeo;tum ob alimentorum 
copiam,tum quód minus exercentur,que etiam in caufa funt, cur ci- 
tiüs putreícant.Eafdem ob caufasGalenus mugiles ftag norum mari- 
norum & in fluminum ofliis altos vituperat. Coracinus fale condic- 
batur.Galenus. M&& (ZuPus 73 X, eovaqudaus óc ex T molle opa Doi 
por uir Tula) x3] £T addis t x opsuciot, Poft fardas ac pelamy- 
das mylli,qui ex ponto adferuntur, precipue cómendantur, poft hos 
coracini.Et Perfius, Saperdámque aduehe ponto.Coracinum autem 
faperdam etiam dici prius oftendimus. Athenzus veró loco pauló 
anté citato, in quo coracinum myllo in omnibus prafert , Galeno 
aperté aduerfatur , nifi dicamusà Galeno coracinum maioremintel- 
ligi;ab Athenzo veró minorem,qui myllum pro mediz atatis cora- 
cino vfurpat,vt anteà docuimus:quiveró infuo genere minores funt, 
maioribus longé przftantjid quod Galenus ipfe de thunnis declarat. 
Thunnorum caro , qui & atate & corporis mole funt minores , non 
perinde dura eft;eoq; hi faciliüs coquuntur. Coracinus igitur maior, 
durior eft & infuauior,minor conrrà,& myllo;qui iam fatis accreuit, 
melior.Carbunculoscoracinorum falfamenta illita difcutiüt , inquit 
Plinius: & carnes eorundem aduerfus fcorpiones valent impofitz.& 


Iibr.3.de ali- 
ment. facult. 


Ihidem. 


Ilidem. 


Lib.31.€4. 10: 
Ilidem ca. $ 


Ibd.cap7. 


LT ià rius elu M su 


t 


D DE PELSCHBYVS 


coracini fel excitat vifum. Lapidesin capite repertos valere ad nc- 
phriticum,vel colicum dolorem vulgus exiftimat. Alij collo fufpen- 
fos ad morbum regium conferre credunt. Qua ratione aut facultate 
cquidem nefcire me fateor.Et experientia ipía hoc falfum efle arguit. 
Ad nephriticum veró dolorem valere fum expertus. Cóminuit enim 
lapides renum:vel pituitam,ex qua calculi gignuntur , & retinentur, 
exiccando, vel pondere fuo propellédo,vt lapis Indicus,vel Iudaicus, 


vel lapis Lyncis.Czlius Rhodig.vir & multe,& variz eruditionis 1 1- 


5Ro xir.Le&. Antiq. hac fcribit , Palladij locum caftigare volens. 


Scitu non indignü effe,ab eruditis obferuatum vbi Palladius fcripfit, 
coracinam picem aduerfus arborum formicas pollere,reponendum, 
coracinum pifcem,& id ex agricolationum magiftris in Gracorum 
(ciétia.At nos rem ipfam experiri voluimus,num coracinus pifcis an- 
tipathia quadam formicas ab arboribus arceat,quemadmodá cancer 


boues à falicibus , aliifque arboribus. Sed rem aliter habere expe- 
rientià ipsà comperi.Q uare coracinam picem, vt à refina ; quz nihil. 


aliud eft quàm pix alba,differat,legédum effe iudico , vc & Vitruuius 
coracinü colorem dixit pro nigro.Coracinus pifcis,f1 paruus fit vt au- 
rata à noftris praparatur,vel in fartagine frigitur , vel in craticula af- 
fatur.Si magnus,elixus in aqua;aceto,& vino albo apponitur, & cum 
fucco oxalidis, vel aceto editur.Si diutius feruidus,affus aceto,& pau 
co pipere conditur, additis foliis lauri vel myrti vel iuglandis , falíus, 
clixus ex aceto editur, a 


De Vmbra. 


WR) ONES a 


VIN 


DEAN 


c 


Sere 


)AVEs»A poletam Romz,quàm in Montepelio coracinü pro 


tcs 


nou 
SEM e 
fr d 
1 | 
; 


LIBER* V. | 13 


tes vmbram , coracinum , latum, fola state. differre, vt coracinus. 
paruus fit, vmbra maior, latus veró maxi mus. (ucjyav Graci vocant, 
quam Latini vmbram ,fcruata Greci nominis ratione. Graci qui- 
dam hodie corrupto vocabulo (Xív vocant , alij uxxonomow: ab Ita- 
lis& Maffilfh ibus denique àtoto illo tra&u,;qui à Maffilia eft Nea- 
polin víque , evm?rino vocatur : Baionz lerrugat quafi verrucatus , à 
verruca quam in mento habet , à Gallis »a;gre:in Gallia noftra Nar- 
bonenfi daize , nonnullis peisre, id. eft , pifcis regius/fed peritiores 
dainam à pifce regio & coracino fic diftinguunt, vt pez rei fit is , qui 
latus dicitur.Dazza veró (udjva: pofttemó coracinus corp , vt dictum 
| eft priüs:minüs corrupté pro daize dicitur à quibufdam ca;ze,omiffo 
c. id quod Galli plerunque faciunt in nominibus, quorum initium 
eftf. hacautem fublata & xin d mutando, Za:;zefecerunt. Nomen 
habet (jusjra vel vmbra, àcolorenigrefcente. Ouidiusin fragmen- 
toopcerisdePifcibus: ^ £r aur; j 
(hryfophrys imitata decus, tum corporis ombra 
Liuentis, ' i 
Siue potiüsà lineis quibufdam obliquis , à dorfo defcendentibus 
aureis & obícuris, quz aliarum videntur vmbra: vna enim manife- 
fta eft, fequensobícura, & fic deinceps à capite ad caudam víquc. 
Vmbra in multis coracino fimilis cftverüm ab co differt magnitudi- 
ne. Coracinusenim ad cubitalem , aut pauló maiorem magnitudi- 
nem peruenit,vmbra in multó maiorem molem accrefcit,prafertim 
in mari Oceano:habet & verrucam in mento,qua nota à coracino & 
lato facile diftinguetur. Catterüm foramina duo ante oculos habet, 
coracini modo, in fummo roftro, & inferiori maxilla foramina ali. 
quot parua,fed manifefta, quz partes has afperas reddunt: dentibus 
caret , pinnas quoque fimiles habet , fed minus nigras & breuiores, 
maximé quz in ventre funt & dorío , caudam fimilem. Vmbrz alius 
eft color , quàm coracino ob lineas obliquas , quafdam aureas mani- 
feítas , aliasaliarum , veluti vmbras , vt dictum eft: corpore quoque 
eft minüs lato, fed longiore, dorfum minüs repandum. Oculiin 
vtroque fimiles.In vmbra fquamz capitis multz & parux. Operculi 
branchiarum extrema nigreícunt. Partibus internis coracino fimi- 
lis, ventriculum fimilem habet , totidem appendices, fplenem, hc- 
par, fel, fimilia. Infunt & in capitelapides. Oppianus vmbram fa- 
xa frequentare fcribit, iis verfibus qui capite de fargo citati funt. 
Veruntamen in veris (axatilibus non habetur , neque enim molli eft 
carne & friabili. Eft tamen in pretio, & diuitum menfis apponitur. 
Nam quanuis ficca fit carne , & concoctu non admodüm facili , ta- 
men fuauieft, & candida. Apud Athenzum breuis admodüm de j;,;. 
hoc pifce fitmentio.Epicharmus, inquit Guc7 Us, Numenius (ud3ea 


134. DE PISX 15M | 
vocat. Sunt qui oxidjyae S& exwiS«w diuerfos effe pifces credant , quód 
alter vera vmbra fit, alter pifcis vmbra fimilis. Sed fcrupulum 
huncadimit Galenus 1 1 s. 1 11. de Aliment. facul. $ 4S5 óuslos. ua- 
axi) Vys(] odpxa. Tiras xd] Tois axdlpojors yldow oi xdi scaDacersp 8 
exuviis , 3) oxucdva| Stosüis yop óroug.Gorrad. Caeterüm gobio es hon per- 
inde mollem carnem habent, ac ifti & faxailes pifces, veluti nec vm- 
brz , quz fcinides aut fciznz duplici nomine appellantur. Aufo- 
nius vmbre meminit, fed ea plané fluuiatilis eft: neque enim ma- 
rina fluuios vnquam fubit. Duas igitur vmbrarum differentias fta- 
tuimus, marinam & fluuiatilém , que in montium amnibus, vnà 
cüm troctis, à quibus plurimüm diffidet, capitur: de qua fuo loco - 
plura. Hodie vmbra marina Romz maximé commendatur , & 
triumuiris rei Romanz conferuatoribus, capita dono dantur,quem- 
admodum apud nos delphinorum & glaucorum capita Epifco- 
po Monfpelienfi tributi nomine penduntur.  Recitat non illepi- 
dam hiftoriam de Tamifio parafito. Romano Paulus Iouius, vir - 
do&us & elegans. Is Tamifius Romanis aulidifque falibus erat in- 
fignis, fed gulz adcó proflitutz vtinfamis haberetur. Is cüm per 
feruum, qui in foro piícario in eam curam intentus, excubare fole- 
bat, ingentis vmbra caput, triumuiris delatum effe cognouiffet , in 
capitolium protinus afcendit, vt fimulato apud magiftratum ne- 
gotio, fermonéque de induftria protra&o, prandium captaret. Sed 
mifero huic res longe aliter cecidit ac fperabat, eoque die magno illi 
gulaconftitit. Nam triumuir ad Riarium Cardinalem dono mifit, 
hic ad Cardinalem Federicum fanfeuerinum: is rurfum ad Chifium 
Publicanum ditiffimum: Poflremó Chifius ad fcortü quod amabat: 
Intereà parafitus pertimefcésne bolus is é faucibus eriperetur,ac ve- 
luti coruus hians, per fingulorum «des predam auidé confe&atur, 
huc, illuc, furfum, deorfum curfitans , modó trans Tyberim , modó 
cis Tyberim. Tandem feffus, anhelans , totüfque fudore diflluens, 
huic etim pinguis aqualiculus propenfo fc(quipede extabat, cum 
Ícorto noui hominis aduentum admirante difcubuit. Lapides qui in 
vmbrz capite funt, eandem facultatem quam coracini lapides ha- 
bere creduntur. Ex vmbra ius album optimü paratur,& qua gelatzza 
vulgó dicitur, quemadmodam exlupi carne. Preparatur coracini 
magni modo.Caput in aqua & vino decoctum ex aceto editur.In far 
tagine frigunt alij,& cum fucco mali arantij edunt. Diuifa ctiam in 
affulas & caryophyllis tranffixa;in craticula affatur, oleo frequenter 
irrigata.Farina probé fuba&a cóclufa, caryophyllis, cinamomo,fale 
condita feruatur. Apud Pi&ones clixa ex aceto,& cepis minutim 


concifis editur. Scixznz interranea, & Íquama combuftz panos 
difcutiunt autore Plinio, 


j/ 

: 
D 

| 

: 


Lib.31.4p. 9: 


De la- | 


ElocM v. 5s 


De Lato. 


QQQ MA 
Q 


s^ 
SN 


ASA CLCATACTNE 


(EET X. 


s B Similitudinem à coracino & vmbra latus difiun- 
NV) gi non debet , A4vos Gracis dicitur , Latino nomine 
7 caret. eum effe putamusquem nonnulli pro vmbrina 
/)3 vendunt. funt qui coracinum album effe credát,quo- 
(FR rum fententiam nec probo nec improbo.fit enim per- 

fepe vt idem pifcis diuerfis in litoribus diuerfis nominibus nuncupe- 
tur.Piícis eft marinus,reperitur & in Nilo, coracino & vmbre fimilis, 
verüm maior,candidior,tum carne tum fquamis.Tuberculo in men- 
to caret,qua nota ab vmbra difcernitur,corpore minus eft lato quàm 
coracinus(quamis obliqué fitisiargenteis.Cauda,pinnis,oculis, nari- 
bus,foraminibus ante oculos,branchiis,partibus aliis internis coraci- 
num zmulatur. dentes euidentes habet , lapides in capite. Frequen- 
tiffimus eft Romz & in Adriatico mari , apud nos non ita frequens. 
Vocamus Pei rei , vt proximo capite diximus: quód delicatiffuimus, — 
fuauiffimüfque fit, & dignus Regum menfis. De hoc plura Athe- MU 
naus quàm veterum quiuis. Téro 4v 7 I G2oudu xpdrigor sira] quoiv 
eps paa Acyoy STOS. 

Tov 5 Adror - Mov , b IG aroXuSevd po. 

Ó (Gc dos £54 mopOuss , your t8tayug.. 
O5 & Td Neo (qu 240 Quot Ado , O. piéceDos 47614 xe) eip 
dUutxosias Mpus Cyolls. O 3 tyyUs wes Ux o(alos ür, & T3igos ql y rea (ax 
C o7TY («dua CoSvos, "reu pava (os TÀ x 4. igpor yd d eft, Arche- 
ftratus in Italia optimum dicit effe latum,his verbis: 

crboribus fecunda , latum celebrem Itala gigmit, — 

Terra [mu Scyllao , gratum &/ fuaue alimentum. : 
Qui véróin Nilo fluuio funt lati;inueniuntur tanta magnitudine,vt 
ducentarum librarum pondus fuperent.Pifcis hic candidiffimuseft, 
&quouis modo paratus fuauiffimus,fimilis elanidi iftri.Hec Athenci 


Libro 7. 
Cap.z 


LLidem: 


16 DE.PISCIBYTMS 


. Nerba potiffimüm mein eam opinionem induxerunt, vt credam pi- 


Ícem,quem nunc exhibemus,verum effe latum:nam nullibi frequen- 
tiis vidi quàm in Italia,co potiffimü in loco, qui 59/429 hodie quo- 
que dicitur. Romam quoque aduehuntur quamplurimi ex Caicta, 
Neapoli,& tota illa extrema Italiz ora , que magna Gracia olim di- 
Ca eft.Pretereà,vt annotauit Athenzus,candidiflimus eft,& fuauiffi- 
mus. Eum ctiam Straboin pifcibus Nili numerat, r1s.x v11.locum 
protulimus capite de Coracino. Pra paratur latus vmbrz vel coraci- 
ni modo/fucci bonitate & fuauitate minime his inferior. 


De Doope. 


XOU OL GRON eC QN d 
Ade A ATTEN TIRII See 
OX CEA Aere T 


C6 


TZ CSS 


(4r TUM be 


QVAMOSIS aliquot iam defcriptis, mzna- 
rum fpecics,licet magnitudine longé inferiores, füb- 
iungimus, ob fimilem totius corporis imaginem. A 
: 4; boopeautem incipiemus;qui in Gallia noftra Narbo 
jx nenfiltalia, Hifpania, & re & nomine notiffimus eft, 
Bos), BE , Gon , Bos/£ dicitur. Bos ab oculorum magnitudine. 
Bá£ ab Ariftotele citante Athen.lib.ae; Po». & 111.1x.de hift.ani- 
mal. & ab Oppiano r.15.1. Bóv£à Numzuio, 864E à Speufippo , & ab 
aliis Atticis,za/pà ? Colv,id efb;à voce;autore Athenco.quare & Mer- 
curio facrum effe pifcem fama eft , vt citharum Apollini. Pherecrate 
etiam teftenullus omnino pifcis vocé edit,preterquàm Có. Eodem 
in loco Ariftophanem Byzantium fic reprehendit Athenzus.Arifto- 
phanes Byzantius male ait nos dicere piícem 8d, cüm dicere opor- 
teat Gocza:quoniá paruus pifcis cüm fitmagnos oculos habet. fit igi- 
tur Bos] bouis oculosjid eftmagnos habens. aduerfus hunc dicendá: 
fi hoc malé nominamus,quare xopoior dicimus, non xopoxto dicitur 
enim zo 7€ xo pas xaciv.quare etià non (spo dicimus,fed sóxspo? cüm 
fic dicatur yino 78 (Ty Gweyds ? Spp. Hzc Athen.cuius etymologiam 
Feftus Pompeius fecutus cít.Bocas , inquit , genus piícisà boando , id 


Lbgieqai: Ct vocem emittendo appellatur. A Plinio box;v el vt alij legüt , boca 


dici 


IIDER V, 137 


dicitur,Grzco nomine non mutato. Quare miror Gazam idem non 
feciffe,& vocam conuertere maluiffc.V enctiis /ooba, in reliqua Italia, L^»4ebjf. 
Liguria,Gallia Narboné(, Hifpania;egwe nominatur.Piícis eft mari- (e 
nus,litoribus gaudens ex mznarü genere, pedali magnitudiue ,cor- - 
pore fatis rotundo,non compreffo,quale feré eft mugilü.Capite bre- 
ui,& paruo.Oculis maximis pro corporis magnitudine,vtpote quito- 
tam feré capitis regionem occupent.Colore eft vario.In dorfo à bran. 
chiisad caudam lineas ductas habet alias aureas;alias argéteas,minus 
quàm in falpa illuftres,ob quas,ab Arifto.in lib.zei i8éov polo eecoflos, 7 p 
id eft,in dorfo pi&us cognominatus eft:in ventre nulle apparent li- 
nez,fed hic íquamis tegitur argéteis.Pinne funt fpari, canthari, fargi, 
pinnis fimiles,cauda fübaurea,vétriculus magnus,cum multis appen- 
dicibusinteftina tenuia admodüm,hepar rubrum,fplen ex rubro ni- 
refcens.Nutritur alga,carne,luto.Athenzus lib. v 1 1 1. 86£ dV igOis 
- &&rentlosKCeno3 los p ^yeov dnd s, do lotos. 3 dvor duÜpcixtoy Yy^vxUT'pos t ra 
Aórrepos. vbi pro éUamoovros legendum éCardSwros, id eft , box elixus co- 
uitur,diftribuiturq; facilé;iurulétum quid emittens , facilem aluum 
reddens. Áffus fuccefis carbonibus fuauior eft;& tenerior. In Prouin- 
cia fatiscommendatur,vt ctiam zgrotis apponatur. Veteribus vilis, 
ncc vllo in pretio fuit.Reuera pifcisifte in fartagine cocus, vcl affus 
fuper craticulam mediocriter alit,quia ficcior redditur. | 


De Boopis fecunda fpecie. 


EN 
ua 


7, 


S 
C» 


S iN iv ^ ^ 
ESSI a 


é OQ 
oe? URGE , 


A Le ANENESS aS 2» 
S ASSISTE 


aM ZANSS 


elec TU ge e cx 


2 VLLVS veterum duas boopis fpecics facere videtur, Lib. dude 
X preter Oppianum. *" ( ds 
N xdj quaes, xd) [óoémos Di 2) expri goTtpolre — Büxes, 
AM NI Noflri quoq; piícem quendam,in multis fuperiori 

MES S o3 fimilé;Zegue raul appellat: quid vero iftud raul fi gni- 
ficet;non potui omnino affequi , nif1 quód peritiores pifcatores, Pogue 
rauel di&um effe putantquia capiatur, &vendatur cum pifcibus, vul- 
go rauálle appellatis, id cít,minutis, quique fimul elixantur, & appo- 

N 


Tab 9.cap.36- 
1ib.8.de hift. 


«nim.cap.3o. 


Lib.8. c4. 17. 


Lib.s,[ermon, 


Lib jt cap-8. 


j DE' PISGEBVS 

nuntur, nec propter paruitatem feligütur. Is igitur pifcis quem boo 
pis fecundam fpeciem facimus;boopi vel menz fimilis eft.roftro ma- 
gis acuto,dorfo ex caruleo rubefcente, ventre argenteo , cauda ru- 
befcente;oculis magnis & variis,nimirum circa pupillam nigram cir- 
culo ex aureo vitefcente , corpore toto latiore quàm boops, fed bre- 
uiore. Quis fit is pifcis difficile eft coniicere;nifi in genere mznarum 
numeremus,quique differat à boope non fexu tantüm ( funt enim in 
hoc genere & mares & feeminz)fed etiam fpecie , fed propter fimili- 
tudinem , alteram boopis fpeciem conftitui, | | 


De Mzna, | 


SESS p 
Mu 
d TV (V 


f A NA (^ n 
SRNMAMU [b A i s a TS 
RAN / IE 


Rt ARRA 


E————— PÓÓÓ€ 


d TUA 
JT, ^ 


HEUS 
ri vavA. 
SEU Ser A A & PB BP, Wr A 
em "- 


[4 PU PIE 


2AINIZàGrzcis à Plinio mzna dicitur , Gaza ha- 


// lecem non re&é vertitjneq; & uapiói haleculas. Nam 
; halec generis potis nomen mihi cffe videtur, vt fit pi- 

fciculusomnis vilis,vel muria códitus, vel pifcium fex. 
: Vnde Collumela;tabentes haleculas incrementi mi- 
nuti pifces,iubet praberi iis qui in viuariis feruantur pifcibus. Et Her- 
molaus pifcem omnem vilem halecularium vocat.Eft etiam halec li- 
quamen ex inteftinis pifcium. Horatius; 

Ego facem primus & halec 

Primus QJ inueni piper album. | 

Dicitur & à Plinio alec murig vitium laudatur & Clazomene ga- 
ro,Pompeique & Leptis:ficut muria Antipolis ac Thuria.Iam veró in 
Dalmatia vitium huius eft alex imperfe&a nec colata fex.Q uare Pli- 
nij vocabulü retinendü arbitror.Mana à Liguribus, ac Romanis fer- 
uatis Latini nominis veftigiis zenola hodie vocatur, Maffilienfibus 
mendole, ab aliquibus cagarel, quód aluum ciéat. A noftris in Gallia 
Narbonenfi ivfcle. Ab iis qui Adriaticum finum incoluntc/awe.Ma- 
na pifcis eft marinus,ex (quamoforum genere,boopi fimilis, aliquan- 
rolatior,& minor: apud nos vix palmum attingit. Roftro eft acuto, 


cap 


h 


ZRN 


ISDDE RE XM. 139 
capite com preffo,oculis minoribus,quàm boops,détibus paruis ; hye- 
me candida, vere & atate varia. Maculis ceruleis toto corpore, & po 
tiffimüm in capite, & dorfo fparis.Pinnis aculeis cauda, boopi fimi- 
lis. Vtrinque magnam & rotundam maculam habet in medio corpo- 
re. Lapides habet in capite:internis partibus à boope non differt : mas 
in eo faeminz diffimilis,quód latior fitj& porrector,fominarotun- —,, , 
dior.Cüm foetu foemina impleri incipit , maris color in varictatem (bd 
quendam,& nigrorem mutatur,& peffima carne efficitur,vocatürg; —— — 
hoc tempore ze&jes,ob foctorem,opinor:Martialis t 1s. x1. . 
Fuiffe gerres aut inutiles manas 
Oder impudicus hirci fatebatur. bi. iem 9uj 
: à : : : 253.5. i 20 c&veom, lbs. deses 
Sic etiam dicuntur Ariftoteli z9«464»id eft)hircum olere , quiin- ,,,, 7,7. 
cipiunt venere vti vocémq; inzqualem mittunt, quique libidine;ac- ceT- feti. 
cenduntur:hoc eft,malé olere.An veris fit qui ab. Athenzo , 74jo; "€ 9** 
dicitur , alio loco inueftigabimus. Cüm Roma Venetias veniffem, 
mznastanta coloris varietate confpexi;pra his quz hyeme vendun- 
tur, vt vix primo afpe&tu agnofcere. In noftro enim litore minus va- 
rio colore depi&tz funt,neque folüm ideo quod magna ex parte pe-- 
riit color in forum delatis,fed etiam in ipfa fagena. Mena parit bru- 
mz tempore.Q uo tempore vterum fert, melior, vt reliqui feré pifces 
omncs. Ápud Athenzum Hicefius melioris fucci manas effe cenfet, 
quàm gobiones,non tamen ori tam gratas effe,neque tam facilé aluo 
deiici,qua in re falli ipfum exiftimo:quoniam gobioncs friabili carne 
funt, nec faxatilibus multó inferiores:quare non poffunt mznz me- 
lioriseffe fucci. Non negarim tamen mznas carne cfle media,boniq; 
fucci.Coctas in fartagine magis probo;quàm elixas. Czterüm nullo 
in pretio fuiffe apud veteres oftendunt verfus Martialis pauló anté ci 
tati. Earum aliquem efle in medicina vfum, Diofcorides docet: Mz- 12.2044: 
narum ex capitibuscinis fi illinatur, callofas fedis rimas abolet. Eius 
ctiam garum,oris putrilagines collutione fedat.Et Plinius;capitis me- 14. sese. 
narum cinis cum allio tritus,ad thymia crudisillinitur.Q uid autem 
fit hic crudis non video.Q uamobrem fedis legendum effe puto.Hác 
vim fmaridibus tribuit Diofcorides. Sed cum fint eiufdem generis midev: 
pifces,carne & facultate arbitror nó multüm diflidere.Prztereà,mz- 15de» cas. 
nz falfz cum felle taurino illitz vmbilico, aluum foluunt. Earum 
etiam ius affumptum aluum foluit,quam ob caufam fortaffe à Prouin 
cialibus quibufdam cagarel moena à cacando di&a cft. Rurfus Plinius, rider. 
Capitis mznarum cinisad rhagadas,& condylomata vtilis.Et mgna- 
rugmuria , & capitum cinis cum mellefanatítrumas. Et Anginas 
mznarum falfarum ex capitibus cinis, ex melle illitus abolet. Porró E 
x s ; Lo ibr.3.de fac: 
Galenus.Capitibus mznidum fale inueteratarum ad fedis rimas vte- finpaned. 
batur quidam,& isipfe ad Columellam diu induratam.V idetur ergo 
N a 


libe 7. 


Liro 7. 


od DE PiHSGEBVS 


teria craffa vel glutinofa, aliquando ex inflammationis malé curat 
reliquiis:cur malo curando exiccantia non conuenire, & ratio & ex- 
perientia docent. Nam durata medicamentis mala&ticisegent , non 
iis que multüm ficcent vel digerant.Hec enim idquod tenue eft difcu 


 tiunt;quo difcuffo morbus curatu difficilior redditur,nimirum ma- 


nente co;quod craffius & durius eft. Ni(t quis contédat;ea non omnis 
Ícirrhi curationi conducere;fed eius tantüm , qui ex pituita craffa, & 
ytita dicam, congelata ortus eft,vel ex intempeftiuo , autimmodico 
medicamentorum refrigerantium víu.Proptereà quód craffum, vel 
glutinofum humorem incidant & attenuent;poftremó ficcitate fua 
abíumant ; congelatum veró diffoluant calefaciendo, & diffolutum 
difcutiant.Sed que Galenus de capitibus menidum fcribit,non ex fua 
fed alterius cuiufdam fententia profert.Capita mznatum cüm falfa 
& exiccata fint,vim exiccandi habere conítat,& multó magis f1 affa 
in cinerem redigantur.Q uare nec mirum fi cinis ad anginas valeat, 
vt & illa omnia quz affluentem humorum copiam abfumunt;quem- 
admodum cinis hirundinum,& ftercus canis.Eadem ratione ad oris 
vlcera;cinisé capitibus mznarum conducit, quod putridum cft cx 
cdendo,ob quam caufam etiam thymos fanat. 


De Smaride. 


(«4 PUT XII 


MARIS &Grzci & Latinis dicitur, Gaza cerrum 
| Latiné vertit: ob id fortaffe quod Neapoli fmarides 
ANSA 2, vulgó dicütur cerres,;Mafhliz gerres.Mirum cur non 
(e E»; ) potius Plinii & Martialis appellatioe vfus fit, qui ger- 
KC resdicunt.Pliniusr 1 5.x x x 11. incatalogo pifcium. 

| Mar- 


LUIGSER-JVI XI: IAI 

Martialisin verfibus fuperiori capite citatis.Smaris ea manz fpecies 
eft, que AdUxauajus etiam à Grzcis dicitur, id eft;mzna alba quia fem 
per alba remanet,cüm mzna prior colorem mutet: vnde dedu&um 
putant quod prz timore pallidos, (maritos Itali vocent. Venetiis ho- 
die girol; & gerrul;. in Gallia noftra Narbonenfi , & Hifpania, pica- 
rel , ob id fortaffe quód falitus hic pifcis, & fumo exiccatus , linguam 
acrimonia quadam pungit & mordet. Vehementer errant, qui len- 
. comznides effe putant , quas Parengades vel harengs nos dicimus, 
nonnulli haleculas.Sunt enim ex thriffarum, non ex menarum ge- 
nere,& maximé in oceano capiuntur, quo non penetrauerant vete- 
res,qui de pifcibus fcripferunt,de quibus fuo loco dicemus. "Smaris 
marinus eft pifcis, mznz fimilis, íed minor. Eft enim digiti tantüm 
magnitudine, corpore ftri&iore , roftro acuto , maculam vtrinq; ni- 

ram habet, notis czruleis,verficoloribüfque caret, Sed candida eft, 
om quaídam argenteas, & fubaureas obfcurasà capite ad caudam 
du&as habens, pinnis,aculeis;cauda, partibus internis,mznz fimilis. 
Hunc pifcem garum effe nominis affinitas facit vt fufpicer , cüm pro 
garo cerrus dicatur,& à Plinio & Martiale multitudinis numero ger- 
res.& Antipoli hodie garoz. Pretereà ex hoc pifciculo optimum fie- 
rigarum experientia quemlibet docere poteft. Ex Garo vero pifce 
optimum ficri garum teftiseft Plinius. Aliud eft inquit,liquoris ex- 55 57, ; 
quifiti genus,quod garum vocauere, inteftinis pifcium ,cateríque ^ ———— 
quz abiicienda effent fale maceratis, vt illa putrefcentium fanis. 
Conficiebatur ex piíce quem Grzci garum vocabant. Smaris codem 
fucco carnéque eft,qua mena & ad eadem feré omnia valet , ad que 
mzna,eique Plinius tribuit que Diofcorides mene. Plinius. Smari- L2szépse: 
des tritas , illitas ad thymia fedis conferre fcribit, vti cinerem capitis 
manarum.& Diofcorides.Smaridis pifcis caput exuftum, Eur Iibicay.301 
tes vlcerum oras, puluillofque reprimit,nomas cohibet , thymos cla- 
uofque abfumit.Caro non fecus ac falfamentum prodeftà fcorpione 
percuffisiaut à cane demorfis.Galenus poft menam de fmaride nihil 
Ícripfit/hanc opinor ab illa nihil differre exiftimans.Paulus ZEgi.ma- 
nis fmarides fubiungit. Smaridis , inquit, caput toftum ad pilorum 
dcfluuia cum adipe vrfino conducit.Ex his colligat le&or, quibus , & 
quot remedijs quz minimo pretio comparari poffunt, careat is qui 
pifcium hiftoriam ignorat.Przparatur fmaris vt mena,&vtÍquamo- 
fi alij.A pif(catoribus fale codita,aéri exponitur, vel in camino fufpen- 
ditur,& exiccatur. Alij antiquorum more in muria finunt tabefcere, 
vt garum faciant.Ex qua optimum & fuauiffimum garum paratum 
vidi,apud Gulielmum Pelicerium epifcopum Monfpelienfem,virum 
fumma laude digniffimum. i ! 

4f N 


142 DE PISCIBVS 


libro7. 
Jab. 17. 


De Pagro. 


———V——- 
—N———— ————-— 


c— 


D——— 
——gnn£Ngng6 
NN fete, 
p ANNA V Qe 
—— LAN e ttev LT 
NN QUOC Fe 


Cod'PUT.uXu. 


N Squamofis funt phagri, erythrini,hepati,fynagri: 
desjnter fe fimiles.De quibus deinceps agemus,ob fi- 
militudinem quandam quz illis etiam eft, cum ali- 
quot iam defcriptis. De pagro autem primüm dice- 
23 musquód is notiffimus fit. 945ecs autem vel zzecs,vel 
q«yseus Grzcis dicitur.Latini Grzcam appellationem, populi multi 
ciufdem veftigia conftanter retinuerunt , quod maximo argumen- 
to eft, veterum pagrum effe quem hic exhibemus. In toto litore Gal- 
lie noftrz Narbonenfis, parre dicitur , Italis pagro , nonnullis pa. 
gorto. Hifpanis quibufdam Zezogo: Dalmatis & Lufitanis phagros. o4. 
»€os di&us eft quafi g&yos , id eft voraxinferendo e. quemadmodum 
in )gp£o pro og, quae etymologia natur huius piícis optimé qua- 
drat,de qua mox.Caue autem pagrum cum paguro confundas,quod 
do&i quidam fecerunt, nominis affinitate decepti:plurimüm enim à 
fefe diffident, nam pagurus eftin cancrorum genere, de quo fuo lo- 
co.Pagrus pifcis eft marinus,litoralis,aliquando pelagius,& inter Ni- 
loticosab Athenzo & à Strabone connumeratus. Corporis forma, 
pinnis,carundem fitu,numero;aculeis, cauda , paruz auratz fimilis, 
colore diffimilis: eft enim colore ruffo,qua nota cum erythrino con- 
uenit,cum eo capitur, ac pro eodem venditur , ab erythrino tamen 
diffidet , quia ruffo ad czruleum hyeme magis vergit, erythrinus 
femper rubet.Pagrus roftro eft fpifhiore,rotundiore , ad aquilini nafi 
formam accedente,toto corpore rotundiore & latiore. Ventriculum 
maioré,fplenem minorem habet erythrino,veficá quoq; aére plenam 
maiore. Appendices & inteftina eade que auratz;hepar fine felle, cor 
angulatum,lapides in cerebro. Quam ob caufam frigus pertimefcir, - 

vt 


1 


V^ 


a3) 
$3 SX 
m 


IUHER:/!VW. 14) 


vt lupus, vmbra, cxteríque omnes, quibus lapides funt in capite. vc. 
Ícivur luto , alga , carne , vt fepiolis , fquillulis, loliginibus , cochleis. 
funt qui echinis etiam vefci putent , fed an propter aculeos pofht at- 
tingere , dubito: quanuis latas maxillas & dentes anteriores , acutos 
habeat. Ariftoteles gitante Athenzo Ícribit ; Gestor tag duri, 
xgj usps , x apdiíau 3 Cyr «eacamor , &xugée dy 6. eupos. quz in Arifto- 
telislibris, qui nuncextant, non reperiuntur , funtQue diligenter 
expendenda. farcophagum effe pagrum nemo ambigit. folitarium 
veró efle , vix credataliquis, cm maximé in litore noftro non nifi 
multi fimul capiantur , nif1 quis zex&,eo hoc adfcribat, id eft , huic 
retis generi, quo omnia capiantur, omnia nimirüm quz obuia funt, 
& ad quz pertingit rete. Cor trigonum intelligit angulatum , cu- 
iufmodi etin plurimis pifcibus. Quid veró fit illud , àxugt1 ve £pos, 
fatis ambiguum eft , num vere vigere dicit , vt fignificet co tempore 
edendum effe,quód tunc fit veluti in etatis flore; ideoque carnofior, 
fucci plenior,fuauior , minüfque excrementis abundans , ob crebras 
exercitationes & natationes At Archeftratus ad omnem luxum in- 
geniofiffimus apud eundem Athenzum ait , (4e/ov ajerowoflos 36i» 7 
Qd yeor i3-drid eft,canicula oriéte,edendum effe phagrum: quo fit vt 
mendofum effe locum fufpicer. Càmq; pifcium alij vere, alij autüno, 
alij cftate;alij hyeme;alij vere & autumnogalij vere;ítate & autüno, 
vt mullusglij vere & autumno paríant/fitd pagrus ex hisqui vere pa 
riant ( certum eft enim circa veris finem parere) legendum effe puto, 
Tid 5 t&pos, id eft, vere parit. Hicefius hec de pagris & fimilibus: g4- 
yeot & xeópus, xg) dulas y xj, toceuprüris €. dpqel gj (20d iles, wrecyoldts 


Libro 7; 


Td US» "yó Gieupozrnaiot vzatpye (o yNux£is *yeup td eupas goles Qo Go-. 


Quel. ta yov 3 1, Svstoce llo, Gogipipot 3 dla ol (zupxcdióds , € ys oSegt- 
pots Exetloya, e vue). ofles. phagri,chromis, anthias, acarnanes,or- 
phi.fynodontes,f ynagrides genere quidem fimiles funt, fiquide dul- 
ces & adítringentes , fatis nutrientes , & iure quidem difficilé excer- 
nuntur. magisautem nutriunt carnofi , & magis terreni , minüfque 
pingues.Dulces quide fuaues & palato gratos accipere oportet : nam 
quod dulce eft,vt mel,faccharum.fapa,tátum abelt vt adítringat,vel 
aluum fiftat,vt potius leniat.conftringentes veró nó aufteri vel acer- 
bi,fed qui non facile excernantur. Sunt igitur pagrus & (imiles fua- 
ues media carne,vel fatis ficca,vnde fit vt aluum non ciéant,vt mol- 
les & prehumidi,& fatis nutriant.Pagrus marinus fluuiatili falubrior 
cft,vt & alij pifces qui reli&o mari flumina fübeunt,cuius rei caufam 
cxpofui capite de coracino. Hinc demere oportet pifces eos , qui vi- 
rus,vel ferinum quid redolent, vel nimis ftrigofi funt , vt fturionem, 
lampetram , alofam & fimiles , qui & fuauiores & falubriores & ma- 
gis opimiin aquis dulcibus efficiuntur. Archeftratus pagi caput 


14.4. DE FISCIBVWS 


Lib. 32. c4.10* 


prafert.Pliniusinter remedia, qua febrium circuitus tollunt, et hoc 
recenfet.Pagri fluuiatilis longiffimus dens capillo adalligatus , ita vt 
quinque diebus eum qui alligauerit , non cernat eger. quem locum 
corruptum efle facilé iudicabit is;qui pagrum nouerit, cui dentes alij 


-- aliis longiores nullifunt. Alij paguri fluuiacilis fubftituunt , fed ea- 


T1b.22: C4. 10. 


Lib.3i.C7 g. 


Lb 


Aib.8.de bift. 
enima.ca. 13. 
Lib. IA UT 
ZixGy. 


dem dubitandi occafio eft, quid per paguri dentem longiffimum in- j 
telligi oporteat , nifi forté € forficulis denticulatis ( his enim verbis 
vtitur Plinius codem libro) longiffimum. Q uare hunc locum doàis 
zítimandum relinquo. | | 


De Erythrino. 


Re CAN ie 
cc DAN i: Act Le 
RRENSN ES S MP 


UNO 


(AM Aero UN Pea E 


ye P Y O PINOSZ velipiyeses, aliquando à Pli 
)7 niorubellio , aliquando feruato Greco nomine ery- 
^| x5 thrinusdicitur. Gaza Plinium imitatus rubellionem 
"S «4 vertit. nomenà rubro colore pofitum eft. Cyrenzi 
, e. autore Zenodoto apud Athenzum $xtw vocabant, 
autore veró Clitarcho,vt idem alibi fcribit 5/xtw, qui Greciam nunc 
incolunt Ade» corrupto vocabulo,pro erythrinum.In Gallia Nar- 
bonenfi & Hifpania pagel , Romz pbrangolino , vel phragolino, quafi 
paruum pagrum.Confundunt enim ifti omnes pagros cum erythri- 
nis, In Liguria,& quadam Italiz parte pagro.Obferuandum diligen- 
ter eft cuculum,lucernam;aliófq; rubros pifces,Gallis,$z maximé Pa- 
rifienfibus dici rougetz. : nobisautem Monfpelienfibus , mullos, ros- 
getz. nuncupari.ne quis Gallica nomina cum Graecis temere confun- 
densjllos erythrinos effe putet ; Erythrinus pifcis eft marinus , pela- 
gius autore Ariftotele,fecundum Oppianum litoralis. 

Of Jd "yeup xUsua Noti exeo. apta Noi vQAS) ) 

"Fapqisy &p£xlopSyot , xg) 9o & NLeqauaSoici qior) | 

Í Ur xóxxvyts 7s S'ooi £duof TÉ tpüg Aver. 

Nonnulh flauam pifces in litore arenam 


eMan- 


LEBDRISV 145 


| eManduntG/ terra quicquid nutritur in alta. 

Ehppi, cocciges celeres, flauíque erythrini. TUN TT 

Hyeme quidem in alto mari degànt, eftate veró terram pe- 
tunt, & circa litora capiuntur. Sunt & quzdam profunda litora, 
in quibus etiam quouis tempore degere poflint. Erythrinus colore 
eft rufo fiue rubefcente,ventre candido, corporis forma , pinnarum 
fitu , numero, cauda, aculeis branchiis;pagro fimilis ; roftro acutio- 
re & ftri&tiore, corpore minus lato,oculis magnisjin quorum tunica 
corneabinz maculz aurez apparent,;ore eft paruo, dentibus admo- 
dum paruis,rotundis acutifque.Intus candidiffimus eft,ventriculum 
medium habet, cum paucis appendicibus fed craffis & magnis: inte- 
ftina craffa, hzpar ex albo rubefcens , à quo pendet fellis vefica ob 
longa, mefenterio & fpleni alligata.Splen ex rubro nigrefcit , & ma- 
gnus eft,fi corpus fpe&tes.Lapides habet in cerebro.In erythrinis,paf- 
Íerum generibus,& channis, nulla eft diftin&tio maris & feeminz,fed 
omnes faeminas effe argumento eft,quód in omnibus oua reperiütur 
zítate, quü parere debent.Capiuntur aftate,raró hyeme, vel quia pe- 
lagij cüm fint;zftate ad litus accedüt,vel quia pifcatores,zítate quam 
longiffimé poffunt à litore, retia (ua expandunt.Falfum eft hos verti 
in dentices.Q ui error inde ortus eft quod cüm maiores fiunt;propiüs 
ad fynagridisdenticifve formam & colorem accedunt,minüfque fo- 
lito rufi funt, ac veluti canefcunt.Q uem coloré apte 'refert minium 
pauco candido dilutum,fed facilé peritus maculis,& dentibus fyna 
gride diftinguet,de qua pofteà.Eft & illius error coarguédus;qui vul- 
gó dictum pagellum fiue phragolinum quem hic reprefentamus non 
effe veterum erythrinum exiftimat. Verüm id me plurimüm mouet, 
inquit, vt ab illorum opinione recedam, quód Ariftoteles & Plinius 
erythrinos vel rubeculas grauidas, & ouis plenas toto anni tempore 
capi afferant.Cüm in eo genere mares non fint, quod phragolinis mi 
nimé accidit,qui pluribus annitemporibus, fine vllo ouorü veftigio 
comeduntur.locus Ariftotelis eft 115.1111.de hift. animal. Quemad- 
modum in oftracodermis & plantis eft quod parit & generat, nó au- 
tem cocat:fic & in pifcibus pafferum genus & erythrinorü & channe, 
omnia ex his oua habere coperiuntur.Et lib. v.de erythrino & chan 
na ambigitur:omnes enim grauidi capiütur:& Plinius in quodà genc 
re omnino non funt mares , ficut in erythrinis & chánis:omnes enim 
ouis grauide capiuntur.Eft & alius de eadé re Ariftotelis locus lib. de 
gen.anim. Hisin locis, & omnibus aliis in quibus aut Ariftoteles, aut 
veterü autorum quiuis,piícis huius meminerunt, omni anni tem pore 
ouis plenos erythrinos minimé dixerüt,fed quo tempore veterum fe- 
rüt)hoc aut£ illis vere accidit,omnces ouis pleni femper reperiütur, vn- 
dc omnesfceminas cffc colligüt autores.Q uis veró tam foecundus cft 


Paul. Iouiui 
liz. D£Ap.13. 


Capa: 


Lib.9.c4p.16; 


Ib. cap.s: 


T DE PISCIBVS 
piícis qui omni anni tempore ouis grauidus capiatur , ne mullus 
quidem, qui ter anno parere dicitur. Éx quibus perfpicuum eft , ex 
co quod pagelli noftri fiue phragolini, aliquando fine ouis reperian- 
tur , non effici eos noneffe veterum erythrinos.' Q ui pifces inter fe 
fimiliores funt quàm phagrus, erythrinus, hepatus Ífynagri9 At. 
hepatum & fynagridem manifefte notz , & minime dubiz, à pha- 
gro & erythrino diflinguunt ; vt mox dicemus. vnde fit, vt phagrus 
& erythrinus fuperfint quàm fimillimi , adeó vt etiam à vulgo con- 
fundantur, vt ex horum defcriptionibus liquet. Ac de noftro pagro 
nemo dubitat , quin is antiquorum fit pagrus. Quare reftat erythri- 
nus , proculdubiois qui page! à nobis , à Romanis phragolino dicitur, 
quafi paruus pagrus. Olim pifcem iftum neque vilem , neque com- 
mendatum fuifle comperio.Si quis tamen illius fubftantiam mediam 
glutinofi humoris expertem confideret , & deguftet , is murznis & 
bugloffo aliiíque permultis , qui & apud veteres fuerunt,& apud nos 
funt magno in pretio,przferet:nam neque dura carne eft,vt cuculus, 
draco, neque molli vel diffluente , vt aphya, neque tenaci glutino. 
foQue fucco , vt anguilla , fed carne auratis caterifque media fub- 
ftantiz pifcibus fimilisideoque bonum fuccum gignit;fatis alit, non 
difficilé coquitur , aluum non ciet: quia medioctiter ficca eft carne, 
Paratur vt aurata /frigitur etiam, & aceto , foliis lauri, myrti,citrijiu- 


o 
glandis afpergitur , diutiü(que feruatur. ZEftate elixus,ex aceto rofa- 


c 


cco fuauiflime editur. 


De Nouacula pifce.. 


ERAN V 


Lo DUET. XU E 
VNT Quipifcem hunc quem hic exhibemus, ve- 


rum erythrinum effe exiftimant,hac ratione moti, g; 
15) colore rubro fit/fiue ruffo,pagri modo. At cüm corpo 
2X. ris figurà pagro diffimilis fit,& capite tàtüum quodam 

i X modo fimilisab his diffentio, fequorque in hoc pifce, 
vulgarem appellationem,quam ex Latina fumptam arbitror: dicitur 
enim 


LGdUBERUON 147 
enim rafoz , quz vox nobis , & Hifpanis nouaculam fignificat, à Pli- 
nio veró , qui folusex veteribus pifcis huius meminit , nouacula pi- 
ícis. Eius verba funt: Nouacula pifce qua tacta funt, ferrum olent: 12524; 
namin vulgaribus codicibus perperam locus hic legitur, & eo quo 
citaui modo reftituendus, & meritó quidem nouacula dicitur : eft 
enim dorfo cultellato , quo maiorem nouaculam apté reprafentat. 
Pifcis eft marinus fquamofus palmi magnitudine , tres digitos latus, 
vnum fpiflus , capite pagrum quodam modo refert , pofteriore cor- 
poris parte bugloffum, ore eft paruo, dentibus acutis, magnis & 
recuruis: oculis eft paruis , à quibus defcendunt ad os linee oblique 
purpurez , & cerulez : íquamis tegitur magnis rubefcentibus. A ca. 
pite ad caudam protenfa eft pinna vnica & continua , altera à po- 
dice; qui ori quàm caudz propior eft, ad caudam. In arena viuit. 
Pifcis eft Rhodi frequens, & in Mclitainfula, ex quo poft Rhodum 
à Turcis expugnatam illuc migrarunt milites , qui Rhodij appellan- 
tur. Capitur &in Maiorica Minoricáque infulis, & indea Pigno 
difcipulo quondam meo ad me miffus. Carne eft tenera , & delica- 
tiffima , acin illis infulis, quasmodó nominaui,fummo eftin pretio. 


De Hepato. 


S m 
M I ) 


y 
SUE 
UM )) A 
ARM, 


IL—«AA——— 
af 


Z) 
e A d 
SCA 


vo. 


284 
) 


x 


E 


D 
mL 
e " 


- 


A oeS 
S OV MO 
SINUS 
SONS 
S 

2x 

zai 

)J 7] 

"M 57) 

À 
iN 


NA 

" 
v 
MANN. 
MASS 
SS 


SENS 
S 
Zur 


am 


zVM 
Sg— 


2. 
Cf 


"o. 


cz 


B 
E F 
2299 


N » 
C 2/25, Hl OPEN E— 
Nec DDR 
DA Á jt 


* 
/ 
f| 
" 
/ 
[Li 


—EE 


(4 
P, 
» 


s 
960) 20778 1/1/11 
kn DES AN Á 
$ 
D 
MAE 


23 
QE SS 


PL MDEURIO D. IDMTSUIS 


/EPATVS fimiliseftpagro & erythrino, inquit 
Speufippus.De hoc igitur nunc dicendum : H'zefes , 7 
O AsBlas Grzcis dicitur,Gaza verbum é verbo exprimés 
iecorinum interpretatus eft. Hermolaus modo ie- 
CEAEGAZ» cur marinum, modó hepatum appellat. Huius piícis 
nullum vulgare nomen,neq; in Gallia , nequein Hifpania, neque in 


E DE PISCIBVS 


Libro 3. 


Libíos- 


Lib.;.de bi ft. 


Aimd.c4. 17. 


€ ap.14. 


Italia potui à pifcatoribus extorquere , à folis. Grecis huius tem-- 
poris didici (Svp hodie vocari : ceteri omnes anonymum effe 
dicunt ob raritatem , & pro mzna vendunt , à qua tamen plurimüm 
oculorum magnitudine , corporis latitudine , colore differt. Hepa- - 
tus pifcis eft pagro fimilis , oculis maioribus quàm pro ratione cor- 
poris , vt melanurus, colore obícuro y femex caruleo nigreícente, 
pinnarum numero , fitu aculeifque pagro fimilis , latiore , maio- 
réque cauda , nigram in ea maculam habet , melanuri modo, ad 
quem alludit is , qui apud Athenzum dicit febilem non habere , vt 
nec hepatus habet , feque ex iis effe , qui pexauócvyor funt. - Dentes 
non latos, fed rotundos, acutos, ferratos. ventriculum magnum | 
cum appendicibus quatuor , inteftina tenuia , hepar album fine fel- 
le,cor angulatum , branchias quaternas vtrinque , in cerebro lapi- 
des duos. Hunc pifcem , quem proponimus, veterum hepatum effe, 
notis omnibus diu multümque confideratis,& cum aliis frequenter 
collatis,mihi ipfe perfuadeo,& equos rerum zftimatores mihi affen- 
tiri cogunt notz omnes , hz pato veteribus tribute : quarum nulla 
omnino huic noftro pifci repugnat. Primum pagro fimilis eft, de- 
inde colore eft nigro, poftremó finefelle: que tres pracipue funt 
hepati notz. Quas ne comminifci videamur, audiamus Athenzum 
de hepato loquentem:Aueovis vivo quoi rdv areGajov civ, Xasd (1rraros 
dV Susioy pte T sraroerov . £g 2 Merüpirs , às Quow Aeygoveis ,(Zupx od - 
yos Tt xg] XgpyeupodVss , 7 gode mv MÉAAS , 0g ya AMAsos 3 D » 
xol dloy yov , xeupd Vido aeyavor , xdoxtw. Diocles hunc ex faxatilibus 
effe dicit , Speufippus autem fimilem pagro hepatum: eft autem fo- 
litarius , vt ait Ariftoteles, carne vefcitur , ferratis eft dentibus , co- 
lore nigro , oculis, habita ipfius ratione , maioribus , cor trigonum, 
album. Etalio in loco Athenzus ex Archilocho fcribit eum felle 
carere: ex Hegefandro duos lapidesin capite habere. Huc accedit, 
quód paucas ventriculi appendices tribuit Ariftoteles , ficutiin hoc 
quatuor tantüm inuenimus , vt prius eft dictum. Quod folitarius 
fit, id ipfimet pifcatores fatebuntur, qui & raró vel potius nunquam 
multos fimul capiunt. Quód carniuorus, oftendunt ea quz in ven- 
tre & inteftinis reperiuntur , dentibus effe ferratis, colore nigro, 
oculis maioribus dfej/« ipfa docet. Quód cor angulatum habeat, 
hocilli cum multis commune eft. Quum veró album effe dicitmen- 
dum fubeffe opinor. Cüm enim in corde maximé abundet,& perfe- 
&iüs coquatur fanguis , ne in candidiffimis quidem pifcibus,album 
effc poteft, nifi partem fupremam cordis accipias, quam du» qo«o- 
"éUpaidus vocat. Ariftoteles, de qua fufius libro tertio. quare legen- 
dum effe puto jap uxo: huicenim piíci hepar eft huiufmodi , vt 

prius 


* 


HEISER2IME Gc de 


diximus.Sed argutus quifpiam fortaffe hic obftrepet, & nos noftro 
iugulabit eladio.Cum enim, dicet, in.hepate fanguinis fit officina, 

cur non rubrum erit,vt cor,vel qui candidum dici poterie Animad- 
uertendum eft hepar in pifcibus nonnullis, vc in muftella marina, 

in afellis,& aliis multis album ab autoribus dici, non certé quód de 
candore, cum niue pofsit contendere, fed quód cum aliorum pi- 
fcium,vel animantium hepate collatum,candidum dici pofsit, & vt 

magis exprimamus ex rubro albefcat. qui enim branchiis fpirant, 
minüfque calidi funt,fanguinem magis pituitofum & magis album 
gignunt,non aliter quàm qui anafarca laborát,quód pituitá pro fan 

guinc cignant,candidiores fiunt. Quare in iftis hepar minus rube- 

Ícit.Cor veró multó calidius fanguiné coquit, perficit, rabrümque 

efficit fplen veró quia fanguinem atrum trahit, non poteft non ru- 

bere quouis fan guiiie cum atro permito. Hzc omnia me impule- 

runt,vt apud Athenzum legendum putem x«p3iau aeiyeror , Yap 

Aduxav. Sunt qui pifcem eum qui Lutetiz egrefiz vulgó dicitur, hepa- 

tum effe arbitrentur,ob id fortaffe quód magno & delicato fit he- 
pate.Sed hoc falfum effe multa coarguunt: nihil enim illi eft cum 

pagro fcu erythrino commu ne.Pratereà nigro colore nó eft, vt he- 
patus:denique notis feré nullis hepato fimilis eft,qui egrefrz dicitur: 

quis vero is fitfuo loco oftendam. ZElianus vno loco iecorini me- L/1.capizi 
minit,quem fizzedo Grece vocat(penuria enim codicis Graci facit, 
vt dubitem )certé is hepatus non eft, quem ex Ariftotelis & Athe- 
nzi fententia exhibemus:ícribit enim citante Pe. Gyllio iecorinum 
muftellz fimilem effejque ab hepato noftro plufquam Sis dii zr 
diftatzalio loco ait in fpecubus abditos latere maris incolas oues, & 
hepatos(quanquam in verfione epathos malé vt opinor)& à pifca. 
toribus przpontes nominari folitos,ij quidem quanquam maximi. 
videantur,tamen ad natandum fegnes funt,non enim à fuis latibu- 
lis long? aberrant;imo veró circum caipía femper volutanturjinfir- 
mioribus pifcibus adnatantibus infidias faciat Et Oppianus L5. 7.: 
plar x, Tera To in fundo & faxis cauis delitefcere fcripfit. fit nc is. 
hepatus nofter,nó facile eft iudicare:nullas enim notas appingunz;: 
quibus internofcatur.Diocles apud Athenzum faxatilem facit, ve-. 
rum faxactilis proprie non eft, vt faxatiles pifces appellant Medici, 
qui funt omnium optimi, carne molli & friabili. Hic autem quia 
carniuorus eft,duriore eft.carne.R e&t igitur dicemus cum Galeno 14e Jtt 
hepatum in medio effe pifcium dure carnis & mollis, quemadmo- men facul. 
cum auratam,pagrum,vmbram & alios huiufmodi, Przparatur vt 

pagrus vel aurata. | | 


E 
Ihdem.ca.32 


9 


- T M 


1o 


libro 7: 


Tibr.8. 


"Miben.lib, 7. 


DE PISCIBNAS 
| DeSynagrde. 


RU VETRSAS 


ROPA MAI 
PCHATEAR MASA j 
NNUS 


AN 
i 
n 
M 
(^ 


rA 
7 
A2 2A 


"Nh | 

— NU 
El VN Ne S zi 
COUR TUS 
M NNUS e 
A N N A eS 


» 


(d B c qu. NIME 
jc YNAIF PIE Gracis dicitur, Gazz dentex, quo 


ERES CR Y tale dicitur. ÀÁ Mafsilienfibus dezté. In Gallia noftra 
Narbonenfi marmo: pro mormiro oftenditur , venditürque. Ad- 
monere hic oportct, ab ichthyopolis noftris (carum Ariftotelis den- 
té vocari, à dentibus magnis & latis, ne quis hunc noftrum dezré 
cum dentaliItalorum,& fynagride , vel Éynodonte confundat. Sy- 
nagris pifcis cft marinus,in litoribus, & eorum faxis degens, corpo- 
ris figura auratz,vel erythrino fimilis, pinnis quoque, & aculeis, & 
Íquamis,& colore:nam ex albo rubefcit, fed maculis veluti pun&tis 
afpergitur. Capite magis eft compreffo, quàm aurata, vel pagrus, 
quaternos in vtraque maxilla dentes , caninis fimiles habet, inter 
alios paruos eminentesinternas partes ficuti fuperiores piíces. La- 
pides in capite.In Adriatico mari in infignem magnitudiné accre- 
Ícitin noftro litore auratam non fuperat. Sunt qui fynodonta non 
genere quidem fed fpecie à fynagride differre arbitrentur. Athe- 
n&usenim ex Epicharmo tanquam diuerfos ponit Zueyeous je Cus 
Tt (jwcBw(os Te tpu pomis . alibi fynodontis meminit fine fyna- 

gride. Ego vero fentio fynagridem, & fynodonte fola etate ditfer- 
re;cui fimile quid in auratis & coracinis priüs annotauimus, vt Íy- 

nagris dicatur minor & iunior, fynodon maior , vnde fynagridas 

pa eesjd eft,vt opinor, delicatas & teneriores nu ncupauit Epichar- 

mus:minorcs enim pifces,& qui etate nó multü procefferunt mol- 
liores & delicatiores funt grandioribus.Synodontem veró igvlpono- 
xiv cuim varictate rufum, fiuc rubrü, qué Numenius v Ocat uéyay & 

Aux or quod epitheton cü tgufpomoxAo pugnare videri poffet. verüm 

: aM AdUxsy 


I. LIBER NE ISI 


Aéoxo» Numenius vocat, à fubiecto & veluti primo colore,qui albus 
color,cüm tanquam punGtis rubeis afperfus fit , evtpozonciovos ab Epi- 

charmo dicitur.Sunt in fynodontis capite lapides, vnde fynodotides ^5: 
gemmz Plinio.Hac in fententia de fynagride & fynodonte perma- 
nebo;quoad alius differentiam aliquam fiue notam prater «tatem, 

qua diícerni poflint oftendat , nullam enim aliam ha&enus inueni. 

cuvddes ug) atpale TS uSyo dS "yrs tici , S.q£pd 3: 0 xdtpede , inquit Athe- P/n*: 
nzus.Eiuídé generis funt euvóJus & charax,przftantior autem eft cha 

rax,cuius «conem non propono,in noftro enim mari non reperitur, 

neq; ab Ariftotele Plinióve vlla huius fa&a eft mentio, fed ab Athc- 

nzo breuiter tantüm,vt dictum eft,& ab ZEliano. maris rubri foetura. L/r.e456; 
eft charax nominatus pifcis pinnas habet,& vtrinq;à tergo auri fimi- 
litudinem fpeciémque gerit;inferiores partes purpureis cingulisillu- 
ftrantur.fimiliter eiufdem cauda auri fimilitudinem gerit.Purpureus 
color oculos pulchré adumbrat.Oppianus r.15. 1. A2uéovix&y nomina- 
uittantüm. 


De Acarnane. , 


DH 


Den 


CSI 
SS 


—À EN 
C ELZALICUIELILMEA - (s. 
V / 2 7 
Am 
—A ru NASA 
eS3 A SS EE EZ 
ma 
E 


CU OLVUPTUE T  ax X. 


S ISCEM Quem hic exhibemusnec in Prouincia;nec 
p/ in Gallia Narbonenfi, nec in Hifpania videre potui- 
(£9 musfed Romz tantüm, vbi inter erythrinos, & pro 
)À erythrino venditur , eodémque nomine fcilicet phra- 
Za golino , nuncupatur.Idem cft fortaffe qui albores etiam 
dicitur Venetiis , quód albus fit. Axoprae dicitur ab Achenzo. Alibi 224: 
&yeupios. Ab A riftot.doycupras, & dxeupra. &i8vs ilios apud Phauoriuum. 
Acarne legitur in vulgatibus Plinij codicibus , in catalogo pifcium, 
Appellationes alias aut vulgares,aut Latinas non comperi. Dicimus 
igitur acarnanem piícem effe marinum , pagri vel erythrini forma, 
colore candido , fquamis argenteis, ore mediocri , tenuibus den- 
tibus, roftro aquilino pagti modo , fpatio quod inter oculos eft 
compreílo , oculis magnis pro corporis ratione aureique;pinnis can- 
p^ 


Lib.31cap.i1; 


T. DE PISCIBVS 


Libre 7. 


ET * A 
i" Eu 


didis. Ad primarum radicem macula eft ex nigro rubefcens, cau- 
dz extrema rubefcunt, linea re&a à branchiis ad caudam proten: 
fapartibus internisà phagro non differt,eiq; & erythrino adeó fimi- 
lis,vt pro eis vendatur,vt di&um eft, horümq; trium nomina confun 
dantur Romz, omncs enim hi phragolini dicuntur. Athenzus r. 1 s. 
V 11 I: x &AGjDpvos tot plao "yXuxus egi x) tup üQpov, rpogupss 2 y x] dex- 
xpiTos. Q ui acarnan dicicur dulcis eft & fubaftringens, fatisalit & fa- 
cilé excernitur. Eadem fané fum expertus, carnéq; effe candidiffima, 
media fübftantiafacilé concoqui & diftribuijbonum fuccum gigne- 
re. /Eftate & hyeme capitur. Quid potiffimüm in animum inducat 
meum, vt pifcem quem reprefentamus acarnanem effe credam:bona 


equidem hide dicam.;ei qualia vel meliora inuenerit, magnam habi-* 


rurus gratiam.Hicefius apud Atheneum pifces aliquot eiufdem ge- 
neris enumerat,vt cap. de phagro citauimus,phagrum, chromin,an- 
thiam,acarnanes,orphum,fynodontas,& fynagrides. At ns «& 
erythrinum non efle eum qué hic depingimus, color rufus fatis pro- 
bat:hic enim candidus eftjlli rufi. fynagris et fi alba aliquando dica- 
tur,maculis tamen rubeis confperfa eft; fimiliter & fynodon, quare 
hac maximé nota, & détibusab hoc noftro feiunguntur.Nec orphus 
cfle poteft, nam vt pauló póft oftendemus , ruber eft, hic nofter albus. 


Supereft vt vel anthias fit vel chromis;fed hos fuis locisab acarnane 


Lil.s.de bif. certis notis di(cernemus. Acharná fcribit Ariftoteles xftate laborare 
Am"? atq; extenuari,quod etià in hoc noftro pifce verum effe competics. 


De Chromi. 


E 
2 


ER 0-357. araf (S Nef o MET 
NOSE HKIRIems 


—— enn 
——— Ae^fÓ / 
— SERO 


ENS 
SN 
NS 


(iod BUT X X 


P OMIZ Et xpéjus aniidem ,an diuerfi funt pifces, 
J) equidem me adhuc nefcire fateor:malo enim id fateri 
SCA quagg fciens ftudiofis imponere, & rem incertam pro 
£5 certa proponere. Athenzo videntur diuerfi effe piíces, 
diuerfis enim locis vtriufq; meminit, vno loco ex Epi- 


AE : w/ 


l 


] NN ! 3x M Ae» FS q^ Ut 24 2 b " » TP 
charmo Xg oxagies SUM T€ 0$ £V To »CA 2, T dyoetioy ; UNVUGy 7TWT GV y (A605; 


vbi 


EMGIENM 7. 1S3 


vbi eugías ponitur pro £ipías per dierefim £ in xe, & hyperthefim 78 
e.altero loco, 5, (& u3o xiloxégaxa, s xpiuus . quem locum citat ex Ari- 
ftotele eei (dor. chromis Latinum nomé nullum habet , noftris veró 
piícatoribus incognita eft:ob id nomine caret, chromin effe puto , & 
eam hic exhibeo , quz in ora Liguriz, Antipoli , & in infula Lerino, 
que nunc diui Honorati infula dicitur frequentiflima eft , vocatürq; 
à Liguribus caXZagueà caftaneg colore.Pifcis eft litoralis corporis figu 
ra;pinnis & fpinis melanuro fimilis , ed oculis eft minoribus , nota 
nigra in cauda caret, fed totum corpus nigricat, lineas habet rectas 
à branchiis ad caudam, ore eft paro, fquamis paruisinterna omnia 
auratz fimilia habet. poteft etiam non inepté corporis figura;& colo- 
rc cantharo comparari, nifi quód chromis pauló nigrior eft. Lapides 
habet in cerebro,ob id hyeme malé habet. Ariftoteles femel anno pa- 
rere fcribit, & inter 3s yvr?s collocat;id eft,fufancos pifces, vt Gaza 
vertit. Et alibi cüm iis recenfet;qui exquifito funt auditu, & grunni- 
tum quendam edere fcribit. Pifcis hic paruuseft,& vilis habetur,hu- 
midior enim eftjideo in craticula affandus.A rcheftratus tamen dixit: 

Tv yyeopur err N XNIAbo pow, eg 5 clay | 

Ay 0cpos xci) 8v &uBpavxlat 

eMarorem chromimn tn pellà cape,tempore me fis, 

Pinguis entm efl evel in ambracia. : 
Ouidiusimmundam chromin appellauit. 


De Mormyro. 
EEONSEN 


EN 


AE NECNEENNNS 
NES 


SUI EEEN SM. VERE M SESEN 


)' 


: AS e NS N N SR 2 
s ANS NN rr zm E M Iz : 
MANUS d 


I C NA 
[LM 7—9- 


NL 


IT 


7 


Wc eon VENE qo E 


eem O0PMYPOE Velyseuvwsà Gracis dicitur, à Gaza 
e, 7! mormur,hodie à Romanis mormilloà Venetis mormi- 
os 4 Ei ro. Maffilis & in toto Liguriz finu smormo :in Gallia 
, z4| Narbonenfi szormejin Hifpania marmo nuncupatur. 
2 Noftri ichthyopole quandoq; fynagridem pro mor- 
myro venduntqui admodüm frequens apud nos non eft, fed Romz 


& Neapoli frequentiffimus.Pifcis cft marinus;litoralis,auratz fimilis, 
icis o ; 
Lj 


Iib.s.de iff. 
animal.c.9. 

Iib. 4.de [7 f : 
anima.cap.8. 
Ibidem ca.9. 


Librot- 


12 balieutice. 


Lb. 


Y:b.3: 


Ub 77 


p. DE Pig 3B 
fcd corpore minus rotundo compreffo , capite longiore, roftro acu- 
tiore & magis compreffo , ore medio, dentibus paruis , colore ar- 
genteo, lineas habet tranfueríasà dorfo ad ventrem , nigras vel pul- 
las qualibus fpatiis diftanres, quarum prima maior , altera minor, 
& fic deinceps, quibus fargo fimilis cft, & pinnis & aculeis dorfi, & 
cauda. Ob has lineas dicitur ab Oppiano i pepuvAos ovs Loos eft, 
varius:quod non fatis re&é expreffit interpres, & picto mormylus 
ore,neq; enim in ore, fed in lateribus pi&us eft.Reétiüs Ouidius, qui 
pictas mormyras dixit:fquamas habet, que facilé excutiuntur , dorfo 
eft ex albo czruleo,ventre argenteo.Internis partibus ab aurata non 
mulrüm differt.Branchias quaternas habet,cor angulatum,ventricu- 
lum paruum & albumyinteftina alba, peritonzum nigrum,hepar ru- 
brum, fplenem nigrum.Carne eft molli, pra humida , lutum olente: 
veícitur enim terre excrementis, luto , cancellis , loliginibus paruis. 
Quare nifi co&us in fartagine, vel craticulà non eft edendus:non im- 
meritó igitur neque apud veteres fuit, neque àpud nos eft in pretio. 
Quicquid dicat apud Athenzum Hicefius mormylum etfe $ed 
vod eft multüm nutrire.Re& veró apud eundem Archeftratus. 

MóppuAos aA MUS x atas BUS SiSemoT. toos 

eAMormylus eft prauus pifcis yon cutilis vllo — Tempore;litoribus gaudet. 

Parit zcftate , difficilius à pifcatoribus capitur , eadem enim arte 
qua lupus vtitur,tefte Oppiano.Nimirüm ceffoffa arena fe. occulit ad 
vitanda retia. 

Toia 3 TEC x2j uepixos, ty 4^ y 6s yeu 

Spdcs) wypomioüw,ó 3& S£) txLaqu. Doni | 


De Salpa. 


$n 
PERRN e 
IV 
| 


V 
ELO COAT 
OA NSAUUAXE 
SATA SEAT 
Y 


C acd, T. c XX 
NTEERESI AATDH Et céxovs Grecis dicitur, à Latinis idem 
C E NCUP nomen feruatum eft. Pancrates apud. Athenzum 
PANE (99 "ue ! / . A z : I 

Mi» exe Ícribit 8éas avpxres , ab Halizonis vocari , qui locus 
PANE corruptus eft, legendümque Bóas moles. Nam fades 
| dicuntur aj 7&síaj jid eft; iam. adulte , $us 39) 

"pt 


| EDPPBJEÓERD WV. | 155 
amples a] [PEE Coyov A9Scu| , ud3$ oy yelows; o] mop ues 9,04 £u &z- 

Aég'spa| dv SuyeAcor , id eft, Suugds & ailes, que nondum iugum 

pafíe (unt,neq; adhuc dorfo vexerunt, goles veró adhuc minus adul- 

tz, S iuniores quàm 9u4«Ms. Bouesigitur paruas ait Pancrates fal- 

pas nuncupari;quia algam in ventriculo,vt foenum boues congerüt. 

Hunc Athenzi locum , quo Pancrates dicit falpas nominatas fuiffe 

boues, fi fecutus efl Phauorinus , cám fcribit , (Zo«ow 00s aris Dv agi 
B&vxaXS(ir, id eft,falpa pifcis quidam eft,quem bouem vocát,fi etiam 

eundem fecuti funt,qui Grzca lexica concinnarunt, apud quos hac 

reperias . (Zar pifcis genus eft , qui bos etiam dicitur, fatis ree an- 
notarunt , in falpam eundem piícem effe crediderunt , cum co qui 

bos proprié dicitur ab iis qui de pifcibus fcripferunt, vehementer er- 

rant.Eft enim bos ex planis & cartilagineis Exiftimant quidà falpam 

ifcem cü effe,qui à Germanis /foÁ fifch dicitur,ea moti ratione, quód. 

ffok ffch baculo tundatur,priufquam coquatur quod Plinius de falpa 22.9:45.18: 
faciendum eflc fcribit. Alij alibi pifces principatum obtinét , coraci- 

nus in ZEgypto. Zeusidem faber appellatus Gadibus,circa Ebufum 

falpa , obíceenus alioqui, & qui nufquam percoqui poffit , nifi ferula 
verberetur.fed hzc ratio minimé conuincit , fX fich Germanorum, 
noftram effe falpam;quód baculo tundi,falpe cum multis commune 
fi.Etenim ffok fich Germanorum linguá eft pifcis baculi;id eftpifcis 
qui baculo verberatur,priufquam coquatur. Q uo nomine pifcem o- 
mnem fale conditum,& in fumo,vel in aére exiccatum appellant, vt 
raias/foleas,pafferesyrhombos,aliofque permultos.O uorum mirabi- 
lem copiam Antuerpiz vidijin aliquot tabernis mercatorum,qui hác 
mihi preparationem narrabant,vt quoniam ficci funt,& preduri,ba, 
culo primümvel malleo contundantur:deinde aqua aliquandiu ma- 
cerati decoquantur. Huiufmodi pifcibus , fcilicet planis & tenuibus 
illic abundant, qui facilius exiccari poffunt , quos exiccatosin Ger. 
maniam conuchendos curant.Non eft igitur /Tok fich piícis fpecies, 
vt Germanicz linguz periti mihi indicarunt. Non defunt tamen, 
qui fpeciem quandam afellorum exiccatorum proprié /fo& fif dici 
putant;qui falpa noftra effe non poteft , oblongus enim & rotundus 
eft pifcis. Salpam igitur ex hac defcriptione agnofcemus. Piícis eft 
marinus , litoralis , Íquamofus , folitarius , auratz., vel potiiis boopi 
fimilisppedali magnitudine , roftro quafi mugilem refert , capite eft 
paruo & obtufo,lincasmultas aureas, à branchiis ad caudam ductas, 
habet parallelas, à quarum multitudine a9»4,ea44455 , & ab Oppiano 
eioAoroTcs: à colore veró 2pufpbyeap iss dicitur. Pinnis , aculeis , bran- 
chiis auratz fimilis, caudàfargo. Oculeis eftaurcis,fuperciliis quo- 
dam modo vireícentibus;ore paruo , dentibus ferratis. Peritonzum 
nigrum habct,ventriculum magnum,& inteftina lata;alga , aliifque 


16 DE PISCIBVS 


Lib. 


Lib.8.de bift. 


amma.c4. 2« 
Et lib.4.ca.8. 
Lib.s.de bift. 
ani.C.9-7 1. 
libro 1. 


Jibro 8. 


Lib.9. c4p.18. 


Lib.31.c4p.10- 


libro 7. 


Libro 3. 


excrementis foctidis referta. Hepar rubrum, & in eo veficam copio- 
fo femper felle.diftentam,fplenem nigrum,cor angulatum.Alga ve- 
(citur & ftercore,vnde (alog&yoi 9] B3:2wpa] dicuntur , ab Epichar- 
mo apud Athenzumyid eft,ftercus edentes;& foedi execrandiq; odo- 
risquo loco pro BSEAurvead reponendum duximus 3:vpa]. & obícoe- 
nus pifcisà Plinio appellatur.Id confirmat Arift.Nutritur falpa fter- 
core & alga,porrum etiam depalcitur,capitur etiam fola pifcium cu- 
curbitá.Eandem inter pifces, qui optime audiunt, recenfet , & femel 
autumno parere fcribit.Oppianus autor eft in fcopulis alga & mufco 
refertis habitare , nequaquam tamen dicemus cum vere faxatilibus 
conferendam effe.Salpa enim eft (Govp«, éoass, inquit Athen. id eft, 
dura & infuauis,& Archeftratus indicat malàü effe pifcem.Eft procul- 
dubio plané ingratus palato & ventriculo, fuccum malü gignit;ideo 
vilis eft iis etiam qui eum nouerunt , & à pauperibus folum emitur. 
Meflistempore melior eftautore Archeftrato,& ex Mitylene,fecun- 
dum Plinium ex Ebufo.Sunt qui autumno captam praferat,fed ma- 
lé:nam cüm pifces omnes vterum ferentes éd hint , falpa eftate 
grauida melior dicenda eft: parit enim autumno, & feme] duntaxat, 
vt prius dictum eft. Eius nullum vfum in medicina comperio. Nam 
quod citatur à quibufdam ex Plinio:Salpa fiue falpes expurgat vlcera 
in linteolis concerptis.Id non de falpa pifce , ed de nomine mulieris 
obftetricis, cuius etiam eodem capite bis fit métio, & aliis in locisjin- 
telligendumputo,vt loci huiusis fit fenfus: Salpe obftetrix falfamen- 
tis(de iis enim eo loco verba facit)in linteolis cócerptis expurgat vl- 
cera. Áthenzusetiam ex Nymphodoro Syracufio fcribit Lefbiam 
fuiffe Salpen , quz Pzgnia condiderit. His addit, ideo quód varius 
fit hic pifcis , locrum fiue colophonium Mnafeam , qui Pegnia con- 
fcripfit , à varietate falpam appellatum. Oppianus fcribit falpasalga 
delectari, & ob id e difpofitisin locis algofis capi. 

EaXwa| dU éqagatoss pSo àsi quixtosi ugouqu 

Tépaofla, , xiva 3 xj, &xyedosalla| dUo39. 

Cetera pete ex ipfo autorc. Pifcis eft in noftra Gallia Narbonéfs, 
qui perappofité C/ergadelle dicitur, id eft , virgis fiue lineis diftinétus. 
Virgasenim appellamus tenues & longos ramos fiue baculos , quas 
Greci páG vs nominant,vnde 30pa3v. duabus virgis fiuc lineis diftin 
ta, & aoxvp» C$, que pluribus,vt falpa,& pifcis de quo hic loquimur. 
Q uemnon inepté virgatum nominabimusà virgis,quas habet falpae 
omnino fimiles,neq; eum à falpa genere differre puto, fed xtate tan- 
tüm,vt virgatus minor fitjneq; in eam vnquà magnitudinem accre- 
Ícat,in quam falpa accreícit.Pratereà tenuior & rotundior, falpa ve- 
luti compreffu extenfa,fpifsaq; reliquis omnibus fimilis. Stagna ma- 
rina fubit hyeme,quo tépore-capitur,& verejalio tempore minimé. 

Dec Stro 


L'BMER: CM 157 


De Stromateo. 


[d ur XXI 


x9 ALPE fímilem pifcem fübiungit Athenzus ex 
c ed Philone: yoera; 3 ótos LX Us iT) tpullpd JaAdoz) à wpo(a.- 
CU yopéoouSyvos spougd4Us , pf3us yt 3 8X 79 (auglos T£- 
2X. does vev(i69 (as , id eft , nafcitur falpa fimilis pifcis in 
| XA mari rubroqui ftromateus nominatur, vniuerfo cor- 
pore lineis aurcis productis diftin&us. Hunc propter fimilitudinem, 
nos quog; falpe fubne&ere voluimus, etiam f1 in peregrinis pifcibus 
fit habendus;quos feorfum libro vno comple&i ftatui.Pretereà vt ftu 
diofos admonerem , iftum pifcem fi in aliqua maris mediterranei 
parte reperiatur , nec mari rubro tantüm proprius fit,fortaffe eum 
efle qui Romz frarola nuncupatur, eó à falpa diffidens, quód lineas 
aureas breuiores habeat, nec ad caudam vfque productas. 


Isbro 7. 


A 
e "T7 
T 
Au 


(edP s X 
33 RPHVM Hlicefiusapud Athenzum,eiufdem ge- 
2A neriseffe,cum chromi, pagto , fynagride, cxterifque 
; huiufmodi afferit , ob 1d. fuperioribus anne&timus. 
7], Orphum veró hic noa depingimus eum, qui à Grxcis 
:$9 quibufdam hodie vulgari lingua óeq& nomine dici- 


i8 DEPISCLBVS 
tur:eft enim noftro longe maior , vtpote qui pondere viginti libras 
zquet,nec fit litoralis.Sed orphü depingimus ex Ariftotele;Athenco, 
Plinio.óegis igitur,& dpgás Attice dicitur,Latini veteres Latinum no- 
men retinuerüt.Gaza cernuá interpretatus eft. Paruus orphus orpha- 
J"tibeslil.7. cine dicitur Dorione autore.Pifcis eft marinus,litoralispagro quodá 
modo fimilis,colore ex purpureo rubefcente;ideo rubentem appella- 
uit Ouidius.Oculis eft magnis, dentibus ferratis, pinnarum fitu nu- 
meroque & aculeis pagro fimilis , podice admodum paruo: habet 
enim rimulam tantüm,quam vix animaduertas , nifi ventrem com- 
ye. primas feminis meatibus caret. Talis eft orphus nofter , cui conue- 
Libsde pif, niuntomnia qug Athenzus & Ariftoteles orpho tribuunt. Breuié 
«imd. ^ paruo magnus fit , eft carniuorus, dentibus ferratis, folitarius, pro- 
prium huic eft feminis meatibuscarere , & hoc quoque quod diffe- 
&us diutius viuat:vnde eager vyóvos ópgüv ,id eft , genus tardé- mo- 
L^"*- rientium orphorum Oppianus dixit.Latet hyemis tempore, litora- 
lis eft magis quàm pelagius, viuit duobus annis non amplius.Mirum 
Libjeeaptt. oft Plinium inter eos orphum repofuiffe,qui apud Ouidium tantüm, 
cis, S apud neminem alium reperiuntur, cüm r 1 ». 1 x. videri poflit ex 
Ariftotele in iis numeraffe,qui hyeme conditi iacét in fpeluncis. Sunt 
& alij plures quoscitat Athenzus,qui orphi mentionem fecere. Op- 
pianus eum faxatilibus adnumerat, fed faxatilem fuperiorum quo- 
rumdam modo intelligere oportet. Archippusapud Athenzum ait 
orphum facrum effe pifcem,quod fufius exponit ZElianus.In myrenfi 
lycic finu Appollinis templum eftad cuius (acerdotem vitulinascar- 
nes diftrahentem,orphi adnatant, & tanquam fané conuiuz ad epu. 
las inuitati carnes comedunt,& immolantes ex co magna voluptate 
afficiuntur , quód pifces fua facrificatione pafícuntur, quod quidem 
ipfum, res fuasbene & feliciter fibi cafuras effe fignificare perfua- 
dentjidcircoq; propitium fibi Deum effe dicüt, quód (uis cibis pifces 
expleantur: quód fi caudis carnes in terram eiiciant, tanquam fordi- 
dasà íe deteftantes inde fibi irum Dei portendi arbitrantur. Itaque 
huiufmodi pifcium genus facerdotis vocem & agnofcit,& fi ad eos 
quibus appellatur accefferit,adeó incredibilem ipfis lztitiam adfert, 
... vtíicontra fecerit magnum dolorem eifdem inurit. De eiufdem fuc- 
E^ co & fubftantia hzc Athenzus. dpgis dUouAos "mAUvNoS y "yy pos, 
dle qcuoros , mroAUTpoqos , Vp/floros, TÀ 3 wpos T) xtQuAX oWl& "yAio, pa. 
dim el 3 deri d neon ME 58 iud ky 
ugelos 3. igi Spagvoos o iylUs, xg SVavtollos. Orphus boni & multi fucci 
eft, glutinofus, corruptu difficilis: multüm nutrit, vrinam ciet;partes 
circa caput glutinofz, faciles concoc&tu, carnofz difficiles conco&u, 
quaque magis grauant , tenerior veró cauda, pituitam gignit pifcis 
ifle, & difficilé coquitur, Qux omnia non omnino mihi vera viden- 
tur, 


L EBERK —::V. I$9 


tur: nam partes circa caput, fi elutinofz fint,qui poffunt effe, con- 
coc&tu faciles Glutinofa enim hzrent inter fe tenacius, ob id maio- 
re caloris vi,longiore tempore incidenda, attenuandáque:quare & 
grauant magis, & ditficilius coquntur, vnde fit vt fufpicer locum 
tranfpofitum fuiffe & fic legendum. ( 5 eis 75 xeqa^$ yMeyea 
Baupó repa. ,(& 9 (gupxódus dez (e . multam pituitam gignit,qua ra- 
tione Se/lacr effe opinor,vt multa alia que ob folam humoris co- 
piam vrinascient. Cüm enim glutinofus fit, neque fubftantiz te- 
nuitate,neque acrimonia id przftare poteft. Ob candem glutinofi 
humoris copiam, vniueríé quidem difficilis conco&tu re&é dicitur, 
etfi aliz partes aliis collatz conco&u fint faciliores. Aufonius cer- 
nuz meminit,fed ea fluuiatilis eft;nos hic de orpho marino agimus. 


De Caprifco. 


77 


SXCCN 
C CRECEN 
COCOS N 
EANSEENSNS. 
NM 
VN cL 
CER 


S 
LT 
NS 
BERI 
a 
a 
Cdp 
20 XQ 
ds 
eO 
$e 
X 


ND 
x 
MN 


o. 
A 
CS C 5 
us cO XN CO PpeC C C 
S es NC C 


2 
MN 
^ e 

Zh 
^t 


Gora BEA. XX S4 


A II P T EK O Z piícisà Grzcis dicitur, & uos, & 
à Strabone yéipcs, qui à noftris,& Siculis porco.Eft au.- 
tem piícis marinus, corporis forma pagro quodam- 
modo fimilis, magis rotundus, compreflus, (quamis 
T3 9 ram firmé cohzrentibus , tàmque afperis 5 MB dis li- 
gnum, & cbora poliri pofsint, veluti fquatinz cute. Ore eft paruo, 
pro corporis magnitudine,fed dentibus acutifsimis & validifsimis, 
oculis rotundifsimis.Branchiarum operculum nó eft ofleum neque 
Íciffum, fed eft rimula tantüm orthragoriíci modo, ad quam vtrin- 
que pofita eft pinna. In dorfo tres habet aculeos, robuftos, afperos 
rectos, membrana iunctos. àloco in quo branchiz coéunt, offa 
duo iuncta per ventrem ad podicem exteníajin aculeum vnicum & 


Iib; 


io DE PISCUBWMS 


euidentem definunt, que ventrem fic firmant, vt non minus dura 
fit tota epigaftrij regio,quàm dorfum ipfum.Internis partibus aura- 
tx fimilis eft, hepate magis albo.hunc pifcem efle qui u$s dicatur, 
notz ezdem ab Oppiano traditz comprobant. "de, 

E'y 5 idv yroxemor *yévos oí. ateÀ reale 

O eup(gcot vezroSaw , 1, T. de 3pá (iv domiQ por). 

Or. «X2 wep tolles, tori qtp£? 2 MOM 

Pa ,Q cvooi(1 eemoryorss tdVor oo vQ(7. 

P Jf quoque pra reliquis f «uum muris genus,audet. 

Bella inferre eviris gens tantula,tergore duro 

Fidens,& denfis armato dentibus ore. 

Nullus eft omnino pifcis ex fquamofis qui tam duro tegumento o- . 
pertus,támq; firmis dentibus armatus fit quàm hic piícis,adcó vc ex- 
pertus ipfe fim, ne acutifsimo quidem gladio penetr&ri pofle. Ex 
quibus colligas pifcem hunc plané ueoauv effe, cüm nihil fruftra fiac 
Wh»: — natura. His adducor,vt credam eum pifcem quem hic depingi- 

mus, [ir efle Oppiani, qui ab Athenzo dicitur xo«eloxos , & pis, 
vt hoc in loco non affentiar Hermolaoqui legendum putat 25, ni- 
fi codem modo apud Oppianum legatur, fed praftat locum Athe- 
nazi proferre. XaGeloxos xqNTO| Se € ps , Apoj.óus dV iei xgpoxir- — 
pis su yeu 5 ii Svavezlovtpos , dUtpug. 9 Vy4 dUgopsr. Caprifcus vo- 
catur etiam ji, virus refipit, & durus eft, citharoque conco&tu 
difficilior.quod fequitur JVgus. 3 c4, &c. indifin&um eft in vul- 
garibus noftris codicibus: nam poft 3vasselortpos oratio commate 
diftinguenda,& nomine gos claudenda. Illud veró &ogousy non 
fignificat ori gratum: hoc enim fuperioribus plané repugnaret, fed 
bene firmum,durum & robuftum, &zo 4€ qou&cvj, quod inter cate- 
ra fignificat GCOvejra, , id eft, roborare & indurare. Hunc veró pi- 
Ícem ea effc (ubftantia,fuccoque quem tradit Achenzus,ego gulta- 
tu ipfo deprchendi.De codem Strabonem locutum fuiffe exiftima- 
mus, cüm pifces Nili recenfet. Tdv opor &wcyeaX, 85 xpoxoSt(ss , 
epoy yay vlov 1, tyollov det gatus, tari T xsqaA , gtpssas xidluvor vais 
J»ejois . id eft, Crocodilos abítinere à porcis, qui cüm rotundi furit, 
& Ípinas ad caput habeant;periculum beluis afferunt. Que adícri- 
píivt intelligant omnes vel hunc pifcem,de quo agimus,vel eum de 
quo proximo capite dicemus , verum effe Nili porcum , non ma- 
gnum illum qui in hortis Pontificis Romani Zelueder. nuncupatis, 
circa Nili ftatuam fculptus fpe&atur,porcüfque vulgo dicitur, cüm. 
fit Hippopotamus. pn -T 


Lib. &N dv 
gine 


Dc Apra 


r ^s n ^59 wm [ y 
"HALO ^^ iS " M - 
i H j TT [ T" 


EIBER VO " 


De Apro. 


bet przacutos,duros,longos,re&tos, fetas effe diceres, inzqualessnam 
primi breuiffimi funt;medij longiffimi , poftremi mediis minores & 
rimis maiores.Pinnas duas ad branchiasjin ventre duas alias, multis 
firmifq; aculeis & à fefe difiun&tis conftantes. A podice tres aculeos, 
breues & acutos.Cauda in vnicà pinnam definit. Athenzus inter $«- 
Xiteus. numerat ex Ariftotele, quz nota aptifftmé quadrat , eft enim 
duris afperifq; (quamis aperto corpore.Dicat aliquis Ariftotelem x4- 12.440 bif. 


Ani.cap. 9. 


azpov fluuiatilem facere, & in Acheloo amne vocalem:cüm hic nofter 
Is. 


marinus plané fit.Id equidem fateor,fed Athenzus hüc Ariftotelis lo 
cum mihi fufpe&um reddit qui ex Ariftotele adfert exogpor q04/fe X 
x, V m quoy xsigor vt fortaffe expo legere oporteat apud Ariftotelem 
pro pifce alio,vel corruptusfit locus Athengi,& x2«po pro exágporre- 
ponendum fit.Nemo auté exiftimet xarpor & xozrejoxoridem effe; cer 
tiffimis enim notis à fe difcrepantarzelzxos dentes & acutiffimos & 
validiffimos habet,vt ex Oppiano docuimusyxéoyos iis caret.Pretercà 
«awe o5ab Atheneo dicitur durus, virus olens ,x4&epos vero , ex Ar- jjj, 
cheftrati peritiffimi artis opfonatricisfentétia fummopcere laudatur. 
P 


LIC. 


NE 
»fo 
JA 
; 


! 


G VL TXWEL ML 
R^ONDEJIJ- 4] 
DE .,PETESCTDVS 
LWaw &OSVE 
$ 
Qui pifces faxatiles proprie dicantur. 

RIPE JACC 


ACTENVS Pifces aliquot fquamo- 
fos maximc litorales,qua potuimus breuitate 
( & perfpicuitate defcripfimus, quorum aliqui 
ab Oppiano,Athenzo,Dioclein faxatilibus 
numerátur, quos tamen non efle veros faxa- 
tiles oftendimus, multümque fucci bonitate 
& praftantia inferiores effe iis quos veros fa- 
xatiles effe dicimus,de quibus nunc agemus. 
S à Quiautem veri funt faxatiles,& cur fic nun- 
pati funt,explicat Galenus r15. 1 1 1.de alimentorum facultatibus. 


Jvs 


£z 


incft quàm aliis pifcibus mollior ,AC fragilior. Et Diphilus Siphnius 
| au- 


i 
H 


IC FHIERCOINVI.UGO 


autore Athenaeo: và» ÜaAaosiov Dylócr, ouo qxedijot IT dO gUsuorot, 
&»yvXo , aspera, xpo, Gryefogor: Ex marinis pifcibus faxatiles 
facilé corrumpuntur,boni funt fucci;abftergétes, leues, modice nu- 
trientes.Ex his qui fint veri faxatiles, & cur ita fint appellati perfpi- 
cuum eít.Nos quoque in Gallia Narbonenfi rocbaus vel rochiers no- 
minamus à faxis. fec enim nobis eft faxum fiue fcopulus. Caterüm 
huiufmodi pifces vt faluberrimi funt, ita nobis , vt notifsimi effent, 
videtur voluiffe natura:etenim tam varia & tam iucunda colorum 
varietate eos depinxit,vt ad has veluti epulas quibus & fecundz va 
letudinis;& morbi tempore commodé vtamur, inuitare & allicere 
videatur.lifdem labra euidentia;mobiliáque tribuit, quibus alij pi- 
fces carent. Et quemadmodum venenata nobifque letalia, vel odo- 
rc graui,vel fapore ingrato, vel aliena horribilive forma donauit, 
vcl tetro horribilique afpeétu effe voluit,vt iis deterriti ftatim abfti . 
neremus,& feduló vitaremus.fic quz nobis vel falubria, velad ali. 
quas vitz noftre commoditates ytilia funt pulchritudine quapiam, 
vel notis illuftribus ita ornauit,vt ad ea paranda vel vtenda ftatim 
incitaremur.Q wamobrem Plato re&ó dixit, vix fieri poffe, vt quod 
pulchrum idem naturá fuà prauumi fit: quod. fi aliter contingat, vt 
in hominibus;ob deprauatos errores quibus mox imbuimur, quof- 


163. 


"que veluti cum la&te nutricis fugimus,ita in animantibus, vel in plà 


tis, ob alimentorum; vel cxli, vel foli vitium, vel ob alias huiufmo- 
di cauíasid euenire neceffe eft. At cüm ita nos ad rerum vtilium 
vfum inuitarit natura, vuleustamen imperitum adeó fenfu iudi- 
cioque caret, vt fpe deteriores pifces bonis praferat. Q uis enim ett 
cx imperita plebe;qui non bugloffum lu po praferat Atbugloffum 
glutinofum fuccum gienit difficiléque concoquitur, lupus marinus 
medium confiftentia fanguinem. Quis non mullum grandem vel: 
carifsimum libenter emat, paruum veró reiiciat? vtrunque vero: 
quis non faxatilibus longe praftare putet? At grandis paruo multó 
durior ficcior,infuauior eft,nec nift ob hepatis magnitudinem olim 


à gulofis expetebatur,vterque veró oculos hebetar, venerem extin-- 


guit lepore mario qui maximé venenatus eft, vefcitur, quibus de 


caufis reiiciédus,& fola friabili carne commendandus,ac hominum. 


gulz deditorum luxu magis celebratus, quàm vt ob infignem fub- 
Ítantiz carnis bonitatem,& fucci gratiam,quibus à multis vincitur, 
tanta laude dignus merito videri pofsit. Saxatiles quidem: nullo in 
pretio apud nos fuerunt, nec nifiin aliorum penuria vtebantur,fed 
cüm obferuaffent plerique me,& fxpifsime eos mihi comparandos 
curare, & vt zorotis apponerentur iubere , tandem: ipfi quoque ex- 
petere coeperüt. Hac de faxatilibus generatim dicta fint,iam ad fin- 
gulos aggrediamur. GA COPS Iu 
E P 


Wübro 7: 


Thidem 


Tib. d t bif. 
£ap.r3- 


DE PISCIBVS. ^ 


7 A j 
A AAA eR NS * 
7 AES S 
TU NE SN 
7 44941 , RN 
2/7 SESS 
du Bh 
MPa 
I$ As 
a 


not fed funt etiam propriztob cámque caufam feparatim de vtro- 
que tra&tandum putaui,vt res ipfz ícaros aliquando infpe&turis no 
tiores fint. Zxpcs igitur Gracis dicitur. àmo 1€ cxajpdrautore Athe 
nzo,quod fignificat falire fiue tripudiare, hic potius »jusoX , id eft, 
depaícirid enim aliauando fignificat (ajpdr, vt ex T heocrito docet 
Phauorinus. Scarus vero algam herbáfque alias depafcitur , vt mox: 
fufiàs dicemus.Graci etiam huius tem poris OX. po rmi Ro- 


manis noftrifque non plané notus eft, alij enim ob fimilitudinem 
denté lij fargo,alij cautheno vocantjà noftris pifcatoribus pro fargo 
venditur.Pifcis eft marinus,faxatilis, fquamis magnis, tenuibus, co- 
lore ex ezruleo nigrefcente,ventre candido , fargo fimilis, corporis 
forma ad rotundam accedente , aculeorum , pinnarümque fitu & 
numero.His notis ab eodem fecerniturmaculà nigrà in. cauda, li: 
ncis nigris à dorío ad ventrem du&is caret. dentes planos hominis 
modo maxillàfque habet;imó proprie folus latos habet, pluráque.& 
maiora in maxillis offea tubercula , caudam latam in duas pinnas 
non diuifam. Adhzc oculis eft magnis , fupercilijs coloris indi 
ci. Binas vtrinque branchias habet, alteras fimplices, alteras 
veró duplices autore. Ariftotele. Cor angulatum. Hepar in.tres 
Lu | . lobos 


lobos diuifum , à quo fellis vefica pendet, fed inteftinisalligata. Fel 
nigri coloris, & fplenem , ventriculum paruum cum quatuor vel 
quinque appendicibus ,inteftinum conuolutum. — Hunc pifcein 
quem hic proponimus , verum effe antiquorum fcarum conftanter 
affirmo. Sed quoniam ex Athenzo, vel Ariftotele proferri quzdam 
poffe videntur,que nos coarguant, locos iftos pauló diligentius ex- 
cutiamus. Sic enim & fcarus omnibus notior fiet, & SER qua ad 
mores actionéfque & fuccum fubftantiámve cius pertinent , fimul 
tradentur. Locus cft Athenzi 1 1 5; v 11. quem ex Ariftotele pro- 
fert. exopov AeigoTéus x apyeupoSg eo. tiaq quod , xd] svp y xà] ewpx- 
Qalyor xdv 7e cÜpua. pxpoy y xy yNdeT ir apos. zrequxtdu , xeupSid Syro, 
grato xx o , Sor Cydvre oA yx] ax23va. peXdue, , Ty dV Bpucyyla 


y m jreAEv, O 3 dw", Movos 7t Xo] vv &Xxdy PyOUcy T CIA. exeo 


peÀ 79 Td guxlor Cog) 319 x4 Tros ÜrpdUrva] , dx C4 2 Otpss id eít, 
Scarum Ariftoteles fcribit ferratis effe dentibus , & folitarium , & 
carniuorum , os paruum habere , linguam adhzrentem, cor triàn- 
gulum , fubalbum bilem nigram & fplenem'nigrum. Branchia- 
rum alias duplices, alias fimplices. Solus veró pifcium ruminat,gau- 
detalga, quare & ea capitur, zftateviget. Hzc Athenzus. Quo- 
rum initio ftatim error eft infignis. - Ariftotelesenim r 1 5.11. de 
hift. animal. hzc fcribit :x«pyeupéSorres 5 acres ài Dyüces Eo v8 ox op. 
Serratis funt dentibus pifces omnes dempto fcaro. Et Plinius de den- 
tibus loquens, pifcium omnibus ferrati przter fcarum,huic vni aqua- 
tilium plani. Quare addenda negatio, legendamque exe» Aeieo- 
qus Quoi» w xeupyeupoo urs sio. At haec nota huic noftro maximé 
propria eft, nullus enim eftex omnibus pifcibus (quamofis, cui latio- 
res magifque plani fint dentes, minüfque ferrati. Pretereà carniuo- 
rum efle fcarum, ex Ariftotelis libris, iis faltem qui nunc extant, non 
colligas,fic enim r. 1 2. v 1 1 1. de hiftor. animal. Vi&us eadem ratio- 


ne non omnes vtuntur. Quidam enim carne tantüm vefcuntur,vt 


cartilaginci,vt congri, channz;thunni,lupi,fynodontes,amiz;orphi, 
murcnz,mulli veró nutriuntur alga, oftreis.ceeno; carne. Dafcillus 
coeno & ftercore. Scarusauté & melanurusalga.falpa ftercore & al- 
ga. Hicaperté Ariftorel. difcrimina alimentorum quibus vefcuntur 
pifces enumerat, quód fi carum carniuorum effe exiftimaffet, cur id 
in fcaro potiüs , quàm in aliis prztermififfet:neque eft quod quis ob- 
iiciatid quod mox fubne&tit Ariftotcles.Cephalum ac ceftreum folos 
àcarne omnino abflinere;ac proinde Ícarum carniuorum effe poffe. 
Nam Ariftoteles de iistum loquitur, qui fui generis pifces deuorant, 
quod minime faciunt cephalus & ceftreus, qua ratione omnes qui- 
dem carniuori dici poffunt , demptis his duobus cephalo & ceftreo, 
Pos 


Cap.13: 
Lib.ucap.37: 


Caps. 


"T DE" PISCEIBVYE 
qui tum à pifcibus fui generis tum ab omnibus aliis omnino abfti2 
nent.Sed praftat verba ipfius Ariftotelis ad(cribere. Omnes fefe mu- 
tuó deuorant , dempto ceftrco , maximé autem congri. | Cephalus 
autem & ceftreus foli omnino carne non vefcütur.At quum proprié 
carniuorum piícem effe dicimus, eum qui aliorum & non fui modo 
generis pifcium carne nutritur accipimus: in quorum numero fca- 
rum non repono, non folüm Ariftorelis autoritate, fed etiam ratio- 
ne fretus: nam ventriculum pro corporis rationc paruum habet; 
qualem non dedit iis natura , qui pifces integros vorant , nec quic- 
quam in ventriculo huius , vel inteftinis prater algam , herbáfve 
Ds 3]iasreperias. | Idem confirmat Plinius. Nunc fcaro datur princi- 
patus , qui folus pifcium dicitur ruminare , herbifque veíci, non aliis 
Liz.eepas. pifcibus. Necnon ZElianus: Scarus inquit, cüm aliis herbis tum aL 
ga vefcitur, Nullus ergo fcarum noftrum reiiciat , quód pifces 
alios non voret , quem tamen carniuorum dixit effe Athenaeus, 
cüm guxrogsyor dixiffe debuiffet : przfertim cüm fcarum fübiiciat al- 
ga dele&ari , & cacapi. Quo fit , vt alium etiam Athenzi locum 
demirer, qui eft 1 15. v 111. quo fcribit Ícarum recentem fufpe- 
&um effe, quoniam lepores marinos venatur , illifque pafcitur : id 
Dh»44 quod foli mullotribuit Plinius his verbis. Vefcitur lepore mari- 


i 


no vnum tantüm animalium, vt non intereat,mullus piícis,& tenc- 
refcittantüm, & ingratior viliorquefit. Hac in re magis vt Plinio 
quam Athenzo aflentiar , facit quod mullus iis in locis degat , in 
quibus lepores marini reperiuntur & capiuntur , nimirum in locis 
ceenofis lutosifque, vnde mullus lutarius nominatus eft , que loca 
fugit fcarus, & in faxis habitat. Sed plura de his cum de mullo age- 
mus. Iam veró quod fequitur, zepéAuxor , ref 8owr , plané depraua- 
tum eft, quoniam coralbum in nullis vnquam pifcibus videbit,qui 
in horum diffe&tione fe exercere volet, nifi fupremam illam cordis 
partem albam, quz ab Ariftotele &yfeioy gA.«SovéUpG3ss dicitur , pro 
corde improprié accipias,qua ratione in omnibus pifcibus cor effet 
album, de qua re fufiüs libro fuperiore capite de hepato. Quare 
paucis mutatis legendum Zz«e 2x9. Quid veró fibi velit 7e/o- 
?»o, nemo, vt opinor , poffet hic diuinare , quid enim tribulo cum 
pifcibus At fig & ^ loca commutarint , optimé legemus veGo, 


& fic legendum effe audacter contenderim : eft enim in-hoc pifce - 


2. ., BOtanon minima, quód heparin tres lobos diuifum habeat , vt fu- 
en Ld perius diximus. Quod poftremó ponitur folum fcarum ruminare, 
€ lil. 8.c... id plané verum eft,& ex Ariftotelis locis aliquot füumptum.Idem con- 
s ?- ^^ firmat Plinius & Oppianus. | 

35.1. aA V Jisgre des): nu ORO, - 3.4 : i 
Tix y. Kay oxeupor s 2j) vos & OuO0(1 ari (ir daowdus 5a 
| qiey 


x-* 


ICTIVHABARNE. NEL 167 

$O4£) iuaaXdw AsNarylu) stg jivos. tuus Bit: 

Aoppor 7rpoin(iv 9à. q'óuug. ; SéCvepor &vÜis 

AajvópSpuos pXoi(Iy. aces otor ((g. qopClu) 

Incurui fcarus iacola [Axi. 

Qui mites tnter pifces clamore tremendo 

[ntonat , & folus pallentes ruminat herbas, — 

c/Ac cveluti pecudes reuocat fub guttura paftum. : ! 

His maculis deletis, & loco Athenzi. nitori priftino reftituto; 
omnia quz caro tribuuntur, quz fine tzdio repeti non poflent, 
noftro plané conueniunt, vt negare nemo poffit nos veterum fca- 
rum penitus noffe, & hic reprefentaffe.Noftris autem diu incogni- 
tum fuiffe,non eft cur quis miretur,cum Romanis olim,& toti Italiz 
feró vifus fuerit, vc nec latinum nomen pifcis habeatur autore Co- 
lumella. Scarus, inquit , qui totius Afiz Grzciéque litoribus Sici- 
lia tenus frequentiffimus exit , nunquam in ligufticum, nec per 
Gallias enauit ad Ibericum mare. Itaque nc fi capti quidem per- . 
ferantur in noftra viuaria , diuturni queant poffideri. Idem Pli- 
nius: fcaruscarpathio marifrequens, promontorium Troadis Le- 13. seis: 
&on nunquam tranfit.Inde adue&oIberio Claudio principejOpta- — «| 
tus Elipertius prefectus claffis, inter Oftienfem , & Campanix oram 
fparíos diffeminauit. Q uinquennio fere cura eft adhibita , vt capti 
redderentur mari. Pofteà frequentes inueniuntur Italix in litore, 
non anté ibi capti. Hxc Plinius. In noftro mari capiuntur non 
proculà Maffilia, & maximé circa Steechadas infulas. Rhodi ma- 
ximam efle copiam à Rhodiis accepi. Saxatiles bis pariunt auto- 
re Ariftotele , quod non de ícaro tantüm , fed de omnibus faxatili- 12.54c bif. 
bus femel di&um fit. Seleucus Tarfenfisait, citante Athenzo , fo- HC 
lum hunc pifcium no&u dormire, vnde fit, vt no&u nunquam ca- | 
piatur , hoc autem ci fortaffe propter metum accidere. Idem tradit 
Oppianus fcarum mollem,fic enim appellat , no&u non pradari nec 1» 
in alios feuire cxterorum ritu , fed in ícopulis fuis fomnum capere. 
Scari inter fe amant , videtürqueinnatum & mirum ingenium , mu- 
tuzqQue focietatis tuenda ftudium,que ex Ouidio fit declarat Plinius. 
Mihi videntur mira & qua Ouidius prodidit pifcium ingenia, in eo 
volumine quo duri vinfcribitur.Scarum inclufum naflis nó fron 
te erumpere;nec infeftis viminibus caput inferere,fed auerfum caude 
ictibus crebris laxare fores,atque retrorfum ita erumpere , quem lu- 
&atum eius fi forté alius catus extrinfecus: videat , apprehenía eius - 
cauda adiuuarc nixus crumpentis. Hzcprolixé & eleganter difcri- 
bit Oppianus: quz quia longiora funt quàm quz hic'adfcribi de- 
beant, ex ipfo autore petes. His addit /Elianus. Si carus naffa inclu- 
Íus in caput exierit , eum qui foriseft caudam illi porrigere vt ca 


Lib.$22p.16;. 


Libro3i.ca. a 


lib.s. 
Iib.vi.capa7. 


Ibidem c. 16. 


lidem c.18. 


AWblib, 7. 


Lib. ji.capag; 


anl CLERO / lnrbef. Lig 


o —DEPSCHNMSM 


^ 


comprcherifa fequatur.Hzc illi quidem faciunt more hominum, qui 
etfi libros de amicitia non legerint, tamen leges amicitiz à natu- 
ra hauferunt. Pratereà pifcium omnium falaciffimum effe fcarum 
afferit , eamque cupiditatem necis cauffam effe. Pifcatores enim 
comprehen(z fceminz fummum osad tenuem funiculum alligant; 
camque viuam per ea loca trahunt ,in quibus habitant , conficiunt 
etiam graue plumbum rotundum, longitudine trium digitorum, 
quo ex chordis appenfo trahitur carus foemina captiua , alter pifca- 
torum. naffz in piícatorio nauigio accommodatz os laté diducit, 
dátque operam , vt naffa in fcarum conuertatur , ea enim fenfim de. 
mittitur , lapidead certam menfuram fa&o : mares autem non ali- 
ter quàm homines vifa amica furore libidinis perciti , circa eam con- 
curfantes , áliusalium prauertere & contingere ftudet , vt folent iu- 
uenesamantes , aut ofculum aut vellicationem, aut aliquod aliud 
furtum amatorium venantes , pifcator fenfim deducit foeminam re- 
&a ad naffam , ac cum ea etiam amantes, libidinifque fuz: dant poe- 
nas. Non folüm alga , fed-herbis aliis vefcuntur fcari, vt prius di- 
&um elt. Nam & coriandrum efcam fcaris olim obiiciebant, vt ex 
Leonide citat /Elianus , quo alle&i facilé capiebantur. Et. Graci ali; 
qui fzpe mihi affirmarunt mire etiam linozofti (quam mercurialem 
vulgó dicimus) dele&ari , eáque capi. Quantüm ad fuccum fub: 
ftantiàmve Íícari attinet , cüm non folüm faxarilis fit , fed etiam in- 
ter faxatiles primas teneat, conftat mollis & friabilis effe carnis, vt 
Ícribit Athenzus , fuauem , lxuem , qui facilé concoquatur & diftri- 
buatur , quique facilem reddat aluum. Celfus fcarum cum aliis ali- 
quot , iis ex quibus falfamenta fiunt, teneriorem quidem effe fcribit, 
Íed tamen durum. Videtur etiam é numero faxatilium eximere, 
quain re omnium fententiz & fenfui re ugnare videtur. Arche- 
ftratus veró apud Athenzum fcarum valde commendat , ciüfque 
praeparationem docet, Inteflina fcari violam olent , nec magis 
rciicienda quàm afpalacis. Quamobrem re&té Epicharmus fcaro- 
rum $4lé O (Xàp Sep $xaoely Occis , id eft, ne ftercus quidem fca- 
rorum fas effe Diis ipfis reiicere. Olim iecur erat in pretio , vt in 
Vitellij patina commemorat Tranquillus fcarorum iecinora , & 
Martialis: | ! isl: 
Hic [carus equoreis qui venit obefus ab cundis, 
"U'ifceribus. bonus est , cetera cvile fapit. 

Vtuntur etiam, inquit Plinius, ad parotidas fcari pifcis marini 
iecinoribus. Editur apud nos affus in craticula, vel in fartagine;, vel 
elixus, vt aurata. : yat 
De Sca 


HÀ. ^ , b dafs Es | * - La 1 " "Ne - 


ES 


WW" TLGIBBR UTVIC 


: 


zt Mie i 
2m 


NEU VOBDUS, IL 


(e : 
A VEASS 

^ 
T Ret d 
E NICA TE 


» v . . . .* LJ 
S 2d) num Zio vocatum fuiffe diximus libro fuperiore: 
P 


oculis , ventris inferiore parte; in qua podex;purpurcei eft coloris, 
cauda coloris indici , reliquum corpus partim ex viridi, partim ex 
nigro czruleum eftfquamz veluti notis obfcurioribus afperíz, ore 
cft mediocri,dentibus latis,in fuperiore maxilla denfisin. inferiore 
raris.& acutis.A dorfo ad caudam ferc aculeitenui membrana con. 
nexi& equis interuallis difpofiti.In fingulorum fumma parte mem 
branula pendct vexilli inftar:pinnz ad branchias fitze, latz funt, ac 
veluti oui figura.In medio ventris notas duas purpureas habet. In- 
tus ventriculum fatis capacem , hepar fubalbum, inteftina lata. & 
multa,fellis multum,fplenem magnum. formofifsimus fané cft hic 
pifcis,f1 quis alius.Carne eft tenerrima, & delicatifsima, nec dubito 
quin is fit, cui Galenus ceterique medici principatum dederint, : 
nunc nomine tantum notus éfta Grzcis folis hodie & celebratus, 
& penitus cognitus. Quare hortor & moneo ftudiofos omnes,vt. 
non nominum tantüm,led rerum potius cognitioni feduló vacent. 
Romz femeftri fpatio vnus tantüm mihi ctiam fzpius,& curiosc fo- 
rum pifcarium adeunti,vifus cft,quó fit vc hunc non admodüm illic 
frequété effe credá. Capitur aliquádo in noftro marié regione Ma- 
galone,& non procul à Mafsilia,& Antipoli:circa Stoechadas infu- 
las fepius: alij comuni faxatiliü nomine rocbau nücupant,alij aiolyalij 
aurtolÍeruatis, vt credibile eft,nominis às veftigiis. Cannariarum 


e DEPISCIBVS '"- 


£4p.11. 


Jibre.7: 


z 


infularum incolz,vt ferunt;Brechos appellant. A fcaris nobiliféitts 
?lin.li-s*- Scaurorü familia dicta fuiffe creditur. Ab aéoli fcari colore, ! 


quàm effigie fcariten gemmam di&am exiftimo;ea eft forta. 
fapphirus dicitur. Vt fuperior fcarus pra paratur. 


De Cynzdo. 


c qua 


SERRANO LA GRE) 
MORENO 
RAE 


TAA 


[. OM Epp 2 E 


Bsx40 APHETHEZ& Axgnwos Grecis cft pifcis , qui 
«Y Vb) à Plinio dicitur Cynzdus, noftri comuni Íaxatilium: 
4/9 nomine rochau vocant: peritiores pifcatores canus, 
* Mafsilienfes cagudo corrupto vocabulo cyncdum vo 
P lentes dicerc.Pifcis cft marinus,faxatilis,dorfo purpu. 
rco,cateris in partibus luteo;corpore ftrictiore quàm aurata; vel pa- 
grus,mznis figurá fimilis,alioqui maiore & fpifsiore corpore, peda- 
li magnitudine:ore mediocri.labra habet;& dentes ferratos caninis 
fimiles,quod omnibus fere faxatilibus commune eft. A ceruice ad: 
caudam fpinas tenui membrana connexas habet, non diuifas, vnde 
povéxcatos ab Ariftotele,citante Athenao,dictus eft. Huiufmodi cum: 
fit pifcis qué hic proponimus,fupercft vt eum effe oftédamus,qui ab. 
Athen. éAgigvs, a Plhin.cynedus appellatur. Ac primü Athe. profera- 
mus CyUUs ozs à kxqigad Ó jo 6er xorejod3tis, ThopQueACorris 3. xb) wa papi; 
$aci j dus Aa x£oSs0| awoSvo, x2j qa reoSso S) m CTEpoy x9T Bey ém-. 
pSor, áo TÉ uu xf T. gru Saepe T Vrspoy Gouexsbéiryrür & paar qois; 
TUS &xpoTtis x) Xo peptis STO xg Scu. AejgoTéAus iy T) qe Cou Meri 
xduÜor iva| «gj xifpov t. Axque vro. Pifces quidam funt alpheftz,omni- 
no quide cerei coloris, purpurafcentes tamen quibufdá in partibus; 
aiunt ipfos binos capi,& videri alteri alterü comité effe ad caud&ab 
co igitur quód alter alterius nates fequatur,veteres quid incotinen- 
tes,& in veneré procliues alpheftas nücuparunt. Ariftoteles in lib.de 
animali.vnica & non diuifa fpina effe dixit alphefticum & flanum., 


Plinius 


hw. 


i . : 
pr da 


4 j 


"TCOMCLIBER hs I7I 
T vcró cynzdi,inquitfoli pifcium lutei.Principio ipfa nominis Lee 
ratio alpheftam eundem effe cum cynzdo plané indicat: nam vc al. - 
pheftas Graci appellant pifces fe fequentes libidinis caufa , eodem 
quoque nomine libidinofos & incontinentes homines , fic & Latini 
cynzdos pifces: quoniam funt & cynzdi homines molles, effoemi- 
nati,libidinofi;quique przpoftera.& nefanda venere vtuntur. Adhzc 
cerei coloris funt,fecundum Athengum,quibufdam in partibus pur- 
pureiquod noftro plané conuenit. Doríum enim colore eft pu rpu- 
rco cxaturato,fiue violaceo,caterz partes cereo colore,quem Plinius 
luteum appellat.Ariftoteles citante Athenco xiv, Numenius tevpiy, 
Grzcis autem xp» fignificat ££», id eft ,flauum,;autore Galeno li- 
bro quinto de fanitate tuenda,cüm loquitur de vino pro fenibus dc- 
ligendo. xz Su aiqu(p d4 c Xrafllorelor ajptia)S , XT. 2.7 Xgoas ó lcm0- 
xps tios xudpóy xav y dUwwodlo. dV. & € EavÜov ovoug. dy aIv , vt. fit 
fubftantia tenuiffimum , colore quod Hippocrates xijei appellare 
folet: poterat autem & £6, id eft, lauum appellare.Ha&tenus Ga- 
lenus. Eg/9p;s idem dicitur,& falpam quz lineis aureis diftincta eft 
tevÜpbyesLiasr prius vocatam fuiffe diximus , talis color eft auri vel 
flammz ex lignis aridis excitatz.. Quód fi aliquando ipie ru- 
brum vel rufum interpretemur alios fecuti , reprehendendi non fu- 
mus:nam id etiam fignificat ieujpi flauum fcilicet exaturatum,quod 
eft rubrum dilutius , vnde Oppianus £ufo/rs puja , qui tamen iu- 
dicio omnium rubefcunt.talis eft optime & minimé adulterate ce- 
rz color.Diofcorides de corni arboris fructu loquens primüm dicit 12.147.175. 
cíle XNopirid eft,virentem: weza[vouSuor 5 Er , ? 1640035 , id cft, per 
maturitatem rubeícere, aut cerz colorem repra'fentare. Vides vt 
£ufóy & :reiddU pro eodem colore vfurpet: quód autem ££ ru- 
beícens vertit interpres , id non de rubro exaturato intelligendum 
eft, fed de diluto, quod ipyjpi aliquando appellari prius diximus; 
& alibi etiam Diofcorides fcribit, Ceram optimam effe izoxiipor, Lbascapaos: 
Talis color eft luteus,color nimirum vitelli ouorum. Idem color di- 
citur etiam nonnunquam «pos. Vinum enim »ugpy quod Galenus 
£e» , id eft, lauum interpretatus eft zug» àxei, id eft;rufum pal- 
lens. 15. x 11. methodiappellac. Quamobrem vehementer errant 
qui vinum :xufpiy fiue £ayy» putant efle, quod Galli eviz dlairet appel- 
lant;eft enim hoc giluum.Colorem veró xifpiv fiue £as€v proprié re- 
fert vinum , quod in Gallia noftra Narbonenfi prouenit dicitürque 
mulcat & picardent.Hazc ideo diffufius explicaui,vt ob nominum va- 
rietatem diuerfaíq; eorumdem fignificationes rerum notitia obícu- 
riot nobis nó effet.Q uarexuifpor Eos svp por tpvtrpor,& Latiné lauum, 
luteum,rufum,rubrum feu potius rubefcens nonnunquá pro eodem. 
fumuntur,vt exemplisveterü comprobauimus,nonnunquá differunt 


Ib.:. ues 
7iXG e 


íO172 DE PLIS:CTHBEWVI 
'' fed ratione tantüm maioris & minoris. quà fit , vt propter | 
in colorum quorundam gradibus affinitatem, modó hoc, modo illo 
nomine,diuerfi autoresvtantur,etiam in eodem colore defi gnando. 
Ex hisigitur liquet qualis fit pifcis iftius color,diuerfis nominibusab | 
antiquis expreffus , qui non Íolius eft cynzdi: cancri enim aliqui & 3 
-cancelli,&leones parui,qui circa infulam D.Honorati,& in mari Li- 
gulítico capiuntur , flàui funt fiuelutei: denique eiufdem cum cynz- — — 
do coloris, de quibus fuoloco dicemus. Quare meritó falfus non- 
nullis Plinij locus videri poffit. Cynzdifoli pifcium lutei ; vel ine- 
.mendatus, vt legendum fit, Cynzdi toti lutei, quemadmodum lo- 
cutuseft Athenas 9' ijo Gor xpiodcis , omnino quidem czrei co- 
loris modó intelligas non ita omnino luteos effe , quin aliqua parte 
purpurei fint, vt initio huius capitis declaratum eft. Carne & fub- 
Ítantià cadem eft,qua cateri faxatiles nimirum tenera , molli,& fria- 
bili, miniméque glutinofa. Iusex eo ventrem lenit. Coctusin far- 
tagine melior eft affo in craticula , vel elixo: hic enim mollior fit ille 
quia tener eft & friabilis, in tenues partes facilé foluitur.. Prtzpara- 
tur fic.Exem pris interaneis fale afpergitur & farina, quz partescon- 
tinet & folui prohibet : deinde in feruens oleum iniiciendus.. Refri- 
geratus cum fucco mali Arantij editur. /Egrotis falubre alimentum, 
facilé enim coquitur,& temperatum fanguinem gignit. 


De Merula. 


[4 UP. QU. T7 E 


5 T Apud Grzcos x27jvos & auis & pifcis nomen 

y cft , ita merula apud Latinos. . Peritiores pifcato- 
"9 res e/Merle vocant : nonnulli 7ów4 , non diftin- 
guentes turdum à merula : alij communi faxatilium 
nomine Rochas. Merula pifcis eft marinus , ex 


fa 


ad " 


AA. AM t 
BW 1 Da 


zm 
A. genere , tincz fluuiatili fimilis corporishabitu , colore cx 
indico nigrefcente , maris color magis ad violacéum accedit: femi- 
nz ex vario nigreícit. os dentibus acutis & recurnis munitum. labris, 
 oculis,pinnis,(quamis reliquifque partibusfaxatilibus aliis fimilis.he- 
pate cft magno; quo fellis vefica pendet , inteftinis latis, ventricu- 
lo longo, fplene paruo , corde angulato , branchiis, aliis faxatilibus 
fimilis: vefcitur mufco , alga , pifciculis , cancris , echinisparuis & 
integriscuius rei teftes oculati fumus : id enim aliquoties ex eius dif- 
Íc&tione deprehendimus. Hzc de merula. Ariftoteles. ueraoeows(] «gj 
cUS xa Aot x o ligs od) xbyNas xg] ? xaels T xesus. xt vàs dpas, Gantp 
Dux Ty dpréov , T9 uo ydp. idpos jatAvures "yvorra| y &ira, De TU idpos AdUxol 
z22u.Mutant colorem pifces,qui merulz. & turdi appellantur , atque 
etiam Íquillz, pro anni temporibus vt aues quzdam. — Vere ni- 
- grefcunt , pofteà candorem fuum recipiunt. Quem Ariftorelislo- 
cum fic intelligere oportet,vt turdi & merulz fuum quidem feruent 
colorem , fed magis exaturatus fit circa. ver , atate veró magis di- 
luitur , minüfque niger eft; quz caufa eft ,cur pifces hos candidos 
feri fcribat. Idem de. phycide;& mana fentiendum... Merula inter 
faxatiles laudata, inquit Plinius:carne eft tenera & molli;facilis con- 
co&ionis,parum nutrit, & bonum fuccum gignit. Elixa febricitanti- 


173 


Lib.8.de hift. 


Anima.ca- 3o» 


bus faluberrima. (1 coquatur in fartagine farina confpergenda, yt. . 


partes contineantur.Q uibus autem rationibus addu piícem quem 
hic depingimus,merulam effe exiftimem,paucis dicemus, vt inde eo- 
rum refellatur error,qui alium à noftro pro merula oftendüt: A dmo- 
nitum autem prius le&orem: velim , vt meminerit à veteribus colo- 
rem indicum , aut purpureum exaturatum , nigrum vocari, vt pur- 
puram nigram, violam nigram, circzam flore nigro,quitamen pur- 
pureus aut indicus eft.Eodem modo nigram merulam dici putet.Iam 
|. veró merulam pifcem à fimilitudine coloris merulz auis nomen ac- 
cepiffe nemo eft qui negare poflit. At merula auis nigra eft.Quare 
hunc noftrum piícem nigrum fíaxatilem merulam effc- antiquo- 
rum conftat.O uod autem merula piícis nigro fit colorc;teftis eft Nu- 
menius apud Athenzum. |.- 

DAxvxe 9 ogg £VLAXOV yévos,; 5t INC e oy 

Koccugor. tiitb fi 

Huc accedit quód hic nofter mutat colorem, eft enim aliquando 
nigrior aliquando minüs niger. Poftremó ex faxatilium eft genere, 
carne molli & friabili. Aliud merularum genus inuenio quód dorfo 
eft nigro,ventre indico, quibuídam partibus cxruleis, vt pinnis cau- 
da,& citca branchias. Non differt fubftantia à fuperioribus. 


n orf 


Iibro7. 


54 .. DE PTSCIÉS 


(hib. 


Lib.7. 


D Turdorum generibus. 


SNNT 
23 
lic 
M ((À 
« 


SES X? 
SUA PUCSNNCN SYN 
Wb o NS 
———— n ' 
po NND REC ; 
YE SEA CN E X 
: ToPA M e e— 2 wu 


J 
CHAUD 


C ed pr E 


: f VNC Adturdos veniamus,quorum multa funt ge- 


N 


b nera,varia nomina;tantáque colorum varietas, vt in iis 
creandis lufiffe. videatur natura. Turdorum complu- 
ra effe genera, vt inquit Columella , & corum varios 
i admodüm colores effe ex fingulorü deícriptione, per- 
fpicuum fiet. Pancrates apud Athenzum autor eftjmultis nominibus 
appellatum fuiffe turdum , & Nicander zvo^vwvwi. vocat : etenim 


xixNww sdupor, a40^i4u. nuncuparunt , Athenzus ex Ariftotele 122.4U- 


«vido, id eft nigris maculis infignem,fed potis zesuA&gvdlr dixerim, 


id eft , variis notis diftin&um , & ficapud Athenzum legiffe videtur 
Phauorinus. xé» nomen frequentius fuit, vt auis , ita & pifcis. x6 
ab Atticis & non x/y« dicitur,ita fuadente rationejinquit Atheneus, 
fceminina enim in A« ante Aa , alterum A habent, vt exówa , exa. 
xa; 839a. 0a. quz veró in 2v definunt non item, vt xópv , vej- 
Cono jcyNr. Latini turdum nominant. Noftrates, Prouinciales, Itali, 
Hifpani zwrdo. Galli elle.Ilam turdorum qui folo feré colore differ- 
rc videntur,omnces fpecies ordine recenfeamus.Primi generis eum fe- 
cimus, qui à pluribus rw/do dicitur,qui notas etiá infigniores habeat, 
quibus à quouis nullo negotio difcerni poterit. Eft autem non ad- 
modum diffimilis cynzdo, minor pauló & latior,ad auratz figuram 


accedens, dentibus recuruis, pinnarum fitu , numeroque ceteris fa- 


xatilibus fimilis:labra habet craffa & rugofa, cauda non in duas pin- 
nas fed in vnam latam definit,qua maculis nigris & rufis infignis eft 
In reliquo corpore colore eft vario, vnde djovs dictus. | Dorfum fu- 
fcum efl,venter ex albo liuefcit.Pinnz ad bráchias aurez funt;ad po- 
dicem & in tergo flauz , nigris cxruleifque maculis afperfz. oculi 


magni funt,rotundi,pars oculis fubie&ta variis coloribus eft illuftris. - 


Dart 


: 


! 


pL 


E ISIHDER'" WE Cody 
Pattibus internis ab aliis faxatilibus non multüm differt, Carne cft 
tenerrima & friabili. Ob infignem teneritatem à multis negligitur. 
Optimus affus in craticula vel in fartagine co&us. Refrigeratus fir- 
miore eft carne. Ex aceto vel mali arantij fucco edendus:priufquam 
coquatur fale confpergendus;vt gratioris fit faporis. Vi sitYEw 


SESS OUS OCC CP SS 
SERRE CASCO CAES 
v UE m 
MAN GRRNRNARINRAUOT T 
ex. «i ^ (? M est N 
NS NN HN I RA 


-io. e. 


c4 
SS 
NN 


(^ 
"e. 


CN SEA NN DES 
ONCRISSNMUNA ACH í Noe ASI SS 


zv 


RASEN S TZ 


SECVNDLI Gencri turdorum is re&tà cenfebitur, qui à 
nobis diftin&tionis gratia pauo nuncupatur. Hic priori fimilis eft, 
maior tamen plerunque. Colore ex viridi cerulco , vel indico, co- 
lorem colli pauonis referente. in pinnis omnibus , & in cauda. Hinc 
pauonis nomen pofuimus veteres imitati , qui merulas & turdos 
auium nomina pifcibus dederunt, cüm liceat cuiuis rebus anony- 
mis & nouis noua nomina ponerc. Carne eft molli , £riabili , tenera. 
Viícidi aliquid habere videtur inter faxatiles. | 


Ev RTI 1 | ICencfiá efLisqui Adinchia di Re à nonnullis ap pel- : 


, latur, Superioribus fimilis , colore veró difpar. Eft enim varius. ad- 
.modüm;; vixque vllus efE, qui plures colorum differentias habcat. 


Cat 


Viridiseft magna cx parte , ícd punctis purpureis; c&ruleis , indicis, 
du Q 2 


9 


6 . DEPISGTBRIVSW 


A ) Fa ROS. 
& aliis confüfis coloribusconfperfus. Pinnz ad branchias flauz fiue 


gniffimus. Carne tenera friabili,delicata aliis non cedit.frequens eft 
Roma & Antipoi & in Lerino infula, | 


SENS 


PCS APRI TRE. 


II een f" 


CUORE a 


UA 


QVARTI Generis turdus varius etiam eft, dorfo nigre- 


Ícente pnus eius virefcente. Ventre & lateribus flauefcentibus, 


A branc 


in verre infima cxrulea funt... Hunc nonnulli ex piícatoribus no- 


"ftris Perroguit jid eft, pfirttacum vocant,quód ea fit coloris varietate 


qua auis illa Indica. Similem fuccum gignit cum cateris faxatili- 
bus.Facilé concoquitur,quód tenera fit tubflantia & friabili. — 


cu CDU Ner 
S CIN MT 

tete ez re^ 

ater xe 


( 
eate 
fo UE t CAMS 
ALTES EY : CX 
- je t « 1, uu 
S GSVEGPI DAC ACN emm 
Vue qz d hielt mt 
PAN iue M e : 
i t4 dV 


QVINTVM Genusturdigobionem flauum refert , hoz 


"ab eodi(crepans , quód lineam albam du&am ab oculisad caudam 


"habet. /Deinde maculis nigris ,' quibus afperfus eft gobius ,'caret. 


"Piiná quoque vnica in ventro neque diuifa; quam: habct gobius. 
ZTurdusiftecolore aurco eft, nec differt ab aliis c.raistenc ritate. aM 
los . Sext 


iis ad caudam linez virides ductz funt. Pinnarum que 


| 
| 
| 


VaknBBbR:IgVRboGg | E 


AC 
: SESS aaa 
SNSERINS NUR iet Aet $e. 
Ve COSE 
Mit 


(s n S een 
n MUS EIL 
NES Am 


um 


T A ^ n m 


C2 


) 
» 
6 
(1 
Y 
2594 
c 
CAD 
DS 


. 


(1 


Vies 


z 
p^ 
t 


7: 


* 
3 A 

io 

Ü 


SS 


SEXTVM genüs quinto omniio fimile, nifi quód huic linca 
- ab oculisad caudam du&ta, non alba eft, (cd cxrulea roftroque , eft 
longiore & aquilino. 


S S 3 3 Pt 
S NS SESS SESS Ew 
ZIP] XU EY RUNI AUI GU TN » 
ANTH NEU As : 
SCA SCAN UAR 
C7 


u4 JIJ3A JiMIOV Hl 22GEIL 2E2IHI ?523nu bD5t£, fi Y oboffi 23!51T1f115505 

SEPTIMVM Genus à Prouincialibus cero dicitur , maxime 

Antipoli,& noftri fpeciem vnam turdi cero vocant. In faxis degit 
prafertim litoralibus. magnitudine eft cubitali, coloribus variis infi- 
enis, dorfo aureo, viridibus maculis confperfo , ventre candicante, 
lineis rufis & tortuofis,nullo ordine difpotitisnotato. T'alesferé cer- 
nuntur buxi- radices vcl iafpides. Labra viridia fubit ; branchiarum 
opercüla purpureum quiddam habent.Cauda & pinnz magna ex 
parte czrulez funt. Septimum: hoc genus efle puto, quod x»ejs ab 
Athenzo dicitur,vnde cero fecerunt noftri.Sufpicaurs fum. aliquan- 
do locum hunc mendofum effe, & pro x/eis legendum xb , Cà ra- 
tionc addu&us, quód neminem vnquam ex hisqui de pifcibus fcri- 
píerunt,pifcem fic nominaffe meminiffem. Tum quia hoc loco cüm 
de (caro dixiffet, comodé xcyxtw,id eft;turdum fubiunxiffe videretur. 
Hisinquam rationibusmotus,diui1n ea fententia permianfi;svt xxt, 
legendum exiftimarcm: Cüm veró quz fequuntur;accutatiüs confi, 
derarem,omnia quz hic dicuntur, parum turdis omnibus conuenire, 
animaduerti,qux caufa mihi fuit mutande fententize.Locus fic habet 

apud Athenzum 53 xeu Jenejs s ddr d pot cs ) &Axgi2stós nbus Libro . 
J25, 9 9 xus dualis amu A xa ay. Cetis qua. dicitur tenere eft car; 
nis, aluo facilis, ftomacho grata, fuccus ipfius incraffat & abftergic. 

cm 


^— 


178. DE PISCIBVS 


Pratereà obferuaui Athenzum de multis pifcibus mentionem face- 
rede quibus alij omnino tacuerunt, yt aej Xopaxos . de coracino al- 
bo. de melanderino.Item Plinium de ichthyocola,de lucerna,de cor- 
nuta,de quibus nulli alij meminerunt.Idem feciffe ZElianum conftat. 
hY nn . . "x n e. * * 
Porró multa ab (dem effe omiffa , que à nobis diligenti diffe&tione 
& experientia, & à peritis pifcatoribus percepta, literis mandamus: 
quod ctiam fpero multos poft me facturos effe. Quare vt ad rem re- 
/ i /, d 
deam,xvejs legendum non xópv camque effe putamus,cuius «conem 
prazfiximus. is , 


COREANO 
SERES NTUPA A A P GGAREH 
ENS CASA arae etes: E: 
(NCNCNC SCC VUE te: 
RA EN ett 
ANNANSET IRE 
CO USC s 
TW, ELEC ALS p 


w-- 


aat te Dex 
t ess 


OCTAVVM Genusiáfeptimo non admodüm differt:eft enim 
eodem feré modo varium;fed lineas multas habet in ventre fefe in- 
terfecantes. Carne eft aliis fimilis. 13 


A Wm uix pb YR TRIER c: 
um i AS ttt toe 
7 - SERÁ € M X Nate. AUS ts 


AD ff 
e 
EP 


USC S 
COND : 


EZ 


Hg 
RS 
E ——————— 


NONVM Genusfuperiori fimile eft, nifi quód lineam candi- 
dam habet à branchiis ad caudam,aliasmultas confufas; obliquas,vt 
ceris, que aurei funt coloris,alioqui colore eft vario,viridi & flauefce- 
te. A quibuídam ;a:az dicitur ,ab aliis &//e, a noftratibus menefirier, 

- hocefttibicen: quia variiseft coloribus tibicinum rituqui verficolo- 
ri habitu vti apud nosfolent.Carne cft tenera & friabili. 
! Deci 


LIBER VIL 398 


STRIDOR 
QNO 


NNSe99 
SA 
SNNSY 


feet ézxe— 
(CE 


DECIMA Turdorum fpecies colore eft viridi , extrema 
operculi branchiarum & pinnarum ventris purpurafcunt: oculi rufi: 


venter ex albo flauefcit: ore eft paruo labrifque paruis: eiufdem fub- 
ftantiz eft cum aliis. 


S ree 
"dila e ves2s; 


ROSNCSSSSSESNSES S 
[ au "IRR twr 
eS eo DEALS: 
S LS CS 
wee. 
S eO vates ee 


Ns. 
AST 
CE 


VNDECIMJVM Turdorumgenuseft, quod auri no- 
ftri vocantquaft cjoxo , id eft, varium: alij gazaz,alij durdo. Eft autem 
inter turdos maximus, ad lupi cubitalis magnitudinem & craffitudi- 
nem accedit. Colore eft rubrice,qua noftri pro terra armenia vtun- 
cur , multis nigris & liuidis maculis refperfus eft , ventre eft plumbei 
coloris , labris magnis. Colorum duntaxat varictate à turdo fepti- 
mi gencris differt. | E 


ACT 

2 DO AT S A AC» 

FMETA CREE 
LOU ASIN IN 


5 E D Et hicinturdorum genera referendus mihi videtur, qui 
vulgó elle dicitur : neque enim minüs varius eft quàm czteri iam 
dcícripti. Capite eftczruleo, dorfo virefcente; linea viridis & te- 
nuisà branchiis ad caudam ducta eft, in cuius extremo macula eft 


iSo. DEVJVPISCIEYS 


Lil.9.de bif. 2 


antnal.c.a. 


Libro 3. 


rotunda,pauló fu pra caudam.reliquo corpore eft rubefcente, pinnz 
variz;fed maiori ex parte parpurex. "Hos omnes turdos appellaui- 
mus, tum quia Columella turdorum complura effe genera fcripfit, 
tum quia nomina quibusa veteribus onincs;ilti diftin&i fint, non re- 
perio.Poftremó nuncalio nomine quàm tutdi non appellantur pro- 
pier magnam inter fe afhnitatem. Quibus addu&us generis turdo- 
rum fpecies duodecimconftitui. —. ^ — -— i ; 


De Iulide. r 


orc TTA RYE 


O Y A T X à Gracis dicitur,quz à Gaza iulia,, cuius 
nominis vice, Gracü retinere maluiffem:a Liguribus 
girello fiue girella,à nonnullis douzella . noftris inco- 
gnita eft, quia vix in toto noftro litore reperiatur. 
es Piícis eft matinus;gregalis,tefte Ariftot.ex faxatilium 
genere,autore Galeno v 1 5.1 11. de facultatibus alimentorum. Di- 
giti magnitudinem vix fuperat. varius eft: nimirum dorfo violaceo;a 
capite ad caudam fubauream lineam du&am habet,hinc & inde ro- 
ftri modo dentatam, cui pars quz fubeft colore eft ceruleo, venter 
candido flauefcente. Squamis tegitur paruis, pinnarum numcro,itu, 
labiis,dentibus recuruis, cauda,aliis faxatilibus fimilis. roftro eft acu- 
tiore,oculis paruis, rotundis podicem habet in medio feré corpore. 
internis partibus à faxaulibus aliis non differt, corpore eft breuiore 
fti&ioréque. Antipoli & intoto Liguftico finu frequentiffimus eft 
pifciculus, & ob paruitatem vilis. Numeniusapud Athenzum iA». 
udpyov.appellat;id eft, voracem,fiue edacem. memorabile eft id quod 
de hoe pifce fcribit ZElianus;iulides pifces faxatilesfunt;quibus os fce 
leratifsimi veneni refertum eft.Q uemcunque pifcem deguftarát, in- 
habilem ad edendum,perniciosümque ei qui poftea guftauerit, cffi- 
ciunt.Pifcatores cüm fquillam quam media ex parte iulides exedif- 
fent & confeciflent,fine vllo precio parabilem. offendiffent; cümque 
inopia prefsi guftare caepiffent,illorü aluos vehementes cruciatus ex- 
ceperunc.In pifcatu vrinatores & natatores infeftifsimé perfequun- 
tur,ac vt terreng muc mordicus premunrt,fimiliter iulides frequen; 

tes 


ZI HB DR (VI. 

tes, in eos , quos dixi incurrentes , moríu.affligunt quas repellere nc- 
celle habent, aut ab his demorfi cruciabuntur , in quibus repulfandis 
totus vrinandi & natandi labor perit.Haud diffimilia de iifdem fcri. 
bit Oppianus. Iulides hominibus faxa rimantibus , ore venena to in- 
feítiflimas effe: denfo enim agmine. faxis-erumpere & circumdare, 
nec morfu pctere.defiftünt, quantumuis illi pedibus manibófque ex- 
cutere fe conentur, eaque mufcis comparat , que meffores feffos & 
fudore diffluentes cateruatim inuadunt, nec nifi fanguine plenz abi- 
gi poffunt. .. b EC VXALo LE NAM D TE: EN 

Al dV &mo wi dor uA uveia| dpporyeiaos : 

Aydlpa wey pobre (a »Xdj à9póa| &ptprytor ) | 

Kaj uw ó3$ [3tosls( aiové p puoy uote ET 

Kwíoscu| qougiarsoxw Quo|dVets , dileup 8 xdjud — 

Y Sx € «vr le Adv auri BoA (gs, 

Xspoi dV. W(gy oSsros igiv  tadyouSos Tt moXEoW o no 

E4Ud àuwiójSyos Si&püy qpa.Toy a4 dV, tqémw) ! TE" au 

Agsipes jjo[s tooNDyyioi , d páT Vor, tpyois 

Ay£pas &puriüpas ocroeivor Msrytorecs 

T'apros djurpal Ücptos qtyss &uqieév). x e 

Cüm aliquando Antipoli& fanitatis & voluptatis caufa , corpus 


in aqua marina lauare & pifciculos capere vellem , vidi equidem pi- 


Íciculos iftos non aliter quàm fucos adproperare , & moríu tibias pe- 
tere ne calce quidem,ctiam fi pars callofa fit & dura;abftinétes.Idem 
mihi narrarunt , qui in comitatu erant Gulielmi Pelicerij epifcopi 
Monípelienfis viri in vario do&rinz genere excellentiffimi , cüm 
Niceam nauigaret, ad conuentum trium fummorum totíus Europz 
principum FRANciscti 6allorü Regis, literarum alumni, Cag o11 
quinti Imperatoris, & P A v 1 1 tertij Pontificis Romani. His addu- 
cor,vt credam iulidem veterum eam effe quam hic exhibemus.Cüm 
Pifis Portius magni nominis philofophus eundem piícem affabre at- 
quee gregio artificio depi&um mihi oftendiffet , fcifcitatüfque effer 
quem piícem exiftimaret , ille iulidem refpondit:non ; vt aiebat , ve- 
terum fcriptorum deícriptione aliqua perfuafus , fed. fufpicionibus 
quibuídam & communi confenfu. Sunt enim qui iurelam alij iulam 
nuncupent,qua magis ac magis opiffionem meam confirmant. Hu- 
 lusobiter tantüm meminit Ariftotelesinter gregales recenfens. Ga- 
lenusquarto loco inter faxatiles collocat. Oppianus & Artemidorus 
inlibro defomniorum interpretationc inter varios pifces numerant. 
Plinius nullam omnino mentionem facit. Eft carne tenera & fragili. 
Scd quz litorum & portuum faxa frequentat deterior eft;quz procul 
inde viuit in faxis melior.Ius ex ea aluum fubducit.Paratur vt reliqui 
. faxatilesfed mcliüs farina confperfa coquitur in fartaginc. 


16r 


182. 


DE PISCIBVS 


De Perca. 


S ^ PN 
S SN M » 
AN ^ 


IT -- mL. 


(CCEVOES PUES 


x9 V I. Derebus citra J]egsuy difputant , eos fxpe la- 
2) bi, errare , & derebus perperam iudicare necefle eft. 


Quod cümiin aliis artibustum maximé in Mediana 


carum differentiz : altera marina eft, altera fluuiaulis. De marina 
nuncloquimur. I*px; à Grzcis dicitur , Jiaindo 7ípxis , à Latinis 
perca. Graci ctiam hodie antiquo nomine vtuntur. A noftris perche 
de mar dicitur. Pifcis ct marinus faxacilis , fquamofus ; rufi coloris, 
ore mediocri, dentibus acutis,lineas multas in lateribus habet à dot: 
fo ad ventrem defcendentes, alias rubefcentes , alias nigrefcentes, 
fiuc purpurafcentes. Vnde percas ajj^«s vocauit Epicharmus apud 


Wr ^ Athenzum ideft, varias. Pedali eftmagnitudine, Branchiis, pin- 
narum numero; caudà wis d aliis fimilis. Ventre eft promi- 
nentiore. Podex in medio fer&'eft corpore ,à quo pinna longa pro- 
tenditur. Venter ex albo purpurafcit vel liuefcit. Vt toto reliquo cor- - 
pote , ita capite eft vario. Ventriculo magno cum appendicibus mul- 

ise Hif. tis,id quod ctiam teftatur Ariftoteles. Inteftinis faris latis , in qui- 

Li. "bus vermes frequenter reperiuntur. Athenzus ex Ariftotole , [ 


và aei Cond» fcribit vr yeapmronioar, aiueytats Tt Ts pools even 
pov "Wtexlu , xg] re: poljAtL dV guy farerod quépitit Nd uepo, DUE um 
perfpicuum fit nos percam veram hic depinxiffe: vbi per even. 


legendum eít xeyeopSuar , id eft;percam ex iis effe pifcibus , qui lineis 
variis & tranfueríis colorati & depiti (unt , eftque prouerbium, Sc- 
quitur melanurum perca: & alibi, acp 4ot zx oSpryifliu. jNduspor, Ad 
elt, percarum ducem melanurum appellat Numenius : quod fortaffe 
perca prudentiz tribuendum eft,que cüm melanurum callidum effe 
prauideat,vixque capi,vt capite de melanuro di&um eft, eum vt tu- 
tior fit fequitur.quáquam Eraímus de infida focictate paroemiam in- 
terpretetur.Percam in veris faxatilibus numerat Galenus.quare mol 
li fragiliq; carne var eoi fucci fed de marina loquitur. Athe- 


nzus tamen gobios fimiles effe perca fcribit, qui fucci bonitate veris 


faxatilibus pares non funt;Ius ex percis aluum mollit... Co&rcent car- 
cinomata , percarum capita falfarum , efficaciüs fi cineri earum mi» 
Íceaxur fal, & cunila capitataoleoq; fübigantur,inquit Plinius, Opti- 


ma redditur.fi farina confperfain fartagine frigatur, vel in craticula 


aflatur:nam elixa tota diffluit. CI 3nsH ait 5nimot inui 


De Channa. 


LECDUI IO 


EE PEVSIPPVS apud Atheneum percam,chan- 
z Jes nam,phycidem fimiles effe dicit:quamobrem cogni- 
ANS (Ce) ta perca, reliqua faciliüs cognofcentur.. Dicitur à 
es a. Gracis xim S ym , vtrumque enim nomen.re- 
UOS 24-74 perio: nam à verbo yajo,quod fignificat hio, deduci- 
tur. «uis, & per pleonaímum 78 v , vel» dicitur ovs vel xyéwos,vel 
yz & yAumrtroque enim generc pro piíce fumitur;à verbo autem 
xzivo deducitur , quód femper ore hiante fit, vnde à Gaza hiatula 
verritur.Eandem ob caufam ab Epicharmo di&as fuiffe channas j- 
yeowy&áuusras opinor,id eftmultàm hiantes.à Maffilienfibus, noftra. 
tibus & Hifpanis ferraz dicitur, à quibufdam £ha»»a. Channa pifcis 
eft pelagiusjautore Ariftotele,nihilominus faxatilis fimilis,& cum fa 
xatilibusab Oppiano numeratus,lupum corporis habitu referens,& 
oris fciffura, Maxillam inferiorem fuperiore prominentiorem ha- 
bct, ob quam caufam ore feré femper eft aperto.Denres acutos , ocu- 
losparuos. Pinnis , cauda , aculeis , branchiis , internifque partibus 


Tibro 3. de fa 


cult. alnment. 
Lil.31. C410] 


1& SY ju 


Libr 7. 


Lib.8.de bif. 
ATW.CAp. 13. 
Lib. i sv 
7ikGV. 


hu - DE PSCNEVO 


ceteris faxácilibus eft fimilis, fed ventriculo eft maiore; & laxiore, 

colore eft vario dorfum. ex rubro nigrefcit , linez à capite ad cau- 

dam ductz rufz funt. Cauda maculis rufis notata ; item pinna po- 

dice ad caudam.Pinna dorfi rufa eft. Inde Ariftoteles , citante Athe- 

nao soni tpvüpor péxaqvap appellauit, & mou vesper quod partim 

nigro; partim rufo, fiue rubefcente colore variata. fit. Adhzec cüm 
permultas viderimus,& diffecuerimus,onines vuluas habere compe: 

"Uoc mifnus;& fepiusouis,fed non multisplenas,quód omncs fxmine fint, 

Iib 4debif. vt annotauit Ariftoteles. Qua omnia mihi-idem faciunt nos chan- 
dnimA.cAp.6, Nea e Nc M Mu " 3 T 
nam veterum hic proponere: quanuis Mafhlienfes pifcem alium ifti 

fimilem channam vocitent,& ftagni quod lingua noftrazarregue: di 

éitür; accole pifciculum alium'eanadelle , quod fieri propter fimilitu- 


ror 


dinem réor,& hos piíces cum channis confundi , quemadmodum in 
tü rdis,quorum plura genera recefuimus,vfuuenit:quos omnes: com- 
Lib.depifib. muni nomine zurdo appellant. De channa Ouidius: ét ex fe. 

(oncipiens channe gemino fiaudata parente est. 

Et Ariftoteles Pliniü(que locis capite de erythrino citatis prodi- 
derunt, channas omnes foeminas effe, quód omnes vuluas habeant, — - 
nullz feminis vafa , quibus mares à foeminis diícernuntur , quod o- 
mnes grauidz capiantur. Verum qui fieri iftud poffit, non fine cau- 
fa quis dubitauerit.quemadmodum & de phoxinis,de quibus Arifto- 
teles L15.v1.de animalium hiftoria.Formantur oua per coitumin iis, 
qui venere vtuntur:fiunt & fine coitu,oftendunt id fluuiatilium qui- 
dam:nam ftatim atquc nati funt;propé dixerim, & parui adhuc pho- 
xini oua habent. Iam veró perdices non folüm hypenemia oua , fed 
etiam fcecunda concipere aiunt,(i quo tempore glifcunt, & ad vene- 
rem incitantur,aduerfz maribus fteterint, vento indc flante.Et equas 
quafdam in Lufitania fine coitu parere;funt qui affirment. Quz na- 
turali & infigni animalium iftorum fcecáditati tribuere oportet.funt 
& mulieres tam fcecundz naturá , vt primo ftatim concubitu conci- 

iant,vnde prouerbium, zó4 xp» 94v x xs qo3e) axcupeis.Parit puel- 
h etiam fi malé adíit viro. Noui. equidem matronasintegerrimas & 
caftiffimas ex fenibus & prope effoetis maritis ob naturalem foecun- 
ditatem liberos fuícepiffe.Ex quibus efficitur,vt minus mirum videri 
debeat in mari,in quo foecüdiffima funt animalia;erythrinos & cha- 
nas ex fe concipere,& fine mare oua parere , quc pofteà mare diuina 
& procreatrice fua vi perficitmafculique vicem gerit.qua de re plura 
C4» 4 legere potes ris. i111. Dicet fortaffe aliquis erythrinos & channas 
vtriufque effe fexus , quod de leporibus terrenis credunt aliqui: quod 
etiam in quibufdam comperiri aiunt, vt in mu gilibus, in quibus 
modó oua,modó lac videri ferunt. ( Semen autem lac vocant) idque 
mihi affirmauit Ioannes Laurentius vir iam fenex, & in piícandi 
ar 


b 


Capiz, 


E TB E-R V3 18s 


arte exercitatiffimus, vtpote quam & in noftro litore, & in Hifpania, 
& in Italia exercuerit. Eam nuncin infula quz marregue dicitur non 
proculà Maffilia exercet. Ac huicopinioni refragatur Ariftoteles, 
qui oua femper in iis reperiri affirmat. Verüm dc hac re nihil ftatuo. 
Sed liberum cuique iudicium relinquo.Cztera que de channa dicen- 
da funt perfequamur. Channa ex farchophagis efttefte Ariftotcle, 
cui & fynodonti euenit, vt quà minores infequuntur,venter excidat, 
roptereà quód pifcium ventriculus iuxta os pofitus eft, nec gulam 
babes Et alibi. Pifces magna ex parte gula carent , vt qui coniun- 
&um ftatim ori ventriculum habeant, quocirca fxpius euenit gran- 
dibus nonnullis, vt dum per impetum infe&tantur minores , ventri- 
culusin os procidat.Sola igitur caufa cur ventriculus in ore channz 
 & fynodontis,& aliorum quorundam fxpe reperiatur , non eft ven- 
triculi fitus ados,omnibus enim pifcibus qui pulmonibus non fpirát, 
quique ob id, & arteria a(pera,& gula carent, id accideret. Sed vora- 
citas & tanta cibi appetentia vt ventriculus, cui re&z funt fibre ad 
trahendos cibos, furfum feratur & tum ob propinquum fitum, 
tum ob laxitatem in os procidat, id quod declarat Galenus 115. : 11. 
de facult.naturalibus,quo etiam in loco Ariftotclis fententiam pro- 
fert, imó verba ipía adícribere videtur longé quidem diffufiis quàm 
in noftris exemplaribus legantur. Sunt hzc Galeni verba: Ergó ex 
jam di&is patet, internam gule & ventriculi tunicam,cui recte funt 
fibrz, quz ab orc in fe attrahat, effc inftitutam , eóque in deglutien- 


Lib.85.de hift. 


amima.cap. às 


Iib.x.de bif. 


APTA. C473 


do tantüm agere, externam veró cui tranfuerfz funt fibrz, quo con- 


ftringat ea quz continet, ac protrudat talem effe factam, eandem ta- 
men non minus in vomendo, quàm deglutiendo operam fuam na- 
uantem.Clariffimé fubfcribit iis,quz dicimus & quod in channis , & 
quod in iis qui Grzcé ewSores appellatur;accidit,vt quorum ventri- 
culus interim in ore inueniatur, veluti Ariftoteles in lib. de animal. 
hiftor.prodidit,reddita etiam caufa , prz gulofitate id inquiens illis 
contingere Ita enim fcribit.In vehementiore appetentia, ventriculus 
omnibus animalibus furfum procurrit,adeo vt nonulli cüm primüm 
incipere manifeflé eum affe&um fentiunt , foras repere fibi ventrem 
dicant: alij veró cibos quos adhuc mandunt , nec dum fatis eos con- 
fecerunt, eripi plané inuitis.Ergo in iis animalibus qu naturà funt 
gulofa, quibufque oris laxitas eft multa;ac ventris fitus propinquus, 
veluti in fynodonte;ac channa cernitur, nihil mirum eft, tüm in ad- 
modum vehementi efurie , minorum pifcium aliquem profequun- 
tur,aciam in eo propé funt vt comprehendant,f1 auiditate perurgen 
te venter corum in osfurfum rapitur.Fieri autem id aliter prorfus ne- 
quit nifi venter cibos per gulam veluti per manum ad fe trahat.Sicu- 


tí & nos prz ftudio aliquando nos totos vnà cum manu extendimus, 
R 


186 


lib. 


Jvift.lib.8. 
de bifl. anim. 
c4.3o. P li.lib. 
9.64.26, 


DE PISQTPDY:S 


quó promptius corpus quod petimus apprehendamus, ita & ventri2- 
culus cum gula,veluti cum manu vnà extenditur. Proindein quibus - 
animalibus hectria fimul incidunt, vehemens nutrimenti auiditas, 
gula parua, & oris laxitas ampla, in his paulum extenfionis momen- 
tum totum ventriculum furfum in os agit.His verbis Galenus & Ari 
ftoteles aperté oftendunt caufam rei, quam quxrebamus, cur fcilicet 
channis & aliis pifcibus ventriculusin os excidat.Hoc loco me etiam 
inuitum cogit veritas vt le&ores admoneam,virum alioqui do&tiffi- 
mum,& mihi amiciffimum qui his Galeni libris annotationes ali^ 
quas in margine afperfit, lapfum effe cüm channas, id eft, hiatulas]- 
concharum genus efle annotauit , fimilitudine nominis , vt opinor, 
deceptus. Sunt enim chame conchulz quibus channz nomine tan-- 
tüm fimiles,re valde diffimiles funt,quippe qux fquamofz fint,ex pe? 
lagiis vel litoralibus pifcibus, vt initio huius capitis diximus.Channa 
tenera eft carne, vt Ícribit Achenzus, durior tamen perc, paratur vt 
reliqui faxatiles. | i5 


De Phycide. 


RE 


2 o 
C V ve 


———— à 
E——. 


[ OP DEP EHPE 


! Grzcis quxis & qox dicitur ,à Gaza phuca, à noftris 
mole ,fotvaffe ob carnis mollitudinem , Hifpanis zzo- 

«€ lere, Romanis phbyce. Audio à Neapolitanis quen- 
WANN dam oftendi nomine pirara;pro phycide,quem Gra- 
' à ci huius temporis phocida , Veneti lepo nominant, 
Phycis pifcis eft marinus ex faxatilium genere, colore rubefcente & 
vario percam & channam referens, quam ob caufam sovuAbyess 
dicta fuit ab Ariftotele, vt autor eft Athenaus. | Anteriore corporis 
parte tincam fluuiatilem imitatur, pofteriore foleam ob tenuitatem 
& pinnarum fitum,quibus veluti cincta cít. Vnde éxeoz:g?, codem 
Athenzo tefte, cognominauit Ariftoteles , id eft/fpinis coronaram, - 
Quz tamen appellatio illi cum multis aliis pifcibus communis eff. 
Mutat colorem phycis, reliquo tempore candida, vere varia. Nam 


- 


fummum caput cx nigro rubefcit , pars inferior ventrem fpetans, 
tincz 


E BBIE:SJUMA: | 197 


tincz colore eft. Pars corporis pofterior nigrefcit. Pinnz duz , qua 
funt ad branchias, rubefcunt.Ore eft magno,dentibus paruis. Labiis 
carct,vt chána.Oculis eft magnis,aureis. Barba ex vnico pilo ex fum- 
mo inferioris maxille propendet. Pauló infrà pili duo longiffimi 
pendent loco pinnarum ventris. In dorío primüm pinnam habet 
paruam & diuifam,mox fequitur alteramembrana connexa,que ad 
caudam víque protenditur:huic fimilis eft alia , à podice magno , & 
in medio feré corpore fito , ad caudam vfque. Ventriculum longum 
habet;appendices quindecim,hepar magnü laci coloris, à quo lon- 
ga fellis vefica pendet.inteftina lata;replicata)branchias magnas. la- 
pides in cerebro,quemadmodum afellus aut lupus. Ex his ego colli- 
go veram phycidem hic expreffam effexqua: quanquam ad faciédam 
fidem fatis cfle poffint ; tamen multó magis fententiam hanc meam 
confirmaui, cüm in media alga nidificantem vidijid quod fola phy- 
cis facit teftibus Ariftotele & Plinio. Phycis pifcium fola nidificat ex 1^ $4ehj. 
alga;atq; in nido parit.& id certiffimum effe pifcatores multi obfer- s gii ^ 
uarunt.Q uód autem folam nidificare aiunt in alga;id falfum effe co- cepas. —— 
perit Gulielmus Pellicerius Monfpelienfis epifcopus,vir in rebus per- 
ucftigandis diligentiffimus & perfpicaciffimus , qui gobiones & hip- 
pocampos in alga oua ponere & parere animaduertit. Eft & hic cor- 
rigendus error illiusqui Oppiani &usUtoch verfibus Latinis expreffit. 
fic enim Oppianus r 1 s. 1 . àuUlocd». 

Kaj xXAXo4 paura] ,Xa| quxidlss , cos. dues 

AxSpàs twrevvpu, ri qpporos. uS lo. 
Sic vcró interpres: Turdíque cvtrentes, 

*Phycides £unuchi -vero de nomine dicla. - 

Quam inepté contra mentem Oppiani tributum fit phycidi eu- 
nuchi epitheton , fciunt omnes , quibus phycis penitus fit cognita: 
nam & parit , & partus huic maiori curz eft , quàm reliquis, quippe 
quz nidum in alga fibi paret & ftruat: qui igitur eunuchi nomen re- 
&é competere poteft Quare ne per fomnium quidem id Oppiano 
in mentem venit. fed receníens pifces , qui circa faxa,vel in faxis ver- 
fantur , phycidibus fubne&it eum quem initio libri huius àqsetw 
à Grzcis , à Plinio cynzdum nominari oflendimus , quem per peri- 
phrafim cum aliis faxatilibus numerat Oppianus , vt fit is fenfus: 

"Phyades , & cui Meo 

^Pifcator mollis nomen dedit. e[fe cynadi. 

Nunc fuperfunt duo expendenda;fit ne idem pifcis quus & qvx 
dor. Qux) & qux. Ac primum quxiw nihil aliud effe quàm par- 
uam phycidem nomen ipfum indicat: vnde Gaza x 15 & o. v 1. de Car 
hiftoria animal. pufillam phucam vertit , neque iisaffentior,qui phy- 
cidion eum piícem effe putant, qui à nobis capelaz dicitur ,idco 

| is. 


188 DE'/PIVSGOGTBENMS 
quód is veluti phycis é mento pendentem barbam habeat. Sed qui 
diligentius verba Ariftotelis expendet,falli iftos iudicabit:funt autem 

Dido". ec Ariftotelis verba. Pifces qui oua edunt, femel pariunt anno;pre- 
ter pufillas phucas, que bis pariunt anno. Differt autem mas phycisà 
fcemina,quód & nigrior fit & fquamis amplioribus. Atquiis qui vul- 
gó capellan nominatur,pifcis eft luis, & minime (quamofus. Ex qui- 
bus neceffarió efficitur phycidion fiue diuerfa fit à phycide fpecies, 
fiue cadem,non poffe effe eum quem capellaz dicimus. Ergo phyci- 
dion à phycide etate tantüm,& magnitudine differre puto.Deinde 
qux & quxi3w. diuerfos piíces facere videtur Athenzus, cuius hec 
funt verba. xgj dv exajav 6 quxtuc xgj 9 quis. àzreo e ly USt D, 
&Gpupu, x, &Ug cupi igi. Exfaxatilibus phycen & phycis tenerrimi 
funt pifces,virus non refipientes,& corruptu facilés.Phycis inter faxa 

. . . degit, non folàüm alga vel mufco, fedetiam carne: nam fquillas ap- 

Ben i ' petit autore Árifto.& in eius ventriculo non fquillas modo, fed & lo- 
Li s dedlim, ligines,& pifciculos alios inueni.Phycis eadem bonitate eft,qua cate« 
feculi. ri faxatiles autore Galeno, fimili quoque modo przparatur. 


Lib.8. 


De Anthiz prima fpecie. - 


Cisap aaro cn 
? NTHIAR V M diuerfa genera apud veteres au- 


tores reperio , manifeftam vel integram defcriptio- 
wés nem nullam,fed notas quafdam duntaxat, & harum 
à nonnullasinter fe pugnantes,vt cx fequentibus per- 
fpicuum fiet. Adhzc de anthia alij ita fcripfezunt , ac 
fi vnica eflet pifcis fpecies. alij quatuor fpecies conftituerunt. Ex qui- 
bus fit vt nominibus abundemus , rerum veró notitia nobis defit. 
Nihil eft autem in omni genere perniciofius quàm nominum tan- 
tüm peritum effe , rerum veró ipfarum inícium. Quamobrem 
quanta maxima potui diligentia,anthiarum fpecies diu perueftigaui, 
caíque quz mihi notz funt, hic exhibeo, ei qui certiora & meliora 

inuen 


VLSIIBOI2 7 VIII | - 189 

inuencrit,magnam habiturus gratiam. Ax&ics dicitur à Graecis & (693 
ixBis tefte Ariftotele. quo loco, inquit;anthias fit ibi nulla beluam e(- 1/94 hif. 
Íc,quo indicio víi fpongiarum piícatores vrinantur, & ob id facrum resin 
piícem hunc nominant.At hac appellatio illi cum multis aliis com- 
munis eft.Nam Pompilusdelphin,mullus,& plerique alij pifces facri 
diti funt.Dicitur & xNy6us , id eft; pulcher piícis, 8c x oNudvuuss , id 
cft, pulchri nominis. At vranofcopus Athenzo & Plinio teftibus fic "n d oi 
cognominatus eft. Vocarunt alij Zee , fed eft ctiam. pifcis alius, P^" 
Ouod, qui Íquamas ad os veras habet.Hiceíius à quibufdam xx di- 
&um fuiffe ait, nifi quis pro Acro; legendum effe cenfeat ^4 Uj5». Eft 
enim fpecies anthiz alba, neque enim nomen 25x;v cuiquam pifcium 
tributum reperias. namquianobis Latiné lupus dicitur, non. As, 
fed x48pa E diciturà Gracis. Poftremo dicitur ab Ariftotele &uxocus, 1:1. 4e hif. 
quem locum non fatis expreífit Gaza. v4 2:9] 9 duXowias (Su xaXSQr animal.caaiT. 
ex0ido) 79 8£pus.id eft; parit etiam zftate aulopias,qué vocantanthiam. 
Oppianus veró aor quartam fpeciem anthiarum facit.Sed.de no- Li:- 
minibus fatis. Nunc eum anthiam quem primi generis effe:fufpicor 
deícribamus.Is eft colore fimilis pagro,vel cynzdo,fcilicet rubefcen- 
te, vnde Oppianus £6» appellat,eadei fignificatione: qua £u69s Lii. ia- 
tevleiss. Pinna ftatimà capite ad caudam feré vnica, rufa, cuius acu. 7?" 
leus primus longus & robuftus , ad branchias pinnze dus rufz. In 
ventre duz aliz multó longiores & tenuiores eiufdem coloris à po- 
dice ad caudam fere alia etiam rufa. Cauda rufain duas pinnas lon- 
gas deíinens , caput rotundum, non compreffum , varium: roftrum 
non prominens. is cft qui à noftris Parbzer dicitur. Oppianus fcribit zie». 
Anthiarum genera in faxis habitare, ca tamen aliquando deferere — — 
explendz gulz gratia, voraces enim & gulofos effe, dentibus tamen... 
carere.eius verba funt... T ioHTq eIoueq nit miustimc à 

E'£oyz, yep ve) aie upiyos oig "pos ixaudv. cidilsvinstosda 

K«ess xg) voSbyaxtp iUa: gus. x&por ovas P Bk di 
Quzíicconuerto: ^ 565 

Supra; aliosomnes ciet infatiata libido... 

"Uentriinon etiam munito dentibus ore... 5. tt 511505 2u361 

No3;s enim inquic Suidas, eft 2 15 ya à3Gs. At his repugnant 
quz ex Ariftotele profert Athenzus lib.v x 1: Aeweróovis: 2 sg] xeopya- 
po3o(G eva. Xa yUwuw, (Gpxt épicorre xàj ways CopSyov. A riftoteles ait 
anthiam (nam cx przcederitibus liquet x8 hic pro anthia fu- 
miferratiseffe dentibus;& carniuorum & gregalem:Carniuoros den 
tibus preditos effe conftat,czteros qui luto,ftercorc;aqua viuunt mi- 
nimé. Quare fi Oppianus qui anthias voracitate alios fuperare fcri. 
bit, cofdem etiam intelligat carniuoros effe , vt reuera fentire vidc- 

K 5 


490 DE PISCIBVS 


Tab.o.eap. 9. 
Libui.cap.28. 


Lib.9. ca.59. 


Tib. 3. àv 


zixi 


Lib.9.cap. $9. 
Lilis. t&AdV- 
zip. 


tur L1 5. 11 T. cüm fcribit anthias capi-percis & coracinis in antra; 
in quibus latitant demiffis,, ipfe. fecum pugnare videretur,nifi quis 
aliam Oppiano interpretationem affingat vt per. yog Urzttp Azar epa. 
xüpo ÓypG.s, regionem orisinternam dentibus vacuam , id eft, pala- 
tum & linguam , quibus infixi funt dentes in: multis pifcibuscete- 
rüm in maxillisferratosineffe dentes.reliquorum faxatilium modo. 
Quz interpretatio mihi curiofior quàm wetior videtur effe : nam 
idem Oppianus fcribit 1r. 111. anthiisedua effe doo? vvjid efliinerme. 
Vteruis verum dicat;is quem depinximus/ferratis eft dentibus & par- 
uis.Eft & alius fcrupulus quinon minüs nos torquet :nam Ouidius 
de anthia hzc prodidit in halieutico fuo. : ns] Dl 
— c erdnthias bis tergo qua non rvidet cotitur armis, | 

Um [bine nouítque fies cversifque fupino Mo 

— Corpore. lina. fecat, fixumque interaipit hamum. 

' Idem Oppianus 1 s. 1 1 1.Pliniusautem & alijcaptoanthiz non 
id tribuunt,fed aliis non captis. Eius hzc verba (unt. «. Anthiz cüm 
vnum hamo teneri viderint, fpinis quas in dorfo ferratas habent, li- 
neam fecare traduntur,eo qui tenetur extendente , vt przcidi poffit. 
Et ZElianus.vt hominesfidi & commilitones veti , perinde piíces in- 
ter fe vlcifcuntur, quos anthias nominant,ex his quilibet cüm noue- 
rit conuictorem fuum captum effe;celerrimé adnare feftinat;ac dorfi 
fui nixu ad eum inhzrefcit. . Idem Plutarchusin libello cui titulum 
fecit. An terreng beftiz aquatilibus fint prudentiores;fcribit anthiam 
captiuo anthiz fuccurrere,reie&umque in humeros funiculum fur- 
rc&is aculeis refecare, fpinzque fuz afperitate refringere.Plinius fer- 
ratam fpinam anthiz tribuit;alij non ferratam, fed afperam .& acu- 
tam; quam Oppianus d£&popo appellat... At ferratam fpinam fiue 
aculeum in paucis pifcibus obferuaui,vt in paftinaca, & co quem cle- 
phantem vel ibin vocant. Nofter veró anthias non ferratam fed afpe 
ram & acutam fpinam habet. Quanamarte capiantur anthizfufiüs 
difcesex Plinio & Oppiano. Hicefius apud Athenzum fcribit an- 
thiam effe xeuSpdn » Xgj dO yuAov » X9] éCéicglloy y 9x dijeron ài Qui 
locus aperté mendofus eft,quid enim fignificare poteft 4 eu3páSyszNc- 
que xo3eá3ss jid eft,cartilagineus dici. poteft: nam anthiz ex cartila-- 
gineis non funt.Putoigitur légendum iguópodor , vel £pvlpor: cft enim 
erythrino vel pagro colore fimilis, & eiufdem cum his generis effc 
autor eft Hiccfius. Eft igitur anthias tubefcens fiue rufus, boni fuc- 

:ci , excretu facilis, ftomacho non gratus.Q uz nota huic noftro'an- 
thiz competunt. lootil iup zotsreodsdimo» 3115 «osribsgag endi 


2M 


bEUVERER2?JVILZ » 


n 


TIG 


SEA s dub oC. 


36 NTHLDZ Rubefcenti fubiungit Oppianus;anthiam ,, . , -.. 
y «pytemorid eftalbum & fplendidum.Q uis autem is fit, zuoy. li 
VS 2 me nondum plané fcire fateorznam quem capiti huic 

SAN prafixit, fufpitione quadam tantüm motus anthiam 

| 3 album elfe puto: vtpote quo candidiorem fplendidio- 

rémque nullum vnquam vidi. Eft enim Izuis & fine fquamis , quem 

noftri capelaz nominant, à rafo, opinor, & glabro, & ob id candido 
facerdotum capite, quos capelans lingua noftra appellamus. Eft au- 

tem pcelagius pifcis non faxatilis ,adafellorum genus accedens, fed 

paulo latior.Molli eft & tenera carne,bonique fucci. Anno 1545. tan- 

ta huius pifcis captura fuit in noftro litore,vt duos totos menfes pifca 

tores nullum fere aliud pifcis genus ceperint,magno fuo incommo- 

do. Cüm enim piícis hic. nequefale condiri,neque exiccatus feruári . 

poffit ; cogebantur 'efoffa tetra obruere , ne fxdo corruptorum pi- 

fcium odoreàlitorearcerentur, |... o os Ps 


"De Anthiz tertia fpecia. 


S 


ATTE 


keit ios 
* CEP RSEEECAG 
RES 


e 
Cw CC N 
CELL : 


BE uilloinideecie b Idas £d ac iluagdtnsobis 

£2€—) ER TIVM Anthiz, genus, Oppianus nigrum fa- rjj; 24: 
995 cit ,.O.3. Vérw aug eap. - Anthiz-texti]. generis vin. 

4&9) funt atro fanguine fufci. Quod. non ad pifcis-fan- 

| (3o guinem fed. ad. totius corporís. colorem, referre o- 

224€ portet, quem per atrum fanguinem nigrum fiuc 


d DE PISCIBVS 
(^ purpureum exaturatum fiue indicum intelligit. Qui color Gallis 
dicitur «violet obfcur. Affitmare aufim huius generis picem effe cum, 
quem hic exhibemus. Eft cnim faxatilis, totus purpurei coloris vel 
indici;corporis forma fcaro vario fimilis;corpore longo , cauda craf- 
fa , ferratis & acutis dentibus. Labra habet,oculos admodüm rotun- 
dos,purpureos & rübros.Podicem magnum, é quo inteftinum rubro 
viridique diftin&um excidit. Partibus internis cxteris faxatilibus fi- 
milis eft.Eft carne tenera; fragili/ficca,optimiquefucci. — ^ — 


LI 


De quarta Anthiz fpecie. 


n 
x A 
— on | 
NM P4937 7E 
uu T : 
RUM PCCÓC i n 
z ZUG CS AEST CSS 


(sa PUT XII!IL 


Lib. t. duy. 0 
T AK 


Àjg9VARTA Anthizfpecies Oppiano dicitur «Ua- 
Y avs & auXarits. dDwms quód bonis fit oculis,& optima 
vifus acie. duXezes autem cur dicatur , non perinde 
3j apud omnes conftat: fic veró Oppianus, | 
MEO —— A»us dU dDoares T6 x, duAtmTOUS x 3 eoty 

Ores q. 70i xao wepÜsy Duosop Sun x XUXAoy 

Ogpbs jJEpoEo a. xeJdVpopss igtpávo ). 
Quz fic vertit interpres. | 

- €uopos atque aulopos boc nomine dicunt, 

tNanque fupercilium. circum. referatur 1m orbem. : 

Quz cüm prima fronte fatis obícurà fint , fignificare mihi vide- 
turjideo aulopos dictos,quód oculi in orbem veluti fupercilio rotun- 
do,obícuro vel nigro cincti fint & coronati : quó fit vt caui & fint & 
videantur oculi. AiAow?5 igitur zooq94Ausvsintelligit;d cft, cauis 
fiue profundis oculis , quibus prediti acute cernunt: contrà , quibus 
oculi prominent: vnde & «omoi dii fünt , quód acie oculorum va- 
leant. Neq; mihi probantur quz hoc iri loco fcholiaftes annotat , ni- 
mirum diAcers , uigoxpes Cyoios dpa queis duxtio quA, id eft,qui ocu- 
los longos habeant tibiz inftar. Quanuis interpretationem hanc 


PEUM 


CN A/ 


VE 


U 


LIBER VIL 193 


approbet & fequatur Czlius Rhodig.qui ris. xir. lectionum anti- 
quarum Ícribit aulopis oculos eífe,cuiufmodi funt pagurorum , nec- 
non aftacorum, quibus proprium eft forinfecus oculos protrudere 
infpectandi caufa.Q uz demiror quomodoin mentem venerint do- 
&o & variz eruditionis viro,cüm nemo vnquam aut viderit;aut ob- 
feruarit , aut audierit vllum effe ex (quamofis ps , cui fint oculi 
prominentes,vt locuftis & aítacis,quos cum velit;poffit protrudere & 
recondere.Q uare priorem interpretationem,doctis omnibus longe 
magis probatam iri fpero,qua caui & veluti corona nigra cincti di- 
cuntur aulopi oculi , & ideo acuté cernentes : alteram veró quz pro- 
minentes oculos tribuit , falfam & plané reiiciendam .. Hzc nota 
quam diximus, cüm huic, quem oculis fubiicimus , maximé conue- 
niat ( habet enim fupercilia nigra oculos ambientia ) quin anthias fit 
quarti generis non dubitamus. . i 


De Exocoto, 


ATA ATA APA QI NT TR L - 
NX OA SEC SERA 


A «e SC 
NEC zs 
AMI 


7 OS M "e 
EC SS ARAM 
; Tee tfe etit : 


"" 


n 


(HCS7 I Ue DAT RENS OCCUR 


QE VANQVAM Pliniorarus videatur exoceetus rj)5.aj5: 
( nam miratur Árcadia , inquit , exoccetum fuum ) 
tamen vifum eft eum czteris faxatilibus fubnectere, 


-J- 

S 

g /« 
IA 


EM E e 


à veteribus pofita funt nomina:nam i£éxofks & adVons di&tus eftte- 
ftibus Plinio & Oppiano.Nullum huius vulgare nomen comperi,fed Lib. cas. 
communi tantüm faxatilium nomine nuncupatur. Exoccetus ab co ui ic 
quód in ficcum fomni caufa exeat,vtÍcribitPlinius. Oppianus. ^ ^ 1»4o. 
Ama dV ior elloy tenu (oy y SEX. XolT&S 
E'x/;s áXis T£) , uEvos. dV tori epo &peld. 
Multi exoewtum dicunt , quod profilit cundi 


ss o DE PIS'OIPBINIS 


Libro 8. 


Libro 8. 


Libro 8, 


In. litus , ficca ponens. tellure cubile. 

Athenzus , Tvoug. jSjo toorge dui o aoNdous vs devais Ec 

TE "Jygli avia, , quod fpe extra aquam quiefcat. Pifcis eft (emipe- 
dali magnitudine, forma terete , aowvépos fecundum Athenzum. 
£s íecüdum Oppianum,id eft;colore aureo , partibus quibufdam 
vircícente;aliis magis rubefcente.A bráchiis ad caudam lineam can- 
didam,continuam habet.Corpore fimilis eft mznis iam fcetisaut go 
bionibus.Paruas habet branchias:qua de cauía Plinium dixiffe credi- 
derim circa Clitoriü vocalem tradi,& fine branchiis , quod fieri non 
poteft: (ed qui branchias breues;imperfe&as,nec valde manifeftas ha 
bentjiis carere exiftimantur, veluti hippocampo propter paruitatem 
& fitum deeffe videntur.Cur diutiusin ficco viuat , in caufa eft quód 
acris magna copia ,à qua fuffocari poflit , affatim non trahatur ob 
branchiarum ftructuram.Q ua de re fufiüs diximus 115. 1111.càm de 
refpiratione ageremus: vocalem aute effe fabulofum eft autore Pau- 
fania, qui aflerit fe captos quidem exocoetos vidiffe,vocem veró nul- 
lam audiuiffe,cüm tamen illic,vbi capiuntur, ad folis víque occafum 
commoratus effet,q; eo maxim temporc vocales cos effe pifces di&ti- 
tant.Hos soxíxss appellat Paufaniasjid eft,varios: qua in re Athenzo 
non aduerfatur,qui vzvz/jpss vocat,neq; Oppiano;qui £au5s. Nam 
Athenzus,qui /zvejpss appellat , eifdem lineam albam à branchiis 
ad caudam tribuit , qua. ratione varij etiam illius fententià dici pof- 
funt. Idem Athenzus ex Clearcho multa notatu digna de exocaeto 
profert, quz Leonicus vtriufq; lingua peritus, & in philofophicis fc- 
liciter verfatus in libro hiftoriarum fuarum Latina fecit, his verbis: 
Exocaetus pifcis eft, quem nonnulli Adonidem appellant , ideo fic 
nominatus,quoniam fomni caufa fepius ex humore in ficcum exeat, 
colore autem eft fubrufo , & ab ipfis branchiarum initiis, ad extre- 
mam víque caudam virgulam vtrinque albicantem continenter ha- 
bet,formaveró eft rotunda,miniméq; expanfa,& magnitudine haud 
fere abífimilis mugilibus iis , qui litorei appellantur , quos octonüm 
maximé digitorü longitudinem plané adimplere percepimus , & ad 
fummam pifci illi perquàm fimilis effe videtur,quem hircumvocant, 
nifi quód illi ventre fupino nigricans quedam fubeft macula , quam 
hirci barbam appellant. Eftautem exoccetus ex faxatilium genere 
pifcium , & circa fcopulos feré & lapidofa degit litora , qui pacato 
tranquillog; mari in fummis elatus vndis,& illarum fenfim applaufu 
in nudisexpofitus cautibus, in ficco diutius conquiefcit, feque ad fo- 
lis radios fubinde conuertens immobilis manet. Ceterüm poft- 
quàm tantum eo loci , quantum fibi fatis vifum eft, conquieuit , rur- 
fus mare verfum cylindri more volutatur, donec ad primas dela- 
tus vndas extremum litus. abluentes , reciproco illarum abfceffu 
in 


LINHER!VL 


in mare dclabituz.. Verüm dumin ficcum quo diximus modo exit, 
licorales maximé aues przcauere dicitur , que tranquillis prefertim 
dicbus circa fumma equorum ludibundz natant , & fecundum ex- 
trema litora depafcuntur. Huiufmodi funt cerylus, trochilus, & 
creci (imilis elorius , quas ficubi confpicatus fuerit exocoetus , non 
fenfim , vt diximus , cüm nullus fubeft timor , ad marinas volutatur 
vndas, fed crebró feftinans faltu in pelagus fefe demergere prope- 
rat. Ha&enus Áthenzus de exocceto, cui omnes attributa notz,cum 
maximé in hunc noftrum nec in nullum alium , quem vidiffe aut 
audiffe contigerit , competant: non dubito quin veri exococti uco- 
nem hic exprefferimus. i 


De Gobione. 


DAE E lo Sa D 
States esee AE 


e 
detecte eC e Co qe 
Ce ECCO CROP SCS 
TEST RESSE RESET Ce 
S CCS SCC 


" 


C7 7p'qy2poss Ae 
»O-BLONC VM. Multe-funt differentiis: quocir- 


Z4 S22 ca nihil mirum, fi diuerfi autores diuerfa de his fcri- 


pferint , & rerum ipfarum diftináio difficilior inde 
f| E95 faQta fucrit. Horum igitur , vt aliorum omnium dif. 


nem,& fucci bonitatem eft is gobius,qui in arenofis litoribus, aut fa- 
xofis promontoriis viuit. His verbis perfpicué diftinxit Galenus li- 
torales à faxatilibus. Nam inter veros faxatiles nullum manifeftum 
difcrimen ipfe conftituit , vt qui perpetuó in puriffimo mari degant. 
Quare quum litorales faxatilibus praftare dicit , hos ab illis apertà 
fecernit. Sunt eodem Galeno autore , quiin fluuiorum oftiis, aut 
marinis ftagnis viuunt. Pratereà fluuiatiles gobiones facit Dorion 
apud Athenzum. & Aufonius: 


995 


Lib.8.de hift; 


anm. C4p«13i 


Libro7. 
Ibidem, 


4 * 


"2 WS MAS D UU IN TT EET 


n . DE PDSDHENS 


Gobio non maior geminis fine pollice palmis. — . 


Subftantià differre liquet ex iis, que modó ex Galeno citauimus, 


Hicefius apud Athenzum albos nigris praefert. Flauorum veró ca- 
ro ficcior eft & macra. Porró alij albi funt , alij nigri , alij lauefcen- 


tes fiue pallidi, quos virides non re&é appellant, vt mox docebi- 


mus. Poftremó alij magni nimirüm flaucícentes , alij parui albi , alij 


inter hosmedijnigri. Primüm de marino omnium maximo, & ve- 


"Ktbe lib. 


Iibedebif. 


«nima. c4. 13. 


Tib. 9.de bif. 
animal.c.z. 


Lib.7. 


qib.8. 


ré faxatili. Kos nomen eft omnium commune , Latiné gobio fiue 
gobius, fiue gouius. Numeniusin &Uled fuo xé&ss gobiones ap- 
pellauit, & Siculi teftibus Nicandro Colophonio & Appollodoro 
xóyevas vocabant. Et gobij opo: dicti funt etiam xavAWaj. .À no- 
ftris boulerotz. , à Maffilienfibus gob;, à Venctis paganelli nominan- 
tur. Is,cuius «conem capiti huic prafiximus, faxatilis eft;palmi lon- 
gitudine, toto corpore rotundo , non compreffo & fpiffo , fquamis 
rotundis tecto , colore vario. Etenim y2opis eft , & dicitur, id eft,fla- 
ucícens fiue pallidus,maculifque nigris confperfus,oculis furfum po- 
tius quàm deorfum fpe&antibus.Ad branchias pinnas duas habetjin 
ventre non duas ceterorum modo;/fed vnicam non diuifam,qua no- 
ta gobij maxime à reliquis pifcibus internofcuntur. A podice aliam. 
In dorfo non vnicam , veluti alij faxatiles , (ed duas , quarum prior 
minor eft, altera ad caudam víque extenditur. Caudam latam ha- 
bet non diuifam.Labiis caret.Dentes habet paruos,os magnum, ven- 
triculum fatis capacem cum multis appendicibus, hepar album, & in 
cofel. Gobij ad litora inter faxa pariunt oua lata & friabilia , fimili- 
ter & alij , quoniam tepidiora funt litora, & plus alimenti fuppedi- 
tant , & tutiora nc foctusà maioribus abfumantur. Quare in ponto 
circa Thermodoontem fluuium plurimi pariunt , tranquillus enim 
locus eft,tepidus, & aquis dulcibus abundans. Gobiones aliquando 
etiam in alga nidificare di&um eft prius. Iidem alga, mufco & reli- 
qua euaneícente materia viuunt, vt Ariftoteli placet.Gobij, qui 3&o- 
fs di&us eft,de quo hic loquimur, carojinquit apud Athen.Hicefius, 
friabilis eft & macra, fuccum paucum & tenuem fuppeditat, ma- 
gis autem nutrit propter magnitudinem. Diocles ait faxatilem go- 
bium mollis effe carnis. Et Athenzus: Gobij 3^«opoi ficci funt & ma- 
cri. Przparatur aliorum faxatilium modo. Hzc de gobionum dif- 
ferentiis & prima eorum fpecie , qui x^»pot vocati funt:quibus finem. 
faceremus , nifi fcrupulus eximendus effet,qui nonnullos impulit , vt 
crederent , eum quem depinximus gobionem xxopiy non efle. T ota 
autem difficultas in nominis xAop& fignificatione vertitur. Cüm 
enim Galeni , Diofcoridis , & aliorum veterum interpretes 3Xopby vi- 
ride conuerterint , hicveró nofter gobius minimé viridis fit , fed fla- 
uus fiue pallidus , concludunt eum gobionem 539p» effe non poffe, 


Q uibus 


LIBER VI 297 


Quibus reípondemus ,yaopi non femper. viride, fed ex flauo vi- 
reícens,vel ex viridi flaueícens fignificare : qualis eft color in fegcti- 
bus meflistempore , infelici & macro folo natis, aut humoris penu- 
ria laborantibus,ex viridi enim flauefcunt. Eundem colorem exem- 
plis aliis illuftrauimus libro fecundo. . Deinde 3^o non folüm in 
hac fignificatione,fed etiam pro pallido vfurpari autor eft Galenus 
in commentariisin librum fecundum Hippocratis de ratione vi&tus 
in morbis acutis. AW. 1o sg botptugu S exei (x axAdry ra. vois. isis 
SiayroÜ (à pre, xg] pir Üeppasy stg) XNopov. O epar A&ycy Syxovórt, T owyÜus 
Üspiterspor. XXopbr dii , xt d, Tüv tvri ? &cias ENNu)GY tos , 0 iei xtd] vuv 
dluxcoC ouo. KIxyese yep vwas (ovs teeyTa((1 ovid, Sid tu. Tto "yeyova- 
(3 3 xepol, pui Sia pépdv frySpSuot y xtoplv reset x Gi»veor. E'opcotiro4 d? vov d 
Tia. XXopoTtpoy SourT8 qaciyT Ge óTtpoy wr SyXoUy TES egi de deir Xeapa 
xoT &Xjudu Toii Toy, cioy wp , xg) Ó ? xo eas , óEwvodurs. zit, 
T Grpomryo eA dU $ WpÓTus cvNa[is.. xe) yeyrelaq. qoi& Toy E aupwyvupSuus TÓ 
"Sxurdsd «eeyTlopnath , ? G'yeas TÉ , X9] qxpas xe)j EdwOns oyopa oj és 
Xo»3is &(ov yeip TÉ ipuÜp Xedncetlos tel Ó XéUxoT&pow mmbxeydpince S) 
Eauliv , Tes oy tru D dev. Hactenus Galenus,qui quanuis x2voóv 
interpretetur cei,adhibito etiam exemplo bilis flauz cum aquo- 
Ío excremento permifte,quz permiftio colorem viridem non cffi- 
cit,fed flaui & nigri permiftio, tamen Latinus interpresà vulgari 
fignificatione non receflit, & x2opó viride conuertit , non fatis 
apté gradum coloris quem Galenus declarat, exprimens. Rectiüs 
Linacer qui r15&0 vr1i1. methodi med. c 4 » v T. 11. locum 
Hippocrat. ex 1 1 5. 1 1.de ratione vi&us in morbis acutisà Galeno 
citatum fic interpretatus eft. KesugzJ Soxé4 drole: T2. aA ey gra, t3] S- 
peni Écpev adj xNophv. Sufpenfa illis vifcera videntur, & calidum pal- 
lidümque mingunt. Sic igitur Galeni locus conuertendus fuit. 
Quinetiam fufpenía effe vifcera iis videri ait , qui parciuscibum 
fumpfíerunt, eofque calidum & pallidum meiere. Calidum intel- 
ligens folito calidius x»opiv vero id eft; pallidum fecundum quan- 
dam Afiaticorum Grecorum confuetudinem , qua etiam nunc fer- 
uatur:quum enim pallidos aliquos vident, caufam quaruntcur ita 
XXopoi fa&ti fint , nihil intereffe rati,an y? dicant an é^eo, id eft, 
pallidum. Vidiffe autem aiunt'aliquem feipfo y»opórseo pallidio- 
rem volentesdicere. Eftautem pallidus color reuera;qualis eft ignis 
color.& &^e«s vocatz , cuius prior fyllaba in pronunciationc acui- 
tur , & fit iscolor bile quz pallida fiue amara fiue laua. dicitur cum 
aquofo excremento permifta. Quantüm enim à rubro colore ad 
candidum abícedic flauus, tantüm à flauo pallidus. Vides, vt Ga- 
lenus yxopiv pro àc& fumi dicat, & nequain yxor& fignificatio- 
ne fit ambiguitas, dvebrid effe docet, quod à flauo ad candidum re- 
S 


Capi | 


udis. 


9$ DE PUSOUBNS 
cedit , Eiufdem 42 Aog fignificationisignorátia multos impulit, vt 
crederent nos optima myrrha carere,omnémque que ad nos aduchi- 
tur vnà cum medicamentis, quz eam recipiunt , efle reiiciendam, 
quód nulla fubuiridis reperiatur. Sicenim Diofcoridis interpres . 
. RuelliusZzóyAopor conuertit.cüm fubflauam dixiffe debuiffet : talis 
fpe myrrha laudatiffimz color eft.Diofcorides libro primo cap.de 
myrrha. Peoráq 3:5 SaryXo3vrio) XoXsjDpn, àmo 2 yemas duro Xdpas, 
"LIT NGpos xd] Sincrao) &(g. , Siewry?is , id eft: omnium prima eft quz. tro- 
.glodytica appellatur , accepto cognomine à loco in quo prouenit, 
fubflaua,mordens ac fplendens.His accedit Phauorini teftimonium. 
XAuopol Tolo £g TÀ aieo. als xd] T G^ve*y Wupeyta X, Twis qair óc TE 
XNopS ; peraBéc v8 o , x; &weXUo4 TÉ X &moTÉAsoqua, dA ToroluTys iy o- 
Au xXapoillos quy? , 1id.eft, XNopoí idem quod Geol ; id eft, palli ". 
di. quare etiam di&ionem &»ess, ex di&ione x^opós deductum efz 
fe nonnulliaffirmant, tranfpofita litera o, & fublata ^, effectus huius 
in bello palloris eft fuga.His fatis comprobatum effe arbitror XNopby 
pro eo gradu coloris fumi, qui aliter pallidus,fiue flauefcens, vel (ub- 
flauus à Latinis dicitur;aliter à Grzcis 9 eós vel meEcitos.Et ca figni- 
ficatione gobionem yxopó à veteribus didum fuiffe contendo,qua- 
lis eft hic, cuius siconem oculis fübiecimus.Non tamen negarim pro 
viridi & herbaceo colore,fed diluto etiam à veteribus nonnunquam 
vfurpari,vt Ariftoteles in libello de coloribus vfurpaffe videri poteft. 
cuius verba ideo libentius abfcribam,quód ex iis facilé colligi poffit, 
cur xXopo non folüm pro viridi,fed etiam pro pallido fiue fubfla- 
uo fumatur. E» za(i dU «vis. qurois &py O aoü3is gd q&y X oHdrtn x, 
yep ói Gael A xd) TÀ QUNNa. , xg] Ói XeUpoi yAvoyrad xoT &p ys qrot3ds. iSot | 
S dymus vo sq] tel Tw NopSoey VowUrCY , 9c AY Adoro, «e dyoy cug$ 
ÜStop , zr &moEnpaqvodpuov vero, TG Xem oá3ts. 2T Abyer dA? oup" 
adrd xy 8 wpüToy tv zr&(i Tos quouSpois TÉTO cuviqua X, Ty Yeensiran: G 
yap US t (x 7r (ax XeoncóuSua, xoT àpyàs uo yatla XNopà xepoopSyue. Tas 
TÉ AS duyois x pax poy di ueXaqvópSyua. y zre2av pyra, TG XXAtpü, yi- 
véva) qm d3y. 8) ydp Uer à GaDtp ipio ^ xo éeu/]o ze Aut uuor X9) xo GEn- 
palrópSeor ueXodilloq y stabdtursp xg) (x i Tájs Si&auSud]s xonda(u . Ko] 
yep TTG 0g, £v &qiy &£i xo U3wlos, THU (a moy cre (a yvéday péAaya, Sid, 
à xal PI PET Expadreof Sido Ó Uyebv. O(9v dà &rocl Np 92 toU 
TJ, Ó. piv aroüSts vela 3ià. O. EawÜoy. v. adn xtd, O. dUE uer 
ToU byeoU EX Aout .O moss yrdlaq xta Gocopis iorupüs , à) ape (oqXts. 4]o 
xaJ 7reulav ài BXaugrol 0X0. |a Nov tuoi. Ty Yéoy. [4 £d ues , ou S &lórepoi Dia. 
À orato Ó byetr ty àvrd]s usAajreoS:o4. Plura fequntur quz ad id quod 
volumus demoníftrandum pertinent, fed quia vereor ne in his ci- ; 
tandis prolixior fim , ad ea ftudiofum lectorem remitto. Primüm I 
igitur quum dicit plantas omnes initio zo9us cfle, id cft Diis 
colo- 


* 
Mi 


VIBER:!VI. 


coloris, id de colore herbaceo diluto; nec dum exaturato , fed in 
quo flaui aliquid infit.intelligi liquet ex iis que confequuntur,quum 
dicit ramulos recentiores veteribus flauiores effe, caufamque cur id 
fiat exponit. Item ex eo quod ait humidum nifi fplendore & ra- 
dis folis illuftretur , illifque permufceatur , candidum manere, 
nifi inueterafcens , & ficcefcens. priis nigrum redditum fit , ob 
camque caufam omnia ex plantis quz fupra terram funt, primüm 
xXapà fieri , quz fub terra; alba vt radices. Hunc primum planta. 
rum colorem aquarum exemplo declarat,quz diutius loco vno mo- 
rate initio fiunt y^epai folis radiis permiftz, paulatim veró nigre. 
(cunt, rurfus 78 4Xepé commifte fiunt herbacei coloris. Quóàd 
fi aquas xXopàs virides interpretari libet, non admodüm repugno, 
modo flauitie diluta viriditasintelligatur: nam cüm dixerit TU XAo- 
pü permiftum nigrum fieri 553:5. idem. aquz exemplum perfe- 
quens mox fubiunxit ,O aodass fieri 212. 76 E«i0b nigro permiftum, 
id eft, herbaceum colorem fieri flauo cum nigro commifto : ma. 
iore verà nigrore admifto fieri and3ts sta (oztopts y xd] "tpa (943:s, id eft, 
herbaceum exaturatütn , & porracei coloris , vt differat ab herba- 
ceo diluto de quo priüs. Quz differentia in ratione maioris mino- 


199. 


PA ^ HEC qiue Nanrst * ^ es 

rifque tantum confiftit. Iam veró coloris 72 y^op& gradum flauo | 
colori affinem effe alio loco eiufdem libelli ad finem oftendit Ari- 
ftoteles docens frumentum & omnia quz à terra cxiftunt, poftre- 
müm fieri flaua. humor enim; ait , nondum nigrefcens, ideo quód. 


citius exiccetur , coloris mutationem facit:nam quod nigrefcit 7G 
op commiftum fit herbacei coloris. Imbeciliore veró humore 
& femper magis ac magis cuanefcente , rurfus paulatim fit color 
Jpvopis, id eft, ex viridi flauefcens , poftremo flauus. Quare cüm' 2? 
X»op» fignificet viride flauefcens fiue viride flauitie aliqua dilu- 
tum, & non exaturatum, deflexa eft ad pallidum & fubflauum figni- 
ficatio , fadtümque vt Graci 8 xxepb» pro pallido vfürpauerint, 

uemadmodum ex Galeno docuimus. Neque folüm 9 ya«opbr co- 
lorem fignificat, fed etiam quia eorum quz 6 terra exitunt prima 
Germina , ramuli, folia, ftatim yop funt , id eft, ex flauo viridia, 
diri 4€ «iposQuaG xgj ves fumitur, id eft pro recenti & nouo. Sic 


dicitur yAop?s rupis cafeus recens. cui opponitur Epis, id eft, ficcus,. 


XE ys e £dd 
Coégit me inueteratus error prolixius «e 78 x2op8 dicere , ne ob 
vocule vnius malé intelle&tz fignificationem , in rerum cognitio- 
ne czcutiamus. À 


&o1 


300 DE VFISGEBVWS 


DeGobionenigro. — : | 


Ce4 PUT XVII 
OQ BIO'Z Móas gobio niger , à noftris Loulerot ,à 
3 Venctis go dicitur.digiti cft magnitudine & craffitie, 
Vc corpore feré rotundo,non compreffo,priori fimilis ni 
* minor eflet, & nigricoloris maxime parte anteriore. 
—9 Locobinarum pinnarum que cateris funt in ventre, 
vnicam habet nigram,barbam effe diceres.Q uz nota facit vt credam 
hunc effe pifciculum,quem Athenzus $4yer vocatid eft, hircum , cui 
t£exello confert,his verbis.  5ewvoXo óusibecros iei 79 x guo Sdryco 
ÜuBuSico, aiu? T3 ro TS q'oj.ceyov ANdu0530 x 1 TE Gecyou wary. Exo- 
catus omnino fimilis eft pifciculo qui hircus dicitur , preter nigrum 
illud quod ventriculo fübeft,quod hirci barbam vocant: Quód hic 
Lid hf» Athenei hircus,non poffitis effe qui ab Ariftotele mena mas dicitur, 
EAT quum fcemina fcetu impleri incipit , perfpicuum eft ex his quz libro . 
quinto capite de moena diximus:neq; enim maena barbe nigrefimi- — — 
le quid habet,fed duas in ventre pinnas,ceterorü pifcium modo,neq; 1 
rotundo cft corpore fed lato & compreffo. At fi fimilis fit hic hircus 
exococto,rotundo corpore efle debet. | Quare diftin&ionis gratia, 
alium Ariftotelisalium Athenzi $c effe dicemus. Viuit gobius ni- 
ger in litoribus & ftagnis marinis. Quamobrem femper feré fordi- 
bus obfitus capitur. | ^ ui 


Jib.8. 


De Gobione albo. 


[TI (E i — 


| (ABET. XP IR | 
SENS OBIVS Albus quià Gracis dicitur xe AéUycs 


z ? omniü minimus eftjnon ita quide candidus, vt cum a- 
op liorü multorum pifcium candore poflit cotendere,fed. 
ANE quód czteris gobionibus cádidior fit.De hisAtheneus. 


zo ! as e ce 7 t YN Y 
012 x6 ool. oC E( T9 zr pi, Qv n use pol x 0t Ux 9t. roo 


D wd 
ticir 


LVIOBIEORE ] V E 201 
soia pae duet , drea on: of. S XMopot ( x&Xotyra] j xou ) Epod. 
tii xg) &Aaxis, id eft,gobiones percis fimiles funt;ex quibus parui te- 
neri funt, virus non refipientes,boni fucci, conco&tu faciles. Subflaui 
veró ( vocantur ctiam caulinz)ficci funt & macri. 


e Scorpio & Scorpzna. 


(uM Tvr XIX. 


?KOPIIIOZ àGrecis, fcorpiüs vel fcorpio.à La-- 


De tinis dicitur,à Mafhlienfibus fzerpeno,à noftris Rafcaffe, : 
2 P Graci quoque huius temporis expe vocant. .oxop- 
ZR wis dici videtur ab Ariftotele fcorpius foemina. Ve- 
MESRCEA. runtamen an iidem fint Ariftoteli an diuerfi exépcus 
& Gxop'aris dubitat Athenzus. Ev epa C cy D Aeg oTÉAxS ox op'aites: xg) 
e*topatisjus t Siu cpópois tUmrois Gro ed. iov 32 ei res dures Aéy4. Ariftoteles cap.s.cr 1o. 
in 15. v .deanimalibus:fcorpios & fcorpidas diuerfis in locis nomi- 
natincertum autem an coídem effe intelligat. Scorpium autem & . 
Ícorpznam Athenzo diuerfos effe pifces certum eft./| Zoxopzreav xg] pen 
exopartss areas jp6is tpdyepuer y sd) Uri Sudigopon , xg] Ót »upel xg] cunveoat 
tiziy S3eis àryroct. Scorpsenas & Ícorpios fpe edimus,& eos fucco colo-- 
réque differre nullus ignorat . Et Hicefius, vt idem citat, ait r&voxop- 
eríay 6 utei aA depos o Teyaryal3us: ó jo «seANoyios "rvppis, 0 dV. UTtpos ju- 
Aavicav, dagépd 3 a9 ydLod xd TU Gopito 6 «exces. Sorpionum hic 
pelagius eft, ille lutarius ( 7&a5»s enim proprié dicitur y? temone 
UStop ys (a, 1) aes /3op inquit Phauorinus,id eft ,ró«yes terra eft 
fupernatantem aquam habens, aut caenofa aqua ) pelagius rufus eft, 
alter nigricat. Saporis fuauitate & alimenti copia praftat pelagius. 
Et Plinius in pifcium catalogo tanquam diuerfos nominat. Scorpius ;;,, 1... 
pifcis di&us eft nonà fcorpij terreni formz fimilitudine,fed quód 
E 


libro 7. 


Libre 7. 


202 | DREVPISIGRBNOS EA 


fit aXderos , vt ex Ariftotele citat Athenzus , vbi perperam ewt- 
xas legitur pro e»undlecos ,id eft, quod pungat.& feriat venentimque 
effundat ícorpij terreni ritu. Eft enim capite, pro corporis magni- 
tudine, maximo, multis & venenatis aculeis horrente , ore ma 


gno; 


- dentibus paruis, fed deníis. In inferiore maxilla trianguli figuram 


Lib.31.c4p.16, 
Aibenilib. 7. 
€r 8. 


Lib.3.de alim. 
fent. 


Lib.t 


21b.s.ca p.35. 
Lib.3:.ca.g. 
Ilidera. 


Lbicepaas 


expreffam habet. In fuperciliorum loco apophyfes duas cartilagi- 
ncas , molles. Pianas latiffimas & robuftifimas.Q uz enim ad bran- 
chias funt , medium feré corpus occupant, quz in ventre pauló mi- 
nores, qu à podice, magna eft & latiffima, acutiffimis aculeis ni- 
xa, quz in dorfo nouem firmiffimis aculeis conftat, ^ Cauda in vni- 
cam & latam definit. Squamis tegitur paruis, cortici ferpentum 
quàm fquamis fimilioribus. Branchias quaternas habet. Ventricu- 
lum magnum , apophyfes in inteftinis octo, hepar candidum, in eo 
fellis velicam viridem,fplenem nigrum, inteftina lata,cor magnum. 
Maiore ex parte colore eft rubeícente fiue rufo.Etenimà Plinio rufus 
dicitur, vc ab Hicefio «wjp2s & xvipis à Diphilo. à Numeniotpupis. 
ab Epicharmo veró aoxics, quód. maiore ex parte rufus fit aliqua 
ex parte nigrefcat. Scorpium inter durz carnis pifces Philotimus 
connumerat: idque approbat Galenus , qui in libello de attenuan- 
te vi&u ,in faxatilium penuria eundem fubftituit. Q uum, inquit, 
faxatiles defunt, afellos, mullos, & alios eiufdem generis pelagios 
poffumus exhibere , & eos potiffimum qui cum finapi manduntur, 
cuius generis eft Ícorpius.. Athenzus ex Diphilo. Z:ópauo: AA cure 
Adotot xg] xippol Gogupiáyrepos Ty tva. dido adv &y roi: a teas , dy [75975 273 
Scorpij clagij & rufi magis nutriunt quàm lutarij magni qui li- 
toralesfunt. Si ícorpius pauló diutius mortuus afferuetur, tenerior 
redditur: quod omnibus quz dura carne funt euenit.Calore enim 


naturali qui partescontinet & regit, euanefcente,& colore externo 


in carnem agente & colliquante , humidior ea efficitur, fitáue ad 
putrefa&ionem via. Quz veró humidiora , cadem funt molliora; 
& contrà quz ficca, dura. Idem de omnibus quz ficca funt. car- 
nejntelligi oportet. Elixus fcorpius editur exaceto. Affus minus 


probandus ob duritiem. Ius ex eo aluum fubducit, teftibus Diofco- 


ride, & Plinio. Iocinoris doloribus Ícorpio marinus in vino ne- - 


catur , vt deinde bibatur, inquit Plinius: Et fcorpiusmarinus neca- 
tus in vino, veficz vitia& calculos fanat. Lapis qui inuenitur in ma- 
rini Ícorpionis cauda pondere oboli potus, ad eadem etiam valet. 
Qui Plinij locus mendofus eft : nullus enim pifcibus lapis eft in 
cauda, fed in capite tantüm. Quare pro cauda, capite legendum. 
Contra panos valet fÍcorpio in vino decoctusjita vt foueantur ex illo. 
fclícorpionis marini vnguium fcabritiam extenuat.Idem cicatrices 
tollit, Diofcorides veró fcribit marini fcorpionis fel conuenire ad 


fuifu 


EHI WL: 203 


fuffufiones oculorum,albugines & hebetudines.Iam diximus pifcem 

iftum ex»xlaor effe, quod indicat Plinius quum fcribit. | Sic & fcor- Ziscapus 
pio lzdit,dum manu tollitur: tot enim aculeos habet in capite, vt finc 

noxa tra&ari non poflit;nifi cauda arripiatur ,vel duobus tantüm di- 

gitis medium corporis apprehédatur.Ob id accidit plerunq; vt pifca- 

tores noftrià fcorpionibus pungantur,& ex puncz partis inflamma- 

tione dolor magnus oriatur.Puerum ab hoc pifce miferé ictum, dum 

eum in finu recondere vellet;curaui mullo diffe&o & impofito cum 

ciu(dem fcorpionis hepate,adhibito ad vulneris ambitü lentifco con- 
tufo.Quod ideo commemorare volui,vt fcorpionis idtuum anti phar 

maca à veteribus tradita vera effe, & à me experientia comprobata 
omnibusindicaré. Principio nullum feré venenatü eft animalquod 

veneni fui antipharmacum in fe non contineat.Cüm enim partes di- 

ueríz fint, diuerfo quoque temperamento inter fe aduerfari neceffe 

eft. Deinde duplex antipharmaci genus effe comperio. A ntipathiam, 

& fimilitudinem fubftantiz: vt hepar venenatorum animalium vul- 

neri impofitum fimilitudine fubítantiz venenum retrahit , maxi- 

méque confert ea parte qua fel continetur. Carnes veró impofitze 

idem przftant per antipathiam , vt viperarum caro moríüi vipera- 

rum medetur. T'errenusfcorpius totus ictibus fuis remedio eft. Sic 

mullus marini draconis, aranei ac fcorpionis morfibus medetur, fi 

crudus atque difle&us admoueatur,autore Diofcoride.Q uod,vt di- 1224.4: 
xiexperti fumus. Ex his omnibusliquidó conftat nos veterum fcor- 
pionem defcripfiffe, nifi quis nobis locum Athenzi opponat quo in- 
ter cartilagincos.fÍcorpium recenfere videtur his verbis.eioi 3 ex oec: 
eyonletol d otoce Toyo Duo Tox UgoQot,yorSpaldds yoxp tii.ScOr pij abfter- 
gunt , facile excernuntur , multi funt fucci , copiose alunt: funt enim 
cartilaginei. At locum mendofum effe omnium qui de pifcibus 
fcripferunt;teftimonia conuincunt: nullus enim eft qui fcorpium in- 
ter cartilagineos reponat: fpinis enim non cartilagine conítat.Q ua- 
re non xoSpa35s fed. e«ipxs3as legendum effe crediderim : conftat 
enim multa & firma carne, quam ob caufam copiosé nutrit.Nunc de 
Ícorpzna, quz à fcorpione corporis forma minime differt , fed colo- 
lore duntaxat. Nam cüm fcorpionum alij rufi fint, alij nigricantes 
vt ex Hicefio citat Athenzus,quibus mox fubiungit fcorpenam co- 
loretantüm & fucco diffimilem effe, efficitur vt Ícorpenam eam effe 
credamis quz nigrefcat, quz que infuauior fit, minüfque boni fücci 
& litoralis, lutóque gaudens ex veterum fententia. Mafhilienfes con- 
tra eum qui niger eL, fcorpeno,qui flauus eft, fcerpena vocant.Scorpz- 
nam ex przcedenti fchemate agnofces. 


Lro7. 


204 DEJBU SEHEN S 


De Scorpioide. 


[d pU EE 


Sw S Quem hic exhibemus, vulgó à noftris lebre de mar, . 
* 4, id eft , lepus marinus dicitur , quia roftrum terreni le- 
& f poris zyorojjadmodüm fimile habet, fed lepori mari- 

(6 ) j no veterum omnino diflimilis eft, vt fuo loco docebi- 


& aqua. 


(eet UU LL XR 
WO RUETER Iamdi&ospifíces in faxis multosalios . 


]f/. viuere comperio,quorum nonnulli neq; figuram, ne- 
que naturam faxatilium referunt , vt canicula illa caro 
b rochiero vulgó dicta,g in faxis viuat;vt locuftzmure: 
z nz. Alij etiamfiin faxatilibus non habeantur , tamen: 
naturam formámque faxatilium imitantur , qualis cft , qui à noftris 


f*7- 


EV | 
LEBER iV IG 205 


perce pierre & coquillade dicitur , Galerita, alauda , de quibus nunc di. 
cemus. Ac primum de galerita quz ha&tenus Greco vel Latino no- 
mine caruit. Sed vt inter auesduz alaudarum fpecies funt, vna cti- 
ftata;altera minimé,fic pifcibus anonymis folaque crifta diffidétibus 
galeritz & alaudz nomen pofuimus,veteres imitati qui fxpillimé in 
pifcibus nominandisauium & aliorü animaliü nomina mutuai funt. 
Galerita igitur Gracé dicetur »2ógo Zye(gyà noftris roquillade. fic 
etiam appellant alaudam criftatam:piíciculus eft in litorum faxis dc- 
gens fcorpioidi fimilis admodum corporis fpecie.Dipiti eft magnitu- 
dine aut páuló maiote;tenui corpore;Lui, lubrico, fine fquamis, ore 
paruo;dentibus anterioribus ferratis;pofterioribus exertis,oculis par- 
uis, carüleis. In vertice dum viuit erecta eft criftaymollis & cxrulea. 
inna ad branchias late fed breuesjin ventre parue & tenues.Cauda 
vnica pinna conftans breuis & rotunda. Podex non procul à bran. 
chiis diftat,à quo pinna ad caudam protenditur,alia à ceruice ad cau 
dam continua.Corpus colore e(t fufcoymultis tamen maculis partim 
rotundis partim oblongis & tortuofis notatur. Peritongum ex nigro 
viride eft.Cor angulatum.Hepar ex albo rubet;àquo fellis vefica pen 
det,perfpicuitate & coloris iucunditate fmaragdum referens. Intefti- 
na lata funt,coloris lutei;fatis diu extra aquam viuit ob paruam bran- 
chiarum fciffüram.Carne eft mollifed ob paruitatem neglicitur. 


De Alauda non criftata. 


MIA DE 

T 

x T Superiorem galeritam appellauimus , ita hunc: 
/: ifciculum alaudam non criftatam. Superiorienim 
3/72, plané fimilis eft , f1 criftam 1n capite furrectam exci- 
MEE pias. Poffis etiam optimo quidem iure fimiam appel- 
QUE IS lare,quia capite (fimiam refert : eft enim capite paruo 
& rotüdo.Vel (i noftrorum appellationem fequi velis, qui percepierre 
nominant,non abfurdé empetrum vocaucris:nam vt empetrum her- 
ba marinis locis prouenit,& maximé faxofis,imó etiam nudoé faxo 
[zx pe exiflit ita pifciculus hic in petrarum cauernulis degit,& illuc 


m DE PISCIBVS 
confugiens,fc in abditiffimis earum rimis occulit, vt pifcantium infi. 
diascffugiat , vnde noftri percepterre nomen pofuerunt. Eftigitur pi. 
Íciculus galeritz fiue alaude cniftate fimilis,capite paruo & rotundo; 
ore paruo;oculis paruis dentibus anterioribus ferratis , pofterioribus 
longiufculis, acutis exertis: pinnulas duas habet ad branchias , duas 
in ventre;aliam ftatim à capite ad caudam continuam , item aliam à 
podice ori fatis phopirigi ad caudam víq; du&am. Canda in vni- 
cam definit faxatilium modo. Maculz multz mediz corporis parti 
aíperfa funt.corpore eft lzui & lubrico. Aqua,mufco, paruis atheri- 
nis,& aphyis veícitur. Carnis fubftantia & mollitudine galeritz fere 
par & nulliusapud nos precij.Pifcatores mordet , vnde iulidem effe 
aliquando fur fufpicatus,fed cum minimé venenatum effe cius. mor 
fum comperiffem,veramque iulidem tandem cognouiflem vtrunq; 
piícem re&é mihi videor diftinxiffe, 


De Pholide, 


(4RET XXdT5 


VPERIORIBVS Etmaxime lauda fimilis eft 
pifcis qui antipolià muco Zasofa dicitur. Pauló ma- 
| lor eft alauda dorfo fufco, ventre pallido, cute leui & 


Nc) vasca 
: ! )25 fine fquamis,fed maculofa:pinnis aliifque partibus à 
Ee asc fuperioribus non diffidens. Hunc pifcem effe exifti- 


mamus qui ab Ariítotele pholis dicitur libro nono de hiftor. animal, 


ci; i; Quig autem pholis appellatur mucum quem ipfa emittit fibi obducit, 


ita vt in eo quafi cubili quiefcat. Sic i ifte quem exhibemus perpe 
tuó totus muco obdu&us eft, vnde bauofa cognominatur : nam £aue: 
lingua noftra & Prouincialium mucum fignificat. Molliffima eft car- 
ne & glutinofa. Squamarum loco prouida rerum natura mu. 
coinuoluit , veluti multos alios non fquamiofos 
lubricos efficit , vt lubricitas nata- 
tionem adiuucet.. 


E) 


d 1 2 X 
V i; ^ 
[Vo N 
3 SJ«4 


me 


Cp M 
s OUNUD'B' IL E-T ]] 
LCD ExxP4hS.C1 B. V.S 


Agile Li:iszas VII. 
| E 
De Aphyis generatim. 
CC OAPPU ques 
VNT Expifcibus, de quibus ante dixi- 


mus nonnulli fatismagni , vt vmbrz,aurate, 
coracini,lati,nonnulli parui, vt turdi,gobio- 
nes , phycides, iulides. His nunc minimos 
EE fubne&imus , qui paruitatis caufa minime 
2j. negligendi funt: in paruis enim rebus fzpe 
Ps A I. multa magna admiratione digna fpe&an - 

4 RSV tur. Quis enim echeneida pifciculum non ! 
E EX oe) miretur,quo,Ariftotele & Plinio teftibus,ca- 1ibs.debift: 
rinis adhzerente naues tardius ire creduntur , inde nomine impofito: dud ut 
quam ob caufam amatoriis quoque veneficiis infamis eft, & iudicio. ^ 3 
rum ac litium mora. Q uis non phoxinum fluuiatilem pifciculum 
ouis femper grauidum» Omitto antherinas, cobiten, aphyarum ge- 
nera,aliáq; permulta , quorum noónulla fine mare & foemina ex aqua- 
& limo,quedam ex femine nata,ad aliorum pifcium alimenta, víüíq; 
noftros à natura códita funt. Verüm in tenui labor,vt ait poéta:nam 
przterquàm quód pifcicalorum differentiz & naturz multiplices 
funt ( differunt enim vita,quoniam alij marini;alij paluftres;alij fon- 
tanijalii foffiles, differunt & partibus & moribus ) ipfc etiam restam 
minutz,minutam diligentiam curiofamque, & attentionem poftu- 
lant. Incipiam autem ab aphyisquz minimz funt. Di&z veró funt 1 
aphy«e ás z» àgudis oz. elei Su(putis tefte Athe. Sic enim legere malo zibrz. 
quàm igvéis vt in vulgaribus codicibuslegitur,id eft,jnominate funt 
aphye,quafi non natz.Q uemadmodü enim « Grecis priuandi parti- 
cula eftjta & 4s (zpiffime,id quod infinitorü nominum compofitio 


d 


" "ft 


o 
LIT) 
Ln 


208 "-DE PISCIBVS E 
oftendit. At fi quis vulgatam le&ionem fecutus 3iguets dictas exifti-- 
metjd eft, bis natas,quod temporis fpacio Aphyz, pereant & denuo 

L^ dehif- nafcuntur autore Ariftotelejis (imul cogitet non &gévs fed ava gas po 
Um HP nüs appellandas fuiffe à renafcendo.Nec fentit Ariftoteles ex iis qua 
interierunt;alias renafci. Verum aliquando interire,& quodam tem- 
pore non reperiri: deinde ex cadem femper materia, fcilicet ex terra 
arenofa vel limo alias nafci.Q uare aphyas potiüs ás v &àgusis , 4g] 3uc- 
Ihdem oris id eft, veluti non natas re&tius dici cenfeo. Quz enim proprid 
dicuntur aphyz àvav£sis funt 39] dev authore. Ariftotele, id cft,nec 
accrefcunt nec procreant,de quibus mox fufius.Plura aphyarum ge- 
nera conflituerunt veteres, quarum nonnulle ex femine nafcuntur 
non diuerforum pifcium vt nonnulli putant:femina enim non com- 
mifcentur,piíciumq; genera diuerfa coire à nemine vifum eft , inquit 
Li.6.de bif. Ariftoteles,(quatina fola qua bó» dicitur:hoc facere creditur & Gros, 
TAS" ideftraia:xftenim pifcis qui poóGaros appellatur , fed ex femine eiut- 
dem generis vt gobionum , menidum, mugilum. De his deinceps 

dicemus. 


De Aphya vera. 


( Puig oon din 


X Aphyis ea veré aphya dicitur,quz ab Ariftotele 
5 &gpis, ab Athenzo àgeimis , à nonnullis &geézà fpuma 
maris,vnde oritur nominata eft,vel à candore f1 Sui- 


vt 


LIBER VII. 1j 
vtcirca Áthenas in Salamine ad Themiftocleum, & in Marathonc. 
Interdum etiam quum aqua multa é ccelo effluxerit , nafcitur in fpu- 
ma excitata ab imbri. Vndeilli nomen àgpis à fpuma. Fertur etiam 
nonnunquam per fumma maris;& in fpuma conuoluitur , vt in fter- 
core vermiculi. Eadem Athenaus. Aphyarum,inquit,plura funt ge- Lv r. 
nera,qua àgeiri dicitur;é femine non nafcitur, vt fcribit Ariftoteles, 
fed ex fuperfluitante in mari fpuma , imbribus multis colle&is. Ea- 
dem etiam omnino Suidas. Aphyam Veneri facrá effe,autor cft Athe Ide»: 
nzus,quia ipfa quoq; ex puma genita eft,vnde &dpoXrzs nomen in- 
uenit. Apud eundem ab Apollodoro meretrices due Stagonium & Lr; 
Anthis forores Aphyz dict funt,quód candide effent,graciles,& o- 
culis przgrandibus. Aphyam etiam &gpi fcribit Ariftotelesex terra 1/.5.debift: 
arenofa nafci,quz tempore interit & renafcitur.Quam hic depinxi- *""4 «iz 
mus ea proculdubio eft,quz ex (puma nafcitur, nulla repugnáte no- 
tain Liguítico litore frequens,in puma conuolui cernitur, noménq; 
non natz ci aptiffimé quadrat. Inde etiam in alias regiones afporta- 
turjd quod de fui temporis pifcatoribus fcripfit Ariftoteles, qui vt ziidor. 
deportare poffent , fale conípergebant :breue enim tempus durat 
aphya ifta , caput tantummodó & oculi reftant. Prztereà adeó mol- 
lis,tenera,tenuiíque eft , vt citiffimé percoquatur. Idem apud Athe- Lbroz: 
neum Clearchus Peripateticus ait ex Archeftrato;qui aphyam, quód 
paruo igne egeat,iubebat in calidam patellaminiici ac mox vbi ftri- 
dere coeperitauferri.vnde paroemia, i3 op &oór, ignem vidit aphya, 
quafi vidiffe modó fufficiat ad decoctionem. Vel àgrts c, aphya 
ad ignem, dicitur, inquit Suidas , $c: Tdy TÉAGs oEU NapifBduóflov , id cft, 
de iis quz celeriter intereunt , aut abíumuntur, fiue quz facilé ac ci- 
tó conficiuntur. Ferebatur & illud apad Grxcos àgéoy Tiu 9 Ago. 
Aphyarum honor oleum;quoniam in oleo coquebátur. Chryfippus tides 
Philofophus autore Athenzo fcripfit aphyam Athenis vilefcere ob 
copiam, &mendicorumi effe opfoniü,alibi in pretio effe;multó etiam 
deterior£. Lynceus Rhodiacas aphyas laudat. Archeftratusaphyam 
omnem prater Athenienfem& Rhodiacamvituperat.Aphya oninis 
humidum alimentum prebet;flatüfq; gignit. Nicomedi Bithynorum 
Regi autore Suida, càm aphyarum edendarum defidetrio teneretur, 
procülque à mari abeffet ; A picius ille gulofus pifciculorum figuram 
imitatus,vt aphyas veras appofuit.Erat autem buiufmodi éarum ap- 
paratus. Rapum foeminam in longiufcula & tenuia frufta fpeciem 
aphyz referentia fécuit , quz ín oleo cocta fále & papauere afpetfit, 
ficá hac eum cupiditate liberauit. Oppianus fcribit timidü scimbe- ,;, OM. 
cillum aphyarum genus,omnit predz expofitum effe; ob idinper-zis —— 
petua formidine viuere,& fcfe in globos cóglomerare,& ita (eimpli: 
care,conne&terég, vt diffolui vix poffint;fiepe etiam horum acetuo- 

à ! MI 


20 DE PISCIBVS 


mi.e:debif. ^ 


animal. c.1$. 


rum occuríu nauium curfus retardari. - 

^— Ee S3éns veaodlov 94A6s xg coxuors aos 

B ooryetis à gore &droy syévos , ed XgAtor) 

E yyeauMs , &yod 5 BU(is areileosw fa(v 

I x6 NODESTETET qptoi QUeR. dire, 
Yla/& dV wm opés(1 , QweNtAaje 3 yvlcisu] 
ZwpudViv papus(1 , € àSpbay suoepoa(1 

Hór àw xoJoio [Bio PITCIT. QépsouJ. 
Reliqua ex ipfo autore petenda. 


De Aphya Cobite. 


fO ps NM 
Mee Wf RISTOTELES Explicata aphya natura tum 
ACT 


zJy, eaque ex terra arenofa,tum ea, quz ex fpuma nafci- 
A we tur, hzc fubiungit: H35 any &góy yoros iy8oov cv, ó uo 
——N / / f N / c E 
MONEY: xeNspdvos xoprrus , xc[dudv dv [ux py xov] QUUM Y ol x o (a 
E ? 


fatus , quz quidem cobites dicitur gobiorum paruorum & prauo- 
rum qui terram fübeunt.vbi xo/vs gobionatia vertiturà Gaza, qui 
locum hunc Ariftotelis peruertit his verbis.Reliqua apua foetura pi- 
fcium eft:quz enim gobionaria dicitur , gobiones paruos , ignobiles, 
qui terram fübeunt creat.Imó creatur hzcaphyz fpeciesà gobioni- 
bus paruis & vilibus,non autem gobiones creat.Q uod miror à Maf- 
fario citante hunc locum in commentariis fuisin librum nonum Pli- 


nijaanimadueríum non fuiffe. Nam ipfa Ariftotelis verba perfpicué 


interpretationem Gazz falfam effe conuincunt. Necnon Atheneus, 
qui ex mente Ariftotelis de eadem re ita fcripfit: $rcpa. 5 àgor&góy 
xofirss xcyopSyor ,yiveva die ouf bx dy puxpüv. stg] qatuXav dy & T) dju- 
po duaspopiéyor xof2iSioy , id eft, alia autem eft aphya cobites di&a, 
gignitur autem ex paruulis & vilibus gobiis, qui in terra degunt & 
verfantur. Item Suidas, H A«yepSo» xofoírus sveras ix ay px py y 
gay adv t 5 duo. qepopSpper xa Giov, Ergo aphya cobites eft , quz 
ex gobionum femine procreatur,nunquam ad gobionum magnitu- 
dinem accedens , alioqui gobionibus marinis fimillima efft. Corpore 


eftrotundo, pellucido; dorfo latiufculo , colore candido, nigris ali- 


quot maculis afperfo , cauda varia , oculisquodam modo fupra ca- 
put pofiis.Pinnz ecdem fünt illi que gobionibusmaxime illa gobio: 
| | : nibus 


diuis(i eis 7 *ylw id eft,reliquz aphyz piícium funt 


-OIZ EBIEOR. ! Y VI KC 

nibus peculiaris)barba inftar propendens ex ea ventris parte, in qua 
binz funcin alüispifcibus. Hepar la&ei coloris, & in co fellis vefica. 
Splen ruber. Inteftina & peritonzum ex albonigrefcunt. Cor exal- 
bo rubefcit. Noftri Jeches de mer appellant.Efl enim iis piíciculis, quos 
Galli/oches vocant;tam fimilis vt vix ab his diftinguatur. | Differunt 
tamen corporis figura.Eft enim hzc gobionum inftar corpore rotun 
do non cópreffojilli vero corpore depreffo & longiufculo.Cüm veró 
nullus fit omhino piíciculus , qui propidsad formam góbionum ac- 
cedat,quàm qui hicà nobis exhibetur , certum cft aphyam cobiten 
efle,qua grauis cft,& difficilé coquitur, velutireliqux aphy&:. 


/ 


De Encraficholis. 


, 
Pp, S 


SAM) SS QE 3 
SIONIS 
SUNNY 
SH s zo AE 
R ZZ NN, ld 


(end EPUHT I 


—XNTER Aphyasnumerantur encraficholi ab Ari- 
2^ SE ij, totele, Athenzo,Suida.Verüm hi ex aphya cobite en- 
2 a ? craficholos gigni fcribuntjille ex aphya,qua in Athe- 
si CSDE nienfium portu nafcitur. Vt vt res ifta habeat , encra- 
» 3225 ficholos eos effe exiftimanius,quos noftri cum Prouin- 
cialibus 47c/o;es appellant.Dicuntur etiam /Eliano 2wtosouoi , & iy- 
)€9^4s , quam tamen poftremam appellationem primo aphyarum 
generi ab Oppiano & Suida tributam fuiffe diximus. Encraficholi 
veró nominati funt ás ty 7d-xpallt t xoXbo yofls id eft , quód in ca- 
pite fel habeant. Ab orisforma 2veeeousi.. Pifciculi funt digiti ma- 
gnitudine aliquando pauló maiore , fine (quamis , roftro acuto , orc 
maximo,habita corporis ratione;ciüfque ciffura magna, vnde lyco- 
ftomi nomen. Dentibus carent,fed maxilla vtraq; ferrz modo afpe- 
ra.Branchias paruas habent & duplices,pinnas totidem. Cor oblon- 
gum & acutum , hepar rubrum,maculis rotundis confperfum. Ven- 
triculi appendices multas & nigras. Venter eft molliffimus,quam ob 
caufam ftatim abfumitur,ouis Ícatent rubentibus,pro corpufculi ma- 
gnitudine fanguine abundant, & carnofi (atis funt : vnde fit vt deli- 
catiores,molliores, fuauioréíque fint.Spinis carent,excepta dorfi fpi- 
naquz tenuis admodum eft,vt dentibus negotium vix faceffat. Sale 
conditi afferuantur, & in garum vertuntur , quod ne corrumpantur, 
AT 


ZI 


212 


 D'EV/PISCEBIVS . 


non nifitruncato capite condiuntur , cum quo fel vna cm hepate; 


Lil.s. cap. 8. 


331.6 .de bif. MEE 
animal. c.15. T e 


caterífque vifceribus & inteltinis tollitur.: De hoc piíciculo loqui 
Plinium autumant, quum garum fieri ex mutilato pifciculo fcribic: 
Quolocoalij minutojalij minimo pro mutilato legunt. Q uód veros 
encraficholos exhibeamus , teftes func locupletiffimi , qui Grzciam 
hodie incolunt:affirmant enim quos Znchores dicimus,encraficholos 
etiam hodic in Grecia vocari.Ex his optimum conficitur garum,fi (a- 
le conditos Soli exponas,donec caro diffoluta fuerit. Hinc optimum 
remedium ad deie&am appetentiam recreandam , ad crate: piruicee 
attenuationem,citandaámque aluum. Huius gari vice (zpiffimé ipfe 
domi hoc modo parandos iubeo. Primüm pifciculos,vt affolet,con- 
ditos & illotos cum aceto,oleo,& apij foliis in patinam iniici , deinde 
fuppofitis prunis tamdiu agitari , dum omnino in liquorem abeant: 
id oxelzogarum meritó nuncupari poteft, przftantiffimum coadi- 
mentum,& ad ea que pauló anté dicta funt,cfficax.Q uz parandi ra- 
tio longé melior videtur,quàm que veteribus in víu fuit : nihil enim 
vitij aut putredinis oxeleogarum noftrü contraxiffe poteft, cum fepe 
fupputri garo origano fit opus,iuxtaveterum prouerbium.Putre (al- 
amentum amat origanü , quod hodie quoq; Romz obferuari vide- 
mus.Nunquam enim encraficholos vendunt fal(ametarij fine origa- 
no.Magna iftorum piíciculorum copia in Prouincia capitur noctu e 
nauiculis igne accenfo.Magna item Baionz , fed hi maiores funt, illi 
fuauiores & molliores.Crudi etiam cum olco & felino eduntur, 


De Aphya phalerica,. 


Ced cb Og 


we szoXsP HY JE Phalerice meminit Ariftoteles , ex qua 
|r usupaSus gigni ait , alij «pd$ws , alij BeGesSus le- 
449 gunt. Ego aphyas phalericas fponte nafci puto , vnde 
GN vero phalerice di&tz fint docet Suidas , cüm ait 4o/as 
AND P quvieuas (xs. ptydoxas , qaoopdUs ) Papi) dais , id 
eft , aphyas phalericas cffe magnas. Phalereus autem portus eft. Ac- 
tice. Poílent etiam fortaffeà candore nominari : nam Greci etiam 
(& qdovrpa. , Aduxa. € &qeiQo vocant , id eft, alba & fpumea.Erit au- 
tem meo quidem iudicio , aphya phalerica ea quz à nobis zadele 
| | vcl 


| VLILIBLEARR |. 'V JEKCI 21 
velozeleze dicitur. Pifcis eftfardinis fimilisminor & tenuior ; fed la- : 
tior.Squamas in mari habere certum eft, fed ftatim cxcidunt rema- 
nentibus earum velligiis , (que Íquamis quz ventrem firmant , & 
afperum cfficiunt, vt in alofis & fardinis videre licet. Mollis eft & 
adeó pinguis pifciculus iíte , vt fi aliquandiu digitis tractetur , lique- 
fiat , aut fi magna copia in nauicula vehatur fü pernatantem pingue- 
dinem colligant pifcatores qua oléi vice ad lucernas vtuntur. Ma- 
xima huius copia przfertim autumno ca pitur, éftque merito viliffi- 
mus: vidimus tamen pifcatores duos vnius dici capturam quinqua- 
ginta aureis coronatis vendidiffe. *- auod 3 | 


De Aphya Mugilum. 


AE i 
SSSNTSSNT PUE € I 
«— ROB) ANNIS A Ad e LT 
N V4 RC SPA Ce e 
d $ RASSE RSEQ OT OMS EN AO 
j xv AES 355919, 5 m » 04 Y; SO dole 

a iNOS SN SEA Ac HR POCO IADSANIRR 

ESSEN E t RR ee 


9$. 
SN 


' bf DIS Food 


cn ONI T.  Ariíotcles aphyam aliam mugilum zieachif. 
V ES )pÁ fetum. Sunt qui ex limo, & arena proueniunt "s 
G| [s ZZ $3 etiam ex iis generibus, quz per coitum & ex ouis 
: 2 oriuntur , quod tum locis aliis paluitzibus ,tum ve- 
JM ró apud Gnidum factum olim memoratur. Stagnis 
enim canicula vigente exiccatis , & limo arido , vbi primum imbri- 
bus reftagnare loca inciperent , pifciculi nafcebantur generis mugi- 
lum, quod per coitum procreatur , magnitudine mznarum parua- 
rum , necin his aliquid veloui , vel feminis continebatur. Quin- 
etiam in nonnullis Afiz amnibus , qua effluunt in mare pifciculi 
quidam magnitudine inteftinorum hepfeti ( naricarum vertit Ga- . 
za) eodem modo proueniunt.Sunt qui omne mugilum genus fpon- 
tcoriri opinentur, fed non re&té : nam & oua corum foeminz , & fc- 
men genitale mares habere cernuntur... Verüm genus quoddam 
corum eft , quod non coitu , fed ex limo arenáve enafcatur. Quarc 
aphyam mugilum nihil aliud effe puto quàm mugilum fpeciem eam 
quz fponte fine maris & foeminze coitu nafcitur ex terra arenofa vel 
limo, cuinfmodi ea eft, quam habemus, qu nafcitur in foffis , non 
proculà vicino nobis eoq; antiquiffimo oppido Latera vocato. Eiuf- 
dem generis eft quz in Lado noftro capitur , & A4rbelaz nuncupatur, 
quam non dubito hyemis cempore é ftagno marino fluuium fubire. 
3 


214. DEB /PI/SCIIBNS ! 
| De Aphya Mznidum & Mullorum. 
| ( oCPIDUTOOP ET, 


SN : | d : 
S s E ftotele & Athe.que ex eorundem fententia menidum 
SANT 


NP 3 factus eft, fed fortaffe veriüs dicemus hanc quoque 


on MU REO 
non appofui,quia ex menide anté depicta fatis intelligi poteftquem- 
admodum & mullorum aphya ex ipfius mulli pi&ura qua fuo loco 
exhibebitur. Hanc veró mullorum aphyam ab Athe.cómemoratam 
reperio,quam vocat eeryAírtw &gilw , quà hic adiungédam effe duxi, 
ne qua aphyz fpecics prztermitteretur. Parui igitur mulli prafertim 
in flagnis marinis ex putredine oriütur,quos mullorü aphyas effe rc- 
&é dixerimus, vt «ecyAX?724 à veris mullis, qui «ecy« dicütur,diffcrát. 


WibeT. 


De reliquis Aphyis. 
C ub T, CRIT 


I Piícesomnes, qui exterra vliginofa vel limo,vel 
24 pluuia vel quoquo modo fponte nafcütur, aphyg di- 
NU ci debét,multo plura aphyarü genera ponenda funt. 
EM Nam in ftagnis dulcium aquarum penitus exicca tis 
S5 es^ imo aratis & fatis videmus pifces multos fpóte nafci, 
item in riuulis,vt paruas anguillas, paruas lapetras, paruos cyprinos, 
tincas;atherinas aculeatas.Sed de his in opere de fluuiatilibus agetur. 


De Belenno. 


üsbro 7; 
lib.i. 47 
IX. 


T 9 pro corporiscraffitudine. Piíciculus eftei quià Tho- 
» lotücitrie Peis de menage vcl grauan dicitur , fimilis. Ei 
TEE veró qui à Gaza cothus nominatur tam fimilis, vt 
«siv.csp 4- idem plané videatur. Pelagius eft & rariffimus , corporis fpecie ra- 
nam pifcatricem refert;colore & carnis fubftantia aphyam cobiten. 
Effigitur capite magno, roftro acuto, ore paruo. Pinnam in ceruice 
: VIa- 


$5 Alec  aphyam fine mare & fcemina nafci fponte , & ita ap- 
WD CE ^ * r . es ^ 1 . 
MU S j) pellari,quia menidum fpeciem referat,cuius «conem. 


AST GA USTED SORTE 


ezmwwewe T Mugilumita menidum eft aphya autoribus Ari- 


LIBER VIL 2s 


vranofcopi modo habet nigrá;qua caret cothus fluuíatilis. duas alias 
inferiores ori proximas,fquamis caret,ventre eft cadido, reliquo cor- 
pore fufco,cauda non omnino rotunda: nam vtrinque depreffa. eft. 
Hanc meam fententiam confirmat Athengus: ie: j , inquit, xe6id vt 
iSéAo apa (ios, id eft fpecie fimilis eft cotho fiue cothio:nam vtro- 
uis modo lcgi poffe puto;nifi malis xo&id legere:huic enim fatis eft fi- 
milis fed cotho,de quo nunc loquimur,multó fimilior:vix enim quis 
belennum à cotho diícernat,nifi qui nouerit hunc in fluuiis, illum in 
alto mari degere.Ex Epicharmi verbisque refert Athenzus a pparet 
vilem fuiffc pifciculum;nec immeritó: eft enim humida carne, plane 
infipida,corpore valde breui:quippe cüm caput toto reliquo corpore 
maius fit. Zye j aekcAus 1? xg yes us [ajoras. ibidem Athenzus autor 
eft apud Atticos prouerbium fuifle , 1j uoc Gajor xox9s D90s, ne mihi 
bxon malus pifcis,nec prouerbij vfum indicat.Blennorum cinis cum 
ruta vclicz vitia & calculos (anatinquit Plinius. er 


De us qui EN/i vocantur. 


EIAKSO GN Ed nomen multorum tenuium ,& exi- 


guorum pifciculorum commune cft,vt aphyarum,a- 
ex therinarum,gobionum,paruorum mullorum, fepio- 
Do? larum,paruarum loliginum , paruorum cancrorum, 
C35 encraficholorum,vt ex Dorione docet Atheneus.Vo 
cabant ctiá antiqui -[/fss pifciculos poft Nili inundationem in foffis 
relictos Efferebant autem plurali numero fzpius quàm fingulari : & 
&yss àzo T8 *4vjd cft,à coquendo fiue elixando nominarunt, quód. 
multi fimul coquátur,nec propter paruitatem feligátur.Hec quanuis 
vera fint fuerit nihilominus minimé abfurdü dicere 78 7$ nomen 


AE Ü 
OG 


"t 


pifciculi vnius propriü etiam fuiffe,quod indicare videtur Athengus: " 


H 5 &gín Bauptis. ei € 3Uaveadlos, à» Nux) xt aita4 ifs ( vbi legendum 
xo tras) xgj o lis 5 o puxply (yBU3wy T& AIG yrs terii d cft;aphya grauis 
cít,&difficilis cócoctu;alba cobitesvocatur,& hepfetus paruus pifcicu 
lusciufdé generis eft. Hunc pifciculü effe opinor,qui à noftris zo di- 
citur.Pifciculus eft digiti magnitudine;argétci coloris,corpore pellu- 
cido, dépta ea virga,que à bráchiis ad caudà extédituroculis depref- 
fis,magnis pro corporis paruitate,ore ita fciffo & conformato; vt in- 
ferior maxilla protenfa maior fit fuperiore )fitd; veluti oris operculà. 


Lubr.g: 


Ilidem; 


Lil.y.tap. 9. 


Libr; 


?2:L 9: 


Mod 


6  — DBVPIACERYS 
De Athena, — Com UT 


C QU Renier P T APRIRE Mio : 
'OEPINHN: Vel aébiestw , vt apud. Ariftote- 
lem legitu L, ex T9 aujréej: vel aioractid TE y £x TS & yp, 
ee Gaza ariftam conuertit: nam 9»9£ejxes funr aniftze, &c 
qY &bcprs fimpliciter fpicz vel ariftz. dicuntur. Proprie 
É ramen fumma funt hordei fpicz , qux ceu cuífpides 
habent , que nulli funt vfui , fed inter metendum pereunt. Vel vc 
ex 4Eliano profert Phauorinus, fpicz funt degeneres , quas f] picilegi 
colligunt à meffore negle&as: vnde à9:eiG4y fignificat &yas xoi 
doti , àgpoflitdv , & fimilia, id eft , valde defpicere & negligere. 
A9:ejiw pifciculum dici putat idem Phauorinus, ideo quód &$;- 
Cero| eos xgj duly dix O éUrexis , id eft, quia negligitur ob vilita- 
rem. Fortaíle non inepté dictam putes ab ariftis, qux per metapho- 
ram pro fpinis fumuntur , quas multas habet atherine, & duriores 
quàm fardinz,aphyz,& reliqui huiufmodi pifciculi.Romz etiam ho 
dic idem nomen feruatur:nam Larhariza vulgó nuncupatur.In lito. 
re noftro raró capitur, dicitürque A4elez , Maffiliz & in ftagno quod 
AMartegue vocatur , frequentiffime & Sauclez; nominatur. Atherina 
piíciculus eft marinus;litoralis,reperitur & in marinis ftagnis aphyis 
fimilis, dodrantali magnitudine, parui digiti craffitudine , dorfo 
fpifTo , ventre leuiter depreffo , ore paruo, (ine dentibus , oculis ma- 
gnis. Coloreeft vario:nam venter argenteus eft, dorfum fufcum,cir- 
ca caput ex flauo rubeícit íardinarum modo. Locus, qui inter oculos 
eft,czlatus videtur.Pinnas habet quatuor,duas ad branchias , duasin 
ventre;aliam à podice, prater has alias duas in dorfo. Omnes candi- 
dx funt. Cauda ex duabus pinnis conftat. Pro linca in medio corpo- 
rc àbranchiis ad caudam protéfa.fpiflum quid habet fub cute , quod 
non poffum aliter quàm faíciá per f1militudinem vocare , quz quum 
cocta atherina editur , euidentiflima eft, & quum lumini obiicitur: 

' quia reliquo corpore pellucida eft , hac parte opaca. Atherina ex his 

qui autumni zquinoctio pariuntprima parit in terra, autore Ariftos 

tele;atterens aluum arenz,Carne eft (atis ficcamedia (cilicet;& opti- 

'Imna faporifque grati,quicquid dicat Phauorinus, qui pro vili pifcicu- 

lo habet: quód fi cum fpinis edi poffet;multó fuauior foret. Quum 

à ali- 


zib.e-de hift, 


amimal.ca.yT. 


LIBER VIL 45 
: aliquando Auenione cffem;athcrinifque frequenter vefcerer , vnum 

id ad (uauitatem & faporis gratiam illis deeffe expertus fum, quód 
Ípinz inter edendum negotium faceffant ;à quibus fpinis ariftis fi- 
milibusjatherinas nominatas fuiffe fufpicati fumus.Noftri pifcatores 
ideo atherinam smelet appellant,quód eius aphyarum generis, quod 
melete nuncupari diximus,marem effe credant,fed falso: nam aphya 
huius generis fponte fine mare & faemina. nafcuntur. Atherinarum 
veró genus & mare X fcemina conftat. Prztereà quanuis vtcumque 
fimiles fint,tamen atherina folidiore eft fpiffioréque corpore , aphya 
veró illa molliffimo deprefsoque.V ero fimilius fuiffet, encraficholo- 
rum marem dixiffe, quos pifciculos effe oftendimus e4ndooies appel- 
latos,ad hos enim propius accedunt: qua de caufa. pro encraficholis 
Íxpe venduntur:fed qui propilis infpexcrit, facile difcernet. Nam a- 
therinis Íquamz funt frequentiores & duriores , os minus, caro fic- 
cior , encraficholis mollior. Quare ex atherinis garum bonum con- 
fici non poteft: quia non poffunt ita diffolui & contabefcere , veluti 
garus pifcis vel encraficholus.- Atherinz nullus eft in medicina vfus, 
&gris tamen medici Maffilienfes apponi iubent , neque id abfurdé: 
etenim fatis ficca , non glutinofa cft carne, quare neque difficile co- 
quitur,neque flatus gignit. Siubo: 


De Sardinis. 


A " 
f ARA DART 
j OON CQ 
AMAN NN NN 
doo (dk M WAS ^ Mut 
LZ 


() 
TSUNUSAASHMEHAA MUT 


i (A5 
i nt (? 


c 
e CE 
M TES. 


À ipfarum abftruía & penitus abdita natura ,nonnun- 
quam etiam ipfarum fimilitudo,vel homonymia , vel vocis affinitas, 
vt aconiti fpeciem pro veratro nigrovfurpant multi,marum pro ori- 
gano,chamedrym vel allium fylueftre pro fcordio, & ne longiüs ab- 
camus,chelonem pro cephalo, fparum pro aurata,fargum pro mela- 
nuro, $4,«valij menam marem,alij pifciculü alium exocoeto fimilem 
vocant. Alij banchum cü baccho , farginum cum fargo, glaucü cum 
glaucifco,lamiam ci amia;aliofq; quamplurimos confundunt. Idem 


218 


Lil.c.de bift. 


animal. c.15. 
Ibden 


1: 6. de bist, 


animal €. II, 


Tibro 3. 
Aibro 32.6. 11, 


Lib.8, cap. 17; 


r k pit WTRERRS. "P 
^ E 


— DIE PI SCTOIVIS ! 
nobisin trichide trichia, thriffa euenit, quorum non nominis fo]üm 
fcd etiam rationisnominis & rei affinitas effecit, vt alij pro eodém pi 
Ícc hzc víurparint;atq; modó hoc,modó illo nomine in codem pifce 
defignando vfi fuerinucüm alij ex trichide trichiam nafci dicant, vt 
Ariftoteles: aliam veró ab hiseffethriffam ; quanquam fit aliquid his 
omnibus communc.Rei obfcuritatem auget Gaza, qui trichidas far- 
dinas,trichias fardas couertit:cüm farda apud veteres longe alius pi- 
cis efle videatur. Ac primüm:quantum ad Ariftotelem artinet, non 
offum non fummopere mirari, Ícribat ex phalerica aphya :mem- 
bradas,ex membradibus trichidas,ex his trichias gigni.Cüm ipfe an- 
notaucrit piíces ex diueríz fpecici pifcibus non nalci; dempto rhino- 
bato;qui ex Íquatina & raia gignitur ,vt di&um elt cA ». r.huius libri. 
Deinde veró Gazamqui trichias fardas.conuerterit, cüm farda fit ex 
lacertorum marinorum genere, eiufdem magnitudinis cü colia., qui 
Ícombro maior eft,telte Athen, vel, vt Plinius Ícribitpelamys longa. 
De his igitur quid fentiamy; breuiter & perfpicué exponam. Texas, - 
TeXxlas yresosas iue Bejosas àmo To" vex yir. di&tas opinor, ob pinarü co- 
piam & paruitatem:nam capillorum tenuitaté réferunt, qua de cau- 
a (ine pernicie eduntur:& trichida ac trichiam eundem plane effc pi 
Ícem,thriffam veró ab eo differre , de qua proximo capitc. Aut fi qua 
fit inter trichida & trichiam differentia , eam folüm xtatis & magni- 
tudinis effe, vt trichis minor fittrichia maior:id quod multis pifcibus 
víuuenire con(tat,quibus pro etate & magnitudine varia pofita funt 
nomina,non folüm ab antiquis,fed etiam à pifcatoribus noftris, vt in 
aurata & coracino priüs annotauimus.Idem in Gallia noftra Narbo. 
nenfiProutncia;Italiaà vulgo obferuarividemus,in eodem piíciculo 
quem /ardine &/ farde appellant eo tantüm difcrimine, vt hic maior 
fitille minor. Hanc vulgi appellationem puto fecutü fuiffe Gazam, 
vt cüm videret ab Ariftotele crichiam à trichide diftingui , illam far- 
dam,hanc fardinam vulgi more appellauerit. Dicet aliquis vtrumq; 
vocabulum antiquum effe;& à Latinis vfurpatum, id quod equidem 
fateor : nam Columella fardinam dixit, quanquam eo loco non far- 
dina fed fardinia lagatur,& farda apud Athenzum & Plinium repc- 
ritur. At intelligi volo vider Gazam trichida & trichiam duobus no. 
minibus Latinis exprefliffe,qua vt vocum fimilitudine , ita fignifica- 
tione eadem effe putabat cü vulgaribus,cüm res aliter habeat... Nam 
alterum fcilicet /arde non idem fignificar quod farda; quz pro pifce 


longé diuerfoà veteribus vfurpatur,vt pauló anté dictum eft , & fuo 


loco fufiüs oftendetur. Ego veró trichida & trichiam pro codem pi- 
Íce accipio,qui /ardzse vulgó dicitur,nifi etate & magnitudine diffe- 
rant,quz differentia duplex nobis nomen peperit , vt /arde dicatur, 
qua maior fit, Sardine qux minor.Dorionem,cuius librum us. 

Us 


LIBER VII E 


bus fzpiffimé citat Athenzus,autorem habeo;qui trichida etiam tri- 
chiam appellat.Atque adeó Athengum ipfum,qui trichiarum exem- 
pla ex veteribus proferés ipfas aperté cum trichidibus confundit. Sed 
ha&enus de nomine,nunc de re dicamus. Sardina pifciculus eft ma- 
rinus,aphye phalerice omnino fimilis,nifi pauló maior & fpiffior ef- 
fct,à parua alofajore,branchiis, oculis»pinnarum numero, fitu , fqua- 
mis,cauda minimé difcrepás,fed in hoc tantàm quód alofa fit latior. 
Sardina igitur Íquamas magnas tenues habet;colore eft vario, nimi- 
rum capiteaureo, ventre albo,dorfo cum viridi eerulco,vtroq; fplen 
dido rutilantéq; dum viua mari extrahitur, vnà cü vita viridis eua- 
neícit czruleo manente, eoq; hebefcente & fplendorem fuum amit- 
tente.Inteftina habet parua & recta, alofarum inteltinis fimilia.Felle | 
caret:quamobrem nó exenterata in craticula vel fartagine coquitur, 
velin olla cum oleo elixatur.Vere pinguefcit. Linguam mordet ma- 
ximé fi pauló diutius afferuetur. Sale conditz fardinz in annos duos 
feruantur , fitá; ex his garum fed minus laudandum ob (quamarum 

' copiam & fpinarum,à quibus caro difficile feparari, vixque in muria 
diffolui poteft. Si (ardina noftra ea fit, quam Ariftoteles trichida vel 
trichiam vocat,vt rcuera effe exiftimamus, fcrupulum nó tenuem no 
bis iniiciet locus Ariftotelis hzc fcribentis: Of 32 «exxdjor pevor rdv in Bvoy ribs. debift: 
elasAcofles py dios o) , GeeNtolles 3 wy opa). 9uy oTdy x, 2vrgUn ris axe. Coq pun. ceti 
CAuTw, oí &2ueis o Sixlua, exe eladpe(1,3i & pax) eia yia exar. oTi. 2,0TE— 
STO: uorot daz Xee( iv sis ig 'pov,eiU. ) 243 x aac ee (v eis T àSeAdv. Crseioy j 
PC ye («Bard Sy loy . er A colles [ty yep CÓX &Alo* ey) ; £i; t &SeAdw y &i$ 
qyAEallcs 2 &Aoztof).Q ux fic conuertit Plinius:Intrantium pontum foli 12.4.35; 
non remcant trichie.fed hi foli Ifttum amnem fubeunt,ex eo fuübter- 
rancis cius venisin Adriaticum mare defluuntjitaq; & illinc defcen- 
dentes nec vnquam fubeuntes mari vifuntur. Nullus veterum fcri- 
pfitnullus etiam recentiorum aut pifcatorum aut fcriptorü memo- 
riz prodidit , viditve aut ab aliis audiuit fardinas noftras amnes fub- 
ire.Q uocirca locus Ariftotelis mihi fufpe&tus eft : item Plinij, vt for- 
taííc pro «ecyájo vel «ey legendum fit 6e/osaj,quas vere ad lumina 
properare magna frequentia illicq; pingücícere coftat.Eiufdem loci 
pats poftrema deprauata etiam eft: nam pro óxeAcofles piv yop cix iL 
(olas sis t à Seidel tiles 5 &x(cv ) reponendum , bea» ofles piv yeu 
&A((Xalla, y sax? ollis 5 &is *. à3eidp cix 4X xor). 1d oftendit Plinij con- 
ucrfio.Idem re&é animaduertit Gaza,qui ifta fic expreffit. Exeuntes 
enim femper capiuntur,fubeuntes nunquam.Deniq; res ipfa neceffa- 
rió fic legendum effc docet. Ait enim Ariftoteles hic cotra fieri quàm 
in ponto, quem fubeuntes capiuntur, exeuntes autem non videntur. 
Ex Adria veró exeuntes videntur & capiuntur , fubeuntes minimé: 
quia cx Iítro per fubterraneos mcatus Adriaticum mare fubeunt, 


A E j^ p "T 


ss o. D *| Tec 
De Membrade. ! 


SN SESS EX 7 
NU NORIS 
SR pud OC t DN 
m SET TUERI "f 1 IU dos i 
RR X nem RS PS 
SEEN NS. 
SS 


(- 94 A D:qp s on op: 


 EMBR A DIAS Ex aphya phalerica gigni ua 
pfit Ariftoteles. Quoloco «pus habent vulgares | 
codices. Athenzus etiam autor eft antiquos varié di- 
&ionem hanc extulifle.. Nam Phrynichus 8e6es$us 
dixit. Epich armus GeBpaSras. Attici fBsuG peus. uo- 
quo modo nominentur,conftat vel aphya fpeciem efle , vel certé pi- 
Íciculos viles,quos Phrynichus tefte Achenxo op Bsp ue 
cognominauit,id eft,aurco capite.Et Ariltophanes TOM ea ass, id eft, 
cano corpore.Q uantim conie&tura affequi poffum,hi funr pifciculi, 
quos Galli celerins vocant, Sunt enim candido admodum corpore, 
capite veró auri colorem zmulante , fardinis valde fimiles ; vel qui 
Agathopoli magna copia fepe capiuntur , paruis alofis ipud Vo- 
cantürque illic caZ/gues vel laf bez. , Mafhliz Parengades. In qua fen- 


tentia permaneb o,donec alius certiora & veterum autoritate confir» 
mata proferat. 


qib.6.de bf. 


ATIIWA. CA. 155 


Iib. 


De Thriffa. 


—— 3 » 
7 m T denm UP, 
RUN e KS S. m Wr 
Se ERE RUN Ce Wi 
X SR RR SCR e j| 
SOR SMN CR MC S 


SR ipm 


(-4VUVT XU 


OPIZXZA variéà Grzcis nominata cft autore jd 
thenzo:nam Archippus & Mnefimachus 8px» àp- 
beer quo nominc Atticorum nullus vfus cft, 
inde o üpotid uo. Dorotheus Afcalonites 6G». Graci 
| £3 0in q mutando gejosa» vocant. Aufonius & Gaza pro 
6: rzca SIS tinum opinor;vfurpata: 'atque hos fecuti alij 


Alo. 


M 


diit 


Libro; 


; . 


