bibliotheca CARCINOLOGICA , UB. Holthuis HANDBOEK DIERKUNDE. I ; [ i 1 i t I i } HANDBOEK dierkunde. Jt. VAST DER HOETEA , Phil. Nat. et M, D., gewoon Hoogleeraar aan de Leidsehe Hoogeschool, 1 der der Orde van den Nederlandschen Leeuw, der Xoninklijke Zweedsche Orde van Poolster, der GroothertogeÜjkc Badensche Orde van den Zahringer Leeuw, van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, buitenlandsch Lid van de Akademiën van etensebappen te Stokholm en Dyon, van de Linneaansebe Sociëteit te Londen, van het Keizerlijk Genootschap der Natuuronderzoekers te Moscoit, van de Keizerlijke Leopoldinische Carolinische Akademie, Corresponderend Lid van de British Association, van de Koninklijke Akademie der Wetenschappen te Turijn, van de Keizerlijke Akademie van Geneeskunde te Parijs, van het Philomathisch en van het Biologisch Genootschap aldaar, enz. IDrrirr xrnxicranïrtritf Mitgavt. Trado quae potui. TWEKOi: DEEL. •3» .> > . 0^ .1).- ^ AMSTERDAM. J. C. A. SÜLPKE. 1869. VOORBERIGT. l-ater dan ik gcwenscht en ook verwacht had, zie ik dezen mijnen arbeid ten einde gebragt. Nu dit tweede h>eel voltooid is, moet ik, opdat men kunne beoordeelen ran welke onderzoekingen en ontdekkingen ik al dan niet gebruik heb kunnen maken, herinneren, dat al hetgeen over de Weekdieren is opgesteld, reeds in 1849 gedrukt werd, terwijl de Klassen der Visschen en Kruipende Die- ren door mij van 18S0 tot 1832, de Klasse der Vo- gels tn 1832 en 1853 werden bewerkt. Alleen bij de Klasse der Zoogdieren heb ik ahoo de in 1834 uitgeko- men boekwerken kunnen raadplegen. Met opregte on ne~ VI VOOKBEUIGT. derige dankbaarheid aan God, iviens gunst wij lol hel volbrengen leven, lust en krachten gaf, schelde ik van eene taak, die mij zoo vele jaren bezig hield, en die mij, onder velerlei andere werkzaamheden, steeds hel meest ter harte ging. Moge deze tweede Uitgave meer nog dan de eerste tot bevordering der wetenschap en tol uitbrei- ding harer beoefening strekken! Leiden, 19 Januarij 1855. iJVHoiJn VAN HET TWEEDE DEEL. Over de weekdieren in het' algemeen . . . Elfde Klasse. — IIdi DZAKfliEtïEN. (7'unicata) Systematisch Overzigt dor Huiilzakdieren . . Urdo I. Thaliacea Eani. I. Salpina . . Ordo II. Telhyonidea . . . Eam. II. Lucia e. . . » UI. Ascidiae . . Twaalfde Klasse. — Schelpdieren. (Conchifera ). Systematiscli Overzigt der Schelpdieren . . Ordo I. Palliohranchiala . Fam. I. Branchiopoda Ordo II. LameUibrancTiiata • . • . , Fam. 11. Osiracea . :o III. Peclinidea » IV, MaUeacea V. Mylilacea. . s VI. Arcacea . . VII. Trigoniacea . » VIII. Naïadea . . IX. Cardiiacea . » X. Chamacea Rudisla . . Bkdz. 1—14. 15—33, 22—33. 22—25. 22—25. 25— 33. 26— 27. 27 — 33. 34—93. 49—93. 49—53. 49—53. 53—93. 55—57. 57—59. 59—62. 62—64. 64, 65, 65, 66. 66—69. 69, 70. 70, 71. 71, 72. VIII I N II o ü D. Bladz. Pam. XI. Tridacnacea 72, 73, » Xn. Cardiacea 73, 74. » Xlll. Veneracea 74, 7 5. » XIV. Cycladea 75 — 77. » XV. Lucinacea 77, 78. y> XVI. Saxicavina 78, 79. » X,VII* TelUnacea . . . . . 79—81. » XVIII. Mactracea 82 — 84. » XIX. Myacea 84 — 86. » XX. Pholadomyacea , . . . 86, 87. » XXI. Solenacea 87 — 89. » XXII. Pholadacea 89 — 91. » XXIII. Tubicola . . . . , . 91 — 93. Dïrtiekde Klasse. — Weekdiekek. (Moi/usco ) . , . 94 — 175. Systematisch Overzigt der Weekdieren 111 — 175. Ordo I. Pteropoda 111 114. Fam. I. Ilyaleacea 112, 113. » II. Clioidea 113, 114. Ordo 11. Gasteropoda lei, F’am. III. Heteropoda . .... 115 117. 11 IV. Dermatobranchiata . . 117 — 124. B V. Hypobranchiata . . . 124, 125. B VI. PleurobrancMata . . . 125 — 128. B VII. Cyclobranchiala. , . . 128 — 131. ^ VIII. Aspidobranchiata . . . 131 133. » IX. Aulobranchiata . . . . 133, 134. » X. Ciennhranchiata • . . 134 — 154. » XI. Pneumonica 154 16I. Ordo III. Cephalopoda 162 173. Fam. XII. Nautilacea 168 171. » XIII. Sepiacea 171 173, » XIV. Octopoda 173 175. Over de vier laatste klassen van het dierenrijk of de gewervelde dieren in het algemeen 176--187. Veeetiende Klasse. — VisscnEff. {Pisces) 188—419. Systematisch Overzigt der Visschen 249 419. Sectio I. ‘ Dermopterygü 249 253, Ordo I. Leplocardii 249 251. Fam. !• Amphioxini 249—251, INHOUD. IX ’è' Bladz. Ordo II. Cycloslomi • 251 — 253. Fatn. II. Myxinoidei 251 — 253. B UI. Petromyzonini .... 253. Sectio II. Chondropierygü 254 — 264. Ordo III. Desmiobrancliii 254 — 263. Eam. IV. Bolides 255 — 259. B V. Selachii 259 — 263. Ordo IV. 263, 264. Fam- VI. Chimeroidei 263, 264. Sectio III. Ganolepidoti 264 — 270. Ordo V OJiondrostei • . .......... 265 — 267. Fam. VII. Sluriones 265 — 267. Ordo VI. Ganolepidoti 267 — 270. Fam. VIII. Sauroidei 267 — 270. Sectio IV. Osteopterygii 270 — 417. OvdoVU- Lophobrancliii 270 — 273. Fam. IX. LophobrancJiii .... 271 — 273. Ordo VUIL Peetognatlii 273—277. Fam. X. Gymnodonles .... 273 — 276. B XI. Sclerodermi 276 — 277. Ordo IX. Malacopterygii 277 — 331. Fam. XII. Siluroidei 278—286. B XIII. Cyprinoidei 286 — 292. B XIV. Cyprioodonles .... 292 — 294. B XV. Charadni 294 — 300. B XVI. Scopelini 300 — 303. » XVII. Salmonacei 303 — 306. B XVIII. Esocü 306—309. B XIX. Mormyrini 309 — 310. B XX. Clupeacei 310 — 318. B XXI. Heter opygii 318. B XXII. Gymnolim 318 — 320. B XXIII. Symbranchii 320 — 321. B XXrV. Muraenoidei 321 — 324. B XXV. Ophidini 324, 325. B XXV7L Gadoidei 326 — 329. B XXVII. Pleuroneciae 329 — 331. Ordo X. Acanlhopterygii 4]7_ Fam. XXVI II. Chromides 331 333, B XXIX. Pomacenlrini- ■ . ' . . 333 335. X I N II o U D. Bladz. Bam. XXX. Lnhroidei 333 — 339. » XXXI. Aulostomi. 339 — 341. j) XXXII. Theuiides ...... 341 — 343. » XXXIII. ffaiiba tracht. .... 343 — 346. » XXXIV. Blennioidei 346 — 350. » XXXV. Oobioidei ...... 350 — 356. » XXXVI. Notacanthini .... 356—358. » XXXVII. Taenioidei 358 — 360. » XXXVIII. Scomberoidei . . . • • 360 — 373. » XXXIX. Squamipennes .... 374 — 379. » XL. A'paroidei 379 — 384. » XLI. Sciaennidei 384 — 391. » XIjII. Mug'doidei 391, 392. « XLIII. Aspidoparei 392 — 400. » XLIV. Percoïdé 400 — 413. " XLV. Osphromenidei .... 413 — 417, Sectio V. Protopteri 419. Ordo VI, Protopteri 479. Fam. XLVI. Sirenoidei 417 419. Vijftiende Klasse. — Krdipenbe Dieren. {Reptilia). . 420— 548. Systematisch Overzigt der Kruipende Dieren 458 — 548. Sectio I. Dipnoa 459 — 477. Ordo I. Ophiomorpha 4gi_ Fam. I. Caeciliae ...... 46O 461. Ordo II. Saurobatrachi 4gg_ Fam. II. Proieidea 461—465. » III. Salamandrina .... 465 468. Ordo III. Bairachii 408 477^ Fam. IV. Batrachii 408 477. Sectio n. Monopnoa 478 — 548. Ordo IV. Ophidii 478 505. Fam. V. Viperina ...... 482 — 485, » VI. Elapina 485—488. y> VII. Htjdrophes 488 489. » VIII. Asineophes 492. » IX. Colubrina 492 493. » X. Acrochordina .... 493 497. » XI. Pythonina 497 499. » XII. Cylindrophes . . , , 499 500. » XIII. Rhinophes ■ ' . . . 500, 531. I N 1! o ü D. XI Blcidz. l'am. XIV. TyphUna 501-503. » X\'. Amphishaenae 503 — 505. ürdo V. Savrii 505 — 542. Fam. XYI- Scincoidci . . ^ . 505 — 512. » XVII. Zonosaiiri 512 — 516. » XVIU. Lacerlini 516 — 522. » XIX. Iguanoidei 522 — 534. » XX. Chamaeleonidei .... 534, 535. » XXI. Ascalaholae 535 — 539. » XXII. CrocodiUni 539 — 542. Ordo VI. Chelonii 542 — 548. Fam. XXin. Chelonii 542 — 548. Zestiende Klasse. — Vogels. [Aves) 549 — 817- Systematisch Overzigt der Vogels 613 — 817. Ordo l. Naiatores 613 — 630. Fam. I. Brevipennes 614 — 618. » II. Anaiinae 619 — 623. » III- Steganopodes .... 623 — 626. » IV. Lungipennes .... 626 — 630. Ordo II. Grallatores 630—661. Fam. V. Macrodactyli .... 630—634. » VI. Longiroslres .... 634 — 641. » VII. Cultriroslres 641 — 651. » VUL Pressii-ostres . . . . 651 — 656. » IX. Olides ....... 656, 657. » X. Proceri 657 — 660. » XI. Alectorides 660 — 661. Ordo III. GaWnae 661 — 685. Fam. . XII. Megapodii 662—664. » XIII- Penelopinae . ■ . . . 664, 665. » XIV. Phasianinae 665 670. » XV. Crypturinne 670, 671. » XVI- Tetraoninne 671 677. » XVII. Pterodinae 677. B XVIII. Thinocorinae .... 677, 678. » XIX. Cohmhinae 678 658. Ordo IV. Scansoris 685 707. Fam- XX. Psittaeinae ..... 685 692. » XXI. Rhmnphaslinac. . . . 692 693. » XXII. Pognnophorae .... 693 696. XII I N H o U I>. Bladz, Fam. XXIII. Trogononinae .... 696, 697. » XXIV. CucuUnae 697 — 703. » XXV. Sagittilingues .... 703 — 706. » XXVI. Anguliroslres .... 706, 707. Ürdo V. Passerini 707 799. Fam. XXVII. Opisthocomidae . . . . 709, 710. » XXVIII. BuceruHnae 710. « XXIX. Coraeianae 710 — 712. » XXX. Meropinae 712, 713. I) XXXI. Halcyoninae' • .... 713 — 71 6. » XXXII. Upupinae 71 6, 717. j: XXXin. Trochilidae 717 — 720. 1) XXXIV. Anabatidae ..... 720 — 723. » XXXV. Eriodoridae 723 — 727. » XXXVI. Colopieridae 727 — 735. » XXXVII. Corvinae 735 — 741. » XXXVm. Paradiseinae 741 — 744. » XXXIX. Slurninae 744 — 749. » XL. Fringillinae .....' 749 — 757. » XLI. Alaudinae 757 — 759. « XLII. Parinae 759, 760. » XLIII, Certhianae 760 — 762. » XLIV. Nectariniae 762 — 767. » XLV. Liotrichinae 767 — 771. » XLVI. Ttirdinae. • , . . . 771 — 7 75. » XL VII. Molacillinae 773 — 782, » XLVIII. Museicapinae .... 782 — 786. » XLIX. Lanünae 786 — 792, » L. Chelidones 792 — 795. » LI. Nyctichelidones- . . . 795 — 799. Ordo VI. Raptalores 799 — 817. Fam. LIL Strigidae 800 — 805. » Lin. Accipitrinae 805 — 814. « LIV. Vulturinae 814 — 817, Zeventiende Klasse. — Zoogdieren. {^Mammalid) , . 817 — 1057. Systematisch Overzigt der Zoogdieren 888 — 1057. Sectio I. Mammalia acotyledona 888—903. Ordo I. Mnnotremala 888 — 891. Fam. I. lUonuiremaia 888 — 891. INHOUD. XIII Bladz. Ordo II, lUarsi/pialia 891 — 903. Fam. II. Glirina 892, 893. » III. Macropocla 893 — 896. » IV. Phalangisiae .... 896 — 898. » V. Peramelina 899, 900- » VI. Basyurina 900—902. » VII. Pedimana 902, 903. Sectio li. Mammalia placentalia 9S3 — 1057. Of do III. Ceiacea 904—914. Fam. VIII. Cetacea 904—911. » IX" Sirenia 911 — ürdo IV. Mutungula 914 926. Fam. X" Prohoscidea 915 — 918. » XI. Nasicornia 918 — 920. » XII. Lamnungia 920, 921. » XIII. BelLuae 921—926. Ürdo V. Solidtmgula 929 928. Fam. XIV. Solidungula ..... 926 — 928. ürdo VI. Ruminantia 928—948. Fam. XV" Tylopoda 929—931. » XVI. Elaphii 931 — 935. » XVII" Cavicornia 936 — 948. Ordo VII" Edenlaia 948 — 954. Fam. XVIII. Effodknlia 949 — 953. » XIX" Tardigrada .... 953, 954. OrdoVm. Giires 955—988. Fam. XX" Duplicidentaia .... 955 — 957. » XXI. Subungulata 957 — 959. » XXII" Aculeata 959 — 961. » XXIII. Palmipedia 961, 962. » XXIV. Murina 962—970. » XXV. Cunicularia 970 — 975. » XXVI. Muriformia 975 — 980. » XXVII" Eriomyina 980, 981. » XXVIII. Macropoda 981—983. » XXIX. Sciurina 983—988. Ordo IX" Ferae 988 — 1027 Fam. XXX. Pinnipedia 989—995. » XXXI. Felina 995—998. » XXXII" Viverrina 998 — 1003. XIV I N n o U D. Blailz. Bam. XXXIII. Canina 1003—1007. >> XXXIV. Mustelina 1007—101.5. " SXXV. Ursina 1015 — 10)7. » XXXVI. 7'alpina 1017—1020. » XXXVII. Soridna 1020 — 1025. « XXXVIII. Erinaceina .... 1025 — 1027. ürdo X. Chiropfera 1027 — 1039. Fam. XXXIX. Nycterina .... 1028—1037. » , XI.. Pterotocyna .... 1037 — 1039. ürdo XI. Plenopleura 1039, 1040. Fam. XLI. Galcopitheci . . . 1039, 1040. OrdoXII. Quadrumana 1040 — 105.5. Pam. LII. Lemurina 1040—1045. « LUI. Simiae 1045 — 1055. Ürdo XIII. Bimana 1045 — 1057. Pam. XLIV. Erecla 1055—1057. \ERKLARÏNG DER PLATEN VAN HET TWEEDE DEEL. PI. XIII— XV. Deze drie platen hebben alle op de afdeeüng der Weekdieren betrekking. PI. XIII. Fig. 1. Chiton Cummingii. Voorbeeld van eene veel- schalige schelp, bl. 4; vergelijk bl. 129. Pig.2 — 7. Voorbeelden van tweeschalige schelpen, bl. 4. Pig. 2. Terehratula. Eene soort van Nieuw-Guinea, zie bl. 52. A. Buiksehaal met doorboorde spits. B. Rugschaal van de binnenzijde met de kalkachtige bogen. Pig. 3. Schelp van Avioula{iIeleagrina)margaritifera(h\.&'i'). Op de binnenzijde ziet men eenige vastgehechte paar- len. a. Indruk van de sluitspier. Pig. 4. Arca tortuosa L., bl. 65. Pig. 5. Schelp van Trigonia pectinata lam., bl. 66. Van do binnenzijde, om het slot {cardo] voor te stellen. Pig. G. Verius Dione l., Cytherea Dione lam., bl. 77. De schelp is geplaatst zoo als linnaeus haar beschreef (zie de aant. op bl. 4), namelijk met de spits A naar beneden, de fissura, b, naar voren, de lunula, a, naar achteren. Pig. 7. Venus {Cytherea) erycina lam. Eegter schaal van binnen. A spits; a maanswijze holte; b spleet; c slot of scharnier; cl indruksel der voorste, e der achterste sluitspier; ƒ indruksel van den mantel; gg onderrand der schelp. In deze figuur is de schelp in de natuurlijke ligging geplaatst. Aan de linkerzijde is het vooreinde gelegen, hetwelk het dier bij de beweging naar voren keert. XVI veuklaking der platen. Fig.8— 11. Voorbeelden van ecnschalige schelpen of horens, bl. 5, 6. Fig. 8. Fig. 8. Horen van Pvyrpura Concholepas bl. 14i). Fig. 9. Horen van Patella bl. 131; Patelh, wnbella gm. Fig. 10. Horen van Scalaria imperialis bl. 139. Fig. 11. Horen van Bulimus citrinus beüg. bl. 158. Voorbeeld van eene cocMea sinistra, zie bl. 6. PI. XV. Fig. 1. Horen van Oliva erythrostoma lam., bl. 153; voorbeeld van een’ opgerolden horen, bl. 5. A Ope- ning; a buitenrand; h binnenrand. Fig. 2. In het midden doorgedeelde horen van Nautilus Pom- pilius Lt, bl. 1G8, als voorbeeld van een’ in zichzelven gewondenen en tevens van eenen veelkamerigen ho- ren, bl. ö, 6 {cochlea revoluta, polytkalamia). A. A., De laatste kamer of holte, waarin het dier ligt; a,a,ö, de Sipho, die door de volgende kamers heónioopt. Fig. 3. Een deksel {Operculum) van Turbo, van de binnen- zijde; zie bl, G. Fig. 4. Salpa (rundnataf') bl. 24, 25. In natuurl. grootte, naar een voorwerp, mij door Prof. v. beneden me- degedeeld. A. Het dier van die vlakte gezien, welke gewoonlijk naar boven is gekeerd, volgens eschriciit de buikvlakte, De spiergordels loopen hier door. B. Het dier van de tegenovergestelde zijde, waar de spiergordels zijn afgebroken; a (in fig. A) spleet- opening, die bij het dier naar voren gekeerd is, b de zoogenoemde kern, of de opeengehoopte ingewanden. Fig. 5. Ascidia (Cynthia) Momus bl. 32, naar savignt Mé- moires II, PI. VI, fig. 1. A Kieuwopening, B aars- opening; c, c,c buitenste omkleedsel, waarvan de helft is weggenomen om het binnenste omkleedsel d (den mantel) te doen zien; e spiervezels op den mantel. Fig. 6, 7. Lingulina anatina lam., bl. 51; naar cdviee, Ann. du Mus. 1, Fig. 6. Het dier in den schelp met den steel [pedunculus), B. Fig. 7. Het dier uit de schelp genomen, een der mantelplaten naar boven omgeslagen ; a horsenknoop, volgens cdviee; 5 mond; c,c de twee armen; d,d,d,d kamvormige kieuwplooijen op den mantel. VEIiKLARING DER PLATEN. XVII P Ig. 8. Het dier eener Anodonta in de schelp, waarvan de regter schaal is wegnomen, als voorbeeld der plaat- kieuwige schelpdieren, bl. 52, 53; vergelijk PI. 15, fig- 1. — a Schelp (linker schelp van de binnenzijde); b de twee mantelplaten ; c, e buitenste kieuwen, e, d binnenste kieuwen ; g de tussehen de kieuwen uitstekende, platte buikschijf, * voelertjes om den mond; men ziet alleen die, welke aan de regtcrzijde' *>ggen; f mond; A voorste sluitspier; b' b' de met franjevormige aanhangsels bezette achterzoomen van den mantel. Eene dwarse doorsnede van Anodonta anatina, schematisch naar nedwyler, Neue Denhschr. der Schweizer. GeseUsch. für die gesammten JSatur- wissenschaften Bd. VI, 1842, Tab. Ij «a, bh bu g as in fig. 8 der vorige Plaat; c uitwendige plaat der uitwendige kieuwen met de rugzijde aan den mantel bevestigd; d inwendige plaat der buitenste hieuwen, a uitwendige, ƒ inwendige plaat der bin- nenste kieuwen; h hart, in het midden door den reg- ton darm doorboord. Fig. 2. Solen legnnen l. bl. 88; naar poli Test. ntr. Sicil.1 lab XI, flg. 15. A de voet, aan het vooreinde der schelp uitstekende, B, C de twee buizen {tracheae) achter uit de schelp te voorschijn komende. 3. Cho borealis gmel., bl. 114, naar eschricht, nters. Tab. I, fig. 3; het dier Is van de buikzijde voorgesteld; «, a vinvormige aanhangsels; b kegel- vorm.ge aanhangsels; c,c tasters aan den kop; duit- gestulpte penis mot eene blaas d' aan den grond 4. Het centrale zenuwstelsel van Helix Pomatia l., naar BRANDT en ratzeburg Zool.U,Tish 34 f i 9 ve:^.,Sk b,. .03, 1 boven den slokdarm liggende knoop 5. Bloodncnloop ,a„ fi.fe voorboo d do, y, hof, bord. bgson b,, .logrforo., o, o .doplijko atroom.n, .domhobngaholte do .o„g.d,„„ do. ato d. wolko „„r do «orhofloop,*., rg^ " Fig. Fig. Fig xvni VEEKLAUIKG DER PLATEN. 1 j ƒ, ƒ kalkzak of nier, die het hartezakje omgecft. Vergelijk bl. 97, 98. Fig. 6. Limax ater L., het voorste gedeelte van het dier, naar BRANDT U. RATZEB. t. a. p. Tab. 33, fig. 3 {Artoti empmcorum hrunneus). A ademhalings-opening aan den mantelrand. Zie bl, 161, Fig. 7. Bloedsomloep van een koppootig weekdier, Loligo, naar co vier, Tabl. élem. de VHist. nat. des Animaüx ; a holader, die zich in twee takken deelt, i, b zijde- linsche of aderlijke harten; c. c. kieuwaderen; d. d plaats, waar de kieuwen liggen ; / het middelste of slagaderlijke hart; g, g, g slagaderen. Door pijltjes is, gelijk in fig. 5, de rigting des strooms verzinne- lijkt. Vergelijk bl. 98 en 164. Fig. 8. Een klein voorwerp van Sepia offictnalis L., bl. 172, naar carcs Nov. Act. Acad. caes. Natur. Curios. XII; a, a, a, a, a, a, a, a de acht kegelvormige armen, de twee lange, dunne armen ziet men in b, h; c trechter; vergel. bl. 163. Fig. 9. Afgezonderde tot voortplanting dienende arm van een mannelijk voorwerp van Argonanta argo (omtrent drie- malen vergroot) naar kölukér {Berichte der zoot. Anstalt zu Wilrzbnrg, 1849, Tab. I, fig. 9); vergel. bl. 174. [kölliker hield dezen arm voor een manne- lijk voorwerp. De waarnemingen van verant en n. MULLER leerden de mannelijke voorwerpen kennen, die dezen, tot de copulatie dienenden afvallenden arm bezitten. Zie Zeitachr. für ivissensch. Zool. IV. 1853. Taf. I.] PI. XVI. Gewervelde dieren. Visschen. Fig. 1. De bloedsomloop in eene schematische figuur voor- gesteld, naar von baer, Vorlesungen über Anthropo- logie. Taf. IV, fig. 4. Het hart is in twee, van el- kander verwijderde helften afgebeeld. Het aderlijke gedeelte is blaauw, het slagaderlijke rood gekleurd. I, II. regter hart, I. regter harteboezem of voorhof, II, regter hartekamer; III. linker voorhof, IV. linker hartekamer, De rigting van don bloedstroom wordt door pijltjes aangewezen. De bovenhelft der figuur verzinnelijkt de beweging van het bloed door de adem- i verklaring dek ppaten. XIX lialings werktuigen ; de onderste helft stelt den bloeds- omloop door hot ligchaam voor, bij welken het slag- aderlijk bloed aderlijk wordt, Vergel. II, bl. 179. 2. Ilersenen van Lop/imspiscatonws in natuurlijke grootte, van boven gezien. I. Voorste hersenlobben of half- ronden der groote hersenen. II. Middelste hersen- massa, corpora quadrigemina. III. Achterste hersen- massa, kleine hersenen, cereheüum. A. Hypophgsis, aan een langen steel bevestigd. 1. Eerste paar her- senzenuwen, enz. Vergelijk II, bl. 232 — 236. Deze zoowel als al de volgende figuren dezer plaat zijn naar de natuur geteekend. 3. Loodregt doorgezaagde grondvlakte van den schedel van een pasgeboren kind, om de ligchamen der drie schedehvervels I, II, III te toonen ; zie II, bl. 186 ; nat. grootte. 4. Éschedel van den snoek, Esox lucius, op de helft ver- kleind en van ter zijde gezien, Ier opheldering van de osteologie der visschen ; vcrgelykll, bl. 200 — 206, De beenderen zijn, ter Betere vergelijking met dezelfde cijfers aangewezen, welke CüviEU by het skelet van den baars in zijne Hist, nat. des Foissons gebezigd heeft; de kleinheid der figuur liet echter niet toe, alle cijfers in te voegen. Aangewezen zijn; 1. het voorhoofdsbeen, het frontale posterius van Cüviek, 6. het wiggebeen, 11. de groote vleugel van het wig- gebeen, 12. het schubbeen of, volgens cdvier, het os mastoideum; voorts, van de verbindings-beenderen niet de onderkaak, het epitgmpanicum 2‘3, het os tym- pamcim 27, het jukbeen 26. Daar achter ligt het kieuwdeksel, namelijk : 30 praeoperculuni, 28 opercu- lum, 32 suLoperaulum, 33 interoperculum. Van de aan- gezigtsbeenderen is 19 het eerste der onderoogkas- beentjes, 17 het tusschenkaaksbeen, 18 het opper- kaaksbeen, 18' bijkomende of toegevoegde beenplaat, 22 verhemelto-been, 34 tandgedeelte der onderkaak, geledingsgedeelte der onderkaak. — 37, 38. De twee platte beenstukken (hoornen van het tong- been), waaraan de stralen van het kieuwvlies 43 43 (hier veertien in getal) bevestigd zijn; 40 verbindings- 4K* 2 XX VERKLARING DER PLATEN. been dezer hoornen met het ligchaam van het tong- been; 41 glossoliyale; 42 onparige beenplaat, welke van het tongbeen naar achteren loopt. Fig. 5, Schub van eenen snoek, omtrent 7 maal lineair ver- groot, vergelijk II, hl. 237, De achterrand of de vrije rand der schub is glad. Deze schub behoort daarom tot de cycloïden van agassiz; vergelijk IT, bl. 277. Fig. 6. Schub van een baars, Perca iiuvialüia II, bl. 413, eveneens vergroot; de achterrand a is met talrijke stekels voorzien. Deze afbeelding strekt tot ophelde- ring der ctenoïdes van agassiz; vergelijk II, bl. 331. PI. XVII. Visschen, vervolg. Fig. 1. Kieuwen en hart van den baars in natuurlijke lig- ging, van de linkerzijde en eenigzins van onderen gezien. Het kieuwdeksel en de kieuwstralen zijn aan de lin- kerzijde weggenomen; a. hart; h. de vier kieuwbógen der linkerzijde, van de buitenzijde; c. de onderranden der regterkieuwen van de binnenzijde zigtbaar. Ver- gelijk II, bl. 218, 219. Fig. 2. Maag en portier- aanhangsels (a, a) van den kabel- jaauw, Gadus morrhua. De twaalfvingerige darm en het achtereinde der maag zijn geopend. Men ziet in den eersten een viertal opeuingen der blinde aan- hangsels. Vergelijk II, bl. 208, 211. Fig. 3. Kop van Petromyzon jluviatilis van boven gezien, a. Het onparige neusgat, midden op den kop. Zie II, bl. 249, 253. Fig. 4. Amphioxus lanceolatus, naar joh. müllek üeber den Ban u. die Lehenserscheinungen dea Branchiostoma lubricum. Tab. I, fig. 1 ; tweemaal de natuurlijke grootte. Zie H, bl. 251. Fig. 5. Hart van Squatina vulgaris II, bl. 260. B. Harte- kamer, C. spierachtige aanhangsel van het hart, met drie rijen van klapvormige knobbels; a. klapvliezen aan den bovenrand van dit aanhangsel. ZieII,bl. 254. Fig. 6. Kop van Sphyra of Zygaena Blochii cuv. II, bl. 263, van Java; viermaal verkleind, schuins van onderen gezien, a, a de vijf kieuwgaten der regterzyde ; h, b de oogen; c, c do neusgaten. VERKLARING DEK PLATEN. XXI Fi IS. 7. Hart vtVQ Ürthragoriscus mola 11, bl. 274, op de helft verkleind. A. Voorhof, B. hartekamer geopend; men ziet in haren diepte de dwarse opening van den voorhof, met klapvliezen voorzien ; a, a’ halfmaans- wijze klapvliezen boven aan het hart («' een der twee kleine toegevoegde klapvliezen, a een der twee groo- tere, bestendige) klapvliezen; C steel van de groote slagader, uit veerkrachtige vezels zameugesteld. Ver- gek II, bl. 370. Fl. XVIII. Visschen, vervolg en slot. 1. Skelet van den baars, Perca Jluviatilis II, bl. 413, verkleind, gevolgd naar cüvier et valenciennes, Sist. nat. des Poiss. PI. I, als voorbeeld van een acanthopterygius. De voorste stralen van den rugvin, P(7, zijn stekelig. Pc is de staartvin, Pa de aarsvin, Pp is de borstvin, P u de buikvin. Verg. II, 192. 194—204. Fig. 2 en 3. Kieuwen der Lopholranchn II, bl. 270, 271. Fig. 2. A. Kop van Syngnathus acus II, bl. 273, van de linkerzijde gezien; a de kleine kieuwopening, Fig. 2, B. dezelfde kop van onderen; aan de regterzijde is het kieuwdeksel weggenomen en daar ziet men de trosvormige kieuwen a; daaronder is een tusschen- schot, dat do kieuwholte van achteren afsluit; daar achter ligt in het midden het hart b. — Fig. 3 (over- genomen uit H. EATiiKE, Unlersuchungen üher den Kiemenapparat, Taf. IV, lig. 2). A. Eene kieuw vergroot: men ziet daaraan 2 rijen van 6 korte kieuw- blaadjes; B. een dergelijk kieuwblaadje afzonderlijk, nog meer vergroot. Bovenkaak van Dioden hicolor II, bl. 275, naar een preparaat in het kabinet van vergelijkende ontleed- kunde te Parijs, ter opheldering der kenmerken van d^Pectognathi verg. II, bl. 273; «. bovenkaaksbeen, b tusschenkaaksbeen, c. ruwe oppervlakte, welke aan eene andere van het bovenkaaksbeen a' beantwoordt hetwelk aan die zijde is weggenomen en afzonderliik IS voorgesteld. 5. Kop van Anablehs tetrophhalmus, II, bl. 293. 6. Chironectes pictus, bl. 344. **3 Fig, 4. Fig. Fig. XXII VERKLARING DHR PLATEN. Fig. 7. Kop van Osphromema olfax, naar cdvier et valen- CiENNES 1. 1., PI. 205, om de gekronkelde aanhangsels boven de kieuwen te toonen, welke hier ziin bloot- gelegd, II, 413, 414. PI. XIX. Kruipende dieren. Fig. 1. Hart met den oorsprong der slagaderen van een’ krokodil of kaaiman, Crocodüus sclerops II, bl. 541. R. O. regter voorhof, dat aan de voor- of buikzijde een groot gedeelte van de regter hartekaraer bedekt. L. O. linker voorhof, kleiner en meer naar de rugzijde gelegen. Voor de hartekamers ligt een langwerpige slagaderlijke zak; hieruit komen vijf stammen voort: 1 longslagader, 2 nederdalende aorta, die zich achter de luchtpijp of den linker bronchus omslaat; 3 linker stam der opklimmende aorta; 4 regter stam der op- klimmende a'órta; 5, het meest naar de regterzijde, eene tweede nederdalende aorta, die zich aan den regter- kant over de trachea of over den regter bronchus omslaat. De beide stammen 2 en 5 loopen vervol- gens, eenen slagaderlijken ring om de slokdarm vor- mende, naar beneden en vereenigen zich tot de aorta abdominalis. De regter stam 4 der opklimmendo aorta vormt bij deze soort alleen de ondersleutel - beens-slugader; uit de linker stam der opklimmende a'órta daarentegen ontstaat de arteria carotis, a.c, die zich eerst bij den grond des schedels in eene regter en linker strotslagader splitst. Vergel. tl, bl. 434,435. Fig. 2. Achtervlakte van den schedel van Rana cutipora ddm. et BiBR. 11, bl. 474, met weglating der linkerzijde, in nat. grootte, om de twee achterhoofdsknobbels f f, een der kenmerken der Reptüia dipnoa II, bl. 459, te toonen. * Het gehoorbeentje der regterzijde, dat van het eironde gat naar het trommelvlies loopt. Fig. 3. Schedel van eenen jongen Crocodüus biporcatus, even- eens van achteren gezien, f Onparige aehterhoofds- knobbel, een der kenmerken der ReptiUa monopnoa II, bl. 478. Fig. 4. Schedel van Trigonocephalus rhodostoma II, bl. 483, als voorbeeld der giftige slangen, h. het vierkante been ; l, uitwendig, m. inwendig vleugelboen ; r. bo- VERKLARING 1>ER PLATEN. XXIII Fig. Pig. Fig. Fig. Pis. Fig. Fig. venkaaksbeen met eenen in werking zijnden giftand en een’ bij het levende dier nog in het tandvleesch verborgen en naar achteren gekeerden tand, die bij bet uitvallen des eersten bestemd is om zijne plaats in te nemen. £>. liegter bovenkaaksbeen van Noja tripudiansll, bl.d86; I en r als in de vorige figuur. 6. Voorste gedeelte van het beenig hoofd van Python molurus II, bl. 499. b, voorste been of zijdelings zeef- been; t. neusbeen; q. tusschenkaaksbeen ; r. boven- kaaksbeen; l. het daaraan sluitende, voorste einde ^an het uitwendig vleugelbcen. 7. Schedel van Dipsas dendrophila II, bl. 489, van bo- ven gezien, a, a voorhoofdsbeenderen ; b, b voorste voorhoofdsbeenderen of zijdelingsche zeef beenderen ; ƒ. wandbeen; g, g. ossa masioidea; k, Jc. vierkante beenderen; t, t. neusbeenderen; w. onderkaak. 8. Regter bovenkaaksbeen van dezelfde soort; de ach- terste tand is gegroefd. Zie dezen vergroot afge- beeld Fig. 8 a. 9. Linker bovenkaak van Python molurus (zielig. 6) van onderen gezien; m, r. als in fig. 4; a. verhemeltes- been. 10. Schedel van Amphisbaena alba II, bl. 504; h. als in fig. 4 en 7. n. Het voorste uiteinde van den schedel van eenen kaai- man Crocodilus sderops (11, bl. 541), volgens Cüv , Ann. du Mus. X, PI. 1, fig. ifi; * ,;erde tand van e onderkaak, welks punt in eene holte der boven- Küak wordt opgenomon. guvial, Crocodilus gangeticus II, bl naar Oüvier, Ann. dv- Mus. XII, PI. 1 fic. g . o, a. tusschenkaaksbeenderen ; tusscben dezen li°»en de neusgaten; 5, 5. bovenkaaksbeenderon ; cc.l^k- h, h. voorste voor- H Iet eiae r,“ ’ voorhoofdsbeenderen; H. h t eigenlijke voorhoofdsbeen; «i. het wandbeen ^ Trolte'" d " voorhoofdsbeen ziet men dJ dille ” ^ schedel der kroko- dillen en vooral der gavials van dien der kaaimans XXIV VEKKLAKING DER 1’LATEN. PI. XX Fig. 1 onderscheideB ; door deze gaten heen ziet men op do inwendige vleugelbeenderen ƒ, ƒ. ; n, n. schubbeende- ren (ossa squanosa). Fig. 11 en 12 zijn verkleind. Fig. 13. Schedel van eenen jongen Grocodilus biporcatus (II, bl. 511). * vierde tand der onderkaak, welke door eene sleuf aan den buitenrand der bovenkaak wordt opgenomen. In de onderkaak onderscheidt men y. geledingsdeel; x. ravenbeks-uitsteek (os coronoideuni)\ V. kaakhoeksbeen (os angulare); u. tanddeel (os den- tale). De overige letters komen met fig. 12 overeen. Fig. 14. Eegter gedeelte der onderkaak van ïguana delicatis- sima (ïguana nudicullis) II, bl. 530. Men ziet de aanhechting der tanden aan de binnenzijde van den kaakrand II, bl. 527. Z. os complenimtarium, 4" os operculare-, de overige letters komen met fig. 13 over- een. . Kruipende dieren. Vervolg en slot. . Kop van Coecüia /i^/ioc^anea naar een jong voorwerp. Men ziet achter het oog het kieuwgat *. II, bl. 460. Fig, 2. Voorste gedeelte van Hypochthon xanthostictus fitz. II, bl. 463; voor den drievingerigen voorpoot ziet men do groote kieuwbundels. Fig. 3. Voorste geieeltovaa Amphiumatridactylumll,h\.4^(Si. Fig. 4. Volwassen embiyonen van Salamandraatrall, hl, iQ8. A. dergelijk voorwerp uitgestrekt ; B. een zamenge- vouwen embryo, zoo als het in den eijerleider des moederdiers ligt. Fig. 5,6, 7. Kop van Uomalopsis angulata II, bl. 491. Fig. 5 van terzijde, fig. 6 van boven; fig. 7 kop van een ander voorwerp der zelfde soort van onderen; ter verklaring van de benamingen der schilden bij de slan- genkoppen (zie de aanteek. II, bl. 485), gebezigd door MEKREM (Systema Amphibiorum Praefat. XII, XIII): a, Scutum vertebrale (scufa vertebralia). b, b. Scuta occipitalia. c, c. Scuta super ciiiaria. d, Scuta temporalla, e, e, Scuta frontalia posteriora. ƒ, Scuta frontalia anteriora (een enkel scutum in het door ons afgeteekend voorbeeld). i veeklakinq dek platen. XXV g, Scutuin rostrale. h. Scuta ocularia posteriora. i- Scuta ocularia anteriora {scuta oculare anterius). h. Scuta lorea. m, Scuta marginalia labii superioris. n- Scutum labiale medium (Fig. 7 N.) o. Scuta labialia accessoria (Fig. 7 O, O). ?■ Scuta mentalia (Fig. 7 Q, Q). r,r,r,r. Scuta marginalia tra/mom (Fig. 7 R,R). 8. Kop van Vipera palpebrosa II, bl. 485. 9. Staart van dezelfde soort van onderen gezien {Scuta eubcaudalia integra). Fig. 10. Stuk van den staart van Homalopsis angulata II, bl. 491, eveneens van onderen gezien (Scuta subcau- dalia divisai). ^|g. 11. Kop van AmpMsbaena alba II, bl. 504. ’g- 12. Kop van Chamaesaura anguina II, bl. 514. a. oog met kleine oogspleet tusscben do oogleden; * uitwen- dige gehooropening vódr het trommelvlies; i. voorste poot, niet in vingers verdeeld. ^ *o- 13. Regter achterpoot van Platgdactylus guttatus II, bl. 537, van onderen gezien; de duim heeft geen nagel. *g' 14. Achterpoot en grond van den' staart van eenen He- midactylus, cuv. II, bl: 538, Slellio platyurus van SCHNEIDEE, volgens eene bij hem voorkomende af- beelding. Men kan hier tevens de pori femorales opmerken, waarvan in de systematische rangschik- king der saurii dikwerf melding is gemaakt. Fig. 15. Kop en linker voorpoot van Platydactylus vitattus II, bl. 537. Fig. 16. Tong van Varanus bivittatus II, bl. 522. Fig. 17, Tong van Tejus monitor II, bl. 520; nagenoeg even- eens gevormd als bij onze hagedissen. Fig. 18. Tong van Galotes gutturosus II, bl. 533, Fig. 19. Chelonia imbricata II, bl. 547, gevolgd naar bell, BrtHsh Beptdes. Behalve deze figuur, die veel klei- ner IS, dan het voorwerp, zijn de overige figuren dezer plaat, alle in dezelfde grootte als de voorwerpen en naar deze zelve afgeteekend. Fl. XXI. Vogels XXVI VEEKLAKING DEE PLATEN. Fig. 1. He skelet van i^aZco coeruZescefïS van Java (II, bl. 807), in nat. grootte. A. de schedel; B. de onderkaak; + het vierkante been; C. het sleutelbeen, furcvla ; O. ravenbeksbeen of tweede sleutelbeen ; E. de hals- wervels; F. de rugwervels; H. de staartwervels; L. het borstbeen; N. bet schouderblad; P. het opper- armbeen; Q. het spaakbeen (radï'as); R, de ellepijp {ulna) ; i. de hand (de letter is bij don duim geplaatst); W. het dijebeen; X. het scheenbeen; Y. het kuit- been; n. onkel been, dat de plaats van voetwortel (tarsus) en voorvoet (metatarsus) inneemt; 1 duim, 2 binnenste, 3 middelste en 4 buitenste vinger (II, bl. 550 — 555). De beenderen van de ledematen aan de regterzijde zijn in deze figuur weggelaten. Fig. 2. Borstbeen en sleutelbeenderen van denzelfden vogel van voren gezien ; C, C, O, O, L. als in de vorige figuur. Fig. 3. Schedel van den struisvogel, Struilüo camelua II, bl. 659, van terzijde en verkleind, a voorhoofdsbeen ; b neusbeenderen; a bovenkaaksbeen; cZ jukbeen (rf' quadrato-jugahy, e vierkant been, e‘ slaapbeen, ƒ vvand- been, g, g' achterhoofdsbeen, g' onparig bovenstuk {pars occipitalis), g zijdelingsch achterhoofdsbeen ; i tusschenkaaksbeen ; h onderkaak uit verschillende beenderen bestaande {u,v,x,y, vergelijk de krokodil- schedel. PI. XIX.); I wiggebeen ; f foramen opticum; m voorste vleugels. Fig. 4. Verbinding van het vierkante been met het os omoï- deum aan de onderzijde van den schedel bij Crax globicera. Vergel. II, bl. 556, 557, l. wiggebeen, o os omoïdeum., p. verhemelte been, q, q. vierkant been Fig. 5. Een hoenderei, dat nagenoeg 24 uren bebroeidis geweest, van boven gezien, doch zoo dat men van den schaal en het schaalvlies slechts de doorsnede heeft afge- beeld ; uit v. baer, Ueber Enfwickelungsgeseh. der Thiere I. Taf. III, fig, 3; a de schaal; 5 het schaal- vlies, c grens tusschen het uitwendige en middelste eiwit, c' ligamenlum albuminis van tredekn; d grens tusschen het middelste en binnenste eiwit; e, e ha- gelsnoeren; g grens van het kiemvlies; g, h de do- jerkririg; h grens van de ruimte der vrucht; /i, i de VEUKI.AUISG DEU PEATES. XXVlt vaatruimte; i de ruimte waarin het «mSryo ligt ; men ziet dat als een dwarstreep in het midden dier ruimte, 11, hl. 579—581. 6. Oog van den zwaan, horizontale doorsnede, volgens D. W. SOEMMEEEING. a. gezigtszenuw, h. hard oogvlies, c. hoornvlies, d. kristallens, e. pecten, II, hl. 598 — 600. 7. Tong van Rhamphastos {lingua pennacea) met het tongbeen, verkleind, II, hl. 692. ^'g- 8. Tongbeen van Paro cnstotMS, verkleind; verg. II, bl. 597. PI. XXII. Vogels. Pooten en koppen als kenmerken van eenige familiën ; bijkans alle verkleind, naar zeer verschil- lende schaal. Pig. 1. Regterpoot van Carho II, hl. 625. Pig. 2. Linkerpoot van Larus II, bl. 627. P|g. 3. Regterpoot van Ibis II. bl. 641. P*g. 4. Middelste nagel van den regterpoot van Ardea IT, bl. 646. P‘g. 5. Regterpoot van Gallus II, bl. 669. P‘g- 6. Linkerpoot van Ficus II, bl. 705. P'g- 7. Linkerpoot van Paralcyon II, bl. 715. Fig. 8. Regterpoot van Cypselus II, bl 794. P'g. 9. Regterpoot van Caprimulgus II, bl. 796. P'g. 10. Regterpoot van Ilaliaètus II, 812. 1^'g. 11. Bek van Scythrops II, bl. 626. I'ig. 12. Kop van Phoeniaopterus II, bl. 651. lig. 13. Kop van Pavo {rnuticus) 11, bl. 651. Fig. 14. Kop van Certhia II, bl. 761. Fig. 15. Kop van AntJius II, bl. 775. Fig. 16. Kop van TJirundo II, bl. 739. PI. XXIII. XXIV. Zoogdieren. Schedels. Deze afbeeldingen zijn geteekend naar voorwerpen van ’s Rijks Museum. Fig, 3, 5, 6 en 7 op PI XXIV zijn in natuurlijke grootte; de overige afbeeldingen zijn m al de afmetingen verkleind, zoo als bij elke figuur afzonderlijk is opgegeven. Bij al deze figuren is a het voorhoofdsbeen, h het neusbeen, c het bovenkaaksbeen, d het jukbeen, e het slaapbeen, ƒ het wandbeen, g het achterhoofds- been, t het tusschenkaaksbeen, Ic de onderkaak. XXVIII VERKLARING DER PLATEN. PI. XXIII. Fig. 1. Schedel van Thylacimis Harrisii i/3ll,bl. 902. Fig. 2. Schedel van Manis javanica 2/3 II, bl. 950. Hieraan ziet men geen jukbeen II, bl. 838. Fig. 3. Schedel van Delphitms tarsio '/o II, bl. 910. Fig. 4. Schedel van Byrax capensis 2/3 II, bl. 921. Fig. B. Schedel van Arctomys monax V2 H, bl. 985. Fig. C ''chedel van het paard, Equus Cahallus V? II, bl. 927 PI. XXIV. Fig. 1, Schedel van de Lama, Camelus glama V4 II, bl. 931. Fig. 2. Schedel van Braclypus mculliger 2/3 II, bl. 953. Fig. 3. Schedel van den Egel, «uro/iaeus II, bl. 1026. Fig. 4. Schedel van Fdis caracal V2 H. bl. 998. Fig. 5. Uiteinde van de onderkaak van Galeopithecus varie- gatns II, bl. 1039, van boven gezien om de zonder- ling ingekorvene snijtanden te toonen. Fig. 6. a, b, Steaops javanicus II, 1 043. a onderkaak van boven gezien; zes snijtanden met twee, digt daar tegen aan liggende hoektanden ; b bovenkaak van voren gezien, twee snijtanden en twee hoektanden. Fig. 7. Schedel van Stenops potto II, bl. 1012. Fig. 8. Schedel van ffylobates leuctscus V2 II. bl. 1053. OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN (*). der"die*r hebben wij het grootste gedeelte Iir>7:iio inwendig skelet of geene wervelen ter bph' ^ Er blijven ons echter nog velen klassf n ° ^ 0''er, die in het stelsel van linnaeus tot de als een behoorden, maar welke door cüvieb, eerst vorm t Srootere groep, die een’ hoofd- uiimaakt, bij elkander gevoegd en van de M- l-lSTj!B,'^!p*èrL/?-'' bet Dierenrijk, onder anderen: Limacibus. Londinr/egT,”»’”""'’ t^’-restribu^ »natomicarum edhin <^oncliyliorum et Tabularum voea. Oxonii 1770 foHr""' indicibus au.^it G. HDDES- Paris 1757, 40 ’ Senegal. Coquillages. Avec 19 [Tj' 'f 1795. Tom. ||I. p„rc «W fol. Tom. 1, 1791, pg„, j, 1826. Pars altera, LcloreTÜr^”'" Parmae Weef onvoltooid). ' cbiaje, Parmae 1827 (dit deel ^o««a?ÜL,,'’tvT85 pT plnTTsi-^?^'*"’'^ " l' Anatomie des beshaïes e/ muke ebwams Tom. ViTibT’'^ ’’^^tébres, 2e édit. par aa buinvuie Manuel de Malamt^ ■ ^'’1845; n. bdcroiay 0°., Paris et Strasbourg 1825_1^*^ Concbyliologie, 1 vol. beshaïes Traité élémentaire de cS 1 P^o^nclies, en c. p. 8 • (tot nojf toe zijn 9 afleveringen '-m \ *“*''• aatste verken znllen wij, behalve gdér.n's ƒ gekomen). Deze twee 'bogen voornamelijk aanbalen en slecht n de afteel - -erken verwijden, aoo als die van MAnm/l II. en cnEMNiTz, kieneu enz. 2 OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. overige wormen afgescheiden zijn (*). Daar zij in de daad zulk eene groep uitmaken, welke met die der gewervelde dieren, waartoe vier klassen hehooren, kan worden verge leken, is het niet ongepast, alvorens wij tot de beschou- wing der afzonderlijke klassen overgaan, die men hier met meerder of minder regt heeft aangenomen, op de alge- meene kenmerken te wijzen, die de weekdieren van de overige wormen onderscheiden. Het ligchaatn dezer dieren wordt door eene weeke en steeds vochtige huid bedekt, waaraan de spieren bevestigd zijn, en in welke of op welke veelal eene kalkachtige afscheiding plaats heeft. Het uitwendig omkleedsel, hetwelk ook wel mantel genoemd wordt (iioezcer eigenlijk slechts een vrij ver- lengsel aan de rugzijde dien naam behoort te dragen), om- sluit, te gelijk met de ingewanden, ook het zenuwstelsel. De centrale doelen van dit zenuwstelsel bestaan uit knoo- pen, die of eenen ring om den slokdarm vormen of meer verspreid liggen, maar nooit in eene reeks aan de buik- zijde achter elkander liggen, zoo als bij de insekteu. De weekdieren bieden gewoonlijk eene veel geringere gelijk- heid van de regter en linker helft des ligchaams aan, dan de, vroeger door ons beschouwde, gelede of de, in het ver- volg te behandelen, gewervelde dieren. Vele hebben geen van het overige iigchaam afgescheiden hoofd. De zintuigen zijn over het geheel weinig ontwikkeld. Bij de meest zamengesteldc weekdieren nogtans, bij de Sepiae en andere koppootigen, vindt men niet slechts twee, zeer ontwikkelde oogen, maar ook beginsels van een gehoorwerktuig. De (*) Zie I, Uz. 45 en 238. Bij de op de laatstgenoemde bladzijde aangehaalde geschriften van CDVIEU behoort men nog te voegen het, m een mij, verder niet bekend tijdschrift, Décade phUosophique, geplaatst opstel van dezen beroemden man, waarvan ik een’ afzonderlijken af' druk beb voor mij liggen, getiteld: Mémoire sur la structure interne et externe et sur les a^fiités des animaux auxquels on a dontie Ie nom de Vers. Uit dit opstel, in 1795 in de Soc. d'llisl. nat. va» Parijs voorgelezen, blijkt, dat reeds in dat jaar- de klasse der weekdieren door CDVIER onderscheiden en even als in zijne latere werken om- schreven werd. OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 3 ^ ^gingen zijn over het geheel kruipend en langzaam. ^'j“ onbewegelijk aan onder- la ene voorwerpen vaslgehecht. Vele koplooze tweescha- §e weekdieren liebben wel eene springende beweging, doch ze IS veel minder afwisselend dan bij de gelede dieren, ley ® mindere ontwikkeling van de organen des dierlijken altrd* oorzaak, dat vele hedendaagsche schrijvers nog > ge ijk vroeger linnabus, de weekdieren in de rangscbik- Volk° ^‘^«■om'ijk lager dan de insekten plaatsen, die ° de organen van het dierlijke leven zijn ''oort la P^^otaardige, die van afscheiding, voeding en kieuwe''"^R-' a'^omhalingswerktuigen zijn gewoonlijk het0,.»n”’i '■* weekdieren is een hart aanwezig, gen om ^'^S^^oOijk bloed uit de ademhalingswerktui- dene H ^ buizen in de onderschei- en d,. J ''Schaams verspreidt. Haarvaten ontbreken eigene w T vervangen, die geene deelen onderscheidene ligchaams- tolk"'::"®?™'"- "" - s- *ijn JeesWlitif "«Wisren ting . b- ^ behoeven eene wederzijdsche bevruch- «jn eiXge^d ‘V° T”'"’" i» het „oediw. D ” i»”S“ (rhn'r‘* \ ^ ^lieren zijn door eene dunne schaal Ue Zig''ëiwr“nrT’’“ ‘^«i'^vvlies bijsom- slechts zelden met kflk T hoornachtig en werf ziin dn omkorsting bedekt is. Dik- eene geleiachSl® trosvormig verbonden of door geieiachtige massa aan elkander gekleefd n„f tier op het land levende soorten is gering Tn’v van het veel groeier aantal der in zLt “ water levende soorten. ''t’oral in zout- Voor wij tot de verdeeliog der wij kortelijk handelen over de schele'^” hiJ de meesten het ligcliaam bedekken L 7?’ pen worden horens (coc/de«e) genoemd , de I V A OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. n!s die der mossels, dragen den naam van schelpen (conchae). Er zijn ook enkele weekdieren, welke door vele schelp- stukken bedekt worden. Zoodanig eene veelschalige schelp (testa muUtvalois) heeft het geslacht Chiton, waar dwarse, in eene rij acliter elkander liggende, kalkachtige platen den rug bedekken. De Iweescliaiige schelpen zijn aan de plaats, waar zij met elkander verbonden zijn, dikker. Men noemt dit gedeelte de spits [apex). Bij de spits zijn aan den rand, binnen in de schaal, gewoonlijk uitsteeksels en hol- ten, die wederzijds in elkander sluiten en aan welke men den naam van scharnier {cardo) geeft. Wanneer deze rand glad is, zegt men, dat er geen slot of scharnier aanwezig is (concha acardis). Vóór de spits is eene kleine holle aan de schelp zigtbaar, die men de maanswijze holte noemt (lufiula, bij i.iMNAEus anus) ; achter de spits ligt eene, ge- woonlijk smallere en meer langwerpige diepte, de spleet (fissura, in het fransch écusson, bij linnaeds vulva). Hierop ligt gewoonlijk de band der twee schalen (liganienium) , gevormd door veerkrachtige, hoornachtige vezels, die dwars van de eene schaal naar de andere loopen. Waar deze band, gelijk bij de meeste tweeschalige weekdieren, aan de buitenzijde der schelpen is ingehecht, is het blijkbaar, dat door zijne zarnentrekking de schelpen geopend worden. Doch ook, waar de band inwendig geplaatst is, worden door zijne veerkracht de twee schalen van elkander ver- wijderd, terwijl hier de vezels bij de geslotene schelp door geweld zijn zamengeperst. Bij die tweeschalige schelpdie- ren, die zich vrij bewegen, is de opening naar beneden, de spits naar boven en de band naar achteren gekeerd. Lis- NAEüs stelde bij zijne beschrijving de tweeschalige schelpen met de spits naar beneden, en keerde den band naar vo- ren. Blainville gaf daarentegen bij zijne beschrijving aan de schelp dien stand, welken wij hebben aangewezen (*)- (*) Hetgeen bij iinnaeds de regter en linker schaal is blijft echter ook dien naam houden, omdat hij niet slechts de schelp het onderst hoven keerde, maar ook het voorste gedeelte naar achteren plaatste. OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 3 ij de horens (cochleae , teslae univalves , subbivalves) is gewoon de volgende doelen Ie onderscheiden. Het deinde der windingen noemt men spüs {apex), welke et levend en zich voorthewegend dier naar boven en den^'h” S®^cerd. Gewoonlijk loopt hier de holte van jn horen in een punt uit, doch somtijds in de spits inen*^*^'*-^ decollalus s. truncalus), hetgeen moet toevallig afgebrokene spits verwarren epn!r.l. opening overlaat. Bij sommige de holt'^^ schelpen (zoo als bij hel geslacht Palella) is links ^ Itisschen de spits en de opening noch regts of daare ''Oor- of achterwaarts gedraaid. Bij de meesten alsdan gewonden. Gewoonlijk loopen schuins van boven naar beneden andp * ^ *°^^**’ turbinata et turrita) ; doch bij de rl!? °°r" windingen dwars van de linker- naar builen laatste winding de overigen van horen b"" s. involula, de opgerolde andere l.’e''' Conus en Oliva), terwijl nog andere horens .n eene en dezelhle vertikale vlakte gewon neden G-’/'V 200 ajs bii'h^r'^T^ f'^ochlea rcvoluta, 200 als bij het geslacht Nautilus). ».o„d (a„ If ' " in Jea (.p.»»™ i„c;: :::'r dr:,r:::s {cauda s. rostrum). Men onderscheidt aan den bunenrand (labium exterius s. lab^m) va H "“ï rand {labium inlernum s. „larao eoh ;; • (columella) noemt men dal deel het van dcu „„re„ „gt .a„ 1 ! 1 "-i"» r ““ “’i-nS - S; ■ 6 OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. overlangs doorgezaagde horens bedienen. Aan den binnen- rand van de opening is dikwerf hij het einde van de zuil, vooral bij horens van jongere weekdieren, eene holte aan- wezig, welke navel [umbüicws) geheeten wordt. De horens, die deze opening missen, noemt men ondoorboord {cochleae imperforatae) . De inwendige holle der horens kan door alle windingen onafgebroken voortloopen (cochlea monolhalamia s. unilo- cularis), of door meerdere tusschenschotten verdeeld zijn {cochlea polijthalamia). Eene cilindervormige pijp, die deze tusschenschotten doorboort, noemt men Sipho. Zulk eene veelkamerige horen is die van het geslacht Nautilus. Deksel (operculum) noemt men een rond, kalkachtig of somtijds hoornachtig plaatje, hetwelk bij vele week- dieren aan het bovenste en achterste gedeelte van den zoo- noemden voet gehecht is, en, als het dier zich in zijnen horen terug trekt, de opening sluit. Men ziet op dit deel somwijlen eene spiraallijn, b. v. bij het geslacht Turbo. Sommige schrijvers noemen de horen in dat geval testa subbivalvis. Volgens de rigting der windingen eindelijk onderscheidt men de horens in regts- en linksgeivondene . Bij de meeste horens is, als men hen met de spits naar achteren gekeerd op de opening legt, de buitenrand van deze aan de regter- zijde, en de windingen loopen van de spits naar de opening van de linker- naar de regterzijde (cochlea dextra). Heeft het tegenovergestelde plaats en ligt de buitenrand der opening links, dan loopen de windingen omgekeerd van do regtcr- naar de linkerzijde (cochlea sinislra s. contra- ria) en hiermede is tevens eene verplaatsing der inwendige deelen verbonden. Zulk ecnen links gewondenen horen bezitten sommige soorten van weekdieren in den regel, en bij anderen (b. v. bij Helm) komen dergelijke horens als verscheidenheden of afwijkingen voor, even gelijk eene ver- i plaatsing der inwendige deelen, van het hart aan de regterzijde | enz., ook somtijds bij den mensch werd waargenomen | (*) Over de/.e links gewordene slakkenhuizen heeft chemnitz ver* OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 7 Het aangevoerde zal genoegzaam zijn ter opheldering der ifieest gewone en noodzakelijkc termen Doch voor ‘Je elgemeene ontleedkunde en pbysiologie is hel belangrijk, de schelpen nog uit een ander oogpunt te beschouwen en de wijze van haar ontslaan en zamenstelling na te sporen. De vorming van de schelpen geschiedt door het uit- wendig bekleedsel of den mantel der weekdieren. Réadmük proeven deze vorming opgehelderd (-]-). 'J zag bij eene doorboring der schaal van levende slakken e opening zich weder sluiten door eene, haar geheel in- nemende, dunne laag, bij welke zich later meerdere lagen voegden. Er werd dus geene kalkaardige stof door vaten, ^elke in de schaal loopen, aan de randen der opening 3 gescheiden, gelijk bij de herstelling der beenderen, waar de orming van de nieuwe beenstof van de uiteinden der ge- rokene beenderen uitgaat. Wanneer iiéadjiuu echter meende, lat de vorming der schalen eene werktuigelijke doorzwee- hng was, dat men de afscheiding van kalk op de opper- V a te van het weekdier met kalkachtige omkorstingen crgelijken kon, die in sommige wateren en bronnen rond om mgedompeldc ligchamen ontstaan, dat de huid van het waarnemingen medegedeetcl in Let tijdscl.rift mks gewondene vanete.t van Heli^ Pornatia ^veder regts gex^ondene dongen voortkomen, ^verd doorhem met onUvyfelbare zekerheid waar- genomen; ald. XVII, S. 1—11. waar (*) Vergelijk A. JioKKAr Panda, nentu Teslaoeologiae. Vpsaliae 1771 4 • (ook opgenomen m likn. A.nuenit. Acad. VIII, p 107— 1 '101 ’ i„ me. J„ X, p. ,63_225.,,;, DESHAVES, het artikel CoyuUle, oLionn „/ “ , Tomé IV, 1823, p. 431—449 enz. ’ «■»*■ (+) De la formation et de l’accrni^^^^ - , l’Aoad. royale des Sc. 1709 Vem AT f' muüles. Mem. de 1T41, p. 303-311; vergelijk’, A;; Tom.' 1 (in do inleiding) on Hepsinger V , “ j Sioiliae, nach 1823. I, Ves Heft S. 236-242’ fUstologie. Eise 8 OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. dier als eene zeef, een kleverig voclu zou doorlaten, het- welk met kalkdeeltjes is opgevnlcl en dat dit vocht zijne waterdeelen door uitwaseming en stilstand verliezen zou, dan draagt deze voorstelling te zeer het kenmerk der toen- malige begrippen omtrent de levende wezens, en roti heeft in zoo verre teregt den oorsprong der schelpen eenen or- ganischen oorsprong genoemd en deze werkluigelijke ver- klaring weersproken. Het is blijkbaar, dat de schelpen door bijvoeging van nieuwe platen dikker worden. In eene schelp liggen vele lagen of kalkachtige schubben op elkan- der, welke in de tweeschalige haren oorsprong nemen van de spits; daardoor is, te dier plaatse, de schaal het dikste en wordt naar den rand toe allengs dunner. Zoo bestaat elke schelp als het ware uit vele anderen, die, al grooter en grooter wordende, onder elkander liggen, terwijl de binnenste, laatst gevormde, aan den rand buiten de vooraf- gaande uitsteekt. Bij oesterschelpen en vele andere twee- schalige schelpen is zulks duidelijk waar te nemen, doch ook de slakkenhuizen toonen ons hetzelfde; bij jongere horens is het getal der windingen kleiner ; de grootere horens van dezelfde soort vertooacn meer windingen dan de kleinere, zonder dat echter de windingen, die reeds bij de jongen aanwezig waren, grooter geworden zijn. Zoo zijn ook de stekels, knobbels en andere uitwassen der horens in het begin kort en stomp en worden langer en spitser door nieuwe, daaraan toegevoegde lagen. De aan- groeijing geschiedt echter niet altijd gelijkmatig, maar staat bij winterkoude en bij groote droogte des zomers stil. Van hier ontstaan sterkere strepen, die de opeenvolging in wasdom aan wijzen en daarvan de nageblevene sporen zijn. Wat de scheikundige zamenstelling aanbelangt, behalve eenigc andere, min standvastige bestanddcelen en eene geringe hoeveelheid phosphorzuren kalk, bestaan de horens en schelpen grootendeels uit koolstofzuren kalk en eene dierlijke zelf- standigheid, een vliezig subsiratum, hetgeen overblijft, na- dat men de kalkachtige slof door zuur heeft opgelost en OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 9 Welke gewoonlijk zeer gering is in verhouding tot de kalk- stof. Poli zag deze vliezen, als hij ze aan het vuur hloolslelde, schielijk vlam vatten en nam daarbij ecnen reuk als van gebranden hoorn waar; eene sponsachtige kool blijft over. Dit leidt ons tot een regt inzigt in den aard der schel- pen, die tot hetzelfde weefsel behooren als de horens, haren en gedeeltelijk ook de schubben, d. i. tot het ^üornachtige weefsel. In de meeste dieren is het huid- skelet (zoo noemt men de uitwendig geplaatste harde dee- nn, waaraan zich de spieren hechten), hoornachtig, terwijl raakbeen daarentegen bijkans altijd de grondslag van een nvvendig skelet, vooral van een waarzcnuwskelet, uitmaakt, et inikroskopisch zamenstel der schelpen en hoorns is ovenal door de onderzoekingen van cauphnter opgehelderd. U sommige tweeschalige schelpen bestaat de geheele zelf- tandiglieid uit lagen van vliezen, zonder blijkbare cellenj j anderen vormt zulk een vliesachlig weefsel de binnen- J o dei schelpen, terwijl aan de buitenzijde zuilvor- ge, dikwerf zeshoekige cellen onder het mikroskoop gt aar woiden, die zich voor het bloote oog of bij gebruik eener lonp als vezels voordoen. Zij slaan na- genoeg regthoekig op hol vlak der schelp van binnen naar ten en zijn met koolstofzuren kalk opgevuld. In elke zijn zij slechts aan het, buiten den rand der vorige S uitstekende, gedeelte aanwezig ; zij worden dus door Uen rand van den mantel afgescheiden, terwijl de geheele antel bij elke nieuwe laagvorming een vlies voortbrengt, a de binnenvlakte der schelp geheel bekleedt. De hoorns der buikpootige weekdieren bevatten slechts eene gerinee pia.e„ Bestaat uit eene reeks van lanoe ynii»,, r ■ - . cellpn ^ 11 1 zuilen of prismatische cellen, die naast elkander gerangschikt zijn (*). (') Zie w. B. CARPENIER Annali nf n- . nnals of „at. History., Vol. Xlt, 1843 10 OVER DE WEEKDIEREN IN IIET ALGEMEEN. Bij vele, vooral tweeschalige schelpen, is een hoornach- tig, bruingeel buitenste omkleedsel aanwezig, hetwelk men epidermis of in den laatsten tijd ook perioslracwm ge- noemd heeft (in het fransch Drap marin). Somtijds is het harig of in schubjes verdeeld, die echter aan den rand der schelp duidelijker zijn en op de vroeger gevormde deelen meer zijn afgesleten. Men heeft dit vlies als eene voortzetting der opperhuid van den mantel beschouwd, waar- door deze aan den rand met de schelp verbonden is. Het is misschien juister, dat men het ontslaan van deze omkleeding verklaart uit eene zamenvoeging van de intercellulaire slof, een overblijfsel van de vormlooze homogene zelfstandigheid (het cytoblastema) (“'j, waarin zich de met kalk opgevulde cellen gevormd hebben. Aan den buitenrand van elke laag stelle men zich voor, dat deze zelfstandigheid zonder cellen blijve en vervolgens hoornachtig verharde. Sluiten deze randen digt aaneen, dan ontstaat er eene gladde epider- mis; blijven zij verder van elkander verwijderd, dan ont- staat eene schubachtige, vlokkige of harige omkleeding. De kleuren, die de schelpen en hoorns ons aanbieden, zijn slechts in hunne buitenste deelen gelegen, de in- wendige lagen zijn wit. Men moet dit daaruit verklaren, dat de kleurstof vooral door den rand van den mantel wordt afgescheiden. De mantel nu groeit met het dier voort, en zoo wordt elke volgende laag der schelp alleen aan den buitenrand gekleurd, terwijl haar overig gedeel- te, door de overige oppervlakte der mantels afgeschei- den, wit blijft. Op deze wijze ontslaat er eene reeks van ge- kleurde randen, die, aan elkander sluitende, de gekleurde buitenste oppervlakte eener schelp vormen. Er zijn echter p. 377 390, PI. Xlir, XIV, en vooral zijne latere, meer aljeraeene onderzoekingen, medegedeeld in Report of the Brilisli Associalion van 1844 en 1847. De hoofdzaken van deze onderscheidene verhandelingen vindt men ook in het artikel Shell van denzclfden Schrijver, in TODD’s Cyclopaedia IV, 1849, p. 556 en verv. (f ) I Deel, biz. 23. OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 11 sommige hoorns (hel geslacht Cypraea en sommige Olivae), waarbij, wanneer zij volwassen zijn, de kleuren niet slechts op de oppervlakte, maar ook in eene diepere laag gelegen terwijl tevens de oppervlakkige en dieper liggende bleuren onderling verschillen. Deze weekdieren zijn aan- hankelijk met een’ dunnen hoorn bedekt, welks kleuren aan de randen van den mantel moeten worden loegeschre- hen. Bij den groei van hel dier ontwikkelen zich zijde- mgsche aanhangsels van den mantel, die als vleugels zich over de schaal heenslaan, en zij scheiden op hare buitenste oppervlakte eene ivoorharde en anders gekleurde kalklaag af, die de vroegere lagen bekleedt (»). ^ele schelpen en hoorns hebben op hunne inwendige oppervlakte levendige en schitterende kleuren, die men (*) niet de uitwendige kleuren niet verwarren moet. Het zijn de kleurspelingen der straalbreking, die wij bij den door- gang van het witte licht door een prisma zien ontstaan en welke het prachtig verschijnsel van den regenboog veroor- zaken. Het paarlemoer is dan ook aan geene bijzondere kleurstof toe te schrijven, maar aan zeer fijne strepen of plooijen en vouwen van het inwendig vlies der schelpen (-{-). Het blijfi bestaan, ook wanneer de koolstofzure kalk door Zuur uit dit vlies verwijderd is, en carfenter nam waar, dat het kleurenspel verdwijnt als hij dit vlies met naalden (*) Brugdiérf. in liet .rourHn; d'lJist. naiur. J, 1702, p. 307 315 aangeliaald Lij schweigger, Uandh. der Naturgesch. der shelettlosen ttngegl. Thiere^ S. G81. Eene andere meening van brcgüière, dat liet dier van Cypraea zijnen lioorn verlaten en cenen nieuwen vormen zou, lioezeer nog door umarck en scnwEiGGER aangenomen, kan niet meer worden verdedigd; vergelijk DESHAYïs in de nieuwe uitirave van lAMARCK Uist. nut. des Animaux s. vertèbres X, ]>. 485. " / BREWSTER aangetoond, Phü. Transact, for 18 4. AVanneer men een droppel zegellak op eene paarlemoerscl.elp laat val en, vertoont de oppervlakte van Let lak, die in aanraking met de scLelp was, dezelfde kleuren. Men meent, dat dit een afdrnk der oppervlakte IS. Doch Let schijnt, dat Lij deze proef een schilfertje van de scliclpzelfstandigheul aan Let lak Llijft kleven. i2 OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. uitspande, zoodat deze plooijen verdwenen (*). Bijzonder sehoon zijn deze kleurspelingen bij het geslacht IlaUotis, waarvan de Japanners eene soort bezigen om er verlakt linisraad mede te versieren. Wanneer het vocht, hetwelk deze binnenste laag der schelpen vormt, in de gedaante van kleine droppels wordt uitgestort, ontstaan er paurlcn, die menigmaal eene zeer onregelmatige gedaante hebben. Deze kunnen gevolgelijk in zeer verschillende soorten van schelpen ontstaan, ook in gewondene, eenschalige sehelpen of horens ; doch ont- staan zij gewoonlijk in tweeschaügen en vooral in de Me- leagrina margaritifera en Unio margarilifcrus . De eerste soort van schelpdieren wordt in den Perzischen zeeboezem gevischt, de laatste vindt men in zoet water in onder- scheidene deelen van Europa en ook in ons vaderland. Volgens lio.ME zouden de paarlen onontwikkelde eijeren tot kern hebben, welke bij toeval aan de buitenzijde van den mantel binnen de schelp gebleven waren. Zulks kan dik- werf het geval zijn, maar er is geene reden om de vor- ming der paarlen niet ook aan andere, op den mantel wer- kende prikkels toe te schrijven. Men heeft althans waar- genomen, dat beschadigingen van de schelpen en door boorwormen veroorzaakte beleedigingen de voortbrenging van paarlen ten gevolge hadden ; en het geheim van linnaeus om de voortbrenging der paarlen (bij Unio) te bevorde- ren, bestond hoogst waarschijnlijk in het op verschillende plaatsen doorboren der schaal bij de schelpdieren, welke men tot deze proeven wilde bezigen (f). (*) Annals of nat. Ilistory XII, p. 382. (f) Vergelijk cdemniiz, Vom Ursprutige der Perlen, Naturforsoher, XXV, Halle 1791, S. 122—130 en GeschicJite der Erfm- dungen, aldaar aangeliaald. — Over den oorsprong der paarlen uit eijeren der schelpdieren zie men Phil. Transact. 1674, vol.JX, p. 11 12, en vooral E. HOME in Phil. Transact, jor the Xear 1826, Part. 3, p. 338—341. Deze bijzonderheid was reeds in 1673 door zekeren Deen,, H. iBNOlDl te Christiania in Noorwegen, waargenomen. OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. 13 He schalen der weekdieren maken door hare verschei- denheid in kleur en gedaante geen gering sieraad van de ■verzamelingen van natuurlijke historie uit. De kennis der conchyliologie is voor den geoloog van het hoogste belang, daar de versteende en uitgestorvene soorten tot onderschei- ding der verschillende lagen gewigtige kenmerken opleveren. Hoch daarenboven heeft de kennis der weekdieren voor de algenieenephysiologie groote waarde. Aan den vermaarden Heenschen dierknndige der vorige eeuw o. f. «üiler komt vooral de eere toe, dit gedeelte der natuurlijke geschie- denis van eene liefhebberij van verzamelaars lot eene we- lensehappelijlje bezigheid van natuurkenners te hebben ver- beven ; niet nadruk vermaande hij, dat men in het vervolg zich niet bij eene enkele beschouwing van het /mw of de schelp bepalen, maar bovenal op een naauwkeurig onderzoek van den bewoner moest toeleggen {*). Reeds hadden onze svvam- murdam en martimjs lister in Engeland het inwendig zamenstel van sommige weekdieren onderzocht. Poli en cdvier maakten dit onderzoek tot een hoofdonderwerp hunner veelvuldige nasporingen, en zoo werd in de laatste vijftig jaren, en ook in onze dagen door de onderzoekingen van delle chiaje, owEN en anderen, een vrij en helder overzigt verkregen van een, vroeger bijkans onbekend veld der vergelijkende ontleedkunde. Dit was een onberekenbaar gewin voor deze wetenschap, welke, zoo zij werkelijk op de physio- logie eenen gewigiigen invloed zal uitoefenen, geenszins lot eenige weinige dierklassen beperkt, maar in de daad vergelijkend en algemeen vergelijkend behoort te wezen. Sommige weekdieren hebben geen van het ligchaam af- gescheiden hoofd. De hoofdmassa van hel zenuwstelsel ligt hier met bij of boven den mond, maar, zoo op die plaats ze- riuwknoopen gevonden worden, moeten zij in ontwikkeling en grootte voor andere zenuwknoopen onderdoen; geene ze- *) Zie zijne iiiae 1774, 4®. Permium terrestrium et fluviatilium Historia. Hau- Tora. It, Praefat .p.1. 14 OVER DE WEEKDIEREN IN HET ALGEMEEN. nuwen voor bijzondere zintuigen ontspringen uit de zenuw- inassa, die boven den slokdarm ligt. De mond gaat on- middellijk in den slokdarm over en heeft geene kaken of long. Men noemt deze koplooze weekdieren [Acephala). De andere weekdieren bezitten een min of meer duidelijk afgezonderd hoofd. Deze hoofddraijende weekdieren (Cepha- lophora of mollusca cncepliala) zijn volkomener bewerk- tuigd en slechts onder hen vindt men ook soorten, die op het land leven ; de meeste soorten eciUer leven in het water, even als al de koplooze weekdieren, De laatstge- noemde weekdieren kunnen tot twee klassen gebragt wor- den, die der naakte en ttoeeschalige koplooze weekdieren. ELFDE KLASSE. HüIDZAKDIEREN {TVNICATA) (+). ^ Do l'uidzakdieren zijn koplooze weekdieren zonder schaal, uitwendig bekleedsel is met twee openingen doorboord, •ODde dikte en hardlieid, bij sommigen geleiachlig, bij ande- ren lederachtig. Het bestaat uit een weefsel, dat somtijds rrij zamengesteld is, cellen, vezels, kernen, ook kristallen '’an koolstofzuren kalk insbiit, en waarvan de grondzelf- standigheid geen stikstof, maar alleen zuur- en waterstof bevat en in zamenstelling met het plantencellen-vlies {cel- lulose) overeenkomt, gelijk door c. sciiMiDT het eerst b'j Asndia mammillaris ontdekt werd (f). Het darmkanaal vormt bij de meeste Salpae eenige kron- kelingen, die in een kluwen vereenigd zijn, dat slechts een klein^ gedeelte van de ligchaamsholle inneemt en waaraan forsüal in zijne beschrijvingen den onbeteekenenden naam van Nucleus gegeven heeft. Bij Salpa pinnata s. cristata ( ) Vergelijk over deze klasse: COVIER Mémoire ,ur les Thalides et les BipUres. Ann. du Mu- seum IV, 1804, p. 3G0--382, PI. G8 IMénwires sur les Molhisques ~ sur les Ascidies et leur Anatomie^ Mém. du dingen opjeLelderd, gaven ons löwiG en *ur. 3ième Série V, 1846, p. 193 233. 1G IIUIDZAKDIEREN. cuv. noglans loopt het darmkanaal regt van den mond naar den tegenovergestelden kant en heeft, digt boven en achter den mond, eenc blind uitloopende en in tegenovergestelde rigting liggende verwijding of maag. De mond is inwendig gelegen en eigenlijk slechts het, met eenen gekronkelden zoom omboorde begin van den slokdarm. Eene groeve in het midden des ligcbaams loopt van die cpening des alge- raeenen omkleedsels, waardoor het water wordt ingelaten, naar dezen aanvang van den slokdarm, en dient waar- schijnlijk om het voedsel, dat met het water wordt aan- gevoerd, derwaarts te geleiden. Bij de Ascidiae vormt het darmkanaal gewoonlijk twee bogten, die tegen elkander aanliggen, en welke met de bolle zijde naar achteren gekeerd zijn. Het darmkanaal vangt in den grond der kieiiwholte aan, en wordt naar achteren enger. De maag vertoont zich somtijds slechts als eene voorste verwijding van den darm, die niet scherp is afgescheiden; bij anderen is hare gedaante langwerpig rond, zoo als bij Didemnum en Botryllus (^). Het uiteinde van het darmkanaal klimt hoogcr dan dc aanvang van den slokdarm op, in de rigting van de tweede pijpvor- mige opening van het buitenste omkleedsel des ligcbaams. De lever ligt als eene laag van klieren op de wanden van de maag of het darmkanaal. Speekselklieren heeft men evenmin als bij de tw’ceschalige weekdieren waargenomen. De bloedsomloop der f.umcala biedt het merkwaardig verschijnsel aan, dat de rigting, waarin het bloed van en tot het hart stroomt, zich bij tusschenpoozen geheel omkeert, zoodat het hart beurtelings het bloed naar de ( ) /ie SAVJCNr Mdm, If, PI. XX, XXI. Over liet darmkanaal van Ascidta vergelijke men CDVlEn, Ascidies PI. I, fig-. 5; Catalogus of the phgsiol. series of comp. Auut. of the Museum of the Royal College of Surg. I, PI. 5, fijr. Phallusia nigra SAV,, en VAN BE- NEDEN, Recherches sur l'Emhryogénie, l' Anatomie et la Phgsiologie des Ascidies simples. Mém. de l’Acad. royale de Relgique, Tomé XX, 184G, PI. I, %. G. HülDZAKOIEIlEN. 17 Uwen sluwt, en aderlijk kan genoemd worden, beur- e ings het bloed uit de kieuwen ontvangt en, gelijk bij e overige ongewervelde dieren, slagaderlijk is. Deze bij- erheid werd het eerst in 1821 door van basselt aiiLN- ^"•-''ekt (>), maar is daarna door LISTER, so VAN BENEDEN en anderen, bij onderscheidene oorien van eenvoudige en zamengeslelilc Aseidiën waar- 'eiee°'^'i°’ algemeene hart°7/''*^ dieren dezer klasse beschouwen mag. Het plot ^ langwerpige gedaante en vertoont geene gev/iV*^^^ >idzetting en zamenlrekking, maar eene golfs- aan^l zamensnoerin^ en verwijding, welke 'vormei ^ P‘^‘'‘s<-a>tische beweging van het darmkanaal gelijk- zicli tf t'v ! grootere vaatstammen beweegt wandel bez^uf lusschenruimten, die geeneafzonderlijke de!^! hieuwen, welke van die slacht" weekdieren zeer verschillen. Bij het ge- lenatp 1 schuins in de groeven °iT^^ e hand, met vele digt bijceniiggende, dwarse uit Bii de A hel pijpvormig ligchaam zak in T udemhalingswcrktnig eenen z ; -gang tot den slokdarm h t. Het rover:: : vertoont^dwarse hnei 1 een traliewerk onder reate vaterbearrrdrTo'veTr" "" ( ) Kunst- en Letlerhodc \Z12, IhlllNnc; . i.- des Sc. nat. UI, 78_ri i (vertaald in .Ijjh. Llocdbewesinn; in twee tescnoversesteldc^rn- ^C<. Acad. Cnes. Leup. 'carol. XVI I ^ vvaar ; mate te vergelijken, Iiet/recii oven .1 ’ . ^'ermede is eeniger- . f intestinalis acht roode oopstipies ronrinr. ' 1 'i '^*®**'* {Phallusia) •« d. " f '•«"•"F.mt ..»> „.d- -.77 Mj “f »»d««ki.5„ ..n soort ran Ascidia, door I.em AsoJaliZ' Bij eene aeht oogen aan beide openingen ; Rech ■ s. l. Asnd. simples p, 61. pp 2» 20 HDIDZAKDIEREN. knoop een gcsleeld, door pigment oingeven deel, hetgeen volgens MiLNE EDWAïiüs als een gezigtswerktuig beschouwd moet worden (* *). Het spierstelsel bij Ascidiae beslaat uit cene laag van vezels, die over het inwendige ligchaamsbekleedsel (den zoogenoemden mantel) elkander kruisen, maar vooral in de lengte loopen. Bij de Salpae ziet men van elkander afslaande spierbanden, die als aan de eene zijde niet ge- heel geslotene dwarsgordels de binnenste holte des ligchaams, de adcmhalingsruimte, omgeven. Deze banden bestaan uit vezels, die aan elkander evenwijdig in de rigting der lengte van de banden loopen en dus met de lengte-as des ligchaams eenen rcgten hoek maken. Over de plaatsing dezer dieren in het natuurlijk stel- sel kan, wanneer men ze lot den algemeenen lypus der weekdieren brengt, geen twijfel zijn. Zij moeten namelijk als de onvolkomensle afdeeling dezer dieren beschouwd worden, die zich het naast aan de Iweeschalige aansluiten. De zamengestelde Ascidiën en de voortplanting door knop- vorming herinneren ons aan lagere dieren, uit de klasse der Veelvoeten. Meer bijzonder komen de Ascidiëu met de Bryozoa overeen (vergel. I, hl. 113), maarliever nog tv, fig. 2. Bij Ascidia ampulloides V. BEN. kan men dergelijke oog- stipjes niet vvaarnemen, maar Leeft Let jonge, zich nog vrij Lewegende dier een of twee zwarte oogstipjes; ald. p. 40. (*) Zie de aangcLaalde figuren in de nieuwe uitgave van covier ft. om/.; dat reeds METEN dit, Loven de centrale zenuwmassa liggend, knopvormig deel zag, geloof ik uit zijne afbceldiug Tab. XXVII, fig. 18 temogen opmaken. Ook belle chIaJe Leeft in zijne Descr. e notom. degli anim- inv., volgens de aanhaling van v. siebold, hetzelfde deel gekend, het- welk naar de meening van den laatstgenoemden Schr. als gehoorwerktnig zou te beschouwen zijn ; Lehrb. d. vergl. Anat. I. S. 2C0. Bij ChelyO' soma Macleayanum van sowebbt vond ESCHR. in de nabijheid van den zenuwknoop eene blaas met witte stof gevuld, en een daarmede verbonden kolfvorraig deel, hetwelk Lij voor een gehoororgaan aanzict- 'Fid. Selsh. tifitur rid. og mntli, Slirivter IX. 1842, p. 9. hüidzakdieren. 21 zouden wij deze laalsten met éa Mollusca vcreeiiigen, dan, uithoofde dezer verwantschap, de Tunicaia van de Mol- lusca afscheiden. Men vindt soorten van deze kiasse in alle zeeën. De ttlpae 2jj[) Middellandsche zee en in den ceaan, vooral lusschen den 50'" en N. en Z. 13. ; 'O koudere gewesten en op hoogo breedten komen zij minder voor, hoezeer zij zich echter tot den 30° N. en ■ breedte uitstrekken, en zelfe eenmaal in de nabijheid or Noorweegsche kust, tot bijkans op (32° N. B. zijn waargenomen kusten komen zij overigens ts zelden, maar houden zich bij voorkeur indeopene ’ *'®t vaste land op. Ascidiën, zoowel zamen- S e de als eenvoudige, komen op veel hoogere breedten voor; Boltema ovifera werd in Straat Davis op 69° N. •. Synoicum turgens werd op de reis van thifps, aan de z ir Spitsbergen ontdekt. Van alle vormen, ja ze s van de meeste ondergeslachten vindt men soorten in ^l'ddellandsche zee ; het schijnbaar overwigt in aantal soorten in die zee, boven alle andere, zal echter wel voora daaraan zijn toe te schrijven, dat hare voortbreng- sels meer aanhoudend door talrijke waarnemers onder- u zijn, dan die der overige zeeën. ^ , SAKS, lutoraUs Norvegiae. Clnisliania, 184G, folio p. 63. DISPOSmO SYSTEimCA TÜMCATORUM CLASSIS XI. TUNICATA. Animalia capite distincto nullo, inclusa involucro externo coriaceo aut membranoso, duplici apertura praedilo. Altera tunica priori inclusa, duplici oriQcio perforata ad externi involucri aperluras accomodato. Canalis cibarius ore et ano interno, abscondilo. Respiratie branchialis ; branchiae intus positae ante os internum aut oesophagi initium, forma in aliis alia, numquatn in quatuor laminas divisae. Cor lubu- losum, sanguinem inutabili directione propellens. ORDO I. Thaliacea. Corpus prismatico-cylindricum, aperluris duabus oppo- gitis, subterminalibus. Involucrum pellucidum, tenue, rigi- dum. Animalia libere natantia, aquam altera apertura adtrahentia, altera expellentia. Familia I. (CLXXX.) Salpim. (Characteres ordinis etiam familiae unicae.) Salpa FOBSK., GMEL., cüv. , LASi., Holotliuriae Sp. t. [Thalia bbown, blumenbacii, Dajysa bakks et soland., gmel., HOME.) Branchia oblique per internam corporis cavitatena extensa. Forma cuique speciei duplex, prole solitaria cum congregata alternante. Cf, P. PORSKAL Descriptiones animaUutn. llauniae 1^75, p« 112 — 117; ejasd. Icon. Rer. jtoter. ibid. 1776, Tab. 35, 36; Cdvieb, Mém. (v. snpra p. 15); A. BE cbamisso De animalibus quibusdam e Classe vermium. Fascicultts I, De Salpa. Berolini 1819. 4°.; MEIE» 1, 1.; ESCHRICDI 1. 1.; KBOHN, Observatious sur la généra- iion et Ie developpement des Biphores, Ann. des Sc. nat., Stême Série VI. 1846. Zoologie p. 110 — 131. CL. XI. TÜNICATA. 25 De soorten Tan Salpae zijn zeer algemeen verbreid; som- tijds vindt men ze in ongeloofelijko menigte bijeen; des met te min waren deze dieren eene eeuw geleden nog geheel onbekend. De eerste melding van dezelve maakte i*. BEowsE, in zijne in 1756 uitgegeven Civil and natural hislonj of Jamaica, onder den naam van Thalia ; daarop Volgde, onder dien van Salpa, de beschrijving van in de iddellandsche en Roode zee waargenomen soorten, door _en Deensehen reiziger foeskaL (*). Eosc en ceviee toonden a er de overeenstemming aan tusschen deze, onder twee Verschillende namen, beschrevene diersoorten, die tot het- 2e de geslacht moeten gebragt worden, et ligchaam heeft aan beide zijden eene opening, doch eze openingen zijn verschillend gevormd. De eene is reed en dwars en biedt een klapvlies aan, doordien 210 r een harer randen naar binnen omslaat. Dit klap- V les belet het weder uitvloeijen van het water, hetgeen oor deze opening binnen stroomt en uit de tegenover- door de zamentrekking des ligchaams wordt uit- gedreven. Deze uitdrijving des waters is hot middel, waar- zich het dier zelf beweegt, zoodat de engere opening «aar achteren is gekeerd. CcviEE meent, dat deze opening de voorste zoude zijn, en dat het dier zich derhalve ach- erwaarts zou bewegen. Daar echter de waterstroom ook «et voedsel aan voert en daar ook bij de .éscidiae de ingang tot den slokdarm achter in den ademhalingszak li > «hrijvingen van PORSK. gaf, veianderd l" o-tfeksel der be- 24 CL. XI. TÜNICAïA. dooi' knobbeltjes of verlengsels aan elkander vast. Ciiamisso kwam volgens zijne waaruemiiigen aan levende dieren tot de ineening, dat telkens eene generatie van afge- scheidene met cene van zaraenhangende, in eene keten vereenigde Salpae, zou afwisselen. Er heeft dus eene ge- daanteverwisseling plaats, welke echter niet in hetzelfde voorwerp geschiedt, maar in twee opvolgende generatiëii. Het raoederdier is namelijk steeds gelijk aan hare klein- dochter en aan hare zusters, niet aan hare dochters, die weder aan de laatstvoorgaande generatie gelijk zijn. Dit gevoelen kwam aan de meeste volgende waarnemers zoo zonderling voor, dat zij meenden het niet te moeten aan- nemen i 5IEÏEN geloofde, dat deze dieren altijd als enkele individuen geboren werden, om zich eerst daarna zanien te voegen. Eschricht nogtans vond in afzonderlijke indi- viduen kransvormig zamengesnoerde kiemen, zoodat daar- door CHAMisso’s opgave bevestigd werd, dat zamenhangende kelens van Salpae reeds in hel moederdier vereenigd wa- ren, Steenstrüp bragt deze bijzonderheid in de voort- planting der Salpae in verband met andere verschijnsels in het dierenrijk, in zijn belangrijk geschrift: Om Forlplant- ning og üdeikling gjennem vexlende Getierationsraekker (zie boven I, hl. 89), en de noorweogsche verdienste- lijke waarnemer sahs bevestigde haar volkomen [Faun. lütor. Norcegiaè). Hiermede stemmen ook de uitvoerig medegedeelde jongste waarnemingen van KROH^ overeen. De enkelvoudige Salpae zijn geslachtloos en planten zich voort door inwendige kiemen of knoppen in zamenhan- gende snoeren. Daarom scliijnt de zaraengestelde vorm als de volkomenste beschouwd te moeten worden, by welke zich voortplantingsorganen ontwikkelen (ook bevruchtings- werktuigen, testes); elk der in een schakel vereenigde Salpae brengt slechts één jong voort. Sp. Salpa maxima FORSE. lco7i. Tab. XXXV, fig. A., MII.KE EDvr., CDV. it. a7ii, éd. MolL pl. 120, 121, lig. 1, (liuc pertinet, sec. KHORN, Salpa Forskalii lESSOiV et forma solitaria Salpa africana FORSE.); — Bl B.le.lijk» hloe,,,“*t tr*"','!?"'":"'"’":" terugvtocil naar pph’ i '* • eelen dos ligcbaams oen, aar een langwerp.gen, aderlijken boezem ge- ) Meckzl-s der A.nrt VI leaa pp Soleuo^ vedervonni,e kieu.™ ; J ^ ■^rcluv fur Nnturyeschichle J, 18y5 ^ o-r ’ WEGMAKN’s (t) In Anatina «„ Pholadonnja ■■ , . 'keersAijden zoo zamengegroeid, dat zij ,.-enp p i ^"-'""'Philen aan Lectures on ihe contp. «nnt. of the /l!!? ^ t„ucu,a cn Corbis vond VAlEirciENvr, ‘ bij kieuw; rendus, 0 Jui„ "cêrszijden slechts eeno (§) 1.. n. bojaküs, Sendsclrr,;; -- nut t: ;:r f «. oe cr. ^>^!<-rf,eerk,euye der .leeisckaalf^en 38 SCHELPDIEREN. voerd, welke aan de rugzijde onder hel hart gelegen is. Naast dezen boezem liggen twee sponsachlige, zwartgroene of bruine zakken, die zeer vaatrijk zijn en al het bloed uit den aderlijken boezem opnemen. Bojanus meende, dat deze deelen ter ademhaling dienen en longen zijn zouden : uit eiken zak ontspringt een enkele vaalstam, die langs de beide kieuwen van zijne zijde loopt. Uit de deelen, die bojancs longen noemt, komen ook eenige korte vaten, die on- middellijk naar het hart loopen, maar het grootste ge- deelte van het daarin stroomende bloed gaat naar de twee vaatstammen der kieuwplaten. De onderzoekingen van bojanüs hebben ons veel naauw- keuriger met den bloedsomloop der lamellibranehiala be- kend gemaakt, dan hetgeen vroeger daarover geschreven was. De wijze echter, waarop deze ontleedkundige, hetgeen hij waarnam, verklaarde, is aan velerlei tegenspraak onderhevig geweest. Zonder zijn gevoelen aan te nemen, wist men niet regt, welke benaming aan de door bojasüs beschrevene deelen moest gegeven worden. Thans schijnt men vrij algemeen deze dusgenoemde longen als nieren te beschouwen (’^). liet blijft daarbij echter onverklaard, hoe zij al het aderlijke bloed des ligchaams opnemen. Deze omstandigheid ver- dient in de eerste plaats in aanmerking te komen, wan- neer men over het wezen dezer zakken beslissen wil. Het is daarom, dat ik reeds voor meer dan twintig jaren de meening heb voorgedragen, dat deze zoogenoemde longen aderlijke boezems zijn, even als het daartusschen liggende deel, hetgeen bojaxüs zelf sinus venosus noemde ; het zijn deelen, die met de zijdelingsche aderlijke boezems bij * (*) Muscliehi insbesinidere des Anodon cygneum. Mit AHUdungen 4®- (Afzonderlijk afgedrnkt uit de Isis van okïit 1819, Heft 1 en 1820 Heft 7). Poll spreekt op onderscheiden» plaatsen van zijn werk over dit deel, onder den naam van viscus testaceum. (*) TBEViaARcr», Zeitschr. f. Physiol. I, 1824, S. 53; carps Lehr- buch der Zootomie, 2te Aufl, tl, 1834, S. 650; v. sieboid Lehrb.d- vergl. Anat. I, S. 281 — 281. SCHELPDIEREN. 59 *^6 tienpoolige schaaldieren (zie boven 1, hlz, 702) enmetde iwee zijdelingsche aderlijke harten hij de Cephalopoda di- fanchiata overeen komen De twee slagaderlijke stam- den der kieuwen voeren gevolgelijk aderlijk bloed, het- welk, in de kieuwen slagaderlijk geworden, door vier ^leuwaderen (twee aan weerszijden) naar het hart terug- ^ oeit. De wanden dezer aderlijke boezems kunnen tevens a s afscheidende organen besclioiiwd worden, welke aan dc Elk dezer dun^^”^* overigens ƒ in eene holte of een vak met ne wanden, tot welke ruimte het water door eene p eetopening, die digt hij de uitwendige opening der ge- g ''ov ligt, den vrijen toegang heeft, en ■ hoven beschreven bloedsomloop in vaten sch zonder eigene wanden, heeft men bij de ten stelsel van kanalen of tusschenruim- andlp„'^ ='0”» ontdekt, gelijk bij vele soniti d dieren (f). Het is waarschijnlijk, dat omlo^ * beschrijvingen van het stelsel van de bloeds- 8ehad^(§)^'^”'^ verwisseling met deze kanalen heeft plaats Vroeger nam men algemeen aan, dat al de schelpdieren msckei's Tchivf^JlZ Tr?/ oitgave van dit Handboek il. jlf^Ïs ïil gevoelen opgeeft, waarmede hij zich verl laarr", door BOJANDS beschrevene rl» 1 ' '«^Idaart te vereenigen, dat de lopoden overeenstemmen T nieter t cepba. gissing van bojaros zeu’en (his heidsliefde had om te ontvei l ~ 'vaar- •laling der schelpdieren eeni^r’ptLr:;;:::^ “■ - — ■ (+) Deiie chiaje Memorie sulla storia e » • j “ eenza vertebre II, p. 2.59 sqn. „ oeq wtomm degli animali ^otiz.e7i^ 1826. ’ I - - , 2^0; v. baer in fboriep’s (§) Vergelijk over dit pnnt v sirnnin t i z , S. 279-281. ® der vergl. Anat. I, 40 SCHELPDIEREN. yan één geslaclu waren, niet zoo zeer tweeslachtig, als wel alle vrouwelijk, terwijl er geene andere voortplanlings- werktuigcn dan eijerstokken aanwezig zouden zijn (^). In- tusschen zoude men, zoo zulks werkelijk het geval was, deze dieren niet vrouwelijk, maar geslachtloos moeten noe- men. Een kieinbercidcnd deel zou, waar de kiem geene bevruchting behoeft, geen eijerstok wezen ; de kiem, die zich zonder den invloed van sperma tot een nieuw dier ont- wikkelt, zou eer een loslatende knop dan een ei moeten worden genoemd (j-). Wij hebben reeds vroeger bij de zeenetels en stekelhuiden gezien, dat de geslachtsklieren [ovaria^ testes) in plaatsing ea uiterlijken vorm geheel kunnen overeen komen, zoodal men, zonder mikroskopisch onderzoek van het contentum, niet beslissen kan of zij vrou- wclijk dan mannelijk zijn, of zij tot kiembereiding dan wel tot bevruchting dienen. Bij de Brachiopoda kent men tot nog toe alleen den eijerstok, die aciUer de lever ligt ; uit den eijerstok komen de eijeren lol de lobben van den mantel en bedekken de daarin zich verspreidende bloedvaten (§). Bij de LameUibranchiala nam prevost in 1823 de afge- scheidene geslachten bij Unio waar Bij het mannelijk geslacht vindt men, in plaats van den eijerstok, een eveneens gevormd deel, met wit vocht opgevuld, hetwelk van zaad- dierljcs wemelt. Prevost heeft noch van dezen noch van die, welke eijerstokken hadden, jongen gezien, als hij ze af- (*) * * (§) (**) (*) Nojj in liet voor weinige jaren begonnen werk van desüayeS, Traité de Conchyliol , vindt men deze opgave, Iiitroduclion, p. 284- (•j-) MüUER’S Physiologie, 1!, .S. G18. (§) CdVIEr bad bij Lingula de voortplantings-vvcrktuigcn niet kunnen opsporen; Owen beschreef ze zeer beknopt bij Terehralula en Orhi- cula. Trans. Zool. Soc. I, p. 152, 1.5ö, PJ. 22, fig. 11 g, IG r, Fl- 23, fig. 11 «», fig. 15 m; in deze figuren zijn de eijeren gedeeltelijk op den mantel voorgesleld ; liet zijn ook op den mantel liggende eijeren, welke 0. F. MDllER als ovarium ramosum bij Orlicula afbeeldt en besebrijft. Zoo/. Danic. Tab. IV, f. 7. (**) Do la génération de la moule des peintres. Mém. de la SoC’ de Physifjue et d’Hist. nat. de Genéee, Ilf, 1, p. 121 sgq. SCHELPDIEREN. 41 zont erlijk bewaarde, maar wel wanneer beiden bij elkan- c waren geplaalst. Deze waarnemingen werden eenige Jaren daarna door gelijksoortige van warkei!, edwauos anderen, vooral door zeer naauwkenrige onderzockin- 8 *'• '*'• vos siEBOf.i) bevestigd {*). Ininssehen is deze angrijke bijzonderheid eigenlijk geenc nieuwe onldek- slrekkr” jaren, en de gemelde waarnemingen n veeleer mt staving van hetgeen reeds voor anderhalve eeuw a door onzen leedwesiioivK waargenomen was (+) ° nen ^ •'’P^rmalozon hebben eenen langen, dim- vo- duidelijk afgescheiden ligchaam of knop- Voor'h **'^^**^^®’ *^ötgeen zeer klein en langwerpig is. wer liggen de iesles bij de mannelijke voor eiie^^'kJ^*^ ^elfder plaatse, waar bij de vrouwelijke de en s^h" *i.in ; zij openen zich op dezelfde plaats SC ijnen ook in hun zamcnstel uit blinde bui.sjes met ^^n®'jersiokken overeen Ic komeu. Nu het eenmaal be- best T’ ''^'■scbil van geslacht bij de Lamollibranchiala u'l ^ ^***^'^ veelligt ook later opmerkzaam worden op en ig se.xuecl verschil. Althans bij Anodonta kan men ''■■««'velijkc voorwerpen aan de meer bolle schelpen ersc leiden (S). Evenwel zijn niet alle nlr volgens Cvdarm ook zijn er bij eiave (ic eijerstokken, twee aanwezig (ff). /-c^ ,r l'ib— 155; zie vooral hlz. 145. (§) V. SIEBOI.D, a. a. O. S. 891- KiRTr^Kn -i v Vnio hebben opsemerkt; siiiima’h's Ame ' Vol. 2G, p. 117 en daarni, ovcr.el'„elT ‘ *urg. 1830, S, 230—239. ° " vviegjun»’s Arch. ƒ Ka- ( ) ji-un. des Sc, 9io/iit' *)e c ' • 322, I'l. 10, fij. 1. ■ ■ Zaolas'ie p. 321, (tt) W„„. „„J 4fS SCHELPDIEREN, Het maaksel der eijerslokken is door de onderzoe- kingen van POLI bij vele geslachten van Lamellibran- chiata bekend. De twee eijerslokken liggen aan weêrszij- den op het darmkanaal en de lever, bestaan uit in takken verdeelde, blindeindigende pijpjes en hebben dikwerf eene eigene, gewoonlijk roode of rozenroode kleur, waardoor zij zich van de omliggende deelen onderscheiden. De eijeren gaan uit den eijerstok door eene opening, welke aan weêrszijden van den voet of den buik aan de binnenzijde van de opening der vakken, waarin de aderboczems vervat zijn, gelegen is. Op dezelfde plaats liggen de openingen, waardoor bij de mannelijke schelpdieren het sperma ontlast wordt. Vervol- gens gaan de eijeren langs den voet in eene opening, die tusschen de inwendige kieuwen en den voet overblijft en komen in het kanaal der inwendige kieuwen, dat naar de cloaca geleidt. Vanhier worden de eijeren gedreven naar de lobben van den mantel, of zij komen naar builen en worden door den stroom der ademhaling van achteren in het kanaal der buitenste kieuwen gebragt en geraken lus- schen de platen in de vakjes dezer kieuwen, zoo als bij Unio en Anodonta (^). Hier blijven de eijeren tot de ont- * (*) nea, die hij onderzocht; wiegmamn’s Arcldv 1835, 11, S. 218, Tab. III, fi{j. 8. Het aanwezig- zijn van twee testes en twee ovaria hij het geslaclit Cyclas werd door v. sieboid waargenomen, müIIER’s Archiv 1837, S. 383, 384. (*) Van deze vakjes, gevormd door dwarse, zeer langwerpig driehoe- kige septa, die met de grondvlakte naar de rugzijde der Ideuwen ge- keerd zijn, geeft de afbeelding bij poii, Testac. utnusq. Sicil. I, Tab. IX, lig. 18, eene goede voorstelling. Pon en de meeste waarne- mers vonden de eijeren alleen in da buitenste kieuwen, bojaots vond somtijds ook enkele in de binnenste. De functie der ademhaling kan dus door deze eijeren niet verhinderd, maar voor een gedeelte slechts gestoord worden, en daar er vele schelpdieren zijn, bij welke de kieu- wen niet tot opname der eijeren dienen, is er te minder reden om met BOIANDS aan deze deelen de verrigting te ontzeggen, die men hun algemeen toekent; om nu niet te gewagen van de mannelijke indivi- duen, bij welke de tijdelijke functie van broei-organen voor de kieuwen geheel wegvalt. SCHELPDIEREN. 45 kkeling. Daar de jonge Anodonlen en Unionen in den sten levenstoestand eenen van het volkomen dier ver- lenden vorm hebben, werden zij door sommige waar- flers voor parasitische, in de kieuwen levende diertjes 8e ouden (»). ijet is bijkans onnoodig te zeggen, dat er y e Lamellibranchiata, waar de geslachten geschei- ^ *'jn, echter geene paring plaats heeft. De eijeren unnen eerst bevrucht worden, nadat zij uit halovaTium gekomen. anders *^°*^''^*^®**^* ‘loe’’ POi-h wiens onderzoekingen diere kennis van het maaksel der schelp- te loegebragt, als watervaatstelsel beschreven, ^ J iet wijde neurilema eene opvulling met kwikzil- bi’ Masgili heeft deze meening bestreden. Hij nam den ^ ''ier zenuwknoopen waar, twee ter zijde van mond, een , die de grootste van allen is, in den voet uit de achterste sluitspier der schalen, welken knoop de zenuwen voor de kieuwen en den man- ontspringen. Al deze knoopen zijn onderling door als d verbonden (-j-). Men kan deze beschrijving e eerste, eenigzins naauwkeurige aanwijzing van het 167? ^Skrivter of nat. &ehhahet IV. 1, 1797 p 166 schreven het“ ÏT' 1828, p. 268, 269), be- lader den „aem In gZ; V "ï «f^nderlijk geslacht KEL-» Arohiv 1830 S Izx^T' van T. baer (mec r-- mtemden een, met kleine stekels voorden aLb i r gekeerden haak heeft. Vergelijk ook oniTi. V, ,830, z..,. p. s,!*,s;T;r *■ (t) Tiuove Richerclie xootomichf , hivalvi, Milano 1804, in het Hoogduits^" " T’u Co»chis/lie S. 213—220, Taf. X b. Sduitsch vertaald m heil’s Archiv IX u SGI]ELPDIEF.Ei\'. zenuwstelsel in deze klasse beschouwen. In den regel kan men bij de LamelUbranchiata drie centrale zeniiwmassa’s aannenieu, elk uit twee zijdelingsche knoopen beslaande, waarvan echter alleen de eerste twee steeds van elkander gescheiden blijven. Deze liggen bij den mond en zijn door eene boogvormige, langere of kortere, dwarse streng, eenc comniissuur, die voor den mond loopt, verbonden. Aan W'cerszijde ontspringt uit deze knoopen een lange zennw- slreng, die naar de aciilersle zenuwmassa, do dikwerf in een knoop verbondene ganglia abdominalia, loopt, en dus eenen wijden ring vormt, dien men met don slokdarmring' bij andere ongewervelde dieren kan vergelijken. De tweede zenuwmassa, het pa7’ podale, door twee kortere slren-' gen mede met de eerste knoopen verbonden, is bij de geslachten, die gcenen voet hehben, weinig ontwikkeld of volgens GAiaEn zelfs afwezig. Meestal onderscheiden zich de zenuwknoopen door eene roode of oranjeachlige kleur (''). Het zenuwstelsel der Brxichiopoda is nog niet volkomen he* (*) Verffclijk n. garrer On the nervous System of Molluscous Animals, Trans, of the Linn. Soc. XVil, 1835, p. d85— 488, Tl. 24; BIANCIIARD, Ohservntions ster Ie systéme nerveux des Mollusques lameUihraiiches, Ann. des Sc. nat, Ziéme Série IH, 1845, p. 821 tot 340, PI. 12. nier vindt men ook een iiilvoerijj {jcso!iied!cnndi{j overzijjt van dit onderwerp. De twee kleine, digt I)ij de rnondknoopen hjjende zenuwknoojicn van Ostrea (rrandt und ratzëbcrg lifediz. Zool. If, S. 340, 341), l)cscliouwt BIANCItard als Ijeanlwoordendc aan liet (volgcni GARNER hier ontbrekende) par pedale. Zeninvtakjes, die- uit de zijdelingsclie verliindinjsstren^r van liet eerste en arlilcrste paar ontspriinreu, -waarliij zelfs in sommige soorten {Sidcn, Aica) knoopactitigc zwellingen worden waargenomen, komen, zoo liet soliijnt, met het sjmpatliiseli zenuwstelsel der gelede dieren, hepaaldolijk met de zijdelingsclie deelen daarvan hij de kreeften, die eveneens uit den halshand ontspringen (zie hoven I, 71 C), overeen. De met eene hni.s- vormigc verlenging van den mantel voorziene Laineüihrnnchiata heh- licn dikwerf tussehen de spieren, die de huizen lerngtrckken. nog kleine nevenknonpen. SCHELPDIEREN. 45 naar eenen anderen d., Jamiary 1854, n“. 022 G‘>ov|„i. , , -VAIA lirlit gesteld^ ’ ' ^ bekoorlijk in bet 46 SCHELPDIEREN. Als gehoor-werktuig beschouwt siebold een door hem bij Cyclus, Amdonta, Unio, Mya, Cardium, Tellina enz. aangetroffen, orgaan, hetgeen voor en bij de zennwmassa van den voet gelegen is. Hier vond hij namelijk aan beide zijden een blaasje, waarin zich een platronde, door- schijnende kern vrij beweegt. De kern is een concre- ment, met de lapilli van den gehoorzak der beenige visschen te vergelijken (*). Noch van dit raadselachtig orgaan, noch van oogen heeft men tot nog toe bij arm- pootige weekdieren eenig spoor aangetroffen. De bewegingen dezer dieren zijn zeer eenvoudig. Vele lamellibranchiata en alle armpootige weekdieren zijn aan hunne plaatsen bevestigd en kunnen zich van daar niet naar elders bewegen. Andere schelpdieren hebben eene springende beweging door middel van den voet (pes), welke naam gegeven wordt aan eene verlenging van den buik, die spierachtig en zeer vast is, eene zeer groote zamen- trekkingskracht en prikkelbaarheid bezit en zeer verschillen- de vormen kan aannemen (f). De schelpdieren bewegen zich daarmede op den grond van het water, waarin zij leven. De geographische verspreiding der schelpdieren verdient een meer opzettelijk onderzoek, dan daaraan tot nog toe besteed werd. Alle schelpdieren leven in het water, ge- deeltelijk in zoet water, maar voor het grootste gedeelte in de zee. Onder die geslachten, welke in de zee leven, heeft men er eenige, waarvan in bijkans alle wereldstre- ken soorten gevonden worden; zoodanige zijn b.v. de ge- slachten Solen, jJJya, Anatma, Mactra, Tellina, Lucina, Donax, Venus, Cardium, Arca, Pectumulus, Mxjtilus, Pecten, Ostrea. liet is er echter ver af, dat at deze ge- (•) C. TH. V. siEBOli), Ueber ein rüthselhaftes Organ einiger Bi- valven, MÜlLER’s Arcliio 1838, S, 49 — 54 (overgenometi Ann. des Sc. nat., Sec. Serie, X Zool. p. 312); en wiegmanji’s ArcMv\ZH\, Ifeb. d. Gehororgan der Mollushen, S. 148 «.ƒƒ, Ann. d. Sc. nat. Sec. Série XIX, p. 193, PI. 2 B i. (f) Zie POll r, Intrad, p. 37. SCHELPDIEREN. 47 woord’"^ 'verschillende zeeën op gelijke wijze verlegen- Arca ' n geslachten Venus, Cardium, 2eel T-T ''eel talrijker in de Indische Halfr^'^H^^' ^ Zuidzee, dan in de zeeën van het Noordelijk van *^*^"11,* "oordsche vorm schijnt Glydmeris te zijn, rh,7-^ S^sJacht de eenige tot nog toe bekende soort van erooiTT* zeer talrijk gevonden wordt aan de tegen ^^w-Foundland. Menigvuldiger daaren- Ziiideli^k^H*^^ ''ertnen, die in warmere zeeën of in het slp^.Kt *'* “'^^rond uitsluitend voorkomen, of van welke a»ecnts eenf^ nf • Rood 7 'tcinige soorten in de Middellandsche of Cras^ 'voorkomen. Wij noemen hier de geslachten leaaH ^ Hippopus, Malleus, Avicula, Me- PZ/pn/ 1r\ t^oarmede vereenigde geslacht welh Het veelvuldig voorkomen van 'velbewaarde overb^fsels uit deze klasse in verschillende regte kpn ^ opsporingen der geologen tot de langriik ®“‘^®''®oheiding dier lagen een hoogst be- uiteest Van sommige geslachten zijn de in hef^i S^^'Pchten, die vroeger de zee bevolken, zijn aarib 1 Boschiedenis van onz n tellen ^ ‘evens uitgestorvene soorten ellen, wanneer deze laatste zeer talrijk zijn, verreweg LrTn in"d''s1n‘t of hoofdzakelijk in jen Indischen l'et geslacht T’ aangetroffen. Van et geslacht mgoma ,s slechts oene enkele levende soort gevonden "te ", 7"’^ "*j Nieuw-Holland gevonden terwijl daartoe talrijke fossilc soorten behooren vooral u.t de Jura- en Krijtformalie. Ook Spondylus, Lima, Avicula, Crassatella A strekken daarvan ten bewijze ' anderen Omtrent de zoetwaler-schclnrllerpr, ... . o, ,00. ,tr:: ri ,r :: 48 SCHELPü!Er5EI\'. slacht Unio, die in het westelijk halfrond, rooral in Noord- xlmerika, voorkomen, De Bracidopoda bieden in hunne geologische en ge- ographisciie vei^preiding veel eigenaardigs aan. Van Orbi- cula en Terebratula komen zoowel in het Noorden als in het Zuiden soorten voor ; men kent er uit den Indischen Oceaan en uit de Middcllandsche Zee, uit de Zuidzee aan Amerika’s Westkust en uit de Noordzee. Evenwel zijn ook van deze geslachten de soorten in de Zuidelijke zeeën lal- rijker en de weinige soorten van Lingula zijn alle van het zuidelijk halfrond. Uitgestorvene soorten van Terebratula zijn ongemeen talrijk en komen in zeer oude formatiën eveneens als in nieuwere voor. De Bracidopoda maken alzoo eenen van die weinige vormen uit, die aan geen bepaald tijdperk van de geschiedenis der aarde gebonden zijn en die hare onderscheidene omwentelingen hebben overleefd. classis XII. CONCHiFERA. «btecta ‘lislincto nullo, ulrinqué pallii larniua Respiraiio I ^ Cor aorticum. corporis tm Plerumque lamellosis, jiixta i» al“ ,Z®'r ““"-"■il'». P."io «MecU,; ■lila alia alia fmgcMo. Hermaphro- a- “1-a sexu d.sl.nclo; aquatilia omnia. ORDO 1. Palliobranchiata s. Brachiopoda. ciliae palMoTd^T"^’ obtectum. Bran- ae pa .0 adnatae aut a pallio non distinclae. Cor du- «t™,r rr . »«>-«"> -o i-a.a. i'o „usaZZ-Z; :Zuia’”‘ Famil.a I. (CLXXXIIl.) Characicres oi-ijinis. I. 'Z ; SIS' ■" ;s, ;:tz”:v 52-,Z' R. OWEN, Letlre a M Minvr rr, Circulation chez les Bollu, '^-^aos sur l’appareil de la II. ■ lo classe des Brachio- 4 CL. X!I. CONCIIIFERA. podes, Ann. des Sc. nalur., Sième Série IlI, 1S45, Zool. p. 315-320, PI. 4. W. KIM}, llemarks on cerlain Genera helonging io the Class Palliobranchiata, ylnnals of nalur. üislory, XVlll, 1840, p. 2Ö--42, p. 83-94. Het lioiifdkenmerk dezer afdeeling bestaat in de adem- halingswerktLiigen. JSij Lingula ziet men op elke lob van den mantel aan de binnenzijde twee, in de lengte loopende beofdslaininen, die hel bloed terugvoeren naar hel, gelijk wij boven reeds zeiden, dubbele hart, daar het meest van elkander verwijderd zijn en schuins naar den vrijen rand der inaiilellob convergeren in do gedaante van een omgekeerde V.Aan den buitenrand evenwijdige zijtakken, die eeren reg- icn hoek met deze hoofdvalen maken, vormen eene sier- lijke kamvormige teekening op de inantelplalen. Het zijn deze vaatverdeelingen, die de ademhalings-werktuigen za- nienslellen; de kieuwen zijn derhalve aan den mantel ge- hecht ol' liever de mantel zelve is de zitplaats van de ademlialing. Van deze iinigting is die, welke bij Orbioula en Tercbralula aanwezig is, meer in voorkomen dan in wezen verscliillend. Do adembalingsfiinclie is hier niet ge- lijk bij Lingula lot een gedeelte van den mantel beperkt, maar strekt zich meer over den geheelcn mantel uit, ter- wijl er zich twee vaalstammen op de eene en vier op de andere lob uit lalrijker takjes vormen, en het slagaderlijk bloed naar het dubbele hart terugvoeren (owen, Transact, zool. Soc. I, p. 147, 148, 154). Het dubbele hart ontvangt bij deze weekdieren hel bloed evenwel niet onmiddellijk nit de gemelde kieuwaderstanunen, maar deze storten het in eene sinus uit, waaruit het door de vrije en wijde ope- ning van do twee hartooren wordt opgenoinen [Ann. des Sc. nat., liièina Série, lil, p. 31(5, 319). Een tweede kenmerk dezer orde geven de twee dus- genoemde armen, die opgcrold met de bolronde zijde naar buiten naast den mond liggen en met cirri o draden omzoomd zijn. Bij Terebratiila, waar deze draden lang en fijn zijn, verkrijgen daardoor deze twee armen he^ uitwendig voorkomen van kieuwen, ’t welk vroegere schrij-' vers ook heeft doen vermoeden, dat zij werkelijk kieuwen waren, b.v. i’.vi.i.AS,/l/7sce//. Zool. 1730, p. 182,GHü.NDLEn, Itirforsvkerll, 1774, p. 82, 83. Deze armen hebben in huin'*' CL. X!l'. COÏSCHIFEKA. SI vll-ens peesachtigen koker, welke, vezels die ' d opgenild is. Spier- meeni’ror omgeven, drukken, naar zijne aldus ontplooijem ' ^^e''®'’'ielsen xich de l?racA*o;,oda door kieuwige\vèek ^«"d, welke bij de plaat- anta^onistiscb^'^'''7" der schelpen aanwezig is en dus hierdoo schaal wordt de elasticiteit bij door kalkachtige T’ ^an dunne, «ere ondL-v. ® aan de oppervlakte der klei- eindelijk noo-'*°"^° ’^astgehecht. Hierbij komt L Tesfa acardis. ‘"'j'™ ”■ «• %■ s, «Di- Vroeger kende men van dit rl " l’l ^“*‘-'ncHscl,en Oceaan, enkele schaal is b v 1 • ““ schalen; zooclani»- cena »ct eerste herigt van twee" 7^7 '^T' wnguis. cnEMNtTz [Nuturforscher XKH , Ï ' verbondene schelpen gaf :;.r; rn f -'“r , T(€u& De^ihschriften der fdU 9r/ • ^ " i <|o .i,.„i,i,. w„„„; ..I “ï: C'.S/“'“.a i» den honten zandsteen vindt men Lin i " "®" ''laschel-kolfc en S^ogn. Tab. XII, fig. G l!. ° ebonn Leth. OrZiïcMto CGv., 1.4.11. Tosti ■ . adlx,! plana. disco Qssa- valva °‘'bicu!aris. Val va ’ superior conica. 52 CL. Xn. CONCHIFERA. Sp. Orbicula Norwegioa lAM., Patella tmornala IIÜLI.., Zool. Da- nic. Tab, V, BlAlNV. Malacol. PI. 55, fijj. 5; op rotsen cn schel- pen vastziltende in de K00rd7.ee ; — Orhic. lamcUosa broder., Trans, zool. Soc. I, Tab. 23, fl»;. 2, aan de kusten van Peru cnr. Annot. Genus Discina lAM. delenduni, ab Orbicula non distin- ctinn; vide G. R. sOwekbï, Transact, of the XiVm. Xllt, p. 472. Crania retziii.s, brüg. Testa inaequivalvis, suborbicularis. Valva plana affixa, inlus impressionibus muscularibus qua- tuor, (liiobus niediis in nnani fere confluentibiis. .Sp. Crania ringens nOENiNGn,, Anomia turhinata POl, Test.utr. Sicil. II, Tab. 30, biainv. Maliic. PI. 59, lijj. 2; Middell. Zee. Ge- uoonliik verwart men deze soort inct Anomia crnniolaris l., welke fus.sic! is, {jelijk vele andere soorten, uit de krijtformatie. Vcrjrelijk a. J retziüS Crania oder Todle7ihopfs-3Iuschel., Schrif- ten der Berlincr Gesellsch. nnturforschender Freunde Bd. 11, S. GG ; soWERBt, Transact. Linn. Soc. XIII, p. 4G9 — 472, Tab. 2G. II. Testa cardine inslructa, Calcoola lam. (Genus fossile). Tliecklen uuFts. Tercbralitla liivvïi), erug. [Anotniae spec. l.) Tesla in- aequivalvis, sublrigona. Apex valvae niajoris (venlralis) per- tijsus foramine rotundato, pedunculum brevein, affi.\am exserenle. Cardo dentibus diiobus. Inlus rami duo calca- rei, graciles, arcuati e disco valvae minoris (dorsalis) ena- scentes, fulcruni brachiorum efl’orrnanles. Sp. Terebratula caput serpentis r.AM,, Anomia caput serpentis 1., Esicgcl. tnelh., Vers. Pl. 246, fig. 7, biainv. Malacol. Pl. 52, fiir. G. in den Atlantischen Oceaan en de Noordzee: — Terehrat. ■“o ’ ’ dorstUa lAM., BIAINV. Malacol. Pl. 51, fig. I uit de Straat van Magelliaan, enz. Veel lalrijkcr zijn de fossiele soorten, onder welke wij om den bij- zonder gymnietrieken vorm, welken FABIO COLONNa met twee aan- een gevoegde mosselen vergeleek, vermelden : Terebratula discoidea lAM., Terebratula diphya COl., TON BUCfl, Encycl. indth,, Vers. Pl- 240, lig- 4, uit de ki-ijtformatie, vooral in Italië gevonden. Vergelijk 1. VON BüCn Veber Terebrateln wit eüiem Versuch sie SU classificirest utid su beschreiben. Mit 3 lithogr. Tafeln Berlin? 1834, 40. (Abhandl. der Akad. der Wisensch. m Berlin, physih. Klasse 1833). CL. Xll. CONGHIFëra. 53 niiow l^^ellhyris dallm., Trigonotreia liöNlG, Fulnr.i 1 «'■aiuen valvae majoris iriangulare, marginale, branchiorum spiram ad instar revoluta. bdch p- % 9; — 1. ton Taf. Orlhis, mit 2 litliogr. Óp I ’ Physik. KL 183G). «neeio!!’'**" breedte verlengd, b.v. Spirifer ' Le»k- geogn. Tab. 11, fij. 15. ' ’ ^ ^ furniatiër'^ird'^'^''”'''^" S™“‘®“deels tot de overgangs- soort van' ,n * t'*** onderste oolitli-lagen vindt men de laatste ‘i"otus, i. voi. <=r Akud. 1„ Berhn, Physik. klasse 1841. ORDO II. Lamellibranchiata. botcE rrcT""’ SSSSSlPS gulana, per paria ad latera orhs sita C ■ ’ pallio incumbente, rgiimcnh, clasu« «vor beU..we„Ji5 J dieren is boven reeds het P''^‘^'^'vieuwige schelp- den, byssus genoemd, verdienp'^"^ gezegd. De baarddra- mclding. Aan den voet der schei* r°^ beknopte ver- slaat dikwerf een bnndel baren ofSr iiraoen, waaraan men CL. Xl[. GOXCiliFERA. Si den iiaani van lyssus geeft; somtijds zijn deze draden tot eene gemeenschappelijke massa vereenigd; zij worden in eene holte aan den grond van den voet bevestigd, door eene bijzondere, daar afgescheidene zelfstandigheid (verbin- dingsstof). Van de gemelde holle loopt eene groeve tot digt bij de punt van den voet, en langs deze groeve ligt het klierachtig weefsel, waardoor deiyssMs wordt afgescheiden. IliiAUJtua reeds beweerde, dat deze hoornaclitige draden gesponnen worden even als de spinsels der rupsen en de netten der spinnen. Door behulp van den spierachligen voet worden deze draden naar bepaalde plaatsen gcrigt en daaraan met hunne schijfvorraige, breede uiteinden vast- gekleefd; afgesneden groeijen zij weder aan. Vergelijk A. Mül-lER de Bijsso Aceplialorum. Acced. Tah. II, Be- rolini 1.836, 4°. en in wiegmasn’S Arcltio 1837, S. 1 — 39, Tab. I. II. Verscheidene meeningea der Schrijvers over deze draden hchhen wij in de eerste uitgave van dit Handboek, II blz. 37, vermeld. Verscheidene schelpdieren, die zich niet door hyssus- draden vasthechlen, zijn met cone der twee schelpen aan rotsen of onderscheidene in de zee zich bevindende voor- werpen vastgegroeid. Dat sommige zich vrij bewegen en met den voet over den grond voorigaan, hebben wij reeds vermeld (blz. 46). De twee schalen der schelp worden van elkander verwijderd door den vcêrkrachligen band, die aan het slot achter de spits gelegen is (blz. 4). Witte, stevige spiervezels, die dwars van de inwendige oppervlakte der eene schaal tot de andere loopen, sluiten daarentegen de schelp. Deze bundels laten binnen op de schalen in- drukken na, welke op elke schaal dubbel zijn, een van voren en een van achteren, als er, gelijk bij dc meeste dezer dieren, twee sluilspiereii aanwezig zijn; wordt er daarentegen, zoo als bij de oester slechts eene sluitspier gevonden, dan is er ook maar een enkel spierindruksel op elke schaal te zien, hetwelk nagenoeg in het mid- den ligt. Poll heeft omtrent cIc kracht dezer spieren hij lavende schelpdie- ren onderscheidene proeven genomen, welke hare buitengewone sterkte aanloonen. Zoo zag hij h.v. dat de sluitspieren hij hel dier cener Noachschelp (Pec/«»c«b ^entdculato, saene oopllirppr^ n Tcsla regularis n„t c.t , • ^ Pes parvus. 'isus cosu, Ldis in utraque valva cum f doobus va- Animal (Argus poli) cornom intermedia. <=irraio ct oceilifero. I'cs parvurPT’ panos disciformi.s, medio lila- 38 CL. XII. CONCHIFERA. niPiilo cylindi'ico inslriiclus, capitulum ovale suslenlatilc. MdscuIus adduclor niaximns, ceulralis. Subgenus Plicatula lah. Tesla inaurila, plicala ; valva inferior absque area cxterna, cardinali. S[). Spondi/lus plicrtlus 1., Plicatula ramosa l*M., CIIEMN. Con- chyl. Tab. 47, fig. 479, 480; — Plicatula cristata lAM., BtAlNV. Malac. PI. 62, fig. 2, GDÉRIS tconogr.^ Moll. PI. 25, fig. 9 enz. Er zijn ook fossiele soorten van dezen vorm. Subgenus Spondylus lam. Tesla jileruinque aurita. Valva inferior ultra cardineiti pruducta, area superiori (rigona, plana, sulco medio plerumque partita. Sp. Spondylus Gaederopus i., POLI Test. utr. Sicil. H, Tab. 21, fig. 20, 21, Tal). 22, Encycl. méth., Ver.s, PI. 190, lig, 1; in de Middell. Zee; — Spondijl. umericanus LAM., COÉR. fco7iogr., Moll. PI. 25, lig. 8 enz. Men vindt ook fossiele soorten van Spondylus in de krijtfonnatic. Tot Spondylus brengt BESHAïES daarenboven cenige fossiele geslacb- Icii, wier kenmerken van gcene genoegzame waarde zijn, zoo als Po- dopsis LAM., Pachytes BE rn., Diajichora SOWERBT. Vergelijk Ann. des Sc. tialur. XV, 182S, p. 427 — 434, en de tweede uitgave van lAMARCK, llist. nat. des Aui. s. vertèbr. Vil, p. 195 — 108. Ilinnites oefh. Tesla irrcgulari.s, subovalaautorbicularis, auriciilata, alTua. Cardo edentiilus, fovea ligamctili angusla, profunde exsculpla. Cif. BEFRANCE, Dict. des Sc. natur. XXil, 1821, p. 1G9, 170, BESIIAYES Dict. class. d’I/ist. nat. Vlll, p. 200, 201. Dit goslaebt staat als in bet midden tiisseben Spondylus en Pecten. Bebalve de fossiele soorleu, waarop DEriuKCE liet gegrond Ijccft [Hinnites Cor- tesii. BLAINV. Malac. PI. 01, lig. 1], brengt besbaTes liicrloe PeT elen sinuosus LAM , Ostrea sinuosa CMEl. Paden BRUG. (Species Oslraae i,.) Tesla übera, inaequi- valvis, picruinqne radiis longiludinaübnscostala, aurila, mar- (line apicali recto, apicibus conlignis. Cardo edcnlulus, Ibveola cardinali interna, ligamenturn recipienle. Aniinal {Argus poli) orbiculare, pallio cirris lentaculistpic occllife- i'is cinclo, pede parvo, inlerdiim byssifero. Sp. Pecten .Tacohaeus LAM., Ostrea Jacohaea I.., potl Test. utr. Sicil. II, Tab. 27, fig. 1, 2; BiAtiviV. Malacol. PI. GO, lig. 4, .— .yt. 39 CL. XII. COKGIIIFEHA. s schulp. Middell. 2cc; de sclielp wordt bij rns dikwerf tot toveti van oesters gebruikt, doeli ook het schelpdier lelve is ge- n, volgens roti, ^cer smakelijk. Men vindt deze soort tevens fos- sie in nieuwere tertiaire formatiën in Italië. — Pacten pleuronectes am., Ostrea pleuronectes l.., hümpb. Amb. liariteith. Tab. 45, fig. pf Malac. Pk GO, lig. 5, CDV. R. „ui., ed. ill , Moll. ‘•^1 ig. 1. ken zeer talrijk geslacht, waarvan mede vele uitgestor- cne soorten in de secundaire formatiën gevonden worden. Pedum RnuG. Testa libera, inaequivalvis, clongato-lrigona. ardo edenlulus. Valva itiferior prope apicein enaarginala. nimal pallio cirris teulaculisque ocellifcris. Pes byssiferus, ysso per e.ïseclam valvatn Iranseunte. Sp, Pedum spondffloideuui lam., Enctjcl. méth.^ Vers, Pk 178, LAiav. Maiao. PI. g2, r,g. G, CÜV. R. tmi., éd. ill, Moll. 1'k 7G, IS- ; dasuayes Co«c;,;yk PI. ^8, lig. 4— G. In den indischen Zuidzee; door gcOT en gaimabd, die het dier 1 ' V!. Ijcsclireveii liebbeii, werd deze soort zeer talrijk gevonden h.j het eiland Vanikoro. */rta RRUG. Testa libera, subaequivalvis, inaequilatera, o ‘qua auncuüs parvis inslructa, latere subhians. Cardo enlu us. Auiinal {Glaucus roti) pallio cirris longis, annu- 1‘U.s cmclo, absque teiitaculis oceliiferis. Pes eylindriens, rugosiis, davalus, apice stilcalus. (Animalia valvorum con- Iraclione nalanlia.) Tal. 4 7 iui Sirst F v’”" '■«■'^•^'■«‘dene soorten, die vol.rens 1 ^pondylus hchooren. De overige moeien, olgens de opmerkmg van arsHAves met het geslacht LUna worden rCLnigr , h.v. Plugiostama gigunteum van de l.ias-formatie. Famiiia IV. (CLXXXVI.) Malleacea. Pallium aperlum posuce productum. Pes conicus, sulcalus, plerumque hyssi- ferus Ligamenlum internurn, saepe divisum el foveolis plunbus coHlemum. ïesla lamnllo», • . I r ■ II ^ *“*'*^®® Diargarilacca, saepe deformis, undtilalo-plicala. Wij even cula als iiESiUAES gedaan heeft, die er daarentegen ^ci- verwqdert, welk geslacht van ‘'■\I met lamarck in €0 CL. XII. CONGfllFERA. deze familie laten. De kenmerken der groep zijn nog niet genoegzaam bepaald, omdat men de dieren dezer schelpen tot nog toe of in het geheel niet of slechts onvolkomen kent. Enkele geslachten bestaan alleen in fossielen toe- stand. Inoceramus sowekry. Tesla inaequivalvis, apicibus ap- proximatis. Cardo rectus, incrassatus, serie foveolarum, li- gamentum divisum recipienlium instruclus. (Genus fossile.) Vele fossiele soorten, vooral iiit de krijtperiodc, zijn in dit geslacht vervat, terwijl men er nog geene uit de tertiaire formatiën kent. Deshates, gelijk ook goidfdss en brokn, vereenigen thans met dit geslacht ook de geslachten Calillus en Myliloides van brongkiart. Vergelijk het artikel Inocerame van desdaies, Dict. tiniv. d’JIist. nat. VII, 1846, p. 53, 51 en eronn, Lelh. geogn. p. 689 696 (eejslc uitgave). Paohymya sowekbï? Dit geslacht vcreeiiigde DESHATEs vroeger met Catillus en thans ook met Inoceramus; vergelijk echter bronk t. a. p., p. 696, 697- Kr is slechts eene soort hekend, mede uit de krijtformalie: Pachym. gfgas sow., BRONS, Lelh. geogn, Tah. 31, lig. 9 », 6, Perna brug. [Oslreae species L.j Testa complanala, sub- aequivalvis, latere anleriori bians, aperlura byssiim emil- tente. Cardo rectus, linearis, edenlulus, sulcis parallelis, ligamentum divisum cxcipicntibus. Sp. Perna isoyonum lAJI., Ostrea isogonum 1., rcsiph., A,nb. Rariteitk. Tah. 47, lig. J, cov. R. anim , cd. j'l/., PI. 81,llg. 1. Jnd. Oceaan; — Perna femoralis lam. cn P. canina LAM. zijn, volgens BESBAYES, slechts variëteiten van deze soort. — Perna ephip- piuni.^ Ostrea ephippium L., CBÈRIS, Iconogr., Moll. PI. 26, lig. 2, enz. Men kent ook eenige fossiele soorten van dit geslacht uit de secundaire en tertiaire lormalicn. Gervillia deer. Ecu fossiel geslacht, zeer verwant aan Perna, waarvan soorten uit de Oülith- cn krijtperiodc bekend zijn. Crenalula lam. Tesla tenuis, complanata, lamellosa, non emarginata pro transitu byssi. Cardo edenlulus, linearis, margine crenalus, foveis scmicircularibus ligamentum exei' pientibiis. CL. Xn. CONCUIFKRA. Cl Cf. lAMARCK An,i. du Sluséum III, p. 25— Gl, P1 2 éd «^ioularis i.m. 1.1. I>I. 2, f. 1, 2' c'dv. R. ani. solie kusten^cnf (leZuid..4meiikaan- «rregularis, elongata, tenuis, subaequi- fnvo*’ ' «traque valva tuberculo instructus, a conica exsculpto ad recipiendum ligamentum. vulsellu 1 , noMrn. Amb. Ra- iiidischen Ocea- ' dI»I«ooI. l’l. G2, fïj;-. 5 uit den andere in ■ soorten worden tusselien koralen, formatie Mon ba>t cene soort uit de tertiaire Je krijtpcrirdr " "J* J®“ grofkalk) en enkele uit latn ri r** siibaeqnivalvis, riidis, saepe undii- einnta*^ elongata, complanata, auriculala, anüce emar- utramonp'^ transitu byssi. Sinus rectus, Iriangularis intcr ’ oblongo-conica, liga.nenlutn recipiens. riieük. Tal). 47^*^ n ^Mleus l., rdsiph. Amb.Ra- Pl. 19 litr A 1 Conchtjliologie 1757, 4°., 151 "• %■ r,f^oodcn Om liam "*Tl O^t-'niJisaien Oceaan »*n «L ” •" ■> « >»■ Zuidzee. ’ Tab. 206, uit de vaWift.r"';" A.,obüs,rrn, r’’' »■ «n» intn I F*’° •'gamcnlo intcruo. Snperficies «nlerna valvarum margarilacea. Animal coinpressurn nallio r ó ''"'f'™- , bysso crasso, ülanienlis inlerdum coalitis. Subgenus Avicula lam. Testa ovnll« mLi- i" -'«q- val’,., t':- '■ p- p.*. Testac. ntr. Sic. Tab. 32, (V 17 9, IAM., poli soorten uit den Musohelhalh",, ïormaüÏ 02 CL. Xn. COXCUIFERA. lUeleagrina LA5r. Testa suborbicularis, auiiculis iioii pro- ductis, cardine edentulo. Sp. Avicula margaritifera, Mytilus margaritiferus L., rümph. Aml). Rariteitk. Tab. 47, fig. F, G; d’argenv. PI. 20. fij. A, blainv. Malac., PI. 65 bis, fi". 7, cov. R. ani., éd. Ul.^Moil. PI. 85, Og. 1; de yarelmoer schelp. De schelp is bijkans vierkant, met ronden rand, ijroenaclitijj bruin {gestreept met ■wille vlekken, van binnen parcl- mocrachti^, geel- of blaauwacblig wit. Dit schelpdier levert de schoonste paarlcn cn wordt in den Periischen Zeeboezem en in den Indischen Oceaan bij liet eiland Ceylon en bij Corneo, in de Straat van Malacca enz. gevonden. De grootste parels vindt men op de diepste plaatsen, zoo als in den Pcr/.ischen Zeeboezem bij het eiland Khar- rak, waar zij op zeer diepe banken liggen. De Perzische parels zijn hard cn daarom meer geacht dan de Ceylonsche, die dikwerf aan afscliilfering onderhevig zijn. B. Dimyaria. Duao impressiones musouiares, plerumqne rcrnotae, interdum approximatae. Ligamentum valvarnm in plurimis externum. Faniilia V. (GLXXXVil. ) 3Iytilacea. Pallium anlice fis- siim. Pes coniens aut lingulatus, byssiferus. Duae impres- siones musciilares in uiraque valva rcrnotae. Mtisculus ad- ductor antcrior sacpe minimus. Pinna l. Testa fragiiis, lenuis, saepe imbricato-squa- mosa, elongata, trianguiaris, versus apices angustala. Gardo edentulus ; ligamentum marginale. Animal {Chimaera poli) pede vermiculari, subulato, transverse rugoso, basi byssum e filamenlis densis, longis, sericeis óbferente. Musculus ad- dnetor anticus prope apices, posticus major, subcentralis. Appendix conica, conlractilis ad posteriorem paliii partcin {trachea poli). Hamdoublet. Groote, driehoekige, dunne schelpen, die aan de punt zeer smal zijn ; over elke sclielp loopt in de lengte eene kiclvormige, som tijd.s zwakke verhevenheid, daar elke schelp uit twee, onder eenen slompen liockzamcnkoinende vlakken gevormd is. liet dier steekt met do punt der schelp m’ liet zand, en bevestigt zich daarenboven door don lyssus aan andere voorwerpen. De zijde achlige by.ssu.sdraden der soorten van de Middoll. Zee woiden in Calahrid en op Sicilië tot het vervaardigen van hand.scliocncn, kousen, beurzen enz. gebezigd. tL. XII. COXCrilFERA. - 65 POll Testacea utr. Sic. !V' ^ *• tct /-. sy««mos„ 6MEI., lAM.), usTEa Tab. 374, fi"- 215, veloT T'^'" ^ ditse..lacl.t ’’ secundaire en enkele uit de tertiaire for- ‘J oas minder smakelijk : iroliik Uad ' T^ “ «ohelpdieren in ":t: ”• - --- mossel'" Vergelijk voor de ontleedknSrvan'deu A. BE nr,IDE Anntome MytiU. Amstelo,!. 10S3, 8°,P0LI Tesi S,cU. II, p. 199_207, Tab. 31, o. n. teevibanus Phnol. 1824, S. 41-47, Tab. V, fig. 28-2^1; soorten van ditge.slacht vergelijkemen eamauck, //ü; ]\v,/ j en BESHAVES Enoycl. ,nM., Vers II, p. 557 etlt ‘ Modtola LAM. Apices sublateiales. Sii. Modioln tulipa lam F»/.....' .j . v 1 r- ir \r meth,. Tc/s, PI. 221 fin- i uit den Golf van Mevico enz. *’ br zijn langwerpige soorten, die in steens, ,l • ‘ (Irmgcn, waarvan ccviER 64 CL. XH. COiNCUIFERA. Let ondergcslaulit Lithodomus vormt. Sp. Mytilus Ulhophagui l., Mod. lithophaga iam., biaikv. Malac. PI. 64, lij. 4. (*). Tichogonia rossm., Dreissena v. beseden. Testa cloiigala, Irigona, postice inflala, antice plana aut subconcava. Api- ces lerminales ; septum internuiii prope apices. Pallium antice concretum, pro pede excisum. Trachea analis distincta. Sp. Tichogonia Chemnitzii ROSSSIÜSSLER, Mytilus polymorphus fluviatilis PAH., Mytilus Hagenii T. BAER, deshates Concliyl. PI. 37, lig. 9 — 11 enz. Palias ontdekte deze soort het eerst in de Wolga; in ons vaderland werd zij liet eerst in den Haarlemmer- meer door n. w. WAARDENBURG aaiigelrolFen, die haar onder den naam van Mytilus lineatus tAM. l)cschrecf, met welke zij echter niet overeenkomt [Atin. Acad. Lngd. Bat. 1826 — 1827 Comment. de Moll. indig. p. 38); zij komt ook rondom Leiden in de Cingels en elders voor. Van beneden heeft het dier nader doen kennen Anti. des Sc. «oZ., «ec. .SeWe III, 1835, p. 193 — 213. PI. VIII; CAN- TRAINE, die het geslacht om den grootendeels vereenigden mantel niet in deze familie, maar bij Byssomya plaatst, noemt het My- tilina. Ann. des Sc. nat., sec. serie, VII, p. 302 — 312. Het komt echter in de meeste opziglen, zoowel door de schelp als het dier, zeer met Mytilus overeen. Familia VI. (CLXXXVIII.) Arcacea. Pallium antice fis- siim, in tracheam non productum. Pes magnus, in aliis ad reptalum inserviens, in aliis byssocorneo, lamelloso, infila- menla non diviso praeditus. Branchiae e filamentis solulis factae. Testa reguiaris, apicibus remolis. Cardo dentibus numcrosis per seriem disposilis. Duae impressiones muscu- lares remotae. Arca h. (pro parte). Cardo linearis reclus. Testa trans- versa, inaequilalera, apicibus, area magna interposita, dis- tantibns. Animal {Daphne poli) pede compresso, longitu- (*) In de kolommen, die de ovorhlijfs('Is zijn van den tempel van Serapis hij de Golf van Bajac, ziet men een gcheele strook, die door deze schelpdieren doorhoord is, omtrent 22 voet boven de oppervlakte der zee; zie po tl Test. ulr. Sio. 11, p. 216; de nieuwere geologie heeft daaruit een bewijs ontleend voor de inzakkingen on opheffingen van den grond, waaruit zoo vele veischijnsels hunne verklaring vinden. Vergelijk het bekende werk van tiEit Principles of Geology. Xfl. CONCHIFEUA. OS porihus niarinis^Ï'"^”^ ’amellosi, cornei ope cor- "'Jnnis adhacrens. Cor duplex. ^Zl "i; ""“r’ T«l>. 44, fig. p, E„. ‘^•‘-Uellanclschc Zeo t d™ ^ ''ormige gedaante Iieeft lot (|p 1 uT*’ ' schiit- PI- 305, fin-, 1 J ■ •'; %• fincycl. mélh.^vers. feeaan enz. fe,, ' f ^‘S- 1, «it den Indische:, ■'■oorkomen, enkele in *^1* 8'^®^'*''^*’ '"aarvan ook fossiele soorten CAictillaea lam formatien . exserlis, inoroin'i «‘Hnque coslis Sp Arr„ '' „ P'"'"’"®*'»- «umero variis terminatiis. Malac. PJ. 65 « 7 '] nurwulifera LAM., BLAJKV. '■=>" Jeze kleine "roei, ziL ."l ««“rten fliercn-wereld slechts a T terwijl onder de thans levende sieclits deze enkele l.ekend is. P;>^usa. Gardo o>-ï>icularis, crassa, Sp. Pectuncul.s pUoTZlT'^ pro partej, bonarki Recreat At \- *" ah’^Amerii Test. ut,-. Sic. T.d. ‘>G fi! o 1. 1^84, fig. 80, -■> %. 6, oeshayES Conchul Wi ^'• o"^cz„,en.suM.,DEsn.l.l.ng.2722cn7 Ok"'- ’f"'* ~ '® ® '“tScstorvene soorten voor t -i ** {{e.slacht komen t>8n ook de genoemde levende ’sooT'‘’ 'r"'‘'“''’'™ Z>e over deze fossiele soorten iam. ‘ bevatten. 21’, IX, Pl. 18, fi..n en ,! P' .3 .schelpen van deze soort ho ' i “ '«• «—rfis™ ™ ™'e~ b"»' s cr. CL. Xll. CONCIIIFERA. Nuciild LAM. 'l’esta transversa, apicibus coiiliguis. Cardo linearis, fracUis, fovea ad ligamentum interrnnn recipien- dnin inlerruplus, denlibns numerosis. Sp. Nucuta margaritncea LAM., Arca nucleus 1., BIAINV. Malac- l’l. ()5, fij; 5, DESDAYES Concliyl. Pl. 34, fijp 11 — 13; in de Noord- 7,ec on in de Middcll. Zee. Dc/,c soort wordt ook versteend aange- troiTen. De voet dezer sclielpdiercn komt met dien van Pectunculus overeen. Men zou dit geslaclit, hetgeen draadvormige kieuwen heeft, in de vorige familie kunnen laten. In de laatste jaren zijn vek soorten Lekend geworden, vooral door den Engelschen reiziger conil'®- liet zijn alle kleine schelpdieren. Trigonia buüg. Tesla trigona. inlerdiim suborbicularis- Derites cardinales oblongi, sulcati. Ligamenlnm cxlernuin marginale. Pes elongalus, geniculalns, parte apicali sulco ad inferioreni superficiein partis basalis rccepla. Sp. Trigonia peelinnta lAM., Trigon. margaritacea, Ann. du Mus. IV, p. 3.55— 35", PI. 67, fig. 1, BIAINVILIE Malac. Pl. 70, fig. 1, in de Stille Zuidzee. Dit is de eenige thans nog levende soort, welke v.an dit geslacht Lekend is, waarvan talrijke fossiele soorten, gf' deeltelijk reeds in de oudere secundaire formatiën, voorkomen. Hiertoe behoort ook het geslacht Myophoria bbonn Leth. 1, p. 168-" 174 uit den Muschelkallc. Vooral echter zijn de soorten van Trig»‘ niae talrijk in de Jura- en Krijtformaliën. Vergelijk ook agaSSI^ Études critiques sur les Mollusques^ Ir® livraison., Neufehateh 1840, 4°. Fainiiia VUL (GXC.) Naïadea. Pallinm plerumqne sum, interdum postice concretum et in dua.s tracbcas bro ves productum. Pes compressus, bysso nnllo. Qnaluor lo*’ tacula buccalia ovalia. Tesla Iransver.sa, inaccpiilatera, iid^‘ margaritacea. Impressiones duae musculares dislinclae, i"®' molae. Ligamentum exlernum. Deze familie bevat zoet water-schelpdieren LinsaE''* vereenigde de hem bekende soorten gedeeltelijk met gedeeltelijk met Mytilus, Men zou ze allen veelligt in groot geslacht, Vnio, kunnen vereenigen. Phalanx I. Tesla regularis, lihcra, apicibus approximal^^ Unio BKUG. Animal [Limnaea poli) pallio fisso, po-st*'’*’ commissura circa anurn concreto, trachea foramiml’oi'''’ CL. XU. CONCHIFERA. C7 «™tcn2r"' loti pallii cirri» P«*m coaliicé TcT' saenissioie ’ .• margaritacea, apicibus que in u,r. "'J'**- ‘ïenlibus duob.is plerum- Posteriori antenori crasso, oblique striato. «bsolelo (UoJr l'""'"' inlerdun, oppos.: Oit geslaclit is zeer t..!.. -i ■ De kennis dezer soorr ' *" ' A‘"'=rika. tle "atuur-onderzoeke^" met groote zwarigheden verbonden, omdat vingen, gedeelteliit ; m’-j *? beschreven liebben, deze beschrii- ■ spreid uitgegeven e "rt *" Europa onbekendzijn, ver- ben arbei iS: ! “ Selijk.ijdigen of voori%aa„. de meest r ** dfc. physiyies van UAFIN£SSÜE (Ann. V, p. 287 siv.rriErr! ■ Philadelphia 1828, p 259~Óg^3 Dt, ■''p Part 1, n. 63-lon „ ■; !’ 2, ^«30, p. 403-457, van DEFEnDSSAC in ook de besclirijvingcn van rn. sayTh^o' "''“■‘‘"n De gedaante der menimst. uat. üe ^7^ n'AULACa d/,.-,„. genre Fü ■ f’ «Aim eZ -'<««. Mne,n,n 1„, fsoT f 7,7 '/e Zoologie, PI gg, ,159 (iggsj " ‘" 1-®SS0N, /lluslr. Sp. Etheria Lnmarchii férpss /,•,; ,,. . .d««. x;p, ivir';" T *■'''■ "‘■ "• <0 bis, r.g. 2 etc, GDkaiw Ie " ’ ^’“^aiNv.yl/„;„,., 'i -I, I, r «■ «•■ '■ er, met Iridina. de in Amerik “^t water ,n Afrika en sebijnen amilia IX. (CXOI.) CarcUlacea. Palliu,,, li ■■ coinpresstts, sulcalus. non by..siferus T . '■ Plurc. lobos divisa. Testa regularis' vT «equ.valvis. Impressiones duae muscnl, «•s flentes plerotnque duo in ! «oleto. ’ '" «nicus, aulenori ob- (oxdus. spocicb. llKSliAYEs. {Cnrdifa et ^(ivdila 70 CL. XU. COXCHIFERA. Venericardia lam.) Te.sla suborbicularis, Iransversa a«t obli- qua, saepc longitudinaliter costata. Een geschiedkundig overzigl van liet geslacht Cardila en van de wijzigingen, die hel ondergaan heeft, gaf DESHAYliS, Eucycl. tnédi' vers ]I, 1830, p. 101— 19G. Al de soorten, die thans nog levende gevonden worden, zijn zeehewoners, grootendcels klein of van slechts iniddelharo grootte. Talrijk zijn de fossiele soorten, vooral in den grof- kalk, h.v. Cardita imbricata, Venericardia imbricata lAM., listeR Hist. Conchylior. Tab. 407, blainv. Malacol., PI. G8, fig. 3, DES- HATES Concliyliol. PI. 31, lig. 6 etc. Familia X. (CXCII.) Chamacea. Pallium apertura media pro pede excisum, duobtisque foraminibus distinctis, mar- gine lentaculo (trachea pallii atque trachea branchialij in- structum, ceterum clausum. Pes teres, geniculatus, nou byssiferus. Testa irregiilaris, inaequivalvis, adhaerens. Duae impressiones tnusculares remolac. Bij alle vorige faniiliën der Dimyaiia is de mantel aan de voorzijde geheel open. Bij de nu volgende fami* liën zijn de randen van den mantel aan de voorzijde zamen vereenigd. Onder dezen onderscheidt zich de tegen- woordige familie door hare onregelmatige schulp, even gelijk de Aetheriacea onder de voorafgaande familiën. Chama l. (pro parte), brug. Testa irregularis, plerumque imbricata aut lamellosa, apicibus incurvis. Cardo deiite io utraque valva unico obliqno, alterius valvae fossula recepio- (Animal, Psüopus poli, cf. characteres farniliae.) Sp. chama Laaarus l., Chama damaecornis lam., EOMPH. Amh' Rariteitk. Tab, 48, fig. 3, B’ARGEHVltlE Conchyl. Pl. 20, fig. ï'’ CHEMN. CoHchylienkah. Tab. 51, fig. 507,508; Oost-Ind. ; — Char»^* macerophylla CDEMN., Ch. lazarus LAM., CHESirf. 1.1. Tab. 5^’ fig. 514, 515, COT. R. ani., éd. ill., Moll. Pl. 95, fig. 2, etc. Aid® soorten dezer familie bewonen de zee. Cleidotherus sovvERBY. Sp. Chama albida LAM., Cleidotherus chamoïdes sow., desUAY®* Concliyliol. Pl. 29, f. 1 — 5, uit de Zuidzee bij Kieuw-Holland. Dioeras LAM. Apices magni, divaricati, in spiras irreg® lares contorti. Dens cardinalis maximus, crassus, incurvn®' CL. XII. COlNCHlFiiUA. 71 '"ce of ,l,je ,ouiten kc.it uit Ut ho.euslc ool.th- cn uit de k.-ijlformatic. l‘\. 28, iig. 4-6, ontdekt' dTn'\ ■ ’ yoya^es d T"" T 'an den Mont Saléve,SAUSSVlXE 'r "’ '• ^-owisoa, p. 208--ïnn ' «-AMAHCK, Ann. du Mus. VI, 465—467 " *" “'^®“4Yes Die/, class. d'IJist. nat. V, 1824, p. Appendix ad Chamacea. sini' '*^6eriae sedis, Rudisla aut Itudistae. Fossilia in *>11811$ cretaceis. Rata upereuliforiïiis, parva, liiferior affixa, eluii- guia, saepe mtus septis divisa. JUiiCK Tanlpif^a naaiu Rudisies door la- wefd, rjt V e Xd 3“ /Ü <^«.-l^»'opoda Vb-agt geslachten Cmnia en Cair ’'r hoeren, van afscheidt, met dé C4 ^^<^<=l^iopoda be oehter hadden *11 vermo^tlSk te *ij„; tel, peliik de gespenden n.an- pige, kegelvormige soepen ïins naar hoornen van ïtLdicren'l'r''"*^’^''" gelijkende, werden het eerst aan /''"" door PICOT DE 14 nvv Aer Pyreneën ..^4 r.L“/,Zrir?e‘- Or7»“'.J,e„S4 chionoda en ‘ ^ Rudtsten tot de Bra- hcoren {Ann dlTTc ^’^^^^’^ibranchiala *ouden bc- >92) ™ 4i" „telt ”,d,T' *"7''>')'«2.P. 173- Ge..e™ „Zni" I. ' 11F.SUOBL. (ct n„dutU„ ) Z” *P*“ee,l„„ .e„,„ eoljp., OF. Deshaïes in 'lamarck Uist j Vil, 1836, p. 278-292. Picox ee' $.4 !' ' ^ Orihoceralitum et Ostracitum specieb^'^T""' «oEtixs /tsYid ,,, spheruutes ( «td L ::: CL. Xü, CÜNCIÜFEKA. de Bordeaux I, 1827)^ o. kollaM) üc roul'aN; De:^cription den coquilles fossiles de la jamille des Rudistes^ qui se trouvent dans Ie terrain crétacè de Corb/êres, Avec plaiicbes. Carcassone 1841, Familia XI. (GXGIU.) Tridacnacea. Pallium lobis mai- giiie maxiiïiam parleni concrelis, aperluia supcriori pro Iransilii pedis, dnabu-sque parvis inferioribus, anlcrioro anali, posleriore respiraloria, iiistruclum. Tentacuia circa os qua- liior, elougala, acuminala. Pes crassus. Ligamentum exler-' nurn clongaluni, auguslum. Duo inusciili adductorcs ap- proximali aul conllucnles; iinpressio rnuscularis unica, pa-< rum dislincla, Tesfa regularis, aequivalvis, libera. CuviER (Règne anim. II, IS17, p. 475) maakte de op- merking, dat er bij de schelpdieren van deze familie slechts eciie sluitspier was. Lamarck verplaatste daarom het geslacht Tridaona later in de afdeelitig der Monomya- ria, waarmede het echter niet overeenkomt. Uit dc af- beeldingen van het dier van Tridacna mutica, door quoï en GAIMARD in de reisbeschrijving van den jdstrolabe gege- ven (overgenomen B. ani., rd. ill , MoU.V\. QQ, i. 3) blijkt, dat er echter twee spieren aanwezig zijn, die digi bij elkander liggen, en, zoo zij al bij andere soorten in eene enkele spier zaïnenvlueijen, is zulks geen grond om Tri- dacna van die familiën te scheiden, waarmede dit geslacht overigens het meest overeenkom!. TridacnamKG. [Chamae sp. l.) Tesla trausversa, inaequi- lalera. Apices approximati. Cardo dcnlibus duobus, pone apiccs sub ligamento posilis; posteriori iii valva dcxtra bi- partita, sulcodenlem posteriorciu sinistrac valvae excipiente. Bippopus LAM. Lunula clausa. Pes non byssiferus. Sp. Tridacnn hippopus BIAINV., Chama Hippopus I., Hippopas maculatua lAM., ROMPH. Amb. BariteM. 'fab. 43, lig. C, BIAiNV- MalncQl,, Pl. G8, fig. 2, QCÉRtN Iconogr., MolCusq. PI. 29, fig. 7 j Indische Oceaan. Tridacna lam. Testa ad lunniam hians, apertura ovaia. fes byssiferus. , Sp. Tridacna squamusa lAM., remph. Amb. liarileilk. Tab. 43, tig, A, Encyck niéili; vers, Pl. 236 hg. 1, Indische Oceaan; — ' CL. XII. GüNCHIFERA. 75 (l™ !'“'■'«) “CMPii. i.1. fig. B, Jen lii'discl eveneens in Vroeger vcrX 1 grootste bekende sclielpdier. kerCn dienen d" "‘'l 7 ^““‘«nbekkens ; in de er twee zeer 'vijwater-vatcn, zoo als men « de Fransel'^T "'• verraeldt'èr’"“l dovicae til ■ 7 ^^useum Lu- opr::::de/7:::; --«t. - B.j 7H.„en„ .o..dt de sebeid“tusscben Jr '’'■* J^>“«er, zoodat hetonder- ^t'Popus en Tridacnu niet zeer wezenlijk is. poslLe'''com,rciif Card/acöa. Pallium lobis margine cheap diin„ I •’ apertum pro transilu pedis; Ira- oirris ei ‘j^'i^simae, disiinclae, Ibraininiformes, margine inenl„„re°’icrr '•JMifcras- Oig»- e..'..o de.t,b: t'"'" excinieniihiia apice, niulua inserlione sese tes (fnatuor Tn ? '°"S"'^^''"'^>ibus costis inslrucla. Den ^»ls, miuua ’ flaobiis obliquis sub apici- 'aicralibus remoL crucialim excipienlibus. duobus «ervi^r -Haloritimin- ulr. Sic. I, ïab. XV|1 fiV , •? '15^“ ’' en IWiddelkmdsche Zee- dit «■!, T ’ ^ \ “an bet strand der Noord- roorlen van dit eesircLt I ' ->dere door den ^.0^00^ „ f T " ^ • naam \ari koichuun {ren-evon tardtum xsocarditt i bdhiptt a i -n . ’ cnEMX. Co,„hyl. Tab. 17, fi., ITj^ne 017'"“*' Jlemicardium klein, spenglek cuv Vni eartna planutn anterius a postenori dirime'nTe. üp. Cardiu,n hemicardium 1., Rnj,p„ . , „ Irg- H, BLAINV. HJalac. P]. 70 '‘“b- 44, t ) lAW., Roaipu. 1.1. Tab 4‘> c, r- ” Cardtum emdissn ') 1-, Jljr. J.. 74 CL. Xl[. CONCHIFERA. Van liel geslacht Cardium gafSPENGlER ccne iiionogiapliie, Skrivler of Nalurhistorie-Selskabet, V, 1, 1799, p. 1 — 60, Tab. I. Ongemeen talrijk zijn de fossiele soorten van Cardium, welke vooral in tertiaire formatiën voorkomen. Isocardia lam. Tesla cordala, apicibusspiraliler involutis. Dentes cardinales duo sub apicibus, compressi, intrantes; dens laleralis unicus, posticus, elongalus. Animal {Glossus poli) pede compresso, tentaculis oris elongalis, acuminalis. Sp. Isocardia ca/’, Chanm Cor L.. BLAIHV., Malac. PI. 69, Hg. 2, POLI Testac. utr. Sic. II, Tab. XXIll, fig. 1, 2 (I, Tab. XV, f. 34 — 36 animal); Middell. Zee enz.; ook fossiel. Veel talrijker zijn de uitgestorvene soorten van dezen vorm, die grootendeels in de secun- daire formatiën voorkomen. Opis üEFitAKCE. Genus fossüe. An hujus loei ? Cf. Desdates in iamarck Hist. «. d. Aai. s. ». VI, p. 519, 520. Cypricardia i,a.>i. Tesla inaequilatera, postice elongata, obliqua vel transversa. Dentes sub apicibus tres; dens la- leralis unicus, posticus, compressus, acutus. ■Sp. Cypricardia ohlonga OESB., Chama oMonga L., Cypric. gui- naica LAM., BlAlNV. Malnc. PI. 65 bis., Hg. 6. Deshates Conchy- liol. Pl. 24, Cg. 8, 9 etc. — Hiertoe bebooren ook versteende soorten uit de Oolilb- en krijtfonnatien. Faniilia XllI. jCXCV.) Yeneraom. Pallium lobis margine lirabrialo. postice concretis, anlice apertum pro transilu pedis inagni, compressi, aculi ; tracbeae duae mediocres, ad basin saepe coalilae. Ligainenlum exlernum, breve. Tesla aequi' valvis. libera, regularis, claosa. Dentes plerumque trc.s cardinales, ab apice oblique divergentes; deus laterali-s unicus in aliis posticus, in plerisque nullus. Astarle soweuby, Cmssina lam. Duo dentes cardinales, divergentes. Impressio pallii simplex. Testa Iransversin' rugosa ant striata, inaequilatera, antice truncalo-rotundata, orbiculari-trigona aut obliqua, versus apices incrassata. Astarle dunmoniensis SOW., Cmssina danmoniensis LAM., nus crassatella BIAINV. Malac. Pl. 75, fig. 7, Talrijk zijn do foS' sicle soorten, in de latere secundaire en in de tertiaire formaticH’ Vergelijk de ia joskaIRë .'Vo/e sur Ie genre Astarte, Mémoires de la Soc. d’l/ist nat. de Paris I, 1823, p. 127—131, Pl. VI. CL. XII. CONCHIFEKA. 73 nnus L (excl. specieb.) Dcnles cardinalcs in aliis Ires in r^iaque valva, in aliis qualuor in valva sinistra. Dens ]ate- >s nu lus. Impressio pallii infra impressionem muscularem P enorem profunde sinuata. (Animal Callisla poli). gualuor ia valva sinistra, rjuario elon- ’ posito, compresso, foveola valvae dexlrae recepto. Cytherea lam. cMone l. (pro parte) 270, fi.. 1 XLII, {\s- G, Encycl. ,néih., vers PI. dezer «ül, 1 ’ ^ Gliinezen en Japanners bescliilderen de binnenzijde spel. kleuren, en gebruiken ze tot zeker ^ y?*”**! Rf^fiteith. ïab. XLVIII, 1 15® ”*®**'’ *'*'■*• 275, fig. 1, nODlTDYN Nat. Ilist. tlNNAEüs ut Oost-Ind. Zeeën. Deze soort is door *, p.Tl29 eaT"“ bescbreven, „«r. erf. 12, b. Denree cardinales tres in ulrague valva, appro.vUnali. ^ enws LAM, Conclnjl. Tab^ K Oysera L. pro parte), arcenv. yenns papilionacea l,u(Ve7 ”'"7 "" ill, MolL Ml 104, fig. 4'ete. J,7 libu'^TT^* oblique cordata, crassa. Cardo den- ^ poscco, Iracheis brevibus vilTïtra^^'*" lo-s, vix ultra marg.nem teslae porrectis). sp. Ujprina islandica i«m r/... • 7 .. Danio. Tak 28, eea.xv. MuiL vX^^l 7 \ éd. iU., Moll. PI. 102 fi,7 3 n’e V 7' Cyprina gigus 1 ’ r ■ - , >^l>jke geslachten Tellina, Cardiu, geslacht de aan soorten zoo overtreft. ’ Ostrea en Peeten no. veel 7(! CL. Xll. COiXCHIFEHA. cieUiiu, cluabusqiic Iracheis iiislrucluiii. Ligamenlum ex teriiiiin. Pes magmis, non byssiferu.s. Tesla aequivalvis, libera. globosa aut ventricosa. Cardo dentibus sub apice numero variis, interdiini obsolelis, dentibusqiie lateralibus, amolis, Duae impressiones mnsculares remolae. Deze kleine familie bevat schelpdieren, die in rivieren en zoetwater- meren leven, even gelijk de Naïdea, van welke zij genoegzaam onderscheiden is, hoezeer Iridina (zie boven 68) uit hoofde van den vereenigden mantel en de twee tracheae hiertoe gebragt zou kunnen worden. De tegenwoordige familie is naauw verwant aan de vorige, wier plaats zij in het zoet water bekleedt. Glauconome Gitav. Dentes cardinales tres, medio inajori, saepe bifido. Tesla elongala, Iransversa, apicibus erosis. Zoet-waterschelpen, the ia uitwendig voorkomen bijkans naar «o - dtrnta of t/'aw gelijken. Zij zijn alle cxotiscli. Het schijnt, dat Soinmigo fossiele zoet-waterschelpen, die inoti vroeger tot het geslacht Fenus hragt, hier hare ware plaats vinden. Galüthen brüg., taM., Pokiniophiln sow. Tesla trigona, .stdtaeqiiilalera, Dentes sub apice duo in valva dexira, fo- veola triaogulari media, denlem intermedium tertium valvae sinislrae c.vcipicnle. Ligarnentum prominens. turgidum. Animal tracheis duainis, non concretis, pede oblongo, coin- presso. Sp. Gtdutliea rudiata i.am. [Venus suhviriUis ct Fetiu.i hetnia- phf'odtiu G3IEL,), LISTEH Co'iichyl^ Tab. tijtt, lig. 13. Fncycl.-inèth,- veis. M. 2.50, fig. 1, J.AJIARCK Anu. du Mus. V, p. 430. PI. 28, SAKD£I\ KAJiC Nolice sur la Gulntliêe, Au»., des Sc. nat. Totn. XXV, 1832, p. 152 — 164, PI. V. la de rivieren van W. Afrika; de besclirijving van rasg hoeft oa.s het dier bet eerst doen kennen, terwijl men vroeger van deze soort alleen de schelp kende, die som- ndge .schrijvers opgaven van Ceylon afkomstig Ie zijn. Cijrena i.a.3i. Tesla crassa, ventricosa, corlicala, apicibus erosis aut decorticatis. Cardo dentibus tribus in utraque valva. (Animal tracheis duabus a basi inde discretis.) .Sp. Oyrena Zeylouica lam., blainv., Mnlucol. PI. 73, lig. 2; cenc groolcre variëteit dezer soort komt op .lava voor, zie A. mods.son. Die CL. Xll. GONCmFEllA. / / Züiicl. 18.i9. 8°. ■ -■ I de soorten van dit. ge.dacht zijn exotisch. uuis^td ovalo-siobosn, le- snbnullis ^’^ntibus minimis, interd.im I^'ind w- Systemat. Anord». u. Beschr. deuUcher «^'e, doo;,';:::;:t‘- T' B™»-, in (!c ] ’ ’ binnen htaauwaclilig witte schelp. 4 ets'” van dit fresll|*t°T" ïv^ldzaam. De soorten '» Enror« «.ov' ’ , "^bBean met het vorige zeer verwant is, zijn vooral dere werèlddep7"’"’ Pisidium. ,hor7 ~ ondcnsehcidl nog het geslacht soorten kort <> Scnais van lange ttacheae, die hij het dier dezer Z«oi«oc«. Pallium amice aper- ■nmcrarercemeiaf r 'i> aliis edcnlnliis • i-- Lbera ; cardo variabilis, -o - cooi'cala. Oa.r.7„liSl*!7nril,'jet,a”7™ '•"-'ib,,, „..7 pelpi. Sp. Cyrenoidn Dupontia JOANKis rrrriM ut '’l C4. Cf. DtsH,trF..s iliid IVO telt .slechts weinige, alle nilheemsehe sorrt ’ sens DESHAYES is Ci/renclla eene /, • ''«1- gens DE JOANNIS ccne Cyrena. -m '"C 'charnier der schelp, h, alle In. 'i'i *'J'’''b‘'Bsche tanden aan het midden tnssclien deze en de vorige flmnir^ 78 CL. XII. COXCUIFERA. Lucina brug. Testa orbiculata, Iransvcrsim striata, sub- aequÜatcra, apicibns brevibus, acuminalif, anlrorsum in- ctirvis. Carcio variabilis. Animal (Loripcs mi) pede lon- gissimo, vermiformi, trachea respiraloria foraminiformi, anali conica, invaginalione rclraclili. Sp. Lucina lactea LAM., TelLina lactea L., Ëncycl. méth.^ vers, PI. 286, fij. 1, POLI Testac. utr. Sic. I, Tab. XV, f. 26 — 29 Iiab. in mari meditcrraneo; — Lucina yensylvanica lam., Venus pen- sylvanica 1, D’AUGENV. Conchyl. Tab. 21, fig. IV, Encycl. métlt., vers. Pi. 284, fig:. 1, bab. in Oceano ad littora Amer. Sopt.; Lu- cina divaricata LAM., Tellina divaricnta L., POLI I.I. fig. 25, En- cycl. méth., vers. Pl. 28.5, fig. 4. Deshates Conchyl. PJ. 16, fig. 0 — 11, habit. in mari meditcrraneo etc. Ungulina daddo, lam. Dit geslacht is zeer verwant met Lucina, waarmede DESüArES liet vcreenigt. Ungulina oblonya lAJi. Bl.ATNV., Malac. Pl. 73, flg. G. van de kust van Senegal. Daar dit dier in steenen en koralen dringt, is de uitwendige gedaante der schelp aan veel afwisseling onderhevig. Zie over het dier, waarvan vroeger alleen de schelp hckend was, BDVERNOY Ann. des Sc. nat., Sée. Série, Tom. 18, p. 110 — 122, Pl. V, li. V'ergelijk deshates ald. Tom. 19, p. 5 — 11. Corbis Cüv. Testa transversa, gibba. Cardo denlibus duo- bus sub apics, duobusque lateralibus. Sp. Corbis fimbriata LAM., Venus fimbriata I.. D’ARGENV. Con- cliyl. Tab. 21, fig. G, Encycl, méih.. Vers, Pl. 286, lig. 3. Elainv, Malac. PI. 72, fig. 4, Indische Zee. Dejc schelp is lijn gestreept in de lengte, tusschen aan den rand evenwijdig loopenden groeven. Vanhier de Fransche benaming la Tricotée of la Corbeille, van welken laatsten naam de generische naam Corhis eene vertaling is. Er zijn ook fos- siele soorten van dit geslacht, die even lijn of nog fijner getralied zijn- Familia XVI. (CXCVIII.) Saxicavim {s. Lilhophaga). Pallii lobi maximam parlcm concreti, apertura angusta. anteriori, pedem parvtim emitlente. Tracbeac duae, basi coalitae ad apcrlurani tentaculatae. Testa transversa, in- aeqiiilatera. postioo elongala, hians. Ligamentum externum. Dnae impres-siones muscularcs remolae Impressie palb'i poslice profunde sinuata. (Animaüa in saxis babitantia, hinc teslae forma saepe irregnlaris). CL. XII. CONCHIFERA. 79 ecne pn hecht lich aan liet geslacht Venus Tan dc slacht ««''•ocAaejj/i van de andere ïijde; bij het laatste ge- ïiin zee ‘ /eelligt het geslacht Saxicava moeten plaatsen. Het ‘jn ^<.e-schelpdteren, gelijk al de volgende familiën. yenerupis ejusd.) Cardo dentibus aen.mi* inlerdum iribus. Branchiae in- «equales, exlernae minores. deÜübn?rM '■P’®® lanluin discretae. Cardo n ns in altera valva, interdum in utraque. l'l 2fi2 p^^**;^** lAM., Donax Irus l., Encycl. méth.. Vers -■Mari’m'fditeCel'!:'-;"'' MONTAca. ftinll • ■’ Venns verforuns f lYatur- I iconem dedit rniiippi vide wiegmann, Arcliiv 1845, Tab. VII, fig. 15 -,18. fbraidilm^”rp^*^l' coalitae, parle terrainaliad bus in' utra ""f bberae. Cardo dentibns duo- „ " unlco tantum dente in altera. «lc.‘(ovcr h^dieTTanTeV^?’’ v--^).Kossieiesoo.e:::“:-r;::;iiL::r^^^ p,-:"";:;: -■ <“ »“»- -•■ ItJiic. Tah.Tr * 3^t“‘ p pholudis L., MÜIIEB Zool. Saxioooa arotL Pnrnr~ '’>• 80,%- r.; Hiatella arctica lam t'ncyd •" • Mya arctica !.., concreii^ ma'rlinf t ^ ® ^®i^l^^i^bfero. Dnae inebonft i* saepe lonoissimae p„c. • , • ii^aclieae discretae. versa, aequivalvis. inaeqoilatera parle L ^esta trans- ■ion. ligamenluiii Mlernum. D„L ij ' “'P® rc.< remotae. Impressio palis w, «,„i r.. ...r,, 1 80 CX XH CONCHlFEnA. plaatst was en op de luinila lajj; dit deel lijt, even als l>ij al Ie* twecsclialije selielpcn, acliter de spits. Donaoo l. Tesla Ironsversa, postice oblusa. plana. Den- tes cardinales duo vel in utraqne valva vel in sinistra, tinicns dens bipartilus in dcxira ; dens laleralis nnicus vel dentes duo, subremoli, interdnni obsoieli. Ligamentuin breve. Anima! (^Peronaea poli) Iracheis iongis. distinclis, inaeqnalibus. inferiori longiori ; cirri simpliccs ad orificium Iracheae (su- pcriorif) anaüs, cirri ranio.sü-digiiali ad orificinm Irachcae branchialis. Pes magnns compressus. Sp. Dotiax scortum 1., d’aroenvule Conchyl. i'l. 21, fig. L, hlaint. Hlalac, I'l. Tl, fi;;. 1, dushaves Conchyl. l’l. 14, fig. 12 — 15 {Donnx puliescens i. variet.), lialL in Oceano Indicu; — Dojiax trunculus L. -)-, roll Testac. ulriusq. Steil. II, Tab. 19, liff. 12^ — 20; BIAISV. nialacol. Pl. 71, lijf. 2 ele. [Capsa LAM. Dentes lale.''alcs nulli). Sp, Donax hrasiliensis BIAINV, Capsa hrasiliensis LAM. Enctjcl. meth.. Vers. Pl. 2G1. lijf. 10, BLAUW. Malnc. Pl. 71, Oj. 3. Psnmniobia lam. (cl Sanguinolana ejnsd.) Tesla Irans- versa, siibaequilalera, nirinqiic subliians. Cardo dentibus diiobns, rarius dente unico in ntraque valva, dentes lalerales nulli. Ariirnal (Peronaea poli) Iracbeis binis, praelongis, sub- aeqiialibus, margine pallii tamqnam .serralo cirris acumi- natis, conicis. Capsa BEüG , DESii. (nee lam.) ïesta convexa. Cardo au- gustus, dentibus duobus inaequ.alibus in utraqne valva. Ligamentum crassuui. elongatuiii. Lunula indistincla. Sp. Psammohia rugosa SOWERBT, BEEVE, Sanguinolnria riigosa LAM , Vellus dejlorata L.. CBEMiMTZ Conchyl. Tab. 9, fig. 79 — 83, BESllAïES Conchyl. Pl. 13, f. 1 — -3; deze schelpsoort i.s in den At- lantiscben Oceaan, in de Roede Zee en in den Indbcbcn Oceaan aan- getrolTen en boboort onder de mee.st verlncide soorten. Het dier is nog onbekend. Sanguinolaria lam., desh. Testa pinna. ()ardo dentibus duobus iiiaequalibns. Liganienluni elongatum, planum. Sp. Psammohia sunguinolenta nob.. Solen sanguinolentus gM-, Sanguinolaria rosea LAM , cnEMH. Conchyl. Tab. 7, fig. 50. Psammohia lam., ue.sh, Tesla plana. I^lardo dentibus diio' i CL. XII. CONCHIFERA. 81 ehnJitlnj' dente unico. Ligameiitum gat ini, gibbuni, protuberans. ^noarnau i. F,l„ '"suLrP "17 forten komen nl r , • ’ etc. Dcc l,vec en ook fossiel in tertiaire formatiën -voor. plemmcrne*'* «Peciebus). Tesla tennis, dala ^ inaeqiiilatera, antice brevior, rotun- 11. PI. 31, aaoaov. Zoop},yi„,_^ Tab. 18, fiTg ^Teu" ^"77 +’ tl enz. "■ ■• SOIAND., lAM. 1,., pHo, l™. Pragiha des,,. Testa subtri^na o', , ' poslicc longior. Cardo demihnJ ^ «-otundata, iitraque valva. duobus divergentibus in Sp. Tellina fragilis p p„iy.- j Aio. k Tab. XV, «:. lAM., poii Tesl. IS-Ï.'B. Ilabit. in Mari mediterraneo. PI. 12, fig. 6 CL. XII. CONCHIFERA. Familia XVllI. (CC.) Maclracea. Palliuiu anlice apertum, posticc concrelum, in duas tracheas, in aliis discrclas, iii' aliis in unum coalilas, produclum. Pes compressus, trian- gularis. Tesla aeqnivalvis, libera. Ligamenlum inlernum, fovea receptum ; in quibnsdam ligamenUim exlernum simut ctun inlerno. Duae impressiones niu.sculares reniotae. Im- pressie pallii poslice sinu, in aliis lalo, in aliis profundo» angusliori, nolala. Ampfndesma iam. (pro parle) kecluz, desii. Tesla ro- tundala, suborbiculala, tennis. Cardo dentibus duobiis in ulraque valva. Ligamenlum duplex; exlernum breve; in- ternum in fovea cardinis obliqna, profunda, angusla. Sji. Ampliidesma variegdtn LAM., hncycl, Vers, PI. fij. 3; Indische Oceaan; — Ampli. solida gbay, desu. Conchyliol. PI. 11, %. 10 — 12, Groole Oceaan, hij de lenst van Peru. Syndostnya keciuz, «esii. Tesla transversa, ovaüs, te- nnis, lalere anlico breviori. Cardo dcnlibus duobus in valva dextra, foveola inlermcdia dentem unicum sinislrae exci- pienle. Dentes laterale» duo. Ligamenlum duplex; cxlei- nuni parvum, inlernum apoplijsi cocbleariformi receplum- Animal Iracheis duabus discrelis, longis. Sp. Sytidosmija alba, Ampkidesma Doysii lAM., DEsa. Conchyl- PI. 8 h!s, fi". 0 — 8, etc. Trirjonella üa costa, desu. {Maclrae spcc. g.viel., Md' etrao subgenus cuv., Lutmriae sp. lam.) Tesla orbiculalO' trigona, plana, subaequilalera, lalere anlico breviori, rO' tundalo, poslico subhianle. Cardo anguslus, denlibus parvi» duobus in valva dexlra, unico in sinislra ; fovea IriangO' laris ligamentnm inlernum rccipiens. Ligamenlum exleP' mini parvum. Animal Iracheis longis, gracilibus, discreli^' admodum inaequalibus. Sp. Trigonella plana lOVÉN, Mactra piperata CMEL., Lutror'^ compress» lam. f, BtAlNV., Malac. PI. 77, fig. 2 ; baster Naluurb'- Vitsp. II, Tab. VIII, fig. 5—7; slrandschulpje. Dcic soort ïich diep in liet 7.and aan de zeekusten op, en komt ook fossiel >’* de Crag-formalie voor. CL. XII. GONCHIFERA. 83 Cumimjia sowedby. Sp. Cumingm tellinoides besh. Conclyliol. pl g Lis fiir q 11- 'Pecies omncs exoticae. l'JS, 9— 1 1 , Mosodesma i>esii. Tcsla transversa, latere antico longio- anö„T*“’ "onnisi internum, fovea gusta, profunda receptum. Cardo dente uno duobusve cliscreliT/D laleralibus. Animal tracbeis duabus i!>creiis {Peronaea poli). %• 13, 14; - «Ir. Sicil Tl”*” do7iiicillaim.,toiiTestac. Donaas.) ' [Mactra cornea, habitus fgre Gnathodon gr^v, Rangia des.wclins. 12- Cf HANG gbat, desh., Co}ichyl. PI. 10, lig. 9 ‘rain in Louisiana. Pontchar- ^'nutitiGlld sow Sp. A,iati,ieUa SiUaldii sow W„ «S- 17, 18, BESH. Conchyl Pl 3^ Mactra r.. Tesla fmn ' ’ ’“• hians. Proccssus excavairs''*! 1”'''’'^."’'®^''''"’ «‘«-inque sub- mentum internum reciniens ■ " i liga- Purcalus ante fovearn Ho, ’ • ^ardinalis bifidus aut «^leis^coaliiis, pedc eomprsso!' ‘'■3- »ƒ naturhist. Mactra. Skrivter eam Tn , . ■'■ 13«3, p. 92_i2s. terales compr^ssi Vuo ]TZ la- ^alvae dexlrae recepU. ‘ *"‘er duas lamellas Sp. Mactra stidtovum e. + poii 7’ , 10—12, BIAINV. Malac. Pl 73 „ ‘Sic. r, Tab. 18 fijr pen, van binnen paarsachtig; ^eer oe ’ • ®'-'’“»'“cbtige stre- 2ec. Mavtra helvdceu "-ïi'uKrrr ™.: ’• % 1-3, SPENGtER, 1.1. Tab. 111 r , f^"““®I’=NGlER,P0lJ, ffcslacbt telt zeer vele soorten ^ '''•'^dell. Zee. Dit «■'enige fossiele soorten van, die in ï i i' '''“r' de tertiaire Pormatiën voorkomen. CL. Xll. CONCHIFERA. SA Lutraria i.am. (pro parte), desh. Testa Iransversa, postice elongata, complanata, dentibus lateralibus nullis. Sp. Mactra lutraria 1., Lutraria eUiptica lAM. f, lEMN. Co}i- chyl. Tab. 24, £g. 240, 241 ctc. Dit ondergeslacht is veel minder talrijk dan Let vorige. De aangeliaalde soort komt ook fossiel in tertiaire formatiën voor. Familia XIX. (CCt.) Myacea. Pallium sacciforme, lobis margine fere prorsus conjunctis, anlice tantum parvo fora- mine ad transmittendum pedem pertusum. Pes parvus. Tracheae plerumque coalitae, relraclilcs. Testa plerumque hians. Ligarnentum internum, dcnti aut processui cochlea- riformi, ad cardinem prominulo inserlum. Duae impressio- nes musculares remotae; impressio palüi postice plerumque SI nu e.xsecta. Phalanx I. Osteodesmacea. Dens cochleariformis in utra- que valva, ligarnentum recipieus. Particula calcarea solula [ossiculum DESH.) ligamcnto plerumque conlenta. Tracheae duae saepe discretae. Cardilia desh. (.in hujus loei?) Annot. llahitiis Isocardiae. Spec. Isocardia semi-sulcatu lAM. et quaedam aliae; duae fossiles e stratis recentioribns. Cf. desdayES in lAMARCK, Jfist. nat. des Ani. s. v. ed. 2, VI, p. 448 — 4.'50 et GüÉ- BIN Magas. de Zool. 1844, Moll. PI. 99 — 101. Myoehama STRATCHECRr. Testa aöixa, irreguiaris, inaequi- valvis. Animal Iracheis brevibus, discretis. Sp. Myoehama anomioides STtlCHBOnv, DESH. Conchyl. Pl. 8 bis, lig. 12, 13, ctc. Thracia ieach, desh. Testa libera, inaequivalvis, trans- versa, postice truncata, ulrinque hians, umbonibus tumi- dis. Ligarnentum duplex ; e.xlernum parvum. Animal tra- cheis duabus brevibus, discretis. Sp. Thracia convexa besh., biaisv. Malacol. Pl. 76, fig. 6, DESH. Conchyliol. Pl. 9, fig. 1 — G; in de Noordzee, Middell. Zee enz. & zijn fossiele soorten van dit geslacht in de jura- en krijtformatie en in de tertiaire lagen. Anatina lam. Testa libera, subaequivalvis, iransversa, CL. XII. C0NCI1IFERA. 85 P^”‘‘P«*‘icesinuala. Anima! tra- i-neis cluabus coaliiis. Sp. Anatina suhrostrata lAM., Solen miatU,,., . „ Rariteitk Tih AK f J «^Winus t , bdmph. Amb. r^nyliol. Pi/b, %toJ23Tiala;:;:Oelj'’i“‘ O k""' lal" "T ™^S«Pjke n>en h. m.xtre. 102-104 ^fiplotna SCmiMACHER, DESH. Osteodesma desh. ^onsia TüRTo.N, DESH. %’'«Z‘ZJZSZ"7Ti u.., «xrfjlM. 11. s, (ij, ’ *8' ’'68, »■•■• Myadora gray. nuc ““ "»f T' e. ro„,„ a,i :üer:::.::f'“::7''’' r‘" nosum, incrassalum coaliiae. ‘ " cylmdrurn car- valva dtura^phna'^T- inaequivalvis, p'on. de:;: te:;o^':r.a^°r"^r- lecipiendum dentem lio. ’ cmargmata ad oardinem rcccptnm. ' ifinque pone Sp. Pamlora roatrata lam r v Malaaol. PI. ïa f„r 5 crrv n ^ l., BLAINV. Corhula BRUG. Xesla inaequivalvis valv. ve.Y.ore. ücns cardinalis in ulraque valva n vea latcpali. Ligamentum inserlum I ^o- ot foveae alterius valvae. valvac smislrae Sp. Corhula micleus iam m,,„ ■ <^ycl. ,„cM., Vers. P], 230 L { momagc f, ’ Conehyl. p], g, fijr, 7_j) . 1 86 CL. Xll. CONCHIFERA. in de Noordzee en Mkldell. Zee. Kr zijn in de laatste jaren zeer vele .soorten van dit geslacht bekend geworden uit alle zeeën ; de fossiele soorten zijn nog talrijker en komen ten deele in secundaire, maar grootendeels in tertiaire lagen voor. Ervilia tdbtos. Testa aequivalvis. Reliqui characteres fere Corbulae. Cf. PiEClOZ in GOÉRIN Magns. de Zool. 1844, PI. 95, 9G. Annot. Genus Neaera crat, Corbulis affinc, propter ligament! ossi- eulum ad primam plialangem hujus faniiliae ablegandum est. Mya L. (exclusis specieb. plurib.) Testa subaequivalvis, transversa, hians. Valva sinislra tlenle caidinali iinico, raagno, intus prominente versus valvam dextrain hujus- que fovea reeepto. Ligamenlum denti et foveae eardi- nali insertuni. Impressio pallii poslice sinu prolundo cmar- ginata. Sp. Mya truncala l. f, onEMN., Conchyl. Tab. I, lig. 1, 2, besh. Conchyl. PI. 8, fig. 1—4; Mya arenaria t. f, baster Natuurk. Uitsp. II, hl. 72— 7G, Tab. VII, fig. 1— 3, BtAiifv. /Uafneok PI. 77, fi-r. 1 ; de slijkmossel of gaper ; aan bet strand der Noordzee bij Katwijk, Scheveningen, aan de Zeeuwsclie kusten enz. Er zijn cenige fossiele soorten van Mya in de nieuwere tertiaire formaliën, waarin ook de beide genoemde levende soorten worden aangetroffen. Familia XX. (CC!!.) Pholadomyacea. Pallium saceb forme, postice in duas tracbcas elongatas, conjunctas pro- ductum, antice apertura angusta pertiisum, pedem parvu- lum emittente. Testa utrinque hians. Ligamenlum e-xternum. ïmpressiones dnae musculares, remotae. Pholadomya soweruv, desii. Testa tennis, transversa, po- slice longior, antice obtusa. Cardo edentulus, inllexus. lm pressio palüi poslice profundo sinu exsecla. Sp. Phvladomija candida SOW., DESH. Conchyl. PI. 4, fig. 4—G; eene in de verzamelingen nog boogst zeldzame, west-indisebe soort. Menigvuldig zijn de fossiele soorten van dit geslacht, dat in bijkan® alle geologiscbe forinatiën, het talrijkst in de Lias voorkomt. Hiertoe brengt beshaïes ook de geslachten Lysianassa Munster, agassiïi en Platymya acassiz. Vergcl. agassU Études crit. sur les Mollak' gues,^ 2® livraison, Neufchatcl 1842, enz. Ceromyn agass., hesii. (cl Grcshja agass ) CL. XII. COIVCFIIFEIIA. 87 Species fossiles. Glycmcris lam., Cystodaria daddin. Tesla crassa, (rans- Car.’ utrinque rotundata. cardo edenlulus. Impressio pallii postice non exsecta, dis- ctissima, niargino incrassalo, un-dalo. Sp G/i,c;,„e,.w SiUtjua .tKiU, Mya siliqua, spengler cbemn ^onohyl. ÏRb. 198, fiij. 1934, BL.my. UaL, PI. 80 Z’ 3 Z' (ilycimére, AnJ des Sc. nat. Wnde s ? ’ 15. Tot „03 toe de cenige oor van dit j;eslaclit; op de kusten van ISew-Foundland. roirnlT'^ ‘«rsr., ulrinque oblnse’ in utran!’ accessorio e va va. Impressie pallii poslice sinu exserta. Conchyl. pf 3 %'»!?^yoï«!ensGMEl., CDESm. Zee. L ke„; '’o' Middell. geskicht; liet /.ijn rrootTtcli'TT^'^v*"^''™ levende soorten van dit cenkomen. De fossiele soorten ^ ceni(jermate over- "1 de tertiaire forniatiën voo " l^i'ijt-furmalie en talrijker 1'elioort, die voleens desdav/s' 7“'“/*'“® Faujasii ménard Aldrovandi wezen zou. Verirel '"‘‘«•'CKleulieid van Pan. 1807, p. 131—136 PI ■ ” caoï®, Af«7r.1-^1NT. Malac. n. 79, Faniilia XXII. (CCIV). Pholadacea. Pallium sacciforme, aniice apertum, fissura pedem truncatum emitlenle. Tra- c eae hinae fistulosae, longissimae, in plerisque conjunctae, communi iiivolucro conlenlae. Branchiae elongaiae, apicè I erae, in traclieis produclae. Tesla utroque latere hians, Jgamenio nullo, apophysi slyliformi ant cochlcariformi, ad car mem in ulraque valva in conchae cavilatcm se exse- rente. "’“‘l"’'atera, poslice elongala, tennis, q ivalvis. Panes accessoriae externae, calcareae ad cardi- discifornirT' rou) pede brcvi, crasso, apice litae. ^ excavato. ïracheae Linae longae, coa- 'Sleenbooielen (otö>a' nn 1 ’ sommige deier dieren leven on den“l’ T leggen)-, andere dringen in zeer harde ^ f aan het strand ; Uit de naar ïo en iV f madreporen, koralen enz. _ gaan de ttvee zamcngee^rTeil"?”’"" ‘"=’'tereinde der schelp Ue mantel slaat zicU^over den verlengd is. Uge schelpstukkcn van eenen hii «'ertal- Wn^emetdenra;dvrrl::r:2^^^^ - Lrd.ze:, ’eelltr f Middel!. Zee Uil*. l^Ca: 1 n ■" //.sr. UtAlNV. Malac. PI. 79 g costatus L.), kend, uit de tertiaire krmatiën. fossiele soorten bo- Teredina lam. Duac valvap mi..e j instructae, ad cardinem sculo obtectae tu"bo galo, conico, bic clauso, opposita nariP ’ ^ elon- cies fos.silcs). Fpositapancapertoadnalae. (Spe- 30 CL. XII. CONCHIFERA. Sp. Teredina personata lAM., Ann. du Mus. XII, PI. 43, flg. G, 7, BLAISV. Malaa. PI. 81, fig. 5. Teredo l. Pallium tubulosum, tracheis duabus basi cou- cretis terminatum, antice apertum pro transila pedis bre- vis, Iruncali. Testa aequivalvis, ulrinque hians, parva, an- ticam tantum parlem animalis, annuli adinstar, tegens. Aniinal tubum cylindricum, calcarca substantia obductum inhabitans, eique adhaerens duabus pinnis calcareis (palmulis), ad basin Irachearum posilis. Paalworm. Deze dieren leven in het Iiout, lielvvelk zij in alle rigtingen doorboren. De holte, waarin zij zich ophouden, wordt met ccne kalkachtige omkorsting bedekt, doch de ware schelp is twee- kleppig en veel kleiner dan de mantel. Iloe zij het hout indringen en doorgraven is nog niet genoegzaacn verklaard. Zij groeijen in het hout en komen er niet eerst als volwassene dieren in, want de uitwendige opening, naar welke de twee pijpjes (tracheae) gekeerd zijn, is te eng, om het ingeslolene dier door te Laten, hoezeer het zich toch vroeger daardoor een’ v\eg gebaand moet hebben. LiSNAEtis plaatste dit geslacht verkeerdelijk tusschen Serpula en Sabella (bij de ringwormen), en noemde de tweekleppige schaal de haken van het dier. Hij vereenigde al de lot op zijnen tijd beschrevene voorwerpen onder eene soort, Teredo navalis, hetgeen een oollcctievc naam is. De soorten zijn ook thans nog ver van genoegzaam onder- scheiden te zijn. Zie spekgier, Shrivter af Naturh. Selsicnl/et, l\, 1. Kiöbenhavn, 1792. p. 09 — 106, en ouatrepages Mém. sur Ie j^enre 2\iret^ Anti. des Sc. n(tt.^ ^ième Série., lom. XI, 1 849, ^oo- logie., p. 19 — 73, Pl. 1, II. De anatomische onderzoekingen van den iaatstcrenoemden schrijver zijn de nieuwste en volledigste 5 over het inwendig maaksel hadden, om van oudere schrijvers niet te gewagen, in den laatsten tijd ook deshates. in do Exploration scientifique de l'Algérie {18JG), en ïREï en u. eeuckari gehandeld [Deitrüge zur Kenntniss wirbelloser Thiere, Erannschw. 1847, 4“. s. 4C— 53). Zij zijn volgens ouAlRErACES van tweeërlei geslacht, maar de mannelijke voorwerpen zijn veel zeldzamer di«i de vrouwelijke. Tot onderscheiding der soorten bedient men zich onder anderen van de gedaante der twee kleine, schopvormigc kalkplaaljcs, die on- der aan den mantel, bij den grond der Iraciieën staan en gemeenlijk palmulne genoemd worden. Ecnc soort, welke berucht is door de schade, die zij aan de palen der dijken van ons, door de zee om- spoelde vaderland, in het begin der vorige eeuw vooral, heeft veroor- zaakt, zou men Teredo SelUi kunnen noemen {Teredo navalis et auct., pro parte, Teredo bntavus spengier). Zij is afgebeeld in hd CL. XII. CONCHIFERA. 91 «erk van seluds en hij blumenbach, Alb. „aturhütorischer Ge- genslunde, n« 89. De palmulae zijn op een kort steeltje bevestigd, omgekeerd dnelioekig en aan het breede einde aan weêrszijdc puntig m oopende. Palen, die voor zes of zeven weken eerst ingeslagen waren, zag men door dezen worm geheel doorvreten en van alle s erkte beroofd. Het eiland Walcheren werd daardoor in 1730 met ondergang bedreigd. Van tijd tot tijd ontdekte men bet kwaad ook op andere plaatsen, vooral aan de Zuiderzee bij Mcdemblik, Lam- ^ertshagen, enz.; West-Friesland zag zich dien ten gevolge genood- zaakt, zijne dijken met groote steenen te beveiligen, die, van buiten ands gebaald, aanzienlijke kosten veroorzaakten ; volgens MABTinei, echismus der Natuur, Il[, bl. 33, werden tot de eersten aan- «euw ƒ 5.600,000 besteed. Sinds bet midden der vorige 's iet kwaad zeer verminderd, zoodat men daaruit verklaren ’ 'aderlandsebe Musea slechts W'cinige voorwer- diikor" aan onze den aanleiding tot vele geschriften, die echter naar heLn W°" bevredigends be- bjviee\oekierriTs;üLs'T” -n bet Rhen. 1733 ao ««<• Teredtnis, Traj. ad Wabbn Septaria laji. Aml. Itarileitk paltjthalamla l., HDSirn. met onre.elm.ati.e insr;- '-gelvormige buis, mtspringende tussebenschonen'^ aa^hrt d achtiirc piinies Dp I i • ’ ^ ^taan twee kalk- bet daarfnL'oten dirÏSrol" is voor eenipe ialn n . I met 7>reeAë! breed""'’ T"/' ^'^“f^nden en banlcen, en steken «iff is .verd bet'" t r dut knodsvor- b , '^ercl bet eerst door Bupfeii’s reize bekend. DERTIENDE KLASSE. WEEKDIEREN {MOLLVSCA). Hoezeer de benaming weekdieren in meer algemeene beleekenis genomen wordt en ook door ons in dit werk gebezigd is, gelooven wij echter dien naam in meer be- paalden zin voor cene klasse van dieren te mogen gebrui- ken, die wij in de vorige uitgave van dit Handboek hoofddragende weekdieren hebben genoemd, Namen van klassen behooren onzes oordeels kort te zijn, en niet met bepalingen of bcsciirij vingen verward te worden. Ook beeft reeds lamabck den naam van weekdieren in denzelf- den zin aan deze afdeeling van het dierenrijk gegeven. De dieren dezer klasse hebben een, van het overig lig- chaam min of nteer afgescheiden hoofd. Dat hoofd bezit gewoonlijk afzonderlijke zintuigen voor gevoel en gezigt, somtijds zelfs voor het gehoor. Vele van deze dieren be- zitten eene schaal, andere zijn naakt. De meeste leven in het water, doch sommigen op het land, hetgeen in de twee naastvoorgaande klassen nimmer het geval is. Overi- gens zijn er onder deze dieren zeer verschillende trappen van volmaaktheid in de bewerktuiging, doch wij zien hetzelfde verschil in meerdere of mindere mate ook bij andere klas- sen der zoogenoemde ongewervelde dieren, ja zelfs nog bij de laagste klasse der gewervelden, die der visschen (“)• Wij moeten derhalve hier de hoofdzakelijke verscheidenhe- den in de inrigting der deelen volgens de natuurlijke groe- pen en familiën afzonderlijk nagaan. (*) (*) tiet lij jenoej lucr op Mi/xine, en vooral op Ampliioxus t®' wijlen ; verg-elijk overigens lietgccn vroeger door ons gezegd is, Deel h U. 46—48. WEEKUIERKN. Do moniJholle der weekdieren vormi eenc zeer spier- ac Uige verwijding, in welker grond een rnel talrijke, in dwars- «■‘jen geplaatste tandjes of haken hedeki deel ligt, hetgeen gewoonlijk de long genoemd wordt. Bij sommige is deze eng kort en breed, bij anderen bandvormig en lang (♦). oven de tong ligt eene hoornachlige dwarsplaat met uit- springende lijnen (Helix, Umax) of tor zijde van dezelve ^ini t men twee kaken, liet darmkanaal heeft eene ver- ende lengte, maar is gowoonhjk gekronkeld en lan- ger dan het ligchaani; zeer lang is hel b. v. bij Chil07, t^arnia en maakt vete kronkelingen, die door de lever slokdarm is aan het ondereinde norbit ^ «ilgezel, zoo als bij Limnaeus, Pla~ lieett ml” “i. «"‘‘■■“"«sclic plooijen m'a ' .Tr «'''““'ijk De g IS bij sommigen, zoo als bii Ilelir vr • i «leren spierachtig. Bij velen is deL wendig met harde de i spierachtige maag in- ; ~i’ -ag der hoenderachtige vogels, horjhtr.o^a;: b^ ^ethrjs en de Cephalopoden Men vindi • , .tukken „„ ‘ '"“S™ hesluiten kan dat rlp..„„i -i waaruit men ot::, -ii-ie: .e !rr pcZü: :f' ■»»«'' .pierachlig, inwendig met groolere, I 257-279. Taf. tx, X, en .ooral xÓvÉN 1- yetensk-Akademien, FörhandUnour la.-’ «/ Ko,,gl. 5chr L,j zeer vele gcslacl.leu deze tanden'’ ^eike lecft. Dat de7.e karde doelen uit kiezelaarde 1 beschreven COCK en embietok hij EoUs vaareene ^ n^i^- 5845, p. 9, 10. "«nmomen. AnnaU of tjiot. XV. 96 WEEKDIEREN. ia kringen afwisselend geplaatste kraakbeenige tanden en met eene enkele rij van kleinere tanden aan den bovenrand; de derde maag is op hare inwendige oppervlakte met ha- ken, die naar voren zijn omgebogen, gewapend; de vierde eindelijk is een langwerpige, blinde zak, welke door de lever omgeven wordt. Volgens owen zou deze blinde zak een afscheidend orgaan, een pancreas in den cenvoudigsten vorm zijn, met de blinde aanhangsels aan den ondersten maagmond der visschen overeenkomende (^). Als zooda- nig beschouwt hij ook de zoogenoemde tweede maag bij de Cephalopoden, een vliezig, blind aanhangsel achter de spiermaag, hetwelk bij Sepia en Octopus een spiraalvor- mig klapvlies insluit en bij Nautilus door dunne, dwarse klapvliezen in vele vakjes verdeeld is (f). Het uiteinde van den regten darm ligt bij de weekdieren gewoonlijk aan de regterzijde des ligchaams, steeds in de nabijheid der ademhalings- werktuigen. Speekselklieren, die bij de vorige klasse ontbreken, schijnen in deze vrij standvastig aanwezig te zijn. Gewoon- lijk zijn er twee, maar bij vele Cephalopoden en enkele Gasteropoden, zoo als lanthina, zijn er vier; het voorste paar ligt dan zeer digt bij den mond. De lever is zeer ontwikkeld. Eene galblaas is bij deze klasse niet aanwezig, en de galafscheiding geschiedt niet uit - aderlijk maar uit slagaderlijk bloed. Bij Helix is de lever in vier grootere lobben verdeeld. Bij Testacella is de le- ver dubbel, eene aan elke zijde, terwijl er bij Onchidium Peronii drie levers zijn, elk met eene afzonderlijke gal- buis; twee van deze buizen planten zich in den slokdarm in, zoodat de gal reeds in de maag op de spijsbrei kan werken. Ook bij vele Cephalopoden is de lever uit meer- (*) (*) Leclures on the compar. Anat of the invert. Anim. p. 300. (-[•) Bij sommige cephalopoden zijn folliculi, die grooter zijn dan die der lever zelve, aan de galbuizen gelieclit; DüNiEr, beschouwde deze deelen als pancreas (Physiol, Catalogue f. p. 229), in welke meening ook T. SIEBOLO deelt. Lehrl, der vergt. Anat. I. S. 393. WEEKDlEUEiV. 97 *re, van «Ikamler afgcjolicWeno lobben gevormd. De kleur kleS 1° ™j“- b indl ,T • *'■ '®’" beslaat uit bbnd , lakvormige takjes „elke van binnen met laag van galstof-vormende cellen bekleed zijn (*►) ontbreekt bij de weekdieren niet, deze afsch?d orgaan tot men , ^ heeft het eerst waargeno- CDViEn h ? , ‘"'j 'tolken aanwezi! «>-§oan noemt (f), acidum nricum dieren mn daarom de nier der week- vormL (§)• öit orgaan is eene zak. euimte, welkc^d’^t”!^^ talrijke plooijen of platen voorziene huis heeft die zich r oo"o uitvoerende n Z kilmk en ' “demhalings-opening ont- dit deel als het en Bmccmimot, is on opent zilt JeS" ‘inschreven hij de hoofdpootige lïet hart is steeds slagacierlir dat f aderen der ademhalings-werktiLl «ntvangt de des ligchaams af. Bij sornm' de slagaderen ^ Crepidula enz.) «iii 1820, p. 370, 371; Bidra. til fi-w, M^eEEi-s Arefnv VI Kjolienliavn 1828, p. 24_28. Anatomie og Phy,i^i\ { ) Zie de uitvuerifje ono-avi> a Sr •" --i'Ss 7 98 WEEKDIEREN. loopt de regie darm, even gelijk bij de meeste schelp- dieren, door hel hart heen. Gewoonlijk komen de aderen der ademhalings-werkluigen in een vliezigen voorhof (atrium) zamen, aan welks brceder gedeelte het breede gedeelte der kegelvormige hartkamer gehecht is. Bij de meeste Cephalopoden zijn drie harten aanwezig ; namelijk twee zijdelingsche harten, die het aderlijke bloed naar de kieu- wen vGortstuwen, en een grooter, in liet midden liggend, slagaderlijk hart, hetgeen de aderen der kieuwen opneemt. Het bloed der weekdieren is witachtig; bruin, somtijds groen of rood, is hel bij ecmge gymnobranchiata, waar de kleur van het ligchaam dikwerf van die van het bloed afhangt (^). Bloedligchaampjcs zijn in geringer hoeveelheid dan bij de gewervelde dieren aanwezig; zij zijn rond, eenigzins plat en dikwerf met korreltjes opgevuld. Het aderlijk gedeelte van het stelsel van den bloeds- omloop is altijd min of meer onvolkomen. Cuvren had reeds in het begin dezer eeuw bij Aplysia opgemerkt, dat, in de plaats van eene holader en van kieuwslagadcren, ruimten aanwezig waren, die nelvormig doorboord zijn en met de iogewandsholle in vrije gemeenschap staan (f). Deze inrigting werd echter als eene uitzondering beschouwd. Eerst in de laalstejarenishet, vooral door de onderzoekingen van .MILNE EDWARDS, gebleken, dat een groot gedeelte van het stelsel voor den bloedsomloop bij al de weekdieren gevormd wordt door de tusschenruimten, welke de verschillende deelen des ligchaains ovcrlaten en die door geene afzonder- lijke wanden begrensd zijn. Het aderlijk bloed omspoelt de ingewanden cn wordt in de holle, waarin deze vervat zijn, als in eenen sinus opgenomen, voordat het naar de adem- halings-werkluigen gevoerd wordt. De vaten, die het bloed naar deze deelen brengen (de kieuwslagaderen), ontslaan (’■) E. rOUBES in Annnls of nal. History V'l, ISil. p. 317. (f) Aiui. du Mus. U p. 299, 300, Mém. s. l. Moll. n°. 9, l’l. Ib fiiï- t' b) I') I'S- -1 WEEKDIEREN. 99 met uil haarvaten, maar hebben, dikwerf vrij aanzienlijke, openingen ; bij sommigen schijnt het aderslelsel geheel Ie ontbreken, behalve de kieuwaderen, die slagaderlijk bloed voerende, naar het hart loopen (V). Bij enkele weekdie- ren IS ook het slagaderlijk stelsel onvolkomen, vooral bij naaktkieuwigen (-j-). Sommige weekdieren ademen de dampkringslucht door eene vaatrijke holte; anderen en wel de meesten ade- men, even als de visschen, de, in het water gemengde lucht door kieuwen. De gedaante der kieuwen is zeer verschillend, gelijk bij de onderscheidene familiën in het stelselmatig overzigt der klasse zal worden opgegeven. Bij diegenen, welke eene schelp bezitten, beschermt deze vooral de ademhalings-werktuigen, en ligt daarom, wanneer zij e gansche dier met bedekt, gewoonlijk op deze deelen. in de voortplanlings-werkluigen hcerscht bij de weekdieren rebben"!r‘'T'''f"‘‘^' i andere nebben afgescheidene geslachten. Bij die weekdieren, welker geslacht gescheiden is, heeft der OP*! m geen uitwendig verschil mTzondPr T- hoogst merkwaardige onder ^d^feTr ^^üomuta nder de Cephalopoden, bij hetwelk men de manneliike ndividuen vroeger geheel miskend heeft, gelijk bij de be omm.ge zijn geene uitwendige geslachts- of paringsorJ n n ...weeis, cn hier kan, eren als bij d„ sehlS” ïeVri: «nTe:; ^ fBcheidendc deelen worden er- (*) Zie MIINE EDWABDS An». des Sc. nat lo v • ■ 1845 p. 289-315, p. 341-353, Tom vni 7 TT.' Bij Octopns vormt de ingewanddiolte, bij LoliS} ' ] ^ spierachtijfcn niondbiilbus in den kop een’ ade I") ^ ^ j^° ** •'ondom den (t) In ffaliotis en Patella vond aiirivr. 1'olte in liet lioofd, waarin de prootè .!■ slagaderlijke d'St. Ann. des Sa. nat. 3e Sé,l v„,, jrir-sTpr^ir' 100 WEEKDIEIIEN. kead, zoo als liet dan ook bij ChUon, Patidla en Halio- tis (do cyclobranchiata cn aspklobranchiata) , die men vroe- ger alle voor tweeslachtig of liever voor vrouwelijk hield, eerst in de laatste tien jaren ontdekt is (* * * (§)). Bij anderen heeft daarentegen eene paring plaats, zoo als bij de Cteno- branchiata en bij Cyclostonia, althans eene aannadering gelijk bij de Cephalopoden. Hier is dan ook een penis aanwezig, die bij Buccinuni bijzonder groot, bij de Ce- phalopoden slechts kort is. De bal of de eijerstok is on- parig en ligt bij de Gasteropoda digt bij de lever. Bij Nautilus heeft de cijerlcider eene vrije opening aan weórs- zijden cn komen dus de eijeren niet, gelijk anders bij ongewervelde dieren de algemeene regel is, oniniddellijk door een gesloten kanaal uit den eijerstok. Onder die weekdieren, welke bermaphroditisch zijn, waartoe benevens vele Gasteropoda, de Pleropoda behoo- ren, is de toestel der geslaehtsdcelen het meest onder- zocht bij de geslachten Helix en Limax. Bij deze dieren ligt naar achteren tegen de lever eene klier, die uit vele lang- werpige, blinde takjes, welke zich vingervormig vereenigen, beslaat, welke takken of wortels vervolgens tot eene enkelvou- dige, uitvoerende buis zamenvloeijen. Deze buis loopt daarop langs bet benedeneinde van eene andere, groolere, langwer- pige, dikwerf tongvormig eindigende klier; deze laatste werd door cüviER voor den testis, en de trosvormige kleinere klier voor den eijerstok gehouden. Eene juist tegenover- gestelde meening droeg tuevikaküs voor (f), welke echter door CARüs, die in de eerstgenoemde klier eijeren vond (|) weérsproken werd. Hiermede in strijd waren wederom andere (*) Vergelijk hetgeen wij boven over derjelijke meeninn; bij de schelp- dieren bebl>en gcicjd, bl. 40. (j) Zeitschr, ftir Physiolo^ie, I. 1824, S. 1 — 30- Veher die Zeie- frunffstlieile und die Fortpjldiizung der MoUustien. Zoo ook pbe- VOST, die spermntozoa in de trosvormige klier aantrof. Mém. de la Soc. de Physiqiie et d’JIist. nat. de Genève, IV, V, en Ann. des Sc. nat. XXX, 1833, p. 43—50, PI. 5. (§) CaRDS, Beitrilge zur genauern Keiinlaiss der Geslechtstlieile WEEKDIEREN. iOt ^vaarnemingen, die er de aanwezigheid van spermatozoa in aanwezen. De zaak scheen onoplosbaar, tot dat hare ware toedragt door de mikroskopische onderzoekingen van n mec- kel werd opgehelderd {^). De klier, die cuvier eiierstok TREvmANcs bal noemt, is beide te gelijk ; het is eene dnbbele’ waaHiJk hermaphroditische klier; elke /■oHiculas is dubbel’ en inde uitwendige, die eijeren bevat, is eene inwendige met zaad en spermatozoa in verschillende ontwikkeling ingeslo ten. Het tongvormige deel, hetwelk ccvier als bal beschouwde IS eene eiwit afscheidende, met hare afscheiding de eijereri omkleedende klier. Vanhier zwelt dit orgaan na de paring op, gelijk daarentegen de ware geslachtsklier, de eijerstok volgens cüviEu, na de paring inkrimpt ff). De pems is een lang, voor uitstulping vatbaar draadvormig deel het- opgenomen, die het einde in een rond blaasje uitloopt (§). eijerleggend ; slechts enkele, ' -Pafafhwa vwipara en Clatmlm ventrioosa, zijn Gasteropoden, mclcer-s Arekiv, 1835, S. 487-/^99, Taf. 12, n MDllEn’s Archiv, 1344, S. 484. Tab. XIV, fij. i8. - ^^Orga.n.,e„eraHonis en naauMkeunfe besc]ir;jïinrn”«7ren '770 7'^ Sesebiedkundij; overzist der vrr.rl 17 i ^ voelcns behelst. A»n. Acad. b. B '"T de Gasteropodum «onnnllorum 1 t '^“'’Sebjk ook A. paasci, (5) Dit blaasje vergeleken reeds desdaves en copulative der insekten (zie boven I bl 310\ n i ‘l® Poe/ie bevestigde door dadelijke waarneming, dat 'de 2i' • schrijver paring door den steel van dit blaasje wordt o vooral de pneuraonisohe bnikpootige weekdier/" Overigens leveren steekstbep, wiens werk wij vroe Jr vereenigbare inrigting op en het is uit ziL^fb w' hK waarom hij Tab, IJ, fja- i ^ lieeldmgen niet duidë- mannelijk voorwerp van IMil 102 WEEKDIEREN. levendbarend. De ontwikkeling van het ei begint met eene doorklieving of verdeeling van den dojer, gelijk bij andere dierklassen reeds door ons vermeld is. Daarbij be- gint de dojer na korteren of langoren lijd als om eene as te wentelen, hetgeen eerst trager, daarna sneller en geregelder geschiedt. Met deze draaijcnde beweging is eene voortgaande verbonden, waardoor de dojer eenen kring beschrijft. Deze bewegingen worden door trilharen ver- oorzaakt. Opmerkelijk is hel, dat, volgens de waarnemin- gen van SAKS, T.0VÉN en andere, de jonge zee-weekdieren, al zijn zij later naakt, eene schaal bezitten, die even als die van den [fauiüus gewonden is en het achterste ge- deelte des ligchaams bedekt. Ook ondergaan deze week- dieren eene merkwaardige verandering van gedaante, ter- wijl, voor dat er tentacula aanwezig zijn, een groot, dun, in twee oorvormige lappen verdeeld vlies den mond omgeeft. Dit deel {velum) is met trilharen omgeven en het voor- name werktuig van beweging. Men ziet dit orgaan bij sommige weekdieren blijvend bestaan, het duidelijkst bij Tethys, waar. de fijne trilharen door de cirri, die den rand omzoomen, vervangen worden {*). Dc,herstellingskracht is bij sommige soorten dezer klasse zeer groot. Bij verscheidene Helices is de weder-aangroei- jing van den (ten deele) afgesneden kop en van de voe- lerljes, door spaliakzani, sENEBiEuen bonnet waargenomen (f). Dat de geheele kop bij slakken weder zou aangroeijen, gelijk de proeven van spaeeanzani schijnen aan te toonen, moet men echter in twijfel trekken, omdat het ontleed- kundig onderzoek van zulke slakken, die door dezen waar- (*) Wij moeten ons hier kortlieidshalve vergenoegen met de aanhaling van de onderïoekingen van c. voor, sur l' embryo génie des Mollus- ques gastéropodes, Ann. des Sc. nat,, 3® Série, Tom. \I, 1846, p. 5 90, Pk 1 — 'va-ir daarenboven de vroegere waarnemingen geschied- kundig vermeld zijn. (-}■) Zie des laatstgenoemden Oeuvres d’Hist. natur. et de Pldloso- phie, 8“. Xr, 1781, p. 1-61. WEEKDIEREN. 105 ïiemer in wijngeest bewaard waren, naderhand heelt aau- getoond, dat hij bij de insnijding den eersten of hersen- zenuwknoop niet liad weggenomen Het zenuwstelsel der weekdieren staal op zeer verschil- lenden trap van ontwikkeling bij de verschillende orden en familiën. Als algemeenen typus kan men beschouwen, dat er eenc centrale zenuwmassa boven en eene andere onder den slokdarm aanwezig is, elk van welke uit twee zijdeling- sche deelen bestaat, die of gescheiden blijven of min of meerzamenvloeijen tot eenen boven- en eenen onderliggeaden knoop. Uit de boven den slokdarm liggende centrale ze- nuwmassa of uit de twee zijdelingsche knoopen, als deze, zoo als bij Patclla, Ilaliofis, Dulh^m., slechts door eene dwarse commissuur boven den slokdarm vereenigd zijn, ont- springen de zenuwen der oogen, der voelers en van den mond. Aan weêrszijden wordt door een of meer zemnv- ! I l*erscnachtige cen- ee , met de, onder den slokdarm liggende centrale massa verbonden. De aldus gevormde zenuwring omgeeft den slokdarm en is bij velen kort, doordien de centrale eelen naar het voorste gedeelte des ligchaams geplaatst n in elkanders nabijheid gebragt zijn ; slechts bij som- nngen is die ring zeer lang, gelijk bij de Heteropoda, dien de tweede centrale massa ver na achteren ligt. Bij vele naaktkieuwigen is de, boven den slokdarm liggende enuale zenuwmassa zeer ontwikkeld en de onder den okdarin liggende gering; ook bij de Ctenohranchiata is de boven den slokdarm liggende, eerste zenuwknoop veel grooter dan de naar onder liggende, tweede. Orngrkeerd IS bij Ae Pteropoden het bovenste of hersen-zenuwcentrum gewoonlijk slechts door eene dw^arse commissuur boven den slokdarm vervangen. Uit de onder den slokdarm lig gende, centrale zenuwmassa, die uit eene min of meer ( ) SCHWEIGGER, ^atursesclt i j i 62i), (Ï30. Thiere, S. 104 WEEKDIEREN. innige vcreeniging van onderscheidene knoopen beslaat, ontspringen de zenuwen voor de ingewanden, de adem- halings- en voortplanlings-werkluigen, enz. Bij sommigen zijn meerdere, van elkander verwijderde knoopen of cen- trale zennwmassa’s aanwezig, zoo als bij Aplysia, waar een afzonderlijke knoop achter bij den oorsprong der aorta ligt. Dikwijls zijn de zenuwknoopen rood gekleurd, gelijk bij het zoo even vermeld geslacht, bij Lirnmeus, Planor- bis enz., door eene, onder het neurilema liggende zelf- standigheid. Bij onderscheidene weekdieren heeft men ook reeds een, met de ingewandszenuwen der gelede dieren overeenkomstig zenuwstelsel waargenomen (»), waarvan het voorste gedeelte uit kleine knoopen bestaat, die ter zijde van den slokdarm liggen en met den hersen-zenuwknoop door zenuwdraden verbonden zijn, terwijl naar achteren, door een’ of twee knoopen, takjes aan het darmkanaal, de lever en de voortplaulings-werktuigen worden afgegeven (f). De zintuigen zijn hier in den regel meer ontwikkeld dan bij de twee vorige klassen. De kop is gewoonlijk (bij de meeste GaifcropodcJi) aan de rugzijde met twee voelerljes voorzien, aan welker buitenkant de oogen, somtijds op twee knobbel- tjes of steeltjes liggen. Als deze oogdragende steeltjes zich zelf- standig ontwikkelen, zijn er twee paar voelerljes aanwezig. Bij sommigen zijn deze voelerljes hol en kunnen zich even als de vinger van een handschoen instulpen, wanneer zij worden ingetrokken, gelijk men bij onze gewone huisjes- slakken {Helices) zien kan. Behalve deze, aan den kop geplaatste voelerljes, zijn onderscheidene verlengsels van den mantel waarschijnlijk zitplaatsen van een fijner ge- (*) (*) Vergel. boven bij de behandeling der Insekten, I, bl. 328. (•{-) Het zenuwstelsel is bij ondersolieidene Gasteropoden vooral door CüVIER, in zijne Mémoires pour servir a Vllist, et d l'Anat. des Mol- lusques, beschreven en afgebeeld; zie ook CARNER in Liun. Transact. Tom. XVir, reeds boven bl. 44 aangeliaald. Vergelijk voor het zenuw- stelsel bij de Cephalopoden de afzonderlijke behandeling dier orde. WEEKDIEREN. ior, voel, zoo als de cirri rondom zijnen rand bij Palella en Haliotis. De geplooide en ingekorven zoom of cir- kelvormige lip bij de Cephalopoden, de onderscheidene tasters rondom den mond bij Nautilus moeten mede als gevoels-organen beschouwd worden. De smaak kan niet zeer ontwikkeld zijn, daar de tong, gelijk wij boven zagen, boornachtig is. Van het reukorgaan is niets zekers bekend, hoezeer men bij de Cephalopodcn een, het eerst door valencienkes bij Nautilus aangewezen, digt bij de oogcn liggend deel waar- schijnlijk als zoodanig beschouwen kan. Dat intusschen vele weekdieren den reukzin bezitten, schijnt uit waarne- mingen te blijken; zoo heeft b.v. swAJiMEROAM van de vvijngaardslakken opgeteekend, dat zij, als hij eenig versch voedsel m hare nabijheid legde, uit hare huisjes te voor- schijn kwamen en spoedig derwaarts kropen. Volgens cu- viEB zou de geheele mantel, die deze dieren bedekt, met het slijmvlies der neusholten {membrana püuitaria) over- eenkomst.g en zeer wel de zitplaats van den reuk kunnen Het gehoor-orgaan vvas voor weinige jaren nog alleen hij de Cephalopoden bekend. In het kraakbeen van den op zijn twee kleine holten vervat, die een beursje om- luiten, hetwelk van binnen met een vocht is opgevuld u mere holte, waarin het is opgehangen, door talrijke vezelachtige draadjes is vastgehecht. In dit zakje ligt bij de nieeste soorten een kalkachtig, rond of kegelvormig steentje. De gehoorzenuw dringt in het buisje en verdeelt zich op deszelfs binnenste oppervlakte in fijne takjes Er zijn noch openmgen, noch andere uitwendige deelen van def Lsekten als reukir Jn'or’Leschüuwt voelertjes der weekdieren do uitoefÏÏ " I d'Anat. comp. ^ Principes WEEKDIEREN. IOC het gehoor-orgaan aanwezig (^). Eerst sedert de laatste tien jarcn is men ook met de gehoor-werkluigen der Pte- ropoden en Gasteropodsn bekend geworden ; het zijn twee, met vocht gevulde, ronde zakjes, die elk een rond ge- hoorsteentje of talrijke kalkachtige concreinenten bevatten en op de, onder den slokdarm liggende centrale zenuw- inassa, of bij enkelen achter de oogen gelegen zijn, in welk geval zij een zenuwtak van den hersenknoop ont- vangen (-}-). Bij de meeste weekdieren zijn twee kleine oogen aan- wezig, sleclus bij de Cephalopoden zijn zij groot. Nooit zijn zij in grooter aantal aanwezig of op andere gedeelten des ligchaams verspreid, maar steeds in of nabij den kop gele- gen ; bij sommigen zijn zij ongesteeld en staan aan het grondstuk der voelertjes, of zij staan op knobbeltjes of somtijds aan de punt van voelertjes, gelijk wij reeds heb- ben vermeld. Bij Nautilus staan zij op kleine steeltjes ter zijde van den kop, als halve, aan de voorzijde platte bollen. Bij de overige Cephalopoden liggen zij in zijdeling sche uilholingen van den kraakbeenigen ring van den kop, door twee dunne, langwerpige, eironde, kraakbeenigc pla- ten van voren eenigzins beschermd. Bij de Gasteropoden had reeds swajimebdaji de oogen ontleedkundig onderzocht ; in onze eeuw werd dit onderzoek, vooral door stiebel, MÜLLER en EROiiN herhaald en uitgebreid. Onder de, hare pigmentlaag te dezer plaatse missende huid, ligt de oog- C*) zie SCARPA, Anat. disquisitiones de Audilu et Olfactu, Ticini 1739, folio, p. 5. G. Tab. IV, %. 7—9, Cdvier, Mém. s. l. Mollusq. NO. I, p. 4t, eni. (f) Zie irBODX et soüIETET, VInstitut, Journal génëral, etc. Tom. Vt, 1838, p. 37G; KBODN, froriep’s neue Noiisen, 1840, 1841, S. 3P0 312 ; V. SIEBOID, WIEGMAKN’S Arcliiv. 1841 en Ann. des Sc. nat. 20 Série, Tom. 19, 1843, p. 193— 211, Pl. 2. 15. Deze scboorbla.is- jes vertooneo zicli bij de ontwikkeling van bet embryo reeds zeer vroeg, doch zijn in den beginne enkel.met vocht gevuld, waaruit zich eerst later de otolith of de kalkachtige concrementen meer en meer door kristalli- sering afionderen; zie PREY in ertchson’s Arcltiv, 1845, S.217 — 222. WEEKDIEREN. 107 bol door een eigen vlies (sclerotica) , dat van voren door- schijnend en somtijds zeer bol is (cornea), ingesloten. Het met zwart pigment gekleurde vaalvlies is van voren met eene ringvormige opening (even als een iris) voorzien, ene kogclvormige lens en een glasligchaam vervullen den oogbol van binnen, terwijl de oogzenuw zich binnen het vaalvhes in een bekervormig netvlies iiitbreidl (»). ■j de cephalopoden zet zich de gezigtszenuw lot eenen g ooten, niervormigen knoop uil, weike omgeven wordt door c wille, in lobben verdeelde velmassa, en is zij met den i oor een gemeenschappelijk hulsel, een vezelach- 'eel “ ''“"ll. i hqi ' ~ VI, fig. lER’s ArcMv 1837, S. 479—485 Z n krodn, jiül- X, % 6-8. Krohk bevestigde ’ " 7' =^=*2-337, Taf. ^tandig bestaan van lens en glasaclui. voci7of "^7" vocht aanwezig is, gelijk Swammerdaj^ wil l’ / 1“°°^ > laat aij onbeslist. 108 WEEKDIEREN. De lens is groot, langwerpig rond en aan de achterste oppervlakte boller dan van voren. (“) De spieren der weekdieren planten zich over het alge- meen aan de inwendige vlakte der huid in. Deze spieren vertoonen geenszins die dwarsstrepen op de primitive bun- dels, die de mikroskopische ontleedkunde hij de spieren der gelede dieren heeft leeren kennen, (-j-) De Gastero- poden, die eene gewondene schaal bezitten, zijn daaraan door eene spier bevestigd, welke zich aan de bovenste kronkeling bij de spil vasthecht, langs de windingen ne- derdaalt, om zich aan den kop met het eene, aan het ach- tereinde van den voet met het andere deel in te planten. Deze spier dient om, wanneer zij zich verkort, de slak in haar huis terug te trekken. De Gasteropoden kruipen overigens op de schijf des buiks, op den voet, voort, waarbij zij beurtelings het voorste en dan weder het achterste gedeelte op de oppervlakte, waarover zij zich bewegen, vaslhechten, en de vlakte zich in golfvormig, van voren naar achteren voortgaande dwars- groeven zanientrekt. De Pteropoden zwemmen door be- hulp der vleugelwijze aanhangsels, die om den mond staan. Tot hetzelfde einde dienen huidlappen aan het ligchaan> (*) (*) Over het oog der Ccphalopoden vergelijke men onder anderen CDVIER Mém. s. les Moll. Ji°. 1, p. 37 — 41, I’l. I, lig. 3, Pl. II, lig. 5; D. w. SOEMMEHRING de Oculor. Secttone horizonlali. GoUingae, 1818, fol. p. 76 — 78, Tab. III; khOHN. iVo». Act. Acad. Caesar. Leop. C/troL N. C., XVII, 1. 1834, p. 339 — 366, Taf. 26; doges Traité de Phy- siol. comp. Paris, 1838, 8°. I, p. 3t,^ — 318. Bij Nautilus kon ik, even min als OWEN, eenig spoor van de lens ontdekken ; dat dit deel door de zeer kleine opening, welke midden aan de platte voorzijde van het oog aanwezig is, zou zijn uitgevallen, komt mij onwaarschijnlijk voor. Slechts versche voorwerpen kunnen hier beslissende opheldering geven. (j-) Dat zij hij Sagitta voorkomen, is mijns oordeels een nader be- wijs, dat dit dier geen weekdier is. Bij Ceplialopoden kon ik overigens, evenmin als bij Salpa in de cirkelvormige spiorgordels (bl. 20), der- gclijke dwarsstrepen bespeuren, hoezeer men ze bij deze dieren wel eens aangenomen, en ook afgcheeld heeft. WEEKDIEREN. 10Ö der meeste Gephalopoden, die daarenboven bij bet kruipen over den bodem der zee en bij andere bewegingen, bij het aangrijpen van hunne prooi, enz. vooral geholpen worden oor de spierachtige, met zuignapjes toegerusle armen, die hunnen kop omgeven. De weekdieren zijn in hunne geographische verspreiding nog met genoegzaam bekend, en het is moeijelijk eenige alge- meenebeslmlen uit vergelijking af te leiden, daar niet alle lan- en, listen en zeeën even zorgvuldig doorzocht zijn. Week- leren zijn talrijker dan schelpdieren in degrootezeeën en ’ ®‘^^^®lp^'0ren leven meer aan het gewesten hebben de weekdieren dierer"* n ver de overhand over de schelp- ^veTTn oed'", f ^ee-weekdieren zoo Oceaan. tusslT te strekken. Onder de geslachten, die het talriikst n soor en zijn, moeten wij bier vooral Purpura, Milra Vpraea en Conus noemen ; de soorten der drie laatste ges achten zijn bijkans alle uit den groeten Oceaan en stindische Zee. Merkwaardig is bet, dat de week- lieren aan Zuid-Amerika’s west- en ooslknQi t mmmM. de nabijheid der kusten leven. Het i« i ’ de breedte en lengte der plaatsen te kenneTl zekere vormen voorkomen ; men h^h ’ der zee te weten, waarin zij gemeenirri diepte neemt bet aantal der soorten landdieren met de meerdere hoooi i ’ ° hoogte boven de oppervlakte HO WEEKDIEREN. der zee. Onder de Cephalopodeu, welke eene schaal be- zitten en die in de tegenwoordige .schepping spaarzaam voor- komen, terwijl zij in de voorwereld zeer talrijk en verschei- den in vormen waren, is Nautilus geheel tot de Indische en Zuidzee beperkt. Van de weekdieren, dat op het land leven, is geen geslacht uitgebreider dan IleUse, waarvan men eenige honderde soorten kent en dat in alle landstreken voorkomt. De soorten der weekdieren zijn meer dan die der schelpdieren aan bepaalde streken gebonden en dus over bet geheel meer onderscheiden in verschillende landen (^). (*) (*) Belangrijke bijdragen voor de kennis der geograpliisclie versprei- ding van de weekdieren leverden ons in de laatste jaren de onderzoe- kingen van SARS, FORBES, B’ORBIGNT, rHlllPPI en anderen. Vergelijk A. n’ORBlGjVï, Hecherches sur les lois tjui président a la disirihutiou géographique des Mollusques cótiers mnrins, Ann. des Sc. nat. Se Série, Tom. III, 1845, p. 103—221 ; E. forbes, Observations sur la distribution iopegrapliique des Mollusques ald. lom. II, p. 117 — 128, en lotén’S aanteckeningen over de geograpliisclie ver- breiding der Scandinavisclie Zee-weekdiereri, öjoersigt of kongl. Ve- iensh. Ahademiens Forlmndlingar. 1848. p. 252 — 274. CLASSIS XIII. MOLLÜSGA. Auimalia cute molli, madida oblccla, plerumque supra dorsmii duplicaluram, margine liberani (jpalUum^ efficiënte. Gaput magis minusve dislinclum, lentaculis et saepe duo- bus oculis praediturn. Testa calcarea, plernmcpie univalvis, m aliis multivalvis, numquam bivalvis; in paucis interna, in qiiibusdam nulla. Organa circulationis et respirationis plerumque disliiicta; cor semper aörticum. Annulus ner- vosus circa oesophagum ; nervi a gangliis, numero variis versus periphericas corporis partes tendentes. Mulla aquatilia, alia terrestria, tantum non omnia li- bere nalantia aut replantia. ORDO I. Pteropoda. Mollusca utrinque ad partem anteriorem expansione na- tatoria ceu pinna instrucla, capite saepe parum distincto bermaphrodila, marina. ’ rieugelpoohgen. CüviEU heeft dexe afdeeling der weel-, dieren het eerst onder dien naam onderscheiden in 1804 Hü kenschetste haar door het gemis van den voet of de h .chijf, i„t„„ch,„ di, d„i „i,, <* ken d.„ „cl „p conc nnde,, „ijcc ge,„„,d en, é, „de .n.., .„de .„gen», „de teldl..B„. So,„n„gc ,cl.„j,ee., „ca„„d., een, gen den ook de PUropod, ,„ei de Gotopod.. I„ .11. se^llen hebben „j ver„,„Ueh.|, mei l.end.n 112 CL. XIII. MOLLÜSCA. met de Cephalopoda en moeten zij om de eenvoudigheid van bewerktuiging beneden de Gasteropoda geplaatst worden. Vergelijk over deze orde cdvier, Ann. du Mus. IV, 1804, p. 223—2.34, Mollusq. Mém. n". 3; — PÉRON, An7i. du Mus. XV, p. 57 — 69 (deze sclirijvcr brengt meerdere geslacliten van Molluscn tot deze orde, die door cdvier elders geplaatst worden, en ook bet, tot de zecnetels bcboorende gcslaclit Calltutiiru.^ Htuidboeh der Dierh... I. bl. 139); J. F. J. KOSSE, (praeside J. F. meckei) de Pteropodum ordme, eet. Halae 1813. 4®.; — rang, Ami. des Sc. nat. V, 1825, p. 283—287; Xlt, 1827, p. 320—329, Xm,1828, p. 302—319; — p. J. VAJt BENEDEN, EiXercices aooioniiques [Nouv. Mém. de P.dcad. royale des Sc. de Bru.veUes XII, 1830) av. 4 pl. ; — SODIEFEI. Comptes retidus, Tom. XVII, 1843, p. 682 et suio. Familia I. (CCVI.) Ilyaleacea. Pleropoda capile indi- slincto, poslice inclusa tcsta tenui. Ilyalea lam. [Cavolina giceni, abildgaard, Caulina poli.) Testa tennis, pellucida, supra plana. subtus convexa, ulrin- que fissa. Duae pinnae niagnae ad latera oris. Pallium utrinque iiiter fissuras testae productum, appcndicibus con- tractilibus. Branchiae in orbetn circa reliqua viscera dis- positae, fasciculalae. Sp. Ilyalea iridentata LAM., Aiiomia tridentata FORSK. Icon. rer. nat. Tab. 40, fig. B, BlAlNV. Pl. 46, fig.2, DEllE CHIAJE Memorie, Tab. 80, fig. 1, CANTRAINE Malacol. tnéditerranéentie, Mem.de l’Ac. de Brux. XI U, Pl. 1, fig. 3, in de Middell. Zee, enz. Vergelijk over bet geslaebt Ilyalea, blainviile in Biet. des Sc. nat. Tom. XXII, 1821, p. 65—83. . Cleodora péron. Annot. Secondum clar. cantraine a praeeedenti genere non diver- sum, testa ad latera fissa uti in Ilyalea, 1.1. p. 23. Adde genus Eurybia RANG, A7in. des Sc. 7iat. XII, 328. Creseis rang. Testa subulata, anticc orbiculari aperlura instructa, ad latera non fissa. Pallium ad latera non pro- ductum. Cf. RANG A7171. des Sc. nat. XIII, p. 305 — 318. Annot. Hic eliam aut cum praeeedenti genere ponendum est: Subgenus Cuvieria rang. Cf. Aim. des So. 7iat. XIl, p. 322, Pl. 45 B, fig. 1—8, V. BENEDEN 1.1., Pl. 4 B. CL. XIII. MOLLÜSCA. 115 Spiratella blalnv., Limacina cm. Corpus antice utrin- que p.nna triangulari auriculatum, posiice convolutum. Tesla frag.l.s, d.scoidea, altcro lalere profunde umbilicata, altero spira exsertiuscula. «-AM., malac., PI. 48 bis, fig^. 5, v. beneden, Mém. sur la X.V, 48^, ;;t ;; eine dier is zeer talrijk in de zee aan de TVoord-pool en strela den ■«a Iviscli tot voeder; zie o. fabricii Faun. Groenl. p. 387— 389 I • 'welken sclirijver Let Ar^onauia i**-^/* i ^ reize naar de Noordpool ."ordr^et Z l ^ naam van H;. ‘ uitgave p. 199) onder den VIER bet Jlelic' liet is waarschijnlijk, dat Cü- ïonden verkiezeri^rn & benaming wij althans vergissing ontstaan is. " ^*'«»«««, die misschien slechts door Cymbulia pero\. Aninnl incio i Sp. Cymh. Peronii CDV.. béron A„. j 12, COÉRiN Iconogr., d/o«. PI. 4 L TV ar ' P’ rfer- mon berust missebien op eene dwaling.. Spongiobmnehea D’onii. [An a praecedenti dislinctuni genus?] D’Orbignt Voynge dans l'Amér. mérid. (overgenomen in OKEN’S Isis 1839, .S. 498, Tab. 1, IX, lig. 1—9). Clio I.., Clioiic ESCIIRICIIT. Coi’pus oblongum, po- stice acumiuatum. Capul slrictura a corpore discrcUim, cu- cullo bilobo üblectiJin, sex conicis appendicibns, duobus- que tentaculis, relraclilibns, conicis coronalum. Pinnae duae ovales ad lalera colli. Duo puncla (oculi) nigra in nucha. Foramina genilalia duo ad lalus dextrum venlrale, anleiius anle pinnas pro exitn penis longissimi, poslerius pone pinnam pro oviductu. Anus pone haec orificia, niagis ver- sus partem mediam. Sp. Clio borealis GMEl., CUone borenlis -j, FAlt. Sp%c. ZoolX, Tab. I, fig. 18, 19, CCVIER Amt. du Mus. I, p. 242 250, PI. 17, D. F. ÈscuRTCHT Kovgel. Dunske Vidensk. Selshals Afhnndl. Kjo- benbavn, 1838 (afzonderlijk uitgegeven in liet lloogduitseb, Anatom. Vntersuchungen ü. d. Cl. horeal. Kopenhagen, 1038. 4°). De zes kegclvormige armen van den kop zijn met slipjes, mikroskopiscli kleine zuignapjes, bedekt. Dit dier (walvisch-aas), Cfoo limacinn rnirrs, leeft met de Clio helicina, vooral in de nabijheid van Groen- land en Spitsbergen, en maakt bet voornaamste voedsel der Walvis- seben van bet Noorden uit, hoezeer bet naauwclijks 1 daim lang wordt. De vinvormigc aanbang.sels beschouwde ccviER als ademba- limrswerktuigcn, doch het zijn waarschijnlijk netvormig elkander kruisende spiervezels, welke bij voor de vaten dier buidlappen ge- bonden heeft. ORDO H. Gasleropoda. Mollusca capilc distinclo, in plurimis tenlaculalo, praedi- la, supcrlicie inferiori ventris complanala aut sulcata, aut CL. Xlir. MOLLUSGA. lis m laminan, comprssam pro.lüc.a, Alia honnaphaodita, alia sexu dislincla; m.illa aquatilia, quaedam terrestria UafasfrdXhlÏ BrXnX," ren, J,„l, gewoadaa aijn (aie lK„e„i,, M. ^T’lir teh'!”, aan de regterzijde. De openinsen der voortnl r ^ ^ ^ tuigen en het uiteinde van den rein dann f aan den regter kant Bii tpIpti " i Sgcn meest den; andere zijn weeLIh. wederzijdsche bevruchtW " S«7««"'iik *oo, dat er viduën ]ilaals heeft ^ somtijds meer indi- voortkruipt zoo ah • 1 ^s en waarop het dier jes-slakkeu’{fiehcesf akem”^*’h^! aardslakken en de huis- komende dieren leveren ® deze overal voor- dezer orde. Maar bij anderen gewoonlijk roe. noemt 2" ,; ° ‘>“>kschijf, die men tot zwemmen. Wij zJilen d ^amengodrukt en dient .™ep .