Dymnss wi. és 


alofam.Galli alofe, Burdegalenfes cow/ac. Matfhlienfes balach;a. :R.o- 
mani/acza. Hifpani f/a/oga. Docti quidem 9e/oxwclupeam inter- 
rerantur , neício qua ratione inducti , cüm de clupea folusPlinius 12.5.4. 

b (cripferit,de attilo Padi loquens. Hunc minimus appellatus clu- 
pea, venam quandam in faucibus cius mira cupiditate appetens mor 
[u exanimat.Et ante hunc Ennius cuius verfus extat apud Apulcium. 
Omnibus cot clupea prestat muflella marina. | 

Ex his quomodo confirmari poffit clupeam noftram effe alofam 
non video, maximé cüm clupeam minimum effe pifcem Plinius di- 
cat: Alofa veró noftra cubiti magnitudinem aliquando fuperet.Maf- 
farius nó alia ratione motus idem fenfiffe videtur quàm quód Vene- 
ti alofam diiepam nuncupant, quz vox à clupea deducta effe videtur. 
Alofa pifcis eft marinus, gregalis, fardinis capitis figurá, oris fciffura, 
Íquamis, pinnarum fitu, numero fimilis, fed maior & latior. Spinas 
habet permultas, & inter veícendum valde moleftas,vtpote quz fine 
incommodo edi non poflint, quemadmodum fardinarum , aphya- 
rum phalericarum,& membradum fpinz.. Vere & xfítate fontes dul. 
céfque amnes petitjillicque pingucfcit, molli fuauique carne reddi- 
tur, & Athenzus inter pifces Nilum fubeuntes recenfet. Quocirca 
quó longiüs à mari capiuntur alofz eó meliores funt. : Itaque Burdi- 
galz & Lugduni, multó magis fucculentz palatoque gratiores ven- 
duntur quàm Mafhiliz: marinz enim exuccz funt , aridz cum qua- 
dam acrimonia à qua fitis excitatur. | Oppianus fcripfit nullam cffe 55: 2ua- 
alofis ftabilem in mari fedem. 20. Tp. 

XoDuusts àv üeiosa| TE Xg] aBposidts qepéer) 

Afjpóat » Tt dV dvor aud opu, 1) Gite aeTpas, 

H crAcys,9vAvyo(iT twSpsisy apa 

Aur àuqBopSua| Ello ó35y UT AY) 

Chalcides & thrifía pam ,abramidefque feruntur, 

eItque cateruatim percurrunt gquoris cundas, 

Et curuis babitant feopulis e litora cvifunt, 

eAlternantque cvias ponti,currüntque per quor 

Ho[bitium mutant femper, pontóque cUágantur. —00— 

Thriffas /Egyptiascantu dele&ari autor eft ZElianus. Qui Ma- £^». 
reotim lacum incolunt, inquit, Thriffas illic cantu & pulfibus tefta- 
rum concrepitantium confonantibus pifcantur. Etenim tanquam 
faltatrices, faltantes in pifcatoria ad fe comprehendendas explicata 
inftrumenta incidunt. Idem ipfe proculdubio in alofis nofttis füm 
expertus:quum enim in Áruerniz oppido Maringuefio effem,& in 
fluuij ripa (zpeanimi caufa deambularem,ad teftudinis fonos alofas 
vidimusadnatantes & faltantes,iid quod noctu manifeftiüs appare- 
bat. Abundat autem fluuius ille tanta & falmonum. & alofarum co- 

V 


Lib. 


222 DE PISCIBVS' M. 


pia,vt fupra mille & ducentas vno retisia&u captas viderim.His ad- 
Liber. ducor vt credam deprauatü effe Athenzi locum , in quo Ariftotelem 
- citat zrsei Coi. eju T. xeyopBvor , Uri Xtra, dpa x19 99 , stg] àx$- 
(gs diea 9x ? Da dosis. Quippe cum de thriffa , chrichide , & tri- 
chia verba fecerit, & veterum de his teftimonia proculerit;his adiun- 
git Ariftotelis autoritatem deco pifce, qui faltu cantüque gaudeat, 
& co audito é mari exiliat. Sicigitur locus; meo quidem iudicio re- 
ftituendus cÍt.opyre piu. T A&yopSivor P oTi A3eTaJ ópyio4 X2) [o 3» ; X9)] àx&(gs 
dva und ix ? ÜuAdorr. Qus ad Thriffam referenda funt quz opyz- 
«els ,id eft, faltatrix di&afit.. Alofasfubire lumina eorumque fon- 
tes appetere diximus,fed audito tonitru ad mare properare pifcato- 
res teftantur. Aufonius cas pro vilibus haber. 
Btridenté/que focis opfonia plebis ZAlofas ! 
Verüm ob copiam quibufdam in locis vilefcunt quemadmodum 
rcs aliz etiam laude dignz , magifque fpinarum copia moleftz funt 
quám infalubres. Nam quum pinguerunt & fuaues funt, & fuccum 
mediocriter bonü gignunt,quiq; facile diftribuatur. Quà aliquando 
in conuiuio de polyporü,luporum, pagurorum prudentia differere- 
tur, Hieronymus Vida vir bonus, & doctus poéta , dixit nullum fibi 
videri pifcem aloía prudentiorem qui non nift obefus nobis appare- 
ret, maximéque idonco tempore,quum carnium efu nobis omnino 
interdicitur , faceta ironia: cüm imprudentiffimos effe pifces meritó 
dicamus,qui non nifi quo tempore optimi funtjllifque minimé par- 
cimus, à nobis confpiciatur.Poft thriffas fortaffe aliquis chalcidas & 
abramidas requiret: funt enim fimiles admodum, eàfq; coniungunt 
Athenzus & Oppianus.fed cüm fluuiatiles fint, in opere de fluuiatili- 
bus de his dicetur. 


De Harengo. 


NN 
M en WKN 


4 GONNA RAETRY 
: rr (o $.€ QOOQOE 
CURIE UR INNNNRSI ANI IIR i 
pL QC Coe LX (tee SCANS 
TUN FARINE TUR TIEHRRI Id 
2 ete. XQ ut Mee 


eL CPUCT s QC. 


ARENGI Nomen barbarum eflneque vlla eft, 
quod fciam , huius appellatio fiue Latina fiue Grz- 
ca. funt qui non re&té halecem vocent. Quid autem 
fit halec vel alex libro quinto declarauimus. In pe- 
SOSONGAES nuria igitur Greci Latinique nominis , notiflimo 
& 


LIBER VIL 25 
« vulgatiffimo vtemur.. Haárengus cx thriffarum eft genere, quiin 
oceano tantüm reperitur , minoribus thriffis , & fardinis maioribus 
plané fimilis , dorto caeruleo, ventre albo & falcato, Íquamis acu- 
tis & tcenaciüs herentibus munito alofz modo, reliquis facile deci- 
duis. Inferiores partes alofz fimiles habet. Aqua viuit, Gregalis eft 
pifcis. Tam magni funt aliquando harengorum greges, vt pr 
multitudine capi non poffint. Sed poft autumni zquinoctium in 
acies fe diuidunt,locáque mutant , & gregatim per oceanum vagan- 
tur. Quó fit vt muli fimul capiantur. Condiuntur, & in muria 
feruantur. Alios modicé falitos fufpenfofque in fumo exiccant. 
Illos harengos albos, hos nigros Gallicé /orez. appellant: fiuc haren- 
gos no&urnos , vclà nigrore, vel quia que no&u fit captura fe- 
licior, & iis diutius feruandis accommodatior meliorque iudica- 
tur. Citiffimé extra aquam moriuntur, ob magnam branchiarum 
Íciffuram. Pinguifunt & molli carne. Tam funt alofis paruis trat- 
tífque paruis fimiles, vt eas in craticula co&tas , butyroque immer- 
fas Normanis apponi iubens cis impofuerim credentibus harengos 
effe : adcó figura , fapore , fpinis fimiles funt , vt vix difcerni queant, 
nifi à diligenter animaduertentibus .. Sunt tamen harengi dorfo 
fpiffiore , maculiíque carentquas alofz paruz habent. Q uare vche- 
. menter errat, qui in mediterraneo mari harengos nafci afferit,feQue 
Romx vidiffe in foro:nam formz fimilitudine decipitur. Qui enim 
harengifpecie,nonfolàm Romz , fed etiam Maffiliz & Venctiis vi- 
dentur, harengi non funt, fed tratte paruz,harengis & fardinis adeó 
fimiles,vt eas pro harengis facilé accipiant etiam Galli,quibus hi no- 
tiffimi (unt.Sed his notis diftinguuntur. Trattis & alofis fpinz multó 
! afperiores ventrem firmant, harengis minus afperz : quam 
. obcaufam fi pauló diutius afferuentur , difrupto — 
|J wentrcinteftina procidunt. Pratereà fpinz 
^ jinhistenuiores, & edendo minus mo- 


Ac AL 


1 — 


leftz , in alofis & trattis & 
chalcidibus multó 
moleftiorcs. 


LIXSMM 
ON'D'EXOSPr 3 
DE PISCIBVS 


Liszzo V ELE 
* 


C 
n 


De Sphyrznz prima fpecie. 


NUN 
XOU 
——ÓRá- 


T AV Naro o8 apa 


fed A VT AT IM A pifciculis ad magnos 
y piíces veniemus, Dicemusautem deinceps 
de fphyrzna & acuum generibus;ac lacertis 
597 ii(que fimilibus. Zq/eapav alij, maxime Ac- 
«2409 ticl xégpau appellant. Latini fudim. Noftri 
J Spet. Itali Spetto. Africani Jcawmé. Graci 
| huius temporis eg/peyav. Gaza. non recte 
gb & malleolum conuertit , càm Plinium auto- 
Des SA rem haberet , qui & füdim interpretatus eft, 
Libro jc. 1; & interpretationis caufam reddidit. Eius hzc funt verba : Sunt pra- 
tereà à nullo autore nominati.Sudis Latine appellata, à Gracis fphy- 
rena , roftro fimilis nomine , magnitudine inter ampliffimos rarus, 
fed tamen non degener. Sudis tcli militaris genus eft , & paxillus a- 
cutus , qui in terra defigendus praurebatur, vel vt robuftior effet,vel 

yt tardius putreíceret. Virgilius: 
Sripitibus duris agitur Judibuscve preusfas. | No 
Eadem de caufa xérp« ab Atticis dicebatur. Nam xa teli genus 
eft 


Tib.s.de ift. 


enimal. ca. 


L1  ($) 


LIBER "VIII 225 


eft Perfico bello inuentum, aut ftimulus fiue ftylus apud. Sophoclem 
& Anftophanem.Idem fignificat cg/e« accentu in priore (yllaba po- 
fito; vc differat à plurali «gp pro malleolis. | Phauorinus. Kézg« 
&purrjejor Varxor , «giga. 9] ti3os iyBVos. Igitur àogípa., qua teli genus 
fignificat deducitur eg/peja.Idem etymum fecuti funt omnes, Nam 
Hifpanis & Italis Petro dicitur, id eft veru, & à noftris detracta. litera 
[Pet.. Eftenim pifcisifte longus, & acuto roftro:Q ua de caufa Speu- 
fippusacui affimilauit.Ex his liquidó apparet Gaza error , qui mal. 


"Itben.lib. 7. 


leolum interpretatus eft:fimiliter aliorum multorum quieunpquem ^ 


Maffilienfes pei rouzion, id eft, pifcem iudeum appellant.Sphyrenam 
effc credunt,cüm zygzna fit non fphyrzna, quz zygena à figura 
libelle T Grzcorum fimili nomen haber,cámque, pifcem iudzum à 
Maffilienfibus vocari veriffimé fcripfit Petrus Gyllius , quod capitis 
tempora tanquam cornicula emineant,more iudzorum qui fic olim 
Mafhiliz induebantur. Sed de zygzna (uoloco.. Ad Sphyrenamre- 
deamus cuius duo funt genera, vt autor eft Oppianus & experien- 
tia comprobat. 

Xx óp'aios &ixevp Siue "yéros a go rspo| T 

Zgopgapra| Sooryal. | | 

Vtraque piícis eft marinus,lucio vulgó brocber di&to corporis fi- 
guratam fimilis,vt qui proprium nomen ignorant Rome & in Mon 
tepeliojrocher de merjd eft, lucium marinum appellent. Eft igitut 


Sphyrena primi generis corpore longo,tenui, roftro prominente & 


acuto. Maxilla inferior fuperiore maior, in acutum definens fupc- 
riorem excipit,ficque ambz cocunt,vt dicas roftri vel oris nullam pla 
né fciffuram effe, quam tamen maximam effe oportuit;tum ob roftri 
renuitatem,tum ob pifcis voracitatem. Dentes illi (unt acutiffimi,in 
'osrecurui vt murznz, in fuperiore maxilla quatuor , in. palato duo 
dentium ordines. In media inferiore maxilla dens vnus in foramen 
in media fuperiore maxilla exculptum recipitur , omnium inferioris 
maxillz dentium maximus. R oftrum foris cxlatum eft, eiufdem ex- 


Ib. :44v- 
"Tix. 


/ 


tremum nigrum. Oculi funt maximi;ante hos foramina veladau- - 


diendum, vel ad olfaciendum deftinata.A capite ad caudam per me- 
dium feré corpus linca dn&a eft ex fquamis contexta, reliquum cor- 
pusà fquamis nudum effe videtur.Sphyrzna colore Afellum zmula- 


tur.Eft enim ventre albo;dorfo nigricante vel potius cinereo, Linea - 


przdi&a flaucícit initio,& oris interna pars.Brachie fatisa perta funt. 

Pinne quatuor,duc ad branchias,relique in ventre,exigua,haz ad na- 
c duc reliq xig 

ratione conferunt.In dorfo eriguntur dux . prior quinq; aculeis con- 


ftat, altera fine aculeis eft: quemadmodum ea quz ad. podicem eft. 


Ventriculo oblongo eft cum multis appendicibus , inteftinis longis, 
hepate albicante;carne candida fuaui,dura ficcáq; , ((d quodammo- 


" 


2 


ATP EUG TET QIPZSERRSSR TINTRETROA 
3 SERIA — 
( 9 
' * ' 
s 


i5 — JDHrPEBUCEPY 
dofriabili, & afelli carnem vtcunq; referente;cui & lupo precipáam. 
autoritaem fuilIe Cornelius nepos,& Laberius poéta minorum tradi- 
dére. Quare non poflum.non mirari Hicefium de quo. hzc Athe- 
Lily 7. Deus. Zigupajas quor acécios oguesiléeas £ivaj. Ty ye po , &àedüeis- dii 
Libro 8. ycÜcw 34) à Ops , dOyvXia, 3 pieces. Et alibi Athenas. ajóqupaqvay và 
yey ptor ci Goguiérrepos.Q uibus aperté ratio repugnat.Quienim fphy- 
 rzng plus alimenti praftare poflent congris qui ex cartilagineorum 
funt genere, dura, ficca lenta glutinofaque carne? vnde 3vstgsigya- 
gortp effe dixit Philotimus,quod approbat Galenus. Omnesautem- 
non folürn pifces fed & carnes & quacunque alia quibus vefcimur, 
propter duritiem & fucci contumaciam difficilius conficiuntur; vt 
difficilioris fant conco&ionis., ita plurimum nutriunt. Non eftiei- 
tur vera hec Hicefij fententia;nifi íphyrznz alium hic pifcem fubfti 
tuas:nam alioqui locus totus intcger non eft, neque &«docis. sou, 
xà) àebpiss, dOyvoua dU: puéous legendum;fed àz3s 5.2 yet , 3 &günss, 
Ula, 3 nées id eft, puftui iniucundas effe;& ori ingratas ; fucci bo-- 
nitate mediocri. Caterümnon fuerit alienum confirmare hanc vez 
ram effe fphyrznam quam proponimus. Ác primüm eundem effe 
pifcem qui egfpaqa & xécp«. dicatur, fatis docet Athenzus ex Dorio- 
Libro.;, 1C. Apo c dipdqydu quoius xoA5( xtgpdu. E G'Xcupuss 5 pecajs, xi 
epas avg (gs, CE Emi oqupadvas cYoug/e d (0g voufloy «grs. xg] 9u dido: ás box 
O ao^) T eqipapidu x aNE(1 xéepdv , axes D vÀ oQupdvis ovo aut byej- 
Gyrojd eft,Dorion fphyrenam ait quam vocant ceftram. Epichar- 
mus autem in mufis ceftram cüm nominaucrit , non iam Íphyrenas 
dicit, vtpote quz exdem (int. Et Attici fzpiüs fphyrznam vocant ce- 
ftram,raró autem fphyrznz nomine vfi funt. His accedit Plinij te- 
ftimonium qui fphyrznam fudim conuertit à nomine fimili roftro, 
quod perinde eft ac fi diceret à roftro acuto fudim nomen inueniffe. 
Deinde fphyrenz acui fimilis eft autore Speufippo apud Athenzum: 
Lib: axdu(izrzos ) Gs gapaiNo(Je. Geribdlag xéepaw , B£xlitur , (auefSw. Eft veró 
fphyrena;acus modo roftro acuto & longo. l'oftremó longo eft cor- 
pore.vrnde Oppianus 9»ou52s appellat, id eft longas. Et Ariftoteles 
xd] Tdv paopüv ÉyyeNus xg); Bentl eglpcya. Ex longisanguilla;acus, 
fphyrena. Mendofi enim funt vulgares codicesjin quibus pro cgóeaj- 
ya. legitur Coeur. Nam zygxnain cartilagincis numeratur: qua & fi 
magnus fit pifcis,longus tamen non dicitur , cüm ij duntaxat longi 
dicantur,qui pro corporis longitudine tenues funt admodum :alio- 
qui omnes feré magni;etiam longi dicerentur. Omnia veró qua mo- 
do demonftrauimus in fphyrznam noftram competere nemo nifi 
plane cecus non videt, : 


1ib.3. de fac. 
aliment, 


Lib.i.de bif. 


«nimal.ca.ig. 


De (pl 


LIBER .NTIE | 228 


De Sphyrana parua, ya Sphyrema - "iiem 
. fecunda fe Km beonp "4 


ERA 2 A M^ "Sphiptens edema — M —: ex 
3 Oppiáfio, eam effe putanhüs qua à nobis bauziz nomi- 
) natur. Eftenimi corporis fpecie faperiori valde fimilis. 

ba eft tenui iC actto, ud de desprs à fquaiiiis 
ágnis tot cor- 


Py carnem Laucedediad n 


De. Acus VEM die 


ez dod ooa d M Pe PAID qp 
2v ai, GRAECIS Bed pifcis dicirür , 8 kei Borióh E 
citante- Athenaeo. eol qe v aba proto. Ari- Linz: 


Qu V us 2 7A. ; T - 


ori ftoteles in. bis. qui nunc extant libris. CeXbtu fem- 

AG) per vocat..'In. 1.1. autem Ge) Comüi ; vosferibit 75. . oua 
MANGA Athenaus, pagis. ctiará nominauit;Similiter EE rix. 

nus 92.935 dV Exi Tow &paJf- Abe. ctiam. nuncupata eft: Athénzu s 


' 


328: . BD EVP ESIGIES V'S 


Tib.s2.cap. it. 
Lib.9.cap.51, 


Mtb.lb.z. 


lire 8. 


Pads jy Gern y sgocirag *y& xg &[6oernie , SVaweailos , vygos y s. 
Gaza acum interpretatus eft.P linius aculeatumvocat.Belone;iuquit, 
quos aculeatos vocamus. Alibi acum. Acusjnquit , fiue belone vnus 
pifcium dehifcente propter multitudinem vtero parit. Qui nunc 
Grzciam incolunt corrupto vocabulo Bexoita. Noftri £e. Itali 
arguzella. Hifpani agwilla vel aguia pefcado. V eneti acicula. Normani 
orphiez,.-Hábet cetymum à roftri longitudine tenuitate & acie,quód 
idco fimile eft acui vel fagitta: vnde é£fgvyyoi pairs ab Epicharmo 
cognominatz funt. ABxemys veró quód fine muco fit: &A^ra enim 
mucum fignificat: hic autem pifcis carne eft plané ficca , & fine hu- 
more lento, glutinofo & mucofo, quo multi b gi pifces obliti funt. 
Duasacuum differétias obferuauimus:vnam;quz apud nos frequens 
eftadmodum,& vulgo notiffima;de qua pris tractabimus: alteram, 
quz acus eft Ariftotelisà noftra vulgari diffidens,de qua proximo ca 
pite. Acus vulgaris pifcis eft longus,lruis, marinus quidem,fed inter- 
dum ctiam in marinis ftagnis reperitur,roftro eft acuto,lon go;tenui. 
Maxilla inferior fuperiore cft longior;in mollem quandam fubítan- 
tiam degencerans. Dentes in. vtraque maxilla parui frequentéfque. 
Caput cft criangulare,viride. Oculi magni,rotundi, lutei. Ante hos 
meatusad audiendum vel ad odorandum trianguli figara.Branchig 
quatuor duplices. Pinnz duz paruz ad branchias. Duz aliz breues 
fub ventre , quas fequitur alía longa , aculeis conftans & membranis 
ab vmbilico ad caudam progrediens. hac fuperior alia eft magnitu- 
dine feré par.Cauda breuis eft in duas pinnulas terminata. Podex in- 
fima parte fitus, non aámodüm confpicuus.. Acus hzc ventre plano 
eft,reliquocorpore quodam modo quadrato;ob lineam vtring; pro- 
tenfam é íquamis contextam,reliquis partibus ]xuibus , & fine fqua- 
mis.Dorfo eft ceruleo,ventre candido,fpina dorfi viridi,cateris par- 
tibus interioribus longis,vt ventriculo, inteftinis fine appendicibus. 
Hepate oblongo, & in co veficula fellis oblonga , corde angulato. 
 Eflate venter ouis multis refertus confpicitur. Quare illam zftatis 
tempore parere crediderim fed feró & ftne vlla ventris fciffura. Car- 
ne eft dura & ficca,quam ob caufam difficilius coquitur , fuccum ta- 
men bonum gignit.Mirum igitur fi Athenzus de hac noftra acu lo- 
cutus non fit. Pagis 5 Gexóvy ,xaacira] ye st) à Aes, SUamt alos , els, 
éUxv»cs. Cüm minime humidam effe experientia conftet,fed ficcam. 


Lil.s. àua- Oppianus de hac noftra acu videtur locutus füiffe,cü tradit eam den 


ZixQ p. 


— tibus retia erodere & incidere.Détes enim paruos habet & frequétes. 


Kaj m 35 pa.cpid Vw TOles vóes o4 9. Urt xoXmov- 
Aca. bxepoguiyo(1 , soe dV &xloo-5 *yéyu), 
Avis Erigpogd(] Ale dV &etpuresn] 00 
Ayyug T areejs (1,0 dU (piri Séclays(io. — 
: d iyd 


| L DBDE ' VI. 229 

P4 &uuSuées qxvxves tylooSstv opeY(s. Tus 

Pratereà eam quam exhibemus CeAótu fiue acum merito dici 

tum figuratum nationum omnium conífenfus appellationéfque tc- 

ftantur ,à qua diuerfam fateor effe cam , de qua Ícripfit Ariftoteles, 
quippe cui notz multae quz huic noftrz infunt,minimé competant. 
dentibus enim caret acus. Ariítotelis tefte Athenzo. Adhzc rimam ze: 
habet in ventre.Poftremó hyeme parit.Q uare diftin&ionis & perfpi 
cuitatis gratia priorem belonem appellabimus vulgarem fiue com- 
munem:alteram belonei Ariftotelis,de qua iam dicamus. 


mu s UM Rib o. eur 
De Acus fecunda fpecie, fiue de 
Acu Ariftotelis, 


ERLALDUTIELIISUTEER UU EPES 
ig 


MASS NENNEN NUPRRER S 


Ey RW - ——Ó n 
ydp P 


CSUCPUTUUCPPPE 


542 O CIS Aliquotquos pofteà citabimus,8e^óv;s me- 
E minit Ariftoteles. Ea vero eft, quz à noftris Zromperte 
(eee dicitur. Ab Italis quibufdam Diawole. Sunt qui fer- 
: pentem marinum effe credant , fed falsó , vt doccbi- 
sg E257) mus. Piíciseftlon gus, tenuis, cubiti longitudinc,di- 
giti craffitudine, oculis, branchiis hippocampo plané fimilis , nec- 
non roftro, quod tubam amulatur , vndeà noftris nomen pofitum. 
À capite ad podicem exagonus eft pifcis , à podice ad caudam qua- 
dratus. Podex in medio feré corpore,à quo rima oblonga progredi- 
tur,in qua oua reponi certiffimü eft. Ego cüm huiufmodi acum hye- 
mis initio cultello aliquando diflecarem,in rima oua permulta repc- 
ri fidéq; digniffimis viris oftendi. Proximo anno quum n6 procul ab 
Aquis mortuis locus in mari turri zdificande deftinatus , vndis va- 
cuaretur , illicque maris purgamenta diligentius perluftrarem , duas 
acus reperi coloris diuerfi: erat enim altera viridis , altera. pulla, in 
quibus cüm rimam illam infpicerem , oua vidiin ea exclufa , mul. 
toíque foetus iam perfectos,quorum alij maiores erant ac moucban- 
tur;parté(que omnes perfcétas habebant:alij minores:alij cam exigui 
& tenues, vt oculi duntaxat & roftrum cernerentur. Cuius rei teftes 
habeo oculatos,& locupletiffimos do&tores medicos;atq; alios fami- 
liarcsquibus eam rem tum demonftraui. Pinnas duas habet hec acus 
cxiguas;ad branchias.Aliam in medio dorfi vix confpicias, nifi dum 


* 


Y 


up D E'PISCIBVS ^m 
viuit, & in aqua mouctur. Longitudo corporis cum tenuitate alia- 
' rum pintarum vicem gerit. Cauda in (implicem & tenuem pinnam 
terminatur. Gulam habet, qua plurimi pifcescarent.. Ventriculo cft 
paruo, oblongo j hepate magno, inteftinis gracilibus rectis, non in 
Ípiras contortis. Noníquamis;, fed ferpentum modo integitur cor- 
tice pulchré. czlato & duro. Ob tenuitatem parum carnis habet: 
eamque ob caufam à menfis reiicitur. Sed à plerique venuftatis gra- 
tia exiccata feruatur. Hanc geAótw effe (eu jagí$w. , de qua fcripfit 
T Ariftoteles , conftanter affirmamus. Nam telte Athenzo x 1 5. ae; 
Foxy apiSour effe dixic , id e(t, fine dentibus, quod huic noftre 
quadrat: quippe cui non modónnulli (int dentes, fed ne vlla quidem 
oris fciffura,verüm foramen folum veluti in extremo tubz, tam par- 
uum, vt tum propter eius paruitatem , tum propter roftri longitudi- 
ncm anguftiamque,ne minimus quidem pifcis hauriri poffit , (ed hàc 
veluti per fiftulam ex aqua alimentum trahit.Iam veró rima füb ven. 
trc , quam Ariftoteles acui tribuit, quz etiam ei, quam exhibemus, 
proculdubio ineft,omnem controuer(iam dirimir.Eius hec funt ver- 
Lil.e.de bif. ba: H» 3 x9ASatlots Ge bylu , ev ds epa. " T8 Vod4v, Sie dbiryro) » X9) 
animalcasss TO (x dà &tpydla] , yd you Tac, (to ó ix0Us eTos Si£epu(iv va T yevrt- 
po, € O for, dax: oi qvQA(ra, opds. 9o» dU rex? , Go x, (ugue TUAM 
víW(. Quz ic conuertit Gaza :Q ui autem acus vocatur,ynus tem- 
pore pariendi vtero dehifcente oua emittit: habet enim hic rimam 
quandam fub imo ventre,vt cxciliz ferpentes. A partu autem viuit, 
& vulnus callefcic. Item Plinius: Acus fiue belone vnus pifcium de- 
hifcente propter multitudinem vtero patit. A partu calleícit vul- 
nus, quod & in czciliis ferpentibus tradunt,Paulüm digredi liber in 
qvgAivas oqds fiue svqAaras , quas cxcilias ferpentes interpretatur 
Gaza,opinor,Plinium fecutus & Columellam , qui czciliz ferpentis 
meminerunt. Plinius quidem loco iam citato. Columella veróli- 
.€qas; — brofexto. Eft etiam mortifer iis ferpentis ictus, eft & magnorum 
animalium noxium virus : nam & vipera & cxcilia fepe cüm in pa- 
Ícua bos improuidé fupercubuit laceffita onere , morfum imprimit. 
Et pauló poft: Cecilie morfus tumorem fuppurationémque molitur. 
Hanc vtà Grzcisjita à Latinis appellata putoà debilitate vifus: nam 
lil.»c4j-49- Tv9Ao»|, ctiam vocatur tefte ZEliano : ficuti alia ctiam ferpens ab he- 
betiore auditu xegíss. Sed redeamus ad acum,de qua ruríus Arifto- 
Lib.6.dc bif. celes: O-liyevoy dVé £e xgl xg .exvs. dl dad ddldy «po TS TÍ- 
unes dion Sia porrum mo Tdv Gy iod dii cóx vro "ON d$ utycAa. X9]. 
dautp (& quy de mrteyxtpwla, , € ereea qi) [BeNdluo. Geri "yeu 
«xps curl) xi Tis Ülys d yov. Sic Gaza; Acus veró appellatafe- 
ró feetificat,compluréfque eius generis difrupto ac dehifcente vtero 
pariunt , non tam multitudine ouorum quàm magnitudinc.Et - 
| h | ; 


Db. Cp. $1» 


IY BIE R2! HI T 231 


do phalangiorum proles parentem offufa circundat , quippe quam 
di(cedere ftatim prolis amor non finat , & fi tetigeris fugiunr. Quz 
ideo adícripfimus, vt conuerfionem Gazax conferat diligens le&or 
cum verbis Ariftotelis. Intelliget enim poftremam fententiam cor- 
ruptam effe, atque Gazam aliter legiffe quàm nos in vulgaribus:no- 
ftris codicibus. Qui enim congruunt verba ifta , quippe quam dif- 
cedere prolis amor non finit cum iis. 5104 yeug "pos dull» Haec 
funt Ariftotelis ceftimonia , quz neceílarió conuincunt eam effe:be- 
lonen fiue acumt, quam depinximus. Quz ferpens marinus dici- 
nullo modo poteft. Id quod eiufdem Ariftotclis autoritate confir- 
mo. Sunt & marinz ferpentesterreftribus forma fimiles , nifi quód 
magis congri fimile caput habeant. Magnitudine igitur,figura cor- 
poris , capite congri fimili diftinguiturferpens marinaab acu. De 
fcrpente autem marina plura fuo loco dicemus. His quz propo- 
fucramus confirmatis , non-abfurdum fuerit. caufam inucfligare, 
curacui dchifcat venter. Ac primüm non fine caufa mirum vide- 
ri poffit Plinium loco anteà citato , id ad ouorum multitudinem 
eic : cüm quz de acu fcripferit , ex Ariftotele mutuatus videatur, 
qui tamen caufam rimz fub ventre non multitudini ouorum, fed 
magnitudini adícribat , quum ait acum Íeró foetificare, compluréíq; 
cius generis difrupto ac dehifcente vtero parere , non tam ouorum 
multitudine quàm magnitudine. Rurfus fi magnitudinem ouorum 
rimz caufam effe putes, cur in hippocampi ventre rima non fit , cu- 
ius&: plura & maiora funt oua quàm acus? JElianus aliam adfert 


caufam. Marinz acus , inquit , quód funt pratenues , minimé tor- - 


zuofum & finuofum vterum foetumque capacem habentjidcirco ca- 
tulorum fuorum non fuftinentes incrementum difrumpuntur , non 
igitur pariunt catulos,fed expellunt;atque eiiciunt. At permulti fant 
Íquamofi , quibus finuofus non eft vterus, multi longi & tenues;qui 
rima ifta carent. Quare corporis tenuitati adiun gendam caufam 
aliam effe cenfeo:nimirum corticis duritiem. Nam vfque adeó duro 
cortice integitur acus , vt gladio acuto fecari vix poffit. Quó fit , vc 
ventet diftendi nequeat , quemadmodum hippocampi venter , qui 
molliseft. Emittit itaque acus oua fua , atque in illa rima tanquam 
in alio finu fouet , donec excluferit. Idem in crufta inte&is quibuf 
dam videre eft,veluti in locuftis , fquillis , & cancris omnibus. Qua 
omnia in appendicibus ad caudam pofitis oua (ua racematim' com- 
pa&ta feruant, & fouent donec excludant. Qua nota difcernuntur 
foeminz à matibus. Natura itaque fagax & prouida in acu rimam 
poft podicem dilatat , donec pepererit , que poft partum ita coit , ve 
coalefcere videatur. Quanquam fieri pofhit;vt coalefcat,vt Ariftotc- 


Li... de bif 


animal.ca.14. 


Lib.g. (4.31: 


Libxicapas, 


232; e OD ER- PEIDLSCHWUNM X 

les & Plinius exiftimaffe videntur. Hoc qui Angliam peragrarunt,. - 
& faciliàs credere; & aliis certius perfuadere poffunt. Illic enim. ^ 
ichthyopolz lucios cultro diffecant , vt pingues effe empturis often- 
dant, quos ron emptos rurfusin viuaria coriiiciunt , in quibus vul- 
nuscoit & coalefcit.. Quod nature rerum petiti tincis attribuunt; 
quia iis fe lucij affricant, vt illarum: mucum vulneri illinant, atque 
ita eius labra in vnum condücuntur. :Sed idem in acu euenire non 
poteft ob cutis tenuitatem & ficcitatem. Verüm fic rim ora com- 
mittuntur, vt propius ctiam infpicienti coàluiffe videri poffint. | 


! De Sauro. "s 


c SN 


ÉRERACTLLLULULUL M LEGAM 


UN 


Cc4 PU (7: 


3 PEVSIPPVS apud Athenzum fphyrznam, 


Tevod ANGE belonen, faurida fimiles effe ait. Duobus igitur prio- 
NA, ribus explicatis de eo, qui (2weis vel. (Zvpos dicitur; 
Y NY - * . 
Lil. s.de hiff. SR EON tractabimus. A Gaza lacertus nominatur, à quibuf- 
; : Q—, 9 x s P .. 07 
enm. — DESEE S dam cx noftris aiguille , ab aliis Pecaffe. Pifcis eft ma- 


rinus , pedis magnitudine, acubusbreuior & craffior. Roftro acu- 
tiore fed breuiore & furfum recuruo. Huic,loco dentium maxill:e 
funtíerratz. Branchix quaternz, quibus & oculis & ante hos fo- 
raminibus, ventrifque fquamis ac lineis , quz ventrem feré quadra- 
tum efficiunt firmántque , acubus eft fimilis. Reliqua veró corporis 
parteà podice ad caudam,caudaque ipfa fcombris par,fiue partis bu- 
ius , caudxque figuram , fiue eiufdem pinnulas fpe&es. Ventriculo 
eft oblongo, inteftinis gracilibus ; longis, ingyrum non conuolu- 
tis. Hepate longo , rubefcente , in eo fellis vefica eft. Fel & fplen ni- 
gricant: Carne pinguiore eft quàm acus , neca fcombris differente. 
Quare cüm & carnis fubftantia , & pofteriore corporis parte (com- 
bris, qui etiam lacerti dicuntur , fimilis fit , roftro veró & priore 
corporis parte acubus, exiftimaui acubus fubiungendum effe, & .ob: 
fimilitudinem faurum nuncupandum.Rarus eft admodüm pifcis, & 
à pifcatoribus noftris veluti nouus aliquando ad me delatus. t 
De Trach 


LIBER VIIL- 23; 


De Trachuro. 


MID NISI NENCTAANT 
BAR 


EEG zi 
"92950994 4008 
TEE ESSERE 


CUCAXSS PAXOTYP OZlIdem effe creditur qui & (opos, cui 
1 [i925 opinioni vulgaris appellatio cofentit. A noftris enim 
xix faurel vel fieurel dicitur. A Romanis;f/awre. Ab aliqui-- 
$ bus noftrüm safcon. A Santonibus cicbarou. A Gallis 
CAE maquereau baflard id eft, ícombrus fpurius. Arifto- ri.54.5;f. 

teles trachuri nufquam meminit : fed cavps tantüm , quem grega- meo 
lem effe fcribit,quod trachuro quoque conuenit. Nam zfítate in no- 
ftro & hifpanico litore,multi fimul magná copia cum Ícombris ca- — 

iuntur. Áthenzus diuerfis locis de fauro & trachuro loquitur, vt P^: $vo- 
diuerfos exiftimaffe videri pofsit. Oppianus proculdubio diuerfos CU 
fecit rpaxpoy 7 &yéaj.Et pauló poft edupoire exézrenbirs: illic enim va 
rios & differétes pifces recenfet.Siue eundé cum fauto,fiue diuerfum 
trachurum exiftimes haud equidem ponam in magno difcrimine: 
nam vt res habeat,verum trachurum nos certé depingimus.Pifcis eft 
marinus, gregalis , minoribus lacertis feu fcombris colore fimilis, 
corpore minus fpiffo,rotundoque , fed paulüm compreffo. Squamis 


afperis,oculis magnis & vircfcentibus. Pinnis quatuor natat, dux 
maiores ad branchias fite funt,duz alie minoresin vétre. Alie duz 
in dorfo eriguntur,prior aculeis membrana connexis conftat, pofte- 
rior mollioribus s pilis & logioribus. Poftrema eft à podíce ad 
caudam cótinua,duobus ftatim a podice aculeis nixa. Podex in me- 
dio feré eft corpore. Cauda fimilis cauda acus vulgaris. Trachurus . 
carne eft ficca B eeu quàm Ícobri. Recte igitur, Galeno ctiam . 
approbante;Philotimus inter pifces durz carnis repofuic. Illud non 
x 


- 


224. * | DEIPYSGIUBIWWIST 
omittendum vehementer errare eos qui trachurum eum effe credát, 
qui etiam trachinus dicatur.Nam trachinum eum effe ex PJinio de- 
monftrabimusqui araneus vel draco nominatur. | EB 


De fcombro. 


D PDT 
2KOMBPOZüiGrzcisji Plinio & Latinis omnibus 
Ícomberfiue fcombrus dicitur. A noftris veraz quód 
AWO vitri inftar fplédea,vel peis d'aurioujd cft, pifcis apri- 
lis, quód eo potifsimum menfe capiatur.A Gallis 
22, maquereau,à Mafsiliefibus aurzel;ab Italis lacerto;à Ve- 


Jib.e.de bist. 


rio poft idus,pariunt Iunio ante nonas,edunt oua fua condita quafi 
Amas C447. 


ytriculojidque in ponto,vt arbitror,quia paruulos nunquam córigit 
| . nobis 


; 5 ; 
d 4 
- » d 
x ABE FL 


LIDER-VITLE " 
nobis vidifíe.Cüm thunnis pelamydibus & amijsin pontum ad dul. 
ciora pabula gregatim cum fuis ducibus commeant omnium primi: 
thunnis enim cüm fint imbecilliores tenuioréfque, frigoris calorif- 
que iniurijs magis funt obnoxij. Quamobrem frigidiora calidio- 
raque loca citiüs relinquunt , maximé auftro vehementiüs flan- 
te. Ex fÍcombris olim garum conficiebatur. Plinius. Nunc é Scom- 
bro pifce laudatifsimum in finibus Cartaginis fpartariz & ceta- 
iiit garum appellaturfingulis milibus nummüm permu- 
tantibus congios pené binos. Nec liquor vllus preter vnguenta ma- 
iore in pretio effe coepit,nobilitatis etiam gentibus. Scombros qui- 
dem & Mauritania,Beticáque, & Carteia ex oceano intrantes ca- 
piunt ad nihil aliud. vtiles. Athenaeus. gj &xXlw oxopfópetpiar àzrà Tür 
&usxoutyoy ox op(apor, &ár O &pigor oxtude tla, "ydpor. Scombrariam, in- 
quitappellatam fuiffe à fcombris qui illic capiuntur,ex quibus opti- 
mum conficitur garum. Ad faliendum autem idonei funt fcombri, 
garümque parandum:quia eorum caro facilé conficitur, fpinis ca- 


235 


Lib.n.cap.8: 


Libro 3. 


ret,vcre pinguis eft.Q ue enim dura,ficca,macráque funt;faliri com- 


modé nequeunt.In oceano maiores funt, quàm in noftro mari, fed 
ficciores durioréfque,& ob id deteriores.Sic Romz ficci funt & du- 
ri: Venetijs optimi,nimirum molles,pingues,dclicatioréíque. 


DeCola. -. N 


T 


"us 
rur 


"a 

CA 
zr. 

yz 


QUE EA 2) PIS 


OAIXAXEZ pifcis à Grazcis dicitur,quem Gaza mone- 
dulam interpretatut,parum recté, vt opinor. mone- 
dula enim auis non sous fed xsXos, ab. Ariftotcle, 
& alijs nominatur.Quare Gazam 49A legiffe cre- 
2 diderim:neque enim aliter vir Grzcé & Latiné do- 
&ifsimus monedulam vertiffet.Sed pifcem de quo nunc loquimur, 
Iulius Pollux,& Athenzus 42r appellant:& s9u2v non xoxoi» in 
Ariftotelis exemplaribus que nunc extant, legimus. Quare Grxco 
AX 


Lib.o.de bifl: 
anim. cap. a. 
lib.s.cap.9. 


nx 


ae 


Á ? Y E JR N 
46 94 DE PISCIETS 
nomine vtendum cenfemus, cümque pifcem coliam effe putamus, 
qui à Mafsilienfibus cogwiel vocatur. Eftigitur coliaslacerto mino- | 
ri,vel fcombro omnino fimilis,his tantüm. notis exceptis, quód co- 
lias maior fit & fpifsior, Íquamifque integatur paruis & tenuibus, 
ac lineas obliquas.à dorfo;breues,punátis nigris noratas habeat. Vn- 
D^ deab Ariftotcle in libro wel Cony ) t6) ix9vov, citante Arhenzo 
oxoobye«zlos dicitur. Pars eft capitis víqueadeoó pellucida , vt nerui 
optici cum cerebro veluti- per vitrum appareant. Vere fanguinem 
emittit purpura fplendorem perbell referentem. Rarus eit apud 
nos pifcis,in Hifpania & quibufdam alijs locis frequens. Hunc 
vero quem exhibemus , veterum effe coliam certó colligere pot- 
fumus ex eorundem monimentis. Nofter enim hic pifcis aut fÍcom- 
ber eft, aut colias, neque vllus eft; qui non primo intuitu ita non 
iudicet. Et pifcatores noftri à fcombris ob fimilitudinem non di- 
ftingunt. Scombrum veró non effe fatis perfpicué oftendit Athe- 
L5: nzus, quum fcribit fardam magnitudine coliz parem effe. Atqui. 
Ex.seapis, farda. pelamys longa eft, autore Plinio. Quz fané magnitudo 
combro precedenti capite defcripto competere non poteft. Idem 
«ire 7: indicare videtur Hicefius apud Athenaeum, ait enim, vo)s ox oj pous 
£Aayíe ws Spo Ewaj, xt) O péysÜos, opis. 3&, àv xoDu&y &uyuAolcpss, s mm, 
éUoxxeydlórsus.Sic enim legendum effe, vel «pogiudltpus 36 v xui, | 
xd) tyvMdltpcus , non autem vt in exemplaribus excufis legitur, ma- 
nifeftum fietjlocum iftum cum alio eiuídem autoris loco qui eft in 
libro tertio conferenti. Hicefius igitur fcombros colis compa- 
rans, minores effe & melioris fucci, qui tamen non faciliüs excer- 
nantur, apertó dicit. Quod & cuiuis qui pifcem hunc noftrum 
nactus fuerit , experiri licet. Nam fcombros meliores effe , quia 
humidiores pinguioréfque fint, coliam multó deteriorem compe- 
riet. Locus ille alter Athenzi eft huiufm odi. j edpS« eypostovcy 76 x 924 
piey 504,53: ox ouBpos xtiqus sg] Twyeos daroyopüy TU q'oeoys,0 xtoolus 9 zo 
exi o3ég epos Srlloy ol epos yg] x got gol epos, po quus, xptiosu 3: 6 àpuxAd- 
os dj lezreyos à octi(oaos Meyoputvos : Nez lólepos yotp xgj yAuxülepos. Qui lo- 
cus rurfus mendo non vacat, quid enim fignificare poteft. xowo- 
exiXxo3éeteos ? reponendum itaque puto xowoXepos. Coliz farda 
magnitudine afsimilata eft, fcomber autem leuiter & fubito c ven- 
.triculo defcendit. Colias veró glutinofior, acrior fiue mordacior, 
deterioris fucci, multüm nutriens , melior autem amyclanus , & 
Hifpanus qui fexitanus dicitur, gracilior enim eft & fuauior. Mu- 
tua horum. duorum locorum collatio , vtrunque dilucidiorem 
emendatiorémque reddit. In loco. proximé citato , dicitur co- 
lias deterioris effe fucci quam fcomber. In altero dicitur fcom- 
ber melioris effe fucci quàm colias. Adhzc dicitur illic fcomber 
M VUE i pit) leuis 


W 
LIBER. VIIL 237 


Ixuis, nec diu in ventriculo immorari ; colias autem glutinofior, du- 

riot , mordacior: quam ob caufam excernendi vim ftatim excitat, 

hic veró , Ícomber non faciliàs excerni , quàm colias dicitur. Quarc 

cüm colias maior fit , deterioris acriorifque fucci, Ícomber minor, 
meliorque , alioqui corporis fpecie fimiles, re&é mihi videor hoc ca- 

pite coliam reprafentatle , precedenti veró fcombrum , quia Gallis 
4Maquereau nominatur. Supereft fcrupulus eximendus , quem no- 

bis iniicit Plinijlocus. Colias, (iue parianus , fiuc faxitanusà patria P^se4r 
Betica lacertorum minima. Sed locus hic adeó mutilus & depraua- 

tusfuit , vcin co omnino reftituendo & corrigendo plurimum fuda- 

rit Hermolaus. Primüm igitur fic legendum : Colias parianus , fiue 
Íexitanus é patria Betica. Id liquet ex Athenzo, cum decolia fcri. U^ 
bit: Kezioxuy dii ó dX AAuos , Xgij lavaus 6 626 ; AsyopSos . Qui- 

bus mox fübiungit: X$4Qor j iv vexTto "yezyeaquedv , expos is. jpaxovéus 

quei visis xp xeu ova, Tiu xgiuo TOÀ £iyd4 Genau , E Jj5 € TÀ (a 

€ &auripues Ac ysa S , xg) duwr Qoifópone idw, mro ra uo oer Xo 
por, & Gy lo Ge Aqov oxéUdC ta ye«por . Vides hic etiam Hil anos fiue 
Íexitanos commendari colias & amyclanos, à Plinio vero parianos. 
Quanquam quz ex Strabonc citantur , pauló aliter apud ipfum rc- 

perias: Ícribit enim libro tertio , H. 5 ugue xg eoviolor udo qpor- 

yóers Td onus, egenis dVE ier n vüv SEllaudw a2us ,&E 3s xg] TÀ Tae 
taaviputos Acy£) , id eft, Malaca autem ad Phaenicez ciuitatis formam 

propiüs accedit. fequitur Exitanorum ciuitas , à qua falfamenta co- 
gnominantur. Etaliquantó póft, Ei ó 48 jpwcces vi(ss dr opis 
xeupyi eva. , 9v xeAS(T oxou[3poneAAu y A7 Ty &uXtopuóvy oxou[apoy , o2 

&y &ejgor (xdue dla] yo.po. Deinde Herculis infula obiacet Cartha- 

gini Scombroaria vocata , quód ibi capiantur fcombri , ex quibus 
optimum garum conficitur.Et Sexi autore Plinio oppidum eft Beti- 14. c4. 
cx Hifpanig. Poítremo vero illud lacertorum minima cum fupe- 
rioribus non congruit , nifi genera fubaudias , ex quibus tamen ne- 

mo recte colligat coliz inter lacertos magnitudinem minimam effe, 

cum farda , vt diximus , fit coliz magnitudine par, qux farda pe- 

lamys longa eft. Sed ad przftantiam non magnitudinem id rc- 
ferendum effe , dicique per collationem cum melioribus, demon- 

ftrant quz fequuntur. Ab his moeotici & cybium , & catera, vt fic 

Íeníus : Colias parianos & fexitanos fequuntur praftantiores ma- 
ioreíque pifces, vt moxotici , [ons conciía , cordyla, & cetera. 

Coliz , inquit Ariftoteles , fübeuntes pontum capiuntur, exeuntes 1.8 de hifi; 
autem minimé (ob id fortaffe quód aquarum dulcedine alleai il- imd eee 
lic perpetuó defident ) optimi in Propontide funt, antequam pa- 
I1ant, 


As 


TUM OMNES : 2. Mn "s M 1 


dw" DE. PISCIBWS 


De Amis. . 


MA » 


Z LN 
E » un 3 Aq A e 
A .£Z 1 
S v. ; M bran 7 M" ow 
S SSNSSNS EHE et. z Lap Adr os c 
SS S ^y j ACHT up [^ Ma dg * P / Z TERRE 
y: : E U7- 2 I7 TET m ) 
: ; SÉ IT L^ 
Lp d : 4 (eee L E, Mf f 1 
s — 7 à AES ASSNSSSESSASNNNS 
E , or cz TIE AN DHUR ) 
LEES. , ) 
— 


a 49 090712 a 
— mae: 
b m 777A 
D ll LL j LM —— " 
e RESEEIPE—— Züstizec pum 1: Ea 


ELAPREDL 
qi 
- ) í E 


qued T UTD uL | 
39 V JE Nui à Gracis dicitur, Latino nomine caret. 
X9 A noftris & Hifpanis Zyza, quafi Byzátia , vt opinor: 
9 amia enim Byzantia in pretio habebatur. Ab aliis /o- 
///4 miton vocatur.á444v nominatam fuifle autor eft Ache- 
AE dO nzusquód $$ utu qtpg) , ona &xyeNrSo», id eft,quàód 
non folitaria fitfed gregatim viuat. Alio vero loco erymum habere 
fcripfit ex Ariftotelis fententia, zrapà 9 dug. itaq (ois tipemwrolags, 
et "yep (iwazyeXag"nt) , quód fimul cum fui fimilibus eat:eft enim gre- 
galis.Idem Plutarchusin libro , cui titulus, Vtra animantia pruden- 
tiora fint terreftria an aquatilia. àias 5 x3] vtvouse uper ó 
(wecyt*acuss. Eft autem amia pifcis marinus , pelamydi vel thunno, 
vel ícombro corporis fpecie;pinnis,cauda fimilis:eft enim roftro acu- 
to,ventre craffo,cauda tenui,in figuram lunz in cornua curuate pin- 
nis cius conformatis,dorfo czruleo eoq; fplendente dum viuit , ven-- 
treargenteo. A doríoad ventrem linez du&e funt obliqua, nigri- 
cantes, certis interuallis à fefe diftantes. Oculi parui funt auri emu- 
li. Cutis Ixuis dem pta ca parte quz circa branchias eft. Dentes habet 
ferratos , acutiffimos , in os recuruos. Branchias opertas. Ventricu- 
lum rugofum, longum, feré ad podicem vfque demiffum , cuiusap- 
pendices funt innumerz fcombrorum appendicibustenuiores. In- 
tcftina gracilia, hepar rubefcens , fplenem nigricantem , fellis vefi- 
€43' — camtoti inteflinoattextam , autore etiam Ariítotele libro quarto de 
us E partibus animalium. Vel, vt alio loco fcribit, cum toto inteftino 
». exteníam, ex equo longam fxpe etiam conduplicatam. In Prouin- 
cia multe amiz capiuntur , in maris anguftiis, quas infulz frequen- 
tes efficiunt: in litore noftro paucz ob maris vaftitatem. Aqua dul- 
ris debi, Ci deletantur. Ariftoteles /Thunni , pelamydes , amiz fubeunt pon- 
wnim,cep. 15s tufm vere , atque ibi zftatem traducunt. Et mox. Petunt autem pon- 
tum pafítus gratia , qui vberior & melior ibi propter dulcia aquarum 
permiftionem fuppeditatur. Beluz quoque magnz pauciores ibi- 
i dem 


| 5 oes 
1 ) ener 


(/ 


EBER' VII "T 


dem fünt. Et alibi. Celeriter pifces omnes augefcunt, in ponto cele- 75,4 4.1/5; 
riüs: indies enim amiz mulu manifeflé augentur. Et Plinius. Pi- ese. — 
fÍcium genus omne precipua celeritate adolefcit maximé in ponto. o 
Caufa, multitudo amnium dulces inferentium aquas. Amiam vocát, 
cuiusincrementum fingulis diebus intelligitur. Rurfus Ariftoteles. 
Eis TOs aquse dpa es arNNot Td ixÜdov. , xg) 4O9lw8(1 & aos ao(- 
uelis y xg] & (is NXipuays y olor pia, & xeepéUs, id cft, fluuios petunt piíces 
multi , & in luuiis & ftagnis commode dele&abiliterque degunt. 
(id enim fignificat &U8lwzi) vt amia & mugil. Carne & alga vefci- 
tur. Ariftoteles. Amia, thunnus, lupus magna ex parte carne vefcun- 
tur, algam etiam attingunt. Pingues igitur funt & molles amie 
fuauéfque , ob id Archippus & Epicharmus autore Athenzo z«ysíss Eher. 
appellarunt. Hicefius veró boni fucci & molles effe cenuit , ad ex- 
cretionem medias , minüstamen nutrire. Archeftratus ad. gulz lu- ebortit.7. 
xum ingenio mirus amias optimas effe exiftimauit , tempore autum- 

ni poft vergiliarum occafum , Byzantiáfque laudauit. | Hos de amia 

rc&té fenfifle exiftimo , locofque duos Galeni in tertio libro de ali- 
mentor.facult.deprauatos effe;priorem in quo citat ex Philotimo pi- 

Íccs dure carnis. Ka] ete ror £yeas|ev 6 qi Ariios XI) AEarysros y 3dU- 

qtpa «CA Gogys. ZMpdoxollés e, xg] s oxoxvyes, (€ yyouxsdiruptot, xg] ax oprtstot, xy 

Qcyeo , (€ apos Tos Eri 1j Gd oyspol y 219 TekyXa| y 1 ra ópgorrt y xg) 

y^ixoi , 3, (Qrdpot , € xudss , xgy yeyyeo , € dual ; x, Coyeqvad. Ibi pro 

&jia| legendum ^ajuaj : eft enim lamia ex cetaccorum cartilaginco- 

rümque gencre,& ob eam caufam dura admodüm carne. Alterum, 

quo pifces quos re&té Philotimus dure carnis effe cenfuit, approbat. 

Ibyyess 3, xd] Qdcyess, €& àuas , x, àzlis , ópüds. cioe Qovipo(zuprovs 

£iaj. vbi rurfus Aujuas legere oportet: alioqui Philotimi Galeníque 
fententiz fenfus ipfe repugnat. Sed ne emendationem temere affin 

xiffe videamur,cam ex ipfomet Philotimo confirmo , qui amiam in- 


ter mollis carnis pifces connumerat , Galeno ipfius verba citante. 1/sdealos; 
4CHIL. 
Z - 


So wes jb ae cro «eA Goqjis ve Tdv pgovwte(2ugxoy Dye ros tyed.- 
Ner duleis óvóugoi.. Kéfoton dU, stg] qUxes, x, eA Use , C tpa] yt opipal - 
Yo] , 1g] x(y224 , € X 6osupot y 1t (&upoi y xtg| aU Oyot , 02 "rpos TÜTOIS aal, 
xij iras, & caetera. Vides hic amiasin pifcibus mollis & tenera car- 
nis numerari , vt capite proximé fequenti cum pifcibus dure carnis 
nullo modo recenferi poffint. Scribit Ariftoteles amiam ab aliis pi- 
Ícibus appeti. Pifces fenfum guftandi habere conftat: multi enim r5, bif; 
fuis & propriis gaudent faporibus , & eícam ex amia maxime capiüt, «mma.cap.s, 
& pifcium pingue, vt qui guftatu huiufmodi dele&entur , & in cibo 
huiufmodi efca. Sed ne vna omnibus predz fit , cam validis denti- 
bus,& vel ad propulfandam vel ad inferédam iniuriam aptiffimis'ar- 
mauit natura: ob cámq; caufam tro&tam ctiam appellatam aibitror, 


Iib.8. de hift: 


ADI. CAD. 9» 


Lib.8. dehif: 


ATIBHA, CAp-24 


«Br. 


DE: PÀASCIBENS 


Jibs.c4.5» eundemque plané effe pifcem,qui amia dicatur, € trocta ab ZEliano. 


Hxcenim (unt eius verba: Piicis trocta , cuius naturam nomen & os 
declarant, dentes habet frequentes & condinentes, quibus quicquid 
incideric;perfringere poteft. Dicitur ergo &zó 78 $ócdr, quod vorare 
figaifica.. Deinde quz Oppianus, ex quo permulta mutuatus eít;a- 
miz tribuit,ea ipfe troctz.Hamo captus folus ex pifcibus nó fc ab ha- 
mo retrahic fed impellit fefein ferrum , chordam cófumere cupiens, 
Picatores contrà machinantur longas anías;lle veró,quoniam quo- 
dam modo valet faltu, anías (pe tranfilit;ac linea qua agitur conci- 


Lii duc fa ad pifcium domicilia reuertitur. Oppianus veró: 


Zixy 


T dV. dpa] , xXgj &Xdrrexs , éor à £o), 

Eigis duo axéUSs(v vao gUaatr y aivja. 5 uéostuo 

O pp) a odVs(a SiéTe yov , 9 3b xg] aXpas | 

Xai (ss , TOVEX 9. Tw bao (g0' &AUJES 

KauAr £z. &yxizpa 90AryóTtporaXyos. o9oilov, 

cASE amia celeres , GÀ cvulpes fraude reuncla 

"Prauentunt [ummas morfu confringere fetus. 

clt pifcatores longam,ex qua pendeat bamus, 

(onficiunt virgam , dentes qua arrofa retundat. 

Subiungit /Eüanus: Troctz fui generis grege coacto delphinos 


inuadunt,maxime f1 quem fegregatum circunuenire poflint: plané 
enim fciunt delphinum (uis morfibus verberari afperé folere. Itaque 
troctz ci acerrimé inftant, delphinus contra refiliufubfilit, atq; indi- 
cat vt ex dolore torqueatur: idcirco tenaciter vrgent , fimülq; ad (al- 
tum delphini tolluntur,hic eos repellere conatur , illa veró nihil re- 
mittentes viuum lacerancpolteà veró quum pro fe queque aliquam 


Tib. ouf» cius partem vulnerarit,diícedit. Oppianus: 


ZIXQV: 


AW. £ucairs xg) To (y aepo dTigtpol) 

T6vts ,'us. àpuas xioNiox odi , SdV Sow 

A&Xqar , usUro4 36 x geralez. d'iejboy ). j 

T«is m & gw poTtpoy Üuev Siugs , &j epi 2 (2ugxes 

Aurea »Onpuéss 5 dui eüug. Nípor oS iles 

O£fa wigeixe(1, O xg) ufyos 6cup(os. Cre. 

OvdVé x«lazlaozs(iv v atp(Sioy Xymriüpo.. 

Jnueniunt diras amias ,quas nomine dicunt, 

Intrepida fola pugnant, contráque feruntur 

Robore peiores thunnis , in corpore molles 

(arnes , continuo. denfi fant. ordime dentes, 

/n quibus horror ineft , buic eft audacia tanta, 

Ha fortem ponti regem formidine nulla 

ed grege feiuncium aspiciunt, folismque cvagantem, 

e"dtque cateruatim eveniunt ad martia bella. | j 
Pete 


Y 


" 
" Y 


EX BER-.VIIWU. 241 


Pete reliqua ex ipfo Oppiano, ex quibus facilé cognofces eadem 
omnino efle ifta;cu ijs quz ZElianus de tro&ta Ícripfit.Sunt qui quam 
priis fphyrenam effe docuimus amiam effe credát, (ed non ine er- 
rore:amia enim gregalis eft,cum thunnis Ícombrifque potum ingre- 
ditur. At fphyrzna folitaria eft. Paulus fouius lechiam picem ita 
Romz nuncupatum amiam effe exiftimat. Sed lechia, vt ipfe fate- 
cur, folitarius eft pifcis, amia veró minime , vt docuimus. Nos lc. 
chiam eum effe pifcem demonftrabimus,qui ab antiquis glaucus di- 
&us cfb,à noftris derbius. Poftremo alij Jampugo pifcem hifpanicum 


Iib.de pro 4 
€Ap. 7* 


pro amià vera accipiunt, quód citó augefcat,quód gregalis fit, quód. - 


Ícombris quodammodo fimilis. At dentes, quamuis magni fint & 
validi,vt delphinum vulnerare pofsint;repugnant:non funt enim in 
os recurui,quales amis dentes funt. Lazipugo autem hippurum vete- 
rum eflefuo loco docebimus.Q uare qui omnia diligétius expendet, 
amiam veram à nobis exhiberi facilé iudicabit, vtpote cui nulla pla- 
"a - ^l . ERU 3. * 

né nota,quz ab Ariftotele, Athenzo,aliifque fide dignifsimis autori- 
bus amiz tribuatur,non perappofité quadret. MES PES 


De thunni,Pelamydis,Orcyni alijfque 


Íimilibus nominibus. e 


CoL UT, X. 

A e ON SINE magna ratione Galenus medicorum 
! ee | omnium do&ifsimus & eloquentifsimus optauit ali- 
fs N4 à quando res poffe tradi fine nominibus, vt fophiftis, & 
ANN hs natura contentiofis eriperetur de nominibus decer- 
565770295 tandi & calumniandi occafio. Nihil enim eft quod 
exquifitam rerum cognitionem obfcuriorem efficiat, quàm inutiles 
de nominibus difputationes & amphibologiz,que permultos etiam 
viros do&tosin errores induxerunt,quos cüm pofteà non deprehen- 
derent,quod maioribus nimis addicti effentillofque erroris infimu- 
lare nefas effe ducerent,eandem quam ab alijs errandi occafionem 
acceperant,cateris prabuerunt.Huc accefsit rerum neglecta peritia, 
ob quam multi fiue interpretando fiue veterum Grzcorum moni- 
menta Latina faciédo, in Philofophiam & Medicinam errores mul- 
tos inuexerunt.Id quod maximé in. Ariftotelis, Galeni, Hippocratis 
conuerfionibus videre licet.Eandem ob caufam fepe in multorum 
pifcium cognitione diu defudauimus: nam interdum picis vnus 
multis nominibus à quibufdam defignatur,quz apud alios nomina 
diuerforum fint pifcin.Interdum idé nomen à diuerfis fcriptoribus, 
diuerfis pifcibus pofitum eft.Porro ea nonunquá aliter Plinius, aliter 
Gaza;aliter alij Latini fcriptores Latiné exprefferunt. Quz varietas 


7f 


€ 


* 


242 D EIPISCIHBEYS 
tum nominum,tum interpretationum magnam rebus obfcuritatem 
affert,cüm in multorum piíciü. defcriptione, tum maximé in thun- 
nis & pelamydibus,de quibus nüc agimus.Etenim alij thànosythun. 
nidas,pelamydas eundem m effe dixerunt. Alij pelamydas à 
thunnis fola xtate;alij no folüm atate,fed etiam genere differre exi- 
ees ftimauerunt. Alij nomina partium quarund am pifci toti tribuerunt. 
anind. c;7, Frimüm Ariftotelem proferamus,qui hzc de thunnis , Gv yep xo- 
cw i TO qrTO, ytyrar ) Ox TS oU sxaAS( wo uS axep Nas Buca 9 dwEi- 
$us, 9i O dy óAfyals jufea|s auk dyeocea y x9) iE£pyor) 2 qÜwozr dpt diua, rois 
Üuvvois, tiapA és 5 v8 icupos id Ui voe rie 403. Cüm thynni in Ponto 
Wi fiunt ex ouo quas vocant alij fÍcordylas(funt qui cordy- 
as legant) Byzantij auxidas,ideo quod paucis diebus augefcunt , & 
Ponto exeunt autumno vnà cum thunnis , remeant vere iam pela- 
mydes factz. Et &ouarscüy molé ay ÜwwviSy &vicui Tov, T tyouSioo £d. xgj ói 
Suwot iE mV. 3vx&(1 dV &lau lov 7r ptafo Ut pot Gy «aX iiSov.Cüm thynni- 
des anno vno aliquando nulle fuiflent, iníequente anno thunni 
quoque nulli fuerunt: videntur enim pelamydes anno vno maiores 
| effe. Vbi pro 6ww Gaza legit &»AajiSov, Yd que rectius meo quidem 
Lis«5. iudicio. Plinius. Cordyla appellatur partus qui foctas redeuntes in 
,mareautumno comitatur , limofz vero aluto pelamydes incipiunt 
vocari , & quum annuum excefsere tempus,iam thüni. Vides cordy- 
.  lam,thunnum,pelamyda idem effe, nifi quod cordyla fit thunno- 
Lir?7- «tg foetus,pclamys anno minor thunno.Athenzus. Xógparos dV ty, 
dUdUripo vxkei Ciov T 77124 d Vas BwuviSa. x vele S y, (uuo dA avoue 
ÜÓUwoy, £i dl Ale ovo. OptUOy , bwtp[3aNNovtus di euo Syuoy yirtogoaq. xSrros, 
id eft, Softratus in fecundo de animalibus pelamyda,thynnida voca 
riait,opinor,quum thynnus fit, hoc autem maiorem orcynum,cum 
veró mirum in modum accreucrit;cete.Et apud eundem Heracleon 
Ephefius thynnosab Atticis orcynos vocari fcripfit. Et Archeftratus. 
Aui d 7 Íepdy qt xdj KOpUyopor diio NA ONDES 
Qumov d loot o Spuor x53 [ao 0v xa Xe v 
Ooawyor Not dii &v x3jos. 
Ad facram [Amon &/ populis famáque celebrem 
Pragrandis capitur thunnus,quem nomine dicunt 
pP Orcynon;aft alij cete. 
bag — Plinius. Orcynus pelamydum generis maximus , neque redit in 
mceotin fimilis tritoni,vetuftate melior. Hic pro melior maior, vel 
peior legendum effe pofteà docebimus.Ex his cóftat preter cordylá, 
pelamyda, thynnida, thunnum,etiam orcynum pro eodé pifce acci. 
pietate fola diftantem.Porró pelamyda fiue thunnum veluti. genus 
cffe quod tritonem, fynodontida,farda;popilü;melandryá coprehen 
dat veterü teftimonijs coprobabimus.Plinius:trito Pelamydü generis 
» magni 


Lib.j1.Capat, 


Y EIBER! VIL ^33 
magni ex co vrza cybia fiunt. Et, farda vocatur pelamys longa éx Idem 
occano veniens.Et thunni fepe nauigia velis euntia comitantes mira jj , it 
quadam dulcedine, per aliquot horarum fpatia, & paffuum milia 

à gubernaculis nó feparatur,ne tridente quidé in eos fz pius iacto ter 

riti. Quidam eos qui é thunnis faciant Pompilos vocant. Athenzus Lil.s: 
psXaySpus Si vy u&yig oy Üuvvov eios il. melandrys maximorum thun- 
 norü fpecies eft.Rurfus Athenzus ex Diphilo 538 axapi0s aro) drpogos Libros, 
4S 6i, xa] Baptia, Spryluc) 35 xa] SUavtzclos, (xprydufyei(g, 9: xaNNolo ó uoltos 

4x SDucs, za] Ae duiloc). 53 piel suvoS ollis x a Xerad. diea C y udo Tol 6 
xeXSovias 753) ara uitot GxXrpoTtpos e&t.» 2 X£x8Süv. ? 7G TONG £oixcet, 
£y4o àp ahis V/ygir y dOrveoiay TI0103J , XQ) xtowo aqq , o3 Opxtuos op- 
Gopdisus, x,0 [AE LG GOy pos tone TO xEiSov(a. xt T o Xn pora .TÀ) Umoyelq' ec 
dVlS 3,5 xls KC qoua, 3, &muAA 0 x9gtd- A£yopjvor , atuprytUÜórres siot 
poi. EaÜias dE Eoi mosov Gpopiásus $e , xg] &zrmAGT:pos $e db dpxuvs. 
Habes hic Sinodontida maiorem effe Pelamyda. Totum Athenci lo 
cum adícripfimus, vt deprauatifsimum! pro viribus corrigeremus, 

& ci luccm aliquam adferremus. Primum igitur pro »zwSéo tepo- Ins 
nendum xvio:eft enim xi concifa Pelamys tefte Plinio,vcl fali- 
ta pelamys, de quo pauló póft plura.Deinde pro &xxoy&r p3)o vo 0 ye- 
2uSorías 7) Qi NOLO GXA"poT-pos ieulegendum y de puel guuoSorris i qp 
Asira4 doa Xo yay uo luy 2) yeAiSuw, ^15 XU qIo$ ax pUTEpls tai. & pro 

TÜ uoAjwo,legendum 46 aopmAo, pro vo Jor , 79 xeudvan. 
Poftremo pro £s, Eigías. Nufquam enim reperias chelidoniam 

i» pifce;fed chelidonem,quz hirundo à latinis vocatur de qua fuo 

oco dicemus, neque £4u0/z» fed. £rgíoy de quo pauló póft. Quibus 

quz hic dicuntur,optimé quadrant. Locus igitur Athenzi fic verti 
poteft.Pelamys multum alimenti prebet;grauiseft,vrinam cit, diffi- 

cilé concoquitur;falita vero fimiliter ac cybium, aluo facilis eft, ex- 
tenuandique vim habet.Maior autem fynodontis vocatur, cui fimi- 

lis: chelidon pelamyde durior eft:chelidó veró pompilo fimilis,fuc- 

cum ex fe habet,nindum colorem efficiétem,& fanguinem mouen- 

tem . At orcynus lutofus eft,& maior,tam ficca eft carne quàm che- 
lidon, huius imus venter, & clidium ori grata funt & tenera, coftze 

falitz mediocri funt bonitate. Xiphias virus refipit, & orcynotenc- 

rior eft. Non me latet Hermolaum barbarum coniectura nefcio qua Im Z£mntata 

motum exiftima(fe tritonem effe id quod chelidoniam vocant Gr,- oM 
ci;apole&um veró quá Synodontida:fed quàm leuis fit conic(tura, ^ 
liquet ex ipfo cótextu:cüm enim femcl y2uSi» legatur, cui alij pifces 
coparantur,cur in eadé cóparatione perfeucrante fententia,no che- 

lidon deinceps fed chelidonias legatur? Prafertim cm chelidoniz 

pifcis nomen neque apud veterem vllü aut recenté fcriptorem Grz- 

cum Latinümve reperiatur.Dices chelidonem pifcem longe diuerfi 


iid . DB PISQUHYS | 
generis effeà thunnis & pelamydibus;quapropter ineptifsimam fo- 
. rfe horum cum hirundine collationem. At confert Athenzus non 
fpeciem cum fpecie;non figuram cum figura,fed carnis fubftantiam 
cum carnis fubftantia,quez cum in hirundine reuera ficca. duraque 
fit,ei pelamydes,orcynofque meritó cofert.Hac collatione vti Athe- 

naum verba ipfa perfpicué indicant ó3: $piuwos SopfopSus xg] T 
"rpootouxt 45) yd xoà aue exNipor o. Eodé modo intelligere opor 
tet fynodontidi fimilem effe chelidona. Q uod veró Hermolaus ait, 
apole&um effe quam fynodotida vocat Athenzus,id equidem pro- 

babile effe,duco:nam vt fynodontis Athenzo maior eft pelamys, 
Li.s.capr- ita apole&us Plinio,pelamys, inquit, earum generismaxima apole- 
&us vocatur , durior tritone , vel vt emendat Hermolaus , apole- 

ilides. &um vocatur, durius tritone qui Plinii locus alterius loci me ad- 
monet, cuius pauló anté etiam. meminimus. Orcynus pelamydum 
generis maximus, neque redit in moeotin fimilis tritoni, vecuftate 
melior.Hunc locum mendofum effe diximusjidque non fine ratio- 
nc.Cüm enim,vt ex Athenzo diximus;orcynus fit lutofus, dura fic- 
caque carne,cümque corpora omnia quo vetuftiora,eó ficciora, du- 
riora,magiíque exucca fiantneceffe eft orcynum vetuftate deterio- 
rem fieri.Q uare pro vetuftate melior reponendum vetuftate peior, 
vel maior.Hactenus dehis que nomini pelamydis vel thunni fub- 
Libs.ce1«. funt.Nunc de horum partibusqua fepe totis pifcibus attributa funt. 
- Plinius. Thüni membratim czíiceruice & abdomine commendan- 
tur atque clidio,recenti duntaxat, & tum quoque graui ructu, caete- 
Ia parte plenis pulpamentis fale afferuantur. Melandrya vocatur 
ceíis quernis affulis fimilima, vilifsima ex his quz caudz proxima, 
quia pingui carentprobatiísima ea que faucibus,& in alio piíce er 
ca caudam cxercitatifsima. Pelamydes in apolectos , particulatim- 
que confectz in genera cybiorum difpartiuntur.Habes hic melan- 
dryam pro particula thynnorum affulatim diuifa, que ab Athenzo 
loco anté citato magnorum thynnorum fpecies effe dicebatur. Ad- 
€i. hzc apole&um pro parte;verüm r. 1 ».x x x 1 .pro pelamyde maxi- 
Ibidem. ma. Cybium,inquit Plinius,vocatur concifa pelamys,qua poft qua- 
draginta dies à ponto in mceotin reuertitur.Martialis:- a 
"Uel duo frufla rogat cybii tenuémque lacertum. | 
Lies  AtHicefiusapud Athengum, zyAauósas xus cia] quai psy Aa:pela- 
lide. mydas ait cybia effe magna. Apud eüdem cybia & horza falfamen- 
| torum nomina funt ví» raecyor Gy &apa£ANo xpáliza, eia] (o Gp&im, 

TGy St rivoy c 8omia,, id cft, falfamentorum macrorum optima effeho- ^ - 

rza, pinguium veró thunnia & xpi j a) mo» &riüvay xóa, xd) 
T paie xg) (& TuTois dptoto, yénrerüv à riore v (a duudqa Macrorü optima effe 
la. — ? Cybia & horza,& his fimilia,pinguium veró thunnga. Varro cybiü 
"7 3 | & thyn- 


L'A BELR 8 VETT. 245 


& thynnus,& cuius partes Grzcis vocabulis omnes , vt Melandrya 
atque vrza. Plinius. Triton Pelamydum generis magni ex co vrza, 
cybia fiunt. Sunt autem ópája fiue sedja partes cauda proxime.Cy- 
bium veró dicitur autore Fefto Pompeio 1 15. 111. quia cius me- 
dium aqué patet in omncs partes,quod genus a Gcometris:x/fàos di- 
citur, Dicuntur etiam 93s tefte Phauorino vus Getz. Hxc de 
nominibus;ex quibus;nifi perite diftinguantur,magna rerum confu- 
fiodifficultáfqueconfequitur. - ^ | 


De Pelamyde vera, feu l'hunno A riftotelis. 


— Be N 
2S E 
NS ^ 
SEN X Y "S 
22 EAS E e E S EN 
— RTSSENN ANS NR EE ERREUR RENE SEA AUS E e 
2 EE T EE S er RS 
— IU AT EXCUSAT 272 
cL 


(G4 GP ists. 


EQ ICITVR TuUws à Gracis mas,& Suis foemina, ea- 
/SNNÀ dem nomina Latini retinuerunt. Ibiaud$w. Gaza li- : 
em E mariam vertit.Plinius limofam.Limofz, inquit, pela- 15e»: 

Jg o ». mydesà luto incipiüt vocari.Dicta eft Pelamys e«eà 
zx Bi rd aud pid quód in ceno fe occultet. Quan- 
quam Plutarchus in libello. Vtrum prudentiora fint terrena anima- 
lia aquatilibus,à grege nomen illi datum putet, ncício qua de cau- 
Ía. àjuaJs xg] Tvopia. afaupéoymer cuwaryeNa]A 5, ole 2 X9] T&]S "xXyXa quon, 
Ones zo 8 Old x3) pua, ab impetu & concitatione. Italia tota cum 
prouincia Pe/amyde vocat. T hunnus piícis eft marinus, gregalis, la- 
certo minori fiue fcombro fimilis,(1 colorem & maculas excipias. Vel 
ei qui pelamys farda pofteà nominabitur tam fimilis, vt idem plané 

c videatur,tam ob corporis figuram,dorfi colorem , maculáíq; vc- 
luti plumbeas, quàm ob appendicum ventriculi numerum aliarüm- 
que partium internarum fimilitudinem.Hac igitur nota hunc ab illa 
diftingues,quod pelamys farda partem quz pinnis,qua ad branchias 
funt;fubeft,íquamis te&am habec.Pelamys veró fimpliciter,feu chun- 
nus Ariftotclisab omnibus fquamis omnino nudus eft, fed cute eft 
plané leui & tenui, ventre la&teo, dorío plumbei colorisquibufdam 
locis candido, obícurioribus quibufdam & nigtioribus à dorío ad 
ventrem defcendentibus lineis tranfuerfis, breuiori à fefe interuallo 
diftantibus quam in pelamyde farda. Pinnas '& caudam (combri, 
pu 


dus DE PISCIBVS 


Lib.«de bif. 
ant.cap. 9. 
Libro 7. 


Iibs.dc hift. 


ATDA . A13. 


Lib.s.debifl. 


anim.cap. 1g» 


Capa. lib. 7. 


Lib.6.de hift. 


anim. Cap.17. 


coliz,amiz pinnis caudzque fimiles habet. Duas in dorfo;alteram. 
fub podice. Ad branchias & fub ventrebinas. Caudam crefcentis. 
lunz figurà. Marem à foemina ita diftinguit Ariftoteles,& ex Arifto- 
tele Athenaus,vt foemina fub ventre pinnulam habeat qua aphareus 
vocatur;qua mas cáret.Sed tam inmmare quàm in foemina femper pin. 
nam fub ventre deprchédi, verümcin mare diuifa non eftjin fcemina, 
diuifajopinor vt podicis foramen dilatari & comodiüs foetus edi pof- 
fit.Branchias quaternas,duplices habet; ventriculi appédices prope 
modum infinitas. ventriculum magnum. Inteftina tenuia,recta.He- 
par ex albo rubefcens.Fellis veficam ab hepate pendentem, &iintefti- 
no fecundum eius longitudinem atmexam.Carne eft pingui fuauiq;. 
Hunc verum effe thunnum Ariftotelis cüm alia multa;tum hoc ma- 
ximé confirmat,quód Ariftoteles thunnos inter leues pifces recenfet. 
Lzues autem vocat qui nec fquamofi funt,neq; afpera cute:cuiüfmo- 
di eft is quem hic oculis fubiicimus. At thunnus nofter, id eft is qui à 
nobis /oz vocatur, Íquamis magnis tegitur, fed ita ad amuffim com- 
pactis, vt iis carere videatur, fed fquamz co&tione dchifcunt , tümgq; 
perfpicué apparent tenui membrana conte&tz.Pratereà thunnus de 
quo hoccapite agimus,grcgalis eft;eeftro fiue afilo concitatur canicu- 
la oriente, id quod Ariftoteles etiam prodidit. Thüni & xiphiz ceftro 
concitantur, circa canis exortum,tunc enim habet vterque fub pinna 
veluti vermiculum aeflrum vel afilum nuncupatum, fcorpioni fimi- 
lem,aranci magnitudine. Infeftat autem tanto dolore,vt non minüs 
interdum xiphias quàm delphinus exiliat ; vnde fit vt in naui gia fz- 
penumero incidat.Eadem Plinius v 1 s. 1 x. & Athenzus ex Arifto- 
tele tradunt. oeítri à paucis cogniti fÉguram in orcyno reprefentaui- 
mus.His omnibus adítipulatur Italis Prouincizd; vulgaris appella- 
tio.Quam veró pelamyde vocat vulgusin Gallia noftra Narbonenfi, 
canon eftex thunnorü,fed potiüs cyaneorü genere, de quibus dein- 
cepstractabimus. Cüm igitur nulla omnino nota fit, qua thunnus 
quem hic depinximusjà thunno Ariftotelis difcrepet, eum hoc capite 
plané exprefliffe,affirmare non dubitamus.Neq; id omittendum,fine 
caufa reprehendi Ariftotelem à quibufdam,quoód dixerit pelamydas 
in thunnos mutari;illi enim non recté thunnum vulgaré pro thunno 
Ariftotelis vfurpát. Et Ariftoteles nüàquam dixit pelamydasin thun- 
nos mutari , fed oftendere voluit eiuídé pifcis diuería nomina pro di- 
uerfa xtate,quum dixit paruos thunnorum foetus cordylas appellari, 
que ponto exeunt foetas comitantes,eodé redeuntes vere,quü iam fa. 
tis accreucrint pelamydes dici,pelamydibus veró maioresanno vno 
thunnos appellari, in quo quid erroris effe poffit non video. Id equi- 
dem falfum effe crediderim,quod fcribit thunnos non diutius bien- 
nio viuere'Sed id ex piícatorum potius quàm ex fua fentétia profert, 

3 2 TM 7r E quod 


) 


JETDTDER^NTIL: 247 
uod fatis verba ipfius declarant.Pelamydas & tchunnosidem Arifto Lis. 4e)/j. 

telesautor eftin ponto parere nec víquam alibi.Et thynni, pelamy- H^ M 
des,amiz Pontum fubeunt vere,& eftiuant. Plinius. Thynniintrant ^—^—— — 
& magno mari Pontum verno tempore gregatim, nec alibi foetifi. —— — 
cant. Rurfus Ariftoteles. ZEftate menfe Iunio thunnis circa folfti- E o dias 
tium parit.Et, coéunt thunni & fcombri meníe Februario poftidus, Lil.c dehifl, 
pariunt Iunioante nonas. Quz fi vera funt;nefcio quomodo confen 7427 hf. 
- tire poffunt,cum iis que alibi ipfe fcribit.) dU uvis dose Tocrd Axa. Sia. cap.I9; DEMiS 
8 Q uSo epeipa Qo. 5 Napa moii X, d Uis Soxei Todldr.éq 3 0 poo axpürros oves 

qxcei t aroodSeüra, «sp pomi ó dU: x /e'tpos éctpossid eft; chynnis femel parit, 

fed quia partem prematuré,parté feró producit, fcetificare bis credi- 
tur,prior eius foetus eft circa Decembrem ante brumam: alter vere. 

Vbiante brumam diximus,Gaza à bruma non re&& vertit, fiquidem 

qxp5 $owür legendum fit:$ozes enim Graci folftitium vocát: Decembri 

veró menfe folítitium eft hybernum,cuius diesbruma à Latinis dici. 

tur quafi e«x? sue, id eft , breuis dies. Eft enim is totius anni die- 

rum breuiffimus.  Porró per mihi mirum videri debet;thunnos nuf- 

quam alibi quàm in Ponto parere. Fateor equidem paftum illic par- 

tumque tum commodiorem , tum vberiorem effe , propter dulcium 
aquarum copiam, quibus chunnos quanuis natura carniuoros dele- 

&ari , & pingueícere nosipíi experimur. Quum enim magna fre- 
quentéíque pluuiz fiunt , thynnos atq; confimiles pifces pinguiores, 
craffioréfque habemus. Sin ficca & (quallida fuerit anni conítitutio, 

macros & tenues. Huc accedit beluarum marinarum , qux pifcibus 
infeftiffimz funt, raritas : nulla enim in Ponto eft przter phocam & 
delphinum ( caftigandus enim eft Ariftotelis locus ££o yep quxajms Lied bif: 
x2] 98 divos , &Sty ig O Ünejor iG aoro. Vbi Gaza quoivis legit.Le gen- B MpCY 
dum véró góxzs ex Plinioqui locum hunc Ariftotel.tranftuli. In — 
Pontum nulla intrat beftia pifcibus malefica prater vitulos & paruos 
delphinos ) hzcinquam fateor. Verüm fiideo in Ponto folüm pare- 
reexiftimantur , quód nulli parui alibi reperiuntur , neceffaria ad id 
concludendum caufa hec mihi effe non videtur: nam nec in Ponto, 

nec alibi paruos admodum vix reperiri puto , cüm pifcium genus 

omne pracipua celeritate adolefcat , maximé in Ponto ,inquit ex $ 
Ariftotcle Plinius. Iam veró fi thunnos hyeme parere verum fit , vt / vi ie ; 
loco vno priüs citato fcripfit Ariftoteles, iidémque hyeme lateant vis. D 
imis gurgitibus,vnde pofteà pinguiffimi fiant,vt idem Ariftoteles au- Mis hif 
tor eft, nihil mirum paruos thunnos vbique non reperiri. Sed de hac bae 
re ftatuat quiuis pro arbitrio. T hynnus poft ar&urum melior eft, 

tunc enim oeftro cieri definit ,ob id zftate deterioreft. In mari no- 

ftro vere & xtate thynni capiuntur, fed in Hifpania & Prouincia 

multó plures. Vidi Roma duds qui hyeme capti effent.Subeunt 

24 


s DEIRISCEBWS 
aliquando flumina : nam A SMMITBUN vifi funt qui ad pontem vfque - 
... confcenderint, qui à mari aliquot paffuum milibus diftat.Q uare ve- 
Dhseepi- gum eftillud Plinijamni tantüm ac mari communes thynni, chynniz 
desjiluri, coracini, perca. | b 


De Pelamyde Sarda. 


God. P QT Xd 


N TER Pelamydas fardam numerat Plinius. Eam 
í efe puto quam noftri & Hifpani /ze nomine com- 
«5 municum amia ob fimilitudinem vocant , nonnulli 
43 pigo. Pifcis eft pelagiusthynno, coliz, amix corpo- 
ee ch, ris fpecie fimilis, cute leui & fine fquamis, excepta ea 
arte qux à pinnis quz ad. branchias funt tegitur : ea enim tan- 
tüm fquamas habet, qua nota à pelamyde vera feu thynno Ari- 
ftotelis differt. Carnis etiam teneritate inferior , ac dentes maio- 
res magifque in os recuruos , quàm thunnus habet. Reliquis omni- 
bus adeo íimilis eft fuperioribus , vt nifi propius infpicias , hanc 
cum illis facilé confundas. — Hanc fardam effe colligo ex Plinij 
Athenzique verbis. Sarda enim , inquit Plinius , pelamys longa 
eft. At hzc quam exhibemus, pelamyditam fimilis eft, vc eadem 
plané effe iudicetur. Neque veró cordyla effe poteft , cüm pela- 
mys longa fit , neque thynnus qui totus lzuis cft, cüm hec fquamas 
circa branchias habeat , neque apole&us, neque triton , neque or- 
cynus. Sunt enim pelamydes maximz, atíarda coliz magnitudi- 
.,Dhw»* nefimmilis,autore Átheneo. Thynnis etiam pelamydibüíque far- 
Dsdedlin- 155 coniunxit Galenus, ex iifque praftantiffima fieri (al(amenta fcri- 
fwculi. 3 quepra 
] bit. Ex his liquet pifciculum qui lingua noftra are nominatur, 
minime veterum fardam effe, ne quis ob nominis affinitatem in er- 
rorem inducatur, Sed de hac fufiis libro precedente capite de tri- 
chide & trichia. T | | 


De orc 


DIBER*VIEILic 249 


De Orcyno. 


TRUM CAL S «c f 
E Ms AEWON m 
P W o 2 SESS AN wen 


(cA PUT XII 


eR JE CIS  Opxwo magnum effe thunnum priüs 
docuimus.Is eft qui à noftris oz vocatur, à Santonibus 
5 XD » athon.Pifcis eft pclagius pelamydi verc corporis figura 
NISL [5 fimilisymaior & fpiflior,fquamis opertus magnis tenui. 
Ze G! membrana velatis, vt leuis effe videatur,fed dum co- 
quitur Íquamz diffiliunt. Roftro eft acuto & fpiffo , dentibus fer- 
ratis, paruis,acutis. Lingua feré exerta. Oculis magnis, rotundis 
prominentibus. Branchias habet duplices. Pinnas ad branchias , & 
in ventre binas. Doríum nigricat. In medio dorfi aculeos tenui 
membrana coniunctos modó erigit, modo veluti in vagina condit. 
Hos fequuntur pinnz fine aculeis ad caudam víque tam inferna 
quàm fuperna parte , co ordine & fitu quo in lacertis minoribus, 
& pelamydibus. Corpus caudam verfus gracilius fit & quodammo- 
do quadratum, ob pinnulam vtroque latere fitam. Cauda crefcen- 
tis lunz formam refert. Ventriculus eft oblongus , fpiffus. Hepar 
magnum,rubrum. Splen nigricans. Fellis vefica inteftino adhzrer. 
Cor angulatum multo fanguine abundans. Orcynus aliquando ita 
|» pinguefcit, vt cutis dehifcat, appareantque in carimz, Vere & au- 
tumno capitur maxima copia in Hifpania,prafertim ad Herculis co- 
lumnas. Capitur in noftro quoque mari & Thyrreno. Membratim 
& in affulas diffe&us fale conditur,& in cadis afferuatur. Noftri roz- 
nine appellant,Itali zarantella à Tarétino,vnde aduchitur,finu. In ma 
cram & pinguem diftingunt. Orcynus carne eft dura, pingui , fa- 
E 


u 


x: — DE. PISCABAIS 
poris acris,hzmorrhoidas mouct. vel acrimonia fua, vel quia fucci 
melancholici multum gignit, |... ^ || | 


DePompilo. | , 


Wr ODNS ODTT à 
SOMIIIAOSZXZ Pifcisdicitur ab Athenzo , lia 


Lib.9.capag. 2) no,Oppiano alüfque Grzcis. Plinius quoque huius - 
| meminit eodem feruato nomine,& à quibufdam inter 
AS t) thynnos numerari fcribit. Verüm hi meo quidem 
ANIME c) iudicio.fimilitudine decepti fuerunt . Pompilus enim 
alius eft àthynnis & pelamydibus, & f1 eis quodammodo fimilis 
fi. Pompilus pifcis eft pelagius, fquamis carens. A branchiis ad cau- 
dam linea magna curua ducta, àquaad ventrem linez multz tranf- 
ueríz interpunctz defcendunct.Supra lineam dorfum varium eft, & 
maculatum.Os eft medium,dentes parui pro corporis magnitudine, 
Pars quz fupra & inter oculos eft flauefcit, aurique colorem amula- 
tur. Pinnashabetquatuor, duas ad branchias,duas in ventre. Aliam 
à podice ad caudam.In dorfo aliam. Cauda in vnicam definit nox 
diuifam , neque crefcentis lun figurà thynnorum pelamydümque 
modo. Hunc verum effe pompilum quem depinximus,rationes ali- 
quot demonftrant.Nam hic pelagius eft pifcis, & circa naues frequen 
tem effe in pelago,eáfque comitari certé experientia comprobatum. 
/— Prxtereà varius eft/fuperciliis aureis,pelamydi fimilis. Quz omnes 
D^. (int pompili notzà veteribus traditz.Athenzus. ci 4A Ades sg] 
quorp, às vdlus auxyá, gorera| y tores. qxuNauui y ropes. Pompilus pe- 
lagius eft pifcis, circa naues frequens cernitur , fimilis pelamydi , va-. 
rius. Callimachus eodem autore aurea fupercilia habentem , & fa- 
crum piícem appellauit. Et Clitarchus: & vawrwto! aper ipo Dybu 
qpo(ayop Usi Six G. bx eyed cy es rpowmtquidy Tás vius tes sis Naufja. Nau 
tz pompilum facrum piícem nuncupant , quód ex pelago deducat 
Liliici 4j. naues ad portum víque. Eadem plane AElianus de pompilo. Sciens 
hic omitto fabulà de Epopeo , qui cum pompilos pifcatus effet,cófq; 
cum 


m7 


RENWBIBIS-VIIL 251 


cum filio comediffet, impietatis poenas perfoluit : eft enim pompilus 

non modo Neptuno facer fcd etia incolis Samothracie Diis. Et aliam 

de Pompilo quondam homine pofteà in pifcem mutato. Hac pete ex une 
mp . 30.12.64, 

liano & Athenzo.Rarus eft admodüm apud nos piícis jita vt vul- 75. 44 

gare nomen nullum inuencritnifi quod pro pelamyde venditur. 


De Xiphia. 


SN 
NV D» vum TRCTTTTLULUULDULULULLUUIIL 
ES pem n. zz | 


——— - 


SERENO ENENNNRNNE —— 
ESSET SNNNNP ENSE RR ANN AY 


J 25 2227 NSSSSSMERAUNSENSS 
Z y r 4 
e otP QU TUX KC. 


3 IOIAZ àGrzcsdictus à Gaza & Plinio gladius Tibi gera; 
vertitur. Strabo ya»swrlw & xw/« nominariteflis eft, 2ib3»eapa 
A EtPlinius. Tomus thurianus quem alij xiphiam vo- | 
wi cant. Sed tomum thurianum ex Athenzo marini ca- 


e[bafe nominatur,ne quis ob nominis noftri cum Italico affinitatem 
decipiatur. Xiphias pifcis eft cetaceus, aliquando decem cubitorum 
magnitudinem attingensin noftro mari;roftro mucronato , maxilla 
fuperiore ad duorum cubitorum longitudinem accedente valde du- 
ra & offca,gladij figuram referente;qux ob id £íges dicitur, id eft gla- 
dius, vnde toti pifci nomen. Inferiore maxilla breuiffima , trianguli 
forma,dentibus caret £igías fed horum vice quatuor offa oblonga & 
afpera in palato habet. Oculi rotundi funt & prominentes,ante hos 
foramina. Pinnas habet duas ad branchiasjin medio feré ventre vni- 
cam. Magnam aliam in medio dorfo & paruam non proculà cauda. 
Extremum corporis priufquam cauda incipiat, latum & planum : in 
cuius plani medio erigitur tuberculum, vnde incipit cauda crefcentis 
lunz figuraythynni modo fcd latior.Reliquo corpore eft rotundo,cu 
te afpera, f1à cauda furfum manus ducatur,fin cotrà lgui.Dorfum ni- 
gricat ;fplendefcitque panni ferici inftar. Venter candidus eft pla- 
néq; argenteo & fplendente colore, maximé in aquis.Branchias octo- 


l : Libade bif. 
nas & duplices habet tefte etiam Ariftotcle. Internz partes ecdem. "ula 


€Ap-1 » ; 


sp» o DA BESOUMBENS 


Lib.jjcapi-1. 


Lib.rzca, 64. 


Lib. 3-4244V- 
TAX. 


cum internis partibusthunni. Carne eft longé candidiore quàm : 
thunnus,non infuaui fed coco&u diffiali, multüm nutriente.ZEftate. 
ab ocftro ita diuexatur , quemadmodum & thunnus,vt prius dicturi. 
cft, vc interram & naues infiliat. Sub pinna veró hzret exiguum. 
animal: quia ob pinnz articulum cutisillic mollior teneriorque fit, 


faciliàfque illinc fanguinem exugere poflit, & ita tenaciter haret, 
vt nulla corporis agitatione pollit excuti. Roftro xiphiz tantum 
ineft robur , vt eo naues perforentur. Plinius xiphiam , id eft, gla- 
dium roftro mucronato effe fcribit , ab hoc naues perfoffas mergiin 
Oceano ad locum Mauritaniz , qui Cotta vocetur non proculà Ly- 
coflumine. Et Elianus. Xiphias non modó cüm cibi inopia vrge- 
tur,mucronati roftri concurfu pifces interficit,atque exeft, fed etiam 
maxima cete propellit & vlcifcitur , non quidem armis ex ferro con- 
fetis , fed natura comparatis, vt ij qui magnitudine procefferunt, 
contra nauem ,mucronem in eam defigentes venire audeant. Stra- 
bo galeotas fiue xiphias ex thunnorum qui gregatim preter Italiam 
feruntur , & Italiam attingere prohibentur , venatu pinguefcere au- 
thor eft.Pifcem hunc maximé pertimefcunt pifcatores noftri:f1 enim 
in retia inciderit,roftrofummáq; vi omnia difrumpit , vc multó plus 
damni adferat quàm lucri, quod ex eius captura fperare poffint.Op- 
pianus xiphiam capi curuis hamistradit, & cymbis paruis, ipfis fi 
milibus , affi&o ctiam mucrone roftro xiphiz perfimili, ad quastan- 
quam ad (ui generis pifces càm adnatauerint xiphiz , à cymbis ob- 
fcf] trucidantur. Verfus Oppiani,ne prolixior effem,non adícripfi. 


De Glauco. 


C o d^ P U TI NT 
ZU MMOISCIS LAawxes Latiné feruato Graco nomine 
2), glaucus: is eft proculdubio , quià Noftris Derb;o, à 
AC tS Romanis Lec/ia, à Prouincialibus 2:c»e, &/ ( abrolle, 
6) : 


EA €&/ "Damo , ab Illyricis "Polauda , à quibufdam Lam- 
zs pugo ted falsó vocatur.Glaucus eft dictus à colore. Eft 


au- 


PIDER VISL ET 


autem glaucus color czruleus, qui & cxfíius dicitur & cyaneus, qui 
duplex eft,aliquando ex albo caeruleus , vt cüm glaucos oculos dici- 
mus: vnde toties apud Homerum yAaux&zuis à0jyy, id eft,cefia,vt ait 
apud Gellium Nigidius,de colore cali, quafi czlia. Aliquando eft ce- 
ruleus exaturatus,& veluti nigricans ac obícurior,vt caeruleum mare 
cüm turbatum fuerit , laceffita enim & incitata füperficie , paucis in 
'eam incidentibus radiis,luce iam diuulfa atque diffipata vmbrofum 
nigricans fe offert,vt docet Ariftoteles in libro de coloribus.Item Pli- L5: ce 
nius. Coloraufterusin glauco & irafcenti fimilis mari. Glaucus pi- 
Ícis etin alto mari degens , corpore longo , compreffo ventre , dor- 
fofalcato. A branchiisad caudam linea re&ta protenditur. Tricubi- 
talem aliquando vidimus. Nitida eft cute,fquamis paruis tecta , fed 
vix apparentibus nifi cute exiccata. Dorfocft plané czruleo, ventre 
candidiffimo,ore paruo,oculis mediis. Statim à capite aculeos habet, 
quorum primus in anteriorem partem vergit : quinque alij ad cau- 
dam fpe&ant;breues fed acuti;nulla membrana cónexi. Iuxta anum 
duo alij funt,qui veluti in vagina conduntur. Aculeos pinna fequitur 
ad caudam víque continuajinitio magna , macula nigra lata notata, 
inde breuis & tenuis , non aculeis fed tenuibus tanquam villis con- 
ftans.Ore eft paruo, maxillis afperis potiüs quàm dentibus munitis. 
Corpus à capite ad podicem latius eft. A podice fenfim gracilius fit , 
in caudam definens inftar femicirculi rotundatam, deinde duabus 
pinnisterminatam. Pinnz aurei coloris breues & latz ad branchias 
fitz funt. Aliz dux in ventre parue. & tenues. Rima potiüs quàm 
foramen eft pro podice. Ventriculo eft magno cum vnica appendi- 
ce.Hepar felle caret:eius enim vefica inteftino adhzret.Splen paruus 
eft, caro candida , pinguis & fuauis. Pifcem hunc falsó lechiam exi- 
ftimariiam diximus. Glaucum autem verum effe conuincit color, à 
quo nomen piíci pofitum. Prztereà appendices ventriculi paucz 
tefte Ariftotele, quodque atate lateat,eodem autore... Denique wypo- 1/1. chil; 
v4.53) illa , id eft, parsanterior corporis cum capite , olim ab Arche- 2 p 
ftrato , delicatiorifque gulae hominibustantopere celebrata , quz in 4j. M 
hoc piíce pinguis fuauiffimaque eft. De glauco pifce mirum quid- 12x «7. 
dam fcripfit /Elianus. Glaucus pifcis pater fa&us, quos fuftulit ex : 
coniuge , dilizentifflimé cauet, ne infidiis impetantur, & ne per- 
nicies vlla eis inferatur, & quoad grandes fint & robufti , ac fine 
periculo natare poffint : tamdiu ille cuftodire non intermittit ; nunc 
átergo cum eis natans , nunc veró nonátergo,fed adnatat modó ad 
vnum eorum latus,modó ad alterum.Si quis veró ex paruulis timere 
coeperit ille timore cognito, ore hiante paruulum excipit: deinde 
timore przteritó quem deuorauerat , reuomit qualem acceperat, pug, 
ille rurfus natat. Idem de galeis & torpedine fcribit Ariftoteles. 45i. 


2$4 DE PISCIBVS 


"7e 


calei feetus fuos & emittunt , & intra feipfos recipiunt, & Íquatinz, & 
torpedines. Solus ex galeis acanthias non recipit propter fpinam, 
ex planis autem paftinaca & raia non recipiunt propter cau dz afpe- 
ritatem.Q uare nec glaucusille quem depinximus, catulos fuos in fe 
recipere poteft, propter dorfi aculeos femper erectos. De hoc igitur 
glauco illa non fcripfit Alianus, fed de galeo glauco , qui vulgó à 
noftris cagzor blau nuncupatur, id eft canicula glauca: que cüm acu- 
leis careatcutéq; fitleui coeterorum galeorum modo , catulos fuos 
intra fe recipit & emittit. Sed dc galeo glauco plura, quum de ga- 


leis (cribemus. 


— 


Defecunda Glauci fpecie. - 


AT MG gg gg gg gg g 3 


Cod rp qoa ou 


XN LAV CORVM Non vnicum effe genus,non fo.- 
22 lüm appellationum varietas, fed etiam notarum dif. 
9 ferentia demonítrat. Secundam igitur glauci fpe- - 
46) 93 ciem. dicimus efle eam quam prouinciales liche vo- 
AC cant, cüm fuperiorem che appcllarint. Romani pi- 
fcatores ftellam,qui prior /op;da vocant.Nofti illam derbio,hanc pa- 
lamide vel vadigo. Hzc autem glauci fpecies priore differt , quod 
cius magnitudinem nunquam attingat, vnde yAauxGiiure dici po- 
te(t,cuius etiam meminit Athen. Pratereà quód hic feptem aculeos 
in dorfo habeat ad caudam fpectantes , priorquinque duntaxat.In 
hoc glaucoà fuperiore branchiarum parte ad medium corpus linea 
tortuofa admodüm demittitur,hinc re&ta ad caudam protenditurin 
illoà branchiis ad caudam,re&am lineam duci diximus.Pinnz; po- 
fteriores tam fuperna quàm inferna parte maculam nigram habent, 
qua hic caret. Ille corpore eft latiore;hic ftrictiore; alioqui corporis fi- 
gura;reliquifque partibus tum internisitum externis valde fimilis. 

De ter- 


LYBER VERE. 25s 


. De tertia Glauci Ípecie. 


—— AS AC j 
cres icccttec EI ENVEIES hdi ES H SNP 
- - 772-2 DAE M ND eos 
: TY EET E M MIT zY ame 
INE QIRQTTTNe— Ss 2 ea 


MAU 


inn! 

SENS ASSAI LM RARI NES 
ESAME 
RSEN ENREN NS NNNM SEEN TES 


genüs à fecundo non mul 


tüm differt , nifi quód huic dentes funt acuti, linea à 


CDs. xibus gradienitium,vel vndarum fefe attollentium & 
mox deprimentiü.Dorfum ex ceruleo nigrefcitad lineam predictam 
v(que,linex pars fubie&ta candidiffima.Pinnis, aculeis, cauda ; parti. 
bus internisaliis glaucis plané fimilis.Carne eft pingui , fuaui , dura. 

Hic litoribus noftris vix notuseft.Hz funt tres glauci fpecies,quibus 
color glaucus, id eft, cz fius fiue caruleus nomen dedit,diftin&ionis . . 
veró gratià primum glaucum fimpliciter appellabimus , fecandum 
FAavxiduo, tertium glaucum finuofum. i 5o i 


De Hippuro. dio 


fd s Xu X. 


"IHIOYPON Gaza equifelem vertit. Plinius Milelibr: 
lop » Grzco nomine vti maluit. Dorion xopéqaqav etiam 
Sau vocari Ícripfit. Hicefius fororis nominauit &raovpcis. 

eon [os Numenius Zrzovpor evgrJltu) N Ocat. Hifpani /ampuzo. 
ECT Difcis eft marinus noftris vndisincognitus. Ego qui- 
dem in Hifpania tantüm natos ha&enus vidi. Hzc prz aliis omni- 
bus pifcibus illuftris eft & fpectabilis in ifto pifce nota, quód fta- 
tim à roftro vel à capite vcluti crifta erigitur, continénfque pinna 
magna ad caudam víque protenfa. Huic fimilis alia eft à podice ad 


CaSUpes 
[3) 


as DE PISCIBVS 
caudam vfque fed breuior.Pinnz bráchiarum breues latz;auri zmu- 
lz.Q ue in ventre,funt longiores nigricantes,podicem feré attingen-- 
tesqui in medio corpore fitus cft.Os mediocre cft,dentes exigui, acu- 
tin maxillispalato & lingua. Oculi magni. Squamz minutiffima. 
Glauco,;colore internifque partibus fimilis eft, ab co diffidens,quód 
hic à capite fenfim tenuior fit ftri&iorque, ille à podice tantüm do. 
nec in latam caudam definat.Hunc veterum hippurum effe rationi- 
bus confirmare oportet. Ac primum ipfius etymum id docet.irzspos 
enim à cauda equina nomen habet, quód. pinna à capite incipiens 
cauda equing fimilima fit;id eft,longa cótinens villifque multis con- 
ftás,cuiufmodi in nullis alijs pifcibus reperitur. Nemo enim exiftimet 
à cauda pifcis,equi caude fimili hippurà nominatum, id effet homi- 
nis partiu vfum ignorantis.Cüm enim cauda ad dirigédam natatio- 
nem claui inftar à natura condita fit,(i tam longa propenderet,villif- 
que à fefc feiunctis conftaret,non facilé hucillücque fle&i poffet, ne- 
que folàüm natationem non iuuaret;fed ei maximé obefler. Pretereà 
xepudáwie nomen ad id alludit.Nam à pinna quz vertice incipit, in 
coque veluti crifta erigitur, xspópaua. dicitur àzo ? xepugirs ; eft enim 
XópvQ) vertex,pars capitis inter occiput & Íynciput ,&per metapho- 
ram cuiuflibet rei fummum & extremum. Que fequuntur rationes 
1il.s.delift, magis ex pifcis natura petit funt. Ariftoteles fcribit, hippuri foetus 
«xima.c9 ex minimis celerrime in maximos euadere, quod in nullo pifce ma- 
nifeítiüs quàm in hoc obferuari poteft. Cim enim Hifpani pifcato- 
res paruos hippuros ceperint,naffis includuntjllicque crefcere finunt 
breui tempore, vtpote quorum incrementum indies confpiciatur. 
Anfliil. Preterea hippurus vere tantüm parit. Et eodem Ariftotele autore, 
cüm pifces multi ferpentum more hyeme lateant, apertiffimé hippu- 
rus id facit & coracinus. Nam hi foli nufquam capiuntur nifi ftatis 
Lis.c«xs, quibufdam temporibus, eifdémque femper. Id Plinius literis prodi- 
dit. Quum afperz hyemes fuerint, multi czci capiunturzitaque his 
menfibus latent in fpcluncis conditi,ficuti in terreftrium genere re- 
tulimus,maximé hippurus & coracinus hyeme non capi,przterquam 
«tatis paucis diebus & ijídem femper.Q uz in hoc pifce veriffima ef- 
fecomperi. Cümenimin Hiípaniam huius pifcis recipiendi gratia 
Ícripfiflem frequétiüs, diuerfis anni temporibus, nunquá nifi autum- 
no ad me miffus eft;id omni affeueratione affirmantibus pifcatoribus 
nunquam nifi zftatis certis diebus capi. Gaudet hippurus naufragiis 
& naufragiorü fragmentis,quia carniuorus eft, carne eft pingui , fua- 
ui & dura,qualis thynnorum, glaucorümque eftcaro. Archeftratus 
in, pud Athenxum hippurum cariftium comendat.Meminerunt Athe- 
1;).,.5/; jj, n&us & Plinius hippi pifcisquisis fit nondum plané fcio;nifi idem fit 
scu — cum hippocampo,de quo fuo loco dicemus. : 
De Se- 


Il IINSEAA ree rr eaim B rr nn trt 


. Je Seferino. 


LIBERWIIK. 257 


T 
posean 


chou vocatur, fola corporis latirudine à... .- 


exiftimem feferinum efle,cuiusex Ariftotele aei (óor meminit Athe —— Libres; 


ecXz7.Duas virgas fiue lineas habentalij pifces vt feferinus, alij plu- 


res & aurcas vt falpa.Internás partes cafdem cum glauco habet.Car- 
ne eft molli & fuaui. | 


ji a M aDeFistolav 5. 


2 IATOLA Romz vfitatum cft hodie piícis nomé, 


jx US BEAR 2co9ciiddDedifPU/ T. X XI. cio nip 
1934) qui cum nullis aliis commodiüs quàm cum ceruleis . 


258 D E3PMSCIDVS 


lineas duas a branchiis ad caudam duc&tas non habet,fed vnicà dun- - 
taxat. Á dorío autem ad hanc lineà & ab hac ad ventré linee demif-- 
(x funt;perbellé inflexe.R omz pifcis cft fatis'frequens, in noftris li- 

toribus nunquam vifus.A glauco fubftantia parum differ:eft enim 

carne pauló molliore. Fiatola Romz vulgo nuncupatur, quemad. 
modum ftromateus ob fimilitudiné quandam:folent enim 1chthyo- 

pole nomina pifcium PREDUUPtemimunis facere, quod in 

permultis pifcibus videre licet. ^g 


Ay eX V 
S AC sS SAC 
ZU SSSCU s D 


IELM] 
R-QO N D-E'I:cEvpqo 


DEB -PISOTBYV. 
(SACRE Porc 


:1 


De Mugilibus. 
[ ed ORE TCI 
"dd AN QVAM Mugiles & frcquentifsi- 


mi,& vulgo notifsimi fint piícestamé in ho 
rum generibus diftinguendis non minorem 
;j) affert difficultate appellationum varietas, 
7 quàm in thunnis & Pelamydibus, aliifque 
7 multis.Sunt enim qui xép«Aw genus mu gilü 
Y omnium fiue marinorum fiue fluuiatilium 
y conftituüt,vt Galenus. Alij A4 Gxiexz». Athe- 
E SE naus ixq(ies qual, T&v 3 xaXSuutio AéUxi(cay 
adora triv àv. Hicefius aitleucifcorum plures effe fpecies. Galenus 
Ilic» V ero leucifcum fluuiatilem tantüm mugilem facit. Ariftoteli x&gaoos 
1).5.de if- fpecics eft,quae cum aliis xegpéos nomine continetur. Apol, dV xddy 
CAM. Cer x Eg'péay óc ue yENGnEs T8 mtem sta] (agens , x9] à uer xtaASpue- 
vas, xd) 9 x£gaovs. Decembri menfe concipiunt , ex ceftreis, chelo- 

1i).8.de bif. es, farginus , & qui myxon vocatur, & cephalus. Alibi &XvrAo- 
PI wy] Omeles po aluo xegptus udNIgu. 2 0L yl yygonó 9 xégados xg) óxt- 
«yp£Us oos bros & (ups ogocye (mutuo. fe V9iant omnes prater ceftr eü, 

^ maxi. 


Jdib.s.de 2A |; 
men.facul. 
Libro 7. 


ENHER: X. T 


maximé veró congri.Cephalus veró & ceftreusfoli omnino à car- 
ne abftinent. Hic rurfus cephalum à ceftreo diftinxit Ariftoteles. 
Non defuerunt qui mugiles etiam yacwxízxss vocauerint,fed perpe- 
ram cum AéUxíexes legere oporteat. Hzc de nomine generis. Nunc 
de eiufdem formis. Mugilum multe funt forme autore Hicefio 
apud Athenzum.Alij enim funz x&gaxonquos Gaza capitonesnoftri 
cabotz.. appellant. Alij xegpéis, mugiles vertit Gaza. Alij xeA&ves,Gaza. 
labeones interpretatur. Alij sd£woi Gaza m ucones. yeA&ves ctià. fBdoeyor 
nominantur. Ariftoteles loco paulà ant citato celtreis, chelonem, 
farginum, myxonem,cephalum fubiicit. Alio loco cephalum à qui- 
buídam chelonem vocari fcripfit.Dorion libro de pifcibus mugilis 
marini fpecies duas fecit xégaor x3j view. Euthydemus Athenienfis 
in libro de fal(amentis ceftreorum fpecies duas effe fcribit,sgtuee. xg 
Su3Sesxduxadoreguu/es, dictum effe quód quadrati formam habeat, 534- 
xluxaiw quód digitos duos latusfit. Ab Oppiano duz folüm fpecies 
numerantur. | 
Keeps GE Qa ALTE Svr gu (olov ycvos durs. 

Cüm tanta nominum varietate res ipfas ita implicatas viderem, 
vt longe obfcuriores redderentur,pifcatores aliquando confului, vt 
de mugilum generibus certior fieri poffem. Horum igitur alij duas 
duntaxat mugilum ípecies effe atfirmabant, vnam eorum quos 
cabotz vocant,alteram /amez. Alij capitones cum fenuerint in mugi- 
les mutari aiebant, fazez. in eos quos evergadelles vocant.Cüm veró 
ex hac difquifitione nihil proficerem,ad rei ipfius diligentem confi- 
derationem,locorümque qui in optimis autoribus ea de re extát col- 
lationem,confugiendum mihiefle putaui, ex quibus collegi mugi. 
lum omnino quatuor effe genera, reliquas differentias non rerum 
fed nominum effe. Primüm igitur genus eorum eftqui xeggéis fiue 
mcis dicunturjà noftris famez, Alterum eorum qui xégaoo à capitis 
magnitudine,à Latinis capitones;à noftris caborz, Tertia corum qui 
pi£oyes fiue uóQoes fiuc. pd£ma , à Liguribus maxons. Quartum corum 
qui xeA&ves, à noftris cbaluz nuncupantur.Eofdem autem effe qui & 
xegptis & visis dicantur declarat paremia. xeseis vig ó. Ceftreus ic- 
iunat:cuius meminerunt Suidas & Atheneus ex Ariftotele.Chelones 


Libro 7. 


Ij.8.de biff. 


€ Ap-2. 


Abb s. 
"Mtbealid. 


Lil.1.duAz 
714) V- 


Bxcya etiam dicti funt tefte Hicefio apud Athena. loco anteà citato: 


órizxoi quoque;id cft;afelli Báxyo: dicti funt tefte codé Athenzo.Sunt 
etiam myxones bacchi fiue banchi nuncupati.Plinius de felle pi- 
Ícium loquens,Item Banchi quem quidam myxona vocant. Sunt & 
ceftrei plotes appellati. Ache. 2257 Ga 3: xezpeis Uzró vw» Nlis, s qat 
ropa dàs ree Td iy cix Ma area. xg) tzrbya.p uos & utsa|s duras uas 
dui 4.Sunt & murzna ela dicta tefte Archeftrato. 
IG2uur 3 n (Eu x 12. qevontpa tv, o pÜpey 
T ur 


260 D EEPISIGiIEBIMS 
^ H PYNAID, padova. x goNelóng ey Got Aui), 
C268. ,3ü'ótt or 
Superfunt alia duo nomina,quz fpecies mugilum ab aliis diftin- 
é&as non cfficiüt fed vel epitheta funt, vel fynonyma. wpaías xg] eup- 
yiiosyaseens quem translitoranum interpretatur Gaza, eft idem qui 
& xegpis & rige dictus eftlegendüm que potitis a:pe.ízs quam aepacios 
vel geg&ics , vt apud Athenzum citantem locum Ariftotelis legitur. 
Locuseft huiufmodi:£g uiv ó X Quos Oy 1e Not TWES SEXY. "rp oo*ydos, ó SÉ 
ar&paua.s,ov [óoo:t&(g 32 0 vrpaías ? Mie qlw) àw àvlob, Sio xd) Vieis &giv &el.. 
Capito quem alii labeonem vocant litoribus gaudet , alter eiuf- 
dem generis translitoranus eft, qui non nifi mucore vefcitur fuo. 
Quamobrem femper ieiunus eft. Quod f1 quis hunc cum myxino 
cundem effe velit non repugno,prefertim cüm dicat Ariftoteles mu- 
co tantüm fuo veíci. eupyiios vero fi mugilis fpecies cft eundem effe 
cum ieiuno exiftimo. Ariftoteles enim quum mugiles aliquot locis 
recenfet, tribus, fcilicet myxoni , cheloni, cephalo ,fareinum ieiu- 
niloco annumcrafle videri poteft,ceftreo pro genere pofito, quibus 
in locis pro s«pyics mendosé edpyos in vulgaribus noftris codicibus 
legitur,emendationeémque noftram cüm de fargo ageremus com- 
probauimus,ad quem locum prolixitatis vitandz caufa lectorem re- 
mitto.Q uare ad quatuor tantüm fpecies,mugiles omnes optimo iu- 
re reuocabimus.Primus mugil erit xépuXos, capito. Alter ceftreus,q ui 
G Vigis,& Biocyos,& axspduas,& capyürcs dictus cft. Tertius qeXàr, labeo. 
Quartus p£ev fiue. uótovfiue. plenos. Hi omnes in mari marinifque 
ftagnis nafcuntur.Sunt & fluuiatilium non pauciores differentim, — 
Sed prius de marinis ordine dicemus. | | 


De Cephalo. 


ee eavan : 
g VI Kéges à Grzcis dicitur, Roma & in tota feré 


, 


) noftris feruato eodem étymo calot, quafi capitatum 
(D dicas.Capite enim magno, craífo, latóque cft. Vnde 
Pe Euthydemus tefte Athenzo di&um effe ait 3. 8 

Pap. 


BEVICBIEOE--] EX 261 


Bapiltpar Tti) x&gaXlv/ £dy.Galli mullet vocant.Degit Cephalus maxi- 
mé in marinis ftagnis & Buminibus,fquamofus eft.Cubiti magnitu- 
dinem aliquando fuperat. Capite eft maiore, latiore , fed breuiore 
quàm reliqui mugiles. Branchiz huic funt quaternz, offca earum 
opercula tumida.Oris fciffura magna, fed in ventrem: defcendens, 
Os fine dentibus labra tenuia.Oculi magni, mucagine quadam te- 
nui obdu&i;palpebram efle diceres.Linez nigre,à branchiis ad cau- 
dam extenduntur,minüs quàm in labeone euidétes.Dorfum latum, 
nigricans,venter candidus.Pinne ad branchias duz,totidem in ven- 
 treminores.Á podice vna.In dorfo duc;altera ex aculeis conftat;al- 
tera aculeis caret, ad caudam fpe&tans. Peritonzum nigro colore 
perfufum eft.Hepar cum fellis vefica paruum, tanquam manu ven-. 
triculum ample&tens,fel rufum fiue flauum;aquee confiftentiz. Ven 
triculus log alius eft quàm in carniuoris pifcibus eft.Carnofus enim 
eft,densáfque inftar ventriculi auium,foris planusjintus rugofus, fi- 
gurà verticilli vitreiquod mulieres fufis appendunt. Ventriculi ap- 

édices magnz, craflz.Inteftina in gyros acta.In iis latet fplen . Cor 
angulatü.fub pinna locus aére plenus. Non folus capito fed ctià alii 
mueiles meníeDecebri concipiunt,gerüntque vtero tricenis diebus. Jtrif. Bb. s: 
Stagna noflra ingreditur;in illis parit & hybernat perlibenter, quo- * dut 
niam à carne omnino abftinenslimo;aquáque dulci vefciturquibus — | 
ftagna abundantjob flumnia fubeuntia,& terre purgamenta.Carne 
veró omnino non veíci demonftrat ventriculi figura. Eft enim ven- 
triculus rotundus, parum capax, vt ne pifciculum quidem exiguum 
capere pofsit, in quo preter mucum nihil vnquam reperias. Vnde 
Pauíanias zzAa[ssloAsportpssrt vocat.Et Ariftoteles capitones omnes 1758. 4c hifi, 
limo paícuntur, quo fit vt grandes & fordidi fint. Pifcem nullum o- ^** 
mnino vorant. Et quamuis inlimo verfari foleant,efferunt fefe ali- 
quando,vrinantürque,vt corporis fordes abluant. /Eftate magis lu- 
tum olent. Hyeme & vere magis probantur: quippe cüm ftagna z- 
ftate exiccentur falfioraque fiant, minorémque dulcis aqux copiam 
cotineant. Tum igitur limo putrefcente nutriuntur, marinique lon- 
gc funt przftantiores. Hicefius apud. Athenzum capitones cateris 
mugilibus pracfert. Commédantur apud nosquiprope montem Se- , 
tium capiuntur in ca ftagni parte quz r4» vocatur. Locus enim in- 
xofus eft,profundus fine limo, multzQue ac purzque aqua marine 
capax.Optimi funt, & qui in infula szartegue nuncupata capiuntur. 
Infalubres admodüm qui Mafsiliz & in omnibus Ligufticis portu- 
bus,maxime prope magnas vrbes,vt Genuam,Neapolim, & in oflio 
Tyberis.Omnium deterrimi qui Venetiis. Illic enim aqua, ftercori- 
bus,om nique fordium genere referta degunt. Marini fuauitate fa- 
poris reliquis praftat.In marinis flagnis educati pinguiores func,fed 


ic. DE PISCIBVS 


1ih.8.de biff. 


nim a Lca.z. 


fcre infipidi.Fluuiatiles magis infipidiymagifque putredini obnoxij. 
In noftro ftagno quotannis feré circa Decembré tanta mugilum ca- 

tura eft, vt falire neceffe fit, & coti Gallie Narbonenfi fuppedita- 
reIdque peropportuné, quoniam mox infequitur tempus quo fub- 


latis carnium obfoniis;folis pifcibus eft vefcendum. In meliori au- 


tem inopia falfamentum hoc boni confulimus iuxta veterü prouer- 
bium, jo aeupl) xpca.eepxéey d eo, 1d cft, fi n6 adfint carnes fal- 
íamento contentos effe oportet. Ex falis igitur optimi funt qui pin- 
guifsimi jfed fi diutius feruentur,fiunt rancidi. Fiunt à noftris pifca- 


toribus mugilü dà v«/prya, id cft,oua falita,& exiccata feruantur,quz 


a bibacibus magno emuntur: deic&tam enim appetentiam excitant, 
fitim proritant, vinique guftum iucundiorem reddunt:vulgus Jo- 
targues appellat.Recens capito editur in iure albo co&tus,cui. vice a- 


nethi porrique;ciues noftri apij folia iniiciunt: ruftici cepis;allitfque 


condiunt.Editur etiá affus in craticula;oleo,omphacioque confper- 
fusaut.in fartagine frixus.Farina bene fubacta & pifta coclufus ad- 
ditis fuauibus aromatis optimus eft,& ob pinguem humiditatem fa. 
tis diu afferuatur.Caeterüm etfi aqua dulci capitones & reliqui mu- 
giles delectentur,tamé à copiofioribus imbribus lxdi certum eft. Ex- 
cecantur enim facilémortuique interdum capiuntur. id quod non 
folüm imbrium copiz, fed ctiam frigiditati adfcribendum credide- 
rim.Lapides enim grece in capiteymaximeque in litoribus degunt. 
Capito adco ftupidus eft,vt capite occultato totum corpus latere pu- 
tct autore Ariftotele.Sic animantes omnes qug multüm humide,pa- 
rum calidz, magnoque capite funt,ftupidas hebeteíq; effe videmus, 
vt de illis id dici pofsit.O quale caput,& cerebrum non habet. 


De Ceftreo. 


eo 
COS cS, 
Cep P Pe. 
e eS 
« CST o 
eS 77 // 


SU SS e RAV 
c Se i 


CITANT, 


ZA C5 e pum 
C Z- X zx C 1 à 
ENS e eee T. S e LL ANE 
e——— S 


C ed P /UWs iud. 


x ENS 
; tur xégpéUs qui mugil à Gaza Latiné dicitur,i noftris 
Age fame di&us cft.Ceftreusa ceftro,quia teli modo publi 
: 7 ca Athenienfium poena intret adulteros:eft enim ce- 
5 ftron mifsilis genus, quod Latini viriculam vocant, 


Hac 


T SV'CCI bonitate, ita ordine cephalum fequi: 


PI BEÉROCIEXAG nó; 


Hac Hermolaus.Et xépo,inquit Suidas,genus erat teli Perfico bello 


inuenti.Caue auté ceftreum cum ceftra confundas, etfià ceftri mif - 
filis fgura vtrique nomen pogum fit: ille enim à capitis,hac à roftri 


figura vtraque figure teli fu nuncupatur. Ceftreum cephalo fimi 
lem omnino,imo eund cffe diceres, nifi capite effet minore, & acu- 
uore,lineáfque à bránchiis ad cauda dudas breuiores haberet. Hc3 
par illi ex albo rubefcit,fel aqueü eft. Caro molliorlaxior,minus cà- 
dida,minüfque pinguis quàm cephalo.Gulam habet:in appendicem 
longam definit ventriculus,cum inteftinis femper inanis. Lapides ha 
betin capite;quod ex Dorione profert Athenzus, T3 12 ? xegaNiis 
7S xtclptos bylior, egorduNor óvoug e 4.Q ui locus vt intelligatur ,fciendum 
echinum hic pro lapillo echinata fpecie accipi, id eft afpero, quem. 
admodum etiam echinus prater alia fignificata partem frzni ügni- 
ficat;orbiculum fcilicet echinatum,quo coercetur equus conteimax. 
Huiufmodi lapidé egb3viw appellat Dorion à fimilitudine verticil- 


]9 anne. c4 
TNITTE vlr. 


li, quo mulieres fufos agerauant: id enim eft Grzcis eg53vvs vcl 


asoSws : nam vtrumque dicitur. Inde ctiam partes fpina: dorí: 


axojuAa nominantur. Sed & calculus xneus, quo futtragia fua 


Athenis iudices dabantfpondyli vocabantur, vt eft apud Iulium 
Pollucem. Muco folüm & aqua vefcitur ceftreus, qua de caufa ie- 
iunus vocatur. Hinc pareemia, x&gpdUs : vió], celtreus ieiunat, qua 
vel de famelicis & voracibus dicitur, vnde & qui fame ofcitant x:- 
stis dicuntur , & xegpévly , quod conuitium olim in Athenienfes ia* 
&um tradit Hefychius,vcl de iis qui vitam innocuá agunt, & ab in- 
fcrendis iniuriis abftinent, nec vllum emolumentum ex fua inno- 
centia ferunt, in qua fententia eft. Athenzus: quoniam piícis hic & 
cephalus minimé carniuori funt, neque mutua deuoratione. victi- 
tant:nihil enim huiufmodi in corum captorum ventriculo intefti- 
nifque reperitur,neque animantium carne pro efca ad hos capien- 
dos vtuntur,fed offa panisautore Ariftotcle:Ventriculi enim figura 
de qua proximo capite diximus,pifcium, autaliarum huiufmodi e- 
Ícarum deuorationi repugnat. Denique os ipfum nullis munitum 
dentibus,quicquid dicat Era fmus in explicatione prouerbij ceftreus 
ieiunat. Nam mugiles omnes dentibus carere ddfoia ipfa conuin- 
cit.Quamobrem locusille Athenzi corruptus eft, quem ex. Arifto- 
tele citat : Ev JV dis quely Keys dlours , 6 xeqpdUs xeupyopód tis üi , ci 
UiDaqar tt, dere 3) 93 Vas (2upitogarydi, 1d eft, Ariftoteles ait,ceftreum, 
ferratis dentibus cüm fit mutua deuoratione no victitare,vtpote qui 
carniuorus omnino non fit. Át nequc ceftreo neque mugili cuipiam 
Ariftotelem dentes tribuiffe comperias. Locus vero quem citare 
: videtur Áthenzus, eft huiufmodi. A»w^egys( 5 ales udo M 
: 


/ St 
xEqptos , Utque dV ol. yoy[por , ó dis xíqaos qd] Ó xegpdUs Nos pora 


Libo 7. ; 


Lib.g.dc bif, 


| MIT. Cap. 2. 


ib. 


Lil.$.de bif. 


gn. CAp.24 


34 . — DESZSSEDIBRE 


óv zuptsgétyew(?. vbi dentium nulla plané mentio. Càm enim mu- 
giles carniuori minimé fint, quid dentibus opus eít ? Plato tcíte A- 
thenco Ceftreos appellauit ácíérovs,id ell ieiunos. Eandem ob caufam 
ri..2uA^ Oppianus iuftifsimos.Caterüm horuWf innocetia. ab inimicis mini- 


Yop. mé tuta eft:deuorátur enim mugiles à lupis, viuüntque etiam fubla- 


tà cauda,vt refert Athenzus ex Arifto.lib.de animalium moribus & 
C4-* — vita.Idem etiam Ariftoteles lib. rx.de Hift.animal.His omnibus at- 
que adeó fibiipfe repugnare videtur Arifto.quum aitA«uapyos j pd 
Pug, Ty CÜUcy igi 0. xeqrpt)s, stg] Crue, 3]55 oia, "ejoa, xti (o 
7 3) Vig gavA3s. maxime omnium pifcium gulofus eft ceftreus & in- 


faciabilis:quare venter diftenditur,& quando ieiunus non fuerit in-- 


ers. Verüm fiiftud attentius expendas, nedum non repugnans, fed 
maximé fuperioribus confentaneum elle intelliges. Cüm enim Mu 
giles nihil folidi cibi capeffant,neque etiam fi velintjis in ventriculü 
influere pofsit, neceffe cft omnino, vt vel limü vel mucü,vel aquam 
fubinde ingeràt atque intrudát,quo refici fuftinerique pofsint: quo- 
niam quz liquida funt;citiüs permeant nutriuntque, ac velociüs ex- 
cernuntur. Quarc frequentius cibum fumere coguntur, qui huiut- 
modi vefcuntur cibis, ficuti & ij qui lubrica funt aluo. Contra que 
craffa, denfa ac folida tardius pertranfeunt, harentque diutiüs ac 


firmius, atque difsipatu difficilius nutrimentum partibus corporis - 


fuppeditant. His igitur qui vefcuntur, diutius famem ferre potfunt. 


. 2 ^ . LI . 
Q ue certiora funt quàm vt longiore oratione demonftrari debeant. 


Quemadmodum veró gulofos infatiabilefque mugiles efficit cibus 
liquidus frequentiffimé ingeftus, vt mucus vel aqua, ita etiam fala- 


il. »:4ja7. CCS,Yt cpinor,ob flatuum;quos is cibus gignit,copiam. Plinius. Mu-- 


gilibus tanta falacitas, vt in Pheenice & in Narbonenfi Prouincia 
coitus tempore e viuariis maré linea longinqua per os ad branchias 
religata emiffum in mare, eademque linea retractum, foeminz fe- 
quantur ad litus,rurfüfque faeminam mares partus tempore.Hac li- 
bidinis veluti efca, ad mugiles capiendos vtuntur pifcatores: quam 
Eb4- 3447 capiendi rationem defcripfit Oppianus. Parit mugil maxime qua 
UE flumina ingrediuntur in mare. Mugil inter primos partum accele- 
Lib.s.de ifi. ratinquit Ariftoteles:parit enim hyeme,vehementi motu cietur ce- 
«nm. cip. ftreus donec pepererit,à partu quiefcit. Amnces fubit teftibus Arifto- 

tele, Strabone, Galeno;Plinio. Idem nos experientia docet. Nam in 

Garumna;Rhodano,Sequana,Ligeri capiuntur.Magna mugilü co- 
lhscss, pias in ftagno noftro capitur, quod etia annotauit Plinius, quoloco 

narrat,quonampacto homines cum delphinis mugiles pifcantur.Et 

nos vidimus mugilü luporümque capturà vno retisiactu centü au- 


reis coronatis vzniffe.Q uin & faltu retia aliquando tranfiliiffe vidi- : 
mus; hac enim ratione cuadunt, & vitz fuz confulunt, quod etiam 


elegan 


EIDBKR I X. 259 


eleganter defcripfit Oppianus. 
DE ty rAEX Jc &y eyx olnot Aroto Dii div 
E veopteros, S0Aor 9Ul« a'spiSeopeov sryvoístoey. | e 
Yi 38 vagos N&urpcvos ÜSalos dxpe 
Opljós iva acto, Qoo cO»cvos dot xig 
Oppuiüioc B 23s 3 cmógpovos sx tudt]uoer: 
Doi yop prios tg] Ug (oe reloj oe QN 
P'ujdics bzrepzo,g) tExAvet J^ópoto. 
Ventriculus mu gilum in cinerem redactus, & in cibo fumptus ven- 
triculi exoluti vires non minus reficit quàm ventriculi gallinarum 
ellis interna. Corzoborat enim, & redundantem humiditatem ab- 
iumit.Idem przftat in furno ficcatus,ablutüfque vino albo, & aqua 
abfynthij vel menthz.Elixus in vino,& ex aceto fum pius vomitum 
compefícit.Idem efticiunt inteftina fublato pingui. Nam omne pin- 
gue ventriculum laxat. Lapides in cerebro reperti aduerfus nephri- 
tidem valent.fel aduerfus oculorum fuffufiones, éftque minüs acre 
quàm paftinace, draconis aut Ícorpij fel. 


— ——— MÀ 


De Myxonc. 


DOLI. 
2 VCONEM Quem à muco appellauit Gaza, ea- 
dem ratione Graci jieors fue pEor fiue pdemorà no- 
mine jio, qua nihil aliud cft quim mucus, & pitul- p, 6 apes 
tofus humor. Galenus in comment.in Aph.Hippo. coment. 3l- 


j X, / 7 AAA N / lU y timo. 
c occa c pole sau oW ous t ois arp pos xujkos Qype ov Qvod, o 


Causa, Aceruatur fxpe humor pituitofus in articulis, quem £a» 
nominat. A riftotel.óv &óexs(ga 9 6 repas ? ultor ru) à &loU. Perzcas 
muco tantum fuo paícitur, vnde buic pifci nomen. Plinius Grz- Lisez 
cam vocem retinuitnam myxona vocat. Prouinciales & Ligures 
maxon.Noftri communi vocabulo muge.Sapore fuccique praftantia 
capitoni & ceftreo poftponit Hicefius apud Athenzum. Apigoi 58 Uc 
ét Ea voly(d] Gipos TA "ysücw , xd epos TU. tvyvAa , Stülepot 36 tici voco 
ói AFy0puerat. xearptis , iosoves 3: ài [Ao Eoi. Cauc autem yosows referas ad 
corporis magnitudinem: certum cnim cft hic fucci bonitatis col- 
lationem fieri non quantitatis. . Eft cnim myxon ceflreo omnino 


Libro 7: 


266 DEIPÉSGEBVS 


(tbidem. 


Dib.g.de vfu 


prm ca.6. 


fimilisfed magis mucofus,capite minüs acutoycarne magis glutino- .. 


fa.Eafdem partes internas habet quas ceftreus. Bacchum. vocatum 
fuiffe prius diximus;fortaffe quia caput quodammodo rubeícat cir- 
ca labia & branchiarum opercula;foleántque bacchos ebriofos vo- 
care,vel quia natando,huc illücque temere feratur ebrioforum mo- 


re.Locus eft Dorionis apud Athzeneum. Aiagepew 6 quoi xegds xeqa-. 


Aivoy, Ov 4] Bxeian aci. qui quidé locus cüm me diutius torfiffet, 
neque de eo certi quicquam ab vllo extorquere potuiffem,venit tan- 
dem mihi in mentem BA&J/ao» mendosé legi , cüm nufquam alibi 
vocabulum hoc pro pifce reperias,nequevlla ratione ab afpectu mu- 
gilem vllum Bae pofsis appellare.Q uare i£wor dici xegaxivr. cre- 
diderim,quód chulo capitis magnitudine feró par fit, eoque mi- 
nüs acuto quàm ceftreus,& pro Bela» legendum Boe» vel Qxevdsy, 
id efbjinertem vel mucofum.Idem enim fignificat BAév« quod. j£, 
vtícribit Galenus. pu6yl ovi SE qigis Ts &poJoliilos TS xaT àv TO Mopia, 
oxezráaj4ados, xd] 5 «afoNNeocis "ywoptény Gy. ayeey yeprtd cout] eov poa. xévtacts, 


à3j àXimas 9o ót a Nuol. xg) xopuGar voies , pias. SE órvetilpo, NOD. 


abfurdé igitur aXéwos. vel BxewaiSus à. [BXéwa. VtiudEoY à 27 dici pote- 
rit.Si quis tamen certiora, & huic Athenzi loco, accomodatiora ad- 
ferre potuerit,libenter ci affentiar. | 


De Chelone. 


L 


E CQ NN 
S ^ Mec: 
SC SC SCE SET 


(; edP. AUI. SA. 


EA XY N fiue 34Ady Grzcis,labeo Latinis, Ouidio Ia- 
brus , noftris chaluc. Pifcis eft cephalo fimilis, capite 
AS ACT paulo minore;oculis prominentioribus,fine pellicula 
ANN x) illa molli,veluti pituita concreta,quam veluti palpe- 
j S, bram habet capito.Lineas nigricantes à branchijs ad 
caudam zqualibus fpatijs diftantes,protenfas habet,vnde cvergadelle 
à quibufdam vocatur. Labra craffa;fpiffa, prominentia,vnde exo 
& labeonis nomen.Partes internas capitoni fimiles habet, nifi quód 
capitonis fel magis flaucfcit. Limo veícitur, nec admodum pingue- 
Ícit,vt ceftreus.O uamobrem ieiuni epitheton non folüm ceítreo fed 
etiam 


k: 


LIBER IX 267. 


etiam rcliquis mugilibus.conuenire potefttomnes enim à carne ab. 
ftinent.Labeo quantüm ad fucci bonitatem. fuauitatemque attinet 
omnibus pofthabetur.Hicefius apud Athenzüm 2(&35epor 3 zesloy 
à xeXives, Omnium infimi funt labeones.Q uod veró fequitur ài a«- 
y9 Syn: Biécyoi uot 3 ct oqo3pa x9) & TIU Qogot, X91 &Oxpilo.Si ad che- 
lonasqui & bacchi dicuntur referas,locus cottare non poteft:fi enim 
chelones omnium deterrimi funt,qui fieri poteft,vt fint & boni fucci 
& excretu faciles? Quare fic legendus locus videtur. X9 eee epo, 5 
arc Tow O1 eM Ges. 0 2 Agyepisvot Bieocyoi éCoyXoi.&c.vt alij Fcilicetvel ca pito- 
nes vel myxini dicantur bacchi.Nà autore Plinio myxones dicti fint 
banchi qui quamuis capitonibus ceftreifque ME noniiisdaiE non 
funt deterrimi, vt labeones, fed fatis boni fucci & excretu faciles. 


Quahquam bacchi vel banchi nomen in plures competere in. fupe- 
rioripus oftendimus. | | | 


De Mugile Alato. 


^ 


"eee 


ORUM 


2 
Lx A 4 
AA 


JS SS 
Ns! 


jM 
2 
— 


—- 
EI 


CUNT UT FL 


m OSSET Mugil alatus fiue volans,cum hirundine & 
Wy. aliis volantibus depingi & deícribi.Sed quia & cor- 


[| 


ES ZA, ter cx ca parte marís noftri, quz Rhodanum excipit. 
Mifit etiam ad me aliquando Fràcifcus valeriola vir optimus, & me. 
dicus do&tifsimus,pro hirundine marina,quod fe extra aquam effe- 
rat voletque. Neque me látet Romz etiam pro hirundine haberi & 
Rondola vocati: quem veró pro hirundine exhibebimüs raifiüm cre- 
di & vülgó dici »luo.Séd hzc falfa funt,& à veterum: fententia: alic- 
na. Nam Speufippusapud Athena fimiles effe aitjcüculum, hirun- ire: 


, Lj 
Pt» i . , ' , 
2I LN » " ; | ; " 
evel Me 


^OFU. C ONOUPRS 2 


268. — D E-PISCIB!ViS 


dinem,mullum, vc clariüis oftendemus quum de hirundine tractabi-- 
mus.Quare cüm ifti à nobis hic depi&to pifci nulla plané fit cum cu-' 
culo,aut mullo fimilitudo, fed plant imugil fi, & figura, & victus: 
ratione,longiísimis pinnis,quas alas vocant, folüm additisymugilem 
alatum appellare oportet,& ab hirundine diftinguete. A gathéfes fal.- 
conem maririum vocát.Pifcis eft marinus, litoralismaris ftagna ali. 
quando fubit,cubiti magnitudinem attingit, ceftreü corporis: habi: 
1u,colore;figura plané refert;pinnis caudaque exceptis.Os M 
maxilla inferior fuperiore maior.Dentibus caret.Oculi rotundi funt: 
& magni.Caput dorfumquc latiufcula mugilum modo:Squamis te 
gitur magnis.Pinnz que ad branchias fant longifsime latifitmasque 
ad caudam víque pertingunt. Ventris pinng inferiore lóco quàm in 
aliis fite magna funt ad caudam víque exteníz.Alia eft parua à po- 
dice,cui qua fuprapofita eftmagnitudine par eft.Cauda in duas; pin 
nas definitinferior fu periorc maior eft,cótrà quàm in vulpe;aut ftu- 
rione.Lineam non à branchiis,vel à capite, aliorü pifci inftar, fed à 
pinnis ventris ad caudam ductá habet.Internz partes, huic omnino 
ezdem funt,qux reliquis mugilibus.Carne quoq; € fucco fimilis eft. 


A * 

MN OX N 

Nee AN 
y 


DES 


NS 
ss 
Mate 


; d 
A Ad £ 

Y » E - NS 

7 E vn 


AUCI: 
AAA UNT 
Z IA Mot NX 
SERES 
etr onL 


2 f 
- ru ; 
d * 
Jit. 14 laxadv 1511. L Ir 5t (1D(111)11 0910 TOS i2320D 8T 
4 


(Ame. A B.P.AX Difcis à Gracis dicitur qui à Latinis lu- 
(9p pus. -Hodic.à Romanis /upafo .& fprpola.A Ligu.- 
1 ribus Jeuwazzo. À.. V enctis. cvarolo. A folis Hethrufcis 
Is Araneo,ab Hifpanis lupo. A Gallis /ubin pto/pin à lu- 
dez po.Ápud nos pro tate nomenclationé habet,minor 
enim 


$ 
S IX) 
Ss f 


BIBdR 4Xqvnco ^ 


enim /upaffon quafi paruum lupum dicas,vt apud Grecos ^«pxu, 
maior loup vocatur. Lupi vero nomen à voracitate pofuerunt La- 
tini, non quód à Grzcis Actos, fed 24 8ps/£ à vi & voracitate dicatur. 
Athenzus.Nominatus eft Ade zapa ? AaBpory(s. & Suidas, 73 «po- 
o»ryogAav aremobrva|, ]ori xeylwer du Ó g'üug., xg) &Üpóos xg] AdGpos Ó 3- 
Acaup x aora], ogrev xg) dUxyspüs &Aíoxero. Ideo appellatus eft Ad eese, 


quia illi hiat os,& repente ac cum impetu voracitatéque eícam deuo- 


rat;qua de caufa facilé capitur. Luporum duo videntur effe genc- 
ra. Alius enim varius eft; te(te Columellajid eft,cuius dorfum ex albo 
czruleum eft,venter candidus,nigris maculis confperfus. / Alius fine 
maculis, qui appellatur laneus , iue lanatus à candore mollitiáque 
carnisautorePlinio. Vterque in mari , marinis ftagnis; fluuiorum 
oftiis,& fluuiis reperitur,non quód in fluuiis nafcatur,fed quód é ma- 
ri marinifve ftagnis fluuios fubeat. Eft igitur lupus pifcis marinus, 
magnus,fpiffus,íquamis tectus mediis, ferratis : capite oblongo , ma- 
gno oris ri&u & hiatu;fine dentibus, vel quia ob oris magnitudinem 
facilé przdam deuoret, vel quód ita voluerit natura, vt illi pifcibüfq; 
reliquis confuleret. Sienim os dentibus armatum foret , vix pifces 
cius impetum effugerent, ipféque prz infatiabili vorandi cupiditate 
interiret. Dentium autem loco offa habet afpera in palato,linguam 
offeam & adhzrentem. |Operculum branchiarum offeum , ferra- 
tum. Branchias quaternas. Oculos magnos. Lapidesin capite, 
quapropter lupum in iis numerat Ariftoteles, qui à frigore infeftan- 
tur. Ob lapides enimà frigore congelantur & moriuntur , cui aliam 
rationem addere poffumus.Q uód lupi in fublimi natent, eoque ma- 
gis frigoris iniuriis opportuni,maximé feniores. Qua de caufa frigo- 
ris vi mortuos fxpcin noftris ftagnis reperiunt pifcatores. Qui verà 
in imis & abditis gurgitibus hyeme latent,minusà frigore lzduntur, 
nechyeme moriuntur,ctiamfi lapides habeant in cerebro, vt folez, 
pafferes, afelli,coracini,fcarijlati, vmbra , hepati.. Lupus ventriculo 
eítlongo,magno;cum aliquot appendicibus,latisinteftinis & in gy- 
ros contortis,pinguedine obdu&tis. Splene magno,rubefcente. He- 
pate magno in quo vefica fcl viride continens. Locus eft fub fpina 
dor(i multo aere plenus, Ad branchias & in ventre pinnz binz funt. 
In dorfo acuti & inzqualesaculei, tenui membrana colligati. Cau- 
dam verfus pinna alia aculeo vnico innixa, tribus veró ea quz eft à 
podice ad caudam. Cauda in pinnam vnicam definit.Linea à capite 
ad caudam ducitur. Qui minor eft, infperfas nigras maculas haber, 
quibus caret maior,Q ui in mari degit.dorfo eft ex ceruleo candido, 
qui vero in oftiis luminü,totus feré candidus eft. Lupus carne vefci- 
tur,nonnunquam alga,luto & fquillisque deuoratz aculeo quem in 
fronte geftant lupum interficiunt.Bis anno parit,maximé vbi amnes 


Aa 


I:1b,8. cap.17; 


Lily. capat: 


Iib.8.de bif. 


ATIWI. CA 7o 


Auift.lib.s. 
de bifl.cap.s . 
Pn . lib . . 
Cap. 51. 


S49€* DE PIBCIUBNIS 


TLib.s.de alim. 
fault. 


Libro 7. 


in mare influunt , prafertim in ftagnisnoftris. Hz funtà veteribus: 
omhibus traditx lupi notz,qua càm prater gentium feré omnium 
appellationes maximé coní(entientes, lupo noftro appofitiffimé con-: 
ueniant, nos lupum verum exhibuiffe conftat.Fuerunt tamen quilon 
g fecus exiftimarint.Nam alij lupum eum effe tradiderunt;qui nunc 
fturio vocatur , quód lupus Tyberinus longé omnium pifcium apud 
Romanos effet laudatiflimus,& is maximé quiinter duos pontes ca-: 
peretur.Cuiufmodi cüm fit nunc fturio,omnium fcilicet pifcium qui: 
lautioribus menfis apponuntur preftantifsimus,eum lupum veterum 
dici oportere. Sed quàm vana futihiíque fit hzc ratio ,' nemonon vi- 
det.Sic enim quicunq; in T yberi delicatiffimi optimiq; effent pifces 
lupi dici poffent.Pratereà notz vtriufque valde interfe pugnant. lu- 
pus enim Íquamofus eft,fturio minime,lupus carniuorus & voraciffi- 
mus eftfturio auté minimé.Sed hzc quia nota funt, longiore proba- 
tionc non egent. Probabilior eft, falfa tamen eorum fententia, qui 
lupum efle arbitrantur quem Latini lucium, Galli brochet appellant, 
vocis fignificatione in hunc errorem inducti,quia Lucius quaft Adyss, 
id eft,lupus dicatur:eft enim lucius etiam voraciffimus.Sed hoc inter- 
cft,quód lupus marinus fit pifcis,aut fi in fluuiis reperiatur huc ex ma: 
ri fubierit , teftibus Ariftotele, Galeno, Athenzo, Plinio, czterifque 
omnibus veteribus. Lucius veró fluuiatilis eft, paluftris & lacuftris. 
Nonnulli quastroctas vulgus vocat , cenfuerunt lupos effe macula- 
tos.Q uam opinionem duo maximé falíam effe arguunt.Nam troctae 
vulgó di&tz ( de his enim hic loquimur ) in Tyberi,prafertim inter 
duos pontes non capiuntur,fed harum copiam maximam, fuburbani 
amnes omni tempore fuggerunt,vt ex Reatinis,Sublaqueanifque, & 
ipfo Tyburtino amne quotidie videntur.Deinde tro&ta in fluuiis fon 
tibüfque tantüm capitur frigidioribü(que locis gaudet. | At lupusin 
mari & marinis ftagnis degit frigori(que iniuriam vehementer per- 
timeícit,adcó vt prz frigore emoriatur,quemadmodum iam dictum 
eft.Q uare refutatis his ad lupum verum quem oculis fubiicimus, re- 
uertamur.Galenus alimentum quod ex pelagiis lupis prouenit , fan- 
guinem ait confiftentia tenuiorem gignere, quàm quód ex pedeftri- 
bus animalibus prouenit, adeó vt non copiosé nutriat,& celeriüs dif- 
cutiatur.Et apud Athenzum Hicefius AdBpoxes doyuAoi iol rg) & mod 
vpoQo. Quum vterum gerit deterior ef;contra ceterorum pifcium 
naturam.Q ui in Agatbenfi portu capiütur , aliis funt candidiores,ve: 
diuerfi pifces effe videantur, non colore folüm fed etiam fapore:funt 
enim hi laxiore & molliote carne,fapore minus grato. Apud Miletü 
Afic ciuitaté maximos & plurimos fuiffe lupos,autor eft Suidas , pro- 
ter ftagnum influens in mare: gaudet enim hic pifcis aqua dulci, 
vnde Labrax Milefius prouerbioin ftolidum & auidg dicebatur,quia 


pifc 


L1BOER DE. (27 


pifcis lato eft oris ri&tu;ob id efcam totam vnà cum hamo ferreo fau- 
cibus corripitqua de caufa facilé capitur. Ariftophanes tamen apud 
Athenzum labraca pifcem fapientiffimum appellat: 
AB pale à zraylov iyBocv (ScpdGoeros. 
Ob aftum fortaffe,quo vt fe feruet, vtitur. Plinius ex Ouidio. Lu- 
um pifcem rete circundatum arenas arare cauda, atq; ita conditum 
tranfire rete.Idem cecinit Oppianus: 
Apa E 3 gfepUysozi di NLeusilono Aaxlwas 
BéÓpor ,8(av dUEa OX, &v Suas iur i5 dOvtuo 
Ex , xajtoi uSo tar gibvas xa acyov(a a 
Abevor &àaca Nis ,ódV IXUC x£ipOivos ares 
Aazacías yAvEs , x2) £x eypxuw. ONE yp. | | 
Luporum optimi funt pelagij , his fuccedunt qui in marinis fta- 
gnis, tum qui in oftiis luminum capiuntur, poftremó fluuiatiles: 
humidiore enim excremento redundant. Omnium infaluberrimi 
funt , qui in Tyberi inter duos pontes, qui circa Arelatem , aut in 
portu Mafhiliz aluntur: illic enim luto , fordibus, ftercoribus, pifci- 
culifque ex his alitis nutriuntur. Hinc conftat veteres non femper 
qua falubria , fed quz gule tantiim palatoque lenocinarentur pro- 
baffe, qui lupum inter duos pontes iactatum tot laudibus efferebant. 
Eadem ratione vituperandi funt cyprini , qui Lugduni in Arari ca- 
piuntur , cüm contrà vulgus imperitum eos multüm praeferat iisqui 
procul ab vrbe in pura aqua degunt. Quocirca ex victus ratione, 
locfque in quibus pifces degunt , fucci probitas vel improbitas col- 
ligenda eft, vt re&é docet Galenus. Lupus elixusin aceto & iure 
albo febricitantibus conuenit , fanis etiam affus in craticula. Hepar 
affum & mali arantij fucco conditum , delicatiffimum eft, quod ne- 
que galli gallinacei , neque anferis hepati tantoperéà veteribus ce- 
lebraso cedat. Sunt etiam luporum e (eie, quz ctiam Zorargues 
vulgus vocat. Lapides , qui in capite inueniuntur , aduerfus nephri- 
tidem conferre creduntur , quemadmodum multorum aliorum pi- 
fcium lapides, cuius rei caufam effe arbitror non czcum aliquem ho- 
rum lapidum effe&um , fed grauitatem tantüm , à qua deprimitur 
renum calculus. Hoc poftremo loco non inutile fuerit locum Pli- 
nijexpendiffe. Foroiulienfes, inquit , pifcem ex quo garum faciunt, 
lupum appellant. Sufpicor Plinium non intellexiffe ex lupo, de auo 
hoc capite diximus , garum fieri : fed cüm ex aphyis garum cone 
folitum dixiffet , íubiunxic à Foroiulienfibus fieri etiam ex pifciculo, 
qui inter aphyas numeratur , & encraficholus vocatur, vel lycofto- 
mus ab oris (ciflura, vt docuimus cüm de piíciculis ageremus, vt qué 
alijlycoftomum,hic Plinius lupum nuncuparit. 
Áa 2 


Libro 7; 


Lil. s.cap.i: 


Lib.s. &u4z 


Zik 


Lib.s.de fac. 


aliment. 


Lib. ji. ca. 8. 


270 DE PISCIBVS 
De Lipari. 


EGGS RICRIRIEAPIRIN ERES RS 
A Q Ne Ci 6g LAE HAC IONS 
AAA 940665656 (nean 
SERE KR 
RSEN 
SOS 


SSSSSNN 
SN NS 
SNNNNV 


RC CR: 
CSS 


AES Os CON NICO ITI 


—9 OLVI Te,candidele&or,pifcem hunc tam rarum 
s &Ípectatu digniffimum celare,quem cüm aliquandiu 
feruare vellem , totus in oleum abiit, qui euentus me 
impulit,vt liparim,cuius meminit Plinius, nominem, 
M quafi Areupirid eft,pinguem. Quanquam fint qui Pli 
nij locum emendent,& pro liparis, legant lelepris, qui pifcis alio no- 
mine ab Hefichio qvxi dicitur.Pifcis hic,quem liparim vocamus, ca- 
pite terreftrem cuniculum refert;ore eft paruo;fine dentibus,fed ma. 
xillis afperis , virgam habet fatis latam à capite ad caudam ,fquamis 
paruis tegitur.Pinnas ad branchias,& in ventre binas habet , aliam à 
odice ad caudam,aliam à ceruicis loco ad eandem continuam, fine 
aculeis.Cauda in duas definit. Adcó pinguis eft,vt non ventri intefti- 
nifque folum infar&ta fit pin guedo,veluti in mugilibus & lupis , fed 
etiam fub cute carnis loco nihil aliud videatur effe quàm pinguedo, 
vt liparis fiue Auzepis optimo iure nuncupetur. Succo eft molli, pin- 
gui,infipido,quo ventriculus euertitur;aluüfque cietur. Eum non te- 
mere huicloco appofuimus: eft enim corporis habitu,& vi&tus ratio- 
ne mugilibus fimilis. Audio ab hisqui nunc Graciam incolunt , alo- 
fam quandam oup vocari. | 


De Afcllo.--« :* . 


Ii.p.capan. 


SSSSSSS S Boc ——— 

M NAM SSSNANER L——A———J4—LÀ—À e 7 V fiis 
m -—— TTLLAATT AN S -» 
Uy s A " 
AN QNI 

S Sy 097 


M ——À — z - ittttl 
Er —— qu (t tpyo 
wee ceeces De ie HMM ELHHL GL Cin (tr le Pl lu 2h 
MY uL 


* 


DS 
— 227223 SSNN 
AL 2222 


LEEREN N 
— E EE 


(a C ME PATI VADE 
"NO Z Pics Gracé dicitur, & oos tefte Gale- 
7?) no.Quos Philotimusves nominauit , alij ó(Xsvs no- 
minant. Ipfe quoque eofdem diuerfis in locis óríxous 
// 3 appellat. Ariftoteles femper owv.. Gaza, Latinique 
:SB omnes, Varro , Ouidius, Plinius afellum vocarunt, 


petr- 


Tib.s.de Li 
men.facul. 


Iib. 8. metbe, VANS : 
ca.i X lib.;. V 
cap.6. 


JdMBER:IHX.A C i273 
perinde ac fi femperi(Xos ,& nünquentws 3 Gracis dictus fit. Ligu- 
res hodie quoque afella nominant. Alij. afmo;alij vafello. Noftri merlus. 

afi maris luciü:huicenimroris fciffurà caudáaque valde fimilis eft. 

Galli etiam merlus vocát. A colore veró afcllus dictus tefte: Vatrone; 15. , 11s: 

idem innuit Ouidius. |... uadit oon voire f 
Et tam deformi nan dignus nomine Afellus...000057 


Vt vt ifta fc habeant, non femper é(Xos hunc pifcem qué hic ocu 
lis fübiicimus , qui & às dicatur,apud veteres fignificat. Athen.Sias 13e: 
gép4 3 ovos ór( Xs, ós quai Joglurir TG aea DyÜUur yedqur éros.Dros Or. xoxés(2 
qiisyáSaryyaXwtpi3as Orx gXe«(] vwis. dr(Xor T£ X, pec£dvor. Differt (vos ab. ul- 
exo,vt ait Dorion in lib.de pifcibus fic fcribens. $ws qué vocant quidá 

adon galleridas qué vocát quidá onifcon.Paulo anté id multó aper- 
tiüs oftendit.3uejor ir TG qiex Odor; rlu) amer quoi pripeqray Dd uia 
id n lw d T or Xen vd XgNSuero. yeu Áat. Dorion in libro NEUORRO! 
de pifcibus fcribit flluuiatilem murznam;fpinaro vnicam folüm.ha- 


bere,onifco qui galarias di&us eft,fimilem. Qui hzc afello compe. ^^* 

tere poffunt,quem fpinas permultas habere conftat » Pauci. fané func 

pifces, quibus vnica fit fpinamurzn fluuiatilis modó,quam lampe- 

tram noftram effe fuo loco oftendemus. Quinetiam Oppianus ma- ja abu: 
*» Ys a2 


nifefté ors & ó(Xvs diftinxit.Nam ó(Xws inter cos numerat qui in 1,5, 
ceno,litulentifque litoribus degunt.Deindeówssintereos qui inal. — ^ 
zo mariperpetuó verfantur. —— | ns ipiigidi 

Aoi 8 &y aimoi(1 xg] iv 1ti&ytosi ÜeAdosus 

$pBofla (Sai3ss 5, Boayo" mrépoma yia, 

TpvydyT. eupyocon y vrirmppor voa aupiot. 07 

Agadaq yi, xAeio| ug] TexnyNGEsEpyovr. ovi ctv. 

Et non multó póft. 

Aoi i» [Báfsosi vmi puya papi Qe 

$oAois. 

Ex his cüm aliquot enumeraritadiungit — " 

E» 35vos x£irois traeApucs,ós pi zraylor | 

Il/yozd ózuejroio xus 3eyutioy osx Xu) | 

Porró quid fimile habet ór(xos chirurgicum inftrumentum apud 
Hippocratem cum afino:Q uare etfi à(xos per diminutionem dica- 
tur abóss,non vbique tamen afellum cóuerterim. Nec ór(Xor Dorio: 
nis afcllum pifcem à Latinis nominatum effe crediderim , vc de- 
monftrabimus quum de acipenfere dicemus , quamuis hunc. dc 
quo nunc agimus , modó i»» , modó x» Graci, Latini veró 
afellum tantüm nominaffe videantur. Huius aliquot funt genera 
in Occano,veteribus fortaffe incognita;de quibus deinceps dicemus. 

| | ÀÁa 5 1 


amb —DEXHISESEEE 
Acprimüm de eo qui merlus à nobis dicitur Afinus ipitur fiuc mer. 
lucius pifcis elt pelagius, cübitali magnitudine, aliquando maiore. 
Dorfo cinereo,ventre candido & argenteo; catida quadrata, capite 
o4 4 prominente & depreffo;oculis magnis;magna oris Íciffura. Maxilla 
2 Inferior fuperiore paulo longior eft,& latior, in. vtraque non folüm 
".  dentesfed etiam in palatoacutiin os recurur.In-intetiore oris parte 
oft linguam offa funt;parté fuper, infernaque afpera; & in:gu- 
Ri he regione cordis duoalia reliquis longiora qux obitàt, atque prz- 
pediuntne pifces dum deuoranturjin gule anguftias compulli, aca- 
orm afperitate cor vulnerent: eft enim valde gulofus hic pifcis, 
Branchias quaternas habet duplices , inter quas fitum cft cor figu- 
rà ofsis.dactylorum,id eft, fru&uum palmz;pericardio conte&um 
fupra feptum tranfuüerfum fitunistribus conftans partibus,vt in czte- 
Lil; cap4- ris pifcibus,quas fuo loco perfpicué declarauimus. Ex quibus liquet 
j minimé verum id effe quod de hoc pifce fcribit Athenzus. «gj uo- 
ws ros ixÜJoy lu) xx opblày t 79 xoiiz Ed. Solus hic ex pifcibus cor in 
ventre habet. Nam fi? xeiias nomine cauitatem illam. intelligit 
quz diaphragmati fubeft, 4l Js id falfum effe conuincit. Sin eam 
. etiam cauitatem quz fuperior eft diaphragmate , eadem in parte 
cor habet, qua alij omnes pifces. Neque video cur natura inftitu- 
ti fui oblita,in hoc pifce potius quàm in alio, cor a ventriculo, inte- 
ftinifque diaphragmate non fecluferit, cuius vfum in pifcibus ali- - 
TER bi expofuimus. Caterüm alinus ventriculo eft magno , fuperiore 
p parte lato , inferiore in acutum definente, quem hepar albefcens 
veluti manu comple&itur , magis dextra parte , quàm finiftra , ex 
quo fellis vefica pendet, felle viridi diftenta. Ventriculum fequi- 
tur angufta ecphyfis , cui cotinens cft latum & amplum inteftinum, , 
quod rurfus anguftatur, graciliüfque fit, Splen in mefenterij mc- 
dio fitus rubeícit.Spinz doríi fubeft vefica aére plena. Pinnis natat 
quatuor:quz in fupina- parte funt, fluuiatilium quorundam modo 
ori prp funt,quàm auz ad. branchias funt pofitz. Podex non 
. multàm infra locatus eft, à quo ad caudam pinna continuatur. 
Huic fimilis cft alia in dorfoad caudam feré protenfa . Hac rurfus 
ph zd alia breuiormox à capite ceruicis loco. Linea à fuperciliorum loco 
mous, ad caudam ducitur. Galenus fcribit afcllos,fi probo vtantur ali- 
mento, & mari puro'carnis bonitate cum faxatilibus contendere, 
Qui veró prauo, alimento vtantur,aut in aquis miftis, & porifsi- 
mum fiez vitiofz fucrint,degunt,carnis quidem mollitiem non abij 
cere,fed Wu Ke & lentorem aquírere; propterea neque fua- 
uesampliüs, vt ante, manent , fcd alimentum ex feipfis excremen- 
?' titium reddunt.Et in libro methodi medendi feptimojin iis numerat 
cibis 


^r 


lib.7. 


€ 


cl; IBER IX. 275 
cibis qui & boni fucci, & concocu faciles , miniméque glutinofi . 
funt. Et alibi;molli effe carne, nec minus probandos effe quàm fa- L£.s.mer. 
xatiles atque ex iure albo febricitantibus effe apponendos fcribit. ^" 
Quare afini carne quidem funt molli , fed non zqué ac faxatiles 
friabilijnonnunquam etiam ferinum quid refipiunt, id quod non 
in hoc tantün pifce;fed in omnibus feré aliis pifcibus & auibus;at- 
que omnibusanimantibus quz carne folüm veícuntur comperias. 
Idcm igitur afinis accidit quod multis:hi enim quamuis in praftan- 
tifsimis pifcibus habeantur, tamen pro diuerfa victus ratione , vel 
meliores , vel deteriores efficiuntur. Iecur afelli delicatifsimum eft, 
& cum mulli iecinore comparandum. Latet eftate. f1 Ariftoteli cre- 
dimus,longo tempore:indicio cft quod non nifi longotemporc póit 
capiatur,noftri tamen pifcatores omni ferc tempore afellos capiunt. 
Plinius.Duo afellorufn genera funt.Callariz minores, & bacchi qui 1/.»«««r. 
non nifi in alto capiuntur,ideoque pralati rioribus.Et alibi. Calla. ^ 
rias afellorum generis,ni minor eflet.Et vH uM vt initio capitis 
diximusjjw ab év(xo ex Dorione differre tradit. Quz duo ovo fci- 
licet & ó(Yovfi quis femper confundenda effe putet, fateatur nc- 
ceffe eft afellum, qui vulgo nunc'ab: omnibus pro merlucio habc- 
tur,neque v», neque o(or dici poffe fecundum. Ariftotelem i «& 
vei Coixüv citante- Athenzo: neque enim merlucius os habet àxg-. Libroz 
peyes óusltes ois yoXcois, id eft, apertum & hians fimiliter ac galei, 
id efbin parte fupina, fed os habet in promptu parteque primüm 
obuia,hians quidem fed non vt galei. Pretereà non eft $ (iweyeos- 
£55, id e(tfolitarius:hoc enim falfum effe apparet, ex magna afel- 
lorum captura,quz fit in Anglia siete in locis,ex quibus per 
. totam Europà fale conditi & exiccati conuchunturznequeenimtan- — : 
ta merluciorum copia fimul caperetur nifi gregatim natarent. Iam 
veró nec illud quadrat,quod «& 96 tribuit Ariftot. Obruunt arena L5.94cbif. 
Ícíe,afinus,raia;paffer;/fquatina,cümque nullam fui corporis partem ^"^": 
non te&am reliquerint, verberant radiolis fui oris quos pifcatores 
virgulas vocant, quas pifciculi cum afpexerint, adnatant, quafi-ad 
algas quibus vefci foliti funt.Has virgas ad alliciendos pifces in mer- 
lucio nufquam videas,quz in (quatina. manifeftifsimz funt.Roftre. Liv. 
mó neque merlucius aonASyesop cft, càm Epicharmus apud Athe- 
naum owes qonaAoyeig opas vocet. Nullaiinquam,harum notarum mer- 
lucio quióws & ó(Xss appellaturjineft.fed ei apertifsimé infunt,que 
nos óYy capite de acipenfere effe demonítrabimus. Quare ov», & 
inde hypocorifticon nomen ó(Y» fateor à Galeno & veterum per- 
multis pro eo accipi piíce,quem hic depinximus, quique merlucius 
vocatur. Ab aliis vero vt à Dorione os» pro aliolongé diuerfo,qui 


I5b.9.de.bift. 


CAp.5o - 


276 DE PISCIBVS ! 
&c yoXNepiBas Bc "yeoaplus, Gc yPdpre nominatus fuit, multó maior 
merlucio.Et fi diffentiat Plinius qui callariam minorem afellum fa- 
cit Q ui ó(xos cüm in magna molem accrefcarz veluti diminutiuum 
nomen ab ?ws in hac fignificatione non confiderabitur,in qua etiam 
ües ab Ariftotele dicitur, quum de radiolis oris eius loquitur loco 

auló anté citaco.Ex his perfpicuum eft ctiam veteres nomina ifta 
confudiffe.Hoc tamen capite à vulgari omnium huiustemporis do- 
&orum hominum fententia non recedimus, qui merlucium afinum 
fiue afellum effe credant,idQue non fine rationc.Primum id oftendit 
cinereus color,qui cüm afinorum color fit, ab co afelli pifces di&i 
funt. Varro. Alia pifcium vocabula à coloribus,vt hec,afellus,vmbra, 
turdus.Deinde lapides in cerebro molis fimiles.Poftremó caro mol- 
lis & friabilis.Hzc de prima afellorum fpecie. 


154 de lig. 


lat. 


DeSecunda Afellorum fpecie. 


C dil DUET do 


V I Vulgó à noftris merlan dicitur, a(ini fpecies cft 
4) minor,multümque ab eo pifce differt, qui à Venetis | 
y pefce mollejà Romanis pbyco nominatur, qui eft anti- 


- 
S 


(ER ha 
A 


endi maris occani pifcis corporis habitu aftno fimilis. Ocu 
lis magnis,perfpicuis,coloris argentei.Squamis paruis tegitur,ore eft. 
medio.Dentes paruos habet in maxillis. Pinnarum numero, fitüque 
aíino fimilis, hoc dempto quód aíinus duas tantüm in dorfo dis 
bet,hic tres.Linea à branchiis ad caudam finuofa ducta eft. Ven- 
triculám magnum habet cum multis appendicibus, hepar ex can- 
dido rubefcens,vuluam bifariam tantüm diuifam, & non quadrifa- 
riam vt inepté quidam fcripferunt,id quod certo comperiet ex ana- 
tome diffecandi peritus,qui pro vuluz partibus vafa Miri te-- 
mere non acceperit.In capite calculos oblongos habet, non omnino 
rotundos quales habét plurimi alij pifces.Carne quidem friabili eft, 
& molli fed nó perinde ac phycis:vnde hos pifces comefos nó maio- 
ri oneri effe vétriculo,quàm fi é zona apo geftarétur,vulgó dicunt 

Galli, 


O'CNMCN-. 


EIBBRN TXd 277 


Galli,qui durz carnis pifces probant , cxteri(que praeferunt. Merla- 
nus ob carnis mollitiem aífus melior eft quàm elixus. Quare in far- 
tagine frigendus farináque afpergendus, vt partes contineantur,ne- 
que diflluant. Veícitur aphyis , caridibus , pobionibüfque ignobili- 
bus & paruis,atque aliis huiufmodi pifciculis,quos integros deuorat, 
non dentübusin frufta diuidit: dentes enim habet non ad inciden- 
dum fed ad retinendam predam. Pifciculi veró in ventriculo in fru- 
fta difciffi ideo reperiuntur,quód cibi in ventriculo dum à calore na- 
tiuoimmutantur & concoquuntur , comminuuntur & attcruntur. 
Quz poftrema ideo adieci , ne mirum quid aut huic pifci peculiare 
annotaffe videretur is qui de pifcibus nuper librum edidit. T 


De Tertia Afellorum fpecie. — 


b TZ 


205) y 
//, et Nm 


——— 
— 
— 
— 
EZ 


5» 
QUAD 
"fr U W 
X ait : ^ M 
AN Z S cL f. egt ) 


DA 


mrt 


Cot q UT 


EBVS Primüm nomina pofita funt iis in locisjin 
quibus ipfz nafcuntur & proueniunt, quz deinde 
feruant exteri , ad quas res ez conuehuntur. Vt Ger- 
mani oliuarum & malorum arantiorum nomina 
non mutauerunt:dicunt enim O//f & Orang , & nos 
zingiber , piper, mumiam vocamus nominibus barbaris, que vnà 
cum rebusá barbarisaccepimus. Sic £rrefin vcl glefin vocamus pi- . 
Ícem , cui Angli, Scotique, qui hoc pifcis genere abundant , nomen 
dederunt. Eftis ex Afellorum genere Gracis , vt arbitror , incogni- 
tus. Capite eft magno, oris fciffura magna, oculis magnis, roftro 
aquilino. Quod nonnullos impulit, vt crederent ouem marinam 
effe, fed non fine errore. Quam enim vocauimus vmbram , Graci 
huius temporis ouem marinam appellant. Sed de hac te mox. Pifci 
dc quo nunc loquimur,é mento carnofa appendix barbz inftar pro- 
pendet. Branchias quaternas habet;circa has, venulas veluti appen- 
dices fanguine plenasjnftar lumbricorum contraétas & corrugatas. 


2/78 D.EIPISCIEPIVIS 
In faucibus offa afpera afini modo. Similiter pinnas quatuor ad na- 
tandum , fed in dorfotres , à podice duas. Maculas aliquot nigras 
infperfas habet , fed non multas,vt in aíino vario videre licet. Carne 
eft molli & friabili. Hunc falitum à Britannis Zadox quidam vocari 
exiftimant. At mihi alium ab egrefino pro ZZadox oftenderunt ali- 
quando ichthyopolz, qui latior erat , & ad eum quem Goerge pro- 
ximo capite appellabimus propiüs accedebat. Hic mihi falfa eius 
opinio improbanda , qui egrefinum , veterum Gracorum effe «- 
f&a.Tor & arietem autumat : quód crifta in ceruice promineat , in quo 
chamgleonem & chameleopardalum terreftrem zmulatur , quodq; 
prater apicem , etiam gibbum fu per naribus gerit, in terreítrium pe- 
cudum formam. Quid quao pinna ceruicis loco criftz inftar ere- 
&a facit, vt epXfó«do , id eft , ouis marina dici poffit? Ex ea veró nota 
fola,quód gibbum fuper naribus gerat in terreftrium pecudum for- 
mam , effici non potelt , vt ouis marina dicatur, cüm vmbra pifcis 
non roftri folüm , fed totius oris formaterrenam ouem multó me- 
lis referat.Ridiculum autem id cüm dicit fe credere egrefinum zpoó- 
Bao & arietem effe : nam rationibus confirmare, vel veterum te- 
ftimoniis comprobare oportet ; non temere credere. Deinde f1 o- 
fa«dy & arietem piícem pro vno & eodem accipit , vehementer errat: 
Libx.éu&- quoniam aperté cos diftinxit Oppianus, qui zpiGurw cum iis nume- 
zip rat;quiin alto latent. 

A» dV tv (Báeosi mo epvya. parie 

$oAdois cpo[2a rov 7E xg] Tizrcror. 

Multo póft xpi id eft,arietem cum cetaceis. 

Ky dV ójdeAusyua » GAGeAe, Üauua os mov. 

Q uorum vim & immanitatem cüm expofuerit , & ex his multos 
2ib.sc4).:. recenfuerit , addit , xejo' evQya coi. Item Plinius cum cetaceis & be- 
Li.9«4P5 |uis marinis recenfet Arietem. Etalibi. Tiberio principe contrà Lu- 

gdunenfis prouinciz litus infularum , trecentas amplius beluas reci- 
procans deftituit oceanus, mirz varietatis & magnitudinis, nec pau- 
ciores in Santonum litore, intérque reliquas, clephantes , & arietes 
1lidézp: 44: candore tantüm cornibus affimilatis. Rurfus. Graffatur aries vt la- 
tro,& nunc grandium nauium in falo ftantium occultatus vmbra, fi 
quem nandi voluptas inuitet , expectat , nunc elato extra aquam ca- . 
pite pifcantium cymbas fpeculatur, occultüíque adnatans mergit. 
Ex his cfficitur , neque «pó«r» & arietem eundem effe pifcem , nc- 
que fiidem effet, vllo modo eum effe , qui nunc egrefinus nominas 
zurtum quód mores omnino repugnent;tum quód cornua que arie- 
zi Plinius attribuit, egrefino defint. p 
Et UTIOS v» i OG» ingentis DeQuarta 


"ed 


EUEEA dX 279 
De quarta Afellonim 35m i 


ud 


——— mW 
RSEN 


v 
p———À 
f- SEE ue e. 


HL OE. zv m S 
NM e KA "m S —* CNN SNSS 
ls ide QM : 


E 


^s P non multó ; ds duorum cubitorum magnitu- 
dineil There Colore eftcinereo,ventre falcato. Squamis tegitur, 
Ore eft mediocri fine dentibus. Oculis fatis magnis. Pinnarumn nu- 
mero fitque fuperioribus duobus fimilis eft. oatidai in vnicam defi- 
nit.Linea a branchiarum fuprema parte ad caudam oblique produ. 
citur. Partibusi internis afino fimilis eft. Carne conftat duriore quàm 
afinus , minus glutinofa quàm molua. Pifcisiftein aqua maccratus 
vel fufte contufus laid & ruflicorum cibus eft. 


De quinta Alcllorum Ípecie. 


*- - : 
m uc 
2 

Lad ede 


(ed RAT. IX 


Bm. ST Etiaminter oceani afinos, is pifcis qui à non- 
—20 7" nullis molua , ab aliis «242/& Vobonr, ab aliis leopard 
àmaculis nominatur. Nosafinum varium appella- 
754 bimus. Pifciseftfquamofus gobergo proximé deícri- 
Fay E. pto fimilis , item moluz , fed maior. Dorfo cinereo, 
multis dan: nigris confperfo,ventre aiadiddl falcato. Pinnas tres 
habet in dorfo,à podice vnicá,duas ad branchias duas in ventre qui 
magisab ore funt remote;q in afino &gobergo,in quibus duobus he 


id DE: P LSCHIJBVS | 
ventris pinnz,flunianlium pifcium modo ori propiores funt, & loco 
firmiori innixz. Ore eft magno. Oculis minoribus quàm gobergus. 
Dentes habetin maxillis. Internis partibus afino fimilis eft. Hanc 
moluam maiorem effe puto:ei enim fimilis eft hic pifcis , & eodem 
modo maculatus. Subftantia carnis feré cadem:nam g|lutinofus eft, 
fcd minus quàm molua..—— XA D 


De Molua. e | 


LII 


AS S 
«fe^ 
«e. 
Ce? 


WT AE ries 


ig V /E  Molua vel morhua à Gallis nominatur , ab 
Aw) Anglis morbucl.pifcis cft maris oceani , magis corporis 
9 figurá,quàm carnis fubftantia afinis fimilis. Cubitum 
//A vnum longus eft,& có pluspedemynum latus.Ore eft 
&d'o magno, dentes habet in maxillis.Ex inferioris maxillz 


EU 


collam vfurpat. Ichthyocolla , inquit, appellatur pifcis,cui glutino- 75, M LANE: 
fum eft corium , idémque nomen glutino eius. Horum opinionem — — kd 
cüm de ichthyocolla dicemusiimprobabimus. Multó minüs Diofco- 12.sc«p1oz. 
ridis ichthyocolla dici poteft: H 3 ógyvóasa eyopSor tola. bay bullas 
xls. vbi fortaffe non xoc fed xoX« legendum. Nam morhua pi- 
Ícis eft Grzcis veteribus incognitus , non cetaceus , vt ichthyocolla; 
Pratereà ponticam praferunt Plinius & Diofcorides , at morhua in 
toto mari mediterraneo non reperitur. Neque vetó , fi ex morhua 
ichthyocolla, id eft,glutinum fiat, re&é cócluditur morhuà ichthyo. 
collam piícem effe. Fuerunt qui pifces quofdam cum afellis nume- 
rarunt,quos potiüis in muftellorum genera referri oportet:funt enim 
longi & lues , fimiliter eum quem nos Plinij ophidion effe demon- 
ftrabimus, non rc&é afelli fpeciem fecerunt. Poftremó Angli Ger- 
manig; pifces falitos & exiccatos Srok frfcb appellant, qui omnes afel- 


lorum generibus non comprchenduntur. 


De Muftella vulgari. 


Oe C EE NNUS 


ANNE LS 


IN 

aUe 
pe 
CS 


NS 


We 


Ce4M PUT XF. 


VSTELLAM  Noftüi pifcatores appellant, 
quam Ligures & Itali galeam , alij pefce zzere.. Graeci 
hodie gaiderapfáro . Pifcis eft marinus, lotevulgó Lu- 
gduni nominatz fimilis , vcl phycidi anteà à nobis 
deícriptz. Corpore eft longo,fuíci coloris,(ine fqua- 
mis. Ore fatis magno, paruis dentibus. Ex maxillz inferioris extre- 
mo cirrus vnicus & candidus propendet. E fuprema veró maxilla 
fuperioris (iue roftri parte duo cirri eminent fed nigri. Pinnis dua- 
bus natat poft branchias pofitis , item duabus aliis paruis in fupina 
parte propitis os accedentibus. Alia eft pinnaà podice longa ad cau- 
dam fer&attingens. Huic fimilis alia eft in dorío,fed longior.In cer- 
uicc cirrus alius eft,& vnicus velut parue pinnz initium, Corpus in 
mucronatam caudam dceíinit,& in pinnam vnicam eiufdem figurz. 
Linea recta medium corpus interfecans ad caudam ducta eft. Ven- 
tre cft magno & paulüm prominente. Intus ventriculum habet ma- 


bb 


3 
zz 


"A 


TE. 7 — - 
gnum cuim appendicibus. Inteftina fine gyrisad podicem demiffa; 
Hepar album finc felle. Squillis & pifciculis vefcitur. Carne eft molli 
& friabili,& eain faxatilium penuria,etiam egri vefci poffuntfi elixa 
fit fani frixain fartagine. Sit ne hzc Plinij & Aufonij muftella ,ma- 
gna inter do&tos contentio eft. Plinius: Proxima eft his menfa genez 
ris duntaxat muftellarum,quas mirum dictu;inter alpes lacus Rhetig . 
Brigantinus mulas marinisgerit. Aufoniusin Mofella. | 

| Quaeque per Jllyricum per fiagna brznominis IHftri 

Jpumantum indiciis caper mustella natantum. 

Plureshzcad lampetras noftras referunt,quorum verior fenten- 
tia mihi videtur,vt fufiüs capite de lampetra dicemus. Quare pifcis 
quem hic oculis fubiecimus;à veterum mufttella procul abeft. Ob id 
mulftellam vulgarem cognominauimus , quam ex afellorum genere 
effe puto, vt fortaffe callarias fit,afellus minor Plinij. Quanquam hac 
de re certi nihil ftatui poffe exiftimem , nifi quód affirmare poffum, — 
erraffe eum qui callariam & clariam pro diuerfis pifcibus ponit, cüm 
fit plané idem pifcis fcd clarias ab Oppiano tantüm per Íyncopen di 
catur pro callarias. 

"Fido, , say xAaekal ys; cexyNdVts j tpyavr. óri(Xor. 

Idem muftellz vulgaris pi&uram aliter quàm nos exprefht , ve- 
rüm hac,vt & mulle aliz ciufdé autoris pifcium icones, deprauatif- 
fima eft,& à naturali figura alieniffima.A ius ex /Eliano fcripfit mu- 
ftellam breuem effem pifcem fimilem iecori, fed cüm in ZEliano, qui 
hodie extat , nihil tale compererim, nihil certi ex /Eliano de muftcl- 
la proferre poffum. | 


Li D L4 4p. 17. 


Zib.r. &ALfve 
FIXOV» 


De Muftella alia vulgari,fiue Galea pifce. 


XS 

Wee. 

NK ! 
IMS 
MM ATUM 

j 

"2 


KE e SUAE 
S 154 V Y) 30 
S z 22 I 7 MU EN A EM 


(4? vp: xw 


PISCEM Quem hicoculis fubiecimus, apud nos 
|f rarifümum. cüm ad me attuliffet pifcator, diu mul 
j tümque nomen,naturámque fcifcitatus,comperi eum 
Ww» effe, quià Maffilienfibus muftella vocetur , ob fimili- 
tudinem quam cum fuperiore habet , ab Illyricis 


id 


LIBER IX. d 
pegorella , à Grecis huius etatis etiam gajderopfaro, id e(t pifcis afinus. 
Piicis eft marinus merlano quodammodo fimilis : differt autem ap- 
pendicibus quz in fuperiore maxilla eminent. Alia ex inferioris ma- 
xillz extremo, veluti é mento barba propendet.Pinnas duas ad bran- 
chiasbreues habet. Subfunt in ventre aliz duz cirris quàm pinnis fi- 
miliores.A podice pinnam aliam habet cum pinna cauda cótinuam, 
in dorfo duas,prior parua eft;altera magna cum pinna caudz conri- 
nens.Partibus internis fuperiori fimilis eft.Hepar ex albo rubefcit in 
tres lobos diuifum,quibus tanquam manu ventriculum ampleaitur. 
In hepate fel habet. Ventriculum magnum cum appédicibus multis, 
Inteftina infpirasconuoluta. Veficam aére plenam ex tunica craf- 
fiufcula & alba.Carne eft molli & friabili,& cum afinorum vel ctiam 
faxatilium carne conferenda. Vt liberé dicam quod fentio,qua afino 
fiue aíello note infignes & euidentiffimz tribuuntur ab Ariftotele 
huic magis competere mihi videntur,quàm merlucio , quem omnes 
hodic afellum veterum effe iudicantmaximé 72 p«36..id eft,virgula 

ad alliciendos & capiendos pifces, quibus prorfus caret merlu- 
. eiusquàd lapides molaresin capite habeat , quod la- 
teat, Nec illud prztermittendum autorem 
libri de Aquatilibus nuper editi non 
re&té piíci ifti fquamas adc- 
. miífe,cümtotusíqua- - 
.. mofus fit: | 


$ 


AN UA Ne MA op S TENUTA, PE JUNE 


Tk di 


&v C», 

Uu fon 
T 
a 


ri 
fj 


Za 
a 
ae 


Ar: oM idbend ee 
| qUCCOIUND acp porn 
DE PISCIBVS 
ll rPY e , 
- webs 


XU 
C 


De Laos i 


Wc rad 
Qu A mofis & latis tradidimus , nunc de rotundis 
3 & rubefcentibus,quorum alij funt fquamofi, 
alij minimé:omnes veró vel apud antiquos 
celeberrimi, vel notas certiffimas & maximé 
illuftres habent,quibus ab alijs difhident. Pri- 
ma omnium erit y2u5y Grzcis, hirundo La- 
2) tinis dicta, fané perquàm fimilis volucri hi- 
$ rundini. Quam ob caufam idem nomen 
ab omnibus feré gentibus feruatum eft. nam huius xtatis Greci yeu- 


UT 


y ACTENVS De pifcibus maximé fqua- 


IZ IVBAIHIRO ? X: 285 
rondole.Hifpani cvolador.Gallorum nonnulli volant, quod auis inftar 
ad lapidis ia&um extra aquam volet. Alij papilionem. Alij razepeza- 
de , id eft, vefpertilionem, quod colore, alarum magnitudine macu- 
lifqne vefpertilionem zmuletur. | Quz tamen fi attentius confide- 
res, tum etiam volatum ( demifsé enim volat,quemadmodum aues é 
flumine aquam haufturz, vel é terra. feftucas cibumve colle&urz) 
hirundini volucri magis quàm vefpertilioni affimilaueris. | Hirun- 
do igitur pifciseft marinus, pinnis caudáque expanfis hirundini vo- 
lucri perfimilis. | Capite eft offco vt teftudo' quadrato, duro, afpe- 
ro,cuius pofterior parsin aculeos duos definit ad caudam fpec&tan- 
tes. Branchiarum opercula offea funt , in duos dia sulad: de- 
finentia, qui pinnam quz ad branchias eft feré attingunt. Vtrin- 
que in orisfciffurz extremo duos globulos vnionibus fimiles confpi- 
cias. Oculis eft magnis, rotundis , rufis vel rubefcentibus , veluti 
no&uz oculi. Corpus totum fquamis afperis & offeis contegitur, 
quarum finguli ordines fingulas lineas efficiunt, corpüíque vtcun- 
que angulatum vel ftri&tum reddunt. Circa caput caudámque qua- 
drato eft corpore , circa ventrem rotundo & candido, dorfo veró 
ex nigro rubefcente. Pinnz ad branchias fite longiffimz funt & 
latiffimz , ad caudam feré pertingentes, nigrefcentes , ftellulis;ma- 
culifque variis afperíz;veluti papilionum alz.' Ante has pinnas pen- 
dent veluti pinnarum appendices,quz omnibus feré pifcibus de qui- 
bus hoc libro agimus, proprix funt, vt cuculo & miluo. In his enim 
ante branchiarum pinnas fiti funt veluti cartilaginei pili. Sunt aliz 
duz pinnz in dorfo ere&z, eifdem coloribus notifque quibus bran- 
chiarum pinnz, depi&z. Caudain pinnam vnicam definit , hirun- 
dinis auis caudz fimillimam. Corporis color maiore ex parte ex ni- 
gro rubefcit. Aliquando hirundines omnino rubrz Romz vifz funt. 
Noftrz magis nigricant, maioréfque funt. Oris partes interne ru- 
bra funt, coloris iucunditate & fplendore, fandaracam vel cinnaba- 
rin fuperantes. Iis partibus hirundo no&u lucet, videtürque canden. 
tes carbones ore continere. Quz faciunt vt hoc loco non dubitem 
quod fentio exponere: Hirundinem fcilicet ob caufam modó di- 
&am , pifcem eum exiftimari poffe, qui à veteribus lucerna appella- j5,, |, s, 
tur, Pliniique locum huncinemendatum effe. Volat hirundo per- €: 
quàm fimilis volucri hirundini.Item miluus fubitin fumma maria, 
pifcis ex argumento appellatus lucerna,linguáque ignea per os exer- 
ta tranquillis no&ibus relucet. Verba ifta;item miluus fubit in fum- 
ma maria loco fuo mota cffe fufpicor, vt fit hoc pa&o legendum.vo- 
lat hirundo fané perquàm fimilis hirundini, pifcis ex argumento ap- 
pellatus lucerna, linguaque ignea per os exerta tranquillis no&ibus 


relucet.Item miluus fubitin fumma maria,vel verba ifta. Item mil- 
Bb. 3 


286 DE PAXSOGIEEMNMIS 


uus &c.fi ita legantur vt in vulgaribus noftris.codicibus extant , pa-- 


renthefi effe includenda, & reliqua ad hirundinem non ad. miluum. 


effe referenda. Pifci enim qui à noftris lucerna dicitur, lingua ignea: 


non eft,neque is aliter in tenebris fplendet, quàm cateri pilces qui 
busoffea funt branchiarum opercula.Q uare non dubito quin zquus 
le&or,;lucernz hirundinifque palatum linguámque i& oculos con 
templatus.fententiz mez fubícripturus fit. Eftetiam aliud. cuius ad.- 
monitum le&orem velim, nimirum neque lucernám, neque hirun- 
dinem, lingua per osexerta no&u relucere, quicquid dicat Plinius. 
Piíces enim linguam habent affixam herentémque,prater paucos, vt: 
delphinum,cui libera eft, foluta & exerta. Reliquas hirundinis parti- 
culas perfequamur.Gulam breuem habet. Ventriculum cum multis 
appendicibus. Fellis veficam in hepate , corangulatum. Oua rubra, 


Volat extra aquam hirundo, ne pifcium maiorum przda fiat, vt feri 


Li..£u4- bit Oppianus.Et Ariftoteles. Strident etiam marinz. hirundines, & 


T1XG- 


1.ddif. fublimes volant, haud quaquam mare attingentes: funtenim iispen 


dni.cap.9. 


Lis; £2. ficcáque , que multüm nutrit , fed difficilé concoquitur. Hanc 


nz longz & latz.. Stridoris autem caufa eftbranchiarum :fciffura 
parua & ftri&a: at enim affatim per angufta loca emiffus , fonum 
ftridorémve edit. Eadem de caufa cuculus picis obítrepit, vt eodem 
inloco docet Ariftoteles. Prztereà eandem ob caufam hirundo diu- 
tiusin aére viuere poteft cxtra aquam,quoniam aer neque fubito,ne- 


que affatim per angulta branchiarum foramina ingreditur;permeat- 


que, & in greffus faciliüs intus retinetur. Hirundo carne conftat du- 


- Athenzus Polypi,feu potis Pompili carni comparat. Quo Athenei 
loco ineptiffimé abutuntur nonnulli,vt hirundinem marinam poly- 
po affimilent,cum Athenzo ne per fomnium quidem, id vnquam in 
mentem venerit: nam fübítantiam cum fubftantia;non figuram cor- 


€*P19- poris cum figura confert, vt libro octauo fufius declarauimus. Cüm 


- 
hirundo carne fit dura, diutius feruata tenerior fit & melior,vnde fit 


vt Romam aduecta melior fit quàm in litore. Hirundinis fel con- 


tra oculorum fuffufiones valere ipfe fum expertus... Ne quis fimi 


litudine deceptus pro hirundine aut mugilem alatum;aut quemlibet 
alium volantem pifcem víurpet, illius loci Athenzi meminerit, ex«- 


1 Y.7. 1:4 3 ^ | 3 / I / m s . . 
G'7t 7105 2) € pepeL Quoty ew x90tUy eu yEXISOvac GC y av. Spenfi ppus ait fimiles 


effe cuculum,hirundinem,mullum.Sic isquem hic depinximus,cucu 
lo,mulloque,colore,corporis fpecie fimilis eftlongiffimas latiffimáfz 
que pinnas habet,volat extra aquam , cuius rei teftes fumus oculati; 
funt & teftes qui ad Herculis columnas nauigarüt, vbi tanta aliquan 
dovolantium hirundinum turba confpicitur,vt non pifces (ed aues 
aquatiles effe credantur. T | | 


" 1i i | ilie Decu- 


LIBER X. 22i 


De Cuculo. | 


C cof D De e 


TOKKY Z Latinc cuculus; vt auis ita pifcis dicitur, 
a noftris morrude ab ore , quia snorre vocant. os cum 
prominentibüs labris. Galliàmullis non diftinguen- 
Pc tesquod eiufdem fint coloris, rouget vocant.Santones 

| SA hunc & fimiles perloz,Mafhlienfes galline. A gathenfes 
rondelle à corporis rotunditate. Neapolitani Graci nominis veftigia 
feruantes cocc»on, quafi coccygem , Maris Illyrici aecolz organo à vo- 
cc. xoou£ & pifcis & auis à voce dicitur. A per pifcis acheloi amnis 
vocalis eft,& chalcis, & cuculus: alter enim quoddammodo ftridet, 
alter perinde vt cuculusauis obftrepit, vnde nomen accepit. Quz 
omnia creditam vocem emittunt , aut attritu branchiarum(horridi 
enim afperique funt ij loci aut ventris internis partibus; in quibus 
fpiritum inclufum habent,quem dum atterunt atque agitant, fonos 
illos edunt.Cuculus pifcis eft marinus, hirundini marin e corporis fpe 
cie fimilis,( os,alarum magnitudinem,fquamarum copiam excipias. 
Ventre eft candido; reliquo corpore rubro.Capite magno;angulato. 
. Roftrum in duos aculeos breyes terminatur. Palpebrarum loco duo 
itidem funt aculei parui,capitis quoque pofterior, & fuperior parsin 
duos aculeos ad caudam fpe&antes definit.Item os branchias operiés 
aculeos habet.Cute tenui integitur,preterquam in medio corporisla 
terejin quo virga protenía eft,ex fquamis tenuibus cótexta, & in dor- 
foin quoà capite ad cauda duo Íquamarum aculeatarü ordines pro- 
tenduntur,locum medium cauum relinquétes;é quo pinnz duz exo- 
riuntur,quz natando eriguntur , quieícédo in cauo veluti in vagina 
coduntur.Harü prior minor quidé eftfed primos aculeos logiores & 
acutiores habet:pofterior logior eft,à medio dorfo ad caudá feré pro- 
té, fed aculeos minores,& pilis fimiles habet.Pinnis quatuor naat, 


299 


Iib. 


Libro 8. 


Libre 7. 


Libro 7. 


Ilidem. 
€ 4p. 9. 


D EZPDPSIIDHNS 

duabus ad branchias pofitisymediz longitudinis, qua extremis parti- 
bus rubefcunt , duabus aliis in fupina parte «qualibus , candidis.ante 
has pendent veluti filaequemadmodum in hirundine diximus.Pinna 
alia cfta podice ad caudam , qui ori quàm caudz propior eft. Toto 
corpore eft carnofo,fpiffo,rotundo, circa caudam latiufculo. Cauda 
in pinnam latam terminatur,perinde fer ac in hirundine. Branchias 
duplices habet,palatü flauum,gulam breuem.Ventriculi appendices 
multas.Hepar ex albo rubefcens.fine felle: fplenem rubrum, veficam 
aéris plena fpiffam.Mufculos magnos habet & carnofos,vnde à Gal- 
lis quibufdam refait vocatur,quafi dicas bene curatum &faginatum: 
vtuntur enim hoc nomine ao(zvoxiav fignificare volentes.Ob fpif- 
fiora latera commodé in fartagine frigi non poteftideo Itali in duas 
partes fe&um frigunt,quam preparandi rationem per manus ab an- 
tiquis TE Epicharmus & Dorion,apud Athenzum per 
Ípinà diuiíos diu coqui iubent. Noftri elixos in aqua & vino ex aceto 
vel oxalidis ficco edendos apponunt.Velin olla coquüt, omphacio, 
croco,pipere,foliis apij condientes. Cuculus dura,ficcáque eft carne, 
nihil aut parum admodüm glutinofa,eft tamen miluo tenerior tefte 
Atheneo, é 5 IépaJE. BGOvnpo(2upx repos Spo xxoxxvyos. Hiunc quem depin- 
ximus verum antiquorum cuculum effe, docet illa cum hirundine & 
mullo fimilitudo,maximé vox illa xs, quam edit,cü retibus capitur, 
tum color ruber, quo Numenius apud Athenzum ipie» appellat. 


De Mullis. 
ater Ies a 7e n d 


EQVVN T V R Mullihirundinibus & cuculis 
fimiles,vt cx Speufippo diximus: Mullijinquam,fané 
plus equo à vteribus laudati. Horum plura funt ge- 
neraquz fingilatim exponemus.Dicitur à Grecis zei- 
S795 yMy,non ze£yX« , vt docet Athenzus. Nam fceminina 
nomina in A« definentia, alterum A poftulant, vt (xón : quz veró y 
annexum habentjn z definunt,vt TecyNryn i Nn CEP. Quanquam 
in excufis Ariftotelis exemplaribus fepe zei-« legitur. Cur ze£yas di 
catur;oftendit ex Ariftotele Athenzus: Tl 5 eekyAlw Qrolr Aejcort- 
Avis 1645 Toy TSUrss & "aéreo (ov , Texpuajpsoo, Xbyor 2s &2utiz TÜTO 
bx TÉ yoVs ve4s gaproudius axe aas mous mile ou. t ty ie xgj 8 à 
orgia. Scribit Ariftoteles in quinto de animalibus ,; mullum ter 
parere;piícatores id coniicere ex eo quàd quibufdam in locis ter fe 
tura appareat , fortaffe igiturinde nomen habet. Id confirmat Op- 
pianus L I B. I. &Au&Ulocdv, 3E 
TekyAa| 3 aexyoro(iy ayuu &ici yov. | | 


P AC 


Ac- 


HBDER:! XO 289 

zdccipiunt trigla à terno cognonuna partu. . 
Non igitur quód triformis fit,fed quód ter pariat , ve/y^v nomi- 
nata eft. Mulli nomen Feneftellaà colore mulleorum calceamento- 
rum datum putat; autore Plinio. De mulleis veró hc Feftus Pom- 
peius: Mulleosgenus calceorum aiunt effe , quibus Reges Albano- 
rum primi , deinde Patritij vfi funtquos putant à mullando , id eft, 
fucdo dictos.Mulleos igitur purpurcos fuiffe oportet, càm mulli fan- 


Lib.g. capa. 


3 . o " . . . L] . 
guinei, id eft, purpurei fint. Ouidius in halieutico: 


Ténui fuffufus [anguine mullus. 


Et Oppianus rofei coloris effe ait: Lib 1. dMiv- 
Teryass j poS iv eon QUA vius ). ! | M NETT 


Vel varios mulleos fuiffe oportet,cüm mulli magna ex parte pur 

purci fint,aliqua parte candidi,alia liuidi,habent & lineas aureas pa- 
rallelas. Maximé cüm expirant,colorem mutant.Plinius:Mullum ex- iden: 
pirantem verficolori quadam,& numerofa varietate Ípectari proce- 
res gale narrant;rubentium Íquamarum multiplici mutatione palle: 
(centem, vtiq; fi vitro fpe&tetur inclufus.Ego frequenter in litore ex- 
pirantes & varié colorem mutantes vidi. Epicharmus «efyaas xvgàs 
nominat apud Athaneum,quod capite fint repando, vt opinor, ma. ,; onm 
ximé barbam habentes.Sophron apud eundem «eico«s cubos , id eff, fast. ^ 
pingues,parum apto epitheto.Nam mulli autore Galeno,omnium fe 
ré aliorum carnem habét durifhimam,& valde friabilem, quod idem 
fignificat,ac fi dicas,nihil in ea effe lentoris,neq; pinguedinis.Mullus 
hodie à Romanis,cüm iam vetus Latinü nomen exoleuerit, trigla di- 
citur:à Maffilienfibus fummoto 2 :riga:à Nicenfibus ffrilba:à Vene-- 
tis barbon: :à Burdegalenfibus barbean : à Gallis farmulet: à nonnul- 

lis barbarim:ab aliis soil , id cft , maris perdix : à Cretenfibus nomine 
compofito ex Graco corrupto & Vencto e'exyXgureopuaónij enim 6 
perizzefferunt.. Mullorum , vt diximus, plures funt differentiz: alij 
enim barbati funt,qui Jjvedn3es à Sophrone dicuntur , tzei aj 9 yódor., 
Dysowur n2] aes cici ux Tdv 9uov , quoniam qui barbam habent ; czte-- 
ris funt fuauiores. Alij barbati non funt; qui diftin&ionis gratia 4c«- 
yorsjid eftimberbes à nobis dici poffunt. Rurfus barbatorü differen-. 
tiz à loco fucciq; bonitate inueniuntur:alij enim in alto mari degunt 
qui omnium funt optimi, alij in marinis ftagnis & ccenofis litoribus, 
vnde lutarij di&i, vel g; lutum oleant, vel quód luto vefcantur. Pli- 
nius: Lütarium ex his viliffimi generis appellant. Huiufmodi per- 
multos habemus in ftagno noftro.Itaq; quemadmodum Plinius pur- 2.9.cqar. 
purarum genera plura pabulo & folo difcreta facit ,ita & mullorüm 
genera difcernere poffumus,vt aliud fit lutenfe, putri limo , aliud al- 
genfejalga enutritum , aliud quod aliorum pifcium carne vefcatur. 
Eodem modo à locis differentiz fumentur, 


Lire 7: 


Lib.». capa7; 


Sj DE PISCIBVS 


Lib.9.cap. 17. 


Libreas. 


Lib.9.cap. 18. 


In par ad.lib. 


3. de ve ruft. 
135.9. cap.i7. 


( ed PUT LET 


?VLLVS Barbatusin alto mari,in marinis ftagnis, 
& litoribus viuit,raró inter faxa,nifi luto;arena,; mu- 
fco obdu&a fint,frequentiflimé in mari noftro capi- 
SN TIS tur,pedalem magnitudinem attingit.Plinius. Mullis 
iL z2a magnitudo modica, binaíque libras ponderis raró 
admodum exuperantnecin viuariis pifcinifque crefcunt. Septem- 
trionalis tantüm hos & proxima Occidentis parte gignit Oceanus. 
Martialis, : . I 
"Nolo mihi ponas rhombum,mullumque bilibrem 
Horatius trilibrem dixit, | LLasdas mnfane trilibrem mullum. Sene- 
cain epiltolis fcripfit mullum quatuor librarum pondo Tiberio Im- 
peratori donatum,quem in macellum cüm deferri & venire iuffiffet, 
ab Octauio quinque feftertiisemptum fuiffe. Mullum o&oginta li- 
brarum in mari rubro captum Licinus Mutianus prodidit, tefte Pli- 
nio,quod credibile non eft. Mullusà capite ad caudam lineashabet 
aureas.Color cius purpureus per fquamas non aliter quàm per pellu- 
cidum cornu confpicitur:funt enim ex magnz,tenues , ferratz, obli- 
quo fitu difpofitz,facilé deciduz, que cüm deciderint,ruber ille.co- ' 
lor veluti nitens purpura apparet, linez veró aurez euancícunt. Ca- 
pite,& dorfo eft gibbo;oculis rufisjore paruo,fine dentibus. Ex infe- 
rioris maxillz extremo cirri duo molles,candidi pendét,vnde barba- 
tuli à Cicerone;& barbati à Varrone cognominaátur. Et has maxillze 
apophyfes feu appendices barbam appellauit Plinius. .Mullijinquit, 
barba gemina infigniuntur inferiori labro.Pinnas habet duas ad bra- 
chias aurei coloris, in fupina parte itidem duas candidas, à podice a- 
liam,in dorfo duas,prior ex firmioribus, pofterior ex mollioribus acu . 
leis conftat.Cauda rubet.Gula parua eft, ventriculus paruus cum in- 
numeris appendicibus. Hepar ex albo rubefcit;felle caret , quam.ob. 
caufam ex hepate condimentum paratur,de quo pofteà. Splen nigri- 
cat exiguüfque eft, cor triangulare;branchiz quaternz & duplices. 
Partes internz facilé putrefcunt, quamobrem cüm mulli longa ve- 
&ura feruari non poffint,raró Lutetiz;& in magnis vrbibus procul à 
mari 


m . 


WI OBOEOARSU DXI 291 


mari diffitis venales reperiuntur , cüámque in oceano fint maximi, | 
prefertim in Britannia, qui procul amandare voluntpriüs coquunt, 
farináque probé fuba&ta piftáque concludunt. Cur facilé putrent, 
in caufa effe puto victus rationem: luto enim & fordibus fxpius vc- 
fcuntur , vt mox fufius oftendemus; Mullumter anno parere auto- 
res funt Plinius,Oppianus,Athenzus Ariftotelem fecuti. Oppiani & 
Athenzi locos fuperiore capite protulimus. Plinij veró locus eft hu- 1/bs««p.i 
iuímodi:Mulli pariunt ter anno,;his certé toties foetura apparet.Que — 
ex Ariftotelis r15.v. de hiftoria animal. fumpta funt;quo loco docet VUE 
Ariftoteles alios pifces femel tantüm parereanno, vt thynnum , ce- 
ftreum cxterofque quos xvles vocat,Gaza fufaneos;alios bis , vt far- 
gum vere & autumno,triglam veró ter.Q ue tam aperté dicuntur,vt 
hoc loco de Ariftotelis fenfu dubitare nemo poffit:at qui alium eiuf- 
dem operis locum cum hoc diligentius contulerit, non parum certé 
de mulli partu ambi get.Locusis eftz cu/lci3t dy &ctAajov lod TebyAn 
Q x epaxiios ril (1 5 Toi Ó. 7T$6À perósropor ,lod43z j) 7e4C A9 toi TÓ quA, 
4]5 2 bd aout "yep vetror $ meis puyels ie. Vltimi gregalium 
pariunt mullus & coracinus , pariunt autem autumno. Mullus in li- 
mo parit , quare fero feetificat : longo enim tempore limus frigidus 
eft.Si mullus autumno tantüm parit, vltimus fcilicet gregalium, atq; 
feró:qui fit vt ter anno paria? Nam ter autumno vno parere verifi. 
mile non eft. Atheneus recitata Ariftotelis fententia,qua ter anno pa 
rere afferit , fubiungit ter tantüm vità parere , reliquo tempore fteri- 
lem effe, quód in ipfius vtero vermiculi nafcantur , qui femen deuo- 
rant.Sed locum Athenzi , quia in iis que extant exemplaribus, indi- 
ftin&é & inemendaté legitur , adícribere non grauabimur,vt lucem 
ei aliquam afferamus. Tl se£yXWw qusiv Aeigorivis aeis vbcrdy 7G 
rus ty ar enlo Cóoy , Texualpta S Mrar vos diis TUTO bx vU yovs gajo- 
pos x^ lads mous , wirmort ou) WléObe e $ ? dvugeias , ás duo OTt 
& XP. pado Qépolla] ,9& &ryexubir. Xxgpos 5 &mo 8 exalpdr , dgio, 3 às 
&v &Qutis Mou| , atlégw Su(zputis , rusvos do TU OUdy , iei "yeup Gppurrvtos 
XP. Tu) TE wis Varro , dux O vao T8 ? xtQaANlls oie éEexatuvea s 
£g j XcUpueupog eus " (ywrnryeai cs j «logos ; X9] (zupxtotyos. Teryls 
aexToi Tex (o, cyovis igit) yetp laa. (Geoapaa, dT) & T) Ire potjas 9. 41 yoYov 
4 aono 28-4. Haec fi quis cum vulgari le&ione conferat,longe 
dilucidiora effe fatebitur.Cüm autem de trigla coepiffet dicere Athe- 
nzus, ac in cius atquc aliquot alioram pifcium etymum diuertiffet, 
de eadem continenter fcribit , poft tertium partum fterilem effe, 
hocfatis demonftrat fequens contextus, in quo de trigla pluratra- |, ET 
dit. Ariftoteles mullum inter litorales numerat. Item Oppianus & zs. 
Plinius. Galenus inter pelagios. Qui barbati funt , in litoribus 1^4: 
Íz pius capiuntur , imberbesin alto mari, vt locisita victus ratione, pole 


Lib.7; 


M | 
292 D;:BIPESCHPYS 
Lib.s. acit & proinde fucci bonitate mulli à fe(e differunt. Ariftoteles Ícribit;al- 
pu. cn , oftreis, luto , carne vefci. Oppianus fordidifIimis quibüfque ci- 
o bis, vt hominum cadaueribus,nullümque in mari efle pifcem qui for- 
destam auide appetat,tantümque aquatilia omnia fpurcitie vincere, 
quantum fusterrena reliquasanimantes. — | 
Tekynss dV Svwa. qua xepdalépu(v :3o8uijs 
Tépwea s 277 yep &( &X3s luxe xb | 1 
ob£p(3e) ; TET 9) Su(gréos éEoa. Qu4T0s. fru l 
Zóue dV bxracAos terree lod dySpopttoit A C 
D'ulouwois , dO T. àv 1g £2ur. 'orocosa. d atosa.. * 
EixtAa 3 eecyN( ccost T& quj veo. 
Ha qupopdyvoi(Ir ei 758A yowr'épos oppituo. 
Ano dV aj m t (1 dudxejloi & VeTOSEo Ww, 
O/dV ài xpo &eie tudo &yeovi(. 
Lidl, —— Galenusmullos, qui cancellos vorant,& grauiter olere, & infua. 
f«di.—— yeseffé,& ad coquendum difficilesymalique fucci effe fcripfit. Quare 
eiufdem Galeni confilio veendum ceníeo, qui monet , vt priufquam 
veícaris, ventrem referes.tum ex guftu , odoratüque iudicium facias, 
Ergo ij mulli optimi iudicandi funt , qui in maxime puro mari , cibis 
optimis miniméque fordidis vefcuntur.H orum caro dura eft , maxi- 
méque friabilis , quz cüm probé concocta fuerit, nutrit aliis pifcibus 
copiofiüs.Cibns enim durior ac craffarum partium alimentü corpori 
copiofius przftat,quàm humidior & mollior:przfertim quando pre- 
ter id quod modó dictum eft , fubftantiam habet corpori alendo ac- 
commodatam ac familiaré,quaz voluptate iudicatur. Vt veró Diphi- 
Lbs; — lusapud Athengum fcribit,mulli caro ftomacho grata eft, fubaftrin- 
gens,dura,corruptu difficilisaluü fiftit, maximé fuper carbones affa; 
In fartagine frixa grauis eft , conco&u difficilis, quouis autem modo 
parata omnis fanguinem elicit. Laudatiflimijinquit Pliniusqui con- 
chylium fapiunt. Hac cüm ita fintjiure mirum videri poffit:cur tam 
prodigo luxu infignis & pretiofus ab antiquis habitus fit mullus, 
Nam fi alimenti copiam,quam pra'ftat , fpe&tes, omnes alij pifces qui 
preterquàm quód dura,etiam glutinofa funt carne,copiofiüs alunt,fi 
fuauitatem gratiámq; fucci,à multis faxarilibus, alique ea laude fu- 
| Rl /^^ peratur. Id quoque Galenus fe intelligere poffe negat, cur permulti 
| grandiffimos mullos emptitent,cüm nec adeo fuaui fint carne, vt mi 
nores,nec ad coquendum facili, vc que dura admodüm fit, Ob eam 
igitur caufam,cüm quendam aliquando interrogaffet,qui ingéti pe- 
cunia przgrandes mullos emerat,quid effet,quód tantopere illos ex- 
peteret , refpondit fe primüm propter hepar illos tanti emiffe , tum 
autem & proptercaput. Hepar quidem per fe non edebanr;fed ga- 
releum in vafe cum pauxillo vini przparantes, in co vifcus ipfum 
cant 


Lib.g.cap. 17. 


I.J B E.KR b ' 293. 
tantifper comminucbant, quoad totum fimul ex ipfo, & humidis. 
praparatis fuccus vnus fiat, fimplex ad fenfum & fimilaris, in quo. 


mulli carnes inunctas edebant. At mihi profecto inquit .Galenus, 
nequaquam tante fuauitatis efle videtur,neque tantam corpori vti- 


litatem afferre, vt tantopere fit concupifcendum, vti. nec ipfum ca- 
putquanquam gulofi hoc quoque laudant, ac fecundas poft iecur : 


ferre predicant. M.Apicius,vt fcribit Plinius, ad omnem luxum in- 
genio mirusinfociorum garo mullos necari precellens putauit;at- 
que € iecore corum alecem excogitare prouocauit. Ego ingaro ex 


Tib. 9.CAp-175 


encraficholis, in oleo & aceto igniliquatis confe&to hepar mulli: 


comminuo, cultelloque tantifper mifceo, dum vnus ex omnibus: 


fuccus fiat, ex eoque condimento carnem mulli edo, caput veró' 
quia multum huius condimenti ebibit, fugitur: ideoque laudatur, 
non quód aliquid aliud quod probandum fit;habeat:continet enim 
duntaxat cerebrum, annexa funt branchiz qua: edendo non funt. 
Mullorum afsiduo cibo aciem oculorum. hebetari tradunt Plinius 
& Diofcorides.Et mullos in cibo inutiles reruis inuenio fieri, inquit 


Plinius,vel quia fpiritum animalem abfumit vel conturbat. Si mul-- 


lus viuus in vino fuffocatus fuerit, & id vir biberit, rei venerez opc-- 
ram dare non poterit,inquit apud Athenzum Terpficles. Si veró ex 


Lib. cap.7; 
Diofco. lsbr.z. 
CAp-14- 

Ibidem.c. 10. 


Libro.7. 


eodem vino mulier biberit, non concipiet. Cüm igitur veneris in-- 


cendia reftinguat,eam ob caufam contra omnia vencficia ex men- 
ftruis mulierum auxiliatur, vt etiam autor eft Plinius. Mulieres 
enim huiufmodi philtra paíant, veneris infl ammandz caufa, qua 
vti cim mullorum efu viri prohibeantur, à mulierum amore ab- 
horrentjilláfque fugiunt, multó veró ad id efficaciores reddentur 
mulli, edantur faliti vel afperfi ea chryfocolla,qua nunc aurifi- 
ces aurum ferruminant,quámque arabico vocabulo Paurach appel- 
lant. Fortaffe ob id quod caftos viros efficiat, Dianz facrum effe 
mullum,non inepté aliquis cum veteribus fabulari pofsit,quanquam 
alii veteres Hecate attribuat ( que eadem eft cum Luna & Diana, vt 


LIbjicapag. 


autor eft, Ariftophanis interpfes, & in natura Deorum Pharnutus) 


ob nominis communionetn:eft enim, vt ait Athenagus «puosírus, xg) 
apéyAos prd) TéIs Tpiaxiai ) duri) T3. BET Ya qepovciid eft;triuia eft Heca- 
te;tres habet oculostrigefimo &vltimo die menfis,fiue in neomenia 
ceenam illi mittebát,vel quia autore Apollodoro,vt citat Atheneus, 
apiuopqes 1j ste d cft;triformis eft Dea,vnde Vergilius dixit. 

: Teérgemmámque Hecatem,tria cvirgimis ora Diana. 

Et Ouidius, 
Ora evides Hecates in tres cvergentia partes. 
dernet "ut in ternas compita fetla evias. 
Hegcfander mullum in Diana facris circumferri fcripfit, quia cen- 
€ c 


294; DE.FISCIBVWPB 

fetür lepores marinos hominibus mortiferos (cduló venari & deuo.. 
. rare,quod cümfummo mortalium commodo faciat,venatrici Dez 
qn libellosse- venator pifcis dedicatur.Simile quid tradit Plutarchus. vetysar «005; 
ka UR PT ETT ITE: o ouis yg] TS Tipus & &p"yd Tl: ipd ay Are you emi Tip3 
Mm TU Cot yep Ua detlioy AovyGUr, os eg'ly du parco: Daeioipeos xlcwsiaiw dt Toe Nod | 
pog, xg) xo eaa dox oue Sil (x0 (o. s quxdpozrz. itg) oh ieAn. Cea. z &gelay: 
Opi. Mullum Eleufinic facerdotes colere;ceiufdemque Iunonis apud: 
Argiuos antiftitem, ob animalis reuerentiam abítinere : marinum; 
enim leporem exitialem homini. mulli necant, Soinpi infe. 
ftant.Quare tanquam hominum amantia, & iis falutaria animan-. 
tia Íccuritatem;hanc obtinere.Item Plinius.Lepore marino .vefcitur- 
vnum tantüm animalium,;vt no intereatmullus pifcis; & tenerefcit . 
tantüm,& ingratior viliorque fit:Eundem leporem marinum vena-. 
zii s; tur & deuorat fcarus, autore Athenaxo. Sed quibus de caufis hoc lo- 
C4. co Athenzus lapfus fit,vel locus is fit mendofus libro fexto expofui-. 
mus,noníolüm Plinij, fed ctiam Ariftotelis autoritate freti, qui di-- 

ferté tradunt fcarum alga, herbifque veíci, non aliis pifcibus. His. 
probatifsimorum autorum teftimoniis rationem. addidimus quam: 
fuo loco leges. Locus veró Arhenzi iseft:ó. 5: expos &meo(gpxcos s no 
Üvgós, c Auxis , &gos , Or aeallos , tud Sülos Ux ol2vtos TUTOY 9. Ó axpóoparros: 
Vzrowlos, &ar459 t'es ÜaAxaclfes Xazyis. Ünpcvorres evrouvloj. Cüm igitur mulli. 

lepore marino venenatifsimo animali vefcantur, ob hanc maximé: 
rationem,non folàm quia in lutulentisfordidifquelocis degunt, ex. 

Galeni confilio exenterandi funt,contra coquorum confüetudinem. . 
qui integr OS coquunt:reicctis enim inteftinis,. ventriculoque minus- 
periculofi erunt, quanquam aliquando gallinas ederimus in. qua- 

rum ingluuie ferpentes reperti fuiffent, & lacertos marinos quos 
Ícolopendris marinis veíci anatome nos docuit. Mirum illud quod 

de mulli torpedinifque antipathia fcribit Alexander Aphrodifieus. 

(to prefati. &3s 3 i5 T. Üxaosidu vagus ryrort aas 3i -?. wre Us. D. ola, "uprgi: 
gren. — Gi Dore xga.tegyon d duro Tij revpx). Nemo ignorat, torpedinem mari-- 
nam per funiculum corpori ftuporem inducere, cui trigla contre- 

Lir 4c. &ata cótraria vi rcfiftit.Plinius fcribit mullos inueteratos tritofque 
IOrr4o ih potione vomitiones concitare.Diofcorides mullum marini dra- 
conis , aranci ac fcorpionis ictibus mederi, f1 crudus atque diffe&tus. 
admoueatur.Hzc de mullo tantopere à veteribus celebrato, quem. 

nos graphicé depinxiffe certifsimum eft: id. enim confirmant cum. 
cuculo,& hirundine:corporis fimilitudo, color ille magna ex parte 

rofeus,qui vel cum minio certare pofsit, alia ex parte varius color, 
maximé quum expirat.Praterea illa barba inferiori labro propen- 

dens, tum carnis fubftantia dura, ficca, & maximé friabilis,ad hac 

| | | on sismag- 


Qb.gi. eap. t. 


! EIBIER!/*YX 
magnitudo modica. Poftremó nominis Graci veftigia ad hzc vf- 
quc tempora à quibufdam gentibus feruata. 


s 


.- .:DeMulloimberbi, 


ZA wA 
Rer) te 
P Eo noftri vocant/fzpius rubet facies.Ab hoc igitur. exa- 
ffc (45e turato & fplendido rubore pifci ifti nomen. à noftris 
SN. zc322/9 datum eft.Pifcis eft marinus, rarus, hirundini & cu- 
culo corporis figura fimilis,colore magis rubro.Capite. magno; fte]. 
 ]ulis czlato. Oculis magnis. Ore paruo. cuius pars. interna; cinna- 
baris colore eft, vt in: hirundine, fine dentibus. Os branchias ope- 
riens in aculeos terminatur. ad caudam ípe&tantes..Ad.branchias 
pinnz funt due rubrz cum appendicibus aliquot, vt in. hirundine 
& cuculo diximus,in ventre duz aliz.Cute afpera contegitur & ru- 
bra in dorío & lateribus:nam ventre eft. candido, ad quem a dorfo 
linez multz ducz cernuntur. A capite ad caudam dorfo medio 
duo funt acutorum officulorum ordines cauum efficientes, é cuius 
medio piüziaà Tübra'aculeis conftans "erigitur cuius innz aculei 
parum iind videntur, id quod in nullo alio: pisei im in 
co qui-fagittarius vocatur, comperi : quanquam anthiz. idem tri- 
buát veterum fcriptorum fiotinulli.Sequitur alia pinna veluti é mol. 
lioribus pilis conftans. Cauda rubra eft fcorpionis caudz fimilis. 
Ventriculum paruum habet cum appendicibus multis & longis. 
Denique partibus omnibus internis mullo barbato fimilis efbvere 
ouis multis diftentum ventrem habet.Carne cft duraffiécáque.Hunc 
pifcem ex mullorum generc cffe, certifsimo funt judicio tum-maxi- 


DA 


265 


MBER BIS Mullusiseftqui à noftris smbriago di-. 


ma cum hírundine,cuculo,mullo barbato fimilitudoytum infignis 


fplédidáfa; rubor,nihil que omnino reclamat,nifi quód veteribus pa 
rum notus fuiffe videtur qui de folo mullo barbato vidétur fcripfiffe. 
d CC. 


396. 


, DEJPISIGUPIMS . 
"- peMulloafpero, —— MYTH aut 


M (I4 
Nr, n^ 

Vo A DAT 

LU 5 


wj 


UE CMPUT va 


Ce X GENERE "Mullorum imberbium is eft, qui à 
J*^ noftris cauillane dicitur à claui lignei,qui cawille a no- 
* flris vocatur fimilitudine.Eft enim corpore breui,tc- 


culo eft ibn cum appendicibus paucis.Hepar habet candidum fi- 
ongius quàm in alijs huiufmodi pibus fplenem paruü ex 


— DeCorace, 


PORCTPUCNS pru | 
Zex OPAE Pifcisà Gracis Latinis coruus noftris ca. 
( E Lote à capitis magnitudine dicitur, Romanis ga//a, 


: 2/3. 


3 


à Burdegaléfibus perlon,vt reliqui firnilis.Pifcis eft ma- 

«c rinus,corporis forma miluo fimilisjaculeorum pinna- 

:3209 rümque magnitudine difcrepans.Offa bráchias inte- 
|. gentia 


"OWN Soo T NP EESENC SINIR VAMND - 


BEBE X34 297 


gentia czlata in aculeos dcfinunt.Pinnz qua ad branchias, minores 
quàm in hirundine, maiores quàm in miluo funt;ex viridi nigrican- 
tes parte interiore,exteriore albefcunt , cum maculis rübefcentibus. 
. Doríum ex cxruleo nigricat,latera rubefcunt. Venter la&tei eft colo- 
ris.Caput eft magnum, locus inter oculos cxlatus. In dorfo virgas ex 
officuli contextas , inftar cuculi habet;in codem pinnas duas, prior 


eftbreuior cum aculeis longioribus acutioribüíq; , pofterior longior 
eft, cum multó minoribus aculeis.Linea fimplex à capite ad caudam 
ducta eft.Palato minus eft flauo quàm miluus. Ventriculum paruum 
habet cum multis appendicibus ,inteftina tenuia , hepar ex albo ru- 
beícens, carne duriore eft quàm miluus,tefte Athenaeo, : 


De Miluo. - 


Lib.8. 


pee e [1225 
——— A ——— Qd Et dbi diem S 


RN 


toti cim. VII 
"EPAZ Non folüm auis,fed etiam pifcis à Gracis 
5. dicitur,quem cüm Latini accipitrem cóuerterint, non 


7^ miluum;qui ab iifdem às nominatur,tamen £x, 
QS vel vteftapud Oppianum /pyx« pifcem eum effe exi- 
2^5 ftimo , qui miluus fiue miluago à Plinio appellatur.A 


Iib. 4A 

Tix» 
pl | MR ; i NCC T Lib.9.capi.i7. 

noftris lucerna quod no&u fplendeat,cadem de caufa à Prouinciali- e. 5. :. 


bus Zelugo : nam beluguez, fauillas appellant . Miluusigitur piícis eft. 

marinus,corporis formá coruo perfimilis, corpore magis rubro,capi- 

te minus lato, vtrinque comprelfo.Pinnarum numero , caudàque fi- 

milisymagnitudine & colore diffidens.De magnitudine capite fupc- 

tiore di&um eft.Quantüm ad colorem attinet, parti pinnarum quz 

ad branchias funt externz,nullz maculx rubrz infuntjinterna ex vi- 

ridi non nigricat,fed pinnz ifte partim flauefcunt;partim nigricant. 

Linea à branchiis ad caudam ducta fimplex non eftjneque lzuis, vt 

in coruo:fed ex acutis breuibüfíque aculeis horret. Non fquamis fed 

cute afpera contegitur. Partibus internis mullo imberbi fimilis. Pala- 

tum parnm flauum eft.Carne eft ficca duráque,vt fcri plit Athenaeus. E 

65 pae movipo(gprtortpos pdyo xeouyes-Miluago quoties cernatur extra ms 

aquam volitans,tempeftates mutari Tebius niger autot eft, tradente 15... 2,4. 

Plinio.Oppianus etiam prodidit miluum infummo marivolitare. — 7r 
Tpncs 9. dutís Vus oycSor ieptbarral 


"Cc 3 


^. 
vy 

"x4 OW 
) 


298 DE. PI LPr:31Vvs 
Axpor tatv|avolles & As TTOpoy Gosoy iSo rain 

Augu viryoptévotart, c balas yotoiy ósiot ) .^pib 

ct radunt fummam milui lati equoris cundam, | 

Hos nanti fimiles dicas fimiléfque evolanti. —— 5 y 

Quam noftri lucernam vocant;miluum. Quem cabore corüum 
effc exiftimamus,his addu&i rationibus. Coruo piíci à nigrore no- 
men eft datum, fic coruus nofteromnium huius generis, de quo nüc 
agimus, piícium nigerrimus eft. P rztereà carne eft multó duriore 
quàm miluusquod coruo tribuit Athenzus.  Miluus veró poft cor- 
uum minis ceteris rubet,per f1mmum mare volitat,vt fpe vidimus. 
Neque me latet alios aliter huiufmodi pifces diftinxiffe, vc eum quia 
nobis coruus dicitur cuculum effe afferant, non animaduertentes cu- 
culum ipopi, id eft;rubrum dici,eum veró quem pro cuculo exhibet 
nigrum effe.Deinde miluum effe quem coruum appellamus, ob pin- 
narum quz ad branchias funt longitudinem.Sed fatius eft ob pradi- 
€as caufas ita diftinguere,vt nos diftinximus, — — Lut 


CERAM 
os 
ES 

(X^ 


S 
". 


ub od PLI X. 

53 Y R. A Pifcisnomen eft,apud Grzcos & Latinos, qui 

à à noftris grouan, vel grougnaut vocatur,quód grunniat 

Qoo more fuis.A Liguribus ergano,ob fonum quem edit.A 
(29 


Gallisrouset,à rubro colore.A Germanis inferioribus - 
oh) ledhan,quafi gallus marinus.Lyra pifcis eft marinus,te | 
res, ruber. Capite offeo magno.In pofteriore cius parte, in offe bran- 
chias tegéte,& in dorío aculeis magnis & robuftis armatus. Roftrum 
in'duo cornua lata protenditur,quibus lyrz antiqua formam refert, 
Íquamis paruis & afperis contegitur.Partibus internis fuperioribus fi- 
milis eft. Plus ofhum quàm carnis habet;quaz dura eft , ficcáque , fatis 
fuaui taméjfi elixa ex aceto edatur. Varia fuerüt de hoc pifce Ícripto- 
run 


«LIBER X. 299 

rum fententiz. Alij capitonem à capitis magnitudine vocaucrunt, 
fed x£ga2vs, id eft; capito cffe nequit,cum ex mugilum genete non fic. 
Alij orphum.Alij erythrinum, ob colorem rubrum,fed falfó:hi enim C45. 5^5. 
pagro fimiles funt,vt fuis locis docuimus. Non defunt qui pro citha- de 
ro acceperunt.AÁt citharus rhombo fimilis eft , autore Galeno.Q ua- 17.,4.4j». 
rccüm rhombus, eique fimilis citharus plani (int pifces lattque ,lyra f«vt.— 
veró pifcis tereslongus,craffoque capite,ea citharus dici nequaquam 
poteft. Pratereà citharus carne eft dura & friabili, lyra dura quidem, 
fed glutinofa. Quare pifcem quem hic depinximus,eum effe conten- 
dimus,cui lyre nomen à veteribus datum fit.Primüm quia roftri cor- 
.nuajlyrcantiquz figuram referunt,vt comprobant, cüm multa anti- 
quorum monimenta quz Roma hodie vifuntur;in quibus lyrz anti- 
qua forma inículpta eft, tum illud maxime quod vidi Romz, initio 
pontificatus Iulij tertij;in quo Adas celi globum humeris fuftinens, 
figna c«leftia,& in his lyre antiquorum figura;expreffa erant.Lyram 1.5.4. 1o; 
veró cornua habere;teftis eft Plinius,de teftudinibus loquens. Tro- 
glodytz cornigeras habent,vt in lyra,annexis cornibus latis,fed mo 
bilibusquorum innatando remigio fe adiuuant. Deinde vocalis eft, |. 

: ; / ve pb Papia c 1M Lib.4.dc bif 
qualem lyram effe affirmat Ariftoteles. Jis 36 cwae &piiei t] fiopees, c... 
Ovs Aéys(i quvtivoioy Apa. xo) eos Toi yep &gi&ci darte yeuNiod49y. Pifces 
quidam flrepitus ftridoréfque edunt, quos vocales effe dicunt, vt 
lyra & chromis;hi enim veluti grunnitum quendam edunt. 


De Cornuta,fiueLyra altera. — 


eot CUT. 4X. 
RSSAEFRRALINIVS locisduobuscornutz meminit. priore 
25; » quum de volantibus pifcibus loquitur : altero quum 
eS 24 (4 decetaceis. De cornuta cctacca aliás dicemus , nunc 
175)» de altera qua cornua attolit € mari, queque vola- 
ZA re nititur.Éum pifcem effe exiftimo, qui à noftris zza4- 
larmatjd eft,per antiphrafim malé armatus vocatur.Nos eund cata- 


lib.9. capaa7. 
lib. 33.cap.v, 


300 DE PPSCIDOVS 
| phractum vel icr primi nominauimus, quód vndiquag; armatus, T 
rotüíd; offeus fit. A Liguribus maalearmato pefce. A Romanis forchato à 
& pefce forcha,à duobus cornibus nominatur. Nonnulli lyrz fu perio- 
ris marem elfe arbitrantur, fed falsó : nam in huius ventre oua rube- 
Ícentia fepe reperiütur. Eft igitur cornuta marinus piícis octogonus, - 
colore phoeniceo,totus (quamis offeis cote&us, in quarum medio tu- 
mor durus erigitur , quiin omnibus continuatus corpus angulatum 
cfficit.Capite eft duro,offeojin duo lata cornua definente.Os in fupi- 
na eft parte, fine dentibus. Ex inferiore maxilla cirri carnofi, breues, 
molles propendent.Aculeorum,pinnarü numero fitüq; & cauda cu- 
culo,mullo imberbi,& lyrz fimilis. Pinna dorfi longis conftat villis, 
rubris. ''otum quoq; corpus rubrü eft dum viuit,extincto color ille 
euancícit. Ventriculum paruü habet cum appedicibus paruis. Hepar 
magnum pro corporis ratione;album , in quo fellis vefica. Splenem. 
paruum,rubrum.Veficam magnam aéris plenam,ob fquamarü pon- 
dus opinor. Branchias quaternas duplices. Carnis parum habet, ob 
eam caufam facile exiccatur, fitque leuiffimus. Caro ficca eft durág;, 
minüs tamen quàm cuculi,vel milui. In zdibus exiccatus fufpéditur, 
cauda, vnde ventus fpiret,indicante.Nos pifcem hunc aliquandoly- 
ram effe putauimus:fed cüm vocalis non fit , etiam fi cornua maiora 
habeat,cornutam re&tiüs dici nüc arbitramur.Nec obftat id quod de 
Lib.o«edfoT: cornuta fcripfit Plinius;cui fefquipedalia feré cornua tribuit. Attollit 
cornua é mari fcíquipedalia feré cornuta , qux ab his nomen traxit. 
Nam de maximis cornutis intelligit:qua veró fepius capiuntur, femi- 
pedalia feré , vel etiam minora cornua habent, vt fortaffe apud Pli- 
nium femipedalia pro fefquipedalia legere oporteat. 


Eus De Dracone, 


(^ d BV, 


RACONEM, Dracunculum, vranofcopum; 
non abfurdé proximé deícriptis fubne&emus , tum 
quia fimiliter aculeos ad caudam fpe&tantes habent, 
tum quia dura ficcaque funt carne. Pratereà id facio 
«es Plinij exemplo, qui cornutz draconem fubiunxit, . 

quem à dracunculo diftinxit , quum literarum ordine pifces enume- 
rat. 


IV HER "X. : jor 


rat.Draco.quidam aliud volunt effe dracunculum,eft autem gracu-. 1455.4. u: 
 lofimilis,aculeosin branchiis habet ad caudà fpe&antes,fic & fcor- 
pio ledit dum manu tollitur.Quiz de dracone non de dracüculo ac- 
cipienda funt:quoniam etíi dracunculus aculeos ad caudà fpectan-- 
tes habeat,minimé tame vt fcorpio ledit du manu tollitur,quod ma- 
gno fuo malo quiuis experiatur.id cüm probé norint pifcatores,ich- 
thyopole;coci,dracone viuü intrepide non contrectant,& Galli non 
nifi truncato capite meníis apponunt.Verüm idem eft draco cum eo 
quem araneum alibi vocat Plinius.Rationes quibus in eam adducor £i; «as 
" fententiam hz funt.Nufquam legas in mari animantia effe aculeis 
venenum immittentia;przter paltinacam cuius radio nihil in mari. 
eft execrabiliusinquit Plinius,fÍcorpiü;draconéj;araneü,porcü mari- m 
num,de quo hzc Plinius.Inter venena funt pifciü porci marini fpi- Ii. p.cepsi 
nz in dorío,ctuciatu magno lzforum,remediü eft limus ex reliquo 
pifcium eorum corpore.Paftinacam & fcorpium nemo vnquà cun 
dracone,vel araneo confuderit, fi modó eorü notas ex veteribus di- 
dicerit.Porci nulla eft cum dracone fimilitudo fiue corporis fpecie, 
fiue vitam,(iuc mores confideres,vt inde marini porci nomen iure. - 
tribui queat.fupereft araneus,quem eundem cum dracone effe con- 
uincüt aculei fpinz in dorfo nigri maximé venenatijiidé modó ara- 
neo,modó draconi à Plinio attributi,vt nulla fit reijfed nominis tan. P^5-6435 
^ R : N i: : S. umi crai 200 Jbepneapys 
tüm differentia.Prztere3 quod de dracone fcripfit Pliniusjid in. axa- 
nco noftro quiuis experiatur;qui pifcium capturz intereffe voluerit: ———— 
captum enim arena femper fe obuoluenté cernet.Plinius:draco ma- EWyFRNN 
rinus captus,atque immiffus in arenam, cauernam fibi roftro mira - 
celeritate excauat.Huc accedit gentium fententiz noftre confentiés 
appellatio.Noftri enim Ligures, Hifpani, Mafsilienfes,eum qué dra- 
conem eíle conftat, quemque Grzci huius ztatis 3p&xguar dicunt; 
arancum appcllant.Eft igitur 3péov 02540705, Latine draco marinus 
fiue araneus Gallis :e dictus,Siculis & Neapolitanis tragzza corru | 
pta voce pro draczna.Pifcis in arena & litoribus deges,teftibus Op- Is az 
piano & Ariftotele.In noftro mari palmum maiorem raró fuperat, 75/54, f: 
in oceano;aliquando cubiti mugnitudinem attingit,falcato elt Veni. animal cag 
tre,dorfo recto,colore vario: dorfo enim fufco eft, ventre candido, 
lateribus lineis aureis tranfuerfis pulchré diftin&tis. Capite percam 
marinam zmulatur;oris fciffura obliqué à fuperiore parte in inferio 
rem vergente, quó fit vt ore aperto & hiante, maxilla inferior fu- 
criore maior videatur, dentibus paruis densí(que. Oculis eft fur- 
fum fpe&antibus , & adeó fplendidé virefcentibus , vt fímaragdum 
pulcherrima viriditate fuperent , iidem breui interuallo à fe di- 
ftantjin quotriangulum expreffum, & aculeos paruos cernas. bran- 
chiarum opercula in aculeos ad caudam fpectantes terminantur, 


3e DE TISCIBVS 


banca 42 


que poft articulationem cum ofsibus capitis , tenui membranzidue 
fimili fubftantia potius quàm offea conftant.Q uamobrem draco ca, 


cas inflamus.In ceruice vel dorfi principio,quinque aculeos habet,te 


PASh BEDAE cu E membrana nigra connexos,qüibus ve- 
nenatum vu 


quum extra aquam a£ré rrahit inflát;non aliter quàm nos cum buc- 


aculeis.A capite,oculis,venenatifque aculeis draconi nomen datum, 


tefte /Eliano.Marinus draco aliis pifcibus reliquo corpote affimilis 


eft,cius caput, & oculorum magnitudo, terreni draconis fpeciem 
fimilitudinemque gerunt,magni enim funt,& venufti, Maxille etiam 
fimilitud inem quandam habent cum terreftribus, & eius pellis non 
procul abefle à terrena palpanti videtur,fimul & infeftis,& venena- 


tis armatus eftaculeis. A ceruicis aculeis pinna incipit ad. caudam: 


víque continuata. Alia eft à podice ad caudam. Aliz dux ad bran- 
chias,codem fitu quoin fluuiatilibus, id eft, inferiores multó quàm 
in marinis effe foleant.Inter has & fciffurz oris finem in parte fupina 
duz alix funt,minores,cádidz,Podex non procul àbranchiis diftat. 
Linea à branchiis ad caudam ducta multó eft altior, dorsoque pro- 
pior quàm in ceteris pifcibus, cute dura tegitur, (quamis paruis & 
tenuibus afpería. Ventriculo eft magno, fplene paruo, hepate ex al- 
bo rubefcente,cerde angulato. Loliginibus paruis, aliifque minutis 


| pifcibus veícitur. Moribus & veneni viribus fcorpioni fimilis eft,car- 


PA M alim. 
fact. 


Jib.«.de bif. 
anmal. €4.4- 


Tan, I».li.de 
Rom. pe. 


LC 


ne dura, ficcaque eft, vt Philotimus tradidit, id quod Galenus ap- 
probat. Nemo exiftimet nos araneum Plinij cum araneo Ariftotelis 
confundere,cüm toto generc differant. Eftenim à àgs;ows, id eft, ara- 
neus Áriftotelis ex genere malacoftracorum,cui fimilem cancellum 


facit. Araneus veró Plinij pifcis eft fanguine praeditus, & venenatis 


aculeis,vt oftendimus.Hic filentio praterire non decet cius Íenten- 
tiam, qui draconem Romz racha nominatum, trachurum vete, 
rum nominum fimilitudine deceptus effe putat,cius verba fünt. Tra- 
china & ipfa etiam in fricture numerum refertur,quam trachurum, 
vt Oppiano videtur,effe putamus,vel vt Athenao placet,trachidam, 
co argumento quód infeftam & propé letalem fpinam in cetuicibus 
habeat,& binasitem alias,& quidem acutifsimas ab auribus promi: 
nentes.Hic pifcis oblongus eft ac tenuis,& falcatus in ventrem,cu- 
ius latera linez frequentes & obliquz,vergentes ad ceruleum.colo: 
rem pulcherrimé dcfcribunt.Falfam effe opinionem hane, etymum 
ipfum,& modó citata verba clar oftendunt pyspes cnim à cauda 
afperitate,aculeifque nome habet;at draco nó in cauda,fedvr ille ait, 
in ceruicibus infeftà & propé lztalé fpinam habet, & binas ité alias, 
& quidem acurifsimas ab auribus prominétes.Reiiciéda quoque eft 
Alberti magni fentétia, qui draconé belu marinam effe cenfet,que 
vene- 


Inus infligit,multoque perniciofius quàm branchiarum. 


eV IHBPDRI'IX.30 (0. 0893 
venenatis dentibus & pifcatores,& alias animantesfüubito interficit ^ — ' 
Neque enim draco inter beluas marinas recenfetur aut à Plinio, aut 
ab Oppiano;neque dentibus,fed aculeis venenatis nocet, vt ex Lli- 
nioanté probauimus. Idem confirmat Diofcorides. 3edxeor daa tozus 5, y as 
&az lues yea) Evril leis iequgo iari apos tw) £x Tos dvo oyons dl eooryts.Draz —— 
. co marinus diffe&us & apertus impofitüfque ictus Ípinz fuz qua fe: 
rit, medella eft. Quanquam Diofcorides. aliquando 3yyua-à5h 72s 
vmyiis viurpet,id cltjmorfum pro ictu fiue püctura;vt cüm de: mul- 
lol oquitur. Gu) 3) &vaoyeUcio, xo) ezriTé Ula, y Oo atoxtov Spetrorlos xta] avtopzríet Ibid.capi.14: 
xà) à petis Srypa i2. Mullus marini draconis & fcorpionis;& ara« 
nez morfibus medetur.Non minori réprehenfione dignus is qui-in 
fuis in-Diofcoridem commentariis capite de dracone marino prà 
co hippocanipum verum defcribere videtur:nam in- iis. qua: capite 
. de hippocampo,de ipfo hippocampo:radidit vehementer errat; cà« buen. 
. que cüm de hippocampo dicemus improbabimus.Porro id abfurdü 
eft quod fcribit;non eundem effe draconem marinum,de quo tradi 
derint Diofcorides & Plinius, duas ob coniecturas, quz vanifsimz 
funt.Prior eft, quód draco marinus Diofcoridis fpina venenata pü- 
git,cui ictui draco ipfe diffe&us;atque impofitus medetur, alter ve- 
ro Draco népe Plinij morfu folüm nocet. Vbiná quzfo hzc Plinius? 
nufquam fanc.Imó veró eadé plané que Diofcorides fcripfit.Draco- Dbasésps 
nis marini fcorpionümque ictus,carnibus eorü impofitis fanáur. Ec 
ibidem.Draco marinus ad fpinz fuz qua ferit, venenür ipfe impofi- 
tus,vel cerebro toto prodeft. Altera cóie&tura eft,quod ex Diofori. 
dis verbis colligere licet , facile effe draconem marinum habere,qui — 
veneno fuo remedio fit,cótrà difficillimum alterum habere càgran-". 
dis fit belua:Minimé veró Plinius in beluis marinis draconé;nume- 
rauit;imó ab iis feiüxit.Cüm enim r 1 s.x x x 1 .beluas marinas re- cai; 
. cenfet draconis marini non meminit;fed poftca cü aliis pifcibus nu- 
 merauit.Sunt qui no intelle&o nominis etymojquód anté ex ZElia- 
no tradidimus,quum draconem marinum audiunt,fimile quid ani- 
 mofingunt iis draconibus quos pictores pro arbitrio pingunt. Vnde 
fit vt quidá raias exiccatas;atque in eum modum efformatas pi&tát- 
que quo pi&ores dracones terrenos figurare folent,;pro veris draco- 
nibus marinis accipiant;fed facile imperitis imponitur,qui neque ex 
antiquorum Ícriptorum lectione piíciüm caterarüámque animan- - 
tium naturas didicerátneque res ipfas intuiti funt. Que fi feciffent, 
. ex capite;ore;bráchiis apertis;pinnisaculeis,caudz afperitate, atque 

ab alis huiufmodi, raias' agnouiffent. Huiufmodi raiz Antuerpiz 
fic efformáur,atq; inde alio deportátur. Verü ad draconé redeamus 
- aduerfus cuius venena,multa & ptzfentia remedia dedit natura. Ná 
vt ex locis ante citatis liquet, ipfe impofitus ictus fuos fanat.Malli 


E DE PISCIBVS 


43..de nes 
med.facul. 


caroim pofita idem praftat.Idem Galenus fcribit. Draconem mari 
num aducrfum fuum ipfius i&tum impofitum, necnon mullum va- 


Lil.&. ca.6. lerc.Et diofcorides.Peculiariter autem ictus à marino Ícorpione c 


Dracone inferuntur qui moleftos cruciatus cient, interdum autem 

fed raró nomas excitát,quibus abfinthij,faluie aut fulphuris ex aceto' 
triti potio fübuenit. Et nos aliquando vidimus partem à dracone 

marino punctam in tumorem erigi,& cum doloribus vehementif- 
fimis inlammari,quz fi negligatur,facilé gangrena corripitur, quo 
in malo pifcatores noftri ad lentifci foliaganquam ad facrà ancho- 

ram confugiunt;iifque partem vulneratam confricant, melius fibi 
confulturi, fi draconis ipfius diffe&ti carnes vel cerebrü imponerent. 
Nec eft negligéda theriaca confe&tio cü aqua abfinthij fumpta.Que 
omnia remedia cóferüt priufquàm gangrena parté vulneratà occu- 
pauerit,tü enim gangrana caufa fcarificada ks eft, & gato acetó- 
quc fouéda,caput mulli faliti imponédü. Eiuídé etiá recentis € capite 
cinis contra omnia venena prodeft,czca quadá naturarü diícordia. 


De Dracunculo. 


ME do Ut NIS A | 

Mox RACVNCVLI Pifcis Plinius fclus,quod fciam, 
VÀ meminit,quem à dracone differre fcripfit, vt proxi- 
$? mo capite oftendimus.Hunc effe putamus qui à no- 
//L. ftris lacert vocatur,quód lacertis terrenis corporis fi- 

A . eura fimilis fit,& dracunculum vt à dracone maio- 
re diftinguatur effe appellatum.Eft pifcis marinus dodrátali magni 
tudine,cotto fluuiatili non mulrüm abfimilis, roftro acutiore, & ca- 
pite latiore.Rane etiam pifcatrici quodammodo fimilis eftjfed rana 
pifcatrix ore eft maiore , pinnis concoloribus quz in dracunculg 


variz funt.Capite eft magno;cópreffo,roftro prominente,ore paruo - 


fine dentibusj'ine vlla ad branchias fciffura,(ed huius vice fupra Ca- 
put vtrinque foramen eft,vt in Hippocampo;quod, nift dum pifcis 
viuit,eoque aquá trahit & emittit, manifeftum eft. Oculos magnos 
fupra caput pofitos habet,capitis os in aculeos definit ad caudi fpe- 


de. 
Wu, 


&antes.Pinnas longiffimas pro corporis magnitudine habet, partim 


aurei;partim argentei coloris aimulas.Q uz ad branchias fitz, aurez 
funt 


funtjin radice argentez.Q uz in fupina parte, à ceterorum marino- 
rum pifcium pinnis,fitu magnitudinéque diffident:znam & ori pro- 
piores funt;& longiores iis que funt ad branchias.In dorfo duz eri- 
guntur,prior parua eft,aurca & argenteis lineis diftin&ta , pofterior 
magna admodum in medio dorfo,papilionum alis non valde diffi. 
milis,radiis quinque hordei ariftis fimilibus, membranáque conftans. 
Radij priores longiores funt, pofteriores breuiores , contrà quàm in 
membrana;que fingula radiorum interualla,veluti intertexta occu- 
pans paulatim crefcit.Eadem quoq varia eft,lineis enim argenteis in - 
medio duarum nigrarum fitis diftinguitur. Hzc in medio dorfi cauo 
veluti in vagina conditur. Alia cft à podice ad caudam etiam aurea, 
demptis eius fimbríis qux nigricant. Corpustotum fenfim gracilius 
fit,& in pinnam longam terminatur,cuius fimbriz nigricant. Eft & 
pi&o corpore:nam ab huius medio argentez linez ad vétrem dug: 
funt. In maxillis partibüfque anterioribus veluti pun&tis argenteis 
notatur. Ventre eft lato;plano, candido.Cuticula tantüm tegitur.Ca 
pitur hic picis maximé caniculz vigentis tempore,cuius fyderis vim 
omnia feré animantia fentiunt,etiam pifces ipfi, quorum alij pro- 
fundo furfum fe efferunt;alij in profundum fecedunt,alij ad faxorum 
latebras confugiunt. Carnis fubftantia gobionibus paruis fimilis eft, 
iifdémque alimentis veíci traditur.Minus venenatus eft huius quàm 
draconisi&us.In Agathenfi litore capitur, alioqui rarus eft, & tum 
ob raritatem, tum ob venuftatem fummümque omnium rerum opi- 
ficis Dei in hoc piíce artificium,piícatores ipfi admirantur , & amicis 
qui nature rerum contemplatione dele&antur dono dant. 


De Vranofcopo. 


QUIM T EIU 
: /V I Seawocx gos à Graecis , & xoXudruues vocatur , ab rj, s. 
2) Athenzo ctiam Zyvos dicitur, quz vox quanquam ca- 
2797] D ftum fignificet, nihil tamen de huius pifcis caftitate 


ACA apud veteres autores legas. Veteri Latino nomine 
e 


$9. caret:quam ob caufam Plinius Grecis femper vfus cft. 
D d 


-Áf] 
m- 


X j TARPQUT LA hs J ETC iai r VOTING * NRI E 


306 20r DEHEA4PPSCQEMS 
Galeni interpres cxli fpeculatorem appellauit. Gaza pulchrum 
pifcem perinde ac fi 496v , non. xgNuswusr legiffet. Atqui 
tum ob fufcum colorem,tum ob capitis, totiufque corporis fpeciem, 
foedus eft afpe&tu. Et x o3*icyuuss, id eft pulchri nomiiis pi cds nomi- 
natur , ob &edivocs gamv appellationem,quz pulcherrima eft, & homi. 
nc quàm piíce dignior. Hominis enim proprium eft furfum afpi- 
cere ;id eft mente naturam rerum & cxlum contemplari , fragi- 
lia & caduca, quxque falsó in bonisà vulgo habentur defpicere, at- 
que infra fe pofita arbitrari. Quemadmodum vero ab antiquis pul- 
chro honeftoque nomine donatus eft hic pifcis ita à Mafhlienfibus 
turpi pudendoque quod hone(ítz matronz prz pudore nominare 
vix audeant. Vocatur enimab his rapecon, quód peffi inftar confor- 
matus effe videatur, & raffecoz , quód caput ob afperitatem ad fcal- 
pida muliebria pudenda accommodari poflit. Ab Italis Zoca zz 
capo , à noftris rar appellatur. Oppianus jjeporafriv nominat,quód 
interdiu in arena. dormiat, no&u vigilet przdz quarendz caufa, 
vnde & wxrtejs vocatuseft.Ex quibus liquet non de phoca, vt opina- 
tur Erafmus,etiam fi no&u in terram exeat fomni capiendi caufa; 
fed de vranofcopo potiüs intelligendum effe Suid locum quo fcri- 
bit. jjtpóxorros Dy0Us is , xg] ó xXewilss .id eft , hemerocoetus pifcis eft 
quidam, & fur. Fures enim quód interdiu dormiant.noctu vigilent, 
juspoxorra apté nuncupantur,etiam Hefiodi teftimonio. 

Mme 5t jpóxorTos dp mo Xeno Cura 

Vranofcopus pifcis eft marinus , litoralis, pedali magnitudine; 
fine (quamis. Capite magno, offeo, afpero ran piícatricis capiti 
quodammodo fimili. Oslongeé fecus quàm reliqui pifces fitum ha- 
bet,nimirum fupra caput, magnum & patens, cuius operculum eft 
maxilla inferior , furfum valde attra&a.Lingua breuis fed lata, oris 
internas partes ita occupat,vt cas nifi linguam digito valde cóprimas 
& fummoucas videre non poffis. Ex ea parte qua inter linguam eft, 
& maxillam inferiorem,oritur membrana in principio latiufcula,fen 
fim in carnofam rotundámque apophyfin definens,extra os propen- ; 
dens,qua pifciculos alliciat;allectos deuoret. Eandem cüm vult retra- - 
hit & exerit veluti ferpens linguam, Oculi fupra caput fiti re&a cz 
lum intuentur, vnde &g«wocx52 nomen optimoiure datum. Nam 
dracunculus, rana piícatrix, raia, paftinaca, rhombus, pafferes,bu- — — ^ 
glofhifepia,polypus, oculos habentfupra caput. Sed pupillz ad late- 
ra Ípe&ant,non furfum ad cxlum. Offa capitis, caudam verfus in 
aculeos definunt tenui membrana opertos. Ab offibus branchias in- 
tegentibus itidem duo alij aculei ad caudam fpe&ant membrana te- 
&i dempto extremo mucrone. Branchias quaternas habet , iuxta 
quarum fciffuram pinnz duz magne & robuftz,& variz exoriuntur. 

. Sub. 


Tib.4. dMudv- 
ZiXG e 


i 


EIDINE:. X. 207 


Subíunt in parte fupina alic duz minores,albe,maxille inferiori pro- 
pinquz.Has pinnas fequitur os, veluti fternum , quod tribus aculeis 
horret. Succedit pinna alia à podice ad caudam.In dorfo duz funt, 
quarum prior, capiti propior parua eft & nigra,vtin aranco.. Pofte- 
rior ad caudam víque porrigitur,dorío concolor. Cauda in pinnam 
latam definit, pauonis caudz dum piícis viuit emulam, fimbriz pur- 
purafcunt.Dorfum fufco colore cft, venter candido,qui colores,dum 
viuitmanifefti funtalioqui vnà cum vita pereunt.A capite lineg du 
ex Íquamulis conftantes ad caudam protenduntur , reliquo corpore 
cute dura inte&o,quzque facilé excoriari poffit. Ventriculus firmif- 
fimis tunicis conftat,e cuius ore appendices octo dependent. Hepar 
candidum eftà cuius exteriore parte fellis vefica pendet , admodum 
magna,fi corporis magnitudinem fpectes, felle valde diftenta. Fellis 
fubftantia, oleum colore,& confiftentia refert. Vulua multüm infra 
pofita eft bifida.Carne eft alba,dura,non multüm à carne rang pifca- 
tricis differente,grauifque odoris, de qua fic Athenzus:Spaios zuos dU? 
xd) ó &yvos xa XSpSvos, 1) xg xe Wiirues, Geupos. In arena & coeno latet, vt 
pifcibus in(idietur.Cüm igitur carne, coenofaque aqua vefcatur;gra- 
uem virofique faporis effe neceffe eft. Vranofcopusin venando co- 
dem aftu,quo rana pifcatrix vtitur: cim enim luto fe immerferit; ca- 
put paulüm exerens,membranam fiue apophyfin ex ore demittit, ad 
quam pifciculi tanquam ad vermem adnatant, qua przmorfa admo- 
nitus vranofcopus;ftatim retrabit,& cum ea pifciculum. Nos primi 
particulam iftam in hoc piíce deprehendimus, quoq; aftu pifciculos 
venetur, obferuauimus,nulla enim prorfus, quod (ciam, huius men- 
tió fitapud vllum aut veterem , aut recentem , Grzcum Latinümve 


Ícriptorem.V ranoícopi meminit Galenus his verbis.2 3 oiedX 3ià o Cn UL 
CA 


Lib.8, 


ópÜas iquya| T dYÜpemor, Ww ts T. Oupoury troiuos. &mof caro y stg Aye oor. 
du Gcyéto apos DNvu pov jreup[rrowi 7r posa! rois , GuÜpdrastoy uoo igni ry. 6o pax 9- 
quy GSearamTs 4 xa.NSpjuor Sipayopx mov UyBw) , 6s eros "y xy d p) oti Novo 
qos 4 pay eA Ao. Exiftimare, inquit,ob id hominem re&é ftare, 
vtczlum prompté fufpiciatehominum elt qui nunquam vranofco- 
pum viderut , qui etiam inuitus celum femper afpicit.Porró eundem. 
efle piícem qui vranofcopus & callionymus vocatur, confirmant 
Athenzus,Plinius,reliquique veteres autores. Athenci locus iam cita- 
tus cft. Plinius.Callionymus fiue vranofcopus.Et alibi. Callionymi Lz.s.c v. 
fel cicatrices (anat, & carnes oculorum fuperuacuas confumit.Nulli ^77 
hoc pifcium copiofius,vt exiftimauit Menander quoq; in comcdiis. 

Item pifcis & vranofcopus vocatur , ab oculo quem in capite habet. 
Diofcorides de felle loquens.Eft vis omnium acris & excalfaciensjin- 1/1245. 
tenfis tamen & remiffis viribus differunt. Siquidem przftantius in cf- 

fc&u effe videtur fel marini fcorpionis , & pifcis qui callionymus ap- 

2 


309 o DE. APISCUDUMS 

L3l.so.de fa- pellatur.Idem feré Galenus. Animalium quorundam fingulariter 
ris Alis à medicis laudatur,tanquam aciem exacuat oculorum , & fuffu- 
[onum initia digerat, veluu pifcis quem vocant callionymum, hyz- 

nz ,& Ícorpij marini . Ex his omnibusconftat nos verum vranofco- 

pum exhibuiffe. Necobftat quod Plinius, vt ante citauimus , fcripfit 

| vranoícopum dici ab oculo quem habet in capite , quaft vnicü ocu- 
Li. c^» lum habeat. Iam enim demonftratum elt, nulli animali plures pau- 
cioréfve oculos duobus effe.Q uare enallage numeri víus Plinius, ocu 

lum pro oculis pofuit: quemadmodum Diofcorides quum draconem 
marinum ad i&tus fpinz fuc valere dixit, cüm fpinarum dixiffe opor- 


12.25 a; Cülllet.Poftremó eundem effe vranofcopum fiue callionymum,& he- 
Lib.z. &udvs 


udi. 
eiuspictura. — . 
Sbedc eo e &gpaSi» qxpoptpéquToy jjASpoxottlu 
I xbuo, We reas &pyo oiov TÉXEV AUT. 
T8 JV fira xeqaNis pSo ' auo Térpo aa, U'asepÜcy 
Onus Good] góp, AdfBpor & 0g. usi mer 
Ael 3 xLequg Do zrvvja esos Te(aala 
E'vSey ux 9€ aves dtpryera| 4. AN dura 
Tévexo xóourra, xdj voxleejs. 
Quz fic conuerti. : 
——.— Stultitia infignem memorabimus bemerocaiten 
Segnitied, omnes faperantem, quos creat equor. 
Scilicet butc fita funt im cvertice lumina, furfum 
Conuerà, 1mmodicéque, bac inter, hiantia cernes 
Ora. dies totos fulua proflratus arena 
Dormit, notíu autem cvigilat, foli [que cvagatur: 
N»Clerida binc etiam appellant. 
His fübiungit adeó voracem effe pifcem,vt ciborum copia nimis 
diftento ventre difrumpatur atque emoriatur , quo trifti 
l exitu homines a luxu crapuláque deterret, 
& ad temperantiam ad- 
hortatur. 


- 


 merocoeten Oppiani, perfpicue declarat & veluti ob oculos ponit . 


(o ÓÁLac Me Loeb I, M I 
BÁO NODELETII 
T9 DE USCIBYS 
lisa ET n 
Qui dicantur plani pifces. 


CORQT" 
A CTENV S Delongis fimülq; fpiffis fiue 


M tractabimus. Ne quis veró auratam, fparum, 
j) cantharum , melanurum , glaucum feferi- 
num, aliofque multos huiufmodi piíces,cüm 
* thunnislupis,mugilibus.comparans;illos pla 
^! nos vocet;hos rotundos ne quis etiam planos 
3 prolcuibus accipiat,primüm qui plani pro- 
Ree MH A A D i Sonde sn " deinds sirena co- 
rum differentix explicandum. . Sunt igitur plani, fiue lati, à Gracis 
«urüs dictijqui prona fupináque parte;ita in longum latümque ex- 
tenfi, vt in tenuitatem degenerent extrema, neque in doríum ven- 
trémque fed in latera dilatentur.fpináque media à capite ad caudam 
protenía,apophyfes longas feu radios non ad pronam fupinàmque 
partem,íed ad latera emittat. Hos proftratos fiue iacentes, ficut altos 
non planos,ere&os:vt faxatiles mugiles appellauit Columella.Plano- 
rum alij Ípinas habent , vc rhombus,paffer;bugloffum: alij pro fpinis 
cartilaginem;vt torpedo, raia, paftinaca. Rurfus horum alij lcs, a- 
lij (quamofi;alij afperi. De fpinofis priüs pertra&abimus , quoniam 
omnes qui fuperioribus libris explicati funt,etiam fpinofi funt,proxi- 
molibro de cartilagineis di&uri. lllis omnibus hoc eft commune, 
quod parte fupina candido, prona,fuíco colore fint , quod in prona 
paite oculoshabeant ad latera fpe&àntes, id quod in caufa eft, cur 
codem modo natét,quod altero oculo orbati incedunt,;tradente Ari- 
Dd 53 


corpulentis pifcibus diximus. Nunc de planis ' 


Iib. 8.4.17; 


lib. de nima. 
smere[fu. 


3s DE PiscpbWwN 
| ftoteli,perucría eft enim ijs oculorum acies, quemadmodum flrabo- 
Ji. pibus. Planos omncs pifces Ariftotcles-[/fo45cis vocat. r 


De Rhombo aculeato. 


aus 


NATAT 


NN 
cx 


S 
S 
—M— 


DC p qu oy.g 


OMA'NI Grzca voce rhombum pifcem appellaue | 


PPS 
YS) runt. Ariftoteles & reliqui Grzci eundem «j«fav, Ga- 
Lir.7. ^E zapalflerem interpretatus-eft, Athenaeus pendant xgAS( 
AN, (NY v nae pduforsta] Vv ouo, SNlwwcor . Nec Ariftote-- 
wei Lens les víquam rhombi meminit. Preterea quod Arifto- 
Lil.».c4. 4s. telesPfettz tribuitjnempe quod arena obruat (efe,, vt pifces alliciat: 


idem Plinius rhombo,eo in loco quem ex Ariftotele mutuatum effc 
Ton quilibet facilé indicabit, locü hu nccum illo conferre voluerit. Su-: 
9^4: mitur etiam paffer fiue Jor(& pro diuerfo pifce à Rhombo. Plinius, 
Marinorum alij funt plani,vt rhombi,folee;ac pafferes;qui à rhombis : 
fitu tantüm corporum differunt.Galenus quoque libro tertio de ali: : 
ment.facult.& Diphilus apud Athenzum Pfettas à rhombis manife-; 
ftc feiunxerunt.R hombus piícis à rhombo figura nomen: habet , quz; 
| quatuor zqualibus lateribus cóftat,non autem re&tis angulis. A Gal. 
lis lozange dicitur. Italiomnes & Maffilienfes, rbarbo pifcem appel-. 
lant;noftri romb,Galli twrbot.Normani Pertoneau.Grzci huius tempo-- 
ris Jil». Rhomborum duas fpecies facimus , rhombum aculeatum | 
& lzuem,quibus rhomboidem addemus.Primüm aculeatum defcri--- 
bimus. Is pifcis eft planus, litoralis;patte prona fufcajin qua multi: 
funt aculei maximé circa caput,& à capite caudam verfus . In eadem: 
parte linea ducta eft ni gra,pinnz quoque illic nigrz funt, alibi can- 
didz.Os magnum habet, hianfque,fine dentibus,íed horum Mess ' 
| xillas 


Libro 8. 


ETBEXXEL 


xillasafperas obtinuit. Ab inferiore maxilla propende endi- 
ces duz,tenues barbe modo. Non procul hinc podicem hBec.E re- 


gione pinna incipit magna ad caudam víquecontinua. Huic fimilis 
alia ftatim à capite. Vtraque paulatim ab initioad medium vfque 
crefcit , inde eadem proportione, ad caudam vfque decrefcit. Ha 
totum feré corpus ambiunt , rhombique figuram efficiunt. Bran- 
chias quatuor habet rhombus,, duplices. Cor compreffum. Ven- 
triculum magnum, oblongum , in fuperiore parte complicatum, 
dorfo annexum , quem inteftinum excipit.Sed inteftinum duas apo- 
phyfes habet magnas, fed breues , in angulos duos definentes, in- 
ter quos ventriculi ecphyfis alligatur. Hzc venfriculi cum intefti- 
nis coniunctio propria eft, in hoc rhomborum & paflerum genere. 
Ventriculum hepar tanquam manu comprehendit, ex albo rube- 
fcens , cui hzret vefica multo felle diftenta. Splen ex nigro rubefcit, 
inter inteftinorum fpiraslatitans. Oua rubra funt replicata ventri- 
culi modo : facit enim ventris breuitas , vt omnia feré interna repli. 


311 


cata fint. Carne vefcitur , maximé cancris, vorax eftpifcéfque mul- 


tos ingerit. Quamobrem in fluuiorum ftagnorümque oftiis pluri- 
müm eft, vt piíces fubeuntes perfequatur. In mari noftro,& in oftiis 
Rhodani magni capiuntur,fed in Oceano multó maiores. Vidimus 
Oceani rhombum quinque cubitos longum, latum quatuor, fpiffum 
pedem vnum. Q uanuis igitur ab Ouidio dicatur,& Adriaco miran- 
dus litore rhombus,& à Martiale: — DEAE 
Quanus lata gerat patella rhombum, oe 
Rbombus latior eff tamen patella. 5 EMEN 
Tamen nunquam rhombi Adriatici;noftrive magnitudinem at- 
tingunt eorü quiin Santonico,vel Britannico litore capiuntur. Cüm 
gulofus fit pifcis , facilé hamo capitur. Ad gulz veró libidinem ex- 
plendam multüm illi confert pifcandi folertia à natura data , de qua 
Plinius. Nec minorfolertia ranz , quz in mari piícatrix vocatur, 
eminentia fub oculis cornicula turbato limo exerit , affultantes 
piíciculos pertrahens, donec tam prope accedant, vt affiliat. Simili 
inodo fquatina & rhombus abditi pinnas exertas mouent fpecie 
vérmiculorum , itémque quz vocaturraia. Quz ex Ariftotele fum- 
ptà efle apparetquo in loco J5*l«» pro rhombo dixit , vt initio capi- 
tis docuimus... KaGuupuc e (1 dU 5nlas (€ Dvos 4g] Bor acos 9) Niro , 
€ pis, x, 9rd T0009) bou. Ad laa, £x paS3S« e) TOIS &y vd 0g x - 
XB oí. Dacis pa Bia, , G. di punt pa. Dd uia. rposte»ofla| 6s vrpis quxia. 
v4 v ego).  Obruunt fefe afellus, rana , & paffer, fiue Rhom- 
bus & Íquatina ,cümque Íe totos occultaucrint , verberant oris fui 
virgulis , vt vocant piícatores , ad quas piíciculi adnatant tan- 
quam ad algasquibus vefcantur. Reperiuntur in hoc genere mares 


Lil.9. €4.42. 


BEL nl P og Bee A DVD OW ELSTNETCORTONMEIN 
$^ ( Uu 1 , 


& fcemi lij enim femen;alij oua habent. Rhombus dura eft cae- 
15s de fac. me & friaBtti quanquam Galenus Philotimum reprehendat,quiin- | 
nuscdi pifces , qui molli funt carne , càüm citharos numerarit;eis fimilem . 

rhombum pracermiferit,qui tamen molliore (it carne,quàm cithari, 

carnéque alellorum multóinferiore.Locus eft huiufmodi : ITeg; 5 e«& 

xSyeups 3 aro BawpQu TE. quA y eseupaczeNt( Jos "yevp v ó popifBos du-. 

vy ugoxwteripdo Od T. (Quprca. , Tdv on Ger. roeópvos cix Nye. Sedi 

qui Rhombum prafertim aculeatum guftauerit,is proculdubio dura . 

carne effe iudicabitmaximé fi grandior fit : qui enim parui funt, hu- 

midiores mollioréfque funt. Elixusex aceto vel in fartagine coctus 
editur,cum mali adhi fucco. Rhombum inter delicatiffimos cibos 


habuit veterum luxus , vnde prouerbium , nihil ad zhombum, de his 
ux minime conferenda funt, Lieni medetur rhombus viuusimpo- 
fitus,vt tradit Plinius, deinde remiffus in mare. 


De Rhombo ]zui. 


D 


TEEXIQEm 


AS sj) 


u$ ventriculofus:nosenim *Pazfe ventrem appellamus, 
Sed PafJar mco quidem iudicio rectiüs dicitur,quanquam verus paf... 
fer feu irr non fit; fed ei figura duntaxat fimilis,fituveró diffidens: 
huic enim dexter refupinatus eft;pafferibuslzuus; quo fitu.cüm rhó-!.— 
Lil.s.c«p16- bi à pafferibus diff Mac | GEM 
pafieribus differunt;autore Plinio,eum quem capiti huic prafixi-. ' 
musjin thombis haberi eft neceffe. Eft igitur rhombus lzuis thombo. E 
acu- 


LüBPE XL 


aculeato hgura partibüfque tum internistum externis omnino par, 
demptis aculeisinullos enim neque in fupina neq; in prona parte ha- 
ber.Pretereà latior eft;& tenuior rhombo aculeato,carnéque mollio- 
re,fuauiore quàm pafler. Quare de rhombo lui Galeni locus intel- 
ligi poffet, quo rhombum cum pifcibus mollis carnis connumeran- 
dum cenfet. Vel fortaffe non abfurdé quis exiftimauerit, rhombá lz- 
uem Galeni citharum effequód is mollis fit carnis,cuiufmodi rhom- 
bum lzuem effe coftat,quodq; eum rhombo fimilem faciat. ZElianus 
autem longe alium ex mari rubro citharum defcripfit. Ec Achenzus 


cithari fpecies duas alias tradidit , de quibus pauló poft dicemus. 


De Rhomboide. 


ES] 
E 
4 
n 
"nm 


€ v c u.- 


Uu 
2H 
3 

] 
3 


z 
^» 


7| «s 
^ 
BUS 
D 


My 
^" 

3 

^ 


5a 
A 
x 
: 
: 
; 
BJ 
3 


m OMLE Pifcem fepe vidimus , qui ab ichthyopolis 


T. Y CEPR 
jos . » 
i coy etiam fi figurá rhombum imitetur. Quare hunc 
) VAY J 


comperio. 


3 


314. DE FISG LBVS 
abus De Citharo. ! 


— 7 77/ y/ T7/N a 

A» Em 
zl 
RN M 


b usn 


G edP UTE, "U. 


i oe E Citharo ex Ariftotelis lib.de animalibus & pifcibus 
| hac profert Athenazus.ó xléupos prol xeupyeuplius, usn)- 
2 pus , Qux oQeyos y "yXürr(a Go NEA vpSyuos , xeupSlay XdUxluo. 
Oyov xd) e «reiow. Citharus ferratis eft dentibus, folita- 
2 55225 rius,alga vefcitur linguam folutam habet, cor album 
Libs.dedlim. & latum.Pratereà Galenus citharo rhombum fimilé effe fcripfit. Ex 
í*". ^ quibuscolligo hunc verum citharü effe, quem hic exhibemus,qui ho- 
dic Romz fatis frequens cft,& fo//o nominatur.Cüm enim pifcibus à 
1il.4. de jf, natura lingua data fit égu3ys i, cbe jo) oppor vt ait. Arift .id eft,offea 
c«».8. & Iib. & nonfoluta,vel exovpà x, &xaj0d3ys x &poavtguxi]e id eft, dura Ípinea 
-UP* — & adhzrensjfq; vnicus fit ex planis cui lingua foluta fit;tefte Arifto- 
tele,contra aliorum pifcium naturá;recté mihi videor hunc citharum 
effc affirmare.His adde notas reliquas, que aptiffimé quadrant, quód 
ferratos habeat détes,quód folus capiatur,quod alga vefcatur quem- 
admodü falpa,quó fit,vt infuauiore fit carne quif bugloffum. Vnde 
Pherccrates apud Athenzü à &yedoi eg tv siÜdpo 7i x oat. Eft igitur ci 
tharus pifcis planus rhombo,quodámodo fimilis)bugloffo fimilior,fi 
Íquamas excipias que in citharo funt magnz rhombi figura.A capite 
ad caudà linea tenuis du&ta eft.Partibus internis reliquis planis fimi- 
lis.Ex hisliquet de citharo non re&é fenfiffe eum qui pifcem à Gallis 
egrefinum fiue eglefinà nominatum citharáü effe crediderit : cüm ex 
Galeno citharum planum piícem effe conftet,lin guaámq; ci foluta ef- 
fc.Q uz egrefino nullo modo cóueniunt.Logé grauior eft;miniméq; 
difhimulandus error illius qui cicharum cum cantharo cofundit,cüm 
toto genere differant:nam cantharus!itoralis eft pifcisquem cum au- 
Ih8debif- vata,orpho,fynodonte numerat Ariftotcles:iis enim fimilis eft corpo 
pcs figura,citharus veró planus pifcis bugloffo fimilis,vel rhombo Ga- 
leno autore,& cazteza (fic enim à Maffilienfibus citharum appellari 
Ícribit)non folim planus pifcis non eft, fed etiam carnis fubftantia, 
vita, moribusjà citharo plurimüm differt. í | 


SO 


4 
D 

I] 
Il 


^ 
3 
) 


De cit 


LIBER XI d 


De Citharo flauo fiue afpero. 


SUN 
c 
Eee 


do Cm 


te, 
7752 72; 
ET, I7 


( bp numini 


2£zX?LTERIVS Cithari ex Archeftrato meminit Lir, 
Cy Athenaeus rufi fiue fubflaui, qui affandus eft, caíco 
TONS: multo oleoque condiendus , quique fine fumptu ap- 
A EPA QW parari non potefl, prior veró albus;& in aqua faléque 
X ANSAZÉ multo elixandus,additis herbis. Verfuum Archeftra. 
ti hic fere fenfus eft , qui cm apud Athenzum fatis mendose legan- 
tur , fic reftitui poflunt: : 
Klücpor dà xo 
EOETS Aux os & » (2upa q'iptós Tt "we gix» 
Ebeiv sis &Xulw) xaSeupap ,Xgj QU. xao. 
Ay dV ) 7ruppos i3civ , € pu) MA MÉyows , 0G, 
Op65 xeili(ax. diss. vechrygi gd pats | 
Kaj Tod qvupó , Xj Eoo TÉTOy &Adg£. | 
Xajpd yeu SarevavGs óp&y , $e S^ dutoAagos. : 
Hunccitharum effe puto, qui afper etiam dici poteft:eft enim fu- 
periori figurá fimilislingua magis foluta, oris fciffura magna, denti- 
bas ferratis , Íquamis intectus rotundis , afperis. Virgam habet à ca- 
pitéad caudam proteníam latiufculam,maioribus fquamis conftan- 
tem. Partibus internis fuperioribus fimilis eft. Is Venctiis reperi- 
tur optimus. Sunt qui verum bugloffum effe credant,nec fine ratio- 
ne,non ob &guram (olum fed etiam ob afperitatem. Eft enim bouis 
lingua magna & afpera,vnde & bugloffum herba vulgo borrago ap- 
peliata,& à figura, & ab afperitate. Licebit igitur mea quidem fenten 
tia hunc pifcem verum citharum elfe rufum fiue afperum exiftimare, 
velbuglofli nomine comprehendere,de cuius differétiis pofteà dicc- 
mus. Zlianuscitharum quidem bugloffo fimilem effe prodidit , fed 
cü quiin mari rubro nafcitur,corporis pigmentis à noftto diuerfum. 
In mari rubrojinquit,pifcis nafcitur,cuius corpusita figuratum eft,vt 


319 


C LAM. U.C d " 7 d 
iw 
h . - 


D.B- BAISEUHDVS. 
fimilitudinem lingulacz cius latitudo gerereferatur. Squamz non 
magnam tangenti afperitatem habent, fubaurco eft colore , & lineis 
à ummo vertice capitis ad extremam caudam fic diftinguitur , vt 
eas citharz fidiculas contentas effe dicas , vnde is citharus appella- 


. tur. Os illi peffum it, & fubfidit,idémque nigerrimum elt , atque 


cingulo croceo circumligatur , vertex varietate diítinguitur , ful. 
gore aureo & nigris quibufdam lineis. Cauda eft nigra prater ex- 
trema,ea enim candidiffimo colore afperguntur. Alij item piti na- 
Íci dicuntur , toto corpore purpurei , certis interuallis aurcolas li- 
neas poffidentes : corum veró caput cingulis violaceis illuftratur, 


vno quod eft ante oculos ab branchias pertinente : alteto fecun-- 


dum oculos víque ad medium caput excurrente: alio autem tan- 
quam monili fic collum circu mplicante. Hzc pi&turz vice ex AElia- 
notranícripfimus , vt citharorum rubri maris «conem animo con- 


«ipiant ftudiofi. " 


De.Paflere. 


LM", 
Z I, 


a ar ra 
"as 


ii d Gayos , Oxo, (iwasyeis, sptpara £iplas , X£xd lor , 9ps- 
05s. In aliis fel inteftino hzret , his propius, illis remotiüs à iecore, 


vrin rana, ellope , fynagride , murzna , gladio , hirundine, paffere.- 


Sed hoc loco hirundinem & pafferem expungi oportere cenfeo. Su- 


fpicionis huius occafionem mihi prebet primüm Gaza conuerfio, 


in qua hac omiffa funt: deinde ex fententia , quz proximé fequitur, 
huc 


E | 3k 
LIBER". XI 


huc tranflata effe videntur duo hec nomina;que pro auibus non pro 
ifcibus pofita funt.Sed ad Pfettam reuertamur , quz ab Italis no- 


Ld 
37 


trifque plane;ab alij plarufe,à Gallis plye nominatur. Pifcis eft rhom- 


bo figura fimilis,fed contra&tior,bugloffo latior. In parte prona fu- 


Íc&que oculos habet.Pinnz totum feré corpus ambiunt. Cauda in 


vnicam,latámque definit. A capite ad caudam,linea parum finuofa 


per medium corpus ducta cft.Os paruum habet buglofsi modo, fine | 


dentibus,cuius fitu à rhombis differt.fi enim pafferem ita erigas in la 
tus,vt maxilla inferior humum verfus fpe&et,fupina pars, lxua erit, 
prona veró dextra.Contrà in rhombis quibus eodcm modo in latus 
erectis fupina pars dextra erit, prona, finiftra. Plin. Marinorum alij 
funt plani, vt rhombi,folez,patferes,qui à rhombis fitu tantüm cor- 
porum differüt:dexter refupinatus eft illis,pafferi luus. Partibus in- 
ternis rhombo fimilis eft.Stagna fubit & fiuuios: dele&tatur enim a- 
qua dulci.In ftagno noftro magna pafferum captura eft hyeme. In 
Ligeri lumine [pe etiam capiuntur,minus nigri mollioréfque ma- 
rinis , qui proculdubio non genere, fed alimenti varietate folüm à 

arinis differüt.In hoc genere mas eft,& feemina:in aliis eiim oua, 
in alus femen reperitur,quod lac vulgus appellat, quia la&tis inftar 
candidum eft,quod propter Ariftotelem dico qui hzc literis prodi- 


dit. Zi 5 dua. xgÜcrsp i» qois ógpestoStppois xg] qulois , Oo cixloy tz 


yenrényo j dy£ucy S. ig. vro xg) tr ois Vx OU] O. Gv Nori "y évos C O rüy 
&pubpixüv, x4j o1 dro € arr Q& oidU(o da, gedrela, yov. In teftaceis 
& ftirpibus eft quod pariat & generet,quód autem maris officio fun 
gatur decft.Sic etiam inter pifces,genus paflerum & rubellionum & 
chanarum:oua enim in his omnibusreperiuntur. Quod fi de omni 
paflerum genere intelligatur,falfum effe experientia docet. Hycme 
ventrem ouis diftentum habet pafferídque potifsimü obferuant qui 


Lib.g.cap.zo) 


Iib.s.de bi f. 


'ATim, CAp. 11» 


emunt:oua enim meliora fuauioraque ipfa carne habentur. Paffer . 


vere parit.In Gallia rariüs cà ouis capiturjin noftro litore fere fcm- 


er. Cuiusrei ea eft caufa, vt arbitror, quód pifcatores noftri in fta. : 
P , ,q 


enotantüm hyeme pifcantur,quo foeminz pariendi caufa fubeunt: 
1n Gallia in mari tátüm pifcantur, mares potiüs quàm foeminas, qu 
ouorum copia preffz in imo latent.Paíferes & plani omnes in limo- 
fis locis foeliciter proueniunt, vt annotauit Columella, ob eam cau- 
fam in ftagna noftra fe é mari recipiunt. In Occano vero planorum 
omnis generis maxima eft copia. Vidimus Antuerpiz in taberna 
| quadam pafferum planorümque pifcium omnis generis,exiccatorü 
tantam copiam quanta cuiquam credibilis effe queat. Latent enim 
3n arena & limo ob id reciprocante Oceano facile capiuntur.Paffc- 
res marini minus humida mollique funt carne quàm qui in ftagnis 
c 


3 .  p& PISCTENS 


AE "- EY ) $ : idi " » : i: 
vixerunt,qui prater quàm quód molles funtlutum etiam refipiunt. 


Molliores funr,& fere infipidi in dulcibus aquis educati. Praferendi 
itaque funt omnibus marini.Secundum locum obtinent in ftagnis 
Zib.s.de Ali verfati.P oftr CIR fluuiatiles:à noftris friguntur in fartapine,& i. 
ep bono, gratóque cibo habentur. Galenus pfettam bugloffo fimi 
. . effe annotauit , non tamen eiufdem plané effe generis:mollius c- 


nim,cibóq; gratius , denique omnino melius effe bugloffum píctta. 


Dealia Pafleris fpecie. 2i 


CAPUT VII 2 onn 


1 


teribus autoribus fuperiori capitevfurpauim us.Nunc 
fi pro genere accipiamus cui fpecies aliquot fubfint, 
» de quibus deinceps dicemus, nihil abfurdi nos fa&tu- 
Vb.uuun E S240, ros arbitror:nam Ariftot. 2 sy Nr *yéros conftituit 
^ . iib.de Hifto.animal.& «9s JorloudVeis 115. de animalium ingreffu 
omnes cos appellat,qui plani cüm fint oculos habét in prona parte, 
idcoq; ita natat, vt flraboncs ingrediütur. Omnes igitur huiufmodi 


plani di&i tunt pafferes , à colore pafferü auiü: nà parte fupina albi-- 


cant, prona fuci funt,& terrei colorisjnftar pafferum auium.Igitur 
pafferum generi eum plani fubiicimus qui quarrelez à Gallis, id eft, 
verbum à verbo quadratulus nominatur.Sunt qui eum hoc tantüm 
nomine appellent,càm minor eft,quum veró fenuit p/ye . Ego veró 
fpecic hunc ab illo differre exiftimo:magis enim quadrata eft forma 
is qui ab ea quadratulus nuncupatur,maculáfque rufas fiuc fubfla- 
uas plures habet. Totus leuis eft.Carne candida, molli, valde humi; 
da. nius magna copiain Occano cápitur vr inicr 


em - 


ASSEREM pro vnica piícis plani fpecie cum ve- 


12:79 


" 
^ 28, 28 
DE UT. 
P 
4 
^ " * 


BET pt p m duas 5p: Nt 
RESI | 
TU ] M s z Stm RN N ; 4 Ii:522 
S Mn NE 
utu EN 
APA ; ESW Mh. z 
EL y) 2 
pm 3 as A x Nd f1 
i x PIT Z CET PY , 
Án VAS 
Buen Ee SEE CU irte WIN WE Ed U 
NE C ACE PE TNAM ALS 
Ex ut EX Mk cR RNC d 
E NE eZ EE EPCN Y i AN. 2s "Gr agi CENCUT, Uer) "t 
s GN DU 
ini T 


N & b 
ON: » e EM 
77 D T 


C ed "P ATL E 
3i» CEANVM mare planis pifcibus abundat, in qui- 
Zu) bus numeratur paíferum fpecies, que à Gallis l;sande 
SEM LATUR A 
2] x l vocatur,ab Anglis /ruz, Íquamis, afperitatéq; à fupe- 
AN 24 7 riore differens.Flauas maculas in pinnis qua corpus 
P UmmEESP ambiüt&in reliquo corpore habet. Linea corpusin- —— 
terfecans finuofa,in paffere noftro re&tior eft.Carne eft candida,hu- Capt 
mida,molli , minüs tamen quàm fuperior, parum glutinofa, non 
multüm buglofsis inferiore .- Antuerpiani exiccatos vendunt , ma- 
gnóque fuo lucro alio couuehendos curant. - d 


4 


De Pafleris tertia fpecie. 


(o 


cx, 


2 LR AROGO 
| CIR PERSA 
() 
SUN RM SR. NS 
: $. 


» 
Se Á 


277 


i My 7, 


CerTPFUT 3X ) di rt23l. 
—9 ST & alius pifcis planus pafferum generi fubiicien- 
7, dus flez, à Gallis nominatus. Squamis paruis inte- 
gitur. Colore eft nigro. In corpore pinnifque id 
ambientibus maculas rufas habet. Ofsiculis mu- 


Ee. 


—À 


—À 


! J- & 


Libre 7. 


Vn alieutico: 


E J DiEPISCABNS 


fupina.Carne eft candida & molli.Hac,& fuperiore pafferum fpecie | 


mare noftrü prorfus caret , ac fuiffe vtranque veteribus incognitam 
affirmare aufim:quia ad Oceanum víque non penetrauerunt,nec in 
Occani pifcibus cognofcendis operam ftudiümque pofuerunt. Sunt 
qui flez Buuiatilem pifcem effe putent.Q uod fiintelligant in fluuiis 
naíci & viuere;id plané falfum eft,nam in mari reperitur. Quodfi 


- in mari natum flumina fuübire fentit re&té dicunt. Non folüm enim 


hzc,fed etiam aliz pafferum fpecies in fluuios migrant. Iftius Ípe- 
cies duz videntur effe,vna minor quz flez. dicitur,altera maior que 
fletelet,etiam fi diminutiuum;nomen id effe videatur, ab Anglis 4e/- 
but, noftris litoribus incognitusjin Anglia frequens, Lutetiz rarus,& 
ob raritatem folàóm commendatior , neque enim priore fa]ubrior, 
delicatiórve eftfed pauló duriore carne. 


De Bugloffo, 


2S SENS Ne z 
POR S e 


/ JOANNES AR SONS 
Q QONNX) 
MM Y » 
TN MM, Ny) 
JETER RA RSRAN VA NAISAARN 
RE RAN AADM E 
TEE E TAN MAR NONANUS 
E. SSNMN NI, ANANAS 


C ed EPUT XE 
VBIVNGIMV'S rhombis pafferibüfque buglof- 


227 fa:snam vi&us ratione locoque cóueniunt,& vt apud 
SS 9 Athenzum fcripfit Speufippus 115.11.fimilium.Simi 
Sa es | les pifces funt pfetta;bugloffum,tznia.Huius generis 
S SR es-s fpecies aliquot conftituimus , que deinceps exequc- 
mur.Ac primü de bugloflo proprié fic appellato dicemus. BAsyAcz- 
QG. xgj BiryXeosa. BAyXotloy £ GAiyA eost Vel BtryAwosos à Graecis dice- 
batur,hodie ya&7&.A Varrone & Plauto lingulacajà lingue figura, 
quz Gracis eft yA dT cui 8v particulam additam fuiffe puto,vt ma 
gnitudinem potiüs quàm bubulz lingue figuram fignificet. A Pli. 


SN, f: 


nio folea.Item ab Ouidio, 
—. Fulgentes folea candore & concolor illa 
*PulJer. ; 3 
A figura folee que folo pedis fubiicitur.In tota Gallia fzlejin Hi- 
fpania /mguado,R.ome linguata, Venetiis ffoia à folij alicuius maio- 
5 .OARI53 dH uut ris fi 


| B 
FETPEEIR JL 
ris fimilitudine.Solea pifcis eft planus tenuis , longiore contractio. 
i&que corpore quàm paffer,ita vt paffer inter foleas & rhombos me. 
dius fit; pedali magnitudine , vel maiore in Oceano, fupina parte 
candida:prona nigricante in qua oculi infunt. Orc eft incuruo, fine 
dentibus.Branchias quatuor,cor compreffum,denique vifcera om- 
nia eadé cum pafferibus habet.Squamis tegitur paruis.Linea recta à 
capite ad caudam du&ta eft.Corpus fepiunt pinnz breues , quarum 
altera à capite ad caudam continuatur, altera é regione podicis,no 
proculà branchiis diftantis ortajitidem ad caudam víque protendi- 
tur.Hz colorem à proxima parte mutuantur : Etenim parte fupina 
candidz funt,prona nigricant.Similiter & que ad branchias funt,& 
in ventre.Cauda lata eft,vnica pinna conftans . Fel in hepate habet 
aduerfus fuffufioncs vtile.Hyeme vado maris excauato conduntur, 
torpedo , folea, & píetta autore Plinio. Frigus igitur folea pertime- 
fcittum quia lapides in cerebro habet, tum quia corpore eft tenui. 
Carne eft dura,& nonnihil glutinofa,quaz ob id difficilé corrumpi- 
tur; diutius feruatur,neq; longa ve&ura putrefcitimó melior cffici- 
tur & falubrior.Id verifsimum effe iudicabunt ij qui diligentids o- 
mnia expendunt,quibáfque fapit palatum.Hinc fit vt Lutetiz fapi- 
diores melioré(que fint folez quàm in ipfo litore. Nam caro omnis 
calore externo primüm tenerefcit,ciüfque fapor ille dilutus,& vt ita 
dicam feré infipidus,acrimoniam quádam non ingratam acquirit, 
poftremo putrefcit , moleftáque acrimonia linguam, palatümque 
torquetqua tamen acrimonia quidam delectantur , quibus ftupi- 
dus cít,hebé(que guftatus fenfus.Et maris noftri (olez Lugduni me- 
liores quàm in Montepclio,vbi fzpius viuz adhuc coquntur: quam 
ob caufam duriores funt,difficiliorifque conco&ionis.Galenus fimi 
les quodammodo inter fe effe pafferem & foleam fcribit,non tamen 
omnino eiufdem effc fpecici.Soleam enim molliorem effc , ciboque 
fuauiorem,ac omnino paffere pr (tantiorem.Suauitate quidem, ali 
menti copia,fucci bonitate folca praftantior eft. At carnc duriore 
folidioreque effc experientia fensüfque conuincunt. Neque vero eft 
quód quis de bugloffo dubitet;is ne fit quem defcripfimus: omnia c- 
nim ad amufsim cóueniüt, omniü etiá qui hactenus de pifcibus ali- 
quid literis mandatunt,confenfu. Neque quicquam obítat Athenzi 
locus ex Ariftotelis 115.de animali. hec citantis (odor gres, 88s, vpv- 
yinyepn atis ad Gncyos Bryce [rr sos. Cartilagin ea funt;inquit, 
bos,paftinaca,torpedo,raia,rana,folea,paffer, mus. Nemo cft enim 
qui ftatim nó iudicet,locü effe corruptum ,cüm neque Arifto.ncque 
Plinius,neque vlli alij qui in pifcium cognitione exercitati fuerunt, 
quique diligenter cartilagineos pifces cenumerarunt , in corum nu- 
merum bugloffum vel pafferem repofucrint, quibus vtpote peritio- 
e 


. 321 


1ib.9.c4. 15. 


Lib.s. de fac. 
aliment. 


Libo s. 


pa DE PISCIBVS 


ribus fidem adhibendá effe iudico potiüs quàm ZEliano, & Ártemi- (d 
doro,qui non fatis re&é cartilagineos definierunt. Cartilaginea vos — 
cantur;inquit /Elianus,que fquamis carent, vt murena,conger, tor- 

cdo, paftinaca, bos, muftellus, delphinus , balena: hec enim fola 
funt de aquatilibus viuipara.At murena fpinas habet non cartilagi-- 
nem,nifi murgnam fluuiatilem intelligat. Delphinus vero & balz- 
na,neque fpinas,neque cartilaginem proprié habere dicuntur, fed 
folida offa terrenarum animantium modo, Artemidorus veró.Q ui- 
cunque,inquit;pifces cartilaginei funr, ex hislongi omnes vanüla- 
borem fignificant,& quz fperamus non perficiunt , quoniá elabun- 
tur,& fquamas non habent,quz corpori circumlite funt, veluti ho- 
minibus colores.Sunt autem hi.Murena,;anguilla,congrus. Quibus 
rciectis Ariftotelem, Pliniümque excellétis do&ring viros, & rerum 
cognitione przftantes Íequimur,ex quorum fententia bugloffus, & 
pafler plani quidem funt pifces,fed fpinofi,& non cartilaginei. 


(gb. 4. de in- 
warpret. [omn. 


—À 


DeSolea oculata, 


m 


' S 


2m. 
oy 
4 
T 


o 


3 NAMES, 
Metam 


c 
AS 
uod ded 


SS o MO e o | 
PECIEM Buglofi alteram facimus ezm que 
2 Mafsiliz fatis frequens cft, quaque illic & apud nos 
NO) pegoufe dicitur,à fÍquamarum vt arbitror tenacitate, 
ZR itaenim tenaciter hzrent, vt nifi diu in aqua calida 

EXE eS maducrint,defquamari non pofsit. Eft aliis foleis cor 

poris habitu,& partibus internis omnino fimilis, fed in prona parte 

«so maculas habet magnas;oculorum effigiem cum iride & pupilla re- 
ferentes. Vnde foleam oculatam appellandam effe cenfeo,quemad- 
modum torpedinis oculatz;item raie oculatz fpecies vna eft: Huius 
mentionem nulláà veteribus factam fuiffe comperio, nifi-quis cam 

Hh — effedicat,quam Athengus.zyapo vel «oe» ex Dorione: vocat. dUa- 
eio» 2 à v 7TíCÀ Día yed qu.vdy 3 zrAaléey. [Bey xeriloy, Niro, oeopos ; ór 


rj 


x98 xd xir. Sed hoc aliis cftimandum relinquo. 


DeCy 


le WBIERO'IL | 323 


DefCynogloflo. 


eo Ur prop UTE 


z£ÀmeLANVM pifcem quem hic exhibemus qui pole 
- )*. à Gallis nominatur , neceffe effe inter buglofsi fpc- 
2 C65 cies numerare forma ipfa fatis arguit , qua buglofsi 

a5) plané fimilis eft. Eft tamen corpore fpifsiore & bre- 
LU ; ulore,íquamis tegitur paruis,in ambitu ferratis. Co- 
lore eft fufco. vt rhombus à paflere;ita hic à prima buglofsi Ípecie 
differt fitu corporis, necnon fapore. Verus enim bugloffus fuaui 
eft (apore,& perdici comparatur, quemadmodum rhombus pha. 
fiano. Athicinfuaue quiddam & graue redolet, quod inter eden- 
dum facilé percipiunt ij , qui vel verz folez ignorantia , vel pretio 
paruo indu&i hunc pro illa emunt. Sunt qui non nifi pabuli ra- 
tione differre credant,quod equidem non probo. Etenim fi pabu- 
li varietas faporem, Íuccümque immutare. poteft, non ita ad 
corporis habitum formámque immutandam nullam vim. habet. 
Dc colore nihil dico, qui pro alimentorü differentia variari poteft. 

uarecüm vi&us ratione, notifque aliis quas fuprapofui pifcis 

hic à bugloffo difsideat , re&é aliam à bugloffo fpeciem conttitui- 
mus. Ea fortaffe eft quàm Epicharmus apud Athenzum xwéyAoo- Libor; 
(2 appellauit. Vel fi Epicharmi »wóyAoosw non fit (nihil enim 
certi ex tam paucis verbis Epicharmi ab Athenzo citatis colligi po- 
tcít) optimo quidem iure, vtà cxteris buglofsi generibus diftin- 
guatur, cynogloffum nuncupabimus;neque aliud eft genus cui no- 
men hoc aptius quadret. Eftautem cynogloflum carne dura, glu- 
tinofa;difficiliori(qué conco&ionis,ferinique faporis,ob algas, her-- 
báfque alias quibus vefcitur.In mari noftro non reperitur. In Ocea-- 
no enin eft.Sunt qui fimilitudine decepti in mari noftro capi pu 
cent,cümque effe piícem quem Mafsilienfes ferwantin vocant. Sed 
hoc fio loco refellemus.- j 15 us 


X 


ya.  DEUISCUNMS A 


Tib.s.de Hif. 
animal.ca13. 


De Arnoglollio. 


77 


PNNNS 
7] SN 
//1/17]) Se 


PTS 


(IP UD XTT 
xész2u? RNOGLOSSV'S lzuis fiue Arnogloffus fimpli- 
(o citer ea buglofsi fpeciesà nobis vocatur,quaz fquamis 
Mg carere videtur,prorsüfque lxuis effe. Nam vt planta- 
& gini herbe à figura velfoliorum lzuitate,arnoglofsi, 
ANSEz* id eft,agninz linguz nomen pofitum eft , ita cdd 
hzc arnogloflus à lzuitate vel figura re&té nominabitur , quz à no- 
ftris perpeire vocatur. Ett reuera ex buglofforum genere,quod cotpo 
ris habitus,figuráque indicat. A cateris differtquod multis fquamis 
tenuifsimis,& ftatim deciduis integatur,vt meritó leuis dici pofsit, 


h3 o . 
tenuique tantüm cute opertus effe vidcatur. Corpore eft valde gra- 


cili,pellucido;candido.Carne eft tenera, delicata; palmi magnitudi- 
nem nunquam attingit.Statim atque ignem vidit coctus eft,quem- 
admodum aphya.Sunt qui hàc buglofsi fpeciem teniam effe exifti- 
mauerunt,hac tantiim moti cóie&tura;quod tznia,pfetta & buglof- 
fum fimilia funt autore Speufippo r15.11.fimilium.Sed hac fenten- 
tia facile conuellitur Ariftotelis aütoritate , qui tzniz pinnas duas 
duntaxat tribuit, cüm hzc fpecies quatuor habeat, duas ad bran- 
chias,duas alias que corpus fepiunt,quemadmodum in bugloffo. 


DeSolea parua fiue lingula. 


D 
QS 
; DOS S2x 3 
1949: 9 69, s; 7149 WSI4 05] qo 

UNE M MN 

929 :089:9 5529/9 9 911,0) 95.495054 227 — 
(O75 OR M ecu e v MSEESÉ 
eee cite idera DE 


. wu edP ULTUIUXE 
2 . ANC Buglofsi parui fpeciem diminutiuo nomine . 
5 lingulam appellamus, quod fit buglofforü omnium, 
(9 quz àlinguz figura nomen traxerunt, minima. Neg; 
debet exiftimare aliquis maiorum feeturam effe. Cet 
EA ta cnim nota d buglofsis omnibus difcernitur. Eft 
enim 


LYBER'^XI :^ ps 
chim pifcis planus buelofsis reliquis fpecie quidem fimilis, fed fem. 
per paruus, dodrantalem magnitudinem nunquam excedens.Linea 

. qua corpus dirimit,fpinámque firmat vel tuetur, ex fquamis con- : 
texta eft longé eminentioribus quàm in toto corpore,dempta ea par 
tc quz circa maxillam inferiorem eft. Duriore eft carne quàm bu- 
gloffus luis, glutinosique nonnihil haber.fatis rarus eft pifcis, & ob 
corporis tenuitatem vilis. Solent enim magni corpulentique pifces 
probari,parui veró reiici;nifi ex Aphyarum fint genere, vt vnà cum 
Ípinis edantur. Exigui alij quibus exiimendz funt fpinz molefti. 


Mii 
—' iq cec «& (Q (etes NY 
9 ceCeCee esce Ce oL NN 
EET EC EU URN Her di 
I ZA GSC x C ex t (X & | A eei TM 2 
Eee CNRC RC UE TIS CAS Qoa reu AE 
3 4 i € cC 5 "e e € j C t f4 í A (s Z^ 7 
ET. CpurECu ee Cio cel CCCESC ( Mp MM Er) 
E OU Rite SL Cen ECCE CERE THAT A LR p me i 
ccFUPram EXCO id erqeM mo: jx Cac. e cq s e AE Wy 
RAE aT dd di CA eee CREER CL E eee GOBROT 
ie — NR cec CC RAS C rcet COS Y NL yu 
24 e Naavaite ees : qe Cc Core t E 
Mo Mn NEATIRURNSERI 
d N : ll 
e * (t^ c« (ect ECC E ' 


M Uu 


prm IXEA | 


ropes IPPOGLOSSVM vocamus buglofsi fpeciem, 
RUEY gl quam Galli flettan appellant,quód fluitando nater,vt. 
| opinor.Huius nomen nullus apud Ariftoc. Plin. Op-- 
2st pianum requirat:veteribus enim incognitus fuit, O- 
ECLAAEU PRA ceanitátüm accolis notus. Q uare huic pro ipfius na- 
tura nouum nomen impofuimus,quod faciendü effe cefent Plato & 
Galen. Hippogloffum igitur à nobis vocatur, quod bugloffa omnia 
magnitudine fuperet.Greci enim rei magnitudinem indicant 8s & 
im particulis, vt in. fam(224o, fzrmuevpábpo. Sic hippogloffum dici. 
musa magnitudine non à fimilitudine cà hippogloffo herba. Q uod 
autem buglofsi fpecies fit hippogloffum noftru,nemo eft qui non fta 
tim primo afpe&u iudicet:oblongo enim cótra&toq; eft corpore, al- | 
tera parte candido;altera nigricate,in qua oculi fiti funt.Ore cft có- 
torto,dentibus munito cithari modo,quibus buglofsi carerit. Pinna 
corpus ambiunt, vt breuiter dicam. Bugloffus eft cetaceus. Vidimus 
enim hippogloffum quatuor cubitos longü. Carne cft dura fed fua- 
ui;ad rhombi naturá proxime accedente.Offa fpongiofa habet,qui- 


PC CORPS T 


». DE PiSElNYVS 
bus ineft medulla,que à cupediarum amatoribus expetitur.Pifcis eft 
maris Oceani. Antuerpiz falitus & in frufta diffe&us venditur. Ca-. 
pitur etià fzpe in Oceano iuxta Galliz Bolonià.Ibi huius frufta fari- 
ne maffa pbé fuba&a & pifta inclufa aromatifq; codita in furno co- 
qunt,vt diutius fcruari pofsint,& afportari.He funt oés buglofsi fpe- 
cies quas vidiffe contigit,qua cüm os veteribus cognite nó fuerint, 
nemini mirum videri debet/fi pro rei natura noua nomina fecerim. - 


De Tania, 


Zr d a 7777, 


ANNA AIT, 


227 
LL cR 


7 ef odd 
Hte gnati o m 
roit — Dti 


55 lenus,& Hippocrates in L15.de fracturis vfus eft fz- 
:56) pius Significat & redimiculum feu vittá, qua puelle 
)93 noftra capillos redimire folent, quam feruati Latini 
nominis veftigiis noftri evette vocát. Sed à faíciarum 


litudinis caufa tzzniam etiam vocabimus. De tenia Ariftotclis priüs 
dicemus.Pifcis cft fafciz fimilis,d eftlongo;cenui,ftrictoque corpo - 
rcac flexibili lengorum pifcium inftar;corporis tenuitate;carnis Ía- 
ore & candore bugloffo fimilis.Capite eft depreffo , ofsibus multis 
conftante . Oculis magnis, rotundis, pupilla exigua. Ad branchias 
inna vtrinque vnica,ad natandum data.In prona parte villos ha- 
bass caudam víque,& in eofdem cauda terminatur. Tanta efLte- 
nuitatis vt offa vertebrarum fpinzQue quibus firmatur, carnenon 
te&ta appareant.Craffum lentümque fuccü gignit, quia carne eft du. 
ra & glutinofa,cuiufmodi funt longi omnes qui flexuofo corporum 
impulu vtuntur.: Pfilorhrum palpebrarum fieri ex tania -— 
1CCa 


X. 


g^ : 

sid - XLIBER.:XL | 327 
ficcato,cum oleo cedrino perun&is pilis, autor eft Plinius.Hanc ve- 

ram Ariftotelis teniam efle affirmamus;quia tenuislonga,candida, L^s- ep? 
pinnas duas duntaxat habens , vt fcribit Ariftoteles: O; 49 zig Pc ih 
Tér(epa, wispiyu EXS(1, 6i 2 wxpopu)xis Or» PyysAus SU, Ce "ips (x — 
Bp&yxis ; óuoltos 3) X£gptis , oro & (gas ou ir a2 Aljun 3o ,-x49) 9 X4- 
Autem Guria, (2olus. Pifces plurimi pinnas quaternas habent , longi . 
autem vt anguilla binasjiuxta branchias,& mugiles Jacus fipharum 
itidem binas,fimiliter & quz tznia dicitur. Prztereà bugloffo fimi- 
lis cft tefte Speufippo, fed hoc differt quód oculos in prona parte 
non habeat;fed vtrinque vnum. | 


De altera Tzniz Ípecie. 


EE 7777 
1 MU 
dr 


BS. 


CAPUT XVIII 


? AI NI A aliaeftcuinomen hoc,vel fafciz aptif- 
$5 fimé quadrateft enim tenuis & longifsima , quippe 
qua ad duüm triümue cubitorum longitudinem ac- 
creícat. Corporis fpecie priori fimilis eft, eo veró 

eer ; differt,quód prater pinnas quz ad branchias funt fi- 
tz,duas alias habet fub maxilla inferiore rufas, cuius coloris funt 
villi dori caudáque. Prztercà quinque maculas habet in patte $ 
prona,purpureas rotundas;certo fpatio à fefe diftantes , quales fere 
in folea oculata.Squamis caret,aculeifque. Ob id fortaffe dehacin- — — 
telligendus Oppiani locus Gwíaj &xryec) , id eftimbecilla.Colo- zd didt 
te eft argenteo, Ventriculum magnum habet, & longum. Inteftina n 
reda fine vllis gyris ad anum porre&a. Cor compreffum. Hepar ex 
albo rubeícens. Lien & fel vix ob paruitatem apparent. Carne eft 
durajglutinofa,malum fuccum gignente. Hanc tzniam reé dici 
perfpicué indicat corporislonga & fafciz fimilis figura. Nam me- 
dici etiam longos latofque lumbricos (&wias vocant , que etiam 
xtie44 dicuntur. Tz niam noftra fimilem Pifis mihi oftendit Portius 
philofophus grauifsimus quam ad fe é Gallia miffam narrabat, 
fed carulca erat,dentibüfque maioribus, quz à pictore prater pifcis 
naturam adic&a fuiffc arbitror. | 


328 : 


Lib.8. c p.17 


Libr. 


| De gen fiue Gallo marino. 5 x 


( vC EPUM 


| VBITAVI aliquandoin quam pifcium claffem 
pifcem hünc referrem.neque enim inter fquamofos, 
$ neque inter cartilagineos , neque inter beluas recté 
collocari poteft,quoniam iis omnibus diísimilis eft: 
z:5«223 nequc inter przloudueis recenfendus,quippe qui vna. 
parte candidus;altera,nigricans non fit, Ícd corpore concolore dem 
ta vnica macula. A planis veró oculorum fitu differt. At cüm exi- 
gua fit hzc diferente pa. plano fit, & figurá rhombo ca- 
pite tenus quodammodo fimili,non inepté planis pifcibus adnume- 
rari poffe videtur.Sequitur alia multóque maior dubitatio , quo ni- 
mirum nomine pifcis hic à veteribus nuncupatus fit. Variz enim, 
hac de re fuerunt fententiz. Sunt qui xórl» Athenzi cffe fufpicen- 
turjfola nominis affinitate moti,quia à Romanis hodie eua nomi- 
natur.Sed iis,cüm nulla prorfus ratione fufpicionem hanc confir- 
ment;affentiendum non aibitror.Iidem aliquando Acanthiam effe 
putauerunt;ob dorfi aculeos,fed nó fine magno errore. Cüm Acan- 
thias veterum Grzcorum Latinorümque fententia,ex Galeorum fit 
genere,hic auté pifcis de quo nunc agimus minimé fit yoAed3ys. Q ui- 
bufdam videtur effe chalcis de genere. rhomborü apud Columella. 
Hinc efca latentiü mollior effe debet;quàm faxatiliü:nam quia den- 
tibus carent;aut lambunt cibos,aut integros hauriunt;manderc qui- 
dem non poffunt:itaq; preberi conuenit tabentes haleculas, & fali- 
bus excfam chalcidem,putrémque fardinam,nec minus fqualorum | 
branchias,& quicquid inteftini pelamys,vel lacertus gerit. Ex his li- 


quet chalcidem inter viles pifcicalos numerari , qui ad. aliorum 


cícà in Viuaria coniiciebantur. Athenazus quoque trichiis & thrifsis 
| alsimi 


-—- LIBET TIXL 39 


affimilat j:oocS: 5 xg] 74. Suet. Üplozau, vpryiSes. &, Üpiosu. xa] Ge opua Libre t. 


Xz2xis x3) spériues.Poftremó hanc opinionem funditus euertit Arifto- 
telis autoritas,qui chalcidem inter fluuiatiles pifces recenfet. His 
igitur refutatis noftra quidem fentétia,pilcis ifte fuerit qui ab Athe- 
nzo xaAxeis,à Calcide difsidens,vocatus: 3uigépd 5 ? oeooxSos 6 yaA- 
xis. A Plinio faber fiue Zeus. x. 1 s. 1 x. Zeus, inquit, idem faber ap- 
pellatur, & 1.15. x x x 11. faber fiue Zeus. A Mafsilienfibus zrueze, 
quia dum capitur,fuum more grunnit. In Lerino infula, & Antipoli 
rode v ocaturjid eft,rota;quia rot; modo rotundus feré fit;yroftro non 
exerto nec hiante,& in medio corpore maculam nigrà habeat, ve- 
luti centrum.Cauc autem rotam Plinij hic accipias: cam enim inter 
vaftifsimas beluas commemorat. A pparent rotz appellate à fimili- 
tudine, quaternis diftin&z radiis, modiolos carum oculis duobus 
vtrinque claudentibus.Romz picis hic nofter cizila;vt dictum eft,& 
iícis fancti Petri cognominatur.ferunt hunc pifcem fuiffe quem iu- 
pm Chrifto D.Petrus ceperit,vtin eius ore numifma. pro tributo 
i Wm digitorum imprefforum veftigia in vile corpore 


b 
relicta fuerunt.Galli deree vocant, ab. aureo laterum colore. Noftri 


Lib.c.de bif. 


Aima. C4.14» 


Libro 7. 
€ 4p. 18, 
Capt, 


Lib.9.cap-4» 


cum Hifpanis zal.Santones & Baionenfes ;a« , id eft, gallum à dorfi- 


pinnis furre&is,veluti gallorum gallinaceorum criftis. Greci hodie 


xeistsbapor, aiüntque Chriftophorum,dum Chriftum humeris geftàs; 
mare traiiceret;pifcem hunc apprehendiffe, & impreffa digitorum 
veftigia reliquifle.Faber pifcis eft planus,vel certé compreffo admo- 
dum corpore,varij coloris:caput enim & dorfum obfcura funt, pin- 
nz nigricantjlatera aurea funt.In medio corpore nigram maculam 
habet vtrinque minimi nümuli magnitudine. Squamis tegitur tam 
paruis cenuibüfque,vt nifi digito fcalpas,vix appareant,lzuique cor 


E cíle videatur.Linea obliqua à capite ad caudam ducta eft.Ocu-... 


um vnum vtrinque magnum habct. Supra oculos aculei duo funt 
acuti.Spina dorf1 decem aculeis inzqualibus firmatur, poftremi mi- 
nimi funt,primi maiores,medij maximi.Inter binos aculeos eminent 
veluti pili fnsifimijfetn porcinis fimiles, ad quorum radices ofsi- 
cula funt,veluti claui bifidi & inzquales, quorü alter in anteriorem; 
alter in pofteriorem partem vergit,ó quorum medio nafcitur pinna 


tenuibus radiis contexta,vfque ad caudam protéa.Huic fimilis alia 


eftin ventre pinna, quinque tantüm aculeis conftans. Pars ventris, 
vtrinque ofsibus inftar acuti cultri fecátibus firmatur.Ex ea dug lon- 
gifsimz pinnz propédent.Duz funt ali ad bráchias. Cauda in vni- 
cam definit.Ore eftadmodüm híante. Branchias quaternas habet. 
Gulam manifeftam Inteftina tenuia in gyros couoluta. Hepar càn- 
didum fine felle.Lienem rubefcentem,exiguü, mefenterio hzrérem. 
Inter inteftina oua rubra latent.Cordis pars infima rubet, fuprema 


Ff 


30 DE'PISCIBVS " 


Tibpaiai 


peétatur Carne eft minus dura quàm. rhombus. Non. defunt qui 
orthragoricum Lacedemoniorum effe pütent,& porcum marinunt 
Latinorumnec fine ratione,nempe quod grüniat dum :capitur; Pli- 


d 
. 


. nius.Appion maximum pifcium effe tradit porcum, quem Lacede- 


monij orthragoriícum vocantgrunnire eum quum capiatur. Ean- 


didem«4.5- dem fententiam. confirmant dorít fpinz, auas idem Plinius porco 


Lib.rgMd4v- 


SIX e 


lir.8. 


Lb. g.c4p.18« 


marino tribuit; Inter venena funt pifcium porci marini;fpine in dor- 
focruciatu magno lzíorum remedium eftlimus cx reliquo: pifcium 
corum corpore.Sed cüm porcus. vel orthragoriícus in: maximis pi- 
fcibus habeaturjis effe non poteft de quo. nunc loquimur, & fi fatis 
magnum in.Oceano captum Antuerpiz viderim.Duo funt quibus 3 
noftra fententia deduci aliquis pofsit. Vnum eft quod faber ab atre 
fuliginis colore dictus effe videaturjidqdue ab Oppiano indicari his 
' Tézpo4 (gpyov yousi &qéq'iovj3$ axaadyan, 
Xa] t opovcivoy ézravujaey eozri Xeo8 


Scd quod de nigro colore hic dicitur, ad coracinum folum refe- 


rendum efle perfpicué liquet ei, qui verfus rccté diftinxerit. Alterum 


eft quod Columellz Gadiü freto, & Atlantico mari fabrü proprium 
cffe placet. Vt litorum fic & fretorum differentias noffe oportct, ne 
nos alienigeni piíces dec: cnim. omni. mari poteft omnis 
effe,vt elops qui Pamphylio profundo,;nec alio paícitur,vt Adantico 
faber,qui & in noftro Gadiu municipio generofifsimis pifcibus ad- 
numeratur,eümque prifca confuetudine Zeum appellamus.Q uz fit 
accipienda efle puto,vt maxime in Atlantico mari,& Gaditano freto 
reperiatur faber,illicque potiüs quàm alibi principa tü obtineat;non 
quod nulloalioin loco nafcatur. Q uod Plinij autoritate confirma. 
tur. Et hzc natura vt alij alibi pifces principatum obtineat,coracinus 
in /Egypto,Zeus idem faber gadibus. Non cquidem diffiteor pifces 
quofdam efle;qui quibufdam in litoribus folàm aut fluuiisaut lacu: 
bus reperiantur. At plurimos etiam piíces effe conftat, certis locis à 
veteribus afsignatos,qui aliis in partibus maris etiam tum capieban- 
.tur,vel poftea capti funtrita tamé antiquorum literis proditum fuit, 
vcl quia horum locorum pifces optimos & frequentifsimos;alibi ra- 
rifsimos celebrare voluerunt,vel quia indigenarum incuria;aliarum 
maris partium fiue aliarum aquarum,quas ipfrnon perluftrauerant, 
pifces ignoti erant.Quare cüm nulla fatis firma ratio effe videatur 
que propofitam fententiam pofsit conucllerejin ca heme c 
rumque fabrum feu Zeum efle puto,qui hóc capite eícriptus fait. 3 


1 ' 


géemndbuecum & media ex albo rubefcit, quód. in paucis pifcibus | 


4 
h 
SS 
— 


qo 


TAN Zl A / 
a, 262 


DopS d UNT oT 

R"O' N^D'E.L-E T:b»] 

s DE PISCIBVS 
Liszg XIL 

$, 


De Paftinaca, 


NERNGAN : 
NS SMS 
NN uS NT NT 

s 


T LEREEE 
" 


M Up pet 


w»LAN OS Pifces induo genera diftinxi- 
$* mus: alios enim fpinas haberc diximus, alios 
t^ fpinis cartilaginem : fic eni "oir 
iie onte Ln - li-di d DUE pode Hift 
dUpáxgibs: Ariftoteli: dicuntur , interpreta- 1,54 c... 


tur Plinius.Eadem (Pcr. & (1oucydSy Ariz Plus lbs. 
CAp-24* 


JY ftoteles. appellauit primus; àz? 48 cias 4j; 

4 autore Galeno : quod noctu: cutis eorum Lib.s.dealim. 

) fplendeat. Latiné cartilaginea Plinio auto- ee riis 
(9 e 7 re dicimus. Catrilagincorum alij plani fant, : 

alij longi- De planis hoc libro tra&abimus; in quibus habentur 

paftinacz , torpedinum; raiarum fpecies, alique pifces memora- 

tu digniffimi.Ac primüm de paftinaca,quc m maxime 

| 


» DE/PISCTEWS 


Lib.o.cap. 48. 
$n bexamero, 


Cap.7. 


Capi. 


Ij.;cap.59. 


perfpicuas & infignes habet ;ipfoque nomine noftris & aliis fatis co 
gnita , cuius fpecies duas cfle dicimus : quanuis antiqui vnius dunta- 
xat meminerint, vel ob fimilitudinem non diftinxerint:neque enim 
facultatibus; neque caudz aculeo differunt, fed roftro tantum & ca- 

ite, vt poftcà declarabimus. Tpvyày Grzcé dicitur , Latin? paftina- 
ca, ita vertente Plinio. Ambrofius turturem Latiné expreffit ad ver- 
buim, quem fecuti fant nonnulli, vc Martinus' Gregorius medicus 
Grace & Latine doctiffimus , in libello Galeni de Attenuante vi&u, 
quem Latinum fecit. Noscum Plinio & Cornelio Celfo , quos Ga- 
za etiam fecutus eft, paftinacam dicemus , cuius nominis veftigia fe- 


cuti funt noftri,qui pafenago vocant,R omani /rucco, Ligures ferra- . 


za, Siculi Pasfonago, Maffilienfes bougnette,quia farina confpería & in 
fartagine fria , itrij genus quod vulgari lingua Pougnette vocant,re- 
ferat. Nonnulli Prouinciales &affango vel cvastango. Flandri lingua 
fua muris caudam. Galli raiam ob fimilitudinem , quam cum raiis 
habet. Burdegalenfes zareronde.Dalmatz laccizgza.. Epicharmus óz- 
e oxev&ov , quód. in pofteriore parte aculeo armata fit. Sunt qui co- 
lumbam marinam appellent. Paftinacam à Latinis dicam puto, à 
caudz colore, rotunditatéque paftinacz radici fimili. Tpvydra veró 
non à colore ; vt quidam fcripfit: nam pifcis hic flaueícit , fed ab ala- 
rum ex panfarum fimilitudine. Hic vtile eft ftudiofos le&ores ad- 
moneri paftinacam marinam , & pro piíce , & pro herba à Cornelio 


Celfo fumi, ne quis homonymia fallatur. Is enim libro fexto ita fcri- ' 


bit: Plani pifcis quem paftinacam noftri , $vyów. Graci vocant, acu- 
leus eft,&c.& libro quinto remedia docens aduerfus Italiz ferpentes. 
Italia, frigidioréfque regiones, hac quoque parte falubritatem ha- 
bent , quod minüs terribiles angues edunt , aduerfus quos fatis pro- 
ficit herba betonica , vel cantabrica, vel centaurium, vel argemo- 
ne , vel triffago , vel períonatia, vel marina paftinaca , fingula , bi- 
n£'vc tritz , & cum vino potui datz , & fuper vulnus impofitz.Cüm 
paftinacam marinam herbis adnumeret , eáfque terendas , & potui 
dandas effe praícribat, quz de herbis proprié dicuntur,cam pro her- 
baaccipiendam puto. Sunt qui paftinacam erraticam pro marina 
legant;ego veró lectionem non mutandam cenfeo. Nam idem au- 
tor la&ucam marinam pro fylueftri dixit, & quemadmodum braffi. 
cam marinam,ita paftinacam marinà dicere poffumus. Q uam cótra 
ferpentes prodeffe etiam teftis eft Diofcorides. Serpentium morfi- 
busjictibüfque prodeft;inquit;prefumentes quoque nulla affici iniu- 
ria à ferpentibus traduntur. Sed paftinacam pifcem depingamus, vt 
à fimilibusinternofcatur. | Paftinaca pifcis eft planus , cartilagineus, 
leuis, fine fquamis aculeifque in toto corpore ; przterquàm in caus 
dajin qua aculeum longum;acutum, vtrinque ferratum habet,quem 


rad 


LUBGIER XI: 33 


radium Plinius appellauit, Greci xé/po, cuius dentes ( fic enim fer- 125p: 
rz Ícifluras Cicero pro Cluentio appellauit, & Columella denticu- T 
latas falces dixit, & Plinius cancrorum forcipes denticulatas ) ca- 1254. i 
put verfus ree&untur,cui aliquando duo aliJ parui breuefque ad | 
radicem adnalfcuntur.Cauda longifsima eft, Ixuis, flexibiliscaudz 
muris perfimilisinitio enim craffa paulatim in eam tenuitaté termi- 
natur,vt filum effc.dicas. Improprié mihi videtur de radio paftinacz 
locutus Diofcorides. pvyóvs Gaxaoxías & xérrpon ó 35. &mo ? cupüis àuriis pip. Ju 
wiguxs dwegpapuutror (ais QoXiaw , ódVor(a. Yea. expdu] , Opin ai xa) 
&moÀ4NM ,id eft, marinz paftinacz radius , qui eius cauda enatus 
adueríis fquamis refle&itur , dentium dolores mitigat : nam cos 
frangit & euocat. Vcl aculei ferrati dentes ad. caput fpe&tantes 
qoxdV«s appellat, vel paftinacz tegumentum , id eft, fquamas, fiuc 
corticem , quorum alterum goXfts. nomine fignificari non po- 

teft : alterum paftinace minimé competit. qoXidtes enim. proprié 

funt 7&y Ogsoy AezidUss , id eft , ferpentum fquamz , vel cortex me- 

liüs, vt in Ariftotele vertit Gaza, vnde q«»d4tdlà animalia vocat 
cortice inte&a, quz hyeme latent. Id apertifsimé oftendit Alexan- 

der Aphrodif. in Problematis. II«'ois dU Qus. 4plbyas 5 Qiow wtpi- 

Ga A , £gardlois d£ goXidVas, id lpois d Xerídlas , 3) 0gpaxa. , id. cft, pi- 

lis gradientes beftias natura texit, ferpentes. cortice, aquatiles [qua- 

mis vel tefta. Quare cüm neque aculei ferrati dentes qoxifus dici 
poffint, quod fubftantia (it dura, planeque offea , neque paftinaca 
cortice vel íquamis inte&a fit , aduerfus quas à capite ad caudam 
verías radij dentes refle&antur,non poffum non exiítimare,vel Dio- 
Ícoridis locum inemendatum efle, vel improprio vocabulo, aut ra- 

dij dentes, aut cutem leuem paftinacz exprefsiffe. Quz reprchen- 
dendi eiusautoris caufa, cuius maximé fum ftudiofus, nemo à me 
di&a effe putet,fed annotandi tantüm loci gratia, ne vnica vocu- 

laà pifcis en cognitione le&or diligens retardetur. Verüm pafti- 

nacz pi&uram perfequamur . Radij dentes quó propiores caudz, 

có maiorcs funt,quod in caufa eft cur faciliüs penetret, difficilius au- 

tem educatur, ob reflexos dentes. Itaque fi pifcem pupugerit,tan- 
quam hamo retinet.Radius in media feré eft cauda,ex crafsiore cius 

parte ortus.R oftrum in angulum acutum definit,non venenatum vt 
Rauifius Textor fcriptü reliquit;fed citra periculum edule eft. Vene- 

num in radio eft duntaxat,quam ob caufam abfciffa cauda vendi- 
tur,ne emptores infcij lzdantur. Idem autor falsó fcripfit, nullum 

effc huius veneni remedium,cüm multa fint à veteribus experientia 
comperta, & pofteris tradita, que deinceps proferemus. Oculos in 
' prona parte habet paftinaca.Os,foramina pro naribus;ité branchia. 

rum foramina ín fupina parte:quia neque in hoc plconeqye aliis 

| dans 


34 DE PISCIBVS 


Til. dealim. 
feculi. 


Jib. de bif. 
cap.s. C7 libr, 
gcapioos 


cartilagineis planis, ob corporis tenuitatem , in lateribus colloca-: 
ri potuerunt, demptis Íquatina & rana . Partes in. quibus branchix 

fitz,flaccida funt,& carne vacuz. Quamobrem Galenus caruülagi- 

neis planis hoc commune effe fcripfit, vt partes qux: circa caudam. 
funt, carnofiores fint mediis partibus, quod torpedinibus maxime 

ineft: videntur enim mediz ipfarum partes , veluti cartilaginem 
quandam tabidam habere, illud eft circa branchias mucofum, vel 

vt modo diximus , flaccidum , quod x3po (xspiv , id. eft, cartila- 
ginem tabidam vocat:nam paulo infra quina branchiarum forami- 
na;alia eft cartilago dura ac feré offea,qua naturales partes à fpiri- 
talibus feparat,quam in paftinaca;torpedinibus, raüfque videre eft. 
Paítinacz os eft paruum, interna oris regio ampla, fine dentibus, 
fed horum vice maxillz funt afperz, ac feré offez. Ventriculus fa- 
tis ab ore difsitus, idcirco ftomachus ei preponitur. Paruus ventri- 
culus,anguftüfque in ecphyfim definit qua gracile breueque in- 
teftinum dependet.Sequitur aliud initio angüftius, quod fenfim la- 
tius fit fed priufquam maxim? amplificetur, rurfus anguftatur, po- 
ftremó in re&um inteftinum definit, vnde excrementa. porracei 
coloris excernuntur,qualia in morbis quibufdam, & à pueris reiici 
videmus.Iecur in lobos duos diuifum ex albo flauefcit,cui fcl adhz- : 
ret ex viridi flaucfcens. Vterus eft oblongus, quo oua continentur. 
Paftinaca latitudine fua natat:pinnis enim caret, autore Axiftotele. 
Item Plinio.E planis aliqua non habent pinnas, vt paftinaca: ipfa 
enim latitudine natant.In cauda pinnulam quidem habet. Sed. Ari- 
ftoteles & Plinius,quum de pifcium pinnis loquuntur,eas que ad na- 
tandum impellendümque corpus datz funcjintelligunt,non eas quz 
vel ad tuendum corpus,vel ad dirigendam natationem conferunt. 
Non folüm natat;fed etiam volat,fi /Eliano credimus, quum enim, 
inquit,natandi cupiditate affecta eft;natare poteft, quum rurfus vo- 
landi ftudio tenetur,furfum verfus fublimis volat.Latera in tenuem 
quandam fubftantiam , & branchiarum fubftantiz fimilem. defi- 
nunt.In cenofis locis non procul à litoribus degit,vefcitur pifciü car. 
ne,quos non robore fed aftu & folertia capit. Plinius. Paftinaca la- 
trocinatur ex occulto,tranfeuntes radio ( quod telum eft ei ) figens. 
argumentum folertiz huius, quod tardifsimi pifcium hi, mugilem 
velocifsimum omnium habentes in ventre reperiuntur.Co&unt pa- 
ftinacz, non folüm admotis fupínis partibus , ed etiam tergo fae- 
minarum fupinis marium fuperpofitis : cauda enim cim valde craf- 
fa non fit , impedimento effe non poteft. Foetus veró non reci- 
piunt, vt nec raiz ob caudz afperitatem, vt autor eft. Ariftoteles. 
Verüm in Paftinacis caudz afperitas, de aculeo tantüm intelligen- 
da eft: prater hunc enim tota cauda lxuis, in raiis veró tota afpera. 


; Radij 


LIBER XII js 
Radij paftinacz miras vires tradit O ppianus, quippe cuius veneno Lila dui 
mortiferzque vi cedant tela Perfarum venenata , qui mortua ctiam ""** 
aftinaca vires fuas feruat,quas non folüm in animantes, fed. etiam M 

in faxa , herbas arborefque exeritiillius enim conta&u exarefcunt & 
contabefcunt.Hüc radium Circé Telegono dediffe narrat. vt eo ad- 
uerfus hoftes vteretur, quo tamen incautus patrem necauit. Verfus - 
aliquot Oppiani adfcribam,vt corum elegantia le&ores ad locum 
integrum perlegendum incitentur. 

"T'evyorié 5 &o Ti X gx óoTépor ézEA£lo scipit. 

Te ditadosyu3. 0o, yEipts &pyia. TEvffo'sullo i 

Xucioy u$. Goa, gspeztlepu^ycoy tT oq? 

I*épca4 Qapuuaxlipts oA clie, uli (eafla | 

- Teuyou yap Cyr BBéxos &yag'ov oz Set 

Za gAeyis,our «ru Tis app récppixer àxgUoy, 

Zad vs gOiaévas tg] &4 n Sie (ga dodo 

A'Tpomov. : . E 

/Elianus hunc aculeum infeftifsimum periculofifsimümque vo- Libise: $ 
cat:& mox addit;adeó mortiferam vim ci ineffe, vt celeriter no mo- nos 
dó homines,fed etiam animalia perdere queat,quod quidem ipfum, 
vt non admirabilitatem facit;certé id ftupendam admirationem ha- 
bet:quód fiad maximam arborem & vegetam,& fummé virentem, 
aculeum admoueas & defigas;non multó póft amittit folia,que poft- 
quam defiuxerint;totus truncus fimilis eft arboribus folis ardoribus , 
exiccatis.Q uod homines necct,idé fcribitvnde & Nicander óxotpyor 
Tpuyovs Vocat. Nihil víquam,;inquit Plinius,execrabilius,quàm radius 1.54543] 
fuper caudam eminens trygonis,quam noftri iege d BppeldHE 
Idem paftinace radio arbores necari dixit.Id hoc loco vere! referre Dbwapas 
poffum, cuius teftis prefens fui. Rufticus quidà é Cemeneis motibus, 
cüm paftinacam à fe furto fublatam vefte tegeret,telo femori infixo 
vulneratus eft,fedne furtum deprehéderetur, ad vulneris doloré ex- 
clamare non aufus,clàm ad me venit,rem omnem aperit, celum ad- 
huc infixum monftrans quod dilatato vulnere extra&tü eft;atque in- 
tereà dum cremaretur,& in cineré redigererctur, vulneri paftinacz 
iecur imponédàü curaui,nec id fine fucceffu:pauló póft enim fedatus 
fuit dolor,ceepitque tamor fummitti,nihilominus tamen cüm non 
ignorarem pifcem iftà fui veneni habere in fe antipharmacum,ra- 
dijcineré cü aceto vulneri admoui.Q uo,& veneno medicatus fum; 
& vulnus recens plané exiccaui. Venenum iftud noftris pifcatoribus 
notum eft:captis enim paftinacis caudas abícindunt,nifi fi aliquado 
in forü pifcariü integras deferantjin grati medicinz ftadioforü,qui 
à me & de pifce & de cius in medicina vfu admoniti, eas emunt & 


316 


Tib.8.cap.6 
Lib.i3.cap.37. 


Ibidem. 
Jib. 28.c4.10. 


Tibro 31.4.5. 


Tib. ,capiai: 


Lib.3:.cap.7. 


Lib. 6. cap.g. 


clinius 131 
£Ap-10. 


DE PISGLIB|VVS 

exiccant.Sunt permulta alia veneni huius remedia. Paftinaca ipfa 
diuulfa & vulneri impofita, fui i&tus medela eft,vt tradit Diofcori- 
des.Superftitiofius aliud remedium docet ZEtius.Deniq; omnia qua 
viperarum morfibus medentur,ei qui àmarina paftinaca icitur, con 
uenire autor eft Diofcorides.Plinius.Contra paftinacam & omnium 
marinorum i&us vcl morfus , coagulum leporis vel hadi vel agni, 
drachme pondere prodeffe tradit.Item contra eandem prodeffe etia 
mullum in cibo füumptum. Neque veró folim multis nos pra-fidiis 
contra malum hoc muniuit parés rerum natura,fed ctiam vt malo- 
rum aliorum remedium à paftinaca fumerctur cffecit,vt nullus pla- 
né fit de ea conquerendi locus.Nam,vt Diofcorides docet, Paftina- 
cz radio dentium dolor mitigatur, quoniam eos frangit & euocat. 
Quod Plinius apertis docet. Paftinace radio fcarificare gingiuas, 
in dolore dentium vtilifsimum,conteritürque is & cum elleboro al- 
bo illitus dentes fine vexatione extrahit. Aliam vtendi rationem do- 
cet Cornelius Celfus de dolore dentium fcribens. Plani pifcis quem 
paftinacam noftri , zevyóva Grzci vocant , aculeus torretur, deinde 
conteritur, refinaque excipitur,qua dente circundata , hunc foluit. 
Prztereà paftinacz radius adalligatus vmbilico exiftimatur partus 
faciles facere,fi viuenti ablatus fit, ipfaque denuo in mare demilfa. 
Paítinacz veró iecur in oleo decoctum, pruritum fcabiemque non: 
hominum modó, fed & quadrupedum cfficaciísimé fedat, id quod 
in cane primüm,deinde in homine verum effe fum expertus fed cffi- 


cacius redditur medicamentum, fi in oleo iuniperi iecur diffoluatur. 


Iib.a. CApi.2. 


Si veró cruftofa fit fcabies,olei tartari modicüm admifcendum. Pa- 
Ítinacam etiam venenato radio armatam przci uc perfequitur Ga- 
leus eodem Plinio autore, quemadmodum en. crocodilus, 
vt nihil fit ne in mari quidem, quod aduerfario carcat.Profuerit hic 
Galeni locum illuftraffejin quo de iis que ftupefaciendo dolorem 
fedantloquitur x 1 s.x x 1 1.methodi medendi £z JU 4] da mA 
gpuovtg. dua vy aveppiatiroy yop C OUSyua to Tpuyovos u£leisi repa, So üs 2i y 
TO Gra pacyeaa. vá pxlu eot epo, 5 &s Ó ugWor. vbi pro Tpuvyovos,1d eft;pa 
ftinacz legendum veéyova: fic enim à tranguli figura. vocat vpoyíoxss, 
xd] xviXXex ovs, quos Latini paftillos appellant. Hc peruerfa lectio 
Thomam Linacrum medicum Latiné & Grzcé doctifsimum,Gale- . 
nique interpretem optimum,in erroré induxit. Sic enim Galeni lo- 
cum citatum cóuertit.Sunt fané & alia non pauca ex feminibus con- 
fectayGracé 3i aotppidrov & vpvybrs ex paftinaca pifce. Qui locus in 
nonnullis cxéplaribus Latinis emédatus fuit,hoc modo. Sunt & alia 
medicamenta non pauca ex feminibus cófe&ta,Grecé 3 ax:pLdiroy & 
Tphyova nominata;que ficut ad torporé in przfens inducédü mitiora, 

1t4 


LIBER XII. ji 


itain futurum funttutiora, Illud veró medicamentum ex femini- 
bus, fiuetrigonum , fiue trochifcus non paftinacam pifcem (etiam 
fi dolorem in vulnerata patte , (tuporem in toto corpore inducat, vt 
prodidit ZEtius ) fed apij, hyofcyami , anifi femina,& opium recipit, 
doloris leniendi vim habens, ftupefaciendo quidem ob opium,hyo. 
Ícyamümque, difcutiendo veró , ob apium & anifum. Vide quanti 
erroris , quantamque in Medicina perniciofi , occafionem przbeat 
voculz.vnius peruerfzle&io. Nuncillud difquirendum eft, numà 
menfis reiicienda fit; neque in cibis numeranda paflinaca , quod 
nonnullis vifum , quia radio venenatosi&tus inferat. At omnia quc 
veli&u vel moríu venenum infundunt, omnibus partibus venena- 
ta non funt , fed vel aculeos duntaxat , vel dentes venenatos habent, 
reliquas veró partes veneniexpertes. Et, vt terrena omittamus , in 
marini aranci , fiue draconis aculeis , qui ad branchias funt , & dori 
initio venenum incft , fic & fcorpio i&u ledit , illistamen citra viti 
vel valetudinis periculum vefcimur. Idem de paftinaca fentiendum, 
cuius radius duntaxat venenatus eft , quo refciffo citraincommo- 
dum vllum quilibet ea vefci poteft. Quanquam qua de cius carnis 
fubftantia fcribit Galenus , non fatis probem , cüm cam mollem iu- 
cundámque effe dicat , & in libello de Attenuante vi&tu faxatilium 
loco fubftituat. Sola , inquit, cartilagineorum torpedo & paftinaca 
( ic enim meliüs quám turtur, vt vertit interpres) laudantur , pof- 
fisque nonnunquam in faxatilium penuria iis vti , fatius tamen fue- 
rit cos pifces prz parari , aut albo iure porrum prolixiüsimmifcendo, 
& piperis portiunculam. Quz przparatio fatis arguit paftinacam 
torpedinémque , fucco & fubftantia, faxatilibus minimé fimiles effc. 
Porrum enim piperque non niftad craffi fiue glutinofi , vel craffi 
glutinofiquc humoris attenuationem in cibis permifcetur.. Q uod fi 
certius huius rei iudicium facere volueris , fenfum gufítatus iudicem 
adhibeas , quemadmodum ego fzpius feci... Nam reuera carnem 
paftinacz mollem , infuauem; ferinum quid refipientem , malique 
fucci effe comperies. Quare non fine rationeetiam à plebe reiici- 
tut; nec nift in fumma aliorum pifcium inopia emitur. Elixa ex àce- 
to editur , vel farina confpería frigitur. Hactenus de paftinaca, 
quam veré nos reprzfentafle conftat , ex his quz cx Ariftotele , Pli- 
nio , Cornelio Celfo , Galeno, Dioícoride protulimus. .Omnium 
enim confenfu planus eft pifcis , cartilagineus , cuius cauda radius 
enaícitur.- Quz omnia feníus ipfe, & experientia ci quam depinxi- 
mus;conuenire docent. His accedit vulgaris gentium variarum ap- 
pellatio,Latini nominis veftigia retinens. ! 


Lib.s.de Als. 
men.facul. 


338 DE PISCIPENMS | 
De Secunda Paftinace fpecie, 


N 


3 SS 


PON SNR Nw 
TE 
7 ZZ 


NE 


Uy) ?N 


Q 


V 
my» 


Bi aea aduer ek 
^I1SCIS Quemhic exhibemus, à noftris Glorieufe, 


"69 nuenfibus rosfojd eft/bufo,8& pefce ratto... & nonnullis 


ciem facimus: quia fu periori vita,moribus,partibus internis & exter- 
nisomnino fimilis eft , nifi quód capite eft magis exerto , roftro non 
angulato,fed rotundato;denique capite bufonem plané refert, vnde 
bufonis nomen à Genuenfibus pofitum. Latera. veluti al expanfze 
magis in angulum acutum definunt quàm in priore, a quibus razepe- 
nadejid cít,vefpertilio nuncupatur.Caudá veró,ciufdem radio;& ve- 
neno minimé à fuperiore diflidet , & à caudae longitudine pete ratro 


dicta eft.Ex quibus liquet eum;qui librum de Pifcibus nuper publica 
uitmonftrum potius quàm paftinacá alteram depinxiflejquippe que | 


bufoni capite minimé fimilis fit:quod tame ipfe afferit,& alieno pla- 
né fitu radium locatü habeat, tum alz à naturali figura diuerfiffima 
fint;poftremó totum corpus aliena prorfus fpecie,& à naturali pluri: 
muüm diftate. Coenofis in locis viuit,eade arte qua fuperior pifces ve- 
natur:lenté enim natat;,& veluti cum pompa quadam,quá ob caufam 
à noftris glorieufe appellatà audio.Ac quemadmodü generofus equus 
benéque curatus,pretiofoQue ornatu inflatus cum faftu graditur,& 
propinquantes calcibus petitjita paftinaca natans, pifces circumna: 
tantes radio ferit.Carnc eft molli, fungofa, infuaui, vt prior. Quare 
vehementer errare cü exiftimo;qui aquilam marinam appellat.Q uis 
ynquam qucfo apud Ariftotelem;Plinium,aut vllum alium veterem 


Ícrip 


^ ARomanis & Neapolitanis aquila vocatur. A Ge-- 


P ratepenade. Ab Aquitanis rareffauke. Ab aliis falco. Ab : 


aliis erango & fzrraza.. Nos fecundam paftinace Ípe- | 


L4 BE XILId DT 


E». 


besfuerit. 


(4E d 


DeKais & earum diuifione, | 


2 ARE Ita raiis abundat, vtterra fpiuistribulischi- ^ 
/) nis.Quod mirum norinullis videri poflet, cüm raia | 
3f * vnum duntaxat;aut fummum duo oua; eámque ob 
| caufam,vnicum duofvefaetus: femel edat; quod etfi 
72 verum fit,raias tamen inter cartilaginea omnia. fce- 
cundifsimas effe pofteà docebimus,qua non folüm magni raiarum 
prouentus caufa eft(nam plurimi alij pifces numerofiüs fcetificant, 
quorum longe maior eft quàm raiarum raritas)fed. etiam quód. ra- 
darum fcetus à paucis aliis deuorar pofsit.Longé veró magis impro- 
banda eft,& impia iudicanda eorum fententia,qui naturam táquam 
nouercain àccufant, quz plura fera , afpera, noxiàque produxerit, 
quam cicura;iucunda, vtilia,cüm cótrà nihil temere;nihil fine fum- 
ma ratione,à Deo' opt.max.omnium bonorum autore fit creatum, 


^ ax. 24.3 : s : 2 7 í ORT QE 
vt, ne àrebus matinis recedamus, pulices maris , oeftri, pediculique |... 


aliis pifcibus maxime funt moletti:ac quibufdam funt iucundifsimi: 
nam hepatus iftis lubentifsimé vefcitur,ícolopendra venenata eft, at 
acui gratifsimo eft alimento,lepus marinus letalis cftnobis,at mul 
lo cibus eft innoxius & delicatus. Et ne fingula perfequamur, raiz 
quzdam totius corporisjomnes caudz aculeis horrent; afpectu ipfo 
deformes funt:tamen rufticis iifque qui corpus graui labore fatigát 
.in cibo funt vtiles,plurimümque nuc: Felehiüdehi oculorü'cica- 
.tricibus & fuffufionibus curandis prodeft.De his nüc dicedü eft.funt 


m DE TPISCIBVS 
 eniminter planos cartilagineos notifsimz;maximeque varie. Q ua- 
re primum vniuersé de iis quedam dicemus, earümque Ípecies.par- 
tiemur:deinde eas figillatim explicabimus. ires tg actis. à- Grsecis 
raia dicitur, à rubi quem B&rw vocant fimilitudine. Quemadmo- 
dum enim fpinofus eft aculeatüfque rubus , ita- Raia omnis acu 
leis afpera ,non quidem toto corpore : funt. enim ABl, id. eft, 
Izucs raiz , quibus nulli funt in corpore aculei, fed fiue Lzeues (int. 
raiz fiue afpera omnes vncos aculeos in cauda geflant , ficuti in. 


; 


rubo , cynobato , & rofis cernuntur. Latini nulla habita Grece. 


ctymologiz ratione raiam vocarunt, veluti zguyora paftinacam. Fuit 

qui aliquando mihi negarit raiz vocabulum Latinum effe,prafer- 

1i, 5,45, Hm cüm Plinius in pifcium catalogo e minim fit vfus, fed. Graco. 
 Ilid.cap.r. Box,Batis,Banchus,&c.Et alio in loco bati fel dixerit non taiz. At 
» €4:* Latino nomine idem libro nono vfus eft. Planorum pifcium alte- 
rum eft genus,quod pro fpina cartilaginem habet, raiz, paftinacze 
&c.Latini nominis etymü nullum reperi;nifi forté à radendo raiam 

di&am effe exiftimes. Diftingunt nonnulli Gro xj 645a , vt heec 

fcemina fitjille mas.id annotauit qui nomina Grzca quibus Latina 

p abb refpondent ex Gazz interpretatione collcgitjin fine librorum Ari- 
capt lir. ftotelis de animalibus. Ariftoteles quidem 8Zrs nomine Íz'pius víus 


»c2p47li6- e(t. vno veroloco BalíSos : Q udjo Guy oc Jouet sg) [Bodies iryouoi Og pax, 
&c.Et reuera quibus in locis: Ariftoteles 84v& nomen ponit, de his 


€4p-10. 
loquitur quz tam ad marem quàm ad feeminam fpe&ant, de bran- 


chiis,de pinnis,de coitusquum veró de eo quod foeminz tátüm pro- 
prium eft,2473« dixit,vt non vana mihi nominum differentia hac 


efle videatur.Poffet eadem etiam Grammaticorum autoritate cófir.. 


Hic. mari,qui atliSa. mollioris pifcis genus effe Ícribunt, vnde Badio omoi 
dicantur «go: & gulones autore Calio Rhodi g.vt,quoniam fce- 
mina in omni genere humidiore mollioréque fit carne quàm mas, 
Balís raia fcemina proprié dicatur. Athenzus 1.15. v.1 1. afl, xg) 
Bro ctiam diftinxiffe videtur,fed locus is adeó corruptus eft, vt ni- 
hil inde certi elici pofsit. In hoc omnes confentiunt raias cartila- 

xiLsdebip. gineos effe planofque pifces, cauda afpera, fine pinnis quibus .na- 

«nim.cap1o. tent,latitudine enim fua natant. Ariftot. zy eir, eua. uo c£ 
71] &pUyia., icy (& tAatléa., x2) xtpx popa, Go7rtp ros xgjj Tpu'yàV, &N' àulcis 
Ya Tcls deci. Cartilaginei. quoque generis aliqua pinnis carent, 


videlicet que plana funt,& caudam habent,vt raia;paltinaca,fuáque | 
ipfa latitudine natant. Neque eft quod quis mox Ícquente fenten- - 


tiajab hac opinione abducatur B«'rcs 5 £d yu (a 9 ados p) Vd dae- 
Agezlwuto. Locus enim manifefté mendofus et , legendümque 
Bérpecs pro Bác. Idem error in codices Latinos irrepfit: Raiam 
tàmen habere pinnas videmus,& quxcunque fuan; latitudinem non 

colli- 


MELLON Sd sme. 


BCIODIELK c XSET 341 


colliguntin mucronem. Legendum vero ranam autem &c.. Rana 
enim pifcattix & fquatina quamuis cartilaginei (int planique pifces, 
tamen pinnas habent ad natandum , nec fola fua latitudine natant 
- eodem Ariftotele autore: O/ 3 Béror xg] & eid , ài vv epu 
yov T tydrd exdrd vés(1, 36 ping] Bios (x. & TG Gpduti xgro, 
&à O wAdros vd» 4o. Kaia & fimiles, pro pinnis extrema fui corpo- 
rislatitudine natant. Squatina & raia pinnas lateribus accommo- 
datas infra gerunt propter amplitudinem partis fuperioris. Sed rur- 
fus locus proximé citatus mendo non caret: nam pro 5 5 jív agj C4- 
Sas legitur in impreflis Grecis codicibus 5 5 »exy, non re&é cüm 
mox Ariftoteles 7? vp, id eft , torpedini alias pinnas tribuat fcilicec 
iuxtacaudam. Quz cüm de fquatina & torpedine dicetur, clario- 
ra fient. Gaza vel meliore vfus codice,vel re diligentiüs confidera. 
t2, non torpedinem fed fquatinam conuertit,eius enim interpreta- 
tionem adícripfimus. Conftat igitur raiam pinnis natandi caufa à 
natura donatam non fuifle. Nam quz in caudis raiarum pinnulz 
- funt, non natandi fed dirigendi itineris caufa datz funt, pinnas ve- 
ró eas duntaxat appellat Ariftoteles , quibus pifces natando cor- 
pus impellunt, quémadmodum in paftinaca priüs, annotauimus. 
Omnibus rais membranula , quz nebula vocatur;oculis obtendi- 
tur. Iuxta oculos foramina funt ampla,ad oris intima víque paten- 
tia, quibus operculum interiore parte à natura additum eft, que fo. 
ramina ore aperto dilatantur,claufo ore magna ex parte occludun- 
tur,Oneque enim, maximé in mortuis raijs ab operculo tota obturan 
tur. Foramina alia pro naribus omnes ante oris ritum obtinuerunt. 
Harum aliz dentes habent, aliz minime , fed horum vice os afpe- 
rum rugosümque. Branchias detectas in fupina parte eodem fitu 
ordinéque omnes habent. Aculeis varié à fefe differunt. Aliz in pro- 
na fuüpináque parte aculeis armatz funt, alix in prona tantüm, aliz 
in roftri fupina parte;aliz in nulla parte preterquam in cauda, quo- 
rum ca cft diuerfitas, vt in aliis triplici ordine difpofiti fint , in alijs 
fimplici. Pratereàipforum aculeorum plures funt differentiz.Sunt 
quidem molles & imbecilli, pilorum vel lanuginis modo, nonnulli 
pauló validiores, alij robuftiffimi ex offea plane fubftantia. Rurfus 
alij longi &tenues,alij parui & vix fupra cutem extantes,alij medio 
modo fe habent , omnes feré ad caudam fpe&ant,longi feré ad. ca- 
put Partibus quibufdam internis differunt, in quibufdam hepar ma- 
gis rubeícit , in aliis lauefcit magis. In hepate omnium fellis eft ve- 
fica. In ventriculi plexu fplen fituseft. Inteftina craffa, in ecphy- 
f1,&z re&ti inteftini extremo angufta. | Catera in. fingulorum de- 
Ícriptionibus exponentur. Nunc de raiarum generibus quas antiqui 
Gg 


Li.4.de parti. 
amma. c4.13. 


342 DE'/PTSCHTEMS | 
vel differentiis aliquod negleáis , vel fortafle nominibus deftituti » 
in tria tantum particbantur raiam fcilicet (impliciter dictam, raiam 
]xuem, & afteriam. — Nos diligentiüs clarioris do&rinz gratia, in 
.multó plures fpecies diftribuemus.  Raiam igitur primum in lzuem 
& afperam diuidimus: deinde in. raiam ftellulis notatam, & iis ca- 
rentem . funt enim & lzues & afperz ftellulis vari, aliz minimé. 
Afperarum aliz tactum modicé folüm vellicante lanugine;aliz acu- 
lcis robuftis fed raris , alix aculeis robuftiffimis & denfiffimis afpe- 
rantur. Rurfus carum quz ftellulis notantur , alix binas duntaxat 
maculas habent;aliz plures. Illa: binis maculis circuniectos circu- 
los habent, vt in bugloffi & torpedinis fpecie. Harum nonnulle 
rorundz, ftellifque pictis fimiles notas multas habent , quedamal- 
bis nigrifque prona parte confperfz funt. Sed priufquam fingulas 
explicemus, de carum fecunditate & generatione dicemus. 


De Raiarum fcecunditate & 
earum OulS, - 


( cp ocopuiduig 


vc BSVRDVM Hicminimé fuerit caufam reddere, 
AED cur tam faecundas raias effe dixerimus. Non enim 
SES folüm magnus eft raiarum prouentus,quia vix pifcis 
vllus fit tam lato oris ri&u , lamia excepta,qui raiam 

deuorare poffit , vel quia ob totius corporis, vel certé 
cauda aculeos reliqui piíces ab his abftineant . neque ad id. Arifto- 


telis 


NS: 
[ V S) | 
E 


EIB5BR.-)X1L 343 


telis autoritate confirmandum vtimur.Raia inter cartilagineos foc. jj; ;,j;, 
tificat numerofiüs, verüm quia facilé pereunt, hincefficitur vtappa- e. —— 
reant paucz. Nam neque raia hocloco legendum fed rana. Graci 
enim codices G4» habent non Bárw,neque paucz raiz apparent, 
fed in oceano & in mari mediterraneo plurima. Sed alia eft certior 
foecunditatis caufa, quz non facilé ab omnibus intelligatur,nifi raias 
grauidas aliquando diflecuerint, & diligentius contemplati fuerint. - 
de raiarum ouo hac Ariftoteles: & 1o 9 exéous xg] a]. Borse ev(] Lil.s. dehif 
(& égpaxá3s iy is tycie) doiSys vygórus , & 4 ong, TS. Ogpodoc y jaetoy du : 
Tdjs aüv dux&v "yAdilaJs , ad) "opor Gras. ryclvor), ois .ógpeoeois , rois 
po S exuAlois , 00s x aAE(1 wes. vefpisis yocNetis , (oo antep ppecyy) x) eat 
e 8 dg, axo, yov ói veoTlot , js dé Bat o (a.v oeréxe(i TÉ dtp 
"iEpippa.cyerlos , iEépytTa| Ó weoTlós. Canicule & raix teftaced quz. 
dam gerunt , in quibus humor ad oui fimilitudinem confiftit. figu- 
ra cius teflz fimilis tibiarum ligulis eft, meatüfque fiunt. cápilla- 
mentorum fpecie in teftis, caniculis quidem quas nonnulli nebrios 
galeos vocant, fetus rupta dilapsaque tefta proueniunt; rais. cüm 
pepererint rupta tefta excluditur foetus. De caniculis & carum ouo, 
partüque , fuo loco dicetur. Nunc de raiis tantüm. Iis teftaceum 
ouum vnicum tribuit Ariftoteles , quale reuera habent. Foetum 
igitur vnicum aut fummüm duos vno partu edunt , quod verum 
eft ,Íed prater ouum teftaceum quod hic depingendum curaui, 
aut duo, quz perfe&a in inferiore vuluz parte cernuntur, ex dif- 
[e&ione comperi permulta alia, & feré infinitain fuperiore vuluz 
arte haberi quz tempore perficiuntur , ex quibus fxpius iteratis 
pertubus, foetus excluduntur. | Atque hac fcecunditatis caufa eft 
cadem qua in gallinis vt quotidie experimur, que vnicum ouum - 
vnico partu ponunt , cüm plurima alia in vtero geftent, quorum 
fingula poftea , vt priüs abtoluta fuerint ita priis eduntur. Hac 
de raiarum fcecunditate. Nunc vt pi&ura , ita oratione carundem 
oua reprzfentemus. Oua qualiain prafixa capiti pi&ura fuperiore 
loco fpe&antur, (ine tefta primum concipiuntur , in fuperiore vul. 
uz parte,quorum alia gallinz ouorum magnitudinem zquantalia 
his minora funt, quzdam vix ciceris (unt magnitudine. Equidem 
plura centenis aliquando in raiis fingulis numeraui. Ex his quz à 
perfe&ione propiüs abfunt , in inferiorem. vuluz partem demiffa, - 
tefta operiuntur , in qua albumen & vitellàs continentur, quemad- 
modum in gallinarum & auium aliarum iouis primüm conforma- 
tis, que tum vitello folo. videntur conftazé;;;cüm tamen pofteà 
albumen à vitello fecernatur.... Quam! rem cüm vehementius ad- 
mirater, causamque cius follicité inueftigarem ; oia. gallinarum xc- 
Geo 


; : 


n  DEIZBSSESENT 
í cens formata, in quibus ne veftigium quidem albuminis apparebat 
coxi , cum caloris vi ( cuius proprium eft quz eiufdem funt generis 
congregare & cogere, quz diuerfi diflipare,& diícutere. ) candidum 
à lutéo fecretum vidi. Quamobrem initio quidem vtrumque com- 
miftum eft & confufum,fed paulatim calor magis ac magis vires fuas 


exerens;feparat, & ex craffiore parte indurata, tefta circundat.. Tale 


eft igitur in tefta fua raiarum ouum;quale gallinarum, & auium ini- 
tio. Tefta vero ouum fuum concludensíub pi&ura ouorum tefta 
nudatorum exprefla,qua à figura puluinar à quibufdam hodie voca- 
tur,quadrati forma eft,demptis angulorum appendicibus,que varia 
funt. Vnius enim lateris appendices, longiores funt fimiles folijs gla- 


dioli herbe,alterius breuiores;latiores,replicatzquibus vndique fum. 
motis,latérum anguli tibiarum ligulis fimiles funt , vt fcribit Arifto- . 


teles. Qua de re plura,& ni fallor,notatu digniffima, quum de cani- 
culisdicemus. Teftaceum ouum raiarum à canicularum ouo differt: 
illarum enim magis fufcum eft,harum magis flauum, appendices gra 
ciliores,lyrz fidibus fimiles. His expofitis,nunc fingulas raiarum dif- 
ferentiás perfequamur. | ' 


De Raia lzui. 


| 


"4 
2 


TIDZDDDETUT, 


3$ 


; E S 
—— NS" 


CAE 


alive APA... 1a | 
E ICITVR:'àGrecis Addfarros à Latinis raia lz- 
: ND uis, ab: Hifpanis L;/sda jà cute lzui & pellucida; Sunt 
XOT ó qui-rafam vocétà glabra cute. Noftri non à cutis lcui- 
»5 24) 'tate;fed àcolore fumat & fumado appellant. Sutcnim 
AGES colorefufco quem exfimar vocamus,quod B 
Dm int 


fint quz fumigantur,priuquam maximé denigrentur.Eft igitur raia 
lzuis piícis planus , cartilagineus , corpore tenui , & in ampliffimas 
alas expanfo. Cute glabra lxuique, id eft, ab aculeis nuda, prater- 
quam in locis prope oculos,quorum vterq; aculeo munitus eft,item 
excepta media dorfi linea , & cauda. In illa infixi funt aculci parui, 
rarique in cauda tres aculeorum ordines , qui rariores tenuioré(que 
funt quàm in alijs generibus. In fupina parte aliquot funt in os recur 
ui cibi,opinor,retinendi gratia. Roftrum tenui cartilagine conftat, 
& pellucida;mediz eft longitudinis. Oculi in hac fpecie vt in aliis 
omnibus,in prona parte , non furfum fpe&tantes , vtin vranofcopo, 
fed ad latera. Nebula; hoc eft, craffía & alba tunica,adnatam effe di- 
ceres parte inferiore afcendens fimbriata,velin ambitu ferrata; pu- 
pillam totam integit ; dum pars digito comprimitur,de qua re plura 
quum de caniculis agemus. Poft oculos foramina funtjita ampla , vt 
in ea digitus minimus immiti poffit,de quibus anté di&um eft. Os in 


fupina parte,& multüm infra,quam ob caufam non nifi refupinata . 


raia cibum capere poteft:os latum efb;offibus afperis pro dentibus 
munitum, foramina pro naribus ante osfita. In eadem partebran- 
chiz vtrinque , ad aquam cum cibo hauftam , queque prima palati 
foramina effugit,reiiciendam.Branchias fequitur cartilago, cui inni- 
xum diaphragma hzret,ad branchias cum corde;à ventriculo , hepa- 
te,aliiíque nutritioni deftinatis partibus fecernendas.Rima pro podi- 
cc cfít;pudendo muliebri non abíimilis. Ale vtrinque expanfz tenues 
funt,prona parte nigricant,vt & cauda , dempta quadam parte can- 
dida,fic etiam tota fupina pars alba eft. Ventriculus huic generi par- 
uus eft , ecphyfis gracilis & dura.Inteftina breuia fed crafla,hepar ru- 
beícitjin quo fel latet. Raig omnes odorem ferinum,& marinü quen- 
dam fcetorem recipiunt;qui in diutius feruatis ferc euanefcit. Quare 
Lutctiz meliores funt rai quàm Rhotomagi,& Lugduni quàm Maf 
filiz:longa enim ve&ura tenerefcunt,& fuauiotes afficiuntur. R e&té 
igitur Athenzus:O 5 24óalos Suexoiudrepos xd ópopusiSus, id eft , louis Ls. 
raia aluo diffcilior eft,& virus olet, nec mirum cüm carniuora fit , & 


4n coenofis locis litoribü(que viuat;tefte Oppiano. Galenusin libello r2:.4ua- 


de Attenuante victu torpedines & paftinacas prefert.Solajinquit;car "^e 
tilagineorum,torpedo & paftinaca laudantur. Quz mollicie carnis 
torpedinum & paftinacarum indu&us fcripfit , cüm tamen mollities 
illafumma cum infuauitate coniuncta fit.Idem r 1 s. 1 1 1.de alimét. 
facult.R aia Ixuis,raia fquatina,omniaque eiufmodi duriora funt ,:s 
conco&u difficiliora;alimenti copiofioris quàm torpedo vel paftina- 
c3. Raia omnis hyeme minus infuauiter olet,& melior cft, quamob- 
rem Árcheftratus opfonatorum omniü facilé princeps,hyeme eden- 
dam effe etiam atque etiam monct;elixam cum cafeo & filphio, quia 
Gg 5 


46. ^ DB PISCIBMS 


pinguis non fit,vt necalij quidam marini foetus, hec enim funt qua - 


fequentibus verfibus exprimit. bo 

Koq. (3443. élu) toSsé uos. dpuivos £ py, 

Ka TOUT) quphy xgj. (quor, dt 3E Ga. 

M» «edu iod molle 1óva. v 3: foot xe 

ZoxéUaQ , iiw (oi £y (3s SdUTspov uS : sn E 

Hodie clixa raia omnisex aceto editur. Hepar maximé delica2 
cum habetur,quod alij ex aceto tantüm comedunt, alij primüm cli- 
xum,deinde in fartagine frixum aceto vel oxalidis fucco cum pipere 
condiunt. Apud nosraiz non funt in pretio.Galli qui duris,& firmio 
ris carnis vicibus dele&tantur,longé magis probant,ex quibus non- 
nulli cüm me aliquando in conuiuio de fucco fubftantiàve raiarum 
interrogaffent, refpondi idem quod Dorion apud Athenzum. gdc- 
x orlos Tiyós &yoddov TT iXduD oai. atp: dio & Tie i pr Eg Oy Gidova ÉoS-ubt, 
id eft, quum diceret raiam optimum efle piícem , perinde ac fi quis, 
inquit Dorion, pallium elixum comedat. Eft enim carne dura, ficca, 
exucca, quaque haud facile in partes diucllatur,quapropter Dorion 
clixo pallio comparauit. Tad 


———— tcc 


De Kaia Vndulata iue Cinerea. 


s AN 
i 
Nl 


I——— 


TERR 


M 

YN J E 

one NE 
ERNST NRNNIDLUR 
SS MEN NW M NN | 
pone ON 

"Ue epp 

ARSSIRANENRS RN 


(P Ugo 


lant. Raia eft ex leuium genere,corpore minüs ad rhombi figuram 
accedente,quàm in reliquis raiis,fed oui potius forma,corpus ab acu- 
leis nudum przterquam in linea dorfiin qua pauci funt, parui , rari, 
circa oculos nonnulli. In cauda funt triplici ordine difpofiti , maio- 
res & denfiores. In eadem pinnulz duz funt. Ore,oculis, foramini- 
bus, branchiis, partibus internis,carnis duritie aliis fimilis,fed colore 
eft cinereo, prona parte multis finuofis lineis defcripta. 


De Kaia O£upicxo. 


TZ 
7 


» 


i 
j Jn N 
in ] 
SSSSWWWN 


SS 
NS N D» 
SS «quo ; 


Ü 
y 
2 
WM "d A 
Mettez) 


€ 


c 
«o 


Ai 
VADE 


C-4TvTr. VIL 


"LTERA Lxuisraic fpecies eft, quam à roftri lon2 
gitudine & acumine raiam c£evyyw appello. Eadem 
v€€ decaufa noftri eleuo vocant. Itali perofa rafa,alij for, 
V/A MA alij silere. Corpore eft maximo,maculis multislen- 
Aci NGA tis fpecie Iri parte prona notato,qua de caufaà noftris 
pifcatoribus /enzz/ade dicitur. Ad oculos quatuor habet oculeos. In 
cauda tres eorum ordines, qui diueríi funt, & inzquales,vt primus 
medij ordinis maior fit fecundo,tertius primo, quartus fecundo ref- 
pondet , & fic deinceps donec ad caudz pinnulas ventum fit , circa 
quas aliter fiti (unt: vtrinque enim per tranfuerfum re&i funt , ad la- 
tera conuerfi, qui hos fequuntur in cauda extremi in caput recur- 
uantur. In fupina parte roftri;alij funt acutiores, alij in os recurui, ad 
capiendos vel retinendos pifces.Dentes habet, in os vergentes, (qua. 
tinc dentibus fimiles,non in lateribus,fed in medio maxillarum.Ocu 
lis, ore, foraminibüs , cauda pinnulis, alii[que partibus & internis & 
externis fuperioribus fimilis.Carne cft non zqué dura. 


mt —DBTPESCUTEWS. 
BE iN 
ND NU Y | !) 


Nm. c 


s NS 
SS SN W jm V 
ZA 4 SN NS NULL 
z SNN€SS S WW W (e(eos 
C UNQUAM TE 
ZA : — NU. à 
C2» X IN a3 
C d BESNUN * E 
QC / 5 S IIIa WOES ES 
//jj dan 


i A AAA, 
(F 25077 Af A 
E L7 
TITITR 27 


E 


AXANUSET S. 
Jw P 
i 


NA 
j 


ul 
Ce4"P'UT VIII. 


yx 
2 3 5 5 


Su9 qua idem nomen cum fuperiore fortita eft: nam in- 
oy de é£/pvyyw appellamus, & lingua noftra elezo , que 


huiusroftrum. Sunt qui bouem antiquorum effe putent,quód in ma 
ximam molem accreícat,quód in ore latentes habeat dentes, paruos, 
inualidos , vtpote qui mobiles effe videantur, qu& omnia Oppianus 
boui tribuit his verfibus: 

E'gi 8€ «ts euAoi(jv tqégus dusqyos fats 

Eipi(acTos , aXdyrrtot ue DEOR, »yeup ol éOpos 

Ion cus USt ary » Sóo diexgenryó v toy, 

Oiidlduós 5 (Bir xi) ol Suas &ppiepor às 

Ma2Écrcv, Sb ol tiiv &&ldleXot iSvv og ollas, 

Bajo , & Xpa/TspotT'é , &€c. 

His confentit nonnullorum vulgaris appellatio : vaccam enim 
vocant,quidam ex noftris à magnitudine fla/Jade,que vox ftragulum 
lecti fignificat. Vtut res ifta habeat;raia hec proximé defcripta fimi- 
lis eft , alis quidem valde amplis & extentis, fed ipfo corporistrunco 
ftritiore, acutioréque, dorfo longiore. Aculeos nullos omnino ha- 
bet,przterquàm in caudajin qua vnicus eftcorum ordo.Partibus cc- 
teris ab aliis non differt. Carne eft molliore & fuauiore,quàm cate- 

Ix 


4» periore multüm diuerfam , dempta roftri figura, à 


s 


Eu BIÜDRG Xd. 349 


rx maximé (i non fenuerit.Pifcatores has raias fale conditas in fumo 
& fole exiccant,vulneribus multis prius lateribus inflidis,quó mceliüs 
& celeris exiccentur.Exiccat diu incorrupte feruantur,tum ob hu- 
miditatem fuperuacuam & excrementitiam à fole abfumptam , vt 
nullum fit putredinis periculum,tum ob carnis fubftantiam glutino- 
fam &vifcidam. Nam qui pifces carne nimiüm pingui molliq; funt, 
faliturz idonci non funt,quia in ea contabefcunt & diffoluuntur.. 


De Ru oculata & lzui. 


HOSTS 
RSSRN (à 


Tenue 
n ) QE Un J W 


A 


[xim ug.gq d 


Í 


SNTER Lauesctiam numeranda eftea,qux à ma 

J//* culis, oculorum figuram referentibus oculata à no- 
Z^... bis nuncupatur ,à Prouincialibus sraller ,à fpeculo- 
c3 rum paruorum fimilitudine : ca enim vox illis fpécu- 
—À lum paruum fignificat : fed quia maior eft his macu- 
lis cum oculis fimilitudo, quàm cum fpeculis , maluimus vulgari ne- 
gle&a appellatione oculatam nominare:medium enim czruleum pu 
pillam refert,circulorum duorum qui iridem conftituunt prior& in- 
ternus colore eft nigro, externus flauo. Nonnulli raiam hanc ma- 
cularum caufa afteriam cffe exiftimarunt : fed cüm galeus afterias ab 
Ariftotele à maculis ftellatim difpofitis nominatus fit ; quales in 
ifta raia minime funt,verüm inalia fpecie maximé euidentes & con- 
Ípicue,videor mihi hanc rectiüs oculatam nominauiffejaliam à ftellis 
manifeftis jin toto corpore fparfis Afteriam.Pratereà veterum afte- 
rias tenerior eftboniq; fucci ; quód de hac; de qua nunc agimus,dici 


go DE PISCIBVS 


non poteft. Eft igitur raia oculata ex lxuium genere, aliis fimilis, 
roftro cartilagineo;pellucido corpore fufco,maculis obfcuris confper 
fo. In vtroque latere magnam maculam habet, oculis fimilem, vt di-- 
ximus. Aculeos plures frequentioréíque habet, quàm fuperiores dux 
lxues. Roftri fupina pars afpera eft, circa oculos aculei funt aliquot, 
poft hos duo magni in dorfi linea.In cauda quinque horum ordines 
funt, medius à caudz principio incipiensin priorem pinnulam ter- 
minatur,vtrinque duo minorum aculcorum ordines,reliqui duo la- 
tera cauda occupant.Carne eft dura malique fucci. 


De Raia. Afteria 


H 
HT 
FT 2. STIL 211A 


VS 
AES 
PSSSCSUAMT Ad 
ji" 
S 


)» 
(A 
f 
" Vo 
B0 
NS 2 " 
D MAP 
ls 
19 S 1 
DT. TIT] 


15258 Vm 
V 7 Tte N 
/; | [s MR N 
e Papi n | Jus 


Tl 


[i94 (itr XX: 


ES 


7x AIA Aftriascum oculata comparata veluti pur- 
e pura cum purpura certiüs dignofcetur. Illa ex lz- 
"X uium quoque genere eft, rarior, ideoque multis mi- 
nus cognita.Corporis fpecie ab omnibus primo afpc- 
&u raiz fpecies effe iudicabitur, tamen ab aliis diítin 
guetur aculeis , quos in dorfo habet , mox à capite incipientes, & 
in priorem caudz pinnulam definentes. | Praeter hos nulli alij funt 
in toto corpore. Dorfi pars prona , aleQue expan(z, ftellulis pere- 
leganter funt depicta, à quibus afteriz nomen inuenit. Cauda te-- 
nuis cft & breuior in hac fpecie quàm in reliquis. Caput primo ge- 
neri paftinacz quàm raiis aliis fimilius, eft enim craffius & latius. In 
alto mari & puriore aqua degit,ob id rarior cft,& in litoribus minus 
frequens.Quamobrem meliore eft carne quàm reliquafcilicet "- 
lore 


JUDB Eh xL 5 
liore, teneriore , facilioris conco&ionis, meliorifque fucci. Re&é 
igitur Athenzus: H 3 àgtelas Bellis &aruAoTépa. x3) dOyu^os.  Stella- L2. 
ta raia tenerior eft, bonique fucci. Nec dubium eft , quin faxatili- 
bus fubftitui poffit, torpedinique & paftinacz praeferenda fit, quas 
tamen Galenus raiis praefert. Hanc, quam capiti prafiximus,raiam 
afteriam veterum effe, tum ex carnis fubftantia, tum ex maculis ftel- 
lularum pi&arum fpecie,à quibus etià galeus afterías nominatus fuit 
comprobauimus,quibus plura adderem , nifi res meridiana luce cla- 
rior foret,cüm nullus fit , qui non ftatim primo intuitu maculas pro 
ftellulisagnofcat. e 


De Ru oculata & afpera. ! 


28 [ 
- SS AA 
"A A Bes b — A NS e ANS C ; il 
: Aq QNS N e poe d i 
722, 5S OO? ) z 22. 272/77 
727 72777 Ji 7/ 7 /, // D, A n 
| Ee e MAT 


m T 


cT / / 7/ E E 
/ ] ^w 


A RT DUN 


(| 1E EL NC RD 


[ fosiaBe t qua X 
m. 5l AEVIVM Raiaruni fpecies executi fumus,nunc 
de afperis dicemus : primüm de oculata afpera , que 
) oculata leui maculis fimilis eft, aculeis autem dif- 


I 
(7e 


que , alios 
tiores. Colore ab oculata lxui non differt. Noli exiftimare hanc 
ab illa fexu tantüm differre. Nam in vtroque genere marem effe 


DE PISCIPBVS 
& foeminam ex lacte ouifque comperi. Oculata afpera carne eft 
dura augue fucci. | 


^ 


42e x Ran Aliis "ug : 


M im. 


"s 


NC i |. T j 
KE jv y jr TOY Jh 


[Ur 1l 


P QUDIIA 
ODE e AN 
c OE o" 


(in 
N 
» S 


s 


fib ji AN uw 


| (b An 
QUAND d E | 
E: Au » d 


S 
/ qu 


P a NU NS SS SS 4 
, CM A d 


(AP UT XH. 


à iis R AIIS Afperis UMRPOREN afterias alia 3i 
£i lxuis difcrimen , afpera nominata , quz à Gallis rae 
eflelée , ab Italis rometa vocatur. Al oss igitur ap- 
ES | pellabitur à ftellulis multis , quas habet in Tascribts 

495273 & caudz principio depictasafpera ab aculeis plurimis 
quibust tota horret.In oculorum interuallo multi funt breues freque- 
tes,peracuti , in medij dorfilinea;alij magni , in cauda tres magno- 


rum ordines,aliis plurimis & minutioribus diftin&i. Infiniti funt alij | 


huc illücq; (ine ordine toti corpori Linfperfz. Pro dentibus offa dura & 

afpera habet.Carne eft dura ficcáque. Huius generis Ípecies 
due effe videntur:vna,que ftellulas habet;in medio al- 

bas , fed quas ambit circulus ex nig ris pun&i:- 

couflàná ,totümq; corpus aculeis hor- 
ridum eft:altera ftellulas pror- 
fuscandidas cum mul- 
tó paucioribus 
aculeis. 


De Raia 


74 


ETDPERA iX I I. 
De Raja Clauata. 


N 
S 


SUM AUF 777 « 


SEM UNE 7 ^l 
CN oW 


SREWRAN Q 
prm 01H 


at 
Hh 
il 
l 


| 


js 
h i » ) 
QA 


fede XII 


ex 


t 


AIA Clauataabaculeorum magnitudine & fimi 
litudine cum clauis zreis,fiuc ferreis: eadem de caufa 
EGO à Maffilienfibus & noftris clauelade vocatur. Á Gal- 
- AN lis raze bouclee : quia aculeos habet fibularum fpecie. 
Pr e-74 Ab Italis perofa fiue perrofa. Corporis fpecie rceli- 
quis fimilis eft,fed roftro breuiore,& minus acuto , aculeis longé dif- 
Íimilibus & fitu & figura: ij enim ex offibus rotundis extant,vncique 
funt. Horum vnus fuperiorem & feré extremam roftri partem oc- 
cupat:ícquuntur alij duo in lateribus anterioris partis procul à fc di- 
ftantes: alij duo in medio corpore minusáfedifiuncti. His forma 
& magnitudine pares duo ad radicem pinnula prioris in cauda. In 
media dorfi linea , caudáqüe , aculci alij quales in cateris raiis ordi- 
ne locati funt víque ad priorem caudz pinnulam,hanc fequitur vni- 
cus duntaxat. In caudz lateribus vtrinque ordo eft vnus aculeorum 
maiorum clauorum fiue fibularum fpecic , ab initio cauda ad me- 
dium eiufdem tantüm,ne,vt opinor,tot magnis aculeis rigidior,com 
modé in omnem partem fle&i nó poffet, tamen ne alicui caude parti 
arma deeffentmaiorum aculeorum ordines fequütur parui alij,qua- 
les in czteris raiis cernuntur. Vidi huius generis raias, quibus polte- 
riore tantüm parte corporis aculei illi magni effent , nulli veró parte 
anteriore,fed horum fitus diueríus fpeciem non mutat,cüm alia om- 
nia refpondeant.Nec te decipiat eius , qui de aquatilibus nuper fcri- 

fit , pi&ura in qua multa func à veritate aliena, quod facilé iudica. 
Lili illius defcriptionem cum noftra , & vtramque cum i PR pifce 
Hh 


353 


x4 DE.PISCSBYS '^' 
 — contulerit.In hocidem plurimüm fallitur,quod cxteris omnibus de- 
licaciorem effe affirmat,cürn contrà duriore fit carne , cuius rei iudi- 
cium fadatfenfusipíe. Sed ad alias partes referatur oratio. Hepar 
flauefcens in duas partes fe&tum eft , in quo vefica fel aqueum & te- 
nue continens latet , illud pro delicatiflimo cibo habetur, pingue 
eft: ideo in oleum refolui poteft, contra affe&us hepatis vtile,emolJ 
lit enim citra magnam caliditatem , fc aduer(us fuftufiones prodeft; 
Poffec hzc raiarum fpecies aquila antiquorum exiftimari(nihil enim 
hic affirmo) colorc enim nigricante eft, incurui aculei vncis vngui-. 
bus refpondent, alas valde expanfas habet veluti aquila. Pretercà in 
Lil.s.c«:4 gencre cartilagincorum & planorum numerarunt antiqui. Plinius: 
Planorum pifcium alterum genus eft , quod profpina cartilaginem 
habet, raiz, paftinacz, fquatina, torpedo,& quos bouis,lamiz;aqui- 
]z , ranz nominibus Grzcia appellat. Poftremó dura cft carne,cu- 
Lils.de Ali iuímodi carnem aquilz Philoumus effe fcripfit , quod & à Galeno 
Po4«€.  approbatur. "S 24 E. "Fd 


! 


— : 


——— 


De altera Ípecie Kaix clauatz. 


y^ 72 zz 
(6 DES 
^ M | 53 ; 
AS : e zi ES 
NN ER: PT ERE EE Rr 
NB NM e "n 4 L EE L— 
S. b TP 77 vetu M E Dus ^ 
D tree uisu i E ( « D po»! y^ 
2777977992542) J/ PA Mt » « zs cz, P » 
g A M —— NM GG (P We, 
4 B p / n NW A N he 1 y 
7 ES NN 
E, NN 
. E o, A NNS ! 
74 1 0: * 
M 922. NU NS 
Ki (i NS 
QW S 


[odd BAD XU DE 


T 


wmaummLAVATA Etiamraia diceturea, quam hicex- 
M DAR hibemus, quam noftri Renfe vocant , id eft, rubum. 
M ep A fuperiore differt, quia roftro cft acutiore quàm fu- 
27719 perior, aculeoque illic caret. In ore dentes nulli funt, 
Z7 cd pro dentibus maxille afpera. In lateribus vtrin- 
que octo fpinas longas habet cuti fuperpofitas , quibus alia raiz 
| omnes 


ad; LIyIBIEX iK EE 55 
omnescarent. Ia dorfo aculeos quatuor habet , clauis vel fibulis fi. 
miles, cuius formz aculei- für in fuperiore; inter quos in media 
dorfi linea tres alij funt alterius generis , quos ftatim fequitur acu- 
lcorum fimilium ordo, per mediam caudam ad pinnulas víque con- 
tinuatus. Vtrinque in cauda aculeorum clauis fibulifve fimilium or- 
do eft ad medium víque, reliqua pars alterius generis aculeis arma- 
tacít. Coloreeftcinereo. Carne eft dura , & ferini odoris. Sunt qui 
bouem veterum hanc raiz fpeciem effe credunt fed facile ex Oppia- 5;, ;-,, s 
no rcfclluntur , qui boui dentes tribuit, vtanteà docuimus , quibus soi. — ^ 
hzcraiz fpecies caret... Quód fi qua raiz fpecies bos fit veterum, 
nulli fané veriüs bouis notz competunt , quàm raiz c£vp/yyo , vt 
iam demoníftrauimus. OR. d ; 


De Rd Ípinofa. 


DUTT 
SN : 
M M N 


A ——À S NN Mur w-- I—c 
57. an e ES $e wu eL mee Eee Boi 
7^4. oO, 27272779 & S A LN Na prp pn 
A -L-r E m 
(d " EL 2 7 da . 9 »S 
ZA 7 7) 2, ^2) yn 

MIT TN 

Hj N— 7 / / 

[ z Í I ni MX 
Nc tif fira 
NS Á MNA IN » | 

x LTD 
Wic4RTT XL 39 


VAM Hlicproponimus, lxui raiz fimilis eft , fi 
EC -12À V) longas cutis fpinas excipias , à quibus noftri cam 
D) ) cardaire , id cft, lanificam vocant , à fpinis illis fiue 
QIDEZA aculeis, cuiufmodi multi infixi funt inftrumentis iis, 
jc ivre site quibus lanifici lanas carpunt.. Nos ab his fpinisfpi- 
nofam appellamus , quas non in alis folàm habet , vc A ; 
fed etiam in lateribus circa caput. Oculis prefix. funt alij duo. 
In media dorfi linea , & ad priorem vfque caudz pinnulam con-- 
tinuus eft aculeorum ordo vnicus. Carnis fubftantia & fucco aliis 


fimilis cft. 


1! c EM 
52 
hz 


Hh 


jy DÉ PISCIBYVS | 
o siborn ni covp wide Rata iaÁpetastiuo: o oninia: 


Q4 


( 9 UTisXEL 

CAIAM Afperam particulatim hic appellamus, 

quz ab aliis eo differt,quód aculeis paruis latera con- 

Ne Ipería habeat;corporis ipfius truncum nullis. In cau- 
| da tres funt longorum & firmiffimorum aculeorum 

4j ordines ad extremum víque caudz., Roftro eftacu- 

ra,malique fucci,vt czterz. NU | 


De Raia Fullonica 


[i 
ili 


| | ii 


1m ze 
v oL e 
LU  ———— 
tS che. b (io cIENEEÁD 
DIEA CURE EE -: 


(GM SP REL KL 

(A N C Speciem vtab aliis diftingueremus, fullo. 
25 nicam appellauimus; eó quód vbiq; in alis, in corpo- 
O' re jin capite, in cauda, tota frequentiffimis & afperis 

3 aculeis confperfa fit , inftar inftrumenti ciusquo ful. 
lones pannos curant poliüntque,quod totum eus 
&t CI- 
.cd 


ferreis confertum eft. R oftro fatis longo eft & acuto;cauda'aculei in- 
curui funt,triplici ordine difpoliti.Hac raia pugnaciffima eft, & rara. 


Carnis fubftantia abaliisnon differt..-.. 55505 ood 


De Raia afperrima. 


Y 


S —7 
m pe 
t " "ti p 
z STIR " 
p? p p"T ^ 


i£; Ns h S BLAU 
Ni, - NNSENONSNR TS. 
B. 


UGCeERPRHOIT XUIPIX 
27739 ATA Quzhic depicta eftin fupinum conuerfa pro- 
) ximé defcriptz omnino fimilis eft, nifi quod illa par- 
te tantum prona aculeos frequentiffimos habet, hzc 
non folüm prona fed etiam fupina;tota aculeis pera- 
xA cutisita horret,vt manu tolli non poffinifi pinnulis 
caudz apprehenfis.Hac caufa fuit cur fupinam depinxerim , turn vt 
huius , ita aliarum raiarum partes fupini fitus cognofcerent ftudiofi; 
1cilicet;oris;narium,foraminum branchiarum, podicis,duorum vul- 
uz foraminum,formam & fitum. | Dentibus hzc cavet, vt alix pluri: 
ma,íed horum vice maxillas habet afperas,& feré offcas. Hic addam 
quz de omnibus raiis dici poffent. Auribus vtiliffimum Bati pifcis fel | 
rccens,fed & inueteratum vinojinquit Plinius; In penuria hepatis pa- Librucapr: 
ftinacz hepate raiz víus fum ad priuatum,;non exempto fellejidque 
cum fucceffu. Quod Plinius officulo de cauda raiz marinz tribuit; 
id de officulojid cft,aculeo caudz raiz intelligendum fufpicor.. Ver. 
ba ciusfunt. Manarum muria,& capitis cinis cum mellzfanat ftru- 
mas.Pungi pifciseius qui raia in mari apellatur, officulo-de cauda, 
ita vt non vulneret;prodeft,id faciendum quotidie donec percuren- 
tur.Neque aculeos in cauda habet rana marina,vt ex eius defcriptio- 
ne pofteà perfpicuum fiet , neque offa, cum cartilaginea fit,neque de - 
paftinacz radio locus intelligi poteft:de co enim mox fequitur. Ea- - 


Hh ; 


Lib. 51. Cap.8. 


T 


go DEHIKISCAHBIS 
dem vis & paftinacz radio. Quamobrem non video quó meliüsifta . 
referri poflintquàm ad raiarü aculeos:ex hisenim funt que magnos 
habent & firmos, planéq; offeos , prefertim cüm ex raia in: ranam fa- 
cilis lapfus fuerit;qui fz pius etiam in conuerfione librorum 'Arifto- 


& 7 


telis reperitur, mirmalt eiestci 


| De 'Torpedinibus. 


NC 


NN 
ES 
3 
M 


"NS 
NN 


2 V À ratiotie Greci vdpxtu pifcem,eadem Latini tor- 
edinem vocant:eft enim idpiz 2ow(15 Gv ueXavyid eft, 
3). Qa PE e : | L3 
: ANS j) mebrorum debilitatio, & torpedo idem quod torpor 
PN. QUAS fiue ftupor.Huic pifci nomen datü eft,quod torporem 

: nr p. vuv ; 
AE 


posto & ftuporem membris inducat.Menáder,inquit Athe? 


Lb. 


terra Armenia vendunt, colorem accedente. Pifcis eft planuscar- 


tilag- 


LB BR XT EY 
cartilagineus , parte anteriore latus, lateribüs rotundus , iri cau- 
dam carnofam definens, in cuius initio , partéque prona pinnule 
duz ere&tz funt, prior maior eft, altera minor, in extremo pinna 
eft lata , vt caudam clauisnauium , quibus in Rhodano & Sequana 
vtuntur, apté comparare pofhis. Oculosparuos habet pro corporis 
magnitudine, poft ocüilos foramina oculis maiora ; quz ad os vfque 
parent,quorum ambitus £cig((4s funtcarnofz; bipes] cordister- 
renorum animalium ; quas Latini valunlas interpretati funt ; fimi- 
les. Os paruum in fupina parte , dentibus paruis munitum ;ante os 
foramina pro naribus. Bránchiasin medio fere corpore, quia ob 
corporis tenuitatem ad latera, quemadmodum in galeis & Íquati- 
na, collocari non poterant.- Cor depreffum, ventriculum latum,in- 
teftina breuia & lata , hepar album ;in quo latet vefica fellis: In.coe- 
nofis litoribus degit torpedo , vefciturcatne pifcium, quos aftuca- |... 
pi . Ariftoteles: H váipxy YeUpt à aie (g. dy-ày xpo ads tyrvor, ad Bibsdebif; 
Soto Or Dd t T8 (Suse NuBac eg. geqe) auras. xta(ooplell£) dV) eis t nett 
EXE Sra) A AD , Apod 3 (a tento, qo. à  vepiclon Er (QEpOLSua, Ty 
i5dor , sj r&y adflbelag "yecótulloq wis. vbi pro à 78 (ust perperam 
legiturin vulgaribus codicibus, t» *9: ctus. Torpedo pifces,quos 
appetit ftupore afficit , ea^quam fuo in corpore habet , facultate, 
atque ita tardos prz ftupore capit ; & vefcitur. ' Abdit fein arena &: 
limo , tum pifces , qui adnatantes'obtorpuerint , corripit. Quam 
rem plerique à fe confpe&tam retulerunt .: Idem Plinius : Nouit 1^9 
torpedo vim fuam , ipfa non torpens , merfaQue in limo fe occul- 

tat , pifces qui fecuri adüiatantes obtorpuere , cotripiens; Athe: ir: 
neus: Eg d$ Vd px y ás Qureiv A ejgoréxus , Ty (TXamyódVov , «dj T) 

(opor nul e OygpdU4 5 8g m daxihie (c UXOUSI. "tocado pen i 

WUpx à , X; dove dy moie (g.- ApiXos 5 Aaodtixéos 0 Td- cei vüy Nuxdp- 

Sps Oxejax&y , i z&» O Clav quai vápxdu tumotiv , piépos EL EYE: 

qdpas ToWis gd(xov eidióra] , id eft , Torpedo; vt ait Atiftoteles, ex 
cartilagincis eft, ii(que quz catulos non oda pariunt. -Venatur au- 

tem piíciculos, quibus veícatur , quos attingens ftupore afficit ,im- 
mobilé(que reddit. Diphilus autem Laodiceusin libro de Nicandri 
"Theriacis, non totum picem Ícribit ftuporem inducere, fed partem 

eius tantüm , idque fe experientia longa cognofcere. Quoloco pro 

e4Lóa, mendosé £vowjón legitur. His adftipulatur Oppianusqui L2:2ua- 
cecinit torpedini molli, tenerz , debili , atdiffiméque naranti pro "*9r. 
robore venenum à natuta effe dacum. | Huius itaque latera, quz 
.vcrinque veluti alz expanduntur, radüfque contexta fünt(ea enim 

intelligi puto per xeexidtas oup. s XdUpt) cx grréptey-dpipiSUuevs ) fi 

quis attigerit , illico membrorum vires diffolui,concretóque fangui- 

nc artus prz ftupore moueri nó pofle.Q uam ftupefaciendi vim cüm — - 


io DE PISCIBVS 


/ 17 .d 1/2 , E S 
er a gumento eft, inquit Ariftoteles, quó 


Ibidem, 
Lib... cap. 


fibi ineffe feniat,refupinatam in arena iacere imm otam,mortuzquc 
fimilem, cuius latera fi pifcis contigerit ftupore impeditum euadc- 
re non poffe, | niei kis fis wot so n 9 3g 
Ofoy x; YeUpion Tip iov eai. P TCECT AXIS . 
E averaj. awfloSigeixlor .ev-oix&lois: ueAMeosw. 
CH qo yep ugoveoa) Te £u s xg] aro yum, 
-— INe875. 7€. GeadVliri, fóevpuie) , we xeqaps 0 
i NonyoySpotuo ópádu , MN. ny aup. SVogpoqu. XxXéU a. 
E4AciTa. , "ioAMoio du $udlos ipae (a. Yénieaii ni 
AKA, oi &y Aecyortoz ty dk aoxeirs S$Ao$ XXE 5 
Kepxid ues Suaegia( aieupx. XU plui tgrepüey 
Ap. qisuusi dv-£t Tis Easrdiau(de eA dosus, 5i 
| Allora. oL [AEG oGstyos tojoe(v. udisgrgor, s »! pni 
Catera ex ipfo autore petito. Mus hoc pifcatu vti , id ar- 
capiantur, qua in ventricu- 
lo mugiles habeant omnium velociffimos , cüm ip(z fint tardiffime; - 
Neque veró pifces folüm , fed homines etiam ftupefaciendi vi affi- 
ciunt, Ariftoteles: H.. 5 vevgez qautpá eg ug) TS du games qois (o. Vaup- 
xà». Pliniusex eodem: Maris torpedo etiam procul, & élonginquo, 
vel fi hafta,virgáve attingatur,quauis przualidos lacertos torpefcere 
facit,quamlibet ad.curfum veloces alligari pedes. Ego reuera torpe- 
dini pridem mortuz, qux domi afferuabatur, cüm in fummis zftatis. 


I. 


13.ide fym- feruoribus manum aliquando admouiffem, (enfi frigefcere,vt verif- 
ptama.caufis. fime torpedinis viux contactum , inter ftu poris caufas à Galeno nus 


In Menone. 


Lib.. &Audv 


Libro 7. 


- meratum fuifle exiftimem , quod fortaffe ex Platone haufit, qui càóm 
de torpedine loqueretur : Kaj yap ai77 , inquit , 4 «(eto veup- 
x4» mod. Hacarte pifcatorum manibus cuadit: cüm enim fe hamo 
captam, vulneratámque fenícritlineam pinnis amplectitur,mox per 
lineam virgamque ftupor in pifcatoris manum immittitur , vt piíca. 
toria arma excidanr. Oppianus: : | 
Ka udo € Yeupor (Spérepor vóov cioe &moXelor] - 
TIOury? Adice s (o. , TrTeqvouSon. dV. o3uiv(Cv 
Opuun AUyevas GpocurTVe3t) 5 eda 5 yedvus m 
Laairs 9ovexos Tt ducspapdo , is dV. oues 
Askiréplu doxmn]e gepévuuor DyBVos &Xvyos. 
Iowa. dV £x aro qune s dAopes (iv mure ipis 
Toios yeu XpUg Ma. j bee) alata. xe. [ . 
Frigoris impatiens torpedo,ob id hyeme conditur terra , hoc eft; 
vado maris excauato.. 'Theophraftus citante Athenzo : Osgeages 
ty Td D ieA qoAdUbyloy , dii o Nióyyes Qoi 7 voulu) x yis: Se .Smd ! 
TU «xtA Ty Soucevov s xg) Covflocdo , duse, qnoi Thw weupw dd 0. 
&w duljs Su/apur , x, S Ty EiXov , € dui vd aed qo A vevpxay 
| TUS 


2? BB BR | *X d MT- 


136 b por Does. Theophraftus in libro de his que hyeme latent, 


Ícribit torpedinem ob frigus fub terra condi. In libró autem de iis 
quz mordendo & eiaculando venenum infandunt, vin à fe émitte. 
re,& per ligna;fufcináfque ftüpore, manu illatenentes afficere.Circa 
autumnum parit; autore Ariftotele;non oua;fed foetus viuos ex ouis; 
quz intus excludit, hos in metu intra fe recipit & emittitjeodem Ari. 
ftotele autore. Et quidem;inquit;iam viía torpedo cft grandis , quz 
foetus intra fe circiter octoginta haberet. Diphilus apud Achenzum 
ait torpedinem conco&u difficilem cffe, demptis iis partibus, que cir- 
ca caput funt, qua tenerz funt,ventriculo gratz,& conco&u faciles, 
paruas autem meliores effe, praefertim fimpliciter co&tas.Hicefius ait 
non nutrire, infipidam effe , aliquid tamen habere, quod ventriculo 
valde gratumfit.| Huiusiccori tencritas nulla prefertur, vt fcribit 
Plinius. Qi torpedinem in cibis damnarunt, ij mihi-retius iudi- 
caffe videntur : eft enim mali fucci, infuauifque,humida, molli,fun- 
gofaQue carne , ob id à noftris reiicitur : quód fi quando edatur , ab- 
iedis capite, partibufque quz circa caput & branchias funt , alliis ce- 
pifque condita editur. Et Venetiis, ne in foro pifcario vendatur, 
autoritate przfe&i fanitatis cautum eft.Q uare non poffum non mi- 
rari quz Galenus de torpedine fcripfit. Mollem habent carnem tor- 
pedo & paftinaca , quemadmodum ctiam iucundam , que modice 
aluum fubducat , & non difficilé concoquatur , quaque modicé nu- 
.ttiac; Ec in confilio pro Epileptico, tórpedinem folam ex cartilagi- 
 neorum generc,epilepticis conuenieriteri cibum effc.Et in libello de 
Attenuante vi&u,faxatilibus in penuria fubftitui vult;prepararique. 
cum beta , aut porro, admifto piperis tantillo. Et in libro octauo 
method. medend. cüm faxatilibus pifcibus afellos fubftituerit , pro- 
ximé afcllos , inquit, funt folez & torpedo. Idem literis prodidiz, 
Íc experientia comperiffe torpedinem marinam non mortuam , vt 
nonnulli exiftimauerant, fed viuam admotam capitis doloribus me- 
deri,(edémque euerfam coércere , idque cadem vi efficere , qua alia 
medicamenta, quz feníui ftuporem. adferunt. Quod qütdem cgo 
fic interpretor , torpedinem admotam capitis doloresleuare , (tupo- 
rem inducendo , cuius ftuporis caufa fit frigiditas, id quod etiam de 
opio , mandragora , hyofcyamo veré dicitur , fed non ea (olüm, fed 
& cxca quzdam vis.torpedinià natura infita. Nam idem Galenus 
hanc torpedinisvim non frigiditati folüm,verüm etiam obfcure eius 
facultati adfcribere videtur: cüm cnim ftuporis , qui ex difficili feníu 
motüque componitur, caufas recenferct refrigerationi , partiümque 
neruofarum compreflioni , torpedinis marinz contactum adiungit. 
Paulus ZEgineta oleumjit quo viua torpedo decocta fuerit , ad acer- 
biores articulorum cruciatus leniendos prodeffe fcribic. Mirum 


36r 


Iib.6. d e bif; 


MAIA. CA 195 


Lib.6.de bif. 


ATImá« 4. 19. 


Lil.9.c4, 44 


Lib.s.de tli 
men. facul, 


Lib.is.de fat. 
Jimplicmedi; 


Tibi. decates 


Jympte. 


362 | DEvPISGEBVIS 
Blas eee, quod de torpedine Plinius fcribit. Si capiatur cüm Luna in Libra. 
fuerittriduóque afferuetur fub diuo,faciles partus facere;pofteà quo- 
ties inferatur adiuuare. , Et: Fel torpedinis viuz genitalibus illitam 
venerem inhibet. Et lieni medetur torpedo impofita. De torpedine 
"fluuiatili nihilhic dicendum,à marina enim non differt.Fluuiatilisin 
. Nilo reperitur,teftibus Athenzo & Strabone. 


SECVNDA Torpedinis fpecies Bà prima differt ; quód: 
maculas nigras, rotundas, circulis non diftin&as habeat, fed.eadem: 
pentagoni figura difpofitas. Eft ctiam primz concolor. : 

mm 
T I I / /7 


ASSI T cà 

SC" d NR 

L— MENS ee 
1 zz NSSSSNNNINN YN PDI-EZIPLP - No 
"CZ MT ie NA 

CA 171». — PP 
e as 77778 
! Ar 


Hd 


ANNA 
Jr 


7 D 
"H2 
. n m 7 


( | 
in d R i IA Magis varía eft;habet enim piaculas didecahitl 
figurarum,;huc & illuc fparfas,& fine ordine. - jim VRSPIOG- 


Quar 


"NfHER' "xit 


-' 

SA ANS INN SN 
CNN SAOARANNNS «| 
-^ 
ENS SN 
CESSISSE NEN RNN SES 
SESS v RN NNNM 

E 


CAMION 


M; 
we 
ENS 
2239 


e e 


SENS [zu 


2 
a 
2 P T T T42A 
rr g I 
a 1 
727 z 
2 


TAN neos veniemus per medios : hos voco, qui vt non 
EN td omnino longis fimiles funt , ita Weit contractio- 
VS. | réque funt corpore , & cauda fpiffiore quàm plani. 
oci Prztereà branchias in lateribus habent , prater pla- 
norum cartilagineorum naturam. Huiufmodi funt rana marina 
& (quatina,quas tamen in planis numerarunt Ariftoteles & Plinius. 
Deranaautem marina ceteris raiaram generibus omiffis nunc lo- 
quimur,quz GZtaos &»uàs ab Ariftotele dicitur , id eft, interprete 
Plinio, rana pifcatrix. Hodie quoque à Neapolitanis rana pifcatrix 
dicitur, ab aliis Italis sario pifcatore vel diauolo di mare. A Matlilien- 
fibus ^audray à lato &amplo otis riu , quo marfupium refert quod 


X6R AIIS Ettorpedinibus ad longos cartilagi- - 


I:b.g.de bif. 
amm. cap. 37. 
Lib.9.cap. 414 


' | 
64 DE PISCIBVS | 
: baudrier vesnacula lingua nominatur.A Burdegalenfibus pefcheteaa. 
Siculi lamiá nefcio qua rationc appellant nifi ab ore admodáü hiante, 
velà voracitate.Monfpelienfes gal/anga. Pifcatricis nomen à pifcan- 
di folertia inuenit, ranz veróà rana paluftris nuper nafcentis fimili. 
Dae cudine.Pariunt enim rana paluftres.tradente Plinio,minimas carnes 
| nigras,quas gyrinosvocant;oculis tantüm & cauda infignesmox pe- 
des figurantur,cauda findente fe in pofteriores. Theon quoq; ranaru - 
! partus informes vocat, à3e/aAaqu,fiov?ua Ge. x] émow., quonia vrfarum 
In This more pariüt ranz.Gyrinorum ctiá meminit Aratusin Phenomenis: 

Avroyer e£ v/Swdos Tro TÉpEs faod(1 yveAvov. 

Et apud Platonem prouerbio dicitur:Nihilo rana gyrina pruden 
tior: Oc jueis po duly Glavtp Syebv sÜcwjugi oppo. $i. (api: , 63e &rpa. ty- 
xut Gy EIS gpóra(v 93v AeNleoy Gas yveArs. Nos illum tanquam 
Deum fapientiz nomine füfpiciebamus,, at ille neutiquam fapientia 
ranam gyrinam fuperabat. Quoin loco Erafmus pro-yvess legen- 
dum cenfet yeus&s : eft enim Gryneum Myrenzorum oppidum, vbi 
confentaneum eftinquit,ranam defpicatiffimá fuiffe, propter Apol- 
linem,cui peculiariter id animal inuifum , propter fabulam de rufti- 
cisinranas commutatis. Eft autem co in loco templum Apollini fa- 
crum candido marmore,& oraculum vetuftiffimum:vnde etiam ipfi 
cognomentum Gryneo.Verüm cüm optimorum autorü teftimoniis 
conllet gyrinos paruas effe ranas,vel ranarü partus informes, quibus 
illepidius nihil poffit videri,Platonis locus integer MEE immu- . 
tandus mihi videtur.Sedvtra le&io magis probanda penes doctores , 
iudicium efto.Ad ranam mariná redeamus,que à ranarü paluftrium 
recens natarum fimilitudine di&te funt:capite enim caudáq; tantüm 
conftare videntur, vt ctiam cottis fluuiatilibus pifcibus appofité com 
parari poffit. Hic indignum plané fuerit veritatis ftudiofo praterire 
filentio,monftrum illud;feu fabulam potiüs quàm pro rana pifcatri- 
cc, & eius hiftoria propofuit is,qui de aquatilibus fuperioreanno lib. 
edidit: ei enim pedes appinxit tam abfurdé , quàm fi leoni terreno 
pinnas appinxiffet , ranamque appellatam effe putat , à pedibus. 
quos fub ventre geminos habet, ad ranz paluftris fimilitudinem 
membrana intertextis , quibus verifimile eft , inquit , hanc in ranz 
modum per fundum maris incedere. Quz omnia quantüm à vcri- 
tate abhorreant,ex fequentibus perfpicuum fiet.Rana marina pifcis 
eft cartilagineus , planus , fufcus, fiuc fuliginis colore , capite maxi- 
mo, rotundo & compreílo. Corporis figura & colore cottis pifci- 
culis fimilis. Capiti cauda tantüm fine corporc affixa cffe videtur, vt 
nihil feré prater caput , caudámque in hoc pifce videas.. Caputacu- 
leis multis,acutis horret.Osilli non in fupina parte, fed in promptu, 
amplum & latum,& ad pifcisin genium moréíque à prouida natüra 

Ic- 


V E TURNER RM 


LIBER XII Js 

re&té accommodatum. Maxilla fuperior breuior eft, inferior longior 

& prominens quo fit vt femper os hiet, pateátq;. Lingua quoq; maxil 

la fuperiore longior,lata eft & magna pro maxillz magnitudine. Eft 
membrana quzdam gingiuarum interiore parte enata & in os copli 
cataquz à maxilla feparari,nifi diligenter infpicias non videtur.Den 

tes non folüm in vtraq; maxilla funt magni , acuti ; in os recurui,fed 

etia in palati offibus duobusinfixi,item in radice linguz.Oculi fupra 

caput ad latera fpectantesaculeis fepti:ante hos propendent appédi- —— 

ces due;tenues,albe;tetriq; odoris,fi Oppiano credimus quibus veluti P^ $va- 
eíca pifces mira folertia allicit & capit, quod non folüm grauiffimo ids 
Ariftotelis ceftimonio,fed etiam pifcatorü multorü experientia com- 
probatum eft. Ariftoteles:rana ea quz ante oculos propendent , que 
longa pilorü fpeciem referuntjin extremis autem craffiufcula rotun- 
dantur, veluti efca vtrifq; adie&ta;ea inquam capillaméta,cum arena, 
aut turbidis aquis,quas ipfa conturbarit , fefe obruerit , attollit , quz 
quum tan gunt;pulfantq; pifciculi, eos allicit donec in os perduxerit: 
quz veró capillamentis illis cafu quodam caruerit , macilentior capi- 
tur.Eadem Plinius ita tráftulit. Nec minor folertia ranz quz in mari 12s:capas; 
piícatrix vocatur,eminetia fub oculiscornicula turbato limo exerit, 
affultantes pifciculos pertrahens, donec tam prope accedant, vt affi- 
liat.Eadem Plinius pereleganter expreffic. | 

Bázoycs àv voOyjs uS, ps gj etos iyOüs 

Aiougos 3 i3édy, qo. 3 Oryerad pu ug. 

— AV. &pa, 4g] T& piyris àvéDperro yowrtey qopatw.. 

Avros m» (CLPNA xg9 &Uposrtos tA vogseis 

Kéc lay &uéor, GA é yo 3. àv. (pxto. Tiradid, 

pa. àk Ex "yévvos veirus v airs qegx4 

Aeaflj 7 , ípivirrs, xax) 5 óigw &iTUx. 

Tw Üz ua. SiyéUd S9Xov ixXOsci Bajorépoi(iv, 

O: pé pur ei(opóuves tgopuonot Aa S ES 

Airàp 9 aw &d dy v &pboera| à$iuas «(i 

Hx« uex &asajps(ay tur qu. To. &gémolla] 

OudVr óiosipSyu xpvarov Soy , ael Adest 

Baecoye é psacu &ow "dosi jarérss. 

Ex his liquet iure optimo pifcatricis cognomentü additum.Con- 
traaliorum. planorum cartilagineorum naturam pinnas duas habet 
in medio corporc.Branchiarum foramen vtrinque vnum , cute-non 
offeo operculo conte&tum.Cauda carnofa eft fpiffaquejin pinnam la- 
tam deíinensjin ciufdé fupina parte pinna alia erigitur. Ex caudz ca- 
pitifq; lateribus appendiculz quedam carnofx dependent, certis in- 
teruallis àfe diftantes , quz natante rana fupernatant. Intus perito- 
nzum nigrumeft,ventriculus magnus,vtring; appendicem vnicam, - 

i 


Lib.9.de bif, 
an.cap-37- 


Lib. 2.45 
7 nO 


"m DE PISCIBVS. 
breuem habens.Intcítina graciliajin gyros multos conuoluta & re- 
plicata,quod neceffe fuit,ob voracitatem & ventris capacitatem pat- 
uam. Hepar rubefcens,paruum,cótra voraciü & guloforum pifcium 
naturam;neq; in lobos fe&um veluti in galeis,teneritudine torpedi- 
nis hepati non cedit,ob eam folüm expetendum. Fellis veficz meatus 
longus,ab hepate propendens mefenteriojinteftinoque adhzret , fel 
aqueum eft. Splen nigricat. Huic pifci fi per os,vétriculus interaneáq; 
omnia eximantur,corpüfq; quoad eius fieri poteft diftendatur,totum. 
pellucidum fiimmiffoque lumine laterna apparet horrifico afpectu, 
quemadmodum & piícis ipfe viuus tetro feedoq; eft confpe&u, vnde 
ab Italis d/auolo marzo nuncupatur,& ab Oppiano in verfibus paulà 
anté citatis foeda vifu dicitur.rana oua parit,cüm cateri cartilaginei 
1i. de nif, animal pariant: Ariftotel.óiu po Aeauorol ciel aewris dorbsiot. ( 3ocicbyp 
animal. c4 3. TY CaoTOX d. AU oa eye. Et:Gooroxsi G AGO, '05 jpór'poy doToxy) (av (oc 
uud Pi & duroiz, qgyexgeguou r dueois atu) Bass. Animal pariunt cartilagi- 
neajfed priüs ouum pariunt in feipfis;augénta; & excludunt,excepta 
i.9.c4514: rana.Q uoin loco pro rana , médofé legitur raia in Latinis codicibus. 
M a Plinius.Cartilagineum genusanimal parit,excepta quam ranam vo- 
pr cant.Huius rei caufam reddit Ariftoteles.G 4425132 ooo v Drdoy 
&y dTois uo dioroxet  TEX&LY Gor; tto C GoToxEi Í END £yos , oy xoi [Bi 
eL xov. los 3 dovoxé Ófpa.Ce O ÉAsior iy. juovos. Allia. 59 18 edualos qiois rtu. 
TÉ yep xEQa MN) aro Nava xao iyo yd V8 Notar aa uevToss t, TOU Tlu) dado x9) 
cgo3pà Goryeidw. Auborp us Üg'cpoy eade yeT4 TÀs vto les, eS d cups CaoTo- 
xti. yep lay £0os«g 9 Sacybeys $ x&qa Xs amp xg) eot Aci xd, Gu xg) 
&£eA&civ. Cartilaginea perfectum ouum intra fe pariunt , animalque 
foras emittunt , excepta rana: hzc enim fola perfe&um ouum foras 
emittit. Cuiusrei caufa eft corporis natura:caput enim multó maius 
reliquo corpore habetjidque aculeatum,valdéque afperum:quamob- 
rem neque pofteà catulos fuos recipit, neque initio animal parit:capi- 
tis enim magnitudo & afperitas quemadmodü ingreffum , ita etiam 
Li.s.debif. exitum impedit. Idem alio loco fcribit, ranam animal non parere, 
Mpeuo, neque foetus fuos recipere , tum propter capitis magnitudinem,tum 
propter aculeorum impedimentum. Cur veró ranz paucz reperian- 
tur,cüm inter cartilaginea foecundiffimz fint ;idem Ariftoteles do- 
Cet. ao uyové Godoy S€ igi dv PyBseov 3 paqvís , rdv Se ccAdycy odi pacyos, dx 
exit £ioi, Sio. O. dro va X palos. Tix Td ydp &Bpda, crue, pos 79 "y?. Foecun- 
diffima pifcium eft mzna, inter cartilaginea veró rana;fed rara funt; 
quia facilé pereunt; parit enim vniuerfa ad terram. Rana marina: 
extra aquam aliquandiu viuere poteft. Vidimus ipfi aliquandoin 
litore inter herbas dies duos vixiffe , vulpeculeQue terrenz. no- 
&u paftum quzritantis pedem dentibus arripuifle , & ad auroram 
víque retinuiffe , ex quibus oris dentiumque robur colligere licet. 
Carn- 


Dib.6.de bif. 


dnim.cap. y7. 


LIIBER:!XII ^ & 

Carne eft molli ,excrementitia jinfüaui,fefini faporis, mialig; fücci.FEel 

cius aduerfus faffi(iones vtile eft. Ranarüm marinarü autore Plinio, Libgscapis. 
ex vino & aceto decoctarum Íuccus contra venena bibitur,& contra 
ranz rubet venenuni,& contrà faláimandiras.Os in — nullà hà-- 

bet rana,cüm cartilaginea fit, neq; áculeum exertü páftináca: modo; 
Plinius tamen;Officulum de cauda ftrumis cürandis prodefle his ver^ Iib.y..cap't: 
bis fcribit: Pungi pifcis eius , qui rana if máti appellatur, officulo de^ 
cauda,ita vt nó | vülhiera, rode. ldfaciendü quotidie, donec T percu-. 
rentur. Sed quid de eo Plinij loco (citiam;anteà i expofui. Ex his tum. 
dull. à nobis coghitis, tum érauiflimórü autorum teftimoniis con- 
firmatis,notior FiHals effe potett rana pifcatrix q dex eius » defcriptiorie 

qui pedes ci cribuit,quígj cam malcham appellat: cuius errótis refuta-" 
tionem in hunc locü reiecimus. Ac primum quàm friuolá fit fola hzc 
ratio;cp maltha fit, quia molli fit carnejnémo non videt : id enim no- 
menin infinitos alios pifces qui xvaielli (ric catne;cópeteret. Deinde: 
Oppianus;cuius verfus Lippio Latinosfa&os pro ofert, faéilé: eumab' 
hocerrore reuocaffet. Isenim r15.1. &uifticdy c cum cetaceis máltham: 
numerat:libro veró fecundo torpedirii fabiunxit. Quare inepte pu- 

mo Latino verfui libri primi duos aliosex libro fecindo fübiunxit;: 
quafi veró maltham & ranam tanquam. 'eundem pifcem Oppianus 
coniunxiflet,ii(q; tribus vetfibus,vt de eodem locutus fuiffet. 


De Squatina, 


—m "[uevr up 
« »' : N H N Accentu in priorc dut Nt. c differacà 
y p),qua limam fignificat, Gazarc&é fquatinam c Cons 
ask Dd | uertit Plinium fecutus: cius. enim. hecfunt verba in Liíb304. 1: 
I catalogo pifcium. Rhina quam Íquatinam. vocamus. 
: Dicitur àutenr Íquatina. Derafiel fqualore , hoc cft, 


Iiz 


* TUNER D Ux d i 
, 9 
;6 DE: PISGEBNVE 


cutis afperitate, Noftri Maffilienfes, Galli, Liguresangelum vocant, 
Afimilitudinc angeli picti cum alis expáfis. Veneti $qwaquamvocant.. 
alij $quamm;alij Jquadram. Burdegalenfes Creac de buch. Graeci huius. 
temporis pólu, xg] paófdalor. Squatina pifcis eft planus , cartilagineus,- 
magnus quidem, vtpote qui ad hominis magnitudinem aliquando 
255 accrefcat. Vidi ctiam fquatinam centum & fexaginta libras pondere. | 
zquantem. Eftenim bene longa, fed corpore contra&tiore ftrictio-; 
réque;cute afperrima,duriffima,qua lignum & ebora perpoliuntur: 
L4.04x5 nam & 6 mari fabriles v(us exeunt, inquit Plinius. Partes prona. co- 
loris funt cinerei ad fufcum vergentis, pars fupina alba & laüis. Qs. — 
non habec in fupina parte ,.necinfra roftrum raiarum modo , fediin: 
promptu parceque primüm obuia, veluti rana pifcatrix, atque fqua-; 
mofi,maxillarum offa in angulum obtufum definunt,lingua. vero in: 
acutum,in cuius extremo carneum tabernaculum eft. Os habet bre 
uibus fed acutiffimis dentibus manitum,, aliter quàm in vllis aliis pi-- 
ícibus difpofitis: funt cnim dentium ordinesjinteruallis dentibus va- 
cuis à fefe diftin&ti & diftantes. - Horum ordinum finguli tam arte 
counexis cohzrentibüfque dentibus conftant, vt non plures dentes, 
fcd vnicus planus, latü(que dens effe videatur :verüm vnguibus; vel. 
qultelli mucrone inferto facild. feparantur , quique.à reliquis feparae. 
tus eft , reliquis immotismouctur , & loco cximitur.In inferioremas 
xilla,linguz extremo acuto locus dentibus vacuus cedit naturz pro- 
uidentia , dextra finiftràque denrium funriordines , quinque denti- 
bus conftantes, tertius & quartus ordo quatuor duntaxat dentibus 
conftat. Ordines qui hos fequuntur, quique in anteriore oris par- 
te fiti funt , tribus tantüm. Contrà in maxilla fuperiore ea enim 
in parte quz maxilla inferiotis parti dentibus vacuz refpondet, or- 
do eft ex quinque dentibus, vtrinquefimiles duo ordines. Quar- 
tus , quintus , fextus S feptimus ex-quatuor. dentibus , qui fubfc- 
quuntür,ex tribus tantàm.Dentes omnes in os funt recurui. Maxillz 
fuperioris extremün cute noni tegitur, ex eo apophyles duz in os 
demittuntur in alias diuife;de quarum víu poftea dicetur.Oculos fu- 
pra caput habet,non furfum fed ad latera UN Y fora- 
mina funt,quz ad os víque patent, vcluti in raiis. In lateribus bran 
chias dete&tas habet,non in fupina parte vtraiz: illarum enim fitu & 
oris Íciffura [quatina à. rcliquis planis pifcibus differt. Corporis lati- 
tudoin pinnas definit maiores, fequuntur aliz minores. In cauda 
veró pinhüle düz erc&tz fürit, Cadem in vnicant & continuam defi- 
nit. E média dorfi fpiria aculei parüi exiftuntitem alij prope oculos, 
25 Reliquis caralagineis ;iacertiis partibus firüillis et: Nam ventricu- 
lum mái habet, Tée(titià ma ena latáque; hepar in lobos duas 
diaifum ;i8 quo fellis veficadstet felle vitidiplena- Lien ex rübro 
DP] . ni- 


uW 


ETBEK XIPE- x69 


nigricat.Cor angulatum,compreffum vnico tantüm finu donatum, 
Maresà fceminis diftinguntur appendiculis quibufdam ca:tilagineis 
circa anum,quibus foeminz carent. Coéunt fquatinz mutuo par- 
tium fupinarum attritu. Cartilagineorü vna Íquatina bis parit: nam 
& incipiente autumno,& circa vergilarum occafum, fed per autum- 
num foclicius. Singulis veró fceturis partus fepteni aut octoni prouc- 
niunt.Hec Ariftoteles.Idem (cribit fquatinam foetus fuos in metu in- ba de bift. 
tra fe recipere,& rurfus emittere,nonnullorü galeorutY modo. ói 3j OE I hif; 
Sr WoI y eoA£ol Xj ifagua(i x, Séyovra| eis $oules v'3s veot1ds 22) o4 póvou xg] aJ yup. (pao —— 
xo4.Et mox. vv 3 avovréor guyón x, Bros  Soyorraq 3i 2 Guia 2 xépxt. 
| cix eio E yera| 5 93e Bd Gcyos 9s viov ds Sia. O udrysÜos ? xps 9) às Aot gira 
645. Cateri galei & emittunt,& intra feipfos recipiunt foetus.& fqua- 
tine,& torpedines:ex planis autem paftinaca & rana non recipiunt 
propter caudz afperitatem. Neque ctiam foetus recipit rana propter 
capitis magnitudinem & aculeos.Q uz addidimus vt admoneremus 
Latinam Ariftotelis conuerfionem inemendatam effejin qua pro ra- 
na perperam raia legitur,vt ratio que fubiungitur, & Grzcus con- 
textus conuincunt.Oppianus fquatinam non fuos foetus intra fe re- MMC 
cipere;fed prafidio alio cos tueri autor cft , nimirum latis vtrinque À 
pinnis,feu alis expanfis tegere. | 5 

Tou X2) piva TEXÉGY GipocuU eT) &xxlu, 

AN. ciocés vios y x£lyors Sois oi, xw tjv, 

AD Or £y Aue? iv "ToS Quryts &p.gortpaUcy 

E iir ao eflpoycoy om yéros Cy ]v &Wois 

To(w &Tv Cope Texécy gofóor &pu oe arTd. 

Sed cüm aculei parui fint,& in recenter natis molles adhucneq; 
capitis magnitudo,vt in rana pifcatrice,neque caudz afperitas vt in 
raia przpedire poffunt, quominus fquatina foetus fuos recipiat , Ari- 
ftoteli potius credendum effe cenfeo.Hanc fquatinz folertiam attri- 
buit Ariftoteles, vt arena fe obruat, cümque fc totam occuluerit,ver- 
berat oris fui radiolis feu virgulis,quas pifciculi cüm afpexcrint , ad- 
natant quafi ad algas , quibus vefci foliti funt. Plinius. Simili modo ^»«-: 
fquatina & rhombus abditi pinnas exertas mouent Ípecie vermicu- 
lorum,itémque quz vocatur rana.Mirum veró,quód Plinius appen- 
diculas illas quibus fquatina pifciculis infidiatu r,pinnas appellet,cüm 
neque pinnz fint,neque pinnis vllo modo fimiles fed vermiculis , vt 
ipfemet ait. Ariftoteles proprié j«83í« vocat,radiolos & virgulas in- 
terpretatus eft Gaza.Squatina carniuora eft,& in alto mari verfatur. 

5 Pmjinquit apud Athenzum Diphilus,qj Zvry v&v ecl S(g., dDase- 7 
alos tq, xg) xor. 32 puel coy ogiitalltpa.. Kow&s 5 Tr T NC Quo cn 
igi, x9) pts 3n,td) Suo qt py qty ova C OpSjua, à TÀ5 ONfeis d uA dvd .Squa- 
tina ctiam ex cartilagincis eft,conco&u facilis, & leuis. Qua maior 
| Ys 


I.s.de bif. 
C4p.37. 


Mos DE PISCIBN SM 


magis nutrit. Vniuersó autem cartilaginea omnia flatus gignunt,car- 
nofa funt,conco&u difficiliaquorum multo vfu oculorum acies he- 
betatur. Quod temere di&tà effe nemo exiftimare debet. Cüm enim 
cartilaginea flatuum, craffiorümq; & glutinoforum humorum .ma- 
gnum prouentum adferant,craífos ex his caliginofofq; fpiritus effi- 
ci neceffe eft,quorum perípicuitatem & fplendorem ad clarius cer- 
nendum neceffariü effe certum eft. Apud nos nullo in prctio eft fqua- 
tina,ctiam à rufticis negle&a;tum ob ferinum faporem, tum ob car- 
nis duritiam & infuauitatem. Ex hepate oleum fit,quod ad hepatis du 
ritiam valet,addita fpica celtica vel ftyrace,vel abfinthio. Oua exic- 
cata ad fiftenda alui profluuia multüm conferre experientia comper 
tum:iisenim ad omnesalui fluxiones vtuntur pifcatores noftri. Cute 
enfium capuli integuntur. Ex eadem optimum fit in pfora & fcabie 
fmegma.Eiufdem cutis cineres cotra alopeciam & vlcera capitis ma- 
nantia profunt.Tota Íquatina mammis 1m pofita carum incremen- 
tum prohiberi, duriu(culáfque reddi traditur. Q uod à me experiétia 

Li.5«4515; comprobatum eft , huius quoque rei teftis eft Plinius. Squatinz il- 
lite crefcere mammas non patiuntur.Id nó manifefta qualitate, fed 
obfcura quadam vi effici puto,maximé cum fale afferuata idem non 
preftet;cuius falis caufa magis digerere & exiccare deberet. Hác fqua- 
tinz facultatem fi refcifcant mulieres, cultui & ornatui plus cquo de- 
ditz,pluris eam empturz fint,quàm vlli Romani vnquam mullum, 
vel ctiam acipenferem emerint. Audiui ab excellentis do&trinz viro 
cüm diceret,cam quam nos fquatinam effe diximus rhinobatum effe. 
Squatinam veró effe quam cato rochíiero in Prouincia vocant. Sed de 
rhinobato mox, de co qui carro roch;ere nominatur,quum de caniculis 
dicemus.Sunt qui Ícribant fquatinam fubinde coloré mutare, & eius 
cui adhaferit coloré corporc imitari polypi more,quod fané rationi 
confentaneum non eft.Q ux enim coloré fic mutát,vel quia corpore 
pellucido funt id faciunt,vt chamzleo:vel quia cute funt ita tenui, vt 
in humorü fpirituümq; perturbatione atque agitatione,varij eorum 
colores perluceant.Q uorum neutrum de fquatina dici poteft,vtpote 
quz cute fit afpera, dura ac denfa. 


De Rhinobato. 
T EPOR ATE AY Y 


T PaW«lo Grzcijita Gaza Latiné com pofito nomi- 
js nefquatinoraiam appellauit. Huiusfic meminit Ari- 
43 ftoteles. Tv uo €v xov DyBUov arupd. (xs cuc-fivelas 
udU» Gala cuvSvaQouSvor. pim JUS syn Soxet ro am&jy 
xg] Bros , ig ydp Tis ixDüs , és Adr) pwófoatlos, i4 

: ydp 


UM A d 

. —— YIN 
Tib.6.de hift. E SY JN ) 
Anima. C4. V1 Ko 


A 
Vi 


FIBER XTL 37 
ye Ts plo xepaMw , € (x trapo rs , TÀ j Üriofstr plius , ás 
yebuSivos $E &pqportpar dy Door. Plinius: Pifcium diuerfa genera D^» 
non coéunt przter Íquatinam & raiam ex quibus naícitur prio- 
ri parte raiz fimilis , & nomen ex vtroque compofitum apud 
Gracos trahit. Prater hzc nihil víquam alibi de rhinobato le- 
cgi,autab aliis accepi. Nec mihi omnium generum piíces diligentiüs 
perquirenti vidiffe vnquam hunc piícem contigit,eadem mihi fenes 
& petiti pifcatores afirmarunt. Quz cüm diligentiüs expendiffem, 
ineam tandem fum adductus fententiam,vt exiftimem ne Ariftote- 
lem quidem , aut Plinium vnquam rhinobaton vidiffe , piícémque 
plané commentitium effe, quique re non exiltat, quod quidem Ari- 
ftotelis verba iam citata fubindicant , quzqQue alio loco fcripfit: E Li: degen. 
3 dy Üa xao diy AE tóXxoyov &apatlo4, Sox oü(1 dU M&ANIqU. oL part Gacror a- RUE 
ASpSiuaiyartocK x. pivirs «t2 [3irov (3wd Va CopSwov. In marinis nihil adhuc 
exploratum habemus dignum memoratu , qui tamen rhinobati ap- 
pellantur, maximé gigni creduntur ex fquatina & raia. Squatinam 
itaque cum raia videri coire ait, quo quidem loquendi genere , & fi. 
milibus , vt, ferunt , tradunt , aiunt, creditur , vtuntur Herodotus, 
'Theophraftus , Diofcorides , quum fe rem aliquam pro incerta ha- 
bere fignificant. Iam veró ratio , quam fubdit Ariftoteles, plané in- 
firma cft. Si enim ideo coéunt fquatina & raia , quia pifcis fit,qui rhi- 
nobatus nominctur , vtrique fimilis , & hippocentauros & tragela- 
phos effe poffe dicemus, fi centauruscum equa, & hircus cumcerua ———— 
commiíceatur. Át, vt fcribit Galenus,fieri fecundum naturam non T vig 
poteft,vt tantopere diffidentia corpora cómifceantur: neq;enimco- - Hs 
lores& figuras tantüm componi oporteret,quemadmodum àftatua. 
riis & piétoribus fieri folet , fed. totas fübftantias natura ab huiufmo- 
di permiftionc alieniffimas. Neque fi diueríz animantium formz, 
non tamen víq;adeó diffimiles, coéantjid animal gignunt,quod vna 
parte huic altera illi fimile fit, fed quod vni tantüm procreantium 
fimile fit , vel tertium quoddam : vt cüm afinus equam iniit, mullus 
aut mulla neutri per omnia fimile animal gignitur. Si lupus 
cum cane vcl vulpe congrediatur, canis vel vulpes al- 
teri tantüm fimilis. Quare meo quidem iudi- 
cio fides iis habenda non eft, qui rhi- 
nobati miftümq; genus, pro- 
lémq; biformem nobis 
obtrudunt. 


$ 


RON D'EIETIS 
DE PISCTPBWe 
Lisrk |: XILL 
* 


De Galeorum nomine. . 


£ ot Pomp 


&uri,, in quibus funt j&co! , quos muftellos 
em vertit Gaza: nomen à corporis habitu mu- 
Jese— ftellisterrenis fimili datum eft. aae verà 
(d. SN 3 fiue yeádVis generis nomen eft apud Ari- 

Vox] ftotelem , cui epitheta , vt formas uz gene- 
Àj, ri fubfunt , diftinguat , adiicit: dicitur enim 
-— Ava 3 galeus acanthías, galeus afterias , galeus lze- 

iocain: CZ" X uis. Galeos Plinius fqualos appellaffe vide- 
tur. Planorum pifcium alterum eft genus , quod pro fpina cartila- 
ginem habet, raiz , paftinacz , Íquatinz , torpedo , & quos bouis 
lamiz , aquilz , ranz nominibus Gracia appellat, quo nomine funt 


fquali quoque quanuis non plani. Quo loco non fquali fed galei 


p 


S 


legendum cenfet Maffarius , quia galeos vocauit Ariftoteles, ex quo. 
hzc mutuatus eft Plinius. At non femper Grzcis vocibus vfus eft 
Lib. cep. s. Plinius , nec huius loci le&ionem mutandam effe arbitror , prarfer- - 
tim cüm alio etiam loco fqualos nominauerit. Plurimi pifcium , in-. 
quit, pariunt tribus menfibus , Aprili, Maio, Iunio.Salpz autumno, 


9) 5 VMVS Nuncdelongis cartilagineis di^ 
P, 


ES 


Di-5.c4j47. fpari , torpedo , fquali circa equinoctium , molles vere. Et Colu- - 


mella pifcibusqui in pifcinis aluntur,efcam preberi iubet tabétes ha- 
leculas, & falibus exefam chalcidem , putrémque fardinam, nec mi- 


nüs fqualorum branchias , vcl quicquid inteflini pelamys, aut lacer-. 


tus. 


tus gerit. Qu 
rum legitur in vulga | 
ipfe Columella fuperiore capite fcribit,fcarus totius Afiz Grecizque. 
litoribus Sicilia tenus frequens effet,verüm Rom rarus:qui fieri po-- 
terat,vt fcarorum branchias pro eíca in piícinas coniicerent,vel ipfo-: 
rum inteftina,quz prterquam quód rarus erat piícis,à gula proce- 
ribus auidé expeterentur , fummiíque in delitiis haberentur? Rete 


veró galei fquali vocantur , quafi fqualidi , id eft , horridi afperique:. - : ia ju 


funt enim omnes afpera cutc.Nam fqualidü dicitur quicquid-ita ob- 
fitum incultumq; eft; vt horridum afperümq; videatur & fentiatury 
& fqualam rem profordida dixerunt antiqui, vt Ennius citante No-. 
nio Marcello: Elauere lachrymas, veftem (qualam & fordidam.Ga- : 
leis cactilagineifque pifcibus proprium eft ; branchias habere dete- 
&asid eft, fine oleo operculo , fed huius vice foramina quinque ha- ; 
bent, prope branchias pinnas duas, à podice alias duas ; preter quas: 
maribus quibufdam, vt in rana pifcatricevidere eft,due fant apophy:-: 
fes (iue appendices. Galei nulli fquamis, fed cute afpera integüntur.; 
Iecur eft illis geminum , quod in oleum abit:Carent pinguedine ga-; 
lei omnes,quorum differentiz conftitui poflunt , vt alij galei fimpli-- 


citer,alij galci cetacei fint , cui generi Galenus canes & libellas fubii-: 1s. de fac: 
aliment. — 


cit.His vulpes, malthas, aliofque,qui in magnam molem accrefcunt, 
adiungere poffumus. | ode. yudlr 2t 41 


De Galea Acanthiaz (^ 75 05 02 


L2 £i Y e X A 54 :€ HX. 314114 139049 fRUIO BELIEPUXICHG f |1ebdbiGolbw 
F I - " 2 i. 
" * -— : 5a x " X * 
£iinr1uü4 Í f&J1 3. J - 9575 7* " y 2x wY* *tlepexe rPEROWeg PUn 
7 $ £ * ? /k » y 2m » 
$49 2 1 tty y : E 4 I " "Y xA £A 3E o 
 À 1 [ * V eS Ft 


3f G. A.L. E.O ' qui. éxavjías, cognominatur, incipie- 
Ey müsquod is facilé agnofci, & à reliquis fecerni poffit. 
Jo et «Ax2uías dicitur ab aculeis, quosin tergorc gerit ; fpi- 
MSAN nacen conuettit Gaza. : A noftris & Mafhlienfibus 
SANTA e dsuillat , Ab aculeis-nominatur : acus; enim/à Gal., 
lis &uillz dicitur. Eadem de caufa à Venctis 4zo,quafiaculeatus: ea. 
cnim voxiillis timulum fignificat , quo punguntur boues. Item à Li- 
guribus 4gufeo. A Gallis Chren de mer. Galeus corpore eft longo,co- 


loris cinerei, duos aculeosin dorfo habet , quibus pinnz innituntur, 


1eo loco pro fqualorum, fcau rorum vel fcaro... 
ibus exemplaribusfed mendosé:Nam cum, vt: 


AME. DEIPAS C3 B. "m 


detectos , firmos , acutos ,, non admodüm I. 


Roftro cft primüm lato, deinde in acutum definente.| Oculis ma-. 


gnis , poft quos foramina duo habet. In fu pina parte oris. rictum la- 


Lib.i.de hift. 


emm. cap. 3. 


Ti.6. de bill, 


animal.c.10. 


$yo7; 


tum , dentibus ad latera Ípc&tantibus munitum , cademiin parte an-. 
te os foramina duo pro naribus. Branchias detectas in lateribus. - 
Omnium enim cartilagineorum ;,. quz longo funt corpore ,; bran-- 
chiz detecte (itx funcin lateribus;tefte etiam Ariftotele,vtin quouis: 
galeorum genere. Branchiasfequuntur pitinz dux ad natandum.. 
In parte fupina nullz funt , przterquàm ex podicis vtraque parte; 
quz in foemina minores, in marc maiores fu nt.Pratereà mas appen- 
dices paruas illic habet, qua notaà foemina diftinguitur: Corpus 
fenfim gracilefcens in caudam definit geminam , fuperior pars lon. 
gior efLinferior breuior. Colore dum viuit in mari fere eft argenteo; 
quum: expirauit ex cinereo rubefcit.. Ventriculum habet magnum 
& latum jinteftina lata , hepar geminum,vt galei omnes, flauecens, | 
in quo fellis vefica latet. Splenem in duos lobos diuifum, rubefcen- 
tem. Cor angulatum. Vuluam iuxta diaphragma fitam; in. qua. 
oua alia iam conformata , alia que adhuc conformantur , réperias.: 
vitellis ouorum gallinz maximé fimilia , fed maiora.Galeus hic ven-. 
tre foetusexcludit per venam , quam, Anatomici vmbilicalem. vo-. 
cant , ouis adhxrentes.. Oua veró nullo vinculo vtero alligata func. 
Itaque ex ouis alimentum trahunt factus , doncc perfedti foras emit- 
tantur. Foetus editos rurfus intro non recipit, neque enim poteft, 
ob dorfi aculeos , qui antequam in' lucem edantur , molles funt, 
pofteà duri , acuti pungentéfque fiunt... Hunc, quem depinximus, 
galeum acanthiam effe, prxter aculeos dorfi, à quibus nomen po-, 
fitum , demonftrat generationis riodus , de quo Ariftoteles: O 4U- 
dot jas. youNEOs iy Td VLC TCU iod [e Gà. "aye Tdv Mgg Gy y o (oor 3 x3- 
(95) O div , tz TETOY. &moTeNeupowr evera ó veotiós. Galeus qui acan- 
rhias dicitur , ad feptum tranfuerfum oua habet , íupra mammas, in 
quibus iam abfolutis , càm defcenderint foetus nafcitur. Vidi equi- 
dem fex in ventre perfe&tos foetus ,.cx. ouis , per venam quam dixi- 
mus , pendentes , multis aliis ouis nondum exclufis. Acanthiz pe- 
culiariter cor pentagonum attribuit. Athenzus , fed-id hiic cum 
aliis omnibus galeiscommune eft, Carne dura effferinum olente, 


necapud nos nifi infumraa pifcium inopia à pauperibus emitur.Eli- 


xos ex butyro Galli edunt. Fel ad oculorum (uffufiones valere ex- 
pertus futi. Ex hepate oleum fit, quoad lucernas vti poffumus ,-& 


ad induratum hepar emolliendum , dolerémque fedandum. usc a 


S SPRT ex^ 


i" H 
| »t " . ( M TUR 2SrLN 1 fies A ders x ^ 
] : I io AA E » el " 3 * 3 ei * Jay eX. € 
C y b LIN ME Y E ue ; V A 
^ * ! Cv t 


e Gal. 


VENAE vo i 
LJ 4$?t tr I'Ir^dl 


NLLBER XIIL "3 


LI 


SD. Galeo lzui. 


C4 P UT A 


3C ' Pax Ados cüm nullum aliud Latinum nomen 
habeat , galeus leuis dicetur. A noftris &wffole vo- 
; 7 catur. À Romanis pefce columbo.Galeus lguis ab acan- 

7/4) thia aculeis dorfi differt , roftroque eft breuiore , fed 
:$9 latiore, orisri&u minüs lato, maxillis in angulum 
obtufum definentibus fine dentibus, fed horum loco os afperum 
dedit natura, veluti raiis multis;foramina pro naribus habet, his alia 
minora funt poft oculos.Branchiis à fuperiore non differt,neque pin- 
narum numero aut fitu;nifi quod cauda ex tribus coftat pinnis: nam 
inter fuperiorem & inferiorem mediavna interiacet.Colore eft cinc- 
rco,partibus internis fuperiori fimilis.Hunc galeum lauem effe,qua- 

uam tota cutisadmodüm leuis non fit, docet ipfa generandi ratio, 
de qua Ariftoteles : O£ 5 xgAópuor Atioi rdv yoXcür , Qi pde d ios 
(17:27 dy "/etpGy óusies ois (XuXois . Witeiqua Ge. di (gi Told. Eis. 


Liks.de hift. 


VTW-CA p.10» 


brdltpdu T Sixpódy $ V/g'ipas xa (Gand P 1, TÀ Coa, d) Ns Gp Nay ÉXor- | 
(& apis 49 "Leipz. dt dga2u(XopSyoev Tdv Gv , óuolos Soxeiv Ov O gu. 
fpuor. 6i Tégeemo(]. "poastquxt dVijugxpos &» ó Óp. pas , ? ySp V/etpas 
^ / J e/ ? / c/ 2 / (liis Ey 
7rpis Td xdTt pépd , dlaxtp ix xev Oros xosos pTuuSuos , O. 5 tu Gpvar.: LU 


xb 9 pir 5 9 ize. Galei,qui lzues vocantur, oua in media vulua 
geftant,vt caniculz , que pofteà in vtrumq; vteri finum defcendunt, 
mox animal gignitur, vmbilico heréte ad vuluam,ita vt ouo abfum- 
pto partus non alitet quàm in quadrupedibus contineri videatur. 
Adhzret vmbilicusille prolixus capite altero ad partem vuluz infe- 
riorem , velut ex acetabulo annexus , altero ad medium foetum, qua 
in parte iecur eft. Nos foetum cum vmbilico matri adhzréte pingen- 
dum curauimus,vt à caniculis,vulpibus;aliifque galeis di(cerneretur, 
cim nullus ex galeis alius fit , cuius foetusfecundis , membranifque 


b. 0 
t a. x" x 
- DE PISCIB.VS- 
. inuoluatur,vteroq; matris per vmbilicum alligetur. Neque me latet 

alium effe galeum in quo cutis quàm in hoc fit lzuior, fed cüm co 

quem iam diximus,generationis modo non procrectur galeum lz- 

uem veterum effe negamus , verüm JEliani glaucum effe afferimus 

de quo pauló póft dicemus. 


De Galeo Afteria.- 


(S4 PUES HE. 


xv .GAZ A galeus ftellatus diciturqui à Grecis yaXeis 
yy &cxejas,à noltris lentillar à maculis albis,lentis magni- 


a $ v É 
; e Ü 7, . . B : : 
QW AN A tudine quibus depictus eft,vnde à quibuídam avuixiocs,. 


AT 


Y id efl, varius cognominatus eft.Cute lzuiore eft quàm 
A ? caleus lzuis, alioqui ore , branchiis , pinnis , cauda ei 
omnino aeris Macatis dorfi aliz ftellarum fpeciem referunt, vnde 
illi nomen, alie rotund:e funt.Partibus etiam internis à fuperioribus: 
Det bif. non differt. Ariftoteles fcribit ex cartilagineis fzpiffime fuperfoetare 
n galeos ftellatos,quippe qui menfe bis pariant. Alio veró loco videri 
galeos ftellatos bis mefe parere,fed hoc accidere , quia omnia eorum 
Lib.7. oua fimul non perficiantur. Hicefius apud Athenzum autor eft ga- 
leorum optimos effe ftellatos & tenerrimos. Sunt qui galeum ftella- 
tum effe credunt eum qui à noftris carro rochiero;à Mafllienfibus car- 
to algario vocatur,fed non rete, cüm is oua. teftaceis quibufdam , vt 
ita dicam,membranis inclufa gerat;id quod caniculis,raüfque tribuit 
Ariftoteles, minimé veró galeus ftellatus. Q uare galeus ftel- 
latus is non erit, etiam fi maculas nigras afperfas —. 
habeat, quarum nonnullz Ípeciem ali- 
quam ftellarum referant , vt in 
hoc noftro,quem pro fte]. 
— lato exhibemus. | 


$ 


Lie de bif, 


animal.ca.1o, 


De gal ia 


IMBEBR- XIIHEC 


— DeGaleocane. 


ALEVS Canis à Latinis dici poteft, qui à Grzcis 
yaAsis xiov,à Plinio communi vocabulo canicula. vo- 
XE catur,à Mafsilienfibus Liguribüfque paljà Grzcis hu- 


DS 


dre & cagnot id eft; paruus canis. Corporis fpecie iam defcriptis ga- 


; T 7 j EET E E Ss CAp.13. 
tradit,quz inter dimicandum plurimüm obeft, oculos obtegendo. 1/554 4s. 


oculos contegit,deinde atrox illa cum hominibus dimicatio,quam 
hodie quoque pifcatores, litorüámque maris accolz timent: appetit 
enim canicula en calcesinguina,poplitefque tam auidé,vt Mv s 
doin terram exiliant.Sed fatius eft Plinij verba adfcribere, quoniam 
partim ex iam di&is,partim ex dicédis totus Plinij locus fatis obfcu- 
rus,long? dilucidior fiet.Canicularum maxima multitudo circa cas 
(Ípongias fubaudi: de iis enim fupra loquebatur Plinius, qui libros 
fuos in capita non diftinxit)vrinantes graui periculo infeftaz, ipfi fe- 
runt vt nubem quandam craflefcere fuper capita animalium, plano- 
rum pifcium fimilem,prementem cas arcentemque à reciprocando, 
& obid ftylos przacutos lineis annexos habere fefe,quia nifi perfof: 
Íz ita non recedant, caliginis & pauoris, vt arbitror opere. Nubem 
enim & nebulam(cuius nominc id malum appellant) inter animalia 
illa haud vltra comperit quifquam. At cum caniculis atrox dimica- 
tiojinguina & calces omnemque candorem corporum appetunt.Sa- 
lus vna in aduerfas eundi,vltroque terrédi. Pergit deinceps pugnam 
exponere canicularum cum vrinantibus,quam apud ipfum autorem 


Kk 


I$.9.cap.46; 


i TURN STU 
MOM E Uu. ES us 

378 DEgI!IPISCIBNB ? 

| leges.Ouam nubem fuper cápita craffefcere fcribit, cam quam dixi 
tunicam ex inferiore parte oculorum enatam, oculofque operiétem 
intelligere oportet,qua przpediuntur caniculz ab ictu iterum infe- 
rendo;quam fi Plinius vidiffetjnon ab aliis referétibus audiiffet, non 
fuper capita;fed fuper oculos craffefcere dixiffet, maximé cum eam. 
comparet planorum pifcium nebulz:eadem enim eft in planis pifci- 
bus,vt in raiisnifi quód in his ex interiore parte oritur;ac in extremo 
ferrata eft. Ex his igitur galeum illum quem smlazdre vocamus cani- 
culam Plinij effejtum ob nubem oculos operiétem,quz in nullo alio. 
galeo prater quàin hoc, & galeo glauco,de quo mox ;reperiturtum : 
ob id quod partes corporis humani nudas candidafque appetat.- 
Quà ob caufam etia ab his qui nüc in mari veríantur, reformidatur; 


De (salen glauco. : 


CE EET E NRRUNS 
OARATOSNDIG 


VIT TT 
1151777777. 


I 


V WNNS 
ENSE N MEN 
SESERNENSNNSSESSNESS 


zm iS 


(APT. VI 


ALE V S Glaucus ex cartilagineorum.: genere eft, 
S à quatuoraut quinque cubitorum magnitudinem at- 
Y Z5 ringit.Dorfum czrulei eft coloris exaturati,vnde illi 
Neve) B) cognomen , venter candidi. Roftro cft acuto., ocu- 
SS, lis fatis magnis;ex quorum inferiore parte enafci- 
tur membrana candida;quz ad oculos furfum attollitur, cifque ve- 
luti nubes caliginem offundit. Os habet in fupina parte.Dentium 
acutorum, latorum, quodammodo ferratorum, ad latera fpe&tan: 
tium ordines duos.In palato fubftantiam: quandam füngofam & 
mollem,digitifaue cedentem,qua fupernam internámque oris par- 
tem replet.Linguam craffam;latam,;afperámque. Ventriculum amz 
plifsimum ac longifsimum.Huic fplen annectitur longus, ex multis 
particulis carnofis rotundifque inftar racemi compactus, renum del 

phini modo.Inteftina primüm gracilia funt;deinde lata,fine vllisfpi X 
ris.Ex venis mefaraicis rami duo oriütur,quorü alter ad hepar, alter 
&d ventriculum perduciturjin eoin alios multos ramulos diuifus;hei 
par adipofum in lobos duos diffe&um, quorum alteri vefica fellis 
E AEN harec 


LIBER XIII TN 


hzret;fel viride eft, cor angulatum. Ventris parte infima in maribus: 


feminis vafa in partes duas diuifa confpicias, in foeminis vuluam. 


rxtercà in maribus fubftantiam quandam carnofam digitali ma- 
P bus fubftant quand fam digit ] 
gnitudine penis Ípecie. Branchiz detecte funt , prope has pinna 
dux magnz;ad podicem alie duz minores. Aliz duz funt in ter- 
gore, prior in medio fere maior: pofterior prope caudam minor. 
Cauda ex duabus conftat, fuperior multó longior eft,quàm inferior 
cedi 5 X , 
urfumque Ípectat. Cute lxui tegitur. Hunc galeum lani glau- 
furfumq Puy a tegitur. H galeum, Eliani gl 
cum effe multis rationibus adducti arbitramur, non eum glaucum 


quem iam ante defcripíimus qui derbie vocatur. Cüm enim aculeos 15. 


multosprzacutos validofque quamuis breues in dorío gerat, non 
potefta parente intro recipi, quod de. glauco fuo fcripfit Zlianus. . 
At hic ore eft ventriculoque amplifsimo, nec procul ab. oré difsito: 
uam ob caufam facilé quicquid in Buon in continet, euomit, fi 
cauda fufpendatur, ita vt ventriculus in os decidat. ZEliani verba, 
cum. de glauco tractaremus, protulimüs. Item Ariftotelis , qui ga- 
leis hoc tribuit,vt fcetus fuos intra fe recipiant, & foras emittant, 
demptis aliquot.His accedit color glaucus, id eft, cxrulcus, qui in 
nullo alio galeo fpe&atur : vnde etiam noftri cagnot lau, id elt, ca- 
nem glaucum fiue ceruleum vocant, cane galeo, de quo proximo 
capite egimus diítinguentes.Porró glaucum. iftum ex canicularum 
efle genere confirmo ex Plinio, qui caniculis nubeculam qfíandam 
aitribuitqualis eft in planis pifcibus,que ex omnibus galeis in hoc 
folo,& in cane galeo fuperiore comperitur, cui cani galeo, glaucus . 
Íxuitia audaciaque non cedit:humanas enim carnes eodem modo: 
appetit, cuius rei ipfe oculatifsimus fum teftis. Càm nir  &flate 1 
puer,qui militi cuidam erat à pedibus;in litore db eum diu 
fecutus glaucus;calces,tibiafque quin arriperct, parüffn abfuit, & à 
puero gladio confoffus in litus cic&tus eft.Plinij loc quo de nübe 
canicularum, & earum cum hominibus dimicatione tradit, proxi- 


mo capite explicauimus.Carne veícitur hic galeus eftque voracif- | 


fimus.Carne eft dura,ferinum olente,concoctu difficili, fed conco- 


-&a plurimüm nutrit.Hepar quibufdam eft in delitiis, fale conditum 


afferuatur,cditur in vino coctum vel affum,fed clixum cum origa- 
nojhyffopo,lauri foliisjadditis cinnamomo; nuce mofchata, caryo- 


phyllis,vt ferinus odor euancícat,optimum redditur.Ex eodé oleum 


conficitur ad hepatis duritiem cmolliendam,& ad doloris articulo- 
rum alleuamentum.Infantium gingiuis, dentitionibüfque multüm 
confert , dentium canicule vtriufque modo defcripta cinis. -Hu- 
ius etiam dente gingiuas tangi prodeft,quam vim etiam lamiz den- 


vulgusexiftimet.: .. 5006s To en : 
Kk. 


tibusineffe feruntjadeo vt & collo fufpenfos lamie derites prodeffc 


to DEPISCIBWS ^" 


"PSPROPT oS 


2 V JE (&oxious vocat. Ariftoteles, Gaza caniculas in- 


[4 


E6. de hift, : 
animal.c.1o, i 


inus 


$ 
L "n 


- 


BIBIG XT. E 


mus fimilia funt: ex angulis dependent meatus longi, tenues quos 
Ariftoteles a9pss fiyó3éis-vocat,id eft, meatus capillares,hos lyrz fi- 
dibus apté compares , inftar capreolorum vitis conuo]uuntur , fed 
dum explicantur duorum cubitorum longitudinem zquant. Tefta 
intus rupta,dilapfaQue foetus prodit, fic ex ouo viuum animal pa- 
rit canicula.Nos teftaceum ouum feparatim depingendum curaui- 
mus,& in diffe&a canicula mammas illas candidas, bifidámque vul- 
uam,vt Ariftotelis locus perfpicue intelligi poffet, cui maior etiam 
lux accedetfi diligentius duo hzc expenderimus,fcilicet figuram te- 
ftaceorum ouorum caniculz,(imilem (is q&v &vAGv y^ rius, id eft,ti- 
biarum ligulis.Et,fint meatus an non,tenues ille & capillares con. 
uolutzqQue apophyfes ex ouorum angulis depédentes. H yAé«& pre- 
ter notum fignificatum lingulam fiue ligulam fignificat, qux tibijs 
adhibetur, figura fic vocatam,que ex amplo ad ftri&ius tendit. fieri 
folitam ex arundine teftis eft Diofcorides.sao pon o pSo ms osi | 
vagisyE S (& [Bor yodlaj,ó 36i ÜjAus $E S a] yNGTa| tls AGIS tae e- 
v&Colaj.In arundinum genere quzdam ragis, id eft, far&ior vocatur, 
cx qua fagittz fieri folent;alia foemina,qua tibiarum ligulas efficiüt. 
Ezdem ligulz hodie quoquetibiis adhibentur: abfque iis enim fo- 
nus edi non poffet, galli azc;es nominant. Huiufmodi ligulas rcfe- 
runt anguli teftacci oui caniculz:qui ex angufto in amplum latüm- 
que euadunt,vt fi quatuor ligulas coniungas;teftacei illius oui figu- 
ram cóftituiffe videaris.Locus ifte me admonet;vt eum errorem tol- 
lam,qui iampridem in medicorum fcholis inoleuit,natus ex Latinis. 
quibuídá autoribus & maximé ex Galeni interpretibus, qui &rryxwr- 
73a. ligulam vertunt, perinde ac fi &zryA& dis '& *yxdrlis idem effent, 
diceretürque ligula à linguz animalium fimilitudine, non à tibia- 
rum ligula. Idem error in Grecos quoque Galeni codices irrepfit, 
in quibus fexcenties &rryAd diis pro yAdhis legitur,cüm tamen admo- 
düm diuerfz fint particule.Eft autem. Adis, id eft, ligula; rima ac 
Íciffura quzdam veriüs quàm foramen,antequam orificia cius patc- 
fa&a fint:rima,inquam,quam duo tertiz carulaginis fcilicet arytz- 
nam referentis proceffus in media laryngis amplitudine coftituunt. 
cius figuram lingue tibie Galenus comparat, dores vcró fub- 
ftantiz tale eius corpus effe ait, cuiufmodi nu 

quz corpori infunt.membranofum enim cft, fimul & adipofum, & 
glandulofum,é(tque primum, & maximé praecipuum vocis inftru- 
mentum,minimé veró erryAdflis dcinde ad fpiritus cohibitioné con- 
fert. Horum omnium fufam explicationé caufasQue pete cx Galeni 


Li1.cap u$s 


Lib. d e »[s 
pariib.cap.vii 


lum aliud eft eorum «4... 


L1 3.V I I.de vfu partiü,ac quamdiu ea in re veríatur Galenus, toties capituli; 


mendü effe exiftimato quoties ereyAdmus legeris,& y2.is reponito, ' 
: 3 


eas 


jh DE PISCIBVS 
Capa. rey ls vero inftrumétum effe longé diuerfum figura,fubftantia, 
vfu Galenus ipfe eodem libro declarat.Rotunda enim eft, ac carula- 
ginca,ac magnitudine pauló maior laryngis orificio: vergit autem 
ad ftomachum,pofitionemque habct tertie cartilagini arytenoidi 
contrariam, hanc ne dum tranfglutiuus cibus potüfue in laryngem 
incidat natura prouidé laryngis orificio admouit velut Mea. 
quoddam,re&am quidem omni alio tempore quo anima refpirat: 
quum autem quiduis tranfglutit laryngi ipfi accedentem. Vides 
yNorla 8 erryNorlisn, figura, fubftantia, vfu differre, ac Aorta. ti- 
biarü ligulis fimiléjquas yas Ariftoteles & Diofcorides vocat, li- 
gulà latiné dici oportefe:izrryAo0Sa veró laryngis fiue arteriz afpe- 
Iz operculum.Cicero LIB.II.denatura deorü.Afpera arteria tegi- 
tur quafi quodam operculo. His addam locum vnum Galeni, in quo 
pro yAcrls legitur &ryAdTts, vt ex eo reliquos ftudiofi deprehendc- 
re pofsin5;ac emendare.Locus eft initio libri primi arse Ty wezre0o- 
TGy TÜrGv. xd] jÀo 99 x geri T8. pdpeocts 1€ pila. fors &varzl(gulos ali yi- 
TVA, TU xd] yao, érexpunpaqutBa. xt T Adpuyl: « cüjqg. O üdor, ó X24 
al rryNula (iwies(wyra4. Atque ctiam in adolefcente qui tufsi ex- 
puerat tunicam craffam vifcos&mque, coniecimus. partem effe Cor- 
poris in interna parte laryngis,quod epiglottida cóltituit. hic aer. 
154. legendum effe. manifettifsimum cft. Nam vt ex fupradiáis li- 
quetJligulz fubítantia craffa,vifcofa, pinguifque eft/laryngis inter- 
nam partem occupans. Epiglottis cartilaginea folüm eft, extra la- 
ryngem eámque operiés.Similes multos errores ex vtriüfque figura, 
fitu, fubftantia,vfu perfpe&is,emendare quiuis poterit,etiam medio- 
criter eruditus.Supercít vt de iis dicamus quos, vt diximus Arifto- 
teles, aps C7,454s , id. eft, meatus capillares appellauit, ij proculdu- 
bio intantam tenuitatem degencrant,vt nullum meatum ineffe. pu- 
tem: liberéenim proferam quod vidi. Càm caniculas fzpius diffe. 
cucrim;recentiáque earum oua, nullus mibi omnino meatus appa- 
ruit,fruftráque,fi aliquis effet,illic à natura mihi conditus videretur, 
Nam aut vt aliunde aliquid hauriatur,quod ad nutritionem accre- 
tionemque neceffarium fit,aut vt aliquid ex ouo exhauriatur, meas. 
| tusillic ineffe neceffe eft.Si per hos trahendum aliquid.effet,corum 
. capita vteri venis adhzrere alligarique oporteret, quemadmodum 
in quadrupedibus vteri cotyledones cum fecundarum venis coale. 
Ícunt.Pratereà meatuum capita;quibus in cos aliquid primüm in- 
fluit,ampliora effc, fenfim veró anguftari neceffe eft. Quare cüm 
neque capita vtero -adhzreant , fintque anguftiora qua parte am: 
pliora effe-deberent,neque effe meatus,neque dici poffünt:nihil verà | 
"per hos ex ouo effluere perfpicuum eft ex humoris ipfius confiftétia; ! 


LJ 


qui 


LIBER XIII 


(edis? iR ES SEE 


zzv ANICVLAM Saxatilem appellamus eam qua à 
noftris catto rochiero. A Gallis vt fuperior, rouffete voca 
ESL tur. Caniculz Ariftotelis pines oranes partibus 
SEO. internis, pariendi modo, plane fimilis eft. Vita veró, 
Ee eded) magnitudine, cutis afperitate duritiàq; differt.illa in 
. ceno & litoribus degit,hzc in faxis & alto mari frequentiüs: vnde 
fit vt illa fzpius,hzc raró capiatur : illa in mari noftro ad fummum 
cubitalis eft: hec binos cubitos aliquando fuperat, cutéque adeó 
afpera ac dura eft, vt ea lignum ebürque perpoliri poísint , non 
aliter quàm cute fquatinz, eadem enfium capuli muniuntur. Pra. 
tercà maculas corpori afperfas latiores habet. Carne eft melio. 
re,nihilominus tamen ferinum quid redolente, Ceterüm mammas 
illas candidas,veluti fuperior canicula habet, oua teftacea plan? fi. 
milia,nifi quod maiora fint.Hz differentiz me impulerunt, vt à ca- 
nicula Ariftotelis diftinguerem,vocarémque cum noftris caniculam 
faxatilem. 0 


397 


$4 DE PISCIBVS. 


Lire 7; Y; 


giX ye 


De Centrina, 


wr. n EN TENA: 


-—— 7 
A 


MA 


Cof PITE 


"co V JE Kwliw à Gracis dicitur Latino nomine carct, 


vs 


edu 7 T. -* N ] E 
olivis e aura Cay x, xeu) quai wa, oXov £iyaq. x, vlov, tzraurélos 3 
A 


nam alii Zerzadet, ali) renard,alii bumantbin vocant. Noftri & Maf- 
filienfes porc, nec id inepté, vel quia fpeciem porci referat, vel quia 

orci more in coeno fe volutet.Centrina igitur ex galeorum eft gene 
re,tefte Athenzxo cx Ariftotcle;fi reliquos galeos fpectes, breuis craf- 
faQque & fpiffa. A capite ad podicem trianguli eft higura,ventre nimi- 
rum plano latoque,vnà latus,partibus quz vtrinque dorfo adiacenr, 
rcliqua duo latera conftituentibussitaque in fupremo dorfo vnus eft 
angulus,reliqui duo in vétrís dextro finiftroque latere.In dorfo pin- 
ng duz cum fingulis aculeis eriguntur. Prior pinna ftatim à capite 
incipitmultüm furre&ta criftz inftar, cius Ne longus clt, magis 
ad caput inclinatus,eadé cum aculeo,pofteriore maior eft. Pofterior 
re&tior eft. Vtrique in radice latiymébrana feré ad extremum víque 


Lii. uas Circunte&i, albi, & fi Oppianus nigros appellauerit. 


T? 1S6 xéGoi(1 x£Xaqvois 
Keféaj duSoovlaj ezrevuptev, j 
. Quodob integumentum dictum fuiffe intelligendum eftintus 
enim candidi funt,foris membrana nigra obtecti.Pinnz aliz duz ad 


bráchias, totidem ad liae quas & caudi nulla pinnula eft, 


multorü galeorü modo;qui co in fpatio fupinz partis pinnulà habét, 


Cauda. 


P 


CEIPBER XIII 
Cauda in breuem pinná delinit.Cute afperríma integíttr, nimirum 
aculeis breuibus frequentibüfque confperfa , robuftioribus in ca- 
pite & dorfo. Capite eft fatis paruo & depreffo, maxime inferiore 
parte fuis caput referente,oculis magnis, pupilla. virefcente, vitricue 
modo pellucida.Poft oculos foramina duo triquetra habet, alid duo 
ante oculos fupina roftri parte pro "naribus. Branchias in lateri: 
bus galeorum modo. Os magnum in cuius maxilla 4uperiore tres 
dentium ordines fpe&tanturjin i3feriore vnicus tantüm, dentes ]a- 
ti funt acutique. Quod ad interiora attinet, ventriculus oblongus 


eíLinteftina lata, non multüm conuoluta, hepar: album dk in 


duos lobos inzquales diuifum, in eo fel eft album, aquofum. Splen 
etiam in duos lobos diuifus colore carnis eft.Cor compreffum ex ru- 
bro albefcens.Centrina oua viginti parit ouis acanthiz fimiliajouo- 
rum gallinz vitellos magnitudine equantia,fulcando natat, in cce- 
no habitat. Carne elt víqueadeó dura , fibrifque duris adeó inter- 
texta vt vix cultri aciem admittat, neque à cute diuelli pofsit.Ra- 


rO € hic pifcis captüfque negligitur etiam à rufticis noftris, 


in pifcium penuria: durifsimus enim eft; vt diximus; & virus refi- 
pit. Hunc quem depinximus centrinam. veram.effe primum ra- 
tio nominis oftendit: à centris enim, id eft; aculeis & (timulis nun- 
cupata eft autore Oppiano loco anté citato : deinde quz ex Ariíto- 
tele profert Athenzus,qui cüm centrinam ex galeis pefsimum fuc- 
cur gignere, mialeque olere dixiffet , fubiunxit »wopizesDg dU ix 7E 
ipis 1? GieaTy Xoqia Vydv xelpor, a&v Gusdd Va céx xoyollov, id eft, cogno- 
Íci autem centrinam cx eo quod in ceruicis pinna- aculeum habeat, 
quo quz eiufdem funt fpeciei carent. Aopil veró-( vt interim in- 
terprctationis noftrz rationem reddamus ) de fue propric dicitur, 
Vt air jid eftiuba deequo & leone, eftque in fuis 'ceruicibus fur- 
recta Íeta, Aógos vero apex fiue id quod in auium quarundam ca. 
pite eminet: uc&goejxüs igitur ? epértw xopicy Centrinz appellat 
pinnam illam qua ceruicis loco eft erecta.Sic Aóqes: ceruicem ali- 
quando,& galeorum criftam, & quicquid aliud eminet fignificat. 
Sed ad centrinam redeamus, quam ex certifsima nota.ab Arifto- 
tele tradita cognitam proponimus. At gàleus. acanthias in dorfo 
aculeos habet.Cur igitur hic potius quàm ille centrina dicetur »aüt 
"quo 'acanthias à centrina fecernetur ? Procreationis ratione per- 
multüm differunt. Acanthias enim ex ouo viuum faetum parit, vt 
"füfiusex Ariftotele anté docuimus, centrinaveró oua dütaxat.Q ua- 
re cum ex galeis duo fint tantüm qui aculeosin tergo gerant,)nem- 
' pe acanthias & centrina,qui procreandi ratione manifeftifsimé di 
Ítinguátur,efficitur tum Acanthiam tum centrinam Ariftotelis recté 
nos diftinxiffe.His fuffragatur /Elianus de galeis fcribens.R eliquum 


36 DE PISCIBVS 
genus qui eentrinas appellarit,non errabit;eis innati funt aculei du. . 
ri,& aduerfus omnia refiftentes,quorum alter capitis fummo verti- 

- €e;alter in cauda,atque venenatum quiddam habet.quz in galeum 
acanthiam non compctunt,vtpote qui in dorfo potiüs quam in cer- 
uice iculeum geftet. Ex his perfpicuum eft erraffe eum qui. in li- 
bello de Aquatilibus nuper edito, quam nos centrinam effe com- 
probauimus,vulpeculam nuncupauit, vulgi appellatione deceptus: 
funt enim qui centrinam regard Spica Quam opinionem con- . 
uellere vtile fuerit. Vtar autem Athenei autoritate,à qua nullusfanz — 
mentis diffentiet. 7504 JU 6 yeeis (x eA riqu, pla. t3) iov Ga. (x. yev- 
pA us O dug, xdi auo &qiuoi, ugouqu. dS ÓarovtiAos xg) à àezrexciacs jt 
dU Xormoi dux £r 3i hw paci mis. Parit galeus plurimum ternos & foe-— 
tus in os recipit, rurfufque emittit, maxime veró galeus varius, & 
vulpes,reliqui non item propter afperitatem.Cüm vulpecula maxi- 
mé foetus intra fc recipiat & emittat, qui poteftid efficere ea quam 
defcribit fciolus ille,cuius dorfum acutifsimis aculeis armatum eft, 
cuius cutis tanta eft afperitate, vt non poísit non introitu exitüque 
partes internas parentis vulnerare, & dilaniare? His adde eam rion 
magis odorem vulpinum referre, quàm reliquos galeos. Ex quibus 
fole clariüs fit non fine magno errore pro centrina vulpeculam ab 
co propofitam fuiffe. Sed & càm vulpeculas duas propofucrit jin. 
vtraque exprimenda plurimüm hallucinatus eft:nam priorem dorfi- 
pinnam minorem , pofteriorem maiorem contra naturalem pifcis 
figuram effinxit.In fecunda,pinnarum vice que ad branchias & ad . 
podicem effe debent,neício quid informe,& pinnis nullo modo fi- 
mile appinxit.Pretereiin eadem dentes lati funt tantüm, cüm la- 
ti fimul & acuti effe debeant.Plura pretermitto quz diligens le&or 
animaduertere poterit, f1 has picturas cum noftra, & vtrafque cum 4 
ipfo pifce contulerit. Sed ad ea qua de centrina fuperfunt refera- 
tur oratio.Hcpar cius,vt reliquorum galeorumyin oleum abit, quod 
ad hepatis humani duritiem emolliendam confert, idemque fimili- 
tudinc fubftantiz corroboratmaximé fi adítringentia quzdam ad- 
mifíceantur, vt cyperus, fpica nardi , abfynthium, ladanum, ftyrax, 
fed tum minus emolliet. Id etiam dolores articulorum leuat , qua 
quidem magno cum fucceffu experti fumus. Eodem oleo ad lucer.- 
nas vti poffumus.Fel fuffufiones delet;melli permiftum & palpebris. 
illitum.Cute artificum opera poliri poffunt.Cinis ad pforas et capitis 
vlcera manantia detergenda, exiccanda, miráque celeritate percu- E 
randa valet cum cedria admotum. Vrinas non minüs mouet quàm 
cancrorum vel erinaceorum cinis. i 


EFPBER?XIIEd ——— 4 


7 De Vulpe 


ESSEN NONU EN ERAORT 
QODTUCUU TILINTUTUIBEMT 


Ced BUD TUM 


EQVVNTVR Galeiquiad cetaceam magnitu- 

dinem accedunt. De vulpe primüm. dicemus, quz 
&AdrriE & àXo exlas à Graecis dicitur, à Plinio vulpes; rj, 5, a. 
ab aliis vulpecula;3 noftris: à cauda longitudine, fi- 

guráquc enfi fimili pers fpafo,ab aliis à cauda longi- 

tudine razart:vt enim vulpes inter quadrupedes logam, denfamqQue 
caudam habet; ita pifcis hic inter galeos caudz pinnam longifsi- 

mam. Vulpes pifcis eft cetaceus,ex galeorum genere;corpore rotun-- 
dofpifsoque,ore paruo,non multüm infra roftrum, dentibus acutis. 
Branchiis & pinnis aliis galeis & lamiz fimilis.Pinnz quz ad bran- 

chias funt,& ad anum longiores funtiis que in dorfo. Caudz pinna 

| qua furfum abit,toto corpore longior eft, falcis formam referens, 

altera multó minor.Internis partibus à canicula feroci non differt, 

codem modo concipit, paritque quo galeus acanthias.- Vt terrena 

vulpes z«£z;os eft 44) x 4x8pyos, vt verbis Ariftotelis tar , id. eft, cal. 

lida & malefica,ita marina vulpes aítuta eft eodem autore, qv di Lis debif; 
DyBUay a4 & d rents (ey Riesa Uri &ysxu por ta acrem me (1, BonO (1 pos 4nbna.ca 374 
T6 a (rep x, 1) (xoNIareiopaz&veSpauS (ga. yep. tarimoNo "pis alus dppucw mo. 

- Selys(iv àxl'is.Q uae fic exprefsit Plinius. Vulpes marinz hamo deu Ora- Lib.cap.qy 
to glutiunt amplius vfque ad infirma linez, qua facile prarodant, 

Q ui veram effe vulpem marinam quam oftendimus negarit;eum 

morbo aliquo;vel fenfus ftupore grauem illum & ingratum vulpis 

terrenz odorem non fentire dixerim, quo odore nomé pifci pofitü. - 

Athe.55 Awrexias 94905 2g1 Tj ye TÓ) Xspa uo Cióc,Bio 2) T8 óvoj4g.los Érvyt, 


y DE PISCIBVS; 


£4p-1o. 


ebro 7. 


Vilre 7. 


Tr^". beant,quód cartilaginci fint,vt idem Áthenzus autor eft. 


TX 


M 


His accedit quod viuum animal parit veluti acáthias. Ariftoteles lib. 


fexto de Hiftor. animal.cüm expofuerit quo pacto ex ouo foetum. 


procreent. galei acanthize, fubiungit. 4^ diffy 5 zpbav (up » yóc- 
(s, xg] Eri T» àXoréxov, Poftremó foetus fuosjintra fc recipit,cuius rei 
teftes fumus oculati. Quum enim aliquando in litore diflecaretur; in 


cius ventriculo catulos vidimus,quos pro cibo deuoraffe pifcatores - 


exiftimabant,fed cüm viui atque illzfi inuenti effent;eos in metu in- 
tro receptos à parente dubitàdum non eft. Neaue obftat cauda lon- 
gitudo:etenim quum adhuc me funt, & tenclli feetus, mollis ca ett 


& flexibilis.Id igitur cm vulpes faciat, paucique alij galei qui cer-- 


tifsimis notis à vulpe diftant,dubium nemini effe debet, quin mari- 
nam vulpem veram: reprzíentauerimus. Vnicus eft Athenzi locus, 
qui nobis obiici poteft. Aeizdlóurs 5 £y dli» gov civ ato oxerüia, 
A£itoy monday (XUpor xr exla, pay Eydv qiciv Nogiày expos t óvpava, tari 
3 T»s bytes SS3apüs. Ariftoteles ealeorum plures effc Ípecies tradit, 
acanthiam,Ileuem,varium,catulum,vulpem,vnà habere fpinam in 
$p«xi,in dorío veró nullam. At locum hunc mendo non vacare con- 
ftat. Nam fiad omnes galeos qui hic numerantur, poftremam fen. 
tentiam referas,nullam fcilicet cos habere in tergo pinnam ( ^ogiáis 
enim nomine metaphorix&s pinnam fignificari anté docuimus ) id 

roculà vero abeffe,omnibus qui vel galeos viderunt, vel de galeis 
aliquid legerunt notifsimum eft.Si foli vulpi id tribuas,quid. id fibi 
vult vnicam habere pinnam Gpis T& Spaa ? Nam Spore in animan- 


tibus dicitur palatum quafi oris celum, quod etiam sean(Xcs & ooe-- 


pix appellatur,quód fi dicas pinnam in palato effe, quid abfurdius 
egendum itaque puto zs 7G &eajo,id eftad caudam. Caterüm nul- 


lam in tergo pinnam effejneque de vulpe, neque de vllo aliogaleo: 


veré pofsis dicere, przterquam de zygzna,quz neque in ceruice,ne- 
que in dorfo;fed apis 7& &pajo Xogiar £4, id. eft, ad caudam pinnam 
habet,quó fit vtin galeorum enumeratione pott & Xtra, Cina 
addendam putem;ad quam referantur ilta; 5 Odv quai Aogidv apis 
TG edu Emi D prios $3após, Id de vulpe adiiciendum, appellatam 
fuiffe xu/a eioraid eft,canem pinguem a Syracufiis,vt profert Athe- 
nzusex Árcheftrato. 5 

Ev 3 pde "ya ety ^ & hart, st rmv Ced 

Mrs à jux) (9t oA Ei 0o» cupro oy au lày 

er xaAds(1 (pax eii x va, "rr (oye. ! | 

Cüm tamen neque adipem,neque pinguedinem vllam galei ha- 


Bi 


a^ " NEST UC UTR A 


UO rusa 


LIBEK XIII. 399 


Dec Zygzna. 


» D 7177277777290 pt 

or. Vtfttf pre nt LUI (FLUTITECUT 717 PS 

d dn Ore H^ ui Eti bond (E : 

2 LEE oda -- THE 2) c 

(LII TIT nu atit - 4 / zu 
MMC -— ERN Y OMIM N ANNE 

NEN 


sciL vue er Im EL 
a X "S 
v. L) 


ITI 
Nw e 


Cf RUE 
zIXM AZA Z/yapa, libellam interpretatur. Eft autem li- 
N22 bellafabrorum lignariorum,czmétariorümg; inftru- 
EGRE ETC oon recte parietum lignorümq; facies, 
2)5 vt inquit ille qui de aquatilibus nuper fcripfit , ed re- 
: 91 rumin plano pofitarum equilibrium fiue libramen- 
tum,& neutram in partem propendens fitus exigitur.Gallis »zeau di 
citur. Quo vcró rez parietum, lignorümq; facies oculorum nic&tu: 
pernofcuntur perpendiculum vocatur, Gallis /e plomb. C uo anguli 
dirigütur, norma 'égaarre.Q uo longitudines,tegula fiue linea /a re- 
gle.Vitruuius. longitudines ad regulam & lineam,altitudines ad per- Zor:.— 
pendiculum;anguli ad normam refpondentes exigantur.Libella igi- 
tur lienotranfuerfo conftatjin huius medio aliud ere&um efte cuius 
fummo filum annexo plumbo demittitur.Hanc figuram pifcis ifte ca 
ie cranfuerfo & reliquo corpore in huius medio fito apté refert, 
uamobrem libella merito dicitur. & ycu« veró quia (vyev tranfuer- 
fum librile fignificat,ex quolances dependét. Vel fimpliciter Q6youra 
&no 18 Cvy&jid eft,à iugo nuncupatur,quod vrtranfuerfum boum cer- 
uicibus imponitur, ita in zygzna caput ex tráfuerfo fitum eft. Esxdem 
de caufa balifla ab Icalis vocatur,ab alijs pefce artello, quod. malleum 
etiam referat:eàmq; ob caufam quidam fphyrznam effe crediderüt, 
quod eggs. malleus fit,vnde fphyrzna piícis.Sed hanc opinioné im- 
probauimus,quü de fphyrena tra£taremus,vbi docuimus fphyrenam rj Acn. 
acui fimilé effe,cüm zygana fit ex galeorum cetaceorü genere. Maf- 
faliefes peis iouzfow appellát non à feritate;(cd à teguméti capitis fimili- 
tudine;quo olim Iudci inProuincia vtebátur.Hifpani pei limo ,limada, 
tollandalo.Non deíunt qui lamia dentiü fimilitudine decepti, effe pu- 
tent.Eft igitur zygzna pifcis cetaceus,galeodes.Brachias d etectas ha- 
bet in lateribus,osin fupina parte.Capite ab omnibus differt,quod ex 
tráfucrfo fitum eftlibelle vel mallei,vel arcus balifte figura.In vtroq; 
18 DI Q7 d MES L1 


d a 
jo DE PISCIB VS 
. capitis extremo pofiti funt oculi.Os magnum eft, dentibustriplici or- 
dine difpofitis munitiffimum,latisjacutisfirmiffimis , ad latera ver- 

entibus lingua lata humane linguz inftar.Dorfum colore eft nigro. 
Venter albo.Pinnz duz ad branchias, in dorfo nulla, prope caudam 
dug funt exigue.Cauda in duas definit ingquales.Ceruicem,gulàmq; 
habet zygena. Afpectu eft horribili tr ucig;,ac eius occurfus nauigan- 
tibus & natantibus infauftus inaufpicatüfque eft, ' Carne eft dura & 


REM infuaui,ferinique odoris: ob id Galenusinter cetaceos numerandam 


faculi, cenfet qui carne funt dura, infuauimucofa, excrementitia , malique 
fucci,Q uamobrem diffe&i fale condiendi funt in vulgi cibum, 


De Lamia. 


VES o PP M 


3g VOD Lamiamin cartilagineis longis ,cetaceifque 
AV) numerem,reprehendent fortaffe multi , qui apud Pli- 
nium in planorum pifcium numero legerint. Plano- 
(Q7 rum pifcium;inquit;alterum eft genus quod pro fpi- 
26, Weste na cartilaginem habet, ranz , paftinacz , fquatinz , 

rpedo,& quos bonis lamiz;aquilz nominibus Grecia appellat.Sed 


Lib.s.cap.i4. SOT 


to 
cüm lamiá ceterorum galeorum inftar longü effe fpiffümq; pifcem, 
ac rotundum fenfus ipfe doceat, dempta fola dorfi latitudine qua à 
cateris galeis differt,quad; Plinium impulit,vt cum planis cartilagi- 
neis numeraret,proculdubio in longis cartilagineis , & cetaceis cen- 
fendus eft,iauda dicta eft &zo v8 dr iéyo Xequovid cftquod magnam 
habeat gulam. Aajuss enim guttur fiue gulá fignificat, vnde A«jueo- 
Lhen — Ye & Najucipyos. Nicander colophonius & zdjs-yAcosas citante Athe- 
nxo lamiam & xepyeuptav,& oxshvey vocari fcripfit. xeupyeuplay vero à 
dentium afperitate,acuminéq; dici puto: xépxcpos enim afperum acu 
I. v du^ tümque fignificat, vnde xepyepl?w(s anim alia,quibus acuti pedtina- 
pus ümq; coéuntes funt dentes. Acuray Oppianus:vocat. P" 
Av(ayréa. yáope (x Muris. — Et alibi. | 
Tis Si ü(Sv qop& Joven oS-tros Qosoy aaa Tot 
A dpa? D 


Gaz 


to OR 


, 

b 
5 
3 
E 
" 

e 


LIBER XIIL 39r 


Gaza Grazca appellatione víus eft in conuerfione fua. In Italia, 
Prouincia,Hi(pania idem nomen feruatum eft. A noftris quoque /a- 
m:o vocatur: Baionz frax.Lamia piícis eft zaleorum omnium maxi- 
mus, nam aliquando ad tantam, magnitudinem accrefcit , vt currui 
impofita,vix à duobus equis vehi poflit.Q uare euifcerata,& in frufta 
difle&a curribus duobus aliquando imponéda fuit. Vidimus medio- 
crem lamiam mille librarum pondere. Capite eft dorfoq; latiffimis. 
Cauda (i reliqui corporis magnitudinem fpe&tes,minüs craífa fpiffaq; 
in lateribus compreífa pinnis duabus conftansnon proculà cauda a- 
lix duz funt pinnulz,vna inferior, altera fuperior , ad branchias, & 
ad podicemaliz binz, in medio ferc dorfo vna alia. Cute afpera in- 
tegitur,cui pingue quiddam fuübeft.. Capite eft magno, dorfo breui 
fed lato , oris fciffura maxima, dentibus acutiffimisduriffimis,trian- 
gulifigura,vtrinq; ferratis, quorü fex funt ordines;primi ordinis den- 
tesextra os prominent,& in anteriorem partem vergüt fecundi reti 
funt,tertij,quartiquinti;& fexti in os recurui maxima ex parte , in v- 
traque maxilla carne mollifungofaque conte&ti. Ventriculo eft va- 
ftifimo.gulaque ampliffima. ob id recte Oppianus Sucdjr'ta. Notae 
Adis dixitjd eft;periculofos vaftofque lamiz hiatus.Hepate eft adi- 
pato,;in duos maximos lobos diuifo. Oculis: maximis, rotundis,quo- 
rum mufculi qui furfum, deorfum,dextrorfum,finiftrorfum mouent 
manifefté confpiciuntur.Q ui oculos quodammodo intro trahunt,& 
veluti in contemplantibus diligentérque aliquid intuentibus fixos, 
immotoíque tenent, non radicem neruorum opticorum ambiunt, 
fd à fuperiore parte offis regionis oculorum orti in longum exten- 
duntur.Similem huiufmodi mufculorüm fitum etiam in humanis 
oculis fcpius oftendimus,quum in fcholis noftris public anatomen 
corporis humani doccremus.Eft aliud in lamiz oculis obferuatu di- 
gniffimum. Neruorum opticorum loco , quiin. hominibus ceteriíq; 
animantibus infuntfubftantia eft cartilaginea dura,omnifque mol- 
litudinisexpers. Tunica cornea parte anteriore poíterioréque dura 
eíbparte etiam anteriore exquifitiffimé perpolita.Czterüm in lamiz 
oculis humores omnes,tuniczqQue longé manifeftius, quàm in bubu- 
lis oculis confpiciuntur,maximé quz humorem cry ftallinum inuol- 
uit,telis aranearam tenuior maximéque pellucida. Piícis eft carniuo 
rus,voraciffimus & antropophagus:cadauera enim mortuorü etiam 
integra vorat,quod ex diíe&ione compertum eft. Maffiliz. enim & 
Niccez aliquando captz funt lamiz, in quarum ventriculo homo lo- 
ricatus inuentus eft. Ab hac infigni ingluuie lamias appellatas fuiffe 
opinor mulicres qua(dam maleficas,quz cüm carnes humanas auidif 
fimé expeterent, veneris illecebris forma pra'ftantes iuuenes , quique 
optima effent corporis conftitutione, dclinitos atque alle&tos deglu- 


Lk. 


Iiba.de bifl. 


^ anima. Ca. 5. 


Lib.;. de bift. 


azimal.ca.:o. 


ib. 3. de fac. 


aliment. 


Tibro7. 


- DE PISCIBVS 


tiebant , quod Menippo Lucio contigiffet, nifi grauis & pruden- 
tis viri confilium ab amore iuuenem auocaffet , eümque hoc di- 
&o deterruiffet;ogo 0.oss, 9] c? 0gi.Serpentem foues & ferpenste, 
quod percommodé de co dicitur ;qui id amat, fouet , ample&itur 
quod candem certum exitium eftallaturum. Sed ad pifcem redea- 
mus. Vidi equidem in Santonico litore lamiam, cuius os gulàq; tan- 
ta erant vaftitate,vt hominem etiam obefum capere poffet. Magna- 
rum itaque lamiarum os fi hians feruetur, reliquo corpore contecto - 
canes ventriculum facilé fubeunt pifcium reliquias voraturi. Quz 
cim accuratius cofiderarem,mihi in mentem venit lamiam fuiffe , in 
quam ingreffus Ionasjillicque triduo diuina prouidentia conferua- 
tustandémque incolumis eie&us,quod facre Bibliorü Ícripturz nul- 
lo modo repugnat. Legitur enim Ionasin ventre magni picis fiuc in 
ventre ceti fuiffequod nomen generis eff,quo grandes piíces cópre- 
h&duntur. non omnes quidem fi Ariftotclis autoritaté fequamur,fed 
ij antüm qui ftatim animal concipiunt& non ex ouo;perfe&um pa- 
riunt. Sic enim fcribit.qgj & p» CaoTOx 9. TÀ. ) GoTox q., Tà ) axe? oToxa.. 
Zadlóxa. up oiov aptos ygy (emos, xd] qinoryta] ( Ava W(g. Cd Goyas xg] v 
bUSpcv (az xorráidins oiov SEA qus x2) T2. xa sooo sym. Alia animal pariunt; 
alia ouum;alia vermem.A nimal pariunt homo, equus , vitulus mari- 
nus,& alia pilis intecta;& ex aquatilibus cete, vt delphin & quz carti- 
laginea nominantur.Et alibi. uge*s3 y] $(g Cooroxet , gj tv dels , ng] 
t£, xd] (a. Te Goyas yd Gastp a Üüpurmos tg] Urmos xg] rXorri olor SEXqis xg) 
qx, dj q4Xaa. Mammas habent quecunque animal pariunt in- 
tra fe, & in lucem edunt, queque pilisinte&ta funt,vt homo,equus,& 
cete, vt delphin, vitulus marinus, balznz. Veruntamen Galenusin- 
ter cete numerat canes,zygznas thunnos magnos qui non ftatim ani 
malfed oum pariunt,vt videatur pifces omnes prxgrandes cetaceos 
appellare.Et apud Athengum Softratusthunnum qui permultüm ac- 
creuit,cetum vocat.Eadé fignificatione cete vfurparunt Paulus ZEgi- 
neta & Varro. Quicquid fit ceti nomine non potiüsbalzna quàm 
quiuis alius immanis pifcis intelligetur;maximé cum balenz-pulmo- 
nibus fpiret, quibus, afperzque arterie cm cedant ventriculus,gulá- 
que , anguftiores eas partes effe neceffe eft, id quod etiam ex diffe- 
&ione conftet. Harum veró partium in lamia ea eft vaftitas, vt Io- 
nam capere potuerit , quemadmodum cadauera tota in ea inuenta 
fuiffe experientia compertum cft.Lamiz cuti pingue aliquid fubeffe 

videtur.carne eft candida non multüm dura;neque ferini faporis, ob. . 
id multorum galeorum carni praferenda , neque ideo reiicienda 
quod lamia hominum cadaucribus vefcatur: nam mullus qui in prz- 
ftantiffimis & optimis pifcibus habetur, hominü etiam cadauera per- 
fequitur. Lamià igitur effe opinor,de qua carcharic nomine multa 


apud 


ELLD ERR X HH 


apud Athenzum Archeftratus illeobfonatorum Hefiodus,vel Theo. 


gnis, qui in fuis praclaris przceptis maxime hypogaftria extollit, 
quóq; modo preparanda (it docet.Q uibus (ubiungit multos ignora- 
re quàm przítans fit is cibus hifque leuem infulfamque effe mentem, 
qui ideo ab hoc cibo abftinent,quod àlpezopsyos fit pifcis. | 

AW. $ aoi Agi Bpdldw cà dle Üciov Sopa 

Oo 3' £x9sdy £r (ot xU pay "ye Asa diy 

"Yu xéduua], Órrry 3' sicij &àaro Gur Tot 

£Xs &üpamo py ou 78 Ürejts Oros — 

Noftri carnem lamie alliis,cepifve atq; aromatis códitam edunt: 
Dentes argento aurifices includunt,quos ferpentis dentes vocát: hos 
mulieresé collo puerorü fufpendunt,quia dentitioné iuuare credun 
tur,& puerorü pauoresarcere. Exiifdem dentifricia parantur opti- 
ma,quorum afperitate dealbantur dentes , ficcitate conferuantur & 
firmantur,ne quis à czco quopiam effectu id prodire putet. 


De Maltha. 


As OC rl 


V JE u&A6r à Grzcis dicitur, Latino nomine caret, 
X) Grzco igitur vtentes maltham appellamus. Noftri for 
) rat vocant.R omani /amiolam à dentium fimilitudine: 
33 détesenim latos & acutos lamiz modo habet. Maltha 
Pd wu pifcis eft cetaceus ex galeorü genere, roftro breui. Os 
abet in fupina parte non multüm infra roftrum,détium multos or- 
dines.Pinnis,cauda internis partibus à cane non differt,nifi quod al- 
ba oculorum nebula caret.Caro huic eft laxa mollifque,nó fenfu mo 
dó fed & facultate. Aluum enim mollit ciétq; fucci letore,inde etiam 
nomen habet:dicitur enim i456; quaft pac), Oppianus. 

M4A05 3$ pua Nxauxde ary |Aos duSpavísCiv. 

Malthz meminit Plinius non pro pifce fed pro permiftione qua- 
dam , que ex calce fit recenti , gleba vino reftinguitur,mox tunditur 
cum adipe fuillo & ficu,duplicilinamento,qua res omnium tena- 
ciffima & duritiam lapidis antecedens,hac qui oblinantur , malthari 
dicuntur. | 


pl; 


393 


Lir: 


Lib. t.a 
T 1XGp. 
115.56. €4.34* 


LIBER -XLLIIL 
$ 


De Congro. | 


C 4 P UO TUE | 
GWVONIAM Longipifces feré omnes car- 


tilaginei funt,de iis ordine dicemus, vt om- 
nem de cartilagineis tractationem deinceps 
jp) abfoluamus.Dicuntur autem longi à corpo- 
ris fpecie, qui à galeis , qui longo etiam funt 
| corpore , differunt quód rotundiores fint, 
x quodq; illi muftellis , hi ferpentibus fimilio- 
jj res fint. Pretereà galei neque feuum , neque 
X Nom. 55 pinguedinem habent,vt Athenzo placet, ex 
Liho7. longis autem funt qui pinguedinem habent. A congro omnium no- 
tiffimo initium fumemus, qui yeyjyeos à Gracis dicitur,à verbo 568 
quod vorare fignificat.Callimachus.5s 5,eae x3euovas arri v8 ioSutr ig $ 
fihagoros vota. eos y ei] & Sueca eus] yor-yeos , togsid yep Uy TI0XvTOSCY 

Libro r. 73s aXoxd ues. Hac Phauorinus.Nicander tefte Atheneo je?wvs etiam 


congros vocatos fuiffe tradidit;id eft porcos,ab eadem,vt opinor vo- 


racitate. À noftris congre vocatur. À Maffilienfibus filaz , quia in- 
ftar retis. pifces inuoluit & implicat. Duo funt congrorum ge- 
nera , vnum albicat,& pelagium eft , alterum nigricat , & litorale 
magis. eft quàm pelagium. Conger pifcis eft longifhimus , fcilicet 
quatuor vel quinque cubitorum longitudinem attingens. Athenaus. 

4 


í P 
PF 


HIBBER!' XHII 395 


Ej5vEos 3 ivbld yus axtejddUs yoyypus quai aids dpSpuy Deis & (ixuün 
&X(DeoSsat , ev eis. eivaq x3) ápEiiss, id eft, Eudoxus in libro fexto de 
terre ambitu fcribit congros multos in Sicyone capi quos homo vix 
ferat , horum aliquos effe etiam plauftrales.. Afpectu ac.lxui lubri- 
cáque cuteanguillz proximus eft.R oftri extrema fiue labra habet car 
nofajin fuperiore apparent appendiculz du carnofz. Dentes habet 
parues pe&inatim cocuntes, oculos magnos, branchias binas, vtrin- 
que duplices, earum vnicum vtrinque foramen , non offeo operculo 
fed cute contectum. Pinnas duas, vnam à ceruicis extremo ad cau- 
dam, altera à podice ad caudam porrecta eft: vtraque non membra- 
nz fed cutis potiüs fubftantia conftat, & tota ora nigricat. Cauda in 
acutum terminatur. À capite ad caudam linea ducta eft. Circa caput 
puncta funtaliquot,zqualibus interuallis diflira. Venter la&teo co- 
lore eft,dorfum nigricat in vno genere, in altero etiam dorfum can- 
didum eft. Quod ad partes internas attinet , gula ventriculo przpo- 
nitur,idque ad corporis longitudinem & tenuitatem accommodate. 
Ventriculus longus eft podicem feré attingens.Hepar rubrum, quo 

endentem fellis veficam femper vidi , quod Ariftotelis caufa dico, 
qui in quibufdam ad iecur , in aliis infra iecur fitum fel effe fcripfit. 
Ilo eias xdi dla yévos yoxlu! $a. &pcplrtpo, cpafrlag yov , olov yóryeos yof uj 
qupis vd saris, of j xdro &vmplauSu. Sz pe etiam idem genus, vtrum- 
que fellis fitum habet,veluti coger, alij enim ad iecur, alij infra iecur 
annexum habent.Hec Ariftoteles.Ceterüm fel aqueum eft.Splen ni- 
gricat. Congrioua intra fe pinguedine obdu&a longa ferie conti- 
nent,quod perfpicué declarat Ariftoteles his verbis : «(1 5 of 565 eoi 
xvijpLa oc. iO. cix & zra (1 T015 T0 TTOIS 6j4Sl05 TU To &xid vrAvor , S38 O xia, c Qo- 
Spa. gduepiv 312 Tus rape Nl, gd yeup puoopor Gasto € oL 6gds à. bur] 8 ad 
TyéuSuov dud SyXov mroi&i , m ydp qnie) DupaGiTa| 1g) T Ux) ; (& 3 «i58 
x, *looet £xUiBopSua. gn 5 dp Tis daga xe) ceuey vois BwadlUXois, & uj) 
euo A£ioy qatrera| ,O 5 div ary) , £niot uv. ou) yer"ypot qiu uevor exe(T, 
aor de St , oí 2 qóud ud laoy , cup pv SdViv , dóv S& oiov oiov &eyllaj Meu rud, 
id cft; Habent congri foeturam fed no in omnibus locis fimiliter con- 
fpicuam, neq; enim ob pinguedinem apparet. Eft autem in longum 
protenía, quemadmodum in ferpentibus, verüm in ignem coniecta 
manifefta fiquod enim pingue eft liquitur,& in vaporem abit, oua 
vcró exiliunt;& ab igne clifa crepitant. Pretereà fi digitis contre&tes 
& teras fubeffe pinguedinem lzuem , oua craffinículafentiat. Con- 
gri igitur alij pinguedinem folüm habentouum nullum: alij contrà 
pinguedinem nullam,ouum autem quale modó expofui. O ppianus 
cüm expofuiffet anguillas mutuo corporum internexu coire,&ex his 
lentorem quendam fpumg fimilem deftillare in arenam & limum,ex 
quo anguillz procreentur fubdidir.. 


Lia; de hift. 


animal.c.is. 


Lil.6.de bist. 


at.cap-17. 


Lib.i. iz 
7IKGU-« 


396. DEP ISQRPENS 


To; 5 € yoy poi OAuoS-npoi( i DT A : D 
Quod fi ita intelligas,vt ex ftrigmentitio quodam humore arc- 
na,limoque excepto concipiantur , gignantürque congri , quemad- 
modum & anguillz , id vero confentaneum non eft. Congri enim 
oua pariunt , ex quibus aliorum pifcium modo , qui oua. concipiunt, 
Lil.s.de bif. congri alij procreantur , vt paulóanté ex Ariftotele docuimus. Sin 
«nima. 4-4. yyutuo corporum innexu complexüque coire accipias , id verum efl: 
ita enim longi pifcescorpora commifícent. Ariftoteles: T4 3e dm. 3g] 
Mgoepà. Gy. Color y olov Opis e x, papaya, sroii/ra4 T Oxeldo axem Net od va. rois 
v/ailois apos T vaa. Q ux pedibus carent,& que longo funt corpore, 
vt ferpentes & murene circum plexu mutuo fupinarum partium coi- p 
Lil.s4chifl. tum peragunt. Congricarniuori funt tantüm, vt Ícribit Ariftoteles. 
«nm. Obid fluuiorum oftia petunt;maioris przde caufa , non folüm veró 
L^ 1.447 ob dulcis aquz defiderium, vt fcribit Oppianus. 
ri VYIyAapdUss, yoy[ pot T£ xtd] Ov tgXés(v. Gvogsor 
Deirora, voq£lés(üv ài omo(equolot jNaosdyo 
H' Adua[s , 001 Aeupov Vd. pi Gorosatéloq iN quars 
IE, 3 "rp UXUcis (fe) [XUOEO XQ, 
EPvtouSpor Siva(Qv cro xSyovos y ba. viae) 
Sopfatu) ipeeperlus yxp) 3 à enadyor). 
Congri etfi magni & validi (int,vincuntur à locuftisfed polypos : 
Lik.o.c4j.&:. ipi vincunt,quibus repugnare videtur Plinius.Polypum tantüm lo- 
cufta pauet,vt fi iuxtà videritmoriatur.Locuftam conger,rurfus po- 
lypum congri lacerant.Q ui locus ex Ariftotele,à quo permulta mu- 
Lis debifi. tuatus eft Plinius , vel emendandus eft , vel explicandus. Ariftotelis 
enm. verba hec funt: Of 2 xeipaisoi xpore(1 m xe) qv yd OY DyOSor. xi TS 
(uud exseymév]o: Ti Tov. &viois . vs yo "yeup xevpeforts oi moo mod les stpa.- 
Sv , dre xiv Oves. exorto io Tw]. Sindléco cuogsefle , mov Geo of xe gipa- 
Boi Sià . güfor. ol Si xeupa oot 95 yéryess , dud yeup atu Secyüvi a. cix 


&EoDucere (Qv ld. of dUE yoyyeot às mro Nod us xt of leogols Qv , dir "yeup du , 
vois 3i. Tuo Moris dura) eoe. Q use fic conuertimus: Locuftz ma j 


gnos etiam pifces fuperant,& mirabilis quidam cafushorum nonnul 
lis accidit.Locuftas enim polypi fuperant,vt fiiuxtà in iifdem retibus 
polypos fenferint prz metu locuftz moriátur.Locufle veró congros, 
quia propter cruftz afperitatem elabi congri non poffunt. At congri 
polypos deuorant , neque enim congris propter corporis lxuitatem 
polypi refiftere poffunt. Ex hisfal(um effe liquetlocuftam à con gro 
lacerari,Q uare vel legendum in Plinio.Locufta congrum, rurfus po- 
lypum congri lacerant,vel fic diftinguendus & intelligendus eft con 
texus.Polypum in tantum locufta pauet , vt fi iuxtà viderit , omnino 
moriatur,locuftam conger, fübaudi pauct:rurfus polypum congri la 
Lie;  &erant.Archeftratus apud Athen.congri é Sicyone magni & pinguis 
Ca 


LEIBER-?^XIIIL 397 


caput, & interanea commendar.Hicefio placet congros dure effe car- 1/ido. 
nis, inter cregalesiitem rar carnis & minus nutrientes , mali fucci, 

ftomaco tamen gratos. Apud nos nullo eft in pretio. Hifpanis fatis L^s4dedin. 
probatur.Galenus inter durz carnes pifces re&e àPhilotimo n ume- s 
ratos efle ait. Albertus magnus fcripfit congros occulta quadam vi le- 
pram generare. Viuunt abíciffa cauda congri & murzenz capitales —— 
hoftes autore Ariftot. Cac: JV aroWebtis &prpnulon 0i xegpéis T. xtpioy ; sg] DI-9,de bif 
ótyoyyeot uéyei? t£v ? axeyolldosos , destoD-lerat dU3 0 xegtpdUs bro Ad.- T 
Beatos 6 dV? yeryyeos vno. uwpodris. Viuunt fepe mugiles fublata cauda, 

& congri vfque ad excrementorum meatum. Deuoratur autem mu- 
giliscaudaà lupo,congrià murena . Plinius. Mugil & lupus mutuo Li5«ape:. 
odio flagrant.Conger & murzna caudas inter fe przrodentes. 


De Ophidio. 


D SSSSSSSSNNSW! 
09 2 9*0pf,? 

0,V. d V Vac 
man ERRRERN RA 


VECES 
"ut '""u-»»"**"*"twte! SNAM 
ANSSSSNSSSSSSSSE NER 


CWRCZOONGRO fimile eft ophidion quafi paruum fer- 
"Fe ASA pentem dicas, diminutiuo nomine ab qus. Eft aurem 
Su ^ ophidion pifciculus qui à noftris vocatur donzelle , cu- 
arp iusPlinius duobuslocis meminit : vno nominat tan- ; j; S. 
: $652) tüm in pifcium catalogo, altero qualis fit breuiter in- ides.c.. s, 
dicat.Vrinc incontinentiam hippocampi tofti,& in cibo fzpius fum- 
ti emendant.Item ophidium pifciculus congro fimilis;cum lilij ra- 
dice.Pifciculi minuti ex ventre eius,quos deuorauerit;exempti & cre- 
mati-ita vt cinis eorum bibatur ex aqua.Hactenus Plinius. Q'ioniam 
vctó pifcis quem capiti huic przfiximustam congro fimilis fit quàm 
ouum ouo, vt eft in prouerbio: videor mihi veriflimé pro Plinij ophi- 
dio propofuiffe. Eft igitur ophidion pifciculuslongus & lxuis.. Pin- 
nas duas habet in dorío & in ventre,fitu figura, fubftantia congri pin 
. nisfimiles.A congro gemina barba é maxilla inferiore propenden- 
te differt , & oris ri&u, quiin congro maior eft. Binz linez tenues 
à capite ad caudam produ&z funt,qua nota in eam aliquando fen- 
tentiam adducebar vt feferinum Athenzi effe crederem.Sed tandem 
vero feferino cognito,qualé antea demonftrauimus,rem omnem di- 
ligentiüs cüm expédifIem;Plinij ophidion.effe iudicaui.Q uod autem 
aduerfus vring incontinentiam prodeffe cum lilij radice legitur in 
Pliniolocomodo citato, mendofum effe fufpicoz,fubftituendumque 


d, 


DEHEIPISGEEYS 


. feminis incontinentiam cum rutz radice , quod & rationi confenta- 


neum eft,& itain vetufto quodam exemplari legiffe me memini.Ce- 
tcrüm ophidion carne eft candida, dura veluti draco.Inepté fecit,qui 
ophidion inter afellos numerauit,cüm plané iis diffimilis fit corporis 
habitu,capitepinnis,atque cum longis plané connumerandus.Circa 
Lerinum infulam & Antipolim fxpe capitur piícis fuperiori omni- 
no fimilis corporis fpecie & carnis fubftantia , co differt qcirri car- 


nofi barbz inftar à maxilla inferiore non propendent. Colore etiam. 
à fuperiore diffidet,eft enimflauus. Quam ob caufam ophidion fla-- 
uumvel ophidion imberbe,vt à fuperiore difcernatur,appellabimus. 


De Lampetra. 


(4 P onm 


AMPETRA Ex genere eft cartilapincorum 
à pifcium,qui longi lubricique funt. Quamobrem mi- 
nimé abfurdum fuerit de ea nunc dicere. Ea à lam- 
(Qo. 35 bendis petris nomen traxit. Diuerfi diuerfis nomini- 
reri) bus appellant. Nam plota,fluta,vermis marinus,afte- 
rias, hirudomurzna nominatur. A Gallis Lazproye. A noftris Lam- 


prezze. Lampetra pifcis eft marinus & fluuiatilis. Veris enim initio. 


fluuios ingreditur , vt illic oua pariat , in mare deinde reditura: fed 
tum magna earum fit captura , aliásin mari rariffimé capiuntur,nec 
vnquam feré nifi quum roftro nauibus adhzrent. Anguille,vel mu- 
renz marinz valde fimilis eft Lampetra , fi caput excipias. Osenim 
neque in longum , neque in latum fciffum eft , (ed excauatum veluti 
in hirudinibus, quas fanguifugas vocant.In cauo illo fparfi funt den- 
tes flaui coloris, in eiufdem imo particula eft contrario occurfu fora- 
men interius occludens. Pretereà corpore eft rotundiore quàm mu- 
rzna:cauda tenui & latiufcula. Venter la&teo eft colore, dorfum ma- 
culis partim czruleis,partim albicantibus eft afperfum.Cute lzui fed 
dura & firma.Vtrinq; feptena funt branchiarum foramina rotunda. 


Inter oculosjid eft,in fupremo mediogq; capite fiftulam habet,quz ad 


palatum vfq; patet,qua, vt pulmonibus fpirantes pifces & a£rem tra- 
hit,& hauftam aquam reiicit , cámq; ob caufam in fumma aqua flui- 
tat/faciléque fuffocatur, fi inuita fub aqua diutius retineatur.Oculos 


IO- . 


IEZDID: EB RO- ^X TETFT. 


rotundos & profundos habet.Lingua caret,nullis ad natandum pin- 
nis donata ell,fed flexuofo corporis im pulfu agitur, & pinnulis dua- 
. busiter dirigit, vna fere fupra caudz extremum erigitur,altera pau- 
ló fuperioreft. Cor pericardio cartilaginco concluditur, cui anne- 
xum eft hepar czruleum punáis aliquot notatum, fel deeft. Ab orc 
ad anum vnicus du&us eft longus;initio ftri&tiorjiin medio latior,rur- 
 fusad anum anguftatus.. Offa nulla habet,fed pro vertebris & fpinis 
cartilaginem,cui medulla ineftjillam noftri chordamvocant,que ve- 
te tenetior,zftate durior eft,multóque infuauior,vnde tum in pretio 
effe definit lampetra,cüm vere,quo tempore vterum fert , in lautiffi- 
mis cibis habeatur,& à diuitibus,luxüq; deditis maximo pretio ema. 
tur, vt corum opfonatores aliquando in foro pifcatorio (uperbids 
ambitiofiüfque contendendo licitentur. Mare repetunt lampetra 
cum fuis fcetibus,quos Burdegalenfes pibales appellant. Aqua & mu- 
co veícütur.Sunt qui efca quadam compofitain fontibus & aliis dul- 
cibus aquis nutriunt & feruant. À partu contabefcunt , & paulatim 
 emoriuntur.Ánnos duos duntaxat viuunt. Carne funt fatis molli & 
nonnihil glutinofa.Magna fuit,& e(t hodie inter doctos viros difce- 
pratio,de vetere huius pifcisapud Graecos fiue Latinos appellatione. 
Qu uibufdam galeum alteriam effe placet, quz opinio parum validis 
rationibus confirmatur:quanuis enim maculata fit lampetra , tamen 
maculz ftellarum figurá non funt,veluti in afteria. Pretereà à galeo- 
rum natura plane abhorret:neque enim viuos parit, neque foetus ore 
fuícipit & remittit,que maxime galeo afteriz competunt. Sunt qui 
acipenferem efle falsó dixerunt,quia longiore roftro non eft , neque 
trigoni figura, vt fcribit Acheneus.Fuerunt qui lumbricum marinum 
efle crediderint , ob valde fimilem cum lumbricis terrenis corporis 
fpeciem. Quibus adhibent Plinij autoritatem,quippe qui lumbri- 
corum mentionem fecerit,quum de pifcium pinnis loqueretur.Bine, 
inquit, omnino longis , vt lumbricis & anguillis, & congrisnullz vt 
murznis.At hunc Plinij locum corruptum fuiffe liquet ex Ariftotele. 
T& 5 Myoy 3vo «legit, Vy (ir oo arpoeed Xd) Aid, y otov ÉyXEAvs ,( yoc- 


399 


Libr.7: 


Lib.g.cap.zo. 


Iba.de hf. 


anim. Cap .$. 


yess , TÀ. 9 Gus. cix Ey , olov pipapa. Alij piíces binas pinnas habent, 


quicung; longi funt & lzues,vtanguillz & congri : alij nullas omni- 
no,vt murzna.Q uz cüm à Plinio couería fuiffe conftet,nemo cft qui 
non videat Aci lubrica interpretatum fuiffe,vt omnino legédum fit: 
Binz omnino longis & lubricis,vt anguillis. Quare cüm neque Pli- 
nius,neq; vllus alius lumbrici marini meminerit, lam petrae vetushoc 
nomen fuiffe non potuit, quemadmodü neq; vermis aquactilis. Caret 
enim omnino pinnis,vt murzna. Quanquam Caftellanus epifcopus 
Mactiícon.vir xtate noftra doGtiffimus,& qui do&tring caufa maxima 
in gratia fuitapud FRANciscvM Rrczw illuftrifimum,& optimü 


eor" DE PESCIBNIS 
literarum patronum & alumni lampetras vermes effe aquatiles cre- 
diderit,eidémq; FRANcIsco REG: perfuadere conatus aliquando 
Libg.cap. vs, faerit,nec id fine ratione. Hac enim Plinius. In Gange Indiz Statius 
.—.. Sebofus,haud modico miraculo affert , vermes branchiis binis fexa- 
ginta cubitorum czruleos , qui nomen à facie traxerunt. Histantas 
cile vires, vt elephantos ad potum venientes mordicus comprehenfa 
manu eorum abflrahant.Color czruleus lampetrz, item mores qua- 
drant: nam petris & nauibus ita hzrent lampetrz,vt auelli non pof- 
fi nt,neque repugnat cubitorum fexaginta longitudo :in India enim 
omnia grandiora funt.Aliis lampetra, Aufonij muftella effevideatur, 

Quaeque per Illyricum per flagna binominis Istri j Hm 

Spumarum indiciis caperis musiella natantum, 

In noftrum fubnetta fretum , ne lata eMofella 

Flumina tam celebri de fraudarentur alumno, 

Quis te 9Natura pinxit colar? atra fuperné 

*Punéla notant tergum, qua lutea circuit iris, 

Lubrica ceruleus perducit tergora fucus, 

Corporis ad medium furtim pinguefci , 4t illinc | 

L/fque fub extremam fqualet cutis arida caudam, 

Hzc pictura cüm lampetrz noftrz optimé conueniat , de eadem 
intelligendam effe cum Maffario puto,nec illi affentior , qui pifci qui 
lota Lugduni vulgó appellatur, verfus Aufonij accómodat,cüm lota 
in Bluuits duntaxat nafcatur ; Aufonius vero muftellam fuam é mari 
fluuios fubire fignificet.Eandem lampetrá muftellam Plinij effe cen- 

Libs.cap T. fec Maffarius. Proxima eft his menfa generis duntaxat muftellarum, 
quas mirum di&tujinter alpes lacus quoq; Rhetiz Brigantinus emu- 
las murznis generat. In eadem eft fententia Sipontinus, cuius hzc 
verba funt in commentariis/Cornucopiz infcriptis.Muftellz in lacu 
Brigantino Rhetiz murznis feré fimiles,& czteros omnes pifces no- 
[Lra etate excedentes pretio, quas à lambendis petris nunc lampe- 

Inlil.depife, tras nominant. Idem confirmat Paulus Iouius his verbis: Is hodie 

Apa, lacusHydrus eftin Tridentinorum finibus,qui proculdubio antiquis 
fuit Brigantinus. Isemittit amnem Clifium ,in quo lampetrz repe- 
riuntur.Sebinus quoque Brixianorum lacus ; Brigantino proximus, 
qui hodie Hifeius dicitur , & Ollium amnem emittit , vt plures eius 
accolz mihi affirmarunt , aliquando lampetras Hetrufcis ac Roma- 
nis fpecie faporéque fimillimas prebuit. Hzc Paulus Iouius. In Gal. 
lia quoque huiufmodi lampetrz reperiuntur , & maximé in fontium 
fontibus & riuulisiin quos lampetrz marinz nunquam penetrare po 
tuerunt,quz reuera marinis emulz funt , & figura & faporc fimiles, 
magnitudine fola diffidentes.Q uód fi muftellze lápetre fintjà muftel 
lino colored eftfubliuido dictas fuiffe arbitror.Q uod fi quis muftel 


lam 


T! 


" 
ÉVBER-XITIIL ba 

[am Plinij, Aufonüive non effe contenderit,nihilominus tamen vetc- 
reseam àóvyio minime reliquiffe, affirmare aufim. Quidni enim 
B3Ówar marinam id eft hirudinem marinam vocemus ftrabonis exc- 
plo;qui fcripüit in quodam Libyz fluuio naíci 83was feptenüm cubi 
torum,qua branchias habent perforatas,ita vt per eas refpirare pot- 
fint. Nam lampetra ore ita faxis & nauium clauis haerent, vt optimo 
iure Q3ówaj;àmo 7 [XE qvid eft;ab emulgendo dicantur,quem admo- 
dum fanguifugz.Iam vero lampetram murenam fluuiatilem appel- 
latam fuiffe ex Dorione perfpicuum cft, qui inlibro de pifcibus ita 
Ícripfit,referente Athenzo. 7 av(uay popa dv july coe gyÜar Menus, 
ópsiy TO OricscQ) TG xa Xoujutvco oda ea. ld eft,fluuiatilem murznam vni- 
cam habere fpinam fimilem afello qui gallarias nominatur.Itaque 
càm duo fint quz vnica fpina conftent(nam per Gato On, pscym;id cft, 
dorfifpinam intelligo)murena fluuiatilis,& afellus gallarias, perfpi- 
cuum cft lampetram quód vnicam huiufmodi fpinam habeat murc- 
nam fluuiatilem hic dici,fluuiatilem quidem,vt ab alia murzna que 
nunquam mare-greditur,vt fluuios fubeat, diftinguatur, murznam 
veró à corporis fimilitudine:eft enim fimiliter longa, lubrica, colore 
vario,nullas habet pinnas ad natàdum,fed corporis flexu impellitur. 
Afcllus veró gallarias longe alius eft, vt pofteà declarabimus. Quod 
fi ne hoc quidem vetuftum fluuiatilis murznz. nomen tibi placeat, 
age aliud ex Oppiano proferamus.Is enim proculdubio quam lam- 
petram nunc vocamus 5ejiów. ab effectu appellauit, quz latiné re- 
mora dicitur,quam ita graphicé depinxit, vc nullus fit fanz. mentis 
quieam pro lampetra noftra non agnofcat.Eftinquit;pelago amica 
echeneis,longa,cubiti fcilicet longitudine,fubfufco colore, anguillz 
fimilisjacutum eft illi os fubter,contortum,rotundi hami cufpidi fi- 
mile,de quo pifce nautz rem mirabilem'narrant, omnibus qui non 
viderunt incredibilem:nauem enim fecundi venti viimpulfam pat- 
fifque velis per mare currentem pifcis tanquam cam voraturus orc 
admoto fiftit , inuitifque nautis retinet , perinde ac fiin tranquillo 
portu quiefceret. Hzc feré funt,qua fequétibus verfibus cecinit Op- 
pianusr IB. I.42u4EULoCOY, - | n 

Kal uBjo 87 exeo cy oz ojus Cyevmis (lp 

1535 70 (23 pO [bI C b ioo7rTYUS, 

Xpoi j dila otoza. pur) 350 Ey XEXUEoSW 

E iSdlaqyoE 2 0 x&qaXs dpa, vepOe VáeuxE 

KápezruAor àcyxía pou «ree Jurytos éoxeNov Gay. 

Oa S Due 'npis bxerinidos &gpáosulo | 

Nadlixoi,du pp Si/us tvi gptoi er aisa.ilo 

E uaa uei pay. erp cor vos &y3p&y 

AxÍsquaz yes uSk ÜtAvouat z4)] vecino atilD to, X. 


Dit 


Mm 


" , DE PISCIBVS 


I .s.de Hifl. 
capi-14.lib.g. 
Cap. 25. 


Nj vtifnpuduo dra Caryedéos pus 

Aag aea (aAtvoiow às ia. Ja Gat Ou, 1 

Y 005 Aj qaa» oA oy goat véglty tpuxd | 

T! vo go7rts [os[ounpstvos 3s Tt TÉuM| 

Kj. «9 téputvaty x. 3. tuzeeSov ien ex a 

Tv d$xogoow EcpyopSyovn 2yupSporsozi. | |. (rH 

His omnibus qua nulli alij meliüs quàm lampetrz noftrz com- 

etere poffunt;accedit experientia ipfa,cuius primim me admonuit. 