™ deXe .tLir"™' A. Heter opoda. p.,... p:rr'Lrr,,:r““- .ee en don rug benedenwaarts beschnjvingen van dieren dezer Lm r "'T daaraan den naam van P/j/ gaf gescheiden zij., i, ,Z ^-»-hfen dekt; volgens ca«t«ai«e is echte, Ll'/L “«t- Phyllirhoe vii^on. Corpus nudun/ culis duobus longissimis, sabulaiis ’ tenta- respirationis iiicognila). ’ "«Ui. (Organa Cf. rÉBON, Ann. du Mus. XV uaimard, Voyage de l’Astrolahe \on7 ’ oror et 1-28, iig. tO-18, GDBRis. / ’ f® ^833, p. 403-410 plaatste dit geslacht, gelijk alle f ^eferopodu, bij de P7ero;.odu, 8^ 116 CL. XUI. MOLLUSGA. inlussclieu iiieeiien ook no’. Corpus nudum, elongalum, inlegiimenlo fere pellucido. Oculi duo. Tenlacula (saepissime) iiulla. Caput proboscide carnea. Braoebiae pin- natae, liberae, ad dorsi parlein posteriorem. Sp. Plerotruchea coronata rORSK., loo7t. rer. nat. Tab. 34, hg. A. (overgenomen in Encyel. jnétli.. Vers. Pl. 88. Firola, lig. 1); in de Middell. Zee. I.esdedr heeft in het Tijdschrift van de Philus. Society van PhUadelphiu, van de soorten van dit geslacht eenemo- nographie gegeven, van welke blainviile gebruik gemaakt heeft in het artikel Firole, Dictio7m. des Sc. 7>nt. Tom. XVII, p. 62 — 68. Gewoonlijk ontl>reken de te7itactda. De soorten, hij welke zij aanwezig zijn, vereenigt D’OUBICNT onder den naam van Cerophora. Hiertoe behoort Firola caudma RANG, gDÈrin llJayas. de Zool. 1832, til.V, PI. 3, cdérin lco7iogr., Moll. Pl. 11, fig. 3. Volgens D’ORBiGNï zou het zonderling geslacht Sugitta (zie hoven 1, 284) hier geplaatst moeten worden. Carimria Corpus elongalum. Capul duobus tenta- culis longis, subulalis, oculisque duobus scssilibus pone len- laculorum basin. Tesla parva ad posteriorem dorsi partein, lenuis, pellucida, conica, compressa, aptce poslrorsum in- ilexo. Deze dieren zijn zeer gelijk aan die van het^voiige geslacht, en CDViER meende in het eer.st, dat de door roRSKAt heschreven Plero- trncheae slechts toevallig hare schelp verloren hadden, il/ewoü’e.v, Moll. N°. 18, p. 31. Zij onderscheiden zich echter door het stand- vastig aanwezig zijn van twee voeldratlen voor de oogen en door kleine onevenheden of knobbeltjes op de huid. Sp. Carüiaria cymbium [Arg07>auta Cymbim/i Z. A7171. des Sc. 7mt. XVI, Pl. I, CDÉRIN, Ico7iogr., Moll. Pl. 11, hg- 1, rOlt Testac. utr. Sic. 111, Tal). 44, fig. 1—11; in de Middell. Zee. Eenc ontleedkundige heschrijving van dit dier gaven roti en BEllE cniAJE (t. a. p., p. 2G— 35 en Metnorie sulla Sloria e llotom. degli Anh/i. s. V. II. ]). 103—218), die later door jtitNE edw'ARDs in vclcmerk- waardige bijzonderheden werd aangevidd, A7t7i. des Sc. stat.. Sec CL. XIII. MOLLUSCA. 'II7 lom. 18, Zool. p. 323-329, PI. x, fi.. 3, Fl. XI. Dc aan- van umxEüs, dat de sd.elp niet grooter dan een ïandkorrel IS, part n.et op de^e soort, die men daarom ook menimnaal met Ca,■^nar^a mtreo, eene grooterc soort uit den (ndisehen Oceaan Leeft verward, MAnmr, Tab. 18, % 163, Malac.n. 47^ Allanta lesdeür. Caput prohoscide inslriictum Icnlaculis duobus cylindricis. oculiaque duobu.s. Pcs coniprcssus ver sus finem acuminatus, disco suctorio in margine. Op’ercn- um tenue, parli veuirali infra pedem adliaerens. ïesla te- uuissima, involula, carinata. 9; - At/anta AeroSreili iZ7 ‘“'7''' dieren, die in de ’ Mwt, V" ""i denAtlantiseben Oceaan Ü: Z Z 1,77 "b 1827, p. 372-380 Pl’ o 7' ’ (zie OKEN’S /sis, 1839, p. .^ll—.rjlg^ ' ” ORBICNT B. Gasteropoda normalia. sêairiT"'"” »PPMdic'» «o»- 3. 'p2.!Z!z B- ttccKAET Ue!.e.- Morpholo vunDeMÉ,,,,.; ,ie Fandlia IV. fCCm ^ i8i8,s. Itb. Characleres pbrodita, niarina, saepe in ,in,. * ^ De naaklkieuwige («»*-imncre,)Ta?cuviEr-° stejaren vooral onderiocht. Door onATn 'J" >»at- een in takken verdeeld darmkanaal aanhangsel van heUelve gevonden U de Eohden in de kiemaanl, angels voor n Len aan de spUs een klein blaasje, waaruit dT beb- tOEoa gebjken („eteldraden, de io^n T b men, Ann. of nat. Bist. XV, P], jy pj ' ‘e voorsclnjn ko- In de nabijheid van V, fig. 1-n. geslachten van de nieuwere Schriivers «f“ider- .alle kunnen vermelden, -BoWm j oüatp ' ' °'*derscbeidt zich hoofd- 120 CL. XIII. MOLLÜSCA. zakelijfc door liet gemis van de zijdelingsche vcrlengsels van den voel, ■welke CUVIER bij AeoUdia als een derde paar van voelcrtjes beseliouw- de. Zie odathefages, Ann. des Sc. nat. 2= Série, Tom XIX, Zoo- laaie, p. 27^-312, PI. 11; verg. AlBER and HANCOCK, jlnnals of nat. Ilist. XIV, 1844, p. 125—129. Tergipes cdv. (Amphorina QvxmEV., et Psilocerus iWKK). Branchiae clavatae aut obovatae, non numerosae, duplici serie positae. Tentacula quatuor aut duo. Sp. Tergipes laclnulatus, Limax tergipes forsK. Icon. rer. na- tur. Tab. XXVI, fig. E; ■ — Teryipes psilocerus nob. f, 1. bomme Verhandel, van het Zeeuwsch Genootsch. III, 1773, p. 296 — 298, Pl. (p. 318) fig. 3; het geknodste aeeslakje, aan de zeewieren van het eiland Walcheren. (Dit diertje is zeker niet merkelijk ver- schillend van Amphorina Alherti güAlR. Amu des Sc. nat. 3e Série I, Pl. 3, fig. 5, welke echter kleiner is.) Vergelijk over Tergipes A. T. NORDMANN, Versuch einer Mono- graphie von Tergipes Edwardsii, Mém. de l'Acad. de St. Peters- honrg, savants étrangers, Tom. IV, 1845 (gedeeltelijk overgenomen in Ann, des Sc, nat. 3e série, V, 1846, p. 109 — 160, Pl. I.) De generische naam Tergipes berust op eene ■waarneming, dat het dier op zijnen rug door behulp der kieuwen kruipen zou, hetgeen zeer twijfelachtig is. Calliopaea d’ordigny. Cf. D’or.BiGNT, GDÉRIN, Magas. de Zool. 1837, Moll. Pl. 108; AlBER et HANCOCK, Ann. of nat. Jlist. XII, p. 233, MIINE edwarbs Ann. des Sc, nat. 2® Série, XVIII. 1843, p. 33, Pl. 10, fig. 2. Hermaea loven. Cf. öfversiqt af Kongl. Velensk. Akad. Forhandl. 1844, p. 50. CavoUna brog. C. Branchiae dorsales, fissae, penicillatae aut arborescentes. Flabellina cnv. Glaucus FOKSTER. CoFpus eloDgatum, postice subulatum aut fihforme. Tentacula quatuor brevia. Branchiae digita- tae aut palmatae, laterales, utrinque tres. Sp. Glaucus hexapterygius CDV., Ann. du Mus. VI, PI. 61, fig. II, p, 427 — 430 {Mém. sur les Moll. n®. 6), R. ani., éd. ill., Moll. Pl. 29, fig. 3 ; hoezeer de figuur bij bidmenbach, Abb. naturk. Gegenst. n®. 48, acht en niet zes kieuwen heeft, meenen echter CL. XIII. MOLLÜSCA. \%\ ODOI en GAIJURD, dat deze, als n>et moet .vonlen afgesclieiden van de vorige en dat er sleeLts eene enkele bekend is; vergel. Voyage de l’dstrolahe, II n oï9_983. ook c. BEMEII zag altijd slechts zes kieuwen; deze nam waar^' dai ^Idere 'TV «oplaatst waren, aanviel en verslond. De klenr is purperacluig of blaauw en de lengte nagenoeg «4 duim. ^ie Proceed. Zool. Soc. 183R o iin sulfrTannt lo“Sit«dinaliter ^ulcalo. Caput duobus tentacnlis praeditum. Dorsum utrin- ua us expansionibus s. alis membranosis, flexilibus. soaTsL'^^ Penicillatae, e filamenlis compositae, per dorsum sparsae, praescrtim in alis confertae. J». .iAJ:.""’;.”::''' P'- «. % en wordt in den Allantisel, n ^ Snoefden voet aan Pucus natans ï'7 ■>' ■" 1' "«a- z.. n , • P- tua, Icon. Tab. 39, fi.r. c c -iLirpe'Z’ “r , T "■ «= '«.-.i do:;»';:;™;™'’» '• sef.ulfd 0} nat. Hiu. I, p. IIJ pj Zeeslakje, johnstok A7tn of Zool. 1837, miluey. PI ’lolV'**' 7vil0ïl%(l CüV. CnriM t elongatum, roTundatumrpïtil"™ «‘>“Pressum, tnina generationis et iniestini re^cti ^ Fora- pone genitale oriftcium posito. T ! latus, ano retractilia,'^ Velum circulare anto duo in vaginam _ os. Duae maxillae latera- (*) Lehrb. der Zoologie, f, igpg^ ^ ^73 CL. XIII. MOLLÜSCA. les, acutae, margine denliculato. Branchiae arborescentcs ad latera dorsi. a. ) Branchiis arborescentibus remotis, vnguM tentaculorum limbo hiciniato, Dendronotus ald. et iianc. Sp. Tritonia arborescens CDV., Diiris arborescens GM. -J-, CDV. Mollusq. Mém. G, fijj. 8 — 10 (waarschijnlijk niet soortelijk verschil- lend van Doris cervina GMEt,, het hartslioonigelalil Zeeslakje, BOMME, 1.1. Iir, hl. 290, li,, fig. 1 — 3, BiAiHV. Malac. Pl. 40, fig. 10; volgens lOVÉtf behooren tot dezelfile soort gcbragt te worden Doris quudrilineata Müll. Zool. Dan. Tab. 1 7, fig. 4 — 0, Tab. 1 38, fig. 5, 6 en Poly- cera ornata d’ORB., gdérin. Mag. 1.1. PI. 107. Vergel. over dit ge- slacht ALDER Annals of nat. Bist. VI, 1841, p, 337 — 342, Pl. IX, rr.Er u. eedckart Beitr. atir Kentniss wirhell. Thiere S. 06 — 70. Telhys i. Corpus oblongiusculum, depressnai, antice velo lato, infundibuliformi, finibriato instruclum, pone velum in colli specieni contractum. Os proboscideum, re- tractile, in fando veli, Tentacula duo conica ad basin veli, CL. XIII. MOLLUSGA, 125 cmcla vagina calyciformi, lata. Foramina generationis el anus ad latus dcxlri.m, in antica corporis parte. Series duae brancinarum ad lalera dorsi ; branchiae cirrosac pe- clmalae cum fasciculatis minoribus allernanles. Sp. Tethys leporüia 1 , kondeieT Pisc. SOfi 7 o„„ x„,'p 4“;'“ Mém. sur les Mali. VII, juixv. Malacol. PJ. 46 Lis fi. q ■' "f’ Middcll Zee- de Tril, ais, lijf. 9; m de Sis va" -llie J dooe '’aad van liet velum ondersclieiden zou. i'iiii/ ) [Tritoniae spec. cdv., Euplocami spec. ibid. XV, p. 262-261 P’ ^^5, aider LF.IICC., Euplocamus vmi. Anus posticus dorsalis in r P*“^^^o-marginatum. "X J;"“ -p.™, ci„ci„s ‘«ra» genera, i„„i, aj "'>™ ««'iPelie. Aper- «luo inferiora (veli veslieia) ad Tenlacula quatuor, Pertora intra tubos retraLlia H duo su- Ooris; zie de kriti.scLe VerLandeli!'^ ^“nulata. -ng en over de .er.arrin. van 1 SitT" S Lryvers in j Inj cmeew en andere " ■ ™ ^^ollusy., Mém. Vergelijk Kapp, Ueier das Mnlh 7 ■^cad. Caes. Leop. Carol. XlH jgo- Doris, Piov. Act en c. jOHïfSTOX Soottish MollLa'l' P:/^2'-b22, Tal,. 26, 27, nat. Ilist. I, 1838, p. 50-5.5 in Annals of CL. XIII. MOLLUSCA, .Sp. Doris Argo 1., BOHADSCn, (Ie quibusd. Animal. mar. Tal). V, fiy. 4, .fj, DEll,E cniAJE, Mem. Tav. 38, lig;; 1 — 7, plat, Tan bo- ven lioogroocl, 3' lang, 2* breed; in de Middell. Zee,' — eene der- gelijke groote, platte soort komt in de Noordzee voor: Doris tuber- vulata CDV., JOHNST. ; — Doris stellata GMEl. +, BOMME Ker/i. van het Zeeurosch Genootscli. III, p. 318, Cg. 4 (an a Doride lomen- tosa CDV., D. pilosa JOnNST. diversa?) etc. Annol. Adde genera quaedara recentiorum, Villiersia d’orbigky, Onchidora blaikv., Goniodoris forb. Sectio II. Organa respirationis braochiae, pallio inclusae aut inargine libero pallü oblectae. Familia V. (CCX.) Ilypobranchiata. Gasteropoda niida, hermaphrodita, marina. Lamellao branchiales in sulco in- ter pallium et pedern nlrinque positae, transversae, serie simplici. Het hart ligt bij deze weekdieren in het midden des ligchaanis op de rugzijde en ontvangt het bloed aan de van weerszijde [geplaatste kieuwen. Milne edwards vereenigt deze familie met de vorige en eerstvolgende in eene gemeenschappelijke orde onder den naam van opislhobranchia. Deze familie sluit zich nog zeer aan de vorigen, vooral aan de geslachten Doris en Tritonia. Phyllidia cov. Caput tenlaculis quatuor, duo superiora in cavilalem rclractilia. Anus in parte postica et media dorsi. Cf. CDVIER Ann. du Mus. V, p. 266 — 276, PI. XVIII, Mollusq..^ Mém^ VUr. S|i. Pltyllidia trilineata CüV., PhylL vartcosa LAM., Cüv. 1. c., j]o-. 1 — 6, BLAINV. Malac. Pl. 47, 1; in de indisclie en roode zee, ook Phyllidia pustulosa C€T. ihid. 8, iedckart in Atlas SU der Tteise vo7i E. RÜPPELL, Wirhellose Tliiere des rothen Meeres^ p. 36, Tab, Xï, fig. 1. Pleurophyllidia meck., Diphyllidia cuv., Armim rafin. (teste cantraine), Linguella blainv. Caput tenlaculis duobus, versus dorsum ad marginem anleriorem pallü positis. Velum frontale utrinque angulo producto. Anus in latere dextro, pone foramen genitale. Pallium postice acuminalura. .Sp. Pleurophyllidia Uneata, Diphyll. lineata OITO, üov. Act. CL. XIII. MOLLÜSGA. 128 Am gladde; mantel.)’ Familia VI. (CCXl.) Pleur ohramhiata. Gasleropoda Iier- map rodiia, nuda aut te.sta interna parva, rarius exlerna praedila, manna. Branchiae e laminis divisis compositae, 0 IJS pinnaludis aut supradecompositis similes, in altero alere, ubi et anus et generationis orificia, ple- P 10 “’agib minusve obleclae. ‘ hel- «f zelfs minder- dan mn ’ ^ naam niet meer dieren. Wij stellen 'daarom"SnnÏm f' »i de plaats van de sesquipedale benam robranchiata van elainville! door ons' in 1""" van dit Handboek II. bl. «9 aangenomen daann voorgegaan door ctiAï en pLve. ’ ^ 'J ons ÜmbreUa lam. {Gaslroplax ulai.nv.) Pleurohranchus cov. Cornns pallium et ventrem ad dextrL lal h ^ T’ 1 ölliuTïi lotuin Trsun/teger vllum 'anif acummatum. Tenlacula duo tobulosa sn! “ Anus pone branchiam in latere dextr^ fZ T'”" bo contenta, cornca aut 031^1.'''™' P^I' Vergclijk over dit geslaeht cdvier ^ smv. PI. Vlll, MolUsg., Mém. Vlü ’ “ P- 2GÖ et Sp. Pleurolr. Perouii CDV., 1] p,„ PI- 32, lig. 1, „it de indisché’ïee - - p] f’ rORSK. Icon. Per. natural. ïal,_ o*» p Iedok., I-Ett Atlas 1.1. Tal). .I, f„r o. «‘arinus, rüp- 5 O* -• in de Roodc /er* n/ Piettr, testudi. 12G CL. XIII. MOLLÜSGA. navius CASin., Pleur. Forslmhlii D£llE CilIAJE, Memorie PI. 41, fig. 11 uit de middel], zee enz. Ver»;. CANTRAINE ü/rr/ac. méd.^. 87 — 90. Pleurobranchaea meck., Pleurobranchidiuin blaisv. Qua- luor laciniae leulaciilifonnes, non relractiles. Anus supra brancbiain in latere dexlro. Tesla nulla. Pallium corporc brevius. Sji. Pleurohrnuchaea Mechelii CüT., DEllE CHIAJE Memorie PI. 40, % 11, CANTRAINE 1.1. PI. 111, fig. 3, uit de middellandsclie zee. Verj. s. f.iede, Diss, de Pleurohrancliaea. HalaelSlS, c. Eg. Aplysia l., gmel., (Lciplysia l., errore typogr., lam.) Corpus oblongum, limaciforme, velo plerutnque lato marginalum, su- pra dorsum reflcxo. Tentacula duo conlractilia, conica, sulcata, in superiore parle capilis ; duae veli, os cingentis productio- nes, alterum veluli par tenlaculorum inferiorum efforman- tes. Oculi sessiles ante lentaculorum superioruni basin. Branchiae dorsales, productione pallii obtectae, operculo testam planam raembranoso-corneam aut calcaream inclu- dente. Cf. SANDER RAKG, Mist. notur. des Aplysietts, Paris 1828, fol. Dolabella l.AM. Operculum branchiarum versus parlein posticain dorsi, testam includens calcaream. Corpus plerum- que postice area orbiculari, declivi truucatum. Sp. Aplysia PumpliiiRAUG.Dolahella Rumplni ctrv., RüMpn., Amb. Rariteitk. Tah. X, Eg. 5 (Tab. XL, Eg. N do scbclp); CDV. Anti. du Mus. V, p. 437 s(jq., PI. 39, Eg. 1—4, Moll. Mém. VI, ramg 1.1. PI. 1. Aplysia auctor. Corpus oblongum, postice non trunca- tum, angustatura. Operculum branchiarum dorsale, testam membranosam, corneam includens. Cf. BOHADSen Ds quibusd. animalib. marinis p. 1 — 53, Tab. I — IV, CU VIER Ann. du Mus. It, p. 287—314, PI. II, MoUusq. Mém. IX; belle CHIAJE Memorie I, p. 25 — 76, Tab. II — V. Deze dieren gelijken op den eersten opslag naar rcusacbtige slak- ken [Limaces). De oorvormige voelerljes hebben aanleiding gegeven om dit geslacht met den naam van aeeliaas te bestempelen [Lepus marinus). Deze dieren leven van fuci; zij storten aan den rand van den mantel een purperkleurig vocht uit. Sp. Aplysia depilans i., bohadsch 1.1. Tab. I — IV, rang 1.1. PI. 16, CDVIER R. ani., éd. iil., Moll. PI. 33: eene der grootste soorten ; CL. XIII. MOLLUSCA. 127 BOHADSCn gaf t. a. p. onder den naam van Lernaeu eene uitvoerige besehnjvrng en meesterlijke ontleedkundige onderzoekingen omtrent deze soort der in.dclell. zee. Men vindt daar en in andere zeeën nog vcrselrcidene andere soorten van dit geslael.t. Ue eijeren worden in lange gekronkelde snoeren gelegd. De ontwikkeling van Auhjsia is waargenomen door van beneden, ^„n. das Sc. nat oc exHe XV p. 123—128, PI. I. ■ ® Notarchus cuv. BuTsatella elainv. Ann. Ilaee genera tantum scetiones in magno Aj)ly.siae jrenere ef- w eenset bano 1.1. De iVoWm idem m^onuerint Clarl perel natores scox et gauxabd, Voyase de VMtrolale, Zcolo,ie U,V 312. Gastropteron me™. Tentacnla nulla. Pedis niargines in nrors"'"*' P'^ctinala, fere ultra 'cornus'*’ ‘aciniam filiformen Ultra corpus producla, Sp. Gastropteron MeckeliL .T. r. j kossv nt j „ ordtne et novo ipsius genere Il.vlae’ 181 s’ f ™Ti:\rrr:gTf 'y- van eene rozenroode kleur’, dT een“: rttorJlwfr; ‘Tr- Poslicac. Testa narva 1 ! "" rZu.xTn fr' fif ^ fiï- 15- xee, CANTRAINE t. a. p., p. fa^ “'t de middellandsche BuUai.. (pro parte), isatjc. Velum canifl> verso suico a pallio discrelum i„ Jph lacinias s. appendices lenlacnlifv ^ 'u qualuor «rificlu,,, so„„Lio„is, ,™ "r* r™*"”’- cluae el cor ad de.Mrnm lalus 128 CL. XIII. MOLLÜSCA. positae. Pes corpore brevior, inargine laterali producto, undulato-plicalo. Testa lenuis, convolula, apertura inagna. Bullaea lam. {Vhiline ascan., Lobaria müll., cmel. Bul- lae spec. L.) ïesta tenuissiina, occulta, mu.sculis non affixa aperlura amplissima, labio tantum paruin involuto. S[). BuUa aperta l , GM. (pro parlc) Lobaria quadriloba MÜll., GMEl., MÜLLEii 7, nol. Danic. Tab. 100, fi;;. 1- — 5, Cüv. R. uni., éd. ill., Moll., PI. 35, fijj. 1 ; in de Middell. en PJoordzee. Bulla LAM. [Scaphander moxtf., ' Alicula eurekb. etc.j. ïesta exteriia nmsculis alTixa, invol ula, spira paruin cxscrta aut depressa. Sp. Bulla ampulla l., RGMrn. Jmb. Rariteith, Tab. 27, fig’. G, niAlNT. Malacol. PI. 45, fig. 12; — eenigzins uitstekend is despits bij Bulla Jplustre {Bulla J.mplustre l.), Encijól. méth,, Vers, PI. 359, fig. 2, BIAINV. Malac. 1.1. fig. 10, enz. Er zijn ook fossiele soorten van dat geslacht, meest alle uit de tertiaire formatiën. Annotatio. Posterobranchaea d’ordigny. Genus Aceris afiine, testa nulla, sed branchiis latere sinistro positis a cungeneribus diversum. Sp. Posterobr. maculata D’ORBIGNT Voyage dans l'Amér. mdrid. (recus. in okeni Iside 1839, p. 52G, 527; cf. etiam inoscnEt, WIBGM. JrcMv 1838, II, p. 282). Genera nova Lohiger et Lophocerus krohn, si revera ad hanc familiaal pertinent, prope Aplysia collocanda videntur. Cf. KROntJ, sur deux nouveaux genres de Gastéropodes, Ann. des Sc. nat. 3® Série, Vil, p. 52 — 60, PI. H. Familia VII. (GCXII.) Cyclobranohiata. Gasteropoda bran- chiis foliaceis aut pjramidalibus, per series ulrinque sub margine pallii disposilis. Organa sexualia sine organis co- pulationis. Sexus distinctus. Lingua longa, linearis, plerum- que denlibus aculeisque dense obsita. ïesla clypeo similis, dorsalis, non turbinata, apertura ampla. De plaatsing der kieuwen brengt deze familie in de nabijheid der Ilypohranchiata, en lamarck rekent dan ook Patella en Chiton met Phyllidia tot dezelfde familie. In CL. XIII. MOLLÜSGA. 129 «*sror4®i'c"hirTn ‘"■',”1 geslachtsdeelen te'rwülY "** inrigting der -heiden zijn I„ ZV ^^^’^-hteZe- ^en „vergang der Ctenobranohiata tot dc clrie ""7^ lijk zijn, ,vcfd 'doTr"''Xy 'u »»">«- MUne edwaeds IA,ni„L Z' P- ‘‘“r door PEiE„s «* ‘S'?- «««., 2e Serie, Xllf, p. 3T6), WAC.NER (behalve bij P,L77''t 'i”'»’ of nat. Ilisi. VI, p. 70) ’*■* '«'aargcnomen {Annah ^h%t07l L* Xf'sf'i Twill»’ I • •■ie '«"Situdinairdispositir dorsr-''“"“ï ambiiu lesla haL loèi ^ '“''"«'benlibus. Pallium saepe aculealis am scmamosi!’ coriaceis corpore angostior. Oculi et 1611^^”!^ ''eolralis elongatus, iindulato crislaturn. “?«*• velo vahia roov7chi77n,\tpal iTiTr T ’n het eerste deel verleed thref ' t'’”* dieren. Er blijft dus alleen het’ '^««rhjk veelsehalig weekdier nv ^ ^■’pedia (Lepas l.). waarmede Cfr- «aam va„ Malacomoma den «f ware overeenkomst heeft '"®*'«'anlschnp lilkhetd der schelpslukkcn ,net ...-.Z ""'‘^endige ge. aat ciete schrijvers s. i *’* Ij b]kheid der schelpslukkcn ,nct ""‘‘^^ndige ge ®en te groot gewigt toekennen. 8^®'®de dieren •s veelhgt, behalve de zondêrlin ’'^^’”'^®'’‘^'8^*a'nensle eaerleiders (of vasa deferentia) en f ‘'^® «®‘’>"®bf..openingen niets aan Z7 '7 "• " ‘® hetgeen o, 150 CL. XIU. MOLLUSCA. eeno verwijderde verwanlscliap met de gelede dieren vi'ij- len kan. Vergelijk voor de anal.oiiiie van Chilun. P01.1 'lesUic, uit. Sic. C MuUicalc. p. 1—10, Tab. III; cuviEr. Mém. pour servir « l’Uist. et a VAnat. des Mollusq. n". 13, p. 22—28, Tl. IM, fig. 8—14 ca A. TU. V. MIDUENDORFF, Bcschreibunq u. Anatomie neuer Chi- tonen. Mem. de V Acad. impé,. des Sc. de St. Pétersbourg, Se, -ie, Tom. VI, 1848, p. 67— 2ir., av. 14 pl. De soorten van dit geslacht -/.ijn zeer talrijk en mocijehjfc ander» dan door naainvkcurige metingen der vcrliouding van de lengte en l)reedle, en meerdere of mindere verhevenheid enz. der schelpslukken en door de geaardheid der mantelranden, die niet door de lugge- schilden bedekt wonien, te onderkennen. Dij enkele soorten bedek- ken deze mantelranden, als door woekerenden groei bijeenkomende, de ruggesclnlden, zoo dat de schelp inwendig verborgen is. Hieruit vormt MienESnORFF het ondergeslacht Cri/plochitou. (Sp. Crypiochi- ton Stelleri MIDnENB. 1.1. Taf. I, fig, 1, 2, Chilon amicidalus SO- WERBT, Conchol. tllustralions, Cdiitunes lig. 80, RFEVE ConcUloght System, li. Tl. 132, 133, lig. 80; hiervan is CUiton amicidatus r.vti.. volgens midbend. nog onderscheiden.) De overige soorten vor- men het ondergeslacht P kuenochiion middeNI)., bij welke de kieu- wen somtijds naar achteren staan en de rij van schelpslukken afge- broken wordt door den mantel \Dichachiton tllBDEND., ('IdtoneUus lAM., Sj). Chitonellus loevis lAJi., blainv. SJalac. Pl. 87, fig. .5); of do schelpslukken sluiten a.an elkander en de kieuwen staan rondom aan de zijden des mantels [UamacUton MIDBEND.) Tot deze laatste afdeeling behuoren de mee.stc .soorten van het gc.slaclit C.hilon van lABiARCK. Om bare grootte vermelden wij Chiton pigas .sPENr,l., CHEMN. Conchyl. Tab. 96, hg. 819. Encycl. melk.., Vers^ Pl. 161, fi.r, 3 (in jeugdigen toestand afgeh. bij F. kradss Mollusk. Tab. IM, lig. 3). Vergelijk over de soorten van bet geslacht Chiton ook spengier, Skrivter of naturk. Selskabet IV, 1, 1797, p. 62 lOu, Tab. 6, en J. E. CRAY, Anntds of nat. Ilisf. XX, 1847, p. 131 en verv. Pafella i.. (Lxclusis speciebus pltirib.) Tesla univalvis, corpus stipra prorsus oblegens, clypeata vel reluso-conics. Branchiae sub margine paliii posilae, latnellosac, lalerales, io serie corpus cingcnli di.sposilae. Caput tcnlaculis duobus acutiiinalis, c.\lus ad ba,sin oculos ferentibns. Patellen., schotels (in bet engelscb limpets), een zeer talrijk ge- slacht van mollusken. Het darmkanaal, dat, even als bij bet vorige gcilacht, zeer lang is en vele windingen maakt, loopt met den reg- CL. Xlll. MOLLUSCA. -55^ '« J.iriii uaar boven, ^oü dat de anus onder ib-n t Belegen i,, terwijl die hij ChUou in de rnid • ir f en aan bet aeluereinde lint liet ^enuwslrUrl Z '‘«Bende; band, welke .icb nnoop uitïet, waaruit ,1,, , "ecrszijden tot een de nabij liJenrd^en 7""‘" "" - -nuwdrldernaÏ -j• ''i tan Mu>e3;. Vergelijk aldaar bl. 38__4r.’ • '"a" eenc soort des So. nat., 2» Série I, Zoologie p. ten deze cijerklompcn p.slur,pM {betoeen n i‘ ^«'STOTeies bee- '■■I meende echter niet, dat daar scbeln I'"" "«‘""'t); stelde, volgens de toen l.eerschende be^ '"'"“'■‘b'vamen, doel. rotting ontstonden. Ve Hist. aZZ "it sl^ en 15 imth. 156 CL. XllI. MOLLÜSGA. plaatachtig of celachtig orgaan, hetwelk iii de ademha- lingsholte naast de kieuwen ligt, en waarvan de tusschen- ruiralen door een slijmerig vocht zijn opgevuld. Dit orgaan is echter bij de maimeljes, hoezeer minder ontwikkeld, aanwezig (*). Phalanx I. Capuloidoa. Testa conica aut orbicularis, vix turbinala. Aperlura maxima, sinu ccc canali ullo. Opercu- lum nullunri in aliis, in aliïa subinternum. Sigaretus adans., Cnjptostoma elai.nv. Testa orbicularis vel oblonga, auriformis, sub pede, dorsum versus reflexo rccondita. Aperlura ampla, Integra, labio cffuso, dilatato, patente. Branchiarum cavitas instructa semicanali, cum in- cisura pallii conjuncto, cluasque branchias pectinalas con- tinens, Caput terdaculis duobus, depressis, conicis, ad basin tuberculo instructis. (Oculis nullis?) Sp. Sigaretus haliotoideus lAM., Helix huUoioidea 1., EüMPn. Amb. Rariteit/!. Tab. 40, fig. R., ADASSON Coquül. PI. 2, fig. 2 etc. Dit geslacht is verwant aan Nalica in de volgende afdceling. Coriocella blaisv. (Sigaretus cuv., Lamellaria jioxtagu, iovén). Testa aperlura ampla, auriformis, tennis, cornea, sub pallio recondita. Ociili duo ad tcntaculorum basin. Liugua aculeis armala, longissima, spiraliter convoluta. Cf. CDT. Mém. s. l. Mollusq. n”. 18, p. 2 — G, Pl. I, lig. 1 8. Sp. Sigaretus Tonganus ODOT et CAIM., Astrolabe, Zool. II, p. 217, CDV. R. niti., èd. ill., Moll. Pl. 49, lig. 2 etc. Siphomria sow. An hnjus loei? Cf. BlAiNV. Dict. des Se. stat. Tom. 32, p. 267, Malacol. p. 475, EEEVE Conchol. syst. 11, p. 19, 20, MlcnEllN in GDÉRllf Magas. de Zool. 1831, 1832. Cahjptraea lam. (et Crepidula cjusd.) Testa aperlura ampla, orbiculari vel oblonga, dorso convexa. Series bran- cbialis unica, e filamentis saepe longissimis. Tentacula trian- gularia ; oculi ad basia tentaculorum exteriora versus. Calyptraea lam. Testa conoidea, basi orbieulata, Lamina (*) CoviEB, Mém. sur les Mollusq. 1.1., p. 5, el lig. 3, ƒ. CL. XIII. MOLLÜSGA. 157 calcarea conica aut spiralis in cavitatP • • apici adhaerens. Sp. Calyptraea equestris lAM,, Patella enuestri^ i f Jiariteitïc TnT. vsn /» « ^q^teszns i., romph. Amb. xarizettfs. lab. 40, %. p, Q; dUrcenv. PJ 2 i\^ v ... PI >lO L * ƒ• r. 1 1 • ^ ^9 BLAIJfV. ‘ '• fis- 2 ; liabit. in Oo. indico ctr ct l l of CalvJr W ■ -r’ De^criptions of some new i>. las-aoG PI 7 1835, iWH. p. 20710 10 p, “ of Calyptrneidae * -A-, u. dO. PI. VrSSr"” “''7 de Zool. beete Co„c/,. ' 3^"“ partira clausa. * ° Apertura lamina horizonlali Cf. CÜVIER, Mollusq. Mém. 18, p 20 o, p, ^ Sp. Crepidula porcellana P ^ 7, ’ ' ’ ^'nb. liariteith. Tab. 40 fio- porcellana 1., BDMPH. 3 eto. ^^5 biaikt. Malacol. PI. 49 his fi.. Sub,enus Creplpo^.Uo ebss., c.,., pu, ,, " apu US MONTFOltT, Püeopsis LA.1I. Tesla obPnnp apice poslrorsun. incurvo. Animal nrohl ? profunde canaliculata Oculi tnhn ^i- ^ «lo mstraclum. U„ica series breocMai 1'" e’“j “ fis composita. *’ ® ^^'ïnnis angus- %■ ;. er. .. ,.4 ,, ƒ '’f '-■>«!"« teali. clcree. ' p" ™"‘“ *“■> siel m den grofhalk. Dit ondeieslach/stlr/'''’ fe- daphus tot Calyptraea. Men kent van I 7^°^ als Lithe- cn eecge andere fossiele .soorten, alle "i T ■ ^«'<^“^0, Phalanx II. Trochoidoa. Testa s • , liaud canalifera ; animal onerculn 'ntegra Pileolus COOKSON, sowEaBï.""" instructum. 138 CL. XIII. MOLLUSCA. Cf. DEStTAYJSS Encycl. meth., Vers. Ilf, p. 7G4. Genus fossile. Navicella lam., Scptaria ferüss. Testa elliplica, vel oblonga, siiperne convexa, sublus concava, apice subspi- rato, ad marginem usque infle.xo. Labiiim complanalum, anguslum, transversiim. Operculum obtecluni, planum, ir- regulare, ad [taitein superiorem pedis. Aniinal lenlaculis longis, non retractilibus, ociilisque peliolalis ad latus ex- ternuin tenlaculoruin. Sp. Navicella elliplica lAH. [Patella neritoidea 1.?), WEÜSCHEN, Naturf orscher XI I, Tal). 5, fijp 1, Encycl. mcth.. Vers. l‘l. 45G, üa. 1, BlAixv. Mulacol. PI. 3!i his. fig. 1, PI. 48, fig. 5 eni.; zoetwater-mollusken uit cle tropische gewesten. Nerita l. (pro parle). Tesla spiralis, ovato-complanata aut semiglobosa, inperforata. Apertura setniorbicularis, inargine columeilari s. labio dilatato, Iransverso, truncato. Animalis pes lalus, operculo praedilus ; oculis petiolis aut tuberculis ad basin Icntaculorum, versus externum latus inpositi. * Species fluviatiics, testa plerumijue tenuiori, labio eden lulo. Ne- ritina lAM. Sp, Nerita fluviatilis l. swamjierdaai Bihl. nat. Tab. X, lig. 2, PFEIFFER Land- und fVassersvh?i. 1, Tab. 4, fig. 37 — 39 etc. ** Species inarinae, testa crassiori. labio saepe dcntato. Nerita iam. Sp. Nerita Peloronta I., Encycl. rnéth.. Vers^ PI. 4.54, lig. 2, BiAiNT. Malac. Pl. 36 his, lig. 6 etc. Species multae, quaedam fossiles. Narica recedz. [Siyareti spec. i.ah.), Merrya gray. Testa subgiobosa, umbiücata, spira brevi. Apertura ampla, senii- orbicularis. Operculum corneum. Caput proboscideum ; tentacula duo iriangularia, oculos minimos extus ad basin gerenlia. Branchia unica, foliolis triangularibus, magna cavitate respiratoria contenta. Sp. Nar. cancellata RECLDZ, Siyaretus cancellatus IAM., BECIDZ, GDÉRIN Magns. de Zool. 1845, Moll. Pl. 119. Vergelijk over deze en andere soorten van dit geslacht, welke alle in de zee leven, ke- ciüZ, t. a. p. Yelutinn gray, bi.ainv. CL. XllI. MOLLUSCA. 139 lali.toil ('^'1 o. refert Ilelicem f‘aholo.dearn L,, quam ad Sigaretu.n sap.a common.oravimus). mnb l.cala, .pua brevi, ultimo anfraclu tumido, magno. ^ pmura sem.-orbicularis, labio obliquo, edontulo, calloso. - .mabs caput velo lalo ; tenlacula duo ; oculi parvi, sessi- ad basin tentaculorum. Pes amplissimns. RiJiteitk Tair^r^r^ " mammiUa l., rompd. Amh. ïalrijke soorten.'^’ ^io^" (guérin Magas. 1844, :: : r ““• -p-»”- -ii- p«at.s et oculis peduneu- que crassuin, calcareZ. operculu,u, „oemt men mefr bijzonder ■^oe,o,nue i., rr„p„. «c Turbo b. v. Turbo chry. rosto,nus i., cremn. Conchjl. Tab. V ’ ^“^'>0 «rgy- ani., éd. ill., Moll. P], 49^ fjg. j en 1"G9, cdt. R. De soorten, welker hoornen inwendir. cn die steeds een hoornachtiv deksel b'ï™'’" P“‘'*''’®“°"S’ans hebben het volgende ondergeslacht. c,iLtcn, vercenigt men onder 142 CL. XIII. MOLLÜSCA. Littorina feruss. Sp. Tarho littoreus 1. f, Alikruik, Vigneau, Guignelte ; SWAM-- MEBD. Bihl. nat. J. |). 180—185, Tab. IX, 11, baster Naltiurk. Vilsp. I. p. 127, 128, Tab. 14, fij;. 1; l. 34, ƒ].. 7 rp£,i,rr„ 'V 7 IV fi,r an n, “ ’ v«. IFasserschn I T..1a y 30, 31, ccÉRm fco^ogr.. Muil PI 12 ,■ eeslaclit telt ook vele fossiele snZi ■ '1 ' ®''*- D't Deze dieren verscliillcn vin I formatiën. >'iet in liet water leven nia-ri ^“mil'e, doordien zij luclit zelve inarleinen ’ool- '’lielV'’'' ' damplirinjs- '«anneer niet de jebeele vorm van het l" ïainenslel hen van de Pne„ • ^ ’'Sf’>'Eiain en het invendifr TurBo plaatre. verwijderde, en in de nabijheid Jlelicina iaji. AmpulUiria la.m. Tesin olnKr apira l.rci, „b.u.a, in.ar,l„„..,CEcóidL“‘'re ', oeuhs petiolatis ad tcnlaculorurn basïn toria magna, branchiain pectinata ■ respira- cavilalent vascularem, Pnlmonalem'"comineL!''"'‘''*’“‘" '' •Sp. Ampullaria faseiata iam jr^i- ■’ mm^.AubB. CL. XIII. MOLLUSCA. \U Rariteitk. Tab. 27, fijj. Q, Encycl. métli., Fers, PI. 457, %. 3 A, B enz. Zoetw.atcr-wcekdiercri der tropische gewesten, zeer ver- want aan Paludina en Cyclostoma. Zie F. H. THOSCnEl Anatomie vott AmpuUdria urceus und über die Gattung Lanistes biontf. in ERICHSON’S Archiv f. Naturgesch. 1845. S. 197 — 216, Taf. 8. Tot Atnpullaria behoort ook Planorhis Cornu Arietis lAfll. Planaxis la.ii. Sp. Planaxis sulcata lAJI., BtAiNV. Malacol. Pl. 16, fig. 14. Rissoa FREJiiMV. Testa plerurnque turrita, interdum globosa, aperlura ovali, labro iucrassalo, anlice exserto et prope coliimellam subarcuato, apice acuminato. Operculum corneum. Tenlacnla elongata. Ociili ad basin tenlaculo- rumsiti. Pes oblongus, anlice Iruncalus, postice acutninalus. Dit geslacht beslaat uit kleine zee-wcekdieren, wier lioorntjes eenige gelijkheid hebben met Turbo of Scalaria en waarvan men de talrijke soorten eerst in de laatste jaren heeft loeren kennen ; er zijn ook vele fossiele soorten, bijkans alle uit do tertiaire formatiën. Ver- gelijk DESDATES In lABtARCK Hisi. nat. des Ani. s.vert.ie p.461 — 485; J. AlBER Aiiu. of 7iat. Ilist. XIII, p. 323 — 328; to- VÉS hid. Molluscor., ufversigl 1846, p. 24 — 26. Melania i.ui. Testa turrita, apice saepe decorticalo, eroso. Aperlura inlegra, ovala vel oblonga, ad basin elTusa. Columella laevis. Opcrculun» corneum, elongatum, Animal elongatum, pede parvo, tentaculis duobus elongalis, filifor- mibus. Annotatio. Genus Pirena LAM., Ptjrena menke, cr.AY so- cundum Cl. deshaïes delendam est. Species Melaniae nia- rinac, nilidae, glabrao efficiuiit siibgenus Eulima p.isso. Reliquae species, oranes fluviatiles, efficiunt subgenera Me- lania et Melanopsis FERüSS., lam. Sp. Melania amarula lABL, Helix amanda 1., liüMFD., Amb. Ra- rileitk. Tab. 33, fig. F, F; BtAltlV. Malacol. Pl. 35, fig. 7; — Melania Ra^igii BEsn., Melaii. tuberculosa EASG, GOÉllIN Mag. de zool. 1882, Moll. PI. 13 (eene*afb. met bet dier) enz. De soorten zijn vooral talrijk in do rivierenf en zoete wateren van de Sanda- eilandcn; vergel. Bioosson, MoUuske'n von Java 1849, S. 65 — 79. Fenc soort uit Europa, Melan. helvetlca BllCflEllN, GOiR. Mag. de Zool. 1831, Moll. Pl. 37 vormt den typus van het gesl. Pyrgula BE cnnisiOF. et jan; beshayes meent die soort niet van Melania te moeten afzonderen ; anderen brengen haar bij Paludina. CL. Xlll. MOLLUSCA. 145 Col, „„en.. Vefp-‘’nvor’ ! ’ las, 2 CIC «• de .soorten van dit ondcrgeslacht fébdssac j espèces vivmile’! -e -i i ‘-«cssAC, Monogr. des -Voc. d^msi Tal d ^ ^^l^^nopside, Mé.n. de la nat. nat. de Vans I, 1823, p. 132—164, PI. 7, 8. ral!s'’tperu!l.a v^7f"'^T’ Cochleaspi- lala caLi inl * ®“'>'’Si«ata ant canaücu- 7 ‘".7"'' Pallü rccipiente. ovalis 01)70117'^* ’ r"*™"’ tunila- Aperlura Animal tenia ’ •’^curvo lerminata. tuberculo ocurf'^ acuminalis, versus basin extus erciilo ocülifero instruclis. teleaeepi^^ 4;- teith. Tak 21, fig. 12 d’ahgenv r ^"T, Pl. 32 %. 2 erEl; !eT?. T'*'’- soorten grootendeels in de .ee, pedeeltcIijMi monden der rivieren leven De L: 7 '’e ^ijn (meer dan 300 volgens i-ESiumV^V-f'® ’'«el talrijker tunre fonnatiën Leperkt. Onder de^e verdknt C 7/ vermeld te worden, welke soort i„ FrankS S"r ““ "ordt. Aan. du Mus. VII. Pl 14 J J Gngnou gevonden Het ondergeslacLt Polamides BROKONtAPT (A , 807—370) wordt door latere schriive,- P- Fasligiella eeeve. ' S«'voonbjk met aangenomen. ^^X!rTe7l7T- Flat., .eoond S ' P. 06. [Ilaktns Tunitellae, eharaeteres fere Pleurolorm mi. Apertura in canalem el ctum producta. Tesla inn.-. .7 7 elongatum, re- vis. Labrum fissum vel 810^67. Jae- conica; oculi extus ad basin tenlacula corneum. ‘entaculoruni. Operculntn % Pleurotoma hahylonia iam. m, . Amh. Rariteith. Tak 29, fig. p, t., bdmph. CüT. R. gy ^ pj Malacol. P|. 15^ 3^ vvaarvan ook vele fossiele soorten beLnd7ijr'' 10 146 CL. XllI. MOLLUSCA. Fusus BUUC. (proparie), lam. T-Jsta spinis deslitula; apcr- tnra in canalem longum, rectum producta. Columella lae- vis. Labrum integrum. Operciilum corneum. Fusus LAM. Testa fiisiformis, spira elongata, medio ven- tricosa. Sp. Fusus syracusanus lAM., Marex syrucussnus i.., POll Fe- stuc. utr. Sic. 111, Tab. 48, lig. 11, 12, BUINV. Malacol. Cl. 15, fig. i; — Fusus colosseus lam., Encijcl. métli.. Vers, PI. 427, fig. 1 etc. Pxjrula LAM. (excl. quibiisd. specieb.) Testa subpyrifor- inis, spira brevi. Sp. Pyrula melungena, Murex Melongena l., bdsipu. Amb. Rii- riteith. Tab. XXIV, fig. 2, blaiav. Malac. PI. 17, fig. 3 ; — Ftjr. pervers», Murex perversus l.. EntycL, Vers, PI. 4.13, fig. 4, REETE Couch. Syst. II, PI. 23G, fig. 5 etc. 3Jt(rex i. (pro parle), uaiiG. Testa spiralis, tuberculis aut spinis Iransversis, seriatis. ApeiTura rolundata in canalewi rectum producta; columella laevis. Operciilum corneum, 3Iurex LAM. Testa tuberculis corneis vel spinis per plu- res series lungiludiiiales di.spositis. Canalis aperturae saepe longissimus. Sp. Murex Brandaris I.., POLI Testnc. utr. Sicil. III, Tab. 49, liff. 8, GBÉRIN Iconogr., MoU. Pl. 19, üg. 1, LEIBLEin, hedsisger’s Zeiischr. f. die orgftfi. Physik., Eisenach 182i, !, Ilcft 1, p. 4 32, Tab. I, Ann. des .Se.waL XIV,p. 177— 206, Pl. 10,11; niiildell. .„.g, Murex Tribulus L., iVurex crassispina LAM., DLAISV. Pl. 17 fi®'. 2; — Murex lenuispina LA5I. [Mur. Tribulus var. 1.) RüMPn. Amh. RarÜeitk. Tab. 26, fig. 3, kiener Spec. gênéral des Coq. viv, canaliféres lil, Pl. 6, Cg. 1, Pl. 7, fig. 1; — Murex Haustellum 1., BLAINT. Malncol. Pl. 19, fig. 5, GOÉRIN Iconogr., MoU. Pl. 19) fig- 2 etc. Van dit geslacbt zijn ook vcrscbeidene fossiele soorten. Ranella LAM. Testa ovata vel oblonga, coslis coinpres- sis, varicosis, oppositis, ad dimidiain partem anfractus remotis. Murex Rana L. (pro parte), Ranella crumenn LA»I., RCMPn. Amb- Rariteiik. Tab. 24, fig. G, Ency4. niétli.. Vers, Pl. 412, fig. 3 etc. Triton montf., lam. Testa ovata vel oblonga, varicibu® raris, nee series longitudinales formanfibus. i CL. XIII. MOLLUSCA. 147 .U.„. i 3. t7*tTr 0c„.„,_ ,vi wuldell. zee. Tot rle,» l„ . . ..11 * *' mt dc I •• • ucze laatste soort Lelioort de ontT/mrii i- i sclinjvinn' van K w rv. ® “ntlcedkundige Le- Viit'^ .7 MECKEi’S Jrchif, f J ni • 1 VIIX, 1823, p. 213-217, Tab. lÜ. Tt^róitz “t ail»» ol,liq„i; , „SI P'i^l^tas.cl n-2;/r*r;;'t .7;,"rL.' n'’:74T' p. Tarhinellu pyrum i.am Vf^hétr» vt riteitk. Tab. 36, fie-, 7 coÉn’iN ƒ ■^«- .:CZ!:zZr T- - ^ers. PI. 429, fi;j. 3. uitzondezinrvtrT ^aeds .n de laatste uitgave van bet T, , iin- soortcn van dit ge’slacbt tot Voluta ^’^^ende -- in «edaante of „zet FusZ JrJT/T ^ '«eh slechts door de dwars z^estreente e / "Ü ozzderscheiden. Cancellaria tm. Tesla ovalisvel turrila Mo ‘ransversis et rugis Ione=tnfIinnf. ’ striis »nae„. I.re,„m dJiaetTo ' brum inlus sulcatum. phcis transversis; la- CaÏ^.'ÏrJt t zz.zzzze Malacol. n 375 ül 3 a “^- van r<„.„„ze«„ plaatsen. l -' t::’ - de nabijheid osszele soorten zijn uit de tertiaire LznatCÏÏl“’“a"“"'''''i^- Stmthiolaria ia.m. Sp. Strulhiolaria nodulosa 14» „ CHEMN. SPESGIER, Naiurforscher XVII ^^'«‘'^iocarneli Malaool. PI. 17, fi^. 10, etc. 2, %. A, B, ntAitzv. i^osfe/tona LAM., (pro nartel ri, •’E'nVER, r.RAY. ’ PiiiLippi, Aporrhais 10^ 148 CL. XIll. MOLLÜSCA. Sp. Strombus Pes pelecani l., POir Test. utr. Steil, Ilf, PI. 48, (ijj. 7 — 10, BlAlNV. Malao. PI. 21, fig^. 6 etc. Strombus i-. Testa lurrita, labro dilatalo in alam am- plissitnarn, sinii versus canalcm exseclam. Canalis rectus aut a coliimeila oblique extrorsum inflexus. Operculum corncum. Tentacula bifida, lacinia interna coniea, pe- dunculo exlerno cylindrico apice oculifero. * Canalis suhulatus ; sinus labri canali cotitiguns. Rostellariae .«pee. LAM. .Sp. Strombus Fusus l.., Rostellaria reclirostris lAM., D’ARGENV. Conch. PI. 10, fifr- D, RïEVE Conch. Stjst.U, Tak 246, fig. 4; — Hostell. curviroslra RAM., Enctjcl. méth.. Vers PI. 411, Cg. 1, BEAINV. ilalacol. PI. 16, fig. 1. ** Canalis elougalus; sinus labri canali non contiguus. La- brum in liicinias digitatas productum. Pterocera lAM. Sp. Strombus chirngra l., IISTER Concbgl. Tab. 870, fig. 24 ; — Strombus Scorpius L., D’ARGEWV. Conclu PI. 14, lig. B, ELAlNV- Hlalac. PI. 25, fig. 8, 4, GDÉRIN Iconogr., Moll. PI. 21, fig. 2 etc. *** Canalis brevis, emarginotus vel truncatus. Labri sinus a ennali distinctus. Lahriim in testis adultioribus in alam stmph- cem^ hitegrdm expansum. Stfonibus LAM. Sp. Strombus gigas l., I.ISTER Concliyl. Tak 863, fig. 18; Strombus latissimus i. iister Tak, 862, f.18 (856 f.l2jun.); — Stromb. lentiginosus E., CDV. R. ani., éd, ill., Moll. PI. 61, f. 2 etc. Cassis I.AJI., Cassidea cauc. (spec. Buccini l ) Tesla venlricosa aut inflata, spira brevi. ApeiTura longitudinalis, in canalem brcveni desinens. Co'.umella transverse plicata vel rugosa. a) Canalis oblique sinistrorsum et sursum incurvus aut sub- rectus. Cassidaria EAM. Sp. Cassis echitiophora, Buccinum echinophorum E., RDMPD. Amb. Rariteith. Tak 27, fig. 1, GDÉRlK Iconogr., yt/ölL Pl. 1 6, fig- 6 etc. — Het geslacht Oniscia sowERBr onderscheidt zich door een kort kanaal, en door cene, van dc columella over de laatste -winding zich uitstrekkende plaat, die met korrelige onevenhedeu bedekt is: Cassidaria Oniseus EAM., Strombus Oniscus l. enz. Zie REEVE Conch. Syst. 11, p. 210—212, Pl. 253, 254. h) Canalis udscendens., versus jinem profunde exsectus. Cas sis LAM. Sp. Cassis cornula EAM., Buccinum cornutum E., EISTER CoU' cbgl. Tal). 1008; — Cassis iulerosa EAM., Buccinum tuberosu0 CL. Xlil. MOLLUSCA. 143 l-, Encycl. mëllt.. Vers, PI. 406, fi/., i i,. r- , Malacol. PI. 93 f,,, _ p . “ ’ ‘h;- 2, BlAIsv. cum I RMpii \ K B • Buccimim glau- I.., kcmpd. Amb. nariteilk. Tah. 25 a ► r , „ ««»., éd. ül, Moll. PI. 56, fig. I clc. ' ”■ ’ ’ Men vindt ook fossiele soorten van dit geslackt P.n,.,a Tata o.ali,, ,aq,e tabarculata, spira acaJl:::: C0,u.„.nap,a„,, ve„us apice,,, '-’percuiurn tenue, corneiim. loïlSxtlsHAÏs fr 1’- P- naam van t i -f ’’ P’ l.ebhon onder den ook Concholepas lAM. verjenw” /'"r ï" als afdeelingen van een groot i’l ad, t ^ soorten Leliooren. ’ “ ' l'^ans meer dan 200 lul cülnmellam cf SeTnam^k^'^’ ”‘»eq«allbus Tesla saepe tuberculato-spinnsa.' " siiperficiem coarctata. baaÏ' ^‘^ZlCZTn.Z^ ffr: «racMs blainv. Malac. PI 29 fiir 9 ’ Eiciituln horridu iasi ' ,6-5 iiiT, ^ etc. /■“r* doAO afdeeliog Lel.ooren“ de’ Tee^e sott ' voorkomen). orten, viaaronder ook fossiele Crr^r s,Xr:“ r*‘”“ -b,, . obiiqu7 iSaLT l"^7LTL^7T\ plissima. ^ ‘ o“ö‘tudii)ahs, obliqua^ am- Sp. Purpura concholepas nob r. 1 , n- 2, fis. D., m.,r. * M VI i .rb";A;'"*,'''- 2*, bnge boren, dien men bij den eersten ^ '^“«'“oder- sclielp {concha) zon bonden, werd dn ongepaarde save van bet onder den 7 dortiencle uit- ""“'oo- J^otella lepas opge- ISO CL. XIII. MOLLÜSCA. Harpa lam. Tesla ovata, turgida, costis longitudiiialibns. parallelis. Apertura ovalis, apice in sinum exseclum desi- nens, Columella laevigato-gibba, obliqua. Spira brevis. Animal pede magno, anlice semicirculari, operculo nullo. Tentacula conica, basi incrassala, latere exlerno oculifera. Sp. Jlarpa imperialis lAM., Buccinum costatum i., d’aegenv. Condnjl, Appencl. PI. 2, fig. F, CBEMN. Tab. 152, fig. 1452; — Ilarpa ventricosa lAM., Buceinum Harpa 1. pro parle, Eneyct. mét/i., Vers, Pl. 404, fig. 1, CDÈRIN Iconogr., Moll. Pl. 18, fig. 1. Cf. BEïSACB, Observations sur l’ Animal de la Harpe, Mém, de la Sac. d’Hist. nat. de Paris V, 1834, p. 33 — 40, PI. 3. Dolimn lam. Testa tennis, ventricosa, glabra, cincta costis transversis. Apertura longiludinalis, sinu anlice ter- minata. Columella obliqua. Labrum ti-ansver.'iim crenatum. Spira brevis. Pcs magnus, operculo nullo. Sp. Dolium perdix lam., Buceinum Perdix 1., d’arCEST. Con- cAï/i. Tab.17, fig. A, martisi Tal). 117, lig. 1079, geÉRIN Iconogr., Moll. PI. 17, fig. 10, cov. R. ani., éd. i/f., Moll. PI. 54, fig. 2; — Dolium galea lam., Buceinum Gulea L., MARTINI Tab. IIG, 1.1070, POLI Test. utr. Sic. III, Pl. 47, lig. 3, 4 ; eene reosachtige soort van de Middell. zee. Buceinum l. (excl. mullis spec.), lam. (add, genere Nassa LAM.) Tesla ovata vel ovato-conica, gibba. Apertura longiludinalis, versus apicem sinu emarginata. Operculum cor- neum. Subgenera Nassa, Buceinum, Tritonium müll. et DESHA- ïES {Buccini spec. lam.). Cf. deshaïes apud lamarck Hist. nat. des Ani. s. vert. X. p. 151, 152. Sp. Buceinum undatum 1. f, Encycl. meth., Vers. Pl. 399, Fit. 1, BiAisv. Malac. Pl. 22, fig. 4. {2ie eene ontleedkundige be- schrijving dezer soort door cdvier, Ann. du Mus. XI, p. 447 — 457, Mém. s. l. Mollusq. 17). Tot Buceinum behoort ook het geslacht Eburna lam. (met uit- zondering van Eburna glabratn, Ancillarta glabrata sowERur). Sp. Buceinum spiralum L., RCMPn. Amb. Rariteitk. Tab. 49, fig. D, Encycl. mélh.. Vers, Pl. 401, fig. 4. Terebra brug. (species e genere Terebrae adaxs.), Stt- hula sciiüJiACiiER, BLAiNV. Tcsta turrita, subulata. Apertura CL. Xm. MOLLUSGA. i3i loDgitudinans, spira mullo brevior, apice sinu cxsecla. Co- Operculn^nr'’ "'‘“'Sine acuto, lenui. '^ijcicuinm corneuni. yi- PI. 11, fijr. A, tncycL rnélh.^ Vers, PI. 402, fin-. l. acumri'" Y’*” i”'»''"'" , plerumque complanala. Aperlura angusla Ion- *; uC.na.,s, edenu, la. C.lenaclla l„e,L A.,.u,af pld; a„ neo- ra **^**1'^® nlteuualo, roluiidalo, operculo cor- cem veJr sul^ulatis, externo latere api- cem versus oculos ferenlibus. ‘ *Pl'’3Tr‘'r f fis- II, 5; — Conus J ' ’ W’ 26, Ene. „J,Z fiff- slacht van meer dan 300 suortèn fvol ’ talrijk ge- d. Ani. s. n., sec J xi JHst. :"LX“uür'” ‘nir «Tairr Voluta h. (exclusis rnullis snee ) lav Taac siuie vontricosa, apice obtuso^Aniw ' ' / finem sinu exsecU Tol ii f i ““giludinalis, versus culo nullo. ''“•“-‘^‘'^obliqueplicata. Animal oper- Sp. Voluta aetlaonica iam. (Volute #7 • • «■yct. meth., V ers, PI. 387 fi„ i cov ^ parte), En- 152, lig. 1, etc. ’ "'“■7 ÜL, Moll. PI. ^oUaria lam. (pro parle), sowerbï. Species fossiles. Cf Erpw r i i ^ »« ïe„a 1 ?.*'■ decrescentes. Apertura^an^: obliquo, sursura adscendenle terminata d’ extus basi aut ad latera oculiferis; exserta orob™“- longitudine superaas. “ Proboscis cochleam a) Spira elongala. 13a CL. XllI. MOLLUSCA. Sj). Mitra episcopalis lAM., Valuta Mitra l. (pro parte) BCMïJf., Amb. Rariteitk. Tab. 29, lig. K, B’Ar.GENVUlE Conchyl. PI, 9, lig. C. BIAINV. Malacol. PI. 28 bis lig. 1, KIISEB Coq. »!»., Columellai- res, Mitre PI. 1, fig. 1 (afb. met bet dier); ' — Mitra vulpecula tAM., Valuta Vulpecula l., gdéRIN Iconogr., Mali. PI. 17, fig. 1. b) Spira breviori. (Habitus fere Cotii.) Conohelix SWAISS, SO- WERBT, Imbricaria scrdmaCHER. Sp. Mitra dactylus lAM,, Valuta Dactylus l., biainv. Malacol. Pl. 28 bis, lig. 3, gdérin Icotiagr,, Mali. Pl. 17, lig. 2. Marginella lam. (add. pluribus speciebus Volvariae ejusd.) Tesla ovalo-oblonga, laevis, spira brevi. Apertura vix sinuata. Columella plicis transversis, obliquis, subac- qualibus. Labrum extus incrassatum. Sp. Marginella faba. Valuta Faba l., Encycl. méth.. Vers., Pl. 377, lig. 1, BIAINT. Malac. Pl. 30, lig. 5 etc. Tercbellum ia.m. Tesla convoluta, subcylindrica, apice acuto. Aperlura longiUidinalis, angusta, fiaem versus lalior, sinu terminala. Margo columellaris Iruncalo apice ultra labrum productus. [Anirnal tentaculis filiformibus, apice oculiferis] . Sp. Tereheïlum subulatum., Bzdla terebellum l., RDSIFH., Amb. Rariteith. Tab. 30, lig. S, biaikv. Malac. Pl. 27, lig. 1, adams and 1. REEVE Mollusca of the Voyage of H. M. S. Samarang tZhZ Pl. IX, fig. 6 (ccne afbeelding van bet dier met den boren) in den Ind. Oceaan. Eene fossiele soort uit den grofkalk is Terebellum convolutum BIAINV. 1. 1. lig. 2. Colunibella lam. Tesla ovalis, spira brevis. Aperlura versus finem emarginata. Labrum intus gibbum, saepe denliculatum, aperturam coarclans, Columhella rustica LAM., Valuta rustica 1., POll Test. utr. Sic. 111, Pl. 46, lig. 39—41 ; — Columhella slrombiformis i,, BlAïNV., Malac. Pl. 30, lig. 5 etc. Ancillaria lam. Tesla oblonga, glabra. Apertura longi- tudinalis, versus finem sinuata. Columella tumida, conlorta. Spira brevis, anfractuum suliiris non canaliculatis. Sp. Ancillaria cinnamonea LAM. [Bulla cypraeal.1) (Genus vix ab Oliva dislinctum, cujus sectio subgencrica forsan babenduni)- OUva BRUG., LAM. Testa glabra, subcylindrica, convoluta, CL. X[ll. MOLLUSCA. 1S5 laevis, spira brevi, suturis canaliculatis. Aperlura longitu- ■na IS, ,n smurn desineas. Columelia oblique striala. La- rum crassiiisculum, margine versus aperturam inflexo. ontr iriangulari inslructo, P '10 nullo; lentacula basi incrassata, lalere cxterno oculifera, apice attenuata. Qmch UM., Foluta porphyria L., D’iRGENViUE Conch. Suse il ‘pj 1., pro GartP «r„r. ' " ; ’ "■ ^ OZii,» tr/T zeer (Tpliilt no II ® soorten zijn talrijk, vele welke somrnlgln nienigfvuldige versclieidenheden, Er zijn ook ^e I 'an elkander te onderkennen. An!rto. r„“.' , ‘Pi™ . p anurn, transverse crenalum. tel tenrand van den “moS ‘ i d® bai- slacht deze soort zich ecU '"’a van welk je- ■lonrand onderscheidt. Ook' de'^'dt'' ^“>1“ ^n- -or met elkander o^reen Ei an ^ulks is het peval 1^ \ i'' de buitenrand jjlad; pende Ovula „oha iam. IdlayT'^'^ buis uitloo- aper^traTpla^ala To ^ ad «<1-. eZrz tbZrr™'"-’ nto», in .dniroZr r“T' ®p'™ «ins nd l», 'basrnLu^"'!’ nullo ; pallium ampli„i,„„„ „j ^0^ sun'"'"’ flexum. ^upra teslam re- PorcelemJioorn. Een zeer t 1 "I onjreveer 200 soorten van), lietml!!'^ ' er thans boren van het jonge dier verschilt zeer begrensd is. De stand; hij is dan, anders gekleu-d volwassen toe- eok zijn de windingen dan nog zinbaaTt'^^ h Z'ütbaai (zie hoven hl. 11 cn ver- 154 CL. XIII. MOLLÜSCA. gelijk de afbeelding van Oypraea exantliema in jeugdigen toestand, Encycl, méth.^ Vers, PI. 349 of bij RI.A1NV. Malac, PI. 30, fig. 2). Sii. Cypraea Argus I , RDMPD. Tab. 38, fig. 1), Encycl. méth.. Vers., PI. 350, fig. 1; — Cypraea variolaria lAM., CDVIER R. ani., éd. ill., MoU. Pl. 49, fig. 4 (cene afbeelding van bet dier met den boren, overgenomen van ooor en gaimard, Voy. de l’ Astrol.)-, — Cypraea moneta L., rompd. Amb. Rarileilh. Tab. 39, fig. C, Ene. meth., Vers. Pl. 356. fig. 3, eene onder den naain van Kauri {Courry) bekende soort, die als kleine munt dient in sommige stre- ken van Afrika en Indië. Sectio III. Cavitas respirationi inserviens, reticulo vaso- rum per parietes decurrentiuminstructa, extus per aperturam pallii patente. Familia XI. (CCXVl.) Pneumom'ca (Codopnoa scuweigg.) MoIIusca hermaphrodila, aërem respirantia, pluriina terre- stria, alia aquatilia, ad superficiem aquae ad respiratio- nem adscendentia. Alia nuda, alia testacea. Deze afdceling van weekdieren is uitvoerig behandeld in bet pracht- werk van DE PÉRDSSAC, Ifistoire natur. des MoUusyues terrestres et fluviatiles Paris 1319 et suiv. Desrates beeft na den dood van FÉR0SSAC bet vervolg begonnen, doch niet voltooid; de laatste (34®) aflevering versclieen in 1840. I. Operculum. Ampullacera quoy et gaim. Annot. Testa Ampullariae. Caput bilobum, lobis rotundatis ten- taculorum loco. lluc pertinent Ampullariae species iamarckh (^Ampull. avellana et Amp. fragilis). Genus incertae sedis mihi esse videtur. II. Operculum verum nullum. Phalanx I. Oculi ad basin tentaculoruni. Tentacula duo tantum. Pleraque aquatilia. Aneylus CEomt. Testa tenuis, oblique conica, apice acuto, posterius inflexo. Apertura ovalis, marginibus simplicissimis. Corpus repens, testa prorsus teclum. Sp. Aneylus lacustris VÜLlt.., Patella facMS/rzs 1., PFEIFFER I, Pl. IV, fig. 46; — Aneylus fluviatïlis, Patella Jluviatilis GME- lIN-j-, BIAIHV. Mulacol. Pl. 48, fig. 6, STDRM, Deutsclil. Faunayi, Heft 4, Tab. 9, pfeiffer 1.1. fig. 44. CL. XIH. MOLLUSCA. 155 i^rr, '’envantscli.nn t>o,.rf . r • ^ ““ {feslaclit -wel -« J ;Lt d 7Ti "'“r ■lea ^oo,„ van de. ha LcirV ‘ r™' r )ans-e.,aV blad ■-- '-SC u. de gedaante van een kienw aan de 1 ^ S«'-ht de 'lie van Anadus " ''°'* "" '’e^ft, terwijl för Phydoloaie ’S oppervlakte aanbiedt. {ZeiUcL 1838. 11 s ogri n (we wiegmakn’s Archie deze dieren 'sLl.; lurr aangetoond, dat vezen is, dat bet blzc^ geenszins be- ^cbonwen is (muiuk-'s 7!2l lof, ^^08 .ar,.. o..der de culoruin basin collocata. Tpsi-. t • ’ ■urriUi; spira esscrla. ' Aperlui-ri I.«br»m acu.„,„, afcaadea, ,er,m colfm;,, obliquam efformans. oiumeiiaiti el pbcatn Modderslah. Deze dieren l,„ni . ding is zeer wijd en rond A^d J’oorntjes; de laatste win- oponing ter adeib.aline, tier J; dier is de ^erlerigen en zoo boven bet water .ritster iet d.cr aan de oppervlakte van bet watr"' 1 of de bnikscliijf „aar boven gekeerd De ">0* den voet Icn suan ver van elkander, "o, 2; J,! ^f-'-btsdee- -o'ke de roede doorlaat; onder be de opening, ^«uvelljke geslachtsdeelen. liie alft de opening der panng een individu n,et *v ? «cbrijven, dat bii 8 ^ en l.ettZrdrZrr'l: d’ elkander hangende, dikwerf tal ..f Zoo vormen llAER heeft echter ook zelfsbevrnchtinr''J,i: 7-’“"°® .waargenomen, mülier-s ArdlUv II, igg^ >^uriculaHs ven van waterplanten. 224). Deze slakken le- Vergelijk swammerdam j ,, , M l) ~ VII n tfir Tab. IX, Mém. „o. U;_snEREE dL f' 2-11, A «piahs Anatomen, Gottingae 1813 77 5 * • c. tabnlis 2. 156 CL. XIII. MOLLÜSCA. Sp. Limnaeus $tag7iaUs, Helix stagnnlis 1. (703) f, ElAINV, Itlalac. PI. 37, f. 1 ; pfeiffer Schn. I, Tal). IV, f. 19 etc. Siibgeniis Amphipeplea nilsson. Pallium teslamiiivolvens. Testa subgiobosaj spira obtusa, vix prominula. Sp. Liunaeus glutinosus DRAPARN. Physa DRAPAiix. {Bulinus adans.) Tentacula gracilia, se- lacea, longa. Pes longus, antice rolundalus, poslice angus- lus, aculus. Palüi margines interclum fimbriati, supra testam reflexi. Testa ovalis vel oblonga, saepe sinistrorsa ; apertura loDgitudinalis, antice prodncla, anipliala. Sp. Phy sa fontinalis DRAP., Bulla fontinalis l. SIDRM DeutscM. fauna VI, llcft 4, Tal). 10; — Physa hypnorum DRAP., Bulla hypnorum l. f, STüRAI 1.1. Tab. 11, Cov. R. ani.^ éd, ilL, Moll.Vl. 26, f. 5. Planorbis brüg. Tentacula setacea, longissima. Pes brevis. Teisla disciformis, anfractibus omnibus utnnque conspicuis. Apertura fere lunala, inargine non reflexo. Deze slakken (platsclnjven) leven met Limtineus in stilstaand, zoet water, en hebben, hoezeer de uitcriijke gedaante aanmerkelijk verschilt, bijkans hetzelfde inwendig zamenstel als de soorten van dat geslacht. Vergelijk swamsiehdam Bijbel der nat, I, hl. 186 — 180, CDVIER, A)in. du Mus. Vil, p. 194 — 196, PI. X, f. 12 — 15, d/oWwsy. Mém. 14. Sp. Planorbis comeus. Helix cornea 1. j-, BIAIKV. Malacol. PI. 37 his, f. 3, STORM 1.1. Tab. 4, GDÉKIN Iconogr., Moll. PI. 7, f. 2 etc. Auricula lam. (spec. c genere Voluta l.). Tentacula duo conica. Testa subovalis aut oblongo-ovata. Apertura lon- gitudinalis, labro saepe reflexo. Columella plicata. Onder dit geslacht behooren soorten, die op het land leven, hoezeer anders die weekdieren, zoo als h. v. Helix,, zich door vier tentacula onderscheiden. Men heeft hier nog verschillende geslachten aangeno- men, zoo als Carycliium MiilL. en Scarahus AiOJiTF-, Scarabaea CüV. Dit laatste geslacht onderscheidt zich door eenen aan weirszijden over- langs kantigen (gecarincerdeu) hoorn. Vergelijk deshayes, Dict, untoers. d’JJist. nat. I, 1842, p. 345 — 348, het artikel Auricule ; troscdel in wiegmanh’s .4)-c/u'a 1838 1, p. 202 — 208 over Scarahus en keeve over dat zelfde ondcrgc- slacht, Ann. of nat. IHst. IX, p. 2t8 — 221. CL. XIII. MOLLÜSGA. 137 rw'pfirt i>-.ncE.v. Con- nonr mIu pI {Jhlln ^ ■ '’ Zool. PI. 14 Moll. p;’‘’ ^ °:-S«'>-noa in ccv.Ea/i. «„,, ui, .7 i/, ’ !^*«uw-&mnea met ver van het strand: Aurieula J ae, J oluta Auris Judue 1., BIAINV. Malacol PI. 38 f. j. MoTTr^CllEvT'Ï"ri Scnrahaeus 1., Scarahus imbrium hoornen, enL ’ “ 0°st.lndië, in bosschen aan de wortels der Phalanx II. Ocuh ad apicem tenlaculornm. Tenlacula sacpissime quatuor; duo superiora, magis posteriora ver- ■ s posila, apice oculifera, iiiajora ; inferiora brevia (inter- pMia pnemnonica terrestria 'aut am- A. Teslacea {Helicina). n er onbus brevissimis aut nullis {Verligo ..üll ) Testa JUC. «». XTr:/”’ T ““ +• -• =3, r„. b. *"■ 'c. r-.:;' ■ ‘“'“- Apctura rubor.! ^‘gM- Xrir„eT“ 7“'"’ t'" “"fraclu ia coIuiMna^rdLleTn]’. (*) Verifeliik over dit doel, waaraan het , , naam verschuldigd is, j. e. ca^y • . geslacht Clausilia zijner Het is geen operculum, maar veeleer 1”"* V, p. 242 scheidene moUusca voorkomende tand de, bij onder der hoorns. ’ mtsleeksels aan de openinj 138 CL. Xlfl. MOLLUSCA, links gewonden. Zulks is Ijet geval met al de Eurupesclie soorten, die klein zijn en aan Loomstainmen, op den grond tnsschcn afge- vallen boombladeren en op steenen gevonden worden. Sp. ClausiUa rugosa DRAP., Helix perversa Mült. -{•, PFEIPFER Sclm. 1, Tab. III, lig. 30. HiciToe behoort ook bet geslacht Cyliiidrella pfeiffer. Bulimus riEsiiAïEs, nob. {JiuUmus et Achalina eaji., spec. generis BuUmi scopoli, bul'g.) Auimal tentaculis qua- tuor tlislinclis, pede poslice lanceolato. Tesla ovala, rarius oblonga, cyl'mdrica, ultimo anfraclu majori, spirae apice oblusiusculo. Apertura longitudinalis. Columella laevis. Achalina lam. Columella versus finein truncata, mar- gini aperturae non conliiiua. Labruin seniper acutura. Sp. Bulimus virgiueus, Balla virginea l., d’abgesv. Conchyl. PI. 11, fig. N, BIAINV. Hlalac. Pl. 38, lig. 2, COV. R, fmi., éd.ill., Moll. Pl. 25, fig. 4, Zuid-Amerika; — Bulimus columna. Helix colunma GMEL., Encycl. mélh., Vers^ Pl. 459, lig. 5, BtAlNV. Bla- lac. Pl. 40, fig. 3, clc. Bulimus LAM. Columella non truncata, aperturae conti- nua. Labrum saepe rcfiexura, incrassatum (öe/few spec. l.). Sp. Bulimus lahricus BRüG. [Uelix subcylindrica L.?) -|- STCRM Deutschl. Faun. VI, Heft 4, Tab, 4, pfeiffer Schn. I, Tabi 4, fig. 6. Bulimus cilriiius DRCG., Helix perversa 1., D’ARGENTIltE Conoh. Pl. 9, fig. G, mOdsson Tab. XX, fig. 5, etc. Helix BRUG. (Spec. e genere llelicis l.) Tentacula qualuor dislincta. Testa orbicularis aut depresso-conica. Apertura lalior qiiain longior, lunata, anfraclu penuUimo intus prominente. Cf. Desbates, Biet. classiq. d’Hist. nat. VIII, 1825, p. 74 — 89, Encycl. rnéth., Vers, II, p. 188 — 2GG sub voce Helice. Apertura sursum reversa, utrinque dentata. Anostoma fischer, lam. Sp. Helix rinyens 1., B’ARGENV. Conchyl. PI. 28, fig. 13, 14, BiAiNT. Malac. PI. 39, f. 4; habit. in Ind. oriënt. (*). (*) Er zijn cenige fossiele hoorns uit de tertiaire formatiën bekend, welke mede eene naar boven gekeerde opening hebben; doch deze w rond en niet getand. Zij vormen bet geslacht Stroplwstoma desbates en kunnen bij Cyclostoma (bl. 143) gebragt worden. Zin desbates Blém. sur Ie Slrophostome, Ann. des Sc. nat. XIII, 1828, p. 282 — 287. CL. XIII. MOLLUSGA. 159 T-j- Aperlwa ieorsumincUnata. Testn n,! ■ i ■ tfii suhcar,„r,ta, plerumque deprassa. lahrum -ff interdum dentatum. refle^um, Carocolla lam. •Sp. Helix Lopicida i,, f, pfeipfeii Sohn. I, Tal,. II, f og- _ lehx Carocolla i., d’argent. Conch. Tab. 8, f D GoÉniiv r ' ^oll. I>1. G, f. 1, ex Incl. Occid. elc. ' Helix LAM. tII U Oe mjngaardslak, Ie gr'ani Èr' f'n"*,'’ debel ioocllea Ïrr'"'' bii dp7P Pn 1 II is), IS aan dit dier gegeven om eene, wrrt: ‘ien hoorn teru•*, onthreken hier: ^ besloten tig^JLten" '^onon in voch- Vergehjk cov., Ann. du Mus., VII, AloUusq. Mdm. XI. l«ool., PI. XLL’Tf“r 1. t, BIAINT. Ma. Keft I; auiN^! 1.1., 1%. G, crt! "• +’ ^-G, C»prir„'Z:“'-- Te„,a™la<,„,- inlum. (üriflcium pio '"“''®'' anus, Ibramen resDir-iinp- ^ ‘enlaculo dextro; ninarurn infra extreinilat'"'” aperiura genilalium femi- ginatum supra os aut ao^ "'^eluin emar- tera oris). ’ ^•‘■’iformes ad la- Bciur dieT ónin; dT ïiatL "rr/" aan hij, om de vele kleine knobbelties '«aar- d™ geslaclitsnaam (van ontleendl’^ "" ““Sa>iaal- Jransaot. V, p. 132-131' Het 1 -et, door geene latere .aarneme r 'i 'vaaraaa cdvier dezen geslachtsnaam de dieren, ■uslen en komen ook op bet land 'vnl de -c-, Eserietr. ,),yn ichter opL ^^yMpky. p'‘’ dier op het drooge is ^-uvven -n moeten aanmerken H^tZ z nï T Gymnolranckiata uitmaken en met Dol tot de Sp. Ouchidium Peronü CDV. An A hebben. VI; MolL, Mem. 1\“. 13, Perolia P- 37—51 PI 46, hg. 7. MaZl pt Annot. Peronia ferruginea uss 1/7 a , ^kidoiuP ■’ de Zool. PI. ig 1 11. 1} 162 CL. XllI, MOLLUSCA. ORDO lil. Cephalopoda. Mollusca capite distinclo, organis locomotionis, tenlacu- lis sive brachiis, os coronatitibiis. Corpus sacciforrae, an- licc apcrluiii. Scxus distincli. Rcspiralio branchialis, Ani" malia omnia marina, leslacea aut nuda. Koppootigen. Deie dieren verloonen xekere sporen van een inwendig kraakbeenig skelet. In den kop vindt men bij de meesten, xoo aks bij Sepia, Loligo en Octo- pus, eenen kraakbeenigen ring, door welks opening de slokdarm loopt en waarvan het bovenste deel den herscn knoop bedekt, bet onderste de gehoorwerktuigen beval, en de zijdelingsclie, breede en komvormig uitgehooide dee- len de oogen opnemen. De oogbollen worden van voren beschermd door twee langwerpige, kraakbeenige platen, welke met haar grondstuk aangehecht zijn aan den kraakbeenigen ring en overigens zich vrij over de gemelde holten uit- strekken. Bij de Sepiao is daarenboven een driehoekig kraaltbeen digt bij den ring aanwezig, waarvan de punt naar dezen ring, het grondstuk naar de armen gekeerd is, en waaraan zich de spieren der armen inhechten. Bij Sepia en Loligo vindt men nog twee kraakbeenige platen op den rug, en, aan elke zijde des ligchaams, een langwerpig plat kraakbeen, hetwelk de zijdelingsche uitbreidingen van den mantel of de vinnen ondersteunt (*). Bij den Nautilus is alleen een kraakbeen in den kop aanwezig, hetgeen onder den slokdarm ligt, maar dezen niet ringvormig omsluit. cn zich aan weerszijden naar den trechter verlengt. De oogen, die bij dit geslacht op steeltjes ter zijde van den kop geplaatst zijn, worden door dit kraakbeen niet beschermd. liet hoofd dezer weekdieren is rond en breed en door cene insnoering, even als door eenen hals, van het lig- chaam afgezonderd. Rondom den mond staan bij de meesten acht of tien armen j bij Nautilus daarentegen meerdere vliezige, inwendig doorboorde, kokervormige aan hangsels, waarin geringde, voor uittrekking en intrekking (’) Zie c. A. scnoiTZE in meckel’s Archio fiir die Phtjsioloi’ie I'’ 818, S. 334—338, Tal), IV, fig. 1. CL. XIII. MOLLÜSCA. ^65 vatbare, dunne en cilinclervormiiïe voeW;». i . Waar acht „f ® voelertjes omsloten zijn. Maanin I^n l l?'"r tredaante en de lipohanm,r Ï verschillen- geplaatst en k^en Lh 1 n ligchaam teruggeSken ^et volrond en alfeen t u *ien. AiiisTOTELEs met znignapjes voor- de overige armen v^eelen reeds van «'•men zijn invvendh, hï",.!"” '^enuw; straalvormige spierve'zeir '''' naar buiten, en aan ^ I"open uit het midden kringvorraige en van ove ^'gt eene laag van de verschillende bewe-rinpln «Piewezels, waardoor al en Uronke^^^'To^e;; gvijpen der prooi door dez“o rtpl Onder den kop ligt een keo 1 '^“^den uitgeoefend, het uiteinde open is de L^r aan voortzetting van den’ mantel .pevorÏ'^^^^”'^ wanden voorzien. Bij heefT dit de^f opgerold blad, twee van n i ^ ^ «1® een elkander heen geslagen z-ijn bh H het alleen aan het voors“c’nitp- f Cephatopoden ‘er gaat van onderen over in de “ech- plegen zijn en waarin de 1, «^e kieuwen - en van het dar Janti I geslachtsdec- kmg van den trechter driift het *araentrek- onder den kop uit Vom Ï ^ *Ü"eopeninF klepvormig deel (niet ongdijuTare^ gewoonlijk een door het terugvloeijen van hÏ wa L De mond ligt door eene I • * Wordt, ven, midden tu,ssehen de armen"“Mr”'^' ‘‘«idplooi omge- hoornachtige, kromgebogene kakfn r.V «roote, eenen papegaaisbek gebjken en J, ^enigzins naar bovenste, meer smalle omvat T ^^e onderste de vleezige tong, die aan de pils J''? hgt de *et, doch overigens met harde Tn ' he- ’ hoornachtige platen en ste- 104 CL XIU. MOLLUSCA. kels bedekt is. In den mantelzak lif?scn de meeste inge- wanden (met uitzondering der kieuwen) in cene eigene holte, welke van die der kieuwen, die zich door den trech- ter naar buiten opent, afgescheiden is. De ademhalings-werktuigen zijn twee of vier kieuwen, welke, kegelvorinig toegespitst, schuins naar boven loopen, en in den grond van den zak, welke ni den trechter uit- loopt, (eene of twee aan weerszijden) gelegen zijn. Zij han- gen hieraan een vleeschachtigen, uitspringenden rand vast. on bestaan uit vliezige, in den rand ingekorvene blaadjes, die elk met afzonderlijke steeltjes aan dien uitspringenden rand bevestigd zijn. Bij diegenen, welke slechts twee kieu- wen bezitten, ligt aan den grond van elke kieuw een ader- lijk hart; bij den Nautilus, die vier kieuwen bezit, zijn deze twee aderlijke harten niet aanwezig. Aan de groole adcrstaniiuen, die het aderlijk bloed naar de kieuwen voe- ren, liggen sponsachtige, gewoonlijk bruingeel gekleurde aanhangsels, bun del sge wijze vereenigde en somtijds ver- deelde blinde foUicnli, welke wij reeds boven als nieren vermeld hebben (biz. 97). De holten, w.aariii deze aderen ligrcreiij worden door water omspoeld, hetgeen door afzon- derlijke openingen in de kieuwholte daartoe den vrijen toegang heeft. De geslachlsdeclen liggen bij beide geslachten in den grond of het achtereinde van den zak der ingewanden. Het ovarium is bij allen enkelvoudig, hoezeer bij velen twee eijerleiders aanw'ezig zijn, die alsdan echter uit één kort, gemeenschappelijk kanaal ontspringen. Deze eijerslok bestaat, uit cenen zak met dikke wanden, waaraan van binnen de cijeren, in eigene kapsels omslolen, door steeltjes zijn vaslgehechl. Tot afscheiding van hetoinkleedsel dereijc- ren dient een klierachtig deel, hetgeen bij Ocio/jzts rondom ei- ken eijerleider ligt. of de wanden zelve van den eijerleider zijn naarhet uiteinde toe door een klierachtig weefsel, hetgeen tot dezelfde afscheiding dient, verdikt. Eene of twee, uil vele plaatjes bestaande klieren, die echter bij Octopus ontbreken, zijn zonder verbinding met den eijerleider bij de vrouwelijk® voorwerpen aanwezig, en scheiden waarschijnlijk een uitwen dig hulsel of cene kleverige stof af, waardoor de eijeren aan elkander worden vastgehecht. Do zaadbal bij de mannetjes komt grootelijks met den eijerslok in uitwendige gedaante eo CL. Xlll. AIOLLUSGA. -105 den ffëv f T" *’“’*«“> ‘‘ie l.el zaad alschei- ler’fu fn'"" «fvoerendo buis is naauw en r pkronkeld en gaat vervolgens in een wilder kanaal -e .nwendige pl„oijen over, waarin ook eene rn;v " "e Seiritir .l,3dT“ I;"'™ J-i» dood des diers”bew welke bewpo- *11 bevochtigd worden. o>'>gien ^EEL^AM uitvoeiig beschreven heeft ('>). de.0 doelen noonide 'net deT /^ij oclitcr fluor l ' van andere dieren, waarvan tin- verscliillen. ^'^■"""S^^telde inrii;. veiscliil lende ..csluljton ^ ^ volkomen deielfde bij at de bet cene uiteinde uitslrekf i,.-, ' i i o*-" die zich tul vormig.gekronkeldc draad, ’die zid, b’ e'-'"’ vindt, aanwezig is, en ziek m e '’e- i«» .1»! L 2, rs'""»."» -«■ 'asllieclit. Bij de aaurakinn- "i andere uiteinde . «ndosmo.so, l.el eilinderyorrnigS bvLëm uit""'?’ "““‘f door leiding lol de uildrijvinp “van^et" ' daaraan bangenden zak met zLI “ d- een w,t s,,er„.„, „et rolronde, in ceilen f.iëon** l''^‘ l'ende spermulosaa, vervat n v ji ' ’ draad uitlou- ''■■'Ive goene s,,.r.nato.oa, maar 'zij ''j'' ^aadmaolnnen, capsulao seminis ^ edwards ze noemt (f), ^P'^rmatophores.^ liel'jk muni; (*) ISoiivclles Pécnitr^,,^. j- ■ dam, Mos * tódëT74V'8°''“'''47''’ deze deelcn daarom ook Ncedhamsche )i’ .7’ ®C'n l.eeft ^.) reeds door swammerdam vóOr keebham l'oozeei. als Merkelijke dieren; zie c. g. carcs ^ .f-^‘’'“''"den deze stijlijos offiouudis, heschriehen und «hgebildlt / T i»rol. XXIX, P. I, I83fl, “ ^er, Acad. Caes. Lop. (t) Volgelijk A. KHOn.V. FKOniEr’s V ''' ' ’^oHzen Xll Bk, S 1 7_ 16C CL. XIII. MOLLLSCA. De mannelijke Cejo/ta/opodew hebben eene korle, vrij dikke, kegelvormige en doorboorde roede, die zieh ter zijde van den reglen darm op dezelfde plaats, waar bij de vrouwe- lijke voorwerpen het einde van den oviductus ligt, in den kieuwzak verheft. Of er eene iiibrenging van dit deel in den trechter van het vrouwelijk individu plaats heeft, is nog niet genoegzaam opgehelderd, De eijeren worden gelegd in hoopen of met elkander door steeltjes en eene kleverige zelfstandigheid in trossen verbonden. Hierin heerscht bij de onderscheidene geslach- ten w'ederoni grootc verscheidenheid. Dij Loligo zijn vele eijeren in snoeren van eene geleiachtige zelfstandigheid verceuigd; bij Sepia zijn zij vrij groot en met een hoorn- aclitig, zwart hulsel oinsloten, dat aan de eene zijde steel- vormig verlengd is, en waardoor de eijeren aan elkander of aan vreemde ligcharaen worden vaslgehecht. Bij de ontwikkeling van he\- emlrijo in het gelegde ei ontstaan groeven in den dojer op de plaats, waar vroeger het kierablaasje gelegen was, welke zich niet over den ge- heelcn dojer uitstrekken. Hier ter plaatse ontstaat later het embryo als eene, in den beginne vlakke, ronde, schijf- vormige kiem, waarin vroegtijdig reeds onderscheidene verhevenheden het eerste ontslaan van den mantel, van de oogen en van den, aanvankelijk uit twee afzonderlijke helf- ten gevormdeii trechter aanwijzen. Deze kienischijf begint zich meer en meer in zijn centraal gedeelte op te heffen, breidt zich aan den omlrek steeds verder uit en om- geeft eindelijk den geheelen dojer. Hierbij wordt een ge- deelte van den dojerzak tusschen de armen aan de buik- zijde in den mantel opgesloten, zoo dat men later eenen in- en nitvvendigen, door eenen engen steel verbonden dojerzak aantreft (*). 23, October 1839, PUILIPPI in MiillER’s Archiv 1839, S. 301 — 310, Taf. XV; PETERS ald. 1840, S. 98 — 100 en MUSE edwards Ann. des Sc. natur., 2“ Série, XVIll, 1842, p. 331 — 347, met vele afbeeldingen. Bij een onvolkomen bewaard exemplaar van inannelijken Nautilus vond ik do gebecle bursa Needhammii (vesicula seminalis) opgevuld met een enkel cilindcrvormig, lang en ineen gewonden kanaal, van 1 milli- meter middellijn, binnen hetwelk een fijne spiraaldiaad lag. (*) Vroeger meende men, dat de dojerzak door dezen steel met den CL. XIII. MOLLUSGA. 167 Cephalopoden zeer ontwikkeld hlf? geslachten is de centrale massa voor het ftoofd (de hersenmassa) in den kraakbeenigen ring inge- siIh’ meWing maakten. Onder den Nnur^' • aanzienlijke zenuwmassa, welke bij den elkander liggende dwarse ban- gedeelten van deze cen- ,1 ‘ . ‘*1“**“ “*'• eersten der twee, onder den slok- ira iggcnde halve ringen bij Nautilus) ontspringen de veiu?'^* '**T"*^" armen of voor de, den kopomge- en Loligo vormen deze knoon uTt !r ®°"®“ g'ooten, platten Ktn i.' voorrand de armzenuwen voor die zijde Uil h [ganglions en patte d’oie van CUVIER), stanilp^'^ ‘’erste gedeelte ontspringen terzijde dikke zenuw- è r, ,7' " Vu Lotigo. &pi., O„op,. zi Sende zennwlt ««nvankehjk naast elkander lig. oencie zenuwslammen voort, waaruit de zenuwen van d.- ingewanden ont-sprin^en Itir n t r i enuwen van de ilie d. kal.,, r Z.Ï 'r"® r "" "il d. c,„„,„i,,Zr„„“dSe.r™“'?*’' .'»..r,7b;,XÏ i/'" ” zenuwen, die zich in twee aanzienlijke oog- haar onderen T, meer kraakbeenigen ri vTn de .““""ttnuwen, die in den »»de. iiouirc,,; mond laincnhing (cavoitni); ccvier slokdarm aan; zie zijne verliandelinjr snrZ met dei ^mc, du Mus. I, 1832, p. l.t;3__igQ ^«iehes. Nout "’ij over de ontwikkelinn- dezer wppV.i’ ‘ ~ koofdverk, da 'vij hel door ons medegedeelde ontleend Tl I '"'“«ma. u’ic^el„„.sg,scJncJüc der CenhJl ^ ttölUKSR, E,a tephalopoden, Zdrich 1843, 4° 168 CL. XllI. MOLLUSCA. den knoop {ganglion labiale) en eciicn uji de door de vereeniging van twee zenuwstainuien gevormden knoop. Over de zintuigen bij deze orde vergelijke men het bo- ven door ons medegedeelde (blz. 105 — 107). De huid der Cephalopoden onderseheidt zich door de kleur-veranderin- gen, welke zich bij het levende dier vertooneii, en die van cenc eigenaardige laag van zakjes met pigraentkor- relljes opgevuld, afhangen {chromalophoren van s.tNGio- VANNI en vvagin'Er), welke door een zacht, veerkrachtig, vliezig weefsel verbonden zijn. Deze deelen liggen on- mlddellijk onder de opperhuid, en door beurtelingsehe zamentrekking van de blaasjes, die ronde, blaauwe of gele kleurstof bevatten, ontstaan op bepaalde plaatsen, vooral bij Loligo en Argonauta, levendige kleurspelingen (*). Vergelijk over deze orde, die vele schrijvers als ccao afzonderlijke klasse van de overige weekdieren afscheiden : Cdvier, Méaioire sur les Cephalopodes el sur leur anatomie. Mollusq., Mém. I met 4 platen. R. OWEtr Cephalopoda in TOBD’s Cyclopaedia I, p. 517— 5G2. Ferdssac et D’ORBJGNr, Monographie des Cephalopodes cryptu- dibrujiches. Parts 1834 — 1843. — (18 livraisons). A. Telrabranchiala. ‘ * Familia Xll. fCCXVIl.) NauHlacea. Branchiae qualuor. Infundibtilutn infra fissuin, lamcllis duabus sese oblique oblegentibus. Tcntacula numerosa, contraelilia, vaginata. Testa exlerna revoluta, spiralis, polylbalatnia, dnra ; septis medio perforatis; loculameiitum ullimum amplum, aniinal includens, tubo membranoso (sipboue) a posteriorc sacci abdominalis parte per seplorum foramina in reliqua locu- lamenla produclo. Nautilus L. (pro parte), i.am. Sp. Nautilus Pompilius I., RDMFH. Amh. Pnrileilk. Tab. XVil, fig. A, C; BLAIST. Malacol. PI. IV, lig. 8; GDÉRllf Iconogr. Mollusq. PI. I, f. 7; de paarlemoer nautilus; de schaal wordt meer dan ‘/s voet groot; van binnen is zij wilachtig paarlemoer-gliusterend, van (*) Vergelijk r. wagner in oken’s Isis 1833, p. 159— IGl, wieg- SIANN und ERICHSOiV’s Archiv f, Naturgescli, 1841, S, 35 — 38. CL, XI II. MOLLUSGA. 1G9 soort strepen. Men vindt deie soorten in 7'"T' door USMAEDa opgetelde l^ii de eil T S®1’’0''0“ in den Indisehen Oceaan, catus r Molukschen Archipel enz. JVautilus umhili- afo-aonrl ’■ winding de voor- Zl l ”T ^ t’ " J. «I. J .'* 5, " !“ r"''"'»'”-""'*». mlt vn..ndc eene l.e..ehriivir,p. ! “ «''oon uit OWEN l.ceft^ het onvolkomcne afheelding van rdmphios. van dit helan.riirXr'""' ontleding «'M illustratioL of -f"®'®" Nautilus, London 1830 *" 1 r l i * ^xternal form and internal siructure. ken, onderscheidt zich 'l'®, opgegevene kenmer- lopodn door 1 ."^dicrvandeüvenge, llianslevendeCe^4a- ning der schaal "vf i den omtrek van de ope- van het omhulsel v^irTt T rerbreeding en zamengroeljing gesteelde oogtolg;'".!'! T” kap bedekt. Behalve de 19'^or20 *"* °''®‘'’'‘"‘h'ooden rand van die aan >veörs-iij{len auiiv *.r 19 of 20 grootere uitwendige tasters, die -li». wirj; r'" oiet tevens eerinZ.,- ^ Cl' ™-0T> deze dcelcn een Fcslaehlsverscl il .7 !!'*" ““""‘•'"’on, dat in noor de 'iVU- en ilVztanr^'kteznmtrnlr’ l.ot Koninkl. Nederl. Instituut I, 1843.b!z.'G7773"’lM Het jjeslaclit Tiautil„s komt ooi- fn^ttïf.] • ’ ’ ^ — ^)- terliairo formatiëu. liet is iiet eonl.r eu van eene zeer talrijke alVlccliim van de 7“®"®'''®'®”® S^slacht 'zeeiin der voorwereld leefde en®w ‘’Z" welke in de "»'•»! i-.-wra d. '“ ™- Genera fossilia Naulilo affinia-. Chjmenia miiNSTEu. Cf. Mem* sur les Clnmènes et les C Irmisitiou du Fichtelgebirge nar M / <^alcaire de des Sc. nat., 2e Série n', 1334 Zoal ^ “d'''STïR, Atin. Bücn, Ueber Goniatiten und 'clume ^ — l. VON Abhandl. der Berl. Akad. der Wi Physikal. A7r«/i7.’ secmjgijjjj y büCd), ^ensc i. 1838 (sectio generis Lihdies nnEY.N, mo.mi'. 170 CL. XIII. MOLLÜSCA. Sp. Lituites convoUans SCHLOSH., BKOMN Lethaea geogn, ïab. 1, Ujj. 3. Campylites desh., Cyrtocera goedfuss. Orthoceraiües breyn. Testa elongalo-conica, recla, poly- ihalatnia, seplis siphone medio aut subcentrali pertusis. (Naulili rccti nee spirales). Sp. Orihoceratites regularis SCHIOTH., BROKK Lelh. geogn. Tab. I, fig. 10, in Thonschieferlcalk. Genus Actinoceras BRONS secundum OOENSTEDT ab Orthoceratite non diversum est. Appendix ad Naulilacea. Familia Ammonilaceorum. Tesla polythalamia, siphone externe, marginali. Septa inargine lohala, sinuata. Ammonshoornen. Deze versteeningen zijn van verschillende, som- inlge van zeer aanzienlijke grootte. Zoo bet dier, gelijk wij uit do analogie besluiten mogen, eveneens in de schaal geplaatst was als bij IStiutitus, lag de Sipho aan de buikzijde {na.ar den kant van den trechter) en de uitdrukking Sipho dorstdts, welke de palaeontolo- gische schrijvers bezigen, is derhalve onjuist. — .'Vmmoniten worden in gfoote menigte, vooral in de overgangs- en oudere secundaire for- matiën aangetroiren. In de onderste krijtlagen zijn zij nog talrijk, maar zij verminderen vervolgens schielijk en komen na de krijt- perioden niet meer op onzen aardbol voor. Vergelijk c. de haan Specimen inaug. exliibens Monographiam Amnioniteorum et Gonidtiteormn L. B. 1825, 8®., L. de buch Note sur les Ammonites^ Ann. des Sc, ntitur. XV^IÏ, 1820, p. 267 — 275; Sur la dishibution des Ammonites en families., Ann. des Sc. nat. XVIII, 1820, p. 417 — 426; Ueber Ammouiten, über ihre Sonderung in Fmnilien etc. P/igsik. Ablinndl. der Berliner Ahad. d. Wissensch., aus dem Jahre 1830; Ueber Ceratiten ibid., a. d. .1. 1818; — F. A. 0CENSTEDT Die Cephalupoden. JSebsi einem Atlas von 36 Tafeln. Tiildngen 1810, 8°. Ammonites bkuï.x. Testa spiralis, discoidea, Subgenera Goniatites de haan, Ceratites ejusd. et quae- dam alia, sectiones tantum efficere videnlur, speciebus ab una sectione in alteram transeuiilibus. Sp. Ammonites nodosus BRüG., Cerutites nodosus DE HAAN^ BRONN? Leth. geogn. Tab. XI, fig. 20; v. BDCH Ueb. Ceratiteii Tab, 1, Ui tig. 1, uit den Miischelkalk. De soorten der afdeeling van Goairt/zte* worden in overgangs-formatiën aangetrolTen. CL. XIII. MOLLUSCA. 171 Scaphües parkinson. % lil" “• Turrilites montp., lam., Turrites de haan. BacuUles lam. Testa recta, conica. de daarmede BaculLs ^ 'ereenigt b’orb ziiri «n t • 1 ’ BacuUtes neocomiensis STEDT Tab ^‘''yt^armatie ; BacuUtes acuarius qden- Jaro-formatie.’ bellende soort uit de B. Dibranchiata. .hS Ce „e,„c Gesloten. e7 is e „ o""’ " “"^eren 'wart rocht h t.een heTd'e'r een werpen een S-„z uit- ligt deL i”l. Li geslacht Octopus ®i.en is hij dLar;an\lViï::d" ofL:’ tf soorten wordt als verw, ^e^a, geberid ^ f nemingen de aanwezigheid vn ° - oenige waar- alle Belcruuiten 'XXu /' ^7- >net owEN deze Tersteenin]. 41"’. " Treahses VI) p. 374^ p,_ (f) Lectures on the comp. 4,,,,, , dnimals^ p. 337. ' t hsiol. of invertebrate •172 CL. Xlll. MüLLUSGA. Bolemuilcs bkeï.n, lam. Tcsla fossilis, couica, iülus pai- tem multilocularem, breviorein (alveoUlem') includens. Belemnites of pijlsteene7i ; zoo genoenifl oni de jiijlvormige ge- daante. Deze Tcrsteeningcn vindt men zeer talrijk in de secundaire bergen van de oolilli- en krijtperiode. Vergelijk onder anderen nn- cnoiAr BE BIIINVUIE, Mém. sur les Belemnites Paris 1827, 4°.; J. s. MILLER, Observutions on Belemn., Tratisact. of the Geol. Soc. of Londoti, Second Séries., II, 1829, p. 43 — 62, Pl. G — 9; BRONN, Leth. geogti. p. 402 — 418, p). 714 — 720. Spirula lvm. Aniiiial (cnlactdis decem, duobus longiori- bus. ïesla in posleriori aiiiinalis parlc posiia, tennis, spiralis, anfraclibus non conlignis. Dissepinienta concava, siphone ad internum lalus pciforata. Van deze schelp ‘kent men het dier slechts uit gebrekkige afbeel- dingen en enkele, niet geheel gave voorwerpen. Zie E. J. CRAY, Ati- »iah of tiat. IJist. XV', p. 257 — 260, Pl. XV. Een verniiidit voor- werp, in het vorige jaar door OWEN onderzocht, heeft echter door de ontleedkundige bijzonderheden der inwendige strueluur do zekerheid gegeven, dat het dier met de Sepiacea of Decacera overeenkomt. Kr zijn twee kieuwen, twee zijdclingschc of aderlijke harten, een inkt- zak, eene vliezige buisvormige Siphu enz. Zie R. owEN in Zoology of the Voyage of II. M. S. Samarmig under the Commund of Capt. Sir EDWAKD BEicuEli, Mollusca, Part. I, London 1848, p. 6—17. Pl. IV. Sp. Spirula Perotiu lAM., Nautilus iSyrrinrin t. ; de schelp is meer- malen afgebeeld, b. v. bij RCMPH., Amb. Rariteitk. Tab. 20 fig. 1, D’ARGEKV. Conchyl. Pl. 5, fig. G, G, enz. Sepia lAJi. (spec. e gonere Sepia l.) Corpus saccifornie, dcpressuin, incinbrana angusla, s. pinna loiigiludiuali uli iii- que marginatum. Lamina calcarca clongata, dorsal , pallio incliisa. Zeekat, Inktvisch, Seiche, Dintetifisch, Cuttle-fisch. De kalk- jilaat in den rug bestaat uit vele lagen. Ditdecl, als os sepi«e bekend, wordt door de miniatuurschilders tot het inatslijpen van ivoorjdaaljes gebezigd en maakt een bestanddeel van sommige tandpoeders uit. Sp). Sepia offeinaUs L. •[, BRANDT u. RAT2EBDRG Media. Zool. II, Tab. 31, fig. 1, GDÉRlN Iconoijr., Molt. Pl. I, fig. 4 enz. Gekleurde afbeeldingen naar levende dieren heeft Cards geleverd Nov. Act. Acad- Caes. L. C. Nat. Curios. XII, 1824, p. 313—322, Tab. 23—32. Sepioleuthis clainv., Cliondrosepia leiiok. CL. XIII. MOLLUSCA. 175 lolüjo LAM. Corpns elonRalum, postice nlrincpie pinna- obTccla''^'^""'* cornea ad dorsuni, palüo '•• tl blaunv. Malacol. l'l. 3, 2, CARDS ].1. Tal.. 2.9, R.. 1 ctc. Ommastrep/ies b’ore., Ommatostrephes loven. i-ichtenst. Brachia longiora aut on.nia uncis corneis armata. GroenL-'^‘l^‘l^r “'öllER, Sepia loligo farr., Fauna in ICCKET'.! ‘‘ ‘go Sanksii; Loligo leptura, Loligo Smilhiii^i,GTi tccket-s Ea.peduion to the Rher Zaire. Sopiota lEACH. Pl.'ir, fil 3 sepiola i. f, blainviile .WalocuL Ilossm ov/Es. ^ 00,11.11. ‘-iuond I.- I'ceft dit ..eslacht het e-e ' ' ‘'"'""''f Met -eeo. DejÏe. ' T'' T" de- bet ligehaam is te Jvo ^'e «cht arn.en ^ij„ hort; vinne.: aan het •Ier Cephalopoden, Mé,„. ;)re.,e«. Men meende, dat het dier de 174 CL. XIII. MOLLUSGA. vinvormige armen even als een zeil bezigde en zoo bij stil weder op de oppervlakte der zee kon drijven ; maar de waarnemingen van BANG (gdêrin, Mayasin de Zool. 1837) hebben deze mccniiig niet beves- tigd (*); deze armen liggen langs de bnilenzijde op de schaal uit- gestrekt en dienen om het dier in de schaal te bevestigen, hetwelk daaraan door geene spieren is vasigcheeht. Vele natuuronderzoekers (RAriNESODE, lEACH en anderen) meenden, dat dit dier, even als de kreeftslak [Pagurus], parasitisch in eene vreemde schelp zou leven en dat de schelp van Argonaula aan eene onbekende soort van week- dier zou toebehooren. Men noemde daarom dit geslacht van Octo- poda als een nieuw geslacht Oci/tlioé'. Hoezeer het dier gemakkelijk uit zijne schelp kan geraken, even gelijk sommige /’tez opoz/a, is ech- ter deze mcening thans genoegzaam wedcrlegd. Merkwaardig is bo- venal in de natuurlijke geschiedenis van dit geslacht de afwijkende vorm der mannelijke voorwerpen, die geene schaal bezitten en naar eenen afgcscheurden arm van een Cephalopode gelijken. Vroeger had men deze mannelijke voorwerpen als parasiteu beschouwd [Tricho- cephalus acetabularis, IVEIEE chiaje Memorie Tab. XVI, fig. 1,2). Zie KölllKER, Aimiils of nalur. Ilistory XVI, p. 414, en vooral Berichte von der Königl. Zool. Anstalt au Wiiraburg. Leipzig 1849, 4°., S. 67—89. Al de tot nog toe onderzochte Argonauten althans waren zonder uitzondering vrouwelijk. Over de ontleedkunde van Argonauta vergelijke men POll Test. utr. Steil. Tom. III, en van beneden, Nauv. Mém. de l' Academie royale des So. de Bruxelles, Tom. XI, 1833. Sp. Argonauta Argo I., rotl 1.1., Tab. 40 — 43, BIAINV. Malac. PI. I, lig. 1, PI. I his; RANG, GDÉRIN Magtts. de Zool. 1337, Moll., PI. 80 — 88 uit de Middell. Zee; — Argon, tuherculata iasi., rdmpit. Amh. Rariteith. Tab. 18, lig. 1, 4, d’arcent. Cotichyl. PI. 5, f. C uit den Indischen Oceaan enz. Annol. Hic collocandiiin videtur genus Bellerophon montf. fossile, ex antiquissiinis slralis. Octopus LAM. Corpus nudum. Duae lamcllae corneae in dorso, pallio inclusae. (Velcrum Polypus). Ook onder deze naakte achtarmige Cephalopoden waren van enkele soorten alleen wijfjes bekend, en het is juist hij dezen, dat men dergelijke mannelijke voorwerpen in den mantelzak of in den trechter heeft aangetroflen, zoo b.v. bij Octopus granulatus lAM., waar (*) Ook POLI, ofschoon hij de gewone meening der ouden volgt, zelfs het dier aldus afteekent [Testac. utr. Sicil. lil. Tab. 40), zegt zelf het zeilen iler Argonauta nooit te hebben waargenomen. CL. XIII. MOLLÜSG.4. 17S CÜVIEB die voorwerpen als Hectocotylus Octopodis liescl.reven lieeft {Ann. des So. „at. XVUI, 1829, p. 147-156, PI. XI, A), en bij remoctopus violaceus DEUE CHUJE ; zie EÖUlKEn, Berichte von der Zool. Aastalt Würzhurg 1.1. «et is eene zonderlinge afwij- ung van de overige soorten, bij welke de mannelijke en vrouwelijke voorwerpen aan elkander gelijkvorraig zijn. Octopus auct. Brachiis serie duplici acelabulorura. Sp. Octopus vulgaris. Sepia Octopus l., biainv. Mulacol. PI. 2 •g. 1, CüT. B. ani., éd. iU., Moll. PI. I. ’ Tremoctopus dellk chuje. Sp. Ttemoclopus violaceus DEltE CHUJE, Memorie Tab. 7C, 1830. labuloru* aristot.) Brachiis serie unica ace- Sp. ^e,lacol. PI. 2, fig. 2, cov. R. 0711., ed. tllustr., Moll. PI. 2, fig. 1. ^ Ctrroieuthis eschricht. vlie.s verbindt d; ;,rVbS!;: ^'’,'‘'^^ van de Groenlandsel.o kusten afkomsX. OVER DE \IER LAATSTE KLASSEN AAN HET DIERENRIJK OF DE r.ËWËRVELDË DIEREN IN UET AlGEHEEN. M'ij hebben vroeger (Deel I, blz. 45) gezien, dat de nieuwere Dierkundigen, in navolging van lamarck en cuvier, de visschen, kruipende dieren, vogels en zoogdieren onder den gemeenschappelijkeri naam van gewervelde dieren, als eene groole afdeeling van bet dierenrijk bijeen voegen. Bij deze dieren is dc hoofdstam van het zenuwstelsel, het ruggemerg en de hersenmassa, in eene heenigc of kraak- beenige holte omsloten, die gewoonlijk door afzonderlijke ringen, wervels, gevormd wordt. De spieren zijn bijna alle aan inwendige steunsels ingeplant, die, in vereenigingmethet harde omkleedsel der hersenen en van het ruggemerg, het zoogenoemde geraamte of skelet vor- men. Het ligchaam is in het algemeen aan beide zijden sym- metrisch gevormd, of wordt door eene denkbeeldige as in eene linker en regter helft verdeeld, waarin vooral de werktuigen van het dierlijk leven, de zenuwen en spieren, op eene overeenkomstige wijze gevormd en geplaatst zijn. Er zijn bij deze dieren nooit meer dan vier ledematen aanwezig ; sommige hebben slechts een paar ledematen ; bij anderen ontbreken de ledematen geheel. Het bloed dezer dieren is rood (*). De geslachten zijn altijd afge- (*) Alleen bij Ampliioxus lanceolaius werd kleurloos bloed waarge- iiomcii; J. lüüllER. Veler den B'iu u die Lebensereclieiniiiigen GEWERVELDE DIEREN. i77 a!s zic- schciden, 200 dat tweeslachtige voorwerpen aliecn elijke afwijkingen voorkomen. aamLS" laken ez!g, van wehm vooral de onderste bewegelijk is. De geschiedt vertikaal en niet zijdelings, «o als b.j de gelede dieren het geval is. Gemeenlijk zijn de nel. „Zt'™*'™, "'j “'"“'P'x'l™ «n ,0- visschen p omkleedsel, en bij de wal- baak — ‘^oornachlige platen (in de boven- «n.biekandr.anrerr"';/?'''’''"' ‘",“1“'* beende nsnilip ' ztjn als het ware ver- dunnen ook o"* 1^^ slijmvliezen van de kaken; zij visscheV p dcM-r-*"""; on, bij de , np ae kieuw bogen voorkomen. schilLdrtt " plaatsen van ver- door klieren afge’screirn'!yJ."T(!ol'^^^^^ speeksel, hetwelk gedurendi de l y -o .pu.e„ .cr„r;rz alvleeschsap (succur «««/. /• ^ de gal en het dieren ontvangt de lever gewervelde veel aderlijk bloed, hetgeen ^ domen, in een’ aderstanf wordt'n" ^ ‘«Sewanden terugge- ^i-ich even als eersllg^^f ->eh door de lever verspreiden. elkescheideue°°voch°icn''"Sda-d'è T '■“«b st.al (Je »oscnoe,;,de\Z'*“r‘'I'T”" enboven slorpen andere vaten die Daar- ^üu, maar zich niet gelijk deL over' hé ' f onderscheidene d el v •- «eelcn van bijkans het ^rancUiostoma lubricum COSTV 7 ■ ‘«1844, I, 33. [Pbysa-, Jahrfjanj 1842,j d. Tris.,. c« Berlin, i78 GEWEil VELDE DlERE^f. geheele ligchaain, een wateracblig vocht (iym/y/ta) op, het- welk met (Ie cliyl gemengd wordt. Deze vaten maken met. de vorige het stelsel der watervaten uit, hetwelk alleen aan de gewervelde dieren eigen schijnt te zijn. Zij ont- staan met blinde einden, en worden gevormd door een epilheiimn, hetwelk door een vezelachtig vlies van in de lengte loopende en elkander nelvormig kruisende draden bedekt is. Builen dit vlies ligt een omkleedsel van kring- ronde vezels, welke in die van het omgevende verbindings- weefsel overgaan. Binnen in de watervaten, althans in de meeste, liggen bij zoogdieren en vogels klapvliezen, die de beweging van het vocht van den omtrek des ligchaams naar binnen, naar de grootere stammen begunstigen. Bij de zoog- dieren en den mensch komt bijkans al hel vocht van dit geheele stelsel in een’ hoofdstam te zamen (duclus thoracicus), die zich in de linker onderslculclbeens-ader opent. Er zijn ech- ter ook kleinere slammen, die aan de regter zijde gelegen zijn, en soms toevallige verbindingen met andere aderen- De watervaten vormen veelvuldige nellen, en ook, zoo als bij de warmbloedige dieren, door oprolling en inécnkron- keling, oneigenlijk dusgenoemde klieren (ijlandulae conglo- b(ilae). De milt is mede een deel, hetwelk alleen bijge- werveldcdierengcvonden wordt, en welks aanzijn en functie met die der watervaten waarschijnlijk verbonden zijn. (*) Dit deel is in de nabijbeid der maag gelegen en dus meer aan de linkerzijde, boven in de buikholte; bet be' slaat uit een rood, vaatrijk weefsel, omslolen in een ve- zelachlig uitwendig vlies, uit hetwelk witte verlengsels als omkleedsels der bloedvaten in de inwendige, weeke zelf- standigheid dringen, en deze, even als dwarsbalken, onder- steunen. Eigenaardige, met eene witte brijachlige massa f) Men beweert, dat de cliyl meerdere sl.remliaarheid verkrijst doof hijmcnjjiDfj' van ]iet voclit, Leïjjeen iu de 'walervaten der milt ^ is. Vergelijk P. w, ldnd Physiologische PesiiUate der Vivisectto^^^ neuerer Zeit. K.oppeniiagen 1825, 8®,, S. 78 — 83. gewervelde dieren. ■179 m,i,ln.a,uölu, ijLp. gehecht; de roode P se zelfslanchghe.d bevat vele roodbruine korrels. (^) 'J reeds vermeld, dat het bloed der eewer- ^66^101"'"".™°'* ‘'e ouden, hoe- 1 omegie, alleen aan deze dieren bloed toe en oeii«f en de ongewervelden bloedelooze dieren. De aderen S 17' r is- bph I “‘'ouil'al'ngswerkluigen gedreven wordt, dat onopvv ?'/ ^ ^®"'orvelde dieren is aderlijk. Bij de d i hir ° '* liet hart slagaderlijk, alL slr"'' “P- •''» ‘''“■l "i‘ ><1™- a „ r„ . '■■«ed mar dio . «r/a Tl ‘'7"'>“»clmde„, dcelen dea ligchaaraa vens een aderllik- l '! ^r te- en rS de viascl'e", irt „° T 'f ““ “» '-U 1‘amcrs. Bij j, ,7 e'tijd twee liarlc- «n. ,.„,te ',e .e„ r, T"' "" i„ ^ ”J"’ ''»'dl niet al hel bloed maar (*; Kij ; Eetwe rLreen":"’ eene korrelig 1? -Ik P0«K.rLeT l: W-Ti " ^^oen kennen (+\ T "^'‘«''keuriger beeft naam van kim \ ^>en welker ouldekkL^^ Uorminaliva) gegeven heeft, en «leze deelen van het ei in hI algemeenheid van »'et ei uit den ei erstok in T • Als ‘fwijnt het kiemblaasje, en Crl^'^d"*'^^'’ kiemvlies, waaruit de eerste ontwil k T ^‘'kijfvormig eeneu aanvang neemt, vervangen Vn '7 '■en, reeds in het laatst der '' Ava- «n,ie,,,..,„,3„ ,: z^zTirr- stokken bekend geworden die nl/ i hculi (jmafumi genoemd en veelal alsl" werden. Eerst voor ruim t,.- .. . beschouwd ,0, CAEF. het ware ei ia den p" echter voad “0 l«l.l het voor dl to, r (’) Bdiidach noemt deze dieren yologie als Erfalrungsu-isseuschafiu T— P'"''ipa>a), %« 1837, S. 48). bcij^zij 1828, S. 45 (2^« Auf. (i) J. E, PDRKisjE, Symlolae „d ■ ■ 1«30, 40, De eerl"''!"" *»««- CI!.od«n 182.^) u>tï.me dezer v.a.^, -nemingen 182 GEWERVELDE DIEREN. de (iojer, door de eijerleiders wordt opgenonien. De fol- liculi (jraafiani waren volgens vo\ dabr nog altijd als eijer- stoli-eijeren te beschouwen, die het ovum felale, de bieno- blaas, in zich sloten (^). Weldra echter ontdehte men (f), dat dit dus genoemde ovum fetale nog eene kiemblaas in zich sloot; met andere woorden, dal hel een volledig ei was, en zulks werd door bet ontdekken der kiemvlek in deze blaas nog nader bevestigd. De folliculi graofuirii zijn dus niet de eijeren, maar zij bevatten elk een ei, dat er slechts eene kleine plaats in beslaat, docli overigens door zijne zamenstelling, door zijn insluilen van eene kiemblaas met daarin aanwezige kiemvlek, aan bet ei in den eijerslok der vogels en andere dieren gelijkvormig is. Bij de ontwikkeling ligt de kiem, even als bij de on- gewervelde dieren, in de gedaante van eene geleiachlige schijf op den dojer, onmiddellijk onder het dojervlies. Het kiemblad scheidt zich in drie platen; eene weivliesachlige plaat, welke de buitenste, eene slijmvliezige plaat, die de binnenste is, en eene vaalachlige plaat, welke liisschen beide inligt, docli echter enger met de slijmvliezige plaat verbonden is. In het middelste gedeelte van de weivlie- zige plaat ontslaat de wervelkolom, het rnggemerg en de hersenmassa. Er ontslaan op de buitenste vlakte van de weiachtige plaat twee uitspringende lijnen, die zich nader- hand van boven vereenigen, en het roggemerg en de her- senen insliiiten. Naar beneden toe buigt zich die plaat om, ten einde de buikholte te vormen. liet slijmvliesblad geeft den oorsprong aan het darmkanaal. Het verdient te worden opgemerkt, dat de ligging van het embryo ten opzigte van den dojer verschilt van die bij de gelede en andere ongewervelde dieren. Bij dezen doch ligt de dojer aan de rugzijde, bij de gewervelde die- ren steeds aan de buikzijde van het embryo. Het centrale (*) (*) c. E. A. DE BAER, De Ovi Mammolium et liominis genesi, DP' siae 1827. (f) COSTE, WHARTON JAMES, VAIENIIN, BERNH4BBT eni. GEWEIWELDE DIEREN. iSS Jeel van de vrucht, van waar dc ontwikkeling aanvangt, 's IJ de gewervelde dieren het ruggedeelle. Van hier dan ook, dat, als men zich voorstelt, dat de darmbuis de as is, waardoor het ligchaam in dc lengte verdeeld wordt, loofdmassa van het zenuwstelsel, dc stam — de her.se- nen en het ruggemerg _ boven die as ligt, terwijl de aan luggenierg beantwoordende geknoopte streng hij de gelede dieren onder die as, aan de buikzijde, ligt; het ruggemerg wordt hier door eene huikstreng ver a vgen O-Sekeerd ligt het hart hij de gewervelde dtren onE; hehhpn gemelde as {*). Wij plaats van 'useklen de plaats van een hart h.j hen inneemt (vergelijk 1 Deel, hl. 527). (ruggemerron 7 ^enuwstelsel «Initing i„ aScnnjkri.lt.'Tóill'’ waaruit de tenuwen der huid Tr“'T men naar ,l„. ' «“flk»- ::r„rr r™"™ “ ■nan. dal tij e||e Ir “a , I mers l.opeu e„ Lri 1 verliezen. Hersenen en ^elGlandigheid dezer deelen trale deel . van h t B« tiju echter Irh, dea dierlijken leen.,, heel, afdeclineen welk “ “'^>l“l'“8en van ecu zelfde ge geheel ,echu„ „ “""'■'‘'‘'■'''g en groollc over hel «aan. ^1^ vV“” »7''‘“' de -erhonding t„, .Ik»,, ran „a.clijk en .„31:1,!,»" '“ '“«Sdic- der hersenen verreweg die van hri”*"’ de massa In de hersenen en in „et “7' sbemerg vertoont zich de (•) Vergelijk n. BATHKE Vntcrsuohm,.o hntwicheluvg des Flusshrebses Lpin“ Bildung U7id ». „ „.Ji 184 GEWERVELDE DiEREK. zenuwzelfstandighekl onder twee wijzigingen. Scheikundig onderzoek heeft tot nog toe geen belangrijk venschil tns- schen beide aangeioond; alleen zoude de eene minder vet, eene weekerc eiwitstof en meer water bevatten. Deze is van cene graauwe kleur en neemt meer bloedvaten op dan de andere, welke wit is en merg%clfstmidighcid ge- noemd wordt (Vergel. boven I. bl. 13). Deze benaming en die van baslzelfslmdigheid {substanim cgrHcalis) is van de onderlinge plaatsing dezer twee zelfstandigheden in de hersenen ontleend, waar over bet geheel de wille zeifslan- digheid door de grijze omgeven wordt. In het geheele rtiggemerg daarentegen is de zoogenoemde baslzelfslandig- heid naar binnen gelegen. Bij de gewervelde dieren kan men over hel algemeen twee zenuwstelsels onderscheiden, een voor het plantaar- dige, een ander voor het dierlijke leven, hoezeer ook vele ongewervelde dieren, gelijk wdj vroeger deden opmerken, reeds een begin van deze afscheiding vertoonen (-]-). Van den anderen kant is hij eenige gewervelde dieren dejter- vus sympalhkiis weinig ontwikkeld en wordt ten deele door den vagtis vervangen. Do zenuwen van het plant- aardige leven verzamelen zich in onregelmatige, platte of ronde ligchamen, die men zeniiwknoopen noemt. Dezenuw- takken vormen hier vele netten of vlechten, welke vooral do bloedvaten omgeven. liet geheel is zonder symmetrie. Tegelijk met de grootere ontwikkeling van het ze- nuwstelsel, worden ook de zintuigen hij dc gewervelde dieren volkotnener. Vier van dezelve, het gezigt-, ge- hoor-, reuk- en smaakwerktuig, liggen in het voorste ge- deelte van den kop, in beenigc holten omslolen en be- schermd. Het reukorgaan, dal door een geplooid slijmvlies gevormd wordt, waarover zich de takjes van het eerste hersen-zenuwpaar verspreiden, is bij de meeste visschengc- (*) Joni*, Chemische Tabellen des ThleireichSf S. 73. (fj Zie Iwvcn I, bl. 328, tl, bl. 104. GKWERVELDE DIEREN. 183 ademen kT , bieren, xvelke door longen met T e ademlialmgs-werfctnigen verbonden. Het gevoel Cen li^l inde , 7%’" ' §l in de tong hoofdzakelijk ontwikkeld. Oogen ziin bil hoez^r^f «“"^ezig, verborcen i;- . ^ ment omgevC bTlIeE P’®' fen epen n i . doorschijnende middenstof- ; I L “ f“' 1“ «'" >»■ «"ü.- c"e>dmg van licht te dienen ruggegraat de stam uiimalkt'*'’ ^<^^'tten, en waarvan de echter luiden nioco Epi • ' "’onderspreuklg het wervelde rj::t;:ki:zr"^r’ melijk van het skelet is een in den ”,77 7^^'" die somtijds vezelachliee dn^h i 'SS^nde streng, «it langwerpige cellen beslaat Scleiachtig is, en »K») 8»t nooit i„ .orbeenin, oJ ‘"'"'-3 (o'»* *>- •»™ing „et boeoige oee.„ , 11 •orbeenOo sclicc.lo ioeeslo'en " , T' ■"="0 .is«i,e„. „o»“ Ir! waar geenc afzonderr i- ^"SSestreng blijft bestaan en ruggemerg Ügt bov7''dczc'!7'" gevonden worden. Het platen of door kraakbeenige" 77' T ‘7 gemeen geldenden typus 7n d7 ^Is al- men gevolgelijk de wervelkolom 01777'^“ vooreerst cenc ruggestreng (chorda 17’ durende bet gchecle leven aanwezig b77^; merg, als centrale massa van ®"‘^ere een rugge- »p ■>» «t-erw.:";::;:'-":'' 18G GEWERVELDE DIEREN. De grondslukkcn der schedelbeenderen, waarop de her- senmassa rust, zijn aan de ligchatnen van wervels gelijk. De hersenmassa wordt door zeer wijde wervelbogcn om- sloteu C^). Alle schedelbecnderen noglans ontslaan niet uit verbeening van het oorspronkelijk kraakbeen, dat als eene voortzetting van de wervelkolom in den kop moet worden aan- gemerkt. Dit kraakbeen, deze primordiale schedel, wordt ten deele overdekt en gesloien door beenderen, welke uit eene vliezige grondstof {hlastemu), die op het kraakbeen ligt, ontslaan, en welke nimmer kraakbeenig geweest zijn (-f-). In het algemeen kunnen alle vezelachlige en peesachtige deelen beenacblig worden. Van hier ziet men de spieren der poolen bij vogels in beenachlige pezen overgaan ; bij andere dieren ziet men beenstukken in het middenrif, bij de krokodillen buikribbcn, die niets dan verbeende dwarse pees-strooken der regie buikspieren zijn. De wervelkolom en de schedel zijn de eenige w'ezent- lijke deelen van het inwendig skelet. De ledematen ont- breken bij de meeste slangen en bij sommige visschen, de ribben onder anderen bij de kikvorschen. Neemt men nu van het skelet van een viervoetig zoogdier of van den mensch de beenderen der ledematen en de ribben weg, / dan blijven alleen de wervelkolom en het beenig hoofd overig. De verdeeling der gewervelde dieren in vier klassen, reeds van linnaeus afkomstig, is sedert zijnen tijd alge- meen aangenomen en behouden gebleven, hoezeer sommi- (') Men kan bij de gewervelde dieren drie sclicdelwervels aannemen. Zie OKEN, Ueber die Bedeutung der Sehüdelhnoclien, Jena 1807, 4°. (f) Hierop werd vooral opmerkzaam gemaakt door den beroemden Physiologisclien ontleedkundige l. jacobson. Zie zijn berigt Om Prf mordial-crmdet in forhandiingar vid de Skandinaviske Ifalurfors' karnes tredje Möle. Slockbolm 1812, p. 739 — 744; verjjelijk ook A. KÖILIKER in Berichte von der KSnigliclie7i Zootomischen Anstitl^ ca Würzburg (Leipzijj 1849) S. 35 — 42, waar ook gescbicdknndig'^ aanwijzingen over den arbeid van eenige sebrijvers, die jACOBSOf' hierin voorgingen, gevonden worden. gewervelde DIEREN. 187 Sen eene vijfde klasse uit de ongeschubde Amphibiën heb- n willen zamenslellen. De genoemde verdeeling berust op den warmtegraad van het bloed (-) en der inwendige i>gchaamsdeelen, op den verschillenden vorm van het hart, op iet verschil der ademhalings-werktuigen, die of kieu- wen o longen zijn, en op het onderscheid in de geboorte, jmig eijeren of het vóórtbrengen van levende Deze Vier klassen zijn die der visschen, kruipende die- ren, vogels en zoogdieren. Koudbloedig zijn de visschen D Kruipende dieren, warmbloedig de vogels en zoogdie- ren. e visschen ademen door kieuwen, de overige ge- duTwa ^osols en zoogdieren zijn de eer i'” ^ longen ademende dieren ; maar vendbare^nd”^'^ oyerleggend, de laatstgenoemde le- «er leven steel, ts r“ ffrootendeels afhangWan teffen koudbloedig genoemd! "" ' ophouden, worden daaren- VEERTIENDE KLASSE. VISSCIIEN [P I S C E S) (*). De visschen zijn gewervelde koudbloedige dieren, die in hel waler leven en door kieuwen ademen. Hunne uit- wendige gedaante is zeer verschillend, doch in hel inwen- (*) Over (Ie klasse der vissclicn ver;’elijke men onder anderen: p. BEIONII De Acjuatilibus Libri ü. l'arisiis 1553 (forma oblonga), II. SAIVUSI Aquatilium AnvmuUum Historia. Ilomae 1553, folio. G. ROSDElETii De Piscibus marinis. Lngduni ISS't, folio, r. WIllCGBE.lI IJislOrüi Piscium, cura J. RAJI et C, MORTI.VIERI. Loiidini 1743, folio. p. ARTEDI Ichtbyologia, s. opera omnia de Piscibus postlmma ; edidit 0. I.IS.VAEUS. L. 15. 1738, 8°. M. E. Bl.ocn Oekonomisebe Nniurgescbiclite der Fische Deutsch- lands. Berlili 1782, 1784, lil Bd., 4°. (rnet gekleurde platen in folio), ELOCH IchtTi. SI. E. BLOCH I chthyoloyie ou Histoire nnturelle gé- nérale et particulière des Poissons. Ilerllnt787 — 1797, XII vol. fol. (met 432 gekleurde platen). BLOCH Sysi. Iclitli. Systema Ickthyologiae, edidit J. G. schneider 1801, 8°. 1 vol. (met 110, meest gekleurde platen). lACEP. Poiss. lACEPÈBE, Ilist. nnturelle des Poissons, Paris 1798 tot 1803, l®. V vol. (ook in klein 8“., XI deelen, met vele afbeel- dingen). CDT. et VAL. Poiss. — CU VIER cA VAIENCIESNES, Histoire naturelle des Poissons. Pari.5 1828 — 1849, 22 vol. (8o. of 4®.) met C50 gekleurde of zwarte platen. liet geheel bevat de Acanthopteryyii en de Mala- copfert/gii abdominales. Vai.enciennes beeft een vervolg of eene tweede reeks beloofd over de overige Malncopterygii en de CJiondropterygU. Over de ontleedkunde der visseben kan men, behalve bot laatst aan- gebaalde werk, waarin bet inwendig maaksel dezer klasse, met vele af- beeldingen van den rivierbaars ontleend, ojigcbclderd is, vergelijken: A. MONRO, The struclure and Physiology of Fislies explained and c.ompnred tvith those of lilim and otlier Animals. lidinburg 178.5 fol. Kr is eene Dnitsebe vertaling van dit werk door sudneider inct VlSSCHIiN. 189 J'g zameiisiel is evenwel overeenkomst genoeg, om de klasse der visschen als eenc natuurlijke afdeeling van het dierenrijk te beschouwen. Linnaecs en bkissqiv hebben er het eerst, in het midden der vorige eeuw, de walvisch- achlige dieren van afgescheiden, die nog in de eerste uit- gaven van het Systema Naturae door den groeten zweed- seben natuurkenner lot de visschen werden gebragt, hoe- zeer reeds aiustoteles de visschen en walviscbachtige dieren as twee afzonderlijke groote geslacliten of klassen be- sciouwd had, de kieuwen als een bijzonder kenmerk der isscien opgevende, welke dieren zich daarenboven, zoo a s ij n,et scherpzinnigheid opmerkte, door het gemis van ntelkafsxheideode klieren, van dc zoogende dolfijnen en alv, schacht, gc d.eren onderscheiden. Weüs heeft daar- heenTèe’ reot bel aan welke hij ten on. e,te, behalve kieuwen, ook longen loeschreef, in de teefi de dcrliendo „iiga.c „„ het S,j„cma mlurae te d,ere„ „edcron, de .isMhen gebLt De visschen worden, gelijk liekend is, alleen in het wa ;naHn de vl «Irdr '™"’ bet „iet’Tlerd i i , -it. eoodal "noa spraak, ehreik ’ da h “ "“'‘“"'"S™ “ i» ''el ge- teadii.,, :;,:\7e“:Zgr Fische, Leip5 ^h^^ologie der R. OWEN, Lectures on the comj of the vertebrale Animals. Part. t f and Physiology Bijzondere werken over visschen va "ver afzonderlijke onderwerpen tol '“aden en sesehrifien W"S kaM.n,l. .ij ” ‘7 te di.™„ l,a„ak- J "«leiiiand Iner en daar aanhalen. 190 VlSSC!IEi\. Bescliouwen wij eerst kortelijk het uitwendig maaksel der visschen, hetgeen ons tevens gelegenheid geven zal om eenige termen te verklaren, die bij de beschrijving dezer dieren gebezigd worden. Men kan het ligchaam der visschen in kop, romp en staart verdeden. De kop is eene omiddellijke voortzet- ting van den romp ; eenen eigenlijken hals hebben de visschen niet, daar de adernhalingswerktuigen onder den kop liggen, en de borstholte onmiddellijk op de mond- holte volgt of daarmede zelfs zamenvloeil. De vorm van het ligchaam is alzoo zeer eenvoudig, gemeenlijk naar beide zijden iels dunner uiiloopende. Bij sommigen is het achtereinde als afgeknot, zoo als bij den klomp- of zonnevisch {Orlhrafjoriscus), Bij de roggen is de staart veel dunner dan de romp. Het ligchaam der meeste visschen is zijdelings zamen- gedrukt [corpus compressum s. catheloplaleam), zoodat de doorsnede een eirond is, waarvan de rug bet breedste einde vormt. Bij anderen, zoo als bij de roggen, is het neder- gedrukt of plat [corpus depressum s. plagioplaleiim) ; bij nog anderen is het rolrond, zoo als bij de alen, bij an- deren bijkans kogelrond, zoo als bij sommige soorten van bet geslacht Diodon; bij enkelen eindelijk hoekig, door platte of somtijds eenigzins holle vlakten omschreven, die met drie of vier uitspringende kanten zameukomen, zoo als bij de dusgenoemde koffervisschen, het geslacht Os- tracion. In het algemeen is het ligchaam met schubben bedekt [corpus squamosum) . Somtijds zijn de schubben klein, en de gladde, slijmerige huid schijnt naakt te zijn, zoo als bij de alen ; bij enkele visschen nogtans, zoo als bij de cycloslomen, ontbreken de schubben in de daad [corpus nudum s. alepidolum). Aan weêrszijde van het ligchaam ligt eene rij van ope- ningen, somtijds uiteinden van beeuige buisjes of van kleine, de schubben doorborende pijpjes, en vormt de zoogenoemde VISSGHKiN'. 191 zijdeltngsche streep [Uma latoralis) ; onder deze zijdeling- sche streep heeft men, althans bij groolere ontwiklreling dezer deelen, een klierachtig weefsel waargenomen. liet slijmachtig vocht, waarmede het ligchaam der visschen be- dekt IS, wordt hier afgescheiden. Gemelde slVcep ligt nu eens digter hij den rug, dan weder meer naar de buik- ^!jde; zij is bij sommige visschen (h. v. bij Chromis, Xi- nohihys) afgebroken {inlerrupla) , d. i. naar achteren toe houdt zij op den rug op, en verspringt eensklaps lager, op den staart iu cene nieuwe rigling voortloopende. De kop der visschen kan, eveneens als het ligchaam, smal en zamengedrukl of plat en breed, naakt of schub- ng wezen. Bij den zeeduivel [Lophius piscatorius) is hij ^ ^**^^*' het ligchaam, bij de meeste visschen vee kleiner. De kaken zijn niet altijd even lang. Bij sommi- gen, zoo als bij Xiphias, is de bovenkaak, bij anderen .vooral bij het geslacht Ilemiran.pPas) de onderkaak bui- tengewoon verlengd. De mondopening is hij de haaijen, roggen en steuren aan de onderzijde, bij de meeste visschen aan het voorste ui emde van den. kop gelegen. Bij het geslacht üraj. copus hgt de mond naar boven. De lippen en de kaken hebbeo dikwerf verschillende aanhangsels, draadvormige loelerijes {lenfacula, cirri) enz. ^ De landen worden onderscheiden naar hunne gedaante en de verschillende deelen, waarop zij zijn vast;ehecht. Dehalve aan de kaken, kunnen zij aan het ploegbeen, aan e ver emelte, de tong, de kieuwbogen en de beenlies van het keelgat voorkomen. - De neusgaten en de oogen zijn de eenige werktuigen der zinnen, die men uitwendig onderscheiden kan Bii het geslacht der schollen liggen beide 'oogen aan eene zijde des hgehaams. Bij andere liggen de ooZn ler „e„ Uf, somtijds moer „„„ de bo" .en,lakle (,oo al. loj Urmoscop,,,), „Idsaam meer „aar beneden gekeerd, roo als bij den reiger, iKb (Edeneis). ViSSCHEN. iO'i Dc kieuwen hebben gevvooulijk aan weerszijde achter den kop eene enkele opening, door welke het water bij de uitademing wordt uitgedreven [apertura branchiarum) , en die meestal eene, naar achteren bolle, haifmaanswijze spleet vornA. Zij worden door beenplaten als deksels be- schermd (opercula), welke met den achterrand vrij zijn. Van onderen voegt z!ch hierbij een vlies, hetwelk geplooid is, en, door beenigc stralen ondersieimd, zich kan uit- spannen (rnembrana branckioslecja). Wij moeten later op deze deelen nog nader terugkomen. Dc vinnen zijn gedeeltelijk ongepaarde, in het vlak, dat de twee zijhelften des ligciiaams afscheidt, geplaatste, gedeeltelijk parige, die aan weerszijde gelegen zijn. De laatste kunnen vier in getal zijn: twee borstvianen (pin- nae peclorales), welke hooger geplaatst zijn en achter de kieuwen liggen, en twee buikvinnen (pimiae ventrales), welke meer naar onderen liggen. Bij sommige visschen, zoo als bij den schelviscb, liggen zij geheel naar voren, vóór de borstvinnen (pisces jmjulc ’es) ; bij anderen liggen zij bijkans regt onder de borstvinnen {pisces lhoracici)\ doch gevvoonlijk liggen zij digter bij den staart, achter de borstvinnen, zoo als bij de karpers {pisces abdominales). Bij vele visschen {pisces upoües) ontbreken dc buikvinnen. De ongepaarde vin aan het einde van den staart heet siaérlvin {pinna caudnlis), die, welke onder aan het lig- chaam bevestigd is, aarsvin {pinna analis), die, welke boven op den rug ligt, rugvin {pinna dorsaiis). Dc riig- en staartvin zijn somtijds verdeeld, of er liggen meerdere afzonderlijke vinnen achter elkander. Velvin {innna adiposa) noemt men eene kleine rugvin zonder stralen, welke ach- ter de gewone rugvin ligt, zoo als hij den zalm. De Leenijes, welke de vinnen ondersteunen, en tusschen welke dc huid der vinnen uitgespannen is, noemt men stralen {radii). Deze zijn of uit geledingen zamengesteld en aan de punt dikwerf in verschillende draden gespleten {radii molles), of enkelvoudig, hard en puntig {aculei s. VISSGHEN. 195 "i‘>> 'iHScn zij der '■"®' “ ïiin dP h r «oortskenmerk gebezigd. Gemeenlijk aarsvin , ' §"P'aatst, terwijl de welke ^ «“«imige visschen, voren f T ''3^ de anm zeer naar ])>’ '*^.\®“der den kop (het geslacht Stcrnarchus). diant voldoende zijn over de uitwendige ge- maak!ei moeten thans hun inwendig einde ' kennen, en zullen te dien TT '? eerste plaats hun geraamte beschouwen (^). besla!, lü dat phosphorzure kalk en gelei de hoofd- nieke b T uilmaken. Het orga- ;,££=9cr-:- r £ -: ;=-=;rS=“*?=- der beenige visschen vnt ■ beenderen kraaH volgens MULI.ER niet gelatincrcnd De ^=rjr^ix-rzz.^. der Knoeien im Konfe dïr V ' Vereueh einer Dcutung -5t0, ozovraor slï .«tt; 7 T’^ 1818,8».; C. BAKKES ~««V«e /, Paris platen i„ groeier formaat ‘’vva^ ^822, 8<- (met hij den sehelvisel, vvorTen iXil T ^ »!•= Poissone fessiles, Keuchatd squelelte des Poissons en génênd') voorf ' ’i osteologische opmerkingen en hesckrijAi.en ran'he^' zonderlijke vischscslacLten b. v ran K° ■ , geraamte van af- De talrijkste verzameling van afbeelding P-GO-68. Men in f. nosENTnAl’s Idtlyotomisele r T;'*"*, '''^‘^'‘'kelettcn vindt -1825, 40. CoviES heefti;;bet eeÏte!f^ oissons hfi skelet van Peren Huk! fr des Sei'eeld en bescl.revcn ^ *“ ‘d'® hijzonderbeden af- II. 194 VISSCHEN. kalk bevalteu, 700 als dc wervelligchamen der haaijen en roggen, of zij zijn met eene harde, verbeende laag over- korst (’'). Het verschil lusschen kraakbeenige en beenige visschen is derhalve niet zoo scherp, daar ook bij de overige vissehen veel kraakbeen, vooral in den schedel o verblijft. Doch wij willen ons vooral bij den vorm van het ske- let bepalen. Hetzelve bestaat nit den romp, den kop, den beenigen of kraakbeenigen toestel der adernhalings- wcrktiiigen en de vinnen. De riiggegraat heeft alleen rug- en staartwervelen ; want, daar de visschen geen bekken bezitten, zijn er geene heiligbeens- noch lendenwervelen; evenmin zijn er halswervelen, daar de borstholte onder den kop geplaatst is. Sommige schrijvers noemen wel de digtst bij den kop liggende wervels, waaraan geene ribben gehecht zijn, halswervelen, doch daar verscheidene visschen in het geheel geene ribben bezitten, kan men van die onderscheiding geen algemeen gebruik maken. Dc ruggestreng (choTdd doTsalis') blijft bij sommige, on- volkomen bewerktuigde visschen aanwezig, en vervult de plaats van afgezonderde wervelligchamen. Het is merk- waardig, dat deze embryonale toestand zeer algemeen was bij de visschen der vroegste geologische tijdperken, waar- uit verklaard moet worden, dat men onder de overblijf- selen van dc dusgenoemde Ganoïden geene wervelligciiamen aanlreft (f). Bij de meeste kraakbeenige en bij de bce- nige visschen zijn nogtans min of meer verbeende wervel- ligchamen aanwezig. Deze wervelligchamen hebben van voren en van achteren eene kegelvormige holligheid, welke met eene weeke slof, het overblijfsel der geleiachtige streng, is opgcvuld. Deze twee hollen vloeijen in het (') AbUundlungen der pliysihaliscli-maihematischen Klasse der Köiiigl. Ahademie der Wissensch, au Berlin. 1834. S 136. (f) Agassiz schreef dit vroegor aan toevallige werking van de ont- binding toe. Recherches sur les Poissoiis fossiles It, 1. p. 83, VISSGHEN. i9S ïnidden van het wervelligcliaam dikwerf met eeiie kleine opening inéén, en vormen alzoo de gedaante van een’ waterpas liggenden zandlooper. Bij Lepidtjsteus heeft de merkwaardige uitzondering plaats, dal de werveliigchanicn 9an dc voorste vlakte eene holronde vlakte, een gelcdingS' 'oofd, aanbieden en aan de achterzijde Iiol zijn [*). Boven de ligchamen der wervels ligt aan weêrszijde een «dsleeksel {neurapophysis ovven). Deze uitsteeksels zijn '"•oeger en algemeener verbeend dan de wervelligchainen ; naar boven toe naderen zij tot elkander en vormen alzoo oven eiken wervel eenen ring, den bovensten wervelboog. Waarin het rnggeiiierg vervat is, en waarop veelal een ooinuitwas bevestigd is. Aan den grond van dezen bo- ensfen wervelboog ligt gewoonlijk naar voren en naar ac lieren somtijds alleen naar voren, aan weflerzijde een kien. ge edings-nitsteeksel, hetwelk met de kegelvormige Hen der wervelhgchamcn tol verbinding der wervelen el van den voorafgaanden wervel of wordt in eene nit- sn.jd.ng aan den grond van den bovensten wervelboog op- boven*^! '>Ü Polyptcrus, blijven de man ® bgchamen der wervels afgesebeiden, medlz *'’’ vLsscl.en zijn zij cr vroeger of later mede ,amengcgroe.d. De rngwervels hebben dwarse uilsteek- eis, {pavapophysos owex) ; destnartwervels .utsteeksels, die a^r ont eren gekeerd zijn en lol elkander komen en alzoo onderste w^rvelbogen vormen, in wier bolle de stammen oe va en iggen, welke onder de ligchamen der slaart- wervelen voorlloopen. Het getal der wervelen is bij de bij meer dan 00. De staart wordt door nagenoeg de helft en dikwerf tle meeste Reptilia vindt mnn van de Mervelliffcharaen, maar de .x^din^rsr' H l'r ■' terzijde. Seledtngsknobbel l,gt aan de act.- 19G VISSCHEN. door veel meer dao de helft dezer wervels gevormd. De slaaft is namelijk bij de visschcn het]_hoofdzakeIiJke be- vvegings-werkluig en bij de mceslen het grootste deel des ligchaams; al de organen zijn naar voren gedrongen om van achteren plaats te laten voor de groole spiermassa’s, welke aan de beweging ten dienste staan. Bij de meeste visschen zijn ribben (pletirapophyses owE^) aanwezig ; elke rib is slechts met eenen wervel verbon- den, en somtijds aan deszeifs ligchaam, maar gewoonlijk aan het uiteinde van het dwarse uitsteeksel vaslgehecht. Deze ribben omsluilen niet de borst- maar de buikholte, en zijn van onderen niet aan een borstbeen verbonden. Slechts bij zeer weinige visschen, zoo als bij de haringen, het geslacht Clupea, is een borstbeen aanwezig, hetwelk uit deelen beslaat, die men, als veeleer tot het huid- skelet behoorende, bijkans uitwendig zou kannen noemen, en waaraan de onderste uiteinden der ribben zijn vast- gehccht. Dikwijls zijn er, behalve de ribben, nog dunne beentjes, die aan de ribben of aan de wervelen gehecht zijn en tusschen de spiervezels inliggen. Deze fijne gra- ten noemt men beentjes van Artedi {spinae epipleurales owen) . De onparige vinnen behooren tot hel huidskelet en hebben derhalve geene betrekking tot de morphologischc beschouwing der wervels. De staartvin is gemeenlijk aan eene driehoekige plaat verbonden, welke ontstaat uit het ligchaam van den laatslen slaartwervel en eene verbinding van de bovenste en onderste doornuitwassen van eenige voorafgaande wervels. De stralen der rug- en aarsvinnen zijn door middel cener scharniergeleding aan driehoekige, platte beentjes bevestigd, wier punten naar de wervel- kolom gerigt zijn, en die men hisschondoorn-beentjes noemen kan, daar zij tusschen de doornuilsleekscls der wervels liggen. Somtijds zijn er eenige tusschendoorn- beentjes, aan welke geene stralen bevestigd zijn. Het eerste lusschendoorn-bcenije van dc anah's begrenst VISSCHEN. 197 fïe buikhoUe van achteren, en vereenigt zich dikwerfniet onderste doornuitwassen der voorste staartwervelen, tot een stevig, hoogvormig deel De stralen zelven der vinnen bestaan uit twee zijde- Jingsche, min of meer zamengegroeide deelen; sommige 2ijn uit geledingen gevormd en naar het einde in takken Sespleten. Hetzelfde geldt aangaande de stralen der buik- en borstvinnen (f). De borstvinnen zijn de voorste ledematen der visschen, beantwoorden aan onze armen of aan de vleugels der ''Ogels. Zij zijn aan eenen beenigen gordel bevestigd, die 'j beenige visschen en steuren van den schedel, bij ö Eaaijen en roggen van de ruggraat nederdaalt, en zich ''an onderen met dien van de tegenovergestelde zijde ver- ®cnigt. Elk dezer halve gordels, welke bij de beenige Visschen achter de kieuwdeksels liggen, bestaat uit ten minste twee stukken. Het bovenste beschouwt men ge- woonhjk als een schouderblad; bij de meeste visschen vervalt het in twee afgescheidene en onder elkander lig- gende stukken, waarvan het bovenste als eene schubach- hge plaat ter zijde van den kop gelegen is en met twee armen aanvangt. Het onderste wordt door cüvieb met et opperarmbeen vergeleken, maar schijnt veeleer, gelijk «e meeste schrijvers aannemen, aan een sleutelbeen (vol- pns owE.\ aan het ravenbeksbeen, clavicula coracoidea) te beantwoorden. De meeste ontleedkundigen meenen, dat het ravenbeksbeen bij de beenige visschen door een of twee beenderen, waarvan het onderste de gedaante heeft ( ) Bij sommige soorten van Chaetodon is dit Leen vooral naar be neden toe zeer ddc. Hiertoe behoort dat vreemde Leen, Let.een olads WORMirs Leschreef, .quod sua figura quasi replaasentaV’ Museum Wormianum, Amstelodami, 1655, folio n v i i’ a beelding van Let skelet van E,U,,us Hf,;:: «ug. med. de Osse peculiari Wormio diclo. Berolini ISU 4° ' 1&8 VlSSGHEPf. vaa een puntig beenstijltje, vertegenwoordigd wor/Jl ; dit been of hel bovenste, wanneer er twee zijn, is aan de binnenzijde van hel bovenste uiteinde van den voormelden beengordcl gehecht, en de onderste punt, of het tweede beentje, dringt schuins naar acliteren en naar beneden in de spieren ('^), Benedenwaarts zijn aan den achterrand vonden beengordel twee, zeldzaam drie beenplaaijes gehecht. De twee, die gewoonlijk aanwezig zijn, kan men als overeenkom- stig met dc beenderen van den voorarm [radius en ulna) bescliouvven ; hel derde is veelligt een rudimentair opper- armbeen {limnerus), welk been echter in den regel bij de visschen schijnt te ontbreken. Aan dc buitenzijde van dc twee beenplaten, die met de ellepijp en hel spaakbeen vergeleken worden, is eene rij van 4 of S rolronde of dubbel- kegclvormige beentjes gehecht, welke aan den handwortel (mrpus) beantwoor- den. Aan dezen zijn geene nahaodsbeeotjes bevestigd (f), maar zij dragen onmicidellijk de stralen der borstvinnen, die men dus met de vingers kan vergelijken, maar wier getal dat der handwortelbeenijes gewoonlijk ver over- treft. De buikvinnen zijn aan een driehoekig, met de punt naar voren gekeerd heen bevestigd, hetwelk met dat van de tegenoverstaande zijde in dc middenvlakte van de buikzijde zamenkoml en bijkans altijd door oenen naad verbonden is. Dit been vertegenwoordigt bet bekken. Overigens (*) (*) Os epicoracoïdeum bij owEir, overeensteminende met het sleu- telbeen. O. meent er een homoloog deel in te erkennen van eenen ondersten wcrvelboog {haemapophysis), die tol den eersten wervel be- booren lou. Lectures 1. 1. p. 123, p. 160. (•f-) Bij Pohjpterus alleen is eene rij van beentjes, die men met den metacnrpus vergelijken kan, tiisschen den corpus en de vinstralen iiigcplaatst, even als in de achterste ledematen, tusseben de bekken- beenderen en de vinstralen, eene rij van vier lange beentjes ligt, die men metatarsale beentjes schijnt te moeten noemen. Vergelijk over dc borstvinnen c. meiteneeimeii, Disquisitiones de Membro Piscium pectornli. licrolini, 1847. 4°. VISSCHEN. 199 **ju van de achterste ledematen alleen de vingers overig, die door de stralen der buikvinnen voorgesteld woi’den. De vergelijking van de visch-schedelbeenderen met die, welke bij den schedel der overige gewervelde dieren worden waargenomen, is eeneklip, waarop de schranderheid van vele natuuronderzoekers schipbreuk heeft geleden. De schedel bestaat bij de beenige visschen uit een veel grooter aan- lal beenderen dan bij den menseb, en deze bijzonderheid l^an ten deele daaruit verklaard worden, dat lielgeen in , ^71. lal», H. lig. JIJ ])jj Vanxer enz. 202 VISSCHEN. gebeen {rostrum Qssis sphenoidei, sphénoïde antérieur). Met meer regt kan men het, zoo als door agassiz ge- schiedt, voor het zeefbeen {eUimoidetm) houden ; het blijft bij vele visschen kraakbeenig. Van boven sluit het zich aao de voorste eo aan de groote wiggebeens-vleugels. Voor dit deel en onder de voorste deelen der voorhoofdsbeen- deren ligt het neusbeen, dat enkelvoudig is en gemeenlijk als zeefbeen (door bojanüs als kam van het zeefbeen, crisht elhmoiduUs) be&c.hïe\en wordt. Ter wederzijde van dit been liggen de dusgenoemde voorste voorhoofdsbeenderen [frontalia unteriova), die klein zijn en eng met liet neusbeen verbonden. Deze beenderen vormen het voorste gedeelte van den schedel. Als tnsschcngeschoven been (os intercalure) kan men aan weêrszijden van den schedel onder de wandbeenderen en de buitenste achleriioofdsheenderen een been aanmer- ken, helgeen cüvieu lepelvormig been (os mastokleum) noemt. Dikwerf steekt hel van achteren aan den schedel in eene punt uit. Het kau met bet schubvormige gedeelte der slaapbcenderen worden vergeleken, terwijl toch het occi- pitale externum (bl, 200) veeleer als os mastokleum te beschouwen is. Bij dit beentje ligt aao de onderzijde dikwerf een klein beenstuk, hetwelk zich aan de zijdelingsche acv‘terhoofds-beenderen aansluit. Hel is b. v. bij den baars aanwezig, doei) ontbreekt hij den snoek. Cüviek meent, dal het overeenkomt met het rolsachtig been (os petrosum), hetwelk wij gelooven, dat bij de beenige vis- schen niet aanwezig is ; het is een bijkomend deel van het schubvormig slaapbecn. Andere deelen van het slaap- been, die tot de geleding melde onderkaak betrekking heb- ben, komen onder de beenderen van het aangezigt voor. De schedel is met de onderkaak door eenen gordel van onderscheidene beenderen aan weerszijde verbonden. Zij maken met elkander het geledingsgedeelte van het slaap- been uit. Bij de roggen en haaijen is slechts een enkel kraak- been aan weerszijde [suspensorium), hetgeen met het vierkante been {os quadratum s. tympanicum) der vogels en kruipende dieren overeenkomt. Bij de beenige visschen VISSGHEN. 205 zija aan weerszijde vier of vijf beenderen, waarvan het bovenste {cpitympanicum owen) rnet den schedel (met het schubvormige gedeelte van bet slaapbeen en het buitenste achterlioofdsbeen) door een geledingshoofdje verbonden is, terwijl het naar achteren aan de bovenzijde een geledings- hoofdje beeft voor het kieuwdeksel {operculum). Onder dit deel ligt eene platte beenschijf, dikwerf van bijkans kringvor- mige gedaante; alleen aan deze beenschijf geeft cüvieü den naam van os tympunicum ; daar ligt achter een stijlvorinig beenije ('^), en onder beiden eene driehoekige beenplaat met een ge- ledingshoofdje aan het smalle ondereinde, hetwelk met de onderkaak verbonden is, Cuvieu noemt dit deel jukbeen, (Bij de kikvorschen loopt het jukbeen van de bovenkaak naar bet vierkante been, en vormt althans een gedeelte van hel geledingshoofd voor de verbinding met de onderkaak,) Ac!)ter dezen verbindingsboog ligt lusschen den schedei en de onderkaak het kieuwdeksel, uit verschillende beende- ren beslaande, waarvan het voorste als een langwerpig, krom been tot digt bij de onderkaak nederdaalt. Dit praeoperculum schijnt mede een deel te zijn van het slaapbeen, volgens geoffboy sAifiT-iiiLAinK het eigenlijke os tympanicum, volgens agassiz het stijlvormig uitsteeksel (processus slylokleus). De bovenkaaks-beenderen zijn gemeenlijk zonder tanden en liggen in de bovenlip; zij loopen schuinsch naar ach- teren en beneden, zonder aan hel uiteinde met andere beenderen verbonden te zijn, De tusschcnkaaks-beenderen zijn daarentegen gemeenlijk met tanden gewapend ; even- eens ook de verbcmelle-beenderen, die ter zijde van het ploegbeen liggen. Achter elk dezer verhemelte-beenderen liggen twee beenderen, die door kraakbeen aan het juk- been en het schijfvormige middelstuk van het vierkante been zijn vastgehecht, en welke zeer wel met de vleugel- 'vijze uitsteeksels (processus pterygoidei) kunnen vergele- C*) Os sympleciicum CDTIER, Tympam-malleale AGASSIZ, Meso- Ujmpanicum owes. 20) Bij de roggen lieoft J. Müll-ER dit deel afgebeeld in zijn groot werk, De peniliori glandularum structura. Tab. II, fig. 14, 15. (•]-) Zie eene afbeelding der testes bij 'frigla lyru in de bnvoii- aangeb.aalde Tabnlae van Ciiitjs, Fase. V, Tab. fig. 4. VISSGHEN. de uileimie naar de buitenzijde dezer deelen gekeerd zijn en somtijds zich daar in twee takken splitsen en zich naar binnen in het afvoerende vat openen (v^). Bij de alen (f ) en bij Petromyzon zijn daarentegen de (esles plaat- vorrnige strooken even als de ovaria, van een korrelig weefsel. Afvoerende buizen ontbreken; het sperma wordt door de buikholte opgenomen en door eene opening ach- ter den anus ontlast. Bij de plagiostomen zijn de iesfos van een blaasvormig weefsel, terwijl in deze blaasjes kor- rels vervat zijn, die met sperma zijn gevuld. Fijne buisjes [vasa efferentia) loopen naar de bijballen (epididymes), die achter de testes liggen, en van deze ontspringen de twee afvoerende vaten, welke eerst zeer gekronkeld, ver- volgens regter over de nieren heenloopen, en zich aan het einde in twee zaadblaasjes verwijden, die van binnen met ringvormige tusschenschotten voorzien zijn; van hier wordt het zaadvocht naar de roede gevoerd, die in de cloaca ligt. Er zijn daarenboven achter het bekken, naast den staart aanhangsels, welke van binnen door kraakbeenige deelen ondersteund worden ; zij dienen om het wijfje bij de paring te omvatten en zich aan haar’ staart vast te klemmen (§). (*) Deze buisvormige structuur, liet eerst door batake •waargenomen, IS vervolgens door trevirahcs en J. MÜllER nader in liet licht gesteld. Zie irevirasds, Zeitschr. flir PhysiolAX, Darmstadt 1827. S. 10 13, ^ab. III, fig, 4, AicilER De penitiori glundulur. atruct. p. 104, Tab. fig. 8. (t) liet is volgens SCHIÜSSER evenwel niet onwaarschijnlijk, dat hetgeen BOHNBinji.ao.nsscHDOH als testes bij de alen beschreef, slechts onontwik- kelde ovaria waren en dat de mannelijke alen nog onbekend zijn. G.scniüs- de Pelromyzontum et Anguillarum Sexu. Diss. inaug. Dorpati. 1848. (§) Vcrgel. trrviraküs, Veler die Zeugutigsorgane des Dorn- Zeitschr. fiir Pbysiol. II. 1827. S. 3— 10, Tab. IlI; STANjNins, Müuer’s ArcUv 1840, S. 41—43. Over de geslachtsdeel en der visseben raadplege men voorts vooral RATDKE Beitr. sur Gesch. der Thierwelt ‘Lte Abth. S. 117 — 206, en in müueb’s Arcliio 1836. 171—186, en over de ontwikkeling dezer dcécn, Beitr. sur Gesch. der Thierw., 3tle Abth. S. 1—18. — Verder J. MÜEIER Veler den 13* VISSCHEN. De rneesle beenige visschen paren niet, maar de man- netjes besproeijen de door de wijfjes gelegde eijeren met hun zaadvocht. Het is waarschijnlijk, dat de mannetjes door den reukzin geleid worden, waardoor zij in den rij- tijd zich rondom de wijfjes van hunne soort verzamelen, en in derzelver nabijheid komen. Onder diegenen, welke paren, zijn ook nog eijerleggende soorten. Levendbarend zijn onder de beenige visschen slechts weinige, b, v. Anablebs, Blennius viviparus. Bij de kraakbeenige daar- entegen zijn onder de Plagiostomen slechts de Rajae in bijzonderen zin en de soorten der haaijen van het ge- slacht Scyllium eijerleggend. Het ei heeft bij deze roggen en haaijen eene vaste, hoornachtige, langwerpige, platte schaal, waarvan de vier hoeken bij de roggen in spitsen, en bij de haaijen in lange kronkeldraden, die om elkan- der gewonden zijn, uilloopen. De ontwikkeling der visschen onderscheidt zich van die der geschubde kruipende dieren, der vogels en visschen doordien er geen amnion noch allantois gevormd wordt. Bij den aanvang bespeurt men ook hier die verdeeling of doorklieving van den dojer, waarvan wij bij verschei- dene klassen van ongewervelde dieren reeds melding ge- maakt hebben (^). Nadat de dojer weder glad geworden is, ontstaat de kiemschijf en breidt zich in haren groei over den dojer uit, tot dat zij dien geheel omgeeft. Na dat deze aldus tot eene blaas geworden is, of bij andere visschen reeds vóór dal tijdperk, ontstaat er in dat gedeel- te der kiemschijf, hetwelk het eerst gevormd was, eene körnigen Bau der lloden bei mehreren Fischeji, in tiedemank und TRETiRANDS, Zeitschr. f. Pkysiol. IV. 1831,8.100 113. en n. stan- NIIJS, Ueber die miinnliclie GescUechtstheile der Rochen u. llaien, MüELER’s Archiv 1840, 8. 41 — 43. (*) Waarnemingen over dit onderwerp bij knnstinatig bevrachte vischcijeren zijn door RCSCOSi bekend gemaakt, MüllER’s Archiv 183G. S. 278 288, Taf. XllI. De eijeren bekomen eene verlievenbeid of uit- puiling en deze, niet de gclicele dojer, is de zitplaats van de rcgelm.atig toenemende groeven. Latere waarnemingen toonen, dat dit verscbijnsel van de ontwikkeling en verandering van de kiemblaas afliangl. VISSCHEN. 999 langwerpige groeve, als eerste begin van het embryo. Twee uitspringende randen omgeven deze groeve en komen digter bijeen, terwijl zich op den grond der groef de rugge- streng als eerste begin van het skelet (vergel. boven bl. 189, 183) vormt. Het binnenste blad van het kieravlies (het slijmvliesblad) verkrijgt eene insnoering en verdeelt zich alzoo in een onder de ruggestreng liggend kanaal en in een’ dojerzak. Bij sommige visschen wordt deze dojer- zak door de uit het weivliezige blad gevormde buikbe- kleedsels met het darmkanaal in de buikholte opgenomen ; er is dus bij dezen een inwendige dojerzak aanwezig, en de buik van het embryo vertoont eenen buitengewo- nen omvang (Cyprinus, Perca, Salmo) ; bij anderen trekt zich het buikbekleedsel even als het slijmvliesblad door eene insnoering zamen, en de dojerzak hangt buiten de buikholte, daaraan door eenen korten steel bevestigd (Blennius viviparus, Cottus gobio, Syngna(hus). Bij de Plagiostomcn (Roggen en Haaijen) wordt eveneens een uitwendige dojerzak waargenomen, die hier echter eenen langeren steel heeft, welke bij sommige haaijen uitwendig met villi bezet is. Bij de meesten dezer visschen zet zich de navel-darmgang binnen den buik nog in eenen tweeden, 'nwcndigen dojerzak uit : eenen blinden zak, die een groot gedeelte der buikholte inneemt, en zich in het voorste blaasvormige gedeelte van het darmkanaal, boven het begin van het spiraalvormig klapvlies, inplant {*). De zijwanden van het ligchaam van het embryo, die in het eerst glad (*) Dit blaasvorniig; {jedeelle van het darmkanaal noemde coiiiKS hursft Entiana, naar GEonc ente, door wien lictr.cdve hel eerst ontdekt "erd; System of Anatomy 1685. Tab. .33, flg. 2 g. Bij Carcharias Musielus laevis Müil., is alleen een uitwendige dojerzak aanwezig en deze bccbt zich door vele plooijen aan de inwendige vlakte van het wijdere, onderste gedeelte des eijerleiders, hetgeen men baarmoeder noemt. Deze haaijen hebben dus eene placenta^ die echter van de placenta der zoogdieren verschilt, en door den dojerzak gevormd wordt. Zorgelijk vooral J. MÜLLER Ueber den glatten Ilai des Aristoteles '*• s. w. Abh. d. Ahad. su Berl. Jahrg. 1840. Physik. math. Kl.S. '87—257 w. Abb. 230 VISSCHEN. zijn, verkrijgen spoedig aan weerszijde 3 (of 6) evenwijdige spleten. Tusschen deze spleten vormen zich vier smalle strepen als eerste beginsels der kieuwbogen. Voor de voorste spleet en achter den mond ontstaat een, door eene groeve in twee stukken verdeelde breederc boog ; de voorste helft van dit deel verandert in de onderkaak en in de on- derscheidene beenstukken, die haar met den schedel ver- binden ; uit de achterste helft ontstaan de hoornen van het tongbeen ; eerst later ontwikkelen zich aan den ach- terrand van deze deelen bij de beenige visschen de kienw- deksels en de kieuwslralcn, terwijl de kieuwbogen in den aan- vang onbedekt waren. De onparige vinnen ontstaan in het eerst als eene lange huidplooi, die bet ligebaam omgeeft en veel uitgestekter is, dan de later aanwezige pinna dorsalis en analis. Alle beenige visschen, welker ontwikkeling w'aargenomen is, verlaten reeds zeer vroegtijdig en nog weinig gevormd hunne eihulscls. Bij de embryonen der baaijen en roggen zijn vooral de vrij uit de kieuwspleten hangende draden opmerkelijk, vcrlengsels der inwendige kieuwblaadjes, welke ons aan de uitwendige kieuwen der Salamander-larven doen denken (’^). Beschouwen wij thans kortelijk de deelen, die tot de verrigtingen van het dierlijk leven bij de visschen betrek- king hebben. In de eerste plaats komt bier bel zenuw'- (*) (*) Over dc unlM'ikkeliii" der vissciieii kan men Oïider anderen ver- p-clijkcn H. EAinKE Abhandltmgen zur Bildimps- nnd Entwicke- 'iungs-Ge.ichiclUe, tl. Leijwig 1833, 4'’. S. 1—68 (over de ontwikke- ling van Blennius viuiparus) ; v. BAER, Untersuclinngen neler die EfiUcickeliiitgs^geschichle dev dische, Leipzig 1835. 4»^ dezelfde Ueher Entwickelnngs-f’cscldclue der Thiere II. Köiiigsberg 1837. d». S. 295 — 315; baihke in BORBACH’s Physiologie, 2/e Aujl. II, 1837. S. 276 — 296; C. vOGT, Embryologie des Sohaoïies {Coregonus ■palaea CL’T.), in ACASSiz, Ilist. natur. des Poissons d’eatt douce 2 Livr., TieucJiatel i 8-12 ; DDVERKOT, Sur Ie développement de hi Poecilie de Surinam, Ann. des Sc, natur., Sième Série I, 1844, p. 3—360. l’l. 17. Voor de ontwikkeling der roggen en haaijen kan men raadplegen batdkf. Beitriige zur Gesvh. der Thierwell IV, 1827, S. 4—66 en F. S. IEüCKART Untersucliungeu über die iittsse' ren Kiemen der Embryonen von Rocken n. Ilayen.&lxxUgavt 1836, S®. VISSCHEN. S3i stelsel in aaiuiiei king. De centrale deelen van dit stelsel, ruggemcrg en hersenen, verlooncn hier gemeenlijk eene andere verliouding tot elkander, dan bij de hoogerc ge- wervelde dieren. De massa van het ruggemcrg is namelijk in betrekking tot de hersenen zeer groot ; het ruggemerg strekt zich met weinige uitzonderingen lot het eind der wervelkolom uit. Een dusgenoemdc paardenstaart [cmida equina) is daarom slechts zelden aanwezig : eene inrigting, waarbij de laatste ruggemergzenuwen ver van de plaats ontspringen, waar zij uit de wervelkolom naar buiten gaan, on alzoo, onder eenen zeer scherpen hoek van het rugge- merg voortkomende, in cenen bundel digt bij elkandei’ liggen (*). Aan de onder- en bovenvlakte wordt hel ruggemerg door de in de lengte voortloopende groeve in twee ziidelingsche deelen gescheiden. Binnen door het geheelc ruggemerg loopt een eng kanaal, hetwelk zich in de hersenen tot de vierde hersenholte uitstrekt, die eene verwijding daarvan uitmaakt. De hersenen zijn klein, niet alleen, gelijk wij reeds zeiden, in betrekking lot het overwegend ruggemerg, maar vooral ook in vergelijking van het geheele ligchaam, van welks gew'igt zij gemeenlijk minder dan of zelfs ïoVir gödeeltc uitmaken (-{-). Men kan deze kleinheid der (*) liij den kluiiipvibcli (OrMr«^o/-/sc«s) is volgens AfiSAKV en ook Lij Oiodou volgens OWEN [Lectures on comp. Aiiat. II, |). 173) een zeer korl, kegel vormig ruggemerg rnet eene cutitla equina aanwezig ; Lij IS Let ruggemcrg mede kort, maar strekt zieli tocL tot den twaalfden "ervel uit; ook Lier vindt men eene cauda equina, die Let ruggemerg Icn declc Lcdekt. j") Bij eenen snoek vond men, dat de Lersenmassa Viso.ï van Lctge- wigt des gelieclen ligoLaams, Lij eene meerval {Silurus glanis) slecLls ‘hssT daarvan uitmaaktc. Vergel. nittER Etem. Physiol. IV, p. 5, G en CDVIER, Lee. d’Anat. comp., 11, p. 152, waar men meerdere voor- Lecldeii vindt LijgeLragt. Men kan Let gewigt der hersenen Lij den volwassen mensch op nagenoeg 'Ao — van het gewigt des geheelen ligcLaams begrooten, hoezeer dergelijke berekeningen moeijelijk naanw- keurig kunnen zijn, uithoofde van het verschil, dat Let gewigt van Let inenseliolijk ligchaam Lij onderscheidene individuen aanbiedt. 232 VISSCHEIV. hersenen reeds opmaken uit de kleine schedelliolte, lioe- zeer deze holte zelve, althans bij de becnige visschen, nog veel uitgebreider is, dan de daarin beslotene hersen- massa. Er blijft namelijk lusschen het zachte hersenvlies, dat de oppervlakte der hersenen onmiddellijk bekleedt, en het harde, dat de inwendige vlakte der schedelbeen- deren bedekt, cene ruimte over, welke door een los cellen weefsel, even als eene soort van spinnewebvlies {aracimoidea), wordt ingenomen, dat met een, meestal in vloeibaren toestand verkeerend vet doortrokken is. Bij jongere visschen nogtans zijn de hersenen betrekkelijk grooter, cn vullen de schedelliolte meer dan bij ouden. De hersenen overtreffen het ruggemerg nog slechts weinig in breedte, zijn plat en langwerpig, en bestaan uit achter elkander liggende, gedeeltelijk parige, gedeeltelijk onparige lobben. Het onparig deel, dat voor het verlengde merg boven de vierde hersenholte ligt, beantwoordt aan de kleine hersenen, en, bij al het verschil van meeningen der onderscheidene schrijvers, is dienaangaande de volkomenste overeenstemming. Inwendig is dit deel hol, doordien de vierde hersenholte zich naar boven daarin voorlzet. Voor deze hersenmassa liggen twee bolvormige, inwendig holle ligchamen, welke bij de beenige visschen het grootste ge- deelte der hersenmassa uitmaken, terwijl zij bij de kraak- beenige kleiner zijn. Campeb, cuvmn, en onder de nieuwste schrijvers gottscue, vergelijken deze deelen met de halfronden der groote hersenen, terwijl anderen hen met de corpora qmdrüjvmina bij den mensch gelijk stellen ; haleer beschouw- de ze als de ihalami nervorum opticoruin. Bij de beenige visschen liggen binnen en achter in deze deelen twee of vier kleine, ronde knobbeltjes van graan we zelfstandigheid, die bij de kraakbeenige visschen ontbreken. Bij dezen zijn deze bol vormige ligchamen ook kleiner, cn vóór dezelve ligt hier eene onparige, holle, van boven geopende verhevenheid (lobus ventriculi (ertii), welke bij de beenige visschen niet als afzonderlijk deel aanwezig is. De voorste afdeeling der VISSCHEN. 253 hersenen wordt bij de beenige visschen door twee kegel- vormige, inwendig niet holle, door eene commissuur ver- bondene deelen gevormd ; van deze afdeeling ontspringen de lange reukzenuwen, (de zenuwen van het eerste paar) uit de onderste vlakte voortkomende, maar bij de meeste bee- nige visschen door een, of bij Muraena door twee knob- belljes aan het voorste uiteinde dezer lobben versterkt. Bij de Plagiostomen zijn deze voorste lobben met elkan- der vereenigd, breed en inwendig hol. Aan de onderste vlakte der hersenen ontwaart men de, somtijds aan eenen langen steel bevestigde hypophysis of glandula pituitaria, naast welke aan weérszijde eene eironde of niervormige verhevenheid ligt (de lobi inferiores, bij haller tubercula reniformia) (*). De vergelijking met de hersenen der kruipende dieren en vooral de ontwikkelings-geschiedenis der hersenen bij hoogere gewervelde dieren, welke ons uit het vogel-embryo het volledigst bekend is, noopt ons in de holle lobben, die bij de visschen voor het cerebellum liggen, de ver- ceniging der corpora quadriyemim en van de ruimte der derde hersenholte te erkennen (lobi optici). Is dit zoo, dan hebben de visschen geen corpus callosum, want eene dwarse verbinding, die sommige schrijvers als zoodanig be- schouwen, kan, als tusschen deze lobben gelegen, dien naam niet dragen. Evenmin is er een brug van Varolius aan de onderste vlakte voor het verlengde merg. Bij deze twee ontkennende kenmerken der vischhersenen kan men, ter onderscheiding van die der kruipende dieren en vogels, Vooral de geringe ontwikkeling der groote hersenen (voorste hersenen) in vergelijking van de lobi optici, opgeven. De ’) De oorsprongen der geiigtszenuwen gaan langs de buitenzijde dezer deelen en liet derde zenuwpaar ontspringt aan bunnen acliterrand. Men •‘On ze met de corpora cnndicantia der hersenen van de zoogdieren kunnen vergelijken, waartegen evenwel door CDVlER gegronde beden- kingen gemaakt zijn. Voorzigligcr is bet, ze met GOTISCHE als bijzondere, ''igonaardigp doelen dgi' vi,«eliberscncn lo besebouwen. 251 VISSGFIEN. hersciKleeieii, ilic bij de niensch door den grootc hersenen van boven bedekt zijn, liggen hier achter elkander als middel- en achterhersenen (* * * (§)). De riiggemerg-zenuwen ontspringen, even als bij de overige gewervelde dieren, met twee wortels, eenen van de achterste of bovenste en eenen van de onderste stren- gen des rnggemergs. De achterste wortels dezer zenuwen, die tot oenen knoop aanzwellen, zijn de gevoelswortels, de voorste de bewegingswortels (f). Wat de herserizenu- wen betreft, de algemeeue typus der gewervelde dieren kan ook bij de visschen worden aangewezen, en, met uit- zondering van den norvus hypoglossus en accessorius Wil- Hsü, komen bij bijkans alle visschen al de zenuwparen voor, welke bij de rnenschelijke hersenen uit de hersenen ontspringen (|). Vooral ontwikkeld zijn het vijfde en (*) Wanneer cr cene glemdulit pinealis jjevonden wordt, hetgeen bij enkele visschen het geval is, ligt deze acliler de voorste en vóór de middelste lierscnluhhcn, en levert akoo een nieuw bewijs op, dat de middelste berscnlobben niet aan de groote hersenen beantwoorden. Men zie over de hersenen der visschen, DAtttR Eletn. Physiol. IV, 176G, p. 591 59G; en uitvoeriger in Verhandelingen ttnn de IlaUandsche Maatschappij der Wetensch. te J/aarlern X, 2, p. 314 — 38G; A. AïlSAKV Dissert, de pisciam cerebro et medulla spinali^ Ualac 18t3 (nieuwe uitgave door miNTER Leipzig 183G 4»); COVIer, Hist. nat. des Puiss. I. p. 415 — 434; c. Jl. gotische, Vergleichende Anatomie des Gehirns der Grsch. der TVetensch. te Haarlem VII, F, bl. 79 117 met afb.. 17t33. Groot zijn in dit opzigt de verdiensten van honro en If. IG 242 VISSGHEN. De spieren der visschen beslaan uit los vereenigde, gemeen- lijk witte vezels. Aan weerszijde van den romp ligt eene groole spiermassa, die zich van den kop en den beengordcl der borstvinnen lot aan den grond der staartvin uilslrekt, aan wier stralen zij met peesachlige banden eindigt. Deze spier- massa is door pezige slrooken {Mgamenla inlermiisculana), even als door ribben, in achter elkander liggende segmenten verdeeld ; de randen dezer slrooken verloonen zicli op de op- pervlakte ouder de huid, als heen en weèrgebogcne, van den rug naar den buik nederdalende, peesachlige inkervingen [in- scripliones tendineao). Deze spiermassa is de zijdelingsche rompspier-laag, waarvan bij den mensch alleen het nigdeel aanwezig is en zich tol de verschillende rugspieren ontwik- keld heeft. Bij de visschen strekt zich daarentegen deze laag ook over den buik uit. Waar buikvinnen aanwezig zijn, verwijderen zich de twee zijdelingsche spiermassa’s van el- kander, om eene spleet over te laten, waarin deze vinnen worden opgenomen ; de meer terzijde gelegen borstvinnen en hare spieren gaan daarentegen door eene splijting van het voorste gedeelte van elk der zijdelingsche spieren, die zich hier in twee bundels deelt. Door de zijdelingsche spieren wordt de ruggegraal links of regls gebogen. Daarin ligt hel voornaamste middel der voorwaarlsche beweging van den visch, door zijdelingsche buigingen of krommin- gen en ontspanningen van den staart, of bij rolronde vis- schen, zoo als de alen, van den geheelen romp {*). De SCAEPA. Eeno veel omvattende en naauwkeurige behandeling van dit oadei'werp gaf e. n. vvebeb in lijn geschrift De Aure et Auditu homiuis et nnimalium. Pars I. De Aure aiiimnlium aqualiliiim. Cum Tab. X. Lipsiae 1820 4». Vergel. voorts G. EBESCHET, Rechervhes anatom. et physiol. sur Vergane de l’ouie des Poissons, avee 1" Planches. Paris 1838, 4“. en S. müieeb üeber den rigenthicmlichen Dau des Gehörorganes bei den Cyclosfotnen. lïerlin 1838. Mit 3 Kupfertafelli fol. (afzonderlijk afgedrukt uit de Ahhandlungen der Ahad. der Wissensch. au Berlin^ aus d. Jahre 1837.) (*) S. J. BBCCSIASS deed opmerken, dat het hij de uitademing int VISSGHEN. 245 oppervlakte, die alzoo tegen het water botst, kan grooter of kleiner zijn, naarmate van de meerdere of mindere uitspreiding der vertikale vinnen (rug-, aars- en staartvin), welker stralen zich van elkander verwijderen en oprigten kunnen. Zulks geschiedt door spieren, die op elk tusschen- doornbeen aan weêrszijde twee in getal zijn: eene voor en eene achter de uitspringende lijn, die men op de oppervlakte dezer beentjes ziet. De voorste spier beweegt den straal naar voren en spreidt dus de vin uit; de ach- terste trekt den straal naar den rug, of bij de aarsvin naar den buik, en doet dus de vin lager worden. Boven deze spieren ligt er aan elke zijde van iederen straal eene oppervlakkige, aan de huid ingeplante spier ; deze opper- vlakkige spieren, welker vezels op die der groote zijspie- •■en eene dwarse rigting hebben, bewegen de vinnen zijdelings. De buik- en borstvinnen werken als riemen, en die- nen den visch hoofdzakelijk tot besturing van zijne vaart en verzekering van zijnen stand in het water. Bij som- niige visschen zijn de borstvinnen groot genoeg om voor eenigen tijd het ligchaam in de lucht te kunnen onder- steunen (vliegende visschen, Exoeoetus, Dactyloplerus). De borstvinnen kunnen zich van het ligchaam verwijderen of daartegen aangedrukt worden, zich uitspreiden en naar boven of beneden bewegen. De voor- en achterwaartsche beweging hangt van den beengordel af, waaraan deze ''■unen gehecht zijn, en is zeer beperkt. Deze vinnen Worden door spieren bewogen, die zich aan de binnen- go buitenvlakte aanhechten en aan de stralen inplanten, van de binnenzijde trekken de borstvinnen nader lot lijf (musculi adduclores), die van de buitenzijde ver- wijderen ze daarvan (musculi abduciores). De buikvinnen kieuwopcningen stroomende water, mede aan de voorwaartsclie bc- '''®S'ng der visschen dienstbaar is. Verhandel, der eerste Klasse van iloUandsche Instituut I, bl. 185 — 217. Anisferd. 1812. 244 ViSSGHEN. kunnen hare slralen bijeen brengen of verwijderen, zich loodregt benedenwaarts of waterpas naar buiten en naar binnen bewegen. De kop is op den romp zeer weinig of in het geheel niet bewegelijk; de kaken, de verhemelte-bogen, het tong- been, do kienwbogen zijn daarentegen zeer bewegelijk. De voornaamste spieren, die de mondholte verwijden en de kieuwdeksels bewegen, zijn aan de binnen- en buiten- zijde van den boog van het verhemelte en aan de been- deren, die de onderkaak met den schedel verbinden, ingeplant. De herstellingskracht der visschen is tot het weder aangroeijen van weggenomen gedeelten der vinnen beperkt. Vele visschen kunnen zeer oud worden; men verhaalt van karpers en snoeken, die meer dan eene eeuw geleeftl hebben. Meestal zoeken zij, inzonderheid de zeevisschen, hun voedsel ’s nachts, op en worden dan ook meest ge- vangen; veelligt slapen zij bij dag. Vele visschen houden waarschijnlijk eenen winterslaap. Van het instinct der visschen is weinig bekend. De hoofdneiging van den visch is het najagen van voedsel, en de meeste leven van levende prooi. Om die te bedwelmen bezitten sommige het vermogen van electrieke schokken te geven. Het merkwaardigste voorbeeld van kunstdrift in het bemagtigen van prooi levert een Oost-lndische zoet- water visch {Toxotes jaculator) op, welke druppels op in- sekten werpt, die zich in zijne nabijheid op waterplanten bevinden, om ze daardoor in het water te doen vallen. Het instinct, dat op de instandhouding der soort, de voort- planting gerigt is, biedt minder merkwaardigs aan bij deze klasse, dan bij die der insekten en vogels, hoezeer men enkele visschen kent, die eene soort van nest onder het water voor hun kroost toebereiden (*). (*) Hiertoe behoort de vari aristoteles, een zeevlscb, die een nest van bladeren (algen) maakt /list. Anitn. L. Vilt, cap. 30 (volgens ctjTlER een GoMus), /list. nut. des Poiss. XII, p. 7, de Doras Ilan- VlSSCflEN. 245 Veie soorten van visschen veranderen op vaste tijden des jaars van verblijf. Zoo klimmen b. v, sommige visschen in de lente of den zomer lot aan de monden der rivie- ren op, tot sebieting van hunne kuit, zoo als de elft (Clupea alosa) ; de zalmen stijgen zelfs ver landwaarts in, tegen den stroom der rivieren op. Sommige zouden in ontelbare scholen jaarlijks togtcn ondernemen, zoo als de haringen, die volgens gii.pis, in den noordelijken Oceaan ieder jaar eene in zich zelven lerngkomenden loopkring beschrijven, zoodat zij in Jannarij en Februarij bij Georgia en Carolina aankomen, zich in April bij New-Tork ver- loonen en daar in de baaijen en rivieren hunne kuit schieten, daarop weder in zee trekken en zich noord- vvaarls naar New-Foundland begeven. Zij trekken vervolgens noordooslwaarts naar de Orkadische eilanden, waar zij zich in Junij bevinden, verdeden zich rondom de Brilsche eilanden omstreeks Augustus en voegen zich weer bijeen, om in October en November zuid westwaarts te trekken, terwijl zij zich in December op cenigen afstand van Ame- rika’s westkust, op omstreeks 18° of 20° N.B. bevinden. Dan trekken zij weder noordwaarts naar Georgia enz. ("). Deze opgaven steunen evenwel op de onderstelling, dat de haring van de oostkust van Noord-Amerika met dien van de Noordzee tol dezelfde soort behoort, hetgeen later ge- bleken is, het geval niet te zijn (f), In het algemeen beerscht er over het trekken der visschen nog veel on- zekerheid. De meeste visschen trekken niet, of hunne tog- CDV. et VAl., volgens de waarnemingen van nANCOCK ; hiertoe belmoren eindelijk ook verschillende soorten van zoetwatcr-stekelhaarzen, ^“sierosleus, wier mannetjes het nest bouwen, volgens de voor korten ^‘jd bekend geworden waarnemingen van eosiE. Vergelijk ««ïue/'. d’IIist. nat. VIH, 1847, p. C50, 65t, Poissous, 1*1. 20. (*) Observi!tio7is on the unnual Passage of Herrings, Trans- ootioHs of the American phüosophical Society., Vol. tl, Philadelphia *'*86, p. 23G— 239. (■f) De haring van New-Vork is Clupea elongata lESDEüR. Zie CVf- VAt,, //ist. nat. des Poiss. XX, p. 247. 24G VISSCHEN. ten zijn meer tnet die der zwerfvogels le vergelijken, die zich, zonder bepaalde rigling, nu en dan van de eene naar de andere plaats begeven. Die zeevisschen, welke werkelijk trekvisschen genoemd kunnen worden, verlaten in het noordelijk halfrond de noordelijke streken voor meer zui- delijke in het voorjaar, terwijl de trekvogels zulks in het najaar doen. De oorzaak van het trekken der visscheu moet derhalve wel verschillend van die van het trekken der vogels zijn (^). Enkele vischsoorten kunnen het voor kortoren of lan- geren lijd op het drooge uithouden, gelijk de gewone alen. Verscheidene soorten van Callichthys en Doros be- graven zich in den modder, als de vijvers in Zuid-Amerika, waarin zij leven, opdroogen, of kruipen zelfs, zoo als iuncock van ecne soort van Doras getuigt, over den grond, som- tijds in groole troepen naar eene andere waterkom. De zandaal (Amniodytes tohianus) leeft in liet zand en vooral in den kleiachtigcn bodem der zee, waarin hij zich diep begraaft en dien bij in alle rigtingen doorwoelt ; hij nadert somtijds zoo digt aan hel strand, dat men, gelijk bij ons in sommige plaatsen van Zeeland, bij de ebbe met eene spade naar hem graven kan (■[■). Salarias allicus klimt door behulp zijner vinnen over de rotsen, en springt, wan- (*) (*) Eene bekroonde Verhandeling van marcei Di SERRES over de Gescliiedenis der Trekvisschen [Natuurk. Verhandelingen van de IIoll. Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, 11® Verzam., 2® Deel, 1482, 4®.) verspreidt weinig licht over deze zaak en is als mislukt te beschouwen. (-[■) De vaderlandschc lezer denkt hier waarschijnlijk aan de bekende Romance van beiiamï en aan de regels; Dan gaat de jeugd met spade en ploeg, Haar ^t hreede vlakke strand, enz. Anabas [Perea scandens], een indische zoet-watervisch, begeeft zich, volgens DAiDORP en JOHN, niet alleen uit het water, maar klimt zells, door behulp der stekels aan de kicuwdeksels, tegen de palmen aan de» oever op. .Vndere schrijvers, vooral HAMILTOS bcchanan, weerspreken echter deze opgaven. VISSGHIiN. 247 neer men licm Iraclil te grijpen, vier of vijf voet vooit. Dat vele visschen, aan de opiKM viukte van het vvaler zweni- tnende, dikwerf kleine luchtsprongen doen, is bekend ; de vliegende visschen {Exocoetus), waarvan wij reeds boven gewag maakten, springen zelfs, met de groote borstvinnen (ladderend, wel twintig voet ver. De visschen kunnen ten opzigle van lum verblijf in zulke, die de zee, en andere, die zoele wateren bewonen, verdeeld worden, hoezeer sommigen, gelijk wij kort te voren zagen, uit de zee naar de rivieren en uit deze naai- de zee trekken. Het getal van soorten, die de zeeën be- wonen, is ondcrtusschen veel grooter, dan dat van het zoetwater en staat veelligt tot het laatste als 3 — '1. De meeste zoetwalervisschen vindt men onder de weekvinnige {Malacoplenjgü) door de familiën der Salmonacei, Silu- roidei en Cyprinoidei, van welke de laatste vooral zoo talrijk is; onder de acanUwpterygii zal het getal der zoetwater soorten zeker minder dan hel dertigste gedeelte uitmaken van al de bekende soorten. Over het geheel is de pbysische verspreiding van de visschen binnen engere grenzen beperkt, dan die der overige diersoorten. In warme bronnen, waarin dikwerf nog vele andere dieren leven, vindt men in den regel geene visschen, hoezeer eene soort van Cyprims [Leucisms Ihermalis) op het eiland Ceylon, in zoodanige bronnen van 30'’ (cenligr.) wordt aangelrolfen . Op hooge bergvlakten, waar dikwerf nog een weelderige plantengroei is en vele vogels en insekten leven, vindt men in de rivieren en waterkommen slechts weinige visschen, zoo als in de rivier Bogota, 8000 voet boven de vlakte der zee, de Eretnophihts Mulisii. In de beken op de hoogste Altaïsche bergen worden geene visschen gevonden. Sommige visschen leven in onderaardsche meren. De geographische verspreiding der visschen toont ons eenige algemeene uitkomsten, die met die, welke ons bij de weekdieren (zie boven bl. 109) voorkwamen, over- eenstemmen. Er zijn slechts weinige soorten, die men 24S VISSGHEN. als kosmopolitisch beschouwen kan, hoezeer ook dan nog in oneigenllijkcn zin, terwijl zij b. v. slechts in de meeste zeeën, maar niet in dc Noordzee voorkomen, zoo als Tenmodon saüalor. De visschen van de Middellandsche zee komen gedeeltelijk ook in de Noordzee voor; doch vele zijn aan deze groote waterkom in het bijzonder eigen, of verspreiden zich langs de Westkust van het Noordelijk Afrika in den Atlantischen oceaan. De Roode zee is in vele opzigten reeds als een gedeelte van den Indischen oceaan te beschouwen en bevat vele geslachten, die niet in de Rliddellandsche zee voorkomen en zelfs vele soorten, die zich tot aan de uiterste grenzen van den Indischen Archipel, somtijds zelfs lot in de Stille Zuidzee uitstrekken. Onder de zoetwater visschen is vooral het talrijk geslacht Cyprinus l. en het daarmede verwant geslacht Cobilis, als eene groep van het O. halfrond te beschouwen, waar- van de lalrijkste soorten in Indië voorkomen, terwijl naauwelijks enkele in Noord-Amerika en geene in Zuid- Amerika worden aangetroffen. De Siluroiden zijn gelijkelijk in beide halfronden onzes aardbols vertegenwoordigd, hoe- wel vele vormen alleen in het westelijk halfrond voorkomen. Het nut, dat de raensch van de visschen trekt, is zeer groot. Vele volkstammen leven uitsluitend of hoofdzakelijk van visch. Gezouten of gedroogd en alzoo tot afgelegene ver- zending geschikt geworden, maken zij eenen gewigtigen tak van handel der zeevarende natiën uit; zij leveren ons traan, vischlijm enz. Slechts gering is het getal der visschen welker gebruik schadelijke gevolgen heeft, wanneer men het met dat der eetbare en nuttige vergelijkt. De rangschikking der visschen is met groote moeijelijk- heden verbonden, en het schijnt tot nog toe eerder ver- mijding van het gebrekkige, dan bereiking van het vol- komene te zijn, hetwelk de ijverigste pogingen en geleerdste nasporingen hebben opgeleverd. DISPOSITIO SYSTEMATICA PISCIUM. CLASSIS XIV. P I S C E S. Ariimalia verlebrala, branchiis per lotam vilam persis- tentibus respirantia, sanguine fiigido, cordisque ventriculo unico, branchiali tanlummodo instrucla, aqualilia, plerumque ovipara. I. Organen olfactus impar. SECTIO I. Dermopterygii. Pinnac corpus ad dorsum et abdomen limbo culaneo cingentes ; pinnae peclorales et ventrales nullae. Chorda (lorsalis persislens, columnae vertebrarum loco, (Vesica i'ataloria nulla. Costac nullae.) Corpus cute molli, non squamata obtectum. ORDO 1. Leptocardii . Vasa pulsantia cordis loco. Sanguis albidus. Saccns ^^ranchialis ante oesophagurn, corporis cavilale inclusus. Familia l. (CCXX ) Amphioxini. (Characteres ordinis cliam familiae unicae.) Corpus compressum. Amphioxus taurell [Branchiosloma costa). Corpus tdrinque acuminatiim; pinna dorsalis per totam longitu- iOortcn zijn in den Nijl {jevonden. Pimclodus valexc. [Pinwlodi spec. eacep,). Corpus nu- dum. Dentes in maxillis tenuissimi, conferli, interdum nulli; palatum edenlulum. Membrana branchiostega radiis plerumqne 8 (ö — 12). Piunao dorsi duae, altera adiposa, saepius parva, supra analem sila. Cirri sex ant octo. Sp. Pimelodus Seboe COV., Silurus clarias l., cxcl. synon., seba Thesaur. III, Tab. 29. %. 1; — Pimelodus calus CDv., Silurus catus L., CDV. et valenc. Poi.ss. XV, Tl. 432 enz. Do soorten van dit gcslaclit zijn zeer talrijk in warme jfewesten, vooral in hel: westelijk halfrond. Calophysus müll. et tbo.sch. {*) Jlypophthalmus spix (pro parte), vacekc. Dentes nulli. Oculi ad iiiferiorein inaxillae marginein positi. Membrana brancliiustcga radiis 14 aut 15. Sp. llypophthalmus marginntus VALENC., CDV. et VALENC. Hist. nat. des Poiss. XV, PI. 439; ^ Ilypophth. Spixii VAL., llypoph- thalmtis edentatiis SPIX. elc. (*) crgp* Maller cii fiovue 282 CL. XIV. PISCES. Ageneiosus lacep., vaeejig. Ketengus bleeker. Genus nillii iiicognitum, cirris 4 (*). Arges VAh^fiC. Dentes apicebifidi.llembranabranchioslega radiis 4. Oculi parvi. Cirri duo. Sp. Arges Sahalo VAl., Jlist. nat. des Poiss. PI. 444, Peru. Tot dit gcsiaclit brengt VAtESClENNES de Ideinc vischsoort, welke HDMBOiDl onder den naam van Pimelodus cgclopum beschreven beeft en die in de booge streken van Quito in beekjes leeft. Zij onthoudt zich ook in onderaardsche meren, die met de vulkanen van deze streken in gemeenschap schijnen te staan, altlians wanneer zij, zoo als de inboorlingen verzekeren, dezelfde soort is, welke door de Cotopaxi, somtijds bij duizenden, tc gelijk met slijk worden uitgeworpen. UoM- BOIDT, Recueil d’Observations de Zoologie et d’Auat, compar, I. p. 21—25. Pl. 7. Jirontes valenc. Door gemis van cene tweede rugv in van het vorige geslacht onder- scheiden. .Sp. Brontes prenadilla VAIENC. 1. 1. Pl. 445;ookdit vischjc leeft op groote hoogten in beekjes, die van den stroomen, en wordt mede, naar men zegt, door den vuurberg uitgeworpen. Astroblepus HUMB. vale.nc. Pinna dorsalis unica radiata. Pinnae ventrales nullae. Sp. Astroblepus Grixalvii nujlE., Recueil d’Observ; I, p.19, 20. Trachelyopterus valenc. Auchenipterus valenc. Barjriis cdv. (addilis Pimelodi specieb. quibusd. ejusd.) Corpus nuduni. Dentes selacei, confcrli in maxillis; dentes palalini in aliis serie parallela in vomere dispositi, maxil- laribus similes, in aliis ad latera oris in ossibus palati et pterygoideis, interdiim globosi. IWembrana branchiostega radiis numero variis, pleriimque 6 — 1 0. Pinnae dorsi duae, altera adiposa. Cirri 2 — 8. Arius VALENC. Dentes palatini in duos acervos laterales dispositi. Membrana branchiostega radiis 5 — 8. Sp. Arius militaris VALENC., Silurus miliiaris l.l , cpv. et VAIENC. Rist. des Poiss. XV, Pl. 430. Twee heenige stijve cirri aan de bovenkaak. Van deze afdceling heeft de Heer bleekeb eenige nieuwe soorten ontdekt, die hij onder den generischen naam van Osieoge- neiosus vereenigt. Bij dc overige soorten zijn de cirri vleezig en (*) P. BLEEKER, Nieuwe Bijdrage tot de hennis der SiluroiedeU van Java. Batavia 1846, p. !). CL. XLV. PISCES. 285 liuijjzaam ; vele van deze soorten komen in Amerika voor, anderen in O. Indië, zoo als Arius rita TAlENC. I. I. Pl. 429. Bagrus cüv. Dentes palatini serie continua, p€arallela pone dentes maxillae superioris congesti. Silundia VAlENC. Cirri duo parvi. Pinna adiposa parva, analis longa. Membrana brancliiostega radiis duodccim. Pangasius VAI.EKC. Cirri 4. Membrana Lrancliiostcga radiis 10. Gaieichthys VAlEKC. Caput rotuüdalum. Membrana branchiostega radiis 6. Cirri 6 aut 4. Platystoma agass;z. Rostrum depressum. Membrana branebiostega radiis 16, 17. Cirri 6. Phractocephalus agass. Membrana brancliiostega radiis 9. Cirri 6. Radii ossci imperfecti in superiori inargine pinnae adiposac. Bagrus VALENC. Membrana brancliiostega radiis 8 — 10. Cirri 6 vel 8. Pinna adiposa absque radiis. Sp. Bagrus Bajad TAtEKC., Silurus Bajad rORSK. en CMEI., Deser. de VEgypte., Poiss, Pl. 1.'5, fig. 1, GDÉBIN Iconogr.. Poiss. Pl. 52, 53, lig. 1; Bagrus Scldlheide^ vaEEKC., Ilypophthalmus niloticus KÜPPEIl Besctir. u. Ahb. ueuer Pische im NU, Tab. J, lig. 1 enz. De soorten van het ondergeslacbt Bagrus zijn vooral van bet oos- telijk halfrond en bijzonder talrijk in Azië; ook die van de onder- afdeelingen Silundia en Pangasius zijn uit O. Indië. De soorten daarentegen van Gaieichthys, Platystoma en Phractocephalus zijn van bet westelijk halfrond, voor.al van Brazilië (*). Silurus cov. Corpus nudum. Dentes conferti, setacei in inaxiilis ; series dentium in palalo, maxiliaribus dentibus parallela. Pinna dorsi unica, brevis, capili propior. Pinna analis longa. Cirri 6 aut 4. Membrana branchiostega ra- diis 10 — 19. Schüle CCT., VAl. Radius primus pinnae dorsalis spinosus, cras- sus, dentatus. Sp. Silurus mystus l., Descr. de l' Egypte, Poiss. Pl. 11, lig. 3, GDÉRIN Iconogr., Poiss. Pl. 51, fig. 2 etc. Silurus CCT., TAl. Pinnae dorsalis mutica. Sp. Silurus glanis l., ■)", BlOcn Ichth. Tab. 34, CCT. R.ani.,éd ilL, Poiss. Pl. 96, flg. 1, BRANDT u. RATZEBÜRG, Mediz. Zool. ir. Tab. V, lig. 2, de wels, meerval; zes baarddraden, twee aan de bovenkaak, zeer lang, vier onder de onderkaak ; de aarsvin lang en van achteren met de staartvin zamenkornende ; wordt dikwerf meer dan 4 voet (*) A'erg. Muller en Tboschel, Hor. Ichth. p. 6 — 11, w^aar ook nog andere ondergeslacbten vermeld worden. 284 CL XiV. PISGES. lang eti is, i-a .)u stciii'cn, dc ([lOülsIc zoetwaterviscli van Europa, waar liij vooral in de ooslelijke gedceitcn, zoo als ook in soinmige streken van Azië voorkomt. In ons vaderland vindt men dezen viscli, zoo liet scliijnt, alleen in het Uaarlemmermeer, met welks droogmalinjj der- halve deze soort uit de lijst onzer inlandsche dieren zal weg^vallen. Eene afbeeldinij van het skelet vindt men hij rosentuai. Ichth. Tafelti IX, f. 1 — 7 en hij BtSANDT u. ratzebdrg, 1. 1. Tab. VI. Cetopsis AGASS. Pinna dorsi et pinnae peclorales muticae. Oculi ininirai, cule obtecli. Menibrana brancbiostega ra- diis 9. Sp. Cetopsis coectitiens agass. ; — Cet, Candira agass. Brazilië. Saccobranchus valenc., Heteropneusles müll. Corpus nudum, Dcnles conferli, selacei in maxilliset osse vomeris. Pinna dorsi unica,' parva, mutica, supra peclorales pinnas sila. Radius primus pinnae pecloralis osseus, denliculalus. Pinna analis longa, fere ad caudalem usque cxcnrrens. Radii membranae branchiostegac 7. Cirri 8. Sacci duo laterales ad dorsum infra musculos, verlebris incumbentes, cunicavi- late branchiali conjuncti. Sp, Saccobranchus fossUis, Silurus fossilis blocd. Ichth. Tab. 370, lig. 2; HAMUTON, Fishes of the Ganges, Pl. 37, lig. 46; in Bengale. Re zonderlinge, lange luchtzakken ontvangen eenen tak der kieuwslagaderen en hunne aderen gaan na.ar de aorta; zij zijn gcvolgelijk, aan de kieuwen toegevoegde ademhalingswerktuigcri; zie }. TAïiOR, F.dinbttrgh Journal of Science, V, 1831 (een uittreksel daarvan vindt men in okek’s fsis, 1835, S. SG8), Clarias grokov., vaienc., Macropteronotus lacep.. Hete- robranchus geüfer. Capiit cataphracliim. Corpus nudum. Dentes tenuissimi, conferli in utraque masilla et osse vomc- ris. Membrana brancbiostega radiis 9 — 13. Pinnae dorsales duae, altera adiposa, aut unica, longa, radiis suffulla. Cirri 8 aut 6. Appendices arborescentes, ad terlium et c[uarlum arcum branchialem adhaerescentes. a) Pinna dorsi unica; cirris 8. Clarias CROHOV., taienc. Sp. Clarias Hasselquisti VAlEttC., Silurus anguillaris l. (excl- synon.), sonnini Voyage en Egypte Pl. 22, lig. 2, cdv. R. ani., cd. ill., Poiss. Pl. 101, lig. 2 (de kieuwaanliangsels lig. 2 a, 2 h)- Charmuth llASSEigüIST ft. palaestin., p. 371, Karmoulh sojiSiKi; CL. XiV. PISCES. 285 in Jen Nijl; — C/n/2«s valenc., cliOAOV. Tab. O, 3 — 5 elc. b) Pinnis dorsi 2; cirris G. Ileterahranclms vaiekc. Sp. llelerolranchus Geoffroyi TAlENC., lleterohranclius liidor- salis GEOFER. elc. Plotosus LACEP. Caput et corpus nuda. Dentes conici, conferli in maxillis, globosi aut rotundati in osse vomeris. Membrana branchiostega radiis 10 aut 11. Pinnae dorsi duae, radiis suffultae, altera elongata, ad apiccin acumiiia- tum caudae curti caudali et anali confluens. Radius pri- mus pinnae dorsi et pinnarum pecloralium dentatus. Sp. Plotosus Uneatus VAlENC., EACEP. Poiss. V, PJ. 3, Rg. 2, Plntystacus angttillaris ElOCE Ichth. Tal). 373, lij. 1, 2, Stjst. Ichth. Tab. 74 ?); — Plotosus albilabris\ Iconogr., Poiss. PI. 53, fij. 3 etc. Malapierurus l.4Cep. Caput et corpus nuda. Dentes parvi, congesli juxta seriem lunatam in utraque inaxilla. Membrana branchiostega radiis 7 — 8. Pinna dorsalis unica, adiposa, remota. Pinna pectoralis inutica. jiilia GP.Aï, valenc. Pinnae centrales pectoralibus admo- tae, subthoracicae. Pinna analis longa. Corpus corapressuin. Cirri oclo loiigi. Sp. Malapierus (sic) dilin Pengalensis grat Indian Zoology, PI. 85, fig. 2. Malapierurus lac., valekc. Pinnae ventrales reinotac. Pinna anatis brevis. Corpus teres. Ciiri sex, breves. Sp. Malapterurus electricus lAC., Silurus electricus gjiei., En- cyol. mélh. . Poiss. PI. G2. lig. 24.5 (copie vandenfb. Joor brodssonet gegeven ; zie zijne verhandeling !Hdm. de l'Acad. royale des So. de Paris 1782 p.692ctsuiv.) CDV ««i., e'rf. z'W., Poiss. PI. 9.9; heefrischile tremhletir ; deze viscli lecit in tien Rijl en andere rivieren van Afrika, in den Senegal en zelfs tot den 19° Z. B. in de Zambeze. Hij kun, oven als Torpedo en Gymnotus electricus.! schokken geven, waar- omtrent ADANSOX, eorskaI en BROüSSONET waarnemingen licbbcn medegedeeld. Het electriek orgaan ligi onder de bckleeckscls aan weèrszijde van liet ligchaam, tnsschen twee peesachtige, uit kruisdra- den gevormde vliezen, waarvan het binnenste eene laag van los ver- bindingsweefsel bedekt, hetgeen men als een tweede of inwendig electriek orgaan beschouw'd heeft, liet eigenlijke clectrieke orgaan 286 CL. XIV. PISCES. is bij den buik bet dikste, geleiaclitig, doorschijnend en bestaat uit vele, met bet bloote oog reeds zigtbarc, meestal ruitvormige cellen; liet ontvangt zijne zenuwen van den nervus vagus. Zie CEOFraor SI.-BILAIRB Ann. du Mus. I, p. 401—403, PI. 2G, lig. 4; KDBOlpni, Abhandl. der Akad. der Wisse}isch. au Ëerli», aus d. Jafire 1824, S. 137 — 144, Taf. I — IV; J. MüILER, Ilandb. der Physiol. 1, 3Ue .4ufl. 1838, S. C6; vaienciennes, Archives du Muséum d’Uist. nat,/ II, 1841, p. 43 — 61, PI. IV ; w. peters in MiillER’s Archiv, 1845, S. 375 — 377, Taf. 13, fig. 8—11. Deze visch wordt ook gegeten en als zeer smakelijk geroemd; bij bereikt cene lengte van 1 tot 2 voet. Trichomyclerus (hümbolüt) nob. Corpus Budum, teres, versus caudam compressum. Pinnae muticae. Pinna dor- sali.s unica, radiis suffulla. Dentes parvi, selacei, conferti in maxillis; palatum edenlulum. Membrana branchiostega radiis 8. Cirri se.x, duo ante nares filiformes, duo conici maxilliires ulrinque ad latera oris. Trichomycterus, valenc. Pinnae ventrales. Sp. Trichomycterus putictulatus VAI.ENC., Ilist. nat, des Poiss. XVllI, PI. 5.53, enz. Zoelwatervissclien van Zuid-.4mcrika, die den overgang lol bet geslacht Cobitis maken. Zij hebben, even min als het volgende viscbgcslacbt, eene zwemblaas. Eremophilus humb., valenc. Pinnae ventrales nullae. Sp. Eremophilus Mutisii nuilssoiDV, Observ.de Zool. lp. 17 — 19. PI. VI, VALENCIENNES, 1. 1. PI. 553, in Zoetwater op de hooge vlakte van Bogota. vort HdmbOIDT bad reeds den naam YViV/iomycterus voor dezen visch voorgcsteld, dien vAiENCiEtiNES aan de met buikvinnen voorziene, later gevondene soorten gegeven heeft. Familia XIII. (CCXII.) Cyprinoidei. Corpus fere semper squamis rotundatis obtectum. Pinna dorsalis unica, radiala, Os parvuni, edentulum, in mullis cirrosum. Membrana branchiostega radiis tribus. Ossa pharyngealia inferiora dentibus magnis armata. Vcsica natatoria ossiculorum ap- paratu cum labyrinlho conjuncta, medio conslricta aut io anteriorem et posteriorem divisa. a) Squamae nullae. Aulopyge iieckel. (Cirri qualuor, mediocres. Apertura uro-genitalis et anus in feminis adapicem processus carnei, ad anteriorem partera pinnae analis adnati). CL. XiV. PISCES. Sp. Aulopyge Hiigelii, nECKEI, Abhildungen uud Besclireibun- gen der Fisc/ie Spriens, Stuttgart 18^3, 8° (a«s kussegger’s iJce- seii abgedruckt) S. 31 ; Dalmatië en Bosnië. Deze Tiscli, dien ik niet gezien Leb, wordt door eeckei als eenen tusschen Cohilis barbatula en Cyprinus Barbus in liet midden staanden vorm Lescliouwd. b) Corpus squamosum. Cobitis L. (excl. quibusd. spec.) Corpus vix ad caudam anguslatum, elongalum, squamis parvis teclum, miicosurn. Os edentulum, cirris (C — 10) munituin. Pinnae omnes mulicae, ventrales remotae, sub pinna dorsali silae. Meerslang, Modderkruiper. De zwemblaas ligt bij de meeste in eene beenige holte, die aan den derden wervel is vastircbecbt (zie WEBER, de Mure unimal. aquatilium, p. G3, G4, Tab. VI, rosenthai Ichthyot. Tafeln, Tab. X, fig. 8). LinnaeüS telde in zijn geslacht Cobitis drie soorten op, die hiertoe bebooren. {Cobitis Anablebs en Cob. heteroclita I. moeten tot andere geslachten gebragt wor- den). Deze drie soorten zijn ; Cobitis barbatula t. -f-, (fries, ekström och SBKBEV,tii, Skandinaviens Fiskar, Tab. 53), Cob. tae?tiaL.-\- en Cob. fossilis -[•, alle van Europa; maar er zijn later vele soor- ten van dit geslacht in verschillende gedeelten van Azië ontdekt, liet zijn allen zoetwatervisseben, waarvan weinige meer dan G" lang worden. Cobitis fossilis i. ^BE0CR, Ichtli. Tab. 31, fig. 1) komt bij verandering van weder naar de oppervlakte van het water en is zeer taai van leven; deze viscb slikt Inclit in, ontneemt daaraan het zuurstofgaz on geeft door den anus koolznurgaz van zich (*). Bij deze soorten is de staartvin rondaebtig, maar er zijn ook iiitlandsobe soorten met eene gevorkte staartvin (A'c/izs<«ro MCLLEliand). Bij eene, door VALENCIENNES onder den naam van Cobitis snalapterura be- schrevene soort uit Syrië, is er eene huidplooi op den riuz, als be- ginsel van eene tweede rug- of vetvin aanwezig, hetgeen aan de vorige familie herinnert. Vergelijk echter deckei, die aan deze huid- plooi weinig gewigt hecht. Fische Syriens S. 151. Homaloptera van hasselt, Balitora graï. Corpus elon- gatum, squamis parvis tectuni, infra partim nudum. Os inferum, parvum, cirris 6. Oculi parvi, in superiore parle capitis sili. Pinnae pectorales magnae, complanatae. Pinna dorsalis supra ventrales posila. (*) Zie over deze darmademhaling erman in gieberi’s Annalen, lid. XXX, 1808, S. 140—159. 288 CL. XIV. PISCES. Sp. Ilomuloptera ocellata v. hass. (a%eb. in de eerste Uitgave van dit Ilaitdboeh, PI. 13, lig. 12); — Ilomuloptera erytlirarhina V. DASS,, VaieNC. IHsl, nat. des Poiss. XVII!, l’l. 524, uit Java. Dit geslaclit slaat, zoo als het scliijnt, tusschen Cohilis ?n Cyprinus in Let midden. De staartvin is gevorkt, en niet afgeknot, zoo als bij de meeste soorten van Cobitis. Volgens vaiekcieknes ontbreekt de zwemblaas. Cyprinus l. Caput nudum, ore parvo, edenlulo- Dentes ossium pharyngealium inferioruin magni; lamina diira sub occipite, pharyngealium superiorum locum tenens. Mem- brana branchiostega radiis planis, lalis. Karper; een groot geslacht of eene natuurlijke groep van ondergeslachten, waarin men al de door linnaeds op- genocmde soorten laten kan, met uitzondering van Cypri- nus dcntex (Saltno dentex hasselq.) en Gonorliynchus cro- .Nov. Er blijven dan 29 soorten overig, welke aan lin.naeüs bekend waren, terwijl men er thans meer dan 400kent(*). Bij eenigen is de rug- en aarsvin, of alleen de eerste, van voren met oenen harden en gotanden straal voorzien ; bij anderen zijn al de stralen week. Bij sommigen is de rugvin zeer lang, bij anderen daarentegen de aarsvin; bij velen zjn beide deze oiiparige vinnen kort. Sommige hebben vier of twee baarddraden (cirri) aan den mond. Op deze kenmerken, waarbij later nog die gevoegd zjn, welke do verschillende inrigling der tanden van de ossa pharyngealia oplevert (.tCASSiz, heckel), berust de verdee- Jing der groepen, die men onzes inziens alleen als onder- geslachten, niet als genera beschouwen kan. Deze vissollen leven in zoetwater en eten vooral zaden, kruiden, doch ook insekten, wormen enz. Do meeste vindt men in Azië en Europa; vele soorten zijn inlandsch. Vorgel. over dit geslacht onder anderen N. G. ieske, Ichthyoloyiae Lipsiensis Specimen, bippae, 1774, 8“.. agassu, Distribution des genres des Cyprins, Mém. de la Soc. des Sa. natur. de ISeuf- chulel, 1836, Tom. I, p. 33 suiv. (wieg.iiahn’s Archiv f. Ifaturg. 1838, S. 73 — 82); J. reckei, TJeher einige neue Cyprinen, nebsl einer systemntisclien Darstellung der Europ. Gattungen dieser Gruppe, Ann. des Wiener- Museums, I, 1836, S. 2 IS— 234, Taf- {*) L. C. bonaparte berekent dit getal zelfs op 650, waarvoor mij de gronden onbekend zijn. CL. X[V. PISCES. . 289 19—21; en Fische Syriens, S. 11—53 n. s. w. ïaf. 1 (afLeeldin- gen der jiliaryngeale tanden). f Pinna dorsi longa{e.\. supra pinnas ventralesincipiens^ usque ad posteriorem pinnae anaiis partem producta). Cypnnns cüv. Aculeus denlatus in anteriori parte pin- nae dorsi et ani. Pinna anaiis brcvis. Dentes pharyngeales niasticatorii, corona pleruinquo sulcata. Sp. Cyprinus carpio L. f, Biocn [chtli. Tab. 16, TARBEll Brit. Fish. I, p. 305, CDV. R. ani.., éd. UI., Poiss. PI. 93, fig. 1; de Karper, la Oarpe, der Karpfen; vier korte baarddraden aan de bovenkaak, de rug rond, olijfkleurig, de bulk geel; in stille waters, vooral in bet zuiden van Europa; deze soort kan 3' lang worden. Eene versclieidenbeid met zeer groote scliubben en kale plekken wordt Spiegelkarper genoemd; Biocn Iclith. Tab. 17. Er komen somtijds monsterachtige voorwerpen voor, met een bolrond hoofd en korten, ingedriikten snuit. Bij anderen zijn geene baarddraden. Zij vormen het geslacht Ca- rossius KUSSON, Cyprinopsis riTZiSGER. Sp. Cyprinus carassius S: f, BLOcn Ichth. Tab. 11, Skandinaviens FisTcar, Tab. 31; de Sleenharper, met een zeer hoog ligcbaam, wordt zelden meer 'dan 1 lang. C. Gihelio BIOCH, gjiei., welke minder boog en langwer- piger is, moet, volgens ecksiröm, slechts als eene verscheidenheid van deze soort beschouwd worden. Cyprinus auratus 1., BIOCH lehth. Tab. 93; Ae goiidvisoh {Kin- Tu], uit China en Japan, thans bij ons in vijvers; het eerst hier te lande overgebragt in het midden der vorige eeuw (zie baster Ver- hand. van de Ilaarl. Maatscli. Vil, hl 215— U6, Naiuurk. Vitsp. II, 1)1. 83—101, Tab. XI); volgens Biocn in Engeland reeds in 1611 onder de regering van jakob I, ingevoerd. Er zijn van dezen visch zeer vele verscheidenheden, ook afwijkingen in de vinnen; sommige nebben geen rug^vin. Gibelton heckel. Pinna dorsalis et anaiis absijue radio osseo. Pinna anaiis brevis. Sp. Cyprinus nhramoides stkes. Transact, of the Zool. Sao. JI. I*art 5, PI. 61, flg. 2; uit Indië, gelijk de andere soorten dezer af- deeling. Rhodetts AGASS. Pinna dorsalis et anaiis elongata. Pinna anaiis absque radio osseo. Sp, Cyprinus amarus f Biocn, Tab 8, %. 3 etc. (Adde genus Bevano heck.) ■f"{- Pinna dorsi brevis. 290 CL. XIV. PISGES. a) Pinna aiialis dorsali hrevior, aiil dofsaletn aeQuans, Barbus cüv. Radius osseus in pinna dorsali et iiilerdum in pinna anali. Cirri quatuor. Pinna dorsalis supra ven- trales posita. Rentes pliaryngeales cylindrici, apicein versus uncinati, fossa ovali ante apicem exsculpti. Sp. Cyprinus harhus I,. f, Biocn /cAlechls door hare zwemblaas, maar ook door het uiterlijk voorkomen gelij- ken vele soorten op het geslacht Cyprimts. Zij hebben echter vele blinde aanhangsels aan den portier, welke bij Cyprinua niet voorkomen. A. Pinna dorsalis mica, radiis siiffulta. Erylhrinus gronov. Corpus oblongum, tcres, squamis magnis teclum. Series dentium, conicorum, inaequalium CL. XIV. PISCES. 293 in ntraque maxilla. Dentes conferii, tenues in palato. Menibrana brancliiostega radiis b. Pinna dorsalis supra ventrales posila. Pinna caudae rolundata. Sp. Erythrinus GronovU\LL., Synodus erythriiius noen, OMHoy Mus. Ichth. Tab. VII, fig. 6; van Suriname. Ook de overige soorten van dit geslacht zijn uit Zuid-Amerika, en de naam van Esox mn- labarious, door BLOCil aan eene soort van Erythrinus gegeven, {Ichth. Tab. 392) berust derhalve op eene vergissing. Deze soort cu eenige andere behooren tot het geslacht Macrodon Iliill., waar de onderkaak enkele, zeer grootc kegelvormigc tanden heeft, en waar eene rij van grootere tanden, evenwijdig aan de tanden der bovenkaak, voor op het verhemelte aanwezig is. Bij de door müiier in den eigentlij- ken zin dusgenoemde Erythrini {Ecythrinus GronovH enz.) staan de kleine tanden in het verhemelte in twee zijdelingsche opcenhoo- pingen en de tanden der onderkaak zijn in grootte meer aan elkan- der gelijk. Bij dezen is de achterste afdeeling dèr zwemblaas celachtig. Zie n. s. R. jacobi, De Vesica aërea Piscium. Diss.inauq. Berolini 1810. 4’. p. 23 — 25; MüliER, ^rc/i./. 1842. S. 307— 309. Annot. Genera Lebiasina, Pyrrkulina val, an liujusloci? Vesica natatoria biparlita; oviductuum vero in Lebiasina defectijs ab auclore notatus, aliter suadere videlur. Pisoes mihi incogniti. Cf. cüvieu et talenciennes, Rist. nat des Poiss., XIX, p, 531—537. B. Pimiae dorst duae, posterior adiposa {Charax geonov.) f Oris rictiis parms aut mediocris. Prochilodus agass., Pacu spi.v, jiüll. Palatum glabrum. Dentium teuuissimornni, minimorum duplex ordo in labiis, Sp. Prochilodus argenteus AGASSIZ, Curimata MARCGR. Ilist. nat. Bras. p. 15G. Charaemus lacep. (pro parte). Palatum glabrum. Dentes •n osse maxillari et maxilla inferiori ordine uiiico aut nulli, JWembrana branchiostega radiis 4, rarius S. Abdomen bon serratum. Rnodus SPIX, MDLL., Carimala cüv. (pro parte), Curimatus VALENC. Denle.s nulli. Corpus elongatum. Sp. Characinus cyprhioides lAC,, Salmo cyprinoides l., Salmo edentatus bloce Ichth. Tab. 380, Suriname. Bemiodus müll. Dentes mobiles, parvi, lali, marginecre- 29G CL. XIV. PISGES. nato in maxilla superiori; maxilla inferioreedenlnla. Cor- pus elongatum. Sp. Chiiracinus unimaculatus , Salmo unimaculaius Biocn Ichth. Tali. 381, %. 3. Suriname enz. Piabuca Cüv., VALENC. {Piahuca et Schizodon agass., MÜLL.) Dentes in osse intermaxillari et maxilla inferiori lati, inargine serrali aut peclinati. Dentes pharyngei uncinati. Sp. Characinus argentiuus, Piabuca argentina CCT. Salmo ar- gentmus 1., BLOCn Ichth. Tab. 382, lig. 1, eene zeer lange aarsvin; kleine schubben. — > Characinus Schizodon, Schizodon fasciatus AGASS., SPIX. Pies. brasil. Tab. 36, met cene korte aarsvin en groate schubben; beide uit Z. Amerika. Leporinus spix, agass., Müll. Dentes in osse intermaxillari et maxilla inferiori unico ordine, purvi, procuiiibentes, in- tegri. Dentes pharyngei uncinati. Sp. Characinus Friderici LAG., Curimatus acutidens TAlEKC. olim, Salmo Friderici Biocn, Ichth. Tab. 378 Suriname. Citharinus cuv. Dentes in osse intermaxillari et maxilla inferiori minutissimi, setacei aut subulati. a) Denlibus maxillaribus numerosis setaoeis; dentibns pbaryngeis nullis. Pinna Jorsali supra spatium intcr pinnas ventrales et pinnam analem posita. Sp. Characinus Geoffroyi, Serrasalmo citharinus GEOPFR., Descr. de l'Ecpjpte, Poiss. PI. V, fig. 2, 3. Habit in Kilo. b) Denlibus maxillaribus subulalis, paucis; denlibus pbaryngeis coniplanalis, nncinatis. Pinna dor.sali supra pinnas ventrales posita. i^Chilodus Muit.) Sp. Characinus chilodus, Chilodus punctatus, müll. et iROsen. 1.1. Tab. 57, fig. 2. Habit. in Guiana. Epicyrtus müll. Dentes conici, inaequales, serie unica, inlerrnpta in osse intermaxillari, supramaxillari et maxilla inferiori. Palatum glabrum. Membrana branchiostega radiis 4. Corpus compressum, abdomine non serrato. Pinnae ventrales pecloralibus admolae. Sp. Epicyrtus gihbosus MÜIL., Salmo gibbosus l., gronov. Mus, Ichth. Tab. I, fig. 4, CDV. et VAl. Poiss. XXII, PI. G3G; Suriname. Vaienciennes meent het geslacht Exodon MÜil. hiervan niet te moeten afscheiden. Chalceus cnv. Dentes breves, multicnspides, duplici aut triplici ordine in maxilla superiori, duplici aut unico io maxilla inferiori. Palatum glabrum. Corpus compressum, CL. XIV. PISCES. 297 abdomine non serrato. Squamae magnae. Membrana bran- chiostega radiis 4. Chalceus CDV., Brycon jiüLi,. el tkosch. Dentes triplici ordine in maxilla superiori, duplici in inferiori. Abdomen rotundatum. Sp. Chalceus macrolepidotus CDV., Mém. du Mus. IV, PI. 21 f15. 1. Tetragonoplerus artedi, müll. Dentes duplici ordine in maxilla superiori, unico ordine in maxilla inferiori. Ab- domen rotundatum. Sp. Chalceus Artedii, Coregonus amboinensis ARTEDI, Descr. speriecum Pisc. p. 44, Sebae Thesaur. III, Tab. 34, % 3 etc. Bnjcinus valenc. Chalcinus valexc., Chalceus müll. Dentiuin ordo duplex in utraque maxilla. Abdomen carinatura. Sp. Chalceus hrachipontus^ Chalcinus brachiponius VAIEPÏC., Chalceus angulutus SPIX. Gastevopelecus gko.vov. Dentes triciispidati in osse intermaxillari duplici ordine, unico in ma.xilla inferiori. Dentes ossis supramaxillaris conici, ordine unico. Palatum glabrum. Corpus conipressuni, abdomine convexo, carinato. Pinnae ventrales miniinae. Squamae parvac. • Sp. Gasteropelecus sternicla FALL., Clupea sternicla GRONOV. Mas. Icluh. Tab. VII, lij. 5, pallas Spicil. Zool. VIII, Tab. 3, lij. 4 ; Suriname. Mylelescm. Dentes prismatici, tricuspides, duplici ordine in osse intermaxillari; dentes maxillae iuferioris crassi, corona complanata, duobus mediis, altcrum ordinem efficienti- bus plerumqueconicis. Os supramaxillare edentulum, Den- tes palatini nulli. Corpus compressum. Alesies müll., valenc. Abdomen rotundatum. Squamae magnae. Sp. Mtjleies Masselquisti CDV., Opprinus Dentex 1. (et Sahno niloticus ejusd.)j cov. Mém. du Mus. IV, Fl. 21, fiir. 9 p ani éd. ül., Poiss. PI. 103, lig. 1, Myletes Baramoze joannjs, gdérin Magas. de Zool. 1835, Cl. IV, PI. G ; iu den Nijl, vaar bij door de Arabieren Buji genoemd wordt; de schubben raken zeer ligt los; de staartvin is groot cn diep gevorkt. Deze visch wordt 1' tot 15" lang «98 CL. XIV. HSCES. Myletes ctv. (pro parte) müll.. Abdomen carinatuiii, ser- ratum. Squamae parvae. Sp. Mijletes macropomus ccv., Mém. du Mus. V, PI. 21, lijj. 8 enz. .41 deze soorlen zijn uit Zuid-Amerika. Tometes VALENC. Mtjleus siüll. Serrasalmus cüv., lag. Dentes in lUraque maxilla ordine plerumque uuico, triangulares, sciiidcntes. Corpus com- pressum, veiitre serralo. Squamae parvae. Membrana branchioslega radiis 4. a) Deutihus palntinis nullis. Subgenera Pygocentrus, Pygopristis, Catoprion müll. Sp. Serrasalmus Piraya COT., Mém. du Mus. V, PI. 28, lig. 1, Piraya of Pirrmha, MACEGH. Mist. nat. Bras. p. 165; deze en een c andere soort, Pygocentrus niger Miitl., zwemmen in de rivieren van Brazilië en Giijana in groote troepen bijeen; zij zijn zeer verslindend en zoo stoutmoedig, dat zij zelfs groote dieren, die bij toeval in dien zwerm geraken, aanvallen en in weinig tijds gelieel tot bet been verteren. Een os kon de overzijde van een’ slechts 30 of 40 voet breeden stroom niet bereiken, dan bijkans stervend en ten deele tot een geraamte afgekloven. De Guaraunos, die hunne afgestorvenen als skeletten bewaren, bangen, volgens GOMlltA, de lijken gedurende eenen nacht in den stroom, en hebben ’s anderendaags een net be- werkt geraamte (*), b) Dentibus palntinis tria/igularihus., acutis, ordine unico. Serrasalmo müll. Sp. Serrasalmus rhomleus lAOEP., Salmo rliombeus 1., PALL. Spicil. Zool, Vlll, PI. 5, lig. 3, BIOCH Ichtli, Tab. 383. Guiana, Suriname enz. -j- -f Oris rictus magnus, ultra oculum produclus. Abdo- men non serratiim. Hydrocyon cuv. Cynopotamus valenc. Denles conici, aculi, in osse inter- {*) Spix Pisc, Brasil. Fase. I. Aan dergelijke verbalen kan men iels afdoen en echter nog veel merkwaardigs overbouden. Zie ook de be- riglen omtrent deze vraatzuchtige visseben van adggste de si. hiiairb en SCDOMBDRGK. bij CDVIER en VAIENCIENNES //jsL moL rfes F'ozsï. XXlb p. 290, 291, 293, 294. CL. XIV. PiSCES. 299 maxiilari duplici ordine, unico in maxilla inferiori. Mem- brana branchiostega radiis 5. Habitus Epicyrti. Palatum glabrum. Squamae parvae. Salminus agass., biüll. Dentes conici, duplici ordine in osse inlermaxillari et maxilla inferiori. Dentes ossis supra- maxillaris serie unica, conici, parvi. Membrana branchiostega radiis 4. Sp. Salminus Cuvieri vaienc,, Jlydrocyoji brevidens CDV., Mém, du Mus. V, PI. 27, Hg-, 1, Brazilii; enz. Hydrocyon cüv. (pro parte). Dentes conici magni, in ulraque maxilla ordine unico, superiores cum inferioribus alternantes. -j- PalaUim glabrum. Hjjdrocyon AGASS., JIÜLL. Squamae luagnae. Membrana branchiostega radiis 4. Sp. Hydrocyon Forshnhlii CDV , Mém. du Mus.\, PI. 28, fig.1, in den iVijl en oot in den Senegal. Palatum dentibus instructum. Xiphorhynchus AGASS. [Xiphorhamphus ïiüll). Cynodon spix {Rap/nodon agass., müll. et Hvdrolvcus MÜLL.) Annot. Dentes conici minores majoribus admixtis. Squamae medio- cres aut parvae. Species ex America meridionali. a) Pentium palalinorum conicorum serie unica. Sp. Hydrocyon falcirostris Cüv., Xiplioramphus falcirostris Müll., Mém. du Mus. V, PI. 27, tig. 3. b) Dentibus palutinis minutis.^ granuUs confertis, Membrana branchiostega radiis 5. Sp. Hydrocyon scomheroide CV'^., Cynodon scomheroides vaienc.. Mém. du Mus. V, PI. 27, flg. 2. Salanx cov. Dentes in utraque maxilla conici, incurvi Hiaequales. Ossa palatina ordine unico denlium parvorum. Caput depressum. Corpus elongalum. Pinna dorsi remota pone pinnas ventrales sita. Membrana branchiostega radiis 4. Sp. Salamv Cuvieri TALEPfe,, — Salanx Reevesii VAlEA'C,, Al‘ bula chinensis OSBECK, Leucosoma Reevesii grat, taienc. Poiss. XXII, p. 3G3, PI. G46; bijkans bet voorkomen van ecne Belone j 500 CL. XIV. PISGES. overigens seliljiil dit geslaclit naauwclijks van Xijihorhi/itcTiUS Ie \er- scbillcn (*). Xiphostoma spix. Dentes in osse intermaxillari, supra- maxillari et maxilla inferiori tenues, minuli, numerosi, or- cline unico. Ossa palati dentibus minutis aspera. Caput conicum, acuminatum. Membrana branchiostega radiis 5. Pinna dorsi rernota, pene pinnas ventrales sita. Sp. Xifihostomn lucius SFIX, Jhjdrocyon lucius CDV., Mém. da Mus. V', Pl. 2G, fig. 2 en eeiiige andere soorten van Zuid Amerika. Familia XVI. (GCXV.j Scopelini müll. Corpus in aliis squamosum, in aliis nudum. Dentes acuti, conici in maxillis plerunique eliain in palalo et lingua. Membrana bran- chiostega radiis plernmque iiumerosis, Psendobranchiae. Pinnao dorsales duae, posterior adiposa, interdurn radiis obsolelis. Ovaria oviductu praedita. Vesica natatoria pleris- qne nulla. Wanneer men deze kleine familie van de volgende nog afscheiden wil, blijft vooral het aanwezig zijn van eijer- leiders als het gewigtigste kenmerk over, terwijl zij van de voorgaande door kieuwvormige valsche kieuwen onder- scheiden wordt, liet kenmerk dat de bovenrand der mond- opening door de tusschenkaaksbeenderen gevormd wordtj is wel bij velen aanwezig, b. v. Scopelus en Saurus, maar echter geenszins algemeen. Bij Paralepis vindt men eene zwemblaas, die bij de overigen ontbreekt. a) Ossa inlermaxillnna cum supramaxillaribus marginem superiorem oris efformantia. SlernopUjx iiermann. Corpus compressum, altum, alepi- dotum. Dentes maxillares parvi, breves, ordinibus pluri- bus, dentes palatini pauci. Membrana branchiostega radiis 8. Pinnas ventrales minimae. Plica membranosa, longa, humilis, pinnae adiposae loco. Sp. Sternoptyx diaphana iiERMANN, Naturforsclier XVI, Tab. I, (*) De tong is volgens vaienciennes met tanden gewapend. Dit doet on.s eciiigcrmate verlegen staan of dit geslacht hier goed geplaatst is. CL. X[V. PISCES. 501 fig. 1, 2, S. 8 — 36; CDVIER R. tmi., éil. 2, Tl. 13, %. t in den Atlantischeii Oceaan bij de keerkringen; een klein visctije van om. trcnt 2 duim lengte, hetgeen slechts zeldzaam gevonden is. Argyropelecus cocco. Corpus compressum, altum, iiudum, caudaattenuala. Denlesmaxillares suljulali, inaeqiiales, unico ordine. Membrana branchioslega radiis 9. Sp. Argyropelecus hemigymnus COCCO, C. l. BONAP. Fmin. llal^ 111, Tab. 121, lig. 3. Cov. R. ani, éd. iU., Poüs. I>1. 103, fig. 3- met zilverkleurige ronde vlekjes langs den buik, if duim lang, iii de Middell. zee; — Argyropelecus Olfersii taiemc., Slernoptyx 01- fersii Cüv. R. aiii,, sec. édit. PI. 13, fig. 2; uit den Atlantischen Oceaan hij de Canarische eilanden en digt hij de Kaap de Goede Hoop gevonden, van welke laatste localiteit ook het Museum te Lei- den voorwerpen dezer soort ontving. Gonostoma bafix., valenc. Gonostomus cocco. Ossa inter- maxillaria brevia. supramaxillaribns ossibus pracscrlim mar- ginem superiorem oris efficientibus. Dentes maxiilares unico ordine, aculi, coriici plerisque minimi, paucis magnis inlerposilis. Dentes palalini parvi, acuti conferli. Membrana branchioslega radiis 14. Pinna dorsi prima reniota, supra pinnae analis longae iniliiim posita. Squamae mediocres, deciduae. Gonostoma denudata (of heter Gonostomus acunthurus COCCO) C. I. BOjfAPARlE Fapn. Ital. III, Tab. 119, fig. 1, Middell. zee. Chauliodus blocii, sch.x. Caput magnum, ante oculos breve, oris rictii maximo. Dentes maxiilares serie unica, conici, acuti, anleriores longi, exserli. Dentes palalini remoli, aculi, ordine unico. Pinna dorsalis anterior capiti admola, ab altera longo intervallo remota. Squamae magnae, te- nues, deciduae. Membrana branchioslega radiis 17. Sp. chauliodus Sloani Biocn Syst. Ichth. Tab. 85, Chauliodus setiuotus BONAP. Faun. Ital. III, PI. 123, fig. 2, Middell. zee. b) Ossa intermaxiUaria longa, pixta supramaxillariu ossa descendentia, marginem superiorem oris efformantia. Scopelus ccv. Dentes maxiilares parvi, numerosi, serie- l'us pluribus; dentes palalini minimi, lingua glabra. Oris 302 CL. XiV. PISCES. rictus magnus. Membrana branchiostega radiis 9. Squamae saepe decidaae. Sp. Scopelus Ilumboldtii CDV., Gasteropeleciis Hamholdti nisso, Ickthyol. de Nice 1810, PI. X, ll^f. 38. S:opelus Benoisti bONAP. Faun. Ital. IH, Tab. 119, i, MiJdclI. zee-, — Scopelus borealis NUSSON, SIBÖJI Skrivter af Naturhistorie-Selskalet 11, 2, 1793, Tab. I, fig. 2 van de Koorweegsche kust enz. liet zijn allen kleine visclijes, met zilverkleurige stipjes langs de zijden en onder aan den buik. Tot dit geslacht moet men Lmnpanyctus, ichtbyoeorus van c. I. BONAPARTE, MauroUcuS COCCO, BONAP., en RAFIN., BONAP. terugbrengen. Tot Maurolicus, welk geslacht J. mdRler wil hellen- den, brengt deze schrijver den Scopelus borealis, dien wij boven vermeld hebben. Odontostomus cocco. Dentes superiores in osse inter- maxillari parvi, recurvi, dentes inferiores elongali, acumi- nati, mobiles. Palatum denlibus longis arniatum. Membrana branchiostega radiis 8. Sp. Odontostomus hyulinus C!iCC(i,ytetHLl. Faun. Ital. III, PI. 120, fig. 6; deze soort schijnt geene schubben te bezitten; zij wordt 5" groot en leeft in de Middell. zee. Saurus cdv. (et Saurida valenc.) Dentes subulati, con- ferti in maxillis, ordinibus pluribus, interni longiores; den- tes aculi, nunierosi in lingua et palalo. Membrana bran- chiostega radiis 16, aut pluribus. Sp. Saurus foetens valenc., Salmo foetens L., Encycl. méth , Poiss. PI. 70, fig. 285 (copie van de figour van catesbt); — Sau- rida nebulosa valenc., Poiss. XXII, PI. G43 etc. Aulopus ccv. Dentes parvi, acuti in maxillis, palalo, osse vomeris et lingua. Pinnae venlrales fere sub pectoralibus positae. Squamae magnae. Oculi magni. Membrana bran- chiostega radiis 10 — 16. a) Membrana branchiostega radiis IG. Sp. Aulopus filamentosus, Salmo filameniosus DIOCB, Schriften der Gesellsch. naturf. Freunde au BerliziX, 1792, S. 424, Tab. IX, lig. 2, BONAP. FaU7i. Ital. III, Tab. 121, fig. 1; bij bet mannetje (*) (*) Het buitengewoon groot aantal van 25 kienwstralcn heeft valeN' CIENNES bij Saurus Ophiodon gevonden. CL. X[V. PISCES. 505 2ijn 3 stralen van de rugvin zeer verlengd; de rand der scliuhben is met fijne stekels als behaard. In de Middell. zee. b) Membrana hranchiostega radiis 10. Sp. Aulopus Agassiai TAtE.NO., Chlorophtjiahnus Agnssizi MfiXV. Fauna Ilal, III, Tab. 121, lig. 2 ; mede in de Middell. Zee. Paralepis cdv., uisso. Dentes niinimi ia osse inler- maxillari, dentes maxillae infcrioris et palati subulati, acuminati, majores, inlerpositis minoribus. Membrana bran- chiostega radiis 7. Pinna dorsi prima remota. Corpus elon- gatum, squamosum. Sp. Paralepis coregonoides RTSSO, CDV. et TAL. Poiss. III, PI. 67, GDÉRiK Iconogr., Poiss. PI. X, fig. 3, van de Middell. zee. Hiermede is zeer verwant Paralepis borealis REiNn., Köngl. Danske Videns- habernes Selshabs Afhandl. VII, 1838, p. 115, 125, 126, van Groenland en Ijsland. Risso bragt dit viscbgeslacbt eerst bij de Sal- moniden., Ccvier later bij de Acanthopierggii digt Sphgraena j REINHARUT wees bet wederom eene plaats onder de malacoptery gü aan; zie bet vijfde deel der aangcbaalde natuurkundige verbandelin- lingen van bet Koninklijk Gezelschap te Koppenliae-en 1832, S. LXXV, LXXVI. Sudis RAFiNESQüE, BONAP., MÜLL. (ncc cüv.) Palatum ca- rina serrata, edentulum. Dentes inferiores plani. Sp. Paralepis liyaliiius CDV. Sitdis hyalina RAïIN., BoNAP. TVm». hal. III, Tab. 124, lig. 1 ; de schubben, behalve die van de zijlinie, vallen ligt af; de rugvin staat vóór de buikvinnen. Het verhemelte zou geene tanden hebben, maar gezaagd zijn. In de Middell. zee. Familia XVII. (CCXVI.) Salmonacei. Corpus squamo- sum, squamis interdum deciduis. Pinna altera dorsalis adi- posa. Oris margo superior ad latera ossibus supramaxilla' ribus efformatus. Membrana hranchiostega radiis 6—15 (plerumque^l 0 — 12). Pseudobranchiae pectinalae. Vesica nalatoria simplex. Ovaria absque oviductu, ovis ex ovariis Hl abdoniinis cavum delabentibus. Argentina l. (pro parte). Dentes in lingiia et vomere ; in raaxillis nulli. Membrana hranchiostega radiis 6. Squa- iHae deciduae. Sp. Argentina sphyraena 1. (deleatur citatio gronovii), rondelet de Piscib. mar. p. 227, la peltte sphyrène ; brdnniCh Ichthyol. 