Gulielmus Pelicerius epifcopus Monfpelienfis fingulari eruditione, 
praditus,ex qua experientia conftat lampetram nauibus iis praefer- 
tim qua recens pice illit funt ore adhaerere, picis, vt aiunt exugen- 


v^ y 


dz gratia.Q uód fi triremis clauo os affixerit,eius impetum retarda- 


ri certum eft.Id nobis euenit Romam proficifcétibus cum clariffimo 
Cardinali Turnonio.Vidimus enim optimz triremis cuius citifsimo 
curfu vehebamur impetum inhibitum,cuius incertam caufam: cüm 
ve&tores perquirerent;tandem compertum fuit lampetrz ore clauo 
affixz vi id efficiqua capta, & conuiuio appofita morz allate poenas 
dependit.Cuius rei locupletifsimos teftes habeo nobiles & graues vi- 
ros,qui eadem naui vehebantur.Non melatetaliam effe Ariftotelis 
& Plinij Echeneida fiue remoram pifciculum faxis afluetum, pinnas 
pedibus fimiles habentem,quo carinis adhzrente naues tardiüsire 
creduntur,de quo fuo loco dicemus.Neque mirum cuiquam videri 


debet diuerfos pifces codem nomine à diuerfis autoribus nominatos 


fuiffe,vcluti neque eüdem pifcem diuerfis nominibus nuncupatum: 
id enim permultis & olim, & nunc accidit, quemadmodum fzpius 
ex his quz iam fuperioribus libris diximus,& iis quz pofteà dicentur 
perípicuum eft.De carnis fubftitia iam dictum eft, de eiufdem con- 
diméto quod ex dclicatioribus aromatis & eiufdem fanguine confi- 
citur,de immodico huius pifcis pretio vide Platinam. 


DeMurzna. 


ruv. 
NUR SSTNR 


PAP Y s) M LACAN X ), Yon AANRe Mp NS 
T MIMUATITLLI I ERAS PAS Ns QU DR SPERO SA ROUES RANTS DRESS 


C ch] ORA T^. VES 


VRJEN A Corporis habitu lampetrz affinis eft, 
S, cam ob caufam de ea nunc dicemus. A Grzcis pipaj- 
tps re. & opudpavo. vocatur, Á noftris, ab Italis,& Hifpanis 

mourene. Mursna piícis eft pelagius , aliquando li- 
2x, toralisaad duorum cubitorum logitudiné accedens, 
auguilla 


Pe 


EJBER.XIHI "Ü 403 


anguillz afpectu proximus,fed latior;oris fciffura magna, fuperiore 
maxilla aquilina, in, cuius extremo dua funt breues apophyfes,vel 
verruce,vt in congro.Dentes habet longos acutifsimos in os recur- 
uos,non folàm in maxillisfed etiam in palato-quà ob caufam lingua 
carere videtur,adeo illa imperfecta efted huius loco carnofum. pa, 
latum obtiauit.Oculos albos,in vtroque latere vnicum. & rotüdum 
foramen branchiarum,quas integras nó effe Ariftoteles,Plinius nul. 
las efíe fcripfit,cüm tamen vtrinque fimplices cffe fenfus doceat.Co- 
lore ett Hide o xtAaplu eam vocauit O )pianus, cute leui, albi- 
cantibus maculis afpería, dorfo, cultellato, D acuta, & 
ferc vtin congro pinnulam conítituente.Pinnis quibus natare pofsit 
caretideo murzna czterique longi flexuofo corporum impulfu ita 
mari vtuntur vt ferpentes terra, in. ficco quoque repunt, idco ctiam 
viuaciora talia.Cuius caufam reddit Theophraftus in libello de piíci 
bus.zo^uv Xeorov Syveu]o| Cy ico TV byei, 8i pax pa (^ Bpéyyta. Oxdr;x9) 
óA fer S yea, O iygorygi 9 pedpaqva ug] i Tio olor, 3 qd O. Gor quüXcs. 
Longiori tempore extra aquam viuunt murzna, & f1 quod aliud clt 
ferpentibus fimile,quia paruas habent branchias,& parum aque ad. 
mittunt.Eadem veró de cauía longi pifces qui Íerpentis funt fj pecie, 
pinnis carent,qua Íerpétes pedibus.Cüm enim omnia animalia fan- 
guine predita quatuor folüm notis moueantur,vt demonftraturh eft 
ab Ariftotele in libro de animalium ingreffujaut male, aut omnino 
non moucrentur longi pifces,fi quatuor pinnas, & ferpentes fi qua- 
tuor pedes haberent.Nam fiue iuxta. fe pofitas haberent pisani 


longiüs difsitasymoueri vix notos illis enim altera alteri-impe- 
is ob longius interuallum nullo adiu- 


dimento ad motum effet,in 
mento.Si plures mouendi notas haberent animalia fanguinis exper- 


Ibi.de hift: 
€4. 13 11.9.€.5. 


I. I« aide 
TIXÓ- 


tia forent.Pinnis autem carentes piíces longi, vt ferpentes pedibus, - 


ob longitudinem flexüfque corporü,quatuor moueri notis demon- 


ftrat Ariftotelesin libro modo citato, Quantum ad interiores partes 


attinet murena przpofitam gulam habetin caufa eft corporis lon- 
gitu do,ventriculum ipfum logum, à cuius medio oritur, inteftinum 
finc fpiris ad anum proteníum, iuxta quem cellulas habet inftar 1n- 
teítini eius quod in terrenis animalibus xà» vocant Graci. Hepar 
magnum longum,flauum,à quo fellis vefica longa pendet. inteftino 
annexa,fplenem nigricantem.Murena carne" folüm vefcitur frigi- 


-dioribus hyemis menfibuslatet in faxis, quamobrem non nifi ftato 


temporc capitur,Parit quocunque rempore; partus eius numerofior 
eft,& ex paruo celeri incremento augelcit;vt hippurus. Ob tam fre- 
quentem partum exíftimo nonnullos in eam. fenteritiam addu&tos, 
vt nullos mares effe crederet in hoc genere,fed omnes foeminas, cáf- 


que Íerpenzibus com ifceri.Plinius:Licinius Macer murznas tantüm 


Mm 


Lib. 3. c4: 


PES. . 
CR 
- 


494. * DE PISCIBVS i 


fcminihi fexuseffe cradit,& concipere &jferpentibus, ob id fibilo à... 
rilxdua 'pifcatoribus éuocari & capi.Hanc fententiam echo Onde: 
"Ó' ^3 diditmurzhnam & ferpentem mutuo amore ardere;ac ferpctem ve- 


HeHO nord Reto ir aps dep ofito é litore fibilo muranam euocare; 


quoaudito hac telo ocyor ruitjlle pontüm fubit, vbi expleto vene- 
ris defiderio, venenum reli&um repctit,quo non inuento pra dolore. 


x "T OOWE in o Jun 


Q$dod.ii ehloritur cons MOM 
»3 20 Appi 3 propdurze qnis tpydlaq 6x &iSyNoS 00s 
Cis uos yaqaed ve to] && dos tpoytag &vf) | 
- TMpégpoy iptipe(g aep. ipteipofl yeljusio 107 
Heo 6 494 QAoy&n T€ Üoc eros ty9o0i Aso5y F1 
£3 "Maibelaj T QiAe TAG a] ty U0, cópdla] &xlye | Aes 
TlagisigsgstyagipiQ poids ^ con 
| T$3^ iu of (oy dcr (ere e 9. odo | 5] &10198 
Ea? quuXeSa.yoy Cake] XtOxoy OA Boy Alpe 
Q epa yoquco aipirós Teig eUdvos Alyode, o 
Zrds 5 dp tri prypivosy Er voor ép pole (E^ 
Kiev quoi Bois 3. boxe? Xeon [.5U 
Ipylw utpoqvasxg] fosvlo Üdoso oig'. 2x Ut T PPPTE EE S 
.— Cztera ex ipfo autore petenda. Idem JElianus literis prodidit. 
Lirz. Athenzus quoque ex Andrea, cuius hac verba funt. Ay3ptas 5 bad 
qteA Saxéroy, Ty pupa qvay quoi SaxoU(gs dyajpeiv Gs && Potes. ena| 2 Avus 
Sloyois. xg] asseygepeis moiiovas id eft,in libro de his quorum enenatus 
eft morfus, ait murznas que ex mare vipera genitz funt, morfu in- 
terficerejipfas vero effe minoresrotundas, varias. Ibidem Athenzus 
Nicandri verfus 'ex theriacis profert,qua etíam nüc extant:iis horri- 
| ficam mursnam effe ait,quoniam veluti é viuario prodiens;laborio- 
fos pifcatores prae metu fugientes fpe frendens vel mordens (vtrun- 
que enim fignificare poteft «uGpdza(z tefte Scholiafte, aut àxBg/£u(Z ) 
é nauiculis in mare precipitauit.Siquidem verum eft eam.cum venc- 
natis viperis coiremaré permutántem continente, 16 
C Mpaiyss 3 Ven atyov vri jsryspsis &XNeS 
MoNtus tufBpdta(ory oleo óoreodpr 
| Eus dA quésÜaors re ds ovas (giis os 
oC Eis rua cé (Suo Bats feos) Ls 
Ti gitapat:, SOOO HpIRETULAUH Bana 1 E)E UNO DD MM 
PUHMUT CH Achancopinionem paucis refellitPlinius de murznisloquens. In. 
ficcum litus elapfasvulgus coitu ferpentum impleri putac; Ariftote- — 
les myrinum vocat marem qui; generat. Locus eft Ariftotelis libro 
.quinto de Hifter.animal.quo murznz '& myri difcrimen'explicat, 
deque proximo capite plura.Et Nicandri Scholiaftes Grzeus fcribic 
o» fArchilaumcexiftimafft/murznas cum! viperis coirejillifque dentes . . 
fo mm. Dr » efe 


, 


prs 
LH 


. Cap-10; 


» " 
ÉYBER:'XITLI 45 


effc viperinis fimiles, Andream veró affirmaffe id falfum effejac. nc- 

que viperam in mari verfari. Eadem Athenzus ex Andrea profert: Dire v: 

Ay3péas j à và ate T&v "p 4U38s eremi dure [Dos quot cro i padqvay 

ya pacyrvo y erpotpoytouSolue tri Ó TtraryüSes S3 yep Cri TWeyus uds viue X 

Quom Gs ira pypiio qs. Andreas in libro de his qua falsó cre- 

duntur fcribit falfum effe murznam ad lutulenta loca venienté cum 

vipera commiíceri:neque enim viperz in huiufmodi locis degunt 

gaudentes limofis folitudinibus. Fabulofum igitur murenas cum 

[erpentibus congredi;cüm ferpens feu vipera fui generis marem ha- 

beat,quód fi cum ferpentibus coirét,cum marinis potiüs quàm cum 

terrenis copularentur.Sed fabulz occafionem dedit myri maris cum 

ferpentibus tanta (imilitudo,vt qui myrum murenz copulatum vi- 

derint ferpentem cfle crediderintymaximé cüm ferpétum more cor- 
ora commifccantytefte Ariftotele. Qua pedibus carent, inquit, & 

bos funt corpore vt Íerpentes,vt murzne iis coitus complexu mu- 

tuo partium fupinarum peragitur.In alto mari & circa litorum faxa 

viuit murzna carniuora,circa fluuiorum quoque oftia verfatur, at 

fluuios nunquam fubit.Pinguefcere iactatu Licinius macer autor eft 

apud Plinium,fufte non interimi,eandem ferula protinus,cau dáque 

ia celerrimé exanimari,at capitis ictu difficulter.De mutuo congri 

& murznz odio diximus,capite de congro.Multó veró magis in po- 

lypum fxuit murena : quorum pugnam luculenter exprefsit Oppia- ri. aia 

nus fcribens,polypum cüm nullis artibus murznam vitare pofsit, ad «av. 

neceffariam pugnam inuitum venire /flagellifque veluti fj piris & vin- 

culis murznam implicare,fed fruftra, quoniam illa tam lubrica fit, 

' vtinftar aquz dilabatur.Omnibus itaque fruftra tentatis polypum 

mifcré dilaniari. | ' 

H po tor. ex e pore &Oupuptos opparüei(g. 

Gor dpauya, Siéosvlo4 iuge molle 

iDop[Btu) uieuopiévn oca. 9. £136 ri vmoy &xlije 

Axpa. Sipzró Co (oca) áracitw Eri Ojplw 

E'oxílo yso(unyt 3. & Afer &ylos t&(g, 

AO. fjroi apüt'oy m» &luC üptevos SeSov/]lou 

Esqioor, S3. dpa póryos ovd udpapide &XUEa 

É pzrav vryopceytus "e x, a (rre oc |a udo(oy. 

Anpa 3 pw xoltanp Mpeyycrus 3 $épd( Saqomw. 

Il&Xvzros dl. exe 9xoiis mouse. vetyxus 

Aui , ÓL 4E éEo Ay Alo3t]a4 NN ole 9. eas 

YIa//lóas epogeouyTas rm (ooo a8 

TeyvaCov £ros pay pfi ( 4e [Bpooyoi(Tv | 

Ap qiBaA d» Aj. Odl s gay diros,9uS. cttopy), 

P£ic y*p &p.quzrioorlos 09uoSnpols pev 


LIib.3i.cap. a. 


Lil.s.de biff. 


animal. ca.4« 
4 


gi 


D 


E 


Ibidem 


Lib.9. cap.13. 


In Haliw- 
Heo. 


c tbeneus 
libro 7. 


Lib.g.capi-ss. 


í DEPTPISCIBSEM.: 

Opa Ay pipava. Sicupped orav p o3op. ksibr 

Verüm,vt ait Homerus;Euiis iwé2uos «gj t x(gutoY( x olla. id eft, Mars 

communis vicifsim perimentem perimit, Nam, vt idem Oppianus 
cecinit. | 
— Kapafdos &v püpouvay riméwrte ug. (gy 

E'eSsid x&logovx(iy &ywoeui( Sap eia. 5l» 6 

Id eft,locufta murznam quantumuis fzuá deuorat, fua. ipfius au- 

dacia domitam,vltroquead interitum ruentem. Quz prolixius ab 
Oppiano, defcripta prztermittimus, ne tzdium le&tori adferamus. 
Bib noftri dentium murena maleficam valdéque noxiam vim 
reformidantes,viuam non nifi forcipe arripiunt: venenatum enim 
cius demorfum effe dictitant,qui cinere capitis eiufdem murzng cu- 
ratur.Idem cinis ftrumas tollitjnecnon murgnarü muria, quz hodie 
quoque Ántipoli & in Lerino Infula fit.Pars à murzna demoría nifi 
tota abfcindatur,à morfu liberari non poteft ob vncinatos dentes, 
maximeque in os recuruos.Hoc magno multorü malo nouerat Ve- 
dius Pollio eques Romanus ex amicis Diui Augufti, qui inuenit in 
hoc animali documenta fxuitiz,vt tradit Plinius,viuariis earumim. 
mergens damnata mancipia,non tanquam ad hoc feris terrarü non 
fufficictibus,fed quia in alio genere totum pariter hominem diftrahi 
Ípectare non poterat. Neque folum dentibus audaciáaque, fed etiam 
aftuymiroque in vitandis periculis ingenio murznas donauit natu- 
ra:amplius enim deuorant hamum, admouentque dentibus lineas, 
atque ita erodunt.Ezdem infixe hamo inuertunt fcfe,quoniam funt 
dorfo cultellato,fpináque lineam prafecát.Ouidius prodidit murz- 
nam maculas (foramina retis intelligit,Galli malles quafi szacles vo- 
cant)appetere ipfas, coníciam terctis ac lubrici tergi, tum. multipli- 
ci flexu laxare fores donec euadat. Molli funt & pingui carne, nec 
magis alunt quàm anguillz,longé veró minus quàm congri,vt re&é 
dixit Hicefius. Murenarum viuarium primus excogitauit Hirtius 
antc alios,qui coenis triumphalibus Caffaris di&atoris fex milia nu- 
mero murznarum appedit;autore Plinio,qui itidem fcripfit Horten- 
fium Oratorem murznam adeó dilexiffc,vt exanimatam flcuiffe cre 
datur. Et, Antoniam Drufi murenz quá diligebat inaures addidiffe. 
Czterüm quod Hortenfio Plinius,L. Craffo illi diferto & Cenforio 
viro Macrobius tribuit, qui murznam in pifcina domus fuz mor- 
iuam atratus tanquam filiam luxit,neque id obícurum fuit, quippe 
collega Domitius hoc ei tanquam deforme crimen obiccit,neque id 
confiteri Craffus erubuitfed vltro etiam(fi Diis placet) gloriatus eft 
cenfor , piam affe&uofamqQue rem feciffe fe ia&ans, Idem Ma- 
crobius ex Varrone fcripfit, in Sicilia manu capi murznas flutas, 
quod he in fumma aqua prz pinguedine fluitentquas ibidé optimas 


efle 


LIBER XIIII 407 


effe fecundo libro de. re ruftica tradidit Varro. Accerfebantur autem 
murenz ad pifcinas Romane vrbis ab vfque frcto Siculo,quod Rhe- 
gium à Meflana difpefcicillicenim tá murznz quàm anguille opti- 
ma pr odigis efle creduntur, p vtr que ex illo loco Grece zxéeaj vo 
cantur ,Latiné flutz,quod i in fummo fupernatantes fole torrefade — 
curuare fe poffe, & i in aquam mergere definüt;atque ita faciles captu 
funt.Huiufmodi murznas Columella quoque commédauit. His .ac- 
ceísit poetarum teftimonium.Iuuenalis,. 
Uirroni murena datur, qua maxima cuenit 
Gurgite de Siculo. — Et Martialis, 
Qua natat 1a iculo grandis murana prof undo 
"Non cvalet exufiam mergere fo fole cutem. 
Archeftratus voluptarius Philofophus murenam ex xeio Siculo 
.celebrat:id enim ded verociudua mop üpy apud HEC usn 0 ON 
loas 5 net xb verius aropÜjasy 
H wAcT4 uipolva. x aespcénr dy adl Norgp6», 
KZV& qEao yolp tgo tet Batipceiror Seeua. C 
"Viuaria murznarum tantüm fiebantquód hz faecüdifsimz fint, 
nec vlli alij pifces nifi cibi gratia iniiciendi, ob voracitatem. Sed ne 
id quide fine magno fumptu fieri potuit,vt verfi Ícr ipferi it Var- 
IO,viuaria zdificari i magno;fecundo impleri magno, tertio ali ma- 
gno.In pifcinis veró commifceri cum, alterius generis pifcibus non 
debent,d duia prater voracitatem quumrabievexáturquodhuic ge- — 
neri veluti canino accidit , in alios pifces euiunt, prorsüfque a abe 
iumunt. 


G. ed. P UTERE 


B Ariftotele euipos murznz mas dieitur quem etiam 

Ly. plpor dici poffe puto,quemadmodum cp)papa. & ui- 
v7 pum. dicitur.Id indicat Gaza qui in conuerfione fua 
murum vocat.Barbari zmyrü,pifcatores noftri: pecu- 
^; liariter non agnofcentes, ferpentem vocant. Huius a à. 
murzna difcrimen docet Ariftoteles his verbis. duagép] 3 6 oudpes ^ 
(n j spar. 7 Hn ye pipaa duaqepos TOUT, (dj toO erégipa, $a Desde "i : 
sypas Suse ss Xd) loyupos E xdj à Xe9us. d £d 72 7ríTUl » (t Hos md 
Oud 69] Elie, sg] ala, ga(1 dV. G(zrtp x3] & &ANa, Ty. uS à &ppero. , v dV 


A08 CDiB PXSGHEUS 


07» 4«x £iraj.Differunt myrus & murzna.eft enim murzna varia & in- 
fhirmior,myrus concolor & robuftior, colore larici,vt vertit Gaza, 
Ícd meliüs meo quidem iudicio,pini arbori fimilis,huic funt dentes 
intrinfecus & extrinfecus. Aiunt hunc,vtin aliis marem effe, murz- 
Lib. 9«45:* nam foeminam.Plinius locum hunc tranftulit, cuius vulgares codi- 
ces habent myrinum pro myro;non fine mendo, vt ex Ariftotele & 
Gazz interpretatione liquet. Hanc tamen le&ionem fi quis tueri 
velit Ariftotelis ipfius autoritate,à quo myrini piícis alibi fit mentio, 
refpondemus hunc quoque Ariftotelis locum mendofum effe , vt 
pro udejos legendü illic fit ud£wos.Id contextus ipfe & Ariftotelis fen- 
Lie de hift, fus aperté docent. vois Me uw. exei OUO. uj gtpd dw ( de imbre 
Ru page loquitur ) xtgpti ) xg] xiQd Ao std] 6v xqASal Twes. jud eAvoy vowwa loy , Uzo 
y&p Tüy op[aejav óSdov. Ói mood. &ly &moTupNouila 0dlov, ày VrepBt. - 
Ac(;.Plurimis pifcibus imbres conducunt. Mugili tamen & capito- 
nij& ci quià nonnullis myrinus vocatur,nocent:multi enim ex iis à 
pluuiis aquis,fi immodice fuerint,obcecantur.Mugilum fpecies hic 
coniungit,in quibus eft u/£wos, quem etiam qudEor«. vocat, vt fuo lo- 
co docummus.Ex eodem Ariftotelis loco quem de myro citauimus 
liquet,de myri à murzna difcrimine,quedam à Plinio prztermitía 
fuiffe. Locus Plinij eft huiufmodi. Ariftoteles myrum vocat marem 
qui generat,difcrimen effe,quod murzna varia & infirma fit, myrus 
vnicolor & robuftus, dentéfque extra os habeat. De coloris fpecie, 
de dentibus qui intra os funt nihil dixit.Poftremo inde etiam refti- 
Tir*t: tuendus Athenzi deprauatus locus fuit.ó3& puposyos quoiy. Aeygtltovus & 
aua Cafov Sie. gepd Ts pupodvrs y) moy ycp TTODXNOV Xd] &oSserég"- pov, o3: jabpos 
Acoyt pus xg] loyupos tg] O XeSue. dueioy yd iiyy4, Gor: T€ £(i0Ev xa4 tEolev. 
Nam pro Ate os ósovess pro ivyys eru. Pro Gxoflire &c. x94 03s 
Vy x (03v x2) o0. Myrus ferpenti magis fimilis eft quàm murzne, 
roftro acuto, longo corpore nigricante,tenui,rotundo,fine maculis, 
fiue fquamis. Vnicum vtrinque branchiarum imperfectarum fora- 
men habet.Pinnulas duas valde exiguas cutis fubftàtia à ceruicis lo- 
co ad caudam vfque,& ab ano ad eandem,quarum ora nigra eft vt 
in congro.In vtroque latere à ceruice punécus aliquot aurcis notatur 
quz magis in viuentibus apparent quam in mortuis. Gulam ventri- 
culo przpofitam habetjnteftina longa, recta ad podicem porrecta, 
iecur longum,rubefcens,fine felle.Splenem longum,tenuem. Carne 
eft tenera,fine vllis fpinis, aut certé paucifsimas habet. Capitis cinis 
eiufdé morfum curat. Apud Athenaü ex Dorione duz funt myri Ípe 
cies. Sogjor 5 * por Qualyrás Sia. Ge» os ot gius ovx rdv, AN oA £iyaj Mp 
^ CON ^ VATMN EN . 
(itor, ro AXiv Vorsp[Bo X5, &iva| 3 ÀwIE "yemt Soo ii yep 0t uo. Aves, Ó 3) imo ! 
7rveAGol: yxpttozors j Uc ài uxaviQolles. D orio fc ripfit myrü per carnem | 


fparías 


dbidem: 


c 


d. 
LTBEROXELIKI-. — 499 


fparfas fpinas non habeze:quare totum vtilem efe, & fupramodum 
tencrum,ipíius autem genera duo effc.Sunt enim nigri myri & rufi: 
meliores verófuntzuf- — 0. 


Mat "P, era sek kaci1 73 Lata 


Án 7 


x^ WELT 
AUN NENT 


— DeSerpente marino. 


Ma aMAL S 


E 
Neaeettit. 
(CD 


x ERPENTESMuraenis & myris.forma &.natura 
—A valde affines funt.De his igitur nunc dicendum. Sunt 
2j) autem in mari multz ferpentum fpecies,vt. Ariftoteli 
2x5) 32. placet.dietà agp Gaxdatuot (pls, arupaz? vit 7 pepgla) atis 
HA ORAN xse oie TAN TX $ xtqaXu, exou(1 yep yoylpodstetpdu. 
yea 3 meNNA, vv Dax, dev Qe» iq, Xe» OX aaaloSazzlu) sg. yeyvalla hy "vb : 
& vois egiSea [Ba D (i. Sunt marini ferpétes forma terrenis fimiles, dem 
pto capite:id enim habent congri magis fimile.Sunt.autem. marino- 
rum ferpentum genera plura, varij funt coloris, non. nafcuntur in 
praaltis marislocis.Is quem depinximus terreno vel fluuiatili fer, 
penti fimilimus eftjad trium vel quatuor cubitorüm longitudinem 
accedit , corpore rotundiore eft quàm anguilla , capite congrofi- - 
milis eft. Maxilla fuperior inferiore.longior eft. Dentes habet in 
maxillis & in palato murznz modo, fed rariores. Pinnulas duas 
ad branchias veluti anguilla. Colore eft fuluo, venter & roftrum 
cinereo. Oculi flauefcunt. Internis partibus à imurzna non dif- 
fert. Nullus cft omnino qui primo: afpe&u hunc ferpentem cffe 
non iudicet.Q uare nort poffum non mirari eum,qui cüm jn-varia- 
rum retum cognitione feliciter verfatus fit.acum A riftorelis, quz à 
noftris zrompete dicitur,pro ferpente marino 'vfurpauit, quam acum 
anteà depinximus.Hanc opinionem conuellere facile eft ex Aritto- 
telis verbisqui ferpentes marinos congri capite effe fcripfit, figura 
rcliqua ferpentibusterrenis plane firniles,cüm acuscaputin fiftulam 
definat, roftrümique tubanrimitetur;vnde illi à noftris nomen pofi. 
rum;que figura à capitis congri figura alienifsim z] eft pr Ptereà acus 
à capitead jon corpore eft liéxagono,d podice.ad cauda qua- 
drato;qü fornia neque férpentibusterrenis,nequé maiinis comipe- . 
ditquippe qui eorpore fint plane roturido; «01 0on6vos ost 


iade bif, 
enimal.c.15» 


RE VECES 


NS AWO. 
SIL SEEN 
SYN. 
ASSI, ) PII) RAE 
INS uy VIT (7/79) DASS: 
P OODIYIDLA 1772 p SS SS 


(:.4TUT UIIL 


ERPENTEM Hunc marinü primus mihi mon- 

ftrauit vir humanifsimus & eruditifsimus Gulielmus 
$9) Delicerius monípelienfis epifcopus. Is ob raritatem 
«y minimé prztermittendus hoc loco fuit, quem non- 
$$ nulli myrum effe putauerunt fed falsó, vt ex defcri- 
ptione liquet.Nam branchias offeo operculo fquamoforum modo 
intectas habet,pinnáfque ad natandum maiufculas quibus murzna 
& myrus carét.Sed Dorionis myruim alterum eflfe VavzveiCorG, id cft, 
rufeícentem non abíurdé quis exiftimauerit. Eft igitur ferpens de 
«quo nunc agimus corporis fpecie ferpentibus terrenis fimilis, colore 
rubro vel pheeniceo,lineis obliquis & finuofis à dorfo ad ventrem 
ductis,eam lineam,quz à capite ad caudam protenfa elk fecantibus. 
Sciffura oris non admodüm magna, dentes habet acutos ferratos, 
branchias opertasfquamoforum pifcium inftar. In dorío à capite 
feré ad caudam veluti capillamenta tenuia à fefe difiuncta, in vetre 
fimilia.Cauda in pinnam vnicam definit. Anguilla longis pifcibus 
& ferpentibusmarinis maximé fimiles funt,& e fluuiis mare cófcen. 
dunt:quia veró in fluuiis & lacubus,& riuulis nafcuntur, earum tra; 
&ationem in librum de fluuiatilibus reiiciemus. 


De Acipenfere. 


u 
ind 


EE. 


(CEN ORNARE TATE 


wu Szoxie NT EQ V AM Quid de acipéfere ftatuendum no. 
VAM bis effc videatur exponamus, operepretium cft doce, 
AUT ua re veterü. & optimorum autorum teftimoniis acipé, 
CN ANS ferem ab clope,& anthiam differre. Quemadmo, 
E ANSSzE dum enim homonymia difputationem omnem ita 
perturbat, vt tandé in varias & incertas fententias diftrahátur, animi, 
| icin 


UN 


ENYBIEReNXIBIO 


fic in rerum cognitione nominum varietas limáda veritati: multüm 


obeft, id. quod in acipenfere perfpicere licet, quo. cuni nullus alius - 


apud Romanos celebrior vnquam pifcis fuerittámé quisis fit-hodie 
-ambigitur:hac maximé de caufa,quód elopem eundem effe .& aci- 
penferem exiftimaruntpermulti,qui cüm qua'elopi à veteribus tri- 
buuntur,vix vlli é pifcibus noftris competere viderent, acipéferc nos 
hodie carere;perinde ac fi omnino é medio fublatus cflet,vel in rerü 


natura amplius non exifteret; multis. perfuaferunt; ac: proinde quis 


fuerit elops vel acipenfer apud veteresinos penitus ignorare: Acipen- 
Íerem igitur & clopem eundem cíle picem: non. recentiores folum; 
fed etiam veteres quidam opinati funt. Athenzus. Aaron 3 6 yetuutus 
quos à T aei js scies pugiis 4 VAozro: XdNsutyov aoulor quii saa]: t docu 


i. 


Etcirca finem. | bounds: enudqoo 
Tuque peregrinis acipenfer nobilis cundis. do: d9uqimii oz 
At ne videatur Ouidius eundem pifcem diuerfis nominibus ap- 
ellaffejaudi Plinium citantem priorem locum:elopem quoque di- 
cit efIe noftris incognitum vndis,ex quo apparet cli eos qui éüdem 
acipenferem exiftimauerunt.Elopi palmam faporis inter pifces mul- 
ti dederc.Minimé fané verifimile eft Ouidio,qui in optimatum & 
principum domibus plurimus fuerat, acipenferem diuitum tántüm 
menfis dignum habitum,ignotü fuifle. Ouidio affentitur Columcl- 
la,qui de elope hec ícripfit:fretorum differentias noffe oportet , ne 
nos alienigeni pifces decipiant,non enim omni mari omnes elle, vt 
elops qui profundo Pamphylio,nec alio paícitur.Idem ZElianus tra- 
didit in mari Pamphylio folüm,nec nifi raró & vix capi. Varro ta- 
men elopem Rhodium etiá fuiffe fcripfit in Satyra. ei i3tougeroin- 
Ícripta citante Aul.Gellio:genera;inquit;)nomina eduliorum, & do- 
micilia ciborum omnibus aliis preftantiora quo profunda ingluuies 
vefligauit,qua . Varro opprobras executus cft hzc funt ferme quan- 
tü nobis memoria eft.Pauus é Samo,;phrygia attagena;grues Melice, 
hoedus ex Ambracia,pelamys Chalcedonia, murgna Tartefia, afelli 
Pcísinuntij;oftrea Tarentina;pectüculus Chius, elops Rhodius,fcari 


Lii 


Lib.9. cap.17« 


Zib.si.cd. Y: 


Lil.5.cap. 161 


Libxi.cap.ius 


Lil.7.capc. 


4m 


Jabro7. 


Iibr.. 


cilices;nuces T hafsiz;palma /Egyptia;glans Iberica.Quod veró an- 
thias ab eode elope:differat;docet ex Dorione Atheneus;Cüm enim 
dixiffec 4 35 dB nuls: xy sable cai volüsip, Éri 3E xaXidirpgr d orat 
Aliquantó poft fubdit;Aeeko 5 T aA DyUcr Sia.péedv pmo. diio gy 
xg lle x94 xaidwjaor 24) £ortz. Quare: non fine veterum au- 
toritatc ab acipenfere & anthia elopem fecernimus. Dicá quod ma- 
ius eft,elopesetiam communi nomine piíces omnes dici, quód. voce 
cáreant. Athenzus: oj 2 4910 Gera ov critt pups: Si, vi ót iy üdes 
bro y rouflav Xozres xa XowU To ? xd] s, iyrot Sia O- digewor. &ira] : [bua ydp 
sco x TL dora vor lay Doered Wes iva Di2, O Crp*ysa X, uis it yep O py DNSa Gs 


py o eor)d cft,dic mihi o Theffale lu&tator myrtile; cur pi- 


Íces à Po&tiselopes vocantur?Ec ille: videlicet quia voce carent,vo- 
lunt enim fecundum analogiam illopas dici,quód voce: priuati finr: 
nam wu fignificat ejpyesSar, id eft;prohiberi, & o», vox eft. Idem 
Phauorinus:Wozs,2Wérofles ijs ónos rodléguw &gley yo paroi. Ellopes di- 
cuntur quia voce delftituti funt. Alij àxozes fquamofos pifces incelli- 
gunt .zzpà & ivXeriswtiaj. Ec apud Theocritum 9woziédy pro pifcari. 
His cxpofitis de acipenfere dicamus, in quo explicando frultra me 
non laborare exiftimabunt ij qui in omnibus artibus multa effe con- 
Íyderant,qua à veteribus olim tradita;patribus autem noftris parum 
cognita vel anteà penitus ignota,nunc in veritatis lucem. proferun- 
tur: quod fummz Dei optimi maximi erga nos beneficentiz ac- 
ceptum referre debemus. Acipenfer Latinum nomen efttefte Athe- 
nzo fimplici c. fcribendum duabus primis fyllabis breuibus, vt ex 
Lucilij verfibus liquet,quos Cicero citat x. 1 2.1 1.de finib. 

O Pulli, o gurges, Geloni es homo miferynquit, 

Cena[l m evita nunquam bene cum omnia 1n jflo 

(onfumis.fquillayatque acipenfere cum decumano. 

Et Martialis. 
' Ad palatinas acipenfera mittito menfas: 
Ambrofias ornent munera rara dapes 

Ex his apparet Grammaticorum quorundam. error, qui autore 
Sipontino acipenferem ab accipiendo di&um putat, quód frequen- 
tcr accipiatur:nam & rarus eft pifcis, & nomen duplici c.Ícribedum 
foret.Q uis veró fit is pifcis,ex nullo veterum meliüs quàm ex Athe- 
nco dicere licet.Is càm de galeis ex Ariftotele locutus fuiffet; poftre- 
mó de galeo vario,& vulpe, fubiungit. Apyéepallos 5 ó T &l» capSaya 
ao Cons DiovyateA 8 t po3w yo £8 A eyam T dcdlov eid syciTo| To zr pà. Ba- 
[TE TOT ETE PET NS VIP etqárov s 4, St'rva, eite gspopóvo , ie'spawopuóray. xg 
Ty Qpóllco du/lov a Gpesroy 5 &xcezróvetpa. ANN. ovlos pity puxpis xd] [Agatpopu'y xo- 
qEgbs ig'iyqg] TG ori palle Tpoyevos. Getty udoNor.Tbuloy 3. &VleN equdos stg) up 

| el | T - quls 


UR DgmscEY3. .- 


'a 


Y Y. BBIE R2 PX IEEE | 4n 


ados Soy Soy deloxür toy satsp uera] , id eft, Archeftratus qui Sarda 
napoli vitam vixit,de galeo Rhodio fcribens eundem effe opinatur, 
cum eo qui apud Romanos cum tibiis & coronis in coenis circumfe- 
rebatur,coronatis etiam iis qui geftarent , vocantque acipenferem, 
fed hic quidem paruus, & porre&iore roftro cít;& figura triangulari 
magis quàm illi. Horum viliffimus & minimus non minoris venit 
quàm mille nummis Atticis.Partim ex iis, partim ex aliis qug mox di 
centur , colligo pifcem eum marinum qui à noftris fturio dicitur;a 
Gallis efourzeoz , à Burdegalenfibus creac, ab Italis porcelleto acipen- 
ferem effe. Nam cum galei,vt vulpes;roftro fint oblongo;huic multó 
magis prominet roftrum, vt meritó vulpe galeo uaxpopvyxórtpos di- 
catur. -Huic note accedit alia: certa admodum & euidens;nimirum 
corporis totius figura triangularis. | Centrina quidem corpore eft 
triangulari,fed roftro non porre&to, éftque piícis plane ignobilis & 
infuauis.Galei cxteri rotundo funt corpore,fed fturio ventre eft pla- 

no latera ob offa vtrinque pofita angulos duos , dorfum inter hec 

eminens tertium angulum conftituunt. Adde quód cartilagineus cft 
pifcis,quam ob caufam Athenzus cum czteris cartilagineis coniun- 

xit.Q uód fi quis aliqué ex carülagineis proferre poffit.cui hzc acipen 

feris figura magis conueniat quàm fturioni, lbenterin eius opinio- 

nem difcedam. Veruntamen duo funt quz fententiz noftrz repu- 
gnarevidentur. Vnum quodacipen'erem Athenzus paraum cffe 

dicat, cüm fturiones noftri fepe ad cetaccipifcis magnitudinem ac- 
crefcant.Át de fturione marino verba facit , qui feré cubiti magnitu- 

dinem non excedens cum vulpe galeo collatus recté paruus dicitur, 

in aquis veró dulcibus faginatus longé grandior fi. Olim Romam - 
aduehebantur marini, quod etiam hodie fit,vidique illic paruos tan 

tüm fturiones, quales etiam noftri funt qui in mari capiuntur. Cice- 

ronis de codem pifce hac verba funtin dialogo de fato, citante Ma. £^s«wrz. 
crobio.Q uum effet apud fe ad Linternum Scipio,vn&que Pontius al- 

latus eft forte Scipioni acipenfer, qui admodum raró capitur,fed eft 

pifcis vt ferunt;imprimis nobilis.cüm autem Scipio vnum & alterum 

cx iis qui eum falutatum venerant inuitaffet , pluréfque etiam inuita- 

turus videreturjin aurem Pontius: Scipio, inquit,vide quid agas, aci- 

penfer ifte paucorum hominum eft.Hzc poftrema Pontij verba,& ad 

pifcis paruitatem,& ad conuiuarum dignitatem referri poffu nt ,per- 

inde ac fi dicat;pifcem minorem effe,quàm vt tot cóuiuis fatisfacere 
poffit,vel preftantiorem & delicatiorem quàm vt quibuflibet conui- 
uisapponidebeat. Alterum quód fententiz noftrz reclamat, ex Pli- 

nio & Nigidio fumitur: Acipenfer inquit Plinius, vnus omniiim fqua- 

mis ad os vetfis contra aquam nando meat. Et Macrobius.Q uod ait 14s saw: 


Plinius de acipenferis Íquamis id verum effe. maximus rerum natu- 
LV E. i 


"Mi ues 


raliam indagàátor Nigidius figulus oftendit;in cuius libro de animáli-- 


Libro 7. 


bus quarto ita pofitum eft: cur alij pifces. fquama fecunda;acipenfer 
aduerfa fi&Q uibus refpondemus de acipenfere hec di&a effeab iis, 


qui eundem effe cum elope crediderunt, vt quod clopi conueniret;id 


acipenferi tribuerint. Pratereà contra aquam nando meare non eft 
clopi proprium, fed cum aliis omnibus commune: pifces enim ;mo- 
dó fecunda, modó aduerfa, modó obliqua ; modó tranfüería aqua 
natant, prout impetu vel przdz auiditate feruntur. Proprium qui- 
dem celopi fuerit Íquamas ad os verfas habere. At fi Íquamas ad.os ver 
fas habet, quomodo peculiare illi eft contra aquam nate?Etenim hu- 
iufmodi (quamarum pofitus fubeunte leuantéque cas aqua magno 
ad natationem impedimento fore mihi videtur. Poftremó ex Athe- 
nzo perfpicuum eft acipenferem non effe ex Íquamofis,fed ex cartila 
gineis pifcibus, qui omnes fquamis carent:znam galeis eum coniunxit 
Athenzus, & Archeftratus Rhodium galeum efle exiftimauit, a quo 
cum roftri tantüm longitudine, corporifque triangulari figura diffi- 
deat, efficitur cztera galeis fimilem effe, id eft cartilaginea longüm- 
que effe piícem.Haétenus de fturionis nomine Latino,quem acipen- 
Ícrem effe credimus.Nuncinueftigandum eft quo nomine eundem 


Grzci nuncupauerint. Ac primüm &Aówexe. fiue yeso pó3ir quem 


Syracufij xuva. ira vocabant;non fuiffe,vt fentiebat Archeftratus,ex 
Athenzo demonftratum eft.Dorion in x 1 s.de pifcibus ow» & cyoxor 
differre facit, quanuis Galenus caterique tum veteres, tum recentio- 
res ovo & óviestov , Latini afinum vel afellum pro eodem pice (fcilicet 
pro merlucio vfurpauerint.At Dorion 2v vocat ydo ovis ov v età ude- 
edo, & yo se jay, alij yeaeiu;alij yeXNapiay nifi mendofi fint codi- 
ces.Hoc difcrimine pofito fcripfit idem Dorion 7 eerauiaw tfpapa 
yd paw d gla uovuo Get TG Ovioscco TG x vd ye Wetplazid eft, murae- 


nam fluuiatilem vnam habere fpinam folam fimilem onifco : Zyo»lay 


fiue fpinam intelligo totum vertebrarum contextum, ex quibus col 
ligo óvxov fturionem effe: proferat enim aliquis quxfo, pifcem cui 
cartilaginea dorfi fpina vnica fit,& in nullas vertebras diuifa prter- 
quàm lampetrz & fturioni. Hzc quidem nota tam certa eft atque 
perípicua,vt cüm lampetra noftre & fturioni conueniat, inficiari ne- 


mo poffit murznam fluuiatilem noftram effc lampetram , & Dorio- 


nis rx ov fturionem.His adiungam quz Athengusex Ariftotele pro- 
fert de oni(co: gzeir Aeigoriours iv v axtpl Qouxin Dd ela di eiperyos ó 
Msítos Tols o cols ptg & away e os. Scribit Ariftot.in lib . de animali- 
bus,os haberc hiás paténíq; (militer ac galei,& folitariü effe;qua afel 
lo id eft, merlucio quadrare minimé poffunt,íed fturioni aptiffimé: 


;os enim valde fciffum habet, fem pérq; hians,& in prona parte,quem- 
admodü galci;nec gregalis cft:nunquam enim plures fturioncs fimul 


cap 


» 


LIBER XIIIL: 3o» 
capiuntur, afelli veró gregales funt,ad quos etiam referenda funt rc- 
liqua quz eodem in loco ex Ariftotele: ab. Athenzo proferuntur. 
Sufpicor eundem ówcxs» fiue fturionem eüm efle qui x Galeno j224- p alim, 
Elas vel yooxsEias dicitur ab Athengo modó yeo«e3asmodó yeXXaeias; ee 
vt alterutri codices mendofi fint. Galeni: verba. hzc funt : cà» yeocóy 
Sot & iof igi. à yocp Tav rau. ptogalos Sri (ocdos LyOUs Sy dvoto. S1 yea eer, 
ix vU Tüv yaAtür egt yéreis, 0s S3by ae excel oo T ENMwyodwo Üdovuoyduy 
43) X T&lo-y3 6 qux Tipus curoriryromcivog adero. "yer povailoq- uo 3) 3vcddis 
£y ois àyTrypdiqois T'evoJua... "ya tol JS à censi cuNxad]s x ger Bay "yeu 
uot dU: iv aivre sg. Na, y tg] Sort Ty. &zretvogcupxoy egy 0 tup, Tas 
peuados T2 yaAtElas, ó1 E OL ye £0 axNIp (apo ot JAG.NN oy sci, Galeo- 
rum non vna eft Ípecies : nam pifcis qui in maximo habetur pretio 
apud Romanos galaxias vocatus,ex genere eft galeorü;qui in Grecie 
mari naíci non videtur,que caufa eft cur ipfum Philotimus ignoraffe: 
videatur. Id quidem nomem dupliciter 1n. exemplaribus fcriptum 
inuenitur,in quibufdam galei per tresfyllabas,in quibufdam galeo- 
nymi per quinque , & conftat fané celebrem. illum apud Romanos: 
galaxiam in eorum numero qui molli carne conftant effe habédüm, 
reliqui galei dura magisfunt carne. Fieri vix poffe opinor, vt quisa-: 
lium proferat pifcem ex galeorum genere magnopere àR omanis ce-: 
lebratum qui molli fit carne prater acipenferem, fiuc fturionem . no- 
ftrum.Q uod fi quis galeum ele neget, dicimus ideo quod cartilagi- 
neus fit , non plano fed longo corpore galeis fimili , quod os in pro- 
na parte habeat galeorum modo,meritó in galeis haberi.O uód bran: 
chias opertas habeatjid ei ex galeis peculiare.effe, quemadmodum 
etiam quod pinguis fit:preter hunc enim & vulpem,üue galeü Rho- 
diü cteri omnes galei pingui carent.Hac funt que de Romanorum 
acipéfere & fturione noflro veterü'/Grzcorü momumétistradita fuif- 
Íc puto: quz temere à me non elle fcripta exiftimabit is , qui res ipfas 
diligentius expenderit,vitata vocabulorum multitudine & varietate, 
quique longé praftantius effe duxerit , conari ea qux diu iacuerunt 
in tenebris literarum lumine accendere,quàm maiorum noftrorum 
ignorantia ad perpetuam defidiam abuti. Acipenfer aliquando ma- 
ximo in pretio fuitapud veteres Romanos, aliquando tam celebris 
effe defit. Macrobius: Hzc Sammonicus qui turpitudinem conuiuij E^ 
principis fui laudando notat prodens venerationem qua pifcis habe- 
batur , vt à coronatis inferretur cum tibicinis cantu quafi quadam 
non deliciarum fed numinis pompa. Idem fecundo bello punico 
celebre fuiffe pifcis nomen , nec illius feculi diuitias cuafiffe pro- 
bat ex Plauti comceedia. Verüm Traiani temporibustanto in hono- 
rc non fuit,autore etiam Macrobio:necinficias eo temporibus Tra- 
iani hunc pifcem in magno pretio non fuiffe,tefte Plinio fecundo, 


Nn 2 


416 DE BISCERVS) 


Lib .cap-9. 


qui in naturali hiftoriaquum de hoc pifce loqueretur fic ait. Nullo 
nuncin honore eít,quod quidem miror cürn fit rarus inuétu , fed nec 
diu ftetit hec parfimonia.Nam téporibus Seueri principis , qui often- 
tabat duritiam morum,Sammonicusfeuerus vir vt eo feculo doctus, 
uum ad fuum principem fcriberet/facerétq; de hoc pifcefermonem, 
verba Plinij quz fuperiüs pofui pramifit,& ita fubiecit. Plinius vt fci- 
tis ad vfque Traiani imperatoris venit etatem,nec dubium eft, vt ait, 
nullo in honore hunc pifcem temporibus fuis fuiffe verum ab eo di- 
ci:apud antiquos autem in pretio Effe ego teftimoniis palam facio, 
vcl co magis quod gratiam eius videam ad epulas quaft poftliminio 
rediiffc , quippe qui dignatione veftra quum interfum cóuiuio facro, 
animaduerto hüc pifcem à coronatis miniftris cum tibicine intro fer- 
ri. Hactenus Macrobius. Eft reuera fturio pifcis delicatiffimus,fua- 
uiffimus bonique fucci,vt non immeritó ab iis qui gulz delitiis dedi- 
ti funt plurimüm commendetur. Nondum me omnibus fatisfeciffe 
puto,nifi iis que de fturione di&a funt , adiungam refutationes co- 
rum qui alios atque alios pifces pro fturione reprzfentarunt, quorum 
ftudium conatüíque laudo,fententias veró hac in re non fequor.Fuc- 
runt igitur qui fturionem exiftimauerint effe lupum , quorum opi- 
nionem quum de lupo diceremus, reiecimus.. Alij Padiattilum ftu- 
rionem efle contendunt;qui nunc ad/le dicitur, quod manifefté fal- 
fum efle fenfus ipfe docet:attilus enim fturione maior eft,figura, fapo 
re,pretio,tota denique natura à fturione diuerfus. Alia opinioPlinij 
turfionem,noftrum fturionem effe affirmat , cuius pracipuum auto- 
rem fuiffe Theodorum Gazam coplures arbitrantur. multi eandem 
fententiam fecuti íunt maximé nominis affinitate addu&ti:parii enim 
abeft fturio à turfione , preterea Plinij autoritate , qui fturionis for- 
mam capite de turfionibus videtur expreffiffe. Delphinorum fimilitu 
dinem habent qui vocantur turfiones,diftant & triflitia quidem afpe 
us: abeft enim illa lafciuiaymaximé tamen roftris canicularum ma- 
leficentia affimilati. At fi Plinij turfio;phoczna fit Ariftotelis , vt in- 
terpretatur Theodorus , is fturio nullo modo dici poteftcüm phoce- 
na delphinorum modo catulos pariat la&étque,fturio veró oua edat. 
Hermolaus barbarus iuuandis literis,optimifque ftudiis promouen- 
dis natus, in tanta eruditorum diflentione rogatus fententiam per 
epiftolam Paulo cortefio refpondit , fturionem antiquitus hyccam 
fuiffe,ex teftimonio Athenzi hac conie&ura addu&us, quód hycca 
porcum fignificet, fturio autem porcellete quum prafertim fit paruus 
appelletur ab Italis magna eius nominis fimilitudine. | Quain reab 
Hermolao diffentio,quem virum alioqui ob fingularé eruditionem, 
magnámque rerum optimarum cognitionem fufpicio: ex Athe- 
nzo enim nihilcolliei poteft vnde coniicere redté poffimus hyccam 
wb Ld TOEST ASTE HE — ur 


L. 


LUPBER.XTDL. 417. 


fturionem effe:fcribit enim hyccam facrum pifcem à Callimachovo- 
cari, & à Zenodoto annotari,& erythrinumà Cyrenzis hyccam di-.— 
cab Hermippo veró Smyrnzo hyccam iulidem.. Multi hodie Pau- ^1» 524epif. 
lum Iouium fecuti fturionem filurum effe opinantur: quam opinio- e x 
nem eo animi candore à me redargui omnes quxfo cxiftiment , quo 
idem Iouius multorum de fturionc fententias refellit. Ex Aufonij ve 
ró Mofella filuri nomine fturionem depi&tum fuiffe ait his verfibus: 
Nunc pecus equoreum, celebrabere magne [ilure, 
Quem cvelut c ACbeo perductum tergora oliuo 
canicolam delphina reor , fic per freta magnum 
Laberis, &/ longi cix corporis agmina folus, 
eTut breuibus defenfa cvadis,aut fluminis cina, 
cdut quum trauquillos spoliris in amne meatus, 
Te cvirides ripa , te caerula turba natantum, 
Jé liquida mirantur aqua, diffunditur alueo 
cAesfius EJ extremi procurruut margine flu£lus. 
Talis Atlantiaco quondam balena profundo, 
Horum quzdam quanuis fturioni competant , multa tamen re- 
pugnant. Primum filurus fluuiatilis eft,(turio marinus flumina füb- 
iens, neque tam vaftus, neque delphino fimilis , deinde tergore olci 
colorem non refert: etenim oleum flaucfcit , fturio tergore eft cerü- 
leo. Iam veró quz de filuri moribus tradit Plinius, à fturione valde 125. cas; 
funt aliena: filurus graffatur vbicunque eft , omne animal appetens, 
equos innatantes Ízpe demergens: fturio veró ob oris fitum & figu-- 
ram id efficere non poteft.Poftremó neque maleficus eftjneque den- 
tibusarmatus.Q uare cüm fturio neque veterum lupus fit, neque at- 
tilus, neque turfio,neque hycca,neq; filurus , magis ac magisin eam 
adducor fententiam, vt acipenferem Romanorum & Dorijo- 
nis (siue Galeni galaxiam effe credam,àquafen —— 
tentia non dimoucbor,doncecaliquisaliusin- — — 
geniofror vel diligentior aliud. quod 
magis arriferit , inuenerit & 
comprobaucrit. 


f 
Hu 


DrBER 
De quibus deinceps dicatur. 
CotPVTq 


CY. 


y»RIVSQVAM. Adpifcium fanguinis 
e expertium tra&ationem aggrediamur , de 
peregrinis & raris pifcibus,& dc beluis mari- 
97!) nis dicemus.Peregrinos autem pifces hic ap- 
cQ. pello, qui in mediterraneo mari & oceano 
jj praecipuas & magis celebres Europz.noftrz 
artes alluentibus nunquam capiuntur , aut 
) certe rariffimé,nec nifi quum cótinuos com- 
: plures dies (euiente tempeftate ventorum & 
flu&uum viélonginquoin maria noflra compelluntur. Sic Indici 
maris, verbi gratia , vel rubri pifces nobis peregrini funt, non autem 
Adriaticijnec T hyrrheni;nec Liguftici,nec totius huius tra&tus,qui à 
Maffilia eft vfque ad columnas Herculis. Quorundam etiam ex his 
forma eft,vt ita dicam;peregrina,tantoperéq; à noflris pifcibus diffi- 
dens, vt nulli eorum quosiam defcripfimus, generi re&té fubiici pot- 
fint : huiufmodi funt rotundi qui orbes vel teftes dicuntur. Peregri- 
norum alij Ixus funt, alij íquamoft;alij cetacei , alij ex beluarum ge- 
nere: inquibus explicandis ob diffimilitudinem , minus quàmjn iis 
quosiam executi fumus, ordinis ratio conftare poteft , tamen quoad 
cius fieri poterit,fimiles (fimilibus adiungemus , vt meliüs agnofci & 
diftingui poffint. Sed in tafn inuidiofis & maledicis temporibus te- 
meritatis crimen vix eftugiam;qui peregtina & non vifajideoque in- 
certiora hic proferam. At qui me accufabür,Plinium,Galenum,Dio- 
Ícoridem,& alios infinitos accnfibunt, qui de exoticis & aduentitiis 
rebus permulta memorisipandacuinr;qsorum notitia nulla plané 


fo- 


ETTGOER XN 419 
foret;nifi eas veteres literis confignaffent.Plinius igitur de multis az... 
boribus;auibus, pifcibus, ceterifque peregrinis animantibus fcripfit, | 
Galenus & Diofcorides de iis quorum magnus eft in medicina vfus, 
quo nomine tantüm abeft, vt reprchendendi (int , vt maxima iis fic 
habenda gratia, quód corum ftudio & opera effectum fit , vt multa 
quz etiam hodie E & procul à nobis remotis regionibus 
aduehuntur, agnofcamus ,magnümque ex iis fructum percipiamus; 

"are nemo iure id mihi vitio verterit , fi tàntorum virorum exem- 
plo peregrinos pifces à curiofis viris qui eos vel viderunt, vel de iis. 
aliquid fcripferunt acceptosbona fide (tudiofis proponam , vt ij fcri- 
piis meis admoniti,fi quando inter nauigandum, vel peregrinadum . 
propiüsintuendi & contemplandi occafio fe obtulerit , integram de 
his hiftoriam nobis relinquànt:de iis loquor,qui cum fummo cogno- 
Ícendarum rerum ftudio & curiofitate,fummam do&rinam exvetu- 
ftorum & fpectatiffimorum autorum libris petitam atque confirma. 
tam coniunxerunt , qua qui carent , non multó do&iores ex longa 
peregrinatione redeunt, fed períepe in rerum quas viderunt,delectu. 
atque diiudicatione cxcutiunt. Quo fit, vt cüm primüm fibiipfiim- 

ofuerint,deinde aliis temere credétibus imponant. Q uod qui ferió 
docti funt , facil perfpicient in cius fcriptis qui nuper de aquatilibus 
& aliis quibufdam rebus veluti centones confarcinauit. TI 


De Orbe. 


neue (P SE, e fus. THAM 
: RBICVLATOS Pifces vel orbes primm 
(9 defcribemus; quos fic appello q in arbem & rotun- 
- dam figaram circuma&i fint. Horum aliquot funt ge 
A neta, quorü primum ex Orientis, alia €x Septentrio- 
? nisplaga delata vidi. Eft igitur orbis primusis,qui à 
columbo , à Grzcis:quibufdam.huius etatis: fla/copfaro 


E 


A AZ RO 
Venctis pefche 


iud 


dein DE PISCIBVS 
nominatur, q lagenz figuram referatiin Nili oftiis capitur,figura eft 
fphzrica, fi caudam excipias, prorfus à fquamis nudus, vnde eum bal 
Jucinatum fuiffe conftat, qui torum fquamis opertum exhibuit.Cute 
dura admodüm contegitur,quam afperam efficiüt aculei parui , qui- 
bustota confpería cft , ore eft paruo , dentibus quatuor latis munito. 
Vnicum vtrinq; foramen & pinnam vnicam habet ad branchias ca- 
tiíci modo , pinnulam aliam in prona parte prope caudam , aliam 
uice iofioadbat en fupina.Caudain vnicam & latam definit. 
Pifcis hic efculentus non efttotus enim capite vel potiüs ventre con- 
ftat:quare exiccatus & tomento vel alga oppletus , inter templorum 
anathemata,vel cubiculorum ornamenta fufpenditur, cxli partem à 
qua flat ventus,roftro ad eam conuerfo indicas. Ex his omnibus per- 
1i.jcopis, Ípicuum eff pifcem cü effe;qui à Plinio orbis dicitur, quanquam eo in 
loco pro orbis in exemplaribus quibufdá legitur orchis , id cft teftis, 
à figura ctiá rotunda. Verba Plinij funt. Duriffimum effe pifcem con 
ftatqui orbis vocetur , rotundus eft & fine (quamis , totüfque capite 
conftat. Quz omnia noftro orbi conueniunt: durifIima eft & pro- 
pter aculeos afpera cute;cui cuticula alia tenuis fubiacet,figura eit ro- 
tunda,denique totus caput eft:roftrum enim duntaxat paulüm pro- 
minct,reliquum exertum non eft: vel, vt diximus, totus ventre con- 
ftat & cauda. E mari Nilum fübire conftat , aiuntque vniones ex ro- 
Ic ore excepto concipere & parere,quod falfum efle exiftimamus. 


De Orbe fcutato 


Tutor mm : 


! E CVTATVM Otlrbemvocamusquem hicex-- 
E524 hibemus,vtà fuperiore & aliis orbiculatis diftingua- 
rur,cuius nominisimponendi caufa fuit os illud fcuti 
forma,quod ea in partejin qua in terrenis animanti.- 
255—5 bus pe&us eftfterni vice habet. Sunt qui fcutiferum 
appellant,qua appellatione indu&us quidam pro fcutifero pifce , ri. ' 

diculé hominem capite galea operto,fcutum mànu tenentem depin- 
xit. 


a. 


775 
e v 


LIBER XV. li 


xit.Holandi apud quos pifcem hunc vidi, fzerolz,alij Pufolr nominant. 


à muco quem ore emittit Eít igitur hic pifcis corpore terete , mucofo, 
capite magis exerto quàm fuperior,oris fciffura maiore, dentes in co 
funt plures & minores,oculi parui,& exquifité rotundi. Branghiarum 
rimam multó maiorem habet,infra haspinnas duas.Subeft pro fter- 
no osillud;quod (cuti fpecie effe diximus.Neque prona neque fupina 
parte pinnas habet,cauda in vnicam latam definit. . A capite ad cau- 
dam víq; offa oui figura difpofita funt, inter quorum interualla acu- 
lei interiacent.Pifcis eft rarus & non edulis. ji 


.De Orbe echinato fiue muricato. 


(Por JI 


"ER. I: LV M Orbis genus quod etiam in'Septen- 


trionali Oceano capitur,manifeftis notis ab aliis diífi- 


zu. enim afperum & hirtum fignificat , vnde echinati 
calyces caftanearum Plinio.Nuces vocamus & caftaneas, quanquam 


Ibag.capas: 


accommodatioresglandium generi:armatum iis echinato calyce val : 


lum,quod inchoatum glandibus. Muricati veró nomen à muricibus 
deducitur. Sunt autem murices machinulz ferrez: quadrati figura 
quz dolosé aduerfus fures, aut hoftes in terram coniiciuntur,quia in 
quancunq; partem incubuerint, vnum aut plures aculeos tranfituris 
infeftos protendunt.. Curtius: Bion quidam transfuga nuntiat Regi 
murices ferreos in terram defodiffe Darium,qua hoftem equitü emif- 
furum effecredebat. Valerius de Scipione Emiliano loquens;in ca- 
dem fignificatione vfurpauit: ftudentibus quibufdam vt circa mo-- 


Libro 4; 


Libs, 


nia vrbis quam obfideret, ferreos murices fpargeret , ne fubita eru- 


prionc hoftes impetum in noftra prafidia facere poflent &c. Dicun- 


AN o so 


422 pEXLSGEBVS 
turà Grecis «eoo, quo vocabuloin eadem re vfus eft Vegetius: 
Galli Chauffes trappes appellant. Ab huiufmodi muricibus orbes mu- 
ticatos appello ob aculeos quemadmodum muricata carduorum ca- 

P5555, cominailinius vocauit: Vtriquejinquit,folia pauca,fpinofa;murica- 
tis cacuminibus.Muricatis igitur aculeis totus hic orbis riget; vt ma- 
nutollerenon poffisinifa cauda extrema apprehenía.Capite eft mul- " 
tó minds exerto quàm proximé defcriptus,corpore magis rotundato T 
& maiore,in quonullz funt pinnc preterquàm in cauda,qux in vni- 
cam definit.Sunt qui hyftricem ab aculeis non incpté appellent; Pof- 
fet etiam nonnullis videri Zliani agittarius , quem rubri maris pi- 

Iiavespso. (cem effe fcribit. Sagittariusin eo iari procreatur, & quoniam heri- 
nacci fpeciem & fimilitudinem habez ; firmis & bene longisarmatur 
aculeis.Sed de hac re iudicent ij, qui maris rubri pifces viderunt, nihil 
temere de rebus parum compertis affirmare volo. 


De Scolopace, | 


ses 


ZR 


e. ra o I 
— E, T7 e 


( cu mU E 
EREGRIN V S Etiam & raruseft pifcis,quem 
^ hic proponimus,femperque paruus , vt arbitror : nam 
(4 tres vidi eiufdem magnitudinis omnes,& ouis diften- 
jtos: quod argumentum fuit fatis prouectz tatis. Va- 
"rij varia nomina huic tribuunt: alij enim fcolopacem 
zib.sdehif- vel afcalopacem (vtrumque enim apud Ariftotelem legitur.) nomi- 
ES z^* ne auiscui prelongum eft roftrum,;appellant,eadem de caufa verna- 
| cula lingua Zecaffe. Alij elephantem, quód roftrum lon gum probo- 
Ícidis modo habeatfed rigidum eft,quodq; nec contrahi , nec exten- 
di vt probofcis poffit. Longé alius eft Plinij elephas ex cruftatorum 
genere,de quo fuo loco.ZEliani fagittarius effe non poteft;etià f1 acu- 
leum longum & durum & preacutum ad caudam habeat:nam fagit- 
tario plures funt aculei ad herinacei fpeciem,vt diximus. Si os ma- 
gnum & dentibus munitum,non autem roftrum longü haberet, exi- 
ftimare aliquis poffet cam anthiz fpeciem effe, cui antiquorum non- 
nulli aculeum,feu fpinam in dorfo ferratam tribuunt qua,quum ha- 
mo tenetur, lineam fecat.Nullum aptius pifcis iftius nomen mihi effe 
BTE. END € 


4 


LIBER) XV. 423. 


videtur ; quàm fcolopacis , aut afcalopacis. Corpore eft rotundo, 
rubefcente erythrini modo , fquamis afperis. Dorfi extremo acu- 
]eum magnum,exertum,altera parte ferratum geftat.| Cauda tenuis 
eít. Carnis fubftantia pagro fimilis eft,boni igitur eft fucci , & facilis 
.-conco&ionis;Sed cüm rarus fit pifcis ; & peregrina forma, exiccatus 
feruatur potius quám Sibi iSTiod Ee eet Mii E 


^. 


qon D Hupicdign.- 


VI 
E 
Av * 
p 
2 j 


m 
OR IPAE 
S CUIR 


ANNUAL 


SCAN 
NN SNC S 


jos eis qi 


zm NDIS Noftisincognitus eft, & rarusadmodüm 
* GE 7s pifcis, quem hic éxpreffimus : fquamofus eft , mugili 


T 


2 corporis fpecie valde'fimilis fed totus ater,lineáfque 
, nigrasábranchiis ad caudam productas habet: cam 

T ob caufam mugilem nigrum vocaui. Maxillam infe- 
riorem valde didu&am habet , obid valde hiante eft orc. Septem 
o&ove aculeos in dorfo gerit , à fefc difcretos , nullàque membrana 
connexos,quos pinna parua fequitur. Hunc pifcem mihi depingen- 
dum dedit Pifis Portius vir in Philofophia fummus,& qui cum excel- 
lenti do&rina fingularem humanitatem coniunxit , nec huius folüm 
fed ctiam multorum aliorum videndorum copiam fecit,quo nomine 
magnam illi perpetuó gratiam füm habiturus : liberalis enim eft & 
ingenui hominis fateri à quo beneficium acceperis. Eadem erga me 
liberalitate vfus eft vir pereruditus Gefnerus, qui Danubij pifces, 
quos fümmo ftudio & labore collegit;mihi communicare voluit, qui 
mememorem & gratü erga fe fore fentiet,fi quando vlla in re operá 
meailli commodare potuero.Eo in me animo non fuerüt ij, qui cüm 
per dolü & fraudem pifcià meorum econes defcripfiffent , maluerüt 
plagij crimini obnoxij effequàm gratoaninio accepiffe àme aliquid 
fateri.Horum vnus fuit «pua 7e4Àss, càm in comitatu effem clarif- 
fimi Cardinalis Turonij medicinz facienda caufa. Is igitur cüm me 
Ízxpius de pifcibus verba facientem,& corum picturas amicis commu 
nicantem videret, eorum nomina aliquot & figuras expifcatus, tan- 
dem aliquando poft peregrinationem fuam ( quam equidem valde 


434  — D'EXPIS'EB YS 


probo; fi cum multarum rerum videndarum ftudiodo&trinam 'ali- 
"quam coniünxiflet) me infcio & ne femel quidem nominato edidit. 
Tám in me iniuriofus fuit Medicus Cardinalisà Sancta Cruce, cui 
cüm Romz chartas méas videndas przbuiffem , repente Medicus & 
argumenti nouitate,& varia pifciü pictura ille&us ,tim ex meis per- 
multos,tum alios quos fubitó nancifci potuit; prelo commifivtau- — — 
diojidq; Cardinalis fumptibus. Mirü fi veri aliquid ipfe ex fefe de pi- » 
fcibus poffit commentari: qui enim in diuerfis maris partibus diutius 
verfariqui in diffecandis pifcibusperfpiciendi(q; corum partibus,no 

tis differenui(que omnibus ponere operam potuit,qui totos dies in fa 
lutandis,ducendis,deducendifq; aulicis confumit,vt fportulam eme- 
reatur? Illi igitur cüm fumma diligentia me preuertere ftuduerint, 

nec ingenué voluerint, à quo aliquid accepiffen: fateri , tum vt noua 

rei tractatione , tum vt nominis mei filentio gloriolam aliquam au- 
cuparentur,hoc affecuti funt, vt velüti canes nimiüm feftinantes cx- 

cos pepercrint catulos. Hzc candide Le&or veritatis demonftran- 

da caufa, vtque certius & melius de illorum meifque fcriptis iudi. 
cium facere poffis,dicta à me effe exiftimato. 


De Orthragorifco,fiue Luna pice. 


(-4TUT QUI 


OT A ES 
Kio (s 
S) e ) 
QU ied 
dS TRY 
£e] (SES 


EUIS 


NTER Cartilagineos magnos fiue cetaceos pote- 
rat pifcis,quem hic expreffimus , re&té collocari : nam 
etiam in noftro mari aliquando capitur , fed cüm ra- 

riffimé id contingat , fitd; peregrina & parum vfitata 
IA CSS, forma, inter peregrinos recenfere vifum fuit. . Noftri 
Lunam vocant,quia extrema corporis parte;qua pinnis fübeft;Lunz 
cre- 


Ue 


ereícentis figuram aptiffimé refert,vel quia demptis pinnis toto cor- 
pore rotundo eft Lune plena inftar, Mafllienfes;zole vocant à rotun 
dirate,quod molz molendinariz fimilis it... Hifpani Lour. appellant. 
Nonnulli ex noftris qui Prouinciam , Hifpaniámque frequentarunt, 
vtraque coniuncta appellatione molebout nominant. Quo veró no: 
mine veteres Greci Latinive pifcem hunc defignarint parum cóftat. 
Nam quanuis à noftris Luna dicatur,vel propter corporis extremum 
Lunz in cornua curuatz fimile: vcl propter rotundam totius corpo: 
ris figuram Lunz in orbem finuatz fpecie,vel quod no&u fplendeat, 
tamen /Eliani Luna dici non poteft, vt ex eius verbis peípicu um fiet; 
Demoftratus vir à piícandi fcientia,eacenus inftru&us vt probé rem 
pifcatoriam interpreteturpifcem formz fimilitudine eximium dicit 
appellari lunam,exigua magnitudine, lata figura.Idémq; affert cya. 
nci coloris fpeciem fimilitudinémque gerere, in dorfo pinnas habere 
molles & leues, eafdémque in natando explicare , & ad fimilitudi- 
nem Lune femicirculum efficere,fimul & eum ipfum quum eft plena 
Luna,tum impleri,tumimplere.Nempe arbores fi ex hisillum appen 
deris decrefcente Luna exiccari atque interire:ac fi ad plantas admo 
ueris, eas marceíceré & euanefcere :f1 iam plena Luna, in id aque 
quod in perfoffis puteis reperitur,quis hunc pifcem inuen erit,aquam 
iugem & perennem fore,fin extrema Lunajaquam exareícere.Q uod 
fihunceundem in fontem fcaturientem coniecerisquomodo de pu- 
teojis ad rationem Lunx modo euanefcetmodoimplebitur.Cum in 
his multa lunz pifci tribuantur,quz huic noftro defint , ZEliani luna 


dici non poteft;hic enim nofter magnus eft & cetaceus, argetei colo- 


LYBHBR2XVIG 425 


Lil. 12.64.14. 


ris in mari nó cyamei,pinnis dorfi mollibus caret,neq; cum Luna im- - 


pletur;neq; mirabilia alia efficit que narrat ZElianus,à quibus cum dif 
cefferis, nullus , quod fciam, pifcis eft cui meliüs reliqua qua fcribit 
ZElianus competent quam feferino.exiguus enim eft & rotundus, la- 
tüfq;cyanci coloris, pinnas molles leué(que in dorfo habet. Quare 
cüm pifcis hic nofter 4Eliani luna dici non poffit,videamus num rota 
Plinij effe poffitcui Maffilienfium appellatio affinis eft , sole enim à 
rotunditate vocant.Át quz rotz tribuit Pliniusà pifce de quo loqui- 
mur alieniffima funt. Apparent;inquit rotz appellate à fimilitudine, 
quaternis diftin&tz radiis, modiolos earum oculis duobus vtrinque 
claudentibus:neque enim nofter hic quatuor radiis conftat,neq;tam 
magnos habet oculos,vt fi quatuor radiis diftingueretur,totumi rote 
modiolum, id eft;medium id cui radij rotz affixi funt;occu pare pof- 
fint.Q uocirca cüm rem attentius confyderaffem,non potui non exi- 
ftimare pifcem iftum effe qui orthragorifcus à veteribus dictus fit.De 
quo hecPlinius:A ppion maximum piíciü effe tradit porcum quéLace 
dzmonij orthragorifcü vocant.Grunnire eum quü capiatur. In hanc 
Oo 


Lib. 9-Cap. 4» 


Lib. 31.c4p.1. 


ih 
- 
Lo DE PISCIB VS | 
opinionem tres potiffimüm conie&turg me induxerunt. .Primaeft | 
quód Pliniusex Appione pifcium maximum effe dicat, quod certe ) 
noftro aptiffimé quadrat:nam ad mirandam molem acctefcit,vt po- 
te qui quatuor 8 quinque, vel fex cubitorum molem «quet, neque 
quicquam obftat, quod beluz multz marinz multó fint grandiores, 
vt balenz , phyfeteres, priítes, fÍcolopendrz cetacez , cum reliquis 
. enim pifcibus non cum beluis marinis, quz proprie pifces non di- 
cuntur autore Ariftotele , Appion orthragorifcum contulit, Altera 
coniectura eft qua magis moueor, quód porci modo grunniat dum 
capitur, cuius ego rei auritus fum teftis. eius foni caufa rima eft bran- 
chiarum ftricta, id quod quum de aliis pifcibus (onum edentibus tra- 
&aremus ex Ariftotele expofuimus,neque folüm porco grunnitu;fed 
etiam afpe&tu,cauda porci pedibüfque demptis, fimilis eft. Orthra- 
|.  gorifcum igitur effe exiftimamus quem bic reprefentauimus. Her- 
^*^ wolaus ex Athénxo lactantes porcellos atque adhuc fübgrumos 
dpÜp«yoeloxss nominatos fuiffe fcripfit Lacedemone &z 7$ üpÜ'e 
x3] &yepd Ge , quoniam matutinis omnibus venales circunferren- 
tur. Obiiciat nobis aliquis Plinij autoritatem , qui alioinloco de 
Libpeps. porco marino hzc prodidit: Inter venena funt pifcium porci mari 
ni fpinz in dorfo , cruciatu magno laforum , remedium eft limus 
cx reliquo pifcium eorum corpore. Atalijfunt prater orthr agori- 
fícum qui porci di&ti funt , vt caprifcus , qui porcus à Strabone ctiam 
dicitur & aper , quibus funt in dorfo fpinz acutiffimz & noxiz: de 
quorum alterutro Plinij modó citatum locum intelligendum effe 
arbitror. Sunt & alij qui velà figura , vel ab aliqua cum porcis mo- 
rum affinitate porci nuncupatifunt. Nulla igitur reclamante no- 
ta orthragorifcus re&é à nobis exhiberi videtur , qualis verà fit ex 
deícriptione melius agnofcas. Itaque pifcis eft maximus, longus, la- 
tüfque ,terete vel potius ouata figura: etenim parsanterior acutior 
eft , pofterior latior & rotundior. Cuteintegitur afpera , argentei 
coloris. Oreeft paruo, dentibus latis continuifque. Oculis paruis 
& rotundis. Probranchiarum fciffura foramen eft in medio circuli 
veluti centrum. Ad branchiarum foramina pinnz fita: funt breues 
& rotundz ac latz , quz pinnarum conftitutio ad furfum deorfüm- 
vc impellendum corpus accommodata eft;prope caudam alie dua 
funt aliter conformatz , nempe longiores & ftri&tiores quibus cor- 
pus dextrorfum finiftrorfümque mouetur,altera harum in dorfo eft, 
altera prope anum.Cauda. crefcentis Lunz figurà eft,fuperiore infe- 
rioréque parte articulata eft,vt tum in dextrum tum in finiftrum mo 
ueatur,itérque dirigat.Caro huius co&a glutinü ex tergoribus boum 
confe&um refert, vel fepiarum falfarum & co&arum carnem, Pra- 
ter carné adipis multüm habet porci modo.Partesinternz, ob totius 
cor 


corporis rotunditatem conglobate funt. Totus pifcis ferini odo- 

ris eftvnde à noftris Rest fi quando capiatur, quod raró fit, 

negligitur.Q uum aliquando frefconios fcopulos qui in agathenfi 

funt finu,& in his hzrentia oftrracoderma infpiceré, illic grunnien- 

tem orthragoriícum audiuimus;tandem "à pilcatoribus captum vi- 

dimus,qui quidem mihi affirmarunt fe alias:etiam & grannientem 

audiife & cepifle. Alius multó maior éx Magaloneníi finu adime de- 
latus eft.Noctu quibufdam partibus ita lucet; vt cx iis ignis fplendi- 

diísimus,vel aliquod aliud. illuftrifsimum lumen emicare videatur, 

ita vt feruus aliquando meus,cüm no&u in locum in quo ortrago- 

rifcus erat , incidiffet , territus inde fugerit. Pifcis huius pinguedo 

multa eft &/candida,quz liquefacta ad lucernas valeofed hoc habet 
incommodi quod pifculentum foetoré redolet, veluti baleng adeps. 

Eandem ad dolorem articülorum & neruorum contractioném fiue 
rigorem valere expertrfumus.Cum farina: frumenti abfcefsibus im- 
pofita fuppurationem promouet. Tumoribus duris-hepatis, lienis, 

vel aliarum partium molliendis confert, ftyrace addita. Dentes;vfti 


debiti epu sevitae oo uu do pe Tn 
Up. De Rara boopis fpecie. TET 


I cw C 
——— £l 
— 


cde 


pi 


pore;carnis fubftantiajoeulis boopem xefer. 00 cuo 
amis Qo 


Bib.nscapfo: 


gne an. 


428 pr PESCITIS. 


De Lacerto peregrino. "i i pan 


TAPOEA 
UAR CIR TREE 
EO Qe eren TC RoCe 
Mater 


US 
e$ i & à 
AM 


C QITPID RUE i. 
PTS x IRIDIT AT E Jucunda coloratus eft pifcis, quem. 
EET d. prefximusj quo colore, necno ab oris totiüfque ca- 
( / Do) pitis fimilitudine cum Jacerto terreftri, multi lacertü 
A b vocant.Pifcis eft cubiti magnitudinem attingens,ca- 
Aer Evae pite craffo,ore magno & hiante,dentibus acutis mu- 
nito.Sunt qui (ipo vel (4wej3«. effe credant,non fine errore;quia vt 
anteà docuimus(Xupos vel (2weisacui & fphyrenz fimilis eft, quibus 
nulla eft cà eo de quo nunc loquimur affinitas.Aliis placet lacertum 
cffe maris rubri, quem his verbis defcripfit /Elianus de pifcibus maris 
rubri loqués.Eiufdem maris lacertus eft,cuius magnitudo ei qui na- 
Ícitur apud nos,zqualis eft,virgatus fpectatur,lineis nimirum aurco- 
lis circundatur à branchiis ad caudam pertinentibus,quas media ar- 
gentea diftinguit.Ore eft hiante,maxilla inferior eminet in fuperio- 
rem,virides oculos habet,quos aureo fulgore palpebrz ambiunt.Hzx 
omnes notz cüm fatis expreffz fint,nó dubito quin maris rubri lacer 
tus fit. His accedit aliud quo magis in eadé fententia cofirmor, quód. 
ifcem hunc ex ca regione in qua cft mare rubrum, delatum & mihi 


à viro pererudito Gulielmo pelicerio epifcopo Monípclieníi dono 
datum depinximus. — 


FOSAWIAE "ako Pifces maris rabri ZElianus phyffalum' ex 
AeostA ic MP, Leonide recenfet & "defcribit his verbis. In. ma-- 
; ed LN | - rubro , fin Arabico; pifcem Lconides 'Byzan- 

P? CO tius gigni áit;gobio atatis petfectz non magnitudine 
RÉefc3 27? inferiorem : nullos oculos süllámque os habearem, 
| more 


d | | 
V.KB B.R 6 2: X. V. 429 
more tamen pifcium branchias his innatas effe , capitis figüram etfi 
minüsexpreflam coniectari poffezinfraimum ventrem formam quan 
dam leuiter contractam in finum apparere, qux fmaraedi colorem 
reddit, hanc ei oculorum loco & oris effe idem ait. üifquis hunc gu- 
ftauerit fentiet magno malo fuo expifcatam illum fuiffe : nam ftatim 
vt guftaueritacerrimis doloribus premitur:deindeillius venter cam 
extrema vitz pernicie difrumpitur:veruntamen & is tanti mali fi fe- 
mel capiatur,poenas pendit.Q uumprimum eft extra aquam jinflatur: 
& (i eum tétigerisymagis magiíq; intumens exardefcit. "Tüámque fi 
quis affidué eum moueat; prz fiti totus. perlucet,& tanquam morbo 
intercutem denique difrumpitur.Si quis hunc etiam nunc viuentenr 
in mare velit reiicerejis fupernatat more inflatz vento vefice,quocir- 
ca ex affectu Leonides ait phyffalum appellatum effe.Idem eodem in 
loco phyfam pifcem ponit,fed à phyffalo diuerfum,ne quis ob nomi 
nisaffinitatem eundem effe putet;eft enim phyfa pifcis /Egyptius ad- 
mirabili natura przditus:nam eum notionem habere feruntquando 
Lunaaugeatur & diminuatur,;ciufq; iecur pariter cum Luna decre- 
Ícere,paritérq; recrefcere, corpori(que habitu modó effe opimo, mo- 
dó gracili & tenui. Cum phyffalo eundem plané effe eum quem híc 
expreffimus, non affirmamus , quanuis pifces aliqui locis quibufdam 
propri effe putantur;qui tamen in aliis aliquado,fed rariüs, reperian- 
tur.Sed fi phyffalus- non eft;ei certé non valde diffimilis iure dicetur, 
vel erucatum marinarum generi re&tiüs fubiicietur. Ore & oculis ca- 
ret, in medio latior eft; extrema gracilefcunt & incuruantur, in ven- 
tre fiue in fupina parte rugofus eftpudendi muliebris fpeciem refc- 
rens , in prona parte fiue in dorfo tumores parui eminent,verrucas 
 pifcatores noftri vocant, € quibus pili virides exiftunt. At contactum 
intumefcit & fupernatat,vt ZElianus de phyffalo fcripfit.Pretereà ve- 
nenatum cffe in cane experti fumus. 


—— — —— 


DePerfeo maris rubri. 


La Cua P Ly .XX. ! | 
ISCES (íuntmulti: maris rubri. & aliarum maris 
, partium proprij quique nullis aliis in locis reperian- 
C69 tur, quemadmodum & terrenz animantes plurimz 
? in Africa & in India funt,que nufquam alibi gignun 


Oo 3 


439 DEVETSSEHBIDIMS ; 
nouarum rerum ftudio tenentur fumptibus.& opera effc&tum eft , vt 
ab externis & procul remotis locis; in noftras terras deportata fint 
qu«dam anteàa. nobis non vifa.Q uod non folà in ceteris rebus, fed 
etiam in pifcibus accidit,vt de fcaro anteà didum fuit... Quare non 
omnes pifces parti alicui marisaffignati in ea fola reperiuntur,etiam 
fi quidam fint nullis aliis communes,quales funt ij de quibus nunc di- 
&uri fumus,quos ex ZEliano potiffimum defcribemus fine sconibus, 
nolumus enim Ícientes ftudiofis imponere;& librorum duntaxat mo 
nimentis cognita perinde acea qua vidimus,contre&tauimus, diffe- 
cuimus depingere.Neq; confilium hoc noftrum exemplo,;neq; ratio- 
ng caret.Etenim certum eft Plinià permulta nunquam à fe vifa ex ve 
terü & fpectatorü autorü libris tranfcripfiffe,que diligentia fua ab ho 
minum obliuione atq; filétio vindicauit. Ac fpero breui futurum vt. 
Petrus Gyllius vir dotiffimus & in omnium rerum cognitu digniffi- 
marü perueltigatione diligentiffimusnon folü pifces,fed alia permul 
ta quz vidit in Grzcia , /gypto, Syria ; Perfide ftudiofis fpe&tanda 
proponat.Intereà ad eorum lectionem & cognitionem incitabuntur 
& prz parabuntur philologi omnes, iis quz breuiter hic tradituri fu- 
mus.Ác primüm de períco;cui AElianus tam illuftres notas tribuit , vt 

Linc, 45; 2D aliis internofci facilé poffit. In mari rubro, inquit;pifcis nafcitur 

.. quem Arabes perfeum nominant;Graci quoque codem nomine ap- 

pellant:nam vtriq; Iouis filium Perfeum vocat,ex cuius vocabulo no- 

men traxiffe pifcem hunc przdicant.Is pari eft magnitudine cum an- 
thia maximo,afpec&us fimilitudo illi etiam eft cum lupo, nafo eft le- 
uiter adunco,cingulis aureis diftinguitur,qua à capite exoriétia obli 
qué feruntur,& ad ventrem víque pertinent,frequentibus & perma- 
gnis dentibus munitus cft.Ex omnibus pifcibusqui in co mari ver. 
fantur,robore & audacia maximé excellere dicitur. 


De Elope. 
('OPIP QT? 39FE 


2&9 LOPEM Ab acipenfere & antlia differre ante 

Qr" docuimus. Eftautem facer pifcis vocatus, vt fcribic 
Alianus,rarus inuentu creditur ,in profundo Pam- 
phylio capitur: fed tamen ctiam inde nifi vix & ad- 
; modümraró, quód fi capiatur coronis ob fecundam 
piícationem fefe non modó pifcatores ornantfed & pifcatoria naui- 
giz fertis redimiri curant,& plaufu & tibiarum fono predam teftan 
tes,ad terram nauem applicant. Alijnon huncfed anthiam facrum 
exiftimant,quia locus quem anthias incolit, & beluarü expers, & vri- 
natoribustutus eít,& cum pifcibus pacem fcruant. Deceodem clope 


Iia capat, 


ul 5 


ex 


LVI^-BIEOR IX NI. 431 


- ex Columella & Plinio plura , quum:de acipenfere ageremus.. Hoc 
vnum non poflum non mirari ; quód fcripferunt antiquorum qui- 
dam clopi foli íquamas effe ad os veras: hic enim fquamarum fitus 
maximé mihi à naturali conftitutione alienus efle videtur. Nam cüm 
pifcibus vt czteris animantibus fenfuum fedes (int in capitequorum 
ope nocitura declinent;profutura perfequantut , necefle cftin ante- 
riora natationem dirigi,quód fi ad os veríz effent íquamz, etiam in 
leniter luéte aqua impetus retardareturjin rapida veró prorfus inbi- 


beretur: vndis enim fquamas fubeuntibus & leuantibusin aduetfum | 


pellerentur piíces:cogitare itaq; non poffum quid cauíz fit cur opti- 
mum & pifcium conítitutioni accommodatiflimum fquamarum po 
fitum natura in clope mutarit , quz id'in pifcibus creandis maximé 
obferuaffe videtur, ne quid effet quod natationem impediret, qua de 
caufa auriculis, pedibus, manibus, pudendis propendentibusymam- 
mifque omnes priuat. Hanctam infignem in elope notam non prz- 
termififfec Ariftoteles,qui elopem vidit,vz iudicare licet ex iis locisiin 
quibus particularum clopis meminit, de branchiis pifcium loquens: 
Or 3 35o tQ ExoTtpa ,O uu dNcuP , O. J dzEXou) y oiov yecyeos xg) (xa 
po oí 2) TÉT pat ép UtgTtpa, &wAG oiov Exo; (Wwevyeis, cjtdpa qva n FyXENUS. 
alijbinas vtrinque branchias habent;alteras fimplices, alteras dupli- 
ces,vt conger;fcarus:alij quaternas vtrinque (implices,vt elops,fyna- 
grisymurzna,anguilla. Item alibi quum de fellis fitu verba facit. Of 
dl àXor «pos Tois tléejs , oi mo Tof pertpor., oi ) t [UTtpor , olov Bd enses, 
Ow], (ioyeis. alij in inteftinis fitum fel habent , his longius iecore, 
illis propius , vt rana , elops ,fynagris. Hxc funt quz nunc de clo- 
pe fentio. | 


De marino Grue. 
( edem QeTUPI 


ZARINI Gruis/Elianusmeminit, mirabilémque 
J tem de eo narrat ex Demoftrato viro in pifcium co- 


2 -5 thiacifinus alumnus ad quindecim pedum iufta mé- 
ds A72 fura dimenforum magnitudinem: procedit. Eius & 


caput & os alitis gruis Ípcciem fimilitudinémque gerit: Íquamz en- 


nis gentilis auis ei fimilesfunt. Tanto robore faliendi eft, vt tan-: 


quam emiffum à contento neruo telum feratur. In fermonem Epi- 
dauriorum venit, hoc animal ex nullo pifce generari, fed quum vo- 
lucres grues Thraciü frigus fugientes, cum focminz ad coitum cxar- 
deícentes, tum mares veneris libidine conflagrantes inter fe coplexu 


gnitionc exercitato, his verbis: Marinus grus Corin-- 


Lib.z.de hifi 


ATImA-CApA13, 


Liba. debiff, 


Animal. ca. 


OW ; CAI NUS OS NR E 


4j? DE/EXISIGINHBIV.IS 
! P NA . T dio 
venereo iungi cupiu nt,fceminas fufpéfum coitum fuftinerenon pof. 
(c idcircoque femen emittere. quód voti compotes fieri non poflint. 
Acfi fupra terram volentjdipfum ad nihilà recidere;fin fupra mare, 
id delapfum tanquam thefaurum per manus traditum,ficà mari hüc 
fcetum afferuatum;animantémque effici;jneque velut in aluum fteri- 
lem illapfum perire.Demoftratusjinquit, hüc pifcem vidi,& magno. 
pere confideraui, quümqy vt aliis oftendére poffem,fale condire vel- 
lem;atq; coquis ipfum fecantibus vifcera intuerer , tum cx vttoq; la- 
tete fpinas fimiliter atque tabulas legum trian gulas effe, tum eius ie- 
cur in longitudinem procedere afpexi; tum iecori fubietum fcl lon 
gum follem tanquam fcorteum habere, vt faba recens videretur.vbi 
veró primüm iecur & fel exempta fuiffent , ambo ftatim intumuiffe, 
vt iecur inftar hepatis maximi pifcis videretur, fel verà lapidem , fu- 
per quem forte pofitum fuerat,confumpfit. insriun cing 


De Elacatene:- 
(4 BUT XIPLL 


Swe N Pifciüm catalogo ftatim poft hepar helacathenas 
/5 Plinius numerauit , & Athenzus poft hepatum. Sed 
$ animaduertendum apud Plinium fcribi helacathe- 


. r 
J 1b. gy. ApTT. c 


4 ibro 7. e: 


EXAM st: 
62 (! nesapud Athenzum clacatenes,quam poftremam le 
fessos tz2x Cionem fecuti Feftus & Columella elacatenam dixe- 


runt , quanquam apud Columellam non elacatena fed elacata lege- 
batur,cui voci elacatenam recté fubftituit Hermolaus. Qui fint au- 
vem elacatenes,declarat Athenzus ex Mnefimacho: Mweiueyos ermo- 
ógo , (xau pos , Üuivos , xofbibs , Total Times , sii j xmTádVlds £wuiTSdoi eis 
G&exysidv. Mnefimachusin hippotropho, fcomber , thynnus, gobius, 
elacatenes:funt autem elacatenes cetacei ad faliendum idonei. Fe- 
ftus: Elacatena genus eft falfamenti , quod appellatur vulgó melan- 
1.4. cep. drya. Columella: Scombri;carchari,elacatenzqQue ventriculos , & ne 
fingula enumerem , falamentorum omnium purgamenta. Ex his 
colligo elacatenam picem fuiffe ex chunnorum genere , vel thunnis 
& lacertis corporis fpecie confimilem , longum fcilicet & cetaceum, 
iaculi velcoli vel fufi figura , in extremis tenuiore , in medio craffiu. 
Ículajà verbo ?A4(Xo, quod fignificat cirrumuoluor & circumuertor. 
Cüm faliture idoneus effet pifcis, factü eft,vt non pro pifce folüm,fed. 
ro falíaméto fumeretur,quemadmodum garum,liquor qui ex garo 
fit pifce.Quód ex thunnorü genere fit vcl thunnis , fimilis elacatena 
fufpicari licet ex Fefto , qui elacatenam genus effe falfamenti fcribit, 
quod meládrya vocatur:nam tA 243pvs autore Pamphilo &Atheneo. 
T dy neyégay Üwivow &i3:s ier funt & pie auSphat o Tag er dele ureupufvspa.. 
. 7 MEN là 


is:byo EC 


re ILIBER XV. bs 
id eft;particule chynnorü pinguiores, quz alibi, vt opinor, dicuntur 
xacu| 7$ dexusv. His fubícribit Plinius de thynnis zin caíislo- Libros: 
quens: melandrya vocatur cafis quernis affulis fimilima.Praterea "^*t* 
ex co quód fimiles pifces coniungit Athenzus in iis quz cx Mncefi- 
macho profert,qua iam citauimus perfpicuum effe poteft, mendum 
vnum effe,vt pro xofis x5Aias legendum fit:nam xofiis. difsimilis eft, 
& vita & corporis forma, t4Xí«s vcró eiufdem gencris vt ex fuperiori- 
buslibrisconftat. —— | | 


DeRuminali piíce. 


Cc4A"PUT -XFI. 


A Z À Et qui Grzca Latinàque nomina animalium 

7? in fine librorum Ariftotelis de animalibus collegit, 

25 ruminalem pifcem nominant,qui Grzcé dicitur uj- «y 
«€ (935 pv ab Ariftotele r. 1 ». 1 x.de Hiftor. animal. uror. ^9 
AG aq & áp qoo, olov 3ots, xg| aipifóa (ex y xg] erryss, vri 

3$ *&y &yeioy S3ey 7r oo wo yeu I» QGwgégda| viol & olov £A.cqos, à? 3 pr- 
px , eX 3 xaxa, porpuxa ce U8NNov. ugue 5 TS oydiiiros: pur- 
px Cs (I, Gore xar. olxiaw Gegdpsva » eov tare ullas TU To ToiE1, (x 9 &cys- 

Aun, xj yrloy x9) £Xetlova. XYeoror apuxded , 3ià O vta £o upuxd- 4 
es 3 «gj T&v &pugoSorlav £ua., olor oir jUcs. of. rüVliqot, xg] oi. yDUss a) Ov XS-. 

AS(Iv £uoi &no 18 eye plpvta.Q uz fic cenuertit Gaza.Ruminant que 
fuperiore dentium ordine carent,vt boucs,oues,caprz. Ex feris nul- 

lum adhuc ruminare conftat, przterquam ea quz aliquando cum 
hominibus exigunt,vt ceruus:hunc etenim ruminare planum eft.Ia- 

cent potifsimüm quum ruminant omnia,& hybernis prefertim m&- 

fibus folent ruminare, feptem feré menfibus hoc faciunt, quz intra 
tcétum aluntur.gregales leuius minüfque temporis ruminant:quo- 

niam foris pafcantur.Sunt etiam ex dentatis vtrinque nonnulla quz 
ruminant,vt mures pontici, & piícis quem ab ea re ruminalem qui- 

dam appellauere.Sed horum poftrema pars à Gaza perperam mihi 
videtur effe conuería,fic enim vertendum fucrat.Ruminant & quz- 

dam vtrinque dentata animalia,vt mures pontici, & pifces quid&m, 

& qui ab ca re iypv£. vocatur jid eft,ruminalis)fi verbum verbo red- 

dere voluerimus.vt pJpv£ diuerfum fit animal à pifcibus ruminan- 
tibus,quanquam in quo animantium genere numerari debeat, mihi 

adhuc fit incertum.Hzc vt vera. effe credam; facit Ariftotelis ipfius. 
autoritas qui duobus in locis tradit ex pifcibus omnibus fcarum fo- 

lum ruminare, prior eft, in quo de pifcium ventriculo verba facit, Lib de bif 
pay yop dj Xe Vye(1, Siu.qépe(ay "rois eye itn yeup ráparey ETtpod3 eund 
yer oioy Oy xg^s( £C 0$ 9 3 oos (xus Sox£i pnputedv. V entriculus 2 


Á 


ia — DEDENEAAN S WWE 

iis vnus & fimplex,fed figura varia eft,vt ei quem fcarum vocant;qui 
Li-sdehif. & ruminare folus pifcium:creditur. Alter eft.3oxe 2 49] vàv byedov xg] 
MP M ASULENGS Qetpos: pue dy. Grp ré emn Mevos.Scarus vnus inter pi- 

fces ruminare quadrupedum titu videtur. Quz cum ita fintfecum 

ipfc pugnaret Ariftoteles,fi preter fcarum pifcem alium effe diceret 

qui ruminaret,vt neceffe fit:vel ruminalis pifcis nomine fcarum in- — 

telligi,vel ruminalem;aliquod aliud animal effe.ex eorü numero qua 

vtrinque dentata funt,tamen ruminant. : 


v | 


De Cercuro;bopgyro;aulopio & ali- 
quot aliis pifcibus. 
(ou ep Ry AUD AE 
EPKOYPOY Meminit Ouidius intereos pifces, - 
uiinpontonafcuntur. |. 21. 
Cercur ufque ferox fcopulorum fine moratus - | 
Eiufdem inter faxatiles meminit Oppianus. Bo- 
3 ^ pgyrus quoque ex ponticis cít pifcibus inícopulis vi- 
uens,cx iifdem funt rhacinus pullus, aurei coloris chryfos, pratereà 
| . paruusteragus.Ij nobis nomine tàtüm noti funt.item dafcillus apud 
Dd ji * Ariftotelem.Halefürionjinquit Hermolaus,funt qui pro callionymo 
cd piíce capiant. Alabes,mzotes,fimus, cleotris, cynodexia, cynops, vel 
cynopus,etclis,eleginus,melys,mythus,phyca,parus,phyzarus, vrena 
turpena;fortaffe pro murzna & torpedine.funt:& alij infiniti pifces 
quorum nominibus fuperfedeo, nobis ignoti..Sed admonendi funt 
ftudiof1alios ideo incognitos effe, quód nobis peregrini funt,vc Nilo 
tici qui é mari Nilum fubierüt;alij aliorum locorum proprij.Quam. 
plurimi corruptis nominibus apud Plinium, Athenzum,Ariftotclem 
in exemplaribus noftris leguntur,vt uóxco», papauer Gaza interprete 
pro ud£ov,& peus pro pu£wos murinus eodem interprete, alij. nomi- 
nati tantüm fine vllis notis aut internarum aut externari partium, 
vt ne ex ctymo quidem coniecturam vllam capere pofsis. Q uofdam 
Oppianus nominibus propriis omifsis; epithetis tantüm delignauir 
vt óagdfss.De nonnullis aliter atque aliter diverfi autores fcripfe. 
runt,vt aulopum quartam antliie fpeciem facit Oppianus,aulopiam 
& anthiam: eundem effe fcribit. Ariftoteles in. fpecics anthiam non : 
Libx.ce s» diuidens:Alianus vero aulopiumalium videtur defcripfifle.Q ui cir 
cum infulas Tyrrhenicasnücupatas in maritimis rebus verfantur,ce. 
. taceum' quenipiam pifcem P Mira appellant,cuius vim; &. natu- 
-., Tamexplicare alienum.non eft.magnitudine maximum. aulopion, 
maximi thüni fuperant;& robore aulopios cum illis collatus pinnas. 
i | ' .—— fert, 


In Wglicu - 


iico. 


Tib. x. du 
ZixGp. 


Se XA 


id * 


e. 
dV 
[ 'A- 
Td "TX A 


LIBER XV. P 


fert. Quanuisthynnorum natio fortiffima eft , & aducríarij aulopij 
prompté repugnantis primum impetum vi fanguinis confiftentis fu- 
ftinezquo celeriter depulfo vincitur. Aulopios veró perdiu pugnam 
tolerat,ac nimirum contra pifcatores decertat,& fepiffime victoriam 
reportat,fefe vrgens,& caput in profundum deprimens:fua enim na- 
turaore actanquam ceruice eft robufta. Quum eft captus eximia 
forma fpectatur. Oculis eft patulis, rotundis;magnis,cuiufmodi Ho- 
merus bubulos effe canit. Dorfo eft ceruleo,& ventre candido, à ca- 
pite ad caudam pertinens quzdamlinea in orbem definit. Ex his col- 
ligunt nonnulli aulopion effe , quem lingua vernacula vocamus Zo- 
niton,quem amiam efIe demonftrauimus. At notz aliquot infignes 
reclamant , neque enim cetaceus eft pifcis ficuti aulopios , neque li- 
neam aurcam à capite ad caudam ductam habet , neq; oculis cft ma- 
gnispatulifque. Hzc duntaxat nota vtrique communis eft , quód 
dorfo fint ceruleo,ventre candido, 


De R euerfo indico. 
(red Pol Yo 


2IRABILIS Ef piícis, quem Indi reuerfum 
/ vocant. Eodem quo elephas ingenio effe videtur: 
nam facile cicuratur, docilis eft , & loquentes intelli- 
ge re videtur,adeó vt Indi cum eo pifcari foleanc. Pi- 
cis eft palmi magnitudine , (quamis rugofis conte- 


blandifque verbis hortantur & incitant , vt magno animo in fortio- 
res & mcliores impetum faciant , atque ad litus cogant ,.tum in 
mare inie&um natare finunt , atque cum przda reuerfum laudant, 
& gratias agunt , perinde ac fi pifcis ratione przditus & in cos be- 
ncficus;monitus atque hortationes audiat , cum ipfe dvrod Ugo & 
folutus idem faciat , quemadmodum alij plurimi funt , qui alios 
etiam feroces perfequuntur , vt in fingulorum hiftoria fzpe ditum 
eft. Aiunt pifcem huncin cibis bonis haberi,quód neque ficca fit ni- 
miüm carne neque glutinofa. | 


A3 DE PISCIBVS 


Lib. 33. C4. 1. 


Capi; 


» . soimonsP Cil GRON 

AE et OGNI XFIIL A 
CAXENEIZ AGrecisdicitur pifcisjtzo 8 Py às 
Jt? vius id eft, retinendis nauibus,fic & à Latinis remo- 
T ra & remiligo ab iifdem remorandis. Huius pifcis 
t quanuis frequens fiat & celebrisab cffe&u mentio à 
P) rem 72 veteribus , raró tamen hodie cernitur , im paucifli- 
mis cognitum efle putauerim;qua de caufa inter peregrinos & Igno- 
tosrepono. Cur autem parum notus fit; in caufa fuerunt diuerfz à 
diuerfis fcriptoribus tradite huius pifcis defcriptiones,vt fi omnes ve- 
1a Ícribant , neceffe fit pluribüs pifcibus nauium retinendarum vim 
ineffe id quod non animaduertentes plurimi , quum remorz notas 
ab Ariftotele , Plinio, Oppiano traditas confundunt , perinde acfi 
omnes de eodem pifce loquerentur,cuenit,vt neque Ariftotelis , ne- 
que Plinij, neque Oppiani echeneida- internofcant. Quod autem 
alia atque alia (it variorum autorum remora , iam demonítrandum 
eft. Oppianus tradit echeneida pelago amicam effe, longam cubi- 
cum vnum. fubfufco colote,anguillz fimilem, acutum os habere fub- 
ter,contortum, rotundi hami cufpidi fimile,de qua naut rem mira 


bilem narrant, omnibus qui non viderüt incredibilem: nauem enim | 


fecundi venti vi impulfam,pafsifque velis per màre currentem;eche- 
neis tanquam cam voratura ore admoto fiftit,;inuitifque nautis reti. 
net , perinde acfi intranquillo portu quiefceret. Oppiani verfus ci2 
tauimus , quum de lampetra diceremus, quos hic omitto, ne proli- 
xiot fim. Plinius limaci magnz fimilem effe dicit corum teftimo- 
nio,qui eam viderunt, qux Caij Principis quinqueremem tenuit. Li: 
broautem nono diuerforum diuerías fententias de eadem profert; 
vt ipfe monet libro erigefim ofecundo: Nos , inquit, plurimorum 
opiniones pofuimusin natura aquatilium, cüm de co diceremus , li.- 
bri nonilocum intelligens , quem iam citamus. Eft paruusadmo: 
düm pifcis affuctus petris, echeneis appellatus: hoc carinis adhzren- 
te naues tardiüsire creduntur &c. Ibidem. : Mutianus muricem effe 
latiorem purpura, neque afpero,neque rotundo ore,neque in an gu- 
los prodeunte roftro , fed (implice , concha vtroque latere fefe cólli- 
gente. Etmox. Trebius Niger fefquipedalem effe ,& craffitüdinie 
quinque digitorum,naues morari. Quam diffimilia funt ifta, remo- 
ram anguillz fimilem effelongam cubitum vnum, & pifcem admo- 
düm paruum effe petris affuetum : deinde muricem effe purpura la- 
tiorem , tum limaci fimilem effe. Poftremó fefquipedalem effe, & 


quinq; 


Ld. 


quinque digitos craffam , fed interim annotatione dignus cft Plinij 
locuslibro nono. Eft paruus admodum pifcis aluetus petris , cche- 

neis appellatus. hoc carinis adhzrente naues tardiüs ire creduntur, 

inde nomine'impofito: quam ob caufam amatoriis quoque vencfi- 

ciis infamis eft;& iudiciorum ac litium mora; quz crimina vna laude 

penat. Pedes enim habere arbitratur Ariftoteles, ita pofita penna- ,. og. 
rum fimilitudine. Imó reprehendit Ariftoteles eos qui remorz pedes E 
tribuunt. Eg: j /59dtrte adv antSajar , 6 xal lues Cypvilv yug veo 

maj Twes' àulà arposd Vinos x, qiNGa. im D a[Bpaor. T Ero 2 ioi acr dydy 

35 , Ci £yoy wd qase) , dua (e vil ceuyas óusitos Pydv Tiooí. Legen- 

duin igitur apud Plinium,;pedes habere arbitrantur cx Ariftotele, ita 
pofita pennarum fimilitudine, vt recté emendauit Maffarius.| /Elia- 
nuscandem quam Oppianus remoram defcribere videtur. Echencis Lic 4s« 
pelagius eft pifcisafpe&uiniger,longitudine cum mediocri anguilla 
zquandus. Nomen à rebus, quas agit habet;'ab inhibendis nauibus. 
Echencidà Grzcé (cientes appellarunt. Nauis fecundo vento & ple- 
nis velis propulíz extremam puppim mordicus premenstáquam in- 
domitum atque cffrenatum equum freno robuflo inhibens ; violen- 
tiffimé ab impetu reprimit,& conftri&am tenet: fruftraq; ventis vela. 
dantur.fruftra venti afllant,qua res vectores angit;& follicitos vche- 
menter habet.Ex his id coftare puco;quod initio propofueramus, ni- - 
mirum non vnàm ccheneida à veteribus deícriptam fuiffe. Nuncde 
eiufdem pifcis vi facultatéq; dicedum,quam cüm cateriautorestum — — 
maximé Plinius ad ftuporé víq; admiratur;in diuerfis locis. Addatur 275627. 
his reciproci «ftus mirabilis visjverfumq; totum mare in flumen ; ta- 

men omniahzc paritérq; eodem impellentia; vnus ac paruus admo- 

düm pifciculus echeneis appellatus in fezenct;Ruantventi licet & fe. 

uiant procellz, imperat furori,viréíq; tantas compelcit,& cogit ftare 
aauigiaquod non vincula vIlajnon ancora pondere irrcuocabili ia- 
&czinfrenatimpetus & domat: Mundi rabiem nullo fuo labore ; non 
retineridó,autalio módo quàmiadhcrendo.Hectantilla eft fatis con 

tra tot impetus,vt veterirenauigia.Sed armatz claffesimponuntfibi 
turrium propugnacula, vtin mari quoque pugnetur veluti é mutis. 

Heu vanitas hütiata,cüm roftva illa ferroq; adi&tus armata, femi pe-. 
dalisinhibére poffic,ac deuihiéta tenere pifciculus. Fertur actiaco ma 

ri ténuiffe'pretoriam nauim Antonij properantis citcumire & exhor- 

tari fuos;donectranfiretin aliam. Ideoque Czfariana claflisimpetu 

tnáiore Brotinüs venit. "Tenuit& noftra memoria Caij Principisab 
Aftarain Antiü remigantis,vt res eftetixaufpicalis.pifciculus;/Siqui- 

dem nouiffinie tin vrbem reuerfus ille Imperator fuis telis confoft- 

fus eft. Nee longa fuit illius more admiratio; ftatim caufa intellecta, 

£üm tota elaffe quinqueremis folà non proficeret , & exilientibus 


- Pp 


"m. DE PISCIBVS 


Lib. o.cap 27. 


protinus qui id quaterent,circa nauim inüenére adherentém guber: 
naculo, oftenderüntque Caio indignanti.hoc fuiffc , quod fc rcuo- 
caret , quadringentorümq; remigum obíequio contra feinrercede- 
ret. Conflabat peculiariter mirarum quomodo adharens renuuflet, 
nec idem polleret in nauigium receptus.Q uitunc pofteaque videre, 
cum limaci magnz fimilem effe dicunt;Nec dubitamus idem valere : 
ad omnia gencra,cüm celebri & confecrato etià exemplo apud Gni- 
diam Venerem , conchasquoque ciu(dem potentizx credi necefle fir, 
E noftris quidam Latinis remoramappellauére eam. Mirümqueà - 
Gracis , aliis lubricos partus atque procidentes contineri ad. maturi- 
tatem alligatoco prodiderunt. Alij fale afferuatum alligatümgq; gra- 
uidis partus foluere , ob id alio nomine odinolyontem appellauére, 
Quocunq; modo ifta fe habeant, quis ab hoc tenendi nauigia exem- 
plo de vlla potentia nature atque effe&u,in remediis fponte nafcen- 
rium rerum dubitare debeat?Et alibi.Mutianus muricem effe purpu- 
ra latiorem,neq; afpero;neq; rotundoore,neq; in an gulos prodeun- - 
te roftro, fed (implice , concha vtroque latere fefe colligentequibus 
inhzrentibus plenam ventis ftetiffe nauem portantem nuncios à Pe- 


LIBER XV. e 


impetus loco mouere nauem poteft;nifi piíciculus hic naui adhzrere 
inuentus effet. Adfcribi illud poteft,cur non aliz fimiliter naues fixe 
manen? cur hxctantüm, cui piíciculus hic fe adiunxit? cur inuento 
hoc & amoto plenis mox velis nauis procedit , nec im pedimentum 
ampliüs fentit? Fatendum e(t rationem hic naturalem adferri nullam 
poflc. Et quis non videt in codem fatale quoddam indicium & prefa- 
gium quafi futuri mali prefcium,periculum imminens cupiens auer- 
ter? Tenuit Legatos Periandri de caítrandis pueris nobilibus , tan- 
quàm indignum iudicante natura homini id quod conferuationi 
ipfius donatum effet auferri;& idcirco nauem inhibuit, & à curfü re- 
. uocauit,fed fecurum & improuidum genus hominum velut rem ni- 
hili foccipendit. Tenuit nauem Caij Czfaris , non multó póít Ro- 
mz interfecti condolens mifero Carfaris exitio , ipfa natura cupit ab 
ipfo malum auertere;atqueà curfu infaufto & infelici reuocare. Ha- 
&enus Leonicerus, cuius verba ideo adícripfi tum quód ea qux de 
aquarilibus fcripfit , rariüs leguntur, tum quód huic loco fint ac- 
commodata : recenfemus enim qua de remora literis prodita funt 
admiratione quidem digniffima, fed que magna ex patte. ceffauerit, 
fitam mirabilis euentus caufa reddita fit. Nam, vt recté dixit Arifto- 
teles, Oavys Cerat Tdv iSo xt. ei(iv (yufóaqóflay otov. &yrocira] O oqriov. Is 
in libro,quem jryavita inferipfitquarit cur clauus cüm paruus fit,& 
| inextrema naui tantas habcat vires , vt ab exiguo temone , & ab ho- 
minis vnius viribus alioqui modicé nitentis magne nauium moles 
moueantur.Cui quzftioni preter alia refpondet facillimum effe mo- 
uenti ab extremo,mouere aliud: quia prima pars fertur celerrimé,ac 
quemadmodum in his quz feruntur , in fine ceffat impetus , ita in 
continui quod mouctur fine,maximé imbecillis motus eft , qui veró 
maxime imbecillis eft , facilé dimouetur : vel , vt dilucidiüs loquar, 
in puppi extrema fcilicet nauis parte re&té collocatur clauus , quo- 
niam moles omnis continua ab eo extremo;cui admotum fit aliquid 
quod moucat,facilé tota mouctur, Etenim ficuti in iis que vibran- 
turjinitio vehemens eft motio , quz in fine languefcit : fic continu 
molis prius extremum,cui id quod mouet coniunctum eft, celerrimà 
fertur: alterius veró extremi imbecillis admodüm eft motio & reni- 
xus.Imbecille autem omnc facilé in quamlibet partem leui momen- 
toimpellitur. Ex quibus efficitur fiin hanc velillam partem clauus 
moueatur proram quoq; vel dextroríum vel finiftrorfum ferri,in rc- 
&um veró remorü impulfu.Idem aliis rationibus demoftrat Ariftot. 
quas volens omitgo.Q uarc fi re&a & celerrime currat nauis, & eche- 
neis ore clauo vel puppi affixo caudam vel fe totam modó in dextrü 
modo in finiftrum moueat, neceffe eft etíam in prora motioné hanc 
percipi,& ad echeneidis motum ambiguum, ambigué quoq; moueri, 
Ppr2 


440 DE FEdSGUEEMS 
 acproinde impetum ciusinhiberi,cüm ab Ariftotele demonftratum 
fit, & experientia comprobatum , ad exiguam vnius extremi motio- 
nem,exuremum alterum,atq; adeó totam molem continuam nutare. 
Lampetra igitur verbi gratiavel quauis alia remora,non in ipfa naue 
neque ipfius lateribus fed puppi vel gubernaculo adherente, & cau- 
dam vel reliquum corpus motitante fluctuat nauis,nec progreditur, 
nec vltra fertur,non aliter quàm fi tranquillo mari in profpero & ce- 
leri nauis curfu gubernator imperitiorem ad gubernandü admittat, 
. qui clauum re&té tenere nó poflit.firmiflimé enim in curfu tenendus 
eft,ne flu&uet nauis;alioqui mox retardabitur impetus. Eadé de cau- 
fa validis retinaculisad puppim clauus alligatur , etiam in fluuiatili- 
bus nauigiis,libero in obliquum motu non impedito , atque in rapi, 
dis amnibusin terram alté defixis palis in vtraque ripa funes alligan- 
turad dirigendum iter, ne aquarum vi flu&uante naue progreffus 
inhibeatur,neque rectà fluuius traiici poffit. Aliasremorz virestri- |— 
buit Ariftoteles: hac enim vti quofdam fcripfit ad iudicia & philtra e 
quod apertiüs Plinius, Amatoriis quoque veneficiis infamis eft & iu- 
diciorum ac litium mora: quz vero parum confentanea effe mihi vi- 
dentur , nec id affirmat Ariftoteles, fed ex aliorum potiüs fententia, 
quàm ex fua profert. Qui id crediderunt, videntur czcam illam, 
quam putabant , remorandi-naues facultatem ad mulieres. firma 
amicitia deuinciendastranftuliffe: que cüm natura leues fint & in- 
conftantes , nulla efficaciore remora quàm auro conciliari vel in a- 
micitia retineri poffunt : non ad conciliandos vel irretiendos ama. 
tores , fed ad eorum liberalitatem eliciendam & exhauriendos locu- 
los fcorta Romana hyppogloffum herbam domi curiosé alüt , quam 
ab effe&u bonifaciam appellant. Sed ne in remora explicanda diu- 
Lilro 1o. d, tius le&ores remorer,iam finem facio , hoc vno annotato quod Hie- 
[cilii vonymus Cardanus parum recté de remora fenfiffe videatur hocin 
loco.Sunt & pifces viribus clari,vt torpedo , quam Ianuenfes vocant 
tremorizam.Frequentiffimus eft,& ex echinorum genere, qui fpinis 
abundat,quorum captura pifcatorum manus hebefcunt & obftupe- 
fcunt innata quadá vi,quz tamen folüm viuctibus ineft. Sed eft alius 
echinus n6 genere fpinofz torpedinisfed ex cocharü genere,quém 
remoram Latini vocant.Di&tus echinus àzo 18 $yp? v, quód naues 
fiftat fundo illarum hzrens.Vnde C.Caligulz Czfaris triremem mo 
ratus eftmalo illius omine,limaci magne perfimilis eft rarüfq; vt qui 
poft ea tempora non vifus fit: vnde remoram aliam effe à torpedine 
conflat,quanuis Ariftoteles nominis fimilitudine 8 effe&us vnü ge- 
nus exiftimauerit. Vide quot errores paucis verbis complexus fic.Pri- 
müm id Ariftoreli falsó adfcribit,quód remorá & torpedinem nomi- 
nis fimilitudine & effe&us genus vnum effe cxiftimauerit , cüm id ne 


per 


DTISIEAS XIWE 441 


per omnium quidem Ariftoteli id vnquam in métem venerit. Nam 
L15..1 I. de hiftor.animal. diferte fcripfit remoram pifciculum effe 
faxis afluetum ,torpedinem veró libro quinto eiufdem operis inter 
cartilagineos numerat;& inter planos cartilagincos Plinius libro no. 
no. Deindetorpedinem ex echinorum genere facere videtur , quod 
planéà veritate abhorret, vt ex iis que de torpedine diximus;&iis que 
de echinis dicemus,perfpicuum eft.. Tum remoram echinum appel- 
lat, àzà 7$ £ydv 2! vw cüm echeneida. appellare oporteat : echinüs 
enim longe aliud fignificat nempe hirtum & afperum.A dhecid om- 
nino contra veterum fententiam dicit,quód remora naucs fiftàc fun 
do illarum hzrens.Scribit enim Plinius,circa nauim adherentem gu- 
bernaculo inuentam fuiffe remoram , qua Caij Czfaris nauem reti- 
nuerit, miratümque eum fuiffe quomodo adharens tenuiffet pifcis, 
nec idem polleretin nauigium receptus.Poftremó vehementer errat 
qui remoram ÁAriftotelis limaci magnz perfimilem effe credit , càm 
Ariftoteles pifciculum effe dicat faxatilem, 


-NNS 
, 5H CN I 
SRL £ T ee AZ x » M | « 
Cte PP, E 2 c 
C QN Once t ? uy o : 


ais V^ bud... 

| Cd 8 niu 4 Dad ie Pp a UMS M 
DB;E. PLSCIBJV.S 
Bust eu meop 


E] 


Qui dicantur piíces cetacei & beluz marinz. 
eCopmm rnm 


) 
LR 


nis agemus, quoniam in iis funt nonnulli 
etiam peregrini:& ideo incogniti , nifi in- 
duftrij viri & cognitionis rerum ftudiofiil- 
;, lorum hiftoriam literis mandaffent.Sunt au- 
tem cctacci pifces ij proprie autore Ariftotc- 

le,qui magni funt,& perfe&t animal ex femi 
nc non cx ouo gignunt,vt delphini;balenz,phoce.Q uanquá alij tum 

PP 3 


m» a 
T 7 


Cap.14. 
Cap. 5. 
Cap.i4- 


Lib. 5. Cap. 


442 DE.PISGIBVS "n 


Latini tum Graci veteres cetaceos acceperint pro gran BlbioeaiÉ 


 uisgeneris pifcibus , vcaliàs monuimus , veluriin thunnorum & ga- 


]eorum genere quidam cetaceifunt. De prioribus maxima ex parte 
hicloquemur,quos Latini beluas marinas etiam vocarunt ab imma- 
nitate , opinor , & magna cum terreftribusbeluis (imilitudine; nam 
codem modo concipiuntur & gignuntur , & pulmones habent , re- 
nes, veficam ,teftes , mentulam : feeminz vuluam , teftes , mammas, 
Carnis quoque fubftantia non multümáà terrenis difcrepant,qua res 
patres noftros impulit,vt dubitarint aliquando, an quadraginta die- 
rum fpatio , quo carnium cfu nobis eft omnino interdi&um , belua- 
rum marinarum carne vefci liceat.fed vt multa iis funt cum terrenis 
animalibus communia , ita quedam funt, in quibus diffident: exter- 
nis enim partibus mutilati funt , naribus carent , pedibus , auriculis, 
mamma papilli. Nuncconfiderandum num potiüsin terrenarum 
quàm aquatilium genere habenda fint ex , quz przterquàm quód 
aérem recipiant , in terra etiam pariant, & catuloseducent. Etenim 
animantium difcrimen à locis fumitur , quód aliz terrena fint , alie 
aquatiles: rerrenz , quz acrem recipiunt : aquatiles ,queaquam. Et 
nulla carum,quz humorem recipiunt, aut volucris eft, aut pedeftris, 


Tibs. debi. nec cibum fibi ex terra petit autore Ariftotele. Acfunt quz inter 
enimal. ca. 2, has ambigunt ,in quo genere funt beluz wapinas do quacungais e 


Ibidem, 


ftulam vel quid fimile cum pulmonibus habent, vt delphini , balenz, 
teftudines & fimiles : quod genus, inquit Ariftoteles , neque terre- 
ftre , neque aquatile facilé dixerim , fiquidem terrenum eft, quod a£ 
rem recipit : aquatile , quod aquam fecundum naturam: vtrunque 
enim participant, cüm & aquam hauriant reddántque per a 
velforamina narium loco , & aérem per pulmones. Velfortaffe rc- 
&iüs aquatile genus ita diftinguemus, vtaliud fit quod aquam ad- 
mittat emittátque , vt vnà cum aqua admiffo aére refrigeretur, aliud 
propter cibum: quum enim in humore cibum accipiunt , fieri non 
poteft quin aliquid humoris fimul hauriatur , quod hauftum, quo 
emittant , inftrumentum habeant necefle cft: refrigerationis veró 
caufa aérem per pulmones trahunt , cuiufmodi funt cetacei , de qui- 
bus nunc tractaturi fumus. Hi à fefe differentiis quibufdam fecer- 
nuntur. Sunt qui corporis magnitudine reliquis przftant , vt bale. 
nz , phyfeteres , orcz , priftes delphinis & phocznis long? funt im- 
maniores, tcfíludines marine medis funt magnitudinis. Differunt. 
& partibus quibufdam internis & externis. Orcatruculentos den-. 
tes habet , delphin multos quidem fed paruos & minis noxios, pho- . 
caluporum terreftrium dentibus fimiles, mufculus nullos fed horum 

vicc fetas longas fuillis fimiles. T eftudines etiam dentibus carent, fed. 
pro his maxillarum pyxidatas commiffuras habent. Cetacei multi 


- 


LIBER XVI. dao 
fiftulam habent przfertim maximi , vt balenz , phyfeteres qua de- 
eft teftudinibus & phocis, fed iis funtforamina duo ante oculos na- 
rium loco. Vita differunt:nam balenz aqua & fpuma maris veícun- 
tur, orca & phoca pifcibus. Balenz , delphini & omnes feré beluz 
ex Íemine concipiunt , € viuum animal pariunt. Teftudincs ob in-. 
tegumenti duritiem & comprcffius latin(que corpus viuum animal 
a vtero geftare non poffunt. Ab his vtpote quz notiores funt , or- 
iemur. 


De Teftudinibus. 
OQuUuTVUT 1i 


AWCRSSFESTVDINVM Quatuor funt. genera , fi 
Plinio credimus,qui 1 15 & o x x x 11. hec fcripfit. us 

2&3 Geminus fimiliter vi&us in aquis terraque & teítu- 

(5/29 dinum, effectus quoq; pari honore habendi , vel pro- 

A pter excellens in vfu pretium , natureQue proprieta- 
tem. Sunt ergo teftudinum genera , terreftres , marinz , lutariz,& 
quz in dulci aqua viuunt: has quidam à Gracis emydas appellant. 
Nequis veró emydas eafdem cum lutatiis effe exiftimet , Plinium 1" fe ef 
quatuor genera diftinguentem audiat, aliquantó póft:Ex quarto ge- Vibius. 


4s 


g ' 
nere teftudinum , qux funt in amnibus diuulfarum pinguia cum 


aizoo herba tufa , admifto vnguento & feminc lilij , ante acceffiones 
perunguntur zeri preter caput,&c. Ariftoteli duo duntaxat genc- 

ra effe videntur , teftudo terreftris & marina , ac videtur 4A és no- 
mine teftudinem terre(trem proprié intellexiffe: quum enim de ma- 

rina loquitur , 4A diaw xexXcriw femper dicit: quam veró reftudi- 
nem lutariam fiue murem aquatilem vertit Gaza , uu vocat Arifto- 
teles,nifi mendofi fintloci. Hzc ex 115. v. de hiftor.animalperfpi- C44 
cua fiunt , quum de teftudinum partu loquitur: 5 4S9 xem Qc 

dà, exDvrpod leppus. x3] Siveon. , arp (& dv jpylyov. T'eftudo oua durio- 

ris tefte , & bicolora edit, quale ouum auium eft. Deinde 5 5 uz 
du £x TÉ estos 124 dpi ag. ógruwov aribddis ; Imus aquatilis fiue 
teftudo lutaria in terra fcrobe effoffa dolij amplitudine parit oua. 
Téde(1 2 «9j odfyaDuttfaeg )yEXvoq. iv Y ny Opere. ois Dpu(] ToU Xjatpos. 
Teftudines etiam marinz egreffx in terram pariunt oua auium cor- 
talium ouis fimilia. Item libro fecundo x:^étw non fine epitheto C415. 
dieit , & inter quadrupedes recenfet , ne quis in mari quadrupedes 

effe neget ,quanquam pedes ij ad natandum magis quàm ad ingre- 
dicendum fint comparati. Td di ae ScmoSov Leva. eon 3 Bao. 


wv DE PISCIB VS 


Iib. cap. 3. 


Cap. 9. 


Cap-9. 


C 4p.1s 


RYT XY 


péygyos xt Abyor vdv 9uyor peejv , usíes 5 y Tus vegpos 3 Ua, ye 
Ad «ois Boso. Q'uadrupedum vna teftudo marina habet magni- 
tudine ceterarum partium rationem , fimiles bubulis renes omnino 
ciadhzrent. Alio loco eiufdem operis de vtraque loquens vtrique 
epitheton addidit. Tiv dfov 5 Gom xgj vdy axCGy (T oco. y XO do- 
TX g. "TOie T T Ota : (& iSo "yero &uufdodvo(o. xx oy rep TÀ C to TÓX a. Glcy 
xelra d, 3 Baxatla. «dj $ xpo. Quinetiàm pedceftrium. quadru. 
pedesqua oua pariunt,eodem coéunt modo, quo ea quz animal ge- 
nerant mare fuperueniente,vt teftudo tam aquatilis quàm terreftris, 
Idem librotertio de partibus animal. Opsies dU 244 sgj exei regpd, 
e3iy yep véCpptis wdli vy zülpolldy 205 AeaidValGy e , $3b dy qoid oTGy, 
lw aj Üax deua] C. o] yep (Sijo4 xedvaj. Renum etiam fimilis eft ratio: 
nullum enim pennatum,nullum fquamatum,;nullum corticatum re- 
nes habet excepta teftudine terreftri & aquatili.Ex hisperfpicuum eft 
Ariftotelem duarum dütaxat teftudinü mentionem feciffe ud ver 

juam teftudinem lutariá interpretatus eft Gaza, nunquá ycXóitw ap- 
pellaffe , fed feorfum femper exprelliffe, vt ex iam citatis locis liquet, 
nunc expendendum non potiüis iu apud Ariftot. quàm pw legere 
oporteat.Q uanuis enim teftudinem lutariam Gaza murem aliquan- 
do verterit, vt inde appareat. ju legiffejtamen libro tertio de parti- 
bus animal.non us fed aus legitur. Cüm enim de vtriufq; teftudi- 
nisrenibus locutus fuiffet Ariftoteles,fubdidit, 55 éu2s 23 végpgs e3t 
xügw £y , dua MS-NeUt ot (oe yeup XEovis éco vty yg) à 2 genus 
tamen teftudinisquam lutariam vocant,& vefica & renibus caret:fit 
enim propter eius mollitudinem tegminis,vt humor facilé diffletur. 
Et libro octauo de hiftor.animal. T» 5 aov 3); SEyoSjitr T Etpe, oe 
Aà€ (GO) Ses des puo; Qv dudo: xaeiCoudua ? 18 v/Swllas q(2osy 
oicy dj TE xev Üa alo Exod, td] xpoxodldXor, 19d: Varcoi Tro (icu: 
puot y X qxg| € vdv Exwrllvor Cácor , oio aj repsios. Multa fpirabilis pe- 
deftrifque generis humore gaudent,& ita nonnulla vt ne viuere qui^ 
dem difclufa ab aquz natura valeant,vt quz marínz teftudines ap- 
pellantur, & crocodili,& fluuiatiles equi,& vituli marini , atq; etiam 
ex minori generc teftudines lutariz fiue mures aquatiles dicti. Vides 
apoftrophum folüm deeffe,quominus iudi legatur, vt pro aj zeud- 
3ss fubftituendum fit. aj 7 iis3es. atque ita vbique legendum effe con- 
tenderim vbique apud Ariftotelem vt apud Plinium. Hoc confir- 
mat ex Hefychio Phauorinus, iuis Gov & Ajurz xg] à etrya woo , of 
3 xeu T Éye(Av Sed. Quare duobus teftudinis generibus ab Ari- 
ftotele conftitutis , tertium addere poffumus fcilicet ido» , quas in 
duo genera partitus eft Plinius, vt aliz fint lutarizaliz in aqua dulci 
viuunt.De marinis tantüm dicemus,quarü tria genera defcribemus. 


| De Teftu- 


LIBER XVI. 445 


De Teftudine corticata. 


(ed BU TP OopPA 


V'M Teftudinum marinarum genera diuerfa fint, 
nominibus eas diftinguere oportet. Primam igitur - 
corticatam vocabimus,fiue corticofam, quia cortice, 
id eft,duro & cruftofo ac afpero integumento operta 

| fitjab arboribusad animantes ducta tranflatione. Eft 

igitur corticata teftudo terreftribus ac lutariis fimilis capite ac tefta, 

fed maior:caput nunquam in tefta coditfed (emper exertum habet, 

ac ceruicem tantüm pro arbitrio modó extendit , modó contrahit. 
Dentibus teftudinum genus omne caret , fed roftri margines acuti 

funt fuperiore eius parte inferiorem claudente pyxidum modo. Na- 

tura tefítudini marinz tanquam am phibio animali partim pinnas 

partim pedes tribuit:priores pinnc latz funt admodüm,alas recte ap- 
pellauerishze duris aculeis veluti vnguibusmunite funt, pofteriores 

pedibus fimiliores funt cum vnguibus, qui vngues natationi nihil 
conferunt,fed ingreffui in terra;ale vero pedéfque natationi in mari, 
Linguam imperfc&am habet , fed afperam arteriam,pulmones, cor, 
diaphragma,iecur,licnem,inteftina,teftes & mentulam mas, vterum 

fcemina. Pulmones in teftudine maiores funt & multó denfiores, 

quàm in terrenis animantibus, ne, vt opinor , aqua maior copia vna 

cum alimentis haufta in tenues meatus fe penitus infinuans reiici to- 

tanon poffet per foramina illa , que narium locoin fuperiori roftri 

patte habet,quibus aquam reiicit non aliter quàm delphini per fiftu- 

lam. Et fi linguam minus perfe&am habeat teftudo;perexiguum 5, 1.55. 
tamen & abruptum fonum cedit , vt fcribit Ariftoteles , qui terreftri nima. cos. 


mI ES 1 n 
tantüm id tribuere videtur,fed etiam marine competit,vt ego expe- 
tientia comperi.Cüm enim in omnibus fit eadem oris,aíperc arterie, 

ulmonum conftru&tio,cur non omnes eundem fonum edent:Q uin 
& manifefta fufpiria emittit marina , id quod in ca expertus fum, 
quam domi alui , quum diutius extra aquam moribundam dcetine- 
rem. Cüm ex iis qüz oua pariunt aues pifcéfque , neque veficam ne- 
que renes habeant,quadrupedum vna teftudo habet,ratione magni- 
tudinis ceterarum partium: habet & renes quafi ex multis paruis re- 
nibus confítitutos, fimiles vitulorum , lutrarum , delphinorum reni-. 
bus.Idem in puerorum renibus obferuauimus, dum vtero geftantur, 
& quandiu lace nutriuntur,cuius rei caufam aliás expofuimus. Q ui- 
bus vefica ineft,neceffarió & renes, vel quod renibus portione refpo- 
deat , ineffe oportet , non contrà: nam aues quzdam vefica quidem 
carent,fed renum vice carunculas quaídam latiuículas habent, renü 
fpeciem oftendentes , quaft ea caro quz renibus delegata eft, locum 
. non habeat , fed in plura difpería fit. Renes autem & vefica auibus 
defuntquia raro potu vtuntur, ficcioribüfque vefcuntur alimentis: 
quamobrem fi quid ferofi (it humoris,facilé per cutim digeritur , vel 
in plumasabit. Illud non fine caufa miretur aliquis,cur teftudo ma- 
rina renes veficámque habeat : lutaria veró & vefica & renibus ca- 
€«.9, — tcat ex fententia Áriftotelis libro tertio de partibusanimal. quem 
locum fuperiore capite citauimus. Cuius quidem ratio quam ipfe 
Ariftoteles reddit,infirma mihi effe videtur : fit hoc , inquit , propter 
tegumenti eius mollitudinem,vt humor facilé digeratur. At te(tudo 
cotiacea,de qua pofteà dicemus,mollius tegumentum habet,plüfque 
humoris colligit;tamen & renes & veficam habet.Q uare cüm maio- 
rem 75 duro] quàm cuiufquam hominis autoritati fidé adhibeam, 
affirmo teftudinem lutariam & veficam manifeftam ac magnam & 
renes carnofos habere prope teftes. Idque per mihi mirum videtur 
Ariftotclem , qui fplenem admodüm exiguum in ca viderit , vt re&té 
annotauit libro fecundo de hiftor. animal. veficam & renesnon ani- 
madüerterit , nifi forté impedimento fuerint offa , quibus coxe arti- 
culantur , fub quibus, veluti fub pubis offibus in homine latent ez 
partes,vel vnà cum peritonzo difrupta euulsáque fuit vefica , qux à 
peritonzo non nifi ab exercitatiffimo difiungi poffit. Hzc demon-- 
ftratione nulla mihi funt confirmanda, cüm fenfus folus huius rei fi- 
dem faciat.Sed cüm rem ita habere compereris, tum quarenda cau- 
fa vfusque harum partium , quz eadem funt in lutaria ac marina te- 
ftudinc. Sed iam de a&ionibus differamus. Teítudines tam aquati- 
les quàm terreftres,& pedeftrium quadrupedes quz oua pariunt, co-- 
dem coéunt modo,quo ca qux animal generant, mare fcilicet fuper- 
ueniente fine vllo negotio,vt aliquoticsvidimus,etiam fi cortice con- 
T ECMETOT T 7. 7 15 IO 


Capit 


LIBER:'XVI. p^ 
tectz funt:habentenim in quod meatus contingant , & quo in coitu 
adhzreant.Pariunt autem marinz cgrefIe in terram,oua auium.cor- 
talium ouis fimilia,& defoffa coopertáque incubantno&ibus. Ouo- 
rum mumerus maximus cft:nam ad centena pariunt. Hzc Ariftotc- 75 77/5. 
les , cuius fententiam retulit Pliniushis verbis : In terram cgrefla: in; Togo 
herbis pariunt oua;auium ouis fimiliaad centena numero,caque dc-. 
foffa extra aquas & cooperta terra, ac pauita pectore ac complanata 
incubant noctibus. Educant fatus annuo fpatio. Cum de marinis 
loquatur Plinius, vt ex toto contextu apparet,commiícet ea qua: Ari 7^14c Pf. 
ftoteles de marinarum & terreftrium teftudinum partu feorfum fcri. "^ im 
bit hoc modo: Teítudo ( de terreftri intelligendum ) oua durioris te- 
ftz, & bicolora edit,quale ouum auium cft,eáque defoffa & cooperta 
terra, ac pauita & complanara incubat crebriiis repetens, foetümque 
fequenteanno excludit.- Et pauló poft: Te(tudines marinz egreffz: 1Pdev. 
interram pariunt oua auium cortaliüà ouis fimilia, & defoffa cooper. 
táque incubant noctibus.Ex his igitur diftinguenda erit Plinij le&tio. 

Idem ex quorüdam fententia aliam pariendi rationein adfert. Q ui- 
dam oculisfpe&tando quoq; oua foueri ab iis putant. Feeminam coi- 
tum fugere , donec mas feftucam aliquam imponat aduerfz, in qua. 
Íententia fuit Oppianus fcribens teftudines foeminas timere atque 
odifle concubitus , quód nulla in coitu voluptate fed dolore magno 
afficiantur;quia maris pudendum veluti ftimulus eft acutus, durus & 
ffeus,cam ob caufam inter fe dimicant , ac multüm incuruis denti- 
busjid cft roftris.fefe lacerantjille concubitus moleftos fugientes,ma. 
rcsinuitas magis ac magis concu pifcentes donec vi victas neceffario 
amorc fibi copularint. | | : 
^ AÀí 3 p£yo» Souss( y x2) exBajpe(i Xe^diraj | 
Ór yeutsy tu yep Tücw ipijttpos y Old, Xj Mois, 
^ Teen Asx£ay , TIDÀU 2. GACoy RUND yu: 
- Zoourgir "yeup. jugo, 1& gor &y eup( Eo. eis. &ppoSiriu 
Ogtoy cix omodidov áreppsá Bgcloq don —00— 

(00 Tren. paupráudag Te: sroPryrkqueatloi( iy oS oC» 

- uA pvus Seca , Ure: ovs or duro (Jew. 

KL LAE uS &xdudpBua iru your y oid V E 

—- Ew iut(porles taes(ov y &ladxty &2X5) 

Nui (gis CéUEn pur duecyxody: quxYTIm.. hz 12$ . 
Teftudines marinz coüchis veícuntur,& herba in terra;denique 

pamphagz funt,.quemadmodum & cruftacei piíces,f1 Ariftoteli cre: UD 

dimus. Teftudines matingjinquit,conchulas petunt:habent enim os "^77 

omnium robufliffimum;quicquid nang; in os ceperint,fiue lapidem, 

fiue quiduis aliud;perfringunt ac deuorant, exeunt ctiam in terram, 

ac paícunt herbam : hic idem modus veícendi cruftaceis eft : nam ea 


liba.dA4v- 
71XGy- 


v j m M' ELA m 


A 49 DAEXPISICIIB NB | 
quoque omniuorafunt,quippe que &lapillos& limum & aleam de2 — — ^ 
1-919 yorant. Plinius. In mari viuunt conchyliis,tanta oris duritia vt lapi- 
descomminuant. Duas habui domi , quas: & aqua & quibufcunque 
iniectis pifcibus,roftro comminurtis viuere fum expertus.Carnem po 
 tiffimüm omoplatarum, pofteriorümque crurum fuauem ac delica- 
tam,pinguémque habet te(tudo , & omnis fcré marini odoris exper- 
tem.Sanguis qui etiam € viua effluit;a&u frigidus fentitur..Ouorum 
albumen co&ura nunquam bene fpiffatu r,quod non ramfrigidirati 
: quàm partium tenuitati adícribo quz enim natura craffa rape 
lenta quantumuis frigido diluta;facilé fpiffantur,que valde tenuium. 
partium,vt aqua nunquam.Te(tudines omnes magni funtin medi- 
15. 74^4- cina vfus.Sed nunc de marinistantüm. Harum carnes,vt tradit Pli- 
nius,admiítz ranarum carnibus, contra falamandras preclaré auxis 
' liantur, neque eft teítudine aliud falamandrz aduerfius. | Sanguine 
alopeciarum inanitas , & porrigo, omniáque capitis vlcera curantur: 
inarcícere autem eum oportet ,lenteque ablui.: Inftillatur. & dolori 
aurium cum la&e mulierum. Aduerfus comitiales morbos manditur 
cum polline frumenti : mifcetur autem fanguis heminis tribus aceti, 
hemina vini addita his , & cum hordeacea farina , aceto quoqueadZ 
mifto;vt fit quod deuoretur fabz magnitudine. Hxc fingula & ma- 
tutina & vefpertina dantur;dein poft aliquot dies vefpera. Comitia. 
libus inftillatur ore,dedu&tis labris his qui modice corripiantur: Spa- 
Ímo cum caftorco clyftere infunditur. Quód fi dentes per annum 
colluuntur teftudinum fanguine,immunes à dolore fiunt.Et anheli- 
tus difcutit quafque orthopnoeas vocant;ad has in polenta datur. Fel 
reftudinum claritatem oculorum facit , cicatrices extenuat, tonfillas 
Ícdat & anginas, & omnia oris vitia : priuatim nomas ibi, & arden- 
tium teftium.Naribus illitum comitiales erigitattollitg;.. Idem cum 
vernatione anguium aceto admifto ; vnicé purulentis auribus pro- 
deft. Quidam bubulum fel admiícent, decoétarümque carnium rc- 
ftudinis fuccum , addita zqué vernatione anguium: fed diu in.vino 
teftudinem excoquunt. Oculorum quoq; vitia omnia fel inun&tum 
cum melle emendat.Suffufiones ctiam marinz felle. Vel cum fluia- 
tilisfanguine & la&te mulierum capillus inficitur.. Fel & contra fala- 
Lil». den: mandras,vel fuccum decoctum bibiffe fatis eft; Galenus autor eft ve-- 
ndotit. teres medicos fzpius in antidotis fanguine teftudinis marinaevfos 
Li.1cap. 9: fuiffe, vt Dorotheum in antidoto epos &yiSridus ; & in aliis multis. Et 
— . Diofcorides: Sanguis marinz teftudinis cum vino & leporis coagula 
cuminóque contra ferpentum'morfus,& hauftarubetz venena con^ 
uenienter bibitur. Aducrfus venena 8:ad compeícendü fluxum fane. 
guinis é naribus vel vefica plurimümvalet perfe vel addito fanguine | 
draconis vtrifque in aqua vulgarisherbg qua burfa pattoris nuncu- 
patur 


! 


HEBER:OXNI A60 

patur diffolutis.Capiuntur teftudines marinz multis quidetii modis, 
vt tradit Plinius , fed maxime euectz in fumma pelagi , aut meridia D/5.c415 
no tepore blandito , eminente toto dorfo per tranquilla fluitantes, 
quz voluptas liberé fpirandi , in tantnm flit oblitas fui, vt folis va- 
pore ficcato cortice , non queant mergi ; inuitzque fluitent , oppor- 
tunz venantium preda. Ferunt & paftum egreffas no&tu;auidéque 
faturatas laffari , atque vt remearint matutino , fümma in aqua ob- 
dormilcere , id prodi ftertentium fonitu , tüncque leuiter capi , ad- 
natare enim fingulis ternos, à duobus in dorfum verti , à tertio la- 
queum iniici fupinz , atque ita ad terram à pluribus trahi. In Phoeni- 
cio mari haud vlla difficultate capiuntur, vltroque veniunt ffatuto 
tempore anniin amnem Eleutherum effufa multitudine. Ariftote. 
les. Teftudines marinz laborant plerunque & intereunt quoties in- 
natantes ficcantur fole, deferii enim in gurgitem facilé nequeunt. — 
Diuerfam capiendarum teftudinum rationem adfert Oppianus. Ali- a MG 
quando teftudines ; inquit, importuné pifcantibus obuiz prede pa- —— 
randz nocent, damnümq; afferunt. Sed facile eftaudaci & intrepido 
viro cas vincere. Si quisfe in mari immergésteftudinem fupinam in 
doríum conuerterit, quantüuisconnitatur, fatum vitare non potelt. 

Na plu) 3 xéANvts ug. "roNWcous do mibooot] | 

Oplu, Afi (Aulo » X9] do3p«( ug. yoflo 

Tác dV forro uoyfyos EX£iy brlieos dro oy 

Avéey Syeup (gie. dvreup[aée. Üvps-yofls 

E; Lr 7$ xt (a S0s xpdyaluo X) ty polio 

Y e uoy dugpildo $c Ügpaxey CéxéTI xein 

Ilowa x, isuSyon diua) Mopoy E PNTTTTE 

Capiuntur apud nos fagena quemadmodum & reliqui pifces,ca. 
piuntur etia iifdem retibus,quibus thunniTerreftres teftudines LG. 
quétiüs vifuntur,& notiores funt & minores quam marinz.Ex occa- 
no marinam aliquádo apud mealui aliquandiu.Q uum Romz eflem 
aliam vidimultó maiorem.In India maximz funt, quéeadmodum & 
reliqua animalia.Plinius.T eftudines tant magnitudinis Indicü ma- 1.5 24)47: 
rc emittit,vt fingularü fuperficies habitabiles cafas integant, atq; in- 
ter infulas rubri precipue maris his nauigét cymbis. Immanis fuit te- 
ftudo illa quein mari noftro anno 1520.capta eft tanta,vt pueros atq; 
homines impetitos terreret,iis eratviribus,vt funibus tracta homines 
tres fupza dorfum ftantes veheret,cadem bigis vix trahebatur. Qui 
cepcrat;circulatorü more pervicina oppida oftentabat lucri faciendi 
cauía.Haiufmodi teftudiné arbitror fuiffe ea;qua olim in Prouinciz 
oppido,quod Tarrafco nominatur,capta fuit,quantücx eius pictura, 
quz ctiam hodie in oppidi templo cernitut,;coniicere licet, nif) qp pi- 
&or abfurdé pedes duos addidit , aculeofque maiores ctiamin dorfo 
efinxit. Quanquam long? aliter de ca re olim fcriplerint- Ferunt ad 


Qq 


-4930 DE PISGHBBPVS 


Lsb.g.cap.to- 


Rhodanumin nemore quodam inter Árelatem & Auenionem mon 
ftrum quoddam fuiffe altera parte terrenü animal;altera pifcem refe 
rens,boue craffius;equo longius dentes habens in vtraq; maxilla,bi- 
nos,eníe longiores & acutiores,in flumine delitefcens in homines ir- 
rucbat , & naues fubmergebat , huc ex Afia erupiffe ex Leuiathan 
aquatili ferpente & ferociffimo natü , tandem à diua Martha ita eui- 
&um,vt oue placidius reddiderit,quod cingulo fuo ligatum , cüm in . 
terrà eduxiffet à plebe faxis fuftibüfq; peremptü fuit.Incola monftrü ; 
id Taraíconü vocabant,vnde oppido quod etia hodie extat nomen . 
pofitü cà antea nerluog , id eft,niger locus vocaretur à nemore denfo, 
vmbrosoquc.Alij ré pauló aliter referüt. Sed vtut res hzc habeat, an- 
tequà Martha in prouincia venire potuiílet Tarafco oppidü diceba- 
tur,Strabonce tefte: Abe(t inquit, à Rhodano Nemaufus cétena circi-. 
ter ftadiaquo in tra&u vlteriore Taraíco exiguü oppidü,quo no nif 
poft Chrifti in celos afcéfum appellere potuit Martha: fcripfit autem. 
Strabo tempore Tiberij Carfaris fub quo paffus eft Chriftus. Neq; eft 
quod quis miretur teftudine marinàin Rhodano ad Tarafconem rc. 
pertam fuifle,neq; enim procul locus is à mari abeft,& aquarü dulce- 
dine captz aliquado beluz marinc,vel vndarü & procellarà vi copul 
Íz: logé altiüs fluuios ingrediütur,quod de teftudinibus marinis aflc- 
rit Plin.fcribés in Pheenicio mari haud vlla difficultate capi vltroque 
venire tépore ftatuto anni in amné Eleutherum effuía multitudine. 


——À—M 


De T'eftudine coriacea fiue Mercurij. 


h K : 
d 
. Y 
AVSNSINN, old 
3 ! : 
"ats NS 
N NS 
S NU 
N a 
WS 


W 
SS 


A tur, quibufdam Pliniü fecutis mus marinus. Sed non 
eS immeritó dubitauerit aliquis; cur Plinius cüm fzpius 
NC aliás teftudinem marinam Latíné vocarit,mutato no- 
mine;aliquádo murem marinum nominaucritci tri- 
n p buen- 


EIDbER.SXVI. A51 


buensquz Ariftoteles tribuit emydi feu tcftudini lutariz (iue muri 
aquaili,vt conuettit Gaza. Verba Plinij (unt: Mus marinusin terra 
Ícrobe effoffa parit oua;& rurfus obruit terra, tricefimo die refoffa a- 
perit foerümque in aquam ducit. Quz ex Ariftorele mutuatum effe 
conítar. H 9 us Sz £x T Swlos Todd dp en (o: [260wroy: exi roiaa x2) 
berexs (gor , $a (oo 2 Jutpas aedica (o. , duopUTid x, exe. (Sou, 
€ iud dU0os és veorlis eis Ó Vd lop. De marina veró teftudinemox 
Ariftoteles. Tód&(1 3 Xj o4 Geld vexddvq iy m9 y, &c. Alio inloco 
pro teftudine marina murem marinumvidetur dixiTe.Exeunt in ter- 
ram,& qui marini mures vocantur. Ex quibus efficitur vel Plinium 
parum animaduertentem aquatilis teftudinis fiuc lutariz. Ariftote- 


lis nomine marinam vocafle,vel teftudinem marinam etiam murem: 


Latiné dici poffe;atq; etiam non folüm emyda fed& uv apud Aiiíto- 


telem leg 1 poffe.Galli tortues vocant. Noftri tortueues . Hifpani tortis- . 


gas. Itali salanas voce,vt apparet deflexa ex accufatiuo Grzco ysAd- 


ras.Q uam nüc defcribimus, coriaceam appellamus quod integumé- 


tum habeat non tam cortici fimile quàm corio bubulo,duro migróq; 
& iam concinnato ad calceos equorümq; frenos & fellas cxteraque 
ornamenta conficienda.Eandem Mercurij teftudinem appello;quód 
cam efle exiftimem,à cuius (imilitudine Mercurij muficü inftrumen- 
tum nobis /eur , Gallis /c vocatum excogitarit ex ca teftudinc,quam 
Nilo decrefcente in litore repererat,corifumpta iam carne fuperitici- 
bus neruis, & ob tenfionem ad cótactum fonantibus,cui inftrumen- 


Lib.9.cap 19 


tum muficü adcó fimile eft,vt nemo fit procul eam videns capite pe- 


dibüfq; truncatis qui non chelyn noftram theca fua conclutam etle 
iudicet : vt enim hzc, ita teftudo altera parte fupina fcilicet plana ett 
latáq; , prona connexa ex fex aflulis contexta longis angulos acutos 


efficientibus , toto ambitu rotundato preterquam in cauda, quz in 
longum & acutum definit , cui etiam inftrumenti pars gracilior.( cui - 


2 
infixi funt collopes , quibus fides intenduntur & remittuntur ) rc- 


fpondet. Hzc teftudo à fuperiore partibus internis;alispedibus,vn- 
guibus non differt,longiore acutioréque eft cauda, capiteoffco. Ro- 
ftri pars inferior acuta eft , & furfum recurua; fuperioris extremum 
in partes duas diuifum,inter quas inferioris extremum recipitur. Hu- 
iufmodi roftro miniis auem refert quàm fuperior teftudo. Oculis cft 
maioribus, ante quos funt foramina narium loco. caput (emper pro- 
minet. Ceruixlata eft & torofajin fupina parte maculas aliquot ro- 
tundas habet,quas inepté qui de aquatilibus fcripfit pronz parti te- 
ftudinis corticatz appinxit. Carnis habet plurimüm anteriore in 
parte mufculis fcilicet omoplatarum , in pofteriore multó minus , ea 
bubulz fimiliseft. T'efta vertebris dorfi alligatur. Coftas latas con- 
1cgit cutís duplex interior corio fpiflo denfoque (ed lui fimilis, 


Qq 2 


made 


452 | | D ER ANS CIBV S 
fuperior tenuis & alba . Sub cute pingue plurimum coaceruat. Vidi 
huiufmodi tcftudinem ad folem menfes aliquot fufpenfam,ex qua 
quotidie pinguitudinis libra vna deftillabat,qua, qui ceperar, ad lu- 
cernas vtebatur,ciufdem carne falitaloco bubula. Ea ad Frontigna- 
num capta fuerat, longa cubitos quinque , duos lata. Alteram anté 
videram ad Magalonam captam multó minorem. Aliquot anté an- 
nis vnius siconem mihi dederat Agathenfis, qui tum crat Epifcopus, 
quam ad Niceam captà fuiffe affirmabat cubitos octo longam.Carne 
eft multó duriore quàm fuperior.Ceterüm iifdem facultatibus& car- 
nem & fel pollere exiftimo.Hic pretermittendum nó eft coriaccam 
fiue Mercurij teftudinem , quà depinximus ab ZEliano fortaffe fimià 
maris rubri appellari, id quod ex eius defcriptione clariüs intellige- 

Lbuieapsr. tur. Eft etiam in mari rubro fimia , non pifcis quidem hzc, fed beftia 
cartilaginea,& velut fquamarum expers,eaque ipfa non magna.Co- 
lore eft terreftri fimilis, tum afpe&tu fpeciem fimilitudinémque ciuf- 
dem terrenz fimiz gerit.Non pifceo tegmine reliquum corpus, fed 
illiufmodi circumueftitur,cuiufmodi teftudinis inuolucrum cft. Ea- 
dem fimiliter ac terreftris refima eft,cius reliquum corpus inftar tor- 
pedinis latum eft,vt dicas auem effe alas explicantem. Quum natat, 
volare videtur-Cüm igitur terreftri partim differt , partim conuenit, 
maculis diftinguitur. Sed cam rem do&is, qui pifces rubri maris vi- 
derunt,zítimandam relinquo, - | 


MÀ ——— — 


bo di DOT TTE 
* f y 


De Teftudine cornigera fiue troglo- 
dytica & alba. i 


KY cd "PD M 


"LINIVS Cornigcrarum teftudinü diuerfum' à 


IA. ceteris genusfacit,Troglodytz,inquit,cornigeras ha- 
A (3 bent, vt in lyra annexis cornibus latis , fed mobilibus, 


í, — legendum chelytium,&ao 48 yéowsqua vox & teftudiné fignificat & 


pedeltres:funt enim celetes fingulis equis currentes in certaminibus, 


ee at 


& equi ipfi celetes qui foli agitabantur. | Sic cancrorum eft genus 
quoddam /z«xis Áriftoteli itemque formicarum alterum;quas Pli. 
nius pennatas vocat à velocitate. Cornigerz teftudinis effigiem clc. 
ganter infculptam & expreffam vidi Romz in antiquiffimo marmo- 
re, quz à fuperioribus teftudinibus non differebat nifi cornibus ex 
vtroque capitis latere latis & longis, qualia in co pifce funt quem an- 
tea cornutam fiue jAóe& appellauimus,& in lyra fed in hisbreuiora, 
in teftudine pro magnitudine corporislongiora. Arrianus in naui- 
gationc maris rubri in teftudinum genere albam teftudinem nume- 
rat,fed aquatilis fit;an lutaria, an terreftris parum conftat.Ego teílu- 
dinem vidi cortice maxima ex parte albefcente & denfo quam mihi 
oftendit Iacobus regius vir in chiru gicis operibus exercitatiffimus & 
peritiffimus.Ea teftudo ab alijs omnibusin eo differre mihi videtur 
quod in medio cortice pronz partis atticulationes duas habet, quales 
in locuftarum caudis cernuntur,ex quo apparet animal hoc in pila 
modum totum corpus conglobare. Sit ne ea teftudo Arriani alba 
neício,neque enim de re parum mihi perfpe&ta temere quicquam af. 
firmare volo. i 


———— 


De Vitulo maris mediterranei. 


SN 


QS 
Ww 
h 


d ^N 
A 
NS 


NM 
i 


C iei T Toi. 


ITVLVS Marinusáugiàw animal effynam in ma- 
7&- ri degit,& aérem haurit fpirátque,& dormit in terra, 


2 cgreflüfque in eam parit in litore terreftrium more. 
, Cüm veró diutiusin mari quàm in terra immoretur, 
: cibümq; ex humore petat,nec diu ab aqua feiun&tus 
poffit viuerejinter aquatiles beftias re&é numerabitur. e à Grzcis 
dicitur, du&o nominc ex dx ob boatum fiue mugitum quem edit. 
. phocam appellauit Vergilius.à Plinio, Gaza & aliis vitulus marinus 
vocatut,cuius nominis ratione fecutz funt gentes multe.Itali cech;o 
marino Nocát,noftri evedel de mar,Galli eveau de mer,Flandti zeeboonr.. 
id eft,canem marinum,ita & Germani »eer bunt, Mafhlienfes bouem 
marinum.Vitulus marinus corio integitur duro & hirto,in dorfo pili 
(unt nigricantes & cinereiin quibufdam maculz paruc,in ventre pili 


Qq; 


454 DE-ZPISICIBNS 


albicantes.Vitulo terreftri fi aures excipias,valde fimilis eft; Oris fcif: 
fura eft mediocri, dentes in eo ferratiacuti,duri,candidi;lu pinisden- 
tibus fimilimi.Maxilla inferior lupinam etiam refert, fuperior, latior 
eft quàm in lupo,qua & naribus vitulis terreftribus affinis eft. Pilos 
durosalias albos alias nigros,lógiufculosin fupetciliorum loco,& in 
fuperiorelabrohabet. Lingua lataeft & fcifía. .Oculifplendent& 
fubinde in mille colores veluti hyenz oculi tranfeunt. Aures non ha 
bet,fed carum loco meatusangultiffimos,& valde.exiguosjin viuens 
tibus euidentiores,in mortuis ita confidunt vt vix reperias , intus fo- 
ramen eft cum officulis & tympanum,quz qualia. fint explicauimus 
cum de pifcium auditu diceremus. Caput breue eft & paruum pro 
corporis magnitudine,collum longius, quod pro arbitrio extendit 
& contrahit,lato eft pe&ore;omoplatas enim habet quaternis mufcu 
lis connexas fuperiore vel pofteriore in parte quam canes terreftiíag;. 
alia animantia,quz in lateribus eas habent,ob id angufto (unt pe&o- 
re vituli veró latiore ad meliüs natandum. Veluti brachia (ine cubi- 
to fine vlna habent breuiffima;quod fequitur carpo noftro refpon- 
dens ex multis offibus conftat;metacarpium veró ex quinque offibus 
quz pelletantüm contegunturjiinde tanquam manus indiuifa , pre 
terquam in extremo in quo quatuor linearum diftinctiones tantüm 
Liba. dei, fpe&tantur, vngues autem quinque diftin&i. Quanquam aliter de 
ew.r4pi. his Ícripferit Ariftoteles: 55 qx» astp «xtatnpopSpor Té Ckmowr Vw, 
dU0os yap tud perÀ T usc Tue TUs mOSas Opslus wtepci Gamtp x, ol Tis - 
cupide, ayarveS aeui ydp Eit, xg] Orgisos TY QeocTÜNGY ztgpearés Cd Gets yis 
Swya. yox, Vitulus marinus tanquam lzfa imperfe&taque quadrupes 
eft,quippe qui continuó à fcapulis pedes habeat;manibus fimiles mo- 
o vríx. In quinos enim finduntur digitos qui finguli ternis articulis 
fle&antur,& vnguibusmuniantur. Verüm ego diligentiffimé vitu- 
lum marinum contemplatus,pedecs anteriores tales omnino effe qua- 
les depinximus cognoui,hodie quoque vitulum exficcatum domi fer 
uo,ex quo oculata fide idem ab omnibus qui videre volucrint,cópro 
batur. Ineptiffime vitulum marinum reprzfentauit autor ille lib.de 
aquatilibussnon enim darse «eovpepico regecmow Nt reCté dixit Árifto 
teles depinxit,fed eiea crura fie brachia, cubitü,tribuitpedes ante- 
riores & pofteriores non vituli fed caftoris fcilicet diuifos, membra. 
nis intertextos.Noftri delincationem períequamur;is-corpore eft ob 
longo;in caudam paruam definente, ceruorum caudis fimilem,& in 
pedes pofteriores caudis reliquorum pifcium fimiles, (inc digitorum 
Lil. dehift. diuifione fine vnguibus,ctiam fi aliter tradiderit Ariftoteles. à 5 ógri- 
eina. C4. S. io, pes vxtyriSudluNot p. &io X9] Gs xXoparas y^g] TVs üvvxas. duoiss 
C(3 ois vupooSolois , T. 5 exugil. aserpaco o (301 Gi vd) DyÜUe Spedis Sis). 
Pedes pofteriores quinis difcretos digitis habet;& curuatura &.vn« 
| | UOS TN : | guib 


e V. oue 


Re". 
V cud 


LERBERTXNVE: 340 455 


guibus cum primis conuenientes ,verüm forma proximos pifcium 
caudis. At rem aliter habere àvroía conuincit , nec aliam huius opi- 
nionis refutationem querendam cenfeo quàm fenfum ipfum:(i enim 
vitulos marinos fiue mediterranci maris, (tue Oceani diligenterinfpi 
cias,pedes pofteriores tales effe comperies quales depinximus. Q uod 
fi caudis pifcium fimiles funt, vt apuffimé comparat Ariftoteles, qui 
fieri poteft,vtin quinque diuifos digitos & vngues definant? Quo. 
modo vera effe poteft hzc figurz cum pifcium caudis fimilitudo? In- 
tus pulmones habet;cor,ventriculum,hepar, lienem, inteftina, qua. 
drupedum terreftrium modo.Fel in hepate non habet autore Arifto- 
tele.Plinius veró eidem fel attribuit. Vitulis quidem marinis, inquit, 
ad multa quoque fel nobile.Q ua veró in parte fitum fit. non. expri- 
mit,ex verbis tamen cius colligi poteft vitulo marino fel effe in pe- 
é&ore;(ic enim fcribit.Fel ferpentibus portione maximé copiofum, & 
pifcibus. Eftautem plerifque toto inteftino; ficut accipitri; miluo. 
Pratercà in pe&tore cft & cetis omnibus. Renes habet vitulis terrc- 
firibus,vel delphinis,vel lutris fimiles, de quibus in fuperioribus dixi- 
mus. Meatus qui ávenacaua,& à magna arteria oriuntur, non in ca- 
uum quod in renum medio eft;fed in iporum renum totum corpus 
xidétur abfumi:Á renibusineatus vreterestenues admodüm ad vefi- 


cam pertingunt.Leporum & aliorum animalium retro mingentium - 


ritu mingunt & count vituli,& diu ligati in coitu cohzrent , vt ca- 
nes:eft enim maribus pudédum magnü,foeminz veró rima raiarum 
modo. Exíemine ftatim animal concipitintra fe & parit,fecundas 
quoque ermittit;& lacreddit modo pecudum. Parit fingulos, aut ge 
minos;aut complutimü tresymámis quas geminas habet,educat feetü 
ritu quadrupedum,& parit vt homo omni tépore; Íed maxime cum 
primis capris, prolem circa duodecimum diem à partu deducitin ma 
re,(ubinde affucfaciens,illa.decliuis fertur nec ambulat, cum nódum 
inniti fuis pedibus poflit.Miram:matiis erga catu!os follicitudinem 
in iis educandis;& ad natationem affucfaciendis defcribit Oppianus. 
Duodccim,inquit,dies mater cum catulis in terra degit , decimoter- 
tio-die vInis complexa in mare defert , & immergit , eofque veluti 
in alieno & peregrino folo enixajin patriam & proprias fedes dedu 
citfingulaqueà matre dedu&i pérluftrant.: e bisumibiy 
oM 3 ug, mr Sud3ex qeu TEXEÉEOSW 

--^ Atbrüy ivi Sagsph, GuxapBetol» 5 eu ot 

Xxljues ázyyas Urs(g. veunStas: eie & Aa SUA - 
5 pre, deyeopeyn 5 argu rs onpove(a, 
«Kio. 5: ryusz) Ese yyacors oxi artist TexE( 0 
^s Aasacíus edu 3 xà 9v: Sour t(apborrany i 
Ilaj2w. 3 £g Ayyxelvi(y adunuspín gopés(a, | 


Liax.de Hifl: 
animal.ca. a« 
Lib.ni-cap. 335 


Ibidem; 


Lib.i-4Mevz 
7140 p 


NU pu 


46 DE BN 1B Ws 


Libavy.ea. $6. 


Ib. 14Mv- 
^Y ix p- 


Li. s. dude 
314 p. 


Adpuait SdxvvpSyon poros vüjssy Au pete d 

TepeoNu) dxopsatr, ódV. & qpotov itp Pxaeu 

Ilacfah u£yeqr Tt , xdj illea. "rd (o Togo, 

CXs apa, 15 xen (pérspor "yévos. sivavla. Sip 

Es allo 7rpogtpd X, diio) Epyou ÜcA dosus, | TIT 

Vituli marini cicurantur,& hominem agnofcunt, funtá; delphi: 
norum more Qi^4vjeozo. | Eiusrei exemplum ex Eudemio narrat 
AElianus.Vitulum marinum Eudemius ait;in hominem fpongias pi- 
ícari folitum,amore flagraffe,coq; vbi fubterranea petra effet , extra 
mare progreffum cum fpongiatore verfatum fuiffe. Is, cuius iconem 
hic exprellimus circa Lerinum infulam captus, & in infulz illius xe- 
nobio multos dies educatus nullo metu cum hominibus verfabatur, 
per terram fe trahens,gradus etiam fcandens,Somniculofum eft ani- 
malgrauiffimoque fomno opprimi folitum, inter dormiendum tam 
alte ftertit , vt mugitum edere videatur, vnde vituli nomen. Huius 
caufa cft pituitofus humor,qui in afpera arteria eft;infpirando & ex- 

irando agitatus. Tales fonos dormiendo edunt, qui craffo funt 

collo & breui, deftillationibus obnoxij : item ij, quibus excidit colu- 
mella. Dormit vitulusextra aquam ad folemin arena litoris vel fua 
pra faxa , vt liberius refpirer,maximé no&u;fed etiam interdiu nons 
nunquam. Oppianus: DP. ; 

Dog] dU ivy uiv àsi Ne'ore (1 ÓdXaosdy. 

Dow. dV djugerioq té pus. dU iiy xap Nba goi. : 

EiXot japye(I X £EaNor. Uasroy yw. ^ rji »nirgsd ded otn 

Carnc & pinguitudine multa abundát. Offa cartilaginea habet, 
corio duro & fpiffo integuntur fed plicatili,quó fit vt fefe contrahe- 
rc & colligere poffint , vnde difficile i&ibus leduntur conglobato 
corpore , ob carnis & pinguitudinis copià: vix enim nifi collifistem- 
poribus interficiuntur , quz pauca carne & pinguitudinie obdu&a 
funt, quó fit vt nerui,ac proinde cerebrum facilius patiantur.Eadem 
ratione feles domeftici difficilius ictibus necantur.Pugnant inter fe 
vituli marini , & cum aliis pifcibus: funt enim carniuori , & admo 
dum voraces. Vidimus aliquoties in. viuaria immiffos vitulos magna 
reliquorum pifcium pernicie vt luciorum , tincarum, cyprinorum: 
Vidimusid Gandaui,& in ftagno Regio ad Fontem belle aque.Mul- 
ti funt in Oceno vituli, aliquando gregatim natant , quos pifcatores 
aliquando fagittis & tridétibus infe&antur,vix tamen ferrum in co- 
rium denfum adigitur . Sine magno damno in pifcatoria retia non 
incidunt,quia vt delphini & xiphiz vi omnia perrumpunt & dilatc- 
rant;id quod fi fenferint pifcatores quàm celerrimé poffunt, retia in 
terram pertrahunt, tum tufte capiti & temporibus fzpius illifo in- 
terficiunt.Oppianus. G | 


»* 


$6- 


ES, 


IODB'OR (OOV E. 

$d'xgj dU cix Zyxig'pa, Troya) , Ert s adu) 

TeAcAugos Jxty £Aor. x&its Siugas , éCOXA. oup Ay 

Puós v/mip pEAcy E227) A&ytv ofóeAu tex9s. , 

ADW. GT dowexésosi Alrois ace yicoxNd (ov ) 

Qoxhu AesuAsies t CYÓd(iv cix VyéAolles, 

A aot Tols Xpo[qN0s Tt "roos , amy re x glloudy 

Albxavor $$ pirypiras , aret qáxlur. usugt]du 

Oux &y terii (ds 2 DAT: HOAa, TIN, qyeupelr T 

Abeava , pridlos 3 Blp v ovp I àxexdis 

PyEdT A4 Tt , X9] £ose) DOUy &xeup 

E QvcapSipors , ueyos dV &Xyos $i. dptoir &amaDujay 

EOMETTETST NU vmoqyraSor £y Ubi yelis j 

E 6a, x, e409 0f, y. (qais poeovi(1 

AACpaai e qiBeupai(1 xta od yd Vw EXboillss 

E's xpo(acpus. vécoe v , &oret ganar oNeÜpos 

G&KGelos xegaoXnqp jXgue) Suv" M 

Vituli carne conftant molli, fpongiofa & pingui, adeó vt liqua: 
tur,(i diutius manibus tractetur,ob id citó fatiat,naufeam paritmalá 
fuccum gignit,ferini odoris eft.Q ua de caufa etiam à plebe negligi- 
tur iis in liroribusiin quibus frequenter capiuntur. Maiore cít in pre- 
tio apud cos,qui procul à mari abfunt.Corio ctiam mortuorum ven- 
torum mutationes fignificantur:auftrinis enim ventis infurgentibus 
pili inhorrefcunt , & furriguntur ,in Boreali conftitutione ita defi- 
dunt,vt nullos effz affirmes , id quod (zpius obferuaui. Q uo fit vc id 
verum effe credam,quod Plinius fcripfit. .Pelles corum etiam detra- 
ctas córpori fenfum zquorum retinere tradunt,fempérque eftu ma- 
ris recedente inhorreícere: Ex iifdem pellibus zonz fiunt in multos 
annos vtiles,& tabernacula olim its opcricbantur , quia fulmine non 
tangicredantur.Plinius ex iis qua fulmine non feriantur. Ex iis qua 
terra gignuntur,lauri fruticem non icit,non vnquam altiüs quinque 
pedibus defcendit in terram , ideo pauidi altiores fpecus tutiffimos 
putant, aut tabernacula é pellibus beluarum, quas vitulos marinos 
appellant,quoniam hoc folum animal ex marinis non percutiat. Ob 
cam cuufam Seuerus Imperator le&icam fuam corio vituli mari- 
nite&tam voluit. Ex eodem calcceari vtile effe podagricis articulari- 
büfque morbis quidam autores funt. Eiufdem cinis contra alopecias 
prodeft. Adepsquoque vituli marini , qui in eo copiofus eft, vcin 
delphino, balena, & aliis.per pulmones fpirantibus, magni olim 
fuitin medicina vfus. Adipe vituli marini , inquit Plinius, canis ra- 
bidi morfu potum cxpauelcentibus faciem perungunt cum vtilita- 
te medici , igni inftillatur naribus intermortuarum vuluz vitio , 
& cum coagulo eiufdem in vellere imponuntur , cadem lepras 


457 


Li.9. cap. is ; 


Lbicep sd 


458  pE PISCIBVS 


lichenáfq; collit,articulorum dolores leuat & (anat, Coagulum eiuf 
dem comitialibus,& ftrangulatis vuluis valde confert , 1d accipien- 


LDisc5* dum priufquam in more ingrediantur,Diofcorides.Coagulum vitu- 


€ Ap. 1- 


li marini caftorci vires reprzfentat , comitialibus , ftrangulatis vuluis . 


potu conferre exiftimatur.Sed fi fit vituli marini hoc experimentum 
eft;aqua infpergitur,qua paulifper cüm alterius animantis , tum pra- 
cipué agni coagulum maduerit : nam fi crit fyncerum , ftatim lique- 
fcitin aquam,fin minüs confimile permanet. Excipitur autem catu- 
lisqui nondum natare poffunt, Hic meminiffe oporter illius, quod 
annotrauimus,quum de lepore marino diceremus, fcilicet médofum 
effe Plinij locum 115. xxx11. Iuba in íis voluminibus , quz fcripfit 
ad C.Czfarem Augufti filium de Arabia,tradit vitulos marinos ter- 
nas heminas capere, neque enim vitulos marinos , fed lepores legere 
oportct,cüm de leporibus marinis agat, vclitque oftendere cos inIn- 
dia ( in qua omnia animalia grandiora funt ) maiores noftris effe , vt 
cx toto contextu liquet. Vituli veró marini nulloin maritam parui 
funt,quin heminas multó plures tribus capiant. 


De Vitulo maris Oceani. 


L d on UM DUI 


* S. Quem hicreprzfentamus, etfi paulüm diuerfo fit 
//t corporis habitu à fuperiore, nihilominus tamen vitu- 
$^. luseftmarinus, qui nafcitur in Oceano;corpore craí- 
Suy fiore eft magifquein fe colle&o. Vitulum efle indi- 
cant mugitus,vnde nomen , lingua bifida, dentes fer-. 
rati,pedes pofteriores piíciü caudis fimiles,cauda parua, integumen- 
tum ex corio pilifque,pedcs priores iidem,qui in fu periore,di giti ma- 
gis funt diuifi,oculi rotundiores.Idem indicant & partes alic interio. 
Ies & exteriores,mores & actiones. Vt tamen ab alterointernofcere- 
gur vitulum maris Oceani nominaul - | 


. DeDel- 


LIBER XVI. 459 
De Delphino. | 


TTD 


7f e» T A 77 
a7 77 ggg 
/ ATI 


SS , (i d 37, 77 77/7 7 É IL PT, j / UU li (iji TM 
P n . tti Mm "A 
: WNNNSSNSNNANNNI TT ELT 2 d 


— -— "m - // 
NT NNSSSRUNEELU S , A ZA 07 ; 
CEA Mw. l 0 m7 7^ PM RR rs 
S MMRRNNMMMLAN- aperi Qr S iun) 

BE SRI A SS SS NE NS 


-— 


"ntm, 9x97 7 
epp? ! [Ir aH 3 
VASOS 


(Spurs Tg 


M VI À Gracis dU gis vel Aqui & 3eXquicvtos, à Lati- 

XÓ nisnon mutato nomine delphin vel delphinus,& del- 

phinulus dicitur,ab accolis marismediterranci delpbiz 

vel dauphin , à quibufdam oceani accolis marfowin vel 

| ewe eerfcrouin , qua(1 maris fuem dicas:à Gallis /ecdoye, 

quod prominentiore fit roftro.Cognominatur epis 5905 & «o4dUs- 

pacis & qi asÜpums ab amore,quo pueros & homines profequitur, & 

Simo,quód hoc nomine dele&etur.Nonnulli delphinos berellos vo- 

cant,co quód ( vt Alberti verbis vtar ) ante naues aquam cuomant. 

Delphinus tanquam genus phocenam fub fe coprehendit tefte Arift. 575; 4, j;: 
uum fcribit phocenam delphino fimilem effe,fed minore, & à com. ffor-e. cas; 

pluribus delphini genus effe exiftimari.Et Elianus de Taprobang in- 2 re. 

fulz pifcibus loquens,balznas delphinis infidiari fcribit, horum duo 

genera illic nafci : alterum ferum & inexorabili immanitate pifcato- 

ribus infeftum:alterum natura manfuetum circum homines natare, 

& more canü blandiri,& fe contrectari fuftinere,atq; obie&tum cibü 

fumere. De delphino eo qui omnibus notior cft,& hominum amans 

primum dicemus,cuius partes tum internas tum externasco diligen 

tis explicabimus,quó plura ab Ariftotele,Plinio;ceterifque probatis 

autoribus de eo fcripta funt,& vt que pretermiffa funt addamus,& vt 

que ab iis tradita funt dilucidiora reddamus, poftremó vt intelligant 

ftudiofi quantopere cetacei quidam fiue belux marinz cum quadru- 

pedibusterrenis conueniant.Ex delphinis quos multos vidimus duos 

foeminam matrem, & faetum marem proponimus graphicé depic&tos 

& ad viuorum delphinorum veriffimam imaginam expreffos. Del- 

phinus igitur cetaceus eft pifcis corio lzui & fine pilis fed duro con- 

te&tus;corpore oblongo,terete,dorío repando;roftro longo,rotüdo, 

re(imoyoris Íciflura longa,que ad vngue clauditur veluti ceruorum 


b S UU S -- ETRURIAE 11 


«49 — -— DE PISGRBVIS. 
os, dentibus paruis , acutis , pe&inatim co&untibus , lingua carnofa, 
exerta , in ambitu parum ferrata , mobili fuillze fimili. Oculis ma- 
gnis, fed cute adeó tectis vt pupilla folüm appareat , ij non procul ab 
otis fciffura fiti funtjin eadem feré linea. Nullum meatum neque ad 
odorandum, neque ad audiendum habet, (i Ariftoteli credimus,eum 
tamen & odorari & audire certum eft. At meatus habere quibus au- 
dit nos ex anatome deprehédimus.Hi poft oculos funt tenues admo- 
dum & exigui veluti in vitulis marinis, & multa pinguedine circüte- 
Qi , vt vix appareant , fed in caluaria auris internz conftitutio tota 
manifefta eft. Poftroftrü fiue fupra roftrum fiftulà habet geminam, 
quz ad caput arteriz afperz pertingit , foris figura C. internus finus 
carne quadam molli & pingui oppletur,qua vtrumq; foramen ar&eé 
clauditur,eáq; fiftula ante cerebrum efl,ne quis credat poft cerebrum 
effe:nam fpine dorfi continuus du&us fiftula interciperetur fed à ve- 
tcribus dicitur in dorfo effe , quia magisad partem pofteriorem fpe- 
&at, quàm in balzna in qua fiftula magis ad anteriora vergit. Eius 
víus cft, vt per eam refpiratio fiat & aqua cüm cibo haufta reiiciatur. 
Pinnis natat duabus validis, quz veluti hominis brachia cum omo- 
platis articulis iunguntur , earum mufculi quatuor robufti dorfo pe- 
&orique anne&untur; In medio dorfo pinna vnica furrigitur par- 
partim offea partim cartilaginea fine vllis fpinis aculeisve , etfi Pli-- 
nius , Appion , Paufanias fpinas in dorfo habere dixerint. Cauda ex 
duabus pinnis conftat e lateribus ortis,que in femicirculá finuantur. 
Inferior ventris pars equali [patio àÍefíe difiuncta hzc continet, vm- 
bilicum,pudendum,anum.dorfo cít nigro,vétrc candido.Cute Ípiffa 
& firma fed molli ob pinguedinem,quaz fubeft veluti in porcis terre- 
ftribus.. Caro eft nigricans fuille vel bubulz fimilis: Non fpinis vel 
cartilagine fed offibus fuftinetur. Sub peritonzo partes qux ad nu- 
tritionem & generationem conformatz funt ad quadrupedum ter- 
reftrium magis quàm ad. pifcium partes accedunt. Nam cpiploum 
habet;fed minüs pingue, quo ventriculus & inteftina incalcfcunt & 
fouentur.Ventriculum magnum,cüm ad iuftam magnitudinem 3€ 
crcueritjin recés nato exiguus cft & geminus videtur, eius fundo pà- 
creas hzret, definit in inteftina , quz in multos gyros conuoluuntur, 
eadem feré vbique craffitudine preterquàm in extremis,quz mediis 
pauló funt latiora , mefenterium vertebris anne&itur glandulas ni- 
gras,venas, arteriafque intertextas gerens. Lien in recens natis ma- 
gnus pro corporis tatione , in adultis paruus& niger. Hpear colo- 
ris fanguinei fepto tranfuerío annexum, ventriculum totum com- 
ple&ensjin duos lobos diuifum. In caua parte vmbilicalé venam ha- 
bet,quo loco vena porta exoritur. A gibba parte caua vena prodit fur 
fum & deorfum ramos. quáplurimos mittens. Fel nullü confpicitur. 
!  Renes 


LIBER OXWEG. dés 
Renes venz magna trunco artetizQuc magnz per emulgentes alli- 
gantur,fu nt corporis proportione ampliffimi inter hepar & teftes fi- 
ti, numerofis carunculis racremattm compa&is veluti acinis conftan 
tes. Vrina per vreteras in veficam percolatur, qua terreftrium ani- 
malium velici fimilis fita eft inferiore ventris parte. In ijs qui vtero 
adhuc geftanturjin vrachum definit, per quem vrinam deponit in 
alantoidem tunicam ad diem víque partus. Editiin lucem per pu-- 
dendum vrinam ficuti terreftria emittüt,& per mufculum fphin&te- 
rem retinent. Vracho arteriz vmbilicales adhzrent , arteriz magnz- 
inferioribus ramis infertzc. Vtrinque funtteftes oblongi;quibus pra- 
parantia vafa propofita funt,infiniti ícilicet venarum & arteriarum 
€ magna vena arteriaque ortarum ramuli, qui poft varios & multi-- 
plices anfra&tus in epididymin inferuntur.Cüm enim magna fangui 
nis copia multo femini generando neceffaria ique longo vaforum 
ductu ob fpatij breuiratem tranímutari & elaborari non poteft fo-. 
lerter admodum natura gyrosillos vaforum inftituit, vt illisid quod 
longitudini deeft penfarctur,& quibus finguli meatus capreoli mo- 
dointorti dependent,& in glandulofa corpora radici pudendi ad- 
nata definunt,ex quibus, meatu vrinario, neruo cauo genitale con-- 
ftat humano fimile,cuius extremum foris propendet, in glandem te-: 
nuem linguis auium fimilem deíinés,que przputio non omnino in- . 
tegitur,intus replicatum latet,ad veneris vfum exeritur.O ppianus. 
Mydlea. 7. apdVponécios TTUYEXENG. XpeuTworTa| dli PX UE 
OidV &d apogduzis RES Fast - d Bp fico [ad | UR Pr E 
Kéxpvollaj, Aeycov 3. X Aefes EAxeva| ifo. i ! j 6 
Venas fuasneruosjrterias idem pudendum habet, offi innititur 
quod offi pubis proportione refpondet. Inferiorem ventrem fumus 
executi de fuperiore iam dicamus. Thorax coftis veris & mendofis, 
fterno,vertebris,mufculis conftat,cuius capacitatem pulmones ma- 
gni complent,denfiore fubftantia quam in terreftribus , craffitudine 
& colore hepar quadrupedum referunt , tum ne aqua in rariorem 
fubftantiam altiüs penetrans eijci non poffet;tum ncin magnis expi- 
rationibus quibus in aquis fere (emper vti coguntur tenuior fubftan- 
tia facilé difrumperetur.Hi in duas partes diuulfi funt, parte inferio- 
re adeo gracileícunt,vt membranam effe affirmes,vndique cor com- 
ple&untur pericardio conclufum,in medio thorace locatum , nulla 
in re porcorum cordi abfimile:duos finus,totidem auriculas, denique . 
fimilia omnia habet. Adhzc afperam arteriam,aefophagum,mufcu- 
los,& quacunque in terreftrium corporibus funt  clauicula exempta 
reperire eft. Caput cum vertebris articulatur.. Ceicbri difpoficio cft 
diuerfa,nam in anterius & polterius diuifum eft, non in dexirum & 
finiftrum,vt in homine;neruorum coniugationcs ex co naícuntur, 
| Ir 


462 , DE PTSCUIDN SMS 
plexus jpol3is in.co,rete mirabile,meninges dua pro integumento 
. vt omnia hzc in fummam contraham, porco terreftri maxime fimi- 
lis eft: differtaurem colore,felle,renum forma. Su pereft vc. foemina- 
rüm partes internas explicemus,quó foetus generatio intelligi.poffit. 
Vulua.ceruicem .palmum vnum longam habet,éa deinde in.ramos. 
duos diftribuitur,vcluti in quadrupedibus terrenis videre eft ;teftes 
ad vteri cornua pofitipudendum inter vmbilicum & podicem, Non 
parte fuperiore fed prope pudendü mamma (ine papillis perfpicuis, 
fed harum vice alueoli humoris duo funt, vtrinque vnus é quibuslac 
fluit, quod ore catulorum parentem fe&antium excipitur.Féetum ex 
femine concipit, fine ouo, & perfe&umin lucem edit fingulos vno 
partu;interdum tamen & binos,vterum gerit decem menfibus.ZEfta 
Li.&de bifl. te parit,nec vllo tempore alio;vt re&e fcripfit Ariftoteles. Vnde Pli- 
"HE nij locus is falíus videri poteft. Agunt vere coniugia,;pariunt catulos 
^^^ decimo menfe,zftiuo tempore. , Nam fi vere delphini cum foeminis 
commifceantur, gerantque vterum decem menfibus, qui. fieri poteft 
vt zítate pariant Dicam quod ipfe experientia comprobaui. Quum, 
ha:c (criberem,é matris vtero foetum quem hic depingendum. cura; 
uimus vere ex traxi. Alteram Octobri menfe diffecui ,1n cuiüs vtero, 
tum primüm formari ceeptos catulos inueni. . Ex quibus effici necefz 
fc eft,eum quem fere perfe&um vere comperi proximz eftatis initio. 
in lucem edi oportuifle : alterum initio autumni conceptum decem. 
menfibus póft nimirum aftate gignendum forc. Q uare Plinij locum 
 mendofum effe exiftimo neque eum intellexiffe delphinos veristem 
pore coire,cüm mox fubiungat decimo menfe catulos parere , aftiuo 
. tempore.Sed legendum. Agunt vera coniugia, quod ex Ariftotele 
pe p " fumprum eft. Au faga 5 pe OWIGY (E auGuylas Ót apperes ads ÜnNslajs, 
^ deguntconiugatim marcscum fceminis.Chorio,amnio,;alantoide tu 
nicis faetus in vtero inuoluitur, fanguine nutritur per venas vmbili- 
cales,fpiritum per arterias eafdem trahit.Denique codem plané mo^ 
doquo quadrupes animal vel homoin vtero concipitur & nutritur, 
»  & in lucem editur. Coéunt delphini fupinis partibus admotis mutuis 
Be amplexibus inhzrentes,hominum more.Oppianus. | 
A£Agivts hy dw bpexir óuds yelasy &yrUyovla4 
Q uz apagposiás vertit interpres. 
In faciem «verfi dulces.celebrant bymenaos 
Delphines fimiles bominis complexibus berent. | 
Id quod à me aliquando in mari noftro fpe&atum eft. La&te nu- 
triunt catulos,geftantque eofdem infirmos;adultos diu comitantur, 
adolefcunt autem celerrimé,quippe annis decem ad fummam perue. 
niüt magnitudinem, viuüt annis copluribus. Conftat enim nónullos 
vixi(le annis vigintiquing;;alios triginta quod cognitü fuiffe teftatur 
ÉD | Ari- 


p 


S Erba CO — 3 
Ariftoteles pracifa à pifcatoribus cauda,vt quos ita reddidiffent ma- 
ri, captos item agnoícerenc,& fpatium temporis fcirent.Item Alber- 
tus tricenis annis viuere fcripfit.Dormiunt roftro fublato fiue fiftula 
elata per fumma zquoris qua ctiam fpirant, pinnas fuasleuiter mo- 
uendo,ftertentes etiam leuiter audiere nonnulli. Narrant quidam 
dclphino motum adeó effe familiarem genuinümque , vt ftandi in- 
terquiefcendique nefcius eundem vitz fortiatur finem quem & agi- 
tationis, ficubi veró fomno (it opus,cuolat in fummum, móxque re- 
fupinus fenfim ad ima deferri fe patitur, ad terre autem contactum 
| pese expergefactus refilit, denuo ftridens,rurfümque rationem ean- 
dem init quietem fibi hoc modo miftam motioni machinatus: Cer- 
tiffimum & hoc effe future tempeftatis prognofticon, vbi in maris 
fuperficiem frequentius fe vibret,& quodammodo colludat,cuius rei 
caufam D. Thomas hanc reddidit:hyemali inquit,procella ingruen- 
te, ab imo maris confurgunt exhalationes, que hyemi fomenta fug- 
gerunt, tüncque calor excitatur in delphinis, quoniam vero calidi 
propria eft agitatio, inde contingit id animal crebrius erumpere, ac 1/.3.capas 
fefe oftentare. Ex quo illud eft Plinij, delphini tranquillo mari lafci- 
uientes , flatus ex qua veniunt parte przfagiunt .item fpargentes 
aquam,item turbátes tranquillitatem.Id verum effe affirmant pifca. 
tores & nautz . Non folüm veró delphinifed & alia ctiam animalia 
tempefítatem prafentiunt,vt echini arena fe faburrantes, vc ranz vl- 
trafolitum vocales.Sunt & multó plura quz tempeftates prefagiunt, 
de quibus Plinius 1 15. x v 11 1. Quare crediderim piícesin aqua. cs. 
aéris agitatione mutationéque affici , non aliter quàm imbecillos & 
valetudinarios ob auftrinos inftantes flatus , dolorem in capite , vel 
articulis fentire , quod euenit ijs qui cum Neapolitano morbo diu 
confli&ati funt,velarthricis. Sic laterum vel thoracis doloribus ob- 
noxij feptentrionales ventos prznunciant. Nam paulatim magisac 
magis immutatur aér, priufquàm omnino in contrarium permute- 
tur. Leues autem immutationes facilé ferunt, qui profpera funt va. 
lecudine,magifque externis caufis morborum refiflunt. Ad alias del- 
phinia&ionestranfeamus. Stridorem edit,vocifque nonnihilquia 
afperam arteriam & pulmones habet,& linguam mobilem , quod vt. 
intelligerent ftudiofi exertam in pi&tura expreffimus. Sed ftatim re- 
clamabit aliquis ex Ariftotele,vnaque cum Plinio nos errare affirma- 
bit, de delphini lingua hzc fcribente.Lingua eft his contra naturam L4. «ps. 
aquatilium mobilis)breuis atque lata , haud differens fuille. Pro vo- 
ce gemitus humano fimilis. Ariftoteles autem diffentire videtur his 
verbis. Agiye: 2 xg] 0 36A.gis, Gusporyxg)] UG Wo EO b TG di£ex , xc Oslos ba debift. 
$ois eipnpSpors , ri yap TÉTo quiu? Vyd xdj vrvéOpsra. , 9) &pTreAar : ad T Mec ie. 
yodderar x imo exupólurys 5 dor dare aipüpor v Tfos puras micis. Delphinus 

| IW. uz 


46s pe PISCHBVS — 
. ftridet ac mutit efferens fcfc in acrem fcd nonquemadmodum ea. 
qua füperis enumeraui: hic enim vocem & pulmonem, & arteriam 


Lib.4.de ifi. 
eR. cap.8. 


haber.fed linguam non folutam, neque labra,vt articulatam vocem 
poffit edere. At quiAriftotelis cótextum propiüs infpexerit nobis,Pli- 
nioque minimé aduerfari intelliget . Etenim. Ariftoteles hoc capite 
oftenfurusqux animalia vocem;quz locutioné,que fonum aliquem 
fiuc ftrepitum edant,fubrliter hzc omnia diftinxit: vt vox à pharyn- 
gc & pulmonibus pendeat,vt quibus pulmo defit, ijs nulla vocis emit 
tenda fit facultas,locutio veró non nifi vocis per linguam explanatio 
fitquamobrem quz linguam non habent,aut uj &zoXeAvudiwjid cft, 
non liberam & folutam,ea neque vocem emittunt , neq; loquuntur, 
at fonos edere vel alijs partibus poffunt. Lyra igitur & chromisfonos 
ftridoreíq; mouent,quia neque pulmonem, neq; arteriam habent , & 
pe&tines quoties per fumma humoris nitibundi ferütur,quod volita- 
rc dicunt ftridere fentiuntur,atq; etiam marinz hirüdines quz fubli- 
mes volitant mare non attingentes.Delphinus veró non eodem mo- 
do ftridet ac mutit, quo hec omnia,quia vocem habet ob pulmonem 
& arteriam:praterea linguam mobilem acliberam,fed non ita libe- 
ram & folutam vt voci articulatz & locutioni efferendz fatis effe pof 
fit.Quare non negat Ariftoteles delphinum linguam mobilem habe 
refed non ita mobilem & folutam,vt vocem articulatam efferre pof 
fit.Eft enim breuis vt ait Plinius.Atq; hüc effe germanum Ariftotelis 
fenfum confirmo ex ipfiufmetteftimonio, cuius pauló póft hzc funt 
verba: & 5 euis Gax'ep xg) Ty QM Gy Ge Ay Vx eyxpaTy) igiy eTos , udl$ dijs 
Nét lys 5 epürror d] ew dert ug] moie Opin íerspor, gre Nee sos x) 
GauAto Ga ( moA.Pueri vt cactera fua membra. continere ac regere 
ueunt,fic ctiam lingue funt impotentes,& quidem imperfe&ti,& fe- 
ró lingua abfoluuntur.itaque magna ex parte balbutiüt, torüq; funt 
lingua.Pueris igitur lingua non dceft,neq; adherens eft, fed mobilis 
& lata quz; exeri. poteít,fed nondum ita libera vt vocé diftin&é ar- 
ticulatéq; enunciarc poffint.Ita delphinis lingua eft latam obilis,qua 
modó excrimodó condi poffit,non hzrens palato neq; offea;non ita 
tamén foluta vt vocé explanaté efferre queant.Porró neq; labra, neq; 
palatum cameratum habet,quz locutioni conferunt.Delphinum au- 
dire,cateroíq; omnes pifces coftat ex ijs que diximus,quü de pifcium 
fenfibus ageremus.Huius veró fenfus organum nullü manifeftà re- 
periri poteft;ne in delphino quidem vt putat Ariftoteles. At audire 
fine meatu vllo parteq; huic rei deftinata,nullum animal poteft; per 
quam (oni vocefq; ad cerebrum perferantur.Q ua ratione impulfus 
cum delphini cranium diligentiffimé contemplatus cffem,manifeftif 
fimum audiendi meatum, qui ad cerebrum víque patet inueni; re- 
gione in viui delphini capite foramé tam exiguum, vt ferc oculorum 
aciem 


EE E IE NINE D n E 


LIBER XI 46; 


aciem fugiat flatim poft oculum,qui fitus in caufa eft, cur difficiliüs 
reperiatur funt enim oculi & foramina illa in eadem fere linea cum 
oris fciflura.Cüm veró fagaciffimé odoretur, multó difficilius eft in- 
uenire quz pars huius fenfus miniflra fit, quod non folàm in delphi- 
no fed in omnibus aliis pifcibus admiratione dignü eft:neq; eft quod 
quis per foramina illa quz ante oculos funt narium loco pifces odo- 
res percipere certó credat, ad cerebrum enim vfque non permceant, 
fed partim obfepta,& ceca mox definunt, partim ad branchias ferun 
tur. Omnes tamen odorari certum eft;cüm efca recenti abflineát;nec 
iifdem efcarum generibus omnes capiatur fed variis fcilicet fui agni- 
tioni odoris, quippecüm vel foctidis nonnulli alliciantur. | Quare 
meatus iftos czcos effe exiftimo,& qui oculis noftris cerni non pof- 
funt;per quos tamen odori ad cerebrum pateat aditus, vt qui tenuio- 
ris eflentix fit quàm humor.Q uod fi in his qui branchias habent per- 
Ípicui non funt,quantó minus effe debent in iis qui pulmonibus fpi 
rant?In illisenim branchiz valde: patent, vt fine infpiratione magna 
odorari poffint , hi cüm refpirationis organum intus lateat , fine 
magna infpiratione & aéristractu odores non percipiunt, vt docet 
Galenusin lib.de odoratu, quibufcum vnà in cerebrum penetraret 
aqua,fi per apertos meatus permearent. Odores autem in cerebrum 
pifcium fefe infinuare id maximo eft argumento, quod ad cícam ni- 
dorofam accedunt,odoribüfque caput repleatur & grauitate tétetur. 
Et vt de czteris taccamus,de delphino odore vnguenti grauiter of- 
fenfo hiftoriam ex Plinio narremus.Alius inter hosannos in Africo 
litore Hipponis diarrhyti;fimili modo ex hominum manibus vefcés, 
ferénfque fe tra&tandum,& alludens natantibus, impofitófa; portas, 
vnguento perunctusa Flauiano proconfule Africz,, & fopitus( vt ap- 
paruit)odoris nouitate , flu&uatü(que fimilis exanimi,caruit homi- 
num conuerfatione,vt iniuria fugatus per aliquot menfíes,mox reuer 
fusin eodem miraculo fuit.Qua in re delphino cum fuibus conuenit 
quibusamaricinum inimicum eft,f1 Lucretio credimus. 

Denique amaricinum f'gitat [ns &) timet omne 

"Unguentum. — 

Q uoniam actiones fine partibus quz harum gratiaà natura con 
ditz funt explicari vix poffunt:iis addamus quedam de delphini ore 
ab Ariftotele & Plinio prodita;quibus fit vt dubitare poffit aliquis,fit 
nc delphinus veterum quem hic exhibemus.Cüm enim delphino no 
ftro fit os ante & in prumptu,longa ctiam fciffura & multum infra ro 
ftrum defcendens,tamen Ariftoteles hac fcripfit: 035 ceo 3, 3c- 
glies t, aures Gi worrddds iud tLasdrris apa (I. ster yep O etj Cue, 
4]5 edCofla, user is Edere ed 5 jas) repara oo Sox (jy OA yot £iva 3) ydp )7& 
Se» giiios Edge sg] Buraus T8 qurycir 3 oxci tiva| Gwen i. Cartilaginet del. 

IKE. 3 


Libro 9.c4.8. 


Libro.9: 


Lib.9.debift. 


ATima, CAp.3n 


p DE PISCHPVS 


LI 
Lib.4.de par. 
annal, c3. 


lib.9. cap. 8. 


phini & omnes cetacei refupinati cibos capiunt.habent enim os fub-- 
ter, vnde fit vt minores priculum faciliüs poflint cuadere;alioqui pau. 
ci admodum feruarentut,quippe cüm delphini celeritas atq; edendi. 
facultas mira cffe videatur.Et alio loco apertis: 54 5 xj ese 9. edug 
Siu gopats r e uS ydp xoT du TiXpÜ ey S) guo. D &is S) arpbotser Gt 3 £y ToiS. 
braslors otov Se^ gres x, Qi ate dnt braflía. e'eegouSiua Nap [Baud 7 Goglu?. 
Qape(a 2 3 qois & uovor oalluejos érexer arolijoo Eo Ty dev Cdy (£t yep 3j 
g'PA4 ode Ea T à, 3 fopaSuwor zat yof (& Toto (o: Cog d yo. eq") v 
AÀ x, pos O pu) dotoxsl ei» 19 Xogjug.p nha 7j ae1T "tpoglw :batoy ydp Aapu[o-. 
vorax 3104 por" dp S7 Spas (eoyéus. Iles 5 S T0I5 qeAQtp» Xj Aeafllu) 
TC TU puyxss guo, Vx oiv T. 6O Syopeoy Ord. Sunt & oris differen- 
tic;alijs enim os eft ante & in promptualijs infrà parte fupina,vt del- 
phinis & cartilagineo generi, quamobré hzc nifi couería refupinen- 
tur,cibum corripere nequeunt, quód natura non folüm falutis gra- 
tià reliquorü pifcium fecifIe videtur ( dum enim illa fefe conuercunt 
mora intercedit , qua pifcis quem infe&antur euadere poffit :nam 
omnia id genus rapina pifcium viuunt)verüm etiam ne nimis deuo- 
randi auiditatem explerent , (1 enim faciliüs caperent;breui prz im- 
modica fatictate perirent.Pratereà roftrum rotundum eft & tenue, 

quodque diuidi in os non poffit. Ex ijs fua mutuatus eft Plinius : Nifi 

multüm infra roftrum osilli foretmedio pene in ventre , nullus pi- 
fcium celeritatem cius euaderet.Sed affert morá prouidentia naturar 
quia nifi refupini atque conuerfi non corripiunt, quz caufa precipue 

celeritatem eorum offendic.In his Ariftoteles & Plinius videntur del 

phinis osin fupina parte tribuere,quod galeis & alijs multis cartila- 

gineis proculdubio competit delphinis no item:de quibus id veriffi- 

mà dici crediderim quod in fupini conuerfi cibos corripiát: tum pro- 

pter caufas quas reddit Ariftoteles, tum propter longam oris fciffu- 

ram,& multüm infrà defcendentem, ob quam fi proni vefcerentur 

cibi vix bene corripi poffent;atque hinc & inde diffluerent;nec re&tà 

in oris fündum,ac inde in oefophagum deferrentur. Addam aliud 

quodà veteribus di&um eft,vero haud confentaneum. Aulus Gel.in- 

quit: verba Appionis fubícripfi eruditi viri ex /Egyptiacorum libro 

quinto,quibus & delphini amantis,& pueri non abhorrentis confue- 

tudines,lufus, ecftationes,aurigationes refert:eáque omnia feipfum, 

multófque alios vidiffe dicit. Kej duris 3' £v eov axtei Svtgja plo. 3eA- 
Qva. ipao: raids, xg] typos exouSoduo. &olonpévoy quus. dp Sy x; poo 
X3uSos à Cy Us , àveSeyemo atr mrai3w. turi. Tv vórTGY , x9) (xs dxdwÜas axex- 
Nov , o, p) a aros udoor X8 Ede , xg] tw'eow wejsovco( 
utyet diactosítoy dsrye quiSicor. E£éeyero 3 pa. 5 pter xd] vow. 5 YO 
Üec(groSat Bu ry SuSuor iar perros, id eft, Et nos quidem vidimus apud 
Puteolos delphinum amantem miré puerum , inclamatum à puero 
acciri 


LIBER XVI 4g 
acciri.O uinetiam adnatans dorfo puerum admittebat , ita vt pinnz 
aculeos velut vagina conderet; ne dile&um fibi corpus laceraret, rc- 
ceptümgq; equitis modo infidentem per magnum zquor , per ducen- 
ta ftadia deferret. Romaiigitur tota; omnifqueTralia confluebat , vc 

icem amoris caufa ve&torem pucri fpectaret. Pauló aliter rem nar- 
rat Plinius.Diuo Augufto principe Lucrinum lacum inue&us paupe 
ris cuiufdam puerum, ex Baiano Puteolos in ludum literarium itan- 
tem,cum meridiano immorans appellatum eum Simonis nomine fe- 
pius fragmentis panis,quem ob id ferebar;allexiffet , miro amore di- 
lexir.Pigeret referre,ni res Mzcenatis & Flauiani;& Flauij Alfijmul- 
torumq; effet literis mandata. C uocunq; diei tempore inclamatus à 
puero;quanuis occultus atq; abditus ex imo aduolabat,paftüfq; é ma 
nu prabebat afcenfuro dorfum,pinne aculeos velut vagina condens, 
receptumque Puteolos per magnum zquor in ludum ferebat. Simili 
modo reuehés pluribus annis,donec morbo extincto puero fubinde 
ad confuetum locumventitans,triftis & moerenti fimilis ipfe quoque 
(quod nemo dubitaret ) defiderio expirauit. Hi delphino aculeos in 
pinna dorfi tribuunt, quod falfum effe fenfus ipfe conuincit : nullas 
enim omnino fpinas , neque aculeosin vlla corporis parte habet del- 
phin.Quare vcl &bulofa ifta effe oportet, vel eos qui ifta fcri píerunt 
parum diligenter delphinos infpexiffe.Pinna vnica eft in medio dor 
Íofatis rigida;aliz duz in ventre;ita fite vt non folüm natatum, fed 
etiam vt motü quo furfum feíe effert refpirandi caufa adiuuent.Alie 
duz in cauda,quarum etiam magnus eft vfus & diuerfus ac in alijs fi- 
tus.Non ex re&to fpinz dorfi du&u oriuntur,vt altera furfum,altera 
deoríum fpe&tet,fed ex caudz lateribus, altera dextram , altera fini- 
ftram partem verfusjita vt cauda fua latitudine aquam verberet.Cu. 
ius tanta vis eft,vt prouerbio dictum fit, Sx gira epos 7^ Spdjer dle, id 
cft,delphinü cauda ligarejin eo qui fruftra quidpiam conantur,quod 
non di&um cft propter caudam lubricam , etfi auis fit, fed propter 
eius robur:nullus enim quantumuis viribus praftans delphinum hac 
parte retinere poteft. Quum deorfüm cotendit,caudam furfum mo- 
uet,contrà quum in fumma aquz fefe effert:fed ea celeritate , vt nul- 
lum co velocius animal effe dicatur. Ariftoteles. Azevrov doxc? pip, 1, pig. 
sio, TdY Cy Goimor , 3| Tv iid lp ov , € dv ywep(alov y xi ""arepóworlau anim. ca. 48. 
d£ axxolum atycLovor. ires. MaDugna 3 T8770. dlois (would , Vra. S1oxeot - 
va, Py Boy ogiis eur , T T€ yeup tày &mopéUed , (writ oa. sis Bulb 
di O wu. trav j dulois jgxpa. yvaTo, 5 dua «poQ)) , xeTexs O eve- 
pa. amp duas Sot , Xj 127 Ap yles sowles 5 Qiegoy ) Gavtp vOEéUug., Tj 
Goya O wipcos SiDeiy (oe UpSpuot aspis Tiu) dyeczriolu) , X) vaeauor) 
TUs ignis yidp. areupumry(y Tdv aries. Omnium tum aquatiliü tum ter- 
refttium animalium velociffimi mihi videntur effe delphini: füper- 


48 — DESPDSQHIE VS 
filiunt enim nauigiorum magnorum malos, quod maxime faciunt, 
quum pifcem quempiam cibi caufa perfequuntur:tunc enim fi is fu« 
git,ad fundum víque fame vrgéte infequuntur: quod fi longior fuc- 
rit reuerfio fpiritum continent,quafi fpatium apud fe reputantes, & 
conuerfi fagittz modo feruntur,celerrimé itineris longitudine eme- 
tiri volentes refpirandi cauía,quo impetu nauigiorum quz forté il- 

Li. s.c4j. $. luc fucrint , malos fuperant. Quz Plinius maiore ex parte expreffit; 
Velociffimum omnium animalium non folüm marinorum delphi- 
nus, fed ocyor volucre, acriortelo. Nam cüm fame concitati , fu- , 
gienter in vada ima perfecuti pifcem diutius fpiritum cotinuere, vt 
arcu dimiffi ad refpirandum emicant , tantaque vi exiliunt, vt ple- 
runq; vela nauium tranfuolent vento euntium. Vnde qui hierogly- 
phicis literis res fignificabant , velocitatem per delphinum expreffe- 
runt:quod indicat celeberrima illa & omni Principe digniffima fen- 
tentia av4UdVs BpaSéos,id eft teftina lentéque O&auio Augufto adeó 
arrifit, venon in (ermonibus modó quotidianis crebriüs víurparet, 
verumetiam epiftolis fuis frequenter infereret , admonens his dua- 
bus vocibus,vt ad rem agendam adhiberetur (imul & induftrig cele- 
ritas & diligentiz tarditas.Eadem T'ito Vefípafiano adeo placuit vt 
numifmatis infculpferit , quz altera ex parte faciem Titi Vefpafiani 
cum infcriptione praferrent, altera ancoram , cuius medium ceu te- 
monem delphin obuolutus comple&itur , ancora tarditatem , del- 
phino celeritatem defignante.Eandem delphini celeritatem compa- 
Lil. àuev- rat fagittz Oppianus. | 
Tix pe As giies dV. &ybxy(ir às eye x ipae 
E £oyot 3mopéy 7t y d] &cy adi x ojasenfTes. 
Prof T Gotu eL Ac) , du& yc faéXos dig*€ SXeosdyo 
Loefa/ra,. : 
Ab hoc delphini in natando impetu ortum eft prouerbium , Xa 
qiie voe, dus ds, delphinum nare doces,in eos cópetens, qui mo. 
nere quépiam conantur in ea rejin qua cüm fit ipfe exercitatiffimus, 
nihil eget do&ore. Veruntamen delphinus etfi velociffimus & fortif- 
fimus fit aduerfario non caret:amiz enim cum eo pugnant, & expu- 
gnant,vt capite de amia fufiüs expofuimus.Idem crocodilos necat in 
Nilo,vt tradit Plinius. Verüm in crocodilo maior erat peftis,quàm vt 
vno effet eius hofte natura contenta.Itaq; & delphini immeantes Ni- 
lo quorum dorfo tanquam ad hunc vfum cultellata ineft penna,abi- 
gentes eos przda;ac velut in fuo tátüm amne regnátes,alioqui impa- 
resviribus ipfi aftu interimunt.Callent enim in hoc cun&a animalia, 
Íciüntq; non modó fua commoda, verüetiam& hoftium aduerfa,no- 
runt fua tela, norunt occafiones, partéfque diffidentium imbelles.In 
ventre mollis eft tenuifque cutis crocodilo , ideo fe vt territi immer- 
gunt 


Tib. 8. cap.z5 


LIBER. XVI 46g 


gunt delphini, fübeuntéfque aluum,illam fecant fpina. Superiüs an. 


notauimus delphinum non in dorfo cantüm fed & in toto corpore - 
P AF 


Ípinas omnino nullas habere,quamobré pro fpina , legendü opinor, 
pinna vel penna,quemadmodum ante cultellatam pénam dixit. Sed 
non fine caufa dubitauerit is qui delphinum & crocodilum diligen- 
tius infpexerit;qui fieri poffit,vt delphinus dorfi pinna crocodili al. 
uum caedi Nam crocodili cutis minis eftin aluo dura quàm in 
dorfo,non tamé ita mollis vt cultro etiam peracuto penetrari poffit, 
delphini veró pinna nó vfqueadeo dura et neq; acuta,cui tamé vim. 
magnam à celeritate addi non negarim. Non defunt qui fturionem 
noftrum,veterum delphinum effe crediderint;ob dorfi cultellata of- 
ía,quz clypeos referüt,quibus ctiam ligna veluti ferrà fecari poffunt. 
Atq; in ea fententia fuiflc fcio virum do&iffimum,cuius iudicium his 
in rebus plurimi facio. Vulgus pifcatorum ait delphinum balenz 
praire , & iter premonftrarequod veteres mufculo tribuerunt. Sed 
eius opinionis occafioné inde ortam arbitror,quod vbibalena funt, 
ibi delphini & lamix frequentes fint, à quibus balznz dilacerantur. 
Delphinos fama eft,fi pompilum aut vrgente fame , aut cafu aliquo 
deguftarint,ftupidos fieri fubitó,& viribus defectos nullo pofteà nc- 
gotio maris ftu in litus cijcijibique à mergis, ceterifque auibus ma- 
ritimis dilaniari & abfumi.T ricenis diebus latere circa canis ortum, 
occultarique incognito modo fcribit ex Ariftotele Plinius quod eó 
magis mirum eftjinquit,fi fpirare in aqua nequeunt.Neque ego id ve 
rum effe crediderim;nifi in fcopulorum fpecubus lateant , in quibus 
liberé fpirare poffunt,quemadmodum faciunt & vituli mari. Solent 
ctiam in terram erumpere;incerta de caufa iifdem autoribus, fed id 
eeftro diuexati faciunt veluti thunni & gladij.Prz dolore igitur in ter 
ram exiliunt,cuius rei oculatus fum teftis, reperi ipfe oeftrum fiue 
afilum delphino qui in litore iacebat inhzrentem. Idem eis accidit 
mugiles dice admodum períequentibus, quü enim citatum cur- 
fum inhibere non poffuntiin terram víqueimpelluntur.Statim tellu- 
re ta&a moriuntur,ait plinius:Et Ouidius. 
Quem poftquam bibulis iniecit flu£tus arena 
Unda fimul miferum cvitáque defhitwit. — 

. Exconatum fuiffe prouerbium autor eft Plutarchus: d elphini in 
terra visde iis di&tü qui id in quo minüs valeant toto conatu petunt, 
quód delphinus tam ftupendzagilitatis animal terre contactü non 
patiatur.Sed hoc falfum effe docet experientia. Nam foemina quam 
diffecuimus,vt eam cum fcetu exhiberemus,viua diu iacuit,& delphi. 
ni viui à noftratibus Lugdunum víque aliquando deportati (unt. Ci- 
tius moriuntur fi iifdem retibus quibus chunni capiátur , ob id quod 
inuiti fub aqua retinentur , refpiratione priuati. Si (agena noftra 


Lib.9. cap. 8; 


Lib. 9. cap. $; 


470 T m T ISCIB V St 


U 


yulgari capiantur,non capiuntur,quia fefe efferendo refpirant. Mul. 
tó ocyüs moriuntur fiftula obturata, quod argumento eft magis. per 
fiftulam quàm per os refpirate. Ichthyopolz noftri longius afporta. 
re volentes,& viuos feruare jin fiftulam vinum inflillant , quod fiftu. 
Jam non obfttuit.fed per cam in os & ventriculum penetrat, & diu. 
tius fpiritus conferuat. Delphini magna ex parte fingulos edunt , in. 
terdum binos,quos inter animantes omnes magno amore períequü- 
tur , vnde fi forté pifcator alterum ex catulis tridente aut hamo ca- 
piat,ipfa fui cafum non poner s captum defert, fed infe- 
quitur,nec vllo modo ab infequendo deterretur:alterü autem,fi for- 
té ad(it caudz verberatione perfequitur;ac mordicus premens able- 
gat ne capiatur jipfa veró manet,vt cum filio moriatur, cui liberum . 
erat periculo fefc fubtrahere. Mortuorum etiam curam habere tra- 
ditum eft:extinctos enim ad continentem velut funere illos efferen- 
tes hominibus ipfos fepeliendos tradunt : poft. veró fequitur magna 
delphinorum multitudo , tanquam funeti operam dantium , cos ab 
impetu aliarum belluarum,ne deuorentur defendentium. Ferüt eos 
dignofcerequi é delphinis deguftarintillofque deuorare:ab aliis ve- 
ró abftinere,qui nunquam delphinum contigerunt, vt ederent;tan- 
ta beneuolentia fefe mutuó profequuntur. "Tradunt ctiam veteres; 
delphinorum un homincs in pifcatu víos fuiffe. V nicum ex Plinio 
exemplum proferemus,& eo libentius,quod in Gallia noftra Narbo- 
nenfi folitum fieri narrat eo in loco,qui à Montepelio parum diftat, 
quiq; Monfpelienfibus noftris tam notus eft , quàm fua cuiq; domus, 
Pratereà locum Plinij in vulgaribus codicibus corruptis aliquot lo- 
cis reftituimus opera Guilielmi Pelicerij Monfpelienfis Epifcopi an- 
tiquitatis peritiffimi. Locus eft huiufmodi. Eftin Nemaufienfi agro 
ftagnum Latera appellatum , vbi cum homine delphini focietate pi- 
fcantur. Innumera vismugilum ftatuto tempore, anguflis faucibus 
ftagniin marc erum pit obíeruata a'ftus reciprocationc. Qua de cau- 
fa prxtendi non poflunt retia equé,molem ponderis nullo modo to- 
leratura.Et iam fi non folertia infidictur tempori: fimili ratione in al 
tum protinustendunt, quoniam vicino gurgite affigatur, locüm 
que folàm pandendis retibus habilem effugere feftinant. Quod vbi 
animaduertére pifcantes(concurrit autem multitudo temporis gna- 
ra & magis etiam voluptatis huius auida ) totüfque populus ó lito- 
requantum poteft clamore conciet Simonem ad fpe&aculi cuen- 
tum:celeriter delphini exaudiunt defideria,Aquilonum flatu vocem 
profequente, Auftro veró tardiüs ex aduerfo referente.Sed tunc quo- 
que improuifo aduolant: properé apparet acies,quz protinus difpo- 
nitur in loco, vbi coniectus cft pugnz;,opponit fcfe ex alto , trepidóf- 
que in vada vrget. Tum piícatorcs circundant retia , furcifque fub- 
j : leuant, 


| LAWPSOE Rc X VEL 471 
leuant;mugilum nihilominus velocitas tranfilit. At illos excipiunt 
delphini , & occidiffe ad pracfens contenti, cibos in victoriam diffc- 
runt operz.Przlium feruet, includique retibus fc fortiffime vrgen- 
tes gaudent:ac nc hoc ipfum fugam hoftium ftimulet , inter nauigia 
& rctia;natantéfque homincsita fenfim elabuntur,vt exitus non ap- 
pareat:Saltu ( quod aliás blandiffimum his )nullus conatur euadere, - 
ni fummittantur fibi retia , egreffus ante vallum protinus praliatur. 
Ita pera&acaptura quos interemere diripiu nt. Sed enixioris-operae 
quàm in vnius diei premium conícij fibi operiuntur in pofterum:nec 
pifcibus tantüm,fed.& intrita panis ac vinofatiantur.Q ue de codem 
genere pifcandi in Iaffio Mutianus tradit, hoc differunt , quod vltro 
neque inclamati prato fintpartéfque € manibus accipiant ,& fuum 
queque cymba é delphinis focium habeat,quanuis no&tu & ad faces, 
Hac pifcandi ratione audio Hifpanos aliquando vfos fuiffe non pro- 
cul ab vrbe *Za/amos nuncupata.Eadem hodie quoque vti poffent pi 
- fcatoresnoftri,nec dubito quin delphini offa vinoque cicurari pof- 
fent,& inclamati accurrere , cüm aliquoties fibilo euocatos acceffiffe- 
ad naucs,& circumnataffeviderimus,nec minus hodie quàm olim ad 
id accommodatz funt flagni fauces ad oppidum Malgurium voca- 
tum.Q ue fi vera funt,necillud mirum efle debet,quod fcribunt;dcl- 
phinum hominis amicum animal effe, nec hominem expauefcere vt 
alienum,obuiam nauigiisvenire;alludere exultantem,verü & mufica 
arte mulceri fymphonie cantu,& precipue hydrauli fono.Hinc tan- 
topere ab Herodoto primüm,deinde ab aliis celebrata hiftoria , qua 
ferunt Arionem Methymnzum delphinoinfidentem ad Tenaron 
fuiffe eue&tum,qui erat citharedorum fui feculi nulli fecundus,quiq; 
primus hominum,quod nouimus,& fecit,& nominauit,& docuit Co 
rinthi Dithyrambü.Hunc Arionem ferunt cüm permultü temporis 
triuiffet apud Periandrum cócupiiffe in Italiam, Siciliamq; nauigare: 
rurfus parta ingéti pecunia voluiffe Corinthum reuerti , & quü pro- 
fe&urus é Tarcto effet,quia nullis magis quàm Corinthiis fiderct, na 
uigium virorum Corinthiorü conduxiffe.Q uum illum tenerét, iftos 
Arioni infidiatos,vt eo deturbato pecunia potirentur , hocillumin- . 
telligentem oblata eis pecunia , mortem tantüm fuiffe deprecatum. 
Non perfuadéti nauitas iuffiffe,vt aut fibi manus inferret,vt fepultu- 
ram in terra nancifceretur , aut illico in mare defiliret. Arionem ad 
hanc neceffitatem reda&tü obfecraffe,vt quandoquidem ipfis ita pla- 
citum effe , vt cernerent fe omni fuo ornatu coopertum, ftantémque 
fuper foros audirent cantantem , & cüm cantaflet fibi fe manus illa- 
turum , atque iftos permittentes ( inuaferat enim eos libido audien- 
di preftantiffimum inter homines modulatorem)é puppe in mediam 

nauem conceffiffe,illum indu&o fibi ornatu;ac fumpta cithara fuper 


P DE PISCIBVS 
forosinchoaffe càrmen quo dicitur Orthium , coque decantato fefe 
vt erat ornatus,in mare iecifle.Et hos quidem curfum tenuiffe in Co- 
rintum illum veró aiunt à delphino exceptum in Ténarum fuiffe 
tranfue&um,& cüm e delphino deícendiffer Corinthum eodem ha. 
bitu perrexiffe.Et vbi peruenit,quicquid contigerat enarraffe ; & Pc- 
riandrum(quia non crederet)cenuifle hominem in cuftodia; ne quo 
prodiret: ceterum curauiffe vt nautas haberet,cos accitos,vbi adfue. 
runt, percontatum fi quid de Arione memorarent, & referentibus 
illum fofpitem circa Italiam agere,fortunatümq; Tarenti fc reliquif 
fc , Arionem apparuiffe codem quo defilijffet habitujiftos terrefa- 
&os nihil amplius habuiffe quod conui&ti inficiarentur.Extat in Te- 
naro ingens Árionis ex aére donarium fuper delphinum fedens. Ea- 
dem cecinit Oppianus.Iam ad magis neceffaria conuertimur.Delphi 
num in menfas principum venire,magnoque in precio efle in prn- 
cipum aulis vidimus, fzpeque mirati fumus cüm ferinus ille odor 
omnem cibi gratiam fi qua fit;ingratiflimam reddar. Apud nos fof- 
fotes ipfi atque infima plebs omnino abftinent, hinc fit vt rariüs in fo 
ro noftro confpiciantur venales.Ad cos mittuntur qui longius à ma- 
ri abífunt,vt ad Auenionenfes,& Lugduneníesquia extra mare diu- 
tius viuit,longiüíque afportari poteft citra putredinem, quoniam du. 
ra eft carne & corruptu non ita facili.Q ualem fuccum gignat in cor- 
pore delphini caro fatis ex eo perfpicuum eft;quod ex cetaceorum fit 
genere.Q ua de re Galenus 15. 1 1 1. de alimentorum facult.Philori- 
num reprehendens.Pofthzc auté canem abícribit,quem in cetacceo- 
rum genere numerare oportebat,vt qui carnem duram & excremen 
'titiam habeat . Quapropter in partcs fecto atque falito vul gares ho- 
mines veícuntur,ingrati enim faporis ac mucofus:ideóque cum fina- 
pi & ex oleo atque acribus condimentis eum mandunt.Ex hoc genc- 
re funt balenz , delphini & vituli marini, ad quos proximé magni 
thunni accedüt.Item alio in loco.Diximus quidem iam anté de ceta- 
ceis animalibus, que marina funtjin quo numero funt phoczbalenz, 
delphinilibelle;ac grandiores thunni,& prater illa canes, quzq; his 
fimilia funt. Nunc auté de ipfis in fumma dicendü, quod omnia eiuf- 
modi duram & praui fucci , atque excrementitiam habent carnem. 
Quapropter fale potius condientes,ipis vt plurimü vtuntur,alimen- 
tum quod ex ipfis in corpus diftribuitur;ca falitura tenuius facientes, 
coque coctioni & fanguini faciédo commodius. Nam recens eorum 


caro ni valde probé coquatur, crudorü fuccorum copiam magnam | 
in venis congerit. His addam quod experientia ipfe didici " delphini | 
carné przterquam quod dura fit & difficilis cococtu etiam pinguem | 


cffe,quo fit vt ventriculum relaxet,& naufcam moueat.Nunc de pra- 
parationc dicendum,cuius vniuersé duo funt potiffimüm genera. 
e. MERE Vn- 


LIBER XVI. 473 


Vnum quo cibi viti aliquod corrigitur, vcluti quum falitur,vt craf- 
fus humor falis vi extenuetur,& generando fanguini accommoda- 
tior fiat,vel quum cibus decoquitur veterü more, cepa, porro, apio, 
anethoatque aliis huiufmodi co&ioni additis ad crafsi humoris at- 
tenuationé,qua przparatione meliora redduntur omnia, quz craf- 
fum glutinosümque fuccum gignunt. Alterum eft preparationis ge- 
nus quo Ícpius vtimur,volu ptatis potius quàm valetudinis rationem 
habentes,quüm condimétis ea permifcemus quz ad gulam irritan- 
dam titillandümque palatum faciunt.Sic delphini carnem quidam 
p in veru torrentes,quemadmodum & fuillam recenté, ma 
iarantij fucco intin&am edunt,vel ex codimento quod aceto fac- 
chare,& cinnamomo conftat. Alij in craticula affant. Alij farina be- 
ne fubacta concludunt caryophyllis,pipere,zingiberejnuce mofcha 
ta condientes;quibus odor ille ingratus euincatur. Elixà magis pro- 
barim quàm afíam,modó in aceto & vino coquatur, iniectis apio, 
hyffopo;origano.Partes delphini que magis comendantur funt he- 
par,& lingua.Hepar tenera quidem eft fubftantia,fed malü fuccum 
gignit.Lingua autem tenerior & pinguior atque hepati praferéda. 


Delphini cinerem in medicamentis numerat. Plin. quz lichenas & 12.5.62) 3: 


lepras tollunt. Quidam delphini iecur in fi&ili torrent, donec pin- 
guitudo fimilitudine olei fluat, ac perungunt. Et febrium circuitus 
tollit iecur delphini guftaturn ante accefsiones Plinio autore.Et hy- 
dropicis medetur adeps delphini liquatus , & cum vino potus. Prz- 
terea delphini adipe linamenta accenfa excitant vuluz itrangulatu 
oppreffas.Infantià quoque gingiuis dentitionibüfque multüm con- 
fert delphini cum melle dentium cinis,& fi ipfo dente gingiuz tan- 
gantur, adalligatüfque idem pauores repentinos tollit. Abfurdü pla 
né eft,quod fcripferunt quidam matres in os catulos recipere, quod 
fieri non poffe perfpicué oftendit oris compofitio, cefophagi angu- 
ftia,catulorü ipforü magnitudo.Id faciüt gálei vcfuo loco diximus. 


De Phoczna. 


pu py yummy 


Ss 


Ihsdem.ca.1o: 


Lib.c.de hift. 


! DONEC. : NR o 
474 DE.P ic IBVS 
vel (ingulos procreát.Idé & phocznz partus qui delphino fimilis eft 
nafcés in Poto, fed intereft quod phocena minor eft, dorfo ampliore 
Lil.2.dehif. colore czruleo;plures etia genus delphini effe opinátur. Alioinloco 
eus. phocene meminit,eámque in Ponto nafci fcribit,quanquá vulgares 
noftri codices medofi fint;fic enim habent:E'£o yep qoare xg] A- 
qiivos Sdér ig iv T8 allo, ó 3EXgis puxpisilegédum enim qoxaírs nó 
* gains, vt ex priüis citato Ariftotelis loco perfpicuum eft,& ex Gaze 
conuerfione qui phocenam turfioné interpretari folet. Iam vero co- 
dem in loco non goxgiws fed qéxzs legendum effe alibi annotaui- 
mus ex Plinio,qui Ariftotelis locum ita tranftulit.In pontà nulla in- 
trat befti à pifcibus malefica praeter vitulos & paruos delphinos. Ve- 
rifimile non eft Pliniü goxosas vitulos appellaffe càm qos vitulos 
marinos efle noffet, neque delphinos paruos pro phocznis accepiffe, 
quáuis dixerit Ariftoteles phoczná delphini fpecié efle fed minore: 
nam in Ponto paruos duntaxat delphinos effe,vbi veró aliquantum. 
procefleris magnos haberi affirmat Ariftoteles: Ad quod refpiciens 
Plinius in Ponto nullam beftiam effe dixit prater vitulos & paruos 
delphinos.Cüim veró in Ponto ctiam hodie vitulos marinos effe cer 
tifsimum fit,vel le&ionem Ariftotclis immutandam effe nó imme. 
rito quis exiftimaucrit, vel in ca re Plinium ab Ariftotele diffenfiffe, 


De Turfione, 


L: 


ANTA, "n CN erm 
DU QA | j| o b ; 
NIS NRRR 


2 
mS 
NH» ..77, 


5775797159997719) 5:5 ti 


WD IOS mE 


X9 VAM Ariftoteles ecxonav, Gaza Latiné turfionem 
Nd fiuetyrfionem vocat, qué moucre potuit (vt recté cen 
fet Hermolaus)quod Plinius dixit delphinorü fimili- 
AJ cudinem habere, qui vocantur turfiones. Ariftoteles 

cx vero phocenam delphino paruo fimilem eflc cribit, 

Sed cà nora fatis mihi effe no videtur:funt enim & alia delphinis fi- 
gdem c5. milia vt platanifta. Plinius.In Gange Indiz plataniftas vocat, roftro 
delphini & cauda,magnitudine aute quinq; cabitorá. Multó maio- 

re ràtione is quem proponimus turfio dicetur , qué marfuinii, id eff, 

maris füem Galli vocant à corporis crafsitudine: delphino enim fi- 

ORE, HEU ; milis 


"S 
LMbDET'OXNWLEG 4.75 

milis eft.(ed differt triftitia afpe&tus, id eft, trifti: corporis habitu ge- 
ftüque cít, & abeft lafciuia illapmaxime veró roftrum canicularum ro 
ftris àimile habet,vc in galeis viderecft. | Fuerunt qui fturionem no- 
ftrum turfionem efle dixcrunt;nominis fimilicudine,vt arbitror, im- 
pulíitranfpofita enim ex medio in principium litera S . ex turfione 
Íturionem cfficics,cuius opinionis autorem ferunt efle Gazam, quod 
vcrifimile non eftznam phocznam Ariftotelis turfioné non conuertif 
fct,cüm phocxna & lac habear , & catulos delphinorü modo pariat, 
fturionem veró oua parere non ignoraucrit. ; 


— —— —— 


De Balzna vulgó di&a fiue de Mi fbr | 


PIS AM EX N SNSNW| w 
exem 9))) y jut 


TN CP 
YN ee * 
E— ue o 
a nt. 
T E C — Y JJ 
: 27 e p. a, T -——— ji mn Mz 
É 297 P M Mam ss ^ Winiif ; vus / jJ) I js 
: Maa p, [4/5 AMI s 
Rr 22 e ^ STATS / 


pr poepebg 


S6 sro? NTEQVAM immenforum pifcium hiftoriam ex- 
S] n plicemus,le&orem admonitum velim,antiquos bale. 
W£2 nx nomine vnicam duntaxat beluam intellexifie,quo 
Q nüc pifcatores Santonici & Hifpani ad phyfereres,or- 
zÁ cas.aliofque pregrandes,& balienz períimiles beluas 
abutuntur, quas tamen vernaculis,& proprijs nominibus diftingunt, 
vt ex fequentibus perfpicuum fiet.Primüm igiturin Aquitanici ma- 
ris litore;& in India immenfa belua capitur quam balanam vocant: 
lurimüm x x x v t. cubitos longa eft , o&o alta , oris fciflura 
ad duodeuiginti pedcs porrigitur , dentes in eo nulli , fed horum 
$s- 2 


HERE -32. 9 Su 
locoin vtraque maxilla cornez funt laminz nigra fenfim in pilos 
cfuillis fimiles de(inentes , que in anteriore , & pofteriote fiue intc- 
riore oris partebreuiores funt, in media longiores, ab interioribus - 

-Jingua intus continetur ;& coércetur ,inde edu&a vel abfciffa , ita 

diis in eundem locum recipi pofteà non poffit: maxima 

enim eft,laxa admodum fubftantia , fale conditur , & à plurimis in 

maximis habetur delicijs:cft enim omnium corporis partium tener- 

rima,exea.x x 11 1 r.vaía implentur , cuiufmodi funt ea quibus in 

Gallia fal(amenta coduntur,vt huc & illuc conuchantur. Oculi qua- 

tuor vlnarum fpatio à fe diftantforis parui apparent,intus capitis hu 

mani magnitudinem fuperant.Q uamobrem falluntur ij qui bubulis 

maiores cffe negant.Pinnas duas maximas in lateribus habet, quibus - 

natat & catulos in metu occultat.In dorfo nullam habet. Cauda fitu 

caudis delphinorum fimilis cft, figurà non multüm abfimilisequam 

quum mouct, ita mare agitat,vt nauiculas fubmergat,vel fi cymbam 

attingit,euertat.R oftro eft breui;filhula caret,corio duro, nigro inte- 

gitur fine pilis,cui lepades & oftrea hzrentia. aliquando reperiuntur. 

 Internz partes veluu in delphino, pulmones, renes ; vefica, teítes,pu- 

dendum.In huius beluz ventriculo,mucus. fpuma,aqua;alga feetida 

inueniuntur fine vllis pifcium fruftis , vc inde appareat carniuoram 

non effe.In quarundam ventriculo ambra vifa eft.Huiufmodi plané 

eft belua quam capiti huic przfiximus, quam cum vulgo balenam ap 

pellauimus x 1 5. 1 1 11. fed balena veterum non eft, fiftula enim ca- 

retid quod mihi omni affeueratione affirmarür, qui quotánis his bc- 

luisinfidiantur & captas in partes fecant.Fiftulà autem veteres om- 

nes vno confenfu balznz tribuunt.Q uare cüm balzna veterum non 

fit, ex vnica nota;propria quidem,& que nulli cum hac communis fit 

urborra Atiftotelis effe colligo, quem Gaza Plinium fecutus mufcu- 

ih, de bif, lum Latine appellat, Ei 3 3  pueorros ó39vos iv 78. diat xc Vd, 

anicapu.  xas jouelais veles. Gaza, mufculus etiam pifcis pilosin ore intus habet 

Diaesbir. voe dentium quibus omnino caret, fuillis fimiles.Plinius , Mufculus 

marinus qui balznam antecedit dentes nullos habet,fed pro iis , fetis 

intus os hirtum.Alio in loco Plinius inter beluas marinas. mufculum 

Lib.y. es, numerat. Vt à beluis ordiamur;arboresphyfeteres)balznepriftes, tri 

tones, nereides , elephanti;homines qui marini vocantur,rotz;orca, 

arietcs,mufculi,& alij pifciü forma arietes, delphini.Quare cüm cor- 

nez illz laminz in pilos fuillis ita fimiles definanc, vt (1 inde auulfos 

feorfum cuipiam oftendas;aliunde quàm ex porci dorfo auulíos effe 

neget,quibus pilis belua ifta os hirtum habet, quam notà nullis aliis 

tribuià ridi compcrias,cüm ctiam belua fità pifcium forma a- 

2 liena,non eft quod dubitem Ariftotelis uveioflor fiue,quod idem,eft 
D-)45^5: Plinij mufculum appellare. Eum alio in loco Pliniusbalznis viam 

( mont 


" 


-^ 


OLIBERCXVI pos 
monftrarc tradit.Balene mufculus quandoque pregraui fupercilio- 
rum pondere obrutis eius oculisinfeftantia magnitudine vada prz. 
natans demonftrat,ocülorümque vice fungitur.A quo valde diffen 
tiunt Oppianus, ZElianus;Plutarchus;qui longé diuerfum.à mufculo 
non folum balenarum;íed ctiam reliquorü pregrandiücetaceorum. 
ductoré defcribunt.Primüm Oppianus beluis maris immanibus du- ae 
. cc opuseffe docet tum quia nimia corporismole & podereopprefío — 
tardé mouentur,tum quia omnes demptis canibus parum acute cer. 
nentes facilé poffent impingere:idcirco viz.comces illis adeft paruus: 
quidem afpe&tu,fed longo-corpore,cauda tenui,qui anteit viamque 
monftrat,vnde yyrrypajid eftjducem nominant;beluis marinisadeo. - 
gratus & amicuseft,vtquo is velit fequátur;in eoque vite falutifque: 
Ípes omnes fitas habeant, |i: ornsnsiio os 
Tétxo. zgj arcileosi ójuoeroNos tex£)-i9ros NS 
- Bagés. iS6i , Soxtyiv Te Euge. Ael 3.ol pp 
E£oys, d axpo7retpoi'] £y & As TIÜpoy Jryssré 4 
Zug , Td gd pay ipn yrgd. 
Ky dV brayxos xtyaeispSyes (ir évdj fos, 
Vous vt , gpeipós ve , qipd 3€ jur 3t. yu]. 
PaySios , xéírco yxp igtant)) Oui piso. 
Dg, cigov yov &eivóor, 0 gos pi ose Wa uK 
4Elianus de eodem duce hzc prodidit. Omne fere cetaceuni. 145. ce. 
genus ducead fibi moderaridum eget , illiüfque oculis; ducibus ad | 
videndum vtitur. Is autem dux eft , quemadmodum harum rerum 
periti teftantur,longus pifcis;colore albo, capite przlongo, angufta 
cauda.Hunc ne ducém vnicuique cetaceo natura dederit,an amici- 
tia quadam isaddu&us cetunmi vltro antegrediatur;haud fcio plane; 
Ícd id tamen fa&tii natura 1mpulfu asbitrarer. nà fic feparatim nun- 
quam ab illo nauigat;fed ante huius caput antecedésjipfius dux cxi- 
ftit:ctenim cuncta illi & prouidet;& przfentit , caudáque przmon- 
ftrat fingula,tum: horribilia: formidolofaque inhibet; tum cibaria 
conciliat;infidiafque à pifcatoribus pofitas figno quodam: oftendit, 
atque.quem locum propter magnitüdinem adire nó. oporteat, praz« 
fignificat, nequando: nimirum cetaceum genus irretitum. funditus 
intereat.Q'uod mirum-videri debet; minimam beftia inaximo ani- 
mali vitz;caufam afferre: càmi enim belua huiufmodi:ad pinguitu- 
dinem petuenit;amplitis.nec audite nec videre poteft: carniu enim 
moles & videndi & audiendi viam intercludit,& tanquam illiuslu- 
n cius.oculus improbe afficitur ad videndum. 


H 
A 


& 


Q uod fris pifcic squoad neceffaria vricurj perit, illi quoque pet- 
cunidàm cft; His fubftribit;Claudiandszioo:is 0050 monsucsoos 
oos ruit iurupes amif[ pyfce'[adalisi iot scgisroiis idum of 

card s "nu $5 3 


478 D/E PISCIBVS 


: eliag füleandas qui prauiis'edocet "Undasy ^7 
Ugimenisiinque pecustparuo Woderamine cauda: 
Temperat, tanto éonmngit federa monftro. ^ 


5o Hue ZElianum ex: Oppiano mutuatüm elfe facilà perfpiciet is 


|, qui Oppiani verfus cum iftis contulerit: Quareobferuandü eft Op- 
(o. pianum ducéribalenarum depinxiffe paruum,longo corpore;tenui. 
caudaz/Elianum vero longum pifcem ; colorealbo, anguftaccauda, 
qua faciunt ve fufpicer Oppiani locuni imendofüm cfle Gaps i6, 


PeA coris tuas. Si enim parüus eft pifcis;quo pacto logo corpore effe 
dicetur?Ex J£liano igiturlegendu crediderim: A«oxos iei , vel quid: 


finile;vt Oppianus & fecum & cum ZEliano.cófentiat. Quanquam: 


Plutarchus hüe du&oré paruü pifcé effe affirmet. Locus ett in libel- 


- . LI LJ . . » , 
lo. Vtrü prudentiora fint terrena animalia aquatilibus, 0 5 xoA&pdos - 


Jytuày Meye4 [uev &qu x emugte 3e ud d ues: TX8U3wov, v dV taipénlae oprgi 
qelesofl, 3i. Gacyüvi(o. v 2eri9os domévag-Neytra] € ki (uisgw i Tdv 
pieyeoxay xoflo. xg) ayporiyye) t dlpüuor ExrdUÜdvoy Garus cioe trop ( Vra] Gp- 
XQ» , Xi sis Tártyos 3 Twà mop ypey preter) d UuosEoB wr: Varta] yep du- 
4G O xiTos QaDtp oiexxt vdius. srauparyejovor dorada . Ka] d» pi 'dujay oTi 
y aa pa Aon TÀ xéeiade Cor 9 exdqes 1) bo -dU)s SilqUcup ) x, àmio^- 
At zy tus v pisacvor, Excüro 5 doe do Axa ufacad và eoa xal rep 
d'yxvpdy tos : Eyxa04044 yep durd x4) O xiiros eger. diavasao]ióres, 


| xo óppuel Vagos Bovrot 2 aUis Gareot aX TA pore o pitpas: porre vols aeq mo- 


pSioovarpép Se) IA Td] ij X dO GU Su qÜsupu xal&ortp xibepy. pos. 
yU) iEeey06 d Ka] "yap rjutie ere) Au TücüpdU tepdot aqu: y 7 Cap xy 
éxpórspay: igcpS(m s dtioBpo oevdv dEtosé A deles; 5 3 3o Go ermtlos ' Noi isn. *ytyec 
e5aj. 1s quem: gubernarorem vocant,magnitudine formáque gobij 
piíciculusforis quidem auiutn quuim liorruete; propterafperitatem: 
Íquamz fumilisjgrandiorumibálenatrum cuipiam femper heret;pre- 
itque curfum dirigens,ne vel in breuia-ccenümve impingatne vel ii 
anguftias incidat vnde exitus non decur; Hunc balena lubens fequiJ 
tur veluti temonem nauis. A&c ceterorüm quidem quicquid'intra/ba 
£athrum belua venivanimal feu fcapha; feu (axum;peffum itftatim 
peritquejin alui profunda merfum.Hunc autem agnitum;ore velue 
ancoram recipit,dormícoue vna ;quiefcente quiefcit:; progredietite 
progredituz;haud víquà diw noctüve deftimuensjhoc nifi i facit ettare 
impingeréque certunyelt:Périéte multe dum vélut gubernatore'caz 
rens nauigium;delarz:ad zerram fünt;quod ipfyquoque circa 'Aunti- 
cyram vidimus;ac priusetià multo haudita procülà:Bünis-balena 

eieéta & putrefcente.pefteminuafilfenarrant: Hz funtdébalenarü 

ductore diucríz veter fententiz:Ego (epe balenarü pifcatoresiá: 

terrogaui,num pifcis aliquiszbalzhas lantecederet ; qui/fabulófum 


. hoc efle mihi affirmarunt. Bcluahac yiijos catulos: parit: id quod 
- 22 


£G ex 


BPENAOXENOSO — aw 
ex diffectione certifsimumeft;habent mares,&tefles& pudendum, — — 
facminz & vterum & mámas.Q uz cüm ita fintjiis quz ex Plin:zobii- Lib sep 
ci poflunt reípódendü:(ic enim fcribit. Q uz pilis veftiuntar animal : 
pariunt,vt priftes,balena;vitulus.Et mox;Pilo carentium duo omni- TUO. 
no animal pariunt, delphinus & vipera. Quafi vero nulla ex iis quz - 
pilo carent;pariant animal preter delphinum & viperamac apid | 
de uvgoflcs de quo nunc agimus:animal non gignat etiá fi pilo non - 
velliatur. At urfiones;orce;phyfeteres pilo carétes animal: pariüt ex 
Íemine nó cx ouo.Sunt quidé plures alij pifces-vt cartilaginei, galei,: 
fine vllis pilisex ouoanimal procreantes;etia ipfo Plinio autore co- 
dem modo quo vipera. Nam ea delphini modo animal. non gignit ' 

Ícd ex ouo priüs conceptü,delphinusveró exfeminefiueouo.Qua-: — 

re vterque Plinij locusvtin codicibus excufis legitur, falfus eft, vel Bbr-debife 
inemendatus,quem ex Ariftotele vt & multa alia defumpfit; Zooró- Td 

Xa. niv city. dU Üpcimos x, (zr Tos 3d] Qon, C cow d(r yd sexyas y xy rv iváSp ty 

QGooral3g olor 5s pie € "t xeospSua. QA. mmo 5 piv du Xr yd. Gpdys 

x 5 cix Od, oiv Aquis xg] gia. rocreant animal honio; equus, . 

vitulus marinus , & reliqua quz pilis integunturatque in genere as. 

quatili que cete appellamus,vt delphini,& qua cartilaginea vocan- 
tur,quorum aliis fiftula dáta eft;branchiz defunt vt delphinis & ba- 

lenis: Vides hicbalenam ab eorü quz pilisinteguntur genere feiun: 

&am & cadem fententia cum delphinis & cartilagineis comprchen 

fam,quz fine controuerfia pilis carent;vt fortaffe apud: Plinium fic 

legendà fit-Animal pariunt priftes balzena, &:quz pilis. integuntur; 
vt.vitulus.Preterea illud non fine cáufa:quismiretür,quód belua ifta 
pulmonibus fpirans fiftula careat, quam habeatbalena vera; phyfc- 
terorca,que fiftula cim non folüm ad'reiiciendzaquii;fed ad refpi.: 

randü data fit:huius vice mufculus rimas feu. foramina. habet; quód: 

roftro fit non oblongo fed obtüfiore quam cetere! belue ; quéadmo- 

dum teftudines-& vituli marini.Caro mufculi nullo eft in:pretio,lin- 

gua fola cómendatur;pinguitudinis maxima copia ex: partibuscuti 
fubie&is,& ex ventre colligitür;que liquefata mon cácreféit;oh par 

tium tenuitatem ; eamad: lücernarum víus feruant | Ofsibus apud 
Ichthyophagos populos tc&ta fepiuntur;necnan horti in. Aquitani- 

co litore;vbi frequétct capiuntur maxime'ad oppidaill quelingua 
vernacula biarrz& capretan & F.fean de lus nominant :icapidntur 

illic circa brumam non linea 8c hamis validifsimis ve:fufius:defcris —— ; 
bit Oppianus,&c ex eo ZElianus fcribeisbalenas duce fiioworhidtas.& ph. Pins 
carnea mole oculis imininente ; oculos tenebris circuüfundi;ideà 124524. s; 
ad fcopulos.& litora facilóimpingereTumcrolniftós;pifratotés pris 

müm belué magnitudinem conie&urisaffequi;if enird vertexaxtra 

aquam emineat,non obfcura fignificatie;eflibeluam ingentem-e(c; 


LN 


4e. DE PISCIBMS. 
. contràfidorfum extra fummameaquaiiappareat: deinde-robuftif- - 
&525 fimum hamumad catenamferream alligatum proiicere ; belua vt : 
eícam videt fine mora. effreni auiditate eam rapit, fimülque. ferro 
s gutturtranfhgicur,cuius dolore incitata,catenaim exedere & confi- 
cere cotiaturjquod ipfüm poftquá diu multümque conata eft, acer- : 
rimis doloribus:affe&a, in pelagi profundum demergitur, cui fu. ; 
nem omnem relaxanttum quod nullis viribus retrahi. pofsit , tum. 
ne pifcatores vna cum nauigio deiiciat)fed vtribus vento plenis fu, : 
nibus appenfis in imum defidere prohibitam.;.& fluitantem alij ha- : 
ftis,alij trudentibus,alij fecuribuscedüt, & plagis multis euictam in 
litus pertrahunt.Sed in locis illis que: pauló:anté nominaui eodem : 
modo capiuntur balenz, quo modo circa 'Scyllzum tra&um capi | 
Bireeeeh folitos olim xiphias,qui & galeote vocantur narrat Strabo. Zxgms: 
* T yeup- &déqonc x ous vois "u/iqpopus (v.v Suelómis x ipid íors: rois, So: aco) 
SAtgug y oxgqi3ir. x, à Spo £Xatvd, 6 dV Euri? 7rpápas $e'r«& 9àpu Vxor, (Yp|tad- 
vollos 18 axsm8 T. vanpdwdo a8 yoXtéiTE ; ditpe) 30 aeo Mfpos &EaANoy 
Cbr ws padles 5 n8 estar quus , 8 udo Varrone ydpis, ci teca iv beri (u- 
Mglos.O36pu opis ? tar opel os iryxig páods TE ryauriqt o, a xacplós riplase 
ad Spa bares , se iBwoy dV. V4 ugoxpor Emp uS ov, rro $a Xa] T Gare: 
Dau dis v stum apa oU or, C ratocpéD yov, T0 t d. Eoo o (v to Trylud 9 £s 
exaqos ap «xad (Ivycà» pay d yevsty TeNéas Ó cde. Manentibus in fta-. 
tione multis biremibus fcaphulis ; alter. remigat , alterin prora ftat 
haftam tenens.fignificante autem fpecülatore galcotam: fuperemi-: 
nere:nà beluz tertia pars émari prominct;& propinquánte ácapha, 
ille& manu conie&o telo vulnus infligit:deinde reli&o ferro haftile 
extrahit:ferrum enim/hami figura fatum eft;& leuiter haftili apta- 
tumi deinduftria.ex eo appenfus eft funiculus longus quem vulnera 
tz beluz laxant,dum difcruciata,& effugiens mortua fuerit;tum vcl 
in litustrahunt,velinfcapham recipiunt » Nautae. & pifcatores co- 
rum quz:ante dixi oppidorum in:càpiendis balenis:admodum fo. 
lertes & expediti;vt ipfimet mihiinarrarunt;vt etiam diligenter rem 
omné mihi per literas explicauit Capellanus vir doctifsimus & hu: 
maniísimus clarifsimiNauarrz Regis Henrici medicus fimili in ba 
lenarum pifcatu ratione vtuntur , nifi quod pluribus :cyimbisopus 
fi;& celerius a&tisjatque vel:ad. fugiendü, vel ad infequendü habi: 
lioribus.llli igitur éturribus fpeculati,fi quas balanas viderinrsym: 
20. panorum fonitu omnes conuocant;qbo ftgho dato omnes tanquam 
(000. ad vrbisexcidiü accurrunttelis& omnibusque neceffaria: furit in2 
so ftrüttifsimitIn fmeulisigiturcymbisdeni collocaritur robuftiremi: 
gesalijmultaxela;longajcufpide hamara;quorü figürámvfub belua 
figura:exprefsimusjin'belüam coniiciunt;quibus infixis:& ialciusn- 
h&rcntibus funes Jongilsimos teliszannexos-relaxant; vfque dum 
vitam 


E/TDHOR/ OSMI. 48 


vitam cum fanguine fuderittunc vnà cum funibusbalenam in litus 
retrahunt adiuti maris vndis,predam partiuntur,cuius pars vnicuiq; 
cedit pro telorum cóiectorum copia, quz propriis noris & infculptis 
internofcuntur.Marces difficiliüs capiuntur , feminz faciliüs , maxi- 
mé fi fetus fequantur : quum enim in his protegendis immorantur; 
fugiendi occafio perit. Eadem ratione orcz , phyfeteres omné(que 
fimiles beluz capiuntur, quam hic (emel expofitam aliis locis non 
repetemus: fuperuacaneum enim id foret. Mihi non viderer homi 
nis veritatis ftudioft officium feciffe , nifi priufquam caput hoc con- 
cludai , impudens mendacium cius detegerem , qui de aquatilibus 
libros duos edidit,is initio prioris, quum de balzna loquitur , nefcio 
qua fronte audet dicere Ariftotelem partem balenz mufculum ap- 
pellaffe , quem etiam Oppianus veluti quendam alterum pifcem ba: 
lenz ducem efle cecinit. Verba eius adícriba,vt omnibus palam fiat, 
quàm infceliciter in bonis autoribus verfatus fit ,imó cos ne attigerit 
quidem. Prztenturasante oculos habet , ob id appellatas , quód his 
fibi prztendat iter:funt autem tenucs quedam aflulz , quaternis vl 
nis longz;ac fefquipedem latz, ad extrema in faftigium acuminatz, 
longifhimis villis ad latera przditz ( fetas aut barbam appelles, per 
mc licet ) vulgus falsó interdum caudam , interdum coftam balenz 
nominat, cuius perpolitis ac bene exiccatis fruftulis , politiores mu- 
licrculz fua peétoralia ( quz bufta vocant) communire,veftiümque 
fibras rigidiores ac rotundiores continere , atque apparitores publi- 
ci, virgularum ac fafcium loco geftare folent. Partem hanc balz- 
nz appellauit Ariftoteles, quem etiam Oppianus veluti quendam 
alterum pifcem balenz ducem effe cecinit: j 

Hac ratione , inquit, comes cuncbia dutlórque viarum 

eMufculus est paruus cvift, fed corpore longo, 

É£ttenui cauda paulum femotus ab illo 

"Pracedit, | Et paulo poft: 

Huncpifcem 7vero du£lorem nomine dicunt. 

Quid hoc aliud eft quefo,quàm grauiffimo autori iniuria facere? 
Mufculum,inquit;partem balznz appellauit Ariftoteles, qui ne per 
fomnium quidem id vnquà cogitauit:nam mufculi nomine non vti. 
tur,fed Gaza interpres ex Plinio,vt anteà docuimus, qué ft vel 4iaA.- 
qápilos leeiffet, in tam feed errorem haud incidiffet. Eius enim ver- 5; 4.55, 
ba (unt: Mufculus etiam pifcis pilos in ore intus habet vice dentium, «imc. 
Ariftoteles uugóorr» nominat,cuius locü prius protulimus.Cüm verà 
hoc folo loco mufculi fiue uveoy7? mentio fiat , quis inde colligat 
partem balznz fcilicet affulas illas mufculum vocari ? neque Plinius 
tribusin locis , quosinitio huius capitis citauimus , mufculum par- 
tem balenz facitfed beluam marinam. Ex his autem Latinis verfi- 


4 o  IDEXPÜUSCHONS 

bus Lippij quos citat fatis liquet eum nunquam Oppianum legiffe - 
qui tantüm abeft, vt balenz partem mufculum faciat , vt mufeulum : 
ne nominet quidem fed pifcem alium effe dicat,qui balznis iter pre- 
monftrar,quem paruum fiue album vt ex ZEliano emendauimus,;effe . 
aitlongo corpore,cauda tenui nominatum »ylipa, quo orbata bale- 

" na mox perit. Latinusinterpres Plinium & Gazam fecutus mufcuz 
lum conuertitjin cuius conuerfione legenda mirum quàm ftupidus : 
fuerit,qui non viderit illic defcribi pifcem diuerfum à balznis, femo: 
tum ab illis przcedere;quod pratenturisillis conuenire nullomodo 
poteft.His addendum Plutarchi teftimonium qui piícé forma & ma- 
gnitudine gobij balenarum ducem vysuóy vocat. Horum omnium: 
locos antea citauimus confültó tum vt quod propofitum nobis erat 
demonftraremus, tum vt deinceps errores iftos refelleremus. Quare 
nibil attinet iterum locos proferre , nec in tam manifeftis erroribus 
coarguendis immorari. 


De Balzna vera. 


N 7 DN 
ants 


j 
TUM 


E NN 
3 : P LN 


itti 
SS 


ap LL a Ma 
— SNNT 
LA : , 
aHa A 7 Mf J WA 
uses 4/7) DAL 
1,1724 


'N Em 


Ce4"PUT XII. 


«3 XPRESSA eftbalenaquam hic exhibemus ad ve- 
7" ram viuc effigiem,cuius etiam «conem perfimilem ad 
JP" me mifit vir doctifsimus Geínerus.Eam Santones be- 
: luarü pifcatores vocant gi//Lar,à gibbero dorfo, id cft, 
| C - 2. in tumoré eleuatojin quo eft pinna.Hzc balenis vul- 
gà ditis minor nó eft,fed minus fpiffa minüfque obefa , longiore eft 
& acutiore roftro,ob id fiftulà habet,pinnz in ventre breuiores & mi 
nores,lingua quoq; minor,vtpote que quatuor dütaxat vel quinq; fal 
famétariavafa impleat. Vorat hzc aphyarü turmas.In mari Indico ba 
lene cüm fc fupramodü ingurgitarint,clamant vel mugiüt tá magno 
: | & con 


HEIB ER--:XVI 495 

& contento fono , vt qui binis Gallicis miliaribus abfunt exaudire 
pofsint.Minore pinguitudinis faburra premunturzideo celeriüs ce- 
teris mouentur,& natant.frequentes in India funt & nouo orbe.In 
fronte fiftulam habent,feeminz mammas,vterum , viuos foetus pa- 
riuntlactéque nutriüt,& paruulos pinnis fuis tegit ac tuetur mater. 
Dormiunt atque adeó quecunque fiftulam habét, clata per fümma 
zquoris fiftula.Pinguitudinis, carnis eadem natura , idem vfusqui 
fuperioris, denique eadem pifcandi ratio. 


d De Orca. 


N 
(1577 
(09) 
« D 
i y 
—LHEELA— Ri ; P NES 57» 


7777 


Cof PX PLU XIIE 


SRCA exbeluarum marinarü eft genere, cui nomen ^ 
j pofitü eft à vafis olearij fiue vinarij fimilitudine quod 
. tereti eft, & vniformi fpecie, eo hodie in prouincia & 
N j» Gallia Narbonéfi ad hauriédam & feruandá aquam 
T Dd vtimur,& paru mutato nomine dorgosvocamus,quafi 
orchos jid eft,orcas.Talis eft huius beluz figura: nam toto corpore eft 
valde craffo & rotüdo, extremis no valde prominentibus & tenuio- 
ribus.Santones efpaulars vocant;ab humerorum feu potius Ícapula- 
rum latitudine & crafsitudine.Eft igitur orca roftro & fiftula pinnis 
& cauda delphino fimilis,corpore vigefies crafsiore; potifsimüm cir 
ca ventré, dentes habet valde latos in acutü definentes, ferratos qui- 
bus balena perfequitur,quà quü mordet, veluti mugitü tauri à cani- 
bus cóprehéfi cogit edere.Q uam ob caufam nautz qui pifcatus cau- 
fa in nouum orbé nauigant;barbaros rogant, vel fi liceat;im perant, 
ne orcas lcdant,aut venentur, quoniá orcarum opera balenas,pho- 
cas,aliafque beluas capiunt. Orca enim truculentis dentibus beluas 


(Lil, 9.cap. 6» 


y. 1.4ÀL4 b 
AK. 


gibre.7; 


4c DEOMSQUINST 


alias impetentes maris gurgites cogunt relinquere;& ad litora con- 
fugere,quas illic fagittis telifque aliis interficiunt. Ex quo colligere 
licet verum id effe, quod de balznarum & orcarum pugna Plinius 
literis mandauit.Balzne & in noftra maria penetrant. In Gaditano 
oceano non ante brumam confpici eas tradunt, condi autem zfta- 
tis temporibus in quodam finu placido & capaci, miré gaudétes ibi 
parere.Hoc fcire orcas infeftà his beluam, & cuius imago nulla re- 
prafentatione exprimi pofsit aliaquàm carnis immenfz , dentibus 
truculentz.Irrumpunt ergo in fecreta,ac vitulos earum & foetas, vel 
ctiam inannum grauidas lacerant morfu, incurfüque feu Liburni- 
carum roftris fodiunt.Illz ad lexum immobiles, ad repugnandum 
inertes,& pondere fuo oneratz,tunc quidem & vtero grauces,parien 
dive poenis inualidz,folum auxilium nouere in altum profugere,& 
Íc toto defendere oceano.Contrà orcz occurrere laborant , fefeque 
opponere,& cautium anguftiis trucidarejin vada vrgere, faxis illi- 
dere.Spe&tantur etiam prelia feu mari ipfo fibi irato , nullis in finu 
ventis flu&ibus veró ad anhelitus i&üfque quantos nulli turbines 
voluant:Subiungit his Plinius rem memoria dignam.Orcàin oltiefi 
portu à Claudio Principe cum pratorianis militibus oppugnatam, 
feque vidiffe vnum mergi reflatu beluz oppletüm vnda. Ab huius 
beluz fimilitudine puto przgrandes oceani naues owrc/ez, vocari. 
Fuit aliquandoin ea fententia vir quidà do&tus, vt eam belua quam 
depinximus,xiphiam effe crediderit, fed xiphias roftrü przlongum 
habet enfis fpecie non dentes,hzc veró dentes infeftifsimos & ma- 
ximos quarc xiphias effe non poteft,id quod etiam ex iis quz fuo lo- 
co de xiphia diximus clarius fit-Rurfum hic turpiter impegit autor 
libri deaquatilibus qui orcá & orcynü. cofundit ex Oppiano, quod 
falfum effe docent Oppiani verfus,qui orcynü cü tliunnis numerat. 