304 CL. XIV. PiSCES. Massüiensis, Hafniae 1768, p. 79, 80, gooan Ilistor. Pisc. p. 197, 198, CDVlEn, Mém. du Mus. l, 1818, p. 228—236, PI. XI, fig. 1 ; in de Middell. zee; wordt slcclits 8of 10'' lang; maag donker zwart ; zwomLIaas glinsterend zilverkleurig. BRDKMlcn heeft het eerst de verwantschap van dit vischje met de zalmen ingezien. Salmo h. (excliisis Characinis). Denlcs in maxillis, pa- lato, osse vomeris et lingua in plerisque, in aiiis denles nulli. Membrana branchioslega radiis 7 — 1.3. Corpus squa- inosum. Een talrijk geslacht van visschen, vooral in het Noordelijke Eu- ropa (*). Men kan hier de volgende ondergeslachten aannemen: Coregonus CL'V. Dentes nulli. fflenibrana branchioslega radiis 7 — 9. Corpus elongatum, capiteacuininalo. Squamae mediocres. Pinna caudalis furcata. Sp. Salmo o.vyrliy)ichus t. -j-, BLOCn Ichtli. Tah. 25 (onder den naam van Salmo Lavaretus). Cliv. et VAl. Poiss.Wi, PI. 630; de kop eindigt in eenen spitsen, voor den mond verlengden snoet. Deze viscli, hij ons Uoutiny genoemd, wordt in het Koorden gevonden, en komt in Maart en April dikwerf voor in de monden onzer rivie- ren; de buikvinnen beginnen achter het midden der rugvin; inliet kieiiwvlies zijn 7 stralen. Salmo Lavaretus CüV,, Salmo Wartmanni^ltiGtL Ichtli. Tab. 105, CüV. et VAL. Poiss. XXI, PI. 627; 8 stralen in het kieuwvlies; de kop is niet boven den mond verlengd; uit de nieren van Zwitser- land. [Salmo Lavaretus l. is eene vereeniging van verschillende soorten). Coregonus Willuglii jaubine, TARREll Brit. Fisli. II, p. 89; in meren van het zuiden van Schotland [Dumfries); deze viscli schijnt zicli vooral van kleine zoetwater-schaaldiercn, watervlooijen enz, (f) te voeden. Thymallus CDV. Dentes brevissiini, conici, unico ordine in ma.villis; palatum deiitibus minimis, paucis instructum. Lingua glabra. Pinna dorsi longa, alta. Pinna\audalis fur- cata. Membrana brancliiostega radiis 8 — 10, Sp. Sahno Thymallus l., BIOCH Iclith. Tab. 24 (waarschijnlijk Thymallus gymnothorax tal., cüt. et VAl. Poiss. Pi. 625) enz- (*) Vergelijk Sir wiiiiAM jarbine, Nalur. Ilistory and lllusirations of the Scotish Salmonidae, folio, 1841 en verv. (t) (^ytlops, zie boven I, hlz. 732, Daphnia hlz. 739 enz. CL. XIV. PISCES. 305 Bij deze vissoli ca Jiecft de rugvin 20 of meer stralen, terwijl er on- geveer 15 zijn hij de soorten van het vorige ondcrgeslaclit. Mallotus ccv. Dentes brevissirai, conici in palalo et uiaxillis, paulo longiores in lingua. Pinnae pectorales magnae. Pinna dorsalis supra ventrales posila. Pinna cau- dahs furcaia. Meinbrana branchiuslega radiis 8. Squamae parvae. ^ Sp. Sidmo arcticus O. FA BR., Clupea villosa Gmi.. Sahno qroen- landicus Biocn Ichlh. Tab. 381, fig. 1, CDV. et VAi. Poüs. PI. 622; bij het mannetje zijn lang.? de zijstreep lange, smalle schubben, die digt bijeen .staan en door bare weekheid naar vilt gelijken. Men vindt Somtijds op liet strand van Groenland deze vissollen, als moderne verslecningen, in eene kleiacbtige aarde ingcsloten. Zie de afbeeldin- gen bij AGASSIZ Poiss. foss. V, PI. 60. Vergel. ald. V, 2, p. 88—100, Mallotus vülosus* Osmerus artedi (pro parte), cüv. Dentes in maxillis par- vi, incurvi, conici, crassi in <).sse vomeris et lingua, conici, duplici ordine in palato. Merabrana branchiostega radiis 8. Pinna caudalis fnrcata. Sahno Eperlanus l. f, Elocn fchiL Tab. 28, fig. 2, Cüv. et VAi. Poiss. \Xl, PI. 620; de spiering, een bij ons in de monden der rivieren overvloedig voorkomend visebje. Salmo cov. {Salar, Fario, Sahno valexc.) Dentes conici, unico ordine in maxillis; dentes in osse vomeris, in palato et lingua. Membrana branchiostega radiis pleruraque 10 aut 11 (rarius 9 aut 12). Pinna caudalis truncata aut po- slice concava, cinarginata. Salmo Fario 1. f, bioch Ichth. Tab. 22, Salar Ausonii VAI., eev. et vai. Poiss. XXI, PI. 618; de/ore/,- in kleine, snelstroomende weekjes. Salmo Salar i. f, Blocn dcAtli. Tab. 20, Salmo Salmo vaienc., CDV. et VAI. Poiss. XXI, PI. 614; de zalm, Ie Saumon, the Sau- moH, der Lachs; 11 breede kieuwstralen, de rug donker blaauw «iet zwart-bruine, ronde vlekken, welke, na eenig verblijf iu zoet- water, worden uitgewisebt. Deze is de grootste soort van dit geslacht, 'Jie 3' lang kan worden; men beeft er somtijds gevangen welke 5o' j'ude ponden wogen. Deze viscb leeft ’s winters in zee," nadat bij de ^«■t m zoetwater geschoten heeft. Do eijeren blijven omstreeks 100 agen of langer liggen, voordat zij (in liet voorjaar) uitkomen. In de atlell. zee vindt men deze .soort niet; zij is vooral talrijk in 20 30G CL. XIV. PISGES. Scliotland en Noorwesen. Het skelet is a%cbeeld bij nosESTDAi, tchtliyof. Tafelii Tab. VI, fij. 1. Familia XVIII. (GCXVII.) Esocii. Corpus plerumqiie squamis teclum. Pinna dorsalis caudali adtnola, anali fcre opposila : pinna alleia adiposa nulla. Maxillae superioris margo ex osse intermaxillari parlim facUis; ossa supra- maxillaria edenlula. Vesica nalaloria simplex. Appendices pyloricae nidlae. Pseudobranchiae latenles, glandulosae. f Ossa pharyngealia infcriora duo. Galaxias Cüv. Corpus nudum. Menibrana branchiostega radiis 6 — 9. Sp. Galaxins trultaccus CBT., onv. et VAlENC. .Poiss. XVIII, Pl. 643; Galaxias altenuatus vaienc., Mesites attenuatus JENNïNS, CDT. R. ani., éd. ill.., Poiss. Pl. 9/, 2 enz. Kleine zoetwater vissollen uit bet zuidelijk halfrond. J. mUller, die er of eene afzonderlijke familie van vormen of ze met de vorige vcr- cenigen wil, maakte op bet gemis van eijcrleiders opmerkzaam. Esoxl. (pro paiTe) cov. Corpus elongatum, squamosum, rostro obloiigo, obtuso, depresso. Ossa inlerniaxillaria par- va, denlibus parvis, acnlis armala, Denles conici, inaequales in maxilla inferiori. Denles subulali, parvi, conferli in osse vomeris et palalo. Membrana branchioslega radiis 13 — lO. Sp. Esox Lucius t., t, Biocn lehth. Tab. 32, Sl'nndinaviens Fiskar Pl. 10; de Snoek, der Hecht, Ie Brochet, the Pike ; bet kieuwvlics beeft meestal 14 stralen, bet getal is echter ongelijk, somtijds zelfs verschil lend aan beide zijden, bij eenen en denzclfdci* visch; de kleur is van boven op kop eii rug donker olijfbruin, ter zijde gcelaclitig gevlekt, van onderen wit. Deze soort vindt men i» de rivieren van geheel Europa en bet noorden van Azië en zelfs m sommige meren van N. Amerika (bet Lake Huron b. v., bicitaedsO!* Fau,u boreal. Atner. lil, p. 124 enz.), hoewel men daarvan eeiic andere soort, die niet dan in W. Amerika voorkomt, behoort te onderscheiden. Zeldzaam wordt de snoek meer dan 3 voet lang » wec^t meer dan 12 pond, hoezeer men snoeken van 20, 30 en meer ponden gevangen beeft. De snoek is een zeer verslindende, roofzuch- tige visch, die zich met andere zoctwatcrvisschen, zelfs van zijn*^ eigene soort, van kikvorschen, ratten, enz. voedt; bij kan eetiei boogen ouderdom bereiken *). *) Er is een verbaal of sprookje aangaande eenen .snoek, die in CL. XÏV. PISCES. 507 Men vindt noj verscheidene andere soorten van snoeken in Noord- Amenka, h. v. Eso.v americanus lAC. (waarscliijnlijk de soort door SCHOP, vermeld, Itaturfurscher XX, p. 26), voorts Eso:c estor iïshhdr, ïcu tot het Noordelijk halfrond heperkt zijn, zoo men niet een voorwerp van de reize van PÉaorr medejehra-t, kende, hetgeen hij Van Diemensland gevangen schijnt te zijn. Stomias cov. Corpus elongalum, capile brevi, oris rictu magiio. Maxilla inferior longior superiori. Denles longi, conici. serie inlerropta in osse inlermaxillari et maxilla in’ eriori. Cirrus sul* gula. Membrana branchiosteaa radiis 17. Sf . Stomias boa TAl., CDV. et VAt. Poiss. XVIII, PI. R45, uit de Middel, zee; zeer gelijk aan Chaidiodus en misschien niet tot de teg'enwoordi^e familie hehooreiidc. ff Ospharyngealo w ferms impar. {Phuryngogmilhi ma- acopterygu jiüi.l.) Corpus elongalum, iitrinque carinatum serie squamarum longilutlinalium. Vesica natatoria uncliquê clansa. ^ Belone cuv. Maxillao ambae in l oslrum subulalum pro- Iraclae, inferiori ullra apiccra superioris producta. Denles parvi in nlraque maxilla ; alii majores, conici rninoribiis tnixti; ossa palati edentnla. Membrana brancliioslega radiis 12 — i4. Squamae parvae. Sp. Belone vulgaris VAIEKC., Esox Belone l. (excl. synon.). Btocn Ichth. Tak 33, rARRHlt British Fishes f, p. 331, de geep, Ilornhechl, Orphie ; in de Noordzee; deze visch kan ruim 2 voet lang worden; kleine tanden voor op het ploegheen {romer) zouden deze soort volgens vaihkcie.nnes van de overige soorten, zelfs van cene zeer gelijke soort der Middell. zee, die men er gewoonlijk mede verwart {Belone acus ntsso, c. boxaparte Fauna Hal. Tab. 122, lig. 1.), onderscheiden, maar dit kenmerk is voor het minst onzeker, daar KRÖtJER gemelde tanden hij dedoor hem onderzochte Noord- sche voorwerpen niet aantrof. />««*BnriC-sT'za*e llf, 1846. p. 276, 277. Oe graten hebben eene levendige groene kleur. De ribben zijn zeer ^fijn en de kienwdcksels dunne, doorschijnende beenplaten. Men heeft tot G''. Bij sommige .soorten (liet ondergcslacbt Thrgssa CDV.) zijn de bovenkaaksbeenderen in vrije, lange draden verlengd. Bij dezen i.s de buik. met een scherpen, zaagvormigen rand voorzien. Sp. Engrau- lis setirostris, Clupea setirostris, BRODSSON. Ichth. Tab. XI; uit de Stille Zuidzee en den Indischen Oceaan. Coilia GRAV, Trichosoma svvains. Pisces exotici, praecederiti generi aftines; selis elonga- tis, liberis siipra piniias peclorales. Odonlognalhus lac., Gnathobolus sciim. Corpus elonga- tum, compressum, squamis deciduis tectum, abdomine serrato. Ossa supramaxillaria elongata, cuspidata. Dentes niaxillares parvi, conici. Membrana branchiostega radiis G. Pinnae ventrales nullac. Pinna dorsalis parva, remota; pinna analis longissima, depressa. 318 CL. XIV. PISCES. .Sp. Oiloiitognuthus aculeatits lAC., Poiss. IF, Pl. 7, Fljj. 2, CCT, et VAL. Poiss. XXI, Pl. 611 uit AV'est-liidië. Dit gcslaclit verschilt weinig van Eiigraulis, dan door liet gemis der buikvinnen. Familia XXI. (CCXX.) Heleropyrjii. Oris margo superior praecipue ab ossc intermaxillari efformatus. Dentes acuti, parvi in maxillis et in palalo, riulli in osse vomeris et lingua. Corpus scpiamosuni. Caput rnidum. Pinna dorsi remola, anali opposila. Anu.s ante pinuas peclorales pone brancltias. Pinnae veiUralcs parvae. Brancbiaruni apertura parva. Pseudobrancliiac niillae. Vesica nalaloria duclu ad oesophagiiin aperto praedila. Amblyopsis DEKAv . (Cbaracleres familiae.)31embranabran- chiostega radiis G. Duo puncla minima nigra ad latera capilis, oculorum loco. Sp. Amhlyopsis spelaeus. Een kleine viscli van de Vereenigde Staten van Noord-Amerika, het eerst door dekat beschreven in de mij onbekende Fauna of New-York. Ilij leclt in een onderaardsebe grot ia Kentiicky, en is, even als andere aan bet licht onttrokken dieren, wilaebtig of kleurloos. Dekat plaatste dit geslacht bij de siluroidei, waarvan bet ccbler door zijn geschubd ligchaam onder- scheiden is. Er zijn twee kleine' blinde aanhangsels aan den portier; desniettemin geloof ik. dat dit gc.slacht nog het best in de nabij- heid der Cijprinodonten te plaatsen is. Van alle overige malacopie- rygii abduunuales onder-scheidt zich deze visch door de plaatsing van den anus. Zie wyman Descr. of n blind Fish. enz. Annals of natur. Ilistortj XII, 1C43, p. 298, 299 (uit siiiimann’s American Journal, Julij 18d3) en lELLKAairr in tiuitEn’s Archiv, 1844, S. 381 -394, Taf. IV. II. Mülacopteryyü apodes. Pinnae ventrales nullae. Cor- pus elongatum, cute crassa molli, squamis saepe parvis, iii cule lalentibus. Vesica natatoria in plerisque, aut diictu prae- dila aut clausa. Familia XXII. (CCXXI.) Gymnoiini. Cingnltim pectorale cranio aflixum. Margo oris superior medio ossibus interma- xillaribus, ad latera ossibus suprama.xillaribus parvis effor- matus. Dentes plerumque subiilati aut conici, parvi, in ossibus intermaxillaribus et in maxilla inferiori ; dentes nonnulb similes in anteriore parte ossis vomeris et in sympbysi CL. XIV. PISCES. 319 maxillae inferioris. Aperlura branchialis ante pinnas pe- ctorales. Dorsum apterygium. Ovaria ductu praedita. Vesica natatoria duclu in oesophago aperla, in niultis duplex. Ap- pendices pyloricae mullae. Stermrchus sch.v. Corpus compressum, squamosum ; ca- put nudtim. Pinna candalis dislincla, inlervaüo ab anali sejuncta. Pinna analis a gula incipiens, ano sub gula po- sito. Cirrus membranosus in dorso, filamenlis lendineis alTixus. Sp. Sternarclius albifrons SCHN., Gymnotus nlhifrons I., PAH., Spicil. Zool., M[, Tab. VI, fijj, 1; — Sternarclius oxyrliynchus Müll. el TROSCa. //or. Ichih. IK, Tal). 2; in Znid-Amerika, g^elijk al de soorten dezer familie. Er zijn twee groepen Aan kegelvormige tanden in Let tusschenkaaksbeen, en twee rijen van dergelijkc tanden in de onderkaak. Carapus cüv. Corpus compressum, squamosum ; caput nudum. Pinna analis usque ad caudae apicem allenuatum producla, absque caudali dislincla. Sp. Carapus Carapo, Gijmnotus Carapo l., Btocn Iclitli., Tab. 157, fig. 2 etc. Carapus rostratus, Gymnotus rostratus l., BLOCn Syst. Ichih. Tab. 106: de mond is zonder tanden, aan bet eind van eenen lang- vverpigen, smal uitloopenden snuit. MilHER en trosCdei vormen uit deze soort bet ondcrgeslacbt lihamphichthys. Zij zijn sleclits ït stralen in bet kieuwvlies, terwijl de andeie sooiten er vijf Lebben. Gymnotus ccv. {Gyninoti species l.) Corpus teres, sqiia- mis indistinctis. Cauda Iruncala, pinna caudali cum anali conjuncta. Sp. Gymnotus eleclricus l., EIOCD Ichth. Tab. 15G, CUT. R. ani., éd, ill., Poiss. PI. 110, lig. 1; de Beefaal, the‘electrical Eel, l'An- guille électrique. Deze soort leeft in zoetwater, in kreken enz. in Zuid-Amerika, en groeit tot de aanzienlijke lengte van meer dan 5 voet. De electrieke organen bestaan uit twee groolere, bovenste en twee smal- lere, onderste, en liggen aan weèrszijdcn van het ligebaam, omtrent »/* van zijne lengte innemende; de groote liggen onmiddellijk onder de huid, de onderste worden nog door spieren van de aarsvin bedekt. Deze werktuigen worden gevormd door vliezige, aponeurotisebe tus- schenschotten, die in de lengte des ligebaams, bijna evenwijdig aan elkander loopen, en waartnsschen hoogst fijne, dwarse plaatjes lig- gen, die digt bijeen geplaatst zijn, waardoor kleine, met vocht opge- 520 CL. XIV. PISCES. ■vtilile vakjes ontstaan. De zcnu-wcn, die naar de clectrieke organen loopen, zijn liier niet, gelijk bij Torpedo en Malaplerurus (zie Lo- ven Llz. 258, 285), takken van Iiersenzcnuwen, maar takken van ruggemerg-zcnuwen, van meer dan twee Jionderd zennwparen, die grootendeels tevens aan de zwemblaas takken afgeven. De schokken Langen van den wil des diers uf; door lierliaalde schokken verliest de visch voor ecnigcn tijd de clcctiieke kracht; om deze beefalen derhalve heter te kunnen vangen, jaagt men somtijds wilde paarden in het water, en stelt die aan hunne eerste aanvallen l)loot. Vergelijk Verhandelingen van de Ilaarl. Maat- schappij, II, 1755, LI. 352 — S79; — J. nuNTEP, an Account on the Gymnotus electricus, Philos. Transact. Vol. 65, Part 2, 1775, p. 395 — d07, of in de, door R. OWEN uitgegeven verzameling van zijne Observittions on certain parts of the animtd Oeconomy^XZZI, p. 415 — 421, PI 56, 57; g. VaIENTIIv, lieitrüge sur Anatomie des Zitteraales, Neuchatel 1841, d®. l^Aus dem Vlten Bde der Beuen Oenhschriften der allg. Schweiser. Gesellsch. ƒ. Tiatur- wissenschaften) en in WAGNEh’s Handwörierluch der Physiol. I, S. 266—27.3. Zie ook, in het bijzonder over de wijze van \angi n v.an Gymnotus, waarvan w ij melding maakten, DDMBOlUlin zijn Recueil d’Observat. de Zool. el d*Anat. comp, I, p, 83 — 148, Reise in die Aequinocüal Ge- genden 111, S. 294^ — 324, Physische en chemische proeven met Gym- noius zijn vooral door Faradav voor eenige jaren genomen, Philos. Transact. for 1839, Part. I, p. 1 en verv. Familia XXIII. (CCXXII.) Symhranfhn. Cingulum pc- clorale pone caput spinae dorsi annexum. Margo oris supe- rior ossibtis intcrma.villaribus ad anguluni oris descendentibus efformatus. ossibtis supramaxillaribus juxia liaec posilis. Denles in inaxillis et ossibtis palali. Apertura branchialis unica sub giila. Ovaria diictu praedila. Tractus inleslinalis rectus, absque appendicibus pyloricis. Vesica nalaloria nulla, sallem in plerisque. Monopterus co-mjiersox. Apertura branchialis communis transversa, septo divisa, Dentes minimi, subiilali, confcrli in maxillis et palalo. Labia carnosa ultra ma.villae margi- nem expansa. Pinnae pectorales nuliac. Pinna dorsalis et analis remolae, ad apicem catidae confluenles. (Membraiia branchioslega radiis G ; branchiarum tantum tria paria.) CL. XIV. PISCES. Orificium narium posterius supra oculum, arileriiis infra oculum. Sp. Monopterus javanensis COMMEBS., iac. Het Rijk’s Mu- senm bezit voorwerpen van dit geslacht uit Java en Borneo tot 2' groot. ’ Atnphipnows biüll. Apertura branchialis communis septo divisa. Caput ante ocuios angustatum, apice oblusurn. Na- rium apertura poslica supra ocuios, antica ad rostri apicern. Arcus branchialis primus et quartus sine branchiis. Vesicae duae parvae, respiraloriae, ante arcum branchiarum primum in ore apertae. Corpus apterygium; cauda compressa an- ceps, acuminata. Sp. Amphipnous cuchia, Vnibrancliapertura ouchia, BücaANAlf F^shes in ihe Ganges PI. IG, lig. 4, p. ig, 17. De adembalin.- zakhen ontvangen bloed uit de kieuwslagaderen va,, den tweeden e"n derden k.euwboog, en zenden hunne adei-en naar de aorta; twee bo- gen van de kieuwslagaderen gaan 'onmiddellijk in de aorta over. lATlOR m Edinb. Journal of Science V. 1831, p. 42 49 fvcr taald in okeh’s Isis 1835. S. 310—315.) Stjmhramhus (Synhranclius uiocii), ünibranchapertura UCEP. Apertura branchialis communis, transversa aut ovalis, septo non divisa. Narium orificium (utrinque unicum) supra ocilum. Pinna dorsalis et analis remolae, ad apicern catidae confluentes. (Membrana branchiostcga radiis 6. Den- les obtusi.) Sp. Symbranchus marmoratus Biocn Icitih. Tab. 418 uit Su riname enz. ’ Alabes cuv. Annot. Genus mihi incognitum. Characteres Symbrancln, a quo dilFert qiiod pinnas pectorales habeat et tres tanlu.-nmodo meinbranae orandiiostcijae radios. Famiha XXIV. (CCXLIÜ.) Aluraenoidei . Cingulum pe- ctorale pone caput spinac dorsi annexum. Oris margo su- perior solis ossibiisintermaxillarihus formalus; rndimentum ossis snpramaxillaris nmsculis obleclum. Appendices pylo- c'cae nullae. Vesica natatoria retibus vasorum mirabilibus t ductu praedita. Ovaria absque oviductu. 21 522 CL. XIV. PiSCES. Sphagebranchus bl. Branchiarum aperlurae approxima- tae sub gula. Pinnae pectorales parvae aut nullae. Pinna dorsalis remota ; interdum pinnae nullae. Oculi saepe mi- nitni. Sp. Sphagebranchus rostratus Biocn Icht. Tab. 419, Stjst. Icht. Tab. 103, fig. 2; deze soort heeft geene borstvinnen; — evenmin de onder den naam van Caecula pterygera door TABi besclirevene Oost indische soort; Skrifter of nalurh. Selskahet lil. 2. 1794, Tab. 13, lig. 1, 2. , . . Er is cene soort, die zelfs geene rag- noch aarsvin en gevolgelijk in het geheel geene vinnen bezit. Hieruit vormt ddméril zijn ge- slacht Apterichlhus. Muraena coeca l., IA rocde Ann. du Mus. XIII. PI. 21, fig. 6. De kleine oogen liggen onder de huid ver- borgen; deze visch leeft in de Middell. zee. Saccopharynx mitchill, Ophiognatlius uauvvood. Corpus conipressum, sacco amplo abdoniinali, cauda longa, üli- forini teruiinaluin. Pinna analis et dorsalis depressae, lon- gitudinales. Pinnae pectorales parvae. Apcrlura branchialis sub pinnis pecloralibus anlrorsuni biaus. Riclus oris inagna. Oculi parvi, ad extremilaleni maxillae superioris posili. Sp. Ophiognathtis ampullaceus haRWOOD Philos Transact, for 1827. Part. I, p. 49—57. Pl. 7. Deze zonderlinge visch is in den Atlantischen Oceaan gevangen. De grootte van het exemplaar dooi HARWOOD beschreven was van 4^ voet; er was eene enkele rij van puntige en naar achteren gebogene tanden in beide kaken. Vcrgel- ook MITCRILt Description of an extraordinanj Fish, Annals of the Lyceum of Hew-Yorh I. 1824, p. 82 88. Anyuilla tbünb. {.Muraenae spec. l.) Dentes subulati in maxülis zona angusta et in anteriori parle ossis vomeris- Ossa opercularia parva, cincta radiis inembranae branchio- stegac incurvis, gracilibus, nutnerosis. Aperlurae branchia- rum ad basin pinnarum pcctoralium. Narium orificiuni anterius Uibulosum, in apice rostri. Pinna dorsalis et analis ad apicem caudac productae et inter se confluenles. Anguilla CDV. Pinna dorsi ad dimidiam parlem intervalli intd caput et pinnae analis initium incipiens. Sp. Anguilla vulgaris FtEMiNG, Muraena anguilla l. f, BtOCB Ichlh. Tab. 73, l’Aiiguitle, the common eel, de aal., de paling!^ onderkaak is langer dan de bovenkaak. Deze viscli is algemeen l’C CL. XIV. PISCES. 323 fcend, eu wordt 2 of 3 voet lang. Er ïijo meerdere verscheideii- heden (of soorten volgens sommige sclirijvers), die men onder afzon- erlijke namen beschreven lieeft, en die ook bij ons worden waarno- nomen; wij vermelden slechts Anguilla acutirostris yarreli, Brit- Fis/ies II. p. 284, AnguUln latirostris yarkeii 1.1, p. ogg; de aangeh. afbeelding van Biocir behoort tot Anguilla uoutirostris. Noordsche en Engelsche waarnemers hebben de jonge alen in het voorjaar in groote scharen in de monden van rivieren zien opklim- men, ook bij dag, wanneer de volwassene alen, gelijk bekend is, zich schuil houden. Hoezeer er nog gcene stellige waarnemingen van de voortplanting der alen bekend zijn, is het evenwel zeer onwaar- schijnlijk dat zij Icvendbarende zouden zijn; somtijds heeft men ingewandswormen voor cmbi-yonen gehouden; vergel. CKEPllN in Archiv f, Naturgeschichte VII. 1841. S. 230 233 Co7iger CDT. Pinna dorsi supra pinnas pectorales iiicipiens. (Maxilla superior ultra inferiorem protracta). Sp. Conger vutgaris, Muraena conger l. f, bioch IcIitJi. ïab. 155, TARREBI British Fhhes ir, p. 304; de zeepalmg ; de rugvin IS zwart gezoomd en strekt zich tot digt bij de borstvinnen uit; de zijstreep is wit gestipt. Deze viscli wordt zes voet lang. Alen ver- meldt zelfs voorwerpen van 10 voet lengte. Muraena tiioxb. , Gymnothorax blocii, Muraenophis lacep. (Species e genera Muraena t ) Dentes in maxillis uno or- dine aut pliiribus, interdum conferti; dentes in osse vome- fis, saepe niagni, conici, interdum serie unica, longitudi- nah in medio osse. Ossa operciilaria parva, cincta radiis mernbranae branchiostegae circularibns, tenuissimis, sub cute recondilis. Aperturae branchiarum parvae, laterales. Pinnae pectorales nullae. Over de tanden bij de verschillende soorten van dit geslacht kan men vergelijken cdvier B. ani. 2 p. 351, 352 (sec. édit.) en Owek Odontography p. 164 — 166. l’l. 56. Sp. Hluraena Helena t., BtOCH Ichth., cov. B. ani., ed. Hl., Poiss. PI. 109, flg. 2. Eene afbeelding van het skelet vindt rnen bij nosEOTBAt Ichtliyot. Tafeln Tab. 23. De Romeinen hielden dezen visch, die bij hen zeer geacht werd, in vijvers. Van TEOirs potlio verhaalt men, dat bij tijne veroordeelde slaven dezen visschen toewierp- PtiNitJS Mist. nat. Lil). XI. C. 23; verg. semca de Ira Lib llt' Gap. 40. Vropterygim rüppell. Dentes acuti, conici, diiplici serie m maxillis. Dens solitarius, conicus in osse voineris. Pinna 21^ 524 CL. XIV. PISCES. caudalis parva, velnti e coufluenlibus pinna dorsali et anali formata. Ophtsurus lAC. Pinna dorsalis et analis ad apicem eau- dae usque non productae; caudae apex subulalus. (Cba- racleres reliqui fere Anguillarum, at parvis pinnis pecto- ralibus, vix distinguendis, quaedani species ad Muraenas accedunt.) Sp. Ophisufus colubrinus^ MuTcieuu coluht'ina gmel.,iac. Poiss, V. PI. 19, fig. 1 ; — Muraena ophis I.; — Murao.na serpens L. etc. Tribranchus peters. Leptoceptialus groxov., pesnant. Corpus compressum, subpellucidum. Caput minimum, acuminatum. Dentes mi- mstissirni. Pinnae pectorales minimae, pone aperturam bran- chialem sitae. Pinna dorsalis et analis longitudinales ad caudam inter se confluentes. Sp. Leptoeephalus Morrisii PENN., GRONOV. Zooplujlac. I. Tab. 13, fig. 3, lACÉP. Poiss. II, PI. lil, fig. 2, rARRElL Brit. Fish. II, p. 311; in de Noordzee en Middel, zee. Farailia XXV. (CCXLIV.) Ophidini. Vesica natatoria aut clausa, absque ductu ))neumatico, aut nulla. Appendices pjloricae plerumque nullae. Pseudobranebiae pectinatae. Ovaria oviduclu praedila. Ainmodyies i. Corpus elongalum, squamis minimis te- ctum. Caput compressum, acuminatum ; maxilla inferior ultra superiorem producta. Dentes nulli. Membrana bran- ebiostega radiis, G aut 7 gracilibus, setaceis. Pinna dorsi et ani longae, depressae, fere usque ad pinnam caudalem distinclam, furcatam productae. Sp. Ainniodytes Tobianus l. ■f, BLOCH. Ichtfi. Tab. /5, fig. 2, Shundhiaviens Fiskar PI. 54; de smelt., zandaal; (verg. boven bl. 245), Rat en iniNAEDS Lebben reed.s gemeend, dat er theesoorten aan de Lusten van Europa voorkomen. De naauwkeurige ondersebei- ding dier twee soorten is men vooral aan eesadvace vcrscbnldigd. De andere soort noemt CDVIER Ammodi/tes laticea ; zij blijft klei- ner dan de vorige, heeft eene minder ver vooruitspringende onder- kaak en eene rugvin, die meer naar voren, lot boven de borstvinnen CL. XIV. PISCES. 525 'ferlenjfd is. Eene afb. vindt men bij tarreli Brit. Fishes II p. 322. De eijerstok is onparig, maar door een tussohenscliot verdeeld; de eijerleider is wijd en meer naar de linkerzijde, onder een bijkans rcgten bock op den eijerstok ingeplant; een aanhangsel van den cijer- stok strekt zich achter den anus in den staart uit. Zie RAinKK, MECKEt’s Archip f. d. Physiol. VI. S. 597, 598. De plaatsing van dit geslaeht in eene natuurlijke rangschikking is Iwijfelachtig. Met de vorige familie echter heeft bet geene over- eenkomst dan in bet gemis van buikvinnen. Opliidtum i. Corpus oblonguni, ensiformc, squamispar- vis, cule immersis obteclum. Dentes parvi inmaxillis, osse vomeris et palato. Pinua dorsalis el analis caudali connatae. Pinnae pectorales. Apertura branchiaiis magna, radiis 6 aut 7 brevibus. Sp. Ophidium barhatum 1., Bioca Iclitli. Tab. 159, Iig. 1; vier baarddraden onder de onderkaak; deze soort komt voor in de^Mid- dellandsche zee. Het skelet is merkwaardig door den beenigen toe- stel aan de eerste wervels, welke ter bevestiging der zM*emblaas dient; men vindt die inrigting afgebeeld bij ROSENinAt Ichthyot. Ta- feln Tab. 22. fig. 7, 8. De blinde portier-aanbangsels ontbreken bij dit geslacht, met uitzondering van Ophidium blacodes, waar er zes voor- komen ; MüliER, [feber den Bau u. die Grenaen der Ganoiden, •S. 61. De tanden in de kaken zijn elsvormig en staan in verschei- dene rijen digt bijeen ; die van bet verhemelte zijn kcgelvormig, korten rondaebtig. Deze visseben maken den overgang tot de" Cn(fozWei en eenigermate tot Bletuiius. Het gemis van baarddraden onderscheidt het ondergeslacht Fieras- fer CDV. [Ophidium imberbe l.) Hiertoe behooren de volgende ondergeslachten. Machaeriutn eichardson. Cf. Atinals of nat. Bist. XII. 1843, p. 175 — 178. Tab. Vf. Echiodon Thompson. Cf. Transact, of the Zoolog. Soc. II, 3. 1839, p 907 212 PI. 38. ' EnchelyopMs müll. Aunot. Species unica ex insulis Phillippinis, EnchelyopMs vermi- cularis Müll., mlhi incognita. Pinnae pectorales nullae. Anus an- trorsum positus, pone branebias. Müiier, Ganoiden I. 1. 526 CL. XIV. PISCES. III. Malacopterygii mbbrachii. Pinnae ventrales sub pe- ctoralibus aut anle easdem sitac. Familia XXVI. (CCXLV.) Gadoidei. Corpus elongatum, squamosum; caput syraraetricum. Vesica natatoria absque ductu pneumalico. Appendices pyloricae numerosae. Macruriis blocii, Lepidoleprvs kisso. Caput et corpus squamis plerumque carinatis aut margine poslico spinosis oblecta. Rostrum supra os produclum ; os inferum. Dentcs parvi, numerosi in osse intcrmaxillari et maxilla inferiori ; dentes linguales et palalini nulli. Cirrus sub meiilo. Mem- brana branchiostega radiis 0, Pinnae ventrales sub peclo- ralibus silae. Pinnae dorsi duaCj altera longissima ad api- cem caudae acuminatae cum anali confluens. Sp. Macrurus Fabricii schdet., Coryplmena rupestris fabr., BiocH Ichth. Tab. 177 van Groenland, met sclierp gekielde sebub- ben ; — Macrurus Stroemii RElKn., Corypliaenoides rupestris günne- RDS, met platte scliufabeii, die aan den achterrand tijiie stekels Iieli- beii ; aan de kusten van Noorwegen. Eene zeer gelijke soort komt in de Middell. zee voor, Lepiduleprus coelorhyncluts Risso, bonaP. Faun. Ital. Ilt. PI. 123, tig. 1. Bij andere soorten is de snuit meer verlengd en spits ; zoo is de Lepidoieprus traehyrhynchus RIsso ïclith. de ISice PI. 7, fig. 21, en eene zeer gelijke soort van Japan Macrurus japonicus soblegei Faun. .Tapoti., Pisc. Tab. 112, fig. 2. Deze vissclien schijnen zich op groole diepten der zee op te houden. Vergel. over dit geslacht sxiaDZVALl, Kouyl, Feteiisk. Acad. Jfand- Ungar fiir 1840, p. 1 — 14 (overgenomen in okem’s Isis 1845. S. 101—103.) Atokopus scHLEGEL. Squamac inconspicuae vel nullac. Caput ultra os produclum, oblusum ; os protractile, infe- rum, Dentes parvi, conferti in osse intermaxillari et maxilla inferiori ; dentes in palato et vomere nulli. Cirri nulli. Membrana branchiostega radiis 8. Pinnae ventrales anle peclorales silae, e cirro unico, radiis duobus, arctejunctis conflato. Pinna dorsi parva supra pinnas peclorales. Pinna analis longissima, a parva caudali dislincta. Ateleopus Scldegelii nob., Fauna Japonica., Pisc. Tab. 112, fig- 2; het eenige bekende voorwerp van dezen zeldzamen Japanschen CL. XIV. PISCES. 527 visüli -was 'H %(! lang. Het geslacht Aleteopns schijnt tusschen Macrurus en liet onclergeslacht Brotula (hij Gadus) in te slaan; over (Ie inwendige structuur is nog niets Lekend. Gadus L. Caput laeve. Corpus squamis plerurnque mi- nimis, circularibus, niargine poslico integrisobleclum. Den- tes conici, numerosi in ossibus intermaxillaribus, in maxilla inferiori et in vomere. Membrana branchiostega radiis 7. Pinnae venlrales jugulares, acuminalae. Pinnae dorsi et ani plerurnque plures. Een talrijk geslacht van zecvisschen, waarvan vele soor- ten in het Noorden een groot gedeelte van het voedsel van den men.sch uitmaken, en gedroogd of gezouten een gewigtig handelsartikel opleveren. De vangst dier visschen is voor sommige volken, zoo als de IJslanders, hetgeen de oogst is voor bewoners van milder bedeelde streken; hun voornaamste voedsel is de kabeljaauw. A. Caput corpora latius, depressutn. llanicepa cuv. Pinnae dorsi duae, prior vix dislinguenda, altera longa; pinna ani longa. Pinnae venlrales distantes, xadiis primo et secundo elongatis. Cirrus unicus gularis. Sj). linniceps fuscus KBÖïER, Bletinms fuscus sinÖM, Gadus raninus BRÜNKICH, MütlER Zool. Danica Tah. 45, Shandinaviens Fishar Tah, 21. Deze visch heeft slechts twee rudimentaire blinde aanhangsel.^ aan den portier, en onderscheidt zich meer dan de overige ondergcslachten van de gewone Gadi. Hjj leeft in de Noordzee en komt ook somtijds in de Oostzee voor. Gadus trifurcatus pennakt (Baniceps trifurcatus YARREll Brit. Fisli. II, p. 204) is van deze soort, volgens fries en kröïer. met onderscheiden, 15, Caput corpora non latius^ cotapressum, f Pinuaa centrales uniradiatae. Phycis AETEDI. Pinnae dorsi duae. Cirrus uniens gularis. Caput et corpus squamis tenuibus (majoribus quam in re- liquis Gadoideis) obtecta. Sp. Phycis mediterraneus lAROCHE, Ami. du Mus. XUl, p.'332 333), Blennius phycis I., RONDeiet p. 186, WliLDCnB. Tab. N 12 fig. 3. Phycis furcaius, Gadus furcatus penn., tabrell Brit. Fish, 11, p. 20l ; de buikvinnen st.aan niet zeer digt bijeen. 328 CL. XIV. PISGES. Brotula cuv. Pinua dorsi et ani ciiin caudali unitne. Cirri plures, inlerdiim nulli. Pinnae Tentrales contiguae. Sp. Brotula larbata, E>icheli/opus harbatus SCHN., Syst. Ichtli. p. 52; ccne soort uit de AVcsl-Indisclie zee, afgcbecld door parra, PI. 81, fij. 2, wiens werk [Description de diferentes piesas de Mstoria natural. Havana 1787. 4’.) mij alleen door aanhalingen bekend is. ïot dit geslacht bebooren twee soorten van Japan, niultibarbala scntEGEl, Fmm. Japoiiica, Pisces Tab. III, lig. 2 en Brotula imherbis SCHLECEI ib. tig. 3. Bij Brotula multibarbata zijn slechts twee kleine, blinde aanhang- sels aan den portier aanwezig, even als bij Raniceps. Faun. Japo- nica. Pisc, p. 253. Pinnae ventrales radiis pluribus, plerumque 5 aut 6. a) Pinna dorsalis unica longa; phina analis unica. Brosinius cuv. Sp. Gadus brosme GM., Brosinius tulgaris COT., ïARREil Brit, Fish. II p. 197. b) Pinnae dorsales duae ; pinna analis unica. Motella CüV. Pinna dorsi prima liuniillima aut rudiinen- taria, sulco inserla. Pinnae venlraU'S distantes. Sp. Gadus Mustela 1. j-, BlOOn Ichtli. Tab. 1G5 etc. Lota CUV. Pinna dorsi prima exserta. Cirrus mentalis. Pinnae ventrales distantes. Sp. Gadus Lota l. -j-, Biocn IcJith. Tab. 70; CDT. R. ani., éd. 111., Poiss. P!. lOG, lig. 3; Ae Puit aal; de cenige soort dezer familie welke de rivieren opzwenit en in zoetwater gevangen wordl. Slerluccius CDV. Pinna dorsi prima exserta. Mentuin ab- sque cirro. Dentes magni, acuti, fere serie simplici di- spositi. Sp. Gadus Merluccius l. BlOCH. Icbtli. Tab. 1G4, Skandina- viens FisJcnr PI. 33; do onderkaak langer dan de bovenkaak. c) Pinnae dorsales tres, anales duae. Cirrus mentalis unicus vel nullus. Gadus CUV. (add. genere Merlangi ejiisd.) Sp. Gadus Merlangus l. f, BIOCH Ichtli. Tab. G5, Shandina- viens Fiskar PI. 18; de wijting; zonder baarddraad; de boven- kaak langer. Gadus Aeglefinus 1. -j-, BIOCH Ichth. Tab. 62, Skandinaviens Fiskar PI. 19; de sohelvisch ; — Gadus [Callarias et) Morrhua 1., BIOCH Ichth. Tab. 64, Skandinaviens Fiskar PI. 47; de kabel- CL, XiV. PISCES. 529 jaauw} deze soorten Lebben een draadje aan de onderkaak. {Gadus Callarias der sclirijvers is, volgens tbies. kroyer en anderen, een aan de jongere kabeljaanwen gegeven naam). Gedroogd levert deze soort Gadus Meriuocius) den zoogenaainden stokviseb, gezouten den labberdaan. De olie nit de lever, de levertraan [Oleumj ecoris asellt), wordt veelvuldig, vooral tegen klierachtige ongesteldheden gebrnikt. Familia XXVll. (CCXLVI.) Pleur onectae. Corpus cotn- pressurn, squamis parvis aut niediocribus, margine poslico plerumque denticulalis obleclum, Capnt asymmetricum ; oculi ambo in eoclem latere siti. Membrana branebiostega radiis pleriimqtie 7. Pinna dorsalis et analis longissimae. Pinnae peclnrales parvae, saepissime iuaequales, interdum nullae. Vesica nataloria nulla. De schollen of platvisschen, het geslacht Pleuronectes l. uitraakeiide, zijn zeevisschen, die zich gewoonlijk in de diepte ophouden; enkele .soorten komen ook tijdelijk in zoetwater voor. Men vindt ze in beide halfronden en onder alle luchtstreken. Wegens de getande schubben, brengt AGASSIZ deze familie tot de Clenoides, welke afdeeling bui- tendien slechts Acanthoptenjgii bevat, maar wij moeten opmerken, dat de stralen van de rug- en aarsvin, hoezeer week, echter meestal niet in draden gesplitst zijn. Deze familie maakt inderdaad den overgang tot de Acantho- pten/gn. Er zijn bij bijkans alle soorten 7 stralen in het kieuwvlies; Pleuronectes limandoides blocb heeft er 8. Deze visschen onderscheiden zich bovenal door de ver- plaatsing der oogen naar ééne zijde van het ligchaam; hij sommigen liggen zij aan den regterkant, bij een even gioot of misschien nog grooter aantal soorten aan de lin- kerzijde. Somtijds ziet men hierin verscheidenheden en lig- gen de oogen aan den tegenovergestelden kant van dien, waaraan zij anders bij die soort gewoonlijk geplaatst zijn, hetgeen dikwerf bij de bot Pleuronectes flesus l. gezien wordt; ja men heeft ook waargenomen, dat aan beide zijden van den kop een oog geplaatst was, zoo als bij de overige gewervelde dieren (*). De zijde, waar de oogen *) Bij Pleuronectes maximus ; zie SChieep, oken’s Isis 18‘>9 S. 1049—1053, Taf, III. 330 CL. XIV. PISCES. liggen, is gekleurd, de andere witaelilig; de oogzijde is eeni- geniiate als de rugzijde aan Ie merken, en bij liet zwein- ineii naar boven gekeerd; dikwijls zijn de kaken aan den tegenovergestelden kant sterker ontwikkeld, de tanden grooter; somtijds ontbreken deze laatsten geheel aan de bovenzijde. Door de groule ontwikkeling van den staart ligt de buikholte geheel naar voren en is zeer klein. De borst- vinnen, die bij het zwemmen van gering nut zijn, ontbre- ken bij sommigen en zijn altoos weinig ontwikkeld. Ook de buikvinnen, die digt bijeen liggen en onder de borst- vinnen geplaatst zijn, blijven steeds zeer klein. Over de structuur dezer vissclieti vindt men belangrijke opmer- kingen van ADiENRiETa in wiedemamk’s Archie für Zoologie u. Zool. I. 1800. S. 57 — 130; skeletten zijn afgebeeld bij ROSEKinAl Ichthyot. Taf. XI. Pleuronecfcs qoensel, sondev. Blaxillae exlus apparenles nee squamis teclae. Os maxillare superius apice dilatalo, libero. Opercula siipra pinnas peclorales libera. Oculi me- diocres. Nares a maxillis remotae, in latere coeco ad mar- gineni dorsalem silae. Pinna caudalis setnper distincia, Iruncata atil rotundata. Rhomhus ctiv. Denles ininnti, acuti, ordinibus plnribus. Pinna dorsalis in capite ante oculos incipiens. Sp. Pleuronecius maximus i. j-. iLOCti Ichlli. Tab. 49; de t«r- hol; de oogen aan de linkerzijde, die bruin gekleurd en met kleine knobbeltjes bezet is. Bij sommige soorten liggen de oogen, die vrij groot zijn , ver vaneen, zoo als bij Pleurouectes rhomboides BOKAP., Pleurouecles mancus Risso, bonap. Faun. hal. III, Tab. 99, fig. 1, uit de Middell. zee en Rhomhus myriaster schlec., Faun. Japon., Tab. 92, lig. 2 van Japan. Platessa cuv. Denles serie simplici, oblusi aut subaouli. Pinna dorsi supra oculum superiorem incipiens. Intersti- tium oculornm patwuni. (Oculi plerumque dextri). Sp. Plewonectes Platessa 1. j-, BLOOn Iclilh. Tab. 42; ie schol} de braingckleurde regterzijde met oranje of roode vlekken ; tussclien de oogen cene streep van zes of zeven knobbeltjes: — Pleurouectes Limandn L. f; BioCH Ichth. Tab. 46, de schar enz. ' Hippoglossus cüv. Dentes validi, acuti, incurvi, anlici inaximi, serie multiplici disposili, Interstilium oculorun) CL. XIV. PISCES. 551 depressuin, latiira, oculo superiori saepe fere ad carinam dorsi sito. (Corpus angustius, elongalum). Sp. Vleuronectes Hippoglossus 1. f, BincH Tab. 47; Je heil. hot enr. Solea ODENSEL, süMDEv. Maxillac sub cule squamosa occul- tae, superior rolundata, inferior brevior. Os incurvnm. Dentes in inferiori tantum latere, tenues, cjlindrici, minuti, ordinibus pluribus. Apertura branclüalis infra pinnas pe- clorales. Oculi parvi ; oculus inferior pone alterum, fere ad angulum oris silus. Nares ulrinque pone inarginern maxil- larem silae. (Corpus oblongnin, versus caudam attennatum ; pinna caudali saepe cum dorsali et anali coufluens). Sp. Solea Kulgaris COIISCHK, KRÖYER. Pleuro7iectes Solea L. f , bloch Ichtli., Tab. 4.5, Skandi/iavietis Fiskar Tab. 39; de soralijd.s filccbls zes stralen in iict kieuvvvlies j de oogen liggen regls. Adde Genera Monochirus cuv. (pinna pectorali in latere inferiori nulla) et Achtrus LAC. (piiinis pectoralibus nullis]. ORDO X. Acanlhoplerygii. Brancbiae peclinatae, laciniis angustis. Ossa supramaxil- laria intcrmasillaribus non adnata. Radii anteriorem pinna- rum dorsi et ani parteni sustentanles inarticulati, plerum- que duri, validi, apice acuminali. Slekelvmnigen. Deze orde van vis.sclien is van allen de talrijkste. De schubben zijn bij de meesten aan den achterrand met fijne stekels of punten voorzien (Ctenoides agassiz). De buikvinnen hebben ge- meenlijk een’ barden, punligen straal, gelijk aan de voorste stralen der rug- en aarsvin; zij staan bij bijkans alle onder of voor, en slechts bij weinige, gelijk bij zoo vele malacoplerygii bet geval is, achter de borstvinnen. -j- Os pliarijngeale inferius impar. {Pharyngognathi acan- thoplerijgii müll. Familia XXVllI. (CCXLVII.) C/irowjtóex. Ospharyngealesu- lura longitudinali in dtias partes laterales divisuni. Pinna dorsi unica. Pinnae ventrales sub pectoralibus sitae. Squamae tantum non semper ctenoideae, saepe magnae. Labia car- nosa duplicata. Membrana branchiostega radiis 5. Pseudo- branchiae nullae. 552 CL. XIV. PISCES. Etroplus CDV. Denles maxillarum duplici serie ordinati inargine aculo exserto aut Iriparlito. Pinna ani radiis plu- ribus (11 — la) pungenlibus. Sp. Etroplus coTuchi CDV. et VAI. Poiss. V, Pl. 136; — Etro- plus maculutus CDV., Chaetodon maculatus BLOCH Ichth. T.ili. 427; Oost-Indisclie zoetwater- visschen, die door CDVIER in de familie der fscinenoiden bij Glypliisodon lAC. geplaatst werden. Chromis ccv. (pro parle.) Acara, Heros, Geophagus, chaelobranchus heck. Corpus compressum. Maxillaruiu dentes tenues, conici, conferli, fasciam formanles, anteriori serie paulo majores. Linea latcralis interrupta, anterior pars convexa, dorso parallela, posterior recia in medio caudae. Pinna dorsalis atque analis et pinnae ventrales acuminatae, radiis quibusdam in Clamenlis produclis. Sp. Chromis niloticus cov., Lahrus niloticus HASSElfi., /(erPa- Inest, p. 346, SoNiNIHI Voyage en Egypte, Pl. 27, fig. 1 ; deze visch, Uulti of Bolti genoemd, is, volgens hasselqoist, de beste Nijlvisch en bereikt eene grootte van 2'. De kop is breed en dik. Deze soort beeft cycloidische scliubben, terwijl zij bij de overige soorten ctenoidisch zijn. Ook in Zuidelijk Afrika komt deze Chromis of eene zeer verwante soort voor: Tilnpia Sparmtmni smith; verg. J. MOILER in ERicnsoN’s Archio f. Niiturgesch. 1843, p. 381, 382. Chromis Gronovii, Acura Gronovii HECK., Lahrus hruneus GROSOV. Mus. Ichth. p. 36, Zoophylac. Tab. V, fig. 4 (waarschijn- lijk niet soortelijk verscbillend van Lahrus punctatus l., BLOCH Ichth. Tab. 295, fig. 1) uit Suriname; de kop en bet voorste ge- deelte van den rug zeer dik en rond. Versebeideue soorten van Zuid-Amerikaansebe zoetwater-visseben beboeren hiertoe, waarover men HECKEl Ami. des Wiener Museums II, 1840, S. 337—407 vergelijke. Hierbij behooren ook de geslachten Varu, Sympliysodon, Ptero- phyllum en Batrachops van denzclfden schrijver. Cichla EL., scHN. (e.\clusis quibusd. specieb.) Dentes maxillares parvi, tenues, conferti, fasciam latamformantes, nullo ordine antico deutium tnajorum. Corpus oblongnm. Squamae parvae. Linea laleraüs abrupte deflexa, aut inter- rupta. a) Praeoperculo integro, Cichla HECK. Habitus Percae. Sp. Cichla brnailiensis, Perca brasiliensis BLOCH Ichth. Tab- 310, fig. 2 etc. CL. XIV. PISCES. 553 b) I’raeoperculo denticulato. Crenicichla niCK. Habitus Esocis. Sp. Cichla saxatUis, S/)fifUS saxatilis l., gronov. Mus. Ichth. 2, p, 29, ibid, et Zoophyl. ïab. VJ, Hjr, 85 een bruine streep acb- er het oog over bet operculum en een zwarte, eironde, met wit om- zoomde vlek voor de staartvin; uit Suriname. Faniilia XXIX. (GGXLVIII.) Pomacentrini. Os pharyngeale inferius impar, absque sulura longiUidiDali, dcnlibus conicis aut subulalis, aculis. Pinna dorsi unica. Pinnae venlrales sub pectoralibus sitae. Squamae magnae, ctenoidcae. Radii inembranae branebiostegae 4 — G. Pseiidobranchiae. Linea lateralis convexa, ad finetn pinnae dorsalis desinens. Deze familie, die enkel zeovisschen bevat, terwdjl de vorige uit riviervisschen bestaat, onderscheidt zich daaren- boven van haar door het gemis van lippen of huidplooijen om de kaken. Cdvieu rekende de hiertoe behoorende ge- slachten tot de Sciaenoiden ; iieckel toonde het eerst hunne verwantschap met de Lalroiden aan. Ann. des TFiener Museums, II, p. 330. Verre weg de meeste soorten behoo- ren in de Indische zeeën te huis. Vergelijk h. senLEGEL en s. MüLLEii in F erhandelingen over de Natuurlijke Ge- schiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen ; Vis- schen, bl. 17 — 25. De meeste soorten zijn met breede banden over het 'lig. chaam gestreept, van eene of witte of donkere kleur, sterk afstekende op de grondklenr, die in het eerste geval zwart- achtig, in het andere wit is. Zij zijn alle klein of slechts van middelmatige grootte. 1) Dentium niaxillarium ordines plures. Heliases ccv. Dentes tenues, conici, anterioris ordinis reliquis majores. Gorpus compressum, latum. Praeoperculum margine inlegro. Menibrana branchiostega radiis 5. Pinnae ventrales acuminatae. Pinna caudalis furcala. Sp. Heliases insolatus COV. et val. Poiss. V, PI. 137 -ygr, gg Antilles, een der weinige soorten van bet tV. halfrond uit deze fa- milie; — Heliases cinerascens cc'r. et VAL., sciiieg. en s. MDllER 1.1. PI. G, fig. 5 van .Java enz. Tot dit geslacht behoort ook, volgens HECKEl’s opmerking, Sparus chromis t,, Chromis castanea Cüv,, Heliases chromis nob., ROlt. BELET De Piscibus p. 152, CDT. R. ani., éd. Hl., Poiss. PI. 90, 534 CL. XIV. PISCES. fig. 1 ; een klein vischje, van donkerbruine of zwarte kleur, dat in de Middell. Zee voorkomt. Daar deze soort liet eerst aan CDVIER aan- leiding gaf tot bet vormen van het geslaclit Chromis [Mém. du Mus. I, p. 353), wil IIECKEL er dien naam Chromis aan laten blijven. Dascyllus cuv. Deriles conici, numerosi. Corpus com- pressuni, latum. Praeoperculum deiiliculatum. Membrana branchiostega radiis 3 aiil G. Pinna caudalis biloba. Sp. Dascyllus utuanus, Chueiodon aruanus I. Mus. AdolpUi Frider. ïab. 33, lig. 8, BIOCH Ichth. Tab. 193, fig. 2; — Da- scyllus niger bleeker, Pomueentrus trimaculalus eüppeh van de Rüode en Indische zee, enz. 2.) Dentüim maxillarium ordo unicus. Ghjphtsodon lac. Dentes aequales, margine aculo, saepe exserlo. Membrana branchiostega radiis G. Praeoperculum margine integro. Pinna caudalis furcala aut biloba. ' Sp. Glyphisudon coelesthms CDV., Labrus sexfasoiatus lic. Poiss. III, l’l. 19, fig. 2, CDV. et val., Poiss. V, PI. 135 uit de Indische en stille Zuidzee; en talrijke andere soorten van het oostelijk en enkele van het westelijke halfrond. Pomacentrus lacep. (excl. specieb.), cüv. Dentes parvi. Membrana branchiostega radiis 4. Praeoperculum denticu- latuin. Operculum integrum. Pinna caudalis excisa, aut bifurca. Sp. Pomacentrus pavo LAC., CDV., Chaetodon puvo Btoon Ichlli. Tab. 198, fig. 1, CDV. K. ani., éd. UI., Poiss. PI. 32, fig. 3, uit de Indische zee, enz. Premnas cuv. Dentes obtusi. Praeoperculum denticula- lurn. Os suborbitale aculeo unico aut duobus postrorsum directis. Membrana branchiostega radiis 6. Pinna caudalis rotundata. Sp. Premnas trifnscialus CDV., Chaetodon hiaculeatus 'Btocu Ichth. Tab. 219, fig. 2, SOBLEG. et s. MiillER I.I. Tab.5, fig.5; Premnas semicinctus CDV. et VAL. Poiss. V, Pl. 133, fig. 1, beide uit de Indische zee bij de Sunda-eilanden. Ampinprion bl-, sciix. (excl. specieb. plur.) Dentes co- nici, obtusi, parvi. Operculum, suboperculum et prae- operculum striaia, margine serrato. Membrana branchio- slega radiis 3. Pinna caudalis rotundata. CL. XIV. PISCES. 5Ö5 Sp. Amphiprion epMppium SCHN., coy. Lutjanus EpUppium BIOch lehlh. Tab. 250, %. 2, bij Java; — Amphiprion percula BLOCH Ichth. Tab. 3l(!, fig, 3, bij Java, Sumatra en Cclebes enz. Familia XXX. (CGXLIX.) Labroidei. Os pliaryngeale iii- ferius impar absque sutura longitudinali ; dentes pharyn- geales globosi, crassi aut lamellosi, ovales, Iransversi, or- dinibus fransversis posili. Os labiis carnosis. Pinna dorsalis unica, antice aculeis, postice radiis fissis siiffuita, acuieis saepe appendice filifornii auclis. Pinnae ventrales sub pe- ctoi alibus posilae. Corpus oblonguni, squamis cycloideis ob- tectum. Pseudobranchiae. Membrana branchiostega radiis S, in paucis 6. Lipvisschen. Gelijk de Pleuroneclen weekvixinige visschen zijn, die tot de ctenolepidoten behooren.zoo vormt deze familie met nog eenige andere eene uilzonderiiig onder de slekelvin- nige visschen, die anders gewoonlijk getande of gedoomde schubben bezitim, en is mei gladrandige (cyeloidisehe) schub- ben voorzien. Een hoofdkenmerk, helgeen ook bij de twee vorige familüin voorkomt, ligt inliet onderste onparige os pharijngeale, maar van beidede vorige familiën onderscheidt zich de tegenwoordige door de groole, stompe landen, ■welke dat been benevens de bovenste osna pharyngealia in den vorm van een plaveisel bedekken. (Zie die beenderen bij Scarus af geheeld in owen’s Odontography. PI. 5|). De vierde kieuwboog heeft alleen aan de voorzijde kieuwblaadjes; de vierde kieuw is dus slechts eene halve kieuw (zie boven biz. 219). Al de visschen dezer familie leven in de zee. Scarus forsk., g.iiel. (excl. quibusd. specieb). Maxillae prominulae, convexae, deiilibus imbricatini adnalis obte- ctae. Labia carnosa simplicia. Dentes pbaryngeales laminae transversae, verlicales, in osse pbaryngeali inferiori per ordines alternantes disposili. Corpus squamis niagnis ob- tectum. Linea lateralis ramosa, interrupla. Papegaaivisch. Het gelediugsdeel dier onderkaak {os articulare bIz. 204) is met liet voorste stuk (het tandsluk, os dentale) door eene geleding verbonden, zoo dat bet bier aan beide uiteinden, en niet alleen naar boven, met bet jukbeen (biz. 203) eene bewegelijke 556 CL. XIV. PISCES. verbinding^ heeft. In het tandstulc is aan wcêrszijde eene holte, welke voor die geleding; dient. De soorten zijn zeer talrijk en men rnag aannemen, dat de thans reeds bekende omstreeks een honderdtal uitmaken, waarvan een vierde rondom de Sunda-eilanden en in den Moluksclicn Archipel te huis behoort. Zij houden zich vooral op do koraalriffen op. Sp. Scarus crelensis ronbei. (nee Btocn), Labrus cretensis t. AlDROVAKDI de Piscib. p. 7, Hg. 4, gdériis Icouogr., Poiss. PI. 44, lig. 3; nu eens rood, dan weder hiaauw gekleurd; deze visch leeft in het oostelijk gedeelte van de Middell. zee en was hij de ouden zeer geacht; — Senrtts Abildgaardii y Xl., Scarus coccineus^ntocn Ichth.'tnh. 259, eacep. Poiss. III, PI. 33, lig. 3 van West- Indië enz. Zie over dit geslacht vooral CDV. et vaienc. /'ozss. Torn. XIV, p. 132 — 284; vergelijk ook p. bleeker Ooeraigt der te Batavia voorho- tnende glad schubbige Labroieden., Verhandelingen van het Batav. Genootsch. van Kunsten en Wetensch. XXII, Batavia 1849, p. 42— G4. Calhjodon gron., (pro parte) cüv. [Calliodon). Maxilla su- perior dentibus lateralibus reiijolis, acutis, ordine inlerno denliuin minoruin. Sp. Calliodon zistus VAI.ENC., gronot. Mus, Ichth. Tab. 7, lig. 4, Tab. 7, lig. 4, CDV. et val. Poiss. PI. 405; - — Calliodon j aponi~ cus TAL. CCT., et TAL. PI. 406 en beter Fauna Japonica, Pisces, Tab. 89. Odax cüV . * Epibulus CÜV. Dentes in m.axillis ordine unico, duo iu- termedii supra et infra niajores, exserti, reliqui parvi. Os protraclile, exsertuna, capile longitis. Ossa pharyngealia den- tibiis conicis. Corpus compressum, squamis magnis tectum. Linea laleralis interriipta. Sp. Epibulus insidiator CüV., Sparus insidiator pa tl. Spie. Zool. VIII, p. 41 — 44, Tab, V', lig. 1 (met vooruitge.stokcn hek), CDV. B. ani., dd. ill.., Poiss. PI. 88, lig. 2; roode Bedrieger, Ie filuu, in Oost. Indië, hij Java, Sum.atra en de .Moluksche eilanden. Deze visch vangt andere visschen, nagenoeg oj) dezelfde wijze als de maskers der libellen hunne prooi bemagtigen (zie hoven I, biz. 494); hij wacht namelijk, zonder zich te roeren, tot een kleine visch in zijne nabijheid voorbij zwemt, en grijpt liem door de buis, aan wier uiteinden de kaken zijn, zeer snel uit Ie strekken. De tusscheii' kaaksbeenderen hebben lange stelen, die bij den teruggetrokken bek in sleuven boven op den schcrlel liggen en bij den uitgestoken bek CL. XIV. PISGES. 337 iiaii de bovenzijde den rand der buis bepalen. Be geledingsstukken der onderkaak zijn lanj en bet jukbeen is een smal kromgebogen been- stuk, welks bolle rand naar voren gekeerd is; bij Let naar voren glijden der tusseben-kaaksbeenderen wordt ook het jukbeen naar vo- ren getrokken, en doet zoo de onderkaak vooruit springen. Cheilinus t.Ac., cuv. Dentes maxülares conici ; inferiores intertnedii incurvi, superiores duo medii parvi, inlerpositi diioLus magnis, iiicurvis, divaricatis ; dcnles niinores in altero ordine, pone utriusque maxillae medios. Dentes pha- ryngeales in aliis conici, in aliis cylindrici aut suLglobosi. Squamae magnae. Linea lateralis interrupla. Sp. Cheilinus fasciatus CDT., Sparus fasciatus Biocn, lohth. Tab. 257; — Cheilinus trilolatus lAC., Poiss. Ilt. PI, 31, fig. 3 enz.; soorten uit de Indische en de Roode zee en den Stillen Oceaan. Xynchthys cuv. Dentes maxilJares conici, unico ordine. dnobus inajoribus, e.\sertis, incurvis in utriusque rnaxiliae medio. Ossa pharyngealia dentibus globosis obtecta. Caput truncato-declive, ociilis dorso approximatis, ab ore remo- lissimis. Corpus compressum, squainis plerumque magnis obtectum. Linea lateralis interrupta. Membrana branchio- slega radiis 6. *) Sp. Xyrichthys cultrntus VAIENC., €oryphae?ia Novacula i,, eON- DEIEi de Piscib. p. 146, Cüv. el VAl. Poiss. XIV. PI. 391 ; in de Middelt, zee. — Bij sommige soorten staan de drie eerste ’stralen van de rugvin zeer naar voren en van de overige afgescheiden. Uit de soorten met kleine schubben onder de oogen, op bet praeopercu- um, vormt VAIENCIENWES bet ondergeslacbt Novacula. Hiertoe be- hoort Xyrichthys pentadactylus, Coryphaena pentadactyla t. (excl. syn. winüGDB.), Blocn Ichth. Tab. 173, cdv. et vai. 1.1. PI. 395 uit de Indische zee, bij Celebes. ’ Labrus l. (pro partej, cuv. (add. Crenilabrus et Cori- ews ejnsd.) Dentes maxülares conici, nnico ordine, aut serie antica, ininoribiis, conferlisalteruni ordinem etforman- Jibus. Dentes pharyngeales cylindrici, globosi aut conici. abrum superius duplicatum, cule transverse plicata ante ossa suborbitalia. Genae et opercula squaniosa. Linea la- *0‘’alis continua. *Iacht?r^ 6 kieuwstralen. De overige gc- van deze familie schijnen er allen 5 . te hebben. 22 558 CL. XIV. PISCES. Sp. Labrus mixlus 1., Labrus vnriegatus GM,, Labrus velula Biocn Ichth. Tal). 293 cf, Labrus carueus bloch Ichtli. Tab. 289 5 {Labrus Irimaculatus CM£L., TAlENC.). Alle deze namen, waarbij men waarsebijnlijk nog Labrus ossifrngus 1. voegen moet, hebben betrekking op ééne soort, welke in de Middel I. zee en in de Noordzee voorkomt en waarvan de seksen zeer verschillend geteekend zijn; zie de afbeeldingen van beiden, in het uitmuntend werk van IRIES, EKSTRÖSl cn SDNDEVAll, Skaiidiiiaviens Fishar PI. 37, 38. AVaarschijnlijk komt deze soort, gelijk andere noordsche soorten, ook wel nu en dan aan onze kusten voor, hoezeer dit, zoo ver ons bekend is, nog niet werd opgeteekend. .Als aan onze kusten gevonden, kun- nen wij alleen vermelden: Labrus maculatus i&iocu, Labrus Berg~ gyha ASCAN., VAIENC, f, BIOCD Ichtk. Tab. 294, Skandinav. Fisk- PI. 2; deze is de grootste der noordsche soorten en wordt tot 15" lang. De levendige kleuren dezer, (pdijk ook van vele andere visseben ver- anderen bij den (lood zeer schielijk, en in dit opzigt zijn de afbeel- dingen in het gemolde werk over de Zweedsebe visseben, boven alle anderen te vertrouwen, daar zij steeds naar levende voorwerpen ont- worpen zijn. Crenilahrus cüv, Praeoporculum denticalatum. Os non protactile. Coricua (xy. Praeoperculum denticulatura. Os prolraclile. Gomphosus lag. Gaput nudum, anlice angustatum, ore parvo, lertninali. Denles maxillares ordine unico, duo medii sapra ct infra majores. Linea laleralis coiilinua. Pinna caudalis truncala aal lunata. Sp. Gouipbosus cepedianus pDOf et GAIMARD, Voyage de fret- CINET, Zool. PI. 55, fig. 2, cov. el VAIENC. Poiss. XIV. PI. 390; snipvisc/i, BENARD, VAIENTIJN; van den Molukschen Archipel en de Stille Zuidzee; — Gomphosus fuscus valehc., xacép. Poiss. lil. PI. V, figr. 2 ; — Gomphosus coeruleus IaCÉp. Poiss. LI. fig. 1. Ammpses cov, Caput nudum. Denles duo tantum in utraque maxilla, exserti, extrorsum inciirvi, superiores laliores. Linea lateralis continua, Membrana branchiostega radiis G. Sp. Anampses Cuvieri ODOr et GAIM., Voyage de FRElctNET Pb 55, fig. 1, Stille Zuidzee; — Anampses geogruphicus VAlENC., CDV. et VAIENC, Poiss. XIV. PI. 389, van den Indiseben Oceaan, bij Cclebes enz. Alle soorten zijn van het O. halfrond, ook eenige van de Pioode zee. Jnlis CÜV. Caput nudum. Dentes maxillares subulaló CL. XIV, PISCES. 539 intermcdii duo aut qualuor supra et infra majores ; dentes minores serie altera. Linea lateralis continua, abrupte geniculata. Membrana branchiostega radiis 6. (Squamae in quibusdam speciebus parvae. Colores variegati* Jaeli). Sp. Julh vulgaris taienc., Lahrus julis L., BIOCK loluh. Tab. 387, %. 1, cov. eê VAi. Poiss. Xilt. PI. 384; uit de Middellaud- sclie zee; — Julia hortulanus Vaiekc., Lahus centiguailrtis tAO. Poiss. III, PI. 29, lig-. 2; Üost-Jiidic bij de Sunda-eilanden ; — JuUs unans taienc., Lubrus lunaris i., CRONOT. Zoophyl. I, Tab. VJ, hg. zeylumcus peknant India, i Zoolog,,, Londo.i 179o! ab. XVI, f,g. 2, Scarus Gallus FORSK. ; Roode zee, Indische Oceaan enz. De meeste soorten van dit talrijk geslacht, (omstreeks 100 zijn er bekend), hetgeen wel eene monographie verdiende en behoefde, üijn lut den Indischen Oceaan; er zijn echter ook enkele soorten uit het W. halbond. Ossa pharijngealia inferiora duo seiuncta. (Ordo Acanthopierorum müll.) ' Famdia XXXI. (GCL.) Aulostomi {s..Fistulares). Corpus tn aliis squamis margine postico denticulalis, in aliis cute alepidola oblectum. Pinnae ventrales pone pinnas pectora- es 111 abdomine silae. Caput in rostrum cylindricum elongatum. .Maxillaead rostri apicem. Pinna dorsi remola. Fluitbekachtlge visschen. De verlenging van den kop ^or de oogen die aan den kop Lij Syngnalhus gelijk^ wordt door de lengte van het zeef- en ploegbeen en van het praeoperculum gevormd. De kaakbeenderen zijn van gewone lengte. Deze visschen zijn van bijkans al de overige acanthopterygn daardoor onderscheiden, dat zij, volgens de plaatsing der bnikvinnen, tot de abdominales van linnaeos behooren. Zij zijn over het geheel aan de tropische zeeën eigen. Eenige soorten van deze familie worden fossiel in den Monte-Bolca aangetroffen, Centriscus l. Corpus ovale aut oblongum, compressum abdomme carinalo. Caput productum in rostrum angus' t'ssimum, ore parvo. Pinnae dorsales duae, remotissim^e ; prima aculeo valido antico. Membrana branchiostega radiis V6i O. 540 CL. XIV. PISCES. Sp. Centriscus Scolopaxf L., BlOCH Ichth. Tab. 123, fig. 1,gdérin Iconogr.^ Poiss. PI. 45, fig. 2; uit de Middell. zee; bet ligcliaam is met kleine scliubben bedekt. Bij eene Oosl-Indiscbe soort is het ligchaam meer langwerpig en van boven of ook ter zijde metgroote, dunne schilden bedekt, terwijl de staart achter de eerste rugvin naar beneden gekromd is; deze soort is Centriscus scutatus l., GRONOT. Mus. I. Tab. VII, fig. 3, niocH 1.1. f. 2. Hieruit vormt men bet geslacht Ampliisile klein, cdv. — Centriscus velitaris pall., spie. Zool. VIII, Tab. IV, fig. 8, maakt eenigzins den overgang tusschen beide deze vormen. Ik heb dit visebje zelf niet gezien, doch, naar de afbeelding van PAllAS, zou ik het eerder bij Centriscus scolopax laten, dan tot bet ondcrgeslacbt Ampliisile brengen. Auloslomus LAC. Corpus elongatum, squamis parvis ob- teclum. Os edentulum atl finem lubi compressi, oblusi. Cirrus brevis, conicus sub apice maxillae inferioris. Cor- pus ad pinnam dorsalem et analem remolissimas allius, dein atlenuatum in caudam brevem. Aculei plures sejuncti in suico dorsi ante pinnam dorsalem. Pinna caudalis ro- tundala. Membrana branchioslega radiis 4 ? Sp. Auloslomus cliinensis LAC., Fistuïaria ehinensis L., BIOCH Iclilh. Tab. 388; in de Indische en Cbinescbe zeeën, ook zeldzaam bij Japan. De voorwerpen, die ik van dezen viscb gezien heb, hadden, behalve eene kleine zwarte vlek aan den grond der buikvinnen ca twee bruine of zwarte vlekken op de staartvin, een eenkleurig lig- chaam. BLOcn Icekcnt dezen viscb met vele vlekken af. Een rood gekleurd voorwerp, met eene rij van zwarte vlekken on- der op den buik en eenige dcrgclijke vlekken op den staart, in het Rijks Museum te Leiden voorhanden, schijnt met Aulosloma macu- tatum VALENC., CDV. R. ani., dti. ill., Poiss, PI. 92, fig. 2 overeen te komen (op welke afbeelding echter, gelijk op alle mij bekende, de baarddraad aan de onderkaak weg is gelaten). Volgens valen- ciENNES is deze soort van .Sint-Domingo afkomstig. Fistuïaria l. (pro parle). Corpus elongatum, cule nucia tectum. Rostrum corapressum, longissimum ; dentesparvi, subulati, pauci, serie unica in osse intermaxillari, maxilla inferiori et utrinque in palato. Maxilla inferior imberbis. Pinna dorsi unica brevis. Pinnac ventralcs parvae, distantes. Pinna caudalis furcata, seta unica aut duplici longissima inter utruinque lobum exennte. Membrana branchiostega radiis 6 aut 7. CL XIV. PISCES. 341 Sjj, fistularia tabacaria L., Mas. jédolph. Frider. Tab. 26, fig. 1, Bioca Ichth. Tab. 387 %. 1 ; deze beeft slechts eencn draad aan de staartvin (*); — Fislularia serrata JllOCn. ib. fig, 2; met twee draden. Beide soorten zijn van Zuid-Amerika. Fislularia immaculata cOmmers., J. WDITK Journal of aVoyage to New South Wales PI. 64, fig. 2; inden Indiscben Oceaan en de Stille Zuid-zee; gewoon bij Japan. De kleur is gedurende het leven bruinrood; er is een enkele draad aan de staartvin. Familia XXXII. (CCLI.) Tlieutides, Corpus coinpressurn, .squamosum, oblongutn aut^ovale. Squamae parvae, glabrae, plerumque postice spinis tenuibiis asperae. Os parvunt, dentibus maxillaribus ordine unico ; denles palatini iiulli. Pinna dorst unica, longa. Pinnae venlrales thoracicae. Pinna caudalis basi angusta, versus finem ampla, Iruncata aut excisa. Linea lateralis, dorso parallela, initio incurva, postice recta. Eene kleine familie van zeevisschen uit warme gewes- ten, welke alle van plantaardig voedsel leven. In den habitus komen zij het naast bij sommige Scomberoïden, zoo als Stromafeus. t Radii duri, pungenies in pinna anali 2 aiil 3. Cuiis scabra, squamis minimis, interdmn inconspicuis aut nullis. Keris valenc, Denles subulati. Cauda inermis. Pinuao ventrales jugulares, radio unico pungenle et quinquemol- libus. Priodon cov. Dentes serrati. Cauda inermis. Mcrnbrana branchiostega radiis 3. Pinnae ventrales radio unico pun- gente, tribus mollibus. Sp. Priodon amiulnris CDV., CDV. et VAl. Poiss. X. PI. 294, Indische zee hij Timor. Acaiithurus foksk. lacep. Dentes scrrali. Cauda utrinque aculeo mobili, acuto, apice antrorsuin spectanle, aut serie laminaruni compressarum, cariualarum arrnata {Pnonurus (*) Komt deze soort ook aan de kust van Afrika voor? V.-m Guinea ^•'Ivmg het Rijks Museu.n ecu voorwerp, in teekeuing gelijk aan dat ■ n BiocH. De soorten van d,t geslacht zijn nog niet behoorlijk onder- 542 CL. XIV. PISGES. LAC.). Membrana branchiostega radiis S. Pinnae ventrales radio unico pungente, quinque plerumque mollibus. Sp. Acanthujus hepatus Cdt., /((■ƒ)«/?<« l. (cxcl. synon. pro pai'le),CDV. et VAL. Poissons X, PI. 288 ; — Acantlmrus triostegus COV., Chaetodoii triostegus 1. (oiuissa synon. pro parlc), BRODSSOKEt Ichth. Tab. 4, (eii minder jfoed, SEBa Thesaur. III. Tab. 25, fig. 4, lACip. Poiss., IV. PI. G, lij. 3), geelgroen met vijf zwarte strepen ; in den Indiscbea cii Stillen Oceaan; — Acanthurus chirurgws bi., sciin., Chaetodon vhirurgus ElOCH fchth. Tab. 208, uit West-Indië; — Acanthurus üelisiatii CDT. TAl., GDÉElN Iconogr.., Poiss, Pl. 35, fig. 2; ludisclic Oceaan van bet eiland Mauritius tot Ceylon enz. Prionurus microlepidotus lAC., CDT. et VAIEKC. Poiss. X. PI. 292; — Prionurus scalprum, Acanthurus scalprum Lktitiso., sentE- CEI Faun. Japon., Pisc. Tab. 70. Naseus comjieus., Monoceros bloch, sciin. Denles conici, serie unica. Squamae vi.\ conspicuae. Capiit saepe anle oculos tumidum aut in cornu producium. Cauda aculeis ulrinque duobus s. larnellis triangularibus, sciUo ovali im- positis. Membrana branciiioslega radiis 4. Pinnae venlrales radio unico pungente, Iribusque tanlum radiis mollibus. Sp. Naseus fronticornis COSlMEES., WlllDGOB., Uist, Pisc. Tab. O. 4; GDiRIN Iconogr., Poiss. Pl. 35, fig. 3 (onder den naam van Naseus longirostris], Roode zee, Indisclie Oceaan, Stille Zuidzee ; — Naseus tuier GOMMEES., lAC. Poiss, lil. Pl. 7, lig. 3 enz. Aximirus ccv. Dentes tenues. Cauda ianiella compressa, acuta, horizonlali utrinque armata. Caput gibbum absque cornu 5 os parvuni. Membrana branchiostega radis 5. Sp. Axinurus thgnnoides CüV., CDT. et VAEENC, Poiss. X. PI. 298; Nienw-Guinea. Opmerkelijk is de lengte van bet darmkanaal bij deze vissclien. Bij een voorwerp van Naseus fronticornis van 10" lengte, nam men een darmkanaal waar, dat 4' lang was; CDT. ei TAIENC. Poïm. X, p. 2ü3. -]-j- Radii pungenies in pinna anali 7. Squamae distin- ctae, parvae aut mediocres, margine postico integro {cyclo- ïdeae'). Amphacatithus BL., {SegamsFOBSvi. Centrogasler iioütt.) (^)' Een paar soorten van dit geslacht beschreef si. HODTTDTIf, onder den naam Centrog aster ; Verhand, van de Holt. Maatsch, der JVetenSch. ie Haarlem, XX Dl., 2® Stuk, 1782. p. 332 — 334. CL. XIV. PISCES. 343 Dentes parvi, unica serie in ulraque maxilla, apice emar- ginali aut cuspidali. Pinnae ventrales radiis duobus, externe et interne, pungenlibiis, interposilis tribus radiis mollibus. Cauda inermis. Vissclien van het O. lialfrond, die zicti, even als Etroplus (zie hoven hl. 332) en de {jeslachlen CentrnrcJius CDV. en Pohjucan- thus T. HASS,, door de talrijke doornige stralen der aarsvin onder- scheiden; meer nog is de iiirigting der buikvinnen met oenen door- nigen straal aan de hinnenzijdc kenschelsend, terwijl deze hijzonderheid hij geen der overige vischgeslachlen voorkomt. Het stijlvormigc heen van den horstvingordel, dat men als ravenheksheen heschoiiwt (zie hoven hl. 197. 198), is slerk ontwikkeld en strekt zich hoog- vormig naar achteren uit, om zich aan do eerste tusscheudournheen- Ijes dor aarsvin te hechten (•). Eene soort van de Roodc zee [Am- pliacantUus luridus iDnENB. of Ampliacanthus siganus niiPP.?) noemen de Arahieren Sidjaii, waarvan de geslachtsnaam Sigmius is ontleend. Sp. Amphacaiilfius Javus coy., Teulhis javus i., Ileputus CRO- Koy. Zoophyl. I. Tab. 8, fig. 4; op den rug donkerkleurig, groen- aditig, naar onderen grijs, met geelwitte ronde vlekken op^’den rug, die naar de zijden in langwerpige vlekken en naar beneden in stre- pen overgaan; — Ampliacanthus guttatus BL., scan,, bioch Ichth. lab. 196; — Ampliacanthus corallinus CCT., tai., Verh. over de mat. Gesch. der Nederl. Bezittingen, Pisc. Tah. 2, fig. 2, Dictiomi. univ. d-JIist. nat. Poiss. PJ. 11, fig. 1; _ Amphac. marmoratus ODOï et GAJjr. Voy. de VUranie PI. 62, Dict. class. d'üist. nat. PI. 103 enz. Familia XXXIII. (CCLII.) Halibatrachi s. Chironectae. Ossa carpi elongala, petiolum cfficientia, pinnas pectorales stistenlantia. Corpus pleriniKjiie alepidolum, capile inagno. Pinnae ventrales jngulares. Brancbiae tantum tres com- plelae, ullinto arcu nudo aut anteriore tantum margine hranchifero. Badii membranae brancbioslegae 6. Chironecles cov. {Anlennarius commebs.) Corpus com- pi’essum, nudum. Brancbiae tres cum semibranchia. Aper- ^ora branebialis angnsta, roluuda, pone pinnam peclo- •'alem. Radii tres spinosi supra caput, sejuncti a pinna (*) Geoffrov SAINI-DIIAIRE, Pliilos. anatom., I p. 471 Pl. ix finr -1 f\0 * J * ï 544 CL. XIV. PISCES. dorsali, radiis moliibus suffulla, ante pinnam aualcni in dorso incipienle, longa, Cf. CDTIER Sur Ie genre Chironecte ; Mém. du Muséum, IJ, 1817, p. 418—435. PI. 16—18. Deze visschen zijn over het geheel klein. Zij hebben cene groote zwemblaas, en kunnen, door hunne maag uit te zetten, imn ligehaam opblazen. De gestoelde borstvinnen en de daarvoor geplaatste bnils.- vinnen gelijken naar vier poolen, waarmede deze vischjes over den grond voortkruipen. Men vindt de verscliillende soorten in de Tro- pische zeeën, vooral tusschen de groote Losschen van Fucus uataus, welke gchcele streken van de oppervlakte des oceaans bedekken en waarvan de Krooszee haren naam ontleent. Sp. Chironectes piclus TAIENC., Lophius histrio 1., pro parte, Cüv. et VAiEKC. Poiss. XII. PI. 364; Atl. Oceaan, West-Indië; — Chir. marmoralus TAIENC., SCHIEG. Faun. Japon., Pisc. Tab. 81, fig. 1; Indische Oceaan, tot aan de Chinesche en Japansche zeeën ; — ChiroH. punctatus CDV., Lophius hirsutus EAC., CDv. Mém. 1.1. Pl- 18, lig. 2, enz. Chaimax lowe. Cf. Transact, of the Zool. Soc. III. 4. 1846, p. 339. Pl. 51. Annot. Genus Ceratias kröïer, mihi incügnitum, an hujus looi.? Pinnae ventrales nullae. Dentes conici, subincurvi in ossibus intermaxillaribus et maxilla inferiori; dentes in Tomere ossibusque palati nulli. Sp. Ceratias Holbolii, e mari Groenlandieo. Cf. kröïer Tiis- sTerift; ny Raehke I. 1845, p. 639. Lophius i. (pro partcj CDV. Corpus nudum, depressum. Ca- put maximum, depressum, rotundatum. Apertura branchialis parva pone pinnas pectorales. Os amplissimum, maxilla infe- riori producta ultra superiorem. Dentes subulati inaequales in maxillis, osse vomeris et ossibus palati. Pinnae dorsales duae, prima e radiis separatis, tribus anticis antrorsum remotis, capiti impositis, mobilibus; pinna dorsalis altera parva, annali opposita. Tria tantum branchiarum paria, ultimo arcu branchiali nudo. Sp. Lophius piscatorius E. f, CHARtETON Onomastic. Zoie-i Mantissa anatom. Tab. I, p. 201; BIOCH lehtli. Tab. 87, COÉRI^ Iconogr., Poiss. Pl. 41, fig. 4; de hoo'zenheh, zeeduivel Rann piscutrix bij de ouden. De wijdgapende mond is met talrijk'ï CL. XIV. PISCES. ö4ri keffelvorniijfe tanden gewapend. Op den kop zijn drie heweegbarc draden, welke als vrije stralen van de eerste rugvin moeten be- schouwd worden. Dat do viseli de/.e draden beweegt om kleine vis- seben te lukken, is een verbaal, betgeen reeds bij de ouden voorkomt en voor eenige jaren in lailiï eenen woordrijken verdediger vond ; Mém. du Muséum IX. 182i, p. 117 — 131. Doch niet slechts met den hengel maar ook met de fuih zoude deze viscli zijne prooi be- magtigen en zich daartoe bedienen van den zak, die aebter bet kieuwdeksel door de verlenging van het kieuwdekselvlies gevormd wordt. Geoffroy SAlNl-niLAiRE, Ann. du iUuseuj». IX, p. 41 7 — 420, X, p. 480 — 481. Voor aan den kop aan weèrszijdc yan den eersten straal, ligt het reukwerktuig in de gedaante van een klein gesteeld bekertje. (Zie eene afb. bij scarpa De Auditu et Olfact. ïab. IV^/IjB-. 3.) Deze soort komt in de Noordzee en in de Middell. zee voor. Eene andere soort van Japan is Lophius seligerus VADl, Skrivier af nat. Selshahet IV, 1, Tab. 3, Hg, 5, G, Faun. Japon., Pisc. Tab. 80. Malthe (aut Mallhaea)c\}\. Corpus alepidotum, scabrum aut muriatum, anlice depressum, lalum, posliceangustuni, conicuni. Pinna caudalis unica, remota, radiis niollibus. (Branchiae duae cum dimidia, primo arcu branchiali nudo, ultimo ad anteriorem tantum supcrüciern branchifero.) Dentes conferti, parvi in utraque maxilla. «) Dentes nulli in osse vomcris et ossibus palati. Pars anterior corporis ante pinnas pectorales circularis, trunco aut parte caudali major. Halieutaea valemc. Sp. Halieutaea stellata taiesc., Lophius stellatus VAni l.I. fig. 3 — 4, Faun. Japon., Pisc. 1’ab. 82; uit de zee van China en Japan; in den levenden toestand hoogrood; bet ligchaam is van bo- ven met stekels, die met drie of vier straalvormige woitels uit de buid voortkomen, bezet. b) Dentes in osse voraeris et ossibus palati. Pars anterior corporis ante pinnas pectorales cordata aut trigona, in rostjum excurens, ore infero. Malthe cuv., valenc. Sp. Malthaea oesperti/to VALENC., Lophius vespertilio i.. pro parte, Biocn Ichth. Tab 110, cdt. B. ani., éd. ill , Poiss. PI. 85 Hg. 2; West-Indië, en nog eenige andere soorten, alle van de oostkust van .Imcrika. zuo als Mallhaeu angusta ecv,, Malthaea cubifrons Ri- 546 CL. XIV. PiSCES. CHAr.DSON, Faun. hor. Amer., Pisc. PI. 9G, waarvan ROsemtiial liet skelet afgebeelJ lieeft, Iclitliyot. Taf. XIX, Gg, 2, en andere, die YAtEKCiEHKES ondcrsclieiden heeft; cdvier et vaienc. Poiss. XII, p. 450—455. Balrachus bl., schn. {Colli et Gndi spec. i..) Caput de- pressum, Ininco lalius. Corpus in aliis midam, in aliis squa- mosum. Dentes conici, in osse intermaxillari tenues, parvi, zona angiista conferli, majores, apice rotundalo ia inaxilla inferlori et in ossibus palati et osse vonicris, Operculum parviiin, spinosum. Pinnae dorsales duae, prima brevis, radiis tribus spinosis, cule fere abscondila, altera elongata, radiis mollibiis. Pinnae vcntrales anguslae, triradialae. Padrlevisch. Deze vissclien schuilen in liet zand en de slijkcrige gronden van de haaijen. Men vindt soorten in de zeeen van Jieide halfronden. De borstvinnen zitten op korte armen, die uit vijf (niet gelijk hij Loplnus uit slechts twee) handworlclheentjes beslaan. De viei'de kienwhoog is zonder kieuwen. De meeste soorten zijn zonder scliuhhen; dit is het geval hij de twee, aan IINNAEDS bekend geworden soorten. Sp. Batrachus grunniens BlOCn, Coïtus grmmiens L. (cxcl. synon. siarcgr.), Blocn Iclilli Tab. 170, Balracliuides gangene BCCnA- KAN, Gangetic Fishes Pl. 14, flg. 8, in Oüst-lndië; — Batrachus lau, Gadiis Tau i. (nee. Bl.), Batrachoides vernullas iesüedr. Mém. du Mus. V, p. 157, 158, Pl. 17, fig. 2; AVestkust van Noord- Ainerika* Andere soorten hebben schubben. Sp. Batrachus surinamen- sis Blocn, SODN. Syst. Ichth. Tab. 7, iac. Poiss. II. PI. 12, fig. 1; — Balrachus conspicillum CDV.. Gadus tau BlOCB Ichth. Tab. G7, fig. 2 (*). Familia XXXIV. (CCLllI.) Blennioidei müll. Corpus elongalum, compressum, cule nuda, inucosa aut parvis squamis (cycloideis) obleclurn. Pinna dorsi longissima. Pinnae venlrales discrelae, duobus tribusve radiis tantum stifTullae, lboracicae vel jugulares, iulerdum nullae. Ap- (*) Hiertoe zou ook de soort hehooren, die Nlissos als Batrachus lorealis beschreven heeft, maar welke later niet schijnt waargenomen te zijn. Zie kröter, Daumarks Fishe p. 473, 474. Het komt ons voor, dat deze soort Balrachus barbatus VAIENC., Batrachus didacty- lus Bl., SCHN., wezen kon, waarvan een voorwerp van de Afrikaansche naar de Zwcedsche kust verdwaald was. CL. XIV. PISGES. 547 pendices pyloricae nullae. Vesica natatoria nulla. Mem- brana branchioslega radiis plerumque C. Anarrhichas l. Corpus compressum, squamis parvis, cule mucosa teclis. Caput anlice obliiso-rolundatiim. Os anlice denlibos conicis, validis in utraque maxilla, tuberculis ro- lundalis apice dentiferis ad poslerioreni ulriusque niaxillae parle, os vorneris ct ossa palali. Meinbrana branchioslega radiis 7. Pinnae venlrales niillae. Pinna dorsi longissima; pinna caudalis distincla, rolundata. Sp. Anarrhichas lupus l. f; BlOCn Ichth. Tab. 74, COV. R. ani., étï. ill., Poiss. PI. 79, lig'. 2; Zeewolf, Loup marin, Chat marin, Seawolf em ; in cle Noorrbee, niet in • Series puroriiiu ceu lineae laterales plurcs. CL. XIV. PISCES. Ö49 Sp. Gunnellus punctatus VAL£^'C. Blennius pmictatus, 0. fa- BRICIDS Skrivter af Naturhislorie Selsiabet II. 2. 1793, p. 84, Tab. 10, lig. 3. Deze soort beeft oi)pervlakkig vel eenige gelijkbeiil met Gunnellus vulgaris, docli de oogvormige vlekken liggen niet half op den rug en half op de rugvin, maar geheel op de laatste en zijn minder talrijk; daarenboven zijn de buikvinnen meer ont- wikkeld en is de kop grootcr, hetgeen eveneens het geval is bij eene andere soort van die onderafdeeling, Sticliueus miimaculatus iieinh. Clinus cüv. Corpus compressum, squamosuni. Dentes conici majores, ordine antico in ulraque maxilla, minores, conferti, in zonam pone priores dispositi. Dentes parvi in vomere, interduni eliam in ossibus palali. Pinna dorsi radiis mullis spinosis, poslicis paucis mollibus, arliculatis suffulla. Pinnae venlrales biradialae, jugulares. Sp. Clinus argentatus VAl., Blennius argentatus Risso et BI. Audifredi ejusd. Icluh. de Nice Pl. G, fig. 15 uit de Middell. zee; — Clinus superciliosus, Blennius superciliosus l., grokot. 7.oophyl. Tab. V, fig. 5, Btocil Ichth. Tab. 168; een voeldraadjo boven het oog; de drie eerste rugvinstralen verlengd; hlipvisch, zeer gewoon bij de Kaap de Goede Hoop enz. Adde genera aut subgenera Cristiceps cüv., vai-enc., Triplerygion Risso, valenc., Cirribarhis cuv. Myxodes CDV. Sp. Myxodes ocellatus CDV., VAl. Poiss. XI. PI. 335, c Mari chilensi ut rcliquae .sp. hujus genoris. Salnrias cov. Dentes numerosi, setacci, mobiles, unico ordine in utraque maxilla; dentes palalini nnlli. Pinnae ventrales biradiatae, jugulares. Squamae nullae. Pinna dorsi plerumque emarginata aut in duos lobos divisa. Cirrus 'Urinque supra ocnlum. Sp. Salarias quadripinnis CDV. vaiencieknes, Snlarias oniatus ehrenb,, Blennius gatlorugine forsk. (ncc 'Wiiedgdb.); Iloode zee, Indische Oceaan enz. Tot dit geslacht behoort ook Blennius fas- ciatus Biocn IcJith. Tab. 1G2, fig. 1. Blennius cov. Dentes maxillares elongati, tenues, unico ordine, dente ultimo interdum utrinque majore in inferiori aut "1 Ulraque maxilla. Denles palalini nnlli. Squamae nullae. 330 CL. XIV, PISCES. Cirrus inlerdum fiuibrialus aut pinnatus utriuqiie supra ociilum. Pinnae venlrales triradiatac aut biradialae, jugu- lares. Sp. Blennius ocellaris 1., BLOOH Iclith. Tab. 1G7, fijj. 1, cov. B. ani., èd. ill., Poiss. PJ. 77, fig-, 1; tarrell Brit. Fis/i. J, p. 223; de rugvin diep ingesneden; op liet eei'Sle, hoogere gedeclle is eene zwarte, ronde vlek, welke door een’ Wfitten ring omgeven wordt; in de Middell. zee en luevallig in de Noordzee, enkele malen aan de Engelsclie kusten waargenomen. Pholis CDV, Blcnnechis cuv,, valenc. Chomtodes cüv., valenc. Familia XXXV. (CCLIV.) Gohiodei müll. Radii pinnae dorsalis anlici inurticulali, omnes tenues, flexiles. Pinnae venlrales jugidares, pluribus quam 5 radiis sufl'uUae, saepe latae et coadunatae, (Vesica nalaloria in quibusdam ; paticis appendices pyloricac, pierisque nullae). 1. Pinnae venlrales discrelae, primo radio acnleato, reliquis fissis. Quatuor branchiae compleiae. Opisthognallius cov. Ociili magni. Osse maxillaria supe- riora inagna, prolracla. Denles tenues, in zonam in ulraque maxilla conferli, Squarnae parvae. Membrana branchioslega radiis (J. (Vesica nalaloria parva). Sp, Opisthognathus Sonneralii CDV.; — Opisth. Caz’tem TALENC, Poiss, XI. PI. 343. Platyptern van hass, (Plafypterus). Corpus squamosum, Capul breve, depressum, Os parvum, denlibiis minimis confeiTis in ulraque maxilla, in palato nullis. Aperlura branchialis inagna ; membrana branchioslega radiis 6. Pin- nae dorsales duae discrelae. Sp. Platffpiera aspro, Cüv,, VAlENC. Poiss. Xlf. PI. 3G0; zoet- watervisschen van Java (Bantam) cn Celebes. Callionymus t. (c.xcl. Callionymo indico). Caput depres- sum, corpore latius, oculis appro.ximalis, sursum spcctan- tibus. Corpus nuduni. Maxillae denlibus exilibus, conferlis; palatum edentulum. Aperlura branchialis parva, nuchalis ; CL. XIV. PISGES. ÖS1 membrana branchiostega radiis G. Pinnae dorsales duae, distantes. Pinnae ventrales jugulares, lalae. Sp. Callionymus Lyra 1., et Callioni/mus DracuHCulus I. J) BlOCH Iclith, Tab. 161, 162, fij. 2, COT. R. uni.^ éd, ill., Poiss. PI. 82, flij. 1, Sknjtdinuv, Fishar Pl. 22, 23, in de Noord- zee; dit visclije wordt zelden langer dan 10'^; er zijn 4 stralen in de eerste rugvin, die hij het mannetje zeer lang zijn; in de tweede rngvin, die hij hel wijfje {Call, Dracunculus) hoogcr is, dan de eerste, telt men er 9 of 10; hlinde porlicraanhangsels zijn evenmin aanwezig als eene zwemblaas. Ook hij andere soorten van dit ge- ■slacht is het geslachtsverschil groot; hij CaUiotiymus ocetlalus PAli. Spicil, aool, VJII, Tab. IV, fig. 1 — 3, zou, zoo PAIIAS zich niet vergist heeft, het wijfje eene hoogere eerste rugvin hebben, met vier oogvormige vlekken, die bij (/ ontbreken. Iloplichlhys ccv. Sp. Hoptivlitliys Langsdorjii CDT. et Poiss. W ,V\. Faun. .Jap., Pisc. Tab. 79, lig. 2. (Hujus loei esse hoe genus, nee Aspi- doynalhis adnumerandiim censet Doctiss. scmEGEl. Hemeroeoetes cov., valenc. Sp. Callionymus acanthorhynclios PORSTEB, Callionymus mo- nopterygius BL. Syst. Ichth., e Mari pacifico, prope Novam Zelan- diam. Corpus srjuamosum. Palatum dentibns instructum. Pinna dorsalis unica. An hujus loei? Trichonotus cr.., sciin. Corpus sqnamosum, gracile. Oculi superi, fere conligui. Os denlibus parvis acumina- tis, confertis in ma.xillis, osse vomeris ossibusqiie palati. Apertiira branchialis rnagna ; membrana branchiostega ra- diis 7, Pinnae ventraies jngularcs. Pinna dorsi unica, radiis duobus primis longissimis. Sp. Trichonotus sotiger bl., Syst. lohth. Tab. ö9. Habitat? Comephorus lac. Corpus nudurn. Os magnum, denlibus minimis, confertis in maxilla, osse vomeris et ossibus palati. Aperlura branchialis magna; membrana branchiostega radiis 6- Pinnae ventrales nullae, pectorales longae, Pinnae dorsi duae. 552 CL. XIV. PISCES. Sp. Comephorus haikaleHsis iaC., Cnllionymus Baïcalensis PALl., iVop. Act. Petrop. I, l’l. 9, fig. 2, 3. Eleolris guonov. Corpus squamosum, truoco poslice attenuato, compresso. Gaput depressum, oculis remotis. Dentes parvi conferli, in utraque maxilla per series plures ordinati. Membrana brancbioslega radiis 6. Pinnae dor- sales duae, prior radiis flexilibus. (Vesica nalatoria). Phibjpnus val. Denles parvis in anteriore niargine ossis vomeris. (Dentes inaxillares anterioris ordinis niajores, conici distantes). .Sp. Eleotris iormitalrix CDV., Platycephalua dormilator atocn Sijst. Ichth., Tah. Xli (de schubben zijn niet aangewezen), gdérin fconogr., Poiss. I'l. 40, fig. 1; eenc zoetwater soort van Ziiid- ■Anierika, die 1' tot 1§' groot wordt. Bieeker brengt tot dit onder- geslacht eene soort van Java, Eleotris ophicephalus K. et v. H. Eleotris VAL. Dentes in osse vomeris nulJi. Sp. Eleotris slrignta CDV., Gobius strigatus BRODSS. iDec., Tab. I; — Eleotris vmgiloides CDV., VAtENC., Sciaenu waca/zrta BtOCH Ichth. Tab. 299, lig. 2 enz. IL Pinnae ventrales primo radio aculeato, reliquis fissis, coadunalae, aut in unicam pinnam, infiindibuliforinem unitae. Quatuor branchiae complelae. Feriophlhalmus bl., sciix. Dentes cylindrici aut conici serie unica in utraque maxilla, dentes palatini nulli. Oculi contigui, ad marginem inferioreni palpebra plicatili instnicti. Pinnae pectorales pedunculo squamalo impositae. Pinnae dorsi duae. Membrana brancbioslega radiis 5. Sp. Periophthalmus Schlosseri BI., SCHN., Gobius Schlosseri PALL., Spicil. zool. Vilt, Tab. 1, fig, 1 — 4, CDV. R. ani,^ édit, ill.^ Poiss. 1*1. 81, lig. 1 ; Moluksche eilanden. Bij sommige soorten zijn de tanden der onderkaak zeer lijn, met uitzondering van twee in het midden, die iets meer naar acliteren staan. Zij vormen het geslacht Boleoplithalmus van VAIEKCIENNE,?. tlicrtoc behoort Pe- riophtkalmus Boddaerti, Gobius striatus BI... Syst. Ichth. Tab. 14 enz. Sicydium valenc. CL. XIV. PISCES. 000 Cf. VALENC, in CDV. et Til., Poüs. Xlf, p. 167. Sp. Gobüis Plumieri lilOCH Ichth. Tab. 178, fi;j. 3, lAOÉP. Poiss. II. 1>|. 15, liff. 2 ; — Gobius lajocephalus PAll., Spie. Zool. VIll, Tab. 2 fig. 6, 7 etc. Gobius L. (pro parte). Corpus squamis, interdum minimis, obteclum ; genae et opercula niiJa. Dentes conferti, numerosi, parvi in utraque maxilla, serie antica dentium conicorum, majorum ; dentes palatini nulli. 3Iembrana branchioslega radiis o. Pinnae venlrales latere interne et ernre trans- verso ad basin coadunatae, infundibulum referentes. a) Pinnae dorsales duae, Sp. Gobius niger i. f, YARRiii Brit. Fiahes I, p. 2.51, Skan- dinav. Fiskar PI. 36; in de Noordzee; — Gohius capita CDV., GÜÉR. Iconogr., Poiss. !>]. 3D, fig. 1, in de Middell. zee. — Er zijn ook zoetwatersoorton van dit geslaclit; Gohius fluviatüis bonelii, eOT. R. ani., ëd. ilL, Poiss. PJ. 80, fig. 2, in Italië, en verschei- dene in Oost-Indië. b) Pinna dorsalis unica. Gobioides lAC., VAlEXC. Sp. Gobioides Broussoneti iac., Gobius oblongus sciijv., cdv. et VAIENC. Poiss. XII. PI. 348. Apocrijplcs VALENc. Squamae miniinae, cute mucosa im- mersae. Pentes inaxillares unica serie. Pinnae dorsales duae. Characleres Gobii. Sp. Gohius lyecHnirostris l. etc. Amhlyopus -valenc., Taonioides lacép. Corpus nudum, elongalum, anguilliforme. Pinna dorsi unica. Os simum.' Dentes maxillares unica serie, exserli, longi. Oculi minimi. .Sp. Ambhjopus coeculus VAIENC., Gobius anguillaris I. ? — Amblyopus Hermannianus VAIENC., Taenioides Hermanni IAC. Poiss. II. PI. 14, fig. 1 ; CCV. et valeno. Poiss. XII. PI. 350. Trypauclwn valenc. III. Pinnae venlrales in discum concretae, radiis omnibus ■Ddivisis. (Discoboli.) Branchiae tantum tres aut tres cum dimidia, ultimo aren branchiali postico latere aututrinque •ludo. Vesica nalatoria nulla. Cyclopterus i.. Corpus alepidotum.cute mucosa, punclis quibusdam osseis dispersis obtectum. Dentes parvi, acuti •conferti in osse intermaxillari et maxilla inferiori Mem- 11. 23 5b4 CL. XIV. PiSCES. brana braiicbioslega radiis G. Pinnae pectorales magnae, sub gula procluctae. Radii pinnariitn vcntraliuin membrana orbiciilari conjuncli. in tliscum ovaleni disposili. (Appendices pyloricae numerosae.) J. Muller heeft dit geslacht van de Malacopterygü, waarondei- hetTroegcr geplaatst Mas, afgezonderd en zijne vcrwaïUsobap met de Gobioïden aangetoond. Er zijn of twee rugvinnen of eene cnhcle langere (Liparis artedi); de stralen der eerste rugvin of de voorste stralen der enkele rugvin zijn eenvoudige beenstralen, zonder gele- dingen. Het skelet dezer visschen is altijd vveck en voor een groot gedeelte kraakbeenig. liet krimpt daarom ook zeer, terviijl het opdroogt, en vertoont, droog zijnde, een hladachtig weefsel. De stralen der buik- vinnen liggen rondom eene ovale beenplaat; het geheel vormt cenen hollen zuiger, die met zijnen dikken rand zich door aankleving aan de oppervlakte van vaste ligchamen hecht; bij van builen komende pogingen om den visch los Ie rukken, laat het binnenste van die iioltc los en er ontstaat alzoo eene ledige ruimte, die de vaslhech- ting nog versterkt. liet loslaten kan zonder aanmerkelijk geweld, alleen door de willekeur van den visch geschieden, die de stralen beweegt cn alzoo den rand der schijf optilt, waardoor het water lusschen haar en de oppervlakte, waaraan zij kleefde, kan indringen. Vereel. RAIBKE, Bemerhungen über den Bau des Cyclopterus Lumpus^ MECKEL’S Archiv f. d. Physiol. VII. 1G22. S. 498 — 524, met afb. Sp. Cyclopterus '-humpus 1. j-, BLOCH Ichth. Tab. 90, lacép* Poiss. II. Pl. 3, fig. 1, GDkRiN Iconogr., Poiss. PI. 62, fig. 2 ; de Snotiolf; eene afbeelding van het .skelet vindt men bij ROSctiTiiAt Ichtyot, Taf. XIX, fig. 1 . De jonge voorwerpen, van dezen visch zijn onder den naam van Cyclopterus minulus pail., Spie, zool. Vlb Tab. 3, fiir. 7 — 9 en Gobius minutns, Zool. Dunte, beschreven. Zie THOMPSON Annals of nat. Bist. lil. 1830, p. 38 — 43. Dc'/-0 soort heeft twee rugvinnen, waarvan de eerste in de dikke huid hijoo geheel verscholen ligt. Zij komt in de Noordzee voor, even als eene andere, Cyclopterus Liparis l. Liparis barbatus ekströji f, NOZE' MAN Vitgea. Verhandel. I, bl. 581, Pl. IX, f. 3, 4, BiocD Ichth- Tab. 123, fig. 3, 4, met eene enkele rugvin, die zeer lang is, d'S* tot de staartvin voortloopt, cn dertig stralen bezit, waarvan de der- tien eerste ongeleed zijn. Op deze soort berust het geslacht 4*' paris van artedi, hetgeen ook door vele nieuwere schrijvers aan genomen wordt. Lepadogaster gouan. Pinnae pectorales magnae, CL. XIV. PISCES. 5fio guiani descendentes, radiis qualuor firniioribus ad partem inferioreiii utrinque suffullae, coalilae circa discum ovaleiri ante discum concavum pinnarum venlralinm. Radii mem- branae branchiostegae S aut 4. Pinna dorsi unica remota, anali opposita. Appendices pjloricae nullae. Lepadogaster Gonani LAC., Lepadogasler rosfrnras schn.,g opa N Ilist. Pisc. Tab. I, figr. g, 7, yarreh Brit. Fish. It, p. 264, in de IVoordzee enz. Gobiesox lac. Genus vix a superiori distinctum et a Cepedio im- perfecte descriptura. Rentes maxillares eonici, anteriores satis magni. Discus veBtralis unicus, antice a coadunalis pinnis pectoralibus, poslice a ventralibus faclus. Sp. Lepadogaster dentex, Cyclopterus dentex PAll., Spie, zool. Fase. VU, Tab. I, cüt. R. aiii., éd. ilL, Poiss. PJ. 108, fig. 1; de voorwerpen in bet Uijks Museum zijn van de Kaap de Goede Hoop afkomstig. Colylis et Sicyases müll. et tbosch. Branchiae tantum tres. Cf. MÜLLEB Ban der Ganoiden p. 43 in annotat. Ho- rae Ichth. III. 1849, p. 17—20. Tab. 3. ’ IV. Pinnae ventrales thoracicae, anguslae, basi conliguae. Branchiae quatuorperfectae. Capiitsupra planum, disco ovali, transverse coslalo. [Naucratoidei). Eclwneis i. Denles in maxillis, osse vomeris et ossibus palalinis parvi, subulali, conferli, in palalo posleriora versus •ninimi, sensim in scabriliem vi.\ di.slinguendam abeuotes. i'laxilla inferior ultra superiorem producta. Oculi ad latera supra angulum oris. Squamae minimae. Membrana bran- ®hiostega radiis 8. (Corpus elongatum, postice allenuatum; *'abitus fere Gadi). De zuigervisschen. Boveu den kop en de voorste rugwervels lio-t een eironde, platte schijf, of een schild, dat van het midden naar beide zijden, schuins geplaatste, dwarse plaatjes aanbiedt, welke men met de plankjes van een zonneblind [jaloezij) zou kunnen vergelij- 'mn ; deze deelen zijn in bet midden aan de onderzijde met doorn- achtige uitsteeksels voorzien, die door korte banden aan den schedel «n de voorste wervels verbonden zijn. De bovenrand der plaatjes is met fijne tandjes bezet. Door middel van deze schijf kunnen zich 23'“ CL. XIV. IMSCES. 5ÖG (le/e vissclicii vaslziiigeu aaa den oever, aan lOlswaïidcn, aan andere viüsidien enz. Van hier liet sprookje, dat zij een scliip in volle vaart zouden kunnen tejzcnlioudeii (*). Het orgaan zou, volgens BLAlNViilE, eene voorste rugvin zijn, wier stralen gespleten en aan vveêrszijdc waterpas uitgcsiireid waren, in plaats van regtslandig te staan, Joar- nul de P/ii/sigue, AoiU 1822, p. 132—134. De rugvin hegint eerst op de tweede helft van het ligehaani tegenover de aarsvin, is laag en lang en heeft van voren twee ongelede stralen. Deze visschen heb- ben 6 of 8 blinde porlieraanhangsels, maar missen de zwemblaas. Agassiz en müller hebben dit viscbgeslacht, hetgeen vroeger hij de Malacoptenjgii geplaatst word, het eerst daarvan verwijderd. Sp. Echeneis Remora L., ELOCn Ichth. Tab. 172; eene afb. van het skelet vindt men bij kosentbaL Ichthyot. Taf. XK, lig. 1 en f. 5 — 8 afbeeldingen van de zuigschijf, die in deze soort 17 of 18 plaatjes (lINJiiEos noemt hen striae] bezit. Ook in den Allantischen Oceaan komt deze soort etdcele malen voor. liet Rijks Museum bezit een voorwerp van de Kaap de Goede Hoop, en ook aan de Engelsche kusten beeft men die soort enkele malen gezien; ïarbeil Brit. Fish. II, p. 280. Eene nog uitgestrekter verbreiding beeft echter Echeneie naa- crates l.. BLOClt Ichth. Tab. 171, welke in den .Atl. Oceaan, aan de kasten van .Amerika en Afrika, in de Roode Zee en in den Indischen Oceaan, ja zelfs bij Japan voorkomt, met 23 of 24 (zeldzaam22) plaatjes op de zuigschijf. Er zijn nog ceuigc audere soorten van dit geslacht. Het geringste aantal plaatjes op de zuigschijf is waargenomen bij Eclie- neis Uneain BtoCH, SCON. Syst. Ichth. Tab. 53, fig. 1, die, hij een zeer verlengd ligebaam en langwerpig kopschild, er slechts 10 bezit. Fainilia XXXVl. (CCLV.) Notacarilliini. (müll,) Corpus eloiigatuni, contpresstiiti, squainis parvulis obteclum. Aculei liberi ntimerosi, piniiae dorsi locuni tencnles aut ante pin- naiii dorsi positi. Pinnae ventrales abdoniinales aut nullae. Pseudobranebiae nuilae. Muller heeft deze kleine groep van visschen, die bij CüViER tot de groole familie der Scomberoiden worden ge- bragt, daarvan afgezonderd ; hij stelt het Iwijfelachtig of daartoe Tetragonurm behoort, welk geslacht wij in de nabijheid van Mugil zullen laten, tot nader onderzoek hier- omtrent licht verspreid heeft. (*) De oude schreven aan deze visschen nog meer vreemde eigen- schappen toe; men vindt hij rilNlcs van een en ander zonderlinge verhalen, met ongemeene ligtgeloovigheid te boek gesteld. Ilist. An*- JLili, IX, (lap. 25 en vooral l.ib, XXXII, C. 1. CL. XIV. PISCES. Ö57 Nokicuiühus BL., Kampijlodon o. FAcn., Acanlhonotus ll., sciiN. Corpus elongatum, compressum. Denles tennes, nu- inerosi in maxilla superiori unico orcline, in inferiori medio seriebus pluribus, ad latera serie unica. Dentes palatini tenues, ordinibus pluribus. Membrana branchiostega radiis 8. Pinnae ventrales abdominales. Aculei plures, breves, segregati, pinnae dorsi locum tenentes. Pinna caudalis louga usque ad caudalem parvam, obtusain dccurrens. (Squamae parvulae. Maxilla superior ultra inferiorem protracta, obtusa.) Sp. Aotacanthus Fabricii^ Campylodon Fabricii KEINH., 0. FABRICICS mSkrivleraflSaturhistorieSelskahet, IV.2. 1798, p. 22 26, Ta!). 9. Ccv. F.atit., éd.ill,, Poiss. P1.55,flg;. 2; een zeldzame vi.sdi van Groenland. CüVjEu houdt dezen viscli voor dezeifdesoortais ^otacantlius nasus Btocn Ichth. Tab. 431, Syst. Ichth. Tab. 77, CDT. et VAt. Poiss. VIU. PI. 241, die uit Oost-Indic afkomslijf zou zijn; er is echter omtrent deze afkomst g;eene voldoende zekerheid ; maar heide visschen bieden eenij verschil aan, vooral in de buikvinnen, die bij het voor- werp van EABBlcms 3 doornifie stralen vóór de 8 gelede stralen hadden, bij dat van mooH slechts één; verg. reinharet in Kongel. Dansl-e Videnshah. Selskahs nnturvidenskah. og mathem. Afhnndlinger VII. 1838, p. 120. Er waren tot voor korten tijd slechts twee c.\em- plaren van dit vischgeslacht in kabinetten bewaard: het exemplaar van FABRICIDS te Koppenhagen, dat van Biocn te Berlijn; onlangs ontving het Parijsche Museum er een door gaiaiard uit de ontdek- kingsreis naar het Noorden, die in de prachtuitgave van cdvier R. ani, is afgeteekend. MüstacBnibelus gronov. {Rhynchobdella bl., schn.) Ca- put rostralum, acutum. Os dentibus minimis, per plures series confertis. Membrana branchiostega radiis G. Pin- nae ventrales millae. Loco pinnae dorsalis prioris aculei plures soluti; pinna dorsalis secunda anali opposila, humi- lis, ad pinnam caudalem usque producta aut curn anali et caudali confluens. Aculei tres ante pinnam analetn. Sp. Mastacemlelus haleppensis CüV., al. rcssel Besolirijvin'r Aleppo (boll. vert. Leiden 1762) Tab. V, fig. 1, 2, gronotius Zoopkyl. I, Tab. VIII o, fig. 1, 2, deckec Fische syriens 1843, Tab. 19, fIg. 3; zoetwater visch van Klein- Azië. Ook de andere soorten zijn uit Azië, zelden meer dan 10 of 11" lang b. v. Ma- stacembelus ocellatus, Rhyuchubdelln orientalis et 'mal bloch, 558 CL. XIV. PISCES. sc^^. Tab. 89, eni. Eene soort van Borneo schijnt echter grooter te ■worden dan al de overigen; ’$ Rijks Museum bezit daarvan een paar exemplaren onder den naam van Mastacembelus pictus-, zij schijnt dezelfde te zijn, die onlangs door bieeker onder den naam van Mastacembelus eryllirolaenia beschreven werd. (Verh. van het Baluc. Gen. XXIll ül. 1850.) De onderscheiding van Rhynchobdella [Macrugnathus lAC.) en Mastacembelus als twee geslachten is onw ezentlijk , Bij Rhynclio- bdella aral vond BIEEKER in een groot exemplaar de staartvin met de aars- en rugvin vergroeid, die bij jongere exemplaren van elkan- der afgescheiden zijn. Ook de meerdere verlenging van den bovenhek (nooit zijn de kaken even groot) is geen zeer wezenllijk kenmerk. Deze visschen bezitten eene zwemblaas. Familia XXXVII. (CCLVII.) Taenoidei. Corpus compres- sum, eloDgatum, ensifonne, squamis minimis vel nullis. Oculi magni. Pinna dorsalis longissima. Pinnae venlrales Ihoracicae, aut nullae. Denles parvi aut nulli. (Membrana branchiostega radiis plerumque 6. Vesica nalatoria in qui- busdam). A. Os protractile, apertura parva. Stylephorus siiaw. Os edentulum. Corpus alepidotum. Pinnae venlrales nullae. Pinna caudalis superne erecta, radio ultimo corpori continuo, in setam, corpore longiorem producto. Membrana branchiostega radiis 4. Van dit geslacht is slechts een voorwerp bekend, hetwelk in de Mexikaansche zee gevangen is, Stylephorus cordatus SHAW, Linn. Transact. I, p. 90, Tab. VI (eene onnatunrlijke afbeelding, over- genomen in BIOCH Syst. Ichth. Tab. 99); biainvilie beeft eene meer naauwkenrige afbeelding en beschrijving van dat exemplaar gegeven, Journal de Physiyue Tom. 87, 1818, p. 68 — 71. PI. L ifig. 1. Vergelijk de beschrijving in cdv. et VAl. Poiss. X, p. 382 — 386, volgens de onderzoekingen van vaienciehnes. Trachypterus goüan, Gymnogaster brünnich, BogmarusBi., sctiN. Os protractile angustum, longitudinale, superne for- nicatuni, dentibus paucis, conicis, parvis, distantibus in utraque maxilla. Corpus alepidotum . Linea laleralis sculis osseis parvis , aculeo brevi antrorsum directo praeditis, armata. Pinnae venlrales thoracicae, radiis pluribus, saepe elongatae. Pinna dorsalis juxta totam longitudinem corporis extensa, ante- CL. XIV. PISGES. 309 riori pai’le alla, radiis prodiictis. Pinna caudalis erecta. Riidimenlum pinnae analis ad caudae apicem. Membrana branchiostega radiis 6 (aut 7 ?). Sp. 7'rachypterus Logmarus VAlENC., Gymnogaster urcticus brdk- KICil; deze visch van de Noordzee bij Ijsland, doch ook aan de Noor- weegsclie on Scliotsche kusJen enkele malen waargenomen, is liet eerst iiaauwkeurig afgebeeld door beinhardt, Konget. Danslee Vi- denskabernes Selskabs naturvidensk. og mathem. Afhundlinger Vil. 18315, p. 65 — 82, Tab. I, II, welke afbeelding verkleind is üvergenomen door rARREtl Bril. Fish. Suppl. 1839, p. 14. Deze visch Vaagmaer (hetgeen Vogmer wordt uilge-sproken) genoemd, is van 3 tot nagenoeg 8 voet lengte, liet ligeliaam blijft voor meer dan de helft even hoog, terwijl het bij sommige soorten van de Middell. zee spoedig naar den staart toe lager wordt. Zoodanig is Trachypierus iris CDT., CDV. er Vil. X. Pl.297. in dit opzigt komt daarentegen een voorwerp van de Kaap de Goede Hoop, dat het Rijks .Husenm door Dr. horstok ontving, met den noordschen Vaag- maer overeen, of is daarvan mogelijk niet soortelijk onderscheiden. Er zijn bij deze visschen talrijke blinde porticraanhangscls; de zwemblaas ontbreekt. De bnid is met een zilver bekleedsel bedekt, dat aan het zilverkleurig bekleedsel der choroidea van bet viselioog gelijkvormig is en uit inikroskoi)ische, naaldvormige kristallen bestaat. Vergelijk over deze en eenige andere ontleedkundige bijzonderheden van den Vaagmaer, reid in Amials of nat. History, Sec. Series lil. 1849, p. 456—477. Gymnelrus blüch, valenc. Aïinot. CüviERiüs (iZ. ani, II, p. 219) superius genus , ciini Gymnetro coinmuni nomine junxit; genera iterum disjun.xit ’ valesciennes. Gymnetrns a Trachyptero, afRni genere diffcit, pintiis ventralibus uniiadiatis, radio lon- gissiino, versus finem membrana aucto. Corpus alepidofuin, punctis duris osseis sparsis; linea lateralis inerinis. Dentes iiulli. Pinna caudalis nulla aut parva, cum dorsali con- fluens. Sp. Gymnelrus remipes El., senN,, Regalecus glesne ascan., Biocn Sysl. Iclah. Tab. 88, Encycl. méth., Poiss. PI. 86, lig. 358; Noordzee, bij de Noorweegsche kust; wordt 10 of 12 voet lang. — Gymnelrus Banksii VAlEac.; vergel. HANCOCK and EM- bieion. Account of a Ribbon Fish [Gymnelrus) taken off the coast of Tiorthumberland, Annals of nat. Bist., Sec. Series IV. 1849, P. 1—18. Pl. I, II; dit voorwerp was 12' 3" (engelsche maat) lang. 500 CL. X[V. PiSCES. Ook in de Middell. zee komen een paar soorten van dit geslacht voor, van 6 — 8 voet lengte, Gyvmetrus gladius taienc. {Gymne- trus longiradialus Eisso) cov. et VAl. Poiss, X. PI. 298, en Gym- netrus telum VAl. ibid. PI. 299. B. Os vix aut ne vix quidemprolractile, aperlura magna, obliqua, maxilla inferiori adscendente. Lophotes GioRNA. Corpus alepidotum. Dentes parvi, plu- ribus ordinibus in maxiliis sparsi ; dentes parvi in ossibus palali et votnere. Caput crisla verticali, aculeum elongalum, validum suslentante, primum pinnae dorsalis radium. Pinna dorsi per totam longiludinem corporis extensa, radiis uu- merosis, simplicibus ; pinna analis parva, versus caudae finem posita ; pinna caudalis parva, dislincta. Pinnae ven- trales niinimae, distantes, pinnis pectoralibus adjacenles. Sp. Lophotes cepedianus, GIOBNA Mém, de l'Acad. de Turin 1805 — 1808, p. 12 — 19, PI. 2 (e citatione cüviEnii), cdtier Ann. du Mus. XX, 1813, p. 393 — iOO. PI. IT; cov. et VAi. Poiss, X. PI. 301; in de Middell. zee; deze soort wordt meer dan 4' lang; zij is slechts zeldzaam waargenomen. Eene japansche, eveneens zeer zeld- zame soort is afgebeeld in de Fauna Japoniea, Pistes Tab. 71 , flg. 2. Cepola L. Corpus parvis squamis obtectum. Dentes in maxiliis unico ordine, distantes, subulati, tenues, medii in maxilla inferiori majores, in palato et vomere nulli. Pinna dorsi et ani longissimae, ad apicem caudae usque decur- rentes. Pinna caudalis angusta, radiis mediis longioribus. Pinnae ventrales mediocres, approximatae. Sn. Cepola rübescens i., Btocn Ichlh, Tab. 170, (nomine CepO‘ lae taeniae l., quae sp. delenda), TARREll Brit. Fisli, I, p. 195, Biet. univ. d' Ilist. nat., Poiss. PI. 10, fig. 2; in de Middelland, zee; — Cepola Krusenslerni scni., [Cepola limhata et Cepolu maryinuta TAl.?) Faun, Jap., Pisc. Tab. 71, fig. 1; van Japan; bij deze soort zijn de schubben duidelijker en is ook de kop onder de oogen, benevens bet kienwdeksel met schubben bedekt. Er is bij dit geslacht eene groote zwemblaas aanwezig en eenige, middelmatig groote, blinde aanhangsels (bij Cepola rübescens 8) omgeven den poi-tier. Familia XXXVlll. (CCLVII.) Scomberoidei. Corpus gla- CL. XIV. PISCES. 5Gi brum, squamis minitnis tectuoi, plerumque compressum. Linea lateralis parte ultima saepe majoribus squatnis cari- nalis, aut crisla membranosa nolala. Cauda et plerumque pinna caudalis insigni modo evolutae. Oculi magni. Squa- mae interdum ad basin pinnae dorsi et ani ; reliqua pars niembranae radios conjiingenlis debilis, mollis, in quibtis- dam prorsus deficiens, pinnis postrorsum in pinnulas spu- rias solulis. Pinnae venlrales thoracicae aut niillae. Ossa oj)ercularia margine glabro. (Appendices pyloricae nume- rosae. Vesica natatoria in aliis adcst, in aliis desideratur). I. Os in tubum non protractile. A. Linea lateralis non carinata. Lepidopus godan. Corpus compressum, elongatum, alepi- dotum. Oris rictus amplus, maxilla inferiori prominente. Dentes maxillares aculi, compressi, ordine simplici. medio utrinque aliquot majorcs, pone seriem continuam positi. Membrana brancbiostega radiis 8. Squamae duae rigidae loco pinnarum ventralium. Pinna dorsalis continua, lon- gissima. Pinna ani parva, remota. Pinna caudalis dislincla. Sp. Lepidopus argyreus CDV., Cür. et vaiekc. Poiss. Vilt. PJ. 223, R. ani., éd. ill., Poiss. PI. 671, Tric/iiurus glaiius HOIIEN, Skrivter af naturli. Sehkabet V, 2, 1802, p. 19 28, Tab. 2 lig. 1 ; in de Middel, zee en Atl. Oceaan. Is de Lepidopus Gouani BI., SCBN., GOCTAN Hist. Pisc. Tab. I, f. 4, Bl. Syst. Ichth. Tab. 53, fig. 2, dezelfde soort, inet verminkte staartvin? Trichiurus b, Membrana brancbiostega radiis 7. Pinnae Centrales nullae. Aculei numerosi, breves, loco pinnae ani. Cauda subulata, apterygia. (Characteres reliqui fere generis superioris). Sp. Trichiurus lepturus i., Biocn /c7tth. Tab. 158. van de Zuid- Amerikaanscbe kusten ; — Trichiurus savala ctrv. R, ani. éd ill Poiss. PI, 68, Indische zee enz. Xiphias L, (addilis quibusd. novis specieb.) Corpus elongatum, teretiusculum, squamis minimis lectum. R9- ®trum angustum, productum, maxilla superiore longiore, ensi- «rmi. Maxillae denlibus parvis.aculis, conferlis, interdum vix GL. X[V. PISGKS. o«2 dislinclis aiit asperam tantum superGciein cliicicrilibus. Radii meinbranae branchiostegae 7. Pinna dorsalis lon- gissima. Pinna caudalis lata, in duos lobos profunde divisa. Cauda carina media aut duobus ulrinque plicis culaneis ad basin pinnae caudalis. * Crista titrinque media ad basin pinnae cmidalis. Xiphias L. Pinnae ventrales nullac. Sp. Xiphias gladius L, f BLOCn Ichth. Tab. 79, CDV. /?. ani., éd. ül., /’ozss. l'l. 50; liet skelet bij hosenteaI Ichthyot. raf.%\\ de swaardvisch ; Middel, zee, Atl. Oceaan, zeldzamer in de Noord- en somtijds ook in de Oostzee; deze visob bereikt eene lengte van 12, somtijds zelfs 18'. Bij oude voorwerpen is de rugvin in het midden afgesleten, en schijnen er alzoo twee afzonderlijke rugvinnen aanwe- zig te zijn. De kaken zijn bij jongere voorwerpen minder ongelijk. De lange boven bek wordt door bet ploegbeen en de tussebenkaaks- beenderen gevormd. Over de blinde portieraanliangsels bij dezen viscb is boven ge- sproken bl. 211. De kieuwplaatjes worden bier netvormig verbonden, zoodat elke kieuw uit twee bladen bestaat. Zie de afbeeldingen bij F. ROSENTEAt Ahliaudluiigeti 1824, Tab. VI. ** Cristis utrinque duabus ad basin pinnae caudalis. Rostrum graeile. Machaera cuv. [Makaira LAC.) Pinnae ventrales nullae. Cf. CD VIER, Nouv. Amiales du Mus. I, 1832, p. 43 — 49. PI. 3, Machaera velifera ex Ind. occidentali. — Subgenus milii dubium videtur nisi couslet pinnas ventrales fctiam junioribus deesse; certe Histiophoro magis qiiam Xiphiae alïïne. Hisliophorus lac. {IVotistium HEnji.) Pinnae ventrales Ihoracicae, longae, radiis 2 vel 3. Pinna dorsl altissima. Denles maxillares conferti, parvi, iiiaeqiiales. Hisliophorus americanas CDV., Xiphius velifer Bt , Guebucn MARCGR. Ilist. nat. Bras., p 171 ; — Hisiiophorus indicus CDV., Bist. des Poiss. Vllf. Pi 229; — Histiophorus orienlalis Faun. Japoit., Pisc. Tab. 55; — Hisliophorus immaculatus r.üPPEti Transact, of the Zoolog. Soc. II, Part I. 1836. PI. IG etc. Tetrapterus RAFIN. Pinna dorsi initio altior, ceterum ho' milis. (Characteres reliqui fere Histiophori). .Sp. Tetrapterus belone HAPIN., CDV, et VAl. Hist. des Potss, Vlll. Pl. 227, 228; Middell. zee. €L. XIV. PISGES. 565 Coryphaena l. (exclusis qiiibusd, specieb.) Corpus com- pressum, elongalum. Denies subulali, conferli in utriusque maxillae parte media, ordine anlico majusculorum, continuo. Membrana brancbiosiega radiis 7. Caputcompressum, altum, ti’uncalo declive. Pinna dorsi longa, conlinua. Piunae ven- Irales ihoracicae. a) Dentes confetti, parvi in osse vomeris, ossibusque palati. Pinna dorsalis tongiludine dorsi, supra oculos incipiens, Ocuti ad oris marginem approximati, Subgenus Coryphaena cüv., (add. Lampugus cuv., val., Caranxomorus lac.) Sp. Coryphaena hippurus l., bondeiet De Piscib, p. 255, CDV. ct VA LENG. Poiss. IX, PI. 2C6, BOKAP. Faun. hal, Pisc.Tah. 126, lig. 1; in de Middell. zee. De rugvin is van boven hoog. Opmer- belijk >s de liooge, beenige kam boven op den scliedel, die tot aan de bovenkaak voortloopt; eveneens zijn ook de bovenste doornuit- wassen der vijf voorste wervels sterk ontwikkeld en zijdelings plat- gedrukt. Deze viscli wordt ruim twee, somtijds zelfs bijkans vier voet lang. — Coryphaena pelagica, Scomber pelagicus L., DOüAV.l.]. lig. 2, met lagere rugvin en korter ligeliaam; mede in de Middell. zee; verder eenige uitlandscbe soorten, vooral uit den Atlantischen Oceaan aan Zuid-Amerika’s oostkust, zoo als de door piumier afge- beelde soort, welke door BLOOH is overgenomen als Coryphaena hip- purus, Ichih. Tab. 174. b.) Dentes nulli in osse vomeris aut in palati ossibus. Pinna dorsalis pone caput incipiens. Centrolophus lacep. {Pompilus rondel., willughb.) Sp. Coryphaena pompilus l., CDV. R. ani., éd. ill., Poiss. PI. 65, BONAP. Faun. hal., Pesci Tab. 127, lig. 2; in de Middell. zee en den Atlantiselien Oceaan; deze viscb wordt ruim 2' groot. Om- trent de eigenlijke soort, die IINNAEDS beschreef, is eenige onzeker- heid, maar de hier bedoelde visch is stellig de Pompilus van RONDEIET. Schedophilus cocco, bonap. An hujus loei? Praeoperculnm dcnticulatum, operculum instrn- ctnm aculeo, supra pinnas pectorales producto. Aculei aliquot breves, lilieri ante pinnam dorsi. Sp. Schedophilus medusophagus cocco, e mari Mediterraneo ; CF. bonap. Faun. hal. Tab. 127, fig. 3. rlsfm/ermttSBOXELi.i. Corpus compressum, squamis parvis, CL. XIV. PISCKS. ö(!4 discoiileis. pedunculalis, niargine radianlibus obtcclurn. Pinna dorsalis longiludine dorsi, alta. Pinnae pcclorales approxi- inalae, jngulares. Denles maxillarcs et palatini parvi, tenues; niaxillares ordine unico. (Kadii mcmbranae bran- chioslega 4 ant 5.) Sp. Astrodermus coryphaenoides BOXEILr, Coryphaena elegans Bisso, CDT. et TAIENC. Poiss. IX. PI. 270, BONAP. Faun. ItaLJah. 170, fijf. 1 ; MidJell. zee, zeer zeldzaam. PteracUs groxov., Oligopodtts ixciv. Corpus compressuin, sq\iamis niagnis, latis, poslice ernarginatis oblectum. Denles tenues in maxiilis, osse vomeris et ossibus palali. Mem- brana branchioslega radiis 7. Pinna dorsalis et analis longae, allae ; dorsalis longitudinc dorsi. Pinnae ventralesjugularcs approxiinatae. Sp. PteracUs velifera Bt., schn., PteracUs guttnlus vaienc., Coryphaena velifera PAILAS Spie. zool. VIII, Tab. 3, fig. 1, cnOSOV. Act. Helvet. Vil, Basileae 1772, p. 43, Tab. 2; uit de Indische zee? ODOY en caimaru hebben een’ dergelijken visch ■van de straat \an Mozambique medegebragt. PteracUs ocellatus vaienc., cdV. VAL. Poiss, IX. PI. 271; BOSC beeft een klein voorwerp van den All. Oceaan bij Carolina medegebragt, PteracUs Carolinus. De soor- ten van dit geslacht, waarvan slechts weinige voorwerpen in de ka- binetten gevonden worden, zijn echter ver van behoorlijk bepaald - te zijn. Kurlus BLOcu. Corpus compressum, altum, dorso cari- nato. Squamae minimae, vix dislinguendae. Dentes ininu- tissimi in maxiilis et palato. Membrana branchiostega radiis 7. Pinna dorsi mediocris, in noedio dorsi ; pinna ani longa. Pinnae ventrales jngulares. Sp. Kurtus indicus BlOcn, Kurtus Blochii lAC., BIOCH Ichth- Tab. 1G9, CCV. et vaienc. Poiss. IX. PI. 277; uit de Inditicbe zee, bij Java enz. Slromateiis i. Corpus compressum, ovatum. Dentes miniuissimi, ordine unico in maxiilis, in palato niilli. Mem- brana branchiostega radiis 6 (rarius 7). Pinna dorsalis anali opposita, longitudinalis, aculeis anticis brevibus, recon- ditis, utraque squamosa. Pinnae ventrales nullae aut parvac. juguiares. Pinna caudalis magna, bifida. CL. XIV. PiSGKS. 56;) a) Pi/itiis ventralibus parvis. Seserinus cüv. Sp. Stromateus mi'ciochirus, Siserinus microchirus CüV., r.OKD£l. De piscib. p. 2Ö7, bonap. Faun. Ilat. Ta!i. 125, fijj. 2; Middel - Jandsclie zeo. ])) Piiinis ventralibus nullis [aul in adullis obsolelis). Subgenera Stromateus cüv., Rhomhus lac., cuv. et val. (anlea Peprilus cov.) Sp. Stromateus fiatola 1. BEloN de Aquatilib. p. 153, BOiVAP. )■ 1. fig. 1; in de Middell. zee; — Stromateus tiiger BLOCB, Ichth. Tab. IGO (et 422) Indische zee bij Java enz. (V’olgens eene mede- deeling van Dr. p. bleekeb, zijn er bij jonge voorwerpen van deze soort buikvinnen aanwezig en zijn liet zulke jonge voorw erpen, waarop bet geslacht Apolectus CDV. et VAl. berust, Poiss. VIII. PI, 338). Luoarus uafi.n., P roclostegus nakdo. Sp. Luvarus imperialis bafin.; c mari inedilerraneo. Annot. Piscis milii incognitus, au hujus loei? Denlcs iiulli. Mem- brana brancbioslcga radiis 3 vel 4. Corpus alepidolum. Anus squama ossca operculatus. Pinnae vcntrales iiullae. Stromateorum generi affineni ])iscem dicunt auctore.s. Cf. bafjnesode schmaiz Caratteri de aleuni nuovi generi etc. Palcrino 1810. 8". p. 22; et j.d.nabdo De Pro- stostego novo Piscium genere Specimen. Patavii 1827. 4°. Seriola cuv., Micropteryx agass. Corpus compressum, squatnis parvis obteclum. Denles niinuti, tenues, conferli in ina-xillis, osse voineris, ossibiisque palali. Membrana brancbioslcga radiis 7. Pinnae ventrales thoracicae. Pinnae dorsi duae, anterior aculeata, brevior. Aculeus incumbeus ante pinnam dorsi priorem ; aculei duo ante pinnam analem. Sp. Seriola cosmopolita CDV., Scomber cliloris BI. Ichth. Tab. 339, SPIX Pisc. Brasiliens. Tab. 69, cov. et VAt. Poiss. IX, PI. 259, in de Atlantische zee, bij de kusten van Amerika zoowel als van Afrika, en in den Indischen Oceaan. Temnodon cüv. (Characteres fere generis superioris, sed inaxillae ordine antico dentium aculorum, planorum, di- slantium). Sp. Temnodon saltator CDV.. Gasterosteus saltatrix i., Poma- tomus Skib lAC., Poiss. IV. Pl. 8, fig, 3, (ook onder den naani 56G GL. XIV. PISCES. van Cheilodipterjts heptacanthus^ in lietzcltcle werk afvebeeld UI. l’l. 21, fij. 3, volfjens eene afleekenin^ van commerson), cdt. i{. n«i., éd. ill., Poiss. P). 56, f. 3; deie soort leeft in hijltans den gcliee- leu Oceaan en ook in het oostelijk gedeelte der Middell. zee. Laclarius cuv., valenc, S^). Laclarius delicatulus VAIENC., Scomber laclarius 8t., SOHN. Nomcus cuv. Corpus elongatuna, squamis minimis leclum. Dentes siibincurvi, distantes, unica serie in ma^tillis, in osse vomeris et ossibus palalinis. Membrana branchioslega radiis 7. Pinnae ventrales ihoracicae, magnae, latae, mar- gine interno concretae. Pinnae dorsi duae. Sp. Nomeus Mauritii cov,, Gohius Gronovii GM , Eleotris Mau- ritii Biocn, SCDN., Gobiomorus Gronovii lAC,, marcgr. Hist. nat. Brasil. p. 153; (*) — Nomeus Peronii CDV., GDÉRTN Iconogr.., Poiss. PI. 31, fig. 1. PorUimeus cdv., valenc. Nauderus ccr. , valenc. Psenes cdv., valenc. Corpus ovale, compressuin. Caput antice oblusum, declive, breve. Maxillae dentibus lenuibus, unico ordine; dentes palatini nulli. Membrana brancliio- stega radiis 6. Pinnae dorsi duae, conLiguae. Pinnae ven- tralcs Ihoracicae. Squamae mediocres. Sp. Psenes cyanophrys CEV,, VAl. Poiss. IX. PI. 2C5 etc. Traddnolus lac. {Trachinotus et LicMa cdv.) Corpus compressum, oblongiim aul ovale. Dentes tenues, conferti in maxillis et in palalo. 31embrana branchioslega radiis 7 — 9. Aculeus 'ncumbens, antrorsum directus in anleriori dorsi parte, siipra pinnas pectorales ; alii plures aculei soluti, breves, prioris pinnae dorsalis loco ; secunda pinna dorsalis mollis, anali opposita. Aculei duo ante pinoani analem. Pinnae ventrales parvae, Ihoracicae. Pinna caudalis magna, profunde bifida, lobis elongatis, produclis. *) Mabcgraf noemt dezen viscli niet Harder, gelijk iaCÉpéDE anderen aanteekenen, maar zegt alleen: s piscis figura similis iU<’-i guam vnlgn Harder nppellamus.” CL. XIV. PISCES. 507 S[). Trachinotus gltmcus CDV., Chaetodon glamus BLOCn Ichth. 'i'ab. 210, Ziiid-Auierika, West-Iiidisclie zee; — TracJtinolus amia, Scomber Amia L. Lichia amia CDT., liONDEl. De Piscib. p. 254, CüT. R. ani., id. UI., Poiss. Pl. 54, fig. 0; deze sooil -wordt meer daa 4' groot; zij komt ia de Middell. zee en in den Allanlisclien Oceaan lot aan de Kaap de Goede Hoop voor, gelijk ook Scomber glaucus 1. [Lichia CDY.), cdt. et vaIeKC. Poiss. VHF. Pl. 234. Choriiiemus cov., valesc. ( Scomber oüles lac.). (Characleres et habitus fere Trachiiioti, at pimiulae spu- riae plures dorsales et anales. Sqiiamae parvae, lanceolatae). Naucrales bafin. Corpus elongatuni, fusiforme. Caput compressiim. Deolcs tenues, conferli in maxillis et in palalo. Membranae bi-anclnoslegae radii 7. Aciilei .soliiti aliqiiot, primae pinnae dorsi loco. Aculei duo ante pinnam analem. Sp. Naucrales ductor CDV., Gasterosteus duclor L., Scomber ducior HASSEig,, BLOCH Ichtli. Tab. S38, ccv. et VAt. Poiss. VIII, Pl. 232, TABRELL Brit. Fisli. I, p 149; blaauvvacbtig, met breede, loodregte donkere strepen. Dit viscbje leeft in de Middellandsclie zee en in vele streken van den Allantiselien Oceaan en is, daar liet, even als de baaijen, de .scbejien volgt, om zich van hetgeen van boord, valt, meester te maken, bij de zeevaarders wel bekend onder den naam van lootsmimiietje, Ie pilote, the pilot-fish enz. ■ — Nnucra- tes indicus CDT., GDÉRiif Iconogr., Poiss. Pl. 30, fig. 4 enz. Elacate cov. (Characleres generis superioris, at aculei nulli ante pinnam analem. Caput elongatnm, depressum.) Sp. Elacate atlantica CDV., Scomber niger BIOCH Ichth. Tab. 337, CDV. et VALENC. Poiss. VIII. Pl. 233 etc. Lucoscombrus mihi. [Gempylus et Thyrsiies cüv.) Cor- pus elongatum, compressum, sqiiamis nullis aut tantum finem caudae et juxla lineam lateralem conspicuis. üenles compressi, aculi, inaeqoales, serie unica in ma.xillis, *oedii maxillae superioris reliquis longc majores. Membrana l^ranchiostega radiis 7, Caput elongalum, supra depressum; *iiaxilla inferior ultra superiorem producla. Pinnae ven- Ipales thoracicae. Pinnae dorsi duae conliguae et pinnulae pUtres solulae pone alleram. Gempylus CDV. Os voraeris et ossa palati edentula. Pinnae ventrales minimac. 568 CL. XtV. PJSCES. Sp. Lticuscombrus serpens, Scomber serpens sOLAnder; — i«- coacombrus coluber, Gympylua coluber CDV, et VAl. Poias, VllI. PI. 221 etc. Gempylus nadert door zijn zeer verlengd lijrcliaam tot Lepidopus. Thyrsites cuv. Dentes pauci in vomere et in ossibus palali, serie unica, conici. Pinnae ventrales parvae aut mediocres. Sp. Lucoscombrus atun, Scomber ulun lAC., Thyrsites aiun C0T., CDV. et VAl. Poiss. VlII, PI. 219, CDV. R. ani., éd. ül, Poiss. PI. 49, flg. 1 ; een visch van de zee rondom Zuid-Afrika, aan de kaap de Goede Hoop zeer gewoon en als smakelijk, zeer goedkoop voedsel, bij de kolonisten onder den naain van Snoeh be- kend. Deze soort bereikt meer dan 3' lengte. Ruvettus cocco, Rovelus cantkaine. Corpus elougatum, compressum, Dentes conici, compressi, unica serie in utraque ma.villa; dentes pauci, incurvi in osse voincris et in ossibus palati. Membrana branchiostega radiis 7. Scuta parva biaculeata, cornea, seriebus regularibus per corpus sparsa ; squamae miniinae. Pinna dorsi prima longa, depressa, altera altior, priori fere contigiia. Pinnula spuria unica pone pinnam dorsalein alteram, simili accessoriae anali opposita. Sp. Ruvettus pretiosus COCCO, Rovetus Temminchii CAKTRaike, BONAP. Faun. ItaL, Pesci Tab. 128, Mémoir. de VAcad, de Rruxel- les, Tomé X. 1835. Deze visch bereikt 4' tot 5' lengte, en wordtin de Middell. zee bij Sicilië en Maltha gevonden. Cybiurn ccv. Corpus compressum, ovale, Dentes in maxillis serie unica, triangulares, saepe magni; dentes parvi in palato. Membrana branchiostega radiis 7. Cauda medio carinata, plicisque cutaneis ohliquis utrinque duabus ad basin pinnae caudalis. Pinnae dorsi duae, contiguae ; secun- dae pars posterior in pinnas spurias soluta, pinnulis anali- bus oppositas. Pinnae ventrales thoracicae, breves. Sp. Cybiurn Commersonii Scomber ComniersofiiiLk.ctv,Qm‘ Soorten uit de Indische en West-lndische zeeën. Pelamys cuv. (Sarda antea.) Squamae majores in cingulo circa piiinas pectorales. Sp. Cybiurn Pelamys. Scomber Pelamys BRÜNEICH («ec l.)? Scomber Sarda bioch fchtli. Tab. 334, cov. et vaienc. Poiss, CL. XIV. PISCES. ÖG9 Virr. PI. 217, m de Middell, zee en ook in den Atlanlischen Oceaan, langs Amerika’s oostkust. ’ Thijnnus cdv, (addito subgenere Orcyno cuv. R. ani.) Corpus conipressurn, ovale, cauda gracili. Deiites parvi. subulali, unica serie ia maxillis; dentes subliles, conferli in osse vomeris, ossibusque palali. Membrana branchiostega radiis 7, Cauda medio carinata, plicisque culaneis obJiquis utrinque duabus ad basin pinnae caudaiis. Pinnae dorsi duae, subconliguae ; secimdae pars poslerior in pinnulas pliires spurias solula, pinnulis analibus oppositas. Squamae majores, rudiusculae circa pinnas pecloralcs, in anleriore dorsi parle et juxta lineam laleraleni. Sp. ThjHHUs vulgaris cov., Scomler Thipmus l. f, cDV. el VAtENC. Poiss. VIII, PI. 210, GOÉniN Iconogr.^ Poiss. PI. 27fig. 2; de ihoutjn; deze vlscli wordt meer dan 8 lang, leeft vooral in de Middell. zee, maar wordt echter ook in den Atlanlischen Oceaan en de Noordzee gevangen. De borstvin is lang, zeisenvorinig; nog langer is zij hij Jhynnus alalonga, Scomler ulnlonga cutL., CVV. et Poiss. VIII. Pl. 215, waar zij tot achter het verbondene gedeelte der tweede rugvin reikt en hijkans % van de lengte des gcheelen lig- chaams uitmaakt. In de zeeën der warme gewesten vindt men Tliyti- nus pelamys CDV., Scomler pelamys l., CDv. et vaienc. Poiss. VI!I,PI.213, Fauna Jap., Pisc. Tab. 49, met korte borstvinnen en vier bruine langs-slrepen aan weerszijden van den buik (la bonite a ventre rayë.) Scomber cdv. (Species generis Scombri t.) Dentes (et rcliqui fere characleres) generis superioris. Pinnae dorsales fbiae a se invicein remolae, magna parle media dorsi ^pterygia. AuTts CDV. Squamae majores ad auteriorem dorsi partem et circa piniiara pecloraleni. Cauda medio carinata. Sp. Auxis vulgaris cov., Scomber bisus rafih,. Scomber Rocliei Sisso, RAFINESODE Oaratteri etc. Tab. II, fig. i, cdv. ei vaienc. oiss. VllI, Pl. 216 in de Middell. zee-, —Auxis taso CDV., Scom- »er taso COMMERSON, Nieuw Guinea. Scomher CDV. Squamae totius corporis parvae, fere ae- quales. Cauda plicis cutaneis utrinque duabus ad basin P'nnae caudaiis, absque carina media. 94 370 CL. XIV, PISCES. Sp. Scomber scomber 1. -j-, BLOCn Ichtk.Tah. 5i-, Ska?i(li7iaviens fiskar PI. 29 ; Aemakreel ; vijf valsche vinnetjes accessoriae) op den rug, cn vijf of vier dergelijke, acli ter de aarsvin ; descliubben zijn zeer klein, bijkans onziglbaar voorliet blootc oog; deze visch kan eene lengte van 2' bereiken, doch is zelden langer dan De makreel is zeer gewoon in de Middellaiidsehe zee en komt ook in den Atlantischen Oceaan tot 30° j\. B. voor; voorts in de Noordzee, veel- ligt lot 61° N. B. ; aan onze kusten, vooral in het midden van den zomer, van Junij tot Augustus. De gewone makreel beeft geene zwem- blaas, die daarentegen bij andere, zeer gelijke soorten van de Middell. zee, Scomber coUas GM.,CDV.en ^toomAerpKeizaïoto/^/iorz/s ia aoCHE, aanwezig is. B. Linea lateralis carinata, scutis aculeatis aut squamis majoribus notata. Caranu} (co.™ebs., j.ac. pro parte) cuv. Corpus conipres- sum. Linea lateralis loricata, aut per totum decursutn aut parte posteriore aculeis armala. Denles in masillis parvi, conici, confet ti, interclum ordine antico tnajores, in aliis nulli. Dentes saepissime parvi, acuti, pauci inossevo- meris, ossibusquepalali. Radii membranae branchiostegae 7, Dentes pharyngeales globosi. Pinnae ventrales thoracicae. Pin- nae dorsi duac ; aculeus incumbens, antrorsum speclans ante priorem, altera interdum in pinnas spurias soluta. Aculei duo liberi ante piunam analem. Pinnae ventrales thoracicae, Sp. Carmisc trachurus lAC., Scomber trachurus BIOCH fchth. Tab. 56, CDT. el VAl. Poiss, IX, Tab. 246; de marshanker ; zeer kleine tanden; de tweede rusvin onverdeeld; de schilden langs de zijlinie beginnen reeds digt achter den kop. Deze visch wordt ge- woonlijk V lang, hoezeer men ook nn en dan grootere voorwerpen, tot 16" en daar boven, gevangen heeft. Hij wordt in de Mid- dellandsche zee, in de Noordzee en in den Atlantischen Oceaan tot aan de Kaap de Goede Hoop en zelfs in de Indische zee aangetroffen. Er zijn echter verschillende verscheidenheden, of veelligt soorten, dm men onder denzelfden naam verecnigd heeft. Bij de andere .soorten van dit talrijk geslacht is de zijstreep alleen in het achterste gedeelte met schilden gewapend. Bij sommigen, waarvan CDvtER vroeger het ondcrgeslacht Citula vormde, is <1® eerste weeke straal van de tweede rug- en van de aarsvin in een langen draad verlengd. Sp. Caranoc citula cov., Garanx cirrhosn^ EnRENB,, CDV. et VAl. Poiss. IX, PI. 250. CL. XIV. PISCES. n7i Vomer cuv. (Zeus l. pro parte). Corpus conipressum, altum. Caput conipressum, declive. Squamae minimae aut inconspicuae, in linea laterali majores. Dentes parvi in utraque inaxilla zona angusta conferli ; dentes aliquot mi- nimi in osse vomeris. Dentes giobosi, parvi, conferti in ossibus pharyngealibus. Radii membranae branchiostegae 7. Pinnae ventrales thoracicae. Pinnae dorsi aut duae, an- teriore humili, aut radii sejuncti, breves, anterioris pinnae loco ; altera, uti pinna analis, radiis saepe elongatis, filifor- inibus. Pinnae ventrales thoracicae. Olistus CDV. Linea lateralis durso fere parallela. Pinnae secundae dorsi ac pinnae analis radii iutermedii non ra- niosi, in filanienta longissima producti. Sp. Olistus malabaricus CDV. et TAI. Poiss. IX, PI. 25. Vomer [Scyris, Blepharis, Gallicht/iys cüv., Argyreiosus LAC., CDV., Vomer cDV.) Linea lateralis supra pinnas pecto- rales convexa, fere semi-circularis, dein recta in medio corpore ad pinnam caudaleni decurrens. Sp. Vomer vomer noh., Zeus vomer, l. Abacatuia MAliCGR. Hist. nat. Bras. p. IGl, iwjf. Mus. Ad. Frid. Tab. 3t, fij. 9, uiocH lohth. Tab. 193, Ëg. 2; de tweede straal van de rugvin is in een draad verlengd, die langer is dan bet ligchaain. Deze soort leeft aan Amerika's oostkust, van Ncw-York tot Brazilië. Vomer Gallus, Gallichthys major cnY.,Zeus Gallus (l.l) edssei, BIOCH Tchth. Tab. 192, f. 1, cdv. et VAl. Poiss. IX, PI. 254 ; in de Indische zee bij de Snnda-eilanden enz. ; — Gallichthys Aegyptiacus EHRENB., GDÉK. Icono^r., Poiss. Pl. 31, fig. 3. Bij deze soorten heb- ben de buikvinnen mede zeer verlengde straten. De buikvinnen zijn daarentegen zeer kort en ook de stralen der rug- en aarsvin niet verlengd bij Vomer Brownii COT. (•). Hynnis cdv. Pinna dorsalis unica, anali opposita. Linea ®31eralis ad partem posteriorem caudae sciitis aculeatis *oricata. Reliqui characteres generis superioris. (*) (*) Er zijn verscheidene fossiele soorten van de tertiaire formatiën 'l'e tot de Scomberoiden bebooren, vooral in den Monte Bolca. Onder ‘ e^n is zeer gewoon Gasteronemus rhombeus agass., Poiss. fass. V, 2, met zeer sterk vooruitspringenden onderrand van den buik’ als bij Metie (zie lager, bl. 373) en den tweeden straal der buik- '>nnen draadvormig, de lengte van bet ligcbaam verre overtrelFende. 24’ 372 CL. XIV. PISGES. Sp. Hynnis Goreensis, CDT. el val. Poiss. JX, PI. 257. II. Os protractile. Corpus compressum, altmn, Pinnae ventrales in omnibus thoracicae. A, Pinnae dorsi duae coniiguae. Pinna caudalis ro- tundata. Zeus I.. (pro parto), cuv. Dentes niinimi, aculi, subnlaii in maxillis zona arigiisla conferti, dentes paiici in-i ossc vomeris. Membrana branchiostega radiis 7. Aculei anterio- ris pinnae dorsi Clamcnio longo aiicli. Series sciilornni osseorum in carina ventris et ad latera pinnae dorsalis -secundae. Linea lateraü, per lolnm decursum aequabili modo incurvata, dorso parellela. Squamae parvae, ovales. Sp. Zeus faber L. wilLCGDB. Tal). S. IG, BLOCn Ichth. Tal). 41, COÉRIN Iconogr.. Poiss. P!. 32, tijj. 1 ; het skelet afgcheelit bij ROSENIUAt, Ichthyotom. Taf. XIII, fijr. 1, en agassiz, Poiss. foss. \\ Tal). B. fiir. 2; Zonnevisch, la Dorée, the Dory } in de Middellandschc zee en den Allantiselien Oceaan ; in de Nooidzee heeft deze visch de noordelijke {fren.s zijner verhreidiniy, zoo al.s het schijnt, op 54°. De kleur der door mij waargenoincno vissehen was, overeen- komstig met hetgeen ccvier opleekent, blaauwachtig grijs (lood- kleurig) en niet levendig geel, zoo als in de afbeelding van Btocil. Boven en achter de borstvin is eene groole ronde zwarte vlok, door een kring van lichter kleur en een buitensten, zeer zwarten kring omgeven. Deze vlek wordt bij oude voorwerpen meer onbepaald en flaanw. Ook bij de door mij onderzoc])te voorwerpen van Zeus pun- gio cov., zag ik die zelfde vlek. Deze soort van de Middellandschc zee onderscheidt zich door eeneri groolcn doorn van het schouder- blad, die boven de kieuwdeksels naar achteren uilsteekt. Cov. et TAlENC., Poiss. X, PI. 280. Capros bAC. Squamae parvae rudes, aculealae (clenoideac). Oculi praegrandes. Membrana branchiostega radiis 5. Sp. Capros aper lAC., Zeus aper i., Percu pusüla ERONNICD, aOKDElET de Piscib. p. 161, rABBEll, Brit. Fish. I, p. 169, CDV. et valeNC. llist. nat. des Poiss. X, PI. 281, uit de Middell. zee. Of deze visch met Zeus zulk eene naauwe verwantschap lieeft, dat men hem naast dat ge.slacht kan plaatsen, komt mij zeer twijfel- achtig voor. Ook het inwendig zamenslel is in vele opzigten zeer verschillend; er zijn b. v. slechts twee, korte appendices pyloricne., die hij de overige Scomberoiden zoo talrijk zijn. .Agassiz wil dezen visch bij Dahlia onder de Percoïden jilaatscn. Bij Centriscus onder CL. XtV. PISGES. 573 raeo/)ercz«/M»t aan den rand fijn- gestreept of ingekorven. Er zijn slechts weinig blinde aan- hangsels aan den poertier, gemeenlijk 4 of 5 (bij sommigen 6, bij anderen slechts 3). Zij hebben eene zeer groole zwem- blaas. Onlangs heeft TROSCHEL op de bijzonderheid opmerk- zaam gemaakt, die de schubben bij deze familie aanbieden, he strepen, die op de schubben voorkomen, loopen over de geheele vlakte dezer deelen niet, zoo als gewoonlijk, in eene, aan den rand evenwijdige rigting, maar in het bovenste en 380 CL. XIV. PiSCES. onderste gedeelte ■van het midden eiker schub luojien zij schuins of bijkans regthuokig naar den rand en zijn de verleng- den van de concentiieke strepen van het achterste gedeelte. Intusschen nainïn. ook bij eenige andere vischgeslachten,il/ML lus, Vpeneus, Sillago, Apogonen Psettus, dergelijke schubben waar. Troschel, Ueber die Begrenzung der Familie der Spa- roiden, Archiv für, Naturgesch. 1849, S. 382— 386, Taf. 8. Van het kenmerk der onafgchrokenc zijstreep is slechts ééne uit- zondering bekend, in liet nieuwe, Zuid-Ainerikaansche geslacht Achar- nes, MiiLl., iROScn., bij hetwelk ook slcchls 5 kieuwstralen aanwezig zijn, hoezeer bet anders door den uit.etrckbarcn mond tot de afdee- ling der .Vaeniden behoort. Zie R. schombürgk Reisen in BHtisch- Guiiina II1‘' Thl. 1818. S. G22. Kene afh. van dezen visch is mij nog niet bekend. A. Os protractile. (Stipites longi ossiuni interniaxillariuin inler orbilas recepti.) Mac.noidei sive Maenides. Membrana branchiosfega radiis 6. Smaris cüv. (add. generibus Maem cuv. et Caesio co.iiMEus., cnv.) Denles parvi conferli zona angiisla iu maxillis. Pinna dorsi unica, longa, in pleri.sque ejusdein fere per lotuin decursiim aitiliidinis. Squainae tres elongalac ad pinnas venlrales, duae acuminalae, lalerales, lerlia lanceo- lala, inler ulramquc pinnatn posila. Pinna caudalis hinata aut furcata. Corpus elongaUim, fusifornie aut ovale. Denles pharyngeales selacei, conferli. Caesio commers., lac. Pinna dorsalis tola aut basi sqoa- mosa, poiie pinuas pectorales incipiens. Sp. Caesio erythrogaster KüUL et v. ïïass.. Sparus cunt^^'S BLOcn lehth. Tab. 263, fig. 1, CDv. et vaienc. Poiss. VI. l’h Bij deze soort zag bieeker in de groote voorwerpen een door kleine tandjes ruw ploegbeen. Hetzelfde nam hij waar bij nieu'we soort, die hij Caesio Pingalo noemt. [Verh. van hel Batae' Genootschap XXIII Deel, Bijdrage tot de hennis der Sparoti^''’' en Maenotden van den Soenda-Molukschen Archipel)- Deze waai neming is voor ons cene reden te meer om Maena CDV. niet ab geslacht van Smaris af te scheiden. .41 de tot nog toe beken ® soorten van het ondergeslacht Caesio zijn uit bet oostelijk lialfi’O'* > uit den Indischen Oceaan en sommige ook uit de Koode zee. Smaris cuv, Pinna dorsalis non squamosa, supra piiui^*’ CL. XIV. PISCES. 581 peclorales incipiens. Vouier in aliis edeiitulura, in aliis [Macna cdv.) serie dentium subtilium, conferlorum in- structuni. Sp. Smaris Maena noh., Maetm vulgaris CDV., Sparus Maenaï..! CDV. R. ani,,édU.{ll.,Poiss. PI. 3G, fi{j. 4 (icon capitis); — Smaris {Maena CDV.) Oshcchii^ Sparus tricuspidatus spinola A?iu, du Mus X. PI. 28, fit'. 1; — enz., soorten van de Middell. zee. Smaris vutgaris CDV., Sparus Smaris T., pro parle., BONAP. Ital. Ptsc. Tav. 90, lig(. 2 ; BONAPARTE onderscheidt hiervan nog', onder den naain van Smaris gracilis, don door beLarochb beschreven visch, Ann. da Mus. XIII. 1809, p. 344. PI. 25, liff. 17; — Smaris alcedo CDV., cdèrin fconog?-., Paiss. PI. 21, fig. 1, en eenige andere soorten vati de MiddcII. zee. Ook in den Atl. Oceaan komen Soorten van deze groep voor. Gevres cdv. Denles parvi, conferti, zona aiigusla in ina.xillis; dentes in osse vonieris ossibusqiie palatinis nulli. Pinna dorsi in sulco anguslo, squaniis ercclisciiiclo, inserla. Dentes pharyngeales inferiores anlici selacei. reliqui glo- bosi. Corpn.s coixipressnm, dorso et abdoniine aculis, pe- ctore ante pinnas vcnlrales plano. Praeoperculiini saepe denticnlatiiin Os protractum, obliqnc deorsurn inflexum, caput ore retracto ante ociilos breve. Pinna candalis pro- ftinde biloba. Sp. Gerres otjena CDV., Lahrus oyena forsk., Lahrus longi- rostris LAC, Poiss. UI. PI. 19, fig. 1; — Gerres Plumieri CüV. ei VAL. Poiss. VI. Pl. 16 r enz. Soorten van de Tropische zeeën. Gelijk de andere visschen van deze afdeeling, hebben deze .soorten drie stekelacbtige stralen aan de aarsvin; bleeker beeft bij Java eene soort ontdekt, die vijf zulke stralen bezit ; hij vormt daaruit het geslacht Pentaprion ; Sp. Pentapvion gerreoides. Annol. Genera dnbin nut incerli loei itiihi videntnr Emmelichthys riouards. et Apiiareus cuv. Radii raembratiae branchiostegae 7, et in Emmelichthy pinnae dorsales duae dislante.s. Os in tubum horizontalem protractile; vide rlee- KER I.l. p. 26. Aphareus ore non protractili, rictu amplo dislinguitur, pinna dorsi el ani unica, ultimo radio utriusque elongato. Cf. cdv. *e# val. Poiss. VI, p. 485—491. Sp. ApTiareus coerulescens cdv., Garaiixomorus sacrestinus l'ACÉp., Labrus furen ejusd., Poiss. III. Pl. 22, fig. 1, CDV. et 382 CL. XIV. PiSCES. TAl. Poiss. VI. Pl. 1G7 bis; liab. in Oceauo iiidico — Aphnr. ru- iilans CDT. habit. in Mari rubro. Chaetopterus schleg. — Habitus Apharei, at inembrana branchiostega radiis 4. Cf. Fauna Japon., Pisc. p. 78, 79. B. Os nou protractile. — lladii membranae branchioslegae 6, in paucis 5. Dentes nulli in osse vonieris aut in ossi- bus palati. {Sparoidei cüV.) Genus Sparus akt., l. (exclusis quibusd. specieb.). A. Dentes alii conici, alii parvi, conferti. * Genae squamosae. Pentapus cdv. Dentes siibliles, breves, couferli, zona angusla ia utraque maxilla; dentes pauci majores, acuti, anteriores. Sqiianiae tres elongatae ad pinnas ventrales, duabus laleralibus, tertia media inter utramque. Oculi raagni. Sp. Pentapus vitlatus CDV., Sparus vittatus BlOCH Ichth, Tab. 275 ctc. Dentex ciiv. Dentes maxillares medio ordinibus pluribus, ad iatera serie unica, majores, conici ; anteriores aliqnot sacpe majores, lancinantes. Sp. Dentex vulgnris CDV., Sparus denlex l., BIOCH Ichth. Tab. 208, CDV. et VAD. Poiss. VI. Pl. 153, in de MiJdell. zee. Tot dit gcslaebt beboeren vele soorten van den Atlantisclien Oceaan, de Roüde zee en vooral van den Indiscben Oceaan. Ook kent men vele fossiele soorten van den Monte Bolca. ** Genae nudae. Letitrinus cüv. (Dentes laterales poslici in aliis conici in aliis rotundati). Sp. Lethrinus nebulosus EHRENB., Sciaena nebulosa rOBSK., Koode zee; — Lethrinus rostratus K. et V. HASS., van den Indi* schen Oceaan, gelijk de meeste soorten. Sommigen worden als zeer smakelijk geroemd, zoo als Lethrinus centurio CDV., et VAi., Poiss- VI. Pl. 158, en de japansclie Lethrinus haematopterus, scalE*’- Faun. Japon., Pisc. Tab. 88. Dit geslacitt overtreft al de overig® van deze familie in aantal van soorten. B. Dentes omnes parvi, acuti, conferti. Genae squantosdC’ CL. XIV. PISCES. 585 Cantharus cuv. Dentes paullo majores, conici, serie ex- terna ; pone hos alii couferli, subulati, Sp. Cantharus vulgaris CDV., Sparus cantharus i,, C0v. et VA- lENC. Poiss. Vt, Pl. IGO in clc Middell. zeê; — Cantharus griseus CDV., VABREll Brit. Fish. I, p. 114; — Canthartis Blochii cdt.. Sparus Brama BI. (nee 1,), Biocn Ichlh. Tab. 269, van de Kaap de Goede Hoop, enz. C. Dentes plant, sectorii. Genae squamosae. Box CDV. Dentes contigu! , serie unica, superiores apice emarginati aut crenati. • N Sp. Box vulgaris. Sparus boops l., CDV. et VAl. Poiss. VI, Pl. 161 ; Middcllandsclie zee en Atlantisclie Oceaan langs de Noord- kust van Afrika, enz. Scatharus cm. Dentes contigu!, serie unica, plani, apicem versus acuminali. Sp. Scatharus graecus cov. et VAl. Poiss. VI, Pl. 162 ter; Middellandsclie zee bij den Grieksclien Arcliipel. Obluta CDV. Dentes orcline externo contigui, antici se- ctorii, ad latera subulati; alii niiniili, conferti pone hunc ordinem. Sp. Ohlata melanuru CDV., Sparus melanurus l,, CDV. et VAl. Poiss. VI, Pl. 162 bis.; in de Middellandsche zee; grijs zilverkleu- rig; eene zwarte vlek boven op den staart, achter de rugvin. Crenidem cdv. Dentes sectorii, crenati, duplici serie in uiaxillis; alii conferti, rotundati, minulissimi pone hos ordines. Sp. Crenidens Forshalii CDV. et VAl. Poiss. VI, Pl. 162 quatcr. Melaniahthys schlec. (Cf. Faun. Japon., Pisc. p. 75.) D. Dentes laterales globosi, corona plana aut roUindata, molaribus similes, serie unica aut pluribus ordinati. Genae squamosae. Pagellus cdv. Dentes antici subulati, parvi, seriebus plu- •■ibus, laterales globosi, ordinibus duobus aut pluribus. * Sp. Pagellus erythrinus, Sparus erythrüius l. -f-, CDV. et VAl. Poiss. VI, Pl. 150; Middellandsche zee, ook nu en dan in de Noord- zee; GKONOVIDS heeft een voorwerp, dat bij Scheveningen gevangen CL. XIV. PISGES. 58.i was, beschreven; Mus. Ichth. p. 38, N“. 90; — Pagellus ceiitro- dontus CDT., Sparus ceniroduntus, lA roche Ahh. du Mus. XIII, l’l. 23, fijj. 2, GoisRlN Icouogr., Poiss. PI. 20, fig. 1, yarreii Brit. Fishes I, p. 10”; KRÖter Danm. Fishe I, p. 206; 18" lang of zelfs grootcr; roodaclilig, met een groote zwarte plek achter den kop bij het begin van de zijstreep. Ook eenige uitlandsche soorten van den Atlantischen Oceaan belmoren tot dit geslacht. Pagrus cm. Dentes anlici conici, rnedii validi, poiie hos parvi, conferli. Denles laterales globosi, duobus ordi- nibus. Sp. Pagrus vuTgaris CDT., Sparus pagrus I. (pro partc), CDT. et TAl. Poiss. VI, PI. 148; Middellandsche zee, verscheidene soorten van de Roode zee en den Indisclicn Oceaan, enz. Sparus L. (pro parte) nob., Chrysoplirys cuv. Denles anlici conici ; denles lalerales globosi, seriebus tribus aut pluribus. Sp. Sparus Aura/a L. (pro parte) f, CDT. et taL.Po8ïj.VI,P1.145 la daurade., de goudbrasem, met eene goudglanzige streep tusschen de oogen; in de Middellandsche zee en den Atlantischen Oceaan . De afbeelding, welke Dtoon als eene van dezen visch gegeven beeft, Icluh. Tab. 266, is volgens CdTIER die van een jong voorwerp van Chrysophrys globiceps CDT., van de Raap de Goede Hoop. Dit ge- slacht is talrijk in soorten; scntEGEl beeft er verscheidene uit de zee bij Japan beschreven en afgehceld. Bij andere voorwerpen worden de zijdeling.schc ronde tanden door veel grootere eironde landen vervangen. Zie over de plaatsing en op- volging dezer tanden bij Sparus Aurata, cdtier, Hist. nat. des Poiss. VI, p. 380, PI. 163, fig. 3—12. Sargus cuv. Dentes anleriores lati, corona angusta, transversa, incisivis humanis sirniles. Denles lalerales ro- tundali, magni, ordinibus pluribus, rarius ordine unico. {Charax nis.so, cuv.) Sp. Sargus annularis CDT., .S/mras I., IA ROCHE, Aun- du Mus. XIII, PI. 24, CDT. et valenc. Poiss. VI, PI. 149 in de Middellandsche zee enz. Familia XLl. (CCLX.) Sciaenoklei. Corpus compressum, plerumque oblongutn. Squamae ctenoideae, plerumqD® magnae, tenues, flexiles, corpus, opercula genasque saep® CL. XlV. PISCES. 583 eliarn pinnaruin venlraüum parteni obduceules. Denles iu inaxillis; os vomen’s et ossa palati glabra. fllembrana bran- chiostega radiis 7, interdiim 6 aut rarius S. Pinnae ven- trales thoracicae. Ossa capilis saepe lineis exsertis instrucla, areolqs cavas circumscribentibus ; hinc capilis forma tumida. Linea laleralis continua, antice incurva, convexa, postice recta, interdum indislincla. Ombercischachtigen, Bijkans alle soorten van deze groote familie zijn zeevisschen. Sommige iiogtans worden aan de monden der rivieren gevangen; enkele- leven in zoetwater [Macquaria cüv., Scolopsides cancellatus cüv, enz.). Er is steeds eene zwemblaas aanwezig, welke gewoonlijk groot is en dikwerf vele, zeer zaraengestelde aanhangsels heeft. Vergelijk Cuvier ffist. nat. des. Poiss. V, PI. 138, 139, en be- paaldelijk over de zwemblaas van Sciaena nquila, Mém. du Mus. I, p. 18—21, PI I, lig. 2, PI. II, III. Het zonderling maaksel der kopbeenderen, van welke vele, vooral het voorhoofds-beeu, de rij v.in onderoogkas-beentjes en hetpraeo/jercu- lum, bij demeestesoortenuitspringendelijnen hebben, met daartusseben- liggende holten of diepten, kan men opgelieldcrd vinden bij csvier et viLEKCiENNES Poiss. V, PI. 140; zie ook eene afbeelding van Corvina nigrn, onder den naain van Sciaena umbra, bij KOSEPiinil Ichthyot. Taf. XVII, fig. 1 en\an Umbrinavulgaris CV\., Sciaena cirrosa I., bij ACASSI2 Poiss. foss. IV, Tab. K. Bij velen zijn de steentjes van den gclioorzak zeer groot; vanhier beeft ook een ondergeslacbt zijnen naam bekomen {Oiolitims). De onkundige menigte, die zoo geneigd is, aan al wat vreemd scbijntv ook vreemde krachten toe te kennen, meende ten tijde van EÉLOrt, dat de geboorstcenljes van Sciaena aquila, aan den bals gedragen, een genees- en voorbehoedmiddel tegen buikpijnen w^aren. De Aqua- tilibus, Parisiis 1553, p. 118. Phalaiix I. Ptnna dorsalis unica, continua aut parum inter aculeos et radios molles emarginata. Macquaria cnv. Os edentulum. Membrana branchiostega fadiis 5. Sp. Macquaria australasica CDV. et VAl., Poiss. V, PI. 131. Lobotes cur. Corpus altum, breve. Caput ante oculos 1^'eve, roslro declivi, subconcavo. Dentes parvi, conferli, tenues. Praeoperculi margo denticulalus. Membrana bran- II. 35 386 CL. XIV. PiSCES. cliiostega radiis 6. Pinna dorsi et ani in apicein lotunda- tum productae, Sp. Lobotes surinamensis CVY., Ilolocentrus sutinamensis nioca fchth. Tab. 243, langs de oostkust van Amerika, van Nicuw-York tot Brazilië; — Lobotes erale CDV., Règne ani., éi. ill., Poiss. PI. 31, fig. 1, cene, aan de vorige zeer gelijke soort van den Indi- schen Oceaan, enz. Glaucosoma sciil. (Membrana branchiostega radiis 7. Pinna dorsi anlice humilis, radiis pungenlibus paucioribus quam in superiori gencre, quocum ceterum inulta habet cominunia). Sp. Glaucosoma Burgert no\i., Glaucosoma SCUUG., Faun. Japon., Pisc. Tab. 27. Annot. Hic etiain collocandiiin videtur genus novum e mari indico prope Celebes, Labracinits Mus. L. B., cujus descriptioneiu a Doctissimo sciilegel exspectandam puto. Genus Po/ycen Poiss. Pl. 27, fig. 1, YARREll Brit. Fish. l, p. 90; Zeebaars, Umhrina of Ombrina der Italianen, Aigle, Maigre, in de Middel- landsche en Noordzee; deze visch wordt 5 of 6 voet lang, en was vroe- ger in Italië zeer boog geschat. Op de zwemblaas van dezen visch heb- ben ■wij boven reeds opmerkzaam gemaakt. De maag is zeer lang: cv CL. XIV. PISGES. 501 7.ijn 9 (of, volgens CDVIER, 10) groote en ruime«/>/)eWfcespj^/onc«e,' liet laatste gedeelte der darmbuis is zeer eng. Annot. De aliis guibnsdam subgeneribus, bic omi.ssis cf. CDV. et VAi., Poiss. Tom. V. Familia XLll. (CCLXl.) MuyüoideL Corpus elongalum, squamosum, pinnis dorsalibus duabus, tantum non semper parvis, distanlibus ; prima aculeis pungenlibus in medio fere dorso, altera radiis mollibus suffulta, anali fere opposita. Pinna caudalis furcata. Pinnae ventrales abdominales, ante dorsalem primam positae. Deutes parvi, tenuissimi, inter- dum nulli. Oculi magni. (Membrana branebiostega radiis (5, rarius S). Tetragonurus kisso, cdv. Squamae seriebus obliquis, ver- ticillatim corpus cingentibus disposilae. Pinna dorsi anterior longa, humilis, aculeis numerosis. Dentes conici, unico ordine in maxillis; dentes acuti in osse vomeris et ossibus palati. Caiida ante pinnam ulrinque bicarinata. Membrana bran- branchiostega radiis b. Sp. Tetragonurus Cuvierii RISSO, Miigil niger, rOndeiet, Corvus niloticus AIDROVANDI de Piscib. (ed. Franscof.), p. 236, Tab. 26, fig. 14. CDV. ei VAl. Poiss. Xl, Pl. 318; uit de Middellandsctie zee; deze soort wordt 13'' lang en schijnt zeldzaam te zijn. Zij beeft vele blinde aanhangsels aan den portier en gcene zwemblaas. In sommige opzigten nadert dit vischgeslacbt tot de Nolacanthmi (zie boven blz. 356); de harde, in sebninsebe rijen geplaatste schub- ben doen ons aan de Ganolepidoten, aan Lepidosteus en Polypterus denken. Mugil L. Corpus et caput squamosa. Opercula magna, glabra, tenuia, gibba. Squamae magnae (ctenoideae), postice parvis denticulis asperae. Caput supra planum ; oculi a se invicem remoti. Corpus elongatum, dorso fere recto. Os parvum; maxilla inferior crista longiludinali, intus exserta, tnargine exciso maxillae superioris recepla. Dentes maxil- *ares ordine unico, tenuissimi, interdum nulli ; os vomeris ct ossa palati edentula. Pinnae dorsales duae distantes, parvae, prima aculeis 4. Sp. Mugil capito CDV. f, YARREll. Brit. Fish. 1, p. 200, in do 592 CL. XIV. PISCES. Midilell. zee en de Noordzee; — IINïIAEDS verwarde deze soort met Mugil cephatus, GDÉRIN Iconogr.^ Poüs. PI. 37, flg. 1 : zie over de verscliillcnde soorten in de Middell. zee cdv. en vai. Tom. XI. Menliontook verscliillende nitlandsclie soorten, vooral uit de Indische zee. Er is hij dit geslacht ecne groote zwemhlaas. Er zijn slechts twee hlinde aanhangsels aan den portier en het portier-gcdeeltc van de maag’ heeft dikke spierachtige wanden. Somtijds heeft de eerste rugvin toevallig hij eene of andere soort vijf stralen; tiNSAlos heeft dit ten onregte als een soortskenmerk hij Mugil cephalus Of^ege\cn. Atlwrina i.. Corpus clongatum, dorso subconvexo. Squamae mediocres, cycloideae. Os prolraclile. Denles parvi in maxillis, saepe eliam in palalo. Meinbrana bran- chiostega radiis G. Pinnae dorsales duae parvae, distantes ; prior aculeis 4 — 9, plerunique 0 aut 7. Corpus fascia aterali argentea. Deze visschen zijn klein ; zij hehhen eene zwemblaas, maar gecue blinde aanhangsels aan den portier. Met vele uitwendige gelijkvor- migheid aan het vorige geslacht onderscheiden zij zich daarvan echter door de schuhhen, die AGASSIZ {Rerh, s. les Poiss. fuss. I, p. 8 83) beschreven heeft, en door ontleedkundige bijzonderheden. Sp. Alherina liepsetus I , CDV. et VAt. Poiss. X, PI 302, fig. 1 in de Middell. en Zwarte zee, ook in den Atl. Oceaan langs Afrika’s Noordkust; — Atherina presbyter -j-, CDV., GDÉRiJf Iconogr., Poiss. PI. 37, fig. 3, ÏARREIL Brit. Fish. I, p. 214, uit de Noordzee enz. Familia. XLIII. (CCLXII.) Aspidoparei (CataphracH müil.) Corpus compressum aut fusiforme, capite plcrumque magno, aculeato. Ossa suborbitalia magna, postice cum praeoper- culo conjuncta, genas scuto legentia. Squamae ctenoideae, saepe parvae, ovales. Dentes conferti, plerumque tenues in maxillis, saepe etiam in osse vonieris et ossibus palati. Pinnae ventrales in plerisque thoracicae aut jugulares, in paucis abdominales. Schildtcangige visschen (^joues cuirassées cuv.) Deze vis- schen naderen zeer tot de baarzen. Bij sommigen zijn, vol- gens de 'waarnemingen van J. muller, slechts drie kieuwen met eene halve aanwezig en ontbreekt de spleet achter den laatsten kieuwboog. Tot verdeeling dezer familie kan echter dit kenmerk niet wel dienen, daar alsdan b. v. Pteroïs van Scorpaena verwijderd en elk dezer, zoo verwante CL. XIV. PiSCES. 591 geslachten in eene andere afdeeling geplaatst zou moeten worden. Phalanx I. Aculei liberi ante pinnant dorsalem radiis 7nollibus suffuUam. Gasterosteus l. (exclusis quibusd. specieb.) Maxillae den- libus miuiiiiis, conferlis ; palatum edentuliun. Membrana branchiostega radiis 5. Corpus ad latera saepe scutis osseis traosversis leclum, ceterum alcpidotuni. Cauda ulrinque cariiiata. Pinnae ventrales abdominales, aculco valido et uno, interdum duobus, radiis mollibus, brevibus. Ossa pelvis tnagna, slernum abdominale efficienlia. Sp. Gasterosteus Spinachia l. -j-, Iclith. Tab. 53, fig. 1, Skan- dinaviens Fis kar. Tab. 4, lig. 3; de zeestekelhaars ; 14 of 15 vrije dooriiaebtige stralen op den rug; de kop lang, bet ligebaam zeer langwerpig; wordt 5" of 6" lang; komt in de Noordzee voor. Gasterosteus pungitius l..-]-, BIOCH Ichth. Tab. 53, lig. 4, dinaviens Fiskar, Tab. 4, lig. 2 ; de stekelbaars, onze kleinste zoetwater-viscii, wordt niet meer dan 2f" lang en beeft 8 tot 10 stekels op den rug. Eene andere soort, die een weinig grooter wordt, beeft slccbls drie stekels op den rug; Gasterosteus aculeatus I. j-, Skandinav. Fisk. Tab. 4, fig. 1, u,b. Bij deze soort komen aan de zijden beenige platen voor, die bij Gast. pungitius ontbreken ; zij strekken zicli nu eens meer, dan minder, naar aebteren over den staalt uit, waarin overgangen worden waargenomen, die bet vast- stellen van twee soorten [Gasterosteus trachurus en leiurus CDV.) minder aannemelijk maken. Monocenlris bl., sciin. [Lepisacanthus lacei*.) Dentes breves, tenues, confet ti in maxillis et ossibus palati, nulli in vomere. Membrana branchiostega radiis 8. Corpus breve, compressum, squamis maguis, duris, carinatis, scabris. Radii pungentes crassi in dorso. Pinnae ventrales aculeo ^alidissimo, tribusque radiis mollibus minimis. Sp. Monocenlris carinata Bl. SCIIN., Gasterosteus japotiicus hodiiotn, Verh. van de Maatsch. der Wetensch. te Haarlem XX, 2e Stuk, blz. 329, 330, Sciaena cataphracta IHONB., BIOCH, SCBN. ^gst. ichth. Tab. 24 (icon Tbcnbergi), güÉrin Tconogr,, Poiss, PI. 16, fig. 1, SCHIEGEL Faun. Japon., Pisc. Tab. 22, lig. 1; uit de Japansebe zee; deze soort wordt door de Japanners gegeten en is «r gemeen, hoezeer zij in de verzamelingen van Europa nog zeldzaam gevonden wordt; zij bereikt eene lengte van slechts 5". 504 CL. XfV. PISCES. Phalan.x II. Pinna dorsi mica. Pinnae venlrales tho- racicae. (Genus Scorpaena l.) Synanceia bi.., scbn. Corpus alepidolum, saepe verru- cosum. Caput cavernosmn, tuberculalum, plerumque ma- gnum. Oculi in verlice approxiinati. Dentesconferli, tenues in maxillis ; os vomeris plerumque edenlulum, interdum dentibus inslructum [Synancidium müll.). Membrana brau- chiostega radiis 7. Pinnae peclorales amplae, radiis omni- bus apice fissis. (Branchiae 5 cum dimidia). S|). Synanceia liorrida CDT., Scor'paena horrida 1., CRONOV. Zoo- phyluc. Tab. 11 — 13, LAG. Poiss. II, Pl. 17, fi;;. 2, uit den Indi- sclien Oceaan, wordt omtrent 8 of 9'' lanjj; — Synanceia brachio CDT., lAC. Poiss. III, Pl. 12, fij. 1, BLOcn Syst. iohth. Tab. 45, CüV. R. ani., ed. UI., Poiss. Pl. 25, fig. 3; eveneens uit den Indi- scben Oceaan van de Arabische Golf en J]et eiland Mauritius tot aan Nieuw-Gitiiica; dete soort wordt 10 '' lang; — Synanceia elongata CDT., eene soort, die nog niet is afgebeeld, mede uit den Indischen Oceaan, wordt slechts 3 of 4" lang en heeft een veel kleiner hoofd dan de overige soorten. Pelor ccv, Dentes conferti, minuti in maxillis et osse vomeris. Os oblique sursum spcctans. Orbitae peduncnlatae. Aculei pinnae dorsalis elongati. Duo radii liberi sub pinnis pectoralibus. Reliqui cbaracleres fere gcneris superioris. Sp. Pelor obscurum CüV., Scorpaena diductyla FAIL., Spie, Zool. VII, Tab. 4, uit do Stille Zuidzee; Pelor juponicum CDT., CDT. et TAl. Poiss. IV, Pl. 93, en beter Faun. japon. Pisc. Tab. 18, f. 2, enz. Soorten uit het westelijk halfrond zijn tot nog toe van dit, evenmin bekend als van het vorige geslacht. Apistus CÜV. Caput compressum, aculeatum. Dentes parvi, tenues, conferti in maxillis et osse vomeris; dentes palatini in aliis, in aliis (subgenus Minous cdv.) nulb. Membrana branchiostega radiis S — 7. Branchiae tres cuna dimidia (müli..) Os suborbitale et praeoperculum aculeo validissinio, erigendo armala. Corpus in aliis nudum, io aliis squamosum. Pinna dorsalis a capite versus caudae apicem decurrens. Radiis liberis sub pinnis pectoralibus. Sp. Apistus tracldnoides CDV., CDV. et VAl. Poiss. III, Pk fig. 1, Indische zee bij Java; — Apistus marmoralus cvv., R.ant- CL. XIV. PISCES. 595 éi. ill.., Poüs. l’l. 24, fig. 3. Oost-Indic l)ij Tiiiior; tieie soort is zonder scliubbea, enz. Alle soorten zijn uil liet oostelijk halfrond; kleine visscheii van 2'' lot 4" lengte. Agriopus cov. Corpus comprcssnm, cule nuda, glabra aut scabra obleclunï. Caput ante oculos fere rede ad os par- vuni descendens. Dentes conferli, graciles, in maxillis, inlerdum etiain in osse vomeris. Membrana branchioslega radiis 5. Pinna dorsi longa, anlice alla, supra oculos aut mox post oculos incipiens et ad apiceiu caudae producta. Radii molles piunarum non ramosi. Sp. Agriopus torvus CüT., Blennius torvus gbonov. ; — Agrio- pus verrucosus CDV , CüV. et TAL, Poiss. 111, n, 91; beide van de kaap de Goede Hoop. — Agriopus peruvianus COT., R, rmi,, éd. ill., Poiss. l’l. 25, lig. 1. Ilaploacfis sciileg. Pinna dorsi poslice allior. Pinnae ventrales triradialac. Praeoperculum aculeis pluribus arma- tnm. Reliqui cbaracleres fere generis superioris. Sp. Paploactis cotloides nob.. Faun. Japon.., Piso. Tab. 22, lig. 3, 4; een klein viscbje van nagenoeg 3" lengte. Blepsias CüV. Sp. Blepsias trilobus CDV., TAL. Poiss. 111, PI. 90, Tracliinus cirrosus PAll., aan de kusten van Kamschatka; van de zelfde kus- ten is ook Blepsias bilobus cdt,, R. ani.^ ed. Hl... Poiss. PI. 24, lig. 2. Dit geslacht is zeer naauw verwant met Uaploadis scniEG. Genus Taenianotm lac., cuv, An ab Agriopo satis di- stinctiim? Caput compressum, aculeatum oirrosuni ; corpus valde compressum, squarais parvis obtectnm. Pinna dorsi alta, longitudine dorsi, cura caudali juncla. (Dentes ? Radii meinbr. branchiostegae ?). Sp. Taenianotus triaeanthus CDV., tal. Poiss. IV, PI. 89, R. «Mi., éd. ill., Poiss. Pl. 23, fig. 2; specimen incertae originis, 3" longum. Hemilepidotus cov. Sp. Hemilepidotus Tilesii CDV., Cottus hemilepidotus TilES., et VAL. Poiss. IV, Pl. 85, R. ani.., éd. ill., Poiss. Pl. 22, fig. 2. Plerois cov. Caput compressum, aculeatum, cirris laci- Diaiis praeditiim. Dentes tenues, breves, conferti in maxillis 50G CL. XIV. PISCES. et osse vomeris, nulli in ossihus palati. Membrana bran- chiostega racliis 7, Radii anteriores pinnae dorsalis et radii pinnarum pectoralium elongali; horuni primi interdum ad candalem usque piunam producti. Corpus parvis squamis tecluin. Sp. Plerois volitans CDV., Gasterosteus voUtans l., Scorpaena volita7is GM., Biocn Ichth. ïab. 184, benneii Fishes oniheCoast of Ceylon. Londou 1830, PI. I, cdv. el val. Poiss. IV, Pl. 88, in de Pioode en Indische zee; — Plerois aebra cov., R. ani., êd.ill., Poiss. Pl. 24, fig. 1, in de Indische zee, van het eiland Mauritius tot Nieuw Guinea. Alle soorten zijn van het oostelijk halfrond. Scorpaena l. (exclusa Scorpaena horrida). Capul com- pressum, cule molli, nuda lectum, aculealuin, saepe cirrosuin. Ociili magni, Dentes aculi, subulati, conferti in niaxillis, osse vomeris et ossibus palatinis, zona an- tice )ata in maxillis. Corpus squamosum. Radii mem- braiiac branchioslegae 7. Branchiae tres cum dimidia. Sp. Scorpaena scrofa 1., BLOCH Ichth. Tah. 182; het skelet hij ROSEKTIIAL ichlhyol. Taf. XV, lig. 2. Deze soort wordt 1^', hoogstens 2' groot; — Scorpaena poreus 1., Dict. univ. d’IIist. nat. Poiss. Pl. 4, lig. 2; deze soort hlijft kleiner dan de vorige en heeft kleiner schuhhen. Beide komen in de Middell. zee en den Atl. Oceaan voor; de laatste komt nu en dan tot het Kanaal. Sebastes cov. Caput squamosum, cirris nullis. Reliqui characteres fere generis siiperioris. Habitus Percae. Sp. Sehastes norvegicus cov., Perca norvegica 0. F. MütlERi CDV. et VAL. Poiss. IV, Pl. 87, een viscli uit de Noordzee, die ge- woonlijk ruim 1' lang wordt en eene roodc kleur heeft; hij Groen- land, Ijsland en langs de kust van Noorwegen; — Sebastes varia- bilis CDV., Perca variabilis PALl., GDÉRIN Iconogr., Poiss. Pl. U- fig. 1 hij Kamschatka. CIlirus Steller, Labrax Pall. Sp. Labrax leucogramtnus, Labrax decagrammus eet. Pallas Maai- de l’Acad. de Petersbourg II, 1810 p. 382—398. Pisces e niari inter Asiam borealera et Americain. Pori seriebus longitudinalibus juxta corpus dispositi, lineam multiplicem simulantes. A Cdviek*® hoe genus ad Goboideos refertur. Phalanx Hl. Pinnae dorsi duae, anierior aeuleis svffulta- •J- Pinnae ventrales pone pectorales sitae, fere abdominalesi CL. XIV. PISCES. 397 Plahjcephalits rl. (exclusis quibiisdam spccicb.) Capnt admodum depressum, spinosum; oculi in vertice, approxi- inati. Maxilla inferior superiore longior. Dentes lenuissimi, conferti in maxillis, mediis poslerioribns aliquot in supe- riori maxilla conicis, majoribiis; dentes subulali, zona an- gusta in anteriore parle ossis vomeris et ordine ulrinque obliquo, longitudinali in ossibus palali. Membrana bran- chioslega radiis 7. Corpus sqnamosum. Sp. Platycephalus itisidiator BL., CuUionymus indieus L ^ Cottus spntula BLOCH Ichth. Tab. 424, Cottus tnudagascariensis lAC. Poiss. III, PI. XI, fig. 1, 2; in de Puoode zee en in Jen Indiscbon Oceaan; — Plntycephnlus sciiher, Cottus scaber L., bioch Ichth, Tab. 180; — Platyc, grandispinis 00 V., G0£R. Iconogr.,^ Poiss. 1. 18, fig. 1 etc. -f- Pinnae ventrales thoracicae (aut subjugulares). Bembras cuv. Caput spinosnm, rostro depresso, obluso. Dentes tenues, conferti in maxillis, osse vomeris et ossibus palati. Membrana branchiostega radiis 7. Corpus sqnamosum. Sp. Bembras japonicus cov. et VAl, Poiss. IV, Pi. 83, Faun. Japon,, Pisc. Tab. IG, lig. 8; — Bembras curtus scniEG. ibid. fig. G, 7. Cottus L. (exclusis quibusdam specieb.) Caput corpore latius, depressum, spinosum. Dentes tenues, conferti in maxillis. Membrana branchiostega radiis 0. Corpus poslice atteniiatum. (Branchiae tres cum dimidia, arcu quarto postice adnalo). Agonvts BL., scHX. {Aspidophorus l.4g., cov., Phalangisies PALL.) Corpus squ.nmis duris, o.sseis Inricaturn, angulatum. Pinnae ventrales parvae, triradialae. Sp. Cottus cntnphractus L,, Aspidophorus europaeus cay.,liLOCU Ichth. T9 achteren geplaatst. Somtijds ontstaat de galblaashuis uit de galblaas; somtijds gaan de galbuizen onmiddellijk in de galblaas {duclus hepatico-cyslici). Meestal vereenigt zich de galblaasbuis met de galbuis van de lever tot eenen gc- meenschappelijken ductus choledochus (* *). De alvleeschklier {pancreas) is hier steeds aanwezig, dikwerf groot, doch in gedaante verschillend bij de ver- sciiillende geslachten. Ook verschilt het getal der ontlasl- buizen ; gewoonlijk is er slechts ééne ; bij den Nijlkrokodil zijn er twee, die onder of achter de galbuizen het darm- kanaal doorboren; bij de europesche zoetwater schildpad zijn er, volgens bojaniis twee. Bij sommige slangen zijn er mede twee of zelfs meer buizen ; bij Python is het pan- creas in vele afzonderlijke lobben verdeeld, ieder met eene afzonderlijke buis; deze buizen komen, als aderen, in groo- tere, het darmkanaal doorborende stammen bijeen (-[). De milt is in deze klasse altijd aanwezig, doorgaans klein en dikwerf digt bij de maag geplaatst, hoezeer zij hierin, gelijk ook in hare grootte, verschilt. Bij de slan- gen is zij meestal voor het pancreas geplaatst en eng daarmede verbonden (§). Verlengscls of verdubbelingen van het buikvlies, waar- door het darmkanaal ondersteund en bevestigd wordt, en (*) Bij sommige krokodillen, h. v. Alligator sclerops, blijft de ijal- blaasbuis van de ieverjjalbuis gesclieidcn en komen beide buiicn met afzonderlijke ojieuingen in den twaalfvingerigen darm uit; ziew. vrüiik; m de Bijdragen tot de 7iutuwkundlge Wetenschappen I, blz. 167, W. III, fig, 1. (*) Ddverkot, Ann. des Sc. nat. XXX, p. 123. (+) Volgens MECKEt [System der Dergl. Anat. tV, S. 371) zoude milt bij de slangen ontbreken, hetgeen ddvernot t. a.p,,blz. 113 — 121 wederlegd beeft. Volgens aristoteie , bartroiiküs en pehradit zoude bet kameleon gcene milt bezitten. Zulks beweerde ook nog voor eenige jaren G. R. trevirands [Die Erschelmmgen und Geselze des ganisehen Lebens l, 1831, S. 345). Hij besebrijft cebter zelve ecu klein zwartaeblig ligebaam, bctwelk hetzelfde schijnt te zijn als het- geen w. vroiik voor de milt houdt (Opmerkingen over den Cha- meleon, blz. 57) en ook door mij -werd waargenomen. Het ligt ^nder en achter de maag, lusseben de platen van bet mesenterium. 450 KRUIPENDE DIEREN. die den naarii van durmscheil [meseiilerium) dragen, zijn steeds, hoezeer in verschillende ontwikkeling, aanwezig. Darmnetten of verlengsels van het buikvlics, die aan de maag of het darmkanaal hangen, ontbreken daarentegen, hoezeer daarmede twee aanhangsels van het buikvlies, die met veel vet zijn opgevnld, bij vele hagedisachtige dieren, en vliezige draden onder het darmkanaal, die eveneens vet bevatten, bij de slangen, eeuigzins overeenkomen. De watervaten schijnen bij de kruipende dieren geene klap- vliezen te bezitten, belialve ter plaatse, waar zij in de aderen uitmonden. Zij zijn zeer ontwikkeld, vormen talrijke vlechten , en hier en daar zakvormigc verwijdingen, maar geene waler- vaatklieren. De groole bloedvaten worden dikwerf van rondom door wijde watervaten of door watervaalvleehlen als door eene scheede omsloten. Er zijn twee borstbaizen {ductus Ihoracici) aanwezig, of de enkele horsthuis verdeelt zich naar voren in twee takken, welke de chyl, met de Ijmpha vermengd, in de ondersleutelbeensaderen of voor- ste aderstammen ontlasten. Bij verscheidene kruipende die- ren heeft men kloppende lymphatische ruimten ontdekt, welke met aderen in verband staan en daarin lympha uitstorten. Bij den kikvorsch en vele andere kruipende die- ren liggen twee dergelijke lymphatische harten op den rug, achter de geleding van het dijebeen, onmiddellijk onder de huid ; zij ontlasten hunne lympha in een tak van de vem ischiadica. Deze kloppende holten komen ook bij hagedisachlige dieren en schildpadden voor, bij slan- gen onder de wervels voor het begin van den staart. Bij den kikvorsch zijn nog twee andere, naar voren gelegen lympatische harten, die onder het schouderblad op de dwarse uitsteeksels des derden wervels liggen (^). (*) (*) Vergelijk het prachtige werk ran PAtUZZA, Soprn il Sisletna linfatico dei Reltili Ricerche zootomiche Pavia 1833 folio. Uct werk van RDSCONi over hetzelfde onderwerp is mij sleclits uit uittreksels bekend (zie b. V. BDVERNOY ,yo. «at, SièmeSérie, 1847,VI1, Zoo/05'fe p- 337 — 381.) De kloppende watervaat-barten werden in 1832 door J. siiil- lER het eerst bij kikvorsehen, ontdekt en bijkans gelijktijdig door panizza. KIUJIPENDK DIEREN. 451 Bij de meeste kruipende dieren zijn de beide liarle- kaïners nog in eene holle vereenigd of slechts onvolkomen afgescheiden. Steeds wordt slechts een gedeelte van het aderlijke hloed naar de longen gestuwd, en een ander ge- deelte gaat, met het slagaderlijk bloed gemengd, onmiddel- lijk weder naar de onderscheidene ligchaamsdeelen. Het hart is dus aderlijk en slagaderlijk tevens, niet, gelijk hij de visschen, alleen aderlijk ; maar het slagaderlijk deel is niet of niet zoo volledig van het aderlijke gescheiden, als bij de vogels en zoogdieren. Vroeger meende men, dat de kikvorschachtige dieren slechts eene enkele voorkamer van het hart hadden. Latere onderzoekingen, eerst van j. b.\vy, den broeder des be- roemden scheikundige, en daarop de bijkans gelijktijdige nasporingen van andere ontleedkundigen hebben echter geleerd, dat de voorkamer bij dc kikvorschen door een volkomen tusschenschot inwendig verdeeld en dus werke- lijk dubbel is (*). Ook bij de salamanders en de proteï- den komt dergelijk een tusschenschot voor, hetgeen echter bij sommigen onvolkomen of doorboord is (f). De long- adercn ontlasten zich bij al deze dieren niet, zoo als vroe- gere schrijvers over vergelijkende ontleedkunde beweren, die gewoonlijk slechts een uittreksel mededeelen van de be- schrijving van den bloedsomloop der kikvorschen, reeds voor meer dan anderhalve eeuw door onzen swAsmEBUAiii bij deze en andere kruipende dieren; zie ook E. weber over dergelijke lympliatische liarten hij Python^ Müi.iER’s ArcMv II, 1835, S. 535 — 547, Taf. 13, fig. 5—10. Bij schildpadden werden zij ten laatste door Muller mede aangewezen; zie Abh. der Rerl. Ahad. der Wissen- echnften, Physik, Klasse 1839, S. 31 — 33, met afh. (*' Davy maakte deze ontdekking het eerst in 1825 bij padden, '■■e Edinburgk new philos. Journal V 9, p. IGO, IGl (daaruit over- tfenomen in oken’s Isis 1832, S. 703). In 1832 kwamen twee, van vlkander onafhankelijke ontleedkundigen, martin SAINT-ange en H. s, 'VïBER, tot dezelfde uitkomst. Zie M, J. WEDER, Beitrnge sur AnaU “«rf Physiol. I, Bonn, 1832, 4o., S, 1—5, Tab. I, f. 1—8. (t) OWEN, Transact, of the Zool. Soc. 1835, I, p. 213 — 220. PI. 3l. Volgens dyril is bet tiisscbcnschot bij Pruteas onvolkomen. 452 KRUIPENDK DIEREN. gegeven) in de voorste holaders, maar in den linker voor- hof of afzonderlijk digt bij elkander, of (bij de kikvor- schen) nadat zij een korter gemcenschappelijker stam ge- vormd hebben. De harlekamer is bij deze naakte kruipende dieren enkelvoudig. Zij heeft aan den oorsprong der slag- aderen een spierachtig aanhangsel (bulbus arteriosus), het- welk met het hartaanhangsel der kraakbeenige visschen overenkomt en bij de Proteïden ook, even als bij dezen, met verschillende reeksen van klapvliezen voorzien is (*). Bij de slangen is de harlekamer kegelvormig en door een onvolkomen spierachtig tusschenschot in twee vakken ver- deeld. Uit de eene holte ontspringt de longslagader en uit de anderen of bovenste naar de regterzijde komen twee slagaderstarnmen. De eene dezer groote slagaders, die regts naar voren loopt, geeft de slagaderen van het voorste gedeelte des ligohaams af (twee stammen, de arleria cephalica of carolis communis en de arleria coUaris, welke coviEB antoria verlcbraiis noemt). Deze slagaderstam buigt zich vervolgens regts naar beneden en geeft nog eenige lakken af, waarna hij zich met de tweede groote slagader vereenigl, welke aan de linkerzijde van het hart, na eene bogt gevormd te hebben, naar achteren loopt en alleen naar de achter het hart gelegene deelen bloed toevoert. Daar de slangen geene ledematen bezitten, hebben zij ook geene ondersleulelbeens-slagaderen als afzonderlijke stam- men. Twee nederdalende holaders, welke hier, bij het af- wezig zijn van ondersleutelsbeens-aderen, door de strot- ‘aderen gevormd worden, en eene achterste of opklimmende holader, voeren bij de slangen hel aderlijk bloed weder naar het hart terug (-f-). (*) Zie (Ic afbocldirifj van liet hart van Menopoma in Catalogus of the physiol. Series of comp. Analonig iti the Museum of the Collego of Surgeons II 1834, Pl. XXII I, fig. 2, {•)-) F. SCHIEMM, Anatom. Beschreibung des Bluttgejilss-Systetns der Schlangen^ in tiedemaNN, u. Zeitscht ift fUr Phgsiol., II, S. 101—124. Taf. VII. IvRülPHNDE DIEREN. 455 Bij de hagedisachlige en .schildpadachtige dieren is liet hart uit twee, gewoonlijk door een tusschenschot volkomen gescheidene voorhoven en twee, met uitzondering der kro- kodillen, slechts onvolkomen afgescheidene kamers gevormd. Echter zou bij de schildpadden volgens caidesi en anderen het slag^aderlijk bloed zich door eene hoogroode kleur van het donkerder aderlijk bloed onderscheiden *). Bij de schildpadden is het hart meer breed dan lang en heeft zeer ruime voorhoven en dikke spier wanden. Er ontspringen twee slagadcrstammen of bij sommigen een enkele stam uit het hart, die zich dan echter, reeds digt nadat hij uit het hart te voorschijn komt, in een regter en linker stam deelt. De regter stam is dikker en verdeelt zich in een gemeenschappelijken truncus anonymus en een' nederda- lenden stam ; de eerste splitst zich in een’ linker en reg- ler tak, waaruit de ondersleuteibeens- en sirotslagadcren van beide zijden ontspringen. De nederdalende stam vormt regts een boog en vereenigt zich vervolgens met eenen lak van den linker stam tot vorming van de nederdalende aorta. Vóór dezen verbindingstak, die als voortzetting van den stam beschouwd kan worden, geeft de linker aorta slagaderen voor de maag en het darmscheil af (f). De longslagader verdeelt zich in twee takken ; tusschen eiken dezer takken en den boog der linker en regter aorta ligt eene verbindingsbuis (ductus Botalli], die echter bij de schildpadden reeds in jeugdigen leeftijd toegegroeid en ge- floten is; vervolgens wordt de longslagader eensklaps, voor zij in de longen komt, enger. Ook bij de hagedis- ^chtige dieren geeft de linker aorta geene lakken naarvo- *’®D, naar den kop of de voorste ledematen, maar naarde ‘Dgewanden, benevens een’ verbindingstak voor de neder- dalende regter aorta, waarmede zij de aorta ahdominalis (*) BlDMEHBACn’s Klehie Schriften. Leipïig 1804. 8“. S. 70, 71. (t) Cdtier noemt de linker aorta daarom ook aörte viscerale. Zie j'l'l’eeldingen van liet iiart en de groole vaten hij Emys earopaea in klassieke werk van BOJAtfOS, Tab. XXIX. tiir. 160 161 II. 38 KRU!l'El\f)K DiEUEN. 454 vormt (*'). Door deze verbinding van de, van twee kanten naar de rugzijde zaïnenkomende slagaderen lot vorming van de mrta abdominalis wordt derhalve bij de kruipende fiieren een’ vaatring gevormd, waarin de slokdarm ligt. [n vele opzigten is bij de krokodillen de inrigting dezelfde als bij de andere hagedisacblige dieren, maar er beeft hier in bel maaksel van het hart deze wijziging plaats, dat bet in twee volkomen afgescheidene kamers verdeejd is (f). Voor de harlekamcrs vormen de onderscheidene slagaderen een langw'erpigen, naar den Jmlbus arteriosus van het viseb- hart gelijkenden zak; dit aanhangsel ligt met het hart in het harlezakje. Deze slagaderlijke zak wordt gevormd door de regler en linker aó'rla en de longslagader. De linker aörla, welke weder eene nederdalende aörfa visceralis is, ontspringt roet de longslagader uit de regler hartekamer en voert dus aderlijk bloed. De regler aorta, die zich in eene aó'rla ndscendevs en in cenen tweeden nederdalenden slagaderstam splitst, komt uit de linker hartekamer. De kop en de voorste ledematen ontvangen door deze inrig- ting slagaderlijk bloed, de ingewanden en de achterste deelcn des ligchaams gemengd bloed. Intusschen heeft er niet slechts in de aörla abdominalis eene bloedmenging plaats, maar er is ook in den gemeenschappelijken, hier kraakbeenigen lusschenwand van beide aörtische stammen eene opening aanwezig, die achter de halfmaanswijze klap- vliezen verborgen ligt, en waardoor, zoo het schijnt, als hel dier onder water is en de ademhaling voor eenen lij. v, bij de kikvorschen, waar zij in het bovenste gedeelte van de buikholte, digt naast het hart, geplaatst zijn ; de eijer- leiders zijn hier zeer gekronkeld en hebben ontward eene lengte van meer dan twee voet. De onderste einden der eijerleiders hebben dikkere wanden en zijn, vooral bij die soorten, welke levende jongen baren, zoo als de land- salamanders, zeer wijd. Bij de kikvorschen komen de on- derste openingen der buizen in eenen vliezigen zak uit, die zich door de eijcren zeer kan uitzetten eu aan welken men, min gepast, den naam van baarmoeder gegeven heeft. Bij de schildpadden liggen de onderste openingen der eijerleiders bij den hals der pisblaas, boven de c/oaca- De eijerstokken hebben de gedaante of van zakken, die in de gestaarte dipnoa onverdeeld, maar bij de kikvorsclien slangen en hagedissen in cellen verdeeld zijn, of van pla- ten, aan wier buikvlakte zich de eijeren ontwikkelen on bij volkornene ontwikkeling afzonderen, zoo als bij de kro- kodillen en schildpadden. De ballen liggen aan weerszijden van de ruggegraat, bij hagedisachtige dieren en slangen voor de nieren, bij de kikvorschen op het voorste en bij de schildpadden op hel achterste gedeelte der nieren, die steeds meer naar de adei'."! lissen; de k.\gei in aiiiiiEn’s Arvhiv lo3ti. S. 380, Tal. XVt firr. '1, cncDT I.I. p, 218—220. PI. 10, lij. 8—10. KRUIPENDE DIEREN. 44o rogzijfle gelegen zijn. Bij de salamanders zijn de ballen in rondaclilige ligchamen verdeeld, die somtijds aan bei- . III, fig. 4, 5. Over de voorlplantingswerk- tuigen l)ij de kruipende dieren kan men, behalve de reeds aangeliaaldo bronnen, vooral raadplegen rathku. Vel/er die Enlwiehelung der Geschlechtsiheile bei den Ahnphibien, Beitrtlqe zur Gesch. der Thierwelt, III. 1835. S. 18 — 48, en Vniersuchungen iiher die Geachlechlswerkzeuge der ScMangen, Eidechsen und Schildkröleti , .dbliaiidlutigen zur Bildungs- und EntwickelutigsgescU. I. Leipiig 1832. S. 21 — 44, Taf. 2. Bij de schildpadden ziet men aan weerszijde van de roede naast de groeve een blind nitloopend kanaal, lictgecn eene voorlzetting van bet buikvlies is. Bij de krokodillen gaat ook aan weers- zijde een treehiervormige verlenging van bet buikvlies naar de clooea maar opent zich hier aan den grond van den penis of clitoris. Vergel. over deze periloneale kanalen ISID. GÉorpKOT st.-hilaiK£ on J. G. juBilf' Ann. des Se. Bat. XIII. 1823, p. 153—206, mayer Analecten fdr vergt. Anat. Bonn 1835, l®. S. 44, 45, Tab. III, fig. 0. KRUIPENDE DIEREN. 445 (Ier liagedissen cü zeeschildpadden hebben eene lederach- tige schaal ; bij andere schildpadden is de schaal harder en bevat meer koolstofzuren kalk, minder echter dan het ei der vogels. De vliezige schaal beslaat bij de ineeslcn uit vele lagen van zeer fijne vezels, of uit onderscheidene vliezen van verscliillcnd weefsel. In bet bevruchte ei van de kikvorseben is het eerst de merkwaardige klieving of regelmatige verdeeling van den dojer waargenomen (^), welke het ontslaan van het embryo voorafgaat en die wij bij verscheidene ongewervelde die- ren en bij de visschen reeds vermeld hebben, en welke ook bij het ei der zoogdieren voorkomt. In de ontwikke- ling der dieren, die lot deze klasse beboeren, is een merkwaardig verschil ; de kruipende dieren, die eene gladde huid bezitten en aanvankelijk door kieuwen ademen of met de longen ook levens kieuwen hebben (dipnoa), komen met de visschen in de ontwikkeling van het embryo overeen, daar er noch amnion noch allantois gevormd wordt (zie boven bl. 228). Bij de monppnoa daarentegen, d. i. bij diegenen, welke van den beginne af door longen ademen en nooit kieuwen bezitten, zoo als de slangen, hagedisachtige dieren en schildpadden, vormt or zich bij hel embryo, even als bij dat der vogels en zoogdieren, een onmion en eene allantois. Bij de dipnoa is geen van den buik afge.snoerde, uitwendige dojerzak aanwezig ; het dier verlaat het ei in nog zeer onvolkomen toestand als larve zonder ledematen en met uitwendige kieuwen, en de onl- (*) (*) Prévost et BOMAS, Aan. des Sa. nat. II. 1824, p. ItO. Zieook RDscoNf, Dévetoppemeut de la Grenouille commune, Milaii 1820, 4“.^ !>• 10. Pl. 2, fij. 3. Voor liet ovenjje vindt men reed.s bij vroegere Waarnemers cenige blijken, dat bun bet verschijnsel niet geheel ont- snapt was, hoezeer zij er eene andere voorstelling van hadden, dan later door PRÉvosT en jiümas gegeven werd ; zie h. v. swammsrdam d. nat. Tab. 48, f. 6, 8. Vergelijk over de veranderingen van 1'et ei en de bevruchting bij kikvorseben eene onlangs in het licht ge- Saven V'crbandeling van G. wewport, Philos. Transact. 1851. Part 1, 169_242. 44C KRUIPENDE DIEREN. wikkeling duurt na de gehoorte voort, tot het ontstaan der longen en den daardoor veranderden bloedsomloop (*). Bij de overige kruipende dieren verlaat het embryo zijn eischaal in veel meer volkomenen toestand. De ontwik- keling van het jong in het ei geschiedt, naar verschillende uitwendige omstandigheden van temperatuur enz., in een verschillend tijdsverloop. Bij vele slangen en hagedissen begint de ontwikkeling reeds vóór dat het ei gelegd is, in het ligchaarn van hel moederdier, en bij sommigen wordt het hulsel van het ei voor de geboorte door het jong doorbroken. Bij de schildpadden begint de ontwikkeling daarentegen nadat het ei gelegd is, en is eerst na verschei- dene weken voltooid (-f-). Beschouwen wij thans de organen van het dierlijk leven. Bij hel centrale zenuwstelsel merken wij op dat het rugge- merg nog steeds groot is in vergelijking met de hersenen. Bij de groole lengte, die het in de slangen heeft, is het zeer dun, terwijl het daarentegen bij de kikvorschen, wier ruggegr.aat slechts uit weinige wervels bestaat, bij opmer- kelijke kortheid veel breeder is. Midden door het rugge- merg loopt, even als bij de visschen, een kanaal, hetwelk zich in de vierde hersenholte voortzet. Ter plaatse waar {*) Verffelijk, behalve de reeds inde vorige aanteckening aangehaalde geschriften, VON baeb, üeber Entwickelungsgeschichte der Thiere, TI. Ift37. S. 280 — 295; K. b. reichert. Das Entwickelungsleben im Wirheltider-Beich, Berlin 18i0. 4°. S. 5 — 85 en C. VOCT, Uuter- snehungen iiher die Entwickelungsgeschichte der Geburtshelferkröte, Sololliurn 1842 4''. (•j-) De geschiedenis der ontwikkeling kan door ons liicr niet ontvouwd worden. Behalve tot hijdragen daarover in vroegere verliandclingen (zoo als, voor de ontwikkeling der hagedissen van EMMERT en rocustetteB; REil’s Archiv X, S. 84 — 122, voor die der schildpadden, in het ge' schrift van den beroemden F. tiedemaws, Zu s. t. tos soemhekrisg’® Jubelfeier 1828, 4°.), heeft dit onderwerp vooral in de laatste jaren tot twee voortreffelijke geschriften van ratuke aanleiding gegeven ; Entwickelungsgeschichte der Natter, Koenigsherg 1839, 4’., en Uebe’’ die Enitvickelun^ dér Schildk rillen, Brannsehweig 1843, 4'^. KIlüiPEIXDE DIEREN. de zenuwen voor de ledematen ontspringen, ziel men aan Iret ruggemerg eenc zwelling of uitzetting, welker ontwik- , keling aan de grootte der ledematen beantwoordt ; bij de kikvorschen b. v. is deze zwelling zeer aanzienlijk ter plaatse waar de, voor de acliterste ledematen bestemde lendenzenuwen ontspringen (^). De hersenen maken bij de kruipende dieren nog slechts een gering gedeelte van het gewigt des geheelen ligchaams uit. Volgens de opgave van «aller en cüvier (zie de bo- ven, bl. 251 aangehaalde plaatsen) is bij den kikvorsch deze verhouding bij de ringslang (Coluber mlrioc) bij eene landschildpad zeeschildpad, volgens CALDEsi, Reeds uit deze getallen kan blijken dat deze verhouding geen maatstaf geeft voor de meerdere of mindere volkomenheid der bewerktuiging. De hersenen der kruipende dieren verloonen aan de bovenvlakte veel gelijkvormigheid met die der visschen. De hersen-halfron- den zijn nog zonder windingen, maar zijn steeds inwendig hol {veniricuU laterales) en overtreffen in omvang het tweede gedeelte der hersenen, de massa der vierdubbele hgcliamen of lobi optici^ die hij de beenige visschen de hoofdmassa van het brein uitmaken. Deze gezigtslobben zijn grooter naarmate de oogen grooter zijn, zoo als b. v. bij liet kameleon ; zij zijn inwendig hol : tusschen haar en de halfronden, gedeeltelijk door heiden bedekt, liggen de beddingen der geziglszenuvven, die hier nog klein, en, ge- lijk altijd, zonder inwendige holte zijn. Voor de vier- dubbele ligchamen ligtdepLjnappelklier, door do halfronden der groote hersenen niet bedekt. De kleine hersenen zijn hij de kikvorschen weinig ontwikkeld en bestaan bijkans alleen uit eene dunne mergplaat, waar de twee zijwanden der vierde hersenholte lot elkander naderen. Een blad- (*) (*) CiRDS, Versuch einer Darstellung des Nervensystems und inshesondere des Gehirns. Leipzig 1814. 4®. S. 170 — 174, Tal). fi^. 1, 2 e, het. ruff^emer»' van den kikvorscli ; zie voor dat van de schilpad bojands, 1. I. Tah, XXT, fig;. 83, 84, p. 87. 448 KRUIPENDE DIEREN. achtig, rood gekleurd deel hecht zich aan derzeiver achter- rand en bedekt de vierde hersenholte aan de bovenzijde (*). Een dergelijk deel is bij de schildpadden aanwezig en wordt door BOJANüs het vaatachtig bedeksel der vierde hersenholte genoemd. Overigens zijn bij deze dieren, gelijk ook bij de hagedissen en vooral bij de krokodillen, de kleine hersenen meer ontwikkeld. Aan de ondervlakte der hersenen vindt men, even min als bij vogels en visschen, die dwarse merg- verbinding voor de kleine hersenen over het verlengde merg, welke bij den mensch en de zoogdieren de brug van VAiiOLiüs vormt. Bij de hagedissen, vooral bij de krokodillen, en bij de slangen zijn de hersenen breedcr, die bij do schildpadden, even als bij de kikvorschen, smal en lang- werpig zijn (-f-). De hersenzennwen komen in aantal van paren en in oorsprong met die van de hoogere dieren en van den mensch over het geheel overeen. Bij de dipnoa echter is eenig verschil, zoowel doordien dik werf de beweeg- zenuwen van het oog zich grootendeels aan de vezels van den eersten tak des vijfden paars aansluiten, als doordat de nervus glossopharyngetis met den nervus vagus verbonden is. De ner- vus vagus geeft bij de larven van salamanders en kikvor- schen en bij de, steeds met kieuwen voorziene geslachten (*) Cabüs a. a. O., S. 175—179, ïab. III, f. 1—3. (f) Van Alligator zijn de hersenen afgebeeld bij MÜI.IER, Vergl. ISeurol. der Myxinoiden Tab. IV, fig. 1; die van de zoelwater-.sobildpad bij BOJAHüS, wiens afbeeldinjfen jfedeellelijk overjjenomen zijn in wag- KER Icones physiol. Tab. 23 (welke plaat voor de geheele vcrgcl. anatomie der hersenen geraadpleegd kan worden); van de hersenen van Rana gaf, behalve- CARDS, ook KOBt afbeeldingen, gelijk ook van Agama marmornta^ Lacerta agilis en Coluber natrix, Beitrilge zur vergl- Anatomie Tab. ill, S 57 — GO; de hersenen van Proteus hebben TRE- viRAaos, Comment. Societ. Goetting Vol. IV. 1819, p. 197 — 202, Tab. I, II, RDSCONI Del Proteo anguino Mcnograjia Tab. IV, lig. d, en VAN HEEN, Tijdsehr. voor nat. Gesch. en Physiol. I, bl. 127. PI. VI, lig. 2 beschreven en afgebeeld; van de hersenen van het ka- meleon gaf treviranüs eene beschrijving en af bedding, Beobachtungen nus der /.ootomie u. Physiol. 1839, S. 93, 94, Tab. XII, lig. 81, 82 enz. KRUIPENDE DIEREN. 449 van dipnoa, even als bij de visschen (bl. 25J>, 256), eene langs de zijden loopende zenuw (nervus laleralis) af (*). Een tak voor de tong {ramus lingualis), uit den derden lak van het vijfde paar, ontbreekt, en schijnt slechts een kenmerk der zoogdieren te zijn. De ondertongszenuw komt hij de dipnoa uit het ruggenierg ; bij de kikvorschen is zij het eerste paar der ruggemergzenuwen ; bij de salaman- ders wordt zij door de twee eerste ruggemergzenuwen gevormd (-f-). Het tot het hoofd behoorend deel der groote mede- lijdende zenuw is met de zwervende zenuw, het vijfde en zesde zenuwpaar en de gelaatszenuw verbonden. Bij de slangen is het voorste gedeelte van de grensstreng van den romp afwezig en wordt de medelijdende zenuw door de zwervende zenuw vervangen. Lager aan den romp gaan lak- ken van elke ruggemergzenuw naar de ingewanden, en zijn door boogvormige lussen, die de grensstreng vertegen- woordigen, verbonden. Bij de kikvorschen daarentegen en hij de schildpadden is de stam van den sympathicus aan Weerszijde van de ruggegraat zeer duidelijk, en bg de schild- padden worden vooral de slagaderstainmen der buikinge- wanden door zeer schoone zenuwvlechten omgeven (§). Onder de zintuigen der kruipende dieren komt in de (*') V. DEEN, Disquisitio physiologica de differentia et nexu inier nervos vitae unim. et organic. L. B. 1834, p. 96, fig. IV, V, ca ^ydschr. 1.1. p. 112—129, (t) Zie A. "W, VOIKMANN, Bau und Verriclitungen der Kopfnerven Frosches, MÜlIER’s Arcldv 1838, S. 70 — 89, Taf. II, fig. 1, 2; VoGT, Zur Neurologie von Python tigris ibid. 1839. S. 39 — 58, III, f. i_4. (§) Vergelijk CARDS a. a. O., S. 179, 180, Tab. 111, fig. 2; weder comp. nervi sympathici p. 41 — 49, Tab. III, fig. 4; BIDDER Selbstündigheit des sympntliischen Nervensy sterns , 1842. V. S. 32, 33,' Tab. III, fig. 7; BOJaNDS Testud. 113, Tab. 23, fig. 116, 11 GUTav Diss. de nervosympa- uco p. 75 — gg . Vergl. Neurologie der Muxinoiden. S. 59—63, IV, f. 3, 4, 5. II. 29 4S0 KRUIPENDE DIEREN. eerste plaats het gevoel of deszelfs wijziging als tastzin in aanmerking. De huid der dieren is niet slechts als bekleed- sel geschikt oin hen te beschermen voor schadelijke uitwen- dige prikkels, maar dient tevens tot zitplaats van gevoel. Bij deze klasse is echter de huid gewoonlijk meer als be- schermend bekleedsel te beschouwen, daar zij door schub- ben of harde schilden voor het gevoel ongeschikt is. De lederhuid [corium] is bij de meesten aan de onder haar liggende spieren of beenderen zeer vast verbonden. Bij de kikvorschen daarentegen vormt de huid een lossen zak, slechts op den kop en het uiteinde der ledematen uitge- zonderd; en deze zak, dien men kan opblazen, is slechts hier en daar op den rug en bij de geledingen der lede- maten door zenuwtakjes en vaten of vezelachtig bindings- weefsel aan de onderliggende deelen vastgehecht ; een weiachtig vocht, neemt de ruimte tusschen de huid en daaronder liggende spieren in. De lederhuid is bij deze klasse steeds uit onderscheidene (somtijds, bij grooterc dikte, uit zeer vele) lagen van vezels, die digt bijeen liggen, zamengesteld , en men heeft opgemerkt, dat derigtingder vezels in elke laag afwisselt met die der vorige en vol- gende, en bijkans eenen regten hoek daarmede maakt. Zeer algemeen is het vervellen of afstroopen der opperhuid, ook bij de naakte dipnoa; bij de slangen wordt ook het buitenste bekleedsel van den oogbol, te gelijk met de huid afgeslroopt. Bij sommige hagedisachtige dieren, bij de krokodillen enz., zijn de schubben of schilden ver- beend. Misschien kan door het omslingeren van voorwerpen met den staart, bij sommige hagedisachtige dieren, of met het gebeele ligchaam, hij de slangen, eenige onderscheiding van de gedaante en oppervlakte dier voorwerpen veroor- zaakt worden. Waarschijnlijk dient de tong bij enkelen als tastorgaan (zie boven bl. 420). Even weinig ontwikkeld scliijnt de smaak te wezen, terwijl de meeste kruipende dieren hunne prooi zeer schielijk doorzwelgen. Tbevikanüs heeft wel uit de waar KRUIPENDE DIEREN. 4Si neming, dat kikvorschen, als zij bij toeval iets hebben ingeslikt, dat hun onaangenaam is, zulks spoedig 'weder uitbraken^ willen afleiden, dat zij het vermogen bezaten, om door den smaak hun voedsel te onderscheiden ("') ; men kan dit echter en misschien met meer regt als een bewijs beschouwen, dat de maag door sommige voorwerpen een’ onaangenainen prikkel ondervindt. De tong dient hier hoofdzakelijk als werktuig van aangrijping of doorzwel- ging van het voedsel, of, gelijk wij reeds zeiden, alstast- orgaan. Bij vele padden en kikvorschen is de tong vleezig, glad, met slijm bedekt, van voren vastgehecht, van ach- teren vrij en in de rust in den mond terug geslagen, terwijl zij zich bij het aangrijpen van de prooi omslaat, en, met het achtereinde naar voren, uit den mond wordt uit- gestrekt. De Pipa en het geslacht Xenopus bezitten in het geheel geene tong. Bij den salamander is de tong alleen aan de randen vrij. Bij de meeste slangen is de tong zeer glad, en verdeelt zich aan de punt in twee buig- bare draden; haar grond is in eene vliezige scheede inge- sloten ; dezelfde inrigting vindt men bij sommige hagedis- achtige dieren. Voor groote uitrekking vatbaar, van voren knopvormig, is de grijptong van het kameleon. Bij de meeste hagedisachtige dieren is de tong langwerpig, drie- hoekig, aan de punt in het midden een weinig ingekorven an slechts zelden, zoo als bij Igmna, met fijne tepeltjes of vlokjes digt bezet, gewoonlijk slechts gerimpeld of met schubjes bedekt. De tong is bij den krokodil vleezig, met punt en aan hare randen vastgehecht aan den grond ‘Ier mondholte tusschen de zijdelingsche stukken der onder- kaak, zoodat men vroeger haar aanzijn ontkend heeft. Het Achterste gedeelte kan echter bewogen en door het tong- been worden opgeheven, zoo dat er eene plooi of vouw Ontstaat, die den ingang van den slokdarm bedekt, en het 'vater verhindert daarin te dringen. De doorzwelging, (*) (*) Biologie, Vt. S. 245. 29^ 452 KRUIPENDE DIEREN. ■waarbij deze plooi weder zakt, geschiedt ook niet in het water, maar op het drooge (^). De tong der schildpadden is dik en vleezigj bij de zeeschildpadden zonder tepeltjes, maar met vele groeven op de oppervlakte, bij de land- schildpadden met vele zeer dunne, platte, digt opeenstaande vlokjes bedekt. Bij de zoetwater-schildpad slaan alleen voor aan de tong enkele kleine tepeltjes, terwijl zij voorts on- bedekt, doch eenigzins gegroefd is. Bij de landschildpadden is, even als bij Ifjuana, de smaak waarschijnlijk meer ont- wikkeld, dan hij de overige kruipende dieren. De neusholte heeft bij de kruipende dieren openingen, waardoor zij in de keel of in de mondholte uilkomt, welke gemeenschap bij al de gewervelde dieren, welke door longen ademen, aanwezig is. De afstand tusschen de voorste en achterste openingen der neusholte is zeer kort hij de kikvorschachlige dieren, zeer lang daarentegen bij de kro- kodillen, hij welke de voorste opening alleen door de tusschenkaaksbeenderen omvat wordt en boven op de kaak, digt bij de spits gelegen is; de achterste, als eene hart- vormige opening aan den achterrand van het verhemelte, door de ossa pterygoïdea omschreven wordt. Bij de schild- padden is deze holte wijd en kort, en heeft van voren in het beenig hoofd eene bijkans vierkante opening, die door de zijdelingsche zeef- of voorste voorhoofds-beenderen en door de lusschenkaaks-heenderen omgrensd is, De krui- pende dieren hebben niets, hetgeen met de voorhoofds- boezems der zoogdieren kan worden vergeleken. Benige kraakbeenige plooijen, voortzettingen van het kraakbeenig tusschenschot der neusholte, nemen de plaats der bovenste en onderste gedraaide beenderen in, en worden door een vaatrijk, met zwart pigment voorzien slijmvlies bekleed. Een zeefvormig plaatje {lamina cribrosa) is evenmin als bij de visschen of vogels aanwezig. De reukzenuw, die vrij sterk is, gaat naar de neusholte van bare zijde, verdeelt («) A. DE HDMBOiDT, Recueü d’ Observatwns de Zoologie et d' Ana^- comp. Paris 1811. I, p. 10. PI. IV. N°. X. KRUIPENDE DIEREN. 455 zich daar in takken en verspreidt zich over de plooijen van het slijmvlies. Bij sommige kruipende dieren zijn er bij de uitwendige neusgaten kraakbeenige deelen en lagen van spiervezels, die deze openingen kunnen verwijden en ver- naauwen Al de kruipende dieren hebben twee oogen. Zij zijn bij de meeste, vooral bij de slangen, klein in vergelijking met de grootte van het ligchaam ; bij de kikvorschen ech- ter, bij de Gecko’s en het kameleon zijn zij groot. Bij sommigen worden zij door de huid bedekt; bij Proteus is de huid hier slechts weinig verdund, en de prikkel des lichts schijnt, volgens de proefnemingen van ruwolphi, weinig werking op dit dier te oefenen. Bij de slangen en bij het geslacht Qbcko zijn mede geene oogleden, maai- de huid loopt, dunner en doorschijnend wordende, over de voorste oppervlakte van den oogbol heen en vormt met het bindvlies, dat de oogbol het naast omgeeft, eene kap- sel, welke door het traanvocht wordt bevochtigd (f). Bij de overige kruipende dieren zijn er drie oogleden aanwe- zig, waarvan een loodregt geplaatst is aan den binnenhoek van het oog, aan de achterzijde van de twee horizontale oogleden. Dit derde ooglid [membrana nictitans) en het onderste zijn dikwerf meer bewegelijk, dan hel bovenste. Met dit derde ooglid is eene bijzondere traanklier {glan- n. du Mus. d'UisU nat., VII, 1822, p. 62—84, PI. II. 4S4 KRUIPENDE DIEREN. van het harde oorvlies een ring van beenplaten, die den oogbol ondersteunen. De lens is min of meer kogelvor- mig, van voren echter meestal eenigzins vlakker, dan aan den achterkant. Bij vele hagedisachtige dieren ziet men eene, met zwarte kleurstof bedekte plooi, die schuins uit den grond van den oogbol, door het glasachtig ligchaam naar de lens loopt en met het pecten in het vogeloog overeenkomt (*). De oogappel {pupilla) is meestal rond; bij den krokodil eene langwerpig ruitvormige spleet. Het gehoorwerktuig vertoout ons eene trapsgewijze ont- wikkeling van het eenvoudig maaksel der visschen tot dat der vogels. De doolhof is, even als bij de kraakbeenige visschen, van de hersenholte afgescheiden en in het rots- achtig been of dikwerf mede in gedeelten van het achter- hoofdsbeen omsloten. De voorhof is met een wilachtig vocht, hetwelk mikroskopische kristallen van koolzuren kalk bevat, opgevuld. Er zijn drie halfronde buizen aanwezig en een eirond venster (fenestra ovalis, foramen veslibiiU) ; bij de slangen, hagedisachtige dieren en schildpadden (de mono- pnoa) voegt zich hierbij nog een beginsel van slakkenhuisje en een rond venster {fenestra rohmda, foramen cochleae)- Het slakkenhuisje is bij de krokodillen, zoo het schijnt, het meest ontwikkeld en bijkans eveneens gevormd als bij de vogels ; een vliezig tusschenschot, tusschen twee kraak- beenderen iiilgesprcid, verdeelt de inwendige ruimte van het slakkenhuisje in twee holten {scala tympani en scala vestibuli). Bij beide deze grondvormen van het gehooror- gaan, bij dien onvolkomen vorm der dipnoa, en den hooge* ren der monopnoa, kan eene Irommelholte afwezig of aan- wezig zijn; waar eene trommelholte aanwezig is, vindt men ook eene buis, die van haar naar de keel loopt {tuba EustacMi). Dit is het geval bij de meeste kikvorschen, waar deze buizen zeer wijd zijn ; bij enkele staartlooz® Deze verlenging beeldt D. W, SOEMMERRING bij Monitor af, ^ Oculorum sectione horizontali Tab. III. Bij Iguana heeft zij meer dere ontwikkeling en vormt twee plooijen; 1.1. p. 60, KRUIPENDE DIEREN. 4S5 Batrachü en bij al de staartdragende daarentegen ontbreekt de trommelholte; eveneens ontbreekt zij bij de slangen, liet trommelvlies, achter het vierkante been (os quadra- tmi) aangehecht, ligt bij sommigen vrij, doch is bij anderen onder spieren en huid verborgen. Een uitwendige gehoorweg ontbreekt even als een uitwendig oor ; slechts bij de kroko- dillen is van het laatste een spoor aanwezig in eene, boven het trommelvlies liggende huidplooi, die eenigzius naar eén ooglid gelijkt. Bij de slaartdragende kikvorschachtige die- ren en bij het geslacht Typhlops is een kraakbeenig plaatje, waardoor het eironde venster bedekt wordt, het eenigege- hoorbeentje ; daarmede komt het grondstuk van den stijgbeugel in het uienschelijk gehoorwerktuig overeen. Hierbij voegt zich bij de meesten een lang stijlvormig beentje {columella), hetgeen bij de slangen tusschen de spieren dringt, bij de kruipende dieren, die eene trommelholte hebben, zich tot het trommelvlies verlengt en daaraan meestal door een klein afzonderlijk kraakbeenig deel is vastgehecht (’). De spieren zijn in deze klasse rood, hoezeer bleekcr dan bij de vogels en zoogdieren. Hare inrigting is veel meer zamengesteld en menigvuldig dan bij de visschen, bij welke de groote zijdelingscbe spier (zie boven bl. 242) de hoofdmassa uitmaakt, die zich ook over den buik uit- strekt. In dit opzigt komen de Proteïden en de larven Van salamanders nog zeer met de visschen overeen, maar bij de overige kruipende dieren blijft alleen het rug-gedeelte van deze zijdelingsche rompspier over, terwijl slechts aan den staart dit spierstelsel ook aan de onderzijde aanwezig blijft. Daarentegen ontwikkelt zich het stelsel van de tusschen- i'ib-spieren, waartoe ook de regte buikspier behoort, en dat der zijdeliugsche buikspieren. Hierdoor, zoo als ook door de ontwikkeling der ledematen bij de meeste orden der l^ruipende dieren, ontstaat eene grootere gelijkvormigheid (*) (*) Men vergelijke, behalve sciRPA 1.1. p. 23— 31, vooral c. J. n. WIN- öiscflfliANK De ‘peniiiori auris in Amphibiis structura. Lipsiae 1831 tab, ; zie ook Miat-RR Physiol. II. S. 414 — 416. 