Cuyo Spo Üwwvollles &v RI EET. oppttun 

Kpearovodot 3 £igia| TE dpse avus 37 di "Gips 

Opxuvav yer. ' 

His fubfcribunt veterum teftimonia , qua Athenzus citat. Eá- 
palos 5 à dud een Ge Cay T. abra uda a Üwwviea. Xia A£yd y vou a 
5 yeropSptur Srwvor, r1. 2 piove, Opxcituoy , v'aisp[BaNNoiltos 5 dvEdAwipSuon- 
ves, xópres, vbi proveuaGo legendum puto ueito,vt fit is fenfus:Softra- 


tus in fecundo de animalibus pelamydem thynnidem vocari fcri- 


bit, hac maiorem thynnum,co adhuc maioré orcynum , immodicé 
veró auctum cete.His accedit Archeftrati huiufmodi rerum pericif- 
fimi autoritas ex eodem Athenaeo. np 
EA ug 52 m TÉ Xg]. &OpUopoy tC. NT : L 
2 COwro duos apu Syuov anu39 péydy ov xoxo | 


! EY 1 T x3 
Ó piawor , aoi dU &v xóytos. 


CLASS T 


L 


LIBER XVL 4s 


Quos verfus Latinos fecimus,quum de thunni, pelamydis, or- 
cyni appellationibus ageremus , quo ex loco quis fit orcynus vete- 
rum facile agnofcere quiuis poterit. | 


3 


mmy fs 


v eS 2) 


2 DETTA 
t 


A 7 77 
hu Jn 7 


(TUVT XH 


! B effc&u Greci nominis gv(71/p vocatur, quafi fla- 
tor,quód nimbofam quandam alluuié aquarum cf- 
Lu ExaW flando emittat,vt plerunque ctiam alucos nauigan- 
2 A qj tium deprimatjà noftris pez mular: ab Italis capidol;o, 
SXSzh àSantonibus fedezette.Belua eft admiranda magni- 
tudinis ex balznarum genere:ore maximo dentibus acutis , ferratis 
quemadmodum orca. Lingua intus magna & carnofa.fiftulam lon- 
géampliorem habet quàm iini bcluz:quam ob caufam multó 
lus aquz reiicit & efflat,vnde illi nomen gvorr?pos. Ab orca ditfert, 
quód multó longior fit & dorfi pinna careat.Pinguitudine multa a- 
bundat vcluti balena & beluz relique.Q uod de iis beluis que piíciü 
carne aluntur,nemini videtur mirum,fed dc balena prima fiue my- 
fticeto quem diximus L15.1111.aqua tantum & fpuma maris & alga 
nutriri & de aliis qug detibus carét nó fine caufa dubitaucrit aliquis. 
Scd fi hec fecü animo cogitarit,vità ociofam,corij denfitatéjaliméti 
copiam,temperamentum,mirari definet. Etenim. animalia inertia 
pinguefcere certüm eft,quod quotidie experimur in iis que eam ob 
caufam anguftis locis cocludimus,vt in (uibus & capis,& in his qux 
hyeme latét,vtin gliribus,& tafsis.Myfticetus autem tardifsimé mo 
uctur ob corporis molé,& id modicü quod tardo motu digeri poffet 
ue : porvSe T. 


436 DE PTSGIBES! 


Lib. p. cap. 4. 


Lib.8. geogra. 


corij denfitate prepeditur.Sic & in hominibus cutis conftipatio cor- 
poris conftitutione plethorz fimilem efficit.Iam quum voraci ani- 
mali alimentum femper in promptu eft id ad faginandum corpus 
multüm confert:exemplo funt luxui ac crapulz dediti, qui obef1 cí- 
fc folent. His adde temperamentum calidum & humidum,quo que 
przdite fuerintbelue, atque adeó animantes omnes , pinguifsimae 
redduntur,quód ad fanguinis copiam generandá fit accomodatifsi- 
mum.Sed ad phyfeterem redeamus,quem in Oceano noftro reperi- 
ri teftatur Plinius. In Gallico Oceno phyfeter , ingentis columna 
modo fe attollens , altiorémque nauium velis diluuiem quandam 
cructans.Eiufdem meminit Strabo. Plurimüm eos turbabant phy- 
Íeterum magnitudines,flu&um maximum & cumulatum, & caligi- 


nem tantam reflationibus excitantes,vt quz ante pedes erant con- 


Ípici non poffent. Sed cüm nauigationis duces illis timentibus & 
caufam ignorantibns indicaffent beluas effe quz facilé tubarum fo- 
nitu & plaufu exaudito difcederent,Nearchus naues in flu&um egit 
qua maximé arcebatur;ac tubis beluas exterruitillz vndas fubeun- 
tes nauale certamen à puppi minabantur. Verüm fubitó ceffauerc. 


Quotquot nunc in Indiam nauigant, beluarum quidem magnitu- , 


dincs referunt, quz nec gregatim nec fzpius fe oKerant, fed difce- 
dant clamore ac tubis repulíz.Dicunt eastetrz nequaquam appro- 
pinquare;offa veró iam diffolutarum à fluctibus facilé eiici , & ma- 
teriam faciendarum tegetum ichthyopolis fu ppeditare. Nearchus 
cetorum magnitudinem vicenum & ternum paffuum refert . In li- 
tus noftrum ciectz funt aliquando immanes bceluz . Vnius maxilla 
inferior fpe&atur in fummo ciuitatis noftre templo D. Petro dica- 
to in ipfo veftibulo,quam vulgus ob magnitudinem coftam effe pu- 
tat,fed falsó:nam cofte breuiores funt,& minus craffc. Ex vertebris, 
Frontignani in litore faa fedilia, Aliavifa efta pinnis ad caude ex- 
tremum triginta paffus longa;caput in aqua latebat , Corpore erat 
ftriato,neício an natura an euentu quodam, vt ob pinguitudinem à 
fole liquatam partibus aliis defidentibus , alie prominentes manfe- 
rint,quemadmodiá in ftriatis columnis;alic partes eminent;que ftrig 
vocantur,alie cauc, que canaliculi & ftrigles. Aliam inlitore vifam 
à patre meo audiui centü paffuum longitudine. Aliam in Italia ca- 
ptam vidimus,quam exficcatam Florentinorü Dux ante jus 
collocarat;fed ob diuturnum & grauifsimum foetorem au 
tuit.Ex huiufmodi beluarum cerebro pinguitudo oleo liquidior de- 
fluit,que partium tenuitate facilé quocunque penetrat , quum hec 
diu multümque defluendo exhaufta. füerit, (b cranio reliquize 
fÍquamulis fardinarum ín aceruum coa&is fimiles funtque igni ad- 
mote liquuntur,;deinde frigore concrefcunt , Q ualesquales fuerint 
hz be 


^ 


erri opor | 


m o nm MEI 


LIBER 'XNI. 487 
ha beluz certé verum phyfeterem hic exhibemus,quod maximé in- 
dicat fitula multó amplior quàm in czteris,qua veluti nimbos aqua- 
rum efflat , quam notam & totius bellux figuram cx iis qui beluas 
venantur,magnümque cx his quaftum faciunt, didici. Suam etiam 
hacin re operam mihi prafftitit Capellanus medicus dotiffimus, qui 
non proculà Baiona habitat,quo in finu quotannis beluz capiütur. 


De Prifte.' 


X NS : 
SENSN SS. (i 
x M LL N 
; "AF 22777. ) 
V p ipse" 


S 
ES | «i mm 
T LEE | - ! 
a: "e 


-—rTUUUxvVuwuuvi 


—- 


HD 2 


^l : 
x : E A grs 
| Miete eoe na 
"^ * 27 AL LI, 7 7717 » 7/ : d 


7 


NE NDI Cetaceum quendam pifcem norunt, quem 
3)? viuellam nonnulli appellant , qui infuaui eft carnes 
: cibo inutilis, mirabili forma, maximé ob roftrum, 
uod valde longum eft, offeum , vtrinque aculea- 
3-22 tum , raftri modo/figuráque , cius aculei validi funt, 
& delphinorum dentibus fimiles, fed longiores. Os , cui infixi funr, 
latum , tenue, cute afpera, cinerea, Huiufmodi roftrum miíit ad 
me Guinus Pifanus do&or peritiffimus. . Vidi aliud Mafliliz , quod 
mercator ex longinqua nauigatione attulerat. Egoin ca femper fui 
opinione beluam hanc anüquorum effe weiglw , quam Plinius & 
Gaza non mutato vocabulo Graco priftem nominant, vt dicatur 
&m) 1€ wed ,id cít, à fecando, weis fe&tor & ferra , & cetaceus 
pifcis àroftro fimili ferrz vtrinque fecanti , idem fortaffe cum eo, 

uem Latiné vno loco ferram Plinius vocauit. Rerum quidem non P^s e : 
folàm animalium fimulacra incffe , licet intelligere intuentibus 
vuam , gladium, ferras. In Indico mari priftes ducenüm funt cubi- 
torum. Neício qua ratione impulíus autor lib.de aquatilibus pri-- 
ftem calderonum vocet:nam fi anteriorem capitis partem fundo ca- 
"qe 24st 


48 — ' DEOPTSONBIVN 


Jj 7) WP p MEN S 
TTE Snnt ssi 
P ese MTS 


di&a eft priftis. Vergilius: | 

Ulelocem AMneflheus agit acri rege prisizm. 1 

Vbi Seruius: priftis à fe&ione vndarum di&a eft:ícindit enim 
mirum in modum flu&us propter tenuitatem:Greci autem wej(7e- 
&ionemyze/glw fe&torem dicunt. | E 


NS d i : 


PAD e. 


[2 ENT 1 | 
NNWU/ y, 


j 
f 
"i 


, 


j ^ / A NA ,, 
l/ / 


( ed P289 on 3637. 


COLOPENDRR AE Marine duofuntgenc- 
ra: vnacxinfectorum cft genere , altera cetacca cft. 
De priore Ariftoteles , Diofcorides & alij tra&tarunr, 


BM 
11), 


| 7 


Biircer4. quit, vim & naturam quan to equidem maximo potui ftudio , cüm, 


non 


LIBER XVI 489 


non enim intra aquam abditum , (ed per fummum mare innatans 
perfpicuum effe atque permultis pedibus vtrinque ordine fitis tan- 
quàm ex fcalmis appenfis natare. 


: De Tiburone. | 


C VASPRU T T XUI 


'IBVRO Pifcis eftindicus quem ex genere vitulo- 
99955 rum marinorum effe puto,fi vera funt quz fcribit au- 
2S tor hiftoriz indicx.Plurimüm decem pedes logus eft, 
(03/23 fex craffus,corio cótectus fine pilis. Dormiens ftertit 

Cou in litoribus.Mari genitale effe aiunt duplex, longum. 
Foeminz vulua eft bifida , & mammz plures.Viuos parit, & lacte nu- 
trit. Latiffimo eft oris rictu pro corporis magnitudinc.Duplicem den : 
tium ordinem habet,qui continui funtjadmodum denfi & truculen- 
ti,crenati. Sepiüs é mari egrediuntur in continentem,magna ob- 
uiorum pernicie: nam in homines,vaccas, equas impetum faciunt. 
Subeunt & fluuios.Vclociffimum eft animal , farcophagum , admo- 
dum vorax. Qua de caufa hac arte capitu t. Áccedentes ad nauesita 
mari eminent vt facilé videantur,nautz hamum vtrinq; vncinatum 
ex catena appenfum é puppiin mare demittunt,hami extremo annce- 
xi funcannuli aliquot ferreijquorum vltimo alligatur funis canabi- 
nus, hamocraffior multo. Eidem hamo affigitur pro efca , patticula 
pifcis alicuius , aut thunni, aut alterius tiburonis affi, (i quando aliàs 
captum afferuarint. — Hisigitur veluti praeparatis infidiis,etiamfi ce- 
lerrimé currat nauis , fecundis ventis remifque impulfa, eam tiburo- 
nes non folüm affequuntur;fed etiam preteruolant aliquando,collu- 
dentes modó à prora ad puppim & contrà currunt, modó circa na- 
uem gyros aliquot faciuntiidq; adeó finc defatigatione, vt interdum 
quadrigentorum miliarium fpatio nauesfequantur,quicquid purga- 
mentorum é naui eijcitur vorantes.. Quod fi contingat ab aliquo 
hamum artipi , magis ac magis impactus hzret, ob celerem naui tra- 
&um.Q uemadmodum fi vncum infixeris quo magis trahas , eo fir 
miüs hzret, & altiüs penetrat.Sic capiuntur tiburones, quorum non- 
nulli tam magni funt,vt vix à duodecim vcl quindecim viris robuftis 
in nauem pertrahi poffint... Quum naui propinquus efttam validis 
caudz ictibus eà quatit, vt in periculo verfetur. Necati tiburonis car- 
nesin particulas longas & tenues fecantur,que vt exiccentur aéti ex- 
ponuntur funibus nauis appeníc.His deinde vefcütur elixis vel affis. 
«t3 


" EUNT M 3 
" Ü p : . , 
Bao DE PISCHEVS!J3 
cibus eftin mati non verfatis infuauis , nautis vtilis: quia in multos: 
diesveluüfuecidiaferuatur. ^. ————— 1 : m 


De Maraxo. | 


(CPI UE 


3:955 lua maraxus, fed. celeritate tiburone: multó inferior. 
) Coriointegitur vt tiburo , eique in multis fimilis eft, 
2$ Nouem aliquando dentiü ordinibus ora maraxorum 


borumpenuria. Huiufmodi beluas aliquando in Hifpanico ctiam. 
mati reperiri aiunt,qui in co mari verfantur, 


De Manato. 


—— ( ea P! Qr ooopspuy np 


7j 


z C LIA eftbelua indica quam manatum vocant Hiípa- 
c niqui in Indiam nauigant.bouem capite refert , dor- 
8/53 V7 fo ct plano;pelle duriflima. Foemina duas maximas 

PASA 
a 


8 mamas habet.& lac,viuos foetus edit &nutrit.Ad eam 
RNSZZ8 magnitudinem accedit vt mortuus vix à terreftrium 
boum iugo trahi poffit. Caro vitulinz fimilis,fed pinguior & infi- 

pidior. In capite lapides reperiri aiuntad renum calculum remedio 

efficaci. Cicuratur hec belua & docilis eft canum more fed iniuria- 

rum memor eft.Hzc de maraxo literis prodita funt ab iis qui eum vi 

derunt. Q uibus addemus hüc fortaffe bouem effe marinum ,beluam 

Tia. 4; y; ilicet bouis nomine cuius meminit Ariftotelesquam etiam viuos 
flar.eni. ca, catulos parere fcribit. dUxgis 4g]. qoaa) x, (9 serm 0(g. 1). yd 
Gpetcyyua, nz QvarTipa, CaoToxE(1, em b W'eAg"ns Xg) ss. Delphinus,ba- 

lzna,& reliqua cete quz branchias non habent fed fiftulam , animal 
generant,pratercà priftes & bos. Eft & bos alterius pifcis plani carti- 

Lis debifs laginei nomen, de quo alibi diximus. Ze£yy 3* £pi Gre tipsucva. xg] 
cap. Bs, xg] Apu, gj &los, xg] vpn, «gi Ggeyos. Cartilaginea Íunt iam 
di&a,prztereà bos, lamia;aquila, torpedo,rana. 

TET De 


p 


LAE JBOHOR - X2VAL "- 4g 


DT RM SNMNES 
De Monttro Leonino. 


SW 


(e | PLOTS no d X. 1 
2 ONSTRVM Eftid,quod hic exhibemus & per- 
/ C) fe&um animal partibus nullis ad natádum aptis prz- 
it, ditum. Quamobrem quum dubitarem extitiffet ne 
4 EX reuera aliquando moftrum iftud marinum Gifbertus 

V e Cd Germanusqui Romz medicinam facit,vir proculdu 
bioin rerum cognitione przcellens & minim vanus omni affeuera- 
tionc affirmauit certó fe Ícire,non diu antc obitü Pontificis Pauli ter- 
tij centuccllis captum in medio mari fuiffe.Q uare ex illius fide quale 
fuetit hoc monítrum defcribere nó dubitaui.Id,vt referebat, magni- 


tudine & figura leonis erat,quatuor pedes habebat,nó mutilatos nec 


imperfe&os,vt vitulus marinus)non membranis mediis iunctosvelu- 
ti fiber & anas.fed perfectos , in vngues & digitos diuifos,cauda lon- 
gam,tenuem,in pilos definentem, aures valde patentes , fquamas in 
toto corpore,non diuvixit proprio naturaliq; loco & alimento defti- 
tutum. Hacquanuis bona fide mihi narrarit Gifbertus medicus, ta- 
men exiftimo pro pictoris arbitrio quzdam detracta, quedam addita 
fuiffe,vt pedes longiores factos fuiffe quàm aquatilibus bettiis effe fo- 
leant,vel omiffam membrana digitos coniungentem,aures patentio- 
res contra aquatilium naturam ,Íquamas prater veritatem additas 
pro cute afpera & rugofa,quali cute pedes & alz teftudinum marina- 
rum contcguntur,neque enim fquamas habent que pulmonibus fpi. 
rant,& offibus fuftinentur.Non folüm in hoc, fed in aliis monftris 8 
beluis marinis pictores multa pro arbitrio appinxerüt,vt intueri licet 
in tabulis illis regionum pictis, quas chartas feptentrionales appel- 
lant. In quibus & Munfteri cofmographia ,balenz pi&z funt cum 
fiftulis duabus prominentibus , cum fitulam vnicam habeant, id cft; 


unt *" pi/PIScHENS 
foramé in fronte iii afperam arteriam definens.Item cum branchia- 
rum fciffura,cum pedibus,vnguibusÍquamis quibus omnibus certiffi 
mum eft balenas carere.Pratereà ex teftudine marina finxerüt mon 
ftrum à quo vitulus marinus auriculas habens prater veritatem,deuo - 
ratur.Nec minus abfurdé orcam pinxerüt,quz balznam perfequitur, 
& naucs cuertit. Abfurdiffimé veró phyfeterem forma equi cum pa- 
tulis naribus & fiftulis duabus prominentibus,cum auriculis afininis, 
cum lingua longiffima & prominente.Nec minus monftrofam fin- 
xerunt Scolopédtam cetaceam quadrato capite;promiffa barba.Non 
tinore errore porcum marinum reprzfentarüt,& Orca fpecié quan- 
dam cui à celeritate nomen pofuerunt,& vaccam marinam,& mon- 
ftrum aliud rhinoceroti fimile.Hzc fibi in chorographia illa fepten- 
trionali permiferunt pictores, quz tamen vera nonnulla continet,vt 
aftarü marinü,onocrotalà fatis re&té expreffum, & terreftria aliquot. 


De pifce monachi habitu. 


XU D E C7 z 
d ad 3 P 4 «T. 4 
S WWW TE? (AN 
E. j, 


dd. CP UAE XX PW i 

2 NTER Marina moftra referemus & illud quod no- | 
VeRO ftra tate i i im eft mari llofo,i 

S5 ftra gtatein Nortuegia captum eft mari procellofo,id. 


? humana facie effe videbatur,fed ruftica & agrefti,capi 
te rafo & leui;humeros cotegebat veluti monachorum 
' - noft 


ETSEBER:CUXAM, ^7 
LJ 
noftrorum cucullus. Pinnas duas longas pro brachiis habebat. 
Parsinfima in caudam latam definebat , media multó erat latior , fa- 
gi militaris figura. Hanc cfhgiem mihi dono dedit illuftriffima 
Margareta Nauarrz Regina , generis fplendore, ingenij, do&ri- 
nz , virtutis , füummza pietatis laudibus ita cumulata , vt omnes cius 
etatis fpectatas & illuftres foeminas fuperarit. Ea viro nobili effi- 
giem hanc acceperat , qui fimilem ad Carolum quintum Imperato- 
rem in Hifpania tum agentem deferebat : ille regina affirmauit fe 
monftrum hocin Nortuegia captum vidifle poft grauiffimas tempe- 


493 


ftates vndis & fluctibus in litus eiectum , locümque defignabat Die- - 


zum iuxta oppidum Dezelepok. Eiufdem monftri piéturam mihi 
oftendit Gilbertus medicus ex eadem Nortuegia Romam ad fc mif- 
fam , quz pi&ura nonnihil à mea differebat. Q uare , vt dicam quod 
fentio, quzdam prater rei veritatem à pictoribus addita fuiffe puto, 
vt res mirabilior haberetur. Crediderim igitur monftrum hoc hu- 
manam formam eo modo referre , quo pars capitis ranarum : tum 
quia poft caput partes erant vtrinque latz , hominum omoplatis 
rcfpondentes , mufculis mouebantur , qui cuculli monachorum fi- 
guram reprafentant , qualis in nobis fpe&tatur fecundus muículus 
omoplatas mouens , fcilicet cas partim ad fefe attrahens , partim at- 
tollens , cuculli monachorum formam aptiffimé referens. Adhzc 
non Íquamis , fed cute dura & ru gofa. veluti cortice contectum pu- 
tarim , quemadmodum de leone marino iam diximus. Eft inter bc- 
luas marinashomo marinus , eft &triton. Harum vtrauis belua fit 
quam proponimus, non affirmo.Dc homine marino Plinius libro tri 
geíimo fecundo,& libro rx. Autores habeoin equeflri ordine fplen- 
dentes , vifum ab his in Gaditano Oceano marinum hominem, toto 


corpore abfoluta fimilitudine , afcendere nauigia nocturnis tempo-. 


ribus, ftatimque degrauari quas infederit partes , etfi diutius perma- 
neat etiam mergi. De tritone ibidem. Tiberio Principi nuntiauit 


Olyffipponenfium legatio ob id mifla , vifum , auditümque in quo-. 


dam fpecu concha canentem tritonem , qua nofcitur forma.De quo 
& Vergilius: -— »: | | | 

Frons hominem prafert,im pifcem definit alum. 

Paufanias veró tritoncm vidiffe meminit Roma, capite fpecie co 
mofo,vt ranis paluftribus, etiam colorc , ne diícerni tamen capillus 
à capillo queat , fed corpore fquamofo , forma veluti fquatinz, 
branchiis fub aures , nafo Must. ore ampliore, dentibus fcrinis, 
oculis glaucismanibus, digitis,& vnguibus conchularum teftis fimi- 
libus , cauda fubtusaluum vice pedum , vt delphini. Quz fabulofa 
cílc puto. Eft & triton pelamydum generis magni , cuius memini- 
musquum dethunnis ageremus. FU 


Cap.tts 
C^p.5s 


Libg.cap. 3. 


DE PISCIBVS 
De piíce Epifcopihabitu. —— 


494 


or^ 
LEA 


d 


(QC ccec0 


«C 


€€cee ( EP 


oZ 


TTD 


TO 


— 
Co CPI Sp ES 


$$) fubiun go,quod accepi à Gifberto Germano medico, 
cuius anté aliquoties memini,qd' ipfe ab Amfteroda- 


723 1531.in Polonia vifum id monftrum marinü Epifcopi 
habitu,& ad Poloniz Regem delatum, cui fignis quibufdam tigniti- 
care videbatur vehementer fe cupere ad mare reuerti , quo dedu&tus 
ftatim in id fe coniccit.Sciens omitto plura, que de hoc monftro mi- 


ONSTR V M Aliud multó fuperiore mirabilius 


mo cum literis acceperat,quibus ille affirmabat anno. 


hi narrata funt,quia fabulofa effe arbitror.Ea eft enim hominum va-.- 


nitas,vt rei per fe fatis mirabili preter verum plura etiam affingant, 
ego qualem monftii «conem accepi;talem omnino exhibeo. Vera ea 
fit an non,nec afirmo,nec refello. 


De Nereide. 
[ed UP. LIU. X YD 
4» O E T 7E Nercides efle inxerunt Nerei & Doridos 
jf. filiasquarum pars nare videtur,inquit Ouidius, | 
"Pars in mole fedens virides ficcare capillos, 
"Pifce cuehi quadam, facies non omsibus cuna: 
"Non diuerfa tamen, qualem decet effe fororum. 


Id 


d 


E 


LIBER XVI dus- 


Id non omnino fabulofum effe exiftimat Plinius. Et nereidum Lil.g.cep.s. 


falía opinio nort eftjfquamis modo hifpido corpore, eti in quo hu- 
manam effigiem habent:nang; hec in codé fpectata litore eft, cuius 
morientis etiam gannitum triftem accolz audiuerc lon gé . EcDiuo 
Augufto legatus Gallic coplurcs in litore apparere exanimes nerci- 
das fcripfit. Vt igitur homincs funt marini,ita nereides mulieres ma 
rinz fucrintqualis à Gaza vifa eft,qualem etiam Cornelius Amfte- 
rodamus vidit in Pomeranica regione , poft fzuas maris procellas 
in oppido Edam muliebri erat facie,falacifsima , quz vixit aliquot 
annosjZgovs. Similem audio(fed pro vero non affirmo)ab Hifpano 
quodam nauta in naui educatam;que tandem in mare fe dciecit,nec 
poftea videri vnquam potuit. 


De pluribus alijs beluis marinis, 


(eA PIU TS, E PIE 


Z3 VNT multó plures beluz marine nomine tantüm 
| nobis cognitz,re ipfa minimé , vt arietes , elephanti, 
antherz,melanthyni,hyznz,rotz,dromoncs;atque 
23 alic infinite. Arietes Oppianus L12. t. &u&Ulxàv inter 
*$ pelagios numerat,& feroces. 112. v. inter cetaccos. 
Kpioi urxovojcy Tia [Boróv,duS. Ou xtosus 
Kpiois udAcyo( owvoistla, e(X wor. | 
Nominat etiam vpóGa id cft oues fed beluz fint necne nó in- 
dicat. Plinius Tiberio Principe contra Lugdunenfis prouinciz litus 
infularum trecentas amplius beluas reciprocans deftituit Oceanus, 
mirz varietatis & magnitudinis,nec pauciores in Santonum litore, 
interque reliquas,clephantos & arietes, candore tantüm afsimilatis 
cornibus , nereidas veró multas. Elephanti autem ij non funt , de 
quibus pofteà inter cruftata dicemus. Panthere meminerunt ZElia- 
nus & Oppianus,an vt debelua;an vt de piíce , dubito. Pardalis pi- 
cis, inquit /Elianus;vt ij qui ipfum viderunt dicunt, in mari rubro 
nafcitur , colore & maculis orbiculatis fimilis cft terrena: pardali. 
O ppianus.eagguds ?' óxod). & L18.v. | 
llagBu luy "yaprs 9Nooy 9095 42. celos 
AnoTca|. 
Idem Mclanthynos nominat folus , pro pifcibus fortaffe potius 
quàm pro beluis. i 7 
E»3: pt)vÜwor Eauerts "y£vos. 
Hyznam JElianus pro pifce ponit,quá nonRulli centrinam cffe 
putant.Si, inquit;pifcis marini hyene nuncupati pinná dextrá ad ho 
minem fomno confopitü admoucas , fanequàm eum ipfum pertur- 


Iib.9.tep.s. 


Lb.xicap.;;. 


13b. EAM 
" iK» 


Lib. Ie av ] 


7IKOpe 


Libar.cap. i. 


49$. .* -YvE PUBCTBN S 
babis. Etenim formidolofa fecundum quietem monftra videbio 
Bb 3447. acerbáque infomnia perpetictur.Oppianus hyanam pro belua po- 
"UT —— fuiffe videcur. | | | jim 
Aaui(iov éxy0os Vals, & L 15. V. 
Xde(iyuSio trug iiys(v o ara), 
IIowo 3 by. poious xpusptiTepal. lig 
Tij. 9. Cap. 4- Inter maxima Oceani animalia rotam collocat Plinius. Appa- 


rent & rotg appellatz à fimilitudine,quaternis diftin&z radiis; mo-- 


diolos earum;oculis duobus vtrinque. claudentibus. Rotam aliam 
intellexiffe videtur Iouius quum fcribit.Eft in Occano cctarij gene 
ris rota,quam vidit Lufitana clafsis,dum extremum ZEthiopiz pro- 
montorium fuperaret,geminas dorfo rotas geftarc videbatur;ad ea- 
rum fimilitudinem quz frumentarias molas impellente vento edi- 
tioribus in locis circunducunt. Extimuere tantz bceluz congreffum 
periti nautz,qui modo ignoti maris immenfos flu&us, certáque pe- 
ricula contempferant,fatiüfque vifum conuerfis velis fugam cape- 
re,quàm expectare beluam terribili fragore vafta fpumosáque ma- 
ria profcindentem, & fuperbo fremitu veluti conípe&tis hoftibus 
prelium cientem. Neque eam terruere cexcuffa nauibus tormenta, 
quorum boatibus ea maria refonabant, fugientefque Tino 
immanis belua vaftis meandris adnatando fuiffet confecuta, ventis 
ac velis celeritate cedentibus,nifi mirabunda fubftitiffet,quippe que 
perpetuam intendentibus fugam, fatis gloriofa infe&atione victo- 
riam exprefsife videretur. Dromones à curfu. fortaffe,Plinius pro 
fpecie beluz vfurpat. Ariftoteles 3egug$us à curfu pifces omnes eos 
appellat,quiin Pontum aliunde excurrunt , quique vix vno loco 
conquicícunt,cuiufmodi funt thunni, pelamydes,amiz .. Sic enim 
1.15. I.de Hiftoria animalium.g] vdy a»erdv:ax9Wà. yém v&v. Cyücey, 
Oioy óU€ 3tgNoU(1 pops us y. Üluivot , 3xuAcqauSes S epa . Complura intcr 
nantes piícium gencra gregatim degere Ícimus ,.vt quos curíores 
vocant, vt thunnos , pelamydas, amias. Arbor etiaminter maxima 
Oceani animalia à Plinio numeratur, quod fortaffe de ftella arbo- 
Libs.ca. 3. refcente de qua. pofteà dicemus, intelligi poffet, nifi Plinius dice- 
— ... ret. In Gaditano Occano arbor in tantum vaílis difpenfa ramis, 

vtex ca caufa fretum nunquam intraffe credatur. Quz in 

fiellam arborem competere non poffunt, ideo 
quod in tantam magnitudinem non- .. 
quam accreícat. | 


Tibro de ife: 
bas Rom. 


Lib. s:cap.nx. 


Cap. 1; 


;MNEHRRQUN DE Ed abil 
P C CZMMEEDESXPISCIDVSME 


1 
j 
! 


vLCUT Lisz&  XVIL 


Qui piíces molles dicantur. . 


Feu [Cus*p ouv 


A&ESISCIVM genera diuerfa que hactenus 
SEES executi fumus, omnia £va4uo. funt, id eft, fan- 
JW guine predita. Nunc avajus, id eft, fanguinis 
(R9) cxpertia perfequemur , quorum tria funt gc- 
$ ncra:imprimis que mollia appellantur, dein- 
J de contecta cruftis tenuibus , poftremó teftis 
| conclufa duris.Hunc ab Arifto.inftitutum or 
; dinem,& à Plinio repetitum deinceps fequc- 
LL S22 mur.Mollia igitur Latini vocant,que Graci 
paAdoua yo. Exlos Ed à (px diae flos 5 e) gp £v, oy eimrep x2) E: &Va gu, quz 
foris carne obducta intus folidum continent,quemadmodü fangui- 
ne przdita,vt fepia loligo;polypus.Dicuntur etiam à Graecis ugAa- 
xad Vpus-id cftmolli cute conte&ta,cüm quz cruftis inte&ta funt, Ari 
ftot.fcpifsime (Govipi3«pus. nominet.Idem manifeftum eft ex Galeno. 
Cur enim mollia dicantur,apertiüs exponens aitusAvbua 4 Aero c 
pure Acmrijus Eo Ge pure Caob,udTé ógpaxü3ts O 3tpua, uar dU. vras 
&s duüpámois, iet 9 TU TroXUTOSEs € x3] Grzriod C TÓUi8es, Qu. T Na, T6- 
qos Voncer. &zlopsévo pfo Gur ug ix. gta, duà S pire Xemibvly Ovdr, 
wf acyD ure ógtpaxüdes O (xégucyus. , QOvipo(oupxto dV ig. Mollia vo- 
cantur,neque fquamas,neque afperam,neque teftaccam cutem ha- 
bentia,fed mollem perinde ac in hominibus eft,vt polypodces, fepic, 
loligines,& his fimilia,qua tangenti quidem mollia videntur : quia 
neque Íquamas,neque afper, neque teftaceü tegumétum habeant, 
dure aute funt carnis. Verüm dubitauerit aliquis, pofsint ne animalia 
aliqua fine fanguine viucre,cum bilis vtraq; pituita , fanguis viuen- 
Vv 


e 
CN 


Lib.4.de bif. 
Cap-t. 
Lib.9. £ap.18s 


Lib.s. de facs 
aliment, 


A95. DE PISCIBVS 


tium animantium elementa effe videaritur.Hümorem quidem cer-. 
té genus omne animantium continet,quo fi aut natura;aut vi priue- 
. turjntereat neceffe eft:habet etia parte aliquà in qua humor is fiat, 

, .&contineatur,qualis eft fanguis & vena , aut quz his proportione 
paria funt.Q are is humor vel fanguis fucrit in iis quz natura cali- 
diora funt,vel alius qui fanguini proportione refpondeat in iis qua 
natura frigidiora funt.Itaque recté dicemus animalium alia fangui 
ne przdita effe,cuiufmodi funt homo;equus,deniq; omnia quz per- 
fecta aut pedibus carentaut binis quaternifve gradiuntur. Alia fan- 
guinis expertia veluti apes, vef] pa,ex marinis fe pia; locufta, denique p 

MET omnia quz pedibus pluribus quàm quaternis mouentur. Mollium - 

25 Hé omniü partes ab Ariftotele fic diftin&z funt. 8 xéros à3ile;gw, id eft, 

€ iiba. de aluus,fiuc alueus indifcretus Gaza interprete, eum pinnz in orbem 

; P M ambiunt.Sequitur x«ga2»,id eft,caput, tum ài aodVss,id eft, pedestfiue 

| pediculi,fiue brachia,octona omnibus, binis acetabulorü ordinibus . 
ductu perpetuo omnibus,excepto genere vno polyporum. Eadem 
w»exorvas etiam vocat Arifto.Gaza crura, barbas;cirrofque interpre 
tatur, Habent igitur molles omnes caput inter ventrem & pedes fi- 
tum.Cüm veró in reliquis animantibus parte priore pofterioréque 
vel in lateribus fiti funt pedes, cur hos mollia. ante caput habeant, 
caufam reddit Ariftoteles,quod quz partes in ceteris animantibus 
priores pofterioréfque feiun&ta funt,& fummz ac imz, in mollibus 
& teftaceis turbinatis ezdem funt,quia extrema co&unt & confun- 
duntur.Inteftinum enim quafi reflexa linea ad os reuoluitur. j 


DeSepza. 


———— TMM—— 


Ao e PP NETRDR 


CeA"PUT IL 
Cai SEN 


/ N ». . | ^ 
ES HIIIA aGracis vocata Latinum nomen non inue: 


Dc nit,ab Italis /p;, à noftris /epio, à Gallis /éche dicitur. 
Piícis eft marinus,litoralisjaliquando ad duorum cu- 
bitorum magnitudin& acccdens,tenui fed fatis firma 
; Cute contectus foris carnofo corporc , intus quid fo- 
; lidum 


USB Wt 
um 


Kid. dw 
apre 


QU 5 EPRS CX VI. 499 


lidum, quod ez vocat. Ariftoteles , continente. Athenzus veluti 
Ariftorelem interpretatus, ozpzvar & 76 vóro , Columella fcpiz te- 
itum appellat. Capiti affixos habet pedes octo,ceterorum mollium 
modo,rotundos,craísiores initio: deinde paulatim gracilefcentes, 
omnes interiore in parte 3urléoous , id eft, duplici acetabulorum 
ordine, quibus cedentia comprehendat , & comprehenta firmiter 

remat, retincatque inflar medicarum cucurbitularum. lifdem 
pedibus fiue brachiis natat, cibofque ori, iuxta quod fita. funt , ad- 
mouet. Prxter hec duas promufcides quas Ariftoteles zjoo(sisus 
vocat,longiores pedibus,tenuiores,rotundas , vbique lues prater- 
quàm in extremo,vtroque binis acetabulis afpero , quibus fepiz ca; 


: "i S S : bi. ix , 
piunt;orique é longinquo cibos admouentjiis etiam quoties tem pee 


flates vrgent,ad faxa aliqua adherentes fe vcluti ancoris ftabiliunt. 
In pedum promufcidümque medio veluti in centro roftrum & os 
Íepiz irum eft, duabus cartilaginibus duris altera fuperiore, altc- 
ra inferiore conftans , colore & figura auium. carniuorarum vel 
píitaci roftro plane fimile. Neque me latet Ariftotelem dentes ap- 
pelladie, cüm de mollibus ita fcribit. Ex/s 3' d 96, 7$ 78 edpua-- 
do$ xUTos &SiÓpig'oy Oy dl TUs "ius ijerpooSotr girl xtQaAXlwu) , alos udo 


dà» égUuA.ur , wpl j T) qt, xg] Tess o3oVlas . Qua fic conuertit Ga- 


za. H abent hac foris alueum corporis indifcretum , & pedes parti 
priori iunctos circa caput , infra oculos, circaos & dentes. Ex qua 
interpretatione perfpicuum cit Gazam non legiffe. fos Tdv ógüaA- 
p», led. iuo zov àv églaxusv , vel quid fimile, cui le&ioni àvleis 
ipía adftipulatur: nam infra oculos, & circa caput , ofque fepiz, 
pedes cum promufcidibus fitos effe cernis. Sed ad rem reucrta- 
mur. Vides hic os dentéíque fepiz nominari càm roftrum (it dun- 
taxat, & os quod nulli rei aptius quàm adunco roftro carniuota- 
rum auium, vt dixi , comparari poteft,ex partibus duabus compo- 
fito;altera inferiore;altera fuperiore , commitlura pyxidata , ita vt 
inferiorintret. Dentesibidem nulli nifi roftri fiue oris partes den- 
 tcsappellet, fed cüm mobiles fint neque firmé innitantur ad [a- 
niandam velretinendam prazdam, non fatis proprie dentes vocari 
pofle puto,fed 75 pos potiüs vel «ius, id eft,roftrum velos.Q uod 
autem oris vcl dentium nomine,quas dixi roftri partes intellexecic 
Ariftoteles;fatis ipfe declarat,quum de mollibus vniuersé loquitue 
hoc modo.Mà 5 9s miSas 3 «qudd gu, ddr 0r [éco v aro TG», 
aaAwppor exedaváv. aadlys 3 05 udo tok e dug. , tr tol Sio Sls. Ca puto- 
mnibus inter brachia,eius pars oris habitus eft, in quo dentes duo. 
Prztereà autorem habeo Athenzum,qui de fepia hec tranícripfit ex 
Ariftotele. T ezwíau Aeygslóousg qual mus Vydr oxlo , àv Ts P avtgiro 
450 pe ytg ds , axpo[àoax 35s 8o; uu duly Tes glass, Xj goug.. ed j 
NY 


Lib.7] 
Li..6. 


p 


Tib. 4. de par 
UU. ATTI CA. 9 


Lib.4.d« mf 


ATII-CA". Le 


Libro7; 


LAE 


jco- DE PISCIBWS 


x3] dBov(s So , viv JA) dvo , 3 xao. xg] O. Meyopljvov 0gpuxoyty TG. vdrte 

Sepiz Ícripfit Ariftoteles octo pedes efle, fub his duos maximos fci-- 

licet promuícides duas.Inter hos habere oculos & os, atque dentes 
duosjalterum fuperiorem;alter um inferiorem , ac in dorfo teftam. 

Hzc Athenzus. Roftrum quod diximus membrana quadam craffa 
carnosáque veluti annulo vndique ambitur & firmatur, qua difru- 

pta roftri partes difiunguntur. Intus linguz vice eft caro fungofa, 

Oculi maiufculi funt, inter hos cartilago eft cerebri parum conti- 

Tiba.de bif. nens,vt recte annotauit Ariftoteles, & hunc fecutus Plinius. Cere- 
quan. brum omnia habent animalia quz fanguinem. ZEqué &in mari 
4 / quz mollia appellauimus, quamuis careant fanguine. Os ocfopha- 
gus excipitjid eft,gula,longa & angufta,que per udrw tendit ad in- 
 gluuiem.Eft autem mutis in mollibus quz vifccribus carent,fub ore 
membrana humidum quid continens , cordi proportione refpon- 
dens quorundam fententia,quam paulo poft expendemus. Gulam 
ergó fequitur ingluuies ampla, & auium ingluuiei fimillima, quz 
"pocos dicitur. Eft autem eeó»oSos autore Ariftotele Steg. X oiov, 
xXgj |4£yow t, G 3) Soy) "rpaty (is (o. &xerlos iet. tei D ow TOO. 3o &mo T€ 
g'ouccys q'eváiTepos , t'ayd( éOpiTtpos , » 5 xad TOY pos La Xo A&- 
vloregos,id elt,zrpóAoGos eft cutis in amplum Íinuata , qua primüm ci- 
bus ingeítus continetur incoctus: hac parte. qua iungitur gulz an- 
guftior eft,mox amplior,tum qua definit in ventriculum:arctior ve- 
luti in gallo gallinaceo;palumbo,columbo,perdice. Gaza aliquan- 
do guttur, aliquando ingluuiem conuertit. Columella in auibus in- 
gluuiem appellauit,de gallinis loquens. Nam fivacua non eft inglu 
uies cruditatem fignificat, abftinereque debent dum concoquant: 
' Gallicé /a poche d'un oyfeau.Sepia igitur gulam fequitur ingluuies,cui 
iungitur ventriculus tanquam omafum,figura fimilis 4$. £v 765 xjpv- 

£y tXiujid eft, circrumuolutionibus fiue clauiculis earum concha- 

rum quz à Grecis x/pvxts,à Latinis buccina dicuntur. A ventriculo 
inteftinum tenue,gula crafsius,partem fuperiore repetens ad os fer- 

| tur.Quà vero ad fuperiora reuoluitur, vefica eft fiue membrana in 
Hibs denm " qua humor niger quem Cicero atramentum appellat,cótinetur, cui 
| inteftinum fubiicitur,cuius membranà meatus vefice atramenti ob- 
du&us eft,vt ide fit & atramenti & excreméti exitus per fiftulà, que 

in füpina eft parte inter alueum & os,prope alueum latior;prope os 
anguítior:hac effluit atramentum quod in fepia plurimium eft,Gre- 

ci ov appellant,cum accentu in vltima: Nam 662os cum accentu in 

priore rotundà domá fignificat, in qua epulari confueuerant qui in 

Tib. cap. y. Pritango alebantur às 48 etpifcii à circuncurrendo.Diofcorides 6- 
1ib.9.2p.:9. Aóy vOCat 7? uéAcv. Plinius atramentum imollibus pro fanguine effe 
tradit, fed bili potiüs proportione refpondere puto . Natura enim 

adi NE fanguinem - 


Lib. de bif. 


Animal.ca7. 


LIBER XVII. 


fanguinem vel quod pro fanguine eft nutrimenti caufa , veluti the- 
faurum diligenter feruat, minime autem in quolibet metu cffun- 
dit. Prztercà meatus nullus eft venz proportione refpondens, quo 
alendi corporis cauía in vniuerfum corpus diftribuatur. Quare 
fatius effe duxerim excrementum a ppellare, quod ab alimento fe- 


2h 


cretum in vefica reponitur, quó que natura imminente periculo. 


tuendi huiufmodi pifcium generis caufa abutitur. Atramentü voca- 

tur ab atro colore,& 63s àzo 78 6A «3:4, quod fignificat turbidum 

cílc.Eo pro atramento fcriptorio fiue librario vti poffumus:cft enim 

niger glosinostdeuie humor. Perfius. ; | 
Jam liber (£ bicolor pofitis membrana capilla, 

Iná, manus charta nodofáque venit arundo, 

 Tumquerimur cra[Jus calamo quod pendeat humor 
Nigra quod infufa cuanefcat [epia lympha. .. 

— Dilutas querimur geminat quod fistula guttas. | 

Eidem atramento tanta viseft, vtex Anaxilaotradit Plinius, 

vt co in lucernas a ddito ethiopes videantur. Atramentum id quod 

in fepia plurimum eftjnon inea parte quam zw vocant, contine- 


d 


Lib. cte] 


tur, neque in ca eft fententia. Ariftoteles , vt nonnulli exiftimant. j; ,. 


 Athenzus citans Ariftotelem & «5 wflidu 5 3oxs igi , dilp 5 x£ira| 
wap dul Ó eig, xéqtos Gom Cys(g.. Eftin mytide atramentum, quz 
ad os fita. eft, folliculifiue vefice modo. At qui Ariftotelis fenfa 
diligentiüs inucftigarit , eum in diuerfa fuiffe fententia comperict: 
axAacyyyor dV. Silv y4 ví» ugvasdm uy lo xaX] pubrmyt taii Tau) oAir. 
Viícera mollium nullis , íed habent quam mutin apellant , atrümq; 
illum humorem, cui nomen atramentum. Neque eft quod quis ai 
Tal? in ea muti;fcilicet, interpretetur, (equétia enim reclamar, &io: 
Tau) poft hanc interpretari oportere docent. H uiv ou) uitis xeiro4 Ugo 
Ó e'Oug. x, Sia alus Tid ó S dugoyos, p 3 O ülepoy dure y x gerer à Oo s, 
xd] 7Ó duTd w/un xd ieieybulivor T TIDpoy Td £rrego. Mutis fub orc 
eft, & per cam gula tendit , at veró atramentum infra continctur, 
quà inteftinum petere incipit fuperiora , foraménque fuum eadem 
obuolutum habet membrana , qua inteftinum. Quo fit vc Plutar- 
chum grauiísimum alioqui autorem demirer , qui de codem fepiz 
atramento à veritate magis aliena fcripferit in libello ; in quo diffe- 
rit , plus ne rationis infit aquatilibus beftiis quàm terrenis. £r; 4 
"rod T&v apis 4Gxdoddu , stdy zrpoguAxiuo xg] &modVpa(]y vvv aupa.- 
dUdyuderav , cioe ajEiy igi D. (Graslas serpeA civ , T. yap xoMujdlur cw 
"ra/pÀ. - Sdoerxor Vys(g; vili ogepiis iygbrirTos , qv Dev x48, dv. àr 
xoGAaufbdusr) utBiz(y. Eco, Teyre n érm $ adus duatyoseoüei (s roni (ado 
qute) ap ost eros Jurattx Suo] (C. &moSp&va| 7. 15 ÜnpdUorlos ow, nope on 
Tés Opp (ys xucuéo veqeni) muoNMdous UT &w (iro, ÜtA«e()r bQpotpopstrovs 
Te Le Vv 3 


Lib.,.debif. 


anim.cap.t 


;», — DE PASCISN S 


LH. 4.de Hifl. 


animal.ca. 1. 


Lib.e.debiff. 


anim. cap.6. 


Lib.g. cap.15. 


xà Siexiéellollus, id cft, cüm fint id genus cautionum, circunfpectio- 
num,euafionümque exempla permulta, hoc vnum fepiz praeterire 
nullo modo poffum. Veficulam hac (fic nominatur) collo depen- 
dentem habet atro liquore(atramentum vocant)plenam. Hunc ca- 
pta effundit obícurato circum mari,& tenebris affufis latitare fuge- 
reque venantis aciem ftruens,Homericos Deos imitata, quibus atra 
fubinde nubecula hi quos feruatos volunt , belli difcrimini fubdu- 
cuntur,& clam eripiuntur.Sed quid tandiu in his immoramurixcon, 
troucríiam iftam ftatim diremerit interiorum fepiz partium ana- 
tome,qua infpe&ta nullus eft nifi plané czecus,qui non fententia no- 
ftrz faciló fit affenfurus. Idem videbit mutin colore effe flauo, laxa. 
fungosáque fubftantia , parenchyma potius quàm folliculum vel 


veficam,quz hepati potius quàm cordi proportione refpondet, vt-. 


pote cui confiftentia fimilior fit,inferioréque loco fita quam cor in 
aquatilibus bcftiis fitum effe foleat. Quod vt credam magis me im- 
pulit pars alia poft cerebrum latitans , purpureo humore quem fc- 
pi profanguine effe puto infe&a. Hanc fepiis arbitror incfle loco 
cordis. In vtroque latere fepia particulas quafdam. habet,quas ex 
minutioribus auium plumis compofitas effe dixeris e Capillamenta 
appellat Ariftoteles vfu eorum non adiecto. $y&(-5 49] pouó3n da 
i 1 aug, id eft, capillamenta etiam quedam in corpore omnium 
habentur. Idem meo quidem iudicio corum eft vfus qui branchia- 
rum in reliquis pifcibus. Huiufmodi funt branchiz in cancris & 
aliis cruftatis. Fiftula eft in ventre fimplex mari , foemina duplex. 
Hzc de fepiz partibus tum internis, tum externis, in quibus multa 
funt fepiz cum cateris mollibus communia. Nunc de actionibus 
moribüfque. Sepiz coéunt , vt reliqua mollia os ori admouentes 
complexüque mutuo brachiorum , vt fcribit Ariftoteles. Pariunt 


E . . Y Ae 2" . 
verójinquit,ea corporis parte quz fiftula dicitur, qua & coire eas - 


nonnulli arbitrantur. Plinius. Sepie & loligines linguis co&unt 
complcc&tentes inter fe brachia, & in contrarium nantes. Et pariunt 
orc. Egofepias vt fiftula coire, ita fiftula parere exiftimo. Pariunt 
autem iuxta terram inter algas & arundines, etfi quod aggeftum 
tale inie&tum fit, vt farmenta, aut lapides, aut qualibet alia mate, 
riei congeries.Et pifcatores quidam de induftria fafces farmento- 
rum difponunt. Hz perlibenter in illis loculamentis pariunt pro- 
lixam illam continentémque feriem ouorum qualis cirri muliebris 
fpecies eft. Enituntur aluum per interualla reprimentes, afper- 
guntque atramentum,interpofita quiete,vtpote cüm- non nifi cum 
labore emittant. Mas oua edita períecutus iis femen fuum afper- 
git. Deouis proximo capite plura dicemus. Sepia vere parit, & o- 
mnibus anni temporibus,perfeuerátque in edendis ouis dies quin- 
decim. 


dicha iE Aur a Ee 


T 


1 
Ate T me e 


A 
* 


LUDEURO XUMELGA 70.5 
decim.Hzc Ariftoteles. Ex quo liquet in contextum Athenzi ca. 12..4ciff 
dem citantis negationem malé irrepfiffe. Tdv 3£ ugAaxlor vix] vpá- TOS 
Ta] T$ tipos. ej (reo Xd] € xós(i waa ded , Xj xviexoy ) qe ir 
S&rs. juépazs. Expungenda igitur particula &. Idem confirmat Pli- c«u. 
nius , qui fepiam omnibus menfibus parere fcripfitlibro nono. Se-.— 
pia pedibus & pinnisnatat. Atramentum in mctu effundit. Athe. ^7 
nzus. AuoxeyuSun T3 2 (rosa. 7 ÜoA ov &dqin(i, xd) t dli xpvale) , ugura- 

(£ qd ydr sis T posce. Aécéla] 5 ás x9] ÜvpéUyreCrs 2 ÜAlcs. vendi fl ol 
&gperes taseupiyow(À. dca xoiles. ultus . &y 3 oi dgpers &AG(r ed Oa q4O- 
ysG. Plinius. Sepiz vbi fenfere fe apprehendi effufo atramento 15«4:5. 
quod pro fanguine iis eftjinfufcata aqua abfconduntur. Mares per- 
cu(Iz faeminz tridente auxiliantur,at fcemina i&o mare fugit. De. 
marc foeminam adiuuante cadem Ariftoteles r 1 5. 1 x. de Hiftoria q4j.:. 
animalium. Item de eiufdem a(tu. Mollium aftutifsima eft Íepia, Lib. de hift. 
fola hec fuo vtitur atramento non modó quum metuit , verüm UAE E 
etiam abícondendi & occultandi fui caufa,& cüm progreffía paulu. 
lum fe oftenderit, redit in atramentum. Venatur ctiam fuis illis 
przlongis promufcidibus non folüm pifciculos , fed ctiam ízpius 
mugiles. Hos & alios magnos pifces brachiis & acetabulis retinent 
fcpiz morfibüfque dilaniant, ac per particulas deuorant;quia funt 
ore paruo: Sepiz dolos in capiendis pifcibus eleganter exprimit 
Oppianus. Callida fepia,inquit,furtim przdam venatur, ex capite Pa due- 
enim enatis ramis przlongis veluti cirris pifces tanquam lineis ca- """* 
pit üfdemjin flu&ibus & tempeftatibus ad faxa adhaeret, quemad- 
modum nauis rudentibus ad litorales fcopulos alligata. 

Kai uiv 39 So23pufus Eater pello Üfplw. 

Zoraii , ix dV apa, oí xqaXiis evecpio(üv evpajos 

Aix ptpusves , axpotitis dq'e 7rAUXot oi Xj eUT) 

[97 74 wp Opp (i tqéAxeTa| Fx yas. yen, 

Iomys à Lago UTC óg px Eg. 

Kejajs 36 Aetas GC óc o. xoa (oc 00d 

Xp y GE dixe) y UTE (ks váus 

lleiugT hmex(is(y Suaxpapiro amxád Vos. 

Sepiz & loligini breue vitz tempus. Nam exceptis paucis bi- 
matum non complent. Sepiz inas magis variuseft, quàm fcemina, 
dorfoque eft nigriore, ac partes omnes afpceriores habet quàm fo-- 
mina,& líneas varias Loddmilue acutiorem. Differunt etiam aftu- 
tia,vt anté dictum eft.Przterea foemina inteftina habet duo, veluti. 
mammas quibus mas carct.Elixa fepia vt Diophilo placet, tenera 4tibe-hs: 
eft, ori grata;conco&u exéretüque facilis, eius fuccus fanguinem 
attenuat, atque .excrerionem per hzmorrhoidas ciet. Diofcorides. ;;, , ,,, 


p4 DE PIS$OÁBNÉS 


Jib.s. de 
aliment. 


f«. Sepiz coc dum eftur atramentum gré concoquitur , aluum 
mollit. Galenus verifsimé omnium. Ícripfit fepiz & mollium o- 
mnium carnem duram effe , concóctu difficilem quz parum falfi 
fucci habeat. Caterüm fi concoquatur multum alimenti corpori 
przitare. Crudi veró fucci copiam omnia hzc aceruant. Sepia 
molli$que omnia grauida meliora funt . Sepiarum carnes deuftas, 


Li.4debift. odoris gratia efcam hamis affigebant pifcatores tefte: Ariftotele:ita: 


anna. cap.8. 


enim fiebat vt pifces auidius accederent , quod certifsimum eft pi- 
Ícium odoratus argumentum. Sepium magni in medicina vfus eft, 

viribus fimile oftreorum teftis, fed partium magistenuium : qua 
. re exficcat & detergit. Eius cinis medetur lentigini. Idem carnes 
excrefcentes tollit,& humida vlcera. Additur collyriis ad palpebra- 
rum (cabritiam.Expurgat viriligines, furfures, dentes, & vitia cutis 


Lilar. de fe- in facie: Vftum fepium, inquit Galenus, fali fofsili admiftum viz 


culi. fim. med. 


gues oculorum eliquat. 


. DeSepiarum ouis. 


um. c 
AN 


| EN c. 
Ua ij] een) 


—A 


—J 


SN M 3 i fn | | ^ e 
N SS RB 
NN S | | 


Ce PUT. IL 


E EUA EORS V M hícfepiarum oua qualia à mari reii- 
e M CES ciuntur, depingenda curauimus, vt melius intelli- 

NU gant, & agnofcant ftudiofi, qua de his ab Ariftote- 
c9) ES le literis prodita funt. Noftri racemum marinum 
SU vocant à fimilitudine racemi vuz vitis , quem ab 


Lj. :cj. , vna Plinij multàm differre exiftimo. Eft cnim Plinij vua floren- 


ti vu fimilis, vt fuo loco declarabimus. hic oua funt duntaxat 
| p Um. oi 


IEDB'ER OVIE C gos 


5 

forenti vue nullo modo fimilia; De quibus hxc Ariftoteles. Sepiz Ls. dehifi. 
oua edunt fimilia myrti baccis magnis & nigris: atramentum enim "nep. ri» 
fuperfundunt,cohzrent inter fe omnia ad fpeciem racemi vni cui- 

dam nexui obdu&ta,nec facile alterum ab altero detrahi poteft: mas 

enim humorem quendam emittit,cuius lentore fibi adhxrefcunt,& 
augeícunt:Cumprimüm edita candida funt;atque exigua,mox atra 

mento perfufa, nigra maioráque redduntur. Cámque fepiola iam 

intus conftiterit,videlicet tota ex candido oui interno concre(cens, 

tum rupta oui membranula proles exit; Primum pars illa interior 
candida, veluti grando confiftit, cüm foemina atramentum fuum 
afperferit.Nafcitur enim fepiola ex eoipfo candicante corpufculo 

vería in caput,modo auium ventre annexo.Sed qualis nam fit in his 

annexus vmbilici nondum exploratum habemus. Conftat tamen 
candidum illud fubinde diminui,dum fepiola augetur: & poftremo 

vt luteum auibus,fic candidum his aboleri.E fingulis Ícpiarum ouis 

fepiz fingula nafcuntur.Et alio in loco. Sepiz alueus bipartitus eft, 12.44: 1. 
oua albicantia grandini fimilia multa. comple&ens. Rurfus alius «nec 
Ariftotelis locus minime omittendus eft, de iifdem ouis x 1 5. v. de C» 
Hiftoria animalium . Óvaw dV 5 Cres. ellen (& dà,ó &plus raupo-. 
xoXsldy zoe quo S. Sox» ,€ ya€) epos. Quem locum Gaza fic ver- 
tit,non fatis re&té meo quidem iudicio. Quoties fepia oua ediderit, 

mas eucítigio fequens atramentum ouis fuperinfundit;atque ita ef- 
ficitur,vt folideícant.Cuius malz conuerfionis occafiortem dedit di 

&io temere adie&ta 7 9o» poft «aevo : quam. delendam efle : 
conuincit Plinius r. 1 s. 1 x. qui Ariftotelis locum fic interpretatus caps. 
eft.Oua fepiz glutino atramenti ad fpeciem vuz cohzrentia ma- 
Ículus perfequitur afflatu,aliás fterilefcunt.. Vides hic Plisium pro 
xa(aquaav perfe qui afflatu reddidiffe.His accedit Athena autoritás — — 
locum Ariftotelis citantis. Óvau 3 «xo(] Qrosioq (9. G2. ó dpplur autupa.- Libro: 
xoAÜdy xa guo , 1, «ipp&. Vides hic 4€ 0248 mentionem nullam 
fa&am. Poftremó nó mas fed foemina, vt prius ex Ariftotele pérípi - 
cuum fuit,ouis atramentum afpergit, Hac que exhibemus: fepia- 

rum oua effe ab Ariftotele defcripta afpectus ipfe docet. Suntenim .... 
racematim compacta, tanquam à pediculo dependentia, oblonga, ^^" 
initio baccz myrti;tandem auellanz nucis magnitudine, folliculo, - 

vel membranula conte&ta,cohzrentia foris affufo atramento nigra 

intus alba.Q uz ibi continentur,oculorum humoribus fimilia funt. 
Primüm enim aqueus & tenuis humor effluitmox alius priore craf- 

fior tertius veluti cry ftallinus.Czterorum molliumi oua his fimilia 
magna ex parte cffc exiftimo.In litus recens eiecta à quibufdam e- 
duntur frixa in fartagine. Vrinam mouent , renum pituitas extra- 
huntacproinderenesexpurgant. ^ 7.77 7 7 - : 


am 


go6 DE PISCISVS 


De Loligine magna. | 


(et "PuyoT» «Toig 


f£ RIVSQAM ad loliginum hiftoriam veniamus, 
YA de nominibus eis xj ev04s aliquid dicendum ne 

(64 nominum varietas rerum cognitioni obftare pofsit.' 
y3 Ariftoteles c:u8i34 x4] v0» magnitudine differre 
Ícripfit,vt T&Óo/ maiores fint , 7e0i$es minores. Sunt 
hzc eius verba. «dy 7&v0iSov ét Tuoi s gXeputros zrimoO puel y "ytyvolog 
yàp xgj aile srirytov T2 jc ycbos. "T heutidibus multó maiores funt teu- 
thi,quippe qui in cubita quinque excrefcant. Athenaus ex Ariftotc- 
le cüm de teuthide dixiffet fubdiditó 5 «65s pióvo Ulo Siagépd vd us-. 
y ylclog 3 xg] vpidr amibaqdy. A teuthide magnitudine fola teuthus 
ditfert;accreícit autem ad tres palmos maiores. Veruntamen parui 
ctiam funt teuthi. Ariftoteles. £e 3 75 yóos Al yov dy vev0ay. Eft ctiam 
paruum teuthorum genus. Vides hic vdy «v0 4j vv «0dy in ma- 
gnitudine difcrimen.Prztereà «àv vevüdv alios magnos, alios paruos 
cí[e.Iam veró figura etiam differre (es 14Uüws gj vis véU6Ss. docet 
idem Arifto.Sia.gresoy 3518 senate Tdy TéU.Óav ói TUO. LyaAalirtpory ate tet 
O dE) T&v vé Oden 38 xxXc elp!ya. wteL daauy ig O xUTos, iSc TéUUISt 
EXaoSur Eq ) GEN Mor Gasp 1) Té L0. Figura a teuthidibus difsident teu-- 

thiypars enim teuthorum que exit in acutum latior eft.Praterea pin- 
nula totam aluum ambiynt;quz in teuthide funt minores Pelagius 
Ligdcaz Y61O eft ceuthus, veluti & teuthis.Et alio in laco Ariftot.dc mollibus 

t$ anim. ca.9. loquens.««póyo 9 ys au THU. xoxo eeA O xilos. T0 2) Vor py 

ay deor awe. el op Syuov xg] cw EyÉs Cel yg] Eoi dv pi ya lé ano] dU EN T- 

Tus, x xa NS] 1d 0iSes Aa repór lh 161o you, s, € cor, Gmmtp oj rosas, 

X9 0t TTA m93s xg] TE'To &qo uíow py tror , 2D 9 xx Ac Six zdlos. Pin- 

nam habent omnia hzc aluum ambientem quz quidem in aliisiun 

Ga continuáque cft,atque etiam in magnis teuthis: minores auccm 

quz teuthides nominantur;latiorem habent, & nonangufítam ve- 

luti habent fepiz & polypi,non totam aluum ambientem,fed à me- 

dio initium fumente. Rurfus hic habes teuthos magnos, vt à paruis 

EO RE ico 


(Cala mave 


2b. 4.dehift. | 


aima. Cap-1. 
Tib, 7. 
Jb.a . de bif. 


«num.CAp. 


Ihdcm. 


2 


LA 


EIB ER XVII. 507 


difcernan tur, & teuthidas paruas,earümque à teuthis diffetentiam. 
His declaratis,quibus nominibus 4,05. 4g) 44, veteres Latini ex- 
prefferin inquirendum. Gaza 7459s lolios,z4/6$us loligines inter- 
pretatus eft. Aclolij vocabulo nullus veterum Latinorum, quod fci- 
am vfus eft.Ideo nomé hoc à Gaza factü fuiffe perfpicuitatis gratia 
iudico.Etenim fi eodé,oliginis fcilicet nomine 4/38. x9) rU 8:v ex- 
preísiffetincertam obícurámque interpretationem reddidiffet.Plin. 


quem riv vocauit Ariítot.loliginem Latiné dixit.Quz enim Ari-. 
SIE 


ftot.zeji réU08y dixit 4-vola] -yeup € «xl x£ev O uéysdDosyyeyva Ga 2 xg] 
(raros Svr; Plin.ficconuertit.In noftro mari loligines quinüm cu 
bitorum capiuntur;fepic binüm. Alibi quas Ariftoteles 74/55wsdixit, 
Plinius etiam loligines interpretatus eft 45 (pri € dà vdUpdUes vée(y 
ug. (upto Ae y usva] (x qoo x xg) (es aix (aas &geupuer Te (20,3 aui p 
&xxypois réelles tralos.Plin.Sepiz & loligines coéunt linguis coponen- 
tes inter fe brachia, & in cotrarium nantes.Ex quibus efficitur, vt in- 
terim maculam vnam deleamus,pro y&&(; legendum effe ày«o«(i vel 
éyéGorGa. Id confirmat ipfe contextus & Gazz interpretatio.His ad- 
dam ex Áthenzo mollia omnia && 740345; nominata fuiffe, uacua, 
inquit,«4A4 Ga Gc Té. 643y. Q uare cüm Plin.& veteres alij loligine di- 
xerint,codem nomine femper vtemur . Dicemüfq; aliam loliginem 
cflc magnam;aliam paruam,illüdque inter has difcrimen effe quod 
Arifto.explicauit.Loligo igitur magna,que 7&Uj3s recte dicitur,ea eft 
qua calamar noftri vocant;à thecz fcriptoriz fimilitudine,fiue quod 
in ca reperiantur,quz ad fcribendum neceffaria funt, videlicet atra- 
mentum & eladiolus,qui altera parte cultrum;altera calamum ftue 

nnam rcfert,minimé veró ofsicula duo vt quida impudenter con 
tra dio]iav fcripferunt, quorü alter cultri;alter calami loco fi. Pro- 
uinciales zatheza corrupto nomine pro teutho vocát. Baionenfes cor- 
netz. & corntcies magnam loliginé à parua diftinguentes. Pifcis eft pe 
lagiusgregalis,ex mollium genere;pedibus , promufcidibus, capite, 
oculis;ore lingua .fiftula;partibus internis quibufda;coéundi modo, 
Ícpiz fimilis.His veró dilider. Corpote eft longiore, rotundiorc, in 
acutum definentc.Scpía breuior eft & latior, durioréq; carne. Sepiz 
osinternum in prona parte fitü quod fcpium vocatur,robuftum, la. 
tum,media natura inter os & fpinam,friabile quid & fungofum con 
tnens.Loliginis 9 £igosjid eft,eladius,tenuis eft, anguftus cartilagi- 
neus,pellucidus.Promufcis dextra crafsior. Atramentü nigrum non 
infra vt in fepiafed prope mutin.Pinnulz latiores funt quàm in Íc- 
piano totam aluum ambientes, & in angulü acutà in lateribus defr- 
nétes.Loligo mas à foemina differt,quod intus meatus duos habeat, 
quibus mas carctficuti in fepiis cucnit, Quamobré errant qui loligi 
nem faeminam effc putant,lolium veró à Gaza nominatum, mare, 
cum ctia in lolio diferéia maris & faminz modo di&a repcriatur. 


Lil.9-eap.3e- 


Isb.s. de Hif. 


animal.ca. 6, 


Iib. g.cap.sv: 


Isiyaj- 


go8 | DE PFISEINNMS "^ — L3 
(—— Prater atramentum,fuccum quendam purpurafcenté continet, vn- 
de fubpurpureas loligines coctas reddi puto . Hunc fuccum loligi- 
Li: u^? nem in metu effundere, vt fe feruet , fcripfit Oppianus quemadmo- 
rinép. dum à fepia atramentum,negatque loligini atramentum effe... 
Tájs dV ig vtgváQu(1 x9] VTepbqorG: yea. | 
TéU8iduss, udi &pe. vii peXas. Box os, Ua'teuÜpos 
E 'v&ége(oa , piflo 3 ete wrupoll. —— ) ffi j 


Li: 3 de bif; Hac in re ab Ariftot.diffentit Oppia. Árifto.cnim autor eft mol. 


6 lia omnia vifceribus caretifed mutin habere & atramentum, quod 


omnia in metu cffundunt. Paritloligo oua connexa fepiarum mo- 


do,non in litore vt fepiz,fed in alto,quam ob caufam rariüs oua lo- 
liginum quàm fepiarum inueniuntur. Promufcidibus cibum capit 
oriqueadmouct fepiarum more.neque huic,neque fepiz bimatu vi- 
ta longior.Habctur hodie inter delicatos & bonos cibos.Se 
nis fubftantia & praparatione proximé dicetur, 


De Loligine parua. 


270 N 
iS unus 


» OLIGO parua ca cít qué à Gallis przfertim San- 
3 tonibus cafferon dicitura noftris glaugio,corrupta vo- 
/ ce,opinor ex gladiolo.quanquam Monfpelienfes no 
i ftri calamar & glaugto fx pe confundant. Alij magnitu 
rre (73) dinc diftinguunt.réUg eft Ariftotelissnüquam enim 
in magnitudiné accrefcit. Pinna lata inferiore loco oritur quàm in 
loligine magna,quam v&.65 appellauimus cum Ariftotele.prztereà 


extremum acutius cft, gladiolus etiam ipfe acutior , quibus notis 


TÓyiSw. à «4.05 fecreuit Ariftoteles. Alioqui pediculorum nume- 


ro,promufcidibus;oculis,capite , corporis forma , gladioli fubftan- 
tia,atramento;denique partibus omnibus tum internis , tum exter- 

nis perfimiles funt. Mollitie & teneritudine carnis przftant loli- 

1ibss,  ginesparue,magiíqueà noftris commendantur. Hzc Een 
tcuthj 


d de car- 


M ER Y 


$ 
j 


He | 


theutide ex Ariftotele. Aejgoróus cvaj quo xg] Taurus v» euvayta. 
GoSioer dy à Ati. ? ewwiesyt Tüy qoO&y dej por, (o5 "arpoooexlB eis. T y 
5 Tuus oSv, 6a po x gerto puotpol. tici, Ót 3 aio uerus. xg] "rv. axpo[Booi- 
Sor ? 3t£ia. zr uTépa. Xd] O SXor cxjeoTtoy Gugspor , X2) "Trojae toov. i 
2 xg] Bor & 79 xógd € u£Adwa. wy Goyeoy »'tdj e) cpotov MAX oy Ady y 2) 
xo3püSis. Id eft Ariftoteles fcribitloliginem paruam ex gregalibus ef 
fc,in plurimis fzpiz fimilem,maximé pedü numero , promufcidibus. 
Pedum autem alij minores,qui inferioresalij maiores, qui fuperiores 
funt.Ex promufcidibus dextra craffior.Huius Sd chum tenerum 
longiufculum.Habet autem in vefica humorem non nigrum,fed pal 
lidum,teftam patuam admodum & cartilagineam.Q uz omnia per- 
appofité quadrant,& ex Ariftotelis fententia dicta funt, preter illud 
uod de atramento dicit: negat enim nigrum humorem Teuthidi 
ineffe,cü Ariftoteles mollibus omnibus 7 6x» tribuat, id eft;atramen 
tum quod in mctu effundüt,vt co infufcata aqua abícondátur. Q ua- 
re quu Átheneus atramenti vice humorem pallidum loliginibus inef 
fc Ícribitymutim que pallido vel (ubflauo humore fuffufa eft , pro hu- 
moris huius folliculo fiue vefica vfurpauit. Atrü loliginis humorem 
us. qoeixüs pro liuore hominis atrijid eftjmaleuoli pofuit Horatius. TR 

Hic nigra faccus loliginis, bac eft | 5 n 

eferugo mera. | WMicir 

Vbi Porphirio ex loliginis fucco liuorem mentis vult intelligi,ex 
zrugine venenum.Loligines paruz ob mollitiem à. multis carniuo- 
ris pifcibus expetuntur,maximé à lupis marinis , fed volatu vita: fuz 
confulunt,tefte Oppiano. . i ; 

H'ga ' áy eue (1 xg) &lyaAuol vytp. tores 

Té0ses, lpixay TE syévos , BuDuyre eon, 

QuS. Pre Twp (Iv ^ ritpspor Éy[uBey CuULu) 

EE cs dulpdcxs(1, xg) Veo TTÉoy ), 

Quanquam ctiam fine metu & citra periculum loligines extra. 
aquam volitantes fefe cfferant,tanta multitudine aliquando vt naui- 
gia demergant,inquit ex Trebio nigro Plinius,quod omnino incredi L^ 
bile non eft.nam loligines plurima mutuo fefe complexa natant,qua 
de caufa euenit vt multe fimul capiantur.Plutarchi interpres 4/055 
gladiolos interpretatur,non fatis re&é,cüm longé alius fit pifcis qui 
à Latinis gladius;à Grecis £igízs dicatur.Minimé filentio prztereun- 
dum perelegans T hemiftoclis in eretrienfes Ícomma,;quo eos timidi 
tatis & ignauiz notans loliginibus fimiles effe dixit , & uorarpau ip 
Cydy, xeupSidu 3€ cix &ydvid eft habere quidem gladium, cor veró non 
habere.Vilem hunc fuiffe pifciculum praefertim Athenis indicat pro- 
uerbium inde fumptum, vt qui ita inopia premeretur , vt ei viliffima 
quzque corroganda effent, etiam teuthide egere diceretur. Arifto- 

Xx 


Lib. adv 
ZIXOUe 


» ^ DE PAISC NEMY SS 


lib. 


Lib. 4 debit. 


animal . c4. 1 


Lib.9.c4. 19. 


Lib.4.debift. 
£Ap4 


Mes c n 7 


phanes in comaedia cui titulus á»eupris. $y &v' iSvua TU 0g os SeljSuor, 
id eft, quem ctiam videam teuthide egentem. Contra hoc tempo- 
re loligines parua à diuitibus, & à gulz proceribus maximé appe- 
tuntur, & magnopere commendantur, prafertim à perito coquo 
apparatz. Sunt autem cum atramento fuo coquendz, & oleo fiue 
butyro, pipere, omphaciocondiendz. Alijfarina confperías cum 
olco velbutyro in fartaginefrigunt. | Sed mihi duriufcula carne ac 
proinde difficilioris conco&tionis effe videntur , maximé fi pauló 
grandioresfint. Alexiscitante Athenzojin Eretrico coquum expo- 


nentem facit,quonam pacto ex loligine placentz fiue libi , fiue far2 


ciminis genus ficret,fcilicet abfciffis pinnis , infar&a pinguedine, & 
afperfis recentioribus & delicatioribus aromatis. Atque id farcimen 
etiam 74 0a appellatum fuiffe fcripfit Pamphilus. 


—— —— 


De Polypis. 


[ v1, P LATET ME | 
O A Y' IIO Y Z Et accufandi caufa sXcrodla. "S 


3 [23 de illi quoque qui Grzciam nunc incolunt óxlózo- 
: j ix vocant. Noftri per fyncopen poulpe , Galli pour- 

Ape. Polyporum plura funt genera, Vnum genus eft 
corum qui ceteris maiores funt & notiores, cuius generis duz funt 
differentiz à loco fumptz , alij enim. pelagici funt. & alij epleyda 
id eft  litorales, quos Plinius terrenos vocauit , hi multó maiores 
funt pelagicis. Alterum genus eft eorum qui parui funt , varij ci- 
bo inepti. Tertium genus £Ae3órt vocant ,aceteris pedum pro- 
lixitate differt , & acetabulorum ordine quem | fimplicem habent, 
cüm cxtcera mollia duplicem habeant id genus alij Bourafrav, alij 
óCoAu vocantjinquit A tiftoteles,Plinius ozenam,alij óc Aidy,alij oquu 
»o.His tribus generibus adiungit Ariftoteles alia duo in oftreis fiue 
conchis condita,prioris generis polypum veulovrfiue vautwtor vocat, 
nunnulli polypi ouum;Plinius pompilum , alterius generis is cft qui 
tefta conte&us eam nunquam deferit cochlearum more,fed brachia 
tantüm interdum exerit.Hzc funt polyporum genera ex Ariftorele, 
in quibus diftribuendis exiftimauerit aliquis nos perperá duo in vni- 
cum redegiffe, fcilicet à«34itu x; BBo»u(ra fiue à oour que videatur Ari 
ftoteles feparaffe ig 5 yr aelto rou mo3ov,sy. [ay Mgr EGITTO GOV, X4 
péegor ddl dvseiert 5 0X0 uet ó qxpoo*ydoi TY GEAQDAQY Ei 9 nor poto TOL 
XLNOL, DI Cc tog: Íoj). Mat T/3Uo yi Xe p £NSulyat ux Sia gépe(u. TU vy 7o 
Sr, 2 T HeYoX TUN TT T Ty Mg; & yep y TX SitoTvAa. 


/ 
sg 


awoAUmous dixerunt Gracia pedum multitudine. Vn- 


"m. " 


LIBER XVII. gu 


te, x3)» xaAS(r u iSo Boon, i die Bou. Q uibus fubícribitGaza 


interpretatio.Polyporum genera plura funt:eftenim quod & confpe 
&ius & maximum efl,cuius terreni maiores quàm pelagici furit. Et 
quod corpore exiguo varioque eft cibo ineptü.Et quod eledonam vo 
cátcrurum prolixitate diuerfüm:& quod vnum ex mollium numero 
fimplicem acetabulorum ordinem agat:cztera nanque omnia dupli 
ci calculantur.Adhzc quod alij bolitenam alij ofolem appellant. At 
rei ipfius veritas pauló aliter quàm Ariftoteles polyporum genera 
partiri nos coégit. | Cüm enim eundem femper polypum viderim & 
odore effe graui & longiffima brachia habere,(implicem quz accta- 
bulorum ordinem non potui non exiftimare bolitznam fiuc ozolin 
fiuc ozznam ab odore nominatum & eledonam eundem effe poly- 
pum.Octona brachia funt poly pis,sA&x(ras vocat. Ariftoteles, qui- 
bus vt pedibus ac manibus vtuntur , probofcidibus carent , quibus 
à fepia loliginéque difiunguntur , fed harum defectum natura pe- 
dum ad cofdem vfus commodorum longitudine penfauit. Caput 
iis eft inter pedes & aluum vt reliquis mollibus , at ab iifdem eo diffi- 
dent,quod paruam aluum , crura przlonga,contrà cztera amplio- 
rem aluum,crura breuia habeant, ita vt poteftas nulla fit ingredien- 
. di. Hzcpinnis natant;in illis nulle cernuntur... Roftro, partibus in- 
ternis,gula;ventriculo;jnteftino, muti fepiis & loliginibus non diffi- 
milis ^ Supra ventriculum veficulam habent, & in ca atramentum: 
autore etiam Ariftotole,fed non ita nigrum vt in fcpiis & loligini- 
bus, verum purpurafcens. veficulam hanc jjxeva vocat Athenzus € 
qua atramentum per fiftulam effunditante aluum fitam. Certum eft 
polypos codem modo quo fepiz ac loligines coire, nimirum ore ori 
admoto & mutuo brachiorum complexu.Polyporum igitur alter ca- 
pite in terram verfo nitibundoq; explicat porrigitq; brachia; tum al- 
ter fuperuenit,;pafsifque brachiis fingulis ad fingula fubic&i, iunaf- 
que acetabulis adhzrefcit. Alij marem aiuntjin brachio vno quod pu 
dendi fpeciem referat habercjin quo duo funt ácetabula maxima,ner 
uo id quafi cóftare porrectum ad medium víq; brachium, totümque 
in foeminz narem inferi.fed hzc fomnia effe anatome certo demon- 
ftrat. Mihi (zpius polypos diffecanti, nunquam vifa funt acetabula 
ifta maiora in vno brachio quàm in alio, przterquàm primo & ma- 
ximo polyporum genere. in quo non duoin vno brachio fed quatuor 
in quatuor brachijs acetabula prz ceteris omnibus maxima com pe- 
riasjin alijs gencribus minimé.Q uód fi femen hzc emitteretur, necef 
Íe foretmeatum aliquem ab internis partibus huc dedu&um foemi- 
nam quoque eodem meatu femen excipere ouáque edere , qua fieri 
X 2 


Ib.a.de biff. 
Cap. t. libr.9. 
Cap.37. 
Libre7. : 


iU DE"PAISCCIBEMSI- 
non polfe,fatebuntur omnes qui polypos viderunt;& ouorum in infe 
1iori alui loco fitus neceffario conuincitalio quàm brachij acezabulo 
oua edi:Q uocirca vera mihi videtur eorum fententia, qui fiftula: pa- 
Lis de bif. E016 affirmauit. In quxopinione fuit Ariftoteles de mollibus omni- 
£ap.6. bus loquens. Pariüt;inquit;ea corporis fui parte quz fiftula dicitur, & 
Lir«. — eum fecutus Athenzus àyéX dU euwaDerapvosyrg mrovuw Xgovor aovr- 
ci&C4 , dua O awajuss.- sivag.Tix T4 dle duà «8 Asyoufra quamritpos , 0s igi 
aropos 8 adjagth xg) locrd aia. Bx puso. Polypi fefe complexilongo tem- 
pore coitum abfoluunt , quia fanguinis funt expertes:pariunt autem 
fiftula , qui meatus eft in corpore, oua: racematim. Hyeme count, 
vere pariunt in cubilibus, vel fi&ili vel in aliquo: alio cauo oua. 
fimilia labrufce florentis racemulis aut fru&ui populi albz, mira 
foccunditate;quibus ruptisymaximé diebus quinquaginta poft;polypi 
paruuli erumpunt phalangiorum modo,quorum forma tota mani- 
fefla quidem eft, ícd nondum membra fingula perfpicue diftin&ta 
funt,nonnulli que adeo parui , vt nulla partium conftent diftinàtio- 
nejíed ad conta&um moti agnofcantur, magna pars propter imbe- 
cillitatem & paruitatem perit. Ouis polypus foemina aliquando 
incubat,aliquando cubilis oftio affidens fuper ea brachia exporrigit; 
Foeminam & marem à partu ita fenefcerc debilitarique ferunt,vt fa 
ciléà pifciculis deuorentur, & à cubilibus detrahantur, vnde genus 
hoc pifcium breui interire, nec vltra bimatum fcripfit Ariftote-- 
Lib.o. de hift. |es. Oppianus itidem fcripfit polypum longo coitu ita debilitari 
e ccbes frangique vt vires omnino deficiant eámque ob caufam in arena. 
zixop- iacens;przda fit reliquis pifcibus, quos antea nullo negotio deuoraf- 
fet, foeminam veró ob partus dolores emori , quoniam non fciun- 
&a oua vt reliqui pifces,fed compacta racemorum inftar edant per 
anguftam fiftulam. Tire to io 


Ov ydo pir quNériflos 1703) $3 AaoNryd, 

Ile» So &mo [eco poA eQsvog. &Spoutor ex : t 

Avlós T i xou Do «oy &Syumos 02v). i: : | E 
. Tla/ces ydp pay £Sw(r , Ocol otov dyTyoe(iv ET 

KeupxwáSes ta] , xg] xeupxivor 92. xg] or 

T xBves, 


Et mox de femina. 
KO auras xg] Uus va a3iyo, uoycs(a 
£1), 9 yep Tiv. mox pidóy oia, xg) &NNols 


da 


LOBER^ OX VTLA3 
Ya. Siapaose ar A &prpo(o S. "AX Aoi(Iv " 
Bogu3oy, c'tyoio Ms Siciosera] aUAS c 

^ Ha&enus de Polypis in vniuerfum. 


.. rum fpecie. 


I 


SS 


D 


" MN 


C'OPpor uy 


S^OLYPVM Hic depinximus qui omnium maxi- 
^ museft & notiffimus,cuius differentias duas effe disi- 
*» mus:alter enim litoralis eft;alter pelagicusvità folum, 
| fpecie nullo modo diffidentes.Vterquei 


gitur ore,ocu 
7t lis, partibus internis fepiz ac loligini fimilis, bra- 
chia veró longiora habet,promufícidibus caret , aluo eft rotundiore, 
fepia latiore, loligo veró longiore. Acetabulorum inbrachiis:con- 
tinuus eft,& duplex ordo, quz initio maiora deinceps minora fiunt. 
Sunt ctiam quatuor pedum acetabula omnium. m axima, hisomni- 
bus mira visineft: Vnde Trebius Niger apud Plinium negat vllum 
effe atrocius animal ad conficiendum hominem in aqua. | Eu&atur 
enim complexu & forbet acetabulis ac numerofo fu&u detrahit 
eum,in naufragos vrinantéfve impetum capit,fed (1inuertatur elanz 
gucícit vis. Cztera qua de polypo tradidit idem T rebius Niger; que 
monítro propiora videri poffunt,lege apud Plinium.Fatuus quidem 
eft polypus cum ad demiffam hominis manum accedit,fed rei fari 
liari profpicit cm omnia colligat , & veluti in domicilio reponat, 
POX 3. 


, 


Lil.s. cap3os 


à  DELIPVSRC DENIVORO 


Lib.9.cap.ag. 


Lil.s. de ift. 


KAp-2. 


Yib. &Aidi- 
FIXÓp. 


cümq; quantum vtile fit arvoferit;aggerit teftas,cancrorum cruftas, 
putamina conchulatum & fpinas piíciculorum.Coloris etiam fui mu 
tatione venatur pifces.colorem enim refert fimilem iis quibus fe ap- 
plicatit faxis,quod etiam in metu facit:vnde Plutarchus in libello in 
quo differit,plus ne rationis infit aquarilibus beftijs quàm terrenis, 
Ícripfit polypum aliter affe&tuum quàm chamzleonta colorem muta- 
re. ic enim ait. MGAdNW yap. ó uo xeugaNcom. S3ivri poryadwbudvos, dU 
3t a go poad oy auJoy ; AN vu Sess dWjos GémtTa , Qvod AJoqpo3ejs Gy 5, 3l- 
Ais , cuwtuiz) J xg) wvdOpgeros zrAÉos , Gs Ütbppusos , GA yov yop. &moSel 
vv O edu. TE Cdoy eX spts cia civáUjisvos , c TEXJiadpETU| O ev uueth- 
x9 &yls , X9] Sii TÉTo Wypos (ss u£a[3oxas tego. 'T&vo 2 srAUnoPvs &p- 
yov igw 9 auus 5 jua fooo) , usa Bd yp tx exporolas poryari Xgoluduos 
48 AduÜdovdy & S£Sie, x, Aqu ddr ois Ség£) : mepaXpovoUSjos yop ojpfi 
p QdUyor , (6 dU bxpdoy4 mupspxoiSua.  Colorem quidem mutat 
chamzleon nihil machinatus neq; latere volens, fed temeré in metu 
mutatur natura pauidum, & ad omnem ftrepitum expauefcens ani- 
mal. Confequitur autem aurz copiam autore T heophrafto, quo- 
niam parum abfit quin totum corpus pulmo expleat , vnde aura 
viucre & mutationibus obnoxium effc coniicit. Ifthzc veró polypi 
mutatio non cx perturbatione oritur:nam dc induftria colorem mu- 
tat, vt hac fraude & que metuit vitet,& ea quibus vefcitur capiat.Hac 
enim ratione & non cauentibus obrepit,& dolum flruentibus fucum 
facit.Hanc polypi varietatem celebrauit Pindarus. 

IIoflés Üvpis xeeri DUE Vooy 

Ileocgépow , zuco|s "OMik(iy pui 
Et Theogius fimiliter. 

IleA/zo5vs vóov yt Topo 9 ml; wey 

T» wp SANI qoics iotiy tgdum, 

Hzc polypi natura in prouerbium abiit,z0^4zo5ss bor yv, quo mo 
nemur pro tempore, alios atque alios mores,alium aque alium vul- 
tum fumete. Idem Plutarchus fcribit falfum effe polypum fibi bra- 
chia arrodere , (cd murznam & congrum pertimeícere verum eft. 
Plinius. Polypum brachia fua rodere,falía opinio cft: id enim à 
congro euenit ei, fed renafci ficut. colotis & lacertis caudam , haud 
falfum. Quz omnia ex Ariftotele fumpta funt. Contrà Oppia- 
nus autor eft polypos hyeme latentes in cubilibus fuis brachia 
fua abfumere , non aliter quàm alienas carnes , caque identidem 
renafci. | 

XeugvrS Wale gaciv tag eiydy 4X x 79op 

Hoxozosus , Gapdyotis yocp /mogopés(. OvéiNas 

A 


e 


's 


EFIDPR !XNMII. 

AN Oryt y^aqupsi(w ieCouDvot aen iv 

JIhy£aurss Saurus^) &es mo3us, UT: cdpxgs 

AX olas. Q3" &uTys iss xopgyrts dua xXlos 

Dor) .Tü3e «uS ei "ood$tuoy £atvéuct. 

Polypi foli mollium in ficcum exeunt duntaxat afperum, lzui- 
tatem odere. Vcícuntur conchyliorum carne , quorum conchas 
complexu crinium frangunt, itaque prziacentibus teftis cubile co- 
rum deprehenditur, miré dele&àtur olez ramis,atque iis alle&tis ca- 
piuntur. Oppianus: 

H'va moAdaod Ves jS. Umane ges» 

E'prea, , 35, ÜcNciow &«t "yAowx gi(iv &po(oc 

E'asa(3v ,3) ufyoe Üdugug. m))e pira. SevdUpyefl 

Eco, Aw ateupS. e QIS arp yo(( year X. 

Nec folüm olea , fed etiam ficu arbore gaudere autor eít Athe- 
nzus: Kai yaips(i dU: vd qurür xg Tdjs ielajs ,C mo cous 4Gejox or- 
Ta TÁí|s rAex(xvous GXejdourpérts O. eios , tgupdoSa(o» dU: x, (Vxteus 
qxpoaxeqpuxijaus 5) Bain "rpoas Xe avoit , xg] T&v aUa teQsloyTss , às Qu- 
ci xA£upyos i T aiteA Td» iv Td vyeG. tg: die Oye. 8 Tid lee, umor 
T5) EXaÍa, ud] T&To idis xNdSor quTG TUTS xoÜM sis. dw ÜaXaosdu xq 
3» tics ToU mod Us xd puxpor EG y &movila àyéooe] TG xd GATAEX 9- 
póss W(sus tj&X.. Dele&antur polypi olea arbore , cuius truncum 
brachiis amplexi fepe comperiuntur : deprehenfi funt. ctiam ali- 
quando ficum arborem ad mare natam complexi & ficos edentes, 
vt fcribit Clearchus in libro de his que in mari funt. Hos olea dc- 
le&ari id argumento cft: fiquis enim arboris huius ramum in ma- 


51 


ib-4. ut 
7IMe y» 


Lbs: 


re demittat , quo loco fucrint polypi , breui mora & citra laborem L2. casei 


polypos ramum amplexos trahet quotquot voluerit. Amant & fal- 
famenta , quod oftendit Plinius exemplo polypi illius , qui Carteiz 
in cetatiis affuetus erat no&u exire à mari in lacus apertos, atque 


ibifalfamenta populari. Polypi dura funt carne , queque mollefce- 
re & facilé concoqui non polli , nifi diu feruata multümque fu. P^»: 


fte contuía ad dirimendas frangendá(que fibras , quibus caro con- 
texitur. Traduntur , inquit Plinius , muriam ex fe emittere , & 
ideo non debere addi in coquendo , fecari arundine : ferro enim 
intingi vitiümque trahere natura deferente. Craflum fuccum gi- 
gnit & glutinofum , venerémque irritare creditur, tum ob flatus à 
craffo lentoque carnis fucco genitos,tum ob humorisqui in eo ineft, 
falfuginem,quam Plinius muriam vocari dixit. Aflus durior fit,eli- 
xusin aqua & atramento fuo longe melior additis oleo , omphacio, 
pipere.Secundum polyporü genus feparatim non depinximus, g fa- 


jió .JD/EXPTS GB VIS 


tisex primo cognofci poffit , animaduerfis notis , quas tradit Arifto- 
reles:sparuum enim & varium efle dicit;ciboque ineptum. Exquibus 


" 


verbis quidam colligunt hunc polypum effe quam fepiariam vulgus . 
vocat , quz parua variaque eft, fed hanc ex polyporum generenon 


effe pofiea docebimus, 


.. De.tertia Polyporum fpecie. ||... 


['Onvpiqepaemm 


ER TII Generispolypum effe eum diximus, qui 
X255 dicitur £e3év , vel Boverafya , & 9t9ous fiue üeapra, fiue 
?) 9oj.uXos ab odore , vt anteà demonítrauimus. Grxci 
q$ huius temporis ueqíriw vocant,ab odore mofchi.Pli- 
nius ozenam à graui capitis odore dici tradit, ob hoc 
murznis maximé cam cofe&tantibus:ego veró quód eo fit odore,qui 
 grauitatem capitis inducat , di&am fuiffe puto: nam odorata tefte 
Hippocrate muliebria ducunt , fed grauitatem capitis faciunt. À re: 
liquis igitur polypis differt, quód corporc fit magis rotundo,longio- 
ribus brachiis vnico in eisacetabulorum ordine , pratereà odore cft 
mofchi non folüm viuus fed etiam mortuus atque exiccatus. Quam 
ob caufam magis quàm czteri ad venerem ftimulat: etenim |. 
cam veluti fopitam odorata exuícitant , quemad - 
modum ambra & mofchus, quo fit, vt qui 
vnguentis delibuti effefolent,ceteris 
fint falaciores. Pre paratur 
yt fuperior. - 


Tib 9.eAp.so; 


DceTeft — 


LIBERSCOXWAOTL 31 


Meses cad 


De Teftacei polypi prima fpecie. — 


semi 63 
d » gana 


5 chis indita rciici poffent, fed càüm polyporum tracta- 
t6 tionem aggreffi fimus , fuperioribus vtpote quorum 
3L, genera fint , vt Ariftoteli placet, re&é adiungentur, 
AC TD2MS E 8 doi 3Uo tv óg'ptlots Urt xaAsOjvos snot voufliAvás 
x9 05,08) tyloy 5 dv aroX do vs. o5 ÜgpaxXoY &vlS &gay oto xleis 'oi- 

2v 3, cupi quiis. Tos vEuE) mo dois qieupà.?. -yYv, £i. Varo vy xujigeTov &x- 
xAUCE) tis o Expiry qejateórrts T$ og pes &Xlxe) x, . 7) yl &moUvjoid, 
tici 2 àlol puxpoi Td &3d 5 Sueici Tá]s [2o2u(esdia qs. Ka. os. à Oc pdoxo) oloy 
xeyMas 6s cix t Etpe) tx T8 ogpdxt, on tuy dlanep 0 xoyANlas yu ec tylo- 
T6 peti Gs wxex(evas.ld eft,Duo,;alij funt polypi teftis conclufi , is 
qui dicitur à nonnullis nautilus,iue nauticus fiue ouum polypi. tefta 
huius pe&inis teftz (imilisque caua eft;necita vt ei cohereat,fepius 
ij iuxta terram pafcuntur,vnde fit vt in eam;á fluibus eiiciantur , & 
tefta excuffa capiantur, vel in terrapereantifti parui funt. & facie,fi- 
miles bolitznis. Alter cochlez modo teftà munitur quam nun- 
quam deferit , (ed. brachia duntaxat interdum exerit. | Ex his con- 
icio prioris generis teftam effe eam , quam capiti prafiximus: ea c- 
nim vnica concha conftat caua, & vt inquit, Plinius , Acatij mo- 
do carinata , puppe inflexa , prora roftrata.His fubiecimus polypum 
pronum '& fupinum ; qui paruus eft & facic fimilis bolitznis, vt ait 


15). 4.de bsfl. 


Capt. 


Lib. 9.4.30. 


518 DEVPISCABVSI. 


Ariftoteles: nam aluco eft rotundojbrachia vnico conftant acctabu- 
VnccwrCIMU UDINE GENAU dec MSAN. 

lorum ordinc.Quód isfit nautilus,quem exhibemus , quódque fim- 
plici tefta confter,maxime Athenei autoritate confirmatur. Eius hzc 
funt verba : C 3 vavies 4o Gpduss , gei Neygoriovrs , mus pd ci 
igw, lu.epeprs 3 x1) amex(xvas. É od 36 vüvror ógpoxtodiepur , duaSusd 3 tx 
«8 BYE ig iawliy Vyuw O Dgpaxoy ia. p) T. Üdawr(oa Doy. E aduer pa- 
qpeis 2 tastarAEt. deo mront(gs Soo Tdv ae» ex laa , oda Eo cfledy ver üpda, 
CW(] Sieateuxa(., os x; Tdy gpvidav oi 7036s ópar) pray vy voca Nav Sip 
Mertrov L7 uoa. Dyofles, Mas Svo eAex (ovas xai eis c 0 d^ dosdo AUD 
Sur, Qrrap 35m. arp o Dr dvi Gas r0 vis Bus xj anorpd (gs 
Ogpuxor ? ÜuNdois XT! GUUU às oyos xopri.. Vides hic nautilo dorfum 
duntaxat teftacci tribui,eiq; ob id (implicem effeteftam , quód eam — 
aqua modó impleat,modó vacuet,reliqua que dicit Athenzus ex iis 
qua fequuntur,nota fient , quam ob caufam conuertiffe fuperuaca- 
neum fuiffet.Ariftoteles non minüs eleganter quàm iucundé nautili | 


ofpran- |. 
te aura , brachiis vt gubernaculis vtitur,(i quid metuerit,teftam pro. 
Lis.csp2s; tinus mari replet,atq; ita demergit. Plinius nautili mentionem aciés 
candem nauigationem defcribit, fed mendumvnum illic fubeffe opi- 
nor:nam pro pondo ouum legendum effc arbitror ex Ari- 
ftotele,ex quo Plinium hec mutuatum effe certiffimum:nam pompi- 
lus longe alius eft à polypis.Verba Plinij funt hzc.Inter precipua mi- 
racula eft qui vocatur nautilos,ab aliis pompilos. Ariftoreles veró xo- 
AéSjvos ^ rmoTwev. veaKleXos C vawletos , vw ity 2) doy qo TVs. Pergit 
Plinius: Supinusin fumma zquorum peruenit , ita paulatim fubri- 
gens,vt emi(fa omni per fiftula aqua, veluti exoneratus fentina facile, 
nauigct.Pofteà duo prima brachia retorquens, membranam interil- 
la mirz tenuitatis extendit,qua velificante in auras czteris fubremi- 
gans brachiis,media cauda yt gubernaculo fe regit. Tta vadit alto li- 
burnicarum gaudens imagine: & fi quid pauoris interueniat , haufta 
Li. 1, àu&v» fc mergens aqua. Propiüs adhuc ad Ariftotelis mentem acceffit Op- 
"UT — planusnecminüs perípicué nautili nauigationem cecinit. Eft in te- 
fta concaua latens fpecies polypo fimilis nautilus fua celebris naui-- 
gatione.In arena quidem degit, fed in fumma maris etiam fe pronus 
effert,ne teftam aqua compleat:fed cüm in fumma aqua fucrit , con- 
uería tefta nauigat , tanquam gubernandi acatij peritus homo: duos - 
iraque 


DIO- 
didis 


LIBER XVII " 
itaque pedcs tanquam rudentes extendit,inter quos tenuis membra. á 
na vcluti velum panditur vento fpirante,fubter vero alij duoaquam 
contingétcs gubernaculis fimiles à: domum & nauem & piícem dc- 
ducunt.Q uód fi mali quid alicunde immineat, rudentes omnes, vc- 
la,gubernacula contrahens hauíta aqua grauatus deprimitur, | 

Ee du mis "yNa qupd) xexgXupitros ógpáxo Dyjrüs 

Mopguw ToXUTOSEoXiy &Aty[ tos. Dv xgAes(i 

NaUliXor, oDxelo (y. vix Aca. vou Lin 

Na4 uo xLapugllos , cà. 5 tpe) axpor is Udo 

I'emijs A gpaxé D m twey(4 ÉcAaosa. 

AX oT dA aA aio poro boip pu qurecrus, | 

Ala. us (eeopeqtis ya lE) » Ge" dungmTolo 

IdVejs àrip , 99s US die moSws , det xoXdas. 

Bland], usoses 3. Sundpéd ióre Adjqos 

Aeaflis üulw , ài 3 vlde) , dleup evepyey 

Noii. &5s Javoyls. &ovp cres. oüpxtosw 

IIouzoi dV. fyués(1 S9pov , X, Vio. , gj ixbuv. 

AX OTt «pov oveSg X9Xoy , SxéT àXTa4s 

$474 tee pus , (QW dV. Fama arvis year 

Ig oir gs 7E ,70 dV. &Üpóor &Swr tSexlo 

Kyo. BevpuvbpSpos 3 xol éx£) ddValos opui. 

Ariftoteles teftaceum polypum primi generis dütaxat nautilum 
feu nauticum vocat. Alterum cochlez fimilem facit,qui teftam fuam 
nunquá deferic.Id genus fponte nafcitur,vt ceterz coche. De nautilo 
idem fentio , ctiam fi id fibi nó exploratum effe fcripferit Ariftoteles. 


De Sepiola. 


au et P.UUX. ; 

S T Exmollium genere pifciculus hic depi&us,qui 
cüm nequein polyporum, nequein fepiarum neque 
- P loliginum genera referri poffit,vt mox demonftrabi- 

2A mus, feparatim defcribendus fuit. Is fepiz nafcenti 
Tz fimiliseft, pollicis craffi magnitudinem non fuperat, 
o&o pediculis conftat , duas probofcides habet , necíepium in dor- 
fo , nec gladiolum habet. Vtrique lateri pinnula veluti ala par- 


"a 


z A192) 


4o DEXPPISONE NT. 
ua affixa eft,rotunda;nec figura , nec fitu pinnis Ícpiarum & loligi- 
num fimilis,neque enim angufta longàáque totam aluum ambit, vtin 
fcpiis,neq; lata,& in acutum angulum terminatur vt in loliginibus, 
fcd rotunda, parua, vtrinque veluti adnata modicam alui partem oc 
cupantneque ad extremum víque corporis protenfa. Colore eft va- 
rio,paruulis enim püctisin dorío notatur.Orc,oculis, fiftula,partibus 
internisà fepiisnon differt. Carne molliore & delicatiore eft quàm 
polypus vel fepia. Vere maxima copia capitur cum reliquis pifcibus, - 
& ob paruitatem neghgitur,cüm tamen, vt dixi,fuauiffhimus fit... Hu- 
ius pifciculi nullam , quod fciam, mentionem fecerunt Ariftoteles, 
Athenaus,Oppianus,/Elianus,Plinius,ob id cüm nomen defit,fepio- 
la non abfurdé vocabitur,non quod ex genere fepiarum fit,fed quod 
corporis forma fepiz fimilior fit pifciculus quàm loliginibus vel po- 
lypis:quód enim fzpia non fit oftendit pinnarum magna differentia. 
item quod fepio careat;alterius effe generis loliginibus arguit cor- 

. porisforma,quz in hoc lata cft, in illis longa,tum quod gladiolo de- 
ftitutus fit. Cüm polypus veró numerari non poteft,cüm polypi om- 
nes probofcidibus careant , vt anteà ex Ariftotele docuimus hic ve- 
ró duas habeat,cáfque longas. Eius partem pronam & fupinam 
depinximus. | T 


—— 


De Lepore marino. 


(od XD DAT . XI 


«b 


EE EP V S Marinus ha&enus à paucis cognitus fuit,tum 
? ob raritatem tum ob variam à veteribus traditam eius 


EN 


e Ka D 3 defcriptionem. . Fuerunt etiam qui quz legendo vel 
2n OS percontando nó oculata fide didicerant de lepore ma | 
Lib. 9.4. 49. 9L e P) rinoliteris mandarunt. Plinius offam informem vo- - 
cat,ZElianus cochlez exenteratz fimilem facit. Diofcorides loligini . | 


n . s * . ra e / 1 

Libicap. 10: paruz. Sunt qui grezast vulgo di&um leporem. marinum effe pu | 
tent;pifcatores noftri eum qui ge antea à nobis dictus eft leporis. 
nomine venduntalij liparim effe credunt.Q ux ómnia vnica ratione 


fal- 


M ' 
" 
^ LE ' 


Jr BIER. CXITTE zÉ 


falía effe conuincuntur:nam modó nominati pifces. frequentifsime 


menfis ix. Gu fine vllo periculo veíci omnibus licet, 


cüm veterum omnium teftimonio lepus marinus maximé fit. venc- 
natus,& có magis cognofcendus,no folüm vr à meníis omnino reii- 
ciaturfed etiam ne vel odoratu vel diutino cius intuitu lzdamur: 


verüm ad alia que preftat remedia vtamur,vel nox ab eo forté có-. 


tractz antipharmacis occurramus. Lepus igitur marinus à Latinis 
dicicur Grecorum imitatione,qui A«yor («Adozioy vocant;noftri z- 
briago.Piícis eft ex mollium genere in mari naícens, atque in ftagnis 
prafertim ceenofis fubftantia loligini fimilis eft autore Diofcoride. 
ZElianus cochlez tefta exéptz aptifsimé comparat;ci enim perquam. 
fimilis eft eft; Plinius offam informemyid eft , maffam carneà potius 
quàm pifcem vocat:neque enim oculos;neq; pinnas,neq; alia mem- 
bra apté diftin&a in hoc videas,quemadmodum in aliis pifcibus,ob 
id fubftantia fiue carne loligini nó corporis fpecie afsimilauit Dio- 
Ícorides.Quum viuit colore eft ex rubro nigricante,vnde noftri zzi 
briagoid elt ebrios vocauerunt,quód ebriofi;co colorc cfle foleant,. 
mortuus ex fufco albicat,fed cüm hoc fit colore quomodo ab co no- 
men illi pofitum cftnam, vt fcribit Plinius,colore tantum lepori ter: 
reftri fimilis eft. Veteres colorem leporinum &zrísspxy» vocabant, 
quod fit perena( ea eft oliuz nonacerbz , nec omnino nigreícentis 
fpecies Jhimilisab eo igitur colore lepus marinus dictus.Huius gene- 


ra aliquot reperimus:qua caufa effe potuit cur diuerfz ab autoribus: 


traditz fint eius defcriptiones.Primum genus quod hic exhibemus 
maxime letale eft,cx mollium genere,cochlez exenteratz valde fi. 
mile maximé poftcriore corporis parte. Os habet in dorfo veluti fc- 
Piaytenue,volutz inftar conrortum,qua parte ad caudam fpe&at:in 
bebo Ícpiarum modo pinnas habet alueum ambientes replica- 
tas,mox cornicula duo carnofa,qualia funt in cochleis: altera tan- 
ium capitis parte zygana caput imitatur: altera parte foramen cft, 
per quod carnofam quandam fubftantiam exerit: vt in pictura vi- 
des,eandem pro arbitrio retrahit.In harum duarum partium medio 
rima eft pro oreatramento, & rcliquis partibus internis loliginem. 
rcfert. Id in hac leporis fpecie mirádum,quod cüm in omnibus ani- 
mantibus partes Dniftes dextris fimiles fint, in hoc valde fint difsi- 
miles,ynde offa informis meritó dicitur.Odore eft pifculento tetro- 
que. Veícitur limo;aqua;fordibüfque,ob eam caufam in ftagnis ma 
rinis lutulentis libens verfatur: foli mulli eo fine pernicie vefcun- 
uir, vr anteà di&um e(t. Venenatum effe pifcem ex Nicandro, 
Diofcoride, Galeno, Paulo 7Egineta, Actio , Plinio didicimus. 
Plinius:non funt minus mira quz de lepore marino traduntur, ve- 
nenum eft aliis in potu;aut in cibo datus,aliisetiam vifus: fiquidem 
Xy 


Libr.31. cap.x- 


2 —— DE. PISEudN S 


.grauidz fi omnino afpexerint,foeminam ex eo genere duntaxat,fta- 
tim naufea & redundatione ftomachi vitiü fatetur, ac deinde abor - 
tum faciunt. Et mox.Eadem resin mari & tactu quidem nocet. Vc- 
Ícitureo vnum tantüm animalium, vt non intercatmullus pifcis ,& 
tenercícit tantüm,& ingratior viliorq; fit. Homines quibus in paítu 
eft pifcem olent,hoc primo argumento vencficiü id deprehenditur. 
Catcró moriuntur totidem diebus quot vixerit lepusjincertiq; tem- 
poris veneficium id effe autor eft Licinius Macer.In India affirmant 
non capi viuétem,inuicemque ibi hominem pro veneno efle, ac vel 
digito omnino in mari tactum mori,efle autem ampliore multo fi- 
cut reliqua animalia.Iuba in his voluminibus quz Ícripfit ad C. Ge 
farem Augufti filium de Arabia,tradit lepores marinos ternas hemi 
nas caperc:fic enim legendum non vitulos marinos,vt habet vulga- 
taexem plariaquilon ge plures heminas capere poffunt .Suntenim 
valde magni maximé in India,vbi omnia maiora funt, mirum veró 


leporem marinu modice magnitudinis ternas heminasin India ca- 


il. 6.c4:5: perc.Diofcor.veneni eiufde indicia, fymptomatáque fic docet. Qui 


lcporem marinü biberunt;pifcium virus olent, procedente tempore 
aluus dolore afficitur,& vrina fiftitur,& fi quádo eam reddere con- 
üngat,purpureum colorem refert.Omne pifcis genus auerfantur,& 
odio habent,foetido ac graui fudore manat,biliofus vomitus inter- 


Lir.s. dum fanguini promifcuus fubfequitur.Eadem Aetius & paulo aper- 


Libros. 


tiüs.Lepus marinus reperitur feré inter loligines,animal paruum,vi- 
rofum odorem habens,comitàtur autem eos quiin corpus eum in- 
geflerunt,fapor in ore fimilis pifcibus,virofus,pauló póft aluum do- . 
lent,& color corporis ad arquati fimilitudinem permutatur.deinde 
plumbens redditur,cum faciei tumore incenduntur pedes, planta. 
& pudendum tumefactum cohibet vrinz cffufionem; progrediente 
vero malo etiam cerulei coloris lotium emingunt,quanqua fangui- 
nolentum:deinde naufeabundi fa&i biliofa vomunt fanguine per- 
mifta,& pifcium loturam olentia.Exudant autem graucolétia, & o- 
mnc piícis genus aucríantur prater cancrü. Idem tradit Paul. JEgi- 
ncta AecyoS. ÜaXartes ayellos rau paot see y 4o (is óusío. Dudes Bop dibus, 
Ov 2 tzrvySYoA A/S. tola, T6 yel, x9] Spo. Erioydlo4, eme 3 Exxej0es, 
ap quel oa. ópüra| lu? y ebidyo, &mogpépe(À "yeup xaj pacti(iv ixOuv. dzrzu- 
(& , idee (1 3 3y(dlo dud usucypira.Leporis marini venenü epotün 
equitur guítus pifcem redolens,virofus, procedéte tempore venter 
dolet, vrina retinetur,quód fi quádo excernatur purpurea eft, aduer 
fantur & oderüt piícem omnem, fudor fcetidus fanguini permiftus 
€ corpore emanat. Hzc ideo ex variis autoribus fufiüs à me citara 
fuerunt, vt diligentiüs expendatur Galeni locus de lepore marino éi 
libro de Theriaca ad Pifonem. Ew 3 &Ue(Xorlo x9) jespüv doày iv a 
| us 


PETBERIIXNYIL 521: 
edugh : xgoce(Qv. iles. arovppua. . O' youd. Üavcérfuos. Nazyeós. ÉNxot T 7rvdo- ? 
pera. Id eft,quzdam inueniuntur quz corporis partes quafdam pecu- 
liter lzdunt: lepus enim marinus pulmonem vlcerat.Et 115. 1.de me 
dicamentorum compofitione 47? »yéw ftatim initio fophiftis eos cauil 
lantibus qui de medicamentis fcripferunt,quz certas corporis partes 
vellzdunt,vel iuuant, refpondet. A 4870 y? O excpsug, Syxoi 79s 
TXU(& AfyoW(Gs , tis TooUTow deilpss eiva[. qeupuug.xey. Swvdqutos Gs. dryvotih 
wo iSo T8 axis AasyoS. usyor Ty zreyrov i T8. edjuelh usto» ura- 
BSuor vds uera. At hoc cauillum;inquit, eos qui ita iocantur arguit fa- 
cultatis medicamentorum adeo cfle imperitos , vt pulmonem folàüm 
cx omnibus corporis partibusàlepore marino exulcerari ignorent. 
Q uod quidem vt veriffimé à Galeno fcriptum eft,medicamenta effe 
qua certis corporis partibus vel profint vel óbfint ,$dque quotidiana 
experientia cognitum nobis fit, non ita veritati confentaneum cef- 
fe puto folum pulmonem àlepore marino lzdi. Nam Paulus ZEgi- 
neta, Aétius,qui omnia fer? fua ex Galeno tran(tulerunt, veneni hu- 
ius grauia ac fzua [ymptomata varijsin partibustradiderunt;de pe- 
culiari pulmonis folius affe&u ne verbum quidem. Diofcorides & 
Plinius quanta fit eiufdem veneni pernities fatis fusé declarant,at de 
folius pulmonis noxa mentionem nullam fecerunt.Neque folüm fen 
tentijs omnium qui de lepore marino fcripferunt;fed etiam experien 
tiz aduerfatur Galenus,quàm paul poft fufius enarrabo. Nicander 

ifcis iftius venenum non omifit,cuius verfus eleganter vertit Ioan. 

Gorrzus medicus. | m 

Difce cvenenatos leporis cognofcere potus 

Pefliferi, medijs peperit quem fluétibus equor, lie 135 $0 

"Uirofi [fouamas € purgamenta marini. 

*Pifais olet, Gc. 

Is interpres fententiam Galeni huc quàtüm poteft accommodat, 
maxime quum dicit Nicander carnes tabeícere fen(im,& pauló pott. 

Uidique malas. 

Ceu flos exortens,tumidas rubor occupat ambas. ' 

Corpus, inquit, gt in Annotationibus,nuttiri de (init, vcl 
quod corruptos lepore humores non poffit fibi affimilare , vel pro- 
prereà quod pulmones malo quodá leporini veneni occulto tandem 
exulcerétur,vnde febris& tabes fiunt, quodé quid vlcerati pulmonis 
malum Nicander aperté indicauit.ícribens genas rubefcere,& velut 
rofeo colore pictas videri genas:hoc enim fithumorum in pulmoni- 
bus putrefcentium calore in faciem fublato. At hzc multorum alio- 
rum morborum & fymptomatum communis eft nota, neque neceí- 
fario ex febre & tabe pulmonum exulceratio concluditur: poteft 
enim vel ob eryfipelatis, vel ob alicuius interioris partis vt cordis 

: E ANWEHE ij CA 


$24  JDE:PISCIBNWS 


Tb, 6.eap, 3o 


Iib. s cap. 


hepatis inflammationem rubor in facie apparere, & tabes vitiatam 
nutritionem & affimilationem fequitur. Denique malarum rubor 
peripneumoniz nota & propria atque certa;non vlceris pulmonum, 
hifi vlcuscum inflammatione cóiunctum fit. Quare Nicander ex his 
quz de veneni vi tradit,effici non vult pulmones folos à lepore exul- 
cerari.fed hzc de veneno fatis:de antipharmacis nunc dicendum. Ea 
feré omnia paucis complexus eft Diofcordes.Hisjinquit,qui leporem 


marinum biberunt, dandü lac afininum, vel paffum continué;aut ra-. 


dicis malu foliorümque decoctum,aut trita cyclamini radix cum 


Vino,aut veratri nigri,aut fÍcámonij fucci drachma cum aqua mulfa, 


punicique mali acinis. Cedria contrita cum vino efficax eft;anferi- 
nus fanguis,vt tepebit potus.Sed cüm pifces omnes refpuant , afper- 
nentürque , folis fluuiatilibus cancris vefci poffunt , bibüntque eos 
admifto vinojadiutique ab his percoquunt. |. Quümque appetere & 
comeffe pifces ceeperunt;fue falutis indicium habent.Eadem cx Dio- 
Ícoride mutuati funt,qui de veneni huius remediis fcripferunt. Age 
iam,fi qua fint pifcis iftius commodajinquiramus.Diofcorides.Lepus 
marinus per fe tritusaaut cum vrtica marina illitus capillos euellit. Pli 
nius aduerfus ftrumas valere fcripfit.Pungi pifcis eius qui rana in ma 
ri appellatur officulo de caudajita vt non vulncret;prodeft. Idem fa- 
ciendum quotidie donec percurentur. Eadem vis eft paftinacz radio 
& lepori marino impofito, ita vt celeriter remoucatur. Idem tradit 
leporis marini fanguiné;vel fel,veloleum in quo lepus necatus fue- 
rit pfilothrum effe. Supereft vt oftédam veterum leporem marinum 
effe,de quo nunc agimus.Sunt enim qui aliter exiftimauerunr,in qui- 
bus eft Latinus Nicandri interpres,lepus marinusjinquit, cx lacerto- 
rum gencre eftparuzque loligini fimilis, informis magis offa quàm 
pifcisfolo colore leporem refert. Quód fi ex genere lacertorum fit, 
quomodo paruz loligini fimilis effe poteft,quz corporis figura, fub- 
ftantia, toto denique genere à lacertis differt. Nam hi fanguine prz- 
diti funt,lzues;corporis partibus diftin&is.lepus veró ex mollium ge 
nere & 4caíuovinformis,qui cum loliginibus capitur ,in ccenofo fta- 
eno degit,ftomachum diffoluit,abortum facit, ventrem fxuis dolo- 
ribus torquet: denique nift fuccurratur mortem affert, quz omnia 
quomodo à me experientia comperta fint:veriffimé exponam. Càm 


cgo pifcium natura, varietatifque cognofcendz ftudiofiffimus piíca 


torium forum frequentiffimé inuiferem , cümque pifcatores propo- 


fito przzmio allecti,certatim ad me fi quid rari aut noui in mari cape- 
rent,vel in litus eiectum reperirent ,ad me deferrent : ecce pifcator 
lepotem marinum cum aphyis & loliginibus in faucibus malguria- 
nis captum,nunquam à fe aliás antevifum afpe&tu faedo , odore tc- 
tro)betz foliis inuolutum mihi offert,quem cüm diligentius contem- 


pla- 


E 


| 
[| 
l 


LIBER XVII. $5 
plarer, mihi multifque , qui vnà mecum erant , naufcam mouit : fed 
ne hac quidem a pifcis infpe&ione reuocatus, diffecabam, partéíque 
omnes internas feduló rimabar : quum interuenit mulier quzdam 
de mariti morbo me coníultura, cui quum ad diffectionem atten- 
tior ftatim non refponderem , odor pilcifque confpectus vomitum 
diilolutionémque ventriculi protinus creauit , & de ventris dolore 
( erat autem grauida ) grauiter queri cepit , vt iam abortus timen- 
dus foret , quem adítringentibus emplaftris ad retinendum foetum 
ventri lumbifque admotis prohibui , & vt aliquot dies cancris vefce- 
retur confului. permulti funt huiuíce rei locupletiffimi teftes viri 
boni & ftudiofi , qui ea que dixi f(ymptomata , & in fc , & in grauida 
muliere experti funt , & viderunt , vt omnino cx his , qua dc lepore 
marino veterum literis prodita funt , huic noftro competere expe- 
rientia docuerit ,à qua ita fum confirmatus , vt ab ea fententia de- 
duci nunquam poflim vel debeam, Poft menfes aliquot alius ad 
me delatus eft, fed lingula illa carnofa , de qua initio locuti fumus, 
carebat, osin dorfo nullum erat, cxteris omnibus partibus inter- 
nis & externis omnino fimilis. Hunc, de quo nunc loquor,marem 
effc iudico , alterum foeminam , quód in ca fimile quid polyporum 
ouis repcrerim. Effe autem in hoc gencre marem & foeminam tc- 
ftis eft Plinius. Grauidz , inquit, fi omnino afpexerint faeminam 5; ,, ,,; ; 
ex eo genere duntaxat , ftatim naufea & redundatione (tomachi - 
vitium fatentur , ac deinde abortum faciunt. Remedio eft mas,ob 
idinduratus fale vt in brachialibus habeant. ZElianus aliam lepo- 
ris marini fpeciem adfert, quam etfi nunquam viderim , nec eius 
siconem proferam , tamen eius verba fubiungam : quoniam in lc- 

orum marinorum tractationem incidimus, vt f1 quis forté in hunc 
inciderit ex defcriptione poffit agnofcere. Magni maris lepus, Liaxc vli; 
inquit ( nam alterum , qui alto mari nafcitur , anté dixi) ex omni 

arte ad terreni fimilitudinem accedit, prater pilos: nam terrc- 
ftris pili & molles funt , & ad ta&um haudquaquam refiftentcs. 
Conrrà illius fpinofi & ere&ti , hunc qui contigerit , ledetur,ipfum 
in fumma aqua maris natare , non in altitudinem demergi di- 
cunt. Celeri ac concitata natatione vti, eo difficillimum ad ca- 
piendum effe , quód neque in rete incidit, neque ad linez efcam 
accedit. Quum «egritudine afficitur , natare nequit , fimul & fun- 
ditus expellitur atque eiicitur, Quifquis tum manum ad cum ad. 
mouet, nifi medicina adhibeatur , perit , ac fi bacillo tetigerit , hoc 
idem periculum ci procreatur , quo bafiliícus baculo tactus afficit. 
Hac ZElianus. 


Yy 5 


$26 DE PISOISMS IS 


De fecunda Leporis marini fpecie. 


veo M ^ Y 
NONE 


URN Ss YN 
NE M 


(b cd Bo Ram cox ud | 
ECVNDVM Leporis genus fübftantia,atraméto - 
2j partibus internis fuperiori fimile eft.Differt auté parz- 
NUS) ribusexternis, finiftrz & dextrz fimiles funt, parte 
priore duas latas appendices carnofas habet, in quarü 


UN. SL ANGIHPECCUP CE UP OPUUL T 
NEA ER TIVM Genus leporis marini fubftantia viri- 
bus & facultatibus fimile eft,quá ob caufam interle- 
pores marinos numcradum duximus.Hic parté pro-- 
2$ nam & fupinam reprzfentamus.Q uod in partis fupi 

2C» neferé mediovides eftos)fuprapofita ori pars alucus, 
qualisin fepiis oui figura , fed in ambitu crenatus, ori fubiecta pars, 
membrana eft renuis,carnofa,magis expanía in rotundum,cuius ora 
fimbriata eft, fimbriz nigra funt.Intus cerebri nigri parü cft , gulam 
exci- 
Vac m 


LEFYIBERK XMEI. $27 


excipitventriculus,ex quo oritur inteflinum inftar ca preoloru mvitis 
conuolutum.In medio fubftantia quedam cft fungota fuccü fufcum 
continés;forta(le uxo» eft cum atraméto uo. T oto corpore cft (plen- 
dido,cryítallum vel pituitz maffam concretam congelatámq; eflc di 
cas,raró admodüm capitur,& vix vnquà nifiin fummo zftu,tà enim 
à Íummis feruoribus omnia cóturbantur,ea ctiam qua in maris imo 
latent. Odore eft valde ingrato & pifculento,naufeam mouet,fplen- 
dore diutius infpe&antibus dolorem oculorum capitifque adfert , id 
quod in me ipío fum expertus. Deniq; iifdem viribusfed imbcecillio- 
ribus eum efle cenfeo, quas ex veterum fententia & experientia no- 
ftra primo generi tribuimus. Hoc etià fortaíle difcrimen fuerit, q hic 
in alto marijlle in caenofis locis maris ftagni(ve lutulentis degit, — 

De Vrticis. 

| (BEPLES LIAE ps A RA 
ci RTICAS Tam easque faxis hzrent,quám eas que 
/ d), Lolutz faxis errant;in animali numero cenfendas efle 
| le 2 cx Ariftotele cóftat.Sentit enim vrtica, & manum ad- 


files» JP /) motam corripit , adhzreícitq; perinde ac polypus fuis 
eed S575 brachiis ,ita vt caro intumefcat , osin medio corpore 


habet,& de faxo quafi de tefta viuit, & pra natantes pifciculos excipit 
retinétg; , ficut de manu hominis admota di&um ett,deuoratque in 
hunc modum quzcunq; nacta eft efculenta. Genus alterü 6 faxis fol- 
uitur, & echinos pe&unculofq; quos offenderit, voratnullum excre- 


Li. 4.de bifla 


C4p.6. 


mentum in vrtica cíIe videtur,hac tantüm re fimilis eft ftirpibus.Hec - 


Ariftoteles.Cüm igitur vrticz frondem fuam,quz pedü vice eft,mo- 
dó dilatentmodó contrahant;cüm ore cibum accipiant, id eft,cá ta- 
é&tu guítatüq; qui duo fenfus ad vitam animaliü funt neceflarij, pre- 
ditz fint;non inter QeóguG, vt Pliniusfed inter animalia non omni- 
no perfecta,eas numerabimus.Polypis autc & leporibus marinis fub- 
iungimus,g ex mollium fint genere , g etiam modo fronde expanía 
polyporum inftar pedes multos habere videanturmodó fronde con 
tracta maffa rantüm carnofa,informi veluti lepores marini conftare 
videantur.Dicitur à Grzcis à42q» à Latinis vrtica, nomine herbae 
ab vtrique impofito ob vredinem & pruritum,quem tacta immittit, 
terreftris vrtice modo: vnde & vrtica ab vrendo Latiné dicitur , ita 


Lib.g. ca. 45; 


Tibr.5- 
Ilidem; 


2: DEB PISCIBVS 


1.4 debi. quod faxis hzret,alterum folutum.Et eodem in loco. Duo (unt vrti- 


cap.6. 


carum genera , funt quzdam minorcs cibo aptiores, aliz maiores & 
duriores;quales circa chalcidem nafcuntur.Hyeme denfa funt carne, 
ideo eas venantur,quia efculente funt.ZEftate pereunt,frondes enim 


glabrefcunt,etía teugeris;facile difcerpuntur,nec totz auelli poffunt. - 


ZEftu afflictz faxa interius fübeunt.Et Athenzus: E'g« 3 và x»ddy duo 
yérn, c4 po "yeu. & rois XoiAois Cáx &moXUoV ) dy «Gay. a] 3 ivaois Alois X91 
«ados e(iv &mroNuouSyuoq. joy ope. Duo funt vrticarum genera, ali 
funt in incuruis faxis illic perpetuó affixe;aliz planis & equalibusfco 
pulis , fed folutz huc & illucferuntur. Vidi equidem vrticas fagena 
captas cum aliis pifcibus:qua ratione,quz faxis hzrent,capi non pof- 
funt. Quare neceffe eft aliquas effe,qua (edes mutent,& in mari va- 
gentur.Cüm veró plures vrticarum fpecies compertas habeamus,eas 
fic diuidemus,vt vrticarum aliz vel faxis vel cuilibet alteri rei in ma- 
ri adhzreant;aliz minimé.Rurfus earum , qua faxis vel alteri rei hze- 
rent,aliz perpetua ftabilique fede illic degunt,quaz funt vrtica parua 
in rimis faxorum latitans , que purpuris & buccinis adnaícitur , quie 
cinerca eft, longifque cirrisconftat. Aliz fedes mutant,& liberé per 
mare feruntur,natántque vt purpurea vrtica.Semper foluta liberzq; 


funt ez , quas vulgus pores appellat: vna eft,qua quatuor pedes fiuc 


brachia habet:altera,qua octo , polypi brachiis non valde diffimilia. 
Dc his omnibus ordine dicemus. ; 


De Vrtica parua. 


C 4  F. 
RTICA Hzc nucisiuglandis magnitudinem vix 
fuperat, ob id parua nobis dicitur. Mafflilienfes v- 


ded tigo vocant. Grecorum vulgus XoNxuidudu velooaxc- 


No 4025) 


dv Normani cul d'afge.Butrdegalenfes esbafeau. "Tota 
carnofa eft, cirros breues habet ; contracta reti inte- 
b 3 "vr ABE 


jd 


A 


-AdeE4 9 


LÍBEROXNAIEGO 
ftini extremum fpecié refert;colore vario eft.Quzdam enim eft viri- 
disalia czrulea;alia fubnigra;(ed pun&is aliquot czruleis, vel flauis, 
vel rubris notata. Hzc efculenta eltjin oceani faxis & maximé in San 
tonico finu frequens,& apud Santones Burdegalenséfque in delitijs 
habetur, easdiligenter ablutas & leuiter.co&tas in fartagine frigunt. 
De vrtica hzc Diphilusapud Athenzurn. H3 &xgadigr quotricw 4O- 
x oiAuos, Spiflac), dug üuaoxos xVuopusy Tro1£1 Tol cuweys(w, todpouy 1) "/pou- 
Accar) ovros yoto dpi 6s Orders àvrtu?. V rtica inquit, aluo facilis 
efttomacho grata, pruritum moucetiis quieam capiendo manum 
contrahunt, nifi przunxerint , reuera enim eos qui venantur dolo- 
re afficit. ES UNE Hinr ES A | 


De Vrüca bea. . 


NS j Ne: e RSS NW E 
e MOS NN Lm 
EU NM 

SE ZN// 


SS 


z E d i We 
SS EAM Vitica - 
x cinerea. 


CAPUT XVI 


INEREAM. Voco vrticam à colore,quz tenuis eft 
74 admodum;quia frondem magnam fiue cirros multos 
4 AE iz habet,carnis parum. Iri. faxorum rimis viuit, comam 
! femper explicatam habet, nec vnquam contrahit, re- 
EU d22,ucratamen vrtica eft: acriüs enim pungit ac mordet, 
fi pauló diutius manibus contractetur. Huiufmodi vrtica in Ícopulis 


po | DE PISCIHBNIS 
Frefconiis Agathenfis finus reperitur ; integra à faxo euellinon po-. 
teft, tum quia tenaciüs hzret,tum quia mollior facil difcerpitur. - 


De Vrtica.übia, (1 7. n NR 


. SS Sce N 
xc CHUP 
Dr )pA Y, 


s: nS y» 
Par) SS 
225 NP 7 SI 
2S 


S y 


SSNNNS B 
»N ED 


QS 


HS 
RC 


Cet PVT. X EID 


/O C Tertium vrticz genus noftri ob colorem pur 
| [52 pureum fiuc pheeniceum rofam appellat, alij posfero/, 
— (O 


quód contra&a rc&ti inteftini extremum cum mu- 
; Ículo fphin&ere fiue podicem referat , quem posferol 
PSSVA EX 3 nomine intelligunt;quód pofteriore loco fitus fitzalij 
pou[fepie Britannorum: alij cul de cheual vocant. Eft autem hac pri- 
mz fimilis , nifi quód frondem & longiorem & copiofiorem habet, 
rubra eft , faxis aliquando hzret , aliquando foluta vagatur: 
vidi enim huiufmodivrticas retibus cum aliis pifcibus 
captasquod non contingeret/fi faxis perpetuó 
affixz cffent,quoniam quum hzrent, 
| potiüs difcerpütur, quàm auel 
- luntur , exdem efculentz - 
funt, fed prima vrtica 
duriores. 


Dc Viti- 


LIBER XVII 


De Vrtice quarta fpecie. 


Ce4 PUT XVIII 


c*oVARTVM Viticarum genus id erit quod in- 
£^» V3 ftar holothuriorum teftis alienis adnaícitur, & maxi- 


meii 
lum longum deducitur purpureo colore tam iucundo támque flo- 
rido infectum , vt cum pretiofo illo purpurz fucco certet. Ve- 
rifimile eft. hanc vrticam purpurz adhzrentem à canc Ficiculis 
demorfam fuiffe, quz tam excellenti füauique colore. rictum. 
denté(que canis illeuerit, vt negaric puella quam deperibaz Het- 
cules fore vnquam eum optatí compotem , nifi priüs co' colere 
infe&am veftem dediffet. Inde purpurz colorem inuentum fuif- 
Íc. Etenim fi mortuam purpuram dentibus arripuit canis; iam- 
vna cum vita füccus ille euolarat, fi viuam, ea vndique ita mu-- 
nita eft, tum tefta clauata, tum capitis operculo, vt vndique 
3b omnibus iniuriis tuta fit. Praeterea purpura tanta cft duritie, 
vt dentibus canis robuflifsimi minimé cedat. Sed de ca re fiuc 
fabulofa fit fiue hiftorica , ftatuat quiuis pro arbitrio. Hxc vr- 
tica de qua nuncagimus, duriore cít carne , quam ob caufam à 
noftris reiicitur. | m : 


5j 


S DE PISGIBWS! 


NS 
NM 


vU 
AN 
d N 
(CSS Ss 


p——— 


DT 


7) n eu. 
Jl] 


oZ 


LLL 


oZ 


TITTTTTT TTL 


———À 


finm 


— 


Ur 
jp. 


d 


zz 


[cd PU UE | 
Z RTICAS folutas diximus vulgi lingua potes nun- 
?- cupari,cx iis eft quz à Liguribus capello d; zare,à Maf. 
4D fiienfibuscapeau caruu vocatur , quafi dicas pileum. 
(:3/ marinum,& pileum carnofum à figura. Etenim pars 


| . Dealia 


EL 


LIÉ ERU XVI $5 


M — ———— ——————————————————— ————— 


]e aliá Vrtica foluta: 


(UBRep apgulogen 


2? N Sinu Agathenfi vidimus cam quam hic exhibemus 

| | * viticz Ípeciem,quz fupradi&is fubftitia, vita, viribus 

xe $25 fimilis eft,quatuor duntaxat IDE habet feu frondes 
Po Mss 2: | : 

; 62] le potiüs longiores quam vlla al. & vrticz, fatis apté fo- 

Jes 25e, liis achanti comparari poflunt: in altera. parte lineas 

aliquas habet ttellatim difpofitas.O uàm procul abfuntà veritate qui 


hanc vrticam & fuperiorem pro pulmonibus marinis víurparunt,fuo 
loco demonftrabimus,nec minüserrant qui vrticas cum ho. 
lothuriis & tethyis confundunt, cüm toto genc- 
re differant,quamuis Ariftorcles holo- 
thurijs & tethyis vrticas 
fubiunxerit. 
n 
it Zz 


Bede. 


Anim . cAp. 9. 


-- 


31.9.C4.12.C7* 
Lib.i.cap.37. 


Tib.9. cap.3o- 


ib. 3. de f4c- 


aliment. 


Lib. g.cap.s- 


Y 


€Ap. à» 


e. 3 TES 


e 
DE PISCIBVS 
LisEgkL WII 

" 


Quz dicantur Cruftacea. 
P CORP TDLTI MA 


SLM, 
Qe. 


494 oe BL v " po ; 
d C49) guinis expertium generibus,& horum primo 


EompGaeiage R OPOSITIS Tribus ace(uo, id eftfan - 


iam explicato fupereft vt ad fecüdum ageres 
diamur,quo continetur ea quz à Graecis ug- 


: n Ao pa ot appellaturjid eft, molli tefta oper- 


C Orp 


IEDB BIRO 2XSVULIT. 


corpus,quibüíq; cauda deeft.Illud veró animaduerfione dignum eft, 


quod Ariftoteles fcribit folis cancris ex cruftatis caudam deeffe:ó 45- tiidems 


xívos uvos div "Tois/TG dyooppoarUytor, inquit,quod falfum effe du Tov/la, COn.- 
uincit. Nam cancri omnes caudam habent , fed corpori applicatam, 
quam non extendunt ni(i foeminz , cüm eam partem ouorum copia 
diítentam habent.Componitur autem cancrorum cauda ex quinq; 
tabellis(áic enim appellamus 795 zAx4s cruftas fectas & congeftas, & 
&Auxa5ds tabellatos ) ed hz in acutum definunt non in pinnas , vt in 
locuítis:quia cancri cauda non natant,verüm in ea oua deponunt, & 
conferuant,in cadem eft excrementorum exitus. Huiufmodi cüm fit 
caudz vfus & copofitio,non video cur cauda dici non pofhi;etfi per- 

etuó non promincat,neq; extenta fit. Quz veró ab Ariftotele ratio 
adfertur,nihil neceffarió mihi videtur concludere: differunt, inquit, 


535 


locüftz à cancris,q» locuftz caudam habeant, qua carent cancriquo- 


niam locuftis vt nantibus cauda vtilis eft: natant enim,caudz vt pal- 
. mulisinnitentes,cancris veró inutilis,quia terrenam vitam agunt, ca 
uernaíq; fubeüt.At fquilla lata pedes habet & graditur,cauda tamen 
non caret.item cancellus purpurarum,buccinorum, cochlearü teftas 
fubit, illicq; degit , nihilominus tamen caudam longam habet & ex- 
tentam,vt ipfemet Ariftoteles fcripfit. Quare rectius dicemus càcros 
caudam habere,íed corpori appreffam, ne ingreffum impediat. 


De Locufüs. 


Bee R V $ T-AT O R VM. Quatuor fant fumma 

772-7» genera autore Ariftotele,locufte,aftaci;fquilla; cácri. 

«£z Primüm locuftas,reliqua deinceps exequemur.-Dici- 

//» tur locufta à Grecis kdpaBós,quem etiá dcuxor vocauit 

z Archeftratas,yt ex Epicharmo confirmat Athenzus, 
5 


e 


5:6 ^ IDE PISCIBWS 


Di&a etiam eft locufta 5ea-|4jos à Grzcis eodem Athenzo autore: 
A noftris langoufte, à Liguribus alagoufta ,ab aliis /agchrina. Locufta 
duo habet cornua ante oculos magnajinitio afpera & aculeata: de- 
inde rotunditate prapilatayin exortu crafsifsima,qua paulatim ma- 
gis ac magis ita gracilefcunt, vt tandé in tenuifsimum cirrum defi. 


nantjin omnémque partem pili inftar flc&i pofsint. initio quaternis. 


articulis diftincta funt, vt cüm nullus ingruat metus re&o meatu 
cornibus ad latera porre&tisiin pauore iifdem cre&tis obliqué in la- 


tera procedant.His alia duo cornua articulata , lzuiora , minora, 


cenuiora fub(unt,quibus pifciculos , vt opinor , allicit & venatur.: 
Oculi corner femper prominentes & exerti , in obliquum mobiles, 


aculeis acutifsimis firmifsimifque vtrinque tanquam propugnacue 
li muniti. Oris lateribus additz appendicule tanquam parui 
pedesad tutelam. Dorfum afperrimum eft. & aculeatum , veluti 
e fronte aculeus magnus eminet. Inde illa Tiberij Cafaris crude- 
litas qui apud Capreaslocufta os pifcatori dilacerari iufsit. Inla- 
teribus branchias habet veluti é pilis coagmentatas , pedes plures 
quaternis: quia. fanguine carentia pluribus mouentur notis quàm 
quatuor , fiue terrena fint vt fcolopendrz , multipedz , fiue aqua- 
tilia, vt mollia & cruftata. Sunt igitur locufüs pedes vtrinque 
quini annumeratis extremis chelis, quas Gaza modo forcipes. den: 


ticulatos, modó brachia forcipata interpretatus eft. Xa proprie | 


eft à ón£ vngula,& dicitur tri «dv Skvóyoy £éov, de animalibus qui- 
bus bifida eft vngula, quafi 9g, dmo T€ Si&yioSoa| 6s ÓzrA), tmi Tür 
pevacyor. Inde igitur accepta fignificatione chelas in cruftatis dixe- 
runt non vnico aculeo conftantes , fed duplici & articulato veluti 
in forfice. Fle&untur omnium pedes in FL. , chelz veró in- 
trorfum.Cauda Ixuis & fine aculeis ex quinque tabellis contexta,in 
pinnas quinque definens natandi caufa ei quafi remo locufta inni- 
titur, eftque in ea fitum totius corporis robur, quod expcricrisfi ea 
parte locuftam apprehendas:;nam valida frequentique agitatione é 
manu clabitur,nec nifi cauda corpori appréfla,vel cornibus fufpe- 
fam retinere queas.Differt mas à foemina,quód fcemin& primus pes 
duplex,marifimiplex. Pratereà in cauda fupina parte foemina ap- 

endices pihinis fimiles; duplices habet ad contegeida & confcruan 
da oua,mas fimplices & paruas. Sunt & qui magnitudine corporis 
diftinguant,vt foeminz maiores fintmares minores. Poftremó mari 
in nouifsimis pedibus veluti calcaria maíufcula prominent, acuta, 
quz faemisia parua habet,& leuiora.Locuftisbini funt détes magni 
in lateribus pofiti cotrà quàm in: ceteris, pifcibus, in oré caruncula 
linguzfpecie;fequitur gula breüis, Hanc. ventriculus mhembraneus 
excipit ,. cuius oftio tres infixi funt denticuli duoaducifi, reliquus 
infa | Inde, inteftinum.ex ventriculi.latere; fimplex, pari fémgier 
—o& SX — 2 5 OU NM EE 


——u—cLe. 


LIBER .XVIIL $7 


craffitudinein caudam terminatur,quà excrementa excernit, & oua 
cdit.Przter ifta in locuftis meatus eft,qui à pe&ore pendens in anum 
terminatur,in foeminis vulua eft, in maribus feminis receptaculum: 
hic meatus iuxta carnis cauum continctur ita vt media caro inter 
inteftinum & meatum fita fitymeatu, carnis cauum,inteflino conue- 
xum contingente. Hoc meatu,mas à foemina non differt: nam in v- 
troque à pectore pendet,tenuis eft;candidushumorem quendam pal 
lidum intra fe continens.Hzc A niftoteles. quz vera effe docet diffc- 
&io;nifi quod in foeminz meatu qui pro vulua eft , non femper hu- 
mor pallidusineft/fed oua que co&a rubefcunt, vnde corallum appel 
lant noftri,quo tempore melior eft locuíta. Capitis colliq; tefta fub- 
tus tota perforata apparet. Coéunt locuftz more quadrupedum rc- 
tro meientium , fcilicet vt fcemina caudam fupinam exponat, mas 
fuam fuperponat & applicet:coéunt vere iuxta terram,oua vtero gc- 
runt tribus menfibus, Maio,Iunio,Iulio.Deinde oua in appendicibus 
illis fapinz partis caude reponuntque deinde vermium more augen 
tur. Locuftis omnibus vita diuturnior eft,crufta exuuntur que mad- 
modum angues fene&tuteid quod confultó à natura factum eft: cru 
fta cnim denfior reddita motum impedit,;eique vcluti grauiori oneri 
fuccumbentes locuftz longé fegniores ad motum redduntur . iis igi- 
tur excrementis quz in eam abibant, in aliam quz fubeft gignen- 
dam abfumptis,formáque à fuperiore accepta,illa alimentis deftitu- 
ta ficcior cfüicitur;facilliméque colliditur. Teftaceisidem non cue- 
nit;quia locum non mutant,fed ftabili in fede viuunt.. Locuftz car- 
niuorz funt , murznas interimunt & vorant ; contrà à polypis vin- 
cuntur , cibos ore conterunt. hoc oftendit oris conftitutio,& gulz 
anguftia, ledi non poffunt nifi fub cauda, dure funt carnis & diffi- 


cilis conco&u,quz fuperiora,teneriora funt,qux caudz proxima;du 


riora,candida.Noftri ore & ano diligentet ftupa obturatis,ne fuccus 
interior effluatjin furno affant,alij in feruente aqua elixant, alij cru- 
fta fpoliatas in frufta diuidunt,aromatis,aceto códientes,apitque fo- 
liis afperfis. Dorion quidam apud Atheneum feftiué admodum di- 
xit locuftam tria in fe habere, 3iGiGtu, xgj Kel , xg 6ee)a, id eft, 
exercitationem,edulium, & contemplationem. Q uum enim integra 
menfis apponitur, frangendis pedibus & brachiis , thorace diuellen- 
do,cauda diftrahenda,manus oculique exercentur , tum edulium eft 
cibüfque conuiuis non ingratus. Interea mirabilis & ingeniofa fpe- 
&atur animalis huius fabrica, cornua mobilia tum ad pratentan- 
dum iter tum ad pugnandum. item aculei , magna toto in dorfo & 
capite afperitastum ad propulfandas, tum ad inferendas iniurias;ar- 
ticulorum vincula, tabellarum connexus,quz omnia imitati milites 


ZA i 


Libro 8i 


T co GENE . UUENEE QA LEE uo 
539 DE PISCIBVS: 
loricas fuas fabricati funt. Hicjinquam, triplex fru&us ex locufta. 
integra appofita percipitur in conuiuio minime muto,& in quo non. 
folüm corpus cibo potüque reficitur , fed animus do&is fermonibus 
lepóre aliquo femper conditis recreatur. Rc 


De Aftaco. 


AUS y quU di mw 


Ars GOL 


ZTAKOILI quafi dvo mea quidem fententia 
dicuntur, id eft, non deftillantes fed abundé fluen- 
Ey EX e tes, quód tubercula plurima tum alba , tum purpu- | 
3, TAN) rea guttarum fiuc lachrymarum fpecie forcipibus 
ANSAZ infperfa habeant, nominabant etiam óqwx9s Attici | 
Lir. prO 4ewxes,toqugi?us autore Athenzo. Gaza gammaros conuer- — 
7 tit,vulgi Italici appellationem vt opinor,fecutus: dicitur enim gazz- 
maro, vel cambaro. Non fum tamen nefcius gammari vocabulum 
vetuftum effe & Latinum, vt apud Martialem. 
Concolor in noflra gammare lance rubes. gl 
Libr.7: Sed gammarus Íquillarum fpecies erat. veteribus Romanis. - 
Athenzus. Ko«pud.poi.. Eexbyevpuss tv. nous you £i 3. Ei TWTos [Àü- — 
xS , oue Js , àgia] , xaqud.por. xd]. ediqppty & vyuweqxelors pulsis lar 
pépanrro] y £g d$ xouplStor yóvos, ug) TO fear Tos xoANouvTaj. Gam- 
mati. Epicharmus in nuptiis hebes, prztercà;bocz,;fmarides, aphye; 
gammari. Horum etiam Sophron meminit in muliebribus mimis. 
Eft autem íquillarum fpecies, & itaà Romanis vocantur. At afta- 
cus non Íquillarum fed locuftarum potius gencris effet:snam, vt Ari- 
ftoteli placet,locuftis fimilis neque multis notis ab iis diffidet. T» 5 ; 
i- ^ 


uaa veepioxoy Gy uSo igi yáes Ó dy xg poor. X2) TTG. arp a T Cioy 
tctpo» O vOw» xaASpÜooy &guxdv. Cruftatorum: animalium. primum 

P c : : N 
genus cít locuftarum , & huic fimile aliud aftacorum. | Prztereà nul- 
lus eft opinor, qui Xa pptis & xouuaeidVas idem effe neget , at has B 
Galenus aperté ab aftacis fecernit. | Acuto] y sg] zeóyoupot, x, xeupxivoi Te, Lbs. de fae: 
xàj xapafdot y 3t xad ues ,G x apuameis , (go T E Aeuliy Dad. O. eee, Tt 


» 


X» 9epuxev.. Quod fi Latinam 78 àcux& appellationem. defideres, 
eum plané effe arbitramurquem Plinius elephantum appellat;à ma- 
gnitudine opinor & longitudine pedum & brachiorum. Id ex eius 
pi&tura perfpicuum eft. Elephanti locuftarum generis nigri , pedi- 
bus quaternis , bifulcis: prztereà brachia duo, binis articulis , fingu- 
lis forficulis denticulatis. Qua omnia tam aíftaco conueniunt, vt 
nulli magis: etenim fpecie & longitudine corporis locuftis fimiles 
funt , fed colore differunt : funt enim nigri, id eft, purpurei fiue vio- 
lacei coloris exaturati , pedibus bifulcis, brachiis duobus , forficu- 
lis denticulatis ad eorum difcrimen qui pedes quidem habent, fed. 
fimplices, vt locuíta , & chelas fine denticulis. Sed aftacum noftro 
more fufiüs defcribamus ,à Gallis &: Normanis Pbemar , à Romanis 
gammaro , vel cambaro. di mare, à Venetis atafe , à Genuenfibus 
lombardo ,à Grazcis huius temporis 4cwt5s , à Conftantinopolitanis 
liczuda vel lichuda vocari audio , ab 1llyricis Jarantola , à noftris /az- 
grout vel efcreuice de mer... Aftacus corporis habitu aftaco fluuiatili, 
quem Galli ecreuice vocant , fimillimus eft , magnitudine & colore 
diffhidens:nam marinus multó maior eft, vidialiquando forcipis par- 
tem alteram,quz libram aqua caperet: colore eft, dum viuit, purpu- 
reo exaturato , (ed vnà cum vita coloris nitor euanefcit , maculis va- 
riis vt ceruleis, rubris , candidis notatur. Coctus totus rubet,vt cru. 
ftata omnia. Cornua duo ante oculos habet , intio articulata , lon- 
ga, enuiora , quàm locufta:funt & alia duo breuiora. E media fron- 
te exiftit aliud paruum, vtrinque ferratum, latius, obtufiüfque quàm 
in íquillis, in quibus eft tenue acutiffimümque. Pedes fitu nume- 
roque à locuftarum pedibus non diftant, bini forcipibus proximi 
bifulci & hirfuti , chelz glabrz funt , magnz , binis atticulis diftin- 
€&z , roftris auium fimiles : harum pars fuperior mouctur , inferiore 
immobili , veluti in crocodili maxillis. Interiori parti. maiora tu- 
bercula affixa dentium fpecie , quam ob caufam denticulatos forci- 
pes appellant. Cauda, vt iri locufta, ex tabellis contexta eft , in 
pinnas definit fed duriores. -Dentes duo. veluti locufta habet ; ca- 
runcujam pro lingua ..gula , ventriculus , partéfque interna. om- 
nino (imiles. Vcoftendamus nos verum Arittotelis aftacum repra- 
fentaffe,& ychementer erraffe autorem lib.de aquatilibus, qui longé 


$4o DE PISCIBVS | 


Tib. s. 


Lib, 4.de par. 
gna. cap.8. 


/ 


alium ab aftaco cruftatum pifcem exhibuerit , aut potiüis fomnia- 
rit: adfcribam integram Ariftotelis defcriptionem «vpzgpaguxds 
ex libro quarto de hiftoria animalium, vt meliüs omnia intelligi pof- 
fint. Aftaco, inquit, nitet color nigro afperfo. Primüm inferiore 
loco octo pedes habet vtrinque quaternos, deinde duos magnos, 
vtrinque fingulos , multó maiores in extremo latiores, quàm locu- 
fta , fed inzquales: dextri enim extremum latum eft, prominens & 
tenue : finiftri craffius & rotundius , vtrunque tamen indiuifum elt, 
fuperiore & inferiore parte , veluti maxilla dentes habens, fed de- 
xter pes paruos omnes & ferratos , finifter in fümmo ferratos , inter- 
nos veluti maxillaresjnferiore in parte quatuor & continuos , fupe- 
rioretres & non continuos. Aliquando contrà euenit, vt poft ipfe- 
met annotat, vt quod finiftro tribuitur, dextro infit & contrà. Vter- 
que pes fuperiorem partem mouet , & ad inferiorem aftringit, vter- 
que inferiore fitu extroríus obtortus eft, vnde yeueldwyor ciel ab 
Epicharmo di&i funt, tefte Athenzo , tanquam ad capiendum & 
premendum nati. Supra horum magnorum exortum duo alij par- 
ui exiftunt, hirfuti , ore pauló inferiores. pauló adhuc inferiores 
funt branchiz , circa os veluti ex pilis multis compactz , quz affi- 
dué mouentur , duos patuos & hirfutos pedes ad os adducit , qui & 
adnata quzdam tenuia gerunt. Dentes duos habent aftaci locufta: 
modo , fuperiore loco cornua multó breuiora & tenuiora quàm lo- 
cufta , quatuor item alia his forma quidem fimilia , fed breuiora & 
tenuiora. Supra hzc oculi parui & breues, non vt in locufta magni; 


frons quafi quzdam acuta & afpera. Supra oculos extat latior, 


quàm locuftz , denique facies acutior , & pectus latius quam locu- 
ftx, carnofius & mollius. O&o pedum inferiorum,quatuor in fum- 
mobifidi funt , vtrinque fcilicet bini magnis chelis propiores , reli- 
qui quatuor , vtrinque Ícilicet bini minimé. Cauda quinque tabel- 
lisconftat , quam Syro jid eft, collum vocari fcripfit Ariftoteles, 
nifi mendofus fit locus, fequitur fexta illa pars latior. Interiora, in 
quibus fceminz prius pariunt , quàm oua edant , quatuor funt hirta, 
quibus fingulis fpinz fingule breues ad exteriora prominent.Pe&us, 
corpüfque totum leue eft, non quemadmodum in locuftis afperum. 
Foeminz & maris in hoc genere nullum eft difcrimen. Etenim mas 
& foemina vtcunqne contigerit alterutram chelarum maiorem ha- 
bent, vtranque zqualem nunquam. Etalibiidem Ariftoteles. Lo- 
cuftz , cancrique omnes chelam dextram. grandiorem valentio- 
rémque habent. Aftaci foli non hanc velillam , fed alterutram, vc 
fors tulerit. Quis dilucidius vnquam rem. vllam expreffit , quàm 
aftacum Ariftoteles his verbis His adde inter omnes doctos cori- 

ftare 


| 


LTBHRER:ZX!YVEHL $4 
ftare, aftacum fluuiatilem effe,quem Galli efzrewiee appellant. 
/ Quó magis error przclarj illius autoris t 1 8. de aquaulib . con- 
uincitur, qui ineptifsimam, & à naturali alienifsimam aftaci 
formam exhibuit, quz locufte etiam quadrare nullo modo po- 
teft, vt ex eodem Ariftotele, & ex przcedente. capite colligere 
facileeft. Idem autor credit adultum aftacum a Latinis cle- 
phantum di&um , & Plinij clephantum aítaci delincationi plané 
conuenire , fed quàm inepté iftà accommodet , confydera quao 
íftudiofe le&or. Inter marina , inquit ex Plinio, funt clephanti 
locuftarum generis nigri , pedibus bifulcis. Ego veró pro pedibus 
bifulcis quaternos intelligo, quos duo etiam brachia vtrinque fub 
fequuntur. Additpratereà brachia duo , binis articulis , fingulif- 
que forficulis denticulata, que in aftacis cernimus. Nam fingula 
grandia aftaci brachia , binis articulis intercipiuntur , & denticula- 
tis forcipibus bifulcis armata funt. Hzc funt noui illius autoris 
vcrba. Primüm in aftaco quem depinxit quaterni pedes bifulci 
non funt , imó nulli , fcd omnes articulis tantüm intercepti & in 
vngues fiue aX7x$« definentes.. Quare aut deliraffe ipfum opor- 
tuit in pingendo aftaco , aut qui bifulci pedes dicantur non intel- 
lexile. Ipfe veró fecum pugnat,qui clephanti defcriptionem afta- 
to'accommodans , pedes bifulcos quaternos fe intelligere ait, 
alioautem inloco qui eum quem modó citaui przcedit , duostan- 
tum bifidos aftacis pedes tribuit. Pedes inquit, vtrinque quatuor 
habent , quorum duo priores in extremo bifidi funt ad inceffum: 
alijiduo natatui magis inferuiunt.. Dcinde duo brachia in eiuf- 
dem aftaci delineatione binis articulis , fingulifque forficulis den- 
ticulata nufquam comparent, fed illa funt reliquis quaternis crat- 
fiora duntaxat ; in fingulos vngues fiue aX5x$«. definunt , qua al- 
tera parte vel ferrata , vcl hirfuta fpectantur.. Quare quod pro 
aftaco propofuir ,; neque: locuftz neque aftaci formam aptó rc- 
fert; fed potiüscommentitia rescít.. Prztereà hoc docere non eft, 
fcd (tudiofis imponere , aliud: pi&ura , aliud. verbis demonftrarc. 
Adaftacos veros redeamus; quos ex piétura. noftra facilé & vere 
agnofces , & eofdem fiue adultos; (iuc non adultos cum elephan- 
tis Plinij effe exiftimabis,, exiis quz in fuperioribus diximus. Ij in 
]eujbüs' locis nafcuntur vt: ex Ariftotele citat Athenzus, locuftz Liraz 
qmnafperis & petrofis, neutri in lutofis. Quare in Ellefponto & cir- 
xa Thafum nafcuntur aftaci , circa Sigeum & Atholocuftz. Theo- 
:phraftus eodem tefte prodidit aftacos , locuftas , fquillas (ene&tu- 
tem exuere. uci , 20x T : 

2 HAL 21725 LIIOD O3 


Mac DON E ud. EL. OUR 


m J DE PISCIBVS 


De Leone, r1 


7 
(/ o 
es 


T 


rr . 

'" 07] y^ 2L. 

AU tie : , 
Jm | 
p p ! HEU 
e ; As 

r— 

ebd ji * 

E 


(ot p) poppe | 
ze T HEN 7E V S Obiter tantüm ex Diphilo leo- 


1S - 
NA JN 


Uu e 


EA D» " uS. Aest od V épputoy perperam legitur Og pax oS Epputoy ,'VtL €x 

V ONS contextu apparet. Tów 3. Mae od Véppu.av XeUpis , dquxX9s 

VES AIRCIAZ2e supe eos , xta.pxlvos , Ncov 78 ale "yes ore duagitps(u. 

pelCov dV iiv 6 Acov T8. àqux. Ariftoteles nullam omnino mentionem 

fecit.Plinius L15. rx. nominauit tantüm. Cancrorum genera carabi, 

C4 — aftacigmzez,paguri,heracleotici,leones. 115. veró xxx11. notam ad- 
dit,qua à fimilibus fecerni poffit : Leones , inquit, quorum brachia 
cancris fimilia funt;reliqua pars locufte.Ex quibus verbis quifnam fit 
verus leo poft longam diligentémque omnis generis cruflatorim 
inueftigationem certó me cognouifle exiftimo, qui càm minimé-có- 
temnendusjimó fpe&atu digniffimus effe videatur, pauló fufiüs qua- 
lis itexponam. Acor à Grzcis diciturjita à Latinis leo à colore fláuo, 
vtarbitror,quo coloratus eft,dum viuit,& é mari captus educitur, & | 
quód hirfutusfit./ Aftaco corporis fpecie affinis eft, (ed brachiadlon- 
ciota habet;foreipes tenues &latiufculos;quorü fciflura máios.quár 
in vllo alio cruftatorum genere pro corporis ratione; Tuberculogum: 
qui in elephantis funt locobrachia villis veftiuntur & aculeatà funr. 
Pedes tres, qui proxime brachiafequunsurdongiores funt;aeuleati, 
in calcaria terminati , vltimus exiguus, breuis & tenuis, neque acu- 
leis, neque pilis munitus. Pratereá ab aftaco dori aculeis differt, 


qui- 


e nem inter malacoderma receníuit , quoin loco.pro 


Cap.5i- 


SE 
LU 


LBBER^XVIEL $43 


quibus cum locufta conuenit. Vtrinque cornua duo longiffima te- 
nuiflimáque habet.item alia in fronte breuia,inter quz vnum é me- 
dia fronte eminet acutum,neutra parte ferratum,hec funt oculorum 
propugnaculajqui cornei funt, & prominent.Corpus totum vndula- 
tum eíbinftar panni ex hircorum camelorümque pilis contexti , ca- 
mclorum vulgó appellamus. Cauda perinde ac in aftacis in pinnas 
quinque definit, fed lineis magis diftin&a. Captus leo circa Lerinum 
infulam que nunc infula D. Honorati dicitur, non procul ab Anti- 
poli,.ad me miffus eft. Hzc qui cum Plinij verbis conferet;ex brachiis 
cancris fimilibus,locuftz corpore leonem effe quem depinximus fa- 
cilé iudicabit.Ex cancris enim permulti brachia pro corporis magni- 
tudine longa habent,hirfuta,forcipata.corporislocuftz figura longa 
cíLcauda ex tabellis conftat,dorfum aculeatum quz in leone noftro 
expreffa fpectantur.Non minus abfurdé de leone quàm de aftaco lo- 
quitur autor libr.de aquatilib.nam quemadmodum aftacum adul. 
tum ,à Latinis elephantum di&um fuiffe credit ita Gracos aftacis 
grandibus nomina immutaffe,& leones potius quàm elephantos ap- 
pellare maluiffe:nam JElianusinquit,cam defcriptionem tribuit leo- 
ni quam Plinius elephanto. Efto idem fit leo /Eliani & elephátus Pli- 
nij,an propterà rccté concludetur eundem effe Plinij elephantum & 
leonem? Sic enim ille concludit. Conftat igitur leonem eundem ef- 
fc pifcem quem elephantum.Non vides Plinium hunc ab illo aperté 
diftinxiffe.Nam cum Plinius de elephantis dixiffet.pauló poft leones 
fubiunxit,& notam diuerfam addidit,quorum brachia, inquit , can- 
cris fimilia funt,reliqua pars locuftz.. Alius eft igitur Plinij elephan- 
tus,alius leo quem hoc capite expreffimus. | | | 


Lib.;:.cap.1i 


De Squillis. 


ATTE e CH Er IM 7d | | 
EQVITVR 4àrx«piSorgenus quod tertium poft L^4-4«biff. 
locuftam & aftacum ab Ariftotele numeratur , Gaza ^"^ ^* 
2j) cum Cicerone & Plinio fquillas conuertit,Cicero lib. 
e 2X. 1 r.de Natura Deorum fquillam paruá vocat , 9 x«(- 

b toca) Jw Ariftotelis.Plinius veró r15.x 1.Crufta fragili in. c4. 
clufis rigentes oculi, locuftis fquillifque magna ex parte fub eodem | 
muniméto przduri eminent,& L15.1 x.Coéunt locuftz,fquille;cacri 649 
otc.Athenzus autor eftà Sophrone & Epicharmo xsej3as dictas à Si. ^ » 
monide xoe/2us. Idé tradit x«piSas à capitis magnitudine nominatas Mus 
&yugoSs(an 3 x 9€) &mo 4S Xe pu, O aAcig oy ye peepos TS odAgJos 5 x£QoAN) 
&v/n*y* 3lo. dicte funt carides à dictione 472«id eft, capitezmaximam 


4 


Us QM N^ Y idus ts. 
| iria DOCS ONE 


$44 DE PISCIBVS 
enim corporis partem caput occupat. Quod ctymum fi verum fit; 
non poffum non mirari Galenum;qui x15. v111.de vfu partium ma- 
lacoftraca.omnia capite trücarit : nam cüm initio libri in quibufdam 
folüm id feciffer: Tes uSo Sdéregbv £1 ( de collo & capite loquitur ) 
vols $$ xegaov) pum. xeupáfaos By ou 4g] dquaxols , 3 rer Spots ,Q xaip- 
xivots SSír£por . TUis dV D9'(r dare xecpaov) po iei Eros dV. cioe egi, 
aliquanto póft malacoftraca omnia eadem lege conclufit: A xap- 
xivos TE , xd] ois Wels TOIS M9. og pocos y x£Qa) poo C3 e. T9 Td 
ejoS-r(3dy e , x, Tv x) ipo] pev sumi (eov , Sylv. user $e , dUbarg 
zràk Tos dots x T J'épax. TE(ocy jS pov to mte dlois &gy eru dy 
ejoSsosov Opydua. Sed & cancris & aliis cruftatis caput deeft, par- 
tem veró quz fenfibus & motionibus à voluntate pendentibus prz- 
eft illi fan&in thorace fitam habent, in qua omnes fenfuum fedes 
habitant. Ac maluit Galenus quantum ad animantes iftas attinet, 
in Ariftotelis fententiam difceffionem facere, qui é corde fenfum 
motümque omnem tanquam 8 fronte manare credebat,quáàm iis ca- 
put tribuere, vt ipfius verba claré oftendunt : «9s 0. $zsg i jj» 6 &y- 
xépaAes , TÜT i bxtlvois tin dy TOls dois O p9eJol y &is Ó ad? eipnójoe diae 
QépE). 9 & pu) tyxéqaAos ew ; à xo/pSía, 'üTtow dirzullov eun. Itaque 
quod in nobis cerebrum eft , 1d fit in aliis animantibus pars illa ad 
quam quz dicta funt;fcilicet fenfus 8: motus referantur : aut fi cere- 
brum non eft;certé cor omnium horum principium fuerit. At quód 
cancris caput fit, fed indifcretum alibi diximus. Q ud fquilla , plu- 
ráq; alia malacoftraca caput habeant, & difcrerum,& pifcium cetero- 
rum modoab aliis partibus diftin&tum fenfus ipfe demonftrar, quic- 
quid dicat Galenus alio etiam in loco prater iam citatum Kepxiios 78. 
oup C odpezrdu O Tdv ugNiotogpéocor "yéros Tn 3 xg] qovalyaj 1i 9M Toe 
Aà voy qyeupauz Nata e uS sd SA«vs £4 xia, j oioy V/Toyea. giu) 
wa, ul. Cancer igitur & vniuerfum cruftatorum genus , pratereá 
balznze & multa alia huiufmodi vel capite omnino carent , vel eius 
folummodó rudimentum habent. Q uod veró balzna in co numero 
recenfetur,mendofum effe puto: neque enim balzna ex genere crue. 
ftatorum, neque capite caret , fed id habet difcretum & diftinctum, 
Quare xaAd9wra» (nam ea inter cruftataà veteribus nominatur) 
vclaliquod aliud affine cruftati pifcis nomen reponere oportet. Sed 
ad fquillas referatur oratio. Harum tria genera conftituit Ariftote- 
1jb.4dehist. les, funt. x0qaj , id eft; gibbz , xecyfores , crangines vertit Gaza , funt. 
«nima. (4.1. & parua , que maiores nunquam fiunt, Nos fpecies plures facimus, 
quia ad tres fuperiores referri omnes non poflunt, vt íquilla ata,; 
alia que czlata eft & glabra, pratereà quz jets dicitur , nulli ree 
&iüs quàm fquillarum generi attribui poteft, vt fuis locis deinceps. 
explicabitur. IXNMPMU 
Dc Squil 


LHPESOXYH S x 


De Squilla lata. 


C S 9 AUD UAI si hinor: : 
QVILLZE Quam hic proponimus cognomen la- 


tz damus,vt ab alijs diftinguatur , nec id fine exem- 


f plo.Nam Archeftratus autore Athenzo e^a«tías xa- 


AND 
£e»; jt ei$ws appellauit,quanquam locuftas, aftacos , caridas 
"P E 


E 7 


confudifle videatur,que tamen fecernenda effe & fpe 
cie differre oftendit Athenzus.Squilla lata noftris incognita eft,& ob 
id aucyuus, & Liguribus orc^etta nominatur.Si quis ob fimilé corpo- 
ris Ípeciem cum locuftis potius, quàm cum fquillis annumerandam 
cenfeat,vel hoc vno refelli poterit;quod locuftis pedes vltimi in for- 
ficesterminantur, quos chelas vocant, quibus fquille carent autore 
Ariftotele.Squilla igitur lata locuftarum eft magnitudine, fed latior 
multó & magis depreffo corpore & hirto,in fronte offa duo,vtrinque 
vnicum,in ambitu ferratum, in quibufdam acutiusjin aliis latius , his 

innz duz alligantur.inter hec,duo enafcuntur cornuajinitio articu 
|| NN medium bifida , vt ex duobus quatuor fiant , tenuia, non 
valdelonga.Os & oris appendices ita habent vt in locufta. Brachià 
duo habet cum aculeis , veluti clauis eminentibus pedibus maiora 
non bifida quz in os flle&unturquibus cibum ori tanquam manibus 
admoueant.. Hac qui bifulca non effe videbant;pedibus annumera- 
bant,vt quinque pedes effe dicerentur.Sed hoc (quillis proprium eft 
chelis carere,harum autem vice brachia maiora pedibus habere.Pe- 
des vtrinque quaterni funt,vt in locuftarum & cácrorum generibus. 
Oculi parum prominent,ob id conditi videnturfrons quadrata & la 
tior quàm in vllo cruftatorü genere.Tumoresmulti per dorfum fpar- 
fi funt ex quibus extant tubercula,quorum fumma pars adeo rubet 
vt catbunculosin annulorum pala inclufos effe dicas. Cauda tabcl- 


AA 


Lib.g' 


Lib.4.de pay: 


animal.ca. $; 


546 DE PISCIBVS " 
Jis quinque conftat, & in pinnas totidem definitjin caude fu pina par 
te appendices Íunt, ad oua reponenda quemadmodum in locufta, 
Eadem modo coit, & arftate parit,internáque omnia fimilia haber. In 
coenofis locis viuitargumento eft quod fordida lutoq; obfita é mari 
extrahitur,carne eft molli vt aftacus. Rara eft apud nos , Maffiliz ali- 
quando capitur.In Africa frequentiffima eft,& maxima,quam fi vi- 
diffe A picius ille 4» os,qui fquillarum przgrandiü caufa in Afri- 
cam nauigarar,non tam cito ad fuos rediiffct ; illic enim confpe&is 
fquillis paruis,execratus prouinciam ita regredi inftitit,vt terram il- 
Jam non attigerit.Sunt qui deArcheftrato id narrent.Explodenda eft 
corum fententia qui fquillam latá quam depinximus vrfum effe cre- 
dunt, cüm vrfum videatur Ariftoteles cum cancris numerare,vt fuo 
loco dicemus, 


———— 


De Squilla czlata fiue Cicada ZB. 


» vtin pictura expreffimus.Squilla hac tota rubet, offa vtrinque 


ann 


LES ERE XVI $47 


annexz funt pinne veluti alz,cornua duo habet;brachia duo indiui- 
faquibus ori cibos admouet:pedes quaternos,circa os appendices;in- 
ternas partescaudz pinnas eafdem quas locufta , magnitudine veró 
differ:nam dodrantalem magnitudinem vix fuperat.Carnis fubftan 
tia aftaco fimiliseft. Cicadz marine neque Ariftoteles,neque Pli- Libat.cap4g: 
nius meminerunt in iis qui extant libris.Sed ZElianus Latiné conuer- 
fus his verbis.Eft etiam cicadarum genus marinum;quarum maximé 
pars carabi fimilitudinem fpeciémque gerit, veruntamen cornua, 
non fimiliter atqueille magna, nec aculeos habet,pinnz ipfius exi- 
guzterrenarum fimilesfunt.| Hominum plerique idcirco ab eo fe 
abftinent,quod facram exiftiment. Seriphi] in retia vel fortuito de- 
lapfam non fané retinent,fed mari reddunt , atque etiam mortuam 
flentes & fordidati humatione afficiunt,quod eam dicant PerfeoIo- 
uis filio, quem ipfi fumma religione colunt,confecratam effe. Hanc 
fquille fpeciem effe puto,quam antiqui cammarum fiue gammarum 
vocauerunt autoribus Athenzo,Plinio,Columella. Ac primüm cam 
marum ex genere fquillarum effe probauimus ex Athenzo capite de 
aftaco.Deinde inter incrementi parui pifces eum recéfuit Columella 


LIB. V I 1 r.& Iuuenalis. á 
$1 tibi dimidio con[lricius cammarus ouo | Satyr.ss 
Ponitur. 


Poftremó coloridem manifeftiüs oftendere videtur,magis rubés 
in hoc quamin vllo aliocruftato,fiue crudus fit, fiue coctus , quique 
colorem mulli maximé refert,cuius rei autorem habeo Martialem. 

Inmodici tibi flaua tegunt Chryfendeta mulli 

Concolor in noflra cammare lance rubes. 


De Squilla crangone. 


[edt SPART GRISE ddio 
09754 PXTTONETZ Squille vocantur ab Ariftorele, 7;,.4:1/. 
177-9 & abeodem nonnunquam fquilla x25/s dicitur,cran- «cepa 
(c gines Latiné à Gaza dicuntur, ab Italis ya;baro di- 
Cc mare: ànonnullis cammarugia & parnochiejà noftris ca- 
ramote, ab aliis lengousiin ,à Burdegalen fibus feruata 


AX 


$49 ddzps8TDSCEMVSIT 
vetere appellatione /Guilles . Eft hzc fquilla palmi maioris longitudi- 
ne;crufta tenui contegitur, lxui,candida, nonnunquam ex albo pa- 
rum rubefcente,co&ta veró tota rubefcente , inftar cornu pellucida, 
habeté dorfo enatum cornuiin fronte , erratum , furfum recuruum, 
illius denticulatz afperitates in fuperiore & inferiore funt partejnon 
in lateribus veluti in aftacis & (quillis latis... Oculi cornei funt fatis 
prominentes, quibus fubie&ta pars caua eft cochlearis modo. .Cor- 
nua quatuor habet, duo bene longa,tenuia,flexibiliaque;his alia duo 
breuiorain fummo diuifa. E lateribus veluti ale exoriuntur paruz, 
albz,radio fiue aculeo innixa. Os & oris appendices cuiufmodi funt 
in locufta & aftaco. Pedes quinos habet, prater hos brachia duo qui 
in calcar terminantur , pedes terni qui hec fequuntur parum diuifi 
funt, bini & vltimi indiuifi. Pofterior pars pro reliqui corporis craf- 
fitudine & magnitudine longa, feptem tabellis conftans , in pinnas 
quatuor definit, quarum medio extat aculeus latior quàm in fquil- 
lagibba. Supinz caudz appendicibus, coéundi pariendique modo, 
partibus internis fuperioribus non differt. Carne tenera eft, dulci, 
bonique alimenti;íatis nutrit,he&icis & atrophia laborantibus cibus 
vtilifimus. Squillam xe&jfo« os recte reprzfentaffe demonftra- 
Ic oportet. Ác primüm cüm cruftatorum animantium quatuor fint 
genera vt priüsex Ariftotele oftendimus, nulli potius quàm fquil- 
larum generi fubiici hinc perfpicuum eft. Ea enim quam exhibemus 
leuis eft, locufta toto dorfo afpera, chelas ante pedes non habet vt 
aítaci;caudá eft protenfa non rotundo corpore & ine chelis, non :eft 
igitur ex cancrorum genere. Quare fquillam effe necefle eft non la- 
tam quidem , neque czlatam , vt corporis fpecies & lxuitas fine vlla 
celatura oftendunt,neque paruam quz maior nunquam fiat:nam ea 
longé minor eft,quàm pauló poft exhibebimus, neque gibbam quia 

ibbo caret.: His omnibus accedit nota certiffima ab A riftotele tra- 
dita qua fquilla crangoa fimilibus internofcatur , yg] ? xoeis ?. xvg? 
7. wpdw xg) qlepi Ad. TéoSoUpa, £y 5 39] 9 xpdy[t aiepiyia &cp PxdeTtpu, i 
dj Weg: O 2 (9v &vrüv dxdÜüiSs. djucpórpa] , Xl) dura pSo amo» 
E xvg? £5. Squilla gibba caudam habet,& pinnas quatuor, totidem 
& crangon in vtraque caudz parte,quarum medium in vtrifque fpi- 
nofum eft fiuc aculeatum , fed in crangone latum, in gibba acutum. - 
Hzc nota in vtraque fquilla,& crangone de qua nunc agimus, & in 

gibba de qua mox;cuidentiffima eft & veriffimam eíle com- 
periet,qui pictas à nobis fquillas cum viuis contulerit. 
'Hac fuut que fidem faciunt fquillam cran- 
gonem rce&é nos ab aliis 
diftinxiffe. 


E) 


LIBER XVIIL 549 
DeSquilla gibba, 


zm. OGNITIS fquillis latis, calatis, crangonibus faci- 
EJ& Ie eft reliquas dpas agnofcere: gibba enim fuo gibbo, 


X23, & parua,fua paruitate fatis fefe produnt. xvgj à Grz- 


A 


D 


2/79 cis,à Gaza gibba fquilla re&é vocatur: à noftris cara- 
- mot,ad difcrimen crágonis quam caramote appellant. 
À Santonibus de la fanté,quod xgris plurimüm foleant apponere. à 
Parifienfibus cheuretes, à Rhotomagenfibus falecoques. Gib Íquil- 
Iz crangonibus tenuiores funt,maximg in cauda extrema , in fron- 
tc cornu geftant veluti crangones , magnum pro corporis rationc. 
Oculos;alas, pedes, cornua;os,oris appédiccsinterna omnia fimilia 
crangonibus habet,cauda initium in tumorem erigitur,vnde illi no 
men,ab hoc tumore cauda tenuior & gracilior efle incipit:in pinnas 
quatuor definit, harum medium acutius eft quàm in crangonibus vt 
di&um cít,qua nota,& gibbo à crangonibus fquillz diftinguuntur. 
Hycme prefertim capiuntur maxima copia in Santonum litoribus, 
carne funt dulci & tenera. Viuz colore funt fufco minüfque albo, 
quàm crangonces;cocte rubefcunt.Deuoratur à reliquis pifcibus,fed 
mortem fuam grauiter vlcifcuntur:cornu enim elati & furfum re- 
cutuum palato deuorantium infigunt,& fic necat, vnde fquilla hac 
pro eíca vcuntur pifcatores:ab ea lupum interfici cecinit Oppianus: tibs. uae 
Íquille inquit,exigue & imbecillz fortifsimum hoftem dolo peri- *"* 
muntupum fua voracitate infignem:nam cüm neque fugere , nc- 
que zquo marte dimicare pofsint , deuoratz acuto frontis cornu 
medium palatum ita vulnerant,vt ctiam fi initio id negligat lupus, 
tandem tamen moriatur. - | 

K«piBes S X yag Do DElv, (24 3 xgj odo 

DL'uois à), S0! xt) &20upey aA OO 

Ad Spot o, cqertpy(] oxNéa Aa pov. 

Ci jp yàp azcue(1, «g] ibuie(1 xa GcoSay 

K«voiSor, djs 3. ri qu'ytiy oO:cros, 9t udcytoSod, 

Cowdpuaa, S xexs(1 , xa] 9s wegre(] qofias. 

Évr: yap àpqrydvórtes (io udp bow. ó3órrov 

Ki 3 Gau. Dpd Qe (1, xd] io ue (ertuo eripit 


- 


Caps. 


Cap. 4 


s RE FISQNMES 2 


n TU ^. 


|. Nonncgarim fquillam crangonem cornu idem efficere poffe, 
fed càm fquullis paruis id tribuat Oppianus, de gibbis potiüs intelli- 
gendum cenfeo:nam qua minima funt, cornu carent. Eam quam | 
propofuimus fquillam gibbam effe conuincit tumor ille caudz ini- 
tio,medius inter caude pinnas aculeus acutior & anguftior quàm 
in crangone,magnitudo qua paruas fquillas fuperat;a quibus etiam 
cornu frontis difcernitur.Elixantur gibbz fquilla in aqua & cx ace- 
to eduntur, Vel in fartagine friguntur.heáicis in cibo mirum in mo 
dum conferunt,& longe delicatiores falubrioréfque funt quàm lo-. 
cuftz vel aftaci.Non minus adferunt cgnuiuis Sie fiGlw , éOexidu xg) 
Écopiau quàm locuftz. - ETE n n 


^ - "gh 


De Squilla parua 


Ce TUT Xx 


5n OSTREMA fauille fpecies proprio nomine ca- 
pA ret:ob id periphrafi vfus Ariftoteles appellat fquilla- 
(($ rum O juxpir "yéns , rationem mox fubiungens.&dla 
Ni yop S'ylrfla, uetus, quia maiores nunquam cffici pot-- 
A funt. Sed hic animaduertendum eft 9 4opw puxpy 
yévsjid cft Íquillam paruam,& à xopi3wr L18.v.de Hifto.animal.non 
idem effe ac (xóaporquod etiam fquillam paruam idem Gaza co- 
uertit L15.1111.de Hiftor.animal. Quare cüm tria fint qua fquillz 
parue nomine interpretetur Gaza, O vüvatgpiSuy puxpir "yóros,O. xtapiduoy, 
ó (Qoapoy, ex ea conuerfionc quiin Latino Ariftot. magis veríatus 
fuerit,faciléin magnum errorem induci poffet. Nam (xó»apor non 
cft ex fquillarum genere:chelas enim habet aítaci modo , qua de re 
fufiüs fuo loco.Paruam fquillam de qua hic loquimur;noftri cade 
vocant,digiti minimi cít magnitudine , Capite pro corpufculi ma- 
gnitudine craffo & lato fine cornu quo à gibba differt, alioqui cau- 
da tenui,paruo gibbo,oris appendicibus,caude pinnis, internis par- 
tibus gibbe perfimilis,punétis aliquot variatur,colore eft dum viuit 
obfcuro,cocta tota rubefcit, Carne eft dulcifsima , vt ob nimia dul- 
cediné quibufdam faftidio fit:vix enim vllum aliud cibi genus dul- 
cius hoc deguftaueris.Cum crufta & pedibus integra frigitur. funt 
qui priufquàm coquant;in fartagine perforata pedes vrunt , deinde 
s uie; pas 


BIBBR:XWVIIT, 551 


in aqua & olco clixant. Squille in aqua hordei lotz, & in carnis iu- 
re cocte he&ticis maximé conueniunt. nam bene alunt, ad expur- 
gandum pe&us conferunt , multóque vtiliorcs funt fluuiaulibus 
aítacis, quibus medici plerique , pro cancris fiuuiaulibus vtuntur, 
cüm tamen duriore fint carne & minus dulci.5i zgris parétur fquil- 
lz de quibus nunc loquimur,;cruftis fuis nudande funt: fi enim vnà 
cum his edantur,flatus gignunt, veluti aphye cum fpinis comefz. 
Squillz cum cruftis elixe in aqua & oleo inic&o pipere fopitam ve- 
nerem ftimulant:tum quia femen fatis copiofum generant ob dulcé 
& bene nutrientem fubftantiam,tum quia flatus gignunt. Si frigan- 
tur in fartagine flatus deponunt , quemadmodum frixa legumina: 
idem de gibbis & crangonibus fentiendum. Hyeme in ftagnis ma. 
rinis capiuntur,& in magnorum fluuiorum oftiis, € mari etiam ex- 
trahi fepe vidi,ne quis ob carnis fuccum dulcifsimum, in dulci aqua 
gigni tantüm exiftimet. : jd 


DeSquilla que udfis dicitur. j 


aweic mo corro dio a dl | 
c4 XPLICANDVM ecfthocloco cruftatü id quod 


: Na ud/y nominaui, priufquàm à Íquillis difcedamus: 


cuftam nominaueruntjita nos udi» à'beftiole fimilitudine que eft ex 
locuftarum terreftrium generc.Eam beftiolam noftri preguedious, id 
cít, prccantem Deum appellant, quod femper manus (brachia vel 


2 Y 
pu 
o 
RT 
3 


j í , — EON d 
wx o DRUPUSCEHED IO 
pedes in iftis animantibus magis proprié dicuntur) iut&tas teneat ni 
eorum more qui fupplices Deum deprecantur. Ptateréà corpore eft 
valde tenui & macilento , vt qui afsiduis ieiuniis fefe conficiunt & 
macerant.Eandem beftiolam diuinare vulgus ait: captà enim pueri. 
noftri interrogant, qua fit Romam vel Compoltellam ad D. Iaco- 
bum proficifcendum;ea perinde acfi intelligeret;altero brachio ex-- 
tento iter monftrat. Ab huiusiinquam, beftiolz diuinantis fimilitu-- 
dine (quille fpeciem ugs nominauimus:nam vtraque corpore eft. 
longo;gracili,circa cauda latiore, brachia duo prima longa admo: 
düm.Sed marinam fufiüs defcribamns. Mus marinus cruftis tenui-- 
bus,perfpicuis,albis inte&tus eft;brachia duo prima longa habet ; ar-: 
ticulis intercepta,vt ad ós flecti pofsint, chelarümque víum praftét. : 
interiore in parte ferrata, quorüm denticuli initio minorcs funt in: 
fummo ita magni, vt aculeis incuruis aptius quàm ferre denticulis: 
comparari pofsint,cornua duo longa prominent, in quorum fum: . 
mo ramuli duo exoriuntur.funt alia duo his minora ante oculos, ca 
pitis figurà cancellum feré refert. Oculi perfpicui funt & lati , ad 
quorum radicem fitz funt alz dux longe,in ambitu hirte. Vtrinque 
edes fex habet;terni primis brachiis proximi in tumorem paruum 
dehinüt,lentis inftar rotundum & depreffum, à quo tumore aculeus 
paruus vncus enafcitur,reliqui terni parui funt & tenues, quarum 
extremum in appendiculas quafdam tenues terminatur , quod ca- 
put fequitur & collum vocatur tabellis decem conftat inzqualibus, 
priores breuiores funt , & ftri&tiores,quo propriores funt caudz ex- 
tremo,eo maiores & latiores fiunt, eadem aculeorum ratio, quibus 
fingula tabelle munitz funtjin prioribus parui funt aculei , in ma- 
ioribus tabellis maiores & euidentiores, cauda in os latum definit, 
cuius ambitus multis riget aculeis,in ofsis huius fuperiore parte ma- 
culz duz fpe&antur oculis pi&is fimiles.tres vtrinque pinna offez: 
ex vltima tabella oriuntur.Su pina caude parte appendices habet,& 
in ore quemadmodum locufta,& fuperioresfquille. Eodem modo - 
coit & parit. Toto corpore eft pellucido.Carne eft molli,dulci & de- 
licata;bene nutriente;venerem ftimulante;f: co modo paretur quo 
Íquillz proximé deferipte.Q uam pavvw dicimusnonnulli cicadam 
matinam appellare maluntfed quia fquillg czlatz maior eft cum 
cicada tertreítri fimilitudo cam cicadam nominauimus , hanc veró. 
pauTw ob eas quas diximus caufas.Si quis velit nimium ieieutss effe, 
appellet vt volet/fatiscft nobis fquilla fpeciem à veteribus non tra- 
ditam exhibuiffe. Namrautor 1. 15.de. aquatilib. perperam. depis 
&am , & à naturali alicnifsimam propofuit , mulus (cilicet-omif- 
n» multis additis temere, vt ex collatione perfpicuum cuiuis eíz 


Dclan 


| 
LOTNERI vw I BT 553 
De Cancello & Scyllaro. | 


x 


25 west contendet , quód fimilem effe 4 x«pao4d UA dicat 
Ariftoteles.alio loco idem cum teftaceis recen(et.Nos hoc loco repo- 
nerevoluimus,vt medius effet inter cruftatos qui longo funt corpore 
( hos enim x«/paf3od3tis vocat Ariftoteles ) & cancrossineft enim in eo, 
quod & locuftis & cancris fimile fit. Inter oftracoderma veró referri 
nó poteft,quia teftas nos fuas ingrediatur , quemadmodá aliquando 


Lil.s.de fac; 
Aliment, ^ 


Lib.4.de bif, 
anim . CAp.4. 
Lib. Cap. 15, 


& fpongias,fi quando foramen in eis capax nancifci poffit.Eum Ari- 


! ftoteles x«pxivev vocat,noftri bernard l'ermite,eremitam quidam quód 
alios fugiés in tefta perinde ac in folitudine viuat;bernardum autem 
quód plebs noftra bernardos etiam vulgari prouerbio fatuos cffe di. 
&itet , fatuümque effe cancellum , qui cruíta te&us , chelas habens, 
que ad vitam tuédam fatis effc poffent;alienas domos quzrat, in qui- 
bus latens viuat. Q uód fi non hzc folüm , fed pofteriores etiam can- 
celli partes fpe&aueris, prudentem effe iudicauerisqui nudas & iniu- 
rie valde opportunas partes dura & firma tefta muniat.Ligures /raz- 
c4 vocant vel Pranchza , Prouinciales £s cambus. Nos primüm 
tcftam vacuam, deinde cancellum nudum reprzíentamus,vt meliüs 
particule omnes perfpici poffinttum cancellum in tefta, parte prio- 
re exerta , altera latente.Huius deícriptionem quàm maximé diluci- 
dé poterimus, proferemus ex Ariftotele , qui in minuto animali ex- 

licando diligentior videtur fuiffe , quàm in multis aliis explica- 
tu alioqui digniffimis. Cancellus , inquit , quodammodo inter cru- 


Lib.a.debift. 


ATA, CA. Ax 


5 DEB PTSODBE S 


ftata & teflacea animalia ambigit, naturà enim iis que M 
ftarum funt fimilis eft, & ipfe per fe nafcitur,quatenus veró teftas in- 
grediatur illicque viuat, teftaceis fimilis eft. Quare cancellusinter 
hac anceps videtur effe.Forma autem araneis fimilis eft, preter par- 
tem capiti & pectori fubie&tam quz in cancello maior eft,cornicula 
duo rufa tenuia gerit,fubiacent oculi duo longi,qui nunquam intus 
conduntur , neque occluduntur veluti in cancris, fcd femper emi- 
nent:iis fubeft os, circa quod veluti capillamenta quedam plura. His 
fubiun&i funt pedes duo bifulci quibus ori cibum admouetbini alij 
vtrinque hxrent lateri,& tertius paruus. Thoracis inferior pars mollis 
tota,& diffecta pallida eft intus,ab ore meatus vnus eft ad ventrem, 
excrementi,nullus eft qui appareat,pedes & thorax duri funt , minus 


Libs;delifli tamen quàm in cancris,nexu nullo teftis adhzret purpurarum modo 


Tib.4.de hif, 
f4p.4- 


JUidem. 


& buccinorum,fed liberé & facilé hinc migrat. Haec Ariftoteles qui 
alio etiam in loco hzc de cancello. Initio gignitur*ex terra & limo 
cancellus. deinde in vacuasteítas ingreditur,vbi cüm accreuerit;in 
ampliorem teftam fubit, videlicet aut neritz aut turbinis, & aliorum 
huiufmodi (pe ctiam parua buccinajingreffü(que eam circumfert, 
ibidem nutritur & augetur,deindecapaciorem petit. Obferuandum 
eft Ariftotelem alterum hofpitis alienarum teftarum genus facere. 
Longior eftinquit,quiin turbinibus,quàm qui in neritis viuit. Ge- 
nus igitur illud diuerfum in neritis habitans cxtera quidem fimile 
eft,(ed ex pedibus bifidis dexter paruus eft, finifter magnus , quo ma- 
gno potiflimüm graditur.Idem genus in conchis reperitur quibus vt 
cancelli adhzerent.Id genus vocant exówapo. | Et pauló poft.Q uibus 
finiftrer pes grandior eft,ij nunquam turbinatorum hofpites funt, fed 
neritarum duntaxat.Liberé dicam quod diu multümque obferuaui, 
fola corporis longitudine duo hec cancellorum genera differre pu- 
to, vt cancellus turbinatorum hofpes longior fit, quia eorum te- 
fta longior fit, neritarum breuior , quia neritarum tefta eft luis, 
ampla & rotunda. Quantum ad pedum bifulcorum longitudi- 
nem attinet in omnibus cancellis quos plurimos vidi , femper fini- 
ftrum pedem craffiorem dextro perfpexi , quod non fortuito fed —— 
certa ratione mihi videtur contingere. Cüm enim viuant in te- 

fta circa corporis medium complicati, quantum dextrz parti com- 
preffz alimentiac proinde incrementi decedit,tantüm finiftrz libe- 
riori & laxiori accreícit. Practerea videtur Ariftoteles tertium genus 
conftituere quum dicit.Sunt inter cochleas,quz intra fe beftiolas ha 
beant aftacis paruis fimiles , qui vel in fluminibus gignuntur,fed ca 


- differentia, vt przzmollem intra fuam teftam carunculam habeant. 


Forma quales nam fint ex diffe&tionibus contemplare.Q uz quanuis 
ita fint, vnica tamen defcriptione contentus eatria non admodüm 


diff 


LIBER XVIIIL 55 


differre fenfiffe videtur ,carümque paucas & non infignes differen- 

tias efle.In mytulis, pinnis & oftreis cancri valde minuti nafcuntur, 

dc quibus nonnulli ea quz priüs ex Ariftotele protulimus intelligen- 

da effe opinantur: verüm toto czlo aberrant. Nam cancris iftis qua- 

drarc hzc nullo modo poffunt, fcilicet cornicula duo tenuia , zufa: 
iisenim prorfus carent , oculi femper eminentes, cüm in cancris mo- 

dà emincant;modó condantur , prater pedes duos bifidos duo alij 
vtrinque , & tertius paruus, thoracis pars inferior tota mollis. Hzc 
inquam paruis cancris nonconueniunt. His & illud accedit, quód 
cancelli (inc tefta nati in alienam ingrediuntur: deinde grandiores 

fa&i fubinde teftas mutant; in ampliores fcilicet migrantes.Cancri 

parui codem Ariftotcle autore in teflis nati nullum perfpicuum ac- 
cipiunt incrementum , vt fubinde teftas mutare iis neceffe fit corpo- 

ris magnitudini accommodatas. Poftremó cancelli & cancri par- 

uiin variis teftis habitant, vt eodem in locotradit Ariftoteles. Ab- 

furdé igitur faciunt, qui paruos cancros, quos in oftreis viderint, 
Ariftotelis xepxius effe putant. Plinius etiam pinnotheris fiue pin- 
nophylacis nomine & cancrum paruum, & 2 xepxiwor, id eft, cancel- 

lum Ariftotclis confudiffe videtur contra Ariftotelis fententiam. — 
Sicenim ille quum de cancris loquitur. Pinnother autem vocatur Lisa. y 
minimus ex omni generc,ideo opportunus iniuriz. Huic folertia eft 
inanium oftrearum teftis fe condere,& cüm accreuerit migrare in ca 
paciores. Quum excancris minimum dicit, manifeftum eft locum 

hunc Ariftotclis expreffiffe: E ppdorray Si ir élus dv ócpactoSipuor xeup- Tihs.de bift 
xvi AdUxei à 5 pé ysÜos rau ppl: QYAEIG y mo» t» T'ol$ Auc ToiS GXYUEAGI- Bo t 
S1 8rd ot, £v djs tivas of. xou zrmoüpag. Q uü veró dicit inaniü 
oftrearum teftis fc condere , &c. hunc interpretatus eft, 95 xepxiiy 

ye) udo 7. avpriw. e cis € Duos ,eira. eis (x xerà Ty égpdocum £ia3U£), 

xdj duEdubpóvor perti Sw/d mou eis np por Oepexer. Át quanuis & 
xeupxinoy tx T xeupxirov hy pocorifticon fit nomen , tamen apud Ari- 
ftotelem valde differunt beftiola dux 9 xevpxiros juxpos & O seuoxl- 

wx , id eft, cancer paruus & cancellus, vt ex fuperioribus liquet, 
maxime cüm ille minimus fit,& in pinnis & nonnullis aliis nafcatur, 
&íedes non mutet,quia nunquamaccrefcatnec in inanibus habitet, 
cancellus veró no adeó paruus,& per fe nafcatur,& augefcat, & fub- 

indc in alias teftas migret;eafque inanes. A lioin loco Plinius pinno- Lil.ed.c.as: 
therem fiue pinnophylacem facit fquillam paruam & cancrum pro- 

piüs hic Ariftotelis mentem fecutus. Concharum generis eft pinna, 
naícitur in limofis fubre&a femper, nec vnquam fine comite , quem 
pinnotheren vocant;alij pinnophylacem,id eft,fquilla parua , aliubi 
cancer dapisaffe&tator.Q uz ex Ariftotele fumpta funt : | 3 cibvo] dp- Lbs. de bif 


c ABIa.Cup.A$ 


fj qíor) &x 4€ osa , tr ois Aquis], 1 opeopádu 1, ye dU t lis 


05 


Vabro 3. 


$ | | 
6^ DE PASGHBRY.S 

«tmo NeUt 9 o] US) xeplSiok a. 3e xteupxiistov, & qtio ópSyue4 Sic qüsiporraq Ü&roy, 
quo loco O xcaupeluov xf T8 xeupxir puxpS id eft,pro.cancro paruo non 
pro cancello anteà defcripto locu(tis fpecie fimili vfurpatur, pugnan 
ua enim fcriberet Ariftoteles qui cancellum in inanibus teftis habita.- 
re Ícripfit.de paruo autem cancro mentionem hic fieri claré oftendit 
Ariftoteles quum mox fe explicans fubdit, &uqéorzeg d$ Er inis ny 
óqpox oStppuo xeupiios AdUxtol , O 2 uéysos graqtzrey juxpol , 9Xtigor So i 
TUS pauci ue 3s, ard (e 3 £v djs rvous 0t os uovor molopag. Horum 
duorum diícrimen ex iis que anteà fufiüs tradidimus perfpicuum eft; 
Q uód veró Plinius loco proximé citato duos pinnotheras fiue pinno 
phylacas faciat, x«píswr,id eftfquillam paruam fiue fquillulam , 8 
cancrum paruum,non cácellum quem eremitam appellari diximus, 
quód non cum pinna aut vllo alio verüm folus in tefta aliena habitet 
confirmo ex Athenzo;apud quem eadem plané leguntur de cancro 
pinnothere,quz apud Plinium de cancro dapis affe&tatore. Plinij ver 
ba funt;aliubi cancer dapisaffe&ator; pandit fe pinna luminibus, or- 
bum corpus intus minutis pifcibus przbens.A flultant alij protinus & 
vbi licentia audacia creuitimplent eam. Hoc tempus fpeculatus in- 
dex,norfu lxui fignificat.Illa ore compreffo,quicquid inclufit exani 
mat,partémque focio tribuit. Athenzus. Xe/(;aos 5 6 (940 by T 
eoiperto cei TO xaX xg) 7s tige, n «uy quoi, xg] o «opp cuv£p- 
yc. &N9Aois , xaT. iSidu S Spa. eupiórqr , 9 uo Sv «tmr Óg"pcov &riy, d 
qxwvoTIpus xeupxilos puoepos , xg) Y) "aim Siue (a. Og paX el; jouxad TygU- 
(2 ton ior PG TE qoTljpirs «oupegts o(ay elotA0y 14 , Suanrd dete? 
Gav«p avjedyov, 9 3 Sry0r(z evuutd x, Sos Ó AuovrgUtr Soy xtorTtegsie 
xen? Ad eft, Chryfippus folenfisin quinto de honefto & voluptate;ait: 
pinna & pinnoter operas mutuas przftant, fcorfum viuere non pof 
funt.pinna ex oftreis eft,pinnoter cancer paruus, pinna teflam pan- 


ov : 


dit ingredientes pifciculos obferuans,pinnoter adftans fiquid fubie- 


ritmorfu pinnz fignificat,que demorfa teftam claudit: eoque quod 


inclufüm fit communiter vefcuntur. Vides quod xegxino dixit Ari- 
ftoteles loco poftremó citato,cancrum dici à Plinio, Chryfippo xeve- 
xiv juxebv.. Quz omnia hic fpe&ant, vt admoneam diligenter ani- 
maduertendum effe in legendis his Ariftotelis & Plinij locis di ftin- 


guendas effe beftiolas duas quz iifdem vel fimilibus nominibus nun-. 
cupantur, fcilicet xepxiuonid eft,cancellum pro eo quem initio capi- 
tis depinximus quem eremitam vulgó nominamus, qui locuftis fpe-- 


cie fimilis eft,& cancellum pro cancro paruo cancris figurà omnino 
fimili qui pinnoter fiue pinnophylax eft & dicitur, quorum prio- 
rem 9 xepxiuw fernper vocat Áriftoteles,alterum (apis, T xevpxísor pana 
xpiríemel tantàm quod fciam xepxiuv,. | His illud addam. Hermo- 
laum barbarum non recté quod fequitur annotaffe apud ic a 

oca 


" $ | 
LIBER XVIII - 

loco proximé citato:fquilla parua,hoc eft cancellus quem Greci vo- 
cant xaej3w : fubditur enim,aliubijinquit,cancer dapis affectator. 
Hoc fecuti,opinor;qui lexica Greca concinnarunt 9 46/3 cancel- 
lum perperam interpretantur.Nam 9 xgew  fquillulam fiue par- 
uam íquillam fignificat , diminutiuum nomen cs. xap$vs quam 
fquillam effe conftatqua fpecie differt à cancello fiue cancro par- 
uo,vt ex antedictis liquet,qui xceupxinoy v el xeupxiios puxpós nominatur. 
Neque veró Plinius idem vult effe fquillam paruà & cancrum , fed 
duo diuerfa que pinnam. cuftodiant , fcilicet fquillam paruam in 
quibufdam pinnis reperirijcancrum paruum in aliis cibi cauía,vt ex 
Athenzo comprobauimus.Scribit Ariftoteles pinnophylacas etiam ris. dehif. 
in fpongiarum cauernulis reperiri &» 3 asdyyov ó Tá]s 0aXdqugas yi- (^P35 
vo/lay armvogóxcuxss, Vg 36 otov epacnor ri dy Gexdqutov , 3t) Soryoffles xg) 
| ewwayollts Ürp£ue(1 (x. yl. (.. puxpa, ply m &(EABciv Siolyolles. uo, 
Sov 3 &(1X0r (Gwdyollss. Naícuntur etiam in fpongiarum cubilibus 
pinnophylaces,(imiles araneo paruo , aperiendo claudendóque pi- 
Íciculos venantur : aperiunt antequam ingrediantur , claudunt & 
contrahüt cüm ingrefsi fuerint. Hac de cancro paruo di&ta funt;fed 
idem etiam cancellus;id eft eremita nolter facit: in fpongiarum e- 
nim cauernis latet & viuit:eius rei oculatus fum tellis. vidi primüm 
cancellum captum non procul ab Aquis mortuis in eo fpongiarum 
genere quod denfifsimum eft:deinde & alios plures in cadem fpon- 
giarum genere. Hanc autem ob caufam cancellus alienas domos 
quarit, quód pofteriorem corporis partem mollem habeat, & inte. 
gumento externo egentem,leui quidem ne Izdatur , & non herente 
vt mutare pofsit,quodque fecum trahere queat cibi queritandi cau- 
fa.Nunquam igitur cancellum in faxorum rimis & cauernis repe- 
riascum quod faxa intus afperaytum quod immobilia fint:contrà ia 
turbinatis frequentifsimé quia corum mediis partibus circa quas te- 
ftz volumen clauiculatim intorquetur, eas Diofcorides iua. vocat, Like. 
cancellorum mollis cauda cedens implicatur & alligatur , vt teftas es 
circunferre poísint.Similiter fecundü fpongiarum cauarum & in- 
tus lzuium fimus cauda contorquetur,& accommodatur vt eastra- 
here pofsint:nam ob denfitatem pauciore aqua funt imbutz, idco- 
que v RN in litore aluntur fzpius faxis non herentes.Cancelli qui 
in huiufmodi fpongiis viuunt ingratum & pifculentum odorem re- 
fipiunt,quem à Fpeagis contrahunt,fpongic enim genus illud prc- 
durum atque afperum autore Ariftotele zecyos nominatur , lutoque L5. 4c »- 
alitur. R eliqui cancelli qui in teftis viuunt;huius odoris funt exper- MERC 
tcs.Hzc de cancello fatis effent;nifi pauca que Ariftoteles in defcri- 

tione omifit fupplere oporteret,vt integra de cancello hiftoria ha- 
e€— . Cancellus ex cruftaceorum eft genere,locuftis vel aftacis 

BB 


8. DE PISCIBVS . 


fimilis cotporc enim longo eft;cornua longa , tenuia flauáq; habet , 


SNL EU coget ks dd 
B * ^ 4 M ' 
w) 3 y 
BS M "3 - oi 


totura corpus ex rubro flauefcit. Chelarum quarum alteram craísio- 
1cr.1 effe diximus;fciffura parua cft,qualisin hirfutis cancris fpecta- 
tU ir :przter chelas pedesduos vtrinque magnos , incuruos & acutos 
'cum chelis & capite foras effert,quü ingredi vel pifces capere vult. 
Duo alij vtrinque hirfuti,molles intus latent,quibus innixus corpus 
intro trahit.Pars pofterior nullis tabellisconftat fed cute duntaxat: 
ob id ab Ariftotele mollis dicitur , fed ad cam firmandà certis inter- 


uallis difsitas lineas tres habet latas durioris fubítantiz. Corporis ex-.- 


tremum duas pinnas renucs;breucs,mollesjin lateribus fitas gerit;in. 
eiufdem extremi fupina parte excrementi meatus cernitur , quem fx 


digitis comprimas,excrementum emitti videas:quo meatu cancel- 
lum carere non affirmat. Ariftoteles , fed .non euidentem efle ait,. 
quod facit vt credam Ariftotelem,non tam diligenter cancellum a. 
tcfta nudum quàm eadem opertum fpe&affe.nam meatus 15 in can; 


cello tefta fpoliato perfpiciuus eft , magis auget fufpicioné quod de 


ouis nihil dixeritquz ex parte interna pendent per lateratanquam: 


racemi vel globuli filo annexijimo crediderit ex terra limoque non 


cx ouis generari. At nos zftatc cancellos cum ouis. vidimus, cáque. 
differentia mares à foeminis aperté diftingui, quod eode tepore hzc 


oua haberentilli minimé.Ex quibus efficitur ex coitu maris & faemi 


neg nafci, nó fponte vt teftacea. Neque dicendü à coitu omnino pre- 


pediri quod tefta integantur. Nam quemadmodum teflas fuas dc- 


ferunt vt in capaciorcs tranfeant , ita ftatis temporibus. natura ad. 
coitum incitante teftis fe exuunt , vt corpora commifceant. Inti-. 


more tam cito in teftam fuam fe recipiunt,vtea fonum edat: itáque 
occultantur, vt caput intra chelas lateat , nihilque. € tefta emineat 
prater cornua . In faxofis locis verfatur,, & in litoribus, carne, lu- 
to;denique iifdem vefcitur quibus cruftatorum genera. Cancellos 


431.1. de. fa; Galenus xevexm$us appellat. Zoügua 3" Vg (o. var» apuxcpois xeu 


aliment. 


Ubiden: 


xirois terra. , Eu10o, Thur ebay. parua inquit; funt animalia, flauoco. 


lore;minimis cancris fimilia. Q uod parua fint animalia, quod flauo 
colore , hzc cancello.noftro perappofité quadrant , quod mini- 
mis cancris fimilia fint , non item: funt enim locuftis, vel aftacis 
fimiliora quàm cancris , nifi cancri nomine vniuerí? cruftata o- 
mnia compleétatur. Idem Galenus fcribit, mullos cancellorum efu 
deteriores fieri. aj yeu? 7pbyAa| , inquit y. Tas xeupiumd ws tool 2 xg) 
Su(i3us uci, std] urSeis y x49) Saver Tot, xg] xg... Id de cancellis qui 
inípongiis que zedyo: acetido odore nominantur recte ántelligetur, 
ac de cancellis aliis qui in ceenofis litoribus. degunt, paruiquefünt: 
nam funt aliquando qui ad aftacorum fluuiatilium magnitudinem 
accreícanr.Lutum olenr,marinum odorem refipiunt y difficilé con- 
Cr SN joe dr sr |. * ,eoquun 


1 
1 
i 
n 


LIBER XVIIL | 4b 


coquuntur,fuccum falfum & vitiofum gignunt piícatoribus pror- 
fus neglguntur: Denique nomine eremitz, & moribus celebrio- 
res íunt,quàm vlla alia laude. Nos tamen in eo explicando proli- 
xiores fuimus, quia res minutz ctiam diligentiam poftulant, & à 
multis fzpius ignorantur. | / X eiae 


De Cancis. |. 


Cm EET W OY FERE 


-ORVSTA inte&orumquartum genus cft cancer, 
/^ cuius fpecies funt permultz; etiam íi hic non tam lacé 
» pateat, quàm apud Plinium qui ei locuftas atquc a- 
29 [tacos fubiiciat. Nos veró cancri nomine ea tantüm 
' comple&timur , que cüm caudam corpori appretlam 
habearit,rotundo funt corpore, cm locuftz , aftaci , fquille , lon- 

um habeant:Cancrorum genusjnquit Ariftoteles , multiplex cft, 
nec facilé enumerandum,maximum quas mzas appellant, fecun- 
dum paguri,& quos heracleotieos vocant. Tertium fluuiatiles , cz- 
teri minutiores,& nullis pené nominibus annotzti. Et genus can- 
crorum litorale Phoenice fert tantz velocitatis, vt eos confequi fa- 
cile non fit, vnde íi, hoc eft equites appellant. Genus item 
aliud eft quod magnitudine cancrum non excedit, facie aftacis 
fimile. Nos plura genera numerabimus;quz füb cancris contine- 
ri nemo non fatebitur. Ea multiplici varietate à fe diftinguuntur. 
Vt magnitudine differunt,mez, paguri ab albis & pinnophylaci- 
bus:hi enim parui funt, illi magni,inter hos alj funt medij. Hera- 


Tib. g. cap.sts; 


cleotici fufco funt colore,paguri & mz rubefcente,vndulati flauo 


quum € mari extrahuntur atipes,& qui in oftreis nafcitur albefcen- 
te,qui in pinna flauefcente, vrfus colore corticis mali punici. Di- 
ftant & pedum longitudine:aliorum enim pedes breues funt , alio- 
rum mediocriter longi;aliorum longifsimi. Oculorum quoque fi- 
tu differunt horum oculi fere fe contingunt;illorum , magno inter- 
ualloà fe difiunguntur. Sunt nonnulla in quibus omnes conuc- 
niunt:omnibus enim pars dura & teftacea foris pro cute eft , mollis 
& carnea intus; fupina corporis planiora & magis tabellata funt, 
quibus & oua deponunt,quum pariunt. Omnibus pedes funt deni 
cum chelis.cornua tenuia parua & pauca. Cauda omnibus com- 
plicata & introrfus redu&ta , quo fit vt rotundo fint corpore , & o- 
mncs cauda carere cenfuetit Ariftoteles, Corporis totius alucum 
atque caput indilcrerum omnes habent. E 

B 2 


6o ^. DE EISORNES 


DeCancro mga, 


CoA PUT. XIII, | 
ANCHRI gusiaj dicuntur ab Ariftotele, à Gaza 
maiz fortaffe à magnitudine:nam guga quz amitam 
; fignificat & nutricc;aliquando ctiam pro grandiore 
EX natu fumebatur. Cácer hic à nonullis cara dicitur, 
ex rezh ab aliisparroni, à Venetis grancrporroni, ab aliis cacharo 
de barbarie NOftris eftáréruues quia rarifsimé in noftro litore capitur. 
Eft omnium cancrorum maximus, vidi ex oceano cancrum mzam 
cuius latitudo palmum maiorem fuperabat , logitudo ad femicubi- 
tum accedebat. Tefta leui contegitur,cuius laterü ambitus in femi- 
circulos definit.pedes octo & breues habet pro corporis magnitudi- 
ne,chelas duas,dextrà maiorem finiftra, Omnibus enim cancris vt 
Lib. 4.de ifl. Ícripfit Ariftoteles magna ex parte maior eft chela dextra quàm fini 
e ftra,chelarü extrema nigrefcunt. Cornua quatuor ante oculos pro- 
tenduntur,duo breuiora é media fronte,logiora duo fub. oculis na- 
Ícuntur,ij non magno interuallo à fe diftant pro corporis totius ma- 
gnitudine,hos modó promit, modó condit. Cauda fubtus eft lata 
aliorum cancrorum caudis plané fimilis. Carne conftat dura & 
infuaui, coquitur in furno vel in aqua, & ex aceto editur, diffici- 
lé concoquitur malümque fuccum gignit. In'huius cancri cogni. : 
tione valde hallucinatus eftautor 11 5.deaquatilib. qui cancrum 
| vulgo Mafsiliz /quinado dictum pro cancro mza exhibuit , non in- 
D ageperi telle&is vel fortaffe ne le&is quidé notis,quas cancro mzz Ariftote, 
"P777 tribuit.Cancrum enim mcam omnium maximü effe tradit: deinde 
crura ci breuia & tenuia tribuit. O(z ) cul ly qreNdcytol. (Si T To ToO | 
&pyelzpws Ey Ts mous aulav pos tm TIO éd, OLoY art Mdad4 xg) ót jpa- | 
XMGTI( 91 AX 9X toL xe a pytvon ori OA y xesrlai xi (bia, (1727 dulois 16 | 
ógpci3tas einad Are (oa, 3to a4 pOyo judaa 2 eslo(Oeeis 013 fpaxNtoTPLoL puxpo(Xs- 
Asis (7. Cancris,qui ex pelagiis funt pedes funt ad ingrediendü tar- 
diores,vt mzis,&-heracleoticis cancris , quia parua vtuntur motio- 
id ne, 


LIBER XVIII gói 


ne,fed falus iis firmioris cruftz beneficio contingit quarum mea te- 
nuia crura,jheracleotici parua habent. Qui veró cancrum cuius pi- 
éturam cd prepofuimus cum viuo contulerit , & fzpius ac dili- 
gentiüs infpexerit,longé maiorem effe eo quem Mafsilienfes /guina- 

do vocant comperiet, & crura pro corporis ratione longé tenuiora 

& brcuiora.His accedit alia nota minimé negligenda , quam idem 
Ariftoteles prodidit. es 3 dglaA ugs ór qu£ ex. TE WU € dye Umo OQ Libadebif, 
axpcxis tvÜUs "0A 0 Sieg ics rds, £o 5U po, xg] &yybs. &NIXov , à à, 77 
SpexMelotot x3] o4 uiia. Cancri alij oculos habent 8 latere fupra, fta- 

tim fub prona parte multüm à fefc difsitos:alij in medio breui difcri 
mine,vt heracleotici & mza.Sic in noftro oculi breui fpatio à fe di- 
ftantin altero multó maiore, vt fuo loco oftendetur. da 


 DePaguro. 


Q6 CAPIT T XP 


SRMATOYPOZ altera cancri fpecies eft, nomine 
9A Doo Grzco vfi (int Plinius & Gaza: In prouincia /gwmmado 


E ( vocatur,ab aliis grita, Jquaranchon , grampella, ab Hi- 


725] VY, fpanis chabro. Dicitur aezypos vupa & pti x3] quAdThe- 


ESCALA oa eSea| ir tis quiyois, id cft, quod in editioribus & praci- 
pitibus locis verfetur. Exiftimare aliquis poffet cofdem effe pagu- 
ros & heracleoticos cancros ex Ariftotele qui fic illos coniunxerit. 
Seirsgor 3 6e mratyepot x3) i fpaxNsulitor xopxii . Secundum cancro- 
rum genus paguri & heracleotici cancri.Magna vtrorunque fimili- 
tudo effecit,vt iidem effe viderentur:reuera tamen diuerfa funt fpc- 
cics Ariftoteli ac Plinio paucis differentiis à fefe diftin&tz , vt ex íc- 

37 bl BB 5; 


CS Nd 
vom 5s 
»C 


só2 DE PISGQIDBIVS 


OWabiti dueve 
gx p 


quentibus perfpicuüm fiet.Pagurus poft cancrum mam maximus 
eft,partc anteriore, & in lateribus fenis aculeis longis & validis ri- 
get. fronte protenduntur appendices duz rotundz, acute, firm 
admodum,fub quibus cornua duo minora articulata. Ex lateribus 
valdc prominent oculi magis ad latera,quàm ad anteriora fpe&tan- 
tes,magno interuallo difiun&i, qua nora à cancris mzis differunt. 
Teíla tota minim leuis fed afpera, vipote qua tuberculis & aculeis 
tota cófpería fit.3n ea maximé in fuperiore eius parte pictores noftri 
fpecula includunt;nec id fine gratia ob aculeos & teft colorem.Pe- 
des octo habeclongos,craffes, fex articulis interceptos , chelas duas 
magnas,aculeis horrentes.Caudam ex multis tabellis contextamyin 
cuius parte interna oua zfítatis tempore appendicibus racematim 
hzrent rubra.In lateribus branchias,& partes internas eafdem quas 
locufta.Ca rne eft media;neque dura, neque molli, & dulci non ta- 
men zqué ac fquillarum caro.In furno Pur x & ano obturatis, 
alioqui quicquid intus cft liquidi effluit,& fit filis cancris Phoeni- 
ciis,quibus nihil eft intus ob pabuli inopiam. Sentit & vim lunz,vt 
rcliqui cancri qui crefcente luna fucculentiores & meliores funt. 
Veterum fcriptis fatis celebratus eft pagurus,muficam amare , & ea 
dele&ari dicitur.Laudatur etiam prouerbio Paguri fapientia , cuius 
ctiam caufa puto é collo Ephefiz Dianz Pagurum olim (ufpenfum 
fuifle, prudentiz & confilij fymbolum.Paguro veró fapientia tribui- 
tur,quia veré quum cruftam exuit, aculeis armifque omnibus fpolia 
tum fe fentiens latet,& viribus fuis diffidens,nullos aggreditur, quo 


ad teftam nouam, & duriufculam recuperarit. Vtitur & prudentia - 


in excutienda grauiore tefta.O uum enim tempus appetit , huc & il- 
luc tanquam furiis incitatus fertuz;alimenta perfequens vt ex ple- 


niore victu ad corporis molem fa&a acccísionc tefta: difrumpatur. 


Quz omnia Oppianus fic exponit. 
O3 ar yepot ires 
H vato. piryruuéroio Bw gposu Gu tAVOS, 


Ml; pajpto(v &8rrios. iooyeótoles qo bo MA " 


Pílcoy pivoio Sidxpi('s ügpo. yinilep | y^ 
IDozoqacvov, dor. ày 3. Sutlugeyen $pstos Nue, i 
. Ol 8g qpürroy Dm» tri Nauedoi TÉladlo4, isah did ioo NN 
Avras re fBagss ptjuuptyot, TÉ TEU RN 00000000000 8 S 
Eat qBussroi(T TT HTTTETT TREO TT RNDDEEE 
E eet, pac 9 epit ée iv Apo os xta acoioo Lait! a ag 


Aphgiro , ud 9 sls aytipouti-vón 38 00000 000 s 

Bav Ücpai(avfles do Nbequ.Boto are (Alo, 6d 5 aiu 
Tógpa 5 vuv exer Aper, d Spoto e v6 rriokbii 
v ga gei MENEEASI yéey aras &ppurucytin, t'il 2s iio20ibia. epo 


- Mw 


IZBBR «VII 563 
Id veró fapientiz paguri attribuunt , quod natura edocti , vt & 
reliquz omnes animantes faciunt:neque folüm paguti fed etiam lo 
cuftz & canctricrufta fua exuuntur vere, quemadmodum angues 
membrana vernationis quam fenectutem appellant, vt tradit Ari- rirsdebif; 
ftoteles.Idem fcribit Oppianus,omnes crufta inte&tos cruftam vete- ge. Pg 
rem exuere,deindealiamrenafci. ———— E s 
lléyles 3! jgci T£ xGAov 0er ógpdxeo &gjejxdag 
Qspoxtor ixSww( yepaf'repov &No 9. &vepÜe JA 
Xeuexos vem ix vedere àvalowelag. — D 2 | 
Quos verfusideo maximé citauimus , vt admoncremus Po&- 
tam non adeo verborum follicitum ?zpaxov pro crufta non pro du- 
riore tefta,qualis oftrearum eft vfurpaffe. Nam quz veré teftacea 
funtjintegumentum fuum non mutant fed cruftata tantüm. cius rei 
caufam aliás reddidimus. A URP E 2 


/. 


. De Heracleoticis cancris. 


i: 


2222. IC T I funt heracleotici cancri ab Ariftotele,ab He- 
MN! raclea illuftri vrbe ad Pontum Euxinum fita, qua ob 
2e) |s id ctiam Pontica dicta eft, potiüs quàm ab vlla alia. 
NSW) Heraclea: fuerunt enim plures alibi vrbes Heraclea 
2 nominatz.Hi cancri paguris tam fimiles fuzt vt vix 
veruntamem fpecie, vt diximus, differunt, vtex de- 
Ícriptione iam fit perfpicuum . Heracleotici aculeos in fronte ha- 
bent,& in lateribus,pars teftz prona aculeis afpera eft & hirta;colo- 
re eft fufcojquo à paguro differunt. Paguris pedes breuiores multó 
& tenuiores habent;cornua ante oculos articulata;corpore funt mi- 
norc quàm paguri,in alto-mari degunt.Carne funt media. Ius cx iis 
aluum foluit;mediocriter nutriunt;afsi fapidiores funt, quàm clixi. 
Raroresfuntinnoftro mari. — — TT 


"7 PEOR. XR AN 


T bro s; 
Iib. s. de bi- 


flor « cap. vr. NS 


Tib. 4.de hift. 
fpi 


MO 7 ood oo 


Ps 


De vrío, 


( etr PERS. 


i at THENAEV SS ? &pilo inter cruftata nominat tan- 
ÉK?yyr tàm. Ariftoteles cum cruftatis etiam recenfens , idem 
WS ci pariendi tempus cffe à natura ftatutum tradit quod 


ks ANS ze vifum cancrorum gencri fubieciffc.Cüm enim locu- 
ftarum,aftacorum,fquillarum meminiffet,quorum aliquot , eáfque 
certas fpecies alio in loco numeraffet,vrfum fubdidit,vt à fuperiori- 
bus diuerfum,qui cüm ex cruftaceis fit,non poteft alteri quam can- 
crorum gencri fübeffe,quod valde multiplex eft , nec facilé enume- 
randum. Vrfi nomen non à forma impofitum eft vt locuftis , fed ab 


acionibus moribüfque,vt lupo,cynzdo.Q uemadmodum igitur pe. 


dibus prioribus vt manibus vrfus vtitur , acin iis magnam roboris 
vim fitam habet;ita cruftatus hic pifcis brachiis cum forficulis bre- 
uibus quidem fed latis & validis multüm poteft. vtriufque forficis 


pats vna alterius extremum recipit ad id excauata,pars exterior cti- 
fta galli gallinacei figuram refert. Noftri migrane, id cít, malum i9] 


nicum vulgo vocant à figura & colore valde fimili. Prater brachia 
octo pedes paruos habet & tenues quos corpori applicat)brachia ori 
& oculis opponit,veluti per eorum crenas infpe&turus, ac fic conglo 
batus dormit vrfi morc. Carne eft molli,excrementitia, infuaui , vi- 
rusr efipiente.Q uà fit vt in luto degere putem. Vrfum nubi often dit 
Iacobus Regius Lugdunenfis Chirurgus in lapidem conuerfum , ea 
vt arbitror ratione,vt v río in faxo mortuo & cxiccato;a qua marina 
qua multüm corporata eft, vel puma perpetuo alluente : pedes & 
brachia torpori continüata fintjac cruíta firmior & lapidea corpo- 
riobducta. ittis 1i intu t e END 


De Can 


, L| 
71 5m 


Y locuftis,nihilque prztereà,quo in loco videtur mihi 


TPTNON 


" De Cancro latipede. Mace 


e 


SNUAIMUAI 
ODD 
/, 


L 


* i 
No il z^» 
X " De 


DNE Zn 8d 


(OC DEETNEETIL 


2 Cancris magnis ad paruos delabimur, omifsis fluuia 


À * cognominauimus. Cancer eft paruus nucis iugládis 
nagnitudine;aliquando pauló maiore.chelas habet denticulatas,& 
articulatas,pedes vtrinque quatuor.Poftremus & minimus a quo la- 
tipedem hunc cancrum nuncupauimus przter aliorum cancrorum 
naturam in latitudinem definit offeam;fex articulationibus conftat. 
E fronte extant cornicula quatuor;teftà eft lui, parte fuperiore al- 
befcente, anteriore quodammodo nigricante , oua habet allida. 
Cum maris purgamentis in litus clicitur,& cum pifcibus aliis fage. 
na capitur,negle&üfque in litore relinquitur, vnde magna celerita- 
te regreditur in mare,bencficio latitudinis poftremorum pedum.De 
huiufmodi cancris locutum puto fuiffe Ariftotclem hoc in loco: à 5 
px pol. xxpxron Ox. d (Yroloq ir "rois puxpois DyDuSios Vu] o)s TeXeu Goes 
axalléis ng ets tva. "Gxpos Ó veiv cuflois xenQve &(WGaosp witpoyia. 1j «Ad- 
Tas Vyalles 9s mSus.Qua mihi videntur alium fenfum habere quàm 
Gaza in interpretatione fua expreflerit. Sic igitur vertendum fue- 
rat. Parui cancri qui capiuntur inter paruos pifciculos , poftremos 
pedes habent latos,vt ad nandum fint vtlles , vt pinnarum vel pal- 
mularum vice fint ifti pedes.Paruus igitur cancer latitudine quidem 
fua in aqua fluitat, fed vt celerius impellatur,natura pedes poftie- 
mos latos fecit,vt iis vtatur perinde ac rana pofterioribus-fuis- pedi. 
bus,& anatcs,ceterzQue aues aquis gaudentes fuis pedibuslatis:item 
vt fiber fuis,cuius priores pedes diuifi funt, ad cibum càpeffendum, 
ad caueam effodiendam, pofteriores cute coniuncti ad corpus in 
aqua impellendum. yo 


Lib.4. de par. 
animal. ca. 8. 


wd " 
DS 
GASSNNUT RSS n 


SEEN n 


SS X DOSE EN 4 
NUES D 
ZA NER NO NN 


— SN 


4 2 MAS E Am ERUNT 


(ed PDAS CX Y m 
ANCER quem hic exhibemus inter anonymos & 
e^ ignobiles magnuseft, cancris ftagni marini vel flu- 
; uiatilibus zqualis. Flauum à colore nominauimus, 

Ea vndulatum a lineis quz in prona parte funt finuofz 
Xeds24 vndarum modo,nó aliter quàm in camcloto vulgó 
nuncupato. Capitur circa Antipolim & Lerinum infulam , nec vf- 
piam dile vidi. Caudam extentam depinximus, ex tabellis ali- 
quot contextam,pedes quaternos habet,longos & hirfutos, chelas 
duas magnas etiam hirtas,cornua duo fatislonga, in fronte aculeos 


- ! inpa auo 
fiue appendices duas,in lateribus alios aculeos. 


——— 


De Cancro vario fiue marmorato. 


eei P, UT. XR 


d N faxis Agathenfis litoris degit hic cancer, qui ideo 


$5 à nobis varius fiue marmoratus dicitur , quia tefa eft 
i leui ac perpolita coloribus variis confperfa : mar- 
&, mor varium fiue iafpidé pulchré referente ;fiue fplen 
2^ dorem teftz fiuc lguitatem,fiue colorum varietatem 


fpectes: 


* 


| L KB.ER XVIII! $67 
fpe&tes:cernuntur enim in ca maculz virides, cerulez, albe, nigra, 
cineree,que mortuo cancro maiore ex parte euancfcunt.Si mortuus 
in fole exíiccetur,totus fit flauus. Brachiis nonnihil ab aliis differt, 
forfices enim brcuiores habet & crafsiores,tübercula vcluti gemmz 
in eis eminent, vt in aftaco.Cornicula duo 6 fronte éxtant, oculi fa- 
tis à fefe diftantpoft oculos hinc & inde ferrata cft tefta.In faxorum 
cauernulis degunt, & fi quem cófpexerintjintro fubeunt,itaque pc- 
dibus hzrent,vt auclli vix pofsint. Metu vacui fuper faxa in fole a- 
pricantur. Crufta funt cateris duriore.Id cancri genus in Agathen- 
fis litoris fcopulis tantüm vidi. | 


De Cancro anonymo. 


Quse UT xx& 


ANCRVM híc exhibemus eum, quo frequentius 
^ in Gallia Narbonenfi vefcimur,qui nafcitur in mari 
(wc, & marinis ftagnis.Diu extra aqua viuit, nomine ca- 
27799 ret,nifi quód a noftris gencris nomine cazcre appella- 
eZ tur.Brachia habet non admodum magna,pedes lon- 
gos,in acutum definentes,cornicula duo:Super carbones affatur, vel 
elixus & crufta fpoliatus in fartagine frigitur:optimus eft quum oua 
habet. Qui in ftagno marino degit inter fluuiatilem & marinum 
medius eftquo in fluniatilium penuria aduerfus canis rabidi mor- 
fum vtédum cenfeo,loto priüs in aqua hordei vel pimpinellz.Iidem 
cancri priüs etiam loti & deco&i in iure carnis he&icis valde pro- 
funtmultümque nutriunt. Eorundem cinis cum fyrupoex Adianto 
hauftus fanandis pulmonum vlceribus confert , multó veró effica- 
cior fiet;glycyrrhiza;feminibus frigidis maioribus additis, & in te- 


nucm pollinem redadtis, ^^ 


| Aw cw , 
$68. DE PISCIBVS 
UU. BeCmaosmbe 0e 


(UP Ou EUNT 


', 


29 NTER cancrosqui circa Lerinü infulam capiun- 
turjiseft quem liic depinximus, ex rubro nigricans, 
paruus,corporis figura ab aliis cancris nonihil diffe- 
9a rente:corpus enim pofteriore parte contra quàm in 


t 


: ; $5 A $ d . . . 
valde breues & tenues, vnde Bpajvys^s nomen dedimus. His proxi- 


— 


De Hirfutis cancris. 


WO IVA edd. i 


, IRSV T A funtquzdam cancrorum genera, variis 
in partibus,alia in fupina parte, alia in pedibus par- 
uorum vyeró cancrorum qui hirfuti fu nt;differentias 
tres obferuaui.Prima eft eorum qui chelas aculeatas 
habét,& in extremo nigrefcentes,cornicula duo,quae 


. funt.Huic generi fimile aliud eftzqué hirfutum , fed magnitudine 
| .. differt, 


———ÉÓ 


"-LIEER XVIEE $69 


differtminus enim eft fuperiore,& chelarum extrema nigricátia non 
habet. Tertia differentia corum eft , qui fecundis ita fimiles funt,vt 
coídem cum iis plane effe diceres, dempta fola magnitudine, nifi oua. 
in vtrique reperiffem,quod facit vt credam fpecie differretamen,ob 
magnam cum fecundis affinitatem , pi&turà horum feparata nihil 
opus fuit. Tria hzc genera cum reliquis pifcibus euerruntur,& ob exi 
guitatem prorfus negliguntur. 


De Cancro cordis figuràá. 


C ed GP.IU To XXILL » 
ANCER Hlic corporis trunco cordis figuram om- 
nino refert.cornua duo habet é fronte prominentia, 
"5 brachia duo breuiforfice,quaternos pedes. Pelagius 
4/2. cft & paruus,vix vnquam inter litorales inuentus.fed 
j panagro ex alto mari cum P'elagicis piícibus in litus 
pertrahitur,neque admodum frequenter,quia ob exiguitatem facile 
erctium maculis elabitur.In maiorum afellorum ventriculis huiuf- 
modi cancros fzpe inuenimus. ! 


De cancris paruis qui in alienis teftis viuunt. 


foe 4D LT ustirdioden ie DAN it 

( ANCROS Paruosin alicnis teftis hofpitari Arifto- 

7h teles prodidit , & idem experientia docet, non tamen 

2, in omnibus teftis fine difcrimine eos reperias,non in le 

$$ pade non in tellinis,non in conchulissnunquam in my 

tulis marini ftagnijfedin mitulis gurgitum, pinnis, pc- 
T d | 


$70 DE PISCHiRvST 


Lib.s.debif. Cnibus atque oftreis. Ariftoteles. E'pgdo?) JV iv ivlois vüy. ógpuxo3cp- 


anim, CAp. 15. 


putoy. 3ceupxcivou AdUxol, O 3 piéysÜos aud Upol, IIncigo: LS & "Trois pu- 
cl Tol. Giu dikot, Catia xg] tv Ta4s "aiads y 0t xx god. emo, *yvorro| 
j xg] & «ois xlér( , xd] iv vols 2ujog péois , tun 3 &3epudyu S Tor. Ea nor 
AaufSdpw(i. $a 5 &/lis i dousis dptg.evycieoSsa] "vop.crors.. Innafcun- 
tur in teftaceis quibufdam cancri albiyomnino parui plurimi quidem - 
in mytulis foliatis ,tum in pinnis quos pinnoteras vocat. Quinetiam. 
in pectunculis atque oftreis , verüm nullum ij confpicuum capiunt 
incrementum. Pifcatoresaiunt cancrosiftos vnà cum illis quorum 


Lir: teftam inhabitant nafci. Athenzus in pinnis & conchis margaritife- 


ris nafci ait cuius locus emendatius quàm in vulgaribus codicibus le- 
gi hoc modo poteft. O(gi 3* e» epos ) ami (1 pos püG( 1, eJ eode S- 
cti, xàyTdUOa. ico, 7 Laupyece yr "yea, CoE(1 3 x, Gégorroq. 9i 78 erpo- 
astquxaTos T5 (gpxl utpes , UT 2 cupvatiquxe TO TÉ xoyys. «Ong màs 
£^, xg) TUS eig Qp£por 0 39 ig ton, os XeUpxivaa JAxpà , x opu voy qiioqpo- 
^at. Pinnz quz petris aut faxorum cauernis adhzferint radices 
agunt, illic margaritam generant. Viuunt autem & nutriun- 
tur per partem carni hzrentem. . Huius autem conchz ori adnafci- 
tur animalculum chelas habens;& cibum aflumens , quod cacro par- 
uo fimile eft, & vocatur pinnophylax. Dicam quod fapiffime vidi. 
Cancri parui qui in oftreis reperiuntur,minores funt, paruz fcilicet 
fabe magnitudine;toto corpore candidi praterquam in pronz cru- 


. ftx medio, quod rubefcit. Qui in pinnis reperiuntur, maiores funt, 


Tia p 


& magis rubri quàm albi funt, alioqui chelis pedibus , toto denique 
corpore tum inter fe tum aliis omnibus cancris fimiles:à cancellis 
autem differunt, quod parui cancri viuentium pinnarum & oftreo- 
rum hofpites funt, cancelli inanes duntaxat teftas & turbinatas fub- 
eunt füntque longo corpore locuftis non cancris fimili. Cur cancelli 
in alienis teftis habitent,anteà caufam expofuimus,nunc de cancris 
paruis idem faciendum. | Sunt qui miram beftiolz hacin re pruden- 
tiam extollunt, inter quos Oppianus.Q uumjinquit oftrea teftas ape 
riunt,vt limum & aquam ad vitam fuftinendam hauriant,cancer la- 
pillum chelis arreptum in teftas medias immittit,quo à claudendis te 
fus cüm oftrea impediuntur,cancer ingreffus epulatur illic;& corum 
carnem depaícitur. ' rn 
Óspta. piv xoviSws wea Over | 
IAw Aud Sor xàj $3.T0s ioyd.udcY (a. d 
Ilée ora, yx omi 6giSun. agar. 
Kevpxivos. àv Nigisw. «xp, piryjivos dips, | 
A£veros OEEr(1 gépd xo» ueuaporás, 
Aden 8 iueseXdu4 , puéosto 3* iveÜppgro Nido 0. Co NM 
c Cep ; 6o oq reputo eva dried AUR 


- 4 


^ tn 


JendiRoccY EID — 03. 

- Adj glAlw, O 3 &p. Soi gy ley wipipHmM o 000m rb 
s Augus eXdscry[as- Oo oBsgos 9 vw doeyxts 

g on ügpa.-Üaure, xg] &yedUtfipa. xoptosit. : Hi: 0M 

Sed hocfabulofum cffe puto: nunquam enim mytulos, pe&ines, 

pinnas,oftrea in quibus funt cancri,arrofa vlla ex parte reperias. Ali- 
tcr Plinius qui fcribit cancrum dapis affeftatorem, pinna in capien- 
dis pifciculis auxilio effej& communi przda communiter cum pinna 
veícixquem locum capite de cancello citauimusjitem Athenzi locum 
illi plané fimilem.Oppianus quoque fcribit pinnam in magnis teftis 1i. euo 
effe imbecillam (ine mente,(ine aftu;fed hofpitem cancrum excipere, "9 
àquo nutriatur & cuftodiatur, vnde eee vocatus eft.Quum 
igitur pifcisteftam fubit, pinna morfu à cancro admonita;teltá clau- 
dit,przdámquecommunem depafcuntur. |^ 
^L QOgputor av Bublus US Cyd dorus , t 2 ài i00 
0o Hóa voq£(4 xtxoxnpdos , 2 So davis 

c Ovifn wrrisaaX visu), Srem MEM. 0000 
AM &pa, àv Euworle Souev, Eutr xoNialp r7 

. Kavpxivos nad, qip[24 SE puvy» 5 quAKosQ, 

CTd ug mogiAaE xbONfoxs)) 2n UTE x9 XV 9. Eee) : 2i 
T'yl)s &8oy £7), 03 & gpovés(ay ápiEas. YR 
Alryugia xipSuAcc intu VXtr, 3. oSwv(r 

— Ospuxa. eura Gcyncs, xg] $igs0ty igpa(gT dye — 

Bri Avr 18. K&po, Éuviy S. dug, Sciesvoy Sao el eal esp ten 
Sed hec omnia fabulofa effejinde neceffarió efücitur, quod neq; 
pinne;neque mytuli,neque oftrea pifcium carne pafcantur;fed aqua 
tantüm & luto.Q uód ab his autoribuscancro paruo tribuitur : idem 
à Ciccronz fquillz paruz;fic enim «piv Ariftotelis interpretatur, 
qua fquilla parua etiam in pinnis reperitur,quéadmodum & cancer 
paruus teftibus Ariftotele & Plinio,vt capite de cancello docuimus. 
Ciceronis hzc verba funt L15. 1 1.de Natura deorum Pinnà veró(fic 
enim Grace dicitur) duabus grandibus. patula conchis cum parua 
fquilla focietatem init cóparandi cibi.Itaq; cüm pifciculi parui in con 
cham hiantem innatauerint, tum admonita a Íquilla pinna morfu 
comprimit conchas, fic diffimilimis beftiolis communiter cibus que- 
rituriin quo admirandum cft cógreffu ne aliquo inter fe;an iam inde 
ab ortu naturá ipfa congregata fint. Quz eadem ratione falía effc 
conuincunt&ir;qui enim cibo codem veíci poffunt íquille paruz 8: 
pinnz , cüm fquillz pifciculorum carne, vt cruftata omnia viuant, 
pinnz vero nullo modó,fed aqua tantüm & luto? Cur igiturin pin- 
nis & oftreiscáncri paruirepetiuntu? — Quia cüm omni generi ani- 
mantium à natura tributum fit,vt fc vitàmque tueantur ; vt paftum 
& latibula querant, cancri parui molliore tefta ce&i:&cidco iniu- 

nid CC 


5»  - DE PISCIB VS 


Libr.s. 


"LED xc! TM ""À TE Hn rt ver Mei 
NU k . YAT 


riis magis opportuni concharum caua fübeunt , vt illic tanquar 
fpecubus & antris tutiüs de gant.Q uate non folüm in teftis,f -d eti 

in fpongiarum cau ernulis, in faxorüm rimis ; in externis teflarum . 
quibus oftrea tecta funt,cauis fepiffime cancros paruos reperi... Nec 
immeritó dubitat Cicero congreffu ne aliquo inter fe iam indeab 
ortu naturá ipfa congregata fint.Pifcatorcs inquit Ariftoteles, can-- 
cros paruos nafci confirmant , vnà cum illisquorum teftam inhabi- | 
tant. Áthenzus decanciis & pinnis loquens: $ae/ dUé oes x9] (vy- 
P9w&soS du, dulcis € ás ày &£ &ig axtpugeros Ave f. Aiunt quidam pin- 
nas & cancros paruos fimul generari , & tanquam ex eodem femine 
ficri.Ego veró cüm cancros paruosin pinnis & oftreis fzpiffime ouis 
turgétes viderim, affirmare audeo non fponte ex limo aquàave vtte- 
ftacca.fed ex coitu maris & foeminz,& ex ouis prouenire. Quare vel 
in teftis pariunt, vel ftáto tempore teftas egrediuntur , & coéundi & 
oua pariendi gratia.Hactenus decancris paruis, Nunc quedam de iis 
dicemus, quz vniuersé ad cancrorum omniü actiones & mores per- 
tinent;corümque in medicamentis v(um, vires ac facultates.Q uo pa- 


Lilsdehif. &o coéant cancri , fic docet: Ariftoteles : Of 3 sopxbro x? (& plcSua 


(4.7. 


ANY QwSvde) ;& $t aAdtuug o. (e mud ls apos My Qu- 
Aofles. vxpavrtr 3 ó xeupicios Apa [Baqyd. 6 Exile Ex. Gv zrioStr , 9 TÀjo doa 
Gi eras , ó puel oy qaos Pungpéqd. Ao US ouo $39ty 5 6p»da. 78 ái- 
pevos Siagégd. To 3 toutes. peior, Xj Mio &qeemos ig1 E ÜrAsios E 
Qwmptégspor , £is o xod (td) v O erteilen. tEepy£). user 2 Uv poit 
va| Üdr&por tis yértpov, id eft, Cancri partibus polterioribus inter fe co- 
eunt,opercula illa rugofa mutuo componentes. Primüm cancer mi 
nor ab auerfo fuperuenit,tum maior vbi ille fuperuenerit , conuertit 
fc in latus. nulla alia re mas à foemina differt, preterquam operculo, 
quod in foemina maius eftmagis difiun&tü à corpore & deníiüs con- 
te&um,in quo oua pariunt;& quà excrementa excernunt;partem au. 
tem nullam alter in alterum immittit.Q uam nos caudam appellaui2 
mus,quz ex tabellis manifeft? cóftat zin oue. efoydSis vocat; quia, 
corpus pofteriore patte integit,nec in pinnas definit , nec extenditur 
ad natationem.Cancri enim magis ingrediuntur quàm natát, ctiam 
fi aquatiles (int.Cüm veró ceterz animántes & quadrupedes, & mul 
tipedes per diametrurn,vel in anteriora mouecantur,cancri pertranf- - 
uerfum & in latus progredi videntur.Sed quoniá oculis (emper prior 
fiue anterior pàrs ad iter defignatur , quia in priore anignantis parte 
fiti funt oculi,cancri in anteriora reuera progrediuntur,ad eam fem- 
per partem ad quam oculi;tendentes:nobis veró in latus ferri viden. 
tur, quia oculi membra imitantur, qu in latus, fiingreffus no(tri 
vel aliorum animalium rationem habeas progrediuntur. Red igi- 
tur Plinius: Cancri in pauore ctiam retrorfum parivelocitate redeüt: 

..48 


LAS TRORNENO. 
is autem motus ciqui fir antrorfum ex diametro opponitur.Cruftata 
omnia aquam marinam orc excipiunt, inquit Ariftoteles , (ed cancri 2244: /if- 
exceptam oris parte exigua reticiunt , qua de caufa circa cancrorum CORN 
os Ípuma apparet , ex aqua & aere vnà cum aqua haufto attra&u & 
rcic&u agitatislocufte perbranchias,quas maiores habent,tranfmit- 
tunt.Cancti in ciborum penuriaà fuo genere non abftinent, quod fi 
quis procul amandare velit;eos ita difponat oportet, vt alteri in alte- 
rum impetum faciendi poteftas nulla (it : funt igitur cancri ex pam- 
hagorum genere;fiue marini fint fiue fluuiatiles, fiue intet hos me- 
dij,qui fcilicet in ftagno marino nafcuntur & degunt. Cancros cer- Libo debif 
visà phalangio demorfis prodeffe fcripfit Ariftoteles,atque etiam ho ven Éco 
mini fed non finc faftidio,de quibus autem intelligat non adfcripfit: — — 
«quales enim omnium cancrorum vires effe negant, vt marinos ad 
canis rabidi morfum non valere funt qui affirmant. At Diofcorides 
exiftimare videtur in. luuiatilium penuria illos fubftitui poffe , (ed 
minore efficacia. Cancrorum, inquit, fluuiatilium exuftorum cinis, 1i. cap. ia. 
qui duo cochlearia expleat , adiecto dimidio radicis gentianz modo — 
triduo potuscum vino , magnopere prodeftcanis rabiofi mor(ibus, 
Rimas pedum fedifq; perniunculos,carcinomata cum decocto melle 
leuic, triti crudi, potique ex afinino la&e auxiliantur contra ferpen- 
:tum phalangiorümque morfus atque fcorpionü i&us,deco&ti autem 
& cum iurc cfitati,iis profunt qui tabe conficiuntur, aut leporem ma- 
rinum hauferunt,necant fcorpioncs triti,& cum ocimo admori.Pof- 
funt eadé marini, verüm omnia incfficaciüs praítant. Eft capud Ga 
"enum r15. x 1.de fimplic.medicamen.facult. ex cancrorum fluuiati- 
lium cinere compofitum medicamentum , cui thus adiiciturà Dio- 
Ícoride omiflum aduerfus canis rabiofi morfum;& eadem mala quae 
Diofcorides recenfuic.Plinius. 'Cancri fluuiatiles triti potiq; ex aqua 
recentes, feu cinere adíeruato contra venena omnia profunt , priua. 
tim contra Ícorpionum i&us cum la&e a(inino,vel (1n adfit, ca pri- 
no,vel quocunque. Addi & viuum oportet.Necant eos triti cum oci- 
mo admoti.Eademvis cotra venenatorum omniü morfus , priuatim 
Ícytalem & angues & contra leporem marinum,;ac ranam rubetam. 
Cinis corum feruatusprodeft pauori,prodeft periclitantibus ex canis 
rabiofi morfibus.Q uidam addunt gentianá, & dant in vino. Nam fi 
iam pauor occupauerit,paftillos vino fuba&tos deuorandos ita preci. 
piunt.Decem veró cancris cum ocimi manipulo alligatis, omnes qui 
ibi funt (corpiones ad eum locii coituros dicunt magi:& cum ocimo 
ipfos cinerémye eorü percuffisimponunt.Minüs in omnibus his ma-: 
rini profunt,vt Thrafylus autor eft. Nihil autem xqué aduerfari fer-- 
pentibus quàm cácros,fué(a; percuffas hoc pabulo fibi mederi. Quü 
Íol itin cancro, torqueri ferpentes. Plura leges apud Plinium & 
CC a 


Lib.gi. cap. f. 


LJ 


MD s 45 MS C, TTE, oo ISSN ALARME ZR n0 or UNE 
CAS, idle. dessc ai 


: , . X Y 

fy& DELIS DNE Sq 
Hb. s.c«1; medicos ex cancris fluuiatilibus & marinis fumpta remedia, qua 
 fcientes omittimus,hoc vno dempto. —. Cancri fluuiatiles ; inquit Pli- 

- niusjlliti, vcl marini pilosin mamma,vel muricum: carnes appofitz 
tollunt. Hic enim locus me impellit,vt quod fentio dicam;de mor.. 
bo qué mulierum mámis accidere fcribit Ariftoteles;vocátq; «exylav, 
Gaza malum pilare interpretatur,de quo morbo Plinium hic loqui 

2i474-bif. maximé verifimile cft.De co veró fic Ariftoteles. &zrasó agis (gugls, 
emm. — ios Grus,des xay trt mouet Adae. Gira. ymovos byrc ue) ^TOÍS MGurois, O Xo. 
AS( eix lau, tes y à doudou sEc n OouBouóma , 3) UT, T8 yevodlos txBy- 
, AasSijQ uz fic conuertit Gaza vberatotaita fungofa funt, vt fiin po, 
|... €ulofortepilum hauferit mulier,dolor moucatur in mammis quod. 
malum bilsre appellát;nec fedatur donec pilus vel preffus exeat fpon 
te, vel cum la&te exugatur.Ego veró malü ex pilo. haufto fieri nullo-. 
modo poffe cótendo;etenim plané repugnat anatome. nà pilushau- 
ftus per ventriculum in inteftina delabitur,& inde peranum cum ex. 
^5: erementis reliquisegeritur. Qui enim pilus per venas mefaraicas;& 
ex his per tot hepatis exiguos ductus & meádros in cauam vená, à ca. 
ua vena ad axillares venas,ab iisad mámas penetrare poffit? Vel Al. 
luc permearit,cur nó per venas in papilla definétes potiüs delabitui, 
vel futu extrahitur;cüm ha multó latiores fint mediis;1dg; fine da- 
lore:Q iare cüm huiufmodi.malum mamma infeftat, id non ex: pilo. 
haufto oriri puto,fed ex vermiculo paruo capilli fpecie; ex pituitofio- 
ris & putrefcentis fanguinis copia generato,qualem equide aliquan- 
do vidi cx nobilis & fpe&tatifsimz foeminz máma natum. Huiufmo: 
di capillares vermiculos aliquando mihi in vrina oftendit excellentif 
fimusmedicus preceptor olim meus Gilbertus Griffius,qui facilé pa- 
rum aduertentes latuiffent,huiufmodi etiam fepe reperi in fontibus, 
quarum aqua craffa cft & vifcida;nigros,pedem vnum longos.Fiunt 
vermiculi etiam in dentibus,in auribus,in inteftinisjiin vlceribus for- 
didis.Vidimus ctiam écute vermiculum edu&um.Narrabo aliud cuz 
ius non ipfe folüm fed etia multi fpe&atores vnàfuimus. Laborauit. — 
iuuenisbrachij dolore annos aliquot;qui fecundum longum fentie-, 
batur, & tumorem excitauerat, fa&tüfg; eft tandem abíceffus quo Ífcal | 
pello diuifojacicula erugine obducta,forficulis inde educta eft, eam: 
ex iis qui aderant nonnulli à puero vnà cum cibis deuoratam fuiffe. 
credebát,tandémgq illuc penetraffe;quod fieri non potuiffe arbitror. | 
Egoin earc aliud coniicere non potui quàm puerum. dum petulan-. 
tiüs lafciuiret,vel procaciüs colluderet;brachio in aciculá impegiffe; — 
idque fine dolorequemadmodum inira vel magna agimi cotentio-. 
ne,mente alio fpe&tante dolor ftatim non fentiturjtum quia arugi-. 
nem acicula contraxiffet vi ficcandi preditam,progreffu tamen tem. 
poris dolor excitatus eftfa&tüfqueabfceflu. —.. — itd) f 
E b. : De Aran. 


LEBER/OXIWINE  /— y 


De Aranea. .. 


ice v Dqorui 


SOXESGWNTER Cruflta eft? aiyrss ,id cft, araneus vcl 
LS c3) potius aranca,vt ab araneo Plinij diftinguatur. Arifto- 
2| O7, telesillius meminit in cancelli defcripiione: Tt 3 use 
dS qlu/ ós pui &vs dis erat Guotóy $a Tos eupecyvas axXlu) 
34577 dro P xeqaAJs 1) 28 Üdpoxos pueitor £yd xews, Forma vt 
breuiter dicam fimilis araneis eftjnifi quód partem capiti & pe&tori 
fubic&am aranco maiorem habeat.Q ug aranec noftre optimé qua- 
drant:parte enim priore cancellis fimilis cft capite magis exerto 
quàm reliqui cancri;in acutum definente;oculis prominentibus , in- 
tcr quos cornicula duo protenduntur. Brachia forcipata habet lon- 


giffima,pedes oo longiffimos pro corporis exigua magnitudine , à- 


quibus arancz nomen datum puto.Corpore eft cenui pellucido,& ob 
paruitatem reiüicitur. | boi j 


.— De Pulice marino; 


D SAALUE . XXRII. 


31V M Marispurgamentis aliquoties repeti beftiolam 


e 


ai 


D SE À 


particule corporis nifi ab oculato difcerni poffint , ob paruitatem, 
negligitur.Hanc puto effe -]ówoy Goo dntor , id eft;pulicem marinum, 
de quo Atiftoteles,quum de pifcium fomno agit. Pifces vel manu fa- 
cilé caperentur dum dormiunt,nift à pediculis & pulicibus vexaren- 
tur.Nunc vétó fi fumnü diutius capiat , no&u ab innumera multitu- 


22.574 tenui crufta inte&tam,quam hic depinximus , que fa-. 
NI ; cic homunciones ridiculé pi&tos vel fimiam reprefen.. 
777/0 tat:aliis partibus locuftz fimilis eft,in cauda appendi.. 
culas habet locuftz & fquilla modo.tam exigua eft vt. 


Lib.a.de bifl, 


cap.1o. 


Lib. bj .d [4 hi / " AA 
«niCAp. 31, 


4Jidem. 


$76 DE PISCIBVS 
dine illarum beftiolarum occupati abfumütur.Gignuntur ez in pro- 
- fundo mari tanta fecunditate,vt efcam ex piíce confe&tam, fi diu in 
imo manferit,totam corrodant , atque pilcatores [pe cícam demif- 
fam glomeratis vndique hisbeftiolis perinde vt globum recipiunt, 


De Pediculo Marino. - 


(SAP CUTE 


mw EPONENDVS Erat inter infe&a pediculus 
CIE marinus , fed quia cum pulice confpirat ad infeftan- 


: qU dos pifces, & tenui crufta integitur , ideo de co hic di- 


cuxxemexs quiduplex eftapud Ariftotelem: vnus, qui in mari, 
quod eftà Cyrena ad Egyptum circa delphinum eft,qui omniü pin 


guiffimus fit pabuli copia,que delphini opera fuppeditatur.Alter pe- 


diculus eft, quem hic depinximus,maioris fabe magnitudine & lati- 
tudine;ícarabeo terreftri fimilis,corpus ex aliquot tabellis , veluti lo- 
cuftz , vel fquillz cauda conftat , ante os duo cornua breuia habet, 
vtrinque pedes multos,incuruos,in acutum definétes.pifcibus ita hae- 
ret, vt eripi non poffit fugit vt hirudo,nec priüs abfcedit, quám tabi- 
dum & exuccum pifcem reddiderit,reperitur ceruici mugilum,lupo- 
rum,& faxatilium pifcium affixus.Hunc pediculum marinü effe Ari- 
ftotelica defcriptio aperté indicat: Ev 3 75. 62i» yv) po iv vois 
om q cipis , SToL 5 & cfl» y PyOsov , n bx Tjs iXtos, tici 2 (xs os 
Oueuot ois üvois "ois qoXUm( y SXw T Sed oys( «ertidv. In mari funt 
pifcium pediculi non ex pifcibus ipfis , fed ex limo generati: funt au- 
tem afpectu afellis multipedibus fimiles , riii quód caudam latam 
habeant. Qui igitur ves , qui Latiné multipedz dicuntur , que fub 
aquario vafe ftabulantur , cognouerit facile ex earum fpecie pedicu- 
lum marinum agnofcet. Vnde perfpicuum fit turpiter hallucina- 
cum fuiffe autorem lib.dc aquatilibus , qui pediculum marinum afi- 


lum fiue eftrum Ariftorelis appellauerit, quem afilum. Ariftoteles. 


ftatim poft pediculum longé diueríum defcribit : Tuc 5,72 Buivov. 
eigjos Nu yuera, psp «xteA (x. alepiia , Egi pelos ois e*t operate: xg O. 
peyepos 3i gr opimis, Aflus fub quorundam thyanorum pinna ori- 


tur, 


ou cendum duximus. A Grzcis vocatur g6slp 9aAdtflos, . 


n 


i 


LIBER XVIIL s 

tur;fpecie fcorpionis,aranei magnitudine. Si afilus fcorpioni fimilis 

eft figurà, binam quafo in a(ilo tuo ea reprefentaturvbi cauda lon- 

ga & trita? vbiin eodem aranei magnitudo? Hzc aperté conuin- 

cunt te neque afilum vnquam vidiffe , neque traditam ab Ariftotele 

eius defcriptionem diligenter legiffe. Sed de afilo aliàs,cuius veram 
effigiem 1n orcyno depinximus fupra branchiarum pinnam , quia 

fub pinna videri non potuiffet.. Vocant in mari pediculos, inquit 
Plinius,cófque tritos inftillari ex aceto auribus iubent. Et pauló poft- 15.c4-7: 
Rigor ceruicis mollitur cum marinisqui pediculivocantur drachma C RED 
pota. Egocorumcincrem ad vlcera capitis manantia valere fum 
expertus. 


De Echinis.- 
(-AUBUT XX. 


.VBITARI Nonimmceritó poffitinter crufta- 
tánc , an inter teftacea numerandi fint cchini: nam 
eosinter teítacea Ariftoteles recenfuifle videtur, quü 
Ícribit: Tà 3 óg pat od lspjag. Td Cic oy oL 7E Xo0vía j 
- Z3 x9) ol x30 y x, ar. GG. xg lue. Ügpta, , €i) O vaV 
tylvuy *yéros , &c. Plinius veró inter cruftata , cüm enim de cancris & 
locuftis dixiffetfubiunxit. Ex codem genere funt echini, &c. quan- 
quam non neíciam Maflarium horum genus ad exanguium genus, 
dequo multó anté Plinius , referri voluiffe , (cd ad propinquius cru- 
ftatorum genus re&tiüs mihi referri videtur. Si enim horum integu- 
mentum propiüs infpicias,non durum neque filiceum fed fragile po- 
tiüs cruftz tenuioris modo effe iudicabis. Sed quilibet ad vtrum vo- 
luerit genus referat proarbitrio. Vt vt res habeat , de his commode 
ifto in loco dicetur , poft reliqua cruftata , antequam ad teftacea ag- 
grediamur. Dicitur tXiros , daro vU vydy fau/là , vd (zupxióy àgdwdv sicüv, 
vel perantiphrafim , &zo 7€ py. duwasX, Oye, duA (s dxadtas , ás 
&xpáilss , quod teneri ob aculeos nó poffit. Duplex eft echinus terre- 
ftris &aquatilisterreftrem Gaza erinaceü conuertit,aquatilis nomen 
Grecum retinuit, Plinium opinor fecutus,qui echinum appellat. Vo- 
cantur echinià noftris vfizs corrupto ex erinaceis vocabulo, ab aliis 
caflagnes de mar,quód veluti caftanez echinato calyce cóte&ti fint. A 
Mafhlienfibus cvrfins & doulcins , qui fint edules,etiam f1dulces non 
fint.fed falí1 & fubamari,maiores quique edendo non funt rafzaffes 
ab iiídem appellantur.Hos noftri migrazes vocant , quia cüm detriti 
aculei deciderint , putaminibus malorum punicorum fimiles fint. 
Germanis dicuntur weerigel, Hifpanis erízo dz mar. Liguribus zinzn. 
Omnibus crufta eft cenuis, vndique fpinis fiuc aculeis armata , qux 
ME NS DD 


e TNT E ur brin M dd "V EDD. ^R P, Ww 


* | 
] 


rtium 


" ^ arre 


(4I TyopRx ia 


^&RIMVM Echinigenus quod cibo idoneum eíl, 
|]. in quo oua multa & magna funt,efculentáq; , non fo- 
277 tà làm in maioribus fed etiain minoribus: ftatim enim 
eo y E parui ouis pleni reperiuntur. Ab ouorum multitudine 
4 LA e & magnitudine ouarium hunc cchinü appellat Her- 
molaus.Forma eius in rotunditaté conglobata éft,dempta vna parte 
parum compreffa ,in qua os eft rotundum quinq; dentibus incuruis 
intus caulis, & in idem punáü coéuntibus munitum:ij quinq; maxillis 
internis conexi funt;qug ab ore intus erectz,ex acutoin latu cenden- 
tes & ambienri calyci non continuz,tam mirabili ftupendóg; artifi- 
cio funt conftru&tz & celate,vt nihil (it in toto mari elegátius fpe&ta.: 
tüq; iucundius.Q uing; igitur funt officula per fymphyfim coiunta, 
; : JgHor 


Lour 


LdUB.EO X V UE $79 


quorum fuprema pars latior rofz pi&e figuram reprefentat:ex ea de-— 
pendent quinque alia officula minora ,tenui membrana alligata;id dA debifi. 
totum cft quod comparat Ariftoteles: «9 A«uffie, uy Vyorri O xoxo 7 ud. 
Sieue;id eft,laternz qux. pellucida aliqua pellicula fiue membrana 
circundata non fit. Inter dentes interna caruncula quedam eft,qux 
linguz vice eft,mox iungitur gula quz in inteftinum definit, logum 
per teftam ftellatim difpofitum,eius tenuibus fibris fufpenfum ,tan- 
dem in paruum foramen terminatur,quod foramen ad egerenda cx- 
crementa deftinatum eft,ex aduerfo oris fitum,ita vt osin terram ver 
fum fitexcreméti foramé fupra habeatur paftus enim ex imo petitur, 
vnde fit vt os ad paftum fit verfum , excremétum veró fuperius par- 
tc prona teftz contineatur,excrementa rotunda funt exiguarum pi- 
lularum inftar. Qualisinteftinorü,talis ouorum ordo eft.nam inter 
nigrum id quod carnis vice eft & inteftinum oua flaua cernütur,qua 
fola eduntur cruda,orique grata funt ctiam fi falfa & fubamara (int. 
Sunt quidem omnibus echinis ouajnquit Ariftoteles, fed nonnullis — 
exigua neccibo apta nifi in hoc echino,Et alibi.Omnia teftacea vere. 2/4: 
& autumno ous habent,echini vero edules his quidem temporibus 
ouorum copia abundant , íed & omni alio tempore habent, nec vn- 
quam iis carent;ac maximé plenuluniis diebüíq; tepidis reftituütur, 
rcdduntürque pleniores. Tefta tota intrinfecus foraminibus paruis 
plena eft;per qua mou endi facultatem nerui aculeis fuppeditant , ex- 
trinfecusin exigua tubercula eriguntur aculeorum cotylen excipien 
tia,vinculo,membranula fcilicet obligata, vt in orbem moueri pof- 
fint.Talis radij cum brachio articulatio. Aculeorum igitur caput ca- 
uum eft;craffius,& in acutum illi definunt. His in gyrum mouetur. 
Hoc eft admirandum Dei opt.max.in hoc animante opificium,quod 
vt clariüs perfpiceretur;fuperiore locum echinum integrum inferio- 
re diffe&ü in partes duas depingendü curauimus, vt quatüm pi&turá- 
planá affequi pi&or potuitjinternz huius echini partes intelligi pof- 
fent. T radüt feuiti maris echinos przagire,correpüfq; operiri lapil- 
lisymobilitatémq; podere ftabilientes;nolüt volutatione fpinas attc- 
rere. Quod vbi videre nautici pluribus ancoris nauigia infrznant. 
Veícuntur aqua,luto arena.Maiore ex parte quum viuunt pu rpureo 
funt colorejin mortuis floridus color euanefcit. Ab aculeorum qui- 
bus obdu&i funt afperitate ortum eft prouerbium $év Sey?repos , id 
eft,echino afperior,in hominem intra&abilem & infuauibus mori- 
bus di&um,metaphora ducta eftà marino , & à terreftri. vterq; enim 
afpet eft,fed marinus toto corpore afper,terreftrisnon item. Eft & 
aliud ab his prouerbium,Iei 5 300 byjror &i$ qi £Noitr, à po Ex Te 
yd-yes,6 8 &x »y'oc'a. Prius echini duo inierint amicitiam , alter é ma- 
rialter éterra;de iis qui moribus ac ftudiis inter fe funt, ita diffiden- 
* IE z 


Lib.4.de hf. 


dtii-C p.12. 


sto DE PISCIBVS: 


tes, vt nulla fpes fit aliquando neceffitudinem inter eos coituram.. 
Olim ante coenam echini integri & crudi cum oftreis fpondylis; pe- 


&unculis apponebantur,quia horum fuccus aluum ciet. Vnde Athe- 
nzus cx Demetrio fcepfio feftiuam narrat hiftoriam de eo qui echi- 
nos integros deuorare voluit. Laconem ait ad coenam vocatum apo- 
fitis echinis,qui quomodo edendi effent cüm ignoraret,ac quomodo 


alij ederent non animaduerteret ,vnü in os immiflum cum teíta,den- 
tibus comminuit,& ftridere fecit. Cüm igitur miferé os difcruciare- - 
tur ob duram cibi afperitatem. O fceleratum,inquit,edulium, neque: 


nunc te omittam emollitum,neque pofthac vnquam fumpfero. No- 
ftrilapide teftam frangunt,& flauam fiue croceam partemid eft,oua 
edunt.Olim ex mulfo & garo fubducendz alui gratia deglutieban- 
tur,vrinam ctiam mouent.Crufta in medicamentis vtilis eft. Nam vt 
Lib. defa- fcribit Galenus, Erinacei vtriufque tam marini quàm terreftris cor- 
CHfbp me pus vftum cinerem,efficit facultatis tum detergentisitum degerentis, 
tum detrahentis.Itaque eo quidam ad excrefcentia,& ad fordida vfi 
funt vlcera.Ad capitis vlcera manantia valere expertus fum,& ad ea- 
dem Paulus /Egineta commédat. Ex iifdem cineribus fiunt dentifri- 
cia ficca;aut melle ícillitico excepta.Plinius tradit echinis viuentibus 


Lib.51.c4. 10, BU 1 à [ 1 ; 
tufis,& in vino dulci potis egregié profluuia purgari. 


De Echino fpatago & Briflo. 


(udi tr X | 
ECVNDI Ettertij generis echinorum breuiter 


ava(acyov «gj O 78» XaXeuSioav [Bekoxav yvy) dii Sor 
«EA yo, xd] aniio. Secundum ac tertium echinorum 
» genusjfpatagi & briffi, (à. 
genusfpatagi & briffi , que genera pelagia funt, ta 
ráque 


Ariftoteles meminit his verbis. Aowa 3: Svo yóvz 0e v 


LEÉEBROX!VI[IC ET 


ráque inuentu.Ex his Atiftotelis verbis,neque ex vllo alio autore vc- 
tere notas aliquás colligere poffis,quibus hos echinos ab aliis differre 
intelligas. Sed cüm echinum,quem hic exhibemus , pelagium & in- 
- uentu rariffimum effe certó fciam;qui ab echinometre;echini ouarij, 
echini parui , notisà veteribus traditis facilé diftinguatur,non dubi- 
taui pro fpatago vel brifo proponere. Hic igitur echinus fiue fpata- 


gus, velípatangus ( vtroque enim modo legitur ) fiue briffus minüs 


rotundus eft,quàm fuperior à cordis figura non valde recedens, acu- 
leis paruis & raris fcptus , altera parte in qua fcilicct os eft magis pla- 


nus quàm fuperior. Os dentibus caret, verüm maxilla inferior fupe- : 


riore prominentior eft, ad hauriendum aquam , arenáàmque accom- 


modata:his enim & luto vefcitur.In interiore tefta nulla calis Ípe&ta- 


tur fabrica,qualem in echino ouario defcripfimus,fed cftinteftinum - 


conuolutum,aqua & arena plenum,neque oua , neque nigrum illud 
continet,quod carnis loco eft. 


De Echinometra. 


Y 
SN 


EV 


AY 
e 
AEN 


| /A in hoc genere marem à faemina non diftingui: neque 

«9 enim cx femine vel ex ouo generantur , fed fponte o- 
riuntur,vt oftracoderma.Echinometras magnitudine ab aliis omni. 
bus diftinguit Ariftoteles: &v« aj eywopdféat xxaNsplivap ueyé 4 "aai mv 
ufus, fed hanc magnitudinem non ad corpus fiue calycem, verüm 
ad fpinas refert Plinius,quum fcribit. Ex his echinometrz appellan- 


tur,quorum fpinz longiffima,calyces minimi;cuius fententiam Gyl- 
DD 5 


Lib, debift. 


ATima. CAD.» 


ES DE PISCIBVS 


Lib.a:de bi f. 
2Ap. $. 


lius Atiftotelis fententiz prafert his verbis. Ariftoteles dicit echino- 
metras ceteros magnitudine calycis fuperare . Plinius Echinometras 
fpinis logiffimis,& calycibus minimis defcripfit,quod ipfum mihi ve 
rofimilius videtur,cüm ab aculeis nomen omncs echini traxerint,re- 
&tiüs nominantur echinometre,qui aculeorum proceritate preftant, 
qui ob magnitudiné calycis. Ego vero à corporis fiue calycis potiüs 
quàm aculeorum proceritate echinometras dici exiftimo. cur enim 
echinorum matrem vel matricem ab aculeis longis nominaffent ve- 
teres,cüm fit aliud quintum fcilicet genus paruo calyce fpinis longis 
durifqueihoc quidem genus pro echinometra víurpaffe videtur Pli- 
nius & eum fecuti contrà Ariftotelis mentem ,cüm perípicué vtrung; 
genus feparet. Quare Ariftotelem hic fequendum cenfeo ex quo fua 
tranícripfit Plinius. Illius igitur echinometram hic exhibeo,qui ma- 
gnitudine reliquis preftat;adeo vt ambabus manibus quaquauerfum 
exteníis capi vix poffit;aculeifq; eft mediocribus.Interna partes oua- 
riis echinis fimiles funt, demptis ouis fiue flaua illa parte eduli, quae 
exigua eft & plane exucca, 


—— ————————————————————————.—-.—— — À— 


De Echinorum quinto genere. 


UN S 
SRI V 
SEN 


isl 


Mf N 


[c4 DP UU QU XN. 
i: VINTVM Echinorum genus id eft quod faxo in- 


à harens reprzfentamus,calyce paruo fpinis longis pro 
J corporisratione,& duris, quoad vrinz deftillationes 


Vemm 3 
Rr 
T 


- . . . . H 
X» mus id cífe quintumechinorum de quo fic Ariftotc- 


A) faclici fucceffu fum vfus , vnde affirmare non dubita- 


a Amd 


^h 
LENMD EAR. CX OVEMDI. 2. 583 

les. Genusitem aliud eft minutum fpinis longis, pra durífque, gigni L4.debif: 
in alto gurgite folitum , quo nonnulli ad ftillicidia vrinz medica. "45: 
mento vtuntur. Ariftoteles autor eft echinos alios nafci , circa T o- 
ronem , qui candidi funt , & fpinis , & tefta , & ouo,augentur forma 
produ&iore quàm czteri , fpina iis parua, nec rigida fed mollior, ni- 
gra autem illa ori applicata;plura à fcfe difiun&ta , & ad foramen ex- 
tcrius coéuntia. | 

Hactenus, ftudiofe Le&tor,qua ad vniucrfam pifcium omniü co- 
gnitionem valde conferüt,primüm executi fumus, deinde figillatim 
de pifcibus marinis permultis diximus, fingula corum genera fingu- 
gulis libris complexi , ab iis qui fanguine prediti funt;ad eos qui fan- 
guine vacant progreffi: horum cüm quatuor fint genera, de duobus 
tantüm diximus fcilicet de mollibus S&cruftatis:fuperfuntigitur duo 
quz ócporaduspus. , id eft;teftacea, & &roue. , id eft , infe&a vocantur, 

qua cum aliis ad integram pifcium hiftoriam omnino abfol- 

uendam neccffariis propediem (jw Od edentur. In- 
terim his fruere, quz magno ftudio & labore, 
magnis fumptibus,multis vigiliis con- 
quifita & cognita tibi candi. 
do animo & liberaliter 
|. impertimur. 


$ 


TéAos Gv Od. 


LwvGIOD'VNTI, 
Excudebat Matthias Bonhomme. 


" 
E 


203 


Mj 


* 


Ee. 
* 
* 


LA CLTTM CU T e— 1.5 AMAN 


A N 
y 7 M 


E: 


Y [v 


Sn 


NECESSARIARVM,QVAE 
TOTO OPERE SPARS AE 


: | S VN T. 
cd 
3S COANTTH IA S. eLeus Arifloteles profespente marino 
Gal.qua fit carne. —— non recfà cvfurpata 409 
4 — pa. 34  Adulterorupenaapud Atbeniefes.za 2 
QV cAcanthisgalei fz- — eer evarié corpora immutat. 4 
n tns. 374 eer cum aqua permistus. IoI 
cAcanthia galei defcriptio. 373. edere nullum animal perpetuo cviuere 


eAcanthia Gal.iecur oleu emittit. 374 


el carnanis pifcis defcriptio. 151 
e4carnan qual: fit fucco. 12 


eAcipen[er paucorum bominum. 41 
Aapefer ex fquamo[rs eft pifcibus. 414. 
ce Acipenfer órios os dortonts Du 
eAcipenfer quo tempore fuerit in precio 

apud Romanos:&/ quo tempore lau 
*. dan defüt. 4U- 416 
Aapefer & elops dimerft [emt pifces-a11 
eAcipenfer fimplici ccribendum in fe- 

cunda fyllaba. TZ 
Acipenfer cum coronis & tibia in ce- 


ni circunferebatur. 413 
Aapenferis defcriptio. 113 
Aio quid. | 8r 
AEEiones pifcium naturales. 83 
Aélionum diwfro. — 82 
&xaign conde dicla fir. 447 
Acus prima defcriptio. 224 
cecus qua fit carne. 226 
Acus fecunda defcriptio. 229 


cus Ariffotelis quomodo | pariat. 
229. 230 
Acus cur dehifcente cutero parit. — zz 


poteft. ; 93 
ern in[piratione nonnulli aliquan- 
diu cuixerunt..|. 2I 


e",etnaus pifcis proprium nomen non 


efl fed epitheton. I2I 
e-dlauda non criflata defcriptio. | 206 
elimenta pifcium. 6 
c/lof« defcriptio 221 
Aq a) incontinentes. - 170 


"Amia pifcis non efl qui lechia Roma di 


citur. 241 
eAmia reliqui pifces deleGlentur. 259 
e4mia cunde dicatur. 238 
cmia defcriptio. 238 
e Amis Pontum fubeunt. 238 
Amis celerrime augefcunt. 239 
emia quali fint fucco. 279 
e^dnguilla pura aqua cotuunt. —,— 21 
Anima quid. Fippocrati "mous 


cnunalia an [ine [angume pofent cvi 
uere 468 
Anchias fecundi genera & tertij. 
Anthias anthiam captum liberat. 
Anthias pifcis cur facer. 
cnthias quA arte eniadat. 
Ee 


INDEX 


ednthisprimi defcriptio. 189 
Ax0ceyxes P àBcpss. 216 
Aphareus quid. 246 
"Appendices circa o5 pifcium. 77 
Ages 86 
Agejms ex spuma maris nafcitur. 209 
."Aphya evidit ignem 209 
c/Aphya ad ignem. 209 
"Aphya cveneri facra. 209 
Aphya cobites ex gobionibus. crea- 
£u. 210 
Aphya cobites qual fit. P 


Apbya maenidum &y mugilum | quid 

it. 214. 
eIphya mugilum quid fit. 213 
ed phya quod nutrimentu prabeát.zo r 


e/dphya phalerice defcriptio. 21j 
"Apbye phalerice cvnde diéle. — i2 
ed phys «unde dicla funt. 207 
"Aphye conglomerata natant. 209 
e^dphyarum honor oleur. 209 
"Aphyarum plura genera. 208 
Aphbyas quomodo eNicomed: regi re- 

prafentarit cp ICM. 209 
Apolecfus pelamyds [beaes. 244. 
eApri pifcis deferiptto. 161 


cdqua marina pifces nutriuntur. — 19 


e/1qua pifces al refrigerantur aljj nu- 


trintur. 17 
c/Aqua proprium pifcium elementu. 6 
equa an nutriat. 17 


Aqua marina, ineft humor dulcis. 2o 
edquaru cvartetas pifcium naturam 

cuarie immutat. "; 
etranea marina defcriptio. 475 
4tranzit Plinij (9 araneus c/driffote- 


lis longe diuerfi pifces. jo2 
dhrcceus pifcis (£) draco idem. E 


cdrifloteli vationum refutatio quibus 
unprobat cveterum ne s 
Jentetiam de re[piratione pifctu. 99 
cZrnoplofét pifcis defcriptio. 324 


evdrteria a|bera confirutlto in homin:- 


bus & pifcibus. 61 
Arteria a[pera n pulmones diffemina- ; 
t« conílru£lio à nullo ba£lenus ve- 


Ge tradita. 62 
eAfelli pifcis defcriptio. 274, 
eAfelli qua fint carne G)füco — zz, 
"Afellorum plura genera. 273 
cfi cvarij defcriptio. 279 
cflad cunde dicli 536 
eflaci defcriptio. 539 


e"llaci maris ( femina nulla djeri- 
22en. 654 
eflacus non. re&le cammarus latine 


dicitur. 440 
Athernia conde dicia fit. 21r 
cAtherina quomodo pariat. 216 
etherina quali it carne. 216 


Atramentum an fanguimi proportione 
refpondeat. f00 
cArramentu (epia ( eius meatus.soo 


Augufhi GJ) Vapafiani dicium. — 468 
Anlopus pifcis cur dicatur. 792 
c/Aurata tarentina. . 47 
curata lucrtni lacus. 17 
cdurata pifcis timidus. 16 
c/hrata arífe dormit. 16 
e/Aurata Cphefaa. I7 
"Aurata quali carne & fucco. um 
eduratafalita. — 12 
cAurata & lupi in dulces lacus à eve- 
teribus inferebantur. H6 


e/furata partes interna (f) externa. 
16 


cAurata cUfus in mediana. "o 
Aurata quomodo capiuntur. 1? 
urat quo modo preparantur — 118 


Auris cofiruélio inzerna in bominibus 


Q pifcibus. 49 


Auriculis cur careant pies f0 


Aurium cvfus. 49 
B 

Zalena-vulgo appellata carne pifaum 

non nutritur. 8j 


Zal- 


RERNMM C'('6.- N'EC E S. 


Salena prima aqua & [puma mará 
tantum -vefcitur. DRE 
Balsnarum co[ta effe vulgo creduntur 
qua maxilla funt. 446 
Balanarum dux quis ex Oppiano, Ae- 
liano, Plutarcho. 477 
BAlena cvera defcriptio. "482 
alene nomine plures. belua intelli- 
guntur. 47* 
SBalens quomodo olim  caperentur 
440 
Balena quomodo capiantur in c/qui- 


tanico frna. 440 
Bad3ooxomor. 340 
Baros 7 Bocris eur dicantur. 340 


Branchiarum in. carilagineis longis 


fitus. 374 
Srancbia pifcium. 63 
grancoiarum vfus. 61.8 64 
Q:anchiarum differentia. 64 
eloniw. 422 
elennipifcis defcriptio. 2I4 


Zelus marine in. litus Magalonenfe 


aliquando eiccta. 445 
Sos pifcis cartilagineus. (345 
oops eAMercurto facer. 136 
loops quali fücco. 137 
oops peregrinus. 427 
Boopis defcriptio. 137 
SBoopis [becies dua. 137 
Bx a. an BoGerz dicere oporteat. — 136 
Zucana falinant. $7 

C 
Cacilia ferpentes. 230 
(sllarias & clarías. 242 


Cancelli &) cancri parui qui tn. oftrei 
repertuntur,à fefe diuerfüfunt — psy 
Cancelli in fpongtarum cauernus vepe- 
"untur. 37 
Cancel: ampliar defcriptio. 57.2 »58 
Cancclhi fponte non proueniunt — 558 


Cancelli dofcriptto ex edriffatel. e 14 
Cancellus cur im. alienis teftis habitet. 
JJ7- : 
Cancellus an in genere cruftatorum an 


teflaceorum reponendus. 53 
Canicularum cviétus. 342 
Canicula dentium ctnis. 379 
Canicula c/Ariffotelis defcriptio, — 380 
Canicula oua qualia fint. 340 
Canicule oculi nebula obteguntur. 37 
Canicule faxatilis defcriptio. 363 


Cancri parui cur 1n teflis alieni. babi- 
tent. j^ J7I 

(ancri parui Sponte non proueniunt. 
72 : 


Canci an in anteriora moueantur. 
3. 


72 
Cancri fefe mutuo deuorant. 3573 
Cancri marini. an imn fluuatilium pe- 

nuria (ub[Titut po[sint. $3 
Cancrt omnes tn quibus conuentant &/ 

in quibus diffezant. 479 
Cancri maa defcriptio. 760. 
Cancri parut quibus 7n tefia bosbiten- 


tur. 469 
(anert cordis figura deferiptío. — 569 
Cancri cauda non carent. Mag 
Cancrilatipedis defcriptio. J65 
Cancri flaui defcriptio. 766 
Cancri marmorati defcribtio. — 65 
Cancri anonymi defcriptio. 767 
Cancri BpacyvynNe defcriptio. -— o8 


Cancri an defit caput. 32 
Cancrorum paruorum defcriptio. s70 
Cancrorum nomine pro genere. crufda- 

tori omnium cv[us eft  Plinius.r34. 
Cancrorum genera plura. D 
Cancrorum. hirfutorum. genera. 543. 


Q6» 
Cancrorum in medicina ufus. — 523 
Cancrorum. coitus. j72 
Cancros paruos. lapil/um m teflas | 

muere fal[um efft. 770 

dei2 


JCRMEOUMENETUM s 


iNOD'BEXS 


Cantbari fcaro & faccus & prepara 


- £10. 122 
Canthari pifcis defcriptio I2l 
Cantbari pifeiá caflitas. dor 
Cantbarus etnaus. E21 
(antharus quibus in locis "viuat. — 120 
Caprifci pifcis defcriptio. 159 
C aput quid. 44 
Capitis pifcium differentia. 45 
Carnes diutius feruentiore gne. affa- 

t& deteriores. 120 
xaelSs unde dicia. 543 
Cartilagineorum. pifciem: multo cvfa 

oculorum acies bebetatur. 370 
Channa venter in os excidit. 185 
Chann« defcriptio. 18 
Channe omnes femina. 124. 
Chann« quali fint carne. 186 


Cham«leon aere folum non cuitit..— 9; 
. t 
Clauus cur facile nauem mouet. — 439 


Cemenet montes. 5; 
Centrinam non cognouit author lib. de 

aquatilib. ' 346 
Centrina defcriptio. 364 
Centrinz oua. 38r 
Centrin cavo... 38r 


Cephalus quomodo preparandus.. 262 
(phalus limo &) aqua tantum cvefa- 


tur. 261 
Képooos mugilis species & eius defcri- 

pto. 260.(Z 261 
Kécpo quid fit. 224 
Cectrei dentibus carent. 263 
(eftrei pies defcriptio. 263 
Kécpoy quid. 262.07 267 
Ceftreus ietunat. 267 
Ceffreus cur gulofus dicatur. 264 


Keg'péos mugil condeslicatur. — 262 
Cete qua dicantur ab c/Ariflotele , Ga- 


leno & caterzs. 392 
Cetacei pifces qui. 441 
Cetacei pifces carnis fabflantiía à cate- 

ri anferunt. 442 


Cetacet pifces in. quo genere animan- 


tium fint. - ibid. 
Cetacet pifces In quibus conueniunt (E. 
diftideant. — ibid. 
Chelas habent pifces manuum -vice.so 
Chelarum differentia. ibid. 
Chelonts defcriptio. 266 
Creata primu à Deo reliquoru. verum 
fuerant materia. T 
Cicada. Aeliani defcriptio. 746 
Kugpev quid fit. 7I 
K»ejod3tis color quis. abd. 
Cithari flaui fiue afberi defcriptio. 315 
Citbari pifcis deferibtio. —— 314. 
Citbarus mars rubri. 31 
Citharus egrefinus. non efl multo mi- 
nuscantharus. — p^ 
Cybia cur dicantur. 245 
Cybia qua dicantur. 244 
Cynad: pifces cur dicantur. I71 
Cyndi pifcis praparatio. 172 
Cynadus quali fit fucco. . ibid. 
Cynadi pifcis defcriptio. 170 


Cynoglof[as à folea quid differat. — 323 
Colias mator efl fcombro (4. detevtoris 


fucct. |236 
Colias partanus &/fexitanu. — 237 
Koouas pifcis 10n X9Potos. 225 
Collum an pifces babeant. nz 
Colia defcriptio. 236 
Congri deuorantur à locu[dis 396 
Congr: quali cAtRE. 397 
Congri uiuunt abfciffa cauda. — ibid. 
Congri pifets defcriptio. 36y 
Congri oua non pariunt cut anguilla 
contra Opptanum. 196 
Coracina pix. 132 
(erac pies deferzptio. — 129. 130 
Coracint(alfamenta, — Igl 
Coracis pifcis defcriptio. EU 
Coracinus quali frt fucco. II 
Ceracimus conde dictus fit. 129 
Coracinus ex mloticis pifeibus eff. 130 
: ora 


i 
i 
^e 
" 


- 


" 
Coracinus pro "varia atate varia ba- 

bet nomina. i 129 
Coracimus quomodo preparandus. 132 
Cerácinus color. 129 
Kaglas ferpens. 23e 
Cor pifcium [quamoforum. (67 
(or pifcium pulmonibus [Dirantium.os 
Cordis fitus in pi[cibus. 64 
(ordi cur affufa pim guitudo. "2: 
Cordyla quid. 242 
Corporum diuerorum commi[lio non 

potefl generare. n 


Corpus animi caufaconditum. — ii 
Corpus omne partibus cuarii coflat.24. 


RERVM COGN. NECES 


exiliant. 469 
"Delphini lingua € iecur. 472 
Delphini «vus in medicina. 473 
Delp bini non -vntica fpeaes. 4/9 


Delphini ampliféima defcriptio. 45. 
(P deinceps. 

Delphini animal. flatím. concipit fine 
0tto. á 462 

Delphin quo tempore pariat. — 462 

"Delphini erga fetus amor. 462 

Delphini diu ciuunt.— — 462 

Delphin moueri non definit. 462 


"Delphini fiflula obturata latim mo- 


runtur. 470 


Kdpor quid fit. 129 Delphini diutius 227777) quomodo fer- 
XAopr quid fiznificet. 197  — Mentur.. 470 
Cornuta pifcis defcriptto. 309 Del phini ergá mortuos fetus cura. 470 
Corui pifcis Qmilui difcrimen. — 298. "Delphini Cicttrari poffunt. 47! 
Chromi picis deferiptio. — r3 Delphini mufica dele&lantur. 47 
Cuculi pifcis defcriptio. 28; Delphini (2 c 4rtonis bifloria. — 4i 
Cuculus quomodo preparandus. 282. "Delphinorum opera quomodo bom- 
Cuculus quali fit carne 288 nes olim inpifcando cuterentur.470 
Clupeanon eft triffa. 22r. Delphinus in maris [ummum frequen 
(uflata in genere quali fücco.— 554 tius fe cvibrans tempe[latis fignum 
Cruflata qua dicantur. 524 eff. J -463 
Cruflatis ommbus caput non deefl.s44 — Delphinus audiendi meatu habet. 46 4 
Craflatorum fumma,genera. 535 Delphinus ffridet, () "vocis nonnibil 
(uflatorum genus 7valde cvarta. 534 edit. 463 

Delphinus cvelocifmus. 467 


Aaa Ads qua dicantur. 7720 


Draco &) dracunculus diuerft pifces 301 
"Draco marinus unde ditfus fit. o2 
"Draco belua marina non efl cot puta- 

tauit ed lbertus magnus. 302 
"Draconem marinum Plinij &) Diofco 

rida dinerfos effe falfum eft. 203 
Draconis marini venena quomodo fa 
nantur. 303.7 304. 
Draconis pifea deferiptio. gor 
"Dracunculi pifcis deferiptzo. 304 
Delphini cvnguentis offenduntur. 443 
"Delphini pinna. 467 


"Delphini cur in terram nonnunquam 


"Delphinus cum ancora quid fignificet. 
468 

"Delphinus quali fit carne & fucco. s72 

Delphinus an os babeat in füpina par - 
te ex Ariflotele & Plinto. — 456 

"Delphinus aculeis im pinna. dorfica- 
ret. 467 

Delphinus crocodili bofQis. 468 

Delphinus balana non antecedit. 46.9 

"Delphinus an tricenis. diebus. lateat. 
469 

Delphinum flatim tellure tacla mori 
falfum eft : 469 

Delphinum cauda ligare 467 

E e 


4 


CONMEEDUNCRT 


I.N. DLESX 


Delphinum natare doces. 463 
Deatifricia ex dentibus lamia. — 393 
"Dentes cur pifcibus tributi. m 
Dentium pifcium differentia. y y.& 16 
Diaphragma quid. No; 
"Diaphragmate inflamato citius mens 

€ fuA fede mouetur, quàm leo ore 


cventriculi. 66 
Diaphragmatis cufus in pifcibus. ibid. 
Aia yo) quid. 97 


"Differentia pifcium à moribus. — 109 
Differentia pifcium ex odore. 37. 38 
"Differentia pifcium ex cuiuendi ratio- 

ien P 
Differentia pifcium ex. alimentorum 

cvarietate. 14 1r 
Differentia pifcium ex alimenti. — 22 
Differentia pifcium ex fubflantia va 

rietate. 28.€) 29 
"Differentia pifcium qua fint. 3 
Differetia pifcium ex colore 40. (P 41 
Differentia pifcium extraaquas. cvi- 


uentium. H 
Difzrenti pifcium ex mari,lacubus, 
fluminibus. ? 


Differetia pifciumarinora multa. — 7 
Differentia pifaium ex proprijs. facul- 

tatibus. 43 
"Differentia pifcium ex partibus. 4a 
Differentia pifaum ex figura partit.3o 
Differentia pifcium ex magnitudine to 

tus partium. u 
Differetia pifcium ex fitu partium. 32 
Differentia pifcium in marini flagnis 


degentium. 8 
Differentia pifcium paluftrium & la- 
cuftrium. 9 


Differentia pifcium flauatilium. | 10 
Differentia pifcium ex. numcro par- 


tum. 33 
Differetia pifcium ex exuperentia & 
defectu partium. 34 


"Differentia pifaum ex fapore. 35 


Dulce quid Jignificet. —— 48 
E 


Echeneides plures apud diuetfos auto- 
Yes. 436. 437 
Echeneis Oppiani noftra eft lampetra 
PTS | 
Echeneis cur nauem remoretur. 439 
Echeneis unde dicia frt. ^ 436 
Echeneis Plinij &) /Ariflotelis ab eche 
neide Oppiani diuerfa efl. — 402 


Echini duo prius amicitia imierint.y7 9 


Echini cinis ad quid cvtilis. 5o. 
Echini fpatagi. evel brifét defcriptio. 
x.59M0 

Echini parui defcriptio. 7ó3 


Echini ad desüillationes "vrina efus 
582 


Echini an in cruflatotum an in. tefla- 
ceorum genere reponendi. yap. 
| Echini partes interna G externa. 78 


79 | 
Echini tempeftate prenunciauit .J7 
Echinometra magnitudo ad. caliceuz 

anad [binas fit referenda. D 
Ecbino a[berior. 579 
Echinus imteger à lacone deuoratus. 

780. 


Echinus. 263 
€chinus (E echinatus quid. 42I 
&doinum GJ echeneida male confudit 

cardanus. 440 
Egrefim defcriptio. 277 


Egrefinus eveterum aries non eft. 268 
£rrefinus ex afcllorum genere. — 277 
E^ xpactyoNo et Xvy oq'o|oi cur diéfi.zit 
Elacatene. pifais &. falfamenti no- 


men. 432 
Elementa quomodo. commifcentur ad 
Verum generationem. IoI 
Elopes pifces cur dicli. 412 


Elops pampbylij WiATÉ proprius. 430 
Elops fquamas ad os ryerfíus non ba- 


431 
€£a- 


bet, 


RERVM COGN NECES. 


E ncrafichelorum defcriptio. 2I 


E ewe Avg. z'lyyü3ts in cancri. y72 
E GryAcils quid ftt 382 
E Aro pifces qui dicantur. 215 
Erythrini pifcis defcriptio. " 
Erythrinos in dentices everti falfum 

eft. EN I4 
E. puÜptr quid. 'Ytpa sine d 7I 
Erythrinus non omni anni tempore o- 

uis grauidus efl. 145 
Erytbrinu quali fit fübflantia. — 146 
Ecftv diy quid. 293 
Eicousy quid frenificet. 160 
€xocati deferiptio. ! 194. 
Kxocatus cvocala non eft. 194. 
Exocstus cur dicatur. — 193.7 194. 


F 
Faber pifcis idem qui Gallus. — 329 
Fabri pifcis defcriptio. 329 
Facies. £0 


y27/7. differentia in pifcibus. 72 


Fiatole Romani pifcis defcriptio. — 257 

Fiflula pifcium. 49 

Fwtus cur plures duobus cum uteri 

duo tantum fint fmus. 9I 

Fungorum decoclo effufo im. terram 

fengi alij nafcuntur. 87 
G 


Galaxtas fiue galeomymos. quis pifcis. 


415 


Galea pifcis &) eius defcriptio. 282 . &) 
283. 

Gale: pifces qui dicantur. 32 

Galei glauct defcriptio. 374 

Galei in quibus conueniant &). difei- 
deant. 373 

Gale lus defcriptio. 30824 


Galei lauu fetus. 374 


Galei afleria defcriptio. 326 
Galercani [iue camcula defcriptio. 577 
Galli pifcis defcriptio. 329 
Galeus glaucus qua fit carne. 379 
Galerita pifcis defcriptio. 204. 
Garum ex (combrg. 23* 
Garum fit ex encraficholis. —.— 212 


Garum. ex garo pifce primum fiebat. 
I4I 
Gladium habet fed cor non babet. o9 
Glauci fecunda speciei defcriptio. 254 
Glauci tertia fpeciei defcriptio. ' asy 
Glauct pifcis defcriptio. bz 
Glaucus color quis. ibid. 
Glaucus c Aeliani à. glauco noflro. di- 
uerfits. 254. 
Generationts pifcium "varietas. $4.07 
"wey 


Gefnerus medicus. 423 
Gyrtni qui dicantur. 364. 
Goberge afellorum species GJ eius de- 

fcriptio. 29 
Gobij nigri defcriptio. 1001200 
Gobtiones in alga nidificant. 196 
Golionis marimi defcriptio. 196 
Gobtonum differentia plures. 105 
oy) quid. ind 
Dóyypos cunde diclus fit. 394. 
l'apyopty quid. (e 440 


UA fiue *yNrli quid ft. —— ger 
Vxodils laryngis pars qua frt. 341 
Grui pifcis ex Aeltano defcriptio. 431 


H 

Halec quid fir. 138 
Harengus ex Tiifarum genere & eiuf 
dem defcriptio. 222 
Hapar candidum in quibufdam. pifci- 

bus cur dicatur. 149 
Hepar pifcium quorundam pingue. 71 
Hepati pifcis defcriptio. 148 


Hepatis pifaum differentia. ui 


T NAR NS 


INDEX. 


Hepferi pifcis deferiptio..——— zu 
Hleracleotici cancri quales. ! y63 
Ehppolytus medicus Romanus. — 423 


Füppogloféi picis defcriptio. « — 32; 


Eppuri defcriptio. 25. 276 
Fhppurus unde nomen babeat. — 256 
Fhüppurus hyeme latet. ibid. 
Hüppurus naufragijs gaudet. ibid. 
Hirudo marina. 401 
Hirundo pifcis cur dicatur. ——— 284 
Hiirundo quA fit carne. 286 


Firundini pifcis defcriptio. | 285 
Ehirundini os noctu lucet. ibid. 
Hirundini fel. 286 
Ehirundines marina -volant. — ibid. 
Homo non folus calum [uspicit. — 307 


Horsa qua. 244. 
Humida & mollia facilé mutantur 
(94 concoquuntur. 119 


Humidum. nimium cruditatis caufa. 
120 


7 
Infula *D. Honorati. 153 
Ióva qua dicantur. 4/7 
lonas in cventre lamia fuit. 392 


Ingluuies pifcium & aurum quid. oo 
Infecía quomodo refpirant. IoI 
dnfltrumentorum ex quibus corpus con- 


fiat diuifo, 2; 
Inteflinorum differentia. 70 
Julis quali fit fucco. EE, y. 
Julidis pifcis defcriptio. 180 
Julidis morfus efl cuenenatus, — 181 

L 
Labra pifcium. , J7 
Labrax AMilefiu. — 270 
Lacerti peregrini defcriptio, 428 
Ladus fluutus. ; 


Lamia an inter Planos cartilagineos, 
an inter longos numeranda. — 39o 


Lamia «vnde dicla fr. ibid. 


OX e PUPPI. TNT -* " AT * 
H xni 4 4 TIS » [2S AR * 
5 M N AS ; - im 
m / "E 


Lamia pifcis anthropophagus. — 39: 
Lamia quot dentium ordines babeat. 


391 à 
Lamia defcriptio. —— dh. 
Lamía oculi quales neruos opticos ba- 

beant. ibid. 
Lamia mulieres cunda di£la. — ibid. 
Lamia gula quanta. | 392 
Lamia caro qualis. — ilhid. 
Lamia bypogaftria. 392 
Lampetra evunde dicía frt. "ang 
Lampetra naues remoratur. — 402 


Lampetra quo nomine à veteribus no 
minata füerit ex. diuerforum opi- 


ntone. 399 
Lampetra defcriptio. - 398 
Lampetra [bina dorfr. 399 
Lampetra quali carne. ibid. 
Lapides in coracini capite. 132 
Lapides in evmbra pifcis capite. ibid. 
Lapides in capite lupi. 271 
Latera flagnum. n 
Latera flagnum. D, 
Lati preparatto & fuccus. 136 
L ati pifcis defcriptio. 135 
Latus eftex pifcibus 9Niloticis. ibid. 
Leonini monstri defcriptio. 491 
Leonis crusiati defcriptio. J42 


Leporini "veneni experientia. 24. 
525. | 
Leporini «veneni indicia & fympto- 
mata. J22 
L eporini cveneni remedia. 724 
Leporis marini cveri defcriptio. — yat 
Leporis marini [pecies alia ex. c/de- 


liano. j 425 
Leporis marini venenum folos pulmo- 
nes non afficit. 522 


Leporís marini in medicina eofus. 

J24 
Leporis marini fecunda fpecies. — ya 
Leporis marini tertia [Decies. — ibid. 
Lepus marinus mas & femina. s2r 
Le- 


RRRUUM € OG. NBCE S. 


Lepus marinus cur àpauci cognitus. 
J20 : 

Lepus marinus cunde dicatur. — s21 

Lepus marinus cvenenatus est. ibid. 


Lerinus infula. j 153 
Libella quid fit. 349 
Libella pifcis conde dicatur. zbid. 
Ligula fiue lingula quid. 361 
Linguapifaum. — 58 
Liparis pifcis defcriptio. 

Lipari im oleum abit..— tbid. 
Lyra pifcis defcriptio. 298 
Locufla in conuiuio tria. prafiat .537 
Locuflarum coitus. ibid. 
Locufla cruftam exuunt. ibid. 


Locufla defcriptio, — 536 
Locufíe quomodo praeparande. — 537 
Locufla femina à mare difcrime.s16 
Loligines quomodo praparanda. J10 
Loliginis bumor ater metaphorice. f09 
Loligines 7volant,cvt fe feruent. ibid. 


Loliginis magna defcriptio. 507 
Loliginis parua defcriptio. /— fo8 
Longi pifces cur pinnis careant. — 483 
Longi pifces qui dicantur. 394 
Aogua. (). Xoqpos. quid. 385 
Luciorum «vulnera in. aquis coale- 

feunt. 232 
Luna ptfeis defcriptio. 425 
Lupi pifcis deferiptio. AE ue2U.0 
Lup: udem non [unt cum trotlis. 270 
Luporum cibus. 269 
Luporum duo genera. ibid. 
Luporum qui optimi G)contrd. — zzi 
Luporum oua. ibid. 
Lupus non idem qui luctus. 270 


Lupus quali fit carne Q)fucco. ^ ibid. 
Lupus pifcis cur à latinis dicatur. 26 9 
Lupus bis parit. tbid. 
Lupus eyetera non eff [lurto nosler.270 


A 


AMaliha pro permiflione quadam. 15; 


eMaltha pifais unde dicatur. — ibid. 
eAMaltha defcriptio. ibid. 
 AMammarum fitus in pifcibus. 75 
Mamme pifaum. ibid. 


eMamma pifcium in quo differant à 

mammis aliorum animalium. ibid. 
Manati India defcriptio. 4.90 
AMarina aqua crafsior quauis alia , & 


ad gigneda animalia aptiféima. $5 
272* Mare animátes babet loco baretes. 92 


eMaraxus Indicus pifcis. Vez 414 
eMaxillarum pif cium differentia. 55. 

EZ ATN UTE A 
AMaxillarum cvfus inpifabus. — r4 
JAMana yes. — | 139 


Mana non recfe balec dicitur. —- 158 
Mana defcfiptio. 138. 139 
Mana color quando cvaridtur. — 139 


Mana quo fint fucco. ibid. 
Manarum in medicinis "ofus. — ibid. 
eMelandrya quid. 244. 
AMelanuri defcriptio. 126 
AMelanuri afíutia. 127 
eAMelanderini defcriptio. 128 
AMelanurus quali [ucco fir. 127 
AMembradum defcriptio. 220 


AMentula pifcium differentia. 74. 
eMentulam qui pifces habeant , G2 qui 


eadem careant. : ibid. 
Merula quali fit fucco. 173 
Merlanus ex afellorum genere QJ eius 

defcriptio. 276 
eXMerlanus qua fit carne. ibid. 
Merula pifcis preparatio. Hg 


eAMerula pifces colorem mutant. ibid. 
eAMethodus , qua libri ifi confcripti 


unt. 24. 
eMilui pifcis deferiptio. Var 
eMyri (p murana difcrimen. 407 
eZMyri defcriptio. 408 
Mri [pecies dua. ibid. 
AMyrrha optima fubflaua. 198 


"Myrrha cvera non caremus. — ibid. 


1NJDSSX 


ZMyfliceti Aristotelis defcriptio. 476 


| 


aM yrli [alinant- 87 
Mi£a quid. 26; 
AMyxontá nomina "varia. 266 


eAMollia cerebrum habent, etiam ft fam 
| guine careant. 700 
AMolles pifces qui dicantur. 4.97 
Mlles pifces cur pedes ante caput. ha- 


beant. 4.98 
AMollium pifcium partes. 4.98 
eAMollium coitus. $9 
AMores pifcium diuerfi funt. Ho 


AMorhua ex afimorum [pecie eft, eius 
defcriptio, 

AMorbua falita cur glutinoftor recente, 
ibidem. 


AMorbua ichtbyacolla moneft — ibid. 
eAMorhua oculi, ibid. 
AMormyri defcriptio. 154. 
Mormyrus quali frt ficco. 1/4 


AMormyrus qua arte curtat retia.bid. 


AMottonts pif.tum differentia. 92 
eZMagil amnes fubit. 264 
eAMugil faltu retia tranfit. 265 


€ 


AMugiles ab imbribus immodicis le 


duntur. 262 
AMugiles ubi falubres & infalubres, 
261 
M ugilis alati defcriptio. 264 
AMugilis nigri defcriptio. 423 
AMugilum falacitas. 264 
Mugilum oua (alita. 262 
AMugilum nomina cvarta. 278 
AMugilum. genera quatuor , &) eorum 
nomtna cuarta. 2/9 
AMugilum. ventriculi ufus in medi- 
cina. 26 
Mull Diana facri. 293 
Atullei qui fmt. 289 
AMulli pifces conde dicti. ibid. 


AcMulli affer: deferiptio. 206 
eMMulli imberbis defcriptia. 29 
AMulli exenterandi priufquam coquan 


- tur. 294 
eMulli qui optimi. : 292 
eMulliquali carne &Z fucco. — ibid. 


AMulli quomodo cvenere inbibeant.293 
eZMull, contra. mulierum. -venefiaa 


cvalet. ibid. 
eMulli cur tanto. in pretio apud. cve- 
teres. |. 292 
eAMMulli hepar e caput. — 292.0 293 

* eAMulli magnitudo. 290 
AMulli barbati defcriptio. 4bid. 


"Mulli lengam coecturam non ferunt. 
ibidem. 


280 & eXMullos in raro necabat Apicius. 203 


eMullorum efa oculi bebetantur idem 


neruis inutiles fant. ibid. 
eA4ullorum aliquot genera. 289 
eZMullorum -v[us in medicina. — 294 
AMullus expirans cvervficolorefl. — 289 


eMullus lepore marino [olus -vefatur 
cut non intereat. 294. 
eZMullus torbedinis cv refifiit. ibid. 
eMullus quibus in locis cuiuat. «— 290 
AMullus ter parit , an anno, an cita. 
291 
eAMullus fordibus maxime dele&fatur. 
292 / 
eMurena carntuora eft. 403 
eMurana quocunque tepore parit.ibid. 
JMurana cum ferpente non cott contra 


-— 


eveterum quorundam fententiam. — 


404- 
eZMuraena flumiatilis. 4ot 
AMurana branchias babent. 6; 
eZMurana m Sicilia optima. 407 
Murena defcriptio. 402. 
Murena morfus cuenenatus. — 406. 


AMurena cum myro mare coeunt. 407 


Murena & congri odium. ibid. 
eAMur&na Gpolypi pugna. ibl. — 


JdMuranam mortuam luxit Craffus, 


evel Hortenfius. 406. 
AMuranam locuf!a deuorat. tbid. 


eur 


RERVM COGN NECES 


AMurenarum folarum -vtuaria. — 407 
AVfurenarum cuiarium primus exco- 
gitauir Harb. 406 
AMartces &) muricatus quid. 421 
eMus marinus Plinij tefludo eft ma- 
"na. Q4JI 


eMufculi lingua fola in pretio est. 479 


AMufculus cviuos fetus parit. 479 
Mufculus fistula caret. ibid. 
Mufculus belua marina. 476 
Mufculus balsnarum dux. alid. 
AMufculum partem balene effe falfifoi- 

mum est. 441 
eAMuftella quali fit carne. 282 
AMustella Plinij. ibid. 


 A:Muftelle pifces cunde dicantur. — 400 

A7Muftella vulgaris defcriptio. 281 

eMautis in piféibus quibufdam quid fit. 
00 

Muti qualss frt. J02 

Muti atramentum non continet. yo1 


IN 


eNautili nauigatio. D 
*Nereidum falfa opinio non esi. — 49s 
eNicandri interpres folitur in lepore 


marino dejeribendo. 524. 
No325 quid. 189 
Nouacule pifcis defcriptio. 147 


2Nutritio quid à generatione diffe- 


"at. 24 
0 
£O (67777 262. 271 
Oculi pifcium differentia. 47 
Odor qud fit. 38 
Odoerandi evi cur animantes multa bo 
minibus prastent. E 
Odorandi meatus in pifcibus nullus cer 
niu. 46 
Odoerum differentia. 35. 29 
Odorum nomina. 34 


Odorum differentia. 
Olei ex hepate centrin& "Ufiu. 
Oleum hepatis centrin&. 


2 
Oleum ex hepate galei glauci ad. quid 


40 


conferat. 379 
Cwioxos riflotelis. 414 
Ovlexos & ?vos non (emper iidem pi- 

fees. 274.8 275 
Orphi pifcis defcriptio. 151 
Ophidij pifcis defcriptio. 397 
Ophidion quali carne. 394 
CYpdja, fite Spa. i bos tff 
Ori differentia in pifcibus. JI. 32 
Orbi pifcis defcriptio. 4.20 
Orbis [cutati defcriptio. ibid. 
Orbis echinati defcriptio. 442 
Orca vafis genus. (48 
Orcarum & balanarum pugna. — 484. 
Orca belua defcriptio. 443 


Orcam & orcynum magno errore qui- 


dam confundunt, 4454 
Orcyni defcriptio. 249 
Orcinus maior tbunno. 242 
Ordo quis feruetur in. pifcium. defcri- 

ttone. 713 
Orphus pifcis facer. 158 
Orphus quali fucco fit. "hid. 
Orum pro auro. "n 
Orthragorifci pueis defcriptio. — 426 
Orthragorifci caro. 426 
Ortbragorifi pinguitudo. 427 
Ortbragoricus unde dicatur. — 426 

id. Jo. C r1 
Oftracoderma omnia [ponte nafcun- 

tur. 46.7 467 
Offracodermorum fauos conficientium 

origo duplex. ! 47 
Oua pifcium. 4f 
Oua pifces quidam concipiunt fine coi- 

tu. (444 


Owa pifcium foris perficiuntur, — 45 
O»a raiarum qualia int. 24 
Osa rataru quale teflam babeant.144. 


])NDE X 


Oua tefíacea can'cularum quomodo ti 
barum liguln comparentur. — 381 


Quorum canicule meatus capillares an 


reuera meatus [mnt. 342 
Quorum [epia defcriptio. J0f 
Qurche naui magna nc: cunde di- 

ca frt. 444 
Oz«na fiue. ozolis polypus cunde dica- 

tur. J16 

(P 


*Pager àpaguro cvalde differt.— 142 
*Paguri alij [ant ab beracleotici. 161 


Paguri defcriptio. 562 
SPaguri prudentia. iid. 
*Pagri pifcis defcriptio. 142 


"Pagrus quo tempore edendus evel non. 
143 

"Partes corporis actionum caua con- 
dita. III 

*"Partium, quibus pifcium corpora con- 


flant, diuifr o. 2* 
*Partium corporis pifcium diuifio. 26 
"Paffer generis nomen. 318 
"Pafferis asperi fiue fquamoft 29: 

["?. 31/9 
*Pafferis tertia [bectes. ibid. 
Pafferes quomodo natant. Dr 


"Pastinaca marina pro pice & pro 
berba. 332 

Pastinaca qua fit carne e fwcco-.— 337 

"Pastimaca quomodo pifces cvenatur. 
334 


*Pafüinaca tecur. 336 
" Pafl'inace bostis galeus. ibid. 
"Pastinaca defcriptio. 3i2 
"Pasiimaca [pecie s dua. ibid. 


Pafhnace [ecunda [Peciei defcriptio. 38 
GP Hinace fecunda [Decies pro. aquila 


marina falso reprefentata, — ibid. 
I'cSos quid. n 
Phagrus quali fr f t fucco. 143 
"Plani pi P lfces qui dicantur 309 


Plani omues in prona PADE oculos ha- 

bent. 309 
Plani latitudine fua natant. 340 
"lani pifces quomodo co£ant. 89 
"Pedes pifcium 79 
Pediculum marinum pro c/Aristotelis 

afilo magno errore quidam repra- 

fentarunt. MHÉ 
"Pedruli marini defcriptio. /J276 
Pediculi marini in medicina cufüs. v7 
"Pedum differentia in pifcibus. 79 
"Pelamys & thunnus. generi nomina 

funt. 242 
"Pelamys cvnde dicfa fit. (245 
"Pelamydas in thunnos mutari non 


Jeripftt. Ariftoteles. 246 
"Pelamydis farda defcriptio... 248 
*Perca quali ftt fucco. SX EIÉZ 
* Percarum dux melanuros. ibid. 
"Percarum in medicinacu[us. — 184. 


"Percarum duplex efl differentia. 182 


Perca praparatto. 183 
Perce marina defcriptio. 1$2 
"Peregrini pifces qui dicendi. 418 


Peregrinorum aliquot pifaumnomina. 
434. 


Perttonaum in pifcibus. "2j 
Perfeus Aelian. 430 
"Preparations. ciborum de duo 

fumma. 473 
*Pilare malum. 774 


^ Pinnarum tn pifcibus differentia. 78 


"Pinna dirigendi itineris caufa. — 241 
Pinna pifaum qua fmt. 78 
Pinnophylaces fiue. pinnotheres. duo, 

fquillala, QJ cancerparuus, 58 


"Pinnophylax etiam in [Pongiarum ca 
UeYnts reperitur. cv UR 

* Pifces teflibus carent ex Artffotele. 73 
Pifces qui teftes babent , & qui idem 
carent. 74. 
Pifces ex aqua geniti. 6 
"Pifees molles faalius ente atone 
I - 


INDEX 


duri dfhicilsus. 220 
"Pifces quidam hyeme latent. 130 
Piftes faxatiles qua fint [abflantia. — 29 
«Pifces quidam quare Sírident. 286 


Pifces marini flauios fubire folitiymeliores 


i qui in mari capiuntur. Ig 
*Pifces quidam mandunt. 17 
Pifces foféiles. 12 
Pifces &ucpiuot 1j 
Pifces in terram prodeuntes. Io 
Pifces quomodo in aqua re[Ptrant.103.104. 
Pifces pelagi. 8 
c Piftes litorales. ibid. 
Pifces faxatiles. ibid. 
Pifces cur 1n aere cito intereunt. I00 


Pifces qui diutius extra aquam cvinut.b. 
Pifces qui falitura 1donei. 249 
* Pifces ore [emen non admittunt. — $9 
Pifces quibus temporibus coéunt & quo- 


ties. $9.27 9o 
Pifces quandiu ferant coterum. 9 
Pifces quot fetus edant. 90 
Pifces longi quomodo coeant. $9 
*Piftes multi fponte nafcuntur. 86 
Pifces quomodo cozant. 88.) 49 


Pifces cur tn. Ponto celeriter crefcunt, 239 
Pifces quomodo erga fetus affecit. — oi 
Piftes quida fetus intra (e recipiunt & e- 


mittunt. ibid. 
"Pifces quibus in locis pariant. ibid, 


Pifces ex diuerfa [pectet pifcibus non. na- 
feuntur. 218 
*Pifces marmi dulces aquas amant. — 94 
"Pifces quot modis corpus mouent. 94.9; 
"Pifces qui pulmones babeant, & qui ia 
careant. 61 
"Pifces qui a[peram arteriam babeant.a : 
Pifces qui fedibus fuis femper bareant.. 93 
Pifces manibus carent. £o 
Pifces qui gulam habeant qui minime. à 
Pifces nullos artus babet ex Ariflotele. 72 
"Pifces qui renes &) -veficam habeant, 
ui ea careant. 72.773 
Pifces calidiféimos effe falfameft. — 110 


Pifces in aqua aeru mutatioes entiut.44 


Pifces odorantur. 46; 
"Pifces plures vetinedarum nauium -vig 
babent. | 446 
Pifces qui extra aqua diutius CUiMAL. 402 
* Pifce fantor. é 
"Pifcis monachi babitu defcribtio. — 42 
* Pifcis eptfcapi babitu defcriptio. 494 
"Pifcium cottus ritu antmalium retrome- 
tentum. $9 
"Pifcium resbirationis differentia.toa. 105 
Pifecium mores. ie TET 
"Pifeum. cognitio ex. differentiis eorum 
pendet. : LE. 2 
Pifcium forma & natura cognoftenda.. 2 
"Pifcium cattus celeriter perficitur. — gr 
Pifcium temperamentum. 110 
" Prfeium cvolatus. 96 
Pifcium fanguine carentium genera. 497 
"Pifeibus proprium lapides. in capite ba- 
ere. 26 
"Pifeibus proprium cveficam aere plenam 


In corpore babere. 26 
lluggós color qua. I 
"Philippi diclum de lupo pifce. 4 
"Phycis colorem mutat. 186 
"Phyci in alza nidificat, 182 
Phycis qualifucco fit. 188 
"Phycida defcriptio. 186 
Phyfalus «/Acltani qualis. 429 
"Phyfeteris defcriptio. 485. 
"Pbyfeteres tubarum fano terrentur. 486 
"Priftis defcriptio. | 447. 


*Pfetta aliquando idem pifcis cum rbom 
Lo,aliquando diuerfus. ^ gro 
"Por pifcis non e'pe!yos ab Ariffotele di- 
atur. 36 
"Podicis pifcium differentia, 7I 
Pollto:m muranarum -viuaria damnata 
mancipta inicere primus docuit. 406 
Polypi per brachij acetabula nà coeut.sit 


Polypi fistula coeunt pariant. J12 
* Polypi «ubi pariant. J12 
Polypi coitu debilitantur. J12 
"Polypi primi defcriptio. J13 
"Polypi quando colorem mutent. J14. 


He 


- 


IND'EÉXT. 


-Polypi mentem babet. ibid. 
Polypi an brachia fibi arrodant.— 5 


"Polypi & "fepia in quibus conueniant &/ 


difeideant. Ji 
Polypi nautili defcriptio. D 
Polypi in terram exeunt. à; D 
Polypi olea n delectantur. ibid. 
"Polypi qua fint carne & fucco. ibid. 
"Polypi oftmyli defcriptio. 16 
*Polyporum genera. Io 
"Polyporum coitus. fH 
Pompili pifcis defcriptio. 2y0 
Pompilus thunnt [pectes. 243 


"Pontum petunt pifces multi, cut illic pa- 


rAnr. 9I 
Iljeris qua dicantur. If 
"Portius phil ofophus. 427 
Pbhocena delphini [peces eff. 473 


"Phoca f mina erga fetus folliatudo 7 


charitas. 


4 p; 

Pos quid. 333 
«Pholidà defcriptio. 206 
YTooxofdos quid. 00 
Pulchrum naturá bonum. 163 
CPulicis marini defcriptio. J7y 
Pulmonum -cvfus. 60 
Purpura color cunde origine habuerit. x21 
"Purpura quinta [ectes. 532 
Purpura falinant. 47 
"Purpurarum fauus qui falfo pro ipena 
martis cvenditur. 87 
"Plutarchi error de cvefica. atramentum 
fepi« continente. fol 

R 


Radij pafimace antipbarma«a. 327.276 
Radijs paftinace cvfus in medicina. 336 


Radij pastinaca cvi. 33 
Radius paf[tinaca. 333 
Rata clauata dura efi carne. 34 


ARaia aflerias meliore carne quam c&te- 
r4. 371 


Raiarum magna el copia, 339 
Raiarum differentia. 341 
Rararum diuifra. 342 


Aaiarum Jecuaditati cAu[2. 342.G/ 343 


Raia fel quibus malis medeatur.— 357 
Raus aculeata defcriptio. | 4J0 
Rai flellata defcriptio. 350 
Rai oculata afpera deferiptio. gi 
aia flellata asbera defcriptio. 32 
Rata clauata defcriptio. I 
Raia alterius clauata defcriptio. — 354 
Rata [pinofa defcriptio. 35 
Rata a[bera defcriptio. 6 
Raia f'ullomice defcriptio 3/6 
Raia asperrima defcriptio. 357 
Rata leuts defcriptio. 345 
Y 47 quali fent carna. DYNCA 346 
Rata quando edenda. 345 
Raia condulata defcriptio. 347 
Rai oEvpoyys defcriptio. 347 
Rate alterius oEvph^yys defcriptio. — 348 


Raiis omnibus nebula ante oculos obten- 

ditur. 341 
Rana pifcatrix extra aquam coit. 366 
Raná pifcatrix conde dicía fir. 364 
Rana fola ex cartilagmei animal non 

parit. | 266 
Rana g yrina nibilo prudentior. 364 
Rana pifcatrix. ineptifeime cum pedibus 

depicla. 364 
Ranam pifcatrice ueterum maltbam effe 

falfum eft. 367 
Rana pifcatric i aflus in capiedis pif. 36 y 
Rana prfcarricis defcriptio. - 364 
Rana pifcatrix rara. | 366 
Renes cvituli marini &) eorum meatus à 

cUena cata. lasr 
Renibus & "vefica aues carent, fed renum 


ce aliquid babent. 446 
Refpiratio exanguium animalium. — 97 
Resprratio quid. 95.67 97. 
Refpirationis caufa cuna fpiritus, nutri-. 

t1o. 102 
Refpirationis partes dua. L2 
Refpirationa efus ex czdriflotele. /— gà 


Respirationzs cv[us. 97.67 98. 
Reuerfus pifcis indicus (2 eus natura. 435 
Rhinobatus commentitius eff pifcms. — 3 


P5» Ge) | 307 


Rbombi 


R E REV M /CXGANUIEN.E C E S. 


Rbombi leuis defcriptio. 32 
Rhombi aculeati defcriptio. 3lo 
Rbombi qua arte vifciculi infidientur.3i1: 
Rbhombi mares &) femina reperiutur.312 


Rbomboidis pr[cis defcriptio. 23 
Rhombus quali ftt carne. 22 
Roffri pifetum differentia. 5 
Rota Plinij qualis fit. 43 


Ruminalis pifcis nomen non eft apud c/dri 


o fhetelem. 433 
JS 

Salpa bos dicitur. 245 
Salpa non eft flach fich germanorum. ibi. 
dalpa quali fit fucco. 156 
óalpa "vbi optima. ibid. 
Sfalpa quo tempore melior. ibid. 
dalpe ob[letrix. ibid. 
dalpe pegnia condidit. ibid. 
dalpe quibus delectetur &7 quibus capia- 
tur. i ibid. 
Sape deferip tto. Iff 
daliuare lentorem quid fit , & de quibws 
dicatur. 87 
Saluarius lentor. acsdig 


dal/amentum putre amat origanum. 212 
darda «veterum no efl ea qua [arde «vul 


go dicitur. 245 
Sarda pelamydis [pecies. 243 
dardina &/arda Latina cvocabula. 21$ 
dardine defcriptio. 219 
dargi defcriptio. 122 
dargi pifcis falacitas. 124 
dargi capras amant. 12* 
dargi quomodo capiantur. ibid. 
Sargi quali facco &) carne. ibid 
dargus vere [axatili non eft. 122 
dargus quibus in locis —viuat. 123 
dargus bis parit. 122 
dargus &/fargimus differunt. 123 


Sargus in mugilum genere non numeran- 
us 123 


auri pifcis deferiptto. 


232 
BSaxátiles "veri qui dicantur. 162 
BSAxatiles quali funt ftcco. ibid. 
Sdaxatiles bis Anno parumt. 167 


ócari genera duo. 164 
dcaritntefhina. —— 168 
&cari aq0Xs deferibtio. 169 
dcari inter fe amant. — 6$ 162 
Scart defcriptto. 764 
ócarus noéludormit. 167 
carus carniuorus non eft. 166 
dearus rumrnat. ibid. 
ócarus cunde dicatur. 164. 
carus quomodo capiatur. 168 
carus falax. bid. 
Scarus alga,coriandro, linozofli deletla- 

tur. ibid. 
Scarus quali fit ficco. ibid. 
Scaurorum familia. 170 
Suaridis pifcis defcriptio. IAI 
dmaridis in medicina evfus. ibid. 
Smariti ab Italis cur dicli. ibid. 
Smaridis praparatio. ibid. 
part defcrzptto. 19 


óparorum mutua inter fefe amicitia. ibid. 
Sparus quali carne G/ fucco. — 119. 120 
óquali conde dicti. 373 
jJquatina totà mammarum 1ncremen- 


tum impedir. 370 
Squatima conde dicla frr. 367 


óquatma quottes & quat fetus parit.36 9 


Squatma an fetus tntra fe recitat. 369 


jquatina qua arte pifces capiat. — ibid. 
Squatina quali fit carne (2 fucco. — ibid. 
$quatina defcriptio. 362 
óquatine tecur oleum emittit. 370 
Souatina oua ad quid valeant, — ibid. 
dquatina cutis cufns. 370 


dtagna marina cvel maris exundatione, 
cucl arte fatta. 4 

Jtagonium G2 antbis meretrices aphbya di 
la. 209 

Seminafecunda quid efficiat. 103 

Senfus patiendo ft $2 

Senfuum differentia. in pifcibus. ro.,.107. 
106 e) 107 


Sepia an dentes babeat. 499 
Sepia quali fit carne € fucco. 703 
Sepia quando melior. .J04 


£g 


Ped 


" v 
* 
Sepia defcriptio 498 

Sepia cub ipariant. j02 

Sepia afhus 703 
depis breuis ca. 403 
Sepia maris € femina difcrimen. — ibid. 
Sepiola qua fit carne Q fucco. 720 
Sepiarum branchia. f02 
depiarum coitus. ' y02 
Sepiarum carnes pro efca. 704 
Sepiola defcriptio. f19 
epis qua pars tufit loco cordis. 02 
Sepium G eius efus in medicina, — fo, 
Sergrj Orate cognomen. 117 
Seferimi pifcis acfcriptio. 277 
Serpentes cortice integuntur. 26 
Serpentis marini defcriptio. 400 
Serpentis rube[centi defcriptio. 41o 
derpentem foues &) ferpens te. 392 
Splend fitus cvarius tn pifabus. 72 
telle marina mnatus calor. 8j 
&rcca & dura difficile concoquuntur.. 119 
&ilurus conde diélus. 136 
S5mia mari rubri ex Aeliano. 472 
Synagris & fynodon idem pifcis. Iro 
Synagridz pifcis defcriptio. ilid. 
Synodontides » mma. UI 
Synodontu pelamydi [pectes. 244. 
Scirrbus eunde frat. 140 


oeirrbus exficcantibus noncuratur. ibid. 


Soyllari & cancelli diferimen. D 
ópiritus animali. 08 
Spmarum cufus in pifcibus. 76 


ópiritus animali aeris tenuifrmi im[Pira- 
tione reficitur. 102 
Spiritus diuinus,cvitalis, G7 ethereus per 


| emnia fufus. 103 
Sphyrena quali fit carne. 226 
Sphbyrene defcriptio. 225 
dphyrena fecunda defcriptio. 227 
Zqpa quid fit, 22* 


Sauilla parua quali fucco G2 carne. — 550 
Sqrilla gilla pifces à quibus deuoratur in- 
terimit. 49 
óquilla ugilis qualis fit. nt E rz 
quilia parua cacellus non eft contra Her 
m ol- 


INDEXM 


molaum. n 
Squilla parua defcriptio. JJ0 
Squille parua quomodo praparanda. »s1 


Squilla crangonis defcriptio, ^ 548 
Squille qibba defcriptio. 449 
quille late defcriptio. 445 
Squilla celata defcriptio. 746 
Squillarum spectes. 544. 
olea cunde dicta. 320 
&olea quali fit carne. 321 
Solea defcriptio. : 221 
Sole aculeata defcriptio. 322 
Solee parua defcriptio. 325 


Scolopendra belua marina defcriptio. 448 


&olopacis pifcis defcriptio. 422 
Scombri defcriptio. 234 


Scombri gregatim pontum adeunt. ^ 23* 
$combro aria. 2350 237 
Scorpij «ufus tn medicina. 202 
ócorpij t&Eus cvenenatus. eft , G7 quibus 

antipharmacis curetur. 


203 
&orpij pifcis defcriptio. 202 
Scorpius pifcis vnde di£fus. Zol 
Scorpius à fcorpana in quo differat. | 203 
Scorpius pifcis quali fit carne 202 
Scorpius quomodo praparandus. — ibid. 
óeorproidis picis defcriptio. 204. 
Bpongia non (entint. 108. 109 
S mOvSvAoS fite avóvSuxos. 2672 
Xougoos. 69 
dtomachus. 5p 
Stack fifch. germanorum quid, 77: 
ndis quid fit. . 22y 
&turio delicatus pifcis. 416 


Sturio cveterum lupus non efyneque Ar- 
tilus neque turfio, neque bycea , neque 


filurus. 416. 417 
Tàmifius parafitus. Ha 
Tàra[co oppidum fraboni. 470 
Jàrafconts oppidi monftrum. 449 
T&nia quid fit- 326 
Tinia quali fit fucco. ibid. 
Tania pifcis deferiptio. ilid. 
Tanta in medicina efus. 327 


Tàni& 


REREVM COGN, NE CE S. 


Tania fecunda species defcriptio. 327 
Trachuri defcriptio : 233 
Trachurus G7 trachinus diuerft funt pifces. 


2345 


Trachurus gregalis eft. 233] 
Tear. 139 
Te&yos ptjcts. 200 


Telegonus Ulsffem interfecit paftinace ra 

dio. 335 
Terra animantes nullas fert fedibus. fuis 

perpetuo affixas. 02 
Teflacea carne pifcium non cvefcuntur.sz1 
Téfludo marina renes habet. 446 
Zzfludo lutaria. renibus ( cvefica caret 

ex criflotele. 446 
Téfludo lutaria renes & veficam. babet 

contra c/Ariftotelem. ibid. 
Tefludo fzmina coitum fugit. 447 
Zefludines quomodo coeant. 446 
Zefludines marina quibus evefratur. 447 
Tefludines quomodo capiantur. 449 
Tefludines quomodo coeant. 89 


Tefludinis corticata defcriptio. 444 
Zefludinis caro. 449 
Tefludinis fanguis. ibid. 


Tefludmis ouorum allumen cotlura non 


fpiffatur. ibid. 


Teffudinis coriacea defcriptio. 451 
Tefludinum quatuor genera. 443 
Jeftudinum in medicina ufus. 444 


Tefiudinum marinarum magnitudo. 44 9 


Jéfludinum oua. 447 
Téflium in pifcibus differentia. 74 
TéUTis farciminis genus. JI0 


T4.06 ( vd, Uis in quibus differunt. so 


Téuthbide egere. J09 
Tiberij crudelitas. J36 
Tiburonis indici defcriptio. 459 
Tiburo quomodo capiatur. ibid. 
Owvs unde dicatur. 

Teyylas mammarum morbus. 74 


Truchides an fardina fint &2. trichia far- 

da. 218 
Trichides trichietriffe conde dicatur.218 
Teryoo non hys dicendum eft cthe- 


nao. 266 
Triffa cantu dele£fatur. 221 
Triffe quali fint fucco. 222 
Tritones aliquando cuir... 493 
Góxos (£7 Uo». ! $00 
Qop 0s quid. ó* 
Torpedo pifcis conde dicatur. zs 


Torpedo Inter Jf uporis CAU as retlé à Ga-. 


leno numeratur. 361 
Tórpedo capitis doloribus medetur. — 361 
Torpedo qua arte pifces capiat. 359 


Torpedo quibus corporta partibus fluporem 
inducit.— | ibid. 
Torpedo per lineam gl rvirgam [Iuporenm 


bominibus inducit. 360 
Torpedo frigoris impatiens. ibid. 
Torpedo fatus 1n fe recipit. 361 


Torpedo an in cibis damnanda fit. ibid. 
Torpedo quali fit fucco. sbid. 
Torpedinis fecuda (D tertia defcriptio. 362 


Tórpedinis prima defcriptio. 29 
Tàrpedinis in medicina efus. 362 
Torpedinis quarta defcriptio. 363 
Tórpedinum genera plura. 38 
Trotla cAcliani amia eft. 240 
Thunnaa f(alfamenta. 244 
Thunni pifcis defcriptio. 245 
Thunni quando capiuntur. 247 


T hunni an non diutius biento cviuat.246 
T hunni an [olum in * Ponto partant. 247 
Thunni aqua dulci dele£tantur. — ibid. 
Thunnus quando melior. ibid, 
Thunnus efl pelamys atate [olum diffe- 

"URL. ; 242 
Turdi pifcis defcriptio, 174 
Turdi fecundi generis. defcriptio & eius 


fuccus. 17* 
Türdus noni generis. 178 
Tardus decimi generis. 179 
Turdus cundecumi generis. ibid. 
Turdus duodecim generis. ilid. 
Turdus quali fit fucco. "3 
Tardus tertij generis. ibid. 
Trdus quarti generis, 176 
Türdus quinti generis. ibid. 


! NEUE, 


Türdus fexti generis. 177 
Jurdus octaut generi. 178 
Türfioni defcriptio. 474 


Vafarum fpermaticorum. differentia in 


pifcibus. 74. 
Vinbra pifca qualifitfucco. — 13:87 134 
Vinbra pifcis defcriptio. 133 
Vranofcopi fel. £7 


Vranofcopi a[Ius im capiendis pifeiculis.1o7 
Vranofcopi membrana ex ore pendens. à 


« ullo antea antmaduer[a. 307 
Vranofcopi pica defcriptio. 306 
Vianofcopus quali fit carne. 3o7 


Vitica conde dicatur tam marina quàm 

terreflria. | 527 
Vrtice marine in animantium numero 
— eenfenda. £22 
Vitica rubra defcriptio. 530 
V*tice quarta [pecies alienis. tefta adna- 


fcens. 53l 
Vitics parua defcriptio. 528 
V*tice quali fucco. 529 
Vitice cinerea defcriptio. ibid. 
Vitica foluta defcriptio. 432 
Vrticarum genere plura 528 


Urfr ex cruflatorum genere defcriptio. r8 4 
Vermes in curtna. 474. 
Venenata animalia antipharmacum fui 
cveneni in fe babent. 203 
Vere poti[strmum animantes. ad. coitum 
incitantur. 90 


Ventriculi appendices in aubus &/ pla- 


bus. 206; 
Ventriculifrtus. — 69 
Ventriculi pifcium differentia. 70 


au 1 
pnl "f. 3 Qu 


INDEX RERVM COG. NEC. 


id 


Ventriculi pifcium appendices. — ibid. 

Vita pifcium cuiuendique ratio. 2 

V'ituli marini defcriptio. 472 

tuli marini corij & pinguitudiniscufas 
4n medicina. | 


457 
Vituli marini coagulum. 458 
Uituli marini qixdilpomo fant. — 45e 


Vituli marini fomniculofi funt & fler.- 
tunt. 476 
Vituli difficile i£libus laduntur. — 458 
Uituli in cviuaria immiffi reliquos pifces 
cvorant. 446 
itulorum marinorum caro. 477 
Vitulorum marinorum corio cUentorum 
mutationes frgnificantur. — — ibid. 
Uitulorum marinorum pellibus zona. fie- 
bant (E tabernacula operiebatur.ibid. 
Uitulus maris Oceani. 478 
Uutulus marinus animal flatim concipit. 
4J7 
Vocem, locutionem , fonos. qua animalia 
edant. 


464. 
(U'ulpis pifcis defcriptio. 387 
Vulp pifcis aftutia. 282 
Vulpes pifcis cunde dicatur. ibid. 
Vülpes pifcis cuiuum parit. 348 
Vulpes foetus intra fe rapit. abid. 
Vülpes,canis pinguis etiam dicitur. ibid. 
Vua pifcium conftruél'io. or; 
Vüulue pifcium differentia. | bid. 

X 

Xiphia defcriptio. P7, 
Xiphia eftro diuexantur. —— 252 
Xiphia robur in rastro eff, ibid. 
Xiphia quomodo capiantur. ibid, 


F1 v SY 


Errata , quein hocopere occurrent fic corrigito. 


Pagina 8.pro efferem te ,efferente. 9.pro pifcbus, pifcibus.t: pro cftternas,cifternas.12.pro MoAeotdótppa, 

/ 2 : B ] e 
M9.ÀAgtospaxg. 17.pro aéream,aquam aéream,aqueam.19 pro lerichentem, Hiericun tem. 24. &gó6£a, rod ea. 
26-pro herbis barbis.ibid.pro eadem fpecie,ezdem fpecie.27.pro rum;tum. 40. pro cafiis cac fius, 52. pro caprificus, 
capriícus.s4.pro antieuis autiqui.5; pro diftin&tz,diftin&é.56 pro lima, luna.j6.pro myfticus,myfüicecus. 59. pro Av- 
Aos , AVAos. GI. pro figna , igma. 63. pro cüm quoque,eum quoque. 7o.pro is in medio,iis in medio 77. pro filum S 
carnofüm filum carnofüm.98 pro refpiratione efficitur, refpiratio 150. pro lampetre.lampetra.139. pro ciuis fi ; cinis 
fi.codem modo emenda al iquot fequentes locos.r67. pro oftienfem oftienfem 172 pro»xézlupos xo7luQos.1 91.pro 
prafixitprzfixi.200 pro àyoAvy&oi, Ga XoyÉiai.» O 9 pro &dvev ipa , b pudy mi. 343. pro per tubus partubus. 36 s. 
pro Pliaius pereleganter. Oppianus,&c. 381. pro Teryadás rpryad&s. 3 90.pro & quos bonis, bouis. 325.pro cye- 
meicyanei. 45 6. pro dilaterant.dilaceranr. 4 & 1.pro propofita,prz'pofita. s II, pro przterquam primo , prazterquam 
in primo. 5 17.pro fimplicem quz; fimplicémque $14. pifcatorium, pifcarium. 


H E 
"n 954 DUM —- 


RUE 


Ts 
A eae 


EISCLVM NOMINA 
Bop NISL XO 


A 

AQ Xevis. 227 
Axe. $27 
AvciÜias. 373 
Ácarnan.  -. mi 
Acicula. 228 
Acharnas. 151 
Acipenfer. ^ 410 
Acus. 217 
Acusíecüda. 229 
Adonis. 193 
Aion. 174 
eliguille. 232 
e/dguia pe[cado.2.2.8 
eAguillat. 373 
"Agufeo. ibid. 
Alabes. 434 
. Alauda. 20$ 
e"Llbores. ISI 
Alofa 221 
ADoa'gE BC do are- 
XÍas, 387 
Agi 5 BA gue 
Xos. 170 
Amia. - 258 
echo yes 211 
e^ngel. 368 
A yos. 395 
Anthias. 185 


Anthias niger. 191 
, Anthi.Zuxoqs. 192 


Anth. «jii, ibi. 
Aper. IGI 
Apole&us. 244 


Aphyamugilü.215 


Aphya mznidum 
& mullorü.2 14 
Aphya&gpi?ris.208 
Aphyia cobit. 210 
Aphia phaler. 212 
Aquila. 338 
Aranea. $75 
Araneus. 301 
eirguzella. — 228 
Aries. 4.95 
Arnogloffum.524 
ZArondelle. — 284 
Afellus. 273 
Atherina. — 216 
- Aftacus. $358 


Astejasgaleus. 376 
chon. 


242 

Aulopius. ^ 434 

Aurata vcl orata. 
I1j 


cLuriol.179.& 234 


Auxides. 241 
zto. 373 
B 
Béxyor. 259 
Balzna vera. 482 
Balena vulgó di- 

ca. 475 
Balifta. 389 
Barbue, 312 
Bastango. 332 
Baílonago. — ibid. 
B fayos à2uds. 563 
rame de mer. v6 
Zrancha, $53 


Bec d'oye. 459 
B3éa. 40I 
Belugo. 297 
BeAów., 21277 
Belennus. — 214 


5 ernárd. l'bermite. 


Zernardet. 384 
Bertonean. 310 
Zious cambus. — $53 
Briffus. $80 
Biza.238.Bice ibid. 
Bocaíncapo. 306 
Bogue rauel, — 537 
Boouraja. $10 
Boniton., 238 
Boulerot. 196 
Bogyrus. 434 
Boops. Indis 
Boopsperegrinus. 
477 
Dorrugat. 133 
Bougnette. 332 
Bout. 425 
iche.. 252 
Bugloffum. | 32o 
Bruccho, 332 
C 


(abotz.. 2.59.& 260 


Cabote. 296 
Cagarel. 138 
(alamar. $07 
XoAxUs. 329 
Ke«Nucwes. — 30$ 
Kays. 189 


(ammarugia. $47 

Cancri hirfuti.5 68 

Cancti parui. $69 

Càcer Gears. 
$68 

Cacer cor. fig. $69 


Cancer. $67 
Cancellu. — 555 
Cancre. $67 
Xayys & yeu. 183 
Canicula. | 377 


Canicula faxat.581 
Canudo. 170 
Canis galeus. 377 
Canus. 


170 
(antheno. 120 
(apelan. IZI 
Cantharus. 120 
(apidolio. 485 
Caprifcus. ^ 159 
Kc'apos. IGI 
Carabo, $60 
(arirmoto. II9 
Caramote, $47-549 


Carlino. II9 
Cafferon. $o8 
(astagnes de mer. 


$727 


(Astagno. 153 
(hat de mer. 380 
("lauelade. — 33 
Crangon. — 547 
Catto rochiero. — 381 
Cauallo. 234 
Kowxivaf. 196 


INDRX 


Centrina. —. 384 
Cero. 17 
KécqaAos.158.&260 
Keepa. 21214 
Kegpris. 259,8 262 
Cercurus. | 434 
Cheurettes, — $49 
Xeuoy, 284 
XeAdyes, 259 
Creac, 40 
Creac de buch, | 368 
Cremys. 152 
Cicada. $46 
Keys. I" 
Citula. 329 
Kp. 174 
Cicharou. 233 
Citharusflauus.s1g 
Citharus. 314 
Xiphias. 251 
Chien de mer. 373 
Xpugvlapos, 329 
Xpi(sgevs. 1$ 
Cybium. 244 
Cynodexia. 434 
Cynogloffum. 325 
Cynops. 434 
Ko^ds. 235 
Ko»ixera, $28 
Coliart. 346 
Conger, 39 4. 
Congre. ibid. 
Corbau. 129 
Cordyle. — 242 
Coracinus, 128 
KópafE. 296 
Cornetz.. $07 
Kógjs. 322 
Kov. 287 
Corp. 129 
Ey ibid. 
Kórmqos —— 172 


Cothi. 196 
Coulac. iaa 
Chromis, 152. 
Clu pea- 221 
Cubafeau. $28 
Culd'afme, — ibid. 
"Daina., 133 
Dafcillus. 4534. 
Dauphin, 459 
Daurée. I16 
Dourée. 329 
Draco, 301 
Dracunculus. 304 
De lafanté. | $49 
Actis vel 8A quur. 
4$9 
AeAquicxos, ibid. 
"Dent Ale. I$0 
Derbio, 252 
Dorade. 11j 
Dormiliouse, — 358 
Doulcins. $77 
Donzella. 180 
Donzelle. 397 
Dromones. 496 
"Durdo. 129 
ju 


Echencis. 401.456 
Echinus ouar. 578 
Echin? paruus.582 


Echinus. $77 
Echinometra. 58: 
Cprefm. — i7] 
Elacatene; — 432 
E Ae36rz. $10 
Eleginus. 434 
Eleotris. ^ ibid. 
Eleno. 347 
Elephanti. 45; 
Elops. 430 


Emys. 444.& 451 


&miffole. 


Gambaro di mare. 


$47 
Garon. IA4I 
Gafcon. 233 


375 Glaucus. 


ET NOMINA 


252 

Encraficholi, 213: Glaucus.254.&255 
EyyexuMds. ibid. Glaugio. 508 
Erango. 3398 Grampella. $61 
€rizo dimar. | $77. Granciporront. $60 
Erythricus. 144 Gerres. 139 
Erythrinus, ibid. Gerruli. 141 
É'qveupos. 322 TeaNdjos. - $36 
Cspaulars. — 485 Gibbar. 482 
Eflourgeon. — 41 Grolt, 141 
Ebro. 21 Girella. 180 
Etclis. 434 Gritta. géi 
Exocottus, — 193 Goberge. 279 
F Gobi. 196 

Faber. 328 Gobius. ibid. 
Falco. 338 Gobius niger.200 
Flambo. 326 Gobiusalbus. ibi. 
Flafcopfaro, — 419 Dóyyeos. | 394 
Flauuscancer.566. Vroffdis.. 129 
Ferraza. 338 Glerieufe. 338 
Ferraza. 332 Gronau. 298 
Flettan. 32; Grus. 431 

Flez. | 319 - H 

Fiuatola. 257 Halachia. 22a 
Filat, 394 Halec. 138 
Fumnado. 344 Halecula. ibid. 
Halecularius pi- 

Gaian. 178 Ícis. ibid. 
Gaideropfaro, 281 Halefurius. — 434 
Galanas. 4S1 Hareng. 222 
Galeapifc. 282 Harengades. 141 
Gal. 329 Hepatus. 147 
l'aAtot 372 Heracleotici. 565 
Galeusleuis.. 575 Hippoglofsü. 325 
Galeusglauc?.78 Hippurus. . 255 
Galerita. ^ 204 Hirundo. — 284 
Galliné. 287 Hyzna. 495. 
Gallus marin. 333 Horza. 244 


Humanthin. 384 
I | 


Jau. 


Iblada. 


329 
2126 


Icht 


Ichthyocolla. 281 
Épu. 297 


HuepoxoiTys. 2106 
Hgurrpos. 129 
Imbriago. 295.296 
Yaríox cs. I 
Iulis. 180 
Jufcle. 138 
Turpena. — 434 
"Y^ooss. 14.4. 
L 
A«Bp/E. — 268 


Lacertus peregri- 


nus. 428 
Lacert 304 
Lacerto. 234. 
Lacciza. 332 
Lamia. 390 
Lamiola. 377-393 
Lam petra. 398 
Lamproye. — ibid. 
Langoufle. $36 
Langousim. $47 
Lanchrina. — $36 
Latipescancer.565 
Latus. 135 
Latharina, — a6 
As(ias. 147 


Lebre de mar. 204 


Lechia. 251 
AdoSadlos. 344 
Axics os. 258 
AéUxopaivis. — 141 
Lco. $42 
Leopard. 2179 


Leoninum mon. 
ftrum. 491 
Lentillat. 376 
Lentillade. —.347 
Lepus marinus. 
$20.00 $26. 


Libella. 389 


PISXCINMMNME 


Liche. 254. 
Limande. 319 
Limariz. 245 
Limofz. ibid. 
Linguata. 320 
Liparis. 272 
Liuda. 344. 
Aux og'outot. 21I 
Lyra. 298 
Locufta. $36 


Loligo magna. 
$o6 
Loligo parua. 508 


Lopida. 2$4 
Loup. 269 
Louuazzo. 268 
Lubin. ibid. 
Lucerna. 297 
Lumbricus mari- 
nus. 399 
Luna. 424 
Lupa[fon. '269 
Lupaffo. 268 
Lupo. ibid. 
M 
A7Malarmat. /—| 299 
Maltha. 393 
Manatus. ^ 490 
Mayr, $51 
AMaquereaubaflard 
233 
AMaquereau. | 234 
Maraxus. | 490 
eMarino: pif catore. 
363 | 
Marmoratus can- 
Ccr. $66 
AMarmo. 153 
AMarfoun. | 474 
Mzz. $60 
Mznidion. |. 158 
Mznis. ibid. 


Mznola — ibid. 
Mzotes. 434 
Maigre. 133 
eMeiane. 116 


Melandrya. 244 
Melanderinus.127 


Mclanurus. | 126 
AMelanthim. | 49$ 
AMelet. 216 
Melys. 434 
Membrades.. 220 
AMendole. 138 
AMenesirter. — 178 
AMeerigel. $77 
Meerhunt. — 453 
eMerlan. 276 
Merula. 172 
eMerlus. 273 
eAMigranes. | 577 
AMilandre. —.377 
AMiluaga. 257 
Miluus. ibid, 
M»AoTOTOté. (133 
Myxtr. 434- 
Airaillet. 349 
Mylili. 12.9 
Mugberres. — 476 
Mythus. 434. 


/c ) / 
Mv£ors, pemrot, Lo- 


Corts. 259.& 265 
AMole. 186. & 425. 
AMale bout. — 425 
eZIolere. 186 
AMorme. 153 
AMormillo, — ibid. 
Mormyro. 4bid. 
Mormyrus. ibid. 
AMorrude: 287 
AMorue cuel molue, 

280 
AMorhuel. ibíd. 
AMourene. 402 


Muco. 265 
Mugil. 258.& 262 
Mugil niger. 423 
Mugil alatus. 267 
Malli. | 288 
Mullus imb. 295 
Mullus barbatus. 
290 
Mullus afper. 296 
Murzna. 402 
Murzna fluuiati- 
lis. 401 
Mus marinus.450 
Muículus. — 475 
Mufchebout. | 279 
Muftella. 281.400 
Mulftelli. 


372 
N 
SNafello. 275 
Never. 358 
Nautilus fiue nau- 

ticus, . $10 
NB e4or. 380 
Niger oyl. 126 
IN2gs. 259 
Nuxlejs. 306 
Nouacula. — 146 

| Q 
Oblado. 126 
Orca. 4853 
Organo. 2.98 
Orthragorifcus. 

424 
Qaa. $10 
Orbis muricatus 


feu echinat?.4 z1 
Orbis. 419 
Orbis fÍcutat?. 420 
Ochiarella evel ocu- 

latella. 358 
Ochiado. 12.6 
Ovlas, 16 4. 


w- 


d Ls 
INDEX ET NOMI 


Cvlox or. 259 
Ophidion, 397 
Orphies. 228 
Orphus. 157 
Orcynus — 249 
Orcynus, 242 
QeuvAdas, $10 
Óscpupovs. ibid. 
O»stos, 300 
Qvos & Óvioxes. 272 
Okgdyot ^ 434 
ÓCous. j1o 
Oculata. 126 
P 
Paganelht, 196 
Pagel. 144 
Pagurus. $61 
Pagrus & phagrus 
142 
Pal. 377 
Panfar. 312 
Panthera, — 49; 
Pardalis, — ibid. 
Parus. 434. 
Paffar. 312 
Paíler Íquamofus. 
319 
Paflcr. 316 
Pafferistertia fpc- 
cies. 39 
Phagurus. 142 
Phragolino, — 144 
Platiftacus. 129 
Paftinaca. 332 
Pastenago. — ibid. 


Paftinaca (cda.358 

Pediculus mar.576 

Pelamys farda., 
248. 

Pelamys. 242.245 

I'éxr»zs. I29 


Peisrei, 133. G7 13; 


Ww 
I 


Pen mular. — 473 
*F eis lino. 389 
Pes [pafo. 387 


*Peis iouziou, | 1bid. 
Pesefhafe. — 2g 
Dép 8 ripis, 182. 


IIepajas. 260. 
Perofaraía, 347 
*Perlon. 287 
Perroquet. 176 
Perche. 182 
Perpetre. 324. 
Perfeus. 429 
Pefte martello, 389 
Pefce ratto, — 338 
Pefcemoro. |— 28 
Pefce columbo, 373 
Pefe|bada. | 251 
*Pefce molle, | 276 
Petrofa. 353 
*Prcarel. 141 
Ptgo, 248 


Pi(cis monachi ha 


bitu. 492 
Pifcisfacer. 3189 
Piícis fan&i Petri, 


329 


Pifcis epifcopi ha- 

bitu. 494 
Phyea. 434 
Duxis & epuxctoy, 186 
Sphyrzna. — 224 
Phyfeter. —— 48g 
Phytarus. — 434 
Phyffalus. — 428 
Priftis. 487 
"Cyr. 310,& 316 
Polauda. 252 
* Pole. 323 
Poly pus. jio 
Pompili. 243 
Pompilus. ^ 250 


VONAFTLAXT "oou 
* QE S ut 


P di 


Porc de mer. — 384, 
Porcelleto. —— às 
Porront, $60 
"Poulpe. j1o 
Pourpe. zbid. 
Phoczna. .:1:3473 
Pholis. 206 
$óxy. 453 
IHAds. 259 
Deoa. 495 
Pulex marinus.575 
e 


Quadratulus. 3:8 


Raia oculata afpe 
I3. 351 
Raiaafpera. 356 
Raia vndulata fi- 
uc cinerea. 346 
Raialruis. 344 
Raia altera claua- 
ta. 554 
Raia oculata & le- 
uis. 349 
Raiaclauata. 355 
Raiaaíterias. 350 
Raiaípinofa. 3$; 
Raia fullonica. 
355 
Raia afterias afpe- 
ra 352 
Raia altera é£sevy 
Xs. 348 
Raia c£ópvy05.347 
Raia afperrima. 


537 

Rate estellée. — 352 

Rare bouclée. /— 353 

Rana pifcatrix: 
363. 

Pagis. 

Aafon. 


22,7 
147 


N 


J 


UD. A. 


A 
Rafraff. — aoi | 


^ 


Kafcaffes. $77 
Aa pecon. 306 
Ratepenade, 285 
Remora. 436 
Renard. 384. 
Reuerfus. | 453 
Rhacinus | 434. 
Pm. 367 
P wofdadlos. 370 
Pas. 18 
Rode. 3219 
Romb. 310 
Rometa. 3$2- 
Rondola. 2167.& 
284 
Rouget, 287 
Renfe. 354 
Aorpo. 338 
Rota. 496 
Rhomboides. 315 
Rhombus. 310 
Rhobus lzuis.j12 
Roul[ette. 380 
Ruminalis ^ 433 
S 
Salpa. 154. 
Salecoques. — $49 
dames. 259 
Sardina. 217 
ZiouppAvos. 260 
Sarginus. 124 
dargo 122 
Xeupyos. ibid. 
Sauces. 216 
Sauquene. nó 
Saurelt freurel.2 55 
Saurus. 232 
Zaupos &joXos . 164. 
& 169 
XwgTépo. ^ 120 
sclaue. 138 


cau 


ócaume. 224 
Smaris. . 140 
Spatagus. $80 
&pargoil. I9 
parlo. ibid. 
óparaillon. ibid. 
Zarepos. u$ 
Jquaqua. 368 
jquaranchon. $61 
Squatina. 367 
Sezche. 4.98 
Zisímoupos. 145 
Sepiola. $19 
Jepio. 4.98 
derran. 185 
Serpens. 409 
Serpens rubeícés. 
410 
Seferinus. ^ 257 


dpet GJ [petto. 22.4 


Simus: 434. 
Xormía. 4.98 
Synagris. 150 
Synodon. ibid. 
Zoudra. 133 
p207773 134. 
Zxlos, 133 
Zxxa. 380 
ZxUNapor. $54. 
ZoNNoapo. 377 
Xx. 380 
Ziudpos & pipes. 4 07 
dpigola. 268 
Spinax. 373 


Sphyrzena parua. 


22 


E 


P.LSU WW 


EiglwéUs. 259 
Squilla celata.546 
Squilla gibba. $49 
Squillalata. 54; 


Teftudo troglo- 

dytica. 452 
Teftudo alba. 455 
Teftudo Mercu - 


Squillaparua. 55o — rij. 450 
Squilles . $48 Té is. o6 
Squinado. $61. TéUjos. $06 .& $08 
Solea. 320 Jremorize. 358 
Solea oculata. 322 Tiburo. 489 
Solea parua. 324 Thynnza. 244 
Sole. 320 Thynnades. 24; 
Sopi. 498 Thynnus &thyn- 
Scolopax. 422 . iis. 0242.8 245 
Scolopendraceta- Trachurus. 235 
cea. 488 Trachina. 301 
Scomber. 234 Tpáyos. 200.& 139 
Scorprna. | 201 Thriffa& thratta 
Scorpius. ^ ibid. ^ &thetta. 220 
Ótorpeno. ibid. Tecyns. 288 
Afoia. 320 Triton. 245 
Srok fifch. 1,5 Tiompette. — 229 
Stromateus. 157 Zronchon. 257 
jSubredaurade. x16 Tevyàv. 332 
Sturio. 41; Joilandaloe. — 389 
Tonnine. 249 
Tzniaíecüda.317 Torpedo fecunda 
Tania. 36. .G&tertla. 362 
Taànago. 120 Torpedo quatta. 
Jápecon. 3004. 5365 
Jarantella. — 249 Torpedo. 558 
Tarefranke. 338 Torpille. ibid. 
Tareronde. 332 Jortues. 451 
Thanna. 183 7ortugues. ibib. 
Teragus. 434 dothena. $07 
Teítudo cortica- 7wror. 310 
ta. 445 Turdo. 184 
DNLUN. 9L 58. 


L Wr6o9DTWV NT, 
| Excudebat Matthias Bonhomme. 


r 
Turfio fiuetyifio. 
474 
Turtur. 332 
Truere. $29 
V 
Várolo. 266 
/astango. 332 
eau de mer. 453 
"Ueirat. 234. 
"Vergadelles, 25 9 
Vergo. 129 


Celle. 174.& 179 
Vitulus maris o- 

ceani. 458 
Vitulus marinus. 


457 
(U'iuella. 487 
Ue. 301 
Volador. . 285 
Uolant. ibid. 
Vmbra. 132 
Unbrino. 133 


Vranofcopus. 309 - 


Vraa. 244 
Vrena. 434 
Virus. $64 
"Uns. $77 


, Vrtica. $27. & 529 


& 550.& 531. 


Crtigo. $28. 
Vulpes. - 387 
7 
Zeeboont. 453 
Zeus. 329 
Znzin. $77 
Ziyoqua. 372 


1 RU 
i 
Az 
-'5 wv 
? 


iy "obudts t: 


E 
ve 


à El t 
"WE MES 
V 


ET. eddie obti 
; 2j 2UL5 ODIT 
: E E 7 
: OXawtuAl — AMORE QUIE 
i : 
M^ i 2278 
2 , 


* 
*. 
^r, 
. Fx. 
* 
. 
* 
" 
-—- 


. 
** 
e 
"T r 
e * 
Li 
s 
$ 


4 P" 4 J^ 
: » 


aue 


hh 


den 


BM 1ndabuox 


di 


Es 


» 
5 


P | ' SEC 


E | 


GVLIELMI 


ie. s a: 3s 
3 i: SN 31 
3 1 3N ES RE — 
2. d g? "E à 
EA $ e i Y 
ó da $9. Zacocaatió 
L3 * 


- DOCTORIS MEDICI, 


EEUMEDICINAE T N SCHOLA 


MONSPELIENSI PRO- 
PÜBSSUSOOORAP S R'E- 


Li GII 


Vniuerfz aquatilium Hiftoriz pars altera, 
cum veris ipforum Imaginibus. 


His accefferunt Indices necefsarij. i 


LUG'TD'U'NI, ; 
Apud Matthiam Bonhomme. cu, o, 5) EON 


Mo V BgnL V. 


Cum Priuilegio Regis ad duodecim annos. 


Priuilege du Roy. 


ENR Y Parlagrace de Dieu Roy de Franceà noz amez & feaux Có 
, feilliers les gens tenans noz cours de parlement à Paris, Tholoufe, Rou- 
(d RA. en,Bourdeaux, Aix, Grenoble, Diion , Senefchaux, Baillifz & Preuoftz 
Q deíditslieux,Lyon,Poictou, Berry, Champaigne , luge d'Aniou , & du 
Maine,& à tous noz autres iufticiers & officiers ou leurs lieutenans, fa- 
lut & dilection. Noftre cher & bien amémaiftre Gv rzrravmwrg 
E RoNpELET docteur regent enlafaculte de Medecine en noftre vil 
le de Montpellier,nous ha fait remonftrer que auec grands fraiz &labeurs auroit recueilly vn 
grand Mon de poillons tant de Mer que de Lacz & Fleuues:defquelz poiffons il auroit fait 
anatomie,& leuer le pourtrait au plus pres du naturel,;pour iceux inferer dans les liures,qu'il 
en auroit composes,& de long temps y auroit prins grad peine & diligence pour en faire vne 
hiftoireau plus vray qu'il lày auroit eftepofsible,& mettre en lumiere auec lefdits pourtraits 
Enfemble vn autre cuure intitule DE Fon Mrs REMEDIORVM, X Con- 
MENTAIRES fus Diofcoridesauec vhe Of rrcrNE pourles Apoticaires: lefquelz 
liures pour n'eftre moins vtiles que agreables aux Lecteurs,il defireroit faire imprimer: mais 
il doubte queaucuns Imprimeurs ou autre$,que ceux à qui il auroit donné charge,fe vcufit- 
fent ingerer d'iceux liures imprimer,cu en faire faire extrait , ou epitome , cules traduire en 
Francoys,ou autre langaige,chofe qui ne fe peut bien faire au gré ou intétion del'autheur,& 
ui luy pourroit defguifer fon ouurage,& le fruftrer de fon intentio de le faire.Et aufsi en ce 
laluy tollir les fraiz de fesIabeurs, qu'il a fait,&couiendra faire;s'il n'auoit furce noz letres de 
permifsion ou priuilege:Nous humblement requerat icelles uy ottroyer pour le temps qu'il 
nous plaiÀra: Povmcr eftil, que nous inclinant liberalement à la fupplication dudit 
RoxNDELET, & enceft endroit luy furuenir à ce qu'ilfe puiffe aucunement reicuer des 
fraiz,qu'il luy aia conuenu & conuiédra faire tant à luy que à ceux qui aurot charge de luy , 
pour mettre en lumiere & imprefsion leídits.liures , àicelluy RowpErrT &àlumpri- 
meur ou libraire ayat charge pour luy,auós de noftre grace fpeciale dóné& dónons priuilege, 
cóge, licence & permifsio d'imprimer & faire imprimer en telle marge & de telz characteres 
que bó leur femblera,& mettre en vente & diftribuer tous & chacüsle(dirz liures auec inhibi 
tiós & deffences à tous de quelque qualité qu'ilz fcyet,de ne traduire en Frácoys, ny faire au 
tre epitome deídits liures. Et à tous libraires & autres ne les imprimer,ny faire imprimer en 
quelqueforte que ce foit,ny en aporter vendre d'autres Imprimez autre part,ny en debiter,ny 
en diftribuer d'autres que ceux imprimez par celluyqui auracharge dudit fuppliat,iufques au 
téps& terme de douze ans;à cóter duiour & datte que la premiere imprefsio deídits lures fe 
ra parachauce d'imprimer,& ce fur peine de cófifcatió deíditz liures,& d'amede arbitraire,& 
de tous defpens,dómages & intereftz enuers les parties. Et outre voulós & tel eft noftre plai- 
fir,que mettat ledit fuppliant oul'Imprimeur ayant charge de luy , en briefau cómencement 
ou à la fin defdits liuresle contenu en noz prefentes letres au vray,Q ue icelles Jetres foyet te- 
nues pour füffifamment fignifiées & venues à la cognoiffance de tcus Libraires , Imprimeurs 
& autres:Et que ce foit de tel effet & vertuque fi elles auoyet efte expreffemét &particuliere 
met fignifiees,fauf s'ilzvoulcyet pretendre que le brief extrait du priuilege mis auídits liures 
ne fuft feló Ja verité de ces prefentes.Et pcurce en demáderoyet exhibitió leur eftre faite. Au- 
quel cas leur permettons faire telle demade qne bon leur femblera, par deuat le Seneíchal de 
Lyó ou fon lieutenát feullemet,(ans ce que autres iuges EE predre cour, iurifdiction, 
ou cognoiffance,laquelle leur auós du tout interdit & deffendu,interdifons & deffendós par 
ceídites prefentes.Et vous mádósà chacü de vous endroit foy,& cóme à luy appartiédra, que 
noz prefens priuilege,cóge & permifsió,& de tout le cótenu en icelles vous faites,fouffrez & 
laiffez icelluy fuppliat & tous ceux qui aurót charge pour luy,iouyr & vfer pleinemét & pai- 
fiblement,fans leur faire ou dóner empefchement au cotraire.Lequel fi fait,mis ou dóné leur 
eftoit,reparez & remettez,ou faites reparer & remettre incontinant & fans delay au premier 
eftat & deu.Et à ce faire fouffrir & obeyr contraignez ou faites contraindre par toutes voyes 
deiüies & raifonnables:car tel eft noftre plaifir , nonobftàt oppofitions ou appellatiós quelccn 
ques,& fans preiudice d'icelles:pour lefquelles ne voulons eftre differe,en quelconques letres 
à ce coutraires.Donné à Marchais le xxviij.iour de Iuin)l'an de grace mil cinq cens cinquan- 
tequatre.Et denoftreregnelehui&ieme.  ParleRoy enfonconfeil. DeLomenie. 


F3 


LEV E $, pullies C'enregifirées au papier de la cour de la Sene[cbaucée de Yyonouy [ur ce Men 


Jeur le procureur du Roy en ladite Sene[chaucée à cecon[entant. — Fait à Lyon le vnziéme sour d A o8, 
Jan mil cinq cens inquante quatve. L Tignat. I. Croppet. 


omnes enumeraui in Elencho quem przpofui Libris De 


Marinis Pifcibus,quibus totius corporis maior pars con- 


nifsime siccus vitai Hifto- | 
riam vnico volumine, vt res ipfa l 
(D rine cóprehendere. Sed quia 
propter fummas occupationes qui- 
É E diftinebar , integram Typogra 
(e Pho darenon poterá,amiciquemei , 
eam d me fummopere exigerent, ac 
propé Mri conuitiis efflagitarent, coactus fum 
velut vnum corpus in duo diftrahere , cuius particulas : 


-T 


tinetur. Hisocto,pars altera,fcilicet Teftacea, T'urbina- j 


ta & Cochlez,Infecta & Zoophy ta, Ítagnorum marino- 


rum,Lacuum, Fluuiorum, Paludum Piíces , Ure 
Amphibia., | | 


FRANCISCO A TVRNONE 
GVLIELMVS RONDELE.- 


TIVS S. 


»ROXIMA zftatelibros de Ma 
YER) rinis pifcibusà me editos, Gà pluri 
), 3 mis diu multümque expeCtatostibi 
& obtuli Cardinalis amplifsime,&vt 
$14 1n nomine tuo appareret effeci,neq; 
95$ tuü acre certümque de rebusomni 


Ev 7 í 
M E 


ÁC Z bus iudiciü perümefcens, neq; occu 
pationum tuarü,quz fummz funt ac maximé ferix vl 


MSS 


compulfus(hunc enim laborem meum fic à me debe- 
ri tuisimmortalibus in me meritis exiftimaui, vt eum 
alteri tepraterito fine Ícelere non potuerim dedicare) 
partim vt noministui fplendore commendatiores & 
autoritate tutioresin manus hominum peruenirent. 
lifdem de caufis etiam poftea inductus, quod. ex vni- 
uerfa pifcium hiftoria fupererat ad te conferipfi , vt id 
quoqueteftimonium mez in te fidei perpetuzeque de- 
ditionis extare iis omnibus poffet qui hanc dtoexi, 
meorum partem funt ]ecturi. Neque veró eft omnino 
Cardinalis illuftrifsime , cur horum librorum initio 


longa oratione me exculem,quód minuta hzc &vilia 
& lij 


ALL. 


* 


; VPN IPIE E 
j d »: 


' offereüido parem amplitudini tuz &meritis honorem . 
; non. deferam.? 


Z Pea 
E 
M 


m 
3 


Nam Oppianus Poéta. dud Along. fua ver fi. a | 


. bus confcripta A ntonino Imperatori dare nihil veris 


tus, & reditum patris ab exilio impetrauit , pro! fin- 


gulis verfibus fingulos nummos aureosaccepit .. Et 


Docotii, vt ex Agatarchide Ícriptum reliquit Athe- 


nzus,eximias anguillas Diis facrificabant. Et pifcato- 
res Anügono Caryftio autore,fcelici capturavfi thyn 
num Neptuno facrihicabant/facrificiümque iftud Thy 
nzum vocabatur . Quin & falfamenta apud Phafeli- 

tas Diis dicabantur. Neque1 ignoras Samüscapeduncu 
lis effe Diisaliquando libatum.Quare qux tua Temper 
fuitin me literatófque omnes beneuolentia his. meis 
commentariis non modo non offendére;vt opinor, ve 
rumetiam lztaberis,cüm à me profecta E intelliges, 
qui & meam erga te obferuantiam , & gratam debiu 
officii voluntatém quibufcunque E ES poni liben 
terteftor. . Vale. 


j ^ 2 LLE 
/7 EA PPM 
Mel 
ZEN A RÀ — 937) : V7 


Sp T -onsmo 


LECTO SI 
s. 


N TRACTANDIS artibus quz ad 
j magnas vtilitates & vitz commoditates 
Dei conceffu horninum generi datz funt, 
iisque faciendis aut agendis qua artibus il- 
lis continentur , multi vehementer étrare 
& grauiter peccare mihi videntur. Alij 


faciendo aut agendo,propofitum finem affequantur:fatis fibi arti- 
ue tunc fatiffactum effe exiftimantes,quum eam facultatem funt 
adepti,vtin fcholis magna audientium corona, vel in familiarium 
alior&mue colloquiis & congreffibusmagno applaufu , affentien- 
tibus omnibus,de artis praceptis volubiliter verba poffint fundere. 
Alij contrà ad agendum natura magis idonei accommodatique 
quàm ad loquendum,celeriter quidem & auidé finem artis arri- 
piunt,fed eam folum ob caufam,vt inde facultates fuas augeant & 
commoda, vt diuitias & opes quàm maximas confequantur, nulla 
cognitiónis rerum pulchritudine atque excellentia , fed fola qua- 
ftus fpe alle&ti;ac ne horam quidem in literis confumpturi,nifi ma- 
ximas pecunias,animo fibi propofitas haberent,iisque vt am plifsi- 
mis premiis ad difcendum commouerentur.Hzc à me veré dici cü 
de iis qui in aliis artibustum maxime de iis qui in lurifprüdentia & 
Medicina hodie verfantur facile iudicabit is, qui aliqua prudentia, 
vsüque rerum mediocri przditus fuerit. Q uotus enim quifque Iu- 
rifperitorum vel Medicorum inuenitur , qui commodum publicü 
anteponat fuorImó qui non, neglecto Sofas suba ii edia n. 
.tüm priuato , ad iddue omnia fua ftudia & actiones referat? Quz 
nemoáa me di&a effe exiftimet , quód diuitias czteráque qua funt 
extrinfecus atque extra nosjin nullo bonorüm genere habenda ef- 
. fecenfcam.Etenim ea prompta femper paratáque effe debent qui- 
"eilij. 


, bus noftris & nobis ipfis neceffaria vitz prafidia fuppeditare pof-- 

fimus, & ftudiorum ac laborum fructus aliqui percipiendi funt: 

atque expectandi , quitamen fatis vberes confequentur , etiam fi. 

in eostanquamrerum agendarum vltimum , fpes , curas , cogita-- 

tionesmentem denique omnem non defixerimus , modó tam bo- 

ni quàm dodi effe contendamus, omnique ope doctrinam cum 

virtute coniungere enitamur. Omnisigitur huc mea fpectat ora- 

tio , àplurimis magnam excellentibus difciplinis fieri iniuriam, 

quum iis ad folam oftentationem veladlucrum duntaxat abu - 

tuntur. Ex quo vitio tanquam ex fonte & feminario infinita mala 

emanarunt atque extiterunt. Álijs prztermiffis de Medicina tan- 

tüm loquar, cuius maximé fum [ftudiofus. Magno valetudinis 

multorum,ne dicam vitz incommodo fatis fuperque comproba- 

tum eft, non paucos effe qui cius fcientiam profiteantur,qui velil- 

liberaliter educati , vel in artium ftudiis do&trinifque minimé ver- 

fati , vel à philofophia, à Mathematicis difciplinis parum inftru- 

&i , negle&a interim accurata fabrice corporis humani, caufa- 

rum , fignorum morborum , theorematum medicorum , hiftorie 

ftirpium cognitione , ftatim ad praxim quam vocant conuolant, 

quod ea fola pars zpis và àXqura. faciat. Ex quo cuenit vt arca 

implende quàm excolendi animi ftudiofiores cupidioréfque ab - 

antiqua przclariffimz artis, illuftriümque Medicorum dignitate 

ita receflerint , vtiam à multis Medicina circulatorum & circun- 

foranceorum hominum nugis ac fallaciis non multüm praftare 

exiftimetur. Hzc ignorantia cum magna hominum pernicie at- 

quc exitio coniuncta eft , vt de eiufmodi Medicis illud Plinij iure 

dici poffic. Difcunt periculis hominum, & experimenta per mor- 

tes agunt: medicoque tantüm hominem occidiffe fumma impu- 

nitas eft. Quod fi qui ex horum numero remediorum formulis 

aliquot inftru&i, vultu geftüque ad oftentationem & affentatio- 

nem compofito , fecundiore fortuna vfi, temere ac fortuito po- 

tiis quam ex arte morbis aliquot curatione adhibita , atque aliis 

obfequiis plurimis , graui & honefto viro indignifsimis , rem au- 

xcrint,incredibile dictu,quanta fuperbia & arrogantia cateros de- 

fpiciant, eos etiam rideant, qui mediocri lucro contenti,operam, 

ftudium , curam denique omnem in id conferunt, vt Philofo. — — 

phiam, Medicinam , aliáfque grauiores difciplinas pro virili par- 

te, magna etiam interdum facultatum fuarum ia&ura promoue- 

re latinifque literis exornare contendunt, à natura inuoluta & 

obícura aperire , & illuftrare , noua iam inuentis addere, pro- 

peintermortua,& qua temporum iniuria ierriderur E | 
REN | abore $ 


labore réuocare,& tanquam ab inferis excitare.Sed illorum pet- 
nicioía ftudia;periculofaq; confilia fi fecuti fuiffent patres noflii, 
hodiéque fcquantur viri boni, nec etate noftra maximé floruif- 
fent bonz literz , nec diu vigere poterunt , fcd renata. barbarie 
brcui opprimentur.Q uaze fumma laude dignifsimi mihi viden- 
tur,qui neque. illorum , neque vllorum.aliorum maledi&is aut 
calumniis aut inuidentia,à recté factis , quibus prafertim com- 
munis omnium vtilitas,, literarum etiam dignitas continetur, 
abduci neque deterriti noctes. & dics contendunt nos Ícriptis 
fuis rerum pulcherrimarum. & nondüm penitus cognitarum 
peritiores efficere. In quibus maximé excellit Gulielmus R on- 
deletius qui in preclara Monfpelienfium Íchola, fumma fcli- 
citate , maximáque totius Reipubli . noftrz vtilitate Medicinam 
& docet & exercet. Is quantüm publicum docendi medendíque 


munus tribuit otij, ad fcribendum potiflimum confert , & ad ea 


in veritatis luccm proferendà , latinifque literis illuftranda , quz 
hactenus in Philofophia Medicinàque vel parum perfpecta , vcl 
nondum fatis explicata fuerunt. Cuius:ftudij, diligentix ac do- 
&rinz domefticus teftis ac fpe&tator ipfe fui : eius enim conui- 
&u ita fum vfus,ea mecum de literis communicauit , ita ftudia 
fua mihi impertiit , vtiam noit przceptoris eruditi, & erga me 
cgregié animati,fed patris optimi loco femper eum fim habitu- 
rus. Sed quid opus eft teftibus , ecce tibi praeclarum & graue te- 
ftimonium opus de pifcibus in quo vniuerfam pifcium hifto- - 
riam ita complexus eft,vt omnis generis pifces nobis exhibuerit, 


& vt pené nos eos ipfos oculis cerneremus effecit, quorum 


nomina vix audieramus , tantum abeft vt corum naturam pet- 
fpe&am haberemus. Neque vero fimpliciter grammaticorum 
morc de pifcibus tractat,fed fingulorum formam , vires , natu- 
ram,füccum quem in corporibus noftris gignunt;actiones , mo- 
res perícribit. Q uid de his veteres & grauilsimi quique autores 
Grzci & Latini tradiderint explicaté atque enucleaté docet , 
horum locos multos explanans, alios emendans, alios excu- 
tieris diligentius. His omnibus accefsit vniuerfi operis tam illu- 
ftris methodus , vt ab ea tanquam ab optima duce non folüm 
ad cos pifces de quibus hic traditur , fed etiam ad alios omnes, 
qui funt innumerabiles, perueftigandos & agnofcendos manu 
deducaris, fiuc in mari , fiuc in ftagnis,fiue in lacubus,fiue in pa- 
ludibus,fiue in fluuiis, fiue etiam fub terra degant.Q ua fi atten- 
tius legerisintelliges in hoc argumento ita verfatum effc , vt iis - 
qui idem tractare funt aggrefli,cterifque omnibus qui aggref- 


furi fünt, facilé palmam praripuerit. Hanc igitur pifcium hi- 
ftoriam quz décem & octo libris fuperioribus , & his octo conti- 
netur , à viro eruditifsimo , & communis omnium vtilitatis ftu- 
diofifsimo profe&tam,Lector ftudiofe,ita accipies, vt tua huma- 
nicate eidido gratóque animo hominem inuites & alle&tes , ad 
alia maioratibi communicanda , quz ftudiorum tuo- — ' 
rum progreflus plurimümaugere,& tibi ma- . —— 
ximo decori ofnamentoque effe 
| poterunt. | Bene 
dva 


3 


IACOBI DALECHAMPII 


'WEDICE AD CYIIELMVM 
ROND ELETIV HM. 


lam maris innumeros pifces numerafJe profundi 


Rendellete tibi non fatis effe putas, 


N1 1ungas etiam,quos flumina, fl'agnaJlacufque 
Altis gurgitibus molliter excipiunt, 


Jeilicet ifle labor non folum. mon[irat aquarum 
AMirandos pifces quos elementa evident: 


ded difciplinam medicorum ditat,&/ auget, 


Inter quos primas iure tenere potes. 


PU pU CE CELO, 

Tàs &yé!as rpioSoty yedxLas ar (GtSdos dexdos 
Deo Gouéyas aye eoyss xoa I og dn 

Nu2 Éclves aquam xg] 2upwat bylvas W9s 
Acbow(w e "yXvxspois Voi vryopáres, 

IIoaa piv ogNx(3 Po3Actle 0o -y£ ÜdAg.osa 

N Nd € Cogspüv ixoptoro: [BaSyd. 

IA: 7&y- dV (e Gov lepoy *yévos, d pz v (altus 
Tedap&ts yt Cogo » X2] ($gidw ze p eEts. 


I O.AXNDIN- E. $ "MGE DONT T 


Carmen in vniuerfam aquatilium hiftoriam à 
Gulielmo Rondeletio medico praftan- 
tifsimo confcriptam. 


Ecce alius (Neptune tui pof *Pallada eviéctor 
"Pendere ex olea .celfa trophaa facit. ,— 

Qui magno fidens animo &/ preflantibus: aufis, 
"Diuina cecas arte retexit opes. 

Quamlibet in cvartas Proteus fe evertere formas 
eNor1it,cur [;quid: credita curd gregis, 

Gurgitibus tamen ille fremit correpta prof undis 
ermenta mn ficco conspicienda dart. 

Quin &/'Naiades mortali femine natum 
Indignata cundis iura dediffe fuis, 

Notus (E terris f eciffe animantibus ipfis 

.. 4nterranatis [quamigerum omne genus, 

Dilauiata ora & percu[[a pectora palmis 

Ingeminant que(lus litore quaque fuo. 

Ergo dum -va[flum Oceanus circunfluet orbem 
"Per cuirides ripas flumindue culla ruent, 

efutoris tanti [Mlendebit gloria,nullis 
Inuidie fuféis obtenebranda natis. 


NOD EXESE TI 
E JbNSSSPOASCE. TS 


dap 
vo 


Lis5tg aL 


$ 


Quz. dicantur épecsurpus Q& qua 
eorum differentiz, 


C eb IAPT E 


m VPERSVNT exmarinorum animalium 
»r y» fanguinis expertium propofitis generibus, 
"FS que teftis duris conclufa tunt,à Grzcis óz2«- 
z 2 / . »/ No 

- xjduppg. dicta, & ivrous; qua vulgó infecta 
[ 2 nominantur. quz deinceps explicabimus , ac 
NS primüm de oftracodermis dicemus. in qui- 
bustanta ludentis naturz varietas eft, tot co- 


Ada opto. Latini oftreorum nomen retinüerunt, oftreas etiam 

dicunt. Nec pro vniuerfo genere folüm, fed pro fpecie etiam ea- 

rum quibus tefta fcabra eft & afpera , nomen id vfurpatur. Idem de 

concha dici poteft , que & pro tefta omni, & pro tefta lzui fiue 2- 
quabiliter rugata fumitur.Cur czp«xodtspus. dicantur, caufam expo- 

nit Galenus his verbis. E2437 9 «eicyov ox» O. Guo, Xa yop &pgl- Db. de ali- 
eeud cp quor ga X9 TOI TUR xgT duaAoyiduo S. dur à xt TUS Kruse 
x putas £q1,4gj TÀs mopqUpas, 0gptd, Tt xg) Xiug5, «a. T ENG. TolctU(., 31a. 

To xa^ óg pU o3*p ut. T4 a. G Ca à (ads Ou Og pico aratpuas iov 

2 Ao à £e durois axeeyxeluSiuor oxézre ug. tg Quoniam totum COf- 

a 


7 


pus ambiens veluti integumentum vnicuique congenitum voca- 


DE TESTIACETS 


tut diépus., id eft , cutis ,(ecundum proportionem idem in buccinis, 


purpuris , oflreis & chamis, & aliis eiufdem generis dicitur,ob id — 
vocantur oftracoderma huiufmodi animantia , quia tefle , vel la- 


pidi plané fimile eft quod. extrinfecus ambit operimentum. De 
1ii:u. de fa- Oftreis veró idem alibi. Óeda xtgAS(j» tuoi m. 3. ógpsrtod epp 


eul.femp.med. Gypos A'eAg'oTéAMs 


ovouio st Co. To dV mo mowdy Üc-p&oy dvo ta. oSyuoy By 


Tj 34UTtpa. "SN Sn 22 TÉ t, AcyopSpor ,ei9vs y 71 TOY óg'p£loy T yey- 
qa| , zrtejNa ui bdvorrss & Td) aravTl *yà€t , xg] xipuxas , d] mopqupas , X2) 


I N : 
Xmas , xg] 7rvás 


, drea. T6 (e. rpw Nie.  Oftr&a. vocant qui- 


dam omnia que ab Ariftotele oftracoderma appellata funt: quod 
autem oftreum nominatur fine :, in fecunda fyllaba fpeciem quan- 


dam oftr&orum 


ponunt, vniuerío generi fubiicientes buccina,put- 


puras, chamas,, pinnas, atque omnia huiufmodi. Veteres , inquit 
cs. Athengus;oz4a dicebant, quod Cratini in Archilochis & Epicharmi 
in nuptiis Hebes teftimoniis confirmat, huius ews(i € ógpéoiiv óusís.T]- 
lius za cupetgux 9Taj.Plato veró ogptor vt preor dixit in Phedro,égpéoy 
Sómw dUs3suSov Oftreorum modo colligati.Etin decimo de Republi- 
ca. Omnia generatim à latinistefte dicuntut à duritie operimenti,& 
teftacea. Hec de nominibus , nunc deteftaceorum differentiis. Ex 
his,alia ab aliistefte duritia fuperantur, vt Stelle , Pulmones , Holo- 
rhuria, Echini (omnia enim ifta. oftracodermis fubiicit Ariftoteles) 
longé minus dura tefta conteguntur quàm purpure & buccina.Alia 
vndique circunteguntur,vt interioris corporis nihil cerni pofsit, vt 
Oftrea, Telling, Pe&ines. Alia altera tantüm parte teftam habent, 
alteri parti tefte loco eft fcopuli pars cui heret.. Chame & Daayli 
fiue Solenes vtrifque extremis non integuntut, per que caput & 


pofteriorem partem exerunt. Eorum que vndique inte 


guntur 


quedam turbinata. funt, vc Purpura , Buccinum, alia turbinata non 
funt,vt Conche que à noftris Porcelaizes vocantur. — Alia vni- 
ca concha conftant,vt Lepades,alia duabus, vt Mytuli. Teftarum 
alieleues,vt Vnguium, Mytulorum,alie afpere vt Purpurarum,Buc- 
cinorum, Oftreorum.quarum rurfus teftarum permagna eftin afpe. 


ritate varietas , 


que in fingulis declarabitur. ^ Colore etiam di- 


ftinguuntur,quód hec vnius coloris fit, vc Mytulorum tefta nigra 
eft, alic flauc , alie rubre funt, alic variis coloribus depi&te. Diffe- 
runt & motione: nam quedam in ftabili fede manent , vt Pholades, 
queque in faxorum cauis, & aliis in locis degunt, vt Oftrea, Pin- 


nc. Mouentur 


Purpure & turbinata , & Chame leues quas in gy- 


rum verti in aqua vidimus. Differunt etiam teftarum adhefio- 
ne: etenim alia vinculis validioribus alligantur teftis vt. Mytuli , 


Pinne, Vngues. 


Que veró in turbinatis teftis funt , nullo-eis 
vincu 


DEBER L 


vinculo annexa funt,fed pofterior tantüm pars circa teftz volumen 
clauiculatim intorquetur. Sunt & alix fere infinitz oftracodermo- 
rum differentiz, quemadmodum ipfa infinita feré funt, quz cx fingu 
lorum hiftoria petendz funt,nec differentiz folüm , fed etiam ca in 
quibus omnia conueniunt,vt quod omnia j»xora habeant , fed non 
loco eodém,neque equalem,neque ex xquo manifeftum . De Tefta- 
ceis igitur di&urià notioribus exordium faciemus, ad. alia deinceps 


progreffuri. 


De Lepade. 


SINN NN 

E «b Lcpas adhzrens. 
Nm» 

| li 


Z7 


FS 
VIR 
À 


NONN 
Y NN 
A s 


RN 


re. 


"eJionut seda 


770/ ze, 
QE 


$9) laà vafis efcarij fimilitudine. Lopas à Plauto dicitur, 


em lj nifilocus mendofus fit: Habemus Echinos , Lopadas, 


NU M A Oltreas, Balanos captamus , Conchas, marinam vrti- 
; v9 cam.Lapede à Maffilienfibus, & à noftris vocatur , à 


iu 
— 


Gallis e de Louc, à Normanis Lerdin,& berlin. Grxcorum vulgus ho- 


dic petaglida appellat. Veneti parum mutato nomine Panralena.Ari- 
ftoteles Lepadum duarum meminit , Lepadis fimpliciter nominat, 
; ^ . ^ . 
& Aerz2: iyeiasquam vocant nonnulli &aadztr 9, id eft, aurem 
marinam. Athenzus vü» j AeguSov quoi ó Agios, lois udpo u(À. puxpat, 
b s. P] / 5 e E , . 3 
lots 3 9| óspéns tci. Lepadum;ait Diphilus,quedam funt parue, 
j^ 3 2 


b. 


Y;b.g. de hift. 
anim. cap. 16. 
& lib. 4.ca.4- 


D/E T-4ESUEUA Q'ETS 


quzdam autem Oftreis fimiles : Quod poftremum de magnis intel- 
ligendum puto, vt contrariz fint paruis predictis. Lepas igitur 
cx teftaceorum eft genere, cuius partem alteram tefla integit , alte- 
ram faxum cui hxret vndiquaq;, vt ab externis iniuriis tuta fit. Pars 
anterior eft quam faxum operit;pofterio quà tefta. Anteriorem voco 
cam,in qua os & cornua funt oculorü vice,fubeft caro dura qua ma- 
xime faxo hzret,quz fcuti pi&i formam refert. Os fuperiore in loco 
manifeftum eftinferiore ori aduerfo,excrementi meatus, non in te- 
fta, vtin ea quz dela dicitur. Os venter fcquitur, in eoeft juxov, 
in imo ventre etiam pars quz ouum appellatur.Tefta non exquifité 
rotunda eft, fed inzqualis, intus Ixuis, foris parum afpera , cui ali- 
quando mufcus innafcitur , gibba ,in ambitu liuefcens, & ftriata, 
intus caua , carnofam fimbriam habet in corporis ambitu quam ex- 
pandit quum hzret;foluta contrahit. Si fe tangi fenferitita faxo ha- 
ret, vt nunquam auellas. Cultro igitur aut aculeato ferro opus eft,in- 
ter ipfam & faxum immiffo. Quum multe faxis affixe funt capita 
clauorum faxis infixorum effe diceres. Ariftoteles Lepades à faxis fol- 
ui fcribit, paftus quaritandi gratia;aliquot in locis. Kai e]. Aezdts 3 
&noXUor) ,xgj i&veyepS(O.. Et: Néag) 3 dmo^vouévr 49) 9. Acres Et: Kad 
c| Aecrádts moAvopSuo]. uereyopt( xa] Gépo). Quod mihi vero con- 
fentaneum effe non videtur: nullis enim adnatandum partibus prz- 
dita eft,nifi temere huc & illucia&tata vndis feratur,neque vi&us illi 
quzrendus:nam maris fpuma & aqua vefcitur, qua alluuntur faxa. 
Q uod fi aqua allui faxa definant, ea quz in tefta reliqua eft abíum- 
pta, contabefcere & emori tandem neceffe eft. Depinximus faxo 
hzrentem Lepada;aliam à faxo euulfam & inuerfam fiue fupinam. 
Huiufmodi Lepades permultz reperiuntur in faxis litoris Aquita- 
nici & Britannici maiores.In Maffilienfis atque Agathenfis finus fco- 
pulis minores. Eleganter Ariftophanes dixit in auum quz «gré à 
iuuene diuellebatur | 

s dTóvos à CeU, Ba (TO ó yeaid Vor 

Yarsep Aegàs T paio pociort). 

Quz fic Erafmus conuertit. 

O lupiter, quam fortiter conche modo 

Aflbac anicula adhaeret. adolefcentulo. 

Huius prouerbialis fententiz , Lepadis more adhzret, rationem 
reddit Erafmus. Eít concharum genusjinquit,quod capillamentis in- 
ter fe cohzret,quo tutius fit aduerfus vndarum motus.Q uod falfüm 
efle docet experientia:neque enim Lepades inter fe cohzrent,fed tan 
tum faxis fparfim affixze funt. Adhzc és Accàs vpo(Iyevaj , melius 
Ípecici nomine conuertas quàm generis, vt facit Eraímus: Oftrei in 

: mor- 


LIBEBERN-AL 


morem hzret:neque enim Oftrea alia codem modo hzrent quo Le- 
pas, Crude Lepadesà pifcatoribus & maris accolis eduntur, ius ex eis 
aluum ciet,co&z molliores fiunt , & conco&u faciliores, modo non 
nimium decoquantur:fic enim duriores difficiliorifque conco&tionis 
fiunt,vt omnia oftracoderma. 


De Lepade parua. 
[| 
C od. Bo Riasad 1E 


V'M Marinasres etiam mínutiffimas quafque dili- 
genti indagatione perfequerer,Lepadem paruam fa- 
SIE xoha«rentem deprehendimus , quam à faxo euulíam 
NOS à reprafentamusin fuperiore pictura.Tefta vnica inte- 
Ex sedie) gitur,alterius vice eft faxum cui affixa eft. Tefta me- 
dia nucleis pinearum nucum figurá fimilis eft;& equalis,ex multis la- 
minis paruis conftat,carnem intus habet, fed ob paruitatem partes 
vix dilcernuntur.Hanc exiftimo efle paruam Lepadem Diphili,quod 
femper parua maneat , nec vnquam ad fuperioris ctiam mediocris 
magnitudinem accedat. | 


De Aure Marina. 


( udbspiupiccnry], 


ACA V RIS Marinaque & Aezzs. àyelz ab Ariftotele di- 
22) citur,non fatis re&té à recentioribus Patella maior vo- 
«ee catur. Quum enim maior dicitur , magnitudine tàn- 
VA tum à minore Lepade iam defcripta differre intelligi- 
zzz^ tur:at magnitudine folüm non differunt, fed alia mul 

2 3 


6 


Lib. 4 .de hi- 
flor-auim. ca- 
pi'-4- 


Tib.s. 


Cap.4- 


71b.5: 


Lib. 


, 


DE TES TXUUEIDS 


tó illuftriore nota , fcilicet forma , hoc tantüm vtrifque communc 


eft,quod vnica tefta conftent,carnofa parte faxis affixa.quam ob cau- 


fam lepados nomine Ariftoteles donauit.Praterca differt à fuperiore 
excrementi meatu,vt annotauit Ariftoteles. Tj 3 àyela Aet tw qu- 
v5 xaNS (y Daodtuoy Ss mox eire 28 Medxw 5 pifle(s Etpa) y vs- 
Séair(a "yerp O Ogpaxor. Patellzc fere, quam aurem marinam quidam 
appellarunt,parte ima teftz excrementum egeritur, quà foramen ha- 
betur.Tefta huius caua eft,argenti vel vnionum colore, foris gibba, 
lineis multis depicta;parte vna cochlearum modo clauiculatim con- 
tortajà qua foramina incipiuntjinitio parua,quz deinde magis ac ma 
gis augentur.Hic annotare oportet aurem marinam appellari,ob ma 
gnam cum aure noftra fimilitudinem,vt pi&ura perfpicue oftendit, 
quz tamen diuerfa fit ab aure Veneris , quam &&pi fiue ts &gpo3irus 
ab /Eolibus vocatam fuiffe fcripfit Achenzus . Haud bene ratiocina- 
tur autor lib.de aquatilib.Pa:z]lam quam maiorem vocat, Aporrhai- 
dem Ariftoteliseffc ex eo quod eam more Lepadem faxis adhzrere 
fcripfit lib.1111.de Hiftor.anim.fic enim & Nerite que eodem loco;á- 


militer adharere dicuntur, Patella maiores effent. 


De Tellinarum prima fpecie. 


(ed DU T3 a 


!"EAAÍNAI àcrefcendi celeritate nomen habere vi 
dentur, 92; Goyiev. ytvola4 78x6ia4. Idem nomen retinue- 
runt Latini. Athengus tamen à Romanis Tellinam 
)q* uTrAo vocatam fuiffe Ícripfit , quoloco Hermolaus 
uiuo legendum putat , vt Mytylus & Tellinaidem 


fint. Noftri & Romani etiam Tellinas vocant , Veneti pifcatores, vt - 


Hermolao vifum fuit, à capparis fimilitudine capparoculas fiue cap- 
parolas.Normani ffroz, Tellinarum genera duo facit Athenzus , vt a. 
liz marinz fint;aliz fluuiariles,vel quz in lluuiorum oftiis reperiun- 


tur. TewWiag yooflo4 uo i xia 7r0NNod ,- lo zo po. € vex dudfoa- 


(v e» yos y &V A&giloTcpo] pO civ a] Ba Dus ga duaoellorda v& ug)- 
x&gai, Fri 2 € fogiien a 5 moqua] "yxvxórtpa] . Tellinz in Canopico 
otio mult« funt, & in Nili afcenfu, quarum quz tenuiores funt , re- 


gix 


DLBNEESWINAG E; 


git vocatz,aluum cient,ventriculo graues non funt. | Prztereà be. 
ne nutriunt ,fluuiatiles autem dulciores funt. | Nos in A gathenfi 
finu differentias duas inuenimus , vnam earum qus minores (unt, 
alteram earum qua maiores & rufi coloris. De priore nunc agimus. 
Duplici tefta conftat fiue concha,vtraq; mili,leui,valida & fatis fpif 
fa,in ambitu ferrata,qua de caufa ad vnguem coniunctz funt.Intus 
lxuiter cau funt,caro alba in qua 1/xev cernitur. Tellinz in arena 
viuunt, ob id nift , priufquam coquantur, diutiusin aqua agitentur, 
vt arenulz excidant,, veícentibus moleftz funt. Parum coquende 
funt,ex aceto vel omphacio cum pipere comedendz;appetentiá exci 
tantjius ex cisaluum cict. Diofcorides. Recentes Tellinz aluo vtiles, Lbs.cap.&: 
fcd maximé ius earum, falitz vruntur, tritéque in cinerem , & cur 
cedria inflillatz: auulfos palpebrarum pilos renaíci non patiuntur. 
Hicobíeruandum pe&unculos pro tellinis à Plinio quandoque vi- . 
deri acceptos,vt recte mihi fenfiffe videtur Hermolaus vir acerrimi 
iudicij. Conie&urz quibus mouemur he funt: Etenim quam vim 
Diofcorides Tellinarum cineri tribuit, candem plane pe&unculis 
Plinius, atque iifdem feré verbis:Lepus marinus ipfe quidem vence- zibrasesp s 
natus eft, fed cinis cius in palpebris pilos inutiles euulfos cohibet, 
item pe&unculi falfi triti cum cedria. — Ne quis veró exiftimet per 
pe&unculos intellexiffe pe&ines, quos Graci xvá«s vocant , le gat vl- 
timumcaput L1 5. xx X11.in quo aperte , vtrofque diftinguit. Pe- 
&inesiinquitmaximi & nigerrimi eftate,laudatiffimi Mytylenis &c. 
Et mox Alexandrie in ZEgypto pe&unculi. Quod etiam conuenit 
cum tellinis Egypti quarum meminit Athenzus loco ante citato, 


De Tellinarum fecunda fpecie, 


£ A PY EL 


Y ord LTERVM Tellinarum genus in litore Agathen- 
Cy fi ad oftium Eraris fluminis inueni fuperiori fimile, 
«€ nifi quod tefta fit maiore, tenuiore minüfquc fpifía, 
H & cx rubroflauefcente, parte qua tefta colligantur 
AENZZZA in acutiorem angulum definente. Hanc Tellinam 


CM. RNW-M ^ 
EH 


2 DE-TESHOMICETS 


effe. puto quam. Ba(juxtw id eft; regiam appellat Atheneus,vel lu- 
uiatilem, quía non nifi in fluminis oftio reperi.Dulcis eft, vtpote quz 
Lib; in mifta aqua minüíq; falfa proueniat. Quemadmodum Athenzus 
[cribit pueros Lepadibus & Tellinis in os Íumptis ludere tubz fonü 
imitantes: ita etiam hodie noftri Tellinz tefta altera dentibus admo-. 
ta,diductis labris fonos eofdem edunt , vt puerilis hic lufus per ma- 
nus traditus,ad noftros víque perueniffe videatur. Neq; folüm Telli- - 
nis;íed etiam Lepadibus ori adhibitis pueros Íonare autor eft Athe- 
Lis. ngus. Kaas 5 6 juluAwdjos & 18 tei Tis evo ADvxala Arrasvs ,Tu- 
pA TG ADot aito quoiy eia DDETE, cup s qié Gas 1) TOMAS Sa dous TÉXYOY, 
7s tai TiAd ytyedqa| , tx Aezraduy otros. gperas. cya ANatosla, Atzrate. O di 
Aesopi yedqpd àrrl 8 Neras, ifs. xd] quoi ci» dO Auxcaeupyoy xXXeEd- 
JSoor Aéydy is Nears. T à vro wieja S. Mox du cis Ó «dp. Acf9e(Iv , du- 
Alv iy ToUGus,3) zr qva eeostp x) Giov. Y) iy (e a5tpLsA yos dy Tre 0 CAGY 
Td]s (3S poous TEN va 4s. s tg] crat gos. Quaw ó QNoitayed.qos t Td) tODyea.- 
gouér Vedasti E'v8sNcytou[Bporo. AXW. ie, TENvtS oto tengas [ad eris 
Atos pA. aS os jos eis &ua.s tCy. Id eft, Callias Mitylenzus libro de Pa- 
tella Alczi,apud Alceum odam eíle fcribit,cuius initium eft.Petrz & 
cani maris filia.ad cuius finem fcriptum eft.Ex patinis animü recrecs, 
o marina patella.Q uo in loco pro Aezzsjid eft , patella. Ariftophanes 
legit xéus,id cft;teftudo, aitque Diczarchum non re&é legiffe Acza- 
$usifque ori admotis puellulos fonare & lafciuire , quemadmodum 
Tellinis folent procaces adolefcentuli. Sopater Phleacographus in 
Comoedia qux infcribitur Eubulotheombrotus, fcribit. At refifte ,€ 
Tellina repente ad meas aures fuauis quidam fonus illapfus eft. 


De Tellinarum tertia fpecie. 


Tepe EERITO fertij generis Tellinà eam effe dicemus, 
SN quz figurá fuperioribus Tellinis tam fimilis eft,vt in- 
| 2 P ter Tellinas numerádam effe nemo negare pofsit.His 


er 
/ 
"A 


LIBI HL 


uifima.Tenuis eft admodum & ambitu magis rotundato. 


De Chamis. 
Lips Dd cousdiLib o d. 


E Chamis omnibus certi aliquid Ícribere certé per- 
NN difficile efttum ob earum varietatem, tum ob parum 
certas.& diftin&tas earum notas à veteribus traditas. 


Sew «2 marum rerum cognitione preftantem in fuis in Dio- 
Ícoridem corollariis de oftreis & conchyliis paucifsima fcripfiffe, co 


piaeorum & varietate , vt opinor, deterritum. Marcellus Virgilius 

recé & latiné doctifsimusjin fuis in eundé autorem comentariis,ab 
iifdem abftinuit,carundem diftin&iones peritioribus relinquens. In 
genereinquitminorum oftreorum Cham funttanta cum aliis af- 
finitate , vt facil in antiquis fcriptoribus confundatur earum hifto- 
ria.Nihil difficilius in tota huiufmodi rerum commentatione, quàm 
in appellationibus his concordem veterum hiftoriam oftendere. ob 
id peritioribus relinquimus.Hactenus Marcellus. Ab horum mode- 
ftia alienifsimi quidam, perinde ac fi harum rerum diflin&ioni diffi 
cultas nulla ineffet:Chamas aliquot inepte depinxerunt,pro arbitrio 


Quapropter minimé miror Hermolaum virum opti- ^ 


Ícilicetnulla veterum fcriptorum autoritate freti, vnde pro Chamis | 


Conchas fpeciatim dictas vfurparunt. Concha enim vniucrfé qui. 
dem teftam omnem fignificat, vt iam annotauimus,& vt aliquando 
nos quoque accipimus quum nulla rerum confufto inde fequitur. 
Sed quum Ípeciatim de rcbus dicitur, rerum fingularum propriis no 
minibus vtendum. Hanc ob caufam | Ariftoteles Conchas à Chanis 
diftinxit lib.v.de hift.anim. A45 xóvyad x Xopod, it, co^dves 26 xrftves tv votis 
&puiBto: xau oiydci di eeasw.Conchz, Chamz;Pectines, Vn ues lo 
cis arenofis fui ortus initia capiunt. Alio loco eiufdem operis con- 
charü fpecies aliquot recéfet.vi» ógpdocor Siaqepa] aspis ('yvà, So 
ydp Me paxa ig rep GG) 1) po: xàvyo &od, d) x aAodjceró4 ro liv 
ya Axddes. T2. 2) "tpa é. Duo (o. Duptogr pa, yt] Trl, Ye "yórin xxóvyoy tuu. "T e- 
ftz à fefc differunt : aliz enim lzues funt, vt Vngues , Mytuli, Con- 
chz : quzdá quz galades dicuntur, aliz afperz, vt Limnoftrea, Pin- 
na,concharum fpecies quzdam.Neque eft quod quis in Chamarum 
& concharum cofufa tra&atione Diofcoridis autoritate fe tueatur, 
quü Ícribit. Kai ó tx vv Xd 5 x, TÀY Nay X ey yeuploy Cops » X9iNd 
xut epos per. iorya Ug aros, uer. ow 3 NaufScie). Chamarum con- 
chularümque in exigua aqua decoctarum ius aluum ciet,id cum vi- 
no affümitur.Hic Chamas & Conchulas coniungit,no quod ezdem 
fintfcd quod ius ex vtrifque eadem (int facultate. Id quod omnibus 
: b 


Caps. 


Libr.4.cap.4 


Libaicap.g. 


jte) 


Lib. 


Tibr.6.cAp.s- 


DE I|THSHSOEIS 
etiam teftaceis commune eft:ius enim ex omnibus , aluz fubducen- 


da vim habet. Nunc inquiramus quid fit Chamis proprium , quoà 
Conchis , quibus in multis fimiles funt , diftinguantur . Athenaeus. 


mA tt n / I e 5 / N 1 N * 
ev 35 yn purtjisreud Y cov à oos à &zri ous it) uro Ts Ovpuoug o4 (ac xtoryaura, 


«'eupà, Tó xeyrxeraj.id eft,Chamarum meminitIon Chius in Epidemiis 
quz fortaísis 471a; à Grecis nominatz funt &zo. 7$ xejyxénaj, id eft, ab 
hiando. Id etymum fecuti quidam Hiatulas latiné appellant. Sed 
cüm eadem voce etiam Channe nuncupentur,quz à Chamis maxi- 


mé diítant vt in priore operis noftri parte oftendimus,tutius effe pu- 


to Graca appellatione vti Plinij exemplo ,à quo Chamz nominan- 
tur,& Chamapelorides, & Chamztrachez , atque aliz eiufdem ge- 
neris. Chamz igitur etíiconcharum generi fubfinthoc tamen à cx- 
teris conchis diftabunt, quod fempcr hiant, & teftas apertas habent. 


Harum multa funt differentiz. Athenzus. Lxéces 35 ó tpacigpérucs T. 


xri quoi las m» Gacyelas AeysegaJ , s ) Basiouxais, xd] &s So Gacyetas, 1) 
XgxoyUXus £ia| , Gwyogoqus , dO txoxpi T'es. Xeneo 9 duvois stg] Seas los 
qmpqupéuopóres. 4. 5 Atlov T) (o. pryéin xa] (es diugopas eia. xpsflag'as. 
Hiceíius Erafiftratius Chamarum alias ait dici afperas alias regias, 
aíperas quidem mali effe fucci, pauci nutrimenti,facilé excerni, ipfis 
pro eíca eos vti qui purpuras piícantur. Leuium autem prz(tantiz 
differentias magnitudine zftimari. Aliquanto poft idem Athenzus 
ex Diphilo. Xouáy 2. Tüy zrecyElüy o] puxpai xd] ^eollu) Pysoo| T Ge Pg 
Og'p&q, A yoV.) , 1, dUg'üugoyot. $i , xg] &Uéxxejloi, a4 dV vaccis, Bata) 5 
qxpos Twy x qMNepSuay y eed ey T6 Neyopduoau y GoguAor, Svrioxejlor, &CovAot, 
&Ogbugyoi » 9] Mug. a4 pnis. Chamarum crafsiorum qua parua 
funt,& tenui carne (oftrea vocantur)ftomacho gratz funt, & excre- 
tu faciles. Craffz veró , quas & regias,& pelorias appellantmultüm 
nutriunt , difficilé excernuntur, boni funt fücci , ftomacho placent, 
prafertim magna.Prioreloco Chamz in afperas & regias diuidun- 
tur, videntürque leues pro regiis accipi. Pofteriorc in craffas paruas 
& craffas magnas que cum uibus ezdem effe videntur. A Plinio 
fpecies ha numerantur, Chametrachea , Chameleos , Chamzpclo- 
rides, generis varietate diftantes & rotunditate, Chamzglycymeri- 
des. Nos ita diftinguimus vt Chamarum aliz leues fint, alic afperg. 
Leuibus Chamepelorides & Chamgglycymerides fübiicientur, de 
quibusordinedicemus; ^ ^... | 


De Ch | 


b I BIBER TI. 1 
De Chame lxui. 


ho 2» c— 


DA 
d x 
CNN NNNNNETT 


CU PS x, 


HAMELEIA iteftz leuitate nomé inuenit. Tefta 
7| duplici coftat, Conchis lguibus que galades dicuntur, 
/£ fimiliseft. Ab histeftarum fragilitate differt, digito- 
177» rum enim compreffu frangitur facilé , quod in Con- 
: d chis & pe&inibus non euenit. Intus & foris candidif- 
fime funt, caro quoque intus candida,in qua duo foramina cernun- 
tur : alterum os cft; alterum excrementi meatus, vtrunque finuofum 
eft,vt dilatari & conftringi pofsit,hoc ad attrahendam aquam, illud 
ad reiiciendum excrementum.Habet & wpxova vt conche ceterc.La- 
tere magis protuberátefemper hiat. In arena cum Tellinis capitur, 
qua de caufa fepius aqua pura elui debet ad arenam expurgandam, 
qua expurgata dulcis eft & tenera , alioqui vix edi poteft. Chamas 
eafdem efle cà lcuibus Conchis quz yaA«3es dicütur,falfum eft:xnam 
Ariftoteles,vt antea docuimus,Chamas à Conchis feiunxit. 


De Chame Peloride. 


E SSSSSSSSSSSSSS a 
SSSSSSSSQS SS SSSS SN SS 


N Ex e. EET 
"T SESS " D 
ELIT 

ZEN 


fft 


D "77, // 
u : z Ó d 7, / /1 


Lib.5. 


2, 


1z 


Lib.j.cap.t. 


Lib.s.debif. 


4m. C.15. 


DE :T E'SHANG EIS 

tx funt à didione ax dpus : maiores enim funt Chamis , & ab iis di- 
uerfz. Alioloco ex Diphilo pelorias "Chamas crafsarum fpeciem 
facit, quas & regias appellat , que & maiores funt. Chamas etiam 
peloridas appellat Plinius. Hos fequimur, ac Chamas peloridas, 
fiue peloriasjfiue pelorinas à magnitudine dictas fuiffe cum. vete- 
ribus exiftimamus , id quod innuit Athenaus prioreloco modo ci- 
tato: nam edu fiue «Xopo fignificat O u£ya xg) 1epáqwr jid elt, 
magnum & prodigiofum. Vel di&tz funt pelorides à Peloro Siciliz 
promontorio , quod iuxta illud Pelorides optimz reperiantur.Iulius 
Pollux de ciborum antiquorum przftantia verba. faciens: eh» j 
ÜTi «xypà. ois zr&Xaois doSoxijaSy. pedpaura, x. Topix] puopoqva, Tavpu- 
cia. y Xd] Üuivos "Üpios , xd] xecpdUs tx axidSya , xg] tpigos tx parve yg) xóryaj 
areXtoplya| y ev lotos xg] vul xx gNequevag areAcopiSts voptdiogitoan . Apud ve- 
teres in pretio fuit Murzna ex freto, & Murzna Tartefia , Place- 
bat Thynnus Tyrius.& Mugil ex Sciatho, Hcedus ex Melo , Con- 
cha etiam pelorinzg , vnde forté nomen adeptz quz nunc Pelori- 
des vocantur. Ex his apparet infigniserror eorum qui fcribunt Pe- 
loridas nomen habere à luto, in quo tum manibus, tum retibus 
euerruntur : pilos enim lutum eft (fic enim eorum fcripta verba re- 
perio ) evXis quidem lutum eft,à quo «;xopidlas & zXopiss dixif- 
fe oportuerat non sexepidlas , && axxoplas , & vreXoplras , ficuti om- 
nesextulerunt. Praterea illud é memoria exciderat, aut fortaffe ne 
legerant quidem , quod fcripfit Ariftoteles , Conchas , Chamas, Pe- 
&ines , Vngues, locis arenofis prouenire non cenofis. Sed omif- 
fis nominibus rem ipfam depingamus. Chama -peloris duabus 
conchis conftat , que nunquam ita iunguntur quin femper hient, 
& viuo & mortuo animante,etiam fine calidi contactu. Ex oblon- 
ga funt & lxues , ex albo purpurafcentes, in medio connexa. Ca- 
ro intus alba eft , quz ctiam contracta , tota tefta vix capi poteft, 
extenta multó longior eft , rotunda , fpiffa , pudendo virili non ab- 
fimilis , digiti medij crafsitudine. In extremo altero foramina duo 
apparent, alterum oris eft, rotundum , alterum excrementi. Santo- 
nes conchz ftri & non hiantis fpeciem palourde appellant , que 
vox à Peloride deducta effe videtur. Sed ea Chama peloris non 
eft, cim magna non fit, neque hiet. Caro Peloridis dura eft, ob id 
difficile excernitur & multüm nutrit, 

De Ch 


E uL 
! - 


LIBHRAZT : 5 


M € rt te id 


De Chame Glycymeride. 


" 
1 d 


4 XL 


(et BU don ux 


GZcw HAM AR VM generi yAuxustpisis accedent,Plinij 
& Macrobij teftimoniis.Chameglycymerides;inquit 
; Plinius,que funt maiores quàm Pelorides. Macrobius 
22/5 in ccena adiiciali Lentuli laminis appofitas fuiffe di- 

S az 152) xit,& ne quis eafdem effe Peloridas & Glycymeridas 
exiftimetmaiores fcilicet Chamas,legat Macrobium r 1 ». 1 1 1. Sa- 
turnalium. Ante cenam , inquit Echinos , Oftreas crudas quantum 
vellent,Peloridas,Spondylos &c. Paulo poft alia edulia enumerans, 
Glycymeridas, vrticas &c. Sunt autem Glycymerides di&z à dul- 
cedine, vt opinor,quod fapore fint dulci , minüfque falfo quàm reli- 
que.Sunt aui Glycyameridas vocent,quafi ex dulci amaras.Q uod fi 
ita fit,compofitum nomen ex Grzco & Latino fuerit, quam compo- 
fitionem improbat Quintilianus. Glycymerides igitur Chamz funt 
maiores quàm Pelorides tefta oblonga Mytulorum fluuiatilium te-- 
ftx modo,fed duriore & fpifsiore,rugofa,non tamen ob id afpera,ex 
albo rufeícente, carne & fucci bonitate Peloridi fimiles. Eafdem effe 
puto cum iis quas Pelorides maiores Athenzus vocat. Hermolaus bz 
Barbarus coniicit apud Plinium poft verba hzc, Chamzglycymeri- 
des qua funt maiores quàm Pelorides;pro colycia fiue corophia , le- 
gendum corycia ex Athenzo qui fcribit Conchas quafdam à Ma- 
cedonibus vocart xopixes, quas Athenienfes xpe(;s nominant. Sed 
vtut apud Plinium legendum fit, non potes coryciaad Chamas gly- - 
cymeridas referre : fic enim conchas afperas vocari fcripfit ex He- 
gefandro Athenzus. H-yzgy3pos ^ tv Varopwitesoi (s Gayelus quisi xzoryas 
io Tü» ugxiSovo. xopixws xaAfiogeo] , Umo 9. Ajgmdioy xptiss. Hege- 
fander in commentariis ait conchas afperas vocari à Macedonibus 
Corycos,ab Athenienfibus xpetes ; id eft, arietinas. 


OA GEN 


E 


bris 


14 


Libigcapin 3 


^A ^4 Ac PEU PIC "- UMEN uw "Ili 
*« Mes : | Ru VCAETYSN 
NU AUR T E 


DE TESBARIEIS 
- De Chama afpera. i 


YES 


3 "m 
SZ ZZ mS 


Gau DO EE 


H M AI faxriajjd eft, afperz à teftarum externa par- 


GN te dictz funt, ob lineas tranfuerfas , obliquas multas, 


- k 
S B 


ACE fr ae perm ia 


ELIAN V S Chamas marinas , varias & multipli- 
ces effe tradit:nà aliz afperz funt, inquit, alize leues, 
X T. & hz quidem digitorum compreffu confringuntur, 
Y ille veró vel egerrimé conteruntur. Quedam ipía- 
: 3 rum nigerrima funt: nonnullz argentei coloris fimi 
litudinem gerere videntur. Ac quemad modnm carum eft varium & 
multiplex genus,fic multas & diuerías fedes habent. Ex his colligunt 
nonnulli Chamas pro conchulis accepifle , quz colorum varictate à 
Ícíe diftant,fed non re&é, vt ego quidem fentioznam funt vtconchu.— - - 
lz,ita Chamz varic, albe;nigre,ex albo rubefcentes;aliz fra&u faci: 
les;alic difficiles. Idem de Cochleis & Pe&tinibus veré dicitur. Qua- 
re inepté fecerunt, qui Concham nigram pro Chama nigra ex- 
hibuerunt , cüm Conchz rotundiores Chamis effe foleant , neque 


hient,Ch 


Iber w* )o* 
hient , Chamz veró tefta fint longiore , qualis Chama nigra quam " 
hic proponimus , teftis oblongis, lzuibus, duris ,fpifsitque,acvelu- — 
ti marmorcis. ud )iftl i; 


 DePe&inc. | 


(Le I eani lel oo, 


«eg VIA Grzcis Kus vocatur à Gaza modo Pecten, 
2 WV modó Pe&unculusconuertitur. Ariftoteles. Tà» 5 3- 1544 bit: 
» Bsp po eg &v&afluya, óior à xls. Gaza fac, Biualuis 4nmecap-: 
7A generis pars clufiliseft vt Pe&unculi. Et pauló poft. 


S jo 


QE WS etdto E (o; piounilpzg, alvi oiv à xe. Itc aliae mouent, 
vt Pe&ines.Sed hzc varietas ambiguitatem parit:funt enim Pectines 
& ab his diuerfi Pe&un&tuli à Latinis dicti. Plinius manifefté Pectun 
culos Pe&inibus difiungens videtur Pe&unculos pro Tellinis vfur 
pafle,vt ex Hermolao prius annotauimus.De aliis Pe&unculis infrà 
dicemus.Q ualis fit Pe&ten ex nullo meliüs quàm ex Athenzo cogno. 
Ícemus,quo loco Oftreum in quo nafcuntur margarite Pe&ini con- 
fert. Egt 55 pile og'p és "jus aieupao Note, To xleni, Si£yXvar) 5, &Xà. Agios 
75 Üg puator Eel, 2 Suc) 958: arTc. eye Suo, abt p.ó x 7éls ANNà. €. Oltreum afpe- 
&u Pedtini fimile eft , tefta non celata. fed luis eft & fpiffa , neque 
vtrinque aurita eft Pe&inum modo , fed altera tantüm parte. Ex his. 
liquet Pe&tinem duabus conftare conchis ftriatis , vtraque parte au- 
ritum efle,quod non huic tantüm competit, vt peculiariter auritum 
Pcc&tinem nominare oporteat , fed alteri etiam Peétini & Pe&üculo. 
Noftri pifcatores vocant Pectines larges coquilles , alij coquilles de faint 
Jacques Tcali cape ante. T efta vtraq; primüm ftrictior,qua parte auri- 
ta eft, deinde amplificata in orbé circüagitur : altera modicé caua & 


40. pg XPANMEEMLT 


án dorfum clata;altera plana,veluti alterius operculum. Vinculo ni- 

gro & neruofacolligatz funt. Vtraque ftciata cft, à ftrictiori parte 
fLriatura incipientes ad imum marginem dedua&z funt , fed ita vt in 

co ftriz fiue exochze magis promineant quàm ftrigles fiue canalicu- 
li,quibus fit vt Pe&tinis tefta laciniata fit , & hac parte firmiter cohz- 
res.Praterea flriz fiue exochz lineisà fummo ad imum du&is orna- 

tz funt,quz à duabus tribüfve aliis interfecantur à latere ad latus du 

&is verfus ftrictiorem partem. Intus carnis multum elt , quz circa 
medium etiam carnofum, longum, tenerum alligata apparet. Ineft 

1n carne particula luteum ouorum colorem referens. Specantur 

paoncoy & os tube modo factum, atque inteftinum tenue luto plenum. 

Tota caro in ambitu membranam habet veluti fimbriam verficolo- 

rem , ex qua fila multa & tenuia dependent. Eadem caro aliorum 
oftreorum carne dulcior & tenerior eft, facilius concoquitur , venc- 

rem irritat non acrimonia fed nutrimenticopia. Aqua quz intus eft 

aluum ciet. Super carbones coquuntur, nonnulli olei, piperis & falis 
tantillum iniiciunt. Pe&tinis tefte non femper eiufdem funt colo- 
rissquedam enim rubefcunt,quzdam albicant, aliz nigricat. Athe- 

lib, nzus. Td» 3 xT£vdy Ar x Ttpol uS &ciy ài A Uxal, ajo co49L yep X9] 
CUNT T&y 5 ueAévav 49] «vppüy à pieleores xd) vecteJot £go. Kos 

5 wárres dUgtpugeyoi , Koss aloi , dU oiotot epa [BopSpuot JA. xupuov Xd] w- 

«ipto. Inter Pectinestenerioresfunt candidi , virus enim non refi- - 

piunt,& aluo faciles funt , ex nigris & flauefcennibus maiores & ver- 

ni palato arrident. Omnes in vniuerfum ventriculo grati funt, faci- 

lé concoquuntur, aluum fubducunt fumpti cum cymino & pipere. 

. Ariftoteles inter teftacea quz fe mouent Pe&ines numerat , quos 
DENM i ctiam volarc ait ex nonnullorum fententia:nam de ferramento quo 
Lil. s.cap.3s. Capiuntur fzpe exiliunt. Plinius. Saliunt Pc&ines & extra volitant, 
Ícque & ipfi carinant , ideft , ex fuis teftis carigam fibi parant , ficuti 
Neritz,przbentes concauam fibi partem,& alteram aurz opponen. 
tesjfic per fumma zquorum velificant.Strident Pe&incesjinquit Ari- 
ftotcles,quoties per maris fumma nitibundi feruntur, quod volitare 
Dac. dicunt.Pectinibus oculos tribuere videtur Plinius. Non omnibus ani 
malium oculi. Oftreis nulli, quibufdam concharum dubij : Pe&ines 

enim,fi quis digitos aduerfum hiantes eos moueat, contrahuntur, vt 

TONRTI videntes.In candem Íentctiam (cribit hzc Ariftoteles. Pc&ines quo- 
| «maps que admoto digito dchiícunt,mox comprimunt fe vt cernentes. Id 
quod ego in Pe&inibus fzpius experiri volui , fed fi digito immiffo 
caro vel membrana carni cireum pofita nontangatur ,Íe nó contra- 
hunt,fi angatur,ftatim claudunt , & digitum vel aliud quid immif- 
fum firmé retinent. Tefta intecta omnia latent vel algore vrgente, 
velaítu , Pe&ines, quemadmodum Purpurz & Buccina conduntur 
canis 


3ib.a.de bi ff. 


Animal. cap.9. 


— o0 T 
»* 


LODBUE RD E 7 
ca nis exortu circiter tricenos dies.Pe&ines atque adeo Oftrez ac con- 
chz omnes tum optimz funt,quum grauidz. Quanquam veró tefta 
intecta grauida dicamus,nullum tamen eorum vel coitum, vel par- 
tum intelligimus:hoc enim genus fponte prouenit, ouáque corum 
improprie appellamus partem illam;qua melioris nutritionis eft indi 
cium,quemadmodum in fanguine przditis adeps , quam ob caufam. 
tum melioris funt fucci. Pectines in locis arenofis proueniunt, & 
quemadmodum purpurz celeriter augefcunt,quippe qui anno perfi- 
ciantur autore Ariftotelexouum enim quale modo diximus vere con ;; .,. ni 
tinent;procedente tempore minuitur:deinde totum aboletur,ficcita- «mao; 
tcs peramefcunt,& locis quibufdam propter fummos calores defece- 
runt.Pactines maximi & nigerrimi zftate;inquit Plinius laudatifhimi 15.5; 
Mitylenis.Eofdem ctiam celebrant Iulius Pollux,& Athenzus. Lau- | 
datiffimi etiam Tyndaride in Sicilia; & Salonisin Dalmatia. Neque 
 folüm in Altino & AntioItaliz,fed etiam Tarenti. Horatius. Satyra 4: 
Petinibus patulis ia&fat fe molle Tarentum. 

Purgatur vefica Pe&inum cibo inquit Plinius, nam vrinam ci- 55, , 

ent,& quz in vefica funt modicé detergunt. nga 


Dealteró Pectine. 


£P yu vxr. 


oum ONCH A quam hic exhibemus Pe&ten eft alter(nam 
$ C 2S Pe&ines concharum generi attribuit Plinius ) quem 
] Vezser» cum fuperiore eundem plane effe facilé cxiftimabic is, 
P A A $9 qui non diligentius circunfpexerit , fed reuera differt: 
CERE namatiores & ampliores aures habet, eftque toto cor- 
pore longiore ftri&ioréque quàm fu perior.Pratereà hic teftam vtran 
que Pe&unculorum Burdegalenfium modo concauam habet , fupe- 
c 


— 


T 


& N "n * Bs At 
[E : i 


DE TESTAUUMEIS 

rior alteram duntaxat cócauam,;alteram planam. Poftremó hiccon- 
charum quarundam rugofarum ritu rugas fiueftrias & exochas fim- 

lices habet;prior veró fingulas ternisaut quaternis lineis à fummo 
ad imum duds ornatas. Hunc Pe&tinem Itali &omiaz vocant,quod 
qui € Compoftella redeunt (quos etiam Aomom lingua noftra vo- 
camus) Pe&ines huiufmodi multos pileis affixos geftant. Carne & 
fapore à Pe&unculis non differunt, fed figura: Pe&unculi enim 
rotundiores funt, & altera tantüm parte auriti, hi Pe&ines ma- 
gis oui figurà & vtrinque auriti. 


De Pectunculo. 


(ed m IR D 


N Sinu Aquitanico frequenter capiuntur exigui Pe- 
&ines, qui vulgó "Pezezdes vocantur. Capiuntur 
etiam in Normania, vocantürque ZZanzons. Roma 
, Gongole , quafi Conchule : funt enim femper parui 
t — praiertim in Mediterraneo mari, in Aquitanico lito- 
re maiores. Alij Coquilles de amt laques appellant, quemadmodum 
fuperiores. Pe&tunculi re&é dici poffe mihi videntur, pe&tinibus 
enim figura fimiles funt. Concham ftriatam babent, vtranque ca- 
uam aculeis aliquot paruis armatam , altera duntaxat parte auriti 
funt, aliquando dextra, aliquando finiftra. Horum aliqui candidi 
funtjalij rubefcunt. Carne funt tenera , molli , guftuique gratiore 
quàm fuperiores Pe&tines,ob falfi cum dulci permiftionem. His at- 
que aliis Oftrcis quidam maximé dele&antur, iifque frequentiüs & 
copiofiüs vefcuntur,vt Burde galenfcs & Santones. Qua de caufa e- 
uenire puto, cur multi apud cos calculo grauiter laborent: omnia 
enim Oftrea craffi & falfa fucci copiam gignunt,qui accedéte vini te- 
nuis & generofi liberali potu facilé ad renes permeat , vnde calculi in 
renibus & vefica gignütur.Q uod fi quis obiiciat vt Pectinumj;ita Pe- 
"&üculorü cibo veficam fimiliter & renes purgari exPlinio,ac proinde 
cibo huic detergendi vim aliquam ineffe:refpondemusin corporibus 
impurisatque pituita craffa & multa , ventriculo primifque o zi 
^ arcta 


EY 


ka Ds 


T A MT 
EN 
«sU N 
ALAS 


EL LDIBBMPKUL 


farcta detergentia ad calculum procreandum multüm habere mo- 
menti,vtpote quz calculi efficiendi materiam ad renes deducant, 
multó magis qux aperiendi vi przdita funt, quibus qui alieno tem- 
pore vtitur, renum & vefice morbum ac cruciatus valde auget. Pac 
de pe&inibus.Nunc conchasreliquas explicemus. 


De Conchis. 


Cot moT . XVIL 


2, ON CH JE Nomen latiffimé patere iam diximus, 
E/3 hoc veró Plinij autoritate maximé confirmatur , qui 
^; Pectines, Cochleas; Buccina cocharum nomine com- 
2759 prehédit.Verba eius adfcribere fuperuacaneum haud 
| fuerit, vtpote quorum iucunda & eleganti varietate 
& copia , naturz feecunditatem, miráàmque ac multiplicem in pro- 
creandis omnibus folertiam ingeniose imitatus eft. Concharumge- 
nera, in quibus mira ludentis nature varietas, tot colorum differen- 
tiz,tot figurz, planis & concauis, longis, lunatis, in orbem circum- 
actis, dimidio orbe cafis,in dorfum elatis , lxuibus, rugatis , denti- 
culatis , ftriatis , vertice muricatim intorto, margine in mucronem 
emiffo foris effufojintus replicato, iam diftin&tione virgulata , crini- 
t2, crifpa,cuniculatim,pe&tinatim, imbricatim vndata , cancellatim 
reticulatajin obliquum,in re&um expanfa, predenfata, porrecta,fi- 
nuata, breui nodo ligatis,toto latere connexis,ad plaufum apertis,ad 
buccinum incuruis. Quum planas & concauas dicit, peines intel- 
ligit quibus folis hec nota contigit, quum ad buccinum recuruas, 
Cochleas & Buccina comprebendit. Nunc fpeciatim de conchis lo- 
quamur, quibus tefta durior eft,quzque duabus teftis conftat, vtrifq; 
cauis.Hoc genus JUvpo, vocat Ariftoteles, 9 diweiv ógpéotois oxejs- 
x5iSo» , quod,gemina tefta continetur, Biualue conuertit Gaza , fi- 
cut usyóyveor vniualue:jsga enim valuz funt, eas Cicero Conchas La- 
tiné dixit. Pinna enim (fic grecé dicitur ) duabus grandibus patula 
conchis , cum parua fquilla quafi focietatem coit cibi comparandi, 
Concharum multz funt differentiz etiam prater eas quas ex Plinio 
protulimus: funt enim aliz albz;aliz nigre : quedam albo nigroque 
diftin&z,quarum differentias aliquot iam perfequemur. : 


19 


Libr..aps - 


1ibidenais 
ra Deor, 


20 


Tib. 9-£4p, 5: 


Lib. 


Lib.3:c4.6. 


"UD E CTESUIBAG ETS 


De Concha imbricata. 


(otPUT XP 


ONCH A Hac eft diftin&ione tefle imbricatim vn 
3 data,vt loquitur Plinius, quamobrem Concham Im- 
?; bricatam vocauimus: tefta enim ad vndarum fefe at- 
/ tollentium fimilitudinem diftindta eft, quz diftin- 
^ &iones cüm alix alijs infideant imbricum modo, 
Concha imbricata dicitur , quemadmodum à Vitruuio imbricata 
czmenta: incerta, inquit,czementa alia fuper alia fedentia , inter fe 
imbricata, non fpeciofam, fed firmiorem quàm reticulata preftant 
ftru&uram. Imbricata , inquit Budzus, appellat inter fe hzerentia 
imbricum modo. Sunt autem imbrices tegulz curuc, quarum alie - 
alijs imponuntur ad arcendas à tectis pluuias. Eaídem Conche hu- 
ius diftin&tiones non inepté fquamis compares, fic enim fquame 
pifcium rotunde difpofite funt. Concha hec magna eft,& lata am- 
bitu inferiore , laciniofo ac eo firmiter coherente. Tefta dura eft, 
intusleuis. Caro dura ac concoc&u difficilis, alioqui fuperioribus 
fimilis . Frequens eft concha in oriente , reperitur etiam in Ocea- 


,nO.À Grecorum vulgo agazoen vocari audio , & à Caloieris Arabie, 


id eft , cenobitis qui illic funt Tridacnam. Verüm Tridacna quo- 
rum meminit Plinius effe non poffunt. Sic enim ille quum de oftreis 
loquitur. InIndico mari Alexandri rerum autores pedalia inueni- 
ri prodiderunt. Necnon inter nos nepotis cuiufdam nomenclator 
Tridacna appellauit:tantg amplitudinis intelligi cupiens , vt ter 
mordenda eflent. Ex his verbis nihil aliud re&é colligas , quàm. 
Oftrea in India valde magna reperiri , vbi omnia grandiora efle 

quim 


| CrBEDBEIG . a 
quàm apud nosfzpe diximus,quz magna Oftrea quidam Tridacna 
appellauit;quia non nifi tribus morfibus deglutiri poffunt. 


— De ConchisStriaus. . 


(4!PULT-XIX. 


TRIRDAS Fenhgyecprequimur » quam 
22/ primam exhibemus eam que communi nomine à no- 


N (9 ftris Coquille vocatur;ab Italis Capa tonda à rotunditate: 

AS y duabus enim teftis coftat multüm cauis , & in dorfum 
x5ReS 4 multüm clatis,vt ad rotundam figuram multüm acce 
dant;intus lzucs funt.foris ftriatz Pe&tinum modo , in ambitu ferra- 
tz.Harum aliz funt albz;aliz nigricant;aliz flauefcunt per gingly- 
mum colligantur:vtriufque enim tefte apophyfes fefc inuicem fub 
euntesconiunguntur.Caro dura eft, difficilifque concoctu. Tus ex ea 
aluum foluit.Ex Concha hac & cateris que fequuntur vftis , & in ci- 


ncrem redactis dentifricia optima conficiuntur. 


ALTERA Concha ftriata priori fimilis eft, nif1 quod illa ali- 
quot lineas tantüm à latere ad latus per ftriarum tranfuerfum ductas 
habet,hec non lineas fimplices,fed virgas latas ficuti fafcias per tranf- 
uerfum du&tas habet.Eft etiam rufa,ynde Coricha ftriata, faíciata, & 


rufa dici poteft. 
PN 


| NBN 
d j N 
sw VN un 5 
j IXPNN.TICA 
SLWW 
S N N 
we 


( c4 PARAT, iX X. 


—&3 CHINATAM Concham ab afperitate vocamus, 
J?^ ficut aculeatam ab aculeis vocare poffumus.In hac v- 


duca aesHy futam Echinorum modo , ipfum vnionem in carne 
ipía effe grandini fimilem.Hzc Concha fuperioribus & Pe&ini fimi- 
lis eft;teftis admodum concauis,ftriatis;in ambitu incifis. In ftriis fiue 
exochis eminent aculei frequentesjincurui,certis interuallisà fefe dif- 
fiti , quifi vi aut alia ratione exciderint , veftigium fui relinquunt. 


Quod 


.* 


L L:DHESRT LE 


&atione rumpi,quod falfum effe experientia docet. Nam in Echina- 
tis fra ctorum aculeorü veftigia íemper apparent, Conchas vero ftria- 
tas tantüm etiam poft magnas procellasin litore fzpiffimé videas, fi- 
ne vllisaculeis,eorümve notis. Vidimus ctiam fxpe Conchas ftriatas 
fine vllis aculeis retibus captas . Quare hancà czteris differre certum 
eft afperitate & aculeis.Carne vero interna & fubftantia plané fimi- 


lis eft. 


De Concha longa. 


GTAPPRES Y ^ XoX 
J£ C Concha duabus magnis & longis conftat teftis. 
Chameglycymeridi fimilis eftfed tefte multó fpiffio- 
res funt;magis rugatascolore vario, in ambitu rube- 
fcente,in medio albefcentejintus candido cum leui- 
ZA tate. Ex hac calx conficitur. Dentifricia optima ex 


ciufdem cinere parantur. 


De Concha altera longa. 


(edP UI CXII. 


ONCHAM Hanc Da&ylum effe fcu Vnguem fal 
fum eft. Neque audiendi funt ij qui his quinque voci- 
bus, Aulo,Da&ylo,Solene , Donace & Concha longa 
Plinium feorfum ad hunc pifcem fignificandum vti 
tradunt. Neque illud rea? ab aliis fcriptum cft, Digi: 


23 


(24. 


Gbgzs  tosConchaslongas vocari. Nam Plinius diuerfis locis de his locutus 


DE TESUHSTEETS 


cft, vc de diuerfis rebus. Iocinoris doloribus , inquit, ícorpio marinus, 
in vino necatus, vt deinde bibatur : Concha longz carnes ex mulfo 
potz cum aqua pari modo, aut fi febres fint ex aqua mulía. Deinde 
multó poft.Mares alij Donacas;alij Aulos vocant,feeminas Onychas. 
Vrinam mouent mares,Dulciores fceminz funt,& vnicolores. Quid 
veró de hoc Plinij loco fentiam poftea exponamy;atque alios effe Da- 
&ylosà Conchis longis demonítrabimus.Hanc quam hic exhibemus 
Concham longam Plinij effe affirmamus,quód nulla fit hac longior 
& ftrictior.Noftri Culler vocant.Tefta eft alba;afpera, lineis multis & 
diuerfis diftin&ta.Q ua parte replicatur,foramina multa habet ordine 
difpofita.In noftro litore frequenter iacentes reperiuntur. 


De Concha pictorum. 


Cut Pp XX Pup 


UU DA NTER Conchas eam numerat Ariftoteles qua pi- 
e KE ; &ores vtebantur,non in diluendis aut afferuandis co- 
Lá AS Kn loribus,ad quam rem pictores hodie Mufculorum te- 

(5 ftis veuntur,fed cuius tefte radebantur,quód coficien- 
XC xC mE 2»24^ dis coloribus vtiles effent ne quis exiftimet ex interno 


corpore faniem aliquam veluti ex Purpuris & Buccinis infecturz vel 


1;.,: debf. pictura vtilem colligi. Verba funt Ariftotelis.o 5 6L yea.géis óepéo Xed»- 
d re Y 


Capa. 


04 , 7r&Xd j TA) bwtp[3 dd, x9) £&otyev T&lo OQ quos teiré(oa, 81 2 
Tod. judi. "ateA TUs Tóz'us 9s 7rt&) Kepidu . Concha que pictori- 
bus vfui eft,craffitudine plurimum excedit,& florem illum non intra 
teftam,fed foris habet.reperitur id genus maximé circa Cariam. Hu- 
iufmodi eft Concha quam hic proponimus,teftis fpiffis, intus lcuibus, 
foris ingqualibus & afperis,Cinnabaris aut Sandarace colore , figura 
fpondylorum aut minorum Oftrcorum.Hanc accepi à Gulielmo du 
Choul Allobrogum prcfe&o,viro varig admodum & antique erudi- 
tionis, 


ITBEETL 


ditionis, cuius egregium fpecimen eft editurus his libris quos prope- 
diem publicabir.Is ad fingularem doctrinam, fummam erga litera- 
tos omnes liberalitatem atque humanitatem adiecit,qua in me quo- 
que vfus Conchas aliquot;atque turbinata depingenda dedit. 


De Concha Corallina.- 


! 


CST CXXLII 


EG ONCHLE Supradi&tz fimilis eft hzc que in mari 
75 noftro reperitur colore fcilicet, rubra enim eft,coral- 
; lum plané imitata, vnde corallinam nuncupauimus, 
240 figurá difsimilis: externa enim teftarum parte pe&i- 
29) nem refert,nifi quód hac ftriata non eft,fed lineis tan 
& tuberculis rubris inzqualis, intus leuifsima , candidi 


[A eAoP UE. X XI. 
A GN A Hzc Concha & lineis multis, & elatis per 
tráfuerfum du&is valde rugata elt, teftis valde fpit- 
fis , intus lxuibus & fplendoris argentei , qua parte 
Ds Z2) Concham margaritiferá , matrem perlarum vulgó 
dictam refertper gin glymum articulatur: teftarum enim in fummo 


d 


25 


26 


DE TEST NANGEIS 
apophyfes vicifsirn recipiunt & recipiütur,quibus accefsit vinculum 
robuftum,dicas cfle dentes pe&inatim coeuntes. Teftz ob fpifsitudi- | 
nem in laminas & fruftra diffecanturtx quibus fphzrulz precü con .. 
ficiütur,& dentifcalpia quemadmodum ex matre perlarum, fed non. . 
adeo fplendida.In dh Concha vniones reperiri non dubito. 


S 
^ 


De Conchula rugata. 


C.H IPADUTTXCXAME 
6.0 N Abimoad fummáü lineas du&tas habet hec Có-- 


| chula;fed à latere ad latus multasveluti rugas fparfim. 
' & inc ordine,quarü quedà imperfedte funt,& in me- 
diam teftà definunt.Teftz non funt tumida & in dor 
S fum elate,quéadmodü ftriate omnes;fed depreffe,co- 
lore vario,funt enim ex albo cinerez,& ad liuidü accedentes. Labra 
teftarum craffa funt,& tá ar&té connexa, vt fine vi non aperiantur,fa 
ciliüfq; rápantur teftz,quàm patefiat,quod à Chamarü natura pror- 
fus alienü eft,quarü tefte hiat. Vnde eos errare conftat qui hanc Co- 
chulà pro Chamepeloride exhibent. Hec Concha arenz modicum 
recipit per lateris rimá;aquá fugit ore quod illic fitum eft, rotundum 
& inambitu finuofum. Iftas Conchas Veneti P;uerenos fiue psueronos 
vocant. Mafsilienfes Clonifas. Ligures crfellas. | 


De Conchula varia. 


(PUT XP 


£7 D Fauces Malgurianas capitur frequenter Concha 
parua teftis fpiísis & dne quz lineolis multis & 
admodum variis diftin&tz funt, ob id variam nomi- 
nauimus. 


E AS - " 


yos 
&u UA 


, LÀiBERTI 

nauimus. Cham afpere non valde difsimilis, fed minus afpc 
ra eft. Carne eft dura, lutum redolente, fapore falfo, ob id ius ven- 
trem multàm ciet. A pauperibus folàüm emitur, vocántque vul- 
gó noftri pelorde , que vox eti Peloridi affinis fit, tamen long? a. 
lia eft Concha à Chame peloride , di&ámque puto à noftris à lu- 
to & fordibus : faedas enim res & fordidas /ofdes appellant. Reperi- 
tur eadem frequens haud procul à Narbone, tota luto obfita , voca- 
türque illic Pholado quafi goA23a dicas à verbo ge», quod latere, 
vel in latibulis degere fignificatque appellatio apté conuenit : nam 
Conchz iftz in luto latentes degunt, fepius ad pedem vnum depref- 
fz. Has mulierculz venantur gladiis latioribus, aut aliis ferramentis 
in lutum altiüs immifsis vt eleuent. Ob hanc Concharum naturam 
in eam fententiam inclinat animus , vt eas goA«3ts Athenzi effe pu- 
tem quarum bis meminit. Ai 3 geAdSes aoAvfopairspon , BpopdSus 3. 
Pholades multüm nutriunt fed virofz funt. Et: A15 9924315 Ugouot, 
popu 5 x8) xoxbyivi. Pholades ori grata funt, fed virus refipiunt, 
& mali funtfucci. Et Phauorinus, qeA«i3: ógpéoxwd wa. popddVr. 
Quod ficui hacfententia non probetur , eáfque tantüm Pholadas 
efle velit , qua in faxorum cauernulis,non in luto lateant , de quibus 
poftea dicemus,non valde repugno. 


De Concha R homboide. 


(dvPuUE UnXy. 


xS V AM. Hic reprzfentamus Vencti. mufflo vocant. 
m ENT] Grzcorü vulgus ('alagnone, apud noftros. àxévupeos cft. 
iC S b Falfoó Bar quidam vocant:xnam nihil fimilitudinis 
| DADA cum quernis glandibus habet , neque in faxorum ri- 
: t» mis nafcitur, quod temere nonnulli afferunt , neque 
tefta lxui contecta eft,neque huius caro tenera eft,neque palato gra- 
ta,quod de Balanis fcripfit Athenzus,fed dura, virus olens atque in- 
fuauis. Opinionem ctiam eorum qui fpondylum appellantfatis re- 

2 


27 


Lib.;. 


Lb. 


[28 


c E 


DE.TBSHEGLISTOT 

fellitteftarum connexus de quo in fpodylis dicemus. Huius nomen 
nullum equidem apud veteres reperi : quare Mufculum ftriatum re- 
&€6 dici poffe puto , quod tefta fit Mufculorum marinorum tefta fi-- 
mili,fed fpifsiore & firmiore. Preterea pars qua cohzrent teftz recta 
eft fere veluti in Mufculis, altera parte rotunda : recta feré, inquam, 
dempto teftarum capite , quod in angulum fatis prominet , vt figu- 
ram rhomboidem fatisapté tota tefta reprefentet , vnde Concham 
rhomboidem proprie appellari poffe putem. Ab angulo capitis te- 
ftarum ducuntur paruz ftriz;aliz rectz;aliz oblique. Tota concha 
nigricat.Dura eft admodum carne , fi cum aliis Mufculis compare- 
tur. Rara eft hzc Concha,quod in alto mari degat. | 

cnl. CIMRENMNISSM 


De Balano. 


( «4 

(e RISTOT ELES interteftacea Balanos numerat, 
ifimilitudine. Sed hzc vox àA«vss multarum ar- 

C47 borum fructibus accommodatur, quemadmodum 
' glans apud Latinos omnium glandiferarum arbo- 
rum fructibus. Quamobrem Diofcorides addito epi 


Lib 135. theto Palmarum fru&us gomyofóuAvéres vocauit, & Caftaneas o«p3ia- 


às Bares , vel 30s Bares, & Bdoxavov pedo , glandem vnguen- 
tariam, quam Plinius myrobalanum vocauit. In officinis hodie fc- 
men behen dicitur. Sunt & myrobalani fru&us alij Arabibus diái, 
qui ex JEgypto & Syria ad nos deportantur, quorum etiam Diofco- 
rides meminit , quum iis fructum palma comparat . qoin£ iv apydao 
ueTo4 , SuysiTa| 2 putaomopisc: vs Tus xv 5 darpa.y aquis y Gio psp pepay T) 
e jani uupofBa ivo. Palma in ZEgypto nafcitur. Ea medio maturi- 
tatis vigore,autumno decerpi folet. Ex his liquet B&xavo addito epi- 
theto ambiguitatis vitandz caufa multis arboribus attribui. Sed Ba- 
lanus marinus à fimilitudine glandis quernez nominatus eft autho- 
re Athenzo. 4:5 Gdxava Xa Spa] imo Tis xi, Gs 3p vi a5 óueibetflos, G]à.- 
des di&tz à fimilitudine fru&uü quercus.Sic etià Gaza apud Arift.có 
uertit. Ex quo Arift.nó potes colligere quid hodic Glandes appellare 

: | pof 

*. 


I—LIDEN'CE 
pofsimus:earü enim breuiter meminit hisverbis.atej (s Jp yes ) rv 
ar GoSiov TÓda i, Baro. Rimis cauernifque faxorü vertibula genera- 
tur & glandes. Athenzus Glandes alias aliis maiores facit. A; Goo 
3 & usiQores dÜbxxeyroi x, 4o osi. Glandes,fi maiores fuerint;aluo facilé 
fubducuntur,& placent palato. Bdxarvor Sugepuo: wxupi 5s T0wus , | 
m» yop drybarria] yAuxtia, &zra Asa, Ogopot; Üpeal ig, TOU uot, SprTUa), 
éCxeioi, aj 9. àXa| áAxdlteo4. Glandes pro locorum varietate diffe- 
runt. ZEgyptiz dulces funt,tenerz,ori pratz;copiofi nutrimenti,mul 
ti fucci , vrinas cient , aluum foluunt. Aliz magis falfz funt. Ea- 
dem pro huiufmodi locorum differentia aliis etiam competunt. 
Quemadmodum enim 7Egyptiz glandes ad Nili oftia capta dul . 
ciores funt , copiofiorifque nutrimenti & fucci , ita Oftrea 1n oftiis 
Rhodani, Sequanz, Garumnz capta, dulciora funt aliis quz procul 
ab aquis dulcibus capiuntur, ac proinde hec quod magis falfa fint, 
magis aluum folicitant, minds nutriunt. Hec de Glandium natura. 
Nunc Glandes ipfas demoftremus. In Liguttico litore Mufculorum 
eft genus quoddam in faxis latens , nonnulli Glandes veterum effe 
putant, fed Pholades effe potius exiftimauerim , de quibus poftea di- 
cemus. Si quis tamen nimis prefracté defenderit Glandes effe , non 
refragabor. Liberé dicam quod fentio. Duo mea quidem fententia 
Glandium genera funt: vnum quod in Gallia & Britannia noftra 
poufeepiez. appellanr,Pollicipedes nominant quidam, quód pollicum 
in pedibus fimilitudinem habeant, quod nomen eiáüfque interpreta- 
tionem non probo. Id genus glandem effe colligimus, quód illi cum 
glandibus magna fit fimilitudo. Nam vt glandis quercus , vcl ilicis 
pars prior leuis eft, & in acutü tendit,pofterior afpera, fic hec que fa- 
xo affixa exhibemus, pofteriore parte qua faxis hzrét, rugofa funt & 
afpera,glandiümque calyculis pofteriorem earum partem ar&é reti 
nentibus,fimili.Plura ex vnica radice pedent à faxorum rimis. Ex te- 


^9 


Lib. de biff. 


Amm. Cap. 15» 


Lib.;. 


ftaccorum genere funt:pars enim prior longa,rotunda ex duabus te-. 


ftis componitur, colore & lcuitate vnguium,; in medio rimula eft, ex 
qua capillamenta quedà veluti plume rubefcétes prodeunt. Concha 
vna veluti ex multis acutisvnguibus conftat,tota in quinque digito- 
rum longitudinem accrefcit , crafsitudine funt pollicis in Hifpania, 
in Británia noftra funt minorces.Pars pofterior que faxo alligatur, co 
rio duro afperoq; potiüs quàm tefta cóftat;ex nigro flauefcic. In Hi- 
fpanic parte ea que Oceano alluitur reperiuntur in Normannia & 
Britannia noftra frequentifsimeé adeo vt per vicinas vrbes pagofque 
diuendant. Mulieres & delicatiores homines alia faftidientes ciba- 
ria hoc edulij genere dele&antur, & qui veneri dediti funt. Elixan- 
turin aqua, 1us quod intus eft fugitur tum priore parte contorta & 
difrupta,caro extrahitur & ex accto editur. | 

: d ; 


- 


V^ CCTPIENEBUNT Vo VN eo 1 ME 
PT IP Ps 
s (COM RTORE 
* e 


E DE TESTACEIS 
De Balani fecunda fpecie. 


CAPUT XXX. 


XE I Cui Glandes hz non placeant,alias propono que — 
(e we2^ elandibus fructibus fimiliores funt. Nafcuntur in fa- 
E xis,& in rimis nauium,quz diutiusimmotz vno in lo 
ce) 3.5. co m anferintjadnafcuntur etiam Mywlis. Vidi equi- 
ER E5354 dem Mytulos vetuftos & mortuos totos iftis Glandi- 
bus opertos & naues prz: vetuftate putres, quibus frequentifsimz ad- 
natz fuerant. Hz Glandes ftriatz funt,foramen habent é quo veluti 
frondem emittuntmultz fimul nafcuntur. Intus parum carnis con-- 
tinent,paruz femper manent. Quamobrem has paruas Glandes, il- 
las magnas appellare poffumus. Noftri prorfus negligunt , ac ne de- 
guítant quidem. 


De Conchis lzuibus. 
(cA DROP UM 


fequuntur lzues & non ftriatz : has enim ita. diuidit 
5 Ariftoteles. E7i ni duldv TY Og pd Sie.gopo] Ups GA- 
"RC ; /» €, 
ANS 2A us & uSp ydp AEtóg pax. tq , Gavtp cou) X9) 

d 29 DAN ^1 PA Ui: N / » OS / / ets je 

à ANSEZZZ E cs og] xoyyod eo o4 tg Xp eo4 yos dts, "à: 5 acuta, 

[rd A NY Y N »/ : IN ; 

O10 (&« 2ipWóg pea, stg. "Gximocs xg] "y£vi Xeyxov tua. , o0 xfpuxss. xg) T&TGV (c 

By 5a s E. ud / N / Y / (& 5. Ansd oss 3 fet Gs 

Me po. Co (ox €gy OLoV X'TElS , Xo]. (oy XQ Tl. "y&yos , 9 appo (o (&x o10y Q4'Tt 

vuol , xg) 2teyxov V oves. Quem locum non fatis exprefsit Gaza hoc 

modo. Ipíarum etiam teftarum magna varietas: nam aliz lzues, vt 2 
Vngues,Mytuli,& Concharü quedà quas galadas appellàt. Aliz fca | 
bre vt Oftrez,Pinnz,& Conchz nónulle,& Buccina:quzdà etià pe- 
&inatim diuifz,vt Pe&unc&uli & Concharü nonnulla. Ari(to.teftas 


diuid 28 1 


Tib. 4.de ift. 3S 


Animacap.4. 


IIb BE ub 
diuidit in Izues & afperas. Rurfus afperas, in virgatas & nó virgatas, 
Sunt igitur tefle quxdam afperz & non virgatz,vt Pinnarum tefta, 
Sunt quedam afpere & vitgate , vcPe&inum tefle. Quare fic ver- 
tendum fuerat. Teftarum magna eft varietas, aliz enim leues 
funt,vt Vngues,Mytuli, & Conchz quzdam quz galades nominan- 
tur.Quzdam afperz vt Limnoftrea & Pinnz, & Conchz nonnulla. 
Ec afperarum quidem aliz funt virgatz vt Pecten , aliz non virgatz 
vt Pinna. Hactenus Ariftoteles qui virgatas teftas appellat non fim- 
plicibus lineis aut tuberculis,fed virgis elatis & ftris afperas, de qui- 
bus ac de aliis aliter afperis iam diximus. Lzuium inter fe differctia 
eft à magnitudine & paruitate,à crafsitudine & tenuitate teftz,3 co- 
lorc. quedam enim tote nigrae funt,quedam albe , quedam nigrisli- 
neis diftinte , alie purpureas , tranfuerfas & rectas lineas habent, 


de quibus deinceps. à 
De Concha Galade & Concha nigra. 


- 


n 
NN 


"Wo 
c7 LL 
225 7 77777] 
Z7 ILL CÓ 
". c7 Z7 7 "a 
pa 


]7 
zz 
ur 


CoXED UI EUXIXYIA 


NX ONCHAE l'axd3s Latinum nomen nullum in- 
uo uenerunt , quare Gaza Latino nomine víus eft. Has 
(€ inter lzues numerat Ariftoteles , vt fuperiori capi- 


te protulimus , fortaffe à la&teo colore dicte funt ya- 


A oe e 
mz. Nonnulle parum purpurafcentes , quzdam flaucfcentes re- 

eriuntur, fed intus omnes candidifsimz funt. Caro alba eft, dura, 
conco&u difficilisfuccum craffum gignit, ius ex his aluum mouet, 
per fe coquantur,vel fine multz aqua admiftionc. (atis raró capitur. 
His Conchas nigras opponimus,quas propria o)&ura non egere exi- 
ftimauimus , quod fuperioribus plané fimiles m ,nifiquod intus & 
foris nigricant,caro quoque minus candida eft. vtraque non admo- 
dum concaua eft , & tefta vna cauitate fua alterius apophyfim reci- 
piente firmé colligantur. 


À 


Mer M MEE RR 1v" a: biet i 
"n Li 


DE TESTADEITS 


o 
| De Concha fafciata. 


(4 PUT XXXI 


VPERIORIBVS Duabus fimilis eft Concha 
quam hic reprzfentamus, nifi quód pauló latior eft, 
(E ) quod lzuibus videtur peculiare. Pratereà quinque 
BS veluti fafcias latas à latere ad latus ductas habet , iis 
Uode fimilesquibuspuclle noftrz capillum redimetee 
Ze quibus puelle noftrz capillum redimire fo 
lent quas evettes , appellant;id'eft, vittas,vunde & hanc Concham co- 
quille vetade nuncupant. Inde Latiné fafciatam vocauimus,no ine- 
pte,vtarbitror. Tefta eftadmodum lzui,dura,marmorea.Hac fuc- 
co & fubftantia à fuperioribus non differt. Huic fimilem plané ad- 
iungimus,quam ob id peculiariter non depinximus. Differt tantüm 
lineis purpurafcentibus quas per tranfuerfum duc&tas habet à fum- 
mo ad imum, alias partim flauefcentes,partim albas, intus tota vio- 
lacea eft. Tefta cft Ixuifsima,fi qua fit alia;tenuis. Vna linea caua al- 
terius teftz longam apophyfim excipit,& ficar&é colligantur. — 


De Concha craffz tefte & Conchulis variis. 


VAS 


We 


(AP YT TET 
GALADE & Chama afpera hzc Cócha figura nó 


differt, neque vitá aut fubftantiá,fed crafsitudine tan 
«4 tüm teftarum.Hg lineis aliquot à latere ductis diftin- 
SN Ox funtnihilominus tamenlzues funt. Ex his víftis 
& in cinerem redaáis przftantifsimum | antifpo- 

W dium 


LABET". 


dium fit,quod in fpodij veri vicem commodé vfurpatur. Fiunt & ex 
his dentifricia , & exficcantibus admodum medicamentis vtiliffimé 
admifcentur.fit & ex iifdem calx. Sunt & Conchule quadam afpe- 
rz,quzdam lxues nucis iuglandis magnitudine, qux maiores nun- 
quam fiunt,Grzci x;yy£ei« vocant , de quibus Diofcorides loquitur, 
vt citauimus quum de Chamis ageremus. lus earum , inquit , cum a- 
qua modica elixarum aluum ciet. | 


De Concha matre vnionum. 


—— 


(4? UT XXXF. 


xeISTVLIMVS In finem fermonis noftri de Con- 
4l chis pulcherrimam Concham quz margaritifera eft, 
& lingua Indica Bé6se; di&a fuit. A Gallis 2Nacre de 
perles pro Matre perlarum(nos enim perlas vocamus 

Auc quas Grzci Mepyepl(ss, Latini vniones)quod frequen 
tiores & meliores vnioncsin his quàm in aliis Conchis vel Oftreis in- 
ueniantur:nam in aliis etiam Conchis margarite proueniunt,de qui- 
bus fuo loco tra tabimus.Hzc Concha magna eft/fpiffa , modice ca- 
ua,figurá Pe&inum zmula:vna enim parte aurem habet , & forami- 
na parua que non permeant.À ltera rotunda eft , argentei coloris & 
Íplendoris maximé in interna parte,externa nonnihil flaucícit. T'ota 
lzuis vnionum modo.Hanc pro Matre vnionum veriffimé reprzíen 
tatam fuiffe docet Athenzus his verbis. AvopooS-érzs 3 i» cà 79s Ir3ocs 
aupázra yedqd rus, vov Jj etpüu Go tg) yore jar, € To Array X9 XUMaY 
a| Troia Gadleag, xd) "ioAU Sid qopoi Ty up jr. riwoKGa. 2 mopqupa TE 
€ ógp£ay TUA) "XXI yos adv Xotzrüy . £y 3) Siov xoMNe (v extlvoL épese,, & S 
5 us.pyeue AS Dos ya&Ga.duh S^ igiy TIoXXUIE Nj xb Thu A avito) «AE TO 
T6À Ij 7t, (b T99 Apo TiG'ws tipos Xeusor. igi dV uo opt Nlis 
eaupuca orla, eri) deri, Dif y xad 2, & X, viov O Ogrpaicoy yd , x8] 929, 
& 5G yd Slo, dascp 6 xlels , AA 0v, 3 2. 2Mbos yao ty T9 (Qua. T8 
Og pst Giaptp &y ois (tios 3) dua x2] Erw 3 pudo xevGerdvis [657577 

c 


» 


A E » * VTRRUNIN IUE. P9 WINS í*s 
z A : / ^ 
* 3 
H " - 


" DE T HS'TEdOETS 

det u) positos duayrdraj , ovd srapatleUi xcupo, xeu loy, 3 ] eQ*yupoC1- 

575,9. 39 teAdes Maxi opera, 7ois ógryaNusis àv X60. Id cft, Androfthe- 

nes in Nauigatione Indiz fcribit Tutbinum & Chaeriorum , & alia- 
rum Concharum formam ibilongé aliam effe quàm apud nos. Illic 
& Purpuram nafci , & ceterorum Oftreorum magnum numerum. 
Scd inter alia peculiare id effe quod Berberi vocantjin quo margarita 
gemma nafcitur,magni pretijin Afia,venditürque Perfis & nationi- 
busquz ad Orientem fpe&ant pariauro repenífo . Oftreum afpectu 
Pe&ni fimile eft, Concha non ftriata fed plana , fpiffía , non vtrinque 
aurita Pectinis modo,fed altera tantum parte. In cius carne gemma 
concreícit,vt in fuilla grando,modó colore adeo fimilis auro , vt cum 
cocollatanon facilé internofcatur, modó argentei coloris  modó o- 
mnino alba,& oculis pifcium fimilis. Hzc funt quz certó confirmant 
nos vcram Concham Indicam quz 8£g8«e; dicta eft, repracfentaffe. 
Eadem ratione arbitror vnionem in Conchis concreícere qua gran- 
dinem in porcis;calculum in renibus,vel vefica. Quo anno hzc fcri- 
beremus mortuus eft quidam,cui in altero rene erat lapillus tot par. 
ticulis conftansquot in rene venularum erant ramuli,quarum parti- 
cularum lapilli,extremum veluti caput marmoris rotundi & candidi 
fruftulum referebat, vel margarite maiufculg figuram & fplendorem, 
id ex pituita vitrea concretum fuiffe exiftimo.Q uare nec mirum fiin 
Oftreis & Conchis fenefcentibus vniones reperiantur. De quibus plu 
ra fuo loco. 


— De Offtreis. 


(«4 7UT XXXEL 


STREA Progenerc vniuerfoteftaceorum fumi, & 
vnde dicta funtiinitio huiuslibri docuimus.Nunc fpe- 
[ ciatim pro iis teftaceis víurpo quz Galli Zziffres vo- 
MA 7 cant.Nos Peires offres Ivali Offrege.De quorum differen 
«S5 tiis dicemus, loco,à teftarum varietate , à carnis füb- 
ftantia petitis.Suntigitur quzdam quz in ftagnis marinis nafcuntur , 
quzdam in ipfo marijilla Auózpc« vocat Ariftoteles,apud quem ali- 
quoties Avóg?ee perperam legas pro Auuézpra,qua àloco nomen ha- 
bent:Aius enim ftagnum fignificat,vnde Auugdoaf ra; marina fta. 

gnaà Galeno dicuntur. Gaza femper Oftrea vel Oftreas conuertit, 

non fatis re&é mco quidem iudicio cüm ftagni Oftrea dicere debuif- 

Phy fet Hanc differentiam non omifit Athenzus quum dicit. Tà 3 àepea 
vau. po £v. aro eqasis xg tr 2dpuaqsyt i ÜuAdosr.Procreantur Oftrea in 
fluuiis & ftagnis & in mari. Ariftoteles;Tà 5 2upudepta. oA Gp , Ut 
LE épfopos PyyráuJa (we ea qypdiroy dMlàr 3.egyn. Limnoftrea qua 
vocan 


Tune 
AACINN A 


Iib.5 . de bif. 


£p 


LIBER. x 


vocantur,ibi primüm fui originem capiunt,vbi coenum eft.Plura funt 
loca in quibus Limnoftreorum meminit Ariftoteles, qua in fequen- 
tibus commodiuüs exponentur. 


De Oftreis quz in ftagnis marinis , & in aquis 
ex marina & dulci commiftis procreantur. 


G duP TIS 0X XXE LI. 


LEE) IMNOSTREA Ex duabus teftis componuntur 
poa) modice concauis,& parum in dorfum elatis,foris inz- 
16. Ss d qualibus & afperis,& in tenues laminas facile fe&tli- 

(OO V bus,intus lzuibusecandidis. "T'efte paruz funt, caro 

7 ^ /7»)mollisfuauis,conco&u facilis, maior in his quàm in 

aliis Oftreisquorum teftz multó ampliores funt. Cruda edunturà 

plurimis fine vllo ventriculi prater naturam affectu . Sic veteres cru-- 
da Oftrca cfitaffe certum eft ex Galeno & Athenco.In Pontificali coc- 
na fcribit Macrobius appofitos fuiffe Echinos initio , Oftreas crudas. 

Sic noftri non folüm Echinis & Limnoftreis,fed & Oftreis marinis & 

Lepadibus crudis vefcuntur.Conchis ftriatis,Pectinibus non nifi co- 

&is ob carnis duritiem,alij piperis pauxillum adiiciunt. Huiufmodi 

Oftre« funt in oftiis Rhodaniantiquis,vbi nunc funt lacus, ob immu 

tatum Rhodani alueum.Huiufmodi venduntur Lutetie ex Sequane 

oftiis,& Burdigale.Cur dulciores,fuauiores,fucculentioréfque fintin 
caufa eft dulcis aquz admiftio: gaudent enim dulcibus aquis, inquit 

Plinius,& vbi plurimüm influunt amnes , ideo pelagiz parua funt & dc 

rariores.Illud veró pauló diligentius excutiendum eft , maioráue fint Des 

pelagicis Oftrea quz in ftagnis marinis, aquifve ex dulci permiftis 
proueniunt.Athenzus.Tà m Ügpto, "yen&Ta, uiv xg tv "moule y xg] tv DF 

AMpuaus, x, £ yu con. xpelliqu. 5 (9. Dnovdotflun , Urdu Apu 3) mo (oios zrupa- 

xéla, , yv Ga yep d yu. X9] [747 " € y^vxUTEpa.. & ) pos To x9) 

e.2 


lib;. $atur- 
nalium. 


rr "m 
t" i 

LDE 

LA [ 


65 ^» DE PEESEOIE PUE 


«xi Ga4s LA dos 19) joues Quy, pupa. Capa, Silo. e j &a ea. Opto. X9] 
N Y NS Na d, 3o Na 4 ; : 

(x xg(& viuo 8 Ücpus cupytuo xptiosora, aote aAvosíeo Qe, uox. "y NuUa 

qos dog dug ye. Oboe s , Ge 2. Qwebópera. jugo n 1 Narbo, ? 64, 9 

xoÜ de, Sous. xg) 4UxaDua. Td eft,Oftrea natcunturin fluuiis, lacu- 

bus & mari.Marina optima quando lacusaut fluuius ex proximo in- 

fluit; tunc enim fiunt boni fuccijmaiora;dulciora.Q ue veró in litori- 

bus & faxislimi & aquz dulcis expertibus gignuntur,parua funt,du- 

rajacria. Verna & quz capiuntur acftatis principio meliora funt , ma- 

ris humore plena,cü dulcedine ventriculo vtiliajaluo facile deiiciun- | 

tur. Quz cum malua aut lapatho, aut pifcibus,aut per fe fola elixan- 

tur,abundé nutriunt, & aluum foluunt.Loci igitur commoditas,& a- 

limenti copia hec Oftrea grandiora & meliora efficit. His contraria, 

Lils-c4p6. pelagia Oftrea parua & rara. Plinius hanc caufam reddit. Grande- 

Ícunt quidem fyderis ratione maximé, vt in natura. aquatilium dixi- 

mus.Sed priuatim circa initia zftatis multo lacte pregnantia , atquc 

vbi fol penetrat in vada.Hec videtur caufa quare minora in aliis locis 

|  reperiantur:opacitas enim prohibet incrementum , & triftitia minus 

Lil 4. 160: appetunt cibos.Solis quidem fyderis maículi,vt alibi ait Plinius,miri- 

ficam vim in ortu & procreatione rerum nemo cft qui ignorat,vt que 

eius radiis illuftrata non fueruntlongé infclicius proueniant . Sed 

Oftreas triftitià minüs appetere cibos more fuo metaphoricé dixit Pli 

nius:neque cnim triftitia in Oftreas cadit,neque feníus vllus his ineft 

prater tactum & guftatum aliquem.Illud addam cuius initio capitis 

memini, Oftrea marina tefta quidem longe maiora efle iis qua in dul 

cibus aquis reperiuntur,carne veró interna minora:quia mare , vt re- 

Lil. degene Ce fcripfit Ariftoteles,humidum eft,calidius,craflius , multoque ma- 

f4.«mim.e)- eis corporatum quàm aqua dulcis,idco ad gignendum habilius . Cur 

ergo non ctiam maiorem carnem in Oftreis cfficinquia humor dulcis 

frigidior quidem eft,fed aokuss ie xg] Spies, potui aptus & nutriens. 

Quamobrem Oftrex in ftagnis marinis & iuxta amnium oftia ali- 

mentum à dulci aqua,teporem à marina accipiunt. Ineftin Limno- 

Ri.3 c«.5i ftreis humor quidam candidus.Lac appellat Plinius loco pauló anté 

citato.Et alibi. Nuper compertum in. Oftreariis humorem Oftreis 

foetificum lactis modo effluere.In eo ineft visilla ex qua partim ge- 

Wibsdegen. nerantur, Ariftoteles. Oftracodermorum natura confiftit partim 

EH^"* (bonte;partim emiffaà fe aliqua facultate,quanquam ca fzpe fponte 

oriantur.Petrus Gyllius vir eruditus & fide dignus affirmat fc de vi- 

 risnon paucis fpectatz fidei accepifíe Byzantinos Oftrea ferere, & 

corum quafi lac feminarezidipfum enim in aquam abie&um ad faxa 

ima adharefcere, & Oftrea ficri.Sic ex decocto fungorum in terram 

proiedofungienafcuntur. — 0. 


De Oftre 


[P Ex X XP RN 


20x STRE A Que neque in flagnis , neque in flu. 
S c9 mW uiorum oftiis , fed procul ab aquis dulcibus inue- 
» SE Dot | niuntur marina fiue pelagia nominantur. Sunt per- 
ÁN SE (zpe magna;adeo vtin India pedalia (int. Qua ex 
zXUE&SB Oceano Lutetiam deferuntur fepe. multó maiora 
funt iis quz in noftro Mediterraneo capiuntur. Aliquando mul- 
ta fimul connexa & fupra fefe pofita. Inter haec repunt Scolo- 

endrz, & vermes in Canaliculis inclufi viuunt.— Teftzforis for- 
dide. & luto obductz ex cruftis multis fiue. laminis conftantes, 
intus lzues & albe. Caro mollis, circa cam fibrz multe veluci 
fimbriam conflituentes, eam aliquando ambiente purpureo crine, 
quz przftantiz nota eft , autore Plinio. Addunt , inquit ; peritiores 
notam,ambiente purpureo crine fibras , eoque argumento generoía 
interpretantur calliblephara appellantes. Noftra pallidà funt ceítà, 
alibi colore differunt. Variant coloribus ait Plinius , rufa in Hifpa- 
nia,fufca in lllyrico;nigra & carne & tefta Circzis. Talia nonnun- 
quam venduntur Burdigale eA4edokina & loco vicino Adedoc ap- 
pellatoallata. His caput nigrum eft, caro minus candida. Palma 
menfarum diu illis tributa eft,vt (cribit Plinius , funt &: apud nos in 

retio. Et quemadmodum diuerforum in procreandis Oftreis olim 
diuerfz erant laudes quas perfequitur Plinius, Cyzicena maiora Lu- 
crinis,dulciora Britannicis & cetera , ita noftro auo cupediarum a- 
matores Oftreorum cenfuram faciunt: funt enim , vt verbis Hora- 
tij vtar, ly eiecti UP PEN 


Ibp.tap.6; 


Ibidem, 


Ibidem: 


lbidem, 


S 4ty.4- 


Lib.5:c.6. 


(Lib. $. de fa- 


cultate alim. 


ATTE" VONNLND EORUM LEER TT 
| Re ' 


DE TEST ACEIS 

Oftrea qui callent primo deprendere morfu, 

Et acriajà dulcibus ftatim difcernunt. Britannica omnibus prafe- 
runt.Santonica magis falfa & acria iudicantur.Britannicis Burdega- 
lenia fucceduntjinter que eAMedokina nigra , fuauitate precellunt, 
quemadmodum Circcà quz nigra (unt,ab Horatio commendantur. 

— Lubricanafcentes implent conthlià luna. : 

Sed non omne sare eft genero[a fertile tefla: 

eAurice Baiano melior Lucrina Pelori, 

Oflrea Crrcais, Mifeno oriuntur &chini, 

* Peélinibus patulu iactat fe molle tarentum. 

Nec locis fuis contenta funt , gaudent enim peregrinatione, 
transferrique in ignotas aquas. 5ic Brundufinain Aruerno , ait Pli- 
nius. Compaíta & fuum retinere fuccum, & à Lucrino adoptare cre- 
duntur,vbi Com pafta vocat,qua ex Brundufio allata propter famem 
lon gx adue&tionis compafcebant in Lucrino.Sic Oftreorum viuaria 
olim fa&ta funt,quz primus omnium Sergius Orata inuenit in Baia. 
noztate L.Crafli oratoris ante Marficum bellum,nec gulz caufa fed 
auaritiz.Athenzus de Oftrreorum fubftantia ex Mnefitheo. Mv(lsos 
50 &Ümdjos iy TG «teA :3egrüv Quaiv , 0grpta, , X) Xgy xod » 15 4085 25 TÀ. Ousua, 
LET copa. Svox g T£pyougd. $qi 3i T oye T i duTois &Xuxlu), 3]mep 
dug. udo toon, telas. Eq'ir vareoder o $à &AXuxoTI(G. Tà3 Aue, 
&gíz(v Jrox zr&(gy ,9 7. eeXtigluo dNuduo &is T owweNis(a» auTw "yebTIQ. 
Aubwp o] MDjo tyebraTes &voqs üy tu69 1 vv Og peler Grpeodlotgi] it) Varoxcletg] 
xoiMas &(Iro] 3€ (Zupies rüv AopSpor og pov X«gus mois(ov Eee pda Ty 
Uyedr. T4 Jae TV Og'pfoy , idu Tuis du(a X9. éco» , &Awmo (a. Tuo t 
Side: zrezriper) yotp,3]5 y, óusius Tols ajasis igi. SVaseo (on, cs vyebTI (us 
t dulcis £d xri£npaüwas ,SY. dv ÉeNvTos 9 xoa. ue ). Góglw «s Si3«(v 
UyedyTet, SVaneaflor azrav 0grptoy y xj pos (xs Spyo€ts ig cix dDo3u. ld 
cft,Mnefitheus Athenienfis libro de cibis ait, Oftrearum , Concha- 
rum, Mufculorum;ac fimilium catnem vix concoqui, ob falfum hu- 
morem qui ini pfis ineft. Quamobrem quum cruda eduntur, ob fal- 
fuginem aluum fubducere , quum veró clixantur falfuginem fuam 
vel omnino vel magna ex partein humore quo incoquuntur depo- 
nerc.Itaque Oftreorum deco&um perturbat, & citat aluum.Elixa ve- 
ró corum caro humore fuo deftituta , murmura excitat, aífla autem; 
modo rccté id fiatinnoxia omnino eft.Etenim igne victa non perin- 
de ac cruda conco&u difficilis eftexficcato humore qui in ipfa ine- 
rat,quique liberam aluum reddebat. Alimentum humidum conco- 
&u contumax Oftreum omnt praítat,& vrinam non ciens. Cateris 
omnibus praferenda Galeni fententia,qui fcribitomnium Oftraco- 
dermorum commune effe fuccum falfum in fe habere , quo venter 
fubducatur , fed ratione maioris & minoris differre . Oftrea ian 

mo 


LLBBR. ID » 


molliffimam omnium carnem habent, Chamz autem paruz, Spon- 
dyli, Solenes, Purpurz , Buccina, atque alia huiufmodi duram. Iu- 
re igitur Ollrea , ventrem quidem magis promouent minüs autem 
alimétum corpori fuppeditant,duriora veró conco&tioni magis refi- 
ftunt,(ed magis nutriunt; & hzc quidem coquütur,Oftrea veró non 
co&a eduntur.Q uemadmodü aute illa conco&u, ita etiam corruptu 
difficilia funtjiiíq; apponuntur bis in aqua pura inco&a, quibus cibi 
in ventriculo corrumpuntur.Ex noflris plerique Oftrea additis pipe- 
re,oleo vel butyro fuauiora reddunt, nonnulli in fartagine frigunt, 

fed durioratum fiunt. Non folàm in cibis fed etiam in medicina ma 
gna funt Oftreorum dotes. Peculiariter contra Leporis marini ve- 

nena Oftrea aduerfantur, fi Plinio credimus. Stomachum mir re. 

ficiunt , faftidiis medentur. Addiditque luxuria frigus obrutis ni- 

ue fumma montium & marisima mifcens. Teftz Oftrcorum cinis 
vuam fedat, & tonfillas admifto melle.Eodem modo parotidas, pa- 
nos,mammarümque duritias,capitum vlcera ex aqua,cutémque mu 
lierum extendit. Infpergitur & ambuftis , & dentifricio placet. Pruri- 
tibus quoque, & cruptionibus pituitz ex aceto medetur. Cruda fi 
tundantur ftrumas fanant;& perniones pedum. — Quz Galenus dc 
Oftreorum facultatibus fctipfit pete ex 1.1 5. 1 1. de facul.fimpl. med. 
Ego experientià comperi ex cinere fiue ex calce teftarum Oftreo- 
rum factà aquam lixiuam ad minuédos tumores i$zuo3€s pedum 
& genuum plurimüm conferre:exficcat enim,multü digerit: & cale- 
facit fi poft vftionem cinis non lauetur,lotus minüs calefacit.Illud po 
ftremó addendü cur luna crefcéte Oftrea atque adeo oftracoderma 
omnia & cruítacca augefcant,(ucculétiora quz fint, cotrà decrefcen 
te minuátur,quod tradit Plinius.Iam quide lunari poteftate Oftrea- 
rum,Conchyliorümque, & Concharum omnium corpora augeri & 
rurfus minui. HzcPlinius. In cauía funt propriz lunz effeciones, 


quz funt rigare,& modico calorc hume&are corpora. . Luna igitur 
humores alit & regit,quemadmodü Sol fuo calore faecundat omnia, 


quoniam omnium vita oritur à calidi & humidi commiftione,& fo- 
uctur vtriufque temperamento. Sol maículum fydus , matrifque vi- 
cem gerit, Luna faeminz;foemineum enim fydus eft, & molle atque 
nocturnum,foluit humorem & trahit,non aufert , vt ait Plinius.. Sed 
Lunz corpus crafsius quia elementis: vicinius , non fuo lumine, non 
fuis radiis/fed Solis luce ac radiis perfufum & accenfum vires fuasin 
inferiorem hunc orbem immittit. Quare cüm varié Solis radios exci 
piat,varié quoque temperatas effe cius vires & effectiones effe necefle 
cft.Itaque ca abundé à Sole illuftrata , corpora quoque humentiora 
funt,& contrà. Neque id folüm in Oftreorum , vel cruftatorum , aut 


- aliorum animalium corporibus/fed etiam in noftris efficitur. Vnde 


Iib.jicap.6. 


Lil.i.cap. at; 


Iba. f 4. Im 


dae 5s 13 i " LIUC CES DNE 
NI 7^ ) Wo eNUML 
2 ; 


4.0 DE T ESHUACE'DBS 

prudentes Chirurgi trypano caput vix aperiunt , plena Luna,quia 
cum cerebrum diffundi magis , & totam cranii capacitatem impleri 
compertum eft.Idem in medulla ofsiu m cernitur. Morbis pituitofis 
obnoxij huius fyderis vim fentiunt, ac vnà cum eo pituitam augeri 
experiuntur.Sani veró & non animaduertentes has atque alias leuio- 
resimmutationes non percipiüt.Athenaus Chamarum genus quod- 
dam Oftreum vocarifcripfit. Sed de eo diximus , quum de chamis 
tractaremus. 


De Oftreis fylueftribus. 


«f ! 


NIA, 
[iv^ 2. C 


j 


Cec4A "PUT XXXIX. 


STKREA Reperiuntur in noftro mari quz à vulgo 
Srandebec vocantur, proptereà quod fapore funt acri, 
ob id delicatorum labra nimium calefaciunt & vlce- 
rant:nam Scandebec, idem quod roftrum vrens.T'eíta 
mm^ conftant pellucida partibus quibufdam flaueícente, 
aliis purpurafcente , foris crinita & crifpa, intus fplendida, lzuiflima 
candidiílima. Caro parua.falfa , fübamara atque iníuauis. Quare 
ctiam à plebe neglioitur. Hanc Oftreorum fpeciem efle puto fimi-.. 
Rises. , lem iis qug tradit Plinius,gigni in petrofis , carentibüfque aquarum 
dulcium aduentu.ficut circa Grynum & Myrinam,vel potius Oftrea 
Li, efle Zygu qua vocat Athenaeus. D'á£) Uc luo. x] eie xeyopun. Ürpta. 
qoMUpoga. di qt , xg] Bpod Um y '"WposeTi 5 OE) xv 7 cé». Sunt 
quzdam Oftrea quz Íylueftria nominant , multi alimentijfed virus 
olentia , & ori ingrata. Tefta fylueftrium Oftreorum in fucis mu- 
lierum, lapidis fpecularis vice vfurpari poteft , & exficcantibus pul- 
ueribus vtiliter admifceri. | a) 


EE 


T Dc 


Sa 
b -—— 
" mw uu -. 


EIOOERO Luv A1 
De Spondylis. 


e 3 NN 
N WI e 
NS 
MSSSNNOY 
- 5 


P nd ENS m 
Touran 


2: 
hl, 
AM 


NN 


AA 
———dQÓeu 
ECL 


SS 


DES 


7 o b 


RN 
SEN 
SS 
2» 
j ja 
nes 


A 
AN 
SOS 
SS 
IS 200//7/f 
IL-THHANSE 
Hi 
- 
m 
C1 
| 
" 
ed 
Raruec 
AN 
— 
22 
2502 


pos 
E225. 
2 22 

97 IZ 
aat, 


P^ 
772 
JA 


T a 


"s 
AREE 


0 0 
/ 

d 

I 


p^ 
222 
272 
P777 
7 


ERIT 


c 
T. 
S S 


22 


rar, 
d: Leer Ina 
DOO E PE: 


25 


"o. 


c eoo 


COND OUT. 


"(2€52" N Oftracodermorum generibus recenfentur à Ga- 
RN ari 
SIS 
Bem 


leno;Plinio & aliis,Spodyli,ab Athenzo $dyz^o:nun-. Es 
| 3&c cupati ,à Grecis hodie Garderopa, ob magnam fimili. 
E 9n (Es tudinem quam cum afini vngula habent, gaidaron 
XO TS A^ enim hodie afinum vocant. Galeni interpres eso3vA ss 
vettebras conuertit (ed veendum nomine Graco ceníeo Plinij exem 
plo qui aliquot locis Spodylium vocauit, & Macrobij quum Spon- 
dylos inter ceenz Pontificalis prima fercula numerat.Item Columel 
lacum reliquis teftaceis Spondylos recenfet.Spond ylus duplici tefta 
conftat intus caua & lzui,foris ícabra,ad vngule afini formam rotun- 
. data, latiore parte , quz & inferior dici poteft , tenuior eft, & multo 
minus denía,minus concaua, fuperior pars qua tefle colligàtur,ftri- 
&ior,foris clata, intus magis caua,arcta valde. & firma atticulatione 
connexa: vtriufque enim teft: binz apophyfes funt , fiue tubercula 
quz binis acetabulis viciffim recipiüt & recipiuntur,vinculo medio, 
nigro & valido coherent. Caro interna Oftreorum carni fimilis eft, 
circa hanc frimbriata eft membrana.Branchias Spondylis falsó non- 
nulli tribuunt.Omnia enim oftracoderma fanguinis expertia,& exi- 
guo calore przdita toto corpore per fenfum fugientes cutis meatus 
xX£ duas reípirant , quemadmodum infecta autore Ariftotele.In- 
tus caro eft fatis multa fed durior,virus olens , infuauis & ingrata.Ga. 14. ;. de f 
lenus inter oftracoderma quz duram habent carnem receníet.Spon- "4lver. 
dyli faxis adnafcuntur,& ita herent,vt non nifi malleo;aut fracta fa- 
xi patte capiantur. In mari noftro pauci reperiuntur. Ego in faxis 
freíconiis Agathenfis finus reperi fed ij parui funt , ita herent , vt in 


Í 


a 


Lib.;. 


Libnctpun 4 


Xib.i.ca . vig. 


Lil. 9.Cap.ót, 


Jb.3s cap-'9. 


DE T:ESACINS 
litus reiiciétur. Tefta craffiorum eft partium quàm tefta Oftreorum, 
difficilis vritur,magifque ad lapidis naturam accedit. In Spondylis 
Cancri parui reperiuntur, quemadmodum in Oftreis,& Mytulis ma 
rinis.Horum nullam,quod fciam mentionem fecit Ariftoteles, Athe- 
natus Gd;aioryimo ? Sax órrros, id eft,ab afperitatemea quidem fenten 
tia appellauit. Spodylos veró à nobis exhiberi oftendit firmior in his 
& magis exquifita teflarum articulatio,quàm in vllo alio oftracoder- 
morum gencre, à qua Spondyli nomen fortiti unt, quód vertebrarü 
fpinz modo firmiffimé articulati fint,quz vertebra avóóvxvoi à Graecis 
dicuntur. 


* De Solene. 
C DET EE TT 


^"NTER Concha:logasalie funt fcabrze & afpere,de 
: quibus iam di&ü eft: aliz lxues & cenues,quales funt 
(oXtdiss qui aliter à Grecis vocatur dvAcLSvvaxes, Ovoyuis, 

atque etiam Plinio autore $voluXo: Eius verba funt.So 
22:24^ len,fiueaulos,fiue donax,fiue onyx,fiue da&tylus.Di- 


citur (»A!w à canalis fiue tubi fimilitudine,duAés tube modo excaua-- 
tus.Sva f£ à figura harundinis craffe , concaue, apud amnes nafcentis, - 


qua Soo E & Cypria harundo nominatur tefte Diofc . ów£ veró id eft, 
vnguis ab extremis, tenuitate & figura vnguibus fimili velà teft co- 
lore & fubftantia vnguibus noftris non diflimili.Pro re longé diuerfa 
fumitur ?n£ apud Diofc. 1 1 ».1 .de quofuo loco dicemus.Da&yli ve 
ró cur dicátur tradit Plin.Concharü é genere funt.Dactyli ab huma- 
norü vnguium fimilitudine appellati Ab Italis cape longe vocantur;à 
Gallis couteaux,quod capulis cultrorü fimiles fint,ab Anglis pzror.Ho- 
rü due funt forme fic diftin&te,vt alii mares alij faeming nominentur 
àPlinio & Athengo , non quod ad procreationé femé foctificum hic 
emittatjlle recipiat.Nam Conche,Chame,Solenes,Pe&ines locis are 
nofis fpóte proueniunt.Plinius ex his mares alij Donacas , alij Aulos 
vocant,fceminas Onychas.Vrinam mares mouent. Dulciores foemi- 


nz funt,& vnicolores.Q uo in loco nonnihil defyderari facilé perfpi- | 


ciet qui przcedentia conectere voluerit,que funt.Purgatur vefica & 
Pe&inü cibo.Q uibus nulla Solenü mentione fata, fubiunxit, Ex his 
mares & cetera.Q uare cóiicio legendü effe.Purgatur vefica. & Pecti- 
num cibo & Solenü,exhis mares & cetera.Sequitur enim Solenes ma 
res vriná mouere. Et Atheneus eofdé calculofis, & difliciló meietibus 
vtiles effe tradit;aliáq; eadem que Plin.vt ex eodem autore vterq; fua 
tranfcripfiffe videatur. O. 3. (w^des uiv expós "lotoy. xta XS Suol, xps "lay 
5 àvAol xi) Svaxts, X, Ovvys. ToNUUNOL 30) xg toot » X9oCts y ó pir àg- 


per- 


d cot T TPUEPTNCARTENI 
RED d 7 


b4 


pores. cur patro! i1) spado? e alugrot, lcl jols Aul Nos Suc qpo- 
P Cero. oj 05A. ts, rove dpugororr uci D youoxórtpot.Aafd oit) igÜor, 
x, rydugoi. Kpettlocs Y cir ói ute vU xduciy tw du peace oalouduoi. 2:0- 
Alugdj 3 bx gAXSYTo 01 c'uidoyovres (ue Dgfpta, TÁU(& , às Ig'opel gdulas 0 E; pi 1os 
£y TQ EGvryeaqopljoc, vpduvor du euipkcis Ca oe Aas yep sos. DiAGEnos à- 
xooNsiuSvos. (GoXlwigis , Ca. Supory ey qupdyuos &y-igdyrr: Cay TP & pris 
dé opSuos, xi, (tol Ünpus à , &popjuis 2 2vefBopSuosy x), bxmrop duo uvos [icy : 
bcr) (gro. .Id eft,Solenesà quibufdam vocatijà nonnullis 32v«xes,& àv- 
2l, &bvvyss fucci multüm fuppeditát;/fed mali & elutinofi.Mares qui- 
dem virgati funt,& czrulei coloriscalculofis & «gré meiétibus per- 
utilesfunt.Eceminz vnicolores fünt,& dulciores. Sumuntur frixi & 
elixi.Melioresfuntin prunistofti quoad hient. Qui hos pifcantur fo 
leniftx dicti fuerüt,vt narrat Phanias Erefius in libro cuius titulus eft. 
Tyrannorum in quos vindicatü eft cxdes,his verbis. Philoxenus So- 
leniftes ex Tribuno pleb. fa&us eft tyrannus, initio pifcatione victi- 
tans,& Solenas venari folitus,occaftone veró data mercaturam exer- 
cens facultates fibi parauit. | 


DeSolene mare. 


Dua P BC LLL. os 
OLENEM Marem hodie nulla natio à foemina di- 
/ fünguit.Athenzus vtrunque iií[dem nominibus appel 
2 lat, Pliniusinter nomina difcrimen facit: nam mares 
em Solenes, Aulos, Donacas vocat , feeminas Onychas, 
5 quà differentia non negligimus. Eft igitur Solen mas 
ex Concharum longarum genere:duplici conftans tefta, xui, tenui, 

alterà tantü parte colligata nigro vinculo,etiam fi aliter fcribat Ari 

ftot.Cü enim Ai&/pov alia fint altera parte ligata;altera foluta, vt clau- 

di & aperiri poffimc;alia vtroq; latere connexa, in his poftremis Sole- 

nas numerat,cüm cótrà femper altera parte folutos videas, neq; in ea 

aut vinculi aut articulationis vllius veftigia.Dodranali funt logitu- 
dine;pollicis craffitudine,harüdinis modo caui;extremis duobus fem 
per apertis:anteriore caput exerit & retrahit teftudinis ritu. Secüdüm 
teftx longitudine carnem proteníam habet.Tefta ceruleo eft colore, 
lineas euidétes habet per tráfuerfum du&as,qua parte colligatur craf 


fior eftaliis partibus in tenue fubftantiam definit ficuti Mytuli.Aqua 
LE 


Lib.4.de bif 
Md 


c4p 


2h DE fr TueIETE 

& arena viuit. Ad ftrepitum fe fübtrahzrejinferiüfq; fubfidere cerni- 
tur , vt ait Arift.Mira quz de Da&ylis fiue Solenibus fcribit Plinius. | 
Concharum à genere funt Da&tyli;ab humanorum vnguium fimili- 
tudine appellati.His natura in tenebris remoto lumine, alio fulgore; 
clarere & quantó magis humore habeant.Lucere in ore mandentiü, 
Lucere in manibus atq; in folo;atq; vefte decidétibus guttis, vt procul 
dubio pateat fucci illam naturá effe, quam miremur etiá in corpore. 
Hactenus Plinius.Huius fplendoris caufam effe puto glutinofum So- 
lenis fuccum:quz enim tenacia;& veluti glutino compa&ta,ea Izuia, 
a qualia atq; perpolita effe folent, atq; ob id relucentia , veluti pix, af- 
phaltum,albumé oui.Solenescum fale & aceto edendi, vt minüs no- 
xij fint, vel cum fale, aceto & oleo,quod tamen quidá improbát,quód 
oleum lentorem habet;cüm contra ad glutinofi Solenum fucci atte- 
nuationem acetum & fal,multó magis cóferant.In prunis tofti dete- 
riores funt,quia magis exucci,duriores & ficciores. Mirum quod tra 
diderunt Atheneus & Plinius Solenes vtiles effe in cibo calculofis , & 
vrinas monere,cüm Athengusipfe fcripferitmulti fucci effc fed mali; 
& glutinofiatque id experientia confirmet,fuccus veró is calculo ef- 
ficiendo,& vrine retinéde potius quàm promouéde aptior fit , nifi de 
iure id accipiendum fit,quod ob falfuginé & accrimoniá hac vi predi 
tü fit. Egoteftarü cineribus ad idem malü vti malléjinfigniter enim 
attenuant, incidunt & exficcat,quod fi timeatur in exficcando mor- 
fus aliquis,prius funt lauandi.Solenem marem veré ànobisreprefen- — 9 
ratum fuiffe claré oftendunt Athenzi verba iam citata.Eadem illos 
aperté refcllunt qui Conche alterius longa fpeciem pro Solene mare 


depinxerunt.Ea enim tota candida eft, at ex Athenzo Solen mas ce- 
rulci eft coloris. 


De Solene foemina. 


TA 


MENSES SISSE SEA SW 
CRURA P i Y 
NSW | D 

A M 


m 


UA nh 
Lh dd ACE WAT oa 
"Tm , : Y uh M Jl l, | / ffl l 
t uU 


X 


[d PD T LII 


SN d colore,fapore , magnitudine à maribus differunt , in 
| x2 o70 [* aliisomnibus fimiles. Tefta lineis cxruleis diftincta 
/ NEU» non eft;ob id Plinio vnicolores dicuntur. Caro dul- 
; S&99 cior eftmaribus minores effe folent. Solenes vtrique 

| in 


(775 ANE NYCHAS Appcllat Plinius Solenes foeminas, que 


in arena defixi viuunt, ferreo inftrumento ex ea eximuntur. 


De Mufculis. 
(4 T VT XLI 


ON Facile eft dicere qui fint Mufculià quibufdam 
Latinisdi&ti,qui us à Grzcis mafculino & fceminino 
(genere. Item qui fint jiexes Diofcoridi, Mytuli & 
myes Plinio. Cum oftracodermis Mufculos Plautus 
AN )& recenfet. Habemus Echinos. Lopadas;,Oftreas;Bala- 
nos captamus, Conchas marinam vrticam, Mufculos, Plagofas, ftria- 
tas. Sic & Celíusx 1 s.1 1.Oftrea,Pelorides;Echini,Mufculi,& omnes 
feré Conchulz aluum mouent. Gaza Ariftotelis uvziorroy, mufcu- 
lum interpretatus eft Plinium fecutus,vt docuimus priore parte ope- 
ris noftri, uds veró femper Mytilos. | Athenzus jio à Romanis 
appellatam fuiffe Tellinam fcribitquam Greci quidam. àvrówtw no- 
minabant. Hermolaus Barbarus mytylum & mytlum idem effe pu- 
tat. Athenzus pas in diuerío genere diuerfa fignificare demonftrat 
his verbis. O: 5 m pícos uoi Cóqpuuor y Siue fletot, Serfletoi 5 xpdtig ot 3 
ói &gdot, x91 TUTOY Ót qÜtoaiee ot ,d] 2 pts xgj TUY [nv&y Sco pxpoTt- 
pal, yox 73 xg) doyuXxot e, ipe(Fri xd 'Sógipei:. Myes. mares me- 
diocriter nutriunt , aluum cient & vrinas. Optimi funt Ephefijj 
prafertim Autumno. Mycs feeminz,maribus minores dulces funt, 
boni fucci , copiose nutriunt. Triajinquit Hermolaus, inuenio quz 
pies dicuntur.Primüm Teftudines funt , ideoque non 1s in plurali, 
fed j.d3es & £ui3:s vocantur. Genushoc, aquatilis mus,& lutaria Tc- 
ftudoà Theodoro, marinus musáPlinio quandoque 1 1 s. 1 x. vet- 
titur. Alterum inter pifces, Tertium inter Oftrea pro Mytulo. Quos 
pi«xss appellat Diofcorides, Plinius Mytulos nuncupaffe videtur. 
Quoniam que eeípvéxov Ícripfit Diofcorides eadem plané de My- 
tulis Plin. Mézxes xa&rs 2 duro 3e&(1 Tois xi puEw. ivo Tepoy 5 wAXvÜdr:s ds 
usouB3os xerGe4 os ts (& oda uera. clu pioum. E xDparris secius 
Bxxegdpuv xaj eyryorres Nduxdpio o: xd) (& dos tewxeloWG (is xopajs. 
25 (zugE durüv xwwoSipdois &anrlbera, ógeXuos. Plinius hzcferé fic con- Libarcay. 9 
uertit. Mytuli quoque vt Murices cinere vim caufticam habent, & 

ad lepras lentigines, maculas.Lauantur quoque plumbi modo;ad gc 

narum craffitudines,& oculorum albugines;caliginéfg; , atq; in aliis 

partibus fordida vlcera, capitifq; puftulas.Carnes veró eorum ad car- - 

nis moríus imponuntur. Ante locum hunc tradit Myacas degenera- 

rein duas fpeciesin Mytulos myiáfque. In hac nomine diflenfione 

| & varictatc hzc re&e ftatui pofle iudico. Myacas generisnomine 


j 


"ur. 
SN h 
2" Q 


zt 


m" o—---— 


Lil.x. cap. 7- 


6 DE! 'PESEXCPN. 
ellat Plinius huiufmodi teftacea:, quz Ariftoteles jas: vocat... 
CE Mytulos, Athenzus pos vtroque genere. Aceruaritur inquit 
lbares Plinius, Maricum modo, viuüntque in algofis gratiffimi Autumno. 

Lib. . debifl. 

P Ariftoteles cüàm expofuilet qüomodo Purpurz & Buccina con- 
gregentur & fauificent idem poft c*eX piov dicit. seres TUTO | 
yeu locum aee cvy vtriufque generis pauló anté protulimus, 
Myacum veró duz erunt fpecies,Myiz fiue Myifcz'que à Plinio di- 
cuntur, & Mytuli.Hermolausin hocPlinijloco Myiícasin. exempla- | 
ribus aliquot vetuftis legiaffirmat.Sed Írquidin rebus marinis cóie- ; 
&tura iudiciümque- meum valere debent; Myfcos re&e legi poffe ar- 
bitror,vt fimt parui uóes,vt declarat Plinius;qui dicuntur ab aliis Lati 
nis Mufculi diminutiuo nomine à Mus,vt j)oxos diminutiuum nomé 

ios de cgo, CIE pis, Myze fiue Myifce fiue Myfcizxdius jiss Ariftotelis qui pluri | 

enim.csps. mi circa vnü principium aliquod adnafcuntur.Mós in faernininoge- 
nere Athenei.Hos Mufculos à Latinis appellari puto,vtiam dixi. His 
maiores Mytuli erunt. Diofcoridis pwxss vt prius demonftratum eft. 
Vel Diofcorides jwéxov nomine vtrunque genus comprehendit, 
Q uod fi nominum horum rationem haberi nolis,fed rei tantum, di- 
cemus in mari reperiri Mytulos fiue Mufculos , iue jdexos maiores, 
& minores fimul colligatos.De quibus deinceps dicemus: 21:15 rati 


De Mufculis. 


[SUE M YT E 


2 VSCVLOS Paruos & rotundosPlinius Myias vo- 
» catjid eft, Mufcas,noftri monfcbes de mar Galli,moules, 
| * Greci diga hy . Veneti conchole.Sunt ex oftracoder 
3 : jj morü genere , quz tenui tefla, & duplici coteguntur. 
 - SE S Circa faxa aut ligna nafcuntur, pilis & veluti lana al- 
ligantur. Tefta foris nigra;feré femper vcl mufco, vel lanugine obdu . : 
&a,intus leuis & fplendens, ex albo ceruleajparte: acutiore craffior & L 
fpiffior, reliquo ambitu rotüdo tenuior.Caro intus pallida, quumcru - 


da efl,cocta vitellis ouorü fimilisjin ambitu fimbriata, in caforamen 


eit 


EP 


IOTOBSE RUWIL 47 
eft euidens ad attrahendam aquam: neque enim per villos attrahit, 
quod ineptifsimé quidam aflerunt,lanz illius fiue byffi vfum igno- 
rantes. In media carne cft particula carnofa, lingua fimilis. Ineft 
& mutis, & pituita quzdam elutinofa. Callo albo adhzret. Excu- .. 
tiendus eft hic locus Ariftotelis 1 1 s. v. de hiftor.animal. Ej«g4o) 5 à capas 
tvíos TG OglpestoStppuey xeupxcivot AéUxoiy5 3 uéytÜos up au [upol, GXEL- 
e Jo ir Toi j4vod ois vedo]. Q uem fic conuertit Gaza.Cancri co 
lore albido,corpore admodum parutin nonnullis tefta operti gene- 
ris nafcütur,& plurimi quidem in Mytulis foliatis:neq; id fatis re&8, 
vt opinor,deceptus vocis 7& «vA fignificatione, in qua pro balneo- 
rum folio fiue labro proprié vfurpatur. Sed hinc ad alia concaua & 
profunda transfertur, (ümitürq; àzi ? x9olilos. Sic Galenus cauita- 
| tem cerebri meatus per quos excrementa crafftora expurgantur exci- "UT 
pientem,z/sAo nominauir. H uiv óUr Umo3eyouem 8s aibpuis x ceNDTIS, fv mi dos 
óc piv mmo TS onyuglos deor , ói 3 mo Xestas XedUus coude Sow , Cae 
pir ? duo pispdy , icy S:Eaquévas. las tay Yee, Cac Sb TOY xao xoS&- 
wp Ó dut vous. &SEbau ),xod,u oy uapsira4.Id eft,cauitas igitur quz mea- 
tus hos excipit , quam alij à figura evevrjalij ab vtilitate yo3/tvid eft, 
infundibulà nominát fuperiore parte veluti lacunz vtilitatem pra- 
betjinferiore autem,vt & nome indicatinfundibulis fimilis eft. Non 
fum nefcius hocin loco z/!exoin vulgatis codicibuslegi , fed meliüs 
«sw doctiorü iudicio legas.Diofcorides de Tithymali characiz fe- 12.4165 
mine loquens,cauitatem in qua fructus continetur «véos cóparat. 
Ew &xpov 3i dy xow Ay x opu ooC13&y pa[53lov , xgj Gur &ulav UTTOX oat 
Qoia, "uEAoi(T y tois ó xapmos.Pendet in cacuminibus cauliü coma iun- 
ci fub qua caucolz foliolis balncorum fimiles, in quibus (emen con- 
tinetur.Q uare cüm sr/9vs cauum locü fignificet, Mytulos eveXd3€:s 
non foliatos dixerim,fed in imo marisjfiuein gurgite natos , ad eo- 
rum teftaceorum difcrimen qui in limo coenofo, velin arenofo pro- 
ueniunt. Hanc interptetationé meam confirmo ipfiufmet Gazz au- 
toritate,locum enim qui mox fequitur,ita vertit.gU£) jS» óuv ( opto. 
xai ate tip) j d) S dur&» (g pO iw vols wrueXdiSE(] TUwOIS , Fes SE. 
Tos eXNpols x, Sae Gc 3 t hdi &ppé3«(. Nafcitur enim Concha- 
rum genus quemadmodum expofitum eft , fed locis variis: ham 
alia vadis , alia gurgite , alia duris locis atque afperis, alia areno- 
fis. Perfpicué vides Oftrea tec ew dS; nata ,in gurgite nata di- 
ci. In Mytulis igiturin imo maris natis cancri parui proueniunt, 
nec in Mytulis in ftagno marino;aut in quouis loco alio lutofo & 
& fordido procreatis Cancros paruos vnquam reperias. Nos veró 
Myiasfiue Myifcas fiue Myfcos Plinij fiue Mufculos,& Athenzi vss 
Erioras uias, [ue vs uas reprafentaffe perfpicué oftendunt fapor 
dulcior,in his & fuauior paruitas ; rotunditas , tefta hirta , atque 


38: —. DEOTUERNRS GPOWM 

alia quz his à Plinio & Athenzo tribuuntur. Plinius. Degenerant in 
Li? duas fpecies, in mytulos qui falem virüfq; refipiunt , Myiáfque quz 

rotunditate differunt,minores aliquanto, atq; hirtz , tenuioribus te- 
ftis,carne duriores. Athenzus.O:3  £Adoswes qtov , x Suecis &E ey, Spy 

icta oco Tepot m «(1 x8] dOxyvXeTtpoi Td oiNNoSy. &ocpórspor 2 3ià O péys- 
Ücs xg] v "y&d ovres Toi&Tor. id eft, minores & veluti hirtiymagis vrinam 
prouocant , & melioris fucci funt iis qui fcillz fimiles funt , minus ta- 
men alunt, quia minores & quia natura funt huiufmodi. Aliquanto . 
poft. Ai) I4Uts «gj Tüy pv Sov AX poT£pdl , y^vuxsia, € , xg) vxo &oi 
GipostTi 2 xd) Gogiusi. Qua Myes dicuntur jaliis minorcs funt ,dulces 
boni fucci.P rzterca fatis nutriunt. | | 


De Mytulis. 


[Cod p AUT. XLFI. 
A YTVLOS Nofti mule: vocant, & confalmes de 


z^ lis differunt magnitudine & rotunditate;guftu ctiam 
B TAS inferiores funtinam falem virüfque re(ipiunt , ait Pli- 
Ls 5- pius, Eofdem effe Mytuloscum Diofcoridis Myacibus anté oftendi- 
mus ex eadem przparandarum teftarum ratione, & ex iifdem facul- 

tatibus.Quarum poftremam non probat Galenus. TG : ptudx oy dps 

usrl€ty oer omo se ros. Sovcavlos "yeyov(r , ty. dV. SdVegudi dÜeloxto 

diudapur 9s Sera (e void: Ty £2otov , Gaptep ímo vU Aveldwros xuwvis 

Svwnrlos -vouSa.Porró Mytulorum carnem tradunt vlceribusà mor- 

dente cane infli&tis competere.Ego veró nullam infigné facultatem 
inuenio quam requirant id genus vlcera, tanquam ea quz à rabido . 

cane mordente fint infli&a.In oleorum przparatione tefta Mytulo- 

rum vtebantur veteres: eft enim caua & labris tenuibus. Diofcorides 

Lil.iz4j. 3t: de cicino oleo. OG» 5 aed(] 7 i àvrois vygbriGs aü(a , &pus 4. jou: 
no T8 wupis , &movLo. putant O tewaco tXo4oy xd &mdlb«(2. Vbiinfitum 
prorfus humorem reddiderunt,fublato ab igne vafe;innatans oleum 
Mytuli concha tollitur,& reconditur.Et mox de oleo amygdalino. 
E/ta. àzÜX ov pis ota. blues, O &mro Gy Se3lUXov &is jag. dua- 
AápuBaus.Mox tabellis premitur , & quod digitis hefit,Mytuli concha 
exci- 


^ 


EPT:B E?KR -I 


excipitur.In hac concha pictores hodie colores fuos diluüt,tum quod 
ij à tefta nihil immutétur , tum quod (uftinenti manui nulli (intonc- 
ri.Hzc de Mytulis marinis de Mytulis marini ftagni & fluuiorum 


fuo loco dicemus. 


De Pholade. 


em -— SS 
EN PN 
ITE M: Y "EN 
SS UNS 
S SS NS 
NS 
3S 
S S 
SOM E 


ES 
2 tS ES 
EROR EQS WS 

QW SS 

SE UNS SER 

MSN N SS 
NT E53 N M SS 
W à 
S Ww Ex "SS SS 
EN SENSN SN 
NOS qw e NN Lo 
i D e DYO-M NES 
Cs 5 

3 SIE SURR en 

RS 


C od "P EPE. UXEFII. 


272 ER VM Similitudo facit, vt poft Mytulos de Con- 
! CS chisiis dicamus,quas hodie in quibufdam Italiz lito- 
2x0 ribus balanos vocant.Sed dua fitid genus primüm 

defcribamus. Ita in faxis latet, vt faxo vndique con- 
tcgatur,per foramen duntaxat exiguum & fenfui vix 


CA 


"i 2A A3 
NOM 
eo mm 


e 


49 


hil Ww 
Wie 1 


» E TESTACEIS 


palato fuaues funt , fed. virus refipiunt , & mali funt fucci: Primum. 
iur Íententic mex aptiffimé quadrat nominis ratio:Nam vt Qoae 
dicuntur fere quein ofi degunt,zzo 78 goAU€r quod latere figni- 
ficatita nihil in marinis rebus reperias,quod penitus in faxo lateat,fi- 
cuti Coche quas proponimus, deinde notz Athenii his proprie funt: 
Nam virus olent,& mali fucci funt. Harum nullus, quod fciam me- 
minit preter Athenzum. | | | 


ad 


De Pinna magna. 


simu 
NN 
SN 
SW SY SONSSESS 
VN X SNNOS S 3e 20 
CAR » N : S NS EAS ee DE 
SS Ny (0272.5: iet Eos SSSNSSUS 
/ M NC BEEN - e. C DAS z c : S 
T NW END WC Cem S 
p ' RASSSSSNNNC Es crore 
7/2 S W N «1 N E z Cá $t Ei 
é // // IAM D : SN NN VN e e S 
7, SSNNSS iu» ^A E. 
al NS ESSE. 
2 TA EN St 
Z 7 ) M 
 , 7///A AY 
/ 
7 , I P 
7 / ,, / 
p, / 3 ^ 


SS S 
SS 


ES Á ex duabus enim teftis componuntur;à Mytulorum fi-. 
gura non multüm aliene funt. Byffo  alligantur. - 
Cancri in his nafcuntur,vt in Mytulis gurgitum. De 
2/3 hisigitur ordine dicédum , primüm de Pinna magna 
ex qua relique dignofcentur.Pinnam Latini vocát feruata Grecorum 
appellatione à quibusIIóv; & Ive dicitur,fortatfe à fordibus quibus 
femper obduta cft:aivs enim fordes fignificat, & ew«pis fordidum. 
A Maffilienfibus 9Nacre vocatur,à Genucfibus Pizza lana ob byffum, 
à Venctis 44ffura nomine communi aliis multis Cóchis.Pinna duabus 
 PADHTA | MEUM ; E | 


Uis T PER: OL 


grandibus patula eft conchis,ad cubiti magnitudiné accedit, tantam 
Romz vidi.Hac pauló minorem mihi Pifis oftendit Guinus medicus 
praftantiffimus. In noftro litore pedali funt magnitudine. Mytulis 
quodamodo fimilis eft,nifi quód ftrictiorem parte multó magis acu- 
tam & longá habet,quoniamin arena vel in coeno affixa viuit. T'efta 
foris c(t afpera,colore fufco;intus nitidi & argétei fplendorisfiin are 
na vixcrit Pinna/fi in coeno colore eft magis flauefcéte , & minus fplé 
dente. Ab inferiore & ftri&tiore parte in amplá latitudiné extenditur; 
illic ar&tiflimé clauduntur teftz, hic facilé diducütur. Intus multü eft 
carniscuius omnes feré partes indifcrete funt,veluti in Mytulis. Pin. 
na in arenofis & coenofis locis proueniunt,ex byflo alligantur.Eft au 
tem byffus hic molliffima & delicatiffima lana di&a à fimilitudine 
eius ex qua diuitü pretiofiffimi páni coficiebátur,vt de diuite in Euan 
gelio legitur,qui induebatur purpura & byffo, quoin loco quidam 
ineptiflimas interpretationes finxerunt.Pinnarü byffus à Mytulorum 
byílo tam differt quàm ftupa canabina à tenuiffimo & delicatiffimo 
Íerico.Eius magnitudo Pinnarum magnitudini refpódet:in maximis 
enim pedem vnü longus eftjin aliis breuior.Eius vfus eft nó vt eo ali- 
ment trahatur,neq; vt per id capillamentü limus ac fpurcitiz attra- 
hautur:nam circa os pofitus non eft,fed vcluti é medio ventre neruo- 
fx: fubftantiz alligatur.Pratereà fuperiorem & latioré partem aperit 
alimenti hauriédi caufa,& recludit. Quis eft igitur by víussEum fic 
docet Ariftot. A; 5 eia, opbaj Quo) ca v Brosse ti vois &qu oe x Bop- 
Gops3«(1. Pinnz re&é locis arenofis coenosi(que ex byffo proueniunt. 
Quo ex loco emendandus eft Athenzi locus. Ai 5 ea, ópbo] qior) C 
7& B65, legendum enim sov pro Q6. His addimus Pinnas byffo al- 
ligari proximis corporibus,vt firmiüs fubre&ta femper ftet. In Pinna 
reperitur Pinnother fiue Pinnophylax. Sed qua dc Pinnz & Pinno- 
theris focietate fabulofa referütur,ita refutauimus in priore parte o- 
petis noftri,vt fuperuacua nunc fuerit de his oratio.Nüc de earü fub- 
ftantia. Athenzus. A, 3 ead &orlondiySoquuoi lane odi (Aud vot. tobra.- 
(13 diláj X, Godpvecs.Pinnz vrinas pellunt;jmultüm alàt, difhicilé con 
coquuntur & diftribuuntur.Similia autem ipfis funt Buccina. Paulo 
poft fubiungit Pinnam media effe inter Purpuras & Buccina. Huius 
& Buccini partes düas facit idem Athenaus & diueríam ipfarum na- 
curam explicat.Cüm de Purpure & Buccini fubftàtia dixillet , fubdit. 
Cy ót uo rv. dO pot s Suaseby egt 2, 4]5 vois doS-evE(À T góp 
cé Oieiot Sut eA To( T€ 3 és Soqupsi. T roy 5 a] jaoyes. XeyopSjuot expos 
TOI ax p (Iv re, 4d cupro, Alscois T yes pa. &cS óixeio.Hiorum 


SI 


Lbs. de bif; 
Cap.1$. 


Lib.s. 


Lib. 18.04. 257 


tracheliwentriculü iuuát, difficilé cócoquntur, ob id imbecillo vétri- .:. 


culo inutiles funtjaluum morátur,& mediocriter alunt. Mecones ve- 


ro quz dicuntur;in imo fitz, tenere funtfacilé corrumpütur,qua de ^ ^ ^ 


caufa iis qui imbecillo funt vétriculo inutiles funt. Hic pro rci repo 


gz 


92 


Tibi. 


Lib.s. 


Tib. ade bift. 
C4p-4» 


Tib.. de bift. 
£4p. 2. 
Lib. cap.5. 


Til. 9.cap. 51- 


DE TESTA'CMPNT. 


fuimus ci decia. Tpeoppvr non ceruicem,aut collum cóuertimus quo 
carent oftracoderma omnia, & pifciü reliquorü maxima parswverüm 
hic $5prxos pars eft in pinnis & Buccinis dura;neruofa, fiue callus cui 
reliqua cato innititur, proportione vertebris refpodens, ob id ex fimi 
litudine $yyxo appellari putoquemadmodü etiam medià mali par- 
tem fic vocati autor eft Athenzus.Neq; veró fumi hic poffe pro Con- 
cha Ípecic manifeftü eft,vt alibi füm:tur apud eunde Athenzü,quam 
Spondyliü ab alijs nominari diximus.njxc quid fitin Cóochis & tur- 
binatis declarat Ariftot.E es yap ? pup Gbvel essel opuo, rà (1 vois Ogrpavto 
xipois O aX &viis.Gaza fic vertit.Q uod papauer appellamus quafi 
materiavacas atq; excremctitia magna fui partejin omnibus teftaceis 
generibus ineft.Et pauló póft.? 5 piper. reas ed aw cic ty m dul) , S3 
ilu, 93: g4uspd.Papauer omnia habét;fed non loco eodé,nec par,nec 
ex aquo manifeftu.Sunt qui poxora ex Arift.pro pifcis fpecie vfurpa- 
rintícd nó fine errore,vt in priore operis noftri parte docuimus. Pin- 
ne femper ouü continét aliquado maius aliquado minus jp lunari po- 
teftate.Ouüaute illud e(t quale in Echinis Oftreifq;, no qd ad genera- 
tioné cófert,fed qd melioris tantü nutricatiois indiciü eft,quale eftin 
fanguine przditis pingue.Pinne enim fpote proueniüt.In his vniones 
reperiütur in Ácarnania autore Plinio,fed nó laudati. Seniores & ma 
iores Pinna duriores funtminores teneriores, pleniores.In locis tran- 
quillis nafcuntur véto non perflabilibusmaximé vbi aqua dulcis ma 
ri permifcetur. In locis in quibus mare fluit & refluit vix reperiasin 
Grecia,plurimasjn Italia;in Gallia noftra Narbonenfi raras. Hyeme 
mclioresfunt,& elixe affis.Sunt qui vino & aceto maceratas molefce 
re aiuntfed flatus gignere,quod verü effe non poteft,cüm vini flatus 
diícutiat, nifi ea ratione qua humidiora fiuntflatus gignere dicatur. 