456 KRUIPENDE DIEREN. met de imigting der spieren bij den mensch, terwijl een algemeen plan in de spieren der gewervelde dieren even onmiskenbaar is als in de overige hoofddeelen der bewerk- tuiging ('*). De bewegingen zijn overigens in deze dier- klasse niet zeer verschillend; eenige kunnen zwemmen en springen, andere loopen en klimmen ; de meeste hebben slechts eene kruipende beweging. Slechts een enkel ge- slacht (Draco onder de hagedisachtige) kan eenigermate vliegen of liever fladderen, door eene uitbreiding der huid langs de zijden van het ligchaam, welke door de verlengde ribben ondersteund wordt. Een geslacht der voorwereld (Plerodactylus) heeft hoogst waarschijnlijk meer in den eigenlijken zin gevlogen, door behulp van een vlies, het- welk door een zeer langen vinger ondersteund werd. De kruipende dieren zijn in het zieleleven zeer weinig ontvvikkeld en staan hierin naauwelijks op hoogeren trap dan de visschen. Zij groeijen langzaam en leven lang ; in gematigde en koude streken hebben zij eenen winterslaap, vele misschien in warme klimaten een’ zomerslaap, terwijl de regentijd hen weder uit hunne schuilhoeken doet te voorschijn komen. Zij hebben meest een taai leven ; som- mige kunnen in gevangen toestand maanden lang zonder voedsel in het leven blijven; zij kunnen groote hitte en koude verduren (-[-). De prikkelbaarheid der spieren blijft na den dood nog lang over, even gelijk in van het dier (*) Over de myologie dep Reptilia raadplege men, behalve de alge- mcene werken over vergel. ontleedkunde, bojands voor de schildpadden, B’AlTOS voor de slangen {Muskelsystem eines Python hiviltatas, müher’s Archiv 1834, S. 346—364, S. 432—450, S. 528—543,) ZEiVKER [Ratrachomyologia Jenae 1825, 4=.) en vooral Dccès {Recherches sur l'ostÉologie et la myologie des Batraciens Paris 1835, 4’.) voor de kikvorschachlige dieren. Vergel. ook de compilatie van rijmer jOBES in zijn artikel Reptilia in lODD’S Cyclopaedia IV, p. 273 — 287. (f) Bidmenbach zag eenen, in het ijs verstijfden en onbewegelijk vast bevrozen boomkikvorsch, nadat bet ijs gesmolten was, weder tot zich zelven komen, zich bewegen en nog lang daarna voortleven. Kleine Schriften, S. 98. KRUIPENDE DIEREN. 457 afgcsnedene deelen. Het herstellingsvermogen is, bijzonder bij watersalamanders, zeer sterk; niet slechts de staart en afgesnedene pooten groeijen hier weder aan, maar ook het oog wordt hersteld, wanneer slechts de gansche oogbol niet tot aan dc geziglszennvv is weggesneden (*). De geographische verbreiding der kruipende dieren geeft aanleiding tot eenige algemeene uitkomsten, die misschien van te meer belang zijn, daar de soorten dezer klasse door den invloed van denmensch, minder clan die van de overige klassen der gewervelde dieren, uit bare oorspronkelijke woonplaat- sen verdrongen of naar andere streken overgebragt zijn (f). In de koude luchtstreken is het aantal der geslachten zeer gering, en slechts de keerkringslanden kunnen een vol- ledig overzigt van onze klasse verschaffen. Van de afdee- ling der kikvorschen vindt men in alle landstreken eenige soorten. Het geslacht der boomkikvorschen is aan gema- tigde en warme landen eigen, en bovenal talrijk zijn de soorten van dit geslacht in Amerika. Het geslacht Pipa is geheel aan Zuid Amerika eigen. In Afrika vindt men slechts weinig soorten van padden en kikvorschen. De meeste geslach- ten der slangen, vooral die der giftige slangen, zijn aan warme streken eigen ; de ratelslangen {Crotali) vindt men alleen in Amerika, de brilslangen {Najae) alleen in de oude wereld. Onder de niet giftige slangen zijn de Pythons aan het oostelijk halfrond, de Boa's, eenige kleine soorten uitge- zonderd, aan Amerika eigen, Afrika heeft slechts weinig soorten van slangen ; op de meeste eilanden der Stille Zuidzee ontbreken zij geheel. Onder de hagedisachtige dieren zijn de meeste vormen, vooral der, aan soorten zoo rijke familie van Iguanoïden, tot de warme landen^ beperkt. Aan het oostelijk halfrond zijn de geslachten Chamaoleo, (*) Verg;, cu. bosset, Oeuvres iPhist. nat. et de Pliilos. Xï. 8®., 1781, p. C2 179; BlOMESBACa’s Kleine Schripen. S. 128 — 130. (t) Belangrijke bijdragen tot de kennis van dit onderwerp, voornanie- iijk ten opzigte der slangen, vindt men bij H. schlecei, Physionomte det Serpens. La Haye 1837. 8’. p. 195—251. 438 KRUIPENDE DIEREN. Varanus ea Agama (Trapelus), het laatste bijkans geheel aan Afrika eigen; tot Azië in het bijzonder is dat der vliegende hagedissen (Draco) en het ondergeslacht der Gamaas beperkt; aan Amerika daarentegen behoort het ondergeslacht der kaaimans of Alligators onder de krokodillen ; daar alleen worden soorten van de geslachten Anolis, Pohjchrus en eenige andere van de Igmmïden gevonden, terwijl nog andere geslachten aan beide halfronden gemeen zijn. Onder de schildpadden is het geslacht Cholys of Matamata alleen aan Zuid-Amerika eigen ; de landschildpadden {Testudines) vindt men in de warme gewesten van de oude en nieuwe wereld, vooral in Afrika; ook de zeeschildpadden zijn het talrijkst in de zeeën der heete luchtstreken. Van de zoet- waterschildpaddcn worden wel in gematigde luchtstreken, vooral in Noord-Amerika, verscheidene soorten gevonden, doch het grootste getal vindt men echter in de keerkrings- landen. Daar er nu eenige soorten van hagedissen, slangen en kikvorschen in koude luchtstreken gevonden worden (^), van welke evenwel die der kikvorschen het talrijkste in soorten en vooral in individuen zijn, terwijl er daarentegen in deze gewesten geene schildpadden leven, als tot gematig- de en warme streken beperkt, zoo maken in de geographi- sche verspreiding der kruipende dieren, de kikvorschen en schildpadden de twee uitersten uit, van welke de eerst- genoemde zich het verst in de koude luchtstreken versprei- den, de laatste het meest tot de warme klimaten beperkt zijn; het midden tusschen deze uitersten wordt door de hagedissen en slangen ingenomen. De fossiele kruipende dieren zijn voor de kennis der secondaire berglagen, meer dan eenige andere gewervelde dieren, belangrijk; de meeste der uitgestorvene hagedis- achtige vormen komen in den jurakalk en in de oölitsche formatiën voor ; in de tertiaire formatiën zijn eenige over- blijfsels van slangen en kikvorschachtige dieren waargenomen. (*) (*) In Zweden b.v. vindt men Coluler natrix, Vipera berus. La- certa agilis. DlSPÖSfflö SïSTEimCi MPmill. CLASSIS XV. R E P T I L I A. Animalia vertebrata, sanguine rubro, frigide ; eerde pul- monali, eedemque aorlice, ventricule uuice aut duplici atriisque duebus; plerumque evipara; squamis, sciilis aut cute nuda tecla. Respiratie in aliis pulmenalis et branchi- alis, branchiis aut per telum vilae decursum persistentibus, aut adulle stalu evanescentibus. SECTIO I. Reptilia dipnoa s. Psiloderma. Branchiae deciduae aut persistenles, Culis glutinesa, gla- bra, squainis plerunique nullis, interdum interplicas cutis, ecenitis, deceleribus, tenuibus. Due condyli eccipitales. Labyrinlhiis feneslra tantum veslibuli inslruclus. Vergelijk over deze afdeeling J. J. tschddi Classijication der Batrachier mit Bemcksichtigung der fossilen Thiere, Neuchatel 1838. 4". {Aus dem 2ten Bde der Mémoires de la Socie'le' des Sc. nat. de Neuchatel besonders ahgedruckt.) De benaming Dipnoa werd in 1821 door p. s. ledckart voor deze dieren het eerst gebezigd; J. müller bepaalde de kenmerken dezer afdeeling door verschillende ontleed- kundige bijzonderheden; maar do verdeeling van de klasse in twee hoofdgroepen klimt reeds tot merrem op, die in zijn Tentamen systematis Amphibiorum (1820) aan deze afdeeling den naam van Batrachia geeft. De eerste schrede tot eene natuurlijke verdeeling der kruipende dieren deed ongetwijfeld BRONGKiiRi, die (in het begin dezer eeuw) vier orden dezer klasse aannam: Cheloni^ Saurii, Ophidii en 4G0 CL. XV. REPTILIA. Batrachii; eene tweede schrede was de bijeenvoeging van de drie eerstgenoemde orden in eene gemeenschappelijke afdecling, en de tegenstelling dezer afdecling tegenover die der Batrachii. Sommige schrijvers gaan nog verder, en naar ons oordeel te ver, door voor de kruipende dieren twee klassen aan te nemen, gelijk door BtiiN- villE geschicfl is, en ook nog door lateren, h. v. C. I. BONAPARTE, wordt nagcvolgd. Men geeft dan den naam van Amphibia aan de afdecling der Dipnoa, terwijl men den naam van Replilia alleen aan de Pholidotn van merrem of Motiopnoa van niziNGER ( Op/uWiï, Saurü, Ohelonii.,) toevoegt. Het komt ons voor, dat de naakte of dipnoïsche kruipende dieren in drie natuurlijke orden verdeeld kunnen worden, die als analoge groepen aan de drie orden der geschubde of monopnoïsche kruipende dieren beantwoorden. Men heeft slangvormige, hagedisachtige en schildpadachlige Dipnoa. Dit denkbeeld brengt ons tot eene verdee- ling, welke met die, welke ddméril en bibron hebben voorgesteld, overeenkomt. ORDO I. Ophiomorpha s. Peromela. Pedes nulli. Corpus anguifortne, leres, cute rugis Iraus- versis annulala. Familia I. (CCLVII.) Caeciliae. Characteres ordinis etiam familiae nnicae. Dentes subulati, recurvi in maxillis et palalo. Oculi cute abscondili, mitnimi aut indistincti. Anus fere ad apicein corporis, cauda nulla. Reeds in 1807 had dümébii. de verwantschap van het ge- slacht Caeciliah. met de ^atracAzz aangetoond ; oppel bragt het vervolgens tot deze afdecling, terwijl de vroegere schrij- vers het bij de slangen hadden geplaatst. De ontdekking van twee kieuwopeningen, bij een jong voorwerp van Caecilia glutinosa [hypocyanea VAN iiasselt) in het Leidsche Mu- seum, door J. MÜLLEn in 1830, heeft de natuurlijke ver- wantschap van dit geslacht boven allen twijfel verheven. De wervels worden, even als bij de visschen en bij Siren, Proteus enz., door kegelvormige holten, welke met kraak- been of eene geleiachtige zelfstandigheid (een overblijfsel der chorda dorsalis) opgevuld zijn, met elkander ver- bonden. Vergelijk over de Caeciliae, SCHNEIDER Bist. Amphib., Fase. H- p. 359 — 388 ; J. müiler in tiedemank u. ireviranbs, Zeilschr. ƒ• CL. XV. REPTILIA. 4G1 Physiol. IV, 2, 1832, S. 213—222, Taf. XVIII en in zijn Arcli. f. Phtjsiol. 1835. S. 391—398, Tab. VIII, f. 12—14. De schubben zijn liet eerst door sCHNEIDER waargenomen, en later door mater nader beschreven (Nov. Act. Acad. Caes. Leop. Car. Tom. XII, p. 2; Zeitsvhr, für Physiol- III, 1829 S. 254 — 256. Zij ontbreken bij Caec. unnulata.) Caeoilia l. Sp. Caecilia glutinosa l., seba Thesaur. II. Tab. 25, lig. 2, lltiN. Mus. Ad. Frid. Tab. IV, lig. 1; zeer talrijke ringvormige plooijcn, die een’ naar voren geopenden boek op bet midden van den buik vormen; vuil bruin of zwartaclitig, met een gele streep langs de zijden; Java, Ceylon. Talrijker zijn de soorten van Zuid-Amerika, waaronder de lange, maar zeer dunne Caecilia lumbricoidea RADS., Caec. ientaculata l. pro parte, liNN. Mus. Ad. Frid. Tab. V, lig. 2, BAüB. Rept. VII PI. 92, fig. 2 uit Suriname. Voor bet overige vereenigt lilNNAECS deze met eene andere, geheel vcrscbillende soort, door bein vroeger in de Ammoen. Acad. I, Tab. XVII, fig. 1 als Caecilia ientaculata besclireven en afge- beeld; deze zou uit Suriname zijn. liene daarmede overeenkomende Caecilia ontving bet Leidsel) Museum van de kust van Guinea. liet geslacht Caecilia telt naauwelijks 1 0 soorten. Eene verdeeling van dit geslacht, naar minder wezentlijke kenmerken, zoo als die, waarop de nieuwe geslachten Siphonops wagi., Epicrium wagi. [Ichthyophis riTZ.) en Rhinalrema BDM. et BIBR. berusten, is dus niet noodzakelijk. Deze kenmerken zijn vooral genon)en van de plaat- sing van twee kleine groefjes, niet ongelijk aan de neusgaten, of onder dezen of onder de oogen. Meer gewigtig is de verlenging van den kop boven den mond in Epicrium en Caecilia,y van gedaante, verliest zijne kieuwbogen en wordt plaat- vorniig. De maskers, die in de beginne geene pooten heb- ben, vcrtoonen het eerst achterste ledematen ; de staart, die bij sommige zeer groot is, verdwijnt langzamerhand door opslorping, welke van de punt lot aan de basis voortgaat. * Vergelijk rdsconi, Développement de la Grenouille commune, avec 4 pl. color. Milan 1826, 4».; martin st. ANGI, Recherches anat. el physiol. sur les organes transitoires et la métamorphose des Batraciens. Ann, des Sc. nat. Tom. 24, 1831, p. 366, 408 — 418; HAinKE, Untersuchungen über den Riemen- Apparut u, das Zungenhein 1832. 4®., lEREBOOLlET Anat. oomp. de Vappareil re- spiratoire datis les animaux vertébrés. Paris et Strasbourg 1831, 4®., p. 104, 111, 112. Twee hoofdwerken voor deze familie zijn, roesei Ilistoria naturalis Ranarum nostratium, Norimb. 1758 folio, met uitmuntende ge- kleurde afbeeldingen, en r. M. daddin, Histoirè naturelle des Rai- nettes, des Grenouilles el des Crapauds. .4vec 38 plancbes. Paris XI (1803). Door de nieuweren, vooral door wagier en tschcdi, zijn in deze afdeeling een aantal geslachten aangenomen, die het geslacht Rana van tiNNAEDS vervangen. De meeste dezer verdeelingen kunnen echter alleen als ondergeslachten worden aangemerkt. Dat deze dieren overigens onder de dlpnoa de schildpadden vertegenwoordigen, is vooral uit den habitus van sommige padden zigtbaar, en merkwaardig is bet, dat bij enkelen een rugschild, hoezeer in rudimentairen toestand, wordt waargenomen. A. Lin§ua nulla. Pipa LAOR., MERK., «ÜM. Ct BIRR., AsterOduCtylUS WAGL. Corpus latum, depressum. Caput latum, antice acumina- ^btn, trigODum. Oculi minimi in margine inaxillae. Dentes lolli. Digiti antici graciles, apice quadrifido. Sp. Pipa americana lADR-, Rana Pipa i., SERA Thesaur. I, Tab. 77, “add. Raht., Gren. et Grap, Pl. 31, 32, fig. 2, BIDMEnb. Abbild. ^laturhistor. Gege?tst. N®. 36 ; in .Suriname en Brazilië. De ontwik- keling der jongen geschiedt hier op den rug der moeder; bet man- uetje plaatst daarop de bevruchte eijeren; er ontstaan in de huid hleine holten of nagenoeg zeshoekige cellen, waarin deze eijeren ''orden opgenomen. De jonge pipa’s ondergaan hier hare verandering ®n verlaten deze huidcellen niet, voordat zij den staart verloren hebben. Zie fermis’S Abhandlungen von den Surinamischen Kröte oder Pipa, überselal von 3. A. E. GOEZB. Mit 4 Kupfcrt. Braun- schweig 1776; F. G. BRZXtR, Observationes analomicae circa Jabricam 470 CL. XV. RKPTILIA. ÜMiae Pipae. Cum ïab. 2 aen. Beroliiii 1811; c. ii\KïS,\\, Beitriiye au einer anritomischen MofiograpMe der liana Pipa, Nou. Act. ncad. caesar. Leop. Carol. Vol. XII, P. 2. Men Itent tot nog toe slechts do2C cene soort van dit geslacht. Xenopus wagl., Dachjlethra guv., dum. et ninn. pentes in inaxilla snperiori. Pedesanteriores parvi, graciles, digilis subulalis, tenuibus, siihaequalibiis ; pedes posteriores inagni, plantis palmatis, digilis tribus internis unguiculatis. Caput breve, ocnlis inediocribus. Ook van dit geslacht kent men tot nog toe sleclils cene soort, Xenopus Bojei WAGl., Dactylethra capensis CDV., DOM. et BlBn., CüV. R. ani., sec. éd., PI. 7, Hg. 0, c. mater, Anatecten f. vergl. Anat, 1835, ïah. 11, f. 5, 6, ji. 29 — 35, Dactylethra Delalandii cov. R. ani.., éd. UI-, Rept. PI. 38, fig. 2, aan de Kaap de Goede Hoop en de kust van Mozamhiquo. Even als Salaniandra unguieulata in de vorige familie, is de Xenopus onder de kikvorschen het eenig bekende voorbeeld van het aanwezig zijn van nagels, die anders bij de Dipnoa niet voorkomen. Het geraamte van Xenopus heeft veel gelijkvormigheid met dat van Pipa, vooral in het hekken ; de dwarse uitsteeksels van het heilig- been zijn driehoekige platen, die met de punt naar binnen gekeerd zijn en eene breede aanhechting aan de darmbeenderen aanbieden. , Bij Pipa en Xenopus komen de twee Eustachiaansche buizen met cene enkele kleine opening in het midden van de keel achter het verhemelte uit. Het trommelvlies is kraakbeenig. Myobatrachus sciileg. (Ad hujas loei?) Annot. Genus imperfecte cognitum ex specimine unico, nee optime conservato. üentes duo in palato (osse voineris) subulati ; dentes maxillares nulli. Lingua nulla adesse vi- delur, Pedes breves, trunco immersi. Sp. Myobatrachus paradoxus SCIIL. Mus. L. B., ex nova Hollandia- B. Lingua distincta. a) Denles in maxilla superiori. -j- Apices digilorum non expansi. Bombinator merk. (pro parte) dügès. Cavum tyoipam uullum. Tuberositates glandulosae nullae pone oculos. Lingua orbicularis, undique aifixa. Sp. Bomhinatos' igneusMSRn., Rana Bombinal.., Bufo bombinus DADD. f, ROEsEt Ran. Tab. 22, 23, cdvier R. ani., éd. ilL, Repl-: Pl. 39, lig. 1; eene kleine soort, van boven vuil bruin, van onderen geel of oranjekleurig met onregelmatige, blaauwzwarte vlekken. — Bon‘' CL. XV. RKPTILIA. 471 hinator fasous rjTZING., Hufo juscus lADB., Petobales fusaus WAGl., OOM. et BIBII. f, ROES. /{««.Tab. 17 — IS, cv'! . R. uni.^éd. ill.. Rept. PI. 38, fig. 1; deze soort verspreidt eenen reuk, die naar knoflook gelijkt; de maskers behouden den staart zeer lang, totdat zij reeds vrij groot zijn, omtrent zoo als de Surinaamschc zie onder bl. 473. Opmerkelijk is hij deze soort de korrelige, onevene oppervlakte der schedelbecnderen. De aehterpooten vertooneia aan de binnenzijde van den tarsus een plat, scherp gerand uitsteeksel, met harde, hoorn- achtige huid bedekt; hiertoe behoort ook eene soort van Zuidelijk Frankrijk en Spanje, door CD vier /{««» calZrz/ies genoemd (Caf/zz/jes provineialis Müll,, Pelohates cultripes TSCflDDl). De dwarse uit- steeksels van het heiligbeen zijn breed uitloopende, driehoekige platen, zoo als bij de twee voorgaande geslachten. Alytes WAGL. {Bombinatoris spec. meru.) Membrana tym- paiii dislincta. Tuberositates glandulosae supra tympanum. Lingua orbicularis, undiqtie affixa. Digili pedum posticorum basi tantum membrana juncti. Sp. Alytes obstetricatis WAGl.,! Bufo ohsletncans iaDR., BRON- GNIART Essai etc., flg. 9, sidrm Deutscld. Fauna, Aniphib. Heft 4. Deze kleine soort, welke in Frankrijk en Zuidelijk Duitschland, Zwit- serland en Italië gevonden wordt, laat cén helder gelnid, als van een klokje hoeren (de ware Rano campisoua van CESKER, die IINNaeds met Rana homhina verwarde). Meer bekend nog is zij door de hulp, welke het mannetje bij het eijcrleggen aan het wijfje betoont, en waarbij deze eijeren zich ,aan zijne aehterpooten vaslhechten door kleine, kleverige steeltjes. Deze eijeren hebben eene gele kleur; zij blijven aan het mannetje bevestigd, totdat het embryo genoegzaam ontwikkeld is; alsdan begeeft zich het mannetje in het water en verlaat zijne schuilhoeken onder den grond ; buiten dien tijd schijnen de volwassene dieren steeds op het land te leven en ook daar te paren (*). De ontwikkeling dezer soort is door C. VOGT nagespooid ; zie boven p. 448; — Ahjtes puuctatus TSClIDDr, Peludytes punctatus riTZ. BOnaf. Faun. Italica, Anifibi. Anil. IIuc referendum videlur siibgeiius Scaphiopus holbrook, plerisque characteribus ad Alyten prexime acce- dens, processu spatulato ad tarsum curn Pelobate conveniens. Sp. Scaphiopus solitarius noiRROOK, North American Herpetology. Philadelphia 1836, Vol. I, Pk 12. (*) Deze bijzonderheid in de levenswijze van deze soort van vorsch of 1'adde werd het eer.st waargenomen door demodrs. Mém. de l’Acad. des Sciences de Paris p. Pannée 17i1, p 13. 472 CL. XV. REPTILIA. Ceratophrys koie, schleg. Tympani mernbrana in aliis nuda, in aliis siib cute latens. Pedes antici fissi, postici seiTiipalmati. Caput magnum. Palpebrae supra oculum in proccssum conicum prolractae. Lingua oi'bicularis, postice' libera, Integra aul emarginata. Megalophrys kühl, Ceratophrys gravenh. Caput depressuin ; menibrana tympani parva, parumdistincta. Dentes inaxillae superioris tenues, setacei. Cutis dorsi laevis. Pedes posle- riores ebingati. (Habitus Ranarum). Sp. Ceratophrys mmiiana GRAVEND., Megalophrys moniana Kont, Mus. L. B., SCDIEG. Abbild. Tab. X, fig. 3; op bet eiland Java. Ceratophrys boie, düm. et bibr., Stombus crav. Caput maximum, oris rictu amplissimo. Dentes subulati, majus- culi. Mernbrana tympani distincta, parum aut non obtecla. Cutis dorsi tuberculala. Pedes posteriores mediocres. (Ha- bitus Ranarum). Sp. Ceratophrys cornuta scHt. (pro parte), Raiia cornuta l., Ceratophrys dorsata, MAXIM. Prinz v. TSeme. Abb. a. Naturgesch. Brasil., Lief. XI <^, Lief. X 5, scdieg. Abhild. Tab. X, fig. 1, 2. Eene der grootste soorten van deze familie; de huid op den rug bevat beenige platen. Het slrelet dezer soort is afgebeeld in c. g. kioetzke (praes. rddoipdi) Diss. anat. de Rana cornuta., Berolini 1816, 4®.; Ceratophrys Boiei MAX., gravend. Rept. Mus. Vtratisl. Tab. IX, fig. 1, 2, GDÉRIN fconogr.. Rept. PI. 26, fig. 2, enz. Deze dieren bewonen de bosschen van Zuid-Amerika. Asterophrys TSCHüDi. Tympani mernbrana nuda. Lingua oblongo-orbicnlaris, postice integra, tenuis. Pedes digilis fissis. Series transversa, convexa papillarum coniearum in palato. (Palpebra superior tuberculo conico et verrucis quibusdam conicis, parvis.) Sp. Ceratophrys turpicola (sicl an iurpicula?) Mütl., SCHLEC. Abb. Tab. X, fig. 4; Nieuw Guinea. Ann.Ranascutata SP)X, genas Ilemiphractus WACL. raihi incognita. Dentes Imic adscribuntnr in maxilla inferiori, tjuod, nisi error aliquis snbsit, unicum esset in Miuris exemplnm. Pyxicephalus tschddi, oüm. et bibr. Caput latum, breve, supra gibbum. Tympani mernbrana plerumque distincta. Dentes subulati, majusculi. Ossa cranii supra granulosa, scabra. Pedes antici fissi, postici semipalmati; calcare plano, CL. XV. IIEPÏILIA. 475 acuto in planta, ad margineni inteinum digili primi. Liri- gua ovalis, poslice iibera, biloba. Triincus brevis, latus. Sp. Pyxinephalus Delalandii TSCHÜDI, DDM. et BlBR. Rept, PI. 87, lig. 1, Zuid-Afrika. Discoglossus omi, i)u.w. et bikk, Caput planum, irunco contiüuam. Tympani membraiia latens. Pedes antici fi.ssi, postici semipalmali. Lingua postice libera, rotundato-trigona aut suborbicularis. Sp. Discoglossus pictus oiin, bonap. Faun. Itnlica, Jmfibi Pasc. XXIV, Sicilië, Sardinië, Griekenland. Cysiignafhus wagl., dum. et bibb. Tjmpaui niembrana dislincta, aut indistinctior. Pedes antici fissi, postici semi- palniati, aut fissi, digitis gracilibus. Saccus vocalis subgu- laris in maribus aut sacci duo laterales. Lingua magna, orbicularis, postice libera, integra aut emarginata. Sp. Cystiynallius oceltalus, Rann ocellata l., (pro parte) seba Thes. i. Tab. 75, lig. 1, dadd. Rain., Gren. et Grap. PI. 19, ito»» pachypus, Rana sibilntrix MAXIM. Pr. au Wied, Zuid- Amerika, West-lndië; eene der grootste soorten dezer familie. Bijkans al de soorten van dit geslacht zijn uit Amerika. Pseudis WAGL., bum. ct bibb. Tympani membrana pa- rum distincla. Pedes antici fissi, digito primo, pollicis adinstar, reliquis opponendo; pedes postici palmati, mem- Lrana ampla. Saccus vocalis gniaris in maribus. Lingua orbicularis, integra, mento adnata, margine tantum libera. Sp. Pseudis paradoxa rsCBDDI, Rana paradoxa l., JIERIaw Ins. Surinam. Tab. 71, seba Thesaur. Tab. 78, lig. 15 — 21 (nee ligurae omnes, ut habet iimnaeds). Deze soort behoudt den staart zeer lang, en is kleiner, wanneer zij volwassen is, dan zij voor het verlies van den staart was; hierdoor vervielen merian en seba in de dwaling, dat zij eene teruggaande gedaanteverwisseling in een’ visch zou on- dergaan ; zij wordt in Suriname aangetrolFen. Rana l. (exclusis multis specieb.) Membrana tympani ^istincta. Pedes antici fissi, postici palmati. Lingua oblonga, postice profunde emarginata, libera, exsertilis. Duo sacci '’ocales laterales in maribus, aëre distenli in quibusdam oxirorsum prodeiintes. 474 CL. XV. REPTIUA. Sp. Rana esculetita l. -f-, nOESEL Hist. Ranar, Tab, 13—16. STüRM Deutschl. Faun., Amphib. Heft 1, daüd. Haf». Gren.etCrap. PI. 15, Cjf. 1 ; la grenouille verte, der griine Wasserfrosch, de groene leikvorsch ; van boven groen, met zwarte vlekken; bet onderlijf wilachtig; de stemblaasjes kunnen bij deze soort naar buiten te voorsebijn komen (zie boven blz. 439). Het gekwaak is zeer sterk en vooral ’s nachts in de verte hoorbaar. Deze soort is bij ons zeer gemeen, in Engeland slechts tot enkele localileitcn beperkt. — Rana temporaria I. f, ROESEl 1.1. Tab. I — VIll. SiDRM 1.1. DAOD. PI. 13, f. 2; de bruine landkikvorsch, geelbruin of roodacbtig; ecne zwart- bruine, langwerpige vlek achter de oogen, die over het trommelvlies schuins naar achteren puntig uitloopt. Bij deze .soort komen de stemhlaasjes niet naar buiten. Deze dieren maken alleen een knorrend geluid, vooral als zij beangstigd worden, en in den paartijd; in dien tijd alleen leven zij in het water, .anders houden zij zich op het land op. Eene zeer groote soort van dit geslaclit komt in Oost-Indië voor, Rana cutipora DOM. et BIBR. Raiia saparuae BEIMW. RES., Dacty- letlira benglialensis ! lESSON Illuslr. de Zool, PI. 47, en eene nog groolere in Noord-Amerik.a, Rana mugiens JlERB., the Buil Frog van CATESBT. De meeste soorten van het geslacht Rana der nienwe- ren zijn uit het oostelijk halfrond. Ann. De quibusdam aliis subgeneribus, bic omissis, cf. DGMERIL et BiBRON 1.1. Vol. Vlll. Habitu et praesertim pe- dibus anticis gracilibiis et parvis a reliqais Kanis diversuin est Leptobrachium tschüdi. Sp. Rana llassellii Mus. D. B.; caput laturn, depressum; dorsum obscure fuscum, maculis nigris. Hab. in Java insula. -{• -(- Apioes digitorum orbiculato-dilatati. Uyla LAUR., FiTziNGER et alior., Calamila scim., merk. De boomvorseken, Rainettes, Laubfrosche. Deze vorseben leven op boonien, en kunnen door de breede schijfjes aan het eind hunner vingers zeer goed klimmen, even als de Gecko’s onder de hagedissen. De soorten zijn zeer talrijk, maar, met uitzondering eener enkele, aan ons wereld- deel vreemd; meer dan de helft der thans bekende soor- ten behoort in de nieuwe wereld Ie huis. De kleuren zijn dikwerf levendig; de huid is meestal op den rug glad, aan de buikzijde en langs de binnenzijde der poolen met kleine, digt opeen staande knobbeltjes of wratten bezet. * Metnbiuna tgmpani obduoln, luienti. CL. XV. lïEPTILlA. 473 itiicrohyla Tscuüui. Theloderma tscuüDI. '* ilembrana tympani distiHcta, a) Palmis plmtisque palmatis, amplis. Racophorns kuiil, tsghudi, Thjpsiloas wagl. Lingua oblonga, postice libera, furcata. Deiites in ossibus vomeris serie transversa, medio iiiterrupta. Truncus postice au- gustus, gracilis. Pedes postici longi. Uylri Reinwardtii SCDIEC. Abbild. ïal). 30 in Oost-lndië. Palmis fissis aut seviipalmaiis^ plantis semipalmatis aut pfUmatis, 1) Dentihus palatinis nullis. Eucnemis TscHiiDi, ddm. et bibk. (et Orchestes tschüdi, Ixalus DÜM. et BIBR.) 2) Dentihus palatinis. Ihjla TSCHiJDi, DUM. et BIBR. Lingua orbicularis, adnata, aut postice sublibera. Pedes antici plerumque fissi, postici semipalmati. Sj3. llyla viridis lAüR., Rana nrborea i. f, liOESEI. //ist. Ran. Tab. 9—12, STORM Deutscld. Fauna, Amphib. Heft 1; de boom- kikeorsch; de mannetjes hebben een’ zak onder aan de keel, die ïich bij bet sclireeuwen uitzet. Pohjpedates TSCHDDI. Limnodytes düm et bier. (Lingua bis generibus postice libera, furcata). Litoria tschüdi, ddm. et bibr., Acris ddm. et bibr. Lingua discoidea aut cordata, postice libera. Apices digitorum ^^rbiculis parvis. V) Puhnis plantisque 'jissis, Bylodes Fm. {pAA. PkyllomedmayfkGh.) Dentes in palato. Sp. Byla bicolor, Rana hicolor BOUD., GMEI.. PADD. Rain. Gren. PI. 5, e, GOÉB. Iconogr., Rept. Pl. 26, f. 3; Zuid-Amerika. Crossodactylus ddm. et bibr., et Phyllohates eorumd. Hentes palatini nulli. b.) Maxilla superior edentula. i" -Apices digitorum orbiculato~dilaiati, ^^Dendrobates tsciidoi [Hylaplesia roie pro parte). Lingua postice libera. Dentes nnlli in palato. ïubcrosilales 476 CL. XV. UEPTILIA. nuliae glandulosae ad latera capitis. Mernbrana tympani nuda. Digiti omnes üssi. S^.^Dendrobates tinctorius -WACl., Uyla tinctoria DAüD., h.ain. Gren. Crap. Pl. 8, DDM. et BIBR. Rept. PI. 90, fig. 1 ; Zuid-Amerika. De habitus is geheel die van Hyla. Ilylaedactylus düm. et bibr. (Hylaedaciijla tscbbdi), Lin- gua magna, adnata, margine tantum libera. Dentespalatini. Tuberositates nullac glandulosae ad latera capitis. Mernbrana tympani latens. Caput depressum, trunco immersum. Corpus latum; pedes breves. Digiti anlici fissi, postice semipalmati. Sp. Uylaedactylus baleatus, Bombinalor baleatus s. Müll. ; Java. -{- jipices digitorum non expansi, * Mernbrana tympani distincta. Bufo LAüii., MERR. (cxclusis speciebus quibusdam). Den- tes nulli. Lingua oblonga, ovalis, postice libera. Pedes antici tetradactyli, fissi, postici pentadactyli, plerumque semi- palmati. Tuberosilas utrinque pone oculum, supra tympa- num, porosa, pulvinata. Padden. Dit geslacht bevat nachtdieren, die zich hij het licht verschnilcti. ïwee kussenvormige groepen van klieren, oneigenlijk in de beschrijvende zoologie parotiden genoemd, komen hier, even als bij de landsalamanders, voor. De kop is van voren stomp; de bovenkaak daalt regt naar beneden, zoodat de tusschenkaaksbeen deren niet voor den schedel uitspringen. Eene dergelijke gedaante heeft de bovenkaak ook reeds bij de meeste Hylae, terwijl bij de kikvorseben {Ratiae) de bovenkaak zeer plat is en in een scherpen rand uitloopt, daar de tusschenkaaksbeenderen bijkans waterpas voor den schedel liggen. Sp. Bufo vulgaris lADR., Rana Bufo (et Rona rubeta) 1. f, ROESEl Ran. Tab. 20, 21, storm Deutschl. Famia, Amphib., Heft. 1 (icones ROESEtii), gdérin Iconogr., Rept. Pl. 27, fig. 1, beu Brit. Rept. p. 115; gewoonlijk grijs bruin, eene zwarte streep builen langs de parotiden. — Bufo viridis DOM. et BIBR. ^Bufo calamita et Bufo viridis lAOR., Rana portentosa biomenb., Bufo variabilis PALl.) f, ROES. Ran. Tab. 21, storm 1.1., dadd. /tam., Gren.. Crap. I'l. 28, fig. 1 et 2; kleiner dan de vorige ; eene geelgroene iris, die bij de vorige soort rood of goudkleurig is; dikwerf eene gele streep langs liet midden boven op den rug. — Bufo marinus ORAV., Rana CL. XV. HEPÏILIA. / "•mr •narina l., Bufo agua DADD. et alior., SEBA Thesaur. 1, Tab. 76', fijj- 1. Dadd. Bain., Gren. et Grap. PI. 3G, 37, MAX. kedw. Ahh. aur Nalurgesoh. Bras.-, do grootste soort van padden, 10' iV' zonder de pooten : in verscheidene strelcen van Zuid-Ainerika. Bufo mnrgaritifer DADD., Bana typhonia I., DADD. 1.1., PI. 33, f. 1 Max. kedw. Ahb. a. Balurg. Bras, (sub noinine Bufonis oxyrhynchi) mede uit Zuid- Amerika ; aan weerszijden van den kop loopt boven de oogholte een beenige kam; de schedel is van hoven uitgeliold. CdvIer maakt met deze soort zijn ondcrgeslacht Oliloplius, ** Membrana tympani latens. Tuberositates laterales millae pone oculum. , Uperodon dum. et nmu. Dente» palatini. Caput parvum, rotundatuni. Oris rictus anguslus. Lingiia acinala, margiiie libera, orbicularis, magna. Sp. uperodon marmoratus, Engystoma marmoratum C!3\., wtMlü Iconogr., Rept. Pl. 27, lig. 3. Bengalen. Phryniscus wiegm. Dentes palatini nuili. Lingua oblonga, poslice libera. Sp. Phryitiscus niyriciins WIEGM. Montevideo. Brnchycephalus , fitz., Ephippifer coctead. Microps WAGL., FiTZ. (antea fwi/yartotHa FITZ. , pro parte), Stenocephalus tscuüdi. Dentes palatini nulli. Ocuii parvi. Caput parviim, anlice acutum, triangularc. Rictus oris parvus. Sp. Microps ovalis nob., Rana ovalis SCDN., Microps unicolor WAGI., Engy stoma ovale DUM. et DlBH., DADD. 1.1. Pl. 33, lig. 2, GDérin Iconogr,, Rept. Pl. 27, fig. 2; cene zeer kleine soort van Zuid-Ainerika. Breviceps merr., Systoma wagl. Dentes palatini nulli. Caput trunco continuüm, brevissimum, truncatum ; rictus oris angustissimus. Pcdes breves, basi trunco immersi. Corpus gibbum. Breviceps gibbosus MERBEM, Ratia gihhosa l., lACEP. I, Pl. 40 dadd. 1.1., Pl. 29, fig. 2, Pl. 3.5, fig. 2 in Zuid-Afrika. Annot. De quibusdam aliis suhgeneribus, hic omissis, cf. DDMÉR. Ct BIBROK, VIII, p GlO — 7G0. 478 CL. XV. REPTILIA. SECTIO II. Reptilia monopnoa. fitzing. [Pholidola MERn.) Branchiae néc pcraislenles nee deciduae, llespiratio pu!- tnonalis tantum. Corpus cute squamosa tectum aut scuti.s loricalum. Condylus occipitalis plerumque unicus sub fora- mine magno ad articulaliouem cum prima vertebra. Laby- rinthus praeter fenestram vestibuli etiam fenestra roUmda et rudimento cochleae praeditus. ORDO IV. Ophidü. Cavum tympani nullum. Oculi palpebra unica, immobili, pellucida tecti. (Pedes plerumque nulli ; vestigia postico- rum in nomiullis; iu unico genere pedes duo antici bre- vissimi, in reliquis sterni et o.ssium bumeri vestigia nulla.) Het meest in het oog loopeiid kenmerk van de slangen is bet voRcoinen gemis van ledematen. Wanneer men ech- ter op dat kenmerk alleen letten wilde, om te bepalen of een dier dezer klasse tot de slangen behoorde, zon men er de Caeciliae (zie boven bl. 460) mede toe moeten bren- gen. Vandaar moet men de ontleedkundige kenmerken, die J. MÜLI.ER het eerst opgegeven heeft [Zeitschr. für Fhysio- logie, herausgegeben Ton tiedemainn u. trevikanos IV. 2, 1832. S. 222 — 240) ten grondslag leggen, en 5e geslachten jinguis, Acontias en Ophisaurns, niettegenstaande het ge- mis van ledematen, tot de hagedisaohtige dieren brengen. Het geslacht Chirotes wordt dan, hoezeer het voorste lede- maten heeft, niet van Amphisbaena afgescheiden, maar in de Orde der slangen geplaatst. De steeds door een onbe- wegelijk, doorschijnend ooglid bedekte oogbol wordt a]zoo een hoofdkenmerk dezer Orde. Terwijl men alleen bij Chirotes voorste ledematen aan- treft, zijn daarentegen hij meerdere geslachten onvolkoraene achterste ledematen aanwezig. Inwendig vindt men, digt bij den staart, doch met de wervelkolom niet verbonden en daarvan verwijderd, aan weerszijde een langwerpig beentje, hetgeen van onderen met een gewrichtslioofdje eindigt, waarmede twee beentjes, die van clktmder afwij- CL. XV. REPTILIA. 479 ken, het eene naar buiten en het andere naar binnen ge- rigt, verbonden zijn. Tusschen beide ligt een 5-vormig gekromd beentje als een vingerlid, hetgeen een’ ke<»el- ■«'ormigen nagel draagt. Deze nageltjes of sporen (ca/con'a) Worden naast den anus, vóór het begin van den staart, opgemerkt bij de geslachten Boa, Python, Eryx cn Tortrix. Deze heenige toestel vpordt door eigene spieren bevrogen. Bij andere slangen is enkel het eerste, langwerpige, onder de huid verborgene beentje voorhanden, zno als bij Am- phtsbaena en Typhlops. Bij de meeste slangen ontbreekt deze toestel geheel en al. Zie maïee, UeLr die hintere Ex- tremitat der Ophidier, Nov. Act. Acad. Caes. Leop. Carol Tom. XII, p. 818 sqq. Door het gemis van poolen zijn de slangen tot het krui- pen beperkt, en zij bedienen zich daarbij, volgens de waar- nemingen van BASKS en iiOME, van hare talrijke ribben, wier punten zij beurtelings op den grond bevestigen en naar voren/sehuiven, even gelijk rupsen en duizendbeenen met hunne poolen doen. Philos. Transactions for 1812 n 163 sqq. De meeste slangen houden zich bij vooikeur in voch- tige plaatsen op, en vertonnen zich in de keerkringslanden vooral bij den regentijd. Onder deze orde vindt men zeer groote dieren, die 20, ja 30 voet lengte bereiken {*), en tevens ook soorten, die naauwelijks eene span lang zjjn. Vergelijk over deze orde patsick rcssezi, An account of Indian serpents, collected on the Coaal of Coromandel. London 1796 folio. H. SCHIECEI, Essai sur la l’hysionomie des Serpetis. La iJaye 1337, 8’. et Atlas contenont 21 phmehes et 3 cartes. Men kan hier bijvoegen liet, over de leveiiSMijze der Duitsclie slangen vele eigene waarnemingeu hehelzende, maar overigens omslagtig gesclire- 'ene werk van h. o. lenz Schlan^enkunde, Mit Abb. Gotlia 1832, 8°. TRIBUS r. Serpentes. tiingua bifida, exsertilis. Maxilla inferior medio divisa. A. Eurystomi. Ossa palati mobilia, dentibns aculis, recurvis arniala. Os quadralnm mobile, ossique masloideo, in plurimis ipsi (*) Adakson spreekt van slangen, die 40 of 50 voet lang zouden zijn die hij echter zelf niet zag. Hist. nat. dn Senegal, p. 150, 480 CL. XV. REPÏiLIA. mobili suspensum. ISamus utcrque inaxillae inferioris liga- mento cartilagineo, elaslico conjunctus. Sulcus mentalis. De slangen met cenen groeten muil, welke bij het door- zwelgcn zich zeer kan verwijden, maken het groot.ste ge- deelte harer orde uit, en vertoonen on.s tevens daarvan den eigenlijken iypus. Langs de onderkaak liggen aan den rand aan weerszijde in eene rij schildjes {Scuta marginalia labii inferioris), tusschen welke twee paar kinschilden {Scuta mentalia) liggen en daarvoor nog twee kleine, achter het onparige schildje, aan de spits der onderkaak {Scutum labiale medium). Tusschen deze kinschilden loopt in het midden eene overlangsche groef. De bovenkaak wordt gevormd door twee bovenkaaks- beenderen en een enkel tusschenkaaksbeen. De bovenkaaks- beenderen zijn langer bij de onschadelijke slangen en met eene doorloopende reeks van tanden gewapend. Bij de vergiftige slangen daarentegen zijn de bovenkaaks-beenderen kort, en het buitenste vleugelbeen {Os pterygoideum exfer- num), waaraan deze bovenkaaks-beenderen bevestigd zijn, is tot een’ zeer langwerpigen steel veranderd. -j- Serpenles venemti. Dc vergiftige slangen, waaronder enkele zijn, welker beet voor den mensch in korten tijd den dood ten gevolge heeft, hebben dc geheele orde in een’ kwaden naam ge- bragl. Intusschen zijn zij op verre na zoo talrijk niet als de onschadelijke soorten. Zelfs in Brazilië staan b. v., vol- gens den prins van neü-wied, de onschadelijke soorten tot de vergiftige, als 38 : 5. Het is hier de plaats, iets over de gifklieren en giftanden der slangen te zeggen. Bij de meeste vergiftige slangen heeft elk bovenkaaks- been slechts eenen enkelen tand, die uit het tandvleesch te voorschijn komt en om welken te vervangen achteren boven denzelven twee of drie anderen, met de punten naar achteren gerigt, tegen het verhemelte aanliggen. Door deze tanden loopt een kanaal, hetgeen zich digt aan de spits, aan de bolle voorzijde met eene fijne spleet opent. Bij sommige ver- giftige slangen heeft het bovenkaaksbeen nog eenige klei- nere, ondoorboorde tanden, die meer naar achteren op den gifttand volgen. Eindelijk zijn er, volgens hetgeen dooi' CL. XV. REPTILIA. 481 den Hoogleeraar reinwabdt hel eerst waargenomen, dooi- de onderzoekingen van itoiE en vooral van schlegel na- der bevestigd en door laatstgenoemden beschreven werd. enkele slangen, welke achter eene rij van ondoorboorde tanden éénen tand bezitten, die een weinig langer dan de overige en niet doorboord, maar gegroefd is Bij de laatsten wordt in deze groef de ontlastbnis eener klier op- genomen, die in weefsel met de bovenkaaks-speekselklier overeenkomt of daarvan slechts eene kwab schijnt te zijn, waarom men ook meent, dat deze slangen niet tot de gif- tige behooren. De doorboorde, groole, aan weêrszijde vóór in den mond geplaatste tand is het middel, waardoor de giftige slangen wonden toebrengen, en het venijn in de toegebragte wonden storten. Het gif wordtdoor eene klier afgescheiden, die lang- werpig is, achter en onder het oog op de bovenkaak ligt en door de slaapspier bedekt wordt. Zij bestaat uit blinde buis- jes, die bij sommigen onverdeeld, bijianderen takvormig ver- deeld en in platte lobben of platen gerangschikt zijn, welke door tusschenschotten van het vlies, dat de klier oingeeft, van elkander gescheiden worden (•]■). De lange ontlastbuis dezer klier loopt naar voren, en eindigt in eene vliezige scheede, welke den grond van den giftand omgeeft; bier wordt het gif opgenomen in eene opening, aan den grond van dien tand aan de voorzijde gelegen. Buiten deze klier *iin er nog andere klieren aan den kop der slangen, na- melijk langs den rand der boven- en onderkaak, onder de tong, en eindelijk eene traanklier, achter het oog; deze klieren zijn aan de giftige en onschadelijke slangen ge- meen, doch echter niet altijd alle te gelijk aanwezig. De S'ftklier daarentegen is aan de giftige slangen alleen eigen ^ \ ) a. SCHIEGEI, Onderzoehing van de speekselklieren der slan- »ief gegroefde tanden, in vergelijking met die der niet giftige S’ftige, in Jg Bijdragen tot de natuurk. Wetenschappen, H. 1827 ^ - 536—551^ en in de Nov. Act. Acad. Caes. Leop. Tom. ,XIV. Na heeft DDVERNor dit onderwerp uitvoeriger behandeld, Annales veri 1 ■ P' 113—160, PI. 5—10, en als in een bijvoegsel, ald. XXX, p. 6 — 32. (t) Zie j. MüiiEB De glandularum secernentium structura, p. -«-nT PI, VI, f. i_3. ‘ II. 51 482 CL. XV. REPÏILIA. en gemeenlijk lijn bij deze de overige klieren van den kop, vooral die langs de randen der kaken, minder ont- wikkeld (*). ' Wat eindelijk het gif zelve betreft, bet is eene kleverig geelachtig vocht, dat geen smaak bezit, in de lucht tot plaatjes of schubben verdroogt, lang zijne schadelijke kracht behoudt, in water oplosbaar, in wijngeest en vlugge oliën onoplosbaar en noch van eenen loogzoutigen, noch van eenen zuren aard is (f). let andere dierlijke giften en smetstoffen heeft het gemeen, dat reeds eene zeer geringe hoeveelheid tot de werking voldoende is. Het slangengif is onschadelijk, wanneer het in de spijsverteringswegen door doorzwelging gebragt wordt, maar oefent zijne na- deelige werking uit, wanneer het door eene wond of door inbrenging in eene ader in den bloedstroom geraakt. De beet van alle vergiftige slangen is voor den mcnsch niet even gevaarlijk; van sommigen is de werking buitenge- woon schielijk ; de dood volgt meestal na hevige krampen en andere zenuwverschijnsels, en het lijk gaat spoedig in ontbinding over. Familia V. (CCLXI.) Viperina. Maxilla superior dente utrinque unico magno, perforato. Caput cordatuni aut trigonum, Irunco latius. Crotalus h. Fovea inter nares et oculos utrinque. Truncus et caiida superne squamosa, infra sculata, scutis subcauda- libus omnibus aut plerisque simplicibus (inparibus). Cre- pitaculum ex annulis eorneis. numero diversis, in fme caudae. Ratelslang, KlapperscUange, Serpent tl sonneltes enz. De soorten van dit geslacht worden alle in Amerika gevonden. Zij zijn vergiftig, maar traag. De soort van Zuid-Amerika (van Suriname, Brazilië) heeft niet alleen het voor de oogen liggend gedeelte van den kop met schildjes bedekt, maar ook vier kleine schildjes de oogen. Het schijnt deze soort te zijn, welke men als Crotav Durissus 1. beschouwen moet. Op den rug ziet men ruitvormig , (*) Vergelijk over deze verschillende klieren, behalve doterKOV, p., ook MECKEi in zijn Archiv f. Anat. u. Physiol. 1826. S. 1 Tab. I, fig. 1 — 10. (f) Zie het beroemde werk van F. FOSTANA, de la eipère etc. Florence 1781. II. Tom. 4“ Traité sur Ie ret*’* CL. XV. REPTILIA. 485 in het midden heldere vlekken. Vosma£R Beschrijv, van eene Su- rinaamsche ratelslang 1768. 4'’. ; suxilu. Abb. aur Naturgesek. Brasil,, Lief. XI, CüV. R. ani., éd. ill.^ Rept. PI. 32. Kene groole soort van Noord-Amerika heelt schubben tusschen de oogen en bruine dwarsbanden, Crotalus horridus L., GDÉRiJf Iconogr., Rept. PI. 23, fig. 2, Crotalus darissus noiBR. R. American Jlerpet. II. PI. 17. daddin en scDiEGEt maken eene tegenovergestelde toepassing dezer Linneaansche namen. — Eene kleinere soort van Noord-Amerika, Crotalus miUarius l., beeft eenen meer eironden kop, met schilden (een sculum vertebrale en twee scuta occipitalia) bedekt, hoibk. 1. 1. Vol. 11. PI. 15. Trtfjonoceplialus oppel, Copims merk. Cauda leres, apice siinplici, conioo ; scuta sabcaadalia pleraque paria, inter- positis inparibas. Ileliqut characteres generis superioris. a) Capite squamoso. Cophias BOIE. [Lachesis ttAVO., Craspedocephalus KV^L, Botlirops. wagier etc.) Sp. Trigonooephalus crotalinus nob., Crotalus mutus l., SCHIEG., Lachesis rhombeata MAXIM. Abb. s. Raturg. Bras., Lief. V; Soe- roehoehoe ( ^urucuca MARCGR.) ; de staart heeft aan den grond eerst twee of drie onverdeelde schilden; daarop volgen de gepaarde schil- den; bel eind van den staart is van onderen oven als van boven met schubben bedekt, en loopt in een hoornachtig puntje uit. Deze slang wordt in Guiana en Brazilië gevonden, en is zeer gevaarlijk; zij bereikt eene lengte van 10'. Trigonooephalus atrox SCHEEG., Coluber atrox l., Mus. Ad. Frid. fab. 22, lig. 21; Brazilië, Suriname; — Trigonooephalus viridis CDv., Bolhrophis viridis FITZ., Trimeresurus viridis lACÉP., Ann. du Mus. IV. PI. 56, f. 2, Bodroopam rdsseii Ind. Serp. PI. 9; Oost-Indic, Snnda-eilanden, Nieuw-Holland enz. b) Capite scutato. Trigonooephalus BOIE. {Tisiphone, FiTZ., Trigonooephalus FlTZ. et Cenchris DACD., Fliz.) Sp. Trigonooephalus Cesiohris SCHI., Cenohris mokesonoxxi'O.Rept. ''•Pl.CO, lig. 25, PI. 70, lig. 3, 4, Trigon. contortrix nOLBROOK 1.1. ^ol. 11. PI. 14 in Noord-Amerika (*); Trigonooephalus rhodostoma KEinw., SCHEEG. Abb.Vl. 19, 49; Java. Kont zag twee arbeidslieden op (*) Toxicophis leucostoma TROOST, waarvan de beschrijving, Ann. Lyceum of nat. Hisiory of New ïorh III, 1828, p. 174, alleen uit het uittreksel in oken’s Isis 1844. S. 113, 114 be- end is, zal misschien van Cenchris moheson dadd. niet onderschei- zijn. sr 484 CL. XV. REPTILIA. Buitenzorg, weinige minuten nadat zij door deze slang gebeten wa- ren, sterven. * Vipera dadd., schleg. Fovea nuHa inter nares et oculos. Annol. Species omnes huc usque notae ex orientali heraisphaerio. Vipera dacd. Scuta siibcaudalia paria. a) Capite superne squamis aut scutellis graniformibus tecto. Echidna MEEE. {Vipera lAOEEKTl.) Sp. Vipera cerastes, Coluber Gerastes l., LICÉP. Quadf. ovip. et Serp. II. Pl. I, fig- 2' »aud. Rept. Vï. Pl. 74, fig. 2, BRDCE Voyage en Nubie et en Abyssinie, V, Pl. 40, Dict. unie. d’iJist. nat., Rept. Pl. 13, fig. 2; lancetvormige, zeer sterk gekielde schab- ben,' licht grijsgele kleur; twee hoorntjes boven de oogen, die in ontwikkeling verschillen kunnen en somtijds geheel ontbreken; deze slang, die in Egypte voorkomt, was reeds aan de ouden bekend, welke er op verscheidene plaatsen gewag van maken. Merrem verwart hier- mede eene soort van Zuid-Afrika, welke eenige opgerigte schubjes hoven de oogen heeft, maar die geheel anders gekleurd is, Vipera cornata DADD., Vipera lophophrys CUV., patersON Voyage (achter de fransche vertaling van brdce) Pl. 15. — Vipera ammodyies DADD., Coluber Ammodytes 1., Amoenit. Acad. I, p. 50G, Tab. 17, fig. 2, DADDIN Rept. VI. Pl. 74, fig. 1, STDRM Fauna, Amphib. Heft 2 ; voor aan de spits van den kop een kegelvormig, regt op- staand en beschubd knobbeltje; deze soort wordt in zuidelijk, vooral in zuidoostelijk Europa aangetroffen. — Vipera aspis sent., Coluber Aspis 1., Vipera berus CDT., GDÉRIN Iconogr., Rept. Pl. 23, f-l’ Frankrijk, Italië enz. b) Capite superne scutellis tecto, Pelias merr. {Coluber lADR.l Sp. Vipera berus dadd., Coluber Berus I. (et Chersea 1.), Vt- pera chersea CDV. f, lADRENTl Synaps. Rept. Tab. H fig. 1’ Coluber chersea SIORM Fatm., Amphib. Heft 3, BEU Brit. Rep*- p. 61, CDV. R. ani., éd. ill , Rept. Pl. 31, fig. 2, van her Ver- handel, over de slatigen en adders vn7i liet landschap Drent Amsterdam 1781. 4’. Pl. H, bl. 84 en verv.; adder, Vipère com- mune, Natter enz. In vele lauden van Europa, in Zweden, Ruslan , Ouitschland, Engeland, het noordelijk Frankrijk, in Lombardije en^ Het getal der ongedeelde buikschilden is omstreeks 140, en van <= staartschilden zijn er van 30 — 43 paren. De beet dezer soort ^ voor den mensch slechts zelden doodelijk, en van lier getuigt, liij, ondanks alle nasporingen, geen enkel voorbeeld heeft kunnen vinden, dat iemand in het landschap Drenthe aan de gevolgen een adderhect zou gestorven zijn. Hetzelfde berigt ook beu als ui CL. XV. REPTILIA. 48S komst lijner nasporingen ia Engeland ; gevaarlijker scliijnt de Loven ver- melde, Zuid-Europesche adder, Vipera aspis, te zijn. Vipera prester, Coluber Prester l., houdt men gewoonlijk voor eene variëteit van Vipera Berus ■, zij is geheel zwart ; het is de Coluber Vipera anglorum lAOBESTI 1.1. Tab. IV lig. 1 ; SIEENSTBÜP houdt haar voor eene afzonderlijke soort; KBÖrER’S Tidskrift 11. 1839, p. 544, 545. Echis MEUR., Scytale daud. Scula subcaudalia inparia. Caput squaniosum. Sp. Vipera echis SCHIEG., Scytale bizonatus BAUD., Echis cari- nata MEBR., Echis arenicola boie [Vipera pyratnidum, Déscr, de l’Egypte) Echis pavo et Echis varia EEOSS, dadb. Bept. V. PI. 70, lig. 1, (overgenomen uit het werk van rcsseli), Mus. Senkenb. ï. Tab. Vil, f. 2; volgens schiegei behooren al deze namen tot ééne en dezelfde soort, die in het Noordelijk Afrika en op het vaste land van O. Indië wordt aangetroffen. Acanthophis dadd., wagl., Ophryas meur. Cauda subtns scatis plerisque inparibus, apice sqaamosa.Caput scutatuin; scutuin superciliarc ereclum, proininens. Sp. Vipera palpebrosa nob., Acanthophis cerastinus baob., Ophryas Acanthophis MERB., MERREJI Beylrtige 11, Tab. 3, cdérik Iconogr., Bept. PI. 24, lig. 2; in Nieuw -Holland, Causus wAGi.. (An hujus loei?) Familia VI. (CGLXII.) Elapim. Maxilla superior deute “Qo alterove aut paucis minoribus, solidis pone denlem **13,500111, perforatum. Caput scotatum, a trunco crassilie latitudine paruin aut non diversum. Cauda teres, ^irevis, saepe conica aut fusiformis. Naja IADE. Caput supra planum, oculis lateralibus. An- *6rior pars trunci pone caput in discum ovalein, depres- Sntn expansilis. Scufa subcaudalia paria. (Scula ocularia Posteriora tria, rarissime duo. Scuturn loreum nuilum'^). Al de soorten van dit geslacht zijn van het oostelijk halfrond. Zij hebben zonder onderscheid gladde schubben, die vrij groot en lan- *^etvormig zijn. Dat dit geslacht tot deze afdeeling behoort, heeft, ^ {*) Voor de verklaring der terminologie van de schilden van den welke door merrem is gebezigd en waarvan wij hier en elders S® rnifc maken, zie men de afl>eeldingen, die bij dit tweede deel van Handboek behooren. 486 CL. XV. REPTILIA. zoo ik meen, de heer scniECEl bet eerst aangeJuul; ik vind, Iie- Jialve den giftand, in de door mij onderzochte schedels, slechts een enkel klein tandje, op eenigen afstand van dezen, aan het achtercinte van het korte bovenkaaksbeen. De voorste ribben (omstreeks 20 pa- ren) zijn vlak, d. i. sij bnigen zich niet naar beneden, en nemen in lengte toe, lot het tiende of elfde paar; zij vvorden daarop weder trapsgewijze korter. AVanneer deze ribben naar voren worden getrok- ken, ontstaat er eene eironde uitbreiding, die den kop in reet te overtreft, en de meeste soorten van dit geslacht, doch met alle even- zeer, kenmerkt (*). De benaming van brilslang, serpent Jc lunet- ies, is ontleend aan twee oogvotmige vlekken, op de schijfvormige verbinding van den rug, die met eene zwarte, naar voren gebogen streep verbonden zijn, welke teekening echter slechts bij eene soort voorkomt. Deze is Naja tripudians ïlERR., Coluber ISaJa i.. Aspis Naja WAGL., IISN. Mus. Adolphi Frid. Tab. 21, fig. 1, seba Thes. H Tab. 90, fig. 2 (en minder goed in verschillende figuren van dat groote werk), COV. R. anl, id. ill. Rept. Pl. 34; in Benga- len. - Naja haje MERE., Ooluber üaje L., Vraeus Uaje vvagl. ; in Egypte; bruinaebtig, kop lichter geklenrd, met een’ zwartachtigen kring om het oog, die naar den rand der bovenkaak in een sma o vlek voortloopt. Met deze soort oefenen, even als in Indie met de vorige, de dus genoemde slangenhetsweerders, in Egypte hunne kunsten uit. Aniiot. Species quas ad hoe genus refert Doclissimus SCHIECEI an re- vera pertineant omnes affirmare non ausirn. In quibusdam non adest alius in maxilla superior! dens praeter venenatum. At iV(y« rhom- beata scni. praeterea sento loreo parvo a reliqnis dififert ; genus Causus WAGL., vid. snpra. — Naja haemachates schleg., Sepedon haeina- chates MERB., FITZ., SEBA Thesaur. II. Tab. 58, fig. 1 et 3, lac. Quadr. ovip. et Serp. H. Pl. 3, fig. 2, ah omnibus speciebus, generis liajae differt sqnamis carinatis ; habit. ad Prom. bon. Spei. Dendroaspis FlIZ. - Sp. Naja Bungarus Verh.over de natuurl. Geseh. der JSederlandsclie Overzeesclie Bezittingen, Rept- Pl 10, Java, Sumatra. Een lange staart, die spits uitloopt en van onderen aan den grond met onverdeelde schilden bedekt is, waarna eerst de parige schilden volgen. Dendroaspis scHtEG. (nee. fitz.) Caput supra planurn, .scutatum, elongatum. Cauda subtus scutis indivisis tecta, apice acuminato, corneo. Scutella ocularia posteriora qua tuor. Squamae laeves, lanceolatae, medio dorso majores, (*) Yergel. home Philos. Transact, for 1804, p. 34G sqq. CL. XV. REPTILIA. 487 squaaiae ad latera scutorum abdominaliuin niinores, utrin- que duplici serie. Sp. Dendroaspis Jumesonii) SCHIEG. Mus. L. B., Elaps Jamesonii TRAUl ; van de westkust van Afrika. Deie slang wordt 5 of 6 voet lang en is zeer langwerpig ; het is een op hoornen levende, Naja- achtige vorm. ScDiEGEt heeft van dit geslacht een kort herigt gegeven in het Verslag der werkzaamheden van het Zoologisch Genoot- schap te Amsterdam, Maart 1848. Elaps scHN., MERK. (e.xclusis quibusd. specieb.) Caput parvum, supra planum, scuialum. Oculi parvi. Rictus oris angustiis ; maxilla superior gibba, oblusa, ultra inferiorem protracta. Corpus gracile, teres. Scuta subcaudalia paria. Sp. Elaps lemniscatus AIERR., Coluber lemniscatus t., Mus. Ad. Frider. Tab. XIV, fig. 1, seba Thesaur. II, Tab. 76, lig. 3, (en op andere plaatsen), Suriname; — Elaps corallinus aierr., cuv. R. ani., éd. ill.. Rept., PI. 35, fig. 1, MAXIM. Abb. z. Naturg. von Bras., Lief. VI, (en eene variëteit onder den naam van Elaps Maregruvii ald. Liefer. Ill) Brazilië. Men vindt ook soorten in Oost- Indië, Afrika en Nieuw-Ilolland. Het zijn meestal zwart, wit en rood geringde slangen. Zie ook sCHlEGEt Abb. neuer Amphil. Taf. 46 —47. Eene Znid-Afrikaansche soort is Elaps Ilggeae MERR,, Coluber lacte- us i. Mus. Ad. Frid. Tab. 13, fig. 1, mehrem Beitriige I, Tab. VI. Aspidelaps FiTZ. (nomen vitiosum). Sp. Elaps lubricus SIERR., Eaja lubrica scrleg., MERR. Beitr, 1, PI. 2; hab. ad Prom. b. Spei; inter Najas et Elapes fere intermedia ; habitus Elapis. Eungarus dadd., bierr., Aspidoclonion wagl., Caput supra ^cutatum, obtusum. Dentes plures parvi, pone dentem ve- ®enatum in maxilla superiori. Scuta subcaudalia omnia 'Bparia. Squamae raajores hexagonae, serie unica in ca- Pina dorsi. Sp. Bungarus candidus niihi, Bungarus semifasciatus KCHE, SOHLEG,, Coluber candidus l., Mus. Ad. Frid. Tab. Vil, fig. 1; RUSsell Serp. 1, Pl. I; — Bungarus annularis, DADD., RDSSEll PI. III, DADD. Rept. V, PJ. 65; vergelijk ook schiegei, Ahbild., Tab. 18; beide uit het vaste land en de groote eilanden van Oost- Imlië. Alm. Huc quoque pertinere videtur Megaerophis, genus 488 CL. XV. REPÏILIA. a GN.4Y indicalum. Atinals of Nat. Hist,, secund seiie§, IV, 1849, p. 247. Familia Vil. (CCLXIII.) Hydroplies. Caput scutatum, parvum. Dentes plures parvi, tenues in inaxilla superiori pone dentem venenatum. Corpus teres, elongatum, anlice gracile, sensim crassescens et in caudam conopressam, la- tam, ancipitem excurrens. Squanaae hexagonae, saepe vix^ imbricatae, corpus tainquam reticulo obtegentes. Waterslangen. Sommige soorten komen toevallig in de monden der rivieren, anderen leven in de volle lee, waar zij dikwerf ver van alle kusten aangetroffenl worden ; zij leven in gruote troepen bijeen en zijn zeer vergiftig. Aelianus heeft deze slangen zeer bepaald aangeduid als bewoners der Indische zee, met een’ platten staart en vele tanden in den mond. De Natura Aniwalj Lib. XVI, c. 8* Vergelijk CAHTOB, Observations wpon pelagic Serpents. Transact, looi. Soc. II, 1839, p. 303—313, PI. 56. Pkiturus LATH., DAÜI)., FiTZ. AbdouGien scutatum; scula subcaudalia duplici serie. Squainae laeves. Sp. Platurus colubrinus nob., Platurus fasciatus lATB., Coluber laticaudalus 1., Mus. Jd. Frid. Tab. XVI, fig. 1. Cev. R. ani-, éd. UI, Rept. Pl. 36; in de Indische zee. Volgens de opmerking van sCHtEGEl behoort hiertoe als verscheidenheid Aipysuras laevis l&c., Jinn. du Mus. IV, Pl. 56, fig. 8. Hydrophis dadd., Enhydris merk. Squamae medio tu- berculo carinatae, hexagonae. Series squamarum majorum bituberculatdrum in carina abdominis, interdum irregularium et passim divisarum. Sp. Hydrophis schistosus dacd., Disteira doliata lAC., Ann. du Mus. IV, Pl. 57, fig. 2; — Hydrophis gracilis SCHt., Hydrophis fasciatus GDiRlN, Iconogr., Rept. Pl. 25, fig. 1, rcsseu, Aerp. L Pl. 44, CAKTOR 1.1. Pl. 56. — Hydrophis striatus schlsg. Faun. Japon., Serp. Pl. 7, etc. (*). (*) Hydrophis pelamidoides SCHIEG. behoort tot deze afdeeling, niet tot Pelamys. Het meest verwant aan deze soort komt mij voor Hydro phis schieophoUs schmiot ; Ahhandl. herausgegeben von dem natur" ivissensch. Verein in Hamburg, 1, 1846, Taf. XV. CL. XV. IIEPTILIA. 489 Pelamys üauo. Abdomen et cauda infra squaniis par- vis, hexagonis, medio tuberculalis tecta. Abdomen infra compressum, margine aculo inter dnas squamarum series. Sp. Pelamys hicolor daüd., Jlydropliis Pelamis schieg., edsseil Serp. I, PI. 41, VOSMAER Beschrijving van de bruinrug-platsiaari- slang 1774, Cüt. R. ani., éd. ill. PI. 36 bis, fig. 1 ; in de Indische cn Stille Zuidzee; de meest gewone soort dezer familie. -ff Serpenles innocui. A. Dente ultimo maxillae superioris reliquis majore, sulcato. Familia VIII. (CGLXIV.) Asineophes s. Glyphodontes. Caput scutalum. Scuta subcaudalia tantum non semper paria. Dipsas LAi’R. Caput supra planum, trunco latius, trian- gulare, anlice oblusum. Oculi magni. Corpus compressum. Cauda acuminata, longa. Series plerumque squamarum majorum, sexangularium in carina dorsi. Subgenera. Lepiodeira fitz., Cephalophis fitz., Dryophylax WAGL., Telescopus wacl. et quaedam alia. Sp. Dipsas Nattereri SCHIEG , [Dryophylax), Coluber TlaUereri Mikan., MAX. Pr. r. Wied., Abh., Liefer. XIV; — Dipsas Cyno- don COT., GüÉRiN Iconogr., Rept. Pl. 21, fig. 2; deze soort van de Sunda-eilanden bereikt eene aanzienlijke grootte ; zij is grijsachtig bruin, met zwarte banden op den rug; er is eene schuinsclie, zwarte streep achter hel oog, Dipsas Boa fiOlE, scni., eene soort van het eiland Java, onderscheidt zich van de overige soorten van dit geslacht door de, even als bij Boa, onparige schilden onder den staart. Dryophis dalman, boie, Dryinus mebu. Caput angustato- ^riangulare, elongatum, ad latera ante oculos excavatum, Süpra planum. Maxilla superior ultra inferiorem protracta. Squamae angustae, lanccolatae. Corpus gracile ; cauda saepe *limidio trunco longior, tenuis, acuminata. a) Squamis carinalis, Dryophis WAGt. Sp. Dryophis fulgidas WAGl. Colubcrmycteriznns 1. {propaxie), Dryophis Catesbyi SCHIEC. Abb. Tah. 36; in het zuidelijk gedeelte ■'■•■'n Noord-Amerika en in Suriname; — Dryophis Langaha schieg. 490 CL. XV. REPTILIA. {Xifhorhina ïixz.), Langaha madngascariensis, BRCG. Journ. de Physique 1781, Février, Lacép. Quadrup. ov. et Serp. II. PI. 22, fijj. 1, SCBI-EG. .dbb. Tab. 7, Tab. 8, lig. 7 — 11; Madagaskar; deze soort is grijsbruin, cn beeft voor aan den kop een lang, puntig en gesclinbd aanhangsel. b) Squamis laevibus. Tragops WAGt. Sp. Dryophis nasutus boie, iacép. III. PI. 4. lig. 2, nossElt Serpents I. PI. 12, gbÉRIN Icottogr,, Rept PI. 22, lig. 2; wordt op bet vaste land van Indië zoo wel als in den Indischen Archipel gevonden ; deze soort is schoon groen, met eene gele streep aan weerszijde langs den buik. De pupil is cone dwarse spleet, even als bij Dryophis prasinus REiNw., schlegee Abb. Tab. VIII, lig. 1 — 6, eene zeer gewone soort van dezelfde gewesten. .41 deze slangen leven op boom en. Psammophis boie, fitz. Caput anguslum, versus apicem rolundato-acuminalain. Dentes inferiores antici longiores. Ocali magni, margine exserto scali superciliaris obtecti ; papilla rolanda. Corpus elongatum, squamis lanceolatis aul elongato-sexaugularibus, plerumque laevibus. Caudadimidio trunco’ loDgior, subtus scntis paribus tecta. a) Denlibus mediis in superiori maxilla longiorihus. Sp. Psammophis sihilans nob., Coluber sibilans l., Coluber moniliger I.ACÈP., Qitadr. ovip. et serp. II, Pl. 12, lig. I; in bij- kans geheel Afrika, in Egypte, aan de kust van Guinea en zelfs tot aan de Kaap de Goede Hoop, vanwaar zij door merrem met den naam van Coluber crucifer werd beschreven en afgebeeld, Beitr- I, Tab. 3. b) Denlibus in superiori maxilla, ultimo sulcato excepto, aeqna- libus. Psammophis Incertinus SCBIEg., Coelopeltis lacertina WAGl.i Rhabdodon fuscus F. t. fleischmann, Dalmatiae nova serpentum genera. Erlangae 1831, 4°. Tab. II; deze slang wordt in het Zui- delijk Europa cn in bet noordelijk Afrika aangetroffen; de schubben zijn in bet midden gegroefd; deze soort bereikt eene lengte van meer dan 4'. Tarbophis fleischmamn, bdméb., Ailurophis fitz., bonaf- Caput parvum, a trunco distinctum. Scutum loreum oculum productura. Oculi mediocres, pupilla verticali, aO" gusla. Dentes inferiores antici longiores. Cauda breviSj sublus sculis paribus tecta. GL. XV. REPTILIA. 491 Sp. Tarbophis faUnx riElsCHM., Dipsas fallax schleg., Jiluro- phis vivax riiz., riElsCDJUNN ].l. Tab. I, BomAV. Faun. Ttal., Amfibi Tab. 68; in het zuid oostelijk gedeelte van Europa; zij bereikt eene lengte van nagenoeg 2'. llomalopsis küiil, fitz. Caput elliplicum, anlice depres- suin, sculis parvis ; squamae inlerdurn scutorum occipita- 1'um loco. Oculi parvi, superi. Nares horizontales, parvae, ''ersus apicem rostri sitae. Truncus cylindricus, crassus, sublus scutis brevibus tectus. Cauda lenuis, trunco loiige ^•■evior, Sp. Homalopsis monilis Kant., Coluher monilis (et Coluber buccatus) l., SEBi Thesaur. II. Tab. 12, fig. 1, Tab. 21, fig. 3, Unit. Mus. Ad. Frid. Tab. 19, Cg. 3, MERR. Beytr. II, Tab. 10, •lava; — üomalopsis Scliueideri scntEG., Coluber Sclineiderianus Badd., Cerberus Russelii CDV., SEBA Thesaur. II. Tab. 15, fig. 3, Oost-Indié', IVieuw-Gninca. Deze slangen bonden zich in meren en rivieren op ; zij leven meest van viseb. Annot. Iluc pertinent subgenera Jlypsirhina wage. [Homalopsis ■Aé'r soni.), Vranops riTZ., [Homalopsis angulnta boie) et gnae- ‘lam alia. Uerpeton lac., Rhinopirus merr. Duae appendices squa- 'nosae ante nares. Scuta abdominalia minuta, bicarinata. Cauda subtus squamosa. Sp. Homalopsis herpeton SCHIEG., Herpeton tentuculatum LAC. ■^nn. du Mus. II PI. 50, GnÉRIJf Iconogr., Rept. Pl. 20, fig. 3^ SCHIEGEI Abb. Tab. 16. Erythrolamprus f. boie, wagl. Caput angustum, a trunco discretunti, rostro obtuso, brevi. Ocqji mediocres, **0010 oculari anteriori unico, ocularibus posterioribus duo- Dentes parvi, numerosi, aequales, excepto postico ^Hperiori. Squamae laeves. Cauda brevis, ad apicem acu- ■^inata. Sp. ErylJirolamprus agilis WAGt., Coluher agilis (et Coluber ■^osculapii) i.. Mus. Ad. Frid. Pl. H, fig- 2, Pl. 21, fig. 2, SEBA nes. II, Xab. 18, fig. 4, merrem Beytr. I. Tab. V, Suriname. ^^ytJirolamprus venustissimus WAGl., Coluber venustissimusw AXUi. V. Wied, Lief. I, Tab. VI, et Lief. VU. Tab. 2 var; — Bra. *'lië. Levendig gekleurde, wit, zwart en rood geringde slangen, Eveneens bijkans geteekcnd als de, in dezelfde gewesten levende 492 CL. XV. REPTILIA. Elnps corallinus (zie boven bl. 487), met welke men ze bij opper- vlakkige beschoawing ligt verwarren zou, maar echter reeds door de veel grootere oogen kan onderscheiden. Psammophylax fItz. Sp. Psammophylax rhombeaius Fliz., Coluber rhombeatus L,, Mus. Ad. Frid. ïab. 24, fig. 2, SEBA Thesaur. II, Tab. 11, fig. 3, Tab. 15, fig. 2; Kaap de Goede Hoop. Aiinot. Ad hanc familiam etiam pertinent genera Den- drophis BOIE, SCHl. (pro parte) (* * * (§)), Elapomorphus WiEfiM. (Calamaria Blumei sciiLEG.), Oxyrhopus wagl. (f), Scylale GRONOV. (§) et alia nova, de quibus monuit in lilleris ad me dati.s Cl. duméril, quorumque exposilionem exspe- ctamus in ipsius Herpetologiae Tomo VII nondum edito. B. Dente sulcaio nullo {^Stereodontes). Familia IX. (CCLXV.) Colubrina. Calcaria (rudimenla exlremitaliim posticarum) nulla. Caput scutatum. Cauda subtus sculis paribus obtecla. Linnaeus had al de slangen, die onder den staart ver- deelde schilden, gelijk men het noemt, of beter twee rijen van schilden hebben, in een enkel geslacht vereenigd, hetgeen hij Coluber noemde. Na er de vergiftige slangen {Vipera Naja, Elaps enz.) en die, welke eenen gegroefden achtertaiid in de bovenkaak hebben, van te hebben afge- zonderd, blijven er nog zeer vele soorten overig, die CDVIEB in een enkel groot geslacht, Coluber, bijeen laat. De Python’s, groote slangen van het Oostelijk halfrond, diemetde.Bon’« overeenkomen, moet men, niettegenstaande de verdeelde staarlschilden, in de nabijheid der laatsten plaatsen. LlN- (*) Dendrophis colubrinus SCHI., Bucephalus SMITH, Dispholidus Lalandii DDVERH., COV. R. ani., éd. ill.. Rept. Pl. 29, habit. ad Proin- bon. spei. (f) Sp. Lycodon petolarius SCHI., Colubér petolarius l.. Mus. Ad- Frid. Tab. 9. fig. 2, Col. pethola L., SeBA ‘Thesaur. I, Tab. 54, f- 4; hab. in America merid. (§) Sp. Scytale coronata MERR., Maxim,, Prine v. Wied., Abb- Lief. VII (scutis subcaudalibns indivisis) et Coluber clelia daV®‘ {Deiropeda EiTZ.) CL. XV. REPTILIA. 495 NAEDS kende daarvan slechts eene soort, die hij in het kabinet van de geer geiien had, Coluber molurus (*). Op deze wijze houdt men een groot geslacht of eene natuur- lijke familie over, waaraan wij den naam van Colubrina geven, doch waarin de nieiiweren, vooral boie (-f-), en later WAGLER en FiTzmcER, nog vele geslachten aanneraen, die zij door kenmerken van den vorm van den kop, van de grootte der tanden, enz. onderscheiden. Wij zullen deze geslachten niet alle vermelden, maar slechts die doen ken- nen, welke het meest natuurlijk schijnen en zich in een ander opzigt, of door belangrijke of door menigvuldige soorten onderscheiden. Xenodon boie, fitz. (add. Liophis wagl.) Capatplanum, latum. Oris riclus amplus; maxilla superior apice rotun- daio, obtnso, emarginato, inferiori pleriimque longior. Pentium supramaxillarium postremus aut duo ultimi reli- quis longiores, compressi, ensiformes. Oculi mediocres. Truncus crassus, teres, aut dorso carinalo, abdomine ro- tuudalo. Squamae laeves. Sp. Xenodon severus BOIE, Coluber severus l., SEBA Thesaur. II, Tab. 24 lig. 1, insir. Mus. Ad. Frid. Tab. 8, lig. 1, Brazilië, Suriname; — Xenodon Michahellesi SCHlEG., Rhinechis scalaris Sonap. Faun. Ital., Amfibi Tab. 70, in bet Zuiden van Frankrijk, Italië en Spanje. Xenodon Merremii mibi, Coronella Merremii soaiEG., Liophis WAGi., MAXIM. Pr. s. Wied,Abbild,\Ac.ïe.T. VIII enz. Belerodon beaüv., latr. Scutum rostrale porrectum, ^rectum. Caput breve, planum. Circulus sculorum qua- ilrangularium, numerosorum, oculum cingentium. Dentes |haxillares parvi, subulati, recurvi ; superiores postremi ma- lores; denlium palatinorum series fere ad ünem ossium C*) Syst. nat. I ed. 12, p. 387. »Simillimus Boae. sed senta et laamae capitis majores, ut in Colubris' (t) H. boie in de onuitgegevene Erpétologie de Java, waarvan zijn ■■oeder p. doib een uittreksel mededeelde in oken’s Isis 1827. S. 494 CL. XV. REPTILIA. pterygoideoi'um exteruoruni producla. Scjuamae carinalae. Cauda brevis. Sp. Haterodon simus DOLER., Coluber simus l., CATESBr Carol. II, Tab. 56, DOLBROOE JV. Amer. Herpetal, I. PI. 26, CDV R. ani., ëd. ill.,Rept. PI. 27, fig. 2; — Ileterodon platyrhinas HOlBB., Coluber Ileterodon BAUD. Rept. PI. 60, fig. 28 (icon capitis), holbr. 1. 1. II. PI. 21; — Ileterodon niger IROOST, catesbt II, PI. 44, HOLBR. II, PI. 23. Deze laatste soort is Pelias niger aiERR. en werd ten onregte met Trigonocephalusoi Cenckris blokeson \erviard. Ge~ woonlijk worden de twee eerste soorten als Tersclicldenhedcn beschonwd, doch DOLBROOK meent ze als soorten te moeten onderscheiden. Heikops WAGL. Sp. Ilelicops carinicaudus VI Homalopsis carinicaudaSC’iltG., Coluber carinicaudus SIAXIBI. Pr. v. IFied, Abb. s. Naturgesch. Brasil. Liefer. XI. Tropidonolus kuhl, wagl. Oaput a trunco dislinctum, ovato-oblongum. Oris rictus amplus. Dentes in ma.'iiHa superior! aliquot posleriores ceteris mediocribus, aequalibu^ longiores. Scutella ocularia postcriora plerumque Iria. Squa- mae omues aut plurimae carinalae. Deze slangen verdienen in den eigenlijken zin de benaming van Amphibiên, en vele schijnen aan het verblijf in het water boven dat op het land de voorkeur te geven. Zij leven van visschen, kikvorschcn enz. Men vindt soorten van dezen vorm in de gema- tigde en warme gewesten der oude wereld, en in Noord-Amerika. Sp. Tropidonotus torquatus mihi, Coluber Natrix I.. f, Sk^ LIER 1. 1. Tab. I, STDBSI Deutschl. Fauna, Amphib., Heft III; ringslang, la Couleuvre A collier, die Ringelnatter , enz.; de staart bedraagt nagenoeg Vs van de geheele lengte en heeft gewoonlijk tus- schen de 48 en 68 paar schilden; de buikschilden zijn ongeveer l70i er is een witachtig gele halsband achter den kop; de rngisgraauw- achtig groen, de buik wit, met zwarte vlekken. Er zijn overigens vele kleurverscheidenheden van deze soort; somtijds is zij bijkans geheel zwart. De ringslang bereikt cene lengte van 3'; zij paar* in Junij en Julij en legt hare eijeren, nagenoeg ten getale van 30. in het najaar op mesthoopen en in schaapskooijen; ’s winters ver schuilt zij zich onder den grond, in molsholen enz. Men vindt deze soort in bijkans alle landen van Europa. — Tropidonotus vittatuSi Coluber vittatus 1., Mus. Ad. Frid. Tab. 18, fig. 2; beCBSI Naturqesch. d. Amphib. IV, Taf. 10 ; op Java enz. CL. XV. REPTILIA. 493 Lycodon boie, fitz. Caput depressum, ante oculos an- gustatnm, roslro obtuso. Denles antici in utraque maxilla reliquis longiores. Sp. Lycodon Ilebe BOIE, Coluber llebe dacd. (et Coluber auli- cus 1.) RossEtt I. Tab. 21, iinn. Mus. Ad. Frid. Tab. 12, fig. 2; Oost-Iiidië; — Lycodon audax BOIE, Siphophis audux fitz., Coluber audax dadd. Fepl. VI. PI. 79, Zuitl-.4merika. Herpetodryas boie, sciileg., Herpetodrys wagl. Caput angustiini, elongalum, versus apicern rotiindatum. Oculi magai ; pupilla rotunda. Scula ocularia posteriora duo, rarius tria. Corpus conipressum. Cauda gracilis, elongata. Sp. Herpetodryas earinata SCBIEG., Coluber cnrinatus 1. (et Coluber fuscus ejusd.), liNN. Mus. Ad. Frid. Tab. 17, fig. 1, MERREM Beytr. I, Tab. X, masim. Pr. v. Wied., Ahb., Liefer. VIlI; in Brazilië en Suriname; terwijl bij alle andere soorten Tan slangen eene onparige rij van schubben op den rug ligt, zijn er bij deze soort twee rijen van schubben in het midden. Herpetodryas lineata SCIILEG., Lygophis lineatus FITZ., Coluber linealus \„, Mus. Ad. Frid. Tab. 12, lig .1, Tab. 20 lig. 1, .seba Thesaur. II, Tab. 12, lig. 3, uit Suriname enz. Coluber i. (exclusis speciebus plurib.) Caput ellipticum, 3 tronco minus magisve, in quibusdam vix discretum. Oris rioliJS mediocris. Oculi mediocres; pupilla rotunda. Scuta ocularia posteriora duo. Squamae plerumque laeves, ‘’arius carinatae. Coronella laur. (pro parte), Zacholus v/xcL., fitz. Denles suLaequales, parvi, superiores postremi duo longiores. Nares in medio sciito nasali. Trunctis cylindricus fere acqualis. Cauda brevis. Squamae laevissiinae. Sp. Coluber austriacus gmel., Coronella austriaca LACR., Coro- nella laevis BOIE, lADRENTl .S/iecónezi, Tab. V, fig. 1, STORM fauna, Amphib. Heft 2, in vele landen van Europa. Coluber boie, scbl. Dentes aequales. Nares in sutura inter duo scuta nasalia perforatae. Truncus versus mediuna incrassatus. Cauda mediocris. Sp. Coluber Aesculapii lAC., MERR. (nee 1.), Zamenis jtescu- lapii WAGt., LAC. Quadrup. ovip. et Serp. II. PI. 7, fig. 2, STORM Oeutschl. Fauna, Jmphih. Heft 2, Cov. R. anl, éd. ill.. Rept. 496 CL. XV. REPTILIA. 1‘1. 30, lig. 1; in het zuiden van Europa; bereikt eene lengte van meer dan 4'; — Coluber viridiflavus lAC., Coluber alroirvens MERR., Uierophis viridiflavus IITZ., lAC. Quadr. ovip. et Serp. 11. PI. 6, fig. 1, Coluber luteostriatus C. C. GMELIN Naturforscher VI II. 1799. Tab. UI, fig- 2; eene fraai geleekende soort, mede van Zuid-Europa enz. Calamaria boie. Caput parvura, a Irunco non discretuni. Rictus oris parvus; dentes tenues, setacei. Oculi parvi. Truncus cylindricus, squamis laevibus teclus. Cauda brevis. Sp. Calamaria Linnaei BOIE., Coluber calamarius 1., Mus.Ad_ Frid., Tab. VI. fig. 3, scfllEGEl Abbild. Tab. 4; in Oost-Indic. Hiertoe beboeren ook de ondergeslacbten Elapoides boie, Bomalo- soma WAGl. (Sp. Calamaria arctiventris SCHIEG., Uomolosoma arctiventris WAGl., Coluber arctiventris MERR. Beytr. 1. Tab. I, eene zeer gewone soort van de Kaap de Goede Hoop), en Brachyor- rhos KDHL {^Calamaria alba, Coluber albus 1., Mus. Ad. frid. Tab. 14, fig. 2, MEBREM Beytr. II. Tab. 7, op Java en de Moluk- sche eilanden). De meeste soorten van dit geslacht bereiken slechts een voet lengte. Oligodon BOIE. Dentes palalini et pterygoidei nulli. Den- tes maxillares conici, posleriores in superiori maxilla majores. Sp. Calamaria oligodon SCHI., Oligodon bitorquatus BOIE, RDSSELl Serp. II, Tab. 24, SCHIEGEI Abb. Tab. 25. Fatnilia X. (CCLXVI.) Acrochordina. Calcaria nulla. Caput et corpus undique squamis parvis, rhombicis, crista acuta carinatis, in quincuncem ordinatis obtecta. (Sulcus mentalis nullus). Acrochordus hornstedt. Caput planum, apice obtusuni. a trunconon discretum. Dentes subulali, recurvi, in maxilli® et palato. Oculi parvi, distantes, fere superi, in anleriori capitis parte. Sulura longitudinalis carinata squamarum juxta ventris medium. Cauda brevis. Sp. Acrochordus javanicus nORNsT., lAC, Quadr. ovip. et Serp- II. PI. 22, fig. 2 (lig. flORNST.), G. J. KNEPPEIHODT, Natuurh. Verh. van de Boll. Maatsek. der Wetensch. te Haarlem. VIII. 181 bl. 234 — 240. Pl. 3 (eene zeer goede aflieelding) ; deze soort, die somtijds eene lengte van 8 voet zon bereiken, wordt op Java en Borneo gevonden en leeft in hel water en op land. Zij werd het CL. XV. lUiPTlLIA. 497 Perst düor HOfiJlSTEDl in 1787 in de Vetensk. Akad. nye Uandl. I'esclircven. De kop is van voren zeer stomp en de staart kegelvor- "iig. De sclicdel vertoont een zeer lang en naar achteren gerigt os tympanicum en de onderkaak strekt zicli ver naar acliteren uit. Acrochordus fascintus shaw, scai., Bydtus granulalus scnw,, C/ierst/drus fasciutus CDV., R. ohj., éd. ül, Rept. PI. 36 bis, 9g. 2; met witte dwarsbanden, die op den l ug in de bruine nrond- kleur verdwijnen ; de staart is zijdelings cenigzins jilat gedrukt. De Pogen zijn zeer klein; de neusgaten liggen meer naar boven; de o\enkaak steekt over de onderkaak met oenen ronden rand uit, Nen beeft deze soort, die kleiner is dan de vorige, op Java, Celcbes, Sumatra en Timor aangetrollen. tarniliaXr. (CCLXVII.) Calcaria sive rudirnenla P^tlufii posticorum (aculei duo curvi, mobiles, utrinque 'lous ju.\ta anuin). Corpus supra squamis parvis, infra leclum. Scula subcaudalia saepe inlegra. Denles **'ibulati, recurvi in maxillis et palato. Eryx oAiiD. (e.\clus. quibusd, .spec.), oppel, aiEnii. Capiit P'^rvuii), squamis granulatis lectum, anlice sculo roslrali ‘^‘i^gno, ultra maxi Ham inferiorem producto, et versas os I eclivi. Deutes maxillares pauci ; os inlermaxillare edenlu- Um. Oculi parvi, circulo squamarum parvarum cincli ; P'^pilla oblonga, verlicaiis. Scuta abdominalia el subcau- ^ >a augusta, serie simplici. Cauda brevissima, conica obiusa. Sulcus gularis brevis, inlerdum nullus. bp. Eryx jaculus OACO., Bl'M., Anguis Jaculus 1., niSSElg., ^ oa turciea, oiivjEn Voyaye dans l’Empire Olhoman etc. PI. 16, ,^il- 2, cov. R. anL, éd. ilL, Rept. PI. 27, fig. 1; Griekenland, sptarije, Arabië, Egypte. — Eryx conicus BDM., Boa conica scbn., “'■J'-P hengalensis GüÉRIN, Iconogr., Rept. Pl. 20, fig. 1, en nog Oen paar andere soorten, mede uit bet oostelijk halfrond. Eryx o tnii DOM., Boa Johmi KDSSEti, die de grootste van alle is, heeft opitvormige, in het midden verhevene schubben, en gelijkt daar- Per cenigzins naar Acrochordus. L. Gaput a trunco discrelum, supra planum. elon- ^lo-cordatum aut oblongo-trigonum, apice oblusum, squa- . '® aut amice scutis obteclum. Oculi mediocres. .Dentes usse inlermaxillari nulli. Scula subcaudalia inteara '^auda prelieusilis. II. 52 4Ü8 CL. XV. REPTILIA. Sp. Bua constrictor L , SEBA Thesaur. I, Tali. 53, lig. 1, MEBR., Beitr. 11. Tab. 1, COV. R. ani., éd. iU.. Rept. PI. 26, lig. <> , de kop geheel met schubben bedekt, gecne kuiltjes in de rand. .seliilJcn van de bovenlip. Deze fraai geteekende soort, wier iiaani als die eener reusaehtige slang algemeen gebezigd wordt, is echter geenszins de grootste soort dezer familie, en bereikt zelden cene lengte van meer dan 10 voel; zij draagt aan de oostkust van Brazilië, vol- irens den Prins maximiiiaan van wied, den naain van JiAoy», even gelijk de Boa cenchria I., MAXIM. jihh.JJef. VI, welke op hoornen klimt en nimmer in liet water leeft ; deze soort lieeft schilden op den kop en groefjes aan den rand der bovenkaak. De grootste soort is daarentegen Boa murina l., Eunectes marinus WAGL., Boa „quatica MAXIM. Abb. Lief. II, Boa aio, na DACD. Rept. V, Pi. 62, fic. 2, PI. 63, flg. 2, welke eene lengte van meer dan 20' bereikt, zij houdt zich’ veel in water op en leeft, behalve van viscb, ook van zoogdieren, die aan den oever der rivieren komen drinken. Eene zeer schoon gekleurde soort, blaauwgroeii met witte banden, heeft een zamengedruktligcliaam: Boacauiua i., (Xtphosoma caninum WAGl.), Mus. "Ad. Frid. Tab. 3, lag. Qundr. ovip. et Serp. II, Pl. 17, fig. 1, GtiÈR. leonogr.. Rept. Pl. 19, fig. 2, Al deze soorten worden in Zuid-Araerika gevonden. Er zijn echter ook enkele soorten van het oostclijk halfrond, Boa carinata SCDN., Enygrus eariuatus WAGl., van .Java, Amboina en ]\ienw-Guiuea, en Enygrus Bibroni iiDMkli'.. van het eiland Viti, met gecarineerde en groolcrc schubben dan hij de overige soorten, waar zij veelal zeer klein zijn. Ook is er eene Boa van de afdccling of hot ondergeslacht Xipliosoma en eene andere, in hel water levende soort, waaruit DDMÉRli en RlBRONhun geslaeht 1‘elophilus vormen, op het eiland Madagaskar waargenomen. Annot. De divisionibus hiijiis generis, ad qiiod viginti fcre spe- cies pertinent, in mimcrosa subgenera {Etiijprus WAGt., Leptoboa ddm. et BIBR . TropidopMs DDM. et BIBR., Eunectes WAGl. etc.) cf. DDM. et BIBR. Erpétol. VI, p. 474—566. Platygaster dum. et BiBtt., Uroleptis rtTZ. Caput scutaluro. coiiiciuii, vix a corpore discrelum. Squamae carinalae. Scuta ventralia el subcaiulalia lata. (Foveao nuHae labia. Habitus colubri). Sp. Boa pseado-eryx nob , Platygaster muUicarinatus DDM. et BlBRO», Tortrix pseudo-eryx SCDIEGEI Ahbild. Tab. 34, Nieiiw- Uollaud. Python DABD. {Colubri spec. l.) üenles in osse inter- maxillari. Caput a trunco discrelum, elongalum, trunca- luin, antice scutalum, poslice saepc squamosum. Caud® CL. XV. IIEPTILIA. 490 s^nl»!us scutis oniniims aut plerisque paribus, prehensiHs. ï^quaniae jiarvae, laeves. a) Foreae utrinque in scutis pnsteriorihus labii inferioris, in oiiperioris labii scutis nullae. ' Bothrochilus fitz., Nardoa cra.ï, düm. et uibr. Sp, Python Schlegelii, ISardoa Sohlegelii GRAr, lortrix Boa scniEG. Abb. Tah. 13; op Nieuw-Ierland door lESSON en gaiinot «nldekt. k) Foveae in tUriusque labii scutis. Python BAUD. •j" Capite supra fere prot sus scutnto. Subgcnus Liasis crav, ddji. st bibr, Sp. Python amethystinus ®acd., merr,, Moluksclic eilanden, Nieuw-Ierland. t'}' Capite antice scutalo. (Nares in sutura duorum sculontm nasaliuin.) Snbgenus. Python BüM. et bibr. Sp. Python mulurus CRAT, Coluber molurus l., Python tigris •>^CB., lAC. Qundf. ovip. et serp. 11. PI. 10, fig. 1, sEBA Thesaur. b Tal). 37, fig. 2, RDSSEll Serp. PI, 22, 23, 24, 39; Bengalen, ^va, Dez0 soort wordt 20 voet lang*^ even als cene in tcekeniiig^ zeer gelijke cn daarmede verwarde soort van de kust van Guinea, Python ^ebae DüM. et bibr., Coluber Sehae GMEE., (Python bivitlatus *oni, Python hieroylyphicus Merr.) seba Thesaur. II, Tab. 19, ‘ff- 1, 27 %. 1, 99 %.2, DEM. et BIBR. Erpdtol. Pl.G. — Ptjthotl ^hneideri MERR., SCHI., Python reticulatus GRAT, seba Thesaur. g’ %• 1) Tab.SOfig.l.GOÉR. PI, 21 fig, 1, umalra, Java, Bomeo, ook op bet vaste land van Indië; deze fraai geteekende soort is slanker dan de twee vorige, maar wordt insgelijks *"0 of meer voet lano’. ttt Capite brevi, lato, fere prorsus squamoso. (Nores in scuto ’^asali unico.) Snbgenus Morelia gray, bdm. et bibr. Python Peronii CDV., SCHI., Coluber argus l., seba The- 11^ ]Q3 £jg. ani., éd. ill. Rept. PI. 28; euw-UolIand. Uit .Umerika is geene enkele soort van Python be- “G, waar dit geslacht door Boa vervangen wordt. ^ Slenoslomi (vide supra p. 479.). Ons riclus parvus. Os masloideurn reliquis cranii ossibus n' naium ; os quadralum breve. Sulcus mentalis in aliis in aliis brevis. ^Sfïiilia, XII. (CGLXVIII.) Cylindrophes s. Torlricina. 32’" 500 CL. XV. UEPTILIA. Gapul sculaluin a Irunco non dislinctum. Dentes in maxillis el palato. Oculi parvi. Truncus cylindricus, supia squaniis laevibus, iinbricalis teclus. Sculella abdominalia et subcaudalia atigusia. Ilysia HE.1IPR., fitz., licutekst. (Tovlrix oi>i’. , ccv., merk.) Dente.s inaxillares conici, crassi, postrorsum recurvi ; den- tes palalini ininorcs. Calcaria ad anuffl, cavilale conlcnla, utrinque prope anum parvo foramine aperla. Cauiia bre- vissima, sublus sculellis indivisis. Cylindfophis wagl., dum. et jbïbu. Oculi sculis cincli. Os interinaxillare edentulum. S}). Ilysia mnculata liCHTENST., Angttis maculata L., Mus. Ad. Frid. Tab. 21 fig. 3, gdér. Iconogr., Rept. PI. 19, fijf. 1 Ceylon; Ilysia rufa IICHTENST., Tortrix rufa MERR,, SEBA Thesaur. II, Tab, 25 fig. t etc., Java, Boriieo, Bengalen. Ilysia WAGE., Tortrix düm. et bibu. Oculi in medio sculo. Os iiitermaxillarc dentibus instructuin. Ilysia SKylttle hempr , Anguis Scylalel., SEBA Thes. II, Tab. 73, Tni'. 3, llüiN. Mus. Ad. Frid. Tab. VI fig. 2; Suriname, ccne zeer gewone soort in verzamelingen. Annot, Komen Tortrix OPPEE [Die Ordnungen, Familien und Gattungen der Replilien, Munclicn 1811, p. 55) in Ilysiam inu- tandiuu esse siiadct cjusdem nominis notior in Entomologia usus, jam iiMNAEi auctorilalc eoinmendatus. Vide snpra I, p. 4G5. Xenopeltis ueinvv. Gapul depressum ; niaxilla .superior ultra inferioreni protracla. Dente.s selacei aculi, numerosi in palalo el maxillis. (Os supramaxillare tenue, sliliforme.) Squamae planae, latae, hexagouac, stibimbricalae. Galca- ria ad anum nulla. Cauila brcvis, conica, sublus scuos divisis tecta. (Vix Itujus loei.) Sp. Xenopeltis unicolor REINW., Tortrix xenopeltis iOai., Abt). Tab. 35, op de Sunda-ellanden. Familia Xlll. (CCLXIX.) Rhinophes s. llyperolia. Capu*^ sculalum, a trunco non discretum, parvum, rostro acti' minaio. Dentes maxillares ; dentes palatini nulli. Ocu!‘ ' parvi, scuti oblegentis medium occupantes. Squamae iaeveSf letragonae, serie abdominali media laliores, sculella refó' CL. XV. REPTILU. ÖOI >■611168. Cauda lircvissinia, truncala, disco corneo a supe- '■'on parle oblique descendenlc. Sulcus gularis nullu,s. ^udiaicnla nulla pcivis. Deze kleine familie, waartoe ook tvTee nieuwe geslaeh- *•60 van DUMKKiL en bibro>', Coluburus en Pellums, behoo- >■611, die mij nog onbekend zijn, werd door cüvier Lij Tortrix geplaatst en door schlegel tol het geslacht Ty- phlops gebragt. De kenmerken van het uitwendig maaksel 6n de osteoIogi,sche bijzonderheden zijn onderzocht door >>• Müi.ler; zie Zeitschr. für Physiol. von f. tiedemann m. trevirands IV. S. 248—253. Uropella, (Uropeltis cuv., add. Rhinophis hempr.) Sp. Uropella ceylonica CDV. i?. ani. II, ëd. 2, p. 76, T). VII, %■ 2, COCTEAD, GeÉRiff Mngas. de Zool. 1833, Rept. Pl. 2; — Vropelta PMlippina coT., Eraoox et gervais in cdérijt Magas. Zool. 1837, Rept.., Pl. 13. (Rhinophis onderscheidt zich volgens ®>dliER slechts door meerdere spitsheid van den koj); .Sp. Tgphlops oxyrhynchus SCRN.) Farriilia XIV. (CCLXX.) Typhlinn. [Opolerodonta BuaiÉii.) '^“Pnt a Irunco non discretiim, plernmque scutatnm. 0.s Parvuni, inferiini. Dcntes panci, in alterulra maxillarum ('nfra plerumque nullij. Oculi ininuti, sculo oblecli. Squa- Iaevis.simae, iuibricatae, corpus undique oblegenles. cus gularis nullus. Cauda brcvissinia, squama terminali f’^runique acuminala, aculeo simili. Rudimenla pelvis '^'^'cula stjliformia, cute tecta (ante anum sila). Dij deze kleine, naar aardwormen gelijkende slangen, de schedel van voren blansvorniig verbreed; de korte Onderkaak beslaat uit twee zijdelingsohe, door een’ veer- ^'■achligen band in het midden vereenigde zijstukken. 6 bovenkaak-sbeenderen (of die beenderen, welke Muller RIs Verhemellebeenderen beschouwt) zijn kort en met wei- *»ge (hoogstens 5) tandjes gewapend; dc onderkaak heeft gemeenlijk geene tanden, maar, zoo zij daarmede voorzien 'S) ontbreken de tanden in de bovenkaak en de boven- aaksbeendereii zijn alsdan dun. Zie j. müller t. a. p. S. 1--245, Taf. 20 fig 10—15, dumér. et dirr. p, 241—240. e kop heeft van voren incesla! een groot scufnm ro- 802 CL. XV. REPTILIA. slrale, dat naar beneden omgebogen is, en bij velen liggen de neusgaten op de benedenvlakle van den, boven den mond verlengden snuit. De mecsie soorten ^ijn uit Ame- rika, doch ook in den Tndisclien Archipel worden er verscheidene aangelroffen. Eene soort komt in Grieken- land en in het westelijk Aïië voor. Tijphlops scHJt., Cüv., aiEuu., sciileg. Annot. Characteres familiae. Generis auctor est J.c. schnei- üER, Ilist. Amphib, II. 1801, p. 339 Pl. Dentibus in maxill» mjeriori-, maxillu superior edenlula. Catodon düm., bibb. Capul depressum. Oculi siibnidis- tincti. Stenosloma dum., bibb. Caput teies, rolundatum. Oculi distincti. Sp. Typhlops nigritiOJis SCfll,. Abb. Tab. 32, fig. 21—24; Kaap (Ic Goede Hoop; — Typhlops undecim-striatus oov., Sleiioitoinu albifrons UEM., Brazilië, enz. B. Maxilla inferiori edentula. f Capite squamoso. Cephalolepis dum. et bibb. Sp. ^Typhlops sguaniosus scfllEC. Abb. Tab, 32, fig- 0 Cayenne. T-j- Capite scutato, a) Naribus lateralibiis, Cathethorinus düm. et bibb. Typhlops DUM. el bibb. Sp. Typhlops reticulatus CDV., grat, Anguis reticulata h,, Ty phlops lumbricalis sCniEG. Jbb. Tab. 32, fig. 1—4; berthOID, Nette oder seltene Amphibieiiarten, Gottingen 1842, p. 8, Tab. E fig. 1 3, ddmér. et BiBU. Erpélol. PI. 60; Suriname, de grootste soort dezer familie; van boven bruin, van onderen geel ;— Richardii DUM., Typhlops cinereus GCÉR., Iconogr. Rept. Pb fig. 2, Antillen; — Typhlops vermicularis MERR., Typhlops fl'f vescens lAC. Qimdr. ovip. et Serp. II, p. 455, PI. 20, fig- 1’ Morea, bet eiland Cyprus, Georgien, enz. b) Naribus inferis. Typhlina WACL., Pilidion DUM. et bibb. Oculis non con- spicuis. Ophthalmidion dum., bibb. CL. XV. REPTILIA. S05 Onychocephalus uüm, et bjbu. üculi coiispicui. Scutum roslralo supra caput productum in discum ellipticum, pianum. ®P' Typldops Delalmidii Mus. Par., L.B,, sCBlïc. Abb. Pi. 32 fig. 1 7 — 20. Kaap de Goede Hoop. TRIBUS II. Amphicephali. Lingua brevis, crassa, poslice biloba, anlice apice duplici, ■Higusto, brevissimo. Maxiilac inferiori.s rami antice syni- physi conjiincti. VVanneer men de verdeeldheid der onderkaak en de voor uittrekking vatbare, smalle, tweesplelige long tot ken- merk van de orde der slangen maakt, behoort het ge- slacht Amphisbaena, daarvan vcrwjjderd en onder de hage- dissen gesteld te worden. Dit is het gevoelen van vele nieuwere schrijvers, en kan inderdaad ook door de over- eenkomst tusschen sommige hagedisachtige dieren (OpAisaM- riM, Pseudopus) en Amphisbaena worden verdedigd. De rij van poren voor de eloacale opetiing komt met die der pori femorales, welke bij vele Saurii aangelroffen wordt, overeen. Farnilia XV. (CCLXXI.) Amphishavnae wiegm. Dentes in inlermaxillari, ossibiis supramaxillaribus et maxilia 'öferiori ; superiores et inferiorcs allernaiites et ore clauso vicissini excipientes; ossa palatina et pterygoidea eden- lula. Truncus cylindricus ; cutis plicis prol'undis, circulari- ^<^8, nurnerosis annulata ; anniili inscriptionibus longitudi- '^slibus in areas reclangulares, parvas, squatnis similes divisi. ^^pui scutatum. Ociili parvi, scuto tecti. Cauda brevi.s. Atnphisbaena l. Pedes ntilli. ö) Dentihus cum maxillis concreiis. Trogonophis luüP, fitz , dum. Pori anales nulli. Cauda conica. Sp. Amphisbaena Wiegimmni nob., Trogonophis KAOp, Isis 1330, p. 880, Tab. 8, fig, 1^ Amphisbaena elegans •^ÏSVAIS, CDÉRIN Magas. de Zool. 1837, Rept. Pi. 11; geei, met roodbruine, vierkante viakkcn, even als een dambord afgeïct; deie soort komt ,oan de noordkust van Afrika voor. 804 CL. XV. REPTILIA. b) Denlibus maxillarum mtirgini itilus aihaerentibus. Lepidosternon wacl. C.nput breve, coiiicum. Pori aiiales nulli. Cauda teres, oblusa. Scuta quaedain niajora, irre- giilaria, pone gnlam. Sp. Amphisbaena microcephnla nol)., Lepidostertium microcepba- lum WAGl.. Amphisbaena punclata MAXIM. Pr, v. TVied,{^nec beu ), Abb, zur Naturgesch. Bras. Lief. IX, Brazilië; — Amphisbaeua scuHgera JIEMPB., rnedo uit Brazilië; aan een aardworm [jelijlc; zij undersclieidt zich van de overige .‘ioorten door twee groote schilden, die den kop bedekken. MiilEii vormt daaruit een afzonderlijk geshacht, Ce- phalopeltis i^eitschr, f. Physiol. vo7i tiedeh. «. treviu. IV, 2, p. 2.';3, Tab.22,fjg. 5, Vergelijk over het ondergoslacht £c/»WüsterHoii wieg- SIANN in zijn Jrchiv f. Naturgesch. 1836, I, p. 152 — 158. Amphisbaena dum. el bier. {Amphisbaena el lilanus vvaGL.) Caput obtusum, gibbura. Serie.B pororum anle anum. Sp. Amphisbaena alba !,., Mus. Ad. Prid. Tab. IV, fig. 2, lAC. Quadr, ovip, et Serp. ll, PI. 21, fig. 1. Aniphisbaetiaflarescens MAXIM. Pr, V. Wied. Abb. sur Naturgesch. Bras. Lief. IX; geel of roodachtig bruin op den i'ug. wit van onderen; de grootste soort wordt 1' 9' lang, waarvan de staart het elfde deel uitmaakt, met twintig ringen; Suriname, Brazilië; — Amphisbaena fulighiosa l-, .SËBA Thes. 1, Tab. 88, fig. 3, II Tab. 73, fig. 4, Tab. 100, fig. 3, CDV, R. ani.^ ed, ill ^ Rept. PI. 25, fig. 1 (op de plaat staat vei’- keerdelijk bij de afbeelding fig. 2) ; deze soort van Guiana en Suri- name is onregelmatig geel en zwart gevlekt ; zij blijft kleiner dan de vorige en de staart heeft van 26 lot 30 ringen, zonder daarom langer te zijn. — Bij deze en cenige andere soorten is de staart stomp; door eenen kegel vormigen, puntigen staart (even als bij ïVo- gonophis) onderscheidt zich Amphisbaena cinerea vandeut, Blatius cmereus WAGi., ceutais in gcêrin, Magas. de Zool. 1837, Rept. PI. 10, van Portiig.al, Spanje en IVoord-Afrika. Chiroles ddji., ctiv., MEnn. Peries duo anteriores breves, propc caput siti, manu lala, penladaclyla, digilis quatiior uDguicuIalis, subaequalibus, quinto minimo, exnngui. Se- ries pororum ante aniim. Sp. Chiroles caiialiculalus merr., Lacerta lurnbricoides shaW, t.AC. Quadr. ovip. 1. PI. 41, dadd. Rept. IV. PI. 58, fig. 4, ggÉR- Icoingr., Rept., PI. 16, fig. 3; een klein dier, van 8 of g'lengte, hetwelk in Mexico gevonden wordt. Covier had reeds aangetoond» dat het met Amphisbaena in inwendig maaksel overeenkomt, en dat het daarbij geplaatst moot worden, is, n.i dn onderzoekingen van CL. XV. REPTILIA. sor. J. SliilLEn, thans aljfpmecJi aanjjcnonien ; Zeitschr. /. Physiol. t.a. p., p. 257 — 2G0^ waar ook liet Skelet en de tong afgeheeld zijn. ORDO V. Saiirii. Cavurn lympani dislinclum, in plerisque membrana lyrn- Pani nuda, in aliis mu.sculorurn slratis obteclum. Palpebrae plernmque dislinclae, mobiles. (Maxilla inferior medio ^Jrnphysi imniobili. Dentes maxiliares in omnibus, in aliis ®liam paialini. Pedes fere semper qualuor, in aliis duo Posteriorcs, in paucissimis nnlli.) Deze talrijkste orde der kruipende dieren bevat soorten, die met de slangen uitwendig dermate overeenkomen, dat men ze vroeger, en zelfs tot in den aanvang dezer eeuw, daarmede vereenigde. De overige, met uitzondering van Let kleine geslaeht Draco, bragt linnaeüs allen tot het geslacht Lacerta, hetgeen echter ook de gestaarte soorten der Dipnoa, welke hem bekend waren, bevatte. Wij ver- deden deze orde in twee hoofdgroepen, waarvan de Ivveede alleen de familie der krokodillen, de eerste en grootste groep, al de overige hagedisachtige dieren beval. TRIBUS I. Sqmmati, Dentes basi cum roaxillis concreli aut margini interno ''^axillarura adhaerentes. Rima cloacae transversa. Penis ^■^^Plex. Corpus squamis obteclum. Faniilia XVI. (CCLXXII.) Scincoidei. Lingua non cxten- plana, apice plerumque emarginalo aulbifido. Caput ^'^latiim. Corpus undique squamis imbricatis icctum. edes breves, saepe imperfecli, interdum nulli. Pori fe- ®fh>orales nulli. Tan deze familie komen slechts weinige soorten in ons Werelddeel voor; het lalrijkste zijn zij in Azië en den In- dischen Archipel en op de eilanden van de Stille Zuidzee in Nieuw-llolland. liet zijn grootendeels kleine dieren, Waarvan weinige 1' lang worden; zeer enkele, die meer dan 11 voet lang zijn, moet men als reusachlige vormen m deze familie beschouwen. Het geheele ligchaam is met schubben, die gelijk dakpan- CL XV. REPTILIA 5()(; nen over elkander lig;gen, even als die van een karper, bedektj slechts zeer weinigen hebben tanden in het ver- hemelte; waar deze tanden voorkomen j zullen wij het bij de geslachlskenmerken opgeven. Acontias cdv. Derdes breves, couici. Rostri apex sculo lato larvalus. Nares ininutissimae, superne scuto rostrali inscuiptae. Corpus clongalum, serpenliuutn. Pedes nulli. aut brevissima vesligia peduni poslicoritni. Cauda brevis, apice roluiidalo, obtuso. a) OcuUs sub cute lalentibus, minimis. üibamus ncM. ct Bisn. Rudimenta pedum posticorum parva, plana, adactyla, squamosa. Sp. Acontias subCoecus, Mus. L.It., Dibamus Novae Guineoe DDM, et BIBR. ; een klein diertje van Nieuw-Guinca, ook op Celehes aangetroffeii; de kleine oogen zijn duidelijk onder de huid zigtbaar. Typhline wjegmann. Rudimenta pedum nulla. Sulcus pone nares utrinque in scuto rostrali. Sp. TypJdine Cuvieri wiEGM., Acontias coccus CDV., Kaap de Goede Hoop. b) Oculis parvis^ nudis ; palpebra unica, inferiori, brevi. Acontias wiecm., olm. el bier. Rudimenta peduni nulla. Sulcus pone nares utrinque in scuto rostrali. Sp. Acontias meleagris CDV., Anguis Meleagris t., seba TUes- II, Tab. 21, fig. 4, GoiBiN Iconogr., Rept. PI. 17, lig, 3, DDM. et BIBR. Erpétol. PI. 58 ; van de Kaap de Goede IIoop. Anguis cuv. (Spec. e genere Anguis l.) Pedes nulli- Oculi palpebris niobilibusinstrucli, rima iongiludinali palen- tibus. Apertura mealus auditorii minima, vix dislinguenda aut sub squarnis recondita. (Slernum, clavicula et scapula ; rudimenta extremitatum posticarum sub cute latentia.) a) Dentibus conicis, rectis. Nares in sutura inlcr duo scula sitae (Ophiomorus DDM., BIBR.) Sp. Anguis miliaris PAll., CMEl.; inde Krim, op Morca en ook in Afrika. b) Dentibus subulatis, longis, recurvis. Nares in medio scuto perforalae. {Anguis DDM., BIBR.). Sp. Anguis fragilis l. f, IadreNTI Specim. Tab. V, fig. 2. van iier Slangen Tab. IIX, vvOlF in stdrM’* Fauna, Ueft III, beu Brit. Rept. p. 41 ; de hazelwormt l’orvet, die Rlindschlciche, the blindworm, slou’-worm ; de rUg CL. XV. REPTILIA. f)07 meestal ko|icrklcurij; of bruiiiaclilig met een lilveijjlaiis. Somtijds met cene zwarte streep iii de lengte over liet midden; de buik is blaauwacbtig; deze soort groeit tot ceuc lengte van ruim 1' (of som- tijds tot 15'') en lot ü''' dikte; de staart, die van ongelijke lengte is (dikwerf even lang als de romp), breekt ligtelijk af. Anguis lineata, tzCR., Avyuis linenlus woir (stürm’s Fauna 1.1.) is een jonoer voorwerj) van dezelfde soort. De bazelworm is levendbarend, voedt ^ieh met slakken, insekten en aardwormen, versebuilt zicli ’s winters onder den grond en bevindt zieb alsdan in een’ verstijfden toestand. Men vindt hem bijkans in alle landen van Jiuropa, in bet westen tan Azië en in bet noorden van Afrika. llys/eropus düm. Vesligia pedum posticorutn brevissiina, 'tidivisa, squamosa ; pedes aiitici nulü. Oculi palpebris de- capsula pellucida tecti. Series pororurn ante anum. ^tjtiainae carinalae. S/>. Ilysteropus novae UoUandiae RDM , Bipes lepidopus lAC. 'inn. du Mus. IV, I’l. 55, fig. 1, cdérin [conui/r.. Rept., PI. 16, fig. 4, cijv. R. nni., éd.' UI, Rept. PI. 22 bis, fig. 2 Nieuw-Holland. Opkiophthalmiis fitz., Lialis giiaï. (Characteres generis t'iperioris. Scatolla capilis parva, irregalaria; caput supra Planum, glabruin, aiigustato-trangulare. Nares in scuto tiasali unico perforatae, ad rostri apiceni. Liugua apice bifido. Squaiuae laeves.) Sj). Ophiophthalmus Burtonü, Lialis Burtonii grat, Proceed. of Zool. Soc. 1834, p. 134; Nieuw- Holland. Ophiopsis FiTZ., Lerista beli.. Pedes qualuor, anlici *^‘t^actyli, brevissimi, poslici Iridactyli. Oculi palpebris de- ®^dmi, capsula pellucida tecti. Corpus gracile. Poriante anutn nulli. '“«p. Ophiopsis lineata, Lerista litieala üèll, Proceed. of the Zool. 1833, p. 99; Nieuw-IIolland. Deze soort is rnij onbekend. ^ymnophtlialmus merb. Pedes quatuor, anlici tetrada- postici pentadaclyli. Palpebrac nullae ; capsula pellu- t^'da supra ocnlos. Sp. Gymnophthalmus quadrilineatusm^tt., Lacerta quadrilineata J;-. Maïim. Abb. sur JVaturyesch. Bras., Lief. XIII (Rept. Tab, XVII, *o' 2); eene kleine soort van Znid-Amcrika. ^^yptoblephorus wiegmann, Ablopharus fitz. Pedes qua- Ö08 CL. XV. REPTILIA. luor penlaclaclyli. Oculi rudimenlo palpebraruin circulari aut Itinalo, celeriim capsula pellucida oblecli. Sp. Cryptollepharus pannonicus nob., jtblepliarus pminonir.us riTZ., Ahlephanis Kitaibelii GRAVENDOKST, Nov. Act. Acad. Leop. Cur,, XXII, 1851, Tab. 37; Hongarije; bij deze soort zijn de poolen korter dan bij de overigen van dit kleine geslacht, waarvan er eenc door bare uitgestrekte geograpbisebe verspreiding merkwaardig is, uainel ijk AblepJtarus Peronii DEM., BlBH., Ablepliarus poecilopterus 'WIEGMANtf, Nov. Act. nat, curtoa. XVII, 1835, Tab. 8, fig. 1 , Ablepliarus Lesche- nault cocTEAE, Guin. Magas. de Zool. 1832, Rept. PI. 1 ; zij komt op Morca, in Afrika aan de kust van .Mozambique, op de Sunda- cilanden, op Nieuw-IIoIIand en de Sandwich-eüandcn voor. Bipes MERB., (Spec, e genere Bipes lac., cüv.), Sce- loles FiTz. Pedum tantum posticonim rudimenla. Oculi palpebris mobilibus instrucli. Corpus clongatum, anguineum. a) Rudimenta pedum poslicorum adactyla, exungia^slyliforniio. Ophiodes WACL., Pijgodactylus FiTZ. .Sp. Bipes striatus nob., Pygopus cariococca spix, eene kleine soort uit Brazilië en Guiana. Praepeditus dom. bibr., Soridia graï. Sp. Bipes linentus bob., Soridia lineata GRAi; mede zeer klem, zilverkleurig, twee bruine overlangscbe .strepen en op den rug don- kere stippen in twee rijen. Deze soort komt op Nieuw-Holland voor (zie CHAT, Annals of nat. Bist. VII, 1841, p. 86), vanwaar ook door den reiziger pbeiss bet voorwerp is medegebragt, dat iii bet Leidscb Museum aanwezig is. b) Rudimenta pedum posticorum didactyla, digilis inaequalibas- unguiculatis , Scelotes FITZ. Sp. Bipes anguineus grat, Anguis bipes l.. Mus. rdd. Frid- Tab. 28, ilg. 3, Seps Gronovii daub. Rept. IV, PI. 58, lig. 2, van de Kaap de Goede Hoop. Brachymele.1 nob. (Bracliymeles et bibh., Chelo- meles eorumd., Brachysloptis corumd., Evesia grav.) Pedum qualuor rudimenla brevissima, monodaclyla aut didaclyla. Palpebrae mobiles. Apertura mealus audilorü minima aut nulla. Corpus anguineum, squamis brevibus. Evesia gray. Pedum rudimenla styliformia, indivisar squamis oblecta, Itoslruin scuto l.arvatum. CL. XV. REPTILI.\. u09 ürachijnlopus du.«,, dick. [llhodona ünAY). Peduiii ante- liorum rudinienta conica, iiidivisa, postioorum didactyla, tligitis ungiiiculatis. Brachijmeles dcm. et bidr. Peduin anlerionim rudiraenta didaclyla, digitis utiguiculatis, posticorum indivisa. Aper- lura nieatus auditorii nulla. Chelomeles dcji, et bibr. Pedes aiitici et postici didactyli. Sp. Brachymeles didnctylus nol)., Chelomeles quadrilinealus, bom. el BIBR. van Nieuw-llolland; deze soort is de eenige dezer af- deeling, die ik zelf heb kunnen waarnemen. Vergelijk over deze onder- geslacliten grat, Ann. of nat. Hist. II, p. 335, 336 en düméb. Ërpetol. V, p. 774—783. Seps DAüö. (excl. quibusd. specieb.) Pedes brevissimi, '*'gitis tribus aut quatuor unguiculatis. Lingua apiee emar- §'nato. Denles coniei, numerosi. Palpebrae mobiles, Cor- P'Js anguineüm ; cauda coiiica, acumitiata. Squamae laeves. a) Nares inter scuium nasale et rostrale sitae. Pedes [postici aut omnes) tridaclyli. Sp. Seps chalcidiea iuerr., Lacerta chalcides i. (pro parle), Seps ‘eidactylus DAOD. Rept. IV, PI. 57, Seps striata, gdèrih Iconogr, Ëept, PI, 15^ lig. 3^ cBV. R. ani.^ ëd. UI., Rept, P’, 22 bis, fig. 1, ■Seps tridaclylus, Diss. iiiauy. auctore B. r. SICDERER, cum icone aolor., Tubingae 1825, 4“.; 10'' tot 1' lang; de rug bronskleurig, gevvoonlijk met vier, in de lengte loopende, donkere strepen; de buik groenachtig wit; dit dier is levendbarend en wordt in Spanje, Italië en Dalmalië gevonden. Eene zeer gelijke soort, die aan de voor- pooten slechts twee vingers heeft, is in Noord- Afrika aangetroflen {Ueteromeles manritanicus DOM,, BIBR.), waar echter ook de vorige (bij Algiers) gevonden is. b) Bares in scuto nasnli sitae. Hemiergis WAGl., (pedibus tridaclylis.) Telradaetylus PÉROtf, DüM., BIBR. (Cf. DOW. et BIBR, Erpétol. V, P* rG3 — 767.) ^^inciis GRo.xov., I.AUR., uAUu., siERR. Pcdes quatuor hu- pcntadaclyli (in paiicis po.slici aut anlici tantum b^ölatlaclyli, reliquis letradactjiis). Lingua apice emargi- papillis squamulosis obsila, Palpebrae mobiles, lentes subulali in maxillis; in plerisque palatum edentu- Apertura mealiis auditorii in omnibus, plerumque CL. XV. UEPTILIA. SiO dislincta, rima ovalis, aut obliqua poneangulum oris, squamis parvulis ciacla. Gaiula conica. a) Digitis teretibus. Gongylus dom. et bibu. (additis quibusdam aliis; Gon- gylus WAGL., Eumeces WIEGM , Euprepes wagl.. Plesiiodon DOM. et BiBU., Lygosoma ciiAY., Leiotopisma dom. et bibu., Trodidolopisma dom. et bibb., Ileleropiis riTZ., Campsoda- ctijlus DOM. et bjbu.) Rostrum ooiiieuni. Lingua tota squa- mosa. Rentes palatiiii in nunnullis. Sp. Scittcus brachypus SODKEID., WERR.. Anyuis quadrupes l. cl Lacerta rludcides l. (pro parle) vosmaer, Afrihnansche glad- geschubde wormhagedis 1774; deze kleine soort, met zeer korte vijfvingerige poolen, is niet uit Afrika, gelijk TOSMAER meende, maar van liet eiland Java. Cdvier bragt deze soort tot bel geslacht ; de gehoorgalcn zijn zeer klein en werden door liNNAEüS [Syst. nat. ed. 12, I, p. 390) niet opgemerkt. Vergelijk ook bioch, Beschafti- gungen der Berlin. GeseUsch. naturforsch, Freundc, II, 177.5, S. 28—34, Tab. 2. Scincus oampsodactylus nob., Cmnpsadiiolylus Lamarrei DDM. et BIBR.; van bet vaste land van Oost-Indië: vijf vingers aan de voorpooten, vier aan de achterpoot en, Bij een paar andere soorten zijn omgekeerd de voorpooten met vier, de aebterpooten met vijf vingers voorzien; zij vormen bet geslacht .//eteropas DüM. Scmcus ocellatus DAOD., MERB., Ie mahouya lAC., Quadr. ovip ■ et Serp. I, PI. 24, OtlVIER Foyage dmis l'Emp. Othoman PI. 10', fig. 1, DACD. Bept. IV, PI. 5G; Sardinië, Sicilië, Algiers, Egypte. jdmphiglosaus dum. et bibu. Rostrum conlcura. Lingua antice glabra, postice papillis sqtiamosis, imbricatis, reveisis obsita. Squamae laeves. Diploglossus WIEGM. Rostrum conicum. Linguae pars anterior squamis, postorior papillis filiformibus obsita. Squamae striis exsertis pluribus notatae. Sp. Scincus fossorilERR., Diploglossus Shawü BUih, Gallytvaspi BROWSE, Jamaica (et stOASE Foy. to Jamaica Tab. 273, fig, 9?)- cenc zeer groole soort van W'est-Indië; — Scincus Houtluynii, Diploglossus ITouttuynii COCI., ccv. R. n?ii., éd. ill., Rept, PI. 21, fig. 2. Euprepes fasciata BCPP. Mus, Senchenb,], Tab. 3, fig. 2 — G; Brazilië. Sphenops wagl. Rostrum cuneiforme, maxilla superior margine plano, ultra inferiorem exserto. Pedes parvi di' CL. XV. KEPTILLA. 311 slaiUes, aiitici digitis brevibus. Squauiae lacves. Caiida Ion ga. Sp. Scincus ca/iistrntus SCBBEIII., Scincus sepsoides ADfl., SEBA T/tes. II, Tab. 12, lig.6 ? DCM. ErpêtoL V, PI. 57, fig. 3 (icon capi- lis) Egypte. b) Digitis depressis, margine serriilis. Scincus FITZ., DUM. et BiBii. Rostrum ciineiforme; inaxilla superior ultra inferiureiu prodiicta, margine aeuto. Rentes >n palato. Cauda brevis, basi crassa, conica, aciiminata. Squamae laeves. Sp. Scincus ojfioinrdis ladr., Lucerta scincus L., lAC. Quadr. ovip. et serp. I, PI. 23, bldmekb. Abb. naturk. Gegénst. ]\°. 87, RRandi u. ratzee, Medis, Zool. I, Tab. 19, fig. 2; Aeschinlc. Deze soort leeft iii Egyple on cenige andere landen van Afrika; bij gevaar ti'aclit zij zicb, door in bet zand te graven, scliielijlc te verbergen, bit dierlje wordt door do Oosterlingen als opwekkend middel van ®ene bijzondere soort {nphrodisiacum) gebezigd. De Scincus der ouden, waarover men PllMOS vergelijken kan {Hist. nat. Lib. 21), 8J, was, volgens PBOSPER AIPINCS, een gebed ander dier, waar- scliijnlijk een monitor, betgeen ook cdvier aanneeint. In den tijd 'ari GESNER verkoebt men ook watersalamanders in plaats van sdiin- *ten; c. GESNERI Hist. Anim. Lib. II, p. 21. Cyclodus vvAGL. Pedjs quatuor breves, subaeqiiales, pen- 'adactyli, digitis lerelibus. Lingua emarginata, papiliis ®^l'iamulosis obsila. Palpebrae mobiles. Denles apice ro- 'bntlaii, postice subglobosi. Palatum edentulum. Caput blanuin, strictura a trunco discretum. Nares in sculo na- pleriimque suico incurvo instruclae pone aperturam. ‘^leatiis auditorii rima obliqua, pone angulum oris sita. "'^^baiTiae magnae. Cauda trunco brevior. Sp. Cyclodus Boddaertii dom et bier., Scincus gigas bobdaert, ^ou, Act. Aoad. nat. curios. VII, p, 5, wdiie Journal of a Voy. neiu South Wales, p. 242, PI. 30; Nieuw-llolland en Amboina. Strobilolepis nob., Trachysaurus CRAY, non. et Bian. Squa- 'Uae gibbae, aut subcarinatae, crassae. Cauda brevissima, •iepressa. Reliqtii characteres fere generis Cyclodi. Sp. Cyclodus pachyurus, Trachysaurus rugosus grat, Tracky- '"‘attrus Peronii WAGt. Nieuw-llolland. '^i-ophidophorus dumér. ct bibr. (Leposowa cuv. necspi.v. S12 CL. XV. REPTILIA. Tropidosaurus gray nee boie). Pedes qualuor pcnlada- ctyli, digilis inacqualibus, subcompressis. Palpebrae mobi- les. Denles maxillares cylindrid, palatini nulli. Lingua emarginala, papillis sqtiatnosis obtecta. Membrana lympani nuda. Dorsum planum, sqnamis carinalis. Cauda com- pressa. Sp. Tropidophorus cocinsinensis, Tropidosaurus montanus CKAY, BDM. ct BIBB. Erpét. V, PI. 57, fijj. 1 ; deze soort van Cocliincliina, door BIARD ontdekt, van wien ook liet in liet I.cidsch Museum voor- lianden exemplaar .-ifkomslig^ is, wijkt door liet kloot liggende trom- melvlies en ook door karen algemeenen vorm, op eene merkwaardige wijze van de overige sekinken af. Cdtier plaatste dit geslackt kij Agama onder de Iguanoïdeën. Familia XVII. (CCLXXIIl.) Zonosauri nob. s. Plycho- pleurrie wiegji. (Cyclosauri ddm. et bibr. proparle). Lingua non exlensilis, plana, oblongo-lriangularis, apice emarginata. , Caput sculalum, supra planum, sulco trausverso a uuclia discretum. Squamae verticillalae, in dorso plerumque sub- quadratac, aut rectangularcs. Pedes interdum nulli aut poslicorufli tantum vestigia. Palpebrae mobiles, distinctae. (Pori femorales in multis. Plica longitudinalis ad utrumqiie lalus abdominis in fere omnibus.) ’ Eene kleine familie, waarvan vroeger sommige soor- ten bij de Iguanoideën werden geplaatst, terwijl andere, die geene of onvolkomene ledematen hebben, in de nabij- heid van Anguis en Bipes gerangschikt of daarmede vereenigd worden. De gordelvormige schubbedekking on- derscheidt deïe hagedisachtige dieren van alle overigen. Het is kier dc geschikte plaats om met korte woorden de pori femorales te vermelden. Bij vele hagedissen namelijk viudt men aan de kinnonzijde der dijen eene reeks van knobbeltjes met eene opening, in welke de opperhuid dringt. Bij Amphisbaena en Chi- rotes hekken wij reeds de aanwezigheid van dergelijke openingen voor den anus opgemerkt. De schubben, waarin deze kuiltjes liggen, verschillen dikwerf cenigzins in gedaante van de omliggende schnk- ken. Onder elk van deze schubben ligt een klierachtig ligchaain, hetgeen op een, naar de buitenvlakte gekeerd steeltje breed ui lloopt en zich in eenige blinde follicuU splitst. De aanwezigheid en de wijze van plaatsing dezer ^poti femorales geven goede generische CL. XV. HEPTJLIA. 313 fieiiinerkcn, maar Imn aantal is niet bij elke soort st.indvaslig' en vcrsctiiU zelfs somtijds ecnigermale Lij een en Jielzelfdc voorwerp aan 'cide zijden. Overigens schijnen deze deelen meer ontwikkeld te zijn dj de mannelijke, dan bij de vronwelijke voorwerpen. Men heeft etwijfeltl of liet wel werkelijk kliercïi waren, en of !iet org-aan onder de gegroefde knobbeltjes niet voeleer tot het erecHle weefsel ttiocst worden' gebragt (*). Ophismirns daüd., ccv., fitz. llyalinus merh. Dentes in niaxillis conici; palalini dentes parvi, ntimerosi, seriebus Piuiibus. Aperliira anriurn parva, transversa, pone angnluni *"*5. Sqiiatnae durae, osseae, dorsales quadrangulares, cari- 3lac, ventraics glabrac, transversae, letragonac. Exlremi- itcs nnllao. Stilcus lateralis uirinque ad anum usque f*'’oduelus. Corpus anguineuni ; cauda tninco longior. Sp. 0/>fusaurus venlrülis Auffuis vent, aUs l., Bxm.Rept. L PI. 88 (V, PI. Ct, f, 40, 41 het hoofd), ccv. R. ani.^éd.Ul., ’‘pt. P], 24, fig. 1 (de schedel is afgchceld in odt. R. ani.^ éd. ï PI. IV, éd. II, Pl. VIII, f. 7 — 9); dit dier groeit lot 2' lengte wordt III Noord- Amerika aangetroffen ; do staart is even broos R s dic van den hazclworm, welke bijzonderheid lot den naam glass ’take der Anglo-Arnerikanen aanleiding gaf. ^^f^seudopus 3IEUR. Dentes palalini parvi, nniseriati. Squa- omnes carinatae, carina in caudalibus distincliori. poslicorum duo rudimenla, adactyla, minima ad /"em suici lateralis. (Reliqui characteres Ophisauri, a quo generc differt.) ^ Sp. Pseudopus Pallasii cov., Pseudopus serpenlinus mekr., ^-«cer/a apoda PAllAS, Nov. Comment. Ac«pus DurvillU (het jonge dier) gdérin Icon., Rept. Pl. 17, fig. 1 ; ’-^helfopusik ; deze hagedis, welke COVIER ondci' de slangen rang- * te, bereikt eenc lengte van meer dan 3 voet. PAllAS heeft dit ^®vgelijk over deze deelen, behalve i. sidiier, die zo liij Poly- Tah***! onderzocht (De glandular. secern. siruetura^.kZ, dUnd'r"^' Amphibwrwnv quorundam papillis fetnoralihus, Basileae 1832, 4'>., en Oitd, Veter die r,VV ö'i Eideclisen, in iiedem. n. trevirahds Zeitseh- V, 1, 1833, p. 101—104. 33 SU CL. XV. REPTILIA. (lier het eerst ontdekt in Astrakan, -waar liij hetiii de, inelstruiken lieg-roeide dalen der ïandvlakten aanlrof; het komt ook in Grieken- land en Dalmatië voor. Chamciesmtra fitz., wagler (Chamnesaurae spec. sciikeid.), Monodactyliis iurrr. Dentes palalini ntilli. Corpus angui- ncum, unclique squamis lanceolalis obtecluiu, absque sul- cis laleralibus. Pedes qualuor brevissimi, indivisi, subulat!. Cauda longissima. Sp. Chamaesaura anguina SCHNEID., Lacerla anguina 1., vos- MAEH, Beschrijving van de aeldxame la»gsiaarlige,rtiwgesclmhde slanghagedis. Amsterdam 1774, laCÉp. Ann. du Mus. II, l’l. 69, fijj. 1, Lézard tiionodaclyle } van de Kaap de Goede Hoop. Chatcides iubd., cdv. {Chalcis, Tetradaciylus, Colobus merr.) Denles palalini nulli. Pedes qualuor brevissimir digilis qualuor vel tribus, po.stici inlerdum adaclyli. Sul- cus laleralis pone pedes anlicos. Chalcides ddm., bibr. Auiinin apertura nul!;). Sulcns la- teralis ad medium trunci evancscens. Sp. Chalcides cophias MERR., lACÉP. Quadr. ovip. I, Pl. 3S (overgenomon in bechsteik Baturgesch. d. Amph. II, Tab. XV, fig. 2); Zuid- Amerika enz. Saurophis fitz. Aurium apertura distincta. Sulcus late" ralis ad pedes posticus usque pertinens. Pori feraorales. (Pedes oiunes tetradactyli}. Sp. Chalcides tetradactijlus DADD., Saurophis Lacepedii DOM. BlBR., I.ACÉP. Ann. da Mus. II, PI. 59, fiff. 2, gdérin Iconogr.i Rept. Pl. 16, fig. 2; Zuid-Afrika. Dit ondergcslacht is welligt mee-" verwant met Gerrhosaurus (hl. 515) dan met Chalcides. Chirocolus wagb., fitz., llelerodmlijlus spi.x, dom., bib»' Dentes palalini nulli. Pedes qualuor breves, postici penia' dactyli, anlici telradaclyli, tuberculo exungui, pollicis loco- Apertura aurium nulla. Pori femorales. Latera trunci nod sulcala. Sp. Chirocolus imhricatus WAGl., Ileterodaclylus imhricat»^ spix Spec. nov. Lacerl. Bras. Tab. 27, fig. 1. Ecpleopus DCM. et bibr. Lepidosoma spix, wagb., Pantodactylus i)ii.ti., bibr. CL. XV. HEPTILJA. 51 ÖC liis gencribus, palato edenlulo pedil)uspenladaolylis,sulco lateiali nullo, cF. DMr. ct bibb. 1.1. Tom. V, p. -128—438 "et tschcdi, F'nnilie der Ecpleopoda^ Arcliiv. f. Nalurgesch. 1847, S. 41 IIO, qni nova genera addit, squaiiiis laevibiis dislincta. Euspondylus at Proctoporus. Species non imnierosae, omnes buc nsque cofrnitae ax .-Vinerica roeridionali. Gerrhonolus wiegm. Dentes niaxillares cylindrici, pala- minimi, pauci, inlerdurn nulli. Pedes qualuor penla- daclyli. Pori leinorales nulli. Membrana tympani aperta, *^6pi'cssa. Sulcus lüiigiludiualis in utroque latere. Squa- Hae dor.si durae, soutiformes, pleruinque carinalae. Cauda verlicillataj inennis. Sp. Gerrhonotus rudicollis wiegmasn ilerpelol. mexit. Tab. X, %■ 1; — Gerrhonotus Deppii wiegm. 1.1. Tab. IX, lig. 3; deze 'aalstgenoemde soort beeft groote, ongehieldc rtigscbubben. Al de '^Mrlen zijn uit Amerika; de meesten worden in Mexico gevonden. Gerrhosaurus wiegji. Dentes maxillares subulali, pala- "ii conici, multi. Pedes quatnor penladactyli, digitis gra- ^'l'biis. Pori femorales. Membrana tympani aperla, depressa ; anlerior apertnrae aurium sciito lunalo instructus. ‘ longiludinalis in ulroque latere, ad pedes posticos '’sque prodüctns. Cauda longa, verticillata, inermis. Sp. Gerrhosaurus bifasciatus DGM., BIBB. Erpêt. PI. 47- ^^'rhosaurus Uneatus COCTEAP, güérin Magas. de Zool. 1833, PI. 5, 0; deze soorten zijn van Mad.ngaskar; men kent nog ^^aiiige anderen van Znid-Afrika, b. v. Gerrhosaurus sepiformis , door scnsEiDEB en mebrbm tot bet geslacht Scincus werd «re- ^''■agt. ® ^onurus mekr , Cordylus ghonov. Dentes ma.\illares Ig aequales, apice obtusi. Lingua oblongo-triangu- apice eraarginala, papillis filiformibas obsita. Caput ‘‘Dgulare, supra planum, ad latera declive. Apertura ''"'“'Hin magna, lalere exserto oecipitis antice obtecta. Pe- quatnor penladactyli. Pori femorales in omnibus, in- serie duplici. Squamae caudales carinalae, carina Poslice in spinam validam producla. Sulcus longiludinalis > utroque lalere. Sqnamae abdominales quadrangulares. P'^^nae, laeves. 5t6 CL. XV. UEPTILIA. Sp. Zoiiurus griseus ddm. bibr., Lucertu cordylas i., seba Thesaur. 1, 'lab. 109, fig. 5 (caurla raoïistrofa, bilula) II, Tal). G2, fij. 3, Zonurus cordijlus., merr. Beilr. lll, Taf. VII. Do scbubbcn v^ndcning vormen bij cleïc soort ringen, welke met die van den b nik overeenstemmen; zij zijn daarentegen veel grooler, zoodat ccne rij rugsebubben aan twee rijen buikschubben beantwoordt, bij den, ook door andere kenmerken onderscbcidcn Zonurtts catapliradus CRAY. Zonurus microlepidotus graT, Oordylus microlepidolus CD V., gcébiN Iconoyr., Rept., PI. 0, fig. 1, ondersebeidt zieb door kleine knob- bcladilige rugsebubben. Al deze soorten zijfi van 'Zluid-Afrika. Tribolonolus ddm., uibr. Denlcs tnaxillares acqnales, subulati. Lingua papillis squamosis obsila. Caputsnpra planum, poslicc declive; collum constrictum depressum. iWembrana tyni- pani nudapoiieanguliim oris. Scula osseo, aculeo valido, rccli- nato armala, dorsum ct candam oblegentia. Abdominis sqiia- inae transversae, imbricatae. Latera corporisrugosa, sinesulco longiludiiiali, squamis parvis granulosis. Petlcs qiiatuor penladaclyli, gracilcs; pori femorales nulli. Sp. Tribolonolus novae Gainene DDM., Zonurus novae Guiueae SCBEEGEL, in V. DER HOEVEN etiDEVRiESE, Tijdschf. voor tiul. Gescfi. I, 1834, Pl. VII, fig. 2, DDM. et bibr. Erpét. V, PI. 50. Dit dier, door den reiziger s. HÜllER op de westkust van Nieuw-Guinea ont- dekt, is te regt iils een afzonderlijk ge.slaebt van Zonurus ofgO' scbcideu. Familia XVIIL (GCLXXIV.) Lacerliui. Lingtia exscrlilisr graciljs, bifida. Membrana lympani apcrla, supcrficialis aut depressa. Corpus eloiigalum, pedibus quaUior penlada- clylis, digilis liberi.s, inaeqtialibus. Squainao veiilrales ma- jores. Cauda sacpe longissima. Pori femorales iii muUis, Tribus I. Lacerkw. Dentes masiliares basi cavi, margiru interno maxillarum adnali,aiUcriores subulati, postici obsolete bicuspides aut tricuspides, subcompressi. Caput scutatuiti- Squamae ventrales plerumquo qnadrangularcs, seriebus iransversis dispositae. Cauda longa fusiformis, basi intei- dum rolLindato-quadrangularis, ceterum tcres. De ware hagedissen, Lacerlao, zijn alle uit de oudevve' reld, grootendeels uit Afrika. Ophiops (Opliisops) mknétries (Ainyslos wieg.m.). Ocol* CL. XV. REPTILIA. 5J7 pylpebn’s (kstiluli, capsula oculari inslrucli. Deutes pala- nulii. Collare nullum. Digiti sublus bicarinati. Pori l^etüorales. Sp. OpMops elegmis, MÉKiTRiEs Catalogue raisonné des oljets de Zoologie recueillis dans un voyage au Caucase. St. Pélersbonrg 1832, 4'’. p. 63 ; in Pcriiu, K.lcin-Azië cn Syrië. Vergel. wiegjukn drcldv f. Naturgesch. 1835, S. 1— C, 1837, S. 123; zieeeneafh. 'j flCM. et BIBR. Erpél. V, PI. 53, fig. 1. Ook berthoid gaf ccne a beelding van den koj) [Veber nette oder sellene Amphibienarien. ötlingen 1842, 4°. fig. 4, 6) en Iwscbrecf ccne tweede soort, OpMops ^nacrodaetylus p. 14, 15. Lacerla cov., jierb. (Spec. e genere Lacertae i.) Pal- Pebrac distinclae. Series pororum ad internum femorum Collare in plerisque sive series squamarum majo- '''1111 sub gula, quam excipit plica squamis minutis obtecla, 'luie sqiiamas majores abdominis. In de laatste jaren heeft men hier vele geslachten aan* genomen, waarvan verscheidene slechts eene enkele soort Iievatten. Na aandachtige overweging kan ik, op den alge- iHeenen habitus lettende, deze geslachten slechts als onder- i'erdeelingen aanraerken, die het vijfiigtal soorten, dat nagenoeg bekend is, gemakkelijker doen over/.ien. Vergelijk mil.ne edwauds, Recherches zool. pour servir '* l'Bisl. des Lézards, Ann. des Sc. Natur. XVI. 1829 p ^0-89. ’ a) Digitis sublus carinutis aut miirgine serratis. t^samiiiodromjis enz., Notopholis wagl. Dentes palatini ^illi. Collare nullum. Digiti compressi, subtns carinaii. ii^nainae dorsi imbricatae, carinalae. Sp. Psamniodronius Mspanicus niz., Lacerta Edwardsianu ailGÈs A)in. des Sc. nat. XVI, p. 386, PI. XIV, Spanje, zuiden van 1' rankrijk. Adde genus Galosaura bom., bibr. Sp. Lacerta Leschenaultii “ll-NE EBWARDS 1.1. PI. VI, f. 9. Eremias fitz. Dentes palatini in aliis, in aliis nulli, üllare distinctura. Digiti compressi, snbtus carinati. Scu- nlla circa nares tumida. Sp. Lacerta variabilis FAtl.; Tartarije. Dc mecsie .soorten zijn Zuid-Afrika. 518 CL. XV. REPTILIA. Acantkodaolylus fitz. Deiites palatini iiulli. Collaic di- stinclam. Digiti compressi, suLtus carinati, squamis acutis ad raargines scrralo-Bmbriati. Sp. Lacerla Boshiana dADD. Rept. Hl, PI. 36, f. 2, Egypte enz. Scapferia FiTZ. Collare dislinctiiin. Digili depressi, subtus laeves, squamis lüiigioribus, acutis ulriuque fimbriati. Sp. Laverta ^rammica iicbtenst., ddm. el BIBR. ffrpét. V, PI. 54, fig. 1, Afrika. b) Digiiis suhcompressisr suhius laevibus nee fid lalera fini^ hrialis. Lacerta düm., bibr. Collare dislinctuni. Squamae abdu- minis laeves luajores, per series transveisas, paraüelas ordi- natae. Dentes pauci, ulrinquo ad pariein posteriorciii palati in plerisque. Sp. Lacerta ocellata DAüB. Rept. 111, Pl. 33, Ie Ltznrd vert, lAC. Quadr. ovip. I, Pl. 20 ; deze soort, de grootste van bet gelieele geslacht, bereikt eene lengte vau ruim 1 voet, ■waarv.'in de staart de grootste helft bedraagt; zij wordt in Spanje, Italië en bet zuiden van Frankrijk gevonden; — Lacerta stirpium DAüU. Lacerta agilis L. pro parte f, storm Fauna, Amphib. Heft 2, daodin Rept. UL Pl. 35, fig. 2, BEU Britüh Rept. p. 18; hagedis, die gemeine Eidechse, the Sand Liaard ; deze soort wordt 6‘' lang; zij voecU zieb met insekten en koestert zich gaarne in de zon ; het wijfje legt van 5 tot 8 eijeren, die, gedurende cenigen tijd in het duistei’ ecuig schijnsel zonden geven (gründier. Nalurfarscher 111, S, 128). Eene andere nog kleinere Enropesche soort is levendbarend, of de jongen komen dadelijk uit de gelegde eijeren te voorschijn: Lacerta vivipara JACO.^ Zootoca crucea WAGl., WIEGM , Lacerta crocea woir in STDRM’S Fauna, Amphib. Heft 4, BEiL 1 I. p. 34, Zootoca Guerini cociead in GDÉRis Magas. de Zool. 1835, Rept. PI, 9. Tropidosaura boie, {Algyra cüv.) Collare nullutn. Abdo' men sqnainis iinbricatis obtectum. Squamae dorst acumi' nalae, .acute carinatae. Sp. Lacerta algira l., Algyra barharica ccv., GOÉRiN Iconogr-i Rept. Pl. V, fig. 2; van de Noord-Afrikaansche kust bij Algiers; Tropidosaura montana boie, door Koai en v, dasseit op Jav* gevonden . Tachydromus daüu., merr. Caput aculurn, Squamae carinatae, quadratae, magnae in dorso et canda. Cauda verticillala, longissima. Pori duo utrinque ad anuin. CL. XV. REPTILIA. 5i9 Sp. Tnchijdfomui sexlineatua daüii. Rept. 111, PI. 39, 1'achy- dromus ocellalus GDÉB. Iconogr,, Rept, Pi. 5, fig. 3, in Oost-lndië, Java, Cooliincliina ; ik lieb bij dit diertje geene tanden in bet ver- hemelte kunnen opsporen. Tribus II. Ameivae. Denles maxillares basi solidi, in sulco ad marginem internum ma.villariim firmiter adnali, ®aepe oblique cxlrorsum dirccli, anlici plerumque subulali Posiici compressi aut luberculali. Palatum plerisqoe edcn- ^ulurn. Piicae saepc duae Iransversae sub collo. Lingua ®f|uamis rhombicis, imbricatis obsila, apice in duo fila- *^ienla divisa. Deze afdeeling bevat alleen soorten van bet westelijk halfrond, waar zij de plaats der ware hagedissen vervan- gen. Vele dezer soorten zijn van eenc aanzienlijke grootte- Djj MERREM vornaen zij het geslaelit Tejus. Grocodilurus srix. (add. Thoriclis wagl. et Neuslicums "OM. et RiEH.) Canda compressa, supra crista duplici, ser- squamis crcclis. PalaUnn edenlulum. Pori feraorales, inguinales. Capul sculalum. IVeusHcurus dum., bibr. Dorsuin squamis minoribus et ®quainis scutiformibus, carinalis obtectum. Plica gularis Unica sqaainnruin majorum. Series pororuin continna Juxla totius feraoris faciem internara. Narium apertura parva in medio scnlo. Sp. Crocodilurus bicarinatus nob., Lacerta bicarinuta L. ( secund. Ddméru), Dracaeiin bicarinuta gdjÉRIN honogr., Rept. PI. 3, f. 2, "dm. et BlBR, Erpét. V, PI. 49; uit Zuid-Amerika, vaarscbijnlijk Guyana. Thorictis W.4GL., Dracaena baud., Ada graï. Dorsum ®qüaniis magnis, scutiformibus, carinalis obtectum, inter- spersis squanns minoribus. Plica duplex subgularis. Pori ü'guiiiales. Narium apertura orbicularis, in sutura scuto- ï'nm duormn sita. Dentes posteriores liemisphaerici, sub- plani. Sp. Cracodiiurus Dracaena noh. , Thorictis Dracaena Drugonne lAO., Quadr. avip. I, Pl, 16, baüD. II, PI. 28; CDV. ani., Rept. Pl, 10 bis, flg. 2; dit dier wordt meer dun 520 CL. XV. REPTILIA. 2' 5" laiij; cii leeft in Zuid-Aiiierika iii uiueiassiye stieken; niet sleclits ile staart, maar de geliecle hekleeding des ligcliaams komt met die der krokodillen ecnigermalc overeen. Crocodilurm SPI.X. Dorsum squaiiiis parvis, oLtuse cari- natis, hexagonis, oblongis obtcctum. Plica duplex gularis, Pori femorales parvi. Sp. üroeodilurus amazonicus SPIX (et ocellatus ejusd ), Spec, nov. Lttc. Brasil. Tab. 20, 21 ; llrazilid, Giiiana. Tejus MERK. (pro parte) Cauda conica. Gaput scutaluiii. Series pororiun in interna feinorum parte. Centropjx SPlX., Trachygaster wagl. Squamae abdoininales iinbricalae, carinatae, carina poslice in aculeuni producla. Sp. Centropyx calcaratus SPIX, 'WIEGM., gdéB. Icon., Bept, PI. 4, lig. 3 ; Brazilië, Suriname. Tejus nob. Squamae abdoininis quadrangulare*, laeves. Sp. Tejus Ameiva MAXIM. Abb. zur Naturgesch. Bras, Lief. V, SPIX Nov. Spec. Lacert. Tab. 23, GOÈRIN Iconogr., Rept. PI. 4, Tig. 1 ; door bijkans geheel Zuid-Amerika verspreid, zeer gemeen in Brazilië; deze soort wordt I5 voet lang, beweegt zich zeer snel cu boudt zich vooral in zandachtige streken op. Tejus monitor MERII., Lucerla teguixin l., MAXIM. Abb. Lief. XI, CEV. R. ani., éi. ÜL, Rept. Pl. 11, fig. 1 ; deze soort is mede in Suriname en een groot gedeelte van Brazilië niet ongewoon ; zij groeit tot 3 of 4' lengte; de staart is langer dan de romp; de rug is zwart, mot gele vlekken, de buik geel, met afgebrokene zwarte dwarsstre- pen. Bit dier, waarop men in Brazilië jagt maakt en hetgeen ge- geten wordt, voedt zich met insekten, wormen, kikvorseben, leeft in holen onder den grond, en verschuilt zich ook in bolle boom- stammen. Ann. lluc pertinent subgenera Sahator dd»i. et bibr. [Podiuema et Ctcnodon WAGl.), Ameiva CCV., DDM. et BIBR., Cnemidophorus WAGL. et Dicrodou DEM. et BIBR. Acrautus WAGL. [Tejus viridis MERR.j ab omnibus reliquis dif- fert pedibus posticis tetradactylis. Callopistes graveniioust, fitz., Aporomera dum. et bibr. Cauda conica, obtuse quadrangularis. Capul scutellis parvis obtcctum. Pori femorales nulli. Sp. Aporomera jlavipunctata DDM. Erpét. V', PI, 51; — Aporo- mera ornala DDM,, Ameiva coelestis d’orbigst CL, XV. UEPTILIA. 32i Aunul. Ad liauc sectiouem seeundum FiiziMGiB perüiieul Iguu- nudon HANTEli, genus fossilc, quod ab ipso dicitur Therosaurus. Sp. Iguanodmi MantelUi, Phil. Transact, 1825, P], 14, cDV. Oss, toss. V, 2, PI. 21, fig. 28—33, BGCKLAND Pridgmoaler Treatise, PI. 24 etc. Species ))roI)abiliter ad 28 pedum longitiidincni excrovit, vixitque in periode forniationis Jurassicae. Tribus III. Monitores. Lingua exserlilis, elongala, aii- §usla, plana, basi vaginala, apicibus duobus acuminatis, Jongis, filiformibus. Caput squamosuni, anguslum, supra plaiium. Dentes palatiiii nulli, ntaxillares adnali, magni, Iriangulares aul conici, distantes. CoIIuin longum, capi- *6 non gracilius, Pori femoraies nulli. Pedes penla- ^actyli, unguibus curvis, compressis. Heloderma wieg.ii. Uostnim obtnsum, scutis quatuor planis vestitum. Caput supra squamis tuberculatis obtectuni. ^cnles acuti, conici, anticc sulco exarati, Dorsum squamis inajorifaus tuberiforraibiis obtectuni ; abdoniinis scutella P'ana, laevia. Nares ad rostri apicem. Digilus tertius quartus tuin palmarum turn plantarum reliquis longi- ^fes, subaequales. Cauda teres, conica, truncum fere lon- §itiidine acquans. Sp. Heloderma horridum WIEGWANN, Uerpet. mexican. Tab. I, p. 24, 25 ; Mexico. Varanus aiEBii., Monitor cuv. Rostrum elongatum, Squamis obtectum. Squamae in dorso ovales aut oblongae, 8'bbae, majores areola squamulosa cinctae. Cauda subtri- §ona, infra rolundata, trunci longitudine aut trunco lon- gior. De soorten van dit geslacht zijn alle van de oude wereld en, na ^le krokodillen, de grootste der bagedisacbtige dieren; sommigen be- reiken cene lengte van meer dan G voet. De staart is bij de meeste soorten zijdelings zamengedrnkt en van boven gekield. aj tlauda subroiunda aut tantum apicem versus compressa, nee t^urinata (Psammosaurus riIZ., WACl.) Sp. Paranus arenarius DOM. et BIDR., Varanus scincus merr , Oescr. de VEgyple, Rept. Pl. 3, fig. 2, in Egypte; de landkro, l^edil bij HERODOICS, ouaran der Arabieren, volgens forskIi.. Iq Cauda compressa, supra carinata {Polydaedalus WACl.. Hy- CL XV. REPTILiA. r,2'2 drosaurus cjusd.) Sp. Vuranus niloticus DOM. ct BIBR., Lucerta nilolica l., Tupinamhis ornattts TslXYi., jdnn. du Mus. IC I’I. 48; ouv, R. atii., éd. ül.. Rept. PI. 10 liis, fig. 1; niet slechts in tien Nijl, maar iii ïerschillcnde andere rivieren van West- en Zuid- Alrika; — Faranus Bengalensis DOM. ct ïlBK,, Monitor gemmaius CÜÉRIK Iconogr., Rept. PI. 3, %. 1 ; — Varanus bivitlatus, Tu- pinamhis livitiatus KOKl, sCfllRGEl Abb. Tak 21, Dict. univ. d'Uist. nat.., Rept. PI. 4, lig. 2; deze soort, zeer gewoon op Java en do overige Sunda-ellanden, groeit tot bijkans 8' lengte, leeft tns- seben struiken, op lage streken; zij zwemt en duikt zeer goed. De soorten der afdecling van Monitor komen niet slechts door bare tong met de orde der slangen overeen, maar ook door de lange, smalle en in liet midden slechts los vereenigde onderkaak. De sebubbedekking herinnert ons die van Acroohordus en van Hydrophis. Annot. Ad hanc divisionein pertinet, praeter alia ge- nera fossiiia, Mosasaurus eoNtB., cujus ossa fossilia in cretacea forniatione reperiuntur. Species niagna e nionte Sancti Petri prope Trajectum ad Mosam longe celeber- liiiia; dentibus palatinis a Monilore diversa. Cf. CüViER Rech. s. l. Ossem. foss. V. 2 p. 310 — 338. Cranii forma ni fallor docere Tidetur hic quoque reclius quain in ulla alia sectione sanrioruui pnni posse genus aliud fossile, Pterodaclylus cüv., Otnilhocephalus soemmere. e calcareo lithographico. Conjecturain praesertim confirinat Pteroda- ctylus crassirostris GOhüv. Cum Dmcone nullam liabereaRi- nitateiu existitno. Digitiis unus praelongiis, exunguis pedutn anlicoruni sustinuisse inembranam videtur ad volatum inservienlem, queinadinoduni inanus membranam amplani fulcit in vespertilionibus. Familia XIX. (CCLXXV.) lyuanoidei. Lirigua carnosa, crassa, baud prolraclilis, anlice tanluin libera, iiUegra aut ad apieem eiriarginala. Palpebrae dislinclae, liberae. Den- tes in aliis margiui inlerno ma.xillanim adiiali, in aliis culinini niaxillarum innali. Capul pleriimque squatïiis aut sculellis parvis obteclum, rarius scutatum. Dorsurn aut cauda saepe cristata. Pedes qualuor, pentadaclyli (poslici rarissirne lelradaclyli), digilis liberis, inaequalibus. Deze familie, vrij talrijk in soorten, is vooral merkwaar- dig door de grooto verscheidenheid van vormen, welke lot de oprigting van een aantal geslachten aanleiding 'gC' CL. XV REPTILIA. 32 5 g^ijeveii heeft. Slechts eeiie enkele suort, die oveiigeiis aan Noord-Afrika eu Klein-Azië gemeen is, komt ook in het zuidoosten van Europa voor; al de overigen zijn van andere werelddeelen, vele van Azië', doch verreweg de uieesten van Zuid-Anierika. Bij de Amerikaanschc soorten staan de tanden aan de binnenzijde der kaken aangehecht {pleurodontes WKCh., prosphyodonles wiegm.); bij die van het oosteljjk halfrond zijn zij (met een enkele uitzondering) op den '■and der kaken geplaatst en daaraan vastgegrocid (acrodontes Wagl., emphyodontes wiEGU.). Deze door WIEGJUAN en waglep. 'lader geslaafde opmerking is de wetenschap aan den ver- dienstelijken dierkundige kaup verschuldigd. Men kan naar deze aanhechting der tanden, zoo als DüJrÉRiL en cibron gedaan hebben, deze familie met meer grond in twee afdeelingeu splitsen, dan, gelijli door cuvjEJi geschied is, naar de aanwezigheid of het gemis van tanden in het verhemelte. Natuurlijker schijnt echter de verdeeling in aard-iguanen of agamen met platten kop en jilat gedrukt hgchaam, en boom-iguanen, met zaïnengedrukt ligchaam, 'velke door wiegmann is voorgesleld. In elk dezer twee afdeelingeu kan men vervolgens wederom twee onder- verdeelingen naar de inhechling der tanden aannemen. Phalanx 1. Agamae s. Uuinivagac wiegm, [Plahjcornae "'AGi,.) Corpus deprcssiiiii. Caput breve, depressum, po- ’’hce latum. Membrana lympaui plerumque depressa, sub ^culeis aut inter plicas cutis minus magisve delitescens, '’^tius cule prorsus oblecta. A. Dentibus memjini maxiUarum innalis. ^g»ma BAUD. pro parte, Trapelus kaup, {Trnpolus cuv. species generisA^rnnae cuv,, Pimjnopsis, Podorrlioa, Tra- P^lus el Eremioplanis fitz.) Caput parvis sculellis numerosis Ghteclutn, saepe spinis circa tympanum niuricatiun. Nares ®'^btubuIosae, ad rostri apicem approximatae. Deulespalalini ®“lli. Dentes incisivi subulati, canini majores, conici, obli- rnolares parvi, compressi, triangulares, obtusi. Plica ®ubmentalis longitudinalis, collaris transversa, Pori femorales anales distincti. Cauda diversae longitiidinis, ple- '’htnque trunco longior, squamis imbricatis obtecta. dfjama colonorum DADD., Lacerta ngnmn t. (excl. svnon. S24 CL. XV. REPTILIA. sebae) seba Thesaur. I, Tab, 93, fig. 3, Tab. 107, lig. 3 (ncc 1 et 2); deze soort, eene der grootste van dit geslacht, lieeft een langen zaïncngedrukten staart, met groote, gekielde, puntige schubben; zij komt aan de kust van Guinca ■voor; — Agama mutabilis, Trapelus aegypticus CDV., dadd. Rept. PI. 43, fig. 1 (onder den naam van Agama orlicularis)., Agama puUida redss. Mus. Senekenb. I, Tab. 3, fig. 3 ; deze soort liceft zeer kleine scliubbcn, niet verspreid staande, ronde knobbeltjes op den rug; gemeen in Egypte en .4rabië; ele staart is korter dan l)ij de vorige soort en rolrond. Deze hagedis verandert even als het kameleon van kleur. Amphibolurus WACI.., wiEGM., Gemmaiophora kaup, Gram- viatophora dum. (Characleres et habitus fere Agatnae, at pori femorales parvi. Caput planum, triaiigulare; nares prope oculos. Squaiuac dorsales saepo aliquot .spiiiosae aut luberculalae reliquis, acqaalibus, imbricalis interniixtae.) Amphibolurus mwicaiits wiegm., Lacerta muricaia wailE, Journal of a Vogage to sieiv S. Wales PI. 31, fig. 2, p. 244, Agama Jachsoniensis C0ÉR. Iconogr., Rept. PI. 7, fig. 1 uil Nieuw- Ilolland, gelijk de overige soorten van dit ondcrgeslacht. Sloloch GRAT. Sp. Moloch horridus i Nieuw Uolland. Vergl. DMl^Rll, catalogue de la Collectiou des Rept. Paris 1851, p. 109, 110. Stcllio i)AGi). Caput parvis, numerosis scutcllisobteclum, spinosum, breve. Dentes canini clislincli ; (lentes palalini nulli. Nares laterales sub crisla ab oculo ad rostrum decurrenle. Dorsum squamis parvis, aliisque majoribus, lubcrculalis, sparsis obtcclum, plica longiludinali ulroque latere inler pedes inslruclum. Pori femorales nulli, anales dislincti. Cauda squamis magnis, earinalis verticillala. Sp. Stellio vuig arts DACD., Lacerta stellio 1., .Agama cordylea MERR., TOORSEFOBT Voyage du Levant, Lyon 1717, I, p. 373. Rdf- PEll Atlas sfz der Reise in nürdl. Afrika, Rept. Tab. 2, goÉRIN Iconogr,, Rept. PI. 6, fig. 2 (het hoofd); -wordt in Egypte, Klein- Azië en Griekenland gevonden ; men bezigde in de zestiende ceuW (volgens berigt van BElOji, Observations de plusieurs singularités p. 114,131), onder den naam van Stercus Lacerti of Crocodilea, de nitwerpsels van dit dier als blanketsel. Evenzoo bezigden de ouden do uitwerpsels van den landkrohodil of Varanus soincus, zie boven blz. 521 (*). (•).... eolorque Storcorc fiicalus eroeodili. dorat., Epodon XII, 10, 11. CL. XV. IIEPTILIA. S23 Uromaslix MEnR. Caput oblusiim, sculellis minimis, nii- *'*erosis, oblectum. Dentes caniiii non dislincli ; incisivi superiores in adiillis concreli ; apex maxillae inferioris utieniulus. Dorsuin squamis minimis, laevibus leclum. ^ori femnrales. Gautla basi depressa, iala, supra squamis '^^gnis, aculealis, verticillatis obtecla. Sp. Vromastix spinipes MEUR., GEOFER. Repl. d'Er/ypte, [’J. 2, fig- 2; CDV. R. nni., éd. ill.. Rept. PI. 13, fig. 2. — Urom, Ilard- V’ickii GRAF, Uromasti.v reticulatus GDÉR. ïconogr.. Rept. PI. C, fig. 4, etiA. De staart dezer dieren heeft eeiiige {jelijkvoriniglieid met dien van Zonunts. Leiolepis cuv. Gapul el dorsnm squamis minimis, gra- uulosis oblecta ; abdominis squamae iaeves, Iransversac. ^3uda longissima, basi crassa, subito gracilescens, et in ^picem filiformem cxcurrcns. Series pororum ju.xla toluiii ^*unoris latus interuuni. Sp, Leiolepis guitatus CDV., odérin Iconogr,^ Rept. PI. 7, f, 2, Sumatra (en Cochincliina ?). Phrynocephalus kadp. Caput breve, obtusum, fere cir- *^ulare. Membrani tympana abscondita. Nares in margine rostri, ^ui'pus latum planutn. Squamae parvac, ventrales Iaeves. ^*‘ca gularis. Pori anales et femorales milli. Digili serrati. ^auda gracilis. Sp. Phiynoeephalus Jielioscopus WAGl., Lncerta helioscopa PAll.., '"’M., GRAVEHDORST Nov. Jet. Jcad. Leop. Carol.Wi. p. 2, T. 64, 9 — 14, p. 934, in liet zuiden van Siberië; — Phrynocephalus **Uritus KADP, Lacerta aurita PALL, Voyages dutis plusieurs Pro- fitioes de Russie Tom. V, PI. 9, tig. 1, ddai. et bibr. Erpélol. *V, PI. 42^ fig-, \ R- Duntihus maxillarum lalcri intorno adnaiis. i^hrynosoma wiegm. Caput scutis lubercuiatis teclum, Postice aculcis magiiis armatum. Dentes palatini nulli. ^urpus plaiiiun, acuiealum, Plica gularis, Cauda brevis, lata, subito gracilescens. Pedes breves. Pori femo- *’9les. ^P* PhtyHosoiiKt ovhtc'iilui'e WIEGM,^ L-ftcevlu ovhiculoTis i., (pi’O Parlc, cxcl. syn. SEBAE ad Agnmam spinosam referenda), Gratex- 32G CL, XV. UEPTILIA. HOI', SI i.l. Tal). G8, ]). 911 — 917, wiECiH. Uerpet. Mexic. Tal). 9, lig. 1 van Mexico en ook in de V'ercenigJe Stalen. Hiertoe beliooren nog Phrynosoma cornutum, Agama cornutn harian en twee andere soorten, alle afgebeeld in holdroOK i'iorth Americ. Herpel. III, PI. 9—12. Sccloporits vviEGJt., Tropidolepis cuv,, «dm. et cibr. Caput sculalum. Denlcs palalini nulli. Squainae irnbricalae inagnae, dorsales carinalae, abdominales laeves. Porifemo- rales magni. Sp. Sceloporus undulatus, Agama undulala daDD., nOLBROOK. TA. Americ. Herpei. JU, Pl. 8 Noord-Amerika, Mexico, West-lndië : Sceloporus lorquatus wiegmann llerp. Mex. Tab. 7, lig. 1 ; uit Mexico, gelijk versebeidene andere soorten, waarover rnen WIEGMAHN t. a. p. vergelijke. Tropidurus necw., wiegm. [Proctotrelus üdm. et bibii. Eephymotos cov,, i)ü.fl. et iiibb., nee fitz., Hoplurns cov., Dü.'H., liuiii.) Caput sculalum, breve, Iriangulare, a trunco vix discreUim. Nares lubulosae. Dentes palatini dislincli. Squamae iiiibricatae, plerumque magnac, superiores cari- nalae, acuminalae, subgulares et abdominales laeves. Pori femorales nulli. Liolaeimts wiegm., Proctotretus dum., bibr. Jugiiluin non plicatuni. Crisla nulla ad michain. Pori aliquot praeanales in maribus. Sp. Tropidurus clnlensis WIIGM. etc. Cf. WIEGMAKN Aot). Act. Acud. Leop. Carol. Tom. XVII, P. 1. Er is cene zekere gclijkvor- raigbeid in babitus met de sebinken. Tropidurus fitz. Ephymotes cüv. Jugulum transverse plicatuni. Pori anales nulli. Nucha non cristata. Sp. Tropidurus torquatus MAXIM., Ahh. xur ISaturpesch. Bras. Lief. VU; in Brazilië, op rotsen, oude muren; loopt snel en klimt met groote gemakkelijkbeid. Hoplurus CÜV., FITZ. Jugulurn transverse plicatuiu. Pori anales nulli. Nucha suberistata. Sp. Tropidurus Cuv\eri GRAY, WIEGM., Uroniastyx MERR-, SEBA Thesaur. I, Tab. 97, fig. 4, gcér. Icoti.., Rept. PI. 12, f . 3 ; deze soort is de ware Qttetz-paleo van seba, welke naam ten on- regte aan verscbillcnde andere soorten van sattrii gegeven is. CL, XV. REPTÏLIA, 527 Slrohilurus vviegjiann, Steironolns fitz. pro parlo. Sleirolepis fitz., Ptatynotus wagl., Microlophus vmi. et RIBIi. ürocentron kaüp., Dorijphorus ojv. Dentes palalini nulli. Plica jugularis profunda. Sqiiamae dorsi parvae, non irn- bricalac, laeves, gibbae. Pori femorales nulli. Cauda scjua- magnis carinatis verlicillala. Sp. ürocentron azurcum WAGl., Lacerta azurea L.; SEBA Thes, II, Tab. G2, fig'. G, Stellio hrevicaudatus bacd. Rept. IV, I’!. i~ GOÉii, Icon., Rept. PI. G, flg. 3 elc. Hier plaatst FiTZINGER ook onder den naam van Dorppliorus Ma.vimiliam de door den prins van Keuwied als do Ouetz-Valeo van SERA beschrevene soort, iVu» . Act. Acad. Leop, Car. XfV, Tab. l.'l [Oplarus Maximilinni DEM. et BIBl;.), [He qaibusdam aliis subgeneribus cf. fitzihger Syst. Rept. 1Ö43, l'. 70—79.] Phalanx II. Igmme s. Dendrobalae. Corpus compres- sum, dorso carinato, saepe cristalo. Caput lelragono-py- '‘Bmidale. Membrana lympani plerumquc nuda, super- ficialis. A. Dentibus maxillarum latori interno admlls. Anoliiis CDV., {AnoUs dauo., dum.), Daclijloa wagl. ^apnt supra planum, ad latera declive, scutellis numero- oblectum, saepe tuberculatum. Dentes palatini. Aper- 'jiBa inealus audilorii parva; membrana tympani depres- ®'uscula. Squamae omnes parvae. Pori femorales nuIIi. öigili valde inaequales, penultima plialange expansa, subtus Plicis transversis subtililer slriala. Cutis subgularis plerumque "I saccum expansa. Cauda longa. Dracontura wagl., fjtz. Digiti vix expansi. Squamae dorsales interinediae lateralibus majores. Cauda terelin- ®cula, longissiraa. Sp. Anolius refulgens SCDI. ; — Drrtconurn Vllitieata, berid., dracontura Bertlioldi FITZ., BERiflOlD, Ueber einige neue oder ‘‘venig heliannte Amphibienarten, 1842, Tab. II, fijr. 7. Daetyloa wagl. Digiti expansione obovata instrucli. a) Squamis ahdominalibus platlig, gaepe imhricatis. Sp. Anolius punctotua DAOD. Rept. IV, PI. 48, fig. 2, Anolis 528 CL. XV. REPTILIA. mridis Mjxrjl,, Ahb, zur Naturgesch. Bras., Rept. 7: — .inolius lineatua GRAVEND., DDM., Lacerta stiuniosa L, daod. Rept. IV, l’l. 48, fig. 1; — Aiiolius Cepedii merr., AnoUs alUgnlor DDM., BIBR., Ie Roquet LAC. Quadr. ovip. I, PI. 27. liet zijn kleine, dik- werf levendig gekleurde soorten. Bij velen heeft de staart een opge- rigten kam, die bij Anolius velifer, COV. R. ani. PI. V, fig. 1, door de doornuilwassen der staartwervels gesteund wordt. b) Squamis abdominalihus grattulosis, minimis. Pseudochamaeleon riTZ., Chamneleolis coctead. Sp, Anolis cha- maeleonides DDM., bibr. Laemanctus wiegiIi,, fitz., Ecpltymotes fitz. Sp. Laemanctus acutirostris WIEGM., DDM. et bibr., Polychrus acutirostris srix, Lacert. Tab. XV n; geene pori femorales i het verhemelte zonder tanden; de vingers zonder verbreeding. Annot. Cl. fitzincef. hic subgenerum loco ponit genera Norops WAGi,. et Vrosiropkus dom. et dibf.. Polychrus cüv., bierr. Caput supra depressum, sculellis planis oblcctuni, inaequalibus, mediis et anticis majoribus. Dentes rnaxillares antcriores subulati, posteriores compressi, obsolete Iricuspidali. Dentes palalini breves, conici. Squa- mae parvac, pieraeque carinatae, imbricalae. Gula plicala, sacci in niodum dllatabilis. Series pororum femoralium parvornm. Cauda longissima. Sp. Polgcltrus marmoratus CDV., Lacerta marmorata l., SEBA Thesrmr. II, Tab. 7C, fig. 4, lingua ficta, lAC. Quadr. ovip. et serp. I, PI. 20, GDiSrin Iconogr., PI. 11, fig. 3, enz. ; Brazilië, Suriname Deze en eenige andere hagedisacbtige dieren van dezelfde familie bezitten de eigenschap van kleursverandering, gelijk Chu’ maeleoji en Calotes in bet oostelijk halfrond. Callisaurus iilainv., an.n. et bibr., Meyadactylus fitz, Caput scutellalum, breve. Dentes palatini nulli. Squamae parvae, laevcs, imbricalae. Gula juxia longiludineni pli- cata, expansilis; juguli plica transversa. Series porornm femoralium. Digili graciles, elongati, Cauda Irunco bre- vier, sublus depressa. Sp. Callisaurus draoonoides BtAiNV., Rouc. Ann. du Muséum IV, 183.'!, PI. 24, fig. 2, Noord- Amerika, Californië. Cophosaurus troscii. CL. XV. HEPTILIA. S29 Annot. Gonu.s praecedenti simillimuin, sed ah eo ceterisque coii- gcneribüs distinctuni, memhran.i tympani obtecia et pori igitur auditorii defectu. Sp. Cophosaut us texanus inosCHEl, Archiv f. ISaturgesch. 1350, S. 388, Taf. VI. Hypsibalus wagl., wiegm. Ophryoëssa boie. Caput breve, scutellis subacqualibus *^bteclutn. Denles antici siibulati, posleriores conipressi, ‘i'angulares, tricuspidati. Dentes palatini dislincti. Guia per longiludinem plicala, in saccum non expansiiis ; plica JUguIaris Iransversa. Pori femorales nnlli. Squamae parvae, ^einatae, imbricalae. Crista supra dorsnm et caudam coni- Pressam, longissiniam decurrens. Sp, Ophryoéssa superciliostt BOIE, Lucerta superciliosn L., seba Thesaur. l. Tab. OG, fig. G, II, Tab. 14, fig. 4, lophurm ‘«’phosurus SPIÏ, Lacert. Tab, 10, GCÉBirf Iconogr.^ Bept PI. 8, i*g. 1 ; Braïilic, Suriname. Cyclura iiaulan [Clenosaurn wieg.w. antca). Caput scu- ‘ellis obtectum. Dentes antici conici, posteriores tricuspi- ^*es, compressi. Dentes palatini distincti. Gutis gulae la.xa, J^'ansverse plicala, baud inüabilis. Plica jugularis transversa, ^einbrana tympani superficialis. Crista serrala, hurnilis, e ®9"amis erectis, Iriangnlaribus juxfa dorsi et caudac medium, 'ïuamae minimae ; cauda longissima, squamis majoribus ^^finatis, aculeatis, verlicillatis. Sp. Cyclura pectinata wiecm., llerpet. Mexic. Tab. 2; — Cy- denticuUta wiegm. 1.1. Tab. 3, Cyclura acanthura elainv. Ann. du. Mus. IV, PI. 24, fig. 1 etc, t^rachylophus cov. Caput scutellis minimis obtectum, numerosis, subacqualibus. Cutis gulae laxa, pen- ’ e. Dentes palatini. Squamae dorsi granulosae, parvae ; *^üamae pedum, ventris et caudae carinalae. Cauda lon- 8's^ima. Pori femorales. Crista hurnilis, pectinata, juxta '^'edium dorsi et basin caudae. Bruclnjlophus fasclntus cov., Igunna fasciata brongn. Classific. Rept. p. 34, Pl. 1, fig. 5, gcerin lco,iogr., Rep'l. . ■ fig. 1; Nieuw-Guinea, Oost-Indië. Deze soort is de eenige,die het oostelijk halfrond tot nog toe, uit de afdccling der o'-vonden werrl. II. 34 5Ó0 CL. XV. REPTILIA. Igmna daüd., cov. (pro parte), Hypsilophus wagl. Ca- put sculellis et scutis in parle media obleclum. Nares tubulosae. Membrana Ijmpani supcrficialis. Denles paia- tini distincli, utrinque duplici serie. Denles maxillares antici subulati, poslici ovales, compressi, rnargine denlicü- lato. Gula paleari pcndulo, compresso, denliculato. Crisla in medio dorsi et caudae e squamis ereclis, acuminalis. Series pororum femoralium magnorum. Squamae abdomi- nalcs majores, dorsales minimae. Sp. lyuana tulerculata lACR., Laoerla Iguana l., SEBA Thesaur. I, Tab. 95, fig. 1, Tab. 97, fig. 3, HOOTTCIN Watuurl. Hist. I, 60 stuk, Pl. 52, fig. 2, DAÜD. Rept. III, PI. 40; CüV. R. ani,éd. UI-, Rept. Pl. 17; in Zuid-Amcrik.!, naauwelijks A'crclcr dan tot 14“Z.Br. ; ■wordt in Brazilië senembi gebeeten ; men prijst den smaak van zijn vleescb en Tan zijne eijeren ; — rgtia7ia nudicollis COV., Iguaiit delicatissima lADR. (excl. synon.), SEBA Thesimr. Tab. 96, fig. 5, GDÉRllf Icmiogr., Rept. Pl. 11. fig. 1; West-Indië, Brazilië. Annot. Adde subgenera Amhlyrhynchus BELL, Alopono- iU3 DüM., BIEB. et Metopooeros wagl. Amhlyrhynchus paleari caret, in reliquis vero paleare simile .ac in Iguanis adest, quae genera distinguunlur ab Iguanis serie duplici pororum femoralium, naribus planis, subverticalibus. Coryfophanes ROtE. (el Chnmaeleopsis wieg.m.) Caput breve, sculellis parvis tcclmn, supra planum aut concaviiin, supra oculos crislatiim, poslice in galeae speciem produ- clum. Membrana lympani supcrficialis. Dentes palatini distincli. Dorsnm crislalurn. Gula paleari inslrucla. Plica jugiilaris. Pori fernorales nulli. Squamae pedum, cauda® et abdominis carinalao. Cauda longissiina, gracilesccns, non cristala. Sp. Corytliophanes cri.status, Agama cristala DAÜD., SEBA The' saur. I, Tab, 94, fig. 4 ; deze soort beeft een vliezigen kam in den nek, waarop de rij van opgerigte sebubben, die langs den rug voort- loopt, begint ; de sebubben van den rng zijn klein, glad, onregel' matig; de keelzak is van onderen getand. — Cort/thophanes chn- iiiaeleopsis dCiVI.,BIBR., Chamaelevpsis Ilerntmdcsii wtEGJr., Ilerpef- me.vic. Tab. 6; bij deze soort ontbreekt do vliezige kam in den nek CL. XV, «EPTILIA. 551 Ijpgint de rij yaii opgcrigte scimbheii eerst lioveii den rug; o|) Jen rug slaan enkele gekielde scliublien, in drie of vier onduidelijke dwarsbauden. Beide soorten zijn uit Mexico. ^asiliscus lacr., cov. (species e genere Basüiscus daüü., ®>ERR., add, Corylhaeolus kaup). Gapnt postice velo cutaneo ®Eec[o cristatuin, sciUellis pai’vis tecluui. Dentes palatini •^'siincti. Dorsum et cauda ad fitiem usquo serie squaaiarum ^Eeciarum carinala. Gula laxa, rugosa,; juguluin trausverse P|icalmn. Squamae dorsi carinatae, seriebus Iransversis •spositae. Pori femorales nulli. Digili peduin poslicoruni JJniicuiati. Sp. Basiliscua mitralus dadd,, Laoerta Baaüiscus u^^KBkThes. L Tab. 100, fig. 4 (icon recusa apud rodtidtn Natuurl. Hisl. I, Tab. 52, fig. 1), DiDD. Rept. Hl, PI. 42, gdéR. IcoHOgr., Rept. 11, fig. 2; Suriname, West-Indië. Bij sommige volwassene voor- "'erpen (waarschijnlijk bij J'], is de vliezige kam op den rug en Maart zeer lioog en wordt door de doornuitsteeksels der wervels onder- steund. Dentibus margini manUarum imposüis, cum muxiUis '^^ncrelis. [Dentibus palatinis nullis.) 1 Poris femoralibus distinctis. ^ Histiurus cüv. (et Phy.signalhus ejusd.), Lophura gray. ■ ®ftibrana Ijmpani superficialis. Dorsum cristalum. Digiti posticorum membrana aucti aut denticulati, Squa- dorsi carinatae, abdominalibus niinores. Cauda lonea ^'^nipressa. ^p. Iliatiurtis amhoinensis ctrv., Lacerta a7nboinensis acuLOSiiEn, Amstelodarai 17G8, 4°., cuv. R. ani., éd. Rept, PI. 15, fig, 1 ; eenc groote soort van Celebes, Amboina, Bij de volwassene mannelijke voorwerpen zijn de doorn uit wassen Voorste staartwervels zeer verlengd en ondersteunen een’ boogen die even als eene rugvin op bet voorste gedeelte van den staart •'ast; — Ilistiurua phyaignatlius »trM,,BlBR., Phyaignathus cocin- aoT. /}. ajii., sec. éd. PI. G, fig. 1, GCÉRIM Iconosr., Rent ‘’-9, fiir. 2. ^hlaniydosaurus gray. Caput squamosum. Membrana Jtupaai superficialis. Dorsum non cristatum. Squamae Jan- '^'^'atae, carinatae. Membrana plicala, squamosa, arnpla, 5 4’ 552 CL, XV. REPT1LL4, pallii adinstar collum oblegens, supra tympanuni utrinqae adfixa. Digiti simpliccs. Cauda longissiina, teres. Sp. Chlumydosaurus Kmgii grat, ddm. ct BIBR. PI. 45 ; Nieuw-HoUand; deze soort bereikt eene aanzienlijke grootte, evenals de Amboinsebe Histiurus en de Iguanen van Amerika. •f-f- Poris femoralibus nullis. a) Pedibus poslicis tctradactylis. Semiophorus wagl., fitz., Sitana cüv., düm. et bibk. Sqtiamae rhonibicae, carinatae. Membrana tynripani super- ficialis. Gula marium paleari maxime, pendule, plicato, feminarum cute adstricta. Cauda gracilis, longissima. Sp. Semiophorus pondiceriauus WACl., Sitana pondiceriana CDV., R. ani., sec. édit. PI. 6, fig. 2, GDÉRlN Iconogr., Rept; Pl. 10, fig. 2. b) Pedibus omnibus pentadachjUs . * Lateribus irunci expansis. Draco l. Dentes canini magni, subulati ; melares trian- gularcs, margine trilebo. Cutis duplicalura ulrinque ad latera cerperis, ceslis spuriis anicrioribus elengalis, rectis suffulla. Gula paleari medio pendule, in maribus longo, duo- busque parvis lateralibus praedila. Cauda longa, gracilis J squamae parvae imbricalae. Vliegende hagedis of draah. Dit geslacht bevat kleine hagedisjes van den Indisclien .Archipel, waarvan ook eene enkele soort op bet vaste land van Oost.lndië voorkomt. Zij leven op hoornen en voeden zich van insekten. Vergelijk over de anatomie r. tiedemann Anatomie und WatW geschichte des Drachens. Mit 3 Rupfert., NUrnburg 1811, 4».; over de soorten van dit geslacht kan men, behalve DDMÉRll en bibroN, ook SCDLEGEI Albild. netter Amphibien, p. 81— 9G, Tab. 24, raad- plegen. Sp. Draco viridis BAED. (et Draco fuscus ejusd.), Draco volan l. (et Dr. praepos l.) dadd. Rept. III, Pl. 41, tiedemann 1.1. T. 1» SCHIEGEI 1.1. fig. 1 : — Oraco fimbriatus KUDl, GOÉR. Iconogfa Rept. Pl. 10, fig. 1; beide van Java en Sumaira; de laatste is ® grootste der bekende soorten. Bij sommige is het trommelvlies onder de beschubde huid verborgen, b v. hij Draco hneatus dadd., ü/nen rolans BlDMENB., Abb. Naturh. Gegenst. N“. 08, SCHIEG. 1.1. f- ^ Uit deze soorten vormt wiegmann het geslacht Dracunculus. CL. XV. REPïlLIA. S33 'Ie Vüoqjouleii aan liet vleiiffelscherm aang-egroeid zouden zijn, gelijk seba hij de verklaring van cene figuur van zijn werk (I, Tab. 102, fig. 2) opgeeft, heb ik bij geen enkel voorwerp gezien. Op dit ken- ■iierk berust Draco praepos l. Lateribus trunci non ecepansis. *) Membrana tympani conspicua. Culotes cuv. Caput sqiiamosuiii. Dorsuni crislaluui. Gula *'^-'ia, in specicin sacci peiidula. Cauda longissiina, graci- ^Gscens. Calotes DüM. et bibii. Squainae dorsi aequales, seriebus t>b]iquis dispositae. Juguluiu non plicaluiu. Sp. Calotes ophiomachus merr., Lacerta calotes l., seba Thes. L Tab. 93, fig. 2, Tab. 95, fig. 3, i, iac. Quadr. ovip, et Serp. PI. 19, DAüD. Ilf, Pl. 43; liclit blaauw, met witte dwarsbanden ; 'Ie schubben groot en dun; die van den buik gekield en puntig; ^lengalen ; — Calotes gutturosus wiegm., Broiichocela cristatella Kacp, Agama moluccana lESS., DDPERRET Voyage autour du Monde, ^ept, Pl. f]g, 1- gcéR. Iconogr., Rept. Tab. 7, fig- 3; eene zeer Sewone soort op de Sunda-eilanden. Gonyocephalus kaüp, Lophyrus bom. Squainae dorsi par- '''ae, per series transversas dispositae, interpositis luajoribns, ’'otundatis. Plica jugularis trans versa, angnlata. Cauda cornpressa aut subcoinpressa. Sp. Calotes megapogon Mus. L.B., Lophyrus diloplius ddm. et ^ïBr. Rrpét. Pl. 46, Nieuw-Guinea ; — Calotes tigrhius nob.. Go- ‘‘^yocephalus tigrinus GRAT, SEBA Thes.\, Tab. 100, fig, 2, SCntEC. ^hbild. Tab. 23, dom., btbr. I?rpët. Pl. 41 ; Java, Sumatra ; met korten, van boven platten of bollen, sterk naar voren bellenden Lop; een scherpen, uit.springenden rand boven de oogen. ^fpephorus a. biiméii. Sp. Arpephorus tricinctus A. ddméru, gdérin Magasin de Zool. 1851, Pl. 7; dit dier, dat mij alleen uit de aangebaalde afbeelding Lekend is, zou van Java berkoiustig zijn: bij de in dwarse rijen ge- plaatste rugsebubben en den platgedrukten staart van Gonyocephalus '’oegt bet een zamengedrukt, zwaardvormig en puntig uitloopendbuid- ^^tsteekscl voor aan den kop (*). ( ) ïn Let Museum van Leiden bevindt zich een voorwerp onder den ^^orloopiggn naam van Calotes nasicornis, dat in kleur en in plaat- "S dar scliubben met de afbeelding van Arpephorus overeenkomt, doch CL. XV. REPULIA. ;)0 4 Mevibrana tympani abscondita. Ceratophora gray. OlocrypCis wiegm. Lyriocephalus .'heur., octi. et bibr. (^Lyrocephalus wxgl.) Caput utrinquc supra oculos cristalum, crisla ad occiput in iiwcroiieni excurrente. Tuberculuni globosurn ad apicein rostri. Gula paleari obsoleto ; plica jugularis angulata. Dorsum et cauda crista denticulata, luiniili. Cauda com- pressa. Squamac ad latera dorsi granulosae, parvae, inler- positis majoribus snbrolundis, cariualis. Squamae abdomi- nales dorsalibns majores, carinalae. Sp. Lyriocephalus maryariiaceus MERR. Lacerta scutnta t,, SERA Thesaur. I, Tab. 109, fig. 3, cov. R. ani., éd. ill., Rept. PI. 15, fig. 2; Ceylon. Farnilia XX. (GGLXXVI.) Chamaeleonidei [Chnmaeleontcs WJEGM.). Dentes maxillariim margini innati ; palatini niilli. Lingua longissime prolraclilis, carnosa, teres, apice crasso. glutinoso. Squamae parvae, granulosae. Pedes qnatuor, graciles, pentadactyli, digilis in duos fasciculos oppositos partilis. Membrana tympani sub cule lalens. Chamaeleon gronov., merr., fitz., wagl., Chnniaeleo I.AUR., DUM., BIBR. Characleres farniliae. (Dentes compressi, anlici mininii, postici majores Iricuspidati. Oociput in ga- Icae speciem produclum. Digili externi palmarum duo, planlarum tres. Pori femorales nnlli. Palpebrae duae horizontales in unam circularein concrelae, apertura parva ante oculum magnum instruclarn. Dorsum compressum, carinalum. Cauda prebensilis, longa.) Het geslacht Kameleon is van al de overige SaurU duidelijk afgescheiden, hoezeer Lyriocephalus er eenig' zins naar gelijkt. De meeste soorten behooren in Afrika en vooral op het eiland Madagaskar te huis; de gewone .slechts een klein, puntig en week aanhangsel op den snuit heeft. Ook zijn de schubben, die -vrij groot en bijkans vierkantig zijn, duidelijk gekield, waarvan ddméRIE niets vermeldt. Een uitwendig trommelvlio® kan ik niet waarnemen. CL. XV. REPTILIA. 555 Noord-Afrikaansche soort komt ook in Spanje voor, en Was aan de ouden bekend, die omtrent de kleurs-veran- deringen -van dit dier de ongegronde meening verspreid hebben, dat zijne kleur in die der voorwerpen, waarop het geplaatst is, overgaat. Niet minder dan door deze kleursj)elingen zijn de kameleons merkwaardig door de pijlsnelle beweging der long (*), De trage dieren vangen daardoor de insekten, waarmede zij zich voeden; melden mond zelven of met de poolen zullen zij nimmer hunne prooi aangrijpen. Vergelijk over bet inwendige zamcuslel van dit geslacht w. vboiik, Natuur- en ontleedkundige Opmerkingen over den Chameleon. Met pl., Amsterdam, 1827, 8°. Sp. Chamaeleon vulgaris Cov., Lacerta chamaeleon I.. (cxcl. qui- Imsdam cifationib.), Chamaeleon cnrinatus mbRB,, ctJÉMN Iconogr.. Rept. Pl. 15, lig. 1 ; in verschillende kleuren afgebeeld in mijne Icones ad iltustrandas coloris mutationes in Chamaeleonte L. B. 1831, d’.; — Chamaeleon bifidus BBONGN., Essaiclassif.nal, des Rept. Pl. II, lig. 7, DACB. Rept. IV, Pl. 54, Oosl-Indië, Mauritius, Madagaskar (cn Nieiiw-Hüllan{l ?); merkwaardig door de twee, voorden kop uitstekende vcrlengsels, gevormd door de voorlioofds- en boven- kaaksbeeudcreri ; zie CCiv. Rech. sur les ossem. foss. V, 2, Pl. IG, lig. 30, 32. Eene andere soort van bet Westelijk Afrika, digtbijden evenaar, welke ik niet dan uit de besebrijvitig ken, ondersclicidt zich door eenen kam O]) den rug, welke, even als bij Basiliscus en Ui- etiurus, door de doornuitwasseu der wicrvelsondersleund wordt : Cha- maeleon cristutus STDTCDBDBY, Transact. Lüin. Soc.W’U, Tab. 10, P. 361. Familia X.XI. (CCLXXVII.) Ascalobohw. Corpns depres- *Uin, sqnamis parvis, itnbricalis el saepe tuberculis sparsis Ifictum ; squarnae dorst iriiiiores, abdominis et pedum paulo ittajores, Capul depressum, magnum, sciilis marginalibus ulramque maxillam, celerum lotum sqiiamosum. Lin- 8tia brevis, carnosa, papillosa, apice libero, obluso, vix emar- (*) Volgens BODSION zou daarbij levens eene zwelling door opvulling bloedvaten, eene ware erectie, plaats grijpen. Essai on the struc- *“'■6 a7id mevhanisnt of the totigue of the Chamaeleon, Transact, of ‘l'e Royal Irish-Academy, Dublin 1828; deze meening werd echter 'oor duveunoi cn later nog door eosconi (mülier’s Archip 1844, • Ïï08 — 519) xveursproken. CL. XV. REI’TILIA. ginalo. Aperlura inealiis audilorii dislincla ; ineuibiana tympaui depressa. Dentes palatini uulli, inaxillares teuues, subulali, nunfiei'osi, margini inlcrno maxillaruni adhaerenles. Oculi aiagni, palpcbra iinniobdi, lamqiiam cap.‘;ula pcllu- cida lecli; pupilla saepiiis oblonga, vcrlicalis. Caudamedi- ocris. Pedes breves, penladactyli, anlici inlerdiirn pollicc brevissimo, rcdiquis digilis subaequalibus. (Pori femorales in quibusdam dislincli, in plerisque uulli.) De Gecko-achtige hagedissen hebben vele merkwaardige kenmerken, waardoor lij lich van de overige familiëii deier orde onderscheiden en, eveneens als de Chamaeleons, eene op zich zelve slaande groep vormen. De oogcn worden, zoo als J. MÜLLEit heeft doen opmerken, op dezelfde wijs als bij de slangen, door een doorschijnend ooglid bedekt, waar achter zich de oogbol vrij bewegen kan. Deze dieren heb- ben meerendeels eene bladachtige, van onderen geplooide uitbreiding aan de vingers, en de nagels (die echter bij som- mige soorten aan eenige vingers of zelfs wel geheel ont- breken) kunnen zich, gelijk die der katten, terugtrekken. Deze dieren voeden zich met inseklen. De benaming Gecko is ontleend van het geluid, dat zij maken, en het- welk bij eene of meerdere Indische soorten naar dien klank gelijkt. In de warme streken van beide halfronden van onzen aardbol vindt men soorten van deze familie; vele houden zich in de huizen op, en beklimmen met vaardigheid de muren en zolders. De meeste soorten zijn klein 5 — 7", slechts enkele bereiken 10" lengte. Meu kan over deze familie de {thans evenwel verouderde) Monogra- phie van J G. scbneider vergelijken, Denkschriften des Rönigl- Akad. der Wissenschaften au MUnchen für die Jahie IZWund 1812, S. 31—70, Tab. I. Lorna fodactylus milii. Digili dilalali, sublus striali. Plalydactylus cüv. (et 7'Aecadöctyhzsejusd.), nuM. et bibk- Digiti per totam lougitudinem dilatati vel alati, subtus subliliter Iransverse plicati. Cauda pleruraque tam infra quam supra squarais parvis obtecta. A) Pedihus fissis. a) Digitis omnibus muticis; dorso squamis parvis subaequah’ hus. .Sp. Plalydactylus ocellatus ccv. {et inunyuis ejusd.), C0T< CL. XV. REPTILIA. 5ö7 ttni. I’l. iig. 3, 4; Kaap de Goede Doop; cene Meiiie soort, aldaar hij de kolonisten, onder den naam van geitje bekend ; WIEG- Mann vormde uit deze soort zijn gCi\oLc\\\. Pachydactylus ; — Platy. dactylus cepedianus CCT. 1,1. fig. .5, op Madagaskar en het eiland Mauritius; hij deze soort is de duim der voorpoolen slechts een hort stompje; er zijn pori femorales aanwezig, die bij de eerstgenoemde soort ontbreken. b) Pollice et digitis secundo ac tertio «luticis. [Pori femorales aul praennales ntdli- Tuberculu carinuta aut gihba, inter squumas dorsi sparsa.) Sjr. Platydac/ylus mnuritanicus^ Laeerta mauritanica t-, Gecko jascicularis dadd., eonap. Fauna Ital., Amfihi Tav. 64, fig. 1; aschkleurig, met dwarse banden van knobbels op den rug; deze soort wordt in zuidelijk Frankrijk, Italië, Spanje en Algiers aangetroffen ; zij is in de huizen nuttig door het vernielen van in- sehten, maar wordt echter als giftig geschuwd en vervolgd, een voor- liecld der mensehelijke ondankbaarheid. c) Pollice tantum mutico^reliquis ungidculatis. [Pori femorales aut praeanales saltem in marihus.) Sp. Platydactylus guttatus t!Cv., Laeerta Gecko 1., SEBA Thesnur. I, Tab. 108, fig. 1 — 9, •>acd. Pept. IV, Tab. 49; eenc der grootste soorten van dit ge.slacht, teer gemeen in Oost-Indië, op de Sunda-eilanden en ook in China; Platydactylus vittatus, Gecko viltatus nODTlorn, Verhandel, van ket ZeeuvBsch Gettootschap IX, 1782, hl. 33G, fig. 2, BRONGNIAKT, Glnssif. nat. des Rept, fig. G, CüV. R. ani., éd. ilL, Rept. PI. 20. fig' 1; Amboina, Timor; bruinrood, met cene melkwitte streep over fiet midden van den rug, die zich bij den kop in twee takken ’plitst, welke naar de oogen loopeii; de staart met witte ringen. Bij deze soort zijn alleen inde mannetjes pon/e«iorofcs aanwezig; zij lig- gen in eene gebogene lijn, bijkans van het midden van de buikvlakte 'oor de cloaca tot aan bel eind der dijen bij het kniegewricht. d) Digitis omnibus tmguiculatis. Sp. Platydactylus seychellensis DOM. et BIBR. Aniiot. Ad hanc divisioneni pertinet subgenus Thecada- Stylus CÜV., digitis subtussulcatis, salcounguem excipiente. Pori femorales nulli. Sp. Platydactylus thecotiyx S>tiU.,ettsiBH,, Gecko rapicaudaBütm, Perh. van het Zeeuwsch Genootschap 1.1. fig. 1 (cauda regenera- bone raonstrosa), Gecko luevis bacd. Rept. IV, PI. 51, AVeWo per- foliatus SCHNEID. Denkschr. der Akad. zu Munchen \.\. Tab I "S* 1, 2; in Suriname; de cenige soort van dit ondergeslacht. Pedibus palmaiis^ ") Pollice mutico, reliquis digitis unguioulatis. Ptyohozoon Pteropleura GRAT. 858 CL. XV. REPTILIA. Sp. Plntt/dactylus liomalocephalus CDV., Lacerta homalocephaU CREVEID Magnain der Gesellsch. tiaturf. Freunde zu JBerl., III 1809, Tal). 8, dcm. et bibb. Erpél, Pl. 29; ceiic plaatvormije, {fe- scliuMo uitbreiding; langs de ïijdcn is op den buik als een mantel omge,slagt?n ; de staart is met ronde platte lobben aan weêrsrijden als gevind; bij bet mannetje sijti pari praeannles aanwezig. Deze merkwaardige soort komt op Java en Sumatra voor. b) Digitis omnibus uuguiculatis. Sp. PlaUj dactylus Leacluauus CD\. Suhganus Rliacodactylus I\TZ. Uemidactylus ciJV. Digiti basi alati, prima phalaiige in discuai ovalem, subtus striatuin expansa, phalange secuiida et terlia lerelibus, gracilibus. Cauda sublus medio serie sculoriim transrersorum obtecla. Sp. Uemidactylus Mahouia CDV., Gecko mcauescens et G. anna- tus MAXIM. Pr. zu Wied; Zuid-Ainerika ; - — Uemidactylus ver- ruculalus CDV., Ucmidact. triedrus BONAP. (nee dadd.) /Zo?., Amfibi Tav. 51, fig. 2; Zuidelijk Europa en Noord -.Afrika. Er is cene soort van dit geslacht met balvc zwemvliezen aan de jiooten en een platten, aan de zijden stekeligen staart. Uemidactylus marginatus CdV., Slellio platyurus SCON. 1.1. fig. 3, BDM. et BIBR. Erpél. PI. 30, fig. 2, van Java. Hier scliijnt ook de, alleen uit cene afbeelding van sïba (Thesaur. II, Tab. 103, fig. 2) bekende soort geplaatst te moeten worden, waaruit WAGlER bet geslacht Crossar- clius vormt. Ptyodactylus cDV. Digili graciles, versu.s apices dilatati, disco subtus flabelli adiiistar plicato, eraarginato. Digiti oinnes uiiguiculati, nngue in sulco infra discum recepto. Pori feraorales nulü. Sp. Ptyodactylus Ilasselquisti BDM., BIBR., Lacerta Gecko DAS- SEig., Ptyodactylus guttatus BürrELl, Reise, Atlas, Rept. Tab. IV, fig. 1 ; Egypte, Arabië; deze soort beeft een’ rolronden staart. Bij ' andere soorten is de staart plat en bladvormig, b.v. Ptyodactylus ■fimhriatus CDV., Gecko fimbriatus badb., merr., iacép. Quadr- ovip. I, Pl. 30, badb., Rept. IV, Pl. 52; de kop is zeer plat; langs de zijden van do ondci'kaak, den bals en den gcbeelen romp loopt , een dunne en korte zoom, dieonrcgelm.atig ingekorven is; deze soort, die nog grooter wordt dan Platydactylus guttatus en 10" lengte bereikt, komt op Madagaskar voor. Sphaeriodactylus cuv. Digili graciles, versus apicein dilalali, pulvillo non plicato. Pori femorales nulli. Phyllodactylus grat, wiegm, Digiti omnes unguiculali, sub apicc CL. XV. REPTILIA. 5Ó9 dilalalu pulvillis duobus squuniifonnibus, laevibus inslriicti. Sp.Sjihiie- riodnctylus porphyreus CVY., Geeko porphyreus Sioo., M£RR. ; bal)it. in Africa australi. Diplodaclylus grai, wiegm. Diifili oinnes ungniculati sub apice vix dilatato |)ulvillis duobus ovalibus, carnoso-papillusis inslructi. Sphaeriodactylus grat, wiegm. Digiti omiies mutici, iu pulvillum apicalein subroluudum dilatali. Sp. Sp/iiieriodnctylus spulator CDV., Anolis spulutor DAOD., lAC. Quadr. ovip, I, PI. 28. [Eeiie zeer kleine soort (sleclits 2‘' lang) met bruinzwarte dwarsslrepen op den rug, van St. Domingo]. Slenodactylus fitz., cüv., inihi. (add. Gymnoductylus CDV., Gonyodacfylus kdhi, Phyllurus cuv.) Digili sim- Plices, graciles, oinnes unguiculati. Slenodactylus cuv., fitz. Digiti margine squamis acutis denticulati. Pori feinorales nulli. Sp. Stenodnclylits elegans niz,, Stenodactylus gutlalus CDV., Heser, de L’ Egypte, Rept. PI. V, lig. 2. Gymnodactylus srix, (add. P hylhirus cvy .) Digiti margine inlegro, saepe elongati, geniculati. Pori feinorales plerunique nulli. Sp. Slenodactylus scober niirPEEl, Atl. su der Reise im nördl. dfr.. Rept. Tal). IV, fig. 2 enz. Er is eene soort met bladvormig platgcdrukten, smal uitloopenden staart en kromme, lange vingers, die in Nieuw- Holland gevonden Wordt: Stenodactylus phyllurus, Phyllurus pluturus cvy ., Lacerta platura WDITE Journ. of a Eoyage to new South Wales PI. 32, fiff. 2, GDÉRIN Iconogr., Rept. PI. 11, fig. 1, CDV. R. ani.,éd.ill, ^^pt., PI. 20 hls, Gg. 2; zij is van boven grijsacbtig zwart gekleurd, •^n met vele slekelacbtige knobbeltjes bedekt. TRIBUS II. Loricaii. Dpnles maxillarcs conici, basi alveolis recepli. Rima cloacae ®^longa. Penis simplex. Corpus supra scutis magnis, luber- ^ulatis vel carinalis obteclum. Pamilia XXII. (CCLXXVllI.) Crocodilini. Denles maxiU *3res conici, palalini nulli. Caput cute non squamosacranii ossibus arde adhaerente, obteclum. Lingua undique ad- ^3erens plana, carnosa. Truncus et cauda supra et infra ®cuiis magnis, quadrangularibus loricata ; squamae niinores 540 CL. XV. REPTILIA. ovales aul rotundalae ad lalera trunci. Pedcs poslici pal- tnali aut seinipahnati. Cauda comprcssa. CroQodilus guo.nov., ladr., schn. Cliaracteres familiae eliam generis unici. [Pedes Iribus lanluni interioribiis digilis uuguiculalis, anlici pentadacljli, poslici lelradactyli. Plica cutanea transversa supra inealuin aiidiloriiini. Cauda trunco longior ; crista serrala supra caudam decurrens, basi duplex, versus finein in nnam confliiens.] De krokodillen zijn groote bagedisseii, welke in ïoet- water leven en in warme gewesten in de beide half- ronden van onzen aardbol worden aangetroffen. Zij zijn zeer verslindende roofdieren; over dag houden zij zich meer op het drooge op, terwijl zij den nacht in het water doorbreiigen en dan op hunne prooi jagt maken. Uerodo- TOS en ARISTOTELES hebben reeds onderscheidene belangrijke bijzonderheden van den Nijlkrokodil vermeld, die door latere berigten van reizigers gestaafd zijn. Er zijn sedert ge- ruinien lijd, onderscheidene soorten van dit geslacht bekend, welke i.iNVAEDS onder den naain van Lacerta Crocodilus met elkander vereenigd had, en welke scUNEider, en na hem vooral CÜVIEU, niet kritische naauwkeurigheid hebben onderscheiden ; thans kent men nagenoeg twintig soorten. Vergelijk J. G. SOHKEIDER, Hist. Amphib. II, p. 1 — 170;COVI£R, sur les différenles espèces de crocodiies vivans et sur leurs ca- raclères distinctijs; Ann. du blus. d’ IHst, nat.X, 1807, p. 8 — 66; ook overgenoiiien en vermeerderd in zijne Recherch, s. l, Ossem.foss., sec. éd., V, 2, p. 14 — 66; F. tiedemasn, m. oppei und j. iiboschitz, Ifaturgesohiclile der Amphibien. Erstes lleft^ Erokodil. Mit 15 Taf. Heidelberg 1817, folio. -j- Maxilla superior lala, obtusa, margine ultra dentes maxillae inferioris exlensa. Alligator cüv., Champsa wagl. (*) Plantae semipalmatae. (*) Deze benaming is af te keuren; zij komt veeleer toe aan den Nljl-krokodil, welken de Egyptenaars, volgens herodoids, aldus noem- den, gelijk ibans nog, volgens het eenparig berigt der reizigers, u een slijlvoi mig aaiiliuiigsel ; dit, vóór hel /‘o/awieM /w/w- versarium gelegen deel kan niet cene rib vergeleken wor- den; slechts het achlcrste deel beantwoordt aan de dwarse uitsteeksels der rugwervels. Dc rugwervels zijn met be- wegelijke ribben voorzien. Zij zijn veel minder talrijk en daarbij korter dan de halswervelen ; de ruggeslreek maakt daardoor gemeenlijk niet meer dan omstreeks een vierde gedeelte van de lengte der wervelkolom uit, en bij vogels tuel eenen zeer langen bals, zoo als bij den ooijevaar, ‘Slechts omstreeks een arhtsle gedeelte. De dwarse uit- steeksels zijn breed, en nemen aan het uiteinde, opeene •Uel kraakbeen bedekte vlakte, de knobbeltjes (tubercula) der ribben op. Dc doornuilwassen dezer wervels zijn lang en kamvormig, en sluiten tegen elkander aan; onderste doorn-uilwassen ontbreken zelden. Dc zamengegroeide lenden- en beiligbeens-wervels vormen de streek der ‘‘‘^ggegraal, welke tusschen de lange ongenaamde been- deren inligt ; zij zijn gewoonlijk van tien lot veertien ‘n getal. De staart eindelijk vormt het kleinste gedeelte der wervelkolom en beslaat gemeenlijk uit zeven of acht wervels, die bewegelijk met elkander verbonden, *"0, met uitzondering van den laatslen, zeer kort zijn. De laatste wervel bezit geene holte ter opneming van het 'uggemerg, en heeft de gedaante van een zamengedrukt ®<^hijfje ; bij ondersteunt den staart en verschilt somtijds gedaante naar het verschil van sekse; zoo als bij den Paauw. Het getal der paren van ribben is natuurlijk gelijk ''an dat der wervels, die men als rugwervels beschouwt. He voorste ribben strekken zich niet lot hel borstbeen ^dt (^). Deze onvolkomene ribben hechten zich gemeenlijk 'Alleen aan de dwarse uitsteeksels der wervels, terwijl dc (*) (*) De wervels, waaraan deze ribben vaslgebeclit zijn, rekent owEir aog tot den bals, waardoor het getal der halswervels met een, twee " drie vermeerderd wordt. On the Nature of Limhs. bondon 1849> S"., p. 103. I 552 VOGELS. overige ril)ben mol iiare lioofcljes elk op denzelfden wer- vel geleed zijn, van welken hel dwarse uilslecksel haar knohbellje opneemt. De verbinding dezer ribben mei bet borstbeen geschiedt niet door een kraakbeenig, maar door een beenig stuk, zoodat deze ribben uit twee beenderen zijn zamengesleld : een wervelbeenstuk en een borstbeen- stuk. De wervelbeenstukken der meeste ribben (de voorste en een of twee iaatslen maken hierin eene uitzondering) bezitten aan het onderste gedeelte een, aan hunnen achter- rand bevestigd, plat aanhangsel, dat schuins naar boven klimt en zich over de volgende rib heenlegt ; bij sommige vogels blijft dit uitsteeksel een afzonderlijk beenstuk. Het borstbeen is zeer groot (met uitzondering van het geslacht Apteryx), en bedekt niet slechts de borst- maar ook een groot gedeelte van de buikliolle. Het is van voren hol, en van boven van weérszijden afgeknot om het raven- bekssleulelbeen op te nemen. In het midden van de voor- vlakte is eene uitspringende, in de lengte loopende been- plaat aanwezig, die slechts liij den struisvogel, den casuaris en het geslacht Apieryx ontbreekt. De voorste ledematen zijn op eene stevige wijze met het borstbeen verbonden ; er zijn aan weérszijden twee sleutelbeenderen aanwezig. Het eigenlijke sleutelbeen (oï furculare) is dun en krom ; hel loopt schuins van het schou- dergewricht naar beneden en naar achteren, waar het met dat van de andere zijde zamenkomt en gewoonlijk geheel zamengroeit. Zelden is dit been aan hel borstbeen on- middellijk vastgehecht, maar meestal vrij en daarmede slechts door eenen band of door kraakbeen verbonden. Bij de nacbl-roofvogels en sommige soorten van Psittacus is dit been een zeer dunne graat en bij enkele soorten van hel laatste geslacht ontbreekt het, en wordt door een baud vervangen (’). De twee andere sleutelbeenderen (*) Vooral 7.iiii liet kleine .mol len, b.v. //«WsciMs; vcrfjclijk KDUIMASN De Ahscfilia JiircuUw in Psiltfico pullario. Diss, Kilinc 1842, r. VOGELS. O {claviculae coracoidcae) ontbreken ninnncr; zij liggen meer •>aar aclileren en naar Luiten, zijn platter, breeder en korter, en hechten zich aan de zijranden van het bovenste gedeelte des borstbeens. In vereeniging met het langwer- pige, dunne schouderblad vormen de sleutelbeenderen de gewrichtsholte, waarin het hoofd des opper-armbeens wordt epgenomen. Bij vele vogels is daarenboven een klein been aanwezig, hetwelk ter zijde van het schouderblad op het gewrichtsvlies van het opper-armbeen rust (*). Het opper-armbeen is rolrond ; wanneer de vogel zijne ''leugels niet tot vliegen uitspreidt, is dit been naar ach- teren gerigt. Het is bijzonder lang bij den pelikaan, waar het zich tot achter het bekken uitstrekl, koi t bij de hoen- 'lerachlige vogels, waar het naauwelijks tot de laatste ribbe ’’eikl. Bij den struisvogel is het lang, bij den casuaris 'iaarentegen zeer kort ; ook bij de pinguïns (Apfenodyles) 's* het kort en daarenboven zeer plat. Op het opperarrn- hcen volgen de twee beenderen van den voorarm, van "elke het onderste en dikste de ellepijp {ulm s. cuhihis), het bovenste het spaakbeen (radius) is ; ook deze been- '^cren zijn bijzonder lang bij de pelckanen, en vooral bij ^'en fregat-vogel (Pelecanus aquilus h.) Aan het uiteinde ''an de ellepijp bespeurt men veelal een klein elleboog- 'dlsteeksel (olecranum) , en dikwerf is daar achter een peesbeentje of een armschijf (patella brachialis) (-f-j. De handwortel (carpus) wordt door twee korte beentjes ge- '’Ornid. Aan den voorrand van den handwortel is de stijl- 'ormige duim gehecht, die uit een of twee kootjes be- klaat. Daar naast liggen tweepijpvormigo voorhandsbeende- '’®n, welke van boven en van onderen met elkander ver- (*) ÏViTzsciT, Osteografisehe Beiltiige zur Baturgescli. der Vogel. heipzig. 1811, S. 83 11. f.f. ; de selirijvcr, die dit been bel eerst ver- ‘aeldt, noemt betzclve Scapula accessoria of os humero-capsulare. (t) 8ij Aplenodgtes r.ijn er twee r.idkc beentjes; lio J. F. brandt ^ zur Keimhüss der JS al ur geselt, der Fögel uiit hcsoiiderer nuf Skcletlmu . St. relcrslmrg 1839, i«. Tab. Xü, f. .5, G. 554 VOGELS. grocid zijn. Aan hel ondereinde dezer voorhandsbeeuljcs zijn nog twee vingers, waarvan de builenste klein is, en slecbls uit een prienivormig kootje beslaat, terwijl de bin- nenste, die ver boven do twee andere vingers uilsteekt, uit twee, of zeldzamer nit drie geledingen is zaïnengesleld, waarvan de eerste breed en plat is. De darmbeenderen {ossa ilH) vergroeijen in de vogels met de lenden- en heiligbeen-wervels. Zij zijn langwerpig en aan de naar den buik gekeerde oppervlakte diep uit- gcboold, welke bollen do nieren opnemen. De graatvor- migc schaambeenderen {ossa •pubis) loopen naar achteren en verbinden zich niet met elkander, uitgezonderd bij den struisvogel. De zilbeenderen (ossa ischii) zijn korter en breeder, en loopen van de henpkom naar achteren, even- wijdig aan de scbaambeendcren, met welke zij aan het uiteinde vergroeijen. Tusschen het schaambeen en zitbeen blijft van voren eenc langwerpige, groote opening {foramen obtura(orium) , welke somtijds door eene brugvormige ver- binding der twee beenderen, in eene kleinere, voorste en eene langwerpige, aebterste opeuing verdeeld is. Een ander groot gat in het bekken ligt meer naar voren en digler bij den rug, achter de heupkom lusschen het darm- en zilbeen {foramen ischiatieum). Het dijebcen is korter en dikker dan het scheenbeen, nagenoeg rolrond, eenigzins naar voren gebogen; er is een enkele draaijer {troolianier) aanwezig, aan den buitenrand van het beenboofd, welke groot is en boven dit hoofd uitsleekt. Bij de niet vliegende vogels, den struisvogel, Casuaris en Apieryx, bij welken dc voorste ledematen zoo weinig ontwikkeld zijn, is het dijebeen zeer sterk, en overtreft het (anders veel langere) dijebeen in dikte, en bij den Casuaris en Apteryx ook in lengte, aanmerke- lijk. Hel scheenbeen is steeds het langste been der ach- terste ledematen ; naast dit been ligt aan den buiten- rand van boven een kort en onvolkomen (luilbeen, het- welk naar beneden toe, incl het scbcenbeen vergroeijend, VOGKLS. 55S (Itin uilloopt, zonder zich lot den voetwortel nit Ic strek 'ch door geleding met het slaapbeen; van onderen wordt ket vierkante been door eene langwerpige, schuins naar kinnen en naar voren loopende geledingsvlakte met eene Sewrichtsholle der onderkaak verbonden. Door de vleugel- keenderen wordt de beweging der vierkante beenderen ®3n die van het verhemelte en alzoo aan de bovenkaak *iiedegedeeld ; wanneer zich de onderkaak naar beneden keweegl, wordt het vierkante been naar voren gestuwd de bovenkaak opgetild ; wanneer zich daarentegen de '’^ond sluit, wordt, bij hel opheffen der onderkaak, het ''•erkante been naar achteren en de bovenkaak naar be- deden getrokken. Hiertoe brengt ook het jukbeen bij, dat en stijlvormig langs den rand der onderkaak naar keneden loopt, en met een, steeds afzonderlijk blijvend ge- *^eelte (os quadrato-jugale) aan eene gewrichlsholte ver- konden is, welke het vierkante been aan den buitenrand zijn ondereinde aanbiedt. De tusschenkaaks-beenderen *'JD van boven vóór het voorhoofdsbeen dun en buigzaam ; kij sommige vogels heeft de buiging lager, meer naar het ®inde of op het midden der bovenkaak plaats (*). Het Si’oolste gedeelte der bovenkaak wordt door een enkel- ''oudig lusschenkaaksbeen gevormd, waarvan de opklim- C*) Vergelijk nÉRlSSANT, Observations aiial. sur les mouvemens beo des Oiseattx, Mém, de l’Acad. royale des Sc. de Paris. 1748 P- 345—386, met afbeeldingen ; cov. Lep. d’Anat, comp. U, p. 70, •’ p. 60—70; en vooral niizsch in meckel’s Archiv /, Physiol, fff, S. 361—379, S. 470, III, S. 884—388. Over het beenig hoofd der vogels kan men vergelijken CEOrvROï dun. du Mus. X, 1807, p. 842—360, PI. 27 (zonder al der beenderen aan te nemen, waarvan enkelen geheel , MECKEl’s Sysi. d. vergl. Anat. 11,2, S. 155— 2.37, enz. • HUaire, . bepalingen 'orkeerd zijn) 558 VOGELS. mende deelen Qjrocessus nasales) naast elkander lusscheii de neusgaten liggen en met het voorhoofdsbeen verboo» den zijn. Aan de buitenzijde dezer beenderen liggen de neusbeenderen, en meer naar aciileren en naar buiten, aan den voorrand der oogkas.sen de traanbeenderen, die zicii bij de papegaaijen met het achter de oogkassen liggend uitsteeksel (bl. 556) tot eenen ring vereenigen. Bij de overige vogels is do oogkas van onderen niet gesloten ; liet jukbeen ligt, gelijk wij reeds zeiden, veel lager en draagt niets tot begrenzing der oogkas bij. De kaken der vogels bezitten geene tanden en worden door een hoornachtig, vezelig bekleedsel bedekt. Dit om' kleedsel is harder bij de roofvogels en bij die, welke zich met harde vruchten of noten voeden, zoo als de pape- gaaijen, de kernbijters (^Lodiiüe) om., of welke met hunnen bek de schors der hoornen doorboren, zoo als de spech- ten. Het achterste gedeelte van den bek heeft een weeker bekleedsel, hetwelk men de washuid [ceroma) noemt. Wanneer dit deel op den bek niet onder de kopvederen bedekt, maar groot is en door eene dwarse plooi van het voorste harde gedeelte afgescheiden wordt, noemt men den bek rostrum cerigerum. Een weeker bekleedsel daarente- gen en meerdere gevoeligheid heeft de bek bij die vogels, welke hun voedsel in het slijk of op den grond van het water moeten zoeken, zoo als b. v. de eenden. De vogels hebben speek- selklieren, die in aantal en ontwikkeling bij de verschil- lende orden verschillen. Zij liggen gedeeltelijk aan weers- zijden onder de long, gedeeltelijk achter den voorrand dd’ onderkaak en verder ook nog in den hoek van den mond, onder het jukbeen. Bij de spechten strekt zich de ach- terste onderkaaksklier lot het achterhoofd uit; zij heeft lange uillozingsbuizen, die in eene gemeenschappelijke opening voor aan de mondholte uitkomen ( ). “ (*) Cdvier Lee. d’Anat. comp. III, p. 220—222 ; meckel’s Systeti* der vergt, Anut. tV, S. 403 — 406, S. 465, 466; J. 31ÜLLEB, Depluim Jular. secerti. shuctura penitiori,, l.ipsiae 1830, tol. p. 58 Tal.. Vl, fig. G-8. VOGELS. Oe slukdarm ficefl inwendig oj» liet slijmvlies ovcr- •angsche plooijen. De spierrok, die het slijmvlies bedekt, beslaat grootendeels uit kringsvvijze of dwarse vezels; deze ''ormen eene buitenste laag, terwijl de binnenste minder •iniwikkeld is, en door overlangsche vezels gevormd wordt. vele vogels heeft de slokdarm eenc verwijding, die somtijds niet scherp van het overige gedeelte afgeschei- *^en, maar bij anderen, vooral bij de hoenderachtige vogels on papegaaijen zakvormig is. Men geeft aan dit deel den oaam van krop [ingluvies) ; het ligt gewoonlijk aan den ''ogterkant van den hals vóór of liisschen de fiircula. In den krop ondergaan de spijzen eene verweeking en wor- den met het voclit doorlrokken, hetwelk door de talrijke slijmklierljes van dit deel wordt afgescheiden. Bij de dui- ''en vindt men twee zulke zakken, eene aan de regter- eene aan de linkerzijde vati het onderste gedeelte van den slokdarm. Achter den krop is de slokdarm veelal 'laauwer dan in het voorste gedeelte, en gaat vervolgens dl de maag over. De maag der vogels beslaat uit twee afdeelingen. De oerste afdeeling, dc kliermaag (provenlriculus, bulbus glan- ^tilosus), heeft gewoonlijk de gedaante van eene eironde '’or wijding van het onderste gedeelte van den slokdarm, ^nder hel buitenste vlies, dat als eene verdubbeling van dot buikvlies dc beide magen bedekt, ligt bij de klier- otaag een dun spiervlies, en daarop volgt aan de binnen- eene laag van talrijke kliertjes, welker mondjes aan do inwendige vlakte der maag reeds voor liet ongewa- Ponde oog zigibaar zijn. Deze kliertjes zijn langwerpige, dlcino blinde zakjes, die als nilslnlpingen van bet slijm- ''des, met hunne lange as loodregt op dc lange as der maag slaan cn derhalve nagenoeg waterpas gelegen zijn ; somtijds is hel blinde uiteinde takvormig ingekorven. to dc kliermaag wordt het maagsap afgescheiden ; aan dot ondereinde verminderen de kliertjes in aantal of ver- dwijnen zelfs geheel vóór hel begin der tweede afdecüng. SCO VOGELS. Deze tweede afdeeliug wordt de spierinaag genoemd. Oe spierrok is hier veel meer ontwikkeld ; zijne vezels stra- len van twee peesvormige platen nit, waarvan de eene aan de voor- de andere aan de achterzijde der maag ge- legen is. Van binnen is deze maag met een hooruaciilig epitlielimn bedekt, dat vooral bij de hoenderachlige vogels, waar de spierrok ook zeer dik is, eene grootc vastheid bezit C). De spiermaag is rond en plat; bij de roofvogels heeft zij eenen dunneren spierrok. Door de werking harer spiervezels worden de spijzen lusschen het hoornachtig bekleedsel der inwendige oppervlakte gedrukt en vermalen, hetgeen bij andere dieren, vooral bij de zoogdieren, reeds vooraf bij het kaauwen gesehiedt. Uegts van de maag en naar boven ligt de portier. Hier vindt men bij sommige vogels (bij reigers, bij den pe- likaan enz.) nog eene afzonderlijke verwijding of bijmaag, een aanhangsel, ’t welk ook by den krokodil voorkomt, wiens ronde, zakvormige maag over het geheel naar die der vogels gelijkt (f). Het eerste gedeelte van het darmkanaal, waarin zich de galbuizen en die der alvleeschklier openen, is wijder dan de overige dunne darmen. Hier vormt het darmkanaal een dwarse buiging, die onder eenen scherpen hoek terug keert en alzoo eene lus vormt, waarin de alvleeschklier ligt. De dunne darmen maken vervolgens eenige kron- kelingen, en gaan dan in eenen korten, dikken darm ovei , die in eene blaasvormigc verwijding, de dusgenoemde cloaca, eindigt, In verhouding tot het ligchaam is het darmkanaal gemeenlijk veel langer dan bij de visschen en kruipende dieren, doch korter dan bij de zoogdieren. {") Somtijds zijn er op dit hooruachtig bekleedsel stekels iii over- langsohe rijen geplaatst, zoo als in de spiermaag van den Condor (hariaN, American Pliilos. Transact. III, 2. p. 466), of tandvormige knobbels, zoo als bij Procellaria glacialis, CARüS Tah. Anaiomiam comp. ilUt" strantes IV, Tab. Vl, fig. 15, 16. (j-) Zie over deze derde maag OWEW, iodd’s Cyclopaed. I, p. 323) F. .1. lEOCKART, Zaolog. Bruchslücke, II, 1841, S. 64 — 71, Tab.3,4' VOGELS. 5G1 Het overtreft namelijk de lengte des iigcliaams, gemeten ''an de punt van den bek tot bet uiteinde des sluitbeens, 'Heeslai drie, dikwerf vijfmaal (♦), Gewoonlijk vindt men. tiaar, waar de dikke darm begint, twee blinde darmen, tlie naar voren loopen ; overigens is de dunne darm bij fijnen overgang in den dikken, door eene vernaauwing be- grensd, welke door eene ringvormige plooi ontstaat. De twee blinde darmen of zijdelingscbe aanhangsels van den flikken darm zijn bij de eenden bijzonder lang, bij de Jagroofvogels daarentegen zeer kort. Zij ontbreken Lij den ijsvogel, den hop, de papegaaijen en bij sommige andere ''egels (t). Bij de reigers vindt men slechts een dergelij- ken blinden darm, die naar achteren ligt. liet inwendige slijmvlies der dunne darmen heeft in den regel vlokken, flie zich somtijds ook tot in den reglen darm en deszelfs blinde aanhangsels uitstrekken. Inden dunnen darm, vooral 'O zijn aanvang, zijn echter de vlokken talrijker, langer en fijner. Slechts zelden, zoo als bij vele zangvogels, ont- breken deze vlokken, en worden door heen en weder Sebogene, in de lengte loopende plooijen vervangen, die somtijds ruitvormige mazen vormen, en ook wel te gelijk *net villi aanwezig zijn, of in hel achterste gedeelte der flunne darmen de plaats der, in het voorste aanwezige, ''lokken vervangen kunnen. De regte darm eindigt met een’ spierachligen ring in de ^loftca, eene met sterke kringvormige spiervezels omgevene ( ) Vergel. de tafels bij cdvieb, Lec.d’Anat, comp. lll,p, 4.5G, 457. (f) Deze twee blinde darmen zijn dikwerf aan de twee zijden on/relijk '1 lengte; zie R, WAGHER, Beitrage zur Anat,der Vogel S. 284j295 ^liandh der matli, ‘physihal. Klasse der Ahad, zu Mü7ic1ie7i ÏI beeft OWEtr 1.1. p. 32-3, 324 over deze coeca ge- Behalve deze coeca van den dikken darm, vindt men meermalen den dunnen darm een, gewoonlijk kort, blind aanbangsel, diverii- hetwelk een overblijfsel is van den dojer-ingewandsgana-. Ma- ABtheï, PMl. Transact. 1811, p. 207, k. wacker, Beitr. Z ^nat. is a bij de ge.slachlen Scolopa.v en Numenius 'fit deel bet meest ontwikkeld. ir. 36 S62 VOGELS. holte, welke gelijk bij de meeste hagedissen, eene dwarse uitwendige opening heeft. In deze holte openen zich ook de pisleiders en, bij do mannelijke voorwerpen, deafvoc- rende vaten; bij dc vrouwelijke vogels komt aan bare linkerzijde de cijerlcider uit. Voorts opent zich achter cn lusschen dc pisleiders, achter eene uitspringende dwarse plooi in de cloaca, ook een zakje, hetwelk, naar dcszelfs ontdekker PAnnicics ab aqitapesdente, de benaming van bursa Fabricii bekomen heeft. Dit deel is een blinde zak, welks grond naar boven gekeerd is cn achter de regter darm ligt ; het heeft eene dunne spierlaag, welker vezels zicli op verschillende wijzen kruisen ; het binnenste of slijm- vlies is dik, witachlig en met langwerpige, uitspringende plooijcn. Dit deel schijnt dikwerf bij oudere vogels af te nemen, of althans zich minder te ontwikkelen, dan men uit de grootte, die het bij jonge vogels beeft, zou vei wachten; hel komt bij beide geslachten zonder merkbaar verschil in ontwikkeling voor (^). {*) Daardoor vervalt de mecninij, dal liet deel tot lietslelsel der voorl- planlings-werliluigcn belioorcn zou, gelijk h.v. die van rABBIClCS, dio meende*’, dat daarin bij dc paring in de vrouM olijke vogels Ui sperma werd opgenoraen, en daar, ter opvolgende bevruchting der cijeren, be- waard bleef. Andere schrijvers houden dit deel voor een afscheidings- locslel, en vergelijken het met dc klierachligc zakjes, die hij sommige zoogdieren aan den nnus liggen; andere zien in deze hiaas eene »esic'» urinaria; uoscnKE, die, zoo ver ik weet, de nieuwste schrijver is. welke zieh dienaangaande verklaard heeft, meent dat de hursa ‘Ie blaas is, waarin gedurende een’ zekeren tijd der ontwikkeling dc uit- loozingshuizen der primordiale nieren of corpora wolfiana iiilkwarncn. en vergelijkt haar daarom met de vesica urinaria der visschen, dio op liet rectum, d. i. aan de rugzijde daarvan, gelegen is (zie hoven biz. 224). Men vindt de bursa Fabridi .al;;ebeeld bij n. BB GRAif. Opera omnia. Amslelaed. 1705, S»., Tab. XVI, beschreven p. 213- Mj TANNESBERG, Observ. circa partes genifalos masculus acium, Güllingae 1789, 4=. Tab. III, Hg. 2 • VOGELS SC7 voorzijde cn zijn met ecnigc groolere opcningcn doorboord, welke iii de wijdere takken of longpijptakken van de eerste orde voeren, welker uiteinden op de oppervlakte der longen zich openen en in de liiclUzakken, die met de longen zamenhangen, overgaan. Deze longpijplakkcii zijn zelve wederom met vele kleinere opcningcn door- boord en deze voeren in kleinere longpijplakken, die met elkander op velerlei wijze inmonden, waardoor een net- werk van pijpjes ontstaat. De wanden dezer pijpjes zijn met een netwerk van veelhoekige cellen bedekt, in elk van welke veel kleinere cellen gelegen zijn, die door do haarvaten der longen omgeven worden en waarin de che- mische verandering van aderlijk in slagaderlijk bloed bij de ademhaling plaats heeft (*J. Uit de openingen der longpijptakken op de oppervlakte der longen komt de lucht in groole luchtzakken, welke gedeeltelijk in de borst- gedeeltelijk in de buikholte gelegen zijn, en lucht tot de holle beenderen geleiden. Zij bezitten bloedvaten, maar deze zijn geen takken van de longslagaderen en zijn ook met de bloedvaten der longen in aantal en ontwikkeling uict te vergelijken. Zoo men derhalve aan de luchtzakken, •lis aanhangsels der longen, mede cenig aandeel in de udemhalingsvcrrigling wil loeschrijven, kan dit aandeel in geen geval groot zijn. Maar de luchlzakkcn vormen bc- 'vaarplaatsen van lucht voor de ademhaling, en kunnen die hicht eveneens aan de longen ter inademing geven, als zij 8; id. weber spreekt van fijne, gesloleno oind- liuisjes- zie Amtlicher liericht iiber die Versaimnlung deutscher ^oturforscher in Brannschweig. 1841. S. 75, (t) Zie over deze luolitzakkcn cdvier^ Legons d’A/uit, comp. IV. 1>. S27 — 330, en dc tweede uitgave van ddvernot Vil. p, 125 128. 868 VOGELS. l)at, dc vogels holle, mei luclil gevulde beenderen be- ziUeiJ, was reeds door vroegere schrijvers, door fabiiiciüs AB AQBAPENDEKTE, BOUELU CD audcren opgeiiicrkt ; maar onze beroemde landgenoot r. camper was nogtans dc eerslc (ter- wijl JOHN nuNTER bijkans gelijktijdig of kort daarop dezelfde ontdekking maakte), welke aanwees, dat deze holle been- deren door openingen met de luchtzakken en alzoo mid- dellijk met de longen gemeenschap liebben en uit de longen hunne lucht ontvangen (* *). Het arm- en borstbeen en dc schedelbeenderen zijn hel gewoonlijksl hol, dikwerf ook dc wervelen (met uitzondering van den eersten hals- wervel), de ribben, de schouderbladeren, de sleutelbeen- deren, het bekken, de dijebeenderen. Zeldzaam echter zijn de dijebcenderen hol, wanneer bel armbeen zulks niet is. Spaakbeen en ellepijp, scheen- en kuitbeen, gelijk ook de daarop volgende beenderen van de vleugels en poolen zijn daarentegen bijkans altijd met merg gevuld, waarvan TIEDEMAKN 1.1. S. 601 — 618, OWES 1.1. p. 342,343, en vooral KATAUS GDILIOT, sur VAppureil de la Hespiration dans les Olscaits^^ Aim, des So. natur. 3^ Série. V. iZiQ^Zoologie, p.2.5 — 87, PI. 3, 4. (*) Vergelijk over de holle beenderen p. camper in de Verh. van het Bataaf sch Genootschap te Rotterdam I, ld. 235 — 244, niet af- beeldingen. (Ook, met bijvoegsels vermeerderd, in de Fransche uitgave zijner AVerken, ïome 111. p. 457 — 496). Zijne ontdekking is van bel jaar 1771. in bet zelfde jaar, dat zij in de Vcrliandelingen van het Bataafscli Genootseliap openlijk bekend werd, verschenen ook dc waar- nemingen van RDSIER, Philosophical Transact. 1774 ; zie ook zijne Observations on cerlain Paris of the Jnimal Oeconomy, uitgave van B. OWEN. bondon 1837, p. 176—186. Uitvoerige onderzoekingen over dit onderwerp zijn wij later aan KiTzsen vcrselinldigd, Osteogra- fische Seitiage, Leipzig 1811. S. 1—62. Aibers en o. vnoiiK hehben waargenomen, dat vogels door het doorhoorde of doorbrokene armheen kunnen ademhalen cii alzoo in hel leven blijven, nadat men, door dc luchtpijp zarnen te. drukken, den gewonen v\eg aan dc lucht heeft afgesneden j reIL^s Archiv VI. S. 469 — 490. Vergelijk ook jacocemiN, Recherches physiol, et atiat. sur la respirntion, Mémoire sur la pneumacitë des Oiseaus;, etc. Nov. Act. Acad. Caesar. Leop. Carol. Tomé XIX. 1839. P. 2, p. 288—333, Tab. 59—61. VOGELS. 509 l>et geslacht Duceros, volgens de waarnemingen van Nnzscii, eene merkwaardige uilzondering maakt, bij hetwelk zelfs de kootjes der toonen pneumatisch zijn (*). De schedel- pa aangeziglbeenderen ontvangen de lucht niet uit de Jongen, maar ten deele onmiddcllijk uit de Enstachiaan- sche buizen, en de trommelholle (f), ten deele uit de Benshollen, die baar naar cene, onder het oog liggende ruimte geleiden, van waar zij verder in de holten en Pellen der genoemde beenderen dringt (§). Wij hebben hier nog van de liiclilpijp [trachea) der Vogels te spreken, welk gedeelte der ademhalings-werktuigen 'vij daarom het laatst beschouwen, omdat wij daarmede gevoegelijk de behandeling der stemwerktuigen vereenigen l. XIX, f. 117; niÜLr.ER, Glandular. secern. slrtictvra,/^. 