—-| 
— 


JUL 


AUT 
SESS - 
2 


nan 


SNNSSES 
SNSNS 
SON D 


Cod Pul XLIX. 
ATVRA In Concharum varietate lufit, vt ex vniu* 
X! gencris formis pluribus, veluti Tellinis,Oftreis: Myact 
V bus liquet,de quibus priüs diximus.Sic Pinnarum vni- 
cum genus no eft: Pinna enim altera eft quam hic pro- 
ponimus,vtex. figura perfpicuü eft.Perna à Plinio vo- 

catur 


v TWSEN 


VEHIT IBER.:I 


c atur.Pernejinquit, Concharü generis,circa Pontias infulas frequen- 
tiffime ftant velut fuillo crure longo in arena defixz, hiantéfque qua 
limpitudo eft, pedali non minus fpatio. Cibum venantur. Dentes in 
circuitu marginum habent pe&tinatim fpiffatos. Intus pro fpondylo 
grandiscaro eít.O uc omnia in e3 quam expreffam hic proponimus, 
maximé competuncprefertim figura fuilli cruris vnde nomen habet: 
dicütur enim perne tam priores quàm pofteriores coxe porcine falite. 
Neque abfurdé quis exiftimauerit eius generis Pinná hanc effe in qua 
vniones nafci ex Theophrafto tradit Athengus.Oe/geasus pfo iv are- 
&eA yay yedq€t ros. ÜawpuaCousiov 3 xav $i 1, 0 ueupyove TIS X2MS- 
gisvos Sua pays ui 75 QUE. eae 3 i diÍ& vs mole xis depuis ytvélau LEAN 
ógpic Tli gra pev». (Sls eoimaus, zb) EXdlon . jab ysÜos 3 fear Dy yos 
égUsA uos dOueyéyrs.1d eft Theophraftus de libro gemmis fcribit ad hác 
modum.Inter gemmas pretiofas margarite funt,natura pellucide , ex 


5 " 
quibus funt fumptuofiffhima monilia.Eas generat Oftreum Pinnis fi- 


mile,(ed minus;tà magnas quàm et magnus pifcis oculus. Huiufmo- 


diPinna parua in mari noftro reperitur,& in ca vniones parui. Intus 
caro fuperiori fimilis,nifi quod trachelo caretjid cft, media illa parte 
dura & neruofa.T ota igitur intus mollior eft,& ad coquendum faci- 
lior.Hoc illud eft quod intelligit Plin.quum dicit:Intus pro fpondy- 
lo grandis caro eft.Spondylum appellans callum feu carnem durio- 
rem & interioré Oftreorü , quo nomine alibi vfus eft, quum loquitur 
de fpecie Oftrreorü, neq; in luto capta;neque in arenofis.fed folido va- 
do,ípodylo breui atq; no carnofo,nec fibris laciniofo, ac totain aluo. 


DePinna parua. 


S 


(HERI Pe URS ES 


ONCHA Hzc& figura , & victus ratione, & byífo 
à Pinnz fpecies eft,magnitudine differt,& eo quod antc- 
$? quam & acuta & ftricta parte in amplitudinem exten- 
2799 datur,excauata eft.In coenofis & arenofis viuit defixa, 

carnem intus duram habet;qua virus refipit. Omnium 


8:72 


5 


Lib.5; 


Lug. CAp.t. 


Lib.19.capi.x. 


1 vare " " M Mtm A. PO v BE id " 
j ] 4 ] - i 


DE TESTAORIST 
Pinnarum teftz eandem cum Mytulorum teftis facultatem habent: 
Ha&tenus diximus de Oftracodermis tum iis quz vnica , tum iis qua: 
duplici tefta conftant, huic libro finem impofituri,cüm de byffo Pin- 
narum,;& de Margaritis quc in Conchis reperiuntur tractauerimus. : 


De byflo. 


C odaPRLAW Tof. yt 
N Sacris Bibliisbyffi & byffinarum veftium fit ali- 
. quoties mentio,atque ctiam in prophanorum libris. 


In quibus cum Theologorum atque aliorum fenten- 


2 
fico tic varie fint,confentaneum fuerit quid de hac re fen 
L—»EZAAS tendum fit exponere. Byffus duplex eft, terrenus & 
marinus.De terreno byffo Plinius. Asbeftino lino principatusin toto 
orbe, proximus byflino, mulierum maximé deliciis circa Elimin A- 
chaia genito,quaternis denariis [tipula eius permutata quondam , vt 
auri.Et Paufanias prodidit byflum non alia Greciz parte nafci quàm 
in Elideranta tenurtate,vt ne Iudaice quidem byffo cedat,etiam fico 
lore minüs rufet quàm Iudaica,que colorem & fplendorem auri refe- 
rebat.Erar igitur lini nó lang (pecies eft,ex Plinio & Paufania, in Gre- 
cia & Iudea nafcenus.Ex ea veftes atque alia ornamenta contexeban- 
tur byflina,quz vt aurum fulgebant.Vndeillud Exodi c A ». x x v 1. 
Fecit & velum ex hyacinthino ferico,purpu reo,coccino bis tin&to, & 
byflo torta,cherubin fecit in ipfis opere polymito.Et mox.Fecit quo- 


que velamen in oftium tabernaculi ex hyacinthino ferico , purpureo, . 


coccinobis tin&to,& byflo torta,opere Phrygio.Iulius Pollux aduerfa 
de byflo tradidiffe videtur.Porró byffina quoque & byffus lini que- 
dam fpecies apud Indos.Nuncapud ZEgyptios ex arbore quedam la- 
na fit,ex qua veftem confe&am lino maximé fimilem cfle quifpiam 
dixerit fola denfitate excepta:denfior cnim arbore fru&us cnaícitur, 
nuci fimilis duplici munitus cortice,qua dirempta , poftquam inftar 
nucis florueritjinterius hoc quod lanam refert eximitur , vndc fub- 
tegmen conficitur,ltamen autem illi fübtenduntlineum. Et Philo- 
ftratus.Homines qui fecundum Indum flumen habitant lineis ami- 
ciuntur veftibus:etenim linum in agris plurimum nafcitur,calciamen 
ta geftant ex papyro,nobiliores byflo induuntur . Byflum veró ex ar- 
bore nafciferunt,qu& bafi quidem populo fit perfimilis;foliis veró fa 
lici.Sed animaduertendum eft Plinium non folüm linum vocafle id 
quod ex herba contufa netur,fed etiam quod ex fruticibus & arbori- 
bus carpitur.Superior pars ZEgypti,inquit , in Arabiam vergens; gi- 
gnit fruticem quem aliqui G offopion vocant, plures Xylon ,*$& ideo 
lina inde fa&a xylina. Paruulus eft, fimilémque barbate nucis de- 
fert fru&um, cuius in exteriore bombycelanugo nctur. Aliud lini ge 
nus facit ex harundine, aliud é genifta,quod eti hodie — 

: ! ieres 


IT1IB'ERi t 

lieres rufticze conficiunt. ZEthiopes Indique é malis, Árabes cucurbitis 
in arboribus.Quare materia omnis;fiue ex herbis contufis;fiue ex fru 
&uum lanugine carpta;ad texendumidonea, linum vocatur. Álter 
eftbyffus marinus ex Pinna delicatiffimus & molliffimus, fericz lane 
comparandus,colore fufcojà fimilitudine Byfli Graci vel Iudaici fic 
nominatus:prits enim cognitz funt diuitie terrenz quàm marinz, 
quem non dubito pretiofarum veftium textui additum terreno. 


De Margaritis. 


Pago RAI 


x9 E Margaritis Concharum quarundam veluti foetu 
cj nunc dicemus.Has vnioncs Latini vocant, non quod 
in vnica tantüm Conchz'reperiantur:Nam AEliano te 
| fte,plerzQue adeo multos vnioncs poffident, vt fint 

AES quidicantin vnica Concha viginti procreatos fuiffe, 
ied quod nulli duo indifcreti reperiantür:vnde nomen vnionum Ro 
manz fcilicet impofuere delitiz:nam apud Gracos non eft, neque a- 
pud Barbaros inuentores cius aliud quàm Margaritz. Latini quidam 
Margaritum dixerunt neutro genere & mafculino.Inuefligare nunc 
oportet quid fit vnio,fit'ne Conchz pars,vel excrementum,vel mor- 
bus quidam:de hac enim re fummi viri dubitarunt . Chares Mityle- 
neus vniones ofía appellauit Athenzo tefte-Xerus 3 6 MrriAluvdjos & 
$83 ou» Td» wel A XéEduSpor ig'og AG gx. Ore Cela] 5 xt Tl lrSodio 
ÜdXaosaw , Goswles 2 xd) xt, Tl ApHerA y 3g] Iced xg) Xs(jautw, 
xdj BaGuxoiap srpüpotr ógpío Ó dV. teiy à3pir «g] expÜperxes, yov t du- 
75 (Zupxo. €& pueye Xu, xd) Aéuxlu. , Gd (zp0Spe., E. dv &ce4pouUTts OqU. 


»»] 


Is. €4.26. 


Iib; 


Adr a ape(uyopéUe(1 uS pheupyose trus. xe e (xéocC (i 8 & ewlav dppu(X'us. 


7643] "Vnus. arie) (us pas «gi Tos wwopus,cteA & avsPuQe (v 6L TItp(z, 
xd) M3901,t, «xA T:s AoidwolymoXU pig y 0x Aeucte yeyerzuévoy.Id eft, 
Chares Mityleneus feptimo libro Hiftoriarum Alexandri ait. Capi- 
tur veró in Indico mari & circa Armeniam,Perfidem, Sufianam, Ba- 
byloniam Oftreo quiddam fimile,quod magnum eft & oblongum, 
habétque intus carnem multam,;albam,fuauiffimi odoris,cuius excm 
pta offa Margaritas vocant;ex quibus monilia componunt & armil- 
las,manus atque pedes ornant, qui cultus maiore in pretio eft apud 
Perías,Mcdos,& Afianos omnes, quàm quz ex auro confecta funt. 
Quz fententia à veritate abhorret.Nam fi vniones Oftreorum offa cf 
fcntjjfemper in omnibus Oftreis reperirentur,cüm offa ad corporis 
fabrica neceffaria fint, veluti partíà reliquarü fulcra,quod falfum effe 
docet experientia.IdQue contra Oftreorum naturam cft;que fimiliter 


huy 


DE TESTACEIS 
atque cruftata molleintus habent,nec durum quicquam,fedforis,vt — — 
Tib. 4. debi- ve té fcripfit Ariftoteles.Fuerüt qui exiftimauerint vniones Concha- 
firn. cim veluti nucleos effe;alij Concharum partus,quam fententiam Pli- 
piti 4. á 2 Miss T 
Lik.o.cap'ss. nius refert.Has vbi genitalis anni ftimulauerit hora: pandentes fefe. 
quadam ofcitatione impleri rofcido conceptu tradunt;grauidas poft- 
ca eniti,partümque Concharum effe margaritas, pro qualitate roris 
accepti.Si purus influxerit,candorem confpici:frveró turbidus, & foe- 
tum fordefcere,eundem pallere, cxlo minante conceptü , ex co quip- 
pe conftare;cxlique eis maiorem focicetatem effe quàm maris, inde nu, 
bilum trahi colorem;aut pro claritate matutina ferenum . Si tem pe- 
ftiuc fatientur, grandeícere & partus.Si fulguret,comprimi Conchas, 
ac pro ieiunij modo minui.Si veró & tonuerit,pauidas ac repéte com 
preffas que vocant phyfemata efficere fpeciem, verüm inani inflatam 
tine corpore.Hos effe Concharum abortus. Hzc Plinius, quibus non 
confentiunt ea que apud. Athengum ifta. de re (cripta funt. $aci 5 
VQ» Pipollaj Qweyxcis a, xd] eju por tyyU(ets , v9re Gor dt mdi 
xU€1/,), vrA&igluo yuryreoooq. eupyeve Tiu, C. dUpiey£ón. «€. di& xEtpuüros us 
s ip Cuylus ÜuXdosas 3u/€t tudÜa(üv o1 arimaq. Ütpus 3$ (xs pir vix ers x- 
uve (1 Sidorgdiaeva], Sjsépacs 3. pbte(Q. (p. dU. v aré ade, am (i vrposqud- 
(eA Qo SoA E, zt gallia, te 2u, tu). ueupyevpir uo "jyva(1. Yd eftaiunt veró 
quum fepe tonat,& largius pluit Pinnam tum magis concipere: mar- 
garitáfque plures & magnas procreari. Hyeme autem in profundos 
maris gurgites condi folere. ZEftate hiantes furfum enatare noQujin- 
terdiu conniuere.Q uc faxis,[axorümve cauis adnatz fucrint , radices 
agunt,& illic commorantes procrcant margaritas.Hzc ab iis excogt- 
tata funtqui particularem Oftreorum naturam ignorant. Nam Pin- 
ne radiceinnituntur,füntque immobiles,nunquam fedem in qua he- 
Ti).4.de prj. ICD [ponte nature mutantes,vt veré fcripfit Ariftoteles. Sed necíu- 
fecapa. — perior ctiam opinio,quam ex Plinio recitauimus, vera eft. Etenimtce- 
fta filicea inte&ta omnia fponte & non ab aliis procreantur, neque a- 
liud quicquam procreàt.Neque idem partus à diuerfis editur , quem- 
admodum vnionesà diuerfis fpecie Conchis fiuc Oftreis. Adde quod 
omnia que procreant,ftatis que que temporibus foetus fuos & conci- 
piunt,& emittunt in lucem,cüm in variis Olftreis aliquando vnioncs 
reperiantur;aliquando nullizmodó hoctempore,modo illo. ZEgy ptij | 
hodie externis mercatoribus in ZEgyptum proficifcentibus narrant 
de pifcc Columbo,quem Orbem vocauimus,cadem feré que Plinius 
de Conchis margaiitiferis,eum fcilicet ore hiante rorem excipere, ex | 
quo deinde vnioncs efficiat.Sed fabulofa funt ifta: neque enim vn- 
quam in huiuímodi pifceinuenti funt vniones,neque ros hauftusnó 
poffet non in ventriculo immutari & concoqui , vel vnà cum excre. 
mentis aliis exccrni. Quarc his rcie&is opinionibus Androftheni at- 
M. o fentior 


EN BEUGWE 57 
— fentior qui fcripfit & Aw iv 45 exp T8 Aepé "yleoSont , Gasp t vois 
cusluis T. y&AaEar, id eft in carne Oltrei gigni vnionem , quemad- 
modum in fuum carne grandinem. Idem Iuba tradit referente Pli- 
nio. Arabicis Concham effe (fimilem Pe&ini.infe&o,hirfutam Echi- 
norum modojipfum vnionéin carne ipfa effe grandini fimilé. Gran 
dinem autem in porcis intelligere oportet, grana compacta , & fatis 
dura, per carnem fparfa, ex craffa & vifcida pituita concreta , atque 
exficcata , vt ganglium in neruofis partibus, ad cuius generationem 
pituitz crafsitudini & glutino , facultatis affimilatricis imbecilla vis 
accedit. Galli in porcis lepram vocant, quam ex lingua,maximé in- 
feriore cius parte dignofcunt: in ea enim grana illa manifefté appa- 
rent. Ariftoteles caufam grandinis fuum,& eius dignotionem fic do- 
CCt. xa Ca3Eus D oi Tüy Uy a] CC EE 7tpi ^ GX£A (à) (& artpi 
d»y Scr, stg Ts. Glue y tv ois péptct x94 vNEIg | "ytrorTa XeA^acal. xo 
pir GN fyes Eon yy Nx pd. 5 cepl , d d$ rods , iyi, May 3d] &yuDves "y(- 
yerap. ANyxo| d$ bow o] Na] , V TE yep. "js ydg vd Xg TO Éysoi 
(es xaAditus y xd] iA Tis iyas. eror ix 395 Nogiiis , Ügaiptor qalrorrag, Eri 
dii ( yaxaQ( 79s OmieS-lus modlas & diwdual jovyaCCt . Grandi- 
nofi fues fiunt , quorum crura , & collum , & armi carne conftant 
humidiore,quibus partibus vel plurimz grandines innafcuntur.Ca- 
ro dulcior eft fi erandines habent paucas: fed fi multas humida val- 
de & infipida cft. Facilé qui grandent cognofcuntur: parte enim in- 
feriore grandines habentur, & fifetam dorfo euellas,cruorem in ra- 
dice pili euulfi videris.pedibus etiam pofterioribus conftare non pof 
funt qui grandent.Et Actius de elephantia fi Ícribens, inter alias no- 
tas hanc quoque affert,fub lingua venulas varicofas fieri ac nigrefce 
re , quod fignum cft ctiam vifcera ipfa in fimili conftitutione effe 
eiufmodi plané qualis in (ien quibufdam circa interna videtur, 
quz grandinis nomine infignitur. Quemadmodum igitur in porcis 
grádo,ita in Conchis quibufdà vniones efficiuntur ex humore craffo 
& vifcofo,puro tamen,nec luto aut fordibus externis infecto, qui vel 
alimenti conuenientis redundantia eft , vcl excrementorum. Idin 
Mytulis , & Oftreis , & Conchis quibufdam recentibus non hia:ti- 
bus & femico&is contemplari licet , ín quibus humorem iam .craf- 
fiorem effe&um pellucidümque cernas:ea eft generandorum vnio- 
num materia. Non autem femperin media carne reperiuntur ,fed 
aliis atque aliis locisinquit Plinius. Vidimüfque cam extremis etiam Li» css. 
mareinibus veluté Concha exeuntes , &in quibufdam quaternos 
quinofque. Et:craffcícunt etiam in fne&ta , conchifque adhzre- 
Ícunt;nec iis auelli queunt, nifi limà. Q uibus vna tantüm eft facies, 
'& ab ea rotunditas , auerfis planities , ob id tympana nominantur. 
Quo ex loco tympanorum antiquorum figura difcenda eft, qui- 


Lib.g.c.31. 


Lib.e. de Hi- 
flo-cap.ut. 


$9 


AL eneid. 9. 


Lbs. cap-Ys- 


DE LESIBESELEIS 
bus in facrificiis Matris Deüm vtebantur. Vergilius. 
Tympana cvos, buxifque cvacat Berecynthia matris 
Jdes. .— iN 
. Illa altera parte plana, altera rotunda erant , non vtraque plana 
qualia funt noltra.Illis etiam hodie vtuntur Aphri;atque Turcz. Ta 


libus etiam Monfpelienfes noftri vtuntur qua 7ymbaules vocat , quz 


vafa funt fictilia omnino rotunda, dempta anteriore parte 


p 
membrana ex afinina pelle claufa. Bina geftanté zona appenfa,qua | 


baculo pulfant , adhibitog; fiftularum rufticarum , tum geminarum 
laminarum, quz chalibez funt & rotundz , atque inter fe collidun- 
tur , fono , fatisimpudicam faltationem canunt, Ex his illuftrabitur 
etiam Galeni locus x. 1 ». v 1. de differ.& cauf  morb.& fympt.in quo 
lapfus eft interpres do&us & elegans, qui ruuB&uAas Ícribit fimiles 
cfle tympanis noflris qua 7ymbaules appellari diximus,nominis qui- 
dem fimilitudine in. hunc errorem inductus:funt enim eyudtiaa 
nótympana,neque qui tympana pulíant,verüm qui ad mortuorum 
fepulchra tibiis canebant,nominis ratione id indicante : r/ucs enim 
fepulchrum eft, tumbam nos vocamus, & &vAis tibia. Hi Latiné fiti- 
cincs dicuntur, quód apud fitos canere foliti effent, hoc eft vita fun- 
&os.Q uod de tympanis nihil hic cogitarit Galenus, verba ipfius cla 


^ D MR! ^ /Á / B m2 
rc oftendunt. Bou2dleis dU. &eiv €repor vois i£ dUpv(oerom àuA&Y toI QTES,. 


ómoiss tus(iy 0i uj fB iUo xgXsp.toi, dua. piv T. Üxuv iE ys ysyovacw 
d'uwapitres iyti x a eupov: dua. T T &OpUlzio. t'is T8 tvéOualos o8 , Bapi- 
Ta qeyyopóves. Aliis funt bombis fimiles , referentes fonos qui à la- 
tiísimis tibiis eduntur, quales habent qui ru4duAa; vocantur.mate- 
ria quidem ex qua fiunt in caufa eft cur claré non fonét,latitudo ve- 
ro viz fpiritus,cur grauifsimé. Perfpicuum eft hic de tibiis latioribus 
non de tympanis fermonem fieri. Sed advnionum materiam redea- 
mus, quam ctiam nó inepté calculorum in renibus generationi com 
parare pofsis:vidi enim vt iam annotauimus, renibus edu&um cal- 
culum € pituita vitrea , vtconiicio , concretum, tam fplendidum & 
candidum, vt iis dotibus cum vnione certaret. Vniones non in vnica 
Concha gigni tradunt diuerfi authores . Indicus maximé hos mittit 
Oceanus , inquit Plinius , atque ex Indicis quoque infulis petunt , & 
admodüm paucis, Fertilifsima eft Taprobane & Stoidis. Item Peri- 
mula promontorium Indiz. Przcipué autem laudantur circa Ara- 
biam in Perfico finu maris rubri. Et aliquanto poft. In noftro mari, 
ait, reperiri folebant. Crebriüs circa Bofphorum Thracium ; rufi ac 
parui in Conchis quas Myids appellant. Atin Ácarnania quz voca- 
tur Pinna gignitur.Quo apparet non vno Conche gencre nafci. Nec 
in Ácarnania ante laudati reperiuntur , enormes & feri , colorifque 
marmorei. Meliores circa Actium , fed hi parui: & in Mauritaniz 
| maritimis. 


LIBER I. $9 


maritimis.Idem apud Athenzum legere eft: alij enim in Oftreo Pin- 
nis fimili gigni tradunt,alij in Indico Oftreo Pe&ini fimili, quod Ber 
berim vocant, alij in Oftreo magno & oblongo in India , Armenia, 
Perfide , Babylonia, alij in Perfico pelago . Principium culménque 
omnium rerum pretij margarite tenent;ait Plinius.Cleopatra fuper- 
bifsimo ac procaci faftu , vt regina meretrix, lautitiam Antonij om- 
nem apparatümque detrectans , querente eo quid aftrui magni- 
ficentiz poffet , refpondit , vna fe coena centies feftertium abfum- 
pturam , duos maximos vniones per manus Orientis Regum fi- 
bi traditos , quos auribus tum gerebat , intelligens. Androfthe- 
nes fcripfit in Afia, Perfide , & aliis Orientis regionibus tanti pre- 
tij fuifle , vt pari auro rependerentur. Noftro auo multis aliis gem- 
mis poftponuntur . Venetiis nulla foemina fatis ornata effe cen- 
fctur, quz non e collo fufpenfos vniones geftet.Puellz noftra in ca- 
pite geftant , alie paruulos & perforatos confuunt. Americus Ve- 
Ípucius in fecunda fua nauigatione fi non diferté,faltem veré, vt pu- 
to, de vnionum copia & vilitate hzc prodidit. Ad gentem , in- 
quit , quandam peruenimus , quz nos cum maxima fufcepit amici- 
tia3 & quamquidem vnionum perlarámque Orientalium coraperi- 
mus numerum maximum tenere , propter quod quadraginta & fe- 
ptem diebus ibi perftitimus.Et centum & decem & nouem vnionum 
manchas pretio zftimabamus quadraginta non fuperare ducatos. 
ab cis comparauimus:nam nolas , fpecularia , cryftallinofque non- 
nullos, necnon leuifsima cle&tri folia eistantüm propterea tradidi- 
mus , nempe quotquot quilibet obtineret vnioncs , eos pro fola nola 
donabat. Didicimus quoque interdum ab eis quomodo & vbi illos 
pifcarentur,qui quidem Oftreolas in quibus nafcuntur, nobis plures 
largiti funt,& pariter nonnullas mercati fuimus , vbi 1n quibufdam 
centum & triginta vniones , in quibufdam vero no totidem reperie- 
bantur.Nouerit maieftas veftra quod nifi praematuri fint , & à Con- 
chyliis in quibus gignuntur per fe excidant , omnino perfecti non 
funt, quinimo in breui,vt fzpius expertus fum,emarcefcunt,& in nil 
redacti funt. Cüm veró maturi fuerint ,in Oftrea ipfa inter carnes, 
prater id quod carnibus ipfis hereantfe feparant; huiufmodi optimi 
funt. Ha&enus Americus.Dos omnis vnionum eft, tradente Plinio, 14.5: y. s. 
in candore,magnitudine, orbe,lzuore, pondere, quas notas fingila- 
tim perfequemur.Clariores funt in mari rubro reperti. Indici fpecu- 
larium fquamas afsimilant.Circa Bofphorum Thracium rufi funt & 
parui. In Ácarnanía coloris funt marmorei. In Britannia decolorcs. 
Flauefcunt & in fene&ta,rugifque torpefcunt,nec nifi iuuenta cóftat 
illc qui queritur vigor. Vfu etiam atteri no dubium eft, colorémque 
indiligentia mutari.Summa igitur laus coloris eft exaluminatos vo- 


ha 


óo 


Lil.s.cap.is3 


4aty.6. 


ni. 9.CAp-3 $. 


Lbs. 


DE: TES TIQEIS 
cari, id eft, ad aluminis colorem accedentes,quod optimum céfetur; 
quum candidifsimü eft autore Diofcoride. Magnitudine differunt, 
vtin Acarnania magni nafcuntur , fed coloris non laudandi. Circa 
AGium mcliores funt;fed parui.In Britannia contra, parui fed haud 
boni. Figurz varietate difcernuntur,quod aliz fint totz rotüdz;aliis 
vnatantüm eft facies , & ab ea rotunditas,auerfis planities. Sunt alij 
proceriores faftigiata logitudine , alabaftrorum figura in pleniorem 
orbem definentes.Hos digitis fufpendere,& binos ac ternos auribus, 
foeminarum gloria cft. Has elenchos appellabant authore Plinio, 
ItemIuuenale — Mr . 
Jurpe putat ni 
Quum cvirides gemmas collo circundedit EJ quum 
eAuribus extenfts jnagnos commit elenchos. 

Crotalia etiam nominabant à fono & collifu ipfo margaritarum: 
Quidam funt rugati , vt qui etate deteriores redditi funt. Nonnulli 
funt lxues,& inani inflau , qui ob id phyfemata Greco nomine vo- 
cantur. Pondus ad hoc zui femunciz pauci fingulis fcrupulis excef- 
fere.Differunt quoque atate , & Concharum fiue Oftreorum in qui- 
bus nafcuntur varietate, vt ex fuperioribus liquet.Colliguntur diuer- 
fis modis. Q uidam eos fponte fua decidere, & in faxis iifdem reperi- 
ri putantin quibus Conchz & Oftrea. Ego veró nó nifi poft Oftreo- 
rum mortem abfumpta carne decidere puto. Etenim carni & teft 
adherent. Quidam tradunt afferente Plinio;ficut apibus ita Cocha- 
rum examinibus fingulas magnitudine & vetuftate przcipuas effe 
veluti duces,mirz ad cauendum folertiz : has vrinantium cura peti, 
illis captis, facilé czteras palantes retibus includi. Multo deinde ob- 
rutas fale in vafis fictilibus, exefa carne omninucleos quofdam cor- 
porum,hoceft, vniones decidere in ima. Hzc quidem pofteriora ve- 
riora effe puto , priora non item : Nam Conchis duces effe & retibus 
capi falfum eft. Illud quoque fabulofum eft, Concham ipfam quum 
manum videt,comprimere fefejoperireque opes, gnara propter illas 
Íc petiz:manümque nifi fi przueniat;acie fua abfcindere;nulla iuftio- 
re poena,& aliis munita fuppliciis.Q uippe inter fcopulos pars maior 
inuenitur;fed in alto quoque comitatur marinis canibus, nec tamen 
aures foeminarum arcentur. Etenim Conchis omnibus tactus tàtüm 
fenfus,atq; guftatus parum exquifitus à natura tributus eft , aliorum 
omnium funt expertes.Nec in cis folüm fenfus, fed & mentem ineffe 
dicas ex Plinio. Idem periculum venantium margaritas. & qua ra- 
tionc vitetur fic explicat Achenzus. KadluvdUsos 5 6 Orpüvres vs ueup- 
yeupk(as y o (ow x&ypmó (o: xy xor xg]. 4000 Gre 2 Xéipa. : [AU t ydp TÜTE, 
xg] ?roNNeoxts or dicbesvAvo « dur&y. &mozrplorro4. &uor. 2 X, qwoupovy pYue. do - 
Üvjextiow , Qoo 2. à eoAocyls. Vaolevres T. xEipa, TUxGe1 , palos TUS (GYXES 

iius s vcre dr AMARE | cod 


RDBBRCE 


so 7€ AÍjs àmvasücw.In periculo verfantur qui venantur margaritas, 
fiin hiantes conchas manum immiferint , tunc enim comprimunt, 
ac fzpe digitos przcidunt , aliquando nonnullis perfzpe morienti- 
bus. Qui veró à latere manü fubiecerintfacilé Conchas à faxis auel- 
lunt. Vniones in medicina ab Arabibus vfurpabantur;aduerfus cor- 
dis affe&us,hodie quoque horü imitatores iifdem vtuntur. Inde ce- 
lcbres & frequentes in officinis duz antidoti Diamargariton frigi- 
dum,& calidum, hoc eft ex vnionibus,quarum prior in frequentiori 
eft vfu, atque alia que manus Chrifti perlata ab vnionibus nomina- 
tur. Serapio in fuo Aggregatorio ex Rafi vniones frigidos & ficcos 
effe in fecundo ordine tradit.Cardiacis profunt , cordifque Íyncope 
laborantibus conferunt , ad fpirituum confirmationem , ad fluxum 
fanguinis exficcandum , ad oculorum claritatem. Ob eam caufam 
collyriis admifcentur,non quod digerendi vi przditi fint:neq; enim 
vtiliter ad cordis imbecillitatem,& fpirituum robur confirmandum 
adhiberétur , fed ob eam quam dixi exficcandi vim. Melancholicis 
conuenire non video cüm frigidi fint & ficci , nifi quod fpiritus pu- 
riores efficiant , vaporéíque atros ad cor conícendentes ficcitate fua 
abfumant, qua vi menfes retinere fum expertus. Nullam mea qui- 


dem fententia facultatem ad pterygia & fuffufiones curandas adfe- 


runt,etiam fi quidam iis vtantur.His dentes candidiores reddi tradi- 
tum eft , fed idem praítant tefte Concharum & Oftreorum in qui- 
bus inueniuntur.Solent Pharmacopei in marmoreo mortario in pul 
uerem redigere, ne aliquid vel coloris, vel fubftantiz , vel faporis in- 
grati à metallico contrahant.Poffunt & aceti acerrimi afperitate,vel 
vuz acerba, vel Citrij pomi fucco diffolui. Id com probauit Cleopa- 
trz luxuria,quam fufiis explicat Plinius x 1 5. 1 x. Non defunt Che- 
miftz, qui ex multis paruis in aquam diffolutis , fe poffe magnos 

conficere venditent, qui fplendore, lxuore, pondere atque 

omni alia dote Cleopatre vnionibusinferiores non 
fint. Sed qui id dixerint permultos audiui, qui 
id preftiterint nullos vidi. Serapio in vnio- 

num vicem Cóchylia magna & fplen. | 

dida , & fulgentia vfurpari pofle 

tradit, modó dimidio pon- 
dus augeamus. 


h; 


2 


L 
N DL -E--T- 108 


E " IÉSIACPIS 
Lis zoREE 


ES 


DNEEENMEDNEMNONNE MS. o o 000 
J. Quz Turbinata dicantur, & quz omnibus com- 
munia propriaque fint. 


( oa Pn 


S VPERVACVVM Forct hic deturbinis 
: 7h. & turbinati fignificatione fatis omnibus no- 
£58 ta dicere , nifi varié ab autoribus vfurpare- 
See "^ tur, ac roindc turbinatorum obícurior effet 
f AN diuifio. Eft igitur turbo qui ex amplo & lato 
j 4| paulatim in mucronem definit , vt de Bucci- 
ry ye vr ! 
R7 4L. na Ícripfit Ouidius. 
SW Cana Buccina fumitur illi 
A NL Tortilis in latum qua turbine crefcit ab imo 
Huius figurz eft turbo luforius, 
Quem pueri magno in gyro cvacua atria circum 
Jntenti ludo exercent, vtait Virgilius. 
Ab huius figura fimilitudine, dicuntur turbinata oftracodermo- 
rum genera. Quare latius fufa fumuntur ab Ariftotele, quum fic di- 


HA 4.de p AY. finxit : Ta 3 epouádir xaDcrep &ielay TXpoTEpol, Xd) Télov Qo py Duxlu. 
«nim.c4p1- — Eyorx oiv xi]pux&s, (s 2oqaupoCtd U? uvortgÜdiamep O Tüy Cywov "yécs. T ur- 


binati generis alia in anfra&um intorta, vt Buccina, alia in globum 
circumacta vt Echinorum genera. Alio inloco Ariftot.in turbinatis: 
Echinos non recenfuit,quàuis tefta opertos,vt ex ipfius verbis perfpi 


zi..4debif. Cuü eft.Que tefta operiütur vt Vmbilici,Cochlec,Purpurz,& omnia 
anima£4p-4- que Oftrei aut Coche nomine appellamus;atq; etia Echinorü genus. 


Pratereà turbinatis,tradéte eodé,hoc peculiare eft,vt tefte poftrema 
à capite clauiculatim intorqueantur.Operculü etia ea omnia ia inde 
bor. 


LIBER IL 


ab ortu naturz gerunt. Quz Echinis nullo pa&o conueniunt. Illa 
epauBddU; meritó quidem nuncupat zapa Ó epégteSo| ;quod contor- 
queri fignificat. Hac pofteriore turbinatorum fignificatione vtimur, 
& turbinatis Cochleas fubiicimus, qua clauiculatim intorquentur 
eiiam fi non in longum mucronem deficiant. Sed ne qua fit in tefta. 
ccorü diuifione obfcuritas,ea (ic perfpicué diftinguemus. Teftaceo- 
rum alia funt vndique contectajalia parte duntaxat altera. Vndique 
conteguntur Tellinz;Pectines,Mytuli,Conchz aliz. Altera tantüm 
parte vt lepas,Auris marina. Rurfus eorum que vndique integuntur, 
alia tefta continua penitus conclufa funt , vt nulla ex patte carnem 
detectam habeant, veluti Holothuria, Tethya,Echini. Alia tefta con- 
tinua inclufa quidem,nec vlla ex parte confpecta,dempto capite, vt 
Buccina , Purpurz, Cochlez, denique turbinata omnia, qu capitis 
operculum habent. Alia tefta vndique conglobata quidem, fed non 
in gyrum conclufa funt, qux rimam habent fine operculo, vt Con- 
chz venerez. Alia vndique duabus teftis contecta, vt Pectines,Cha- 
mz ,Da&yli, &c. Exhis omnibuseatantüm hictractamus , qux 
teftam habent vnicam totam continuam,atque in anfractus contor- 
tam, dempto capite, quod femper operculo tegitur. Atque hoc qui- 
dem turbinatis proprium eft, quoà reliquis fecernantur.ipfis tamen 
omnibus commune eft,quod iam diximus,quodque tefta intorta fit. 
Mouentur etiam eadem omnia & ferpunt , parte dextra non ad cla- 
uiculas,fed in aduerfum.Eorundem omnium caro intus laxior con- 
tinetur,& quz faciliüs auclli poteft. Interiorum natura in turbinatis 
omnibus fimilis eftnec nifi magnitudinevariataliis enim partes ma 
ioresjalis euidentiores,aliis minores obfcurioréfque funt. A dhzc di- 
fcrimen illud duritie, mollitiz, caterarümque eiufdem generis affe- 
&ionum.Caro enim prima in ore tefte,quam omnia torofiufculà ha 
bent,aliis magis talisaliis minus. Caput eius partis medio prominu- 
lum iungitur,& cornicula duo,que pro magnitudine plus minüs ca- 
piunt incrementi. Exerunt caput more codem omnia , idémque per 
metum retrahunt intró. Nonnullis etiam os, & dentes acuti , breues 
& tenues, vt Cochleis. Promufcidas etia gerit modo mufcarü , quod 
quidé membri lingua fpeciem pr fe fert.Habét hoc idem & Purpu 
rz & Buccina firmü & torofum, quo fimiliter vt afili & tabani , qua- 
drupedü tergora penetrantimó longé validius,teftas enim efcárum 
poffunt perforare. Venter os protinus excipit,fimilis in Vmbilicis in- 
gluuici auium: habéntq; parte inferiore duo albida;torofa, mammis 
fimilia,cuiufmodi carunculas vel in Sepiis effe animaduertimus, fed 
hzctorofiora. Gula à ventre duplex , longa porrigit fe vfque ad pa- 
pauer,quod poftremum fundo commiffum eft. Hzc ergo vt in Pur- 
puris & Buccinis confpicua in clauicula teftz continentur. Quod 


7 DE. TESIBRCEIS 
autem gula fubiungitur , inteftinum eft , gulz ipfi continuum, fim, 
plexque ex toto vfque ad exitum , cuius initium circa aufra&um pa- 
paueris eft , quà & laxius hret , quod enim 44xov« Latiné verbum 
1il.4.de hif. € verbo papauer appellamus , in omnibus teftaceis generibus ineft, 
«^ — Hincfurfum verfus replicans , carnis repetit fedem , finitque ad ca. 


Lir.4.cap-4- A : ; ; : : 
grinris partis, pUt y vnde eiicitur excrementum , pariter in omnibus turbinatis ge- 


neribus,tam aquaticis quam terreftribus. Hzc eft interiorü partium. 


quibus turbinata conftant defcriptio ex Ariftotele. Purpurz & Buc- 
cina lentorem cuiufdam cerz faliuant, qua de re fufius alibi dixi- 
mus. Mucorem ctiam emittunt turbinata reliqua. ; 


De Purpura. 


CIA CPOSD TEM 


E Turbinatis di&uria Purpura fumemus initium, 
tum ob certas & illuftres notas , quibus à cxteris in- 
3 l4 ternofcitur,tum ob celeberrimi illius & pretiofifsimi 
! | liquoris à principibus & prodigo luxu nobilitatis vi- 
Lihs.capit. MEE t2 ris tantis impendiis expetiti , praftantiam. llopgupa, 
nominatur à Grzcis , & zopo/pia. juxpà, Purpurz paruz ab Ariftotc- 
Lil.9c4»35. |e. Genuenfes ronceram vocant ab aculeis , Veneti ognellam , noftri 

burez mutuata,vt apparet,dictionc à Murex.Plinius Purpurasalio no 


minc.Pelagias appellari tradit, Purpurzinquit,nomine alio pelagiz 


C e Re 
T;4. de Hift. 


AUIIA-C Ape LS 


vocantur. Inde pelagium earum fuccum tingendis anis laudatifsi-- 


1i.s.de Hj- mum idem appellat. Buccinum per fe damnatur quoniam fucum 
Jercspas | remittit.Pelagio admodum alligaturnimizque eius nigrítie datau- 
feritatem illam,nitorémque qui quaritur cocci. Sed hzc mihi appel 

latio non purpurarum omnium,fed vnius tantum dilferentiz à loco 

| * CEDE 


SB EBBRRD ORE és 


Íumptz videtur effe debere , id quod ex Ariftotele facilé colligitur. 55s. debi: 
Eust ) TG» aopqupGv yért oW. xg] £naJ USo. p.yeoxva Ge a epi T0 ZiyEtr 

xa] Addo. aj 3 puxpad » Óloy iy Td E'vplayo , xd] tpi T Xepiav. xgj a] Uo t 
qois XóXTOIS p.EyoUN04 Xd] GacyElo4 y xg) T9 &iBos duly qj Uo Asie, uiv 
P ROSTNTIT | tevÜpor paxpor. Q ug fic Gaza conuertit. Genera Purpura- 
rum plura,& nonnullz magnitudine augentur infigni, vt qux ad Si- 
geum & Le&um Ide promontoria gignuntur. A lic parua vt quas 
Euripus fert,& Caria. Pelagiz magne fcabrzQue funt , quarum flos 
magna ex parte nigerfed nonnullis rubidus pufillum. Purpuras quze 
& 7ols xoXois nafcuntur;pelagias re&té interpretatus mihi effe videtur 
Gaza.Nam 4Xwes 4s Üuxdoxss Graci ( xoixdug o Ts Dax dosis ap- 
pellant,& 7t Ba8ciey 4aosav. Et qualem hic florem pelagiis tribuit 
Ariftoteles;talem pelagio Plinius fcilicet nigricantem . Purpura no. 
fira oui eft magnitudine,non nego alibi multó maiorem reperiri. Te- 
fta rugata,afpera,cinerea;aliquando flaucfcente, aliquando ex viridi 
cinereajintus luteo colore.1n anfractus contorta eft. Aculeis veluti cla 

uis ordine difpofitis munita , primis minoribus , mediis longioribus 
multó,vnde Plinius clauatati effe Purpuram dixit, ad turbinem víq; Li.9.2p36; 
aculeis in orbem feptenis feré.R oftro eft longo;tubuli modo excaua- 

to per quod linguam exerere creditur. Ante id foramen eft rotun- 
dum,operculo inte&um quod feparatim depingendum curauimus, 

de quo etiam feorfum dicemus. Ex his perfpicuum cft quàm aliene 

fintà vera Purpura aliorum pi&urz , quorum hi roftrum tubulatum, 

illi turbinem omiferunt.Caro interior qualem in turbinatis antea cx 
Ariftotele deícripfimus,funtque falíiffima que nonnulli de Purpura. 

rum branchiis,& aliis partibus fe percepiffe blaterant.Purpurarum ge 

nera effe plura iam diximus ex Ariftotele.Earum differentie fumun- 

tur à locomagnitudine,paruitate,floris fiue fucci varietate. Magna 

funtad Sigeum & Lcctum,paruz in Euripo & Caria. Pelagiarum a- 
quiloniarum flos nigricat . Paruarum litoralium & auftrinarum ru- 

bet. Earundem plura genera tradit Plinius pabulo & folo difcreta. ;;, ,;. rar 
Lutenfe putri limo,& Algenfe enutritum alga vilifhmum . Vtri(que 

melius Tenienfein Tenei maris ora colle&um . Hoc quoque tamen 
etiamnum leuius atque dilutius.Calculofx appellantur à calculo ma- 

ris,miré apto Conchyliis,& longé optimo Purpuris. Dialutenfejid cft 

vario foli genere paftum. De generatione Purpurarum diximus in Lib4:cap 4; 
priore parte operis noftri,quz fponte nature fit, ine maris & femine t 
commiflione,fine ouis.Q uamobrem hocin loco im probanda eft au- 

toris lib. de aquatilibus fententia , ab Ariftotelis mente alieniffima 

etiam fi eam exponere velle videatur , quam tamen mifer deprauat 

& corrumpit,vt ex eius verbis perfpicuum fiet, Vterque autem pifcis 

(de Buccino & purpura loquitur)purpureum colorem fundit, éftque 

i 


66 DE PEST AG T o9ITS 
Maffiliz, Genuz ac Venctiisin cibis expetitus:fed Buccini caro Purpu 
rz carne durior eft. Ambo quoq; fauare dicütur;quod fané lioc pacto 
faciüt. Qua fub lapide prona parte obloga;albaq; deinceps pendentia 
difponüt,qua ita difpofita faui nome habentab apü fimilitudine.Su- 
pini auté fub lapide ftabulantur,quü fauificát:quo veró tépore fauos. 
extruüt,fi incoquátur & abfcindàtur,oua intro continere coperiétur, 
qu faliuario létore lapidibus & cautibus ferruminát,vt inde decide- 
re nó poffint,quod tá magno artificio cóftruunt, vt nihil coaceruatü 
efle videatur.Hzc auté fauificatio verna effe folet.Primü vt hecà verí 
tate quá maximé abhorrere intelligas,effeq; plane «gri fomnia, expli 
candü quomodo procreátur Purpurz & Buccina,deinde quid fit fa- 
uare fiue fauificare Omne oftracodermorum genus expers coitus eff, 
Li.s.dcbif- inquit Ariftot.Et cum .Purpurz tum etiá reliqua teftis incluía; limo 
Mets fcré & materia putrefcéte oriuntur.Q uod & neceffaria ratione cófir- 
matur:Etenim nulla naturalis actio fine partibus ad eam apté confor 
matis perfici poteft:nam partibus fingulis fua funt téperaméta, à qui- 
bus facultates,& ab his actiones proficifcuntur,quas omnes cortuete 
neccíle eftimo ne effe quidem pofiunt,fi hará fundamentü vel fübie- 
&ü nullà exiftat. Ac qua; in Purpura, Buccino, turbinatifíq; omnibus 
pattes funt femini generádo,cótinédo,emittédo,recipiédo & fou&do 
idonez?Q uzná aliz preter eas que fuftinédo,nutriendoq; fimpliciter 
animali deftinatz func?Prztereà que commiftio corporum vndique 
zis.de ifi! tefta conclufis effe poteftDices fortaffe ex Ariftotele Genus omne o- 
een ftracodermorum Vere Autumnogq; habere ea qua oua appellant;ex- 
ceptis Echinis cibo idoneis quippe quibus etíi per ea tempora praci- 
pue vbertas ouorum efb,tamen nullo tempore cómittitur,vt ouis om- 
nino careant, Íed maximé pleniluniis diebufque tepidis reftituuntur. 
Hec quidem Ariftot.prodidit.fed locusis ex alio intelligédus & expli 
€4-i€  canduscílqui legitur z1s.111.de gener.anim.Q ue oua appellátur ni-- 
hil ad generatione conferunt fed indicio funt melioris nutricationis, 
quale in fanguincis pingue eft,quaobre fapore per id tépus preftát;ci 
boq; laudantur:arguméto quod & Pinne,& Buccina,& Purpure coti 
nét, quide femper ouü illud vocatü fed aliàs maius,alàis minus.Q ua- 
ze falfum eft oua huiufmodi per fimilitudiné fic appellata, nó cx femi 
ne,nó cx fceming & maris coitu cocepta,ita difponi vt faui nomé ha- 
Leslsdib beit,ab apü fimilitudine,vt hoc fit fauare fiue fauificare.Eft enim lon 
riflolib.s. F : . NEL À a 
dehifl. aim. g& aliud apud Arift. Athencü. Plin. Ai po Gur appa, 78 terpos euvapot. 
gapas. Copierad és Tuo, roit elu xs pailue que ixnpau. To 3. iq olor XE JOY, GALUD 
Vy, S10 yXaqupos AN daptp du ix. Xezrüpar tpsGirÜar xdUxey Tov CüpcaiAat- 
xlv pc y 3 auearypidror mópor 8v trem S3 ytvoflo ai aopqupa|, &Nà. quaa 
APT (& Aa ex Tis Qrsos X (Atos óg pax oS Ep Mg. TS]o 3 ITE Ggrtp 
rosca Beppe laluGas e tois scuto) S yep x 0L ioipues id eft purpue 
IX Vcr 


LIBERUM /— 5 


rz verno tempore eundem in locum fefe colligentes,condunt quam 
fauaginem nominant , quz veluti fauus eft apum, verüm non ita 
clegans fed quafi ex putaminibus cicerum alborum multa inter fe 
compofita, ftruem vnam fua cohefione coagmentatam. Nullum iis 
patet foramen,neque ex iis nafcütur Purpura. Sed cüm Purpurz,tum 
etia reliqua teftisinclufaà limo feré & materia putrefcente oriuntur. 
Illa veró coagmentatio fauo fimilispurgamétum tam iis quàm Buc- 
cinis euenit:nà Buccinis quoq; fauificare in more eft.Igitur x;ejaQeom, 
fiue uexirpdu ue oiv ere jor moiciy quod eft Gaza interprete fauare fiue 
fauificare, vel vt Plinius loquitur,lentorem cuiufdam cerij faliuare,di 
cuntur Purpura & Buccina quum emittunt lentorem quendam,fiuc 
humorem mucofum, velut à feminis natura , femen veró eorum nul. 
lum effe exiftimandum eft.Ex eo lentore concreto & exficcato fit con 
geries veluti putaminum cicerum alborum , inter fe coherentium, 
uam in litus eie&tam pharmacopolz quidam pro fpuma maris, alij 
pro alcyonio falsó vfurpant.Q uocirca procreantur Purpurz, & Buc- 
cina fponte, vt alia oftracodermajé limo & jpateria putreícéte,vt iam 
dictam eft:& prater faliuarium lentoré tenui humore in terram re- 
cepto. Ác quemadmodum fungorum deco&o in terram cffufo fungi 
permulti breui enafcuntur,ita Purpurarü origine aliqua przcedente, 
multó maior copia prouenit:à fingulis enim excrementi aliquid cf- 
fluit,quod quidem femen non eft. Atque hzc eft duplex Purpurarum 
Buccinorü,Mytulorü origo ab Ari(t.tradita,& à nobis fufius explica- 
ta libro quarto priori$ partis operis noftri.R eliquas a&tiones moréfq; 
perfequamur.Q uz mobilia funtjinquit Arift.eadem carne vefcütur, Ehe. debifi 
is victus ex pifciculis eft,vt purpuris:funt enim carniuorg,& quidem "^^ 
cíca huiufmodi capiuntur.Plinius etiam alga nutriri tradit. Paícitur 23.5.5. 
Purpura: ait A riftoceles,exerta lingua fub operculo, quz Purpuris di- 5; ,, 7,55. 
gito longior eft,qua tamen Conchulas, tum fui generis teftam per- emeeapos: 
torare poteft.Et Plinius. Lingua Purpurz longitudine digitali, qua 
paícitur perforando reliqua conchylia;tanta duritia aculeo eft. Et 
alibi Purpura vocatur ,caliculatim procurrente roftro, & caliculi 
latere introrfus tubulato, qua proferaturlingua. Sedid diligentius 
confiderádum,linguáne teftas perforet.Lingua omnibus animalibus 
in ore cítjos autem in capite, quod operculo tegitur 1n Purpura, atq; 
adeo in turbinatis omnibus.In roftro igitur longo & tubulato lingua 
non cft,fed per id eam profert,& exerit. Ac linguam Purpurarum & 
turbinatorü omniü promufcidibus mufcarü que inter cornua funt, 
comparatquz firma eft,toroía ac rotunda,quzq; exeri poteft;quá ta- 
men Í1 per anatomen propiüs intucare & tra&tes:neq; ita longa , neq; 
ita duram effe certó comperies,vt per longum roftrü teftas perforare 
poflit.Q uare id fabulofum effe puto , fed ea, quo ad eius fieri poteft, 


1 2Z 


Lil.9. cap-36- 


Lib.9.cap'35, 


69 DE TESTANCEIS 
exerta , Purpurz fuccos & humores aliarum Concharum exugunt 
Pe&inum ritu, roftro acuto & duro tanquam tercbello excauato te- 
ftas alias perforant. Tempus viuendi Purpuris & Buccinis longum, 
annos enim circiter fex Purpurz viuunt, & fingulis annis incremen 
tum carum patet per orbes: quibus totidem quot annos habent, tefta 
clauiculatim intorta in crepidinem definit. Plinius annum vnum . 

Lisci: adiicit. Purpurz viuunt annis plurimüm feptenis. Ec: Purpura & 
Buccino orbestotidem quod habent annos. Nunc de Purpurz par- : 
tibus, earümque in cibis vel in medicamentis vfu. ^ Purpura víta 

Libracap. 4: exficcatjinquit Diofcorides , dentes abftergit , excrefcentias in car- 

ne cohibet,vlcera purgat,& ad cicatricem perducit. | Galenus paulo 
fufiüs eadem docet x 1 ».x 1.fimplic.medicamentorü.Paulus ZEginet. 

Purpurz crematz teftis candem vim tribuit quà pompholygi , id eft, 

Lis; ficcandi fine rofione. A etius.Purpurarum teftz cum aceto potzlienes 
tumentes fanant,& fecundas morantes detrahunt. Vftarum cinis ad 

Libzcps. cadem confert ad quz Buccinorum. de quibus fuo loco. His addit 
Diofcorides. Ióna. 5 4gXciuy 73 Vol vd sezpixr 3, aropqupdv jan te- 
€À oi j CuE te TE ógpuxav. Kaferaj 5 ópolos Suaquy ÉxoY(. xowgmo- 
qíedu Tüy xvpUxtw xg *? mopqupas , du2. O «item durüv 7. qur. Id eft, 
lonia vocantur Purpurarum Buccinorümque mediz partes , circa 
quas teftz volumen clauiculatim intorquetur. Cremata fimili mo- 
do maiorem Purpuris Buccinifque facultatem vrendi confequun- 
tur, quoniam apprimendi naturam obtinent. Qui locus mihi (atis 
explicatus non videtur,etiam ab iis qui bene longa commentaria in 
Dioícoridem conícripferunt.Ac primum ali] dua, alij xiva legunt. 

ui ióui« legunt dedu&um putant vocabulum à dictione i» , qu 
violam fignificat,quia Purpurarum quarundam flos violacei fit colo- 
ris,qui flos eft inter papauer & ceruicem.Hermolaus xiva. legitjid cft, 
Columellas, vt fint Buccinorum Purpurarumque partes mediz;qui- 
bus velut columnis & fulcris caro. & reliqua partes innitantur.Sunt 
autem partes hz mediz , partes corporis interni Purpurarum valde 
torofz & firme, ac fibrofe, circa quasteftz volumina capreoloráü ri- 
tu conuolui incipiunt , fecundum Diofcoridem , vel. quibus haeret 
vena illa, vel membrana florem Purpurarum continens, fecundum 
Ariítotelem, inter papauer,quod inferiore eft loco, & trachelon fiue 
ccruiculam,fiue collum fuperiore loco.Sed praftat Ariftotelis locum. 

Xil. s; debi- proferre , vt ei lucis aliquid inferamus. T 5 4&&os ye(Qv quà. (or 

ferenas qi ppeovosyn T8 GayyXe TéTOY 9. igiy 9 cUpqu(is «uxyj. T9 ^VeGjg. 3. iiv, 
Gavp Uulu) AUxos,ov ür &qolpi (2, 25 0pSuos 3 faatofl ez, Au Uie Cz T Xtipa, E 
Sudefrd S. duo amp QAda. TET0 3 8oxei eia O. &y0os,7 3 yr cipes Óroy d | 
cvalzejas. In cuius loci couerfione Gaza fenfum quide Ariftor. mihi 
videtur effc affecutus,fed obfcure locum fic interpretatus eft.Florem 

] | RS Ede 1 fuum 


Iib.7.cap.3. 


n ci Xu - 


LIBER UE 


fuum inter papauer dictum & collum cótinent, textu fpiffiore, afpc- 
&u veluti membranz candicantis, quam detrahunt, tingit hzc ex- 
preffa & inficit manum.Pertinet eadem fuo fitu perinde vt vena , id- 


— 


69 


que flosilleceleber putatur, reliquum contextus quaft alumen eft... 


Q uz dilucidius fic expreffa funt. Purpurz iorem habent inter papa- 
uer & ceruicem , quorum cohzrentia denía eft , coactáque. Coloris 
quidem afpe&u membranam albam refert , quam detrahunt , pref- 
faque tingit & inficit manum, diftenditur autem vt vena , atquein 
hac quidem eft flos purpurz , reliqua coagmentatio eft veluti alu- 
men. Hz funt mediz partes de quibus Diofcorides, quibus maio- 
rem vrendi facultatem tribuit, quàm teftis, quia tenuiorum funt 
partium , celeriüfque peruadunt & permeant. Ex Purpuris vftis den- 
tifricia optima fic conficimus. Eas vftas vino extinguimus;abluimuf- 
que , deinde aceto rofato , poftremó aqua rofarum. Tum melle (cil- 
litico , vel oxymclite exceptis, & ad confectionis formam redaátis, 
odoris boni, faporifque conciliandi cauía rofas & caryophylla ad- 
dimus. Idem ciniscum puluere glycyrhizz , papauerifque femine, 
ex cremore hordei & pauco vino albo fumptus, pulmonibus malé af- 


fe&tis miré auxiliatur , fluxiones inhibendo, & id quod iam fluxit. . 


abfumendo,exficcandóque. Totz partes interne in oleo perco&te 
mitigandi doloris vim habent. Saliuà earundem quz admodum len- 
ta eft, (iccantur & glutinantur vulnera recentiamaximé fi cum pauco 
fanguine draconis adhibeatur.Q uantum ad Purpurarum vfum in ci- 
bis attinet, vniuerfé fcribit Galenus Purpuris, Oftreis denique oftra- 
codermis omnibus hoc effe commune, vt falfum in carne fuccum 
contineant,qui aluum fubducat;caro veró dura fit , fed hzc vnicui- 
que magis minüíque ineft, qualitatis quantitatifque ratione . Sed in 
Purpuris diuerfz partes, diuerfam naturam habent. Athenzus. A15 
qopQupd| UE Eu qs uoi xg| TE X/puXo$ , dy Ol m Geo , TIOXUAUAOL 


1] e N , A 2 ^5 
éOgopsi, O. 3 Xorm. dla , &Xvxor xd] "yNvxQ , 3, dOdudówror , ts. &aticpaoty. 


45 &ilU3Ctov. Inter Pinnas & Buccina Purpurz mediz funt naturz, 
quarum tracheli multi funt fucci, ori grati , reliqua partes falfz funt 
& dulces facilé diftribuuntur,& humores corporis vitiofos ad iuftam 
temperationem reducunt. Ruríus Athenzus. Tpoguiórepo] 9 7tlov 
cl, xg) &oMaUqTuTEpo, du Tus wopQüpus  JwjxoYts Al Gowad lee epay 
VazipyS (t xd) yero Uer. O syyiouior Toi&Tor. ier , tov 2 xg) To (Gus , (E 
55 (bXXG( weupeméla Ó &auérus aeu) oi Tv Coper. Suse: 5 
x28 £u is X2] óL Sept TY Top Qupay , és "pos Gs adv g'ougoyo 
Si4& Ets. Copiofius alimur,maiorique cum voluptate vefcimur pa- 
pauere purpurz,quàm czterorum,fapit tamen fcillam, vt & Concha 
tota. Peculiare eft his & Vnguibus, quod co&z iufculum fpiffant. 
Elixi quoque feorfum purpurarum tracheli ventriculo male affe- 
&o profunt. E: : Du NPIESQS Uu 


. 


^u 


7/9 


Capais, 


ib. a. de biff. 


anima, cap.4, 


Wb, v. fonpl, 
med. 


Lib.icap. 10. 
C n. 


QU. uo 
B ^" " 
Y * 


DE TESTA ELS 


De Operculo Purpura. 


Cid P TV. dent | 
zn RETER Purpurarum partes iam explicatas feor- 
55 )A fum dicemus de alia,que & figura,& viribus, & nomi- 


o 


xsupius. vocat, id eft Operculum fiue integumentum 
- à verboyrg2dofo. Appellat ctiam &ozvyug. 115. v. de 
Hift.anim. &xs(; 5 xg) (& tavigodliua Ge 2 Tow àpiportpa. x (e Nat 
(e pop dy &x yyudhys era. venero j tEcttpor(oc diu PCPNSITTT y»dlau 
Uzo O x&Avpue. Operculum vtrique huic generi adhzret natiuum , & 
cateris omnibus turbinatis,paíci quoque exerta lingua appellata fub 
illo operculo folent.Et alio in loco. E' 5 £etzezvypiee zz. Sy4 ix ye 
Tis. Operculum etiam iam inde ab ortu omnia gerunt, de turbinatis 
loquitur.Sratim ab ipfa procreatione turbinatis operculum ineffe di- 
citad difcrimen Cochlearum.quz ipfe fibi ex glutinofo humore,fiue 
cx muco fuo operculum conficiunt. Dicitur aliter à Gracis eds. , vt 
à Galenojqui fcorfum de co hxc prodidit.z«ue&: ave guedy 3 3Ess ao- 
0. asas à Acus yea Lay (lots. i oSs04 y Üupucepiévas 9 («s WWyoptras 
bete. dee £i, ix ANM e xg) x stoleydntve, xieja.Opercula Purpura- 
rum ex aceto pota fcripferunt quidam tumenti lieni mederi , fuffitu 


autem excitare foeminas vuluz ftrangulatu oppreffas,& morantes fe- 


cundas detrahere.Eodem nomine operculum. Conchylij nominauit 
Diofcorides,& Cochleas quafdam alpium Ligurie zoust«sjd cft;o- 


perculares, Dicitur autem cj quod co teftarum foramina claudan . 


tur,vt vafa operculo fuo.Carni heret,& vnguis nofter,ac tanquam ex 
filis fiue ex fibris coagmentatum quid & duratum effe dicas,vt ex eius 
pictura quám cum Purpura fuperiore capite expreffimus,licet perfpi- 


cere.Differt fubftantia a tefta quz multó ficcior eft, neque fumum e- 
mittit,nifi f1 accenfa liquore aliquo extingueretur. Operculum veró. 


pinguitudinis nonnihil in fe habens,fumum reddit cornu modo. Vi. 
res eius in medicamétis anté ex Galeno tradidimus, quarum feorfum 
non meminit Diofcorides;fed in capite de Vngue. Qua de re fuo lo- 
co dicemus.Pharmacopolz hodie in officinis habent Conchyliorum, 
Buccinorümque opercula permifta,quz blattas byzantias vocant, vt 
fufius declarabimus quum de Conchyliis agemus . Sed hoc nomine 
Purpurarum tantüm opercula appellanda erant. Nam BArles fiue 
BA«tle» Purpuram fignificat, vnde blatteus color pro purpureo. Caf. 
fiodorusin Epiftolis de Chamzleonte.Colores fuos multifaria quali- 
tate comutat,modó veneta,modó blattea,modó prafina , modó cya- 
nea.Eutropius: Nero inufitata luxuria fuit , vt qui exemplo Caligule 
frigidis & calidis lauaretur vn guentis, hamis argenteis,aureiíq; pifca- 
retur,qua blatteis funibus extrahebantur,quos Suetonius, & Orofius 

| inter 


- 


neà fuperioribus diftat.Hanc Ariftot. tewrgAvugue fiue 


TOME 
PP C e- 


ROIBUEGUC DL 


interpretantur purpurcos.1lle:Pifcatus eft,inquit,rete aurato,purpura 
coccoque funib us nexis. Orofius:Luxuriz , inquittam effrenata fuit 
Nero,vt retibus aureis pifcaretur,qua purpureis funibus extraheban- 
tur.Hzc Hermolaus vir pereruditus in fuis in Pliniü gloffematis an- 
notauit.Sed etfi&A4zlos Purpuram fignificettamen pro operculo fo- 
lüm Purpurz vfurpari docet Nicolaus Myrepficus,qui tamen non fi- 
neerrore dixit blattum byzantium effe óz&y «s pus ijs oropgdpas , id 
cft,os narium Purpure.Hodie quoque in officinis blattam byzantiam 
effe credunt,quod in ore & naribus Purpure reperiturquo ineptius ni 
hil dici poteft.Purpurz enim neque nafum , neque nares, neque offa 
intus habent,cüm teftacea omnia foris durum intus molle contineát. 
Crediderim igitur legendum oec 3 pair 7s mropplpasjd cft;teftam 
velclypeum,fiue fcutum Purpure : j»?s enim preter quam quod pel- 
lem fignificat, vnde éepexo3ipus. ab Oppiano écpexoeira vocantur,etiá 

roícuto fumitur tefte Phauorino. Puo)inquit, 423cu/ Ga a] &aviste rs 
&x Boelor Bup(Siv (jid eft pmo! vocantur fcuta rotunda, quod ex corio 
bubulo coftent.Operculum veró veluti fcutum;Purpure capiti impo- 
nitur.Cur veró BA7fos Butalos, vel BéCavlos dicatur à nemine , quod 
Íciam,;traditur.Ego coniicio à Byzante, vel Byzantio Aphrice cogno- 
minari,nam etiam illic purpura tingebatur. 


DeFlore Purpurz tin gendis vefübus magnope- 
re olim expetito. 
QE uop oT qunnT 


XE V A In parte contineatur infe&or ille Purpurarum 
X9) fuccus,fuperiüs oftédimus ex Ariftotele,quum de Pur- 
) purarum partibus ageremus.Plinius ab Ariftotele non 


Eius rei argumétü eft pictura in ede Vertüni & Confi, quarü in altera 
M.Fuluius Flaccusjin altera T.Papyrius céfor triüphátes ita pic funt. 


^ 


ur 


1il-9:cap. 36, 


- 


72 


D Ei IJESOX C4 E TS 


Lbs. Vitruuius florem Purpure,faniem vocat,& Oftrum:fic enim rr5. vir. 


Georg.z» 


Jb. s. de bist. 
£Ap-15. 


Lib.9. cap. 57. 


Lib. cap. 1. 


ibi. cap-4- 


Incipiam inde de oftro dicere, quod & chariffimam & excellentiffi- 
mam habet prater hos colores aípectus fuauitatem.Et priüs. Accedit 
hucchryfocolla;oftrü;armenium.Et: Ea Conchylia quum funt le&a, 


fcrramentis circunfcinduntur;é quibus plagis purpurea fanies. Vergi. 


Et gemma bibat & fArrano dormiat oftro, 


Et alij pluribus locis.Dictum veró eft oftrum &zo 7& égpéxs,quód a. 
Purpuris tefta tectis eximeretur,ex Vitruuij fententia. Quomodo fuc-, 
cus ille colligeretur fic docent veteres. Tradit Ariftoteles eas quum fa, 
uificant deterrimum florem gerere.Paruas cum teftis tundi folitas, a-' 
licqui difficile eft fuccum detrahere . Maioribus teftas diffringebant,. 


quamobrem ceruix à papauere feparabatur:flos enim inter hzc fitus 
cft fupra ventrem . Dabant operam vti viuz frangerentur: nam fi 


priufquam fregeris expirarint, florem omnem cum vita euomunt.: 
Q uapropter folebant eas afferuare in naffis, dum fe ipfz colligerent, 


atque quiefcerent. Veteres naífam efcz adiunctam demittere non fo- 


lebantjita fpe accidebat,vt Purpura iam detracta decideret. Poftea. 


adiunxerunt naffas ne fi decidat,liberetur . Idem clariüs Plinius. Ca- 


piuntur Purpure paruis rarífque conchis textu, veluti naffis in alto ia- 
&is.Ineft his efca, clufiles mordacéfque Concharum quales videmus: 


Has femineces;fed redditas mari auido hiatu reuiuifcentes.Appetunt 
eas Purpura; porrectifque linguis infeftant.Acilla: aculeo extimulatz 
claudunt fefe,comprimüntque mordentia: ita pedentes auiditate fua 
Purpurz tolluntur.V iuas capere contendunt, quia cum vita fua fuc- 
cum illum euomunt. Et maioribus quidem Purpuris detra&a Con- 
cha auferunt, minores cum trapetis frangunt. Vitruuius. Conchylia 
quum funt le&a ferramentis circunfcinduntur,é quibus plagis purpu 
rea fanies, vti lachryma profluens,excufla in mortariis terendo com- 
paratur.Iulius Pollux & capiendarum Purpuratum, & colligendi flo- 
ris hanc rationem,qua Phanices vtebantur fic tradit.Phoenices fic ve- 
nantur animal,lanámque fic cingunt, vt ex ipfo afpe&tu Borere dicas. 
Funi contexto,longo,valido,firmoque , vtin mare multüm extendi 
poffialligant modicis interuallis diffita ex (parto;iuncove compofi- 
ta, vcluti continua tintinabula,quorum deníus eft ingreffus: fparti e- 
nim vel iuncorum fines,ex vafculorum oris eminere de induftria fa- 
ciunt, vt facilé ingredi,& cos dirimere poffint, regredi veró nó item: 
Hac vafa efcis plena, purpurarij in faxofa loca demittunt, fune ex 
fubere appenfo,vt przdam fuftineat.His no&tu & fzpius diu illic re- 
litis, vaía Purpuris plena extrahunt. Deinde tufisibidem teftis, car- 
néque fale condita ad tincturam;ac fordibus omnibus aqua expurga- 
tisin fecuente lebete predam marinam coquunt.Sanguis veró ftatim 
atque ignem fenferit , funditur & florcfcit , alius quidem pio 

alius 


vr TFIC HERE E 


ILA.D:. Eu T i 7 

alius ex ceruleo fplendet;alius diuerfi eft coloris.Q uicquid autem in 
lebetem demiferis , fanguinémque illum contigerit , eodem colore 
inficitur. Hactenus Iulius Pollux,cuius fenfa fidelius, vt arbitror,ex- 
prefsimus quàm Latinus interpres. Catterüm pretiofus ille Purpura- 
rum fuccus,non in omnibus Purpuris eiufdem coloris erat. Pelagia- Jerif-libis. 
rum , magnarümque flos magna ex parte niger , in nonnullis rube- de hifcas. 
fcens,paruarum & litoralium rubet.In Aquiloniis partibus niger. In 
-Auftrinis ruber. Vitruuius Oftri varietatem fic diftinxit. Quod legi- 7-4 v 
tur in Ponto & Gallia, quód hz regiones fint proximz ad Septétrio- 

nem,eft atrum.Progredientibus inter feptentrionem & deg ee, 
inuenitur liuidum. Quod autem legitur ad /Equino&tialem , orien- 

tcm,& occidentem,inuenitur violaceo colore. Quod veró meridia- 

nis regionibus excipitur, rubra procreatur poteftate , & ideo hoc ru- 

brum. Rhodo etiam infula creatur,cateriíque eiufmodi regionibus, 

qua proxime funt folis curfui.Sed hic animaduertendum Purpuram 

nigram fümi pro violacea exaturata. fic enim fzpeà veteribus ni- 

grum fumi alibi demonftrauimus. Purpura violacea me iuuene vi- 
gebat,inquit Nepos Cornelius, qui Diui Augufti principatu obiit:cu 

ius libra denariis centum vznibat,id eft,decem aureis folatis. Succef 

fit dibapha Tyria;que in libras denariis mille non poterat emi,id eft, 

centum aureis folatis.Dibapha dicebatur quod bis tin&ta effet, vcluti 
magnifico impendio. Dibaphum Cicero appellat. Veftimenta Pur- 

pura infe&a eo temperamento, vt amethyíti gemm« colorem refer- 
rent,amethyftina dicebantur. Plinius 1 1 5. x xx v 1 . de amethyftis c; 
loqués.Indice abfolutum Purpurz colorem habent:ad háncque tin- 
gentium officinz dirigunt vota:fundit enim afpectu leniter blandü, 
neque in oculos vt carbunculi vibrant. Iam amethyftinz purpure 
Tyria addebatur , vnde nomen Tyriamethyftus. Plinius r 1 ». 1x. 
Non eft fatis abftuliffe gemmz nomé amethyftum , rurfus abfolutus 
nutriebatur Tyrio,vt fit ex vtroque nomen improbum,fimülque lu- 
xuria duplex. Tyria Purpura olim celeberrima fuit , fic nominata à 
Tyro, quondam infula, poftea vero Alexandri magni oppugnantis 
operibus continenti iun&ta . Strabo. av^? yep iye«To| aucüv Tupía 
xe apeips. Longé omnium praftantifsima habetur Tyria pur- 
pura. Quia veró Tyrus priüs Sarra vocaretur , Sarranum oftrum di- 
xit Vergil. & Sarranam Purpuram Iuuenalis. Dicuntur & fimplici. 
ter Tyria, purpura infecta veftes. Hicnon omittendum coccum & 
purpuram colore quidem conuenire, ipfa tamen materia plurimüm 
difsidere,cüm huius marina fitjillius terrena. Quamobrem Purpurz 
appellatione coccum non contineri re&té cenfuit Vlpianus in lege,fi 
cui lana. fupra de legatis tertio. Neq; eam ob caufam inter fe diflen- 
tiunt , Matthzus , Marcus,& Ioannes de vefte qua Iudxi inducrunt 


k 


Cap. 41: 


4  —E-TEPbEEOE 


Cap.41. 


Lib: cap.83- 


feruatorem noftrum Iefum Chriftum. fic Matthzus. argillyxey durüi 
ovuiidla x aoxitu. id eft,circundederunt ei chlamydem coccina.Mar 
cus. x &Uscw dl mopp/pax. Et induunt eum purpura. Ioannes veró : 7, 
tagli "mop qupou? expitBuxor diflor . Ec pallio purpureo circundederunt 
eum. Quam Marcus & Ioannes purpuream vocant , Matthzus coc- 
cinam appellat à colore,qui idem eft cum purpureo. Matthzus colo- 
rem,alij materiam exprefferunt. Neque illud praetereundum Purpu: 
rz fucco veteres coccü permifcuiffe. Plinius 1 1 5. 1 x. Quin &ter- 
rena miícere,coccoque tin&tum Tyrio tingere , vt fieretbis byfsinü. 
Coccum auté à Diofcoride xóoes Baguo) dictum,id eft,granum infe- 
Corium:fatis magna copia colligitur in Gallia noftra Narbonéfi vo- 
catürque evermillon,à Gallis grazme defcarlate,ab Arabibus Kermes,vn- 
de Kermefinus color.Immenfa Purpurz pretia, veftimentorum quz 
ca tingerétur varietatem,quibüfque iis vti liceret, tum apud Grecos, 
tum apud Latinos,petere debes ex Budco & Bayfio viris atate noftra 
doctifsimis, & totius antiquitatis peritifsimis. Ad philofopkica reuer 
tatur oratio. 4 


Quz dicantur Purpurarum «oxtdus. 


(oda PR TA 
VNT Quiquum legunt apud Galenum r 1 s. 117- 


7 de medicamentis x7 vósssin auriculariis medicamen 
9) tis xpoxid Va. T)s Trop Qupa.s fiue 4oryvAts. Etlinum é Purpu 
à ra apud Paulü ZEg.exiftimet in Purpuris laná aliqua, 

yz «S. fiue ftupam,fiue linüfiue tomentum reperiri, quo có 
tufo & depexo in medicamentis veteres vterentur.Sed illi toto cxlo 
aberrant, vt dicitur : nihil enim tale in Purpuris , neque in turbinatis 
aliis reperias. Neque byffo alligantur,vt Pinnz & Mytuli. Mouentur 
enim Purpurz,& caro turbinatorü omniü non aliter alligatur quàm 
círca teftarum volumina.Q uare intellexerunt veteres per xpoxiS« la- 
na Purpura tinctz crafsioré & minus curatam parte , cuius meminit 
etiam Diofcorides. Tov 3 àvfov mov xi, poxidts x alovlag Tis Ónaozlas mop- — 
gipas. Nec fecus fimbriati marinarum Purpurarum flocculi cremari 
folét. Curitaap pellarint id in caufa eft,quod Purpura no folüm pro 
marino animalifed pro fucco eius,pro veftiméto ex eo tincto,& pro 
lana tincta fumatur.De rcliquis fignificatis teftimonia multa veterü 
proferre poffem quz fciés prztereo. De poftrema fignificatione pro- 
feremus locum Galeni v 15. v 11. Methodi med. Ev wepdUo up 
A€ioas Mario. "T s Puzaporraluo , dua roy TopQpipa Xp. Quz 
tranfcribens Paulus ZEgin. dixit. vis A€cSpera ana fatrera| aropgi- 
pas X epit , xg] tawvriüdla] v qopugcyc. 


DeM 


E DEN DI 


De Murice. 


E edu Pop 


$$ O ME N Murcx eft polyfemum,fignificat enim acu- 
Vergilius. 
Et acuto in murice remi 

AT Obyixi crepuere b ue 

Aliquando Murices machinulz funt ferrez,dolofz , tetragona 
forma,quz in quancunque parte incubuerint,vnum aut plures acu- 
leos infeftos protendunt. Vocantur à Graecis $(8oxoi, vt recté annotat 
Budzus. Sumituretiam murex proPurpura. Martialis. 
Sanguine de nosíro tinclas ingrate lacernas — , 

Induis,& non efl boc fatis ,efca fumus. 

Inde & Murex Tyrius à Virgilio. 
Tyriéque ardebat umurtcelana. | | 

Ec ab Ouidio phocaicus. Nonnüquam Murex generis nomé eft, 
cui fubiiciuntur Concha venerea, & Buccinum.Plinius.Muricem ef- 
fc latiorem Purpura,neque afpero, neque rotundo ore, neque in an- 
eulos prodeunte roftro;fed fimplice concha,vtroque latere fe fe col. 
ligente.His verbis Concham veueream defcripfit, vt fuo loco doce- 
bimus. Et alio in loco Murices pro Buccinis vfurpauit. Purpurz vi- 
.uunt annis plurimüm feptenis. latét ficut Murices circa canis órtum 
tricenis diebus. Ariftoteles. ( j349 yap ógpaxódUpus. za: quA , otv 
Gre r2 od] o mop Qplpol, xa xnpuxss. Et : Congregantur verno tem- 
pore,mutuoque attritu lentorem cuiufdam cerz faliuant, fimili mo- 
do & Murices. fic Ariftoteles cüm procreationem Purpurarum do- 
cuiffet , fubiunxit. 4 df» 5 bao tyylvolo4 (adis mop paus xg] ocxpuxts. 
Ex his notum eft Plinium hac ex Ariftotele defcripfiffe , & pro Buc- 
cinis Muricces conuertiffe. Denique generis nomen effe non Conche 
tátüm vnius fatis declarat Plinius,quum dicit. Muricum generis funt 
quz vocant Grzci Colycia;alij Corythia,turbinata «qué, fed mino- 
ra,multo efficaciora , etiam & oris halitum cuftodientia. De his fuo 
loco dicemus. Quare cüm Muricis nomen pluribus accommo- 
datum fit , Gaza Plinij imitator x/gvxas non Murices conuer- 
tit, fed Buccinas. Nuncad Muricum turbinatorum fpecies conuer- 
tatur oratio. 


dO 


p 


X| men fiue afperitatem faxi prominentis Nonio tefte. — Jed. 


Lib.9.cap. 15. 


Ilidem.c,36: 


Lil.8.de bif. 
CAp.13. 


Lib. cap. 7. 


26 DE TESTROEISWEM 


De Murice Marmoreo. - 


4 j 

Q € ES 24M , 

s S SS J^ 
- LR jJ? 3 
SP ZERS LR 
NS SZ R SRL e, 
SWAP E 


Pod 
NS SS 


NEN 


(ca P DEP. Syrum 
VRICVM Quifequütur copiam, mihi fecit Gu- 


?) lielmus du Choul Allobrogum prafe&us,vir procul 
dubio antiquitatis peritifsimus , fi quis alius in tota 
Europa hodie extet.Is nullis à me prouocatus officiis 
: 4 fed plané regio & liberali animo quo erga omncs li- 
teratos vtitur,erga me quoq; vfus, non folüm Murices Cochyliáque 
mihi communicauitfed & aliarum pulcherrimarum & variarü rerü 
copiam maximam,maximis fumptibus comparatam , ex quo veluti 
penu ditifsimo & abüdantifsimo tandem aliquando depromet,& li- 
terarum luce illuftrabit multaque ha&enus à paucifsimis aut potiüs 
nullis cognita in tenebris iacuerunt,quz tamé ad Philofophica;Poc- 
tica, Hiftorica intelligenda plané neceffaria funt, vt hoc nomine lite : 
ratos omnes maximopere fibi fit deuin&turus.. Murices hic appello, | 
qui & turbinati funt,& longos firmofque aculeos fiue clauos habent, P 
quos, vt internofcerentur, quàm maximé propriisnominibuspotui- — 4 
mus, diftinximus. Eum quem hic exhibemus,à candore duritiáque & 
qua marmor cádidum x mulatur parte externa, marm orcum apa 
amus. 


T. auct Puto cm 


-- 


ETB'ERK DTE 77 
lamus.Parte interna ex albo purpurafcit. Tefta grauis eft,denfa,foli- 
da,aculeis multis horrés,figura inter Buccinum & Conchylium me- 
dia,ampla,vt meritó JUexx57/2vs dici pofsit, quemadmodum Purpu- 
rg fpecies quzdam. Terrez eft fubftantiz, frigide & ficce cum deter 
gendi vi,ob falfuginem quam feruat.Q uare ad dentifriciavzi poffu- 
mus,& in epuloticis medicamétis. Vritur facilé atque in cinerem re - 
digitur,& acrimoniam aliquam ob empyreuma acquirit, quam dili 
genti ablutione deponit. Calcis itaque modo elota cum oleo rofato 
in vnguentü reducitur. A mbuftis medetur,cicatricémque pulchram 
inducit. Adhzc omnia foeliciter vti poflumus. Carnem atque oper- 
culum,Purpurarum,Buccinorum carni operculifque re& afsimila- 
ri iudico.Sed hzc in vniuerfum de Muricum fubftantia di&a fint, 


De Murice triangular. 


Dez PUT. VIII 


- F 

IC Altera parte murex planusltera ferc rotundus, 
L7» fed ita vt vtrinque duo fint latera,tertium plana pars 

Q cfficiat,à qua figura quz huic propria eft triagularis 
iure dicitur:aculeos habet breues & firmos, vario eft 
! X223 colore,foramen duplex habet rugofum,quo ob teft 
amplitudinem & breuitatem,fonus editur grauis & triftis. Tefta tota 
ad Cóchylij teftam magis accedit. Operculum quum vritur fumum 
emittit , ob id pingue aliquid habet. Quare in oleo amygdalino de- 
co&um in aurium doloribus vuliter vfurpatur. : 


t3 


78 DE TESTERSE!S! 
Rm De Murice la&teo. 


NL uc C 


zx VRICEM Qué hic reprafentamus à la&teo colore 
/)lacteum nu ncupauimus. Turbine obtufiore eft quàm 
cxteri, Exochas & tubercula potius habet quàm cla- 
—* uos fiue aculeos. Tefta ad fucos vti poffumus Con- 
-J charum venerearum vicc. 


DeMurice Coracoide. 


17717 
(n 


Ji) 


(cd EE uA 3 
€ T Anatomici omoplatz appendice à roftri coruorü 
? fimilitudine coracoidem appellarunt, ita & nos Mu- 
485 ricem hunc coracoidem ab aculeisiucuruis, &roftris —— 
G9/, coruorum fimilibus, à notailluftriore & huic pro- — 

2/5 pria nomen ponentes. 


De Ap 


L IBCSNK TIE 
De A porrhaide. 


GAST IIS. 


PORRHAIDVM Douobusinlocis meminit Ari 
ftoteles. Gaza Murices interpretatus eft. Ov 5 wpiraj 


au zrpostyolla4 uS, xai ate ei Aegrd es, X9] ej &moppaidts , xe] 


79 


Lib.4. de biz 
UC NC 


7 NI AU. S c ^ om hy / / BN s j é : : 
V//E je Sy r&y O Toi£lo *yé&ros. arposquiofiag 5t (xis exe eos , 0 (ow dox AL 


BNSZZ voc: O toig Nupiquge: T8To yocp onev tial Gavtp 7rJAg.. à ya, » 
acis Silüpois jugo , T&o Tois q'poptfoaid Ver O £repor jadpos, "TS dV tffós svrpxüte 
£cl, xd] t Teo O e opg., vr uiv 2 Gómor 'y4 (eis Amoppaiot, Xd] (ais qoppi- 
pais , X lo T6 voslois, id eft , Gaza interprete. Natices faxis adhaere- 
fcunt more patellarum & Muricum, ac ceterorum generis ciufdem, 
nec nifi tegmine dimoto adhzrent , quod velut operculum fibi pof- 
fident.Vfum enim quem biualuibus pars vtraque adminiftrat , eun- 
dé altera exhibet turbinatis . Caro intus qua oris habitus. Modus hic 
idem Muricibus,purpuris,atque omnibus generis eiufdé. Ex his funt 
qui dubitandi occafionem fumát, fint/ne Aporrhaides in Muricum, 
an in Lepadum genere. In Lepadum quidé genere nec ab. Ariftote- 
le , nec ab vllo alio diferté ponuntur:duas enim duntaxat Lepadum 
fpecies ponit Ariftoteles ) Arad Va. 30; AezzdVa. &ryplay . Sunt tamen 
qui ex Lepadum genere effe inde effici putant,quód Lepadum more 
faxis adhzreant.Sed non re&é:Nam quanuis Lepadum more adh,- 
reant Aporrhaides,non inde tamen efhicitur,eiuídé generis effe cum 
Lepadibus. Etenim Neritz adhzrent vt Lepades , vt ibidem dicitur, 
tamen à Lepadibus genere differunt. Quod fi quem mouere debuit 
Ariftotelis locus in quo vnà cum Lepadibus Aporrhaidum memi- 


$80 


€ 4p.7- 


€ 


DE-.TESOPINCHIS 
nit,& is qui mox fequitur, ab ca fententia abducere debuiffetjin quo 
cum Purpuris & turbinatis Aporrhaidas numerat. Tóy dufiy 5 Gozo 
tX€1 Gs &moppalet, xg] (Gs ?ropgipeus y xg) araoiTois Toiilus, C uate Apor- 
rhaidem in turbinatorum genere effe ceníeo, vt ex fuperiore Arifto- 
telis loco diligentiàs animaduerfo perfpicuum eft. Etenim vt Lepa- 
des adherent faxis,ita Neritz, Aporrhaides,& omnes eiufdem genc- 
ris adherent faxis,fed alia adhzfionis modo. Nam Lepades parte al- 
tera detecta,& carnem oftendente affixe func Nerite veró & Apor- 
rhaides acclinato tegmine,quod illis eft operculum , ad faxa, quem- 
admodum videmus Cochleas terreftres faxis, & trücis arborum, qua 
parte carnem oftendunt,veluti adglutinatas. Ergo operculum habét 
Aporrhaides & Neritz , id quod proprium effe turbinatis iam dixi- 
mus.Q uibus fubdit Ariftoteles operculum Neritarum,Aporrhaidü, 
atque aliorum turbinatorum eundem preftare vfum,quem in biual- 
uibus conchis teftam alteram. Quemadmodum enim in biualuibus, 
clufilibus & refcratilibus à duabusteltis tota interna caro tegiturjita 
à turbinata tefta,& addito foramini carnem oftendenti operculo to 
ta turbinatorum caro occulitur.Ex his efficitur Neritas & Aporrhai- 
des in turbinatis haberi. Ac Aporrhaidem recté Muricem mihi vide- 
tur Gaza conuertiffe;ob aculeos.multos,& longos,atque acutos,qui- - 
bus Murices omnes armati funt,qualis eft hic quem proponimus. Di 
cam pretereà quod fufpitionibus & conie&uris tantüm indu&us de 
Aporrhaide fentio.Nimirum effe eius Muricum, fiue turbinatorum 
generis, cuius mentionem facit Plinius , 15. xxx 11. Muricum ge- 
neris funt quz vocant Grxci Colycia,alij corythia , turbinata equé 
Ícd minora multo , efficaciora etiam,& oris habitum cuftodientia. 
Quod Muricum genus priufquam explicemus,de varietate le&tionis 
dicemus ex Hermolao;qui pro colycia,alij corythia, legendum cen- 
fet ex Athenzo Colycia fiue Corycia. Etenim Chamz genus quod- 
dam Gracis ait vocari xopótsvs in Macedonia,quas Athenis xeeíss di- 
cant. Catcrüm eas non muricibus/fed(vt dixi )Chamis praefertim tra 
cheis adfcribit,quod & Plinio placuiffe huius libri calce video. Facit 
hoc generum affinitas.Hzc funt Hermolai verba, qux vero confen 
tanca mihi non videntur,neque is Plinij locus ex Athenzo emenda- 
ri poteft. Nam fi xopéxo» nomen Chamis competat , idem turbinatis 
longé diuerfi generis competere minimé poteft. Neque illud verum 
affinitate generum fieri , vt idem nomen vtrifque conueniat: ob id 
Chamis etiam tribui in calce operis , neque enim ideo poft Chame- 
glycymeridas ponit Colycia fiue Coryphia, quod Chamis id nomi. 
nis tribui velit, fed quia elementorum ordine pifces recenfet. Quam 
ob caufam poft Chametracheas, Chameleos, Chameglycymeridas, 
fubiungit Colycia,& Coryphia, quia à litera C, incipiunt. Vtroque 
igitur 


II DE ROX IL 8 
igitur Plinij loco Coryphza legendum coniicio, intelligique id mu- 
ricis fiue turbinati genus, quod Aporrhaidem vocat Ariftoteles. no- 
men enim optimé quadrat , quoniam xogvQy ad omnia extrema & 
fumma transferturjInde xopugájo,quod fummum eft,& extremum.vn 
de turbinata hac in quibus aculei eminent, Coryphza dicentur. Id 
etiam conuenitquod multó minora fint reliquis. Sed hzc pro fufpi- 
tionibus habeantur. 


De Buccino. 


LU 


( Z 


VIC 


( 


(TU! 
( (frt 


(D 


CofPUT XII 


HPYKA Ariftotelis, Buccinam Gaza femper inter- 
7-9 pretatur. Plinius Buccinum. Buccinum minor concha. 
d ad fimilitudinem eius Buccini,quo fonus editur: vnde 

icd & caufa nomini , rotunditate oris in margine inciía. 


-« Aliquando Muricem vocat;ficuti in fuperioribus do- 
voter en Verte dem To PERSE 


UAM 


DE TESPCIEIS. 


Lis.36- cuimus,Cur Buccina vocetur, verba Plinij ante citata oftendunt. Eft 


ex turbinatorü genere,longiore teftajin medio latior eft , indein tur- 
bincm longum definitzaltera parte margine in longum procurrente, 
atque illic rotunditate orisincifa.T ota intus lguis eft;& candida.Foris 
tuberculis multis atque exochts afpera.Carointerna partibus quibuf- 
dam rufa,quibufdam rubens fpe&atur;intus candida. Foramen oper- 


culo,quod eft oui figurajintegitur,& ar&tiffimé clauditur.Duo Bucci- ; 


na hic exhibemus.V num interni nihil oftendens,alterum prominen- 


tc interno corpore,& inuerfo operculo.Antiquorum Buccina effe de- 


Lil.g.t 4j: t- 


Zib.4.de bift. 
CAp-4- 


Lib.9.cap.56. 


Lib. 


Lib: cap. 


clarat fuccus dilutior,& minus floridus quàm in Purputis, quod de - 


Buccino tradit Plinius.Buccinum per fe damnatur quia fucum remit- 
tit. Tefta fcabra & afpera;fed non aculeata,neque clauata. Ariftoteles. 
Eh 3 àvldy vív. ógpáxe» Siaqopa] expos à. (Iv. py vyeup A€tógpa- 
ETTM Gaptp (ow) xgj. pues , € xoyyrou £na| aj xao Vo dae yes 
AdSts. (e. 2 TpalyEa., oiov (ax AujAyog pico) Wa, x yam Xeyyov TN xilpuxss, 
Teftarum permagna eft varietas: quzdam enim lxues funt, vt Vn- 
gues,Mytuli & Conche nonnullae qux galades à quibufdam vocan- 
tur,aliz afperz vt Limnoftrea , & Pinna, & Concharum genera quz- 
dam,& Buccina.Plinius.Przterea clauatum eftad turbinem víque;a- 
culeis in orbem feptenis feré,qui non funt in Buccino.Q ux note om- 
nes cüm certiffimz fint,& in his Buccinis que proponimus maximé 
expreíIz , non poffum non in eadem permanere fententia , etiamfi 
Plinij locus vnus repugnare videatur,in quo hzc fcripfit.Concharum 
ad Purpuras & Conchylia eadem quidem eft materia , ed diftat tem- 
peramento.Duo funt genera,Buccinum minor Concha , ad fimilitu- 
dinem eius Buccini,quo fonus editur: vnde & caufa nomini,rotundi- 
tate orisin margine incifía, alterum Purpura vocatur & cztera. At 
contrà euenit in noftro litore: Purp:ra enim femper minor Buccino 
reperitur.Sed hunclocum corruptum effe: docent nos vetuftiora ex- 
emplariajin quibus pro minor,maior legitur , quemadmodum etiam 


legendum eflc res ipfa demonftrat. Corruptus eft etiam Athenzi lo; 


cus,ex quo colligunt omnes qui de pifcibus noftro fzculo fcripfe- 


runt;Buccinum minus effe Purpura,quod filius Purpurz vocetur. Lo- 
cus Athenei eft huiufmodi. IIeei 3. dv svpóoxtow 0 erpyroyaos (35. yd. 


x?pvE Sa dosis Sógiues dos arpghpas. Vbiprouis legendum ós. Id eft, . 


Buccinum marinum abundé nutrit vt Purpura. Buccina concrema- 


5 


tà eadem przítant que Purpure, fed vehementiüs vrunt: f1 quis falis - 


plena fi&ili crudo adurat. Dentifricio conueniunt: ambuftis vtiliter 


illinuntur, quibus folui medicamentum non oportet: nam poftea 


quam vulnus cicatricem duxerit , ipfum in teftz modum induratum, 
Íponte fua decidet.Fit etiam calx é Buccinis.Hec Diofcorides. 


Dc Buc 


^ 


z 


MUN UM NA ANUETT T MUTNNERERREERREHERLSS 


doe 


b 


II B BER II. 83 


De Buccino paruo, & Ítriato. 


— 


Crop AUT I7. 
"^N TER Buccinorum genera hec duo reperi,paruum, 
:lineis frequentibusafperiufculü,vt fortaffe illud fit pli- 
9e. nij Buccinum Purpura minus, iis quibus vetuftior Pli- 
AE SCEN nij lectio non placeat,neque fucco, neque partibus in- 
425273 ternisà fuperiore differt. Alterum huic fimile eft, nifi 
quod lineas prominentiores habet , & rranfüerfas, vt ftriatus meritó 


dici poffit. Eft & tefta fpiffiore durioréque. VOUS 
De Conchylio. 


SR 


(edu Om VOX Eg 
c we VBITANT Nonnullifit'ne Cochylium turbina- 
s NU torum genus vnicum,vcl nomen omnibus , vcl multis 


[ 


2 [2 turbinatis commune, quain fignificatione vfurpauic : 
) Plin. Sed vnde Conchyliis pretia?Et:Lingua Purpurz ,;, us 
longitudine digitali, qua pafeiturperforandoreliqua —— 
? 


v 


94 DE TUESTENEIUS 


sb. o.cap.3 f. 


Lib. 9capa6. 


Tib. 9. cap.39- 


Lib. cap.8. 


Cap. 16. 


Conchylia. Vitruuius pro purpura. Incipiam nunc de oftro dicere, 
quod & chariffimam & excellentiffimam habet prater hos colores 
afpectus fuauitatem. Id autem excipitur ex Conchylio marino, é 
quo purpura inficitur. Quare Conchylij nomen cft polyfemum 
apud Poétas, Hiftoricos, Philofophos, & Iurifperitos. Sed & fpeciei 
nomen effe puto, quz qualis fitjnunc inueftigandum. Suntqui nihil 
aliud efle Conchylium quàm Purpuram arbitrentur. Quod haud 
verum effe ex Plinio fic comprobamus: Ait enim, Conchylia & Pur- 
puras omnis ora atterit , quibus eadem mater luxuria paria pené e- 
tiam margaritis pretiafecit. Et de Purpuris loquens. Calculofz ap- 
pellantur à calculo maris , miré apto Conchyliis, & longé optimo 
Purpuris. His manifefte Plinius Conchylia à Purpuris feiunxit. Aliis 
Conchylium idem cft quod Buccinum, quód Plinius cüm duo tan- 
tüm genera turbinatorum continentium florem illum tingendis 
veftibus tantopere expetitum pofuerit , alterum Purpuram, alterum 
Buccinum,necefle effe videtur Buccinum effe qui Murex , xypv£ , & 
Conchylium appelletur : càm etiam conftet, & Murice Tyrio infe- 
&as veftes dici, & conchyliatas. Quz ratio etiam fi valida nonnul- 
lis videatur,eam tamen facilé conuellere poffum eiufdem Plinij au- 
toritate,qui euidentiffimé Conchylium à Buccinofeiunxit. In Con- 
chyliata vefte cetera eadem fine Buccino , prztérqueius temperatu- 
rz. Etalioloco, Conchyliis fuum florem colorémque proprium tri- 
buit. Luxuria veftibus quoque prouocauit eos flores qui colore com. 
mendantur. Hosanimaduerto tres effe principales. Vnum in cocco, 
qui in rofis micat,gratius nihil traditur afpectu. Et in Purpura Ty- 
ria,dibapháque Laconica. Alium in amethyfto,qui in viola,& ipfum 
purpureum;,quémque ianthinum appellamus. Genera enim tracta- 
musin fpecies multas fefe ípargentia. Tertius eft qui proprié Con- 
chyliisintelligituriidque multis modis. His adiungemus Diofcori- 
dis teftimonium,qui cüm dixiffet de Purpura & Buccino, aliquantó 
poft de Conchylij operculo feorfum fcripfit & in fine addit. 4/2 3 8 
3t9'y XUPMov xtajzv roii. o(g. xXgj » wepqUpu, x4) ó x?pv£. Crematum Con- 
chy lium idem cfficit,qua Purpura & Buccinum. Quare cüm ex his 
conftet Conchylium diuerfam effe à Purpura & Buccino turbinati- 
fpeciem,iam quale ipfum fit explicemus. Conchylium feruato Grz- 
co nomine vocaturà Latinis. Sunt qui Oftrracium putent dici. Sed 
illi nomen partis toti accommodant, vel Plinius nomen totius parti 
dedit:fic enim r1 s. x x x 11. Inuenio apud quofdam oftracium vo- 
cariquod aliqui onychen vocant. At onyx , inquit Diofcorides cz 
vdug. 18 xoyyvXis , id eft operculum Conchylij,pro quo etiam oftra- 
cium fumi à Plinio declarant ipfiufmet verba. Hoc fuffitum vulue 
poenis miré refiftere. Odore caftorei, meliüfque cum eo vítum pro- 
ficere. Quz eadem íunt cum his que operculo Conchylij Ee 
| Diolco 
m 2 


LIBER IL 489 


Diofcorides: commendat enim vngues, qui odorem caftorei refe- 
runt,eorundémque fuffitu excitari tradit foeminas, quz vuluarum 
ftrangulatione conciderint. Conchylium eft ex magnorum turbi- 
natorum genere ,ea parte latius quain turbinem deficit, fine aculeis, 
tuberculifve vllis: Foramen quo caro interior oftenditur , non ro- 
tundum, vt in Purpura & Buccino, fed longum. Tale etiam efto- 
perculum de quo mox dicemus. Conchyliis fuccum ineffe purpu- 
rcum fatis teftatur Plinius 1 15. x x 1. Tertius eft qui proprié Con- 
chyliisintelligitur multis modis. Vnus in heliotropio, & in aliquo 
ex his plerunque faturatior: alius in malua ad Purpuram inclinans, 
alius in viola ferotina Conchyliorum vegetiffima. Ex eodem fucco 
lanas tingi folitas facile eft ex veterum fcriptis confirmare. Marcel- 
lus Medicus de affectibus aurium fcribens , claudendam aurem lana 
infecta Conchylio marino monet : exficcandi enim vireshabet. Et 
Crito apud Galenum 1 15. 111. medicament . 3? *$wss , Conchy- nies 
lio infectos flocculos in aurem immittendos. Plinius per fe Conchy- 

lio infe&am lanam magnopere prodeffe auribus tradit. Qui Con- 

chylia legebant Conchyliarij dicebantur,& Conchylileguli, & Con- 

chylz à Plauto. Conchylij partes omnesin medicamentis vfurpan- 

tur. Crematum Conchylium idem efficit quod Purpura & Bucci- 

nur, ait Diofcorides. Operculum fuffitu excitat foeminas vulua Lice 
ftrangulatu oppreffas , comitialé(que. Carnem internam medica- 

mentis dolorem aurium fedantibus admiícet Galenus in fine libri 

tertij de medicamentis 47 76s'ss quum myrrham , adipem anferi- 
num,vel butyrum, vel refinam,& Conchylij internam partem equis 
partibus trita fuper aurem ponenda monet. Quoinloco Cornarius 
legendum fufpicatus non. 4gyyvA(s & Wii, fed 9 &ls, cpinionem- 

que fuam hzc ratione firmare conatur;,quod tefta & operculum vim 
habeant reficcandi (ine morfu , & quod cauum Purpurz , Plinio tc- 
fte,valeat ad pracifos neruos , fcd malim ego priorem le&ionem fc- 

qui. Nam eo inloco magis dolorem fedare ftudet Galenus, quàm 
exficcare,vt alia que enumerata funt,oftendunt , fcilicet adeps aníc- 

rinus butyrum,refina quz doloris alleuamentum afferunt, calore & 
humore.Q uare per xgyyvA& 9 à; carnem intelligo , qu ob falfum 

fuccum digerendi vim aliquam obtinet,& ob fubftantiam pinguem, 
glutinofamque e«pryoejscr quid habet. Ob eam caufam vermes& 

afelli qui fub aquario vafe ftabulantur,in eodem aurium affe&u à ve- 

teribus commendantur. T'efta veró magis exficcat,quàm vt dolorem 
leuantibus medicamentis admiíceri debeat:exficcando enim coftrin 
gendoq; dolorem augerent potiüs quàm lenirent.Reperiuntur Con- 

chylia parua eiufdem figure qua fuperiüs depi&ta cftin fpongiis fabe 
magnitudinem non fuperantia, 


Cap9; 


l 3 


86 


DE TESTACEIS 


———— — ——— 


De Operculo Conchylij,& Buccini. 


77 
"2 n 
1 777 JL 
LLL IAM i 227 
CSS 


25207277 
E 


L2 
I GL - 
ONES 


NNNNNSSS 
( CHBIDP DNE XV. 


V VM De Purpura diceremus,fatis demonftraffe nos 
à V arbitror operculum eius BA ccfov fiue [Bottle Bua ov, 
Gc] ID fiue Bétadles appellari debuiffe. Nuncoftendendum 
NU ACA nobis eftblattam byzantiam Arabum nihil aliud effe, 
AU WwAR quàm Conchylij operculum,quos imitati Pharmaco- 
ftri Conchyliorum,Buccinorümque opercula permifta ven- 


dentes,blattas byzantias vocant , has rotundasjllas longas. Serapio. 


polze no 


Tide fmp. Athfar athebjid eft;vngula aromatica,& blatta byzantia Diofcoridis, 


c4p.9r. 


eft Conchylium ex fpeciebus Oftreorum,& eft fimiliter de Conchy- 
liis palpir, & reperiuntur in regionibus Indiz;in aquis iuxta quas ori- 
tur fpica nardi,odor autem cius eft aromaticus , quoniam iftud ani- 
mal comedit nardum,& ipfa colliguntur tempore zftiuo , quando a- 
quz deficcantur.R eperiuntur etiam ex eis in litoribus maris Euzim, 
& color eius eft declinans ad albedinem , & eft pinguis, fed illa quae 
naíciturin Babylonia eft coloris fubnigri, & eft maior illa, & omnes 


habentbonum odorem quando fumigantur, cum cis fentitur ficut 


odorcaftorei. Quando igitur fit fumigatio cum eis mulieri habenti 


fuffocationem matricis, & fimiliter habenti epilepfiam , confert , & 
quando bibuntur molliunt ventrem , & faciunt omnes operationes 
quas faciunt oftraca de paraca,vel portura . Eadem repetit Serapio 
eodem in libro de Purpurarum operculis agens. Quz omnia ex Dio- 
Ícoride tranfcripta effe nemo cft qui neget, fi illa cum Diofcoridis ver 


Lis. cap ao. bis contuleritque funt huiufmodi. V nguis,fiue onyx, Conchylij tegu 


menti eft,ci fimile quo Purpura integitur , quod in Indiz nardiferis 
lacubus inuenitur fuaué ideo fpirans odorem, q; Conchylia inibi nar 
di pabulo vefcantur. Colligitur poftea quàm ftagnantes aqu zcftiuis 


Íqua 


inier aro RETIA 


— 


PX 


fqualoribus inaruetint.  Laudatifsimus qui à mari rubro defertur, 
candicans pinguis, Babylonicus nigrefcit;atque minor confpicitur. 
Ambo odoris gratia fuffiuntur, fed aliquatenus caftoreum olent. Ii- 
dem fuffitu excitant foerhinas vuluz ftrangulatu oppreffas , comitia- 
lé(que. Poti ventrem molliunt. Hzc Diofcorides quibus plané fi- 
milia funt que Serapio deblatta byzantia literis mandauit. — Dici- 
tur autem vnguis à figura : eft enim operculum oblongum , auium 
carniuorarum vnguibus fimile. A Itera tantüm parte adharens,id eft, 
craffiore. Quum incenditur fumum multum emittit, valétque ad ea 
quz tradidit Diofcorides. | Sed id propius intuendum, quod fcribit 
in Indix nardiferis lacubus inueniri , fuauem ideo fpirare odorem, 
quod Cóchylia inibi nardi pabulo veícantur, colligique pofteà quam 
zftiuis fqualoribus inaruerint. Nam fi Conchylia marina fint ani- 
malia,quomodo in lacubus inueniuntur, colliguntürque aquis zftu 
exficcatie An mare deferunt turbinata,vt fluuios lacüfque fubeant? 
Hzc à Diofcoride ex aliorum fententia dicta effe crediderim, eàque 
ex aliis defcripfifle,quibus expofitis, praefert ca quz ex mari adferun- 
tur.Sunt qui Blattas byzantias longas,negent cfle onychas;fiue oper- 
cula Conchyliorum,quod Blattz byzantiz non fint odorata fed foe- 
tidz. Quam opinionem facilé ex eo poffum refellere,quod Diofco- 
rides non femper 403i vocet id quod grato folüm & iucundo odo- 
re placet;fed aliquando id quod vehementi & graui eft odore.Sic pix D^rc4p58 
dicitur ab eo 4043s , quam tamen fuauis odoris effe nemo dixcrit. 

Sed de hac re plura aliàs di&uri fumus. Quod autem hoc loco &5a- 

Ss recte interpretemur, id maximo cft argumento , quod qualita- 

tem odoris exprimere volens Diofcorides dixit. Aigórspoi 5. 4036s, 
Üuiudi Soon , sta oeACarrts moss T) óc. Ambo graui odoris ( de mari- 

. no & Babylonico loquitur ) incenfi caftoreum quodammodo redo- 
lent; quod caftoreum odore graui & virus redolente effz debere tra 

didit idem Diofcorides. Huc accedit quod non nifi à foctidis rebus 14,4:5:4) 
fa&o fuffitu, fuffocatione vulue oppreffg excitantur,nequecomitia- ——— 
les. Quare fi qugblatte byzantiz , hodie vendunturà feplafrariis 

grati & fuauis odoris non fintjidco Conchyliorum opercula,veI Vn-- 

gues effe non re&té inficiaberis. Eximendus fcrupulus alius,quem no- 
bisiniicit Diofco. quum dicit: Vnguis Cóchylij tegumentü eftsei fimi 

le quo purpura integitur.Q uc cófentire non poflunt cum iis que dixi 

mus de Conchylij operculo,longo ftri&oq;, Buccini veró & purpurz 
rotüdo , nifi hanc fimilitudiné ad vfum fubftantiàmq;,non ad figura 
rcferamus.Vt fit fenfus.O uemadmodü Purpura operculü habet,quo 
foramen clauditur veluti teft alteraj;ita 8&: Conchyliü,vel fubftantia, 
viribüfq; fimile eft Conchylij operculü Purpurz operculo , nó autem 
figurà.Hec funt que de Cochylij & Buccini operculis dicéda putaui. 


E: DE TESTACEIS 
PUTA De Magno Turbine 


.LCGL—ÀAa Ww———UCA a - 


RE 3 
ANN 3 
N NN 
NS 
2 


E 
Cc? UT XVI 
$9 VNC Dicemus non de epouoX(1 , fed de ejlu- i 
Bos ipfis, id cft, non de turbinatis, fed de turbinibus, 
t quiin longiorem & acutiorem verticem deficiunt, | 
quàm turbinata & Cochlec . £5uss eofdem effe pu-.— : 


EAAY to cum cgafyXos & àcpaiios , quorum meminit 
pni; Athengus. Aytas wg] Acpxuous tr àpyeDutois ,Tés. cpa[bAMs ücpafiiAus. 
óva quee y punmusréDorres àuTüy às tatiruSEloy Oyraw sis Ó (gvaie Ctr. Agias 
& Dercylus in Argolicis ftrabelosvocat'aftrabelos,de his hoc traden- 
tes quod tube modo fonos edant. Primum turbine propofuimus Ion- 
gum & magnü, multifq; voluminibus conftantem,pro corporis craf- 
fitudine , margine fpiffo & afpero;teftà alba lineis,tuberculifq; mul- 
tis Ícabra & afpera.Foramen rotundum habet & rimam qua cxcer- 
nuntur excrementa.Saxis hzret turbine furfum verfo.Q uz de tefte 
carnifque vfu in Purpuris Buccinifque dicta funt , huc poffunt ac- 
commodari, nme -—. | 
De 


ba bEUIIL | 
De Turbine tuberofo. 


(ed IPUEPT- NUI 
"N Turbinum generibus hic iure numerabitur, qui à 


83555 tuberculis multis tuberofus cognominatur. Is finiftra 
RS OS manui proximus eft, longus,tenuisiin mucronem de- 
(s, finens. Huiufmodi funt quidam albi, quidam nigri, 
uA quidam varij. Pollicis magnitudinem nunquam ex- 
ccdunt.In his Cancelli càm parui funt,viuunt autore Ariftot. füntq; 
longioresiis qui Neritarum funt hofpites.Huius generis Turbines in 
terra reperiuntur,qui Cochlearum nomine comprehenduntur: nam 
prater Cochleas nullü teftaceum genus in terra viuit.Eiufdem Tur- 
binum generis funt aliquot fpecies diuerfz, quedam longz , tenues, 
^ acutiores,lcues,cuiufmodi tres funt tuberofo propiores. Alij,poftremi 
Ícilicet duo in pictura capiti huic prepofita;inzquales, tuberofi , Íca- 
bri,virgati. Vita,morbus,fübítantia non differunt. 


De Turbine angulato. 


EVE UY » qd 


x IC Turbo Buccinis fatis fimilisquia teftz volumina 
Ei. i z E ? c 
£129 itaáfe difcreta funt,vt in medio angulos efficiant;co- 


riorein parte,fuperiorein logum & acutum roftrum: 
fic enim cum Plinio loqui poffumus, qui Purpurz ro- 
m 


3 gnominatur angulatus. In Turbinem tenuatur infe- 


9o 


! Me u220 doi 
[ 


DE TESTACEIS 


ftrum dixit. Colore eft marmoreo. Vítus dentifriciis conficiendis 
vtiliffimus cít. | 


De Turbine muricato. 


(ed ep UT P X: 


WO 


VR BO Hicafpe&u quidem Buccino haud diffi: 
99555 milis eft,fed à tuberculis multis, breuibus quidem, & 
NE ^5 obtufis muricatus appellatur. Superiore parte tumi- 

3$ dior eft. Intus tefta purpurea eft, forisalba & veluti 
calce illita. | 


[— 


De Turbinibus intra fpon- 


gias viuentibus. 


(UT. xd 


: EN V M SzpiusSpongias fecarem in frufta,vt penitus ea- 
rum naturam perueftigarem, in iis varietatem maxi- 
Se» mam reperi Conchularum omnis generis, Conchylio- 
rum paruorum, Buccinorum, Turbinum.. Cuiufmodi 
aliquot hic exhibeo:omnes enim perfequi infiniti effet 
operis,ac vani laboris. Nam quis eft qui cognitione ac verbistantam 
natura rerum fecunditatem affequi poffeiDifferunt hac inter fe ge- 
ncr 


f 


Y 


b 
à 
L 
j 


L3 BSJETR.A AT. 


nere:nam vel funt Cochlez, vel Turbines vel Neritz,vel Vmbilici. 
Differunt & coloribus.Dicemustantüm de co patuo Turbine qui fi. 
niftrz manui proximus eft rimámque longiufculam veriüs quàm fo- 
ramen habet,tefta non intorta,qui & intra Spongias,& extra reperi- 
tur, Conchuláquela&ea à candido colore nominari poteft.Hacin fu 
cis vtuntur mulieres , in fucco pomi citrij diffoluta , & fublimato,vt 
nunc loquuntur,permifta:fic enim facics fplendidiores, & candidio- 
res effici putant. Sed quia fublimatum atque fimilia faciem contra- 
hunt,& corrugant vi & acrimonia fua eas peffimé fibi confulere arbi 
tror. Multó vtiliusforet in pinguedine felis diffoluere. Huc accedit, 
quod hac fuciratione tanquam crufta inducitur , cuius particula fi 
exiliant;arque eximantur, turpiffimé fucus detegitur.Hanc Conchu 
lam appellant petite porcelaine, cámque equorum frenis & phaleris 
nonnulli accommodant.Ex iifdem & gagatarum lobulis mulieres 
monilia & cingula contexunt, przfertim viduz qua lu&tus tempore 
non nifi nigris , candidifque ornantur. Sed que equorum ornamen 
tis adduntur,craffiorc durioréque funt tefta,aliz funt tenuiore, & fra 
giliore.Vtrzque & candore & figura fimiles. ; 


De Turbine aurito. 


(PRAES JÀXXL 


VRBINEM Auritum vocamus ob extremi alte- 

rius turbinatz parti aduerfi latam vtrinque appendi 
) cem.Eft autem hic Turbo perelegans,& rarus in ma- 

25 ri noftro Teflz volumina tuberculis extantibus;pul- 

| 3 chro ordinc difpofitis diftin&ta funt. Horum imagi- 

nem imitantur aurifices in vrceis efformandis,addita bafi. 

jn. 


V XN : 


92 DE/TjIESW AC EIS 
De Turbine Pendeda&ylo,& Teffarodattylo. 


(oa PAIX X 
' NTER CochleasPlinius Pendeda&tylos quofdam 


. nominat.De his ne tuibinatis intellexerit que propo- 

4. nimus;nefcio. Illud fané omnibus notum effe poteft 

Ay exturbinatorum definitione & natura, potiiis Tur- 

: bines effe quos hic expreffimus,quàm Cochleas, cüm 

in longum protendantur , volumináque fcabra , & veluti ftriata ha- 

beant,cüm Cochlez maximé rotundz fint;& turbine compreffo non 

extenfo.Dicitur autem Pendeda&ylus turbo,quod quunque habeat 

appendices longas & acutas,fi extremum turbinis annumeres. Alius 

eft Turbo cui quatuor duntaxat funt da&yli. Ex his turbinatis alij 
funt albi;alij nigricant,alij varij funt, 


De Trochis. 


CA "BLOUT^C XX 171. 


/ OC Turbinum genus à fimilitudine inftrumenti 
à) quolufitant pueri, Trochos appellamus. — Alij funt 
Q paruiquià fuperiorejamplaque parte ftatim in breue 
acumen deficiunt. Alij longiores.Omnes lues funt, 
& varij. Tefta veluti cruftis duabus conftare videtur, 

exter 


LAITTCRA IL 

externa minus nitet,quz fubiacet vnionum eft fplédore.Przter Tro- 
chos duos adiecimus aliquot diuerías ftromborum formas , quarum 
aliz ad Buccinorum, aliz ad Conchyliorum fpecié accedunt. Vt no- 
bis vitio verti meritó poffetfi que in hoc genere illuftria funt,& à ve- 
tcribus diferte exprefla pretermitteremus:ita curiofiüs certé facere.vi 
deremur;atq; fuperuacanez diligentie accuíandi effemus,fi omnia & 
minuta Conchularum, Turbinum,Cochlearum genera perfequi vel- 
lem. Si quis enim otio abundans in marinis litoribus fpatiari velit , & 
in faxa maris penetrare, totam i(tam rem in infinita varietate verfari 
videbit. Genera igitur,& illuftriores fpecies cognofcendz , atque vt 
quzque vel. minute vel negle&z ,vel nominibus non expreffz fue- 
rint,ad generafuaeruntreuocande. - 


De Nerita. 


G LP Fs SEXY 


VA S Ariftoteles Nve(s vocat, Gaza Naticescon- 
uertit, à natando, vt opinor. Sint nein turbinatorum 
genere dubitauerit aliquis ex Ariftot . qui fic fcripfit 
: . . : pieni As 3 2 
L15.1111. de Hift.anirffecponunce:pa. 5 cr 76i epópoois 
VMedX5 Gy dw Tois wrekToJs. T&pov ) "ytvos igi O TG o, 
d | . €TE£poy 2 "y c1 Ó TGY V/CATOV , 


——-— 


e 
po a. arp (o Longior eft qui Turbinem fubit,quàm qui Ne- 
ritam: genus enim diuerfum 2h quod in Nerite degit;cetera.quidem 
non abfíimilc.Et paulo poft.e 2 64d Le o T. dele tpoy Too 9, To (o. D. ut 
qois qpop[bois. c&x &ycire ), c3 Tdjs wrekTO4S tyyl£ ). Q uibus finifter pes 
grandior cítijj nunquam cum turbinaris hofpitantur;fed cum Neri- 


9j 


Capa: 


tis tantüm incuntíocietatem. Hic Ariftoteles de Turbinibus & Ne- : 


ritis,vt de diuerfis loqui videtur, atque ab. his Neritas feclufiffe.Sed fi 
rem diligentius expendas;eam aliter habere competies. Nam Nerita 


àturbinatis non genere,fed fpecie differt.Cum turbinatis igitur con- 


uenit,quod teftà fit clauiculatim intorta, fed rotunda & ampla, qua, . 


ab ea turbinati fpecie diftat, cui tefta eft longa;ftritaqué.Ideo Can- 
cellus(de hoc enim in locis modo citatis loquitur Ariftoteles)longior 
eft qui in turbinatis longis hofpitatur, quàm qui in Neritis,turbinatis 
quidem,fed non longis. Qualis veró fit Nerita,& quod fit inter tur- 
binata collocanda, ita explicat Ariftoteles. O AU? were O pi 
Dg pusoy £X61 A£ioy X2 pL eye " xc) gpoy[ Aor. T 3 Mepqiuo gre pa NT Io 

^ É II ho D [7/ PRLY d l ! - CUM. DM / 
Tos XYpucl. Au CÓX Gantp &xtyop O puuxoYa, [s£aydu , M £pi] pd. 

m 5 


Lib.4.dc bif 


ATWIA.CAD- A» 


t C VUES PC edckd! v lee exc n MM bal) QAM 7 ei 
"- Mo NE FUTT ; X - T 
- x . , 
A ^ ("n 


$4 — DpP£. THESJGRCETS 


/ 


qypoavéQuxe 5 vedyuxüis x O ur. àv po Sv «djs dOSiogs- AmoAvopSyua, vé- 
pe) TdU(a. eréUpugeToY 2 OyTov , (& ud x opina, jov Ct "eos TOl$ Ai- 
ois , àk 3 vueroq atpont yo) pp , stades aj Neraxs. Id eft, Nerita tefta 
eft lxui:ampla & rotunda;forma Buccinis proximà ; papauer tamen 
non nigrum, vt Buccina, fed rubrum habet.Tefte annexum corpus 
cius medium firmiter eft.Pafcuntur in mari tranquillo à faxis foluta; 
at quoties flatus vrgent, Cancelli hofpites fefe in faxa recipiunt ; Ne- 
ritz faxis adherent Lepadum more.Huiufmodi eft Nerita,cuiusima- - 
ginem veram non magnitu dinem expreffimus.Eft enim Concha am 
pla & capaci,rotunda,]ui, turbinata;ad formam Buccinorum acce- 
Libs4» 3» dente.De Neritis hzc Plinius.Nauigant ex his Neritz, rzbentéfque 
concauam fibi partem, & altera aurze opponentes,per hassd &quo- 
rum velificant. Hzc deNerita Ariftotelis. — — | 


De Nerita Zliani. 


Uwr€34, 
ES 


| (UA UT Sex 


ELIANV S Longe aliter Neritam defcribit quàm 
Ariftot.vt ex eius verbis liquetquz funt huiufmodi. 
&? Cochlea marina magnitudine exigua,forme pulchri- 
NS tudine cximfti Ípe&tatur:eo maris vbi fordium vacui- 
cs E tascít,& tranquillitas viget,& in faxisad imam maris. - 
fedem adhzrefcentibus nafcitur,hzc Nerite appellatur.hoc maxime 
ab Ariftotelis.Nerita differt,quod illa magna fitjhic parua . Nec mi- 
rum effe debet /Elianum ab. Ariftotele & Plinio in pifcià defcriptio- 
nibus diffentirejid quod in plerique facitjEx paruitate,& formz pul- 
chritudine Acliani Neritam effe colligimus eam quz capiti prafixa 
cft. Pun&is nigris elegáter diftinguitur,tefta intus purpurcea,in mar. 
gine candida.Q uód fi quis Neritam inter Cochleas reponere volue- 


rit non valde refragabor. 


De Cochleis. 
qo oe XXVT. 


wr ERMVLT A Cochlearum funt genera .Aliz ter- 
|/Á. rene funt, aliz aquatiles,& hz vel in aqua dulci,vel in 
( (s mari degentes.Horum trium generum meminit Dio- 
3» Ícorides , vnicuique peculiares vires tribuens. xoyaias 
xtpadjos dOgduigouos , Sue gÜuglos . Cochlee terreftres fto- 

ma- 


: Tibargcap.us. 


Nhan 


DW DON. IE 


macho vtiles funt,& non facilé corrumpuntur. Et mox:«gj à 6aAzc- 
c:os j &Og'ojg-os , xg &o&xxeyos : 3 mos puuos BpepcSrs. Marina ftoma- 
cho idonea,& facile aluo excernitur,fluuiatilis veró refipit virus. To- 
tidem Cochlearum genera enumerat Plinius.In eodem genere funt 
Cochlez aquatiles,terreftréíque, exerentes fe domicilio,bináque ceu 
cornua protendentes contrahenté(que. De marinis loquitur quum 
Íctibit. Echini oua pleniluniis habent hyeme, & Cochlex hyberno 
tempore nafcuntur.Diofcorides ox»4v nomine omnes comprchen- 
dit addito epitheto.AriftotelesCochleas terreítres alio nomine diftin 
gui tradit, vocaríque à nonnullisxoxj»«. Maffarius vir admodum 
. do&usin füisannotationibusin nonum librum Plinij exiftimat Co- 
chleas à Gzcis appellari «eopss, id eft , Turbines.Eius hec funt. ver 
ba: Sunt autem Cochlez inter teftacea,qua fanguine carent. Verüm 
alix aquatiles,alie terreftres funt,que item in plures fpecies diftingun 
tur. Aquatiles Cochlec funt,que Grece ftrombi , Latineque turbines 
communialio nomine nuncupantur , quod ex amplo in tenue defi- 
ciant in vertiginem torti.Sed ille mea quidem fentetia fallitur. Nam 
ftrombi à Cochleis fecernuntur,vel ipfo Plinio autore, qui in pifcium 
marinorum catalogo , eorum Concharum genera & ftrombos re- 
cenfuit. Et alio in loco pro diuerfis ponit. Quarcanis Cochlec fluuia- 
tiles in cibo recentes.Deinde:Strombi in aceto putrefaculethatgicos 
excitant odore. R euera Cochleg «dv eeou£o3ày nomine concludun- 
tur,verumtamen epouBá3y 3) «poi Bor multo latius patent. Nam epou- 
Bo35» nomine intelliguntur etiam;que in longum turbiné definunt, 
& in anfra&us contortü , à quibus differunt Cochlee;quod tefta qui- 
dem fint clauiculatim intorta,fed rotüda & non in longü protéía:di- 
cuntur enim xeyAi, quód habeant & 9ep«xg xvixxortpij. «poor veró 
etia dicuntur,quibus tefta quidé in turbinem definit, etiam fi clauicu 
latim contorta non fit,vt ex fuperioribus ftrombis quos depinximus 
peípicuum fit.Q uod fi quando apud autores confundantur he figni- 
ficationes obferuandü eft preter rerü ipfarü naturam id ieri.ld filen- 
tio preteriri non debet,quod xZjovs apud Ariftot. Vmbilicus à Gaza 
conuertitur,perinde ac fi quedam alia fpecies effet.Sed hoc vocabulo 
nullus vcterum Latinorum, quod fciam, pro Cochlec fpecie vfus 
eft preter Ciceronem r 1 8. 11. de oratore. Sepe ex focero meo au- 
diui quum diceret , focerum fuum Lelium femper feré cum Sci- 
pione folitum rufticari, cófque incredibiliter. repuerafcere effe fo- 
litos,cütmn rusex vrbe tanquam ex vinculis euolauiffent. Non au- 
deo dicerc de talibus virisfed tamen ita folet narrare Sceuola , Con- 
chas eos & Vmbilicos ad Caietam, & ad Lucrinum legere cofucuifle. 
Neq; fum nefcius do&os homines Vmbilicos,paruos rotüdofa; lapil 
los & politos interpretari qui in litoribus reperitur. Alij vel ad lapi- 


95 


Lib.9.cap. 32. 


Lib.sr. ca. ic 
Capi-1o.ein[- 
libr. 


: " ET NU avs b o dae d » M. 3) 
: "en 1 438 T Uu TM - 
/ ; ! [] Y : 
; ) dX ^ 
"S - "à 


DE LEESSACITDS 
dem vel ad Concham,vel ad herbam referunt. Verüm ad herbam re- 
ferre ineptum eft, cüm Vmbilicus herba in vmbrofis & przhumidis 
locis proucniat. Quid lapilli parui fimilitudinis cum Vmbilico ha- 
beant,nonvideo. Quare Cochlez fpeciem per Vmbilicum inrel- 
ligendam puto, quod facile fibi perfuaferitis , quica quz de Vmbi- 


9, . . N H 
licis deinceps dicentur,attenté legerit. 


" 


De Cochlea quain olea- 


rio vfu erat. 


f 
(d 


NNSS 


NS 


(C, cp NOT 


OCHLEA Hlc rotunda eíb8 tefta intorta & ma- 
gna admodumy,adeo vt fit quz aqux quatuor libras ca 
piat. Ob id eam effe puto,quam Plinius memorie man 
NISL A. dauit in oleario vfu fuiffe, quód ea oleum decapula- 
VEU EL rent, veleain vfus quotidianos oleum haurirent,cuius - 
figura ad id percommodé quadrat, quemamodum vafis eius , quod 
arytenam vocant, veluti roftro prominentiore ad hauriendum,fun- 
do cauo & capaciad retinendum. Huiufmodi Cochleam etiam au- 
rifices,additis anfa & bafi in vrceos efformant eleganti artificio,quod 
cam contra venena aliquid valere credant. 


if 
* 
QN 


E 


Lib.gzcap.i. 


De 


ISI B"BORYI LE 


) 


De Cochlea margaritüfera 
! vulgó dicta. - 


M du 
" Ne GESTUS ANN NN 
NT g NS 

N 


DU SS SRNSNSNA N Ne 
SS SENSN 
RU » SONS 


Ns 


x 
; 
V 
7 
A 
A 


N NN N 


D 
SINN 
NNQSNSNSS 


[ 
| 


Nu 
EXAM 


CAPT T WEXVEAIIL 


E S 


'exesmiecw OCHLEAM Hanc margaritiferam , quz ex In- 


dia , & finu Perfico adfertur. vulgus appellat, quia 
vnionum colorc fit,& fplendore. In ea veró vniones 
) nonreperiuntur,fed in iis que conchis binis conftanr, 
EA 2) vtiam oftendimus.Auro argentoque hec includitur 
in poculorum fpeciem.Ex eadem in fruta difle&a,imaguncule , glo- 
buliad nuncupandas preces,monilia conficiuntur.Sunt qui hanc fc- 
cundam effe Nautili Conchz fpeciem tradunt,fed falsó,vt ex Arifto- 
tele dilucidé colligitur his verbis. | Ez; dV uot 30 iv cepilons , 0, re 
xasuues "Lrmo Tut vau Lvos y 3g) Ó vouleqos , Ser ey 5 div "ro? lave. 
Tà dV ogpasey duTE iw wv Xleis solos 3d] 8. cup. quis. Guros. víuera] 
TONMcons wieupi T o"ylw y sp umo Ty xuuderov GocNUCera| s O Evpor yg] 
wtgimeollos T Ogpés &Alox£) , xg) t t2 "yu &motr( X€t. toi dV. duro pua- 
xpol, TU üdV€t 3 (peur , 7djs [BoDuradya4s , xg] &NNos. i ógpdxxo , Ow x9- 
Nas , 65 cix ibcpoytTa| Cae TÉ ügpdocs, & NN. Egw. antp 0 XoXMas , xdi teo 
bore ayporsiCt vus wAelévus. Preter dicta Polyporum genera duo 
funt Conchis indita, quorum alterum à quibufdam nautilus & nau- 
ticus vocatur,ab aliis ouum polypi. Tefta ipfius fimilis eft Pe&tini ca- 
uo,& ei nó coheret. Sepiüs iuxtaterram pafcitur. Vnde euenit vt 
flu&ibus ia&atus in terram deiiciatur , cumque tefta exciderit ca- 
piatur & in terra emoriatur. Sunt autem parui & fpecie fimiles Boli- 
tenis. Alterum genus veluti Cochlea in tefta latet;jnec vnquam egre- 
n 


97 


s BEL n S » s W S ET re NS On "BESTE LS bat P 
! t v ; [ v ] 
AN. : : XC 
nid c. » 
A *: 


98 DE:i TI2ES' RAGIEISS 
ditur,fed fua interdum brachia exerit. Primüm ftupidi eft non ani- 
maduertiffe Ariftotelem .duo tantüm: Polyporum genera conchis 
conclufa conftituiffe,vt ex verbis eius liquet,contra cuius mentem au 
tor lib. de aquatilibustria ponit. — Tertia , inquit Nautili fpecies ab 
Ariftotele prodita. Sed hzcfecunda quam adfert, Nautilus Arifto- 
telis effe nequit, neque enim Peini cauo vlla ex parte comparari 
poteft. Deinde cüm Naurili corpore fint exiguo , trahere concham 
tantz magnitudinis non poflent. Hoc non eft artificiosé fingere: 
Quienim fingit faltem probabilia debet dicere. Neque concha nau- 

Lils;tap.4o, pli) quam depinxit Plinius, effe poteft, vtpote cuius figura ab hac con 
chaalieniffima fit, Nauigeram fimilitudinem & aliam ín Propon- 
tide fibi vifam prodidit Mutianus: concham efle acatij modo carina- 
tam , inflexa puppe, prora roftrata: in hac condi nauplium animal 
Sepiz fimile. ib 


De Cochlea czlata cum 
fuo operculo 


[ eueP qq» Xx 


(2655 N Mari permulte funt Cochlearum formz.Hoc ge- 
nusquod proponimus ad Turbinum fpeciem acce- 
) dit. A nollris, Prouincialibus, & Hifpanis .caragol, 
vel cagarolo de mar nominatur, quod ad Cochlearum 
terreftrium quas cagaroles vocant, formam accedat. 


Tefta eft curbinata,& fatis longa,czlaturis inzqualis & fcabra, fpif- 


f. 


BtgRRTBMG. 99 


coloris. Partibus internis hzc Cochlea à terreftribus non differt.Car- 
ne eft dura, & ad concoquendum diffcili.Succum fal(um gignit , vc- 
nerem extimulat.Elixa melior eft. T'efta in aceto macerata, fuperiore 
veluti cute vel crufta. fpoliatur, redditürque Cochlez margariuifere 
modo fplédens,nitida & vnionis modo colorata.Sunt qui Cochleam 
quá hic exhibemus, Vmbilicum appellent,fed non fine errore,vt per- 
fpicuum fiet,quum docebimns qui fint Vmbilici , & quid à cateris 
Cochleis differant. 


;G 


De Cochlea EÉchinophora, 


m 


( ed D IUTV I LXXX. 


,; AR VIS Buccinis figura*fimilis eft hzc Cochlea, 
74 quam echinophoram ab afperitate nominamus:tota 
enim tuberculis;fiue aculeis confpería eft. Operculo, 
fucco,fubftantia,à paruo Buccino non differt. — 


Ed pTCTPYT 


: 1 ATVR A. Adeo foecunda eft in turbinatorum & 
JI Cochlearum varictate,vt omnes nominibus exprime- 
qe IN re perdifficile fit , quod etiam veteres non fecerunt, 


nA ; " . x : " diio i 
'* alioqui rerum indagatores feduli,& in nominibus in- 


N 


1 ueniendis folices, Nos tamen diflin&ionis gratia, 
Ana n:-z 


ICO DE.TJES BAG EISS 
atque vt aliz ab alijs internofcantur,nomina ponimus quz prefertim — | 
figuram exprimant, vt in ea facimus qua hicà nobis proponitur, x- I 
AuwdlecCiS1s que vocatur ,à figura cylindro proxima. Pyramidem 
etiam refert. Pyri modo turbinata eft,pun&is variis notata,Pollicis 
craflitudinem vix vnquam fuperat. / 


'" De Cochlea ]zui turbine obtufo. 


35 4E VIS Eft & polita admodum Cochlea ifta atq; in- 

turbinem longiufculum defines , fed obtufum.Oper- 
culo tegitur. T'efta eft craffiore quàm caterz , car- 
neque miftus dura. Frequentiffimé circa Lerinum in- 


EUREN TENER ERE 


CAPJPT: XXXI 1 


PERCVLVM Cochlez cxlatz. refert. Cochlea 
quam hic reprefentamus quz concaua eft, & carné iri 
tus habet.Simillima eft cochleis terreftribus, quz ali- 
quando in terra offoffa reperiuntur. Altera parte pla- 
'W nacft, altera excauata in voluminibus , qua initio - 
parua paulatim crefcunt ad foramen vfque. —— | 


EN BUERSLDL 101 


De Concha Venerisffiue Murice Mutiani. 


€ A UNT S3OXORANLE 


!' ERMOLA V S Barbarus Plinij locum 115. xxxrr. 
) emendans,pro Veneri cymbia,legi poffe cenfet Vene- 
riz,Senecam citas: Venericjinquit,Spondyli & Oftrea, 
Venerec Concha nufquam alibi mentione factà fuifle 
Kazz5 Ício.Eam effe puto que apud Gnidiorum Venere co- 

lebatur,vnde Concha fiue Cochlea Venerea di&a fit, quam defcribit | — 
Plinius ex Mutianoqui Muricem appellabat.Mutianusjnquit,Muri- DANN 
cem effe latiorem Purpura,neque afpero,neque rotundo ore , neq; in 

angulos prodeunte roftro , fed f(implice Concha , vtroque latere fefe 
colligente:quibus inhzrentibus plenam ventis ftetifíe nauem, portan 

tem nuncios à Periandro,vt caftrarentur nobiles pueri , Concháfque 

quz id przfliterunt,apud Gnidiorum Venerem coli. Quum defcri- 
ptionem nulli alteri meliüs quadrare contenderim,quàm ei Conchz, 

quam "Zercelarme vocamus;nonnulli lzuigatoriam,quia lzuiffima eft 
tefta,qua mulieres noftrz ornamenta quedà fua linca, in amylo aqua 

multa diluto,lota,deinde exficcata poliüt;adeo vt fplendcant.Eadem 

Itali atq; Greci hodie chartas lguigant, quod & Plin. olim fa&itatum | .— . » 
finifíe memorat.Scabritiajinquit, charte leuigatur dente Concháve, PED 
fcd caducz litere fiunt.Cocha ifta oui figura eft, Purpura maior & la- 
tiorfuntenim quz in magna amplitudine accrefcár,tefta lzui, in cu- 

jus extremo vtroq; foramé efbalterü cibi capeffendi gratia no afperü, 

nó rotundi, fed parum prominens,no tamen in angulos procurrens, 

| E 


I02 - DE. T'ESPOBEBABIS 
alterum ad excrementa reiicienda , concha fimplice atq; vna vtring; 
fcíc collizente,quod vt intelligas,concipias animo concha fimplicem 
per planum extenfam:deinde vtranque in partem reduci & complica 
ri,ad rotundà fiue ouatam concham efformandam, duobus extremis, 
qua prius in plano oppofita iacebant,nüc inter fe iun&is & coheren- 
tibus,dempra rima quz denticulis afperiufcula eft, qua parte cópreffa 
eft,& faxis adheret in mari Rubro,& Oceano.Hac eadem parte naui- 
bus vel earundem clauo affigi puto , atq; earum curfum remorari, ef- 
feque Remorà Mutiani,cuiufmodi plures cüm inhafiflent , vt iam ex 
Plinio di&um eft;plena ventis ftetit nauis,portàs nunciosa Periádro, 
vt caftrarentur nobiles pueri,ob eàmq; caufam Conche ex apud Gni- 
diorum Venerem colebantur.Teíta dura eftadmodü , inde agnofcas 
quód nunquam eam arrofam comperias,quemadmodü in aliis tefta. 
ceis,que à tineis vel aliis eiufdem generis beftiolis marinis corrofa vel 
perforata fcpe vidcas.T ota intus cádida eft;foris varietate colorü in- 
fignisiin diuerfis cochis.Huic Coche perforate in altero extremo mul 
ti hodie claues appédunt,& zone accómodát,ob Conche elegantiam 
& lzuorem,ob qué nihil fordiü colligit,neq; veftesatterit. Eande au- 
rificesin duo fecant,& cochlearia conficiunt. Huius aliquis eftin me- 
dicina vfus:nam reperitur in defcriptione pilularü de bdellio ;ad alui 
fluxus conftringendos,& inteftinorum,;atq; vteri vlcera,fed pharma- 
copoeorum vulgus pro Concha venerea,Pectines vfurpat: Ex ea den- 
tifricia optima paranuur. Vtilis eftad vlcera canthi oculorum , & ad 
egy lopas;reficcandi vim habet infignem fine caliditate. 


e 
! 


Defecunda fpecie Conchz Venerez. 


C Cf PXUCTS LONBXXES 


ONCHAM Hancraram non poffumus nó vocare 
75 Conchz venerez fpeciem,ob magnam & figurz,& na. 
 turz affinitatem:eft enim oui figura, Concha fimplice. 
j/à vtrinque fefe colligente. Vtrinque foramen vnum ha- 
2) betjinter hzc rimam. Ad vlcera,& ad alia exficcanda 
-" Won 


EIBÉEBKRK.:'—-II 103 
non minus probanda;quàm fupcrior,varia quoque eft , fed ita macu- 
las infperías non habet,fed pro his lincolas;tefta eft cenuiore & mino- 
re,magifque perfpicua. 


Detertia fpecie Concha venerez, 


SET 
SEATN 


CU DID XXXI. 


n ARV À femper manet hec Conchaquz fuperiorum 
y. modo rimam habet,& nulli rectius quod Concharum 


04 DE TEST AC EIS 
De Vmbilico. 


Cod Por qu EST IM 


/ IX IMV S ex Ciceronisloco qui eft rrs.11.de orato- 
4 re, Vmbilicos effe Cocharü fiue Cochlearü fpecies, id 
3j quod verum effe indicat ipfa rerü natura,que nobis, à 
turbinatis,cóchis,cochleifq; omnibus fpecie diuerfam 
: exhibet earü , que prater foramen illud quo Cochlez 
faxis inherent,quóq; corpus exerüt:alterü habét Vmbilico ita fimile, 
vt nullus fit qui has viderit,qui negare poffit vmbilicatas merito vo. 
cari.Id foramen profundum conuolutionü veluti centrü eft,vel circa 

uod anfractus Cochlee couoluuntur veluti circa s*ewtoyouor. Hac de 


caufa Vmbilicus vocatur:nà ui geejx&s vmbilicus dicitur,quicquid in : 


aliqua re mediü eft. Hic vmbilicusin Cochlea quà hic exhibemus,ma- 
nifeftiffimus eft.Cochlez quam czlatam prius nuncupauimus fimilis 
eft,figurá differt colore & czxlaturis:nam picta quidem eft varié, quod 
lineas quafdam purpureas habet , alibi vnionum more fplendet , ni- 
hilominus tamen tota tefta Ixuis eft, denfa ac fpiffa , lumine immiffo 
varietatem colorum iucundam repra'fentans. | 


De Vmbilico vario,& de paruo. 


CUT DIU Y: OXUPASACTAAE 


ISP 9105: Vmbilicum priorem mira varietate à natura 
| [2 OP diftin&um .fcilicet;nigris rubris, & albis tuberculis co 
ic Cr 


OU ralorum omnium colorem & naturam referentibus, 


granu 


i 
! 


ETCGDENM 4L | IOS 


granulis rubri corali emulis confperfus. Inter vmbilicum & fora. 
men quo corpus exerit , teftam incifam habct. incifurg operculi vi- 
cc funt. 


——— 


De Cochlea vmbilicata cum operculo fuo. 


Cce4'P'UT X L. 


x54 OCHLEA Hsc in magnitudinem fatis infignem 

; 2e accrefcitquz turbinata eft,& in medio vmbilicata.Va 
| e riz variofunt colore:aliz enim nigricant, alie corneo 
ee (untcolorejalie maculofz. Proximé accedunt ad for- 

T, mam cochlearum terreftrium páruarum,quz conglo- 
meratz fceniculi crafsioribus caulibus adhaerent , que etiam prater 
reliquarum cochlearum terreftrium naturam vmbilicatz funt , car- 


neque funt bona. 


( 


De alia Cochlea vmbilicata. 


ELSXIP DNE L 


SW NTER Cochleas vmbilicatas ea quoque fuerit,lon- 
* dE gior,& multis anfractibus contorta,quorum longitu- 
2 do & obliquitas in caufa eft,quominus vmbilici extre 
472g mum perfpici pofsit. Tefta lzuis eft,& quafi cornea, 
EZ vel vnguium fubftantiz fimilis. 


Oo 


16: | DE TESTACEREISE 
De Cochlea rugofa & vmbilicata, 


( cdi Pm XLI. ! pP 4 


O T A Huius Cochlez teftà rugas per tranfuerfum 
ductas habet , ita elatas vt ftriata. dici pofsit, colore 
intus eft albo, foris llaucfcente, valde fragili. Turbi- 
2s nis clauiculz in acumen non definunt. pars fuperior 
| ze longius procurrit.Foramen valde apertum & longü. 
Hanctertiam effe nautili fpeciem ab Ariftotele proditam falfó tra- 
didit author lib.de aquatilib. duas enim tantüm polyporum fpecies 
conchis concluforum ponit Ariftoteles , vt ante oftendimus. Neque 
vllus eft qui videritin ea Concha Nautilum, qui minor eft , quàm vt 
tantam Concham fecum trahat, cuius etiam ftru&ura à facili 
natatione aliena eft, ob tranfuerfas rugas , cüm in marinis. 
animantibus hoc diligentifsimé cauerit natura,ne 
quid effet , quod natationi moram aut 
impedimentum afferret, 


| 
1 
| 


Priore 


RO OTEBISETHTI^DE 
INSECTIS ET ZOOPHY.- 


T IS. EIBE'R. 


5 


i ———— ——— 


Qua dicantur ive. & Colis. 
ups 


xe» OSTVLAT Ordo vt explicatistribus pi- 
26$9 fciü fan guinis expertium generibus, fcilicet, 
Mollibus,Cruftaceis,& Teftaceis, ad quartü 
aggrediamur, quo cótinentur ea que infecta 
nominátur,nó perinde nota in mari ac in ter 
ra,& aquis dulcibus,quorü eà ob caufam tra- 
&atio vniueríé magis qua Ípeciatim & à ve- 
teribus & à recétioribus explicata fit.Cur au. 
: ZZ, tem tvrqua, id eftjinfecta nominentur,& quz 
fint,(ic declarat Ariftoteles. £g 3 iroua , 9 x9. Toms ixl rouge, 
Eyo(& 1) Cw vois Vallo, cy avis expentow ,) Ow &qoiv. xg] STe e odVs Cy: 
xeyopisueror, 9]e ecupxüd Ves , G3 à. [aeo & ^. goiv. & cüjig. yeup OptolQ$ xg) too 
z, £o exDorpir «ew dfloy. Sunt infe&a quz, vt nomen ipfum declarat, 
incifuras parte fui vel fupina , vel prona , veletiam vtraque habent, 
nec ofíeum quicquam difcretum;aut carneum , fed quiddà inter hec 
ipfa medium continent, quippe quz corpore pariter intus , forifque 
duro conftent. Cum his mifcemus Zoophyta , id cft ca qux nec ani- 
malium nec fruticum, fed tertiam ex vtroque naturam habent , quz 
Latiné nominare non poffumus mfi plantanimes , aut plàtanimalia 
dicamus. Quorum nonnulla Ariftoteles inter teftacea recenfet , vt 
Tethya,& Stellas, que quia duro corio integütur cum teftaceis, quia 
mediá funt inter plantas & animalia naturi , cum Zoophytis expli- 
cari poffunt. Porró eodem libro infe&ta & zoophyta coniungimus, 
O 2 


N 


«à 
a 
Ed 
z 


Iib.4.de bif. 
CAp-4 


(o) DE INSECTIS BT- ZOOBM 
quód quzdam fint Zoophyta,quz ad infe&orum , & quzdam infe- - 
. &ajquz ad zoophytorum naturam accedunt. Ab his ad ea vfque de-- 
ueniemus,quz prorfus animantia non funt, queque plantis omnino. 
: fimiliajatque omnis naturz animalium expertiajin quo genere funt | 


fpongia. 


De fcolopendris marinis. 


Jl 
e 
r aS s 
Sy 


NS 
N NN » 
1//7/ e NACE 
SCR C CELL A ASSETS A SERE ZEN 


(PUT HL 


39 V VM De Bcluis marinis ageremus Scolopendram 
) cetaceam deícripfimus ex ZEliano.Nunc de alia dici- 
mus quz ex infectis eft, terreftri fcolopendrz fimilis, 
X de qua hzc Ariftoteles prodidit. Ec! 3 ex ore Vpay 


d NL 2 WE 25 m111757. fv. Se 
JEEP hx SO Üa X dtoxi| TU pa oie] Ki tid LC: (is xpoodeus. à 9 pé- 


rue T n «S Y 
syeBos uxpál Exalluis, "ylvorra, 2 arseA és ee padleis varus, T. ) xpoid (v 
£euÜpUrspa| , xa] "roXUzrod Ves. ju Nor y tg] 2ezrlooxeXegspa] Ty epoca. & "yí- 

de M [/7 ? ) m a B ^ / I l d 
yofla4 5 duvo| ,&amtp WdV Oi 0g€ts Cw Tois [Au Uco1 opo3pa. . Sco iW ra 
marinz afpectu terrenis fimiles funt, magnitudine pauló inferiores, 
gignuntur in faxofis locis , colore magis rubro funt, pedum numero 


terreftres fuperant;fed cruribus funt eracilioribus ,Íerpentum more 
non in altis gurgitibus nafcuntur. Nos fpecies duas hic proponimus, 
tior minor eft, colore plané rubro, dodrantali magnitudine , in fa- 
xofis locis degit. A capite ad caudá vtrinque pedes habet plurimos, 
in flexus & voluminafefe contorquet , nunc longior , nunc breuior, 
nunc gracilior,nunc crafsior efficitur. Altera eft fuperiore multó lon. 
gior, vtpote quz ad cubiti longitudinem accedat,tenuior, colore ad 
E 5s i MEE candidum 


UH rBIR&e dO — 199 
candidum vergente. À capite ad caudam vtrinque pedes habet plu- 
rimos, veluti fuperior. Huius generis Scolopendrasin ventriculo La 
certorum marinorum,& Ácuum Ízpe reperi ,& [ape cx ore extraxi, 
quod maximo eft areumento huiufmodi pifces iisveíci fine pernicie. 
Pratereà eas non in litoribus,ut in litorum faxis,fed in alto mari, vt 
Lacertos & Ácus,viucre. | | 


De Verme bppryxdtpo. 


(APUD: 


x T Interra, ita in mari vermium nulla funt genera: 


Sed in mari nonnulli vermes funt huiufmodi, vc nul 
la alia pi&tura,quá linea vna continua exprimi pot- 
EDNVEAES fint. Nam adeo indifcretas partes internas & exter- 
Jer AE) nas habent, vt pili tantüm crafsiores fiue carnofi effe 
videantur,quos animalia efle neges, nifi motu cieri agitarique cófpe 
xeris. Nos de duobus generibus tantüm hic agimus , quos fxpe inter 
maris purgamenta reperimus.De quibus etiamfi nihil,quod Íciam,a 
veteribus fcriptum fittamé committendum non eft , vt filentio pre- 
tercantur. Etenim exiftimare debenius permulta adliuc fupereffe in 
rerum cognitione,quz veteres latuerint, quod natura tam foecunda 
fit,vt multis fcculis omnia humano ingenio comprehendi nullo mo 
do pofsint, qua maxime de caufa ad diligentem rerum inueltigatio- 
nem incitari debent preclara ingenia, plurimümque ab corum opi- 
nione diffentire, qui veterum inuentis nihil addi poffe credentes , ad 
ca tanquam ad fireneos fcopulos confenefcentes , nihil vnquà laude . 
dignum przftare poffunt, neq; bonas literas vlla ex parte promouet, 
Ab horum opinione alienifsimus,cüm experientia 1pfa me docuerit, 
in anatome corporis humani , in plàtarum ftirpiümque cognitione, 
in marinis terrenifque animantibus , atque aliis plurimis rebus effe 
quzdam adhuc penitus incognita , quzdam non fatis explicata, 
quicquid otij per docendi, medendique munus nancifci poffum , id 
omne ad ea perícrutanda & literarum luce illuftranda confero. Sed 
ad Vermes redeo , quorum prior quem hic exhibemus, cute mol- 
li contegitur , tota incifuris. conftante:os vel roftrum obtufum 
eft, parümque prominet , vnde juxpopvyy?repy. cognominauimus, 
o 5 


(e 


qo: DEINSECTIS ETZOOPH. | 
Aliis roftrum deeft , fed foramé tantü habent,capeffendi cibi gratia. : 
"Totus vermis digitali eft magnitudine,minimi digiti crafsitudine. 


. DeVermeiésepryrrpo, 


$ 9" phuc 


(LT p CUTE 


N€N Luto maris,& marinorum ftagnorum viuere com- 
iM) Jl. perimus eum vermem, quem hic depinximus, qui fu- 
£n periore multo longior eft:nam aliquando duorum cu 
AeSybitorum magnitudinem zquat,pollicifque crafsitudi- 

(S4 922 nem. Farciminis longi figuram refert. Roftro eft mul- 
tó longiore quàm fuperior,(imili hippocampi roftro, vnde usxpopvy- 
xérsgor nuncupauimus. Intuslongum duntaxat ventriculi, vel inte- 
ftini du&um habet, aqua & luto pleni. vnde perfpicuum eft his tan- 
cum vefci. j 


a US c 
Ke Q 


a ÓÓ— 


De vermibusin tubulis delitefcentibus. 


^ 


E MN 
A E 
Oy) x (Su 


e 
o 
WS 


CoA DT. p. 


e / od. f ASCVNTVR Infaxis marinis, & fu per cócharü 
Q9 vetuftarü teftas,tubuli vel fiphunculi teftacei, rotundi 
V afperi,candidi,intus lzuifsimi,quorum alij re&i funt; y 
* alij contorti & replicati. In his procreantur & viuunt - 
vermes , qui foras fe exerunt hauriendz aquze gratia. 
Hi colore, fubftantia, fcolopendre rubra fimiles funt, figura & ma- 
enitudine nonnihil differunt:longifsimi enim digiti magnitudinem 
nonexcedunt. Pars pofterior folij myrtei modo in acutum definit. 
: Putere 


A 


LIBE R. x 


Priore parte vtrinque pedes habent , veluti fcolopendrz, vnde fiftu- 
la prominet in extremo obtufa tube modo, & perforata , qualem in 
afilo marino depingemus,cà aquam trahit. Horü vermiculorum tc- 
fta pharmacopci noftri vtuntur , in compofitione vnguenti citrini 
pro dentali. Huic fimilé teftam ctiam dentale vocant,quo in eodem 
vnguento vtütur. Huiufmodi aliquot pi&ura fuperiori afperfimus. 


De Penicillo marino. 


y Ex 
V. lll" t 
Nn M uu 


| 
Wi 


Li Qs »53 


[cp pep 
Y ra Similitudine penicillorum quibus pictores vtuntur, 


qui ex caudarum extremitatibus fiunt, vel eorum qui 
NE: bus albarium tectorio parietum inferunt, Penicillum 
v «y marinum vocamus id quod hic exhibemus: figura 
ANSZA enim aptifsimé quadrat vt apparet. Tubulus clt tefta- 
ceus molli quadam & laxa fubftantia faxis alligatus,ita vc aquarum, 
vndis cedat,& agitetur. In cauo carnofum quiddam continetur, co- 
lore varium:eft enim quoddam flauum,alia alio colore perfuía funt. 
Quum id carnofum fc exerit,frondem expádit,vt in pi&ura expref- 
fi. In faxis circa Lerinum infulam reperitur. 


De Hirudine fnarina. 


(cA PUT. I. 
2; N Mari Hirudo & marinis ftagnis viuit , ei quz in 


aquis dulcibus nafcitur perfimilis.Digiti eft magnitu- 
15 dine;ceruice eft graciliore,cauda pauló crafsiore: Os 
DA & caudz extremum Polyporum acetabulis fimilia 


ES 


22^ (unt, vteorum adhzfionc fefe trahant. Corpus infc- . 


Lib. s. Georg. 


Tib.u.c.i6. 


Lib.g. cap.14- 


DE INSENESTIS 
ctorum modo ex multis annuliscirculifue conftat, fed duriore cute 
quàm paluftres,quod in caufa.eft,cur non ita in elobum fe contrahe 


rc, nec ita fe colligere pofsint, fed caudam ninm & caput proferüc 
& retrahunt.Interna omnia continuo ductu producta & indiftincta, 
In luto viuit,virus olet,cibo idonea non eft: pifces tamen lutofi & li- 
torales ea vefcuntur. In oleo antiquifsimo decocta aurium dolorem 


fedat.In oleo amygdalino,vel chamzmelino, dolorem hzmorrhoi- 


dum.In vino,vulneribus neruorum & conuulfionibus vtilis eft. V ftz | 


alopecias cum aceto curant. 


De Ocftro fiue Afilo. 


( brpetoap i qoa n 


Z5ESTRVM Siue Afilum marinum vocarunt vetc- 
NV/| res, neque à voce neque à figura, fed à naturz fimili- 
K tudine qua illi eft cum terreftri . Oeftrus enim terre- 
Y ftris eft infecti genus horrifono ftrepitu, vulgus raboz, 
Latini Afilum vocant tefte Virgilio. 
Eft lucos 5 jdari circaylicibifque cvirentem 
cPlurimus alburnum cvolitans cut nomen Afilo 
Romanum efl,Oeflrum Graij evertere cvocantes, 
c/Afperacerba fonans,quo tota eyterrita plui 
Diffugiunt armenta, 

Nafcuntur ait Plinius , interdum in extremis fauis apes grandio- 
res , quz cateras fugant. Oeftrus vocatur hoc malum.Ér Columella 
tradit nafci in extremis partibus fauorum , amplioris magnitudinis 


quàm fint apes cetera,eofque nonnulli putát efle reges. Verüm Gre-- 


COrü autores oig pus appellant;ab co quod exagitét,nec patiantur exa- 
mina conquieícerc. Inde Oeftro perciti dicuntur furore correpti. Et 
digp£iy B dig pci ftimulari & concitari fignificat. Ab huiufmodi 
natura , beftiola in mari dicitur igpos , id eft , Afilus qui Thynnos & 
Xiphias ita diuexat & concitat,vt in naues aliquando exiliant, atque 
etiam nonnunquam in Iitus. Adcó nihil eft quod hofte careat. Qua- 

: —» lis ver 


ETLBER 

lis veró fit A(ilus marinus pauci nouerunt,, quia exiguus eft admo- 
dum,& raró,vigente tantum canicula,nec in multis pifcibus , fed in 
Thynnis & Xiphiis,)nonnunquam in Delphinis , nec tamen omnibus 
confpicitur.Eum fic defcripfit Ariftoteles. Tuc 2 76v 6uivov Gig pos ye 
7o, vo aite (e zrlipuyaa. ig 2 O|enos ois Gtoparios , dj O. utyeyos SAY 

e&xrzs. Alilus circa Thynnorum quorundam pinnas oritur fpecie 
Ícorpionis,aranei magnitudine.Q ua breuis eft,& non fatis explicata 
Afili notio,ex qua Ahilum nunquam penitus noffem;nifi fub Thynni 
pinna quz ad branchiarum cft fciflurà affixum confpexiffem zíftuan- 
te canicula.Ergo ex ipfa àvlods fic fufius depingi poteft.Pro ore tubu 
lum fiue fiftulà habet;pro corporis rationc longam. Vtring; fitz funt 
veluti manus duz qux ad os lle&tuntur, fequitur aluus cum incifuris, 
cui affixi funt fex pedes,duo qui in extrema aluo funt , craffiores funt 
& longiores,qui fequuntur vtrinq; locati,pauló minores , reliqui duo 
qui magis in lateribus funt,omnium minimi.Ore fiue fiftula,fcorpio- 
nis terreftris caudz,pedibus,ciuídé brachiis fimilis eft, aluo & magni- 
tudine,araneo. Vt Polypi acetabulisjita hic ore adhzret parti molliu- 
Ículz & pingui fub pinna ita tenaciter, vtauelli integer non poffit. 
Sanguinem exugit hirudinum ritu,vfque dum prz plenitudine deci- 
dat & moriatur.Cur in fummo tantüm zfítu,& caniculz temporc pi- 
Íces dictos infeftetjid in caufa effe puto,quód zftate tantüm nafcatur, 
autumno pereat. Cur fub pinna hareat,in caufa eft partis mollitudo, 
pinguitudo,& fanguinis copia. Reliquo corpore Thynni cute qui- 
dem leui integuntur,fed illi fubfunt fquamz duriores. Ex his intelli- 
gendus eft Plinij locus 115.1x .Animal eft paruum (corpionis effigie, 
aranei magnitudine.Hoc fe & Thynno & ci qui Gladius vocatur,cre 
bró Delphini magnitudinem excedenti fub pinna affigit aculeo;tan- 
toque infeftat dolore,vt in naues fzpenumero exiliant. Dubium non 
eft hzc de Ocftro fiue Alo marino dici.Sumpta funt ex maiori par- 
te ex Ariftotele. óró Üwvot x2) £&igíaj óig pd] ke xuwos VzriloXlu : eve 
yc áp. qortpoi Tiu icd (a qup, 6 qlepiya. , ÓLoV (Geeoopor o xa NSppvov 
ói por OJA9I0V uS (apro r péytgos j (ov eU Qe "roi 3 lU (o: arOYoV o1 - 
TOV ; Gg INT NLT cwicle Sx £Aevrloy TOV &igíay TS SEA pilos , E Xl TUIS 
"wAclos oNNcGas quaizTs(1. Hicanimaduertere licet quam procul ve- 
ritate abfit Autor lib.de aquatilib.qui Pediculü marinum pro Oeftro 
exhibuit,cüm in eodem cotextu Ariftoteles huncab illo ita diftinxe- 
rit,vt imprudentis fit hominis fine ratione à vetere & probatiffimo 
Ícriptore diflenfiffe, vel parü oculati qui Ariftotelis locum non vidc- 
rit,qui eft huiufmodi. Ev 5 49 6a»ly. voll, uS cr Tois DOR oOcipss. 
$Ta 5 €x && culüoy dy DyBoey , da, £x. Ts INvos bot 2 (s ox|€ts Sour Toi 
üvois ois 0X me(] aXlw qiu Bedy Pyw( "rAwrtü4u, 6b mox mci 5 7d 
Dwivey óigpos "yartla , Gc catera quz ante citauimus. In mari gignuntur 


E 


Ij 


Libs. de bif; 


CAp. 3t. 


Capig- 


Iib.s. de iff. 
cap.3t- 


s4 DE INSECTIS ET ZOOPHYT. 


in pifcibus Pediculi,non ex ipfis pifcibus fed ex limo , afpe&u fimiles 
aícllis multipedibus , nifi quod caudam ampliufculam habeant. Ec 
mox. Afilus circa Thynnorum pinnas oritur;fpecie Ícorpionis & ce- 

| tera. Videsperfpicue ab Ariftotele Pediculum Afello multipedi con- 
ferri,cui ille Alum comparat.Deinde cüm Ariftotelestam aperté Pe 
diculum ab Afilo difcernatjlle fine caufa dubitat,an Ariftoteles Afi- 
lum à Pediculo,& Pulice diuerfum conftituerit.Idem autorjinquit de 
Axiftotele,videtur Oeftrum feu Afilum diuerfumà Pediculo confti- - 
tuere; Nos verum Pediculum marinum libro de Cruftatis expreffi- — 
mus,in iis enim numerari debet,quod crufta tenui contegatur. 


Y 


De Hippocampo. 


"e203 nam az» hic magnitudinem non fignificat, quemad: 
| ju5ec.modum Marcellus. Diofcoridis interpres arbitratus: 
eft, vc fulius pofteà demonftrabimus,fed figurz. & fimilitudinis nota: 
cft:capire enim & iuba equum emulatur, xj» veró vox addita;quia: 
repando eft corpore,& in arcum fe curuante;pretereà villofo, & inci- 
furis multis diftin&to, quemadmodum que in arboribus & oleribus 
repertuntur zg4caj à Grecis'dicte,à Latinis Erucg, à nonnullis Bruci — : 
fed nó fine errore:eft enim Brucus aliud infeti genus.Ergo cüm Hip- 
pocampus Erucas maximé cauda referat, reliquo corpore equum , vt 

 pi&tura exprimit, /saótouemos optimo iure vocatus eft. Romani, Illyri- 

- ciGenuentfes Chanual,Maffilienfes,& noftri Cbeual 8: Cheualot vocant. 
Vencti Draconem.Nonnulli Gallum marinum. Qui nunc Greciam 
incolunt &ex$w..Q uidam Salamandram márinam. Hippocampus to- 
to corpore incifuras habet ; dodárantalem magnitudinem non fupe- 

; rat, - 


E). 


LIBERYX 
rat, fepe minor repetitur,pollicis eft craffitudine,roftro oblongo , tu- 
buli modo cauo fine fciffura,ab inferiore cius parte operculum fora- 
mini opponitur,ad claudendum,vel demittitur ad aperiendum:ocu- 
los habet rotundos,fatis prominétesjin capitis vertice pili ere&i funt, 
qui adco tenucs funt vt non in mortuis & exficcatisfed in viuentibus 
tantüm Hippocampis,& natantibus appareant, quemadmodum & 
qui in reliquo funt corpore. Toto capite;collo graciliore,ventre pro- 
tuberante,equo valde fimiliseft. Poft oculos quo in loco in cateris 
pifcibus branchiz effe folent;pinnulz duc auriculis fimiles funt , ma- 
ximé ob fitum, vtrinque vnica.Branchiz veró nulle funt, neque te- 
&e neque detectz , fed fupra di&tas pinnulas duo funt foramina fur- 
Íum fpe&tantia.Sub ventre rimulas duas habet. Ex vna alui excre- 
menta,ex altera oua foras emittuntur. Cauda reliquo corpore te- 
nuior eft,quadrata,cum exochis aculeatis , toto etiam eft corpore [12 
militer aculeato, veluti ex cartilagineis circulis compa&to , ex quibus 
aculei extant,membranis intermediis, vt nulla caro appareat. Colore 
eft fuíco,pun&is albis notato, ventre albicante. Ventriculum pro cor 
poris ratione fatis magnum habet,hepar rubrum fimiliter oua rubra, 
cor exigtium. Caudam quouis modo infle&tas,& qualem viuo figu- 
ram tribueris,talé mortuus & exficcatus feruat.Eft profe&tó & cogni- 
tu & afpe&tu pulcherrimus;iucundiffimüfque hic pifciculus, denique 
huiufmodi vt in eo Naturz folertiam, atque Dei Optimi Maxi. fum- 
mum artificium admireris. Ob id fummi olim pi&tores artis fuc pe- 
ritiam in co oftentarunt,tum ob difficultatem , tum ob elegantiam. 
Plinius de nobilitate operum & artificum loquens, Hippocampi me- 
minit. Sed in maximaaait, dignatione Cn. Domitij delubro in circo 
flaminio Neptunus ipfe, & Tethys, atque Achilles, Nereides fupra 
Delphinos & Cete,& Hippocampos fedentes. Item Tritones; cho- 
rüíque Phorci,Priftesac multa alia marina , eiufdem manus omnia, 
magnum & preclarum opus,ctiam fi totius vite fuiffet. FIec eft veri 
Hippocampi deícriptio,que vt certiffima ab omnibus cfíe ildicetur, 
que ab aliis de co literis prodita funt refellemus. Primum in co lapfus 
eft Marcellus Diofcoridis interpres , quod voce /&» magnitudinem 
denotari fcripfit in Hippocampo, vtin Hippofelino , Hippomara- 
thro.eius verba funt. Credimus olerum & plantarum erucas, quas 
Grec xguus dicunt,marino pifcià fimilitudine nomen dediffe. In 
locuftrarum enim genere Hippocampus à veteribus numcratur.Brc- 
uem paruümque pifcem fcriptor hic effe ait, & nihilominus magni- 
tudinis nota ei coniuncta eft.Q uod enim Greci multis in natura. /z- 
7» adiiciunt,grande fignificat,vt in Hippofelino, Hippomarathro , & 
Hippolapatho indicauimus.Sed id fic intelligendum eft, vt hoc ani- 
mal comparatum olerum aut plantarum erucis grande fit , marinis 


ees 


I1 


LEN 


/ 


u$ DE INSECTIS E T ZOOPH. 


Lib. cap. 


(Lib. vx. frmpl. 


ened. 


T:p.32- Cap. 5. 
(bidem.cap-7. 
Jlide-ca.1o. 


veró beluis, aut pifcibus breue & paruum. Nec aliud hic intelligi vo- 
luit dicens paruum effe animal. Hzc Marcellus. Primüm à nullo ve- 
terum Hippocampusin locuftarum genere recenfetur : nullus enim 
eft apud veteres recentiorc(ve Graecos aut Latinos fcriptores locusjin 
quo non folüm diferté id (criptum fit,fed ex quo vel lzuiffima conie- 
&ura, vel fufpitio huius rei colligi poffit. Deinde voculz vnius figni- 
ficatione & rei ipfius ignoratione coa&tus eft,;à Diofcoride diffentire, 
friuola quadam excufatione adhibita. Cüm enim fcribat Diofcori- 


des Hippocampum ÓzAosiv eia] Gor uxporid eft marinum effe ani- 


mal exiguum , tamen ob magnitudinis notam adie&am , ait breue 


efle animal cum beluis marinis collatum , cum olerum aut planta- | 


rum erucis,grande. Quid obftat quxfo,quominus /zzosin compo- 


fitionem nominum admittatur pro equo?an oportet verba rebus,an 


res verbisaccommodari? Cüm igitur Hippocampus corpore maxi- 
mé equum referat , cauda erucam , cur non dicemus dictionem ex 
vtraque compofitam , eáque fignificari paruum animal , cum id di- 
ferte Ícribat Diofcorides, qui & viderat, & penitus nouerat? Anceps 


eft hac de re Andrez Matthioli fententia, qui in fuis in Diofcoridem 


commentariis duos Hippocampos defcripfit: vnum ex locaftarum 
genere, quod camen veterum fcriptorum nullus tradidit, vt iam di- 
ximus, & vt magis perfpicuum fret exlocis quos poftea citabimus. 
Alterum verum,(1 modo veram eius pi&turam expreffiffet,ca enim in 
multis à naturali difhidet. Hanc de Hippocampo opinionem nec pro- 
bat,necimprobat. Non dubito tamen quin fiinfe&i huius naturam 
& vires,de quibus poftea dicemus , penitus profpexiffet , expertüfque 
fuifletin meam fententiam difceffionem faceret . Multó magis ridi- 
culé Hippocampum depinxit autor lib . de aquatilibus. Càm enim 
equinum caput & collum ei tribuiffet, os ei equi modo reíciffum;na- 
rium foramina addidit, collum veró caudam, corpus reliquum tam 
abfurdé pinxit vt monftrum potiüs aut comentitium quoddam ani- 


mal exhfbuerit,quam Hippocampum.Sed in his redarguendis proli-- 


xior effe nolo. De viribus Hippocampi dicamus. Hippocampi crc- 
mati cinis exceptus cum liquida pice, aut axungia,feu amaricino vn- 
guento illitus , alopecias replet , ait Diofcorides. Ex quo hzc defcri- 
pfit Galenus his veibis.Hippocampum animal marinum fi totum ví- 
ierisalopeciis prodefle à quibufdam proditum eft , ipümque videli- 
cet deliccantis effe facultatis,& tenuium partium,aut certé eius cine- 
rem,quem quidam vnguento amaricino commifcent,quidam pici li- 
quidzalij veteri adipi fuillo.Plura tradit Plinius, Leporis marini ve- 
neficium reftingunt poti Hippocampi. Et alioinloco interea quz 


lichenas & lepras tollunt, ponit Hippocampi & Delphini cinerem ex 


aqua illtum. Et Hippocampi necantur in rofaceo , vt perungantur 
egri 


E rISNERNIOSXC 17 
xgriin frigidis febribus. Etipfiadalliganturegris. De Hippocam- ———— 
pi ventre venenato folus ZElianus fcripfitehoc modo. Rei piícatorie P^ te 52 
bene periti homines dicunt Hippocampi ventrem in vino deco&tum, 
f1 quis dederit cuipiam bibere,eum primo ex ea potione acerrimo fin- 
gultu afficijdeindetuffire,& ficca quidem tuffi vehementer torqueri: 
etenim nihil excreare,fed & fuperiorem ei ventrem intumcfcere , & 
calidas fluxiones in fummum caput efferri, & veró per nares minuta- 
tim defluere;ac pifculentum odorem reddere , fimul & oculos cius 
fanguine fuffufos ignei coloris flagrantia laborare,& eorundem ocu- 
lorum genas inflari , & vomendi quidem cupiditate ardere ferunt, 
verüm nihil emittere. Quod fi natura euicerit ; hunc tamen pericli- 
tata prius morte in obliuionem & dementiam incurrere. Sin in ven- 
trem inferiorem delapfum fuerit, ipfum omnibus iam membris ca- 
ptum é vita excedere. Ex morte porró qui euadunt , mente capti a- 
quam fummo ftudio perfequuntur. Hanc enim ipfam idcirco expc- 
tunt afpicere,tum ftillantem audire, quod fané eis egritudinis leua- 
tionem afferat, & fomnum conciliet. Itaquead perennes fluuios, 
áut ad litora;aut iuges fontes,aut lacus,cómorationcs eis grat funt, 
cüm tamen non magnopere defyderent bibere, fed & ipfum na- 
tare, & pedes aqua. abluere eis plurimüm iucunditatis affert. 
Sunt qui non hzc mala dicant huius beftie ventrem procreare, 
fed Hippocampum algam acerbiffimam , ex qua ita afficiatur de- 
pafci. Hzc JElianus de Hippocampi veneno , quo etiamfi hodie 
nulli veícantur , tamen folo ventre non aliis partibus venenatum 
crediderim , quod, vt alia animantia omittam, in aliis pifcibus 
euenit. Draco fiuc Araneus fpinis folis , Paftinaca folo radio ,Iu- 
lides folo morfu. venenum infundunt, alix. partes fine. pernicie 
funt edules. Quod hanc venenati ventfis caufam quidam ad al- 
gam referunt, id non veré dicitur : neque enim alga vefcitur Hip. 
pocampus , vt oris ftru&tura demonfítrat, fed aqua tantüm & lu- 
to. Neque alij multi piíces alga. victitantes perniciofi fünt, fed 
quidam ex his optimi, vt fcarus, atque faxatilium maior pars,quo- 
rum inteftina non reiiciuntur. Vt Hippocampi venenum , ita eiuf- 
dem remedium docet Zlianus. Solertia, inquit veterani piícatoris, 
& ad res maritimas bene prudentis , alutaris etiam repertus eft Hip- 
pocampus , is & Cretenfiserat,& filios pi(catores admodum adolc- 
Ícentes habebat. Accidit,vt hic pifcator Hippocampos fimul cum a- 
liis pifciculis caperet, & peradolefcentesà rabida Canicula morde- 
rentur.Cum eorum in Methyna Cretenfi ad litus iacentium vicem 
dolentes fpe&atores interficiendam caniculam cenferent, & il- 
lius iecur medicamentum ad rabiem edendum iuuenibus dan- 
dum efle , alij confulerent à Diana falutem petendam effe , femel pi- 


D.13 


wr 


4 FALE 
/ hes Y 
E »u m 
T" d T 


m$ DE INSECTIS ET ZOOPHY T. 


T:i.5. debif. & 


anima.cAp 


Lib.s.cap.6o- 


Ícator eos de confiliis qux adferrent,laudatos dimifit , & Hippocam? 
porum exenteratorum alios affos eis comedendos dedit , alios in acc- 
tum & mel contriuit,ifque morfus vlcera obli gauit,atque hominum 


adolefcentium rabiem vicit, cofque ad incolumitatem tantam refti- | 
tuit. Hzc JElianus de remedio aduerfus canis rabidi morfum ex 


Hippocampo petito. Quod mihi cum ratione coniun&um effe vi- 
detur: Venenum enim veneno alio expugnatur , & fepe, vt ait Aufo- 
nius)Bina venena iuuant . Quare cüm ob canis rabidi morífum $3po- 


qo&ia egrilaborent,re&é malum hoc curatur Hippocamporum ci-- 


bo qui 3eogiav inducit. Ad pellendos vermes plurimüm valere mi- 
hi indicauit Graecus quidam fi tofti famendi denturcum aqua abíin- 
thij, vel portulacz,vel vino. 


De Stellis marinis. 


CAP X. 


X9 ZTHP AbAriftotele vocatur marinum animal ,à 
Plinio ftella;à fimilitudine ftellarum pictarum,de qua 
4 paucaab iis fcripta funt. O 5 x435/dvos àcp, inquit 
! Ariftoteles, ro spucs £i «tw qv eoo. Uri à Ad[ày 
grupo elg. tEogplipluo iq doy iral , gaci j Xg] civos 
Toit], TÓ pire Ty 'uppajay MÉAg'or eia]. alu 9 Mseglw Ol4otty ég'1 ToiS 
ye«gonsruis. Quz ftella vocatur adeo n aturà calida eft , vt omnia con- 


tacta protinus decoquat , detrimento etiam fummo Echinis Euripi 


Pyrrheni eandem efle conhrmant. Forma cius ftellis quz pinguntur 
fimiliseft. Plinius. Preter hzcclaros fapientia autores video mirari 
ftellam in mari,ea figura eftjparua admodum,caro intus,extrà durio- 
re callo.Huic tam igneum feruorem effe tradunt , vt omnia in mari 
contacta adurat,omnem cibum ftatim peragat.Hazc vera efle alio lo- 
coconfirmauimus. Sed plura ftellarum genera experientia nobis 
comperta funt,quz ordinea nobis defcribentur. Hac illis omnibus 
communia funt.Radiis quinque conftant,qui ex multis particulistan 
quam ex multis vertebris componuntur,vt in aqua mobiles effent. in 
quorum medio oris fitus eft, & quinque dentium, vt in Echinis. 
Excrementorum nullus exitus apparet. Oreigitur Vrticarum more 
excerni quz fuperuacua funt arbitror. Duriore corio fiue callo, 
vt loquitur Plinius, omnes integuntur: ob eam caufam Arifto. 
teles cum Teftaceis aliis recenfuit. Nos inter Infe&a & Zoophy- 
ta reponimus, quia ad eorum naturam accedunt , incifuras oun 
mu 


A2 
multasin radiis habent, vixque perfecta animalia dici poffunt , imo - 
Plinius fructici fimiliora facit. Multis, inquit , eadem natura quz Libya] 
frutici,vt Holothuriis, Pulmonibus,Stellis. Sunt multe earum dif- . 
ferentis. Quadam magne funt,quzdam paruz qua nunquam ma- 

gis accrefcuntaliz aculeatz , alie lzues, alie ab aliis breuitate lon- 
gitudinéque radiorum diftant, alie radiorum appendices, & quafi 

ramos multos habent;aliz iis carent. Poftremó alix rubefcunt , aliz 
flauefcunt, aliz nigricant, aliz cinerez funt. Hzc de Stcllisin vni- 

uerfum. | a MEE / 


De Stellz prima fpecie. 


GACPIET XJ. 


zc mr RIMJE Stellz non magnitudinem fed figuram ve- 
25N Vf ram reprefentamus:cius enim brachia fiue radij pedis 
4 s /c€. longitudinem equant. Duro quidem corio integitur, 
xx; Ros j 
/55)y3 vt Holothuria,fed afpero, radij enim vndique aculeis 


e 7 » de » » LI 
muniuntur mobilibus,quales in Echinometra videre 


eft.Idem radij excauati funt;ex quibus carnofe appendicule depeder, 
qualesin vrticis quibufdam cernuntur.In radiorum medio os eit fine 
gula.Inde alimentum in quinq; partes diftribuitur,vt in Echinis. In- 
terne partes omnes indi(crete funt vt in Vrticis.Radiorum particule 
vinculis tenuibus connexe facilé difrunpuntur.Hgec Stella,& parua e- 
chinata afpe&u pulcherrime funt,potiffimum corio fuo fpoliate , ob 
exquifitam & miram partium compagem. Virus olent. Ex his queda 
cinerec funtjalie flaueícunt.fola mollisjinternaq; pars edédo cft, no- 
ftristamen negligitur,nec vnquam in menfas admittitur.Nullus etià 
veterum eam pro cibo habuit.Graci quidam hodie (supr vocat hac 
Stellam;gduporopinor,volentes dicere,quód pali lignei fixi & erecti 
modo(id enim fignificat vox Greca)radioshabeat. — — 


1 — —7 


po. DE INSECTIS ET ZOOPHYT. 
DeStella pectinata. | 


bs 


M 
Pv il 
224. 
» ret 
N Ud 
ee 
Ne 


C 4TPFEFZ X. | 
/NTER Stellas magnas hec quoq; reponéda eft, vtpo 
tc cuius radij ad pedis logitudiné attingat.Superiori fi- 
5 milis eftjiis déptis que fequütur.Radij circa rotüdü cor 
| pus difpofiti;in exortu fuo angulü acutü nó coftituunt, 
Suez. led obtufum. Aculei quibus latera muniuntur rari,re- 


Ane dilpofiti,vnde pe&inatam Stellà appellauimus. In to- 
tius corporis centro Stellula quzdam expreffa eft, À cuius ambitu li- 
nez quinq; per medium radiorum ad extremum víque protenfe funt. 
Radi) iniuo fatislati funt. Rara eft hecfecunda Stella Ípecies. Ore, 
dentibus,vita moribus facultatibus aliis fimilis eft. 


De Stella lzui. 


Cuoubpqr Ti Xin | : 
w*QVEMADMODVM In Raiarum,, Cochlearum, 

) Turbinum,Cancrorum,ita in Stellarum varietate lufif 
3 fe videtur natura. Hanc igiturab aliis iam defcriptis 
si multis notis diftinxit:eft enim prorfus lzuisaculeifque 
omni 


PALBES E : 


omnibus atq; afperitate deftituta.Radij longi funt,rotundi,flexibiles, 
muriü caudis perfimiles,eorü integumentü cortici ferpentü fimile eft, 
& ob nigrarü albarümq; macularü varietaté fpe&tatu iucundü.In mc- 
dio corporis trunco circulus cernitur,intra circunferentia quinq; ma- 
culis rotüdis,& inter has Stellule pi&urá diftin&us. a cuius circüferen 
tia quinq; radij exoriütur.Oris copofitione,vi&tus rationc; ceteris nó 
differt.Brachiorü logitudine & vario flexu celerrimé natat.Edulis no 

eft. Ea ad peritonzi rupturá cü ononide felici fucceffu vti poffumus. 


DeStella arborefcente. 


SS 


NS 
CXXXNOSNN 


CoUfipDo Im TEIL 


SSMMENSA Et fummé admirabilis Dei potentia 
jyyatque folertia in rebus celeftibusjiifque qua in aére & 
(9 tcrra fiunt,maximé veró in mari , in quo tam variz & 


q 


I2I 


v» DE INSECTIS/'ET-ZOOPH! 
temà frondium & ramorum multitudine nomino. Huiufmodi duas 
vidi. Vnam permagnam apud Gulielmum Peliceriü Monfpelienfem 
Epifcopum, virum fumma laude digniffimum, ad Lerinum infula ca- 

tam;alteram ex Italia ad me delatam.Ab aliis omnibus Stellis pluri- 
müm differt.Radios quinq; fiue truncos habet,in medio os,cum quin. 
que appendicibus,quz multis paruis dentibus horrent,pars ca depref- : 
fa eft,& fummiffa,ambitus tumet,in quolibet radiorü interuallo fora- : 
men fcu rima confpicitur. Q uilibet radius ftatim in binos finditur,hi: 
rurfus in binosramos diuiduntur;atq; ita deinceps,quoufq; ad tenuif- 
fimos & capillorü tenuitaté referétes deuentü fit. A quolibet oris an- 
gulo linea albicans prodit, & per omniü ramorü mediü producta eft, 
alioqui tota Stella nigricat, & tenui,neq; admodü dura fed afpeta cu- 
te contegitur.Ramuli omnes intro fle&untur,quod arguméto cft hos 
tanquam cirrosà natura ad cibü captandü coditos effe,quibus vndiq; 
in orbé difpofitis preda elabi nó poteft.Id fpe&aculü aliquádo in ma- 
ri ftudiofé cocéplati fumus.Stellà paruo filo alligatam in mare demit- 
tebamusjin quo expanfis ramis natabat, fed predam aliquam propin- 
quare fentiens;brachiis omnibus contractis amplexabatur Vrticae ri- 
tu.Rara eft hzc Stelle fpecies, & ob raritatem pulchritudinémque in- . 
ter anathemata fufpenditur. : 


De Stella reticulata,fiue cancellata, 


(ed Dy. x F. 
TELL AM Hancà retis fiue cancellorum figura;re2 
Z/ ticulatam fiue cancellatam nuncupamus,& quiainter — 
US diftin&ioncs retibus vel cancellis fimiles extant tuber- 
A M G cula quedam rotunda, tuberofa etiam vocari poteft. 

Sue Inter maiores Stellas reponenda eft: brachia enim ad 
pedalem longitudinem perueniunt,craffiora funt aliarum Stellarum 
radiis. Aculcis paruis vtrinque cadem munita funt. Os habet cetera- 

| : rum 


I/WPDESRA 03 
rim modo. Elegantiilla & reticulata diftin&tione fpe&tabilis cft,& 
iter anathemata collocanda. 


De Stella Echinata. 


Uz 
[m MIR 
e een PERO V 27 
NES NE Ae 


7 
EZ /A) 
e 


1 N. 
SNR 22-1. NO 
STA | vem 
EA, I ERAN NN 
(| 


9 TELLA Hdscinter faxa viuit;corpore exquifite ro- 
tundo paruoque conftat;& radiis quinque fed breuio- 
ribus,vnde fit vt minor fit czteris. Illié paruo circulo 
in quo crucis figura deliniata eft, velutié centro exo- 

e Ze 5 riuntur tenucs,frequentiflimis aculeis horrentes , qua- 
de cauía Echinatam nominauimus, in lateribus difpofitis. Radio- 
rum fiexuofu motu ferpentum ritu repit hzc ftella, & in ficco. po- 
fita eos mouere nunquam definit, quoufque in partes difiecerit, qua 
Ícparatz etiam mouentur per flexus:vt vermiü partes,& lacertorum 
caudx abícifle.Os habet cxterarum modo.Cochleis paruis, cancriíq; 
veícitur.In fcopulis Agathenfis finus reperitur. 1 


De Sole. 


I 


T àftellarum pi&arum figura,Stellz marinz nomen 
habent ,itaà Solis pi&ura Sol marinus vocari poteft 
is quem bic depinximus.Differt enim à Stellis quod 
in hisé medio corporis trunco veluti € centro radij 


q Z 


s»4 DE INSECTIS ET ZOOPH. 


T55.1.de bil. 
yp. 


Tib.4.de bif. 
f4p.6. 


Lib, 9.cap. 9. 


enafcuntur,in hoc veró ex corporis rotundi circunferentia , breues, 
minimé afperi fuperiore in parte;fed veluti ex fquamis compofiti,in 
lateribus veró paruis aculeisrigentes,albi ad extremum víque graci- 
lefcentes. Corpusillud rotundum, in medio rof pi& figuram ex-. 
preffam habet.Ore vi&tu,facultate à Stellis non differt. » 2" 


De Holothurns 
(:4PUT XVIII 


? À Z A Conuertendis Ariftotelis libris de Hiftoria, 
4) partibus, generatione animalium, & Theophrafti h- 
xp bris de Hiftoria & caufis plantarum. Launam lin- 
3: 555 guam locupletiorem, au&tiorémque reddere ftuduit. 
—«C, Sed quoniam Latiné fcribendo Grzca maximé fu- 
giens, nominibus Latinis omnia exprimere voluit , aliquando tene- 
bras rcbusipfis offundit, ita vt de ipfis difficile ancépfíque iudiciü re- 
liquerit.Id quod in Holothuriis & Tethyis dilucidé apparet : Gracis 
enim vocibus abftinens ó^c0ses. vertibula vocauit , Callos, & Tube- 
ra. T»0vs veró iifdem nominibus Latinis exprimit, ex quibus voci- 
busrerum confufto fequitur: neque enim eadem funt. óc eja, quae 
vius. Quare diuerfis nominibus vocandafuerunt. | Hancfíenten- 
tiam noftram Ariítotelis autoritate confirmamus. De Holothurijs 
enim Ita Ícriphit. TOWÀ j &moAEAUUua. uS éeiy , éoxlv(e D). oiov Og pd.) 
(x xgXSUSdux oA0seja. Id eft, Multa faxis quidem foluta funt, ve- 
runtamen immobDilia,vt oftrea,& quz Holothuria vocantur, quibus 
de fuo quzdam addit Gazaita interpretatus. Non defunt complu- 
raquz cüm abfoluta funt , mouere tamen fe nequeunt , vt Oftice,& 
quz tota fimplici, mitiorique tefta operta, vertibula appellantur , & - 
Calli, auc Tubera. De Tethyis veró fic. (& 3 xoAGuSva. Tiva. TT» 
aevroy vy. qu «eAtloorlu) , xexeya.) yep clurdv jusro» Ó. oüjg. er TÓ 
ógpéxo "rap. To 3 Og'pox9r qi Jie TRU SipptTos xd) óg piov. als xg)j Tue) 
(op xeu exAnpa. WpoantQux m Sy TÀJS qt So4s TÓ og paco. Quz ibLe- 
thyz dicuntur, inter hec omnia naturam maximé particularem for. 
tita func His enim folum vniuerfum corpus tefta occuliturqua inrer 
coriü & teftam medix cftnaturz . Quare bubuli corii modo fecatur, 
faxis igizir cefta fua adharet.Quare cum Holothuriorü genus à faxis 

liberü fit Techya veró his affixa fint, non dubium quin Arift.diuerfas 
res cffe cxiftimauerit.Idem de Tethyis fcripfit Plin. Tethyz tormini- 

| | 2d L0 DAS 


L-DPOBUEOR "214 


bus & inflationibus fuccurrunt , inueniuntur hz in foliis marinis fu- 
gentes , fungorum vcriüs generis quàm pifcium . Ex quo loco,ctiam 
fi corruptus fit , fatis claré colligitur Tethya harere. Sic veró emen- 
dant,vt pro Tethyz legamus Tethya;ex Ariftotele,& Athenzo. Cui 
emendationi illa etiam adiungenda, vt pro foliis fcopulis legamus ex 
Ariftotelis loco fupra citato , maximé cum fungis comparetqui fem- 

er harentes reperiuntur. Holothuriorum veró alibi meminit 
Plinius. Multis eadem natura quz frutidi, vt Holothuriis, Pul- zscap: 47s 
monibus, Stellis . Sunt igitur diuerfa Holothuria à Tethyis. Qua- 
re feparatim de ipfis agendum, quodhoc quidem loco fit quia 
Zoophyta funt,minimümque fenfus & motus habent. 


-———— —— 


De Holothuriorum prima fpecie. 


— 

WL 

- 7 LIA 
IIBER T e A 


Giedi DAUATVS sb. 


If. lothuriis literis prodita, ab aliis nihil , quia inter cibos 
«(4 non habentur,fed inlitoribus negle&ta iacent. Sunt 
V» autem Zoophyta faxis non hzrentia, aípero corio 
J conte&ta. Id genus quod hic proponimus altero ex- 
tremo obtufum eft & planum ,in quo rofz pic imaginem infcul- 


q5 


p6 DE INSECTIS ET /.ZOOPH. 


De Holoturiorum fecunda. [pecie. 


C dU pop We 


; NTER Maris purgamenta id reperi, quod hicre- 

. prafentatur , quod quia vita, integumenti afperitatc 

& duritia;partibus internis indifcretis cum Holothu- 

y rio conueniat,Holothuriorum fpeciem effe puto. An 

: tero extremo caput difcretum habere videtur rotun- 

dum, osin medio rotundum, rugofum , quod aliquando dilatatur, . 
aliquando conftringitur. Sequitur corpus craffius , aculeis multis ri-- 
gens,videtur in caudam deficerc;ex cuius vtraque parte dux funt ap- 
pendices,pedum, pinnarümve loco, fed differentes. Superior enim 

ftri&tior elt ; in ambituincifajin acutum definens , ad quam à ceruice 
produéa eft linea;altera latior vbique.Harum beneficio motum ali-.— 
quem habere videtur, cuius prorfus experseft primum genus, quod 
aliquando acetabulis fuis,faxis hzret , fed foluitur,quo differt à Te- . 

thyis qu femper hzrent firmiffimé,vel faxis vel oftreorum teftis. De 

quibus iam dicamus. 


DeTe. 


CEIBER 177 


De Tethyis. 


PS. D 

DEL NS 

TAN a 

; DAN TN 


A 
ADONUD 
WW 


! 

. [ Ji 1 
( SS | you 
ARR aet S À Ü IL 

NN ns NS LA 


(TT xYI 


iUCAKS HOY A Quz & «50; appellat Athenzus; quid ab 

f" [eeo*5 Holoturiis differant;iam diximus. Noftri Zechw vo- 
cant.Plinius Grzco nomine vfus eft,nifi quod fcemi- 

2$ nino genere extulit , fi non mendofi fint codices 
u2xueo noftriiin quibus T etheas aliquot locis reperias. Ari. D^4 de biz 
ftoteles cüm qualis fit eorum tefta , quoque modo faxis adhareant Pepe 
expofuiffet,fufris reliquas partes perfequitur. Duojinquit,foramina 
habent, à fefe diftantia, valde exiguajita vt feré oculorum aciem fa- 
giant,quibus humoré reddüt & accipiüt.Corio fpoliatis primüm ap- 
paret membrana neruofa , corpus ambiens,carnémque ipforum to- 
tam continens. Nulli é cxteris teftaceis fimilis eftjiin omnibus tamen 
fui generiscadem. — Adharet hzc vtroque ex latere membranz cir- 
cundanti , & qua adhaeret , ar&iusid in vtraque parte eft, videlicet 
qua tendit ad meatus foras ductos per corium , quibus hauriri & 
emitti humorem diximus, quafi alter fit os , alter excrementi exitus, 
alter craffior cít,alter tenuiorjintus cauus vterque, inter hos modico 
intercedente interuallo.Hzc ex Ariftotele quibus pauca adiiciemus, 
quó notior fit Tethyorum hiftoria, Ea non folum petris, fed ctiam 
oftreorum noftrorum teftis affixa funt, & in iifdem veluti tumores 
duri effe cernuntur.Oui figurá funtaliquando longiore. Tefta excrà 
fufca inzqualis & rigida , intus argentea, leuis. Tethyorum ca- 
ro membrana alba inuoluta ventriculi formam refert,rotundam fci- 
licec & oblongam , meatus craffior & amplior gule proportione 


Ms 4 ve^ a 
| » í j 1 À , 3 


u$ DE INSECTIS ET ZOOPH. 

refpondet , alter minor podici. Vterque colore eft rutilo vel rufo; 

reliquum corpus croceum. Id totum corpus corio nudatum fcor- 

fum depingendum curàuimus, quod ex duobus meatibus eminen- 

tibus, quos modó defcripfimus, agnofces. Reliqua Tethya corio 

fuo teta adherent. Quum digitis premitur, aquia per meatusexilit, 

alioqui fenfum fugientes. Iis ineft fapor falfus cum amarore coniun- 

&us, ob quem detergit , flatus difcutit , vc non fine ratione Ícripferit 

Lil.js.ca/ s, Plinius, T'ethya torminibus,& inflationibus fuccurrere,& teneímum 

diffoluere, renümque vitia. 


De Mentula marina. 
L4 
DR 
TU LM 
T e 7 77, 77777 lu iom E 
71 Und I A SE RPPTIREEE re 
SSIATTIERTT, ! ri s p T LP A 
ser AMAA DM EIU m 
NS EMT E — M ec ER cm pu j 
SS E SES Me Ls : : 
SNSS s ON —- 0 cm AX EE E —- d 
LLENO — | 
E——HHEE——EE NE EÉM ——— uu nllü 
LAT E zv E mr / mms HH 
wrüTTILLEEWIT le 


C APO EXER 


3, EN T V L 7E Marinz nullus veterum, quod qui- 
C dem legerim, mentionem fecit preter Athengum. 
3 Koxifapau 3  &pyxer E ariygupuss c vois potare tpliors, 
A S ás pdo Nixgrdipos quoi ,Ó Tail ajBoior. Colybde- 
Aa» nam dixit Epicharmus loco antedicto, vt Nicander 
ait,Mentulam marinam. Sed Colybdena ex cruftaceorum eft gene- 
re,vt in libro de cruftaceis annotauimus. Horum igitur exemplo id 
Zoophytum quod hic proponimus Mentulam marinam vocamus, 
cius figura & fpecie maximé nos ad id impellente,atque etiam vul- 
gari appellatione, qua Maffilienfes & noftri veuntur, Quantum ad 
integumentum attinct,teftaceis annumerari debet;non cruftaceis, vt 
mentula marina Epicharmi. Corio enim duro conftat, vt Tethya. 
Quum viuit intumefcit acdiftenditur , poft mortem flaccefsit. Fo- 
ramina duo habet, quibus aquam trahit,& reiicit. Partes internz in- 
difícretz funt. Multa huiufmodi Zoophyta circa ftaschadas infu- ! 
las capiuntur. Varia funt, alia viridia, alia nigricantia,aliefla- —— ^ 
ueícentia. sihi | 


Lib. 


x 
74 
(a 
- 


Dc Al ^ 


i 
MM Ó  M— ÀÁ——— ááÀ————————M——————— 


Cit mu Xx, 
eae? EQ V E Zoophytü iftud àMentule contradz for- 
d Gn ma multüm diftat,fi eam cum fcroto accipias.Ex du- 
yi ON ' ra quidem telta cóftat, fed veluti cartilaginea, fpiffa, 
E rugofa,;perfpicua.Foramina à fefe feiüi&ta duo habet, 
AC uibusaquam reiicit, quum comprimitur. Partes in- 


ternas indifcretas habet veluti reliqua Zoophyta. 


De Penna marina. 


Ss 
e 
a 


2 JH j| ii " £N - 
Ec c 


DOS Om Ns XXE 


PTIVSMibhi non videor zoophytum id nominare 
| quàm Pennam marinam. Eft enim pennis maenis ils 
eee quzin pileis geftari folent perfimilis. Noftri tamen 
QW pifcatores formz extremi alterius imilitudine indu- 
3 Qi, Mentulam alatam vocant. Eft enim ca pars peni 
fine prz putio,id eft, glandi fimilis, altera veró parte pennam refert. 
Pars illa crafsior que glandis fpecie eft/fcifluras aliquot habet,quales 
funtbrachiarum fciflure in Galeis.Q uz pennam repr efentat,feftu 
 cistenuibus conftat,que alumini fcifsili fimiles funtiis fubftitia alia 
quzdam tenera innititur. Noctu maximé fplendet,ftellz modo , ob 
candorem & lxuorem. 


o  DEINSBOWISREZODEMES 


De Vua marina. 


(4 PUR Nep 


OS TR I Pifcatores oua Sepiarum racematim 
compacta , à pediculo vno dependentia , earundem 
atramento afperío , Vuam marinam nominant, de 
- quare dictum eft, quum de fepiis ageremus. Sed de 
EAY ca Vua non loquitur Plinius quum fcribit. Rerü qui- 
dem non folüm animalium fimulachra ineffe, licet intelligere intue- 
tibus Vuam,Gladium,Serras. Sed eam Vui intelligi opinor,qua hic 
depingitur , quz externa in parte vu fores optime expreffos refert. 
Eft autem oblonga quzdam & informis maffa , ex vno pediculo de- 
pendens. Partes interna indifcretz funtjinter quas aliquando repe- 
riuntur veluti glandule paruz,cuiufmodi vnicam feorfum depinxi- 
mus. Vua marina in vino putrefacta , iis qui inde biberint tediü vini 

Li.séspao: affert;ait Plinius,cuius rei caufam foetori & marino odori attribuo. 


Lib, g.cap.zo. 


— 


De Malo infano marino. 


(«4 UT XXVI 


2 E B V S Nouis feu anonymis noua nomina imponé- 
da funtquod hic facimus coacti. Nam cüm nomen 
nullum apudveteres recentefue fcriptores repererim 
huius zoophytijà fimilitudine malorum infanorum, — 
qua vAlbergames noftri vocant, alij pommes damours, | 
p Mali inf 


E- E^ ^N y 
deca 94) 


TES RE EN 


LJ EX. E 


Mali infani nomen huic accommodare vifum fuit. Vuz marinz fpe 
cies quibufdamvideri poffet,fed quia flores vuz nullos refert, verüm 
foliorum potius, vel plumarum formá , quia etiam pediculo differt, 
dilucidioris diftin&ionis gratia ab Vua marina fecreuimus,& à fimi 
litudine mali eius terreftris , quod oblongius eft ( nam eft & alterum 
rotundius)malum infanum appellauimus. Facultate ab Vua marina 
non differt. : 


De Cucumere marino. 


od EDU XXE 
eI VCVMERIS Marini meminit Plinius v 15. 1X. eg 
) qui & colore, & odore cucumeri terreftri fimilis eft. Is 


E 
AA AN). 


p/ (SEE A eft proculdubio quem proponimus , cucumerem par- 
25» uum higurá;colore;odore referens. Digiti eft crafsitu- 


dine & longitudine,tuberculis aliquot afperfis, veluti 
in cucumere terreftri paruo.Partes internas indifcretas habet. 


REA 
De Pulmonibus marinis, 


B 
[A 
Z4 
-- -« 
- 
- 


7 
", 
VID 
t 
YA 
" 
z 
p 
x 
ze 


N 


Bsp UT LCYXPFII. 


AEY'MONEXE Attice pro evéUpors dicuntur ab 

2» Ariftotele, pro marino zoophyto quod fponte proue 

«7 nit. Latine etia Plinius Pulmonces vocauit. Multis, in- L/r.9.c447: 
3 2) quit eadem natura qux frutici;Holothuriis,Pulmoni —67""* 
5722/2 bus, ftellis. Ab eodem x. 1 5. x xx i1. idem zoophytü, 


vt opinor, halipleumó appellatur. Inter teftacea haberi ab Ariftotele "ie br 


! 


(S os P 


iN E z. 
e L i (CL 
H 


aL m 


; 


r 2, 


" z Bx. TANE VET AL. 
, L] : UE TS 
sw " t à : 


132 DEINSECG IXSAM ZOOIR ^ 
re&té dicitur.Eo enim loco Arifto.de teftaceis tantüm fponte proue- 
nientibus tractat. Idindicat initium fequétis capitis. Sed eodé modo 
teftaceos Pulmonces intelligere oportet, quo Holothuria, Tethya, & 
ftellas, id eft, corio duro contectos. Veteres de Pulmonibus marinis, 
vt deretü nota omnibus,&vulgari fcribétes,quales effent fufius non 
expofuerunt. Vnde euenit, quemadmodá in aliis multis rebus, vt qui | 
fint nunc dubitemus. Coniicere licet Pulmones,vel à pulmonum no- 
ftrorum figura,vel ab eorundem fubftantia laxa, molli, foraminibus 
plena,nominatos fuiffc. Vnde Arift.fpogias aplyfias pulmonibus có- 
parauit,fed an marinosaan animalium pulmones intellexerit, in du- 

1i.5.c4p1; bio eft. Pulmonis marini cinis adalligatus , inquit Plinius , egregid 
TAB profluuia purgat. Et Pulmone marino lignum fi confricetur, ardere. 
^k videtur. Alibi tradit Pulmonem marinum decoctum in aqua calcu- 
lofis preclaré mederi, & perniones emendare. Sed ne ex his quidem 
qui fint Pulmones marini licet colligere.Q ui res marinas tractant;id 
Viticz genus quod priore parte operis noftri defcripfimus,quod no- 
ftri, & Itali obíceeno nomine nuncupant potes de mer , pro Pulmone 
marino exhibent,fed non fine errore, vt ex iis que de Pulmonis ma- 
rini facultatibus fcripta funt, confirmare facile eft. Nam Pulmonis 
marini cinere egregié profluuia purgari à Plinio traditum eft , & de- 
co&um in aqua calculofis perutilem effe . Quz noftris pores v ocatis 
conuenire non poffunt: nihil enim aliud funt quàm fubftantia mol- 
lis, pituitz: concret perfimilis,quz in aquam abit. Quare nec in'ca- 
nerem redigi, nec in aqua decoqui corpore aliquo fuperftite po- 
teft. Adde quod nihil cum pulmonis figura , neque cum fubftan- 
tia fimile habet. Nos cum illa quz faxis affixa funt , diligentius ri- 
maremur & contemplaremur , inuenimus fubftantiam quan- 
dam illis hzrentem , corio duro & nigro intectam , intus mol - 
lem,fungofam, & fiftulofam , fpongiarum aplyfiarum modo. Ea in 
faxorum rimis nafcitur, cuius imaginem non exhibemus, quia com- 
modé pictura exprimi non poteft. Vel pulmo marinus dici poteft, 
corpus quoddam rotundum,pilz marinz modo,virefcens;foris fub- 
ftantia feltro fimile,intus totum fiftulofum veluti fpongia aplyfia.In 
mari aqua plenü eft, & grauc. extra mare in fe concidit & flaccefcit. 
In faxorum rimis delitefcit,& inter algas. Quum veró per mare fer- 
tur tempeftatis fignum eft, quod de pulmone marino fcripfit Plinius 
C: — L5. xvirr. Pulmones marini in pelago, plurium dierum hyemen 


portendunt. , | 
Dc Ef 


L3b BR. 13 


De Eíchara. 


Bg 


—— 


DeSpongis. 
CRVEsCICUN NE 


X EECA? Pifcibus czterííq; animantibus marinis, tam fangui 
| ne przditis quam fanguinis expertibus , ad ca tàdem 
4&7 dcuenimus quibus parum fenfus,motüfque ineft: po 
j ftremó veró ad ea quz iis prorfus carent, quzq; plan 
S ris fimilia funtjin quo genere funt Spongic:eas enim 
eiuímodi efle vt fenfu motüque omni deftitutz fintpriore parte ope 
ris noftri demonftrauimus, Reliqua igitur qux de Spongiis dicenda 
funt more noftro pertra&emus. Dicuntur à Grzcis aodyyor & avoy- 
yi), & earum pifcatores azoyy£is fpongiatores vel fpongiarij. A S pon 
giz natura molli,laxa & fiftulofa,quecunque funt huiufmodi Ípon- 
gioía vocantur. Vnde pulmonum noftrorum fübftantia Ípongiofa à 
medicisvocatur,& laxa caro prehumidáque quz in vlceribus accre- 


- 


Lila agis. 


c- 


g4 DE INSECTIS ET ZOOPH. 


Lib.1g.cap.4. 


lil.9.€4.49. 


Db.3tcap.ii. 


fcità Chirurgis. Spongiasin humore pratorum enaífcentes appellat 
Plinius. Marcellus medicus fpongiam qua pruno fylueftri adna(ci. 
tur,& que in rubo rofario agreíti,quà pharmacopoei hodie Spogiam 
bedegaris nominant.Sed ad Spongias marinas redeamus,quas in di 
uerfa genera diuerfi autores partiti funt.Diofcorides.E' S póogiis ma- 
res appellauere;inquit,tenui fiftula fpiffas,quarü duriores tragos no- 
minarunt.foeminas auté quz contrarias dotes habent. Arift.quatuor 
Spongiarü differentias conftituit. Nam aliz rarz;aliz fpiffz, aliz te. 
nuifsimz,fpifsifsime,validifsimz d; quas achilleas nominabant. Mol 
litudinis , duritiz , magnitudinis earum differentix à loco & fitu fu- 
muntur. Quz primi funt generis magnitudine amplifsima fiunt , vc 
circa Lyciam , quz fecundi generis,mollifsimz , qua tertij duriores. 
Omnes quz in altis tranquilifque gurgitibus funt, molliores efficiü- 
tur,quz in fummis faxis , & ab vndis procellifque agitatis, duriores: 
flatus enim ac tempeftates,Spongias,& ea quz in mari nafcuntur du 
riora reddunt,& incrementum impediunt.Q uartum genus earü eft, 
quas aplyfias vocant,quia nunquam lauentur,quafi illotarias voces, 
ait Gaza,hz ampliores quidem meatus habent/fed reliquo toto cor- 
pore denfz funt,nihilo tamen denfiores fu perioribus,fed lentiores & 
omnino pulmoni fimiles.Eadem tradit Plinius ex Ariftotele. Colore 
differunt:nam illotz nigricant,quedam crocez funt fine fuco. Arte 
Candidz fiunt vt tradit Diofcorides, é mollifsimis recentes per ftus 
tin&tz falis puma quz petris cohzret;infolàtur inuerfz, hoc eft par- 
te caua furfum fpectante,& qua abfcifle fuerint deorfum.Si veró efti 
ua ferenitate ad lunà fternantur perfufz falis puma, aut maris aqua 
maximum candorem referunt. T ingebantur ctia in delitiis aliquan. 
do& Purpura tefte Plinio. Tria Spongiarum genera nobis nota hzc 
funt.Primum earum eft quz rare funt, patentifsimáfque habét fiftu- 
las,quas nulli alteri rei aptius coparare poffum , quàm hepati huma- 
no mébrana fua fpoliato,& per mediü diffe&to,in quo tum cernütur 
infinitarum venarü fiftulz,quarü aliz funt maximz , alix minores, 
aliz minimz, tamen fenfui patentes. Vocatur à Gallis groffe efponge. 
Eiufdem generis aplyfias effe puto, fed mec limum & fordes nafci, 
quam ob caufam tam fordida funt,vt elui non pofsint.Secüdum ge- 
nus eft denfum,quod paruas admodum fiftulas habet, & tenue quod 
ad crafsitudiné corporis attinet, & molle,tàtümq; mollitudinedifferc 
à primo genere,quàtü ftupa crafsifsima afperrimág;, à delicatifsimo 
& tenuifsimo lino, Noftri esponge femelle appellant,& eft colore ma- 
li arantij. Tertium genus eft denfifsimum, fpiffum, validum , cine- 
reum, alcyonio tam fimile , vt vix nifi guftatu vtriufque difcrimen 
agnofcas.Hoc fiftulofum non eftfed fepius cauitatem vnam,& eam 
amplam habetin qua Cácellus hofpitatur. His fpongiarü generibus 

explic 


[I DB: BR 135 


explicatis nunc de víu dicemus qui apud veteres frequens erat , & 
valde multiplex. Martialis. 
Hec tibi forte datur tergendis spongia menfis 

(Utilis expre[fo quum leuis imbre tumet. 

Przftabant & ftrigilum vicem, linteorümq; affe&is corporibus. 
Et contra folem apté protegunt capita,Plinio tefte. Eadem ratione 
nos quicomam non alimus ad detergendum caput commodé vte- 
mur , maximé afperfo fale bene contuío. Galenus aliquando noua; 
aliquando antiqua fpongia vtendum cenfet , (pius lota in libr. ad 
Glauconem & methodi med. Vt cüm reficcandum , degerendüm- 
que in cedemate,in febribus, in aliis calidis affe&ibus fpongia noua 
& lota:recentibus enim plus falfuginis ineft, &, vt ait Plinius, R ecen- 
tes difcutiunt,molliunt,mitigant,veteres conglutinant vlcera. Cor- 
pori adhibentur modó ficcz, modo cü aceto,vino;frigida,aqua cale 
Íti,cera, pofca, melle. Vlcera humida & fenilia impofitz ficat. Fra - 
é&urz & vulnera fpongiis vulifsimé fouentur , fanguis rapitur in fe- 
cando , vt curatio perípici pofsit. fic quum corporum diffe&ionem 
tractamus, fpongiis vtimur ad ebibendum fanguinem é venis affa- 
tim profluentem,& partium confpe&tum nobis adimentem. Vulnc- 
rum inflammationibus imponuntur nunc ficce , nunc ex aceto in- 
fperf,nunc é vino, nunc ex aqua frigida. Imponuntur epiphoris ex 
poíca,& aceto calido ad capitis dolores. Ex aqua vero calefti impo- 
Íitz fecta recentia non patiuntur intumefcere. Imponuntur & intc- 
gris partibus,& fluxione occulta laborátibus, quz difcutiendz funt, 
& iis quz apoftemata vocantmelle decocto perun&is. Item articu- 
lariis alias aceto falfo madidz , aliàs ex pofca, f1 ferueat impetus , ex 
aqua.Ezdem & callo falfa madidz. Ad canum morfus vtiliter conci 
Íz imponuntur,ex aceto,aut frigida, aut melle, abundé fubinde hu- 
mectandz it Plinius.Sed neque hic frigida, neque acetum mihi pla 
cetzab his enim intro venenü pelleretur , verüm mel prodeffe poteft, 
tum venenum digerendo , tim attrahendo. Circumligantur & hy- 
dropicis ficcz , vel ex aqua tepida poícáve, vtrunque blandioribus 
opus eft;operirive aut ficcari cutem.Nos fumma cum vtilitate ventri 
& tibiis hydropicorum Ípongias impofuimus , cute tantüm acu per- 
forata,tum enim facilé per carnis inania fpatia aqua efluit. Chirurgi 
in vlcera fiue vulnera capitis & thoracis vtiliter fpongiam mollit- 
fimam immittunt, vt fanics defluat,& à fpongia exhauriatur.Eadem 
& ad vlcerum oras dilatandas vtuntur , vel filo alligata,quum ftri&i 
funt finus, vel cera liquida denfata, vel fine filo & cera,quum magna 
funt vlcera, & parum profunda.Cum cera veró fic pra paratur. A la- 
pillis,conchulisalitfque que in fpongiarum fiftulis latere folent dili- 
genter expurgata , cera liquefacta perfunditur , tum inter tabellas 


156 


Rub. rete ^ M grow Je ER e L5 DIVER uw 
V E 1 MO s LM 
vU ( v j x 
" $ 1 AM 19) in lu 
' ; * 1 


! . 


DE INSECTIS ET ZOOPH. 
duas expteffa ,attenuataque in fruftula diffecatur. Penicilli ex fpon- 


giis fiebant , in oculorum affe&tibus , autore Plinio. Mollifstmum 


genus carum penicilli, oculorum tumores leuant ex mulío impofiti. 


 Itemabflergende lippitudini vtilifsimi. Praterea fanguinis proflu. 


Iib.5.cap.138. 


Li.5i. ca. i1. 


ILidem. 


uium fiftunt ex acceto;aut frigida. Non alia quidem quàm exficcandi 
facultate Spongiz id faciunt, quibus & illud accedit, quod ferofo & 
tenui ab iis exhaufto , quod craísius elt fpiffatur , venáfque tunc ob- 


ftruendo fanguinis impetum inhibet Idem eadem de caufa efficiunt 


falicis & cannarum flores, & pili tenues leporis. Rurfus vfta fpongia 
veteres in multis vfi funt. Vritur autem vt alcyonium,autore Dioíco 
ride , id eft, cum fale in crudum fi&ile mittendo , & oblinendo vafis 
fpiraculum luto, itàque fornaci mandando , & cüm figlinum perco- 


&um fuerit,extrahendum.Idem Plinius. Et oculorum caufa combu- 


runtur in cruda olla figulinr operis, plurimüm proficiente co cinere 
contra fcabritias ge narum;excrefcentéfque carnes, & quicquid opus 
fit ibi diftringere, fpiffare, explere. Vtiliusin eo vfu lauare cinerem. 
Cremari etiam cum pice prodidit Plinius. Omnium, ait, cinis 
cum pice crematarum fanguinem fiftit vulnerum. Crito 
vfta vtebatur ad conferuandos capillos, vt videre eft 
apud Galenum r 1 p. 1 1. de compofitione med. 
xv voówus. ldem verifsimé tradit vftam 
acris effe & digerentis facul;atis.Ca. 
tera petes ex Lr s. x 1. de fa- 
cultate fimplic. medic. 


GVL 


Qo Vd E.L. LE 
ER CEN Dose disbol. Ioso D. h. 
PISCIBVS. STAGNI MA- 


RINI EH BE SR. 


$ 


De Stagnorum differentiis. 


C Xp CE 


TAGNORV M Genera funt plura:funt 
enim ftagna marina qua 2uuvioüzasla] vo- 
cantur à Grazcis: funt ftagna fala, etiam fi 
marina non fint , funt & ftagnantes aquz 
dulces.  Stagna marina facta funt velà mari 
. exundante , alueofque fuos egreffo , vel ab 
aqua marina per ocultos & fubterraneos 
meatus influente , id quod fieri aiunt in ea 


fs 


tius llantibusquemadmodum contrà ctiam accidit,vt in boreali con 
ftitutione ftagnorum aquz intumefcant,& in mare relabantur. Tale 
e(t apud nosftagnum Latera Plinio vocatum, à Pomponio mela 
ftagznum Volcarum.Aliud eft non procul à Narbona,aliud eft in Pro 
uincia, quod vernacula lingua eAMartegue,nominatur.Stagna ifta vel 
natura fiunt, vel arte. Hanc imitati etiam hodie vicini mei qui villas 
habent ftagno noftro vicinas,foffas ducuntjin quas hyeme vnà cum 
ftagzniaqua exundante fubeunt Mugiles,Auratz , atq; alij pifces qui 
in (tagnis marinis degere folentjid quod fit longé minore impendio 
quàm veteres olim pifcinas fuas extruxerint , vt Lucullus &: Horten- 


f 


à 


5 ^ DE PISCIB. STAGNI MAR. 
fius , qui preter immenfos fumptus qui in exzdificationem pifcina- 
rum faciendi erant,magno alere pifces cogebantur. Alia funt , vc di. 
ximus, ftagna falía non tamen ob maris influxum: ea enim in lo- 
cis mediterraneis reperiuntur, funt & fontes & putei huiufmodi, 
non aliunde quàm à natiua loci falfugine. Inter Narbonem & Car- 
cafum ( Carcafona nunc vocatur ) ftagna quedam funt , mea zta- 
tein fummis z'ftibus ita exíiccata , vt reli&a in imo aqua pauca in 
fal concreuetit, quo ne vicini vterentur in regiorum ve&igalium im 
minutionem , aratro profciffum & fuba&tum eft folum. In his fta- 
gnis non reperiuntur marini ;Íed aliarum aquarum dulcium pifces, 
illicque ob multz aque dulcis permiftionem viuunt : nifi quum in 
fummis feruoribus dulci aqua abfumpta falía nimium & amare pro- 
xima reliqua redditur. Nec dubito quin Lupi, Mugiles, Auratz;aliiq; 
huiufmodi pifces huc illaticommodé viucrent,vt in oftiis luminum, 
& in marinis flagnis viuunt. 


P — À— MÀ M 


Qui pifces in ftagnis marinis viuere foleant. 


(o4 IPIDTOAE 


Eg ROCELLOSO mari & rigente hyeme,ftagna no 
yf. ftra marina magnam pifcium copiam nobis fuppedi- 
(d tant.Capiuntur in his Mugiles,Lupi, Auratz,Mormi- 
3 ri Salpe,Anguillz, Aphyz albz , Mulli lutarij, Squil- 
 lule,Cancri,Conchulz;aliquando Corui & Coracini. 


gri, 


L4 


eri;RaieGalei,Locuftz,Aftaci;atque alij infiniti.Q uare nec mirü fi 
piíces quidam in lacu degentes prztergredientium fluuiorum aquis 
non gaudeant;& contrà fluuiorum piíces eorundem impetum fem- 


ILB EK. 139 


per fequuntur,lacuum aquas aípernantur.Id Plinius de Tigri lumi. L/.ccapar. 


ne & lacu Arethufa literis prodidit. Influitlacü Arethufam omnia 
illata pondera fuftinentem , & nitrum nebulis exhalantem. Vnum 
cenus ei pifcium eft;& hic aquz tranfcurrentis non mifcetur.alueo, 
ficut nec € Tigri pifces in lacum tranfnatant. In caufa eft aquarum 
natura diuerfis qualitatibus przdita. His & illud accedit , quod pi. 
fces nonnulli placida & leniter fluente, alij rapida vnda dele&átur. 
Sedin aquarum qualitatibus hoc eft animaduertendum,effe quafdà 
quas omnino pifces refugiunt;neq; in his viuerevllo modo poffunt. 
Etenim calidz quidem & frigidz pifces alunt , modó non nimiüm 
ncque immodicé in vtrauis qualitate excellant. Vt quz modicé ful- 
phurez fuerint pifees alere poffunt,fin contrà,no poffunt.In Aruer- 
niz fonte quodam aluminofo pifces vidi. Quod f1aquz per cunicu 
los quofdam labentes,vel atramenti futorij, vel ochrz, vel fandara- 
cz, vel aluminis, vel alterius venenatz rei qualitate cotaminentur, 
pifces non nutriunt.In bituminofo Iudez lacu nullum omnino ani- 
mal,neque plantam ineffe author cft Galenus, imó cum duoin eum 
fluuij confluant longé maximi , pifcium que copia fcatentes, nullus 
omnino pifcium fluutorum oftia excedit , ac fi captos quis in lacum 
iniiciat,celeriter moriuntur, adeo tum animalibus , tum plantis ini- 
micum eft,quód exquifité amarum eft,fqualidum & ficcum. Sed de 
his fatis, iam ad marinorü ftagnorum pifces aggrediamur. quorum 
amplior tractatio & picture ex opere noftro Dc marinis pifcibus, 


Libr.4.de fa- 
ctilt.[Pn.med. 


etendz funt: fuperuacuum enim foret eadem hic repetere , & caf-- 


Is - 
dem cffigies rurfus prafigere. 


De Aurata. 


CAP, UI... 


tz ,vt illic eftatem tranfiganr.deinde in mare remeát 
NS non impeditz. Verüm noftri ex Tamaricum ramis 
A fepes contexunt, trianguli figura,cuius extremum & 
VES RZ«S—^ acutum angulum ingredientibus aperiunt,regredie- 
tibus occludunt,nafsifque adhibitis, vel retibus, vel vétriculo,quo té 
pore carnium opíoniis nobis omnino interdictum eft,incredibilem 
Auratarum EU odinem capiunt, quz pifcadi ratio tertio quoque 
annotantüm repeti poteft.Hz Aurate figura ab aliis non differunt, 


1n 


hri "^ T 


9 "E, 


AMEN 
v 


TAGNA Marina vere cateruatim fubeunt Aura- . 


i P aba; 
* 


! 
^ 


d i.a A^ 
ijo DET ISCII Nu AGNI MARINI- 
quam ex libro quinto prioris partis operis noftri petes. Pin üiores 
quidem funtfed lutum magis olét,vel quia in luto degunt, v 
Conchulis pifciculifque luto viuétibus vefcuntur , tum etiam limo, 
lutulentáque aqua. Vnde & Mugiles qui à pifcibus omnino abfti- 
nent lutum refipiunt, & omnes pifces qui in puriore (tagno verfan- 
tur minis lutum refipiunt.Non funt tamen iftz Auratz negligende 
in marinarum inopia,fed euifcerate coquenda fünt,& fceniculi,vel - 
origani, vel alterius odorata herba ramulis infarciendz, vt virofus 
ille odor euincatur. 


"D Sparo. 


SUM 


et 
NORSOU AN » , 


Gol DU T XII TT, 


Tex T Litoribus;ita ftagnis marinis Sparus gaudet: fre- 
75 quenter enim in iis capitur,fparo marino plané fim- 

2 Iis,& fpecie, & ceteris corporis partium tum interna- 
rum tum externarum disce nis Macula in cauda, 
AS ) nigricante ab Aurata parua diftinguitur. Carne eft 
molliore & nimis humida atque infuaui, cuius figuram reprefenta- 


mus minorem quam marini Spari,quia ad eam magnitudinem non 
accrcícitin flagno ad quam in mari, 


DeSalpa. 
EL db lr eio 


: ALP JE Quoque in ftagnis marinis frequentifsimé 
(&SEe^/ inueniuntur lineis fiue virgis à capite ad caudam du- 
: ND &is parallelis marinis fimiles. In ftagnis tamé noftris 
ER frequentior eft ea que Uergadelle à noftris dicitur, id 
z.—4 elt virgatus pifcis à virgis quibus Salpa fimilis eft , fi- 
gurà veró nóitem , fed Auratis vel Sparis potis: funt enim Salpa. 
fpifsiores & longiores,inter Auratas & Lupos mediz. Ab iis virgati 
| noltri : 


Z 


LLBIEJS. LOECOU xin 


noftri neque partibus internis,neque faporis infuauitate,neque car- 
nis mollitie, neque victus ratione differunt.Sed virgati in flagno fo 
làm reperiuntur,Salpz & in mari & in flagno. 


De Mugilibus. 


(Cen au 


De Lupo. 
Dp T EE 


z VPVS Fluuios & ftagna ingreditur cum Mugili- 

5 busvt fupradictum eft.In ftagno marino pinguetcit, 
7. magifque tum palato placet quàm marinus,qui car- 
, ne eft ficciore. Omnium ftagni marini pifcium falu- 
berrimus eft & optimus Lupus, quia carniuorus cft 


G 7pm TM i 
lutóque non vefcitur. In miram magnitudinem accreícit , vidimus 


pi,zítate minus probantur , Vtpote qui ficciores fint.. Saliti non 


[55 


LI 


142. DEPISCIB. STAGNIMARI 
zqueboni ac Mugiles , nifi recens faliti edantur : tunc enim melio- 
res funt quàm fi diutius Íeruentur. Recenscapti duriore funt par- 
ne. Caput maximé commendatur , vt caput Glauci , omni&ümque 
pifcium qui pingues funt, propterea quod circa caput pinguiora 
funt omnia. Contrà caudam Mugilum noftri magis probant, quia 
cim Mugiles przhumidi fint, & pinguitudine molefta referti, cau- | 
dam ob crebras excercitationes minüs pinguem praeferunt. Parui 
Lupi maximé qui in fofsis & magislutofis locis degunt minüs pro- 
bandi, magni contra, illi enim ad pradam períequendam non tam 
validi;herbis ac radicibus in luto altis contenti funt;alij non nifi pi- 
Ícium bonorum preda vi&itant. Vtriufque Lupi figuram expref- 
fam habes tomo primo. 


M — MÀ MÀ M 


De Pafferibus & reliquis planis pifcibus. 
[cAEP. QUE SOTHIATR 


T Coenofa regio planum educat pifcem , Soleam 
$*- Rhombum , Paffere, (ic in ftagnis marinis omnium 
, iftorum, przfertim Pafferum copia magna reperi- 
NVZ/T3/. tur,quia lutum amant,quo abundant ftagna , & có- 
- VICE), modifsimé illic pariunt.Pafferes cum ouis & femine 
(lac vulgus appellat)capiuntur, molliore funt carne,lutum redolen- 
te,minus maculofi funt, & minüs flauefcentes quàm marini. Solez 
in iifdem ftagnis paruz funt , & pratenues, nigriores, odore qui lu- 
tum refipit,à matínis diftinguuntur.Hyeme capiuntur. Eodem tem 
ore & Rhombi aculeati , maximé ad fauces ftagnorü marinorum, 
vbi pifcibus aliis infidiantur , nec multum à marinis aut odore , aut 
fubftantia, fuccove differunt. Leues autem cum Pafferibus in ftagnis 
capiuntur, à quibus parum differunt;inter eos Pafferes & Rhombos 
aculeatos medij. 


DeMullo marini ftagni. 
CUA PUT UNES 


2€ X Aliquot Mullorum generibus lutarium Mullum 
)7 vilifsimi generis Plinius appellat àluto. Hunc fem-- 
per Sargus fequitur , & coenü fodiéte co, excitatum 
deuorat pabulà. Hic Mullus litoralis eft,fed & opti- 


AN 
m S 
S 


C ANS AJ 


l4 DiE M | | 143 


meliores , quos tamen nonnulli magnitudinis caufa prafcrunt, 
cüm tamen bonitate & fucci pra ftantia multüm diftent. Figura fi- 
miles funt , colore minüs purpureo, fquamis tenacioribus , lineis 
aureis à capite ad caudam ductis euidentioribus. Nec litoralibus 
gratia, nec lutariis ftagni , laudatifsimi qui Conchylium fapiunr, 
- ait Plinius , quod non (ine cauía quis miretur, quod Conchylia 
multó duriore fpiffioreque fint tefta, quàm vc Mulli ea diffra&ta car- 
nem internam vorare pofsint . Cancellis veíci nil mirum quorum 
- efu deteriores fieri tradidit Galenus: crufta. enim molli admodum 
veftiuntur , nec femper intra teftas alienas toti conduntur, fed (x- 
pius partem anteriorem proferunt , aliquando extra teftas reperiun- 
tur , quum capaciores quzrunt. Laudatifsimos igitur Mullos dixe- 
rim,qui Conchylium fapiunt, non qui Conchyliorum carne vefcun- 
tur , fed qui inter edendum eandem odoris faporifque gratiam refe- 
runt quam Conchylia. | 


De Gobionibus. 


€ APP Ts X. 


OB1IONIBVS litoralibus fimiles reperiuntur in 
marinis ftagnis $acyAopor, id eft, fubflaui,nigricantes, 
; & albi, qui quanuisin ftagnis degant litoralibus,ta- 


À NéSTA y 
NS US 
AENÉL T — 


ia herbulis & pifciculis aliis magis vefcuntur,quàm aqua lutoue.- 


De Aphya Cobite & Atherina. 


CLAY T. X. 


t? PH Y A Cobitesin ftagno frequétifsima eft [oce vo- 
catur : colore, figura à Gobionibus non differt , fed 
' magnitudine, paruaenim femper manet , Gobiones 
multó magis augefcunt.Item à fluuiatili differt quód 


76 2 breuiore fit & crafsiore corpore , fluuiatilis longiore 
& graciliore. Atherina vt in litoribusjta in ftagnis capitur vere ma- 
xima copia, lutum redolet;frixa & elixa editur. 


OCMPTINRIUE X T TUO PNE 
u [^ 


n , a I 
»^ z " 
FN 


- 44  DEPISCIB. STAGNI MAR. 


De Cruftaus [tagni marini. 


E Bp 


"ANrBSS RIA Potiífimum cruftatorum genera in flaegnis 
9555 noftris viuere comperio , prater hac nulla feré alia. 
zx Primum eft fquilla gibba marinz omnino fimilis dor 
24 fi gibbo , cornu frontis, magnitudine. Diftat fapore, 
A-2-9 nam martina cft dulcior,carazot noftri vocant. Alte- 

rum genuseft Squilla parua quz nunquam maior fit , in ftagnisno- - 
ftris frequentior multó quàm in mari,zzade noftri vocant. . Marine 
proríus fimilis eft. Tertium genus eft Cancer nomine vacans,magni- 
tudine media,fimilis marino. Chelas duas habet, pedes quaternos. 
Foeeminz intus eft pars quzdam crocea qua mares carent, quam ouo- 
rum materiam effe puto. Quo tempore ouisturget, oprima eft. Cz- 
terz partes internz alba in femina & in mare omnes. Hoc Cancro- 
rum genus inter marinum & fluuiatilem medium effe comperio,vt 
in marini & in fluuiatilis vicem vfurpare poffimus: (tagnorum enim 
aqua partim marina,partim dulciconftat. Quando igitur fluuiati- 
les defunt, ftagni Cancros aqua hordei abluendos cenfeo , vt in ca fi 
quid fit falfuginis deponantquibus tum fccliciter vtemur in his affe- 
&ibusquibus fluuiatiles valde prodeffe przdicantur. Atque hoc ex- 
pertus profiteor , & phthificis multüm auxiliari, illis, ita vt diximus, 
lotis,& in iure capi , vel cum cremore ptiffanz coáis phthificos diu 
fummo valetudinis corum commodo alui. Ex iifdem cinis pulmo- 
nes exulceratos miré reficit & recreát , fiin aqua adianti, vel planta- 
ginis lotus cum lacte afinz,vel cum cremore ptiffanz hauriatur. Ex 
eodem cinere medicamentum fit,quod à cane demoríis maximé fuc- 
currit.Q uare minüs re&é faciüt Medici quidam qui fluuiatilibus vel 

ftagni marini cancris fluuiatiles Aftacos fubflituunt , omnibus do- 


tib 


N 
" 


tibus Cancris de quibus loquimurinferiores:illi enim molli prehu- 
midáque fubftantia conftant,& quz facilé diffluat ac difsipetur,ne- 
que corpus fatis nutriat , neq; peculiaré vim ad pulmones iuuandos 
infitam habeat. Cancri veró fluuiatiles dulci funt fucco , téperatam 
fübftantiam indicante , quem petlibenter amplexatur natura, quo 
. reficitur & fouetur, qui hzret, difsipatüque facilis non eft, & natura 
fua pulmonum malis fuccurrit. Cancri flagni marini figuram capi- 
ti prz fiximus vt melius à czteris eiufdem formz diftinguatur. 


De Pediculis & alus beftiolis [tagni marini. 


[2€ N STAGNISmarinis nafcütur Pediculi,ita con- 

e jc glomerati vt pifces etia hamo iam captos abfumant. 

NS À marinis neque figura,neque victus ratione,neque 

T9 viribus differunt.Quare le&orem ad ea quz de ma- 

p rinis dicta funt remitto. In iifdem ftagnis gignuntur 

ctiam Pulices ,à marinis non differentes, & Tinez paruz , quales 
in aqua dulci reperiuntur. - i 


. De Vermibusftagni marini. 


DIR ERMIVM Eadem genera in ftaenis proueniunt, . 
73 /g), que in mari,à marinis non diuerfa fed inter ftagni 
22 vermes frequentior eftlongus lumbricus iis qui in 
d | ) corpore humano procreantur fimilis , fed breuior fi 
REUS modo verum eft lumbricos quofdam ad ternüm cu- 

bitorum magnitudinem aliquando perueniffe. Lumbrici ftagni bi- 

nüm cubitorum magnitudinem non fuperant,pollicis funt crafsitu- 
dine,nullas partes difcretas habent. Dicas effe inteftinum tenue arc- 
na plenum. In fedandis doloribus terreftribus non cedunt, fi priüs 
arena expurgati & in oleo amygdalino co&iartuum doloribus ad- 
hibeantur vel tepidé in aurem dolentem immittantur.A menfis om 
nino reiici debent. ] 


t 


i46 DEPISCIB.STAGNI MARINI. 
MTS Cochleis & Mytulis ftagni, AL 


: ESTACEA Pauca in ftagnis marinis procrean- 
MON (e ;tur, plurà tamen quàm in aqua dulci:crafsiorü enim 
N95 partium eftaqua ftagni quàm fluuiorum , & magis 
(3. $corporata calidiorque;ideo ad duriora & magis ter - 
u^ rca gignenda aptior. In ftagnis igitur rcperias oftrea 
quxdam & Conchas nonnullas , & Cochleas, eam maximé rotun- 
dam & ftriatam quam hic exprefsimus.Cateras cum de marinis di- 
ceremus exhibuimus. Mytuliinftagnis etiam reperiuntur,fed — .. 
non nifi vbi faxa funt , velligna hzrentia. Circa hzc enim E 

nafcuntur,byffo alligati,ex duabus teftis conftantes, fo- 

ris nigris intus plumbeis. Carnefunt molli,fla- — 

uefcente. Marinis funtlongiores,fed ma- 
rini fpifsiore tefta , pala - 
to gratiores. 


3$ 


1 dein TC 


7 


Ge ET wL. MeI 
R ONUXLELIGEEPT.CDSE 
PISCIBWS LACVSTRI 


BVS LIBER. 


3 


C Au DEI 


VM Nullum fit in aquis falfis viuentium 
pifcium genus, cuius formas plures non tra- 
diderimus , deinceps fequi debent aqua- 
»rum dulcium pifces, inter quos primi erunt 
lacuftres. Cum enim à mari marinifque fta- 
24 gnidifcefferis lacus & amplitudine & lati- 
77 y) tudine cateras aquas fuperant , & ex his riui 

Aud plurimi , fzepius etiam fluuij exoriuntur, vcl 
A ! ? cospraterfluunt.. Sunt autem lacuum per- 
petuz & perennes aquz, ftaenorum non item: nam hyeme collecte, 
vel plurimüm auctz zftate ficcantur. Lacus feré omnes pifcium opti- 
morum tam funt feraces , vtin mediterraneis marini fluuiatiléfque 
non defiderentur,veluti in Italia, Germania, Allobrogibus. Quo- 
rum aliqui funt lacubus quibufdam proprij & peculiares qui in nullis 
aliis aut lacubus, aut ftagnis , aut paludibus , aut fluuiis reperiuntur, 
vt qui carprane in lacu Benaco dicitur.In Arethufa genus effe pifcium 


R5) 3 


Rm. 


oS de 


17v 


iA 7 
" 
Y 
j^ ZX 
X 


M 


quod tranfcurrentis Tigris non mifcetur alueo teftis eft Plinius, fi. ^ 


cuti nec ex Tigri pifcesin lacum tranfnatant. Alij funt lacubus cum 
cxteris aquiscommunes. De propriis dicemus & communibus non 
omnibus quidem,fed de nonnullis duntaxat.Cateros viris doctis & 
lacuum magnorum accolis pertractandos relinquo , in idque ftu- 
dium vtincumbant, fümmopere hortor & moneo. Preterea que 
de pifcibus huiufmodi generatim dicenda funt,ex primis libris fupe- 
rioris operis petenda funt. 
(Pes 


- 


9997/7 


«6. CA. 37» 


448 DE PISCIBVS LACVSTRIBS 


De Chalcide. 


NAR 


NUR Ae AA 
uo am TT up i ERR 
EDEN AA n 


« 


(wu CPIUITIVIEL 


"HALCIDEM Inlacuftrium numero à nobis re- 
; / (ENG poni fortaffe mirabitur quifpiam cüm Oppianus cum 
TIMAES (ex e Jus marinis numerarit. 
! SES j Uu 3 XaDxi8:s &u Üe4osa4 Te d) &GpaquíSts qo &r). 
EZ eiosa| veg] &papiises qopé 
)) Afjpbat ; 9o qe 3 Aur &AOs Tropoy ) Q'eA 7répas 

H BHL! T taredpapusy yt NOT. 

Chalcides (& Tis fi Jmul e Abramidéfque feruntur 

Sedibus & variis babitant,nam faxa frequentant, 

cnt «quor medium curua aut per littora currunt. 

Praterea Athenzus marinis fimilibus coniunxit. Xe2uuSes 4g). (& 
etude Üpiosal » GouidVss 2 tpéTiper. Et alibi: Üploza. xg) (& à oMsyer? &péTi9s. Ego 
vcró Ariftotelem fecutus,ex quo Oppianus & reliqui fua maiore ex 

C4:9- partc expifcati funtjinter lacufttes collocojille enim r r s.v 1 1 1.de hi- 

ftoria animal.Cüm T fluuiatiles & lacuftres à peftequidem im- 
munes effe , fed horum nonnullis proprios morbos accidere, idque 
exemplo in "AME & Cyprino fluuiatilibus declaraffet , idem in lacu- 
ftribus Balero & Tillone comprobat, quibus Chalcidem addit, vt fi- 
milem ,id eft lacuftrem.Q uod fi quis parü probet, illud alten ex 
Anf orae fententia cogetur fateri Chalcidem ab eo in eo genere ha- 
beri quod & fluuiis & lacubus commune eft ,cuius generis eft Cy- 
Lied, prinus: loquens enim de lacuftrium fuviatiliómque partu & ge- 
eps neratione , hzc ícribit. ^ Kvepivos ise wis tEcus , "o$Ta 3 
T aci Hdouqu. bol Toi dois jgovids dod Sis. à S aor dà dorwE 
T9 &uauTs. locns j auvTtg C Tois popa (à Tüy Thay xal Td» ! 
2p argos ( Xo2o1tabr, Cyprini quinquies aut fexies pariuntmaximé 
iuxta fyderum rationem, Chalcis ter.Reliqui femel anno.Pariunt au- 
tem omnesin ftagnis fluuiorum & arundinetis lacuum. Quarc cum 
Chalcidem(quem Gaza Erica interpretatus eft , quam etiam Dorion 
tcfte Athenzo K«ovosixtw vocauit) Ariftoteles vel lacuftrem vel flu- 
uia 


Iib. aM- 


Lb. 


d ES NS INDE 149 
uiatilem effe cenfuerit, qualis ca fit,& quo nomine hodie nuncupe- 
tur inueftigare oportet.Chalcidem igitur lacuftrem effe puto que in 
Allobrogum lacubus fatis frequenter capitur, Lugdunümque defer- 
tur,& (zlerin nuncupatur,ob maximam fimilitudinem quam habet 
cum pifciculis paruis, Triffis (imilibus,quibus abundat Oceanum ma 
re celerinos Galli vocant. Eandem effe puto quz in Italia Sardanel- 
la vocatur à maxima cum Sardinis fimilitudine,cuiufmodi etiam fert 
Larius lacus, quz à Mediolanenfibus 4gonw; nominatur. Eandem 
etiam producit Verbanus lacus, nifi quod maior fit. Ila ín lacubus 
ita pin guefcunt vt quum in craticula affantur, pinguitudo veluti 
oleum deftillet,à qua pinguitudinefunt qui Liparim appellant. Ma- 
xima copia Vere capiuntur,& muria conditz feruantur minores,ma- 
iores non item,quia non zqué in fale poffunt contabefcere. Squamis 
tectz funt tenuibus,facilé deciduisargenti terfi modo corpus fplen- 
det.Os habent magnum fi totum corpus fpe&tes,branchiarum oper- 


Ji . . L] . o . . . . 
cula incifa.Pinnis,cauda, partibus internis Sardinas referunt. 


De altera Chalcide. 


BEL AS ensi RUE 


SR CSCCIM 

DAD ELE ADR GGG 
zm Rea ta Na rare eet e QN. v 

sai cu EMNASNEN * XQ HS 


"uw 


ZZ RENNES 


£ od Pu UPDI. 


SE PIRO T E Eundem cum fuperiore pifcem Jara- 
t ) chum appellant,quem in lacubus fuis capiüt , & muria 
AVZT. condiunt, ac in fumo exficcant,vt alio tranfüehere 
poflint.Huius generis quidà funt minores , Sardinis, 

S vel Thriffis paruistam affines , vt vix internofcas , vt 
pi&ura noftra demonftrat. Alij ad magnarum Thriffarum magnitu- 
dinem accedunt. Chalcides tradit Ariftoteles à pediculis infeftari, 
quo in loco videtur mihi pediculorum nomen latiüs patere:vt eo be 
ftiolz omnesinfeltz comprehendantur. Locus eft huiufmodi. 75 3 
2o! voostug. tua Td VEAWILOV y qOSpes VU) pico. ywyóudu aol 
&àujpt (1. .Chalcis vitio infeftatur diro ( fic Gaza veawtoy viezue, inter- 
pretatur) à pediculis multis natis fub branchiis interimuntur. " 

BE 


ISO 


Ib.44u- 
zixp- 


Lih. 


Tib.4 de bif. 


naima.cap. 8. 


.DE PISCIBVS LACVSTRI 


E d 


De Cyprino. 


s 


NAA 


| 


P 
NIS 
QINNUND 
CEEROANENS 
ESSE 
H 
ll 
7 SS 
— —X. r- 


ATA. ANM 


RNV E Pt 


I Cyprinorum nota propria fit palatum carnofum 
2, haberelinguz vice,plurima quidem funt Cyprino- 
 rumgenera. Namquz Tinca & Brama nomina- 

tur , atque plures alij pifces palatum carnofum ha- 
: bent. Quoniam veró quz Carpaa Gallis omnibus 
vocatur, inter czteros omnes pifces maximé carnofum palatum ha- 
bet, atque ita euidens, vt vulgus etiam linguam appellet, eam pro ve 
terum Cyprino hic defcribemus, & Cyprinum effe comprobabimus. 
Aliquot alios quibus nota hzc communis eft cum quibufdam aliis. 
huic tanquam fpecies fubiiciemus. Sed primüm id perueftigandum, 
fit ne Cyprinus pifcis marinus an fluuiatilis ; an lacuftris. Oppianus 
cum marinis litoralibus recenfet. 

Zxoufdgoi xvzr&JjvotTé 3gj Ói qiii apa Aoi]. 

Et aliquando poft de partu matinorum pifcium loquens. 

Iló 5 xvaxejvo(] yovod pésvoi(ov te (ov, | | 

Neque hunc folüm fed ctiam alios omnes quorum Ariftoteles 
meminit,Oppianus marinos facit. Athenzus à marinis non feiunxit, 
etiam Ariftotelem citans.Kvzejues vv (zpx ogd^yovy(g] Tos os. Aejgwré- 
Auis ig'op xg) cuvayeAa xav. At Dorion eode Atheneo citante inter flu - 
uiatiles & lacuftres collocat. Aeeíov JU. dVlés dv a9ls' 2ipwojors xg4 7o- 
(o utots s a Ne yay yeáq4 Vas. AezriSulov Ov x NE (1 dass xvaxejevor.Prior locus 
eft .Cyprianus ex carniuoris & gregalibus eft pifcibus, vt tradit Arift. 
Sed hunclocü poftea excutiemus. Alter eft. Dorion vero in lacuftri- 
bus& fluuiatilibus numeras fic cribit. Lepidotü quem vocant quidà 
Cyprianum, A rift.(ine controuerfia aliquot in locis fluuiatiles Cypri 
nos effc facit, vt quü nonnullis pifcibus palatü carnofum pro lingua 


dat 


LE b IBAK. Is1 


datum effe ait, veluti inter fluuiatiles Cyprino.Et alio in loco de lu 
uiatilibus & lacuftribus tra&ans , vt Silurum , ita Cyprinum toni. "acl 
truo fopiri magno fcribit;fed leuius. Item alibi de partu. lacuftrium 17.5.4:5/f. 
& Buuiatilium fcribens. Iam veró experientia docet non folüàm in ^ '« 
fluuiis,fed in lacubus magnis & in ftagnis Cyprinos naíci. Quare nó 
rcfert fi inter fluuiatiles vel lacuftres annumeres. A Gallis omnibus 
-Carpe vocatut. Genere ab Italorum Carpione differt , vt poft dicetur, 
quod propter eos dico qui nominis affinitate in eum errorem indu- 

- &i funt; vt Carpronem Yealorum cum Carpa noftra confuderint. Cy- 
prinum Veneti Aaz24m vocát, Romani Zerbarum;alij Carpanum,alij 
Carpenam. Kuzrpiros & Kuzrpiaws à Gracis vocatur. In lacubus & in 
fluuiis quibufdam ad infignem magnitudinem accrefcit : vidimus 

- enim quitrium cubitorum magnitudinem attigerit,nec folüm lon- 

go fed fpiffo eft corpore , fquamis tegitur maximis & latifsimis ,à 

- quibus Aecid Ud; appellatum fuiffe pae à Dorione. Vix enim alium 
reperias qui v alidiores vellatiores habeat fquamas .. Colore eft fla- 
-uefcente maximé quum fenuir. Iunior colore eft magis ad fufcum 
inclinante.Capite e(t breui pro corporis ratione, Tincis hac parte fi- 
-milis.Ore eft medio labris adipofis,carnofis, lauefcentibus. Ex fupe 
rioris labri lateribus iuxta angulum fciffurz oris extat appendix 
vtrinque vna,mollisfiauefcens,in acutum deficiens , uóeaos pofsis 
appellare.Supra has alix breuiores funt, & ideo minis euidentes ni- 
gricantes. Dentibus caret Cyprinus,fed horumvice os palati medio 
infixum planum habetjlxue, triangulare, ex aduerfojin parte infe- 
riorc offa duo incifajin gulam recurua. Oculis eft mediis;ante quos 
funtforamina Pinnis natat latis , dux fitz funt ad bráchias magna, 

in medio ventre duz inter quas & caudam alia eft vnica, qua ferra. 
toaculeo & valido innititur ,inter hanc & prxcedentes. eft excrc- 
menti meatus.Ex medio dorfo vnica erigitur ad caudam feré conti. 
nua robufto ctiam incifoque aculeo fulta. Cauda lata cft, ex nigro 
rubefcens, vt & poftrema pinna. Lingua caret,vt iam diximus , fed 
ciusloco palatum carnofum dedit natura faporum percipiédorum 
cauía,quod euulíum linguz formam adeo refert,vt non folàm vul. 
gus,fed etiam viri docti linguá vocent, & lingua veram effe prafra- 

&té defendant , adeo difficile eft opinionem euellere que in animis 
hominum penitus infedit. Ac qui in.os viuorum Cyprinorum digi. 

tos immiferit, qui viuos mortuofve diffecuerit, cernet fuperiori Oris 
parti fiue palato carnofam fübftantiam affixam inferiori nullo mo 

do hxrentem,nec vllo pato folutam aut liberam, vt lingüa dici no 
debeat,nifi imperfecta admodum incertáque.Itaque non iam falfa 

& inucteratz opinioni nemo fidem adhibeat;fed 75 4f], Arifto- 15, 1.5. 
telique ficfcribenti. Ev 3 «cis &édlpais , stvepóvois 2 Clo ,O. poo, qv cap 


" | áh 


is; DEPISCIB.STAGNI MARINI 
utt &ueSelieAov 7. y X ay CSI m Xoxsoi S. pus pais yog le ydp X, wx Amo ' 
A&Xuptértuus wy étors lay iyOUcy 0 Spas te (gipyeaidons olov ly aro(orq iom tv lois xvarpt 
yos. Gg"e lois pu oor sp tyois &xp (Gas SoxSv aluo eiyag yNall a. A quatiliü gene 
ri quos pifcesvocamus,data qde eft lingua,fed imperfe&tajincertág;, 
offea enim nec abfoluta;Sed palatü nonullis carnosü jp lingua eft,ve 
lut inter fluuiatiles Cyprinojita vt nifi diligcter infpexeris, lingua id 
effe videatur.Huiufmodi palato carnofo prediti funt & alij pifces,vt 
Balerus, Tinca,& plures lacuftres'q lingua & détibus carét.Q ui den- 
tes habét qbus alimétü retinere queat;udé & lingua obtinét offeijim. 
perfe&áinferioriq; parti herété,velvt lingue illt offec détes infigi pof 
fent,quéadmodü nonullis in palato.Nullis horá palatü eft carnosü. 
Sed ad Cyprinü redeamus.Is p corporis ratioe vétriculü vel magnü, 
vel paruü habet. Hepor mediü,in quo fellisvefica nigricas.Splené ma 
gnü,pinguedine obducta inteftina.Ouis diftétüvetre femp repias,qa 
qnquies aut fexies anno parit,autore Ari(t.fed ex ouis incremétü tar 
dü eftjouáq; edita à mare feruátur quü cogefta repererit, reliqua pe- 
reüt.Cyprinus enimBalerus &fimilesvadis fe intrudüt quü parturiüt 
ac fepenumero fingulas faeminas,mares tredecimvel quatuordecim 
perfequütur, foemina oua progrediendo emittit,mares fe&antes fe- 
mé fuü ouis afpergüt,verüm plurima pereunt:cüm foemina nó ftabi 
lis,fed mutans continué pariat,difsipari oua necefle eft, videlicetea 
quz nó in materiá inciderint aliquá fed excepta ab vnda ferantur. 1l 
lud veró notandü n6 folüm maris & fceming comiftione Cyprinos 
naíci;fed etia fpote,& fine vllo maris & foeminz femine;id quod ex- 
erientia mihi cofirmauit:vidi enim in aquis in caua loca & monti- 
bus fepta receptis & collectis fpote generatos Cyprinos, in quz loca 
nec riuus,nec ftagnü,nec palus,nec lacus;nec fluuius vllus,nulla de- 
nique aqua prater cxlefte influxiffet. Quà Galli omnes Carpam vo 
cát,veterü Cyprinü effe ex fuperioribus notis perípicuü eft, maxime 
ex frequéti partu;ex Íquamarü magnitudifie,ex eo quod lacuftris lit, 
& fluuiatilis fententia Dorionis & Arift. Nà quátü ad Athenzilocü 
ià citatü attinet, dicimus integrum nó effe,neq; enim carniuorus Cy 
prinus ab Arift.ponitur,cüni herbis,muco,luto vefcatur,neq; verba 
hzc fenfum vllü habét: 2 5yA&f Gv &y a2 eua A. Varo O edge - 
v/^ tradit enim Arift.linguà Cyprino deeffe fed eiusloco palatü car 
nofum habere, idq; maximé in pifce qué exhibemus cófpicitur. Sed 
dc hac nota fatis iam diximus. Noftri Cyprinos in pifcinis &viuariis 
includunt,alij in paludes & ftagna coiiciuntjmagno prouentu:nam 
tertio vcl quarto quoq; anno maximos quofq; diuédunt, relictis par 
uisad propagationem. In lacubus Allobrogum & Italiz vt in Lario 
capiuntur Cyprini admirádz magnitudinis. Capiuntur in flumini- : 
 bus& riuis,vt in Sequana, Arari; Lado. Vniuerfé qdé carne funt mol 
liore,humida , parü glutinofa , fatis infipida,fed pro locorü in quibus 
gpueniüt,& nurjutur differétia,ma gis minüfue falubres vcl infalubres 


bHESEOS 1765 


ftagnatibus aquis,lutü olét.Lapis palati zgris in graui febris cítu alle. 


T df, 
Nu 
T 


ON 
eee n i pin m 
ELS NUNM SN BO Wd 1, NoD 
ERE REM SN i Neo 
NUUS NNI e 


up 


NE | ius hi tior 
UN CA «y vcmox dicemus,nullo tame jpprio nomine impofito. 
i oA Vulgiergo appellatione Íequétes Pigü nominare pof 
Íumus,vel,quia ex Cyprinoru eft genere à clauis qui é mediis fquamis 
exiftunt Cyprinü clauatü vel aculeatü recté vocabimus,vt hoc maxi- 
me difcrimine à cateris diftinguatur.Hüc optimé expreflum Pifts mi- 
hi dedit Guinus Medicus. Eft igitur Pigusex Cyprinorü genere, qui 
in Lario & Verbano lacu tantu reperitur , vt aflerüt Mediolanentes, 
Cyprino ita fimilis , vt dép:is aculeis Cyprinü effe afirmes. Eft enim 
eode corporis habitu.Pinnas totidé eode in loco fitas,os, oculos, pala- 
tü codé modo carnosü,interna omnia fimilia habet. A brachiis linea 
curua ducta eft,pü&is notata;colore cft glauco,vétre rubefcéte. Squa 
mis magnis tegitur,é quarü medio oriuntur aculei acuti veluti cryftal 
lini.Vita moribus/fapore,fucco, Cyprino fuperiori fimilis,nifi q» pau- 
ló melior eft.Pigü efle cuius meminit Plin.lib.1x.dugc certiffimg note cas 
demonftrar.Plinij verba primü fubiiciemus, deinde notas declarabi- 
mus.Duo lacusjinquit,Italic in radicibusAlpiü,Larius & verbanus ap 
pellarur,in quibus pifces omnibus annis Vergiliarü Ortu exiftütfqua 
mis cófpicui,crebris atq; preacutis,clauorü caligariü effigie , nec am- 
pliusq circa cü mefem vifuntur.Note funt he,prior q» in Lario & Ver 
bano tatü lacu reperiütur hi pifces,teftibus omnibus horü lacuü acco 
lis,reliquifq; Italix populis. Altera fumitur ex clauis é mediis quamis 
enatis, vt pi&tura ofteditquos clauis caligaribus coparat Plin.Süt aute 
 calige calceaméti militaris genus ad mediü víq; tibiam,vt in antiquis 
marmoribus, & numifmatis perfpicitur,vnde claui caligares,qui cali- 
gis afhgebantur vel ad conftringendü vel ad ornandü,quales Turcae 
etiam hodiz calceis fuis affigunt. v 


a DE PISCIB. LACVSTRIB.- 


DRM 


De Cypitdd o fiue Bramd: 


TD H7 [/ iR 


QW z A » 
ut m ON 
t É 4t WS y 
MEAM MT UM Ir 
Pee 


» 
UA A "4 


S ( 
T ( 0 (A 


LLLA XX iN VR ^ 

NA NS Tm XS. VNCAANÉ « 
SA ES S NUS UN A 
(i) ZA 


CA CPI 


e I Cyprinorum genera plura ftatuenda funt,cis non 
(n C inepté pifcem fubiiciemus, quem Galli Zramaz vo- 
: cant,ltali $cardolam & HAM: Íquamis enim , cor- 
poris pecie, vita Cyprino milis eft, fed aes COr- 
er e pore & compreflo;quod illi ex lacuftribus & fluuiati- 
libus maximé conuenit;ac proinde ca differentia à Cyprino diflin- 
guetur. Suntqui ob nominis affinitatem quam Zramam vulgus vo- 
cat, Abramidem efle putent, íed non fine errore: nam Oppianus, & 
Athenzus qui Abramidis meminerunt , Thriflis femper coniunxe- 
runt vt fufpicari necefle fict Abramides Thriffis fimiles effe,vel eiuf- 
dem generis, atque marinas qua ftatis temporibus fluuios fubeant, 
quz de Brama dici nó o poflunt.Q uare rectius Cy prinus latus dicetur. 
Eft autem piícis fluuiadilis & lacuftris, maximus & latiffimus ,Capite | 
paruo pro corporis magnitudine , doo repando & culteles corpo 
re compreffo,fquamis magnis tecto.Linea à branchiis ad caudam du- 
&a curua eft. Ad branchias pinnz dux funtjin medio ventre duz a- 
liz,ab excrementi meatu alia eft ad cater continua. Huiuímodi 
pifces in lacubus maximi nafcuntur. Vidiin Aruernix lacu quodam 
Bramas quz binüm cubitorum longitudinem, pedum totidem lari- 
tudinem cquarent. Stagnantibus aquis dele&tanturjillicque muco, 
herbis,luto vefcuntur. Quare in his tantüm fluuiis reperiuntur qui 
tarde TE ;turbidáaque funt;& craffiore aqua,qualis eft Araris,mul- 
ti item in Gallia Belgica, neciniis ad eam vnquam magnitudinem 
accrefcunt, ad quam in lacubus & ftagnis. Carne funt molli pingui, 
excrementitiaj nonnullis tamen habetur in pretio. In craticula affa 
tur, vel &iina bene füba&a & pita includitur; aromatis codita, fed: 
fai eft quàm falubrior. 


DeCy 


LI b HK 15 4- 


De Cyprini mira fpecie. - 


^ vy, 
| "n : à 3 
OIM 
M TUN SS N : 
AES 


qo 


(«4 PUT FII. 


2 - f E C Potui nec debui ftudiofe le&or (ilentio praterire | 
SI e. b miram Cyprini Ípeciem que Lugduni in foro pifcario 
H N e 


viua empta eft,dum hec commentaria mea prelo iam- 
iam committenda effent. Nullus fuit qui non,demptis 
- /& capite & roftro, Cyprinum efle iudicarit hunc pifcem. 
Nam fquamarum figura & colore,pinnis,earundem fitu, cauda idem 
plane eft cum Cyprino.Pinna dorfi initio aculeum incifum habet , vt. 
in Cyprino.Eundem aculeum habet alia pinna que excrementorum 
meatum fequitur,quz rubefcit;item caudz pars ei refpondens. Tota 
cauda lata eft vt in Cyprino.Duas alias pinnas habet ad branchias;fi- 
militer duasin ventre.Caput habet non protenfum vt Cyprinus fed 
Delphini capiti (imile;roftrum fatis longum fed obtufum quale reue- 
1a pi&ura rcprefentat.ex fuperiore roftri parte iuxta oris fciffuram ap 
pendix carnofa vtrinque vna depédet,vt in Cyprino, hac fuperior eit 
alia breuis & vix apparens nifi propiüs infpicias vtrinq; etiam vnica. 


De Ballero. 


m 
07 AAT 
UEEE CC AS 
ECCO Ee 
B RrA SETS ATASR 3 
A6 


POSBA 
VESTRI 


Cu Uo rL | 
veLVGDVNENSIBVS &lacuum qui in Allo-, 
1277 y/ brogibus funt accolis, pifcis Bramz corporis fpecic 
Z7 valde affinis Zerdeliere nominatür,quod litora femper 
NS fe&etur & quarat : /ord enim litus fignificat. Hunc 

Zzz5 Ballerum effe puto cuius inter fluuiatiles & lacuftres. 
VIZ 


x6 DE PISCIBVS LACVSTRIB. 