02—94, Tal). XllI, f. 7, 9, lOi enz. Ecnc afbcelclinjj van een Malpiglii.ianscli ligclia.ampjo uit Slri^ Aluco gaf n. WACNER Icones Physjol. Tab. 20, fijr. C, (♦) Vergelijk, bclialve cdvier cii tiedejiass {Zoolor/te If, S. 712-" 726), EMMERT in REu’s Archie, X, S. 382; c. SFARGEPiDERC, Bisqu’’’ silio miat. circa purtes genilales foemineas avium, cuni Tab. V av”' Goetliiigac 1813, 4°. (Tab. II, fij. 4 ", regter cijcrleider bij ecnc centl)t CEOFFROi SAiNT-niLAiRE, Mam. du Mus. d'Hisl. nat., 1523, Tomé p. 57—84, PI, IV; r. wagner, Beilrlige zur Anat. der Viigel 1-’' VOGELS. 575 ook niet volkomen in het midden, maar meer naar den linkerkant, aan de binnenzijde van het voorste gedeelte der nier van die zijde. Het is een piaalvormig deel, aan de buikzijde dwars geplooid, in welke plooijcn de eijeren gevormd worden. Die eijcren, w'elke meer naar de opper- vlakte liggen, zijn verder ontwikkeld, en dus meer ge- kleurd en grooter ; het vaalrijk bekleedsel, waarmede zij liedekt zijn, vormt een kelk (calijx), die zich aan den grond tot een steeltje uitrekt, waardoor de eijcrslok, wan- neer er vele eijeren tot lijpliei»!' zijn gekomen, een tros- vormig voorkomen verkrijgt. Op het midden van die kelken 2iet men een’ witaebligen ring of gordel, waardoor de plaats wordt aangewezen, op welke de cijcrkapscl bij do volkornene ontwikkeling van het ei, openbarsl; nadat het r'i is ontsnapt, trekt zich de kelk te zamen en schrom- pelt ineen (^). Het ei wordt nii opgenomen door eene scheeve, lang- 'verpigo opening aan het bovenste gedeelte van den cijcr- leider, hetwelk ruim is, en trechter {infundibulum) ge- noemd wordt. Langzamerhand enger wordend, gaat nu do lenge eijerleider gekronkeld naar beneden; zijne binnenste * (*) S. 2’rt_283. (Hierbij is eene afbeelding van de twee eijerstokken bij ^«Ico palumbiirius ; bij Gypogeranus vond liij een regten eijerstok •act regten eijerleider.) Oorspronkelijk zijn, gelijk RATnEE beeft opgemerkt, bij bet kicken twee cijerstokken en twee eijerleiders aanwezig. Die van de regterzijde l'oiideri echter weldra op in dezelfde verbouding als die der linkerzijde groeijen, en worden, nadat bet kicken bet ei verlaten beeft, in wei- weken gebed opgcsiorpt [Beilr. xur Gesch, der Thiertvell, ^825, iil. S. 57, 58). liet aanwezig zijn van twee eijcrslokken bij 'oKvassene vogels is dus als cene voortduring van cenen vroegcren toe- stand (Uemmungshildung) te bcsclionwen. (*) De eijerstok bij de hen is veelmalen afgcbeebl, zie b, v. R, de ®aAAF, Opera omnin 170.5, Tab. XVMÏ, p. 253, GEOFFRor ST-ni- '•AIRE, Mém. du Mus. X, n. 4, lig. 1 M.M, CAUOS, Fergl. Zooiomie, 'l’ab. XVf, lig. 15; eerebodhet, liecherches sur les organes géni- des anim. vert., Nov. Act. Acad. Caes. Leop. Carol, XXIlf, 1, 1851, IM. 3, fig. 43, PI. 11, % 110, enz. 57G VOGELS. oppervlakte vertoont langwerpige plooijcn. In dezen cijer- leider wordt het eiwit afgescheiden, hetgeen zich laags- gewijs rondom den dojer aanzet. Daarop volgt weder een wijder gedeelte, waarin het ei langer vertoeft, en waar de kalkaclitigc schaal wordt gevormd. Üil gedeelte, hetwelk in- wendig met groote villi bedekt is, noemen sommige sclirij- vers de baarmoeder, en het laatste gedeelte, hetwelk in de cloaca nitkomt en het reeds volkomen gevormde ei doorlaat, noemen zij de scheede. Het zijn echter geene af- zonderlijke deolen, maar slechts afdeelingen van eene enkele buis. De darmvormige eijerleider wordt door eenc plooi van het buikvlies ondersteund en aan de ruggegraat be- vestigd. Slechts bij enkele vogels is een clitoris in de cloaca aanwezig De mannelijke vogels hebben twee ballen (f), welke op het voorste gedeelte der nieren gelegen zijn, aan weerszijden van de groote slagader en onderste holadcr. Derzelvcr gedaante is eirond, de kleur gewoonlijk wit of gcelachtig. Gemeenlijk is die van den linkerkant grooler. Gedurende den paartijd nemen zij zeer in grootte toe, terwijl zij daar builen gewoonlijk tot eenen geringer) omvang zarnenkrimpen (§); bij de in veelwijverij levende (*) * * (§) (*) Bij (!e eenden en bij de struisaclitijje vogels ; zie over de laatst- genoemden, waar dit deel eene groef op de oppervlakte aanbiedt, even als de i'oede bezit, MülIEIt, üeber zwei verschiedene Typen in dem Ban der erectilen mdnnlichen Geschleclitsorgane bei den strnus- artigen f'ögeln. [Abliandl, der Ahad. der Wissensch. zu Berlin, 1836, PJtgsik. Math. KL) S. 21, 13, Tab. I, %. 3, 4. (j-) Sommige schrijvers willen in enkele gevallen een’ enkelen, cl ook wel drie ballen hebben aangetrolTen. (§) Deze wonderbare verandering in grootte der ,estes van JanuanJ tot April is door DDNTEn bij de gewone mmcXi [Fri7^gilla domesticai-) voorgesteld, Catalogue of the Phgsiol. Series, etc. Vol. IV, Tab. 50, overgenomeii bij owen, todd's Cgclop. 1.1. p. 345. (Dat Owen t. a. P' eene veelal grootere ontwikkeling aan den regier bal der vogels toe- schrijft, schijnt op eone misvatting te bernslen.) VOGHLS. 377 ''ogels zijn zij altijd grooter dan bij dc overigen. Ken wit, i^eer vaalrijk vlies {tunica alhttrjitwa) bedekt hel weefsel der ballen, hetwelk uil vele, zeer enge, gekronkelde buisjes bestaat. Deze buisjes vereenigen zich tot wijdere buizen. 1'asa cffèrentiu; deze gaan vervolgens in den bijbal, welke, naauwelijks van den bal gescheiden, als eene eironde plaat Op de tunica albuginea ligt, en van onderen puntig uit- loopt. Uit dit uiteinde ontspringt de zeer gekronkelde af- voerende buis (vas deferens), welke over de nieren, en Vervolgens langs de buitenzijde der pisleiders, naar dc cloaca loopt. In de ontwikkeling der twee afvoerende buizen bemerkt 'iien bel verschil niet, hetgeen dikwerf lusseben de twee ballen wordt waargenomen. Zij worden, voorlloopende, 'vijder, en zijn voor haar uiteinde, bij vele vogels lot een blaasje uitgezet (zaadblaasjej. Do openingen der Iweeafvoe- vende buizen liggen aan dc buitenzijde van die derurete- bij elke dezer openingen ligt eene kleine, kegelvormige ''orhevenheid, welke zeer vaalrijk is. Deze tweekcgelvormige lepeltjes vindt men bij alle vogels; men heeft ze vroeger, len onregle, als eene dubbele roede beschouwd. Deze ont- *>veeki bij de meeste vogels ; slechts sommigen bezitten eene •■oede, zonder echter daarom de gemelde papillen te missen, ïle roede, die men bij vele stel tloopers (^rdea, Ciconia, Otis) bij eenige hoendcrachlige vogels {Crax, Penelope, Cry- Plurus) aantreft, is slechts in rudimentairen toestand, van *^^«0 tongvortnige gedaante, nu cens met, dan weder zon- ^or eene duidelijke groeve aan hare bovenvlakte. Bij de ®cndachlige vogels, bij het geslacht Casuarius en bij den ‘^merikaanschen struisvogel vindt men eene roede, welke *’*j de paring ten deele door omslulping naar buiten wordt Sebragt, en die aan hare binnenste oppervlakte eene ®leuf bezit, die alsdan naar buiten gekeerd wonit. Een 8®le veerkrachtige band trekt deze buis weder naar bin- Hel niet omsluipende deel der roede beslaat uit iwco ''^zelachiige ligchamen met eene sleuf, die met een spons- acluig weefsel bekleed is. Geheel op zich zelf slaat de 57 S78 VOGELS. iypus, dien men bij de roede van den struisvogel der oude wereld aanlrefl. Deze is groot, kegelvormig, zonder vliezig, omstulpend deel ; behalve de twee vezelachlige ligchamcn vindt men hier een veèrkrachtig ligchaam, dat aan de onderzijde de ruimte of sleuf tusschen deze dcelcu op- vult, waarvan bel weefsel met dal van den nekband ovei- eenkomt, en hetwelk ook het, met de ylans vergelijkbare uiteinde der roede vormt. De sleuf boven op de roede wordt door een sponsachtig aderweefscl bekleed. In de rust is deze penis gebogen en in een zak der cloacn ver- borgen (*). Wij moeten bier nog opmerken, dat de vogels gemeen- lijk een veel grooler uitwendig geslachtsverschil aanbieden dan de overige gew'ervclde dieren, een verschil, hetgeen vooral in de leekening en kleur der vederen zigtbaar is ; meestal zijn de mannetjes veel rijker versierd. Dit onder- scheid wordt echter eerst regt in het oog loopend, wan- neer de vogels volwassen zijn en de geschiktheid lot voortplanting verkregen hebben; ook is het dikwerf in dien tijd van het jaar, waarin de paring plaats heeft (in het bruiloftskleed), bovenal zigtbaar. Van de ontwikkeling der vogels in het ei, welke in de hoofdtrekken met die der Roplilia monopnoa (bl. 44S) overeenstemt, kunnen wij in onze beschouwing van hunne algemeene kenmerken niet geheel zwijgen. Hel ei van den eijerstok beslaat, even als dal der overige dieren, uil den dojer en het in het dojervlies omslolene kiemblaasje met (*)Vandeinamielijkevoortplantings-\vei'ktuijjculjij de vogels zijn vooral die van den liaan meermalen afgoLecld ; zie li. v. BE GRAAF, 1.1. p. 23G Tab. XVII; cards VergL Zootom. Tab. XVI, fig. 10, Catalogue oj the Physiol. series in the Museum of the College of Surgeons tn London IV. I'l. 50, tig. 1; — bij Mergus merganser in CARDS Tab iDiiit, comp, illustr. V. Tab. 7, tig. 2. Vergelijk voorts over dit onder- werp G. G. TAaNENBERG Diss. inaug. sistens spicilegiurn observatie' num circa partes genitales masculas A.vium, Cuin tabulis aeii. Gót linrae 1789, 4'’. en j. mdher in zijne, boven reeds aangebaaldc. Ver- handeling, Veher zwei cerschiedene Typen, u. s. \v. VOGELS. 579 ile kienivlck (zie boven bl. 181). Reeds in den eijerstok zelven bereikt de dojer zijne volkomene grootte ; men heeft waargenomen, dal zijn gewigt, wanneer het ei in den trecliler des eijerleiders komt, volkomen hetzelfde is als dat van den dojer in een reeds gelegd ei. Het eiwit, lielwelk zich in den cijerleider rondom den dojer aanzet, beslaat uit twee lagen ; de buitenste laag wordt door een dunner vocht gevormd; het tweede of bin- nenste eiwit is in grootcr hoeveelheid aanwezig, dik- ker, taai en zeer helder. Boven en onder den dojer ligt een gekronkelde draad, aan het dojervlies met eenen breeden grondslag bevestigd, witter en vaster dan de ove- rige deelen van het eiwit (de twee hagelsnoeren, clialazae ■s. (jrandines). Aan het stompe uiteinde der reeds gelegde eijeren ontstaat, door het van elkander wijken der twee platen van het witte, taaije vlies, hetwelk de binnen- ''laklo der schaal bekleedt, eene kleine ruimte. Deze •■uimle wordt veroorzaakt door de uitwaseming van het 6iwit, terwijl de dampkringslucht door de eijerschaal heen oaar binnen dringt ; zij vergroot zich meer en meer ge- durende het broeijen (*). De ontwikkeling van den jongen vogel geschiedt, gelijk •*ekend is, door de warmte van het broeijen, eerst nadat (*) J. C. 1. nEiil., Diss. inaug. de natura et usu aéris avis avium ïuhingae 179(i, 4o. en in REU’s Arcldi> II, S. 496 — 500. Van '■er ook de vermindering van gewigt bij de cijeren, ook ronder be- roeijing ; grooter gevvigtsverlies nogtans beeft bij bebroeide eijeren plaats, he lucht van deze holle wijkt in de verhouding dor ondersclieidene Cassoorten niet aanmerkelijk van de dainpkringsluclit af; aanvankelijk ®chter schijnt zij meer koolzuurgas te bevatten. In irrespirabilo gas- soorten of buiten den toegang der dampkringsluelit kunnen de eijeren ''•ot tot ontwikkeling gebragt worden. — Versclie cijercu kunnen eene fffoote koude doorstaan, voor dat zij bevriezen; zijn zij eenmaal bevrozen Svweest en weder ontdooid, of is bet kiemvermogen b. v. door eenen aterken electrieken schok vernietigd, dan bevriezen zij veel schielijker; proeven van Paget dienaangaande, Philos. Transactions 1850 Part. I p. 221—226. 57^ 580 VOGELS. liet ei gelegd is. De vogels vormen de eeiiige klasse van gewervelde dieren, waarvan alle soorten eijerleggend zijn. Er zijn echter ziekelijke gevallen, bij welke in de buik- holte of in den eijerleider terug gehoudene eijeren, door de warmte van den levenden vogel uitgebroeid, aan- getroffen werden (“). De tot ontwikkeling van het kie- ken in het ei vereischte warmtegraad is nagenoeg 100' FAMUKNH. (van 35—40' c.) ; bij eene eenigzins lagere temperatuur gaat de ontwikkeling, hoewel langzamer, even- wel nog voort ; eene boven 44' c. verhoogde temperatuur doet het kieken sterven. Daar de eijeren, welke geheel onder de borst des broedenden vogels liggen, noodwendig aan grootere warmte zijn blootgesteld, dan die aan den rand van het nest geplaatst zijn, verschikt de hen na eenigen tijd de eijeren, en plaatst die van het midden naar den rand en omgekeerd, zoo dat de ontwikkeling van allen gelijkmatig voorlgaat. Deze ontwikkeling duurt bij het bebroede hoenderei omstreeks 21 dagen. Gedu- rende dezelve vermindert zich eerst het eiwit door ver- damping, waarbij de luchlruimte aan* het stompe eind grooler wordt; de dojer verandert in eenc melkkleurige vloeistof, wordt door het steeds groeijend kiemvlies om- sloten (op den zesden en zevenden dag) en vormt eenen, met het embryo verbonden dojerzak; eindelijk wordt (op den negentienden en twintigsten dag) deze dojerzak in de buikholte van het embryo opgenomen. Hel eerste begin der ontwikkeling beslaat hierin, dal de kiem (een ronde, schijfvormige laag, welke onmiddellijk onder hel dojervlics ligt) zich van de overige deeien van het ei, en wel vooreerst van den dojer, meer en rneei afscheidt. De kiem wordt meer vliezig en vaster; het midden wordt doorschijnend {area pellucida s. germina- tivd), en verkrijgt oenen donkeren rand ; tor zclfder lij*^ (*) vEtiam GalUna vivos foetus peperil," nkLl.W, Elem. Physio!" VIII. p. 46; verffeliik ook ile voorheclilcn daarvan bij tiedemann, 2:00 logL Hi, S. 145-147. VOGELS. S81 verloonen zich rondom de kiem in den dojcr twee of drie concenlrische kringen [halones). De heldere midden- ruimte heeft eerst eene ronde, daarna eene eironde ge- daante, doel) reeds op den tweeden dag heeft zij eenen langwerpigen, aan beide zijden ronden en breeden, in het niidden smallen vorm aangenomen. !u de kiem zelve ontwikkelen zich twee lagen, die men bladen of platen noemt; de bovenste laag is het weivliesachtige of animale blad, de onderste het slijmvliesachtige of vegetatieve. Hel weivliesachlige blad bestaal uit ronde of veelhoekige, digt aaneen liggende, platte cellen met een cellenkern en kleine korreltjes; het slijmvliesachlige blad beslaat uit cellen zonder kern, die in de heldere middenruimte kleiner zijn, aan de randen van dit blad grooter en kleiner door- oen gemengd, met donkere bolletjes en kleine korreltjes, in eene vormlooze, intercellulaire zelfstandigheid verspreid iiggende (*). Later komt nog eene derde, tussehen beide Senoemde platen inliggende plaat, de vaalachtige plaat (zie boven bl. 182), te voorschijn. Gelijk nu de kiem zich van de overige deelen van het cl scheidt, zoo ontstaat er ook in de kiem zelve eene scheiding; een gedeelte wordt l)et embryo, terwijl het andere den naam van kiemvlies kan blijven dragen, waarin liet embryo in den beginne, zonder bepaalde grenzen over- Seat. In het embryo zijn gevolgelijk de twee lagen der liiem aanwezig ; in dit embryo vormt zich het rug-gedeelle ket eerst uit de weiachtige plaat. liet eerste begin van lici kieken ziet men tegen het veertiende of vijftiende uiir der bebroeding als eene dunne streep {nota primitiea), aan het eene einde eenigzins breeder en nagenoeg lijn lang is; deze streep ligt in de lengte-as van bel l^loorschijnende veld {area pellucida), hetwelk zelve niet de lengte van hel ei, maar dwars op den dojer ligt, (*) SenwANN Mikrashop. Vntersuclmngen, S. 65 67. Tab II. 6, 7. 582 VOGELS. nagenoeg eenen rcgicn hoek met de lengle-as van het ei makende. Do primitieve streep is eene groef ; weinige uren later vertoont zich aan hare beide zijden eene kamvormig opklimmende rugplaat. Deze twee rugplalen, die nader- hand van boven lot elkander komen en in het midden vergroeijen, worden door pander de oorspronkelijke plooi- jen genoemd [Primitiv- fatten'), In de primitieve streep, en dus lusschen deze riigplaten, vormt zich het centrale zenuwstelsel; daaronder ontslaat als een fijne draad de ruggestreng (chorda dorsnlis, zie boven bl. 185), het eerste begin en de voorloopcr van de ruggegraat ; latei wordt deze streng door de wervelligchamen omgeven en eindelijk daardoor geheel verdrongen. Aan weerszijde van de chorda dorsalis begint men nu in de rugplaten vier- kante, witte plaatjes te onderscheiden, eerst vier of vijf, voor en achter welke er langzamerhand meerdere ziglbaar worden; gewoonlijk houdt men deze plaatjes voor de be- ginsels der wervels (“) ; het slijmvliesblad is los aan de onderste, naar den dojer gekeerde oppervlakte van dit eerste beginsel van het kieken gehecht. Eene bnikholte is nog niet aanwezig. liet begin daartoe vormen, op den tweeden dag, twee aan de buitenzijde der riigplatcn lig- gende deelen van het animale blad, de dusgenoemde buik- platen (laminae venfrales), die zich in de vlakte uithreiden en naar onderen ombuigen. Deze platen vormen alzoo de zijdelingsche wanden der buikholte, die zich eerst langzaam sluit en niet volkomen gesloten wordt, voor dat de ontwikkeling van het kieken geheel voltooid is. De holte daarentegen, welke de centrale deelen van hel zenuw- stelsel, bet ruggemerg en de hersenen, omsluil, is spoedig begrensd. Reeds op den tweeden dag komen de rugplaten in het midden met hare kanten bijeen, en vereenigen zich met elkander. Van voren verwijderen de rugplalen zich (*) (*) Remak daarentegen meent deze platen als de beginsels der liersen- luggeinerg-zennwcn te moeten bcschoinven, MüllER s At'cJiiv 1843, S 478—484. VOGELS. 583 verder van elkander, cn begrenzen dus cene grootere luimle, die, in achter elkander liggende afdeelingen of blaasvormige ruimten, eene heldere vloeistof omsluit, waaruit zich later de hersenmassa ontwikkelt. Het embryo heeft reeds op den eersten dag eeue gekromde rigting aangenomen, en het hoofdeinde (oorspronkelijk het breedere uiteinde van de nota primiliva) buigt zich meer en meer naar be- neden. Nu ontslaat ook op den tweeden dag zulk eene buiging aan het achtereinde, en het embryo ligt dus, als een omgekeerd bootje, met de kielvormige rug naar boven en* met de holte naar den dojer gekeerd. Het vegetatieve blad vormt het darmkanaal, dat van onderen nog open is en in het kiemvlics overgaat. Deze overgang vernaauwt zich hoe langs lioo meer, en vormt eindelijk de navel- opening. Op den tweeden dag begint ook de eerste vor- ming van het hart en wordt de bloedsomloop door vaten van het kiemvlies voorbereid, door welken zich het tweede tijdperk der ontwikkelings-gesciiiedenis onderscheidt. Dit tweede tijdvak van ontwikkeling begint met den derden dag en omvat drie dagen. De donkere rand, die zich in den beginne rondom de doorschijnende ruimte vertoonde (zie boven biz. 580j, beeft zich tot eenen groo- teren kring uitgebreid (de vaalrnimle, area vasculosa). Dit veld wordt gevormd door de vaatachlige plaat (blz. 381), Welke zich tusschen het animale en vegetatieve blad ont- wikkeld heeft. In deze ruimte vertoont zich in de tweede helft van den tweeden dag een vaalnel. Rondom deze ruimte ligt een kringvormigc boezem of eene ader (simis ferinmetlis, vena terminalis), waaruit het bloed van boven ®n beneden in drie of vier hoofdstammen naar het embryo lerugstroomt, terwijl uit het embryo bloed naar de vaat- ruimte stroomt door twee, dwars uitgaande stammen, Welker rigling gevolgelijk eenen regten hoek vormt met die der aderslammcu ('*). De wolkachtige kringen in den (*) Eene schoone, groote afbeelding vati deien bloedsomloop geeft PANDER in zijne BeitrUge %%tr Entwickelungsgesckichte des Jlühn- S84 VOGELS. dojer, die reeds op den Iwcedcii dag onduidelijker wer- den, zijn nu geheel verdwenen. Gedurende dit tijdvak bekomt het embryo een bekleed- sel, lietgeen gevormd wordt door een verlengsel van het animale blad, dat zich aan weêrszijden om het voor- en achtereinde omslaat, en alzoo twee plooijen vormt, welke langzamerhand boven den rug elkander ontmoeten en zich (op den vierden dag) met elkander vereenigen. Daardoor wordt het embryo in een blaasvormig hulsel omsloteu, het scliaapsvlies of amnion, hetwelk met de huid van het embryo zamenhangf, waar de wanden van den romp *5n het animale hlad van het kieuwvlies overgingen. Deze zamenhang is de huidnavel. Het slijmvliesblad vormt, met den darm zamenhangend, den darmnavel [ductus vilello- intestimlis), die binnen den buidnavel ligt. Hel hart heeft in den beginne de gedaante van cene gebogene buis, die met het benedeneinde (den harleboezem) de aderslammen van de vaatruimte opneemt. Het bovenste gedeelte van deze buis (dat later in den bidbus aortae verandert) geeft aan weêrszijden vier vaatbogen af, en tusschen deze vaat- bogen vormen zich drie spleten. Deze inrigting, die ons aan de klasse der visscheu denken doet, werd door ratiike, die ze het eerst waarnam, ook daarmede vergeleken; van hier de benamingen van kieuwspleten en kieuwbogen (^). Op den vierden dag vormt zich een vijfde paar van kieuw- bogen, en de eerste boog houdt op bloed te voeren; ook wordt de bloedstroom in den tweeden zwakker, en deze boog verdwijnt op den vijfden dag, wanneer er dus slechts drie paar vaatbogen overig blijven. Deze vier of drie bogen vormen aan weêrszijden een korten stam ; heide stammen vereenigen zich als wortels van de grootc slagader tot eenen enkelen hoofdstam. De aldus gevormde groote slag- chens im Eye. At^üriburg' 1817, 4». T.ib. Vilt. ZicookwiCNEii /coa. physiol. (ed. prim.) Tab. IV, t'. 4, 5. (*) Ueichert noemt '/.e visceraalbogen . Zie Disserlalio de Em- brymiwn areuhus sic dirtis branchialibus, Uerolini 1836. 4°. VOGELS. rsü ader splitsj zich ecliter lager weder in Iwee takken, en liieruit lionien de slagaderen voort, die zich dwars over hel kieiiw- vlies verspreiden. In dit tijdperk vormen zich ook beginsels ''•on de lever, de alvleeschklier, de en de longen. AI deze deelea zijn, volgens v. DAtn, slechts uitspruitsels van het darmkanaal, welks slijmvlies in de vaatlaag dringt, en alzoo deze doelen als kegelvorntige, holle aanhangsels vormt. Aan 'vcérszijden van de onderste oppervlakte van de ruggegraat '^ormt de vaatachlige laag ceno plaat, terwijl het slijm- ''liezige blad zich naar beneden verwijdert ; door de zanien- Sroeijing dier twee platen ontslaat het darrnschcil [mesvn- forium). Ook ontstaan in dit tijdperk de Woifliaansche ligchamen of primordiale nieren, welke langs het grootste gedeelte van den romp aan weêrszijden van den rug lig- gen, uit vele gekronkelde, dwarse, blinde buisjes beslaan, en eene uitloozingsbuis hebben, die in de cloaca uit- lioint (-f-). üe eerste beginselen der ledematen bespeurt 'Hen op den vierden dag, als smalle uitwassen aan de buik- Platen; op den vijfden dag groeijen zij meer uit; zij ein- digen dan in een plat en rond deel, hetwelk op eenen smallen steel bevestigd is. De bloedsomloop door de allanlois, die als adcmhalings- 'verktuig beschouwd moet worden, vervangt na den zesden dag meer en meer den bloedsomloop door de vasa om- Phalo-meseraica, en kenmerkt het laatste tijdvak, dat van dien dag af tot aan het einde der broeding duurt. De (‘llanfois, waarvan het eerste begin zich op den derden dag als blaasvormige uitstulping van het achtereind des darmkanaals vertoont, wordt zeer vaalrijk, neemt snel in ^invang toe, dringt naar builen lusschen den darmnavel het amnion, en groeit over het embryo en liet amnion (*) (*) Vergelijk over deze deelen onder anderen EiTonE, Beilr. zur der Thiertvelt UI, 182.'), S. 50 ff.; J. MÜLIEE Genitaliën^ Diisscldorf 1830. i®. .S. 21 f.f. enz. VOGELS. ösa heen. Oinslreeks den negenden dag verdwijnt de vena ter- mimlis van de vaatruimle ; later verminderen ook hare bloedvaten en verdwijnen. Tegen den veertienden of vijf- tienden dag vergroeit de allantois met zich zelve, en om- shiit het geheele ei, zich digt onder het schaalviies aan- Icggende ; men kan de allanlois nu met het uitwendige eivlies, het chorion, van het zoogdier ei vergelijken. liet kieken gaat inlusschen voort in ontwikkeling. Uit liet hart ontspringen nu twee paren van vaalbogen; het achterste paar zendt reeds vele takken naar de longen en verandert later in de longslagaderen ; de twee voorste en een ou- parlge boog aan de reglerzijde, tusschen den voorsten en achtersten boog, zijn de hoofdtakken der groote slagader, welke in de volwassene vogels aanwezig zijn, namelijk de twee voorste slagaderen en de nederdalende slagader (zie boven blz. 565). De blijvende nieren en de geslachtsdeelen ontwikkelen zich. Het skelet wordt meer en meer in al zijne deelen volkomen, en in de kraakbeenderen, waaruit het gevormd is, ziet men reeds vele punten van beenwording. De lede- maten, die vroeger gelijkvormig waren, nemen nu al meer en meer de gedaante aan, die zij later zullen vertonnen, de voorste van vleugels, de achterste van pooten. Ook kan men reeds op den elfden of twaalfden dag beginsels van vederen onderscheiden. De dojerzak krimpt in en wordt ten laatste met het, buiten de buikholte gelegene gedeelte van het darmkanaal, waarmede het door den dojergang zamen- hangt, grootendeeis in do buikholte opgenomen. De vo- gel, wiens bek gewoonlijk aan het stompe eind van het ei ligt, doorbreekt op den negentienden of Iwinligsten dag het schaalvlies, en kan in de luchtruinile ouder de schaal reeds ademhalen, waaruit verklaard kan worden, dat men somtijds het kieken reeds, voordat het uit het ei kruipt) hoort piepen. Eindelijk doorbreekt de jonge vogel de kalk- achtige eijerschaal, waarbij een kalkachtig, kegelvorinig uitsteeksel op de spits van den bovenbek, hetgeen later, VOGELS. 587 zonder eeuig overblijfsel achter te laten, verdwijnt, hem tol werktuig verstrekt. Hij verwijdt de daarmede gemaakte opening en blijft met een uitgeslrekten hals, nog eenigen tijd in het ei rusten en ademhalen, De bloedstroom in de allantois houdt op ; de navelring sluit zich en snoert dit vlies en een gedeelte van den dojerzak van den buik af, en het kieken verlaat het ei (^). Er blijven ons thans nog de organen van hel dierlijk leven in de klasse der vogels ter beschouwing overig. De massa van het ruggemerg is kleiner dan die der hersenen, terwijl het omgekeerde bij vissciien en kruipende diereii W'ordt waargenomen. Een eng kanaal doorloopt hetzelve in het midden. Waar de zenuwen der vleugels [plexus hrachialis) ontspringen, wordt het ruggemerg, hetwelk in het bovenste gedeelte van den hals dun is, breeder; eene oog aanmerkelijker zwelling is in de lendenslreek aan- wezig, waar de zenuwen voor de achterste ledematen onl- {*) Onder de menigte geseliriflen over de ontwikkeling van het kieken aoetiien wij slechts M. iUlPIGltlI Diss. episloUca de Farmatioue pulli ór ovo in zijne Opera omnia, Loiidini tü87, fol. II, (cd. L. B. 4». II, P- 40 — 84); A. HAIIER, Deux Mémoires sur la formation du coeur dans Ie poulet, Lausanne 17.t8; c. f. wolff, Theoria generationis. ttaiae 1759 8°. (ed. sec. ibid. 1774); ejusd. Veber die BiUlung des Oarmkanals int bebriileten Uiihnchens, iibersetzi ron J. F. meckel, Italië 1812, 8°.; chr. pander, Disserlalio inaug. sistens Hstoriain ^aetamorphoseos quam ooum ineuhatum prioribus fjuinqne diebus ^ubit. Wircebui'gi 1817 8“ (en zijne, hoven reeds aangehnalde, Beilriige ">et 14 schoonc platen van D’AtlON); K. E. VON baer UeherEntwic- ^^lungsgeschichte der Thiere^ Konigsherg 1828 4^. S. 1 140 en ’a bdrdach’s Physiologie Bd. H, 2*® Aidh, S. 335 446; eindelijk '’e voorlreffelijke platen van M. P. ERDi, in het ecr.ste deel van het, door zijnen dood onvoltooid gebleven werk. Die hntioichelung des ^^enschen und des Buknche?is. Leipzig 1845, 4°. Bij de groote ver- scheidenheid van mecningcu der nieuwste schrijvers ointrcnt de platen bladen der kiem cii bij andere, nog niet genoegzaam opgehelderde, twistvragen konden wij niet stilstaan, maar zijn slcclils weinig afgewe- 'ten vaii onze, in de eerste uitgave gegeveue beschrijving, waaraan vooral 'Ie onderzoekingen van v. baer tot grondslag verstrekten. 388 VOGELS, springen. Hier wijken dc achterste slrciigen zijdelings van elkander, en zet zich het middelkanaal tot cenen zak nil, sinus rhomJmdalis, welke met eene walerachtigc vloeistof is opgevuld. Van dit gedeelte af wordt het rnggemerg steeds dunner, loopt door den staart en eindigt ten laatste met een fijn draadje ; een zoogenaamde paardenstaart is niet aanwezig De hersenen zijn meer ontwikkeld dan in de twee vorige klassen. Vooreerst is hare massa grooter ; in het algemeen althans overtreffen de hersenen in belrekkelijke grootte die der meeste kruipende dieren en van alle vis- schen (-j-). De hersenen vullen de scbedelholte geheel en al op. Ten andere blijkt de meerdere ontwikkeling der liersenen nit de plaatsing der afzonderlijke deelen, die niet meer, gelijk bij de visschen en kruipende dieren, in ééne vlakte acliter elkander liggen. Reeds hel breede verlengde merg maakt eenen slompen hoek met het ruggemerg van den hals. De tweede hersenmassa, die bij de visschen en kruipende dieren vóór dc kleine hersenen en achter de halfronden der grootc hersenen gelgen is (zie hoven hl. 253 en 447), ligt hier naar beneden, en aan de boven- vlakte ziet men sleclits de twee groole halfronden en de kleine hersenen. Deze laatste, hoezeer zijdelingsche aan- hangsels hebbende, bestaan echter hoofdzakelijk uit het middendeel, hetwelk men in de ontleedkunde vermis cere- belli noemt. Hel merg vertoont in de kleine hersenen die bijzondere takvormige verspreiding, aan welke door (*) (*) veergelijk iilcoi.Al in reil’s Aichie XI, S. 15G — 219, met eenc afbeoIJiiig van liet geliecle ruggeraerg eener gans. (j-) De betrekking is zeer vcrscliillend ; zoo vond men de verliouding tusseben bet gewigt der hersenen en dat des gebeden ligebaams biJ de musdi als 1: 25, bij den vink als 1; 22, bij de gans als 1; 300, HAllER Elem. Physiol. IV, p. 9, 10; caviEn, Leg. (PAnat. compAUV' 151, 152. Kleiner nog dan bij de gans is die betrekking bij de struis- aebtige vogels; bij den indiseben Casuaris als 1 : G70 of zelfs 1: lOOO, SIECKEt, Archiv fitr Anatomie tind Physiol. VI, 1832, S. 352. VOGELS. 58Ü de onlleedkuudigen van het menschelijk ligchaam de naam '’an levensboom gegeven is. De holte van het verlengde oierg (de vierde hersenholte) dringt diep in de kleine her- senen. Op de oppervlakte dezer hersenmassa ziet men vele dwarse groeven. De groote hersenen vertonnen geene windingen, maar hebben eene geheel gladde oppervlakte ; zij bezitten ruime holligheden {ventriouli lalerales), waarin groote, gewelfde verhevenheden liggen (de gestreepte ligchamen). Boven en achter de voorste cornmissunr is eene dunne, dwarse mergplaat, die, volgens de belang- rijke ontdekking van a. meckel, als beginsel van eeltachtig ligchaam, de twee halfronden verbindt (®). Op de grond- vlakte der hersenen ziel men nog geene brug van varolids (bl. 4i8); voor het verlengde merg ziet men aan die ondervlakte de reeds vermelde tweede hoofdmassa der hersenen, als twee zijdelingsche verhevenheden, met de cor- pora qmidrigemina te vergelijken cn inwendig hol. Uit dezelve gaan de zeer dikke gezigtszenuwen naar voren, Vormen eene bogt en naderen dwars lot elkander, om i'ich vóór den trechter te ontmoeten, waar zij zich in een aantal mcrgplaaljes splitsen, die elkander wederzijds even- oons opnemen als de vingers van twee zamengevouwen handen. De reukzenuwen ontspringen uit eene kcgelvor- ^'^ige zwelling aan hel voorste einde der halfronden ; witte mergvezels aan de grondvlakte der hcrsenhalfronden loopen ten deele naar deze zenuwen; men kan deze inergvezels van den anderen kant lot de geziglsbeddingen Vervolgen. De hersenzenuwparen zijn in hetzelfde aantal als hij de zoogdieren aanwezig; ook de hoofdverdeeling is dezelf- de. De gelaalszenuw is weinig ontwikkeld. De eerste lak van (*) (*) Vergelijk vooral A. meckei, Anatomie des Gehirns der Vogel i” F. MECKEl’s ƒ«/• die Phgsiol.U-, 181B, S. 25 — 78, Tab. I. '^vle afbeeldingen van vogel hersenen vindt men in de eerste uitgave '‘•'i Wagner’s Icones Physiologicas, Tab. 22, fia:. 2. 3, 4, Tab. 23, 14 — 17, Tab. 24, lig. IG, Tab, 25, f. 9, Tab. 20, f. 5, Tab. 27, hg- 13. soo VOGELS. liet vijfde paar liccfl ceoe verspreiding, welke van die bij de zoogdieren afwijkt cn schijnt aan te wijzen, dal hij ook ten deele aan den tweeden lak van dat paar beantwoordt; •i‘.i is ook somtijds dikker dan de tweede; de derde tak geeft geen tongzeniiw af (verg. boven bl. 449). Het tiende paar, dat van den nerims vagus, schijnt de plaals van den n. lingtialis te vervangen ; een tak van dat paar verbindt zich met den glossopharijngeus, terwijl een afzonder- lijke longtak van den vagus nog dikwerf daarenboven aanwezig is De bovenste halsknoop der groote medelijdende zenuw ligt digt bij den uitgang van het negende en tiende paar uit den scliedel. Van dezen knoop gaan twee lakken naar het hoofd, die zich met lakken van het vijfde, zevende cn negende paar verbinden. liet halsgedeelte van de groote medelijdende zenuw gaat tusschen den eersten en tweeden halswervel in het kanaal der dwarse uitsleeksels, en komt daaruit weder bij den voorlaalsten halswervel te voorschijn, loopt vervolgens over den plexus bracliialis, en vormt in de borstholte groote knoopen, die door twee zenuwdraden of eene dubbele grensstreng onderling verbonden zijn. In het achterste gedeelte der buikholte wordt de grensstreng weder enkelvoudig, en de zenuwen van beide zijde naderen naar het midden meer en meer tot elkander (f). (*) Vergelijk over de liersenzenuwen bij de vogels schlemu, Ohser- vationes neurologicae. Berolini 1834, 4°. p. 17 — 20 en m. s. tbdeT, Disquisiliones nnatomicae Psiltucorum. Turici 1838, 4°. p. 30 — 32. (f) Vergelijk, bclialve E. n. webeb, Anat. comp, nerri sympathici-, p. 24 — 38, ook Comment. de ^’ervi accesSojii Willisii AnatO' mia et Physiologia. Darmstadii 1832, 4o. p. 41, 42. In het darm- sclicil der vogels ligt eene onparigc zenuwslrcng, die van hel rectui»^ waar zij het dikste is, lot het duodenum langs de kronkelingen van hot darmkanaal voortloopt. Bij de cloaca ligt een langwerpig, groot eind-ganglium ; hij het onderste gedeelte der dunne darmen heeft det® zenuw gcene knoopen. Zie de helangrijkc onderzoekingen van beM.'*^ VOGELS. Ö91 Het gevoel der vogels kan niet zeer ontwikkeld zijn, daar hun ligchaarn, met uitzondering van den bek, van de pooten, en bij sommigen van eeaige gedeelten van den kop of den bals, geheel met vederen bedekt is. De voorste le- dematen kunnen volstrekt niet tot tasten dienen, daar zij in vleugels veranderd zijn, en ook de achterste ledematen dienen, behalve lot staan en gaan, slechts tot aangrijpen, zonder dat er eene inrigting tol tastgevoel is op te mer- ken. Bij enkele vogels kan de bek tot taslorgaan dienen, zoo als bij de eenden, waar do huid, die denzelven be- dekt, dun en week is, waarover zich vele takken van het vijfde zenuwpaar verspreiden. Wij kunnen hier van de vederen der vogels gewagen, eene bedekking der huid, welke uitsluitend aan deze klasse eigen is, en waaraan het ligchaam dezer dieren niet alleen hel sieraad van schoone kleuren, maar ook de bevallige, ronde vormen verschuldigd is, waardoor het zich onder- scheidt, De veders hebben aan haar ondereinde eene kor- tere of langere hoornachtige buis, de spoel [scapus, cala- nius), waarmede zij in de huid bevestigd zijn. In het Verder naar de spits loeloopend deel, hetgeen de schaft {rachis) genoemd wordt, loopt over de buitenvlakte, die glad en eenigzins bol is, eene plaat als voortzetting van het hoornachlig grondstuk, dat tot aan het eind der veder, steeds smaller wordend, voortloopt. Aan de binnenvlakte heeft de schaft eene overlangsche groeve. De schaft be- slaat uit cene wille, sponsachlige zelfstandigheid, welke naar ïlie van hel merg van vlierboomtakjes gelijkt, en in de huis der spoel met twee of drie wortels ontspringt. Ove- tigens is de spoel niet geheel ledig, maar bevat eenige vliezige deelen of tusschcnschoijcs (de dusgenoemde ziel veder), die aan het onder- en aan het boven einde 'Ier spoel bij den aanvang van hel merg der schaft zijn *a zijne Verljandelitijf, Veber ein selbsliindiges Dannnervensy tlem. herlin 1847, folio. 592 YOGELS. vastgehcclit cn trechter vormig in elkander £ teken. Van de schaft gaan aan weerszijden naar de spits der veder schuins toeloopeude lakken af (/'amrmTzscii, bij andere schrijvers radii of barbae). Dit lakwijze gedeelte der veder noemt men de i'lag (vexilium). De hoornachtigc blaadjes, die haar zamen- stellen, zijn wederom aan weerszijden met fijnere, voor het blootc oog naauwelijks zigtbare stralen (radii nitzsch, barbulrw) voorzien; de voorste rij dezer stralen, d. 1. die, welke naar de spits van de schaft gekeerd is, draagt mi- kroskopisclie haartjes, die ten deele aan hun uiteinde haakvormig omkrullcn, en zich over de achterste stralen van den naast voorgaanden lak heenslaan. Het is door deze haakjes, dat de lakken van de vlag, bij de slag- en slaart- pennen vooral, zoo glad aanéénsluiten ; als men ze vaneen- trekt, schijnen ze als aan elkander te kleven {*). Bij de vederen van zeer vele vogels komt, uit een groefje of navelvormig kuiltje, aan het begin van de groeve der bin- nenvlakte van de schaft, eene nevenveder (pluma accossoria, hyporrachis sitzscii) te voorschijn, die bij den Casuaris de hoofdschaft in grootte evenaart, maar gew'oonlijk veel klei- ner dan deze, doch op dezelfde wijze gevormd is. Bij de slagpennen der vleugels cn de staartpennen wordt dit deel nimmer aangetrolTen. Met de spoel zijn de vederen in eene buis bevestigd, welke door eene verdubbeling der huid gevormd wordt. Wanneer men eenen levenden vogel vederen uittrekt, ontstaan op die plaatsen weldra nieuwe, en deze herstel- ling heeft bij de vogels ook jaarlijks, bij het zoogenaamde ruijen, plaats. In den grond van het kanaal, waarin de vederen bevestigd, waren, wordt weldra eene vormen- de vloeistof afgescheiden, welke zich allengs vermeer- (*) Eene goede afbeelding van deze inrigfine; vindt men bij nOOKB Microgruphia, Tab. 23, fig. 2; de af bedding van PERnADLT daarentegen, door OWEN in todd’s Cyclop. I, p, S.'ÏO o\ergcnornen, is nicldenaluni' niet overeenkomstig. VOGIiLS. b03 '^ert en in een, van onderen open blaasje omsloten wordt. blaasje neemt spoedig de gedaante van cenen lang- werpigen kegel aan, welks grondvlakte naar beneden ge- keerd is ; als een hoornachtige koker doorboort het ver- ''olgens de huid, en laat eindelijk aan zijne spits de vlag door van de, inmiddels in dien koker ontwikkelde, nieuwe ''eder. Hoe meer zich de veder ontwikkelt, des te meer lost zich de hoornachtigc koker in schubjes en blaadjes op, On valt gedeeltelijk door schudding der vederen uit, of "'ordt door den vogel bij het reinigen der vederen met den bek uitgetrokken. Sommige donsvederen, welker spoel nooit geheel gevormd wordt, maar steeds onvolkomen blijft, Scheiden daarom een stof of poeder af, hetgeen uit dezen koornachtigen koker valt; men kende deze veders sedert 'ang bij de reigers, waar zij achter op den rug voorko- nien, maar zij zijn ook bij andere vogels, bij eenige P^pegaaijen b. v. en roofvogels aanwezig. Het is derhalve de .spits van de veder, die het eerst Bezien wordt. De vlag wordt ook in den gemelden koker •‘et vroegst gevormd. Later ontslaat de spoel, die eerst ®etien ring vormt aan den grond van dezen koker, doch •"ch vervolgens pijpvormig verlengt. Het laatst wordt de ®ehaft voortgebragt, die eerst uit twee zijdelingsche deelen ‘eslaat, welke bij de hoornachtigc plaat van den voor- ent spoedig zamengroeijen, doch van achteren langer Bescheiden blijven, vanwaar dan ook de langwerpige groef ^“•slaat, die wij aan de achterzijde der schaft opmerkten. e vliesjes eindelijk, die de spoel opvullen, zijn overblijf- sels van de vloeistof, in welke zich de veder gevormd ‘‘eft en welke in deze geslotene ruimte langzamerhand ‘'Gi’droogd is geworden t ) Over de wljie van wording dor vederen zijn vcrscliillcnde waar- ^ '“'"gen bekend jjemaakt. Wij hebben in onze beknopte beschrijving geliruik gemaakt van die van A. MECKEi, üeber die Federbil- Ve Archiv ƒ. d, Physiol XII, S. 37 — 96, met afbeeldingen, '“■gehjk voorts F. CDVlER, Mém. du Mus.WW, p. 327—368. (reciaM, 58 VOGELS. 39 ^ Even als in de zoogdieren, vóór hel wisselen der melktanden, de beginsels der blijvende tanden aanwezig zijn, zoo is er bij het rnijen der vogels ook reeds in den grond der huidcel onder de oude veder een blaasje, waaruit later de nieuwe veder voortkomt. Even als het jaarlijksche afvallen der hoornen bij de herten slaat ook het uitvallen der vederen in naauw verband met de ge- slachts-verrigting. Gelijk gesnedene herten hunne hoornen niet meer afvverpen, zoo ruijen ook vogels bijkans niet meer, nadat men hen tot de voortplanting ongeschikt heeft gemaakt. De betrekking tusschen de geslachts-verrig- tingen en de vederen blijkt overigens duidelijk uit de bekende, reeds bovenvermelde verscheidenheid van den vedertooi bij de verschillende seksen, terwijl eindelijk enkele wijfjesvogels, die door ouderdom opgehouden heb- ben eijeren te leggen, somtijds een kleed aannemen, dat naar dat van de mannetjes harer soort gelijkt, zoo als b. V. bij fazanten en eenden is waargenomen {* *), Het ruijen der vogels geschiedt gemeenlijk tegen den aanvang van den herfst, nadat de broeitijd voorbij is; vele vogels, diegenen namelijk, welke een winterkleed hebben, wisselen tweemaal ’sjaars van vederen en leggen het win* terkleed in het voorjaar voor den paartijd af. Men kan de vederen in vederen van den omtrek {pen' me) en in donsvederen (plumulae) onderscheiden. D® eerste zijn met eene volkomene spoel en met stevige tak' ken en stralen voorzien. De donsvederen hebben eene onvolkomene, korte spoel, en do stralen, zonder haartje® of haakjes, verloonen, onder het mikroskoop, donkere, De •plumarum pennarumqiie evoluttone. Acc. Tab. III, Lipsiae 181^, cn C. schres'K De formaliune pennue, Dorpati 1848 7.ijii mij aUc®” beheinl uit BEICDERT-s Jahres bericht ia MciLlER’s Archiv 1847, S. 2^ cn 1849. S. 21.) (*) BtDMEKBACn, Inslituliones physiol., p. 508 (cd. 1798); GEOFFR. SAl.M-nUAlRE, Mém. du Mus. d’Uist. nat. XII, p. 220.-22^ cn Essais de Zoologie générale. Paris 1841, p. 493 — 514. Pl. VOGELS. 895 van elkander verwijderde, knoopvormige zwellingen, waar- door zij als in langwerpige geledingen verdeeld schijnen. Kr zijn vederen, die door geheel gemis of geringe ontwikkeling van de vlag, bijkans naar haren gelijken, en welke men als eene derde soort onder den naam van draadvederen {filoplmnae) onderscheidt. De pennen slaan meestal in zekere bepaalde streken (pterylae nitzscii), tnsschen welke andere plekken liggen (apleria), die slechts met donsvederen bekleed of geheel naakt zijn, hoezeer ze door dc vlaggen der naastbij gelegene pennen bedekt worden. De verschillende inrig- ling dezer bevederde velden is vooral door nitzscb, in Onderscheidene vogelgeslachten, zorgvuldig nagespoord en als hulpmiddel bij de rangschikking gebezigd (*). De pen- nen der vleugels en van den staart dragen nog verschil- lende benamingen. De groote ponnen, die in eene rij aan itges prirnores s. remiges primi ordinis); daarop volgen dc dusgenoemde Weme slagpennen {remiges secundi ordinis), 'velke aan veel gi'ootcr verschil van getal onderworpenen ®an de ellcpijp gehecht zijn. De duimvleugel (alula, ala '^Puria) is een bundel van kleine, stijve pennen, buiten- waarts aan den duim ingeplant. Somtijds is de duim, in plaats van vederen te dragen, met een kegelvormig, hoorn- 3chtig omkleedsel bedekt. Men noemt de vleugels alsdan üospoord (alae calcaratae), zoo als bij Pnrra jacana r.., ^alamedea enz. De groote pennen van den staart noemt ^en stuurpennen {rectrices) (f). De groote pennen van (*) c. L. NiTZScn, System der Pterylograpliie . Mit X Kiipfertafeln, balie 1840, 4“. Ia de bijvoegsels van den uitgever, I’rof, eürmeistsk. Vindt men ook bijdragen tot de ontwikkelings-gescbiedenis der vederen, Welke men bij de boven aangebaalde vergelijken kan. (t) Bij dc besebrijving van vogels telt men deze pennen van buiten inar binnen, zoodat elke der buitensten de eerste genoemd wordt, de 'aarop volgende de tweede euz. lot de middelste toe. 58^ 59G VOGELS. de vleugels en den staart worden door kleinere bedekt {dekpenneti, teclrkes; die van den staart noemt men ook calypleria). Huidklieren of smeer- en zweetklieren, die bij de zoog- dieren gemeenlijk in groot aantal aanwezig zijn en over de meeste deelen van het geheele ligchaam verspreid staan, ontbreken bij de vogels, met uitzondering van eene, op het staartbeen, onder de huid liggende klier, die ech- ter bij sommige afwezig is. Zij bestaat uit twee lappen, gevormd door blinde, evenwijdige buisjes, en scheidt cene witte of gele, olieachtige stof af, welke de vogels met hunnen bek uit de uitvoeringsbuizeu drukken, en waar- mede zij hunne vederen bestrijken. Deze klieren zijn bij sommige watervogels (vooral bij Sula, Sterna, Procella- ria) meer ontwikkeld dan bij de overige {*). Wij keeren, na deze invlechting van de beschrijving der huid en vederen bij de vogels, tot de beschouwing hun- ner zintuigen weder. De smaak is bij de vogels weinig ontwikkeld en bij do meeste soorten schijnt de tong zelfs volstrekt ongeschikt om als werktuig van dezen zin te dienen, en slechts een hoornachtig omkleedsel van de twee, naast elkander liggende of lot een enkel vergroeide kraak- beenderen of beenderen te zijn, welke van voren aan het ligchaam van het tongbeen vastzitten [ossa lingualia s. enloglossa). Bij de papegaaijen nogtans is de long dik en vliezig en met vele lepeltjes bezet. Even eens is dezelve vliesachtig bij vele watervogels, b. v, bij de eenden, waar zij aan den rand met stijve, borstelvormige tandjes voor- zien, met rijen van harde plaatjes gewapend en aan den grond met lange, weeke tepeltjes, voor welke een groote gegroefde knobbel ligt, bedekt is. Bij de uieesle vogels dient de long slechts tol de doorzwelging of tot het aan- grijpen van voedsel, zoo als bij de inseklen, waar zij zich {*) Vergelijk schneider, Ahhandluugeii sur Auf Mürung der Zoö- logie it, Handlungsgeschickte 17k4, S. 158, 159, 333, xIEDEMANN. Zoologie II, S. 135 — 137, Nlizscn Pterylograpliie, S. 54 — 59, VOGELS. S97 »er uit (leii nroucl kan uitstrekken, liet tongbeen beslaat, behalve de gemelde kraakbeenige of beenige kern der tong zelve, uit een niee.stal langwerpig ligcbaani, waaraan van achteren gewoonlijk nog een stijlvormig heenije bevestigd is [urohyalv van geoffcov), en uit twee lange hoornen, die som- tijds aan de punt kraakbeenig zijn en veelal door twee ge- ledingen gevormd worden. Bij de spechten en colibris klim- men deze hoornen langs den schedel tot aan den grond der bovenkaak op, en glijden hij het uitstrekken der tong naar beneden. De tong der vogels kan in haar geheel door uit- wendige spieren vrij sterk bewogen, uitgestoken en terug- getrokken worden ; maar zij bezit weinig buigzaamheid en 's dus niet in staat om hare oppervlakte, zoo als bij het smaken vcreischt wordt, in veelvuldige aanraking met het ''oedsel te brengen. Meer ontwikkeld is het reukorgaan. Op rlcn rug van flen bek ziet men op grooten of kleinen afstand van de Spits, meestal meer naar den grond, de twee neusgaten Dikwijls zijn deze openingen, opdat zij niet door zand en Slof verstopt zouden worden, met borstelharen (stijve, on- volkomene veders) bedekt, vooral bij die vogels, welke bun voedsel uil den grond halen. Hel dwarse kraak- beenige tusschcnschot der neusholten, dat op het ploeg been rust, is bij eenige vogels doorboord (nares perviae). De neusholten zijn ruim en openen zich van achteren met ®ene spleet in het verhemelte. Voorhoofds-boezems zijn bij de vogels niet aanwezig. Binnen de neusholte vindt **ien aan weerszijde drie, gemeenlijk kraakbeenige, soms beenige platen ; dc middelste plaats heeft meerdere of min- ^ere spiraalvormige kronkelingen, dc onderste is steeds *6er klein. Deze platen komen met de schelp wijze of (*) (*) Bij Sula alba zouden zc, volgens HITZSCH geheel ontbreken, Jah- '’^^bericlu der Naturf. Gesellsch. au Halte, 1825, S. 23. SCBlEGEl ^eeft xe echter hij dien vogel gevonden, doch kon ze niet ontdekken 'J Sula piscatrix en parva. Tijdscbr. voor natuurl. Geschied, en ^hsiol. II, 1839, s, 168-172- 398 VOGELS. spousacliligc beeudereii {ossa turbinala) der zoogdiererj overeen ; zij zijn met een viltachtig slijmvlies bedekt. Ue reukzenuwen dringen onverdeeld in de neushoUe, zonder eerst door een zeefvormig plaalje (alleen aan de zoogdie- ren eigen) heen te dringen. Zij verdeden zich in de neusholte in vele fijne takjes, welke zich over het tus- schenschol en in de bovenste schelp verspreiden, welke voornamelijk de zitplaats van den reuk is, en welker grootte met de fijnheid van dezen zin schijnt toe te nemen. De onderste schelp ontvangt hare zenuwen alleen van den eersten tak van het vijfde paar. Volgens de ontleedkundige onderzoekingen en op vogels genomene proeven van scaiu’A zouden de stellloopers den fijnstea reuk hebben, en daarop de water-, roof- en klimvogels volgen, terwijl deze zin het stompste is bij de zingvogels en de hoenders. Ook schijnen volgens dezen grooten ontleedkundige, de manne- tjes eenigzins scherper te rieken dan de wijfjes ("). 'lot het reukorgaan behoort ook een paar klieren, hetwelk jacob- soN en jtiïzscii nader hebben leeren kennen. Niet slechts bij de watervogels, maar bij nagenoeg alle vogels vindt men op het voorhoofdsbeen, of boven den rand der oogholten of in deze holten, aan weerszijden eene klier, welker uitvoeringsbuis naar de neusholte loopt. Het vocht, dat zij afscheidt, is waterachtig, en schijnt met het vocht der tra- nen overeen te komen (-(-). Het gezigtsorgaan is zeer ontwikkeld. Men heeft in deze klasse geene voorbeelden van soorten, die kleine, door de huid bedekte oogen hebben, welke tot zien ongeschikt zijn, zoo als bij enkele andere soorten der overige klassen van gewervelde dieren het geval is. De oogen zijn bij de (*) (*) ScABPA De Andiht et Olfactu p. 77 — 85, Tab. III; vergelijk ook HARWOOD, System der vergleichenden Anatomie u. Phystol. ‘OtS dem Englischen von C. R. W. wiedemASN. Berlin 1799, 4'>.S.28— 32, ZusiUze S. 80 — 85. (■|-j JaCOBSON, Bulletin de la Soc.fMlomatique, fs.\rï\, 1813; e. I' SITZSCH iii MECKEl’s Arcliiv jilr die Physiol. VJ, 1820,8.234 — 26®' VOGELS. 599 vogels claarenlegen groot, vooral bij de roofvogels. Met uitzondering der nachl-roofvogels, waar zij naar voren ge- rigt staan, zijn zij zijdelings geplaatst, aan weêrszijde bo- ven den hoek van den bek of meer naar achteren van den kop, zoo als bij de snippen. De oogbol is van voren en van achteren door een bolvormig segment omsloten, maar het voorste segment behoort tot eenen kleineren bol en alzoo is de ronding van het hoornvlies veel sterker, dan die van het harde oogvlies in den grond van het oog. Wanneer bet achterste segment groot is, worden de twee segmenten door eenen smallen, schuins naar voren loo- penden rand vereenigd; is daarentegen hel achterste seg- ment slechts een klein gedeelte van eenen bol, dan ver- lengt zich deze verbindende rand tot eenen afgekuotten kegel en de as van het oog wordt alsdan veel langer, zoo als b. V. bij do uilen. Het harde oogvlies neemt tusschen zijne lagen daar ter plaatse eenen ring op van beenige plaatjes of schubjes, welker aantal bij verschillende vogels verschilt, doch gewoon lijk veertien of vijftien is ("'"). Het vaatrijke vlies [chorioïdea) is met een zwart pigment over- vloedig bedekt. Als eene bijzondere inrigting van het oog der vogels moet de zwarte waaijer of kam (peclen) ver- meld worden, welke iiit eene plooi van het vaalrijke vlies ontslaat en als eene hoogero ontwikkeling van den zeissen- vormigen band in het vischoog (zie boven bl. 239) en van de bij vele hagedisachtige dieren aanwezige plooi (zie bl. 454) moet worden aangemcrkl. Deze waaijer loopt Van de intrede der geziglszenuw in den oogbol schuins uaar boven lot de as van den oogbol, en strekt zich bij velen tot het beursje der lens uit. Het getal der plooijen is verschillend; zij zijn het talrijkst bij lic Passeres,\an 20 tot 50; daarentegen zijn zij in het kleinste aantal aanwezig (*) (*) Eene uitvoerige Lesclirijving van dezen Leenigen ring gaf J. A. Al- 8£RS, Beitrage zur A-naiomie u. Physiologie der Thiere, l^tes Heft. Bremen 1802, S, 73— 106 niet afbeeldingen. 600 VOGELS. bij iiachlroofvogels eu CnprimuUjus (6 — 7) {* * * (§)). Spier- acluig weefsel bezit dit deel niet, en zoo het in het oog door verandering van zijnen onivang eenige werking uit- oefent, moet die veroorzaakt worden door de mindere of meerdere uitzetting der bloedvaten, welke daarin zeer talrijk zijn. Over hel vermoedelijk nut van den waaijer bestaan vele gissingen ; wij vermelden hier sleciits het ge- voelen, reeds vroeger door peïit voorgedragen en later door TREViRANos aatigediongeti, dat het pecleii, do schuins in het oog vallende lichtstralen opslorpendc, het vermogen om buiten de rigting van de as des oogbols te zien, be- perkter, het zien in die rigting daarentegen duidelijker cu scherper maakt. Hel Ugamentum ciiiare, dat bij de zoog- dieren vezelachlig is, bevat hier spiervezels (f) ; lusschen zijne twee platen is eene opene ruimte {canalis Fonlanae); de regenboog bezit cene sterke contractilileit, en vertoont spiervezels, welke in kringvormige bundels evenwijdig rondom de pupil loopen, en onder de uitwendige pigmentlaag lig- gen (§), van welke de verschillende kleur van den re- genboog (gemeenlijk geel of bruinachtig) afhangt. De oog- appel is meestal rond. De lens is gemeenlijk des te bol- ler hoe platter het hoornvlies is, b. v. bij de zwemvo- gels; zij is intusschen over hel geheel veel minder bol dan bij de visschen en kruipende dieren, en ligt ver van het bolle hoornvlies verwijderd, zoodat de eerste oogkamer (*) Vergel. WAGNïR Beitr. sur Anat. der Vogel. (I.l.) S. 205— .300. Bij ontbieektditdeel, volgens OWiNjZooi Transact.W, p. 293; dit is een cenigo uitzondering. Zie overigens over liet peclen aiïM. JIOSCIIKE, Commentatio de Peclinis in oculo Aviuui potestate anato- mica el phgnolo^ia, Aceedit Tab. aen. Jenae 1827, 4°. (f) Deze vezels -normen Aenmusculus cramptonianus, naar den ont- dekker CRAMPTON dus genoemd. (tHOMSOn’s Annals of Philosophy't 1813, p. 172, volgens aanhaling van BLDMENBACn Ilandb. d, vergl' Anat. Auü., S. 420.) (§) Zie A.KRODN, Veher die Structur der Iris der Vogel, WüllBB’® ArcMv 1837, S. 357—380. VOGELS. G01 1‘uim eu de hoeveelheid van het walerachlig vocht aau- zieiilgk is. Behalve door het peclen ondcrsclieidt zich het Oog der vogels van dat der zoogdieren hoofilzakclijk ook door de inrigling en den loop der nervi ciliares, die hij de zoogdieren van alle kanten in den oogbol en de iris dringen, Lij de vogels daarentegen slechts van ccnen kant, aan de onderzijde van het oog, en zich vervolgens in tak- ken verdeden, die zich kringvortnig over de iris ver- spreiden (*). Er zijn drie oogleden aanwezig ; behalve de twee horizon- tale oogleden, het bovenste en hel onderste, is hier namelijk steeds ook een derde vertikaal ooglid aan den binnen- kant, de inembrann niclitans, dat doorscliijocnd is en de al te sterke werking van het licht matigt, wanneer het zich als een gordijn over de voorste oppervlakte van den oogbol uitspreidt. Bij verscheidene vogels, dagroofvogels h. V., bij de neushoornvogels [Rhamphaslos), bij Casua- nus, bij Slruthio vindt men eene rij van zwarte oogharen of stijve, onvolkomene vederen langs den rand van beide oogleden. De traanklier is gewoonlijk klein, rond en roodachtig, en ligt naar hoven aan den achterkant van het oog. De vogels hebben daarenboven eene groote, zoo- genoemde Hardersche klier (zie boven hl. 4S3) aan den voorsten rand van den oogbol, welker uitloozingsbnis zich achter de membrava niclitans opent. Dit vlies wordt door eene spier bewogen [musculus pyramiduUs), welke aan de achterzijde van het harde oogvlies onder de inplanting van de gezigtszenuw ontspringt eu een zeer lange pees heeft, die boven de gezigtszenuw en tusschen een kanaal van oene tweede, breede spier {mtisc. yuadratus), aan de achterzijde van de scfero/tcfl, boven de gezigtszenuw gelegen (*) Kieser in OKEti’s und kieser’s Bcitr. sur vergl. Zoolo^ie natotnie u. Physiol. 1807, 11. S. 98; zie afbeeldingen in trevirands sur Anat. u, Physiol. der Sinnes-werkseuge. Bremen 1828 Heft 1, Tab. I, f. 12, 13. 002 VOGELS. is; de pees komt uit dit kanaal te voorschijn en gaat nu over den oogbol naar voren, om zich onder aan liet derde ooglid in te planton ('*'). De oogbol zelf heeft de- zelfde zes spieren, die ook bij den mensch aanwezig zijn, vier regie en twee schuinsche; zij bedekken ten deele de twee vorige spieren en zijn kort; de oogbol is bij de vo- gels minder bewegelijk, en het rigten van den blik naar verschillende voorwerpen wordt bij hen minder door de bewegingen van hel oog, dan van den geheelen kop ver- oorzaakt (f). Het gehoororgaan is bij de vogels veel meer volgens éénen grondvorm iiigerigt dan bij de kruipende dieren, waar het in onderscheidene orden op zeer verschillenden trap van ont- wikkeling slaat. Behalve de doolhof, heeft het gehoororgaan bij alle vogels eenc Irommelholte, een gehoorbeenije, eentrom- melvlies, eene Eustachiaansche buis en eenen uitwendigen ge- hoorgang. Eene dunne beenplaat omsluit den vliezigen dool- hof, en, daar deze plaat door celachlig en los been weefsel omgeven is, kan men den beenigen doolhof bij de vogels gemakkelijk blootleggen. De drie halfronde buizen zijn groot. De binnenste en voorste is de grootste ; zij loopt van voren naar achteren met hare kromming naar boven, en vereenigt zich met haar achterste uiteinde met dat der achterste buis, wier bogl naar buiten gekeerd is en die loodregt ligt; de derde buis ligt bijkans onder eenen regten hoek, kruiselings onder deze en dus waterpas, en heeft twee afzonderlijke openingen in den voorhof. De voorhof is klein. Het slakkenhuisje heeft de gedaante van (*) nier ligt somtijds, om dc pees op hare plaats te houden, een klein knobbelvormig beentje op den beenigen oogring. Vergelijk over deze spieren nitzsch, Osteogr. Beilr., S. 80, 81, Taf. I, f. 6, 7; zi® ook de afbeelding en besclirijving dezer spieren in bet oog van den struisvogel in Catalogus of the physiol. Series in the Museum of the College of Surgeons UI, p. 206 — 208, l’l. 42, f. 4 — 7. (f) Vergelijk over bet oog der vogels kieser, Ueber die Metamof" phose des Auges des behriiteten Hanchens 1.1. S. 89-— 108, W. ®’ SOE.WERRING, De oculair sectione horizontali p. 47 — S5, enz. VOGKLS. 605 ueueii stompen kegel, welke aan het einrlc in een ovaal knopje aanzwelt. De inwendige holle van het niet gewon- den slakkenhuis wordt door een dun vlies in twee hollen verdeeld, hetwelk uitgespannen is tusschen twee gcbogene, aan hare uiteinden met elkander verhondene, kraakbeenige stronken, die eenen langwerpigen eironden ring vormen. Er is een venster van het slakkenimis evenals van den voorhof ; het laatstgenoemde of eironde venster, is het bovenste en grootste; digt daaronder ligt het venster van het slakkenhuis, dat hier mede nagenoeg eene eironde gedaante heeft, en dus ten onregte fenestra rolunda genoemd wordt. Ilelgehoor- beenlje is slijlvorrnig, en eindigt met eene langronde ofdrie- hoekige plaat, waarmede het op het venster van den voorhof rust. De openingen der Euslachiaanschc buizen liggen digt bij elkander in het verhemelte, achter de inwendige openingen der neusholte. Het trommelvlies heeft eene van buiten bolle oppervlakte. De uitwendige gehoorweg is kort ; zijne opening is met een krans van, somtijds bijzonder gevormde vederen omgeven, die bij enkele vogels verlengd zijn cn boven de overige van den kop uitstéken. Bij de uilen is eene met onderscheidene huidplooijcn voorziene holle voor den uit- wendigen gehoorweg aanwezig, welke reeds eenigermale met een uitwendig oor overeenkomt (*). De spieren zijn in deze klasse zoo ingerigt als de bij- zondere leefwijze der vogels vereischle. Sterk ontwikkeld zijn de huidspieren, die in talrijke afzonderlijke partijen Verdeeld zijn en geene dergelijk zamenhangende laag {pan- niculus carnolus) vormen, als hij de zoogdieren aanwezig is. (*) Zie over het gehoororgaan der vogels scarpa, De Aaditu et OU factu^ p. 32 — 36, thevirands, Ueber den innern Bau der Schnecke Ohrs der Vogel, Zeitschr. f. Physiol, I, S. 188 — 187, Tab. IX; VVikdischmann, De penitiori auris in Ampliib. siructura p. 28 — 36 (waarmede men wederom vergelijke irevirands, Die Erscheinungen Geselze des orgaiit] Lebeus, 1832, It, S. 119, 120); bresCHET ^och. anal. et physiol. sur l’Organe de l’ouie dans les Oiseaux, Ann, des Sc, nat., 2® Série, Tom. V, Zoologie p. 5 — 52, Pl.I, H. VOGELS. CO-i Dc pennen ol' meer stevige veders aan de oppervlakte des ligcliaanis hebben afzonderlijke, zich van de huidspier- laag ontwikkelende, kleine spieren, elke veder vier of soms vijf in getal, zoodat het geheele aantal op meer dan 1 2000 kan berekend worden (‘^). De overige spieren vertoonen eene opbooping der vleeschmassa zoo digt mogelijk naar den romp, door welke inrigting de spieren der ledematen korte buiken hebben met lange poezen, die, vooral bij de poolen, eene groote neiging tot verbeening aanbieden. Bijzonder sterk ontwikkeld is dc groote borstspier, welke bij de meeste vogels al de overige spieren te zomen in massa overvreft, doch bij de struisachtige vogels klein blijft. Deze spier trekt het armbeen naar beneden, en is dus bij hel vliegen het voornaamste beweogmiddel. Minder ont- wikkeld zijn de ophelfende spieren van het armbeen, b.v. de delloideus, dien men gewoonlijk als door drie spieren vertegenwoordigd beschrijft, waarvan echter twee (m. del- toideus medius en inferior') door iietziüs als spieren van het schouderblad {musculus supraspinatus en m. infra- spinalus) worden beschouwd. De eigenlijke mmc. delloidous ontspringt van hel ossiculiiin humero-capsulare en met een tweede hoofd, meer naar beneden en naar achteren, van het voorste eind van het schouderblad ; hij hecht zich aan de kam van het armbeen vast (f). Bijzonder aan de (*) Nitzsch, .^aTl'TellaaIfl door carcs Vergl. Zoot.i, S. 294. Sommige liuidspioren drnkken de onder de Iniid liggende luctilzakken te zamen ; zij zijn bij AS«t« hnssmia door owen vermeld, A'roeeei/jHys o/ /Ae Zoo/- Soc. Part. I, 1830 — 1831, p. 91. Dezelfde ontleedkundige gaf ceiic uitvoerige besclirijving van de Iiuidspicren bij Apteryx, waar zij meer dan gewoonlijk ontwikkeld zijn, belgcca met dc bijzondere dikte der huid en waarsebijnlijk ook met de gewoonte van dezen vogel van in den grond te wroeten, zamenbangt, waarbij bet noodig is de losse narde van de vederen te sebudden. Proceedings of the Zool. Soc. X, 1843, p. 22—24. (t ) Over de analogie der spieren van de voorste ledematen bij vogels gaf BETziiJs eenige teregtwijzingen, waarin bij onder anderen aantoont, dat dc dasgenoemde m. suhclavius niet aan de gelijknamige spier der zoogdieren beantwoordt, maar liever costo-coracoideus of peciottd^* VOGELS. GOS vogels eigen zijn de spieren^ die de niet veerkrachlig vezel- weefsel voorziene huidplooi des vleugels spannen en lange peezen hebben; aan de bovenste huidplooi, tusschen het opperarmbeen en den voorarm, onderscheidt men er twee; aan de achterste plooi, lusschen het opperarnibeen en den romp, is een enkele dergelijke spanner aanwezig. De buik- spieren zijn dun en zwak ; de regte buikspier heeft geene dwarse pcesstrooken {inscriptiones tendhieae) . Spieren, welke oiet den psoas en iliacus internus overeenkomen, vindt men bij de vogels gemeenlijk niet. De spieren van den hals zijn, bij de groote bewegelijkheid van dit gedeelte der wervel- kolom, sterk ontwikkeld. Het middenrif ontbreekt wel oiet bij de vogels, zoo als men vroeger veelal aannam, maar is echter bij hen, met uitzondering van den Apteryx, zeer verschillend van dat bij de zoogdieren, grootendeels peezig en lol de buikvlakte der longen beperkt (v). Hel staan der vogels, de ondersteuning des ligchaams door de achterste ledematen, wordt door de buigingen der geledingen, door hel naar voren gebogen dijebeen, en de eveneens naar voren geriglcn tarstis, gelijk ook door de 'ange, wijd uiteen staande vingers begunstigd. De buiging der vingers bij het omvatten der lakken wordt bij vele vogels, ook onwillekeurig en zelfs gedurende den slaap, door het gewigt des ligciiaams veroorzaakt, hetgeen het knie- êewricht buigen doel. Eene spier, die van het schaambeen langs de binnenzijde van het dijebeen loopt [musoulus gracilis reclus inlernus) , gaat namelijk met hare lange, dunne pees *^iHor moet Leeten. De als wzHor IiescLoinvde spier is veeleer 'tnalooff aan den «*, subclovius^ Zie Föt'handlingtif' "vid de Shanditiu- ^islce Naturf orskarnes Möte i Slock/tolm, 1842, p. 659 664 (uit- treksel in MiiltER’s Archiv, 1814, S. 15). (*) Vergelijk over de spieren der vogels, bclialvc ^e algemcene wcr- van cdvier, iiebemank, meckel enz., hecsikger in meckei’s ■^rchie f. d. Physiol. VU, S. 182 — 197, ïaf, 3 ; scnOEPSS, fiesc/irei- der FtUgelmuskeln der Fögel in MECKEl’s Archiv f. Anat. u. 1829, S. 72 — 176; E. d’aitON, De Strigum musculis Com- ’‘^e>italio. Halae 1837, l». 60C VOGELS. over hot kniegcwriclit naar buiten, en hecht zich aan hel boveneinde van de doorborende buikspier der loorwn. IFel loopen der vogels is bij vele kleine zangvogels meer een springen; bij de struisachtige vogels wordt de snelle loop door het slaan met de vleugels ondersteund. Sommige vogels zijn lot het zwemmen bijzonder geschikt, andere tot het klimmen ; maar er heerscht eene zekere wet van vergoeding in deze verschillende bewegingen, zoodat de vaardigheid in de eene soort met mindere geschiktheid of geheel onvermogen in de andere gepaard gaat. De meest algemecne, de hoofdbeweging is echter het vliegen; gelijk bij het zwemmen do pooten hun zwemvlies uitspreiden en de loonen van elkander verwijderen, terwijl zij zich naar achteren uitstrekken, en bij de daarop volgende, naar voren gerigte beweging zich zamenvouwen en met de kleinste op- pervlakte het water doorklieven, zoo spreiden ook de vleu- gels zich uit bij het nederslaan, om op eene grootc opper- vlakte der lucht te werken, en vouwen zich bij bet schie- lijk naar voren brengen weder te zamen. Regts en links vliegt de vogel, door in het eerste geval meer den linker, in Jiet tweede meer den regter vleugel te bewegen (*)■ De staart, welks pennen men sluurpennen genoemd heeft, dient minder om deze zijdclingsche, dan om, door zich ter neer te drukken of op te heffen, de verlikale beweging Ie regelen (-}-). Ongewoon snel is de beweging van bet vliegen, wanneer men die met de bewegingen der overige dieren vergelijkt. Er zijn onder de vogels sommige, die meer dan 00' in eene sekonde afleggen. Van de snelste renpaarden is de snelheid slechts ruim 40' in eene sekonde. (*) Tevens werkt liicrhij ook de duimvlcngcl (bl. 595), welken SiLBEnscaiAG en precdti daarom Lenhfittig noemen. (f) iteeds BOfiEill bad dit aanircloond, De Motu Ilaja® Comilum. 1743, 4°. p. 19G, 197; ovcrig;ens bad BOBElll zeer over- drevene voorstellingen van de spierkraebt der vogels, die vooral weder- legd zijn door j. j. rRECüTi in zijne Vutersucliungen ilber den FlnS der Vogel. AVien 184G, VOGELS. 607 cn, zoo enkelen meer afleggen, kunnen zij deze snelheid slechts kort volhouden. Men verhaalt, dat een valk van den Franschen koning iiE.MjniK II, in één’ dag van Fonlaine- hleau naar liet eiland Malta gevlogen is (^). De zielsvermogens der vogels zijn meer ontwikkeld dan die der kruipende dieren. Van hun geheugen getuigt hunne leerzaamheid, vooral blijkbaar uit de navolging van klanken en van het afgeluisterd gezang, waarvoor sommige soorten vatbaar zijn. Bewondering wekt ook hun instinkt, hetwelk even als bij het insekt in het laatste tijdperk zijns levens, vooral op de instandhouding der soort, op de verzorging der jongen betrekking beeft. De kunstige wijze, waarop sommigen hun nest bouwen, de zorg, waarmede zij het bewaken, het overleg, waarmede zij het aan het oog hunner vijanden onttrekken, de list, waarmede zij de vervolgingen vaa andere dieren of van den mcnsch, van de plaats, waar het nest is, weten af te leiden, dit alles herinnert ons dergelijke verschijnsels bij de gekorvene dieren. liet gewone verblijf der vogels staat in verband met de inrigling hunner bewegingswerkluigen ; de zwemvliezen der pooten b.v. bij de eenden enz. kondigen reeds hun op- onthoud in het water aan. Sommigen zijn bijkans geheel lot het verblijf in het water beperkt, zoo als de Apteno- dyles, welke slechts, orn hare eijeren uit te broeijen, aan land komt. De slellloopers leven in moerassen cn aan de oevers der rivieren ; doch .sommige kunnen, wanneer zij lange vleugels hebben, in boornen nestelen, gelijk b.v. de •"eigers doen. De hoenderachtigé vogels leven vooral op het land; de klimvogels, gelijk de apen en eekhorens onder tJe zoogdieren, in de bosschen. Onder de zing- en roof- vogels zijn er, die zeer hoog vliegen, en zij leven gedeelte- lijk op den grond, gedeeltelijk op boomen. Sommige vo- gels leven alleen op bergen. Ook tusscheu het bekleedsel des ligchaams, de bijzondere gesteldheid der vederen, en (*) (*) BorrON, Hist. nat. des Oiseaux, I, Paris 1770, 4o. P- 32. GOS VOGELS. het gewone verblijf der vogels heersclil ei' eene in het oogloopendc overeenkomst. De digle, dikwerf glinsterend gladde vederen der watervogels kunnen ons hiervan een voorbeeld geven. De geograpliischc verbreiding der vogels verdient, ten sloltc cenigc vermelding. Naar de polen toe vermindert het aantal zoo wel der geslachten als der soorten van vo- gels; het groeit in de gematigde streken aan, en in de warmste streken van den aardbol vindt men, even als bij de overige klassen van het dierenrijk en de natuurlijke familiën van het plantenrijk, den grootsten rijkdom en veelvuldigste verscheidenheid van vormen. De geslachten van vogels, waarvan Europa soorten bezit, maken niet de helft uit van het gchecle getal, dat voor de op onzen aardbol ontdekte vogelsoorten aangenomen is. De zwem- vogels worden vooral naar de polen talrijk, en, terwijl het aantal hunner soorten van dat der geheele klasse naauvve- lijks .jy uitmaaki, bedraagt het in Zweden meer dan in Groenland meer dan de helft van het geheele aantal der aldaar voorkomende vogelsoorten. De geslachten Alca, Cohjm- bus [Eudijlss] zijn aan de koude streken van het noordelijk halfrond eigen ; in de zeeën van het zuider halfrond vindt n>en, als derzelver plaatsvervangers, de soorten van het geslacht Ap(e- nodyles. In de koude gewesten vindt men slechts weinigland- vogels, die van plantenvoedscl leven ; zij hehooren tot de {ge- slachten Emberha, Frinyilki, Telrao. Naar de gematigde stre- ken van het Noordelijk halfrond neemt, met het getal van plantensoorten, tevens het aantal van vogels toe. die uit het plantenrijk hun voedsel ontleenen. Het aantal zoowel van soorten als ook van in het hooge Noorden niet voor- komende geslachten onder de landvogels groeit meer en meer aan. De gematigde streken van hel Noordelijk half- rond hebben in alle landen des te grootere overeenkomst hoe meer men lot de poolstreken nadert, zoodat er op hooge breedten verscheidene soorten van Azië en Europa, te gelijk in Amerika voorkomen. Dit is echter wederom VOGELS. G09 vooral met de zwemvogels liet geval. Zoo komen b.v. Mergiis albellus, Mergus serralor, vele soorten van eenden, Anas hoschas, Anas clypeata, gelijkelijk in Noord-Amerika cn in Europa voor. Ook onder de moerasvogels is er ge- lijkheid, vooral in enkele soorten van Tringa, en ceniger- •nale onder do roofvogels; maar onder do zangvogels ver- dwijnt die gelijkheid in de gematigde streken bijkans geheel, of bepaalt zich lot de gelijkvormigheid van som- migc soorten, welke vroegere schrijvers, met de naanw- kcurige onderscheiding der soorten minder bekend, voor dezelfde gehouden hebben, Hoe meer men daarentegen tot de keerkringen nadert, des Ie grooter wordt hel verschil in soorten. Nu worden ook de geslachten van Amerika meer en meer verschillend van die der oude Wereld. In de keerkringslanden verdwijnen de soorten van de gematigde streken bijkans geheel, maar worden dikwerf toch door andere soorten van dezelfde geslachten Vertegenwoordigd. Onder de keerkringen verschillen, zoo het schijnt, alle *) soorten van Amerikaansche vogels van die der oude wereld. Vogelsoorten, die in den eigenlijken *'n over den ganschen aardbodem verspreid zijn [species oosmopolilae), bestaan er niet, maar wel soorten, die in het Noordelijk halfrond van het hooge Noorden tot de Afrikaansche Noordkust en oostwaarts tot vele streken van Azië verspreid zijn, zoo als Charadrius pluvialis, ^trepsilas coUaris en cenige andere. Groole, bijkans overal Verbreide geslachten zijn Falco, Slrix, Turdus, Corvtis, Stur- nus, Fringilla, Emberiza, Ficus, Coiumba, Charadrius, ^fus, Ardea, Nmnenius, Anas, Lams, Slerna en eenige coderen. Aan de oude wereld zijn eigen; VuUur (in den beperkten zin), vele ondergeslachten van het geslacht Syl- [Sylvia, Luscinia enz.), Oriolus, Alauda, op een paar *eorten na, die het ondergeslacht Otocom vormen, Yunx,Bu- ^ros, Phasianus. Van deze geslachten zijn er enkele aan ^^Eiiropa cn Afrika gemeen; aan Azië bijzonder eigen ) Of bijkans alle; cene uitzondering maakt Anas viduata h. van wd-Amerika cn Afrika’s Westkust. JI. 59 610 VOGELS, zijn Pavo cu Casuarius, aan Nieuw-Guiuea Paradism-, Afrikaansch zijn de geslachten Musophaga, Pfumida en liuphaga. Aan Nieuw-Holland zijn eigen de geslachten Scythrops, Slrepera, Menura. Als tropische vormen, die in beide halfronden soorten hebben, vermelden wij vooral in Amerika en Azië het talrijke geslacht Psittacus, waar- van echter ook in het Zuidelijk halfrond en in Amerika op hoogere breedten enkele soorten worden aangelrolfen, voorts Parra en onder de zwemvogels, Phaëlon, liliyn- chaps en Plolus. Aan het Westelijk halfrond zijn eigen do geslachten : Caiharlhes (Sarcorhamphus), hetgeen aldaar hel geslacht Yuliur der oude wereld vertegenwoordigt, Anai'ntes, Dendrocolaptes, Tyrannus, Pipra, Icterus (en Cassicus), Tanagra (hetwelk hier het, grootendeels aan do oude wereld eigene en bepaaldelijk in Afrika aan soorten zoo talrijke, geslacht FringiUa vervangt), llhamphastos , Crolophaga, Penelope, Crax, Meleagris, Tinanws, Pso- phia en anderen; ook, hetgeen wij hier het laatst noemen, maar hetgeen wclligt door zijne talrijke, schitterend ver- sierde, hoezeer kleine soorten niet het minst merkwaardig is, bet geslacht der Culibri's {Trochilus) (^). Met do geographische verbreiding der vogels staat het trekken der vogels in het naauwsle verband ; men noemt alzoo de door velen op bepaalde tijden van het jaar on- dernomen wordende loglen, waarbij zij in den winter naar warmere streken, dikwijls zeer ver van de gewesten, waar zij hunne nesten maken, verhuizen (f). Er zijn (*) Vcrgcl. over dit onderwerp inEViRANüS Biologie II, S. 171 — 268, TlKDEMANiN, Zoologie III. S. 38.3—168, ILllGïn, Tabellarische Ueber- sicht der Verbreitang der Vögel, AbhandL der Akad, der tfiss- c« Berlin 1812—1813, S. 221 a. ff., WILBRAND unJ RIIGEN, der organ. Natur^ Giessen 1821. 8*^. S. 89 — 111. (f) Zie dienaangaande onder anderen E. D. ecemarck Viyratioae^ Aviuin in iiNN. Amoen. Acnd. IV, p. 565 — GOO (excerpten uit CATESB^t BASSEIODIST en KLEIN), D. SCBLEGEI, Verhandeling over het tsekken der Vogels^ Natuurh, Verhand, van de Holl. MaatseJu der fV etens?^^^ 1828. XVI. 2, W. 129 — 292. Men kan ook naslaan dq uit vele selu'i)' vers bijeen gestelde artikels van smeilie Philosophie der Nalurgesckj au3 d. Engl. von E. A, W. ZIMWERMANN, Derlin 1791, 11. S. 235— 2®'’ VOGELS. GLi sleelUs weinige vogels in de gematigde en koude Incht-^ streek, welke hel geheele jaar doorbrengen in die ge« westen, waar zij zijn uitgebroeid. Deze vogels noemt men standvogels {aces manenles). Zoodanig zijn b. v. bij on'i en in bet gematigde Europa, de luiismosch (FringUla domeslica), de ekster {Corvus pica), enz. Andere trekken van de eene plaats naar de andere, zonder bepaalde rig-- ling, en verwijderen zich niet ver; men noemt lezicerf-^ vogels [aves erratiene), zoo als de spechten {Pici). Andere vogels eindelijk ondernemen, gelijk zoo even door ons gen zegd is, op bepaalde tijden des jaars, meestal in talrijke benden vereenigd, groole reizen en brengen den winter in warme streken door. Deze zijn eigenlijk trekvogels [aces ^nigratoriae), zoo als b. v. do ooijevaar, de koekoek, dé leeuwerik, de meeste zangvogels, de zwaluwen enz. Dit onderscheid is echter slechts betrekkclijk tot bepaalde ge- westen, want dezelfde soorten, die bij ons trekvogels zijd; blijven in warmere streken het geheele jaar doori Vari hier vindt men in de keerkringslanden het grootste aau- lal Van slandvpgels. Onze meeste trekvogels brengen den winter in het noordelijk Afrika door, In Afrika overwinteren de zwalu- wen, waar adanso.n ze in October in Senegal zag aa&kn- men (’); zij trekken hierbij zooweLover de Middellandsehe *ee als langs de westkust van Europa over den Allantischen Oceaan ;' het gevoelen, dat deze vogels zich ’s winters onder bodem van het water, in holen onder den grond of in ^^olle boomstammen verbergen, en aldaar slapen zoneten, behoeft thans geene ernstige wederlegging meer. , In de nieuwe wereld, zoo weL als in de oudé, verhui- zen de trekvogels, die in het noordelijk halfrond wónen, .legen den winter zuidwaarts naar den keerkring van dén •' j. i'iw'sal'. van viRET, Nouv. Dict. d'Ilist. nat. XX. 1818, 'p. 534 547 cu Vooral van tiedemanN, Zaologie III. S. 580-^642. (*) Bist. nat. du Sénégnl p. 67. a. üi'. -.Ai.'.M.i VJ VOGKLS. 01 a ki’ccl't ; de Irekvoyels van liet zuidelijk halfrond trekken, wanneer daar de winter invall, noordwaarts naar den keerkring van den steenbok. Deze eenvoudige voorstelling der zaak in hare grootste algemeenheid leidt ons van zelve lot het gevoelen, dat in de bchoefic der trekvogels, om steeds in dezelfde gemiddelde tcmperalnur te blijven, de oorzaak van liet verlunzen moet worden gezocht. Want terwijl in het noordelijk halfrond ’s winters de warmte afneenit en do grens der sneeuwlijn daalt, blijven de vo- gels. die in dit jaargetijde zuidwaarts naar den keerkring trekken, binnen zeker bepaalde grenzen, waar de gemid- delde, winterwarmte niet veel van de gemiddelde zomer- warmte der noordelijke, door hen verlatene streken ver- schilt. Het trekken der vogels staat dus in verband met de algijmeene vermindering van hel leven in die helft des aardbeis, voor welke het winter is, en terwijl dus in de cene helft des jaars het aantal levende wezens van de noordpool naar den evenaar, en van den evenaar naar de zuitl)iool toeneemt, keert in de andere helft des jaars, in den zomer van ons halbond, de stroom weder noord- waarts, terwijl iiet zuidelijke halfrond de verstijvende kracht van den winter ondervindt. Men lette hierbij tevens op de bijzondere bewerktuiging dor vogels, waardoor zij, in naauwere betrekking met den dampkring geplaatst, meer dan andere dieren zijnen invloed gevoelen kunnen, en dus beter in staal zijn, daarin veranderingen te be- speuren, naar welke zij hunne liandeliugen kunnen in- riglen. Te beweren, dat do vogels trekken uit gebrek aan voedsel, is, zoo als hel mij voorkomt, eene eindoorzaak voor do oorzaak in plaats stellen, of met andere woorden, hel waarom met hel waardoor verwarren. CLASSIS XVI. AVES. Aniumlia vertebrata, aëreni alniosphaericum pulmonibus • espiranlia; sanguine rubro, calido, cordc biloöülari cl bianiito; omnia ovipara, plumis loela, rosiro prominulo, denudalo denliiimque experle. Exlremilales qualuor, anterio- i’cs in alas mulalac, ad volatum lantum non semper Idoncae. ORDO I. ISalalores. Pedes mediocres ai.it breves, minus magisvc aversf, pal- 'Uali vel fissopalmali. Fernur tolum et pars basalis tibiae 'nier cutem trunci inclusa. Zwemvogels. Zij hebben het onderste gedeelie tlej- schee- neii veelal niet eerio hoornachtige huid bedtda, even als die van den voorvoet en der teenen ; loodanige poolen noemt men vvaadbeciien {pedes vadantes); do poolen zijn Weinig langer dan de helft van den romp {mediocres) of zelfs korter dan deze helft {breves), en slaan naar het ach- terste gedeelte van den tronk (aversi). [Iet vederbehleedsel is digf, met veel olieachlig vocht als doorlrokken en alzoo legen het water hesehul. Üe hals is dikwerf zeer ver- longd, toodat deze vogels, door den kop ovw of onder het Water, ver uit te strekken, hun voedsel van alle zijden Opsporen en vaslgiijpen. liet boislbetn is groot, min of meer bol, en strekt zich ver naar achteren over den buik oit; het is aan weêrszijdc aan den achterrand ingesneden of digt bij dien . and met een eirond gat voorzien. Over de bnenigt; of kraakbeenige hollen aan het ondereinde der bichtpijp bij sommige eenden en zaagbekken, hebben wii 'Tcds boven (ld. 572) gesproken. GL. XVI. AVES. Gii Faiïjilia l. (CCLXXX.) Brevipenncs s. Urinalores, Aiae .breveSj in quibiisclam ad volalum ineptae. Cauda brevis- ^itna. Pedes aversi, breves, tibiis inlra culem trunci plus minus recondilis. Gressus diflicilis, ereclus. KortuoieMgen. Deze vogels zijn digt bedekt met vederen, welke dikwijls een zilveren glans hebben. Zij kunnen onder water zwemmen, en gebruiken dan buiine vleugels als vinnen. Zij leven meest van dierlijk voedsel; hunne eijeren leggen zij op den grond of in holen. Sommige kunnen in het geheel niet vliegen. Phalanx I. Inipennes, Alae ad volatum ineptae, pinnifor- pics, minutae, inipennes, teclae plumis brevibus, inibricatis, scapo cxplanalo. Rostrum cuUralum, Pedes brevissimi, halluce parvo, ad internain larsi partem adnalo, antrorsum verso. Indumenlum tarsorum reliculato-granulatum. Mem- hrana interdigilalis excisa. Cauda brcvis e fasciculo pen* uanim rigidarum. (Genus Aptenodylps fokst., g.ii., illig.) De pinguïns of vetgansen, les manchots. Deze vogels leven in do zeeën van het zuidelijk halfrond, aan de kus- ten van Zuid-Afrika, Zuid-Amerika, voornamelijk ook bij ^ het vuurland en op de eenzame eilanden van de Stille Zuidzee. Benige soorten strekken zich op Nieuw Guinea en aan Ainerika’s Westkust, lot digt bij de linie uit* 'tlnn opgef'igte stand en gang geven hun een zonder- ling voorkomen, vooral wanneer zij zich in den broeitijd in groote scholen bijeen vinden ; zie b. v. de afbeelding in cook’s Reizen (IIoll. vert.) YIII. Dl., PI. 12**. tluii bui'.'tbecti is van aditeren aan weerszijde diep ingesneden; , !)ct scliouderblad is groot en naar achteren breed en plat. Hetopper- iirinbecn, de ellepijp en bot spaakbeen zijn zeer plat ; de twee laatste beenderen vormen met bet eerslo aan de voorzijde geen seberpen, maar veeleer een eenigzins stompen lioek. Aplenodijles cuv., giuy. Rostrum gracile, longum, apicé subaduricum. Maxilla superior ad nares usquo plufUis Iccta ; sulcus a naribus ad apicem maxiliae tlccurrens. .Sp. Aplenodgtes ■pntagonica FORST., BCFF. PI. enl. 975, cnÉS*** loonogr., Ois. PI. el, fig. 1, lESSON Ornitli. PI. 1 1 9, fig. 2 ; voorèl in de omstreken van de straat van Magolhan en niet slechts op CL. XVI. AVES. ülö oostwaarts daarvan liggende Falkland-eilanden, inaar ook westwaarts op de, tot ver in de Stille Zuidzee liggende eilandgroepen. Het is de grootste soort dezer familie; de kop en keel is zwart; eene gele of oranjekleurige streep aan weêrszijde van den kop komt op de borst onder de keel te zamen en bet geel gaat vervolgens in bel wit van den buik over. Bij de pelterij -handelaars wordt dit gedeelte der huiden dikwerf aangetrolTcn. (Volgens o. R. guaï zouden bier twee soorten onder eenen collectieven naam vereenigd zijn. die bij als Aptenodytes Pennantii en Aptenodytes .Forsteri onderscheidt ; A?m. of nat. Jlist, XIII. 1844, p. 315.) Calarrhacles briss., Eudyptes vieill., guay. Rostrum mediocre, validum, acuminalum, apice subaduncum. Maxilla inferior superiori brevior, apice roUtndalo. Sulcus a nari- bus ad apicem maxillae non productus, sed oblique ad niarginem dcscendens. Sp. Catarrhacles chrysocome BRANDT, Aptenodytes clirysocome FORST., GMEL., BDFF. PI. enlum. 984, BIDMENB. Abhild. nalurh. Gegenst. 1\'“. 46; bek en pooten rood; een krans van lange, witte en gele, smalle vederen rondom den kop ; van Diemensland ; — Catarrhactes papuensis, Aptenodytes papua FORSTEB, sONNERat, Voyaye tl la Fouv. Guinée. PI. 115 enz. Spheniscus briss. Rostrum mediocre, basi snlcaUim, re- ctum, apice adiinciim; maxilla inferior apice triincata. Na- ecs patulae, in medio rostri sitae. Sp. Spheniscus demersus, Diomedea demersa l.., bdff. Uist, nat. XXIV. PI. 31, PI. enl. 382, 1005, cov. R. ani., éd. iil., Ois. Pl. 90, fig. 1. aan de Zuidkust \an Afrika; — Spheniscus Humboldti MtTS.v, Reise um die Frde, Zool.., Act, Acad. Leop. Carol, Vol. XVI, Suppl. Tah. 31 ; van de kusten van Peru, gewoon in de baai van Callao; zeer gelijk aan de vorige soort (maar grooter, volgens TSCflCDl Fauna Peruana, p. 315); deze vogel wordt tam gemaakt, en hecht zich dan even als een hond aan zijnen heer. Pbalanx II. Alcinae. Alae acotae, remigibus saepe fare- '^ibus, praesertim remigibus secundi ordinis brevissimis. Pedes tridacljli, palmali, iialince nullo. Tarsi reticulati, plernmque anlice serie scutellorum transversalium lecli. . Alca h. (exclus, speciüb.) II.11G., CBV. Rostrum mediocre, cultrato-compressnm, paulo longius quam altius, lateribus ®ulealis, IVares plumis tcclae. 6t6 Cl;. ’XVI,-AVES. Alcu‘ Ibrdft Alca Pica ejiisd.) -j-, büfï., PLenUüOo, 1004, BRISS. VI. Pl. 8, 1, ODÉniN Iconogr,, Ois. PI. 61, fig- 2, MADMANN Taf. 336; de alk; deze vogel vliegl, nietlegcnslaande zijne korte vleugels, snel, döcli digt bij de oppervlakte van bet water, komt 's winters langs onze kusten, m.aar houdt zich overigens vooral tusScheri den 62 en 72® N. B. op, bewoont de eilanden van de Noordzee, de kusten van Noorwegen, van Ijsland, Groenland, en ook de westkust van Amerika. De alk legt slechts een enkel ei, dat vuil wit, is, met zwarte vlekken. Eene andere, grootere soort, welke op Groenland gemeen is, kan niet vliegen ; Alra impennis L., bdf- FON Pl. enl. 367, hacm. Taf. 337. De 'ffdnsche schrijvers geven, in navolging van bcffos, gemeenlijk ’ alleen aan de vogels van dit en het volgende geslacht den naain d van pinguiiiSf welken de vroeger vermelde vogelgeslachten van het Zuidelijk halfrond bij de reirigers dragen. De meeste soorten van deze gchcele afdeeling zijn op den buik wit, op den rug zwart gekleurd, met een smalle, witte streep op de vleugels, gevormd door de spit- sen der slagpennen van den tweeden rang. Morman u.lig., temn,, i^lratercMfa cbjss., «bay, Lunda PAU.ï NAtiM. Rostrum capile hrevius, altituclinc frontetn aequaos, basi altius qiiam longius, compressum, anceps. Nares deniidatae, anguslae, lineares, ad marginem inferio- rem maxillae superioris sitae. Sp. Morman fratercula lEMM., Alca arclica l., -j-, BüFF., Pl. enl. 275, cov. R. ani., éd. ill., Ois. Pl. 89, fig. 1, NADMAKN Taf. 335; de popegaaidml/er • in de zeeën van de noordelijke gewesten van beide halfronden, zeldzaam aan onze kusten. Deze vogel legt sleolils een enkel ci, dat vuil wit en groolcr dan een eendenei is. — Morman cirraia, Alca cirrala FAll Spie. Zool. V. Tab. I, bbfF. Pl. enl. 761, Kaïuscbatka enz. üeraloryncha ho.nap., okay (Cerorhina antea p.onap., Chi' merina esciisch.) Rostrum compressum, adnncum. Cornicu- lum compressum siipra nares ad basin rostri. Nares plU' mnifs baiid tectaé. ^ Sp. Ceralorhpncha occideiilalis BONAP., Chimerhia carnuia FSCH- 'senoLZ Zool. All. Tal). 12 {3e kop'afgeh. bij grat Genera, PI.l7^> fig; 2); aan de Westkust van Noord-.Amcrikn. Phalcris tejim. Rostrum breve, parvuni, versus apiceitt compressum. Nares plumulis non oblcclae. Tarsi reticulalG Sp. Phnleris cristalelln grat, Tylothamphus crisiatellus CL. XVI. AVES. 617 Alen urislaleUa l'ALL. S/jtc. Zool. V. Tal). 8, vat) K.a>nsclialka en ilc eilanden langs de weslknst van liet noorden van Atnerikaj Phalcris camschalica BniNDT, Phaleris cristalcUu temm. PI, col. 200 enz. Annot. llue perlinent subgencra Ombria ESCIISCII., BR., Tylorliam- phus BR. et Plychorhamphas BR. — Cf. J. Mém.de l’Acad. itnpér. des Sc. de St. Pélersbourg, 6ième Série. .) Rostrum breve, corapressum, apice aduncum. Sp. Podiceps caroUnensis laib., Colymbus podiceps L., BCFF. PI. enl. 943; . — Pod. breviroslris, Podilymbas breiiroslris GRAV Gen, Tab. CI.XXII. (.Specie? Americanae.) GL. XVI. AVL’S. 610 Fainilia II. (CCLXXXI.) Analinae {Lamelloso-dentati). Uoslrum mediocre, aut capite longius, rectum, crassius- culum, cule teclum, medio apice tantum duriori, corneo, margine dcnticulalo aut lamcllis transversis, parallelis, conferlis inlus inslructo. Alae ad volalatum idoneae, remi- gibus elongatis, remige secunda primam aequante aut aliqtianturn longitudine superanle. Pedes palmati, tetra- dactyli, pollice sejuncto. Eendachtige vogels. Eene talrijke en zeer natuurlijke familie, waarvan meer dan 150 soorten bekend zijn, die bij LiNNAEüs twee geslachten uitraaken, waarvan het geslacht Anas hef grootste is. De eijeren bij deze vogels zijn ongevlekt, zelden geklemd (b. v. bij Ams spectabilis blaauw-groen), maar veelal wit of vuil wit. De meeste soor- ten van het geslacht Anas hebben een smakelijk vleesch; vele zijn daarenboven nuttig door hare vederen. Wet de hoenderachtige vogels maken zij hoofdzakelijk het pluim- gedierte der boerenwoningen en hofsteden uit. Alergus l. Koslrum subulatum, apicc aduncurn, mar- ginibus denticulalo-serratis. Ilailiix membraria lateraü auclus. Zanglehken. Duikers. Deze vogels zwemmen scliielijk en duiken dikwerf onder water; ook vliegen zij zeer goed, maar gaan inoeijelijk en waggelend. Zij voeden zich liooFdzakelijk van viseh. Een niet zeer talrijk ge.slacht, waarvan de meeste soorten in hel hoogo Noorden leven, en ’s winters als trekvogels in de gematigde streken komen. Sp. Mergus Merganser l. -f-, BCrr. PI. enl. 851, NADM. Taf. 326, de groote zangkek, Ie harle, der grosse Sitger; — Mergus ser- rator l. f, BCrP. PI. enl. 207, lESS. Ornitli. PI. 118, fig. 2. Bij deze twee soorten zijn de bek en poolen rood ; zij zijn loodkleurig, en de bek is voel korter bij eene kleine. Inerte lande zeldzamer voor- komende soort Mergus alhellus l. Borr. PI. enl. 449,450, KADM. Taf. 324, het nonnetje, la pielle, die weissc Nonne, der kleine Siiger. (Uil deze soort beeft seibt bet ondergeslaclit Mergellus ge- vormd). FuUx sü.MtEV,, Mydrohaies tem.ii. Rostrum inarginibus ♦‘dus lamelloso-dentatis. Hallux laxo membranae rudimento ‘ostructus. Tarsi breves, aiilice scutellali, poslicc et ad latera squamis licxagonis reliculali. 690 CL. XVI. AVES. Annot. Hiie perlinent niulla suligenera, de f/uibus of. GHAr, Genera of Birds. Do boe et proxitne serjuenlibus gcncrihus conferri eliain polcst T, c. itlON, A Monograph of the Anatidae or Diick-tribe- bondon 1838, 4 o. Subgenus Merganetta godld, obat, Raphiplerns gay. Ho- struin breve, conicum. Alae calcaratae. Cauda longior, rotundata. Sp. iuhx merganetta^ Merganetta aimata GOCIO, gaat, Gener. ïab. CLSX. Merganetta chilensis besmürs PI. peintes 5, 48; deze fraaije, kleine soort van Chili (tussclien 34 en 35“ Z. B.) is door GODLD en CRAT tot de afdeeling der Mergi gebragt, docb komt ons voor, met althans even veel regt, als een oudergcslaclit der cenden be- schouwd te kunnen worden. Eriematura bon AP. Biziura leacii. Sp. FulLc lobata, Auas lobata iatd., temm., PI. col. 406; Nieuw- ilolland. Oidemia flem. Sp. Fulix fusca, Anas fusca l., f ddff, PI. enl. 050, NADM., Taf. 313; de groote zee-eend ; — Fulix nigra, Anas nigra L. ■f', BDFF. PI. enl. 0'Ï2, MACSI. Taf. 312, de zwarte zee-eend. Somaieria LEACn. Sp. Fulix mollissima, Anas mollissimu l. -j-, BDFF. PI. enl. 209 cTs^OS GDÉRIN Tco/iogr., Ois. PI. 67, fig. 1 ; de eidereend (ook eidergans). De grond van den bek verlengt zich aan wcérszijdon in cene, boven den kop loopende plaat; de bek en poolen zijn grben- aebtig grijs, liet mannetje is van Iiovea wit, van onderen zwaït; bet wijfje is graauwacbtig bruin. Deze vogel van de Noordelijke strekpn wordt somtijds, in bet koude jaargetijde, aan onze kusten gezien; bij is beroemd om bet kostbaar dons, bctwelk men vooral uit *1® nesten verzamelt, die daarmede van binnen bedekt zijn. Het opzoc- ken dier nesten, welke op hooge rotsen gevonden worden, is niet groote moeite en levensgevaar verbonden,., Jlarelda leacu. Sp. Fulix glacinlis, Anas glacialis l. -j-, buff. PI. enl.Vl. lOüSi KAUM. Taf. 319; de ijseend heh in bet boogc .^oorden en is cpkcle malen aan onze kusten in den winter eezien. Clangula leacu. " ' Sp. FulLv clrmgula, Anas clangula L. f, BtFF, Pi. cni! 'o0^-. de biildaiher. . ir, ‘ CL XVI. AVliS. 621 Fuligula stepiiens. Sp. Fulix erislaln. Alias fuligula I.. BDFF. PI. enl, 1001 (ƒ arktll. (PJ 1001 cciijarly jong), KADMAKNTaf. 310 ; tapperlje oiham- tluiJcet'^ Ie nturUlou. Annot. Alia suligencia, liic oinlttencla, vitlc apial giiat I.l. Anaics Jnijus divisiouis, Mcrgos inler et rolicjnas Anatca inleimctliae, inelius reliquis iiicrgentcs, praescrtim litlora maris iiiliabilant. Ams L. (excltisis niullis spec.) lloslnun itiarginiljus inlus lamelloso-denlalis. Nares in dorso roslri versus basin silae. Hallux simplex, Tarsi antice sciUellali, ad latera reliciilali, squamis liexagonis aut oblongis. jinas Boschas L. j-, BDFF. PI, eul. 776. 777, lESSON Oriiith., PI. 118, fig, 1, de wilde eend, in het noorden van Europa en ook in Noord -Amerika zeer gemeen ; de meeste ras.sen van tamme eenden zijn van deze soort oorspronkelijk ; — Auas Utdorna t. -j-, BtFF. PI. enl. 53, KADM. Taf. 298, de bergeend, brandgans ; — Anas qnerquedula t. -f-, BCFF. PI. enl, 946, nacm. Taf. 303; de zoniertaling, la sar. eelle ; — Anas crecca l. f, BCFF. PI. enl. 947, haom. Taf. 304 ; de wintertaling , enz. Als uillandsclie soorten kunnen vermeld worden Anas sponsa l,, BCFF. PI, enl. 980, 981, de Carolina-eend van Koord-Amerika ; — Anas galericulata 1., BDFF. PI. enl. 805, 806 uil China, -lapan, enz. Subgenera Cairina flem, Malacorhynchus swaixs., Spa- tula BOiE, Chaulelasmus giiaï, Pterooyanea bonap., Quer- qitedula STEPH., jdnas gbaï, [Boschas sv/.\1!. 1109), welke soort sonuiiijje der vroegere sclirijvcrs voor ziek liadden, wier l)csclirijvingen eti af- liecldingen cekter door LINNaeds en latere schrijvers liij Peleeanus Onoerotalus worden aangehaald. P. oiiocrolalus ERCCn (t. pro ])arte) is lielil rozenkleurig, ' BC FF. PI. enl. 87, NAtJi. Taf. 282, DRASDI 1 1. Tal). V ; — Pel. cris/ms naDM. Taf, 283, brandt Tal). VI is grooler, meer grijsachlig wit, en heeft ter zijde en van achteren van den kop gekrulde vederen. Beide soorten komen in het zuidoostelijke gedeelte van Europa en aan de Kaspische zee voor, P. onoerotalus ook in Egypte. — In het westen van Noord- Ainerika leeft Pelec. trachyrliynchus lATH. (zie afb. bij hchteN- STEixV 1.1. Tab. II), zoo men wil tot 61» N. B. Sula Bitiss., Dijsporus luir,. Roslruni compressiim. cion- galo-conicuQj, acuminalum, niarginibus crenalis. Facies et gula inplumes. Unguis digili aiedii inlus alatus, pe- ctinaliin incisus, Alae longae, angustae, romige prima aut duabus primis longissimis Catida ciineala. Sp. Sul» alla wetER, Peleeanus lassanus l.f, BOFF. PI, enl. 278 (en 986 jonge vogel), lESS. Ornith. PI. 116, fig. 2, NACM. Taf. 278; de Jan van Gent; de volwassene vogel is vvit, behalve de voorste slagpennen en de duimvleugcl, die zwart gekleurd zijn; de grootte is omtrent die van eene gans. Deze zeevogel vliegt hoog hoven de zee en daalt zeer snel naar beneden, als hij een viscli ho- .«peurt; hij zwemt weinig. Men vindt deze soort in de noordelijke streken van heide lialfrondcn, in Noorwegen, op de lleliridische eilan- den enz. Op het onbewoonde eiland Basse [the £ass Bock), aan de Sehotsche kust, is het aanlal dezer vogels zeer groot, en in Mei en Junij bedekken hunne nesten en eijeren den grond der steile rot'! dermate, dat men naauwelijks een voet verzetten kan, zonder ze te verlredcn{nAEVEJi De generat. ozimnk E.vereitat.XJ; — eene afbeelding van de rots vindt men als titelplaat voor het Xe deel vanNADMANN’* Pfaturgesch. d. VSy. Veutschl.) Elk wijfje legt echter hij elk broed slechts een enkel ei, dat, gelijk hij de meeste vogels dezer fainili*^' zeer langwerpig en vuil wit is; de jonge vogels worden gegeten. — ’ Sula piscatrix, Peleeanus pisentor 1., kleiner dan de vorige, m®*' rooden hek en roode pooten, in de Indische zee en bij China; dez® soort wordt door do Chinezen tot de vischvangstafgerigt. Dencusgale” zijn bi j dit, geslacht moeijelijk te ontdekken, zie de aanteck. bov. hl. 597- GL. XVI, AVES. C25 Stda varieffnta, Dysporus variegatus tscdddi, leeft hij diii- zenclcn op liet eiland San Lorenzo, en ia de voornaamste G«n»o-fa- hrikani» T. TsCQUfli. Peru, Reiseskizzen, l, S. 59. Ploius i. Roslriim elongalurn, reclum, suLuIalum, acuiissimum, marginibus versus apicem obliqiie iiicisis. Nares miniinae, ad basin rostri in suico sitae. Collum longissioium, gracile. Alae longae, remige secunda et terlia aequalibiis, omnium longissimis. Cauda longa, rotundala. Sp. Ploius Anhinga i,, ucrr. PI. enl. 959, 9C0, iessos Ornith. 11. 114; fijj. 2; nlt het luiden van Noord- en uit Zuid-Ameriha, Su- riname, Brazdic; — Ploius Levmllnnlü temm., boff. PI. enl. 107, lEMM. PI. col. 380, GOÉR. Iconoyr., Ois. Pl.(i5,fi^r. 1 ; uit Afrika. r»e Janje hals doet aan ecne slang denken, die aan het ligchaam van een vogel jrevoegd tou zijn. Deze vogels nestelen op hoornen ; zij zMemnjcn en duiken zeer goed, Carbo LACEP., meijeii, Phalacrocorax m\m., Halieus ihun., Graculus (e. anlea) gould. Rostrum compressum, mediocre ; maxilla superior apice nncinala, maxilla inferior truncala. Nares lalerales, ad basin rostri in suico sitae. ünguis tligiti raedii acie interna pectinatim incisa. Tibiae ad suffraginem ustjue plumosae. Digilus exlernus omnium longissimus. Cauda roiundata. Sp. Carbo cormoranus METER, Pelecanus carho I.. f. BDFF. pl. enl. 927, lESS. Pl. 11!;, f. 2 ; Aalscholver. Schollevaar i — Carbo graculus METER, Carbo crislatus TEMM., Pelecanus gracu- lus l. f, Pl. col. 322, NACM. Taf. 280, enz. De sooricn van dit geslacht zijn hijkans alle zwart gekleurd en over het geheel zeer aan elkander gelijk. Het is het talrijkste van deze geheeïe orde en het naast verwant met het voorafgaande geslacht Ploius. Aan den schedel dezer vogels is een driehoekig, puntig hoenije opmerkelijk, dat bewegelijk op het achlerhsofd bevestigd is. 'lachypeles tieill., Alagen jioEiin., gbay, Fregala rat, *“'0. [Pelecnni spec, l., Sulae sp. buiss.-) Rostrum Ion- 8um, apice utritisque nia.xillae incurvo, uncinato. Xares ^ineares; ad bastn rostri in suico silae, angnslae. Pedes ^feves, scmipahnati. Tibiae et superior larsorum pars plumis teclae; tarsi brevissimi. Digilus medius exlerno ‘ongior, ungiie intus pectinatim inciso. Alae aculae, lon- Sissimaci Cauda longa, forllcata. Ai) 62G CL. XVI, AVES. Sp. Tachypetes nguilus, Peleoaiius Aquilus t , bcff. PL enl. 9G1, lEss. Oinilli. PI. 115, fig. 1, coÉn. Iconogr,, OU. Pi. G4, flj. 2; de fregateogel. Deze vogel iiecft cene zeer groole \lugt en verwijdert zicli ver vun liet vaslc land, vooral tii.«S(;Iien de keerltriri- gen. Vergelijk E, BAIïTOff, Ob.’iervalions on the nnt, hist. andanat. of the Peler. aquilus, Transact, of the Linn. Soo. XII, 1822, p, 1 — 12. liet op|ierarinbeen is meer nog dan Inj Peiecazias verlengd, en de ultia en radius zijn nog 1/3 langer dan liet opperarmheen. Phaëlon I.. Rostrum mediocre, cullralum, marginibus sublilitcr incisis. Nares in rosiri basi, latcraics, perviae. Alae aculae, longae. Pedes palmuli, breve.s, libiis supra suf- fraginem niulis. Digili mediocres; pollex brevis. Cauda rectricibus diiabus inlermecliis longissimis, filiformibus, rachi siibnuda. De heerkriiigsvogels trekken door luinne snelle en lioogc vlugt de aandaelit der zeevarenden tot zich, wier schepen, tnsschon de keer- kringen dikwerf door hen vergezeld worden. ■ — Sp. Phaé'lon aethe- reus £., BCFF., PL enl. 998, lESSON Ornith. PI. 114, fig. 1; — ’ Phaëton phaenicurus G.tl., BDïF. PI. enl. O'O, GtJÉR. Iconogr., Ois. PI. G5, fig. 3; — Phaëlon jlrivinistris bbasbt, Lepturus candi- dus BRISS. Ornith. VI. Tal). 42, fig. 2, BDFF. PI. enl. 3G9. Ver- gelijk J. F. BRANDT, Tentamen snonographiae generis Phaéton, Mém. de l’ aoud. impér. des Sa. de St..Pétersbourg, VP Serte. Sc. math. et phijs. Tomé V. 2 1839. tDcze vogels herinneren Sierna en Lams, maar moeien dc-snieUemin tot de familie der Steganopoden worden gerekend.) Eamiiia IV. (CCLXXXIII.) Longipennes. Rostrum mar- ginibiis inlegris. Alaeeloiigalae. Pedes Tadanles, libiis senai- midis, in aliis lelradaclyli, halluce libero, postico, sirD' plici, in aliis Iridacljdi, halluco nnllo. A) Nares iineares, ad rostri basin sitiie, perviae. liliyncliops L. Rostrum longum, cnmprefsnm, rectum; maxilla inferior versus finem anceps, superiore longioi’" apice Iruncalo. Pedes lelradaclyli, membrana palma*'‘ exsecta. Alae longissimae; remiges duae priores reliqn'® longiores. Sp. Rhgnchops siigral., Burr. PL enl. 357 ; lESSON Ornith. Pl.1 1 fig. 1, van Amerika; eene andere .soort komt in het oostclijk half' rond voor, Rbynchops Jlavirostri.s viEllt., Rh. orienlalis rUpp. PI. 24- De onderkaak wordt met haren scherpen bovenrand in e*’"® r CL. XVf. AVKS. 627 groef der hovciilcnalc, even als een scljcermes in zijn liaiidvalsel O])- genomen. Slerm l. Rostrum tongum, rectum, comprcssum, acu- ■ïiinatum, ma.xillis subaequaliijus, inferiore breviore. Pedes parvi, tetradactyli, membrana palmari plerumque exsecta ; tarsi anticc scuteüati, Alae longissimae, remige prima reliquis longiore. a) Cauda cmieaUt, longior. Memhrana palmaris vix cxcisa, magna. (Subgenas Anous ieach, Cray, Megaloplerus BOfE). Sp. Sterna stolula E., BOFE. PI, enl.ddl, Ie tVorfrff ; opden Atlan- tisclien Oceaan lussclicn de keerkringen, Indischen Oceaan en op de Stille Zuidzee, enz. b) Cnuda Jotficala, out emnrginata, Membrana palmari prof unde tuier digitos excisa. Sulvgenus Sterna. [Sterna GEAr, add. subgcncrib. IJydrochelidon boie, graf, Phaetusa et Gygis ■vyagl. et grat.) Sp. Sterna hirundo E. f, ecff. PL enl. 987, eesson Ornitli. PI. 113, fig. 2; de zeezwaluw, bet vischdiefje of starre; beken poolen rood, kop van boven lot over de oogcn zwart, van boven licht graanw, van onder wit; dezelfde kiemen UcehooV Sterna minuta l. -f buff. pi. enl. 998, NACJI4NN Taf. 2.54, welke echter veel kleiner is, en zich daarenboven door wit hoven de oogen ondcrsclicidt. Even- eens gekleurd als Sterna hirundo, maar daarentegen veel grooter en met zwarte poolen is ) Gauda aeqaali. Sp. Larus ridibundus 1. -f-, BBFr. Pt, ent. 9G9, 970, NADH. Taf. 260; de kokmeeum ; wit, van bovenlicht hlaauwaclitig graauw, gelijk de meeste soorten; pooten rood; kopen keel in het zomerkleed bruinzwart. — Larus airjentalus üRüSNlCir, Gji. ■]-, BDFF. PI. 253 (ten onregle ontbreekt de duim in deze, ove- rigen.s naauwkeurige afbeelding), lESSON Ornilh. PI. 1 12, flg. 2 ; de groole zeemeeuw, zilvermeeuw i zeer talrijk op de eilanden langs de noordkust van ons v.aderland, waar hare eijeren gchecle streken bedekken ; van deze meeuwen-eijeren heeft ook het noorder deel van Texel den naam van Eijerland bekomen. — Larus tridactylus 1. "f, BüFF. PI. enl. 387, sadmann Taf. 262, enz. Deze vogels ruijen tweemaal ’s jaars. De mannetjes zijn grootcr dan de wijfjes, maar eveneens gekleurd. De jonge vogels zijn meest grijs, met zwarte of bruine vlekken, en somtijds als verschillende soorten benoemd; zoo is Larus naevius l. de jonge vogel san Larus marinus l. Ook dit geslacht, hoezeer niet zoo groot als óterna, telt vele soorten. Lestris illig., Stercorarius BRiss. Rostrum cera ultra medium teclum. Nares ad rostri apicem sitae. Reclrices duae inlermediae saepe elongatae. Sp. Larus parasilictts i. -{■, BCFF. PI enl. 762, KAC9I. Taf. 272, 273 (junior Larus crepidatus cm., bcff. PI. enl. 991, nee Lestrts crepidata BREBM, Lestris Buffonii BOie), LESSON Ornith. Pl.ltl» lig. 2, NADM. Taf. 272, 273, enz. Deze roof meeuwen zijn zeer hon- gerig cn .stoutmoedig, en vervolgen zeezwaluwen en meeuwen, .di® zij visch hebben zien vangen, tot zoolang dezen de gegrepen of pa* doorgcslikle prooi weder loslaten of uitspuwen, welke zij dan behen- dig weten op te vangen. B. Nares tubulosae. Pedes triclaclyli, larsis reliculalo- squamosis. Haladroma illig , Pclecanoides lag., gray. Roslruu^ breve, basi depressiim, apice compressum, aduncum. ]Vai'6® superae, contigiiae. Alae breves, prima remige longissiina- Catida brevis, rotundala. .Sp. Ifaladroma urinairix, Procellaria urinalnx GH. ; Nie®" CL. XVI. AVES. 629 Holland; — Hulttdroma Berardü ODOr, TEMM. IH. col. 517; van de Falkland-eilanden. Deie kleine vogels van het zuidelijk halfrond gelijken zeer op Alca of Mergulus, waarvan zij echter niet alleen door den hek, maar ook door het bekleedsel der tarsen ligt te onder- kennen zijn. Pachyptila illiö., Prion lac., gbaï. lloslrum mediocre, Last depressum, marginibus postice lamellis parallelis ob- sitis. Nares lubulosae, supra culmen roslri silae, duplici aperlura palenles. Alae mediocres. Cauda mcdiocris, ro- lundala. ünguis sessilis, amotus, pollicis loco. Sp. Pachytltila villata, Procellaria vittata FORST., CM., TEMM. PI. col, 528, CDT. R. ani., éd. ill,, Ois, PI. 91, fig. 4; Zuid- Afrika, enz, Pufjinus HAY, BBIS5. Roslfiim mediocre, gracile, apice *ilriusque inaxillae incurvo. Nares lubolosae, supra culmen •■oslri silae, duplici aperlura palenies. Alae longae, aculae. Cauda breviuscula, rolundala. ünguis amolus, pollicis loco. Sp. Puffinus major faber, Procellaria Pufjinus 1. (pro parlc) Bdff. pi. enl. 9G2; — Puffinus anglorum t.iy [Procell. Pufjinus 1. pro parle), Puffinus arclicus faber f, kadm. Taf. 277, enz. Piocellaria l. (excl. mullis specieb.), illig. lloslrum Hiediocre aut breve, apice aduncum ; maxilla inferiorbre- ''•or, angulo prominulo. Nares in lubulo supra culmen ■"osiri, aperlura unica palenles, dissepimenlo divisa. Alae *^9gae. Cauda plerumque rolundala. ünguis sessilis, amo- pollicis loco. / Thalassidroma vigobs, Jhjdrohatus boie. Tarsus digilis longior, gracilis. Alae remigibus secunda et tertia subae- qualibus, prima longioribus, secunda reniige omnium lon- gissiraa. Cauda aequalis. Sp. Procellaria pelagica 1 j-, BRlss. Ornith, VI, PI. 13, jfin-. l ï’OZEM. Nederl. Vog. lil, hl. 245, hacm. Taf. 275, lig. 1, ccÉR. iconogr..^ Ois. PI. G2, fig. 1 ; het slormvogehje. Deze vogel is zoo 'Bt, dat de bewoners van Feröe hem, volgens BRüXKJCir, aan een ''"aloendraad rijgen en alzoo als eene lamp of kaars gebruiken. Procellaria viGons, gbay et alior. Tarsus digito medio ^revior. (Alae acutae, prima remige reliquis longiore). Sp. Procellaria copensis 1, BDFF. PI. enl. 9G4, lEssoN Ornith. 630 CL. XVI. AVES. PI. 111, li{j. 1. — Proc, yhiciitUs 1. f, BCFF, PI. enl. 58, AiCM. ïaf. 2"6, enz. Vergelijk over dit en liet vorige geslaolit Kciu Bei- irtige uur Kennlniss der ProceUarion in BeUr. zur Zoologie nnd vergl, Aiiatom. S. 135 — 149. Diomedea i. (excl. Diomed. demersa), illk;., gray, Al- balrus briss. Roslruni capite longius, crassum; culmcn sulco di.screlutii ; ape-x lincinalos; maxijla inferior apice compressa, Inincala. Nares lalcraics, ad hasin sulei, an- trorsum palulae. Alae elongalae, secunda remige longissima. Pedes breves, robusli. Sp. Diomedea exidans l., EUFf . PI. enl. 237 ; de albatros., waar- van de reizigers dikwerf melding maken, is een groole zeevogel van het znidclijk halfrond, gelijk nog eenige andere soorten h. v. Diom. melanopltrijs TEMM. PI. col. 456, GDÊRIN leonogr., Ois. PI, 62, fig. 5 enz. ORDO II. Grallatores. Pedes vadanles, larsis longis, digilis vel üssis vel lobalis» velpalmalis aut ssmipalmalis. Tibiatolacum parle inferiore femori cxserla. Colluin mediocre aut elongaliim. Roslrm» plerumque elongalum, variae in variis formae. Alae elongalae. Stellloopers. Bij de meeste is een groot gedeelte der tibia^ onbevederd en, even als de lange tarseii, met een hoorn' achtig bekleedsel bedekt. Bij sommige sneppen, vooral ba Scolopax rusiicula, is dit gedeelte zeer klein en alleen tot de achterste vlakte van het onderdeel der tibiae beperkb waarover^' zich echter de honger geplaatste vederen ud' strekken; bij de meeste is het daarentegen zeer groob vooral bij Ilimanlopus en Beaureirostra. Deze vogels leven groolendeels in moerassige streken of aan de oevers van rivieren. Vele leven van dierlijk voedsel, van insekl en, wor- men enz., of wanneer zij een’ sterken bek hebben, ver- slinden zij visschen, kruipende dieren cn ook wel klein® zoogdieren. De meeste soorten vliegen zeer goed, en ho^' den onder het vliegen de poolen regt naar achteren ud gestrekt. Familia V. (GCLXXXIV.) Alacrodaefyli. Pedes tetrad»' ctyli, digilis elongalis, inlerdum lobalis. Tarsi anlice iraO® CL. XVI. AVES. (JS'I versis sculellis lecti. Alae mediocres aut Lreves. Corpus gracile ; pectus cooipressum, slerno anguslo. Podoa iLLiu., Iloliornis bo.nnat., gray. Rostrum medio- cre, compressum, carinalutn; nares perviae, lalerales. Alae rcmige terlia, aul reinigibus tertia, quarla el quinla lon- gissimis. Cauda rolundata. Pedes breves, digitis elongatis, lobatis. Colluni elongatum. a) Cnuia lata. Dtgili bnsi coiijuitcli. Sp. Podoa surinatneusis, Plotus surinamensis GM., BUFf. Pi. enl. !}93, lESS. Ornith. PI. 107, %. 2, b) Cauda angusta. Digili lol/uti, basi liberi. I'.ene aiulerc grootcrc soort van de grootte van een eend: Podoa senegalensis, Podica sctiegalensis lESSON, GRAr Gen. of Birds PI. CLWÏII van de westkust van Afrika 5 onlangs lieeft men eene derde soort van Malncca leercn kennen, Podoa {Podica) per sonata CRAT, Proceed. of the Zool. Soc. 1848, p. 00. Deze vogels belioo- len nocli bij Plotus, noch bij Podiceps geplaatst te worden; bet skelet der Afrikaanscbc soort in liet Leidsch museum toont ook, in bet smalle, platte stenium, de korte vleugelbeendcren {os humeri, radius en ulna) en andere bijzonderbeden de naaste overeenkomst met Fulica, Fulica Blitss., iLtiG. (Spec. c genere Fulica l.) Rostrum mediocre, roaxüla superiore sensim deflexa, crassum, com- pressum, supra frotilem in clypeum dcplurnatum e.xciirrens. Nares perviae, lalerales, in medio roslro silae. Alae breves, remige sccimda el tertia omnium longissimis. Cauda brevis. Pedes mediocres, digilis longissimis, lobatis. Sp. Fulica atra l. (el aterrima ejusd.) f, BOFF. PI. enl. 197, lESSOM Ornith. PI. 106, lig. 2, NADJt. Taf. 241 ; meerkoet, lafoiil- que OU morelle, das JVosserliuhn; zwart, de buik leikleurig, bet sebild op den kop wit; de grootte van eene ben. De meerkoet leeft van insekten, wormen en waterplanten en legt 8 of meer cijeren in een nest, dat tussclien de biezen drijft. Deze vogel trekt hij ons eerst in November weg en komt in Maart terug; in zuidelijker streken van Europa is bij een stand vogel. Porpliyrio briss., toi.h. (Fulicae spec. b.) Rostrum capiie brevius, allnm, compressum, in clypeum supra fron- tem decurrenlem continualum. Nares rotundatae, laterales, perviae. Alae mediocres. Pedes longi, validi. Digiti lon- S'ssimi, mernbrana angusta cincü. C39 CL. XVI. AVES. S|). Porpht/rio veterum gm , Porphyrio liyiicinlhinus TEMM., edwaiids Birds, PI. 87, lESS. Ornith. PI. 105, flg. 2; ia Sardinië, Sicilië, C'jlalïi'ië en den Griekseben Archipel; de Porpliyrio der Ouden {^Lnitd(itissi7tiu el vobiltssitntt avzs^ cui t'osti'Uiti et prtte-‘ loiiga cruia rutient. Peiwics Lib. X. c. 46; cf. cliam c. 49). Met dezen Ziiid-P.uropescben vogel verwart men gemeenlijk cene soort van Zuid-Afi'ika, Porphyrio inadugascntiensis lAm., Porphyzio stnaraynolus TEMM., Fulica porphyrio l., Bcrr. ƒ'/. e«^. 810, GDÉR. Iconoyr.^ Ois, PI. 58, fig. 2. — Porphyrio indicus hOR&t., Porphyrio smaragdinus TEMM. PI. color. 421, komt op Java voor, enz. GaUimila dbiss., lath., Slagm'cola BfiEii.ii. Ro- strum mediocre, compressum, apice incurvum, siipra froii- tem in clypeum implumem decurrens. Kares in sulco rostri sitae, longitudinales, perviae. Pedes elongali, digilis anlicis angusla membrana cinctis. Alae mediocres, remigi- bus secunda, terlia et quarla subaequalibus, omnium lon- gissimis. Sp. Gallhiula chloropus LATE,, Fulicu chloropus L. BDFF. PI. ent. 877, LEss. Ornith. PI. 105, lig. 1, nadmaKN Taf. 240; het tvalerhoentje ; de poolen geel groen, meteen rooden kring boven den voetwortel; de grond van den bek, die aan de spits geel is, rood ; de rog donker olijfkleurig; de borst en huik grijs. Deze vogel voedt zich van wormen, inseklen, kleine slakken en waterplanten, leeft tusseben bet riet, zwemt goed, en legt van 6 tot 11 cijeren, welke vuil wit of geelacbtig gekleurd zijn met grootere en kleinere Inuinc vlekken. — GnlUnula phoenicuta pekn., BDïf. PI. enl- 896, van Java, Celebes, enz. Trihonyw dobcs. Rostrum capile brevius, supra fronterii subproduclum, compressum. Nares in sulco ad medium fere rostrum silac. Alae breves, luberculalae, remigibus quarta, quinla et sexia subaequalibus, omnium loiigissimis. Digili mediocres, validi. Sp. Tribonyx Morlieri ddb., Bullet. de V Acad. de Brux. VH. 215; Nienw-Holland. Ocydromus wagl., Gallirallus de lafben. Rallus L. (pro parle). Roslriim mediocre, aut capil® longius, compressum, absque clypeo fronlali. Nares in sulco silae, perviae, anguslae. Pedes elongati. Alae medi- CL. XVI. AVES. C35 ocres, remigibus secunda et tertia subaeqiialibus, plerumque omnium longissimis. Crex BEciiST., naum., Orlygometra h. {Faun. Suec. 1744), cr.Ar, Porsana vieill., Zapornia leach. Rostrum capile brevius, basl altum^ inaxilla inferior aiigulala. Sp. Hallus Crex l., Crex pratensis BEOflST., Gullinula crex lATll., T£MM. BDFF. PI. eiil. 750, NADM. Taf. 230; ileje vogel is meer landvogel dan het vvaleihoenije; hij loopt zeer .schielijk, vliegt weinigen, wanneer hij wordt opgejaagd, niet ver; leeft lusschenhet hooge gras in weilanden of in korenvelden. Daar hij in onze streken met de kwartels (in Junij) aankomt en met hen (in Oclober) weg- Irekt, heeft hij den naain van kivartelkoning^ Roi des cailles, JPaclitelkoiii'y ontvangen, — Hallus Parzaua l. -J-, NAOM. T. 237, enz. Rallus LATH., TEMM. Rustruui capile Jongius, rectum aut subarquatum. Sp. Hallus aquaticus 1. f, BDFF. PI. enl. 74D, lESSON OrnitU. PI. 100, lig. 1, KAOJI. Taf. 235; de waterral; leeft .aan de oevers van rivieren en hecken, in vochtige, met rietgras bedekte weiden, en loopt zeer snel op de plompen {Nymphaeae) en andere waterplan- ten.— Hallus madngnscnriensis VEliBBADX, typjzs PDCHERAN, DES MDBS PI. peint. 24, enz. jiramides pucnEnASt. Rostrum capile Jongius; maxilla inferior superiori brevior, angulala. Alae remigibus quarta usque ad septimam subaeqiialibus, reliquis longioribus. Sp. Hallus mn.ximus VIEILt., Fulica cnyenensis CM., BDFF. PI. enl, 352; — Hallus plumlieus TEMM., GalUnula plumbea SriX enz. Groole soorten van Zuid-Amcrika. Annot. Adde Corethrura BEICBEtiB., Alecthelia sWAtRS. nee lESS, et Eulabeornis GOOLD; cf. graf Genera of Birds, Parra l. Rostrum mediocre, rectum, compressum, apice paulo incrassalum. Nares ovalae, in medio rostri silae, perviae. Alae calcaratae aut luberculalae, remigibus tribus primis subaeqnalibus, longissimis. 'J'arsi elongaii, digilis longissimis, lenuibus, anlicis subaeqnalibus, unguibus acu- oiinalis, Jongis, ungue postico Jongissimo. * Fronte carunculata. Cauda hrevissima. Remigibus secunda et tertia longioribus. Sp. Parra Jacana I., BDFF. PI. enl. 322, lESSON Ornith. PI. 92, fig- 2 de chirurgijn-, in de tropische gewesten van Zuid-Amcrika; CL. XVI. AVES. G5i Varra cuprea vadl, tiiilii, Parra supereiliosu DORSF., Parra me- lanochloris VIEILL., vadl, Naturk, Selskahets Skrivler^ IV. 1, 170 j, PI. 2; (ie {frootstc liekenrie soort; clc kop, de lials, borst en buik violct-zwart, de v)eun;els cn de ru» koperkleurig jjroen, cene M'ilte streep van de oojfen naar den nek; in Bengalen cn op Java; — Parra guUinavea temji. PI. color. 464, Java, Celebes; — Parra albinuca isiD. ceoffb. st.-hil., gcÉK. Iconoyr., OU. Pl. 57, fig.1, op Madagaskar enz. *'* Pronte plumis tecta, absquc carunculis. ileclricibus quatuor mediis longissimis; rcmigibus anticis appendlenlalis, prima et secunda aequalibus, tertia longioribus. Ilydrophasianus wagl., grai. Sp. Parra smeiisU GM. (et lusoniensis GM.), Dict, utiiv. d’llist. nat., Ois. Pl. X, fig. 1; de jonge vogel sonkerai Voi/. tl la nouv. Guinée, Pl. 45; Java, Manilla, enz. De vogels van dit geslacht leven in de tropisebe gewesten van beide Halfronden en komen in levenswijs met den waterral van Europa overeen. Familia VI. (CCLXXXV.) Longiroslres s. Scolopacidae svvAixs. Rostrum plerumqiie elongalum (in paucis medi- ocre), gracile, molle. Nares in suico rostri silae, Pedes digitis mediocribiis, pollice plerumque brevi, amolo, inler- dum nnllo. Alae iougiusculae, prima romige plerumque omnium longissima. Langsnavels. Deze vogels maken de meest typische fatnilio dezer orde uit, terwijl de vorige familie gelijk- vormigheid met de hncndcraclitige vogels aanbiedt. De meeste soorleu dezer familie leven van gekorvene dieren, welke zij met den bek op of ouder den grond of in het slijk opsporeii eii aanvatten. Opmerkelijk is het, dat de snippen, straiidloopors i^Tringae) en de mareis [Li'mosae) de punt van de bovenkaak afzonderlijk kunnen bewegen, waardoor zij zich van liet geslacht Totanus onderscheiden, gelijk LEisi.ER het eerst heeft opgemerkl (tedmince, Manuel d'Ornilh. 11, p. C3ö). Deze vogels moeien met den bek onder het slijk of in de losse aarde de wormpjes en io"' sekten op het bloole gevoel vinden; ten dien einde is ook de spils van den bok met vele zenuwlakje's van het vijfde )iaar voorzien, die door kleine beenige hollen van de bovenkaak henengaan. Zie kitzscii in ïieckel’s Jrchiv ƒ* d. PInjsiol. II. s. 300 -380, III, S. 384-388, Scolopa.v i. (pro parte), iemg., chv. Rostrum €L. XVi, AVES. 05S ciongatuin, gracile, niolle, teretiusculum, Maxilla superior apice obtiiso, ultra inferioreni producta, a basi inde ultra mediam parlem sulcata. Nares basales, lineares. Oculi magni, a basi rostri distantes, versus supcrioreiu capilis partem siti. Pedes mediocres; larsf antice sculellati ; digiti antici inacquales, medio laterales longe superante; ballux brevis, apice insistens. Cauda brevis, rolundata. De snippen. Sommin'C soorten leven in bossolicn, anilcre in nioe- rasaelitijje streken en op vochtige wci/antlen- Zij voeden ïieli meestal uitsluitend van gekorvenc dieren, ■wonnen en slakken; sommige voe- gen daarbij ook planten en zaden, vooral van grassoorten [Sovloptuv gtilltnuU). In ons vaderland broe/jen zij slecbis zelden, maar zijn trekvogels, die ons in bet voorjaar en vooral in den nalijd bezoeken ; den zomer bi’ctigen zij in Noordelijke landen door. Zij ruijen tweemaal •sjaars. doeli tus.seben bet ■winter- en zomerkleed is geen aanmer- kelijk vcrscbil, evenmin als tusseben de kleur der vederen van de twee geslacbtcn en die van jonge en oude vogels. a) Itemigibus prima, secitndu ac terlia sensim longiorihus, (^UdrUt et vihhiuui loii^issi/nisé Sp. Scolopa.v mivi'oplera milii, Scalnpax ftiinor wiLson American Ornithology PI. 48, fig. 2, in Noord-Amerika ; zeer gelijk aan de Europesebe boutsnip, maar kleiner. Deze soort vormt bet geslacht Phitohela van CRzr. b) liemigibus prima et secunda subnequulibus, omnium Ion- gissimis, Tibus plumis ad suffragineni usque obteeiis. Unque postico obtuso, ultra ballucem non producta, (Subgenns Scolopax EOis, BREnM, gbat). Sp. Scolapax ruslieula{*)i..\,ti\i'Sii. Pl.enl. 858, lESS. Ornitli. PI. 101, fig. 1, N ACM. Taf. 2 1 1 ; de houtsnip, la bécasse ; dc gmolsle soort; de kop is van voren graauw, vanacliteren geel bruin met dwarse, donkerbruine strepen; de veileren zijn overigens geel, rosaelilig bruin, z^wart en graauw, in eene vermenging, die aan bet vederkleed van Cuprimulgus of van Siriai flammea doet denken. De boutsnip is een nachtdier en scluiilt op bet midden van den dag in de bosseben ; deze sourt wordt in geheel Europa, in bet noorden van Azië en ook in Japan aangetroiren. ** Tibiis supra suffraginem denudatis. Vngue postico graoili, ultra huUucem producto. (Subgenns GuUinago lEACH, GRAT, Tel- matias BOIE, BREilJl, Ascalopax KErsERiiRc et blas.) (*} Bij UKHAECS eigenlijk ruslicola, vcelligt door eene schrijffout. G56 CL. XVI, AVES. Sp. Scolopax gnllinago 1. f , BCrF, PI. enl. 883, NiüM. Taf. 209; de watersnip., la bécassine ; — Scolopax gullinula L. BDFF. PI. enl. 88^, K4üM. Taf. 210; de haarsnip, het halfsttipje, bokje, la sourde, la petite bécassine ; deze soort lieeft, even als Scol. rusticula, 12 slaarlpcnnen, de walersni]) 14. Bij eene Indische, zeer naar Scol. gallinago gclijhende soort telt men er 24 of 26: Scol. stenura KCm, van Java en Suinalra. Limosa briss., lkisl., tem.h., [AcHHs illig., pro parle.) Rostrum longissimum, gracile, rectum aut apice subrecur- vatuin. Sulcus laleralis ad roslri apicem iisque decurrens. IVares basales, perviae. Pedes tibiis infra magna parte denudalis, tarsis longis, antice sculellatis; digitus exlernus et iiiedius membraua conjunct! ; hallux apice insislens. Alae mediocres, remige prima omnium longissima. Cauda brevis, aequalis. Sp. Limosa melauura LElsL., Scolopax limosa l. et Scol. aego- cephala 1. f, BDïr. PI. enl. 874 {winterkleed), {zomerkleed), LEss. Ornith. PI. 101, fï[j. 2, madm. Taf. 212, 213; laharge,der Sumpflüufer, de marei; de groolsle soort; de slaart zwart, aan den grond wit ; zij leeftin moerassige slrehen en aan de monden der rivieren in vele gedeelten van Europa en .4ziê (ook in Japan); legt 4 donker olijfkleurige eijeren met groole hruine vlekken, die even alsdieder kievit ten gezocht worden. — Limosa rufa briss., Scolopax lappo- nica L. f, BRISS. Ornith. V, Pl. 25, fig. 1, bcff. PI. enl. SOOenz. Hiertoe liehoort mede cene soort met geheel regten hek, die in Koord-Ainerika leeft en ook Inevallig in Engeland gevonden is. en welke men veelal hij Scolopax hrengi, Limosa sculopacea sat, Scolopa.v grisea (et novehoracensis) lAIll., GMEl., wilsON Amer. Ornith. Pl. 58, fig'. 1 (cd. JiRDiNE vol. II, p, 337), cooiD Birds of Europe, Pl. 323; Maororamphus lEACD, GRA . Tolanus bechst., cbv., te.viji. {Scolopacis spcc. l., Trin- gae spec. iiriss.) Roslrum mediocre aut clongaium, rectum aut adscettdetis, couipre.ssum, actiminaium, apice durius. Pedes eloDgati, larsis gracililnis, aiitice sculellatis. Digitus medius cum externo membraua ad basin conjunclus; hallux vix lerrae insislens. Alae mediocres, prima remige omnium longissima. Sp. Tolanus fuscus LEisi , Scolopax fusca l. f. BCFF. Pl. enl. 875, NACSI. Taf. 200; zwarte ruiter-, eet kleine zoelwalcr-schelp- CL. XVI. AVES. 657 dieren en inselcton; — Totanus calidris becdst., Scolopax calidris 1. t< BBrr. PI. enl. 827, 845, NADM, Taf. 19!); de tureluur-, de [frond van den bel. rood, en de poolen {fcelrood; dene vogel broeit bij ons in groote menigte op de weilanden. De soorlen met een naar boven gebogen liek vormen bet geslacht Glottis van KJIssON en bredm, Totanus glottis beCbst., Seolnpax glottis i. -j-, NACM. Taf. 201; de groenpootige ruiter; deze vogel eet bij walcrinseklen ook kleine visseben. Subgenus Actitis biieuji., keijseiïl. et blas., Tringoides BONAP., CRAY. Sulcus rostri ad apicein usqne decurrens. Caiida ultra alarum apices producla. Sp. Totanus hypoleucus temm., Tringa liypoleucos l. boef. PL enl. 850, Kadai. laf. 194 ; gewone oeverlooper, bonte zand~ looper. Himantopus briss. Ilypsibafes nitzscii. Koslriim elonga- luiii, rectum, gracile, aciiininalum, suico ulrinqtie ad medium usque exaraium. Naros lineares, lalerales. Pecles longissimi, lenuissimi, larsis reticiilatis. Digiti mediocres, basi conjuncti ; membrana expaiisa inler digitos exteriores. Alae iongissimac, acnlae, prima remige rcliquas miiltuin superante. Cauda subacqiialis, brevis. Sp. Himantopus melanopterus MEiEB, Charadrius Himantopus I., BOEF. PI. enl. 870, lESSO.V Ornith. PI. 104, fig. 1, NADM. Taf. 203 ; wit, de rug en vleugels grocnaelitig zwart en glinsterend; de lange poolen rood. Deze vogel, zeer verwant aan Totanus, beeft in d«m eersten opslag eenigc overeenkomst met een ooijevaar in bet klein ; bij leeft in bet Zuiden en vooral Znid-Oosicn van Europa en in sommige deden van Azië en Afrika. Zf(«, WADJr. T. 183 ; la mauhèche, der rothbrauner Strandlaufer, clc kanoet-sli auflloopor; vergelijk voor dc synonymie lEMHliVCK, Maituel II, p. G28 — 630; — Tringa marilima BniiNKica f, MAUSI. Taf. 188; — Trnga rin- clits L. (et Tringa alpina ejusd., NAOM.), Tringa variahiUs Mcicc. BDFF. PI. enl, 852, NAüM. Taf. 187, eiu. — Kene kleine soort minula 1F.ISIER f, ISOZEJUN en sefp JSederl. Vug. III, 271, stint of zee-leemvrik, is zeer ver over liet oo.slclijk lialfrond verspreid, door liuropa, Afrika, de Sunda- eilanden, Nienw-Gninea en Piieuw-Ilolland, uit alle -welke gewesten er in het Piijks Museum te Leiden exemplaren aanwezig zijn. Eene soort met naar heneden gebogen, langen bek, Tringa suh- arquata TEM3I., Scolopax subarquata GH. (et africana ejusd.) -f, DDEF. PI. enl. 851, maoji. Taf. 185, welke in Europa, Aziëcnindië voorkomt, beeft door een paar voorwerpen, aan welke men den bek verbogen en den duim weggesnedeu bad, aanleiding gegeven tot het nominale geslacht Falcinellus ccv. ; cene afbeelding vindt men bij TE5IJI. PI. culor. 510. Zie scntEGEt, Kriii&cke Uehersicht der Eu- ropaiscbeii Vogel, Leiden 1844, S. 07, 03. Bij eene soort is de bek lang en plat gedrukt, Tringa plahj- rliyncha lEjiH , Nuineniiis pygmaeus lATH., naoai. Taf. 207. Hierop berust bet geslacht Limioola KOcn, KErSERt. bias. Deze soort beeft cenige gelijkvormigheid, vooral in het vederkleed, mei Scolopax gal- linula, B. Memhrana inter digitum exiernum et medium. Subgenus Machetes cuv., Philoviachus moehr., Gli.Ar. Sp. Tringa pugnnx L. f, BCFF. PI. enl. 305 J', 306 5, tESSON Ornith. PI. 103, fig. 2, KAl'M. Taf. 100 — 103, Ic cumhatlant, p'aon de nier, de kemphaan. Deze vogel broeit bij ons menigvuldig, leeft op vochtige weilanden en trekt in den herfst weg. De man- netjes, die in grootte de wijfjes oterlrclTen, zijn in den paartijd niet een kraag van vederen om den bals gesierd en zeer verschillend ge- teekend. In Mei brengen zij een groot gedeelte van den dag op be- paalde kampplaatsen door, en vechten dan hevig met hunne bekken tegen elkander. Het wijfje legt 4 of 5 spitse cijeren, die groen ge- kleurd en bruin gespikkeld zijn. C. Dioiii nntici memhrana ad lasiii conjuncli. SubgCDus Jlemipalama üonap., Güaï. Sp. Tringa himantopus BONAP-, SVTAIKSON et llICnABDSOA', Fauna horeali-Amer,, Birds PI. 66- Heteropoda NATALL. G40 CL. XVI. AVES. Etirynorhynchus kii.ssom. Annot. Genus ïringis affinc, roslro depresso, .ipioc dilalato. Sp. Eurynorliyiichus ytüeus MtLSS., Platalea pygmnea. t. Mus. Ad. Frid,, Tomi sec. llolmiae 1764, p. 2G. Vide icon. ap. grat, Gen, oj Btrds,, Pl. CLII. Avis raris.siina non Surinami, ut liabet llNNAECs, sed in India oiientall liabilans. PItalaropus briss. Roslrum mediocre aut capile panllo longius, molle, rectum, apicc inflexo, Tarsi mediocres, an- lice sculellis lecli ; pedes lelradaclyli, digilis anlicis ad basin membrana juneiis, alatis aut lobalis. Alae aculae, prima et secunda remige subaeqiialibus, omnium longissimis. a) Rostra gracili, suhulato. Subjjen. Lobipes CDV- Sp. Phalaropus Wilsonii SABIRE, Phnlnropus jimhriatus TE.1IM. Pl. col. 370, Fauna horeali- Aniericann.^ Rirds, Pl. G9. p. 40,'». Bij deie soort, die in Noord- en Znid-Amerllia voorkomt, liehlien de toonen slechts een .smallen zoom ; de poolen zijn lanjjer en .slanker, dan hij de andere soorten: — Phalaropus cinereus BRIss., Tringa hyper- borea L. (et lobala ejiisd.), Phalaropus anguslirostris HACil., bofP. Pl enl. 7GG, storm,, Deulschl, fauna, Pöyel, Heft. 2, nadm. Taf. 205'; Lajdand, Ijsland, Groenland, de Orkadische eilanden; het mannetje broeit even eens als het vijfje, en zou zelfs alleen aan heide zijden van den bink een broedvlek, eene van vederen onll.loole plek heb- ben. Deze kleine soort heeft, even als de volgende, gelobde vliezen langs de toonen, zoo als Fulica. h) Rostra lato, depresso, Sp. Phalaropus fulicarius BONAP., Phalaropus plalyrhjnchus TEMM., Tringa fuUcaria L. f iess., Ornilh. Pl. 107, fig. 1. NaUM. Taf. 20G, Cov. R. anl, éd. UI., Ois. PL 18, fio. 2; deL- soort leeft even als de vorige in het hooge Noorden van beide de Halfronden, en verdwaalt slechts zelden naar gematigde streken ; zij -werd echter herhaalde malen aan onze knslen geschoten. Zij is grooter dan de vorige, omtrent van de grootte van Trinya cinclus. liliyncbticu cuv. Roslrum clongotum, subarquQtum> Sulcus lalcralis ad apicem maxillae superioris usqiie de- citrrens. Nares perviae, basales. Pedes mediocres, larsis antice sculellaïis, digilis fissis, halluce amolo, apicc tanluui insistenle. Alae mediocres, amplae, primis tribus remigibus loDgioribus, subaefjualibus, secunda omnium longissima. Sp. Rhynchaea vanegala TiElLt., Rhynchaea cariabilis [cuV,l)i TEMM., Scolopax capensis L. et Rallus bengalensis ejnsd., RCPf- CL. XVI. AVES. 64f W. 922, adult., 270, 881 (jiin.), iess. Ornith, PI. 102 f 1- Afrika Indië (Sumatra, Java), Japan. - fn Zuid-Amerika, Brazilië! leru, komt cene kleinere soort voor : Rhyuchaea semicoltans (Tota- semicollarh vieili. TIouv. Dict. d'llist. „nl ), m>ynchaea IhUirea taiemc., iesson lllustr. de Zool. PI. 18, soka. lconoExcepté les apothicaires qui ont pris la cicogne pour em~ ^^daie^ paree qulils Pont confondue avec Vtbis auquel on attribue ^J^vention des clystères." Cdvier Ann. du Mus. IV. p. 1295 vergelijk * daar aangehaalde plaatsen der oude schrijvers. (i) Dat er tusschen Ibis en Platalea eene naauwe verwantschap be- meende ik ook uit de vergelijking van het skelet te mogen op- ’’’aken, en zag eerst later, dat de, in de vergelijkende ontleedkunde der ''“gels zoo ervaren, beroemde physioloog n. wagneb hetzelfde opgemerkt Nadmann 1.1. IX, S. 307. (544 CL. XVI. AVES. mine rolundaliim, subincurviiin, versus apicein emargina- lurn, absque sulco nasali, marginüjus inlractis. Naresprope basin silae, dorsales, longitudiuales. Pars capitis et inler- dnm gula dcpkimes. Tarsi reliculati; digiti longi, antici ad basin menibraiia conjiiucli ; hallux insislens. Alae remige prima breviori, securida et lertia subaequalibus, lortia omiiinni longissima, Sp. Tant'jlus Ibis L , BDFF. PL enl. 38!), IBSS. Oniith., PI. 99, fio'. 1, GDÉRIN Iconogr., Ois. PI. 54, lig. 2; ivit, de vleugels eenig- 7.ins roienrood, de lick geel; om de oogen en aan den grond van den hek is de koji kaal en rood gekleurd. Dez.e vogel is ten aimcgte door IISNAECS, BDFFON en andci'cn voor de Ibis der Egyptenaren gehouden (•/.ie hoven hlz. C4)', hij wordt vooral in Senegal aangetrollen. lun- talus loculator 1., BDFF. PI. enl, 888, Ie caricaca de Cayenne ; Suriname, Brazilië en het 'zuiden van Noord- Amerika, enz, Anaslomus bonnat., ii.L!G., Hians hxr.vp. Rostrum elonga- tum, porrectum, fibrosnm, riide, apice eraarginatum, com- pressum, inarginibus delrilis, medio biaus. Nares basales, superae, perviae. Pedes clongali, tlbiis maximam parlem nudis. Tarsi reticulali. Digiti longi, antici basi membrana juncli ; hallux insistens. Alae remigibus secunda et lertia aul terlia et quarla omnium longissimis, subaequalibus. Sp. Anaslomus coromandelieits , Arden coromnndelica GUI. (et Arden pondiceriana. cji ), bcff. PI. enl. 932, sonkerat, Voy. aux Ind. Or. Pl. 122; Pengalen. — Anaslomus Imnelligerus TEMM. PI, eolor. 23C, gdéb.. Icon., Ois. Pl. 5i,fig. 1 ; in Senegal eu Zuid- Afrika; zwart, met glinsterende, roodhruinc on violette dekvederen op den rug en de vleugels; de vederen van den hals, horst en huik ^ loopen met de schaft in gladde, hoornachtige plaatjes uit {pluniae foliiferae), zoo als dergelijkc vederen hij Gallus Sonneratii, hiJ eene soort van Ibis {(bis InmellicoUis eafren.) en ook enkele op de vleugels van Bomhicilln garrulus voorkomen. (Hconia luati. {Ardene species ct Alycteria l.) Rostrum ('longalum, crassum, rectum, maxilla inferiori subrecur- vala. Nares lirieares, prope basin ad rostri culmen sitae. Regio circa orbitas deplumata ; inlerdum facies tota el gula nudae. Pedes elongati. Tarsi squamis hexagonis reti- culati. Digiti antici membrana ad basin conjuncti ; lialb’* CL. XVI. AVES. 645 «E apieo uilia , incdiuiu insistens. A!ac remige sccuiida et lertia, aut lerlia et quarta omnium longissimis. Sp. Ciconin alba BRiss., Ardea Ciconia l. f, BüBF. PI. enl. 860, lEss, Ornilh. PI, 98, fijr. 1 , KADM. Taf. 228 ; la cicogne, der Storch, de Ooijevnnr; wit:, de sl.agpennen ïvvart, een Isale, zw'arfacli lige kring rondom de oogen ; bek en poolen rood ; de/.e algemeen bekende \ogel leeft aan de oevers van rivieren, meren, kanalen, enz., nestelt op doode boomen, daken, vooral op torens, en legt 3, 4 of 5 witte eijeron; bij voedt zicli van kikvorftelicii, sprinkhanen, kevers, ook wel van muizen; om het vernielen van seltadclijk gedierte is dan ook de ooijevaar en was reeds in oude tijden (vergelijk plinids llist. nat. Lil). XC. 23) in de oogen van den landman een geheiligd dier. — Ciconia nigra becest., Arden niyra l. f, BDFF. PI. enl. 399, NiDji. Taf. 229; la cicogne noire, der sclnoarse Storch; zwart met groenen en purperen glans, bek en poolen als bij de vorige soort ; deze vogel nestelt op boomen en leeft meer van visch, gelijk de rei- gers; men vindt bem in vele streken van Europa, doch in ons vader- land slechts bij toéval en zeer zeldzaam, terwijl hij er niet schijnt te nestelen. — Ciconia magteari, Ardea maguari cji., cdérin, Iconogr,, Ois. PI. 53, lig. 1, in Amerika, vooral in Brazilië, enz. Argala hTe.\cii, Leptoptilm less., gray. llostiuiu raaxirnam, crassmn, trigonuni. Caput et collum dcplumia. Sp. Ciconia marabu, TEMJI. PI. col. 300; van het vaste land van Iridië, ook op Java en Sumatra; — Ciconia argala temm. PI. col. 301 ; van .Senegal en Zuid-Afrika, Groote soorten van ooijevaars met naakten hals, die van onderen een hangenden, langwerpigen zak Tormt; men verwarde, volgens tejjimikck, beidesoorten vroeger onder den naam van Ardea dubia of Ciconia argala, welke namen grat achter als synonymen van de eerste soort aanhaalt. De losse witte dekvederen onder den staart, marabou-scren, worden tot hooae lïriizen Verkocht. Mycteria l. Roslrum subad.scendens. Caput et colltiin dcplumia. Sp. Ciconia mycteria TEJl.ll., Mycteria umericana E., bdff. PI. ^til. 817. lESS. Orniih. PI. 98, lig. 2; — ^‘‘^onia epldppiorhynclia TEMM,, Mycteria senegalensis lATH., CEV, R, ani., éd. ill Ois W- 75, f,g. 3. ’ Scoptis BRISS , IIJ.IG. Rostrum elongatum, basi altum, ^^ompressum, apice incurvum, utrinque prope culmen angiislo, profundoexcavatum. Nares prope basin rostri 646 CL. XVI. AVES. infra sulcutii sitae, anguslae, lineares. Facies plmnata. Tarsi antice reticulati. Digiti antici membrana ad basin juncti; hallux insistens. Alae remige prima brevi, secunda, tertia el quarta subaequalibus, tertia omnium longissiina. Cauda lata. Sp. Scopus umbretta cm., BDFF. PI. enl. 798, lEss. Omith. Pl. eg, fig. 1, CDÉR. IcoHogr., Ois. Pl. 53, fig. 3, hab. in Africa. Cancroma i. Rostrum longum, depressum, latum.supra carinatum. apice angustato, incurvo. Nares basales, approxi- inatac ; sulcus a naribos juxta dorsi culmen ulrinque ad apicem usque decurrens. Tarsi antice squamis magnis, latis, hexagonis obtecti. Unguis digtii medii inlus pectina- lim incisus. Digiti antici basi unili ; hallux insistens, ad internum latus partis inferioris tarsi inserlus. Alae remige prima breviori, proximis usque ad quarlam increscentibus, quarta et quinta subaequalibus, omnium longissimis. •Sp. Cancroma cochlearia (et Cancroma cancrophaifa) L., BCrF, Pi. enl. 38, 896, l£SS. Ornith, Pl. 97, fig. 2, CDtR. tconogr., Ois. P). 52, fig. 1; Ie savacou, de hrabbeneler, lepelbek ; in Suriname cn elders in Znid-Amerika ; deze vogel leeft 'van viscb, gelijk de reigers, waarvan hij verscliilt door den platten bek, die, volgens de vergelijking van BorFON, de gedaante heeft van twee, op elkander liggende lepels, met de bolle zijde naar boven gekeerd. Men neemt ge- woonlijk aan, dat er slechts cene soortbekend is, en dat de roodbruine voorwerpen jonge vogels zijn ; onlangs werd door een Franschen reizigefi E, DEVIllE, daarentegen verzekerd, dat er verschillende soorten van Ojzioroma bestaan. Gdéhin, Revue et Afayastn Zool. 1852. p. 225. Ardea t. (pro parte), ccv., ilug., temm. Rostrum don- galum, rectum, crassum, compressum, acuminalum, sulco e naribus versus apicem evanescente instruclum. Nares prop® rostri basin sitae, postice membrana tectae. Tarsi antice plerumque scutellali, clongati. Digiti exteriores membrana juncti. Hallux insistens, intus ad partem inferiorem tars' insertus. Unguis digiti medii margine interno producto, peclinalim inciso. Alae mediocres, prima remige plerurnqe'^ breviori, tribus sequentibus subaequalibus, seeuflda Icrtia, aut tertia ct quarta omnium longissimis. CL. XVI. AVLS. 617 De soorten van het geslacht der Reigers zijn zeer menigvuldig in heide halfronden van dezen aardbol. Zij leven in moerassige streken, of aan de oevers van rivieren en meren, en voeden zich hoofdzakelijic van visch, ook van kikvorsclion en kikvorsch-larven, en van waterinsekten ; zij loeren lang o|i hunne prooi, en schieten dan pijlsnel hunnen langen hals uit om haar te grijpen. Zij nestelen gedeeltelijk op hoornen, gedeeltelijk tusschen hiezeii, leggen lichtblaauwe, zeegroene of groen • achtig graauwc eijeren (drie of vier, enkele soorten somtijds vijf), en ruijcn eenmaal ’sjaars. Tusschen de twee geslachten is weinig ver- schil. Sommige soorten zijn over een zeer groot deel van den aardbol verspreid. Nycticorax steph., gray. Pedes mediocres. ïarsL antice squamis aiagnis, hexagonis reticulati. Occiput cristalum aut plumis depeiidentibus comatuin. Rostrum mediocre aut capite vix longius, culmine incurvo. Alae remige lertia omnium Jongissima. Sp. Ardea Nycticorax l. f, Borr. PI. enl. 758, naüm. Taf. 225; Uaauwe liivak, der Nachtreiher, Quackreiher, Ie Bihoreau ; zeer algemeen verspreid in vele landen van Europa, in Afrika, ook in Azië en in Japan. — In Amerika komt eene zeer verwante soort of locale variëteit voor, Ardea Gardeni GM., waarvan het jonge voor- werp is afgehceld bij Eorr. PI. enl. 939. — Ardea ealedonica GM., COT. R. ani., éd. HL, Ois. PI. 74, flg. 2, Australië, Celebes, Ti- mor, enz. Tigrisoma SWAINS., gray. Pedes elongati; tarsi antice squamis hexagonis reticulati. Rostrum subulatum, elonga- tum. Alae remige prima brevi, tertia et quarta subaequa- libns, omnium lougissirais. Sp. Ardea lineaia GM£I., BüFP. PI. enl. 860, Zuid-Amerika, Cayenne, enz. recenliorum [Berodias, Ardeola, Buphus boie). Pedes elongati; tarsi antice scutellati. Rostrum elongatuin, subu- latum. Alae remigibus quatuor primis subaequnlibus, secunda et tertia omnium longissiinis. Collum elongatum, gracile. Sj). Ardea cinerea (et major) L. -j-, BUFF. PI. enl. 755 (avis adulta), 787 (junior), lEss. Ornilh. PI. 97, fig. 1, hacm. Taf. 220 ; de graauwe reiger, Ie héron commun, der graue ReiJier ; de grootste Europcsclie soort, van hoven hlaanwachtig grijs, van onderen wil; zwarte vlekken langs den hals. Deze reigers nestelen in troepen bijeen. Men vindt deze zelfde soort ook op Java, in Japan en aan de haap de Goede Hoop. — Ardea purjptirea 1. f, bdff. PI, enl 788, 648 CL. XVI. AVES. NADM. Taf. 221; kleiner dan de vorige, met grijze vleugels, roodbruinen bals met cenc zwarte streep in de lengte en zeer lange vingers ; deze .soort komt ook op Java voor; — Arden agami GM., GDÉR. Icoiiogr,, Ois. PI. 52, fig. 2, in Zuid-Amerika, enz. Deze groep der reigers is bet rijkste in aantal van soorten. — Merkwaardig zijn sommige geheel witte soorten, met lange, achter op den rug boven den staar t zwevende, ijle, maar stijve vederen, wclko als boofdversiersels gebezigd worden, vooral in Hongarije, waar zij tot het nationaal ko.stuum be- lmoren. Sp. Arden egretta G.il., BTJrr. PI. ew/. 925, naUM, Taf. 222, met gelen, soms aan het einde zwartachtigen bek, — en eene veel klei- nere soort, Arden garaeHn l., KADM. Taf. 223, met zwarten bok. Ook uitlandsche soorten van deze groep zijn bekend en om de gelijk- vormigheid met de gemelde soorten verward; verg. TEMMINCK Mnnuel II, p. 572— 57C, IV. p. 372—380. Botaums steph., geay. Pedes mediocres, cr.nssi, libiis maxiinam partem pluniatis. Tarsi antice scutellati. Digili longissimi. Roslruin mediocre ant capite vix lougius, subu- latura. Cüllum dense plumalnm. Alae remigibus Iribiis primis subaequalibus, secunda omnium longissima. Sp. Arden stellnris i. f, Bcrr. PI. enl. 789, kaum. Taf. 22G ; de roerdomp, der Rohrdommcl, Ie butor; kleur der vederen even als van de houtsnip en van sommige uilen; nachtvogel even als dezen; hij houwt een kunsteloos nest in de biezen cn laat een sterk geluid hooren, dat naar het geloei van een’ os zweemt. Aramus vieill., teaim., Nolherodius wagl. Kostruiii lon- gum, compressum, apice incurvo, ultra rnaxillam inferiorem protraclo. Nares latcraics in suico sitae, perviae. Pedes elongati, graciles; tarsis scuteliis magnis, Iransversis antice tecti. Digiti longi, basi vix juncli. Hallux allius inscrlus, apice insislens. Colluni clongatum. Alae remige prima brevi, terlia et quarla subaequalibus, omnium longissimis. Caiida mediocris, rotundata. Sp. Aramus scolopaceus, Arden scolopncea gm., Rallus gigesclie soorten verschilt bet zomerkleed niet van dat van den winter, of zij ruijen slechts eenmaal ’sjaars. C/iaradi ius hiaticula 1, j-, eüff. Pt. en l. 920, lESS. Ornitï. PI. 93, fig. 1 ; van tijd tot tijd aan. onze zeestranden, gelijk ook Charadrias minor MEïER -j-. Dit gaslachl, Itoezeer slechts een gedeelte van dat van iinsaeds uitmakende, is zeer talrijk aan sooiten uit alle werelddeelen. lioplopterus BO^AP. Alae calcaralae, reaiigibus secunda et terlia omnium Iongissirai.s. Sp. Charadrias sjjinosus E., onder welken naam twee soorten zijn verward, beiden uit Afrika; de grootste dezer twee, boff. PL 671,1. 801, is Pmiellus 7nelas07/ius SWAIKSON, Birds of Wester7i- Africa, II. 1837. PI. 26. Squatarola cijv., graï. (Triiigae sp, b,, illig.). Rostrum mediocre, crassum. Pedes lelraclaclyii; hallux brevis aut brevissimus, atnolii.®. (Characleres reliqtii fere generis su- perioris. Aclde genus Aphrha aüuub., gray). Sp, Squatarola varia nob., Tri77ga sqitatarola, Trhiga helvetica et Tringa varial., Charadrias squalm-ola NADJi. f, BiUSS. OrmV/i. V, PI, 9, fig. 1, 2, Bcrr. PI. et/l. 853, 854, 923 KAMi.Xaf. 178; de goudkievit, der Kibitx-Rcffenpfeifer ; wit, bruin en zwart ge- vlekt; bet zomerkleed is, vooral by de mannetjes, onder den bals, op de l)or.st cn den buik donker zwart. Sommige schrijvers brengen deze soort tot Charadrias., maar de roeesten bij Pa/tellusl zij be- hoort echter tot geen dezer twee, maar slaat eenigerraate in het mid- den, naar onze meening bet naast bij Cha7udrius. Zij komt in Europa, Afrika (tot aan de Kaap de Goede Hoop) en Azië voor, en Wordt ook in Noord-.Amerika gevonden. Vancllus briss., eechst., teaim., cdv. (Trtnga ill., exel. '^i'inga wiria; Tringae spec. l.) Rostrum longum, rectum «^apite brevius. Nares in sulco latcrali silae, membrana l®ctae. rima longitudinali patulae. Pedes tetraclaclyli, hallucc Patvo, amoto; tarsi autice scutellis transversis tecti ; digili exteriores ad basin membrana juncli. Alae remige prima breviori, secunda el Icrlia stibaequalibus, omnium longis- *iinis. Cauda aequalis, lala. CSG CL. XVI. AVES. Sj). Vanellus cristalus jiErER ct wolF, Tringa vanellus l. f ; BOFF. PI. enl. 242, lESS. Ornith. l’l. 05, %. 1, madm. Taf. 179; de kiei’il, Ie vanneau, der Kibits {da Duitsclie cii Hullaudsclie naam is van liet jjeluid des vogels ontleend, hetwelk bdffon roet het Fransche woord di.v Jiuit vergelijkt). Deze vogel eet wormen en in- sekteu, en legt op den grond, op eene laag van grashalmpjes en worlelvezels, 3 of 4, aan het einde zeer spitse, olijfkleurige, zwart gevlekte eijeren, die in ons land zeer gezocht zijn. Deze vogel komt in Europa, Noord-.4frika en een gedeelte van Azië voor. Bij sommige uitlandsche soorten zijn de vleugels gespoord, en de hek heeft somtijds lapvormige aanhangsels. Sp. Vanellus goé'nsis, Parra goénsis car., boff. PI. 807; — FimeWi/s senegallus, Parra senegalla l., boff. PI. enl, 362, Vanellus cucullatus, lEWaï. PI. col, 505 enz. Zij vormen liet gesiaclit Lobieanelius stricebakd, Chettusia bonap., gbaf. Strepsilas illig., Cinchis moehr., gray. Rostrum mediocre, subulalurn, acutum, siibabscendens. Nares basales, lalerales, membrana superue seniiteclae, perviae. Pedes mediocres, digilis brevibus, auticis fi.tsis, halluce aniolo, apice insi- stente. larsi anlice sculeilati. Alae longae, prima remige omnium longissima. Cauda truncata aut rolundata, me- diocris. Sp. Strepsilas collaris TEaiaï., Tringa interpves t. j-, büff. Pl* enl. 856, iesson. Ornith. Pl. 04, Cg. 1, nadai. Taf. 180; der Stein- wVdaer, Ie tourne pierre ; aldus genoemd, omdat hij met zijn bek do steenen aan het strand omkeert, om er wormen en insekten onder te zoeken ; deze soort loeft in het noorden van beide halfronden en trekt ook langs onze kusten. Familia IX. (CCLXXXVIII.) Otides (Otidinae bo.nap*)’ Rostrum mediocre aut breve, basi latum, apice iocurvum* Pedes cursorii, tridactjli, digitis brevissimis, basi junclis, tarsis rcticiilato-squamosis. Ungues lati, obtusi. Alae me- diocres. (Aves magnae, gallinis affines, veteris orbis in- colae). Olis L. Rostrum mediocre aut breve, maxilla superioi’i versus apicem fornicala. Nares in sulco laterali sitae, mem* brana semitectae, perviae. Alae remige prima breviori, secunda, tertia et quarta subaequalibus, quarta omnium longissima. Cauda longa, lata (reclricibus pleruraque viginl'}* CL. XVI. AVES, 6S7 Zie over dit geslaelil i. RÜPrElI, Monographie der Gattung Otis, Museum Senclienbergianum, li. Prankf. a. M. 1837, p. 205 248. Tab. .XIII — XV; vergelijk TEMMINCK PI, color. V (texto de la 102 livraisonl. De trapganzen ïijn groole vogels van liet oostclijk halfrond, waar- van men vooral in Afrika de meeste soorten vindt. Hoezeer zij met Oedienemus en meer nog met Cursorius overeenkomen, geloof ik echter, dat men ze als eene afzonderlijke familie beschouwen moet, die den overgang tot de hoenderachtige vogels maakt. Zij zijn gcene trek- maar zwerfvogels, en leven meest gezellig op korenvelden en wijd nitgeslreklc vlakten. Het voedsel dezer vogels beslaat uit groene plantendeclen, zaden, insokten, vooral kevers en wormen. a) Rostra compresso, Irevi. Otis lESSOJf, GRAi, Sp. Otis tarda t. f, BCFF. PI, enl, 245, lEssON Ornith. PI. 93, fig- 1, NADM. Taf. 1G7, 168; de Trapgans, der Trappe, l’ On- tarde; hop en hals lichtgraauw ; rug roodbruin met zwarte vlekken ; in sommige gedeelten van Europa, vooral in Thuringen, in Silezië, in het zuiden van Rusland cn Siberië ; bij ons thans slechts zeldzaam ; in oude tijden, zoo het schijnt, gewoner. Otis tetrax l. f, BCFP. Fl. enl. 25 10 ?, NaüM. Taf. 169; Zuidelijk Europa, Tartarije, Noord- Afrika ; men heeft één voorbeeld van het voorkomen dezer soort in Noord-Brabnnd. b) Rostra mediocri, basi lala, depresso. Eupodotis I.ESS. (add. Chlamgdotis et Sgpheotis cjusd.], GliAT, Sp. Otis aurita lATir., lEMM. PI. color. 533; van het vaste land van Indië; het volwassen mannetje heeft aan weérszijden van den kop drie lange, gebogene vcderschaften, die slechts aan het einde «en vlag dragen; — Otis senegalensis vieili,, Otis Rhaad nüpp. kl. Tab. 15; — Otis houbara GM., Psopkia midulata JACgnilf, Peilriige eur Gesoli, der Pögel, Wienl784, Tab. 9,nadm. T. 170; — Otis caffra liCHlEffST., Otis rufieollis, GUÉR. Iconogr., Ois. Pl. 49, fig. 1 etc. Pamilia X. (CCLXXXIX.) Proceri iu.ig. {Struthionidao ’'"ious). Alae impennes, ad volatum ineptae. Plumae cor- Poris laxae. Rostrum variae figurae, plerumque depressum, '^'ilrnine disUnclo; rnaxilla superior apice ultra inferiorem P'’oducta. De struisachtige vogels zijn groote, van plantenvoedsel levende vogels van de warme gewesten des aardbols. Daar *!j niet vliegen, is Iiun borstbeen minder ontwikkeld dan Dij andere vogels, en mist den vooruitspringenden kam, aan If. 42 658 CL. XVI. AVES. de Toorzijde, waaraan bij de overige vogels de borstspie- ren gehecht zijn. Sectio I. Apteryginae. Pedes tetradaclyli, halluce brevi, amoto. Apterijx SHAW. Rostrum longum, gracile, culmine do- presso, apice subclavato, obtuso. Nares prope apicern rostri ad partem anteriorem sulei lateralis. Alae minimae, sub plumis lectricibus latcnles. Cauda inconspicua. Tarsi cras- si, squamis irregularibus, inaequalibus reliculati, serie auteriori exlerna lalioribus, transversis. Digili autici crassi, salis longi, unguibus validis, incurvis, fossoribus. Hallucis rudimentum inlernum, calcari simile. Sp. Apteryx australis SDAW, Naturalisl’s Micelhmy XXtV, PI 1057, 1058, YARBElt, in Transact', of the Zool. Soc. I. p. 71 — ■ 76, PI. 10, GRAT Gen. of Birds PI. CLXXIX; uit Nieuw-Zeeland ; leeft vooral tusschen liooge en digle varens en voedt zich met in- sekten en wormen. Zie over de ontleedkundige bijzonderheden van dezen vreemden vogel o wen. Zool. Transact, II. p. 257 — 301, PI. 47 — 55. — Apteryx Oweni GOBID ibid. Vol. 111.1848, p. 379, 380. PI. 57. Sectio II. Slrutlnones, Pedes cursorii, Iridaclyli, aut didactyli. Casuarius naiss., latii., ii,liö. Alae minimae, lalenles, aul scapi nudi, Plumae dnplicatae, anguslae, laxae. Pedes tridaclyli. Cauda inconspicua. a) Bostro depresso. Dromaius vieillot. Nares in suloo lato sitae, ad ante- liorem rostri partem apertae. Alae sub plumis occultae, Sp. Casuarius Novae llollandiae tATD,, white, Voyaye to New South-TVales, PI. I, p. 129, rÉROK, Voyage oux terres austr.^ Atl, PI. 36. Zie bet skelet afgebecld in r. J. J. de fremekt. Spe- cimen aoolog. sistens ohservationes de Casuario Nov. lloll. Traj- ad tlhcn. 1819. 8°. a) Bostro compresso. Casuarius (recentiorum). Nares in medio roslro, Alae ® quinque scapis nudis. Sp. Casuarius galenlus TIEUt., Casuarius emeu lATD., Slrttil^^^ CL XVI. AVES. 659 casuatius i,, boff. PI. enl. 313, Ménagerie du Mus. nalional d’llist. nat. Paris 1801 folio. Livr. I, ed. 8'^. 1. p. 42 — 54 (met eene zeer sclioone afbeelding) iesson Oniith. PI. 2, lig, i, gd^kik IcoHogr., Ois. Pl, 48, fig. 2- de kusuwaris (Maleisclie naam van dezen vogel); op den kop is een knobbel, die met een liooruacbtig bekleedsel ovcrtrohken is; de kop en de hals zijn voor een gedeelte naakt, met vvrataclitige knobbels; de vederen zijn zwart. Deze vogel leeft op de Moluksche eilanden en Nieuw Guinea, en is door Neder- landers bet eerst levend naar Europa overgebragt. Struthio L. (excl. Slriilhiom castmrio), ccv. Alac atl volaluiii ineplae, pluiiialae. Rostrum depressum. Redes tridactyli aut didaclyli. Cauda mediocris, plumis laxis. a) Pedes tridactgli. Rhea MOEQR., CRAY. (Genus novi Orbis). Sp. Struthio rhea l., hajimer, Amt.duhlus. XII, 1808, p. 427 — 433, CDV. li. atd. Pl. IV, fig. 5, R. ani., ëd. UI., Ois. PL 07, fig. 2 ; in bet zuiden van Zuid-Amerikn. Flene tweede, kleinere soort werd voor eenige jaren in Cliili door DARWIN en d’orbigni ont- dekt, Rhea Darwini godld, Rhea pennata d’ORB., Proceed. of the sool. Soe. 1837, p. 35, crat Gen. of Birds, Pl. CXXXVIlf. b) Pedes didactyli. Struthio (recentiorum). Sp. Struthio C'tmclm l., BüFF. Pl. enl. iZI .[Menagerie du Mus. nat. Livr. 1 (ed. 8o I, p. 69 — 82) met eene goede afbeelding, tEss. Ornith. Pl. I, lig. 1, CDÉaiN Tconogr., Ois. Pl. 48, fig. 1; de struisvogel; in .Afiika en Arabië; deze vogel overtreft alle thans levende soorten in groolte en was reeds in de vroegste tijden bekend (job XXXIX, 16): hij loopt zeer snel tegen den wind in en leeft in Doepen bijeen, die op de hoogten somtijds vrij talrijk zijn , maar 'n de vlakten, en vooral gedurende den broeitijd, vindt men er ge- meenlijk slechts vier of vijf te zamen, namelijk een haan en de overige hennen. Deze hij elkander levende bennen leggen bareeijeren m bet zelfde nest of liever in eene ronde holte op den grond. In den omtrek werpen zij met de pooten eene soort van dam op, tegen Welke de buitenste kring der cijeren aanlcunt. Zij gaan voort met loggen tot dit hol vol is, waartoe 30 cijeren vereisebt worden. Daarna loggen zij nog eenige eijeren rondom bet nest, om tot spijs der jonge Vogels te dienen, die p.is het ei verlaten hebben , De oude vogels ver- trappen zei ven voor ben het eene ei na bet andere, en brengen ben door dezen voedzamen kost spoedig zoo ver, dat zij in staat zijn, zelven bun voedsel in het veld te zoeken. Des daags lossen de wijfjes elkander .J2¥ 660 CL. XVI. AVES. in bet brocijcn af, of verlaten het nest ook wol geheel, en laten de eijercB aan de zonnewarmte over. ’s Natdits broeit liet mannetje en weert de jakhalzen en andere roofdieren af, die de eijeren bogccrig opzocken. Een struis-ei weegt gewoonlijk 3 pond en wordt aan 2i boendereijeren gelijk gesteld. (LlCHTENSTElK’s Zeisen im südl. Africa, II, S. 41—45.) Tot dezo familie brengt men ook de beenderen van groole uitgestorvene vogels van Nieuw-Zecland, welke tot onderscheidene soorten behooren, waarvan enkele drie vingers hadden, andere vier, even geljjk Apteryx. owen onderscheidt dien ten gevolge twee geslachten, Dinornis en Palapteryx, waarbij hij later nog Apiomis, mede met 4 vingers, heeft gevoegd. Vergelijk owen, Transact, of the zool. Soc. III, p. 22 32, Pl. 3 (1842), p. 235—273, PI. 18—30 (1845), p. 307—338, PI. 38— 50, p. 345 -373, Pl. 52-56 (1849), IV, p. 1-20, Pl. 1— 4 (1850), p. 59—68, PI. 23, 24 (1852). Bij de inboorlingen bestaan overleveringen van groole vogels, en sommige reizigers bondon het niet voor onwaarschijnlijk, dat deze vogels nog niet geheel uitgestorven zijn. Zeker zijn de beenderen van zeer nieuwen oorsprong; zij worden in alluvialen grond en in de licddingen van rivieren gevonden. Faiililia XI. (CCXG.) Alectorides s. Palamedeime. Ro- strum breve, crassiusctilum, foriiicalum, compressiini, apice maxillao stiperioris inflexo, ultra iiiferiorem prodticlo. Nares ovalcs, perviae. Tarsi crassi, squamis hexagonis reli- cttlali. Pedes Ictradacljli, digiti.s validis, longis, anlerion- Iius basi membrana conjnnelis, halliice insistenlc. Alae bicalearaiac, Palamedoa i. (Characlcrcs fainiliae eliani generus unici. Alae ainplae, remigibus duabus primis brcvioribiis, lertia et quatTa omtiimii longissiniis ) Hoezeer deze vogels aan den oenen kant met Psophia en Dickoloptms, a.an den anderen met Parra en nog meer met Tribonysr (p. 632) overeenkomen, onderscheiden zij zich echter door de lange vingers van de twee eerstge- noemde geslachten en door de, met zeshoekige hooin* schubjes bezette tarsen van de laatsgenoemde. Zij hebben ook de borst geenszins zamengedrukt zoo als de Macro- dactyli/ maar oenen krachtigen ligchaamsbonw. liet zijn CL. XVI. AVES. 661 grooie, ïich met kruiden en planlenzaden voedende vogels van Zuid-Ainerika, die den overgang lot de hoenderachtigc vogels maken. a) Regione inter rostri hasin et orbitas deplumi. Chauna illic., gray, Opistolophus vieill. Sp. Palamedea chavaria IEMM., Parra Chavario I.., IB5IM. PI. color. 219, GUÉR. Icofiogr., Ois, PI. 57, fig. 3; men laat dezen vogel (naar zijne slem chaja genoemd), tam gemaakt, met troepen van hoenders en ganzen rondloopcn, die hij beschermt. — Parra Der- biana, Chauna Derbiana CRAY Ge», of Birds, PI. CLXl; Columbia. Beide soorten hebben een kuif van lange vederen op het achterhoofd. L) Regione inter basin rostri et orbitas plumosa. Palamedea i.., illjg., gray. Sp. Palamedea cornuta l., BDYF. PI, enl, 45, 1ES8. Ornith. PI. 92, fig. 1 ; in Brazilië en Guiana; deze vogel heefteen lang, dun hoorntje voor op den kop, maar geen vederkuif. ORDO III. GalUnao (l.) s. Rasores. Pedes gradarii, tetradaclyli, rarius cursorii, tridactyli, larsis anlice duplici plerumqiic serie scutorum transver- sorurn oblectis. Digiti anlici membrana ad basin lantum non semper conjuncti ; digitusmedius iatcralibus (saepe subacqua- libus) multo longior. üngues mediocres, obtusiusculi, infra sulcati. Rostrum mediocre aut breve, dorso convexo aut .?ibbo; maxilla superior margine deflexo inferiorem am- Plcctens. Alae plerumque breves, rotundatae. Cauda re- ctricibus plerumque ultra duodecim. Iloenderacktige vogels, liet borstbeen is van voren afge- knot, vormt een smalle beenstreep in het midden langs den kam en is voorts grootendeels door een vlies vervan- gen, met een vorkwijs beenstuk aan den buitenrand. De furcula reikt niet tot het borstbeen, maar is er slechts door een’ band aan verbonden. De armbeenen zijn kort; bet opperarmbeen reikt niet verder dan tot den kam van bet darmbeen. De doornuitwassen der rugwervelen vloei- jen tot eene enkele plaat te zamen. Ret bekken is breed en groot. De krop is groot en de spiermaag zeer sterk. ïot deze orde behooren de meeste soorten van vogels. C62 CL. XVI. AVES. die de mensch lol huisdieren gemaakt heeft, en geene er Tan. was, volgens de Mozaïsche spijswetten, voor onrein verklaard. Deze vogels leven groolendeels in veelwijverij; zij maken een kunsteloos nest van stroohalmeu en planten- vezels op den grond en leggen vele eijeren. Zij voeden zich vooral met plantenzaden, die, voor dat zij in de maag verleerd worden, in den krop worden geweekt. De lengte van den middelvinger en eenige andere bijzonder- heden geven aan de hoenderachtige vogels eene verwij- derde overeenkomst met de gieren. Familia XIL (GCXCI.) Megapodii, Rostrum breve, apice incurvum ; maxilla inferior apice adscendens. A!ae medio- cres, rotundalae. Pedes validi, magni, non calcarati. Digili elongati, halluce insistenle. üngues longi, subincurvi. Caput et collum plumis raris obsila. Cauda rcctricibus duodecim. Megapodius temm., qdot et «aim. Rostrum basi depres- sum, apice incurvo, fornicalo ; margo maxillae superioris medio conlractus. Nares perviae, ovales, in fossa lala sitae. Occiput subcrislatam. Tarsi antice serie unica magnorum scutorum obtecti. Digiti meditis cl iiiternus parva mem- brana ad basia coojuncli. Alac remigibus tertia et quarta omnium longissimis. Cauda brevis, sub alis magna parte recondita. .Sp. Megapodius Freycineti gaim., Voyage de l'Uranie^ Zoologie VI. PI. 32, TEMM. PI. color. PI. 220; geheel zwart; Celcbes, Am- Ijoina; — Megapodius Duperrsyi iESSOS, bopebret Voy. de la Coquille. Zool. PI. 36, lESS. Ornith. PI. 87, fig. 1,cüér., Iconogr,, Ols. PI. 57, Hg. 4; Nieuw-Guiiiea; — Megapodius ruhripes TEMM, PI. color. 411; Nicaw-Guinea en Celebos. Deze soort is zeer gelijk aan de vorige; beide zijn loodkleurig op den hals en de horst, en hebben roodvaal bruine vleugels. Deze vogels leggen zeer groote, vuil witte, aan beide einden smaller wordende eijeren, die zij niet uitbroeiden, maar met doode bladen onder bet zand bedekken. Annot. Genus Alecthelia lESS. delendam; nititur nempe pullo Megapodii. Leipoa goeld. Rostrum basi depressum, apice incurvo, fornicalo. Karos lalerales, in fossa rostri sitae, membrana CL. XVI. AVES. 665 cinctae. Tarsi anticc duplici serie scutoruni obtecti. Hallux Lrevior. Digili meclius et internus parva membrana ad basiu conjuncli. Alae remige quinta omnium longissima. Gauda longa, rolundala, plana. Regio orbilalis nuda. Sp. Leipon ocellata GOClDi Proceed, of the aool. Soc. 1840. p, 126, Birds of Australia V, 78; in het westelijk gedeelte van Nieuw- Holland; met zwarten bek en zwarte pooten; de vederen langs den hals en op den keel klein, smal en puntig; van hoven zwart en bruingeel gevlekt, van onderen licht roodachtig geel. Mesites isi». geoffr. Rostrum capile vix brevius, fere rectum, tenue, apice acuminatum, maxilla inferiori versus apicem adscendenle. Nares lineares in fossa membranosa sitae. Tarsi aiilice serie sculorum Iransversorum obtecti. Digiti fere fissi, exteriores basi raembranae rudimento juncti. Alae remigibus inde a prima brevi ad quintam, Omnium longissimam, increscenlibus, sextaet seplima huic ®ubaequalibus. Cauda longa, lala, versas latera deflexa. Sp. Mesites tariegata ISID. GEOrvB., gcbr. Magas. de Zool. 1839. PI. 5, 6, DESMCRS PI. peintes 11 ; — Mesites unicolor desmdrs ibid. PI. 12; beide van Madagaskar. Dit geslacht ken ik alleen uit afbeeldingen en beschrijvingen; omtrent de levenswijze dezer vogels is mij niets bekend. Talegallus less., ggay. Rostrum capite brevius, validum, compressum, incurviim, apice maxillae superioris ultra inferioris apicem producto. Tarsi anlice scutorum irans- versorum duplice serie obtecti. Digili vix basi juncti. Caput ot collum denudala. Cauda elongata, rolundala. Sp. Talegallus Cuvierii lEsS. Voy. de la Coq., Ois. Pl. 38, Complém. des Oenvres de bdffON 1834 Ois. Pl. 44, fig. 2, Nieuw- Guinea; — Talegallus Lathamn graf, Nieuw-Holland. Ook deze vogels leoeen hunne eijeren onder rottende bladeren. Hun voorkomen heeft meer gelijkheid dan dat der overige hoendcrachtige vogels met de Gieren, maar de ostcologische en andere ontleedkundige bijzon- derheden bevestigen deze schijnbare affiniteit met. Vergelijk owen in Proceed. of the %ool, Soc. 1840, p. 112. Megacephalon temm. Rostrum mediocre, compressum, dorso acuto, incurvo. Nares rotundae, amplae, basales. Tarsi antice squamis reticulali, infra tantum ad basin di- CG4 CL. XVI. AVES. giloruin scutulati. Digili anlici niembraiia ad Lasiii coii- juncti. Gauda lala, versus latera deflexa. Capul el colluiu denudata; occiput luberculo nudo, gibbo. Sp. wiofeo ICMM., GRAV Genera of Birds, PI. CXXIÜ, Cclobea; ccn vogel van de grootte van een parelhoen, hruin/.wart, met violetten weêrglans, de buik rozenkleurig wit. Dcsc soort legt hare eijeren in opeengehoopte bladeren, zonder zo uit te broeden (*). Familia XIII. (CCXGll.) Penvlopinae. Roslrutii com- prcssuin, culmine inflcxo. Nares lalerales. Alae rolundatae. Tarsi anliee sculcllali, mulici. Digili anlici tnembrana ad basiti conjuncti. Hallux insislens. Cauda loiiga, rolun- data. (Alae rotimdalae, rcinigibus S — 7 omnium lon- gissimis). Deze familie is zeer verwant met de vorige, maar bevat alleen soorten uit de nieuwe wereld. De vingers zijn aan den grond meer verbonden dan bij Megupodius, doeii in dit opzigt maakt Megace- phalon den overgang tot de tegenwoordige familie. Penelope latii., G-mel. Rostrum mediocre, culmine basi subreclo, apice inflexo. Nares membrana posticc semileclae, anlrorsum palulae. Tarsus digilum medium longiludine nou supcrans aut ipso brevior. Genae et gula saepius linplumes. Sp. Penelope catraca aOBD., Phasianus molinot GM., Phasianus pnrragua lAln., acrr. PI. enl. 146. Genus Ortalida merr., grat, Penelope marait gji., büI'F. PI. enl. 338; — Penelope pipile CM., Grax pipile JACOOin, Beitrüge ztir Gesch, der Vogel, Wicn 1784. 4». PI. 11; Penelope pileala LlcnTENST., besM., PI. peinies 23, etc. Genus Penelope mbrr., geaï. Deze vogels vervangen in Zuid-Amerika het Aziatische geslacht Phasianus. Oreophasis CRAY. Basis rostri plumis lanuginosis dense obsita. Regio orbitalis nuda. Tuberculum cylindricum, truncalum supra froiitem. Alae breviuscnlae. Sp. Penelope fronticornis nob., Oreophasis Derhganus grat, Gen. of Birds Pl. CXXI; van Guatemala. Craw L. Rostrum mediocre aut breve, coinpressum, allum, Tarsi validi, digito medio longiores. (*) Vergelijk TEMMlNCKi Coup d’oeil sur les possessions nierlan- daises 111. 1849, p. 116, 117. CL. XVI, AVES. C65 OurasB cuv,, ïemm. {Pauxi temm. antca, gkay). Rostrum breve, basi plumis tomentpsis deiise obsilum. Sp. Cra.v Pau.vi l., Ourax galeata TEMM., BOfï, PI. enl. 78, CDV. R. ani.. Oh. I’l. 58, fig. 2. gkay Gen. o/ BtVrfs Tab. CXXll Brazilië, Mexico; de Pauxi (*) beeft een’ groolen, ovalen, beenigen knobbel op den kop achter den bek ; de vederen van bet gcbeele lijf zijn zwart, behalve dc onderbuik en de rand van den staart, die witaeblig zijn. Gro.r Mitu L., Ourax mitu TEMM, PI. color. 153; zwart, de bovenkaak zeer boog, met scherpen, kamvormigen bovenrand ; de bek, even als de pooten, hoogrood gekleurd. Deze vogels maken een nest op den grond; zij beschermen en voeden hunne jongen zorgvuldig, even als de meeste hoenderaebtige vogels. Crax TEMM., cov., gray. Rostrum mediocre, raaxilla su- periori fornicata, b.isi cerigera. Sp. Crax Alector l., BBISS. Ornith, I. PI. 29, BDFP. Ois, If, PI. 13. LESS. Ornith. PI. 81, fig. 1, IIoco mitu-poranga makcgb. Brasil. p. 195 ; zwart met witten buik en witten rand aan den staart en dwarse golfachtige witte strepen over do borst ; — Grax glolicera i., BüFF. PI. enl. Pb 8G ; — Gra.v rubra l., boef., Pt. enl. 125, goér. Iconogr., Oh. PI. 39, fig. 2, CDV. R.ani.,dd. ÜL, Oh. Pl. 58, fig. 1. Deze vogelen nestelen op boomen en leggen vijf of zes eijeren. Zij liebben een kuif van gekronkelde en als go- kroesde vederen op den kop, Familia XIV. (CGXCIII.) Phasianinae. Rostrum medi- ocre, fornicalum, apice niaxillao stiperioris ultra inferio- ■■•s apicem producto. Alao rotiindalae. Tarsi antice scutis oblecli, in maribns plcrumquo calcarati. Digiti qualuor, balltice altius inserto, apice insistento, tribus anlicis basi 'Benibrana brevi conjunctis. Genac aut capitis partes lalerales ^cpluniatae. Cauda lala, reclricibus plerumquc quatuor- ‘Iccim aut duodeviginli. Alao rolundatae. Numida l. Rostrum capite brevius, crassum, basi ceri- §eruni. Nares in ceromate sitae, lalerales. Caput et colli pars superior denudata. Alac breves, remigibus tribus (*) Volgens V, DDMBOLDT duidt de benaming Pa«A;i in Zuid-Amcrika ^'et eene enkele soort aan, maar omvat dc geslachten Ourax en Cra.x. onderscheidt Pau-vi de piedra (Crax pauxi) en Pauxide copeta {Crax alector). Reise in die Aeguinoctial Genenden IV. S. 143. CL. XVI. AVES. 6(i0 primis sensim longioribus, quarta el quinla omnium lon- gissiinis. CauiJa brevis, deflexa. Tarsi digito medio longiores, mutici. Sp. ISumida Melengris l., BOFF. PI. enl. 108, lESS. Ornith. PI. 81, fig. 2; la peintade, das Perlhuhn^ het parelhoen, de poelepintade i met ■vleescliaclitige, langs de ondericaak afhangende lappen; de vederen grijs blaauw met witte ronde vlekjes; dcie vogel, de Meleagris der ouden, is, gelijk al de soorten van dit geslacht, uit Afrika afkomstig; deie vogels leven in groote troepen bijeen ISumida cristata PAll., Spie. sool. IV. Tab. 2; met een kuif van zwarte veren op den kop. — iV«BuWo iicbienst., geébin Iconogr. Ois. PI. 41. fig. 1, geat Gen. of Pl.CXXVIII. — Piumida vulturina nAEDWicKE Proceed. Zool. Soc. 1840. p. 52. AgelasUis tejiïi. (Cbaracteres fere Numidae, sed tarsi in niaribus calcarati. Collutn denudatuiu. Cauda longior, non deflexa). Sp. Agelastus meleagrides lEMM. Mus. L. B. ; van de kust van Guinea; een kraag van witte donsachtige veêren onder den kalen hals; vederen van het overige ligchaam zwartachtig, met fijne, af- gebrokene, witte strepen. Meleagris l. (pro parle) (^). Rostrum capitc brevius, crassum, basi cei’igerum, ceromale in carunculam laxam, peudulam, lerelem elongato. Caput et coilum superius deplumata, carimculala. Alae remigibus quinla et sexla omnium longissimis. Tarsi digito medio multo longiores, validi, in maribus caicare obtusiusculo armati. Cauda lala, rotundata. Sp. Meleagris gallopavo L., BDFF. PI. enl. 97, lESSON Ornith. PI. 82, fig. 2, witsON Americ. Ornith., ed. JARDIME Vol. UI. P]. 9, p. 335 — 362, Ie dindon, the turhey, der Truthahn , de kalkoen > uit Noord-Amerika ; thans in de noordelijke streken der Vereenigde .Staten niet meer wild aan te treffen; deze groote hoenderachtige vogel werd reeds in het begin der zestiende eeuw naar Europa over- gebragt en is in den getemden toestand van zijne oorspronkelijke schoonheid ontaard. Deze soort maakt een kunsteloos nest van doode bladen op den grond. Het mannetje heeft een bundel van lang® (*) (*) Meleagris- cristata l. is eene soort van Penelope, — Meleagris Satyra t. eene soort van Tragopan CDV-, Ceriornis SWAINS. CL. XVI. AVES. 667 zwarte, liaai vormijje vederen op de horst I)c staart kan zich a!s een 'vaaijer onlplooijcn en opriglen, en telt achttien pennen. Kene eenig- zins kleinere soort van Mexico hij de llondurashaai, heeft slechts 14 staartpennen j zij is zeer schoon gekleurd niet hiaauwgrocne, ronde vlekken, die eenen roodkoperkleurigen rand hebben : Meleagris ocel- lata cov., Mém. du Mus. VI, 1820. Pl. I, lEMM. PI. color. 112. Pum L. Rostrum mediocre, maxilla superiore versus spicem deflexa. Nares taterales, longiludinales. Goput plii- 'iiütum, regione orbilali nuda, superne crislaliim. Tarsi digito medio longiorcs, anlice unica sculcllorum serie, a serie sculcllorum digili exlerni conlinuata, obtecli, calca- ■■ati aut in feminis tuberculati. Alae breves, remigo sexla ^ut quinia et sexla omnium longissimis. Cauda reclricibus ^8, tectricibus raarium reclrices longiludine superanlibus, ocellalis. Sp. Paso cristatus L., BDFF. Pl. e)il. 433, 434, lESSON Ornith. Pl. 82, Cg. 1 ; Ie paofi, the peacock, der Pfau, de paauiv ; uit 'Phibet en andere streken van het vaste land van Indië; deze schoone vogel werd door alexander den Groolen bet eerst naar Griekenland overgebragt; hij is thans door geheel Europa verspreid, ter versiering der rnenagcriën, — Pavo muticus l., Pavo spiciferus viEltl., Pavo Japonensis aidrov. Ornith. Eib. 13, Gap. 3 (Tom. ü, p. 17 Tab. I, fig. 4, 5). VlEILlOT Galérie des Oiseaux Pl. 202, gkat Gener. Pl. 125, lig. 2 (oaput) ; deze soort heeft een koperkleurig- groenen hals en een bundel van lange, smalle vederen boven op den ^op, die van den grond af stralen dragen ; zij komt op Java voor. J^olyplectron temm. {Pavonis spec. t. et cüv.). Rostrum Sfacile, rectum, apicc inflexum, basi plumis leclum. Nares P®etnbrana semitectae, antice aperlae. Tarsi antice unica scutellorum tecti, a serie digili externi conlinuata, in ^'^sribus duobus tribusve calcaribus armali, in feminis Iiiberculali. üngues parvi. Cauda lata, rolundala. Sp. Polyplectron Mealcaratuin^ Pavo Oicalcat'aUts t,, BüFF, PL 432, 493, Malacca ; — Polyplectron chinguis temm., Pavo ^‘tetanus briss. Ornith. I, T. 28, fig. 2, temm. Pl. color. Pl. 539, 6hina, zeer gelijk aan de vorige; — Polyplectrum chalcurumTEMVi^, ■PL col. 619, Sumalra, ^1'ossoplilon noDGS. , gray. Rostrum capite brevius, apice "“flexum, maxilla superiori ultra inferiorein prominente. 608 Ct. XVI. AVES. Norcs basales, lalcraics, aperlura ainpla, subovali, suiira inembrana cornea semitectae. Tarsi anlicc sculorutn magno- rum serie duplici obtecli, calcarali ; iingues inagni, validi. Alao mediocres, rolundalae, remigibiis quarta, quinla et sexta siibaequalibus, oimiium loiigissimis. Cauda lala, longa, incurvala, reclricibus 18, latis, leclricibus elongatis, caudae basin legenlibus. Regio orbitalis nuda, papillosa. Tectrices laxae, comosae. Sp. Crossoptilon auritum CRAY, Pliasianua auritus PAllAS, Zoogr, Rosso-asiat, \X. p. 86, 87, CRAY Gener. Pl.CXXV; Tliibot, China. Lophophorus mm., Monatdus vieill. Roslruni mediocre, fornicatuni, maxillae superioris apico adunco, ultra infe- riorem produclo. Nares basales, lalcrales, membrana scmi- lectae. Regio orbilalis deplumata. Pedes tarsis longis, cal- caratis, in femina luberculatis, halluco allius inserto, apice insistente, Alao remigibns quarla et quinla longissimis. Cauda recta, rolundata. Sp. Lophophorus refulgens TEMM., Phnsianus impet/anusL^Tn-, TEMM. PI. col. PI. S07 cf, 513, lESS. Ornith.Vl.SS.CUr.R.ani., éd. ill., Ois. PI. 59, fig. 3, van Nepaiil ; de haan is ccn der schit- terendste vogels met eene sierlijke kuif; de lien is dofbruin gekleurd. Argus temm. Rostrum mediocre, basi rectum, apice incurvum. Nares laterales, membrana semitectae. Caput ct collum nudiuscula. Tarsi digilo medio longiores, scutorum magnorum serie siraplici anlicetecti, mulici. Alac remigibiis secundariis primores longiludine snperanlibus. Cauda elon- gata, compressa, reclricibus 12, duabus intermediis Ion- gissimis. I Sp. Argus giganleus temm., Phasianus Argus L.. Argus pavo- ninus viElil., lESS. Ornith. PI. 84, Dict. umv. d’Hist. nat., Ois- PI. 7 D; Sumatra, Borneo, Phasianus l. (pro parte). Rostrum capitc brevius, for- nicatum, basi nudum. Nares basales, membrana semitectae- Tarsi anlice scutorum serie duplici obteeti, in maribus calcarali. Genae dcnudalac. Alae breves, rotundatac, renii' CL. XVI. AVES. 6fi9 gibiis quarla et quinta omnium longissimis. Cauda clon- gala, cuneala, rcclricibus 18. a) NuUae carunculde nd latera rostri, .Sp. Phasianus colchicus l. ■f, BUFF. PI, enl, 121, 122, NAOM. Taf. 1Ü2; de fazant-, bij den haan een blaauwgroene Isop en hals ; de borst en buik roodbruin met dwarse violette strepen ; dc vleugels bruin en rood gevlekt; de naakte kring om dc oogcn hoogrood, de hen is bruin, met zwarte en gele vlekken. Deze vogel leeft, gelijk de meeste hocndcrachlige vogels, in veelwijverij; het wijfje legt van 8—15 licht olijfgraauwe of vuil wille eijeren. Hoezeer thans wild in vele landen van Europa levende, is bij oorspronkelijk daar niet te huis, maar bewoont Azië cn werd door de Grieken, zoo als men beweert, het eerst van Colchis naar hun land overgebragt. PA»- sianus pictus 1., BCFF. PI. enl, 217, IFSSON Ornith, PI. 83, lig. 2 {Thoumalea WAGl., GRAY), China; — Phasianus versicolor ymu.,, temm. pi. color. 186 cT, 494 ?, Japan enz. b) Cutis nuda infra genas utrinque in carunculam juxta rostri latera dependens, Gallophasis HODGS,, CRAY pro j^arlc, £«' plocomus CRAY (1840). .Sp, Phasianus nychthemerus l., BDFF. PI, enl, 123 c7, 124,5, de zilverlakensche fazant! uit China. Al de soorten van dit ge- slacht zijn van .4zië afkomstig. Gallus Biiiss., iLLiG., TEMM, Roslrum ct reliqiü fere i^baraclcres generis snperioris. Caput aul plumis clongatis cutc carnosa, colorala crislatum. Culis nuda infia Söfias jnxta rostri latera descendens. Cauda compressa, ^dscendens, rectricibus 14, tcclricibus in maribusplerumquc clongatis, rccurvis, rcctrices abscondcnlibus. Sp. Gallus gallorum lESs.. Phasianus Gallus l., edff. PI. enl. 1, 49, 98, IESSON Ornith. PI. 83, fig. 1 : de gewone haan; van deze soort zijn vele vei'scbeidenbeden, van welke FRISCn er cenige zeer schoon heeft voorgcsteld. Dc wilde soort, waarvan onze ha.an afstamt. is, volgens temMINOK, Gallus Bankiva, GCÉR. Iconogr. Ois. PI. 42, Gasi lalutn, lateribus compressum, plerumque crassum. Nares plumulis aut squama fornicali saepe seniilectae, ba- sales, Capnl plumatuni, praeter rcgionem supra oculos saepius denudalani, verrucosam. Tarsi antice scutis obtecti, 'nterdum plumulis hirsuti ; digiti antici plerumque mem- ^rana ad basin juncti; hallux amotus aut apice insistens, 'arius nullus. Alae breves, plerumque rotiindalae, tertia, *liiarta aut quinla romige omnium longissima. Hemipodius reixw., TE.ini., Ortygis illig., Turnix boxnat., «hay, Tridacfylus iac. Rostrum mediocre, compressum, '6fle.\um, rnaxilla superior! ultra inferioris apicem producta ; "aaxilla iuferior angulo prominulo, apicem versus adscen- •lens. Nares in Ibssa rostri sitae, marginales, membrana *^miiectac. Tarsi antice et postice serie unica scutorum •^•■ansversoium obtecti, suico laterali angusto, squamifero loter utramque seriem. Digili fissi, inaequales; internus ®*lerno brevior ; hallus nullus. Alae breves, tribus primis *'etnigibus subaequalibus, omnium longissimis. Cauda brevis, '“^ctricibus 12, sub teclricibus Jatentibus. Sp. lleniipodius tachydronius temdi., T'etrao andalusïcus GMEI. (*) Er is geene voldoende reden, om den, tegen de regels van lIN- zamengeslelden naam van yigOrs de voorkeur boven dien van sAiNT-HiiAiRE te geven, daar Eudromus van BOIE voor ge- slachtsnaam van cene onderverdeeling van Charadrius {Charadriws ^orinellus) niet aangenomen is. 073 CL. XVI. AVES, ot, Gihrallartcu» rjusd., goulb Binh of Europe IV, T’i. ‘iei,Dicl. itmv. d’Hisl. ttaf. Oh. PI. 27, fig. 2; — Hemiimdius iiigrieollis , Telrao nigricollh GMEL., BRISS. Orniih. 1, Ta!». 24, fig. 2, bcff. PL enl. 171, Madagaslcar ; — Hemipodius pugnnx, temm. Pl.col. 60, fig. 2, GDiR. Iconogr., Oh. Pl. 4C, fig. 2. op Java cn elders in Oost-lndië ; de Javanen vermaken zicli met liet sclionwspcl der gevcclilen van deic vogeltjes. Er zijn nog verscheidene andere soorlen van dit geslacht, welke lot de kleinste vogels dezer Orde helioorcn : zij zijn alle van het oostclijk lialfrond. Orhjxelos viEiLL., gbat. (Roslrum gracile. Tibi.ae semi- nudae ut in grallatoribne. Alac tertia remige omnium loii- gissima. Reliqui characteres gcncris praccedentis, cui nimis aüiue esl.) Sp. Ifemipodius Meiffrenii TEMM. Pl. color. 60, fig. 1, Senegal’ PeeUonomus goüld. gkay, Turnicigralla des.mürs. Rostrum mediocre, apicem versus compresstim, fere rectum, nari- bus in fossa elongata silis. Tibiac siipra suffragineni iiudae. Tai’si anlicc et postice scutis lecti, Pedes letradaclyli, lialluce ainoto, parvo. Alao remigibus tribus priniis lon- gissimis, subaequalibus. Cauda brevis, tcctribus uropygü obtecta. Sp. Pedionomvs iorquaUts GOOlD.; Proceed. of the Zool. SoC- 1840, p. 114, Ped. microurus ihid. 1842. p. 20, Birds of Austr. (jOturnix moeiiring, eniss., gray, Ortygioii keyseri,. et liiAsiüs. Rostrum breve, incurvum, fornicalum, maxillae snperioris apice ultra inferiorem producto. IVares basales. membrana cinctao , prope dorsum rostri sitae. Tarsi antice (luplici scutorum serie obteeti, mutici. Digiti antici basi membrana juncli; Iiallux apice insistens. Alae breves, tribus primis remigibus, iulerdum tertia et quarta, subaequa- libus, omnium longissimis. Cauda brevissima, sub uropygi' plumis recondita, rectricibus i 2. Sp. Coturnix vulgarh jardine, Cotwnix daclylhmians meieb, Tetrao Coturnix i. f, serr. Pl. enl. 170, wadm. Taf. 166; de kwartel of wachtel, die Wachtel, la caüle. Een door vele l.mdcn van Europa, Noord-Afrika en IVestelijk-Afrika verspreide vogel, die daarenboven aan de K.aap de Goede iloop cn op Japan voorkomt ; do mg is rosachtig geel met zwarte cn bruine, afgehrokene dwarsstrepoG CL. XVI. AVES. 675 ilc onderbuik witaclitig; boven de oogen heeft de kop, die geheel gevederd is, een wiltejstreep. De kwartels zijn in Europa trekvogels. Zij leven in veelwijverij, cn de wijfjes leggen vele (van 8 — lG)eijercn. Het slaan der mannetjes, hetgeen men in den zomer, bij maneschijn, somtijds gedurende den ganseben nacht hoort, is bekend. — Cotur- nir chinensis, Cotuniix excalfactoria TJïMM., Telruo citiuensis l., BBïssON Ornilh. I, Pl. 2.'», fig. 1, goeRIN Icotio^r., Ois. PI. 46, %• 1 (c?)) SONNER. Voy. tJ la Nouv. Guin. Pl. 24 (5); het man- netje is blaaawachtig grijs met donker zwarte keel, waaronder cenc witte dwarsstreep; de buik van achteren rosbruin; op Java en elders. Deze soort is cerie der kleinste van dit geslacht, hetgeen alleen in het oostelijk halfrond voorkomt. Bij cene soort van Ben- galen zijn de tarsen van het mannetje met een knobbel of beginsel van stompe sjioor voorzien ; Coturnix cambayensis, PerdLv cam- hayensU llTH., TEMM. Pl. col. 447. Cryptonyx rtiiui., RoUulus zmuMw, gray. Rostrum breve, crassum, compressum. Nares lalcrales, longiludinalcs, mem- ^rana nuda lectae. Regio orbilalis nuda, Tarsi longi, mulici, aniice magnorum sculorum unica aut duplici serie oblecli. öigiti tres antici rnembrana ad basin connexi; hallux ^lïiotus, exuuguis. Alae breves, concavae, remige quarla et ^uinta omnium longissimis. Cauda brevis, deflexa, tectri- <^ihus magnam parlein oblecta. Sp. Cryplonyx coronatus TEMM. (Columba orUtata CM. et cT Telrao viridis LATn. 5). Ie Pouioul de Malacca SOmER., Foy, au.v tnd. oriënt. Pl. 113, TEMM. Pl. color. 350, 351, cokR. Iconogr., eis. Pl. 43, Jlg, 1, lEssON Ornilh. Pl. 86, fig. 1 ; gemeen op So- •Datra, komt ook op Borneo voor. — Cryplonyx Dussnmierii less., Perdix ruja DARDW., Cryptonyx ferrugineus VIGORS, Borneo, Ma. lacca. Ortyx STEPHESS, CoUnus lesson. Rostrum breve, crassum, 'Dcurvum, basi allum, apice ma.\illae snperioris produclo ; '®3xilla inferior brevis, margine crenalo aut bidentato, Na- basales, rnembrana fornicali superne semitectae. Tarsi '''Dlici, validi, saepe digito medio longiores, antice duplici sculorum oblecli. Hallux amolus. Alae concavae, ^*■'113 remige brevi, quarla plcnimque omnium longissima, ^3Dda rectricibus 12, plerumqae mediocris aut longiuscula. bit geslacht bevat enkel kleine soorten, die veelal niet grootcr 43 CL. XVI. AVES. 67.i dan de kwartel, zelden van de grootte van den gewonen patrijs zijn, en in Noord- en Zuid-.\inerika de plaats v.ari het aldaar ontbrekende geslacht Perdlv vervangen. Vergelijk D. DOCGIAS, ObservaUons on .ome species of the genera Telrao and Orlysc, nalives of üorth- America, UNS. Transact. XVI, p. 133— ViO. Sp. Ortus! virginianus, Tetrao virginianus l. (et Tetrao mexi- canus et marilandicus ejusdein), l>erdi.v borealis lEMM., BCFF. PI enl 149; — Ortp.v Sonninü lEMM. PL color. 75; Ort^x cii- liforuius, Tetrao colifornius SHAW, cdÉrin Iconogr., Oh. PI. 45, fio- 3, LESSOS Cent. Zool. Pl- GO etc. "Annot. lluc pertinent genera CalUpepla wagi-, Cyrionyx GODin et Oduntophorus VIEItl. Cyrtony.v. Canda hrevissima, sub tectrieibus abscondita. Ungues elongati, inenrvi. Sp. Orlyx Massena tESSOS, lUustr. de Zool. Pl. 52. Perdix briss., illig. Rostrum breve aul mediocre, for- nicatum, raaxillae superioris apice saepe ultra mferiorent , producto. Nares basales, membrana fornicali nudasuperne semitcctae. Regio prope ocnlos nuda, papillosa. Tarsi me- diocres aut loDgiusculi, robusti, antice duplici sculorurn serie obtecti. Digiti antici membrana ad basin jtincli. Canda pleruraque rotundala, brevis, rectricibus 14 aut 18. Alae Itreves, remige quarta plerumque (rarius terlia, aut | seeunda et tertia) omnium longissima, | A. Tarsis in maribus luberculatis aul jworsus muticis. Perdix blas. el keuseri.. (Caccabis kaüp, grat, add- Starna bonap., blas. ct keuseul,, Perdix grat.; Alae re- inige tertia aul quarta omnium longissima. Tarsi digito medio breviores. Sp. Perdix rubra BRiSS., Telrao rafti-t 1. (pro parte) BCrr. Pl. enl. 150, lESSON Ornith. Pl. 90, fig. 2, NACM. Taf. 1G5; in bet zuiden van Frankrijk, Italië, enz., gelijk ook de daarmede zeer over- eenkomende Perdix suxutilis jieter, Perdix graeca BRtss. Or- nith. I. Pl. 23, fig. 1, Burr. Pl. enl 231, welke daarenboven »> Zwitserland en in Oostenrijk voorkomt. Bij deze soorten hebben de mannetjes knobbels aan de larsen, als aanduidingen van .sporen, fiebeel ontbreken dergelijke knobbels bij eenige andere soorten, waar- toe onze gewone patrijs behoort, Perdix cinerea BRlss., Tetrao Perdix 1. t, BCFF. Pl. enl. 27, naüh. Taf. 1G3; de poolen blaanv" achlig grijs, de bek bruinachtig ; bet onderlijf grijs met kastanjB' CL, XVI. AYES. G7S !)ruin'NAEUS telde er in 1766 slechls 47), zijn vooral in het luidelijk halfrond, in Amerika, in de eilanden van den Indisehen Oceaan en in Nieuw Holland verspreid. Zij nestelen meest in holle boom- stammen. In het noordelijk halfrond is PsHtacws caro- linensis tot den 42®*®” graad N. B. waargenomen. Afrika heeft slechts zeer weinig soorten. De papegaaijen vormen eenc zeer natuurlijke groep. De schedel is groot, met een dwarse inkerving achter de grond van den bek, daar waar de beweging der bovenkaak plaats heeft. De korte hals heeft gewoonlijk twaalf wervelen. Het borstbeen is lang en smal, en heeft bij den onderrand aan wcérszijde meest eene eironde opening. De/urcM/o is dun (vergel. boven bl. 552). De tong is gemeenlijk dik en vleezig. Vele soorten leeren het inensche- lijk stemgeluid nabootsen. Zij klimmen, zich met den bek vasthoudende; met een der poolen grijpen zij het voedsel om liet tot den bek te brengen. Vele soorten zijn zeer levendig gekleurd, doch de kleuren zijn dikwerf bont en hard, en geven daardoor minder bevrediging aan het oog aan do meer met elkander zamensternmende kleuren van andere, niet zöo schitterende vogels; metaalglans, zoo als bij vele hoenderachtige vogels, ziet men hier niet. Hoezeer men vele rangschikkingen der papegaaijen voorgesleld heeft, maken al de soorten een zoo op zich zelf staande en na- tuurlijke afdoeling uit, dat slechls weinige van die ver- declingen als ondergcslaclitcn, en naanwelijks eenigen als geslachten aangemerkt kunnen worden. Er is volstrekt geene reden, waarom een geslacht niet even natuurlijk zijn kan, wanneer het een honderdtal, dan wanneer het slechts twee of drie soorten bevat, en, wanneer wij met LiisjiAEUS zeggen c/iorac/er non facit genus, mogen wij er ook wel in zijnen geest bij voegen numerus non toUit genus. Wij laten daarom de meeste soorten onder het geslacht Psittacus- CL. XVI. AVES. Ü87 Psittacus L. Roslnim basi alliim. Lingua crassa, car- nosa, oblusa. Alae remigibus seciinrla et lerlia aut tribus primis subacqualibus, secunda plerumque omnium lon- gissima. Tarsus digitum medium (i. e, anticum extermim) nbsgue ungue superans. Pezoporus ILLIG. Rostrum breve, altitudine frontem non aequans; raaxilla superior apice nduiica; inferior brevior, angulo adscendente, lalo. Ungues graclles, elongali, re- ctiuseuli. Cauda louga.cuneiformis, rectricibus versus apicem acurainatis. Sp. Psittacus terrestris SHAW, Psittacus formosus LUB., lABIl- LAtVDlÈRE, Voyagé d la Recherche de LA riÉBOüSE, Pl. tO, LESS, Ornith. Pl. 19, fig. 2, GDÈRIN fconogr., Ois. Pl. 37, lig. 2, SElBt Nat. hist. of Parr. PI. 29, Niemv-Holland cii vaii Diemensland ; deze soort leeft op den grond en zoekt daar tusschen heesters haar voedsel. ff Tarsus digito medio brevior. Nasiterna WAGL., Micropsitla less. Rostrum breve, altum. Alae acutae, longae, prima remige omnium longissiraa. Reelrices npicibus acuminatis, nudis. Digiti graciles, lon- giusculi. Psittacus pygmaeus OUOT et GAtMARD, Voyage de l’Astrolabe Pl. 27, fio-, 1—4; riieuw-Guinea ; do kleinste soort dezer geheele familie; niet grooler dan de. kleinste iulandsche zangvogels b. v. ^ylvia regulus. Psittaciila BUISS., CRAY (et Jgapornis selby). Rostrum , subcompressum, altum, maxilla superiori producia, pone apioem acututn sinuata. Alae duabus primis remigibus subaequalibus, omnium longissimis. Cauda brevissima. Sp. Psittacus passerinus L., BDïï. PL Pk 455, lig. 1> groen^ Ixit achter op den rug en op de vleugels kohaltblaauw; het eenkleurig behalve den kop, die gedachtig is. Deze soort komt, gelijk cenige andere soorten, in Zuid-Amerika voor. Andere soorten tijn uit de tropische gewesten van het oostelijk halfrond afkomstig, too als Psittacus pullarius i., Bcrr. PL cul. GO, liet zijn alle kleine, veelal groen gekleurde papegaaijen. Psittacus nol). Rostrum inediocrp, incurvum. Alae ullra ^Uediarn caudam aut fere ad apleevu caudae productae, 1 688 CL XV (, AVES. j'caiigibus scounda et terlia snbaeqaalibus, ofnniuni loii- gissiniis. Digitiis cxternus puslerior aaleriori subaequalis. Caiida brcvis, aequnlis aut rotuiidala. Sp. Psittacus eritkacus l., BCPF. PI. enl. 311, VAltl,. Perr. PI. 99 — 103, SElBr Parr. Pl. 10; grijs, dc staart rood; dcre soort is cene der ■«cinigc Afrikaansclic Papegaaijcn, en wordt aan de kust van Gninea gevonden; zij is bovenal gcsclnkt ora woorden te leeren naklappen. Annot. Adde subgenera C/irysotis WAOl., Poicephalus SWAIN50N, Clirysotis swains., Pionus WAGL. et Ecleclus WAGl. ; ultima sub- divisio fjuodarn inorlo inler Psittacum et qiiod proïime sequitur genus Lorius inicrmcdia. Lorius niiiss., gv.ay, Domicella \yagl. Rostrum niaxilia inferiori lorigiori qiiain altiori. Alae secanda et leilia aut tribus priinis remigibus siibaequalibus, omnium longissimis. Canda mcdiocris, reciricibas latis, apice rolundalis. Sp. Psittacus lory i., Lorius tricolor grat, nntr. Pl.ent. 103, CUV. /?. éd. Ois. Pl. 56, fig. 1 ; — Psittacus do. micella 1., BDFF. Pl, etil, 119 enz.; vaji do Molaksclie eilanden. De grondklciir der Lori’s is een boog karmozijnrood; bij de twee aangeliaalde soorten zijn de vleugels groon- Tanygnathus wagl. Pioslrum loiigitudiiie Capitis, altuiu ; inferior niaxilia altior quaiu Joiigior. Alae remigibus secunda et tertia subaequalibus, omnium longissimis. Di- gitus externus anlerior exlemo posleriori longior. Cauda longinscula, gradata. Sp. Psittacus macrorhy7ichus GMEl., bcff. Pl. enl. 712; eeric vrij groüte soort van de Moliiksebe eil.vndcn ; groen, de vleugels met zwart en geel gevlekt ; de groote bek is levendig rood gekleurd. Prioniturus wagl. Rostrum capite brevius, cultnine rolundalo. Cauda luediocris, aequalis, lala, duabus rectri- cibus intermediis elongatis, scapo nudo, apice vexillifero, discoideo. Sp. Psittacus selarius lEMM. Pl. color, 15; Aloluksche eilanden. Platycerous viGOBS. Rostrum capite brevins, culmine rotundato. Alae remigibus secunda et tertia sobaequalibds, omnium longissimis. Cauda elongalap'Iala, ' ^leruid^e gradata. ' ' » ■ -n „ _ . ':f. . .««non . U»?°. - !'■ .loo* Sp. Psittacus eximius shavf, vaiii. Pei-r. Pl. 28, .2^, Pf^P It . CL. XVI. AVES. 689 univ. d’Uiat. nat. Oia, l’I. 5 A, 1; — PsiUacus paliicepa Ticoas, LEAR Pa/ r. PI. 19, coÉli. /cwJOgr., Ot.ï. PI. 3G Lisfijf. 1 ; — Psilt. scapulatus uechst., I-UIH-IP, Dulmiy Buy PI. 19, p. 153, wniTE Journal Pi. 11, p. 1G8; — Psitlacus amboineiisis L,, bcfï, PI. eul. 240 eiii. Ou meeste soorten lijn van Nieuw-Holland en hebben zeer levendijjc, sterk afslckende kleuren ; sommige komen op Nieuw. Ruinca voor, zoo als eene zwarie soort, Psitlacus Piovne Gui- neae gm., PsiUacus aler scopoli, soknerai Voy. Pi, 110. Annot. Adde subgencra WAGlERt: Euphema, Caracopsis, Char- mosyna et Eos. Pataeornis vigürs. Rostrum capile brevius, iiicurvum, apice aduiici), aculo. .Vitte reinigibus secunda et lertia subaeqnalibus, uraiiiuiu luugissiinis. Cauda luuga, gradata, rectricibus duabus ititeriuediis elongatis. Subgenus Tricloglossus vigqbs (add. firoto^cTO ejiisd.). Linguac apice papilJis setaeeis obsito. Sp. PsiUacus muhicolur GM., TricJio- glossus Su’aiusoni jardike et SELBr, bcff. PI. enl, 743, selbt Parr. PI. 20. Subgenus Putaecrnis ticOrs. Sp, PsiUacus Mexandri l.,BDPF./’k enl. 642, seldt Parr. PI. 2; groen, hop grijsaclitig groen ; eene rood paarse vlek oj) Jen seboudertop der vleugels; nek vlecschkleurig rood, een zwarie dwarsstrcep over de keel. Je bek rood; Indostan. Subgenus Nanodes vIoOrs, Melopsitlacus GOIJID, GRAr. Sp.Psil- tacus undulatits siiAW, lear, Parr. PI. 13, selbv l.l PI. 28; eene hleine, groene soort, met gelen kop en bruinacbtigen rng en vele iwarte dwarsstrepen over den nek; uit de binnenlanden van Australië. Subgenus Nywphicus WaGL., Calopsitta LESS. Sp. PsiUacus no- eae Ilollandiue GMEl., lEAR Parr. PI. 27, lESSOlf, Illustr. de iool. pl. 49, 50, SElBT 1.1, Pl. 30; grijs, met eene oranjekleurige 'lek onder de oogcn, en eene dunne, lange kuif, als die van den kievit. Comtrus KtHL (pro parte), craï, Psittacara vigors. Ro- **lrmn mediocre, incurvum, maxillae superioris apice pro- >10010, acnlo. Orbitae denudatae. Alae reniigibus secunda terlia subaequalibas, oninium longissiniis. Cauda elon- gata, gradata, rectricibus acumiiiatis. Sp. PsiUactis carolinensis l., büff. Pl. enl. 499, wusos Am. OrnitJi,^ ed. jard. I. p, 376. PI- 26. fig. 1; groen, kop geel, bij tien liek oranje, scboudertoppen der vleugels oranje, bek en poolen Week geel; de eenigc .soort van papegaai, die in de Vereenigde Sta- gen voorkomt. ^ PsiUacus gwjanensis GMEl. Pl. enl. 167, «Oï, enz. u. 4i 690 CL, XVI. AVES. Macrocerous vieill., y4ra briss., gray. Rostrum validura, oulmine plano, laleribus compressum, incurvum, allum. Genae denadalae. (Cauda Conuri). Sj). Psillaciis Aiarauna 1., BDFP. PL enl. 36, LEAR Parr,, PI. 8, sELBï 1.1. PI. ö; eene groolcre soort; rug, vleugels en staart blaauw, borst eu buik geel, bek zwart; - PsilCncua hijavinlhinus lATH., lEAll Pair. PI. 9, CDV. R. ani. éd. Hl-, Ois. PI. S.'i, fig* 1 ; Psitlacu, Aracanga GM, bdff. PI. enl. 12, ceiRlH Iconegr., Oh. PI. 36, fig. 1, SELBY 1.1. PI. 7; — Psiltacus Macao l, (pro parte), GxM,, Ara irasiliensis BUISS. Ornith. IV. PI. 19, fig. 1, VAUl. Part'. PI. 1; deze twee laatstgenoemde soorten, welke ilNNAEOS blijkbaar onder Psitlauus Macao vereenigde, zijn boog rood, met biaauvvc vleugels en den staart van boven blaauw,* de bek is wit- aebtig geel, met zw.erte onderkaak; doch de eerste beelt, behalve .andere kenmerken, op de vleugels eenig geel, vv.a,n'düor zij bet ge- niakkelijkst onderscheiden wordt. Beide soorten komen in Brazilië, de eerste ook in Guyana en op Jamaica voor. Wagier vereenigt dit en het voorgaande ondcrgcslaclit, Couurus, in een enkel geslacht Sittace. Alle soorten zijn uit Amerika. Cacatua briss. (*), gray, Phjctolopkus vaill. Rostrum breve, validuiu, incurvum, apice acuto, max.i!lac iiiferioris apice truncato, einarginato. Capiit cristatum. Alac longue, remigibus secunda, tertia el quarfa siibaequalibus, omnium longissimis. Cauda brevis, aequalis. De kakatoes zijn groole, gekuifde, witte papegaaijen van de Mo- lukschc en Phillippijnsche eilanden on van Kicuw-IIolland. Sp. PsiV- lacu.1 cristatus I,., BRISS. Ornith. IV, Pl. 21, BCFF. PI. enl. 263: wit, destaart van onderen geelachtig', hek en pooten zwart. Dckiiif is geel en de vleugels zijn lang bij Psittacus yalenlua lAin. Psit- tncus cristatus, WHITE Journal Pl. 26, p. 237, LEAR Parr. Pl- 3, CDÉR. IcoHogr., Oh. Pl. 36, fig. 2. — Psittacus rosacetis lAIH., Psittacus nioluccensis gmel,, BDFF. PL enl. 498, LEAR iVirr. PI. 2, is rozenkleurig wit, de kuif van binnen rood. Deze soorten, vooral de laatstgenoemde, ovcrtrelTen de overigen in grootte. Tot dc klei- nere soorten behooren: Psittacus sulphureus GBIBI., BDFF. Pl. enl- 14, CDV. R. ani., éd. ilL, Oh. Pl. 55, fig. 5 met gele kuif eu ceno gele vlek onder de oogen. — Psittacus philippinarum CMEt.,^ BOFF., PL enl. 191, met een witten bek, enz. Om zijiifc schóohe- (*) Deze naam is van de stem dezer vogels ontleend, gelijk het woord Cnetdus bij de ouden. CL. XVI. AVES. C91 Ituifveren verdient opgemerkt te worden Psittacus Leadbealeri, viGORs, IKAR Parr. PI. 5, SElBY l.I. PI. 13 van Nicuw-Ilolland. Calyplorhynchiis vicous et nonsp., [Banlcsianus less. et Callocephalon ejtisd., Corydon wagl.) Rostrum altum, cul- oiine declivi, arcuato, apice incurvo; maxilla inferior Erevis, inlerdum superiori amplior, apice exciso, basi plu- »>is recumbeiitibus lecta. Lingua carnosa, glabra. Cauda longiuscula, lala, rolundata. Alac rcmigibus tertia, quarta ct quinla subaeqiiaiibus, omnium longissimis. Tarsi bre- '’issimi, parvis sqiiamis obtecti. Pilei plumae saepissime iii <^fislae speciem produclae. .Sp. Cahjptorhynehus Baiiksii, Psittacus BanksU lATH., PDIIHV f'oy. to Bot. Bay, Pl. 40, p. 267, lESS. Ornith. PI. 18, fig- 2 enz. Vergelijk iafressate in gbêrin Magasin de Zool. 1834, Ois. PI. 24 — 26. Groote, zwarte vogels van Nieuw-llolland, metroodaan de buitenste staartveren. Zij voeden zieb niet slechts van vrachten en zaden, maar ook van bolwortels. Nestor wagl., Centrourus sv/mks. Rostrum longius quam ^Hius, compressum, curvatum, lateribus hians. üngues 'hlidi, incurvi. Alae longae, remigibus tertia et quarta ®oinium longissimis. Cauda mediocris, fere aequalis, re- viricnni apiculis nudis, aculis. Sp. Nestor Novae Zeelandiae lEss , Psittacus australis sflAW., S£lDT Pair. Pl. 12; — Nestor productus GOülD. Dasyptilus wagl., PsiUrichas less. Rostrura carvatum. ®Iaxilla inferior brevis, ante apicem einarginata. Cauda Phediocris, rolundata, lata. Alaereinige quarta omnium lon- ffissima. Caput plumis raris, piliformibus obsitum. Sp. Psittrichas Pecquetii LESS., III. de Zool. Pl. 1, SELBY 1.1. 17. (Hano avcm (ex Nova Guinea?) non vidi). Microtjlossus geoffü., Probosciger kühl. Rostrum vali- compressum, altum, hians; ma.xilla superior ad unca, ‘'‘•■inque dente magno instructa, apice acuminato longe *'ltra itiferiorem producta ; maxilla inferior brevi.«siraa. Lin- teres, extensilis, apice obtuso, transverso, corneo. 44^ 692 CL. XVI. AVES. Capiit crislatum ; gonae nudae. Cauda longiusciila, rolun- dala, lala. Tarsi brevissimi, applanati. Sp. Microglossus gigas, Psittacus gigas iath., Fsittiicus ater- rimus GJIEL, lESS. Ornith. PI. 19, fig- 1; CI’ÉRIN Icon., Ois. Pi. 37, fig. 1. — Ecne andere soort, die evenzeer Psittacus ater- rimus zou kunnen liecten, is kleiner en heeft ccnc minder giootc kale plek op den kop: Psittacus olecio, temm. Mus. L. B. Beide .soorten zijn uit Nieuw-Gninca afkomstig. Over de tong vergelijke men geoefrot st.-hiiaire, Mém. du Mus. X. 1823, p. 186 198; liet knopje aan liet eind zon, volgens dezen schrijver, alleen de tong uitmaken, de uitstrekhare cilinder het omkleedsel van hel tongbeen zijn ; zelf heb ik de tong niet kunnen onderzoeken. Slrigops guay, (Stringopsts) ■^). Rosti uai breve, basi p!u- lïiis reciimbcnlibns, setaceis obtecliiin. Maxilla superior cur- vata, dorso gibbo, foriiicala. (Liiigua,..) Alae quinta reniige omnium longissima. Cauda rncdiocris, rolundata, rectricibus laxis. Tarsi breves, validi. lJugues incurvi, magni. Sp. Stringopsis hahroptila, Strigops liabtoplilus, gRAY Genet,, PI. CV; van de grootte van de grootere soorten van kukaloe; het voorkomen van een uil; vuil groen, met geel cn bruin gevlekt; dc bek geelachtig wit. Deze zonderlinge vogel is op een der eilanden van dc Stille Zuidzee gevonden. Rostrum ubsgue ceromate. Tarsi anticc sctilis (rans- versis lecli. Familia XXL (CCC.) Rhatnphusiinao. Rosirum inanc, magnum, capile muUo longius. ciilminc convexo, apice incurvo, marginibus serratis. Lingua cornea, peonacea. Cauda rectricibus decent. Rhamphastus l. (excl. Rhumph. Momola). Characlercs familiae eliam generis unici. (Alae remigibus fere sub teclricibtis magnis reconditis, remige prima brevi, quarta ct quinta subaequalibus, omnium lougissimis. Tarsi scutis magnis anlice tecli. üngues incurvi, acuti. Regio orbilalis deplumis. (*) (*) Van een nachtvogel (sf/ist) en ó^ig, het gelaat; gelijk LoUgopsis, enz. CL. XVI. AVES. 695 De toucans. Deze vogels leven in de wanne sti'eken van Amerika. Zij voeden zicli van vruclitcn en inseklcii, maar eten ook eijeren en jonge vogels. De Lek is bijzonder groot, maar zeer ligt en met een traliewerk van beenstijltjes inwendig ojigevuld, dat zeer vaatrijk is. {Vergelijk TBAri, Linn, Trmisact, XI. p. 288, 280). Er bestaat eene monograpbie van dit gcslaclit door GOrtO {Monogrnph «/ the Fa- mily of Rhamjihastidae, London 1834, folio), waarvan J. u. C. r.en J. w. STOliM eene Duitsebe, vermeerderde uitgave bezorgd hebben. Defiircula beslaat uit twee, naar onderen dun uilloopende eu niet ver- eenigdc beenstijltjes. liet Ijorslbeen heeft van achteren aan weirszijden twee diepe insnijdingen. Eveneens vind ik het in de skeletten, die ik van de volgende familie onderzocht heb (soorten van Capita). Rhampliastos ILLIG. Rostrum fronle altius et latius. Jfa- res jioiie rostri basin prominenten) absconditae, inembrana cinclae. Cauda acqualis aut rotundata. •Sp. Rhainphastus Tucanus 1., corp. PI. eiil, 307 ; — Rham- phaslus toco GM., BCPF, PI, enl, 82, lEss. Ornilli. PI. 25, fig. 2; bij deze soort is de bek langer dan de helft van het lijf met den staart, van eene gele kleur met eene zwarte vlek aan het eind van den bovenbek; — Rh. discolorus GMEl,, bdpf. PI. enl. 269 enz. Pieroglossus illig., {Aracari büff.) Rostrum altitudine fromis. Nares in rostri basi coiispicuac. Cauda loiiga, gradata. Sp. Rhamphaslus Aracari 1., BCFF, PI. enl, IGG, tEsS. Ornith. 1‘1. 25, fig. 1 ; — Rhttinph. piperivorus 1., Pteroglossus culih avage.. bdff. pi. enl. 577, 729: — Rhamphaslus sulcatus, Ple- 'oglussus suleatus SWAISS., TEMM, PI. col. 356, enz. Deze soorten ^^yn veelal kleiner dan de vorigen, en hebben een minder groeten bek. Fatnilia XXII. (CCCI.) Pogonoplwrne . Rostrum mediocre capiie brevius, crassum, vibrissis ad basin inslruclum. ^‘gtli anteriores arliculo primo connali. (Cauda reclrici- ^*15 in multis lanlum decem. Alae remige prima brevi, 9oarta ot quinta pleruinque omnium longissimis). Pogmorhynchits nob., Pogonias illig. *), ïemji., Pogo- (*) Deze naam, door iacepèoe en cdvieb reeds vroeger aan een ge- slacht van vissclien gegeven (zie boven bl. 389), k.an niet behonden "’orden. Wij hebben daarom in de eerste uitgave van dit Handboek (11. bl. 446) in 1833 den naam Pogonorhynchus voorgesleld. Dit is 694 CL. XVI. AVES. nius LEACii. Rosli'um mediocre, crassuin, culmine arcualo, apice compresso, aculo. Maxilla superior ulrinquc iino duobusve dentibus. Nares basalcs, vibrissis lectac; vibrissae infra rostrum longae, anlrorsum versae. Cauda mediocris aul brevis, aequalis. Sp, Pogonorliynchus duhius nob,, Bucco dttbius GM , Pogonifis sulcitosiris lEAcn. BüPF. PI. enl^ 602, GDÉR. Pi. 34. fig. 2 (rostri icon.); — Pogonorliynchus niger, Bucco niger BDFF. PI. enl, 688, fig. 1, lESsON Omith. PI. 24, fig. \ — Po- gonorhynchus personutus temm., Pl> col. 201, enz. Vogels van Afrika, die van vruchten en insekten leven. De wijfjes leggen hare eijeren in holle hoomstaminen. Cajtilo viEiiL., Bitcco ecv., temm. (et l/tcropo^on ejusd.), Capita et Megalaima guay. Roslrura mediocre aut capitc brevius, basi lalum, laleribus compressuiu ; niaxillae ambae subaequales. Nares basalcs, laterales, vibrissis leclae. Alae mediocres, prima remige brevissima, quarta plerumque omnium longissima, quarla, quinla et sexta subaequalibus. Cauda rotundata. Megalaima graï, Bucco temm. (add. Barbatula less-, Pogoniolus lafresn.) Vibrissae ad basin niaxillae superioris palentes, saepe ultra rostri apicein elongatae. Tarsus digito antico externo brevior. Cauda brevis. Sp. Capito triniaculiUd, Bucco frontalisTË^W. PI. color.tiZQ^ Hg' 1 , GDÉRIN Icon., Ois. PI. 34 fig. 1 ; — Capito grandis, Bucco grandis GM., Megalaima virens CRAY, BCFF. PI. enl. 871 ; groen, de kop grijs- achtig hlaauw, onder aan den grond van den staart rood ; van het vaste land van Indië; — Bucco philippensis briss., bdff. PI. ent. 331. waarvan Bucco luleus lEss., desm. Pt. peintes 21, eenealbino-varicleit is. Ook deze vogels voeden -zich hoofdzakelijk van wilde hessen en andere vruchten. Psilopogon MULLER. Vibrissae parcae. Cauda longiuscula, gradata. Sp. Capito pyrolophus, Psilopogon pyrolophus s. MULLER in Tijdsclir, voor nat. Qesch, en Phystol. II. p. 339, PI. IV, fig. 3 zeker aan g. b. grav, die anders zoo naanwgezot op de prioriteit let, ontsnapt, toen hij zijnen in 1841 voorgestelden naam Laimodon in zijn werk over de Genera der vogels opnam. CL. XVI. AVES. 693 (icon capitis). T£MM. IH. col. 597 Suniatra. (liet skelet is ufgebecld in JARDISE Contrib. to Ornith. 1850. PI. 54.) Adde subjTenera Ule^alorhyacliiis EYTON et Psilopus temm. Capilo CRAY, Micropogon teml'. Rostrum basi allinsquam latius, culmine in froiitcm producto, inflexo; maxilla in- ferior recta, acuiuinata. Vibrissae parvao, breves ad latera rostri, mentales nullae. Cauda longa, rotimdata. Tarsus digitum externuni anticuiu aequans aut paululnm supe- raiis. Sp. Capita cayennensis, Bucco cayentiensis GMEt., Capita ery- throcephalus GRAT, EüFF. PI. enl. 20G; — Capita elegans, Bucco elegans GM., Bucco mayttanensis BRISS., RIFF. PI. cul. 330; Capita peruvianus CRAY, Bucco peruvianus cov., Bucco punctatus lEss., DESMCRs PI. peiiites 20, enz. — Belialvc deze soorten van Zuid- Amerika, zijn er ook enkele uit Afrika, b.v. Capita Vaillaiitii CRAY, Picus cafer GJI. , Micropogon sulfuratus BE lA FRESSAyE, gdèr. Mag. de Zool. 1836, Ois. Pl. 60 ; — Capita margaritious gray . Micropogon margariiutus teMM,, Pl. col. 490, enz. Deze laatste soorten vormen het geslacht Trachyphonus RAMZASI, bonap. Bucco L., Tamalia cuv., Capilo tkmji. (nee. vieill., Rostrum mediocre aut loiigiim, validiim, versus apicein compressum ; maxilla superior nnco inflexo ultra inferiorem Producta. Margo iuferior maxillae inferioris longus, con- ^exns, adscendens. Riclus ampins. Nares in basi rostri sitae, plumis setisque recumbentibus obtectae. Tarsi breves. ^^aiula rotundata aut aequalis, mediocris, aut longiuscula. remige quarta omnium longissima. Sp. Bucco Tamalia om., büff. Pl. enl. 746, fig. 1, ccv. /?. «kz., bd. UI , Ois. Pl. 52, fig. 3 , — Bucco coUaris iate,, Bucco ca- pensis t., BDFF. Pl. enl. 395, GOÉR. Iconoyr. Ois. Pl. 34, fig. 4 (de naam van EINNAEDs kan niet bevvaard blijven, daar deze soort, tS^lijk al de andere van dit geslaclit, in Zuid-Amcrika te huis be- hoort); — Bucco macrorhynchus GM., BDFF. Pl. enl, 689, LESSON Crntth, Pl. 24i fig. 2 (onder den verkeerden naam van Tumatia ”telanoleuca), enz. Deze soorten moeten voor de systematische dier- kiindigen den naam Bucco behouden, daar B. capensis de eenige ®oort is, die in het stelsel van liNHAEDS onder dien geslachtsnaam ■wordt aangchaald. Zij hebben niet altijd tien, maar sommige soorten twaalf staartpennen, b. v. B. macrorhynchus. De bruine soorten vooral bebben eenige gelijkvormigbeid met Dacelo lEACn, een geslacht van ’u de bosschen levende Alcedineén van het oostclijk halfrond. 60G CL. XVL AVES. Cliolidoptera cowld, lirachypetes swai.ns. Rostrum breve, incurvum, compressum. apice aciito. Caiida brevis. Alae longae, secunda reralgo omnium longissima. Sp, Clielidoptera leuelH-ósa gray, MoMasa ieyiebrio lEMM., PI. col. 323, lig. 1 ; Guiana. Men brengt tot deze soort Cuculus tene- brosus Gsii, BCFF. PI. .505, welke op deze pla-nt alsdan echter met te langen staart en ten onregte met gele (in jilaats ran met ' zWartc) pooten is afgeteokend. Monasa vieux., less., gbav., Lyportiix wagl. Rostrum longiusculüm, maxiHaè titriasquG apice inflexo. Alac remi- gilAiS qUarla ét quiitfa ortmium longi^imis. Canda elon- gata, Idta,“rcctricibiis 12. .Sp. Monasa tranquilla VIEIII., Cuculus tranquillus bm., BCrr., PI, enl. 512, tESS. Ornith, PI. 22, lig. 2; zwart met or.uiji;kieu- rigeti’ belt 51 Gniana. Il — Monasa {Lpporntse) rupcnpilln iscilEPl Fiitmn peruawi Tdb. 24. lig. 1, enz. Even iibs van dc twee vorige gfölaclilen komen ook van dit geslacbl al de lickcnde soorten alleen in ZuiJ-Amerika voor. .Familia XXIÜ. (CGCII.) Trogonime. Rostrum breve, ineurvum,. basi latumw «narginibus plcrumque serratis aul denlicnlalis. Riclos oris nmplus. Pedes breves. Digitus internns poslrorsum inflexti.s,. c.xtcrnus antrorsum ; liinc duo digili cxlerni tloohus imernis breviores. Trogon l. (Gbaracteres fanniiao etiam gcncris imicii Nares basalcs, lateraics, plurnulis minus magisve obtectae. Vibrissaerecutnbenles ad basin rostri. Alae mediocres, prima remige brevi, quarla omnium longkssima. Tarsi graciles, breves, saepissime hirsuli. Cauda lala, longa, inlerdnm Jon- gissïinis teelricibuj oblecla). De tragons (cowoueous) zijn Iropiscbo vogels vnn het westelijk en oosielijk halfrond, die in bosschen leven en zich van insekien voeden. Zij hebben eenige verwanl-scbap met bet geslacht Caprimul- gus. Hunne vederen zijn z.aclit en digt, en veelal sebitterend met ccnch groenen melaalglans. Ilimiic J'urcula is van voren gesloten. J. GOCLD, A Monograph nf the Troyonidae, wilb 36 coloufed platos. London 18S5 — 1338, folio. 'V i?' -'P' ^ nav -I ■ ■ «) Es America : _ ■ . , „ • - sêVl «O * . 'TA U'S tt Sp. Trogon curtreui 1., BOrr. Pt. ent., 452, 737; ^ ' Troyon CL. XVI. AVES. C97 resplmdens GOCLD, Trogon panoninuÊ lïMM. (nee SPIX) PU rol. :i72, cc Él), hou. Ois. PI. 35, f15. 1 Trogon pulchellus Troi/on. Pl. 22, Trogon antisiniiuH d’orbicKt, Ccèr. Magas. de Zool. 1837, Ots. Pl. 85 clc. /») Es India Orienlali : Trogon Rehiwardlii temm., Pl. col. 124, etc. Sub^enera Trogon swains., Prioielus grat (Tcmhwcws swAïrcs.), Apaloderma sWAINs., Harpactes SWAINS. ct Calurus cjusdeni. Cf. SWAIKSON Birds, lARöNER’s Cdbinet Cyclopaedia, II, p. 337, 338 et GRAi Gen. of Birds I. p. 69 — 71. Familia XXIV. (CCCIJI.) CucuUnae iiob., AmphiboU ill. (adfle Cori/f/iai.u el Musopliaga). iloslrum culinine in apieem yi’cualim deflexo, Vibrissae nuliae aci niaxiliani inferiorem. Fitigua haud jaculaloria Tarsi scutoi'um lalorum serie snlice lecli; digilus exlernus posticus versalilis. Bij de skeletten, die uil deze familie heb kunnen on- derzoeken, vind ik liet Slernum van achteren, aan weers- zijde slechts met eene insnijding. De fitreula is volkomen en aan het borstbeen verbonden. Soclio I. Musophagidos. Roslrnm diiriini, basi allnm, culminc pletumqiie carinalo, versus .apicein arcuatiin deflexo. Margo maxillac snperioris crenatus. Tarsi validi, clongali. ï^igiliis medius laleralibus multo longior, exlerniis versa- *'lis, saepius antrorstmi direclns. Ungiies compressi, inctirvi. Cauda longa, lala, reclricibus decem. (Species omnesAfri- *^aoae,) CorgHima' im.ig., Turacus cm ghaï. {Musopliaga vieim.. P*"» parle.) Rostrum breve, altiim, compre-ssum; maxilia superior apicc ultra inferiorem prodiicta. Regio orbilalis ''uda. Caput crista mobili munitum. Alae remige prima brevi, remigibus quarta el qiiinla subaequalibus, qumla “ftinium longisaima. a) Bostri hasi plumis recumhentibus obtecta. Sp. Corijthaix albocvistutus STRICKL., Cucuius Persn GMEL. pro parte, bdff. Pl. enh 801, ISSS' Ornilh. PI. 79. fig. 1; Kaap de <>oedc Hoop, Mosambique ; — Corythaix persa, Cucuius Persa l., edwards Birds, Pl. 7, Kust van Gninea; — Corythaix leucoiis "UPPELI, IVcne B'irbellhiere £« der Fauna ton Abyssinien, Taf. 3, enz» 698 CL. XVI. .^VKS. b) Rostri basi nuita. {Nares in medio rosiro,') Sp. Corylhaim gl^ns SIEPB., Turacus gignnteus VIEIll., lEVAlll. Vromér, et Guép. Pl. 19, gber. Iconogr., Ois, PI. 33, 1 ; Kust van Guinea; — Corythaix Rossae, l\Iusophaga i?ossae CODID, JARDINE Contribut, lo Ornith. 18.51, Pl. 81. Musophaga isert. Rostrum alliim, mediocre, basi nucluin, culmiae declivi, supra fronlem in discum conve.\um pro- ducttim. Regio orbilalis nuda. Nares versus anteriorem rostri parlem, margiue approximatae. Alae remigo quarla omnium longissima, Tarsi longi. Ungues incurvi, validi. Digiti tres antrorsum versi, externo imperfecte versalili. Sp. Musophaga violacea ISERT, lAlH., lEssOR Ornith, P). Ï9, llj. 2, SWAISS. Birds of IFestcrn Africa I, Pl. 19; Senegal. Dit geslaclit is naauwclijks van bet vorige ondersclieiden, althans de daar- onder laatst vermelde soorten (afdeeling b) maken den overgang tussclicn beiden. Schizorhis wagl., gray, Chizaerhis vvagl. anlea, RÜrPEiL. Rostrum breve, culmine gibbo, non carinalo, crassum; nares apertac, lunatac, anguslae, ad basin rostri sitae. Alae lougae, remigibus quarla, quinta et sexla subaequalibus, quarla plerumque longissima. Occipitis aut nuchae plumae saepius elongatae, crislam efformantes. Sp. Schitorhis vuriegata WAGl., Phasianus africanus LiTB., lEVAlll. Promer. Pl. 20, swAïNs. 1.1., Pl.20; — Schizorhis zonura RÜFPEll Neiee Wirbelthiere Taf. 4; — Schizorhis personata RilP- FEIL, Transact, Zool, Soc, 111, Pl, 16; — Schizorhis leucogaster id.ib.pl. 17. — Deze vogels zijn meestal dof gekleurd, grijs en bruin, terwijl de soorten der twee vorige geslachten met seboone en leven- dige verwen pronken. Sectio 11. Coccygittae. Rostrum variaelongitudinis, saepe gracile, raodice curvatum, basi nuduni, versus apicem inter- dum emarginatum, marginibus ceteroquin integerrimis. Rictus oris magnus, saepe sub oeulis productus. Cauda reclricibus numero in alliis alio, elongata, saepissime gra- data. A. Canda reclricibus non ultra deoem. Crolophaga l. Rostrum mediocre, cultratum, valde com- CL.' XVI. AVES. €99 |)ressiuti, culinine acuto. Nares laterale», propo rostri basin sitae. Tarsi longi, serie aiilica et postica scutoriim obtecli. Cauila elongata, gradata, rectricibus octo rotundatis. Alac rc- naigibus tribus primis sensim lougioribus, quarta et quinta omnium longissitnis. Sp. Crotophagn Ani L., Borr. PI. enl. 102, fij. 2, Lïss. Ornith. PI. 26, fig. 1 ; — Crotophaga sulcirostra SWAIKS., Grotophaga Cassasii lESS: Cent. Zool. PI. 11. Deze twee soorten zijn bijna van dezelfde grootte, maar cle laatstgenoemde ondersclicldt zich door groe- ven op den bek. Eenc grootere soort beeft een langercn en minder boogen bek incl een’ opstaanden bovenrand aan den grond : Groto- phoga major GM„ BOFP. PI. enl. 102, fig. 1, CL'V. R.aui, éd.m., Ois. PI. 53, fig. 2. Deze vogels zijn eenkleurig zwart met blaauwen weêrschijn, en hebben een zwarten bek en zwarte poolen; zij leven gezellig bijeen, vooral in de nabijheid van weilanden, en maken tnsschen boonien en heesters groole nesten van boomtakken en sten- gels, waarin verscheidene wijfjes te zamen broeijen. Zij voeden zich met sprinkhanen en andere insekten, en zetten zich dikwerf ook op den rug van runderen en paarden, om daarop naar parasilen te zoeken . Scylhrops latii. Rostrum longiim, magnum, allius quam 'atius. apice niaxillac snperioris incurvo, acuto ultra infe- fiorem producto. Nares ad basin et versus marginem rostri ®itae, membraiia nuda semiteclae. Tarsi validi, digito ex- lerno anleriore breviores. Cauda gradata, longa. Alae lon- Sae, lertia ct quarta remigc subaequalibus, lertia omnium 'ougissima. Sp. Scythrops novae UoUandiae lATn., Scylhrops Aaslratiasae SHaw, white Journal of n Poy. to New South Wales PI. 5, uno- malous hornhill, temm. PI. col. 290, lESS. Orntth. PI. 23, fig. 1, gdér. leonogr., Ois. PI. 33, fig. 2; op Nieuw- Holland en Celebes ; deze vogel voedt zich met insekten, cn kondigt, volgens de inboor- lingen, door zijn geschreeuw slecht weder aan. Bij den volwassen Togel is de grondklcur grijs, op den rog en de vleugels zvvartachtig, de buik wit; de hek is in de lengte gegroefd. De jonge vogel heeft oen korten en gladden bek, en is met geelbruine vlekken op de vleugels geteekend. Lafresmaïe gaf er eene afbeelding van in ••DÉHiït Magas, de Zool. 1835, Ois. PI. 37. t^hoenicophaxis ,■ > glogf.k, less., Malcoha 700 CL. XVI. AVKS. VAII.L. Iloslrui»3 mediocre, Oasi latum, rotundatiim, apice iriciirvum. Nares ad roslri Itasin plerumque silae, lalerales. Regio orOilalis nuda. Tarsus digito aiilico exlcrrio longior. Alae hrevcs, remigibus qiiarla et qiiinta , iiiterdim) et sesla omnium longissimis. Caiida rotundala aut gradala, longissima. Sp. Phoenicophaus viridis viElll., Cuculus curniroslris shaw, lESS. Ornith. l’l. 23, fig. 2. — Phoenicophaus callirhynchus TEMM., PI. col. 340, CDV. R. uni.i, id. iü.. Ois. PI. 51,fig. 1, enz. Al ile soorten zijn uit Oasl-Indië afkomstig. Zanclostomus sw.atns. Rostrum Valcle coinpressuin, apice utrinsque maxilla incurvo. Sp. Phoenicophausflavii astris, Zanclostomus Jlaviroslris swaINS., Birds of Western Afr. I, PI, tO; van .Senegal; eenige andere soor- ten zijn van Oasl-Indië. Dasijlophus swAïxs. Nares plumis recumbenlibus fronlis obleclae. Pluraae ante oculum in oristam ercclae. Sp. Phoenicophaus siiperciliosits COV. , GCÉR. leo-mgr., Ois. PI. 33, fig. 1. Rhinorthra viGOUS, Bubutua less., Anadaenus svvains. Rostrum subrectum, apice abrupte incurvo, producto. Alae remigibus sexla et septima subaequalibu.s, oinniuiu longissimis, Sp, Phoenicophaus oaniceps VIG. ctnORSF., Cuculus sumatr anus CUV., Asiadaemts rufescens SWAINS. Carpococcyx CBaï, Calobotes temm. Nares a basi roslri remotiores, lalerales, lamella cornea fere tectae, Alae me- diocres, remige sexta omnium longissima. Tarsi elongatii digitum exiernum anlicum longe superantes. Sp. Phoenicophaus coruscans, Calobates radiatus TEMM., Pl‘ col. 538, Borneo. Centropm ileig., Corydonix vieill. Rostrum capite bre- vius, incurvum, basi allum, apice integrum. Nares lalerales ad basin rostri silae, squama semitectae, Tarsi digito anlico exlcrno longiores, anlice unica serie scutorum inagnorum tecli. Unguis hallucis elongatus, rectinsculusp aculus. Alac remigibus quarla, quinla ei sexta omnium longissimis. Canda clongata, gradala. Cl. XVI. AVES. 70'i Sp. CcHlTopus senegnlensis^ Cuculus sene^alensis L,, BDfP. PI. ent. 332, sWAlNs. Birds of W. A/r. II. PI. 20; — Centropus phi- lippensis CDV., BCFP. PI. enl. 824, COT. B. ani., éd. UI., Ois. PI. 60, fig, 1; — Ctntropus nigrorufus COT., lESS. Ornith. PI. 20)flg. 2, eiii. De geiiociii'lc soorten ea ecnige andere ïija van Afrika afkom- stig; andere soorten leven op de eilanden van den Indiselien Archipel en in Australië. Coccyziis viEii.r.., Macropus spix. Rostrum capitc Itrevius, compressuin, dorso convexo, apiceiiictirvuni, Na- fes lalerales, in rostri basi sitae, membrana nuda semileclae. Tarsus digitum anticum externiim aeqnans, sculoriim serie mica antice tectus. üngues breves. Alae remige quarta “ut qainla omnium longissima. Cauda longa, gradata. Sp. Coccyzus mnericanus, Cuculus americanus 1., BOFF. PI. enl. Slü; Coccyzus donimious, Cuculus duminicus l., BRlSS., Ornith. IV. pl. 9, fig. 2 — Coccyzus caymtus, Cuculus cayanusl., boff. Pt. enl. 211 {Piaya IBSS., ckat) enz. Adde suhgencra Cuua vaili., gbaf. (Sp. Coecyaus mudagasca- riensis, Cuculus madogascariensis GM., bdff. Pl. enl. 815; Coccyzus cristatus, Cuculus cristaius l., bcff, Pl. enl. 589, lESS. Ornith., Pl. 21, lig. 2, enz.), Cultrides fbrcberon, grat — (Sp. Coccijzus Geoffroyi TEJiM., Pl. col. 7, GDÉR. Icon., Ois. Pl. 31, fig. 2) et Diplopterus doie, cray. (Sp. Coccyzus guira, Cuculus guira GM., GC^R. Iconogr., Ois. Pl. 31, fig. 1;— Coccyzus ttae- uius, Cuculus naevius L., BCFF, Pl. enl. 812, enz.) Saurothera vieili.., i.ess. (add. Geococcyx wacl., gray, ^^plostoma swains.) Rostrum longum, subrectum, ad ®Picetn abrupte incurvutn. Nares laterales, partim mem- ^i’ana teclae. Tarsi antice serie unica sculorum tecli, di- Situni exlernum anticum aequanles aut superantes. Alae Peinigibus quarta, quinta cl sexta stibaequalibus, omnium *ongissimis. Cauda longa, gradata. Sp. Saurolhern dotninicensis eafbesn., boff. Pl. enl. / <2 (dis- 'ineta a Saurothera Jamaciensi quae Cuculus eetula l.; desynoD. ‘'f. lAFRESN. Eecue Zaolog. 1847. p. 353 360), Satirothera riatica, Cuculus rialicus iiCBTESST., Saurothera californiana ““tta, Pfoue. Ann. du Mus. IV. 1885, p. 121. Pl. 9 (Geococcyx); — Saurothera affinis, Gsocarcyx a ff inis HARTE., GBAï Gen. of Birds l'b. exjv, enz. Species omnes Americanae. Cucxtlm L. (exclusis mollis specieb.) Rostrum mediocre, 702 CL. XVI. AVES. basi laliini, dcpressinn, ad lalcra compressum, inodice cnr- vatum. INares ad basin rostri silae, merabrana nuda mar- ginalac. Tarsus digilo anlico externo brevier, amice serie unica sculorum iransversorum obtectus, infra suffraginem pluniosus. Cauda elongata, rotuudala aut gradala. Alae mediocres, reiuigibus lerlia el qiiarla aut quarta et quinta omnium longijsimis. Al tlo sooflcn van dit geslacht zijn van het ooslclijk lialfrond, vele van Afj'ika. V'ele soorten maken zelve geen nest, maar leggen liarc oijei'cn in de nesten van andere vogels. Sp. Cuculus cniionts 1. f , ECFF. PI. enl. öll, lESS. Ornith. PI. 21, fig. 1, KAMI. Taf. 127—129; Ie coucou, der Kuchuck, de koekoek. De hoofdkleur der volwassen vogels is ascligraauvv ; de buik is wit met broin-zvvarle dvvarsstrepen ; de grond van den liek en de poolen zijn geel. De koekoek voedt zich in hel midden van den zomer vooral van ruige rupsen, welker haren zich dikwerf zoo zeer aan de hinnenvlakle der maag hechten, dat men deze voor werkelijk behaald heeft gtdiouden. liet wijfje legt jaarlijks slechts 4 of hoog- stens 6 eijeren, maar in zulke grootc liisschcnpoozen, dal men de eerste reeds in Mei, de laatste nog in Julij aantreft. De langzame ontwikkeling der eijeren in dun cijerstok is dan ook wel de grond- oorzaak, waarvan het gemis van neiging lot broeden hij den koe- koek afhangt (*), waardoor hij genoodzaakt wo)'dt, zijne eijeren in het nest van andere vogels te leggen, die hare jongen met insekten voederen; veelal kiest Lij daartoe kleine soorten van zangvogels. — Cuculus cupensis GM., Ckc«1«s joh'tnn’as VIéILI.,bdFF. W. ewf. 390 enz. — ■ Sommige kleine soorten van warme gewesten Lebben groene veêren met melaalglaus. Zij vormen het ondcrgcslaclit Chrysococcys; UOIE. Sp. Cuculus Klaasi CDV., VAlll, Ois. PI. 212, SWAIKS, liirds of West. Aft, II. PI. 21; — Cuculus olialoites uiig., temm., PI. col. 102, tig. 2, enz. Dij sommigen is liet hoofd gekuifd {Osiyloplius svtaiks.). — Sp. Cuculus glandarius t., Cuculus macrourus BBEflM, Handb. Taf. XI, fig. 3, KADM., Taf. 130, TEMM. PI. col. 314; Zuidelijk Europa. Noord-Afrika, enz. Deze vogel houwt zelf ecu nest. (*) Vergelijk n. SCBLEGEt, Natuurk. Verhand. vn7i de Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, XIX Deel, bh 237— 2C8. Ondèrde vroegere schrijvers over de levenswijze van don koekoek noemen wij hier den uitvinder der koepok-inenting £. JENNER, in Philos. Transact, jor 1788, p. 219 — 237; volgens zijne waarnemingen, die ook door die van gloger hovcsligd worden, werpt de 'jonge koekoek zelf de jongen zijner pleegmoeder uit het nest. CL. XVI. AVES. 703 Siibgenus Eydifiiainis VIGOBS et DORsr. Sp. Cuculus m-ienUdU i.. (et maculatus GM.) BClT. PI. enl, 274 fig. 1, PI. 764, en*. B. Cauda rectricibus 12. Indicalor vaill., vieill., tebi.m., Prodoles nitzsch. Ro- strum breve, conicuin, inodice iacurvum. Nares prope rostri basin in fossa sitao, menibrana cinctae, prope cuhnen '•pertae. Tarsi breves. Alae remige terlia omnium longis- sima, sccunda subaequali. Cauda rectricibus inaequalibus. Sp. Indicatur Sjiarmanni., slErn., Cuculus indicator CM.; Indicator minor CDV., L£S3. Ornitli. PI. 22, lig. 1 ; — Indicator maculatus grat, Gen. oj Rirds PI. CXIII, Indicator variegatus 1.ESS.? GDÊR. Icon,,, Ois. PI. 32, lig. 2; — Indicator albirostris TEMJI. PI. col, 367, enz. Kleine Afrikaansehe koekoeksoorten, die zich vooral met honig voeden, en door haar aanhoudend geschreeuw ligtelijk te volgen zijn, waardoor zij de iiihoorlingen de woningen der wilde hijen aanwijzen. Leptosomus vieill. Rostrum mediocre, basi depressum, **pice compressum, defle.xum; nares obliquae, in medio rostri .'iitae. Tarsus crassus, digiturn externum aequans, ^uplici serie scutorum anlico obtectus. Alae remigibus itiriia et quarta omnium longissimis. Caada aequalis, lata. Sp. Leptosomus riridis TiEliL., Cuculus ufer GM., BurF. Pl.enl. 587, 588, lESS. Ornith. PI. 20, lig. 1, gcér. Iconogr., 0/s. PI. 32, lig. 1 ; op Madagaskar; deze vogel leeft van vruchten en nestelt in Oude hoornen. Hij wijkt door zijnen habitus en den regt afgesne- den staart van al de overige kockoekachtigc vogels af. Fainilia XXV, (CCCIV.) Sagitlilinoucs {Picidae gray, cxclusis Capiloninis). Rostrum rectum, elongato-conicum, 'i'Grginibus integerriinis. Lingua jaculatoria. Tarsi anlice scutis transversis serie unica lecti. Redes scansorii, digito ^xterno poslico anticum externum saepe longitudine supe- rante. Ungncs curvi, compressi. Cauda rectricibus 12, t*xtima utriiisccus minula. (Teclrices cubitalcs breves, reiniges secundi ordinis non ultra medium oblegentes), De pijltongige vogels. Hun tong kan ver uit den bek ’>itgestrekt worden, en dient om inseklen te vangen, waar- mede lij zich hoofdzakelijk voeden. De hoornen van het 704 CL. XVI. AVES. iDiigbeen zijn zoo lang, dat zij, als de tong niet is uitge- strekt, over den schedel tot aan den bek opklimmen, en dikwerf zelfs nog tot in ecne holte (meestal aan de regter- zijde) der bovenkaak voortloopen. De twee blinde darmen bij bet begin van den dikken darm ontbreken of zijn ge- heel rudimentair en zoo eng aan het darmkanaal vastge- hecht, dat ze liglelijk voorbijgezien kunnen worden. Deze vogels houden zich vooral in de bosschen op. Yunsx; l. Rostrum breve, conicum, lereliusculum, acu- ininalum. Nares basaics, approximalae, anguslae, membrana cinclae. Lingua leres, lumbriciformis, apice simplici, aciilo. Pedes breves. Cauda mediocris, rotundata, rectricibus fle-xi- libus. Alac breves, prima remige minima, remigibiis secunda et lerlia subaequalibus, terlia omnium longissima. Sp. Yunx torquilla l. f, BCFF. PI. etil. 698, lESSOX Ornith. PI. 28, fig. 2, GCEBIN leonogr., Ois. P!. 30, fig. 5, «ArM. Taf. 138; Ie tourcol , der fVendehals, de draaihals; in Europa een trek- vogel, die zicli van iiisektcn, vooral van mieren en miereupoppen, (zoogenoemde miereneljerca) voedt : liij draait zijn kop dikwerf zeer sterk raar achteren (vanhier is -zijn naam ontleend). liet wijfje legt 7 — 11 witte eijeren, zonder een nest te bouwen, in hollen van hoornen, dikwerf laag hij den grond. — Yunx pectoralis VIGORS, DE iafreskaye, gdéb. Magas. de Zool. 1835, Ois., PI. 33; van Zuidelijk Afrika. Picumms TE.11M. Roslrum breve, culmine subreclo. Na- res basale.?, plumis selaceis, recumbenlibus obleclae. Cauda brevissima, rectricibus fle.\ilibus, apice rolundalis. Aiae remige prima brevissima, remigibus secunda et terlia sen- sim longioribus, qnarla et quinta omnium longissimis. a) Jflallwe distincto. Pteulus IsiD. ceoffr. sT. Dit. Sp. Picumnus mmutissimus, Yunx minutissima GM., Pipra mi nttta L., Picumnus cirratus TEMM., PI. col. 371, fig. 1; — Pi- eumnus Buffoni lAFRESïf., buff. PI. enl. 786, tig. 1, enz. (.Species omnes e rcgionibu.s tropicis Americae, praetcr unam ex India apud Monles Himalayeuses Picumnus innominatus BDRIO», Proceed, Zool. Suc. 1835, p. 154, Picia nepalensis DODCSOiV, b) Pedihus iridactylis, lialluce nullo. Susia D0PG3., Picumnus ISID. GEOFFR. Sp. Picumnus ahnormis TEMM., PI. col. 371, tig. 3; Java, Su- matra, Bornco. Cl. xvn Aves. '03 Picus i. Roslrüüi mediocre, rectum, polyédrum, apice cuneato, coiiipresso. Nares basales, ovales, palulae, plumis ■"eciimbenlihus lectae. Lingua apice subulato, corneo, re- •rorsum aculealo. Cauda cuneala, reclricibos decem Ion- Sioribus, acuminalis, rigidis, duabiisquc miniuiis, ulrinsecus una, primae longiori incuinbente. Alae mediocres, remige prima i)revi, quarta plcrnmqiie aiU quinta omnium lon- S'ssima. - . De spechten leven in bosschcn, nestelen in hollen van boonien, die zij met den hek nitbeitelen, en legden oj) eenigc hout^aander? hunne zuiver witte eijereri (3-— '3). Zij' Hoédéh zich van inseklen, voornamelijk van die, welkei zich ondet iMfoniscliOrs en vermolmll boot ophouden, en pikken, óm ze te vinden, diepe goten in de Ijoo- men. Daar zij echter gave stammen spiaren, zijn zij veeleer nuttig dan schadelijk. Zij kijqimen van den wortgl der hoornen, djkwerf tot den kruin toe, langs den atani omhoog, en .qpringen daarbij met rukken naar boven, waartoe de. stijve, veêrkrajihtige staart dienst- baar is. Sommine soorten, L. v. Pieus viridis, zoeken haar voedsel ook op den grond, even als de draaihals.i Pc kleuren zijp gewoonlijfc rwart en wit, of groen en geel, met cene roode vlek boven pp den hop en meestal sterk tegen elkander afstekende. In het skelet onder-scheideii zich de halswervels, die twaalf in {jotal zijn, door groote ontwikkeling. De staart telt meestal 7 wer- 'els, waarvan de laatste bijzonder groot is, een sterk kamvormig hoornuitwas heeft, cene vijfhoekige sclnjf-tHin de onderzijde drakgt, ïoo als uil dC;dubJ)clc. dwarse uitsteeksels Wijkt, uit de‘ vor- groeijing twee wervels gcvcjn^d .schijut ip; zjjn. Het borst- heen heeft aan weerszijden aan den achterrand twee i|it,6pijdingen ; hé 'fitrculn is vólkomen gesloten, maar niet met het borstbeen ver- honden. Uijzonder kort is beC vierkanté hceb, 'en ddè'nderkaak schijnt uumiddellijk aan den scliedel verbonden. Vergelijk voor meerdere ■osteologisclic liljzonderheden ; K. kessier, BeitrUge svr Ndturgescli, her Spechte, BuUet. de la Soe. imp. des Natur. de Moscou.%\\\. ^^41. p. 28B— 3G2. iinnabps kende van dit geslaWit slechts eén 'twintigtal soorten; '•haiia telt rten » ruim 150. De nieuwere schrijvers, 'vooral swaIn- hehheu versclnl!cndo'^e»er« valt dit geslacht trachten te vbr- •UCB, welke verdcelingen 'echter op dién. rang tdlstrckt géén ' aan- ®Praak maken kunnen, en hij de rangschikking hoogstenV als ondér- ■^deeliiigcnV lot' ovéKigt dtr s'oorteji, iTi 'rfairttaïrking Ifilnnert kolhen. Europesehe soorten kan men als zwarte spechlcn,'.'1)öhte spechten II • 43 70G CL. xvï; aves. cn grocDa of aardspcchtcn onderscheiden. Onder do honle spechten is Picus iridaciylus l,. (naüm. Taf. 137, zwart en wit met gele kruin) zonder duim. Van deze drieringcrige soort heeft lACJïrÈDE zijn geslacht Picoitles gevormd, w aartoe men nog twee Noord- Ameri- kaansche soorten brengen kan; maar er zijn ook Indische soorten, die tot cene andere groep behooren, zonder duim of met eenen zeer korten duim of enkelen nagel, die daarvan de plaats inneemt. De bonte spechten voi-men liet ondergcslacht Dendrocopus KOCn, swains., Picus GBAT. Sp. Picus mnjor 1. f, BDPF. PU enl. 19G, 595, kaom. Taf. 134; — Picus medius 1. f, BCFF. PI. enl. Gil, NACM. Taf. 136, fig. 1,2. CdV. R. ani., dd. ill., Ois. PI. 48, lig. 4; Pitus minor l. f, BOFF. PI. enl. .598, KADSI. 1.1. f. 3, 4 ; — deze drie, in Duilschland en elders in Europa en ook in ons vaderlaud, waar echter alleen de eerste meer gewoon is, voorkomende soorten, zijn op den rug zwart cn de vleugels zwart cn wit. Tot de geheel of bijkans geheel zwarte spechten, bij welke de mannetjes een rooden kop hebben (Drt/ocopus boie, Dryotomus sWAtss.), behooren groote soorten van Amerika, b.v. Picus prin- ciyalis i., EDFF. PI. enl. G90 en eene Europesehe soort, Picus martius t., ncFF. PI. enl. 596, kacm. Taf. 131, die in denne- bosschen, vooral in het noorden van Europa leeft. Groene soorten, met een kuif achter op den kop cn een naarden kop cenigzins gebogen bovenrand van den bek, vormen het geslacht Malacolophus sw., Gecinus BOIE, GBAY, Sp. Picus viridis l. f» BCFF. PI. enl. 879 c? 371 ?, lESS. Ornith. Pl. 28, fig. 1 c? , NAOSi. Taf. 132; de groene specht, enz. Vergelijk over de ouder- geslaelitcn, welke wdj hier niet vermeld hebben, SWAINSON, iV«/. Ilist, and Classif. of Birds {Cabinet Cyclopued.) II. p. 305 — 311 en ciiiT Genera of Birds II. Faniilia XXVI. (CCCV.) AngiiUrostres . {Syndactyli iiuo., GalbuUdae sixys.) Rostrum clongatuin, recluoi aut rectiti- scnliim, telragonum, acuminalum. Pedes brevissimi, digitis (Itiobiis anlicis fcre ad apicem iisque coadunatis, halliice brevi aut nullo. Galhula isioeiiriiiü, briss. Rostrum rectum, carinatum. Vibrissae paucae ad oris angulum. Nares prope basin rostri sitae, ovales. Pedes larsis parlim plumosis, scutis transversis amice tcclis, interdum Iridaclyli. Alae mediocres, quarta remige omuium longissima. Cauda cuneata aut gradata. Sp. Galbula viridis lATR , Alcedo Galhula l., BCFF. Pl, enl 238; — Galhula ruficauda ccv.. lESS. Ornith, Pl. 27, fig. 1, CüT. CL. XVI. AVES. 707 fl. oni., éd. ill,, Ois. PI. 48, lijf. 1; — Galbula albirostris VAlll., CDÉR. Iconogr,, Ois, PJ. 80, fig. 1; — Galbula tridactyla TiEIll., dacamaralcijon brasiliensis lESS., Nouv, Dict. d’Bist. nat. PI. E 32, fig. 2 (Tomé 13, p. 401); soorten van da bossclien van tro. piscli Amerika ; zij voeden zicli met insekten. Lamproptila swains., {Jacamerops levaill.). Rostrum basi latum, culinine inflexo, vix carinato. (Caput suberista- turn. Cauda lata.) Sp. Galbula grandis, Alcedo grandis GM., lEVAIll. Ois. de Parad. etc. PI. 54 ; — Galbula Boersii RANZANI, lEVAIll. ibid. PI. 53 ; ex Amer. merid. Jacamaralcyonides desmurs, [Galbalcyrhynchus ejusd. antea.) Rostrum basi altum, culmine subinflexo, versus apicem acurainatum compressum. Sp. Galbula leucotis, Jacamaralcyonides leucotis DEsMüRs, PI. peinies 19; Coliimbia. ORDO V. Passerini. {Ambulalores ilug., Anisodaciyli VIEILL.) Rostrum variae figurae, basi numquam cerigerum, apice ^cutum. Tibiae iisque ad suffraginem plumosae. Digiti Plerumque quatuor, in paucis tantum tres, digito interno deficiënte; hallux in omnibus, Tarsi anticc sculellati. ^Dgues incurvi, acuti. Cauda fere semper rectricibus duo- deciui. Deze vogels worden muschachtige of zingvogels genoemd, omdat onder hen de zingende vogels gevonden worden, die een zamengeslelden spiertoestel aan den ondersten larynx bezitten (bl. 571). Evenwel bezitten niet allen dien koestel, en die vogels, waar hij ontbreekt, werden daarom door KJTZSCH onder den naam van Picariae, onder dien van Scansores door BLASiüS en keïserlinc, met de kliravogels ''ereenigd. Maar onder de vogels der nieuwe wereld is het Betal van soorten, die geene afzonderlijke stemspieren be- dillen, veel grooter, zoo als de onderzoekingen van muller geleerd hebben. Men heeft vervolgens deze vogels zonder dangspieren, die men toch, zonder hel woord geweld aan Ie doen, geene Scansores of Picariae noemen kon, Cla- *>tatores genoemd (andr. wagneu), eii van de overige Pas- 708 CL. XV 1. AVES. setinen, wanraan blasiüs en keïserling reeds vroeger den naam van Oscines gegeven hadden, als orde afgescheiden. Beide afdeelingen onderscheiden /.ich volgens dere schrijvers ook door de larsen, die bij de Oscines van terzijde en van achteren een niet in dwarse schilden gescheiden, onver- deeld bekleedsel hebben (* * * (§)). Hierop zijn slechts weinige uitzonderingen, bij welke de achterzijde der tarsen met divarsc hoornplaatjes bedekt is, die in aantal met die der voorzijde overeenkomen. Bij do Clumatores zijn daaren- tegen de tarsen van achteren met kleine schubjes net- vormig of ook niet dwarse hoornplaatjes bedekt, die alsdan talrijker zijn dan de hoornplaatjes aan de voorzijde. SuNDEVALr. heeft vroeger reeds als kenmerk opgcgeven, dat de dekvederen der vleugels kort zijn, en minder dan de helft der roeipennen van den tweeden rang (remiges cubilates) bedekken (•{■), een kenmerk, dat echter ook bij de Spechten voorkomt (zie boven hl. 703). Verder voegt hij hierbij, dat de eerste slagpen korter is dan de tweede, en dikwerf rudimentair blijft of zelfs geheel ontbreekt, zoodat er slechts 9' slagpennen van den eersten r.ing aanwezig zijn (5». Niettegenstaande al deze belangrijke kenmerken, zijn er echter mot de afzondering van deöscinesen Clama^ tores in twee orden, of zelfs in twee benden van dezelfde orde, groüte moeijelijkheden verbonden. Cypselits en Jlirundo b. V. zonden van elkander gescheideti moeten worden, die toch niet alleen analoge vormen zijn, zoo als Glareola en Ilirundo (**). Wij zullen nogtans zoo veel mogelijk die (♦) Arnhiv für Naturgesch. 1839, S. 332 u. f.f. ; u, licnMEisTEP, Kinine Bemerhunnai u. s. w. iliid. 1840. S. 220 — 228; blasiüs u* O o KErsERLlKG Ervoiederung ihid. S. 3G2 — 368; zie uuk verder van deze schrijvers Die fVirbellhiere Europa' s, 1, 1840, 8“. S. 80. (f) Ornilhologisht System, Vetensk. Akademiens Ilandlingar fö>' 183.5. p, 43—130. (§ ) Oin Koglarnes Vingat\ Vetensk. Akad. //«znitl. 1843. p. 303— ^ 384. Ouk liet norinaalgelal der .«slagpennen van den tweeden rang is negen, p. 377. Vergelijk ook cabaNis Oi nith.Notizen, Arch.f. Ptaluf- gesch. 1847. S. 186—256, S. 303—352. (**) Het is, hoop ik, niet alleen aan de gewoonte en aan een, uit d® vroeger algemeen aangenomen verdeeling voortgevloeid vooroordeel toC' Ie schrijven, wanneer ik mij van deze mceuing nog niet kan losmaken- CL. XV!. AVES. 709 orde iii achl nemen, en de meesle dus genoemde Clama- tores in de eerste plaats \ermeklcn. Eamilia XXNli, (CGCVl.j Opisthocomidne cauanis (pro parte). Teclrices alarum magnae. Tarsi poslicc reliculali. Ungues cottipressi, incurvi. Alae reinigibus priini ordinis. Cauda clongata, rcctricibus decem. Rostrum breve, con- vexum, apice incurvum. Occiput crislatum. Colius Buiss., cji. Rostrum breve, crassum; ma.xilla superior «onvexa, subfornicata, apice ultra inferiorem producla. Nares ii) füssa ad basiu rostri silae. Regio orbilalis nuda. Tarsus serie unica scntorum magnorum fere lotus obleclus, mar- 8me postico tantum reliculato. Hallux brcvis, internus, ver- salilis. Cauda corpore longior, reclricibns anguslis, cxlima tilrinque parvula, duabus inlermediis longissimis. Alae bre- ''es, remigibus primi ordinis novem, lerlia, quarla ct quiula subaequalibus, lertia plerumque omnium longissima. Sp. Colius sene«alensis GM., Laiiius macrourus 1. {Sysl, nat, ed. 12, 1. p. 134), BRiss. Oniith. III, pl. 16, fig. 3, bdff. PI. enl. 282, fig. 2, GRAF Gener. Pl. XCVI; grijs bruin, een kobaltblaauwe vlek in den nek; — Colius cnpetisis GM., (et erytliropus ejusd.) Loxia colius L., Colius Icuconotus lAlD., Colius erythropygius viEiit,, BRIss. I.I. fig. 2, BDFF. Pt. enl. 282, lig. 1, lESS. Ornitli. Pl. 57, fig. 1; eoÊR. Iconogr., Ois. Pl. 19, fig. 7, enz. Hel zijn allen vogels van Afrika, die zich van vruchten (bessen enz.) voeden en langs de boonien klimmen, maar weinig en slechts op korten afstand vliegen. Vergelijk rüppeii, Mus- Senchenb. 111, p. 39 — 44. Opis/hocomus iioffmanseüg, ilug. Rostrum crassum, ^•"eve ; maxilla inferior angulo prominulo, ad apicem ad- Sfendens. Nares lalerales, in medio roslro silae, membrana superne tectae. Tarsi validi, undique squamis bexagonis c'ongalis obtecti. Digili longi, unguibus validis; hallux 'ion versatilis. Cauda elongata, rolunda. Alae remige sexta ®mnium longissima. Sp. Opislhocomus cristalus, Phasiunus cristatus GM., BDFF. Pl- enl. 337, CDÈR. Iconogr.., Ois. Pl. 39, fig. 1, GRAT Gener. Pl. XCVI 11 ; uit bet noorden van Zuid-Amerika. Vroeger bragt men dit geslacht gewoonlijk bij de hoenderachtige vogels, waarvan het ^tch echter door de geheel gespleten vingers onderscheidt. Vergelijk 710 CL. XVI. AVES. over de verwantschap van dezen vogel devuib in ccérin Magas de Zool. 1852. p. 217—224. PI. 9. Familia XXVIII. (CCCVII.) Bucerolinae. Tectrices ala- rum magnae. Tarsi antice pcutis transversis lecli, poslicc reticulati. Alae remigibus prinii ordinis decem. Cauda longa, rectricibiis decem. Rostrum magnum, longum. Digili antici exlerni coadunali, apice tantum discreti. {Pe- des gressorii link.) Buceros l. Rostrum magnum, iuane, in adultis ad mar- gines obsolete serratum aut denticulatum et saepe appen» dice cava supra culmen instructum. Nares ad basin rostri juxta culmen sitae, parvae. Regio orbitalis (auttola facies) et pars gulae deplumes. Alae mediocres, remigibus tribus primis sensim longioribus, quarta aut quinta remige om- nium longissima. a) Tarsi breves, validi, Buceros grat. (Buceros et Toekus f lESS., Rhynchaceros gioger.) Sp. Buceros rhinoceros l., lESsON Ornith. PI. 31, bidmend. Abb. Tiaturhist. Gegenst. N°. 24 ; op liet eiland Sumalra en Borneo. Eene plaatselijke variëteit van Java is Buceros lunatus temm., PI. col. 546 ; — Buceros hydrocorax 1., büïf. PI. enl. 283 (jonge vogel), GDÉRm Iconogr. Ois., PI. 29, fig. 2 ; op de PLilippijnsebe eilanden ; — Buceros ruficollis viEllt., lABlUARDliBÈ Vogage d la Bed. de IA PÉRODSE, PI. 11, TEMM., PI. col. 557; Kicuw-Guinca, Ceratn, Amboina, enz. b) Tarsi elongati. Tmetoceros cabasis. (Bucorvus iess., grat.) Sp. Buceros abyssinicus GM., bcff. PI. enl. 779; hier is bet hoornaebtig uitsteeksel op den bek van voren als afgesneden en open. Al deze vogels leven in de warme gewesten van het oostelijk halfrond. Zij zijn do grootste dezer orde; bnn voedsel bestaat hoofd- zakclijk uit vrachten. Zij zijn schuw, hebben een luid, centoonig geschreeuw, en nestelen in gaten van hoornen. V'ele soorten zijn af- gcbeeld in temjiinck’s PI. col., welk werk men over dit geslacht vooral raadplegen moet. Familia XXIX. (CCCVIII.) Coraciame. Tectrices alarutn magnae. Tarsi antice sculis transversis tecti, postice reti' culali. Digili extern! basi tantum coadunati aut liberi. Alae remigibus primi ordinis decem. Rostrum mediocre aut longum, cuUraltim, apice maxillae superioris incurvo, CL. XVI. AVES. 7H ultra inferiorem produclo. Nares basales, laterales, lon- gitudinales, obliquae. Cauda reclricibiis duodecitn, plerum- que mediocris. Ungues cotnpressi, incurvi, aciiti. Eurycoros lf.ss. Rostrum longum, culmine allo, incurvo ; Versus apicem valde compressum ; maxilla superior auto 3picem cmarginata. Digiti exlérni basi coadunali. Hallux uiagnus. Alae remigibus quarta et quinla subaequalibus, omnium longissimis. Cauda mediocris, rolundala. Sp. Euryceros Prevostii lESS., Centurie Zool. Pi- 74, lilustr. de Zool. PI. 13; Madagaskar. Deze vogel, van de grootte van een lijster, is zwart met kaneclbruincn rug en dekvederen der vleugels. Het komt mij waarschijnlijk voor, dat liij hier geplaatst moet worden ; bij de vorige familie, waarin bij door lEssON cn GRAï gerangsebikt wordt, schijnt bij althans niet te beboeren. Colaris cuv., Eurytonius vieill., graï. Rostrum capite brevius, apice abrupte curvatum, basi latum, versus apicem compressum, riolu amplo. Vibrissae ad angulum oris recum- Lentes. Digiti exlerni basi coadunali, fere aequales. Hallux Uaagnus. Tarsus digito medio brevior. Alae longae feie ad posteriorem marginem caudae usque productae, secunda Peteige omnium longissima. Cauda mediocris, aequalis. Sp. Colaris orientulis, Coracias orienlalis l., BCFF. PI. enl. G19; Oost-lndië en China; — Colaris madagascariensis, Coracias rnadaoascarierisis GM., BCFF. PI. eul. 501, tESsON Ortiiili, Pl. 49, fig. 2. Chloropygia swains., Brachypleracm lafresn. Rostrum mediocre, compressum, culmine incurvo. Digiti exlerni 1'beri. Hallux brevis. Tarsus digito medio longior. Alae breves, remigibus quarta et quinla omnium longissimis. Sp. Chloropygia leptosoma SWAISS., Colurus leptosomus lEss. ^ent. Zool. Pl. 20, iafresnate, gdèr. Magas. de Zool, 1834, Ois. Pl. 3t; Chloropygia pitloides, iafresn. ibid. Pl. 82; — Chloro- pygia 'squamigera, Brachypt. squamigera lAFRESN-, DESMüBS Pl. peint. 39; alle uit Madagaskar, ppcherak vormt uit de twee laatste soorten, welker tarsen langer zijn dan die der eerste soort, een af- zonderlijk geslacht, Atelornis ; Retue Zool. 1846, p. 193—200. Coracias t. (pro parte). Rostrum mediocre, versus apicem 712 CL. XVI. AVES. compressuui, apice abrupte curvalo. Digiti eslerui liberi. Tarsus digilo antico medio brevior. Alae elougalae, secunda remigc omaiuni lougissima. Cauda aequalis, rotuudata, rectrice utriuque exterua reliquis saepe loiigiori, inlcrduo) clongala, acuminala. Coraciaa ganula 1., Borr. VI, enl. 4845, KAOM. Taf. GO, lESSOS Ornilh, l’l. 49, fijj. 1 ; Ie collier, die Rache, de Duitsclie page- gaai i de hoofdkleur is blaauw-groon, de rug kaneelkleurig bruin; de bek is ïwart, de poolen zijn geel. Deze vogel leeft in Losseben, voedt zich vooral van groote insekten, en legt van 4 tot 6 -witte cijcrenin holle bootnen. In zijn inwendig maaksel komt hij in som- mige opzigten met de ijsvogels en bijen-eters (Alcedo en Merops) overeen. — Coraciits caudata l.. Gulgulus angolensis Biuss. Orniüi. II, PI. 7, lig. I, bdff. PI. enl. 88, des.mcrs PI. peintes 28; — onderscheiden van Coraciaa abgssinica CM., boff. PI. enl. 626; zie desmtirs t. a. p. FamiliaXXX. (CCCIX.) Meropinae. Tectrices alarum ma- gnae.Reniigesprimi ordinisdecem. Tarsi amice sculis transversis tecli. Digili duo e.\terni coadunati, apice tantum discreti. Ro- strum siibincurvum. Nares basales, lateralcs, plumis frontis se- mitcctae. Cauda longa aut longiuscula, rcctricibus duodecim. Prionites illig., Momotus briss. species l). Rostrum mediocre, usque sub oculis fissum, rnarginibus serratis. Lingua angusla, cornea, pennacea. Tarsus antice et postice scutorum transversorum serie oblcclus, ad latera reliculatus, digilum anlicum medium aequans aut superans. Cauda cuneala, rectricibus duabus mediis inlerdum scapo ultra rcliquas producto, ante apicem vexilliferum denudato. Alae remigibus quarta et quinta subaequalibus, remigequarta omnium longissima. Dit geslacht bevat vogels van Zuid- Amerika, die aldaar, gelijk CCVIER te regt beeft opgemerkt, het geslacht ülerops van het oostc- lijk halfrond vertegenwoordigen. Zij leven in de bosscLen en voeden zich hoofdzakelijk met insekten. Zij zijn zeegroen en blaauw gekleurd) en de meeste komen ook in gedaante zeer met elkander overeen. Sp. Prionites hrasiliensis, Rhomphastus Motnola l,, buff. Pl- enl. 370, lEss. Ornilh. Pl. 30, lig. 2 enz.; — Prionites Lessonü, Momotus Lessouii DEsmoiis, Pl. peintes 62, enz. Soorten, welker bek aan den grond breed en plat is, vormen bij swainson het gC' CL XVI AVES. 713 slacht Crypticus. (Sp. Prionitea ptalyrhynchus, Momotua plaly- rhyndius JARDINE ct SEI.BY flL of Ornitli. PI. 106: — Prionitea aupercilioaua, Crypticus supercitiosua SWAIKS.) Bij de laatst ver- melde soort zijn de inkervingen aan den rand van den bek zeer fijn en voor liet hloote oog bijkans onmerkbaar. Hetzelfde is bet geval bij eene kleine soort van Mexiko (niet veel grooter dan een gewone ijsvogel), Prionitea momotula, Uylomanea momolula IICDtekst., Abhandl. der Akad. der Wiaa. xu Berli/i, Phyaih.-math. Klaaae, 1838. p. 449, PI. IV, grat Ge7t. of Birda I, PI. XXIV; zij beeft een kortoren staart, en eenigzins langere larsen, dan de overigen. Merops l. Rostrum mediocre aut longum, arcuatum, scuminatum, marginilius iiitegerrimis. Lingua angusla, 3pice corneo, laciniato. Cauda longa, subaequaüs. Tarsi ^feves, postice reliculali. Tibiae sujira suffraginem denu- ^3tae. Alae remige prima plerumipte minima, secunda, >’arius terlia aut quarta, omnium longissima a) Alae longae. Cauda rectricihus duabua tnediis elongatia. Sp. Merops npiaster 1,, BUFF. PI. etil. 938, lEssoN Ornilh, PI. 30, fig. 1, KADSIANN Taf. 143; Ie guépier, der Bienenfrea- aer, de bijen-eter; de rug roodbruin, de keel geel met een zwarten rand, borst en buik groenaclitig blaauw; deze vogel loeft in liet tuiden van Europa en in .'Vfrika, en voedt zieb van inscklen, vooral 'vespen en bijen, die bij in de vlugt vangt, even a1s de zwaluwen doen. — Merops nubicus GM., BOFF. PI. eiil. 649 enz. b) Alae breves., rotundatae. Cauda furcala aut emargiiiata. Sub- gcnera Melittophagus BOlE et Nycliornis SWAINS., Alcemerops ISID. ceoffr. ('). Sp. Merops amietus T£MM., PI, col. 310, GüÉRiN Iconogr., Oia. PI. 27, fig. 1 ; groen, kop van boven violetachtig rood, keel levendig bloedrood; eene groote soort van Borneo en Sumatra ; — Merops yularis lAIH., snAW, Meliltophdgus yularis GRAT, Gener. of Birda, Pi. XXX enz. Familia XXXI. (CCCX.) Halcyoninae. ïeclrices alarum •^agnae. Remiges primi ordiiiis decem, Tarsi breves, aolice sculis transversis, inlerdum obsolelis tecli, interdum Pfil.iculali. Digiti duo externi coadunati, apice tantum dis- ^■■611. Rostrum longum, rectum, culminc carinalo. Nares (*) (*) None, Ann, du Mus. I, 1832. p. 39.'>. 714 CL XVI. AVES. hasales, laleraics, parvae. Tibiae infra versus suffragiiiem denudalae. Cauda reclricibus duodecitn. De ijsvogels vormen eene natuurlijke familie, waarvan thans ongeveer tachtig soorten bekend zijn. Slechts zeer weinige komen in de nieuwe wereld voor; de meeste soorten bewonen de eilanden van den Indischen Archipel of van de Zuidzee. Deze groep beantwoordt aan het geslacht Alcedo van linnaeüs, met uitsluiting zijner twee laatste soorten, die tot het geslacht Galbula (zie boven bl. 706) behooren. Alcedo I.. [Alcedo swai.ns., gbaï, Alcyone swaixs., gray). Rostrum gracile, compressum, apice acutuni. Alae remi- gibus secunda et terlia subaequalibus, tertia omnium lon- gissima, prima remige his parum breviori. Cauda brevissima, aequalis. Pedes debilesj digitus anticus internus brevissi- mus aut nullus. Sp. Alcedo ispida l. -f-, BCFF. PI. enl, 77, HADM. Taf, 144, CDV. R. ani, éd. ill. Ois. I'l. 46, fig. 1 ; fa martin-pécheur., dec Eisvogel, the king-fisher, de ijsvogel; liet midden van den rug heinelsblaauw, de vleugels blaauwgroen, bet achterlijf roeslklenr, de keel wit, de poolen rood, de bek bruin-zwart; een schuwe, eenzaam levende zwerfvogel, gemeener in bet zuiden dan in bet noorden van Europa, en komt ook in Klein-Azië en Noord-Afrilta voor; bij voedt zich van viscb, en loert dikwerf uren lang aan de oevers van zoet- ■w'ater op zijne prooi, liet nest is een eng hol, dat hij langs den oever met zijn bek uitgraaft en met fijne visebgraten bedekt. liet wijfje legt van 6 tot 8 glinsterend witte eijeren. De aanvankelijk geheel naakte jongen worden met Lihellulen gevoederd. — Eene zeer gelijke, cenigzins kleinere soort van Azië is Alcedo bengalen' sis GM., die niet slechts in Bengalen, maar ook op Timor, de Pin- lippijnsche eilanden en op Japan voorkomt. Faun. Jap., Av. Tab. 38. — Alcedo cristata l., BCFF. PI, enl. 756, fig. 1, 1ESS0\ Ornith, PL 29, fig. 1, GOÈR. Iconogr,, bis. Pl. 28, fig. 1; kleine soort, van boven blaanw, van onderen ros, met blaauwc, zwart gestippelde kuifveren op den kop ; van de kaap de Goede Hoop. De soorten zonder binnensten vinger (pedibus tridactglis) vormen liet ondergeslacht Alcyone swains., gray. Hiertoe behooren Alcedo soUtaria, Ceyx solitaria TEMM. Pl. Col, 595, fig. 2 ; — Alcedo pusilla, Ceyx pusilla TEMM. ib. fig. 3, eene zeer kleine soort ; kopi rug, vleugels en staart azuurhlaauw, borst en huik helder witi beide nit Nieuw-Guinca enz. r CL. XVI. AVES. 71 S Ceryle boie, gray, Ispida swains. Rostrum crassum, coiupressum, apice acutum. Cautla longiuscula, rolundata. Digitus anticus inlernus halluce longior . (Reliqui chara- cleres generis superioris.) Sp. Ceryle rudis, Alcyon rudis t., Burr. Fl. enl. 716 (et 62 av. jun.); -westelijk Azië en Europa; — Ceryle maxima, Alcedo maxima BALl., Ispida gigantea SWAIKS., Birds of W. Afr. II. PI. 11, BDFF. PI. enl. 679, Senegal; — Ceryle lugithris, Alcedo lugabris TEini., ri. Col. 548, Faun. Jap., Av. Tab. 38 B, van Japan enz. Het zijn over het gebcel groote vogels, zwart en wit bont of blaauwaclilig giijs gekleurd. Alleen tot (lat geslacht beboeren de weinige Anierikaan- scbe soorten van deze familie, zoo als Ceryle Alcyon, Alcedo Alcyon i., BDFF. PI. enl. 715, wiisON Am. Ornilh., ed Jabj). I. PI. 23, fig, 1,- p. 348; in Noord-Amerika van de Iludsonsbaai tol Mexico; de eenige soort van ijsvogel der Vereenigdc Staten. Halmjon svvains. Rostrum longum, iulerdum longissi- nturn, basi latum, deprcssiusculnm. Maxilla inferior mar- g'ne inferiori angulala, versus apicem adscendcns Alae Pemige prima brevi, lertia omnium longissima. Cauda bre- aut niediocris, rotundata. Sp. Balcyon concreta, Dacelo concreta TEAiM., PI. col.^^ij, Dici, utiiv. d'Uist. nat., Ois. PI. 4, lig. 2; Sumatra; — Halcyon ‘Smyrnensis, Alcedo Smyrnensis l., albiji Av. Hl, PI. 27, 28, BDFF. PI. enl. 894; Kiein-Azië, Bengalen, Ceylon, Pliilippijnscbe eilanden. (Vcrgel. over deze soort sTRICKIAND, Ann. and Mug. of nat. Ilist. IX. 1842, p. 44t); — Halcyon leucocephala, Alcedo capcisis l. Pl. enl. 590; cene groote soort, met zeer grootcn, bleek oranjekleurigen bek, van de Oost-Indië en niet van de Kaap enz. Ceyx LACEP. (nee temm.) Rostrum Halcyonis sed habitus Alcedinis. Cauda brevissima. Pedes tridaclyli, digito inlerno nullo. Sp. Halcyon purpurea, Alcedo tridaciyla BAH. Spie. Zool. VI. Tab. II, fig. 1 ; VOSMAER Beschrijving van twee korlstaarlige Oost-Indische ijsvogeltjes mei twee voor- en eenen achtervinger Amsterd. 1768. 4. Paralcyon gloger, Dacelo leach. (^) Rostrum basi de- (*) (*) Een woord zonder beleekenis, anagram van Alcedo. 71Ö CL. XVI. AVES. prcssum, lutiun, inflatuni ; inaxilla inferior iiifra giliba, versus apicem adsccndens; superior longior, apice curvo. Alae remige prima brevi, remigibus seconda et lerlia sensirn longioribus, qnarla plerurnque omuium longissinia. Tarsi reliculali. Cauda mcdiocris, lala, aut longiuscula, cuneata. Sj). Puralcyon gigantea, Alcedo giganten lath., Böfp. PI. enl- 003, WHITE Voy. ld. 2, 1’DUliP Voy. PI. 153, p. 237, Nieuw- Holland eiiï. Deze vogels voeden zieli van insekten, kleine kruipende dieren en zelfs van slangen. Ann. De ijuibusdam aliis subdivisionibns cf. CRAï Gen. of Birds. Vol. I. Familia XXXII. (CCGXt.) Upupime. Tectrices alarum breves. Remiges prirni ordinis decem. Tarsi antice sculis transversis. Cauda reclricibus decem aut duodecim. Ro- strum gracile, arcuatum, longom aut mediocre ; nares basa- Ics, lateraics. Digiti duo e.\teriores basi tautum coadunati. Upupa L. (pro parte). Rostrum elongalum, modice incurvum. Caput cristatum. Tarsi postice reliculali. ün- gucs breves; uriguis hallucis reliqiiis longior, rectiusculus. Alae remige prima brevi, quarla omnium longissima. Cauda aequalis, lata, reclricibus decem, .Sp. Upupa Epops 1. •{•, BOrr. PI, enl. 52: LESsON Ornilh, Pb 79, fig. 2, HACH. Taf. 142; la huppe, der TUiedekop/, the hoopoe. de hop; deze vogel beeft op den kop eene kuif van twee rijen bruinachtige of rosse, zwart gevlekte, lange vederen, welke liij kan oprigten. De staart is zwart met eene witte dwarsstreep op bet midden ; ook de vleugels zijn zwart met witte dwarsstrepen ; de kop, bals en borst zijn rosachtig. De hop is een trekvogel, welke zich van insekten-maskers voedt, die bij meest van den grond oppikt; liet nest wordt in bolle boomstammen aangelegd en bevat van vier tot zes, vuil groenaclitig witte eijeren. De door de, opbet staartbcen liggende, smeerklier afgescheiden olieachtige stof neemt bij het wijfje in den broeitijd en bij de jongen in bet nest eenen ondragelijken stank aan (nitzsch Plerylographie S. 58, S. 149), waaruit bet ongC' gronde vermoeden ontstond, dat de hop zijn nest uit koemest zon vervaardigen. Deze vogel is gemeener in het Zuiden, dan in het Noorden van Europa, in ons vaderland zeldzaam; bij komt ook id Noord- Afrika voor; in Senegal en aan de kaap de Goede Hoop vindt men eene zeer gelijke soort Upupa minor cm., Upupa cristateUo CL. XVI. AVES. 717 ViEUL., Galerie Jea Ois. Pl. 184, GCÉn , Icon., Oh. PI. 28 % 1 (*)■ Falculia gkoffr. sai.nt-iiii. Roslrnm longuin, compres- arcualuni. Nares lalerales patulae. Alae reinige quarla iiiiniuin longissiina, remigibiis lertia et quinla subaequali- Cauda reclricibus duodecii», acqualis. Ungues incurvi, comprcssi ; ungiiis liallucis maximus. .S[>. Falculia palliala, Isid, GEOrra. S4INT-HUAIRE in GOÉRIK de Zool. 1838, Ois. Pl. 49: van Madagaskar. Irrisor less. (add. Wiinopomastes smitii). Roslrurn lon- Siitii aut niedioci'e, arcualuni, compressum, aculum. Nares 'lasales, parlim plumulis tectae. Riclus oris sub oculo P''oductiis. Tarsi brevcs, anlice cl poslice serie sculorurn ^'’ansversalium obtecli. Ungues compressi, incurvi. Alae ■'finiigihus quarla, quinla et sexla subacqualibus, onanium 'oögissiniis. Cauda elongala, cuneala. 'Put dit gcslnclil beliooreii Afiikaansclie vogels, die men vroeger niet Promerops vcrccnigde, maar die covieh bij Merops plaatste. 8p. Irrisor erpthrorliynchus, Vpupa erythrorhyncha IaXH,; — P risor tnelanorhtjnchus, Vpupa melauorhynclia LtCQTENST., GRAt Ven. af Birds. Pl. XXXI cm. Da bek i.s bij c? {altbans bij som- '"ige sooileu) langer en meer gebogen, bij J korter en booger. Pamilia XXXIll. (CCCXIl ) TrochUidne. Teclriccs alarum •'ecirices secundi ordinis brevissitnas fere prorsus legentcs. Jiemiges prinrii ordinis dccotn. Tarsi debiles, plumati, vel •'Dtice scutis iransversis, obsolelis tecli. Digili duo exle- ''’ores basi tantum coadunali. Roslrnm gracile, Uibulosum, f^oxilla stiperiorc inferiorem vaginanic. De bloetnzuigertjes of kolibrietjes zijn kleine, rijk ver- sierde vogeltjes, die slechts in het westelijk halfrond, 'ooral in Znid-Auicrika gevonden woiden, en zich van Uisekten voeden. De hoornen van hnn tongbeen loopen over den .schedel, even gelijk bij de spechlen. Rel skelet 1 ) Vpnpa cnpeasis gmel., bcff. Pl. enl. G9/, beboert niet tol dit E'dacht noch tot clc7.e familie. Gray, die cr anders over oordeelt, moet vo^el niet onderzocht Lebben. 718 CL. XVl. AVES. oijflerscheidt zich door een zeer kort annbeen; ook^ de beenderen van den voorarm zijn kort, en worden door die van de hand in lengte overtroffen. De kam van het borst- been is groot en hoog; de furcula is dun. De hals is zeer lang, hoezeer het getal zijner wervelen slechts dertien bedraagt. Met de lange, aan het einde tweespleti^e tong vallen zij insekten van den bodem der bloemen op. De bijzondere kleinlieiJ der meeste kolibrictjes verdient onze op- merking ; SIOASE gewaagt van een vogeltje, hetgeen levend slechts 20 grein woog, Trochilus minimus, IINN., Syst. nat, I, p. 193 cd. 12; wanneer echter beirkis gewag maakt van een voorwerp, dal slechts 6 grein woog {Syst. nat, ed. 13, cura GMElIN ], p- .*500), dan mag men wel met RODOirni aannernen, dat zulks een slecht en uitgedroogd, of door wormen half verteerd exemplaar ge- weest zal zijn, Bemerkungen ouf eiiier Reise 1804. 8“. 1. S. 65. Vergelijk over deze familie de drie prachtwerken van lESSON, ge- titeld: Bistoire naturelle des Oiseaux-mouches Paris iS2S — 1830; llist, nat. des Colihris, Paris 1830 — 1831 ; Les Trochilideés ou les Colihris et les Oiseaux-mouclies Paris 1832 — 1833, en GODtD’8 kostbare Monograph of the Trochilldae or Humminghirds. bondon 1850 on vervolg. (Tot Octoher 1852 4 stukken, folio. De platen ver- loonen cene lot nog toe ongekende nabootsing der oorspronkelijke kleurspelingen van de vederen.) Trochilus i. (Characleres familiae. Alae longae anguslae, prima romige omnium longissima, posterioribus subito dccre- scenlibus. Cauda rectricibus decem). is de naam van een vogel, waarvan herodotos en andere oude schrijvers gewagen; welke die vogel geweest mag zijn (verg- boven hl. 654), zoo veel is zeker, dat bet niet de Trochilus der dierkundigen was en dat deze naam geheel ten onregte aan dit ge- slacht van Amerikaansche vogeltjes gegeven is.’ Zij zijn geheel tot vliegen gevormd en bijkans altijd in beweging, even als de zwalu- wen, die met de kolihri’s vele analogie hebben. Zij leggen twee eijcren in een nest, dat vooral uit de wollige vezels van planten is zamengesleld. Lismaeds telde in 1766 twee en twintig soorten van zijn geslacht Trochilus^ thans kent men er tusschen twee en drie honderd. Verscheidene geslachten zijn dan ook ter onderscheiding der soorten in de laatste jaren voorgcsteld, vooral door sWAlKsON en GOtJtD. Zij berusten hoofdzakelijk op de gedaante en betrekkelijke lengte vaU den bek en van den staart. j- Rostra incureo. V- CL. XVI. AVES. 719 Phaethomis svvAiNS. Rostrum elongalum, incurviim, ad latera coinpressum, acutum. Cauda longa, cuneala, rectri» cibus duabns mediis productis. Tarsi plumosi. Sp. 'Jrochilus sttperciliosus l , BüFF. PI. enl. 600 fijj. 3, LESSOa f^olihr. PI. 6, 7, Bruzilië enz. Oreotrochilus gould. Rostrum capite vix longius, modice incurvum. Cauda roturdata, reolricibus alteimatis. Tarsi plumosi. Sp. TrocMlus Estella ORBiGMr, godid, Trochilid. Fl. 2; — Tro- f^lnlus Jumesonii JAKUINE, Trochilus Pichincha bODRRIER, GOülD 1.1. PI. 19, JABWIKE Conlrib. to Oniith. 1850. PI. 43, Peru enz. beze soorten leven op de hooge bergen, digt hij de grenslijn der blijvende sneeuw. Polylmus BRiss., guay. Rostrum elongalum. Cauda lala, rotundata. Tarsi parlim plumosi. Sp. Trochilvs mango L., BDïF. PI. enl., 680. fig. 2, 3, LEss. Colibr. PI. 13 — 15; van de Wcst-lndiën enz. Trochilus GRAY, GoOLD, (add. Topaza Cray). Rostrum modice incurvum, elougatum. Cauda emarginala, rectrici- bus duabus laleralibus intcrduiii longissimis. Tarsi breves, parlim plumosi. Sp. Trochilus Polylmus 1., Ornismya cephalatra (sic) lESSOK, Ois. mouch. PI. 17, GOCID LI. PI. 1; Jamaica; — Trochilus Pella bdff. pi. enl. 599, fig. 1, eess. Ornith, Pl. 78, fig. 1, Colibr. I'l. 2 — 5, Guyana enz. ff Rostro recto. Mellisuga BRISS., GRAY, Orthorhijnchus lacep., less. (excl. •luibusd. spcc.) Sp. Trochilus mUiimus 1., IJylocharis nigra CKAJ, HMSS, Ornith. *'L PI. 35, f. 1, 8, BOFF. Pl. enl. 276, fig. 1, lESS. Ois. mouches ''■•79, godld I. I. PI. 30; van St. Domingo; bet kleinste vogeltje, ''an de ])nnt van den bek tot bet eind van den staart slechts om- streeks twee duim 3 lijn lang. Tot de reglbekkige Colubris, welke de fransebe dierkundigen l^lsenux mouches noemen, bebooren nog meer soorten dan tot de vorige afdeeliii". De bek is van zeer verschillende lengte, bij som- «‘igen zelfs korter dan de kop, en cisvormig, b. v. Ornismya lAn- denii PABZDBAKI, GDÉn., Revue et Mag. de Zool. 1849, Pl. 8, Oxy- Pogon Lindenü GOOID 1. I. Pl. 13; — Ornismya microrhyncha eoissokkeact, gcéb., Magas. de Zool. 1840., Ois. Pl. 16; bij de 720 CL. XVI. AVES. mccilcn langer dan de kop, b. v. Tiochilus sptirgatitirus SOAW, Ornismya Sapplio lESS. Ois, moHch. PI. 27, 28, Cometes spar- ^nnurus goclü, I. I. PI, 47; bij enkelen zelfs zoo lang .nis bet ge- beele lijf, Troehilus ensiferus, Ornismyn ensifera BOISSONN., GCSS- Mug. de Zool, 1840, Ois, Pi. 15, Dochnastes ensiferus CODID, I. I. Pi. 7. Uier is de bek cenigzins naar boven gekromd; meer nog is zulks bet geval bij andere soorten, welker bek minder verlengd is b. V. bij Troehilus recurvirostris, Campylopterus recurviroslris SWAISS., lEss. Ois. mouch, PI. 37, Colubr., Ois. m., Stippl. Pi. 31, en Troehilus avoeelta lEss., Coluhr,, Ois. m., Sappl. PI. 24, Truchil. PI. 23. Annot. IIuc qno(pie referenda simt subgencra Ityluehuris et He- liüthrix BOIE, et plura subgencra GOüLDlf, bic omittenda. Rhamp/todon less., Grypus spix, gray. Roslium elonga- liini, apice maxillae snperioris proiluclo, curvato. Margines roslri antice dentiuuli.s jecurvis serrali. Cauda gradata, rotundala. Sp. Troehilus nnevius DüMONT, temm. Pl.eol. 120, lig. 3, Rhain- phodoii maculatum lEss., Coluhr. PI. 1 ; Brazilië. Fainilia XXXIV. (CGCXIll.) Anabatidae cabanis. Remi- ges primi ordinis dccem, prima brevi, Alae mediocres aiil breves. Teclrices alariim minorem plerumque quani dimiiliam parlem remigum secundi ordinis obtegenles. Digili duo e.xlerni basi conjuncti. Tarsi antice senlis Iransversis obtecli, saepius ad latera el postice productis el non nisi slriam anguslam, reliculalamrelinquenlibus. Rostrum variae formae et magniludinis, apice acuininatum, compressum. Dendrocolaptes hekjiann (*). Rostrum elongatum aut mediocre, basi depressum, apice acuminalum, compres- sum, plerumque incurvuni. Rictus oris magnus, Nares laterales, in fossa ad basin rostri silae. Digiti duo externi subaequales, inlerno longiores. Ungues compressi, incurvi. Alae remige prima brevi, remigibus tertia, quarta et quinla subaequalibus, quarta plerumque omnium longissima. Cauda rcclricibus scapo nudo, acuto mueronatis. Tot dit geslacht bebooren verscliillcnde soorten, alle uit Zuid- (*) Observnt. eoolog. Argentorati, 4“. p. 135. CL. XVI. AVES. 721 Amerika, die cenc kleine groep vormen, 'welke bovenal in den hek vele versclieidenhcden aanbiedt. Vergelijk hierover do, in onderschei- dene stukken van gderih’s Revue et Magas. de Zool. ItiSO, 1851 geplaatste, Monographie du genre Picicule, par BE IJFBESkate. j- Rostra compresso. Xiphorhynchiis SWAINS. Rostrum gracile, maxime elon- galum, incurvtim. Sp. Dendrocolaptes trocliilirostris ilCHTENST., Dendrocopus fal- fularius viElti,, Gal. des Ois. PI. 175; — Dendrocol. procurvus tehm. pi. C(/[. 28; — Dendr. Pucheranii lArtiESN., besmdrs, PI, peint. G8. Dendrocolaptes .swains. (et Picolaptes les.s., lafresn.) Rostrum elongatuin, luodicc incurvura. Sp. Dendrocolaptes major lAFRESN. [Dendr, ruligino sus an\e»), acÉR. Mag. de Zool. 1833, Ois. PI. 10; — Dendrocolaptes lenui- roslris LicnT., Picolaptes guUatus lESS., Cent. Zool. PI. 32 ete. Nasica less., lafresn. Rostrum clongatnra, fere rectum, Rpice tantum curvatum aiit unciiiatum. ■Sp. Dendrocolaptes longir astris IIEIG., lEVAIll. Promer. Pl. 24 ; Dendrocolaptes irantliogaster, Dryoeopus flavigaster DESSlüRs, Pl. peint. pl. 52. Dendropiex swains. Rostrum mediocre, rectum, admo- dum compressum, conicuui. Sp. Dendrocolaptes piens, Oriolus picus GM., EDFF., Pl. enl. ®05; — Dendrocolaptes picirostris besm. Pl. peint. 51 (falso 53). Sittasomus sw'ains. Rostrum breve, rectum, ünguis po- sticus halluce longior, gracilis, rectiusculus. Sp. Dendrocolaptes eryihacus iicbtenst., Dendroc. sylviellus ïEmm. Pl. col. 72, fig. 1. ff Rostra dejnesso, lasi latiori qttam altiori. - Prentnocopus CABANis, Dendrocops swains. Sp. Dendrocolaptes cnyennensis, Gracula cayennensis GM., bdff. Pl. enl. 021, LESS. Ornith. Pl. 02; fig. 2; — Dendrocolaptes platy- ''astris (sic!) SPix Av. Bras. Tab. 89. Dendrocincla CRAY, cab., Dryoeopus max. keovid. Sp. Dendrocolaptes Perrotii lAFRESN., Mag. de Zool.., 1844, O'*. Pl. 54, etc. Ann. De qiiibusd. snhgeneribus bic omittendis, ef. GRat Gen. of Pirds Vo1. I et lAFRES nl.I. II. 46 722 CL. XVI. AVES. Purmrim vieill., Opeliorhynchus tf.mm., Figulus si>ix. Roslruin mediocre aul capitelougius, gracile, compressum, modice incurvum aut recliusculum. Nares basales, latcrales, membrana partim tectae. ïarsi longi. Digitos externus medio longe brevior. Alae remigibus terlia ct quarla sub- aequalibus, quarla omnium longissima. Cauda gradala, rotundala. Sp. furnarius 'figulus, Turdus jigulns UIIG,, Borp. PI. enl. 739; — Furnarius rufus, Merops rujus GM., Pigulus athoguliiris SPIX Av. Bras. ïali. 10 enz. Vogels van Brazilië, die rncn vroeger in de naldjhoid van iVecraTOü'a plaatste ; zij bouwen een nest van klei, lictwclk men om de gedaante met een bakkersoven vergeleken heeft, en hetgeen in twee holten verdeeld is; in de onderste holte legt het wijfje op eenig gras vier witte, rood gestippelde eijcren. Cillurus CABAWIS, Cinclodes CRAY. Sp. Furnarius cliilensis lEss., Motacilla palagonica GM,, Ope- UorhjHchus rupestris KiTiL., lEssON Ornüh. I’l. 75, fig- 1 , KITTI. Vogel von Chili, Mém. des Sav. étrang- prés. « l’Ac. de St. Pé- ter sbourg I, 1831, Tab. VIII. Lochnias swains., Picerthia isiD. cf.off. st.-hil. Rü- slrum mediocre, gracile. Nares I.aterales, lineares. Alae bre- ves, remigibus terlia, quarla et qiiinta subacqualibus, quiiita omnium longissima. Sp. Furnarius sancti Ililarh I.E5S., Ornilh. p. 307, ISID. GEOFFR* Viouv. Ann, du Mus. l, 1832, p. 392. Genus Sclerums swainson an hujus loei? Adde genera Geositta SWAINS., Jlenicornis CRAY el Oche- torhynchm meyen, de quib, cf. CRAY Gen. of Bitds I. Xenops IIOFFMANNSEGG (^), Noops viEiLE. Roslrum me- tliocre aut breve, compressum, culmine recto; maxilla inferior versus apicem adscendens. Digilus medius latera- libus longior; uiiguis hallucis digitis anlicis major. Alae remige quarla omnium longissima. Cauda mediocris, re- clricibus laxis. Sp. Xenops genibnrhis TEMM., PI col. 150, fig. 1; — Xenops rulilans TEMM., PI. color. 72, fig- 2! — Xenops rufosnperciliarisf) ILIIG. Prodrom. p. 213. CL. XVI. AVES. 72Ó lAFiiEsN., GDiR. Magas, de Zool. 1832, Ois. PI. 7 ciiz. Al deze soorten zijn uit Brazilië. Ambates tem.m. {Symllaxis vieill., temji.) lloslruni capile brevius, cornpressum, acuminatum, culminc versus •'picem modice inflexo; maxilla inferior recta. Nares ba- sales, lalerales, oblongae, angustae. Tarsi serie sculorum 'Wagnorum, ad latera productorum oblecli. ünguis hallucis '^iigue anlico medio major. Cauda elongata, gradata, re- ctricibus flexilibus. Alae breves, remigibas lertia, quarta quinta subaequalibus, omnium longissimis. Sp. Auabates amaurotis temm., W. coL 238, fig. 2; — Anahutes macrourus MAIIJI., Anahales striolatus, iemm. 1.1. fig. 1 etc. Subgenus Synallaxis vieill. Rostrum breve, gracilc. Tarsi graciles, elongati. Sp. Synalln-vis phrt/gatiophiht VIEIII., Synttllaxis tessellata iemm., pi. col. 311, fig. 1, GDÉRIX Icon., Ois. PI. 23, %. 2; — ^ynallaxis rufccopillti vieill. Geler. PI, 174, Synall. etlbcsceus 'tmu.Pl.col. 227, fig. 2, CDV. R. nnl, cd, UI., Ois. PI. 40, f. 4; Synallaxis tupinierii LEss., Motacilla spinicauda GM., lEss. Or- nitU. PI. 74, fig. 2 etc. Oxyrhamplms stuickl., Oxyrhynchus tejlh. Ainiot. Ad banc familiain etiam referenda simt genera sphenopyga CABAN., [Anunhius lafresn.), Thripophaga caban. et Schizura ejusd. [Sylviorthorhynchus desmübs). Sp. Schizura maluroides, Sylviorthorhynchus Desmurii, DESM. peintes 45. Familia XXXV. (CCCiV.) Eriodoridae emms. Alae bre- ''^*5 remigibus primi ordinis decem. Tectrices cubitales ^feves. Tarsi antice serie magnorum sculorum, postice ^uplici scutorum serie aut squamis reliculatis oblecli. ^'omae dorsi inter alas et ad caudae basin plerumque ^longatae, laxae, molles, veluti sericeae. Cauda rectricibus ^iiniero variis. (Rostrum rectum, apice inflexo). Bij deze en de vorige familie wordt, zoo als de on- derzoekingen van Muller bebben aangetoond, de onder- ste larynx niet door de bronchi, maar alleen doorbet be- iiedensle gedeelte der trachea gevormd. Aan deze -afdee- Bng der vogels gaf hij daarom den naam van Tracheopho- 724. CL. XVI. AVES. nes. Ahhandl. der Akad. der Wissensch, zu Berlin 1845. S. 357-365. Sectio I. Menurinae. Menura davies, lath. Roslruin mediocre, carinalum, basi latum. Narcs in fossa lalerali sitae, membrana leclae, elongatae. Regio orbilalis nuda. Tarsi longi, ad lalasposlerius supra scutis minoribus tecti, infra reticulali. Ungues validi, incurvi, clongati; nnguis hallucis reliquis longior. A!ae breves, remigibus quinque primis sensim longioribus, sexta. seplima, octava et nona subaequalibus, omnium longissimis. Cauda elongala, in mare erecia, rectricibus 16, plerisque laxis, in femina cuneata, rectricibus 12. Sp. Menura superla bavies, Menura Lyra SHAW, dayies Linn. Transact. VI. 1801, p. 207—210, Tab. 22, gcérin Iconogr., Ois; PI. 13, fig. 2, lEssoN Ornith. PI. 88; de buitenste staartveren naar Luiten orngekruld en met roodbruine vlekken versierd; — Menura Alberti GODLD, jaBDINE Contrib. to Ornilh. 1850, PI, 50; cene on- langs ontdekte soort met kortcren staart; de biiitensle staartveren lijn korter dan die, welke naar binnen daarop volgen. Beide soorten zijn groole, selmwe vogels van Nieuw-llolland, die zieb met insekteni vooral kevers, en met landskikken voeden. Sectio II. Myiotherinae. Pleroploclms kittlitz. Rostrum mediocre, rectum, cul' mine obtuso, incurvo. Nares basales, laterales, operculo corneo tectae, Vibrissae ad basin rostri ct circa oculos. Pedes validi ; tarsus digitum medium aequans aul paullo superans; digili laterales aequalcs; hallux elongatus. ÜO' gues curvi, validi. Alae breves, rolundatae, remigibus o quarta inde usque ad septimam subaequalibus, omniin» longissimis. Cauda mediocris, gradata. Sp. PleroptocJius rubecula KlTTl., Mém. prés. a VAcad. des Sc- de St.-Pélersbourg I, 1830, p, 170 Tsh.U-, — Pteroptocfius albf collis KITTE. ib. p. 180, Tab. lil, Megalonyx medius lESSOS) Illuslf', de Zool» PI. 60» Ihjlacles king, Megalonyx less. pro parle. Roslruin breve, culmine incurvo, versus apieem compressum, emar ginalum. Nares basales, membrana fornicali tectae, aO' CL. XVI. AVES. 72S giistae. Tar.si digilis anlicis longiorcs. Ungues longi. Alae breves, retnigibus quarla ct quinla subaequalibus, onmium longissiiiiis. Cauda rolundala, reclricibus 14. Sp. Ilylacles Tarnii KISG, Proceed. Zool. Soc. 1830, p. 15 ; — Uylactes rufus^ ^legalonyx rufus lESSON Ceniur. Zool. PI. 66; l>eiJc uit Cliili. Colobalris glogeb, cab.\nis, Grallaria vieilg. Rostrum breve aut mediocre, validiim. Alae concavae, prima remige brcvi, remigibus quarla el quinla subaequalibus, omnium longissimis. Tarsi elongati, poslicesculis minoribus, inlerdum exlus sculo coulinuo oblecli. Tibiae supra suffraginem in. du Mus. XllI, Pl. 15, lEssoN Ornith. Pl. 41, %. 2, büér. Iconogr, Ois. Pl. 7, fijj. 7; Bi'aiilië. c) Rostro longiori. Cauda hrevi, aequali ; capite calco, Gymno- cephalus GEOFFR. Sp. Coracina calva, Corvus calvus GM., Gymno- cephalus capuchius geoffr., BCFF. Pl. enl. 521, lESS* Orniih. Pl. 41, lij. 1, CDT. R. anl, e'd. ilL, Ois. Pl. 18, fij. 2, Caycnne. Phylotoma molina, gm. Rostrum breve, conicum, culmine *'otundato, marginibus serratis. Nares basales, parvae. Alae '’Söiigibus terlia et quarta subaequalibus, omnium lon- Sissimis. Tarsi antice scutellati. Cauda longiuscula, aequalis. (Genus incerti loei.) Sp. Phylotoma rara MOllNA, Phytotoma silens T. kitl., Phyto- toma Bloxami cdiidren, Cray Gener., Pl. 95; Phytotoma *"ulila TIEUI.; — Phytot. angustirostris b’orbigmt. Vergelijk over dit geslacht MOilWA Essai sur I Jlist. naiur. du Chili^ Paris 1789. 8°. p. 234, — ieabbeaier, Xbm. 7>a«iaet. XVI, ^829, p. 85—87, tAFRESNATE in GDÉRIN Magas. de Zool. 1832, Ois. PI, 2, ErDODX e< GERVAIS, surquelquesparlicularitésnnato- ^niques du Phytotoma, ibid. 1838, Ois. Pl. 86 etc. Vroeger plaatste '"en dit geslacht in de nabijheid yan Fringilla. f'amilia XXXVII. (CCCVI.) Corvime. Alae remigibus 756 CL. XVI. AVES. primi ordinis decem. Teclrices alarurn breves. Tarsi anticc scutis Iransversis tccti, ad latera caligali (indumenlo cou* linuo obducli). Digiti lalerales aequales, exlcrni basi lanlutn conjuncli. Rostrum validiim, subconicum, apice compres- sum, integrurn aut obsolete emarginalurn. Corvus L. (exclusis qnibusd. specieb.) Rostrum crassuffii cultratum, mediocre aut longum. Narcs basales in fossa sitae, vibrissis recumbentibus absconditae. Tarsi digito me- dio longiores, antice rnagnis scutis transversis oblecti. Alae remige prima mediocri, tertia et quarta subaequalibus, quarla, rariiis tertia, omnium longissima. Cauda mediocris, acqualis aut rotundata. (Plurnae atrictac, nitentes. Rostrum et pedes nigri). De raven. Deze vogels eten allerlei voedsel; zij verhergen zorg- vuldig hetgeen zij van hunnen maaltijd over hebben, om het daarna, als zij honger liehhen, weder voor don dag tc halen ; ook rooven en versteken zij gaarne allerlei glinsterende dingen, zoo als muntstuk- ken, kinderspeelgoed, enz. Zij zijn gezellig, listig en hebben een’ lijnen reuk. De meeste soorten leggen vier of vijf groene, hruingevlakte eijeren in een nest, dat uit dorre takken beslaat, met aarde aangevuld en inwendig met haren, mos en grashalmen bekleed. Sp. Corvus corax l. f, lEss. Ornith. PI. 35, fig. 1, kacM’ Taf. 53, fig. 1; de raaf, der Rabe, Ie corbeau ; de grootste Iiuro- peschc soort van dit geslacht; zij leeft ook in Noord-Azic, en is hij ons zeldzaam; zij bewoont vooral de bosschen. In iVoord-Amerika komt eene dergelijke soort voor [Corvus corax WJLSorï), eene andere op Java {Corvus corax r affles, Corvus macrorhyrichus TEMM.). Corvus Corone I. f, BCFF, PI, enl. 495, nadm. Taf. 53, lig. 3: de kraai, der Krahen-Rahe, die Rabenkrahe ; ook deze soort heeft in IVoord-Amerika een vertegenwoordiger in Corvus aniericatiU^ ADDDBotf, Corvus corone wus.; — Corvus cornix l. f, ccFF. PI, enl. 7S, NADM. Taf. 54, de bonte kraai; deze soort is grijs, met zwarten hop en staart, en zwarte vleugels, terwijl de twee eerstge- noemde sooi'ten geheel zwart 'Zijn met hiaauwachtig violetlcn glans. Door eeneu korten bek onderscheidt zich de, in onze steden op torens, hoogc daken en in schoorsteenen nestelende kaauw, CorvuS monedula 1. f, EDFF, PI. enl. 522, 523, tfAO.ll. Taf. 5C. Hier de derde slagpen de langste. Dezelfde kenmerken biedt ook cenC Aziatische soort aan (welke mede op Japan voorkomt), Corvus da lalum, ad latira apicem versus compressum. Nares basales» laterales, plumis brevibus, conferlis abscondilae. üngu^® CL. XVf. AVES. 759 incurvi, aculi, Alae reraigibus quinla el scxla subaequali- ^>us, omnium longissimis. Cauda elongala, ciincala, re- clricibus duabus mediis procJuctis. Sp. Dendrocitta leucogaster GODID, Trans. Zool. Soc. l, PI. 12, p. 89, Proceed. Zool. Soc. 1833, p. 57; — Dendrocitta ocoipitalis, Olaucopis occipitalis s. mülier, Tijdschr. voor nat. Gesch. II, 1835, PI. IX, fig. 1 ; — Dendrocitta vngnbunda, Coracias vagahmida lATB. enz. Deze soorten leven in het Oosten van Azië, in bergachtige streken op hoornen. Crypsirhina vieux., Temia vaill. (re/tiia less. add. Tewi- ^^tiTus ejusd. nee swains. (^), Glnucopis sp. temm.) Sp. Crypsirhina varians Corvus vatians Lkia., VIEIll. Galer. PI. lOG, CDÉR. Iconogr,, Ois, PI. 51, fig. 3 etc. Callaeas foksteb, gray, Glaucopis g-mel. Rostrum capile ^levius, incurvum, cras.smn, ad latera inflaturn. Tarsi prac- (Reliqui characteres fere Dcndrocittae ; alae breves.) Sp. Callaeas ctnerea, Glaucopis cinerea gm., iesS. Ornith, l’l. 48, fig. 2, viElll. Galer. Pl. 93; grijsachlig zwart, het wijfje Sroenaclitig grijs ; twee Imidiappen onder den bek ; de staartpennen aan het einde breed, met een klein, puntig verlengsel van de schaft, iietgecn ook hij Dendrocitta vagahunda voorkomt. Deze soort leeft op Kieuw-Zeeland. Ann. Adde genera Slruthidea goold., Brachystoma svvains., Cotiosloma noDGS., et Plilostomus swains. Ultimum genus Dendrocittae affine, sed Africanniu, rectricibus apice an- KUsta.tis et remigibns terlia, quarta et qninta subaequali- bus, omnium longissimis distinguitur. Chlamydera goulo. {Callodera antea.) Rostrum breve, 'ncurvum. IVares ovales, basales, patulae. Alae remigibns '^ftia, quarta et quinla snbaequalibus, quarta omnium ^^Hgissima. Cauda longa, aequalis, apice subdivaricala. Sp. Chlamydera maculata godld enz. Schuw'e vogels van Nienvv- Rolland ; de hier vermelde soort is van boven brnin met rosse vlek- ben, van onderen grijs met zwarte golfstropcn, terwijl liet mannetje *»et eenige rood violette, glinsterende, afgeknotte vederen in den nek ''ersierd is. 740 CL. XVI. AVES. Ptüorhynchus kuiil. [Kittae spec. temm.) Rostrum breve, allum, incurvum, ernarginatura. Nares basales, plumis reciirvis in maribus prersus obteclae (in feminis seini- tcctae). Alae remigibus terlia, quarla et quinla subaequa- libus, qiiarta omnium longissima. Cauda breviuscula, aequalis. Philoi hynchus holosericeus Kxioi^ Pyrrhocornx viulaceus VIEILI., lEMM. n. col. 39.'; cf, 422 ?, LESS. Ornith. Pl.46, fig. 1 ^ tnz- Vogels van de grootte van Corous monedula. welke KüHL liet eerst als een afzonderlijk geslacht gekenmerkt heeft, Beitrtige aur Zoö- logie, Frankf. a. M. 1820, S. 150, 151. Er zijn twee soorten van Australië bekend, waarbij men cene soort van Nieuw Guinea, welke kleiner is, voegen kan, Kitta huccoides lEMM. PI. col. 575. Bariln cuv. {Craclicus vieill.) Rostrum longum, modice incurvum, culmine plano, basi semicirculari inler plumas frontis producla, apice emarginalo. Nares basales apertae, anguslae, lineares, margini maxillarum parallelac. Tarsi lougi, amice scutis magnis elongatis, interdum obsoletis obtccti. Alac remigibus lertia, quarta et quinla snbaeqna- libus, quarla plerumque omnium longissima. Cauda Ion- giuscula, rolundala, aut subaequalis. a) Strepera lESS., Coronicu GODID (add, Gymnorhina CRAY.) Sp. Barila strepera, Corous strepera lAin., Corvus gracuUtiuS wniTE Bot. Bay PI. 36, p. 251, cotR. Icon. Oh. PI. 6, fig. 3. -- Barita tibicen QCOY et GAIM, Gymnorhina leucota, grat Gen. of Birds Pl, LXXltl; — Barita anaplionensis tEm., Gymnorhi»^ anaphonensis grat, iess. Ornith. Pl. 47, fig. 1 enz.; soorten va» Nieuw-Uolland. b) Cracticus vieul., grat, (Uostrum ciirvaluin, basi recliuscu- lum, apice adunco. Cauda rotundala.) Sp. Barila varia, Coracias varia GM., Cracticus aassicus gRaV. BOEF. Pl. enl. 628; Nieuw Guinea; — Barita destructor temUi Cracticus torqualus GRAY, TEMM. Pl. col, 273; Nieuw-Ilolland. Pityriasis LESS. Rostrum validum, apice adunco. Reg'l» orbitalis nuda. Caput supra scapis coraeis denudatis, lamel' losis leclum. Sp. Barila gymnocephala TEMM., Craclicus gymnocephalus temm. pi. col. 570; Bornco. Chalybaeus cuv., Phonigama less. (Phoninchema ?) B*’ CL. XVI. AVliS. 74t slrurti mediocre, modice incurvum, apice cmarginatiim. Nares iii fossa s.lae, inembrana cinclae, plumis semiteclae. Alae remigibus quarta, quiiUa et sexta subaequalibus, remige quinla omnium longissima. Cauda longa, ro- lundala, Sp. Chalybaetts paradisaeus uov., Paradisaea viridis gm., bcff. PI. enl. 634; Nieuw Guinca enz. Pyrrlwcoraoo cvr . , (add. Fregilus ejusd.), temm. Rostrum mediocre aut capite paulo longius, gracilo, arcualum, com- pressum. Nares basales, laterales, plumis selaceis, recumben- tibus obtectae. ïarsi anlice scutis supra saepe obsoletis, infra tribus qualuorve dislinclis obtecli. Alae remigibus quarta et quinta subaequalibus, quarta omnium longissima. Fregilus ccv., Coracia biuss., craï. (add. (7orcoraa; less., Cercoronus caban.) Rostrum longum, apice integro. Sp. Pyrrhooorax graculus, Coreus graculus l., ncFF. PI. enl. 255, NAuai. Taf. 57, lig. 2 ; violelzwart, bek eii poolen rood ; de vleugels reiken tot aan bet eind van den staart, die gelijk afge- snedcn is. Deze vogel leeft op de booge bergen van Europa en daalt ’s winters in de vlakten neder. In Australië leeft ecne soort met zwarten bek en zwarte poolen, en langeren staart, Pgrrliocorax leu. copterus TEMM. [Corcorax] GRAr Gen. of Birds Pl. LXXVllI. Pyrrhocorax ccv. Rostrum mediocre, apice emarginato. (Cauda lata, subaequalis, ultra alarura apicem producta). Sp. Pyrrhocorax ulpinus VIEIIL., Corvus pyrrhocorax l., IDFF. Pl. enl. 531, SACM. 1.1. fig. 1, GDÉR. Icon., Ois. Pl. 12, fig. 3, op de Alpen, de gebergten van Z. Europa, enz. Cüviïr plaatste dezen vogel digt bij Turdus, en Pyrrhocorax graculus daarentegen als ondergeslaclit bij Xlpupa. Podoces FisctiER. [An hujus loei?] Sp. Podoces Panderi. Cf. de bac ave o. l. BONAPARTE Conspectus generum Avium (L. B. 1850) p. 388. Familia (XXXVllI.) Paradiseinae . Alae remigibus primi ordinis decem. Tectrices alarum breves, remige prima 'Dediocri. Tarsi anlice scutis transversis, inlerdtim obsole- tecli, plerumquc longi. Rostrum mediocre, conicum, *iiodice incurvum, versus apicem compre.ssiim. 74^2 CL. XVI. AVKS. Paradkea l. (excepta Parad, tristi). Roslrum capilc longius, culniine rolundato, apice parum deflexo, emar- ginato. Nares basales, Jaterales, sub plumis lomentosis, basin rostri tegentibus lalenles, Tarsus digito antico medio longior. Digilus c-xlernus intcrno longior. Ungues magni, com- pressi, incurvi. Alae remige prima brevi, remigibus quinla et sexta subaequalibus, omnium longissimis. Gauda aequalis, lata aut rolundata. Plumae hypochondriorum saepe lon- giores. Paradijsvogels, Fraai versierde voijelsi waarvan al de soorten op Nieuw Guinea en de naburige eilanden te buis beliooren. Zij voeden zicli met de vruchten van vijgen boomen en ook met insekten. De papoes, die deze vogels, om als sieraad gedragen te worden, verkoo- pen, snijden hun gewoonlijk de poolen en vleugels af. Vergelijk ie vailiant, Ilist, nalur. des Oiseaux de Paradis et des Rolliers. Paris 180G, 2 vol. ful. — R. P. lESSON, Hist. nat. des Oiseaux de Paradis et des Epimaques, Paris 1835. 1 vol. 8“. Bij de mannetjes der meeste soorten zijn de twee middelste staartpennen tot dr,iden verlengd, die slechts sporen van een vlag vertoonen. {Paradisea viEllt., add. DipUyllodes lESS., Cicinnurus VIEILL.) Sp. Paradisea apoda l. (pro parte) Paradisea major PI. enl. 256, lEss. Ois, de Par. PI. 6, Arou-eilanden ; — Paradisea minor FOKSTER, EESS., Paradisea papuana BEcnsT., grat, lEsS. 1.1. l’l. 2 — 5, Nieuw Guinea; — Paradisea ruhra, vieui., lESs. Or- nith. PI. 37, fig. 1, Ois, de parad. Pl. 7,8; — Paradisea regia 1., Cicinnurus spinturnix lEss., bdff. Pl. enl. 496, ccv. R. ani.,éd. ill., Ois. Pl. 39, fig. 3; — Paradisea magnifiea scop., lATH., SONNER. Vayage a la Nouv, Guin. Pl. 98, boff. Pl. enl. 631. Deze draden ontbreken bij anderen. Sp. Paradisea aurea, gm., Pzo'/jdssensea^se/ncea lATn., SONHER 1 b Pl. 97, BOFF. Pl.enl.QAi {Parotia sexsetaeea VIEllt.); — Paradisea superba scoe.. Parad. nigrarORST., Lophorina superba VIEILL., SOU- HER. 1.1. p. 96, BOFF, Pl. enl. 632, lEss. Ois. de Par. Pl. 13, 14' Epimachus cuv. Roslrntn loiigum, gracile, usque sub oculis fissum. Nares basales, plumis sericeis oblectae. Alae remige quarla omnium longissima (aut in maribus sexta et seplima subaequalibus, longissimis), Hallus vali' dus, longus. (Plumae hypochondriorum in maribus praC' longae) . CL. XVI. AVES. 745 •j-) Rustro arcuuto. a) Cauda lungissima, gradata^ Ciuntunolegus lessON. Sji. Epiuiachus speciosus CHAT, Dpupa magua gm. (et U.fusca cjusd. SOMKER. Voy. I’I. 100, 101, BDFF. W. e«?, 639, EEss. Ois. de Pur. rl. 39, 40, Nieuw Guinea. b) Cauda breviuscula, aequnli, PHloris swaims. S|). Epimaolius magnificus ccv. R. ani.^ PI. IV, figf. 2, iess. Ornith. PI. 74, fig. 1, Cent, Zool. PI. 4, 5, GDÉR. Icon., Ois. PI. 26, fig. 3, Nieuw Guinea; — Epimaohus regiusim., Pliloris paradisaeus SWAINS., LESS. Ois. de Parad. Pl. 29, 30, Australië. Rostra fei'o recto, subinourvo. Seleucides lEssON. Epimachus albus, Paradisea alha blijMENB., Abbild, ISaturh. Gegenst. N“. 96, CDT. R. ani., éd. ill, Ois. Pl. 44, fig. 4, Nieuw Guinea. Astrapia vieiil. Rostrum mediocre, gracile, siibarcualum, apicc emarginatum. Maxilla inferior brevior. Alae remigi- bus quinta et sexta subaequalibus, omnium longissimis. Tarsi elongati. Cauda longissima, cuneata, rectricibus latis. Sp. Astrapia gularis VIEFII., Paradisea nigra GMEL., VIEIIL. Galer. Pl. 107, Nieuw Guinea. Orioius L. (exclusis multis specieb.), temm., cüv. Ro- strum mediocre, subincurvuin, culmine carinato, versus spicem emarginatum. Nares basales, lalerales, membrana cinclae, Tarsi breves, validi. Alae remige prima brevi, *srlia et quarta subaequalibus, omnium longissimis. Cauda subaequalis, tecfricibus externis paullo brevioribus, Sp, Orioius gnlbula L, *f*, BDFF, Pl. enl. 26, lesson Ornith. Pl. 38, fig. 2, BAüHANN Taf. 61; Ie loriot, der Pirol, de Wiele- *oaal ; het mannetje schoon geel, met ïwarte vleugels enïwartevlek bij de oogen ; liet wijfje en de jonge vogels groenachtig. Deze vogel blijft hier slechts korten tijd (van Mei tot Augustus). In het, tns- schen boomtakken gebouwde, kunstige nest legt het wijfje van 3 tot 5 eijeren. Kersen zijn het geliefkoosd voedsel van dezen vogel, die overigens vooral van kevers en rupsen leeft. Bij eenige soorten ( Orioius ”‘elanocephatus L., BDFF. Pl. enl. 79, Orioius hrachgrhynchus SWAINS. enz.) is, hij anders zeer gelijke kleuring, de geheele kop ^"•art. Al de soorten zijn van het Oostelijk halfrond. Anahipus swains., Arlamia geoffr., Psaropholus selby. Koslruni vix arcuatuin. Alae reinigibus quarta et quinta subaequalibus, unmiuiu longissimis. CL XVI. AVES. 7/* 4 S|). Üriulus Tiat/lii, ViGORs; Iliinuliiya; roodbruin met iwurto vleugels. .4nn. Adde quaedam alia suligeiiera, liic omiltcnda. Spitecolheres vieill. Rostrutti breve, carinatum, inciir- vum, emarginaluii). Nares in fossa sitae. Regio orbitalis nuda. Tarsi brevcs. Hallux magnus. Alae remige prima brevi, cjuarla omnium longissima. Cauda rnediocris, lala, acqualis. Sp. Sphecotlieres viridis viElli., Gal. des Ois. PI. 147, Austra- lië; — Sphecotlieres minor MÜLLER, Verhand, enz., Tiiiior, enz. Sericulus swains. Annot. Habitus et cbaracteres fere Orioü ; sed tarsi longiores. Cauda acqualis, subemarginata. Alae remigibus tertia quarta et quinta omnium longissimis, fere acqualibus. Sp. Oriolus regens TEMM., PI. col. 320. Familia XXXIX. (CCGVIII.) Sturnime. Remigos primi ordinis in aliis novcm in aiiis decem, prima minima. Tectrices alarum brcves. Tarsi anlice scutis transversis lecti, postice utroque latere scuto corneo, continuo ob- ducli. Digili exlerni basi tantum conjuncti. Rostrum subulalum, plcrumque rectum aut modice incurvum, in inultis ante apicem emarginalum. Buphaga l. (Bup/iagus briss.) Rostrum breve, incurvum, basi latum. Maxilla inferior alta, ante apicem angulo prominulo. Nares basales in fossa juxla carinam rostri sitae. Tarsi digilo medio longiores. Ungues magni, arciiali, compressi. Alae remige prima minima, remigibus .secunda, lertia et quarta subaequalibus, tertia omnium longissima. Cauda rnediocris, cuneata. Sp. Buphaga Levaillanli nob., Buphaga africana l., BDIF. Pl‘ enl. 293, lEssON Ornith. PI. 48, fij. 1 ; Senegal, Kaap de Goede Hoop; — Buphaga erylhrorhgncharEMlR., Tanagra erythrorhyncho staneet, SAlT Voyage en Abyss., trad. Jrang. II, p. 366, tehM- PI. color. 465 ; in Nubië, Abyssinië, op Madagaskar; de ossenpikkers eten allerlei insekten en vooral de larven van soorten, die onder de huid van bet vee leven, waarom zij zich ook in groote troepen ep de weiden verzamelen. Gracula l. (pro parte), temm., Eulabes cuv. Rostrim’ CL. XVI. AVKS. 7 4S tiiedioeie, subiiicurvum, coinpressinn, ante apicein pluruni- ‘pie emarginaluin. Kares laterales, in fossa pluniosa silae. l*cdes validi ; tarsus digilurn medium aequans. üngues •ncurvi, validi. Alae remige prima brevi, remigibus terlia et quarta siibaeqnalilius, quarta omnium longissima, a) Cauda aequali. Sp. Grucula religiosa i, (pro parte), CDV., Borr. PI. enl. 268, lESSOW Ornith. PI. 37, fig. 2, en eenige andere zeer gelijke soorten van de .Sunda-cilanden en Ceilon, benevens eene van Nieuw Guinea, Gracula Dumonti WAGl., Mino DumoHlUl^ss.^ met kalen kop. De andere soorten hebben naakte, gele biiidlappen aan bet achterhoofd. Deze vogels zijn blaauw-zwart gekleurd, met gele pooten en gelen bek. Zij leeren zeer duidelijk spreken. b) Cauda cuneata. Gymnops GDV, (Caput dcplume praeter striam angnstam plumosam, supra frontem decurrentem.) Sp. Gracula calva L., BCFF. PL enl. 200, CDV. R. ani., ed.ill., Ois. PI. 27, fig. 3 ; van bet eiland Lucon. Pastor TEMM., Gracula cüv. Rostrum mediocre, com- Pi'essum, elongato-coniciim, subiucurvum, ante apieem emar- ginalum. Nares basalcs, laterales, ovales, membrana plu- 'nosa semileclae. Pedes validi ; tarsus digito medio lorigior. Alae remige prima brevissima, secunda plerumque, rarius Icrtia aut quarla, omnium longissima. Cauda aeqiialis aut •■otundala. Sp. Pastor roseus Iemh., Turdus roseus l., BCrr. PI, enl. 251, Nadm. Taf. 63, CUV. R. ani., éd. ilL, Ois. Pi. 26, fig. 2; de kop, vleugels en staart zwart, overigens rozenrood; de bek en poolen geel. In Afrika en Zuidelijk Europa, — Pastor pagodarttm, Turdus pagodarum GSI., lESsON Ornith. PI. 40, fig. 2 ; Inclië, Bengalen (bij deze en eenige andere soorten is de vierde slagpen de langste [Hae- terornis crAt, Sturnia lESs.) Annot. Adde snbgenus Acridotheres viEilt., grat, Sp. Pastor tristis, Paradisaea tristis 1., BCrF. PI. enl. 219. Basitornis TEMM. Rostrum capite brevius, curvum. Caput cristatum, plumis partem basalem rostri naresque obtegeii- tibus. Cauda rotundata. Alae remigibus terlia, quarla et quinla inaequalibus, quarta omnium longissima. Sp. Pastor corylhai.v WAGt. {Basilornis celehensis temm.), n. c. ^an ber boon MEsen, Nieuwe Verh. van de eerste Klasse van 746 CL. XVI. AVES. hei Kotünkl. histit, II, hl. 245 met cene jfekleuiJe af heel Jiiijj ; iwart met hlaauwgroenen weêischijii; een wille vlek achter de oogeii en langs den hals, slagpennen hruinzwart, bek en poolen geel; op Celehcs. DilophuS VIEILI,., GRAY. Sp. DilophuS carunculatus, Gracula carunoulata GM., Sturnus gatlhinceus lATH. Creadion vieill., guay, Phitesturnus isiu. geoefu. sr.-ui- LAiuE (*). Rostrum mediocre, basi allum, compressum, apice obluso, roliindalo. Alae concavae, remigibus quarla et ijuinla omnium longissiinis. Cauda longa, rotundala (rectricibus in mare apiciilalis). Sp. Creadion carunculatum, Slvrnws carunoulatus LATn., Icteras Novae Zeelandiae OUOr et GAIM., Voyage de l’Astr, PI. 12, fig. 4. Sturnus l. (pro parle). Rostrum medioere, rectum, subulatum, culnaine plano, apice obluso, depresso, rotun- dato, integro. Nares basales, membrana fornicali semi- clausae. Pedes mediocres, validi ; tarsus digito medio longior. Cauda aequalis, lirevior. Alae remige prima bre- vissima, remige secunda omnium longissima. Sp. Sturnus vulgaris l. BOFr. PI. eul. 75, lESSOS Ornith. PI. 65, fig. 1 ; V elourneau, der Staar, de spreeuw ; een algemeen bekende vogel, die hij ons reeds in Maart terugkomt en in October weglrekt, jaarlijks echter in grooter of kleiner getal overblijft; in het zuiden van Europa is de spreeuw een standvogel. Het voedsel verschilt naar het jaargetijde, doch bestaat grootendcels uit iusekten. Oudere spreeuweti brooijen meestal tweemaal ’sjaars; zij leggen van 4 tot 7 licht zeegroene cijeren. — Sturnus cineraceus temai., Pl- coL 550, Indie, Japan, enz. Amblyrhamphtis leach. Rostrum subulatum, culmine rolundato, inler frontis pliimas producto, apice. depresso- Nares basales, patidae, parvae. Alae remigibus primi ordi' nis novem, lerlia, quarta et quinla subaequalibus, quarta omnium longissima. t!auda longior, lata, rotuudata. Sp. Amhhjrhamphus hicolor lEACn, Oriolus ruber GMEl., (*) Nottv. Anaal, du lUus. I, 1832, p. 390 — 392. CL. XVI. AVES. 747 ruber cov., sOJiKEn. Voyage d la Nouv. Guin. I'l. G8, CDÉR. Icon-., Ois. PI. 20, fig. 3, Uucnos Ayres. Sturnella vieill. Tarsi loiigi. Cauda raediocris, angusta, rectricibus acuminalis. Sp. Sturnella coltaris viBill., Slurnus ludovicianus h. l_et Alauda l.), ECIF. W. enl. 25G, \TlLS0a Amer. OrMi/t. PI. 19, fig. 2. Annot. Hic insereiida sunt quaedani recenliorum genera Agelaeua vieill., Chrysotnus swains., Molothrus ejusd., Do- lichonyx ejusd., Leistes VIGOUS, de quibus cf. CKAï Gener, of Birds. II, p. 346 et sqq. Cassiciis CDV., illig. Rostrum mediocre aut capite lon- gius, validurn, rectum, elongalo-conicum, acumiiiatum, “'Opra frontem, clypei semicirciilaris adinstar, productum. ^ares fissurae angiislae, nudae, lalerales, basales. Alae ''omigibus primi ordinis novem, lertia et qnarta subaequa- l'bus, omnium longissiinis. Cauda longiuscula, gradata. Sp. Cassicus cristatus CDV., Oriolus cristatus GJIEI., üDFr. PI, enl. 344, lESs. Oriiith. PI. 63, fig. 1 ; — Cassicus bifasciatus SFIS, Cassicus moiitezwna lëss. Cent- Zool- Pl. 7; — Cassicus ictero7iotvs Oriolus persicus 1., bdff. Pl. enl. t84. Bij al dcie soorten is de grondldcur zwart, met Iicider geel afgezel, vooral aan den staart. Zwart met don rug van aciitcren lioogrooJ is Cassi- eus haemorrhous, Oriolus haemorrhous 1., BOFF. P/. e«/. 482, CDV. 6. ani, éd. ilL, Ois. PI. 37, fig. 1. Liknafcs brogl de lieni bc- Itende soorten tot bet gcslaclit Oriolus. Zij zijn alle uit Zuid- Anierika. Icterus cuy. {Oriolus illig., add. Xanthornus cuv.) Ro- ^Iruin variae longitudinis, acuminatum, culmine supra frontis Plunaas in angulurn angiistum produclo. Nares basales, ovales, *^enibrana tcctac. Alae remigibus sccunda, tertia et quarta ®*ibaequalibus, tertia plorumque omnium longissima. Cauda ''•^lundala aut gradata, longiuscula. a) Rostra recto, Icterus CDV. (add. Yphantes viEIll.) Sp. Icterus vulguris badb., Oriolus tcterus L., bdff. Pl. etil. 532; Ie troupiale; rug en buik geel, kop, bals, borst en staart zwart, met witte vlekken op de vleugels; in Zuid-Amerika, en nu Fn dan in de zuidelijke streken van Noord -Amerika. i>) Rostra incurvo. Xanthornus CDV. (et Pendutinus vieill.) 748 CL. XVI. AVES. Sp. U terus bonana B4DD., Oriolus bonana 1., BUFF. PI. enl. 535 fijj. 1 ciiz. Chalcophanes wagl., (Quiscalus vieill.) Roslrum me- diocre, iiicurvum, apice aculuni, culmine rotundato, inter fronlis plumas paullisper produclo. Nares basales, in fossa silae. Alae remigibus primi ordinis noveni, secunda remige aut secunda et terlia omnium longissimis. Cauda longa cuneala, concava. Sp. Chalcophmies quiscultt, Grucula quiscula L., Quiscalus ver' sicolor VIEIIL., Gal. Pl. 108, WIISON Amer. Orniih. PI. 21, fig. 1 (bdff. pi. enl. 64G var ); — Chaloophan.es major, Quiscalus major bohap. Continual. of WILSON Pl. 4, elc. De meeste soorten van dit geslacht ïijn van Noord- Amerika . Scaphidurus SWAINS , Cassidix less. Sp. Quiscalus ater viElil., gbaï Gen. o/ BWs. PI. LXXXIV etc. Scoleoophagus swai.ns. Lamprolornis temm. Roslrurn plerumque mediocre (rarius capile paullo longios), culmine conve-ïo, carinalo, inler plumas fronlis produclo, apice compresso, emarginato. Nares basales, laterales, in fossa silae, membrana semitectae. Alae remigibus primi ordinis decem, prima minima, terlia aut quarta, rarius quinta, omnium longissima. -|- Species Africanae. a) Cauda longissima, cuneata. Alae remige quinta omnium Ion- gissima. tuida lEss. (pro parie), bonap., LamprocoUus sdndef’. jjro parie. Sp. Lamprolornis aeneus iemji., Turdus aeneus L., BDFF. PL enl. 220, Lamprolornis longicauda SWAIKS. Birds of Western Afr- I, ïah. 7. b) Cauda rotundata. .Alae remigibus tertia et quarta subaequalibus. omnium longissimis (secunda, tertia et quarta in quibusdam a»l® apicem intas sinuatis). Spreo EESS., LamprocoUus SCKDEV. pro jjarlC' Sp. Lamprolornis bicolor. Turdus bicolor, GM. •]-(■ Species esc India orienlali et Archipelago indico. LamprO' tornis SDNBEV., Calornis GBaT. (Cauda plerumque mediocris, rotoH' data. Alae remige terlia omnium longissima.) Sp. Lamprolornis cantor TEMM., Turdus cantor GM., CalorrH^ panayensis grav, temm. Pl. cal. 149, sokser. Voijage d la Guin, Pl. 73 elc. CL. XVI. AVFS. 749 Enodes temm. Rostrum capitc brevius, iucurvum, emar- ginatum. Regio supra-orbilalis plumis parvis, rigiclis, scapo öüdo, lamelioso obsita. Cauda mediocris, cuneala. Alae femigibus lertia et quarla subaequalibus omnium lon- gissimis. Sp. Enodes erythrophrys, Lamprotorms erythrophry s (anlea) temm. pi, color, 267; Celebes. Scissirostruni lafbes.n. Sp. Scissirosirum Pagei GDÉR., Magasm de Zool. 1C45, Ois., PI. 59. üab. in Insula Celebes. liane avem non vidi. Familia XL. (CCCIX ) FringilUme {Fringülidae okay, Cxclusis quibusd. generib.). Remiges primi ordinis in aliis öovem, in aliis decem (prima brevissima). Teclrices alarum l'reves. Tarsi anlice scutis transversis, poslice ulroque latere sculo continuo obtecti. Digiti e.xlerni basi tantum conjuncli. Rostrum breve, rarius mediocre, conicum, apice lantum non semper integrum (in paucis subtililer emar- ginalum), basi crassum. Ploceus cov. Rostrum mediocre aut capile brevius, supra l^tontcm productum, conicum, validum, culmine lato, ro- lundato. Nares ad basin rostri sitac, ovales, patulae aut plumis fronlis recumbenlibus semiteclae. Alae remigibus Pfimi ordinis decem, prima remige brevissima, quarta P'erumque omnium longissima. Cauda brevis aut medio- 'i-ris, subaequülis aut rotuudata. Tarsns digitum medium ^öugiiudine aequaus aut superans. Vogels van fle -wai'me slreltcn van bet oo,stelijk balfrond, die een kunstig nest uit grasbalmen, stelen en bladve/.els vlecblen. Liknaeds rangscbiklc de bein bekende soorten onder zijn geslacht Loxia. Sp. Ploceus pMUppinus, Loxia phihppina l., BDVr. PI. eid. 135, %. 2; Bengalen, Java, de Pbilippijnsebe eilanden; bet zakvormig •test, met zijdelingscben toegang, is aan boomtakken opgebangen ; zie eene afbeelding bij brissOït Ornith. III, Pl. 18; — Ploceus pen- ^dis, Loxia pensiUs CM.; sonnerat Voy. aux Ind. Or. Pl. 109 'an Madagaskar enz. De vermelde soorten bebooren tot bet onder- Seslacbt Evplectes van swAïNsON, welke Schrijver de soorten met •^Rn bek, die langer is (die namelijk bijkans do lengte van den kop R'enaarl) onder bet eigenlijk dii.sgcnoemde geslaebl Ploceus {Htj- 730 CL. XVI. AVES. phantornis gbay) zanienvat. Oter andere ondcrdeeliiigcn en namen ^ergelijke men grat Gev. of Birds II, p. 350 en verv. Pyrenestes swains. Sp. Loxla ostrina \ii.\ll.,P>jrenestes sanguineus,swwH5. Birds of W. Afr. I, PI. 9. Vidua ciiv. Roslruiti breve, conicum, culmine inler pliimas fronlis proclucto. Narcs basales, plumis leclae. Alae remigibus pritiii orcliiiis decem, prima minima, tertia quarta et qninla subacquaübiis, omnium longissimis. Tarsus fligilus medium acquans aut snperans. Cauda in raaribiis elongaia aut longissima. a) Tectricihus oaudae elojigatis, Vidua RÜPPELL, CABAN., Chera graT. Sp. Vidua longicaudn, Chera progne grat, Emheriza longi- cttuda GJI., BDFF. PI. enl, 635, l£ss. Ornilh. PI. 59, fig. 1, gdérW Iconogr,, Ois. PI. 19, fig. 1. b') Reclricibus mediis longissimis. Goliuspasser rüppeii, Pen~ thetria caban. Sp. Vidua principalis CDV., Emheriza serena l. (et Emb. vidua et Emb. principalis cjusd.), Vidua erythrorhyneha savains., bcFF. PI. enl. 8, lig. 2, swains. Birds of fV. Afr. (, PJ. 12j — Vidua paradisaea, Emheriza paradisaea l.. BOFF. PI. eal. 194 ; Vidua macroura, Loxia macroura g.mei., bdfp. PI. enl. 183, fig. 1, Goliuspasser Jlnvoscapulaius RiippElt, enz. Alle soorten zijn uit Afrika. Arnadina svvainso.v, Sporothlasles caban. Rostrum breve, conicum, culmine rotundato, incurvo, inler frontis plumasin anguluin aculmn producto. Nares ad marginem poslerioreio rostri, plumis frontis obleclae. Alae remigibus primi ordi- nis decem, prima minima, remigibus secunda, tertia et quarta subaeqiialibus, omnium longissimis. Tarsus digi tiim medium longiludine non snperans aut ipso brevior. Hallux longus, ungue rnajore, incurvo. Wij nemen nier bet geslacht Arnadina in den omvang, ■waarin swainsOn liet beeft opgerigt (^Fiatural hist. asid Classification of BirdsM, p. 279), waartoe hij als ondergcsiachten Eslrelda, Arnadina, Spermestes, Erylhura en Pytelia bragt. Ook hier is bet getal der ge.slacbten door de nieuweren al te zeer vermeerderd. Al de soorten zijn van de warme gewesten van bet oostelijk halfrond, soinmig® CL. XVI. AVES. 7oi van Australië, vele van Afrika, liet zijn kleine, meestal sierlijk ge- teekende vogeltjes, waarvan vele naar Europa overgcLragt zijn, en als karaervogels in kooijen worden in liet leven gehouden. Onder de groolcre soorten \icitoar\,\ic\.rijstvogellje, Anmdina oryzivora, Lo.via oryzivora 1., BUFF. PI. enl. 162, fig. 1, Dict. univ. d’I/ist. nat., Ois., Pi. 3 A fig. 2, van de Oost-indië; uit Afrika de Bengali, Amadina Bengala, FringUla bengalus, Eslrelda phoenicotis svvains, BDFF. pi. enl. 115, fig. 1, Dict. univ, 1.1. fig. 1, SWAlNS., Birds of W. Afr. I, Pi. 14. Men kent meer dan zeventig soorten van dit geslacht. Loccia Buisso.N, illig., temji. (add. Corytho r.uv. pro parle, '*pec. e genere Loxia l.) Rostrum capile brevius, vali- fJiim, carinalum, versus apicem eompressum, apice maxil- 'ae stiperioris adunco, ultra inferiorem producto. INares ^^asalcs, laterales, rolundatae, pluinulis ad basin rostri re- cumbentibus obtectae. Alac mediocres, remigibus primi ordinis novern (prima deficientej, diiabus prioribus aut secunda el tertia subaequalibus, omnium longissimis. Tar- brevis, crassiis, digiti medii longitudinc. Cauda brevis, ^orficala. Vergelijk over dit geslacht en eenigo andere dezer familie c. i. bonaparte el D. scniEGEi, Monograplde des Loxiens. Avec. 54 PI. col. Leide et DiisseldorlT 1850, 4°. Loxia BRiss., ILLIG., TEMM. Maxillaruni apices deciis- Banies. Sp. Loxia cureirostra l. BCFF. PI. enl, 218, lEss. Orniih. 1’b 61, fig. 2, NAüM, Taf. 110, BONAP. et scblegei Lo.v. Pl. 2, 3; fe hec croisa, the crossbill, der Kreuzschnabel, de kruisvink ; de punt van de onderkaak steekt hoven den rand dor hovenkaak uit; l'ot mannetje is rood, met zwarte slag- en staartpennen ; het wijfje ®u de jongen zijn grijs hruin, met geelachtig groene tinten ; deze soort ^oeft op p jnhooraen in het noorden, en vertoont zich ’s winters in gematigde gewesten. Bij deze soort is het hroeijen aan geen bepaalden lijd des jaars gebonden, maar geschiedt somtijds ook in den winter; *ie Dakow’s Seltenheiten der Natur u. Oehonom. 1, Leipzig 1753; 277 u. ff. Loxia pijtiopsittncus bechst., naom. Taf. 109; grooler dan de vorige; de punt van de onderkaak steekt niet boven 'ien rand der bovenkaak uit; zeldzamer dan de vorige ; zij leeft in het Noorden van Europa. .41 de soorten van dit niet talrijke geslacht zijn uit het Noordelijk halfrond. CL. XVI. AVES. 75 2 Corythus cuv., (pro parte), Slrobilophagus vieii.l. Maxilla inferior infra gibba, .ipice sub superiore maxilla reconditi). Alae remigibus seciinda et tertia omnium longissimis. Sp. Loxia enucleator l., bdff. PL enl. 135, fig. 1 (figura vix laudanda), NADM. Taf. 112, bOnap. ct sent. Monogr. PI. 11, 12 (fig. opt.); Ie durbee, der Hakengimpel^ Ficlitengimpel ; in dc bosschen van liel. liooge Noorden in Europa en Amerika. (»victilnns strobilis ; disseminator Pint” LIMNAEüs.) PsiUacopis nitzsch, caban., PsiUacirostra te.ii.b. Rostrum breve, curvalnm; maxilla superior ullra iriferiorem, longe breviorem, apice cleorsum flexo producla. Nares in basi rostri silae, membrana plumosa semitectae. Tarsus digito medio longior. Alae remigibus primi ordinis novern, secuiida el tertia subaequalibus, tertia omnium longissima. Cauda raediocris, emargiriata. Sp. PsiUacopis icterocephahi, Loxia psiltacea lATD., TEaiM. PI. enl. 457; van de .Sandwiclis-eilanden. Paradoxornis goüld. Sp. Paradoxornis jlavirostrls GOetD ; — Parad, ruficeps ; — • Parad, gularis noRSF. Vide grat Gen. of Birds PI. XCIV. Aves ex India Orienlali, rostro allo, compresso, brevi. Ptjrrhula biuss., cüv., temm. Rostrum breve, basi lalum, crassuin, culmine rolundato. Nares basales, parvae, vibrissis lectae. Alae longae, remigibus primi ordinis novern, remi- gibns secunda el tertia subaequalibus, omnium longissimis- Cauda longior, plerumque aequalis, inlerdum forfleata. Tarsi breves. .Sp. Pyrrhtda rulgaris BBISS., Loxia pyrrhula l. -J- bdff. P/. 145, lEssOtr Ontilh. PI. 61 fig. 1, naom. Taf. 114; Ie bouvreuUi de goudvink; Europa, Siberië. In het Noorden van biuropa komt ook cene grootere soort of variëteit voor, Pyrrhula major BREnJf» Pyrrhula coocinea SElYS-IONGCnAMPs, welke volgens BR. de eigen- lijke Loxia Pyrrhula L. zou zijn. Bij sommige soorten is de staart gevorkt. Zij bohooren tot het ondergeslacht Carpodacus. Sp. Py' rhula rosea TEMM., Iringilla rosen PAtl. ; — Pyrrh. ergilirina TEMJI-» Loxia erythrina PAtl., welke beide soorten zijn afgeb. bij KACSI-» Taf. 113. Fringilla i, (exclusis quibusd. spec.) Rostrum conicuoi CL. XVI. AVES. 733 '■'lU subulalum, cultnine subreclo aut paruiii incurvo, p!erutnqae breve, acuminatum, maxillarum apicibus sub- aequalibus, niarginibus reclis. Alae reinigibiis primi ordinis novein, qnatuor priinis subaequalibus, secunda aut lertia Omnium longissitna. Tarsus digilum medium aeqiians aut '*x superaus. Cauda aequalis aut subforficata. De vinken. Gezellige vogels, die meercndcels in bosschen leven, sommige ook in rotsaclitige streken en enkele in de nabijheid van mensohelijke woningen. Het geslacht fringilla van liNNAEDs is na- tnurlijker dan zijn geslacht Loxia en heeft daarom ook minder wij- zigingen ondergaan. Men moet er evenwel .sommige soorten van zijn geslacht Loxia bijvoegen en andere tot .dziiorfwr» (zie boven bl« 750) brengen. Er zijn echter ook in het aldus beperkte geslacht Fringilla nog vele ondervcrdeelingen voorgesteld, daar vooral de bek in grootte en vorm aan vele afwisselingen onderhevig is. a) Rosiro brevi, basi lato, culmine obtuso, declivi, subrecta, fringilla CDV. Sp. Fringilla coelebs L. f, Borr. Fl, enl. 54, fig. 1, lessOn Ornitli., PI. 60, lig. 1, NADM. Taf. IIS- Ie pinpan, der Buch-Fink, gemeine Fink, de vink, schildvink ; een zeer bekende vogel ; de borst bij het mannetje roodachtig, bij het wijfje graauw; de rug boven den grond van den staart groen, eene witte en eene gele dwarsstreep op de vleugels; — Fringilla monli fringilla L. -f, NADM. ï'af. 119, de keep; — Fringilla chloris, Loxia chloris l. f, bcff. Pl. enl., 267, lig. 2, NADM. Taf. 120; de groenling of greunin- 3er enz. Onder de uitlandsche soorten kan men lot deze afdeeling brengen fringilla canarina l., Crilhugra canaria SWAINS., bdfï. Pl. enl. ^02, 1, waarvan de gele verscheidenheid, 'ingillaria SWAI.^S., Gubernalrix LESs.[Cophocorythus gray) oio. ^ ^tssopis viEiLL., Bethylus cirv. Rostrum breve, crassum, convexo, apice aclunco, inflexo, compresso, emar- 756 CL XVI. AVES. ginato ; niaxilla inferior rolundala, inflala, apice adscen- (Jens. Nares basales, laterales, ovales. Alae breves, remigibus tertia, qiiarla et qiiinla subaequalibus, terlia omnium longissima. Caiida gradala, elongala. (An hujus loei?) Sp. Ciasopis bicolor Lanius picatus Galef, des OU. PI. 140, LESS. Ornith. Pl. 46, fig. 2; Zuid- Amerika. CoviER plaatste dezen vogel als ondergeslacht bij Lanius ; volgens GRAT en anderen behoort hij in de nabijheid van lanagra gerang' schikt te worden. Proenias hoffmansegg, ii.uri., temm., Tersa vieill., graï- Rostrum breve, carinatum, basi depressum, latum, apice compressuin, subaduncum, emarginatum, riclu amplo. Nares basales, ad rostri dorsum sitae, marginatae. Tarsiis digitum medium aequans. Alae remigibus tribus primis sub- aequalibus, sccunda et tertia omnium longissimis, Cauda subemarginala, brevis. Sp. Proenias ventralis lllIG., Ampelis tersa l., temm. Pl. col- Pl. 5, GüÉR. Iconogr, OU. Pl. 8, fig. 6 (afbeelding van den bek); Brazilië. Tamgra l. {*), Thraupis boie. Rostrum breve, basi sublrigonum, culmine versus apicem declivi; maxilla superior pone apicem emarginata, ultra mferiorem pro- ducta. Nares basales, rotundatae, plumulis frontis semi' tectae. Tarsi longitudine digili medii aut ipso longiores. Alae remigibus prirni ordinis novem, quatuor primis sub- aequalibus, secunda et tertia plerumque omnium longissimis* Cauda aequalis. Een talrijk geslacht van meestal kleine, dikwerf schitterend g®' kleurde vogels van Amerika, grootendeels van de zuidelijke helft vai' dat werelddeel. Naar den vorm van den bek en andere kenmerkei heeft men hier verschillende ondergeslachten onderscheiden. Rhamphopis viEIll. Maxilla inferior basi dilatata, corneo involncr'’ ultra superiorera producto. Sp. Tanugra jaoapa 1., BRISS., Ornith. W, Tab. 38, fig. dd (*) Tangara is een Braziliaansche naam van eenige soorten van geslacht. CL. XV[. AVES. 757 BUFF. PI. enl. 128, lESS. Ornith. PI. 54, (Ij. 2; Cayenne, Caracas; donker roodbruin, de borst bij ^ rood ; bek roodkleurig. Tanagra CRAX. Rostrum versus apicem compressum, emarginatum. Alae remigibus secunda et terlia omnium longissimis. (Adde Calliste BOIE, CRAY.) Sp. Tanagra episcopus l., BRIss. Ornith, lli. Tab. 3, fig. 2, BüFF. PI. enl. 178, fig. 1 ; — Tanagra tatao t., BRisS. Ornith. 111. Tab. 1, f. 1, BÜFF. IH. enl. 7, fig. 1, 127, f. 2, Dict. univ. d’ Hist. nat.., Ois. PI. II. C, fig. 1 etc. Euphone DESMAR. Rostrum culminc carinato, incurvo, margine maxillae superioris saepc dentato. Alae remige secunda omnium lon- gissima. Cauda brevis, subemarginata, Sp. Tanagra ohlorotica L., BRlss. Ornith. lil. Tab. 2, fig. 3, BDPF. PI. enl. 114, fig. 1, etc. Tachyphonm vieill. Rostrum validum, capite brevius, aut mediocre, inarginibus sinualis. Nares laterales in fossa sitae. Sp. Tanagra cristata l., BDFF. PI. enl. 301, fig. 1 ; Tachypho- nus sanguinolentus lESS. Cent, Zool, Pl. 39 etc. (*). (De aliis quibusdam subgeneribus bic omittendis, a viEItlOT el SWAINSON pro- positis, vide grax Gener. of Birds II.) Familia XLl. (GCCX.) Alaudinae. Remiges primi ordinis ilecem aut novein. Remiges secundi ordinis elongali. Teclrices alaruin breves. Tarsi anlice et poslice scutis Iransversis fibtecti, digito medio longiores. Digili externi basi tantum conjuncti. Rostrum conicum, plerumque breve, apice 'fitegro. Eene kleine familie, aan welke de vorige zich door som- mige soorten van Emberiza aansluit, maar welke door de bekleeding der tarsen van haar op eene opmerkelijke wijze afwijkt. Alauda b. (pro parte) (-j-). Rostrum capite brevius, conicum aut subulatum. Nares basales, laterales. Alae •‘enaige prima spuria aut nulla, remigibus lertia et quarla (*) Verscheidene andere soorten van Tanagrae zijn in dit zelfde 'Vcrk afgebeeld en beschreven. (+) Sommige .soorten van bet geslacht Alauda van iinnaeos behooren Anihus becHST.; Alauda mngna l.h Sfurnus ludovicianus, 7.iehov. P' 747. 788 CL. XVI. AVES. siibaequalibus, omnium longissimis. Caucla aequalis aul eraarginata, DigilL brevis. Unguis poslicus halluce longior, aculus, recliusculus. De leeuwerikhen. Deze vogels nestelen op den grond ; het wijfje legt 4 of 5 grijze of roodaclitige, gemeenlijk bruin gevlekte eijercn. Zij leven meestal gezellig, en zingen onder de vlugt, terwijl zij lood- regt naar boven stijgen. Zij voeden zich van inseklcn en zaden, en behooren, met uitzondering van cenigc weinige soorten van Noord- Amerika (van het ondcrgeslacht Phileremos), alle in het ooslelijk halfrond te huis. aj Rostra crasso ('farsi breviorcs. Cauda brevis.) Melanocorypha boie. Sp. Alauda calandra L,, bdff. Pk enl. 3G3, fig. 2; Zuidelijk Europa en Noord-Afrika ; — Alaudit tatarica PAlt. — Alauda clot-bey temm. Mus. L. B,, leraplerhina Cavaignarii IAFKESNaïE Magas, et Revue de Zool. 1851, PI. I; Noord-Afrika. Phileretnoi BnEiui, Olocoris bonap. Sp. Alauda alpestris l, BDFF., PI. enl., G50, f. 1, Dict. unit). d'Uist. nat., Ois. PI. 29, f. 2. b) Rostra gracili. Alauda auct. Sp. Alauda arvensis l. j-, bdff. PI. enl. 363, f. 1, KADMAMlt 3'af. 100, f. 1 ; l’alouelte, die Feldlerche, de genieene leeuwerik, akkerleeuwerik ; — • Alauda cristata l. j*, ODFF, PI. enl. 503, f. 1, lEssON Ornitli. PI. GG, f. 2; HADM. Taf. 99, fig. 1, ccv, R. ani., éd. ill., Ois. PI. 32, f. 1, enz. Alaemon blas. et keyserl. (Certhüauda swaims.) Rostrum longum, gracile, incurvum, Alae remige prima brevi, ter- tia, quarta et quinta subaequalibus, omnium longissimis. (Unguis halliicis elongatus, minor tarnen quam in Alauda- Tarsi elongati.) Sp. Alaemon desertorum, Alauda desertorum SIANIEF, Alauda Ufasciata IICBTENST., lEAlM* PI. col. 393; .Arabië, Noord-.Afrika en somtijds in Spanje; — Alauda africana GM., BDFF. 712, Kaap de Goede Hoop, enz. Mncronyx swains. Rostrum mediocre, gracile, subin- curvum, carinatum, apice obscure emarginatum. Nares ba- sales, laterales, in fossa sitae, elongatac. Tarsi longi, digi' CL. XVI. AVES. 739 lum medium superanles. Digiti elongati ; liallux longus, ungue longo, acnto praedilus, Sp. Macronyx flavicolUs SWAIJSS., Alauda capeusis i. bdff. PI. enl, 504, f. 2, UiiPPBll neue Wirbelth. PI. 38, f. 2 ; Afrika. — (De bekleeding der tarsen schijnt de plaatsing van dit geslacht bij Alauda, boven die bij Anthus te wettigen). Familia XLII. (CCCXI.) Parinae. Remiges priini ordinis decetn, prima remige brevi. Teclrices alaruiii breves. Tarsi antice sculis longis, aut supra sculo coDlimio, infra scutis traiisversis, postice inliis et exlus scuto continuo obtecti. öigiii tarso breviores, exlerui basi laulum concreti. üngues Cürvi, compressi, aculi. Rostrum breve, conicurn. Parus L. Rostrum integerriraum, basi setis tectum, bre- ve, interdum brevissimum. Naresbasales, laterales, plumulis frontis recumbentibus absconditae. Alae remigibus tertia et quarta aut quarta et quinla omnium longissimis. Cauda nicdiocris aut elongata. (Lingua triincata, setis terminata.) De meezen. Kleine vogels van bet oostelijk halfrond, sommige ook van Noord -Amerika. Hun voedsel bestaat uit insekten en zaden. De meeste Kuropesclie soorten Lroeijen tweemaal ’sjaars en leggen vele eijeren; bij de tweede keer echter minder dan bij de eerste. De jongen worden vooral met kleine rupsjes gevoederd, a) Prima remige brevi, Sp. Parus major L •(•, BOFF. PI. enl. 3, f. 6, NADM. Taf. 94, f. 1, CDV. R. ani, éd. UI., Ois. Pl. 32, f. 4; la eharbo7iière , la grosse mésange, die Kohl-tneise', de rug olijfkleurig, vleugels en staart grijsachlig, de buitenste staartpen en een groote vlek onder het oog wit, buik geelgroen, kop, keet en midden van de horst staalkleurig zwart; — Parus coeruleus t. -j-, svrs. Pl. enl. Z, f. 2, AEss. Oi'nith. Pl. 6C, L de pimpelmees, enz. Bij deze soorten is de staart gelijk en korter dan het ligchaam. Door eenen staart, die langer dan bet ligchaam is, en waarvan de pennen van builen Oaar binnen toe langer worden, onderscheidt zich Parus caudatus j-, de staoftmees, bdff. Pl. enl. 502, f. 3, NaDM. Taf. 95 f- 4, 5, G; bij deze soort is de bek zeer kort en op den rug sterk gebogen (het ondergeslacht Mecislura leacb). Hiervan onderscheidt, Aich niet genoegzaam het geslacht Psaltria teaim. Sp. Parus exilis gbat., Psaltria exilis, lESiM. Pl. color. 603, 4, eene soort van Java, die niet grootnr is dan de gew'One kolihri. soorten. 760 CL. XVi. AVES. b) Prima rem' ge spuria, brevissima- Calamophüus LEAOD. Ciiuda longa, gradata, Sp. Parus biarmictts L, f, BDFP. PI, enl. 618, fig. 1, 2, ccin. Icon., Ois. PI. 18, f. 2; het baardmannetje ; nestelt in het riet, Aegithalus VICORS, Paroides KOCn. Cauda brevis, eniarginata. Sp. Parus pendulinus 1., MADM. Taf. 97; eene zeer kleine soort van bet oosten en noorden van Europa, welker eirond, zeer kun- stig uit bastvezels en uit pluis van de zaden van wilgen zamenge- vlocblen nest, aan een riet of een’ dunnen wilgentak bevestigd, door digt ineen gewarde struiken of biezen omgeven, tegen den wind be- veiligd en aan het oog onttrokken is, Splwnostoma godld. Rostrum breve, compressnm, incur- vum. Nares basales in fossa silae, Alae remige prima brevi, remigibus quarta et quinta omnium longissimis, Cauda longa, gradata, Sp. Sphenustoma cristatum GODLD, Birds of Australia, liegulus cov. Rostrum breve, gracile, subulatum, ante apicem subemarginalum. Nares plurnula rigida, decumbenli teclae. Alae remige prima brevi, quarta et quinta omniutn longissimis. Cauda mediocris, aeqnalis aut subemarginata, rectricibus acuminatis. Tarsi longi, anlice supra scuto con- tinuo lecti. Sp. Begulus flavicapillus nadm., Motacilla regultts l. •{-, less. Ornilh. 70, fig. 2, nacm., Taf. 93, fig. 1, 2, 3; Ie roilelet, het goudhaantje; — • liegulus ignicapillus brehm, liegulus pgrrhoce- phalus ejusd. j-, BDFF. PL enl. 651, fig. 3, KAUM. Taf. 93, fig. 4. 5, 6, GDÉRIN Icon,, Ois. PI. 11, lig. 3. Deze soorten zijn de kleinste Eui'opesche vogeltjes. Zij leven gezellig, broeijen tweem.ial ’sjaars, cn hebben in levenswijs veel overeenkomst met de meezen. Familia XLIll. (CCCXII.) Certhianae. Remiges primi ordinis decem, prima remige brevi. Teclrices alarum bre- ves, Tarsi longi, anlice scutis transversis, ad latera scuio continuo obtecli. Digili extern! basi tantum conjuncti- üngues compressi, incurvi ; poslicus medio antico major. Ro' slrum mediocre aut capile longius, gracile, plernmque sub- incurvum, rarius rectum. Sitla L. Rostrum mediocre, rectum, subulatum, tercti' usculum, apice compressum. Nares basales, rotundala®' r CL. XVI. AVES. 761 vibrissis leclac*. Alae mediocres, rcniige prima brevi, remi- gibus quarta et quinta plerumque omnium longissimis. Cauda brevis, aequalis. Hallux longus. Sj). Siltn europaen l., Sitta caesia METER et woiE -f-, bdff. PI. enl. 628, 1, haom. Taf. 139, less. Ornilh. PI. 65, fig. 2 ; la sitelle, Ie torchejml, tier Kleiher. der Blauspecht, de hlaanw- of graauwspecht ; rug, staarten rleiigels blaauwaclilig grijs, onderlijf rosaclitig geel; eene zwarte streep over het oog. Een onrustig vo- geltje, dat op boomstammen niet sleobts naar boven, maar ook, met den kop naar onderen, benedenwaarts klimt, hetgeen de spechten niet doen kunnen. Het leeft van insekten, zaden en noten. Annot. Adde genus Dendrophila swains. Sittella SWAINS. Alae longae, reinigibus secunda, lertia et quarla subaequalibus, omnium longis.simis, quinta bis paullo breviore. Sp. Sitta pileata CODID Proceed. Zool. Soc. 1837, p. 151, Sitta tnelanocephala ejusd. Birds of Auslr. etc, Curlhia illw. (Spec. e genere Certhia l.) Ro.strum me- diocre, graciie, subincurvum. Nares basales, siiperne Hiembrana fornicali scmiteclae. Alae remige prima brevi, ■■emigibus secunda et tertia scusim iongioribiis, quarta et ^ninta omnium longissimis. Cauda gradala, reclricibus acu- ntinalis. Digiti longi; ungucs incurvi, posticus omnium 'ongissimus. Sp. Certhia familiaris l. l, BCFF. FL enl. 681, fig. 1, naom. Taf. 140, lEsS. Ornith. PI, 72, lig. l; Ie grimpereuu, der Baum- liiufer, het boomkruipertje ; borst en buik wit, cene witte streep boven en achter de oogen, de staart roodbruin, de vleugels bruin, geelacbtig wit en rood gevlekt; een klein, levendig vogeltje, dat op boomstammen kleine insekten, vooral kevers en spinnen opzoekt, en ons ook in den winter niet verlaat. Satpornis GliAï. (Cauda .aequalis, brevis, rectricibus lo- tundatis. Reliqui cbaracteres fere Cerlbiae.) Sp. Certhia spilonota praNKUK Proceed. Zoof. 5oc, 1830, 1831, p. 121, GRAT Gen. of Birds PI. XLtV, fig. 1, Indië. Caulodromus grat. Climacteris temm. Sp. Climacteris picumnus TEMM-, Certhia leucophaen lAin., 762 CL. XVI. AVES. lliMM. PI. col, 281, fi». 1; — CUmacteris seandens temm. 1.1. lig. 2 etc. (Species ex Auslralia.) Tichodroma illig. Rostrum longum, subincurvum, gra- cile, basi irigonum. Nares basales, membrana fornicali semitectao. Digiti graciles, loiigi, uoguibus incurvis, poslico longissimo. Alae amplae, romige prima brevi, remigibus quarla et quinia omnium longissimis. Cauda rotundata. Sp. Tichodroma muraria, CertMa mwaria l., bdfF. PI, eiil- 372, KADM. Taf. 141, lESS, Ornith. PI, 77, fij. 2, CüV. R ani., éd. ill,, Ois. Pi. 41, lig. 1 ; der Mauerliiufer, de muur specht ; grijs met eenc karmozijnroodc vlek op de vleugels; deze vogel leeft op de hoogste bergen van het midden van Europa en voedt zich van insekten, vooral van larven en van spinnen. Het is een zwerfvogel, die ’s winters in lagere streken nederdaalt, en zich dan zelfs in ste- den, die in de nabijheid van hooge bergen liggen, in oude gehouwen en torens ophoudt. Familia XLIV. (GCGXIII.) Neclariniae, Remiges primi ordinis in aliis novem, in aliis decern, prima brevi. Te- ctrices alartim breves. Tar,si digito medio longiores, antice scutis transversis, ail latera ulrinque scuto continuo obtecti. Digiti exlerni basi tantum conjiincti. Unguis hallucis in- curvus, antico medio vix aut ne vix quidem longior. Lingua longa, plerunique setis terminala aut bifida. Nectarinia ili.ig. (pro parle), temm., guay, Cinnyris ccv- Rostrum mediocre aut longum, subincurvum aut arcuatum, marginibus denticulato-serratis (incisuris non nisi armaio oculo dislinguendis). Nares in fossa sitae, lalerales, basales. Alae remigibus primi ordinis decent, prima brevi, quarla (rarius lerlia) omnium longissima. Tarsi digitum medium aequantes aut longiludinc superanles. Arachnothera kühe, temm. Rostrum longum, basi Irigo- num, Subincurvum. Alae remigibus a terlia ad quintam subaequalibus, quarta aut tertia omnium longissima. Cauda lala, aequalis, brevis. .Sp. JSectarinia longirostris, Cerlliia longirostris lato., temM- PI. col. 84, fig. 1; — Nectarinia inornata, Cinnyris af ^nis ’ lEMM. PI. col. 84, fig. 2. enz.; soorten van Oost-Indië, vooral van het eiland .Sumatra. Vergelijk s. müiier, Verh. over de nat. Gesch- CL, XVI. AVKS. 765 f der Nederl. Overzeesche Bezittingen, Avcs, p. G7 — 70. Zij zijn grooter dan de soorten van het volgende ondergeslacht eu vrij een- zelvig gekleurd, van boven bruinaclilig groen, van onderen grijs of geel. Nectarinia TEMif. Rostrum mediocre aut capile paulo longius, gracile. Catida inetliocris, aeqiialis, rariiis gradata (et in niaribus duabus reclricibus nicdiis elongalis). Tarsi digito medio longiores, graciles. (Mares veslitu iiilido, me- tallico, coloribusque micaiilibus ornati.) Sp. Nectarinia setie galensis, Cerlhia senegalensis i., BRiss. Ornith, lil, PI. 34, fig. 2, CDV, R. ani., éd. Ui, Ois. Pl. 42, f. 4, lEss. Ornith. Pl. 7G, fig. 2; — Nectarinia chalybaen l., Borr. PL enl. 24G, fig. 3, enz. Onder de soorten, bij welke de twee middelste slaartpennen zeer lang zijn, behoort Nectarinia pulchella, Certhia pulchella l., BDFF. Pi enl. G70, fig. 1, SWAINS. Birds of W. Afr. II, Tab. 14, enz. Al de soorten van dit talrijke geslacht zijn uit de warme gewesten van het ooslelijk halfrond, en wedijve- ren met de Kolibris van Amerika in schitterende kleuren. Drepanis tejim. [Melithrcptus vieïll. pro parle.) Roslrum fRediocre aut loiigiim, arcualtun, comprcssuin, marginibus ■otegris; maxilla superior inferiori loiigior. Alac remigibus Priini ordinis novem, seciiiida el lerlia oriuiiuin longissiinis. Cauda brevis, aequalis aut subernarginala. Tarsi longi, Sp. Drepanis paeifica, Qerthia pucificn CM., Vestiaria hoho Less. ; — Drepanis coccinea, Certhiacoccinea rORSTEU, BLCMcaB. Ahh. naturh. Gegenst. N®. 16, lESS. Ornith. Pl. 7G, fig. 1, cdér. /co» , Ois. Pl. 24, fig. 2; scharlakenrood, met zwarte slag- en staart- l^ennen ; een klein vogeltje, hetgeen op de Sandwichs eilanden ge- bonden wordt, en met welks veren de inwoners vroeger de helmen cf hoofdtooiscis eu mantels hunner opperhoofden gewoon waren te bekleeden. Bij eenc andere soort, mede van de Sandwichs-eilanden, bereikt de onderkaak slechts de helft der lengte van de bovenkaak. Heniignatlius , IICHTESSIEIK, Abhandi der Akad. zii Berlin, Phy- ^ik. ki, 1838, p. 34, S.?; Sp. Drepanis lucida crat, Hemigna- ihus lucidus iichteNst., I.I., Tab. V, fig. 2, 3. Heterorliyuohus ’tlivaceus eaFRESM., Magas. de Zool. 1839, Ois. Pl. 10. Dicaeum ctiv., temm. Rostrum mediocre aut breve, acu- ^btnatum, ctilmine incurvo, marginibus integerrimis. Alac •'einigibus primi ordinis novem, tribus primis subaequali- secuuda omnium longissima. Cauda brevis, aequalis. 764 CL. XVI. AVES. (Digili extern! p-iulo magis quam in reliquis Imjus familiae generibus concrell.) Sp. Dicaeum cruentatum, Certhia cruentatn 1., sOnn. foyage aux Ind. Or. PI. 117, fig-. 1, CDÉR. /c6«o^r., 0/i. Pl. 24,fig. 1; — Dicaeum sanguinolentum temm, PI. eolor. 478, fig. 2 ; — Dicaeum hi- rundinaceum^ Dicaeum pardalodus CDV., lafresN., gdér. i^iag, de Zool. 1833, Ois. Pl. 14. (Deze laatste soort vormt het geslacht Myaanthe HOOGS.) Caereba vieiil., [Neclarinia cev. , Arhelorhinn cauan.) Itoslrum mediocre aut capite paullo longius, arcualum aut modice incurvum, gracile, apice etnarginalum, culmine carinalo. Alae remigibus primi ordinis novem, tribus primis subacqualibus, secunda omnium longissima. Gauda brevis, aequalis. Sp. Caereba cyaneOy Certhia cyanea l., BOïF. Pl, enl. 83, f. 2, lEssON Ornith. Pl. 77, fig. 1 ; Cayenne, Guyana enz. Dacnis cuv. Rostrum mediocre aut breve, conicum, acu- ininatum, culmine carinato. Alae remigibus primi ordinis novem, tertia et quarta omnium longissimis. Gauda me- diocris aut breviuscula, subemargitiala. Sp. Dacnis cayana, Motacilla cayana l., BRISS. Ornith. lil, Pl. 28, fig. 1, 4, Borr. Pl. enl. 6G9, fig. 1, waarvan strickiahf (JARDitiB Contr. to Ornith. 1851) Dacnis melmiotis als soort onderscheidt, edff. Pl. enl. G69, fig. 2, lEss. Ornith, Pl. 64, fig. 2; welke, volgens sclater, dezelfde schijnt te zijn als Dacnis angelica DE rillPPl ; — Dacnis airicapilla graf, Certhia spiza l.?i Certhia spiza GM. var. /?., BOEF. Pl. enf. 578, fig. 2, enz. Vergelijk sCtATER in JARDlNE, Contrib. to Ornith. 1 851. Part. IV. Deze vogeltjes van Zuid-Amerika schijnen als de Certhiae op Iwomen te kruipen. Coniroslrum OamcNv, lafkesn. Cf. Synaps, acium Americue, Revue Zool. 1842. Diglossa wAGi., Campylops uan., Uncirostrum Rostrum mediocre, compressnm, rectum, apice uncinato i maxilla inferior gibba, adscendens. Alae remige quarta omnium longissima. Gauda rolundata. Cf. WAGlER, Isis 1832. Sp. Diglossa baritula wagi., grai Ge*'- of Birds PI. XLIJ ; — Diglossa Iruneirenlris DESMDRS, Pl.peinl' 43, etc Zosterops vigors, hohsf. RosIrum capite brevius, aciimi' CL. XVI. AVES. 7öii nalum, culminc subincurvo, apice sublililer einarginaluin, Nares in fossa lalerali silae, membrana leclae, lineares. Alae reinigibus primi ordinis decein, tertia et cjuarta snb- aequalibus, omnium longissiinis. Tarsi longi. Cauda medi- ocris, aequalis Sp. Zosterops madegascariensis, Moiaeilln madegnscariensis 1., BRiss. Ornith. III, Pl. 28, fig. 2; — Zosterops Jlava, SWAINS. Birds of W. Afr. U, Pl. 3; — Zosterops palpebrosa, Sglvia pnlpebrosa, TEMM. Pl. col. 293, fig. 3. Kleine, meestal Bcelgroen gekleurde vogeltjes met grijsachtig onderlijf; zij komen voor in Oost- Indië, Afrika en Australië. Melilhreptus vikill. (pro parle), gray. Rostrum capite Lrevius, subulatum, culmine rolundato. Nares infos?a silae. Alae remigibus primi ordinis decem, tertia, qiiarta el tluinta omnium longissimis, subaequalibus, Cauda mediocris, 3equalis. Sp. MelitJireptus lunulatus, Certhia lunulata sbaw, Mellphaga ntricapilU TESIM. Pl. col. 335, fig. 1, enz. Soorten van Australië en van Diemensland. Myzoniela vigors et horsf. Rostrum mediocre aut capite longius, gracile, incurvum, versus apicem compressum, acuminalum, Nares basales, membranae tectae, apertura lineari. Alae remigibus primi ordinis decem, tertia, quarta quinla subaequalibus, tertia el quarta plerumque omnium longissimis. Cauda subemarginata aut aequalis, mediocris. Sp. Mgzomeln sanguinolenUi, Certhia saaguinolenta iath. ; M. chermexina grat Gen. of Birds Pl. XXXVIII , — Myzomela Boiei MüttER Verh. over de na'. Gesch. enz., Aves, Tab. 10. f. 1, 2, enz. Van dit geslacht schijnt Acatithorhynchus GODID, Proceed. Zool. Boe. 1837, p- 24, niet genoegzaam onderscheiden. Sp. Acanthorli. tenuirostris, Certhia vucullata SUAW, enz. De soorten van dit ge- slacht zijn klein en leven grootendeels op Nicuw-Holland, enkele op de eilanden van den Indischen Archipel. PvötïtGrops BRISS., PJiiloliiT'US swAïNS. Rostrum iongum, siibiticurvum *, nares lineares m fossa silae. Lmgua penna- Alae remigibus primi ordinis decem, prima brevi, luarla omnium longissima. Cauda longa, cuneata. 766 CL. XVI. AVES. Sp. Promerops cufer, Merops eafer l-, (et Upupa promerops cjusd.) BDFK. PI. ent. 637, gdér. Icouogr., Ois. PI. 26, fig- 2; Zuid-Afrika. Meliphaga ikwin, temji , Philedon cdv. Roslrum me- diocre aut capite longiiis , carinatum, ctilmine incurvo, apice comprcssnm, emarginalum. Narcs laterales, membrana tcctae, in fossa silae (interdum perviae). Alae remigibiis priini ordinis deccm, prima remige brevi, cpiarla et quinta subaequalibus, omnium tongissimis. Cauda mediocris aut longa. Tarsi longi, Jcmlocercus caban., Moho less. Roslrum mediocre. Cauda longa, gradata, rectricibus inlermediis iocurvis. Sp. Meliphaga fasciculata, Merops niger GBI., Merops fascicu- Idlus lATH., DtiON P'’oy, aiitour du Monde {trad. frang. 1789. 4". p.494) P). 18, AIERB. Avium rar. Icon. Tab. II; temai. IH. col. 471; Ewart, met een bundel lange, gele veren aan de zijden ; van de Sandwiclis-eilanJen. Anthochaera viGoïiS, horsf. Rostrum mediocre. Cauda longala, gradata. Caruncula deplumis in multis utrinque ad gulam pcndula. Sp. Meliphaga carunculatu, Merops carunculatus iatd., Anto- chaera Lewini TiGORS et noRsr., PEiiiip Voy. to Bot. Bay, 1789. PI. 28, p. 164; ' — Meliphaga inaui'is^ Antochaera inauris GRAT, Creadion carunculatus viEtll. Gal. PI. 94. Acanthogenys GODlD. Cauda mediocris, lata, aequalis. Plaga infra oculos nuda, gcnis spinosis. Sp. Meliphaga rufogularis, Acanthogenys rufogularis, Proceed. of the zool. Soc. 1837, p. 153. Tropidorhynchus VICORS et HORSF., Philedon sWAïNS. Rostrum validum, culmine aciilo. Nares in medio fere roslro apertae. Cauda longa, aequalis, apice lata. Caput raropilosnm. Sp. Meliphaga cornicrlala, Merops corniculalus laih., whiIR Voy. tu neto South Wales p. 190. PI. 16. Prosthemader a CRAY. Roslrum mediocre, incurvuin, basi latum. Cauda longa, aequalis. Sp. Meliphaga circinnata, Merops circhinatus iath., Merops novae Ilollandiae GMEl., Philemon cincinnaliis TiElli. Gal. Pb 183, COT. B.. ani.y éd. ill.y Ois y PI. 26, 6g. 1. Zwart, met groenen CL. XVI. AVES. 7G7 cn violetten weerglans; witte losse, fraai seliulpvornng onigeliriiltle 'eertjes aan wcêrszijde van den Imls. Nieuw-Zeoland. Annot. Oe qnibusd. aliis suhgeneribus bic omitteiidis cf. Grai Genera oj Birds I. Phyllornis boie. Rostrum mediocre, in quibiisdam capite Paulo longius, culmine carinalo, subiucurvo, apice curvalo, ®inarginato. Nares basales, in fossa sitae. Alae remigibus Primi ordinis decem, quarla et quiuta subaequalibus, quarla Omnium longissima. Cauda mediocris, aequalis. Pedes hreves ; tarsi crassiusculi, digilo medio breviores, anlice S'ipra scuto continuo obtecti. Tot bet geslaclit Phyllornis beboorcn helder licht groen gekleurde vogels van Oost-Indië cn de Snnda-eilanden ; GSIEIIN en lATHAM bragten de bun bekende soorten tot bet geslacht Turdus, Sp. Phyl- lornis aurijrons TEMM. PI, col. 484, f. 1 ; Phyllornis cochinchi- neiisis, Tardus cochinchinensis GM., boff., PI. enl. 643, f. 3, lEMM. PI, col, 484, f2; — Ph, cyanopogon tehm. PI. col. 512, f. 1, enz. Ilypsipetes vigors, (An hujus loei?) Rostrum mediocre, ‘^arinatum, emarginatum. Alae remigibus quarta et quinta ®o!'aequalibus, omnium longissimis. Cauda longa, apice *®lo, emarginato. Tarsi breves. Sp. Ilypsipetes psaroides viGORs; Ilimalaya. Annot. Huc ctiam juxta CABANIS referenda ossent genera Sibia BOdgson et Yuhina HOOGS, (subgenera Myzornis, Polyodon et h^ulus)\ boe inter Luscinidas posuit grat. Familia XLV. (CCCX1,V.) Liotriohinae {Liolrichidao caban.) ^oniiges primi ordinis decem. Tectrices alarum breves. ^arsL antice sculis transversis, posticc utroque latere scuto '^“ntinuo obtecti. Rostrum compressiim, plerumque breve, lanium non sempcr emarginatum. Cma BOIE, GRAY. {Kiflae spec. temm.) Rostrum capite '^■’evius, validum, emarginatum, culrnine incurvo. Nares *^*>>53168, plumis frontis tectae. Vibrissae ad oris angulum. remigibus quarta, quinta et sexta subaequalibus, Quinta omnium longissima. Cauda longiuscula, gradala. (^luinae dorsi decompositae, longae.) 768 CL, XVI. AVES. Sp. Cissa sinetisis, Coracias sinensis GDI., Corvus speciosus SHAW, BDFF. PI. ent. G20; — Cissn ihalassina lEMM., PI. col., p. 401. Garrulax less. Rostrum capile brevius, acuminalurn, carinatum. Nares in fossa ad basin rostri sitae. Alae remi- gibiis qiiinta et sexia omnium longissimis. Gauila longiu- scula, rotundala. Tarsi longi. ünguis poslicns reliquis major. Sp. Garrulax perspieitlaius, Turdas perspicillatus GM., BDFF. Pt. e?il. 604 ; — Garrulax mitratus GRAT, Timali amitrata SAI. Müt- lER, Tijdschr. voor nat. Geseh. eii Physiol. II. 1835, t‘1. IX, f.3; — Garrulax lugubris CRAY, Timalia lagubris s. MüllER l.I. f. 2; de beide laatste soorten uit Sumntra, enz. Trochaloptera iiODCS. Plerocyclus gu.aï. Rostrum breve, subulatum. Vibrissae luysiacales longae. Alae reraigibus quinla sexta et sepliraa omnium longissimis. Cauda longa, rolundata. Sp. Garrulax lineatus BtiTH, Plerocyclus setijer GBAy; — Garrulax et ythrocephalus BlTin enz.; soorten uit bet centrale gedeelte van Azië. AcHnodura cuuld, Leiocinda blyth, Ixops iiobgs. Cindosoma vigobs, iiobsf. Rostrum breve, culmine fere recto, subulatum. Alae breves, remigibus quarta et quinta omnium longissimis. Cauda elongata, gradala. Sp. Cindosoma punclatuin, Turdus punctatus lATlI. enz., Soor- ten van Australië en van Diemen’s land. Pomalorhims iiorsp. Rostrum mediocre, incurvum, cari- natum, compressum, marginibus integris. Nares basales, laterales, squama tectae. Rictus oris sub oculis productus. Tarsi longi. Alae concavae, remigibus seusim ad quartatn nsque longioribus, quarta, quinta et sexta subaequalibus, omnium longissimis. Cauda longa, gradala. Sp. Potnatorhinus monlnnus nORSF., Java, Snmatra ; Pomd' torhinus temporalis VIG. et nORSF., Potnatorhinus iricirgatus TEMM- PI. col. 443, Australië enz. Timalia horsf. Rostrum capite brevius, basi latiini. inciirvum, compressum, apicesubtilileremarginalum. Nare* CL. XVI. AVES. 769 l'itsalcs in fossa silae, squama teclae. Vibrissae breves ad i'osiii anguluin. Tarsi longi. Alae breves, concavae, remi- Sibns quinta et sexta subaequalibus, omnium longissimis. ^auda mediocris, rolundala aut gradala. (Plumae dorsi ct saepo qtioque gulae, decomposilae). Sp. Timalia thoracina TEMïI. PI. col. 76, Java, Sumalra ; — Ti- media nigricollis TEMJI. PI. col. 594, fig. 2, enz. Subgenera Myzornia hodgs. Sp. Timalia gularis ïïOBSF., Myio- thera gularis, TEMM. PI. color. 442, fig. 1, enz. Subgen. Chrgsomma hoogs. Sp. Timalia hypoleuca FRAKKl., DE i-AriiESN., C0ÉR. Mug. de Zool. 1835, Oh. Pl. 39 enz. Macronus jard. Sp. Timalia trichorrhos TEMM. Pl. col. 594, fig. 1- Jora iiORSF. Rostrum mediocre aut capite brevius, com- Pfessunti, emarginatum. Aiae remige prima brevi, remigi- *‘*is quarla, quinta et se.xta snbaequalibus, omnium lon- Sissimis. Remiges secundi ordinis longae. Cauda aequalis. Sp. Jora tipJiia, Motacilla tiphia 1., edwards 5zrfJs,Tab. 79; — •fora Lafresnayi harte , Magas. de Zool. 1845, Ois. Pl. 60 enz. Soorten van Oost-Indië, Ceylon en de Sunda-eilanden ; vergelijk oarteaob t. a. p. Liolhrix swaiks (^), Furcuria less. Rostrum capite bre- ''“is, validum, compressum, emarginatum, ciilmine incurvo. ^ares basales, laterales. Vibrissae ad angulum oris, Alae ^^'’eviusculae, rotundalae, remigibus quinta et sexta sub- ®®'pialibiis, omnium longissimis. Tarsi graciles, longi. *^®'ida mediocris aut longiuscula. Sp. Liothtix smensis, Tanagra sinensis GJI., Parus jurentus Pl. color. 237, fig. 1 ; China, Ilimalaya. Deze soort met SC'orkten staart vormt oorspronkelijk bet geslacht van swaiksoiv, lEssOiV gelijktijdig met hem (als ondergeslacht van Parwi) onder- ^oheidde; Traité d’Ormlh. p. 457. Andere soorten van centraal- die men er kan hijvoegen, hebben eenen evenen, sommige ^onen wigvormigen staart, zoo als Liothrix cJtrysocephala, Musei- variegata deeessert, geer. Magas. de Zool, 1840, Ois. Pl- 19. ( ) Leiotkrix, Fauna Boreali-Amer., Birds p. 490. 49 770 CL. XVI. AVES. Mimus BOiE, Orpheus swaiks. (add. Toxosloma wagl. el Uarpes ca.mbel). Hoslrum mediocre, compressum, apice emarginalum. Nares basales, ovales, in fossa parva silae. Vibrissac ad angulum oris. Alae rolundatae, reniigibiis quarta el quinla, interdurn et sexla, snbaequalibus, omnium lougissimis. Cauda elongala, gradala aiit rolundala, ampla. Sp. Mimus polyglottus^ Turdus pohjglottus l,, WIISOS Amer, Orniih. I’l. X, fig-. 1; the moching-bit d-, op de rugiijde grijs, vau onderen witaclitig; vleugels en staart grijsaclilig swart met wit aan de buileniijilc. Deze Noord-Amerikaansclie vogel liecft, bij cenen scliooncn, krachtigen zang, ook het vermogen, om de stem van andere vogels gemakkelijk aan te Iceren en zelfs allerlei andere geluiden na te bootsen! — vergelijk 'WllsON (jardine’s edit') I, p. 164 — ITO. De- zelfde eigenschappen bezitten ook Mimus orpheus, Turdus orpheus 1., EDWAEDs Birds PI. 78, van de VVest-lndiën en, in meerdere of mindere mate, verscheidene andere Zuid-Amerikaansche soorten. — Toxostoma WiGl. Sp. Mimus rufus, Turdus rufus 1., Borr. P^’ enl. 645; Carolinn enz, Donaoobius SWAINS. Sp. Mimus brasiliensis MAXIM., 1’urdus atricapillus I,, Borr- PI. enl. 392. Campylorhynclms spix. {Picolaples lafresn. pro parle.) Sp* Campylorhynchus zonalus^ Picolaptes zonaius lESS» Cefif' Zool, PJ. 70; — Cf*»ipylorh. megalopterus SESJUCRS, PI. pein^' 54 ctc. Troylodyles vieill , kocii, cdv. Rostrum mediocre (in aliis capite brevius, in aliis longins), gracile, culmine sub- incurvo. Nares basales, lateralcs. Rictus oris snb octilis productus. Alae breves, remigibns terlia, quarla et quinla* subaequalibus, omnium lougissimis, Cauda brevis, roim*' dala aut aequalis, saepe erecia, Sp. Troglodytes europaeus CDT., Molacillu troglodytes l. ‘f* BüFF. PI. enl. 651, fig. 2, lESS. Orniih. PI. 70, fig. 1, NAtll'*' Taf. 83, fig. 1; Ie roitelet, der Znun-SMüpfer, de winterkoning ’ door geheel Europa verspreid; een klein, roodbruin, op debor.stvud wit vogeltje, dat een kunstig nest uit velerlei bouwstoffen, voora uit mos van boomstammen zamenstelt, en daarin van 6 tot 8 wit*®’ roodgestippelde eijeren legt, Thryothorus vieill. Sp. Troglodytes lonyirostris ccv., vlElt*" CL. XVI AVES. 771 Gal. PI. 168, GOÉR, lco7iogr., Ois, PI. 1.5, fig, 1; uil Braiilië cii de Antilles, enz. Ann, De guibusdani aliis geiieribus, inler quae praeser- tim Tatare (!) less. commeiiiüran debet, ef. graï Gen. of Birds I et bokap. Consp. gen. .Av. p, 220—224. Familia XLVI. (CGCXV.) Turdinae. Reiriiges primi or- '^inis decem, prima brevissima. Tectrices alarum breves. ^arsus (ligito medio longior, ad faciem anlcriorein supra 'Odumeiilo corneo continuo, infra sculis transversis obleclus. Rostrum apice emarginatiim, compressum, culmine in- ®'^rvo, in plerisque mediocre, in paucis capite longius. Copsychus WAGL., GryUivora swains. Rostrum capite *^*'evius, validum, compressum, culmine incurvo. Nares 'florales, basales, plumulis fronlis semilectae. Alae remige P*’'nia mediocri, quarta et quinla ant quinta el sexla ^’^^'aequalibus, omnium longissimis, Cauda elongala, cu- ■^eata. Sp. Copsychus mindnnensis, Turdiis mhtdanensis CM., BCFP. enl. 627; Oost-Indië, de Sunda-eilandcn ; — Copsychus macrou- ^Hs, Turdus macrourus CM., Turdus tricolor TIEILI. etc. Bessonornis smith. (Cossypha vigors.) Rostrum breve. Alae remigibus, quarta, quinta et sexta subaequalibus, Quinla omnium longissima. Tarsi elongati. Cauda longiu- ®t!ula, ampla, gradata aut roluudala. (Genus a praecedenti ''ix distinctuin). Sp. Bessottornis Swattisoni bonap., Petrocincla alhicapilla swAlir- Birds of W. Afr. I, Pt. 32; — Bessonornis vociferans, Tur- dus reclamntor TtEILL. — Bessonornis semirufa, RÜPPElL Syst. beters, der Vogel Nord. O. Afr. 1845, Pl. 21. etc. Annot. Adde genus Thamnobia swaiins. pro parle, Thanu ^olaea caban. Qui tria haec genera conjungere velit, eum ^ naturali methodo vix aberrare putarem. ^p. Copsychus albiscapulatuSy Satricola albiscapulata RÜPPEII, Aeae Wirbelihiere Tab. 26, fig- 1- (Cf. Turdus cinnamomeivenlris *'*»«Esn., goÈb. Mag as. de Zool» 1836^ Ois. PL 55, 56.) turdus i. (exclusis quibusdam specieb.) Rostrum me- '^cre aut capite brevius. Nares basales, lalerales, ovales * *' • • •• *'‘ssae rarae ad oris aogulurn, Alae remigibus lerlia 49^ 779 CL. XVI. AVES. ct quarta, inlerdum el quinla subaequalibus, terlia aut quarla omnium longissima. Cauda mediocris, aequalis. De lijsters. Deze vogels voeden zich van inseklen en wormen» in den lierfst ook van bessen. Zij leven grootendecls in bossclien en leggen van vier tot zeven licht groene, gemeenlijk bruin of rood ge- vlekte eijeren. De soorten van ons vaderland en van Noord-Duitschlaiid zijn grootendeels trekvogels, doch deze zelfde soorten overwinteren in het zuiden van Èuropa. Sp. Turdus musicus L. BCFF. PI. eiil. 40G, naüm. Taf. 6G» fig 2; la grive, die Siugdrossel, de lijster; — Turdus pdarts 1. f, BDFF. PI. enl. 490, NADM. Taf. G7, fig. 2; de kramsvogel, enz. Deze twee soorten zijn van boven grijsacbtig roodbruin, van onderen witachtig met zwarte vlekken, — Turdus meruln l. t’ BDFF. PI. enl. 2 cf, 555 NADM. Taf. 71, l£ss. Ornith. Pl. 38, fig. 1 ; /e merle, die Amsel, de meerle ; het mannetje zwart met gelen bek, bet wijfje bruinachlig. Oreocincln goüld. Rostrum mediocre, validum, culmino incurvo, Cauda mediocris, rotundala, rectricibus 14. Sp. Turdvs varius PAtl. Zoogr. Rasso-Asiat. 1, 449; centraal Azië, Japan, toevallig in Europa; hij deze soort is do derde slagpen de langste ; bij eenc zeer gelijke soort van Java, Jurdus lunulattt^ lATD., SDNDËV., zijn daarentegen de vierde en vijfde slagpen de langste- Monticola boie, Pelrocinela tigobs. Rostrum mediocre, apice curvato. Alarum apices ultra dimidium caudae partero producti. Sp. Turdus saxutilis l , bdff. Pl. enl. 562, naom. Taf. 73, Dict. univ. d'Ilist. stal., Ois. Pl. 18, fig. 2. GeocicMa kühl. S|). Turdvs cilrinus lATn., TEMH. Pl. col. 445; uit Oost-tndie» gelijk de overige soorten van dit ondergeslacht. Verg. BONAP. ConSf’ Gen. Av. p. 2G8 (* *j. Zoothera vigors, bo.nap., {Myiophaga less.) Rostrum ca pile longius, compressum; maxilla superior apice adunc» ultra inferiorem producta. Alae breviusculae, prima remig® brevissima, quarta et qüinta subaequalibus, omnium lo»' lict (*) Bij Turdus ruliginosus, eene soort van deze afdeeling, is _ bekleedsel aan de voorzijde der tarsen uit min of meer duidelijk n i scheiden dwarsschilden gevormd. CL. XVI. AVKS. 775 8'ssimis, Cauda brevi», aequalis, lala. Tarsus digilum me- dium non superans. Sp. Zootliera monücola VICORS Hiinalaya; — Zoothera and/ro- meda HARTl., Myiothera andromeda lEMM., PI. col. 392 ; van Timor en de hooge streken van Java. Cinchis EEciisT,, illig., temm. (nee moeiir.; cf. p. 656), Uydrobatn vieux., grat. Rostrum mediocre aut capite ''ix brevius, cullralutn, siibadscendens. Vibrissae nullae ad ^nguliini oris. Nares marginales, longiliidinales. Tarsus digito medio longior. Alac breves, concavae, remige prima Wevissima, terlia et quarla subacqualibus, omnium lon- Sissimis, secunda his vix breviori. Cauda brevis, aequalis. Sp. Cinclus aquatiaus BECHST., Slurnus cinclus 1. BDFF. PJ. enl. 940, EESSON Oriiith. PI. 39, f. 2; der Wasser-SchwiUzer, de uralerspreeuw ) de rug zwart, de hals en bovenhorst wit, de buik bruin. Deze vogels hroeijen tweemaal ’s jaars, houden zich bij rivieren en heken op, en bouwen kunstige nesten in holen aan den oever ; ïij voeden zich van watcrinsekten . Ook in Azië en Amerika komen eenige soorten van dit geslacht voor. Eupeles temii. (An bujus loei?) Rostrum capite paullo 'oogius, rectum, basi depressum, latum, apice curvalo. ^lumae fronlis supra fossas laleralcs rostri produclae ; nares ^“sales, ovales. Tarsi longi, antici obsolete scutellati. Alae '^'■eves, rolundalae, remigibns quinla et sexta subaequali- omnium longissimis. Cauda longa, ampla, rotundata. Sp. Eupetes mnerocercus TEMM. PI. col. 51G, lESS. Compl. a ®Dïp. VIII. PI. 39, f. 2; Sumatra; — Eupetes Ajax iemm. PI. col. ; Nieuw-Guinca, enz. Dit geslacht heeft verwantschap met Tanypus ®f (iratlina; zie de volgende hl. Paniilia XLVII. (GCCXVl ) Motacillinae. {Luscinidae Sylviadao anlea.) Remiges primi ordinis in aliis *^ovem, in aliis decem (prima brevissima). Teclrices alarum ^•■eves. Tarsi graciles, plerumque longi, anlice sculis trans- '®tsis dislinclis, in quibusdam coalitis, sive scuto corneo con- douoobiecli. Digiti externi basi tantum conjuncti. Rostrum rarius mediocre, plerumque gracile, rectiusculum ^’^lsubincurvum, versus apicem compressum, emarginatum. 77-4 CL. XVi. AVES. Gralliwi vieii.l., Tamjpus oppel. Roslrmn niediocrc, subrectum, culmine rolundatü, apice obscure emarginaliim. Vibrissac ad oris angulum. Tarsi longi, obscure sculellali. Digili brevns. A!ae longac, remigibus primi ordinis decem, tertia Iribusque sequenlibus subaccpialibus, quarta omnium longissima. Cauda longa, aequalis, apice ampla. Sp. Grallina melnnuleuca VIEII.L., Tanypus nustralis OppeIi Denhsohr. der Ak. der Wissensch. au München 1811, 1812, S- 150 — 166, Tal). Ylll, viEUl. Gai. PI. 150, lESS. Or«2//i. PI. 39, fig. 1' Allocolurus mihi, Enicurus te.™. (Uenicurus). Rostrum mediocre, recliusculum, basi dilatam,culminecarinato, apico inflexo. Nares laterales, in fossa sitae, membrana cinclae. Vibrissae rigidae ad angulum oris. Alae remigibus primi ordinis deccm, pritna minima, quarta et quinla subaequa- libus, omnium longissimis. Tarsi antice scuto corneo con- tinuo obtccli. Cauda elongata, forficata, aut mediocris, pro- fnnde emarginala. Sp. Allocolurus coroiialus, Enic. cor. TEMM., Turdus Lesche- nmltii VIEUI., Gn/. Pi. 145, lEJiM. PL col. 113; — Allocolurus ve- lalus lEMM. Pl.col. 160 ; beide uit Java; — Allocolurus ruficapillus TEMM. PI. col. 534, Sumatra. Ook uit liet vaste land van Indië en uit centraal-.4zië zijn soorten van dit geslacht bekend geworden. Motacilla l. (excliisis multis speciebus), i.atii., beciist. Rostrum breve, in paucis fere longiludine capilis, rectum, gracilc, acuminatura, apice compressum, emarginalum. Nares perviae, basalcs, laterales, ovales, superno membrana uuda semitectae. Vibrissae breves ad angulum oris. Tarsiis digito medio multo longior, gracilis, antice obsolete scti' lellalus. üngucs antici parvi, unguis poslicus longior. Alae remigibus primi ordinis novem, diiabus prioribus subaequa- libus, omnium longissimis, remigibus secundi ordinis sexia et septima longis. Cauda elongata, aequalis. Sp. Motacilla alba l. f, BCFP. PI. enl. 652, lESS. 0/«iGj.Pl.71' f. 1 ; la hoche queue, la lavandière, die toeisse Bachstelae, kwikstaart; grijs, van onderen wit, de twee buitenste staartvederen wit, de keel in het zomerkleed, vooral bij liet volwassen mannetje^ *) Zoo werd ook een geslacht der Diptera door meigejs benoernA 1 bl. 406. r CL. XVI. AVES. 77f5 pikzwart, Eene eenijïzins verschillende soort, die vooral in Engeland voorkomt, is Mula. 17 — 39. .4.11c soorten zijn iiit de warme gewesten van liet ooste- lijk halfrond. Zij voeden zich van rupsen en andere op hoornen le- vende insekten, Dc grooterc soorten met sterker bek, en waarvan de twee seksen geen verschillend kleed hehhcn, vormen het orider- geslacht Graucalus. Sp. Ceblepyrts melanops, Cormts melanops i-ATn., GDÉR. Iconogr., Ois. PI. G, fig. 2; Australië, Nieuw Guinea, Timor; — Ceblepyris Uneata, Conus Novae G«(7ie«e lAin., bdff. Pt. enl, G29j Suinatra, enz. Kleinere soorten, welker mannetjes dikwerf een metaalglinsterend kleed hebben, hehooren tot het onder- geslacht Ceblepyris. .Sp. Cehlepyris phoeniceus, Turdiis plioeni- ceus lAin., T£MM. Pt. col. 71, ISID. CEOFFB. in CZM . Mag. de Zool. 1833, Ois. PI. 9, SWAINS. Birds of W.Afr. PI. 27, 28, Senegal. — Ceblepyris caesia, Campephaya cana TIEILI. Galer. PI. 130, enz. Annot. De subgeneribtis Lalage boie [Erucivora swains.) et Volvocivora hodsc. cf. bonap. Consp. gen. Av. p. 355, 356. PtUogonys swaws. , Hypolhymis liciitenst. Rostrum breve, ^'epressuin, culmine carinato, incurvo, apice compressiim. ^ares ad latera rostri in fossa sitae, membrana cinctae, Piumulis semitectac. Pedes breves; tarsus digito medio ^'i'evior, infra suffraginem plumo.sus. Digiti mediocres ; *'allux brevis, validus. üngues mediocres, curvati, com- Pfessi. Alae mediocres, prima romige brevissima, remigi- l'bs quarta, quinta et sexia subaequalibus, quinta omnium *^ogissima. Cauda aequalis, clongata, apice lata. Sp. Ptilogonys cineteus SWAIKS., IJypothymis c/irysorrlioea licn- ISNST,, TEMJI. PI. col. 452; Me.xiko; — Ptilogonys feucotss TSCnODl ^aun. Periian. Taf. VII, lig. 1 enz. Myiadestes SWAINS. Sp. Ptilogonys armillatus, Muscicapa armil- ^ata (viEiii.), Myiadestes genibarbis sWAïNS , grat Gen. PI. XLXIX ; ''an de Antilles. ^ombicilla bkiss., vieiu. Rostrum breve, basi latum, '^•'assum, subincurvum. Nares basales, ovales, plcrumque P*>iniulis rigidis, dccumbentibus tectae. Pedes breves, tarsis P''stice partim scutellatis. Alae longiusculae, prima remige *’''iima, secunda cl Icrlia subaequalibus, icrtia omnium 11- bO 786 CL XVI. AVES. longissima Cauda brevis, subaequalis. Caput crislaluri). {Genus anomalum ) Sp. Bombicilla garrula, Ampelis Garrulus l, -J-, bdfp. PI, ent, 261, lEss. Ornilh. PI. 56, fig. 2, kadm. Taf. 59, cdt. R. mii.,éd. UI.,, Ois, PI, 20. fig. 1; Ie ja.ieur de Bohème, der Seidenschivanü, de pestvogel ; de lioofdkleur roodaclitig grijs, de huik zilvergrijs, de staart zwart, met een gelen rand aan het einde; do slagpennen zwart, met witte vlekken, de keel zwart en eene streep van die kleur achter de oogen. Eenigc der slagpennen van de tweede orde loopen in een hoornachtig, hoogrood plaatje uit. Van de leefwijs is weinig hekend; het voedsel bestaat uit insekten en hessen. Men vindt deze zelfde soort ook in Noord Amerika, in eenige streken van Azië en op .Tapan, In Noord-Ainerika vindt men nog cene andere, zeer gelijke soort, Bomhycilla cedrorum viEltL. Gal. Pl. 118, wits. /4»/i. Orjizt//. Tah. 7, fig. 1; en op Japan eene derde, welker staart aan hel einde niet geel, maar karmozijnrood is, Bomhycilla phoenicoptera temM. PI. col. 450, faun. Japon., Av. Tah. 44. Deze soort hooft geen hoornplaatjes op de vleugels. Familia XLIX. (GGCXVllI.) Lanimae. (Laniadae d’oub. et LAFRESN., CABAN.) Rcmigcs primi ordinis plerumque decein (prima brevi, rarius minima), in paucis novem. Tectriccs alarum breves. Tarsi mediocres aut breves, antice .sculis Iransversis, ad latera ulrinque scuto continuo obtecti. Ro- strum breve aut mediocre, validurn, compressum, versus apicem cmarginatum aut denle ulrinque instructum. Edolius cm., Dicrurus xmci., gway. Rostrum mediocre, crassum, basi latum, culmine carinato, inflexo, versus apicem compressum, emarginalurn, Maxilla superior ultra inferiorem producla. Vibrissae iongae ad basin rostri. Karos basales, lalerales, rolundatae, vibrissis el plumulis leclae- Alac iongiusculae, tribus primis remigibus sensim longion- bus, quarla et quinta omnium longissimis, Cauda reclricibus decem, elongata, tantum non semper forficala. Pede* breves. Sp. Edolius biilicas.nus, Corvus halicassiu.i 1., DorF. Pl, ' 603 ; Malacca; — Edolius cristalus, Lanius forficalus l., nrr'’’ Pl. enl. 189; Madagaskar; — Edolius malabaricus, Lanius niolC'^ baricus LATB., sonner. Voy. aux Ind. Or. Pl. 97; CDV. R. éd. UI., Ois. Pl. 23, fig. 1 ; — Edolius remifer TEMM. Pl. CL. XVI. AVES. 787 178. Bij deze twee laatstgenoemde Indisclie sooitcii is de buitenste slaartpen bij de mannetjes zeer lang on overtreft bij de laatste meer dan tweemaal de lengte van bet ligebaain ; deze twee buitenste pennen zijn alleen aan bet eind bevederd. Bij EdoUus remifer is de staart, de buitenste veders uitgezonderd, aan bet eind even. De kleur der meeste soorten is zwart met blaauwcn staalglans. Irena iiorsf. (GraucaU spec. cdv.) Rostrum mediocre, 'alidtim, basi lalum, versus apicem compressum, emargi- nalum, culmino carinalo, incurvo. Nares lalerales, plumulis et vibrissis tectae. Vibrissae ad basin et angulum oris. Tarsi breves, sculcllali. Alae remigc prima angusta, brevi, femige tertia paulio breviori quam quarta et quiuta, quae omnium longissimao. Cauda mediocris aut breviuscuia, lala, oequalis, rcctricibus duodecim. Sp. Trena puella hoesf,. Zool, Reeearchesin Java\,\ü'2,\,Cora- cias puella lATH., TEMM. PI. col. 70 J*, 225 426 jnn. ; van Malaeca, Sumatra enz.; donker zwart met beider kobaltblaanw op den rug en boven op den kop; — Irena cyanogaster vio., grat Gen- Birds Pl. LXX, Manilla. Trichophorus tejim., Trichas gloger (nee swains.). Ro- ®lrum breve aut mediocre, elongato-conicum, basi latius, apice incurvo, emarginato. Nares ante roslri basin sitae, Patulae, ovales. Vibrissae longissimae ad basin rostri. Pedes breves ; larsus digito medio baud longior. Alae mediocres, ^“"ibus primis remigibus sensim longioribus, quarta, quinta at sexta omnium longissimis. Cauda longiuscula, lala, aoqualis aut rotundata. Sp. Trichophorus barbatus temdi. Pl. col. 88 ; grijsachtig groen met gele, digte vederen onder de keel, en eene kuif van lange, borstelvormige haren achter den kop; van de kust van Guinea, ge- lijk cenige andere soorten. Men kent er ook uit Indië en de Sunda- eilanden. Vergelijk bonap. Conspect. gen. Av. p. 262. Phyllastrephus swAtNs. Cf. SWAINSON in App. ad Faun. boreali-Amer . II. 1831. p. 486. Spec. ex .Africa omnes. Huc pertinet Turdus sejiegalensis GM., bdfp. Pl. 563, fig. 2. PycnonofMS KOtii. . , /tros TE.ttM., Brachypus s'f/Ams. Rostrum breve, basi lalum, culmine incurvo, carinato. Nares in SO’f 788 CL. XVI. AVES, fossa silae, liiicares, laterales. Vibrissae ad latera oris. Tarsi breves, crassi, calligali aal obscure scutellati. Alae remigibus qu^rla et quinta subaequalibus, omnium Ion- gissimis. (’aiula loiigiuscula, rotundato-aequalis, apice lalo. -j- Rostra versus apicem quatuor tribusve incisuris serralo- [Tarsi scutellati. Cnuda aequalis.) Subgen. Andropadus SWAINS., Polyodon IAFBEsnaïe. Sp. PycHonotus imporlunus, Ttirdus imporiunus VIEILL., lAFBES- MAIE in GDÉRIN, Hlagasm de Zoolog. t832, Ois. PI. 4; Raap de Goede Hoop. -f-}- Rostra versus apicem semel tantum emarginato. [Tarsi scu- tellis conjluentibns, vix dislinolis aut scuto cantinuo antice ob- iecti. Cauda toiwtdata.) Pycnouotiis auct. [Brachypns, Ilaemntornis SWAINS.) Sp. Pycnonotus jocosus, Lanius jocosus i., ifiiss. Ornith. lU Pl. 21, fig. 2, BüFF. PI. enl. 508, sonner. Poy. aux Ind. ar- PI. 93 (lig. inala), dixon Pag. aut. du Monde Pl. 21; Cliina en Indlë. (Deze soort sebijnt Ixos pyrrhotis \aa HOBGSON te zijn; ecne andere, zeer gelijke soort is kleiner en treeft een geelachtig achterlijfi Pycnonotus jocosus bltTh, bonap.) Van boven zijn deze Iweesoorlen rosaclilig bruin, van onderen wit; zij hebben cene roode vlek onder de oogen, bet boofd gekuifd; — Pycnonotus caf er i., briss. Ornilh.Wf Pl. 20, lig. 2, BOFF. W. e«l. 5G3, lig. 1 ; Zuid-Afrika. Bij deze soorten zijn de dekvederen onder den grond van den staart rood; bij andere soorten geel. Pycnonotus melonocephalus, Lanius melanocephaluS CM., Ixos airiceps TEMM. P/. col. 147 ; geelgroen met glanzend zwarten kop, van de Sunda-eilanden, enz. Spasornis milii (^), Vanga vieill., gbay. Hostrum niC' diocre, rectum, compressum, allius quam latius, validm»' culminc obtuso, carinato, apice curvalo ; utraqne maxül® versus apicem emarginata. Angulus oris vibrissis munituS' Nares laterales, basales, rotundatae, plumulis semiteclac- Tarsi medio digito longiores, antice scutellati. Alae reioi' gibus quarla, quinta et sexta subaequalibus, omnium loo' gissimis, Cauda longiuscula, gradala. Sp. Spasornis curviroslris, Lanius curvirosiris 1., briss. Orni^^'' II, Pl. 10, lig. 1, BDFF. Pt. ent. 228; Madagaskar. Deze vogel lijkt in bet klein naar sommige soorten van Rarita, b. v. (“') Van triraw, aftrekken, verscheuren , CL, XVI. AVES. 788 vnrin (Cracticus) hl. 740, maar ondersclicidt ïieli cclilur rreds bij den eersten opslag door den ronden vorm der neusgaten. Lanitis i. (exclusis quibusdain speciebus.) Roslruni me- diocre aut breve, validum, conipressuin, altius quam la- lius, plerumque curvalum, denle utrinque versus apicem instrucUun. Nares ad basin rostri aut paulio ante basin sitae, saepe vibrissis leclae. Tarsi medio digilo longiores, amice scutellali. Alae mediocres, prima remige brevi, terlia et quarta plerumque subaequalibus, omnium longissiiwis. Cauda iongiusciila aut mediocris. Falcunculm VJEILL, Rostrum breve, incurvum, valde coin- pressutn, carina inter plumas frontis producta. Alae remi- gibus quarta et quiuta omnium longissimis, Cauda aequalis aut suberaarginata. Tarsi mediocres. S|i. Lanius frontatus liTH., TEMM. PI- col- 77, CDV. R, ani,, éd. ill., OU. Pi. 16. lig, 1; Australië; van de grootte van Lanius collurio, en bijkans eveneens gekleurd als Parus major. De vederen - op den kop vormen eene kuif. Prionops vieill. Rostrum curvatum, mediocre. Plumae capitis erectae in cristam compressam, siipra rostri basin produclam. Alae longae, remigibus quarta, quinta et sexta subaequalibus, quinta omnium longissima. Cauda longiu- scula, rotnndala. Sp. Lanius plumalus sHAW, Prionops Geoffroyi, vieiil. Gal. PI. 142, lESS. Ornith. Pl. 44, fig. 1, SWAINS. Birds of JV. Afr. I, Pl. 26; Senegal; wit, de vleugels en staart ïwart, inct eene witte streep op de vleugels; een naakte kring om de oogen, de pooten bleek geel (bij de overige soorten dezer familie zijn zij gewoonlijk *wart even als de bek). — Lanius poliocephalus, Prionops cri- ctatus RÜPP. enz. Lanius auct. Rostrum curvalum. Alae remigibus lertia ct quarta subaequalibus, omnium longissimis. Cauda lon- giuscula, rotundata aut cuneata. Sp. Lanius excubitor i., t) Or7iith. ^1' 45, fig, 1, NACM. ïaf. 49; la pie-grièche commune, der graue ^f'ürger, de uiachter, negendooder, hlapekster, van boven grijs, ''an onderen wit, het midden van den staart, de vleugels en eene '■•reep aan weÊrszijden van den bek over de oogcii zwart ; — Lanius ^allurio L. f, BOPr. Pl. enl. 31, fig. 1 2 rj", NACM. Taf. .72; 790 CL. XVI. AVES. der rothrUckiye If'iirger, de graauwe klauwier { ile mg cn vleu- gels kaneelbruin, de kop bij bet mannetje grijs, de derde slagpen de langste, enz. De meeste soorten zijn in Europa trekvogels. Deze vogels zijn zeer roofziicbtig; zij voeden zich van kevers, sprinkhanen enz , ook van kleine vogels en muizen, en klemmen hunne prooi tusseben takken vast of hechten die, vooral de insekten, aan spitse doornen. Zij bouwen tamelijk kunstige nesten, cn leggen van 5 lot 7 geelwitte of lichtgroene eijcren, welke, vooral aan liet stompe einde, donkere vlekken hebben. Telephorus swains. Rostrum mediocre aul capite paullo longius, valdo compressum, incurvum, culmine inter fronlis plumas producto. Alae breves, remigibus quarta et quinta omnium long'issirais. Cauda lala, gradata, luuga. Sp. Lanius erythropierus sffAW, BCIP. PI. ent. 479, fig. 1? Tcliagra LEVAIll., Senegal; — Lanius cucuUattts temm., SDSEMint Vög. Europa's 11, tab. 17, fig. 2, Spanje enz. (Dit oudorgeslacbt is door zijne vleugels enz. meer afw-ijkendc van den typus der Lanü dan de overigen. Hieraan sluit zich liet volgende geslacht aan, dat zeer lang tarsen heeft.) Malaconotus swalns., Laniarius vieiu., bonap. Rostrum mediocre aut capito brevius, valde compressum, culmine subincurvo, apice curvalo, supra maxillam inferiorem bre- viorem producto. Tarsi longi. Alae remigibus quarta, quinta et sexta omnium longissimis. Cauda plerumque longa, rotundata. Sp. Malttconoius harbaruSf Lanius harharus I., büff. PI, enl^ 5C, SWAINS. Eirds of W. Afr. I, Pl. 24, Senegal ; ~ Malaconotus torquatus, Lanius guUuralis dadd., Dkt, univ. d’Hist. nat., Ois. Pl. 2 A, fig. 2; Zuid" Afrika enz. Subgen. Dryoscopus boie, bonap. Sp. Malaconotus moUissiiatis SWAINS., Lanius gambensis iichtenst., swains. Birds of W. Aff- I, Pl. 23 etc. Ann, Lanius bicolor. L., bdff. Pl. enl. 298, fig. 1, vix hujus generis, differt cauda breviori et remigibus tertia et quarta snbae- qualibus, omnium longissimis. Pachycephala swains. Rostrum medioere aut breve, craS' sum, culmine incurvo, versus apicem compressum, eniar- ginatum. Vibrissae ad angulum oris. Tarsi longiorcs, antie® scutulati. Alae remigibus quarta et quinta omnium gissimis. Cauda acqualis aut subrotuiulata. CL. XVf. AVES. 79! Sj). PuchyceplKda pectorulis, Muscioapa pectoralis lATB., Pa- chycephala fuaca vlG. el llORSF.) Liiin, XV^ p, 240 ; vau Australië, gelijk de meeste soorten , waarvan men af l)celdiiigen vinden kan in GOClD's Birds of Australia. Ook op de Moluksclie eilanden komen een paar soorten voor. Suhgen. Eopsaltria SWAINS. Rostrum mediocre, ad apieem abrupte eurvatum. Sp, Pachycephala auslralis vig. et HOnsF., MoUwilla auslralis tiin., WHITE New South fVal. Pl. 28, p. 239. IJijlolerpe caban., Hylocharis boie. Rostrum breve, ad latera inflatuiu. Alae retnigibus quinta et sexta omnium longissimis. Sp. Pachycephala philomela Mus. L B. ; Borneo, Java; — r- Pa-* chycephala orpheus JARBIKE Contribiitiovs lo 0/Wt/i. 1849, Pk 37 'J'imor. Plererythrius striCkl. , Pleruthius swains. , Allotrius MÜLL. Rostrum breve, apice incurvo, hamato. Nares basales, in fossa sitae, perviae. Vibrissae ad basin rostri. Tarsi longi, caligati aut obscure sculellati. Alae reniigibus tertia, quarla et quinta omnium longissimis Canda brevis, gradata. Sp, Plererythrius Jlavipennis^ Allotrius flaviscapis TEMM. PI. col. 589, fig. 1, Java; — Plererythrius aenobarhus, Allotrius aetioharbus TEMM. ib. fig. 2 enz. Pardalolus vieili., temm, (An hiijus loei?) Rostrum breve, basi dilatalum, versus apieem compressum, emar- ginalum, culmine dislincto, inenrvo. Nares basales, laterales, parvae, membrana cinctae. Pedes graciles ; larsus digito medio longior, anlice scutellis transversis obteclus. Alae reniigibus primi ordinis novem, tribus primis subaequalibus, secunda omnium longissima. Cauda brevi.s, lala, aequalis. Sp. Pardalotus punclatus, Pipra punctata lATH., TEMM. PI, col. 78, ccv. R. atii., éd. ilU, Ois. PI. 16. fig. 2;— Pardalotus ornatus temm., Pipra striata LATD., TEMM. PI, col 394, fig. 1; deze soorten zijn, gelijk de meeste overige, uit Nicuw-llolland ; men kent ook eene soort van Timor. Vireo vieill. Rostrum breve aut mediocre, validum, Culmine carinato, subincurvo, ad apieem emarginalurn, compressum. Vibrissae breves ad angulum oris. iNares 792 CL. XVI. AVES. basalcs iu fossa sitac. Eciles breviusculi : larsus cligiio medio longior, anticc sculis Iransversis lectus. Alae renii- gibus prinii ordinis aut decem, prima brevissima, aut noveni (remigibus in bis secunda et tertia, in illis terlia et cpiarla omnium longissimis). Cauda aequalis aut subemarginala. «) Ileinigibas primi ordinis novem. {Vireosyhia bonap., Phyllo- munes GABAS.) Alae reniige secunda (quae in aliis terlia) omnium longissima. Sp. Vireo olivaceus siEili., Muscicapa olivacea l., wits. Am. Orvith. PI. 12, fig. 3; gemeen in de bosschen van Ploord-Aracrilta. Vireo virescens VIEIII., GRAï Gen. PI. LXV; zuidwesten van Noord - Amerika, Guyana. h) Remigibus primi ordinis decem. {Vireo bonap.) Sp. Vireo noveboracensis, Muscicapa noveboracensis CM., wits. Amer. Ornith. PI. 18, fig. 6 ; — Vireo solitarius yibiii., wris- ib. PI. 17, fig. G enz. Ocypterus crv., Artamus vieill., ghaï. Rostrum breve aut vi.x capitc breviiis, incurvum, culmine rotundalo. Nares basales. Tarsi validi, vi.x digito medio breviores. Digiti validi, breves, unguibus incurvis, compressis, acutis. Alae longae, remige prima minima, secunda omnium longis- sima. Gauda aequalis, mediocris aut breviuscula. Sp. Ocypterus albovittatus cdv., Turdus sordidus lATB. (et tenebrosus ejusd.) cov. R. ani. PI. 3, f, G, lESS. Ornilb. PI. 44, fig. 2; Australië; — Ocypterus leucorhynebus, Lanius leucorhyn' chus CM., BDFF. PI. ent. 9, fig. 1, Java, Celebes, enz. Vergelijk over dit geslacht vaienciennes, Observ. sur Ie genre des Latigrmjens, Mém. du Mus. VI. 1820, p. 20 — 27, Pl, 7 — 9. Het wordt door CABANis bij Oriolits geplaatst, en schijnt tusschen dat geslacht en Latiius (en Hirundo?) eenigzins in bet midden te staan. Familia L. (CCCXIX.) Chelidones {Hirundinidao geaï}- Alae longae, acutae, remigibus primi ordinis in aliis novem, in aliis decem. Tectrices alarum plerumque breves. Tarsi breves, antice sculis transversis oblecti, saepe hirsuli. Ro- strum breve, basi latum, depressum, apice integrum, com- pressum, incurvum. Rictus oris in parte plumosa capili^ usque sub oculos productus. De zwaluwachlige vogels hebben bijzonder lange, spits® CL. XVI. AVES. 795 vleugels en vliegen ook zeer snel en lang aclilerecn, om onder het vliegen de inseklen op te vangen, vva.arinede zij zich voeden. Hiertoe kan ook de bek zeer wijd geopend worden, welks hoornaclilig gedeelte buitengewoon kort is. Zij nestelen meest gezellig bijeen en leggen van vier tol zes eijeren. In onze streken zijn alle soorten dezer familie trekvogels. Men kan deze familie in twee afdeelingen splitsen, welke door linpsaeüS beiden onder zijn geslacht Hirundo vereenigd waren, maar, bij groote overeenkoms', toch ook tevens zoozeer van elkander afwijken, dat de meeste nieuwere schrijvers daaruit aanleiding gevonden hebben, om ze ver van elkander te verwijderen. Slechts de eerste afdee- ling heeft afzonderlijke zangspieren, zoo als bij de overige zangvogels voorkomen. Sectio 1. Hirmdininao. Alae remigibus pritni ordinis iiovem, prima omnium longissima; remiges secundi ordinis •tiediocres, tectricihus brevibus tantum ad basiii absconditae. Reclrices duodectin. Hirundo i. (pro parte (*) ). Cliaractcres sectionis. Üigili aniici tres, medius laleralibus mullo longior. Ungucs aculi, compressi, graciles. Cauda plerumque forficala. a) Tarsis nudis, *) Rostra validiori, culmine iiicurvo. Progne BOIE, Cecropia rEss. (Species ornnes .4mcncanae). Sp. Hirundo purpurea L. (ct H. Sutris cjusd.) BCrr. PI, enl. 722, wils. Amer. Ornith. 2, Pl. 39, lig. 2, 3; in Noord- cn Zuid- Amcrika; — Hirundo chrdibaea GM., BDïr. PU enl, 515, lig. 2. *') Rostra debili, depresso, baai latissimo. (iojyle BOIE, Bihlis LESS., add. Herse pro parte. Alac cauda lon- giores. Cauda cmarginata, aut suhaeipnalis. Sp. Hirundo riparia 1, Bcrr. PI, enl, 543, lig. 2, madm. Taf. 146, lig. 3, 4; — Hirundo tapera l., BRissON Ornith, II, Pl. 45, f. 3; Zuid-Amerika enz. Hirundo, {^Cecropia BOlE, Athicora boie, grat). Cauda forficala, reclricibus extimis interdum praelongis. Sp. Hirundo rustica l. f, aoi'r. PI. enl, 543, lig. 1, kadm. Taf. I45j fig. 1 ; de huiszwaliiw , die Rauohschwalbe ! clc grootste (*) Hirundo apus, Hir- melba en Hir. esculenta i., bcliooren tot ^'VPeelus; Hirttndo pratincola 1. is Glureola, zie boven bl. 653. 794 CL. XVI. AVES. inlandsclie soort; van boven blaauwachtig swart, ile keel ros, de liriik vit, eene witte vlek op elk der staartveren aan de binnenzijde, met uitzondering der twee binnenste, die ongevlekt zijn. 2ij nestelt liefst in koestallen. — Hintndo senegrtlensis l., bdff. PI. enl. 310, SWAINS. Birds of W. AJr. 1, Tab. 6; de grootste soort, van boven glinsterend zwart, op den buik en achter op den rug ros- kleurig enz. b) Tarsis digilisque hirsulis. Chelidon BOIE. (Cauda forficata, rectricibus sensim versus intiinas dccresccntibus, exlimis mediocribus). Sp. llirundo urbica 1. j, BüPF. PI. enl. 542, f. 2, t£ss. Oniith. I’l. 34, lig. 2, NADM. Taf. 145, f. 2; de boerenatoaluiv, die Hnus~ sehwalbe, l’hirondelle de fenètre; van boven zwart, van onderen, gelijk ook op den stuit, wit; de pooten en vingers met witte veêrtjes )>egroeid ; deze soort houwt een nest van klei buiten aan de muren, voert het van binnen met vederen, en legt van vier lot zes witte eijeren. Eene andere soort, llirundo dasypus temji., is op Borneo ge* vonden . Sectio II. Cypselinae. Alae remigibus pritni ordinis decem, aut duabus primis remigibus subaequaiibus, omnium longissimis, aut secunda primam (rarius prima secundam) superante. Remiges secundi ordinis breves, tectricibus fere ad apicem usque abscondilae. Cauda rectricibus decem, Cypselus ili.io. (Ciiaracteres sectionis). Rostrum breve, culmine (lislinclo, iricurvo. Pedes breves. (Digiti fereacqua- les, tres antici e tribus phalangibus compositi.) Alae Ion- gissiinac, remigibus angustis. Callooalia cnAï. Digiti tres antrorsum spectantes, hallu* postrorsum. Alae remige secunda omnium longissiiua- Cauda mediocris, aeqiinlis aut subemarginala. Sp. Cypselus esculentus, llirundo eseulenta l., BRISS. Ornidn II, Tab. 4e, lig. 2, Amboina; — ypselus nidificus, llirundo nidifica LATB., llirundo f udphaga Ceylon, Borneo, Suniatr» enz. Soorten, wier nestjes geleiaebtig en eetbaar zijn. Vci'geliji' V. SCBEERBBAND iii Arcti. /. Baturgesch. 1340, S. 393 Cypselus ILLIG., CKAT el recent. Tarsi hirsuti. llallu* antrorsum versus (pedes adharaantes) aut versalilis. Ala® romige secunda omnium longissiina, in aliis duabus prim'® subaequaiibus. Cauda forficata. CL. XVI. AVES. 79S Sjj. Cypselus iiiuraritts TEMM., Hirnndo A/ms i. -j-, Ktt.Pl.enl. 542, fig. 1, LESS. Ornilh. PI. 34, fig. 1, nacm. Taf. 147, Cg. 2; Ie martinet, die Thurmschwalbe S liruinnvart, niet ivitle keel; Kuropa, Koord- Afrika ; — Cypselus olpinitsTü-MM.f Ilirujido melba L.., viEUt. Gal. PI. 121, NADH. Taf. 147, fig. 1; Ziiid-Europa, Afrika tot aan de Kaap; grooter, grijsbruin, niet wille keel en achterlijf. Cppselus cayennensis, Uinmdo cayennensis GM , BDPf. Pl.enl, 725, fig. 2; bij deze Zuid-Amerikaansclie soort zijn niet slechts de tarsen, maar zelfs de vingers geheel bevederd; cabakis vormt daaruit zijn geslacht Fanyptila. AcanthylHs boie, Pallene less., Hemiprocne kitzscii. Digiti Iresantici; hallux posticus. Tarsi midi. Cauda aequalis, Lrevis, reclricibus apice nudis, pungenlibus aul acuminatis. Sp. Acanihyllis senex, Cypselus senex temm. PI. col. 897; Brazilië ; bruin met grijzen kop, de staartpennen spits uitloopcnde, maar niet met uitstekende scliaftpunten ; de tweede slagpen de langste, de eerste korter dan de derde. Bij de overige soorten loopen de schaften der staartpennen in spitse puntjes uil; de eerste slagpen is de langste üf althans langer dan de derde. Sp. Acaiilbyllis peins- gia, Uinmdo pelasgia l., wits. Am. Orn. PI. 39, fig. 1 ; — AcanthylHs coUaris., Uirundo rdbicollis viElll. Gal. PI. 120, PI. col. 195; AcanthylHs spinicauda, Cypselus spimaaudatus imti., BDFF. PI. enl. 72G. fig. 1 . Dendrochelidon boie (Macroplerus s. Macroptoryx swms. , Palleslre less.) Digili tres anlici ; hallux posticus. Tarsi l. 11, fig. 3 h mila7i, der Milatt, die Gabelweike^ de xeouw (welke riaam ok Circus ritfus draagt); ccne over een groot gedeelte van Europa verspreide soort, bij ons slechts in de landprovinciën waargenomen: rosaclifig bruin, de poolen geel. — Milvus uiger, Fitlco nier GJI , BtTF. PI. enl. 472 eni. Elanus SAVIGNY. Tarsi brevissimi, squamis reticulati- Cauda longissiina. (Alae reraige secunda omnium Ion- gissiraa). Sp. Milvus rnelanopierus , Falou tnelanopierus sado. etc. Cdtieb plaatst in dit ondergeslacht ook Falco furcatus l., Milvus curoline-nsis rtMSS., inm . PI. e«f. 72, wiisON Amer. Ornitli. PI. 51, lig, 3, met leer sterk gevorkten staart, welke soort den typus van bel ondergeslacht Nauelenis vigors vormt. Hiertoe behoort ook ocne soort van Afrika Falco Riocouri viEitt., temm. PI. Col. 85. Ictinia TIEILL., CRAY. Sp. Milvus cenchris viEltl., Falco plumbeus GJI., ÏEMM. Pl- ooi. 180; — Falco mississippiensis Wits., Ictinia ophiophugu viElll., Gal. des Ois. PI. 17, wits, Am. Ornith, Pl. 2.5, fig. 1. Pernis cuv. Rostrum breve, incurvum, apice uncinalo, inargine ma,Yillac superioris sinualo, absque denle. Nares angustae, obliquae. Regio ante oculos ad basin rostri plu- mis brevibus, imbricatis, rigidis dense obsita. Alae reini- gibus secunda el sequenlibus tisque ad sexlara ante apicem inlus sinualis, quarla oinnimn longissima. Cauda longa, subrolundala. Tarsi anlice supra plumosi, infra reliculali. Sp. Pernis apivora CDV., Falco apivorus L. f, Borp. Pl. enl- 420, SAüM. Taf. 35, 30, SOSEM. Fög. Fur. Taf. 35; la bondrée, der Wespenbussard\ deie vogel maakt jagt op wespen en bijen ; de kleur biedt vele individuele verscheidenheden aan; men vindt lien* vooral in het Oostclijke en Zuidelijke gedeelte van Europa en in Oos- telijk Azië; in Duitschland is deze soort een trekvogel, die eerst laat in het voorjaar aankomt. Hij vertegenwoordigt den koekoek onder de valken. — ■ Pernis cristala CDT., Règne ani. Pl. 3, fig, 4, Falco ptilorliynchus temm. Pl. col. 44, DESMORs Pl. peint. Pl. 13, {Pernis torquata et rufacollis LESS.); Java, Sumalra. (Ook in de maag van deze soort heeft men vliesvleugelige insekten gevonden.) Anilot. Ilic inserenda subgenera Hyptiopus hoogs. ejnsd. antea), Lophoies i.esson, Avicida swains,, de quib"» CL. XVI AVES. 8oa Cf. CKAï Gener. of Birds I, 23. Maxilla superior dealibus diiobus parvis aule apicem. Sp. Periiis lophotes, Falco lophotes ccv., temm. PI. co(. 10 liab. in Ind. oriënt. Cymindis cuv. (et Iloslliramtts itss. !) Roslruin com- pressiim, arcuatum ; maxilla superior apice uncinalo, pro- duclo. Nares parvae, anguslae, basales. Alae longae, remigihus terlia et quarta omnium longissimis. Tarsi supra facie anteriori plumali. Digiti longi. -}• Cauda longa, rotundata. Tarsi breves. .Sp. Ctjmindie cayetinensis, Falco cnyennensis GJl., BOEF. PI. enl. 473, TEMM. PI. col. 201, 270; — Cymindis uncinatus, Falco uncinatus Itlic., Cymindis cuculoides SWAIKS., TEMM. PI. Col., 103, 104, 105. ■j-f Cauda aetjualisj mediocris. Tarsi clongati, anlice infra plumas sculellati . Sp. Cymindis liamuius, Falco hamalus Rosthramus niger lESS., TE.MM. Fl. col. Cl, 231, lAFSESN., GCÉR. Mdgus. de Zool. 1834. Pb 20. (Species omnes ex Amcr. mer.) Buteo liEciisT. Rostrum breve, incurvum, apice iiamato, niaxillae siiperioris margine sinualo. Nares ovales, trans- versae. Alae longae, remigihus terlia et qiiarla subaequa- libus, omnium longissimis. Cauda mediocris, acqualis aul subrolundala. Tarsi longi; digiti breves. Jfchihuieo brehm. Tarsi anlice ad digilorum bnsin usque pluraosü-hirsuti. Sp. Buteo lagopus, Falco lagopus BRDKNIcn f [Ornitholcgia borealis Hafniae 1764, 8®. p. 4), nadm, Taf. 34, sdsem. Vög. Eur. Taf. 34; uit bet noorden van Europa en Siberië; bexoekt de Ne- derlanden in bet najaar en blijft er dikwijls den gebeden winter over. Buteo Saticli Joliannis, Falco Sancli Jolianms GM., tvns. Am. Ornith. II, Tab. 53, f. 1,2, 83, (p. 54) f. 1, Fauna lor. Am., Birds. Pl. 28; van Noord-.4merika, met de vorige soort dikwerf verward. Bonaparte brengt tot deze soort ook Falco fer- rugineus llCDTENST., CRAY Gen. Tab. VI. Buteo BREHM. T.irsi aiitice scutellorum transversorum serie lecli. Sp. Bufeo vulgaris, bechst,, Falco hileo i. f, bdfp. Pl- enl. b19, NADM. Taf. 32, 83, SDSEM. Fög. Bar. Taf. 33: la luse cnm- 810 CL, XVJ. AVES. mune, der lüilusebussard, de luizert ; de pooten en wasbuid geel, de staart met ongeveer twaalf donkere banden, de hoofdkleur meest bruin, doch met zeer vele individuele verscheidenheid; deze valk eet mollen, muizen, ratten, kikvorschen enz., en is over een groot gedeelte van westelijk Europa verspreid. In Noord-Amerika vindt men verscheidene soorten van dit ondergcslacht. Asiur BECiisT. Roslruin breve, iricurvum, compressum ; niüxilla superior denle obsolete, rolundalo. Nares prope culmen rostri silae, ovales, obliquae aut borizonlaics. Alae reniige prima brevi, quarla, aut quarla et quinla ontnium longissimis. Cauda clongala, alarum apices lorige saperans, plerumqtie aequalis. Tarsi longi, anlice scit- tellati. Nüus cüv., Accipiter bbiss., gr.vy. Tarsi graciles, tanliiiii infra suffraginem phimosi, sciitis saepe obsoletis aut con- fliientibus. Sp. Asiur Nisus, Falco Nisus l. j-, BDFF. PI, enl. 412, 467, ^ KADM. Taf. 1 9, scrsE.M. Vog. Eur. Taf. 29 ; l’épervier, der Pinken- Ilabicht, der Sperber, de sperwer-, de iris en pooten geel; de horst en buik wit, met roodbruine, golfvormige d warsstrepen ; de oude vogels Van hoven blaauwaclitig grijs. Eene zeer verspreide soort van Europa, Noord-.Afrika en een gedeelte van Afrika. In alle werelddeelen vindt men eenige soorten van dezen vorm. Geranospiza kaüp, IscJmoscelis stricki.. Asiur DECHST. (et rocenlior.) Tarsi validiores, lertia fere parte superior! pliiinosi, Sp. Asiur palumharius EECBsT., Fnlco palumharius (et gentilis] 1. t, BDFF. PI. enl. 413 (461 et 423 jun.), nadm. Taf. 17, 18, sesEM. Vög. Eur. Taf. 28; l’nutour, der Hahicht, de hnrik. Ook van dezen vorm vindt men soorten in alle werelddeelen, vooral in Australië, waar onder anderen eone geheel witte soort wordt waar- genomen, die SAl. MUttER ook op Nieuw Guinea aantrof: Falco novae Hollandiae Git!., wbite View South IVales, PI. 35, p, 250. Annot. Hic inseraiitiir nonnulla recentioruin subgenera Melierax gkay, Asturina viell., kaüp etc , de quibus cf. GBAÏ Gen. of Birds I. Morphnus cuv. Thrasaëius grav, Jlarpyia crjv. Sp. Asiur hnrpyin, Vultvr hnrpyia l., Falco destructor DAPP-' CL. XVI. AVES. Sil CDT. li, ani. Pl. UI, fijf. 3, TEJIM. PI. col, 14, tESS. Oniilh. PI. 10. 11, fig. 1; meer dan drie voet groot; de bek zwart, de pootcn geel, ecne kuif van zwarte veren op liet acblerboofd, de rug en vleugel zwart, de buik en borst wil, een zwarte, smalle ring om den bals i in Zuid-Amerika. Circaëtus vtEiLi. Rostrum capite lirevius, curvalum ; inaxilla superior inargine sinualo, apice uncinalo. Nares obliquae aut longitudinaics, ovales. Alae remigibiis terlia el secunda suhaeqiialibus, omnium longissimis. Cauda longa, aeqiialis. Tarsi longi, infra suffraginem pluinosi, ceterum squamis hexagoni.s reliculali. Digiti reticulnti, siipra basin unguium sciitcllali, exlerni membrana juncii. Ungues incurvi, infra sulcali. Sp. Circaëtus gallirus^ Falco gallictts GW,, Aquila hrachydactylu ■WOLF, BDFF. IH. enl, 413, NADMAM» Taf. l-l, SCSEJI. Pcig. Eur., Taf. 35 a; Zuidelijk Europa, Egypte, Arabië; — Circaétus cinoreus ■viElil., funereus RüPPEtl., viEltl. Gal. PI. 12, niiPrEll. Faun. Ahyss. Tab. 14; — Crcaé'lus holospilus[Buteo holospilas ^iGORS), GRAT Geiler. Tab. VII. I)ctc vogels worden door sommige scbrijvers bij het geslacht Buleo geplaatst, waarmede zij cenige analogie hebben. Spilornis GRAT, KABP. Sp. Falco hacha BAUD., Falco alhidus ccv,, TEJIJI. Pl. col. 13. Herpetotheres VIEILL. Sp. Circaëtus cacliinnans, Falco cachinnans L.. viElll. Gal. Pl. 19; — Circaëtus brachypterus [Micrastur grat), TEMM. Pl. col. 141, IIG. Gymnogemjs lesson, Polijloroïdcs (.') smith, gray. Poliornis, kaüp, gray. Tai.si antice serie squainarum ma- jorum s, parvorum scutoruni tccti. Cauda rotundata. Alae fere ad apiceni cnudae perlinentcs. Sp. Circaëtus liventer, Falco licenter'iMW., Pl. col. 438; linior; Circaëtus poliogeiiys, Falco pohoyeuys temh. Pl, col. 325; uitbet oostelijk gedeelte van Azië, ook op Japan. Aqtiila BRISS., cdv. Rostrum capite brevius aut mediocre, curvatum (basi rectum, versus apicem arcuatim deflexum). Maxilla superior margine sinuato. Nares obliquae, oblongae. ^lae remigibus quarla et quinla subaequalibus, omnium longissimis. Cauda mediocris aut longa, gradata aut rotun- '*ata. Tarsi longi, ad digitos usque bir.suti. Digiti squamis 812 CL. XVI. AVES. reliculali, supra unguiurn basin sciilellali, exleroi basi mom* brana alügali. Sp. Aquila chrysuelos ODv., Falco fiilviis el Falco chrysaëtos L. -f, BCFr. /‘l. enl. 409, 410, nadm. Taf. 8, 9, SDSEM. Vög. Eur. Taf. IG, 17, CDV. K. ani.^ ed. ÜL, Ois, PI iO,L 2 ; l’aiyle cotnmun, l'nigle roynl, der Stein-Adler, de gewo7ie arend ^ lengte tot 3 voet, vlugt i voet; de liek blaauwxwart, wasliuiil en vingers geel, de vederen bniin, acbler in den nek rosacbtig, de staart langer dan de vedcrspilsen. Dere soorl komt in lïnropa, Noordelijk Aiië 'en Noord- Amerika voor; zij is in ons vaderland sicebts enkele malen gezien. Aquda imperialis, Falco imperialis BECBSI., Aquila heliaca saticnt, temm. pi. col. 151, 152, madm. Taf. 6, 7, scse.ii. Vüg. Fttr. 44, 45; bij deze sjort steken de vleugelspitsen over den staart uit; men vindt baar op bosebrijke bergen van Duitscbland, doch vooral in Hongarije en Dalmatië en ook in Kgjple. Subgen. OnychaéCus kade. Digitus eïterims abbreviatus; internus medio aequalis, nngue longo, rcctiusculo. Sj). Aquila malayeusis. TESiBi. PI. Col. 117, Java, .Sumatra. Ilaliaëius svviGXT. Tarsi infra suffraginem plumosi, parlc infera ut et tligiti antice scutellis transversis tecti. Digiti basi taulum reliculali, externi nicmbrana non conjuncli. (Reliqiii characlcres fere generis supciioris.) .Sp. Huliaétus ossifragus, Falco ossi/ragus i. et Vultur albi- cilla 1. t, bdff. pi. eul. 112, 415, Nadm. Taf. 12. 13, iesson Och. pi. 8, fig. 2; l'orfraye, Ie pygargue, der See.Adler, de zee- arend, mtkoppige arend, witstaan ; de bek bij de jongen zwart, b,j de ouden lichtgeel, de vingers geel; de oude vogels bruinaeblig grijs, kop en bals met een’ lichter tint, de staart wit; de jongen brumgevlekt, lengte^ 2| voet, vlugt 7 voet; in geheel Noordelijk Europa, vooral ’s winters langs onze zeekusten, trekt bij strenge winters dieper landwaarts in, voedt zich van viseb, ook van kleine zoogdieren, hazen, enz, — //aliaëfus cocifer, Falco eocifer dadd , DESMORS PI. peint. 8, Zuid-Afrika enz. Thalassaëtus KAOP. Nares anguslae. Tarsi validi, crasri, reticulali, stipra digitos scntellati. .Sp. llaltaelus pelayicus, Aquila pelagica PAll., Zooqr. RossO' astaU Fase. 3, PI. col. 489. Uelotarsus smitii, Theralopitis less. ' .Sp. Ilelotaisus ecaudatus, lalco ecaudalus vieill. (.Species ime CL. XVI. AVES. Sii) U5(jue cognita unica, cx Africa, Cauda brevissima. Tursi icticulati, squamis ovalibus, irregularibiis, protuberaiitibus. Genus inlcr Ciicac- tum ct Haliaëtiim medium.) Pandion savigny. Roslrum capite Lrevius, curvalum, öpice produclo, uncinato, marginc sinuato. Karos inclina- lae, fere Iransversae. Alae longae, ad caudae fere ilnem produclae, remigibus seciinda et lerlia omnium iongissimis. Cauda mediocris, snbaequalis. Tarsi reliculali. Digilus ex- lernus versalilis. Ungues incurvi, magni, fere somicii'ciilares, infra rolundali, nee sulcali. Sp. Pandion haliaëtus, Falco hnliaê'us l. -f-, Eniss. Ornilh. I, PI. 34, Bcrr, PL enl, 414, kacm. Taf. IG, stjsem. Vogel Eur. Taf. 24 : Ie balbnsurd, der Fluss-Adler, de visch-arend. Deze suoit Toedt zicli van zoctwalerviscli en wordt in Europa, Arabië, Egypte enz. aangelroffen. Of de Noord-Ameriliaansebe vischarend {Falco carolinensis GM., wus. Am. Orn, ll,i. 103, Tab. 37. fig. 1, VlEItl. Gal, P], II) soortelijlc ondersebeiden is, moet nog nader onderzocht worden. Scelegei. vereenigt beiden met Pandion leuco- cephalus GOUlD, uit Nicuw-llolland, onder eene soort. — Pandion humilis s. MiillER ct schieg. Verhand, over de nat. Gesch. der Eederl, Overzeesche bezittingen, Aves Tab. 6 ; Sumatra, Malakka. Deze soort, gelijk eene andere uit de Oost-lndië, die volgen.s müiler vooral op Bornco voorkomt, Falco ichthyaétus HORsF., onderscheidt zich door cenige kenmerken der structuur van Pandion haliaëtus. Vergelijk MiillER en scniEGEt t. a. p. Potyborus vieiil. (Caracara azaba, cüv.) Rostrum capite ^'revius, compressum, curvalum; niaxilla superior margine sinuato aut dente obtiiso, rotundalo instrucla. Cera magna ; Dares ad marginem anteriorem ceromalis prope culmen silae. Alae longae, tertia, aut terlia et qiiarta remigibus omnium Iongissimis. Cauda longa tuit mediocris, rolundala, *3ta. Tarsi longi, reliculati, anlice scutellis paribus, infra supra digilorum bases simplici serie scutellorum lec'i. ^igiti antice sculis transversis tecti; ungues mediocres, modice curvi. Regio circa rostri basin et oculos nndiu- *cula, plumis setaceis sparsis tecla. Sp. Polyborus vulgarh VlEIll,, Falco brasiliensis GM., vlElll Gok PI, 7; in Zuid-Amerika zeer taliijk, 814 CL. XVI, AVES. Subgen. Ihycler VI£ILL. (et Mileago sril). Sj). Polyburus ajuiliiius, Ibycter leucogaster ïiïiiL., Falco aquilimis GJi., Nltf. PI, enl.il't civi. Alle soorten van Zuid-Amerika, behalve eenc van Nieuvv-Holland en andere eilanden van de Zuidzee: Polyboriis leucurus, Falco leucurus Lath., gm. Fedeo Zeelandiuf lEjiM. PI. col. 192, 224. — Deze vojels maken den overgang van Circactus tot de volgende familie, Gijpogerunus iluü., Serpentarius ciiv. Hosirum capitc !)reviiis, curvalmn, versus apicem compressum, aduncum. Nares lalerales, obliquae, fere verlicales, ad marginetn an- lictini ceroinalis siiae. Kegio orliilalis caiva ; capiit plumis arde lectum. 'larsi clongati, graciles, digilo medio plus duplo longiores, anlice et postice serie sculorum trans- versorum lecti. iJigiii lireves, externi membrana ad basin conjuncti, liailu.x parvus, apice taiilum insistens. Alae elon- galae, lemige terlia, quarta et quinla subaequalibus, om- nium longissiiiiis. Cauda gradata, rcciricibiis duabus inter- mediis longissimis Sj). Gypogerniius serpenturius ntlG., Falco serpentarius GM., Serpenlarius reptilivorus daud., grat, buff. PI. enl. ï21,a. VOS- SIAER, Beschrijv, van eeiien Af riknanseben roofvogel, Sagitlarius genaamd-, Amslerd. 1760 (met eene geld. afb.), less. Ornilh. Pb 3, lig. 2, cuÊRi.v Iconogr., Ois. PI. 3, fig. 4 5 bet was en de kale plek oni de oogen geel, — Pi od/omus methodi Mammalium, Inaug. Disput, i^raeside G. c. respondente 3. wolirEB ïubingac 1780 4o.; — r. boddaert ^lenoltus animalium Vol. I. sistens quadrupedia. Roterodami 1784, lii.icERl Prodromus systemalis Mammalium et Avium. Be- folinilBli; — A. G. DESMAREST, Mammalogie {Encycl. méthod.) Paris ^820, 4'».; — j. B. FiscHER SijHopsis Mammalium Stullgardiae 1 829, ® • {Addenda, Emendanda et Index ihid 1830). ('') Deze eenige uitzondering is liet eerst opgemerkt door wiedesiann “0 door noDssÉAD, prosector aan het Museum van den Plantentuin te- zie Ann. du Mus, V, 1804, p. 201. Bradypus torquntus \iQQÏt kalswervcls; Bradypus didactylus het gewone getal (7). Omdat men 820 ZOOGDIEREN. australis zijn cr gewoonlijk zes. De lengte van den hals hangt gevolgelijk niet af van het aantal zijner wervels {* *). Bij de gehoefde dieren staat de lengte van den hals i» verhouding lot de lengte der voorpooten (-[-). Er zijn veelal dertien rugwervels aanwezig, zoo als bij de meeste herkaauwende dieren, en vele knaagdieren, hij de meeste soorten van het geslacht Felis, hij den hond, den vos enz. ; slechts zelden minder dan twaalf (elf hij enkele vleder- muizen en hij soorten van Dasypus ; bij ééne soort van dit geslacht volgens cuviek slechts tien, hetgeen een eenigc uitzondering schijnt Ie zijn). Even zeldzaam is hel bijkans, dal er meer dan vijftien aanwezig zijn; aclillien heeft liet paard, de rhinocerossen negentien of twintig, de olifanten ne- gentien lol cen-en-twinlig en de drievingerige luijaard 25 of24. welk getal hel grootste is, dat men bij deze klasse waarneemt. Het meest gewoon getal der lenden wervels schijnt zes of zeven te zijn ; slechts bij enkele (liet geslacht Slenops) acht of negen ; bij velen zijn er vijf, gelijk bij den mensch ; slechis zeer zeldzaam zijn er minder dan vier; bij den Iwee- vingerigen miereneter, den Iweevingerigen luijaard en het vogelbekdier slechts twee. Het aantal wervels van hel hei- ligbeen is gewoonlijk vier, doch verschilt van een lol ue- .gen. Bij geene afdeeling der wervelkolom is het aantal der zamenstellende wervels aan grooter afwisseling onderwor- pen dan bij den staart, waar het van 4 tot 4G verschilt- aan de twee onderste Iialswcrvels van Brttdypus h idaciijlus sporen vao ribben vindt (zie in. BElL Transact, oj the Zool. Soc.l, p. 113), zij” deze wervels nog geene rugwervels te noemen. (De dwarse uitsteeksels van alle halswervelcn bij de zoogdieren en Ook bij den menseb liebbef in den voeislen wortel een ribrudiment). (*) De hals maakt bij den menseb nagenoeg % uit van de lengt® der geheelc wervelkolom ; bij de girafle 'l,. (f) De olifant maakt op dien regel eene merkwaardige uitzonderingj en de snuit, die den dienst eener band vervult (arisioteies anim. Lib. II, cap. 1), vergoedt bier bet gemis van een’ langen hals- die den zwaren klomp van bet hoofd moeijelijk zou kunnen droge®' Vorg CICERO, De natiiin Dear., T.ib, If, ca;!. .'iO. ZOOGDIEREN. sai Wi lualsle gclal komt hij de iangstaarligo voor, waar *^0 slaart nagenoeg driemaal de Icngle licefl van de overige "crvelkolom. De eerste halswervel heeft bij de zoogdieren steeds Dvee gewrichlshollen, ter opneming van de twee knob- ^*els, die (er zijde van liet achlerhoofdsgat aan den sche- iltd gevonden worden. Deze geleding van den schedel op den eersten lialswervel dient tol de vooro verbuiging en oplilüng van het hoofd ; tot het draaijen naar de regler- cn linkerzijde dient de geleding van den ringvormigen ocrslen halswervel op een vertikaal uitsteeksel aan hel ligchaam van den tweeden {epistropheus, dons epistrophei), hetwelk aan zijne voorzijde eene gladde gcledingsvlakte hezit. Bij deze beweging draait de eerste halswervel te gelijk met het hoofd om den tweeden. Bij de ware 'valvischachtigc dieren ontbreekt dit tandvormig uitsteeksel, hven gelijk bij de visschen het eerste gedeelte der wer- ''elkolom, zoo is ook bij do walvissclien de korte hals on- bewegelijk. Ook zijn bij velen de halswervelen zamen- ''ergroeid ; bij de dolfijnen zijn alleen de twee eerste halswervelen zarnengegroeid, en de bogen der vijf overige halswervels zijn bijkans zoo dun als papier. Bij de ge- hoefde dieren, de roofdieren, ja bijkans bij alle zoogdieren, "^ct uitzondering van den menscli en de vierhandigen, *'jn de twee eerste halswervels veel grooter dan de overi- gen; de eerste heeft breede, platte dwarse uitsteeksels, die de breedte van den schedel somwijlen overtreffen ; de tweede "'ervel is lang, en' zijn doornuilwas vormt eene kam- '’ortnig langwerpige plaat, die zich tot over den boog van *^6n eersten halswervel uilslrekt. Bij vele zoogdieren zijn doornuitwassen der halswervels slechts aan den Iwee- ^len en zevenden wervel duidelijk ontwikkeld. De doorn- 'hlwassen der rugwervels zijn daarentegen gewoonlijk vooral hij de gehoefde dieren. Aan deze uitsteeksels de halsband {ligamcnlun nuchae s. cervicalti) vastge- bociit, welke hij den meusch slechts in eene verdikte 822 ZOOGDIEREN. streng tier fascia mchalis Tertegeinvoordigd is. Deze band is bij het paard cn de herkaauwende dieren sterk ontwikkeld, en ontspringt reeds van de doornuilwassen der lendenwervels. Bij de roofdieren ontspringt die band alleen van de achterste halswervels en den eersten rug* wervel. Hij hecht zich naar voren aan het doornuitwas van den tweeden halswervel cn dikwerf ook aan den kam van het achterhoofdsbeen, boven het groote achterhoofds- gat (’). Het heiligbeen wijkt bij den rnensch naar ach- teren en maakt eenen hoek met de lenden wervels ; bij de overige zoogdieren ligt het daarentegen met de lendcn- wervels nagenoeg in dezelfde vlakte, en is ook smaller dan in het meuschelijk geraamte. Bij het rund (en de meeste overige herkaauwende dieren) vloeijen de doornuilwassen der wervels van het heiligbeen tot eenen kam te zamen, waardoor zich onder anderen het heiligbeen der runderen van dat des paards, waar deze doornuilwassen afgescheiden blijven, dadelijk onderscheidt. De laatste wervels van den staart hebben geene bogett meer ; hunne gedaante is die van de kootjes der vingers of van eenen dubbelen kegel, waarvan de toppen even als bij een’ zandlooper naar elkander gekeerd zijn. Bij vele, vooral bij langslaartige zoogdieren (b, v. Halmaturiis, Dasypus, Manis, 3Iyrmpf>physis pyroïdecu 55 854 ZOOGDIEREN. uit de processus clinoidei auleriores, de snebbe (rostrum) en de kleine vleugels. Uit dit voorste gedeelte des wigge- beens en uit bet voorhoofdsbeen of de twee voorhoofds- beenderen beslaat de derde schedelwervel. Wij moeten nog opmerken, dat de acbtcrste vleugels van hel wigge- been in den rnenschelijken schedel mei regt de groole vleugels (alae maynae) genoemd worden, maar bij vele zoogdieren, zoo als bij de herkaau wende en dikhuidige, kleiner zijn dan de voorste. Tusschen bot achterhoofdsbeen en den middelsten sche- del wervel ligt het slaapbeen, hetwelk uit drie deelen is zamengesteld, die bij vele zoogdieren van elkander afge- scheiden blijven; het rotsachlig, hel schubbig gedeelte en dat deel, hetgeen tot de trommelhoUe behoort, liet schubbig gedeelte is bij den mensch wel dienstbaar ter vorming van de onderste zijwanden van den schedel en vult de tusschen- ruimte aan tusschen de groots vleugels van het wiggebeen en het achterhoofdsbeen, maar bij vele zoogdieren is bet aandeel, dat hel aan die vorming heeft, veel geringer en het kan zelfs bij de herkaau wende dieren, waar bet op het wandbeen ligt, weggenomen worden, zonder dal daarom de schedel ophoudt gesloten te zijn. De binnenste oppervlakte van den schedel vertoont oti* eene holte, welke even als bij de vogels, geheel door de hersenen is opgevuld en dus bet afdruksel barer oppei' vlakte is. De bovenste wanden, die door hel voorhoofds- been en de wandbeenderen gevormd worden, zijn laniclij*^ glad, met uitzondering van de indruksels der hersen winding^f en de meer ziglbare groeven, welke uil de vaten en uit de>’ overlangschen boezem , eene met aderlijk bloed gevuld® ruimte, ontslaan zijn. De grondvlakte daarentegen is ongelijk en kan bij den mensch in drie streken verdeel^* worden. De achterste holte wordt door de kleine bers®' nen ingenomen, en is van voren door de kanten van h®^ rotsachlig gedeelte van het slaapbeen omschreven. middelste bolle strekt zich van daar lot de kleine vl®^' ZOOGDIEREN. 