"am T 
bis meminit Ariftoteles. Bramz tam fimiliseft vt parum cautis pro 


bramis fpe vendatur fed ab iis magnitudine corporis & [quama- 
rum differt,& pinnarum ac caudz colore. Eft igitur Ballerus capite 


breui ore paruo,fine dentibus,fed horum loco offa habet afpera , fine 


lingua,fed palato carnofo.Pinnas duas habet ad branchias, duas alias 
in mcdio ventre,ab excrementi meatu vnicam ad caudam víque,in 
dorfo aliam.Pofteriores pinnz cum cauda rubro colore perfufz funt, 


vt in Percis fluuiatilibus videre eft,quz in dorfo eft nigricat. Linea à 


branchiis ad caudam curua produ&a eft.Branchias quaternas habet. 
Osin medio palato habet;ex aduerfo fita funt offa duo loco inferio- 
re,altera parte ferrata quibus contrario occurfu cum palati offe her- 
bs atteruntur. Ventriculum paruum habet;inteftina pin guedine ob- 


lita)hepar ex albo rubefcens,in quo fel viride,fplenem rubrum. Vita 
& moribus Cyprino non differt. 


De pifce fuperiori fimili& proprio ; 


Lemanilacus, 


Tun. 2d TIER 
7 AT TR 
77 Nb dA NE 9n TM (UE 


177 77 


NS 

- Zu "m TTA (400 Mi «0 MERDA Z 

e us TUN MUN ARA TON m 
: AUNT DAN SN URN : 

: NASUUEA z^ d 


—- 


(// 


AU T P 
NOUS 


QA P. IX. 


SM PERIORI nóvalde diffimilis pifcis eft Lemanila 

cus proprius qui /angeron ab accolis vocatur,Mu gili- 
e) (9) bus roftro fimilis eftfed pauló longiore.Dentibus ca- 
ret.Pinnas duas fubaureas habet ad branchias , in mc- 
—49^ dioventreduasalias croceas, ab excrementi meatu 
vnicam,jin WEN Ío aliam.Cauda in duas dcfinit,quas Íquamz i initio in- 
tegunt;etiamfi non adhxreant. Cyprino & corporis fpecie & carnis 
fubftantia fuccoque affinis,& vilis habetur. — : 


Dc Tin 


LIBER 197 


De PUR 


Kt 
AOT 
PE OO 
"7T E * XQ MAN 
SPUNINSY 


gRocid ode oo d 


grs INCAZE nomen ab Aufonio víurpatum hodie quo- 
«o quein Gallia & Italia feruatur.Piícis hic in lacubus fta 
: * 
ES pa xt 


7 gnis & fluuiis qui rapidi no funt viuit. Ex viridi flauc- 
ei o 
ACE 


3 Ícit,corporis fpecie,pinnis & earum fitu,palato carno- 
enim admodum & tenuibus tegiturmuco femper obduáis,quam ob 


Nu, 


y ; ve ; : 
Z Ío Cyprinum imitatur, fquamis autem differt , paruis 
o 


caufam Tincz lubrica funt.Praterea circa oculos circulus in Tinca 
ruber eftin Cyprino flauefcens.Lineaa fuperiore branchiarum parte 
defcendens corpus mediü interfecat.Pinnas duas habet ad branchias, 
alias duasin ventre,vnam à podicejaliam in dorfo breuem fine acu- 
]eo. Cauda'in pinnam latam definit. Lapillos habet in capite Aura- 
tz & reliquorum marinorum modo.In ima oris parte offa ferrata pro 
dentibus.Branchias quaternas duplices. Ventriculum paruum , fel a- 
queum in hepate,veficam geminam are plenam in ventre, oua pau- 
ciora quàm Cyprinus.Nutritur aqua,luto,& muco , quamob caufam 

aluftribus & lacuftribus aquis,& fluuiis tarde fluentibus gaudet. Vi- 
lis eft,& pauperiorum cibus. Aufonius. 

ét virides evulgi falatia T mca. 
Craffo,glutinofo,excrementitióque eft fucco.Sunt qui Tincam, 
Ariftotclis -Jioova. effe putent,quem Fullonem vertit Gaza, de quo 
hzc tantüm Ariftoteles. Ov 5 442&(1 Abioora,, zrpós Uis canos WV. Tib, 4; de hia 
Uzrluveuers ryeNatlos 5 x31 &Tos.Id eft;Fullo quem vocát,litora petit tran- fo«s«: 
quilliora,fed is quoque gregalis eft.Przterea eundem effe cum co qui 
Dorioni '4g40s vocatur. Atheneus. Vvag4Us. Aoekor ty à. wteA Ogéoy 
S Ca Tis Ebi(Pos 78 yvaqéos.iryeor, quai arr. avion x alalpCm. Id eft; Ful 
lo.Dorion in lib.de pifcibus ait fullonis deco&to maculà omnem elui. 
Alij dubitant sitne idem Fullo Ariftotelis, && Tv«o40s Dorionis, cuius 
dubitationis caufam nullam video,cüm Fullo Ariftotelis lacuftris fit 
vcl &uuiatilis, Dorion vero marinos duntaxat pifces numeraffe vi- 
deatur . Quod vero Tinca & Fullo idem fint non inde neceffario cf- 
ficitur,quia Tincz deco&o fordes deterguntur . Idem enim & An- 
guillarum,& Ichthyocollz, & aliorum pifcium admodum glutino- 
Vs 


Cap. 18. 


forum decoctum przftare poteft : nam lento & glutinofo humori 
quod pingue eft & fordidum hzret , atque vna. vtrunque abluitur & 
tollitur. Tince quidem muco obducuntur,& fefe mutuo lambunt, id 
quod aliquando obferuaui , his Lucios vulneratos fefe adfricare, & 
muco vulnera conglutinare tradunt. Non immerito à P. Iouio Plati- 
na reprchéditur,qui Tincas antiquitus Menas fuifle exiftimauit,cüm 
Mznz folüm fint marine, Tincz paluftres fiue lacuftres & fluuiatiles. 
Vidi Romz Iudzos quofdam Medicinà exercentes qui carpo & plan 
tis pedum Tincas per dorfilongitudinem difciffas admouerent in fe- 
bribus ardentiffimis.Sed id nifiin tempore fiat,jnon modo nihil pro- 


fucrit, fed maximé obfuerit:nam frigiditate intro repellente , ac ma- 


gis conítrin gente augetur incendium. 


DeSalmonum generibus. 


CA ppc pm RP 


2VLTA genera Salmonum ftatui poffunt, vnum 
)corum qui in Oceano nati flumina codem influentia 
fubeunt;alterum eorum qui in Lemano lacu reperiun 
5^ tur,aliud eorum qui in Benaco , aliud eorum qui in 

TCI rapidis fluuiis & riuis €é montibus ortis viuunt,de qui- 
bus omnibus fuis locis dicemus .Fuiffe Salmones fluuiatiles & mari- 
nos indicant Plinij verba r15.1x.In Aquitania Salmo fluuiatilis mari- 
nis omnibus prafertur.Q ui Plinij locus duplicem fenfum habere po- 
teft,vt Salmo fluuiatilis marinis Salmonibus praferatur : de iis enim 
pifcibus loquitur Pliniusqui pro locorum varictate principatum ob- 
tineant,vel vt Salmo fluuiatilis marinis omnibus praítet.Sed Salmo- 
nes marinos effe experientia comprobat :in Ligeri enim Garumna, 
Rheno;atque aliis Galliz & Germaniz fluminibus certum eft capi 
Salmones etiam nonnunquam mirz magnitudinis € mati illuc pro- 
fe&tosjin quibus fluminibus aliquádiu enutriti,pinguiffimi fuauiffimi 
atque lautiffimi redduntur.Q ui in fluuiis reperiütur aliunde no pro- 
fc&i Truttz vocantur.Q uod fi cui mirum id videatur, contempletur 
quefo diligentius Salmonisac Tutte fpecié,ac notas fingulas, is pro- 


culdubio eas omnes adeo confentire perfpiciet, vt facilé mihi fit affen. 


furus.Hoc egoin Salmone & Trutta magna (quam Salmonatà vul. 
gus noftrum vocat) fum expertus, nec notam vllam qua diftingui 
poffent comperi.Idem periculum feci in Salmone paruo , & eiufdem 


magnitudinis Trutta;atque candem in his fimilitudinem comperi.Id. 


omnibus commune cít,quod pofteriorem dorfi pinnam paruam ha- 


bent 


; 197 D E P I S C IB VS LAC VS T du B. ES; T 


LL LB EJK 


bent & fubrotundam,pinguémque.Sed fingula declarabimus fuis lo- 
cis.Nunc de Salmonum lacuftrium generibus dicemus. 


De Carpione. 


y 77 77277» 
i AAT i^ 
AAT AS TU T 
iv; EON V. 
NOGRRR (UR UAM 
MOL 6n 
(N V) Mi 


LEAL 


eS z 
2 
9574€ 


dixiffet fe Carpioze emitlejinde vocari coeptum pro Prone,Carpioue. Eft 
igitur Carpio pifcis pedali magnitudine,capite, ore, dentibus, bran- 
chiis, pinnis, cauda , Íquamarum paruitate Truttis fimilis. Corpori 
maculas afperfas habet nigricantes & rufas. Ventre eft candido, latc- 
ribus aureis,dorío nigricante.Pinnulam dorfi pofteriorem adipofam 
habet,quz Salmonum & T'ruttarum nota eft.Hoc tantüm à Trutus 
differt quod ventre fit pauló prominentiore,& roftro longiore. Cz- 
terum partibus internis, carnis fuauitate & fubftantia Truttas opti- 
mas refert,quantum guftu deprehendere mihi licuit,quum per litora 
Benaci iter facerem:illic enim diligentius Carpiones contemplatus, 
& affos,& clixos mihi parariiuffi ine vllo condimento, vt veris de 
fucco & fubftantia iudicare poffem. Tanti faciunt pifcem hunc Itali 


vt vix vllum alium vel marinum, vcl fluuiatilem cum eo conferen- 


dum putent.Et eft reuera pifcis bonus,carne duriuícula,ficcáque, mi- 
nimé glutinofa,rubefcente,denique omnino Truttis vel Salmonibus 


Íimili.Editur Carpio clixus ex aceto.Solent & Benaci accole in farta- 
gine frixum,foliis inuolutum,aceto irrigatum per vicinas vrbes cir- 
cunferre.]dem moseft apud nos Cemeneorum montium incolis in 
Truttis feruandis & alio mittendis. Aiunt Carpiones diu feruatos con 
tabefcere & deteriores fieri,quod & multis aliis pifcibus accidit;maxi- 
mé íis qui delicatiore,& friabili funt carne. Contrà qui duri & gluti- 
nofi funt;afferuati meliores fiunt,& conco&u faciliores. 


158 


&- 
AR 
x 
S 


DE PISCIBVS LACVSTR: 


— DeSalmone Lemanilacusfiue Vmbla. — 


— 

XO EA 
«aC 

«C^ ccce 


( SEDES RTT. 
"£ VLLVM apud veteres Ícriptores nomé reperi pifcis 
AY s eius qui à Lemani lacus accolis 'U;sble dicitur. Acne 
quis nominis affinitate decipiatur differt ab Vmbra pi 
Íce quiin Gardone Gallic noftre Narbonenfis lumine 
Y capitur, quauis fitis quoque in Truttarum fiue Salmo- 
num genere.Item ab eo eiufdé nominis quiin Lado noftro reperitur, 


o 
qui Mugilis B uuiatilis fpecies eft.Eftigitur Vmbla, Lemani lacus Sal- 
mio,magno ore,non folüm in maxillis dentibus armato;fed etiam fex 
magnisin lingua.Corportis Ípecie, pinnarum numero fitüq; partibus 
internis Truttis vel Salmonibus fimilis.Caput liuefcit.Brachiarü oper 
cula argétei funt coloris,in extremo aurei.Hepate eft carnofo, in quo 
fel (itü eft.Carne eft fuaui,ficca & dura càm fenuerit . Aliquádo duos 


cubitos longi huiufmodi pifces à Lemano lacu Lugdunü aduchütur. 


Dealtero Salmone Lemanilacus fiue Vmbla altera. 


n 


j 


SEES 
P E pA um 
|-:*-. 
i a 


( c4 Pu T o S XH. | 
SCAISCES valdeinter fefe fimiles non folüm tra&tatio- . 
f nefed etiam nomine coiunguntur,vt T hriffe,Trichi- 
& des& Trichiz . Sic fimilis fuperiori Vmbl« hic quem 


V6)» exhibemus, Vmbla etiam vocatur, fed difcriminis cau 


fa cognomen additum fuit, appellat enim Lemanila. 
| cus 


)L LOB ER. "B Erde 


cus accolz "Umble chenalier fortaffe ob magnitudinem,przftantiam 
& robur. Neque veró à fuperiore folüm differt, vel fexu,vel ztate,vt 
ex fequenti defcriptione perfpicuum fiet. Eft igitur hic pifcis Salmo- 
nibus & Truttisquz vulgó falmonatz dicütur,fimilis,roftro recur- 
uo,quo à fuperiore differt,id enim longius habet,& acutius. Maxil- 
Iz inferioris exzremum incuruum in maxillam fuperiorem eius rei 
. gratia excauatà recipitur, vt in Salmonibus videre eft.Maxille lineis 
multis diftin&z funt.Dorfum ex czruleo nigricat. Venter aureo co. 
lore.Hepar flauefcit,in co eft fel,fplé nigricat. Vétriculus gulz fub- 
ic&us eft;longus,fpiffus,cuius innumerabiles funt appendices, que- 
admodüm in fuperiorc.In in fignem magnitudinem accrefcit. Car- 
ne eft ficca & durajin affulas diuiditur, que Caryophyllis confixc in 
craticula affantur,& oleo fiue butyro irrigantur. Paratur etiam hic 
pifcis Truttz modo.Caput maximé commendatur vt Salmonis. 


De Truttis. 


P^ 
AL UCK€-N 


OU TU 
j Ae E Ar X 


t 
XYr(s t] 
aX MY't 
PENA 


Dredler. «o quo X 1A 


RVTT AS Salmoncs effe fluuiatiles vel lacuftres 
255 nemo eft qui negare pofsit, fi has cum Salmonibus 
*5 marinis qui flumina fubeunt diligentius contulerit, 
(295 & partes omnes tum internas tum externas,vita mo- 
45 re[que accuratius infpexerit. Sed vt Salmonum , ita 
Truttarum difcrimina quedam funt;à corporis colore vcl maculis, 
& à loci varietate fumpta. Quz enim in fluuiis rapidis & limpidis 
inueniuntur,non funt adeo maculofz,8& magnitudine,fucco,carnis 
colore & fubftantia multó inferiores funt iis quain magnis lacu- 
bus Italiz , Germaniz, Allobrogum capiuntur, quz Truttz falmo- 
natz,id eft in Salmonem veríe,& eodem carnis rubore. De his nunc 
agimus, quales nobis fuppeditat Lemanus lacus, quas Salmoncsla- 
cuftres vocabimus. Huiufmodi igitur Trutta ad duüm triüm ve cu- 
bitorum magnitudincm accrefcit. Truttis aliis fimilis vel fuperiori 

25 


MET 0 
] ) 


S ad 
i£ÁÉ2 DE. PISCIBVS LACVSTRIBVS 

Vmblz,vel Salmoni faeminz, maxim roftro recuruo, fquamis mi- 
noribus quàm Salmo minüfque argenteis , fed pluribus & frequen-. 
tioribus maculis purpureis cofpería.Pinnis,earum fituymaximé pin- 
na dorfi pofteriore adipofa, partibus internis,carnis fubftantia & co. 
lore Salmoni fimillima.Tales Truttz permagnz à lacu Lemano Lu 
gdunum deferuntur,quas primo afpe&tu nemo eftvidendis Salmo- 
nibus a(fuctus,qui non Salmones effe contendat. Aufonius in Mofel 
la Sarionem piícem medium facit inter Salmonem & eum qui Sa- 
lar ab eo vocatur. Sitne Sario Trutta noftra , dubito:folam enim in 
magnitudine differentiam ftatuere videtur. Verfus cius funt. 

Téque tnter geminas fpecies.neutrümque &/ cutrunque 

Qui nec dum Jarto,nec tam 5 alar ,ambiguifque 

e/Amborum medio ario intercepte fub uo. | 

In multis Galliz fluminibus Truttz cüm fenuerint , lacuftres 
Truttas xquant magnitudine.ZEftate caro magis rubet. Lacuftribus 
& fluuiatilibus pinguiores funt marini Salmones in amnium dulci- 
bus aquis faginati,citiüfque fatiant.lllz carne funt ficciore,atq; hac 
maximé differentia inter vefcendum fecerni poffunt. 


De Lauareto. 


SN SS MATRE : 

ES NN Á p If NUBE. 
ER QUGNR AG OAES 
E AR ARSRAN ANNA 
EA y ( CECI 

E ^ cu AES 

O^ C ZA «e 
7,  — 


(-4?UvT XVI 


ERNACVLIS & propriis vocabulis in rebus no- 
ls » ftris explicandis & veterum nominum penuria vti 
ON /AD cogimur,vt in pifce qui in lacubus Allobrogum tan- 
tummodo reperitur nominando, vulgi appellatio- 
E245 nem fequimur & Lauaretum vocamus , quem Sal- 
monum T'ruttarümque generi adiungendum effe fuaderet pin - 
nula illa dorfi pofterior adipofa Salmonum & Truttarum gene- . 
ri propria , nifi multa alia reclamarent , vt oris conftitutio Thnf- - 
fis quàm Salmonibus fimilior, os fine dentibus, caput compreffum, 
corpus maculis carens,caro mollis & candida. Lauaretum igitur in- 
ter Salmones & Alofas ambigcre mcritó dicemus. Is quod nüquam . 


fordidis 


EBIINBE RT | 163 


fordidus fit, fed bene ablutus fit, ob munditiem & candorem no- 
men habere videtur.Lacuum Allobrogum proprius eft vc Burgetij,& 
ZEqucbeletij. Nec vllus eft qui in Italia , Germania, Gallia , aut alibi 
vípiam viderit.Pedali eft magnitudine, corpore vtcunque comprefío 
Alofz vel Harengi modo: cos enim piíces capite & ore plane refert. 
Maxillz dentibus carent, fuperioris latera inferiora operiunt & clau- 
dunt.Corpus fquamis tégitur argenteis. A branchiis per medium cor 
pus recta linea defcendit.Pinnas duas ad branchias habet,totidem in 
medio ventre, proximé anum pinnulam vnicam , in dorfo priorem 
maiufculam , poftcriorem paruam & pinguem, Sahtrónum Trutta- 
rümque EPA Cauda in geminam definit longam & latam, in ex- 
tremo nigticantem. Branchias quaternas, duplices habet, cor angu- 
latum hepar fine felle.Autumno parit.Carne eft candida,molli, fua- 
ui,minimé glutinofa , boni fuccimediocriter nutriente.Ex przdiáis 


E bus fzpiffime Lu gdunum conelitur. 


De Pifce Lemani lacus Bezdli 


vulgó nuncupato. 
EA — 
x iN SY NN NN RW NT TT 
eS 
c- -— e QNS NNUS SN. 
rmm QUNM SNNT QM 
—. Ks EIE ANN M. 
r— Ce US dE NC SS 
d a DUE 1 TE ECL Ce C be 
e REIR es i TRRUTT 
THU AUT co (eet EN 
"ol » x ) te, «NIS 
» 


EA PUT XVI 


le 


27:4 T Éosidbus lacus Burgetius & ZEquebeletius fe- 
Lr, JR runtjita Lemanus Bezolam vulgo di&am,non admo 
1r dum diffimilem,nifi quod colore minus eft candido 
A 3] ad czruleum inclinante , roftro acutiore , capite mi- 

iQ pon nore,ventre latiore & prominétiore. -Nodlitin pifcem 
reperias cum quo melius coparari poflit, quàm cum Harengo,quem 
in marinis depinximus.Carne eft molliore quàm Lauaretus,& ab co 
faporis fuauitate,& fucci bonitate ;multüm DIS nec in pretio 


habetur. Proprius cft pifcis Lemani lacus. 


cS 


S, 


() 


X 2 


/ 


64. DEPISCIB. OL AGNVSTR S S 


Dealio pifce proprio Lemani lacus. 


T7 diu: (A Án Jj l 
9X CAR (4 N ee I" j 


| : (à c «—2 - 
: z TELLE dd (ti 
zem e. et t LP 


AP 
(-4?»vTr XPV1I1I. 


ONES 


ZES (44. 
RANG 


e ST Eralius pifcis Lemani lacus proprius qui ab ac- 
/7 colis/a Farra,vel Ferra,vel Pala dicitur,Lauaretos vcl 
" Thriffas referens , magnitudine cubitali , ore paruo 
fine dentibus,vt in Thriffis, colore cinereo, corpore 
depreffo, & lato íquamis , pinnarum fitu. &: numero 
Lauaretis fimilis. Linea à branchiis ad caudam recta & candida du- 
&a eft. Pinnulam dorfi mollem pinguémque habet , caudam latiffi- 
mam.Carne eft candida & fuaui, que Lauaretorum Truttarümque 
carni non cedit. ZEftrate & Autumno capitur,Hyeme in altis gurgiti- 
bus latet.Sale conditur & feruatur in Hyemen. 


Ded 


M Nr ny i 

AVIV SEVA SS 
AMEN DANA VNY Be 
2:/3955: 5 RGONNOLIITT P QR AA 
722777774) TT 


" 
ANS MUT 
NL 


Wien 
" (0) BN 


T 
» (/ 
M! b 
4^, 
AN 
Ü 


E 
A VAS 
Ay T Sets 


(2S4 DELE T. 2077 


ju V GDVNENSES Piícem qui in Árari inuenitur 
4 R Lotà vocant, qui à Gebennenfibus 74orella quafi Mu 
* ftella nominatur.Pifcis eft luuiatilis & lacuftris , Mu- 


(5 — 7t? 
fet corpore rotundiore & Ípifhiore.Ex maxilla inferioris extremo pi- 


1t 


E [BEEN 16$ 


in ventre,ab ano vnicam continua habet ad caudam;huic equalem 
& fimilem in dorfo,quam przcedit alia pinnula.Cauda mucroni gla 
dij figura fimilis eft.Paruulis fquamis corpus tegitur,quod é rufo fu- 
Ícum eft, & maculis nigris vndulatim difpofitis confperfum. Dentes 
paruulos & tenues habet.Muco oblita & lubrica eft Lota,vt Anguil- 
la.Ventriculum paruum habet cum multis appendicibus, inteftina 
conuoluta,hepar albicans, in quo fellis vefica, quz ex viridi flauefcit, 
fplenem rubrum,veficam oblongam,aére plenam.Branchias quater- 
nas & duplices.Nafcitur in lacubus & fluuiis leniter fluentibus, vt in 
Arari.Hepar pro corporis ratione magnum elt , & delicatü habetur; 
oua noxia,quemadmodü oua barbi,quz ventriculà ledunt,& aluum 
turbant:Cato totaà Lugdunefibus habetur in pretio.Si quis Lotam, 
Muftellam lacuftrem vel fluuiatilé appellauerit,non inepté mea qui- 
dem fentétia fecerit, modo nó eam accipiat,quz ex mari fluuios petit 
qualis eft Muftella Aufonij qui Muftelle nomine Lampetrá noftram 
defcribere videtur, dequa fufiüs diximus in opere de marinis pifcibus. 


———— 


De Pifce qui à vulgo Barbota vocatur. 


(os ALT. 0X8 


|, N. Lacubus& fluuiis minimé rapidis Bote fpecies, 
7? i, vel ei perfimilis pifcis nafcitur quia vulgo ZarZora no 
£5 7; minatur.Lotam corporis Ípecie refert , nifi quod ro- 
firo eft acutiore , item cauda tenuiore & magisin a- . 
ME CZICON 'cutum deficiente,ventre prominentiore , aliis omni- 
bus fimilis:Nam veluti é mento cirrus propendet;ab excreméti mea- 
tu pinna vnica eft continua ad caudam,huic alia refpondet in dorfo: 
pauló longiorhanc precedit altera pauló longius quàm in Lota à po 
ftetiore difta. Corpus codem modo coloratü & maculofum , cutis 
lcuis eft & lubrica. Vita ctiam & moribus conuenit.Hepar habet ma- 
gnum & delicatum,albicans.Carne glutinofiore eft quàm fuperior, 
muco enim & caeno vefcitur,in eoque delitefcit. | "ad 


zn 


RoOONJD,EI ET ILLIBME 
PISCIBVS FLVVIATI 


LIBVS LIBE. 


E 


De fluuiatilium pifcium differentiis. 


(rof PUT n 


V ONIAM élacubus magnis nonunquá 
Huuij riuique oriuntur, lacuftribus pifcibus 
fluuiatiles lubiungimus, fzepius vero e fonti- 
bus etiam paruis maximi fluuij promanant. 
Piíces qui in iis capiuntur, vel in iis procreati 
funt, vel é mari adnatarunt,quorum alij in 
oftiisimmorantur, vel vlterius in dulces vn- 
» das non penetrant , vt Mugiles, Lupi, Paffe-- 
£5 res Sturioncs. Alij dulci aqua adeo dele&tan 


tur,vt fu 


) - 


I DESEESKC 167 


DeSalmone. 


EN. - Ja UM ia 

(ES Cam ie, VR ( QODS 

E er RR ABNQN 

M——— M S 

ERE ANNO PANSN NS d 

E—— ONIRAERREDUN MN SANT UOTA See d 
ANNE ARA SOARSON DM e UN S4 
TN NN VASA A ecedt RUNS. 

: SORSUGNSCA rem 


(4PwEm.ii 


ALMONV M differentie aliquot diuerfa etiam 
2) nomina cx vatia etatis inclinatione impofita effe di. 
SN) cuntur: maximum enim & qui iam fenuit , Salmo- 
2i nem proprie vocant , hoc minorem quique mediz 
CAZA cíixtatis Sarionem , fiue vt alij legunt, farionem ex 
Aufonio in Mofella, cuius verfus citauimus quum in lacuftribus de 
"Trutta loqueremur;Galli differentias duas agnofcunt,magnos,Sal- 
mones vocant,paruos Zacons.Przterea marem à foemina diftingunt: 
hanc enim ob roftrum magis aduncum,hami modo, Zeccard appel- 
lant.Salmo in Oceano tantüm nafcitur, qua de caufa fluuios tatüm 
cos fubit qui in Oceanum influuntfalluntürque ij quiin Rhodano 
capi exiftimant.Plinius Salmonem nuncupauit.Grzcis incognitum 
fuiffe,& idco Graco nomine carere nihil mirum,cüm Graci veteres 
in Oceanum non penctrarint.Galli hodie idé nomen retinent, item 
Germani fi recens fit pifcis,fin falitus mutato nomine /adhs ab eis no 
minatur. À Flandris $ael;m. Vere ex Oceano in flumina fe recipit, 
in Rhenum in Germania , Garumnam & Dordonam in Aquita- 
nia , Ligerim , Sequanam in Gallia, Tamefim in Anglia. Gre- 
gatim natant Salmones cum" Alofis , fefe in altum [fxpe effe- 
runt , in aqua dulci pinguefcunt , & falfo omni fucco depofito du]- 
ces ,fuaucfque fiunt & eó magis quo longiüs à mari recefferint. 
In fluuiis nonnunquam pariunt. Thunnos a&quant magnitu - 
dine , paruis fquamis teguntur , quibus maculz rotundx afper- 
Íz (unt, iis etiam notatum eft caput, fed frequentioribus & maiori- 
busin foemina quz diciturquam in mare. Dorfum carulco eftco- 


* 


£8 DEPISCIB.FLVVIATILIBVS. 

lore, ad nigrum vergente. Venter argentei coloris xm ulus. Maxil- 
la inferior furfum recurua eft, fed in foemina magis. Dentes habent 
in vtraque maxilla longos & acutos.Item inlingua oculos magnos, - — - 
branchias quaternas. Pinnis totidem natat, dux ad branchias fitze 
funtaliz duz in vétre quz fubfunt ei qux in dorfo eft maior, quam 
fcquitur alia minor, adipofa quam Salmonum & T'ruttarum ge- 
neri communem effe diximus. À podice vnica eft carnofa & pin- 
guis. In pinnam deficit bifidam cauda lata , vtab ea Salmo meri- 
to wA«r/spos nominari pofsit. Ex his externis notis przcipuas non 
omifit Aufonius in Mofella quum dixit. | | : 


*Nec te puniceo rutilantem cuifcere Salmo 
Tianfterim lata cuius cvaga cverbera cauda 
Gurgite de medio fummas referuntur in condas 
Occultus placido quum proditur equore pulfus 
Tu loricato (quamofus pectore frontem 
Lubricus, & dubia f atburus fercula cena 
Tempora longarum fers incorrupta morarum 
Prafignis maculis capitis.cui prodiga nutat 
Aluus,opimatoque fluens abdomine -venter. 


Quantum ad internas partes attinet cor angulatum habet,ven- 
triculum oblongum cum permultis appendicibus, hepar rubrum in 
quo fellis ex viridi nigricantis vefica heret.Splen ex rubro niger eft. 
Caro priufquá coquatur albicat. Co&a vel falita rubefcitpinguis eft 
maxime in v&tre,tencra,friabilis,dulcis,ob id cito fatiat, maximé ca 
pitis & abdominis partes , quz quum clixz in aqua folüm eduntur, 
ventriculum replent,& naufeam faciunt. Q uocirca magis eos pro- 
bauerim , qui in vino, aceto & fale multo clixant,vel qui affulas ca-- 
ryophyllis confixas in craticula affant,& cinnamomo,faccharo;ace 
toque condiunt. Recens falitus vituperandus non cft. Plinius Sal- 
monem fluuiatilem Aquitaniz marinis omnibus przfert, idque iu- 
rc, carnis enim teneritudine & fuauitate przftantes in his quz dixi 
fluminibus capiuntur.Optimi etiam ex Rheno Bafilez edütur,mul- 
tó meliores Antuerpianis , qui quamuis aliis pinguitudine non ce- 
dant, tamen faporis gratia , & fucci bonitate aliis funt inferiores, 
eam , opinor , ob caufam quod illic mari propiores (int. Pifces funt 
carniuori,in mari latent,ob id rariüs capiütur.Horum felle ad ocu- 
lorum füffufiones & maculas, purulentáfque aures recte nos vti pof 
fe arbitror,corundem pinguitudine ad aurium dolores.Carne falita 
& vfla ad vlcera capitis manantia. | £ du 

| DcPar 


cw 


* 
TT m 


" De ParuoSalmone 


(4? UT LLI 


wr ARVOS Salmonces qui pedem vnum vix fuperat 
S ». » . ó / / i4 
| Galli & Aquitani Zacons appellant, füntque Truttis 
(5 adco fimiles, vt vix à peritis internofcantur,nifi pro- 
y pius infpexerint.Sed aliquid effe quo difcernátur ca- 


RED 


moncs maioribus omnino fint fimiles, dempta fola magnitudine, & 
in iis folüm locis capiantur,in quibus Salmones,non poffum no exi- 
ftimare Taconem , Salmonem effe qui in fluminibus non in mari 
naícaturquorum aqua cüm frigidior fit,& ad procreandum minüs 
idonea quàm marina,breuiores gignit Salmones. Adde quod in pro 
prio & natali folo feclicius omnia proueniunt,quàm in alieno. Id in 
Lampetris cernitur,qua in fluuiis genitz fem per marinis funt mino 
res,nec in cam vnquam magnitu dinerft accreícunt. Quare aut Ta- 
cones neceífe eft effe Salmones in fluuiis natos, aut recens in mari 
editos , qui patres fecuti fint, certum enim eft Salmones in mari p. 
rere , Tacones autem . yel minorcs adhuc effe quàm vt pariant , vcl 
imperfe&os effe Salmones , & veluti abortu editos ,id indicat quod 
in iis nunquam vel oua vcl femen , quod lac vulgus appellat , repe- 
rias.In Garumna & Ligeri frequentes & optimi habentur. 


De Trutta fluuiatili. 


FwroT T d 


V AM Galli 7rutte vocant,nos inde mutuato nomi 
ne Truttam appellamus,non Tro&tam: eft enim ZE. 
liani Trocta idem pifcis cum Amia, vtex vtriufque 
deícriptionis collatione docuimus x 1 5. v 111. ope- 
A i wesdto risnoftri dc marinis pifcibus. Sunt qui maioré Trut- 
tam quàm Salmonatam vocamus, Sarionem Aufonij effe credant, 
vtiamin lacuftribus diximus. Aliorum iudicio Trutta noftra Salar 
cít Aufonij. TENTMAC | 

"Purpureifque Salar flellatus tergora guttis, | 

Truttarum differétiis proximo libro explicatis aliquot alias ad- 
demus. Quzdam funt paruz,& ez quidem albz;cuiufmodi multas 


y 


í da AT. ^ "ge, 3 ^ TUE 
: y l u ' 


zo DEPISCIB.FLVVIATILIBVS. 

Santonum & Boiorum fluuij alunt ,aliz hus maiores funt & flauze 
quales in Eraricapiuntur, quasvulgus ob auri laminulas quas vnà 
cum arena hauriunt flauefcere credit. Sunt quzdam fübnigrz ma- 
culis rubentibus notatz. colorem illum ex fenio contrahi exiftimo, 
ex enim omnium maxim funt,& iis fimiles quz Truttz falmona-. 


tz vocantur, quod Salmonibus magnitudine feré pares finz; os 


magnis lacubus Allobrogum, Italorum, & Germanorum capiütur, 
quas lacuftres Salmones optimo iure nuncupare poffumus Bein 
quide nigricante,fed carne fubrubra & ficciore in fenectute. Sed de 


fluuiatilibus nunc agimus, ex quibus albz cubiti magnitudinem Vix 


attingunt,capite mugilem quodammodo referunt : (unt enim capi- 
te breui fubrotundo,carnofo,vel potius pingui,coloris lactei.Denri- 
bus acutis maxillze & lingua armantur.Dorfum ex albo modicé fla- 
uefcit. Corpus Íquamis paruis tegitur, & cute quz facile ru gatur, & 
à carne diuellitur;abfceditque.Guttis rubris eadem fpargitur.Linea 
 rectaà capite ad caudà du&ta eft.Pinnis quatuor natant quemadmo 


dum Salmo,duas itidem in dorfo,a podice vnicam habent.Corpore 


: : 4 Ji P , S . ci t 
funt fpifTo in caudam latam deficiente,eáque fimiliter in pinna bre- 


uem fed latam.Hac maximé parte Truttz magna à Salmonibus, & 


paruz ab iis quos Tacones appellari diximus difcernuntur : in iis 
enim cauda gracileícitin Trutus femper laa eft, in illis pinna cau- 
dz longa & bifida vt in Alofis , in Truttis breuis & non diuifa. His 
accedit roftrum acutius in Salmonibus quàm in Truttis. Partibus 
internis à Salmone & vmbra fiuuiatili non differunt, nifi quod ven- 
triculi appendices plures & cuidentiores habent. Eas que flauefcunt 
& nigricant ab albis differre comperio,quod illis roftrà fit acutius, 
& vcluti in fronte macula nigra.Praterea albe minores fünt,& car- 
ne minus flaucfcente.Truttz vefcuntur pifcibus , vermibus , arena. 


Aqua pura & frigida mirum in modum dele&antur,quam ob cau-. 


fam aquarum fcaturigincs miro defiderio conquirunt , & in fontes 
q 5 q , 

amnéfque , ex altis & praruptis fcopulis proruentes incredibili im- 

petu ferunturjid quod in Gardonis Gallix noftre Narbonenfis flu- 


uii pracipitiis fieri experientia compertum eft, inea enim fubeun- 


tes Truttz nonnunquam decidunt in difpofita à rufticis retia , qua- 
rum temeritate admoneri nos oportet, potentiorum viribus ceden- 
dum effe,vt illud prudentifsimé di&um fit. 
Felix qui nunquam direxit brachia contra 
Jorrentem. | 

Ex his efficitur vt haud falfa effe eredamus quz de iifdem fcri- 
bit Paulus Iouius in libello de Romanis pifcibus , eas aduerfos am- 
nes,vel é przruptifsimis ctiam cautibus decidentes incredibili impe 
tu fubire. Ab Nare enim fluuio in Velinü lacum, qui hodie pedela- 

V NM : cus eft, 


UU EI 171 
cus eft, (tupenda velocitate volucrum modo afcédere credi,qui lacus 
ab altifsimo montis vertice certis primo coar&atus anguftiis,& mox 
tota aquarum mole precipitatus,nec fubiectis quidem cautibus ma- 
defa&us, veluti e cxlo in ipfum profluentem Narem effunditur. Mul 
tis in locis Truttz optima habentur. Vnde mirum nó immerito eru- 
ditis hominibus videtur, nullum falté nobis nunc notum,apud vete-- 
rcs Romanos Trutte nomen latinü fuiffecüm Truttarum magnam 
copiam, vt nunc;ita olim fuburbanos amnes fu ppeditaffe maxime ve 
rifimile fit. Solus ex Latinis Ambrofius Tro&à nominauit , fed eam. 
vtiam monui,intelligere oportet, quz à Trocta liani diuerfifsima 
fit:ea enim marina eft Delphinis infeftifsima. Non defuerunt qui Lu 
pum varium veterum fuiffe cenfuerint ex Columella , quum Lupos 
finc macula pifcinis includi poffe affeueret;aliofque effe Lupos dicat, 
qui varij appellantur, vt Lupi illi marini fint qui amnes fübeüt, varij 
autem fluuiatiles qui fint Truttz.Sed ca opinio ex eo facile conuelli- 
turquod de marinis tantüm métionem faciat Columella , ii(quc qui 
in pretio haberentur.Poftremó Lupos varios ad corum difcrimé qui 
Plinio autore Lanati à candore dicebantur dictos fuiffe oftendimus 
libro nono operis noftri de pifcibus marinis. Vtrüque mare noftrum 
nobis fuppeditat,& vtrunque illic exprefsimus.Truttz praefertim fe- 
nioris caro ficcior eft Salmonis carne , nec zquc friabilis ideo con- 
co&u difficilior. Sed quo puriores vndas fectantur ; eo meliores cf- 
fc neceffe eft. Quz in lutofis & ftagnantibusaquis degunt , deterio- 
res. Medicos audiui qui faxatilium marinorum loco Truttagfebri- 
citantibus , aliifque «gris edendas apponi iuberent, quorum fen- 
tentiam non probo. Quanuis enim Truttz aduerfo torrentium im- 
petu fatigentur, & inter faxa degant , permultum tamen earum ca- 
ro à faxatilium carne diftat,qua tenera cft, & friabilis, leuis, queque 
facilé & concoquatur, & diftribuatur, denique optimi fucci. Sunt ta- 
men Truttz fanis cibus gratifsimus,& bonus,prafertim fi calidae nec 
diu afferuatz edantur. Sunt qui cas non probant nifi ftatim ac cx 
aqua edu&te funt, atque adeo viuz in feruentem aquam coniician- 
tur. Alijin fartagine frigunt, & inter folia nucis iuglandis , aut alia 
odorata conferuant. 5 V 


Vo 


M VETUNSASYDDNOU, DOM NS * M 
$ : de E 
B UN . ENS 
? (B 


i» DEPISCIBVS FLVVIATILIBV 


De Vmbra fluuiacili, sd h: 


a M AN 
ii US 
TATUS VEI A DA 

i ihr il RUN Ju 

E 
4 


n Wd 
AA Ba. 
CAN NES 


( «4 B. up. 


iv'egzs V I Citra diorifmum de pifcibus loquütur, Vmbram 
A REN marinam cum fluuiatilt perperam confundunt , cum. 
| (Gexe 9 hzcab illa permultüm differat.De marina Arifto.Ga 


MÀ ea RSS ; T olume 1 
[^i 7A lenus, Athenzus,Oppianus;Plinius, Columella locuti 


AS 


mA 


E fjugiens oculos celeri leuis cvmbra natatu. | 
Nos marinam libr.v.operis noftri.De pifcibus marinis Wee 
nunc de fluuiatili dicamus, quz non folüm nomine fed & colore ma 
rinis fimilis eft,à quo vtrique nomen: corpus enim eft opaciloci mo: 
do & de & fubobícurum , cubitalem magnitudinem non excé 
dens. Galli Narbonenfes demptis Monfpelienfibus, Vmbram vocát. 
Pifcis eft ex Truttarum genere,Carpioni Italico corporis afpectu affi 
nis.Pinnis & earü fitu à Trutta non differt.Duas itaque ad branchias 
habet,duas in ventre;ab ano vnicam, in medio dorfo priorem maio- 
rem,pofteriorem minorem , fubrotadam & pingue, fquamas paruas 
& maculofas fimiliter habet.Carnis fubftantiam , partéfque internas 
omnes eafdem habet. Capite vero à Truttis differt, quo Carpioni fi 
milis eft: capíte enim longiore eft quam Trutta;ore minore,nec tam 
hiante , roftro no acuto fed obtufo maximé in maxilla inferiore,fine | 
denubus,& fine magna maxillarü afperitate. Oculis eft patulis,cor.- j 


nca tunica aurca , pupilla nigra. Corpus à medio fenfim eracilefcit, 


in caudam tamen latiufculam &pinnà bifidam,latifsimam deficit. A. 
branchiis ad caudam linea recta per medium corpus producta eft, 
Branchiz intus funt quaternz, ventriculus longus & fpiflus,pinguitu 
dine quz lacte candidior eft,obdu&us, à quo multe apophyfes pen- 
dent. Hepar rubet cui alligata eft fellis vefica , fel nigerrimum eft, 
fplen longus & niger.Inteftina fine gyris vllisad anum demiffa funr. 

Tus .' Vefcitur 


LE/NVB EX. 
Vefcitur terra, aqua, limo ; vnáque cum his & cum arena auri lami.. 
nulas haurit,ob id vulgus auro nutriri vmbrà credit,& reuera in vet 
triculo & inteftinis aurum reperiri certifsimum eft. Carne eft ficca & 
alba,qualis eft Truttarum paruarum caro. Hyeme latet, eflate cum 
Truttis capitur , cui cum in fucco & fübftantia permultifque aliis fi- 
milis fit/Truttarum generi & tractationi fubiecimus. Pura aqua ma- 


xime delectatur. 
& 


De Attilo. Ww » 


j/ ASSSSSSSNN: 


7 


on TTE e E 
/, yn RA qu "S M ; 
EM. ; p E SENN A ine SS v To: »» my t 

)) SESS SS : 


E— —— 3 irl 
S EM "12 
SESS ——7À ZU 

E— p» NNNM 


——A Lu 


WA — 


N 


IN 
BE e 
f, ANNA CC 
277 - 


SN 
3) 
p 


l 
LJ 


by 
22 
2 


297 d D 
25399079] 7) 2 AL RRRITT 
A 274244244. J 
zzz 


L— 
7, ELA 
R3 Á C 


/ 
ecl 


ll [i / 


(wuTvT VLC 


ce X Fluuiatilibus pifcibus maximos exequi cüm fta- 
/7 tuiffemus , à Salmone qui cetacceam magnitudinem 
3, ^. . c 

P attingit exorfi, Truttz & Vmbrz tra&ationem ad- 
£44 iunximus , quod eiufdem fint generis, & in multis fi- 
az — 6 miles, etiam fi magnitudine pares non fint. Quibus 
explicatis ad magnos reuertimur, in quibus eft Attilus Pado procul- 
dubio peculiaris, etiamfi quidam hac de re dubitent, quibus vix fieri 
poffe videatur , tam vaftz magnitudinis picem in fluuio nafci, quin 


. x " " o N B 2. ex e e 
potiusc mariamnem fubire. Verum id mihi à vero alienum non vi- 


detur , cetaceum pifcem in vaftis Padi gurgitibus & recefsibus pro- 
creari & nutriri. Quod fi vel in Mediterraneo mari , vel Oceano 
nafcerctur , vel illic , vel in aliis fluuiis repertum aliquando fuiffe 
necefle foret, quod nemo vel vidit , vel fcripfit vnquam... Quare 
Padi folius alumnum dicemus efle Attilum, de quo hac Pli - 
nius. Attilus in Pado inertia pingueícens , ad mille aliquan - 
do libras , catenato captus hamo , nec nifi boum iugis extractus. 
Hunc veré à nobis reprafentatum fuüiffe indicat nominis affini- 
tas : ab Italis enim eZdello & c4dano & «4deno. vocatur. Indi- 
cat pifcis ipfius figura nufquam alibi quam in Pado vifa. Poftre- 
y-3 


173 


1474 DEPISCIB. FEVWFATIETESS 


mo ipfa magnitudo. Huc accedit doctorum hominum quibus Italia 
hodie ornata eft confenfus, in quibus eft Calcagninus qui cüm Ízpc 
in Pado Attilum viderit;in epiftola quadam optime exprefsit quam 
adícribere ineptum non fuerit, quod nulla alia defcriptio Attilü no- 
bis propiüs intuendum proponere pofsit, ea eft huiufmodi. Quod à 
me percontaris an Attilus quem Ladanü vulgaris nomenclatura fo- 
let appellare;is fit qué Italia Moronem, Vfoné Pánonia vocitat, pau- 
cis refpondeo,me eundem no exiftimare, vel ex Plinij teftimonio,qui. 
eum Pado vult effe peculiarem,quo loco de propriis quorüdam am- 
nium pifcibus agit. Sed ego vt tecum agam liberalius , non modo te 
ad Plinij,fed ad oculorum etiam tuorum teftimonium prouoco. To- 
tam itaque Attili effigiem, ac membraturam quanta potui breuitate 
perftrinxi,& quia non fatis perípicue id fieri poffet, nifi noti alicuius 
iícis exemplo vteremur. Hyccam fiuc Sturionem ,qui nullo ferme 
[S5 non nafcitur , mihi propofui. Quilicet in mari natales habeat, 
folet tamen aduerfus amnes mira fubire voluptate , donec iam pra- 
pinguis redeat. Moronis fiue Vfonisexemplo vtendum non duxi, 
quod neque ij pifces cognofcantur,neque mihi eorü imago fatis me- 
moriz inhzreat. Sic ergo accipe." Attilus hoc differt ab Hycca fiue 
Sturione,quod Sturio pelagius eft, Attilus amnicus & Pado peculia- 
ris.Sturio non temere vifus &quare quatuor talenta attica, id eft,tre- 
centas libras.Plinius fcribit Attilum ad mille libras,id eft;fupra x 1 1 1. 
talenta excreuiffe. Q uz magnitudo fane infignis , & raró perfpicua. 
Attilus quum ad certam magnitudinem excreuit , íquamas hifpidas 
abiicit,quas per quinq; verfus difpofitas geritjin fumma fcilicet dorfi 
fpina,ex vtroque latere geminatas, & fibi quafi parallelas , extremus 
verfus pinnas attingit. His abiectis ta&u lzuis euadit, nec habet. 
quod vnguem offendit.Contrà Sturio femper hifpidas fquamas fuas 
tota cftate retinet.Caro Sturionis callü habet, & mirificé palatü oble 
Cat, Attili contra fluxa cft & mollis,& palato parttm iucunda. Exifti 
mát pifcatores aporouluid eft, partem priorem Attiliad pofteriorem 
vix eam habere proportionem,quam quatuor ad vnü.Tota enimvix 
huius pifcis fita eft ín capite & partecapiti attigua. Qua obferuatio 
etfi ad Sturioné ctià aliófq; pifces pertineat, autore Ari.ac Plin.cuius 
verba funtvidelicet:capita pifcibus portione corporü maxim a;fortaf 
fis vt mergátur: tamen in Attilo nefcio quomodo preter ceteros lucu 
lenta eft atq; admirabilis.Parui funt oculi Attilo in tàta mole capicis. 
Sturio & Attilus habet os in parte pna,eo prope in loco cui in ceteris. 
perfectioribus animátibus refpodet omoplate.Os vtriq; fine déubus, 
fed Sturioni ferm orbiculatü, Attilo multo maius,& ad lineam obli 
quà incifum,quo aperto vafto illo hiato pifces deuorat,quos refpiran 
do x? duiagoxtw) (ita pifcatores putat)cótraxit.Loca pifculéta maxime 
frequent 


LIBER. Pd 3$ 
frequétat;hyberno precipue tempore vorticofas voragines: ad quas 
piíces fri goris impatiétes,teporis gratia fe recipiunt. Roftrü Sturioni 
refimü ac latiufculü;ad imaginé feré Delphini & oxyrynchi. Attilo 


planü & pauló minis quà in mucroné definés. Attilo tergi color al- 
bicans & lanofus,Sturioni vergit in glaucü. Quod Plinius tradit de 
Clupea minimo pifciü,(1 Attilo coparetur,quz vená quàdà cius fau 
cibus mira cupiditate appctit, eamq; ita exanimat : hoc fibi ingenué 
incopertü noftra atate pifcatores teftantur. Czterüm quod inertia 
pingueícat,quod catenato capiatur hamo, quod nifi iugis bqun ex- 
trahatur,hzc & certa funt,& Padi accolis darc quotidiana fpectacu 
la.Hactenus de Attilo Calcagninus, quibus pauca addemus ad Atti- 
lum agnofcédum non inutilia. Os claufum ad obliquam line inci- 
fum eftfed apertü & hians rotundü. Agre illud pendent à roftro ap- 
pendices carnofz & molles.Branchias opertas habet;ad quas pinnz 
fite funt.Clypeata offa tergo gerit Sturionis ritu,fed ea tempore abii 
 cit,quod in caufa eft cur alij (ine ofsibus,alij cà ofsibus depingát:poft 
quz pinna dorfi eftvnica,cui parte fupina fubiacét duz,quales om- 
nino funt Sturioni.Cauda etià in duas deficit.Sed ne iis quz antea à 
nobis di&a funt repugnare videatur quod dixit Calcagninus, os At 
tilo & Sturioni eflc in prona parte , cüm dixerimus Sturioni, Galeis, 
pluribáfq; aliis pifcibus, quibus os nó eft in proptu, fed fub roftro la- 
tet,vt in Sturione & Attiloillis effe in fupina no in prona parte;ani- 
maduertendáü cft Calcagninü nó fatis re&té,neg; ex Arifto.fententia 
proná parté appellaffe:fupina enim dicéda eft nó prona,qua fub ro 
ftro eft, qua veter & vifcera cotinéturqua vero fuperior capitis pars 

& dorfum, prona , vt recte fic dicamus Attilü & Sturioné os habere 

in fupina parte Vranofcopü in prona.Q uod Arift.authoritatecom 
probamus. Isenim de pifciü genere & differentiis tra&as fic fcribit. 
a&y 3 &vSpty. Caiov O Tài cy ÜUtov "yéros ev &zreu ly &Nxv &Qdpigd| , màs 7rt- 
49er cas, x&qa AX pupa "yeup Cy4 , 1 (9 pai ii C Val, év co Tóc j) yeu) Lib. x. de hi- 
x, (& axAdryyr. Gaza Íic.Pifciü genus inter ea quz aquas incolüt,vnü ETATE 
diftingui à czteris iure poteft,cüm forma euariet numerofiore. Ha- 

bet id caput,& prona,& fu pina. parte qua venter & vifcera cotinen 

tur fupina habet.Id quod no folü de pifcibus fed etia de quadrupedi 

bus traditur ab Ariftotele. Esci 5 (& vitmo3a. Qua, po 6 appo Dibxdebift. 
qms popia, yt & Td 427817] 9o tv Toi badiois. & 3 O'GloS-te, V ToIS Wporé- dava 
ci. id eft , partes quas homo habet, & priores, quadrupedes infra ha- 
bent& fupinas:quas autem ille pofteriores, hz pronas. Sed ad Atri- 
lum reuertatur oratio. Is carne eft molli, parum fuaui, pro Sturio- 

nc delicatifsimo aliquando venditur , fed fapore impoftura detegi- 

tur. Pifcatores Ferrarienfes mihi aliquando narrarunt Attilum ca- 

pi fagena per tranfuerfum amnem injecta ,ex cucurbitis exficca--. 


76 DE PISCIB.FLV VIATILIBV SS. 
tis fufpenfa , in quam nauiculis vtrinque difpofitis vrgetur & com- 
pellitur. | DU EL. 


. . ; 1 


— DeGaloRhodo — ^ 


4 NS JN 2» Dos ] 
E M m 


Jet ps SW 
( SAN) N 
Nae YN 
NU x» io uma 
» ONT stro, NS - 
ZZ M «Ya as 
TERREA 


( PUT Pm 


?( IC P'ifcis quem hic reprafentamus à nonnullis Cop: 
5») vocatur,& eo nomine defignatum,atque optimé fi 
V3 gura expreffum mifit ad me do&tifsimus Medicus & 
virhumanifsimus Antonius mufía brafauolus. Alij 
kKxs nominis affinitate decepti Copfo appellant , eft enim 
id nomé alterius pifcis. Ego veró hunc Galeü Rhodienfem effe;fiue 
vulpe Rhodiéfem exiftmio,cuius obiter meminimus in Lis. x 1 1 1 1. 
operis noftri de marinis pifcibus, quà de Acipefere fiue Sturione lo- 
queremur,qué Archeftratus eüdé effe cà Acipenfere credebat, non 
fine ratione in hác opinione inductus:eft enim pifcis ifte Acipenferi 
fiue Sturioni perfimilis,no folüm corporis fpecie & partibus fed etià 
guftu ac fapore,dempta vnica differentia,quà non nifi ij percipient, 
qui citra ingurgitationem cibum hunc fumpferint, quique exquifi- 
to guftatu fuerint. Ad communes igitur & vniuerías notas attenti, 
& non ad cuiufque rei maximé proprias, fine quibus rerum differe- 
tiz penitus cognofci non poffunt,facilé Galeum Rhodium cum Stu 
rione confundent,quod Archeftrato euenit,cuius fententiam refel- 
lit Athenzus cuius verba fubiunga, non vt Acipenferis folüm à Ga-- 
leo Rhodio difcrimen cognofcatur, fed vt verum Rhodiorum Ga- 
leum feu Vul pem à nobis hic exhiberi comprobem. Apxt«'pallos 32 
duly ZeupSaazre co Ejoas [Bloryzrpi 16 & P'ddUo yoXs& Aéyov, 7 alor ia 
9 y.) 1G zrapà. P'ougdos pi: oA x; g'egárov is (& Sema eWepigepoó, 0 
ég'egawod oy Xj TY gspolly cu Ioyye guy 2 Axio Üotpa: &N elles mm Lixpos MS 
x, Mgaxpopvyyo£pós iet TQ oxluafla , Séyevos exeivoy ur. Et pauló poft. 
Apxispalos api ÍG hoXwxS yoouS Mfyev TOis £lajpois. sre giis. quiis oupa- 
GeAdUor quoir, Ev 3 pó3v ya eo T dur évotpa, xen &goÜvicdy Mj ye Ao Loos 
790A ÜcNarseupare Gor auJlov,oy Xe sow Xvpax octot xwv zril. Archeftratus 


qui 


i6 


LIBÀBES 177 
qui Sardanapali vitam vixit,de Galeo Rhodio fcribens,eundé effe opi 
natur cum eo qui apud Romanos cu tibiis & coronisin canis circun- 
ferebatur,coronatis etiam iis qui geftarent,vocantq; Acipenferem. At 
hic quidem Acipéfer paruus cít,& porredtiore roftro, & figura trlan- 
gulari magisquàm ille. Ec Archeftratus de Rhodienfi Galeo loquens, 
amicis patrio morc cófulensait , Galeum Rhodium feu vulpem fi ribi 
vendere noluerint,quàuis mori debueris,rape;quem Syracufij canem 
pinguem appellant.Hactenus ex Archeftrato Athenzus . Quod fj Ga 
leum Rhodium cum Sturione feu Acipenfere contuleris nullü plane 
cóperies qui ei fimilior fit eo qué proponimus,his exceptis quod Stu- 
rio longiore eft roftro,& corporis figura magis triangulari:nam alio- 
qui Sturionem totius corporis figura,tergi offibus acutis, & clypeorü 
modo cfformatis,aliis item in lateribus difpofitis,pinnis,cauda,ore in 
fupina parte fito omnino rcfert.Is quemadmodum Sturiones relicto 
mari amnes fubit,reperitur enim in Pado,& in Rhodano, & pro Stu- 
rione venditur,nec ab eo diftinguitur,nifi ab excercitatiffimis, & ex- 
quiíiti guftatushominibus.Hanc differentià me docuit Gulielmus Pe 
licerius Monfpeliéfis Epifcopus vir fingulari do&rina preditus. Tum 
ex capite Ser SU roftro breuiore obtufioréq; tum ex guftu Galeü 
Rhodium fiue Vulpé deprehendit:ferinum quid refipit, quod de Stu 
rione dici non poteft,carnéq; eít duriore,à quo fapore Galei & Vulpis 
nomé habet:Galei enim & vulpes ex Galeorum genere ferini funt fa- 
poris & ingrati. Ego quoq; non vifo capite , inter edendum diuerfam 
pifcis huius naturam à Sturione facile iudicaui,fi tamen in dulci aqua 
diu nataueritjin cibis haud afpernandus eft. d sucia 


De Exolle pifce & deIchthyocolla. 


ERNEUT UAR 
I L—€—— 
pat. z- 
rz dU. z zz d Ó€ 
EK v. ui * 
CEPDIRAE S 331 
- LU, Er $ - Rm 
B u NN T S Bass C NA 9 5 BE ——— 
S n» OV. Gsm miR ODE TUNE pope ——, 
* " !p)y ww a] ) |i — 
Z3 lj) ^ IE 
j* NS ESSERE 
AUS i70 SRERGIIIN. 
NES " 


CATUT VFIIL 


724 ET ACEVS pifciscft quem hic proponimuscartila- 

9 gineus,fine offibus vllisaut fpinis, fine fquamis. Capite 

eft craffo & lato,ore magno & in juegan pofito, é fu- 

2e periore maxilla quatuor apophyfes carnofa dependét. 

Ve Oculosparuos habet pro corporis magnitudine. Car- 

ne eft predulci & glutinofa admodumy,ob id faliturz idonca,qua me- 
z 


58. DE PISCIBVS FLVVIATIL: ; 


Caps. 


lior redditur & rubefcens Salmonis modo , atq; etiam durior ,quam- 
ob caufam aliquandiu maceranda priufquam coquatur. Eam Tanais 
& Ponti accolz Romam & Venetias trafmirtuntjllicq; in foro pifca- 
rio venditur. Ab huius pifcis carne vifcida admodum & tenaci , & ab 
inteflino fiue mébrana interna longa,quam complicatam & exficca- 
tam pro Ichthyocolla védunt;in Ponto Collanus dicitur vulgó;à Bo- 
nonienfibus Cop/o;ab aliis Italis Colpefce, à Tanais accolis Zardotra, ob 
appendices é maxilla barbz modo dependentes,à Germanis 777fo , & 
Efufenjà Grecorum nonnullis AMorona, Q uo veró nomine veteres hüc 
pifcem defignarintinquirendum.Primüm eorü improbanda eft fen- 
tétia qui Marione dici arbitrentur,quod vox hzc affinis (it Grecorum 
huius xtatis appellationi,qua pifcem hunc ex quo glutinum fitjnomi- 
nant.Cui rei Plinij authoritatem adiungunt ex r15.1x.Etin Danubio — 
Mario extrahitur porculo marino fimillimus. Sed cüm Marionis no- 
men apud nullum autorem Grzcum vel Latinum legatur pro pifce, 
Barbarum effe iudico , deprauatümque effe Plinij locà modo citatum 
docuit me Gulielmus Pelicerius Monfpelienfis Epifcopus in Plinij le- 
&tione exercitatiffimus & dili gentiffimus:neq; enim Mario legendum 
effe,neq; mari,vt in vulgatis noftris exemplaribus habetur;fed maior, 
cx veterum & optimorum codicum collatione,& ne ab eode loco re- 
cedamusalia cius vitia corrigemus,& inde pifcis de quo nunc agimus 
nomen Latinum eliciemus. Locus ita nunc vulgo in excufis legitur. 
Przcipua magnitudine Thunni inuenimus taléta x v.pepédiffe. Eiuf- 


-dem caude latitudinem duo cubita & palmum.Sunt & in quibufdam 


amnibus haud minores,Silurus in Nilo; Efos in Rheno,Attilus in Pa- 
do inertia pingucícens,ad mille aliquando libras, catenato captus ha 
monec nifi boum iugis extractus:atqui hüc minimus appellatus Clu 
pea,venam quandam ciusin faucibus mira cupidine appetens,morfu 
exanimat.Silurus graffatur vbicüq; eft omne animal appetens , equos 
innatantcs fzpe demergens,precipué in Meno Germanic amne pro- 
pter Lifbonm,& in Danubio maior,porculo marino fimillimus. Et in 
Boryfthene memoratur przcipua magnitudo,nullis offibus , fpinifve 
interfitis,carne przdulci.Statim initio eiusloci pro Thunni, Thunnü 
re&té emendauit. Maffarius , vt vnicus hic intelligatur miranda ma- | 
gnitudinis;sicq; legatur.Przcipua magnitudine T hunnü inuenimus 
talenta x v.pependiffe &c.Deinde pro Efosin Rheno,legendum puto 
Exos,de quo Exoffe pifce,ea poftrema intelligenda funt . Et in Bory- 
fthene memoratur przcipua magnitudo nullis offibus,fpinifve inter- . 
fitis, quz pifci quem capiti huic prefiximus apté quadrant: offibus 
enim fpinifque;que etiam piícium offa dicütur,proríus caret,vt Exos 
optimo quidem iure dicatur.Hzc poftrema Plinij verba ad Silurum 
referri non poffunt; vt quidam falfo opinati funt: Silurus rum ex 

Plinio 


LTITBÁ/EURO E 179 


— — —— —— —o—- — 


bio capi conftat , Exoffem in eodem Danubio, atquein Boryfthenc. 
Cüm igitur tres przgrandes & cetaceos piíces propofuiffet Plinius, 
Silurum, Exoffem, Attilum, fingulos deinceps explanans per epexe- 
geíim primüm de Attilo, deinde de Siluro;poftremo de Exoffe dicit. 
Abfurdum etiam non fuerit pifcem hunc lIchthyocollam appellari, 
nam etfi nomen hoc glutinum ex piíce fignificet,tamen pro pifce in- 
terdum fumitur tefte Plinio t 1 5 & o x x x 11. Ichthyocolla appella- 
tur piícis,cui glutinofum eft corium , idémque nomen glutino eius. 
Idem gluten Diofcoridi venter eft pifcis cetacei , preftátque candi. 
cans,natione ponticum. quale hodie quoque ex eius pifcis inteftino 
ex Ponto mittitur , quod maximo eft argumento pifcem hunc 
Ichthyocollam effe. Sed quoniam in Ichthyocolle mentionem in-, 
cidimus, ex quibus pifcis partibus gluten excoquatur, & quibus aliis 
ex rebus etiam fiat,explicandum.Q uidam ex ventre non ex corio fic- 
ri dicunt. Ariftoteles non ex vno tantüm piíce id confici exiftimaffe 
videtur.Ineftjinquit,in cute omnium lentor quidam mucofus,verüm 
aliis magis,vt in tergo bubulo,ex quo glutinum facere folent.Q uinc- 
tiam ex pifcibus glutinum à nonnullis excoquitur.Ergo ex Galeis ce- 
terifque cartilagineis pifcibus, ex fepia fieri poffe puto. Do&ti quidam 
cam Áfinorum fpeciem , quam Z4oluam Galli vocant, Ichthyocol- 
lam effe arbitrati funt,quod ea glutinofa fit admodum , & cius par- 
tes quzdam in glutinum deníari poflint. Sed ea opinio ex co facile 
conuellitur,quod Plinius & Diofcorides Póticam Ichthyocollam im- 
primis commendant.Auagépe: 3 5 ev moflo yweopóm Sg dux) , Vac ga-- 
Jus » € sbopdos , (Gough. mriopios.. Plinius.Ichthyocolla vt glutinum 
taurinum laudatur;Pontica,candicans , & carens venis Íquamiíque, 
& quz ccleberrimé liqueícit. Molua autem non folüm Ponti,fed 
& maris Mediterranei accolis omnibus plané incognita nunc eft, & 
olim fuit,quià in Oceano folüm capitur. Quamobrem Ichthyocolla 
effe non poteft etiam fi ex ea glutinum confici poffe no negé. Quan- 
tum ad priorem Ícriptorum diffenfionem attinetid tenendum & ex 
corio fiue ex cute,& ex inteftinis ventriculoq;atque ex capite;pinnis, 
cauda pifcis Exoffisiitem ex taurorum & boum auribus, collo, gluti- 
num excoqui poffe:ineft enim in coriis glutinofus & mucofus humor 
aliz veró partes quas diximus ex craffa & vifcida pituita & coftant, & 
aluntur. Madefcerc debet Ichthyocolla, ait Plinius, concifa in aqua, 
20 2 


[4 4p.7. 


Lib. 3.4.102; 


Lib.s. de iff: 


Cap. Ti. 


K cA 


Lis. 102, 


Lbrjciér 


4 v Bi no d LN M 
NOST " " * 
- | 
: - » 


do. DE PISCIBVSIBEV VIAM 


aut aceto nocte & dic,Et mox, Tundi marinis lapidimus, vt facilius li- 
queícat. Vtilem eam in capitis doloribus affirmat,& tetanothris.Dio- 
1i. 564107 f[corides vtilem efle tradit emplaftris capitis , & leprarum medicami- 
nibus,& tetanothris quz cutem faciei erugant & extendunt.Eiufdem | 
vfus ad maturádos abfceffus plurimüm confert,& peritonzo diíciffo,. 
fiue in enterocele fiue in Epiplocele vtiliter admoueri frequéter fum 
expertus.In fanguinis fputojin iure capi diffoluitur , vel cum medica- 
mentis aflumi prodeft,necnon in pulmonum vlceribus cum Cancro- 
rum fluuiatilium cinerc.Mifcetur cerato illi Mefuz Diapente nuncu- 
pb;  pato.Eiusviresá Paulo /Eg. hz traduntur.Ichthycolle viseft opplere 
|. &ficcarere&té mifcetur emplaftris capitis,& glutinantibus,& iis que 
ad lepras tollendas,& erugandam faciem conficiuntur.Prater ea que 
dica funt addit Auicenna valere ad veficas ex vítione factas , & ad 
Ícabiem vlcerofam quod deficcet & glutinet.Non folüm ex pifcibus, 
Til.n.c4p3. fed etiam ex aliis animantibus glutinum fieri autor eft Plinius.Boum 
coriisinquit;glutinum excoquitur, taurorumq;,& id praecipuum. 


DeSiluro. 


14 
iW, 


A 1 - 277 js "ms 
HR 


S 
UNS SS 
AM x 


AMSNNMN 


CUu Ip mn 


E 
SE 


"un T M He "T" 


ter fe diffenferunt,quarum plurima permultum à ve- 
ritate difcrepant. Alij enim Sturionem Lupum effe 
; exiftimauerunt, alij Padi Attilum,alij Plinij Turfio- 
ncm 


LTB4ZINX: 181 
nem, alij Hyccam. Quas fententias do&é & ingeniosé refutavit 
Paulus Iouius in libello de Romanis pifcibus. De eadem re nos quo- 


que fatis copiose difceptauimus LIBROXIIII.operis noftri de ma- 
rinis pifcibus, quum de Sturione tra&aremus. Verüm quemadmo- 


. dum Iouius aliorum de Sturione opiniones à veritate alienas optimo 


Ld 


quidem iure reprehendit , ita ipfemet merito quoque rcprehenden- 
dus mihi videtur,quod de Sturionis nomine non re&té fenferit,quem 
Silurum antiquorum efle exiftimat , quemque pro Glani T heodorus 
Gaza apud Ariftotelem femper interpretatur. Sed hanéireprchen- 
fionem à Iouio accipi velim , à candido animo nulla maleuolentia 
fuffufo ,limandz veritatis ftudiofo profe&am. Sunt igitur lxucs 
admodum conie&urz quibus vtitur Iouius qualis hzc cft , quod hac 
atate quiínam pifcium antiquitus fuerit Silurus, penitus ignorc- 
mus , qui adeo in mari ac fluuiis teftimonio Ariftotelis, Plinij, Athe- 
nzi & Aufoni] fit celebratus,ex aduerío autem de. Sturionis antiquo 


- nomine plurimüm dubitemus, qui (it omnium feré totius orbis tlu- 
- uiorum incola longé notiffimus,cüm tamen credendum non fit Stu- 


rionem veteribus ignotum fuiffe , aut Silurum veluti aliquo nature 
defe&u , tota eius generis extincta fobole penitus euanuiffe. Hoc 
quidem in plurimis aliis pifcibus euenicprafertim lacuftribus & flu- 
uiatilibus ,, qui & nomine, & alimenti prxítantia apud nos funt no- 
tiffimi , à veteribus autem-ne nominati quidem. Contrà à veteri- 
bus multi maximé commendantur , nobis plané ignoti. Non opor- 
tec tamen celeberrimorum quorümque apud antiquos pifcium no- 


. mina ponere iis qui apud nos quoque funt in pretio, nifi id firmis 


rationibus , & à fubftantia naturáque pifcium ipforum petirisindu- 
&i faciamus. Tutta hodie & frequentifhimus & optimus habe- 
tur piícis, quo cüm lacus amnéíque Italie mult abundent, ve- 
rifimile non eft veteribus Romanis fuiffe plané incognitum , quod 
tamen antiquitus verum ipfius nomen fuerit affirmare non aufis. 

Sequitur alia non firmior conie&ura. In Nilo , Borytthene, at- 
que Danubio, vti Pliniusde Siluris ait, etiam nunc frequenutfi- 
mos Sturionesreperiri. Nam in omnibus Nili oftiis,& fuperius pro- 
pe Memphim 7Egyptij Sturionem expifcantur. In Boryfthene ve- 
ró,qui hodie ?Neper eft amnis, Phasique & in ipfo Tanai apud 'Ta- 
nam emporium tanta corum eft copia, vt cetariz ibi inflitutz finc of- 
ficinz , in quibus ea falíamenta ex Sturionum ouis fíalitis , qua 
Cauiaria dicimus , itémque ipfa Schinalia ex (ummo Sturionis fpi- 
nali dorfo;fale fumoque inueterata conficiantur. Hac quidcm om- 
niafateor. Preterea adeo frequentes efle & magnos in Danubio 
yt co minores ctiam amncs fubeant, qui in ipfum influunt, ficuti 

Z2 5 


ji; | DE PISGIPBNS ELEVVIATGME 


.Drauam , Sauum , & Tybifcum, vt mirum etiam non fit eos Mae: 


Lib. 9.cap.15- 


num fubire, ficuti Plinius ait. At prater Sturiones in his etiam 
amnibus multi alij pregrandes pifces procrcantur, ad quorum 
nonnulloseadem conie&ura accommodari poteft , quemadmodum 
ad cum quem hic depinximus, qui vnus eft ex Danubij pifcibus, 
& verus Silurus vt in fequentibus oftendam. Quantum vero ad 
Athbenzum attinet, à quo Iouius Silurum Iftrianum fiue Danu- 
bianum honoris, atque excellenti: caufa nominatum fuiffe fcri- 
bit, vt al» co Iftrionem piícem di&um putet, & inde fortaffe Stu- 
rionem , refpondeo, Athenzo non Silurum, fed Glanim fiue Gla- 
nida Iftrianum vocari, quem à Siluro diuerfum effe firmiffimis 
veterum & probatiffimorum autorum fententiis poftea compro- 
babo , etiam fi ita conuerterit Gaza. Porró quz ex Aufonij Mo- 
fclla proferuntur de Siluro, pro Iouio non faciunt, qui Silurum 
deícribit velut acto perdu&tum tergora oliuo , cüm Sturioni ter- 
gum non flaucícat, vt optimum oleum, fed caeruleum fit. Iam 
veró nec illud opinioni Iouij fuffragatur, quod Hifpania omnis 
Sturionem bodie Sulium appellet, que vox à Siluro parum ab- 
efle videtur. Nam quemadmodum veteribus pifcium nominibus, 
gentium vocabula ob affinitatem accommodata nonnihil ad pi- 
Ícium cognitionem conferre non negauerim, ita ex coniectura 
inde folüm petita, nec cum aliis firmioribus coniuncta certi ali- 
quid colligi nemo dixerit: lubrica enim eft hzc ratio & fzpe fal- 
lax. Quod fi ex nominis fimilitudine fola, Sturionis vetus no- 
men quarendum fit, multó maior eft Turfionis cum Sturione, 
quàm Siluri cum Sulio affinitas, quo' Sulij nominc Sturionem 
Hifpani hodie nuncupant: vnica enim litera f, ex medio in prin- 
cipium tranflata , ex Turfione Sturionem cfficies. Illam tamen 
Iouij opinionem libenter amplexus eft in fuis in Diofcoridem 
commentariis Àmatus Lufitanus, & facilé cum Iouio credit Silu- 
rum Grecorum noftrum effe Sturionem, quod Hiípanica no- 
menclatura multüm ei fauere videntur, à Manardo veró, & a- 
liis reclamantibus fine vlla fententiz corum refutatione libere dif- 
fentit. Nos primi Sturionem veterum Acipenferem effe, fiue - 
ó(Xs» Dorionis & indicauimus & fatis comprobauimus ris. x111. 
operis noftri De Marinispifcibus. His omnibus Iouij & aliorum 
idem fentientium coniecturis vnicam rationcm à natura & a&tioni- 
bus Siluri fumptam opponimus:Silurum autore Plinio, vbicunque fit. 


 vbiquegraffarijnomne animal appetentem, equos innatantes fgpe de- 


mergentem , przcipué in Moeno Germanie , & in Danubio. Qua 
in Sturionem nullo modo competere poflunt: nam dentibus 
! j caret, 


àó j 
E TB E K. 183 
éaret neque maleficus , neque ferox cft;à quibus moribus plané alic 
na eft oris fabrica,vt nequc alia animalia appetere , neque demer- 
gere poffit. Nunc Silurum & Glanim fiue. Glanida diuerfos cffc 
pifces oftendamus , & Siluri nomen Grzcum non Latinum, vt 
perperam Gaza Ariftotelis Glanim femper Silurum conuerterit. 
Athenzus Niloticos pifces recenfens, Glanidas, & Siluros feorfum 
ponit, & GlanidiIftri Latum piícem comparat. Eius verba funt. 
OQ. dU cr Tü Né "ro (equ ywopduoi Amo. O péycÜos &Uploxof) xdi 
vertp divtocias Algas Cyorrts. O 3 (00s ros Aduxo(rros v xg) "deos 
igi ex Sómov oxéUa C ojvos , rapa Nowr üy. T xU o I'epo *yAdiAt. 
Qépd dUà ó NisÓXos sg eet "yv roa. yy Óo , 3g] rer (o: ndo y jug oett 
di & dy Xopouxíyay : dIoNNG yep xg) TÜÓTOV ye . éo4 dié xd) TOS ug4G- 
Gs xoXs Sus , àv pamasréud Aveyumos cr Dod; dia víTov . Ts ugucras 
xa] (grorépa us xg] "yAdwl9us. tici. dVà t aroNNoL ari d rovro Qpépovris v. cvo- 
"uaeido &mo ? Mus €? ugaeries. N4AXdjor dVS eicw ixOUes ei yb O purr- 
.ueréody Suvapa sov) T. dro3ypaido Vycv. INeupwn. udo Sign , xoipos ,ot- 
ss , q&yeos , GEdpuyyos , ANNdBeus , oispos ,&c. 1d eft, Latorum qui in 
. Nilo fluuio procreantur tanta eft magnitudo, vt inueniuntur qui 
. ducentarum librarum ponduszquent. — Piíciseft candidiffimus & 
fuauiffimus quouis modo apparatus fimilis ei qui in Iftro nafcitur 
: Glanidi. Fert Nilus plurima alia piícium fuauiffimorum genera, 
maximé coracinos quorum multz funt fpecies. Fert & piíces qui 
Mxazotz vocantur, quorum Archippus meminit in pifcibus his ver- 
bis. Mzotas, Saperdas& Glanidas. Sunt& alij multi in Ponto 
quibus ex Mzotide palide nomen pofitum cft. Nilotici vero funt 
pifces , fiquidem peregrinationis multorum annorum meminit- 
Ííc poffum , "Torpedo iucundiffima , Porcus, Simus, Phagrus , Oxi- 
rynchus, Allabes Silurus. His accedit ZEliani teftimonium.  Gla- 
nis inquit, piícis incola Mzandri, & Lyci Afianorum fluminum,& 
Europei Strymonis , fpeciem Siluri fimilitudinémque gerit , idém- 
uc foetuum fuorum amantiffimus cft , mas faltem qui foetum | af- 
fidué ab aliorum pifcium iniuriis tuetur atque feruat. — Eofdem 
Siluros Glanibus fimiles à Paufania intelligi puto , quum fcribit 
beluas quafdam perniciofas in Rheno & Iítro gigni forma fimi- 
les Glanibus qui in Hermo & Mxandro proueniunt, excepto co- 
lore nigriore, & corporis robore quibus Glanesinferiores funt.No- 
men Siluri Grzcum effe non folum ex iam citato Athenzi loco, 
(cd & ex alio facile intelligas quum (cribit. «( dV yi «gj eetspov ^- 
yop, A2. ciXspor? aivóugug ad ydp xg)j STos &mo TÉ ctidv GuuExüs T Sedy. 
Cur non Siurum dicimus fed Silurum?Sic enim nominatus eft quod 
cótinuó caudam agitct;Paulus eodem cixse« nominc vfus cft.Quum 


pa DE PISCLPb.PPRTWPIMTIMMEM 


igitur Gazam impulit, vt pro Glani Silurum reddere? Vnnicus,vt 


Li. «4.5 opinor, Plinij locus, qui talis eft. Silurus mas folus omnium edita cu- 


Til.6.de iff. 


£4p-14- 


ftoditoua,frpe & quinquagenis dicbus, ne abfumantur ab aliis, id 
quod deGlani tradidit Ariftoteles.At id non folus Silurus fiue Glanis 
facit verumetiam Cyprinus vt eodem in loco Ícripfit Ariftoteles.ea- 
dem eft erga foetus fuos charitate Glanis tefte Eliano alius à Silu- 
ro. Quareex eoquod à folo Siluro feruari oua tradit Plinius , non 

neceflario efficitur Silurum Glanim Ariftotelis effe, qui oua fua cu- 


Lily. s.c. 45, ftodire dicitur. Preterea alio loco Plinius Glanim nominat. Cau- 


tiusinquit,qui & Glanis vocatur, auerfos mordet hamos,nec deuo- 
rat, fed. efca fpoliat, qux ex Ariftotele fumpta funt,qui Glanim à- 
xigpogáyoy vocat. His necinutile fuerit addere, Apud Diofcoridem 


Lio debifl. y 1 5. 1 1, pro djXspos legendum effe expos, vel ajjspor & ciNspor eun- 


cAp.37. 
Cap. 29. 


Ibidem, 


dem effe pifcem. quas enim facultates Diofcorides àoXspo tribuir;eaf- 
dem Paulus ZEgineta (j^ spo. Sic Diofcorides. v«ejygpis . drpogos, * 
pTzplas 9 xgBalpd A xj éOmryas Xa ioxevd Cd. xa Gc aoSel (o. 575 c«/pE TS 
GeiprpS exoNvorus àyovy4. Sale conditus minimum fuppeditat alimen 
tum. Árteriam expurgat & vocem expedir.Illita faliti caro aculeos, 
& infixa corpori fpicula extrahit. Sic Paulus. eiAsspos &euyrpos potis 


Lir. &prapidjy. x aÜvygor Suv aao, xia Gc Na oxüuSvos ) oxoNomus àviyd: Neque 


eft quod quis obiiciat zspo apud Paulum legi' poffe ficuti apud 
Diofcoridem, quoniam illic Paulus ordine literarum vires medica- 
mentorum tradit,& in iis quz à litera c. incipiunt fcribit quz modo - 
citauimus. Idem de Galeni loco fentiendum qui elt x. 1 ».1 x. de fa- 
cul.fimpl.medic. ex quo Galeno fua defcripfit Paulus . 7v 3 Tovgo- 
xU crrov &ixepor T. Gupta. Mela vrbe pSutuo tEdtyly oxaNees. quai, 
és $uxlodw ye (a Sywapur SgXovóTi,. Nbi pro duNSps ciNSpSis intellige. 
Supereft vnica mihi improbanda opinio viri eruditi à quo diffentire 
mihi religio foret , nifi veritatis cognitionem,qua nihil prius neque 
antiquius viro bono effe debet;ipfe quoque rebus omnibus antefer- 
ret. Decoaliquando audiui quum diceret, veterum Silurum eum 
efe qui ab Aufonio Lucius vocatur ,à noftris Zrochet , cuius mores 
Siluri moribus à Plinio traditis optimé conueniunt: eftenim Lucius 
voraciffimus,dentibus acutis, longis, firmifque armatus eft,quem ve- 
ré dicere poffemus in animalia graffari. Cuius rei exemplum profe- 
ram. Narrauit mihi vir fide digniffimus vidifle fe Mullz,quam iter 
faciésin Rhodanum potatum duxerat,labrum inferius à Lucio den- 
tibus apprehenfum,cuius demorfu cruciatam & territam inde fugif- 
fe,& crebra capitis quaffatione Lucium in terram deieciffe quem 
ille palpitanté & in aquam redire conantem cepit, domümque tulit. 
Certum eft feles paruos & canes in. viuaria Luciorum conie&tos 
ab iis deuorari, Quare morcs quidem conucniunt/fed natalis locus 
maxi 


E IBEIE 185 
maximé repugnat, Lucius enim lacuftris & paluftris , fiue fluuiatilis 
tantüm,Silurus marinus & fluuiatilis. Neque Lucio competunt not 
quas Siluro Aufonius tribuit, quod dorfo fit flaucfcente olei modo, 
quod tam vaftz magnitudinis vt Delphinus fluuiatilis nominari pof 
fit.Denique Lucium Siluro aperté diftinxit:cüm enim de Lucio atq; 
aliis aliquot dixiffet, fubiunxit hzc de Siluro vt diuerfo pifce. 


Nunc pecus equoreum celebrabere magne Silure 
Quem velut acfso perductum tergora, oliuo 
emnicolam "Delphina reor, fic per freta magnum 
Labers,€7 longi cUix corporis agmina (olui. 
efut breuibus defenfà cvadis,aut fluminis cvlnis, 
Aut quum tranquillos moliris in amne meatus, 
Té cuirides ripa, te carula turba natantum, 

*  Teliquida mirantur aqua diffunditur alueo 

— efestus, GJ extremi procurrunt margine fluétus. 


Propofitis igitur multorum de Siluro fententiis noftram libere 
roferre non dubitamus.Exiítimamus autem veram Siluri figuram 

pi&ura noftra reprafentari quam ex iftri fiue Danubij Siluro expref- 
fam mifit ad me Conradus Gefnerus , de cuius moribus à Germanis 
fide digniffimis eadem narrantur,quz Plinius Siluro tribuit : ferox 
enim eft & in animalia impetum facit,corum enim catulos inie&tos 
difcerpit & deuorat, vaftiflimo eft oris hiatu dentibus multis acutif-- 
fimis & validiffimis munito, non fquamis fed cute dura contegi- 
tur & nigricante. Oculis eft magnis. Pinnas duas habet in doro, 
à podice vnicam;alias habet branchias in ventre. Carne eft dura. Ad 
quz ca conferat antea ex Galeno & Diofcoride diximus.Hanc meam 
de Siluro fententiam equi bonique omnes vt confulant , oro atque 
obteftor,qua certiorem,& euidentioribus teftimoniis probatam fi qui 
profcrant , libenter me eis affenfurum profiteor. 


Á 


DT MJ kt "n 1 b Bna 1127 V7 "C NSNN D TSTT TM YR 
D | we3 TETPENMRMSORE S es cr Cord PROS E RETRS 
4 i » Y Y 4) 

ud " P4 


B6 DE PISCIB. FLVVIATIYI 
De Catia 


T, 


X-— M » 7 H í L ( zt | 7 
| Mr 
EAANN 


: 
NI. 
j B N 
j x i QS NEP NIU 
NN NS WERE L- wit 
Y P h 7 2 Ü j yy. 
S 7 
N NNSN , JP 
SM SS CNN 7 
r^ PN SN SS :A 
LIESS x SS 
LA PER NS SOS 
7/5 SNSSSSNNNNS SS 
NN NA MA NSSSASSSISSINNNS ANNE jy» 
dida " n ds 
): IOSOVSESEPRS 


— asi 
Pr ud CUN Quai m 1 


Y 
uU 7 l 


V 
RA 
N / 


ANUAL QNS 
SARI PIENSAN | 
UR MUR RR SNR 


TROC ER ICA C cL Me 


OCVIMV'S Proximo capite Silurum eundem 
cum Glanide pifcem non effe,fed ei perfimilem,qua- 
lis eft quem hic exhibemus,capite craffo & magno, 
ore dentibus armato.qualem à bono & docto viro fi. 
GEI guram accepi talem exhibco,nec certi aliquid ftatuo: 
nunquam enim temere mihi iudicandum, & affirmandum aliquid 
flatui deiis pifcibus quos neque vidi,neque diffecui. Pifcem alium 
pro Glanide vfurpant nonnulli quiab Heluetiis 54/sz. nominatur, 
& in Iuerdunenfi lacu capitur,ea adducti ratione,quod ab accolis la- 
cus mod di&ti obferuatum fit quod de Glanide fcripfit Ariftoteles. 
Teils 3 ao(equuois td] 2urodois. xoipsides pSp $3 días tSc ya) ; lois 2 
diy iSt. vos) oc &ucartad]d y oov "yXdjuis mo ula. dique, 9i. O. pueTÉG-. i 
fos Y , &stpofó2ufs e yn) : sid4 mo [óporz'is vedutxóis xevpeiraj. Ideft flu- E 
uiatiles & lacuftres à pefte quidem immunes funt , fed nonnul- 4 
. lis morbi incidunt proprij. Glanis enim maximé canis exortu, 1 
quod fublimis natet, fyderatur, & tonitruo fopitur magno.Pifcis hic 
in cam accrefcit magnitudinem, vt centum librarum pondus fu- 
peret, cute dura contegitur fine fquamis,capite lato & compreffo, . 
circa os appendices multas habet . ex fuperiore maxilla depen- 
dent duz, ex inferiore fex. Pinnz dua funt in dorfo, aligad bran- 
chias, ab ano vnicam cum pinna caudz continuam. Cauda ipfa lata 
cft, & depreffa. | Carne eft dura & infuaui,& ab ipfis lacus in quo 
capi 


LE I* BESRC 
 capitur;accolis negligitur:credunt enim ab eo tempeftates induci;nec 
vnquam maiorcs capi fine proxima tempeftate. 


De Antaceo Boryfthenis. 


ZZ z Jp T 
577777 MM EE 
ere ettet ll (tf ttf » E LLL € 2 7 yy 
C Jj 
S MP 


4) 44 2 )»)) 

224 D o 
2 MIL DV DULL RSS f 
viii DA Jn 2 : mi (t 

-—"- M ut 4 MM N N 

c MALUM 


UN 
p N 


DN 


SN 


EN 


OCBIUT) XE 


NT ACEI Pifces dicuntur przgrandes,& vafte ma 
gnitudinisin Meoride & in Boryfthene,quos aliquan- 
€? doin ofliis in glacie concretos cffodi autor eft Strabo. 
| Ex his falfamenta fiebant; preíertim ex maxillis & iis 
S quz circa palatum funt partibus, quód ex partes aliis 
fuauitate przftarent. Ex his igitur vnus eft quem hic proponimus ro- 
ftro oblongo;acuto;oris vafto & rotundo hiatu in fupina parte. 


"v AZ 
V Ww : 


S NEN 
QS 


: : ANN NS 
AA LAN. 
ASQ 


20) 


i2. $ 

—— l^) WEN. N VC 

SR NAM 
RR 


[C Uuphaupe«r yq 


ZSUEECO ICINVS Italic fluuius Thymü fpe&tatu digniffi- 
254 [52755 mü pifcé procreat,à Thymi odore fic nominatü.Is cu. 


2, 


187 


1:83 DE PISCIB PENWVIAWM 
pinnas duas habet ad branchias, duas alias inferiore in ventre; podi- 


cc vnicam.In dorfo prior magna eft,quz rubefcir , pun&ifque nigris 
notata eft. Cauda in duas latas deficit. yn 


De Lucio. 


LX 


/ 

M » 
HAVANA LU ^ Y 
ADAM, 
ee ERE AIR 


(4 gp pd 


NTER Hluuiatiles Lucium collacamus , quan- 
uis non folüm in fluminibus, fed etiam in paludi- 
bus, ftagnis & lacubus viuere comperiatur. Eft igitur 
: Lucius omnium dulcium aquarum communis, quem 
22/5 'cetaccis anté deícriptis fübiungimus,quia in magnitu 
infignem accrefcit.. Marinus plané non eft, nec nifi raró in 
ipfis etiam fluuiorum oftiis reperitur;nifi aut vndarum vi,aut fuo im- 
petuillucferatur. Has ob cauías aliquando in oftiis Rhodani, vel in 
ftagnis marinis capitur,fed prorfus exuccus & infuauis;ac vcluti tabi 
dus,non alimenti quidem penuria:nam ibidem permulti piíces com- 
modé degunt,& pinguefcunt, fed quod in alienum locum & à nati- 
uo diuerfum vltro compulfusfit. Aufonius primus ex Latinis, quod 
fciam, Lucij nomine vfus eft,dedu&to,vt opinor, à grzco nomine 78 
A/xs quod Lupum fignificat;quia hic inter fluuiatiles fit voraciffimus 
& edaciffimus,quemadmodum inter marinos Lupus,cui Grxci à vo- 
racitate A&gp«xss nomen dederunt. Sunt qui Sphyrznà Lucium ma 
rinü vocent,quem Itali Perto noftri [Pet appellant.Sed Sphyrena & Lu 
cius valde à fefe feiücti funt , vt ex capite de Sphyrena colligere licet. 
Burdigale Lucz nominatur; Gallis rocher, vel ab aliis Bequez,vel Ze- 
c/et,à roftro prominéte:Zec enim lingua noftra roftrü fignificat. An- 
gli pro «tatis ratione varié appellatyminorem *2;/z vocantes,maiore 
Lutz. Aulici noftri Luciü pede vno minorem Zrochetoz vocát maioré, 
Lanceron,qui pedum duüm triümve eft magnitudine Zrocber. Eft igi- 
tur Lucius pifcis longus ad duüm triümve cubitorum magnitudi- 
. nem attingens in magnis lacubus Galliz & Germaniz , quadrato fc- 
ré dorfo & perpetuo quali, donec ad poftremas pinnas ventum 
fit, aliquando tamen ventre diftento & prominentiore quum pin- 
guior factus eft , quod etiam aliquando Ichthyopolarum $ po- 
ura 


7j e 


LLb.- EE 


ftura accidit; qui pifcium quorundam ventrem herbis infarcien- 
tes,algam & viles alias herbulas carius vendunt , quàm pifces ipfos, 
quod Romz fieri deprehendi.Cauda eft breui,capite quadrato;ftria- 
to,foraminibus paruis excauato. Roftrum anferino roflro non abfi- 
mile eft,maxilla inferior fuperiore longior,& cochlearis modo exca- 


189 


uata. Dentes multos habet vario modo difpofitos: namin maxilie 


inferioris anteriore parte dentes parui funt, in os recuruijin fuperio- 
re maxilla nulli funt , quia cüm ea latior fit , dentes extra os promi- 
nentes,& inferioribus non occurrentes inutiles forent.Horum igitur 
loco natura duos dentium ordines palato infixit. Oculi coloris aurei 
funt emuli,ante quos duo funt foramina in vnicam cauitatem cocun 
tia.Corpus fquamis tegitur paruis tenuibüfque;adeo vt iis carere vi- 
deatur:& cum iis coquatur,& inter edendum,fi paruus fit Lucius, ne- 
gligantur.Sin maior duriores & euidentiores abiiciuntur. Corpori 
maculz quzdam afperíz funt. venter candidus eft , dorfum nigricat 
vel liuefcit,latera argentea funt,in magnis & fenioribus aurea. Pinnis 
natat quatuor,duz funt ad branchiarum ima, qui pinnarum fitus eft 
fluuiatilibus pifcibus communis,vt faciliüs in aqua j. Pos & 
efferantur.Contra altiüs fita funt eedem pinnz in marfhisquia dul- 
cis aqua tenuior eft & liquidior,marina craffior & fpiffior , ob id hzc 
ondus magis fuftinetjilla minus.Inferiore ventris loco duz ali funt 
magnz & validz.In dorfo nulla eftfed non procul à cauda duz funt 
vna fuperior;altera inferior.Superior aurca cft,nigris maculis notata. 
Cauda in duas pinnas definit fimiliter pi&tas. Linea medium corpus 
dirimens vix cernitur,quia ex minutis punctis conftat.Interna omnia 
corporis figuram fequuntur.Etenim oblonga fimul maximé ventricu 
lus pinguitudine obductus,cuius permulta funt appendices , in qui- 
bus chylus confe&us feruatur,ne ob gulz laxitatem facile reiiciatur. 
Inteftina tribus longis conuolutionibus conftant.Hepar ventriculum 
ample&uturjin quo vefica eft felle viridi diftenta , in fuffufionibus & 
oculorum maculis vtili.Carne eft dura;nec valde glutinofa f1 in flu- 
uiis & magnis lacubus alatur,fed mali fucci & glutinofa fiin ftagnan 
tibusaquis & paluftribus degat.De quo Aufonius in Mofella. 
Lucius obfcuras culua,cenóque lacunas | 
Obfidet hic nullos men[arum letus ad efus 
Feruet. fumofis olido nidore popints | 
In pifcinis etiam cum Tincis & Cyprinis includuntur Lucij, hi 
omnes pro loci & vi&us ratione,vel meliore vel deteriore funt fucco. 
Galli magnos Lucios & in puris aquis educatos valde commendant, 
aliositem pifces dura carnis,eofque rident qui vt carnes, ita pifces aí- 
Íeruant,vt teneriores reddantur . Qua in re vehementer errant: que 
enim dura difficilius concoquuntur quàm molliajqug intelligo tene- 
j 


jo DE PISCIBVSIEEN VIDETE 


- Bib s.de ali- 
men facul. 


ra & friabilia,non humore nimio & fuperuacaneo diffluentia. Offa 
maxillarum à quibufdam in medicamentis vfurpantur vfta, in ci- 
nerem & in puluerem redacta.Drachmaz pondere ad calculos renum 
comminuendos valere creduntur,non alia opinor ratione,quàm cal- 
culum in mcatibus vrinz morantem deorfum pellendo, vel pituitam 

ua calculus retinetur abfumédo. Itaq; ad vefice calculum nihil pro- 
deft. Alij ex iifdem maxillis cinerem mentulz vlceribus afpergunt ad 
exficcandum,quod efficacius prz'ftant faliti Lucij offa , vt fpodij vice 
effe poffint,quemadmodum & Siluri faliti offa. 


De Mugilibus. 
(AED TS S GUT 


yc. 
SUA ; 
mà 
de quibus nunc loquimur.Sunt qui Kéga»«v genus Mugilum omnium 
fiuc NS fiuc fluuiatilià coftituunt,vt Galenus . Alij Leucifcü, 
inquit idem Gal.Mugilé tantum fluuiatilem faciunt à Cephalo diuer 
fum.Hicefio apud Athencü Leucifcus Mugilü omniü genus eft. Sed 
de hac nomin varietate fatis multa diximus r.15. 1x. operis noftri de 
marinis pifcibus. Ac quéadmodü illic Mugilà marinorü genera plura 
effe docuimus , ita nunc eorum pifcium fpecies aliquot proponemus 
quz non nifiad Mugilum naturam referri poffe mihi videntur. funt 
enim qui fucco,fubftantia;colore,corporis afpe&u fimiles,capite tan- 
tüm & roftri figura differunt quemadmodum marini inter fefe. De 

quibus deinceps dicemus. | 


( en P TX B. 


focdus à vi&us ratione , quia ftercore , caeno , fordibus 


dele 


^ 
pu ISDN 19I 
delectetur & viuat.Álij à capitis magnitudine 7es/arZ. Sunt qui fqua- 
-um Latine appellandum effe contendant,quia Romani hodie fqua- 
um vocant.Sed aliás oftendimus Squali nomen folis Galeis conueni- 

rea fqualore & cutis afperitate. Capitonis nomen quo vfus eft Aufo- 
nius in Mofella ad marinum referri non poffe, vel hinc potiffimüm 
colligas,quód ariftis Capitonem abundare fcribatid quod fluuiarili- 
bus commune eft. Verfus eius funt. 

Jquam eus berbofas C apito tnterlucet arenas 

"U'ifcere pra tenero fartim conge[lus arisías. 

Eftigitur Capito hicmarino Capitoni fimilis,nifi quod dorfo cft 
minus ato,& corpore magis compreffo. Vnicam habet pinná in dor- 
fo,duas branchiarum ima parte;inferiore ventris loco duas alias,à po 
dice vnicam.Capite eft craffo & magno.Os fine dentibus eft,fed afpe- 
rum,palatum carnofum fed minus quàm in Cyprinojitem offa in pa- 
lato.oculos habet medios,pupillá nigram. Branchias quatertas & ge- 
minas. Ventriculum paruum,Inteftina parua;hepar ex albo rubefces, 
fcl in medio viride,veficam geminam aére plenam , peritonzum ni- 
gricans.Caro frequentibus fpinis firmata eft. Vefcitur coeno et aqua, 
à carne abftinet,vt ex frequenti diffe&tione & ventriculi infpectione 
cognouimus.In pura aqua diu feruari poteft,modo aqua mutetur (x- 
pius,& vas ad fummum víque non impleatur , nec mica pe ,nec 
quicquam aliud in aquam iniiciatur.alioqui moriuntur fuffocati. Car 
ne eft candida, guftus infipidi.Sale conditus melior efficitur , & à ma- 
rino falito vix diftinguitur. À 


De Leucifco. 


Aen 


ex a À Ke b 


("PUT XVI 


QEVCISCORVM feuMugilum fluuiatilium ali- 
19) . à ; : Pe 
S quot effe fpecies dicere poffumus.Ex his eft is qui à Gal 
M2 lis Garden vocatur , ab Italis L'afcha , à noftris fortaffe 


Á/ 


1922: . DE PISCIPVS"--FEWVVIATIIM 
ficu,figura,fquamis fimilisfed capite eft minore;corpore latiore.Dor- 
fo czruleo,ceruice virefcente,ventre candido, oculis lauefcentibus. 
Dentbus caret;imo palato offa habet. Partibusinternis non differt à 
Capitone,nifi quod tanta pinguitudine non obteguntur. Alacris eft 

, & viuidus hic pifcis,vnde Galli valetudinem integram defignare vo- 
lentes,hominem Gardone faniorem effe dicunt , quod ex pifcis iftius 
agilitate & actionibus fumptum eftnon ex fucco:carne enim eft mol- 
Ji fluxili,parum nutriente. "arto 


SN f 


— 


De Leucifci qund Ípecie. 


1 "e, DX US £ : A TTERIT A272» », 
pcc NEN Tc OE PIS E EI CARERN REEL 
— MU QUT 4 
--— Um cH 
: MANET en T 


fagittz modo fcfe vibret;à noflris 32p/;o,3 Lugdunen-- 
fibus $w;f/z. Hunc Leucifcum nonnulli cum fuperiore 
confundunt,fed corporis latitudine differt , roftroque 
eft acutiore,alioqui pinnis.earum numero & fitu fimilis eft , Squamis. / 
mediis tegitur,quz lineolis diftin&e funt.Ex fufco partim viridis eft, 

artim flauus. Ventriculo eft paruo,hepate eft magno, à quo fellis ve- 
fica dependet.Pinguefcit multum hic pifcis.Carne eft molli fuauique. 
Pinguitudo eius aurium doloribus fuccurrit, & cum felle eiufdem 
permiíta oculorum caliginem abftergit. Pifcis hic eiufdem generis pi- 
Ícibus fcilicec Mugilibus fluuiatilibus non admodum praftat , neque 
ab antiquis etiam f1 veruseorum Leucifcus fit;ceteris prafertur.Q ua- 
rc falsó id Galeno attribuit autor 1 1 s. De Aquatilibus , quód fcribar 
Galenus Leucifcorum magnam copiam condiri folere, atque in ma- 
gno haberi pretio.De Leucifco enim vnico tantum loco hzc tradidit 
Galenus r 1 5. 11 1. dealiment.facult. Eoi 5 vd mp jj». Ac pz 
TÉs t» TOlS "T (aJ49is y yvojcóres lyOUas. XdUxi( xs xaNS (m eTtpor £iyaJ Voi OV 
Tis Os &idos Td» xtqaDXov tei ) (QNet yo. puso rely Cdo 7 Cafcn, 
Mértpnr 3 Bpayb, xg P wigaNu) puxpdlipaus x3] P. yd&Qy. dkdltpau. 
H 5 Swajus ? àm dle Soqius. oidu tjwwypoog:tr etTOy euo] - TGY TIO (3: uy 
xtQáAGv og» Voip Ovi los S axpdeyjaos. &iquoGarra(1s,0 36 Tile xerGusre- 
pov &giv rigueur] 37 epa(io-v&v xejytUopSoor iet vos ids , x, yadag 
qroXU perio tawlg QduaoSseis Slos 6 ?uptradios: àmdlibelog yop &wdyv O [8Ac- 
ydSes v: pejus cr 7$) yé (3-x gWtoy 3 lon TÓ Xeoro TeuprydUleros 


€ 7 
[04274 


XS 


c b 4 7 e T 
VAS ENS 
Ó ). 5 


J^ 


LZ 


E. 


jreaAds. Ex noftris quidam,pifces in fluuiis genitos Leucifcos appellàt, 
à Capitonibus fpecie diueros effe exiftimantes. Catera. quide animal 
animali fimile eft,fed Leucifcus paulo eft cadidior, capütq; minus ha- 
bet,& guftu eft acidiore.Nutrimenti auté ipfius facultas talis eft, qua- 
lem fuuiatilium Capitonum prius effe diximus.Itaq; de nominetan- 
tüm controuer(ia eft non de re.Q uod veró his vtilius eft proferam.Pi 
Ícis ifte ex iis eft qui fale codiuntur,& qui lacuftris eft, ita conditus fe- 

ipo melior cfficitur:quicquid enim imfapore eft mucofi, & virus refi- 
- piés;id omne abiicit. melior veró eft recens diutius in muria feruato. 
Hic Galenus diferté fcripfit Leucifcum Capitonibus nihilo meliorem 
effe, falitum veró meliore feipfo efficijquod & omnibus eiufdé genc- 
ris pifcibus euenit.Locus hic poftulat vt diligentius excutíamus quod 
ait Galenus Leucifcum habere y&(7 ó£vlepov, id eft,guftum acidiorem 
: quod mendo nó carere monuimus r.15.11.operis noftri de marinis pi- 
Ícibus,quum de pifcium fapore tra&taremus legendümque effe x:ga- 
Alu) yo puxpilépd xg] o£upvyydltgd». quam germanam effe huius loci. 
le&ionem ratio ipfa primüm fuadet.pifces enim omnes qui in aqua 
dulci gignuntur & alütur marinis funt infipidiores.marinis omnibus 
fubeft fapor quidam acris nec ita infipidus.Id declarát pifces marini 
quiamnces petüt,qui in aqua dulci nutriti permultüm guftu ab iis dif- 
crepát qui in mari capti funt.His accedit Athenzi autoritas qui Mu- 

ilem fluuiatilem appellatum fuiffe ait £/pvyyo , his verbis . Ksgpéos 
5 yudlai uS xd) Daxdosios xg] 6 2ujpwdjos , (€ aro (guuos , Tos j X9A£TOJ 
éEcpvyxcs. Mugil quidem eft marinus,& lacuftris,& fluuiatilis , hic au- 
tem vocatur c£/pvyyos. Ex hisigitur conftat le&ionem noftram ve- 
ram effe cáque nota à Capitonibus Leucifcum difcrepare , quod ro- 
ftro fit acutiore. 


De Alia Mugilisfluuiacilis fpecie. 


—— 
ecmoacangtt Ml ili a A AU Jt QN ^ v ii TA : 
ET 

Z A rim ey hear DU Ad (1 (QU 
Lp 
Al AMAN 
4 DEZ LA 


( 
u lA 1197 


( 


SOAM 


EA [eO PvonTWwvaexXxrr 
355) REQVENTISSIMVS eftpifcisin riuulis & flu 
zE:-/ uiis labentibus ex motibus Cemencis,qui à vulgo 5/ego 
PAS . ^ ..- 
S vocatur.Hunc ad aliud quàm ad Mugilü genus reuo- 
e ^ care nó poffum,quemadmodum nec pifciculum illum 
D 


ü 


ij4 DE PISGIPEVS TEVVIATME 
qui à Lugdunenfibus Frito& & Friteaw nominatur , qui fuperiori fert 
fimiliscft,fed minor,palmienim longitudinemvix fuperat , fuperior | 
in Erari,& in aliis etiam aquis etiam cubitalis eft.Hic corporis afpe&tu 
Mugilibus fimilis eft)necnon pennis, earum numero;fitujcauda, par-—— 
tibus internis.Roftro eft acutiore;fine dentibus. Idem cum inferiore - 
qui in Arari frequens eft, vi&us ratione, carnis mollitie & fucco ma- 
ximé conuenit. 


De Barbo. 


C o PLU. LX 4 


& Barbari quum minor eft.iícis eft lluuiatilis mugi- 

; libus corporis fpecie,pinnis,earü numero & fitu fimi- 
lis;nifi quod pinna quz in medio eft dori firmiori aculeo innixa eft, 
pinne vétris magis flauc funt,caude pinna zubefcit.R oftro cft logio- 
re & acutiore cartilagineo & pingui, cuius extremo due appendices, 
ex lateribus alic dux propendét,à quibus Barbi & Barbati nome ade- 
ptus eft.dentibus caret.oculis eft paruis;pupilla nigra quam ambit au 
reus circulus.Branchiarü rima parua,quàáobré extra aquá fatis diu vi- 

,  uit.Linea à bráchiis ad caudà porre&ta minüs euidés eft quàm in aliis. 
Colore eft vario:dorfum enim ex viridi flauefcit, venter lactei eft co- 
loris. In hepate fellis veficá habet,inteftina in fpiras contorta,pingui- 
tudine oblita. Veficam are plená.Oua venenata effe vulgó dicuntur, - 
quód vim turbandz alui & vétriculi fübuertendi habeát. Hoc ideo fit 
quia bilem mouent & excitant:ii$ enim qui affatim oua ifta deuora- 
runt,& vomitu & alui deiectione,& magno oris ventriculi morfu&z —— 
moleftia corpus vacuatur.Hanc vim ouis iflisineffe nonulliexiftimat — — 
co maximé téporc quo falicum quz ad fluuiorum ripasfunt , floribus P 
in aquam decidentibus vefcantur.Sed cüm eadem nequefalicum flo-— — 
ribus,nec aliis ipforum Barborum partibus que ex iiíde aluntur, infit, : 
id idiofyncrifie potis tribuerim quàm manifeftz cuipiain qualitati. — 
Barbus carne eft candida,molli,fapore no infraui fed piis olla E 

multis 


D : : La 
" * 


m. 
io MM 
e 


L DB EC K. | bo 

95 

multis firmata. Circa caput pinguefcit, cum fquamis coquitur , quia 

paruz funt.Cüm fenuerit,maiore cft in pretio, & melior. Quod ceci- 
nit Aufonius his verfibus. 

T áque per obliqui fauces cvexate Saraui 

Qua bis terna fremunt. fcopulofis oftia pilis, 

Quum defluxisti fama melioris tn amnem 

Laiberzor laxos exerces Barbe natatus., 

Tu mettor petore auo,tibi conttgit cuni 

Spirantum ex numero non illaudata. fenectus. 

Vehementer errant qui Mullorum vires Barbis tribuunt , quod 
vtriq; barbati fint,cüm maximé à fefe diffideant hi fluuiatiles, illi ma- 
rini & rubri.Barbus non inepté ob roftrum longius & acutius inter 
Oxyrynchos connumerari poteft,quoniam multi eo nomine à vetc- 
ribus donati funt. 


De Oxyrynchis pifcibus. / 


er rcrereES. 
539 Jp RM AMA uA Mu 7o». 
PEDI ARUM POMA MA; jl) AN 
" t A dle vl Aj ihid VN NERA i ^ 4 (CS ; SN 
(OC XOQOCA (? GGG (A MN 77. & Doo Mh 
SAMASAR eI Me Se i 


M 


^ 


pP RUETOUEX 


VNT inmaximo Cafpiz lacu Oxyrynchi ab acu- 
2/7 mine roftri nuncupati,magnitudine c&o cubitorum. 
S) Eos Cafpij captos diftrahunt,& muria conditos atque 
: 22& exliccatos védunt: fimul etiam adipe detracto farinas 
JE ess cxciscoficiunt,atq; exempta ex iis vifcera excoquunt: 
vnde ad permultos vfus accommodatü fit glutinum,quod & firmiffi- 
mé adhzret & conglutinat, vt difficillime diffoluatur. Alius eft Oxy- 
rynchus Nili alánusjillic venerationé religionémq; habet, vt pifcato- 
res valde timeant;ne quando is pifcis & facer & magna religione pre- 
ditus capiatur. Alius eft Oxyrynchus qué mare rubrü procreat;ore eft 
przlongo,oculis ad fimilitudiné auri fulgétibus:eius dorfo figna pal- 
lore infignita funt. Pinnz prioresilli nigrz exiftüt,quz veróin dorfo 
albe. Cauda prolixa cft & viridis,qua media aureola linea interfecat. 
His Oxyrynchis quos nó vidimus pretermiffis eum proponimus qui 
Antuerpie crebró cernitur, & /autiz nominatur.R oftro eft longo, te 
nui & maxime acuto,vndc Oxyrynchum red à nobis appellatü fuif- 
fe puto, nifi mauis Sphyrznam fluuiatilem vocare , quia marinz 
- Sphyrzne roftrum fimile habet,fed molle & nigrum.fquamis medio- 
Z 


( 


6. DE PISCIBVS FLVVIATIL; 
citur. Pinnasin dorfo treshabet , inzquali [patio à fcfe H- 


cribus teg 
ftantes.totidem in ventre habet quot Barbus. 


De Eperlano. 


S 

MI ll 

ATH Mh Pall i 
ut I a 


mmi 
NS ANS 


Cip Eg AX X, 

; N oftiis luuiorum in Oceanum influentium,vt Rho- 
5 $5 tomagi & Antuerpiz frequens eft pifcis qui Cperlan 
«f dicitur,à nitido & fplendido colore quo vnionem re- 
fert. Alia & preclara nota infigniturnam viole odo- 

u22X7^ rem refipit.Eius duplex eft genus.Alius marinus eft & 
litoralis;alius luuiaulis.Marinus afinos paruosrefert;pedis magnitu- 
dinem vix fuperattenui eft corpore & rotundo , oris hiatu fatis ma- 
gno.Dentes habet in maxillis,& in lingua. Carne eft pellucida. Lapi- 
des habet in capite, pinnas eafdem quas Salmonum genus, maximé ] 
pofteriorem illam doríi pinnam fubrotüdam & pinguem. Hepar illi 
rubefcit. Ventriculus appendices aliquot habet , inteftina fine gyris. 
Carne eft molli & friabili quodammodo violam redolente.£ftatis fi- 
ne vel autumni initio capitur.In Sequanz oftiis optimus eft, & in An- 
gliz fluuiis, 


A 


———r3 


"E Perca. 


"Ub 
Ka 


(oz Zw 
LA » 
Y 
f » T 
NY í/ Ty 
m 
DU 
WR 


(AP UT nte nu E 
Sce cS E marina Perca in marinis pifcibus diximus , nunc | d 


pie 


de fluuiatili, quz marinz nomine fimilior eft quàm 
corporis figura;aut carnis fubftantia;aut fucci bonita- 
te:marina enim molli eft carne;tenera & friabili, con- - 
co&u facili,boni fucci. fluuiatilis his omnibus feré do- 


Ó um 
funt à Galeno 115. 111.de aliment. facul.ad fluuiatilem accommo- 
dant. Sic enim fcribit. A'ejzos 5 dy durois 9 2wis trxer Ó oztgpos cia] ez 
wig4U),usT duro j xolugol € xg) x/y^a| x9] [dj Tuvus (uASis Tb, ug] 
Quxidis » X8] qiépxal. o7 ni e duTüy 9 Msvov éOaeollos, NND) X2) iytdvo(oe a 
vols ü» di Üpeerov ae (Qv. $griv , pie fyrir ov [atooy 19) cuguio4. Pracftan- 
tiflimus inter faxatiles voluptatis caufa Scarus effe creditur, poft hüc 
Merulzx,1 urdi,deinde IulidesPhycides & Perce. Nutrimétum quod 
ex ipíisfumitur non folüm conco&u facile eft/fed & hominum cor- 
poribus faluberrimum:ex his enim gignitur fanguis medig confiften 
tix. Hzc Galenus. At contra fluuiatilis dura eft carne,glutinofa, dif- 
ficili concoctu,nec commendanda, nifi iis quibus dura carnis pifces 
probantur.Perca non nominatur per antiphrafíim;quod aliis minime 
parcat,vt quibufdam placet,fed quia Gracé dicatur lIépiy & Ilis, 
fortaffe à z«exatdy quod variari fignificat.Galli Perche vocant.Pifcis 
elt luuiatilis & lacuftris.In viuariis etiam cum Tincis, Luciis , Cypri- 
nis includitur . corpore eft lato € compreflo maximé inter fluuiati- 
les excepta Brama, fquamis tegitur paruis,colore eft vario, maculas à 
dorfo ad ventrem deícendentes habec.Pinna & cauda rubeícüt. Pin- 
nz duz in dorfo ere&z funt,quarü prior maior eft,duz funt ad bran- 
chias altiores quàm in reliquis fuuiatilibus,Duz in ventre , vnica eft 

oft anum aculeo innixa. Osilli paruum eft finc dentibus. Intus ven 
triculo efl medio,hepate diuifo,à cuius maiore parte veíica pendetin 
qua fel eft tenue & aqueum.Q uia carne eft dura frequentes fpinasà 
natura non accepit.Circa litora & frutices parit , vt (criptum reliquit 
Ariftoteles.R eliqui, ait , femel edüt oua in ftagnis luuiorum & arun 
dinetis lacuum, vt Phoxini & Perca.Siluri & Perca continétem emit- 
zunt foetum, vt Rang,adeo enim fectus ipfe continuó fibi coherent,vt 
Perce quidem quoniam latior eftpifcatores in lacu arundine glome 
rent.Inde cuenit etiam vt multas paruas fimul capiant in lacubus AL- 
lobrogum & Arucrnie. Aufonius in pretio habitam fuiffe teftatur, 
quemadmodum nunc ab iis qui non nifi dure & firma carnis piíces 
probant. 


Nec te delicias menfarum"Perca filebo. 
cmmigenos mter pifces dignande marina 

dolus puniceis f acilis contendere eZMulla. 

Namque & guítus iners, folidóque im corpore partes 
degmentis coeunt, fed diffocrantur arifüis. 


Duritia quidem carnis Mullo parem effe dixerim fed friabilisnon 
eftnec glutinofi fucci prorfus expers , à quibus commendatur Mul- 
lus. Amicitiam Perca cum Lucio effe ferunt,quemadmodum & cum 
Tinca,cuius muco adfricat & illinit vulnera fua Lucius. 

: * 2: RTT B 3 


M" * PEU rt. ET 
wt A MAE - 
JOE is 


DE PISCIÉ"'FLN VIATEL 


De Anguillis. ! jd 


SS 


NW 


2 


Y 
(is 
CN 
SWR NS we 


( o4 PAUETCSX d 


VAMVIS Homcrum fcribat Athenzus videri vo- 
) luiffe Anguillas à pifcium natura feiunxiffe hoc verfu. 
Teiporr. VyxeAvés TE 3g] (x0UEs ài xv Siva. 


Tamen inter fluuiatiles vt ab omnibus,ita à nobis 


eft capite . Foominam contrà quz capite cft minore & acutiore, cZz- 
guille fine appellant. Sed. quid de hac diftin&ione fentiendum fit 
pofteà docebimus. Anguilla omnis nafcitur in aqua dulci,folaque ex 
fimili pifcium genere, mare vel marina ftagna ingreditur, alioqui 
viuit in lacubus, fluuii, & ftagnis;Eft ex logis pilcibus & lubricis, à 
fquamis nudus , cute que facilé tota diuellatur te&us. Os illi eft 
fatis apertum , dentibus paruis munitum. Branchix paruz;cuticu- 
la tete, rima parua quam ob caufam in turbidis aquis facilé ftran- 
gulantur , & in aére diutius viuunt. — Ad branchiss pinnule funt 
duz . reliqui corporis flexuofus impulfus pinnarum vices gerit. 
A medio dorío, & ab excrementi meatu vds limbus cutis potius 
N 
quàm 


| 
: 
j 
j 
í 


PI DSEURS dui 199 

quàm pinnarum fubftitiaqui pofteriores corporis partes ambit. Gu- 
la intuslonga & lata. Ventriculus & inteftina in longum protendun- 
tur.Hepar magnum eft & rubrum, ex quo fellis vefica magna pedet, 
fel aqueum eft.Pinguis & viícida eft caro.In putredine gignitur An- 
guilla vt vermes in terra; id quod experientia compertum fuit . Ali- 
quádo.enim equo mortuo in Magalonz ftagnum iniecto, paulo poft 
innumerabiles Anguillz illic viz funt.quod ego itaaccipio vt no ex 
equi tantüm,fed etiam ex aliorum animalium cadaueribus generen- 
tur. Alij tradunt ex Anguillis prz feneute mortuis , & putrefcenti- 
bus nouas generari. Ariftoteles prodidit Anguillas nec per coitü pro- Li«e.4e bf: 
creari,nec parere oua nec vllam captam vnquam effe qua aut femen gaps 
genitale,aut oua haberet. Meatus quoq; vel femini vel vuluz accom- 
modatos nullam diíciffam oftendere. Sed hoc vnum inter fanguinca 
genus totum fine coitu,fine ouo procreari idque argumento confta- 
re,quod in nonnullis feculentis ftagnis aqua omni exhauftis & limo 
detra&o Anguillz denuo generentur, fiaqua pluuia affluxerit, ficcis 
enim temporibus gigni non poflunt,quippe imbre viuant & alantur. 
Videri tamen ait nonnullas habere facultatem generandi , quod in 
aliquibus Lumbriculi fant:ex his enim generari Anguillas credi , fed 
falío:nam ex iis prodeunt Anguille qua terre inteftina vocantur,que 
fponte in lutohumefcentéque humo proueniunt.Iam alix abíolui ex 
his viíz funt;aliz fcalptis difcerpüfque intus apparuerunt. Oriuntur 
hecinteflina in mari in fluuiis ftagmifque putredinis maximé ratione, 
Ícd in mari quà algz funrjin ftagnis autem & fluuiis iuxta ripas ,calor 
enim am plius eas fubiens partes facit vt putreant.T alis eft procreatio 
Anguillarum.Idem alibitradit Anguillam neque marem neque fcc- 
minam efle,neque prolem ex fe generare.Q uam autem differentiam 
maris & faeminz Anguillz notaruntícilicet alterà caput habere am- 
pliusatq; oblongius,alterà hoc eft foeminam magis repandü,non ma 
ris & fcemine efle differéuia, fed generis.Plin.de generatione Anguilla Lise se; 
rü aliter fenfit. Anguillejinquit;atterüt fe fcopulis, ea ftriginéta viui- * 
Ícunt,nec alia eft earü procreatio.De eadé re hec Acheneus. O»«Uoflaj 
j (Up eto X9 Aqui] y Acide && culo "wouduor cv 9 IX Qaoyo- 
vjr2..Coéunt Anguille fefe coplexe, deinde emittüt ftrigmentitià quid 
ex feipfis,ex quo cüm in limo fuerit animal generatur.Idé Oppiani te jj; 5,4. 
ftimonio cofirmatur,qui fcribit A nguillas gregatim circüfundi & cor sup — 
poribus inter fe coplicatis coire,cx quibus lentor in arenam deftillans 
limo excipitur,in quo procreantur Anguillz innumera. 

At pfo "yeup ax Ctpiisor var. WII v9 u 

E-yy£Awts, 3éugs Vygor dua papae 0a. Ca] 

IDzyutra; , (xv ) xallseela, &ix&Xos. &gpó 

Yydp , cr faudbos vt xgNiulda] 5 3 jur (Nis 


Ijb.4.de hift. ! 


Capit. 


;00 . DE PISCIBVS TEVVIATIM 
AsCapSyuryxvé] Te xd) EyygNDoy Tc oobis. 000000000000 0s 
Vidi equidem Anguillas mutuo corporum complexu coéuntes, . 
neque puto partibusad gignendum neceflariis prorfus deftitutas effe: . 
inferiore enim vétris parte,& vulua in foeminis , & femen in maribus | 
reperitur , fed pinguitudine multa circüfufze hz partes non apparent, 
uéadmodum neq; oua pinguitudini permiíta.Idem enim iis euenire . 
quod de Congris ícriptum reliquit Ariftotel.que cum pinguedine in 
* ignem intecta crepitat & diffiliunt;atq; fic deprehéduntur.Anguillas 
igitur crediderim alias in putredine;alias ex maris & foemine commi- 
Vib.s. de bif- (tione procreari.Harü paucz,vt tradit Ariftot.cerriíq; locis vefcuntur 
peus limo,cteriíque eduliis fi quis apponat,fed maximé dulci humore vi- 
uunt,idque qui in viuariis Anguillas nutriunt, potiffimum obíeruat, 
vt pura fynceráq; fit aqua afflués per ripas vbi viuariaextruüt;ná nifi — — 1 
aqua limpida fit,ftrangulatz breui intereunt, ob eam quam diximus | 
cauíam.Hinc aquá turbare folent;qui eas pifcantur.In Strymone cir- | 
ca Vergilias capiuntur:tüc enim aqua & lutü aduerfis flatibus turban 
Li. 54»: tur.Cui fimile eft quod prodidit Plin.de Anguillisquz Octobri men 
Íe capiuntur in Mincio amne,flu&ibus glomerate in tantum mirabili 
multitudine,vt in excipulis eius luminis, ob hoc ipfum fabricatis (in- 4 
gulorum milium globi reperiantur. Idé certum efteuenirein permul 
tis Galliz riuulis & fluminibusjin quibus turbata aqua autumnalibus 
pluuiis,naffis & aliis excipulis innumerabiles capiuntur Anguillz que 
falite in proximü quadraginta dierü ieiuniü feruantur. Ariftophanes 
pereleganter & feftiué eos qui ex reipublice perturbatione comoda 
fua comparant Anguillarum pifcatoribus fimiles facit in Equitibus. 
Ó ce yep ói (xs A GASCET/ TO TET zémjas . €» pXAo » Aum xg 
Aa eavw(iy S3iv. Edu j'duo xd] xoTG 4 faáp opor xvxo(v , aps 1, x, o0 
Aap[Bdu€ts 3n T aijur Tespiys. Ex codem fonte manafle puto id quod 
prouerbij loco apud nos ia&atur,Pifcari in aqua turbida,quod dicitur 
in €os qui ex litibus,bellis,(editionibus, denique ex quietis vel priuata 
* vel publicz perturbatione magnos fructus percipiüt,ac maximé hinc 
facultates fuas augent. Anguillz nó fuperfluitàt viuz, ait Ariftor. nec 
furfum vt cateri piíces maxima'ex parte efferuntur: funt enim ventre 
exiguo,pingue in paucis ineft, plurime eo carét.Q uz ratio fi ws fu 
fis explicetur multó magis perfpicua fiet.Pinguitudo quide leuis eft 
& a&rex naturz;quo fit vt pingucs pifces facile fuperfluitare poffint, 
hoc tamen fatis mihi non facit. Nam Galei qui neq; pingue neq; Ícuü 
habeat mortui fuperfluitant. Potior igitur mihi ratio ca effe videtur, 
qua ex ventris paruitate fumitur. Ventrem enim paruum cauitatem 
qua vifcera continenturjintelligo,que cüm parua fit parum. quoque 
aéris congeniti inelfe in ea neceffe eft,à quo pifcesin aqua fumma fu- 
fünentur.Et quid aére multo congenito opus fuit Anguille in alto An 
T | todce 


LI BIEN. 43 CI 20 


L Jn 


tum. multum nutrit , nec facile diffipatur cüm glutinofa fit. Quare 
otiofis cibus cft infalubris,üfque qui cum morbis à pituita vifcida.or 
tis confli&antur,quique articulari morbo, vel lithiafi , vel doloribus 
capitis obnoxij funt. Recentes falfis infalubriores maximé fi parum 
coquantur vel farina fuba&ta & pifta,vel olla conclufz,ez enim ven 
triculum relaxant, co&ionem turbant , nifi prima menfa fumantur. 
In veru toftz meliores. Capiuntur apud nos nafsis. Oppianus L rg. 
1111. GuéJlxey puerilem & iucundam capiendarum Anguilla - 
rum rationem tradidit, quam faris focliciter Lippius his verfibus 
expofuit. : | | 


c/Atque puer ludens cuaíti prope litora ponti 
"Decipit Anguillas, longa mteftina fub conda 
Conuciens ami fetis «quata evideres. 

«Ut cUidet, utque ruit longá imtestma petentem 
4rripit, atque cita fenfit tumefacía perire. 
QNamque puer fuflans anima intestina repleuit, 


nibo 


20»: DE PISCIBVS: FLVVIATILBVS. 


^ Etfübito coentus denfus percurrit inora o 00 Dun Mamme 
&nguilli, e puer: flatu tumefatta Free : 2t bonnt riui 
€t evento arélatur frustráque euaderetentati^io00 oo i o 398 
Iiflatam penitus, toto pectore piene | 
Spiritus educitpueri ludentis in altum. iuiioqui as 
In medicamentisad aurium oie & neruorá,anguillarü pin Y 
cuitudo vfur pari poteft. fcl'ad oculorum cw iones. Pip in viz e 


8g 
no d vinifaftidium facit. 


TIS Lope geris; arua & Í IM ue 


( sd UL AS GC BUE 0 ion 
N fluuiis& riuulis parue Lápetrze Mb in iis 
nata reperiuntur; vtpote:quz illic capiuntut,quo nu] 
ov EA ieeoo. 3 lus marinis aditus patere poteft:cüm nequcilli i inmae ' 

| 1 Ies ; reconfluant,neque mare cum iis vlla paite fit coniun, 

S 25 .&um.'Tales in Aruernig riuisinueniuntur. Vocantur. 
& Gallis Lamproyons &/ Lamprillons.; Marinis funt partibus internis- 
& externis & colore fimiles,fola magnitudine differunt:queda enim: 
magnitudine funt digitali;aliz vermibus terreftribus,craffioribus af 
fimilantur . Tholofzx frequétes vendütur,& illic cbaeillius vuleono-s . 

minátur.Carne funt molli,glutinofa;excremétitia.frixz & elixz edi 
cur. fuauioribus &rotpstiseddaridsiee &omphacio. códite. Sic appara 
te ab iis qui gule delicias fe&atur ,magis comendantur quànrà medi 
cis.Luto & aqua veícütur iiídé que in locis degunt in quibusvermes | 


De Cotto. . 


ap 
ef . 


, * 
i MA, ii 7 


ko y 
"ied J/ ll uh A 7" / lh Á ( (ns eR AR 


///]. H 
7 
777 


? "MP Mi Jn ^^ clap. oem 

2» ACTENVSS de fluuiatilibus qui permagnz fik 
& medie magnitudinis diximus. Nüc de pifciculisji in 
ter quos primus erit qui. ab Ariftotele Baórzos dicitur. 
4 Gaza Cottum conucttit , nefcio qua ratione motus. 


2p | | od 


7 
Liba.debifl. | 
cap.8. 5 


I/7IV-B-.B K. | [| 0j 


Q uod filatinà hoc nomé feruemus;interim meminerimus diuerfum 
eiie pifcé ab eo qui à Numenio ex Athenzo xé6os dicitur:fic enim ille 
Gobionem appellabat, qui à reliquis Grzcis x4&os vocatus eft. Galli 
Corttü chabot nominant a capitis magnitudine.Noftri eadem de cau- 
Ía tesle daze. Pifciculus eft luuiatilis Ranz pifcatrici fimilis, fi par- 
ua magnis conferre licet , corporis figura & colore. Capite enim ma 
gno eítlato & depreífo ,oris magno hiatu fine dentibus. Oculi fur- 
fum fpe&ant.Pinnas habet duas ad branchias , magnas pro corporis 
ratione,in ventre duas minores,in dorfo vnicam coritinuam ad cau- 
dam víque;cauda in vnicam deficit. Intus brachias quaternas habet, 
hepar magnü ci felle.Si corpufculü fpe&es vétriculà magnü. Arift. 
huius pifcis meminit , quo loco pifcesin aquaaudire probat. E, 5 à 
dois "ro(a«4oi$. &igw iqUtet &mio (acis ar aus y XXSoi lues Goívus i, Tuo: Ürpcrtci 
lacs Ji. O Vraib (ois re Gas. VmoSeSuxeva, y st oedlovres Gs t Gas Alois. (o. ) sumi 
zlsoi exeupa.gepüuSyua, is doctora. x xt pu[oeupouU (x. vro 18 "póqrs. Sunt pra- 
terea piíciculi fluuiatiles qui fub faxis ftabulatur,quos Cottos vocát. 
Capiuntur à nonnullis faxo percuffo fub quo latent: protinus enim 
inde exturbantur, vt qui audiant,& caput per ftrepitum tentétur. Ca 

iuntur cum Cobite fluuiatili in fluuiis & in fontibus. Carne funt 
molli fuaui & minimé negligenda. 


De Cobite ffuuiatili. 


CHITI XXEL 


D es rr 
M e i fi Cd 


V M antiquis pifciculi fluuiatiles minus cogniti fint, 
SNP euenit vt nomine vetere careant. Qua de caufa mari- 
c 5 norum & fimilià appellationes iis accomodare vifum 

ios 279 fuic.Hunc igitur que hic proponimus Cobité fluuiati- . 
lem nominamus;quod marinz perfimilis fit,cuius tria 
funt genera,quz nominibus fuis Galli diftinxerüt.Primü genus /eche 
franche vocát,alterü loche. V trüq; genus quà paruum eft /ocbete.De pri 
mo genere nüc agimus;quz lache fracbe nominatur, vcl quod tota lc- 
uis fit,& aculeis careat,vel quod mollior fit & falubrior.Eft auté Co- 
bites hzc fluuiatilis pifciculus in riuulorü & fluuiorum ripis deges, .. 
digitali magnitudine roftro fatis prominente. Corpus flaucfcit , & 
maculis nigricantibus notatur;fubrotundum eft & carnofum.Pinnz 
duz funt ad brachias,duzx in ventre,vnica ab excreméti meatu, vni- 
(C 2 


;4 DEB PISCIE: ELVVIATILIB. 


cain dorfo. sire eft humida & vifcida.Si in aqua fordida & cenofa 
nutr iatur pin guefcit,fed multó infalubrior redditur. 


De Cobite aculeata & Barbatula. 


XVII. 


y O BIT ES Secunda que non folum Locbe fed'etiam 
: "Perce à Gallis vocatur fupradi&z fimilis eft,ni paulo 
»" maior effet & latior,non rotunda fed comprefla. In 
SEPEZ/A branchiarum operculis aculeum vtrinque habet. Spi- 
$2) nainterna dura  rigidior eft, quo fit vt pifciculus ifte 
inter edendi moleftior fit quàm Cobites lzuis. Se pius Ichthyopo- 
le parum cautis imponunt, & pro lzuibus vendunt quz impoftura 
inter edendum facilé deprehenditur. Tertia Cubes barbatula om- 
nium minima cft, quae ipfo nomine ftatim fefe prodit, nomen dedi- 
mus à cirris tenuibus,e é roftro barbe modo pendentibus qUepiadE 
dumin Barbo. | 


PES MN. 
Xm 


De Phoxinis. 


NETS, 
Du Ete: jus MÀU ELM 


PRU 


——— me. T b 
kE-—— —— uS I M : 


badebiff. a 
DE. 
: 
P 


fe e fcemina.De Rubelione & Hiatula ambigitur, omnes | 
z- SZ enim grauide capiuntur.Confiflunit ergo oua per coi- | 
tum, 


^4 uerfione.Pars cm maxima Mir dt mare & | 


D LUBRE!JSR. 265 


tum,in iis qui venerem norunt.Sed non coitu tantüm, verum etiam 
fine coitu, quod argumento conftat nonnullorum fluuiatilium,nam 
Phoxini ftatim;prope dixerim ac nati funt, & admodum parui,oua 
habent.Et pauló poft. Reliqui (emeloua edunt in ftagnis luuiorum 
& arundinetis lacuum, vt Phoxini & Percz.. Nulla alia eftà veteri- 
bus nota tradita , ex qua certi aliquid de Phoxino ftatuere poffimus, 
quz veró ab Ariftotele ponitur Phoxino cum multis aliis communis 
eft,quos quantumuis paruos capias, femper ouis plenosreperias. Sed 
ei vni ex omnibus hzc maxime conuenire videtur, quem fzpe in Pi- 
cardia vidi obferuauique.Illic vocatur Aofrzre dimidiati pedis logitu- 
dinem niiquam fuperat, corpore eft lato & compreffo,oculis magnis 
| 8h corporis ratione, Bramis minimis corporis fpecie (imillimuseft;co 

oreeftluteo. Quamlibet parui capiantur femper ouis grauidi funt, 
adeo vt periti pifcatores cum ouis nafci affirment.Huic qui fubiungi- 
tur & nomine & figura non multüm abfimilis eft , &ofe vocatur à ru- 
bore caude, reliquo corpore czruleo eft;pauló maior,minus lato cor 
pore-ouis femper plenus eft etiam minimus. Odds 


De Pifciculo V ario. 


(-4PUT XXIX 


^ ST E Pifciculusex Phoxinorum generc videtur effe, 
G9 5 parit enim circa litora fluuiorum & riuorum;ac quan 
4| E: zt tumuis paruus capiatur;ouis plenus reperitur. Tam va 
(C$,9^ riis coloribus nominatur quàm variis coloribus depi 
Ae GEO M^ &us eft. Veron Galli vocant;quafi varium.eandem ob 
caufam Pardilla ab Iralis,ab aliis Jangwznerol à rubore,à Romanis Ado 
rellaà nigrore dicitur.Grzci quidam ab oculorum colore tpvfgógyaX 
us.Dorfum aurei fplendoris eft,venter argentei, latera purpurafcüt. 
cauda in pinnam aurcam & latiufculam deficit.Pinnasin dorfo & in 
ventre totidem habet;quot reliqui iam defcripti. Fellis multum ha- 
bet,quare non nifi cuiíceratus coquend us.Cephalum fluuiatilem cor 
poris figura imitatur.Cute leui integitur punctis notata. Carne eft 


rnolli & fatis fuaui. 


LH 


e 


Ccap.14- 


;ec DP PISCONM FLVVIATI. 


-— 


De Pifciculo aculeato. - 


VU IR TRUCO E p 
2C! N Fluuiis & lacubus reperiuntur pifciculiqui opti- — 
^5 moiure aculeati nominantur ab aculeis quibus hor- 
rent. Horum duo comperio effe genera.Prius eft ma- 
E ius , tribus tantüm aculeisin dorfo munitur,tribusin | 
pert ventte;coniun&isquales cernütur in femineeius ge- 
neris bliti quod Z/pizar Galli vocant, à quo Epinoche pifciculus nun- 
cupatur, vel éprzarde,à Germanis 5tachelfifcb;ab Italis Stratzarigla - A- 
culei acutiffimi funt & firmi quosin metu erigunt, vt fe ab aliorum. 
iniuriis tueantur. Aculeis demptis corpore paruas Percas referunt;à 
fquamis nudi funt.Fluuij & lacus quidam tanta interdum horü pifci- 
culorum copia abundant , vt putent nonnulli feminarium effe reli- 
quorum pifcium, vel certé przdam.Exhauftis etiam vel exficcatis fta- 
gnis quamplurimi relinquuntur pauperibus colligendi. Alterum ge- 
nus e(t eorum qui fenos aculeos rigidos in dorfo habent , in lateribus 
fingulos.Hunc pifciculum in Nare vidi é quo Tiberim fubit. Accola 
piíciculis iftis vefcuntur. Errant qui de genere Galeorum effe aiunt. 
Q uid enim pifciculis iftis cum Galeis commune effe poteft? 


De Gobione fluuiatili. 


m PORA P AA AER M 
SS NEAN NOST ne d 
ARRA ANE TUM T S I ILC... 
EXE RR QUERI E 
m T CERO Ux Ere Vm es em 
QUT «mu 2: 2/7 


ed. P XJ T. SX d 


» R JECI Latinique veteres Gobionis fluuiatilis nul 
2? lam,quod fciá;mentioné fecerütfed folüm marinum 
RIT i litoralis eft,& faxatilis. Primus Auf 

79 agnoueruntqui litoralis eft,& faxatilis. Primus Aufo 
3] nius, vt arbitror Gobionis fluuiatilis nomen pifciculo: 
C, ei pofuit , qui fi non alimenti natura, faltem figura 
ma- 


eVGaIIITAII/UBIE RyydlI»2213 10267 
marino valde fimilis eft. Falluntur ergo Medici,qui Gobiones fluuia 
tiles ceris opponi volunt,hiseam inefle fuccibonitatem exiftimantes 
quam Galenusin marinis commendát ,à quibus illi hac dote mul- 
tüm fuperantur.Notiflinitis cft in Gallia Gobius flauiatilis,Gowoz di- 
&us.Lugdunenfes GorfosGermani Go? vocant.De eo hec cecinit Au 
fonius in Mofella. ^27 os uy js 

Tu quoque flumineas inter memorande cobortes 5 

-Gobioynon maior geminis frne pollice palmis .—. 

Prapinguis teres,oupara congeior ito, co 
| EPropexíque iubas imitatus GobioBarbi, 0 os 
Propter duas oris appendices qua breues funt quafi iógexss imita .. 
tum effe ait Barbi iubas. Caeterum fquamis tegitur paruis. - In.dorfo — 
pinnam vnicam habet, maculis nigris variatam,reliquasin ventre re 
liquorum fuuiatilium modo.Carne funt molliinfipida; virus nonun 
quam refipiente:veícuntur enim aqua,luto,& cadauerum carne.Qui 
cnim: pifciculis iftis infidiantur, capita equorum boümve in aquam . 
coniiciunt, quo-ftatim permulti coeunt,& cerebrum faniémque hau- 
riunt,dentibus enim carent. LI Lm Mer J 


Li 


De Afpero pifciculo. —— 


^D UT kEYXID ) 


| EDU VGDVNENSES Pifciculum Gobioni perfimi- 
24 | lem e4pron vocant ab afperitate fquatnarum.In Kho- 
24) dano tantum inuenitur,fed non quouiseius loco, ve- 
? rüm caferéin parte que inter Viennam & Lugdu- 
num eft interiecta. Eft igitur pifciculus Rhodano pe- 
culiaris, capite latiore quàm Gobio,in acutum definente.Ore eft me- 
dio,dentibus carct:fed maxillas afperas habet, foraminà ante oculos. 
Colore cft rufo,maculis nigris atis,a dorfo ad ventrem obliqué def- 
Ícendentibus variato. Pinnas ad brancliias & in ventre fimiles cum 
Cottis habet;fed in dorfo diffimiles: dux enim funt àfefefeiunétz: — 
Vulgus ait pifciculum hunc auro vefci qua arenam cum qua: non- 
nunquamauri lamiriulz funt, haurit.Carne eft ficciore quém Gobio: .: 


;38 DE PISCIBVS FLVVIATILIBVS,  — 


.DeAlburno. . có a 


- VA RSS o I APT LACR TY Mia 
ERAN NRHNS MAT AUMLUR 
sn ASQ SAMO. MN d n AA A 
t) Meo Sua) AA eU ee AO 


A22 Ue (1A, OCA 
zz 2 A 


AN 


CX) AS 
eer ATE BASES 


(A POCO IND en 
cX£L B V RNI Appellatio ab albedine videtur effe fum- 
y pta;ab Aufonio fortaffe inuenta. A Gallis &//e vel 


Q UP. 
AL e WEEKS 
PARS 
P | TUA 


7 


"Norit,&/ alburnos predam puerilibus bamis? 


—-— 


De Cancrofluuiatili. 


Zum 
LT 


Tm. 
Dn 
SeE M, 


2 


7 
CZ 


j^ EL p ZA] //))] ng UM 


Koi tel Qu vm 

Q?4: Pop-r XXXZ/1JLl. 
RVSTATA Animaliamultó pauciora in flu- 
uiis reperiuntur quàm in mari. De fluuiatilibus nunc. 
dicemus,primüm de Cancro qui tertij generis eft Cá- 
crorum omnium ex Ariftotelis diuifione. Hoc Can- 


cro carent Galli & Germani. Quamobrem non fine 
: crrore 


: 
Lez 
Ux 


- S7 M 


Lib4debif. 
C4p.4- 


L' BEBE IR: 209 
errore Áftacos fluuiatiles in Cancrorum vicem vfurpant, in iis etiam 
remediisin quibus veteres Cancros fluuiatiles fummopere commen 
darunt. Reperitur frequensin Gracia, Creta,Sicilia, Italia, Hetru- 
ria. Reperitur & in Nilo ZEliano tefte.Ego in Italia accuraté pingen- 
dum , & ad veriffimam effigiem exprimendum curaui, quód vide- 
rem à quibufdam pi&uram eius à vera alienam fuiffe reprzfenta- 
tam. Dicitur à Grzcis xepxivos aus, ab Italis Gragere & Granzo. 
Eft corporis quidem fpecie marinis fimilis, verüm tefta tenuiore le- 
uioreque, corpore minüs rotundo,brachiis primis craffioribus & lon 
gioribus pro corporis magnitudine,fimiliter & pedes habet. Cauda 
corpori applicata diícernuntur mares à foeminis, ea enim in foeminis 
latior eft ad fcuti formam, ad oua tutis contegenda, in mare eft ane 
guftior.Carne funt dulci.Cancri fluuiatiles cruftam temporc exuunt, 
tunc molliores funt, & fummi Pontificis cardinaliümque menfis ma 
ximéexpetuntur. Aquibufdam in la&te fuffocantur, quo dulciores | 
& meliores fiant. Degunt in riuulis & latent in luto , vnde ligonibus 
effoía (crobe capiuntur. Qui eos vendunt funiculo alligatos, & à fe- 
Íc feiunctos feruant, Etenim fi fe contingant;pedes mutuo fibi arro- 
dunt & vorant,quod verum effe ipfe fum expertus. Cüm enim du- 
centos Romz emiffem,domique in aquam vt fefe reficerent coniecif? 
fem,ita inter fefe conflitati funt, vt plures quinquaginta mutilatos 
repererim,co tandem deuentum eft , vc omnibus necatis vnicus fu- - 
perítes fuerit,quem adhuc exficcatum feruo.. Cancri fluviatiles fatis 
nutriunt, & corpora hume&ant. Quare Auicennain febribus he- 
&icis cum aqua hordei valde probat;quod nihil (ali babeant , humi- 
dioré(que fint marinis. Permulta alia de iifdem traduntur à Diofco 
ride, Nicandro, Plinio qux fuperuacaneum fuerit hic defcribere. So- 
lius Galeni fententiam exponam , quo maiorem authoritatem ha- 
beat oratio de Cancri fiuuiatilis mira & occultafacultate. Fluüia- 
tilium Cancrorum,inquit,cinis deficcat,& proprietate totius fubftan 
tix miré demorfis à cane rabido auxiliatur ,velíolus,vel cum thuris 
parte vna , gentianx quinque, Cancrorum decem. | Velco cinere 
vtendum quemadmodum parabat ZE(chrion longo víu peritiffimus 
qui viuos Cancros in eneam patinam inic&tos tandiu vrebat quoad 
in cinerem redigerentur,vt facillime in puberem tenuarentur. 


D 


4o DEPISCIB. PLVVIATILIBVS. 


— 


De Aftaco fluuiatili. 


(A DU- XS 


N Fluuiis montium & gelidis riuulorum vndiscru- 
P (| ftata animalia procreatur,que à figura Aftacorü mari 
norü , vel contrà marini à fluuiatilibus nominati funt. 
Aftaci fluuiatiles corpore funt rotundo,capite in cor- 
x22 nulatiufculum, breue acutum deficiente,fub quo la- 
capiti prz pofita funt cornua quatuor,duo breuiora 
funt;alia longiora, atticulatajflexibilia;in tenuitatem pili definentia. 
Vtrinque chela vnica efG;afpera denticulata,articulis quaternis con- 
nexa. pedes vtrinque quaterni , bini chelis propiores bifidi funt. & 
hirfuti;bini pofteriores in calcar definunt.Pofterior corporis pars que 
collum appellatur,fex tabellis conftat,cauda pinnulis quinque,media 
fcuti formam refert,& articulata eft,vtrinque duz communi articu- 
lo,poftremz proprio colligantur. Osdentibus munitum vt in locu- 
fta & Cancris.Carnis aliquid eft in ore pro lingua.Sub cauda appen- 
dices funt in quibus oua reponuntur, Codi Aftacirubefcunt. Lung —— * 
vim fentiunt quemadmodum cruftata alia & oftracoderma. Carne 
funt molli & fluida, quamobrem melius coquuntur fi in feruentem 
aquam iniiciantur, maximé aceto vel omphacio admifto: feruens 
enim aqua mox vt carnem contigerit eam firmat, nec diffluere finit. 
Aftaci farcophagi funt & fcatophagi.Cadauera confe&tantur, nam fi 
in aqua vel equus, vel canis , vel quoduis aliud animal fübmergatur, 
mox tanquam vultures magna frequentia adnatant, nec inde rece- 
dunt priufquam quicquid carnis fuerit arroferint. Quo fpe&taculo 
quidam aliquando commotus,quemadmodum ex boue ccfo apes,ex 
cquo veípas, ita Aftacos fluuiatiles gigni exiftimauit , quamobrem 
equos mortuos in aquam coniiciendos aliquoties curauit;tandé euen 
tu ab eadem fententia dedu&us cft.In Gallia & maximi & frequentif 
fimi capiuntur.Non probo Medicos qui Aftacis eam vim & cibis, & 
in 


DG NICKEL IERBDSKR. 

in pulmonum vitiis ineffe cxiftimant , que in Cancris infit , quo. 
niam Aftaci &rne funt przhumida , diffipatu facillima, minimüm 
nutriente.Multó minis probandi qui cancros fluuiatiles effe putent, 
cum Canctis corpus fit rotundum telle Ariftotelefine cauda,vel cau 
da corpori applicata nec extenfa,Aftacus corpore longo, Locuftis fi- 
mili,quod capite & collo tabellis diftin&o conftet. Lapides in capi- 
te habere. Aftaci creduntur , quos Medici quidam ad comminuen- 
dum renum calculum in vino albo propinant,fed in fenioribus fo- 
lum reperias. | CDS | | 


De Aftaco paruo. | 


pou rxxpT 


E Altaco fluuiatili fermo nos admonet,vt Aftlacum 
marinum paruum, quem quum de cruftatis marinis 
m É ageremus,pratermifimus, huc inferamus. Vterque 
2, ex collatione meliüs agnofcetur: Vocamus igitur A- 
X75 (tacum hunc marinum paruum, vt à magno differat, 
quem inter marinos depinximus,vt etiam ab Elephanto & Leone di- 
ftinguatur,cuius folus,quod fciam, Athenzus meminit. Td» 3  ógpa- 
xa tppuam, x €)5 , &quatos y x ipa [oos y xeupxiios, Mv , v8. otyTE "ytrss Oc Siu 
gépxs(i. utitor 3. iiv ó Aor T duxi. Ex oftracodermis funt Squilla, 
Aftacus,Locufta,Cancer,Leo,que eiufdem cüm fint generis differüt, 
maior autem eft Lco Aftaco.Eft Aftacus hic femper paruus;nec feré 
vnquam magnitudiné picture noflre fuperat.Capite & thorace eft ro 
tundiore quàm fluuiatlisjin lateribus incifo,? capite eminet cornu la 
tiufculum, magnum fi totum corpus fpectes, vtrinque ferratum,inter 
- oculos fitum,quos recondit, & exerit.Cornua quatuor oculis praefixa 
funt.Duo breuiora cornu ferrato viciniora,alia duo multó longiora, 
flexibilia,articulata.Chelam vtrinq; vnicam habet denticulatà , qua- 
ternis articulis connexam. Vtrinque quaternos pedes fine forficibus. 
Collum fiue cauda tabellis conftat & in pinnulas definit. Sub cauda 
c D z 


rum 
ENS 


2A 


ru) 


M 


2II: 


n2 DE PISCIBR-TBINWVISTTEIS 
appendices funt ouis reponendis deftinate . Aftaco huic viuo corpus 
rubefcit;alioqui lineis ceruleis tranfuerfis variatum. Rlarus & bonz 
carnis eft firmiorifque quàm Elephas,melioris quàm Locufta. Differt 
à fluuiatili quod fit dum viuit colore fufco, corpore longiore & ftri- 
^ édore,cornu frontis latiore & breuiorc. 


De Squilla fluuiatili. 


(erp TAS VI 


2c N Fluuiis infe&a quedam viuere deprehendi, qua 
| o ; varia funt,quzdam enim vermium,quzdam muíca- 
: QA 3&0 rum,quzdam fcarabeorum forma funt. Dc hiscüm 

| 9 2s nihil apud fcriptores veteres legerim , non inepté fa- 
OC ZMA Gurus videor, f1 aliarum beftiolarum quarum imagi 

nem fimilitudinémque habent,nomina eis imponà. Ab his incipiam 

quz proxime explicatis affinia funtjid eft, que tenui crufta integun- 

tur,qualis eft Squilla luuiatilis quam hic exhibemus. Ea pedes ternos 
vtrunque habet. Caudain duolonga & tenuia veluti fila definit;di- 

gitali eft longitudine. Capite eft rotundo & compreffo inftar lentis 

leguminis.Cornicula quatuor habet.Cum fquillis marinis magna eft 

figurc affinitas.Q uare non video quo aptiore nomine donetur quam 

Squilla fluuiacilis. 


De Cicada fluuiatili 


Ced TL X PLE 


fERNVNTVR Etiam inriuulis beftiole Ci- 
cadis terrenis perfimiles,quas ob id. Cicadas fluuiati- 
lesnomino. Et ventris latitudiue & pedibus natant, 

SAL vtrinque ternos habent , poftremi longiffimi funt. 
Nedezi Hoc à terreftribus differunt , quod capite funt ma- 


gis 


J 


LIBER 
gis excrto,& ceruicis aliquid habere videantur. 


u 


De Libella fluuiatili. 


C e6PUTO Ex. 


"NSECTVM hoclibellam fluuiatilem libuit appel- 
: 29/7 lare, àfimilitudine quz illi eft cum fabrili inftrumen- 

7 A Mese 3 to,& cüm Libella marina. Hac beftiola parua eft ad- 
(EYES |F&G Y» modum T,literz figuram referens, pedes ternos vtrin- 
SM eC 2/s quehabet;Cauda in tres appendices definit , qua viri- 
di funt colorejifdem & pedibus natat. — digo n 


P 


DeMufca fluuiauli. 


C om Ocrr y qd 


zw VSCAS volantesin aqux extremitate (spe vidi- 
/ muszítate. Oculis funt magnis pro corporis magni- 
3» tudine, dorfo rotundo, ventre plano, fenos habent 

| pedes, pofteriores maiores ad corpus in aqua impel- 
: 25 lendum. Inter natandum geminas alas extendunt. 
Quare & in acre volare, & in aqua natare poflunt. Natant ventre 
in czlum conucjfo,, contrario fitu volant. Vtrunque per vices fa- 
ciunt. Venter lineis nigris & viridibus diftinguitur , his pifces infi- 
diantur. Sunt permulta alia in aquis dulcibus infe&a atque beftiolz 
nondum ab omnibus fatis animadueríz , quaque vix bene pi&ura 
exprimipoffunt. Quarc hortor ftudiofos viros, & fedulos rerum 
perueftigatores, vt in fluuiorum aliarümve aquarum quas inco- 
lunt animalibus cognofcendis & iis pofterorum memoriz mandan- 
dis operam ponant. ! ! 


D 53 


n4: DE PISCIBVS FEVVIATIL: 
| De Mufculis aqua: dulis. bes 


We RB 


1 UE B UTE XS. 


)ONGE' plura & maiorain mari quàm in fluuiis vel. 
lacubus gignuntur oftracoderma , cuius rei caufam 
(xpc alias marina aqua vi attribuimus. In E dul- 
i5 Wa) ? ci ftagnante maximé reperiuntur Mufculi , fé nun- 
Ld ls) UP) quam in fapidis luminibus. Galli «44o4les vocant. 
Duplici conftant concha tenui & fragiliforis nigricat , & veluti ex 
multis additamentis conflata eft;ob id afperior . Intus lues funt , ex 
czruleo nigricantes . Carne funt dura conco&tu difficili , mali fucci, 
quo fit vt qui iis copiofius vefcuntur in febres incidant. 


| 


De Cochleis fluuiaaülibus 


3*2 


C 4 m p ND an 


OCHLEAS paruasgignunt flumina & riuuli mul- 
LJ^ ti, Cochleis terreftribus fimiles funt , fimiliter cornibus 


AUS in acutum deficiens Stromborum modo. Harum po- 
ftrema depreffa eft magis;aculeis afpera, à quibus echinatam fluuiati- 
lem nominare poffumus. Similem aliquando in Ranarum ventre 
reperi, 


A ONDAGLETIIODE 


PALVSTRIBVS 


LIBER. 


* 
De Kanis. 


(-—«PvT I. 


T 


( £»* VMORE Dcle&antur. omnia Ranarum 
Bici CS 


: aS He 27] sé exponantur,ipía enucleaté atque explicaté 
HESS) docere operepretiü fuerit,vt qui vel fine per- 
nicie in cibis vti voluerint, vel remedia aliqua ex his parare,vcl ab ali- 
cuius veneno fibi przcauere;certi aliquid de iis iudicare poffint , & 
quod propofito accommodatum fuerit felieere. A minimisinci 
mus;que Gyrini dicuntur Plinio autore,quii de Ranarü coitu & gene 
ratione loquitur.Pariunt minimas carncs nigras quas Gyrinos vocat, 
oculistantum & cauda infignessmox ie hgurantur,cauda finden 
te fein pofteriores. Nicander ficuti legitur in exemplaribus excufis 
ytpórss vocat, interpres juxpss Bad yes interp retatur.Praterea Nican- 
der in Alexipharmacis primüm gpóv nominat, deinde xogir ciufdem 
fpecici,quz fruticibus verno tempore adharefcit.Quo loco Scholia- 
ftes Grzcus tradit duo genera effe Ba Sov, id eft Ranarum , hyber 
nas & zfliuas,ex quibuszftiue coaxant,& innoxix funt,hybernz mu 
tz & mortiferz.vel fic. Phrynus pro vocali fumitur : funt enim mute 


jte Lür.8.ca: 5i; 


15 ^UDE.. PAEWSPRIDVSS " 
& minimé vocales,difcriminis horum caufa dixit Phrynum pro voca - 

li. Eftautem Ranz fimilis, fed oculis eft maioribus , arandinum 
fru&ticümque radicibus adhaeret Phrynus. HacScholiaftes. Quz 
cum plus caliginis quàm lucis rei adferant, nos perfpicué, vt opi- 
nor , fic diftinguemus,vt Rana fint quxdam quz maiorem vite par- 

tem in aqua tranfigant, alix in ficco tantüm, aliz inter has ambi- 
gant. Rurfus carum quz in aqua degunt, ali in fluuiis , fontibus 

& riuulis reperiuntur , minimeque perniciofz funt , fed. edules. 
Cap.s- Has Ranas fluuiatiles vocat Plinius t 1 5s. x xxi1. Graeci com- 
muni omnium nomine Bass.  Aliz funt paluftres & venenatz, 

à noflris Bufones aquatiles nominantur , àGracis $odfuyo vel 

Lil. 6cap. y. Pepe Mor, Has Phrynis fiuc Rubetis coniunxit Diofcorides tum 
ob corporis figuram non diffimilem,tum ob vim zque perhiciofam. 

Earum quz in ficco habitant, alia inter fructices & arundines vi- 
Zi-c419. uit , vnde ei nomen teftePlinio. Quidam igquit,ex ea Rana quam 
Calamiten vocant, quoniam inter arundincs fruticé(que viuit,mini- 

ma omnium & viridiffima,cinerem fieri iubent. Alia per tempeftates 

cx aere deiicitur,& 2]swer;s cognominatur. Rana quz ambigit. geé- 

il. 8.64.3: ws vocaturà Graecis, à Latinis Rubeta.. Plinius: Ranz quoque Ru- 
bete quarum in terra & in humore cft vita, vel vt Aetius vultcüm 
paluftris vite conditionem in terreftrem commutauerit. gpórs ap- 
pellatur , id eft Rubeta à rubis in quibus degit. Plinius: Sunt 
quz in vepribus tantum viuunt, ob id Rubetarum nomine vt di- 
ximus ,quas Graci Phrynos vocant, grandiffimé cun&arum. Que 
oftrema maximé indicant de iiídem Plinium loqui & Aetium, 
quum dicit Rubetas nihilo minores efle teftudine parua. Hanc 
fpeciem Vergilius Bufonem appellauit , noftri Crapaw. Hzc 
funt Ranarum genera. Neque vllum eft genus quod 55s - 
Cus dicitur vt. Hermolaus in mendofo codice legerat pro £A4os 
BéSayss. Neque alia eft qug Dryophytes diciturà Calamite , vt 
docebimus. Poftremo neque feiunctum à ceteris genus quod mu- 
Libirzapsr. tum fit, nam id rnultis Ranis accidit etiam vocalibus natura , ob 
quandam loci proprietatem , quod Plinius annotauit. Ranis fonus 

fui generis. Multum tamen refert & locorum natura: mute in 
T.I Macedonia traduntur. Mute funt & Cyrenjs codem autore , il- 
Lis. dcbif. latis €. continente vocalibus. Et in agro Cyrenenfi, ait. Arifto- 
c5. — teles, Rang vocales preterito tempore deerant. Mute funt etiam 
nunc , ait Plinius in Seripoánfula, eedem alio tranflate canunt: 
quod accidere in lacu Theffaliz Sicendo tradunt. / Sunt qui pu- 
tent Seriphum vnam ex Cycladibus non habere Ranas , vnde 
prouerbium Béfayos C4 eteAQov, quod confirmare volunt. Stra- 


bo 


nz) 


Lib.gi.cap. 5. 


Lib. 8.cap.58. 


: LIBE!R, 217 


bonis authoritate qui feriphum faxofam elfe fcripfit , quare & fine 
aqua efle, qua carere imo abíque ea ne efle quidem poflunt Ranz. 
Sed Theophraftus nó negat illic effe Ranas, éd fortaffe non vocales 
ob nimiam aquarum frigiditatem , neque in Pierio etiam Theffaliz 
ftagno propter aquarum rigorem . Id quod multis in locis euenire 
mihi compertum eft. Quod fi quis locum Plinii mihi obiecerit ex 
libr.x x x11. in quo aliud à fupradi&is genus & mutum conftituiffe. C47. 
videtur his verbis: Eft parua Rana in arundinetis & herbis maxim 
viuens,muta ac fine voce;viridis, repondemus eandé hanc fpeciem 

| effe cum ea quam Calamiten vocant, quod in arundinetis viuat, 
minima omnium & viridiffima de qua iam di&um eft. Nunc ad fin 
gula genera explicanda veniamus. 


——— —————— 


De Ranisfluuiorum & riuorum. 


2 


"mE 


L7" 
78m»/;^ 
N^ Lr IN 


J 


f, U AJ» D 
V zo PLA ! 


ÜU 
2 ABO wen BEES 
7 ( PES IIT: [e d 
f (2 n y NS í eU BITS | 
Mad M NN S E 2m 
MU E Bl i 
[ A5 WE NY) NS a H 
(*- "ER 3 SE H H l V 
(i Qf SE D EE : | 
HT —À A 
EG IE S 8E MEE NS € 
We WC e T OGSRS a. a woo 3S 
SS f 7 Yd fii S SS N y Y i» 2E ; 
jc Ue EE AE QESS 
; AS Seer 


Lon DI T 


«T SI Ranz notiffima funt animalia,nemo tamen fà 
(77 ne mentis laborem hunc noftrum tanquam fuperua- 
j| eri "P caneum reprehendere iure potelt,fi poft Ariftotelem, 
; e 2 Diofcoridem;Pliniumaliquid tra&auerimus.Prodeft 
Kup enim genera diftingui, quoniam & forma & faculta. 
tibus differunt. Ranz enim paluftres cum Rubetis inter venenatas 
numerantur:R ane luuiorum,riuorum & fontium &in medicamen 
tis & in cibis vfurpantur, füntque quibufdam in deliciis, pauperibus' 
famis allenamentum inemptum. Przterca multa video à recentio- 
ribus de Ranis prztermiffa,quz poftea à nobis tradentur, quz mini- 


E 


218 - 


* 


DE PAENSTRHPBVS 
mé negligi oportuit,quale eft,linguc forma nouajin oculis palpebra 
inferior,mobilis ficuti in auibus;tenuis & perfpicua , duo foramina 


rotunda,tenui membrana iis obtenía tympani aurium inftar,pofto- . 


ris rictum rima dux per quastenuem membranam exerunt. Caudz 
rudimentum fub qua vnicum foramen eft quo feetum emittit, excre 
menta excernit,quedam etiam alia que in fingulis dicentur,que non 
inutilem noftram in hac animalium KE | 
fc palam oftendent. Vniuersé quidem G4$a5o à Grzcis dicuntur, à 
Latinis Ranz. Sed ad ceterarum difcrimen hz fluuiatiles vocentur. 
In ripis ad folem maximé dele&antur , quaternis pedibus affultim 
interra gradiuntur , &inaqua celerrime natant , maxime pofterio- 
rum pedum bencficio:funt enim longi ac proinde adfaliendü aptif- 
Íimé à natura conformati,& ad natandum,quia lati, in quinos digi- 
tos diuifi,qui membrana tenui conexi funt,vt in anferibus,anatibus, 
& fulicis.Crura & tibiz validis mufculis vinciuntur.Pedes anteriores 
brcuiores in quaternos tantüm digitos fifsi. Qui pollicis vice eft craf 
fior & breuior.Digitorum tres funt acies,& totide articuli.Offa fefa- 
moidea in primo digitorum articulo pedum anteriorum , in omni- 
bus articulis pedum polteriorum . Colore fnt vario. Quum parua 
funt admodum& piícis forma;nigre,& fpecie Ranis pifcatricibus fi- 
miles & colore.Grandiores facta & cauda in pedes diuifa, aliz viri- 
des funt aliz nigricant, aliz flauefcunt. Ventre funt candido nigris 
maculis afperfo . Cute integuntur tuberofa & inzxquali , capite funt 
craffo, ceruice contracta fed latiufcula, Roftrum in acutü angulum 
definit,oris rictus magnus, intus magna oris capacitas. Lingua ca- 
rere vidétur, vel fi eam linguam nomines,eam ab aliorum omnium 
animalium linguis & fitu & conexione diuerfam effe intellige: Nam 
extrema maxille herens,inde pendet,quo fit,vt qua in parte in czte- 
ris foluta fitin Ranis fit ligata & contrà : nam in maxilla,vt dictum 
eft,haret , ad fauces foluta eft. Hanc particulam cum Ariftotele re- 
&e linguam vocabimus,cuius hzc funt verba. ó 5 84$ujos. iia. 4 


T yAUT(ev.O USO ydp trejpooStr wipoaw«guxtr DyÜve3Gs o Tos dXNois dmo- 


AEN). e 5 Gpos T Qápvyfa. &UTONEANU) » X9] trézux ) o 7? iSid Ada 
qo aja. Ranis lingua fui generis eft: pars enim prima quz caeteris 
abfoluta eftjiis cohzret modo quo tota feré pifcium.Intima v eró ab- 


foluta ad guttur applicatur , qua fuam vocem folent emittere. Pro 


dentibus afperitatem tàtüm in maxillis habét, qua quicquid arripit 
mordicus retinet,ob id panno rubro vel fruftulo carnis filo ex arun- 
dine demiffo,demorfo extrahuntur & capiuntur.Oculos magnos ha 
bent & prominentes, palpebram inferiorem auium ritu oculis appli 
cant,quz tam tenuis eft vt perluceat. Ante oculos foramina funt, vel 
ad aérem attrahédum vel ad odorandum;tenui membrana Mu 

non ali- 


atione diligentiam ef-- 


Pru PETRTNUEVTARERUMET. SON 


LOEDIBE Eod | 221 


rurgo redté compofitum, quod & emplaftrum de Ranis nominatur, 
quo fcelici fucceffu in tumoribus & doloribus morbi Hifpanici vti- 
mur.Ranz tresin olla vftc & cum melle appofitz alopecias replent, 
fi.Plinio credimus, vel cum pice liquida illitz,vt Diofcoridi & Paulo 
| &Egi . vifüm fuit,quod ego experientia verum effe comprobaui.Illi- 
tus earum cinis profluentis fanguinis im petus fiftit autore Diofcori- 
de,quod & Paulusconfirmat. Crematarum Ranarum cinis maximé 
ficcans redditus;fanguinis eruptiones fiftit, & alopeciis cum pice li- 
quida medetur.Plinius. Ad fanguinem fiftendum Ranarum illinunt 
cinerem , vel fanguinem inarefactum . Eadem exficcandi vi equo- 
rum fcabiem decoctz in aqua extenuant , donec illini poffit , aiunt 
ita curatos non repeti poftea. Ezdem deco&z in aqua marina pfo- 
ras tollunt,donec fit craffitudo mellis . Multó plura ex Ranis peti- 
ta remedia aduerfus varios morbosleges apud vetercs autores. d 


 DeRana paluftri & venenata. 


CAPUT HL 


NTER. Ranas funt que in paluftribus locis & 
putri foetidóque limo oppletis.& naícuntur & vi- 
j;uunt, quz paluftres re&té dici poffunt , fed quia 
Jie quz fluuiatiles funt, in paludibus etiam & in a- 
quis ftagnantibus reperiuntur , ad huius difcrimen 


z XSER: 
OP (a 1 77 
S AN 

a. Ee 
-— » — X f 


Es 5 DE PALVSTRIBVS. 


lib.6. cap. 3t. 


Gallis Crapau d'eau, à Grzcis £xecGdeeos , denique terreftris Qpóvos, 
fiue Rubeta quz paluftrem vitam in terreftrem non commutauit, 
Ea Rubeta fiue Phryno terreftri minor eft, cuius venenim mala 
fymptomatáque eadem fequuntur quz Rubetz,qua Diofcorides fic 
explicat,gpóvs vel xev ga-yes ideft Rubeta aut Rana paluftrisaffum 
pta tumores eO Et le vehementer decolorat , vt plané bu- 
xeum fpcctetur; fpirandi difficultas torquet , & grauis alins oris , 
fingultü(que & inuita interdum geniture profufio confequitur . 
Paulus /Eginet.gptvo etiam & £e B feoyo appellat,cui vires omni- 
no fimilestribuit, quod corporis tumorem inducat haufta,pallorém 
que intenfum buxo fimilem,quodque egré fpiritus trahatur , os foe- 
tcat, fingultus infeftet;aliquando etiam femen fine voluntate erum 
pat. Eadem quoque aduerfus hoc venenum remedia prafcribun- 
tur. Iuuantur enim qui id hauferunt , fecundum vomitionem mul- 
to meri potu, & arundinis radicis binis drachmis , aut cyperi toti- 
dem. Breuiter cogendi funt vt vehementi ambulationi & curfui 
fe credant ob torporem quo corripiuntur. Quinetiam quotidie la- 
uandi funt. Nicander in Alexipharmacis fimile venenum Ranz il- 
li ineffe cecinit quz multa in arundinctis viuit, quam Calamiten di- 
xiex Plinio à Grzcis nominatam fuiffe,cadem quoque remedia ad- 
uerfus idem venenum praícribit. 


DeRubeta fiue Phryno. 
(SAEPE PAL 


mo VBETA propriéterreftris eft, que Bufoà Vergi- 
lio diciturideft Rubeta maxima terreftris , ad difcri- 
GUN men paluftris, de qua modo locuti fumus,gpsvs àGre 

NNESYY cis dicitur £/3cs Be ge yov re p e) &4pepys eal pos Ts &À 
j : Asslj ara pà, O. géptcyu| daro cis DupuraDus qiotos Vai T tpa. 
ecdjo. Animal eft, inquit Aetius magnitudine nihilo minus Teftu- 
dine parua;exafperat autem &vibrat terga dum fpiritu impleturjat- 
que ob id ipfum audentius euadit. Ad lzdendum itaque manifefté 
infurgit,& faltibus interpofitum fpatium contrahit:raró quidé morz- 
fum infligens verüm ss dien confueuit vehementer virulentum | 
inducere , adeo vt ctiam fi anhelitu contingat rantüm eos qui prope 
funt Ixdat. Czterüm qui ab eis li funt,his omne corpus intumefcit 
& diffunditur;ac cito omnino percüt. Vidi equidé hec fymptomata 
in muliere quz periit fumptis herbis quibus Rubeta venenum fuutn 


| affla 


| LIBER. - 


non aliter quàm auris tympanum. Ab oris ri&u fub foraminibus ià 
dictis finus vtrinque eft , in quo tenuis membrana, quz dum acrem 
fub aqua retinét;inflatur & foras prominet veficz aére plenz modo. 
Ab oculis linez duz fufca per latera ducta funt , inter de media eft 
dorfi linea quod in caudam definit, fed cute contegitur;poft hác fu- 
periore magis quàm inferiore loco, meatus eft quo Gyrini & excrc- 
menta emittuntur.Cutis circa articulos tantüim carni firmé heret,ob 
cam caufam nullo. negotio excoriantur , faciléque are concepto & 
cohibito intumefcunt . Ventriculo funt magno longóque;inteftinis 
couolutis,coloris varij,ecphyfis alba eft; ieiunum inteftinü, & quod 
ileum à quibufdam dicitur laua;ob bilem quam per meatum à vef 
ca fellis in hepate fita excipiüt,quamuis fel viride & tenue appareat, 
Colon fequitur,czcum nullum reperitur , illud nigrefcit ob ftercus, 
latum eft & amplum ,re&tum candidum & anguftum.Splen paruus 
eft in mefenterio.Hepar rubrum in tres lobos fe&tum.Maribus renes 
funt longi,carnofi, teftes lutei parui & rotundi. foeminis appendices 
circa renes crocez,quas vterum efle dixerim . Vefica eft tenuifsima, 
vixque cernitur. Pulmonestenues , magni, non omnino fine fangui 


ne,vt Ariftoteles exiftimauit,quum fcripfit R anas diutius in aqua vri 


nare;proptereà quod pulmones fine fanguine habeant, fed potius 
quod exiguo calore & fanguine preditz , frequenti infpiratione & 
expiratione non egent . Pulmonces nigricant,, cor in medio eft tho 
race non pifcium, fed quadrupedum cordi fimile, nigris punctis no- 
tatum. ÁÀ medio pectore cartilaginea apophyfis producitur in ex- 
tremo lata cui innituntur partes quz maxille fubfunt .. Hactenus 
defcriptz funt Ranarum partes. fequuntur actiones. Vere coéunt, 


Mares vlulatu fuo, quem ololyginem nominant foeminas ad coi-- 


tum alliciunt . Ololyginem vero edunt maxille inferioris labro 
demiffo pari libra cum aqua modicé recepta in fauces , fuperio- 
reque maxilla intenta. Flagrant tantifper oculi modo lucernz, 
cüm finus buccarum maxillis diftentis interluceat : coeunt enim 
|. magna ex parteno&u. Hzc fic feré ex Ariftotele conuertit Gaza 

. Plinium imitatus qui maresà voce ololyzontes vocari tradit. Sed 
praftat locum adfcribere:eleganter enim Ariftotelis locum illuftrio 
rem reddit , quum de pifcium lingua loquitur. Ranis prima coha- 
rct, intima abfolutaà gutture qua vocem mittunt. mares tum vo- 
cantur ololyzontes . ftato id tempore euenit cientibus ad coitum 
feeminas. Tum fiquidem inferiore labro demiffo;ad libramentum 
modicé aquz recepta in fauces , palpilante ibi lingua vlulatus elici. 
tur. Tunc extenti buccarum finus perlucent , oculi flagrant labore 
perculfi.Ranz igitur duplicem edunt vocem óAcivyor« coitus tem- 
pore & xó4£ qua voce omnibus funt moleftz. quümque maxime 

| E i 


Liir.cap.7. 


div 


mo DE PALVSTRIBVS 


& vltra modum funt vocales;tum tempcftatem prafentiunt, quia a- 
qua pluuia delectantur.De coitus ratione varia prodiderunt autho. 
res.Plinius.Ranz fuperueniunt prioribus pedibus alas foemine mare 


. apprehendente pofterioribus clunes. Ec mox. Mirum quz femeftri 


Tibi. £418: 


Lb.p.cap.s. 


vita refoluunturin limum nullo cernéte,& rurfus vernis aquis rena 
Ícuntur qua fuere nate;perinde occulta ratione cum omnibus annis 
id eueniat.Dicam hac de re id quod fentio . Certü cft Ranas aliquas | 
Íponte nafci maximé quz Gyrini vocantur.Gignuntur & ex concu- 
bitu maris & foeminz,fed non ita coéunt vt Plinius tradidit,fed ani- - 
malium retro meientium ritu, atque fic copulatas Ranas vidi : cuius 
rci caufa neque intercrura, neque. inferiore in loco fed fuperiore 
mcatum habent.Q uantum ad Gyrinos attinet vt mihi, ita omnibus 
experientia compertum efle poteft Íponte ctiam in limo generari.In 
magnis enim imbribus & itinera & loca aliaantea omni Ranarum 
gencrevacua primüm Gyrinis,deinde Ranis multis abundáffe obfer 
uaui. Ranz cibum in aqua capeffunt. Mufcas, vermes, cantharos a- 
quatiles,tineas ; hirudines , cochleas paruas, atque infe&a aquatilia 
omnis generis deuorant. Adco funt voraces vt à fuo genere non ab. 
ftincant. Inueniin maiorum Ranarum ore Ranas paruas, atque in 
ventriculo femicoctas , cochleáfque echinatas. Quamobrem efca 
etiam é longinquo vel cibi odoratu, vel confpe&u alliciuntur & ca- 
piuntur, maximé ipíarummet Ranarum carne,aut panno rubro car 
nis colorem referente. Noftris in more eft pofteriora tantüm Rana: 
rum in cibis víurpare , reliquo corpore abiecto, vel quia carnis parü 
ciinfit , vel quia vifcera venenata , vel in cibis inutile quid effe in iis 
credaturquod etiam Ariftoteles annotauit de Echinis loquens,quo- 
rum quod nigricat parti creditum eft fu periori ex dentium origine: 
pendens amarum nec efculentum,quale in multis incffe animaduer- 
timus,aut certe quod ci proportione refpodet,vt in Teftudine & Ru 
beta,& in Rana, atque etiam in turbinatis & mollibus,fed colore dif 
fert.Caro Ranarum candida eft,dura fi reces fueric, feruata tenerior 
redditur. Medici vt Teftudinü ita Ranarum carne he&ticis & phthi- 
ficisapponunt,quod non improbo fiin iure capi decoquatur,quo té- 
poread venerem non cientur:tunc enim virus olentmodo etià in lo 
cis fummo eltu cxficcatis capte no fuerint,fed in fluuiis & riuulis.Ra 
nz apibus infidiantur,nec carü aculeos pertimefcüt.Mira tradüturà — 
Plinio de Ranis à Democrito & Magis,que ex r1 5. xx x11. petenda 
funt. Diofcorides cotra omnium ferpentiii venena pro antidoto effe 
prodidit; ex fale & oleo deco&te edátur,iüfque earu itidem forbea- 
tur,cótra inueteratos tendinum rigores pollent.Idem tradit Pliuius, - 
vnguétis &emplaftris adhibite ficcadi difcutiendique vim habét,ma 
ximé in articulorü doloribus.Inde Emplaftri à Ioanne de Vigo Chi 
rurgo 


L'BB ER. 


afflauerat. Eft autem Rubeta' Rana fimilis colore fufco,roftro latio. 
rc & magis rotüdato, quale in fccüda Paftinacz Ípecie defcripfimus. 
Oculis eft magnis & rotüdis.Deniq; Ran paluftri &venenate fimilis 
eft quam ob caufam pi&urà eius no appofuimus. Cute tegitur craffa 
& vix penetrabili,tum quia dura eft;tum quia tumida & fpiritu difte 
tà ictibus cedit. Pulmones intus habet magnos & rotüdos , quíq; aére 
multo compleri poffunt, hepar vitiatumvnde prauü beftie tempcra- 
menti autore Ariftotele,Nonnullorüjinquit, vitiata omnino iecino 
ra,vt corpora quoque corundem prauü temperamentum fortiantur 
velut Rubetz, T'eftitudinis,& fimiliu.Neocles & Timqus Ícripferunt 
Rubetas bina iecinora habere , & alterü quide occidere alterà alteri 
aduerfari & falute afferre,& à formicis no attingi,ob id formicis ob- 
iiciendum cenfent, vt pars quam non vorarint venenata fit.Mira de 
Rubctis certatim tradunt autores,quz Plinius recenfet;fed id impri- 
mis , ex his ranis liené contra venena que fiant ex ipfis,auxiliari.Cor 
vero etiam efficacius effe.Rubeta apes interimit,fubiens enim aditus 
aluei afflat,& obferuans rapit euolantes.nullo hac affici malo ab api 
bus poteft. Ex Rubeta multis modis venena preparantur quz latét 
affumentes,quz przftat ignoraffe,quare de remediis dicamus. Rube 
tarum veneno adueríatur fuccus betonicc,plantaginis, artemifiz po 
tus. Item fuccus Ranarum marinarum ex accto & vino bibitur'con. 
tra Rubetz venenum . Sanguis Teftudinis Ranarum venenis auxi- 
liatur,feruato fanguine in farina pillulis factis,&z quum opus fit in vi 
no datis. Rubetz fuus eftà natura. datus hoftis Butco triorchis , qui 
cam rapit & deuorat fine pernicie . Vulgus falsó credit gemmá ver- 
nacula lingua Crapaudrme nuncupatam in Rubeta inueniri , & vene- 
nis rcfiftere. Terreftris Rubete generis ea etiam effe cenfebitur,que 
fub terra vel fub ftercore inuenitur,ranis fimilis, roftro acutiore,cru- 
ribus brcuioribus,cute tota tuberofa, maculis multis cinereis notata, 
oculis multàm prominentibus & virefcentibus, qui palpebra inferio 
reteguntur , maxillz inferioris exiremum frequentifsimé mouet , 
lingua , ventriculo , inteftinis , fuperioribus fimilis . Vafa fpermati- 
caà fuperiore parte oriuntur circa fe pium tranfuerfum alba. Re- 
nes carnofi , vefica magna, retentam in ea vrinz copiam in metu ef 
fundit. In medio ventre nigra quedam cernuntur , qux oua for- 
taffe funt, hzc compreffa attramentum emittunt. Hepar nigrum 
in lobos duos diuifum , in quo vefica fellis , quod ex viridi ni- 
gricat. Pulmones vt teftudini & Ranz . Veícitur formicis , cantha- 
ris, fimilibüfque beftiolis. | 


223 


Lib dejart: 


ADnm-.cap-X2- 


' T——À 


Li-secaps: 


E 


24 . DE TATNSTUEEVS 


Á 


* v. . L 
4*5 | 


«t 


De Calamite. 
C APVT 55 


25 


UNA » 
S) " 


PES. 
NESEEN 
19 


nb N inter Rubetas numerari poteft. Aazetre noftri nomi- 
o ycxAe £I nant.Ranisalijs corporis fpecie fimilis eft calamite, 


& partibus internisfed parua eft,tenuis & viridis.De qua Plinius.Eft 
parua Rana in arüdinetis & herbis maximé viuens,muta ac fine vo- 
ce,viridis,fi forte hauriatur,ventres boum diftendens:huius corporis 
humoré penicillis derafum claritatem oculis inunctis narrant affer- 
rejipsáfque carnes doloribus oculorum fuperponunt . HuiusRanze 

aruz fanies efficaciffimum eft pfilothrum fi recens illinatur , & ipfa 
arefacta ac tufa , mox decocta tribus heminis ad tertias, velin oleo 
decocta zreis vafis.Diofcorides viridium fang uine pilos auulfos re- 
nafci prohiberi tradit. In arundinetis roris lin&u vi&titat, venenata 
cft vt Rubeta fuperior,quare eidem veneno eadem quoque remedia 


medebuntur. 
LI 


DeRana czlitus demiffa. 


C -UTERSEE 


r ER Imbres & tempeftates celo delapfa Rana Rube- 
tis fimilis eft, f1 Ariftoteli fenfibüfq; noftris idem ad- 


hibeamus,que dUocerzsjideft,aloue miffa nominatur. 


3 2 4 


hunt portantes aliena pondera. Ranz igitur duozerás Rubetarum 
n | funt 


0 


funt fpeciequod tradidit Ariftoteles 115.1.problematum. JU 7; 5o«- 
7a4 (e Tw vo( Sn ,o Td yévila gopà adv pax pay foe ee yv Tdy gpwoC13ay ? 3 
91. Ex ag'oy dUoS-nid cw T5 0px Elo, xdipa. ? qU1osytg] Tus. 37 qus &eiv $yea. 
Gee Emo epor xg) Vyev yug Cty à erionTov vec. (x 3 ToU Ua vo io 
Sy ig, Uyez yep e (ino c OY TOU x4 O weiTlojgoo £g Td m» ay, 
Cur infalubris eft annus quum magnus eft prouentus pufillarum Ra- 
narum quz Rubetz faciem reprzfentantian res vnaquzque loco fug 
naturz idoneo abüdare folita eft ? itaque eiufmodi animalium genus 
cum natura humidum fit pluuium annum ob eá caufam indicat. An- 
ni veró huiufmodi infalubres funt;corpora enim humida excremen- 
tis abundant,queg morborum funt caufz..Ranaz huius meminit ctiam 
Plinius 1 1 5. xx xi. Iecur Ranz Diopetes & Calamitz in pellicula 
gruis allizatum,vel dens Crocodili maxillaris annexus brachio. nifi 
malis le&ionem Hermolai fequi qui dryophytes legit. de qua Rana 
proximo capite dicitur. | 


Cap. 1o. 


DeRana Dryophyte. 


Pere PD 
$39 VBETARVM generi fubiicienda Rana, quz in 
(C quercubus & ficubus aliifq; arboribus inuenitur, viri- 
ER 4e. diffimáq; eft, qua nota cum Calamite ab aliis diftin- 

NN xy guitur. De hac Plin.Eft Rana parua arbore Ícandens, Lil.j. C4). 8: 
per uMA &exeavociferans.In huius os fi quis expuat, ipfamq; 
dimittat,tufh liberari dicitur. Hec prolixius de Ranis à nobis tradita 
funt,vtearum differentie perfpicué intelligerentur, quamuis enim vi 
les (int beftiz tamen nulla eftex qua vel fru&us aliquis percipi non 
poffit,vel pernicies vitari. . : 


DeSerpente. 


Cmm 
BT 


2d PUT VII 

Z ERPENTES vtinterrajita in mari,lacubus,palu- 

49 dibus fluuiis nafcuntur & viuunt. De marinis fuo lo- 

223 co diximus,nunc de paluftribus qui etiam inter flu- 
& uiatiles reponi potuerant. Serpens aquatilis ipo ab 


"o 7T 


226 — DE PALYVSTRIBVS 


Il.i.debif. Ariftotele nominatur.Gaza Natricé conuertit,fimiliter & apud Dio- 


£4p.I. 


Iib. 1 .de bi- 
fto.cap.i. 
Libr.51.€4. 7. 


. fcoridem Ruellius.Eum Vergilius r15.111.Georg.fic depinxit. 


Efl etiam ille malus calabris in. faltibus anguis, 

Squammea conuoluens fublato peclore tetga, 

cAtde notis longam maculofus grandibus aluum, 

Qui dum amnes -vlli rumpuntur fontibus ,& dum 

"Uere madent cvdo terra acplumialibus auftris 

Stagna colityripífque habitans pic piféibus atram 

Improbus inglumiem ranífque loquacibus explet. 

Vocatur & Cherfydrus zegà 7 xcv 9] 6 üSop,quoniam in aqua 
& in terra degit.In huius appellatione Plinio non conuenit cum Ari- 
ftotele.Nam &n3es Ariftoteli eft Lutris;Plinio veró ferpens aquatilis, 
fic enim fcribit.Enhydris vocatur à Grzcis Coluber in aquis viuens. 
Et alibi:it:m Enhydris.Eft autem ferpens mafculus & albus.Eundem 
his duobus locis ferpentem intelligi declarant vires quas fimiles om- 
nino vtrique tribuit iis feré verbis.Enhydrisjnquit , vocatur à Gracis 
Coluber in aquis viuens.Huius quatuor dentium fuperioribusin do- 
lore fuperiorum gingiuas fcarificatinferiorum,inferioribus. Et: Item 
Enhydridis.Eft autem ferpens mafculus & albus. Huius maximo den 
te circunfcarificant. At in fuperiore dolore duos fuperiores adalligát, 
€ diuerfo inferiores.Serpens fluuiatilis in longum valde accrefcit , co- 
lore vario eft:nam viridi,flauo;albo;cinereo notatur, qua varietate à 
terreftribus differt. In Lado noftro capiuntur Serpentes cum anguil- 
lis mutuo cóplexu colligate,qua de caufa multi ab Anguillis abftinét, 


De Hirudine. 


LS QN a evit 

SX IRVDO àiGrzcis 230na nominata eft àzo 78 934A.- 
d Lp: ^€njd cfítà fugendo , quemadmodum à Latinis qui- 
2| E ie bufídam Sanguifuga.Paluftre eft infe&tü vnde à Theo 

ES 9) crito ^uur&vis cognominata eft. fub lapidibus latet. 
SAX S253 quicfcitque in fefe contracta faba latitudine & longi- 
tudine,ac veluti ex circulis aliquot conítans.Priore parte os eft;poftc- 
iore acetabulü,quum repit os acetabuli modo ita applicat vt haereat, 
reliquümque corpus trahat tum extenta vermis Ípecie cft. In ore tres 
illi dentes effe contrario occurfu fefe collidentes ex eius demorfu col- 
ligimus.Partes internas indifcretas habet. Variz Hirudines reperiun- 
tur,aliz nigra funt;aliz rufz,aliz diuerfis coloribus notata . Nullus 
eft plané earum in cibis vfus, fed in. medicina non infrequens: 
nam ad hzmorrhoidum fanguinem exugendum admouentur, vel a- 
liis partibus ad fanguinis euacuationem,quando agri exciforij fclapri 
vim ferre non poflunt, vel pars tolerare non poteft. Hirudinibus 


fal, 


^J r E wr 
B di , 


p 


prBER 227 


fal acetum , cineres aduerfantur : horum enim conta&u decidunt. 
Cauda abíciffa viuunt,ex vulnere fanguis exhauftus cfiluit.Equorum 
ora fübeunt,& fugendo emaciant. Venenatz creduntur potiffimüm 
rufz, quod fi dentes reliquerint in carne infixos,vlcera fiunt dyfepu- 
lotica. Quomodo feruandz & fanguine alendx vt venenum depo- 
nant, docet Galenus in libello de Hirudinibus.Item quomodo à vul- 
nere íemouendz,& quomodo venenum fi quod hafferit ,educédum. 
Plinius ad extrahédum fanguinem eundem earum vfum effe fcripfit 
qui cucurbitarum medicinalium ad corpora leuanda fanguinc , fpi- 
ramentalaxanda. Decidunt facietate & pondere ipfo fanguinis de- 
tractz;aut fale afperfz. aliquando tamen affixa relinquüt capita,quz 
caufa vulnera infanabilia facit & multos interimit, ficuc Meffalinum 
é confularibus patriciis,cum ad genua admififfet. inuchunt virus re- 
medio veríomaximéq; ruf ita formidantur.Ergo fugentia ora for- 

ficibus przcidunt;ac veluti fiphonibus defluit fanguis paula- — 

. timque morientium capita fe contrahunt, nec 
relinquuntur.Natura earum aduería- 
tur cimicibus & fuffitu 
cos necat. 


* b: 


G WITCOpOPMAP P 
RONDELLETUIDIM 
AMPHIBIIS 


3 


Quz dicantur Àmphibia. 


(Cod POR To DN 


ES qo 7 VM Exaliis rebus tum maximé ex loci va- 
Dp SV rietate animantium differentiz inueniuntur. 
! Harum enim alic terrenz alic aquatiles dicü 


". E " S ; 

(6 tur,quod ha aquam,ille acrem recipiant. Alie 

v [. inter has media partim in aqua partim in ter 

jm V ra verfíantur , aut quod partus in terra edant, 
i Y (va $ 


(CN «( s 2/9 cibum tamen ex aquis petant, aut quod par- 

We eem t 7 tem maximam temporisin aqua tranfigant, 
Ae ESSO. $7 Vig reliquam in terra,que vel terrenz vel aquati- 
les nominari poflunt. Grzci (& (Ga. tre qigoTte Qo. vocant , vel áp 
qgiBia. . quorum quadam inter marina & terrena ambigunt : quedam 
inter terrena & ca quz aquas dulces incolunt de quorum nonnullis 
nunc tractabimus. In his habentur Ranz, T'eftudines lutarie, ferpen- 
tes paluftres, fed quia in paluftribus de Ranis & ferpentibus dixi- 
mus, ad alia rariora conuertenda oratio,quz in terra plurimüm Ver- 
fantur,fed in humore cibum capeffunt,nec ea quidem omnia,vcrüm 
pauca quzdam & cognitu magis neceffaria. | 


De 


PILIb TDI 7 229 
De Teftudine Lutaria. | 


(AB Eu fr MP | 
pec EST VDINVM genera quatuor cóftituit Plinius, 15,5:25.4. 
(eg terreftresmarinas,lutarias,& eas que in aqua dulci vi 
) uunt;quas Graci Emydas vocant,vt fufiüs docuimus 
^ à LIB.X vI.operis noftri de Pifcibus marinis. Ariftot. Tc- 
AC 22225 ftudinem lutariam, ab ea que in aqua viuit non fciun- 
xit,quam Murem aquatilem conuertit Gaza,qua dicitur ab Ariftote- 
le us, velfortaffe ipis. Hxc quam hic exhibemusin paluftribus & li- 
m ofis aquis fofsifque vrbium & caftellorum moenia ambientibus vi- 
uit.Ea ficà Plinio depingitur.Teftudinum eft tertium genusjin coeno dies; 
& paludibus viuentium.Latitudo his in dorfo pe&ori fimilis,nec con- 
uexo incurua calycejingrata vifu.Et à Phauorino . Epis Cdor Gr Aipum 
xd)  eryn "fuduSuor , à. 36 xeastuo 7. Cye(3w Spdv . Vocatur à noftris 
Tórtugue d'aiguejid eft reftudo aquatilisad difcrimé terreflris, que due 
fimiles funt;nifi quod aquatili cauda eft longior perinde ac in muri- 
bus,à qua Muris aquatilis nomé accepiffe crediderim.Tefta colore eft 
nigro;aliquot particulis,veluti tabellis pe&inatim iun&is conftat,pro 
arbitrio pedes,caudam,caputmodo excritmodo recodit . Palmonces, 
renes,veficam,denique partes internas cafdem habent lutarie Teftu- 
dinescum marínis,quas fufius fuo loco explicauimus.V efcuntur infc- 
&tis aquatilibus,limacibus,cochleis herbis , vnde & in hortis aluntur, 
fed quibus aqua non defit,ea enim perpetuo carere non poffunt. Ci- 
bo omni deftitute diu viuunt;atque ctia abíciífo capite , quia cüm fri- 
gido Íint craffo,& vifcido fucco,is haud facilé diffipatur ncc cito ab- 
fumitur.Diu funt feruandz vt tencriores reddantur,& conco&u faci- 


liores.Integra in ferucntem aquam iniiciuntur , vt tefte & offa fepa- 
r 


» P UN ; ZB c ode ds ir 


DE AMPHIBIIS 


rantur,deinde carnes oua,ceterd; internz partes friguntur. Sanguis 
acu frigidus fentitur,quem he&icis nonulli in potu dant;tü ad refri- 
gerandum tum ad alendum. lifdem & phthificis carnes cum hordeo 
coc&e maxime funt vtiles. 


De Salamandra aquatli. 


: 
« NN 
T ANSM 
Y 7I 
y 7 
NN v t 


NWNNNNWY,,, 124272. 


[A PIT. DENT 


4E C beftiola quam exhibemus Salamandra eft aqua- 
tilis,qua Pharmacopzi permulti ha&enus pro Scinco 
O vhifunt.Quadrupes eftin fontibus & ftagnorum ripis 
habitans ferpentum ritu,fzpe extra aquas errans , atq; 


aquam recipiens.Vidi aliquado non procul à Montepelio, vidi etiam 
frequentes in Vincentino agro.Lacertos corporis fpecie referunt, fed. 
capite funt paulo latiore;oris ri&u Rang fimili,cauda vt in Cobite flu 
uiatili. Venenatum eft animal,fed veneni vires imbecilltores effe com 
perio quàm Salamandra.Q uare ad eadem vti poflumusfed ineffica- 
cius, vt ad pilos euellendos,& ad lepras. Pharmacopolasigitur valde 
improbo qui pro Scincis vfurpant.Non fum nefcius amphibium hoc, 
fiue aquatile tantüm appellare mauis à plerifque pro Cordylo habe- 
ri.Quam opinionem primüm neceffariis rationibus conuellemus,de- 
inde alterà que pro Scinco habet. Ariftotelé proferemus cuius hec ver- 
ba funt L15.vi11. de Hiftoriaanimaliü,quo'loco aquatilium differen- 
tias ex diuerfo vi&u recenfet. Zo 3 có» 74 $yeà, 3) (a 3ey€) Obyeryqg] 
Vy Bedyyia, mopéUtla] jus Ezpiry), Nap aw €t Soqiu . € 3. usvov. vu 
Gg) Tol rov Ó z pues xt épSuXos:sllos yip zvéOusya, cic yd Wa, Bpdyyia, 
TéGdaou) 9 igw, s € eC UCtr 7equxos. In humore quidem viuunt que 
aquamhauriunt & brà chias habent, fed in ficcum exeunt cibi capef- 
fendi gratia,quale vnum tantüm vidimus Cordylum appellatum:hic 
enim pulmonem non habet fed branchias, quadrupéfque eft & ad 
gradiendum natura idoneus. Audis igitur Cordylum branchias ha- 
bere. At hoc animal quod pro Cordyló proponitur pulmonem non 
branchias habere docet diffe&io . Preterea non potiusin terra cibum 
queritare quàm in aqua viuere experientia comperiznam multos dies 
in aqua folüm, viuum huiufmodi animal alacre conferuaui nullo 
prorfus alio ciboiniecto. 5 
|] , De Scin 


LIBER. 2j 


-» DeScinco. 


——A, 
M 


rp 
[T( Str QU 
EEG TE 


Ce d e ML; 


VPEREST altera;neque minusfalfa, neque mi- 
nus perniciofa fententia corum qui fu periori capiti 


e 


tis refellunt ea que à Diofcoride de Scinco prodita 
Qus (unt,eum fcilicet effe aut 4Egypti,aut Indiz, aut rubri 
maris alumnum;quamuis inueniatur in Lydia Mauritaniz . At hic 
fontium & ftagnorum dulcium incola eft.Iam veró cüm Scincus ter- 
reftris Crocodilus dicatur, vix quicquam huic quem expreffimus 
communc effe poteft cum Crocodilo non folum figura , fed nec vita 
cüm in aqua diutius viuat quàm in terra. Quare magisinclinat ani- 
mus, vt exiftimem. Scincum fquamofum effe quadrupedem , quem 
re&té expreffum capiti huic przfiximus,qui aliquot ab hinc annis Ve- 
netiis venditur exenteratus & falitus, ex Alexandria ZEgypti. Eft 
enim Crocodilo fimilis, quatuor habet pedes  íquamis paruis & frc- 
quentibus tegitur,capite eft longo cauda rotunda breuiore quàm in 
lacerta,que omnia Scinco conueniunt ex Plinij autoritate , quicum 
de Chamzleonte dixiffet , hzc fübiunxit. Ex eadem fimilitudine cft 
Scincus,quem quidam terreftrem Crocodilum effe dixerunt , candi- 
diore autem & tenuiorc cute.Przcipua tamen differentia dignofcitur 
à Crocodilo aquatico,fquamarum feta à cauda ad caput verfa. Ma- 
ximus Indicus,deinde Arabicus. afferuntur falfi. Alio in loco Croco- 
dilo affimilat.Similis Crocodilo fed minor etiam Ichneumonce , eft in 
Nilo Scincus,contra venena przcipuum antidotum. Item ad inflam- 
mandam virorum venerem.Q uo ex loco vtile eft ftudiofos admonc- 
ri non citra diorifmum Scíncorum renibus ad venerem inflamman- 
dam vtendum cffe , quod tamen hodie plerique omnes Medici fa- 
ciunt. Sunt enim quz in mulieribus venerem accendent, quz in vi- 
ris extinguent , & contr, quod hominibus ficcius fit, magifque fub- 
ftantiz ignez particeps femen, in foeminis humidius. Quare qua 
calidiora fuerint hominum femen abfument , eadem in mulieribus 
frigidius, humidius ac velut fopitum excitabunt , mouebunt, fla- 
tug; diftendent,vnde non medjocriter veneris libido accenditur.R o- 


rzfixam beftiolam Scincum effe arbitrantur,quos fa e 


Libas.cap.8] 


Lib.8.cap. 3e 


3 


DE AMTIDUBEIS 


accendunt,vtique cum fatyrio & eruce (emine;fingulis drachmisom- 
nium , ac piperis duabus admiftisita vt paftilli ingularum drachma- 
rum bibantur. Per fe laterü carnesobolisbinis cum myrrha & pipere 
pari modo pote,efficaciores ad ide credütur.Prodeft cótrà fagittas ve 
nenatas,vt Appelles tradit,poftea fumptus. In antidota quoq; nobilia 
additur.Seftius plufquá drachme podere invini hemina potü,pernicié 
afferre tradit. Praterea eiufdé decoáü cà melle fumptü venere inhi- 
bere.Que omnia ideo à nobis citata funt,vt cognofcaàt ij qui Scincorü 
renesin medicamétis prefcribüt, non renes fed carnes quz circa renes 
funt & latera intelligi. Deinde vt paulo diligétiusexcutiamus locum 
poftremü quo traditur Scincorü decocto cum melle venere inhiberi, 

uz fuperioribus ex diametro repugnát. Quà ob caufam locum hunc 
médofum cffe fagacis coiecture vir ex Diofcoride colligere poflit,qui 
cum dixiffet carnes que renesamplectütur,id fibi viriü védicafle vc fi 
drachmge pódere bibatur, veneré accédá: fubdit, aoa 3o 2 7. &ot- 
Gv? erpovpuas pax &qespouotl ud plos zrwopéro 3) Deli sotos. axtpuatl 


p.t iSulos.Id eft decocto létis cà melle aut femine la&uce cà aqua po- - 


to veneris cupiditates inhiberi. Ex Diofcoride igitur à quo permulta 


tráfcripfiffe Plinià coftatinemendatum effe Plinij locum fufpicari li- « 


cct.Eadem tradütur ab Aétio:Scinci circa renes partes;ad tentiginem 
pudendorum ciendam bibuntur. Neq; aliud magis contrarium huic 
facultati deftruédz videtur,quam la&uce feme ex aqua potum. Quui- 
dam etià lenticulg deco&tum cü melle potum tétiginé fedare tradüt. 


De Crocodilo. 


G 54 PATI s E 
(o:X ROCODILVS Aqua dcítitutus diu viuere nc. 


$3 quit.Eam ob caufam inter animalia ancipitis naturz 
* recenferi debet. Animal eft quadrupes partim fluuia- 
tilefcilicet Niloticü, fartim terreftre , quod ad quin- 
| decim cubita excrefcit autore Ariftotele,vel plerunq; 


ad duo 


1 T3 


EIBEME. | 233 
ad duodeuiginti aut Plinius.Inuenitur etiam in India nouain infulis 
Honoratz vrbis.Et flumen Darat Crocodilos gignit in Mauritania. 
Magno eft oris ri&u dentibus longiffimis & validiffimis , exertis, in 
vtraq; maxilla pe&inatim difpofitis.Lingua caret Crocodilus /Egy- 
priusiinquit Arifto.ea enim in re pifcibus quibufdam fimilis eft , cüm 
enim pifces fpineam nec abfolutam cótineant linguam, tum vel ma- 
ximé nonnulli adeo lzuem indi(crerumque eum ipfum lingua tribu- 
tum locum fortiti funt,vt nifi labrum admodü diduxeris , ne veftigiü 
quidem linguz infpicere poffis. At reuera linguam habet,fed latam & 
breuem,vt in exficcatis Crocodilis cernere licet, quos mercatores ex 
4Egypto deferendos curantinguam,;inquam, multó interiore quàm. 
in cateris animantibus oris parte fitam,& hzrentem.Cüm igitur val. 
de imperfecta fit;ea carere exiftimatur . Maxillam fuperiorem mouet 
Crocodilus,vt docet experientia, id quod annotat etiam Ariftoteles. L^s4c Pf 
Maxillzà capite protéduntur offa duo,quarum inferiorem animalia ea Teen 
omnia mouent , excepto fluuiatili Crocodilo. Hic enim vnus non in- 
feriore,fed fuperiorem mouet. Sed id nó foliex omnibus animalibus 
Crocodilo peculiare,ná inter aues phoenicopterus fuperioré parté ro- 
ftri mouet, vt annotauit Menippus Philofophus 115.de Homine.Cro- 
codilis oculi funt fuillis fimiles,vifus in aqua hebes;extra acutiffimus: 
Cute eft corticea,dura,cotra omne i&tü inuictajin dorfo tuberculis in-- 
equalibus afpera,in vétre leui.Pedes quatuor habet breues pro corpo- 
ris magnitudine , qui in digitos vnguibus acutiffimis munitos diuifi 
funt , lateribusadnexa crura tü priora tum pofteriora,retro inflexa,& 
paulüm ad latus vergétia vt in lacertis.His in fumma aqua expáfis na- 
tat & cauda, in qua magnü ineft robur.Interna lacertis fimilia habet. 
Oua parit fexaginta magnitudine ouorü anferis,nec aliud animal ex 
minore origine in maxima crefcit magnitudinem,fexaginta dies oua 
parit,& dies totidem fouet. Alij tradunt vt lacertos oua obruere terra, 
deinde diícedere,& fpóte excludi,educariq;. Sexaginta dies latet &: fi- 
ne cibo durat autore ZEliano . Dies in terra a git, noctes aqua, teporis 
vtrüg; ratioe.In aqua pifces vorat,in terra humane carnis eft appetés, 
in alia etià animalia impetü facit,vt in canes. Vnde prouerbiü, T áquá 
canis é Nilo,quod canes currédo bibát.Ferüt fame preffos Crocódilos 
hauíta aqua os implere, eámq; in via effundere , vt homines aquatum 
venturos & ob loci lubricü delapfos corripiat & vorent.Terribilis hac 
cotra fagaces belua eft, fugax cotra infequétes.Parua auis que T rochi- 
lusin ZEgypto vocatur,rex auiü in Italia , inuitat Crocodilü ad hiadü 
pabuli fui gratia,os primüm eius adfultim repurgás , mox dtes & in- 
tus fauces quoq;;ad hàc fcabédi dulcediné quà maximé hiátcs , in dua 
ipd oie Íomno oppreffum confpicatus ichneumon,per cafdé fauces 
yt telum aliquod immiffus , erodit aluum. Tradit Plinius alium effe 15564 3s. 


214. DE AMBPRBDIELTS " 
Crocodilo hoftem. Delphinum,qui fe vt territi immergentes cultel- 
lata dorfi pinna Crocodili aluum,cuius mollis tenuifque eft cutis fc- 
cans.Q ua de re quid fentiam quum de Delphino agerem expofui.Süt 
qui Crocodilà podice carere credant,fed falfo.Cüm enim oua pariat, 
meatu aliquo ea emitti necefle eft,atque codem excrementa excerni, 
vt in lacertis & aliis animalibus qua oua pariunt euenit. Sed vt in la- 
certis,ita in Crocodilis meatus no apparet fquama fiuc cortice tectus. 

uamobrem co carere exiftimantur.At ij quum egerere volunt,cerni 

Lisdthist. poteft.Crocodilos aliquando cicurari poffe autor eft Ariftoteles. Car- 

T niuora manfuecícunt commodi fui ratione,quale fe genus Crocodili | 

exhibet facerdoti locis quibufdam propter cibi curà que ibi infumi- . 

tur,quod idem fieri ceteris etiam locis intelligi licet.Plutarchus refert 
Philinum qui Zgyptum obierat fibiin Egypti Anteo nuncupato 
auiculam infpexifle (imul cum Crocodilo dormientem , eidémq; hüc 

Lili7.Geore. porrectum adiacere.Strabo narrat in Arfinoé que priüs Crocodilorü 

ciuitas dicebatur,cultui habitos facrofque fuiffe Crocodilos, & à facer 

dotibus nutritos pane carne & vino, quz à peregrinis afferrentur ad 
huiufmodi fpectaculü venientibus facerdote vno Crocodili os ape. 
riri;ab alio panem,carné,vinü iniicigtum Crocodilosin lacum exilire. 

Sunt quz antipathia quadam Crocodilis aduerfantur, vt potamoge- 

ton herba,quam fecum habent qui Crocodilos venátur.Eft & coluber 

in aquis viués;cuius fel & adipe habét qui Crocodilis infidiantur, mi- 

reque inde adiuuari produntur , nil contrà belua audente , efficacius 

ctiamnum fi herba poramogeton miíceatur. 


De Crocodilo terreftri. 


(SP UETLTOE 


wr LINIVS genera duo Crocodilorum confttituit.Pro- 
)fA xime fabulofus eft Crocodilusjnquit,ingenio quoque 
^€4 illo,cui vita in aqua terráque communis.Duo enim ge 
» neraeorum:llliusé dextra maxilla dentes adalligati 
dextra lacerto, coitus ( fi credimus) ftimulant.Canini 
eius dentes febres ftatas arcent repleti (funt enim caui ) ita ne diebus 
quinque ab zgro cernantur qui adalligauere.Idem pollere & ventre 
exemptos lapillos , aduerfus febrium horrores venientes tradunt: hac 
enim de caufa /Egyptij perungunt adipe zgros fuos. Alter illi firailis 
multüm infra magnitudinem,in terra tantum , odoratiffimifque flo- 
rius viuit,ob id inteftina cius diligenter exquiruntur iucu ndo odore. 
referta.Crocodileam vocant;oculorum vitiis vtiliffimam , cum porri 
fucco inunctam,& contra fuffufiones vel caligines. Hoc fecundum 
Croco 


IBTBEJIJREA 5» 235 


Crocodili genus quale fit , ingenué fateor me neícire , malo enim id 
fateri quàm mihi ipfi ftudiohi(que imponere ac res incertas pro cer- 
tis proponere.Igitur an hzc fecüda Crocodili fpécies Scincus fit. mi- 
hi nondum certum eft, quamuis dicat Plinius. Scincum quorundam 
fententia terreftrem effe Crocodilum. Non fum nefcius pro Croco- 
dilo terreftri à viris doctis haberi, à quibufdam etiam exhiberi-anis 
mal Crocodilo afpe&tu fimile,corpore quidem lcui,czterüm capite, 
cauda & pedibus cortice fquamofo conte&tis. Verüm quia poft oris 
ricum branchiarum rima apparet,neque Scincum;neque Crocodi.. 
li fpeciem effe dixerim ; propterea quod Crocodili brachiis careant; 
fcd folus Cordylus ex pedeftribus habeat , quas fubeffe rima illa eti 
in pi&ura authoris librorum de aquatilibus expreffa indicat. Neque 
vcró Cordylus Atiftotelis, Crocodilus terreftris effe poteft, quoniam 
Cordylus partim in aqua degit;partim in terra, Crocodilus terreítris 
interra tantüm,ad difcrimen illius qui ancipitis eft natura. 


De Cordylo.. » 


ff 
7 


GHEP qup PEL o | 
zvoOoD Hlicexhibetur animal Crocodilü terreftrem 
Và non effe proximo capite docuimus,fed Cordylü Ari- 


ps 


"oie I9 ftotelis cffe crediderim, cuius tribus in locis meminit, 
AE. 2 Pu eus C 5 - 
yn 7/5) annotans ex iis animalibus quz pedes habent vnü tan 


7) 


x trum effe Cordylum qui bráchias habeat.Primus locus 


G a 


"s 


| At re&e Cordylum legasteftimonio Athenzi Ariftotelem citantis. 


DE AMPHIBIIS 


xopdVuSos. aov A pigs giteir à peior £ivaJ xg] TONG Uzro T8 3A &ya.- 


0ó(u.. Nspónos 5 à» &udUlocd x olpuAor eallbv aci. Cum igitur quod hic - 


proponitur quadrupes fciffuram branchiarum & branchias habeat 
non poffum non exiftimare Cordylü effe Ariftotelis, eui foli ex qua- 
drupedibus contigit branchias hábere.Eft quidem Crocodilo fimilis 
Ícd minor.In dorfo cute tantüm integitur, cortice Íquamofo cauda; 


pedibus, capite tectis. Capite eft minore breuiore minüfque acuto 


quàm Crocodilus poft oris ri&tum foramen vnicum feu rimam bran 
chiarum habet;pedes in digitos quinque diuifos,his & cauda natat. : 


De Caftore. 


AO 


225 
Ld 
«t 
s mM z 
MR 7) 


» 


CN. 
pp "n 
2 


TN 

MSS EN 

NS 

SN 

NN NN NS 
y 


| 


ALL 


j 


| 
yj» 


(t 
( 
(i 
j 


/ 


í 
i-a 
/ 


/ 


| M 


Yo 
i 


/, 
^ 
7 
, ^ 
7 z 
T 


2) 


422 
Em 
AE— E 


"I 
2, , 
iz 
6. 
I/ 
zz 


A 
n 
7d 
e» 
" 
lu 
N 


»" 


jr 
"7 
)) 
M 
D, 
MI 
M SSSNNS 


( 
^ 
( 
PH 


f£ oxbUUT YHI 


IBRIS Quoque quos Caftores vocant in terris & 
j inaqua victus eft. Quare iriter ancipitis naturz ani- 
/ malia recté collocantur , de quibus etfi multi multa 
EOM Ícripferint;partim ex veterü & probatorum fcripto- 
"xS rum libris partim ex iis que ipfi viderunt & obferua- 
runt,tamen inutilisnon fuerit hic labor meus eadem rurfis pertra- 
&àádi,quia quedam proferimus qua ad partium tum internarü, tum 
a ME d ^ . externarum 


LH BEES. IG A7 


externarum cognitionem pertinent,quz à nullo, quod fciam, literis 

rodita funt , maximé ex percontatione & colloquio optimi do&tif- 
fimique viri Gulielmi Pelicerij Monfpelieníis epifcopi accepta , qui 
diu domi Caftores aluit tum minores tum máiores, vt eorum partes, 
 naturam,morcs penitus noffet. Kácop à Grxcis zepáO yeupsydis up 
X3] de py UToyois plo "you O Uy, x; oycSor Gov xt gil id. eft,;à di&ione ya- 
«jp quz ventrem fignificat,quod ventrofum fit animal. Reiicienda 
igitur quorundam Grammaticorüm etymologia qui dictum Cafto- 
rem volunt quod feipfum caftret , vel quód ob Caftorium à quare 
tibus caftretur. yacdpir teftes Caftoris vocant, vt annotat Galenus.Fi 
brum Latiné di&um volutit à fibrisid eftamnium ripis quas incolit. 15:4. 4: 
Canem Panticum alij vocant.Galli Lfre, alij /ieure nominant. Ab Ita. fepe. 
lis 4isaro;à Germanis £bergeil. Sunt qui à Lutra non diftinguüt , cüm 
maximé cauda differat , & viribus Lutra Caftore multó fit inferior. 
Caftor animal eft amphibiü,ac veluti Sciurus aquatlis. Capite;ocu- 
lis,dentibus murem refertlingua fuem, maxillis leporem; roftro ca- 
nem barbatum.Dentes longi funt,lati,tecurui. Animal horrédi mor. 
fusarbores iuxta flumina vt ferro cxditjhominis parte comprehéfa, 
non antequam fra&a cócrepuerint offa morfu refoluit. In interiore 
maxillz vtriufque parte o&oni funt molares , inzquales. Auriculz 
paru pilis obte&tz. Priores pedes fimiz pedibus, pofteriores anferi- 
nis fimiles,quibus potifsimum & caude latitudine natat, prioribus fo 
ucam fibi cauat in ripis amnium , càmque componit lignis à fe cafis 
ca arte collocatis, vt vel decrefcente vel increfcente áqua partem an- 
terioré corporis in ficco,caudà veró in aqua habere pofsit.quia cau- 
da extra aquam exficcatur,durior, rigidiorque redditur;atq; ideo mi 
nus obfequens praefertim in excernendis alui excreinentis , quam ob , 
caufam partem pofterioré in aqua tenere exiítimant diligétes rerum 
perueftigatores, alioqui zgré admodü excrementa reiicit; tum quia 
fellis parum in inteftina influit,illud enim freqüéter euomit.tü quia 
alimentis ficcis maxime vefcitur,vt ramis & cotticibus arborü. An- 
terioribus pedibus fimiarum vel fciurorü ritu tanquam manibus ci- 
bum ori istoc iran f illi pifciüid eft, fquamofà quéadmodü pi- 
Íces íquamofi funt, prona parte, fupina glabra & lzuis. Partibus in- 
ternis porco quàm alteri animali fimilior fcilicet lingua , pulmone, 
corde;ventriculo, inteftinis, hepate i quinq; lobos diuifo,in mino- 
ribus lobis fel latet;fplen paruus pro corporis magnitudine;renes ma 
gni pinguitu dine obduái non dics quàm in vitule ánniculo. Vefi- 
ca fuillz fimilis teftes parui;fubftri&iq; & adlierentes fj pinz, qui adi 
mi finie vita animalis nó poffunt.Quare ampütari hosab ipfis quum 
capiütur negat Seftius dilipentifsimus medicinz autore Plinio r. x ». 
xxxii.quodtamen videtur affirmare Plinius 1 13. v 111. Eafdem 

| G3 


Cap.s. 
 €ap.3c. 


"m 


ij 


Yib.y.t4a6 . 


bs 


DE.A:MIPHETBIIS 
partes fibiipfi Pontici amputant Fibri periculo vrgente,ob hoc fe pe- 
tignari,calloreum id vocant Medici;aliàs animal horrendi morfus. | 
Priorem fententiam fecutus eft Diofcorides, Vanum eft quod tradi- 
tur teftes ab ipfis euelli,& à fefe abiici quum venatu vrgentur: fi qui- 
dem tangi nequeuntita vt in fue fubftri&i. Fibri in inguinibus gemi 
nos timores habent,vtrinque vnicum membrana fua cóclufum, oui 
anferini magnitudine, inter hos eft mentula in maribus, in foeminis 
pudendü.Hi tumores teftes non funt, fed follicuti membrana, vt di- 
xi,contcéti in quorum medio finguli funt meatus, € quibus exudatli 


quor pinguis & cerofus , qué ipfe Caftor fzpe admoto ore lambit. & 


exugit, poftea hoc veluti oleo quas poteft corporis partes cotingere, 
oblinit,non aliter quàm aues przfertim ez quas ad aucupiü. dgnóorz- 
ioi alunt, quibus fupra podice fiue prona in parte cauda veficula eft 
in qua ineft liquor quidá pinguis oleo fimilis qué roftro exhauriüt, 
ac pennas primüm maiorcs deinde minimas quafque pinnas perun- 
guntjid quod Galli aucupio dediti Promdrevocant, id cft;perungere, 
atq; hoc maximé prognoftico pluuiá prafagiri aiüt, natura aues fub ' 
dio degere falitas ad id ftimulante vt veluti oleo illite pennz nó ma 
defiant.Hos tumores teftes no effe hinc maximé colligas quod ab his - 


nulla fitad mentulam via neque ductus quo humorin metulz mea- 


tum deriuctur & foras emittatur. Pretereà quod teftes intus reperian 
tur. Liquor ille de quo loquimur,quum recens eft, oleü refert, quum | 
vetuftior mellis liquidi colore eft & crafsitudine.Idem leporum exé-- 
lo declarare non inutile fucrit. lisin vtroque inguine tumor eft; 
glandulz prominentis modo,intus meatus eft varicofus,capreoli mo. 
do intortus é quo liquor cffluit. Hos tumores cüm in omnibus lepo-- 
ribus obferuaffet vulgus,lepores omnes fimul mares & foeminas effe 
credidit. Eofdem tumores Moícho animali effe puto à quibus odo-- 
ratum illud pus emanat. Neque funt audiendi qui putant tubercu- 
li, vel vmbilici inflammati faniem effc. Tumorem effe glandulz vel 
tefticulo fimilem membrana circundatum. norunt, qui adulte - 
rant , nam'in tefticuli formam effingunt , ac tefticulum Mofchi ap- 
pellant. Hzc que de tumoribus inguinum caftoris & liquore in- 
de manante à nobis prodita funt , cüm ita fe habere doceat ipfa in- 
Ípectio atque experientia nunc inquirendum fint nc Cafloris te- 
fles quibus olim vfi funt veteres in prarftantifsimis remediis , quibus 
hodie quoque fzpius vtimur,an veró tumorcs illi liquore cerofo gra 
uidi de quibus iam diximus.Et fi teftibus vfi (int veteres pofsimus ne: 
jn corum vicem tumorcs illos vtiliter vfurpare. Primüm teftibus v- 
fos fuiffe antiquos perfpicué docent ipforum fcripta. Opes 44-- 
q'opos ómuge si 9s ejo , inquit Galenus , &&v£w 5 X3] TN |^ vesor qup 


LE ja $ igo. Scftius apud Plinium,paruos effe ait fubftriétofq;& adharen-- 


tes 


LEB4 RS 239 


tes fpinz. Adulterari autem renibus eiufdem qui fint grandes,cum ve 
ri teles parui admodum reperiantur. Pratereà ne veficas quidem ef- 
fc cüm fint geminz, quot nulli animantium.Itaque inter probationes 
falíi effe geminosfolliculosin vno nexu dependentes.In his folliculis 
inueniri liquorem,& afferuari falej& corrumpi fraude,coniicientibus 
gümi cum fanguine aut ammoniaco:quoniam ammoniaci coloris cf 
Íe debeant;tunicis circundati,liquore veluti mellis cerofi odoris gra- 
uis, gufto amaro & acri, friabiles.Q ux poftrema nota de exficcato te 
fte cum fuo liquoreintelligenda eft:friabile enim humori com petere 
non poteft.Idem de teftibus Caftoris ex Diofcoride colligitur,qui eli- 
gi vult teftes ex vno ortu connexos;liquore intus cerofo, odore gta- 
ui & virus redolente guftu acrimordente, frabili , naturalibus tuni- 
ciscircundato. Nunc quod venditur Caftorium etiam fi adultera. 
tum non fit teftes non effe magnitudo ipa conuincitjlli enim par- 
ui funt admodum , & gallorum gallinaceorum tefticulos magnitu- 
dine non multüm excedunt, Caftorium vero noftrum multo maius 
eft , nihilque aliud plané quàm tumores ij quos & oratione & pi&tura 
expreffimus,exe&i atque exficcati tunica veluti fcroto inuoluti , qui 
pro teftibus habentur,quia eo loco funt quo in quadrupedibus pen- 
dent teftes ex vtraque penis parte. Quare non mirum 1 pro teftibus 
. hodie venales proponuntur. Sed facultatibus ne differant vocari in 
deíceptationem poteft.qua de re dicam quod fentio Tumorum li- 
quorem liquidiorem effe tenuiorümque partium quàm teftium, 
quod faporis odorífque maior acrimonia declarat, ac proinde in re- 
mediis quz extrinfecus adhibentur efficacior erit,iis vero qua affu- 
muntur vis minuenda pro affe&usratione. Atque exiftimo veteres 
ipfos tumorum potius quàm teftium liquorem medicamentis pro- 
mifcuiffe,vt cx liquoris cerofi confiftentia,odore graui,virus redolen 
te , ex guftu acri, mordente colligere licet quas omnes notas veriores 
eflc in tumorum quàm in teftium liquore comperies.  Reliquas cor- 
poris particulas actiones moréíque períequamur. Foeminz quam 
hic depinximus vnicus eft meatus & ad excernenda excrementa , & 
ad pariendum. Cute tegitur & pilis denfis breuibüfque & mollibus 
Lutrz modo. Carne eft dura, pingui, bubulz fimili,femper virus 
olet. quo quomodo condiatur malum fuccum gignit,affa melior eft 
aromatis afperfis. Diofcorides cum pifcibus & Cancrisin aqua vi- 
ucre non pifcibus & Cancris veíci intellexiffe videtur, Verba eius 
funt. Z&oy Zj.plior $e O rgo Cr oou Gv DyUdct x9) xeupxirois Sego- 
pvo. Id eft, Fiber ancipitis vite animal plerumque cum piícibus & 
cancris vi&um in aqua capeffit. Ecreucra corticibus & ramis atbo- 
rum maximé falicum ac foliis &fructibus potius veíci experientia 
comperit Gulielmus Pelicerius Monfpelienfis Epifcopus, qui fibris 


ap 0 00 DEB ASPHRIBEIS 


Zib.3i.cap 3. 


rg ; 
Lib 5 georg. 


1ib.s debift. 
ID 


quos alebat frequenter piíces& viuos & mortuos obiecit, à quibus ! 
omnino abflinerent , ac ne deguftarent quidem , cum tamen verfari. 
in aqua maximé cibi caufa videri poffit. Permirum illud quoque eft 
quod idem mihi affirmauit de Caftore foemina , quz catulis ereptis 
conclufa portis firmiffimis arrofis & clauis ferreis cuulfis, patefa&to 
aditu ex altoloco praecipitem fe dedit. Magnus cft Caftorisin medi- 
cina víus,nam vt à pelle incipiam; vule eft podagricis, calceari. pelli- 
bus fibrinis ponticis. Vrina venenis refiftit,quz commode feruatur in 
fua vefica ad antidota.Fel ad oculorum fuffufiones & ad venerem in. 
mulieribus excitandam valet. Coagulum epilepticis conuenire cre- 
ditur. Tumores inguinum & teflesin frigidis & humidis morbis ma- 
gno funt auxilio, cüm ficco fint & frigido temperamento,quod ex 
acri odore & fapore colligas.Serpentum venenis aduerfantur, fternu 
tamenta mouent;& in vniuerfum varios obtinent víus quos declarat 
Diofcorides x 1 s. 1 1.Galenus r15.x 1. de facultatibus fimpl.medi . & 
Plinius variis in locis quz omnia defcribere fuperuacaneum foret. 
Venenis refiftere declarant antidoti quibus mifcetur vt Theriaca. 
Opi vires debilitat, ob id narcoticis adhibetur,purgantibus vero ad 
craffam pituitam incidendam & educendam.Efficaciffimum eft Ca- 
ftorium ex Ponto Galatiz,mox Africz vt tradit Plinius, quod tamen 
Strabonis autoritate impulfi nonnulli improbare pofient, cüm fcri- 
bat Caftorium Ponticum effe geupuox3es fi id venenatum interpreta- 
rentur,quod tamen verum non eft. Nam Strabo de hifpania loquens 
Caftorium Hifpanicum cum Pontico conferens hoc efficaciffimum, 
illud imbecillum effe intelligit. verba eius fant. Keopas jd 
psa po óv aro uaoi , O. SE Xg'0€4ov CU. ^d $ alo Susapur 7üà Tü/locG. 
(iov yetp vG "roflocd zreptet qeupugaüSes x aS dap Mois aoXwois. Id cft.Ca- 
ftores quidem in fluuiis inueniuntur,fed caftorium eandem vim mi- 
nimé habet cum Pontico,cui proprium cft cfficaciffimam habere in 
medicamentis vim. Neque huic fententie noftra refragatur quod 
Auicenna, aliiq; Arabes aduerfus morbos à Caftorio tanquam vene- 
nato cxcitatos remedia & antidota prafcribüt. Nà de Caftorio nigro, 
foerido,rancido,corrupto loquuntur, quod venenatü effe vnoque die 
hominé perimere traditur , & in infaniam agere ob immodicam fic- 
candi facultatem. Eft & hoc loco non diflimulandus error autoris 
libro de aquatilibus, qui Caftorem fiue Fibrum, Ariftotelis Lata- 
cem effe fcribit,cüm Ariftoteles ipfe eodem in loco Caftorem & La- 
tacem ad diuerfos ponat. 7oedv(x 3 igiv ere xeANsuSvos xgis'ap y xg] O, 
(géeyov , x3) (gerleyor , x3) GwvSejs , xd) 9 xoAspduen. Aéro. Neque eft 
quod quanquam id moueat quod fcribit Ariftoteles Lataci dentes 
e(fe robuftos , no&üque egredi , virgulta proxima fuis dentibus vt 
ferro pracidere,qua Caftori tribuit Plinius.Etenim id Caftori, Lata- 


he 


PATTB.R-K. 241 


ci,& Lutrz commune eft. Vnde Varro Lutras quafi Lytras dictas e(- 
fc exiftimat,quod arborum radices in ripa fuccidat & diffoluat,quod 
Grzcis eft 6s. Lutra quidem prater differentias quas alij adferunt à 
Caftore differt renibus quiinLutra magni funt;acveluti ex multis par 
uis renibus compacti,quales effe Delphinis & Vitulis terreftribus ali- 
bi diximus. Latax veró à Caftore quod Lataci pilus fit durior medius 
inter pllumvituli marini & cerui. 

Poteram aliquot alia tum paluftria, tum amphibia animalia ad fu- 
periora adiungere.Sed quia fatis multa de iis cum veteres tum recen- 
tiores fcriptores tradiderint,& in libris fuis ea reprafentarint , cadem 
hic repetere nihil eft neceffe.Q uare ordine explicatis iis que Elencho 
Libris De Pifcibus marinis prz pofito cotinentur, fcilicet marinorum 
pifcium generibus omnibus,ftagnorum marinorum pifcibus, prtc- 
rca Lacuftribus)fluuiatilibus,paluftribus,amphibiis,vniuerfz pifcium 
hiftoriz nem modümque facio:cuius repreheníores multos , atque 
etiam vituperatores,paucos veró approbatores,& equos exiftimato- 
resfore longé ante profpexi:adeo difficile eft in hac temporum infoc- 
licitate,& permagna ingeniorum iudiciorümque varictate aliquid ef 
ficere,vel fentire quod pluribus probari poffit . Qui queftu omnia 
metiuntur,quique Philofophiam ac Medicinam latiüs patere non exi . 
ftimant quàm ipfi cernere animo ac circunfpicere poffint , ii inanes 
hos meos labores;fruftraque fufceptos effe iudicabunt , quorum prz- 
pofterum peruersümque iudicium etiam me tacente à liberis & eru- 
ditis hominibus fatis improbatur , ab ii(que illi hominibus ex imperi- 
ta multitudine atque ex infima plebe nihilo preftantiores habentur. 
Aliihoc quidé fcriptionis genus latinis literis illuftrandum fuiffe non 
negabunt,neque Philofopho Medicoue indignum opus effe exiftima 
bunt,fed ex his fortaffe non defuturi funt qui cüm av jer up 
&w poffint 7 idu, multa reprehendent, ac etiam cauillabuntur. 
Hostamen zquioreslaborum meorum iudices fore fpero, fi hoc v. 
num ab illis impetrauero,vt cogitent ob effufos fumptus qui neceffa- 
rioin hanc rem faciendi fuerunt, principis aut locupletiffimi ali- 
cuius viri potis quam meum opus hoc efle debuiffe. Deinde cum pi 
&oribus ac fcalptoribus intolerado hominü genere mihi rem fuifle, 
tum multa excufaturos ac ftudia conatüfque meos laudaturos certo 
Ício. Quod fi qui fint quiita omnia ad. viuum refecent, vt nihil ni- 
fi quod exquifitiffimum fit probare poffint , eos oro atque obtc- 
ftor, vt in hoc vcl fimili fcriptionis genere verfari velint , ac per- 
fe&iora limatioráque edere , atque ca libentifsimo animo fumus 
amplexuri. Interim hac preclara confcientia füftentor , quod 
fummis vigiliis ac fumptibus in vniuerfa Pifciumi Hiftoria pertra- 

H 


rin LR ND ER cu EE 
ad Zh Em Gm 3 20 i 


242. DE'-AN"PHIDIISONEM 
&anda multa laude non indigna przfliterim,ad ftudioforum om: 
nium vtilitatem,& ad fummam excellentiffimorum - 
— — Da Opti.Maxi. operum admiratio- 
nemomniareferens,& il. ——— 
lius laudem & glo 
riam fempi- 
"'termani 


$ 


T éAos Gv 6c». 


Erraiza fic corrigito. i K 


Pagina 9. pro fintjfit. 

Pag. 17. pro pactines, peines 
Pag. 100. prooffoffa, effofla 
Pa.15o.pro aliquando poft;aliquanto. 
pag. 209. propuberem, puluerem. 


| 
| 


ARES 
f D NE 
INDEX KE 


CPC 


NOBC ES$5& Rl AR V'M, QVAE 
EET OPERE SPAR SUE 


SVN T. 


3 


c4 


METHYSTINA 
cveflimeta.pa.73 
A EP cd mphibia qua di- 
; cantur. 228 

: eInguilla quomodo 


201 


capiantur. 
e dAuguilla defcriptio. 
cnguilla quando & quomodo capian 


196 
tur. 200 
cnguilla quomodo generentur. 199 
ednguille mortue cur. non fnperflui- 

tant. 200 
e Inguilla quali fucco Q carne. 


Animalia mortua cur [uperfinitat. 2o1 


201 


enguillarum coitus. 199 
e Inguillarum differentia. 19€. 
Bbuaa eveftes. 7 
eAporrbaides ex quo fint. genere 7l 

qua fint. | 79 
eAfili marinidefériptie, — 2&1 


cAfilus cum pediculo marino à quibuf 


dam temere confunditur. Hj 
cA staci fcataphagi funt. 210 
Aslaci marimi parui defcriptio. — 21 
c flac caro (E fnecus. zl 
Aftaci fluniatilis defcriptio. 2I0 
ettili defcriptio ex Calcagnio. 174 


cAttilus Pado peculiari eft pt]cu. 
Attilus qua fit carne. I7; 
cAues imminente pluuia pennas per- 

ungunt. 234 


/ Balanorum [becies fecunda. 


ednhi cunde dicli. 42 
e durata marii flagnt. 139 
Aura marina ab aure "Veneris di- 


uera. 6 
Aura marina defcriptio. ó 
curs marina cur dtcatur. Ie 


y, 

Zalanorum differentia ex magnitudi- 
ne (U loci -varictate. 29 

3o 
Balanw marinus conde dicatur. 28 
Balleri bifloria. — 


27; 
Barbi pifcis defcriptio. 494 
latte Byzantía. 70 
Buceini defcriptio. m 


Bucaniparsi & flriati defcriptio. 83 
2By[fus terrestris quid fit. /4 
yfes vfus in Pinna. v M 
2»y/fus marinu. Jg 
Bá2avos varie fumitur. a8 

j C 


Caneri fluutatilin caro, fuccus,"ufus im 

medicina. 
Cancri fluuiatilis defcriptio. 209 
Cacri imarinoru flagnoru hifloria.1 a4. 


209 


. Cancri marinorum [lagnorumcu[us 1n 


medicina. L4. 
Canis e *Nilo. 233 
Carpionis Italici bifloria. 777; 


Caj[torem teftes fibi amputare falfum 
eft. J 237 
u 


E 

- 
» 
1 


1NDEX:; 


Callores in ingutmibus tumores babet 


é quibus manat liquor .— 238 

( Aflor &latax ijdem non funt. — 240 
Cafori lifloria. 277 
Caflors cvi£lus. 2j9 
Caflaris "vires in medicamenti. | 240 
Cafloris caro. | 239 
Cafloris teflibus efi cveteres in medi- 
cina. 238 
Caflorium noflrum quate. 239 
Caflarium Hifpanicu &* Ponticu.240 
Caflariwm quid fit. 237 
Chalcides an in marinis pifeibus fant 
habenda: 148 
Chama cvnde dictl.«. 7 
Chama nigra defcriptio. 35 
Chama aspera defcriptio. 14 
Chama à conchis diuer[t [un*. 9 
Chamarum confufa & difficilis. bifla- 
ria. 9 
(hamarum differentia. 10 
Chamele« defcriptio. HH 
Coccus aliud quàm Purpura. 73 
Cocaus quid. 74. 
Cochles celate cum [io operculo de- 
fcriptio. 08 
Cochlee leuis turbine obtufo defcri- 
t0. I00 


Cochle« margaritifera defcriptio. — 7 
Cochle« qua in oleario erat ufa defcri 

tio. 96 
Cochles depreffe defcriptio. I00 
Corbles flrombi non recle diuntur.os 
Cochble« echinophora defcriptio. — 99 
Cochles Cylindroid.deferiptio. — 99 


Cocblearum genera diuer[(a. 9; 
Cochlearum. cumbilicatarum.| defcri- 

ptiones. I0f.(Z/ 106 
(onche corallina defcriptio. 2f 
Conch& —venerea defcriptio. IoI 
Concha quot modis [umatur. I 


Conche matris conionum deferiptio. 33 


20 
Concha pictorum conde dita etuf- 
1-3 


Concha echinata defcriptio. 32 
Concha -virgata. 31. 


Concha rugata defcriptio. «uy 
Concha. imbricata defcriptio & eiuf 
dem faccus. 


dem defcriptio. 4 
Concha fafciata defcriptio. VER 
Concharum -vartetas mira. 19 
(oncharum | cvenerearum - defcri - 

pio. 102.8 103 í 


Concharum craffarum tefle cUÍfus. 32 
Concharum longarum defcriptio. 2j 
Concharum d'fferentia. 3o 
(onchara fliiatavi defcriptio.21. 22 
Conchule latlen defcriptio & in fucis 


cevfus. 


91 
Conchule rugata defcriptio. 26 
Conchula cvaria defcriptio. 26 
Cencbylarij » Conchylilesuli & Con- 

chyla. 8; 
Conchylij füccu. in cibis eiufdem in me 

dicamentis cofus. 7 
€ onchylij defcriptia. 4y 


Conchyliorum GJBuccinorum opercula 
€ eoru in medicina cUfus.86 (97 


Conchylium quid. ga 
Conchylium & Buccinum differunt.$4 
Cordyli defcviptio. 23f 
Cottt pifcis deferiptio. —— 203 
Cucumeria marini defcriptio. —^ gar 
Crotalia qua dicantur. UA 
Crocodili Delphinus boftis. 234 


Crocodili Aeg yptij defcriptio. 237 
(ocodili mores. 723j 
Crocodilus fuperiore maxilamouet.253 
Kpoxí3ts purpurarum G/ "ofus.— 74 


Crocodilus an lingua careat. 237 
Cru[lata omnia cur Luna crefcete au- 

Jeantur & contra. ! 32 
Cyprini partus. - "EA 
Cyprini lati defcriptio. 4 VO 


Oypri 


RERVM. 


Cyp rínt aculeati d. efcriptio. 173 
Cypri defcriptio. 5I 
Oyprzni mira [peciei defcriptio. 154 
Cyprini caro G7 fGccus. 152 
Cyprinus lingua caret. 17, 
Cyprinus 4n maeinus an. fluutatilis 
pifcis fit babendus. 150 
D 
Dattyli vnde dicli. M2 
qDibaphbum. 73 
Dioforids Galeni loci emedati.44. - 
- Donaces cade dicli. 42 
E | 
E-yxévvis conde dicla. 198 
Elenchi. — é 
Evu3eis "Plinio ef , ferpens aquatilu 
edriftroteli lutra. 226 
€xoffis pifcis defcriptio. 177 
Efcharamarina defcriptio. 133 
Galeni locus emendatus. 193 
Galew: Rbodiw idem non efi cum Ac 
f" ere. 176 
Galei Rhad)j caro € fuccus. 177 
Galadum defcriptio. gu 
Glandium marinarum defcriptio. 29 
G lyceymeridum defcriptio. 13 
Gobiones €) edphya marinorum fla- 
20YH7A2. 143 
Grando in porch quid & quomodo de- 
prebendatur. 37 


Gulielmus du choul Allobrogum pra- 
fecu. 24.0 76 


Hf ippocampus hydrophabia refiftit.' 17 
Hippocapi imn medicina vf[ms.'16 (uz 
Hippocampus a, Graci cunde dich - 


tur. 14 
Hiippocapus ex generelocufl.no et.116 
Hippocamp defcriptio. In 
Hüirudins marina defcriptio. 772 


Fhürudinum bifloria & vfus in medi- 


cAmenta. 222. 227 


Holothuria & tethya male confudit 
Gaz4. 7 24. 
Holothuriorum fecunda fpeciei defcri- 
ptio. | 126 
Kolothuriorum primi generis. defcri- 
po. : 12 


I 
Jchthyocolla ex quibus fias e quis e- 
Ius in medicina cvfus. 179.€ 180 
Jchtbycolla etiam pifcis nomen e[1.17 9 
Jchneumon Crocodili bofis. 233 
Infecta qua dicantur. - 107 
Iówua. que dicantur in "Purpuris. | 68 


Lac offreorum. 36 
Lacus qui fint. 147 
Lauareti bifloria. 162 
Lepadis more adharet. 4 
Lepadis[bectes dua. 3 
Lepadis defcriptio. LIES 4 
Lepadis parue defcriptio. d 
Lepades an à faxis Joluantur..— 4 
Lepadibus & Tellimis in os fumptis tu 

ba fonos tmitabantur pueri. e 
Limnoftreorum defcriptio. 35 
Lote Lugdunenfis defcriptio. |. 164 
Luci maxillarum cvfas in. medici- 

nis. : 190 
Lucus qua fit carne &/ fucco. —. 189 
Lwueij pifcis hiftoria. 188 
Lucus mulla labrum mordicus appre 

hendit : 094 
Lupi in marinis flagnís hyeme mor- 

Ii reperiuntur. Mae L 

e 


«Mali infani marini deferiptio. — 130 
AMentula alterius defcriptio. 129 
AMentula marina defcriptio. 128 
Mxov in teffaceis quid. 72 
AMugiles marinorum flagnorum.. ar 
AMugilum flumiatilium genera. 190 
AMulli marinorum [lagnorum .— 142 
AMurtcis Coracoid. defcriptio. 78 
| bu 


E 


INDE X. 


eMuricis triagularis defcriptio. 07 


vMurex quid fit. iy 
AMurici marmorei defcriptio. 76 
AMutella palustris defcriptio. — 165 
eAMufculi firiati defcriptio. 28 
AMufculorum defcriptio. 46 


eMufculi nomen varie fumitur. — 4r 
AMujculi foliati an recle dicatur. — 47 
AMyes in diuerfo genere diuerfa figni- 


fent. 4* 
AMoytulorum defcriptto. 48 
AMytuli nomen cvarie fumitur. — 45 
AMytulorum tesa vfus. 48 
eNerit& an in. turbinatorum fint. ge- 

nere. 93 
*Neritarum c/Aeliani defériptio. — 94. 
"Neritarum defcriptio, 94 

O 
Operculum purpura quid. 70 
Oflracoderma que fmt, & cur dican- 

tur. I 
Oflracoderma omnia cur luna crefcen- 

te augeantur € contrá. 39 
Oftracium quid. $4 
Oftrea Compafta. 36 


Ofirea & Oftre« qua fint. 172 
O*lrea maiora ne Jit in marina an 
In permista aquaprocreatd. — 3; 


Oftrea fylucfirta qua fmt. 40 
Offrea in opacis loai infelicis proue- 


niunt. 36 
Offrea ex lacte effufo prouenire pof- 
fant. 36 
Offrea meliora qua in mi[tis aquis ex 
marina (dulci prouemunt. — 3r 


Ofir€ia &) Offrea. 2 
Offreorum pelagiorum defcriptio. — 37 
Offreorum cviuarta. 36 
O/?reorum tef cinis. (39 
Ofireorum differentia ex locorum cva 

rietate.— — 36 


Offreerum [beciatim diéforum diffz- 


— fEHhlid. - E] 34 
Offreorum caro &2 faccus. E, 
Oflrum farranum. 73 


Oflrum quid &) «unde diclum. — 72. 
Oxyrynchorum pifcium biflovia. 195. 
heh | 


"Pigi bifforia. . Ij 
"Partes fupine & prona im pic 
us. "nz 
"Patella maior c/Aporrbais non eft. & 
*Peétlini defcriptio. " 
*Peclines an oculos habeant. 16 
"Petlina alterius defcriptio. D 
*Petlinum caro GJ [uccus. 16 
"Pectuculos pro Tellinis evidetur vfar 
paffePhiniu. — 7 
"Peélunculorum defcriptio. 1$ 


Peclines a Pe£lunculis dimevfr. —— 2$ 


Peclunculorum cara & fuccus. — 18 
Pediculi & -vermes fl'agnorum mari 

norum. : 145 
"Pelagium an purpura [pecies fit. 64 


Tlvénve frgnificatio. 4? 
Peloridum defcriptio. 12 
*Pelorides cunde dicla. 12. 
"Penna marine defcriptio. 129. 
"Peniallimarini defcriptio. "7 
Perca fluuiatila à marina multum 
differt. 197 
"Perna defcriptio. 53 
Pbolades cvnde dicantur. 0; 
"Pholadum defcriptio. | 49 
Phaenicopterus faperiorem. voftri par- 
tem motet. 232 
Pita toga. 71 
Pinna quali ficco & carne. D 
* Pinna conde dicatur. Jo 
"Pinna parua defcriptio. 5 
"Pinna magna defcriptio. P 


Pifcari in aqua turbida Gallicum pro ' 


uerbium. 200 


*Pifces 


ROBROVM ; 


Pifces plani marimoruflagnorum. 142 
*Pifces Tigris cArethufa pifcibus non 
commifcentur nec contra. 139 
"Pifces quibus in. aquis cviuere non 
poféint. 139 
Pifces qui ['agna fabeut &] qui ab ujf- 
dem abborrent. 138 
*Pifeium flauzatilium differentia.t6 6 
* Plinfj locus examinatus. &o 
"Plinij locus emendatus. 232 
"Plmij locus emendatus. 178 
. Pulzionum marinorum bifloria.t;1. 
G 132. 


"Pubnons marini cvfus in medici- 


na. | 132 
"Purpura nigra qua fir. 73 
"Purpura flos. 71 
"Purpura culta. 6$ 


"Purpura an lingua tefías per[oret.o 1 
"Purpura flori cocus mifcebatur.. 74 


Purpurei floris varius color. 73 
"Purpure flos quomodo colligeba - 

tur. 72 
Purpura defcriptio. 6r 


"Purpurarum generatio male ab alis 
tradita. vefellitur. 67. 66 
"Purpurarum differenti, — — 55 
"Purpurarum cvera generatio. — 67 
"Purpurarum cvictus. 67 
"Purpurarum im medicina cvfus.a 8. 
€ s s. 
Purpurarum caro & fuccus. 6p 
Rana calamites de[criptio. 225 
Rana quomodo fzminas tent ad cot 
tum. | 210 
Rana ololygynem quomodoedant.219 
Rana quibus cvefcantur. 220 
Rana palustria cuenenum € eius re- 
media. 222 
Rana aliqua an ex aere decidat. 224. 
Rana duplicem cvocem edunt. — 219 


Rana palufiri QJ. "venenata defcri- 


pto. 222 
Ranapriores partes á menfis recien 
da. 220 
Rana fufior defcriptio. 28 


Ranarum lingua longe alia quam mn 

cateris animantibus. 2i8 
Ranari tn medicinis eufus.220.(Z) 221 
ARanarum coitus. 
Ranarum pulmones omntno [angume 

non carent. 219 
Ranarum genera diuerfa. 27 
Ranarum magnus prouentus. in[alu- 

brem annum indicat. 22; 
Aanarum procreatto. 220 


Retpublica perturbatores , c/Anguilla- 


220 


rum pifcatoribus fimiles . 200 
Rubeta defcriptio. 223 
Rubeta cvenenum. 222 
Rubeta cveneni remedia. 223 


S 
Salamandram aquatilem pro. (cinco 
perpera vfarpant pharmacopai.231 
Salamandram aquatilem pro Cordy- 


lo male -vfarpant nonnulli. — z3o 
Salmo qna [it carne Q)fucco. — 188. 


Salmones paru: in aquis dulcibus £i- 


gnipo[fant. 169 
Salmons fluuiatilis defcriptio. — 167 
Salmonum genera multa. 17 


Jeincorum carnes arca renes Qla- 
tera. (08222 
jeincorz renibus quomodo cutendu in 
medicametis cuenere cientibus.231 
Scolapendrarum | marinarum defcri- 


ptio. 108 
Serpentis aquatilis defcriptio. — 226 
Seriphie rana. 216 


Silurus [lario no[ter effe no potefl. 181 
Suurus &). Glanis ijdem mon. fant 
pifces. | 183 


Suurus Lucius nofler non eft..— 184. 


H ij 


ow ENDUESX 


Silurus gracum est nomen, € -unde 


dicatur . 183 
Solenes mares &) femina. 42 
Solenes cur luceant. Yd 
dolenes unde dici. 42 
Solenes an calculofis in cibo cutiles.4a 
Solenis femina defcriptio. 44 
óolenis mari defcriptio. 43 
dolis marini defcriptio. 123 
Sparus marini flagni. 140 
Spondyli barent/axis. 4l 
Spondyli cunde dicli. 42 
Spondyh branchijs carent. E 
Spondylorum defcriptio. 41 
XaoSuNos In teflacets quid 52575 
Apongiarum genera. 134. 
Spagtarum in medicina vfus. — 13; 
Sragnorum differentia. 137 
Stelle arborefcentis elegans pictura & 

defcriptio. "E 
Stella leuis defcriptio. 120 
Stelle prima defcriptio. "77^ 
Stelle. reticulata & echinata. de[cri- 

[77 122. 123 


Stelle pectimata defcriptio. 120 
Stellarum marinarum differentia.11 
7 


Tellimarum «vfus. ? 


Tellinarum genera diuerfa. — 6.&7 
Téllinis ovi aptatis tuba fonos imitan- 
tur pueri. 


Telhna tecla defcriptio. 7 
Tellina prima defcriptio. 7 
Telima tertia defcriptio. 8 
Jéllina cunde dicta. é 
Joslaceorum frequens cus calculum 

Eugnit. 18 
Tésíaceorum oua qualia fmt. 7 
Téflacea marinorum [lagnorum. 146 
Zeflaceorum differentia. 2 


Tésiudimis lutaria defériptio. 229 
Zefludimum cviclus,caro & Juccus.227 


pa NUI COUR ENIRST R TE S 


Téthyorum defcriptio. 


Tinca € fullo pifces diuerft. 12. 


Tinca bifforia. 17 


Tince (P Lupiamicitia, —— 15 
Tp&vs 1n te[laceis quidfit. — 2 
Tracheli Athenai fant Spondyli.— 42 


Trochorum evariorum defcriptio, — 92 
Trochilus Crocodili os repurgat. 237 


Trutta defcriptio. 161 


Trutta Lupus cvarius effe no potefl.iz, 
Trutta eadem non eft cum Trotla Ac- 


liani. UA 169: 
Trutta qua fít carne & féeco- omm 
Triuttarum differentia. 169 


Trutta falmonum generis funt. — 161. 


Trutta aquarum fcaturigimes incredi- 
bili impetu perfequuntur. — 170 


Turbinum GJ Cochlearum cvartarum 


defcriptio. $9. 
TupuàsuAaJ quid apud Galenum. Jyá 
Türbinis magni defcriptio. US 
Tarbinis auriti defcriptio. 9I 
Tarbinis angulati defcriptio. $9 
Türbo & turbinata quid. 62 
Türbmnes intra [pongias iuentes. o 
Türbinis muricati defcriptio. 90 
Türbinum pentedaébylorum & tefaro 

daébylorum defcriptio. 92. 
Turbinatorum nomine qua comprehen 
dantur. 63 
Turbinatorum interna partes . 6j 
Tympanorum figuraantiqua. — 58 
Tyria * Purpura. ! 73 

TC 


Vermis breui roflro defcriptio. —— 10 
Vermis longo roftro defcriptio. — 120 
U/ermium in tubulis latentium de- 
feriptto. 1IO 
"Ueflis qua Iudei Chriflum induerunt 
purpureane fuerit an coccinea. 74 
Umgatus pifzeis marii lagni.— 140 
"Unio in Cocbis quomodo concre[cit.z4. 
Vnto 


RAE VM. 


Vh quid frr, & quomodo proue- — Vmbra flauiatilis defcriptio. 172 
niat. 5. "Umbra caro GJ faccus. 172 
Unio in. Concha «vt grando in porcis gi- — Umbla deferiptio. — 160 
gnitur. 57. Vinble alterius defcriptio. 160 
"U/aiones offa non (unt. »&);s  Vinbilia parui "varij defcriptio. 104. 
Vhiones im diuerfis Concbis proue - — Vinbilici Cochlea cur dicantur. 104. 
nunt. ;8.89 so. '"Umbilicus Cochlea fpecies. 9 
Vhiones cunde dicli. s5 Vus marina defcriptio. 130 
Vaionum medicinacvfus Q7 facultas.6 1 P4 
Vatonum praestantia & differentia. 59 Zoophyta qua dicantur. 107 


DENCLNOA PT ENDIBEX. 


X 


PISCIVM. 
AL Barbus. 194. Capito. 190 

Able. 208 Ballerus. 14 (ame. -— 150 
Aculeati pifcicu- 'Bégepr. 3; Carpio. 158 

li. 206 Berdin Berlin, | 3. Caftor. 236 
Adello. 173 Zezole. 165 Kyp. 8 
canon, 20 teure. 237 Chabot. 203 
Attilus. - 175 Z/fre. 237 Chalcis. 148. 
Alburnus. 208 Zerdelere. — 154! Chamannigra. i4 
Anguilla. ^ 1:98 Zrama. 154. Chama afpera. 14 
Aporrhais. — 79 Brochet. 188 Chamalxuis. m 
Apron. 207 Buccinum paruü Cherfydtus. 226 
Aflus. n2 — &flriatum. 85 Cicada fluuia.212 
Aíperpifcis. 207 Buccinum. ^ 81: Cobites aculea- 
Aftac? paruus. 211. Bufo. 221 tà. 204 
Aítacus fluuiati- Zwrez. 64. Cobitesbarbatu- 

lis. 210 € la. 204 
Áurismarina. $ Cancerítagnima Cobites fluuiati- 
Antaceus Bory- rini. Ya4 i-is. 203 

fthenis. — 187 Cancer fluuiati- Cochlea in olea- 

B lis. 208  riovíu. 96 

BZ$aos. 218 (apatenda..— 21 Cochlea depref- 
Zarbeau. 194. Caparocula. 6. 073; 100 
Barbeta. 165 Cape fante. — & Cochlea marga- 


ritifcra, 97 
Cochlea flagni. 
146. 


Cochlea turbine 
obtufo. 1:00 
Cochlea echino- 
hora. 99 
Cochlea. Cylin- 
droides. — 95 
Cochleacelata.98 
Cochlex vmbili- 
Catz.104.& 105 


Cochlez fluuiati- 
les: rA. 
Koyy&pia.. 33- 


Concha coralli - 
na, 2$ 
Concha echina - 
ta. 22 
Concha margari 
tifera. 
Concha craffa. 32 
Concharhomboi 
Ly 


33 


dcs. 


217 


Cocha rugata. 25 


Concha 


rum. 


picto - 


24 


Conchg ftriatg.z1 
Concha imbrica- 


ta. 


20 


Conche vene- 

Iec.I01.102.103 
Conche longe.23 
Conchula ruga- 


par 26 
Conchula va - 
113.26 
Confalmes. 48 
Conchylium. 8; 
Coquilles faint la- 
ques. 15. & 18 
Cordylus — 23 
Cottus. 202 
Crocodilusterre- 
ftris. 234 
Crocodilus. 232 
Kee. I$ 
Cucumis mari- 
nus. 131 
Cyprinus claua- 
tus. 153 
Cyprini Ípecies 
mira. 154. 
Cyprinus.  15o 
D 
Dard. 192. 
E 
Eyy£Awis. 198 
Eperlan. 196 
Efchara. 133 
Exospiícis — 177 
F 
Ferra. 164 
Fiber. 


136 


ko j r --* 


UNDIEX 


G 
Gaideropa. A41 
Galades. 3l 
Gale'R hodusize 
Gardon. I9I 
Glanis. 186 
Glandes | mari - 

nas 79:900 


Glycymerides. 15 
Gobio fluuiati- 


lis. 206 
H | 
Hanutin. 195 
Hhwuistres. 34 
Hippocápus. i14 
Hirudo paluftris. 
2/276. 
Hirudo — mari - 
na. III 


Holothuria. 125. 
GCI12. 
Y deos 
I 
Ichthyocolla. :79 
LE 


22$ 


Lanproyons. 222 
yp apedo. à 


j 
Lafcha. I9I 
Lauavet. 162. 
Lepas. 3 


Lepasparua.  ; 
Aes &yela.. 3. GO 
Leucifcus. ^ r9i 
Libella fluuiati 
lis, 


213 
Limnoftrea. 34 
Lote. 164 
Lucius. 188 


M 
Malum infanum 
marinum, 130 


Mentula mari- 

waa, 5129 

eZMotelle. — 164 

Meufches de mar. 
46. 

M:Munter. I9O 


Mufcz fluuiati - 
les. 


213 
eufcles. 48 
Mufculi. 45 
Mufculus fluuia- 
tilis. 214. 
Murex Coracoi- 
des. 78 
Murex marmo- 
reus. 76 


Murex la&teus.78 
Murex. 75 
Murcx triangula- 

Ils. 75 
MuUaxts. 4$. 4.6 
Mes. 


45 
Myia. 45 
MUTAos. e 
Mytuli. 45 
Mytuliftagni.146 


Mytylus. 6 
N 


eNacre de perles. 33 


Natrix. 226 
Nerita Áriftote - 
lis : 93 
Nerita J£ liani. 55 
Ó 
Oeuil debouc. — 3 
Oftrea fylueftria. 
40. 
Oftrea. 34 
Offrege. 34 
D. 


Patella maior. 5: 


Patella. 998 3 
Pecten. gg 
Pe&unculus.1.'& 
18. -uWeS 
*Petres Offres, 34. 
Pelorides. E II 


Péna marina. 129 
Penicillus mari- - 


"| hus. III 
Perca. 196 
Perna. 32 
* Petoncles. 18 — 
PoAddVess. 49 . 
phoxini. 204 
S póros. uam 
Pigus. i 153 
Pinma: jo 
CPinnalana. $9 


Pinna parua. 55 
Pulmo marin?. I1 


Purpura. 6 4. 
Rana. 218 
Rana paluftris . 
2.2,I. : 
Rana  calami- 
tc. 22, 


Rana cxlo deic- 
cta. 


224 
Aoncera, 64. 
Rubeta. 222, 
S 

Salmandra aqua- 

tilis. 230 
Saluz.. 18 6 
Salmo. 167 
jarachus. 149 
dcandebec. 40 
Scincus. 231 
Scolopendra ma: 

11123. ^ dB 


Ser. 


L 
dle 


Serpéspaluftr.22; 


Siege. 19I 
Suiffe. 192 
Silurus. 180 
Solmarinus. 125 


Solen mas. — 43 
Solenfcemina.44 
Solenes. 4 
Spondyli. 41 
Squilla fluuiati - 

lis. 212 
Stell marine.19. 

I20.121.122.123 


PISCIVM. 


T 
Tacon. 169 
Tellina. 6 
Teftudo. 229 
Tethyad v. n7 
OaAdAdlo Ss.  — 3 
Thymus ; 187 
Tinca. 157 
Tridacna. 20 
Trochi. 92 
iUe pütta- 161 


Trutta fluuiati- 


lis. 169 


Turbines variJ.89 
' & 190. 
Turbo auritus. 9: 
Turbo magn?. 88 
Turbo pentedac. 
& tefla roda.92 


V 
Vandoife. 192 
"/angeron. 156 


Varius piícic. 205 
«Ueron. 20$ 
Vermesin tubu- 

lis. IIO 


DONCOGUDUEN NE 
Matthias Bonhomme Excudebat. 


Vermesftaenima 
rini. 145 
Vermis axpopuy- 


X9TEpos. IIO 
Vermisuuxpopvy y 
TEpos. IO2 
Ulam. 190 
Vmbilici. — 104 
Vnble. 16^ 


Umble cheuallier. 
I6 OC. 

Vmbra. 172 

Vuamarina. 150 


! d 


ww 


eater riu 
Lx 


; aam em mt 


tm ene ftm ed e rte n 


* 
* 


^ 


,