853 gt'Is van het wiggebcen uit; de voorste streek eindelijk 'igt op het zeef been en boven de oogkassen en is in het 'iiidden ingedrukt ; uil deze indrukking verheft zich een gedeelte van het zeefbeen en vormt een uitsteeksel, dat •Oen den hanekam (crisia galli) noemt. Deze drie streken liggen bij den mensch niet in dezelfde vlakte j de ach- terste is levens de laagste ; bij de zoogdieren liggen zij '«eer op dezelfde hoogte en zijn minder duidelijk v.an elkander gescheiden. Bij de meeste verscheurende dieren, l>ij het paard en eenige andere zoogdieren vindt men een beenig tentorium cerohelü. Bij vele zoogdieren is er Ijoven het inwendig gehoorgat (porus acusiieus inlernus) eene diepe blinde holte aanwezig, waarin een aanhangsel ^er kleine hersenen (flocculus) vervat is. Er zijn in den schedel vele gaten, vooral in het wigge- ®n slaapbeen. De meeste dienen om bloedvaten en zenu- 'ven door te laten ; slechts weinigen zijn overblijfsels ^ener onvolkomenc beenwording. De benamingen dezer gaten zijn, voor zoo ver zij in de ontleedkunde van hun- nen vorm bij den mensch ontleend zijn, bij de dieren niet altijd toepasselijk. Ook vloeijen sommige gaten hij de dieren ineen, die bij den mensch afgezonderd zijn; zoo 's er b. V. bij de knaagdieren en bij den Ilippopotnmits geen kanaal van de hoofdslagader (camlis caroticus) aan- "'ezig, maar loopt deze .slagader door het voorste gescheurde gat {fornmen lacerum anterms) (*). Het tweede gedeelte van het beenig hoofd beslaat uit de beenderen van het aangezigl, bij welke men het zeef- l^een, dat anders ook met regl lol de schedelbeenderen gerekend wordt, levens beschrijven kan. Het ploegbcen ’a eene drie- of vierhoekige, langwerpige beenplaat, welke ''eor de snebbe van het wiggebcen en boven het verhe- ■^elte gelegen is (f). Het zeefbeen is in deze klasse meer (*) CDVlEK, Lecou.i d’anat. comp. 11, p, 53. (t) Hot is liet ligcliaam van den vierden wervel van liet hoofd, vol- 836 ZOOGDIEREN. ontwikkeld dan bij de overige gewervelde dieren, en ver- dient hier alleen den naaui, dien het van zijne met galen doorboordo bovenvlakte (de zeefplaat) in de menschelijke ontleedkunde ontvangen heeft. Het is grooler, wanneer de oogkassen ver van elkander liggen, zoo als bij vele zoog- dieren, belrekkclijk kleiner dan bij den meusch, wanneer de oogen digt bijeen slaan, zoo als bij de apen. De gladde zijdelingsche plaat, die bij den mensch en de apen lol vorming van den binncnslen wand der oogkassen dient [lamina papyraeea), ontbreekt bij bijkans alle overige zoog- dieren. De neusbeenderen zijn groot bij de herkaan wende dieren, bij hel paard, hel zwijn, en vooral bij den rhino- ceros en bij de knaagdieren. Bij den rhinoceros dragen zij den hoorn, waardoor zich dit diergeslachl onderscheidt ; bij de tweehoornige soorten is de achterste op het voor- hoofdsbeen ingcplant. De neusbeenderen zijn zeer smal bij de vierhandige zoogdieren en vergroeijen bij vele soorten tot een enkel been ; dit is echter ook bij andere zoogdieren, waar zij grooler zijn, dikwerfhet geval. De onderste schelpsgewijze beentjes [conchae inferiores, ossa turbinata) schijnen bij alle zoogdieren aanwezig te zijn (’^). Bij de herkaauwende dieren vcrloonen zij zich als twee, van een horizontaal grondstuk uitgaande, de ecne naar boven, de andere gcns BOJANDS {Isis 1318, S. 501) en B. Owen (Uepoit of the Association 1846 p. 280, 281 en elders), liet zeefbeen is de wervel- hoog^, de neurapophyse van dezen Biechwirbel (bojancs) of rliinene^ phidischen boog. Wij hebben boven (blz. 186 en doorgaande) slechts drie schedelwervcls aangenomen, maar mcencn ecbfcr bij nader inzie'* liet aanwezig zijn van dezen vierden w ervel niet te kunnen onlkenne"- {*) Dat do walvischachtige dieren hierin geene uitzondering makel*' zoo als MECKEl meende {System der vergl. Aiiat. II, 2, S. 553) '• door latere onderzoekingen gebleken; bij de Dolfijnen vindt men tw® kleine beentjes aan den voorrand der ncusopeningen achter detussclien' kaaksbeenderen (sTASNlDS Lehrb. der vergl. Anat. S. 364); ook Balaenae heeft esCHRICIIT aan de conchae beantwoordende declcn S® vonden; Vniersucliimgen ueber die nordtschen fValllhiere, I.eip^ 1849, S. 12.5. ZOOGDIKREN. 857 benedenwaarts opgcroldo platen, die met vele gaatjes doorboord zijn. Bij de verscheurende dieren (zoo als men vooral bij Phoca, Lutra enz., zien kan), ook bij vele knaagdieren [Lepus, Sciurus, Gastor enz.) bestaan deze schelpswijze beentjes uit talrijke holle buisjes, die zich in vele fijne takjes verdoelen (^). De traanbeentjes liggen aan den buitenrand van het neusuitsleeksel der opper- kaaksbeenderen. Zij zijn gewoonlijk sterker ontwikkeld dan hij den mensch en brengen meer bij tot vorming van den binnenwand der oogholte, daar zij de plaats van het *eefbeen vervullen. Ook zijn zij hij de herkaauwende die- ■■en en bij sommige landelooze dieren (DoyjrpMS, J/j/rwieeo- phaga) in de aangezigtsvlakte zeer ontwikkeld, terwijl het oeusuitsteeksel der opperkaaksbeenderen niet tot de oog- holte opklimt; dit aangezigtsgedeelte heeft bij vele her- kaauwende dieren (b. v. bij de herten) eene diepe groeve, Waarin smeerkliercn liggen. De bovenkaak wordt vooral gevormd door de twee bovenkaaks- en de twee lusschen- kaaksbeenderen. Deze tiisschenkaaksbecnderen verschillen Van het enkelvoudige tiisschenkaaksbeen der vogels (zie hoven, bl. S57, S58) door het gemis van een neusuit- steeksel, hetwelk de uitwendige neusopening in twee ^ijdelingsche gaten verdeelt; de spina msalis i.s hiervan f^en spoor. Met de onderste gedeelten, die den voor- 'and van hel verhemelte vormen, raken de tusschen- kaaksbeenderen aan elkander; vele vleugelhandige zoog- dieren maken hierop eene uitzondering, waar daar ter plaatse eene ledige ruimte overblijft. Zeer dun is de voor- ‘’and van de lusschenkaaksbeenderen, wanneer de snijtanden daar ter plaatse ontbreken, zoo als bij Lemur ; groot en ®lerk zijn daarentegen de lusschenkaaksbeenderen bij de knaagdieren en den olifant. Bij vele soorten van zoogdie- ven vergroeijen in oude voorwerpen de lusschenkaaks- (*) (*) Vergelijk BAnwoOB’s System der vergt. Anat. u. Physiologie, ‘‘^’^rseizl voii wiEDEMANS, Borlin 1799, 1=. Tab. I, It, VIII enz. 858 ZOOGUIEUKN, beenderen, vooral aan de voorvlakte met de boveiikaaks- beenderen ; bij de menschelijke vrucht zijn zij slechts tot do vierde maand als afzonderlijke beciipunten aanwezig, terwijl na de geboorte niet dan aan het verhemelte sporen van oorspronkelijke afscheiding overig blijven. Tot deze beenderen behoort het gehemeltesgat (foramen palalinnm nnlerius s. incisivum), hetgeen bij de versoheureude, de herkaauwende en eenhoevige dieren dubbeld is. De boven- kaaksbeenderen zijn meer verlengd dan bij den mensch en hebben een breeder neusuitsteeksel. Bij de mieren- eters, de schubdieren en de ware walvischachlige dieren naderen deze beenderen lot dien buitengewoon langen vorm, welken wij vroeger bij de krokodillen opmerkten. De jukbeenderen loopen van het opperkaaksbeen naar het jukuitsteeksel van het slaapbecn ; bij den luijaard {Brady- pus) echter vereenigen zij zich inel dit laatste been niet, en onderscheiden zich daarenboven door een lang, plat, langs de buitenzijde der onderkaak afdalend en van onderen puntig uilloopend uitsteeksel. Bij de overige zoogdieren is het jukbeen daarentegen gewoonlijk met beide beenderen verbonden ; bij den Hippopotamus, de eenhoevige, her- kaauwende en vierhandige dieren is hel ook met een opklimmend uitsteeksel aan hel voorhoofdsbeen verbon- den j maar alleen bij de apen en bij den mensch verbindt het zich tevens met den grooten wiggebeensvl engel, en vormt daarmede eenen wand, waardoor de oogholte van de slaapgroeve wordt afgesloten, zoodat er alleen eene spleet overblijft (fissura spheno-niaxülaris s. orbitalis inferior)^ welke gevolgelijk bij de overige zoogdieren niet aanwezig is (®). De jukbeenderen schijnen bij Manis en eenig® (*) (*) HAllER kon dus te regt zeggen » Bomini major quatn ulli stiarum orhitae pars ossea est {Elem. Physiol. V, p. 343), beige®” BlDMENBAon verkeerd beeft opgevat, alsof dailer meende, dat de oog holte bij den mensch betrekkelijk bel grootste zou zijn. Hundh. vergl. Anal. 1824, S. 32. ZOOGDlEllEN. 839 inseklenelencle zoogiJieren (5ore;» , afwezig Ie zijn, en hoezeer bij de Monolremen de jukboog volko- men is, meent owen, dat deze hier alleen door het juk-uit- steeksel van het slaapbeen gevormd wordt, dat zich met de bovenkaak vereenigt. De gehemeltebeenderen, die tus- schen de opperkaaksbeendereu en vleugel wijze uitsteeksels van het wiggebeen gelegen zijn, hebben bij de meeste zoogdieren een langer horizontaal stuk, waardoor het ach- terste gedeelte van het harde gehemelte gevormd wordt. Dat zij bij de buideldieren onvolkomen verbeend zijn en dus het geheme’te in hunne schedels grootere of kleinere openingen aanbiedt, is een der ostcologische kenmerken, waardoor owen deze afdeeling der zoogdieren onderscheidt. De vleugeibeenderen {ossn pterygoiden, ahw plerygoideae internac) blijven lang, en bij sommige zoogdieren altijd, van het wiggebeen gescheiden. De onderkaak onderscheidt zich door twee kenmerken Van die bij de overige gewervelde dieren : vooreerst door haren knobbel (condylus), welke door eene geledings- holte van het slaapbeen wordt opgenomenj ten andere doordien het geledingsgedeeltc nimmer als afzonderlijk beenstuk van het tandgedeelte is afgescheiden. Het been bestaat uit twee zijdelingsche gedeelten, die voor aan de kin zamenkomen, maar slechts bij enkele zoogdieren, even als bij den inensch, geheel vergroeijen. Daar hel aangezigl de zintuigen omsluit en door de kaken in verband slaat rnet de lagere verrigtingen en levensbehoeften, de schedel daarentegen de hersenen, het edelste gedeelte van het centrale zenu^'stelsel bevat, is het belangrijk de grootte dezer twee afdeelingen in be- Irekking tol elkander te vergelijken ; hel is eene verge- lijking, die dezelfde uitkomst geven moet, als het onder- zoek van de betrekking tusseben de massa der hersenen On die der hersenzenuwen. Tot dal einde heeft camper den zoogenoeindcn gcdaalshoelc uitgedacht, welke bepaald ^'ordl door eene .schninsche lijn (linea facialis), die van 840 ZOOGDIEREN. liet meest uitpuilende gedeelte des voorhoofds naar den voorrand der snijtanden of naar het voorste uiteinde der lusschenkaaksheenderen getrokken wordt, en door eene horizontale lijn, die van den uitwendigen gehoorweg naar den onderrand der neusholte loopt. Terwijl die gelaals- hoek hij de raensch van 70 lot 85 graden bedraagt, is dezelve veel scherper bij de zoogdieren en bereikt alleen bij de apen tot 40 graden of daarboven, terwijl hij bij andere zoogdieren tol 25 graden of zelfs minder afneemt. Daar echter de gelaatshoek geene zekere uitkomsten ge- ven kan, tenzij de buitenste vlakte van het voorhoofds- been nagenoeg evenwijdig is aan de binnenste, en zulks bij vele zoogdieren, door de groote ontwikkeling der voor- hoofdsboezenis, het geval niet is, gaf cüvier de voorkeur aan eene vergelijking der vlakte van de schedelholte met de vlakte der aangeziglsbeenderen, zoo als men die bij een, in hel midden overlangs doorgezaagd, beenig hoofd bepalen kan. De betrekking tusschen schedel en aangezigt, en dus ook ' de gelaatshoek, wordt gewijzigd door verschillenden leeftijd ; vooral dringt bij de apen de ontwikkeling der achterste maaltanden de kaken zeer naar voren, waardoor de sche- del dierlijker wordt dan bij jonge dieren. De orang geeft ons daarvan een treffend voorbeeld •, de in de vorige eeuw als orangschedels afgebeelde en gemeten schedels waren alle van jonge voorwerpen ; op deze zijn de gewone, in leerboeken vermelde metingen van den gelaatshoek geno- men; doch de gelaatshoek wordt veel scherper en al het menschelijke verdwijnt bijkans geheel in den Pongo van wuRMB, dien men thans als den volwassen orang kent. De meeste zoogdieren hebben tanden; de geslachten Manis en Myrmecophaga nogtans missen dezelve geheel- Bij het vogelbekdier zijn hoornachtige landen aanwezig! van denzelfden aard zijn de landen van Ilyliud illigei» ! zij bestaan uit vertikaal geplaatste buisjes en bevatten slechts eene zeer geringe hoeveelheid beenaarde. Bij d® walvisschen {Balaonae) zijn hoornachtige platen (de zoO" ZOOGülEaEN. 841 genoemde baarden) in de bovenkaak aanwezig, die dwars achter elkander slaan ; de onderkaak heeft noch baarden noch tanden, maar omvat als de mond gesloten is, de buitenzijde der baarden. De grootste platen liggen aan den buitenrand ; hare gedaante is een onregelmatig vierkant, Avaarvan de buitenzijde veel langer is dan de binnenzijde. Naast deze groole platen liggen aan hare binnenzijde vele kleinere, die witter en weeker zijn. In elke plaat kan men eene binnenste en buitenste zelfstandigheid onder- scheiden ; de uitwendige of baslzelfstandigheid beslaat uit digt op elkander liggende hoornplaaljes ; de ingeslolene mergzelfslandigheid is gevormd uit evenwijdig nederda- lende buisjes, die aan den ondersten rand der hoorn- plaat iu borstelige vezels overgaan. Deze buisjes strek- ken zich niet zoo hoog lol het bovenkaaksbeen uit als de platen der baslzelfstandigheid. Er blijft dus hier eene ruimte of holte over, welke de kiemhuid opneemt, eene plooi van de dikke, vaalrijke huid, waarop de baar- den rusten. Deze plooi vormt draadachlige verleng- sels, die in de buisvormige, inwendige zelfstandigheid der baarden voorlloopen, en in dezelfde rigting door bloedvaten worden vergezeld. Tusschen de haardplaten ligt- eene witte zelfstandigheid, die slechts eene gerin- ge verandering schijnt te behoeven, om in hoornzelf- slandigheid over Ie gaan (*). Bij de dolfijnen worden de landen niet in tandkassen, maar in bet tandvleesch ge- vormd. en de kaaktanden verheffen zich om de tanden in te sluiten (f) Al deze landen zijn kegelvormig en bijna aan elkander gelijk ; alleen schijnende middelste iels groo- ter dan de voorste en achterste te zijn. De dolfijnen ko- (*) Vergelijk r. C. BOSEMBZI, Abhandlungen der Königl. Akad. der Wissenschaften au Berlin, aus dem Jahre 1829, Berlin 1832, 127—132, ïab. 1, Hl- (t) HDNIER, Philos. Transact. 1787. p. 398; vergelijk OWEN Odon- *<>g>'aphtj p. 358,3.')9. 84Q ZOOGDIEREN. men dus in dil opzigt met vele visschen en hagedisachlige dieren overeen. Bij de overige zoogdieren worden de landen in de tandkassen gevormd. De tand heeft eene kiem {pulpa dentis), waardoor dc beenige tandzelfstandigheid wordt afgescheiden, of welke daarin door verheening overgaat, en waarvan hel over- blijfsel eene holle in den gevormden tand opvull. Eerst wordt de kroon, daarna de wortel gevormd. De kroon is met verglaassel bedekt, eene zeer harde zelfstandigheid, die uit naar de as van den land gerigte vezels bestaat, «ij overdekte lauden {dentes obducli), zoo als die van den mensch, dc vierhandige en de verscheurende zoogdieren, wordt de kroon geheel en gelijkmatig door eene laag van verglaassel bedekt. Bij andere zoogdieren dringt hel ver- glaassel in de tandzelfstandigheid, en vormt alzoo plooijen (dens complicalus s. semicomposilus), en bij sommige zoog- dieren strekken zich deze plooijen zoo ver tot den wortel der landen uit, dat deze in onderscheidene platen verdeeld worden [dentes composUi s. Inmellosi). De kiezen van den olifant geven een voorbeeld van het laatste. Daar nu de kaanwing de minder harde tandzelfstandigheid meer doet afslijten, dan het verglaassel, ontstaan er op de kroonen der half zamengestelde en zamengcstelde’ landen uitsprin- gende lijnen en daar tnsschen liggende groeven, gelijk elk zich daarvan bij het beschouwen der kiezen van liet rund b. V. overtuigen kan. De platen der zamengestelde tanden worden door eene tusschenliggende beenzelfstandigheid ver- bonden, die men centewi noemt [comentam s. crusta petrosa); zij ontstaat uit de verheening van do kapsel, waarin dc tandkiem ligt en die hier geplooid is. Dergelijk cement of beenzelfstandigheid bedekt ook de wortels der tanden bij de zoogdieren. Niet in alle tanden der zoogdieren is verglaassel aanwezig, maar landzellslandigiieid en cement schijnen in eiken tand aangetrolfen te worden. De verdee- ling der landen in snij-, hoek- en maaltanden is uit dc mcnschclijkc ontleedkunde bekend. Deze drie soorten ZOOGDIEREN. 843 uit'l altijd, waar landen in liet algemeen voorkomen, alle Ie zamen aanwezig; zoo liebbcn de knaagdieren b. v. geene boeklanden ; ook is bet getal der landen bij onderscheide- ne zoogdieren zeer verschillend ; doch te dien opzigie ver- wijzen wij tot de kenmerken der geslachten in bet sjsle- matiseb overzigt dezer klasse. De eerste landen (melk- tanden) vallen overigens bij de zoogdieren, even als bij den menseb, na eenigen tijd uit, om voor andere blijvende plaats te maken (*). Wij zagen reeds, dat de zoogdieren twee kaken hebben ; alleen de onderkaak is bewegelijk . Bij den mensch is deze beweging driederlei; vooreerst kan de onderkaak neder- getrokken en weder opgetild, ten andere naar voren uil- .gcslrekt en weder teruggetrokken, en eindelijk kan zij schuins naar de linker- en regtorzijde bewogen worden, terwijl de eene knokkel in de gewricbtsholte van hel slaapbeen als om zijne as ronddraait, en de andere naar voren en naar binnen uit die bolle eenigzins uitglijdl. Deze drie bewegingen worden door de rondheid van den knokkel en de geringe diepte der gewrichlsbolle mogelijk gemaakt. Bij de zoogdieren zijn de bewegingen meestal meer beperkt. Bij de verscheurende dieren is de gewrichts- knokkel breed en in cene diepe, dwarse groeve, die tus- (*) Dat liet zwijn liierop geene uiuonticring maakt, zoo als men bij ARisTOlElES vermeld vindt, behoeft naauwelijks vermeld te worden, hoezeer bdefon nog die dwaling opw^armde {Ifist. tivf. V, p. 110). Vergelijk over de tanden onder anderen F. CDVIEB, Des dents des tnammifères. Paris 1825, 8°, B. OvveN Odontography , Londonl8!i0— 1845, 2 Vol. 8'’, cn van denzelfdea het uitvoerig artikel Teeth in Todd’s Cyclopnedia of nnal. and physiol. IV, 1852, p. 8G4 — 935. Over het mikroskopisch weefsel der tanden heeft men vooral veel te danken aan de onderzoekingen van EEEOWENnOECK, die voor weinige jaren door nieuwe waarncmer.s bevestigd zijn, zoo als pcrkinje (zie rRAENKEL, de penitiori dentiuai Immanorum struciura observaliones, Wtratislaviae 1835), retziüs {MihrosJeopiska tmdersöhningar öfverTan- dernes Strnctur ; Kongel, Vet. Akad, IJandlingar 1836 Slockholm). OVVEN 1 1. en anderen. 844 ZOOGDIEREN. schen uiLspringendc lijnen ligt, zoo opgenomen, dal cene voor- en achtcrwaarlsche beweging verhinderd is, terwijl de onderkaak, bij het verscheuren van dierlijk voedsel, voornamelijk met kracht opgetild en nedergedrukt moet worden. Bij de knaagdieren is de knokkel langwerpig, in dezelfde rigling als do lange afmeting der onderkaak, en wordt door eene ruime, vlakke holle onder hel juk- heen-uitwas van het slaapheen opgenomen ; bij hen glijdt de onderkaak met gemak naar voren en achteren, het- geen hij het knagen van hun voedsel de hoofdheweging wezen moest. Bij de herkaauwende dieren, eindelijk, is do gewrichlsgroeve zeer vlak, de knokkel dwars en plat, en de onderkaak smaller dan de bovenkaak ; door al deze bijzonderheden wordt de zijdelingsche beweging der onder- kaak gemakkelijk gemaakt. Aan deze verschillende wijzi- ging der geleding beantwoordt ook de inrigting der spieren. Zoo hebben b. v. de verscheurende dieren eene zeer sterke slaapspier, die bij de meeste knaagdieren weinig ontwik- keld is; bij de herkaauwende dieren is de buitenste spier van den wiggcbeensvleugel {musculus pterygoideus exlernus) bijzonder sterk (*). .Met uitzondering der echte of vleeschelende celacea heb- ben alle zoogdieren speekselklieren; zij zijn des te meer ontwikkeld, hoe langer de spijzen gekaauwd worden, meer bij de kruidetende dan bij de verscheurende dieren. Bij den mensch zijn aan weêrszijden drie speekselklieren aan- wezig. De oorklicr {glandula parolis) ligt achter den op" klimmenden lak der onderkaak ; hare uitlozingsbuis slenontanus^ loopt dwars over de kaauwspier, doorboort de trompetterspier, en opent zich in de mondholte, in de nabijheid van de maaltanden van de bovenkaak. Deze klier is groot bij hel paard, bij de herkaauwende dieren, bij de dikhuidigen, bij den bever cn de kunguroos; klein, (*) Vergelijk cdvier, Legons d’ Anat. oomp. III, p, 20 — 60; tiedE- MASN, Zoologie, I, .S. 251, 2.';2. ZOOGÜIERKN. 843 daarenlcgen bij den hond en bijzonder klein {rudimentair) bij den zeehond {Phoca). De onderkaaksklier {glandula submaxillaris) ligt aan de binnenzijde van den lioek der onderkaak, bij het toompje der tong. Zij overtreft bij vele verscheurende dieren en bij de landelooze dieren de oor- klier in omvang ; bij Dasypus, waar zij zich tot de groole borstspier uilslrekt, komen hare uitvoerende buizen in cene spierachtige, eironde blaas bijeen, die naar voren in de uitlozingsbuis overgaat (^). Eindelijk ligt, onder het voorste gedeelte der tong, de tongklier, glandula sub- lingualis, die altijd met vele uitlozingsbuizen voorzien is {ductus Riviniani) en die bij sommige zoogdieren ont- breekt. Het speeksel heeft niet bij alle zoogdieren dezelfde zamenslelling ; intusschen beslaat dit vocht grootendeels uit water en bevat slechts eene zeer geringe hoeveelheid, {-^■^ of althans minder dan vaste deelen ; namelijk zouten, slijm, osmazom, en eene bijzondere speekselstof, welke in water oplosbaar, in alkohol onoplosbaar is. Behalve de eigenlijke speekselklieren zijn er in de in- wendige gedeelten van den mond en in het verhemelte vele kleine klieren (.«lijmklierijes, cryplue mucosae), door wier afscheiding de spijzen bevochtigd worden. De holte, welke het begin van het spijskauaal uitmaakt, het keelgat (pharynx), is van boven wijder en gaat van Onderen in den engeren slokdarm over; zij wordt gevormd door eene voortzetting der bekleedsels van de neusholte en van den mond en is door vele spieren omgeven, die 3an onderscheidene deden van het tongbeen, aan de kraak- beenderen van hel strot tenlioofd en aan het wigge- en ®!üapbeen zijn ingeplant. Bij de eigenlijke walvischachtige dieren klimt het strottenhoofd hoog in het keelgat lot de neusholte op, zoodat de spijzen aan weérszijden van het strottenhoofd bij de doorz welging nederdalen, en verhin- (*) (*) Uapp Aiinl. Vniers. üher die Edentnten (1« Aufl.) Tüliinjïeii 4». s. 54, PI. VII. ZOOGDIERM. 81 G (Icrd wordt, dal or daarbij water in de luclitpijp drin- gen kan (^). De slokdarm is eene bijkans rolronde buis, welke door de borstholte loopt en legen do wervelkolom aan ligt ; ge- woonlijk is hij lang cn maakt het engste gedeelte van het darmkanaal nit. Do spierachtige rok beslaat uit twee lagen van vezels ; de buitenste laag wordt bij den mensch door overlangsche, de binnenste, door dwarse, cirkelvor- mige vezels zaïnengesteld. Bij de meeste zoogdieren zijn de vezels van beide lagen spiraal wijze gewonden, en loopen in twee tegenovergestelde rigtingcn. Hel slijmvlies en de binnenste huid {epilhelium) vormen langwerpige plooijen, welke bij zamenlrekking van den spierrok nog duidelijker worden. De slokdarm van sommige zoogdieren beeft daarenboven in het ondereinde nog dwarse, cirkel- vormige plooijen; men neemt dezelve bij den tijger, den leeuw en andere verscheurende dieren waar (f). Nadat de slokdarm het middenrif doorboord heeft, gaat hij, somtijds na nog voor een gedeelte door de buikholte zich voort te zetten, maar bij de meeste zoogdieren echter bijkans onmiddellijk onder het middenrif, in de maag over. Bij de meeste zoogdieren is de maag enkelvoudig, gelijk bij den mensch. Dikwerf is hel kropgedeelle (pors cnrdir/ca) door eene vernaauwing van het portiergcdeeite gescheiden. Bij vele knaagdieren is die insnoering zeer aanmerkelijk ; eene opeenhooping van klieren ligt bij den krop van de maag, en bij sommige soorten van hel geslacht Mrjoms voimt wezenlijk dit klierachtige gedeelte eene afzonderlijke verwijding der maag (§), eene inrigling, die met het maaksel (■*) Zie eene afbeelding bij CiMPER, Cétac. PI. L; carüs Tabuloe annlom. comp. iUuslt. Pars JV, 1835, Tab. VU, fig. IV. (t) Zie HOME Lectures on comp. Anat. It, Tab. XI. Bij bet paard IS Iiier een klapvlies, dal anderbalven omgang in zijne kronkeling uit- jnaakt. Zie eene afbeelding van gurit in meckei’s Archiv f. d.Physioi- VI, Taf. 4, fig. 8. (§) HOME 1.1. Tab. XIM. ZOOGDIEREN. 847 (Icr maag bij de vogels (zie boven blz. 5S9) overeenstemt. Bij de kanguro’s is de maag langwerpig, met cel- of zak vormige verwijdingen voorzien, en aan een deel van de dikke darmen gelijkvormig (’^j. Ook bij Pteropus onder de vledermuizen en Semnopühectis onder de apen is de maag darmvormig; bij het laatste geslacht heeft het car- diacale gedeelte inw'endig een gladde oppervlakte, en is door eene aanmerkelijke verwijding van de tweede, uiteene dubbele rij van zakjes gevormde, afdeeling afgescheiden; het derde of pylorische gedeelte is langwerpig, en heeft mede eenige, min volkomen afgescheiden verwijdingen, doch wordt tegen het einde van een eenvoudiger maaksel (-{-) , Bij den luiaard en do vleeschetende walvischachtige dieren is de maag mede uit onderscheidene afdeclingen zamen- gesteld. Maar vooral verdient de zamengeslelde maag der herkaauwende dieren eene afzonderlijke vermelding. De eerste maag, die men de pens noemt (rumen, niagnus venter, la panse, l' Iwr bier, der Pansen),\]gt aan de Vmker- zijde, loopt in twee blinde zakken uit, is zeer groot en op de binnenvlakte met eene menigte harde, somtijds bijkans hoornachtige lepeltjes bezet. De tweede maag, de muts of hoeve {reticulum, Ie bonnet, die Haube, der Netz- magen), is veel kleiner, ligt regts van de vorige, heeft eenen ronden vorm, en is van binnen met vier-, vijf- en zeshoekige diepe vakjes netvormig bedekt, en op de geheele Oppervlakte met kleine tepeltjes voorzien, die op de randen der vakjes zich als kleine tandjes vertonnen. Tusschendeze twee magen ligt de opening van den slokdarm. Regts van de tweede maag ligt de derde, die met haar door eene onge opening gemeenschap heeft, en welke men de boek- Pens noemt (echinus, oinasuni, Ie feuiMel, der Blatter- {*) noME 1.1. ïal), XIX, CARUs 1.1. Tab. Vilt, %. X. (t) Het eerst besclireef OITO deze inrigling van de maag bij Sem- nopithecus leucoprijmnus, daarna Owen bij S. entellus en S. fasci- ^ularis; Transact, of the Zool. Soc. I, p. C5 — 70, PI. 8, 9. 84S ZOOGDIERKN. magen. Psalter), Zij is langwerpig en van binnen met vele groote, langwerpige plooijen bezet, die als blatlen binnen in de maag uitspringen, terwijl kleinere, minder vooruit- springende met groolere afwisselen (^). Met eene vrij wijde «pening gaat deze derde maag in de vierde over {de leb, (tbomasum, Ie caillelle, der Labmagen), welke grooter is en naar den tvvaalfvingerigen darm toe naauwer wordt ; bare gedaante komt met die der menschelijke maag eeni- gerrnate overeen ; van binnen is zij met eenige langwerpige plooijen voorzien, maar deze zijn veel minder hoog, veel minder talrijk, en dus verder van elkander verwijderd dan de bladen der boekpens. De drie eerste magen zijn blijk- baar afdeeliugen van den blinden zak, welke aan de linker- zijde der maag bij den menscii gevonden wordt {fmdus ventriculi), ca welke bij de verscheurende dieren zeer klein is. De vierde maag is ook in den beginne, zoo lang het dier nog zuigt, de grootste, en de pens neemt eerst later in omvang toe, welke uitzetting van het voedsel afhangt, gelijk daübento.n, door een lam met brood en een ander met gras te voeden, bewezen heeft. De twee eer- ste magen zijn dus bewaarplaatsen, waar de groote hoe- veelheid voedsel, die de herkaauwende dieren gewoon zijn binnen ecu’ korten tijd, tot zich te nemen, geweekt w'ordt en zij komen uit een pliysiologisch oogpunt eenigermate met de kaakzakken van sommige apen en andere zoog- dieren overeen. Uit deze twee eerste magen wordt het geweekte voedsel weder langs den slokdarm bij kleine gedeelten, naar boven in den mond teruggebragt, her- kaauwd of liever nu voor het eerst door de kiezen fijn gemalen, en daarop weder door den slokdarm naar beneden gebragt. De .slokdarm geleidt het aldus ten tweeden male (*) (*) Zie dit afjrelieeld door BERinoiD in Beürlige aur Anatomie, Zootomie u. Physiologie, Gottiiigen 1831, 8o. Tab. IX, fig. 6. Vl»K vond bij bet rund 96 plooijen, waarvan 24 groolere, 24 middelliare en 48 kleine; Lessen over de Veepest, bl. 18, 19. ZÜOGDIEKKN. 849 (ioorgezwolgen voedsel in een kanaal of sleuf, die, als ecne voorUeUing van den slokdarm, langs de binnenzijde Van de muts tot de boekpens voortloopt (v). Bij den kameel, de lama en Acü Moschus jamnkus ontbreekt de derde maag of de boekpens; bij.^liet?', laatstgenoemde dier '9 de leb glad en zonder plooijen {■[•). Bij de kamcelen Gn lama’s is de pens inwendig zonder tepeltjes, maar heeft Van onderen en ter zijde groole cellen, waarin water be- waard of afgescheiden wordt. In de muls zijn de cellen kleiner en talrijker (§). Het maagsap, dat gedurende de,’ spijsvertering afgeschei- den wordt, waarbij het voedsel de wanden der maag prikkelt (^^), is zuur. Bij de herkaanwende dieren wordt het voedsel in de eerste en tweede maag door loogachtige Vochten, en eerst na de herkaauwiug, in de boekpens en leb door een zuur maagsap doortrokken. Hier alleen heeft dus eene ware spijsvertering, gelijk in de eenvou- dige maag der andere dieren plaats. (*) Vergelijk dadbewion, Mëmoire sur Ie mëcanisme de la rumi- ^‘ution etc.. Mém. de l’Acad. des Sc. de Ptiris nGS, )>. 389 etsuiv.. V" CAMPER, Lessen over de thans zweevende veesterfte, Leeuwarden 1769, 8°. (ook opgenomen in de Oeuvres de P. camper, Paris 1803, Ome Ilt, p. 1 — 157, p|. 28); — h. vink. Lessen over de herkaan- '^ing der Runderen, Rotterdam 1770, 8"., met 2 platen enz. (t) Vergelijk w. v. rapp, ERicasoN’s IX, 1843, ‘ -43— 54, Tal). II en F. s. iebckart, wüiler’s Archiv 1843,8.24—27. ^al>. II, fig. 3. (?) Zie de schoone afbeeldingen in dome’s Leelvres on camp. Anat. ' 1’ab. 23 — 25; vergelijk HAPP, Veter die Wassercellen in Magen ®r Rameele in DEOSINGEr’s Zeitsehr. für die organ. Physih I, 4 449 u. ff. I (**) Het slijmvlies der maag bij den menscli en de meeste zoogdieren ‘vstaat uit pijpvormige klierzakjes, die met bun eenvoudig of in takken 'erdeelj blind uiteinde naar den uit bindingswecffcl bostaanden rok ■Oaar met de openingen naar de binnenvlakte der maag gerigt, en vvenwijdin. naasj loodregtop die vlakte, zijn'gcplaalst. Vergelijk ^'ScaoFF, Veter den Bau der Magenschleimhuut, MüllER’s Archiv, S, 503—525* Het zijn deze /olliculi, welke bet maagsap af- 8S0 ZOOGDIEREN. Door den portier gaat de spijsbrij in den twaalfviuge- vigen darm, het eerste gedeelte der dunne darmen, over. De dunne darmen zijn meestal langer dan de dikke dar- men en van binnen met vlokjes (villi) of langwerpige plooijcn bezet. Gewoonlijk zijn vlokjes aanwezig, die slechts zelden (zoo als bij den mol, het geslacht Chrysocldoris, den Ornithorhynchus enz.) ontbreken. Bij de vereeniging der dikke en dunne darmen vindt men gewoonlijk een blinde darm ; bij eene soort van mieremter (Myrmeco~ phaga didaclyla) zijn er, even als bij de vogels, twee blinde darmen bij den overgang der dunne in de dikke darmen. Bij Hyrax is een kort en wijd eoecum op de gewone plaats, terwijl er lager in den dikken darm (co~ Ion) nog twee, naast elkander liggende, kegelvormige, naar voren spits loeloopende, blinde aanhangsels zijn. Men heeft aangenomen, dat eene tweede spijsvertering, eene laatste oplossing van het voedende uit de spijsbrij in denbliudei) darm plaats had, en daarbij ook gewezen op de gelijk- vormigheid, die deze darm bij sommige zoogdieren met de maag van andere zoogdieren aanbiedt. De uitwerp- sels, die uit onverteerde overblijfsels der spijs uit gal en darmslijm bestaan, worden nu gevormd en nemen in den loop der dikke darmen meer en meer in vastheid toe- Het uiteinde van het darmkanaal is gewoonlijk van de geslachlsopening gescheiden, doch bij het vogelbekdier en den Tachyglossus wordt, even als bij de vogels en kruipende dieren, eene cloaca aaogelrolfen. Bij het uiteinde van den regten darm liggen dikwerf klieren, die een sterk riekend, vetacldig vocht afscheiden, zoo als bij den das {lUcles)^ bij de hyena enz. De helrekkelijke lengie van het darmkanaal is bij de zoogdieren gewoonlijk giooter dan bij de overige klasset* der gewervelde dieren, maar verschilt overigens bij de verschillende geslachten. Over het algemeen is het darm' kanaal bij de kruidetende dieren het langste; zoo over- treft het bij het rund twee en twintig maal den afstand ZOOGDIEREN. 83 1 van den mond tot den anus, en maakt bij een volwassen dier eene lengte van honderd vijftig voet uit ; bij de verscheurende dieren is het integendeel gewoonlijk kort; bij den leeuw is de bovengemelde verhouding als 5:1; nog korter schijnt het darmkanaal bij eenige insekten- etende zoogdieren te zijn. Evenwel is bij de hyena deze verhouding als 8:1, en nog langer is het darmkanaal bij de zeehonden {Phocae). Bij den mensch wordt de gemelde verhouding gewoonlijk als 6 : 1 opgegeven [* * * (§)). Overigens wijken ook verschillende voorwerpen van dezelfde soort in dit opzigt van elkander af. Op verschillenden leeftijd is deze betrekking verschillend. Bij de vrucht is in de eerste tijdperken de betrekkelijke lengte van het darm- kanaal zeer gering ; in den laatsten tijd van het vrucht- leven en in de eerste kindschheid daarentegen grooter dan in volwassenen leeftijd {-{-), Men moet daarenboven niet op de lengte van het darmkanaal alleen, maar tevens op deszelfs omvang, op de klapvliezen, plooijen, min of meer talrijke vlokken enz. letten, die de opslorpende vlakte vermeerderen en dus een korter darmkanaal in dit opzigt aan een langer gelijk kunnen maken. Bij de Zeehonden en de hyena is het darmkanaal eng, en daardoor Wordt de betrekkelijk zoo aanmerkelijke lengte weder meer in overeenstemming gebragt met het dierlijk voed- sel, waarvan zij gebruik maken (§). (*) Uitvoerige tabellen bevat de tweede door BüViBiior bezorgde uit- S^af van cdvier £ep. d’Aitat, comp. IV. 2. 1835. p. 182 — 195. Bij ^hoca vilultna, waar deze verbouding verschillend wordt opgegeven, '«nd ik die als 1 : 18 of 1 : 19. (+) Vergelijk MECKEl in zijn Archiv f. rite Phjsiol. 1817. lU S' 81—65. (§) Men kan over de spijsvcrtcrings-werktuigen, bcbalvc de alge- 'ïieciie werken van cDViER, dome, meckei, enz., ook nog vergelijken W. NEERGiARD, Coiiitneniatio anatomico-plnjsiologira sistens dis~ Wsitiouem ati renm otyimornm digestiovi insemielitiwn discit- öi* 852 ZOOGDIERKN. De lever is onder hel middelrif gelegen, vooral aan de regterzijde, even als bij den mensch ; hoe meer zij echter verdeeld is, des te meer strekt zij zich ook aan de linkerzijde uit. Over het geheel is de lever meer verdeeld bij de verscheurende dan bij de kruidclende dieren ; klein daarentegen en weinig veideeld vooral bij de zoogdieren met verdeelde of zamengestelde magen {* * * * (§)). De galblaas ontbreekt hier bij meer soorten dan in eene der overige klassen van gewervelde dieren; zij is niet aanwezig bij de vleeschelende Cetacea, bij den rhinoceros, olifant, tapir, het paard, den luiaard, de muizen, den hamster en eenige andere knaagdieren en, onder de herkaauwende dieren, bij de kameelen, lama’s en herten (-{-). Bij de verscheurende dieren is zij daarentegen altijd aanwezig, gelijk ook bij de apen. Bij de meeste zoogdieren wordt de gal langs den- zelfden weg naar de galblaas gevoerd, waardoor zij weder wordt geloosd (de galblaasbuis, ductus cyslicus) ; bij som- migen echter zijn er, zoo als bij het rund, levergalblaas- buizen (ducius hepalico-cystici) aanwezig, welke men vroeger ook wel eens ten onregte aan den mensch had loegeschreven (§), takken namelijk van de leverbuis, die naar onderscheidene deelen der galblaas loopen en de gal in haar uitstorten. Meestal vereenigt zich de galbuis van de lever met die der galblaas in een gemeenschappelijk men inler animalia herbivora, carnivora et omnivora reperialuf- Gottingac 1804, 4°., \\aarin deze deelen bij bet paard, rund, zwija en den bond besebreven zijn. (*) De onderscheiding der verschillende deelen, die in de lever kunnen voorkomen, door bijzondere namen, welke door dcversO* werd voorgesteld, kunnen wij liier niet vermelden. Zie zijne Études sur Ie toie : Ann. des Sc. uat, IV, 1835, Zool. p. 257 — 269. (f) Merkwaardig is bet, dat zij bij dn giralTe, volgens owen, nueca® ontbrak, dan dubbel is. Aristoteies’ opgave, dat zij in Euboea bij schapen ontbreekt (waarin zij anders voorkomt), verkrijgt daardoor eciUg® meerdere geloofwaardigheid. Hist. aitimal, I, c. 14. (§) Vergelijk HAllEH, Elem. physlol. V . p. 537 — 541. ZOOGÜIEKEN. 85)5 kanaal (duclus choledochiis), lielwelk de gal iu den Iwaalf- vingerigen darm uilslori. Gewoonlijk koml ook de uil- lozingsbuis der alvleesehklicr in dit gemeenscliappelijk kanaal, digi bij deszelfs uitmonding in den darm, te zamen. Zoo is het ook bij den niensch, hoezeer in de vrucht beide buizen afzonderlijke openingen in den darm hebben en die der alvleesehklicr vóór de galbuis gelegen is, De galbuis loopt, voor dat zij zich in den darm opent, een eindwegs tusscheu het spierachtige en het slijmvlies, en Vormt hier somtijds eene verwijding (*j. De alvleesehklicr ligt achter de maag tusschen de milt en den Iwaalfvingerigen darm; gewoonlijk is zij in twee lappen verdeeld. De kleinere uillozingsbuisjes vereenigen zich tot ééne, somtijds tot twee groolere. De milt ligt bij de maag, bij de herkaauwende dieren bij de eerste Wiaag of de pens, is gewoonlijk langwerpig en enkelvou- flig. Bij den dolfijn is zij in verscheidene, afzonderlijke kleine massa’s verdeeld, waarvan de voorste echter de overigen in omvang zeer overtreft en welke, in aantal on- bestendig, aan takken van de miltslagader hangen (•{'). De buikholte is door een weivlies, het buikvlies, be- kleed. Eene verdubbeling van het buikvlies, het net ^nienlum, epiploon) geheeten, hangt voor en onder de ^aag. Aan andere verdubbelingen van het buikvlies is bet darmkanaal vastgehecht. Men noemt de voornaamste 'laarvan hel darmscheil [mesenteriuni) ; tusschen hare platen loopen de watervaten en liggen tot het water- vaatstelsel behoorende klieren. De zoogdieren zijn de oenige gewervelde dieren, bij welke in het darmscheil zaïnengerolde of watervaatkliercn worden aangelroffen. (*) Zoo b. V. bij den olifant, waar die verwijding door dwarse 'asschcnschotten verdeeld is. Zie camper Oeuvres, U. p. 124, 125, l‘I. XIV. (f) TTSON beeft 12 milten geteld (haiier Elem. Physiol. VI. p. 388), zelfs 18; bij vond ook bij Monodon drie of vier neven- aiiltcn. Vergl- Anat, S. 433. 854 ZOOGDlIiRElN'. Gewoonlijk zijn zij grooter en tuinder taliijk dan l)ij ileti mensch, en dikwerf vereenigen zij zich (bij vele verscheu- rende dieren) tot eene enkele massa, waaraan men den naam van Pancreas Asellii geeft (*), en waarbij zich dan nog slechts eenige weinige afzonderlijke klieren voegen. De chyl, door de chylvaten naar de zamengerolde klieren van het darmscheil gevoerd, wordt gewoonlijk door eene enkele borslbuis {ductns thoracicus) opgenomen, die in de linker sleutelbeensader uitmondt (f). Behalve de klie- ren in het darmscheil, zijn ook do zamengerolde klieren op andere plaatsen des ligchaams talrijker dan bij de vo- gels, en de watervaten onderscheiden zich van die der overige gewervelde dieren door meerdere en volkomener klapvliezen (§). Het hart bestaat even als bij de vogels uit twee kamers en twee voorhoven, en wordt door het hartezakje bekleed. De gedaante van het hart is verschillend ; bij de walvisch- achtige dieren is het breed, gelijk ook bij den olifant, langwerpig bij den hond, maar rond bij de meeste apen, slomp kegelvormig hij het paard, het rund, den orang eetan en den menseb. Bij den mensch is het hart schuins geplaatst en rust van onderen met eene vlakte op het middenrif; zulks is ook bij den orang en den chimpansé het geval. Bij de overige zoogdieren is het bijkans altijd meer in eene regie lijn gelegen en raakt het middenrif of in het geheel niet, of, zoo als bij do meeste apen, alleen met de spits aan (*“). In het middenscliot der (* * (§) (**)) Waar den ontdekker van liet lynipliatiselie stelsel, AsKttii's, die deze vaten liet eerst in 1622 bij het darmkanaal van den hond waar- nam. De Lactibua siee lacteis venis quarto vnaoram mesnraicortti» genere nova invenio CAsrARi ASEtill Disserlatio. Mediolani 1627, t”' (f) Wanneer er een linker on regter horsthuis is, vereenigt zich ‘1® laatste met de eerste vóór den overgang in het aderstelsel. (§) Ook hier vergelijke men de hoven (hl. 564) aangehaalde Osse>‘ vaaioni van panizza. (**) Merkwaardig is de diepe uitwendige afscheiding van de aderlijk® en slagaderlijke helft van het hart hij de kruidetonde Ceincea, vooral ZüüGülfciRKiV, 8ö» voorliovcu ziel men ij llalicore, den Dngotig. Zie afbeeldingen in uome, Lectures IV. f* *l. Ij, rdpf., Die Cetaceeu 1837. Taf. VIII (bij een foetus') enz. (*) Grundriss der Physiol. II. 2, S. 331—333. Vergelijk over den 'varen aard van dit deel en bet tussclienscbot der Voorhoven de met schoone afbeeldingen opgcheldcrde opmerkingen van RETZios in MiillER’s Archiv 1835. S. 161—170. 8dG ZOOGDIEREN zeehond, den egel enz., drie slamuicn, rcgls eene «r/em anonyina, als korlere gemeenschappelijke slam van de regler strotsiagader en onderslenlelheens-slagader, terwijl deze beide slagaderen aan de linkerzijde afzonderlijk ont- springen. Gewoner schijnt de inrigting te zijn, dat er slechts twee stammen zijn, terwijl aan de regterzijde een korte ongenaamde slagader zich weldra in de twee arieriae cnro- tides en de arteria subelavia dextra verdeelt en de linker flffón'a als tweede stam, afzonderlijk uit den hoog voortkomt. Dit heeft hij de Lemnriden en vele apen, hij de meeste verscheurende dieren, vele buideldieren en knaagdie- ren plaats. Bij de herkaaiiwende dieren en het paard verdeelt zich de aorta aanstonds in een’ opgaanden tak, waaruit de twee ondersleulelheens- en de twee strotslagaders ont- springen, en in eenen links naar beneden gebogen tak. de nederdalende aorta. Andere inriglingen, zoo dal er b. V. of twee afzonderlijke ondersleulelheens slagaderen zijn en een gemeenschappelijke slam der twee slrolslagaderen, of twee arteriae anonymae, elk van welke zich in eene ondersleutelbeens- en eene strotsiagader splitst, komen slechts in enkele diersoorten voor (*). Bij sommige zoog- dieren vormt de strotsiagader in den schedel, rondom de hypophysis cerebri, een wondernet, waaruit de carotis cere- bralis ontstaat ; het wordt bij het zwijn en de herkaau- wende dieren waargenomen. De wervelslagader loopt bij deze dieren niet tot de hersenen en dringt niet tot bin- nen in de dura maler (-(-). Bij andere bijzonderheden in den loop der slagaderen kunnen wij niet stilstaan ; zoo als b. v. dat de schenkel-slagaderen bij de Cetacea, welke geene achterste ledematen hebben, ontbreken, dat de (*) Als dierlijke vorm-afwijkingen zijn deze onderscheidene inrigli»- gen ook allen in het menschelijk ligchaam waargenomen. Zie J. F. 5IEC' KEI, Tabulae anatomico-pathologicae. Lipsiae 1820, folio Fase. H- (■j-) Zie BAPP in MECKEl’s Archiv fUr Anat. u. Physiul. H. t— 13, Tal), I, 11. ZOOGDIERKN. 837 slaarlslügader (Inj den inciisch do kleine aiieria mendis media) zeer wijd en aanzienlijk is bij die soorten, welke eenen sterk ontwikkelden staart hebben enz. Wat de aderen betreft, bij sonunigen zijn er, even als bij de vogels, twee voorste of nederdalende holle aders aanwe- zig, b. V. bij den olifant, het vogelbekdier, vele knaag- dieren ; bij de inecsten is er slechts cene bovenste hol- ader gelijk bij den raenscb. De buitenste strotaders zijn dikwerf zeer wijd, daar zij ook uit de hersenen het bloed terug voeren, hetwelk bij den rnensch en de apen uit- sluitend door de binnenste strotaderen wordt opgenoinen. Bij de zeehonden beeft de achterste belader, digt bij de lever, eene zakvormigc verwijding, die vijf Icveraderen ontvangt, en zich tot het middenrif uitstrekt; boven het middenrif is de ader weder van gewonen omvang. Wondernetten komen aan het vaatstelsel der zoogdieren op onderscheidene plaatsen des ligchaams voor; gewoon- lijk zijn zij alleen aan de slagaderen nagespoord. Men beeft ze opgemerkt aan de bloedvaten der ledematen bij Bradypus, Myrmecophaga didactyla, Slenops, Tarsius, Dasypus {sexcinclus) (*). Bij de Monotremen, vooral bij Tachyglossus, komen mede dergelijkc, hoezeer niet zoo fijn verdeelde wondernetten aan de ledematen voor (-{-). Het (*) CARllsrE Dam zulks hot eerst v-aar hij de slagaderen van Bra- iypus en Stefiops, Philos. Transact, for 1800. Part. I, p. 98. Ver- gelijk uver dit onderwerp onder anderen W. VROIIK, Disquisitio de peculiari arteriarum exir emitalum in nonnaUis animalibus dispo- ^itione. Cum lil. Tabulis aen, Amstclodami 182G. 4“.; OTio in CARüs Tab. „nat. con,p. illustr. Fase. VI. Tab. VIII fig. 4 (aderen van de Onderste ledematen bij Bradypus triductylus), en scdrorder Van deu KQIK en w. VROLiK, Basporingeu omtrent vaatvlechten hij onder- scheidene diercormen, in de Bijdragen tot de Dierkunde, iiitgegeven door het Genootschap Natura Artis Magistra. te Aflev. Amsterdam 1848 (aderen en slagaderen). Cij Tarsius komen, volgens BDRMEISIER , 'leze vaatvlcclitcn alleen aan de achterste ledematen voor. (j-) DTRIL Das Arterielle Gejass- System der Monotremen. AVien 18.^3. 4. 858 ZÜOGDIEKKN woudernet der curotis cerebralis hebben wij reeds ver- meld, maar ook een lak der carotis exlerna, de aileriu optJialmica, vormt bij de lierkaau wende dieren en de kat een wondernet in de oogkas (* * * (§)), en voor weinige jaren vond iiYRTL bij het varken en de herkaauwendc dieren wondernetten in de neusholten, gevormd door de arteria splwnopalatina (-{-). Aanzienlijke wondernetten of vaatvlech- ten komen bij de dolfijnen aan de tusschenribbige slag- aderen en de vcnae iliacae voor (§). De ademhalingswerktuigen onderscheiden zich door fijne verdeeling der longpijpen. Do longblaasjes staan onmid- dellijk met de laatste fijne takjes der longpijpen in ver- binding en kunnen in dien zin altoos, in tegenstelling der Inchtcellen van de longen der kruipende dieren, cellulao of vesiculae terminales, eindblaasjes, genoemd worden, hoe- zeer men de opvatting niet meer verdedigen kan, dat elk laatste takje der bronchi door zijn blind einde één enkel longblaasje vormt. Luchtzakken, welke met de longen in verbinding slaan, gelijk men bij de vogels waarneemt, zijn in de klasse der zoogdieren niet aanwezig. Bij de meeste zoogdieren vormen de kraakbeenige ringen der luchtpijp geenen geheelen kring, maar laten aan de achter- zijde cene tusschcnruimle over. Bij de dolfijnen noglans en eenige andere zoogdieren zijn de ringen volkomener ; bij de walvisschen zijn de ringen, volgens de onderzoe- (*) niPP, WKCKEl's Archiv 1827. S. 8, 9; l)ij de kat door OITO a%ebccld, bij cabos I.I. Tab. VII. Iljj. 4. (f) Beilrcige sur vergleichenden Aiiffiologie. Wicii 1810. (§) VOS' liAER, Ifov. Act. Acad. Caes. Leop. Car. Vol. XVII. I'. 1- p. 393 — 408; BREsCDET, Uistoire auatomiqxie et pliysiol. d’un de finlure vasculaire chea les Cétacés. P.-iris 183G. 4®. avec pb Vergelijk over bet slagaderstelsel der zoogdieren in bet algemeen barKO^ Disquisitiones circa originem et decursum artcriarum Mammaliuin. Accedunt Tab. aen. IV'. I.ipsiae 1829 4®., en van denzelfdcn. Disqab sitiones recentiores etc, in A’o». Act. Acad. Caes. Leop. Ca>'0^’ Vol. XX. 1’. 2, 1843. p. «07 ferj. ZOOGDIEKIilN. 8S9 Ivingen van g. sandifout (’) oaii de voorzijde door een vliezig gedeelte afgebroken; eene bijzonderheid, waardoor zich de luchtpijp dezer dieren van die van alle overige zoogdieren onderscheidt. Kronkelingen in de luchtpijp zijn alleen bij de drievingerige luijaards waargenomen, waar de luchtpijp eerst tot digt bij het middenrif nederdaalt en dan weder naar boven ombuigt, voor dat zij zich in de twee longpijpen splitst. Naar den regel zijn er twee longpijpen, eene voor elke long, hoewel in de herkaauwende dieren, de dolfijnen en eenige andere zoogdieren een derde, klei- nere longpijp, aanwezig is, die aan de regterzijde boven de gewone ontspringt. De regter long is grooter dan de linker en heeft dikwerf een of twee kwabben meer dan deze ; somtijds is zelfs de linker geheel onverdeeld. Beide longen zijn onverdeeld bij de Cetacea, hel paard en eenige Weinige andere zoogdieren. Do in- en uitademing geschiedt door dezelfde spieren als bij den merisch. Wij moeten hier op het middenrif opmerkzaam maken, een spier- achtig tuBschenschol lusschen de borst- en buikholte, hetwelk, aan de zoogdieren eigen (bl. 819), aan de wer- vels, de ribben en het borstbeen ingehecht en in het midden peesachtig is. Wanneer het middenrif zich zamen- trekt, daalt het naar beneden ; daardoor is het eene in- ademingsspier, want de lucht dringt bij de verwijding der borstholte in de longen en de buikingewanden wor- den zamengedriikt. Bij sommige zoogdieren vindt men in deszelfs weefsel een beentje. Het middenrif is doorboord (*) (*) Bijdrftgen tol de ontleedkundige kennis der IValvisscheiK Plleutve Verhandelinijen der Eerste Klnsse van het Koninkl. Nederl. fuslituut lil Doel. 1831. — Behalve ile algemoene werken over ver- gelijkende Anatomie (l>ep.ialdelijk de nieuwe uitgave van CDVIEb, door “OVERNOY, en MECKKI, System, der veryl. Anal. VI. S. 364—474) kan men over' de adomlialingswcrkluigen der zoogdieren met vrucht vergelijken : A. lEREBOüLtET, Anat. comp. de Vappareil respiratoire des animaux vertebrês, Strashoiirg 1838 4’. p. 24—42. 860 ZOOGDIEREN. voor den slokdarm, de groolo slagader, de aclitersle holle ader, onderscheidene zenuwen en de chylbuis. Wij kunnen hier gevoegelijk hel slemwerkluig der zoog- dieren besehouwen. De luchtpijp der zoogdieren verschilt van die der vogels in hare bclrekking tol het vóórtbren- gen der stem. Bij de zoogdieren geleidt zij slechts de lucht, welke dienen moet lol hel vormen van de stem; hij de vogels daarentegen het geluid zelve, daar de stcra- werktuigen hier aan haar ondereinde gelegen zijn. De slem kan derhalve hij de zoogdieren niet voorlgehragt worden, wanneer de lucht door eene wondopening in de luchtpijp oenen uitgang heeft. Het strottenhoofd, waarin de slem gevormd wordt, bestaat uil verschillende kraak- beenderen en ligt boven aan de luchtpijp. Deze kraak- beenderen zijn over het geheel dezelfde als bij den mensch. Het ringvormig kraakbeen {cnrtilago cricoidea'j vormt het grondstuk van het geheelc strottenhoofd, en is van ach- teren breeder, van voren smaller; boven hetzelve ligt het schildcormige kranicbeon {cart. thyreoidea), hetwelk uit twee vlakken bestaat, die aan de voorzijde onder eenen slompen of ook somtijds onder een’ scherpen hoek zamen- komen. Door twee nederdalende takken vereenigt zich het schildvormige met het ringvormige kraakbeen; aan het tongbeen is het door banden vastgehecht, welke ge- woonlijk van twee bovenste uitsteeksels of hoornen van dit kraakbeen ontspringen. Het schildvormige kraakbeen vormt alzoo het voorste gedeelte van het strottenhoofd. Twee spleetmakcnde of hekervormige kraakbeenderen [cnrlilügines nrytaenoideoe) zijn aan de tegenovergestelde zijde op den bovenrand van het ringvormig kraakbeen vastgehecht. (Bij vele zoogdieren liggen op derzelver spit- sen nog twee rondachtige kraakbeentjes, carlilagines San- torianae. Tusschen de spleetmakende kraakbeenderen en de slrotklep liggen dikwerf kleine kraakbeenderen, welke de Wrisbergiaansche worden genoemd). De slrotklep {epiglottis) is een longvormig, kraakbeenig plaatje, dat aan ZOOGDIEREN. 8f)l tie binnenzijde van den bovenrand van hel schildvorniig kraakbeen geheehl is. Het strollenlioofd heeft door eenc spleet {gloilis, rima glollidis) met de mondholte gemeen- schap. Zij ligt tusschen de l)innenranden van de Ugamenta thyreo-arytaemidea', gewoonlijk liggen er aan weêrszijde twee plooijen boven elkander; de onderste (die de dus- genoemde glottis vera insluiten) worden stembanden (chor- dae vocales van FEltBEI^) genoemd. Bij de ware Celacea ontbreken deze onderste banden. Bij de meeste herkaau- wende dieren ontbreken daarentegen de bovenste {lign- menta thyreo-arylaenoidea superiora, Ugamenta glollidis spuriae). Bij de dolfijnen vormen de bekervormige kraak- beenderen met het strolklepje verbonden eenc piramidale, lange huis. Bij sommige walvischachtige dieren, enkele lierkaauwende dieren en vele aapsoorten vindt men lucht- zakken, die op verschillende plaatsen, bij de meesten tus- schen het schildvormige kraakbeen en het tongbeen, met het strottenhoofd zamenhangen. Op het schildvormige kraakbeen ligt bij de zoogdieren een vaatrijk deel, eene klier zonder uitlozingsbuis, de schildklier {glandula thy- reoidea (*). De nieren liggen bij de zoogdieren in de lendensireek legen de wervels en builen den zak van het buikvlies. Bij vele zoogdieren ligt de regter nier hooger dan de linker ; bij den mensch neemt men bijkans altijd het legenovergestelde waar. Zij zijn door een los bindweefsel. Waarin zich veel vel ophoopt, omgeven ; onder hetzelve ligt een eigendommelijk glad vlies, hetwelk het weefsel der nieren bedekt. Bij de zoogdieren vertoont dat w'eefsel (in onderscheiding van alle overige gewervelde dieren) (*) Over de slemwcrktuigen der zoogdieren kan men onder anderen Vergelijken CASSERII, De nocis oryanis Histuria unatomica, Fcrrariae 1601 folio; 1. woiFr, Diss. anal. [praes. C. A. RDDOirni) de Organis vocis Mamnudium Berolini 1812. 4'^, ; 5. F. BRANDT, Observatioues nnatomicae de Mammalium quorund.^ praesertim qitadrumanorwn , Voois iiistrumento- Berolini 1826. 4°. 862 ZOOGDIEREN. ïicli onder iwee vormen, eene bastachtige en mergachtige zelfelandigheid. liet eigenlijk afscheidend weefsel der nie- ren bestaal uit vele buisjes [tubuli uriniferi s. Belliniani), welke uit het nierenbekken, van de nierentepelljes naar den omlrek voorlloopen. In de mergzelfstaudigheid der nieren loopen zij regt, en verdeden zich eenige malen achtereenvolgens in twee lakken; vervolgens wordt hun loop in de bastzelfstandigheid gekronkeld, lot zij met blinde uiteinden op de oppervlakte der nieren eindigen. De talrijke slagaderen, welke in de bastzelfstandigheid in kleine klompjes {glomeruli s. corpora Malpighinna) zich penseelwijze verdeden, en vele slingeringen of lussen vormen, hebben geene onmiddellijke gemeenschap met deze afscheidende buisjes, maar volgens de ontdekking van BOWMAN hangen zij echter in hulsels, welke de blaasvor- mige blinde uiteinden der afscheidende buisjes zijn {*). Bij het menschdijk embryo bestaan de nieren uil ver- schillende stukken of kwabben {renculi) ; zoo blijven ook bij sommige dieren de nieren gedurende het gansche le- ven gevormd, b. v. bij de vlceschelende Cotacea, de zeehonden, de beeren. Er is in deze klasse altijd eene pisblaas aanwezig, waarin de twee pisleiders (ureteres) uilkomen. Zij schijnt kleiner bij de verscheurende dan bij de kriiidetende dieren te wezen. De zoogenoemde bijnieren (eapsulne renales, renes succenturiati) liggen op ( ) Vergelijk over liet inwendig lamenstel dor nieren a. scdomiakskt, Diss, innug. rntal. de structura Kentirn. Argenlorati 1782. 4*.; AEIH. HüSCBKE, Veher die Textur der Niere in OKEn’s [sis 1828. S .iGO; MÜlLEn, De glnndularum secernentium structura penitieri, Lipsme 1830. fol. p. 94—102. w. bow.vann, Phil. Transact. 1842. Part. I, p. .57—80. Zie ook dc belangrijke verklarin;; van arnii (een blijk van cebte waarbeidsliefdej, Lehrbuch der Anatomie des Menschen, 3t'« Auflage 1853. S. 538. GERLACD neemt ook zijdelinjpsclie inplanlinjr dezer kap- sels (even als uitstulpingen der afsclieidende buisjes) aan ; ïie zijne onderzoekingen in müiier’s Archir 1845. 1848, "en Handhuch der Gewebelchre. Mainz 1850. S. 297 300. ZOOGDIEREN. 8(5a het bovenste gedeelte der nieren; bij de vrucht zijn zij betrekkelijk grooter dan in volwassenen leeftijd. De ver- rigting dezer deelen is onbekend ; rnet die der nieren ■schijnen zij in geene betrekking te staan. Er zijn bij de zoogdieren twee eijerstokken aanwezig. Bij het vogelbekdier is de regter eijerslok klein en on- volkomen, hetgeen eenc overeenkomst aanduidt met de vogels (zie boven bl. 574). In derzelver weefsel vindt men de Gmafimnsche blaasjes, over welker maaksel wij boven reeds gesproken hebben (bl. 181, 182). De grootte der eijerstokken schijnt in geen reglslreeksch verband te staan tol de vruchtbaarheid der diersoorten. De cijerlei- ders zijn in de zoogdieren gewoonlijk zeer eng, en dra- .gen hier den naam van trompetten of buizen van FaLLOPtA {lubae Fallopianae). De baarmoeder en de eijerleiders zijn werktuigen van dezelfde soort cn van hetzelfde weefsel ; de baarmoeder is daarom ook oorspronkelijk geheel dub- l>el ; zij wordt vervolgens Iweehoornig, en aan de punten der dusgenoemde hoornen planten zich de eijerleiders in. Gelijk zij deze gedaanten achtereenvolgens bij de mensche- iijke vrucht vertoont, zoo is zij of bij sommige zoogdieren gedurende het geheele leven geheel dubbel en met twee openingen in dc scheede voorzien (Monolremen, buideldie- ren, knaagdieren), of, zooals bij de meeslen, Iweehoornig, Waarbij dikwijls alleen de mond en hals der baarmoeder enkelvoudig zijn ; slechts bij de apen heeft de baarmoe- der eeuen onverdeelden bodem [fundus) gelijk in het men- *chelijk ligchaam. De spiervezels der baarmoeder zijn met den spierrok van het darmkanaal en der pisblaas tc vergelij- ken. De buikopening der E’allopiaanscbe buizen is gewoon* lijk irechlervormig verwijd, en heeft bij den menseb en de apen eenen ingekorven en gekroesden rand, welke ïich aan den eijerslok kan aanleggen, om het ei, iiit een barstend Graafiaansch blaasje op te nemen. Bij sommige zoogdieren wordt eene builenbaarmoederlijke zwangerheid geheel belet, doordien eene verlenging van bet bitikvlies 8G4 ZOOGDIEREN. zakvoniiig den eijerslok omgeeR, en zich met de trompet dermate vereenigt, dal men dezen zak ophlazen kan door in de baarmoeder gedreven lucht ; zulks heeft men hij Lulra^ Mustela, Phoca enz. waargenomen (*). De scheede is bij de zoogdieren van verschillende lengte ; bij groolere diersoorten kan men overlangsche en dwarse spiervezels in haar bespeuren ; bare inwenriige oppervlakte is somtijds glad bij herkaauwende dieren, somtijds met overlangsche (b.v. bij de merrie, de zeug) of dwarse plooijen voorzien. Sommige zoogdieren hebben een hymen of eenige plooijen, die daarmede overeenkomen (-f-). Bij alle zoogdieren schijnt een kittelaar aanwezig tczijn,enbij die soorten, wier roede door een beentje ondersteund wordt, vindt men zulks ook dikwerf in dit deel hij de wijfjes (§). Bij de mannelijke zoogdieren zijn steeds twee ballen aanwezig. Bij sommigen liggen zij (even als bij de men- schelijke vrucht) in de buikholte, digt bij de nieren; zulks is hel geval bij de Monolremen, bij den olifant, den daman, vele tandelooze en alle walvischachtige dieren. Zij worden alsdan door eene plooi van het buikvlies in hunne plaats bevestigd Bij andere zoogdieren liggen zij tegen de huid van de onderste oppervlakte van den buik en bij velen, zoo als bij de meeste verscheurende dieren, de apen enz., liggen zij in een zak (scrolum), die onder het bekken of, bij de buideldieren, vóór het bekken ( ) Zie over deie laatste hijjonderheid G. n. TREvirands in liet Zeitschri/l /Sr Phy.iiol. 1824. I. 2. S. 180—188 en E. n. weder in MECKEi-s ^/cAta 1820. S. 105-100. Vergelijk overigens over den uterus Cdvier Zep. d’Anat. comp. V. p. 144—148 (nieuwe uitgave VIII. p. 30— 41); ïie ook BURDACit, Die Physiologie als Erfahrunos- wissenschaft. 2 Aufl. 1835, S. 154—157. Tab. IV. ” (t) CDVIER, Zep V. p. 131, 132. (§) CDVIER 1.1. p. 127, De urethra doorboort de clitoris bij de Lc- muridrn; cdvier ibid p. 130. ZOOGDIERKN. 8fi5 nedeiliangt. Het weefsel der ballen bestaat uit talrijke, lange, enge en gekronkelde buisjes, die overal even wijd zijn, zich niet in takken verdoelen, en die blind eindigen. Deze buisjes vereenigen zich vervolgens naar de zijde, die tegen den bijhal {epididymis) gekeerd is, in minder talrijke, netvormig in elkander inmondende buisjes, waaruit de zaadafvoerende vaten in den bijhal overgaan en in Pen enkel gekronkeld val zamenkomen, waarvan de «fvoerende buis {vns deforens) eene voortzetting is. De *wee afvoerende buizen openen zicli boven den wortel der roede in de pisbuis, bijkans altijd met twee afzonder- lijke openingen. Bij de Monotremen is de roede, volgens de onderzoekingen van hojir, mrckei, en de latere waar- nemingen van DOVERKOY, eveneens doorboord ; docli dit kanaal is, daar de urien in de cloaca wordt nilgestort, Reenc eigenlijke pisbuis, maar alleen zaadbuis, eii heeft daarom ook den naam van urethra scminalis bekomen (“). Bij de meeste zoogdieren zijn er zoogenaamde zaadblaasjes {cesiculae sominafes) aanwezig, welke door uitstulping uit de afvoerende liuizen gevormd zijn, en ook bij sommige zoogdieren zaadvocht l)evalten; zij zijn ccliter levens en Boofdzakelijk afscheidende deelen en niet veizamclplaalsen ''an liet afgezonderde sperma (f). Hunne ontwikkeling en 'nrigiing is zeer verschillend ; bijzonder groot en zarnen- SPstcld zijn zij bij de insektenelende ferac (§). Bij de (*) Mémoires de la Sooiété d’Hisl, nnf. de Stntshourg, Tom. t 1-ivr. 2. 1833, p. 1 — 10, I'l. II. Verg^. OWEN, TODO’s CyeZw;/. UI, p. 392. (t) J. nuNTER, Observation's ott certain, parts of the animal Oeco- ^*otny, London 1837. 8°. (ed. R. owen) p. 20 — 33; — s. R. pittard. ^^siculae seminales in todd’s Cyclop, IV. p. 1429 — IISG. (5) Zie ]). V, de door ondersclieidenc sclirijvcrs gejevene afbcel- difijfen der mannelijke voortplantingswcrkluigen van den. egel zoo als: ''*RDS Tab. nnat. comp.ül. Fase. V. Tal). 9, tii;, 5; Catalogue of ibe Anatomy in the Museum of the Coll. of Surg. IV. 1*1. 54, TREvirancs, Beohacht. aus der Zoot, u. Physiol. 1839. Tali. 17, ^^*'5 " die van den mol bij MiillER Be glatiditlar. secevti. struct. 111^ fig. 3 8C6 ZOOGDIEREN. meeste zoogdieren vindt men eene of meer voorstandcr- klieren, welke rondom liet begin der pisbuis liggen en baar vocht met dat der afvoerende buizen vermengen. Ook zijn er bij vele zoogdieren Cowpersche klieren aanwezig, die beneden de prostrata aan den bulbus urethrae liggen ; haar weefsel beslaat uit trosvormig verbonilene blaasjes, en, steeds door spieren omgeven, bezitten zij somtijds nog eene eigene bekleeding van spierweefsel met dwars gestreepte primitieve bundels. Deze klieren ontbreken bij den hond. Een, reeds aan mougaüni bekend, blind zakje, het- geen bij den mensch tiisschen de openingen der vasa deferentia in de urethra uitmondt, is in den latercn tijd in verschillende zoogdieren opgemerkt, cn heeft door de onderzoekingen van webeu en uüschke, als overblijfsel van eenen, in de vrucht aanwezigen uterus masculinus, waar- voor genoemde ontleedkundigen het verklaarden, eene gowigtige morphologische heteekenis verkregen (*). De roede is steeds onverdeeld en bestaat uit twee sponsaoiilige ligchamen, welke vele bloedvaten bevatten en een bijzon- der sponsachlig ligchaam, hetgeen de pisbuis omgeeft (-}-), (') Zie E. D. WEBEB in liet Bericht der Versnmml, der Batur- forseker au Bruunschweig , 1842. S. 64; DUSCIIKE in zijne nitjave van s. T. VON sOEMMzaniNG’s Lehre von den Eingeweide, Leipzig 1844; J. VAN DEEN in THeuw Archief voor hinnen- en buitenl. Oe- neeskunde 1847 (en in V. SIEBOED u. KÖLLIKER, Zeitsclir. f. wis- sensoh. Zoologie I. 1849. S. 295 — 340, Tab, 20, 21) en vooral B. lECCKART in liet artikel Vesicula prostaiica, lODD’s Cyelop. IV. p. 1415—1429, die de meening van a. MECKEl, welke er een manne- lijke vagina in erkende [Zur Morphologie der Bar7i- und Geslecht.i' werkzeuye der TVirbellhierc, tialle 1848. S. 48) met die van webeB vercenigt, cn bet Webersebe orgaan voor een sinus genitalis lioiidt, die ziel) bij bet vroiiwelijkc dier tot uterus en vagma ontwikkelt. Mij komt de rncening van MECKEL Je waar-scbijnlijksle voor; wanneer men het corpus uleri en de vagina uit liet IVcbersche orgaan of' leidt, blijven do cornua uleri over, en de hypothese, volgens welke de uterus ontstaan zou uit twee verschillende efementen (een vaginaal deel en de, uit de twee Fallopiaansche buizen voorkomende hoornen) niet zeer eenvoudig. (f) Bij de honden vormt dit sponsachtig ligchaam der pisbuis vaa ZOOGDIEUEN. 867 en zich aan hel einde vergroot om den eikel {ijlans) te vormen. Bij vele buideldieren is er een dubbele eikel .aanwezig (*). Bij het kattengeslacht is de eikel met hoorn- achtige stekels bezet ; ook bij andere zoogdieren, vooral knaagdieren, komen hoornachtige deelen, plaatjes of schubjes op dit deel voor. Bij vele zoogdieren, vooral bij verscheurende dieren, vindt men in den eikel een beentje, dat zich in een grooler of kleiner deel van het weefsel der roede voortzet. Men vindt bij alle zoogdieren melkklieren (mammae), welke in aantal en ligging verschillen; bij sommige, zoo als de walvisschen, in de nabijheid der uitwendige ge- slachtsdeelen, doch bij allen aan de onderzijde van het ligchaam geplaatst zijn. Bij het mannelijke geslacht blijven zij onontwikkeld, doch bij de wijfjes scheiden zij, vooral gedurende korleren of langeren tijd na de haring, de melk af, waarmede de jongen zich voeden. Bij het wijfje van het vogelbekdier vindt men aan weerszijden eene groole, uit lange blinde, inwendig celachlige zakken be- slaande borstklier, waarvan de uitvoerende buizen zich op eene vlakke, kleine en ovale plek openen, zonder eenen tepel te verloonen {}-). De bevruchting wordt bij de zoogdieren altijd door eene voren een knobbel, flie bij de paring opzwelt; zie eene afbeelding bij Tanizza, Osservaaioni Tab. I, ovcrgcnonien door Cakiis in zijne Tab. onut. camp. ill. Fase. V. Tab. 9, Cg. 9. (*J Zie eene afbeelding liij CABüs 1.1. lig. 6, Vergelijk over dc mannelijke geslaciilswerktuigen der zoogdieren, behalve de algemeene Werken over vergelijkende ontleedkunde, r. ietdig in v. sieboid u. KöttlKER, Zeitsc.hr. /. icissensch. Zool- II. IS.’SO. S. 1 — 5. Over do voede vooral CDVIER, Legons d'Anut. coinp., seconde éd. Tomé Vilt. 1'. 197— 24G. (f) J. J. WECKEt, Ornithorhynchi parndo.ri descriptie anatomien. kipsiae 182G. fol. p- 53, 54, Tab. VIII, tig. 5; OWEN, Phil. Travs. t832 en in tODD’s Cyclop. III. ]>. 402 — 405. Kcnc gelijke iiirigling kiedt TacJiyglossus aan ; zie eene kleine afbeelding bij BARKOW, Zooto- niiscJie Bemerkungen, Breslau 1851. 4°. fig. 14. 868 ZOOGDIEREN. wezenlijke paring voorafgegaan. Een of meer gezwollen blaasjes [folliculi Graafiani) barsten, en bet, in deze klasse zeer kleine ei ontsnapt uil dezelve ; deze loslating van hel ei is eene zelfstandige werkzaamheid der vrouwelijkc geslachls- declen, van de paring onafhankelijk. Hel ei wordt nu door de trompetten opgenomen en in do holle der baarmoeder gebragt. De lijd, dien het tot dezen doorgang bezigt, is bij verschillende zoogdieren zeer verschillend, van 3 lot 10 of 1!^ dagen. Het vlies, waardoor het ei ingesleten is (zo?ia peUucida), wordt bij den doorgang door de trompetten met eene eiwillaag versterkt, en ontwikkelt zich later, in vereeniging met het pcripherische gedeelte van hel animale blad der kiemblaas, tot het vaatvlies {chorion), waardoor het embryo in de baarmoeder als uitwendig bekleedsel bedekt wordt. Verder wordt dit chorion bij den menscli en de apen nog door 1,'eklecdsels van builen omgeven, welke eigenlijk niet lol het ei behooren, maar voortbrengsels der baarmoeder zijn (meutbrana decidua cera en refiexa). Door deze bekleedsels of onmiddellijk door het epilhelium van bel slijmvlies der baarmoeder hangt hel ei nu met de baarmoeder te zamen. Later ontstaat er ook eene naauwere verbinding door middel van de bloedvaten, welke met de idlanlois lol het c/ior/o» dringen ; bierdoor wordt de moederkoek gevormd, eene worteling of inplanting van het ei in de baarmoeder door middel der navelvafeii, die alleen bij de zoogdieren voorkomt, doch echter bij de buidel- dieren en Monolrcmen ontbreekt, waar de allanlois klein blijft en niet lot het chorion doordringt. Wanneer de aUmUois het geheele ei omgroeil, kan de placenta over het geheele chorion zich uitstrekken (pachydermen, een- hoevigen) of zich in kleine groepen als kleine verheven- heden op het chorion verzamelen (herkaauwende dieren) of cenen ring om het ei vormen (verscheurende dieren). Bij de knaagdieren, de apen en den mensch verbindt zich de (dlanlois slechts op eene bepaalde plaats met het cho' rion, en lot die plaats alleen is de vorming van den moeder- ZOOGDIEHEN. 8C9 koek beperkt, floedanic; ook deze verbinding zij, noch bij den menscli, noch bij dc zoogdieren heeft er een onmid- (kïllijke overgang van het bloed uit de vaten der moeder in die der vrucht, of, omgekeerd, uit die der vrucht in «Je vaten van het moederdier plaats (* *). Dc lijd der zvvangerschap, zoowel als het aantal der bij ééne dragt gewoonlijk ter wereld komende jongen, biedt bij de verseliillende geslachten der zoogdieren een groot verschil aan. Merkwaardig is de kleinheid en ge- ringe ontwikkeling, welke de jongen der buideldieren vertonnen, wanneer zij de baarmoeder verlaten. Zij wor- den dan door eenen zak of Insschen twee buidplooijen aan den buik opgenomen. Dc bovenvermelde, voor aan het bekken bevestigde beentjes (bl. 829) dienen lot ondersteuning van dien zak. Aan de binnen den zak ge- plaatste tepels, die zeer lang zijn, maar builen den tijd van het zogen zich door omslulping even als een vinger van een bandsclioen terugtrekken (f), hechten zich nu de jongen vast, en blijven zij gedurende eenige weken hangen. Later, als zij verder ontwikkeld zijn, scheiden zij zich van die deelen los, maar echter blijft de buidel (') De ontwikkeling van liet embryo volgt bij de zoogdieren op eene uiet die der vogels (zie boven bl. 500 — 587) gclykvormige wijze, behalve bet tweede deel van v. baer, Veber Entwickelungsgeschichte der Thiere, Königsbcrg 1837, S, Kil — 279, moet men bier vooral drie uitstekende gescbriflen van TH. l. w. bisCDOff bestuderen: Ent- *oickelungsgeschichte des Kaninchen-Eies Biaunschweig 1842. 4°., Bntwickelungagesch. des Ihinde-Eies, ibid. 1845. 4°. en Eutwicke- ^ungsgesch. des Mserschweinchens, Giessen 1852. (Hier, bij Cauz’rt ’^obaya, beeft de zonderlinge anomalie plaats, dat liet slijinblad der kiem blaas naar builen ligt, on liet embryo dus niet den rug naar de binnenzijde van de kicmhlnas gekeerd is). Onder de vroegere gescbriflen vergelijke rnen OKEn uad kieseb, Beitriiye zur vergl. Zool., Anat. '^nd Physiol. II. Heft 3, 4'>. ISOG, 1807 en KIESer Der Ursprung des Darmkanals aus der Vcsicula umbilicalis daryeslelt im niensch- lichen Embryo. Mit 2 Kiipf. Göttingen 1810, 4°. (t) Vergelijk J. MORGAN Linnean Transact. XVI, 3, p. 455—463. PI. 26. 870 ZOOGDIEKEN. nog gedurende eenigen tijd eene schuilplaats, waartoe de jongen bij dreigend gevaar of bij vervolging hunne toe- vlugl nemen. Onder de buideldieren, welke geen zak heb- ben, maar wier tepels tusschen twee huidplooijen liggen, dragen sommigen hunne jongen in dat tijdperk van ver- dere ontwikkeling op den rug, terwijl de staarten der jon- gen om die van bet moederdier gekronkeld zijn {Didetphis ■murina, dorsigera enz.). Het centrale zenuwstelsel der zoogdieren komt hierin met dat der vogels overeen, dat de massa van het rugge* merg veel geringer is, dan die der hersenen. Ook bij de zoogdieren, even als bij de overige gew’ervelde dieren, loopt dikwerf een eng kanaal in de lengte midden door het roggemerg (^) ; bij anderen nogtans is, gelijk bij den menscli, dit kanaal alleen in den toestand van embryo aanwezig. Het getal der paren van de riiggemergzenuwen verschilt in de onderscheidene soorten, gelijk men uit het verschillend getal der wervelen kan opmaken. Terwijl het harde vlies, hetwelk het ruggemerg bedekt, zich ver- der naar achteren in de wervelkolom uitstrekt dan het ruggemerg zelf, doorloopen de laatste riiggemergzenuwen, eer zij dit vlies doorboren, eeneii schuinschen weg, en ontstaat er een paardenstaart, die bij het ruggemerg der overige gewervelde dieren bijkans nimmer aanwezig is, Des te meer ontwikkeld is deze inrigting hoe korter het ruggemerg is; door een bijzonder kort ruggemerg onder- scheiden zich de vledermuizen en de egel, waar het reeds vóór den laatsten ruggewervel eindigt. De onderste hals- zenuwen vormen met het eerste paar van die van den rug eene vlecht voor de voorste ledematen ; bij den oor- sprong dier zenuwen vertoont het ruggemerg eene zwelling; eene tweede komt lager voor, waar de lenden- en heiligbeenszenuwen ontspringen, die de zenuwvlecht voor (*) Zie w. sEWEll, Pliilos, Transact. 1809, en daaruit overge- nomen in reil’s Arehiv, XII- 1815. S, 119 — 121. ZOOGDIEREN. 87i de achicrsie ledematen vormen. De aan de zoogdieren eigene middelrifszenuw heeft haren oorsprong voorname- lijk van het vierde paar der halszeniiwen. De hersenen onderscheiden zich aan hare grondvlakte van die der overige gewervelde dieren door eene over het verlengde merg heengaande verbinding der halfron- den van de kleine hersenen, welke brtig van Yarolius genoemd en bij alle zoogdieren gevonden wordt. Het eeltachtig ligchaam {corpus callosum) alsgroote verbinding der halfronden van de groote hersenen, is, met nilzondering der monotremen en buideldieren (* * * (§)), bij alle zoogdieren aanwezig, De vierdubbele ligcharaen {corpora qtiadrigemim) maken eene veel kleinere hersenmassa nii dan bij de lagere gewervelde dieren, zijn inwendig niet hol en wor- den bij velen door de halfronden der groote hersenen bedekt. Ook vormen de groote hersenen op de oppervlakte gewoonlijk vele kronkelingen {gijri) ; evenwel zijn er vele zoogdieren, bij welke de oppervlakte glad is, even gelijk bij de hersenen der eijerleggende gewervelde dieren. Het gewigt der hersenmassa staat tot dal des gehcelen ligchaams bij den os als \ : 730 of 1 : 850, bij den olifant als 1 ; SOO, bij het schaap als i : 350, bij den vos als 1 : 205; groo- ler is het betrekkelijk gewigt der hersenen bij kleine diersoorten; bij de muis b. v. wordt het opgegeven als van het gewigt des geheelen ligchaams (f). Bij den mensch is deze betrekking als \ : 40 (§). Van meer be- lang zijn de verhouding der hersenmassa tol de grootte der hersenzenuwen en de vergelijking lusschen de grootste breedte der hersenen en de breedte van hel ruggemerg, (*) R. 0W£N, On the slruclure of the Srnin tn Marsupinl Ani- tnals ; Philosopldcal Transact. 1837 Part 1, p. 87 — 96, PI. — 7. (t) Vergelijk over deze verlioudingen DilLER Elem. Physiol. IV, I p" 6, 7; CDViER, Lef. d’Anal. camp. It. p. 149 — 151 (§) Het gewigt der menschelijkc hersenen bedraagt tusschen 3 en 4 pond; lie iiedemakn, Das Hirn des Negers u, s. w. Heidelberg 1837, 4°. S. 6, 7. 872 ZOOGDIËRKN. ücluer ilc brug van Varolius. De op deze wijze geme- ten breedte van het ruggemerg staat lol die der herse- nen hij den mensch b.v. als 1 : 7, hij den hond als 1 : 2 enz. {*). De hersenzenuwen komen met die van den mensch overeen. Het eerste paar nogtans maakt hierop eeniger- mato eene uitzondering, daar het wel niet l)ij alle ware Cetacea, maar toch bij do dolfijnen ontbreekt (-}■). Bij de meeste zoogdieren (slechts de apen, de zeehonden en ilie walvischachlige dieren, welke reukzenuwen bezitten, maken hier eene uitzondering), zijn de reukzenuwen dik en hebben eene inwendige holte, welke eene verlenging is der zijdelingsche hersenholten, even gelijk de zenuwen zelve (processus mammUlares) zich als verlengingen van (*) cuviEB, £«(?. cl'AiMt. comp. It. p. 154 ; J. o. ebel, Observa- tioiies iiturol, ex mint. romp. Traj. fid Viadr. 1788. 8°. Ook de ver- tiouditi'; tusschet] de breedte van het verlengde inerjj en die van de brug van Varolius is nagespoord ; bij de meeste zoogdieren is deze niet of liljkans niet breeder dan bet verlengde merg. Vergelijk F. iiedemaNN Icones oerrhri simiarram et quorundam Mammalium. Ileidelbergae 1821. folio. p. 53, welk werk (met trevibaros Verm. Schr. III. S>. 4 — 20, en GRatiolet in gdérin. Revue ei Magasin de Zool. 1852. p. 97 — 113. PI. 4 — 7, over do windingen der groote hersenen) over de hersenen der zoogdieren met vrucht kan geraadpleegd worden. De zoogdieren hebben over bet algemeen achter de brug van Varolius aan weérszijden een kleine dwarse band van vezels bij den oorsprong van bet zevende en achtste paar; dit deel, hetgeen treviranbs Irape- •xium noemt, ontbreekt bij den mensch (maar niet bij de apen). De ventriculi laterales der groote hersenen liebben, met uitzondering der apcé en eenige andere, geen achtersten hoorn en dus ook geen pes Ilippocampi minor. TREVIR. Verm. Sohr. III. S. 4, 5. (■)•) STANNID.S, Veber den Bau des Delpbin Gehirns, Abliandlangen, herausgegeb. von dem natuneissenschaftlicben Vereiii in Hamburg. I. 1846; zie vooral S. 4 en Tab. II, grondvlakte der hersenen. Bij Hyperoodon heeft escbricht daarentegen het eerste zenuwpaar beschre- ven en afgeheeld. Kongel. Diinske Videnshabernes Selslcabs NatuT' vidensk. Af liandlinger , XI 1845. p. 3C0. Tab. VIII. Bij Balaeiit beschrijft uwen deze zenuwen als niet ongelijk aan die van ilen mensch: BONTER A/timol Oeconomy, p. 3G7, 368. ZOOGÜIEKEN. 875 iJc gioote hersenen verloonen. liet vijfde zeuuwpaar, dat voornamelijk de gevoelszenuw van het hoofd is en naar al de zintuigen lakken zendt, is hij vele zoogdieren bij- zonder sterk en dik als men het met dat van den inensch vergelijkt (* *). Het zenuwstelsel van het plantaardige leven, de groote niedelijdende zenuw, is bij de zoogdieren, voor zoo ver de onderzoekingen leeren, in do hoofdzaak eveneens gevormd als bij den mensch. Dit zenuwstelsel ligt voor een groot gedeelte in de borst- en buikholte, en volgt den loop der vaten. De grootste vlecht (ploicus coeliacus s Solaris) ligt achter de maag, voornamelijk rondom de nrleria coeliaca. Met het zenuwstelsel van het dierlijk leven is de groote medelijdende zenuw door vele takken cn op onderscheidene plaatsen verbonden, gedeeltelijk zenuw- vczels afgevende, gedeeltelijk ontvangende (-J-). De rugge- mergzenuwen verbinden ziclt zoowel door hare voorste (onderste of molorisclie) als door hare achterste (bovenste of sensitive) wortels met den norvus sympalhicus, gelijk de onderzoekingen van wurzen, müllpb, betzius en mayer hebben aangetoond (§)• De huid der zoogdieren is over het geheel met baren bedekt; sommigen hebben hoornachtige schubben zoo als Hlanis of beenige platen, zoo als de armadillen (het ge- (*) Vergelijk w. Rapp, Die Perrichlungen desfanflen Hirn7ierven Paares. Leipzijj 1832. 4'’. Voor de vergel. ontleedkunde der Iierscn- *enu\vcri hij de zoogilieren is vooral veel door en onder de leiding van Prof. BONSDORPF te llelsingfors bijgedragen, zoo als onder anderen bij den bond de zes eerste paren door Y. haautman (1840) en dezesacb- terste door PIPPI.VC (1847) in twee, aan die akadernic verdedigde (ZMcedscbe) Disscrlatiën beschreven zijn. (f) Zie o. a. F. ARSOLD, Der Koj'/lheil des vegelaiiven Nerven- Systems beim Menschen. Ileidelbcrg u. Lcipzig 1831. 4o. (§) Zie RETziOS, jiECKïi’s Archiv 1832. S. 260, 261, met eene afbeelding van de verbinding van de tiende ruggeraergzennw met den '^ympalhions bij het paard. Tab. I, lig. 10; WCIZEB in MiillEB’s Arohit, 1834. S. 305—310. 874 ZOOGDIEREN. slacht Dasypus {’'}), ofslekels(/i>i«ac6'«s, Hys(rix,Tachyglos- sus enz.) (-f-). Hel tastgevoel in de uiteinden der ledematen is hij de versclhllcndc soorten ver.schillend ontwikkeld, naar dat de pooten alleen lot gaan en staan of ook lot aanvatten dienen. Rij de apen, die in dit opzigt het meest bevoorregt zijn, is evenwel de hand veel minder tol las- ten ingerigt, dan bij den mensch, die hij den opgeriglcn stand en gang, de voorste ledematen meer onbelemmerd voor het tastgevoel bewegen en aanwenden kan. Ook Lij vele zoogdieren dienen de lippen lot lasten. De knevels, welke aan de lippen zijn gehecht, dienen, even als de vleezige aanhangsels aan de kaken van sommige visschen (zie boven hl. 257), ter ontwaring van uitwendige be- letselen. Tol hunnen wortels loopen lakken van het vijfde zenuwpaar. Kallen worden ongeschikt om muizen te vangen als men deze baardharen wegsnijdt, en onder- scheidene proeven hebben getoond, dat konijnen zich zon- der behulp der oogen door middel van deze haren, in enge gangen een’ uitweg wisten te banen (§). Even zoo dient het, vele zenuwtakken ontvangende vlies, dat tus- schen de vingers der hand bij de vledermuizen is uit- gespannen, lol het vermijden van uitwendige beletselen bij de vlugl, terwijl de proeven van sPALLAazANi geleerd hebben, dat noch de reuk, noch het gezigl, noch het gehoor daartoe noodzakelijk zijn. De smaak is bij de zoogdieren meer ontwikkeld dan bij de meeste overige gewervelde dieren. De long is (*) * * (§) (*) Vergelijk n. METEH. Ueber den Bnu der llaut des Gürlelthiers, MÜLLEK^s Arcliiv 1848. $■ AVarc beenplaten liggen in bet weefsel der ledcrbuid (corium), welke daaronder slechts cene zeer dunne laag vormt; in de opperhuid liggen boornaobtige schubben. (f) Zie r. CDVIcn, Recherches sur les épiues du porc-épic. PfoU»- Annales du Mus. I, 1832, p. 40D — 139; c. J. A. boeckh, De Spini^ Ilystricum Dissertalio Berolini 1834, 4“. (§) G- VROLIK, Over bet nut der knevels bij viervoetige dieren. Am- sterdam 1800, 8“. ZOOGDIEREN. STy vleczig, Lestaat uil vele spieren, die door elkatider loo- pen en kan alzoo gemakkelijk menigvuldige bewegingen volbrengen. Wij kunnen hier gevoegclijk den toestel der tongbeenderen beschrijven, waaraan de long met verschei- dene spieren bevestigd is. Deze longbcenloestel bestaal uil een dwars middelstuk (basis), hetwelk van voren oneffen en bol, van achteren meestal uitgehooid is, en gewoonlijk uit twee paar zij.stukken, de zoogenoemde hoornen, waar- van het achterste paar bij do ratten en sommige andere knaagdieren en bij de krnidetende walvischachtigc dieren ontbreekt. De voorste hoornen (bij den mensch de kleinste, cornun minora) zijn steeds met het slaapbecn door kraak- beenderen of banden verbonden. Hier liggen bij de meeste zoogdieren twee of drie lange, somtijds ronde, somtijds platte beenderen {ossa shjloideu), terwijl bij den mensch een zich met het slaapbeeri vereenigend stijlvormig uit- steeksel het bovenste gedeelte der verbinding uitmaakt. De achterste lioornen {cornun majora) loopen naar ach- teren en van elkander af en verbinden zich door banden met het schildvormigc kraakbeen van hel strottenhoofd. Bij Mycetes {Sitniti svniculus) is hel middelstuk tot eene beenige blaas uitgezet; bij hel paard loopt van hel voorste gedeelte van den door dit middelstuk gevormden boog een .stijlvormig uitsteeksel, hetwelk in den wortel der long dringt. Onderscheidene spieren, die van het borst- been, het schouderblad, het slaapbecn en de onderkaak naar het tongbeen loopen, bewegen hetzelve en daardoor Ook de tong. Er loopen drie zenuwen naar de tong. De ondertongszenuw {nervus hypoglossus) is beweegzenuw en verspreidt zich voornamelijk in de .spieren der long ; de nervus glossopharynyeus , welke zenuw de tong met het keels- gat gemeen heeft, gaal gedeeltelijk naar het achterste ge- deelte der long en zendt takjes naar de daarop liggende lepeltjes, waardoor hoofdzakelijk de eigenaardige indruk van den smaak schijnt te worden overgebragt ; de gcvoels- ïenuw der tong is de nervus lingualis, die uil den derden 87G ZOOGDIEREN. tük van licl vijfde paar ont.springt De tongloppitjcs onderscheidt men in draadvormige, kegelvormige, stompe {papillae fungi for mes) en gesleelda (papillue vallalae), welke laalsle, met eene kringvormige groef omgeven, de overigen in grootte overtreffen; zij komen alleen op het achterste gedeelte der tong voor; hun, altijd slechts ge- •■ing, getal en hunne rangschikking verschillen bij de ver- schillende geslachten der zoogdieren. Bij sommige zoog- dieren, b. v. bij het geslacht Felis, zijn de kegelvormige lepeltjes met een hoornachlig bekleedsel overtrekken. Het reukorgaan verschilt van dat der overige gewervelde dieren, zoowel door de zeefplaal van het os elhmoideum, wier gaten de takjes van het eerste zenuwpaar in de neus- holte laten doordringen (•]-], als door de boezems (sinus). waaronder nevenhollen, gewoonlijk in met elkander zamen- hangende cellen verdeeld, in het voorhoofds- en wigge- heen en do bovenkaaksbeenderen verslaan worden. Het slijmvlies, dat deze hollen bekleedt, is dunner dan dat der neusholten, en ontvangt geene takken van het eerste zenuwpaar (§). Hoezeer zij zclven dus de zitplaats van den reuk niet zijn, hebben zij echter veelal bij die zoogdieren, welke het scherpst rieken, den grootsten omvang Niet alle zoogdieren hebben, gelijk de mensch, deze drie onder- scheidene holten te gelijk. Bij vele tandelooze dieren ont- breken 1). V. de voorhoofdsboezems ; die in het wiggebeen zijn gcwooniijk veel kleiner dan i ij den mensch. — De grootste voorhoofdsboezems komen bij den olifant voor, waar zij zich niet slechts tot de wand- en slaapbeenderen, maar ( ) Volgens PiNJZZA is de nervua glossopharyvgeus de sinaalnscnuw, de nervua lingualia alleen gevoelszenuw ; zie ook siannics in müliïr’s Arcliiv 1848, S. 132 — 138, mülier en anderen meenen daarentegen, dat de laatstgenoemde zenuw, hoezeer lioofdzakelijk tot het voelen en tasten dienende, eehler ook zenuwdraden voor den smaak in zich sluit, (t) Vergelijk boven LI, 836, gelijk ook over de conchae, (5) Vergelijk bicmenbaCH, Proluaio acud. de ainibua frontalibus. Göitingae 1778, 4°. ZOOGDIEREN. 877 zelfs lül de gewrichtsknokkels lan liet acliterhoofdsbeen uitstrekken. De beenige deelen van de neusholte worden uog door kraakbeenderen aangevuld, welke bij sommige zoogdieren eenen koker vormen, of zich in eenen bewe- lijken snuit verlengen, b. v. bij bet zwijn, den mol, enz. Merkwaardig is bovenal de slurp van den olifant, eene Verlenging van den neus, die derhalve van binnen twee buizen bezit, die door de geheele lengte van dit deel heen- loopen. Naar den slurp begeven zich dikke zenuwlakken, 'be uit de onderoogkas-zenuw van den tweeden tak van bet vijfde paar ontspringen. Vele spierbundels, waarvan fle binnenste ilwars loopeu en met hunne pezen door de buitenste, overlangscbe vezels naar de huid dringen, be- vvegen dit deel (*). Rij de ware walvischacluige dieren Z'ju geenerlei met de neusholte verbondene nevenhollcn 'u de schedellieenderen aanwezig De neusbolle klimt bij- kans regt naar hel bovenste gedeelte van den schedel om- boog, waar de uitwendige dubbele of enkele neusopening (. 28a— 289; vergelijk ald. PI. XXIX. (t) czjiPEK Cétacê.1, p. 148 — 150, PI. 48, fig. i; o. sANDirORi, tot de ontleedkundige kennis der toaloisseften , boven aan- S^liaalJ, zie bl, 859. 878 ZOOGDIEREN. uitlioling van dat deel van het lussclienkaaksbeen. waar- door het verhemelte van voren wordt gevormd. Deze van binnen met een klierachtig slijmvlies bekleede zakjes worden door eene kraakbcenige scheede omgeven, en hebben gewoonlijk gemeenschap met ecne buis (reeds door steno ontdekt), welke door de foramim incisiva naar bet ver- hemelte loopt (^). Oogen zijn in deze klasse altijd aanwezig. Bij sommigen evenwel ontbreekt het gezigt, doordien de huid. zonder in oogleden gespleten te zijn, over den in dat geval altijd zeer kleinen oogbol heenloopt (b. v. bij Spalasc, Mus ly~ plilus rALL. (j)). De betrekkelijke grootte der oogen is over het geheel geringer dan bij de vogels. De eigenlijke walvissclien hebben relatief (d, i. in betrekking tot hun buitengewoon groot ligchaam) zeer kleine oogen, hoezeer hunne oogen, op zich zelvcn beschouwd, de grootste zijn van het geheelc dierenrijk. De oogbol is gewoonlijk bij- kans sphaeriseli ; het harde oogvlies mist de ondersteuning van eenen beenigen ring, welken wij vroeger bij de vogels cn verschillende kruipende dieren hebben opgemerkt. Bij de ware walvischachtige dieren is het harde oogvlies bij- zonder dik, waardoor de holle van het zintuig nog kleiner wordt, dan de op zich zelve reeds geringe betrekkelijke grootte van den oogbol medebrengt. Bij den mensch en de apen vindt men hij de intrede van de gezigtszenuw (•) Vergelijk CüVlER, Rapport fait d l’Inslitut, Ann. du JUuseum, XVllI. 1811, p. 412 — 424; rosentbal in tiedemakn u. trevirands. Zeilschr. fiir Physiol.M, 2. 1827, S. 289 — 300, met eene afbeelding van dit deel hij liet scliaap. Bij het paard is het mede aanwezig, maar ontbreekt do buis, die naar bet vcrbemeltc loopt. Bij den mensch i* dit orgaan afwezig, maar de buis (altlians dikwerf) voorbanden. Dc buis zelve is, volgens HOSCBKE’s opmerking, van gcene |)bj'siologisclic belee- kenis, maar .slcchls een sjioor van den foetalen toestand, waarbij mond- en ncnsbülte door bet geheel gespletene vcrlicmclte zamenbangen. Leh'^ von den Ein^eweideii. S. G12. (t) Vergelijk over de oogen van dit dier RDDOIPDI, Physiol- 11. I’ S. 1.57 Anm. (1). ZOOGDIEREN. 879 aan de binnenzijde een gele vlek op hel netvlies, welke ■'OEjiMEiiRisG het eerst heeft opgemerkt. Bij de dolfijnen, tie meeste verscheurende en de gehoefde dieren is het vaatrijke vlies voor een gedeelte achter in den oogbol ontbloot van de zwarte kleurstof, die anders daarover is uitgespreid, en ecu vezelachtig of celachlig vlies, dat men het tapijt ((apefum) noemt, vervangt hare plaats en ver- toont levendige, dikwerf metaalaclUig glinsterende kleu- ren (’^). De lens is gemeenlijk plat, en van achteren even als bij den mensch door eene meer bolle vlakte dan aan de voorzijde omschreven. Bij do in het water levende zoogdieren, vooral bij de zeehonden (P/zorae), is zij bijkans kogelvorinig. Er zijn over het geheel drie oogleden aan- wezig ; doch bij den mensch en de apen beslaat er van hel binnenste regtstandige ooglid (de membrma niclilans) slechts een spoor, het zoogenoemde balfmaanswijzc vlies [plica semilunaris) aan den binnensten ooghoek (-{-). Het gehoororgaan der zoogdieren verschilt van dat der ''ogels door engere omsluiting van den doolhof in het rotsachlig gedeelte des slaapbeens, door meerdere ontwik- keling van het slakkenhuisje (dat gewoonlijk twee en een (*) (*) Vergelijk DRÜCKE in MÜllER’s Archiv 1845, S. 387 — 405. (f ) Verfjelijk BIDMENTIIAL, Dissert. de exiernis orulor. inlegumentU. Berolini 1812, 4°.; THApp Symbolae ad nnal. elphysiol.Organorum ^ulhum adjuvantiuin, Tnrici 1830, 4®. ([>• 26 — 31. vooral voor rle 'nemhrana nictilaiis en liet daarin vervatte kraakliccn). Bij de meeste teoirdicrcn komt met de viembntna 7iiclUans ook eene afzonderlijke klier [Glundula Hnrderi, zie hoven hl. 453, OOI) voor, welke wij veeds hij de kruipende dieren en voifcls vermeld hehben. De traan- klieren zijn dikwerf klein; hij de walvisehaehlijfe zoojdlercn zonden ze onlhreken, m.oar hij Delphinns is echter een krinjjvormige klier achter de ooirledcn aanweziij (rapp Cetaceen, S. G3). Behalve de vier regie en de twee schuinsche oog.spicrcn, komt hij vele zoogdieren nog een, van den rand van het ftratneti opltcum naar den ooghol loopende en dezen kegelvorinig omvallende sjner [fitusculits stispettsorius oculi)^ die hij de Balaenae (volgens siater, Anat. Vnlersuchungen üler das Auge der Celaceen, Bonn 1852, 8®. S, 2), hij gemis der overige oog- spieren alleen aanwezig zon zijn. 880 ZOOGDIEREN. Iiaive of flrie windingen vormi) cn door drie gehoor- beentjes, don l)amer, het aambeeld en den slijgbengei. die de geluidlriilingcn van het Iromniclvlies naar den doolhof geleiden, op welks eironde venster de stijgbeugel- plaat rost. Deze slijgbengei is bij de Monolremen een lang stijltje met eene plaatvormige basis, even als de co- lumella der vogels; den overgang hiertoe vormen de bui- deldieren en sommige tandelooze dieren, waar de tw'ce boenen van den slijgl.engel niet of alleen digt bij het eindplaatje van elkander wijken, en hel beentje overigens in een lang steeltje uitloopt. Ook hebben de Monolremen slechts één beentje, in de plaats van hamer en aambeeld, cn een zeer onvolkomen slakkenhuisje, hetgeen als kegel- vormig, aan hel eind eenigzins gezwollen aanhangsel van het voorhol naar dat der vogels en hngedisachtige dieren gelijkt (^). Gewoonlijk is ook een uitwendig oor aanwezig, hetwelk door kraakbeenderen ondersteund cn door spieren bewogen wordt. Dit deel ontbreekt evenwel bij de Moiio- Iremen, de walvischacblige dieren, vele zeehonden, erika vindt men geeno enkele soort , die ook in de oude wereld leeft, ja zelfs zijn de geslachten groolendeels van idie der oude wereld verschillend. Zuid-Amerikaansche, geslachleri. waarvan men tot nog toe geeiie soorten in de oude wereW kent, zijn de volgende : Dicohjles, Auclwnia, Dasypus, Uyr- mccophaga, Uradypus, Cflrm (of de geslachten der nieinvcren Coeloyenys, Dasyprocla, IJydrocItoerus)^ Loncheres, Nasua, de geslachten van vledermuizen : GlosHOphaya. Pliy Hos torna, Molossm, Noctilio, cn vele geslaclitcn der vierliandigen., name- lijk CalliZ/ir/aJ, Ate/es, .Vj/ce/es, Pithecia, Ilnpido. Procyon '^^ aan de nieuwe wereld in het noordelijk en zuidelijk half- ZOOGDIEREN; 88-f5' rond eigen. Fiber is een diervorm van Noord-'Aitierika. Aiuiere geslachten zijn aan het oostolijk halfrond «igen, zoo als Sus, Equus, Camehis, Rhinoceros, Mams, :jVyoms, Spalax, Cricotus, Viverra, Herposlos, Erinaceus, de' ge- slachten der vlederimiizcn: Megadorma, NyclerispHiliino- (ophas, Pleropus, de familie der Lemuriden, de geslachten der apen : Cercopiihecus, Semnopilhecus , Inuus, Eynoee-’ phalws, Ilylobates, Sitnia. Aan Afrika in het bijzonder zijn eigen «Ie geslaclilen Camelopardatis, Jlippopofamus, Onjeteropm, Cercopiihecus, en aan hel eiland Madagaskar Contetes, Lemur, Lichanolus eii het geslacht Ghiromys, een eekhorenachtig knaagdier, hetgeen naar den vorm der /■•emuriden zweemt; De meeste soorten van AnlUopm zijn ntede nitsinitend Afrikaansciiui'.Hel grootste aanlal soorten 'an buideldieren wordt in Nieuw-Holland aangetroffen; alleen liet geslacht JDidelpIds is Amerikaansch ; Afrika be- zit, evenmin als Europa, ééne enkele soort van dieafdee- ling, De Monotremen (de geslachten Ornithorhynchus en Fnchyylossus) zijn aan Nieuw-Holland eigen. Er schijnen in Nieuw-Holland daarenicgen van de, anders over nagenoeg den geheelen aardbol verspreide geslachten (zoo als Seittrus, Lepm, Felis, Ursus, Lutra, Canis, Vespertilio) van de meeslen volstrekt geene, van enkelen slechts eene onkele soort voor te komen. De buideldieren, welker soor- ten vau al de landzoogdieren des aardbeis naauwclijks tV uitmaken, vormen ^ van de zoogdieren-fauna van Nieuw-Holland. In het geheel is de statistiek; om mij dus üd te drukken, der zoogdieren-fainiliën in verschillende "erelddeelen en klimaten zeer verschillend. Wanneer men de geheele klasse der zoogdieren, met oitslnillng der wal- vischacbtige en Phocao, overziet, dan maken de knaag- dieren 4 van het geheele getal der soorten uil, de vleugel- i>ondigen on do verscheurende dieren te zamen nagenoeg "lede terwijl het overige derde voor de grootste helft door de vierl)andige en herkaauwende dieren wordt uit- gfiinaakt, en daartoe daarenboven vooral de buideldieren 30* 884 ZOOGDIEREN. en inseklcn-ctende ferae liet meeste bijdragen (*). Maai' in Europa b. v., is deze verhouding reeds zeer gewijzigd, daar de vierhaudigen en de buideldieren ontbreken; de ver- houding der knaagdieren blijft nagenoeg dezelfde; ook de vleugelhandigcn maken nagenoeg 4- het geheelc aantal uit, maar de insekten-etende ferae zijn in Europa in ver- houding bijkans tweemaal talrijker, dan zij het over het geheel zijn, en maken -j-’ï '^3“ het gehecle aantal der zoog- rlieren nil ; ook de soorten van carnivora en herkaauwende dieren zijn betrekkelijk veel talrijker. In Noord- Amerika maken de soorten van knaagdieren misschien de helft van het geheelc aanlal der soorten van landzoogdieren uit. Hoe verschillend wederom do verhouding in de keerkringslan- den is, kan elk gemakkelijk nagaan. Aan deze landen, of althans aan de warmere streken, zijn bijkans alle geslach- ten der dikhuidige zoogdieren, de tandelooze zoogdieren en de apen eigen. Men heeft de apen in hunne verbrei- ding wel eens met de papegaaijen onder de vogels ver- geleken; hierin is echter een groot verschil, dat van de in de oude wereld voorkomende aapsoortcu de grootste helft in Afrika te huis behoort, terwijl Afrika slechts zeer weinig papegaaisoorten telt in vergelijking van Azië. Ook ontbreken de apen op Nieiiw-llolland geheel, waar ver- scheidene soorten van Psiltncus voorkomen. Insekten- etende zoogdieren zijn, met uitsluiting van hel geslacht Chrysoc kloris, bijkans een vorm van het noordelijk half- rond; de Lemuriden meer van het zuidelijk Iialfrond. Uil eene naanwkourige vergelijking zou men nog meer dergelijke contrasten kunnen adeiden. Ook behoort men op het verband acht te geven, dat er lusschen de geogra- phische verbreiding van planten en dieren bestaat ; en, even als in het plantenrijk, zullen ook in het dierenrijk van die geslachten, welke in koude streken talrijke soorten (*) liet ontbreekt mij aan ruimte om de jrroudslagen dezer bereke- ningen hier te ontwikkelen. De overige Orden bevatten zeer wcimS soorten in betrekking; lot bet gebed. ZOOGDIEREN. 885 (lebben, de soorten der warme (anden meer op bergen, dan in de vlakten worden aangetroffeu (*). De zoogdieren zijn, met nilzondering van eenigo soorten van vledermuizen (‘n van do ware walvissclien, niet aan vast bepaalde logten gebonden.' gelijk de trekvogels, maar bewonen gedurende den winter dezelfde gewesten, als des zomers (f). Onderscheidene soorten houden daarentegen een winterslaap, en brengen een grooteren of kleineren tijd van het jaar, zonder eenig voedsel, in holen en schuil- hoeken door. Zoodanig zijn b. v. in Europa de vleder- muizen, de egel, do hamster, de marmot, en verscheidene andere soorten van knaagdieren, die het geslacht Myoxus uitnaaken, en in het hoogc Noorden, de beer. (Even als dezelfde soorten van vogels in koude streken, en in war- mere gewesten het geheelo jaar door blijven, kan ook het vers^chijnsel van den winterslaap naar het klimaat eeniger- mate verschillen.) Vóór den winterslaap zijn deze dieren bijzonder vet ; als zij in bet voorjaar uit hunne schuil- plaatsen weder te voorschijn komen, zijn zij, daarentegen zeer vermagerd. De ademhaling is door groote tusschen- poozen afgebroken en heeft nagenoeg opgehouden ; de (*) Over dit onderwerp kan men vergelijken J. A. c. simmerjunw, Specimen Geographitte Quadrupedum, L, B. 1777. i”. (verouderd); filEviRAKCS, Biologie II, S. 174 — 263 op onderscheidene plaatsen ; 'tLlGER, Lebet bliek der Slitigethiere nach ihrer Vertheilung über ^ie Weltlheile. Ahh, der Königl. Akad. der fVissensek. %tt Berlin, h IBia, S. S9 — 159; wiibraND nnd RIIGEN, Gemdlde der organ. b^'atur^ S, 69 — 88; L. K. scomarda, Bie geographische Verbreitung •ter Thiere, Wieu 1853. 8“. (met veel lieleicnheid gecompileerd.) (j) Dut sommige soorten van vledermuizen eclitcr trekken, blijkt liit enkele ■waarnemingen en opmerkingen; lic GlOGER in OKEh’s /sis, bd. 21, 1828, S. 1113 — 1124, blasIOS. AmtUcher Bericht über die t'ersummlung zu Braunschweig, 1841, S. 63. De walvissclien, die 'len lomer in do poolstreken doorbrengen, trekken ’s winters zuidelijk ‘a den Atlantiseben Oceaan ; sommige soorten volgen waarsebijnlijk de talrijke scholen van visschen, om Ie beter haar voedsel te kunnen '"'den. Vergelijk EsCDRICHI, Vntersuchungen über die nordischen tt'ollthiere, S. G — 10 en elders, 886 ZêOGDIEREK. hoeveell»eiil jttMiritofgaSi welke gedurende ilieii loeslaud ver- bruikt wórdt, is zeer gering. De dierlijke warmte is zeer vermimlerd 'ew de temperatuur daalt in de inwendige deelcn' tot 7“, 6* of zelfs 3° van de hoaderdgradigo schaal ; zij betoont zich afliankelijk van die der omgevende lucht. De slagen van het hart zijn veel minder talrijk ; de bloedsomloop gaat echter, hoezeer vertraagd, ook tot in de haarvaten onafgebroken voort. Het gevoel is bij den vol- komen winterslaap bijna geheel uitgedoofd; do bijzondere deeien blijven na den dood nog lang prikkelbaarheid bc- liouden. Uit bet aangevoerde blijkt, hoe men niet gelieel ten onrcgle bcwei'cn kan, dat het leven dor zoogdieren gednroDde den winterslaap, in dat der kruipende dieren terug zinkt. Over de oorzaak van bel verschijnsel heeft men zeer verschillende meeningen voorgedragen, van welke sommige op verkeerde waarnemingen, andere op onbewe- zene stellingen, en nog andere op volstrekt geene gron- den rusten. Dat b. v. de gal bij deze dieren minder scherp zou zijn, cn dat zij daardoor langoren lijd honge- ren kunnen, gelijk saissï beweert, is eene onbewezene stelling ; dat de glandula Ihijmus gedurende den winter- slaap in omvang toenemen eii de longen drukken zou, gelijk PKüNEti.F. wil, is eene belwisic waarneming, terwijl bel eene van deze klier onderscheidene met vel doordron- gene massa zoude zijn (jacobso.n), welke de borstholte opvult; evenmin kan de loop eener slagader door den slapes (welke otto ontdekte cu voor de oaroHs cerebralis hield (*)) hel verschijnsel ophelderen, te minder daar die inrigting ook bij soorten, welke aan den winterslaap niet onderhevig zijn, voorkomt. Of de longcelleii grooter en de haarvaten der longen minder fijn zijn, dan bij andere zoogdieren (barkow), schijnt nog bevestiging te behoeven. Wij onthouden ons dus van verdere vermelding, vergelij- king of wederlegging der onderscheidene gevoelens. Het (") Volgens mail is deze slagader veeleer eene Arteria orbltO' maxillaris , ZOOGDIEKIüN. 887 wezen viin dcii wiiileralaap beslaat in lijdelijke ouderdiuk- king van bet leven dooi: bijkans geheel afgcLrokene adem - baling. Dit is bijkans: allee, wat wij van deze zaak zeggen kunnen. Dat doriatirec, de egel van Madagaskar (Ce?ïtefcs iLLiG.j^foiu bet warmste jaargetij eou slapen (zomerslaap), gelijk BRüGüiÈRK lieweerd hceftv,„is later door desjaudiks tegengesproken, volgens wieiil dit dier integendeel, wanneer het bij ons zomer is, en dus gedurende den gematigden wintertijvi van dat eiland, in zijnen periodieken slaap ver- valt C'fji De verdeeling der zoogdieren, door ray en klein hoofd- zakélijk van de vingers ! en nagels, door linnaeos van de tandeivl ontleend,! ‘is door storb, coviÉu en anderen ver- beterd; en 'Vooral door de physiologische en embryologische beschouwingen van o wen lot meerdere volkomenheid ge- liragl',*' ; -ir If.) Op bet eiland M.iuritiiis van Jiinij tot November, /l7in. des Sc. p. 180, >:ol(fens TAirAlB van April tot November, Procee- dings pf the Zool, Soc. I, 1830. 1831, p. 89; de temperatuur be- lioeft eebier daartoe niet tol 20° Cenligr. )e dalen ; zij slapen somtijds reeds bij 26”. Ann. des Sc- nut.. Seconde Série, li, p. 316. Ovér déu winterslaap kan men vergelijken g. iukgiii, i. a. saisst, «KüisEttE, J. r. BEBOER, PASTRÉ cn anderen, welke ik in de vorige uitgaaf van mijn Handboek beb aangebaald, en waarbij ik nog voegen moet: OTTO, De animulium ]ier hyetiie» domientiumvasis cephalicis. Nor. Act, Acad. caesar. Leopold, Carol. ïom. II, marsrail nAll, Oh Uybernatidn, Phil. 7'rmis'. 1 832, Part. 2, p. 335 — 360, den- 'zelfden- in tdbd’s Cyclopaed. II, p. 764 — 776 cn n. c. i. barkow, Dtr ipüilerschlaf nach seinen Erscheinutigeji im Thierreicli, Berlin 1846. 8o-, in welk laatste werk men ook de volledigste opgave der gcliccïo lilteralunr over dit onderwerp vinden kan. -ö . . . : 1< ' - jid ‘ ■ '(.‘dno ' - ■ . DISPOSITIO WmTICA MAmilUM. 9 •! iiltil y ut il ■ AU o, C L A S s I S XVII. M'A 'ir'M A L I A. Aniiiialia verteJji’sla,, aërem atmosphaericum puUrionibus respiranlia ; sanguine rubro, calido, corde biloculari et biaurilo, vivipara, laclantia, diaphragmate musculari prae- dita, ciile pleriimqnc pilosa oblecta. rarius aciileis armata, inlerdum sculis parliin loricalg. SECTIO 1. Mnrnmalin acotyledona s. implacentalia. Uterus duplex. Placentalis conjunctio nulia inter matrem el embryonem. Cerebri corpus callosum indislinctum. Ossa duo marsu- pialia ante .symphysin ossiurn pubis. Pedes quatuor in omnibus. ORDO I. Monotremntn. Cloaca, orificia inlestini recli et canalis nrclbrogenitalis recipiens. Clavicula duplex, coracoidea ët furcularis. Aures externae nullac. Dentes cornei aut nulli, Pedes postici in maribus calcare perforalo instrucli. Famila I. (CCCXXIV.) Monotremala^ (Cbaracteres ordi- nis eliam familiae nnicae.) Pedes breves, penladaclyli. Rostrum produclum, cute nuda, coriacea teclum. Monotremata, van ftóvo; enkel en opening, met toespeling op de enkele opening van de cloaca voor de excretie der urien, der darmnitwerpscls en voor de uitmondingen der geslachtswcgen. Ver- gelijk over deie Orde ddchoiat DE BlAINVUlE, Disset tation sur la place des OrnUhorhynques et des Écliidnés dans les séries na- CL. XVll. MAMMALIA. 889 litrelies. Paris 1812, 4°. en vooral OWEN in I0DD’’S Cyclopaeil. III p. 366—407. Sectio 1. Dermalopoda. Pedes palmali. Ornilliorliynchus bcimenb., Plnlypus shaw, Dermipus WiEDEM. Denles oclo radicibus desli- luti, e lubulis corncis perpendicularibus composili, aolici angnsli, longi, poslici ovales. Rosiruin deprcssnm, planiiin, lalufn ; maxilla inferior angustior, brevior, poslice slriis •ransvcrsis phiribus a.i iiiarginem notala. Corpus pilosum. Cauda lala, depressa, pilis rigidis obsita. Het vogelbekdier, de utntermul der linjjelsclie kolonisten. Over liet maaksel der voortplantingsvierkluigcn lieldren vij reeds boven gesproken. Het liorstbecn. beslaat uil vier platte, achter elkander liggende beenstukken, waaraan zieb de ribben bevestigen, en uiteen grooter, daarvoor gelegen beenstuk, betviclk eenigzins de gedaante van een’ zandlooper beeft, doch van voren in twee dwarse takken uitloopt, op welker voorrond de sleutelbeenderen {^claviculae furcu- lariis) liggen, die daarmede spoedig vergroeijen. liet .schouderblad vormt met bot andere sleutelbeen, de alnvieula curacoidea, de ge- ivriclitsbolte voor bet opperannbecu. Dit ravcnbekssleulelbeen daalt van de gewrichUsliolte sclniins naar bel benedenste gedeelte van den zijrand van bet eerste en bet voorste gedeelte van het tw eede borst- beenstuk; daarvoor ligt, langs de zijden van bet eerste borstbeenstuk nog eene beenplaat, aan welke MECKEL den naani van Clavicula coracoidea unlerior gaf, bet os e/>üvracoideum. Deze twee voorste beenplaten komen in bet midden met elkander in aanraking, van onderen door bet borstbeen bedekt, liet zelfde geldt ook van bet vol- gende geslacht 'lachyglossus' liet bekken is naar den typus der zoogdieren gevormd. (*) Dit is de gewone wijze van schrijven om bet aantal landen uit drukken pin zoodanig eene formule hebben de boven het dwars- ^lecepje staande getallen op de bovenkaak , de daaronder geplaatste op onderkaak betrekking; de naast elkander, door een streejije afge- ‘''cbeiden getallen beteekenen de landen aan elke zijde links en regts ; **Ü de snijtanden valt dus die aanduiding weg. Om b. v. aan te duiden., ^lat de menseb vier snijtanden in de boven- en onderkaak, en aan elke ‘ijfle in beide haken een hoektand en vijf kiezen beeft, schrijft men ; 4 1 — 1 , , 5 — 5 ®"'Jtandcn . hoektanden - , maaltanden - 890 CL.: Xm ilViAWMALlA. ■ 'De spnar .van lii,*); inanuctje bestaat uit eeu kegel voiatiio'. cii ilooi - Iword beenstuk, bctwolk door een lioornaobtig omkleedsel jjedebt AV(H ook door liare vaclit {Lrigorchesles CODlB, Sp. Maciypus fus.ciatus riEON yov. PI. 27.). GODLD Mumm. of Atisir. Part, 11, Pl. 6, ,0 ' ' ■ ' ■ ' DU lUrtcropod. 11, Pl. 15. Onder liet grazen bewegen de kanguroo’é zicb bp de voórpooten en scliuiven in het voorlgaan de achterpooten Itiet nikken *ilriar voren: zij vertoonen zieb dan alsof zij ^Rneg bezwaarlijke^,, b^em- merden gang badden, maar die indruk, verdwijnt,, zoodra zij worden opgejaagd: dan bewegen zij zieb met, wijde sprongen pp de krachtige acbterpoolen, en ncdervallende steunen zy alleen, op dezen enden ge- spierden, si aart, . -j-j- Dentea canini superiores ^distineit', Dens molaris anterior (sero proveniens) ditos aequentes- l&ngiiudrne fere aequans, sulcis verticalibus ad latera exaratus. ' ' ^ Ihjpsipvymnus \\.UQ., \yAxn\\i-, Potorous iiesmab. C^) Denles incisivi duo superiores niedii loiigi, ultra laterales parvos producli. Auriculae oblongao: rotündatae, parvae. Unaues toeduWaulicorum cbtfipPèssi, ^ncdrvf, tribus mediis longioribus, exlimo et inbino minimo. Pede^poslici^aDlicos longe superaiiles,,!, Cauda corpore brevior, .grpciliis, -(Ossa tiasi apice acurniiiala, ultra niaxillaiH superiorem producla.) Sp. Ilypsiprymntts murinus iiiic., ilfrtcro/JMS zmnoV SHAW., wnilE New South trales, Pl. 60, p.. 286, waIERE. iVolar. itirary T.16-, Potoroe of rot kauguroo Nieuw 4uid Wales {bet skelet afgclrecld bij PANDER u. D’AITON 1.1. Tab. 3). Dc sooitcn van dit geslacht zijn klein. Sommige hebben aan bel eind van den staart lange baren eii hunnen daarratde gr.ns en kruiden aaiivatlen on naar bun nest slepen, b. V. IJypsiprymnxis cuuiculus OGIERx. GopiDj. iOrter. II, Pl. 14. Dorcopsis sal. müll. el schl. Deulcs duo inedii supe- riores lateralibus Ipitgiores. Auriculae ovales, augiislae, 'tiediftcres. Capul lo.ngum, prolaclum, ultra os^produclum. tiugues peduiu aulicoruni validi, planiusculi. Pedes postici anlicos longe superaiiles. Cauda cerpore brevior, salis t-rassa, versus apieem scjuamoso-aonulala, nuda. Sp. Dorcopsis Brunii {Uypsiprymnus antca) SAl. jiÜLlElt cl SCHLEG. Natuurk. rerh. over Nedeii. Overz. Bezittingen, Mamm. (*) None. Dktionn. il'IIisl. vat. Tomé 24, 1804, Tahlenu viéth. des Mammif. p. 20- Bettongia (.') crat. CL. XVJl. MAMMALIA. 8&C W. 21; Nieuw Guinea en veelligt de Aroe-eilanden, zoo deze soort de zelfde is aU de bilander van de BIIOIS, Dideiphis Brunii cM. liet dier is veel grooter dan de Potoroos en gelijkt naar de kleinere soorten van kanguroo’s,' waarmede het echter ten onreglc door water- BOOSE vereeuigd wordt. Dendrolagus sae. müll. Dentes incisivi superiores duo iTiedii lalcrulibus.vix longiores. Auriciilae oblongo-rolun- dalae, raodiocres, pilosae. üngues pedutn anlicoriim iu- curvi, compressi,' validi, Pedespostid anlicos, solilo inajores, vix superantes. Cauda corpore longior, crassa, pilosa. Boom-kitnguroo’s, dieren vaii Nieuw Guinea, die een veel 'don- kerder vacht hehben, dan de meeste soorten dezer familie ; zij klim- men op hoornen. Men kent twee soorleu; Dendrulagus ursinus slil- MültER 1.1. Tal). 19; — Dendrolagus inustus SAL. ajUller ibid. Tab. 20, Fatnilia IV. (CGCXXVII.) Phedangistae s. Carpophaga ovvK.x, Drntès incisivi ®-, superiores duo medii majores, iufe- riores niagni, procuiubenles ; denlcs canini ^ ~ ^ aul inolares pferumque 'phrvi, spuni anleriores numéro vario, molares veri tuberculati, obducti. 1’edcs poslici penladaclyli, pollice amolo exungu’, duobusque digilis sequenlibus ad ungucs usque coujuöclis. ■ > Plwscolarclos blainv., Ldpums golufdss (*}. Dentes ca- nin; nulli inferiores, molares quadriluberculali. Pedum anlicoriim digiti in duos fasciculos segregali, alle- ro fasciculo c duobus internis, altero e tribus externis composilo. Cauda nulla, Sj). Phascolarctos ciiiereus, Pknscolarctos fuScas, desmar., Li' purus cinereus SCBRER, S/iiegth. Tab. 155 A, o (Afc, de schedel en poolen) CüV. R. atii. PI. I, fig. 6; GütR. fconógr., Mamm. Pl. 23, fig. 3, WATERH. Nat. Libr. Pl. 31, Mamm. I, Pl. 9, fig. 2; de koala, een traag dier v.m het oosten van Nienw-Holland, dal op hoornen klimt en van jonge uitsjiruilsels en bladën tceft ; het bereikt nagenoeg 2' lengte. (*) Ook becfl GOLDFDSs den naarn Morodactglus voorgesleld ; Grund- riss der Zoologie, S. ü79. CL. XVII. MAMMALIA. 897 Phalmgisla cdv. Molares parvi, numero vario, decidui, iion perpeliii, spatium inter caninos et molares majorcs ■■epleoiesj molares majores plerumque Canini y inCeriores minimi, incisivis conligui. üngues compressi, mciirvi. Oaada longa. Vergelijk over dit geslacht lEMMIsoK, Monogr, de Mammal. 1. p. 1 — 20. Al de soorten worden op de eilanden van den Indischeii Archipel, op Nieuw Guinee of Nicuw-llolland aangetroffen. Het zijn trage dieren, die over dag slapen, en tusschen de bladeren op boomen scijuilen. Zij eten allerlei voedsel, doch boofdzakelijk vruchten. Eene afscheiding van klieren, die in de nabijheid van den atms liggen, geeft aan deze dieren een’ onaangenamen reuk; intusschen is het vleesch van sommige soorten eetbaar. Ook bij vele soorten van dit geslacht is, gelijk bij Ht/psiprymnus, de hoektand der bovenkaak ge- deeltelijk in bet tussebenkaaksbeen ingeplant. De kleine tandjes voor de groolcre maaltanden zijn zeer onstandvastig in aantal, zoodat er bij verschillende soorten in het geheel 6— G 7-7 7-7 7-7 8 — 8 kiezen aanwezig zijn. a) Cauda praekensili, magnam partem tersus finem nuda ; nurirulis brevibas, rotiindatis. Subgenus Ceyonyx tsihm., Cuscus LACEf, .Sp. Phalangista mtwulnta GEOrFR., DESMAB., BDFF. Ilist, nat. XIII. PI. 11 (Phidanger male), odot et gaim. Vog. de l’Urame, Zool. Atlas Pl. 6, WATERiiOcsE Mamoi. I, p. 274 j IVIolukscbe eilan- den, Nieuw Guinee; — Phalangista cavi/rons TEMM., Didelphis orientalis OM., Phalangista ru/a, GEOFFR., Phalangista orientalis Waterh., gcÉRIN Icon., Mamm. Pl. 21, fig. t, cov. R. ani., cd.ill., Mamm, Pl. 51, fig. 1 ; ’fimor, Ceram enz. Deze soorten hebben «enige analogie met Eeniuriden; zij komen niet in Nieuw Zuid-Wales, noch op Van-Diemensland voor; doch behoort hier waarschijnlijk eene soort geplaatst te worden van Kaap York, de noordelijkste punt van Nieuw-llolland : Phalangista nudicaudata GOOlJ), Proceed. zool. •Soc. 1849, p. 110 (volgens GOCID eene soort van Pseudvehirus, sic onder). b) Cauda prehensili, pilosa, subtus stria ad apicem calva ; auriculis elongato-triangularihus. Subgenus Trichurus {Trichosurus lESSON (*)), Phalangista (strictiori sensu.) (*) Ann. des Sc. nat. XVI. 1829 p, 285. II. S7 898 CL. XVll. MAMMALIA. Sp. Phalangista vulpina DESMAIt., Didelphis vulpina ellemttrhia SDAW, PhahiHgtsta Coohü, F. CDT., WATERnOüSE Mamm, I, M. 9, fijj. 1; rosaclilig grijs, eind van den staart zwart, Nieuw.llolland ; Pliulangista felina 'VFAGN.V 'Phalnnguta fuliginosa Ogiiby, GOOin Mamm. of Ausir. fl. PI. 10; grooter dan de vorige, gewoonlijk bruin .met rosachtige keel ; de staart is zwart; Van-Dieraenslanrl. .Van deze afdeeling zijn geene soorten uil de Moluksche eilanden bekenri. Subgen. Psetidoohirus OGIlBr. (Auriculis brcviusculis; digitis duobus inicrni.s pedum anticorum a reliqnis sejunctis). Sp. PhalaagUta Gookii COT. (oec F. COV.), BESAIAR., WAGN.„ langisia Banksii GBAy, Phal. vivetrina OGILBy, COOR’s Bessen Vil. PI. 75** (Holl. vertak), lESSOS 'Ann. des Sc. nat. XVI. p. 282- — 285, Pk 12, wag», scdreb. S^gtk, Suppl. III. S. 78, Tab. 155 B; grijs bruin, punt van don staart wit; Nieuw Zuid-Wafes, Van-Dic* mensland. 3 — 3 Suhgenus Dromicia CRAY. (Oentibus molarilius >'eris cauda, basi liirsuta excepla, pilis brevissimis) appressis veslila, apice subtus nuda; auriculis mediocribiis, fere nudis ) Sp, Phnlangista uana GEOFFR., desmar., Phalang, gliriformis BElt, Trans, of the Linu- Soc. XVI. Pk 13, GOOtD Mamm. of Austr.l.Pl, 8, wateruOüse Nat. Library Pk 26; 4i' lang. behalve de staart, die 3" 10"' lang en aan den grond dik is; Van-Dic- mensland. Petaurus SBAW, Phalangista illig. Cutis ad l.itera cor- poris expansa inter brachia et feiuora. Cauda pilnsa, non prehensilis, longa, inlerdum corpore longior. Sp. Phalangista tnguanoides, Petaurus toguanoides DEsM,, WA- TEHHOCsE Pfatur. Library PI. 27; bruin, van onderen 'witachlig grijs; ooren geheel behaard, middelmatig; de grootste soort, 85' lang, waar- van de staart de grootste helft nitmaakt, Nieuw Zuid-Wales; — Phalangista petaurus., Petaurus flnviienter des-Mar., Petaurus australis SDAW, Ilepoona Roo wniTE Neiv South-Wales, PI. 6li p. 288, GODlD Mamm. of Austr. 1. PI. 3 ; kleiner dan du vorig®' cene donkere streep in de lengte langs den rug; de ooren langere'* naakt, de onderzijde geelaclitig enz. Bij cene zeer kleine soort is de staart korter dan het lijf en lang® de twee zijden met dwarse, lange baren voorzien. Sp. PhalatigtsU* ptjgmoea, Petaurus pygmaeris desmar., Didelphis pyginaea scdreb. Siiugth. Tab. 144 A, gdéris Icon., Mamm. PI. 21, fig-®’ zij houdt zich in bolle boomstammen op. Van deze soort is bet g®’ slacht Acrobata desM. (of Acrobates) gevormd. Het komt, bchal'® bet valscherm, bet naast met Phalangista natia of Dromicia overec^^’ CL. XVII. MAMMALIA. 899 Famiiia V. (CCCXXVIII.) Pvratnelvna: DenteS incisivi, canini el molaies ; incisivi medii supeiiöres 'i'èliquis non •Hajores. Rostruni porrectum, acuininaUim. Peiles poste- riores digitis secundo ac lerlio ad ungues usque coaduna- tis, primo (sive polHce) plerumque imperfeclo aul indis- tincto. Tarsipes cEnvAis. Dentes minimi, discreli ; incisivi |^, inferiores majores procuinbentcs , canini » molares mconslanles, decidui, , ut plurimmn = — remoli. Ro- O — ö striim longissimfuni, allenualum. Auriculae rolundatae, mediocres. Pedes pentadactyli, postici sublongiores, pollice semoloj! exungui ; ungues plani, exceplis unguibus acutis, siiberectis digili secundi et tertii pedum poslicorum. Cauda longa, brevipilosa, prehensilis. Sp. latsipes roslralus geuvais ia CDÉRIN M($gas- de ïeol. 1842, Mamm, PI. 36 — 37, WATERH. Mamm, I. Tab. 11, fig. 1, PI. 19, lig. C (cranwni), GOCED Mamm. qf Avstr, I, Pl. 1 ; in liet westelijk Anstealië; een klein, op hoornen levend en insekten-etend dier, dat in sommige opzigten met Phascogale en Myrmecubius overeenkomt, maar den acliterduim der Phalmigisten beeft. De tanden zijn geheel abnormaal, even als bij het geslacht Proteles onder de carnivora; een blinde darm onlbrccht. Peramdes ceoffb., Thylacis illig. Denles incisivi , 1—1 superiori utrinqne exlerno amolo ; denles canini — — molares spiirii ^ veri corona quad ra la, lu- l'Cfculala. Roslrum porreclnni, acuminalum. Auriculae elongalae. Pedes anlici penladaclyli, digilo iilrinque ex- tfirno amolo, brevissimo; pedes posleriores elongali, pollice itrevissimo, exungui, amolo aut nullo. Cauda Éiiediocris ^>11 breviuscula. Cf. GEOFFBOT SAINI-DIIAIBE, Mémoire sur mt noumnu genre de ^tammif. u beurse etc., Ann. da Mas. IV. p. 56 — 65, PI. 44, 45. Sp. Parameles siasuta geoffr. 1.1. Pl. 45, guéR. Icon.. Mamm. PI. 20, fig. 3, WATERD. Nat. Library Pl. 13 ; Nieuw Zuid-Wales enz. Pij eene soort, die, grooler dan de overige, nagenoeg de grootte van 97* 9Q0 CL.^^yjJy^ïApALU. , een konijn liecft,^ ïyn de ooren bijzonder en is de staart met langere baren vopriicu, zwart, aan de punt wit; de ^lim ontbreekt aar^^de^^achterpootcn gcbcel: subgenus ihcrotis tiï.\\s, Peragalen Peramelfs lagqlis w.ATïRa. Kntur. Lihr. PI. 12, Mmnm. I, PL 13, %. U GOOLD Mtïmm. of Austr, L PI. 12; deze soort leeft Jn het. Mesteujk Australië, yöor andere soorten verêreliike men WA- TKROODSE^Irl. , . -.1 fjd iiAiuü- ob t: •, ■ . ÖifiiiBi.‘’»(I>enles gèneris superioris). Pedes graciles, anlici didactyli, postici pollice nullo, digito qoarlo laiilutTl’^itwistenlitt! T«ljqtH'4'jpai>»is,i;9motis,. omnibua tmgui- culAtis.ofiaptJa htpevis»! Siacilisti Auriculae elöngat^e. ,jj,„ castfit^tis 6RAy.j-G0DtD Auqtr. WATGRn. Ma7Hin. 1, PI. 13, fiff. 2; zuidelijk ABStralië; cen klein dier van Of duim lengte builen den staart, die 4 diiim Tang is. Het etST: de ttiiigd.'Sijöf't van buideldiereOitwedkgB.voorpppten minder dan „S vingers jbobbeo.: ; .\, . y. ‘■jv ^ iilltii nc Fatnilia^ Vl\ 'fCGCXXIXV) Dasyünna. Denles incisïvi, canini et nioiaircs in ulraqne maxilla : incisivi 4' canini - • 7.>in ïitonnnm v . iacisivis Jopgiopesuj Pedes , anlici pcntadaclyli^ped^s postici in aliis pentadaclyli, pollicei brevissimo eximgui, jn «Uis letra- dactyli; digiliis secundus a r tertio st^unctiis. Caada non prehensllis', pilosa. ^ lil g Phascologale tkm». Deplea inolare.s sjpurii veri 4—4 corona tubercuüs coiiicïs, acuiis^ ^lilmo superiori parvo, Iransvcrso. Cauda bbevipdiisa aut apicem versus peni- cillata. Kleine zoogdieren, waarvan sommige .SDort(!n gcenei» buidejl hebben, terwijl de jongen, alleen door. do baren yan dcii,.,lmik JieacUermd worden. ^\i,^i,Phoscployale ;)e«icz/Z»a, e/ Atislr. I, PI. G; de schedel en tanden afgcbeeld bij TJljlMi I, PI. VII, fig. 9 — 12; lengte omstreeks 15 tot 17", waarvan de Staart 7 of 8" uitmaakt; een haarpIüJmpje aan bcf,amïle'tijn\den staart; deze soort is over een. groot gedeelte y.aa .iustralië, . zondering van bet noorden, verspreid en leeft op boomen. De twee middelste boven-snijtanden zijn langer dan de ovè^je. Dit Iditité'lS echter niet bet geval bij alle soorten, b.v. niet bij Phascoli)g‘>^^ CL. k^ii[.^*AlAMMLlA. 'öbi . ■t" u '1 . ',n»io.' ji> .i1/e wjiGIf.j Antechinua ntinutissim'us GOCLD Mamm, o/'Auatr. \V, V\.i van 'liet dosten vpn ^ust'ralic lanj, vVaarvan Üè staart dii helft uitmaakt^bèt kiemstedierdezer ordejenz. Deze ^rtcn’iriet een’ door spaarzame en torte haren hedétten ' staart , " vói'raeh liei geslacht An- techinus MAC lEAf. Bij sommigen is de staart, vooral bij de man- . netjes, aan den grpnd za^, dik ; -z\} )VpfiBen liefi^eslacli^^^^o^aArMs 'I FtPSfi’niigii; . liidt eoilloq irjilêoq .iI()ocf)ib iailnc .eat. fittjyMraa itiEOFFKn )(e«cl, ino- iares 4. TërP'?— ^'Hifrio supe- 2_a’ 4—4 nori parvo; trans^c|rso',;''°PedéS pbsïidi“ verttaba*' hallucari exÜDgüi, aat poilice nuiïó. ièaöÜa'flax'É?, , uiiciiquè vitlosa. ' - H»iaJ2 nob Mshiio otgao* ui.fi'i fjgy VèrjJèTgk oSorfBor SAiNt‘BïiA>lBE,' AnH.’AuMusAt\,‘’^ 353—863 en TEMMINCK, Monogr. de Mammal. I. p. 51-^52!, Aiim./oedfaBimi/. g^»re .Ppg^ure i?f gew^^syr^iftv?. Iff (es Phascosales. ... ■lOiKi .^1 ji atiijó;ilo fli saii'.lütn i. 'IIJIK. , .. -jl lil UJIIiiliJU UI -lOll.lUUl 1, «• '»> Sp. Uasyurus anacutaius GRAt, Vtverra maculata SDAW, Dasyu- ' ^^^ 'nilicfüras^ GÈÓtói^,''flftltip' SoiftH^^BdiJ ^76, PflRON éi lEStPÈiHiy '■f'mjl itatr ïe>-e;iiin oriso ni «^nibrjria? M A)wE^xltt0,miM&s ^osimoret ntdlma ••'•■/o lijurlioq-ii iisi) ni iissIIb : bifir.ibJiiiA -^rwl/iurf -jQ .i/=,BiiiJiii I>tiiiriyl>t>i ' i)afiJ80oJ iisIr-J' '/) •fiiw [id :<{on doo DiPeÜes 'aioteriwös to'-^onfaS' rnutalf,’ poslëHort;s ‘rihHi ' (^). Cabdö^frcfliiiaMilÉia'i^'pHrbèj'^WÜtiCo öbuliriüöl 'küres eixiël'pae j^lJljije''!iylMül nao ar sla loJcw na}r>;gtiuqe ab “flf ';ecfixöi'^'’tó8gfÖ l-JV Jibul yb iaat öb na ,HyJC« arb iiuul) rnas; Ui, i.,") ^iii§PT.apPlai^(exlern^ aperlutae) Wii?Wnp^bca(\i<^vjjMapM(W9a'n&W«ales,a DeoLe» pro .gene- iijmijdijf^aUató) divenai, C0DL(i,< ppmqtiatii inolares coroiiis planis, in quibusdam dentes non nisi in stadio dnibryoiiis. CQrpUftrïdëpUpa«ji ««oWta; _asb»\S«n’jw« sVit’T»"* ■ Vergelijk iacépède, Ilisl. «at. dea CeW«?>ads^X'il,''^Ï804) ii.fifR9,i*8‘ ^jc ouaioveneiJ aeomoo ycainxaJ .j DiiaLib-l ifnates, rnilos. Transact. Vol f7, ’l787 (ook in de aï^. upg,, Animul Oeconomy, van R. OWEN 1837, p. 331 — 392.) ini bilSRERt. Oiie»’«o<8(^s sur la structure intérieat e et . IfitSgvglélte de fdttaieitrs espècea de Cétaoéa, puhl, par a. g. U,AiB PER; p>«c deei.mttea de S. CUTibb c< «« Atlas de 53 pt. Paris 1820*A°-j i9.f- ■ ijttsïn. .1 .11 ■'■:■■ I ■.' _ . '■ t l’Hiateire -natMreUe des Cetacér.. Paris 1836. 8°. W., RAPP,, |Ce<(w;eo« sivologiseh'anatomiseh dargestelit. Mit Abbdd. Stntl^art,n?ndiïii|)ingeD, 1837* ipt . , a. iï. &SSSt^<>^T,^i^lo§isch-anatOtaisch-physiologische ‘Untersu- thuiu/en Loii>ïig' 1849 folio. Mit Tafeln u. IIol:sclii)iiten;3 > v-rv;.- . ’ De warèHVhrl^lscHdcfitige dièrdil lëvbh bijkans alle u/lslui- ‘lëiid lil 'de'ïeé. Ondèè'^liêh*'woriJen dé grootste diérsborten 'aangetibffön.®Eèiiê‘'3Skte'taa^‘'‘vel'onde^r de qjpperlinjd jie- schermt deze dieren tegen de koude en verniindèrl hunne (*)''l’Hi}fAE0B ''Schreef iCtadaé Wcó'Jiedes coBrtfpÜdéis frt pfAa'Aiiü 'jflaiiani” Syst. «at. cd. 12, I. p. 25. Deze dwaling van IIBnaeds, datïle afchter- pootcn in den staart ZRmengegrocid waren, bleef, zelfs, nadat Uet skelet bekend was, bij de Cetacea 4«j-i»»o);a, (AVen?« .,ItJ.Jc,)i.,niet, zonder invloed; zie illiger Prpdro/n. .p. 440 en pisoher. pp 601> welke laatste den eerstgenoemde naschrijft*,. i:j *'i ..-.i .. CLiJXVllAaiAMMALlA. i)0« sooi telijke deie Jiepaalde onder- scheiding, in êene nieer vezelachtige en vaste laag onder de opperhuid over, zoo 'dat dot'J^öMöBg ’d^ geh'öel met de ledeihuid uilinaakt. De huid is on^tiehaard ; alleen in den foetalen toestand én ziHfs ook nog bij wal- vis»ch®"<,jft Bt/ian enkele baard- onderkaak (*). Dat door de spuitgaten water als in een fontein opge- spoten wordt, betwijfelen erya^tpjpyt^Jtayner^e^ ; de dieren adétilen’'\bliizèny (looT"^ié gaten, en" de met de lucht ver- •^4hehgdë dirnp“kaJÏ®iïéh 'als^*'c^''stüfregen '^duidelijk ver- 'to^noii>l vooral' in'^^' kdódei’' strèkerij-^^ terwijl de dierlijke . ■warinte jdeaei' ^diöroougrooter. i* da» bij do meeste zoog- .4ieitel»,i(t)*'.'0l ü lain lOi -j- Qapite ingenti, magnitudine terliam aut quartam trunci Balaena l. Larninae corueae Iransversae ad maxiilain sujierlofteth disliücfa. adhaerescéillcs, dënliuth loco. Spiracula duo ■18e -.81 . ae^. waleistoketi. Detkop is zeer giwt en bedraagt Lij sommige J/s yap (k^gcLcelo lengte. Men kan deze dieren tandclooze walviscli- ucLtige-. dierci» ^noemen,; hoezeer in embryonalcn toestand (gelijk GEOrFROT SAIST-BILAIRE roeds iii deii aanvang dezer eeuw bij Ba- laenalMj/alieetus waarnam) landen aanwezig zijn, welke door sebie- 'lijko'vwevltieeBing en toegroeijing der groef, waarin zij liggen, niet te voorschijn komen, Atm. du Mus. X, p. 864, 365. Eschricht Jteeft later Iwtzclfde bij oiidersc-l»cidene soorten bevestigd gevonden, ;iizeudt4lbcl als algemeen geldende cmliryonale toestand kan aange- nierkt w'orden. Xlniersuchuugeti S. 85—91'. Vergel. over dit {fpslscht J. a. benret, Batuurk. Historie en “ifatuurh' Beschrijoiug der B'alvisschen in de Natuurk. Verhan- detinsen van de Muulschappij der ff^eteusch, te Ilaarleot, 1809* vtefi.'" - ■4*). Yerg.elijk EScnElcaT, Unlersuch. über d, nord, Wallthiere, S..,7,l^,76.y ,, ,, (t) w. Scoresbt, Aecotmt on the Arciic Begions. Edinburg 1 820. 8'’;'!. p.' 456; volgelijk T. BAER, oken's Isis 1826, S. 811, 1828, S. 927 — 932, KüsTER ibid. 1835, .S. 85, holböll in ESCHRicni’s Vn- tersuchuiigen 193, 194 enz- CL. XVII. MAMMALIA. OOG .Sj). ii) Dorao intjtinui: Belicidoic vooibeelileii van dieren, die meer dan 80 voet lan(f waren (y-elfs enkelen van 100): van lijd tol tijd stranden deze wal- visseben aan de kusten der Noordzee ; -daardoor beeft l)r, scblegei naauwkeurigo beschrijvingen en afbeeldingen van deze soort kunnen ontwerpen (’♦). Eenc kleine soort van bet noorden is Balaena ro- itrata FABR. Door lange boistvinnen M'.dcrsclieidt zieb Balaena Ion- gimana RCD,, Balaena Boops FABR. (z-ie RODOIPHI Abhandl. der künigl. Akad. der fFisseusch. sa Berlm a. d. Juhre 1829. Physikal. KL S. 133—144 mil Abb.), de keporkak der Groenlan- ders; dezelfde soort komt ook ten zuiden van de linie, aan de Kaap de Goede Hoop en elders voor. PhijseUir h., Caloüon lac. {Physalus ct Physeler ejusd.) Spiraculiim unicum versus capilis Iruncali apicem. Maxilla inferior angusla, dentiuin conicorum inagnoruiii, intiis cavo- i'um serie inslrucla, superiori edenlula aut dentibus paucis, sub giflgivis recondilis.' Sp. Physeter macroeepbalus SDAW et auctor, nee l., lAC. Cétac. n. 10, BIDMENB. Abb. N’. 84; de potvisch, Ausefot ; bereikt bijna de grootte van den walviseb en wordt in verscheidene zeeën aange- IrofTen. Men heeft vroeger verschillende soorten van dit geslacht aangenomen, maar bet is niet genoegzaam bewezen, dat er werkelijk meer dan eenc soort b.slaau ; bij eene zou bet spuitgat niet voor, maar achter op den kop liggen ; deze is de Physeler macrocepha- lus i., waaruit iacèpède zijn geslacht Physalus vormde. Voor de voorwerpen, die eene rugvjn hebben, bespaarde lacépède den naam van Physeler. Maar bij alle, goed waargenomen voorwerpen opende zich het zoogenaamde spuitgat voor op den kop, en was er een knobbel of valscbe vin op het achterste gedeelte van den rug aanwezig. In afzonderlijke ruimten van den kop boven pp den. schedel is eenc vclachtige slof vervat, welke verhardt en alzoo bet walschot vormt {sperma celi). Ook eFi(fcanea gevaren wordti (. 'I .onJ'ntV - . ■ . ■ . ' . ■■■' TT PfiV9''^o,sepl^ma»^ tr^ci^artem nonsuperanie. {Spiraculum un,^m.) \ ■ ‘ .aC ' ef > Monodon, Denles düó lïóri- ssoqlales caumi. ï.q ai^§wl|a >4perionj^ ip .feuiiois pler^mque latentes, ioclusi, in inaiiUus/ 5ini8traf,«xserlo-, Tongissimo, recto, sufbulaio, porrecló, ad stipcrficiein Spirali sulcö notata, dext^o absconditov söHdo j’ dentés duo alif parri, (molares spurii ?) gingiva maxillac superioris^-conleiUi. ^Maxii/a iufe- rior edpntula., Pl^ca yix di^tiqcla, pinnae dprsalis Ioc0> Pinna,, caudalis transveesa, inloba'. , ■'■ ■ i (U i ;3 ! r , Monp^^n Monvperos^^ i,^ (JjV. p. 4,^% 3, P^, 5, fig. 2, BipanNB. Abi). puturji- Gegenst, ii’’. 44, scorïsbi A^mni II. pi. tö, ligj 1,) 2, Camper Céiac. PI., 29 — 31 (craniuin); de narwal; deze soort ieeft iri de Ijszee en voedt zich voornameliik van cepnalopod(;n of ^^nktvissclicn. Zij hepeikt pene. lengte vair 13 voet, behalve den lan«cn stoottnnd van het mannetje, die v^n 8 tot 10 voet lang kan zyn. ^ De tantï der regterzijde,. die in de kaken verborgen blijft, is uitwbndig. glü(^ ep. van binnen niet hol. .yergel. BOAiE Zeer, OM ca'op. Anat,^ 11. Pl. 42. Oe.twee kleme tandjes, waarvan- ik bij de kenmerken van dit gesïachtlrielding lieb gemaakt, zijn door den hoogiceraar cy.' muloer ontdekt v' vergeÉ zljrie dobr. wrochte verhan(leling in liet Txjdsctr. voor nat. Geschied, e?t Physiol. II. 1835, bl. 65 — 109. PI. 2. Bjj (Ie wijQes blijven beide de tanden gewoonlijk verborgen. Mèd b<^t enkele malen narwals met twee uitgegroeide stootlanden waargcnpincny waartoe, ecliler niet alle voorbeelden behooren, dje aibeiis, hij gelegenheid, dpthg er een uit het kabinet van fboriEp heschreef, heeft aaiigeha.ald : /co»es ad ill, Anal. comp. Lipsiae 1818, Tab. 11, til; vergel. g. vrolik in Bijdragen tot de Dierkunde, uitgev. d()or het genootscJiap te Am- sterdam. 3e Afl. 1851 bl. 21—28, met'groole afbeeldingen. Delphinus i., Deales ooiiiciv verticales, picrumqiic du- nierosi in utraque maxilla. Pinna caudalis cmarginata. Hyperoodon lac , üranodon illic.j thaenodelphinus escbr., WAGN. Caput rolundatuiii, fronle doclivi, abrupte in ro- strum breve produetuni. Oris rictus parvus. Dentes gin- CL. JiVjIL JWAJVWULIA. ao:9 giva qbtecti. Spirpculura transrersum, lunalmn, anlice concavnm. Pinna adiposa remota, parva },(pinnaq, peoJo- ralea parvae, ■■ ■i-m' ■• ' '>. ■•1 Sp. Delphinm edtnhAus sftBSÏB.; Uype/oo^ótt Vuthhöpf ïiCEP. (et Delphims dipdon pjiisd.). l^tugiïi. Td'B. iS4B;''S'4r'‘ij48/liS!'‘C''noWTER^^'W fran^act. for 1787, Pl. 19 {^great Bottle-nose Whale), WtrSStj;£t' ÏÏPiice sur un Hyperoodon VU .\, Mgm. de J_4cad. rpya^^ de Brw^jWes w. VROLIK, Natuuf- en O/Uleeiïiiun^lge Beschouwing van den 'tiy 'pmodPn Pil' f, 'fl'rtt; f^erKandèÜv. ‘ê:)»«ldisc)lapp’^der IFèlmsch. të^Hiuerltna Vy! fic 1818^^ Uj«ii't(AniBkdinjjeif 'pan-'yW' schedel hij iSROfctK .bJSt. p^.PUcMrrftYJbP '4» ■de ... ^ . « t t r\mA / I \ nl£iatifei(iJ'^omt^'tfe a* BEKhRiKSï en c. MDIDER, Alg. Konst- en Letterbude voor 3Öé, 388-^341, W. THbjlPsili, and 1846, p 152) vier 'tandeii' 'vóór in de öndêrkaalc, in liét tandvlecscli , verbórgen; beMv’d'dezeh fifb'en ' 'ev'eiieèh's ver!)Órgene :'tanden''(EscilRlCBT,. % Wall- ■ ' «/«ere ' Sii 37)'.'‘bit vvaYviscliacbti’|'’'^èr , wordt somtijds ^pp de kusten van Gróót nrlitanje 'en ons 'vadprland ' ^ overigeps leeft bet in bet boogé' Moorden, eó Wijft'gcrnepplijkjVer 'v «P dé tar eilanden, waar hét' Z>Óg««g beet, w'ordt liet^ gevangen, Uet voedsel vil dep i/^^B'eroodoii’ bestaat voornamelijk ui|; Ceplialopoden ■ viarvaf dé W bij. dniicnden ppeen- gépakt''en .‘soni'tjjds nV'clkander géstojeep, iii bet, door vrolik ontlede voÓrw’érp werden a.angclroiren. , r n .o- ■ ' , GclijK sCDIEcËl bec!t .opgemerkl, bcboórt , mén mede tot dit onder- óesTaclit'tc’'brèiiRc'n hetpM'mis «neropte^'vex. COV. Célac. 8^ fié. ’i, dcmÓrtier, Mém. de VAcad, rayale . de Brux. XII p'-)' Phy iótèr‘'iiiiis'sdwEBBtp:^ivyfi.fllilleó, gelijlt pok EspERiCHT meiti; volgent wien 'déie daalsti-. dusgenownde soprt, bet mannelijk dier Vah teJir«.irop^ bcve^noï vormt mt der.e soorten,' 'dle‘'by^voor'’vc}lcbilleridlioii(rt, /.ijn jrcslaclit Mesodiodon ; rie AAyi. dte iSp. ,Mohv3ife"»e Série, Tomé XV, 1851, ^oo/. p, 5, 71; vetgelüko.oeb difAm- aldu-XVl, p..,5-vrl7. Hiertoe bebomen fos- sile soorten, uit de onder den nai(rn van Crag bekende tertiaire gtondenr wefite’''sdórlen éü'viER iri "óen geslacht, ' oncter dèn naam van'knpritws 'lamenbragt. 910 CL. XVn. MAMMALIA. Platanisla F. cuv. Deiilns conici, o giMgivis proclciin- tes, nuiiiei'osi in ulraqwo maxill.-), Spiracutum fissura lon- gitudinalis. Rosiruiu prödnctum, coinprcssnni. Pinna dor- salis depressa, remota. Pinnae pectorales, subtriangnlares, inargine ' poslico lalae. Sp. Deljihinus gangeticas lEBECE, Del/ihinits rosiralus SHAW, F. GDV. Cêtac, p. 251 — 257, PI. 8, fig. (PI. 18 afbeelding Validen schedel), escubiciit Om Gnngesdelphinen, in Kougel, Daushe Vi~ densh. Selsh. Skr,, 51e Raekke, ISatur- og malhem. Afdeling II Bd. 1851, p. 347 — 387, ineL 3 pl. Deze, in de monden van den Gangcs levende dolfijn wordt 7' lang, en onderscheidt Aieh niet alleen door zijnen zijilelipgs platgcdrukten, zwaard vormigen, langen hek, maar ook door zulke kléine oogen, .dat hij hij cene oppervlakkige heseliouw ing voor geheel blind zou gcTiouden worden. Hel dusgenoenide spuitgat heeft cene onder de wal vischaclitige dieren geheel ongewone gedaante. Door de ópstaande kaïnmen der hovenkaakshecndcren ge- lijkt de sehedel eenigzins naar die van Ilyptroodon. Delphinus auctor. Doiites coiiici plures, e gingivis pro- (leuntes iii utraque maxilla. Spiraculum transversnni, liinaluni, antico concavum. De dolfijnen. Onder dezen vindt men do kleinste wnlvischaehtigc dieren en slechts enkele soorten bereiken meer dan 10 voet. Hel is do eenige afdceling van deze familie, die talrijk in soorten is; men vindt er in alle zeeën, ook enkele in rivieren. Zij zijn zeer ver- slindend en zwemmen met groote snelliciik lÜj sommige soorten loopt de kop van voren in eenen sinallen hek nil (Suhgen. Delphinus CDv., Jihinodelphis WAGN*]. Hiertoe behoort X^e/yi/iizi/zs 1-, lACÉP. Cétac. Pl. -13, fig- 1, BIOMESB. Abb. iiaturhist. Gegenst. N'’. 95, GOiSb., Iconogr, hiammif. Pl. 47, fig. 1; de rugvin achter het midden’ van den rug; van wederzijden 40 tot 45 tanden in beide kaken. Deze soort wordt tot 8' lang en komt m de Noordzee en Middellandsche zee voor. Zij is de Delphinus der ouden, van welke zij vele zonderlinge berigten gegeven hébben, w.aaronder de mythe van ARION eene voorname plaats bekleedt, Hebod. I, 24. Delphinus Tursio Fabb., cov. f, bdkteb Phil. Trans. (1717) Vol. 77, PI. 18, SCBLEGEI Ahhandl. aus d. Gebiete der Zool. I. PI. 5, fig. 1, 2; nagenoeg 24 landen aan weerszijden onder en hoven ; de rugvin bijkans midden op den rug; deze soort is gewoonlijk van 8 tot 11 voet lang, somtijds nog grootcr. Bij andere soorten is de kop niet tot een’ hek verlengd, maar slomp (Subgenus Phocaenn CDV.) Hiertoe behoort Delphinus Pho- cuena l, f, scbeeber Saugth. Tab. 342, COVIer Minug. du Mus. nntional d’hist.. Livraison 7, met eene afb. van maréciul, ccv. CL. XVII MAMMALiA. 911 B. ani-. éd. ill., Mammif. PI. 97, fi{f. 3, cvén., Icoiiogr., Mammi/. PI. 47, fig. 2; de bruiuvisch, lemarsoum; deze soort -wordt zelden meer dan 4' lang en Ls de kleinste en gemeenste van deze familie; zij liQudt zicli in de Noordzee op ,en komt ook bij ons in de Zuider- zee voor; ge-woonlijk blijft zij digt bij de kusten, en zwemt in groote of kleine troepen bijéén. Er zijn 20 tot 24 kleine tanden aan weêrs- zijden in de boven- en onderkaak ; de rugvin .st.ial ongeveer op bet midden van den rug, ecliter digter bij den staart dan bij den kop. Vergelijk over dé ontleedkunde dezer soort PZIJISON Skniter of naturk. Setshihel II. 2. 1793, p. 1II--121, AlBEES Iconesadill. iinat. comp. fase. II. Tab'. V — M'l, v. baer in Oken's Isis 1826. S. 807 siANNtüs in müilek’s Archiv 1849, S. 1—41 (be- schrijving der spieren) enz. — Delpkinus globiceps CDV. Ann. dt( Mus Tolde 19. PI. I. f. 2. 3; deze soort met stompen kop behoort mede onder die, waarop men den naain van Butzhopf heeft toe- gppast; zij lieeft eenc op hel voorste gedeelte van den rug staande vin, en slechts weinig taiiden (9 of 10 aan wcêrszijden in beide kaken). Deze dolfijn kan ile aanzienlijke lengte van meer dan 20' bereiken. Bij enkele soorten is geen rugvin aanwezig, iackpèdë vormde daaruit het onnoodig ondcrgeslacht Delphinapterus. — Sp. Delpkinus leucas PAttAS Zoogr. Rasso^Asiat. Tab. I, SClïBEB. Siiugth. 349, scobesbï Arctio lieg. II, PI* 4; de Beluga; cene groote soort van het hooge Noorden. Famtlia VUL (CCCXXXIl ) SirmiatLUfi. s.Cclacea her- bivora. Nares in labio sitperiori ad anlcriorem capitis par- lem apeiTae. Dentes molares coronis plaiiis, aul latiiina cornea dentiuin loco in utraqne inaxilla. Mammae duae pectorales. Selae in labiis ; corpus, praeserlini in juniori- htis, pilis sparsis praedilnm. De kruidetende walvischachiige dieren weiden vroeger in de nabijheid der zeehonden geplaatst; de lainantijn werd met den walrus in cén ge.slachl (^frichechus) verbonden. Zij onderscheiden zich echter even als dc ware vvalvis- schen door het gemis van acbiersle ledematen. Gampek had de overeenkomst viezer dieren met de vvalvisschen reeds aangewezen (ideuvres II, p. 491, du Dugon de BCFFort; zie ook ozebetzkovskï in Nov. Act. Acad. Scient. Petropol. ad annos 1795, 1796 Tom. XIII), en de groote cuviEB heeft de stelselmatige rangschikking ook ten op- zigte dezer dieren verbeterd; want de overeenkomst, die deze familie met den w-ilnis aanbiedt, is slechts eene op- 912 GI.. XVil. MAMMALIA. pervlakkige en uitwendige. Men kan noglans, aan den anderen kant niet ontkennen, dal er vele en gewiglige bijionderheden in de geheele bewerktuiging aanwezig lijn, die de kruidetende van de ware walvischachlige dieren onderscheiden, en dat derhalve eene vercèniging dezer twee fainiliën in ééne orde* aan bedenkingen onderhevig is (*). Tegen eene verceniging der lainnniijns met de dikhuidige zoogdieren zonden echter niet min gewiglige zwarigheden bestaan. Het darmkanaal is bij deze dieren Tang en overtreft de lengte van het ligchaain elf-, veertien-, bij het dier van stelleii zelfs twintigmaal. De maag heeft, al- thans bij deti lamanfijn en den dugong, twee blinde aanhangsels aan het porliergedeelle, dat door eene insnóe-* ring van het niaaginondgedeelte is afgescheiden; het niaagmondgedeelte is een blind aanhangsel met vele folli- culi bezet. Het hart is aan de spits door eene diepe splèet verdeeld (zie verschillende afb. bij home Lecturcs Vol. IV). De ribben zijn talrijk (15 — 10 paar); bij allen, ook bij den Manatus, zijn sporen van beenderen van het bek- ken aanwezig. Deze dieren voeden zich van zeeplanten {Fuci), en houden zich aan de zeekusten on hij de mon- den der rivieren op. RInjfim illig , Slellera cov. (-{-). Dentes nulli ; latiiella superficie undulata, vix calcarei quid conlinens, e tubulis corneis conflala, uiramque maxillarn intus obducens. Capiit parviim. Corpus epiderniide crassa, flbrosa, rimösa obdu- clum. Pinna caudalis Innala. Sp. Rhylina Stellen besm., waox., Trkhechus Manattis borealis CM., PAllAS Zaogr. Rosso-Asint. I, p. 272 Icon, Fase. 2. Dit dier. hetwelk eene lengte van 24 voet hcreikle. leefde vroeger in de nabij- heid van de kust van Kamschalka op het Beiing-ciland, en werd op de tweede reis van behing door stelleii ontdekt en hesciireven ; zie ISuv. Comm. Acnd. Sc. Relr.tp. Tom H, ad nniium 1749, p. 294 — 330 (en in eene afzonderlijke uitgave in het Hoogduitsch vertaald, Ausführüche Beschreibung ton sonderbaren Ideerthieren. Halle 1753. 8“.) Na 1768 is dit dier niet meer gezien, hetgeen hij {*) Vergelijk OWEN, Proceedings of the zool. 5oc. 1 838, p. 28 — 4.5- (1) Of Stellerus? desmar. Encycl. m^thod. gt; ‘fwAMMLiX.' !5l5 S;Uj ; 4 338< Wb . Vdcaii imp, . dda ■■ ■ Sbn’.idk ‘i'Si . ,de„pjc«d.,^f^« i-nniliiov, iia t-tn 'ïsii/ 'iigi/o! oB van Hingers in de boi^tvinncn. “ ,Jl9oa goEiJ' aü .'otiiiigiJiiiwJ e'iloi üa.i.iaxa «cv loïb ^ci^ij|j,„i(>,^pdHlü!is po mm' ’*‘‘Pfidöro^i :i itifc«ioiifi4, fl«Ui.5 ,;^enteS; canioi>itiiulii,(iitiïölaiies 6^^ '4dca;:Jndfecl»ca Oceaoa etij ootc in de Roode zee voor, vanwaar RÜPPElt liet naau«»ikeuriy hnselireef. iMus. Seiicbetih..!, 1834, Pp.9S — 114, Tab. V^l, Deze soort wopdt van S^fÖ* lailj/ {tiien'wif zelfs dat zij lot ÏÖ' laiig wordi). De'^fange ■ ijtandéH ' 'iljrt' '|>TOoien(lèel’s ' (hij’ 'liet wij fjd" ) 4n dë 'fcalten -wic^'Qrgett'.'Door.'rieze lataleti iljii de tassebènkaakslieënilePeft builen j' Bi?Vi?PU gP^Rifu ‘Ic kdp' is san ypreiiiuls ppgejnvoUetij (Welere.kicine snijtanden in de boven- en onderkaak^ ziji| yoopverpep waargenomen, doch verdwijnen later. De mondvlakte is van voren liiéf'één -liaéd beklécdSel bedekt, 'dat a&ti'dc Miifilplat'èH'vali beantilüordt. Men vergelijke óver dit' die-é' eri'^jnlr'é'i'itledfivg, beliSlvc de verhandeling van Rn'PPÈll,' bïïff.' '//fst. 'Xlll,' PI, Be (seticdel), p. CiMPEB, Oeuvres II,' p.'^ 477— 491 i PI. Vil, flg. 2, 3, «tOï et OAIMARB rdi/. de l’Asirolabé, ' Zo'ol. p. 143 — 148, PI, 27, 'i^ftcitdyèf tbe Zool- S'od.* Issé, p'. 28 — 45, BtsedÓFF in •tilitkli'siWrtiSii) '1847', '.S! 1—6, Tab. I (yngbeen- ‘en slrbtten- 'böbftl')'.''»»' '*»■*' ■ v.«v-.,v,.V' . ,1 ;a. , I , — , Mamius cüv.' {Manati liooo,] Denles incÉsivi duo supe- ■■'ores parvi, acuti, juniori aelale, in adullis nulli j canini ; rnoiares il. 8—8 6 — 8’ corona quadrala, sulco transverso S8 914 CL. XVll. MAMMALIA. clivisa. Pinnae pectorales inlerdum unguibus planis, mar- ginalibus instriictae, pollice sernper nnilico. Pinna caudalis oblongo-rolundala. Dc lamnutijH oleeekoe. De tiisschenltanlisbeenderen zijn, uil Iioofile van de veel kleinere snijtanden, die hij de ouden verdwijnen, minder ontwikkeld dan bij het vorige geslacht. Ook in de onderkaak zijn in jeugdige voorwerpen sporen van kleine snijtanden waargenomen, welker aantal echter niet bepaald is. Het voorste gedeelte der mond- holte is ook hier in beide kaken met eene harde en gegroeide huid bekleed. Men meent thans algemeen drie soorten van dit geslacht te kunnen aannemen, waarvan twee aan de Amerikaansclie kusten, Maiialus nustralis wiEGSi. van Brazilië en Munatun lalirosiris nzntiN, van de kusten van Florida, van de West-Indië en Suriname. Beide deze soorten omval lINNAECs onder den naam van Trichechus Manatus. Tot Manatus Intirostris behoort de afbeelding van HOME, Phil. Tra?ts. 1822, Tab. 2G, 27, Leclures IV, PI. .52 en de belangrijke ontleedkundige beschrijving v.-m w. -vrolik, Bijdragen tot de dier- kunde, uitgegeven door het genootschap te Amsterdam , A*!® Aflev. 1 852. (Behalve door andere kenmerken onderscheidt zich dezo soort door 17 ribben, terwijl de Braziliaansche er slechts 15 of 16 heeft). Ma- natas nustralis is afgeheeld door hdmboidt, wiegmann’s Archiv, /. Nalurgesch. 1838, Taf. I, II; hiertoe hchooren ook STAlSMCS Beitrage sur Kenntnis des Ameriknuisclieti Manati. Mit 2 litli- Taf. Rostock 1845. 4°. De derde soort, Manatus senegalensis desMaR., komt aan do weslknst van Afrika onder dc keerkringen voor; zie adansON, Hist. nat. du Senegal, p. 143; dc schedel is afgcheeld bij cdvjer, Bech. sur les Oss. foss. V. 1, Pl. 19, fig. 4, 5. Deze dieren bereiken eene lengte van 12 tot 15' en meer; hun vleesch is, even als dat der dugons, eetbaar cn wordt als smakelijk geroemd. B.) Exfremitates qtialuor distinclae. ORDO IV. Mulluntjula s. Pachydermala. Peiles tingiilali aul unguibus plariLs, ungularibus instrucD'. pleniuique Iritlaclyli aiit tetradaclyli, nutnqtiatn monoda' ciyli. Denles niolares in ulraqiie niaxilla, tuberciilati, corn- plicati aul latiiellosi, corona lala, ad triturationem apta; denles incisivi el canini interdnni nulli. Venlriculus sim plex. (Aninialia ungnlata, herbas non ruminanlia ; cut® plerumque crassa, saepins raro-pilosa). CL. XVII. MAMMALIA. 915 Veelhoevigen of dikhuidigen. Hoezeer een fossiel geslacht {Anoplotherium) slechts met twee hoeven voorzien is, en er bij het zwijn niet meer dan twee hoeven op den grond rusten, terwijl twee andere, kleine, van den grond verwijderd zijn (ungulaesuccenturiatae s, accessoriae, zooalsbjj veleher- kaauwende dieren), kan men echter deze dieren niet met die der vorige orde verwarren. De voorbands- on voor- voorvoelsbeenderen beantwoorden aan het getal der vin- gers en smelten nooit lot céa enkel been te zamen. Zij hebben gcene zamengestelde maag en herkaanwen nimmer. Al deze dieren zijn geheel of voornamelijk kruidelend. VVij erkennen echter, dat deze orde iiaauwelijks den naam eener natuurlijke afdeeling verdient, en er b. v. tussehen de geslachten Hyra.v en Elephas in al de kenmerken een verschil beslaat, hetwelk bijkans gelijk is aan dat tu.sschen beider ligchaamsgrootte. Familia IX. (CGGXXXlll.) Proboscidea illig. Dentes in- cisivi in inaxiila superiori duo, exserti, magni ; dentes canini nulli ; molares magni, corona elongata. Pedes pen- tadactj'li. Nasus in proboscidem longain, prehensilem elon- gatus. Mammae duae pectoraics. Tul deze familie behoort slechts édn enkel, thans levend geslacht, dat der olifanten, waarvan ook uit bet diluviale tijdperk fossile overblijfsels zijn. Daarenboven behoort hiertoe het uitgestorvene geslacht Jlastodon cüv., in het- welk de krooiien der kiezen lepelvormige, bij paren ge- plaatste knobbels hebben, en waarvan de soorten in het tertiaire tijdvak leefden. Mastodon gigatUeus CDV., PANDER u. D’itTON, Die Skelete der fachydermaln Tab. III. tan dit dier vindt men de fossile over- blijfsels in Noord-Ainerika. (Ten onregte liecft men aan dit dier den naani van Mammouth gegeven, die aan Elephas primigenius toe- koint). Men kent van deze soort een geraamte, dat 1 000 pond weegt; zij bereikte de boogie van den olifant, maar was langer. Bij jongere voorwerpen komen er ook in de onderkaak twee snijtanden voor, die kort zijn en waterpas liggen ; zoodanige voorwerpen hebben aanleiding gegeven tot bet geslacht Tetracaulodan ; godman Transact, of *he American pkiL Soc., new Series, Vol. Hl, p, 2. Philadelpbia 1830, p. 478—485 (overgenomen in de Ann. des Sc. nat. XX 1830, p, 292 — 301). Somtijds blijft een 'der twee snijtanden, die 58* 916 CL. xyil. MAWALIA. aan do regterzijde prcr, volgens de gissing van Owen bij het manne- lijke dier, hetgeen een e analogie met den stoottand van den rnanne- lijken Nanvlial zijn zou {^Annals and Magaz. oj nnt. Hist. XI- 1843. p. 147 — 151; zie ook van denz. Uistory of British fossil Mammals and Birds, J.piidon 184G. J). 292, 293 en IZDRILLARD in de vierde uitgave van CDVtER Rech. sur les Oss. foss. 1834. 11. p. 372, 973). In verscheidene streken van Europa zijn overblijfsels van Masiodon gevonden, die tot cene andere soort ( d/«.v/o I, |). 83 — 125, II, p 45 — 65. Mater) ; /?«i' trage zur Anat. des Elephanten tind der Ubrigen Pachydermen. jVoi'. Act. nat, citrios, Tom. XXII. 1847. 917 CL. xViï. MAMMALIA. LiMKiEls nam slccfils eciie soort van olIFanIcn aan, uixler den naam van Ele/ihus maxiums. — blcmenbaCH, die dc/c o[inici!iing aan camper verschuldigd Wa.s [Oemres de P. Camper, II, p. 69), onderscheidde liet eerst door de maaltanden twee soorten. Elephas nfricanus BtOMESBACD, CDV., GEOFFR. ST. HUAIRE et F. CDV., lUamm. Livr. 51 (daaruit overgenomen in SCHREBER’s Tab. 3l7 D) cdv. R. ani., éd. iU,, l’l. 7G lig. 1 ; (een maal- tand afgeheeld hij bldmesb. Abb, naturkist. Gegensl. N“. 19 C.); de kiezen vertoonen op de kroon ruitvormige strepen van verglaassel, doordien de platen, waaruit zij bestaan, in het midden dikker zijn dan naar de buiten- en binnenzijde; het voorhoofd is bol; de ooren zijn buitengewoon groote, half cirkelvormige lappen. Deze soort komt in tropisch en Zuid-Afrika voor) Elephns asiaticus BLDSIENB., Eleph. indlcus CDV., Ménng. dit Mus. 1,1,, ’GEOFTR. ST.-IMIAIRÈ et F. CDV. 1,1., SCBREB. Sdllgt/l. Tab. 317 C, C, GDÉR. Iconogr.y Mamm, l’l. 37, fig. 1, Dict. univ. d'IIist. nat,. Mamm. PI. 9 Bj een maaltand afgebeeld bij BtDMENB. 1.1. fig, B; dc strepen van verglaassel op de afgcsieten kroonen der kiezen zijn smal, evenwijdig en golvepde; de ooren, zijn kleiner, smaller; de kop is langer; het voor||oofd is eenigzins hol. (Beide .soorten zijn ook afgebeeld in de Dict. des Se. natur., Mammif. Pl. 82, cahier 13, en hare schedels in goetbe uud B’AlTOn, Zur vergleichenden Osteologie. Nov. Act. Acad, Leop. Carol. ISat. Cur. XII, 1, 1824, Tab. 33 — 35.) Deze azialiscbc olifant komt in het vasteland van Indic en op Ceylon voor; op Java vindt men geene olifanten. Op Sumatra daarentegen is cene soort van olifaul inheemsch , die, volgens de opmerking van iEMMiR'CK, cenc derde soort nitmaakt, Elephas swnairaiius TEMM., welker tandplatcn dikker en minder talrijk zijn dan die der gewone Indische soort; zij heeft 20 paar ribben, terwijl de gewone indische soort 19 bezit. Coup d’oeil géaéral snr les Possessions Neerl. dons l’lude, II. 1847, p. 91, 92. (Zoo de olifant ook, gelijk sommige beweren, op bepaalde plaatsen van Bornco voorkomt, mag men gi.sscn, dat heX Acte Sumatraansche soort zijn zal.) Er zijn ook overblijfsels van olifanten eener vroegere dierenwereld (uit het diluviale tijdvak), waaronder de Elephas primigenius BtDMEKB., de Mainmoiith (*), de meest bekende is. Ook in ons vaderland vindt men er van tijd tot tijd beenderen en kiezen van. (Zie M. VAN MARDJI, ISatuurk. Verhandel, van de Maatsch. der fPetensch. te Haarlem XIII, 1824, bl. 213. — 304 met afbeelding). (*) Eigentlijk Mammout; zie Bulletin de la Soc, imp. de Moscou. *- 1829. p. 267—271, 918 CL. XVir. MAMMALIA. In geheel Aiiatiseli Ruslund. vooral in ite noordelijhate gedeelten van Siberië lijn deze overblijfsels zoo menigvuldig, dat men niet zonder sebijn het getal der thans levende olifanten geringer geschat heeft, ilan van diegenen, welker beenderen in gemelde streken verspreid zijn. Nabij den mond van de Lena vond men iii 1805 een bev rozen lijk van een olifant, met eene Jiarige huid bedekt, welks beide slagtanden te zamen 300 pond wogen. fEen nieuw voorbeeld van een geheel geraamte met gedeeltelijk bewaarde wecke deden, in Siberië gevonden, gaf zelfs aanleiding tot mikroskopisch onderzoek van de weefsels; zie GlEBOrr, Ballet, de la Soc. imp, de Moscou. XIX. 2. 1846. p. 108—134). Vergelijk over dit onderwerp vooral CDVIER, HUm. sur les élé- phazis vivans et /ossites, Ann. du Mus. VIII, p. 1 — 58, p- 93 — 155, p. 149 — 269 en Rech, sur les Ossem. fossil. I, Siènie Édit, p. 1—204. Familia X, (GCCXXXIV.) Nasicornia illig., Pachyder- mata blainv. Denles incisivi in aliis persistentes in ulraque inaxilla, in aliis actate evanescenles ; cauini nulli; molares tiiberculali, corona collibus exserlis notala, pleruinque Pedes Iridaclyli, digilis omnibus insisleutibus, ungu- lalis. Cornii unicum aul cornua duo pone se invicem in rostro el fronle niediis sita. Cutis crassa, raro-pilosa, profundis plicis uolala. RImoceros i.. (Gbaracleres familiae etiam generis iinici. Denlium niolarium superiorum corona subqnadrata, col- libus duobus Iransversis, crista ad inarginem externum jiincUs; inferiorurn corona anguslior, elongala, lineis duabus Innalis cxtn.s convexis Cornu aut cornua absque ullo osse, e fibris longiludinalibus arde compaclis, lamquam pilis concretis, composita.) Duae mammae inguinales. De neushoorns zijn plompe dieren met een’ langen hop en korten staart; zij leven even als de' olifanten in de warmste streken der oude wereld. Aan de pooten is eene klier, die door owes het eerst schijnt ontdekt te zijn ; zij opent zich aan de achterzijde, even als eene dergelijke klier aan de voorzijde bij de schapen (zie lager)- Zeer groot zijn de vlokken der dunne darmen. Het darmkanaal over- treft omtrent 8 maal de lengte des ligchaams. De dikke darm zeer wijd en vormt in den aanvang verscheidene uitzettingen. Zw CL, XVII. MAMMALIA. 919 OWEK, O'i the Auntomy of the [ntlian Rhinocet os. Traiisactioiis of the Zuolog. Society, IV. p. Üt 58, PI. 9 ii. De benamingen van Rhinoceros unicorms en bicornis (limn. Sijst. nat. éil. X et XH) kunnen llians niet meer gebezigd worden, omdat men meer dan eene soort kent, zoowel van die een, als van die twee hoornen hebben. a) Deniibus incisivis in utrayfue maxUla. Sp. Rhinoceros iudicus, CDV., Rhinoceros utiicornis L., Méiiag. du Mus. éd. 12“>o It, p. 111 — 14.5. BDFF. /ƒ(«<• «at. XI. P1.7,gcékik Icouogr., Mamm. PI. 37 Rg. 3. Uetskelet bij COVIEU, '««ï. UI, p. 32—52 met afbeeldingen, faNUSR u. d’aeion, die Skelete der Pachyderm. Tab. Vlll. — Rhinoceros sondaicus HORSFlEin, DSSMAH. Rhinoceros J avanus cüv. {R. ttni. sec, éd,), wags.,, noRS- FIELD, Zool. Reseurches in Java N®. VI (e. iconc, rccusa in SCHREB. Siiugth. Tab. 317 E.) sal. jiüliëR, JSatuurk. Verh. over de Over- zeesche Rczitiingeti, Manim, PI. 33 1 op Java, misschien ook op Borneo. — Deze twee soorten bobben slechts een hoorn. Twee hoornen beeft daarenlegen Rhinoceros suinatrensis CDV., Rhinoceros sutna- tranus RAFFE., WAGN., w. BELL, PhU. Trans, for the year 1793 (met afbeeldingen van het dier en van den schedel), geoffr. si.-nit. el F. CüTiER, Mammif. Livr. 47 (en hieruit ovcrgenomcn in SCHRE- BëR’3 Saugthiere,'ïo.h. 317 G ), sal. Muller I.I. PI. 34 ; de klcinsto der bekende soorten. Bij al deze soorten zijn, althans in jeugdigen leeftijd, in beide kaken vier snijtanden aanwezig, van welke in oudere voorwerpen, vooral in de horenkaak, gewoonlijk slechts de twee grootcre overblijven. De twee kleine snijtanden staan in de bovenkaak aan de buitenzijde, aan de onderkaak aan de binnenzijde der groo- terc. Die kleine tandjes komen, zoo het schijnt, niet uit het tand- vlcesch te voorschijn. h) Dentibus incisivis in maxilla inferiori latentibus, parvis, in superiori nullis aut brevi evanescentihus. [Caput obtusum, dentibus mularibus /ere ad apicem usque maxillae utriusque per- tinentibus, Covnua duo). Sp. Rhinoceros ofricunus camper, cüv„ Rhinoceros bicornis i., P. CAMPER, De cranio RhinoceroHs africani, cornu gemino. Act. Acad. Petropol 1777. P. 2. p. 193—210, Kaluurk. Verhande- lingen over den Orang outong, over den Rhinoceros met dub- belen horen en over bet rendier. Am.stcrdam 1782, 4“ ; Oeuvres 1, p_ 197 290 (met afbeeldingen van den kop en den schedel; zie ook eene afbeelding van den schedel naar CAMPER in blcmekb. Abb. noiurhist. Gegenst. N°. 7 A), bdff. Hist. nal.,supplém. ^1, PI. 6 (met beschrijving van allaMand). Deze soort is ’s nachts voor leizendcn in Ziiid-Afrika zeer gevaarlijk, en heeft een scherp gehoor en nog seherperen reuk; tlCHTENSTEIw’s Reisen I. S. 583. De boog- 9^0 CL,. XVII/ ,MAMJHALlAi y;tl|Ol,IK lioifff, Ijct. Mfei aanjqtpfuiil, dal iiulia bij idvie Afri- liaatisclic soort vier kleine snijtanden io jdy, onderkaak . gevonden worden, die echter nooit uit het tandvlecscli te voorschijn kamen, ïh' Wj Sddére vcAirwcrpen gowoohlijk geheel of gèJcelielijk nitvallen. ' Bijclia«en tot ie nat'uurk. Wetensch. V. hl. 377 — 385, met eene afb'celdlhg. itTfen heeft in lateren tijd liog andere twechoórnigc Afri- kaanschc Thinofcerosscn 'als ondetsciieidene éoorten verinèld. Rhlno- ceros iimus BORbuEtl, A.'é'jflTn, lllustrations of the ïoolo^y of 'South Af^ica, Ldndón 1849. 4". (’l. XIX, enz. Kr' 'zijn ycrSdHeideiie fossile ' ' rhinöceros-soorten. Hiertoe behoort RhUwceros tichorhinüs Cüv., Rhutocerós PallasH BESM., uit het (liTiivialè tijdperk, 'wda'rvbn 'incn hier è'n daar in Europa, maar vooral iii 'Siberië overblijfsels vidilti waar men in 1761 zelfe cdn bijkans geheel,' nog met de huid bedekt lijk dezer soort van onder het ijs heeft ópgedolven'. Zie ook bIsaNdV, De Rhinocerotta antiguitnlis itructurrf'ëxterna et osleologibai Mém. ié F Ac ad. imp. de St. Pélersb. Vlièmë Sërië, Se. math. phys. et nat. Tomé \M, 1849, ji', 161 — 410, c. 25 tai. liti'óer. Deze' söört haÜ’ twee hoornen en evenmin blijvende stViJtanden als db Afrlkaansche soorten. Ook in tertiaire formaliun van onderscheidené oudheid heeft men overblijf- sels van neüshoorns gevonden, b. v. Rhinoceros incisiius CCV. Ver- gelijk CDVIEB, An», du Mus. VII, Rech. sur les Ossem. fosstles II, 1, pi 1 — 93', liDVERNOï Archives du Mus. Vil, 1853, p. 1 — 144. "!>t. i-Lyiii bii'z. In de nabijheid van het geslacht Rhinoceros schijnt ook het fos- sile dier gejdaatst te moeten worden, waaraan fisCher den naam van Rlasmotherium g(!j^cven heeft, en waarvan slechts een stuk der Familiu XI. (CCGXXXVr) Lamnunguia ii.ug. Deotes incisivi canini uulli, iiiolar'és * aul — Pedes aniici telradaclyliv postici tridactyli, üngulae parvac, pla- uae, exceplo, 'cjui ad digifum ' internum peduin posticorum . Jt ■ • ‘ I adhaerel, unguc incurvo, obliquo. Ilyrax uiiaiiAS, jllio.,, ^quv., Cavia i., Caviae species 1'Ai.i.Asii. Characlercs famiiiae etiain generis nnici. Corpus pilosum. Vibrissae in facie circa^ nares cl supra orbilas. Selae aliquol loiigae, sparsac per corporis pilos breviores. Tuberculum caudae loco. Dens inolaris spurius parvus ulriiique unicus (s. dens oauinus), deciduus. Denliiim niolaritim superioruiii corona collibus diiobus, crisla ad CL, XYII. JMAMMALIA. 951 inargiucin exlenium jmiclis ; tnfcrioruiï) corona liueis dua- hus luuatis, exlus convexis. Sp. Hyrax capensis SCUREB,, Siiught. Tab. 240, Cnviu cape7isis i’ALL,. Misc. Zuol. |). 30—47, Tab. 3,,, 4, SpiciL Zool, Fase. II, j,. lö — 32; VOSMAER Beschr. va» eene soort van Afrikaansch Biisterd’mormelilier. Amstvrd, 1761 (c. icoac col,), soniNZ, Motio- gruphien der Silugeth, Oles Heft 1845, Tab. I, ü;f. sup.; de da- man,, klipdas ; cen diertje van. de grootte van ceii konijn, eetbaar, volgens KOiBB zeer smakelijk. Het leeft op bergachtige streken in de nabijheid voii de kaap de Goeile Hoop (b. v. op den Tafelberg) en ook in Aliyssinië, Hyrax habessitdeus EDRENB. (Zie een zoodanig voorwerp afgeb. fiij geoffr. st.-dilaire en F, GD VIER. livrais. 64). Ook wordt ia Syrië en op de Itergen bij de lloode zee eene soort gevonden, Hyrax Syriavus sCOREB. Sauyth, Tab. 140 C. ieti Hyr. rujiceps bbrenb. Syinb.'), yeclligt de Saphan van bet Oude Tcslatneitt. Eene andere soort van Zuid Afrika leeft in bos- schen, Hyrax arhoreus SwriD, Ldiu, 3V«»j. p. 468 — 470; zij beeft langere haren en eene wille vlek op den rug: peters vond baar ook in Mosambiejue lot den 15’ Z. B. Een vierde soort, die ook in bolle bpomslaniinen huisvest en zelfs op de toppen der boo- inen zou klimmen om cr vruchten te zoeken, is Hyrax sylveslria TEMM., van du kust van Guinea. Zij beeft, aan weêrszijdcn, slechts zes kiezen in beide kaken. Einnaeos beeft [Syst. nat. ed. 12, Tom. UI. Append. p. 223) dit geslacht Cavia genoemd, welke naatn echter later aan A/nerikaansebe knaagdieren gegeven is. IlEBMAMf onderscheidde dit geslacht onder den naam Hyrax [Tab. Affinit. Animal. Argentorali 1783. 4°., Ji. 115). welke algemeen aangeno- men is. Eerst plaatste men deze dieren onder de knaagdieren, met welke zij ongetwijfeld cenige overeentemslAiebhcn. Inlusscben heb- ben WIEDEMAKN (.d'cA. /. Zool, u. Zoot. III, 1802, S. 42 — 5I)en vooial CDTIER-, op goede gronden aangelooiid, dat dit geslacht bij de Fucbydermen bebpott; de maaltanden zijn volkomen aan die van Rhiiioceros gelijkvormig {Ann .du Mus, III, p- 171 182). Het jukbeen vormt aebter de oogkas een meer volkomen ring dan bij cenig ander geslacht dezer orde; bij de nieuwe Guineesche soort is die ring door zaïnenkomst met het voorhoofdsbeen zelfs geheel gesloten. Vergel. over dit geslacht ook H. KAülEA MonograpliiaHyracis. Stuttgardiae 1830. 4’. Patnilia XII- (GCCXXXVI.) Beltuae. Dentes canini et uiolarës (fere semper etiaiii incisivi) in ulraque niaxillu. Pedes tridaclyli aut lelradactyli. Annol. Pedes in genere Anoplotherio fossili didaelyli, ossibus duobus iiietacarpi et inelalarsi distinctis. CL. XVII. MAMMALIA. Atiöploiherium cuv. Dentes iiicisivi ^37^1 caiiini 7—7 iiiülusi, iiioisivis non longiores, mohu'es ^ oinnes conligui. Species oinnesfossiles instratis, (jiiae tertiariae diounlur, anliquioribus. Anoplotlierinu jam in tria genera di\isa sunt a CDVi£BlO,ic. Dichobune, Xiphodon et Anoplotherium sensu strictiori. Cf. Ann. du Mus, III et JX, Rech. s. les Osseni. foss. III. Recentiorurn laboribus nova genera aecesserunt bis afllnia, de quibiis cf. rtClEl, Traité de Pidéon- tologie I. 1853, p. 335 — 342. Sus L. üenles incisivi ntimero diversi, in ma.xilla infe- riori pleruinque sex, superiores inlerdutn nulli, in paucis et inferiores decidui ; dentes canini iu ulraqne inaxilla ly y dislincli, magni ; dentes molares - P^des diiabns ungulis insistenlihiis, tetradaclyli, (lostici interdum tridaclyli. Nasus rostro Iruricalo mobili, prominenti. Cauda brevis aut tuberculuin candae loco. Dicoltjles cuv. Pedes postici Iridactyli, ungula accessoria esterna deficiënte. Tuberculuni caudae loco. Dentes in- . . . 4 . . cisivi canini non cxserti, superiores deorsumdirecti, molares ^ tuberciilali. e— 6 Sp. Sus torquatus WA6N., Dicohjles torquatus CCV., DESM., BCfT. Uist. nat. X, 3, 4, scdbeb. Saugkt Tab. 825 (icon e Buffonii opere desuinta) Tab. 325 A, Diol. univ. d'Ilist. nat., Mamm. PI. 10 B, fig. 1; 7j. .Amerika en de zuidelijkste slrekcri der vercenigdc Staten; — Sus labiatus, Dicotyles labiatus CDV., Dicotylesal. birostris IILIC., schreb. Silught. Tab. 325 B, auiiM. Abb. zur Naturgesch. Bras. Lief. 15, gdérin Iconogr,, Mammif. PI. 38, fig. 1 ; Zuid-.Amerika. Beide kleine zwijnsoorlcn leven in de bossclien der nieuwe wereld en worden, even als bet gewone, door de Kuropeanen ingevoerde zwijn, door de Guarani’s Tayazou genoemd; van bier de benaming Sus Tajncu, waaronder linnaecs wel vooral de eerste soort aunduidde, maar ook beide soorten verward beeft. Zie over de anatomie irsoïf Phü. Trans. 1(583, p. 359, dadbehton bij Borroif; over de rugklier bepaaldelijk seifert (praeside RCDOtrai) Spicitegia adenologica, Berolini 1823, p. 10 Tab. II en J. MDllER, De glan- dular. secern. siructura p. 41, Tab. II, fig. 2. Phacockoerus F., cuv. Pedes omnes tetradaclyli. Cauda CL. XVll. MAMMALIA, 923 brevis. Verruca carnusa sub oculo utriiique, beiiles inu- .. 3—3 5—5 , laies numero pro aelate vani - — — ultimo longi- 5— ~5 simo e lubis cylindricis, substanlia vitrea ciiictis, arcte coiijunclis composilo; canini inagiii exserti, sursuin et 2 ■ f ■ extrorsuin direcli. Denles iiicisivi aut 7;, aiit inferiores lan- b turn qualuor, decidui. Sj). Sus aelhiopicus 1. [Syst. tint. éd. 12, lil, p. 223), P/i«- cochorus Pallasü V. B. nOEV., OWEN; — VOSMAER Beschr. van het Afrikaansch hreedsnuitig virkeu, Amstenl. 1760. 4°. (c. ieono color.). P*l.E Misc. Z'tol. Tal). II, Spie. Zool. 11, Tab. I; zonder blijvende .«nijlanden; aan de kaap de Goede Hoop. — Sus Aeliani, Sus Africniius GM., Paohochoerus Aeliani niirrELl Atl. zu der Beise im niSrdl. Africa 1826. Tab. 25, 26, gbébin Iconogr., Mammif. I’l. 38, fig. 2; met blijvende snijtanden; in .Abyssinië, aan de kust van Guinca en in Mosatnbiqne. — Men beeft ten on- legte de kiezen elkander laten opvolgcn als bij den olifant. Er zijn oor.spronkelijk drie rnelkkiczen en drie blijvende kiezen; van de twee, vóór de melkkiezen, in plaats komende voorste kiezen [prae- mulares) blijft de laatste, en van de niet wisselende aebterkiezea eveneens de acblcr.stc eiiidelijk alleen over. OWEN beeft die tand- opvolging met zijne gewone grondigbeid overtnigend uiteengezet (*). Vergel. r. covier Ulern. du Mus. VIII. 1822, p. 447 — 4.55, PI. 23, J. VAN DER HOEVEN AuHot. de (/uibusd. Mammalium generi- hus, Nov. Act. Acad. cnes. Leop. Carol.WX. 1.1830, p. 171 — 177 Tab. 18. R. OWEN On the decelopmenl of the mnlar teeth of the Jf'arl-Hogs, Philos. huns. 1850. Part 2. p. 481—498. PI. 33, 34. ... 6 . r . Sus (recentiorum). Denles incisivi J aut jr, inferio- res procumbentes, canini exserti, sursuin direcli; molarcs !LZ_' aut tuberculali. Pedes nnines letr.idactyli. Cauda 7 — 7 5 — 5 brevis. Sp. Sus lurvntus f. CüV., Metii. du Mus, 1.1. PI. 22, SCnREB. Saught. Tab. 327 .4; zuidelijk en zuidoostelijk Afrika, Madagaskar; hoschvarken aan de Kaap de Goede Hoop; — Sus scropha 1. f, SCHREB. Silught. Tab. 320, CDV. R. ani., éd. ül, Mammif. PI. (*) Volgens COVIER {Rech. s. les Ossem. foss. II. 1, p. 124, R. ani. I, p. 245) zouden bij Diootyles de tvvce middelste metacarpale en 'aetalars.ale beentjes, even als bij de bcrkaauvvcndc dieren, zamensmelten ; 'It vind dit in de drie door mij onderzochte skeletten niet bevestigd; a'lcen zijn deze beenderen aan bet boveneinde zamengegrocid. 924 CL XV». MAMMALIA. 79, lij'. 1; )i«t 'wildii ïwJjii liwfl iii db bossdie'n vdii èii Eiii'0|ja (niet in Groüt-Biittanje, in Zweden en Dencniarken); van deze soort stanit ons tam zwijn af (*), een zeer vralij'en daarbij Imojist vruchtbaar dier, als lielwelk 10—14 joiigén werpt. Bij Upsal koint dikwerf eéne eenhoevige variëteit voor, welke men zegt, dat ook in Hongarije worilt aangeiroffen. Verg. over dit dier LISOH in LISM. Amoen, Acriclem. V, p, 4ül — 483. in den Molukschcn Ar- chipel komen verschillende' soorten van dit 'geslacht voor'; Sus ver- rucosus BOIE op Java, Sas vittaHis BOIE op .lava en Sumatra, Sus barbatus s. MÜLIER op Boineo. Verg. Verli. over de Öcerzeesehe BezittiegeUt Zool>^ Iblamm, — Sus 'butbutus en verrucosus hehhen eenen zeer langen, van voren 'smallen schedel (f). Als afzonderlijk ondergeslacht onderscheiden sommigen nog tiabirussa t. CDv. {Por- 5 — • 5 cus wagleb) met 4 snijtanden in de bovenknak en kiezen: , • . 5 — 5 Hiertoe behoort slechts eene siaott^ Sgf jB/ibgrufsa t., bufk. Suppl. III, Tab. 12, SCEBEB. Aïii^/i(.^Ta!(,,,32ilj.,G,E0FF(t si-Bii.. et F. gcv. Mammif., Livr. 64, CDT, R. aifi., éd.i ilL, 79, (jg. 2; het hertzwijni op sommige oostelijke eilanden van dén Indisclien Archipel, Boeroe, Celebes, niet op Bornco. Bij het mannetje zijn do hoektanden van de bovenkaak zeer groot en naar achteren omge- kruld. Vergcl. voor de ontleding van deze soort w. yROllK, lyicntce Verh. der eerste KI. van het KouiuU. Neder l. Instituut hl. 207 — 248, m. pl. (Merkwaardig is de groote, zich over denlials uitstrekkende parotis), , Hippopotamus t. Denles incisivi inferiores pro- cunibenles, horizonlales, inlermediis lóngioribus ; canini magni, poslice oblique in superficieni laevissimam detrili; inolares out in adultis (iiherculati, complicali, posteriores qualuor magni. Pedes breves, ietradaclyli, iin- (*) a/a nullo genere aeqne fucilis mixtufa cum fero.” Pllgics /list. nat. Lib. VIII. C. 53. Zoo verhaalt ook ElcnWAlD, dat de wilde zwijnen in Litthauen dikwerf in de boerènhofsledcn dringen om zich met tamme zeugen te |iaren; de jonge varkens, die daarvan voorkomen, zijn woest en onhandelbaar. Natur/iist. Skisse von Lil/iauen., Volhy- niea und PodoUen. Wilna 1830. 4o. S. 244, (t) Eene kleine soort van Nepaul door nODGson onder den naam van /^orcula Sulvania beschreven {Proceed. Zool. Soc. 1847, p. 115} heeft geene buiten de kaken uitstekende snijtanden, maar overigens al do kenmerken van hel geslacht Sus in beperkten zin. CL. XVII.; MAMMALIA. 025 gulis brevibns. Corpus obesnm, cuto fere niida tcclum. Cauda brcvis. ' Sp. Hippopolnmus nmphibius l., BCFF. Hisl- nat,, Sappl, Tomé VI. PI. i (rccus. ap. scniiEliEFi Tal). 318), Pl. 5, sMITn llluslr. of the Zool. of South Afiioa, Mamui. Pl. G, CDV. R, ani,, ttd, Ul.^ Mamtnif. Pl. ”8, fig. 1; het . Pltjlpnard, tlas Flusspferd, bij de kolüoi.sten aan de Icaap de Goede Hoop ook onder den naam van zeekoe bekend; een 7,eer lomp en log dier, dat meer dan 11 voet lang wordt; bet boudt zich liefst in rivieren, somtijds ook in de zee op, en leeft alleen van planten, vooral van gras. Dit dier, het- welk vroeger ook in Egypte voorkwam, leeft thans niet noordelijker dan Abyssinië cir verder iiiidclijk in geheel Afrika. Een bepaald onderscheid tusseben bet Abyssinisclic en Zuul.Afrikaanscbe Nijlpaard .«cbijnt niet te kunnen wordoH' aangenninen, Eene kleinere locale variëteit van Wesl-.Afrika is door MORTON als Hippopotamus minor, en later als Hipp. tiberiensis beschreven (Pbibadclpbia 1849). Vergelijk óver de osteologie covuR, Anit. du Mus. V. 'p. 299 — 328. Benige opmerkingén ovet* de iri drie (vOn binnen zelfs in vier) afdeelingcn verdeelde maag, de het ligcbaarn"^ bijkans twaalf inalen in lengte overtreffende darmbuis, zonder blinden dafni en over eenige andere in- gewanden gaf onlangs PRTEBsj Reise hach Mossombique, Saugeth, S. 180, 181. Men kent onderscheidene fossiTé soorten van dit geslacht nit ter- tiaire aarillagcn en uit bet diluviale tijdperk; tot de laatstgenoemde behoort Hippopotamus major CDV., waarvan Tnen vele overblijfsels i((- Frankrijk, Italië en elders gevonden beeft. Vergelijk cdvier, Rech. s. les Oss. foss, 1. p. 304 — 334, en PICTïT Paléontol. I. p. 320—322. Tapirus lutiss., ittiu., cuv. [Tapir gmel., Uydrochoents boud. (^). Denles incisivi .superiores duo exleriii conici, 6 6 V 7 caninis similes; denles niolares aiil intervallo vacuo' a caninis discreli, corona lineis duabus exserlis, iransversis. Pedes anticl , telradaclyli, posliei Iridaclyli. (*) CoanAïRT, Hlench, animal, [). IGl. In de twaalfde uitgave van bet Syst. naturae wordt de tapir niet vermeld; in de tiende plaatste tiNNAEOs dit dier onder den naam van Hippopotamus terreslris. Erxiebes noemde bet [Syst. regni anim. 1777) reeds voor boddaert ftydrochoerus, maar vereenigde met dit dier onder denzelfdcn naam tle Cfipitara, een groot knaagilicr; zie onder. 1)20 CL. XVII. MAMMALIA. Nasus in proOosciflem parvarn, inobilem producUis. Cancla brevissima, Sj). Tapiriis nmericunus auctor., Topirus svillus BIL’MEHBACD, WACN., BDFF. Suppl. VI. 1*1. 1, SUBREB. Süugl/t. Tall. 319. CDV. H* ani,^ éd, ill.^ Mammif, 1*1. 82, lig. 3; de tttpir^ Anta^S/lhorehi (azara Kssnis I, p. 1 — 17); dit dier leeft in Zuid-.-Vinerika, vooral in de naliijheid der oostkust, in bossclien en op voclitijje ])laalseii aan de oevers van rivieren; het bereikt eene lengte van .'5 tot 6 voet. Eene andere Amerikaanselie soort, welke op borgen leeft, werd voor eenige jaren door ROOtlN gevonden. Ann. dea Sc. nat. XVIII, 1829 p. 26 — 56, PI. I, 2, Tapirus vilhaua WACt,, senitEB. Süugtli. Tab. 319 15. — Tapirus m'dnyanus Tapirus in di- ens F. CDV., Tapirus bicolor wagn., dobsfieio Zool. Res. in Java N». 1, SCOBEB. Siiupth. Tab. 319 .4, CDÉR. tconogr., Mammif. PI. 39, fig. 2; grooler dan de twee vorige soorten, de rug van .ach- teren wit; op Suniatra en het schiereiland Malacca. Fussile soorten van Tapir komen in lerliaire formaliën voor. Ta- pirus giganteus van coviER behoort tot het gc.slacht PinotUerium K.ADP, hetgeen met de kiezen van den tapir twee zeer groote, naar beneden gerigte slnglaoden in de onderkaak vereenigde. Het be- hoort in het terti.vire tijdvak te huis. Aiinotalio. Palaeotherium cüv. (Genus fossile, tapiro af- fine, pedibns omnibus tridactylis.) Sp. Palaeotherhlm magnum. Pal. mediutn, etc. Cf. CDV. An». du Mus. Tomé III, IV, VI, IX, XII, Rech. s. les Oss. foss. Ui, Sièine cdil. p. 1 — 258. De alils [rachydermatum generibus fossibbiis, hie omittendis, cf. PICTET PaUont. I. p. 301 — 335. OJIDO V. Solidungula, Pedes digito iinico perfeclo, iingula lala obteclo, airsque iingulis succcnturialis. Deiilcs incisivi serie conlinua in utraque ma.xilla ; dentes inolares coinplicali. Mamniae duac inguinales. Farnilia XIII. (GCGXXXVII.) Solidungula, Equus L. Denles incisivi «, caoini ^ aul milli, mo- larcs in adullis jiinioribirsanterioriparvo,deciduo(*). Niicha jnbata. O paarden is niet alleen in de boven., maar ook in J® CL. XVII. MAMMALIA. 927 Al de soorten van liet (jeslaclit des paards hehooren in de oude wereld, in de uilgestrelrte hergvlalUcn van Azië en Afrilta te liuis. Zij leien in troepen bijéén, loopen snel en voeden zieb vooral van grassoorten. liet darmkanaal is wijd en lang; zij liebbcn eene een- voudige maag, een’ grooten blinden darm en geene galblaas. Sp. a) Cnuda undique selosu hquus Cahallus L. ; }\el paard ; dit dier wordt niet meer oorspronkelijk wild aangetroflen, maar leeft verwilderd in woestijnen van .Azië en in uitgestrekte vlakten van Zuid-Amerika. Die wilde paarden onderscbcidcn zich door grooteren kop en kleinere gestalte van de tamme; zie sciirebër Stiugth. Tab. 309. Kr is geen huisdier, waarop de menscli meer prijs stelt dan op bet paard. Het paard leeft omstreeks 30 jaren; men beeft echter onderscheidene voorbeelden van paarden, die 40 of meer jaren oud geworden zijn, De dragt duurt elf maanden. Eerst op liet vijfdo jaar zijn al de melktanden door blijvende tanden vervangen. Men vergelijke over dit dier de seboone beschrijving van BüFros, Ilist. nat. |V. p. 174 — 257, en het doorwrochte opstel van J. A. wagner in scbreber’s Süugthiere VI. .S. 15-^109. Vooral voor de rassen kan men nazien d’aiton, Naturgeschirhte des Pferdes., Iter fhl. folio transv. Weiinar 1812 (2tcrTlicil, .4«z>/o»i!e des P/erdes 1816), KDNZ, Abhildungen siimmtlicher Pferde-Racen,mit Bemerkungen van d’ai- ton, K..rlsruhc 1827, fol. Over de juiste evenredigheden van bet uiter- lijke des paard.s heeft bojancs gehandeld in de Isis van OKEn 1823. <;_ joQ 112. Taf. I. Over het paard uit het ontleedkundige oog- punt heeft men vele werken, zoo als J DE SACNIER. Parfaite con- uaissanre des Chevau.r. La llaye 1734 fol, G STCBBS, The Anatomy of the Horse, bocrgelai. Precis anat. du corps de Cheval enz. Ook LETll’s, Ilundhuch der Aiintoinie der Ilaustliiere (Stutigart 1850 8°.) als bijzonder over het paard handelende, en met vele keurige hontsnec-figuren opgelieldcrd, mag bier niet onvermeld blijven. b) Catida apice setosa. .Sp. liqiius Asinus l., de esel; een zwart kruis over de schouders; lange ooren. De wilde ezel [Equus onager, de hulan der Rirgi.sen, zie sCDREBER Saughl. 312 naar PALUS ; vergel. eveRSJIANN Bulletin de la Soc. de Moscou 1840, p. 56, 58) leeft in groote troepen in Tartarije en trekt 's winters naar ineer zuidelijke gewesten.*) De ezel wordt als huisdier gemeen- onderkaak een kleine voorste maaltand hij de Duilsche schrij- vers); zie L. BOJANI. Adversaria ad dentilionem Equini generis et avis 'domesticae speclantia; üov. Act. Acad. caes. Leop. Car. XII. 1825. p. 697 sqq. (') Hiertoe behoort ook de Remionus van IsiD. GEOïïROT SAINT- SttAlRE, Nouv. Ann. du Mus. IV. 1835, p. 97 l’l. 8. 928 CL. XVII. MAMMALIA. lijk evenzeer verwaarloosd als het paard verzorgd en gepleegd wordt. Het paard en de ezel vermengen zieli met elkander en brengen Iwccdcrlcl hastaarddieren voort: hel muildier namelijk, mufua, Ie mulei, van eenen ezel hij een merriepaard geteeld, en den muilezel, hinmis, Ie bardenu, die van een’ heng.st en eene ezelin afkomstig is. Deze hastaarddieren zijn slechts zeer zelden vruchtbaar (*). Equus hemioHUS PAIL. liov. Comm. Acad. Petrop. Tom. X.1X, Tab. 7; Dziggelai of Dsikketai der Mongolen, lichtbruin of ros- achtig geel, met eene zwarte streep over het midden van den rug ; leeft in de zandvlakten van centraal Azië. Zeer gelijk .schijnt dc Kiavg {Proceed. zool. Soc. 1848 p. 62, 63, 1849 p. 29,30), zoo deze werkelijk eene eigene soort is. Zuid-Afrika heeft drie gestreepte soorten van deze afdecling: Equus zebra 1., Equus montanus BORCtlEll, het wilde paard, BOFF.XII, PI. 1, SCBREB. Sllugth. Tab. 316, Ménag. du Mus. éd. 8o. H. p. 191 — 206 met afb. ; zwart en wit gestreept, de poolen zwart en wit geringd; — Equus quagga gm., BOfr. Suppl. VI. PI. 7, SCBREB. Sdugth. Tab. 317, 317 A, Méuag. du Mus, 1, p. 311 — 318 met afb., GOÊR. Iconogr., Mammif. Pl. 41, fig. 1; bruin met zwarte strejien, buik en poolen wit; zeer schuw, leeft in troepen van 80 tot 100 bijéén; de Khoua Khoua der Iloltentotten, een klanknaboolseude naatn ; — Equus Burchellii FisCB., Equus zebra BCKCBEl.1, Equus fesHvus wactt., Equus montnmis F. CDv., GRir- FITB, GEOFFR. SAINT. BIIAIRE et F. COVIER Mammif. Livr. 55, 66 SCBREB. Saugth. Tab. 317 B, Dict, univ. d'Hist. uat., Mammif. Pl. 10, fig. 2; wit en zwart gestreept als dc zebra, maar met witte poolen; bdrcbeii heeft deze nieuwe soort als de zebra be- schreven, Travels in the interior of Southern Africa. London 1822. I, p. 139. Men heeft de vruchtbare vermenging van dc zebra met den ezel (Ann. du Mus. VII, p. 245, IX, p. 223) en met het paard (ibid. XI, p. 237 — 240) waargenomen. Over fossile paarden {Equus fossilis en Equus primigenius), vergelijk METER, Hor. Act. Acad. cues. Leop. Carol. XVI, 2, p. 423 sqg. ORDO VI. Ruminantia. Pedes bisulci, digilis duobus insislentibus, iingitlalis ; ungulae duae accessoriae in mullis. Dentes molares com- plicali, incisivi superiores plerumque niilli, inferioreS 8 (*) De muilezelin van Zoptrüs b. v,, zie herodotcs III, 153, verg. 161. CL. XVII. MAMMALIA. 929 rarius 6; canini saepius nalli. Ventrienli quatuor, aiit in quibnsdam tres. Os turn irietacarpi lum metatarsi unicum, ‘nfra biparlituin. Herkaauwende of ttoeehoeoige dieren. Over hét herkaau- wen en de ^a^le^geslelde maag hebben wij boven (bl. 846 —849) gesproten. Onder deze orde vinden wij de nuttigste huisdieren en hunne aanfokking maakt de hoofd- bezigheid en den rijkdom van vele volkstammen uit. Vergelijk uvef dere orde: c. J. sündevaii, Metliodisk öfoersigt af idislande djuren, llNNÉ’s Pecora; K, Vetensh, Akad: Hmidl. 1844, p. 121— 210, PI. 13, 14, 1845, p. 265— 230. (In het Duitsch vertaald door noRfiscmJOH in zijn Archie skandinanscher Eeiirilge z.ur Naturyescfi. 2ter Tlieil. Grcifswald 1847.8.78 — 160, S. 261— 320 ; ook afzonderlijk uitgegeven, Methodische Vebersicht der wieder- kduen ’den Thieie.) FaniiliaXlV (CCGXXXVIII.) Ti/Zo/Joda luic. Pedessublus callosi, solea non divi.sa, didacljli. ungulis succenlurialis nullis, üngulae iniperfeclae, superiorem digitorum super- ficiem tantum oblegentes. Cornua nulla. Denles incisivi — ; canini in utraque inaxilla. De kaïneelen der Oude en de lama's der nieuwe wereld vormen eene kleine, van de overige ruminantia, zoowel door de hoeven als door het bezit van snijtanden in de bovenkaak, zeer duidelijk afgescheidene groep. Deze tanden staan ter zijde van het tusschenkaaksbeen, digt bij de hoek- tanden en komen daarmede in gedaante overeen. Door de aanwezigheid van slechts zes snijtanden in de onderkaak, door het onverdeeld zijn der onderkaak en door andere, vooral osteologische, bijzonderheden maken de kaïneelen eenigzins den overgaiig dor herkaauwende dieren lot de eenhoevige; zie cdvier Ménag. du Mus. ed. 8°. I, p, 31, meckel Archiv für die Physiol. VIII. S. I — 20. Ook daarin is de kameel aan het paard en niet aan de overige her- kaauwende dieren gelijk, dat er geene cotyledones aan- wezig zijn, maar de vaatrijke vlokken over het geheele chorion verspreid liggen. Camelus i. (Characleres familiae. Labiurn superius fis- ®uni ; collum longissimiim.) 11. 39 930 CL XVIi. MAMMALIA. Camelus ciiv,, illig. Denles inolares g- g, primo a reli- quis seraolo, forinani dentis canini referente. Digili subtas ad apicem fcre iiiter se conjniicti. Dorsum gibbere unico aut duübus adiposis. Auriculae breves, ubtusac. Sp. Camelus dromedarius i., bcff. XI, PI. 9; Me'nag. du Mus< ë(l. 8°. 1, p. 126 — 139 cum icone; gvér, Iconogr., Mammif. Vl.il • Cg. 2, Diot, univ. d‘Hist, nat,, Mammif, PI. 12; het skelet bij PANDER und d’alton, Sltelete der Wiederktiuer Tab. 3; da kameel of dromedaris {Camelus arabicus ARIsTOT. de Ilist. Anim. Lib. II. cap. 2); één bult op den rug. Vóór bet weeko vci hemclle ligt eene duplicatuur van het slijmvlies, die bij de mannelijke diere.a gedu- rende den bronstijd opr-welt, zeer bloedrijk wordt en dikwerf uit den mond, tussclien de hoek- en maaltanden te voorschijn komt. fRBDOt- PDl’s Phtjsiol. II. 2. S. 84, MATER’s Analecten iur vergl. Anal., 2le Samrnlung, Bonn 1839. S. 42 — 44). Vergelijk over de Anatomie G. n. RICDTER, Anolecta ad anatomen Catneli dromedarii spectantia. Picgioinonti 1824. 8o. Camelus baelrianus I., BDFF. XI, PI. 22, Aténag, du 3Ius. I, p. 31 — 41 fc, icone reensa in cnv., R. arii.^ e'd. UI., Mammif. PI. 85. fig. 1): de Iweehullige iameeL reeds door arisioteies ComefaJ hactrianus genoemd (I.I.). Vergelijk FR. HliiiER und c. wedi, Bei- triige sur Anatomie des A'ameefes. MitBlith. Tafeln. IVien 1852 {besonder s abgedruckt aus dem IlL Bdeder Denkschr. der malh.-naturw. CL der Kaiserl, Akad. der Wissenschaften.) Kameel [Grieksch vi (en ó) xdpyjioc] is een naam, die uit Ooster- •sebe talen ontleend is, Gamal Ilcbr., Gimal of Jemal Arabisch. Deze dieren voeden zich van droogc en stekclachtige kruiden, zijn matig en drinken zelden. Zij loopen snel, en dragen grootc lasten (van 600 tot 1000 [ronden). Vanhier zijn zij van onherekcnliaar nut in de groote woestijnen, welke zich van Arabië, door Afrika tot aan de Allanliselie zee uitstrekken, waar geen frissche plant koelte, geen waterbron vruchtbaarheid aanbrengt, en de wind met drooge golven speelt van eenen onafzienbaren zandoccaan. Hel schip der teoestijnen is dan ook met regt de naam, dien de Arabieren aan dit nuttig dier gegeven hebben. Deze dieren verdragen een tamelijk gematigd klimaat, vooral de twccbultigc kameel, die zich tot hoogere breedte in het westelijk Azië nilstrekt. De cenbnltigc leeft meest in Arabië en Egypic i" de streek der Dadelpalmen. Men heeft bij Pisa cene stoeterij van cenhullige kameelcn, die aldaar sinds het midden der zeventiende eeuw zijn aangefokt. Wild worden deze dieren thans nergens meer aangetrollën. Beide soorten brengen met elkander bastaarddicren voort, die gelijk de muilezels somtijds vruchtbaar zijn. CL. XVII MAMMALiA. 931 Attchenia illig., Lama CL’V., Lacma tiedem. Dentes inolare.s Dorsum absquc gibberc. Solca usquc ad mediam 4 4 i U ,,,11, partein anteriorein fissa. Aui iculae longiusculae, acutuinatac. Dc lama’s, die in de Nieuwe 'Wereld de kameelen vervangen, leven in troepen bijeen np de bergen van Chili en Peru, Zij zijn veel kleiner dan de kameelen. Vci’gelijk voor de ontleedkundige bijzon- derbeden c. caiiisiEN, Diss, inaug. sistens de Lama observationes noHniillas anat.. Tubingac 1827. 8°. en J. r. mk^OT, Beitriige sur Kennlniss des Baues dvrinnernWeiclUheUe des Lama; Mém. de l’Acad’ impér, des Sc. de Sl.. Péter sbourg VI Série,, Tomé IV, Mit 17 Steintafeln. St. Petersburg 1841, 4°. Sp. Camelus glama 1., /Iuc/jcmj» inmo BRANDT, WAGN. [cl Auche- ttia huanaco auct. {*), BOFF. VI. Pl. 27 (ree. scnBEB. Tab. 30G), METER, Bov. Act. Acad. caes. Zeop, <7«rro4 XVI. p. 552 sqq. Tab. 40 (ree. CDV. B. ani., éd. ill.,Mamm%f. Pl. 85. fig. 2); — Camelus vieugna CM., BCFF. Suppl. VI, Pl. 28, TSGDUDI Faun. Peruau. Tab. 17. Familia XV. (CCCXXXVIX). Elaphii. Pedes siibtus solea ulriusqiie digili di.slincta, prorsus intra margines nngulae inclusa. Denlcs incisivi canini nulli aut non nisi supe- riores, inolares Cornua in aliis niilia, in aüis ossea, sine involucro cornco. A. Pedes unguUs smcenlariatis praedili. Moschus L. {Tragulus nniss.) Dentes canini in inaxilla soperiori, maribus exserii, longi. Sinus lachrjmales nulli. Cornua nulla. Cauda brevis aut brevissima. .Sp. Moschus moschiferus t., PAILAS Spie. Zool., Fase. Xlll, 1779 c. Tab. (icon animalis reens. ap. scdreb. Süugth. Tab. 242), BRANDT 11. RAIZEBDRG Mediz. Zool. I, .S. 41—51. Tab. 7, 8, H. S. 347, 348 (c. ieone altera animalis); \\ét musltusdier. begrootte is die van cene jonge ree ; de kleur is bruin met w itlc keel en een witte streep aan weérszijden van den hals, en, dikwerf onduidelijke, wit grijze vlekjes langs dc zijden op het aehtcrste gedeelte des ligcliaams; de baren zijn stijf, plat en met golfvorraig gekronkelde (*) Gewoonlijk brengt men hiertoe als rasof variëteit ook de ..4/pac», ^amcius Pitcos t, ; von tsCbcdi daarentegen neemt vier soorten aan: Aurhe?iio lama. A. ffiituiéró, A. Alpaca en A. Vicunia. 39^ Ü3;i C^. XV,U. ^lAWJiALIA. J ■ ■ . > f ir' i. : :,ir ; randen. Hel mannetje lieeft in de nabijlieid van den navel een klier- waarin ‘ffé' iiiïisKus ih vofw^soricn fcéftijd wordt afgcsclicidén . tlVl tó'iWdsillél’ ÏÜeft"6^ 'lïè'ïioóge trlaktch van Middcl-AziS en strekt sicfi' iiEfaf /iet' bosten tóf Cliina ült. ™ ' .Kleik'ête 'èöbVfeii, hiel kortêié oöi-en en gladde Laren, wier pooten ólanlt zijh'j^n'iÓt \an' dón' grónd tnccr verwijderde nevcnlioe^cs, onder- tcliéidèn iióL daaréflLovcn’ dóór het gemis van muskuszak. Zij komen ' iri het iurdeh' van' .tóJë,' op' Ccjflon en dé Sunda-eilandcn voor. Suhgcn. 'Tf'tigülus (lilIlsS.j^SCfiDEv. (Tra'ffulus et 4feOT(Vj«n GRix). Sp. iWosc/i»i Jnijanicus ^G^ii. riilisioj, Moschus KancMll. iCüm. Saugih . Tab.' 215 C eiiü, (liet ‘góSlhèlit Moschus onderscbèidt zich naauwc- lijhs VAti“dat tlW' liél'tón ! ‘ rrifód'ér althans dan de giralTe, dié tlN- N4EOS er mede vereenigde.) „Lj l^xcl^<(/mtelopar(lqli). Dentes caiiini superiores in ,mujli%,x j^CocHua quotannis deponenda, inaribus propria (feininis, iina .specie exoepta, nulla). Glandula sebacea (siiws f I lïs) ■ anlc ocitlutn. Fasciculus piloruin loiigioruui aiJ ped,ips'|»osti’cos iti plerisqne. Gauda brevis, inler- ')B De Bcrlensfeven voorat"in de bósscLcn, zoow el in de oude als aietiwe iwercldt^'cft'in ieer verschillende luchtstreken; uit Afrika echter is slechts een^ soort bekend ; in .Australië kent men er gcene enkele. -Somhiigd soorten Jóopén zeer snel en ligt, zoodat men het getrappel op den grond nlanvvélijks hooji, maar wel, rooral wanneer Br 'vele hij elkander zijn, een onophoudelijk rammelen der geledingeii Van de dunne pooten of een zbnderling knappen, zoo .aks' hij het rendier. De Iroorneu ' der herten zijn heenige uitwassen, die zich ó() een rolrond uitsteeksel van de voorhoofdsheenderen (den zoogcrioCraden ro®e«sf<»*j ontwikkelen. Dit uitsteeksel is met huid en haren te- dekt ; het ' begint zich, kort na de geboorte, als eene epi/^ü^sr’s óji den schedel te vormen, waarmede het later vergroeit. Met dezen rozenstok (het niet afvallendc deel 'der hoornen) komen ongetwijfeld dc hoöriicn der giraffe overeen. Aan de splts' tnn den rozenstok ontwikkelt' Vich, van het tweede j aar af, de jaarlijks afvallendc horen. De groei der horens gaat zeer .snel vóórt, zoodat zij in weinige weken den 'vol- koineneo wasdom bereiken. Eerst wordeh ze door een wollig bekléed- .«el, een verlengsel der' huid, bedekt; later versterft de huid en valt hij lappen ' van (Icn horen af J- deze versterving meenen velen .aan een’ ring van beenknobbels te inoeten toeschrijven (den rocezji-rnns), die gedurende de verdere ontwikkeling van den horen aan zijn grondstuk hoven den rozenstok ontstaal, door welke knobbels de vaten der liuió gedrukt en de omloop des blocds gestremd zou worden. Nu ontstaat CL. XTli ïiïAyMiLli. o'ls' - . ' V ■ . i ■“ • ' ' i l’ia;' i 'a iisiinw er eene afjwkmg Iioven den rozeiistokj de lioornen ^ MQrqpii los en vallen eindelijk af. — De wijQes hebben, dqt. vap het yjtge- zonderd, geene horens; maar bij oude v^ijfjcs^M’^d^ni ^^.^^o^tijds waargenomen, even gelijk wij boven J. .^fiaj^jfjes- vogels, als iij zeer oud worden, wel eens den vcderlopji| derijiannqtjea nanneraen. Bij gesnedene herten ontwiklceleij^ zich .igepjip l)M;eji^., of zoo zij reeds, vóórdat de castratie plaats, had, , ontwikkeld ,.^ ,lg!paa)ile, . KOOr, ^onder- scheidene soorten, verschillende tijden plaat^i in tropischo janden (Zuid- Amerika, Oost-Indië) geschiedt het afw,orpeu der tipi;ona-min.dcr,xegel- i'.; 'sio ■ oiiern •!'> Vergelijk G. sanbifort, Ocer de vorming eii ontwikkeling der horens van eogende dieren, in 'hèt hijéondeh ian die dèi^'liéf ten- heesten ^ Hfieuwe VerhanA. van de Eersip Sdusse vèn het 'KoninkC. tiederl. Instituut II. 1827 met.velfi afhepldingen.' Bl'. i .«iiJ’üi- ' Over bet geslacht der herten kan mcfj vcrgeijjkfn les oss. }oss. iV, Sième cflit. p. 23 — 68; ^es c«r/s;t;ivaHSj DDCHOIAt de ïtitSTUiE, Jotrrhaf ka{nneende dieren. Do horens bps'-aan in deze fainiJic'-ftit èteiie^ beenige kern (die eerst als epipk^sie Op' 'Oe ' VbibrTlonfdsbeendtren ontstaal en later daarmedd^TÓi-giit/eHJ,' en oit een’ lioórnaobligeii koker, die dat beerf;| kodrnj^ii, bedekt;. Dat böornaclitig bekleedsel wordt 'dqoreerié papilienlaag (Jaïs ?«atna;) op de hoornpit(die onder deze Taag door de ïederboid en het beenvlies bedekt is) en döor 'de’hvtldj' aislh den gr'ond van den horen, voorl- gebragt. Hier groèijeh de'baieii, lot horen-massa zanienvloei- jopde, jaarlijks met ieen’ nieawen kring aan. Bij verscheidene sport, ep vpp;, ^Blj,lppqn iSjtJp beeiiige kerp zonder inwendige holten ; , bij^ jgipdf^re en bji ,j|i,ekri4ndoi-- en bokkengcslacht zijn zij inwendig h^l^^en hangen deze bplten niet de voorlioofds- boezems te zamen. Do eerste hoornkokcr, dieliarig is, scbil- fert in het tweede jaar af*; daarop vVórden de horens gladder. Vergel. dver deze hoornen SAKtirFORT in zijne boven aatigeh. Verhandeling, bl. 14— 19 en vooral a. kcman, Bijdrage tot de ontleedkundige' etfphgsiologiache kennis der horens van het Rundvee, Nieuwe Térhaiidelingeti 'der Eetste Jilasse vntï het Koninkl. NedérT. InètitUut. Xllt Dl. 3^ Stuk. 1847. Al de dieren dezer' familie maken, als men óp de tan- den en de geReeïe^ bëwerkiniglng let, sleclits een enkel groot natuurlijk geslach| .liil, waarvan li^haeus de soorten, die hem beken^ ^waren, onder de geslachten Bos, Capra en Ovis verdeelde, hqter heqfl paju-as de Antilopen van het geslacht Capra afgescheiden, Misceii. Zool. p. 1, 2. Deze Antilopen . maken thans de .lalrijkste afdceling der geheele orde uit. Bij deze familie van herkaauwende die- ren is eene galblaas aanwezig, die bij dc herten ont- breekt. Over de rangschikking hebben ooilbï [Transact, of the zool. Soc, Vol. lil, Part 1. 1842, p. 33 — 67), j. e. gjiay [Annals and Mag. of nat.. Bist. Vol. 18. 1846, p. 227- 233) en TüiiSER (ib., sec. ser. Vol. 8, 1851, p, 409—425) ge- handeld; verg. ook sdndevall t. a. p. CL. Xyil. MAMMALIA. 957 Dicranocertts wuïh, Dicramcerus swegm., Anti- locapra oiiu. Gornua maiibus basi coinpressa, apice in- curvo, ramo accessorio porreclo, subulato supra basin ; leminis lubercula, cornuum loto’. Sinus lachrymales nulli. Ungulae accessoriae nullac. Cauda brevis, Sp. Dicruitocerus furcifer, Antilocapra ameticana OHD, Gevvus hamatus BtilMT., BAMlLlOlf SMITH Transact, of llie Linn. Soc. XIII, 1822, p. 28, Tab. II, mcniBDSON Faun. boreali Jmer. I,p. 261 — 268; van de grootte van een geit, grijpgeel van kleur; het haar is droog en stijf als van een hert, waarmede dit dier ook door den staart en zelfs in de hoornen oppervlalckig eenigc overeenkomst aanbiedt ; bet leeft in groote vlakte van Noord-Amerika lot den 53° N. B. Antilope pali,. (pro parle). Cornua in ulroque sexu aut in solis niaribus, diversimode flexa. basi annulata aut pli- cata, versus apicem teretia, glabra. Nucleus osseus interdum solidus. Sinus lachrymales in multis. Ungulae succenturiatae in plerisque. Oculi ad marginem superiorern fronlis, a narium aperturis remoli, capite anirorsum protraclo. Au- rieuhie nuchae approximatae, plerumque longae, De soorten van Antilopen zijn bijzonder talrijk in Afrika. Verg. over dit gcsladit palias Spie. Zool. 1, p. 1—16, et Fase- XII, tlcaiENSTEIN Ueher die Antilopen des nördlichen AJrica^ beson- ders in Beaiehung auf die Kenntuiss tcelche die Alten davon gehabt haben. Abhaudl. der Akad. der Wissensch. zu Berlin a.d. Jahre 1824. Berlin 1826. S. 194—240 met afb. ; iadriiiabd, Bictionn. unie. d'Bist. nat. I, (1841) p. 612 — 626, J. E. gbat Synopsis of the species of Antelopes, Annals of nat. I/ist., Sec. Ser. Vol. 8. 1831, p. 129—146, 211—228. Men heeft verschillende pogingen in liet werk gesteld om dit tal- rijk geslacht in onderscheidene afdeelingeu te splitsen of zelfs in ver- schillende geslachten te ontbinden. Het laatste zou verkieslijker zijn, maar komt mij, na eene vergelijkende beschouwing der soorten, on- uitvoerlijfc voor, daar bij groot ver.=chil in habitus, zich echter gestadig tussebenvormen opdoen, en de kenmerken daarenboven van zeer ondergeschikt belang zijn (*). Vele soorten vcrloonen iiiterlijke (*) Vooral geldt dit van bel al of niet aanwezig zijn van hoornen hij de wijfjes; een kenmerk, dat geene waarde schijnt te hebben, en, *<^lfs wanneer het die l iid, niet wel bij de rangschikking aangewend kan worden. 958 Oi. XVH. MAMMALIA. jfclijkvormigbeid met de iKtrtei), andere met de Lokken, enkele met de runderen, sommigen zelfs met de ezels. — Steeds liggen de oogcn veel Loogêr en meer achteiwaarls.l>ij de Antilopen dan Lij de Lerten, en de grondvlakte der Loornen staat meest naar voren, Lijkans Loven deii bogtasrahtf. De iieusliieiidcren zijn Lij de meeste soorten zéér verlengd. 'li ■j- Labro sulcato, piloso, Bubalus veleruiii, Acronotus ium. smith. Capnl aiigu- stunj, prntractura., Coiviua basi fere conligua, iiiox di- vergentia, dein capvergeiUia, apice subulato poslrorsum inflexa, utriquosexui pointnuiiia. Aures aouraiiiatae. loiigae. Dorsuin coiivexunj, huineria altis. Gauda incdiocris, setosa. (Sinus lachryinales exigui. Mamiuae duae.) Antilope Bubalis Pilt. (pro parle), CDV,, A, matirifania OctlBV, BDFP. Suppl. V/, p. 14, Meuag, du Mus. Livr. 5 (cd. 8°. I, p. 3^5); van de grootte van een ezel, eenkleurig paai'saclitig ros; van het Koorden van Afrika; aan de ouden Lekend. (PiiNlcs VJll c 15 enz.) — Antilope Cnmna CBv., boïp. Suppl. VJ. Pl. 15, CDV. R. aui., éd. ill., Mammif. Pl. 92, fig. 1 (figura medio- cris; corpus justo longius), StntTH Illnslr. of the Zool. of S. Afr., Mamm. Pi. 30; zeer gelijk aan de vorige, m.aar kastanjebruin met zwart voorhoofd en zwarten staart ; liet hartebeest der Kaapkölonis. ten; — Antilope lunata ham. smitd, smith Illusir. Pl. 31; Antilope pygargus PAil., hodtiotn Nat. Bist. I. 3, Pl. 24, fig. 2, SCHREB. Saught. Tab. 273 ; deze drie soorten zijn van Zuid- Afrika. Gasella ham. smith. Caput aniice aiigu tius, vix pm- tracluin. Cornua lyrala, basi approximata, annulata, utri- quó sexui lantiiin nou sernper coniniunia. Aures acuiiii- nalae, longae. Dorsuni aequale. Gauda brevis aut inedio- cris. Sinus lachryinales distincti. Maminae du.ae. Sj). Antilope euobore porst., bdfp. Suppl. VI, Pl. 21, vosmaer Beschrijving van eene nieuwe . soort van hartebolc, .Amsterd, 1784; de pronkbok der kolonisten aan de kaap de Goede Hoop; — Antilope dorcas ïkll., Capra Doreqs l., B.0FF. XII. Pl. 23; de gazel; leeft in groote troepen Lijecn in Koord-Afrika en is Let hoofd- voedsel, waarop de leeuw in die streken jagt maakt; — A?itilope Datna IICDTEHST., 1.1. Tab. 3, 4; roomkleurig^ wit, hals en voorste gedeelte van den rug ros; een witte vlek op de keel. Deze soort leeft in Nubië en Kordefan ; zeer gelijk daaraan is de Ant. Dama van PAlt., BDFF. Xll. Pl. 32, van .Senegal, waarvan de Ant. Mhorr CL. x?ir. MasMAlia 939 BEMKEII Transact, of the Zool. Soc, I, — 8. PI. ’I, vali Ma- rocco naauwelijks vcrscliilt. (Adde subgenus Leptlceros vmil c6rmbitó 'siib«fel!isi 'lö'ngis.) :.ulci rw :Vi 9[’ ‘ Antilope ham. smith. Cornua anpulala,^ aünulis exseitis, apice glabra, spirali flexuosa, basi approxiinala in solis inuribus. (Subgenus vix a praecedenti distincttmi forinae aberranles.) ' Sp. Antilope cervicapra paLL., Capra cérvica^ta l,, pall., Zool. 1, Tab. I, zm,Suppl. VI. PI. iÖ, 19, iM'ti¥'Garde}ts and Meriag. of the sool. Soc. I, p- 117 ; l’AhWope'; het mannetje beeft sierlijke, tweemaal gelïbgcn en niet de pdÜttti 'wijd' uitccöstaande hoor- nen; dcïe soort wordt in Voor-Indië, tot dcri Indüs gevonden; — Antilope tnelampus ucHTENST., sCHBEB. Tabi 274 ; eene scboone soort van Zuid-Afrika van eene rosachtige kleur, welke sich door het gemis van nevenhoeven onderscheidt. Annot. Formae aberrantes anriculis parvis. Cauda brevi aut bre- vissima. Sp. Antilope gulturoaa ïAEl.., Spie, Zool. X.II,Tab. 2. Habitat, in Ciiiicaso. Subgenus Pantholops HOOGS. Sp, Antilope Bodgsqnii keel, emon- tibus Tliibetanis, vellere lanato, pedibus gracilibus ; sinus lacbrymales milli. Cornna longissiina, apice acuto, glahro. Cauda brevissima. Subgenus Colus -WAGS. Sp. Antilope Saiga PAtl., Capra tatarica i., PAii. Spie. Zool. XII, Tab. I; capite deformi, naso tuniido, convexe, maximo. Degit in Siberia el vel in llussia, usque ad Poloniam. Tfctgelaphus blainv., wagn. Cornua contorta, carinata, postrorsum direcla in solis inaribus. Sinus lachrymalcs nulli. Aures acuniinatae, longae. Ungulae succenturiatae parvae. Cauda inediooris. Maininae quatuor. Sp. Antilope slrepsiceros PAll-, BOPF. Sappl. VI, Tab. 13, VOSMAER Beschr. van de Condou, Amst. 1783, SBIITU Illustr. of the Zool. of S. Afr.. Mamm. PI. 42, 43; - Antilope scripta PALl BDFF. XII. PI. 40, Dief. unie. d'IUst. nat., Mammif. PI. 11, fio-. 1; kust van Guinee, Senegal; - Antilope s.jlvalica sparm., BOFF. 'suppl. V(, PI. 2.'!; boschbok dor kolonisten, aan de kaap de Goede Hoop enz. Cervicapra blaixv., SIJ.^DEV. Redanca ham. smith. Cornua solis in maribus annniata, erecla, versus apicein antrorsuni reciii va, leretia. Mainmae quatuor. a) Sinibus lachrymalibus nnlUs. OiO Cf/.- XVfï. MAMMALIA/ Sp. Antïlut-e redunha rilt., nvit. XH. PI. 46, ^feriegar; _ Antilope ellipaiprijihmós, Kobas ellipsiprymiiüs sMiih lllustr., Mamm: V\. 28, 29, de waterbok; éehe ' sclioóne soort van Zuid- Afrika ' tv., b) Slnibiis ^»t>kiymaUbus^arcualis, irwnsv^^^ Valotra^us svmzv’,, TEjiJnT'jfCoxnua iSukuiata, vixprocurva, brevia. dauda hrevissima). .Sp. Anlilope ÏORST.,; - ftt^aria cf,(i Ann. nic quoque pon'bnda vidctur .species Bengalensis, cnj.is inas con.ibus qnaluor 'in-acditus’ ëst, .antStis ' )/revfss?mis;' 'c'onicis;' jioslicis lungioribM, ' subulatis, efoctiir. Aritildpe' yUodnao^ns'liiiiTt., Anti- lope Chikarra DARDtriCKE linuATt'ausi' XlV . H, ISj n. Dllt ib. XV, p. 501 505, PI. 10 (20); geoffji. si. hii. et i. coi. Mamtnif. Livr, 44. Suhicapra OGiLitr, sbndev. Córniïtf'feubnlata, ooüiea, Iiie- via, recliiiata, basi dislnnlFa, vel in ufioqae Sexu, vel in solis maribus. Cauda breviskima'. Matninae '^aindr; 0) Vertice jongis pilis instrncto. Stria obliqna aut fovea rolunda, sinas lachrymalis loco, ante ócalos. Cephalolophm Wa6«., Cephalopbus ham. smiih, Solvicanra SÜNDEV. . . Sp. AiUitope «tergen f BLUSV.,— Atiiilojte natalensie ham. SMlh'fl •_ Antilope JUaotwelU üBiu smiih etc _ (De synonyniia Ant. Grim. •mae PAlt., et yEMMiRCK Kt^uieeee. zool. evr In eóte de GuinO p. 224 et sqq.) Antilope Uempriehiana ehremb.. Antilope ealtiana chetschmar, SCOREB. Tab, 260 C. (SLibgeuusAeot,«.„snAM.sM..WAON.)- Abyssinw 1) Vertice absqne pilis longioribus. Sinns lacbry.nales et mqrulao spuriae pnlla. {Nanptrapus sdkdev., NeoUagi sp. ham. sm,j wach.) Sp. AnUlope spin^ra temm.; ,,A;an de kust van Guinea: bet jonge dier is onder, den naain van. tVoeclme pygtnaeus door likhaeüs _ . .1 '1 ' ’ viwi i.inxiAe,L2» besebreven. gebjk iemmijvck beeft, aangetoond; sie l.iervan eeoe afb. Inj GüÊBllt /eoaoyr., THarntk^. ' ?\. '42, fig. 1 ; verg. sdhbevau Ofvers. af Kongel. Akad. Porli. ■ 1 84(r, |i:' 83—87. mppolragus SÜNdèV., ^é^océr«* Üam: 'sm. Èoraua annu- lala, magna, süjira óieufos iriserfa, recurva. Sinus lachry- raales nulli. (Species magnae, collo j'^übalo. Cauda medio- cris, setosa; nasus subconcavus.) Feminis cornua rninora. (interdum nnlla?) Sp. Antilope leucophaea PAtl., bdff. Suppl. VI. PI. 20, SCHREB. Saught. lab. 2781 de blnauwe bok van koibe; eene Acer /.eld/.ume, Cl. XVU.; |tf ALiA. ‘Ji t in «ouiiiiigc sticken uitgestorvene fourt van 7. Rupicapra cemas nob., Capra Rupicapra l„, Antilope ru- picapra PAU.. BDFF. XU. PI, 16, SCDREB. Sauglit. Tab. 279; de gems. Uipgeit; van de groolte van ecu bok, leeft op de Aljien van Zwitscrlarul en Tirol. Eenc locale (kleinere) variëteit of, volgens som- migen, eenc verschillende soort ^Antilope pyrenaica^ leeft op de Py- reneën. Oreotrngus sundf.v. Cornua in solis maribus, brevia, su- biilala, aciita. crccta, basi disIaiUia. Caput parvum . Sinus CL. XVll, MAMMALIA. laclirymales parvi. Ungiilae allae, contpressae; iiogulae .‘■pu- riae siibrotutadae, approximatae. Cauda brevissirria. - Sp. Oreolragus saltator, Jntilope saltatrix mon., Autilvpe oreolragus rflBST., GM., BDIF. Suppl. V'I. Pl. -22, schrïb. Siiugth. Tab. 259; de Mipspringer iier KaapBohe.kolonislen ; op do bergen van Zuid-Afrika; in Abyasinië vindt men cene kleinere, meer licht- kleurige variëteit- i; Ilemitragus nob., NemorJiedus ham. sm. Cornua in utro- qne sexii, basi annulata, versus apicem glabra, poslrorsurn directa. Sinus lachrymales parvi aut nullj. Magna regio nuda alra a seplo narium producia {Rhinariuw). Cauda brevis. Mamniae qualuor (Habitus hircinus). Sp. IJemitragus suinatrensis , Antilope sumatrefisis sUXWf 7. Mummif. Pl. 27, Antilope goral dardw., Nepaul enz.) .Aim. Hemitrugue noDGS. hie inscralur, vix satis distinctum genus. Nares distantes. Cornua approxiniata, deflexa, subincurva, iasi crassa. undulato-annulosa. apice glabra. — Ilemitragus ilutral, Capra ihnrnl DODCSON Asiel. Researches XVIII. 2. p. 120 (c citatione WAGNERi) SCHREB. Süugth. Tab. 281 D. ; — Ilemitragus hglocrius, Kemns hglocrius oaiiat Proceed. Zool. Soc. 1837. p. 81. Capra h. (pro parte). Cornua in utroque sexu, intus plana, incurva, annulata, saepe nodosa. Sinus lachry- males nulli. Ungulae compressae ; ungulae spuriae parvae, rolundatae. Cauda brevissima. Mammao duae. Gula barbala pleruniqne in utroque sexu, inlerduai in solis maribus. (Uegio inter oculos et nares plana aut concava.) ^ Sp. Capra Ihex l., DOïF. XII. T.d). 13 (Tab. 14 Coruiéa), schreB. Saughe. Tab. 281 C.; de steenbok, met groote, sterk knobbelige hoornen, dc kleur grijsachlig ros, geen baard, maar slechts eenigzins langere baren onder de kin; op dc Zwilsersebe Alpen; Capra siherica EIIREXB., Algoeèrös ibex fAll., Spie. Zool. Xt. Tab. 3, Capra beden rORSK., Gaprn sinaitica EBRENB., Sgmh. physien T,ob. 18, CDT. It. ani., «. Hl-, btammif. PI. 93, fig. 1, scrreb. 281 CC onz. Opper-Egypte enz. De bokken leven lüj 'troepen op bet gelrergte. Hunne zintuigen zijn zeer scherp. De tamme bok. Capra Hircus t., beeft een soberpen rand aan de binnenzijde der boornqn, die onregelmatig uilgesncden en somtijds vrij breed is. Van deze soort zijn vele verscbcidenbc- den. Hiermede komt overen Qr.pra Aegagrus GMEL., de Paseng 944 CL. XVH. MAMiMALIA. van het Kaukasisclie {jehergte en Perzië, Ménag. du Mus. li, p. 177 — 193, GOÉRIN Iconogr., Mammif. PI, 44 Dicl, unie. d'Hist. nat., Mammif. PI. 13 (PAll. Spie. Zool. XI, p. 43 — 46, Tab. 5, lig. 2, 3, cornua.) Tot het geslacht Capra en niet tot de Antilopen geloof ilc (in na- volging van SDNDEVAlt) te moeten brengen Capra montana IIARIAN, Antilope Imigera DAM. SMITII, Litm. Trans. XIII. 1, p. 38 — 40, Tab. IV, Capra amerieana richardson Faun. hor. Am, I, Tab. 22, SCDREB. Sauglit. Tab. 287 D. Deze soort heeft kleine, naar achteren gekeerde en weinig gebogene horens en een witte vacht. Zij vormt het geslacht llaploeerus van DAM. SJIITD. Ovis L. Cornua in ulroque sexu aut in solis tnaribus, undato siriata, bast transversa, retrorsuin versa, apice de- nuo pleruinque antrorsuin inflexa. üngulae conipressae. Mammae duac. Mentum imberbe. Regio inler ocnlos et nares convexa. a) Sinibus lachrytnalibus nullis. Sp. Oeis tragelaphus CDV., sOHREB. Siiugth. Tab. 288 8.; ros, de hoornen aan den grond dik, naar buiten gebogen met de punten eenigzins naar beneden gekromd; lange haren aan den hals en .nan de voorpooten, in Noord-.4frika. li) Sinibus laehrymalibus distinclis. Sp. Ovis Aries 1., sühreb. Siiught. Tab. 289 — 294 C ; het schaap, met gewoonlijk langeren staart dan bij cene der wilde soorten. Dit dier is een der nuttigste onder diegenen, welke de mensch aan zich onderworpen heeft (*}. Daar het oorsproidrelijk op bergen te huis behoort, is het gezonder in hooge en drooge streken, liet is aan vele ziekten onderhevig, waaronder wij het zoogenoemde rolhreupel moeten vermelden, onder welke benaming men echter zeer verschillende ongemakken verward heeft. Veeltijds namelijk, ontstaat de ongesteldheid der pooten (f), die wij bedoelen, uit ver- stopping en zwelling eener smecrbeur.s, welke gevormd wordt door eenc binnenwaartsehe veilenging der huid, en wier opening aan de voorzijde tusschen en even hoven de hoeven der yoor- en achterpoo* ten ligt. Deze huidzak, welke ook hij eenige andere lierkaai^wendp dieren alleen aan de achterpooten voorkomt, wordt door eenc laag van kliertjes omgeven, die eene vetachtige stof afscheiden. Zie A. BONN, Verhandel, der Eerste Klasse van het Koninkl: Ifederli'^ SI* (*) Hoezeer » Pecus" bij de ouden allerlei vee kan beteekenen, Su\tft echter dit woord op zich zelf en zonder bijvoegelijken naam bij* voor- keur het schaap aan. Zie PtiNlus Lib. VIII. Gap. 47. (-(•) «Turpis podagra" VIRGIt. Georg. III. 299. CL. XVll. MAMMALIA. 9i3 Instituut, Ainstcrdaiii 1020, V, lil. 125 — 15.';, r. kiein Diss. tnaug. de siiiti culatieo tingulatum Ovis et Cufiretie, cuiu tab. Uerolini 1830. 8°.; £. HODSSEAU, CCÉk. Revue el Mttgasiu de Zoö- logie 1852, p. 510— 51 G, PI. 21. De scli.ipcii liejiniien liuniie taniicn to vcnvisstleii op bet eerste jaar; als zij drie jareii oud ziju, beblieii zij al hunne büjvendetan- den, uitgezonderd de twee buitenste snijtanden, die in bet vierde en vijfde verscbijiien. De ram is op den ouderdom van 18 maanden in ■staat voort te telen ; bet ooi ban reeds koppelen, als bet een jaar oud is ; bet draagt ruim S inaanden en w crpl een of twee lamme- ren. De rammen zijn meestal gehoornd; soms beeft bet ooi mede hoornen, die echter kleiner en minder gedraaid zijn. Er ziju vele verscbcidcnbeden van bet sciiaap, waaronder bet raerinos-sebaap {varielas Itispanica) om de fijne wol, bet AstraJeansche om de gekroesde vacht der lammeren, en bet IJslandsche om zijne vier of zes hoornen {vnrietas polycerata) vermelding verdienen. Bij som- migen is de staart bijzonder breed en vet; anderen onderscheiden zich door grooto vctklompen op bet kruis {vur. slcatopyga PAll,.). Bij de wilde soorten is de staart zeer kort. Hiertoe behoort Oois Ammon (l., pro pni lc) cov Ovis mgiili PAll. Spie. Zool. XI, TaKl-, bet Arg.ali scimap. Van deze .soort hebben beide seksen hoornen, die bij 5 kleiner zijn en aan den grond in de lengte op den schedel staan (niet met de breoderc grondvlakte of dwars, zoouls anders bij de scha- pen), bij bijzonder dik en groot zijn. Dat van deze soort ons schaap zou afstamrnen is min waarschijnlijk; vergelijk lllESIöS, welke deze afstamming verdedigt, en BOJANDS, die tegen dezelve uit verschil in den schedel bedenkingen iidtrengt, in Ad. Acad. Cues, Leop. Carol. XII, 1. p. 279, p. 291 — 300. Andere schrijvers mcenen, zonder genoegzauie gronden, dat Ovis muaimon pah. (uufp. Xf, l’l. 29. SCHREB. Süugth. Tab. 288 A, brandt u. ratzer. Media. Zool. I. Tab. IX, fig. 1, cov. R. ani., éd. ill., MamniiJ. PI. ÖS, fig. 2), cene soort van Sardinië en Korsika, die ook op Cyprus en in 1'erzië voorkomt en welke veel kleiner is, als het oorspronkelijk wilde schaap moet worden beschouwd. Anoa iiAJi. sMiTii., wag.n. Gornua basi remota, crasso, ®iiperne plana, transverse slriala, apice subulala, glabra, Poslrorsum dirccla, pariim adscendenlia. Rliiuarium in ^^arginem usque labri continuatum. Auriculae breves (ter- *'3ui capilis longitudinem vix aequanles). Sinu.s lachryma- nulli. Cauda niediocris. selosa. Collum breve. Pedes ^luiiiiles. Mammae qualuor. Sp. Anca depressiconiis. Antilope depressicortiis DAjr. SM., CO CL. XVll. MAMMAUA. 1>4« fiCOT cl CAIMARD, Anti. des Sc. nat. XVJf. Pl. 20, p. 423 — 426; Celebes; een tiissclicnvorm, tussclien de antilopen en runderen; bruin of ï.wartaclitig ; de dijen aan de binnenzijde en de voorpooten van onderen witaclitig. Bos i. Corniia aut lola aut versus apicem terelia, cx- Irorsum versa, apice inenrva, adscendenlia, nucleo osseo cavernoso. Sinus lachrymales nulli. Rhinarium lanlum non semper infra nares magnum, lalum. Gauda medio- cris, apice floccosa aut undique jubala. Mammae qualuor. Hot geslae.lit der ossen beeft ceue zeer uitgestrekle geograpliiscl.c vcil)reiding, even als de familie der grasplanten, ' waarvan lielzelve zicli voedt; in Zuid-Amerika echter w’ordén geene oorspronkelijk wilde soorten aangctrollen. Sp. Bos Ttturus l., Bcrr. IV, PI. 14, schseb. 5a«5r. , iii in" .. Bij de Bisons zijn de hoornen vióór de EDiiSrjiB'’ lijw', diè liet voor- hoofd van liet nederdalende gedeelte des schalclo 'nfecheidt,'dinge- plant; het TOorlioafd is hol Cn hrcéd, as s(ijn '14'paar 'ribben, terwijl Bos tflurwa er slechts 18 heeft. — flos frzjozi i-., «tisoss flös ««<* BOjaR. Vergelijk BOJAR'üs, De ure nosirale 'ejnsqtce ' deeleta cotit- mentatio 1825, in JVor. /ie/, dcord. Caes. Leap. Onrol. 'Xltf. 2, p. 414' — 478, Tab. 20, ëICHWAI^, Kdl/trMstorisehe Sèitae ito/r- Lilhimeiii VoUiynien uud /'orfoliien, Wilna 1880. 4“i p. 241"253, (met afbeelding logeiKivor den titel). Ditildier^ vroogdr in üuitsch- laii;, ja zelfs in het zuiden van Zweden verspreid, leeft thans in Kuropa alleen in het moerassig hoscli Bialowesha in Litliauen, en verder in den Kaukasus. (EtCHWALD, Fauna Caspio-Caucasia 1341, p. 40, 41). Dut Bas nmericanus caiEi., (cd,v. R, ani., éd^ ill., Mnmmif. PI. 94, fig, 2) daarvan sIfelUs weinig verschilt, is alge- meen erkend, en of er tot het aannemear van oen soortelijk onder- scheid grond is, wordt door sommigen hetw'ijfeld ; e. jüoer fVürtemh. natunoissenschaftliche Jahreshefte UI. 1347. p. 17G. X. 1854, j). 204--208. Bos bul/alis i., BUFF, XI.,Pl. 2.5,. schbeb. iVnKgÉ/. .T«h. 300 A, ccÉRiN Icnnogr., Mammi/. PI. 45, figi 3, BujiMDr u. HATZEB. dfedic. Zool. I, Tab. X, de buffel; do hoornen naar buiten grrigt en' met eenc overlangsche, uitspringende lijn. . Deze soort is uit' Iridio oor- spronkelijk cn sedert tlo zeyende eeuw in Italië' overgebragf. Do hufl’el is vooral tot trekken gescliikt». zijn 'huid wordt lioog-gcscliaitV' doch zijn vlccsch 'Staat L'veii' luj tUit van liet cund ach f orv, 1 In ^tidiu v leeft cene verschéidenheid'Taii'’dcie soort, met zeer giooto liooriiciij'.liokond onder den nuattal van Bus ar/fz/ 'zip den kop afgobeeld hij hlcmer- Bach Abbibdutigen iialurhisG -Ge^nst.-Ml: 03. Op- Java en andere Sunda-eilanden komt de 'bulTel irict wild (maar wel verwilderd) voor, werd ‘daar n>i?*chicn gelijktijdig niet ife- rijslkultuui' ingevncrtl. 00^ ' Ck Xp. MA.pi4LlA. liet is ile Karbau der Maleijers; zie S. aiütlüB Verhnndel. enz., 4Ö. ' : Bos caffer, SPAnHM., CM., SCBREB. Stiuglh. Tal). 301 ; de hoornen staan bij dcn’grond digt ))ijcen, zijn zeer breed, ruw en golfvormig geringd; de naar boven en binnen gekromde 'punt is gl4d; deze soort leeft ten oosten van de Kaapkolonie on in Mo7.amb}(j|uu. Bos grunniens l,. Bos poëphagus FAtl., de Yac/c, eene soort van 'Tbibetv wilden en tamincn toestand voorkomt, met lang baar on eêii bnigbarigen paardenstaart. Van alle soorten wijkt bet meeste van onze runderen af eene soort van. do noordclijkste streken van Koord-Amerika, Bos moschatus ziMMERJi., GM£L,, sonitEB. SUugth. Tal). 302 A, (naar rESNASt' Arctic Zool,), 302 B; vo'gelijk BERMAMt aur Geschichle des Bi- samochses, Èuttirforscher XIX. 1783, S. 91, Tab. Y. Deze beeft een bebaarden snoet (geen rhinarium) en een, onder' de lange baren verborgen, Icorlcn staart; de l)oornen raken aan den grond il-'v d* a huWiuii '■ raiidj'!'*^' -staan op den romp ifi elf '■ rijen. t-i^ï3(tfte findcre •söort’Vaii 'do kust van Guinca heeft ID of 21 rijen scluiliben op den romp; deite zijn klein, -geelgrijs, van achteren driepuntig; tneusms rafisesooe, Manis oiullisciitnla okay. Eij aiiderë soorten' hedfi de staart nagenoeg ’de' Icilgle Vim 'den ' , inpt den kop.^f fltcrtoe behoort de, in het vaste land van In'dlë en op Ceylon levende Manis latieauda UIIG., Manis ■penladiic.iyla t. (pro patitie), Manis iraolit/nira Eaai., CtiV. R.ani., (tl. ilL, Mammif, PI. 74, de grootste l)ckende, soort van.dit geshiclil ; TernwiinciC’i'sJib^st sL'SDÉV. 1.1, 'fab: it. II;}. 2, sjirra /Iht.vtr. of the Zool: óf S. Afr:, iUawi»/. PI. 7; fén neorden der Kiiiijrkohmie, in Slozamhiquo, ook in Sénnaar ; -r“ Manis j rivanica DZ&yiA>l,,RAVf, 1.1. Tal). II. f. 2; Java, Dorneo, enz. Mynnecophaga l. Denles iiulli, Auricuiaepgrvac, roluii- dalo-ovales. Corpus pilis- Iccluni. Cauda longa. De jwlerezrèfers vervangen in do iiienwe wereld de setinhdieien van Afrika cn Azië. Zij léven allevi in Zuid-Amerikii, in de l)osschen, en voeden zich van mieren Cn witte rnicrèti, vier nesten zij met hunne grootc nagels omv roeten, en van andere insekten, rupsen enz. Do uitrekbaro tong is steeds met een kleverig speeksel bedekt. Sp. et) Pedihus anticis tetradastylis, postwis peniadadylis, Mj/rniecopitaga jubala i., bcfï. X. Tab. 20 (icon deformis), fnippl. III. PI. 55, (vix melior), blü31ESB. AhUld.na.lurh. Gegensl.Ji°. S2, Dicl. univ. d'Ilist. nat., Mammif. Pl. 16, lig. 2; deze soort is de groolslo cn bereikt bijkans vier voet, bcbalve de staart, die meer dan 2^ voet lang i.s. Do haren zijn lang, vooral voor op den rug cii anii den staart, cn horstelig; de kleur is grijs met zwarte keel en een, van- daar schuins over de schouders opklimmende, driehoekige, zwarte vlek ; Brazilië, Suriname. — Myrmecophaga tetradactyla L. {iA\,lridiiclyltt ejusd , sp. delenda), Myrmecophaga tamandua CDV., sCDliEB. Siiugth. Tab. Gil (fignra MARCCRAFil), RARP, 1.1. Tab. IT. hg. 1' (ed. alt. Tab. II 6); kleiner, de staart aan het eind geschubd; verschillend gekleurd. (Temmince onderscheidt deze Brazili.aausche soort AsMyr- rneeophaga bivittata, \an do geelachtig grijze, ceiikJeurige, met lan- goren staart cn eenigzins grooterc ooren van Suriname, die hij Myr- mecophnga tamandua noemt.) 0) Pedihus anticis didactylis, posticis telrniactyUs. {Roshum hrevius. Vellus densum,lnnatum). S^. Myrmecophaga didacfyla l-, sciiREB. Siluglh. Tab. G6, bidmeNbacd Ahhild. 22, gcér. Icon., Mammif. PI. 35, fijp 2; deze kleine sowt leeft in Giijana en Su- riname; dc rihben zijn zeer breed rn ))lnt. cn haar achterrand hg*' Gil XVm SIARSMAIJA. 931 nier den vüorrand der daarop vulgende. Bij dojie sooi t vormen de vaten der ledematen wondernetten ; vergelijk over tiaar ontleedkundig 2ameiislel BADBEMlOff, bcff. X. p. 1C5 — 175, J. r. bieckei, Archio f. d. Physiol. V. 1819, S. 1—67. Oryeteropus geoffu. st.-uill. Denles incisivi el canini 7 7 . nulü, molares pro aelate divers! numero, aiinosis 5 — 5 g-— g, cylindrici, e Itibuiis verlicalibiis facti, corona plana. Corpus pilosum. Pedes breve.s, antici telradaclyli, poslici penladaclyli, unguibus validis, fossoriis, ungularibus. Au- riculae elongatae, acuminalae. Caucia mediocris, crassa, pilosa. Sp. Oryeteropus cnpeusis ceoffu., Myrmecophn^a afra PAlt., Myrmecophaga capeirsis GM., GtiÉliIN loonogr.^ jW immi/. Pl. 35, lig. 1; cf, n. F. jiiCEB, A/int, Uiitersucliangen des i'rycteropus ca- pensis. Slnltgart 1837 d®. (c. icono reeus. ap. BA) ;■ I I. Tab. I). Deze soort, liet aordeurken van Zuid-Afrika, leeft in underaardsche liolen en bereikt eenc lengte van 4 voet en daarboven. Er zijn zelfs in bet skelet sleebts vier vingers aan de voorpooten, terwijl dat van Hlyrniecophctga Juhatfi er vijf vertoont; de halswervels zijn bijzonder sterk. (Ook in Abyssinië en in Senegal komen dergelijke dieren voor, die men als ondersclieidcne soorten besebouwt. Zie SONDE VA IL Petensk. Akad. Ilandl. 1842. p. 236 — 242, DOVEBKOT in COÈB. Revue et Magus, de Zool. 1852. p. 581, 582). Vergelijk over bel maaksel der tanden van Oryeteropus F. CDVIEIt, des dents des Mamm. PI, 82 en OWEN Odontogr. p. 317 — 320, PI. 77, 78. Dasypus l. Dentes parvi, distantes, cylindrici, numero vario, in ulraque maxillae. Corpus lorica durissima e scutis regularibus, plerumque hexagonis, oblectiim, dorso zonis intersecto. Auriculae majnscnlae. Pili sparsi inler scijia et zonas. Cauda longitudinis variae, scntcllis lecla, tuberculata aut nuda. Pedes aut omnes penladaclyli aut aniici telradaclyli. Al deze dieren (de gordeldicren, Armadillen) leven in Zuid- Amerika. Hun skelet ondersclieidt zich door de bijzondere breedte der eerste rib,, door goed ontwikkelde sleutelbeenderen en door «ene, ook bij de miereneters min of meer aanwezige, tweede uitspringende lijn onder de graal van bel rclicuderblad, en eene verlenging van «.ÜXVH. MAW31ALIA. ili'Uet •acrotiitoii tov4r liet armlx'cn. Zij graven ïiulr, aJs zij vervolgd 3 worden, onder den grond. Van sommigen wordt liet vleeseh als sma- kelijk geroetnd. Van liet ruggescliild vervaardigen de Brazilianen, volgens B’azABA, guitaren. a.) Palmis letradad^lis., planlia peulnilaclylis, Sp. Dasypus novemcinclus l., Dus, ïongicuudns twx. HECW. ' sCUReb. Tab. 74, EHUir.Kji. Abb. naturk. Gewenst. N°. 8.3 ; de staart geringd en bij eiken ring regelmatig verdund, van do lengte van bet'ligcliaam; — ^ maaltanden óf daaromtrent. Deze soort is cenc der gemeenste, en wordt in Brazilië, Guiana en Suri- name gevonden. — Dasypus conurus ISID. GEOFFR. (*), Matiico u’azara ; met korten staart. ■' b) PedibuS omnibus petitndactylis. ' ‘"‘'^p. 'Dnsypüs trtèinChts 1. scnREB. Sèugtii. 71. Deze soort heeft een korten staart, 'het lijf van achteren Zeer bol, als van een land- , ■ sehikjpajlyjiïij'.li^n iwqV, .z^^mc^^l•(tll^ln•. (lipt; geslacht Z«/y/ie«tes UtiG.) uDasiipus se.vfinctusl,. fet octodocimcincius Oil.), Dasypus setosus ■nj'l ellni.üik o,. ' , SEDW,. senREBER Süwy/ft. Tab, 71 B, GDERIli ICOHOgr., Mam'tai'f. ^''Pl!^34pfig*. üniv. i’PiiU M'at-., Mttmmtf,' PI.'IS, fig. l j •tb.Ji'rtF«s!O.K,crr-i t t ■juil.'ilii' .cDiotlntU- ...nir De grootste soort is Dasijpu.s gigas cov., |Plf. X,,Pl,,45>At'*fi** Thierreich in Bildern, Saugllt. Tab. 24, lig. 5 (bet geslacht Prio- don V. COT.) De kleine maaltanden zijó zeer talrijk, 16, iS of meer hati weêrszijtlen' ( 2&~26 COT.) Deze soort iworilt- iii ISiirinaine en Brazilië gcvorTdeW^'éil' bóreikt eene- lengte van 3 voet. Van dCa. staart vervaardigen' de BoUKUïto’a roepers, die zij in de bossclien gebruiken j WBcrwiEii Reise ttach Brasil. 1. S.: 363, 364. Xhlaimjdophori/s {Chlamyphorus iiablan). Dentes niolares 5-—-. Auriculae subnuliae, sub pilis abscondilae. Dorsuni tesia coriacea, poslice triincala, e seriebus transversis scu- tcllorum composita, obteclum; pedes, abdomen el latera pilosa. Pedes pentadaclyli; ungues anticorum longissimi, aculi. Canda rigida, sub corpore inflexa. .Sp. Chlamydophonis truncatus nARE,, Ann. of tke Lyc. of iiew- ïotk I. p. 235, Tab. 21, overgenomen in de Aim, des Sc. nat. V. 1825, p. 5 — 17, Pl. ï, GCÊll. Tconogr., iVamm. PI. 34, fig. 3: (*) Dasypus tricinclus auBfor, ten dcelc; zie isiDORE geoffrot SAiril-miAIRE, GBÉRiN Bevue Zool. 1847. CL. XVJt. i^lAMMALlA 985 een dier van de {frootlo van den gewonen mol, Iietwelk ia Cliili gevonden wordt en zich meestal onder den grond ophoudt*. Zie het skelet bESClircvcn door W. iabreli, Zool, Juwmoi 1,11. 12, 1828 j). 544, Tab. 16, 17, OKEN’s Isis 1830. S. 926, Tah. IX. Familia XVIll. (CCCXLl.) Tardigrada iiua. Caput anlice Iruncaluiii, planum. Pedes, praesertim antici, ion- gissiini. Ungues incurvi, cornpressi. De luijaards leven in Zuid-Ainerika, vooral in de groolo bosschen ; zij voeden zich van boombladeren ; de wijfjes werpen slechts een jong cii draden het, zoo lang het nog zuigt, op den rng (*). Vergelijk CDVIER, sur l’Ostévlogie des Paresseux, Ann.duMus^ V. .p. 189—215, PI. 14 — 17;A a. bramts, Dissertat. sool. innug. de -2'ardigrnd.is,, cum II. Tab. L. 6, 1828, 4®. Bradijpus t. Corpus pilosutn. Dentes molares discreti, .cjlindfici, Auriculae brevissimae, sub pilis lalentes. Pedes anlioi Iridaclyli aul didactyli, poslitji Iridactjli, digitis ad iingues lisqne conjunctis, Maminae duae peetorales, Cauda brévissiiYia aut nulla;’ ■ • -.i '--«vtvio'O Bradijpue, 4^4 (nat in juniowhus priore parvi), Pedes anlici tri- ■ daetyli, po.st iets Ion giores, Cauda Ijrevisshna, r Sp. Bradypus cucuüiger WACL., Bradypus gulnris Ran&ll Mus. Senek. 111, S. 138, 139, Taf. XI, euv. B. ntti., erf. ill., Mwnm. t‘1. 70? Ai li dos brute BAüBiNTON bij oerF. XIII. l’l. 32; Suriname, Guiana; ■ — Bradijpus pallidus wagn., Bradypus tridaitylus niMmi. Alh. sur Nafitrgekek. Brasil. 2le Lief. (De Iwn.aming van Brnd. triduciylus t. is slechts willekeurig op eenc dezer twee soorten toe te passen, daar zij berust opi de ineening, dat er slechts cene cndcele soort met 3 vingers aan de voorpooten zou zijn.) Bradypus tor- quatus lllic., AIAXIM. Abh. sur Hfaturgesch, Bras. 6te Lief.,GDÉR. Iconogr. Mammif. PI. 23, Hg. 1 : beide soorten van Noordelijk en Ooslelijk hrazilië; de laatste ook, boewcl zeldzaam, in I’erii ; — Bradypus infuscatus WAGt. Noord westelijk gedeelte van Ürazilië, Peru. Vergelijk over deze vier soorten en eenige andere, tot -welker (*) Belangrijke bijzondeibeden omtrent de levenswijze en eigen- ■'chappen der liiijaards hebben V. dü.MBOLDt en v. tscbodi medege- deeld. Zie TsciiCDi Fauna Per.uaua I. p. 202 — 205. oiidersclieidiiig no^^g^eiie genoegzama gronden aanwezig zijn, WAC^Ell, in Archiv jilr ffaiurgèsch. 1850, S. ^67 — 887, cn in sCOREB. Siivylh,, , ^...JJ^oJo^pus iiL]s,.^ Jirad>jptts. r. ,cu)f. Dens inolaiis pritnus IK acuuiinalus, caninum r^^fe^ens, inferio.re p^iio .,)i^iipcrLvrom p*»slto} rtK)Iape$i;ireliqui corona cuncala, obliqiie aiitrorsuin et poslrorsum detrit.l'. Pedes anfici didaclyli. .Cqpda riulla. .„iifii Van dit ondergcsfaidit- is slechts éóne soort iMjkend, diei tierlialve vtjor- loopig dan iiaain i'an, Biifoé/upita ditlaclylns t. 'iièUniidpn kan. Dc kop is van voren , laagwqrpigeBitmi de vooepootcn zijn minder- rcricngi];, dan bij ,(l.Ci drieiMigerige süuftejti rilen . vindt ceiie aflu l»lj scnatBER’s Siiagjif, 'j’alts 85,,,.C(iiCrgonij!ncn .«it Jiftr.rflK XIII, ï'i. 1, en ecne betere bij GCijn., /cpnpjr,, j>||, 33, lig. 2 ; liet skelet is argeljccld bij,^p^ijDER iji. D’AlHOft,. Oos Rip«g^nf(mill^iei-, IJunn 1821. Tab. Vli. .1.1- Tot dc orde der tandelóozi? clicren belioorcn ondcfscheidcno fossile soorten; de nieaslé zijn in Amerika in diluviale gronden en in ho- len gevonden. Soininigc schijnen tol het geslacht Dasypus te hehoo- ren. Andere maken eenen overgnng uit tussehen dé twee faniiliën der londelooze dieren, cn vcrlooncn in het juklieen, dat in een scluiinseh over de onderkaak nederdalend uitslcek.sel uitloopt, gclijk- vorniighcid niet het geslacht Bnidyjnif, terwijl de beenderen der lialeniaten plomp cn groot waren. Hiertoe behooron de geslachten Mognhitiy.v JBFl'EnsON, UDV. cn Megutherinm CBV. (vergel. cov- du iVtis» V, p., 303- — 400, PI. 23 — 25, Recherches sw les ossein. /ossiles VI, p. 159 — 105j. liet geslacht hlegalherium ia van heiden het hest hekond. Megatherium Cuvierii was een dier, hetwelk nagenoeg 12 voet lang en 5 voet hoog geweest moet zijn, en waarvan men niet ver van ünenos-.Vyres in liet laatst der vorige eeuw ceii skelet gevonden heeft, dat nojj' te Madrid bewaard wordt. Uit skelet is zeer sohooii afgeheeld hij PANUER und d’aiion Das Rieseufaulthier, Tab. I, II. hater ontdekte men hel gcsiaclit Slfflodon OccEii ^Descriplüiit of the sheleton of nu extiuct glgaii- tic Slotli- Londoii ^1843. 4’, Aun. des Sc, vat, 2e Série. XIX, p, 221 — 203), waarvan een skelet, ten noorden van Bacnos-Ayres ge- vonden, in de verzameling van het College of Surgeons te Londen bewaard wordt', het'^bslachl Glj/ptodon owen, hetgeen zich nader fnj Dasypus aansluit cn andere. Ue nasporingen van IDND in Eiazilic hebben in de laatste; jarctl voel tot uitbreiding cn vermeerdering der kennis van deze fossile dieren hijgcdiagen. 1 ergelijkPiCIKT, Trcdté de Paléon'ol. 2 éd. I, p, 263 — .27ö- (Jli. XVII. ftlAMMALIA. '.-'1 >1)1)0 DJ Dcnles incisivi in ulraqtic maxüla duo, ifiagitf; incurvi, 1‘adicibus destiluli. Cariini riulli. IVloIares ah incisivis inier- vallo fómoti, plerumqao pauci, ïAro ultra qnatuor in «froque olriusqiie tnaxiliae latere. Pedes iinguicuiati, ple- riscjue j.pent^dacljli. , jk De knaagdieren. De snijtanden zijn alleeff aan den Toor- kant door eene plaat van verglaassel bedekt, waarvan de voorste oppervlakte bij. vele soorten geel of roodbruin ge- kleurd is (door eene zeer dunne laag van cement ('). Hel verglaassel niet alleen, maar ook de voorste tandzelf- standigheid zijn harder, dan ‘ do aclitersle zelfstandigheid der snijtanden; van liier iTntstaat er bij bet gebruik dezei' tanden cenó rnöerdcre afsljjling naar achteren cn nenieii hunne kroonen eene beitclvonnigc gedaante aan, met eene, van den scherpen voorrand schuins naar achteren hellende vlakte. De knokkel der onderkaak is langwerpig en glijdt naar voren en naar aciitereii. De knaagdieren loven voornamelijk of uikslullend van planlenvoedsel, dikwerf van harde plantaardige deelen, van boomschors, wortels enz. Zij zijn gemeenlijk klein en leien sterk voort. Hunne soorten zijn zeer talrijk (vergcl. bl. 883, 884); een vijfde nagenoeg van deze soorten wordt in Koord-Ainerika aangctrnffen, waar vooral vele soorten van het geslacht Arctontys, Sciutus cn Lepns voorkomen. Vergel. over deze orde PA11.1S, Pioeae species QiKidrupeehim e OUrium ordine, Kil.ingac 1778, 4°: over do ontleedkundige Iiij/.on- deitieden gaf r.TJiF.n JONES een heknojit overzigt, Rodeniia in lODD’s Cyclnpaedia IV, p. 3G8 — 39G. Familia XIX. (CCGXLllI.) Diqilicidcnlofa. Dcnles inci- sivi superiores qnatuor, dupücali; (Uiobus cxilil'tts pone anlicos nonnalcs posiiis, Moiares radicibns destiluli, e laininis diiabtis coalilis coinposili, superiores iilrinquc O vel 3, inferiores ö. Pedes antici pepladaclyli, poslici tclra- dactyli, piaulis püosis Uaigucs clongiUi, eornpressi. Maiiiinae plures (4 — 10) Cauda hrevis atil nnila. * {’) OlTES’s OdcntagKiplii/ p. "DS).' CL. XVH. MAMMALIA. a.'is Lopus t. Auriculae elongatae. Cauda recurvata, brc- vis. I’ecles postici anticis inulto longiores. (Denles rno- laies uiliino superior! parvo, simplici. Claviculae irnperfectae.) I)c lijucn omlcrscliculcii zich dooi' de twee kleine hovensnijlanden, die achter de j[ewone staan, van alle overige knaagdieren. De kier zen der onderkaak staan, als de mond gesloten is, hiïinen den rand der hovenkiezen, even aks hij do ruminantia, ïot behoorlijke kaau- vving wordt derhalve eene grootc zijdclingschc beweging vercischt, die iloor de vrije geleding der half holronde gewrichtsknobbeis van de onderkaak on de ondicj)e gewrichtsholten gemalikelijk wordt gemaakt. Door deze beweging slijten de ojipervlakte der kiezen ongelijkmatig af en bieden dwars uitspringende lijnen van verglaassel met tusschen- liggende diepten van tandheen aan. (Bïnneii Zool. Snc. I. 1833, ]i üO). — De twee oogkas.scn zijn door een enkel gemeenschappelijk fonwieH opiiemn doorhoord. liet hoenig* vcidicraeltc is zeer onvolko- men en vormt slechts een dwarse strook tnssohen de voor'.ste kiezen. (Deze bijzonderheden gelden ook voor het volgende geslacht Ln* gomys). Sp. Lepus timidus 1. f, scDRER. SUught. Tah. 233 X; gdéius Iconoqr. Mammif. l’l. 31. lig. 1; Ie lièvre, der Hase, the hare, de haas; bijkans door geheel Kuropa ver.sprcid ; wordt in Zweden en Noorwegen niet aangetroflen ; de ooren langer dan do kop; de staart wit, van boven zwart; — Lepus variabilis Piii., scnREB. Sriugth. Tab. 233 A, B; de herghaas; ooren nagenoeg van de lengte van den kopj de staart van hoven grijs; in den zomer bruin ; ’.swinters wit, uitgezonderd de zoomen der ooren, die zwart blijven; in Zweden, op de Zwilser.sehe Alpen (*), in .Schotland en Ierland; Lepus cuniculus l. f, sennEB. Sllugth. Tah. 236 A; Ie lapin, das fiautneften, the Pabbit.. het houiju. De wilde kenijficn zijn graanvv met een rosse jdek in den nek; de ooren zijn iets 'fcutU?; •lan djr kep. Door ooreii, die kvvler v:,mrli(fi. .w.arv . grrijiBliscnnt.’ïirtnis oitwtibiis.'^ I*n- NlCS'Lil)! j't. .11 .iWinvAk HaïTAV/ ,£•{, .Pl ss-wVki^ (f ) ■WATeftntmsb^'sflIfvgPl!) dtadt lill'!bM>‘drfh^''srthlj!it'Van de hatde bor.ttelhmWi (x:xfpdi.''eeW‘slPi)%y‘bntrc>èn\K «/,' lil t weike iaatstlr i van, Janan.eu soort BlTin bet CL, XV« MAM^ALi^- La/jomijs ciiv. Auriculac brcves, roluaiJalae, Cau{ia.(R<)!a. (t)eiiles niolares Ciavicnlao peffecWé.)' Tot dit geslaclit bclioorcn ccnifj'e Itfèinc sdorlén, nie«st 'van Het iioordwestelijk Aiië. De scliffdel is la!ij)\veri;ie,er en van \!>rorv iijjn-. der Iioo". Sp. Lagomijs alpittus, Lepus alpinua paii., iVV». Spec. Glir. Tab. II, SCUHEB. Siiufjht. Tab. 238; — Lagumya OgotOH", Lepus Ogutona 1’Alt. ib. Tab. III; dc Ogotona der Mui);;olên, ten zuiden van bet meer Baikal, enz. — Lngomys pnneeps iucuaucs. Fauna lor. Am. PI. 10, in iMoord-Anierikaj Fuchj- Mountains. Men vindt vele fossile overblijfsels tot dit jjcslacjbt beboorende in rots.spIeten van kalkjebergton aan de kusten der Middellandsebe zee, bovenal op Korsika en Sardinië. Familia XX. (CCCSLIV.) Subungulala jllig. Dentes molarcs complicali aiit lamellösi. Pedes anlici lelra- dactyli aut peuladaclyü. poslici plerenjquc .tridaclyli! aut pentadactyli, digitis lateraliLms parvis; retnotis.' üoguc.s lïiagni, nngulares, aut compressi, supra'cariiiati. Corpus pilosuni, Cauda itrevis aut nuUa, Aurlculae rplundalae aiU .ovalcl., mediocre.'. ■ . .. Deze knaagdieren, welke met velerlei alliniloit heWten, worden door linnaeüs lot liet geslacht d/izs ge- brogt, door klei'n,’ PAI-Cas, .gmeli.n iq een afzoijdcrhjk ,ge- slacht, .CaPM,. vereRiiigd, Zij lev.pii alle in Zuid';(!^|ngrikn. Caria ctïv., luin, (Spec. e genere tViP/Vfö'PAttlr, cji.) Dentes incisivi anlicc laeves, alhi aut patlide flavi ; niola- res railicibns destitiili, lainellosi, seriebus anlicc conver- gentibus. e duabus parliüus Irigonis facli, substanlia coi- ticali incisuram iiiter ulramque replenlc. Pedes fissi, antici lelradaclyli, posüci Iridaclyli. Dolicholis WAGN. Auricnlae basi latae, niajusculae, di- midiani parlem capitis supcranlcs. Pedes excelsi. Cauda brevissiina. Sp. Carta patagouica PENH., SflAW, Mura tnugellanica lESSüN, Centurie Zool. PI. 42, WAlEBn. Ma>n?n. II. PI. 3, lig. 1. Lièvre pampa D’AZABA ; deze soort beeft cenigo overeenkomst met een baas, maar verschilt (vooral door de boogc poolen) van de overige soorten, 9,3» CL. XVH. aiAMMALlA. -naii dit jfcslacljl, die iij in (jroólle overtreft, Hi tiiterlijk- veoikonien nieïT itlaii. in wcicnlijlio keninerkcn. Ca»'iii"'(scnsa strictori). Auriculae rotundalae, fliniüfio cVipitc longe bfcviores. Pcdes breves. Cauda nulla. ‘ S{t, .Qavia rujteslria JUX13I. Ahh. sur Naturgesch. Brasil. Lief. IV, Tikb. Maro der lirariliancii. Het oiider]jcsIacl)t Ktrodon van I,,.C0tr., Deuts des Muiuaiif, Pb, 4,8; grijsticlilijf, aan de onderzijde bleekkleurig; de aelUcrpooten ros; leeft in do Iroogcre robachligo streken van l!ri «ilië;— Cavia (tperea Eitxi, MAXIM. I I., GOÉR. Iconogr. üfrtW(in^/.' Pl,‘'32v fijifi 1, SCüREli. Silughl. Tab. 173 A, lig. 3; met bruine,' aan -de apiLs imJaclitig gele baren; de koek bleek; leeft in grasrijkd .strekun,’ aan,,die, grcu/.en der. bosschen, over een, groot ge- deelte van Ziiid-Araerika. Men niecnl, dat Cavia cobaya^ schrem., desji.. AJus porcelius 1. (bel guineesch biggetje, Ie Cochon d'lnde, das Meers^hweineben), EorF. ViH. Pk 1, sctIRÈb'. Tab. ï73,‘ Van' deze soort afslankt. Dit diertje, belwelk zwart, wit en oranje- kleurig'gevlekto, is en ia Europa zeer ligt voorlteelt, beeft ilikwerf lot' pliysiologiwfkc proeven moeten dienen. Zie over hetzelve J. J. sad- MAN in llsN. 'dz«oe«. Acad. IV, p. 190 — ‘208; .i. J. predier Md- Kogrnpbia Caviae Porceili suulogica, Gueltiiigao 1820. 4o. /hjdroclioerus naiss. (nee noitti.), illig., cdv. Denles incisivi superioi'cs sulco loiigiludiriali superftciali anlice exa- rali. Denles molares radicibus deslituli lamellosi, poslerior iiliiiisque maxillao magnus, e niuliis lainellis faclus. Capnt crassum, aule ücuIos prolraclnm, labro inlegro. Pcde.s semipalinali, anlici lelradactyli, postici Iridactyla. Cosuc* lali, iingularcs. Corpus pilis raris, selaccis, lotigis obte- cliiiii. Caiio'a nulla. Sp. Pydroeboerus capybava DESM., Sus üydroeboeris E., DOFF. XII. P). 49, GüÉRlN Icouogr,, Alammif, PI. 31, fig. 3. Dit dier is bet groolslo van deze orde en bereikt ceno lengte van 3 lot 4 voet. De capihnra leeft aan de oevers der rivieren in Brazilië, .Suriname en bijkans door gebeel Zuid Amerika. Coelogenys f. cpv., illig. Denles molares cpinplicati sive sernicomposili. Labrum fissum. Pedes antcrioros di- gilis qualiior el verruca liallucari, posteriores peutadactjli. Cauda brevissima. (Plica eulis sub osse zygomatico, magiio, lumido. Sacculi buecales inlerni.) Cf. F. CDVIER, Du genre Paca, Coelogengs, Ann. dü Mus. X 1807, p. 203— ‘209. PI. IX A, fig. 1—6. .. CL. XV»; makuialia; a:i9 Sp. GoelogenijS subnigra m Coet. /«/wf,” "iUnsidiijiilijltt sIikIiIs variëteiten van eene enkele soort, Mug Poca t. ’.i^Gaviu Macn ■«lic- tor.) Büfr. X. l’l, 43, Suppl. III. Pl.,33, coÉn.^ mif. Pl. 32, fij. 3. Dit dier bereikt eene lengte van njigeiioei; 2 voet: de kleur is zwartbruin of roodaclitijj niet witte vlekken, die zijdelings van bet ligebaam in 4 of !>’ rijen in dè lengte ee- jilaatst zijn. liet vlcescb, dat zeer vClI is, wordt gegeten. Dè kdak- zakken zijn bet eerst bcscbreten door cÈÖFPRÓlf ST.-BT'lAlli£,*^.4»«. f/« ;)ƒ«*. IV. 1804, p. 00— loi; aobl)('i-sir Dasyprocta illjg., Clüoroniys laiiy. Denlcs inolares Qojtt- plicali. Labniin fissutn. Pedcs arilici digilis qiialuor vcrriica hallueari ; unguicalati posleriorets irfdaet'yli. Caiifia tuberculum breve, nudum. Piti véfsüs'^ptólfcühi dbr.si - ■■•saaia \',i\ parlem et .supra coxas elongatif,;, , .(„„,',,«,3.»,*,.,,. Sp. Dasyprocta AgxUi besji., ü/us' rigutt'i., BCFP. VItl.' PI. 00, cov. Ménng. du Mus, I, p. 271 — ‘284; ex- Dasypr. Avnscliyioisn. Cavia Aetischj, BtJFF. 'Supjd. III. Pl. 3G, GOïn. IcoHogaMridammif. PI. 32. fig. 2, (met langoren staart dan do vorige|.ritBeide soorlvn nit bet noorden van Brazilië, uit Guiana on .Suriname; imu jfcwoon wild der Braziliaanscbe jagt; zij zitten onder bel ptcn op de aeb- terpoüten, het voedsel incl de voorpoolen vaslboudcndc.^ . Faniilia XXI. (CGCXLV.) Aculeala. Molares in adullis .1::^^, coniplicati, slriis subslantiae vitreae in corona tnadu- lalis. Incisivi magni, anlice pleriimqtie coloralV, nón sul- cali. Corpus aculeis rigidis, aeuniinalis lectuin Pedcs anlici lelradaclyli, poliice miriimo, vcrriicao siinili, postiei pentadaclyli aut lelradaclyli. Deze familie bestaal uit bet geslacht deï sichelvarhens, Ihjstrix I.. Zoo wel in de oude als niéuwe wereld vindt men er soorten van, maar, eene enkele soort uitgezonderd, alleen in warme streken. Deze dieren hebben sleutelbeen- deren, die echter niet geheel volkomen en slechts aan het borstbeen, maar niet aan het schouderblad bevestigd zijn; er zijn gevvoonlijk I4 ribbén; de leiigln' van den slanil en het getal der slaartwervels is zeer vèrschillend. Het skelet vertoont bij allen vijf vingers aan de voorste en achterste ledematen, waarvan echter de binnenste kort of onvolko- iticii is. Zij leven van boomknoppcii, schors en vruchten. Verg. F. CCVIER, Exaincxi dèé rspèccs d\i gènre Porc-épic. etc, 9Ü0 CL. XVII. MAM.1ALIA. Mém. du Mus, IX. 1822, p. 413 — 437 met afl>. ; — j. r. brakut Mummalittm exoticorurn novorum vel minus rede cognitorum De- scripliaiies et Icunes, Petropoli 1835, j>. 21 — 83. Tribus I. Philodetidrae buam)!. Ciipiit breve, aiiticc Irun- catiim. Dentes iiiulares ladicibus distinclc divisis, brevio- ribu.'!, minus allo in maxillas adscendenlibus. Processus orbiialis supra denlem molareiu primum siliis. Plaiitae pedum verrucosae. (Species Americanae.) Cercolabes ucandt {Sphüjijurus et Syiicllwrcs f. , cuv.) Cauda longa, prebensiiis, versus apicein raro-püosa, annu- lala. Pedes poslici digilis latilum qualiior uuguiculatis. .Sp. Cercolabes prebensiiis, Uystrix prebensiiis l., Bcrp. Sappl. VII. Pl. 78, CDV. R. nni; éd. ilL, Mummif. PI. 8.5, fig. I; Bra- zilië, Suriname, met sleike, aan den jjroiul zwarte, aan de punt wille slekels; — Cercolabes insidiosus BRasbt, nyslri.v insidiosa ilCHTESST,, Spbiggurus rillosus F. CDV., MAS. Abb. zur Natur- gesc/t. Lief, II, scbreb. Siiuglb. Tab. 108 A, GVÈK. rconogr.. Mam- mif. Pl. 30, ii f. 2; kleiner; de stekels onder de lange iiaren van den rug verborgen. Deze soorten leven in Zuid-Amerika op boomen, voeden zicli van vruebten en zijn zeer langzaam iii bare bewegin- gen; over dag blijven zij meest in rust. (Zie ook BtRjiEisTEH Syst. Uebersichl der Tkiere BrasUiens I. Berlin 1854, S. 210 225j. Annot. Subgenus Cbaetomys graf (*), Plectrochoerus riCTET, (an genus distinclum?) Spinae fle.viles in capile et anleriori dorsi parle, in selas per reliipuum dorsuin abeuntes. Cranium orbilaposlice fcre clau-sa et osse zygomalieo lalo a reliipiui ura Aculeatorum cranio differt. Sp. Cercol. subspinosus waon., Ihjslnx subspinosa tlcn- TENST., Kent. [lub. in Brasilia seplentr. Prelhizon f., cüv. Cauda lirovis, Pedes poslcriores di- gilis quinipic iingniculalis. Aculei inler pilos occulli. Sp. Kretbizon dorsatam CBV., Uystrix dorsutu l., BDFF. XII, Pl. 55, RICüARBS. Faun. bor. Am. I, p. 214 — 210; in Noord- Amerika van 37 lot 07» N. B ; de voorwerpen dezer soort zijn zeei* verscbillend gekleurd; sommigen geel bruin, andere zwart. Tribus II. Philogaeae. Molares ladice serius tantum per- Gcienda, diutius indivisa, profundioribus alveolis recept.a. Processus orbitalis (margo anlerior orbilae) supra den tem molarem lerlium situs. Planlae pedum sulcatae, ceteriini glabrae. (Species lleraispliaerii orienlalis.) (*) Vroceed. of the zool. Soc. 1843, p. 21, 22. CL. XVll. MAIVIMALIA. 'JGt ihjslrix L. (pro parte), Hyslrix (et Acanthion) r. ctiV (add. gciieic! Atlivruni cjusd.) Pedes poslici digitis quiiiquc uuguiculalis. Cauda non prchensilis. Sp. üysirix c7-islaiii i., boff. .\I1. W. 51, 52, sOURFlt. Sauglh. Tal), 167, 1, GBÉR. IcoHogr., Mummij. PI. SO, fig. li leporcépic, das Slncltelschwein, het stekelvarken; lango hoi'slelliarcn op. Jict acliterlioof)! cri iii den iiek ; iERSON. Digilus quintus pedum postico- rum extra membranam, reliquos digitos conjungentem, posilus. Cauda teres, elongata, pilosa. (Papillae mamrnarurn utrinqne qiialiior, dorso quam ventri propiores, pilis teclae.) Sp. Myopolamus coypus COV., Myopolumus bonariensis COMM., GEOFFR. sAiNT-niiAiRE Atin. du Mus. VI. Pl. 35, p. 81, 86 — 88; GOÉR. Iconogr., Mammif. Pl. 29, fig. 3; drie voet lang, waarvan de staart nagenoeg i|3 nitmaakt; leeft in Chili in holen aan de oevers der rivieren. Vergelijk ierebODIIET, Ploles pour servir d l’ Anatomie dti Coipotc, avee 2 pl. ; M(m, de la Soc. d'IIist. nat. de Stras- boury, Tomé III. 1846. De huiden, die tot bet verv.nardigen van hoeden gebruikt worden, dragen in den handel den naam van Amerihaanselietu otter, en worden jaarlijks bij honderdduizenden naar Europa gebragt. Familia XXIII. (GGGXLVil.) Murina. üenles incisivi in- feriores compressi, acuminali. Molares obducli, plenmique 3 — 3 ^ — =. Pedes anlici tantum non semper digitis qualuor evolutis et verruca pollicari, saepe unguiculala, inslructa ; pedes poslici pentadactyli. Cauda saepius longa, raropilosa. Claviculae dislinctac. {*) Ook een alleen levende bever bouwde in den Parijseben kruidtuo* een muur uit schors enz., om zich legen do koude te beveiligen i ceoffR* SAINT-DUAIRE, Mém. du Mus. XII. p. 232. CL. XVII. M.4MM.4LI.4. 963 Men vci'ffclijke over deze familie en over andere geslaciilen, welke uit het geslacht Iflits i.. gevormd zijn, i. BRiMTS, het geslacht der muizen, Berlijn 1827, 8®. Ilydromys geoffk. (cxcI. Uydr. coypo.) Denles incisivi amice lacvigati; molares obducli, radicibus instructi, coroua liiberculis transveisis, paruin dislinclis; inolari an- tico majori. Pedes pcnladaclyli, poslici seanpalmali- Cauda basi crassa, elongala, raropilosa, tcres. Sp. Uydromys ehrysogaster groffr., gdér. Iconogr., Hlammif. I’l. 25, fig. t, — Hydromys ieucogaster geofpr. Over dit geslacht van Nfeuw-Holland en Van-Diemensland vergelijke men ceoffrOi SAiNT-nii., du Mus. VI. p. 83—90, PI. 36. Mus i. (excliisis pliirib. spgcieb.j Denles incisivi tanlum non semper anlice laevigati. Dentes molares obducli, obluse tuberculati, arUcriori omnium maximo. Auriculae rolnndatae, nudiusculae, e.\serlae. Pedes anlici tetrada- clyli el verruca hallucari unguiculala, pedes poslici pen- ladaclyli. A. Catid't ruropilosu, squamarum verticUlis a?inulata,plerumquc longa. j- Siicculis hutcalibus internis. Cricelomys wateriioüse. Caput prolractuin. Cauda longa. Sp. Mus goliath RüPPELt, Cricelomys gambiantis tvaterhodse, Proceed. of the Zool. Soc. 1810, p. 1, 2, rüpp. Mus. senekenh, IM, S. 111, Tab. 9, Tah. 10, fig. 1 (cranium). Eene zeer groote rat van IVest-Afrika ; grijsachlig ros; de buik, vingers en hel eind van den st.aart wit. Saccostomus peters. Cauda brevinscula, obscure annu- lala, raropilosa. Sp. Saccostomus lapidarius PETERS, Reise nach Mossambique, Zool. I. Taf. 34, fig. 3 enz. Sacculis buccalibus nullis. Mus (sensa strictiori). Denles incisivi anlice laevigati. Sp. Mus Rattus i. f, bdff. VII. PI. 36, scdreb. -SöttgtA. T. 179 ; de rat, huisrat, zwarte rot; zwart grijs op den rug; het haar glin- sterend ; de staart van de lengte van het ligchaam. De ouden hebben CL. XVII. MAMMALIA. ÖG4 dit dier niet gekend; volgens sommigen is deze soort uit Amcrik.v overgebragt; anderen laten haar iiit het Oosten tot ons komen. — Mus decumanus PAlL. f, BcrF. VIII. PI. 27, scnREBEB’s Siiugl/i. Tab. 178; de bruine rat, die Wonderrntle, Ie surmulol (Bcrr.); bruinachtig grijs; de staart korter dan hel llgchaam. Deze soort, eerst in hel midden der vorige eeuw uit het Oosten naar het westelijk Kuropa doorgedrongen (vergelijk BCFrON 1111. p. 2G0), is thans in vele streken gemcener dan de vorige, die door haar verdreven wordt ; zij ovcrlrefl deze eenigcrmnle in grootte. — Mus musculus t. f, BDFF. I'll. PI. 39. Suppl. III. PI. 30, [>. 182, SCBIIEB, Siiugt/i. Tab. 181, CDV. R. atii,, éd, iU., Mammif. I‘l. 58, lig- 1 : de muis, la souris, die Uausmaus. Deze drie soorten zijn met den meiiseli bijkans over den gehcclen aardbol verspreid. — Mus minutus pail., Mas pendulinus debm. (et M, soricinus et parviilus njusd. (*)) f, PAll. Glir. Tab. 24 B ; nog kleiner dan de muis en met korter staart; licht roskleurig, van onderen wit. Deze soort bouwt in de korenvelden een nest van stengels en bladen, dat zij opliangt, en waarin zij hare jongen zoogt en verzorgt. Zie cene afbeelding van GLOGEIl IVop, dct. Acad. caesar. Leep. Car. XIV. Tab. 23. — Mus sylvaticus i,. f, BDFF. VII. PI. 41, ScnREB. Saugth. Tab. 180, de bosclimuis (ook veldmuis), Ie mulot ; rosachtig grijs, van onderen wit; iels groolcr dan de muis; deze soort vermenigvuldigt zich som- tijds zoo zeer, dat zij .aan de veldvruchten veel schade toebrengt. Zij heeft langere poolen en vooral achterpooten, en beweegt zich sprin- gende. Zij maakt alzoo den overgang to^ Meriones UIIG. De grootste bekende soort van dit gc-slaelit is Mus giganteus BAFFEEs, Liun. Transact. VII. PI. 18, van Bengalen en Coromandcl, die cene lengte van ruim 2 voet bereikt. .Sommige soorten hebben (vooral achter op den rug) stekels onder de haren gemengd. Hiertoe behooren Mus caldrinus geoffb., Mus dimidiatus cretsCDM., rüpp. enz. Zij vormen bet ondergeslacht Acomys v.vn TslB. geoffr. saint- nUAlRE Bij eene nieuwe soort van Mozambirjiie beginnen de stekels reeds voor op den kop (Mus spmosissimus petebs, Mossamh., Zoal- 1. p. ICO, PI. 34, fig. 1). Steatomys peteus. Dentes incisivi superiores sulco lon- gitudinali antice instructi. Cauda breviuseuJa. Pelomys PETERS. Dentes incisivi superiores sulcati. Cauda elongala. Digitus externus lum aniieus tuin posticus brevis- De bis subgcncribus Africanis cf. PETERS l.I. p, 157 — 159 c* p. 1G2— 1G6. (*) DE SElTS-lOKCCBAMPS, Etudes de Micromammnlogie, Paris 1S"9> 8". p. 68, G9. CL. XVir. MAMMALIA. 06E} Dendroiiiijs smitii. Deutes iiicisivi superiores sulcali. Pedcs aniici digitis tribus et verruca liallucari. Cauda longa, rnropilosa, annulata. Sj). Mus mesomelas itCDTEKST., Dendromys iypicus SMlin enz. Cf. sMTTn Zool, Juurual XV'I lfi29, Bulletin des Sciences 7iat. Aoüt 1929, p. 275, BBANTS Muizen, 1)1. 122 — 124. Annot. De aliis suligeneribus, bic oniitteiidis (Pseudomys GRir, Proceed. Zool. Sov, 1832, p. 39, Akodon MErElf etc.) cf. WAGNER in SCDREB. Suugth., SupplementOand, 3tte Ablb. 9. Cauda dense pilosa. Phloeomys waterh. Aures mediocres, pilusae. Vibrissae loiigissiinac. Pedes anfici tetradactfli cura veruca hallu- cari, ungue plano; pedes pustici peiitadaclyli, Ungues compressi, incurvi, magiii. Cauda corpore brevier, .Sp. Phloeomys Cwnmgi waierrogse, Proceed. of the zooUSoe, Vil. 1839, p. 107, 108; van de Philippijnsebe eilanden ; cene groote soort, zwartaclitig bruin, op den rug met rooden tint; de staart zwart; lengte 19", staart 13" of 14". liet niterlijk voorkomen ver- wijdert deze soort van bet geslacht Mus, waarmede zij echter door de tanden (die ik zelf niet kon onderzoeken) overeenkomt. Sminthus natiiusius, heas. et keyseri.. Denles tnolares tubcrculali. Labrum siiperius baud fissutn. Cauda louga, pilosa. (Pedes et habitus muriura.) Sp. Sminthus loriger NATU., Sminthus üordmatmi blas. et KEïSERl. ; — Sminthus hetuUnus KtlSSON, Mus betuliuus rAll. Glir. Tab. 22. fig. 1; Cf. KtLssON, Skandmavisk Fauna I. Cund. 1847. p. 332—335. Perognathus neuw. Oenles tnolares lubcrculati ; denles incisivi superiores sulcali. Sacculi buccaics exlerni ampli. Cauda longa, tenuis, squamis verlicillala et pilosa. (Pedes et habitus muriuni). Sp. Perognathus fascioius, masim. Prinz zu Wied, Nov, Act, Acnd, caes. Beop. Carol. XIX. 1, p 368 — 374, Tab 34; Noord- Amerika. Cricelus cov. Denles incisivi anlice laevigati, inferiores compressi, tnolares obducli, tuberculali. Auriculae exserlae. rolundac, Sacculi buccales interni. Pedes aniiei SCO CL, XVI[, WAMMALIA. {iigilis qualuor cl verruca hallucari, postici pciiladactyli. Cauda brcvissima, pilosa. Sp. Cricetus vulgaris desmar,, Cricetus fi uutenlarius palI., Mus Cricetus l., bdfp. XIII. PI. 14, schreb. SSagth. Tab. 1015, Gd4r. Iconogr., Mamtnif. PI. 2G, fig. 2; de hamster; van boven graauwaclitijj geel of ros, van onderen zwart ; de neus, de ondei kaak ea poolen wit ; drie grootc, wit gele vlekken aan weêrszijden aan bet voorste gedeelte van bet ligchaanij somtijds bijkans geheel zwart. Dit dier leeft in Siberië, Rusland, Duitscliland, vooral in Tbüringen, in holen onder den grond, en verzamelt daarin cenen groolcn voor- raad van koren ; bet boudt een winterslaap, doch die minder vast is dan die der marmotten. Vergelijk r. c. sdezer, yersuch einer Nnhu geselt, des Hamsters. Mit Küpf. GÖltungcn u. Gotha 1774 8®, PAllAs heeft in Siberië verschei'dene andere kleine soorten van dit geslacht ontdekt, zoo als Cricetus songarus PALl., GUr, Tab. lüB, Cricetus arenarius PALL. Glir. Tab. 16 .4 enz. UapaloHs lichtknst., Conilurus ogii.rp. DetUes iiicisivi laevigati, colorati, molares - — 5, liiberctilali Auriculao O O longae, ovales, brevipilosae. Vibrissae lougissimae. Pedes peutadaclyli, anlici pollice brevissimo, vcrrucae siaiili, iingue parvo ; pedes postici longi, saltatoiü, digilis tribus mediis longis, subaequalibus ; uugues incurvi, compressi. Cauda ionga, apice pilis longioribus floccosa. Sp. Ilapalotis albipes LiCnTENSTEIN, Darstellung der Süugt/i. Tab. 29, Conilurus coiistructor OGllBr, Transact, of the Linn. Soc. XVIll. p. 125, Ilapalotis construotor GOULD, Mamm. of Austr. li. PI. 8; grijs, op den rug bruin, van onderen witachtig; destaart bruin, van onderen wit. Deze soort houwt een kegel vormig nest van stokjes, gebjkendc naar een bijenkorf; — Hapalotis MitcheUii, Dipus Mitchellii OGUBr, codld 1.1. 1. PI. 15, kradss 1.1. Tab. 20, fig. 11; veel kleiner dan de vorige. Vergelijk over dit zonderling, aan Dipus gelijkvorraige geslacht van Australië, gray in Aan. of nat. Ilist. U. 1889, p. 307—309. jyjeriones illig., Gerbilius i)Es.flAK. Denles incisivi supe- riores tantum non semper suico longitudinali exarali. Molares 2 3 obducti, iransversis collibus instructi, in corona detrita ovales figura.s, tanquam lamellas, subslaritia vilrea cinclas simulantibus. Auricnlae exsertae, ovales, Capul prolraclum» CL. XVII. MAMMALIA. ‘J67 aalicc acuiiiiiialuiii. Pedes anlici digilis qualiior el verruca hallucari, poslici pciiladaclyii, farso digilisque elongalis. Cauda louga, pilosa, sacpe versus apicem penicillala. Sp. Meriones pyramidum WiGN., Dlpus pyramiduin geofpr., CDÉK, launogr,, Mammif, PI. 26, fig. 1, Noord-.ifrika ; — Meriones tamariciuus KDHE, Dipus tamaricinus Pilt. GUr, Tab. 19 (recus. ap. scHREB. Tul). 232) aati de Kaspisclie lee eiii. Een korlliarigc staart, zonder pluimpje aan het eind, komt voor bij Meriones Sehlegelii \an de Kaap de Goede Hoop, smots JEnum, mamm, capens. 1'ab. I. (Hiertoe bebooren de geslaeblen Rhomhomys wagNEB en Psam~ momys CRETsCflHAR, RÜPPEll, bet laatste met ongegroefde boven- snijtanden). Vergelijk over dit geslacht F. cdtieb, Mémoire sur les Gerboises et les Gerhilles^ Transact, of the Zool, Soc, li, 2. 1338, p. 135- — 148, Pl. 22—26; sDKDEVAl in h. vetensk. Ac. Ilaudl. 1842, p. 22G — 235, Tab. II. Deze dieren springen niet op de acbterpooten, zoo als de soorten van Dipus (zie onder), waarnaast men ze ten onregle vroeger rangschikte. Snccomys f. cov, Dentes incisivi antice laevigali, inolares complicali. Sacculi Luccalcs externi. Auriculae cxscrtae, niajusctil-ae. Pedes penladacljli; pollex pedum anlicoriun Lrevis, ungue parvo, plano. Cauda elongata, aniiülaia, raropilosa Sp. Saccomys anthophüus F. coviER, Mém. du iHus. X. p.419 — 428, Pl. 26. Dit dier, waarschijnlijk afkomstig uit Noord-Amerika, is, zoo ver ik weet, alleen uit de beschrijving van een enkel voorwerp bekend. Hel verschilt geheel van Mus bursarius, waarmede fisCher {Addenda,, Emendanda et Index- ad Synops. Mamm. p. 592) hetzelve wilde vereenigcn. Hesperomys wateru,, wagx. Dentes incisiv.i anlicc lae- vigali, colorali; molares complicali, corona Integra tuberculis biserialis, delrila plicis vitreis plus minus alter- nanlibus, Auriculae mediocres aut majusculae, cxserlae. Pedes pentadaetyli. poilice brevi, aut anlici verruca bal- lucari, imguicuiala. Cauda mediocris anl longa, brevipilosa aut nudiuscula. Tot voor weinige jaren waren slechts enkele soorten van Muizen uit de nieuwe wereld bekend, die sedert door vele, vooral uit Zuid- Amerika, vermeerderd zijn, welke, uitwendig met de soorten van het geslacht Mus bijkans overeenkomende, echter, gelijk waierhocsf. 968 CL. XVII. M.VMMALIA. liccft aangcloond, door liet inaaksel fier kic7.cn ilaarvau jjcliecl ver- soliilicii. Pi-oceediiigs of the zool. Soc. V. 1837, p. 15 — 21, en The Zuology of the Voyage of the Bengle, Mamm. 1839. Sj). flesj/eromya nasulus WATïlin. Voyage of the Beagle, Mamm. Pi. 17, lig, 2. — ifesperomys hiapidns, Oxgmyolerus hispidus i'ICTET, ISutice sur les imimau.v siotiv, da tVusee de Oenèee, 2° l.ivrais. 1843, PI. 10; — Hesperomys elegatis waterd., Eligmo- dontia typjts r. Cüv., Aan. des Sc. nat., scc. sci'. Tüni. V'll. 1837, p. lG8j PI. 5 ; Hesperomys Darwinii WATEfln. h'oy. of the Beagle Mamm. Pl. 23, icon rccusa ap. kradss Das Thierreich, Siiugth. 1851, Tab. 21, fi{r. 4; — Hesperomys anguya, Mu.s anguya «Rsn , riciET 1.1. , 3itmc et 4ièine Livr. Pl. 15. Holochilus BRAliDT. Labium niipcrius baud plane fissuin, pliru culanea fissnrarn infia conjungenic. Sp. Hesperomys Icucogastei , Mas (^Holochilus) leucogasler DliAHDT Mamm. exot. Muse.i Acad. Petropoli 1835 (Mém. de l’Acad, de St. Péfersbourg VI .Sciie, Sc. malh. et phys. Toinc III, 2) Tab. 12. Rithrodon (^Rheithrodon) watehu. Dciiles incisivi superio- res siilco longiturliiiali exarati. Sp. Hesperomys cuiiiculoides, Reilhrodon ciiniculoides water. aoi’SE, The Zoology of the Voy. of the Beagle, Mamm, Pl. 26, KRABSE I.I. Tab. 21, lig. 5; met luig een paar andere soorten in bel Ruidclijkslc gedeelte van Zuid- Amerika. Noolonui SAY et obo. Üenlcs incisivi laevigali, antice flavi ; ttiolarcs complicali. Auricnlao e.xserlae, ma- juscuiac, ovales. Petlcs pcntadaclyli, Cauda longa, pilis iongis veslila. Sp. Neoioma Drummondii, RICllARDSOIf Fauna hor. Amer., Mamm. p. 137, Pl, VII (Vril), KRADSS 1.1. Tab. 21, fig. 6, Noord. Amerika : ilc habitus komt met dien van Myoxus of Chinchilla, meer dan met dien van Mtts overeen; — Neoioma floridainmi sAf. Sigmodon say el oiiu. Sp. Sigmodon hispidum sat et ORB, Arricola hortcusis HAIltAX Faun. Am, (species inihi incognita). Uypudaeus illig. (pro parte), Arvicola lag., cuv. Den- les incisivi laevigali, molares complicali, plicis sub- slantiae vilrcae triangnla, duplici serie alteruantia adcoronae superficiem dcscribentibus. Aiiriciilae mediocres aul parvae, rotundalae, sub pilis capilis fere abscondilae. Pedos anlic’ CL. XVII. MAMMALIA. 009 tclrailaclyli ct verruca halliicari, pcsiici pciiladaclyli ; uïigues parvi; plonlac niidae. Gauda tncdiocris aiit lireviiisciila, pilosa. Sp. Ifypudaeus amphiUus UIIG., Mus terrestris el amphibius I.. f, Borr. VII. PI. 43, SCBBEB. Saugth. Tab. 186, cct. R. atii„ éi, ilL, Mamm, PI. 68, fijj. 3; Ie rat d'eau, de waterrat; ’l" lang behalve tle staar!, die 3“ of inccr lang is; bruinachtig, van onderen grijs ; als verscheidenheden dezer soort beschouwt men Mus terres- tris (l.?) HEBMAKN. Welke kleiner is, Arvicola destructor SAVl en Arvicola monticola BE SELTS-lOHGCn. — Uypudaeus arvalis, Mus nrvalis PAll. f, BOEF. VII. PI. 47, SCBREB. Saugth. Tab. 191; Ie campagtiol, de veldmttis, akkermuts, van de grootte eener muis; staart slechts l/s van do lengte van het ligcliaain ; kleur gedachtig grijs, aan de onderzijde vvitachtig graauw. Deze soort is even als Mus sylvaticus, in sommige jaren zeer talrijk, en vernielt alsdan den oogst bijkans geheel; zulks was ia 1818 en 1819 in ons vader- land en elders het geval; zie C. HICati, Cummeutatio de Mure do- mesiico, sylvntico atque arcnli m Aunal. Acnd. Rheno-TrajectXmZ. Ifypudaeus oeconomus lltiG., Mus oeconomus pall., sCHREB. Stiugth. Tal). 190, CBÉRIN Iconogr., Mammif. Pl. 26, lig. 3; deze soort hoort in Siberië te huis, verzamelt zich tegen den winter eenen groeten voorraad van wortels enz. en trekt op onbepaalde tijden in talrijke scharen op. Vergelijk over dit geslacht de seets-iongchamps Etudes de mi- cromammalogie^ 1839. ]). 81 — 132; dezelfdc.in Heette soo/og, 1847, ]). 305 — 312 en CERBE, Revue et Magas. de Zool. 1852, p. 257 — 270, 305—312, 449—460, Pl. 11, 13, 14, 18, 19. Myodes PALL. (pro parte), clas. ot keyseiil., Lemmus LINK, üESMAlt., BRANTS. Auriculae sub vellere iateiites. 1’laulae pilosae. Pedes antici uiiguibus fossoriis. Cauda brcvi,ssiiiia, pilosa. Sp. Uypudaeus lemmus itllG., Mas lemmus L , Museum fVonnia- num, 1655 fol. p. 325 (icon anim. etsccleti), PAll. (?/!>, Tab. XII A, SCBREB. Saugth. Tab. 195 A, CDV. /■’. «at-, éd. UI., Mammif. Pl. 59, lig. 1; de lemming of Roordsche irehmuis; 5" tot 6" lang, van boven rosachtig geel, boven op don ko]) en in den nek zwart, van onderen bleek ascbldcurig. Dit dier leeft op de bergen van Noorwegen en Zweden, en trekt somtijds in menigte naar andere streken, alles, even als de sprinkhanen, op reis kaalvretende. GeSvoon- lijk kondigt dit een’ harden winter aan- Het aantal dezer dieren, hetwelk alzoo in plaatsen, waar men ze gewoonlijk niet aantreft, plotseling verschijnt, gaf vroeger tot de zonderlinge meening aan- y70 CL. XVll. MAMMALIA. leiding, dal te uil de wolken iicdervielen. JUus, wurm. p. 321; — Il^pudueus migratorius IILIG., Lemmus obensis URAMS, paLL. Glit'. Tal). X!l B, scuueb. Saugth,, Tab. 195 B enz, Fiber cuv., illig. Auriculac pilosae, breves. Ungucs comprcssi, incurvi. Peduin posterioruin (Ügiti iougi, ad latera pilis longis coufertis, nitidis fimbriati. Cauda dimidio corpore longior, conipressa, versus apicem anceps, squa- mosa, pilis brevibus, raris obsila. (Rcliqui cbaracteres ferc Hjpudaei.) Sj). Fiber tibethicas CDv., Castor cibelhicus t., BCPF. X. Pi.1, SOIIREB. Saugth. Tab. 17ö, COV. R. ani., éd.ill., Mttiitmif. PI. 58, ' fig. 2; de ondatra (benaming der //«rona); letigle van hel ligcbaam ruim 1 voet, behalve de staart, die van 8 tot 9 duim lang is; de kleur is gewoonlijk ros bruin, boven op den kopenden rug donker, bij sommige voorwerpen zwart bruin. Dit dier strekt zich van 30° lot G9° in Nüord-.lLmcrika uit, en leeft in grasaclitige moerassen en meren, en aan de oevers van traag loopende rivieren. Jaarlijks wor- den 4 of 5 honderd duizend huiden naar Engeland ingevoerd en in de boedenfabrieken gebezigd. Euryotis bkants, wag.v., Otomys r. ctiv. Dentes incisivi superiores (pleruinque et inferiores) stilco longituditiali e.taraii. Deiites rnolares e lamellis trausversis cornpositi. Auriculae niajusculae, rotundatae, amplae. Cauda medio- cris, raropilosa. (Pedes et habitus niurium.) Sp. Evryotis irrortita BRAKTS, Muizen p, 94 (et Tabula ad cal- cem operis), S.MITII Hl. of the Zool. of S. Afr., Jfinmin. PI. 22, Olormjs bisulcatus F. CDV.. Mammif. Livr. 61 ; — Euryotis uni- sulcala SMlTD, F. CDV. I.l. Livr. (10 etc. Minzen van Zuid-Afrika; van de tanden gaf F. cdvier cene beschrijving en afbeelding: des Dents des Mammif. Pl. 60, p, 168, tCü. Annot. Huic gencri alllnia simt Otomys SMITH (nee CDV., Mala- cotlirix WAGN.) et Mystromys wagn. Cf. scdreber’s Sliuyth., Sup- plemetitsband, 3lc Abtb. S. 496— >501. Familia XXIV. (CCCXLVlll.) Cmicularia (Georliyclti wiESM.) Dentes incisivi exserti, cuneati, apice truncato, recto ; molaros plcrnnique rarius tadaclyli, fiss'- Auriculac nullac, aut in paucis brevissimac- CL. XVll MAMMALIA. 971 Oculi pai vi, iiilerdum cule occultali. (Corpus crassnm ; caput üblusum, cauda brevis aut nulla.) Rhizomys guaYi Nyctocleptes Ueules incisivi lali, 3 — 3 autice laevigati, lamina vilrea rufa, molares parvi, complicali. Caput laluui, breve, autice Iruncatum. Auri- culae miriimae, rotundatae. Oculij parvi, versus superio- rem capilis superficiem posili. Pedes anlici letradactyli et verruca ballucari unguiculata; ungues breves. Cauda brevis. Sp. Rhizomys decau nob., ISyclooleptes decan iemm., iemmisck in Bijdragen tot de JSalaurk- Wetenschappen VU. 1832, hl. 1 — 8, I’l. I, lyionogr. de mammal, II. p. 40 — 45, PI. 33, Mus Suma- trensis KirFt., Lmn. Trans, Xlll. 258? Rhizomys Sumalrensis et Rh- Sinensis GRAt, Proceed. zool, Suc. 1. 1830 — 1831, p. 95; een dier van de grootte van een Itonijn, dat van wortels van bam- boesriet leeft; op Sumalra is bet niet waargenomen, maar wel in Slalacea en China. — wagser brengt lot dit gcslaebt ook splendens RÜPPElL, eene kleine soort van Abyssinië met meer ont- wikkelde ooren en eenigzins verschillenden habitus; UiiPl’Etl, Neue Wirbelthiere Tab. 12, kbacss I.I. Tab. 20. lig. 2. De schedel en de tanden schijnen die mcening te staven. Clenomys blainv. Derdes incisivi laeves, anrantiaci, molares radicibus deslituti, simpüces, a primo ad ullimum parvultim magnitudine decresccnles, corona superiorum obli- que Innata, exlus concava, inferioruin ovaü. Aiiriculae parvae. Cauda breviuscula, pilis adpressis veslila. Pilirigidi, incurvi ad unguium basin. Sp- Ctenomys brasiliensis biairv., kracss 1.1. Tab. 20, lig. 5 (naar de afbeelding in de reis van d’orbigKy) ; — Clenomys mag ella- nicus BEHRETI Trans, of the zool. Soc. II. Tab. 17, waterdoose Mamm, II. PI. 9, fig. 2. Spalacopus wagl., PoGphayomjs F. cuv., Psammorycles PÖPi'tG, WAGN. Denles incisivi laeves ; molares radi- cibus deslituti, simpüces, utrinque medio coarctali, binc biparliti. Auriculae parvae. Cauda brevis. Ungues com- pressi, incurvi. ^72 CL. XVII. .MA.\]MALIA. Spalaeopus nootivagiis. Psammoryoles vocltvagus i'üpp., Pee - phngouiys aler F. (30 v., Ann- des Sc. nat. Se Série, Zool. 1. 18ü£’ (). 321. PI. 13, WAiERD. Mamm. II. PI. 9, fi;f. 1, gcér. Hlngns. (Ie Zool. 1836, Mamm, PI. 20. Schizodon WATEnu. (Vix nisi auriculis paululum lua- jtu'ibiis diversum.) Sp. Schizodon fascus WAFERH. Mamm, II. PI. 11, fig. 2; cene soüi't, die even alj de kaapsclie Georychi otidcr den grond gra.ift, en in liet zuidelijk gedeelte van liet .‘Vndes-gebcigte gevonden wordt. Georychus iliig. (pro parte), milii, wiegji. üathyergux p. cov. (Balhyergi sp. g. cuv.) Dentes incisivi breves, inolares simplices aut sacpitis ultimo scrius evolulo, primo omnium miiiimo. Oculi parvi. Auriculae nnllae. Ungues pediim anticorum parvi. Cauda brevis. Sp. Georychus capensis ULJG., Mus capensis PALl. GbV. Tab. 7 {icon recusa ap. scrreb. Stiugth. Tab. 204), bcff. Suppl. III. PI. 83, p. 194, VI. Pi. 30, p. 252, la petite taupe du cap. Dit dier, van de grootte van cene rat, is grijsacbtig, met zwart lioofd en dikwerf wit op den neus, bij de oorgaten, boven de oogen en midden op bet acblerlioofd. Deze gravende muis leeft aan de Kaap de Goede Hoop, in de tuinen der Kaapstad en, dieper landwaarts in, aan beken. (»F. cotier en IHIGER sebrijven aan dit dier .aan weerszijden 3 kiezen toe; bij (icnen scbcdcl telde ik er cebter vier. De eerste kies, bij Balhy- ergus de grootste, is bier de kleinste.” Ilandh. der Dierk. eerste uitgave II. bl. 011) — Zeer klein zijn do oogen bij Georychus ho- losericeus waga'., volgens peters niet vcrscbillend van Bnlhyergus coecutiens iiCDTEKST., BRAKTS Muizen bl. 37. Ueliophobim PETERS. (Genn.s a Georycho vix distiiictuni nisi dciitibus inolaribus U — • Ü Sp. Heliophobias aryenteo-cinereus, peters Beise nach Moss., Saugth. p. 139 — 145, Tab. 31, lig. 2. Arinot. Ari hujus loei sit genus Ellobius fischer, Chio- tioërgus NORMiAPtN dijudicarc vix audeo. Sp. Mus talpinus PAll. Glir. Tab. XI A. Cf, vvagner ap. SCDEEB. Siiugth., SupplemetUband, 3lte Abib. p. 302, 304 et auct. ib. eitat. Quid Georhychus luteus EVersjiann, Ballet, de la Soo. imp, des Nalurnlisles de Moscou 1840, ]>. 25, Tab, 2? CL. XVII. MAMMALIA. 973 Spalax GDbitENSTAEiJT (*), luiG. , cuv, Dcnlcs incisivi 3—3 inaximi, c-ieserli, inolares - — x, complicali, parvi, primo O — ö reliquis majori. Capiit lalum. siipra planum, anlice Irnn- calum. Oculi niinimi, snb cule pilo.sa lalentes. Auriculae nullae. Pedesbrcves, uuguibus parvis. Vellus inolle. Caiula nulla. Sp. spalax lyphhts. Mus typhlus paLI.. Glir. Tal). VIII (icon.'!, ap. SCDREB. Sriugth. Tah. 200); GDÉn. Iconogr., mmnmif. l’l. 27. fig. 2; de temni {slepez, in het Ilussipch); 8'' gioul, leeft als een mol onder den grond, bijt hevig in het rond: hij, die zulk een dier in zijne handen had dood gedrukt en er door gebeten was, zon (naar een volksgeloof in de Ükruine) de wonderinagt verkrijgen, om krop- gezwellen, door oploggen dier handen, te genezen (f). Men vindt dit dier in Zuidelijk Rusland van de VVolga tot de roolscbe grenzen en in Hongarije. Volgens de onderzoekingen van KESLEB is de vermeende grooterc soort, waarvan pallas reeds melding maakte, van 10 tot 11 duim, en welke 'geene zijdelingschc plooijen op de kroonen der kiezen heeft (^Ommatuslergus Pallasii K0RU31ANN, KEÏSERl. u. BIASICS IVirhellhierc Europa's S. VII, 11, 31, afgehodd in het we.k van BEMlDorP en daaruit overgenomen bij kracss t. a, p. l’l. 20, fig. 1) .slechts cene verscheidenheid van leeftijd. Hullet, de la Soc.hap.de Moscou XXIV. 1851. p 137. Siphnous orants (spec. Geonjehi illig. cl cuv.) Oculi miiiimi, conspiciii. Pedes aiitici unguibus digiloruin Iriiim inedioriim compressie, incurvis, magnis. digili teiTii iingiie praeserlim longo. Gauda brevis. (Reliqiii cbaracleres ge- neris siiperioris). Sp. Sipinieus /ispaliix, Mus Aspalax PAtl. Glir. Tah. X (recus. ap. SCBREB. Sauglh. Tah. 2Ü5), Klucss l.i. Tah. 20, lig. U; de Zijkor, Siljerisclie scharmuis, Uatlnjergiis illig., Onjclerus r. cuv. Deiilcs ipcisivi maximi, exserli. superiores sulco loiigitudinali exarali ; niolares C) Novi conment, Acad. Petrop. Tom. XIV. P. 1. p. 409. (t) sflnque decmitala virtus Regum Galüae apud Vkranos ad- ^modum obvia et vilis est nee spero minus efficax, si quidimagi- '^nationis rires in istos morbos valenV' pael. Glir. p. 158. 974 CL, XVII. MAMMALIA. 4 4 ... ^ complicali, slria Iraiisversa laminae vilreae Liparlili; corona delrilorum plan.”!, circulo simplici vilreo ciiictó. Ociili parvi. Auriciilae nullae. Pedes anlici unguibus ina- gnis, fossoriis, ungue digili secundi omnium maximo. Gauda brevis. Sp. Bathyei gus maritimus IILIC., Mus mnritimus GMEl., Mui suillus scfiREB.^ BüFF. Suppl. VI. Tab, 38 (af beoldinjf van alia- MAND, uit cle IloHiindscbc uiljjave van bdffon), schreb. Tab. 204 li, GDÉR. Iconogr., mamm. l’I. 38, fin;. 3, liet skelet af^'obccld bij PANDER vod D’AElorr Vergl. Osfeolog., Heft VI. Tab. 3; de zaudmol ; dit dier leeft in zandijje streken en op de duinen van de Kaap do Goede Hoop; bet voedt lieli met wortels, {jelijk de overige soorten van deze familie. Ascomys LicirrE.NST,, Saccostomus hdhl, Pseudostoma saï, OrycleromyH aut Oryetomys dlainv. Dentes molares radicibus desliluli, siibcylindrici. Auriculae brevissimae, ro- lundalae, Oculi parvi. Sacculi buccales magni, profundi (vacui in plica cutanea, deorsum fissura longa, ad inferio- rem marginem maxillae patente, recepli). Pedes antici fossorii, unguibus tribus rnediis longis, iucurvis, tertio omnium longissimo. Cauda brevis. a) Dentibus iiicisit’is superior ibtis medio juxta longitudinem profimde sulcatis. Sp. Ascomi/s oanndensis lIcnTENST , Mus bursarius snAW, Geo- inys bursarius RICDARDSON, sDAW Trunsnel. of the Linn. Sac. V. j). 227, Tab. VIII. (daaruit overgenomen in DESmarest Encycl. méth , Mamm. PI. Suppl. X. fig. 4); tlcniENSlEiN, Ueber die üussere Bnckentasschen nn Nageihiere, Abliandl. der dknd. der Wisseuseh. tn Berlm Ml. 1825. S. 13 — 20, Tab. 2; roodbruin; de romp is ruim 8". de staart 3" lang; dit dier leeft in Kanada, (In de af- beelding van 8HAW zijn de kaakzakken naar buiten omgekeerd en bangen aan wcÉrszijden van den kop neder). — Ascomys mexicanus EiCDTENST. ; glanzend zwartbruin, b) Deutihus incisMs superioribus sulco tenuissimo lalerali noltttis aut prorsus laevihus, T/tomomys MAXIM. Sp. Ascomys bulbivorus, Diplosloma bulbivorum RienABDS. Fawi' hor. Am., mamm. PI, 18 B, recus. ap. kradss 1.1. Tab. 20, fig. 7; Ascomys rufescens wagn.. Thomomys rufescens maxim , necw CL. XVli. MAMMALIA. Oryctomys Bottaa eydoox ct ceiivais (gcêrin Mag. de Zool 183ü Mnmm. Pl. 21, fijj. 4 icon denliiini) secuntlum WiGNERI sententiam. Ilaplodon wagl. wagn., Aplodonlia riciiaudsöj). Sp. UoplodoH leporinus, Aplodontia leporina RICIIAIIDS., Zool, journ. 1829, p. 335, Paiiii. h.ir, Am. I, p. 211, Tal). 18 G fig. 7 — 14, Arctomys rufa niliLAS Fauna Aaiericnna, PliilaJelpliia 1825, p. 208; hab. in occidentali Ainericae .«cplentr^ parte, prope fluvium Coluiiibiae. .Aninial inilii incogniluin, molaiibus primo supcriori parvo, s.ieculis bnccalibus nullis, leste doügiaSIO, unguibus pediiin anlcriorum longissimis, eauda brcvissinia. Familia XXV. (GCGXLIX.) Miiriformia {Psammoryetina WAGJ). pro parle, Oryeterina wif.gsi ) Denles incisivi apicc Iriincalo, recto. Molares tantum non semper ^ Peiies pentadactyii aut lelradactjli, congrui. Aurictilae mediocres, inlerdum magnae. Deze familie omvat eenige kiiaagdier-geslachten, vooral van Zuid-.4ineiika, die niet wel tot erne der overige familiën kunnen gebragt worden, maarzij is overigens niet scherp begrensd. Bij eenc toekomstige verbeterde rang- schikking der Glires, waartoe het nog de tijd niet schijnt te zijn, en die veel eenvoudiger worden kan, dan men thans nog vermoedt, zal zij ongetwijfeld wegvallen. Clenodactylus gray. Dentes incisivi albi, laeves ; denles molares superiores corona oblonga, extus emargi nala, inferiores corona ntrinque coarctala, obliqiia. Auri culae parvao. Vibris.sae longac. Pedes tetradaclyli ; digitus intornu.i pedum posticoriim pectine corneo inslnictus ; selae rigidac, incurvae, ungues parvos, compressos oblcgciitcs. Gauda brevissima. Clenodaclylus Massonii CRAY Spie. Zool, Tab. 10; Tripoli; geelacbtig grijs, uitwendig gelijkvorrnig aan een lemming. Vergel. TARREll’s uitvoerige beschrijving Proceedings of the zool. Soc. 1830—1831, p. 48—50. Petromys switii. Dentes incisivi laeves, pallide flavi ; molares corona in duas lamellas transversas, ova- 4 — 4 CL. X,Vli MAMMALiA. !)7G Ie?, ^ivisa, superiores jnliis, inferiores cxlus plicali. Au- riculae ,i«u'vae, rolundalae. Vibrissae longae, numerosae. Pedes peMadaclyli, pollice brevi ; ungues incurvi, parvi, (’oinpressi. Cauda clongala, pilis rigidis, versHs fineiii longioribits vestifa. / Sp. Pelromi/S typicus sMiin, Zool. of S. dfr., Miunut. 1‘1. 20 (icon lecusa ap. kracss I.I. Tal), 19, fiji;. 10), wATEnn. Mamm. 2, l’l. 17, fljl.' 1 p van (1^ 'jT^ootte ' Van ertn 'ral, rooilhruiii, dc staart /.wartacliti;'. ‘ . üarcomys p. 'nóv. [)(>nlt:.s biólares coinplicati. Ca- pul anle os [Moliactum. Auriculae ainplae, nudiusciilac. Vibrissae lohgae. Pedes anfici' letradaclyH, cum Vcrrüca l^ollicar'. unguiculata, pöslici“'|iciitadaclyli ; digihis cxlcniiis tum anlictis tnm poslip"? brevis. Cauda longa, anuitiala, raropilosa. il- , Sp. Cercomijs cthncularius F. cbv., Ulommif., Ltoi-, 60, Noitv. Aon. Au Mus. I, 183:2.’'}), HÖ— 452. Tl. 18, fi;;. t' (dentes irio- iarc-s), l>I. 19, r. 1, 2 {cranïumr. Hal), in nrisiÜa; " " . ' ,6: '■ Loncheres iLLtc., Echimys (iiïOFFit. recUiis auclore \vao.>i.) Denles incisivt laoves ; möFares {;on). plicali. Vibrissae longae, niiinerosac. Spiiiac fcre semper in doiso pilis inlcrniixtao. lanccolalae, planac, aut supra concavae. Pedes anlici lelradaelyli cuin verruca hallncari nnguieulata, postici penladaelyli, Ungnes breves, conipressi, incurvi. Cauda loiiga, annniala, plus minus pilosa. ' Icrj'el. over dit jjcsl.acbt van Ziild..4nt(;rik:)a))f(dw ki)iia|7iiicrei) ISID. GEOFFiï. SAIKT-mtAiRE, TVu/icc sur l^is Hüngetifs in GUÉRIN, Magas. de Zeol, 1340, Mammif- p- 1—57, Pi. 20 23. Dacltjlomys isiD. CEOPFn. Pedes aiitici telradaclyli! Duo digiti inedii antici, tres inedii postici lateralibusmultoloii^b- res. Cauda longa, annulata, praefer basin raropilosa. Spinae i uulla, (Dentes molares singuli c duabus partibns) Iransvérso * sulco distinctis facti; saperiorura corona in duo Iriandula ' divisa, apice aouto interno, oxtus emarginafa, inferiórnin' corona parte prima Iriangulari, intii.s incisa, aifera •uvitH). CL. XVII. MA.MMALIA 977 Sp. Ecldmya ilaclylinvs desmar., Ductylamys tyyus isiD. geoeeb. I. 1. Pl. 20, DEEiEiE, in GDÉIUN Revue et Magas. de Zooi, 1852. p. 354 — 357; — Dactylomys emblyonyx, naiterer, wacn. Echinonnj» (isid. geoffu.), wagn. Characteres geueris. Auriculae elongalae, acuminalae. Tarsi elongati, angusti. Denles molares parvi, corona rotundata, Spinae in adultis, plerumque pilia mixtae. Sp. Loncheres cayennensis (riscD.) Echimys cayennensis geofpr , DESMAR., Louoheies myosurus (ct leptosoma) liCDTENsT., coiR. Iconogr-, mumviij- PI. 24, fig. 3, TATERD. Jllamm. 11. PI. 19. fig. 2. {Jongere voorwerpen, die nog geene stekels hebben, gaven aanleiding lot het aannemen cener bijzondere soort Echimys setosus GEOEER., DESM., ISlD. CEDEER. 1.1. PI. 2.5. Vergelijk PICTET, Notiecs sur les atti. nouv, du mus. de Genève, 1*® Livr. PI. 1 — Sj; — Loncheres antricola, Nelouiys antricola IDND, Kongel. Danske Vidensk. Seiskabs Afhandl. VIII. 1841, PI. 23, enz. Voorwerpen van den staart beroofd, hetgeen in Zuid-Amerika bij deze knaag- dieren veelligt door de zandvlooijen [Pulex yenetrans) veroorzaakt wordt en althans niet zelden voorkomt, Lebben aanleiding gegeven tot het geslacht Mesomys wags. Zie J. RKlsnARDT, Vidensk. Uedde- lelser fra den nuturh, Forening i KJSbenhacn 18i9, 1850, p. 110 115, BCBMEISTER, Syst. Uebers. der Thiere Btasiliens. 1854, S. 208, 209. Nelomys joüki).an, isid. geoffr., Loncheres wagn. Chara- cleres generis. Auriculae mediocres, rotondatae. Tarsi bre- viusculi, lati. Dentes molares corona oblonga. Sp. Loncheres crislntus itliG., BDRM., Echimys cristalus geoeer. DESM., Loncheres chrysurus llCHTEKST., euee. Suppl. VII. PI. 72, (fig. et descr. aliemasdi), istD. geoeer. 1.1. PI.21, WATERn.A/aniz». II. PI. 17, fig. 2; bij deze groote soort is de staart behaard; andere soorten hebben een bijkans naakten staart, zoo als de muizen, b.v, Loncheres armatus wagw.. Mus hispidus IICBIENst. enz. Sommige soorten hebben geene stekels. Zoodanig eene soort met een’ harigen staart is Lasiuromys viUosus detiiie, gdérin Revue et Magas. de Zool. 1852, PI. 15, p. 360, 361. Carterodon watf.rii. Denles incisivi lali, superiores ad partein exlernam sitlco longiludinali exarali. Molares complicali, corona rotundato-quadrata, superiores plicis snbslanliae vilreae una interna, duabusque externis, infe- •■iores plicis una exlerna, duabusque internis. Auriculae 1!. G2 978 CL. XVII. MAMMALIA. parvae, roUindatao. Verruca poüicaris pedum anlerioruni ungue plano; ungues reliqui iiicurvi, pilis rigidis oblec(i. Spinae aiiguslae, in leuuissimum apicem excurrentes, pilis inlcrmislae. Cauda pilosa, mediocris. Lcnsi) liad sedert vete jaren sclicdels van een knaagdier met ge- grótefde snijtanden in liolen van Brardlië gevonden, die hij tot eene soort van Echinomija bragt, die hij eerst Euhinomys sulcidens en later Aidacodus Temminckii noemde. Xongel. Dnnslee Eidensk. Selskahs Afhandl. IX. 1842. p. lOG; waTEBb'odsE vormde daarvoor een afzonderlijk geslacht Carterodon [Mamm. II. p. 351). maar liet hel onbeslist of dit dier alleen fossiel was. Eerst J. nEiSHAnDT ver- kreeg van dit dier twee voorwerpen, die hij iri 1851 beschreef onder den naam van Carterodon sulcidens, Vidensk, Meddelelser etc. 1851, p. 23 — 26. Zie ook BITBJIEIsTEB, Syst. Uebers. der Thiere Bras. S- 209—211. Aulticodvs v.swiKiiËBEN, TEMM. Dciiles incisivt lali, breves, rede truncali, anlice lutei, superiores trisulcali. Deutes molares complicati, superiores tribus plicLs exlcrnis, una interna Auriculae breviusculae, rotundatac. Pedes .anlici pollice et digilo exlerno brevissimis ; pedes postici tetra- dadyli ; ungues obtnsi. supra rotundali, magni, Corpus setis planis, supra sulcatis, sive spinis flexilibus lectuni. Cauda mediocris aut breviuscula, raropilosa. Sp. Aulacodus Sivinderianus-, TEMSIINCK Xionogr. de mammal. I. p. 245 — 248, 1*1. 25, Esq. Zool. sur la cóte de Guiné, p. 170, 171; WAIERII, Mamm. II. PI. 16; peters Reise I.p. 138; in een groot gedeelte van Zuidelijk Afrika en aan de kust van Gui- nee. Dit dier heeft verwantschap met Hyslrix, en wijkt ook door zijne grootte van de stekelratten (Loncheres) af. Capromys desmaii., Isodon sat, Incisivi laeves. Molares radictbus destituli, complicali, plicis duabus exler- nis in supotioribus, internis in inferioribus, plica unica ad latus opposilum. Auriculae mediocres. Pedes anlici rudi- mento pollicis brevissiino, ungue truncalo, digilisque qua- tuor, postici penladaclyli. Ungues magni, incurvi. Cauda mediocris aut longa, pilis raris oblecta. Sp. Capromys Fournien besm., Isodon pilorides SAT , DEsMARESf) CL. XVll. MAMMALIA. 979 Mém. de la Svc. d' flinl. nat. de Paris I. 1823, [i. .i3 — GO, Diot. tlass. d’llisl. nat. PI, 150 — 152 (l.ivrais lil. 1N“. 1, Livrais XV. N°. S, G, aflicflldiiig van liet dier, van zijn skelet en zijnen, sche- del) ; op liet eiland Cuba. Dit geslacht heeft onmiskenbaar afllnilcit met Myopotamus (zie boven) en, c\cn als dit geslacht, ook met Over de ontleedkunde gaf owJiN uitvoerige bcriglen Proceedings of the Zool. Soc. 1832, p, 68 — 76, p. 100 — 103. — Eenckleincre soort met langer staart is Capromys Poeyi OOÈWK, Mngas. de ZoolAZ'ii^ Mammif. PI. 15, Iconogr., Hdammif. PI, 25, fig. 2, welke van Ca- promys preheasilis rOErnc niet verschillend schijnt te zijn, (liet werk van RjiuoN be la sagba over Cuba heb ik zelf niet geraad- pleegd). Op het eiland St. Domingo komt eene verwante soort voor; Vlayiodonla uediam, E. COVIEIl Anu. des Sc. nat,., 2.e Serie, VI Zool. 1836. PI. 17, p. 347 — 353. De plooijen der kiezen zijn hier meer schuins geplaatst ; de staart is kort, geschubd cu naakt. Uabrocoma WATEnii. Dentes incisivi angnsli, laevigali. Molares radicibus di.sliuui, corona superiortim ulrin- que piica sulistanliae vilreae inlus sinuala, inferiortim pHcis oliliqnis Iriangtila, apice anlrorsium spcctanlia describenlibiis. Vibi'issae ad lauia longissirnae. Auriculae magnae, ovaics, nuditi.sculae, Pedes anlici tctradacljli, posiici penladaclyli. Cauda rnediocris, fusiformis, pilis adpressis ve.stila. Corpus vollere tlenso e pilis nioliibus oblcctum. Dit geslacht heeft eenige gelijkvormigheid met Chinchilla, ook in den schedel ; de bullae tympanieae zijn bijzonder groot ; het geraamte beeft 17 paar ribben, het grootste getal, dat in deze orde voor- komt. Men kent twee soorten, beiile van Chili : Uabrocoma Benneitii WATEfm. Voy. of II. M. S. Beagle, Mammal. PI. 28 (verkleind overgen. bij KBADssl.l. Pl, 19, fig. 4) en Uabrocoma Cuvieri, PI. 29. Octodon liOMNET, Dendrobius meye,\. Dentes incisivi lae. vigati, molares radicibus destitnti, corona obliqua, plica subslantiae vilreae titrinqite intiis sinuata. Vibrissae numerosae. Auriculae majusculae, rotundalae, nudiusculae. Pedes penladaclyli, anlici pollice brevissimo. verrucain unguiculalam referenle. üngiies parvi, compressi, incurvi, pilis longis, praeserlim in digitis poslicis absconditi. Cauda rnediocris aiit longinscula, apice plerumquc pilis longis pcnicillala. 62 * 980 CL. XyiL MAMMALIA. . Sp., OctodoH degtts waterd., Sciurus degus MOllJtA, gmei., 0- clodon Cumitign BENKEIT, Dendrobius degus MmS Nov. Act, Acad. caes. Leop. Car. XVI. 2 p. 600— G02, Tab. 44, BENNET! Trfinsact. of the zoal. Soe. II. 1, 1836, PI. 16; — Ootodon Bridgesii WATERH. Dit geslaclit is Ecer verwant aan liet vorige, cn leeft even- eens in Chili. FatniliaXXVl (CGCL.) Eriomyina {Chinchillidae iiennett.) Dentes incisivi laCvigali. Molares radicibus deslituli, e lamellis Iransversis anguslis parallelis facti. Redes po- siici antcrioribus longiores. Cauda longis pilis inslrucla. (Claviculae perfoctae). Deze kleine groep van Zuid-Amerikaansehe zoogdieren is eerst sedert dc laatste twintig jaren naauwkenriger bekend, en bijkans grootendeels ontdekt geworden. Eriomys cretsciimar, liciitenst. , tnihi. Dentes molares singuli e tribus lamellis facti. Auriculae magnae, midius- culae. Vibrissae longissimae. Redes postici tetradactyli, üngucs inciirvi, parvi, sub pilis digitoruni fere absconditi. Corpus pilis mollissimis vestitum. o) Pedes aniici, pcntadactyli. Auriculae magnae, rotnndatae {£■«<> ■ mys stricliori sensn, Chinchilla BENNETI, waterb.). Sp. Eriomys pellioHum mihi, Mus laniger MOtlNA G3I., Chin- chilla r. COV. et CEOFFU. SAINT-HILAIRE, Mammif. I.ivr. 64, BENNETT Qardens and Menag. of the Zool. Soc. I (October 1829) p.1' — 12 ; in Chili en Peru- De om hare fijnlieid voor eenige jaren zeer ge- zochte pelterij der Chinchilla's was lang bekend, voordat men om- trent bet dier cn zijne plaats in het stelsel der zoogdieren cenige zekerheid had. Vergelijk mijn opstel in Bijdragen tot de natuurk. fFelenschappen VI. 1831, bl. 105 — 118, Pl. 2. (Men is thans vrij algemeen van uicening, dat er twee soorten zijn : eene grootere met kortcren staart. Chinchilla brevicaudata waterh., Eriomys chin- chilla IICBTENSI., WAGN., IICBTENST. Darstellung Tab. 18 en Chin- chilla lanigera WATERH., Eriomys laniger wAGN., waartoe de af- beeldingen van F. CDViER en bennett behooren.) b) Pedes antici tetradactyli. Auriculae elongatae. Lagidiumut.ti.Vi, Lagotis bennett. Sp. Eriomys Cuvierii, Lagotis Cuvierii BENNETT, On the Chinchillidae and a new Genus; Trans, of the zool. Soc, 1. 1833. p. 35 — 64; — Eriomys peruanus, Layidiam peruanum CL. xvii. MAMMALIA. 981 JiEiKN, Lngolis pallipes benneit 1.1. 1. i, 1834, 'p. 331.^-334, 1*1.42. AxüV. r Ijjgostomus brookes. Deates molares e duabus lamellis transversis facli, exceplo ultimo superiori e tribus lamel- lis composito. Vibrissae longae, validae, numeroaae. Pedes anlici letradactjli, postici tridactyli, digilolimedio longo, ungoibus longis, compressis. Cauda^djoiidio corpore brevior, pilis longioribus vestita. Sp. Lagoslomus tricliodactylus BBOOKES Linn, Transact, XVI. 1 , p. 95 — 104, Tab. IX, iessok, UI. de Zool. PJ. 8, waterhodse Mamm II. Pl. 6, fijj. 1 ; de Viscacha {Dipus thaximus BIAINV., DESMAR.); g^rijs bruin, van onderen wit, ccn donker zwarte vlek langs de wangen; eenige langere, zwarte baren over den rug en langs de zijden. Dit groote knaagdier leeft in Zuid-Amerika, oost- waarts van bet Andesgebergte tot de 41° Z.B., in de vlakten (Pampas). Familia XXVII. (GCCLI.) Macropoda {Dipoda wagn.) IJentes molares 3“^ 1^1’ co“*pl'cati, plerum- qne radicibus praediti. Pedes anteriores breves, posteriores elongali, saltatorii. Cauda longa, pilis longis instructa. Octili magni. Claviculae pcrfectae. Foramen infraorbitale maxi- mum, aute orbitam situm el alteram orbitam simulans. Pedeles ittio., Helamys f. cdv. Dentes incisivi laeves, lati, inferiores apice lato, Iruncato ; molares radi- cibus carentes, corona plica, in superioribus externa, in inferioribus interna, in duas partes ovales, transversas par- tita. Auriculae elongatae. Pedes anlici pentadaclyli, ungui- bns elongalis, acuminatis; postici tetradaclyli, longissimi, unguibus ungulaeformibus. Cauda longa, floccosa. Sp. Pedetes cafer rtlIG,, Mus eafer PAll., Dipus cafer seUREB., GMEt., /Jelaniys capeusis F. CDV., BDFF. Suppl. VI. Pl. 41,p.269. 270 (icon et descriptio aiiemandi), schreb. Siiugtli. Tab. 230, CDÉHIN Iconogr., Mammif. Pl. 28, fig. 1 ; springende haas , aard- mannetje, in Zuid-Afrika. Dit dier beweegt zich met groote spron- gen ; bet slaapt over dag. Dipus (zniMER.MANX, SCHREB., G.tiE[.. pro parle), illig. (exclusis qnibusd. spec.) Denlcs incisivi graciles, aciiminati,^ 082 CL. XVll. MAMMALIA. 3 — 3 superiores .sulcati. Molaros 5 — raUicibus praedili, cotu- plicati, püca subslanliae vilreae inlrorsuin sinuata ad coro- uae supei’ficiein. Auriculae ditnidio capile nou longiores. Pedos anlici peuladaclyli, poslici tridaclyli. Cauda louga pilosa, apice plcrumque floccosa, pilis dislichis. S[i. Dipus sagitta CM., scdreb., Mus sngitta PALl. GA/'. Tal). 21, (rcc. ap. scniiEB. Süugth. Tab. 229); lasschen dcii Don cn de Wolga, in de Zuidelijke steppen aan den Irtitscb. Eene 7.eer gelijke soort leeft in Noord-AFrika, Dipus aegyptius ticniENST., Mus aegyplius HAssElODlsT, welke soort in Egypte en Barbarije voorkomt, boef. Suppl. VT. l’l. 39, 40, CDV. R. ani, cd. UI. Mammif. IM. 60, f. 1. Zie over den •inetatarsus, die .dcchts uit een been beslaat, boven 1)1. 832. De wervels van den korten bals lijn, behalve de eerste, onderling zamengegroeid. Zie düverkot en ierebodiiet. Mém. de la Sao. de Strasbourg lil. 1842. PI. III (skelet van den Dipus muw'itanicus , dien ddvernoi nog van D. aegyplius onderscheidt; ik zie de zelfde vergrocijing bij een skelet van een voorwerp uit Egypte.) Liknaeds vercenigde de Noord-Afrikaansebo en Aziatische soort onder den naam van Mus jnculus //af. ed. 12, 1. p. 85.) Scirtotes wagn,, Alaclaga f. cov. Deules incisivi laevi- 4 4 gali ; molares 3:^, radicibus praedili ; primus superior parvus, cyliudricus, reliqtii plicis subslanliae vilreae conlor- tis semicompositi. Pedes pcntadactyli, aiU poslici lelrada- clyli, Iribiis digilis majoribus insisleiitibus, uno aul duobus laleralibus amotis, parvis. Auriculae longae, capitis ferc longiludinis, aul capito longiores. Sp. Scirtetes jaculus WAGS,, Dipus jaculus pall.. Mus jaculus Pilt. (nee 1.) Glir. Tab. 20 (recus. ap. schreb. Tab. 228); in de step- pen tusseben den Uonau en den Don en in de Erim, de Alak-dnaghu der Mongolen. Hiertoe beboeren nog verscheidene andere soorten van de steppen aan de oostkust van de Kaspische en aan de Aral-zee, gelijk ook eene soort van Noord-Afrika, Alaclaga arundinis p. ctjv. (De kic- ■zen van dit geslacht, meer zamengesteld dan die van Dipus, zijn af- geheeld bij F. CDVIEb, Des Deuts des Mammif. N°. 76, p. 189.) Jaculus WAG1.EB, wagn., Morionos F. cuv. (nee ilug.) Denles incisivi superiores sulco longiludinali exarali. Denles molares radiciluis praedili, primo siiperiori parvo, CL XVli. MAMMALIA. 985 reliquis corona suhslanliae vilreae plicis undulalis nolala- Auriculae rolundatae, brevipilosac. Pedes anlici digilis qualuor, el verruca ballucari , ungue plano ; poslici penta- dactyli, digilis tribus iiiediis longis, validis. Cauda longissima, nudiuscula. Sp. Jaculus labradorius wAGJf., Gerbillus labradorius harlan (Faun- Aineric, p. 157), Meriones labradorius richarBSO.v, Fauna hor. Am. Pl. 7, p. 144; ia de Noordelijke streken van Noord- Amerika; een klein dier van nagenoeg 10 duim lengte, waarvan de staart meer dan de helft uitraaakt; roodbruin, op den rug donkerder bruin, ter tijde en van onder wil. Annot, Genus Dipodomys grat, sacculis buccalibns praeditum, milii incognitura. Sp. D. Philippii e Mexico. Vide Ann. of nat, IHst. VII, 1841, p. 521, 522; — Dipodomys agilis GAMBEt e Cali- fornia ib. sec. series. Vol. lil. 1849, p. 318. Familia XXVIII. (CCGLII.) Semrina. Denles incisivi laevigali, compressi, naolares plerunique (interdum r 9ut \ obducti aut compücali, radicibus praedili. Pedes aut omiies peutadaclyli aut antici digitis quatuor et verruca ballucari. Cauda pilosa. Claviculae perfectae. Phabiiix I. Myoxina. 4 4 Myoxus ziiiMERMASN, BODi)., G.M. Dentcs molares ^ seiiebus in utraque maxilla parallelis, remolis, corona striis Iransvcrsis, angaslis, approxiinatis. Auriculae medio- cres, rolundato-ovales, brevipilosae. Vibrissae longae. Pede.s anlici digilis quatuor et verruca ballucari exungui, poslici pentadactyli : ungues parvi, compressi, incurvi, suberecti. Cauda longa, pilis longis dense veslila, in quibusdam sub- distichis. Sp. Myoxus gUs scdreb., Sciurus Glis i., BOFr. VIM. Pl. 24, ECHREB. Silugth. Tab. 225, GOiR. Iconogr., Mammif. Pl. 24, fig.2; Ie loir, der Siebenschiifer, de relmuis; bleek aschklenrig, van onderen wit, een zwart bruine kring om de oogen, grootte van een rot; deze soort is de glis der ouden, welke zij als lekkernij op beogen prijs stelden, en gewoon waren, in bijzondere bokken, vet te mesten; zij leeft in bet zuiden van Europa tot aan de Wolga en Georgië. — Myo.v»s nitela scHr.EB., Mus quercinvs l,., Ruri'. VIM. 9S4 .ill'j, ^5, iScniiEu,„4i4f«g«A, Tul) _2'48^ -r- JWi/tfa-w (teeUmmrius^ Mun ' ;p. Arctomys marmota SCDREB., Mus Marmota l., BDPF. VIII. PI. 28, SCBBEB, SUuglh., Tab. 207, eov. R. ani., éd.ilL, MummiJ. PI. 55, fi(j. 1 ; bel skelet afgebeeld bij PANDER u. d’aIION, Vergl. Osteol. Heft V. Tab. 6; de marmot; foet lang, staart G'' ; grijs- aclilig geel, boven op den kop zwart-grijs, staart aan den grond ros- aebtig en aan de pnnt bruin, gele snijtanden ; leeft in de nabijheid der sneeuwlijn op liooge bergen van Europa; houdt een winl.erslaap in hare holen. Vergelijk over dit dier gesker Quadinp. p. 743, SCOPOtl Atm. hist. nut. If. 1769, p. 37, 38; — Arctomys bobac. Mus bobac PAll. Glir. Tab. 5 ; in Polen, Rusland en bet noordelijk Azië. De overige soorten zijn van Koord-Amerika, b. v. Arctomys monax osi. (-waarvan Arot. empetra en pruinosns, volgens den Prins van Neuwied, niet verschillen), sCOREn. Saugtb. Tab. 210, coér. Iconogr., Mamm, PI. 24, f. 1. Spermophilm F. cüv. Sacculi buccales, Cauda brevis aul mediocris, pilis ad basiii et Jatus superiores appressis, bre- vibus, ad apicem et latera longioribus. (Species minores, graci Mores). Sp. Arotootys citellus cm., Mus Citellus 1,, PAtl. Glir. Tab. 6, SCHREB. S&ugth. Tab. 211 A; in Bobemen, Oostenrijk, Hongarije en Siberië; — Arctomys Iloodii SABINE, Seiurus tredecimlineatus AUTCHItl, RiOHABDSON Faun. bor, Am. 1, PI. 1-1; eenc fraai ge- leekende soort van Noord-Anierika, van boven bruin met gele stre. pen in de lengte, met rijen van gele ronde vlekken afwisselend ; van onderen grijs, enz. Dit ouder^cslacbt, talrijker in soorten dan het vorige, maakt den overgang van de marmotten tot de eekhorens. De marmotten en eekhorens hebben in den sehedcl veel overeenkomst ; het voorhoofds- been is van achteren met een, achter de oogbolle nederdalend uit- steeksel voorzien. De schedel der marmotten is echter platter en minder breed tusschen de oogkassen dan bij de eekhorens. Phalanx III. Sciurina (scnsii strictiori). 4 4 Anomalurus WATF,itii. Denles niolares ^37^, complicali, corona quadrata, inferiores ad latus interuum sulcati. Au- riculae triangulari-ovales, nudiusculac. Pedes antici digitis quatuor et verruca hallucari, po.stici penladaclyli. üngues compressi, incurvi. Cutis pilosa inlcr hutnerutn el pedes poslicos expansa, a plantis ad femora producla et caudam ad basin cum femoribus jungens. Cauda dimidio corpore lorigior, pilis rigidis ad finem longioribus veslila el sidttns CL XVII. MAMMALIA. 9!^» ad basin dnplice serie squamarum cornearufü alternaaliuin, imbricatarum oblecta. Sp. A7toinnlurus Fiaseri WAIERHODSB, Proceed. of the Zuol. Sue, 1842, p. 125—127;— Anotnnlurus Pelii TEMM., Esq, Zool. sur la cóte de Guiiié p. 146; zwart, vaa onderen grijs, de kop tioven den nens en de acliterranden van liel vleugelsclierm helder wit, de staart lang en hleeh roskleurig; — AiiomaL laniger lElMl. Deze soorten van de westkust van trOpiseli Afiika wijken van alle sciuriiia af, door gemis van het poslorbitale uitsteeksel van het voorlioofdsheen, door het groote forameit ruft aorbitale en door het groot aantal rihheu (15 paar, terwijl de overige seiurina er slechts 12, zeer enkele 13 hezitten). De schedel heeft hoven de oogkassen een holle oppervlakte even als bij Arctomqs, Een veêrkrachtige, zeis- vorrnige hand ter ondersteuning van het vleugelseherin gaat van het elleboog-uitsteoksel der ulna af. Pleromys cov., geoffu. lUIG. Deules inolares primo superiori minimo, ad latus internum secundi silo. Pedes ui in genere praecedenli. Gulis pilosa ad latera corporis inter pedes anlicos et posticos producta, a carpo originem ducens; suslenlaciilum fibroso-carlilagineum, falci- furme ad lalus externuin carpo inserltun. Cauda infra el siipra pilis oblecta. Pteromys (sensu stiieliori). Dentes molares complicati. Cauda rotundata, deiisc pilosa, longitudine corporis aut corpore longior. •Sp. Pteromys petaurista , Sciurus petaurista paii., lUisc, Zool. 'J'ali. VI. VOSMAER, Beschrijving vnti den grooten Oost-ludischen vliegenden eekhoorn. Amsterdam 1767 4°. (cum iconc color.); — Pteromys nilidus etc. (Bij dit en het volgende ondergoslucht is het foramen infraorbitale zeer klein.) Sciuropterus F. cov. üentes molares tubercalati. Cauda corpore brevior, plaua, disticha. Sp. Pteromys vulgaris wagn., Seinrus volans t. (e.vcl. s^n. CATESB.), SOHREB. Siiugth, Tab. 223, BIDJIEKB. Abbild. nat. Geyenst. N°. 71 ; in het noordoosten van Europa en Siberië ; — Pteromys volucella., Seinrus volucella CM., BDFF. X. PI. 21, GCÉRIN Iconoyr.. Mammif. Pl. 23, lig. 3, Biet. wiiv. d’Uist, nat., Mainmif. V\. tl Noord-Ainerika enz. Sciurus i. (excl. quibusd. spcc.) Denics incisivi antice CL. XVII. MAMMALIA. 987 Ideves, lulei aul auranliaci, inferiores compressi, aculi 5 g — 5 ' ' ’ ' inolaies . — r, lubcrculali, slriis iransversis exserlis notati. obducli, primo parvo ad lalus inlernum secundi sito. Pe- des antici lelradactyli el verruca ballucari unguiculata. Ungucs conapressi, inciirvi. Cutis ad latera corporis non expanaa. Cauda variao longitudinis, sernper dimidio corpore longior. Vergelijk over de ondervcrdeelingen van dit geslaclit r, cüvier. Mém. du Mus. X- p. 116 — 128, PI. X. Tamias illiu., f. Cüvier. Sacculi buccales. Sp. Sciurus striatus t. (pro parle), PAll. Glir. p. 3Ï8 Siberië, ook in Japan; — Sciurus Lysleri RlCDARfls., Faun. lor. Am. I. PI. 15, p. 181 (icon ree. ap. cov. /?. atii-, éd. UI., Mamm. Pi. 53, fig. 2) ; jVoord-Anierika (beide soorten begreep lINNAECs onder den naam van Sc. striatus). De Icefwijte van deze soort komt met die van Siberië, volgens RiCHARDsOM, overeen. Dezp dieren bonden licb in bolen onder den grond op en maken bun nest nooit in l)üoinen, ïooals de gewone eekhoorns, die zonder kaakzakken zijn. Zij hebben den staart korter dan bet lijf, korter poolen dun do overige coklioorns en ceiiigzins den habitus van Spermopkilus. Sciurus (sensu siricliorij. Sacculi buccales nulli, a) Pilis riyidiSy setosis, auriculis brevihus [Xerus eurenb.) Sp. Sciurus setosus FORSTER, Sciurus Levaillantii rdrl. (Eenegroole soort van Zuid-Afrika, van boven bleek rosaclitig, van onJer.n grijs, de staart bont, bruin en wit, de poolen bleekkleurig, eene wille streep in de lengte aan weérszijilen. Al de lot nog toe bekende soor- ten dezer onder-afdeeling zijn van Afrika.) /?) Pilis moUibus. Sp. Sciurus vulgaris 1. f, BOFF. VII. PI. 32, SCRREB. Siiugth. Tab. 212; l'écureuil, das Eichhörtichen, de eek- hoorn; gewoonlijk rosacblig, kastanjebruin op den rug.debuik wit.een baarpluimpjc aan de ooren, de baren van den langen staart naar de twee zijden gerigt. Deze soort leeft in Europa en Noordelijk Azië op boomen ; in bet noorden wordt zij ’s winters grijs (zie eene afbeel- ding bij CDT. /ï. ani,, éd. Ut., Mammif- Pi. 53, fig. 1); zij levert in dien toestand de pelterij, die onder den naam van petit gris bekend is. Men vindt vele soorten van dit geslacht (bet talrijkstc dezer gelieele orde) in Afrika, .Azië en Amerika, Onder de Oost- Indische soorten vermelden wij iaisT>e.sst., Sciurua madagiiacariensia CM.,&0S!)lK.yoy. ttux fnd, or. (2véd. Paris 1806. Pl. 92, Tom. IV, p. 121), sCffREB. Saught. Tak 38 D (fig. sopER.), gdÉR. fvonoyr., Mammif. Pl. 26, fig. 4; de schedel afgeb. bij coviER B. nni. 1317, Pl. 2, f. 1—3. Dit merkwaardig dier {l'aije-aije der Franscbe zoölo- gen), door soSNERil op het eiland Madagaskar gevonden, heeft den uiterlijken vorm der Galago a, een geslacht van Lemuriden en maakt (ook door zijnen |jewelfden schedel) eenigzins den overgang der knaagdieren tot do vierbandigen. Het heeft groole, naakte ooren, is traag en leeft in holen, waarin het zich over dag verbergt. De weinige voorwerpen, die tot nog toe in Europa gehragt zijn, bevin- den zich, voor zoo ver mij bekend is, alleen in de verzameling van den planlentuin van Parijs. ORDO IX. Ferne. Dentes incisivi, canini et molares, aut caninorum loco molares sparii, conicl ; dentes molares obducli, Uibercu- lali aut cuspidali. Pedes unguiculati. unguibus compressis, aculis, uncinatis j pollcx a religtiis digitis non separalus. De verscheurende dieren. De meeslen leven van dierlijk voedsel, sommigen bij uitsluiting j enkelen elen ook vruch- ten en andere plantenspij's. Hunne bewegingen zijn schie- lijk; hunne piikkclba.-irlieid i.s groot; vele hebben eene CL. XVII. MAMVIALIA. Ö89 oijgemeeiie spieiVracht. Do zintuigen van het gezigt en van den reuk zijn bovenal ontwikkeld. Over de.bewteging der onderkaak en de inrigting van hare geleding' zie men boven, bl. 843, 844. SECTIO I. Pinnipedld'. ^ Faniilia XXlX. (CCCLIll ) Pimipedia iiun, Deoles in- cisivi superiores 4 aut 6, iuferiorcs 4, 2 aut brev» dura- tione defuncti, decidui; molares corona aut plana, de- pressiusCiila aal cuspidata, acuta. Pedés breves, palniati, penladaclyli, poslici relrorsuin versi, sibi invicem approxi- inali. Digili pedum anlicorum saepe a pollice inde magnilu- dine decresccnles, digili laterales pedum poslicorum tribus mediis lougiore.s. Corpus elongatiim, piiis adpressis veslilutn, glabrum, posleriora versus allenualum, caiida brevissiina, conica terrninatuin. Phalanx I. Dentes canini superiores magni, e-tserti, radice desliluti. Trichechus l., (excl. Tricheco Manafo). Dentes incisivi decidui, praelcr uuum ulrinque superiorem, molaribus si- inilem ; molares corona plana, 1,, BOrr. IX. Pl. M, SCDBEBïbs Siiugth, Tab. 112, BBANDT und batzeb. Media. Zool. Tab. I. fig. 1; lieht brninacblig grijs met bruine vlekken } de keel wilaebtig, met sebuin- jche zwarte strepen; de staart korter dan bet ligebaam, korlbarig, met zwarte en licht bruine ringen, in Oost-Indië, — Vivetra civetta SCHBEB., BDïï. 1.1. Pl. 34, du Mus. 1. p. 218 — 234, bbakdt u. batzeb, 1.1. fig. 2, GCiBlN loonogr,, Mamm, Pl.16, Hg. 2, CCV. n. ani., éd. ill., Mamm. Pl. 38, fig. 1 ; het skelet is afgebceld bij PASDEB und n’AtTON, die Skelele der Riiuhlh. Tab. IV; grootcr dan de vorige, licht bruinaebtig grijs, met grootere zwarte vlekken ; de staart kort, langharig, met ecnigewitachtigc vlekken, aan de punt geheel zwart ; op den rug lange haren (manen); in Afrika, aan de kust van Guinea en in Mozambique, Beide soorten dragen den naani van civetkat en van beiden verkrijgt men de vette zelfstandigheid, die als parfumerie en geneesmiddel onder den naam van civet (si- èetha, zlbelhium, civetta) bekend is; zij is half vloeibaar, sterk naar moschns riekend. De negers zoeken deze stof aan hoornen, waartegen de civetkatten zich er door wrijving van ontlasten; ook vangt men- deze dieren op, en voedt ze in de huizen, om de civet te kunnen opzamelen. Deze zelfstandigheid is vervat in twee zakjes, die cene gemeenschappelijke, langwerpige opening hebben, door eene voort- zetting der bekleedsels gevormd worden en met vele kleine klieren omgeven zijn. Buitendien zijn er twee andere blinde zakjes, die elk eene afzonderlijke kleine opening hebben, aan weerszijden van den anus. Deze dieren klimmen op hoornen, maken jagt op vogels, en voeden zich ook met vrortels en vruchten. • — Viverra Genetta l,, bcip. IX. Pl. 36, GOÉB. Iconogr., Mamniif. Pl. 16, fig. 3, Mdnag. du Mus. II, p. 207—217; kleiner dan de Viverra aibetha, waarmede zij anders overeenkomst heeft; de staart is langer (weinig korter dan het lijf), met lange haren, zwart en wit geringd; in Afrika en Spanje. Viverra indico geoppk., Viverra rasse hobsp. Zool. Researches N®. 6, GO^R. Magas. de Zool. 1836, Mammif. Pl. 19, in Oost- Indië enz. Door een zeer slank en verlengd ligebaam, hoogo poolen en lange baardharen onderscheidt zich Viverra gracilis desm., Viverra lin- song HARDwrCKE), Felis {Prionodon) gracilis horsf. 1.1. N®. 1. Men kent eene enkele soort van Viverra uit dc nieuwe wereld (Me.viko). Zij heeft langere haren, een kleinen toegespitsten kop en groote ooren : Viverra astuta, Bassaris zis/«ta tlCDTESST. Darslell. neuer Snagth. Tab, 43, rec.ap kracss. Thierrekh I. Tab. II, fig. 3. CL, XVII. MAMMALIA. iOOi Herpesles illig. Dentes ut in genere snperiori. Auri- cuiae parvae, breves, rolundalae. Pedes pentadaciyli aut telradactyli, unguibus compressis, incurvis, magnis. Pili longi, rigidi, saepe coloribus dislinclis annulali. a) Pedibus omnibus pentadachjlis. Ilerpestes ïchneumon, Viverra Tchneutnon l., Herpestes Pfia- raonis DESM., BOFF. Suppl. III. PI. 26, SCHREB. Saugtk. Tab. 115 B, CEOFFfl. ST. HU., du IHus, I. p. 319—333; de ichneumon, bij de inwoners van Egypte Nems of Piims gchecten ; met den staart omtrent 3' lang, de baren geelacbtig grijs met donkere ringen, de staart aan de punt met een bundel zwarte baren, de pooten zwart- achtig. Dit dier eet, behalve eijeren, vooral van krokodillen, ook slangen en andere kleine dieren, en is zeer schuw. — Herpesles pallidus WAGN., Viverta ichneumon /J l., suhreb. T. 116 CDV. R> ani; éd, iU , Mamm. PI. 39, lig. 1 enz. Een zeer talrijk geslacht. b) Pedibus posticis tetradactylis. Subg. Cynictis ogilby, (Pedes proceri. Anriculae paullo majores quam in Herpestc). Cf. OGllBT, On the characters and descriplion of a neuf genus oj CarnivorOy Transact* of the &ooL Soe.ï, 1838. p.29 34, PI. 3, Sp. Herpestes Steedmnnni, Cynictis Sleedmunni OGILBt 1.1,; — Berpestes penicillatus, Cynictis Ogilbyi, SMITH Zool. of South-Afr,, Mamm. PI. 16, beide van Zuid'Afrika; volgens temminck slechts eene en dezelfde soort in verschillend jaarkleed. {Cynictis melanura is eene soort van Herpestes, Herp. badius.) c) Pedibus tam anticis quam posticis tetradactylis, Subgen. Bdeogale peters. Sp. Viverra crassicaudala, Bdeogale crassic. peters illossamb,, Mamm. Pl. 27; — Viverra puisa, Bdeogale puisa PETERS ibid. PI. 28 ; beide van Zuid-Afrika. Annot. In Herpeste orbita, conjungentibus sese ossis maxillac su- perioris et frontis processibus, saepe annulo postice elausa est, quod tarnen non perpetuum est et in quibusdam a provecta aelate pendel. Galidia isid, geoffr. Cf. ISID, GEOFFR. ST.-HUAIHE, CDÉRltf Magas. de Zool, 1839, Mamm. PI. 14—17. Sp. Galidia elegans ISID. GEOFFR. Pl. 14 enz. Kleine soorten van Madagaskar, die als het ware tusschen Herpestes en Viverra in het midden staan en door wagner als een ondcrgeslacht van Herpestes 1002 CL. XVU. MAMMALIA. beschouwd worden. De eerste valsclie kies der bovenkaak is zeer klein en valt soms uit ; in de onderkaak waren steeds slechts 5 kie- zen bij de schedels, die GEOFraov onderzocht. (Hetzelfde vond ik bij de twee door mij onderzochte schedels. Dit verschil is echter, naar mijne meening min belangrijk, dan dat van den geheelen vorm des schedels, die door langwerpigheid en platte bolheid der bovenvlakte moer met dien der Mustelae dan der [cknewnons overeenkomt.) Rliyzaem illig. Dentes molares spurii |^^r, 5 — O * O o O 2 tubcrculati Pedes omries letradaclyli, unguibus prae- serlim anlicorum longis, compressis, incurvis. Folliculi duo glandulosi, anales. Cauda dimidio corpore longior. (Orbita annulo osseo pcrfecto clausa.) Sp. Rhyaaena suricatta, Viverra tetradactyla Pall,, bopf. XllI. PI. 8, SCHBEB, Sauglh. Tab. 117, 117 B, cdv. R. ani., éd. Ut., Mamm, PI. 39, lig. 2, GOÉB. Iconogr., Mammif. PI. 17, lig. 3 (cra- nii et pedum icones) ; de zenih of suriente van Afrika, vooral Zuid- Afiika, eene kleine Ichncumon, grijs met donkere dwarsbanden^ de staart is rosachtig met eene zwarte pluim aan het einde. Crossarchus f. cdv. Dentes molares spurii dens lacerans luberculis conicis, acutis. Nasus productus, proboscideus. Auriculae parvae, Pedes pentadactyli, pian- tigradi. Cauda mediocris, corpore brevior. Folliculus glan- dulosus analis. (Orbita poslice non circumscripta.) Sp Crossarchus ohscurtis GEOFFB. ST.-BIl. et F. CüV. Mamm. Livr. 47, cdv. R. aui., éd. ilL, Mamm. PI. 39, lig. 3; Ie manguè-, aan Afiika s llestknst, voedt zich van kleine zoogdieren, insekten en vruchten. Cryploprocta bennett. Sp. Cryploprocta ferox benneti. Trans. Zool. Soc. I. p. 137— 140, PI. 21; Madagascar. (Een jong voorwerp van dit dier, waarvan de tandforinule dus niet kon bepaald worden. De pooten zijn vijfvin- gerig, zooltredend; de nagels terugtrekbaar. Het is mij uit eigene aanschouwing niet bekend.) Paradoxurus f, cdv., Platyschista otto. Dentes molares 6^ (ut in Viverris). Dens lacerans, praesertim inferior, crassiis, luberculis conicis. Pedes planligradi, pentadactyli, CL. XVI i. MAMMALIA. 1005 digitis cule conjuDcUs, pollice non amolo. Cauda longa, cylindrica interdiim voinbilis, numquam prehensilis. Area nnda aut plica glaudulosa inter anuai et genitalia, (Orbila poslice non circiinascripta.) Sp. Paradoxurus typus F. cüt., Livr. 24 (1821}> gdér., Iconogr., Mamm. PI. 17, fig. 1 j bruin met donkere Tlekken; het voorwerp, dat F. CDFIER waarnam, droejj ïijii staart spiraalvormig opgewonden; vandaar ontleende hij den min juisten naam van dit geslacht, die thans echter algemeen aangenomen is. Deze soort is van het vaste land van Indië, Madras enz. (Bcffon heeft reeds deze soort naar een voorwerp, dat op een kermis vertoond werd, doen afbeelden onder den naam van Genette de France, Suppl. III. PI. 47, p. 238.) fiog andere soorten komen in Oost-Indië voor, van welke op Java de gewoonste is. Paradoxurus Musatiga grat, Vi- Terra musanga RAFFlES, UORSF. Zool. Research, in Java N“. I, die ook op Borneo, Surnatra en ïimor voorkomt. — Parudoaiurus hinotatus lEMM. (et Par. Hamiltoni grat) is eene soort van de AVestkust van Afrika; zie iemminck Esquisses eool. p. 119. Deze dieren leven meer van vruchten, dan van dierlijk voedsel en slapen ’s nachts op hoornen. Vergelijk over dit geslaclit TEMJllNCtt Monogr. de Mammal. 11. 1841. p. 312 344, met afbeeldingen van schedels en van het skelet van Paradoxurus triviryatus CHAT, TEMM. Annot Amhhjodon joordaN [Comptes rendus 1837) est Fara- doxuri species, nempe Parad. Philipensis OGIlBr, (temm. Monogr. II. p. 339), Parad. Jourdanii GRAF. PoluMOphilus siL. MÜLLER, Cytiogfile gisav, LatnicHs BLAINV. Denles molares (ut in Viverris)-, dens lace- rans luberculalus. Auriculae parvae* Rostrum productum, obtusum, depressum. Vibrissae longissimae ad labiaet pone oculos. Pedes breves penladactyli, plantigradi. Cauda brevis. [Orbila postice aperla. Habitus, praesertim capitis, Lutrae.] .Sp. Potamophilus harbatus SAl. MüllER, Tijdschrift voor nat. Gesch. V. 1838, p. 140—145. Verhand, over de Overseesche Be- zittingen, Mamm. p. 115—120, Pl. 17, Borneoj houdt zich in nabij- heid van rivieren op; lengte 1' 11" staart z Farailia XXXII. (GCGLVI.) Canina. Denles molares plerumqtie (rariiis 8^^’ luberciilali duo iOOi CL. XVII. MAIVIMALIA. rarius tres uirinsccus in ulraque raaxilla. Lingua Incvis. Pedes digitigradi, antici tantum non semper pentadactyli, pollice amoto. parvo, postici lelradaclyli (*). Ungues non retractiles. (Folliculus glandulosus ad anum nullas, sed in mullis glandulae cutanèae supra caudae basin ) Eene kleine, zeer natntirlijke familie, welke aan het geslacht van liNNAEüs beantwoordt, die echter daarmede ten onregte de/fyse- vcreenigde. 8— 8 • Olocyon lichtenst., wagn. Denles molares 3^3^» spurii 3 3 4 4 tuberculati dens lacerans tuberculatis minor ; tubercnlati inferiores corona oblonga, tuberculis qualuor conicis, acntis. Anres magnae, capitis fere longitudinis, erectae. Caiida mediocris, comosa. Sp. Olocyon caffer LlcniïKST,, Canis viegaloHs desM., Cania Lalandii DESMOOIINS, Megalotia Lalandii DAM. SMITH , Dict. claaa. d’Hist. nnU, AÜ., Lier. 4, VL UT üg. 2, griftitb Anim. JS^ingd. ll, p. 372 (icon ree. ap. kradss 1.1. Tab. 11, fig. 3); grijsachtig; staart vanboven en aan het einde zwart; kleiner dan een vos ; Zuid-AFrika. Canis l, (exc. Hyaena). Denles molares spurii ^ tuberculati Dentes lacerans superior bilobus, acutus, intus parvo tuberculo amice auctus, inferior tri- partitus, parlibus duabus anlicis conicis, aciUis, postica depressa, tuberculata. a) Vulpes. Pupilta oblonga. Cauda mediocris, comosa. Sp. Canis Zerda ZIMMERM., Canis Cerdo GM., Megalotis Zerdo UIIG., fennecus Brucei desmar., Encycl. méth,, Mammif. PI. 108, fig. 4, HÜPPEll Zool, Atlas Tab. II; licht isabelklcnrig ; van onde- ren wit; zeer lange ooren; de staart van boven aan den grond en (*) Somtijds zijn bij den gewonen hond (Canis familiaria 1.) de achterpooten met vijf vingers voorzien; bij sommigen zijn de kootjes van dezen overtolligen vinger niet met den voetwortel, maar slechts met de huid verbonden, bij anderen is de vinger geheel ontwikkeld. F. COTIER, Ann. du Mus. XVIII. p. 342, 343, PI. 19, fig. 10. (t) schedel van Canis Asarae vond ik ook in de boven- kaak 7 kiezen. CL. Xyil. MAMMAL IA. lOOS en aan de punt zwartachtig; leeft in zandvlakten van Nubië. Deze kleine soort werd door sommigen vroeger als eene Viverra bèschouwd, door GEOrFBOï om de lange ooren voor eene soort ^atT' Oioliciius gehouden, doch heeft thans hare ware plaats in het geslacht der honden wedergevondeii. Vergelijk ook lEDCSABT in OKEN’s fsis 182.5, p. 211 sqs winters wit, behalve de punt van den staart, die zwart is; een zeer geacht bont. — ïul- garis 1. t. deletie, de wezel ; kleinste soort, slechts 7 of 8" lang, staart zeer kort, 2": van boven rood- bruin of licht roskleurig, de staart van de kleur van den rug, de onderzijde wil; slechts in het hoogc noorden neemt ook deze soort regelmatig een wit winicrkleed aan. — Musiela barbara i,,Guloca- iiescens ttlIG., bpff. Sa/ipl. Vil. PI. 60, bCiireb. tab. l4o ; B, Suriname, Brazilië (wiegmasn brengt deze soort tot bet onder- gcslacht Galictis beli.) — Bij eene soort van bet Ooslelijk en Noor- delijk Europa zijn de vingers aan den grond door eene bebaarde buidplooi verbonden, vooral de twee middelste, langere vingers: AAzs- tela lutreola l., rAll, Spie. Zool. Xf, 1; roodbruin, desiaartdon- kerbruin, de kin wil. P) Denlibus molaribus spuriis (Subgeuus Mastela CDV.) Sp. Musiela canodeiisis EBXl., GM., BCFF. Xlll, Pl. 42, CDÉRIN Iconogr., Mamm. Pl. 15, fig. 1 ; de pekan, eene groote, bruine soort met langen, zwarten .staart ; over een groot gedeelte van Noord- Amerikü verspreid. Musiela Marles L,, Musiela abièlttm rav, BDFF. VII. Pl. 22; donkerrood of bruin, poolen zwart, de keel geel; in vele streken van Europa en van het gematigde Azië enz. II. lOlO CL. XVII. MAMMALIA. Galictis bell. Dentes molares ^ spurii ^ ^ (ut in Putoriis). Pedes snbplanligradi, palrais atque plantis nu- dis. Corpus depres9uni,elongatuin. Cauda inediocris, villosa, subdisticha. Sp. Musteln rittntn, Viverra vitlala SCnREB., GM., Oulo vittalus DESM., DDFE. Suppl. III. PI. 23, Galicüs vitlala BELl., Trans, of the zool. Soc> II. Part. 3, 1839, p. 201 — 208, PI. 35; van boven geclaclitig grijs, de onderzijde en de poolen zwart; Guijana, Bra- zilië. — Mnslela Alleinandi., Galictis Allemandi BELL I.l. PI. 37 (boef. Suppl. III. PI. 25, ree. ap. schreb. Saugth, Tab. 124? De- scriplio et icon cl. allemandl, secnndum specimen non adullutn); grooter, bruin, van onderen zwart, een grijsachtig witte streep van de oogcn over de ooren ; Chili, MepMtis ruv. {Viverrae sp. l., o.ii.) Dentes moIare.s rarius supra uirinsecus tres ; dens lacerans maximus ; luberculatus superior magnos, corona quadrata aiit trans- versa. Aiiriculae breves, rotundalae. Rostrum prominulum aul proboscideum. Pedes penladactjli, breves, fere planli- gradi, unguibus pedum anticornm magnis, fossoriis. Corpus elongalum. Cauda mediocris ant longiuscula, comosa. Vergelijk D. licbtekstein, Veber die Gaïlung Mephilis. Eine uhademische Abhnndhtng [Ak. der JVissensch.,zu Berltn, Pbysik, KL 183C) 1838. 4°. Rhabdogale WIEG5I., wac.n. Dentes molares Hens ° 5 — 5 lacerans superior Inberculo accessorio interno, antico. .S|). Mepbith mustelinu, 'Rhabdogale musteliva WACN, Mustela zorilla DESM,, Mephilis africana LICHIESSTEIM, SCBREB. Saugth. Tab. 133 A, GD1!R. Tconogr., Mamm. PI. 14, fig. 3; de mnishond van de K.aapkolonistcn, zwart, rnet witte vlek op den kop en vier, van den nek langs de rug lo()[icnde en van elkander afga.ande, wille strepen. Over een groot gedeelte van Afrika verspreid, ook in .Abyssinië en Nubië [Mephilis lybica EUBF.NB.) liet skelet vertoont 15 paar ribben en vijf Icndcnwcrvcls. Mephitis i.icHTENST. (sensu strictiori.) Dentes mol.ires Dens lacerans superior tubcrculo accessorio interno, medio. .Sp. MephUis zoirilla LiCBTENsT., P’iVer;'» pH/o/’ö/ï I.., Brrr. Xill. CL. XVII. MASiMALiA. ion Pi. 41, SCHREI). Sclugth, Tal). 123; iwart of zwart Lniia met vier fjeelaclitijr Mittc strepen langs den lug cn eene aan weerszijden, die van acliteren naar hoven ombuigt ; Mexico enz. (Wij zijn geneigd Mepliitis inlerrupta lUFijiEsgcE, llCHTEKST. l;l. Tab. If. fig. 1, van de Missonri, voor eene versclieidi'nbeid dezer soort te houden. Hiertoe belioort •waarschijnlijk eene afbeelding van CATESBy, die bij HCFfON met cenige verandering onder den naain van ConepaleiWW. Pi. 40 voorkomt). — Mephitis zwesometo llCHTENST,, ctfv. 71. azze., ed. UL, Mamm, Pi. 35, lig. 1, onder den naam van Mephitis pu- torius enz. 3 — 3 Tkiosmus LlCnTE^ST. Denles molarcs z- — r. O — — & Sp. Mephitis mopuriio, Viverra mnpurito CMEl. etc. Cf. EICHTEN- STEIN 1.1. A 4 Mijdaus F. cüF. Denles molarcs (ut in Mephiti), Rostrum pioductum, proi)oscideum. Auriculae minimae, velleri immersae. Perles plantigradi. üngues pedum anti- corum magni, compressi, rectiusculi. Sp. Mydnus meliceps r. CDV., MepJiilisJavanensis Dm'^i.,v.ccv. Maminif. Live, 27, HORsriEtD Zool. Res. in Javn Pf”. II (additn icone cranii), cev. 7?. ani, éd.tll., Mamm. Pi. 35, fig. 2; een diertje van ruim 1 ' lengte, bruin of zwart, met eene smalle witte streep in de lengte midden (ip den rog ; de staart is zeer kort ; Java, alleen op de hooge bergstreken. Door een’ zeer dunnen, maar langertn staart ondersclieidt zicli Mydaus colltirts Cray, Axetottyx collaris F. cov. Mammif. Lier. 51, de Bali~saur, van Indostan. Heiielis giiaï, Melogale isiD. GEOFFii. {Mydai spec. temm.) Denles inolares ^ V, tuberoulato superior! transverso. (Genos praecedenti aflSne, auriciilis tainen majoribus, un- gnibiis miiioribiis, inagis incurvis distinclum.) Sp. Gulo orienloUs HORSF., Zool. lies, N’. II, Melogale fusca ism. CEOFFR., GDÈR. Magas. 1835, Cl. I. Pl. IG; Java enz. Hlcles STORU. (spec. generis 3Ielis bodd.) Denles molares tTUlë’ ppiino supenori minimo, deciduo. Dens lacerans inferior lubercuüs et processu inlerno. Dens Ui- hercnlalus superior maximus, inferior aclale saepe deficiens. foilicnlus glandulosus sub cauda. Pedes plantigradi ; ungucs 04'^ 1012 CL. XVII. MAMMALIA. peOuiKi, anlicorum magni, fossorii. Cauda brevis. Corpus (lepressum, pilis longis, selosis tectuin. Sp. viflgnrie DEsMAK.. Mcles taxus bodd,, Vrsus Meles I.. f, BDFF. vil. PI. 7, SCDREB. Süuglh. ïab. 142, GCÉR. [conngr., Mamm. Pl. 14, (ig, 1; Ie blaireau, de das } van hoven grijs, de huik en poolen iwart; cene zwarte streep schuins van de oogen langs den vyUutliligen kop; in Euro[ia en Noordelijk Aziii. — Meles labradoria SAi, WAGN., Meles hudsonius CDV,, BCFF. SupjA. III. Pl. 49, EICUAIIDSON Faim. bor. Am. I. Pl. 2; zeer gelijk aan de vorige, maar iets kleiner, rosachlig grijs, met wille ondervlakle ; nagels langer. Vergelijk over den schedel dezer soort waterhogse, Zool. Transact, ll, 5, 1841, p. 343—348, Pl. 59. — Meles ama- fi’uma, lEMM. Faun. Japon., Mammal. V\.lo. — De dassen zijn nacht- dieren, die holen graven en hoofdzakelijk van planlenvocdsel leven. Mellivora storu, f. cov., Ralelus swaikson, wigs. Dcii- tos molares spurii tuberculalus lantum i» su- pcrlori maxilla, ulrinsecus uuicus, (ransversus. Dens lacerans inferior margine acuto, tricuspidato, superior luberculo anlico inlerno, conico. Limbus culaneus circa nicalum auditorium exlernum, auriculae rudimenlum. Pedes plan- tigradi breves, antici unguibus magnis. Cauda brevis. Piii longi, rigidi. Sp. MelUvora cnpensis, Vioetra enpensis (cl Viv. meltivora) C.M., SCBREB. Sauglli. Tab. 125, CDV. fl. ani., éd. Hl., Mauimif. Pl. 33, fig. 4J van hoven grijs, van onderen zwart, eene witli: streep hij de afscheiding der twee kleuren. Deze soort leeft aan de Kaap de Goede Hoop, in llozamhique enz.; zij graaft de raten der wilde bijen op, welke zij vinilt door deze inseklcn ’s avonds waar te nemen en te volgen; zij voedt zich ook met vogels, rallen en slangen (feters). liet gemis van den knohhcltand in do onderkaak is eene merkwaardige anomalie van deze familie, doch ovcrigcu.s ko- men de kiezen bijkans met die van (Inliclis (zie hoven hl. lOlO) overeen. Melhvora tndn’a, XJtshs tndteus sOAtv, HaRDWICKE Linn. Transact. IK. ]i. 115, BENNETT Gard. and Menag. of the Zool. .Soc. I. p. 13 — 20; zeer gelijk aan de vorige, doch zonder wille zijstreep en met korter staart; bewoont het noordelijk ge- deelte van Indiil. fhtlo sTOitii. flculcs molares ■spu'’." b'bfr- CL. XVli MAMMALIA. 1(115 culatus superior Irausversus, itiferior parvus, corona oblóngo- roluuda. (Deus lacerans ut in genere siiperiori). ' Auriculae breves, rolundalae. Pedes subplanligradi,.. Gauda brevis. Sp. Gulo arcticua düsmar., Mustela Gulo l., Ursus gulo pau.., GM., sCHREB. Siiuglh. Tab. 144, 144*, goéR. fconogr., Mammif. PI. 14, llo;. 2; Ie ghuton, de veelvraat; roodbruin, op deii rug zwartbrnin, 3' {jroot; in Lapland, Finland en het noorden van Azië en Kanada; gaat ’s nachts op roof uit en valt op rendieren en andere grootc zoogdieren aan, door van de hooineii op hunnen nek tesprin- gen; vergelijk palias Spie. Zool. XIV. p. 25—41. (De Noord-.Amerikaansclie veelvraat, die geene verschillende sooit schijnt te zijn, konrt bij iinnaeds onder den naam van Ursus lii- sciis voor.) Familia XXXV. (GCCLVIII.) Ursina. Deutes lubercu- lali duo utrinsecus in superiori ma.iilla, unus aut diiö in inferiori. Dens molaris lacerans denti (uberciilalo fere si- inilis, corona plana, crassiori. Pedes planligradi, sublus cule depili obtecli, penladactyli. Ursus L. (excl. quiliusd. specieb.) Dentes rnolares spurii saepe dccidiii, tubcrculati denle superiori ultimo ac inferiori pacnullimo maxinio. Moiaris lacerans corona plana, tuberciilala. (Nasus prodnclus, tiiobiiis, antice Iruncaliis, Auriculae parvae, creclae, rolundalae. Canda brevissima. De beeren. Men vindt sourleti va.'i dit gc.shicht in hijlians alle gcwc.slcn van den aardbol. Hel zijn Icn deelo dieren, die van plant- aardig zoowel ids van dierlijk voedsel leven. Vleescli verscheuren zij liiet met hunne, daartoe weinig geschikte, maaltanden, maar alleen met de snijtanden. Getergd riglen zij zich op de achterjiootcn over- eind en slaan met de voorpoolen. .Sp. Ursus Arctos l., EUFF. VIII. PI. 31, schbeber’s Siiugth. Tal). 109, 140, Ménag. du Mus. \. p. 177 — 190; afbeeldingen van den schedel vindt men in de Aon. du Mus. VII. PI. 21, f. 1 — 4; de gewone of bruiue beer, het haar bruin, digt, wollig; de kop van voren lusschen de oogen hol ; de snuit spits. Deze soort leeft in liosschcn en bergachtige streken van vele landen van Europa en ,-Vziëi zij voedt zich met vruchten, wortels, honig, mieren en, bij gebrek,' ook met zoogdicvori. De beer wordt zeer ond ; bij jonge bee- ren ziet men dikwerf een willen band om den baks. — - Ursus 1014 CL. XVll. MAMMALIA. onie?t(;anus PAll., scdreb. Saugth. 'ïa.h. 141 B, Méaug, da Mas. II. p. 144 — 155 (afbeeldingen van den schedel in Ann, du Mus. I.l. fig. 5, G); liet haai’ zwart glinslcreud, het voorhoofd plat; deze soort leeft in Noord-Amerika. — Ursus maritimtis 1., Ursus marl- nus PAll., Spie. Zool. XIV. p. 1—24, Tab. 1, SCHReb. Saagth. ïab. 141, BlOMENB. Abbild. 1\°. 33, Ménag. du ilius. I.p.55 — 68; de ijsbeer. Deze soort leeft in de poolstreken, meer op bet ijs en in de zee dan pp het land, en voedt zich van visschen, robben, enz. De ijsbeer is wit, de neus zwart, niet behaard; hij liceft eenen langwerpi- gen kop, korter ooren en langere voetzolen dan de bruine heer; bij is de grootste van dit geslaclit en bereikt cene lengte van 7 voet. — Ursus labialus BLAINV., Ursus Inngirostris TIEDEM., Bradypus ursinus sdaw, ISaturalist’s Miscellany XIX (London 1792), H£- DEMAKN Abhandlwig über das vermeintliche barenartige Faullhiei-, mit eiiier Abbild. Ileidolbcrg 1320, 4°.; BEIcnsKBACH in Nov.Aet. Acttd. Caes, Nat. Cur. XMl. 1, p. 325 (cum icone coTor.); n. de rojiMERESCIlE Commenlalio de Ursi longirostris sceleio. Bcrolini 1829, 4“.; in Bengalen; ten onrcgle werd dit dier vroeger tot het geslacht Bradgpus (of tot een afzonderlijk geslacht van tandelooze dieren, Procliitas ieiiger) gebragt, omdat bet voorwerp, dat men het eerst waarnam, toevallig de snijtanden verloren had. Ook tot cene vroegere schepping, vooral tot het diluviale tijdperk, behoorden verscheidene soorten van beeren, waarvan de overblijfsels in holen van kalkgeberglen, die met druipsteenen zijn opgevuld, gevonden worden. Deze beenderen zijn sleclits weinig veranderd, en alleenlijk iets ligter en broozer dan versebe. De meest voorkomende soort is Ursus spelaeus rlümekd., wiens grootte die van dengroot- sten ijsbeer overtrof. Vergelijk cdvier Ann. du Mus. VI!. p. SOI — 372, PI. 18 — 24 en Rech. s, les Ossem. foss., 3ième éd., IV. p. 340—380. Procyon SToan. Dentes molares spurii berculati ; dens lacerans superior loberculo inlerno centrali, conico; dens lacerans inferior oblongus, crassus, tuberculalo fere simiiis. Roslrnm aculurn. Digili flssi. Cauda inediocris. Sp, Proeyon lotor desmar., Ursus lolor l., boef, Vlli, PI. 43, SCHREBER’S Saugth. Tab. 143, BLOHENB. Abbild. fl°. 02, CCÉRIN Iconogr., Mammif, PI. 12, fig. 2, Dict. univ.d’ Bist. nat., Mammif. Pi. 7 B; de u-ascliheer, raJcoen (in het Engelsch raccooii); grijs- achtig bruin, de kop boven do oogen wit, eene scliuinschc, zwarte streep aan wcêrszijden onder de oogen; de staart met zwarte ringen ; €L. XVII. MA31MALIA. 1015 <ïeze süort leeft iu ^!uord>Aiucrilta. De waselihecr cloupt ziju voedsel voor liet te gebruiken in water. — Procyon cancrivorus ILIIG., DSSM., Ursus cmicrivorus CDV., BDFF. Suppl. VI. PI. 32; rosaclitig bruin; iu Bra* lilië; van den schedel en de tanden gaf ik afbeeldingen in Nov.Act. Acad. caes. Leop. Carol. XIX. 1, 1838, Tab. XX. Cg. 2, 3, 5. Nasua stobb. Denles molares («t in superiori ge- nerc sed rninores, inferiores angusliores ; denles caniiii compressi, apice acuminalo). Nasus in proboscidem mobi- leni produclus, iiiargine superiori aculo, proininulo. Digili cute conjuncti. üngues compressi, incurvi, magni. Caiida longa. Een geslacht, dat zeer naauw aan het vorige verwant i."', zoodat beiden misschien ongedwongen vereenigd konden worden, gelijk ik vroeger meende (eerste uitgave van dit Handboek II. hl. 642, Nov. Act. Acad. caes. Leop. Carol. XIX. 1, p. 183, 184). Deze dieren vervangen met de waschheeren in de nieuwe wereld de Lemuriden van het oustelijk halfrond. 7.ij klimmen op hoornen, leven gedeeltelijk of zelfs voornamelijk van vruchten, maken jagt oj) kleine vogels, eten gaarne eijeren enz. Vergelijk maxiw. Beittage zur ISalurgesclt. von Bras. 11. S. 283 — 202, bdrjieistïb Uebersicht der Thiere Bras. S. 117 — 121. — Sp. Plasiin suciatis l'lilKC. MAXIM., Viverra nasua l., Kasua rufa desmar., BOEF. VIII. PI. 47 (ree. ap. SCHREB* Siiuglh. Tab. 118), GOÉR. Iconogr., Mammif. PI. 13, fig. 3 (et Viverra narica t., BDFF. VllI. PI. 48, SCHilEB. Sauytii. Tab. 110). De Coati} Brazilië, Suriname. Volgens den Prins \an Neuiviedkxin- nen de kleuren tot geen soortsverschil doen besluiten; deze dieren zijn bruin of rosachtig met eenen langen staart, die min of meer duidelijke zwarte ringen vertoont. Van den schedel en de tanden gaf ik eene afbeelding t. a. p.. fig. 1, 4, 6. — De Prins van Neu- wied neemt eene tweede (grootere) soort aan, onder den naam van Pfasua soKtaria, weHte ook door liEHGCER en LCHD als zoodanig er- kend wordt. — {Nasua montana iscbdbi. Fauna peruana Tab. V, an a Nasua solitaria distincta?) Aelurus (Mlurus) f. ccv. Denles molares supra ulrinsecus spurius unicus unicuspidalus, reliqiii qualuor luberculali, infra luberctilali duo ulrinsecus. Auriculae rolundalac, parvac. üngues incurvi, compressi, semi-retra- clilcs. Cauda laxa, inediocris, basi crassa, villosa. .Sp. /ielurus fulgens F. CCV., Mantmif., Ut-rais. 50, gL'Èrin 1016 CL. XVII. MAMMALIA. taoHogr., Mammif. PI. 12, fijj. 3, C(jV. R. ani,, éi- M-t MatH/nif. PI, 31'," fig. 2; DARBWtCKE, die dit dier te gelijk met (of veelligt vóói) BCVACOBl ontdekte, gaf ecne besclirijving en afbeelding van de tanden, die ik lelve niet beb kunnen onderzoeken, Linnean Transact. XV. 1, p. 161—165, Pl. II. (Ik zon bijkans vermoeden, dat er een kleine maaltand acliter de snijtanden was uitgevallen en bet normale getal zes was, gelijk bij Nasun). Het dier leeft in Ne- paul, ï>e.'olkt de grootte van een groote huiskat, is kastanjebruin van boven, beeft ïiörst, buik en poolen zwart r de kop is wilachtig met cene loodbralne vlek' onder de oogen ; de staart is roodbruin met eenige donkerder ringen. Arcticlis TEMM., Ictides valenc., cuv. Denles canini co- nici, compressi, acuti; molares ^ g, sjmrii conici; dens lacerans superior corona lala, transversa, tuherculo cxterno conico, suico profundo longitudinali a tuberculo iuleruo plano discrelo ; dens lacerans inferior corona oblonga, medio deprcssa ; ■ dens tuberculalus uUimus superior mini- mus, corona orbicnlari- Vibrissae longissiinae. Auriculae penicülatae. Cauda longa, corpus fere aecjuans, villosa, basi crassa, prchensilis. Sp. Arcticlis- pantciUata tmu,, Paradoxurus albifrons?. COMER, Mém. du Mus. IX. 1822. p. 44, Pl. 4, Ictides albi/rons VAtEN- CIEiN.XES, Anti, des Sc. nat. IV. Pl. 1 ; de benlurong of Linturong leeft op Malakka, Suinatra, Borneo en bet westelijk gedeelte van Java. De schedel komt in vorm bijkans met dien van Procymoycr- een; ik zag bij de twee, door mij onderzochte schedels in de onder- kaak aan wcêrszijdcn sleehts 5 liiezeii. 5 r; Cercoleples ilug., Polio ccv. Denles molares ^ parvi, antici duo ulrinsecus in utraqiic maxilla-conici, tics reliqui luberculati, corona planiuscula, inferiores oblongi, superiores transversi, medio excavati. Facies brevis, rotun- data. Lingua gracilis, exserlilis. Cauda clongata, volu- bilis. Sp. Cercoleptes caudioolvulns illiG,, Piverra caudivolvulaikll.. VOSMA Eti Beschrijving va7i een Anierikaansche wezel. Potte ge. naamd. Amsterdam 1771 4’. (eum icone color.), schreb. Siiugth. ïab. 125 B, ccÉn. Iconogr., Matnmif. Pl. 13, fig. 2; de tanden nfgcbccld bij r- CUVIER, Dents des Mammif- PI. 12, p. 31, 32; CL. XVII. MAMiMALIA. 1017 gcelHclUig bruin ; dit dier voedt »,ic)i met vruclilen, lionig, intyjitcn. eijeren, kleine vogels en*. ; het leeft in Guyana, Nieuw Grenada, ook in Peru (v. ISCHDDI Fauna p. 105, lOö). De schedel heeft ecnigc gelijkheid met dien der apen. Over de ontleding vergelijke men owên, Prooeed. of the zool. Sao. 1835, p. 119 — 121. SECTIO III. hmctivoni. üeiiles incisivi numero varii. tantum non semper alio in snperiori, alio in inferiori rnaxilia; caiiini in uiullisnuili veri, molaribns spuriis radici duplici instruclis eoruin locuni tenenlibus ; tienles molares Uibercnlis conicis, acuminalis. Pedes plantigradi, saepe pentadactyli. De inseklen-etende roofdieren zijii bijkans alle klein en vertoonen in hunne vormen dikwerf vele gelijkheid mei de knaagdieren. Velen leven onder den grond. Zij bezit- ten alle een sleutelbeen. Bij enkele is hel aantal ribben ongemeen groot. Familia XXXVl. jCCCLlX.) Talinna. Corpus pilosum. Pedes brevcs, anlici fossorii, unguibus maguis. Auricnlae nullae. Octili ininirni ant indistincli. Chrysochloris lacêp. Dcntes incisivi inferiorcs inter- 7 7 medii parvi, angusti, canini veri nulli, molares ''t:* intervallo inler singulos vacuo, spurii parvi, veri corona Iransversa, superiores triangulari, exlus latiori, inferiores compressa. lineari, sulco transverso divisa. Oculi cule obducli. Nasus midus, coriaceiis, prodticlus. Pedes antici letradactyli, digito quarto rnininio, ungue digili lertii valido, lato, falciformi ; poslici pentadactyli. Cauda uulla. Sp. Chrysochloris capensis desmar.. Talpa asiaticaL,, Sore.c au. rutus COV., SCHREB. Tah. 157, vosmaer Beschrijcingvon den fjroenylanzltjeu mol enz., Amsterdam 1787, 4®, (c. icnnecoh), CDÉRIN Iconogr., hlammif. PI. II. fig- 3; bruin, de haren met een groenen en paarsen wcêrschijn, van de grootte van den mol. Deze soort leeft aan de Kaap de Goede Hoop, en geenszins in Siberië, gelijk iiHNiEDs volgens het gezag van sera opgaf. Dit geslaclit herinnert ons Spaliix onder de glires. Ook cenige andere soorten zijn in lateien tijd oiil- dekt, die alle van Zuid Afrika afkoiiiilij zijn, Chrysoshloris obtu- 1018 CL. XVil. MAM.MALiA. iirostfis PKTË1.S van .lluïamliique. Uct skelet lieel't tü (bij euiie s1. XI Ins lig. t; de «o/; 5 lot 6' lano, staart 1"; een algemeen bekend dier, dat onder den grond leeft, zich van msekten en aardwormen voedt, en een zeer fijn gehoor heeft, Ver- gelijk over dit dier onder anderen de beschrijving van dadbentos bij BDProw Ilist. Hat. Tomé VIII, p. 87-108, met vele af heeldin- gen; J. r. meckei, Vergleichung der Osteologie des euro». Maul- wurfs und des Maulwurfs vo.n Kap „. s. w., in Beitr’üre.r. Scalops cuv. Dcnlcs iucisivi j, duo superiores niedii magni, antice roUindali, laierales duo utrinque parvi, lineares, decidui ; ioferioi’cs duo medii parvi ; molares sDurii dislanlcs, caninorum loco, c.ylindrici, apicc acominati (*). Rostrum producluin, naso proboscideo, Oculi minimi. Pedes pentadaclyli, (anlici Talpariim pedi- bus similes), postici palmali. Cauda brcvis, annulata, raropilosa. Sp. Scalops catiadejisis üesM., Sorex aquaticus L,, sCllREO* Süugth. Tab. 158, GCÉB. Iconogr., Mamm. Pl. 11 bis, fig. 3; aan (*) Gemeenlijk geeft men bij dit dier slcebts twee snijtanden in de bovenkaak op. Ik meende eefiter de twee, daarop aan wtêrsiijden vol- gende, xoogenoenide valsrbe kicicn mede tot de snijtanden te moeten brengen, omdat xij, volgens de afbeelding van r. coviElt {Des denis des Mammij., N®. 22, p. 54), in bet lussebenkaaksbeen xijn ingeplanl; bij den door mij onderioebten scbctlel ontbraken xij. IUUIIaRDSON beeft meer valscbe kiexen waargenomen dan f. CBViEn, en geelt in dit ge- slacht in bet gebeel (in plaats van SG loo als boven) 44 tanden op. Fauna lor, Anier. I. p. 9, 10. Het sebijnt, dat LhVKACDS ïljnc ken- merken van bet geslacht Sore.v {dentes primoresinferiores -i, inter- medits brevioribus) volgens zijnen .Sorex nquatirus d. i, volgens Scalops, beeft opgemaakt. 1020 CL. XVII. MAMMALIA. Mc oevers der rivieren in Noord-Ainerika ; iels jtouler den de mul. waarmede dit dier in gedaante en leefwijs overeenkomt. Faniilia XXXVII. (CCGLX.) Soricina. Corpus pilis lectuiTi. Octdi (iislincli ; auriculae iu plerisqiie. Pedes non fussorii. Myogaloa fisciier (Synopsis Mamm, p. 230), Mygale oiiv. (Annl. comp. I, tabnla prima synoplica, ad calcem vüluminis; nomen a walckenaer Aranearum gencri datum el communi usu receplum.) Uenles iricisivi j, superiores magnt, Jali, Iriangulares, duo medii inferiores parvi; canini veri nulli; molares , spurii veri corona quadrala. Nasus proboscidcus, depressus, inobilis. Auricu- lae nullae. Pedes pentadaclyü, palmali. Caiida longa, raro- pilosa, apicc compressa. FollicuÜ glanduiosi ad caudam, duplici serie ordinali. Sj). Myoijalea moscovilica BESilUlli, Surea: moschatus Pilt., CMEt., Casio»' moschntus l., BOfF. X. 1*1. 1, PAILas, Act. Acad. Petio- puht. 1“C1, Part. 11. (1785) p. 31.5, Tal). 3 et 5 (^«n/.), scbbee. Saaglli, Tab. 159, CCÈH. tconogr,, Manitnif. l'l, 11, fig. 2 ; de staart over de gelieele lengte zamcngedi ukt, korter dan het lig- eliaain; in het zuidooslclijk gedeelte van Unsland; vergelijk BRANDT, Demp.» ktin^en üher den innern Bui* des IPugchochul, wiECMANN's Avehiv fiir Puturgesch. lood, l.S. 17ö — ^182, — i)Igogo/en pgi'etiaict» CIOFFR. SAlNT.flllAIRE, Atui. du Mus. XVII. l’l. IV. (ig. 1, 3, 4,5, Mém. du Mus. I. PI. XV. llj. 10 — 12 (do schedel en de landen); kleiner dan de vorige, staart even lang als het ligchaarn, alleen aan hel eind zaracngodrukt; deze soort leeft aan den voet der Pjrencen. liet zijn waterdieren, die in holen wonen, welker ingang in het water is. Macroscelides s.miïii, (Macroscalis fisciier, Rhinomys LiciiTENST.) Dentes incisivi parvi, siiperioribus inlermediis majoribus; canini veri nulli; molares aul snurÜ 8 — 8 9 — 9 i 3— 3 g, incisivis non longiores. Nasus in proboscidem lon- gam, gracilem porrectus, narium aperluris in apice, paruin oblique perforalis. Oculi mediocres aul majusculi. Auriculae magnae, raropllosae. Pedes anlici penladactyli, pollice el digilo exlcrno brevibiis, amolis, posliei muKo longiores CL XVll. MAMMALIA. 102J (ligilis qiialuor acqualibus otpollice l>revi, anioto aul nujio. üngues breves, graciles, compressi, incurvi, acutiw'Cauda longa (subtus pone basin folliculis glandulosw in quibiis- (lam — aut in solis maribus — lumida). a) Pedibtts posticis peniadnctylis , .S|). Macroscelides typiaus saxjP) Zool. Journal XVI, Hullet, des Sc. nat. XVIII. 1829, AutU, ]). 273, Jtluslr. of the Zool. of South J/r. Mamm.,P\. 10; — Macroscelides rupeslris Slhnê, Ilbistr . I I. PI. 11, Macroscelides typus iSiD. CEorfR. ST. DIliIRE, Anu. des Sc. nat. XVIll. 1829. p. 165 — 173, lESSON Centur. aool. I’l. 12. Deze en ecnige andere soorlen leven in het zuiden van Afrika. In Noord-Afrika bij Oran leeft cene andere soort Macrosceli- des Roaeti ddvurnot. Mem. de la Soc. d' Hist. nat. de Stras- bourg I. 2. 1833, p. 1—23, PI. I, II. Dit geslacht van dieren herinncit ons Perameles onder de Mar- supialia. Met de buideldieren komt het door de onvol komene ver- iM-'ening van het, met vele gaten doorhoorde verhemelte overèen. b) Pedibus posticis tetradactyUs. (Suhgenus Pe/rodromw.? peteos.) Sp. Macroscelides tetradactylus, Petrodroams tetradaotylus pe- ters Reise nach Mossamb., Siiugth. Tab. XX. Sorex L. (excl. Sorice cristato ct aquatico). Denles in- cisivi - interiiiedii duo magni, superiores incurvi, ad basin 4’ poslicc luberculo acuti, inferiores procumbenles, acuminali; . I 6 — 6 . 5 — 5 7 — 7 ranini ven nulli; molares — 7,rarms = — = aut :,cou- 4 — 4 5 — 5 i) — 5 . . 4 4 ligui, spurii incisivis breviores ; veri g_- j, superiores co* vona transversa, quadrala, ultimo ininimo, inferiores corona exlus tricuspidata, oblique inlrorsum el antrorsiim dispo- •siti. Gaput naso producto, acuminato, mobili. Oculi parvi. Auriculae lal.;e. Pedes penladaclyli, üssi. Gauda niediocris. De spitsmuizen [miires aranei, les ntusaraignes) zijn kleine dieren, die in onderaard.sche holen leven en in den algcmecoen vorni met de muizen overeenkomen. De voorste tanden boven en onder zijn zeer groot, en worden gewoonlijk alleen ais snijtanden bescnouvvd* Geofpr. sT.-HilAlRE toonde aan, dat ook de voorste kleine, als kiezen beschouwde tanden in bet tussclienkaaksbeen waren ingeplant (*)• (') Mém. du Mas. I. p. 307; zie ook PETERS, L’eler die Cehiss- formel der Spilzmause, Zeitschr . fUr Nafuryesch. 1852,8.220—227. 10^2 CL. XVll. MAMMALiA ’?.ij hebben geen jukbeen. Aan wcürsïijtlen van bet ligi baain ligt lusschen de voor- en acliterpootcn onder de huid ccne klier, welke door een’ kring van kortere haren omgeven is en een vocht afscheidt, hetwelk naar niosclius riekt. Bij de soorten, die in het waterleven, worden de ooren in het water «amengcplooid, terwijl de antilragus den uitwendigen geboorwcg afsluit, die daarenboven door de om- gebogene oorschulp als met een tweede deksel lieveiligd wordt; het latwendig oor ontplooit /.ich, als de spitsrnuiïen uit het water ko- men, even als zich cene bloemkroon ontrolt. Zie GEOFFUOi saINT- niLAIRE, Mém. sur les glatides odori/éranles des Musaraignes, Mém. da Mus. I 181.';. p. 299—311, PI. 15. Vergelijk over dit geslacht onder anderen geOFFR. st. nil. Aim, duMus. XVII. 1811, p. 169— 187, PI. 2— 4, ISID, GEOFFR.sT.-nil., Mém. sur quelques es/.èces du genre Musaraigrie [ook o\er Egyf- lische mumiën van dit geslacht) Mam. du Mus. XV. p. 117 — 144, Pl. 4; — DCVEHSOT Frngmeus d'Uist. nnlitr, surles Miisaraignes, Mém. de la Soc. de Slrashourg II. 1835. p. 1 — 36, Pl. 1 — 3; dcïelfde, Notices pour serptr n la Monngraphie du genre Musa- raigne, Güérin Magns. de Zool. 1842, PI. 30 — 54; — trATRDSlCS, Beitrilge aur Kenntniss der europ. Spitzmause, WIEGMAlVS’s Arcli, f. Naturgesch. 1838, S. 10 — 47; be SELVS-t.osccnAJiPS, ZJlurfe* de Micrormnnlogic 1839, p. II — 49; sBKOEVAi.1 in Kougl. l'eleusk, Acnd. Iliiudl. 1842, p. 163 — 188. [De eerste tanden ïijn reeds aan de volgende gelijk, en in deren zin licbhen de s|iit.smui7.engccnc melk- tanden, hoezeer zij echter de tanden en alle gelijktijdig (mogelijk meer dan eens?) volgens düVERNOï w issclen. Zie Mém. de VAcad. des' Sciences de Paris.. Saeanls étrangers, Tomé IX; sur les Dents des Musa- raignes, 1844], n) Quatnor ulrinsccns denles parvi intermedii in maxilla supe- riori inter dentem magnum incisivuin et raolares veros, deule.s incisivi inferiores hand sei’rali, angnlo ancli; apices dentium colorati. Pedes et digiti pilis rigidis muniti. [Crossopus wagier ('•’), liijdro- sorex DüVERN.] Sp. Sorex fodietis Pilt., GMEt., Sorex Dnubentoni ERXt., GEOFFR , Sorex carinatus nERJIAKN f, ddff. VIII. Pl. 11, DOVERNOT, ccÈR. Mag. de Zout, 1842, Pl. 51. b) Quinijuc utrinsccus denles intermedii in ma.villa superiori; (len- tes incisivi infeiiores serrati; apices dentium colorati. [X,VU. MAMMALIA. parvisi' cariiiii veri nulli: inolarcs ~ — spuiü ulriiisecus O —O supra et infra quatuor, primo caninum referente. Roslrum producliim, olilusum. Ocali parvi. Aures rotnndatae, nudae. l’ecsche soorten outdukt {Slem. de t’Afiad. des Sa. 175!), iicrr, nat, VIII. p. 126 '-132). Latere schrijvers hebben er meerdere hijgevoegj, en het getal der uitlaudsche soorten, die hierbij gerangschikt moe- ten vvorden, is teer aanmerkelijk, ïoodat thans weinig inimler dan 100 soorten daaronder gerekend worden. Vergelijk over dit ge- slacht n. Kcnt, Die deutschen Ftedermause. Ilanau 1817. 4o, (afïonderlijk afgedrukt uit Annalen der Wetterau~Ge»eUêch. IV), GEOrVR. SAlM-HItAlRE, Mém, sur Ie genre et les espèces de Fes- pertilion, Aiih. du Mus. Vlll. p. 187 — 205, r. CUViER, IVoui'. du Stus. i. p. 1-*21, l’l. 1. 2 cit TG9IMIKCK, Munoffr.. de Mammal. 11. p. 161 — '262. Voor het oodcrsoheiden der Europcsche soorten zijn de naauwkeurige beschrijvingen en dp ondergesjacltUm ^nstig^ die REiSERllSG en niASlcs hebben opgegeven. Fesperago OIAS. et KBTsERl. (Margo externus auricularum sub trago antrorsuin productus.) Sp. Fespertilio serotiuus daceïSI. f , BtfF. VIII. l’l. 18, lig. 2, SCRREB. Sdugth. Tab, 53 ; cene der ge- woonste soorten ; de spits van den staart steekt vrij uit het vlies aan de achleriijde des ligchaaras uit. — Fesperlilia pipistrelius baO- CL.' xvïl' MAjlAlALIA. i02d BSNT. f, BOIff. I.I. Pf. 19, % i,' 'sCanEB. Tab. 54; de kleinsde inlanrlsclie soort; zie eene afbeelding van dm kojj bij(jpÈR. tconogr.^ Mnmm. PI'. 9', fTg-iï; — f'enperiilló Usinptems scbbeb., Fesperliliu proter,iffi,^vai f scbres, Sau^th. Tab, 44. 58; de onderzijde yleiigelvlies langs de arrn^ slerh bebaard; eene der 'gewoonste'^ sóórten in de steden 'en “"op bet land. • ■'17 ' : i ■ lO ?Uloi?I Veaperlilio BIAS. et ketseri. (Margo externus auriéttlarum sub trsgo desinens. Wolares ~ 9. y • ' f 1 . ' G — G' Sp V espertilio murinus auctor, (nee ï^^'t’espériilio myoits BECHST., BDFp. M. PI. 16, scHREB. Tab’. Si ; de grootsieiVledermuis van Europa / zij komt ook in het' ndorden van Afrika voor en is geheel npchldiei;. ^Veaperlilio rr^urinus t. is, wlggns flilssoK, Eesp. tliacolor KATTERER, eene tot Veaperugo beboorende soort.) Plecotua GEOEEH,, BIAS. et ketsbrI. Auricnlae supra jfrpntem <»nnatac, capite longiores, margine externo sub tfago desinente. Molares I ' b — b Sp. FeVperiitio aufitua t. f, bdpfI l.h' Pf: !?, fig. l, scbbeb. mugth. Tab, 50, Ann. du Mua. Vllf. PI. 45 (icon capitis), PI. 48 (icon cranii) ; de langoorige vledermuiaj do oorfen IJ duim lang ; in óns' Vaderland genteen. • ■ Over de andere geslachten van aiASlDS en KEtSERllKC, Synotua. Atiniopferaa, zie men hun Werk Die fVirbellhiere Europa’a S.i7 18, 44, 55. Onder de uitlamische soorten vermelden wij, om de roode strepen in de vleugels langs de vingers (die bleekgeel worden bij gedroogde voorwerpen) Veaperlilio pictua TkLi., seba ï’Aes. I. Tab. 66, f. 2, 3, BOFF. X, PI. 20, fig. 3, scbreb. Siiaglh. Tab. 49, temm. Monogr. JI. PI, 66, fig. 1 — 3; van hidië en de Sünda'eilanden. Thyroptem SPix. {Thyreoplera, inonenle cantraine). Auri- culae discretae, Ir.igo parvo. Denics mgl.ires aul Discus orbieulnris coriaceus, major pollici in anticis, mhior inèlatarso in posticis pedibns imposilus. Gouda apice libero ultra nieinbranam intercruralera emergens. Cf. H. BASen, ifogosi»/or Naturvidenskab. IV. Chrisliania 1843^^}. 1-^10. Tali.'I; — F. CABTRAJSE, Ballet, de l’Acad. rog. .de Biuiie. XII. X®. 5, 1845 (o, ioone col.-.- 7'6greoplerae biooloria CANTB.) Ftrha V. cüv. Dentes canini Buperiores tricuspidati, in- 1030 CL. XVII. MAMMALIA. ferioies cylindrici, cuspide anlico el pnstico basali aucti; incisivi inferiores tridentati. Sp. Furia liorren$ F. CDV., M^m. du Mus- XVI. p. 149 — 155, rl. 9; ex Am. merid. 2 Nycticejus eafinesqüe. Dentes incisivi in adultis 4 (in junioribus ^), superiores conici, caninis similes; mola- 4 4 res g-_2_g.(Craiiium interorbitas coarctalum, poslicegibbuni, crista exserla inslrucluni.) Sp. Fesperlüio borbonicus geoffb. Ams- du Mus, VIII. I‘l. 4G (icon capitis) etc. Dysopes luic., Molossus GEOFin. Dinops savi. Dentes incisivi in adultis - nut inlerdum ^ (in junioribus molares atil Auriculae latae, breves, approxi- inalac aut connatac, inarginc externo ia lobiini erecliim extra coDcham desinenle, Irago inlus recondilo, parvo. Alae aiiguslae. Meinbrana intercruralis Iruucala, brevis; cauda apice libera. Pedes breves, crassi, digilis validis, ciliis rigidis iuslructi ; ungucs incurvi, compressi. Vergelijk geoffr. ST.-DllilRE, Aan, du Mus. VI. p. 150 — 156 en lEMMiscK, Monogr. de Mammal. I. p. 205 — 240, PI. 17 — 23. Men vindt soorten van dit geslacht in heide halfronden. Tot die van het westelijke l'alfrond beliooren twee, hij bdffon afgeheelde vledermuizen, X. PI. 19, Hg. 2, 3, welke schheber en gmelin onder den naam van Vespertilio molossus vereenigden, maar die onvolko- men gekend zijn. Voorts Molossus obscurus geoffr., Dijsopes obscu- rus TEMM. 1.1. PI. 22, Hg. 2, GC^RIH Iconogr,, Mamm. PI. 7,flg, 4 (afbeelding van liet hoofd, den schedel en de tanden), uit Brazilië en Suriname enz. en vele anderen. — In Afrika vindt men üyso/jes Geoffroyi temm. enz. (zie ook de nieuwe soorten, die peters van Mozambique heeft bekend gemaakt); aan de kust van Goinea is dit geslacht nog niet waargenomen. — In Azië Dysopes tennis temm. 1.1. PI. 19 bis enz,; in Europa Dysopes Ceslonii, Dinops Ceslonii sist, BONAP. Fauna llalica XIV. (ook in Afrika, daar zij van Dysopes Duppellii niet schijnt te verschillen.) Bij eenc of twee soorten van Indië is de duim van de achtcrpoolen van de overige vingers verwijderd, en met een’ stompen, ronden nagel en vele kromme, stijve, lange haren voorzien. Hierop berust het CL. XVn. MAMMALIA. 1051 geslaclil Cheiromeles urn DORsfield. Sp. Cheiromeles torguatus flORsF, ZooL ResearcJtes VIII, Dysopes chiropus temm. 1.1. I’l* 17; — Cheiromeles cauflatus Tthm. Monogr. II. 1^1. 6G, 67; van de Siinda.eilanden. Men vindt bij deze dieren iti den oksel en voor op de borst een klieraehtige zak, waarvan de vette, bruine afschei- ding eenen zeer doordringenden reuk verspreidt. Behalve de sterke baren der teenen zijn deze dieren met eene bijkans liaarlooze huid bedekt. : • Slenoderma geoffr. Genus milii incognitum, cauda nulla, auriculis dimotis, parvis. Cf. DEsaiiR. Dict. des Sc, nat.y Torn, 50 (1827) p. 489, 490, Pt. Miimmi/. 16, fig. 2. Annot. Genera ^êllo et Celaeno i.each dubia, tutius oiiiitlenda. Vide Trans, of the Linn. Soc. XI II. p. 70 — 72. 2 Diclidurus pr. max. Dentes incisivi g, canini superiores po.slice luberculo ad basin inslructi, molares ^ Caudae loco duae capsulae corneae supra membrariam irtlercrara- leiii posilae, aiilerior orbicularis, poslerior sublriangularis, acuminata. Sp. Diclidurus albus, Diclidurus Freyreissimii^., Abb. zurPioturg. Bras, (bief. I) Tab. XVI, Beitraye zur Naturg. Bras.ll. S. 239 260 (c. iconc cranii.) Urocryptus tem-r. Dentes incisivi g, molares Au- riculae oblongae, mediocres, acuminatae. Cauda brevissima apice supra inembranam intercruralem emergens. Sp. Urocryptus bilineatus lEllM., in van beh hoeven Tijdsohr. V. 1838, p. 33, Tab. II. fig. 3, 4, Monogr. II. p. 801, PI. 6, fig. 3, 4 j Suriname. . . 4 Emhallonura temm. Dentes incisivi g, superiores minuti, distantes, canini superiores processu anlice et postice ad basin aucti, molares Auriculae mediocres, oblongae^ irago parvo, obtuso. Nasus acuminalus, prominultis. Cauda hrevis, basi adnala, apice Hbera. Iü52 CL. XVll. MAMftlALlA. Emballonu! a monticula temM. iii v. B. HOEVtK lijdsclir, V. p. a®. Tab. 2, % 1, 2, Monogr. II. PI. 61. fig. 1, 2, Java; — Embaltotmra \ajra pbtebs Reise, Siiugetbiere Tab. Xll; Em- baUonura ïfijiM., Proboscidea suxatilis SPIX, Vespertilio naio PR. MAX. Braülië. — Ia ceue soort vau Braulië ligt bij de mannelijke voorwerpen in den v<»orrand der vleugels boven het opperarmbeen eei» klierzakje, dat ecue roodacbtigc, vette, sterk riekende stof afscheidt, Embalknura canina temm.; lie Beinbardt Annals of nat. I/ist., Sec. Ser. lil. p. 386. Bij eeoë andei'e soort ligt (misschien ook alleen bij J') een dergelijk grooter, inwendig met plooijen voorzien zakje aan de onderzijde der vleiigels bij ilèn elleboog, hetgeen zich met eene spleet op de rugzijde opent. Op deze soort^ berdst het geslacht Saovopteryï iinc. ^Vespertilio leplurus sgiireb. Tab. &7 ; zie P. Kradss. Arebiv ƒ. Nalurgesch. 1846, S. 178 — 182, Taf. VI, en van den- zelfdcn Das Thierreich, Siiugth, Tab. 6., lig. 4.) Taphozous GEOFFB. Dentes incisivt in junioribus stipra duu parvi, in caiTilagine, ossis inlermaxiilaris locum tenente, in adultis uulli; molarcs ^ Rostrum conicuniz Ti 5 --*-5 uaribus approximatis. Frons cavilale rolundata exsculpLa. Auriculae mediocrc.s, discretae. Cauda brevis, apice libero sopra menibranam inlercruralem eniergcns. Sp. Tapbozous mauriiianus GEOPFR., CÖÉRIN tconogr.f Hlainmif Pl. 9, fig. 1 (icon capilis); — Taphozous leycoplerus temh. in v. B. HOEVE» Tijdschr. V. p. 12, Tab. 1, fig. 7. Monogr, II, Pl. 60, fig. 7 (cranium vide ap. peters 1.1. Tab. 13, fig. 20, 21); beide uit Afrika. Andere soorten zijn uit Azië, zoo als Taph. iongi- matius HAHDWtCKE, Trans, of the Linn. Soc. XIV. 1825, p. 525, Pl. 17; — Taphoz. saoeolaimus TÈHtm. 1.1. enz. Noctilio L, (Syst, XJJ, Vespertilionis sP;,tG.h.) Den- les incisivi ^ ; superiores duo inlermedii elongali, acumi- nali, laterales parvi, obtnsi, decidui, inferiores minuli, bilobi ; canini magni ; molares Rostrum breve, labro superiori Gsso. Auriculae mediocres, discretae, laterales. Cauda brevis, apice supra membranam intercruPalem emergens. luttu • . .Sp. Noctilio leponnus, Vespotilio leporinus l. anWa, NotlUio CL. XVIf. MAMMALIA. 1053 americuHus ejusd., NoctUio dorsntns oiorrR,, scoreb.' Stlugth. fab* 60, PB, MAXT91, Ahbildt^ Lief. IX, Btitr» 'tut'* ^fiduTgesch, Brasil. II. S. 218 — 223, gdÉR. Icon., Mammif, J*I.‘T, fijj. 5 (icones capilis, oris, cranii,denlium). — Noolilio «<«»ce^r PB. Maïim. behoort, volgens BCBMElsiEB, tot dezelfde soort. — Öeze Z»id-Ainerikaan*clie vledermuizen zouden zich volgens sommigen van vruchten voeden, hetgeen niet waarschijnlijk is; . ook heeft de Prins van Neuwied in- sekten in de maag van Ifoci, dortalus gevonden. >. . jut Chilonycleris cbaï. Dentes incisivi nioJares ^ Kostrutn Iruncalnm. Labrttni iaferfus marginalum. Aures angustae, erectae, remotae, trago dislinclo. Cauda supra membranam intercruralem amplam sila, apice libera. Genus luilii incognituin. Cf. CBAT in Jnnals of Bat. Bist, IV. 1840, p. 4, Proceed. of the Zool, Soc. 1843, p. 20, wagkeh, Miinch. Aead. Abhaudl. V, 1. ■ ■ ‘ Mormops leach. Dentes incisivi 7, molarès Au- riculae magnae, connalae, trago lunaio iostruclae. Labium inferius expansum, sinuosam, anlice lamclla quadrangulari verrucosa iDslructuin. Genus mihi incognilum. Cf. ieacit. Trans, of the Linn. Soc. XlIJ. p. 77, PI, 7, GBAV, Annals of Nat. Bist. IV. p. 3—5. ft Vespertüiones mso crisla aiil UmelHs foliaceis in- structo, {HisUorhim . ) Rhinopotna geoffr. Dentes incisivi superiores parvi, discreti ; molares g__|. Frons excavata. Nares laniina parva operculatae. Cauda basi membranae interciurali in- nata, ultra membranam producta. Sp. Rhinopotna microphylluni GEOrrB. ; habitat in Aegyplo; hanc speciem non vidi. ^2 4 4 JSyctophilus 111.KCH. Dentes incisivi^, molares ^ Na- sus foliis duobns transversis, postico majori, Auriculae maximae, elongalae, snpra frontem coalilae. Cauda longi- ludine trnnei. 1034 CL. XVII MAMMALIA. i iSj). Nj/rtophilas Geoffroyi LEACa (*), lEWaïNCK in Bijdragen tot de- untuurhundige Wetensehappeu VII, 1832, p. 143 — 145, (c. icone), »lo,u>gr. II. p. 46—48, PI. 34. Nycleris ceoffr. Deriles incisivi molares ^ , Frons sulco longiludinali profnndö exarala, plicis ciitaneis cinclo. Aiiriculae magnae, non coalilac, ad basin plica culanea supra fronteni dccnrrenle tantum non semper conjunctae. Menibrana inlercruralis magna, caudain contineus, carlila- gine bifui'ca dcsinenlem. Vergelijk geofm. st.-buaire, dnn. du Mus. XX. p. 11—20, PETERS Boise nach Mossamb., Saugth, S.;44— 50 Sp. Ngeteris javanica GEOEFR. I.l. PI. I; — Nycteris DaubentonUGtOftti., BDFF. X. Pl. 20, fig. 1, 2 [Fespertilio hispidu.s sChreb. Tab. 46, fig. BDPF.): — Nycteris juliginosa PETERS 1.1. Tab. X enz. Deze (lieren ■w'orilen in Azië en Afrika gevonden ; volgens geoffr. is de huid los, even als bij de kikvorschen, hetgeen echter peters geenszins bevestigd vond ; dat deze vlederinuizen bare Imid kunnen opblazen, zoo als G. beweerde, wordt door dezen verdienstelijken reiziger weêr- sproken. Rhinolophus geoffr. Dontes incisivi j, aut superiores parvi distantes, in osse intermaxiliari cartilagineo. Dentes molares ^ (aut vel Nasus apparatu niem- branoso, complicalo inslructus, folio cordato aut semiorbi- culari, bilobo ante narium aperturam, crista longitudinali juxia regionem nasalem et folio Iransverso, erecto ad par- tem posteriorem, stipra frontem. Auriculae magnae, di- scretae, trago destitutae, saepe lobo ad basin marginis exlerni operculatac. Cauda longa, membranae inlercrurali innata. Vergelijk geoffr. ST.-HtlAiRE, Ann. du Mus. XX. 1813, p. 231 — 260; TEMMINCK, Monogr. II.'p, 1—39.— Dit geslacht is geheel aan het oostelijk halfrond eigen, en strekt zich niet ver naar het Noorden uit, terwijl de meeste soorten in warme gewesten worden aange- troffen. De wijfjes der Kuropesche en ook der meeste (zoo niet alle) (*) The characters of seven genera of Bals tcith foliaceous ap- pendages lo the Pfose; Trans, of the Linnean Soc. XIII. p. 23 syy. €L. XVll. MAMMALIA. 1055 uillandsclie suorlcn iiebbeii achter aan den buik digt bij descbaani- beenstreek twee korte, platte, tepelvormige aanhangsels^ waarvan bet doel onbekend is. Over dag iiangen deze dieren met de aebterpooten vasfgeklemd en het ligebaain in de vleugels als een mantel ge- wikkeld. Men kan twee ondergeslacbten onderscheiden. RAinotop/ius (strictiori sensn]- Folio frontali erccto, lanceolato. Sp. Rhtnolophus Ferrum equinum^Rhinolophus njiiios/a/urCEOFrR., BtJFF. VIII. Pl. 20. (ree. ap. schheb. Tab. G2, fig.snp.), afbeeldingen van den kop bij DAüBESTON, iUliltsa. Abb.Wafurh- OegeHSl.li°, CEOFFB. 1.1. Pl. V enz.; in Let Zuidelijk Europa, zuid.Duitscbland, Frankrijk, de Krim ; — Rhtnolophus hippocrepis, Rhtnolophus bihastalus gïoffb. f buff. VIII. Pl. 17, lig. 2 (scdbeb. Tab. 62, fig. inf.) GEOFFB. 1. c. (capitis icon); Duitschland, Engeland, Frank- rijk, Zwitserland, enz,; — Rhinolophus co/je»s»« IICHTEKST., kbagss Das Thierreich 1. Tab. 5, fig. 8 (capnt); — Rhinol, loAo/tts PEIEBS Reise, Sauglh. Tab, JX enz. Phyllarhina bojvap., petebs. Folio frontali lato, depresso (Duac tantum plialanges ia digitis pedum posticorum PETERS.) Sp. Rhinolophus nohiUs nORSF. Zool. Research. N®. 6, 7, TEMM. Monogr, ll, Pl. 28, — Rhinolophus (Fespertilio) speoris schneib. SCDREB. Süvpth. Tab. .'i9 B, péron Fop. aux terr. Austr.VÏ. 35-, — Rhinolophus vittatus, Phi/llorhina villaln, PETERS Reise, Süuglh, Tab. VI enz. Megaderma geoffr. Denles iiicisivi j, molares Cartilago parva, ossis inlermaxillaris loco. Nasus apparatu inenibranoso complicuto. Auriculae amplissimae, coalitae, trago praeditae. Cauda milla. Vergelijk geoffr. saist-hilaire, Anu. du Mus, W, p. 187 — 198, Pl. 12. Dit geslacht is even als het vorige aan het oostelijk half- rond eigen. Sp. Megadertna frons GEOFFR», Dict. class. d Histoire ncitur. Livrais. XIV. N®. 4, Dict. unie. dllist. nat.. Atlas, Mammif.V\, 7.4, fig. 2; de kop afgebeeld Ann- du Mus. XX, Pl. 1; in Senegal, aan de kust van Guinca. Megaderma spasma, Fespertiho Spasma t,, Megaderma trifolium, gboffr. st.-ïïilaire, sGHREB. Rü^agth. T, 48; de kop afgebeeld Ann, du Mus. XV, Pl. 12, Java. Phijllostoma cüv., geoffr. Denles incisivi parvi, in- feriores minimi, ante caninos, basi fere contiguos sili ; canini magm ; molares (rarius — g aut 5^7^) • Na- 105G CL ‘XVll. i\iA«AlALIA. sui“rncinbi'ana duplfcc, alfeVa érecb, ' aïicra subhorizo'nfati, Aui'iculae mediocres, dislanlcs, ' tragó parvo, 'elobgè'tó in- struclae. Cau'da plerumqiie brevis, in quibusdam nulla. Vergelijk Gtorni. SAiiST-.pilAlliE, Ann. du tes. XV. p. 1G3— 187. S\I. p/iffllostoma crenuiatuin CEOrra. 1.1. l’l. tO, COÉRIN /föMOg’r., Mammif. l’l. 8, fig. 1; met een’, staar t, waarvan het uiteinde eenig- ïins buiten het vlies tusschen dc achterpoolen iiitsleekt. — Phyl- lostomu' ijtetfntm, Vespertilio spectrum t.' sCBrZb. Süugth. T, 45 (fig. ex SERIE 'desumta) loniler staart (FnmprVus CEorrR.). — Hel ondergeslacht ArcUbaeus LEACir, Nyctijilunlis GEOFFR., onder- scheidt zich ook door gemis van een vlies tu.«9chen de achterpoolen. Deze grooté vierlerrriuizeii leven in Zuid-Anierika. Hare tong is plat en verlengd. Zij leven ypn insekten, «raar zuigen ook het bloed van slapende dieren, en volgens somniïgen ook' van menschen. Zie P^., MAXIM,,, eetV/. 9- JlelurgesQft. Bru-s, II. 5,175,17.6, V.TSQBDDI 11. 5, 244, 215. Glosso^hgga geoffb, JDeoles iociaivi molare»^^?^, « ü~6 Kostrum elongaittm, tenoe. «'Aurréulad' meditMres, dislan- les," irago parvo instniébe.' AppeHdïx oösaKs dilplex. Mem- brana inlercruralis plenimqiie parva vol nulla;‘élr'«di brövis atit nulla. Lingua longissima, esicnsilfs, papilli* reversi.s bispida. Vergelijk OEOFFR. SAlNT-atiAliiB, Mem. du /!/«*. IV. p. '4 11 —4 18, PI. 17, 18; de soorten zijn vim Zuid-Amerika even als die vnn het vorige, zeer gelijke geslacht, maar kleiner. Sp. Glossophaga aoridna, Vespertilio soricinus pali. Spie. zool. UI. Tab. 3, 4, (schreb. Stmgth. Tab, 47); — Glossophaga rmplexicauda CEOffk. 1.1. Tab. 18 lig. A enz. .. j • • Brachyphylla gbat. Sp. BrachtjphyUa WrVi cbat, Proceed. o/ the »oo/. ioc. 1833 p. 123, Aunals o/ Nat. flist. IV. p. 2, PI, 1, fig. 1; ex Indiis’ occidentalibus; spéciès mibi incognita. - ' Desmodus pit.' maxim. Denles fncisivi süperidrëli m^gni, incurvi (in junioritüs 6 parvi), ' infefr?r'ós' canini superiores pompressi ; jnolaros parvi, corona compressa, acula. Nasus plicis membranaceis crislalis; ■ Au* riculae mediocres, acuminalae, Iragó insiru'clae. Polle.x CL. fyil.. JWAft^M4LI4. 1037 longus, anf^ membranatn alarera, cxtejjwus^ Cyo,iJa,y^^jiJ)a ; menibrana inlercruralis parva. • oiiir- Een door lijne kleine, in eon snijdenden rand^ jdtioopende, kiezen van alle overige vledermuizen zeer onderscliciden geslacht, uit tro- pisch Amerika, Sp. Desmodus rufus histitl.jAlibild.s Niilurffescfi. Bras., Liefer. X; ejusd. Beilr'dge 231 — 238 enz. Vergelijk BDRMEISTER, Sgsl. Uebers, S. 55—57, ’»t Annot. Genus Dtphylla seix, inipeifeele, cpguituin, niodo afiiae, dcnlibus incisiris inlcnoribne' pectinatis, lon- gioribus, auriculis lunalis, polliqe breviore et defeclu meiubranae interonjrafis distingaitur, Cf. wag.ner in sgure- ber’s Sdugth,, Supplementband 1. S. 381 — 383. SECTIO II. Vesperlilionos frugivori. Dentes molares corona plaba, snico lon^itüdinali tinedio. Auriculae parvae, Irago cafentes, Index e tribus phalangi- bus, lanlum tion selnper uDgUiónlaUls Cattda bfevissima aul nulla. Menibrana iiiterreinoralis par,va« postice profuiide excisa. (Gapul facie prolracla, riclu oris minori qnam in praecedentibus.’) Familia XL. (CGGLXIIl.) Pterotocijna. (Gharacleres seclionis.) De vruchl-etende vlederiiiuiien lijn over het geheel do grootste soorten dezer orde, en worden alleen in de wanne gewesten van het oostelijk halfrond gevonden. Vergelijk over deze afdeeling ciOFFR. SAINT-BIIAIIVE, zI«h. rf» A7«s. XV. p. 8G 108, PI. 4 — 8; — isiD. geoffr. sAisi-nitAiRE, arlicle Baussette, Dict. cluss. d’l/ist. nat. XIV. p. G95— 708, TEMMINCK, Monogr. t. p. 157-204, H. p. 49—112. Ilijpodenna isid. oBOFFfi., {Cephaloles gbofpu. pro parte, Cepimloles temm ) Denles incisivi injunioribiis 1, in adiiltis i^japt^psioribtis ' i molares lotlex muticus,. Cauda disiujcta, Membrana alarum supra dorsi cnlem producia, ■ . f\f‘ j ■ ' T^ontinua. ^ Sp. Sypoderma Peronii, Oephalotes Peroiin, GEOïrR. Aiin. du «Bs.iXV' II, p. 106, PI. 35, fig. 7 (icon capitis) ; Banda, 'riiiior, Amboina. i038 CL. XVII. MAMMALIA. ' 4 Pteropus GEOFFR., TEMM. Dciiles incisivi j. Index scin- pcr unguiculalus. JUacroglosaus F. cüV. Dentes niolares | Rostrum elon- gatura, tenue. Lingua longissima, verraiformis. Caudae rudimcntum, supra membranam intercruralem emergens. Sp. Pleropus minimus GEOFFR., Pleropus rostratus HOBSF., Zool. Research. K®. 3, lEMM. Monogr. I, PI. 15, fig. 25 — 28, PI. 16, fig. 1, 2 (skelet)i Java, Sumatra, Celebcs, enz. Pachysoma geoffr. Dentes inolares 5^. Rostrum 5 — 5 breve. Cauda brevissima aut milla. Sp. Pleropus brevtoaudalus geoffr,, temm. Monogr. II. PI. 35. fig. 9 (cnpitis icon); .— Pleropus melanocephalus temm. I. PI. 12 enz. ° Pieropus (sensri strictiori). Dentes raolares Rostrum elongatum.-.. a) Cauda breti. Gynonycteris peters. (Polle.t membrana alari involutus.) Sp. Pleropus nmplexioaudatus GEOFFR., Ann. du Mus XV PI. 7 enz. b) Cauda nulla. Pleropus peters (Pollet liter.) Sp. Pleropus edulis geoffr., temm., Vesperlilio vampyrus I (pro parte), sera Thes. I. Tab. 57. fig. 1, 2. Pleropus javanious DESM HORSP. Zool. Res. iu Java, IV. Tsmi., Monogr.ï. PI. 15, fig. 1-6 (oramu,n). II. PI. 35, fig. i (eapui); de Kalong, de grootste der bekende soorten ; bij enkele voorwerpen is de vluFt 4' 8" of zelfs 4' 10"; de kleur is bruinzwart met rooden nek, welke laatste kleur scherp begrensd is; deze soort leeR in den indi- schon Archipel en is op Java gemeen; zij houdt zich over da-r vooral op vijgenhoomen schuil. _ Pleropus Edivardsii geoffr?, cüv. fl. nm.,ed. ilL. Mammif. p|. 23„ fig. 1, Diel. univ. d'Hisl. nat., Mamm. PI 7 A bis; bruinrood, met bruinzwarten rug, Madaga.skar ; Pleropus Dussumiern IsID. geoffr., gdér. [conogr., Mammif. PI. 7, fig. 1 ; van het vaste land van Indië, enz. Ilarpyia ileig., temm. {Cephaloles geoffr. st.-hil., pro parle.) Dentes incisivi in aduitis ^ (in junioribus |?), mo- s'ITs- ungnicnlatus. Cauda dislincla. Nares tubiilares. CL. XVll. MAMMALIA. <059 Sp. Harpyia Pallasii TïMM., Vespertilio ceplialoles TiLL.,,Spic. aool. III. Tab. I, II, boff. Suppl. III. PI. 52, nam. mnogrAl. PI. 40; Aniboiiia; cene zeldiame soort, van v\elke"élccl>ts enkele voorwerpen naar Europa gebragt zijn. De tusaclicnkaaksbectideren zijn volkomen, terwijl bij Hypoderma, waarmede men dit geslaclit vroe- ger vereenigde, slechts sporen daarvan, door een kraakbeen verbonden, aanwezig zijn. De uitgespreide vleOgels zijn ruim 14 duim breed. ORDO XI. Plenopleura s. Dermoptera. Denles incessivi et niolares; canini véri nulli, inolaribus spuriis eoruni locutn tenentibus, radice duplici, corona elongata, contpressa. Pedes pentadaclyli , digilis anlicis non elongalis, omnibus unguiculatis. Corpus membrana late- rali pilosa cinctum, a nucha ad manus el a manibus ad plantus expansa, pedes posticos conneclenle et post pedes in trianguli foriiiam usque ad caiidae apiccin producla. Deze kleine orde omvat slechts een enkel geslacht. Van de vorige orde is zij zeer onderscheiden, maar nader met sommige insectivoren cn allernaast met de eerste familie der volgende orde verbonden, waarmede men haar dus, zoo men haar niet als afzonderlijke orde wil beschouwen, zou kunnen vereenigen. Deze dieren hebben een’ groeten blinden darm, FamÜia XLf. (CCCLXIV.) Galeopillieci (Characteres or- dinis.) Galeopithecus i’all. Dentes incisivi superiores ulrin- secus duo ad latera ossis intermaxillaris positi, compressi, corona acuta, magno spalio vacuo anteriori discrcli, infe- riores procumbentes, corona peclinis adinstar incisa. Canini compressi, mclares ven — corona cu- spidula. Sp. Galeopithecus variegatus CEOFFR., Lemur volans 1., Galeo- pithecus volans pailas. Act. Acad. Petrop. 1780. l. p. 208, Tab 8, GCEUIN Iconogr,, Mamm, PI. 8, fig. 4 (4 « de schedel, 4 A de onderste snijtanden); bet skelet is afgebecid bij d’alion. Die Ske- lete der Chiropteren u. Insectivoren Tab. 1. Op Java, Borneo cn ^uniatra; op bet laatstgenoemde eiland wordt dit dier Koehien, op Java Tando genoemd. Het houdt zich diep in de hooge bosschen op, is van cene wilde geaardheid cn gaat ’s nachts op voedsel uit. De 1040 CL. XVII, MAMMALIA. v*ijfjcs draden langen tijd hare jongen aan haren huik hangende niet ïich rond. hr is groot verschil in kleur bij verschillende voorwerpen, die nu eciKs licht graauw, dan bruinachtig graauw, soms rosachtig zijn, .soms gemarmerd met zwarte strepen en groote, lichtkleurige, ronde vlekken. (Op Sumatra leeft, volgens TEMMINCK, cene afzonder- lijke soort van de laat.ste kleur, Galeopithecus marmorotus, waarvan r.aleopitheeus rufus het mannetje zou zijn. Deze natuurkenner neemt drie soorten aan; Cavp d’oeil sur les Possessions Neerlaudaises, IT. p. 87. sAt. MiiitER is geneigd slechts cene soort in de, doorhem op de Sunda eilanden waargenomen voorwerpen te erkennen. Verh. over de nat. Gesch. der Tlederlatidsche Besitliiigen, Zooloffte, p. 19. Waterbocse meent, dat de voorvverpen der Phillippijnsche eilanden zich soorlelijk onderscheidon. Zij zijn kleiner en hebben grooter kiezen. Hij noemt deze soort Galeopithecus Phüippinensis, terwijl hij de andere allen tot licne soort brengt, waaraan hij den nieuwen naam van Galeopithecus Temminchii geeft. Trans, of the ^ol. Soc. 11. 1841. p. 335-342. PI. 58, met af beddingen van de schedels.) ORDO XII. Qmdrutmna, Deriles incisivi, canini et molares ; molares obducli. Pedes nnguiculati, aut omnes aut postici tantum penla- dactyli, anticis tetradactylis, pollice nullo. Pollex in pedi- bus penladaciylis a reliquis digiiis amotus, ungiie plano. Mammac pectorales. Fierhandige zoogdieren; aldus genoemd om de inriglinp der vingers aan de voor- en achterpooleii. Vergelijk J. b. acbebert, Hist. nat. des Singes et des Makis Paris, an VIII (1800) fol. met sehoone gekleurde afbeeldingen — CSOFPr. SitKT-B.iAlRE, des Quadrumanes, Ann. du Mus. XIX. p. 85-122, p. 156-170 Met vrucht kan men het uitvoerig artikel Quadrumana van w. VROtiK vergelijken in todd's Cyclo- paed.a IV. p. 191-221, waar ook de litteratuur tot 1845 is aan- p,eliaal(J. Familia XLII. Lemurina s. Prosimii. Dentes incisivi superiores 4, plerumque bigemini, caninis approxi- mali, spatio medio edenlulo discreti, inferiores 4 aat 2 angusti, saepissime prociimbente.s, Pedes lam antici quam poslici pentadaclyli, postici longiores. ünguis digiti secundi plantarum incurvus, angustus, subulatus, subereclus : un- giies reliqui plani. CL. XVn. MAJWMALIA. fön Vcrffcüjk over deze familie g. pischeb, Anulomie tlvr JHaki, 1 Bii. Mit 24 Kiipfert. Frankf. a. M. 1804, 4”. cn mijne 'Éijdragen tul de kennis van de Lemuridue of Prosimii, 'Tijdschr, voor nat. Gesch. XI. 1844. j). 1~43, PI. 1 — 3 (ooic'fifzonderlijkin enkele etcmplaren uilgjegeren, fol.) De lemurs of spook diereij, maki’s, (een kleine familie, waarvan men thans meer dan 30 soorten kent) beknoren vooral op Madagaskar te huis; enkele soorten leven op) liet vaste land van Afrika, andere in de heele gewesten van Azië en in den ludischen Archipel. Door den twee- lioornigen uterus, door het steeds verdeeld blijven der onderkaak in het midden, door het openstaan der oog- kassen aan de achterzijde, die door de groote vleugels van het wiggebcen niet van de slaapgroeven worden afge- scheiden, onderscheiden zich deze dieren van de apen en staan zij verder dan deze van den mensch verwijderd. Er is echter een beenige ring, die de oogkassen van de slaap- groeven afscheidt, doordien het voorhoofdsbeen een uit- steeksel heeft, dat zich met hef jukbeen verbindt, hetgeen bj] Galeopithecm niet wordt waargenomen. LinweüS ver- eénigde de hem bekende soorien met Galeopitkecus in zijn geslacht Lemur. Phalanx 1. Unguis solius indicis plantarum incurvu$f subnlutus. Dentes inciswi superiores 4, bigemini. A. Tarso non elong&to. 4 tS. Lichanolus illiu., Indris GEOPPn. Dentes incisi'vi *, ca- liini niolarcs Aiiricuiae parvae, rolundatae. Pedes postici elongali. Sp. Lichanolus hreoicaudatus, Lemur Jndri gm., Indri sonne- RAT Voy. aux Ind. Or. Pl. 8C, ADDEB. Makis p. 7 — 9, Pl.I, gdÉk. Iconogr., Mammif. Pl. 5, tig. 3, T. D. BOEVEN, Tijdschr. W. [>]. fig. 5 (schedel); ccii zeer korten staart; de hoofdkleur zwart keel hillcD on 'hielen wil.' Madogaskar. Liohauolas jivahi mihi, Indris longicrmdafus GEOFPr., Lemur /a»(yer,,GMEl., Idaquis 4 Loutres SONNEB. 1.1. pl. G7, bofp. Suppl. Vil. Pl. 35, V. D. HOEVEN Tijdschr. XI. Pl. lil. (,le schedel Pl. J. lig.' 6) ; een langen staart, de vacht wollig, de lioofdkleur bruin, raet méér Vossen tint ov'er de poolen cn op den staart, de l)uik grijs; in de ooslelijke dcelen van Madagaskar. Door den langen staart If- 6Ö 1042 CL. XVll. MAMMALIA. is deze soort van de vorige in habitus zeer verschillend; hierop be- rust het geslacht Habrocehus wagn. Propithecus dennett. Annot. Genus mihi incognitum, incisivis superioribus versus coro- nam expansis, approxiniatis. Vide Proceed. of the zool. Soc. 1832, p. 20 — 22. Sp. Propithecus diadema BEMN., Ilabrocebus diadema WAGH. Habit. in Insula Madagascar. Cranium junioris delincatuni vide ap, Blainville, Osteographie III. PI. 8; denlium iconcm ib. PI. II. Cranium vix differi'e a cranio ircAanorr /«r/rt cjusdem aelat is testatur biainvule. Stenops iLLiG. (genera Loris el Nycticebus geoffr.) Den- tes incisivi f, canini i — i, molares Auriculae bre- ves, rotunclalae. üciili magni, approximali. Index manus brevis, pollicern non supcrans. Cauda brevis aut nulla. De tanden van dit geslacht zijn 3G in getal, en komen met die der geslachten Lemur en Oiolicuus dezer familie daarin, gelijk ook in hunne rangschikking overeen. — Vroeger beschouwde men de horizon- taal in de onderkaak geplaatste zes voorlanden alle als snijtanden, en lIHNAEüS gaf tot kenmerk aan zijn geslacht iemaif, r> dentes primo- res iuferiores sex.” Van deze zes tanden zijn de vier middelste zeer dun; de buitenste aan weêr.szijden is merkelijk sterker. Men be- schouwt dien thans als ondersten hoektand, omdat de hoektand der bovenkaak (ornlicnt welken geen twijfel beslaan kan, daar de naad van bet tusschenkaaksbeen vóór denzelven gezien wordt), als de mond gesloten is, achter dezen buitcnslen tand gelegen is, even als bij de apen en roofdieren. De tand, dien men gevioonlijk als hoektand der onderkaak beschouwde, wordt herhalve thans als eersten valschen maaltand aangemerkt. a) Cauda brevis. Index in manu brevissimus, tnberrulum refe- rens mutienm. (Perodicticus behnett.) Sp. Stenops polio, Lemur polio gm., Npcticebus polio GEorra. Ann. du Mus. XIX. p. 1G5, Perodicticus Geo-ffroyi been.. Potto BOSMAN, Beschrijving van de Guinese Goudkust 1737, 40,^ p. 30, 31 fig. 4 (tegenover p. 29), BENNETT Proceed. of the zool. Soo. 1830, 1831 Part. I. p. 109 — 111; v. D. boeven Tijdschr. XI. hl. 20—27, PI. II (afbeelding van een jong voorwerp; deszei fs schedel is afgeheeld ib. PI. I. fig. 3), Verhand, der eerste Klasse van het Kon. Ned. Instit. 3e Reeks, IV. 1851 (met 2 platen, af- beelding van het volwassen dier, van het skelet, de tanden enz.) De Aposo of Aposou der negers aan de Guincsche Goudkust is een nachtdier, dat zich op hoornen ophoudt en van vruchten leeft. CL. XVI/. ftlAMMALIA 1043 b) Cautia brevissima (ISycticebits geoffr.) Sp. Stenops tardigradus auct., Lenmr tardigrudas i. fpio parte), vosiUER Beschr. van eene tol nu toe onbekende vijfvingerige Amsterdam 1770 (c. iconc), bcff. Suppl, VII. PI. 3 G, .4CDEB. Loris PI, I, CDÉR., loonogr. Mmiimif. PI. 6, fig-, 3: geel- achtig grijs, met zwarte streep langs hel midden van den rug, eene smallej witachlige streep tasschen do oogen, boven 4 snijtanden; bengalen, Siam, Surnatra, Borneo; — Stenops javanicus nob., Nycticebus jnvanicus geoffr. ; zeer gelijk aan de vorige, maar met •slechts 2 snijtanden in de bovenkaak en meer wit tusschen en boven de oogen, Vergelijk over deze twee soorten mijne opmerkingen in Tijdschr, voor nat. Gesch. VIII, 1841, bl, 337 — 348 met afbeeldingen. Zie voor de ontleedkunde schroeder van der kolk ald, bl, 277 en verv,, en W. VROIIK, Azeuu’e Verhand, der eerste Klasse van het Koninkl. Nederl. Instil, X, 1843. c) Cauda nuUa {Loris GEOFFR. Corpus gracile; oculi maxiini, fcre conligui. Nasus aculus, subadscendens.) Sp. Stenops gracitis, Loris gracilis GEOFFR., Lemur tardigra- dus l., {Mus, Ad. Frid. 1754, Leniuracauda omnino nulla’' p. 4), BüFF. XIII, PI. 80, ACDEB. Loris PI. 2; op het eiland Ceilon, klei- ner dan de vorige soorten. Over de vaatvlechtcn der ledematen in dit geslacht zie men boven bl. 857. Onder de tong ligt bij dit ge- slacht en het volgende eene aponcurotische plaat, die aan het voor- ste, dunnere einde in cenigc draden of slippen verdeeld is. Men heeft die inrigting (eene ontwikkeling van het longrienipje) mijns oordeels, ten onregte alzoo be.schrevcn alsof de tong dubbel, of zelfs een vogel - tong ouder de zoog»lieren-long aanwezig ware. Lomur l. (excl. Lemure lardigrado et L. volante). flentes ut in genote praecedenli. Roslrnni productnm. Oouli lalerales. Auricnlae breves. Index manus pollicc longior. Cauda longissima, undique pilosa. Sp. Lemur Oatta I., BOFF., Xlll. PI. 22, addeb. Maleis PI. 4. Mém, du Mus. II. p. 15 S(jq. (c. iconc OTpUma), Biet. univ. d' Bist, nat., Mammif. PI. G 15 fig. 2; grijs, op den rug rosachtig, van onderen wit; de staart wit en zwart geringd. — Lemur Macaco L., Lemur niger GEOFFR., edwards Gleanings Tab. 2l7{icon recusa ap. schreb. Tab. 40 A), variegatus: Lemur Macaco auctor., BCFF. XIII. PI. 27, ADDEB. Makis PI. 5, G; — Lemur Mongoz L., bdff. XIII, PI. 2G (ree, ap. schreb. Tab. 30 A. — Bij deze aan LINNAeds bekende soor- ten zijn later nog verscheidene toegevoegd: Lemur albifrons geqfis,., ADDEB. Makis Pl. 3, CDÉR. Traité élem. d’IJisl. nat., Zool. PI. 2, fig. 3 enz. Alle soorten zijn van het eiland Madagaskar. 66^ CL. XVU. MAMMALIA. Chirogaleua CEOFFR. ^Genus vix distinctuin, capile bre- viori, sjialio inlerorbitali nasique dorso convexis.) Sp. Lemur gi-iseus GEOFrR., Bcrr. Suppl. VIL PL addeb. Alakis Fl. 7; — Chirog. Milii geoffr., MyspUTiecus typus ccf. Alammif. 6<1. 4'’. Pl. 83. De afbeeldingen van COMMERSOK {Ann. du Mus. XIX, Pl. 10), waarop geoffr. (ibid. p. 171 — 175) dit geslacht oorspronkelijk beeft gegrond, kunnen niet tot dete later ontdekte soorten worden gebragt. B. Tarao elongnto. Otolicnus iiLiG., Galago geoffr. (Dentes 56, ui in Lemure). Oculi magni. Auriculae magnae, nudae. Cauda loDga (plerumque corpore longior), villosa. Sp. Otolicnus galiigo vfagn., Galago se^iegalensis GEOFFR. SAIST- nilAlRB, Alagasin encyolopédique I. 17SG, p. 20, Pl. 1 (icon ree. ap. senREB, Stiugth, Tab. 38 B.) addeb. Galago Pl. I, GDÈRitt Iconogt'.i Mantmi/l Pl. 6, fig. 2, CDV.. 71. a?n., id. ilt,, Alammif, Pl. 21, fig. 2 (onder den verkeerden naatn van Lemur potlo gm.); lioofdkleur grij.s, op de pgoten naar bet bleek gele trekkende, staart bruin. Door een groot gedeelte vati Afrika verspreid, Senegal, .Sen- naar (RürPEti), Mozambique (peters), Kaffcrland (sHITH, Otolicnus Aloholi). — Otolicnus crassicaudatus WAGN., Galago crassicaii- datus CEOFFR. ST.-HIIAIRE, Grand Galago CDV. 7Ï. ani. I. 1817. Pl. 1, fig. 1, PETERS Mossamb., Siiugth. Tab. 11; van de grootte van een konijntje; in bet zuidoostelijk gedeelte van Afrika. Deze dieren voeden zich van vrucliten en insekten ; bij eene kleine soort van de kust van Guinea, Otolicnus Pelt temm. [Bsguisseseool, p. 45), votid men in de maag niets dun overblijfsels van insekten. Microcebus GEOFFR., WAGN., PETERS. (Specips parvae ab OloHcno diversae auriculis pilosioribus, vibrissis facialibus, incisivis superioribus lalioribus.) Sp. Otolicnus pusillus, Galago madagascariensis GEOFFb., Mi- crocebus murinus WAGN., Rat de Madagascar, BDFF. Suppl. lil. Pl. 20, addeb. Makis Pl. 8; — Microcebus «lyoxinus PET. 1,1. 'J'ab. 11 1; beide soorten van Madagaskar. Phalanx 11. Ungites digili secundi et lertii planlarutn incurvi, subulati, suberecti. Dentes incisivi superiores contigui. Tarsius storr. Dentes incisivi .j- subulati, intermedii superiores externis longiores, inferiores obliqui ; canini CL XVII, MAMMALIA. 104S 1 — 1 , 6 — 6 ..3 3 j j’ niolares ^ j., spurii conici, veri tuberculis pliiribus conicis, acutis. Oculi rnasiiiii. A^iriculae amplae, iiudiusculae. Pedes posteriores longissimi, tarso elongalo. Cauda corpore miilto longior, apice floccosa. Sp. Taraius spectrum GMjrR., Lemur spectrum PAll. (GlJr,); letarsier BorrON XIII. P). 9, B. s. KAü, ISaturforscher \K\' . ilQt . Taf. I, ADDEB. Makis, Ie Tarsier lig. 1. GDÉRlN Iconogr., Uammif, PI. 6, fig. 4; grijs bruin; dit merkwaardig diertje leeft in bus- schen, springt als een kikvorscli, en wordt op Celebes, Borneo, Banca enz., en ook op de Pliilippijnsche eilanden gevonden. De verscliil- lende soorten, die men beeft gemeend te kunnen aannemen, zijn niet genoegzaam onderscbeidcn. Over de ontleedkunde gaf bormeister gewigtige bijdragen in zijne belangrijke Monograpbie: Beitriige zur niiliern Kenntniss der Gattung Tiirsius, Mit 7 Tafeln, Bcriin 1846. 4“. Familia XLIll. (GCGLXVl.) Simiae. Dente» incisivi in utraque maxilla 4, approximati ; canini distincli, conici, iucisivis longiores, superiores ab incisivis reinoli; molares obducli, trilores, ^ — % aut t — % Vulliis denudatus. Pedes anteriores poslerioribus saepe longiores, De apen vormen bij liNNAEDS slccbls dón enkel geslacht, Simin (in de 12óe uitgave van het Syst. nat. met 33 soorten). De nieu- were schrijvers hebben hier vele geslacliten aangenomen, terwijl het getal der soorten lot omstreeks 180 geklommen is. Men kan drie groote geslachten onderscheiden, die velen thans als afzonderlijke familiën beschouwen. Phalanx I. Hemipilheci. Pedes pentadactyli, pollice pal- marum a reliquis digilis non semoto. üngues incurvi, compressi, acuti, exceplo ungue pollicis plantarum plano, lalo. Denles molares f — fc- Jlapale ili.ig. (Jacchus, Midas geoffb.) Denles molares spurii I — margine externe unicuspidali, veri margine externo bicuspidali, superiores corona latiori quam longiori, iillimo in ulraque maxilla minore. Facies obtusa ; nares seplo lato diremtae, laleraliter patulae. Cauda longa, villosa . lOiG CL. XVII. MAMMALIA. * DentUms incisivh ivferioribus lonijis, uiiguslis, exlits con- veixis, [Jaechus GEOFFR.) Sp, Ilapale Jacchusy Siatia Jacchus L., BCFF. XV^ Pi. 14(iccutf* fip. scnBEB. Tal). 33), audeb. Singes Fam. 6, Scct. 2, Pl. 4, ouis- titi s grijs met zwart gcrijigcleii staart en witte pluimen aan tic oorcn; — Ilapale pentcillata, Jacchus penicillatus GEOFFR., CüV, iï. éd, illny Mawttitf, Pl. l9, fijj. 1 6nz. DenUbus incuivis inferiorihus brevihus, latis, (JliJas GEOrrii.) Sp. Hapale oedipus, Simia Oedipiis 1., BDFF.XV. Pl.17 Pinche^ scnREO. SHugth. Tab. 34 (icon edwardsii), addeb. 1.1. Pl.1, grijs bruin, van onderen wit, staart ros; lange witte baren op den kop cn in den nek; — Hapale rosalia, Simia Rosalia t., boff. XV. Pl. le, ADDEB. 1.1. Pl. 3; licht roskleurig, de staart dikwerf brui- ner; — Hapale midas, Simia Midas l., Midas rujimanus GEOYïR. boff. XV. Pl. 13, ADDEB. 1.1. PI. 5; zwart bruin, met geel rosse handen: in Guiana en .Suriname. De overige opgenoemde soorten zijn uit Brazilië; sommige komen ook in Peru voor. Deze kleine apen leven in de groote bosschen van Zuid-Amenka in talrijke troepen bijeen; zij voeden zich met insekten en vruchten cn springen als eekhorens op de hoornen rond. — Het skelet ver- toont bij de meeste soorten twaalf rug- en zeven lendenwervels; staartwervels zijn van 26 tot 31 aanwezig. Het voorhoofdsbeen zet zich bij velen tusschen de oogkassen boven de neusbeenderen voort cn is aldaar bol verheven. Phalanx II. Hesperopitheci. üngues rotundali, antice Irnncali aul oblusi. Pedes anlici in aliis telradaclyli, in aliis penladactyli, polüce dislincto, breviusculo, a veliqiiis digilis parum separato. Denles molares g g» spurii ^ tuberculis qualuor obtusis. Nares seplo lato diremtae, la- leraliter patulae. Deze apen (het geslacht Cebus er\l.) zijn, even als de vorigen, uitsluitend aau Amerika eigen. Van de gedaante en plaatsing hunner neusgaten heeft geoffroy hun den naain van platyrhini gegeven, De voorste ledematen heb- ben een, van de overige vingers slechts weinig onderschei- den duim, waarom ogilby deze apen pedimana noemen wil (*). Zij hebben alleen een’ staart, en evenmin als die (») Observations oh the opposable power of the thumh, considered as a aoological character, lODDON’s lUagaxine of nat. Hist. I. 1837 p. 49 sgfj. CL XVH JWAaiMALIA. 1047 Oer vorige afdeeling kaakzakken, welke alleen bij apen der oude wereld voorkomen. Zij zijn over het geheel klein in vergelijking der apen van de oude wereld en hebben kleine kiezen (*). t Vauda laxa, villosa non prehensilis. Pilhecia uesm., illig. Dentes incisivi oblique prominnli inferiores lougi, canini niagni, crassi, conici, raolares paivi, Cauda villosissima. a) Cauda longa, corpus aequans. Sp. Pilhecia leucocephala add£B., Simia pilhecia l., Pilhecia chrysocephala isiD. GEOrra., BCFF. XV. I’l. 12 (recus. SCHREB. Siiugth. ïab. 32), Arqhives du Mus. V. PI. 29 j het jonge dier heeft gele haarspitsen; het is de Pilhecia rufivenler GEorrn., buff. Suppl, VII. J?l. 30, 31, GDÉR. Iconogr., Mammif. PI. 4, lig. 3 Guiana; — Pilhecia hirsula SPIX {et P. inusla ejusd.) Brazilië; — Pilhecia satanas hoffmanssegg, COV. R. ani., dd, ill., Mammif. PI. 18, fig. 1. h) Cauda corpore longe breeior (BracJiyurus srix pro parte.) S|). Pilhecia melajiocephala, Siniia melanocephala, hUMB. Recueil d' Observ. de Zool. I. PI. 29. Nyclipilhecus spix. (/Voeihora v. cüv., AoIusilug.) Den- les incisivi duo superiores niedii lali, inferiores oblique procumbente-s ; canini mediocres. Oculi magni. Auriculae partim inter pilos capitis absconditae. Pedes postici anticis longiores, Cauda corpore longior. (Orbilae maximae. Ossa zygornalica pone orbilas inflala.) Sp. Nyclipilheeus trivirgalus, Aolus trivirgalus hdoib. l.I. Pl. 28, ccv. R. ani., éd- ill., Mammif. Pl. 18, fig. 2; — Nyclipilheeus felinus SPIX, GEOFFR. et COV. Mammif. Livrais. 43, CCÉB. Iconogr,, Mammif. Pl. 5, fig. 1 ; douroucouU ; grijs hruiti, van onderen ros ; vit hoven de oogen en een groote zwarte vlek op het voorhoofd. Deze dieren slapen hij dag, leven bij paren en eten niet alleen vruch- ten, maar maken ook jagt op insekten en kleine vogels. Zij ver- tegenw'oordigen de Lemuriden in Zuid-Amerika. Zeer gelijk \sNycti- pilhecus lemurinus ISID. GEOFFR.. Archives du Mus. IV. Pl. 2, volgens wiCHER dezelfde soort als Nyclip. vocijerans spix (f). (*) Afbeeldingen van schedels van Lagolhrix, Pilhecia, Chrysothrix en Cullilhrix gaf WAGNER in Abh. der Münchn, Akadetn., mathem. physik. Klasse II. Tab. II. S. 510. (f) Het skelet van .eene dezer soorten (Nyclip. felinus) isafgebeeld 104« CL. XVll. MAMMALIA. VuUithria> geoffb. Üentes incisivi recti. üculi mediocres. Gaiida gracilis^ teres. Callithrix (slrictiori seusu.) Deides incisivi superiores duo nicdii lali. Cauini breves, vix iiicisivis loiigiores. (Maxilla inferior alta.) * Sp, Callithri.v personala CEOrrB., Simüi personata D0MD., PRINC. MAX, Abb, zur Pfaturgesch. Bras. Lief. 2, schreber’s Siiugtii. 'J'ab. 30 A ; — Callilhrix melanochir PR, MAX. Lief. 4 enz. Chrysothrix kaüp, Dentes cnniiii magni; dens moluris primus reliquis loiigior, couicns, luberculo inlerno basali acccssorio. •Sp. Callithrix sciurea, Simia sciurea l., bdff. XV. PI. 10, SCHREB. Siiugth. Tab. 30, cov. B. aai., éd. ill., Mmmmf. PI. 1 7, lig. S; de Saimiri, grijsachtig ros; de poolen geelaclitig, de punt van den staart zwart. ff Cauda prehensilis. (Veriebrae caudales ullimae düu- talae.) Cebus GEOFFH. Capul rolundatiim. I'edes congrui. Cauda longa, undique pilosa. Sp. Cehus fatueUus ERll., Simia Fatuellm i. et Simia Apella tjusd. (het jonge dier), bdfp. Suppl. \n. PI. 29, aübeb, V. 2, PI. t; het jonge dier afgcbeeld bij BINNAEDS, Mus. Ad. Frid. Tab. 1, BDFF. XV. PI. 4, AüDER. Iconogr., Mammif. Pl. 4, fig. 2. bruin, de poolen en staart zwart; het oude dier met de haren in twee vaneen staande kuiven aan weêrszijden boven op den kop; 5 lendenwervels; — Cebus capucinus ERXl., Simia ca- pucina l., Mus. Ad. Frid. Tab. 11, BOrr, XV. Pl. 8, addeb. I.I. Pl. 4 ; kleiner, bruin ; het gelaat en de keel zijn grijsachtig geel ; de kop is van boven zwart; 6 lendenwervels, enz. Vergelijk over dit geslacht bdrmeister, Abhandl. d. Nat. Ges. zu Balie, II. 1854. S. 81—124. Ateles GEOFFR., iLLiG. {rcctius Atelochirm) . Capul ro- rundalum. Exlremitates graciles, longissimae; pedes antici poilice nullo aut brevissirno. Cauda apicem versus subtus nuda . in J. Gisil. Beschreibung des Skeletesdes dreistreifigen Nachtaffers. Leipzig 1838 8®. en door wagneBj Abhandl. der Miinchn, Akadem-i math, physilt. Klasse 11. S. 420—432, Tab. I. CL. XVll. MAMMALIA. 1040 '«rffclijk CEOrïB. SAlNI-flilAlRE, Hlém. sur les Singes > rnuin imparfuUe. Ann. du Mus. VII, p. 260—273. (De laatste aldaar vermelde soort, Ateles polyoomos, is van het ooslelijk halfrond en behoort bij Colobus lltlG.) Subjjenus Eriodes ISID. geOFFR. (Vcücre larialo). Sp. Aleles hypoxanlhus FR. MAXi.fl.. Ahb. zvr HaluryescJi. Bras, Lief. ). CDÉR. Iconogr. Mammif. Pl, 4, üg. 1 {Brachyteles! srix), met een zeer korten duim aati de \'oor|)Oüten, zonder najjeJ. {Eriodes hemidactylus ISID. geOFFr., Mém, du Mus. XVII. I’l. 22 onder- scheidt zich door een nagel op désen duim, doch is, volgens de raecning van wagner dezelfde soort.) — De voorpoolen hebben daar- entegen slechts vier vingers bij Ateles arachnoides GEOFFR., A>t?t. du Mus. XIII, l’l. 9, hoezeer aan het geraamte één phalaux op hel metacarpale dnimbeenije bevestigd is(WAGNER, Supplemenlhandi 5e Ahth. S. 81.) Snhgeniis Ateles (slricliori sensu , pilis longis, rigidis). Sp. Aleles paiilsous, Simia Paniscus l.., DOFF. XV, Pl. 1,AIJDKD. Singes V. 1. Pl. 2, vosmaer, Besnhrijvmg van eene' Amerikaan- sche lanystoartiye aapsoort. Amsterdam 1 768, 4°. ; de coaita, donker zwart, het aangezigt rood ; de voorjiooten zonder duim ; het skelet is afgeheeld bij PAKDER und d’aitos, Die Shelete der Vierhilnder, Tab. II ; Suriname, Brazilië. Bij eene zeer gelijke soort komt een korte duim voor. — Ateles pentadactylus geoffr., Ateles heksebut GEOFFR-, Cercopithecus belzebut BHlss., GEOFFR. Ann. du Mus. VIb Pl, 16 enz. Lugothrix GEOFPn., Gaslrimartjus spix. Capul rotunda- Uiiii, imberbe. Pedes lougissimi, aiilici pcnladactyli. Vellus molle. Cauda apicali parlc subtiis niida. Sp, Lagothrix cana geoffr., Gastrimargus olivaceus spix, SCHREB. Sdagth. Tab. 26 F.; — Logothrix infumata, Gastrimar- gus in/umatus SPIX, CDT. R. ani., éd. ill., A/«?nmzy. Pl. 1 6, fig. 4. (Dit geslacht is van het vorige weinig onderscheiden.) Alycetes illig.. Stentor gfoffr. Caput pyramidale, bar- balum. Pedes antici penladaclyli. Cauda apicali parte sublus nuda. (Maxilla inferior altissima ; os hyoideum in bullam aiiiplaiii, resonanteiii expansuin.) Sp. Mycetes seniculus, Simia Seniculus I.., BDFF. Suppl- VU. PI. 25, ADDER. Singes V. 1, Pl. 7, GDÉR, Iconogr., Mammif. P\.d, fig. 3 i l’ Alouatte, Ie hurleur roux, de brulaap ; Ziiid-Amcrika, Suriname, Brazilië, (wagkeii meent, dat Mycetes ursinus hdwb, Recuetl i . Pl. 30 en Stentor chrysurus geoffr. tot deze zelfde 'lOöO CL. XVil. MAMMALIA. soort kunnen gcbragt worden.) — Mycetes Beelzebut, Mycetes ritfi- manus fmai enz. Vergelijk over dit geslaclit islD, GEOFfB., go RIN Miigas. de Zool. 1831; graï Ann. of nat. lint. XVI. p. 217—221 . Phalanx III. Heopithoci. Ungues plani aut subrolunclali, apice obtnsi. Pedes anlici penladaclyli, pollice aniolo, rarissime telradaclyli, pollice nullo, Dentes molares 2 — 2 (spurii tuberculati. Nares seplo parvo, angiisto di- reintae, approximatae, sub naso oblique palulae. (Cauda numquam prehensilis, interdum nulla. Regio ad Uibcra ossis ischii tanlum non semper depilis, callosa.) A. SaccuU buccales. Nates callosae. Cynocpphalus cuv. Dens iriolaris uUinius maxiilae infe- rioris postice uno diiobusve tuberculis accessoriis; duo riliqui molares veri, quadrilubcrculali. Facies in rostrum Iruncaluin producta. Ocuii parvi, approxiniati sub umbra- culo lransver.so marginis exserti ossis fronlis collocati. Truncus poslrorsiirn devexus. Cauda brevissima aut ine- diocris, alle inserta, apice saepe floccosa. a) Cauda brevLssima {Papio BRiss., Eflxi,., Mormon). Sp. Cynocephdus maimon, Simia Maimon L. (et Simia morman AllSTRÖMER, GM.) BCFF, Suppl. VU. PI. 9, aDDEB. SingeS, IJ. 2, PI. 1. Cdt. Ménag. du Mus. I. p. 334—345, cüéI Iconogr ’. Mammif. PI. 3, fig. 2 ; de mandril; een groole, bruinaeblig zwarte aap, de buik vuil wit, een gele baard, de neus bij de volwassenen rood en bet aangezigt aan weerszijden paarsacb lig blaauw, met diepe langwerpige plooijen; in Afrika aan de Goudku.st, — Cynoceplmlus leiicophaeus besm., Simia leucophaea CDT., Ann. du Mus. IX p. 477, PI. 37, Mammif. (ed. 4‘o) PI. 48 52. b) Cauda mediocri, apice floccosa {Cynocephalus strictiori sensu.) Sp. CijHocephalus sphinse., Simia Sphinx l., bdff. XIV. PI. 13 14 (cauda truneata), addeb. Singes Hl. PI. 1, 2, ' Cynocephalus papio CDT. Mammif. (ed. 4».) PI. 44, 45 ; kust van Guinea, Sene- gal. Eene gelijkvormige. maar meer donker gekleurde aap verle. I, p. ger- TAIs in gceRIN. Mnyns. de Zool. 1836, Mammif, PI. I85 Abyssi- nic; zwart, met lange, witte haren langs cle zijden en een witten staart, met groolen Imarkwast aan het eind. — Colob. verus v. beneden, BuUet. de l'Acad. de Brux V, 6. Semnopithecus p. cuv. Pedes piitici penladactyli, poHice brevi. (Species hac usque cogiiilae ex Asia omnes.) Sp. Semnopithecus nemaeus, ^OniaiVeHineas t. (Mantiss. plant. 2. p. 521), BDPP. XIV, PI. 41, ADDER. Siuffes IV. t/PI. 1, COV. Mamm. (eJ. 4®.) PI. 12; Ie douc BCPPON; eene schoon geteekende aap van Cochinchina, grijs, voorpouten en staart wit, achterpooten van boven zwart, onder de knicSn roodbruin; — Semnopithecus nasicus, Simia nasica SCDRER., Simia rostrala BIDJIENB., Abb. Naturk, Gegenst. N°. 13, BDPP. Suppl. VII. PI. 11, 12, AÜDEB. Singes IV. 2, PI- 1, Verhandel, over de NedetL Beeitiingen, Mamm. PI. 12, fig. 3 (het jonge dier), Borneo; — Semnopithecus eniellus CDV., Mammif. (ed. 4°.) PI. 8, 9, CDV. B. anl, é. 'r r* r , •»4A /V, .ri 'Hl ' F tod. PLKIX. - l.üo‘r>rcix,a.el; \V ''tidi ’iï, f)' ^ r o PI'.XX N'# |/w> J.v. i.lfoey'en,i&l: KI: lliV.'J . W-Iy^clTLuS, '¥ k Ü; 0 \ > t • i' TYn\ / xxir jrz ■ ' litn-T C’V.Kislmö . •J Tsia a£T t^Loeren ds • • . ^ 1 /> t